काव्यशास्त्र kavyashastra

100
 कायशा (भाग -1) – काय का योजन   आचायर  पश   ाम ाय  कायशा  चचार  क प   वर  कायशा इतहास पन उपलध स  त   दान कन  वाल म   आचाय वषय ात तय   आधा उनका अयत थोड़ा पचय मा दया गया ह। साथ इसम आए  वभन सदाय भी चचार  क गयी। अब काय वभन अवयव औ  आयाम को कायशा िट  तपादत कया जाएगा। इसक लए  आचायर  ममटक   कायकाश को आधा लक चचार  कन  का वचा  यहा  काण चचार  कना नह  चाहता। कसी  शा णयन गलाचण बाद अन   बधचत   टय का नपण कया  जाता ह। का अधका , उसका ( का) वषय , सबध योजन इन  चा को अन   वध य़ा अन   बधचत   टय कहत  ह। इनम  वषय योजन दो  म   अन   बध तथा अय दो इनक अप �ा गौण ह। कायशा का  वषय कायतव का वव चन ह। कायशा आचाय अन   सा काय योजन एक झा यहा जा ह। आचायर  भत  काय (यकाय अथार त    नाटक)  उतम , अधम , मयम पा   यर , मनोजन , आनद िात होती ह। द   खी , थक ह   ए , शोकका तथा तपवी लोग को थकान मटाक वाम (िशात) दान कता ह। इसस  धमर  होता , दर यकालक यश मलता ब   का वकास होता ह। उतमाधममयाना  नाणा कमर  यम। हतोपदशजनन  ध   त  डा - स   खादक   ।। द   खातार ना  मातार ना  शोकातार ना  तिपवनाम   

Upload: priyanka-jain

Post on 08-Oct-2015

176 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

काव्यशास्त्र Kavyashastra in sanskrit Hindi

TRANSCRIPT

  • (-1)

    , ( ) ,

    ( ) , ,

    , , , ,

    () ,

    -

  • ( )

    (, , ),

    ,

    ( )

    () - -

    ( )

  • -

    ( )

    ,

    , ,

    -

    - - , ,

    , ()

  • (communeication) - parent approach (), Adult approach () Child approach ()

    , -

    - , , -

    - ,

    -

  • 4 (-2)

    0 ( )

    8

    ()

    ,

    -

    (

    ) ,

    - , -

    , - -

  • - , , , , , ,

    , -

    ----

    --, , , - -

    -

    ,

    -

    - , , - ,

  • -

    ,

    ,

    , ,

    , ,

    1. () ,

    , 2.

    - , -, , , (, - ) (, , ), - , - - 3.

    - , () , -

    , ,

    - -,

    -

  • 5 (-3)

    1- ( )

    9

    ()

    - , - -

    , ,

    ,

    :

    -

    ( )

  • -

    -

    ( ( ) )

    )

    -

    ( () )

    -

    ( )

    -

    -

    , () ,

    , , - , , ,

    - -

  • -

    ,

    , -

    -

    ( )

    -

    , , , (

    )

    -

    - ()

  • -

    -

    6

    2 10

    , ,

  • - -

    :

    , -

    - (), - (), ''

    , ,

    - , ,

    ,

    :-

    :

    - ,

    ,

    ( )

  • ,

    (- ) ,

    ()

    -

    - ,

    ,

    ( )

    ()

    - , ( ) - ,

    ,

    , ,

    ,

    :-

  • -

    ( )

    ()

    ,

    ,

    - , - - () - - - - - -

  • ,

    ()

    ''

    , ''

    ,

    ''

    - , - , ,

    - - , , , , , - ,

  • 7

    3

    11

    () -

    ' :

    ()

    :-

    ' '

    ( ) , , ,

    '' - '' :- ' ' ''

  • '' ''

    '' ''

    - ' ' '' , , :

    , '' ''

    ,

    - - , , ,

    '' - , , ,

    - - :-

    : :

    , , , , , ()

    () () -

  • () , ()

    ' ' '' ' ' ,

    '' :

    - ' :' ( ) , ' ( )'

    ''

    : :-

    () - (1) -

    (2) -

    (3)

    (4)

    () - (1) (2)

  • -

    -

    ''

    '' -

    '' ''

    - ' ' '' - - ' ' '' ''

    '' ''

    - , , (secondary)

    - , -, -

    :-

    , ' ' - ' ' ' ' ' ' '' ,

  • ' ' ''

    ' '

    -:- ,

    , - :- ' ' '' ''

    ' '

    ''

    ''

    ,

    , - ' '

    ' ' ' '

    '' '' ''

    ( '' )

    ''

    '' ''

    '' ,

  • -

    ()

    - -

    :-

    ( -2 -19)

    -

    '' 14

    , , , , , , , , , ,

    , , (, )

    : :

  • : :

    :

    :-

    ' ' '' ''

    ' ' ''

    '' '' , , , , ,

    , , , , , ,

    :-

    '' - , , , ' ' '' '-' '' ''

    '' '' :-

    ' , - , , ' ' '' ''

    ''

    ' ' ''

    ''

    ' :-

    :- '' :- ' ' '' '' '' , ,

    ' -' :- - '' '' '' -

  • + '' , ''

    '' - ''

    '' :- '' , ,

    ' ',

    '' :- :-

    , ,

    '' '' ' - ', '' '' ''

    '' :- , :- , (), , ,

    '' ''

    '' :- '' - , - ''

    '' ''

    '' (, , ) :-

    - : :

    '' '' ,

    ''

  • '' :-

    :- , , ( )

    :

    ,

    ' '

    ''

    '' '' ,

    ::

    , ,

    - ,

    -

  • ,

    , - ,

    - ,

    , (

    ) -

    -

    ,

    -

    -

    , , - , , ,

  • - -

    ,

    ()

    - - -

    -

  • -

    1.

    2.

    3.

    4.

    5.

    6.

    7.

    8.

    9.

    10.

    -

    -

    -

  • , -

    ( )

    -

    - - -

    ,

    , , ,

    -

    -

    (stress)

    -

  • -, -

    - () ,

    ,

    - -

    ,

    -

    -

    ,

  • -

    ::

    , , ,

    ,

    :-

    :

    :

    - ,

  • ,

    -

    - , ,

    - - - - :-

    :

    :

    ,

    -

    - - - :-

  • (-) - , ()

    ,

    - - -

    ''

    -

    , :-

    : :

  • - -

    - -

    - ,

    - , - - - -

    ()

    :- ' ' '' '' '' ' '

    ,

  • : -

    -

    ( )

    :-

    :-

    ' '

    ' '

    - - ' ' ' '

    '' - ' '

    ' '

    ,

    :-

    :

    ,

    , -

  • , ,

    ,

    -

    -

    :-

    1-

  • 2-

    ,

    - , , ,, , ,

    ,

    ,

    - :

    - , , , , , , /

    :

    ,, , , ,

    -

    -

  • ()

    ,

    ::

  • - , , ,

    :-

    1-

    2-

    -, , ,

    , , , ,

    - - :-

    -- (), -, ( , , ), ( )

    --

    -- , (- -), , , ( ), , , , -, , , ( )

    -- , - ,

  • -- , , , , - , , , -

    -- , , ,

    -- , , , , , ( )

    -

    -

    - - - ,

    33

    , , , , , , , , , , , , , , ,

    , , , , , , , , , , (

    -), , , , , ,

    ,

    -

    -

  • :: -

    -

    ,

    - - - , , - , ,

    , ,

    - - , - - - - , -

    - - -

  • - -

    -

    -

    -

    ,

    ,

    S

    (- ) , ,

    - -

    ( )

    :-

    1.

    2.

    3. - ()

  • 4. - , - - ,

    5. ,

    () ()

    - ()

    ()

    () ,

    - ( )

    , ,

    , ,

    ()

    , ,

    -

    , - -

    '' - , ()

  • '' ,

    -

    -

    -50 ::

    -50

  • -

    (, , ) ,

    ,

    ()

    ()

    ,

    ()

    ( )

    - - - '

    -

  • , ,

    , -

    ,

    - - (

    ) ,

    ,

    -

    ,

    ,

    -

    - S

    - ( )

  • - -

    -

    ,

    - -

    -

    S

    -, , , , , ,

    - S - - S , ,

    , , ,

    , ,

  • ,

    ( , , )

    ,

    -

    ,

    , , -, , ,

    , , ,

    , -

    -

    1. -

    2. -

    3. ,

    ,

  • 4.

    5.

    -49 ::

    -49 ::

    - - , ,

    - , , , ,

    -

  • ( )

    , ,

    -

    ,

    14 14

    -

    , , , , ,

    , , , , , , ,

    , , , , , , , , , ,

    ,

  • - - ,

    -

    - ,

    - ,

    , - , , - - , - , , ,

    - , ,

    ,

    , ,

    - -

    ,

  • :: -

    - - -

    -

    -

    , ,

    -

    :

    :

    :

    :

    :

    : :

    :

    (

    )

  • :

    : :

    :-

    1. , ''

    '' ,

    2. ,

    3. - ,

    4. ,

    '-' ,

    ,

    - '' ' '

  • ,

    , , ,

    , , , , ,

    - , , ,

    ''

    , , , , ,

    , , ,

    '' ''

    ,

    , '' ''

    ''

    '' '' ''

    ,

    -

    ''

    -

    :

    :

  • ''

    :

    :

    :-

    :

    :

    '' :-

    :

  • ::

    ::

    :- 1., 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. 8. - :-

    :

    : :

    , , , , , , -

    ,

    :-

    ()

  • ,

    - , ,

    (

    -

    - , , - () ()

    , :

    :-

    - -

    ,

  • ,

    :-

    ,

    , , ,

    , ,

    -,

    :-

    :

    - !

    -

    :-

    ,

  • ( ) , ,

    , -

    ::

    ::

    :- , , ,

    - :-

    : : -

  • : -

    :

    - ,

    ,

    :

    -

    ,

    - -

    - ,

    -

    - ,

    -

    - -,

    ! -

    - -

    :

    -

  • :

    :

    :-

    - - -

    :-

    ,

    , '' ,

    !

    ''

    ''

  • :

    - ? , , ,

    , ,

    (- )

    -

    ,

    - , -

    :

  • :

    !

    :-

    ()

    , , (

    ) - , , () ,

    -

    ,

    '' ,

    ,

    , ,

    ,

    - ,

  • : -

    :

    ,

    ,

    -

    , , , , , , , ,

    ''

    ''

  • ::

    ::

    ,

    , , , ,

    , , - , , ,

    , , (

    )

    ,

    -

    S

    - , - ,

    , ,

    ,

  • ,

    ,

    , ,

    , ,

    ,

    -

    ()

    ,

    () , , , ,

    - , - , ,

    , ,

    - - -

  • ()

    , - , , , , ,

    , , , , , , , , ,

    , , ,

    -

    S S

    SS

    -

    , (

    )

    - , ? ? , , (

    ) ? ,

    -

    -

  • , ,

    , , ,

    ,

    ,

    ***

    -52 ::

    -52

    -

    7

    ?

  • ,

    / , , , .., - ,

    ,

    ,

    , , -, , , , , , , , ,

    , ( ), ( ),

    , , , ()

    ,

    , -

  • ..................................

    ,

    -

    - ( )

    ( ) , , , (

    ) , () ()

    ()

    ,

    -

    ,

    ,

    ,

    ,

  • ,

    , , , ,

    , , ,

    , , , , ,

    -, , - , , , , - , , , , , , - , ,

    -

    !

    - , ,

    , ,

    , ,

    , ,

    , ,

  • ,

    ,

    , , ,

    ,

    ,

    -

    ,

    , - , ,

    -

    ,

    '' ,

    ,

  • ,

    , , ,

    , , ,

    -

    - , , , , , ,

    , , , , , ,

    -

    ,

    '' ,

    ,

    , ,

  • , , ,

    , , -

    -

    :

    - - ,

    ,

    , , ?

    , -

    -

    '' ,

    ,

    ,

    ,

  • , ,

    ,

    ******

    54 ::

    - 54

    -

    , ,

    , , ( ),

  • (), , , , -, , , , , , , , (

    ), :-

    : :

    : :

    :

    S

    : ()

    ,

    :

    :

    : :

    - - , - ( )

    , ,

    ,

    , , ,

  • ( - ) '' ''

    - ,

    ,

    , , ,

    , , ,

    .

    - -

    ''

    ,

    , ,

    , ,

    , , , ,

    : :

    S:

  • :

    S : ()

    '' :-

    -

    : : : -

    - - , , ,

    ,

    , , ,

    ( )

    ,

  • ,

    ,

    - ,

    , , - ,

    ,

    ******

    -55 ::

    -55

  • -

    , , , , , ,

    , - , , , -

    ()

    -

  • , ,

    ; , ; ,

    , ,

    , - - -

    ,

    ,

    , ,

    ,

    - ,

    , -

  • - , ()

    , -, , , , ,

    , , , , , -

    ( )

    -

  • , ,

    , ,

    , ,

    , ,

    ,

    *******

  • -56 ::

    -56

    ,

    ,

    ; , ,

    ; -, , , , -, - , , , ,

    -

    -

    S,

  • ,

    , - ,

    -

    () ,

    , , - , ,

    ,

    , , , , ,

    , , -, , ,

  • , ,

    -

    S

    - ,

    -

    - ,

    -

  • ,

    , ,

    ,

    ,

    -

    ,

    ,

    ,

    ,

    , ,

  • -57

    -57 -

    - - ,

    - , , - ,

    ,

    ,

    -

  • ,

    , , , ,

    ; ;

    ; ,

    , , , ,

    , -

    () .

    -

    ,

    ,

    ,

    , ,

  • -

    ,

    ,

    (-

    )

    -

    ,

    ,

    -

    ,

    ,,

    -

    ,

    -

    ,

    , ,

    ,

    ,

    ,

    ,

    ,

    , ,

    ,

    , ,

    , ,

    , ,

    ,

    -

    -

    -,

    ,

    ,

    -,

    ,

    ,

    , ,

  • ,

    ,

    ,

    , ,

    -

    -

    -,

    , , ,

    , ,

    -

    ,

    -

    ,

    ,

    , ,

    ,

    ,

    , -

    , ,

    , ,

    , ,

    , ,

    ,

    -

    , ,

    -

    ,

    ,

    , ,

    , ,

  • -

    -

    ,

    ,

    ,

    ,

    , ,

    ,

    -

    ,

    ,

    -

    ,

    ,

    ,

    , ,

    , ,

    -

    -

    -,

    ,

    , ,

    , ,

  • ,

    ,

    ,

    , -, -

    ,

    -

    -

    ,

    ,

    , ,

    ,

    ,

    -, ,

    ,

    , ,

    , , , ,

  • -58

    -58

    -

    - , , , , , , , ,

    ?

    ?

    :

    ........ ,

    ?

  • - 1. , 2. , -

    S

    ,

    , ( )

    , ,

    ( )

    (, )

    ( ) ,

    ( )

    , (stages)

    ,

    ,

    ,

    - , -

  • S

    ,

    , - ,

    , , ,

    , , ,

    , -

    ,

    -

    ,

    ,

    ,

    ,

  • ,

    , , , - , , ,

    ?

    , , , , ,

    -

    -

    , , ( )

    , , - , , ? ,

    ,

    , , ()

    ,

    ******

  • -59 -

    - -

    -

    1. , , , -,

    2. ,

    ,

    3. ,

    4. ,

    , ,

    ,

    ( ) , , ,

    -

  • -

    , , , , -

    -

    ( )

    -

    , ,

    , (

    , , )

  • -

    ,

    ,

    - ,

    -

    -

    , -

    , , - , ,

    ,

    ,

    -

  • -

    ,

    ,

    , ,

    /

    ( )/ (-3)

    (-2)- ( )/

    - - :: - :: - - - - ::

    :: - -50 :: -49 :: :: - :: :: :: -52 :: 54 :: -55 :: -56 :: -57 -58 -59 -