8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

1/11

 

 मज    े गावची द    े वराई..... न     ेहल द     ेवकर -पाठक

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

2/11

 

 िकालंदी नदीया िकनारी मज     ेगाव नावाच    े छोट    े पाडावजा गाव होत    े... रज   ूिआण फ    ु ला यांचा स    ु खाचा संसार चाल    ूहोता... यांच    े घर हणज    े सागाया पानांनी शाकारल    े ल    े बांब   ू च    े छपरिआण कारवीया काटयांनी बनल     ेल    े दरवाज    े... छोट     ेस    े िआण स    ु ंदर..... घराया जवळच यांच    े श     ेत होत    े.... गावातल    े लोक एकम     ेकांया श     ेतात आनं दान    े काम करायच    े.... आल     ेल    े धाय

 वाट    ून यायच    े....

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

3/11

 

 नदीया काठावर भरप   ू र झाडी होती ... जंगलातल    े ाणी पाणी िपयासाठी हमखास ितथ    े  यायच    े....  रज   ू ला या ायांया जाया - य     ेयाया व     ेळास    ु ा िमाहती झाया होया ...  नदीया एका भागात मा मगरी राहायया .... सगळ    े  ाणी िआण गावकरी यांयापास   ू न जरा जप   ू नच असायच    े...ि तथ    े कोणालाच खाया -ि पयाची कमतरता नहती ...

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

4/11

 

 गावाजवळ िकालंदीया काठावर होती मज     ेगावची द     ेवराई ... द     ेवाया नावान    े राखल     ेलं छोटसं जंगल... याया मयभागी एक मंिदर  होतं ‘रानद     ेवीचं’.... इथ    े कोणालाही झाड तोडायची परवानगी नहती ... पडल     ेली फळ     ेस    ु ा गावकरी कधी - कधी यायच    े नाहीत ... ायांना ही जागा फार आवडायची... गावातील लोकांचा वावर नसला क त    े ाणी इथ    ेि वांतीसाठी यायच    े..... जण    ूकाही त    े हणज    े रानद     ेवीच    े भच .....

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

5/11

 

 रानद     ेवीया द     ेवराईत एक ख   ू प ज     ुन    े, मो    े झाड होत    े... सव   गावकरी याला ‘जीवदानी’ हणायच    े... ाणी ितकड    े य     ेताना िदसल    े क नगार    े , ढोल वाजव   ू न यांना हसकाव   ू न लावायच    े... “द     ेवराईच    े न     ुकसान झाल    े तर रानद     ेवीचा आपयावर कोप होईल ” अस    े यांना

 वाटायच    े... रज    ूयामय    े न     ेहमी प    ु ढ    े असायचा ... कारण याला िमाहती होत    े, क जंगल राखण    े  ख   ू प महवाच    े आह    े.... गावकरी याया सोबतीला असयान    े ह    े सहज शय हायच    े... “जंगल हणज    े फ झाड    े िआण ाणी नह    े तर जंगल हणज    े माती , पाणी, दगड, झाड    े, ाणी - पी यांची एक राहयाची जागा .... एकम     ेकांशी ज     ुळव   ू न घ     ेत बनल     ेली जागा...." रज   ू ला ह    े  याया आजोबांनी सांिगतलं होतं...

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

6/11

 

 एक    े ि दवशी ‘ गोद   ’ू रज   ू चा िम , नाचत-नाचत एक खबर घ     ेऊन आला.... आज   ू बाज   ू च    े लोक स    ु ा जमा झाल    े.... “ आपया गावात एक छोट     ेस    े हॉट     ेल होणार आह    े... स    ु ंदर परसरअसयाम     ुळ    े  मज     ेगावची िनवड हॉट     ेलसाठी करयात आली आह    े...” गोद   ू ला आनं दाच    े भरत    े आल    े होत    े... रज    ूयाच    े बोलण    े नीट ऐक    ून घ     ेत होता ... अगदी शांतपण    े.... याला समजल    े क

 द     ेवराईया जवळच ह    े हॉट     ेल होईल िआण थोड     ेच िदवसांत पय   टकांची गद  होईल....

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

7/11

 

 नाही हणता - हणता हॉट     ेल स    ु  झाल    े... लोकांची य    े-जा वाढली... याच    े वाईट परणाम िदस   ू न स    ु ा रज    ूकाही क शकत नहता ... यायासमोर ख   ू प मोठ    े   िचह उभ    े िराहल    े... मज     ेगाव िआण द     ेवराई यांया िभवयाची िचंता याला सतावत होती ... लोकांना सहज रोजगारि मळायाम     ुळ    े  त    े एकम     ेकांना श     ेतीसाठी स     ुा मदत करत नहत    े.... आल     ेल    े पय   टक ख   ू प कचरा करायच    े... याम     ुळ    े  िलाटकच    े  सााय पसरायला लागल    े होत    े... अवछता स    ु ा

 वाढली.... खरंच, रज   ू साठी िआण गावासाठी ही मोठी समया होती ....

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

8/11

 

 हॉट     ेलसाठी िआण रयासाठी बरीच झाड    े तोडली ग     ेली होती ...  बयाच ायांचा आसरा ग     ेला तर काहना  अन िमळ     ेनास    े झाल    े.... प   ू व ज    े ाणी द     ेवराईपय   त य    े त होत    े त    े आता गावात य    े ऊ लागल    े... पोट भरयासाठी कबड    ्या , बकया पळव    ूलागल    े... माकडांनी गावातील झाडांवर, फळांवर आपली ग    ु जराण चाल    ूक    े  ली... प   ू व कधीच नहता एवढा ास लोकांना जाणव   ू लागला.... पण सगळ    े  ज  ण फ ायांया नावान    े आरडा -ओरड करत होत    े.... खर    े  कारण

 होत    े जंगलतोड....  ह    े कोणी समज   ू नच घ     ेत नहत    े .... रज   ू ला मा याची जाणीव होत होती ....

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

9/11

 

 पावसाचा िमहना लाग   ू न स    ु ा पाउस पडला नाही ... रखरखीत वाटत होत    े.... रज   ू न    े  गावकयांना एक बोलावल    े.... “आपली नदी स    ु कत चालली आह    े.... आज   ू बाज   ू ची झाड    े स     ुा स    ु क    ून जात आह     ेत.... द     ेवराईचा अधा   भाग आता ओळख    ूय     ेणार नाही एवढा भकास िदस   ू लागला आह    े.... रानद     ेवीची नीट यवथा न ठ     ेवयाम     ुळ    े  ती आपयावर कोपली आह    े. याम     ुळ    े  

 हो  णाया परणामांना आपयालाच सामोर    े  जाव    े लाग     ेल ... ज     ेवण-खाणही िमळणार नाही किदाचत...” रज    ूहणाला . ह    े ऐक    ून गावकयांच    े डोळ    े  उघडल    े.... इतक    े ि दवस आपल    े ल क    ु  ठ    े  होत    े? याचाच सव   जण िवचार क लागल    े.... यांनी रज   ू ला यावरचा उपाय काढयासाठी िवनंती क    े  ली ....

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

10/11

 

 रज   ू या बोलयाचा लोकांवर योय तो परणाम झाला होता .... आता हॉट     ेलया लोकांशी बोलयाची गरज होती ... मालकाला भ     ेटायला रज    ूहॉट     ेलमय    े ग     ेला .... यान    े गावावर व द     ेवराईवर झाल     ेया परणामांचा आढावा सादर क    े  ला ... “ .....अस     ेच जर चाल    ूिराहल    े तर या गावाच    े सदय   न होईल . इथ    े पय   टक य     ेण    े स    ु ा बंद होईल . त     ुमच    े ख   ू प न    ु कसान होईल. मग

 त    ु मयाकड    े हॉट     ेल बंद करयावाच   ू न काहीच पया   य उरणार नाही .” रज   ू या िवचारांची गाडी स    ु साट पळत होती... ह    े ऐक    ून हॉट     ेल मालक खडबड    ून जागा झाला... “आही कस    े िआण काय क    े  ल    े िपाहज    े?” मालकान    ेि वचारल    े...... रज   ू च    े उर मनात तयारच होत    े. तो फ ाची वाट पाहत होता .......

8/9/2019 - By Snehal Neel Deokar-Pathak

11/11

 

 काही िमहयांतच गावाच    ेि च पालटल    े.... रानद     ेवी सन झाली हण   ू न सव   च जण आनंदी होत    े.... आकाशात काळ    े  ढग जमल    े.... पावसाची िचह    ेि दस    ूलागली .... लोकांनी आपापया कामांना जोमान    े स    ु वात क    े  ली .... यांची एक प    ु हा िदस    ूलागली ..... रज   ूिआण फ    ु ला स     ुा ख   ू प ख    ुश झाल    े.... मज     ेगाव मज     ेत नांद    ूलागल    े....

‘ रज   ू न    े या हॉट     ेल मालकाला काय बरं सांिग  तलं अस     ेल, दोतांनो ?’

( दे वराई हणज ेद ेवाया नावान ेराखले ल  ं ज  ं गल ! भारतात अने क रायात तर महाराात कोकण भाग , प   ु ण ेव इतर काही भागात अने क दे वराया िदस   ू न ये तात. िथानक िआदवासी लोक अज   ू नही या  ं च ेस  ं रण करतात . दे वराईया मायमात   ू न नै िसग क स  ं पीच ेजतन होतानाि दसत.े.. अने क स  ं था   पयावरणाया स  ं वध नासाठी दे वराया   ंया स  ं रणाच ेमहवाच ेकाम करीत आहे त .)