http://suratiundhiyu.wordpress.com/ વિપલ એમ દસાઈ

ચ િતન:

તારા દદલમાા કટલી િાત દબાયલી છ? ચ િતનની પળ : કષણક ાત ઉનડકટ ઘડીમાા દરસાવા! ખરાા છો તમ, ફરીથી મનાવા? ખરાા છો તમ, હજી આિીન બઠાા ન ઊભા થયા? અમારાથી આવા? ખરાા છો તમ, ન પછો કશાય, ન બોલો કશા! અમસતા મ ાઝાવા? ખરાા છો તમ, ન આિો છો મળિા, ન ઘરમાા રહો, અમાર કાા જાવા? ખરાા છો તમ. - કલાસ પાદડત દરક મ ણસ પ સ જજિદગી એક જ હોય છ પણ એ બ જજિદગી જીવતો હોય છ. એક જજિદગી જ એ ખરખર જીવતો હોય છ અન બીજી જજિદગી જન વવશ એ વવ રતો હોય છ. પોત ની ઇચછ , વવ ર અન કલપન મજબની જજિદગી બહ ઓછ લોકો જીવી શકત હોય છ. તમ અતય ર જ જજિદગી જીવો છો એમ ા બધા જ તમ રી ઇચછ મજબના છ? તમ રા લ તો તમ તમ રી જજિદગીમ ાથી શા હટ વી દો? કઈ પીડ ખાખરી ન ખો? કઈ વદન ન ગળી જાવ? કઈ વ તન ભલી જાવ? જજિદગી રોજ રોજ લખ તી હોય છ અન એવી રીત લખ તી હોય છ ક આપણ કશા જ ભ ાસી નથી શકત . આજ જજવ યલી જજિદગી આવતીક લ ઇવતહ સ બની જવ ની છ. એવો ઇવતહ સ જ આપણ છીએ તય ા સધી ભ ાસ વ નો નથી. આ ઇવતહ સમ ાથી કટલ ા પ ન ા ફરીથી વ ા વ ના મન થ ય એવ ા હોય છ? કટલ ા પ ન ા ફ ડીન ફકી દવ ના મન થ ય છ? પ ન ા ફ ડી ન ખવ થી પણ કાઈ ઇવતહ સ ખતમ થતો નથી! એ તો એની જગય એ જીવતો જ હોય છ. ઇવતહ સન કટલ બધ અશો આપણ દદલ પર ભ ર બનીન ધરબ યલ હોય છ? આપણ એવી કટલી બધી વ તો, ઘટન ઓ, પરસાગો, વવ રો, કલપન ઓ અન અપકષ ઓની વ તો કોઈન કહવી હોય છ? આપણ લથબથ હોઈએ છીએ. લથબથ હોવ અન તરબતર હોવ મ ા ફર છ. ઝ કળન બાદ અન વરસ દન બાદમ ા કટલો ફકક હોય છ? અન આસન બાદમ ા? એકસરખા દખ ત ા બધા એકસરખા હોત ા નથી!

બ વયકતત સ થ હોય તય ર પણ બાન એક જ વસત જોતી હોતી નથી. એક વસત જોતી હોય તોપણ એ જોવ નો મમક જદો જદો ત રવવ મ ા આવતો હોય. આપણન જ જોઈન હસવા આવ એ જ આપણી સ થની વયકતત જએ તય ર એન ગસસો આવી શક છ. એક પવત-પતની હત ા. બાન બઠ ા હત ા અન દીકરી રમતી હતી. બાનના ધય ન દીકરી ઉપર જ હત ા. રમત ા રમત ા દીકરી અ નક લપસી. એ એટલી સવીટ રીત લપસી ક એ જોઈન બ ળસહજ મસતીના અદભત દશય ઉભરી આવ. આ જોઈન પવત હસી પડયો. આલલ... મ રો દીકરો ભપપ થઈ ગયો, એવા બોલી પવત હસવ લ ગયો. એ જ દશય જોઈ પતની ગસસ થઈ ગઈ. તમન હસવા આવ છ? દીકરી લપસી ગઈ એન તમ એનજોય કરો છો? તમ ર દદલમ ા ફડકો પડતો નથી? આમ જઓ તો બાન સ ા છ છત ા એક જ ઘટન ન જોવ ની બાનની દષષટ અલગ અલગ છ! બાન હસી પડય ા હોત તો? અથવ તો બાન જ ફટ ક દઈન દોડી ગય ા હોત તો? પણ એવા નથી થત ા! એ જ તો ફકક હોય છ! એકસરખા દખ ત ા ક એકસરખા જોવ ત ા પણ ક ા એકસરખા લવ ત ા ક એકસરખા સમજાતા હોય છ? નજર એક હોય પણ દષષટ જદી હોય તય ર દશયન મતલબ બદલ ઈ જત ા હોય છ. બીજી વખત અગ ઉની જમ જ દીકરી લપસી જાય તય ર પતનીન હસવા આવી શક છ અન પવત ગસસ થઈ શક છ. ઘણી વખત ઘટન ઓ મડ અન વવ રો મજબ દરએતટ થતી હોય છ. દરએતશન આવ એનો વ ાધો ન હોય પણ દરજતશન આવવા ન જોઈએ! પરમ એટલ જ એક જ દશયન અન એક જ ઘટન ન એકસરખી રીત જોવ ની, સમજવ ની અન જીવવ ની કળ . સ થ હોવા પરત ા નથી, સ થ જીવવા જ જરરી હોય છ. દરક પરમી અન દરક દાપતી એવા ઇચછત ા હોય છ ક એની વયકતતની બધી જ વ ત એન ખબર હોય. પોત ની વયકતત બધી જ વ ત કર. બાનન બધી જ વ ત કરવી પણ હોય છ. શરઆતમ ા બધી વ ત કરત ા પણ હોય છ. જો ક પછી અગ ઉન દરએતશન મજબ અમક વ ત કર તી હોય છ અન અમક વ ત છપ વ તી હોય છ. છપ વલી વ ત પણ કરવી હોય છ પણ કરી શક તી નથી. એ વ ત કરીશ તો એના દરએતશન શા આવશ એ વવ ર અમક વ તો દદલમ ા જ ધરબ યલી રહી જાય છ. તમ તમ રી વયકતતન બધી જ વ ત કરો છો? અથવ તો તમ રી વયકતત બધી જ વ ત તમન કર છ? કદ એ પણ નહી કરતી હોય અન કદ તમ પણ નહી કરત ા હોય! ક રય વવ ર છ ક કમ દદલના દવ ર ખોલવા હોય તોપણ ખોલી શક ત ા નથી? બમ ાથી કોણ બાધ દવ રની સ ાકળ ઉઘ ડત ા જ નથી? આપણ એટલી સપસ આપત ા હોઈએ છીએ ક આપણી વયકતત મોકળ શથી બધા કહી શક? પરી વ ત સ ાભળત પહલ ા જ આપણ વવરોધ નોધ વી દઈએ છીએ! ક રક તો આપણ ખદ જ એવા ઇચછત ા હોઈએ છીએ ક એ એવી કોઈ વ ત જ ન ઉચ ર! બધી જ વ ત ઉચ રી શક ય, બધી જ વ ત કહી શક ય, એ વ ત ગમ એવી પણ હોય અન ન ગમ એવી પણ હોય તો પણ સ ાભળી શક ય એટલા હળવા વ ત વરણ

ક ા હોય છ? આપણન વ ત ગમતી ન હોય તય ર આપણ જજ બનીન ચક દો જ સાભળ વી દત હોઈએ છીએ. આવધપતય અન અવતકરમણમ ા ફકક છ. આપણ અવતકરમણ પણ કરવા હોય છ અન આવધપતય પણ જમ વવા હોય છ. આપણી વયકતતન 'દબ વી' દવ ની સ થ આપણ પણ થોડ ક 'દબ ત ' જ હોઈએ છીએ પણ એનો આપણન અહસ સ હોતો નથી. આપણન ખબર હોય ક આપણી વયકતત અતય ર મ ાઝ ઈ રહી છ તય ર પણ આપણ ક ા એવા કહત ા હોઈએ છીએ ક ત ા બધી વ ત કહી દ. ત ર મનમ ા કાઈ દબ યલા ન રહવ દ, તા કમ મન કાઈ કહી શકતો નથી? આવ વખત પણ આપણ તો એવા જ કહત ા હોઈએ છીએ ક એ મન કાઈ કહતો નથી! એ શ મ ટ કહતો નથી એ આપણ વવ રીએ છીએ ખર ા? પરમીઓ અન દાપતીઓ વચ ની વ ત ીત પણ જય ર વય વહ દરક બની જાય તય ર પરમ અલોપ થઈ જાય છ અન મ તર વયવહ ર જ રહ છ! મ તર સ થ રહવ ત ા હોય છ, સ થ સવ ત ા પણ હોય છ પણ સ થ જજવ ત ા હોત ા નથી, સ થ હસ ત ા હોત ા નથી ક સ થ રડ ત ા પણ હોત ા નથી! કટલ ા દાપતી કોઈ સાવદનશીલ મદદ સ થ રડય ા હોય છ? શા આપણ સાબાધો મ તર સ થ હસવ પરત ા જ મય કદદત હોય છ? રડવ ના હોય તય ર બાનએ અલગ અલગ રડવ ના? એ રડ ત ા પણ એવી રીત હોય છ ક એક-બીજાન ખબર ન પડ! એટલ મ ટ ક એક-બીજાન ક રણ જ તો રડવ ા પડત ા હોય છ! આપણ કટલા બધા છપા અન ખ નગી કરત ા હોઈએ છીએ? તમ ર પરમન એકસરખો બન વો, તમ ર સ થન સ ાવનધય બન વો અન તમ ર સપશકન હ ાફ બન વો તો તમ ર એક-બીજાથી કાઈ છપ વવા પડશ નહી. બ પરમીઓ હત ા. બાન એક-બીજાન બ પણથી ઓળખત ા હત ા. બાનન પદરવ રો એક-બીજાન ફવમલી ફરનડસ હત . એક દદવસ બધ ા ભગ ા થય ા હત ા તય ર બાનએ પોત ન દદલની વ ત કરી ક અમ બાન એક-બીજાન પરમ કરીએ છીએ અન એક-બીજા સ થ જીવવ મ ાગીએ છીએ. બમ ાથી કોઈ પદરવ રન કોઈ પરોબલમ ન હતો. બાન વમતરોએ પોત ન ા દીકર અન દીકરીન એક-એક ક ગળ આપયો. બાનન કહા ક જાવ, તમ બાન તમ ર કલપન ન ઘર અન તમ રી કલપન ની જજિદગી વવશ લખી આવો. બાન ગય ા અડધ કલ ક પછી બાન લખીન આવય ા. બાનએ ક ગળમ ા જ લખરા હત ા એ સમહમ ા વ ા વ મ ા આવરા. બાનએ જ લખરા હત ા તમ ા મ તર પ ીસ ટક સરખા હત ા, પા ોતર ટક જદા હત ા. બાનન પછી એટલો જ સવ લ પછ યો ક હવ ફતત એટલા કહો ક આ પા ોતર ટક તમ કવી રીત એડજસટ કરશો? કોણ કટલા જત ા કરશ અન કોણ કટલા કઈ રીત સવીક રશ? બાનએ કહા ક, અમ આવી રીત કરી લશા. અમ ઝઘડ નહી કરીએ. બાનન પછી એટલા જ કહવ રા ક બસ, એટલી તય રી ર ખજો ક તમ બાન સ થ મળીન આ બ કીના સમજી લશો. એક-બીજા વ ત કરશો અન કોઈ દદલમ ા કાઈ દબ વી ર ખશો નહી!

એક-બીજાન દદલની વ ત કહત ા ડર લ ગ તો સમજજો ક કાઈક ખટ છ. એટચલસટ એન વવશ વ ત કરી શક ય છ ક મ ર તન અમક વ તો કરવી છ પણ મન ડર સત વ છ. આવ, આપણ સ થ મળી આ ડરન દર કરીએ. વ ત છપ વવ કરત ા ડર દર કરવ મ ા કદ ઓછી વદન થશ. એકબીજાન સપસ મળશ તો જ પરમ એની જગય એ જીવતો રહશ. વ ત કરત ા રહશો તો વ ત વધશ નહી. પરમ કરત ા રહશો તો પરમ વધતો જ રહશ. દદલમ ા વ ત દબ તી હોય તય ર થોડો થોડો પરમ પણ દબ ઈ જતો હોય છ! છલલો સીન : કહવ ના જય રથી બાધ થ ય છ તય રથી સહવ ના શર થ ય છ! -

તમ તમારી સાથ હોિ તો તમ 'એકલા' નથી ચ િતનની પળ: કષણકાાત ઉનડકટ દદન કછ ઐસ ગજરતાા હ, જસ અહસાન ઉતારતા હ કોઈ, આઈના દખકર તસલલી હઈ, હમકો ઈસ ઘર મ જાનતા હ કોઈ! -ગલઝાર આ અધારા એ બીજ ા કાઈ નથી, સરજ જતાા જતાા કાળી શાહી છાાટતો જાય છ. બીજા દદિસ એ જ સરજ પાછો આિીન એ શાહી લછ છ. જજિદગીમાા પણ જતાા જતાા કોઈ કાળી શાહી છાાટીન અધારા કરતો જાય છ પણ એ સરજની જમ પાછો આિતો નથી. અધારાન તો કદા એ ખાતરી હશ ક સરજ પાછો આિશ, માણસ કાા આિી ખાતરી આપીન જાય છ? એ તો બસ જાય છ અન પછી એકલો પડલો માણસ આખી જજિદગી અધારાા ઉલ તો રહ છ. પીડા અન િદનાની િળાએ ખરા બપોર પણ અધારાનો અહસાસ થાય છ. શાયર જાાવનસાર અખતર લખા છ, ય ઇલમ કા સૌદા, ય દરસાલ, ય દકતાબ,ઇક શખસ કી યાદો કો ભલાન ક ચલય હ. કોઈન ભલિા અન એકલતાથી બ િા માણસ ધમપછાડા કરતો રહ છ, બહાનાા શોધતો રહ છ, સહારા શોધતો રહ છ, છતાા કોઈ ઇલાજ કામ કરતો નથી. એકલતા એટલી ઊડી હોય છ ક એમાાથી આસાનીથી બહાર નીકળી શકાત ા નથી. પરકવતના કોઈ તતતતતિ એકલા નથી. માણસ વસિાય બધાન કોઈ આધાર હોય છ. ફલની સાથ પાાદડાા હોય છ, ઝરણાાની સાથ દકનારા હોય છ, ઝરણા એટલ ગાત ા ગાત ા ઉછળતા હોય છ ક એન નદી સાથ મળવા હોય છ, નદીની ગવત દદરયા તરફની હોય છ. દદરયાન કારક એકલતા લાગતી હશ? એક િખત દદરયાન પછા ત ા શા માટ આટલો બધો ઉછળ છ? દકનાર કમ માથાા પછાડ છ? દદરયાએ કહા હા કાાય જઈ શકતો નથી. હા, આશવાસન હોય તો માતર નદીની રાહ જોિાના. ડર લાગ છ ક નદી સકાઈ જશ તો? એ ડરમાા જ કદા હા માથાા પટકતો રહા છા! આ ખારાશ કદા એટલ જ

આિી ગઈ હશ ક મારી આખો સદા ભીની રહ છ. પોતાની વયકતતનો સકાઈ જિાનો ડર પણ કદા માણસન 'ખારો' કરી દતો હશ. હા એકલો પડી જઈશ તો? કવિિર રિીનદરનાથ ટાગોર લખા છ ક તારો સાદ સણી કોઈ ન આિ તો એકલો જાન ર... એકલા જ જિાના હોય તો પછી સાદ દિાનો મતલબ શા? એક ચ િતક કહા છ,તમાર સૌથી આગળ રહવ ા હોય અન નજીક જ જવા હોય તો એકલા નીકળી પડો પણ તમાર જો બહ દર જવા હોય તો કોઈની સાથ નીકળો. કદા આિી િાત એટલા માટ જ કહી હશ ક, એકલા હશો તો થાકી જશો. પગ ડગમગ થિા લાગ તતયાર જો કોઈ હાથ હોય તો ાલિામાા સરળતા રહ છ. પતાચગયા માટ કદરત ફલો બનાવયાા છ ક ફલ માટ પતાચગયાના સરજન ક છ? કદા કદરત દરકન માટ કાઈક વનમાાણ ક છ! િાદળ માટ િરસિાના છ, રણ માટ તરસિાના છ, તારા માટ મકિાના છ, અન પથથર માટ? પથથર માટ પડઘા જ હોય છ! બ પથથર અથડાય તતયારય સાગીત નીપજ છ. પથથર એકલો પડ તતયાર માતર પડઘા જ હોય છ! એક દદિસ પતાચગયાએ ફલન કહા ક હા સિાથી છાન? તારો મધર રસ ચસી લઉ છા. ફલ કહા અર પાગલ, તારા માટ તો રસના સરજન ક છ. ત ા ન હોત તો આ રસ એમન એમ સકાઈ જાત અન હા કદા િહલ ા મરઝાઈ જાત. તારા ચાબન તો મન સજીિન રાખ છ. એિા પતાચગયાના શા થત ા હશ જની આસપાસ કોઈ ફલ હોત ા નથી અન એિા ફલન શા થત ા હશ જની પાસ કોઈ પતાચગા નહી હોય? માણસ કારક એકલા ફલ અથિા એકલા પતાચગયા જિો હોય છ. કાા તો એકલા તરસી જિાના અન કાા તો એકલા ખરી પડિાના! એકલતા તલિાર કરતાા પણ તીકષણ હોય છ અન ઝર કરતાા પણ િધ ઝરી હોય છ! કોઈ સમદધિ, કોઈ સાધનો, કોઈ સવિધા ક કોઈ સામરાજય સખ આપતા નથી. સાગાથ અન સાવિધયથી જ સખ મળ છ. અમદરકા વિશવનો સૌથી સમિ દશ છ. જયાા બધા જ હોય છ તતયાા ઘણી િખત ઘણાબધા હોત ા નથી. તમન ખબર છ, અમદરકામાા દકલર નાબર િન શા છ? એકલિાયાપણા. લોનદલીનસ! પરમ, લાગણી અન સાબાધનો અભાિ માણસન મારી નાખ છ. અમદરકાના જ એક ચ િતક સરસ િાત કરી છ. અમદરકામાા પલઝર છ, હપીનસ નથી! પલઝર અન હપીનસમાા આસમાન-જમીનનો ફકા છ. પલઝર બહારનાા સાધનોથી મળ છ અન હપીનસ માણસન પોતાની અદરથી મળ છ. આપણા દશમાા પણ હિ હપીનસન બદલ પલઝરની દડમાનદડ િધિા લાગી છ. માણસ સાધનો િધારતો જ જાય છ અન 'સાથ' ઘટાડતો જ જાય છ. નિી િસત, નવા સાધન, નિો મોબાઈલ, નિી કાર ક બીજ ા કાઈ નવા આિ એટલ માણસ એ લિા માટ દોટ મક છ. માણસન 'સસટમલશન' જોઈએ છ. નિાા સાધનો માણસન સસટમલટ કર છ. ધીમ ધીમ એ સાધન સસટમલશન આપતા બાધ થઈ જાય છ એટલ માણસ બીજ ા સાધન શોધિા ફાાફાા માર છ. તમ માકા કરજો નિો મોબાઈલ હશ એટલ પહલા બ દદિસ આપણ એમાા બીઝી રહીશા. અર, આમાા આવા છ!

અર, આ તો મજાના છ! બ દદિસમાા બધી ખબર પડી જાય છ ક આમાા શા છ? પછી એ રોમાા આપતા નથી. માણસન સતત એવા કાઈક જોઈએ છ જ એન બીઝી રાખ. મોબાઈલ, ટબલટ, લપટોપ, કમપટર, ટચલવિઝન સાથ માણસ ોટલો રહ છ. માણસ પાસથી તમ માતર મોબાઈલ લઈ લો તો એ અનઈઝી દફલ કર છ, જાણ એકલો પડી ગયો હોય એવા એન લાગિા માાડ છ. માણસન સતત કોઈ ન કોઈ 'એલટા ' જોઈએ છ, કોઈ 'નોદટદફકશન' જોઈએ છ, કોઈ 'ટોન' જોઈએ છ. માણસન બધા બહારથી જ જોઈએ છ, એટલા માટ ક અદર તો કાઈ છ જ નહી! હોય તો મળન? માણસન 'આધાર' તો જોઈએ જ છ પણ જ 'આધાર' છ એની પસાદગીમાા માણસ થાપ ખાય છ. ઘણી િખત એ 'ધાર' છ ક 'આધાર' છ એ માણસ નકકી કરી શકતો નથી. માણસન આનાદ જોઈએ છ અન દરવપટડલી જોઈએ છ, િારાિાર જોઈએ છ અન ઉપરાછાપરી જોઈએ છ. 'સનદસઅલ પલઝર'ની દોડમાા માણસ ઈમોશનલ જોય અન ઈનદટલતચઅલ હપીનસથી દર ાલયો ગયો છ. હિ માણસ સાબાધો 'વનભાિ' છ, સાબાધ જીિતો નથી. તમાર સખ જોઈત ા હોય તો બ જ જગયાએથી મળિાના છ, એક પોતાના લોકો પાસથી અન બીજ ા તમારી અદરથી. આપણ એકલા પડી ગયા છીએ. આપણી એકલતા માટ આપણ જ કારણભત હોઈએ છીએ, આપણી એકલતા માટ બીજ ા કોઈ જિાબદાર હોત ા નથી. આપણ કોઈના પણ થઈ શકતા નથી અન આપણ અતમાખી પણ થઈ શકતા નથી. સોવશયલ મીદડયાન આપણ સોવશયલ સપોટા વસસટમ માની લઈએ છીએ અન આપણાા જ લોકોની નજીક જઈ શકતાા નથી. આપણન એ અહસાસ જ નથી ક આપણી સોવશયલ સપોટા વસસટમ કિી પઅર થઈ ગઈ છ. સાધનો અન સાબાધો િચ નો ભદ આપણ ભલતાા જઈએ છીએ. સાધનો ખોટાા ક ખરાબ નથી, એની માતરા અન એ જ પરમાણભાનની ખબર ન હોિી એ ખરાબ છ. મોબાઈલમાા બીઝી થઈ ગયલો હાથ હિ કોઈની સાથ હાથ વમલાિિા, કોઈન સપશા કરિા ક કોઈની માથ ફરિિા માટ નિરો જ પડતો નથી અન આપણન જયાર કોઈ હાથની જરર પડ છ તતયાર એ હાથ મળતો નથી. સાથ િગર હાથ કાાથી મળિાનો છ? આપણ કોઈની સાથ નથી હોતા અન આપણ આપણી સાથ પણ કાા હોઈએ છીએ? તમારી સાથ કોઈ છ? તમારી સાથ તમ છો? તો એન જકડી રાખજો, કારણ ક આજકાલ છટકિાની મૌસમ િાઈરલ થઈ ગઈ છ! છલલો સીન: જયાર તમારી પાસ કોઈ ન હોય તતયાર માતર એટલો વિ ાર કરજો ક તમ પોત કાા ગમ થઈ ગયા હતા? –ક ('સાદશ', સાસકાર પવતિ, તા. 12 ઓકટોબર, 2014. રવિિાર. 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

સખ એટલ શા ?

સખની ાહ પરતતયક વયકતતની હોય છ…તો પછી સા ા સખની પરાપપત કોન કહિાય ? હકીકતમાા સખની પાછળ દોટ મકતાા આજના માનિન સાસારમાા કઇ ીજોથી સાચા સખ મળ છ, તની જ ખબર નથી. જીિનમાા સખ કમ કરીન પરાપત થાય ?માનિીન સખ જોઈએ છ અન એ પણ કવા? જ સદિ એટલ ક હરહામશ હોય…દરક વયકતતન પોતાના સખ અલગ-અલગ જગયાએ છ એવા લાગ છ. ઉમર પરમાણ સખની પદરભાષા બદલાતી હોય છ, કોઈન પોતાના સખ પસામાા, કોઈન પતરમાા, કોઈન નોકરીમાા, કોઈન પરવતષઠા ક ખયાવતમાા, મોબાઇલ ફોન, કોમપટર,કોઈન ફસબક પર કટલા લાઈક મળ છ..જ ગમતા મળ તણ સખ કહિાય અન જીિનમાા જ મળા હોય ત ગમ તન આનાદ કહિાય, .સખ થી પર એક બીજી અનભવત છ : આનાદ…સખ અન આનાદમાા ભદ છ.“આનાદ” કોઈ વયકતત ક િસત પર આધાર નથી રાખત ા.ધન દોલતથી જ મળ ત સખ છ,સાતોષથી જ મળ ત આનાદ છ,સખી વયકતત આનાદમાા ના હોય એવા બન પણ આનાદી વયકતત સખી હોય છ.અહાકારના તતયાગ વિના કદીએ સખ મળતા નથી. જીિનના સખ વિ ારોની ગણિતતા ઉપર આધાર રાખ છ.જયાર પરીકસથવત મનષયના સિભાિન અનકળ હોય છ તતયાર મનષય સખી હોય છ. પરાત જ માણસ પોતાનો સિભાિ પરીકસથવતન અનકળ બનાિી શક ત સૌથી િધ સખી છ.દનદયિી ીજોમાા સખ શોધવા નકામા છ. સખનો ખજાનો તો તમારી અદર જ પડલો છ.હાથમાાન ા સખ મકી દઈન જ કાલપવનક સખની શોધમાા દોડ છ તન મગજળની માફક કદી પણ સખ પરાપત થત ા નથી.સખ એક ધ ાધળી િસત છ. એ કોઇ નકકર ીજ નથી, ક જન આપણ પકડી શકી એ, ખરીદી શકીએ ક બીજ કોઇ ન સપષટ રીત બતાિી શકીએ. એ તો માતર એક ભાિિા ક નામ છ. એન પામિા માટ માણસ જજિદગીભર િલખા માર છ, છતાા મોટા ભાગ ત સિણામગ જમ આગળ ન આગળ જતા દખાયા કર છ. સખ એ તો માતર એક નકારાતતમક ખયાલ છ. જટલી કષણોમાા એ દઃખન ભલી શક છ એટલી જ કષણો સખમય હોય છ.માણસના સખ બાહય ઉપકરણો કરતાા માણસના પોતાના ઉપર િધાર આધાર રાખ છ. સખ ભાગય જ ગરહાજર હોય છ, માતર આપણ જ એની હાજરીન લકષમાા લતા નથી.સખ પતાચગયા જવા છ. જમ એની પાછળ િધ દોડો, તમ એ તમન િધ ભટકાિ છ. પણ જો તમારા ઘયાન બીજી બાબતોમાા પરોિશો , તો હળિથી તમારા ખભા પર બસી જશ.સખી થિાની ાિી આ છ, પાપ થાય તવા કમાવા નહી, માાદા પડીએ તવા ખાવા નહી, દવા થાય તવા ખ ાવા નહી અન લડાઈ થાય તવા બોલવા નહી.જ માણસ પોતાના સખની બાબતમાા આતતમવનભાર છ તન દવનયાની કોઈ તાકાત કદી દ:ખી બનાિી શકતી નથી. સખ એ સદિયતા છ, વનસષિયતા નથી“માણસ પોતાની જાતન જટલો સખી માન છ. તટલો સખી ત બન છ.” એટલ ક સાચા સખ બહારથી નથી આિતા પણ આપણા મનની અિસથા ઉપર વનભાર કર છ. આપણી એ માનદયતા ક આપણન સખ અમક િસત, વયકતત ક કસથવતમાાથી પરાપત થા…એ આપણી ભરમણા છ.સખની શોધમાા ફરતાા માનિી ની

મનોકસથવતમા….માનિી દ:ખી બન છ… િધન િધ ીજ િસતઓ પરાપત કરિાથી ક િધ ઉપભોગ કરિાથી સખ મળતા નથી. પણ આ બધા પરાપત કરિાની ઇચછાથી મકતત મળિિાથી જ સખ પરાપત થાય છ.”સખ પોતાની મહી જ છ, આતતમામાા જ છ. એટલ આતતમા પરાપત કર તો (સનાતન) સખ જ પરાપત થાય.

માનિ જીિનના મલય: એકિાર એક રાજાએ ખશ થઇન એક લહારન ાદનનો એક મોટો બગી ો ઉ૫હારમાા આપી દીધો.આ લહારન ાદનના વકષોની દકિમતના જઞાન ન હત ા,તથી ત ાદનના વકષોન કાપીન તના કોલસા બનાિી િ તો હતો.ધીમ ધીમ બગી ો ખાલી થઇ ગયો.એક દદિસ અ ાનક રાજા આ લહારના ઘર પાસથી ૫સાર થયા તતયાર ત વિ ારતા હતા ક અતતયાર સધીમાા લહાર અમીર બની ગયો હશ,પરાત રાજાન લહારની હાલત ૫હલાાના જિી જ જોઇન ઘણી જ નિાઇ લાગી.તમામ હકીકતથી િાકફ થયા બાદ રાજાએ લહારન પછા કઃ ાદનના લાકડાનો કોઇ ટકડો તારી પાસ બચયો છ..? તતયાર લહાર કહા કઃ મહારાજ..! મારી કહાડીનો હાથો જ બચયો છ. બાદશાહ તન ાદનના િહપારી પાસ મોકલયો.લહારન આ નાનકડા ાદનના ટકડાના ઘણા પસા મળયા. ત પસતાિાથી ઘણા જ રડિા લાગયો.તન બાદશાહન આિો બીજો બગી ો ઉ૫હારના ર૫માા આપિા વિનાતી કરી, તતયાર રાજાએ જિાબ આપ યો કઃ આિો ઉ૫હાર િારાિાર મળતો નથી. આપણા બધાના જીિન આ લહારના જવા જ છ.અમોન માનિ જીિનના મલયની ખબર તતયાર જ ૫ડ છ ક જયાર જીદગીના અવતમ શવાસ ાલી રહયા હોય છ અન તતયાર અમ પરભન પરાથાના કરીએ છીએ કઃ હ પરભ..! થોડો િધ સમય મન આપો,પરાત તતયાર સમય મળી શકિો સાભિ હોતો નથી. સાકલનઃ શરી વિનોદભાઇ માગળભાઇ માછી(વનરાકારી) જાગતજીિન સખ અન દઃખ જીિનયાતરાના એક વસકકાની બ બાજ જિા છ. સા ા સખ ક દઃખની અનભવત સામાનદય માનિી જ કરી શક, અન જીિનયાતરાના એ અનભિો જ જીિનની સાથાકતા પણ છ. બાળકના ઉદાહરણ આ સાદભામાા જોિા જવા છ.બાળક હામશા વનદોષ હોય છ, એ તન ગમતી બધી જ િાતોમાા ઓતપરોત થઇ જાય છ. ભય ક દઃખની એન કલપના પણ નથી. રમકડા રમિામાા

ઓતપરોત થઈન આનાદ માણત ા બાળક રમકડા તટતાા આિાદ કરીન ગામ ગજિિાની જરર નથી, પણ બાળક આ નીવત રીતી કાા સમજ છ? સાબાધો, િભિ, સફળતા, સખ ક દઃખ આ બધા જીિનયાતરાના મકામો છ. યાતરા આગળ િધ તમ ત પાછળ રહતા જાય છ. પદરિાર, નામ, મોટાઈ, ગામ, ગોળ, જાત, રાજય ક પરદશ, દશ પરતતયનો તીવર લગાિ અન એ માટ કાઈ પણ કરી છટિાની મથામણમાા વયસત રહવ ા, એક તબકક આ બધા જ વનરથાક સાચબત થઈન રહ છ. પદરણામ જ તબકકામાા જીિનન, જ ત સમયમાા માનવા જોઈએ ત માણી નથી શકાત ા. ચબલકલ પલા બાળકની જમ ભકડો તાણી રડિાનો િસિસો પણ નથી કરી શકતો. પદરણામ વતરશાક જિી િદનાઓમાા સરરાશ માનિી અટિાયલો રહ છ. બધી િાતાાઓના અત કલપના કથાની જમ ખાધા, પીધા ન રાજ ક જિા નથી હોતા. સફળતા તો મધયાાતર જ બની રહ છ. સખ સફળતાની મથામણ જીિનયાતરાના ઉતતરાધામાા જીિનથી ઉબાઈ જિાની પદરકસથવતમાા અનકિાર ધકલી મક છ, અન પછી સાથાક જીિન, શાાવત અન સિસથતાની તરસ મન મસતક ઉપર કબજો જમાિિા લાગ છ, અન સફળ મધયાાતરની એ કથા આગળ િધ છ. જીિનયાતરાની િાતાા નિી ઉ ાઇઓએ પહો છ. રામનો રાિણ વિજય ક પછી કરકષતરમાા કૌરિો સામના વિજય સાથ ત કથાઓ સમાપત નથી થઇ. આપણી જમ જ ત જીિનયાતરાઓ પણ આગળ િધી છ. રામ અન કષણનાા જીિન પણ િદનામય મથામણો સાથ જ સમાપત થયા હતા. જીિનયાતરા એ ડતા ગરાફ જિી નથી. —-શરી કૌવશક અમીન

જજિદગી ધીમી ાલ, હજ ઘણાા કામ બાકી છ! ચ િતનની પળ: કષણકાાત ઉનડકટ કલ જો વમલા િતત તો ઝલફ તરી સાિાર દાગા,

આજ તો મ ઉલઝા હ ા િતત કો સલઝાન મ. -ફઝ અહમદ ફઝ લાઇફ ઘદડયાળના કાાટા સાથ સતત આગળ િધતી રહ છ. લાઇફમાા સપીડોમીટર છ પણ બરક નથી. લાઇફમાા પણાવિરામ નથી, માતર અલપવિરામ છ. લાઇફમાા એક જ િખત ફલસટોપ આિ છ અન એ પરમનનદટ હોય છ. અલપવિરામન અગરજીમાા કોમા કહ છ. માણસ'કોમા'માા હોય તતયાર પણ લાઇફ તો આગળ િધતી જ હોય છ. એક માણસન એકતસડનદટ થયો. થોડા સમય માટ ત બભાન થઈ ગયો. ભાનમાા આવયો તતયાર તન કહિાા ક, તમ 'કોમા'માા હતા. તણ હસીન કહા ક એકતસડનદટ થયો તતયાર તો મન લાગા હત ા ક હિ ફલસટોપ છ, થનદક ગોડ ક કોમા હત ા. આજ મન સમજાય છ ક જજિદગીના પણાવિરામ આિી જાય એ પહલાા ઘણાા કામો પરાા કરિાનાા છ. હિ હા મારાા કોઈ કામ આગળ કોમા નહી રાખા અન બધાા કામ આગળ પણાવિરામ મકીશ. સપનાા અધરાા રહી ન જાય એ માટ તન જલદીથી પરાા કરિાનાા હોય છ. માર જીિવા છ, મારા લોકો માટ અન મારા પોતાના માટ. આપણ આપણાા લોકો માટ જીિતાા હોઈએ છીએ તતયાર આપણ આપણાા માટ પણ જીિતાા હોઈએ છીએ. તમ કારય તમારી જાતન સિાલ પછયો છ ક હા જીવા છા ખરા? પછી જાજો. જ જિાબ મળ તના ઉપર ઊડો વિ ાર કરજો. સિારથી રાત સધીના ચબઝી વશડલમાા જજિદગી કાાક ખોિાઈ તો નથી ગઈન? મોટાભાગ તો લોકો રોજજિદા કામ જ કરતા હોય છ,જજિદગી તો િચ ટકડ ટકડ જજિાતી હોય છ. જજિદગીના આિા ટકડાન ભગા કરીન વનરખિાનો પણ સમય આપણી પાસ નથી હોતો! સમય મળ તતયાર જજિદગીના આ ટકડાઓ ભગા કરીન જોજો ક જજિદગી કિી જજિાય છ? તમન તમારી જજિદગીથી સાતોષ છ? આખી દવનયા જાણ છ ક જજિદગીનો કોઈ ભરોસો નથી. છતાા કમ કોઈ માણસ આજ જજિદગીનો છલલો દદિસ હોય એ રીત જીિતો નથી? તમન ખબર પડ ક આજ જજિદગીનો છલલો દદિસ છ તો તમ કઈ રીત જીિો? આમ તો માણસ કાલ મરી જિાના છીએ એ ભયમાા જીિી જ ન શક! સારા છ માણસન મોતની ડટ ખબર નથી હોતી, બાકી એ જીિી જ ન શતત! દહસાબ જ કય રાખત ક હિ કટલો સમય બચયો છ. આપણન ખબર નથી ક હિ કટલો સમય છ, આપણ તો એમ જ માનીન જીિતાા હોઈએ છીએ જાણ આ જજિદગી કારય અટકિાની જ નથી એટલ જ આપણ જજિદગી જ રીત સરકતી હોય છ એ રીત સરકિા દઈએ છીએ! બ વમતરો હતા. સટરડની સાાજ બાન મળયા. સનદડના દદિસના પલાવનિગ ક. કાલ ખબ મજા કરીશા. વમતરએ કહા ક ાલ હિ હા જાઉ છા. બીજા વમતરએ કહા ક થોડી િાર બસન. ા પીન જા. બાનએ સાથ ા પીધી. છટા પડયા. બીજો વમતર ઘર જતો હતો તતયાા એનો એકતસડનદટ થયો. એ ડથ બડ પર હતો. થોડા શવાસ જ બાકી હતા. વમતર તની પાસ હતો. તનો હાથ હાથમાા લીધો. ડથ બડ પર રહલા

વમતરએ ભાાગયાતટયા અિાજમાા એટલા જ કહા ક, સારા થાન ક કાલ તારી સાથ ા પીિા થોડીક વમવનટ રોકાઈ ગયો! હાટાબીટ બતાિતા મશીનમાા દફગર ડાઉન થતા જતા હતા. જજિદગીની છલલી કષણોના આ કાઉનદટડાઉન જાણ મસજ આપતા હત ા ક ડોનદટ પોસટપોન ગડટાઇમ! જીિિા જિી કષણોન મલતિી ન રાખો. ન જાન દકસ ઘડી જજિદગી કી શામ હો જાય! એક વમતરએ િોટસ એપ પર કોઈ શાયરની એક ર ના મોકલી. આદહસતા લ એ જજિદગી, અભી કછ કરજ ચકાના બાકી હ, કછ દદા વમટાના બાકી હ, કછ ફરજ વનભાના બાકી હ, કછ હસરત અભી અધરી હ, કછ કામ ભી ઔર જરરી હ, ખિાદહશ જો ઘટ ગઈ ઇસ દદલ મ, ઉનકો દફનાના અભી બાકી હ. રફતાર મ તર લન સ, કછ રઠ ગય કછ છટ ગય, રઠો કો મનાના બાકી હ, રોતો કો હસાના બાકી હ... આ િાા ીન વિ ાર આવયો ક શા આપણા કહિાથી જજિદગી એની રફતાર ઘટાડી દિાની છ? ના. જજિદગી પાસથી રફતાર ઘટાડિાની અપકષા ન રાખો, તમ તમારી રફતાર િધારી દો. રડતા હોય તન હસાિિાની, નારાજ હોય તન મનાિિાની, પરમ ઝાખતા હોય તન પરમ કરિાની અન તમારી રાહ જોતાા હોય તની પાસ પહો ી જિાની રફતાર િધારી દો. જજિદગી તો એની રફતાર છોડિાની જ નથી. એ તો સરકતી રહશ અન આપણ અફસોસ કરતા રહીશા. એક કપલનાા મરજન દસ િષા થયાા. એ બાન એક સાત પાસ આશીિાાદ લિા ગયાા. બાનએ કહા ક, અમારાા લગનન દસ િષા થયાા. સાત કહા ક, સરસ. સાત પછા, આ દસ િષામાા તમ કટલા સાથ જીવયાા? સાથ મતલબ આખો દદિસ સાથ રહવ ા એિો નથી, તમ સાથ હોિ તતયાર એકબીજા સાથ જ હોિ છો? જરર હોય તતયાર સાથ હોિ છો? સાથ હોવા અન સાથ હોિાનો અહસાસ થિો એમાા ઘણો ફકા છ. એક પવત-પતતનીની િાત છ. પવતન કામ સબબ બહારગામ જિાના થા. બાળકોના અભયાસ માટ પતતનીએ િતનમાા રહવ ા પડ તમ હત ા. પવતએ એક દદિસ લખા. કટલા બધા લોકો આ શહરમાા છ છતાા શહર કમ ખાલી લાગ છ? તા નથી તો જાણ કોઈ નથી. કામ પરથી સાાજ ઘર આવા છા. ઘર ખોલિાિાળા કોઈ હોત ા નથી તોપણ હા ઘર પહો ી ડોરબલ િગાડા છા. રાહ જોતી ત ા ઝડપથી દોડીન ખોલિા આિ છ એવા ફીલ કરા છા. ઘરમાા દાખલ થાઉ છા. તન હગ કરા છા. એિી જ રીત જિી રીત તારી પાસ ઘર આિતો તતયાર કરતો હતો. ફકા એટલો જ છ ક તતયાા હતો અન આવા કરતો તતયાર આખમાા મક આિી જતી અન હિ આખો ભીની થઈ જાય છ! આખમાા આસના એક પડ છલકાય છ અન કટલાા બધાા દશયો તતયાા ઊમટી આિ છ. ગમ ત કરા તોપણ એ અહસાસ કલપનાઓથી નથી આિતો જ તારી હાજરીમાા મહસસ થાય છ. જીવા છા એિી રીત ક ત ા સાથ છ પણ હિામાા દશયો ર િાા પડ છ. ટરિામાા દકાળ ઊપસી આિ છ અન ટરિાના ાસ આખોની ભીનાશથી પરાતા નથી. તારા હોિાનો મતલબ ત ા નથી હોતી તતયાર સૌથી િધ સમજાય છ.

રાહ ન જઓ. રાહ જોિામાા ઘણી િખત બહ મોડા થઈ જત ા હોય છ. જજિદગીની દરક કષણ એક સરપરાઇઝ છ અન દરક સરપરાઇઝ પલઝનદટ નથી હોતી. સારા સરપરાઇઝ હોય એન આપણ વહોટ અ પલઝનદટ સરપરાઇઝ કહીએ છીએ, સારા ન હોય એ સરપરાઇઝ આઘાત બની જતી હોય છ. જજિદગી જીિિી છ? તો જજિદગી ઉપર ભરોસો ન કરો. જજિદગી જીિી લો. અતતયાર અન આ કષણ જ. જજિદગી તમન છતર એ પહલાા તમ એન છતરતા રહો. ઘણા લોકો પાસ બધા જ હોય છ, બસ જજિદગી નથી હોતી. ઘર જિાની ઉતાિળ ન હોય એિા માણસની િદના ીસો પાડતી હોય છ પણ કોઈ એ ીસો સાાભળતા નથી. તમન રોજ ઘર જિાની ઉતાિળ હોય છ? જો આવા થત ા હોય તો તમ નસીબદાર છો. કોઈ પરોવમસન પસનદડિગ ન રાખો, કોઈ િાયદાન અધરો ન છોડો, કોઈ ઇચછાન દબાિી ન રાખો. સમય દગાખોર છ, એનો જરાય ભરોસો ન કરો. એ કારય જરાય ધીમો ક આપણ કહીએ એમ ાલિાનો નથી. એ તો એની રફતારથી જ કારક સીધી તો કારક આડી-ટડી ાલ ાલતો રહિાનો છ. સમયન પડકારીન કહો ક તાર જ રીત ાલવા હોય એ રીત ાલ, મન ફકા પડતો નથી, કારણ ક માર જ કરિાના છ એ હા કારય મલતિી રાખતો નથી! છલલો સીન: આ સસષટનાા રહસયોન ઉકલિામાા સમય બરબાદ ન કરતા, બલક તન માણિામાા સમય પસાર કરજો. -અજઞાત ('સાદશ', સાસકાર પવતિ, તા. 10 ઓગસટ, 2014. રવિિાર. 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

લાઇફન આખર કટલી વસદરયસલી લિી જોઇએ? ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ એક લમહા ભી મસરાત કા બહત હોતા હ, લોગ જજનકા સલીકા હી કહાા રખત હ! -સયદ ઝમીર જાફરી તમ જજિદગી જીિો છો ક પછી જજિદગી તમન જીિ છ? દરક માણસ લાઇફન વસદરયસલી લિી જોઈએ. સિાલ એ થાય ક લાઇફન કટલી વસદરયસલી લિી? આપણ લાઇફન િધ પડતી વસદરયસલી તો નથી લતાન? આળસ હોવા જટલા ખતરનાક છ એટલા જ જોખમી િકોહોચલક હોવા છ. અગરજીમાા એક કહિત છ, િકા વહાઇલ િકા , પલ વહાઇલ પલ. મતલબ ક ફકત કામ પણ નહી અન માતર રમત પણ નહી. જજિદગી માતર કદરયર ક સફળતા માટ નથી, જજિદગી જીિિા માટ છ. જજિદગીન બરક જોઈતો હોય છ. ઘણાા લોકો માટ તો ફરિા જિાના પણ રદટન હોય છ. આ સમય જ

જિાના, આટલા સમય માટ જ જિાના, જઈન આમ જ કરિાના, તમ તો નહી જ કરિાના! માણસ ઘણી િખત પોતાના માટ જ એટલા બધા કાયદા અન વનયમો બનાિી લ છ ક પછી એમાાથી પોત જ મતત થઈ શકતાા નથી. જજિદગીન કારક છટટી પણ મકી દિી જોઈએ. મશહર શાયર ઇકબાલનો એક શર છ, 'અચછા હ દદલ ક સાથ રહ પાસિાન અતલ,લદકન કભી કભી ઈસ તનદહા ભી છોડ દ.' મતલબ ક દદલના રકષક તરીક બદધિ નજીક રહ તમાા કાઈ ખોટા નથી પણ કારક દદલન રઢા પણ મકી દવા જોઈએ. આપણ દદલન રઢા મકતાા જ નથી. ઘદડયાળનો કાાટો માણસન ન ાિ છ અન માણસ આખો દદિસ ના તો રહ છ. રાત પડ એટલ થાકીન સઈ જાય છ. સિાર મોબાઇલના એલામા સાથ ઊઠ છ અન ફરીથી ઘદડયાળના શરણ થઈ જાય છ. આપણા આખા દદિસનો ટાઇટ વશડલ હોય છ. એમાા જરાકય આઘાપાછા થાય તો આપણ દડસટબા થઈ જઈએ છીએ. આજ તો ધા હત ા એવા કાઈ જ થા નહી, એવા આપણ કહીએ છીએ. આપણ બધા ધારી લતા હોઈએ છીએ ક આવા કરશા અન આવા થશ. આપણ એ ધારતાા ક સિીકારતાા જ નથી ક જજિદગી આપણ ધારીએ છીએ એમ ાલિાની નથી. જજિદગીન િધાર ગાભીરતાથી લિાની જરર એટલ પણ નથી હોતી, કારણ ક છલલી ઘડીએ બધા બદલાઈ જત ા હોય છ. અવનવિતતા જ જજિદગીના સતતય હોય છ પણ આપણન બધા વનવિત જોઈત ા હોય છ. તમ એવા વિ ારી શકો છો ક કાલ સિાર તમ ઊઠો તતયાર એવા કાઈક થઈ શક છ ક તમ પથારીમાાથી બઠાા જ ન થઈ શકો? ના, આપણ તો આખા દદિસના પરફતટ પલાવનિગ કરી રાખા હોય છ. મદહનાઓ પહલાા ટરાિચલિગની દટદકટ બક હોય છ. હોિી જોઈએ. પલાવનિગમાા કાઈ ખોટા નથી. ઊલટા સારા હોય છ. માતર બધા પલાવનિગ મજબ જ ાલ એિો આગરહ ન રાખિો જોઈએ. આપણ આગરહન દરાગરહ થઈ જાય ત હદ સધી છોડતા નથી. આટલા િાગય સઈ જ જિાના, આટલા િાગય ઊઠી જિાના. આટલા જ ખાિાના. ઘણાા લોકો તો કલરી ગણીન ખાતા હોય છ અન પાણી પણ ડાયદટશયનન પછીન પીતા હોય છ. તચબયતની કાળજી જરરી હોય છ પણ એટલા યાદ રાખવા જોઈએ ક તચબયત સારી રાખિાનો હત મસતીથી જીિિાનો જ હોય છ. અમદરકન લચખકા એલીનોર પોટા ર 'પોલીએના' નામની એક નિલકથા લખી છ. પોલીએના નાની બાળકી છ. માતા-વપતાના અિસાન બાદ એન માસીના ઘર મોકલી દિામાા આિ છ. માસી સમય અન વશસતની અતતયાત આગરહી હોય છ. માસી નાનકડી પોલીએનાન એક નોટ પકડાિી દ છ. આ નોટમાા પોલીએનાએ કાર ઊઠવા, શા કામ કરવા, શા શીખવા, કાર જમવાથી માાડી કાર સવ ા સધીના સમયપતરક હોય છ. આ નોટ િાા ીન નાનકડી પોલીએના એટલા જ કહ છ ક, "માસી, તમ આ

બધામાા મારા માટ જીિિાનો સમય તો રાખયો જ નહી? આ બધા કામ કરતી િખત હા શવાસ તો લતી જ હોઈશ પણ જીિિાનો આનાદ નહી માણતી હોઉ." સો િષા પહલાા લખાયલી આ બકના ગજરાતીમાા ભાષાાતર પણ થા છ. પોલીએના લોકોન 'રાજી રહિાની' રમત શીખિાડ છ. પોલીએના વિ ારતા કરી મક છ ક આપણ માતર શવાસ લઈએ છીએ ક ખરખર જીિીએ છીએ? જીિવા એટલ શા? માતર દદિસો કાઢિા? શવાસ લતા રહવ ા? રાત પડ એટલ ઊઘી જવા અન સિાર પડ એટલ ઊઠી જવા? અદમ પાદકસતાનના મશહર શાયર છ. અદમનો એક શર છ, 'જજિદગી કા રાસતા કાટના હી થા અદમ, જાગ ઉઠ તો લ દદય, થક ગય તો સો ગય!' મોટા ભાગના લોકો આિી રીત જ જજિદગીન જીિ છ. તમારી જજિદગીમાા હળિાશ છ? તમ તમારી જાત સાથ જીિો છો? તમન ગમ એવા તમ કાર કરો છો? તમન તમારા પરત ા એકાાત મળ છ? દરક માણસ થોડોક સમય એકલા રહવ ા જોઈએ, એ સમય માણસ માતર પોતાની સાથ રહવ ા જોઈએ. આપણ આખી દવનયા સાથ રહીએ છીએ, ફતત આપણી સાથ જ નથી રહતા! એક પરમી-પરવમકા હતાા. પરમી ખબ જ ડાહયો, હોવશયાર અન વયિહાર હતો. એકદમ પફતશનમાા માનનારો. રોજ નકકી ક હોય એ પરા જ કરિાના. પરવમકા કાઈ કહ એટલ તરત જ એ કહી દ ક માર તો આમ કરિાના છ, તમ કરિાના છ. કોઈન ખરાબ ક ખોટા ન લાગ એની એ પરી કાળજી રાખતો. એક દદિસ એની પરવમકાએ કહા ક, તા કોઈન ખોટા લાગ એવા નથી કરતો પણ તન ખબર છ ક તન પોતાન ખોટા લાગ એવા ત ા કટલા કર છ? હા એવા નથી કહતી ક ત ા મારા માટ સમય કાઢ, હા એવા કહા છા ક ત ા તારા માટ સમય કાઢ. હમણાા હા તન એમ કહા ક ત ા આમ નહી કર તો મન ખરાબ લાગશ, તો ત ા તરત જ કરીશ, પણ મન એ નથી જોઈત ા. મન એ જોઈએ છીએ ક ત ા તારી સાથ જીિ. ઘણાા લોકો આખી દવનયાન સારા લગાડિામાા પોતાની જજિદગીન પણ દાિ પર લગાડી દતા હોય છ. કોઈ માણસ બધાાન ખશ રાખી ન શક. આખો દદિસ આવા કરિાનો પરયતતન કરતો માણસ પોતાની જ કદમાા હોય છ. મોહામદ વસદદીકીનો એક યાદ રાખિા જિો શર છ. ' ા ભી હોન કા પતા દતા હ, અપની ઝાઝીર દહલા દત હ,એક દીિાર ઉઠાન ક ચલય, એક દીિાર ગીરા દતા હ!' ભગિાન બિ યોગ અન સાધના કરતાા હતા. એક દદિસ એક માણસ બિન પછા. આટલી બધી સાધના કરિાથી તમન શા પરાપત થા? ભગિાન બિ તની સાથ નજર વમલાિીન બહ સહજતાથી કહા ક કાઈ નહી, મન સાધનાથી કાઈ નથી મળા. ઊલટા મ તો ગમાવા છ. પલા માણસન આિયા થા. તણ બીજો પરશન કયો. બિન પછા ક, તમ શા ગમાવા? ભગિાન બિ કહા ક, મ િોધ, મોહ, અહાકાર અન ડર ગમાવયા છ. ભગિાન કહા ક, બધા માતર કાઈ મળિિા માટ જ નહી, ઘણી િખત કાઇક ગમાિિા માટ પણ કશાક કરવા જોઈએ. પોતાની જાત સાથ જન જીિતાા આિડ એન જ ખબર

પડ છ ક મારામાા શા ખામી છ અન માર મારામાાથી શા ગમાિિાના છ. તમ તમારી જાતન ઓળખો છો? બધી જ ખબર હોિાનો દાિો કરતા માણસન પોતાના વિશ જ કાઈ ખબર હોતી નથી! તમ ઇચછો છો ક જજિદગી સામ કોઈ ફદરયાદ ન રહ? જજિદગીથી કોઈ અફસોસ ન રહ? તો જજિદગીન જીિી લો. તમ ઇચછો ક ન ઇચછો જજિદગી દરક કષણ થોડી થોડી સરકતી જ રહિાની છ. જો તમાર અફસોસ કરિો ન હોય ક હા તો મારી નજીકના લોકો સાથ જીવયો જ નહી, ઊગતા સરજન કારય વનરખયો જ નહી, પતાચગયાના રાગોન કારય ધયાનથી વનરખયા જ નહી, પાખીઓનો કલરિ કારય સાાભળયો જ નહી, ફલની કોમળતા કારય મહસસ જ ન કરી, દદરયાની ભીની રતીમાા કારય ાલયો જ નહી અન મારા માટ તો હા જીવયો જ નહી, તો આજથી જ થોડા થોડા તમારી રીત જીિિાના શર કરી દો. લાઇફન એટલી વસદરયસલી ન લો ક જીિિાની હળિાશ જ મહસસ ન થાય! છલલો સીન: સારા માણસ સારા દખાિવા નથી પડત ા, બરા માણસ એ સાચબત કરવા પડ છ ક હા સારો છા. -અજઞાત ('સાદશ', સાસકાર પવતિ, તા. 06 જલાઇ, 2014. રવિિાર. 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

સાધયા ન નઝરાણ એક કથાકાર ભાિિાહી શલીમાા ખબ સાદર કથા કરી રહયા હતા. શરોતાિગા કથામાા રસતરબોળ થઇ ગયા હતા. કથા પરી થઇ તતયાર એક શરોતા કથાકારન મળિા માટ આવયા. એમણ પોતાની િદના કથાકારન િણાિતા કહ , " આપ ખબ સાદર કથા કરો છો. જયાર આપની િાતો સાાભળીએ છીએ તતયાર ખબ આનાદ આિ છ અન મન શાાતી અનભિ છ. પણ આ આનાદ અન શાાતી બહ લાાબા ટકતા નથી એના કારણ શા હશ ? “કથાકાર કહ, “આપની િાત બીલકલ સા ી છ અન આ માતર આપની એકની જ નહી બધાની િાત છ. તમ વનખાલસ કબલાત કરી અન બીજા કરતા નથી બાકી અનભિ તો બધાનો એકસરખો જ છ ક સારી- સારી િાતો સાાભળ તતયાર થોડો સમય મજા આિ પછી જિા હતા તિાન તિા. તમ આિતીકાલ સિાર મારા ઉતાર આિજો તમારા આ પરશનનો હા તમન ઉતર આપીશ." પલા ભાઇ બીજા દદિસ કથાકારના ઉતાર પહોચયા. કથાકાર એન એક સરસ શણગારલા રમમાા લઇ ગયા. પલા ભાઇ તો જિા રમમાા દાખલ થયા ક મન પરફપલલત થઇ ગ. રમમાા ગલાબ અન મોગરાના ફલોનો ઢગલો હતો. એની ખશબથી આખો રમ મઘમઘતો હતો. કથાકાર પલા ભાઇન રમમાા એક ખરશી પર બસાડયા અન સગાધન મનભરીન માણિાના કહ. થોડીિાર પછી સગાધની

સાથ થોડી દગધ પણ આિિા લાગી. જમ જમ સમય પસાર થિા લાગયો તમ તમ દગધ િધિા લાગી. હિ તો એ કસથતી આિી ક ગલાબ અન મોગરાના ફલોનો ઢગલો હોિા છતાય દગધના સામરાજય છિાયલા હત ા. દગધથી અકળાયલા એ ભાઇએ કથાકારન આમ થિાના કારણ પછ. કથાકાર કહ , " ભાઇ આ રમના ાર ખણામાા તમન જ સરસ મજાના પડદાઓ દખાય છ એ પડદાની પાછળ શા છ એ જરા ઉભા થઇન જોઇ આિો." પલો ભાઇ ઉભો થયો અન સોના-રપાના તારિાળા મલમલના પડદાન ઉ ો કયો તતયાા તો માથ ફાટી જાય એિી દગધ આિી. ારય ખણામાા જાત- જાતની ગાદકી ભરી હતી. કથાકાર કહ , " ભાઇ, હિ તન તારા સિાલનો જિાબ મળી ગયો ? રમના ાર ખણાની જમ આપણા ાર અત:કરણ - મન , બપધધ , ચ ત અન અહાકાર - માા પણ જાત- જાતની ગાદકી ઠાાસીઠાાસીન ભરી છ. એના પર પડદા પાડી દીધા છ આથી એ દખાતી નથી. જયાર સારી- સારી િાતો સાાભળીએ તતયાર ગલાબ- મોગરાના ફલોની સિાસથી મન આનાદદત થાય એમ શાાતી અનભિાય છ. પણ પછી થોડા જ સમયમાા પલી ગાદકી પોતાના આવધપતતય જમાિી દ છ. " વમતરો , સારી િાતોના આનાદના સાતતતય જાળિવા હોય તો સૌ પરથમ અત:કરણની ગાદકીન સાફ કરિી પડ. જો અત:કરણ ોખખ હશ તો ફલોના ઢગલાની જરર નથી એકાદ નાન ફલ પણ સતત મહક આપતા રહશ – અજઞાત

૧૦૦૦ રવપયાની નોટ એક પરખયાત િતતાએ હાથમાા ૧૦૦૦ રવપયાની નોટ રાખીન ભાષણ આપિાના શર ક. આખો સભાખાડ ચ કકાર ભરલો હતો. ભાષણ શર કરતાજ તમન હાથમાા પકડલી સોની નોટ બતાિતા પછા, “કોન જોઈએ છ આ ૧૦૦૦ રવપયાની નોટ ?” ધીમ ધીમ એક પછી એક હાથ ઉપર થિા લાગયા. એમન કહા, “ભલ, જટલાએ હાથ ઉપર કાયા છ ત બધાન હા આ ૧૦૦૦ ની નોટ આપીશ પણ એ પહલા માર કઈક કહવા છ.” એમ કહી એ ૧૦૦૦ રવપયાની નોટનો તમન ડ ો િાળી દીધો. ખાડમાા સિાટો છિાઈ ગયો. ચનદથલી એ નોટન તમન ખોલીન ફરી પછા, “હજ પણ આ ૧૦૦૦ની નોટ કોન જોઈએ છ?” ફરી હાથ ઉપર થિા લાગયા. “ભલ” કહી એમણ એ ૧૦૦૦ રવપયાની નોટ જમીન પર ફકી દીધી અન તના પર પગ મકીન ત ગદાયલી નોટન ફરી હાથમાા લઇ ઉ ી કરી પછા. “હજય આિી ખરાબ અન ધળિાળી નોટ કોન જોઈએ છ?” છતાાય બધાના ધીમ ધીમ હાથ ઉપર થિા લાગયા. પછી એમણ કહા, “મારા વપરય વમતરો, આજ આપણ ખબ મહતતિની િાત શીખયા છીએ. નોટન મ ડ ો કરી,રગદોળી છતાા તમાર ત જોઈએ છ, કારણ ક તમન ખબર છ ક આનાથી એની દકિમત ઘટશ નદહ. અતતયાર પણ તની દકિમત ૧૦૦૦ રપીયાજ છ.

આિીજ રીત જીિનમાા આિતા સાજોગોન લીધ આપણ ની પડીએ છીએ, ખોટા વનણાયો ક ભલન લીધ હતાશ, વનરાશ થઇ સાકો ાઈ જઈએ છીએ. આ નોટની જમજ ડ ો િળી જઈએ છીએ અન આપણન લાગ છ ક આપણ સાિ નકામાા થઇ ગયા છીએ પણ એવા નથી. કઈ પણ થાય છતાા આપણી દકિમત નથી ઘટતી. આપણ બધા ખાસ છીએ આ િાત કારય ન ભલતા.” બોધ: નાણાના જ રીત એક ોકકસ મલય છ એવા જ માનિજીિનના પણ છ. સાજોગોન લીધ ત પછડાય, ક ડાય – ગમ ત થાય છતાા એક માણસ તરીકના તના મલય ઘટી જત ા નથી.

બીજાન સમજિાનો પરયતતન કરો, સધારિાનો નહી –કચલડોસકોપ – મોહમમદ માાકડ

કદરતમ ા બધ જીવ પોતપોત ના ક મ કર છ. મ તર મનષય જ બીજાઓએ શા કરવા જોઈએ એનો ખય લ ર ખ છ, પણ પોત શા કરવા જોઈએ એનો ક રય ગાભીરત પવકક વવ ર કરતો નથી. એટલા જ નહી, બીજાઓએ શા કરવા, ન કરવા જોઈએ એ બ બતમ ા દરક મ ણસ ઘણો જ ોકકસ હોય છ

આઝ દીના આદોલન જય ર પરજોશમ ા લત ા હત ા તય ર લખક-પતરક ર સદ નાદન કોઈએ પછરા ક સવતાતરત ન આદોલનમ ા લોકોની આગવ ની લઈન તઓ શ મ ટ સદકરય થત નથી તય ર તમણ જવ બ આપલો ક, “હા મ રા ક મ કરા છા. બધ ન બધા જ ન આવડ.” તમન કહવ નો અથક એવો હતો ક તઓ જ ક મ કરી રહય હત ત બર બર અન પય કપત હત ા. તમન જ ક મ આવડતા હત ા પતરક ર-લખક તરીક લખવ ના ત તઓ વનષઠ પવકક કરત હત . બધ ન બધા ક મ ન આવડ મ ટ બધ બધા ક મ ન કરી શક.

કટલાક ક મ લોકોની નજર તરત જ ડી જાય છ તો કટલાક ક મ નજરમ ા આવતા નથી, પરાત જો બધ પોતપોત ના ક મ વનષઠ પવકક કર તો તાતર બર બર લ છ, નહી તો બધા અટકી પડ છ.

એક સરસ વ ત છ.

એક વ ર શરીરન અવયવો ભગ થય . ઘણી કવવ રણ ઓ થઈ. દરક અવયવ પોત ખબ જ ક મ કર છ અન સૌથી વધ ર અગતય ધર વ છ એવી દલીલો થઈ. પગ કટલ ાય દકલોમીટર લ છ. ખોર ક મ ટ અહી તહી ભટકવા પડ છ તય ર અથવ તો ક રક જીવ બ વવ મ ટ પગ જ શરમ

કરવો પડ છ. હ થ જ ખ વ પીવ ની, લખવ ની ક મહનત કરવ ની અનક પરવવિઓ કર છ. હ થ થ કી જાય છ. આખો સતત બધા જોતી રહ છ, ક ન સ ાભળત રહ છ વગર. અત, સવ કનમત એવા નકકી કરવ મ ા આવરા ક મ તર પટ એવા છ ક જ ક ાઈ જ ક મ કરત ા નથી અન મ તર ખ ધ જ કર છ મ ટ એનો બદહષક ર કરવો. બધ અવયવોએ સ મદહક રીત એનો બદહષક ર કયો. પટન ખોર ક મળવ નો બાધ થયો. સમય પસ ર થવ લ ગયો. શરીર અશતત થવ લ ગરા. સમગર શરીરની સ થ હ થ-પગની શકતત કષીણ થવ લ ગી. આખોની દષષટ ધ ાધળી થવ લ ગી. છવટ બધ અવયવોન સમજારા ક પટન ક મ બ બતમ ા તમની બધ ની ઘણી મોટી ગરસમજ અન ગાભીર ભલ હતી. તના ક મ પરથમ દષષટએ નહોત ા, પરાત ખબ મહતતવના હત ા. દરક અવયવએ પોતપોત ના ક મ શર કરી દીધા અન બધ એ સવીક ર ક દરક અવયવના ક મ સરખા જ મહતતવ ધર વ છ. કોઈના ક મ ન ના-મોટા ક ઓછા-વધ મહતતવના નથી. એટલા જ નહી, બધ બધા ક મ કરી શક નહી.

કદરતમ ા બધ જીવ પોતપોત ના ક મ કર છ. મ તર મનષય જ બીજાઓએ શા કરવા જોઈએ એનો ખય લ ર ખ છ, પણ પોત શા કરવા જોઈએ એનો ક રય ગાભીરત પવકક વવ ર કરતો નથી. એટલા જ નહી, બીજાઓએ શા કરવા, ન કરવા જોઈએ એ બ બતમ ા દરક મ ણસ ઘણો જ ોકકસ હોય છ, પરાત મ ણસની જજિદગી એવી છ ક જજિદગીન કોઈ એક તબકક પોત ના ક મ નહી કરી શકવ બદલ ઘણો અફસોસ રહી જાય છ. જીવનની સાધય એ પહો છ તય ર મ ણસન એન વવ રો આવ છ અન કટલીક વ ર આ ડાખ જજિદગીન અવતમ દદવસો સધી રહય કર છ. ઘણા ઘણા કરી જવ ના હત ા પણ કશા જ કરી ન શક રા. જજિદગી બહ ઝડપથી વીતી ગઈ! બહ ટાકી પડી! મ તર પીડ આપી ગઈ, ક મ નહી કરી શકવ ની પીડ !

અન કોઈ પણ ક યક પરા કરવ મ ટ મ ણસ સતત પોત ની જાતન સધ રત , સાવ રત રહવ ા પડ છ. બીજાની જાતન સધ રવ થી જજિદગીન અત અફસોસ વસવ ય કશા રહત ા નથી. લાડનન વસટવમવનસટર કબરસત નમ ા એક સધ ર વ દી પ દરીની કબર ઉપર આવા લખ ણ લખલા છઃ

“જય ર હ ા મ રી ઊગતી જવ નીમ ા તદદન મતત અન સવતાતર હતો, મ રી કલપન ઓન કોઈ સીમ નહોતી તય ર હ ા દવનય ન બદલી ન ખવ ન ા સવપન જોતો હતો. પછી હ ા જય ર પદરપતવ થયો તય ર મન જઞ ન લ ધરા ક દવનય બદલી શક શ નહી. મ મ રી વવશ ળ દષષટ ટાક વીન, મ રી હવસયતનો વવ ર કરીન,સમગર વવશવન બદલી ન ખવ ન બદલ મ તર મ ર દશન બદલવ નો સાકલપ કયો, પરાત તમ ા એક જર જટલો સધ રો હ ા કરી શકો નહી, બધા જ જડ હત ા. મ રી જજિદગીની સાધય ન ા વરષો શર થય ા એટલ ભગનદયદય મ મ તર મ ર કટાબન લોકોન, જ ચબલકલ મ રી નજીક હત

તમન બદલવ નો છલલો પરયતન કયો. પણ અફસોસ! તઓમ ાન કોઈ એકમ ા પણ ફરફ ર કરી શક યો નહી અન આજ જય ર હ ા મતરશયય ઉપર છા તય ર મન એક એક ભ ન થરા છ ક જો સૌ પરથમ મ મ રી જાતમ ા પદરવતકન આણરા હોત તો એના અનકરણ કરીન મ ર પદરવ રમ ા પદરવતકન આવરા હોત અન એ રીત હ ા ર ષરન વવક સમ ા થોડો પણ ફ ળો આપી શકો હોત અન કોણ જાણ, કદ એ રીત હ ા દવનય ન થોડી બદલી પણ શકો હોત. થોડી સ રી બન વી શકો હોત.”

બીજાઓન સમજવ નો પરયતન કરવો પણ સધ રવ નો પરયતન ક રય ન કરવો. સધ રવી હોય તો પોત ની જાતન સધ રવી. જાતન સધ ય ક વવન બીજાન સધ રી શક ત નથી અન એટલ જ પ દરીની વ તમ ા ઘણા ડહ પણ છ. બીજાએ શા કરવા જોઈએ? એ નકકી કરવ ન બદલ પોત ના જીવનક યક નકકી કરવા. શરીરન અવયવોની પલી વ ત ‘બીજા ક મ કરત નથી’ એવ પવકગરહથી પીડ વ ન બદલ જાતન સધ રત ા રહીન વનષઠ પવકક ક મ કરત ા રહવ ા, તો કદ બહ અફસોસ નહી રહ. આભ ર /સૌજનય-સાદશ . કોમ

એક માણસ તરીકના તના મલય ઘટી જત ા નથી એક પરખયાત િતતાએ હાથમાા ૧૦૦૦ રવપયાની નોટ રાખીન ભાષણ આપિાના શર ક. આખો સભાખાડ ચ કકાર ભરલો હતો. ભાષણ શર કરતાજ તમન હાથમાા પકડલી નોટ બતાિતા પછા, “કોન જોઈએ છ આ ૧૦૦૦ રવપયાની નોટ ?” ધીમ ધીમ એક પછી એક હાથ ઉપર થિા લાગયા. એમન કહા, “ભલ, જટલાએ હાથ ઉપર કાયા છ ત બધાન હા આ ૧૦૦૦ ની નોટ આપીશ પણ એ પહલા માર કઈક કહવા છ.” એમ કહી એ ૧૦૦૦ રવપયાની નોટનો તમન ડ ો િાળી દીધો. ખાડમાા સિાટો છિાઈ ગયો. ચનદથલી એ નોટન તમન ખોલીન ફરી પછા, “હજ પણ આ ૧૦૦૦ની નોટ કોન જોઈએ છ?” ફરી હાથ ઉપર થિા લાગયા. “ભલ” કહી એમણ એ ૧૦૦૦ રવપયાની નોટ જમીન પર ફકી દીધી અન તના પર પગ મકીન ત ગદાયલી નોટન ફરી હાથમાા લઇ ઉ ી કરી પછા. “હજય આિી ખરાબ અન ધળિાળી નોટ કોન જોઈએ છ?” છતાાય બધાના ધીમ ધીમ હાથ ઉપર થિા લાગયા. પછી એમણ કહા, “મારા વપરય વમતરો, આજ આપણ ખબ મહતતિની િાત શીખયા છીએ. નોટન મ ડ ો કરી,રગદોળી છતાા તમાર ત જોઈએ છ, કારણ ક તમન ખબર છ ક આનાથી એની દકિમત ઘટશ નદહ. અતતયાર પણ તની દકિમત ૧૦૦૦ રપીયાજ છ. આિીજ રીત જીિનમાા આિતા સાજોગોન લીધ આપણ ની પડીએ છીએ, ખોટા વનણાયો ક ભલન લીધ હતાશ, વનરાશ થઇ સાકો ાઈ જઈએ છીએ. આ નોટની જમજ ડ ો િળી જઈએ છીએ અન આપણન લાગ છ ક

આપણ સાિ નકામાા થઇ ગયા છીએ પણ એવા નથી. કઈ પણ થાય છતાા આપણી દકિમત નથી ઘટતી. આપણ બધા ખાસ છીએ આ િાત કારય ન ભલતા.” બોધ: નાણાના જ રીત એક ોકકસ મલય છ એવા જ માનિજીિનના પણ છ. સાજોગોન લીધ ત પછડાય, ક ડાય – ગમ ત થાય છતાા એક માણસ તરીકના તના મલય ઘટી જત ા નથી."

સાપવતના સિાથાના લણ તરીક અવનસટ પરમાથાના લણ તરીક ઇષટ - ભપતભાઈ િડોદરીયા પરવશયાના રાજા સાઇરસ આમવનયાનાા એ િખતનાા રાજા-રાણીન કદ કયા. સાઇરસ બાદીિાન રાજાન પછા : ‘તમારી રાણીન મતત કરિાની કટલી દકિમત આપી શકો?’ રાજાએ જિાબ આપયો : ‘મારી પાસ આમવનયાના રાજય હોત તો તો મારી રાણીન છોડાિિા આખા રાજય જ તમન આપી દત, પણ એ તો નથી એટલ રાણીન છોડાિિા માટ હા મારા જીિન આપી શકીશ.’ પરવશયાના રાજાએ બાદીિાન રાજા-રાણીન તરત જ છોડી મકાા. રાજાના જિાબથી પરવશયાનો રાજા ખશ થઈ ગયો હતો. એ િાતન થોડો િખત િીતી ગયો. એક દદિસ આમવનયાના રાજાએ રાણીન પરશન કયો : ‘રાણી, પરવશયાની જાહોજલાલી, દરબારનો ભપકો અન રાજાની ઉદારતા તમન કિાા લાગયાા?’ રાણીએ કહા : ‘કદી તરીક આપણ તતયાા ગયાા તતયારથી મારી નજર ક મારા વિ ારો બીજા કશામાા રોકાયાા જ નથી. જ માનિી મારી મકતત માટ પોતાનો પરાણ આપિા તયાર થયો હતો તની પર જ મારા મન એકાગર થા હત ા.’ દકસસો જના ઇવતહાસનો છ- ઇવતહાસમાા તના જ તથય હોય ત, પણ તમાા જ મમા છ ત જીિનના એક તથય તરીક કોઈ પણ સમય માટ સિીકારિો પડ તિો છ. દરક વયકતત એક અગર બીજા પરસાગ એવા કહ છ- કોઈ મજાકના સર કહ છ, કોઈ પરી ગાભીરતાથી કહ છ ક બીજાઓની નજર મારી કાાઈ દકિમત જ નથી! વપતાની ફદરયાદ એ છ ક દીકરાઓન બાપની દકિમત નથી. જ કાઈ મારી દકિમત છ તનો આધાર વમલકત છ. પતરની ફદરયાદ એ છ ક મારા વપતાની નજરમાા મારી દકિમત આિતી કાલના ‘કમાઉ દીકરા’ તરીક છ! દીકરો કાલ સિાર રવપયા કમાઈન લાિિા માાડશ અન ઘરન લકષમીથી ભરી દશ, તિી ધારણા ગણતરી ઉપર જ દીકરાની દકિમત બાપની નજરમાા હોય છ!

હિ જઓ આ રીત વિ ાર છ તઓ કદી એટલા વિ ારતા નથી ક તમણ પોત કદી વઆાથક અન િહિારની ગણતરીઓથી અલગ રીત તમની પોતાની દકિમત ઊ ી અદાજાય એવા કાઈ ક છ? પતર ફદરયાદ કર છ ક મારા વપતા માતર લણી નોટોના જ મલય સમજ છ એટલ મન પણ લણી નોટોના િજનથી તોળ છ, પણ આિી ફદરયાદ કરનાર પતર વિ ારવા રહા ક તણ વપતાન બીજા કોઈ લણનો પદર ય કરાવયો છ ખરો? જ કોઈ માણસ આ સાસારમાા સોના-રપાના વસકકામાા થતા માણસના મલયાાકન વિશ ફદરયાદ કર છ ત માણસ એથી દઢયાતા લણનો પદર ય કરાિિો જોઈએ. ઈશવર માણસના હદયમાા પણ લકષમી મકી છ- લાગણીની લકષમી, પરમની લકષમી, કરણાની લકષમી, પણ માણસ તો પોત કીમતી ધાતઓન એક મોટી મડી ગણી અન તન જ િધ ન િધ મહતતતતિની ગણી એટલ છિટ તમ જ હવથયાર બીજાની સામ ઉગામો એ જ હવથયાર તમારી સામ આિ એવા બનિાનો પરો સાભિ રહ છ. કટલાક દકસસામાા એવા પણ બન છ ક માણસ પોતાના હદયની લકષમી ભરપર લ ાટાિ અન છતાા દવનયા તની સા ી દકિમત કર જ નહી- તમ લાગણીનો વસકકો આપો, પણ સામો માણસ તની ગરજ ટાણ તમારો વસકકો સિીકાર, પણ તમન તનો ખપ પડ તતયાર ત કહશ ક તમ આપલો વસકકો ખાસ દકિમત િગરનો હતો અન તમ આજ મારી પાસ જ વસકકો માગો છો ત તો સોના- ાાદીનો છ- હા તમન ત કઈ રીત આપી શકા? આવા કોઈ કોઈ િાર બન છ, પણ તથી અસલ િાત ખોટી ઠરતી નથી. િહિારની દવનયામાા રવપયાના લણ તો સિીકારવા જ પડ છ, પણ સોના ક ાાદી પોત કાઈ ખરાબ નથી- ત સારાા ક ખરાબ તનો વનણાય તમ તનો વિવનમય કઈ રીત કરો છો તની પરથી થાય છ. સિાથા અન સાગરહના લણ તરીક ત ‘અવનષટ’ છ. પરમાથા-પરમના લણ તરીક ત ‘ઇષટ’ છ. ચબરટનના મહાન નિલકથાકાર ાલસા દડકનદસના વપતા દીકરા માટ એક સમસયા બની ગયા હતા. ાલસા દડકનદસ બાળક હતા તતયાર તના વપતાન દવા થઈ જતાા જલમાા જવા પડા હત ા. વપતા આમ છતાા પતરન આગળ ભણાિિા માગતા હતા. દડકનદસની માતા પોતાની કસથવતનો વિ ાર કરીન તન કામ લગાડિાના મતની હતી. માતાએ બાળક ાલસાન કારખાનામાા કામ લગાડી દીધો. બાળમજર તરીક ાલસાન બહ ઝાઝા દદિસ મજરી તો કરિી ન પડી, પણ માતાના િલણન ત કદી માફ કરી શકો નહી! બીજી બાજ ાલસા દડકનદસ સફળ નિલકથાકાર બનીન ખબ ધન કમાયો અન તના વપતા પતર ( ાલસા દડકનદસ)ન કશા કહયા િગર તના પરકાશકો પાસથી પસા લઈ આિિા માાડયા. તતયાર કોઈએ દડકનદસન સલાહ આપી ક ‘તમારા વપતાન કોઈએ પસા આપિા નહી, એિી સ ના લાગતાિળગતાઓન આપી દો!’ ાલસા દડકનદસ તતયાર એવા કરિાની સાફ ના પાડી- માયાળ વપતાના અપમાન એિી રીત કઈ રીત કરી શકાય? ‘સમસયા’રપી વપતા માતર વઆાથક અથામાા ‘સમસયા’ હતા-

સનહની સમસયા નહોતા. માણસ પોત જ માણસ કરતાા રવપયાન મોટો બનાિી દીધો છ અન હિ માણસ પોત જ ફદરયાદ કર છ ક રવપયો માણસ કરતાા બહ મોટો થઈ પડયો- આવા ત હોય!

તમન બહ િોધ ડ છ? (કચલડોસકોપ) – મોહમમદ માાકડ િોધ કરિો જ નહી, એ િાજબી હોય તોપણ નહી. કારણ ક િોધ એ બરક િગરની ગાડી છ. એક િાર ઊપડયા પછી એની ગવત ગણાકારમાા િધ છ. િોધના વનિારણ બહ જ મશકલ છ. છતાા એના તરફથી થત ા વયાપક નકસાન જોતાા દરક વયકતતએ એના ઉપર કાબ રાખિો જરરી છ કારય િોધ ન ડતો હોય એિી વયકતત શોધિી મશકલ છ. હા એક એિા માણસન ઓળખા છા જમન કારય ગસસ થતા મ જોયા નથી, પરાત મન ખબર ન હોય એિા કોઈ સમય એ ગસસ થતા પણ હોય. િોધ લગભગ બધાન ડ છ. દિાાસા જિા ઋવષ પણ િોધી હતા. માણસ ઋવષ હોય, મવન હોય, વિદવાન હોય, એકાાતિાસી હોય. છતાા િોધથી બ િાના એના માટ મશકલ હોય છ. પરાણીઓન પણ આપણ ચખજાઈ જતાા જોઈએ છીએ. િોધ એ આપણા જાનિરપણાના લકષણ છ. પરકવતથી જ આપણામાા િોધ રહલો છ. દરક વયકતતન િતતાઓછા પરમાણમાા િોધ ડ છ, પરાત બહ િોધી હોવા, અવતશય િોધી હોવા એ જદી જ િાત છ. િોધ આપણન બધાન ડ છ. એટલ એ આપણા માટ અમક હદ સધી સિાભાવિક છ અન એન સહન કરિાની, જીરિિાની શકતત પણ કદરત આપણા શરીરન આપી છ, પરાત જો એ હદથી િધી જાય તો પદરણામ ખતરનાક આિ છ. િોધથી મતત થયાના પણ દાખલા છ. િોધ વસિાયની બીજી લાગણીઓ પણ શરીરન નકસાન કર છ, પરાત િોધ એના કરનારન અન એની આસપાસના બીજાઓન, એમ બાન રીત નકસાન કર છ. િોધન િશ થઈન માણસ પોતાના વપરયજનન પણ મારી બસ છ. (માબાપ જયાર પોતાનાા િહાલસોયાા બાળકોન માર છ ક ભાઈ પોતાની બહનન માર છ તતયાર એની પાછળ િોધ જ કારણભત હોય છ.) એક માણસ િોધમાા ન િોધમાા પોતાના એકના એક પતરન એટલો માયો ક ત મરી ગયો! પાછળથી એ માણસ આપઘાત કયો. એક હદયરોગના દદીન એના પાડોશીએ એટલો ગસસ કયો ક એની સાથ ઝઘડો કરિા માટ દોડતાા એ પોત જ પડી ગયો અન મતત પામયો. િોધના ોપડ નોધાયલા આિા તો અનક દાખલાઓ છ. આમ હોિા છતાા, િોધ બધાન ડ છ. કારણ ક, િોધન જીતિાના મશકલ, અવત મશકલ છ, દષકર છ. ધમાશાસતરોએ બીજી જ લાગણીઓનો ઉલલખ કયો છ એન જીતિાના મશકલ હોિા છતાા િોધ જટલા એ કામ મશકલ નથી. લોભન માણસ જીતી શક છ, મદન જીતી શક છ, કામન જીતી શક છ. કારણ ક એમાા એન પોતાના અહમના પરિાહ સાથ તરિાના હોય છ. માતર રપપલટો કરીન પોતાના અહમન

અકબાધ રાખીન એ કામ એ કરી શક છ. િોધ જીતિો હોય તો એન સામા પર તરવા પડ છ. એના અહમના પરિાહ સાથ રહીન િોધન એ જીતી શકતો નથી. લોભી માણસ દાનશરી થઈન લોભન જીતી શક છ. એમાા એન મશકલી તો બહ જ પડ છ, પરાત દાનશરી થિાથી એનો અહમ સાતોષાય છ. જ માણસ બધી િસતઓનો મોહ છોડીન તતયાગી બન છ એનો અહમ પણ સાતોષાય છ. કામવવતતન તજી દનાર પણ પોતાના અહમન સાતોષી શક છ. અહાકાર અન મદ છોડીન નમરતાની મવતિ તરીક બહાર આિનાર વયકતત પણ અહમન સાતોષી શક છ. આ બધી જ લાગણીઓ અન વવતતઓન જીતનાર માણસ એના અહમના પરિાહ સાથ તર છ. પોતાના એક રપ છોડીન બીજ ા જ રપ એ ઓઢ છ એનાથી એના અહમન િધાર પોષણ મળ છ. પરાત િોધ તજી દનારન એિો કોઈ લાભ મળતો નથી. અમક પદરકસથવતમાા િોધ નહી કરનાર માણસ માતર ‘નમાલો‘ દખાય છ. એટલ િોધ તજી દિો એ સામા પર તરિા જવા કામ છ. પોતાના અહમના પરિાહનો સાથ એમાા માણસન મળતો નથી. િોધ તજી દનારન અહમનો સાથ છોડી દિો પડ છ. એનો અહમ તો ઘિાય છ અન ઘણી િાર તો એ અહમ એટલો ખાદડત થાય છ ક માણસ તરીક ટકી રહિાના પણ મશકલ બની જાય છ. આમ હોિાથી જ િોધ તજી દિાના દષકર હોય છ. િોધ માણસના અહમ સાથ ઓતપરોત થઈ ગયો હોય છ. કોઈક મહાિીર જ તન સાપણાપણ જીતી શક છ. િોધ જીતિો અન િોધ મનમાા ન મનમાા દબાિી દિો ત બાન જદી બાબત છ. િોધ કરિાથી શારીદરક, માનવસક અન સામાજજક તરણય કષતર નકસાન થાય છ. એ જ રીત િોધ દબાિિાથી પણ શરીર અન મનન નકસાન થાય છ. િોધ દબાિી રાખિાથી કટલાાક બાહય નકસાનોથી બ ી શકાય છ, પરાત શરીર અન મનન એથી ઘણા જ નકસાન પહો છ. મનમાા ન મનમાા દાબી રાખલ િોધ અનક પરકારના વિષ પરસરાિ છ. દાબી રાખલ િોધ દટાઈ જતો નથી ક નાશ પામતો નથી, ત બીજાા અનક રપ ફટી નીકળ છ, િોધન દાબી રાખિાથી માણસ એવસદડટી, લોહીના ઊચા દબાણ, હોજરીનાા ાાદાા જિા અનક રોગોનો ભોગ બન છ. હદયના ધબકારા િધી જાય છ. છાતીમાા અન પટમાા દખાિાનો અનભિ થાય છ. અવનરા સતાિ છ. શરીર અન મનના તાતર જાણ હ મ ી જાય છ. િોધન દબાિી રાખિા કરતાા તો તન વયતત કરિામાા િધ સલામતી છ. ખરખર તો િોધના શમન થવા જોઈએ. એક પરકારના માનવસક સમાધાન અન શાાવત પરાપત થિાા જોઈએ. ગસસ થનારન હામશાા એમ લાગ છ ક, ગસસ થિા માટ એની પાસ િાજબી કારણો છ અન એ નછટક ગસસો કરી રહયો છ. ઘણા માણસો પોતાના નોકરો ઉપર ગસસ થાય છ એથી નોકરો એમન જોઈન ધરજ છ અન િધાર ભલો કરી બસ છ. પદરણામ પલાન િધાર ગસસો ડ છ. પોતાનાા બાળકો ઉપર ઘણા માણસો

એટલો ગસસો કર છ ક બહારથી એ ઘરમાા આિતાા જ ઘરમાા સોપો પડી જાય છ. ઘણા માણસો કશાક ખોિાઈ જાય તો ગસસ થઈન થાળી, િાટકા, ખરશી ક ોપડી પછાડ છ. ઘણા માણસો હિામાન ઉપર ગસસો કર છ. ઘણા સરકારના કાયદાઓ ઉપર, સમાજની રદઢઓ ઉપર, િસતીિધારા ઉપર, ટરાદફક ઉપર અન ઘણા તો વિશવમાા બનતા બનાિો ઉપર િોધ કરીન નકામા પોતાના લોહી બાળયા કર છ. એિો િોધ ક ગસસો કશા જ પદરણામ લાિી શકતો નથી, માતર એના કરનારન જ નકસાન કર છ. ગસસો કરનારન એમ લાગ છ ક, એથી પોતાના મહતતતતિ પોત સાચબત કરી શક છ, પરાત મોટાભાગના દકસસાઓમાા મહતતતતિ ઘિાય અથિા તો કોઈ કામન ક પદરકસથવતન માણસ પહો ી િળી શક તમ ન હોય તતયાર જ ત ગસસ થઈ જાય છ. જીિનના અટપટા વયિહારોમાા ઘણી િાર થોડો ગસસો કરિાની જરર પડ છ, ખાસ કરીન બાળકો સાથ કામ લિાના હોય તતયાર. એિી કોઈક જ વયકતત હશ જણ પોતાનાા બાળકો ઉપર ગસસો કયો ન હોય. એિી કોઈક જ માતા ક વપતા હશ જમણ પોતાનાા બાળકોન ગસસ થઈન ટાપલી પણ મારી ન હોય. પરાણીઓ પણ પોતાનાા બચ ાાઓ ઉપર ચખજાઈન તમન વશકષણ આપ છ. બાળકો માટનો માબાપનો િોધ એ જીિન અન વશકષણનો જ એક ભાગ છ, પરાત એ િોધ માતર અમક કષણો ક અમક સમય પરતો જ હોય છ. એનાા મળ ઊડાા નથી હોતાા અન એ બમાાથી કોઈ પકષન ખાસ નકસાન કરતો નથી. પરાત િોધ જો િધી જાય તો એનાા પદરણામો ભયાકર આિ છ. એટલ સારામાા સારો રસતો એ છ ક િોધ કરિો જ નહી, એ િાજબી હોય તોપણ નહી. કારણ ક િોધ એ બરક િગરની ગાડી છ. એક િાર ઊપડયા પછી એની ગવત ગણાકારમાા િધ છ. િોધના વનિારણ બહ જ મશકલ છ. છતાા એના તરફથી થત ા વયાપક નકસાન જોતાા દરક વયકતતએ એના ઉપર કાબ રાખિો જરરી છ. આપણા જિી સામાનદય વયકતતઓએ ધયાન આપિા જિી કટલીક અગતતયની સ નાઓ આ પરમાણ છ. - િોધ ડ તતયાર તરત જ એ પદરકસથવત અન િાતાિરણથી દર ાલયા જવા. એમ કરિાથી િોધની વિનાશક અસરોથી બ ી શકાય છ. - િોધ ડ તતયાર મનમાા એ િખત ાલતા વિ ારોન પકડી પાડિા અન એના ઉપર વિ ાર કરિો ક, એ વિ ારોનો અમલ કરિા માટ ક અચભવયતત કરિા માટ િોધ વસિાયનો બીજો રસતો છ ક નહી? - િોધ ડ તતયાર ઘણા માણસો ઈશવરના સમરણ કર છ, ઘણા કોઈ જાપ ક શલોક બોલ છ, ઘણા કશાક પઢિાના શર કર છ, ઘણા સહજ દર જઈન પાણી પી લ છ. આનાા પદરણામો ોકકસ સારાા આિ છ,

કારણ ક, િોધની ગાડી જયાર ઢાળ પરથી ગબડતી હોય તતયાર કોઈ પણ રીત એન અટકાિિાની જરર હોય છ. જો એન અટકાિિામાા આિ તો જ ત ખાઈમાા પડતી નથી, બન એટલા અિરોધોથી એની ગવતન ભાાગી નાખિી જોઈએ. - િોધ પણ બીજી ટિો જિી એક ટિ છ અન અન છોડી શકાય છ. બીજી સારી ટિો પાડિાથી આપોઆપ જ એ ટિ છટી જાય છ. - જ માણસન હસિાની ટિ હોય છ એ જલદી ગસસ થઈ શકતો નથી. કોઈ િાતની અચભવયકતત કરિાની જ હોય તતયાર ગસસાથી એ કરિાના બદલ હાસયથી કરિાની ટિ પાડિી જોઈએ. - વિનદસટન ચ િલના એક સાદર િાક છઃ It is my belief, you cannot deal with the most serious things in the world, unless you understand the most amusing. જજિદગીન બહ ગાભીરતાથી લિાના બદલ, એનો બધો બોજ પોતાના ઉપર ઉપાડિાના બદલ, થોડી રમજવવતત રાખિી સારી, કારણ ક જીિનની ગાભીરમાા ગાભીર બાબતોમાા પણ કાાક રમજ છપાયલી હોય છ. - આપણ જ સા ા છીએ એિો દરાગરહ ઓછો રાખિો. સા ા હોઈએ તોપણ બીજા આપણન એ રીત જ સિીકાર એિો આગરહ ન રાખિો. આસપાસના માણસો પાસ બહ અપકષાઓ ન રાખિી, બાળકોન આપણા પોતાના વિ ારોના બીબામાા ઢાળિાનો વમથયા પરયતતન ન કરિો, દવનયાન ધરમળથી પલટી નાખિાની મહતતતતિાકાાકષા ન સિિી, વયિહારમાા વમતા ારી થવા. કારણ ક દરક બાબતનો અવત ાર િોધ જનદમાિ છ. - જ માણસ સદહષણ હોય, હસમખો હોય, ગમ ખાિાની ટિિાળો હોય, નમર હોય, આનાદી હોય એન િોધ ઓછો ડ છ. - હાસય અન િોધ, રમજ અન ગસસો એકસાથ રહી શકતાા નથી. - વિખયાત એતટર હનદડરસન માટ એમ કહિાય છ ક તન ભાગય જ િોધ ડતો હતો. એક દદિસ ઓતસફડામાા એક ાામાા ત ભાગ લતો હતો તતયાર એક વિદયાથીએ ચખજાઈન તના હરા પર પોતાના ગલાસમાાથી શરાબ છાાટયો. હનદડરસન ચખસસામાાથી રમાલ કાઢયો અન પોતાના હરો લછીન કહા, “વમતર! આપણ જરા આડા રસત ાલયા ગયા, ાલો ફરી ાાના મદદા પર આિીએ! (સૌજનદય:સાદશ)

માનિ માતર ભલન પાતર – હાદદિક પટલ તમારી આજબાજ તમ એિો કોઇ માણસ નહી હોયજણ જીિનમાા કયારય ભલ જ ના કરી હોય, જો જોયો હોય તો તના રણો ધોઈ રણામત પીવા જોઈએ કમ ક ત ઈશવર જ હોઈ શક. ભલ એ

માણસની સિાભાવિક દિયા છ. જો માણસ ભલ કરિાના જ બાધ કરીદ તો તનો વિકાસ સથચગત થઈ જાય અન ત કઇ નવા શીખીજ ન શક. કાઈક નવા શીખિા ક કરિા ભલ તો કરિી જ પઙ. ભલ કયાા વિના સતતય ન જ મળિી શકાય. કોઈ વિજઞાનીએ કહા છ ક હા મારા પરયોગોમાા 1૦૦૦ િખત વનષફળ ગયો કારણક મ 1૦૦૦ ભલો કરી હતી, પણ એ ભલોથી, એ વનષફળતાઓથી હા હાયો નહી. દરક િખત હા મારી ભલ સધારી ફરીથી પરયતતન કરતો. 1૦૦૦ િખત વનષફળતા મળયા બાદ મન સફળતા મળી. આમ મન ખયાલ આવયો ક વનષફળતાના 1૦૦૦ રસતાઓ છ, અન દરક િખત મારી ભલો જ મન સફળતા તરફ લઈ ગઇ અન સફળતા મળિિામાા મન સહાયભત બની. ઘણા એિા લોકો હોય છ જ ભલ કર, અન પોતાની ભલ સમજાતા વનરાશ થઇ જાય ક, હિ શા કરીશ? લોકો શા વિ ારશ? માર શા થશ? આિી નકામી ચ િતા કયાા કર છ, પણ પોતાની ભલ સધારિાનો પરયતતય કરતા નથી. અર ભાઈ, આિી નાહકની ચ િતા કયાા કરિાથી થોડો કોઈ ઉકલ આિિાનો છ. તમ ભલ કરી, કોઇ િાાધો નહી ! તમન પોતાની ભલ સમજાઇ એ જ મહતતિની િાત છ. તો હિ એનો સિીકાર કરો અન જરર પડ તો જત વયકતતની માફી માાગી લો અન ફરીથી આિી ભલ ન કરિાન િ ન આપો, અન પોતાના િ ન પરતતય િફાદાર રહો. હિ ભલી જાઓ ભલન! અન નિસરથી શરઆત કરો. ભલી જજો ભલન, પણ ભલચક એના બોધન ન ભલતા ! જ લોકો પોતાની ભલનો નથી સિીકાર કરતા, ન એન સધારિા ક ન ફરી એના પનરાિતાન ન થાય એિા પરયતતન કરતા, ઉલટા પોતાની ભલન પોતાની બહાદરી ક હોવશયારી સમજ છ, એિા લોકો ખરખર બીજી ભલ કરી રહયા હોય છ. બ વમતરો હતાા. એક િાર એક વમતરથી ભલ થઇ ગઈ બીજા વમતરન એન માઠા લાગા. થોડા સમયબાદ પહલા વમતરન પોતાની ભલ સમજાઈ અન એનો ખબ પસતાિો થયો. એણ બીજા વમતરની માફી માાગી બીજા વમતર એન માફ કરિાના બદલ પોતાનો ગસસો કાઢયો, એની હાાસી ઉઙાિી અન ન કહિાના કહા, પહલો વમતર ચપ ાપ તતયાથી ાલયો ગયો. બાદમાા તન અફસોસ થયો ક પોત માફી માાગી બીજી ભલ કરી બઠો. માફી માાગિી કોઇ કાયરોના કામ નથી, માફી માાગિા માટ અદદભત સાહસની જરર હોય છ. િળી માફી સામિાળી વયકતત ક બીજા કોઇ માટ નહી, પરાત પોતાના માટ જ માાગિાની હોય છ. કારણ ક ભલ સમજાયા બાદ મનમાા ઉઠતી અપરાધભાિના અન પિાતાપની આગ મનન અશાાત અન બ ન કરી મક છ. માફી માાગિાથી જ આ અગનજિાળાઓન શાાત કરી શકાય છ. આપણા મનની શાાવત માટ તો આપણ પરયતતન કરિો જ રહયો. માફી આપિી ન આપિી સામિાળી વયકતતના હાથમાા છ. અહી એક સપષતા કરી લઉ ક આપણ ભલની િાત કરી રહયા છીએ, નદહ ક ગનાહની.

બાકી ભલો તો થાય અન કરતાા પણ રહવ ા જોઈએ, કમ ક ભલ માણસથી જ થાય કાઈ પશઓ ભલ ન કર. કયારય સાાભળા ક કતરાએ ભલથી બ કા ભ ક ભસ ભલથી વશિગ ા મા. કયારય ભલોથી ડરવા જોઈએ નહી. ભલો તો કરતા જ રહવ ા જોઇએ. ભલો તો કરિી જ પઙ, દરક િખત કોઈક નિી ભલ કરિી જોઇએ અન એન સધારીન આગળ િધવા જોઇએ. ભલો કરિાથી જ નવા શીખી શકાય. રવિનદરનાથ ટાગોર ખબ સરસ કહા છ, ‘જો તમ ભલોન રોકિા દરિાજા બાધ કરી દશો તો, સતતય પણ બહાર રહી જશ.” પોતાની ભલન લીધ વનરાશાની ગતાામાા ધકલાઇ ગયલા કોઈ એકાદન બઠો કરિા પણ આ લખ મદદરપ થશ, તો મારો પરયતતન સફળ ગણાશ. “ઘણી બધી અન મોટી ભલો કરીન જ માણસ મહાન બન છ” -

ગમ એિો છ, મારી સાથ સારો છ ન! ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ લ ાટ એણ ગણતરી મકીન કરી, હાથ મકી ગયો તો નમન લઈ ગયો. આિડત દાદન પાતર સાચબત કરી, ફલ માગયાા હતાા ન કિન લઈ ગયો. -ગલામ અબબાસ 'નાશાદ' સાબાધ માણસના આધાર નકકી થાય છ અન માણસ એની પરકવતના આધાર. િિલનદથ એક ન હોય તતયાર સાબાધ સીધી દદશામાા ાલતો નથી. સાબાધમાા અપડાઉન સિાભાવિક છ. બ માણસ હોય તમાાથી એક સીધી રીત ાલતો હોય અન બીજો કદાકા મારીન ાલતો હોય તો થોડી જ િારમાા બાન થાકી જાય છ. કાા તો સરળ રીત ાલતા માણસ કદકા મારિા પડ છ અથિા તો કદાકા મારનાર શાાવતથી ાલિાની પરકવત કળિિી પડ છ. એડજસટમનદટ એ સાબાધનો સૌથી મોટો આધાર છ. જોક એડજસટમનદટના પણ એવા છ ક એક હદથી િધાર કોઈ માણસ સમાધાન કરી શકત ા નથી. પોતાની પરકવત ગમ તિી હોય તોપણ એક સમય તો એ છતી થઈ જ જાય છ. દદરયા અન ઝરણાા િચ દોસતી ન થાય, કારણ એકની પરકવત િહવ ા છ અન બીજાની બાધાઈ રહવ ા. દદરયો છલકી શક છ, પણ િહી નથી શકતો. સખી થિા માટ બ જ રસતા હોય છ. કાા તો એકબીજાન એડજસટ થાિ અથિા છટા પડી જાિ. મોટાભાગના લોકો એટલા માટ દઃખી હોય છ ક એ આ બમાાથી કાઈ જ કરી શકતા નથી. આવા ન કર તતયાર એ એકબીજાન િખોડિાના અન િગોિિાના શર કર છ. આકષપો કરિા એ બળાપો ઠાલિિાનો સૌથી સહલો રસતો છ. આપણન ન ગમતી વયકતત માટ કોઈ ન કોઈ આકષપ,ફદરયાદ, િાાધા અન નારાજગી તયાર જ હોય છ. મોકો મળયો નથી ક આપણ ઉતારી પાડિાના શર કરી દઈએ છીએ.

દરક સાબાધમાા આપણી પાસ ોઇસ હોતી નથી. અમક સાબાધોનો વનણાય આપણા હાથમાા હોય છ. દોસતી ક સાથ કામ કરનારા સાથના સાબાધની માતરા આપણ નકકી કરિાની હોય છ. દોસતીની દવનયામાા દહાઈ અપાતી રહ છ. દોસતી મહાન છ. હર એક દોસત જરરી હોતા હ. રાઇટ, જજિદગીમાા દોસત જરરી હોય છ, પણ આપણ જન દોસત સમજીએ છીએ એ દોસત છ ક નહી એ ઘણી િખત નકકી કરી શકતા નથી. માનો ક દોસત હોય તોપણ એ દોસત દોસતીન લાયક છ ક નહી એ નકકી કરવા પડત ા હોય છ. સાબાધોના માગા ઉપર સાિધાનીનાા બોડા નથી હોતાા, એ તો આપણ ખલલી આખો રાખીન વનહાળિાા પડતાા હોય છ. ઘણી િખત આપણન ખબર હોય છ ક આ માણસ સારો નથી. આપણ એટલા માટ સાબાધ ાલ રાખીએ છીએ ક દવનયા સાથ એ ગમ તિો હોય, મારી સાથ સારો છન. આપણ એવા પણ માનિા લાગતા હોઈએ છીએ ક એ બીજા સાથ ભલ ગમ તવા િતાન કર પણ મારી સાથ એવા નહી કર. કારક આપણો સિાથા પણ આપણન સાબાધ ાલ રાખિા માટ લલ ાિતો હોય છ. આપણ એ ભલી જતાા હોઈએ છીએ ક કટલાક માણસોની પરકવત કારય બદલાતી નથી. જ માણસ સારો હોય એ સારો જ રહ છ પણ ખરાબ માણસ જયાર સારો દખાિિા મથતો હોય તતયાર એનાથી સાિ ત રહવ ા પડ છ. દરક માણસમાા વસતસથ સનદસ હોય છ. એ અદાજ અન અણસાર આપતી જ હોય છ ક આ સાબાધ જોખમી છ. જોક આપણ એન ગણકારતા નથી. ઉપયોગી હોય એનાથી પણ ઘણી િખત સાિ ત રહવ ા પડ છ. એક દોસત માટ પવત-પતતનીન બોલિાના થા. પતતનીએ કહા ક તમારો એ વમતર સારો નથી. તની સાથ િધ સાબાધ રાખિામાા તમ ધયાન રાખો. પવતએ ઉદાહરણો આપયાા ક આટલા સમય એ આપણન કામ લાગયો છ. પતતનીએ તતયાર એક સરસ ઉદાહરણ આપા. તણ કહા ક, હા દક નમાા રોજ રસોઈ બનાવા છા. ગસ િગર રસોઈ થતી નથી. ગસનો ઉપયોગ કરિો જ પડ છ. ગસ કામનો છ એટલ તમ એનો આખો મી ીન ઉપયોગ ન કરી શકો. ગસની િધ નજીક જાિ તો દાઝિાનો જ િારો આિ. આપણ બધા આગનો ઉપયોગ કરીએ છીએ, પણ તનાથી સલામતી તો જાળિતાા જ હોઈએ છીએ. કટલાક સાબાધો આગ જિા હોય છ. જો સલામતી ન રાખીએ તો બાળી નાખ. જની પરકવત બદમાશ છ એ બદમાશ જ રહિાની છ. દરક માણસ ઉપર શાકા કરિાનો અથા નથી, પણ દરક માણસ ઉપર આધળો વિશવાસ કરિામાા પણ ડહાપણ નથી. આપણ સમાજમાા ક ઓદફસમાા ઘણાા એિા લોકોન સાથ આપતાા હોઈએ છીએ જ કારય કોઈની સાથ સારી રીત િતતયાા ન હોય. આપણ એવા વિ ારીએ છીએ ક મારી સાથ કાા કાઈ ખોટા ક ખરાબ ક છ? હા શા માટ સાબાધ બગાડા? અમક વયકતતઓન આવા કહીન જ આપણ મોકા આપતા હોઈએ છીએ. અનભિ થયા િગર આપણ સમજતા નથી. સાબાધોની સપષટતા જરરી હોય છ. કોઈનો અહસાન હોય તોપણ

િધ પડતા ઢળી જિામાા ખતરો માડાયલો હોય છ. ઘણા લોકો અહસાન પણ એ માટ જ કરતા હોય છ ક સમય આવય એની દકિમત િસલ કરી શક. પરમ વિશ એવા કહિાય છ ક પરમ આધળો છ. પરમ કરાતો નથી પણ થઈ જાય છ. પરમમાા હોઈએ તતયાર પરમના દરક ઉદાહરણો ગરટ જ લાગતા હોય છ. દરક પરમી મહાન જ લાગતો હોય છ. એક છોકરીની િાત છ. એન એક િાન સાથ પરમ થયો. થોડા સમય પછી ખબર પડી ક એ માણસ તો દિવમનલ છ. તના ફરનદસ સમજાિી ક એ માણસ બરાબર નથી. છોકરીએ દફલમી સટાઇલથી દલીલો કરી ક કમ દિવમનલન દદલ નથી હોત ા? એન પરમ કરિાનો અવધકાર નથી હોતો? એ દવનયા માટ ગનગાર હશ, પણ મારી પાછળ તો પાગલ છ. મારા માટ એ ગમ ત કરી શક છ. સા ો પરમ એ હોય છ ક જ સાચા હોય એ કર, ગમ ત નહી. એ બાનનો સાબાધ આગળ િધયો. એક દદિસ પરવમકાએ કહા ક આપણા મરજ માટ મારા ઘરના હા નહી પાડ તો? પરમીએ કહા , હા શા ન પાડ? તારા માટ ગમ ત કરી છટીશ. જો નહી માન તો તારા ઘરના લોકોન જ પતાિી દઈશ. તારા અન મારા આડ કોઈ આિ એ મન માજર નથી. એ સમય પરવમકાન સમજાા ક માતર આપણા માટ સારો હોય એ સારો જ હોય એ જરરી નથી. એણ ધીમ ધીમ એ સાબાધનો અત આણી દીધો. અનભિ થિાની રાહ જોિી એના કરતાા અગાઉથી જ આપણ જની સાથ સાબાધ બાાધિા જઈ રહયા હોય એની ઓળખ મળિી લિામાા િધ શાણપણ છ. દફલમોમાા ક િાતાામાા સારા લાગત ા હોય એ િાસતવિકતામાા અઘરા હોય છ. હા, દરક પરમ અયોગય ક ગરિાજબી નથી હોતો, પણ દરક પરમ પરફતટ જ હોય એ જરરી નથી. દયોધન અન કણા વમતર હતા. દયોધન દષટ હતો. કણા દયોધનની પરકવત જાણતો હતો. વમતર હતો એટલ કણા દયોધનન છોડી શકતો ન હતો. ગમ એિો છ પણ મારો વમતર છ, એન હા કિી રીત છોડી શકા? સારો વમતર હોય અન એ કોઈ મશકલીમાા સપડાઈ ગયો હોય તો એન મદદ કરિામાા સા ી દોસતી છ, પણ આપણન વમતરની મથરાિટી જ ખબર હોય તતયાર એટલી પણ સમજ હોિી જોઈએ ક આ માણસ િહલો ક મોડો એના પગ પર કહાડો મારિાનો જ છ. કણ દષટ દયોધનની દોસતીના પદરણામ ભોગિવા પડા હત ા. દોસતી તો કષણ અન સદામાની પણ હતી. સદામા કાઈ બોલયા નહી તોપણ કષણ વમતર સદામાના મૌનનો મમા જાણી ગયા હતા. ફલન કાાટો મારો તો પણ એ સગાધ આપિાની પરકવત છોડત ા નથી અન કાાટા ઉપર ગમ તટલા ફલ ફરિો તોપણ તની તીકષણતા ઘટતી નથી. સાબાધ સો ટકા વનભાિો, પણ થોડાક એ પણ વિ ારો ક એ સાબાધ વનભાિિા જિો છ ક નહી.આધળા રહીન આગળ િધતા રહીએ તો િહલા મોડા અથડાિિાનો જ િારો આિ છ. છલલો સીન :

સાબાધ, દોસતી અન પરમ એની સાથ જ રાખો જ હાસય પાછળની િદના, ગસસા પાછળનો પરમ અન મૌન પાછળનાા કારણો સમજી શક. -અજઞાત (‘સાદશ’, તા. 14 જલાઇ, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ‘ચ િતનની પળ’ કોલમ)

માણસ દદિસ ન દદિસ િધ સખી થતો જાય છ ક દઃખી? ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ હાથ ખલલા હોય તો પણ કોઈ ના પામી શક, છ ખરખર બાધ મઠઠીની કરામત જજિદગી, લાભ લ ઇનદસાન એનો, છ ખદાઈ હાથમાા, ાર દી' તો ાર દી', પણ છ હકમત જજિદગી - 'શનદય' પાલનપરી માણસ દદિસ ન દદિસ િધ સખી થતો જાય છ ક દઃખી? સખી અન ખશ થિા માટ આપણી પાસ સકડો કારણ છ છતાા પણ આપણ કમ િધ ન િધ ઉદાસ, વનરાશ અન હતાશ થતાા જઈએ છીએ? દરકના હરા ઉપર એક અજાણયો અજ ાપો છિાયલો રહ છ. બધાાનાા મોઢ એક પરશન સાાભળિા મળ છ ક કોણ જાણ કાર શાાવત મળશ? કામ પરા જ થત ા નથી, જિાબદારી ઘટતી જ નથી. જ ાજાળમાાથી જમ બહાર નીકળિા જઈએ એમ િધ ન િધ અદર ખ ાપતા જઈએ છીએ. કાાય મજા નથી આિતી. ખશ થિા માટ બહાનાા શોધીએ છીએ, પલાવનિગસ કરીએ છીએ, ખ ા પણ કરિામાા બાકી રાખતા નથી, છતાા મજા કમ નથી આિતી? જમ જમ સાધનો અન સવિધા િધતાા જાય છ તમ તમ એ િાત િધ ન િધ સાચબત થઈ રહી છ ક સાધનો, સવિધા ક સાપવતત સખ આપતાા નથી. સખ અન ખશી જો અદર નહી હોય તો એ બહારથી કારય મળિાનાા નથી. માણસ બહારથી ભરાયલો રહ છ પણ અદરથી ખાલી થતો જાય છ. ાલીસ િષાથી સાઇદકયાદટરસટની પરસતટસ કરતા એક તબીબ હમણાા સરસ િાત કરી. તણ કહા ક લોકોનાા માનસ સાથ માર ાર દાયકાનો સાબાધ છ. દરક દાયકો નિા નિા પરશનો લઈન આિ છ. નિા પરશનો આિ એમાા િાાધો હોઈ ન શક પણ જના પરશનો ઘટતા નથી, એ તો તતયાાના તતયાા જ છ અન નિા નિા ઉમરાતા જાય છ. તમણ કહા ક અગાઉના સમયમાા જિાબદારીઓ પરી કરિાના લોકોન ટનદશન હત ા. ખ ાના ટનદશન હત ા. હિ એ નથી. હિના પરશનો સાબાધો આધાદરત છ. દરલશનવશપ એ આજ માનવસક તણાિ માટ સૌથી મોટા કારણ બની ગઈ છ. દરકન પોતાના સાબાધો સામ સિાલ છ. કોઈ કોઈન ફરીડમ આપતા

નથી અન બધાાન ફરીડમ જોઈએ છ. દરલશનવશપમાા કવમટમનદટના તતતતતિ પાતળા અન દફકકા પડી જાય છ. જયાાથી મળ તતયાાથી મજા કરિી છ, મજા અન આનાદ માટ લોકો ભટકી રહયા છ અન તન એ ખબર જ નથી રહતી ક એ દદશા જ ભલી ગયા છ. મારા સાબાધો સતકા , સાથાક અન સદઢ છ એિો ખયાલ જીિતો રાખિા માણસ ભરમ ઊભા કરતો થઈ ગયો છ. સોવશયલ મીદડયામાા એસતટિ રહી માણસ એવા સમજિા લાગયો છ ક તના દરલશન લાઈિ છ. હસતાા ફોટા અપલોડ કરીન એ બધાન બતાિિા મથ છ ક હા મજામાા છા. રીઅલ સટટસ કોઈ અપલોડ કરત ા નથી. પાટીઝ અન ફનના ફોટા િોલ ઉપર ીપકતા રહ છ અન દદલની દીિાલો જરજદરત થતી રહ છ. લોકો ઓનલાઈન આપઘાત કરતાા થઈ ગયા છ. 'મન' િગરના 'ફન'ના પરમાણ િધતા જ જાય છ. લોકો તો હિ પોતાના લોકોના સટટસ એ ક કરિા માટ કરિા લાગયા છ ક એ શા કર છ? કોની સાથ ફર છ? કોઈ સાથ મજા કર એ આપણાથી સહન નથી થત ા. હા નથી ન એ જલસા કર છ. મન જની સાથ ફાિત ા નથી એની સાથ એ ફર છ. ફોન અન નટની મદદથી આપણ જાસસી કરિા લાગયા છીએ. તન મારા માટ ટાઈમ નથી અન બીજ ા બધા કરિા માટ પરતો સમય છ. ફદરયાદો િધતી જાય છ અન સાબાધો ઘટતાા જાય છ. આપણ બાધાયલા રહી શકતા નથી અન છટા પડી ગયા પછી મતત થઈ શકતા નથી. એક કપલની િાત છ. બાન િચ બરકઅપ થઈ ગા. બાનએ નકકી ક ક હિ આપણ એકબીજાાની જજિદગીમાા દખલ નહી કરીએ. એ પછી પણ બાન એકબીજાાના સટટસ દરરોજ ક કરતાા રહ છ. એ વિશ ાા કરતાા રહ છ, ફદરયાદ કરતાા રહ છ અન ગસસો િધી જાય તતયાર આડીટડી કમનદસ પણ કરતાા રહ છ. પરમની વયાખયાઓ બદલાતી જાય છ. લાગણીનો મતલબ નદજ થઈ ગયો છ. કર, ઇમોશન, સસનદટમટ, અફતશન જિા શબદોનો ઝ િધી ગયો છ પણ હિ જીિિાના ઘટી ગા છ. દરલશનવશપ બદલાતી રહ છ. એની સાથ ફાિત ા નથી એટલ બરકઅપ ક. ફાઈન, કાઈ ખોટા નથી. નિી જનરશનમાા સૌથી સારી િાત હોય તો એ જ છ ક એ સાબાધોની બાબતમાા ઓનસટ છ. ન ફાિ તો છટટાા. પણ બ-તરણ દરલશનવશપ પછી પોતાના સાબાધો ઉપર જ શાકા જાગિા માાડ છ. આ પણ એિો જ નીકળશ તો? એ પણ બીજી છોકરીઓ જિી હશ તો? સાબાધો પણ જયાર ટરાયલ અન એરર પર આિીન ઊભા રહી જાય છ તતયાર જોખમો મોટાા ન મોટાા થતાા જાય છ. ભરોસા િગરનો સાબાધ ટકતો નથી અન ભરોસો શોધય પણ મળતો નથી.

પોતાની વયકતત પર શાકાના કારણ લોકો પોતાના ઉપરથી વિશવાસ ગમાિતા જાય છ. એ સાયદકયાદટરસટ કહા ક મારી પાસ એક છોકરી આિી હતી. ત લિમરજ કરિા જઈ રહી હતી પણ સતત ડરતી હતી ક અમારા સરખા નહી ાલ તો? તન પછા ક તન કમ એવા લાગ છ? તો એણ કહા ક ઘણાા કારણો છ. એક તો મારાા મમમી-ડડીન બનતા જ નથી. એ લોકોન જોઉ છા તો એમ થાય છ ક આિા દાાપતતયનો કોઈ અથા ખરો? બાન એકબીજાાન પરમ ન કર તો કાઈ નહી પણ એકબીજાાન હટ કર છ. આજબાજમાા નજર ફરવા છા તો પણ બધી જગયાએ પરોબલમદટક દરલશન જ અકસતતતિમાા છ. માર પણ અગાઉ એક બરકઅપ થઈ ગા છ. હિ જની સાથ લિમરજ કરિાની છા એન દોઢ િષાથી ઓળખા છા પણ હા તન હજ પરપરો ઓળખી શકી નથી. ડર લાગ છ ક અમારા બરાબર નહી ાલ તો? શા અમારા દરલશન પણ બીજા જિા જ થઈ જશ. જ દરલશનવશપ હજ આકાર જ નથી પામી એના પાયા આટલા નબળા હોય તો શા થાય? એ છોકરીન કહા ક ત ા કવમટડ છ? તો તણ જિાબ આપયો ક હા. તો પછી શાકા ન કર. પહલાા તો તાર તારી જાતન ભરોસો આપિો પડશ ક અમારા સાબાધો સારા રહશ. બધા જ લોકો સરખા નથી હોતા. જમ તાર સાબાધ ટકાિિો છ એમ તારા લિર પણ સાબાધ ટકાિિો હશ. કોઈ શોટા વપદરયડ માટ કાઈ નથી કરત ા. તકલીફ તતયાર થાય છ જયાર બાનન એકબીજાા પર ભરોસો હોતો નથી. કમવનકશન ઘટત ા જાય છ અન ઝઘડા િધતાા જાય છ. પવત પતતની ફરિા, દફલમ જોિા, હોટલમાા જમિા અન ફોરન ટરમાા જાય છ પણ સાથ બસીન શાાવતથી િાત કરતાા નથી. વિ ારોમાા જરાય નદજ આિ તો માકા કરતાા નથી ક ત ા કમ અ ાનક આવા વિ ારિા માાડી? તન શા વિ ાર આિ છ? કમ આજ ત ા મજામાા નથી? આપણી નજર સામ જ જો આપણી વયકતત દડપરશનમાા સરી જાય તો તના એક કારણ આપણ ખદ હોઈએ છીએ. તમારી વયકતતમાા આિતા બદલાિન તમ પકડી શકો છો? માતર પકડિાથી નહી પણ તનાા કારણોમાા ઊડા ઊતરીન તન મદદ કરિાનો પરયતતન કરો છો? તા હિ પહલાા જિી નથી રહી ક ત ા હિ અગાઉ હતો એિો નથી રહયો એવા આપણ બધાા કહીએ છીએ પણ એવા વિ ારીએ છીએ ખરાા ક એ હિ અગાઉ જિો કમ નથી રહયો અથિા તો એ હિ કમ જદી લાગ છ? માણસમાા કોઈ બદલાિ રાતોરાત નથી આિતો, ધીમ ધીમ માણસ બદલાતો જતો હોય છ. જો પહલથી જ આપણા ધયાન હશ તો આપણી વયકતત હામશાા હતી એિી ન એિી રહ છ. જરાક ક કરજો, તમારી વયકતત એિી ન એિી છ ક નહી? ન હોય તો એક િાત યાદ રાખજો ક

કારય કાઈ એટલા મોડા નથી હોત ા ક પાછા ન િળી શકાય. ઘણી િખત તો આપણ જ પરમ કરિાના ભલી ગયા હોઈએ છીએ. છલલો સીન જ ાગલના વસિહન જબરદસતીથી િશ કરી શકાય છ, પણ ગમ તટલી જબરદસતીથી એક ફલ ઉગાડી શકાત ા નથી. જબરદસતીથી તમ કોઈન િશ કરી શકો, પરમ નહી. સાભાર: સાદશ

સમયની સાથ તમ કટલા 'ગરો' થાિ છો?

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ

આખના પોલાણમાા જોા નથી, એ રીત જીિન અમ ખોા નથી, શા એ પાચળયા હિ બઠા થશ? જમની પાછળ કોઇ રોા નથી. - -આવતશ જામનગરી.

સમયનો શવાસ કારય રાધાતો નથી. બધા જ નશવર છ, એકમાતર સમય અમર છ. સમયમાા 'સમ' છ અન 'મય' છ. સમય સાથ જ 'સમ' એટલ ક સરખો અન 'મય' એટલ ક મગન રહ છ તન ઉમરનો થાક લાગતો નથી. ઘદડયાળની દરક દટક દટક સાથ માણસ તસ તસ મોટો થતો જાય છ. દરક શવાસની સાથ શરીર થોડા થોડા બદલતા રહ છ. સમયની સાથ માણસ કટલો બદલાય છ? શરીરનો આકાર અણસાર ન આિ એમ બદલાતો રહ છ, પણ વિ ાર કટલા બદલાય છ?

આપણ તતયાા એક કહિત છ, બાર બદધિ અન સોળ સાન આિી તો આિી. આપણ સાન કરતાા િાનન ઓલિઝ િધ ઇમપોટા નદસ આપતા હોઈએ છીએ. સારા દખાિિા માટ માણસ શા નથી કરતો? આપણ િટ મારિો હોય છ. દરક વયકતત એકબીજાન ઇમપરસ કરિા મથતો રહ છ. બહારથી બસટ દખાિિા માટ આપણ જટલા પરયતતનો કરીએ છીએ એનાથી અડધા પરયતતનો પણ સારા બનિા માટ કરીએ છીએ ખરા? સારા દખાિામાા કાઈ જ ખોટા નથી. દરકન સારા દખાિાનો સાપણા અવધકાર છ. જોક,માતર મોઘાા બરાનદડડ કપડાા ક કોસટલી કારથી માણસ સારો નથી દખાતો, સા ી સાદરતા ઇનદટરનલ છ. એના માટ જરરી છ ક સમયની દરક કષણ સાથ આપણ 'ગરો' થતાા રહીએ. આપણ સૌ જાણીએ છીએ ક સર એડમાડ દહલરીએ સૌથી પહલાા એિરસટ સર કયો હતો. અલબતત,

તમણ પહલ જ ઝાટક એિરસટ સર કરી લીધો ન હતો. અનક પરયાસો વનષફળ ગયા હતા. ઘણી િખત સફર અધરી છોડિી પડી હતી. તમણ જયાર દહમાલય સર કયો તતયાર એક પતરકાર તમન પછા ક તમ કમ વનષફળતા સામ થાકી ન ગયા? દહલરીએ કહા ક જયાર વનષફળ જતો તતયાર હા મારી

જાતન મનાિતો હતો, પટાિતો હતો. દર િખત હા એક જ વિ ાર કરતો હતો ક દહમાલય તો એિડો ન એિડો અન તતયાાનો તતયાા જ છ, દહમાલય 'ગરો' નથી થતો, હા તો 'ગરો' થાઉ છા ન? દરક વનષફળતા િખત હા થોડો થોડો ગરો થતો ગયો અન છિટ હા સફળ થયો. કોઈ પણ સફળતા માટ તમાર સમય સાથ ગરો થવા પડત ા હોય છ. જો તમ ગરો ન થાિ તો તમ આગળ િધી શકતા નથી. માણસ ઘણી િખત ઉમરના અમક તબકક અટકી જતો હોય છ. એ એવા સમજિા માાડ છ ક મન બધી ખબર પડ છ. હા ઘણા જાણા છા. બધા તન પછ એિો એ આગરહ રાખિા માાડ છ. એટલા જ નહી બધા માન એિો દરાગરહ પણ કાર મનમાા ઠસી જાય છ એનો અદાજ આિતો નથી. પોતાના વિશ માનદયતા બાાધી લિા જિી ભલ કોઈ નથી. એ માનદયતા નબળી હોય ક સબળી, માનદયતા એ માનદયતા છ. માનદયતામાા બાધાઈ ગયા પછી તમાાથી છટવા સહલ ા નથી. તમ કોઈન બહ પકડિા જશો તો એ બહ ઝડપથી તમારાથી દર થઈ જશ. તમારી માનદયતાઓ કોઈન જોઈતી હોતી નથી, કારણ ક દરક પાસ પોતપોતાની માનદયતાઓ હોય જ છ. સમય અન ઉમરની સાથ માણસના વિ ારોમાા પણ પદરિતાન આિતાા રહ છ. નાના હોઈએ તતયાર આપણ બધા શીખવા હોય છ,બધા જાણવા હોય છ. એક તબકકો એિો આિ છ ક માણસ પોત જ એવા માનિા લાગ છ ક મન આિડી ગા. કાર ડરાઇવિિગ સકલના એક ઇનદસટરતટર સરસ િાત કરી. જન કાર લાિતાા જ નથી આિડતા એની બાજમાા બસી કાર લાિિાના શીખિાડતા તમન ડર નથી લાગતો? એિો સિાલ ઇનદસટરતટરન કરાયો હતો. ઇનદસટરતટર કહા ક, જ લોકો કાર શીખી ગયા હોય છ એ જ લોકો એકતસડનદટ કર છ, શીખિાિાળા નહી. કાર શીખી ગયા પછી એ ચબનદધાસત અન બદફકર થઈ જાય છ. શીખિાિાળા તો હામશાા એલટા હોય છ. જજિદગીના પણ એવા જ છ. મન આિડી ગા એવા લાગિા માાડ પછી જ એકતસડનદટના ાનદસીઝ િધી જાય છ. કટલાા પરનદસ પોતાનાા સાતાનો હિ ઇનફ સમજ ા થઈ ગયાા છ એવા માનિા તયાર હોય છ? એક સાિ સા ી ઘટના છ. એક વપતાએ તના પતરન ખબ ભણાવયો. દીકરાન ડોતટર બનાવયો. ડોતટર બની ગયલા દીકરાએ વપતાન અમક આદત બદલિાના કહા. વપતાએ કહા ક બસ રહિા દ હિ,

ખબર છ બહ મોટો ડોતટર થઈ ગયો છ.. મોટાભાગનાા પરનદસ એનાા સાતાનોન એટલ જ કામ, ધાધા અન સામાજજક વયિહારો સોપી નથી શકતાા, કારણ ક એ તમન કાયમ નાના અન અણસમજ ા જ સમજતાા રહ છ. ત ા રહિા દ, તન આમાા ખબર ન પડ એવા મોટાભાગનાા મા-બાપ કારક તો એનાા સાતાનોન કહા જ હોય છ. બહ ઓછા લોકો સમય સાથ એટલા ગરો થયા હોય છ ક એ પોતાનાા સાતાનોન કહી શક ક હિ બધા દડસીઝન તમ લો. આર નાઉ ઇનફ મચયોર. ખબર હોય ક સાતાનો સમજ થઈ ગયાા છ છતાા પોત કાઈ છોડી શકતાા નથી. ઉમરના દરક તબકક માણસ કોઈ ન કોઈ વનણાયો કરિા પડતા હોય છ અન આપણ કિા વનણાયો કરીએ છીએ તના પરથી જ નકકી થત ા

હોય છ ક આપણ કટલા ગરો થયા છીએ. સાતાનો સામા થાય ક જદા થઈ જાય તના એક કારણ એ પણ હોય છ ક સાતાનો ગરો થઈ ગયાા હોય છ, પણ આપણ ગરો થયા હોતાા નથી. સમયની સાથ સખની ાિીઓ પણ બદલતી રહિી પડ છ. કારણ ક સમય તાળાા બદલાિી નાખતો હોય છ. આપણ એકન એક ાિી લગાડિાની મથામણ કરતા રહીએ છીએ. આખર એવા કહીએ છીએ ક તાળા ખલત ા નથી. આપણન તાળા જ ખોટા લાગ છ, ાિી કારય ખોટી લાગતી જ નથી. કારણ ક એ આપણી ાિી હોય છ. ઇગો છોડિા માટ ઘણા બધા લટ ગો કરવા પડ છ. એક મદહલા ભગિાન બિ પાસ ગઈ. બિન તમણ કહા ક, આઈ િોનદટ હપીનસ. બિ કહા ક સાિ સહલ ા છ. તમ જ િાત કરી તમાા સૌથી પહલાા 'આઈ' કાઢી નાખો, પછી 'િોનદટ ' કાઢી નાખો, એ પછી જ બ શ એ હપીનસ જ છ. 'હા' જયાા સધી ન જાય તતયાા સધી સખ શક જ નથી અન ઇચછાઓનો અત ન આિ તતયાા સધી શાાવત મળતી નથી. નાનો હોય તતયારથી માણસ બધા ભગા જ કરતો હોય છ. માતર સાધન ક સાપવતત જ નહી, વિ ારો પણ મનમાા જમા થતા રહ છ. વિ ારો બદલતાા રહિા જોઈએ. એકના એક વિ ારો પણ ઘણી િાર મનમાા ગાાઠ બનીન જામી જતાા હોય છ. માતર મોટી ઉમરના જ અમક વિ ારો પર અટકી જાય છ એવા નથી, ઘણી િખત નાની ઉમરના લોકો પણ તના વિ ારોન જડની જમ િળગલા રહ છ. નાનપણમાા ઠસાિી દિાયલી અમક િાત આખી જજિદગી સા ી જ માનતા છ. િાન થયા પછી કારય એ તપાસિાનો ક કાસિાનો પરયાસ જ નથી કરતા ક મન જ કહિાા છ એ કટલા સાચા છ. કોઈ કડિાશ એક જ ઝાટક નથી બાધાઈ જતી, તના પર થરના થર લગાિાયા હોય છ. એ કારક હટાિીન તો જોઈ જોજો, અદરથી જ નીકળશ એ કદા જદા પણ હોય! સમય સાથ ગરો થવા એટલ દરક િાતન તટસથતાથી અન સિસથતાથી સમજિી અન સિીકારિી. દરક ભલ સધરતી હોય છ. દરક માણસ બદલતો હોય છ, ગરો થતો હોય છ. જો એની સાથ આપણ પણ ગરો ન થઈએ તો આપણ ઘણી િખત કોઈન અનદયાય કરતા હોઈએ છીએ. આવા કરીન સરિાળ તો આપણ આપણન પણ અનદયાય જ કરતાા હોઈએ છીએ. માતર િષો ઉમરાિાથી માણસ મોટો નથી થતો, મોટા થિા માટ મનથી અન વિ ારોથી ગરો થવા પડ છ. તમ જિડા છો એટલા ગરો થયા છો ખરાા?

છલલો સીન : જો આપણ સૌ એકબીજાની પરાથાનાઓ સાાભળી શકીએ તો પરભના માથથી થોડો બોજ જરર ઓછો થાય. –અજઞાત. ('સાદશ', તા. 24 નિમબર,2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, 'ચ િતનની પળ'

કોલમ)

આપણ જીિિા માટ કમાઈએ છીએ ક કમાિા માટ જીિીએ છીએ

ય જો હ ચઝિદગી - ગીતા માણક

સફળ વયકતતઓ પાસ પોતાના સાતાન સાથ બસીન કાગળ પર રાગોના લપડા કરિાની ક રવસિગ કાર સાથ વરમ કરિા જિી ‘વનરથાક’ પરવવત માટ સમય નથી હોતો. એટલ જ કદા તમનાા બાળકો જયાર મોટાા થાય છ તતયાર તમની પાસ પણ તમનાા મા-બાપનાા ઘ ાટણના દખાિાની ક અવનરાની ફદરયાદ જિી ‘ફાલત’ િાતો માટ સમય નથી હોતો બગલોરની નશનલ ઇપનદસટટટ ઑફ મનદટલ હલથ એનદડ નદરોસાયનદસના સાઇકયાદટરસટ અન કાઉનદસચલિગ વિભાગમાા એક િષાની ઉમરના એક પશનદટન લાિિામાા આવયો. આ એક િષાના ટાબદરા તનાા મમમી, પપપા ક પદરિારના કોઈ સભયોના હરાઓ ઓળખતા નથી. આ છોકરા એટલા િનદકી છ અન એટલા તોફાન કર છ ક તન માનવસક ઉપ ાર માટ હોકસપટલમાા લાિિામાા આવા છ. આ બાળક વિશ જાણકારી મળિતા માનસચ દકતતસકોના ધયાનમાા આવા ક આ છોકરાનાા મા-બાપ બાન બહ ઊ ા પગારની નોકરી ધરાિ છ અન સિાભાવિકપણ એ પદિી અન પગાર ટકાિી રાખિા માટ તમનો બધો સમય કામકાજમાા જ િીત છ. તમની પાસ તમના બાળક સાથ િીતાિિા માટ થોડાક કલાકો તો શા વમવનટો પણ નથી. બાળક દાદા-દાદી, નાના-નાની ક પછી નોકરો અથિા ડ-કરમાા એમ એક હાથમાાથી બીજા હાથમાા ફરત ા રહા છ. તન જની-જની પાસ મકિામાા આિતા ત દરક વયકતતની બાળઉછરની પોતપોતાની રીત હતી. આ દાપતી દનદયિી અથામાા જોઈએ તો ખબ જ સફળ હત ા. મોટો ફલટ, તરણ કાર, તગડા બનદકબલનદસ અન તમામ પરકારની સમદધિ ધરાિત ા હત ા. આ રીત કામ કરતી અન સફળ વયકતતઓ પાસ કારય સયાાસત સમય આકાશમાા પથરાતી લાલીમા જોિાનો ‘ફાલત’ સમય નથી હોતો. દદરયાદકનાર બસીન પાણીનાા મોજાાના આિનજાિનથી સજાાતો મધર રિ સાાભળિાની ફરસદ નથી હોતી. તમના પોતાના સાતાન સાથ બસીન કાગળ પર રાગોના લપડાા કરિાની ક રવસિગ કાર સાથ ભરરા મ કરિા જિી ‘વનરાથક’ પરવવત માટ સમય નથી હોતો. એટલ જ કદા તમનાા બાળકો જયાર મોટાા થાય છ તતયાર તમની પાસ પણ તમનાા મા-બાપના ઘ ાટણના દખાિાની ક અવનરાની ફદરયાદ જિી ‘ફાલત’ િાતો માટ સમય નથી હોતો. પરશાાત દળિી ચલચખત નાટક ‘ગટ િલ સન’ નાટકમાા એક સરસ સાિાદ હતો ક પહલાા લોકોના સપના હત ા ક હા જોઇનદટ ફવમલીમાાથી જદો થાિ ક પછી મારા પોતાના એક ઘર હોય, પણ હિ સતધડ હોમ, ફામા હાઉસ, દબઈમાા ક પદરસમાા એક ઘર... ઇચછાઓ,

આકાાકષાઓનો કોઈ અત જ નથી.

થોડાક સમય અગાઉ અમારા એક પતરકાર વમતર જ અતતયાર અમદાિાદ ઝી નદઝ નલમાા બરો ીફ છ તમણ કહા હત ા ક હિ આપણ લોકો દાળ- ોખા માટ કમાતા નથી. આપણ ફરીઝ,

ટચલવિઝન, કાર, ફવનિ ર, લપટોપ, લટસટ મોબાઈલ ફોન, ઇલતટરોવનક ગજસ, મોલમાા જઈ જોઈતી ક ન જોઈતી િસતઓ, ફોરન ટસા એ બધા માટ કમાઈએ છીએ. કારક જો આપણા સિાસામાનદય ઉચ મધયમ પદરિારના ઘર ખ ા પર નજર કરીશા તો ખયાલમાા આિશ ક જીિનજરદરયાતની િસતઓ માટ આપણ એટલો ખ ા નથી કરતા જટલી લતઝરી િસતઓ માટ ક સામાજજક પરવતષઠા અથિા દખાદખી માટ કરીએ છીએ. યાદ કરો આજથી ૩૦-૪૦ િષા પહલાા આપણા કબાટમાા રોજબરોજનાા તરણ- ાર જોડી કપડાા અન લગન સમારાભોમાા પહરિા માટ એકાદ સફારી ક સટ હતાા અન સતરીઓ પાસ બ-તરણ કોટનની ક નાયલોનની સાડીઓ તમ જ સગાઈ-લગનમાા પહરિા માટ બ-તરણ સલાા રહતા હતા. આજ આપણો િોડારોબ સમર િઅર, વિનદટર િઅર, કઝલસ, પાટી િઅર,

વપકવનક િઅર, દડઝાઈનર ડરવસઝ, ટરદડશનલ અન િસટના કપડાાઓથી ખી ોખ ભરાયલો હોય છ.

આ બધા મળિિા માટ પછી આપણ િહલી સિારથી કતરા પાછળ પડા હોય એમ દોડિા માાડીએ છીએ અન મોડી રાત પથારીમાા પડીએ છીએ તતયાર હાાફતા જ હોઈએ છીએ. આ ગાાડી દોટમાા આપણી પાસ એ વિ ારિાનો પણ સમય નથી હોતો ક આપણ શા માટ દોડી રહયા છીએ? છલલાા થોડાા િષોમાા કોપોરટ કલ રનો જ ઉદય થયો છ એમાા ૨૪-૭ કામ કરિાનો મદહમા છ પણ આ કામ અન આટલા બધા કામ કરિાના જ શા માટ એ કોઈ પછત ા નથી? િલ, કોઈ કહશ સફળ થિા માટ, પસા કમાિિા માટ. બરાબર પણ પછી આ પસાના કરિાના શા? કબલ છ ક મોઘિારી િધી રહી છ અન માણસન પોતાની જરદરયાતો પરી કરિા માટ પસા અવનિાયા છ પણ ઘરના દરક રમમાા કસપચલટ એરકસનદડશનર હોય અન આરામદાયક પલાગો હોય પણ એના પર લાબાિીન જો મનગમતા પસતક િાા ી ન શકતા હોઈએ ક મનપસાદના મચઝક સાાભળી શકિા જટલો સમય ન હોય તો અસલ કાદઠયાિાડી ભાષામાા કહીએ તો એ બધી સગિડોન શા ધોઈ પીિાની?

બહ િખત પહલાા એક િાતાા િાા ી હતી. દદલહીના ાાદની ોક વિસતારમાા ઉનાળાની એક બપોર એક કાભાર ઝાડ ની સતો હતો. માટલા લછિાના કપડાની ઘડી કરીન તણ માથા ની મકા હત ા અન સામ માટીનાા માટલાા અન કાજાનો ઢગલો પડયો હતો. એ કાભાર તો બપોરના જમણ કરીન એ..યન આરામથી લાબાિીન ઊઘ ખ ી રહયો હતો. એ જ િખત એક મસલટનશનલ કાપનીનો ઉચ પદાવધકારી તતયાાથી પસાર થઈ રહયો હતો. પોતાની એરકસનદડશનર કારમાાથી તણ આ કાભારન સતલો જોયો અન એક વમવનટ માટ તન આ કાભારની ઈષાા પણ આિી. જાણ કમ તણ આ કાભારન જોઈન કાર બાજ પર ઊભી રખાિી.

ત િાન કારમાાથી ની ઊતયો અન તણ કાભારન જગાડયો અન કહા ક, તારા માટલાા તો બહ સરસ છ. ત ા એના માકદટિગ કમ નથી કરતો? પહલાા તો ત કાભારન સમજાા નહી ક આ િાન કહી શા રહયો છ તતયાર એ િાન તન કહા ક ‘ભાઈ, તા આમ સતો રહિાન બદલ મોટ-મોટથી બોલીન આ માટલાાની ખાવસયતો વિશ લોકોન કહ તો તારી પાસ ગરાહકો આિન!’ કાભાર પછા, ‘અચછા, એવા કરિાથી શા ફાયદો થશ?’

િાન કહ, ‘અર, તારા આ બધાા માટલાા ફટાફટ ખપી જશ.’ કાભાર કહ, ‘એમ, પછી શા કરા?’

િાન કહા, ‘એના પસામાાથી ત ા િધ માટલાા બનાિજ.’ કાભાર કહ, ‘એ તો બરાબર પણ પછી શા?’

િાનન લાગા ક હિ આ અભણ-ગમાર માણસન મારી ચબઝનસ સટરટજીમાા રસ પડિા માાડયો છ એટલ તણ ઉતતસાહમાા આિીન કહા ક ‘પછી એના નફામાાથી ત ા તારા પોતાના એક િકાશોપ અન ધીમ-ધીમ માટલાા બનાિિાની એક ફતટરી નાખજ.’ કાભાર કહ, ‘તમારો આઇદડયા તો બહ સરસ છ. આ ફતટરી નાખી દીધા પછી હા શા કરા?’

િાન તો એકદમ ખશખશાલ થઈ ગયો ક હિ આ માણસમાા અકકલ આિી છ. તણ તન િધ આઈદડયાઝ આપિા માાડયા, ‘તારાા માટલાાઓ એક ોકકસ બરાનદડનમ હઠળ િ િા માાડજ અન એ બરાનદડન પરમોટ કરિાના પણ હા તન ઘણાા આઈદડયાઝ આપીશ. એ બરાનદડની પટનદટ પણ કરાિી લજ.’ િાન જરા થોભયો એ જોિા માટ ક બરાનદડ અન બરાનદડ પટનદટ કરાિિી એ બધી બાબતો આ કાભાર સમજ છ ક નહી. િાન કહા ક ‘આ બધામાા હા તારી મદદ કરીશ કારણ ક આ બધા મન બહ સારી રીત આિડ છ. અલબતત, મન તાર તારા ધાધામાા ભાગ આપિો પડશ. કાભાર કહ, ‘એ તો બરાબર પણ પછી હા શા કરા?’

િાન હિ એકદમ ઉતતજજત થઈ ગયો હતો. ત કહ, ‘આપણી પરોડતટ આપણ એતસપોટા પણ કરી શકીએ. એટલ ક આપણ એન પરદશમાા િ ીશા તો બહ બધો નફો થશ.’ કાભાર કહ, ‘તમારી િાત તો બરાબર છ પણ...’ િાન તો એકદમ તોરમાા આિી ગયો હતો અન બોલય જ જતો હતો, ‘તા એકિાર આ બધા કરીશ એટલ તારા તકદીર જ ફરી જશ. તારી ગણતરી એકદમ સફળ માણસમાા થિા માાડશ. અહી સામ આ બાગલો છ ન એિો જ તારો પોતાનો એક બાગલો હશ અન એમાા ત ા દહિડોળ હી કતો હોઈશ અન એરકસનદડશનદડ બડરમમાા એ...યન આરામથી સતો હોઈશ...’ કાભાર કહા, ‘ભાઈ, તમ અહી આવયા તતયાર હા શા કરી રહયો હતો? આરામથી સતો જ હતોન? તો આરામથી સિા માટ જ આ બધી દોડધામ કરિાનીન? રહિા દોન ભાઈ, તમન એકાદ માટલા જોઈત ા હોય તો લઈ લો પણ મન સિા દો.’

આટલા કહીન કાભાર ફરી લાબાિી દીધા. જીિન જરદરયાતની િસતઓ રોટી, કપડાા અન મકાન છ એવા પરાથવમક ધોરણમાા ભણયા હતા. શરીરન થોડીક સગિડતાઓ અન મનન મોજ પડ એટલા હોવા જોઈએ એની ના નહી પણ આજબાજ િસતઓના ખડકલા કરતા રહીએ અન એ િસતઓ િાપરિાનો સમય જ ન હોય ક પછી જયાર એટલી વનરાાત મળ તતયાર શરીર જિાબ દઈ દીધો હોય છ. માનિી પાસ કટલા હોવા જોઈએ એનો જિાબ સાત કબીર આપયો છ: સાાઈ ઈતના દીજજય જજસ મ કટાબ સમાય, મ ભી ભખા ના રહા સાધ ન ભખા જાય

તમન તમારી પોતાની કટલી કદર છ?

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ

જજિદગી તનદહા સફર કી રાત હ, અપન અપન હૌસલ કી બાત હ - -જાાવનસાર અખતર

દરક માણસન પોતાના નામ થાય એિી ઇચછા હોય છ. લોકો કદર કર, બધાા ઓળખતા હોય,

પોતાના સનદમાન થાય એિી તમિા દરકના દદલમાા રમતી હોય છ. આિી મહચછા હોય એમાા કાઈ ખોટા નથી. બલક દરક માણસના મનમાા આિી ખિાદહશ હોિી જ જોઈએ. સારા અન સનદમાનનીય બનિાની ઇચછા જ માણસન સારો બનાિતી હોય છ. લોકોમાા વપરય બનિાનો સૌથી સરળ ઉપાય શા હોય છ? એ જ ક તમ જ કરો છો એ પરી સતકાતા અન સાવનષઠા સાથ કરતાા રહો. ઘણા લોકો માતર પરવતષઠા માટ કામ કરતા હોય છ અન અમક લોકો એિાા કામ કર છ, જનાથી પરવતષઠા સામ ાલીન મળ છ. કોઈ સફળતા અ ાનક નથી મળતી. બહ મહનત પછી સફળતા મળ છ. તમન તમારી મહનત ઉપર શરિા હોિી જોઈએ. તના માટ એ જરરી છ ક તમન તમારી પોતાની પરતી કદર હોિી જોઈએ. તમ તમારા વિશ શા માનો છો? તમારી પોતાની જાત માટ તમન કટલી કદર છ? તમારા વિ ારો સબળ છ ક વનબાળ? તમારા ઘડતર, તમ તમારા વિશ શા માનો છો? અન તમારી માનદયતા સાથાક કરિા કટલા પરયાસો કરો છો? તના આધાર જ નકકી થત ા હોય છ. એક સાયસનદટસટ હતો. તરણ િષાથી એ એક શોધ પાછળ મહનત કરતો હતો. આખર એ સફળ થયો. સાયસનદટસટન ઈનામ મળા. એ િખત તમન પછિામાા આવા ક તમન ખબર છ ક આ તરણ િષા દરવમયાન દવનયામાા શા બની ગા? સાયસનદટસટ કહા ક ના, મન કાઈ જ ખબર નથી. હા તો મારી લબોરટરીમાા પરાયલો હતો. હા શા કરા છા, શા માટ કરા છા, એની જ મન ખબર હતી. તરણ િષામાા શા બનદા, એની ભલ મન ખબર ન હતી પણ મન એટલી ખબર હતી ક જયાર આ મારી શોધ પરી થશ તતયાર આ િષો દરવમયાન શા બનદા, એની યાદીમાા મારી શોધની પણ નોધ હશ. કોણ શા કર છ, એના જ ધયાન રાખા હોત તો હા

એ યાદ ન રાખી શકત ક માર શા કરિાના છ. હા જયાર મારી રીત કામ કરતો હતો તતયાર મન મારા કામના ગૌરિ હત ા, મન મારી કદર હતી. સફળતાની કોઈ ગરાટી ન હતી પણ મન એિો વિશવાસ જરર હતો ક હા એક દદિસ સફળ થઈશ. તમ જ કામ કરતા હોિ તન િળગી રહો તો સફળતા મળિાની જ છ. મોટા ભાગના લોકોનો પરોબલમ એ હોય છ ક એન પોતાના જ ગૌરિ હોત ા નથી. પોત જ કરતા હોય એ કામન જ નાના અન નકામા ગણતાા હોય છ. એક સોસાયટીમાા એક માણસ િો મનના કામ કરતો હતો. એ પોતાના કામ એનદજોય કરતો સતત હસતો રહતો. સોસાયટીના એક સજજનન સમજાતા ન હત ા ક આ માણસ સાિ સામાનદય ગણી શકાય એિી િો મનની નોકરી કર છ છતાા આટલો ખશ કિી રીત રહી શક છ? એક દદિસ એ સજજન િો મનન પછા ક ત ા ખશ છ એની પાછળના રહસય શા છ?િો મન કહા ક આખી સોસાયટીના રકષણની જિાબદારી મારી છ. શા આ કામ કાઈ નાના છ?

હા તો મારી જાતન આ સોસાયટીનો સનાપવત માના છા. મન મારા કામના ગૌરિ છ. તમન ખબર છ,

જયારથી હા આ સોસાયટીનો િો મન બનદયો છા તતયારથી આ સોસાયટીમાા એકય ોરી નથી થઈ. મારા માટ આ નાની િાત નથી. ભલ મન આખા ગામ ઓળખતા નથી, ભલ હા મહાન નથી પણ મારા કામ પરતો તો હા મહાન છા જ. એ સજજન સોસાયટીના પરમખન િાત કરી િો મનના સનદમાન ક. અન બધાાન કહા ક પોતાના ગૌરિ હોવા એટલ શા એના ઉદાહરણ આ માણસ છ અન તની ખશી અન સખના કારણ પણ એ જ છ. ઘણાા લોકોન પોતાની જ ઈજજત નથી હોતી. એવા જ માનતા હોય છ ક હા કાઈ કરી ન શકો. બીજાન જોઈન એ જીિ જ બાળતા રહ છ અન દઃખી થતાા રહ છ. આપણો ફરો ફોગટ ગયો. જજિદગી નકામી ગઈ. ઘણાા લોકો િળી રવપયા અન કમાણીન ધયાનમાા રાખીન જ પોતાની સફળતા ક વનષફળતા નકકી કરતા હોય છ. અમીરી અન રઈસીમાા ફકા છ. તમ તમારી કસથવતમાા કિી રીત રહો છો તના પરથી રઈસી નકકી થતી હોય છ. રવપયા ક સાપવતતથી નહી. રોયલનસ સિભાિમાા હોય છ. સખ, સગિડ ક સાપિતામાા નહી. બ વમતરો હતા. એક અમીર અન બીજો મધયમ િગાનો હતો. સામાનદય િગાના વમતરની એક ઇચછા હતી ક હા એક દદિસ લકઝરી કાર ખરીદીશ. જોક એની કારય એટલી તરિડ ન થઈ ક એ લકઝરી કાર ખરીદી શક. અમીર વમતર માટ લકઝરી કાર ખરીદિી એ મોટી િાત ન હતી. પોતાના વમતરની લકઝરી કાર ખરીદિાની ઇચછા તન ખબર હતી. એક દદિસ તણ નકકી ક ક હા મારા વમતરની ઇચછા પરી કરીશ. વમતરનો બથા ડ હતો તતયાર અમીર વમતર તન લકઝરી કારના શો રમમાા લઈ ગયો. વમતરન જ કાર ગમતી હતી એની ાિી આપીન કહા ક લ, આ કાર તારી. હા તન બથા ડ ચગફટ આપા છા.

કારના શો રમનો સલસમન આ બાન વમતરન ઓળખતો હતો. અમીર વમતરની સાપવતત અન મધયમ િગાના વમતરની લકઝરી કાર ખરીદિાની ઇચછા વિશ તન ખબર હતી. દોસતીનો આખો નજારો ત વનહાળતો હતો. અમીર વમતર એ સલસમન પાસ ગયો અન કહા ક "મન ખબર છ ક અતતયાર તારા મનમાા શા ાલી રહા છ." સલસમન પછા ક "તમ જ કહો મારા મનમાા શા ાલ છ?"

અમીર વમતરએ સલસમનન કહા, "તન એમ થતા હશ ક માર પણ આિો અમીર વમતર હોત તો કવા સારા હત ા, મન પણ એ લકઝરી કાર ચગફટમાા આપત." અમીરની િાત સાાભળી સલસમન કહા, "આઈ એમ સોરી પણ હા તમ િાત કરો છો એિો વિ ાર જરાય નહોતો કરતો. હા તો એિો વિ ાર કરતો હતો ક હા કાર મારા વમતરન એન મનગમતી અન મોઘી ચગફટ આપી શકીશ." સલસમનની આ િાત સાાભળીન અમીર વયકતતએ કહા ક "દોસત, તા મારા જટલો જ અમીર છ. તારા વિ ારોન હા દાદ આપા છા. ભલ તારી પાસ સાપવતત નથી પણ દદલથી ત ા ધનિાન જ છ." માણસ પોતાના વિશ જવા વિ ારતો હોય એિો જ એ હોય છ. તમારા કામન, તમારી કસથવતન, તમારા સાજોગોન તમ કિી રીત લો છો એ જ િસત નકકી કર છ ક તમ કિા છો. તમારી જજિદગીન નકકામી ન ગણો. તમારી પોતાની જાતના ગૌરિ કરો. તમારી લાઇફના મહતતતતિ છ. તમ સૌથી પહલાા તમારા માટ મહતતતતિના છો. જો તમ જ તમન મહતતતતિના ન સમજો તો લોકો તો કાાથી સમજિાના? હા, દરક માણસ મહાન નથી થઈ શકતો, દરક માણસ સચલચબરટી નથી બની શકતો પણ તમ તમારી જગયાએ તો મહાન રહી શકો. તમારી સરખામણી કોઈની જોડ ન કરો. તમ તમારા કામમાા અન તમારી લાઈફમાા બસટ રહો. તમારા વિશની તમારી માનદયતા જ તમન ખશ અન સખી રાખી શકશ. કોઈ કામ નાના ક ઓછા મહતતતતિના નથી, આપણ જ આપણા કામન નાના ક મોટા, ઉપયોગી ક નકામા, િાજબી ક ગરિાજબી માની લતા હોઈએ છીએ. િઠ તતયાર જ ઊતરતી હોય છ જયાર આપણન આપણાા કામમાા રસ ન હોય. રસ તતયાર જ ન હોય જયાર આપણન આપણી જ કદર ન હોય. બધા જ મહતતતતિના છ અન તમ પણ મહતતતતિના છો, જો તમ પોતાન મહતતતતિના સમજતા હોિ તો. વિ ારજો ક મન મારા ગૌરિ છ ખરા?

છલલો સીન : કોઈ તમારા માટ શા વિ ાર છ એના કરતાા તમ તમારા વિશ શા વિ ારો છો એ િધ અગતતયના છ. -સનકા ('સાદશ', તા. 27 ઓકટોબર,2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

લાાબ જીિિાની જડીબટટી સાયમ અન તપસયા જ છ

આતતમા અમર છ તિી દફલોસોફરોની િાત માતર ભરમ છ

તમારી જાતન ઈશવરના પરમભતત પરિાર કરિા માટ લાયક બનાિિાનો માગા આશાિાદ છ ઈટાચલયન દફલસફ વસસરોએ કહલ ા ક 'આતતમા અમર છ તિી દફલોસોફરોની િાત માતર ભરમ છ એમ છતાા મન લાગ છ ક ૧૦૦ િષાથી ઉપર જીિિાની િાત ભરમ હોય તોય મન એ ભરમ ગમ છ અન હા છલલા શવાસ સધી માનીશ ક લાા...બા જીિવા શક છ.’ એ લાાબા જીિિાની િાત જિા દો પણ ૯૦ િષાની ઉપરની ઉમર ધબકત ા િદા કરવા. આિદના ઓસદડયા ખતરમાા ઉગાડિા અન આરોગય વશચબરો યોજી આરોગયના મગચઝન જ અમ પરગટ કરી શકતા નથી ત જનાગઢ પાસના શાપર નામના ગામડામાા રહતા િદ રિજીભાઈ વિસાિદડયા વિ ારી શક છ. ત છાતી ઠાકીન કહ છ ક તઓ ૧૦૦ િષા જીિશ અન તતયાર પણ િદા કરતા હશ અન આિદની વશચબરો યોજતા હશ ીની ધમાાતતમા-દફલસફ લાઓ તતસએ તો કહલ ા 'અર બચ ાઓ કોઈ લાા...બા અગર અમર જિાની કોવશષ કર ક િાત કર તની મજાક નહી કરતા. કારણ ક જ માણસ બધા જ વિધાતા ઉપર છોડી દ છ ત અમરતતિ પામી ગયો સીસરોના િખતથી આજ સધીમાા એટલ ક ૧૯૭૦ િષોમાા માનિી અમર થિાની િાતો કરતો થયો એટલા જ. ટાકમાા આપણ આિદથી, તાદરસત ખાનપાનથી, વનસગોપ ાર-ન રોપથી અન ન રલ હાઈજીનના જઞાનથી મ ૮૩ િષ કામ ક તમ ૧૦૦ની ઉમર સધી કડધડ કામ કરતા હશો. તો પછી ૧૦૦ િષા કોણ જીિશ? બાઇબલમાા એક દકિમતી િાત કહી છ-લટ અસ ઈટ એનદડ દડરિક, ફોર ટમોરો િી શલ ડાય. 'અથાાત ખાઈ-પીન જલસા કરો, પણ ઈશવર સમવપિ ત જીિન કરીન બીજાન ઉપયોગી થઈન બીજા માટ જીિો તો તમ ૧૦૦ િષા જીિી ગયા’ આપણ ગયા લખમાા આદમ લીથ ગોલનરના પસતક 'ધ બક ઓફ ઈમરમોટાચલટી ધ સાયનદસ, ચબલીફ એનદડ મજજક ચબહાઈનદડ ચલવિિગ ફોર એિર’ની ાા શર કરી અધરી છોડી હતી. ડવિડ હમ નામના સકોટીશ દફલસફની દફલસફી મન આજ ૩૦૦ િષા પછી પણ બહ જ પરસતટકલ લાગ છ. તમણ કહલ ા ક તમ ખબ લાાબા અન તાદરસત જીિન જીરર જીિી શકો છો. કાર? જયાર તમ કબલ કરો ક માનિ હોવા એટલ જ આળિીતરા હોવા, સકનદસદટિ હોવા. તના આ અગરજી િાક લખી લજો-'ઓલ ડોતટરીન આર ટ બી સસપતટડ વિ ઈઝ ફિડા બાય અિર પશન.’ અથાાત માનિો અમક મત, વિ ાર, પાથ, માગા, વસિાાત ક નીવત ઘડ છ, ત વસિાાત પણ તના પશનન કારણ છ. પશન એટલ આિગ, સામભરમ, ભાિાિગ, મનોિગ, સાકષોભ, સાતાપ અન પરણયોનદમાદ અથા પણ થાય છ.

મહાતતમા ગાાધીજીથી માાડીન ટોલસટોય સધીના લોકોન આિો પશન હતો. ગાાધીજીએ તમના વનસગોપ ારના અદભત-અમલય જઞાન સાથ ઉરલીકાા નમાા વનવતત થિાન બદલ પોચલદટકલ પશન રાખીન જાન ખોયો. નહીતર ગાાધીજી જરર તની જ તાદરસત ખાનપાન, અિારનિાર ઉપિાસ અન સાજતતિકતાની ટિન કારણ ૧૦૦થી િધ િષા જીવયા હોત.ઈમરમોટાચલટી અથાાત અમર થિાના અભરખાન બદલ બસ જજિદગીની પરિાહ કયાા િગર લાાબા જીિી જનારાની િાતો પણ ડો. ગોલનર લખી છ. દા.ત. જાપાનનાા શતા જીિિાની પરસતટકલ ઈચછા રાખનારા આદકિટતટ તો એિાા ઘરો જ ાગલોમાા બાાધયાા હતાા જયાા તમન વનમાળ હિા મળ. સયાનો પરતો પરકાશ મળ અન ઘરમાા દાખલ થયા ભગાા જ વનમાળ વિ ારો આિ. ખાિાના ભલી જાય. બીજા એક વિજઞાની ડો. ડવનયલ રડમન એનદટી-એજજિગ ડરગ પણ શોધી કાઢલા. ત પછી એસટરોલોજર મડમ ચલિડા ગડમન સાિ વસમપલ િાત કહલી ક બસ ફળના રસો પીતા રહો. બીજ ા કાઈ નહી. શાપરિાળા ૯૦ િષાના િદય રિજીભાઈ પણ આહારમાા ૮૦થી ૯૦ ટકા ફરટ રાખિાના કહ છ. ભલ તમન ૧૦૦ િષા ઉપર જીિિાનો ક અમર થઈ જીિિાનો આઈદડયા પાગલપન લાગ પણ તમાર જાણવા તો જોઈએ જ ક વિજઞાનીઓએ અમર થિાના કિા કિા અખતરા કયાા છ. દા.ત.. ડો. ગોલનર તના પસતકમાા લખા છ ક એક રસાયણશાસતરીનાા વમતર ટડ વિચલયમસ જ િોચલબોલના ખલાડી હતા તન જીિિાથી ધરિ થતો નહોતો. તણ ઘણા મડલો મળિલા, પણ તન તમામ રમતમાા અન દિકટમાા પાિરધા થવા હત ા એટલ તણ તની દીકરીન કહા ક તના એરીઝોના નામના અમદરકન ગામમાા એક કવમસટ અન ઈમરમોટાચલટીમાા માનનારાએ નાઈટરોજનના રસાયણિાળી સપરફલ ટાાકી બનાિી છ તમાા તનાા શબન ડબાડી રખાય દટાય નહી ક બળાય નહી. ટતનોલોજી શોધાય ક અમરતાની જડીબટટી શોધાય તતયાર તન જીિતો કરિો િાહ. આિા િાયોવનતસ-સાયનદસના ઘણાા કનદરો અમદરકામાા ખલયાા છ. મોટરકારના શહર ડટરોઈટ અન એદરઝોનામાા મળીન આજ સધીમાા ૯૬૭ જટલા સભયોએ 'લાઈફ એકસટનદશન ફાઉનદડશન’ રચા છ. આ લોકોના શબન નાઈટરોજનની ટાાકીમાા ડબાડાશ. ઉપરાાત ઘણા લોકોએ તો ઓલરડી તમના િહાલા પાળલાા કતરા, ચબલાડા અન પોપટન પણ આિી ટાાકીમાા ડબાડયાા છ. એક ડો. રય કઝાિલ નામનાા દડજજટલ ટતનોલોજીસટ માન છ ક આજથી ૩૦ િષા ૨૦૪૩ સધીમાા માણસ અમરતતિની ટકવનક જાણી લશ ીનથી રોપ સધીના ઘણા દશો તલિારના બળ જીતનારા ાગીઝખાન ૭૮૬ િષા પહલાા મરતાા અગાઉ અમર થિાની ક લાાબા જીિિાની અભરખા બતાિલી.

તમણ તતયાર ાયનીઝ સાધ ક ઈ ચજીન જડીબટટી શોધિા કહલ ા. સાધએ કહલ ા, લાાબા જીિિા જડીબટટી નથી, માતર સાયમ અન તપસયા જ છ. ડો. આદમ ગોલનર 'ધ બક ઓફ ઈમરમોટાચલટી’ લખિા માટ હાિાડા વન.માાડી ડઝનબાધ દશો અન દહ માલય સધી ફયો હતો. ડવિડ કોપર દફલડ પણ બહામા ટાપમાા એક મહારસાયણ શોધા જ લાાબા જીિાડત ા હત ા તનો દરપોટા પણ ગોલનર લીધો. ફલોદરડામાા સાત ઓગસટાઈનની મલાકાત લીધી જણ 'યૌિનના ફિારા’ શોધલા. આ બધા વિશવસફર પછી ભગિાન બિની વથયરી તન ગળ ઉતરી ક માનિ જો તના આહાર, વિહાર અન વિ ારોમાા ઉપભોગિાદી ન બન અન વિ ારોમાા પણ આિમક ન બન તો લાાબા જીિી શક. મારા િદય વમતર જ વતબટ થઈ આવયા છ ત 'નદ સાયસનદટસટ’ના ૧૮-૨-૨૦૧૨ના અકમાા લખલી િાતન સા ી માન છ ક વતબટમાા એક એિા ફલિાળો છોડ થાય છ જ ખાિાથી તમારા શરીરના કોષો હામશાા તમન વમતાહારી રાખ અન બઢાપો વનિાર. આ બધી ૧૦૦થી િધ િષા જીિિાની િાત ભલ િાતાા જિી લાગ છ, પણ તમ ડો. સોવનયા એદરસોન નામની ફય દરસટના પસતક 'િનહાડરડ પલસ’ િાા શો તો ખબર પડશ ક ગાાધીજીની ૧૦૦ િષાથી િધ જીિિાની અભરખા સાયસનદટદફક હતી. ડો. મટ રીડલીએ કહા ક આશાિાદી બનવા ત ગનો નથી પણ ઈશવરના પરમભતત પરિાર કરિા માટ તમારી જાતન લાયક બનાિિાનો માગા આશાિાદ છ. હજી તમાર વનસગોપ ારનો જાદ અન ડો. સોવનયા એરીસનના પસતક 'િનહાડરડ પલસ’માા િરલા વિ ારોના રતતનો િાા િાના છ. - કાકનદત ભટટ

મારી વયકતત મન જ પરમ કરતી હોિી જોઇએ ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ માતર હા જ ખોલિાના છ, જીભ દવારા કાા બોલિાના છ? તરાજવા લઈન કમ આવયા છો? કોના હયાન તોલિાના છ? -ડો. એસ.એસ. રાહી ગમ તિો ગાઢ હોય તો પણ પરમ કારય એકસરખો રહતો નથી. પરમ કારક અપ હોય છ, કારક ડાઉન હોય છ. પરમ કારક ઘટટ હોય છ, કારક પાતળો હોય છ. પરમ કારક ઉગર હોય છ, કારક શાાત હોય છ. પરમ કારક તીવર હોય છ, કારક શષક હોય છ. પરમ અન લાગણી કારય એકસરખી રહતી નથી, કારણ ક માણસ કારય એકસરખો હોતો નથી. દરક પરમીન એક િખત તો એવા થત ા જ હોય છ ક હિ ત ા મન પહલાા જિો પરમ કરતો નથી.

પરમ માણસન પઝવસિ બનાિી દ છ. મારી વયકતત મન જ પરમ કરતી હોિી જોઈએ. હા એન ખબ જ પરમ કરા છા એટલ એણ પણ મન અનહદ પરમ જ કરિો જોઈએ. પરમ દડમાસનદડિગ હોય છ. દરક પરમીન એમ જ થતા હોય છ ક મારા પરમીના 'સનદટર પોઈનદટ' હા જ હોિી ક હોિો જોઈએ. કોઈ માણસ કોઈન કારય એક જ રીત, એક પરમાણમાા અન એક જ સરખો પરમ કરી શકતો નથી. માણસના મન તરલ છ, એમાા કારક ઉભરો આિ છ અન કારક તચળા દખાઈ જાય છ. અવતશય પરમ માણસન શાકાશીલ બનાિી દ છ. ત ા આખો દદિસ શા કર છ? કોન મળ છ? કોની સાથ િાત કર છ? પઝવસિ માણસ એવા પણ વિ ારિા માાડ છ ક મારી વયકતત મારા વસિાય બીજા કોઈના વિ ાર પણ ન કર. આવા થઈ શકત ા નથી અન એટલ જ પરમના પતનની શરઆત થાય છ. પરમમાા દરક માણસ પઝવસિ હોવા જોઈએ, એમાા કાઈ ખોટા નથી પણ તમ તમારી પઝવસિનસ કિી રીત સમજો છો અન કટલી ઠોકી બસાડો છો એના ઉપર પરમનો આધાર હોય છ. એન છટો મકી દઉ તો તો એ મારા હાથમાા જ ન રહ, થોડીક તો નજર રાખિી જ પડ. જન છટા નથી મકતા એ છટકી જતા હોય છ. શાકા અન શરિા િચ પરમ હાલકડોલક થતો રહ છ. હમણાા બ પરમીઓ િચ બરકઅપ થઈ ગા. કારણ શા હત ા? પરવમકાની એક ફરનદડ તનો ફોટો ફસબક પર અપલોડ કયો. છોકરાએ કમનદટ કરી ક, લક બટીફલ. આ િાતથી પરવમકા નારાજ થઈ ગઈ. મારા વસિાય બીજ ા કોઈ બટીફલ લાગ જ કિી રીત? એ તન બટીફલ લાગ છ ન, તો રાખ દોસતી એની સાથ. કિી નાની નાની બાબતોમાા આપણ જજમનદટલ બની જતા હોઈએ છીએ. નારાજગી એક િાત હોય છ અન નફરત બીજી. હમણાાની િાત છ. એક વમતરન એની પતતની સાથ એક બાબત ઝઘડો થયો. ઝઘડો લાાબો ાલયો. પવતના વમતરએ કહા ક, કમ હમણાા બરાબર નથી ાલત ા? પવત ાટાડા એકાઉનદટનદટ છ. તણ કહા, ાલયા રાખ. થઈ જશ. તણ પછી સરસ િાત કરી. તણ કહા ક હા કટલીય કાપનીઓના ોપડા તપાસા છા. દરક મદહનો સરખો નથી હોતો. કારક નફો હોય છ તો કારક ખોટ. પરમના પણ એવા જ હોય છ. હા િષ નફાનો દહસાબ કાઢા છા. સરરાશ કિી છ? સરરાશ સરખી હોિી જોઈએ. મન ખબર છ ક હા ખોટમાા નથી. દરક સમય એકસરખો રહતો નથી અન દરક પરમ પણ. હમણાા એક સાઇદકયાદટરસટ સાબાધ બાબતમાા સિ કયો. પરમમાા ભરતી અન ઓટ શા માટ આિ છ? પરમના અનક પરકાર છ. માણસના સાબાધ અન લાગણી એકસરખાા હોતાા નથી. એક વમતર પરતતય િધ લાગણી હોય છ અન બીજા પરતતય ઓછી. ઘણી િખત ઓછી લાગણી હોય તન પણ આપણ િધ મદદ ક પરમ કરતા હોઈએ છીએ, કારણ ક જન િધ પરમ કરીએ છીએ તન મદદની જરર હોતી નથી. આિા સમય એક વમતર એવા પણ માનિા લાગયો ક હિ મારા કરતાા એ તન િધ વહાલો લાગ છ. પરમી અન પવત-પતતનીના પરમમાા પણ િધઘટ થતી રહ છ. પરમના અનક માગો હોય છ. અનક

માચઝલ હોય છ. પવત હોય ક પતતની, બાનન માતાવપતા હોય છ, ભાઈ-બહન હોય છ, તલીગ હોય છ. ફરનદસ હોય છ. પડોશી હોય છ. પરમ િહચ ાતો રહ છ. આ િહચ ાતો પરમ ઘણી િખત પરમ માટ જ ઉપાવધરપ બનતો રહ છ. માણસન એક જ વયકતત િહાલી હોય એવા હોત ા નથી. હા, પરમી ક પતતની અથિા તો પરમી ક પવત પોતાન જ પરમ કર એવા દરક ઇચછતા હોય છ. કોઈ વયકતતન પોતાની વયકતત 'શર' કરિી ગમતી નથી. પરમીઓ અન દાપતીઓ બીજાા અફર ન કર એ ચ િતા સમજી શકાય એિી છ પણ બીજા સાબાધોના શા? તન તારા વમતરો જ ગમ છ, મારી કાઈ પડી જ નથી. વમતરો મળ એટલ ત ા મન ભલી જાય છ. પતતની આિી ફદરયાદ કરતી રહ છ. તો પવતન પતતનીનાા વપયદરયાા'િ સાથ પરોબલમ હોય છ. તારાા ભાઈ-બહન આિ એટલ તન બીજ ા કાઈ જ યાદ રહત ા નથી. પતતની અન માતા િચ દરક માણસ થોડો ઘણો તો વપસાતો જ હોય છ. મોટા ભાગના પરષોએ બાન તરફથી ટોણા સાાભળિા પડતા હોય છ. પતતનીએ કારક તો માિદડયો કહયો જ હોય છ અન મોટાભાગની માતા કારક તો એવા કહતી જ હોય છ. બરી આિી પછી ત ા એનો થઈ ગયો છ. પરષન બાન પરતતય લાગણી હોય છ. મજાની િાત એ હોય છ ક પતતની અન માતા બાનન પવત અન દીકરા પરતતય પરમ હોય છ પણ બાનની દાનત એિી જ હોય છ ક એ વયકતત માતર ન માતર મારા પરતતય જ લાગણી રાખ. પરષ બલનદસ કરિામાા હાાફી રહતો હોય છ. એક કો મનાઓ તો દજા રઠ જાતા હ. પરમ માતર કરિાની ીજ નથી, સમજિાની પણ ીજ છ. તમ તમારી વયકતતન એની રીત એની સાથ જોડાયલા લોકોન પરમ કરિા દો છો? ના. મોટભાગ આપણ એવા ઇચછતા હોઈએ છીએ ક આપણી વયકતત એની વયકતતઓન આપણ ઇચછીએ એટલો જ પરમ કર. આના આટલા જ રાખિાના, આના માટ આટલા જ કરિાના. એનાથી િધ નહી. એવા થત ા નથી. જો એની સમજણ ન હોય તો પરોબલમ થાય છ. અર, સાતાનોન પણ એવા હોય છ ક, મારા ડડીન મારા કરતાા બહન પરતતય િધ લાગણી છ. સાબાધો ઘણા હોય છ.થોડાક લોહીના હોય છ. થોડાક પારકા હોય છ. થોડાક સાિકા હોય છ અન થોડાક એિા હોય છ જનાા કોઈ કારણો હોતાા નથી. એ બસ હોય છ. પરમ પામિો હોય તો પરમન માપિાના છોડી દો. આપણ પરમ માપતા રહીએ છીએ. પરમની ટકાિારી નથી હોતી. પરમ પસાનદટજમાા થતો નથી. પતતનીન આટલા ટકા, દોસતન આટલા ટકા, બહન માટ આટલા ટકા ક ભાઈ માટ આટલા ટકા એવા માપ નીકળતા નથી. પરમ કારક દરકમાા સનદટ પસાનદટ હોય છ અન કારક એ જ માઇનસ થઈ નફરતમાા પલટાઈ જતો હોય છ.

સૌથી સા ી િાત એ જ હોય છ ક એ માણસ કિો છ? બધાાન પરમ કર એિો છ ક કોઈન પરમ ન કરી શક એિો? જ કોઈન પરમ ન કરી શકતો હોય એ તમન પણ પરમ નહી કરી શક અન જ બધાન પરમ કરતો હશ એની પાસ તમારા માટ પણ પરતો પરમ હશ. મન જ પરમ કર, મારા વિ ારો જ કર, મારામય જ રહ, મારા વસિાય એન કાઈ જ ન દખાય એવા ઇચછવા ઘણી િખત જોખમી હોય છ. જો પરમ હોય તો ઘણી િખત માણસ એવા પણ કરતો હોય છ. પણ એ એની અદર બીજા પરમના ગળા ઘોટતો હોય છ. એના પરમમાા પરમ હશ પણ હળિાશ નહી હોય. સાબાધોમાા ભીનાશ અન હળિાશ િતાાિી જોઈએ. પરમન બાાધી ન રાખો. તમ કોઈ ફલ લઈ આવયા હોય, એ ફલ તમારા જ હોય છતાા તમ એિી અપકષા ન રાખી શકો ક એ ફલની સગાધ માતર તમન જ આિ. ફલની સગાધ કાબમાા રાખિા જશો તો કદા એની સગાધ તમન પણ નહી આિ. છલલો સીન : દશમનન સરળતાથી ખતમ કરી દિો છ? એન વમતર બનાિી દો.. -અજઞાત

તારી અન મારી િાત - હાસલ ભ એકબીજાના વમતર થવા એ લાગણીઓ ઉપર નહી પરાત પરસપર સનદમાન અન જિાબદારીની ભાિના ઉપર આધાદરત છ સહજીિનની મજબતાઇ માટ માતર પરમ ઉપર આધાર રાખી શકાય એમ નથી પોતાનો સાબાધ િધ મજબત અન સખી બનાિી શક તિી અનદય બાબતો અગ વિ ારવા પણ જરરી છ 'હા તન પરમ કરા છ'એ લાગણીઓથી છલોછલ એકરાર છ અન 'ત જિો (જિી) છ તિો (તિી) મન ગમ છ'એ સમજદારીપિાકના સહજીિનમાાથી જનદમલો ખયાલ છ. સાથીન પરમ કરતા હોઇએ એટલ આપોઆપ જિો છ તિો ાહિા માાડીએ એ શક નથી.વયિહારમાા તો ઉલટા બન છ, પરમ એટલ જિો છ તિો ાહિાન બદલ તની ઉપર હક ધરાિીન આપણી જરરીયાત ક પસાદગી પરમાણ બદલિા સાઘષા કરીએ છીએ! ઘણા ગલો તો એકબીજા ઉપર'જો ત ા' મન પરમ કરતો (કરતી) હોય તો' નો પોતાની રીત ઇચછનીય બદલાિ લાિિાના શસતર તરીક ઉપયોગ કરતા હોય છ.મસમોટા સતતય તો એ છ ક મજબત અન સખમય સાબાધો માટ પોતાની જાતન ાહિી જટલી જરરી છ એટલી જ ક એથી'ય િધાર સાથી જિો છ તિો ાહિા યોગય છ તિી સમજ અગતતયની છ. મહતતિની િાત એ છ ક પરમ તો ઘાસની જમ આપોઆપ અન રાતોરાત કટી નીકળ શક છ પરાત આ સમજ તો સાભાળપિાક િાિીન ઉછરિી પડ છ. પરમ કરતા શીખવા ના પડ પરાત સાથીન જિો છ તિો ાહિા માટ તો અમક પાયાની સમજ કળિિી પડ.પરાણીઓન કદરત અનક લાગણીઓ આપ છ. આ લાગણીઓનો મળ ગણધમા ઢ-

ઉતરનો છ, એટલ ક ત કસથર નથી. કોઇપણ લાગણી શાશવત નથી, પરાત ઘડીયાળના લોલકની જમ એક સીમામાા ઉપર- ની થયા કર છ.કોઇપણ લાગણીની દદશા, પરમાણ, તીવરતા, અનભવત િગર કશા'ય કસથર નથી. ત વયકતત, સમય, સાજોગ, મનની કસથવત િગર પરમાણ બદલાતી રહ છ. પરમ પણ આ લાગણીઓના સમહ પકી એક લાગણી છ અન ત પણ લાગણીઓના આ ગણધમાન અનસર ત સહજ કદરતી છ. પદરણામ , તમાા ઢાિ- ઉતાર આિિા સામાનદય છ. એનો અથા એ થયો ક તમ કોઇના'ય પરતતય પરમની લાગણીઓ ધરાિતા હોિ અન ત ગમ તટલી મજબત, એકધારી ક પવિતર (જ વિશષણો આપિા હોય ત) હોય તમ છતાા'ય ત એકધારી ક એકસરખી રહ ત જયાર'ય શક નથી. પહલા તબબક ગલો ક પરમીઓન સહજપણ ના ગમ તિી િાતો થાય છ પરાત સમય અન સહજીિન સાથ ડહાપણ બની જશ ત નકકી છ. જીિનમાા એકિાર આ ડહાપણ આિી જાય ત ખબ જરરી છ. કારણ ક, જયાર ગલ એવા સિીકારત ા થાય ક સાથ જીિિા માટ અન સહજીિની મજબતી માટ માતર પરમ ઉપર આધાર રાખી શકાય એમ નથી તતયાર ત પોતાના સાબધન િધ મજબત અન સખી બનાિી શક તિી બાબતો અગ વિ ારતા ક ધયાન કનદરીત કરતાા થાય. એિી બાબતો ક જ સા ા અથામાા અવિ ચલત હોય, કસથર હોય અન સમયની સાથ પણ બાત ભીડી શક! સાબાધમાા જ કામ લાગણીઓ નથી કરતી ત કામ આ સમજ કરી જાય છ. કારય વિ ા ક આપણ 'પરમ- સાબધ ક લગન સાબાધ 'કરતા 'દોસતી'ન કમ મહતતિની ગણતા હોઇએ છીએ? આ બાબતમાા મારી સપષટ સમજ એટલી એ ક પરમ- સાબધ ક લગન સાબાધ મહદઅશ એકબીજા પરતતિની પરમની લાગણીઓ ઉપર ઊભો હોય છ જયાર દોસતીનો સાબાધ લાગણીઓ કરતાા એક બીજા માટ કોઇપણ સાજોગમાા ઉપલબધ હોિાની પરસપર જિાબદારીની ભાિના ઉપર ઉભો હોય છ. સિાભાવિક છ, પરમ- સાબાધો ક લગન સાબાધોનો મળ આધાર જ કસથર નથી તતયાા સાબાધ કિીરીત કસથર અન મજબત રહ?! પરમ અપકષાઓન જનદમ આપ છ જયાર જિાબદારી ફરજન જનદમ આપ છ. અપકષાઓ પરી કરિા કરતાા ફરજ વનભાિતી ઓછી સાઘષામય હોય છ. પદરણામ દોસતીમાા સાઘષા હોછો હોય! હિ મજાની િાત , િષોના મારા અનભિમાા મ તમા ો મારીન ગાલ લાલ રાખીન ફરતા અસાખય ગલો જોયા છ. આ ગલો એકબીજાના વમતરો હોિાના દાિો અન િતાન બધાની સામ કરતા હોય છ પરાત તમના બડરમમાા જોઇ શકો તો ખબર પડ ક તમના ગાલ પોતાના તમા ો કારણ લાલ નથી હોતા પણ એકબીજાએ મારલા તમા ોન કારણ લાલ હોય છ! (ના સમજયા હોિ તો ફરી િાા ો!!) માતર પરમ હોિાથી સાબાધ મતરીપણા નથી થઇ જતો, એકબીજાના વમતર થવા એ લાગણી ઉપર આધાદરત નથી પરાત લાગણીઓથી અલગ અળગી પરસપર સનદમાન અન જિાબદારીની

ભાિના ઉપર આધારીત છ. જો સહજીિનમાા પરમની લાગણીઓથી આગળ િધીન આ સમજ વિકસાિી શકો તો જાહરમાા તમ એક બીજાના વમતરો છો એિો દાિો કરતાા ફરત ા નદહ પડ. સો િાતની એક િાત, જાતન ાહયા િગર અનદયન ાહવા શક નથી અન અનદયન જિો (જિી) છ તિો ાહયા િગર સખી સહજીિન શક નથી. ટરાદફકમાા આપણ કોઇ અનદય ડરાઇિરન આપણા ડરાઇવિિગથી સસડાિી દઇએ પછી છાનામાના એના દરએતશન 'રીઅર વમરર'માા જોતા હોઇએ છીએ. જો ત ડરાઇિર ગસસો કર તો આપણી ભલ હોિા છાતા'ય આપણ સામા ઘરદકયા કરીએ છીએ પણ જો એ ડરાઇિર આપણન 'સમાઇલ'આપ તો શક છ આપણ શરમ અનભિીએ. બસ, આ જ રીત દરક વયકતતન પોતાના અિગણો ક ના ાહી શકાય તિી બાબતો ખબર જ હોય, જયાર આપણ સતત એના ઉપર ધયાન દોરીન સધારિાનો પરયનદત કરીએ તતયાર એ વયકતત ઘરદકયા કર છ પરાત તન સિીકારી લઇએ તો કદા આપમળ બદલાિા પણ માાડ! આ બધા જાણ ક બરાબર સાથીન જિો છ તિો ાહિા યોગય છ તિી સમજ કિી રીત વિકસાિી શકાય?!! આિતા સપતાહ..... પણાવિરામ દોસતી કરતાા લગન સાબાધો િધ તનાિગરસત હોય છ. કારણ ક, આપણ દોસત જિો છ તિો સહજતાથી સિીકારી લતા હોઇએ છીએ પરાત સાથીન તો પોતાની ઇચછા અનસાર બદલિા સતત પરયનદતશીલ રહતા હોઇએ છીએ.

તા હતો તો દવનયા કાઇક જદી જ હતી ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ રોજ આિ છ એ જ કલી છ, માતર બારી જ એણ બદલી છ. એ જ દશયો છ 'ખલીલ' આજ, મ ફતત મારી નજર બદલી છ. -ખલીલ ધનતજિી માણસન સૌથી િધ ઝાખના શની હોય છ? માણસની. પોતાની વયકતત િગર માણસ અધરો છ. માણસ બધા િગર રહી શક છ પણ માણસ િગર રહી શકતો નથી. તમન કોની ગરહાજરી સતત સાલ છ?ગરહાજરી બ પરકારની હોય છ. એક તો કોઈ હોય જ નહી અન સતત ગરહાજરી િતાાય. બીજ ા કોઈ હોય અન ાલા જાય એ પછી િતાાતી ગરહાજરી. બીજા પરકારની ગરહાજરી િધ આકરી છ, કારણ ક હાજરીમાા આપણી વયકતત કાઈક છોડી ગઈ હોય છ. થોડીક યાદો,થોડીક ઘટના, થોડાાક સપનાા, થોડાક શબદો, થોડાક સાાવનધય, થોડોક સપશા અન અઢળક આતતમીયતા.

સતત કાઈક યાદ આિતા રહ છ, સતત કાઈક પડઘાત ા રહ છ, અજાણયો ખાલીપો આપણન ગ ાગળાિતો રહ છ, એક અકસતતતિ સતત મોટા થત ા રહ છ અન પછી છમમ થઈન ગમ થઈ જાય છ. બાકી રહ છ ફતત ગરહાજરી, ઉદાસી, ઝરાપો અન શનદયાિકાશ. સખ હોય જ નહી તો દઃખ એટલા આકરા લાગત ા નથી, પણ સખના ગયા પછીના દઃખ િધ આકરા હોય છ. માણસના પણ એવા જ છ. હોય તતયાર એ બહ જ સહજ અન સાહજજક લાગ છ, ગયા પછી જ એનો અહસાસ થાય છ. માણસની હાજરીના મહતતતતિ તની ગરહાજરીથી જ િતાાત ા હોય છ. કોઈ જાય છ તતયાર જાણ આખા ઘર સાથ લત ા જાય છ. કોઈ જાય તતયાર આખા શહર સાથ લત ા જાય છ. એના િગર બધા જ ખાલીખમ લાગ છ, પોતાના અકસતતતિ પણ ભરમ લાગ છ. તારા િગર મારા જાણ કોઈ જ અકસતતતિ નથી. ત ા નથી તો હા કાા હોિ છા? મન તો એવા લાગ છ ક અકસતતતિ તારા નથી હોત ા ક અકસતતતિ મારા નથી હોત ા, અકસતતતિ તો આપણા હોય છ. હિ મન સમજાય છ ક પાનખરમાા બગી ો કમ ઉદાસ લાગ છ. હા, એવા કહિાય છ ક દરક પાનખર પછી િસાત આિ છ, પણ એ પહલાા કટલા તટિાના, કટલા ખરિાના અન કટલા ઝરિાના હોય છ? ખરી પડલાા પાાદડાાનો ખાલીપો ડાળથી કમ સહન થતો હશ? ઓટના સમય દદરયાન ભરતીનો વિરહ સાલતો હશ? ારન અમાસ અઘરી લાગતી હશ? માળીન ફલની ગરહાજરી િતાાતી હશ? એ પતાચગયાના શા જ ડાળીએ ડાળીએ ફલ શોધત ા હશ અન માતર કાાટાઓની હાજરી મળતી હશ? તારા િગર હિા પણ સકી લાગ છ, હિામાા ભીનાશ હતી ક ત ા? પાણી આગન ઠાર છ, પણ આસ આગન િધ દાહક બનાિી દ છ. એક વયકતત ન હોય તતયાર કટલા બધા ાલા જત ા હોય છ! એક અધ છોકરી હતી. દવનયા જોિાના એના નસીબમાા ન હત ા. તની સાથ િાત કરિાિાળા કોઈ ન હત ા.. તન એવા જ લાગતા ક દવનયા બલક છ, કાઈ છ જ નહી, બધા ખાલી જ છ. એ બીમાર પડી. તન લાગિા માાડા ક હિ હા મરી જઈશ. તચબયત લથડતી ગઈ. બીમારી ગાભીર ન હતી, પણ માનવસકતા કમજોર હતી. જજજીવિષા તો એન હોય જની પાસ જીિિાનો કોઈ મતલબ હોય. એના હાલિા, ાલિાના બાધ થઈ ગા. ગામની બહાર આિલી એક હોકસપટલમાા એન દાખલ કરી દિાઈ. તન એવા લાગિા માાડા ક હિ હા કારય અહીથી બહાર જ નહી નીકળા. હોકસપટલના રમમાા બ પથારી હતી. થોડા દદિસોમાા એક િાન દદીન એ રમમાા દાખલ કરાયો. તની બીમારી ગાભીર હતી. ધીમ ધીમ બાન િચ દોસતી થઈ. એક દદિસ છોકરીએ પછા ક, હોકસપટલની રમની બહારના દશય કવા છ? છોકરાએ િણાન ક ક બારીની બહારના િાતાિરણ અદભત છ. ત ા જોઈ શકતી હોત તો તન ખબર પડત ક રમની બહારના દશય કટલા આહલાદક છ. બહાર બગી ો છ. બગી ામાા ફલ છ. થોડાાક બાળકો હી ક છ. એક માળી બગી ાની માિજત કર છ. દરરોજ એ બગી ાની સાદરતાની િાતો કરિા લાગયો. આજ બગી ામાા એક ગલાબી ફલ ઊગા

છ. પાાદડાાનો રાગ અસલ તારા કમળા હોઠ જિો છ. છોકરી હોઠન અડી. ગલાબી રાગ કિો હોય એની એન ખબર ન હતી. પહલી િખત તન એવા લાગા ક ગલાબી રાગ દદલન ઠાડક આપ એિો હોતો હશ. દરરોજ નવા વિિરણ થતા અન છોકરીની કલપનાઓ ખીલિા લાગતી. એ ઊભી થઈ શકતી ન હતી. છોકરાએ હાથ પકડીન કહા ક,એિી કલપના કર ક હા તન બગી ામાા ફરિા લઈ ગયો છા. આપણ બાાકડ બઠાા છીએ. થોડાાક પતાચગયાા ઊડાઊડ કર છ અન ફલની સગાધ પરસર છ. છોકરીન થા જાણ કોઈ અજાણી સગાધથી આખો રમ ભરાઈ ગયો છ. એક દદિસ છોકરાએ કહા ક, જો િરસાદ પડ છ. એક મઘધનષ ર ાા છ. જદા જદા રાગ છ. જજિદગી જિા રાગ. અલગ અલગ રાગ. ધીમ ધીમ છોકરીન જજિદગી જીિિા જિી લાગી. મરિાનો ડર ાલયો ગયો. છોકરીની તચબયત સધરતી હતી. બરાબર એ જ સમય છોકરાની બીમારીએ ઊથલો માયો. તન સમજાઈ ગા ક હિ િધ સમય નથી. એક રાત એ ઊભો થયો, છોકરીના કપાળ પર હળવા ચાબન ક. છોકરી ઊઘમાાથી જાગી ગઈ. પછા ક, શા થા? છોકરાએ સામો સિાલ કયો ક, જજિદગી સાદર છન? છોકરીએ કહા, હા, ખબ સાદર છ. છોકરાએ પછા, તા થાકીશ નહીન? હારીશ નહીન? છોકરીએ કહા, ના. હિ કારય નહી થાકા. છોકરો પોતાની પથારીમાા જઈન સઈ ગયો. સિાર ડોતટર આિીન છોકરીન કહા ક, તારી સાથ જ િાન હતો એ ગજરી ગયો. હિ એ નથી. છોકરી ધીમ ધીમ ઊભી થઈ. છોકરાના માથા પર હાથ મકો. જજિદગીથી દર જતાા પહલાા ત ા મન જજિદગીની નજીક મકતો ગયો. એ દોસત તારામાા કાઈક ખબી હતી. હા જીિીશ અન તન મારામાા કાયમ જીિતો રાખીશ. હિ બારીની બહારના દશયના િણાન કરિાિાળા કોઈ જ ન હત ા. થોડા દદિસોમાા એક બીજો િાન એ જ રમમાા દાખલ કરાયો. હિ કોઈ હત ા પણ જ ાલયો ગયો એ િાન ન હતો. આમ છતાા છોકરીથી એક દદિસ પછાઈ ગા ક, બારીની બહારના દશય કવા છ?િાન બારીની બહાર નજર કરી અન કહા ક, બહારના િાતાિરણ એકદમ ડરામણા છ, ભયાિહ છ, બહાર માતર ખીણ છ ખીણ,સાદરતાના કોઈ તતતતતિ નથી. નરક કદા હશ તો આના જટલા ખરાબ નહી હોય. ખીણની દીિાલોમાા ામા ીદડયા લટક છ. છોકરીએ બમ પાડી બસ, હિ એક શબદ ન બોલીશ. બારીની બહાર જ દશય હોય ત પણ મારી આધળી આખોમાા જ દશય છ એન ત ા બરબાદ ન કર. બગી ો, ફલ, પતાચગયાા, મઘધનષ અન હી ક ઝલતાા બાળકો. આ દશયો જ સા ાા છ. હિ પછી ત ા કારય મારી સાથ િાત ન કરીશ. છોકરીએ કહી દીધા. છોકરાએ કહા ક, નહી કરા પણ મારી પહલાાના દદીએ એક પતર મકી રાખયો છ, એ સાાભળી લ. પતરમાા લખા હત ા, વપરય ત ા, હિ હા

નથી. હા તો જિાનો જ હતો. મ ર લાા દશયો કદા ખોટાા પડી ગયાા હશ. જજિદગીન તો આપણ માનીએ એિી હોય છ. મારા માનજ, તા જીિજ. મારાા દશયોન તારામાા જીિતાા રાખીન. હા ઉપર તારી રાહ જોઈશ અન ત ા જટલી મોડી આિીશ એટલા મન ગમશ. હા સમજીશ ક ત ા જીિ છ અન મન તારામાા જીિાડ છ. માર જીિવા છ. મન જીિાડીશન તારામાા? બારીની બહાર ફરીથી મઘધનષ ર ાા છ, એક ફલ ખીલ છ, એક પતાચગા ઊડ છ અન ત ા જીિ છ. તન જજિદગી મબારક! તારો દોસત. છોકરીએ કહા, હા, જજિદગી સાદર છ, બધા જ છ, મઘધનષ, ફલ, પતાચગયાા બસ ત ા નથી. કોઈની ગરહાજરીમાા તમન કયાા દશય અધરાા લાગ છ? ઘર કટલા ખાલી લાગ છ? શહર કટલા સન ા લાગ છ? કયો દોસત, કયો સાથી, કયો સિજન અન કયો સાગાથી તમારા માટ મહતતતતિનો છ? જની સાથ મજા આિતી હોય એની સાથ જીિી લો. કોઈ ફદરયાદ િગર, કોઈ અધરપ િગર, કોઈ ચ િતા િગર એની હાજરીન માણો. નાની નાની ખશીઓ ાલી જાય પછી જ એ સમજાતા હોય છ એ ખશી કટલી મોટી હતી! માતર એટલા વિ ારો ક જ વયકતત આજ તમારી સાથ છ એ ન હોય તો જજિદગી કટલી ખાલી થઈ જાય! દવનયામાા કાઈ જ અન કોઈ જ કાયમી નથી, આજ જટલા જીિી લશો એટલા જ સાથ રહિાના છ. તમન ગમતી વયકતતની આખમાા આખ પરોિીન કહજો ક ત ા છ તો બધા જ છ, તા નથી તો કાઈ નથી. ત ા નથી તો હા પણ નથી. આપણ છીએ તો ત ા છ અન હા છા. છલલો સીન : ભતકાળમાા મ જ આસ પાડયાા હતાા એ અતતયાર યાદ કરા છા તો હસવા આિ છ, પરાત મન એ ખબર નહોતી ક ભતકાળમાા આપણ જ હસયાા હતાા એ યાદ કરિાથી આસ આિી જશ. -અજઞાત ('સાદશ', તા. 8 સપટમબર,2013. રવિિાર. 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

તમારા વસિાય તમન કોઇ સખી કરી શક નહી બધાા લોકોન સખી થવા છ પણ સખી કમ થવા, એ બહ ઓછા લોકોન ખબર હોય છ. આપણ બધા જ આપણા સખની ાિી કોઈના હાથમાા આપીન ફરીએ છીએ. કોઈ હસાિ તો હસીએ અન કોઈ ફસાિ તો ફસાઈએ. કોઈ જરાક છાછડ અન આપણો પારો સીધો સાતમા આસમાન પહો ી જાય. કાઈક થાય એટલ આપણ એવા કહીએ છીએ ક એણ તો મારો મડ બગાડી નાાખયો. મડ બગાડયો કોણ? આપણ જ તો િળી. આપણા મડ માટ કોઈન દોષ દિાની સારી ફાિટ આપણન હોય છ. સખ અન દઃખની િાત ાલતી હતી તતયાર એક સોફટિર એપનદજવનયર સરસ િાત કહી. તણ કહા ક મારા જીિનમાા કોઈ ઘટના બન એટલ તન હા સીધી જ કમપટર વસસટમ સાથ જોડીન વિ ારા છા. કમપટર ઉપર તમ કાઈ કામ કરો અન એ પરોગરામ સીધો બાધ કરો તતયાર કમપટર સિાલ કર છ ક ડ િોનદટ ટ સિ નદજીસ? આપણ યસ કહીએ તો જ એ સિ થાય છ. તમ જજિદગીની કટલી

ઘટના પછી તમારા દદલન પછો છો ક ડ િોનદટ ટ સિ? જ સિ કરિા જિી ન લાગ તન જિા દો તો જજિદગીના અડધા સખ આપોઆપ મળી જશ. આપણન તો બધા સાઘરિાની આદત પડી ગઈ છ. કમપટરમાા એક જ ફકા છ, તતયાા પરોગરામ રન કરિા માટ 'સોફટિર' છ અન તન સાઘરિા માટ 'હાડા દડસક' છ. સોફટ અન હાડા િચ નો સાબાધ વિચ તર છ. જજિદગીમાા હાડાન હાઈડ ન કરો તો સોફટ દડસટબા થઈ જાય છ. સખી થિાના કોઈ શાસતર નથી. સખના કોઈ વસિાાત ક વથયરી નથી. સખ તો માણસ પોત જ પદા કરિાના હોય છ. અલબતત, આપણ સખન બદલ દઃખ જ પદા કરતા રહીએ છીએ. સખ માટ આપણ અઢળક સાધનો િસાિીએ છીએ. મજાની િાત એ છ ક સખનાા સાધનો િધતાા જ જાય છ અન સખ ઘટત ા જ જાય છ. તમ માકા કરજો, મજા માટ તમારી પાસ કટલાા સાધનો છ. ખલલી હિામાા ફરિાના મન થાય તો કાર ક બાઈક છ, િરસાદનો અહસાસ માણિાના મન થાય તો શાિર છ. એરકસનદડશનદડ ઠાડીની ગરજ સાર છ. ફરીજ જોઈએ તતયાર ચ લડ કોસલડરિતસ હાજર કરી દ છ, મચઝક તો હિ મોબાઈલમાા છ. ગઈમ રમિા માટ પલ સટશન છ, ટીિી છ. મવિ છ. ફન માટ બધા જ છ,પણ ફન માટ મન છ? આપણાા દદલમાા હળિાશ ન હોય તો કોઈ િસત ક કોઈ વયકતત આપણન સખ આપી શકતી નથી. આપણ મજામાા ન હોઈએ તતયાર કોઈ આપણા માથ પરમથી હાથ ફરિ તોપણ આપણ ીડાઈ જઈએ છીએ. રિા દન, એક તો મન મજા નથી આિતી અન માથથી ત ા અડાઅડ કર છ! સખ માટ આપણ આખો દદિસ દોડધામ કરીએ છીએ અન પછી રાત શાાવતથી સઈ પણ નથી શકતા. ઘણાા લોકો િળી એિી સલાહ આપતા ફર છ ક ન ગમ એવા ન કરવા. સાાભળિામાા આ િાત સારી લાગ પણ આપણ એવા કરી શકતા નથી. ન ગમ એવા પણ ઘણા કરવા પડત ા હોય છ. જજિદગીના દરક પદરબળો લનદજ કરતા જ રહ છ અન આ બધા િચ આપણ સખી અન ખશ રહિાના હોય છ. તમ દઃખન જટલા ટાળી શકશો એટલા સખી થઈ શકશો, ઉદાસીન જટલી દર રાખશો એટલી ખશી નજીક રહશ. મોટા ભાગ તો આપણ નકામી ચ િતાઓ કરીન જ દઃખી થતાા હોઈએ છીએ. મોટાભાગના લોકો કોઈ ન કોઈ આભાસી ડરમાા જીિ છ. મન સફળતા નહી મળ તો? સફળતા મળી ગઈ હોય તો િળી એિો ભય લાગ છ ક સફળતા નહી ટક તો? મારો ધાધો નહી ાલ તો? મન નોકરીમાાથી કાઢી મકશ તો? મારી સાથ કોઈ દગો કરશ તો? હા જન પરમ કરા છા એ મન પરમ કરિાના બાધ કરી દશ તો? જ થા નથી તનો ભય રાખીન આપણ દઃખી થતાા રહીએ છીએ. નબળા વિ ારો જ માણસન િધ ન િધ નબળો બનાિતા રહ છ.

હમણાા જ થયલો એક અભયાસ એવા કહ છ ક જ વયકતત પોત એવા માન છ ક હા સખી છા એ ખરખર સખની િધ નજીક હોય છ. મોટાભાગ તો માણસ પોતાન દઃખી સમજિાના જ પસાદ કરતો હોય છ. દઃખ માટ એ કારણ શોધતો ફર છ. આિા લોકોન આખી દવનયા સખી લાગ છ અન પોત દઃખી હોય એવા જ અનભિ છ. આપણ એિી જ ફદરયાદ કરતાા રહીએ છીએ ક કાાય મજા જ નથી આિતી, પગાર ક આિકમાા પરા જ થત ા નથી, આખો દદિસ દોડધામ કરીએ તો પણ કામ પરાા જ થતાા નથી, દરરોજ ઊઠીન એકના એક કામ કરિાના. તમ વિ ારજો તમન આિા વિ ાર આિ છ ક નહી? આિતા હોય તો એટલા વિ ારજો ક દઃખી થિાથી આ પદરકસથવત બદલાઈ જિાની છ? બધાાન ફદરયાદ જ છ. કોઈન બોસ સાથ ફાિત ા નથી, તો કોઈન તલીગ ગમતાા નથી. ઘરમાા પતતનીન પવત સામ અન પવતન પતતની સામ ફદરયાદ છ. કાઈ ન હોય તો છલલ માણસન વસસટમ સામ પરોબલમ હોય છ. જ હોય એ આપણ સિીકારી જ નથી શકતા. ઘણા બધા એવા હોય છ, જન આપણ બદલાિી નથી શકતા. જ બદલાિી શકાય એમ ન હોય એનો સિીકાર કરિામાા જ સમજદારી છ. જજિદગી સતત બદલાતી રહ છ. આપણ સહ કહતાા રહીએ છીએ ક પદરિતાન એ સાસારનો વનયમ છ. સાથોસાથ એ િાત પણ યાદ રાખિા જિી છ ક દરક પદરિતાન સખદ નથી હોિાનાા, મોટાભાગનાા પદરિતાનો લપનદજિગ હોય છ. તકલીફ પડિાની જ છ એિી માનવસક તયારી રાખનારન તકલીફનો સામનો કરિામાા ઓછી તકલીફ પડ છ. જજિદગીમાા કારક 'જોા જશ' નો વસિાાત પણ અપનાિિા જિો હોય છ. એવા કાઈ થશ તોની િાત છન? તો જોા જશ. માણસ કોઈ મદદ િધ પડતાા વિ ારો પણ ન કરિા જોઈએ. ઘણી િખત વિ ારો જ માણસન મશકલીમાા મકતા હોય છ. જો આમ થશ તો તમ થશ અન તમ થશ તો એવા થશ એિા જ વિ ારો કરીન માણસ કાાયનો કાાય પહો ી જાય છ. સરિાળ એ પાછળ જ જતો હોય છ. યાદ રાખો, તમ જવા વિ ારશો એવા જ થિાના છ. સારા વિ ારશો તો સારા અન બરા વિ ારશો તો બરા . તમન કોઈ વિ ાર જટલી િધ િખત આિશ એ એટલા ઝડપી થશ. મતતકારો માતર વિ ારિાની શકતતથી જ થાય છ. તમારા વિ ારોન નબળા ન પડિા દો. તમ જ િાતથી દઃખી થતાા હોિ છો તના વિશ એટલો જ વિ ાર કરો ક ખરખર આ િાત આટલી બધી દઃખી થિા જિી છ ખરી? સખી થિાનાા બહાનાા શોધો. દઃખ કદા નકલી હોય છ પણ સખ કારય નકલી હોત ા નથી. જન સખી થવા હોય છ એન કોઈ દઃખી કરી શકત ા નથી. જજિદગી ઉપર એટલી શરિા પણ રાખિી જ જોઇએ ક સારા જ થિાના છ. જ િાત િધ સતાિતી હોય, જ ઘટના સૌથી િધ પીડા આપતી હોય, જનાથી ખબ જ ભય લાગતો હોય તન જટલી બન એટલી ઝડપથી છોડી દો. તમારા દઃખી થિાથી

દવનયાન કોઈ ફકા પડિાનો નથી. દઃખી લોકોથી લોકો પણ દર ભાગ છ. એની પાસ જિામાા મજા નથી, એ તો રોદણાા જ રડતો હોય છ. લોકો પણ મજા આિતી હોય તતયાા જ જાય છ. સૌથી પહલાા એ જ વિ ારો ક તમન તમારાથી મજા આિ છ ખરી? જજિદગીન હળિી બનાિી રાખો. ભાર રહિાથી થાક જ લાગિાનો છ. હસિાના થોડાક િધારી દો અન નકકી કરો ક માર ખશ રહવ ા છ, માર સખી રહવ ા છ. ક કરતાા રહજો ક તમારાા સખ, આનાદ, ઉતતસાહ, ખશી અન જજિદગીની ાિી તમારા હાથમાા જ છ ન? છલલો સીન : મરખ માણસ એક જ દખનો અનભિ તરણ િખત કર છ. (1) દ:ખ આિિાના છ તની કલપના કરીન, (2) દ:ખ ખરખર આિી પડ તતયાર એ િઠીન અન (3) દ:ખ ાલા જાય પછી એન િાગોળયા કરીન.- અજઞાત.

જીિનસાથી પતતનીની પસાદગી િખત મખયતતિ તો આપણ એનો દખાિ જ જોઈએ છીએ. ઉ ાઈ, સકીન કલર, િાત કરિાની રીત િગર પર ધયાન આપીય છીએ. આપણ જાચણય છીએ ક બાહય દખાિથી વયકતતના માનસ જાણી નથી શકાત ા, છતાા પસાદગી કરતી િખત બીજાની પતતની સાથ સહજમાા સરખામણી થઈ જાય છ. િળી પસાદગી કરતી િખત વિ ાર આિ છ ક વમતરો અન સગાા-સાબાધીઓનો આ પસાદગી ગમશ? ભણલી પજતતન જોઈએ પણ પોતાના કરતા િધ ભણલી નદહ. િધ દખાિડી ાલ કારણ ક બધ િધ પોપલર થાય, પાટી ક સમારાભમાા બધા એની પછા કર. અગાઉ આ ાલી જત ા કારણ ક આગલી પઢીની મદહલાઓમાા સહનશીલતા િધ હતી. આજ જો િવત કામ જતી હોય ન કમાતી હોય તો િારાિાર ળભળ થાય છ. ‘તમ જમ કામ જાિ છો ન કમાિ છો તમ હા પણ જાઉ છા ન ઘરમાા પસા લાવા છા. બઉ જણા સાથ મળીન ઘરના કામ કરીએ.’ િાસણો તો આગલી પઢીમાા પણ ખખડતા હતા પણ ‘ગોબા’ નો’તા પડતા. આજના પરણલામાા ગોબા પડતાા િાર નથી લાગતી. આજની સતરીઓ માતર બોલીન જ અટકતી નથી, છટાછડા ધમકી નથી હોતી, િાસતિમાા થાય છ. તરીજા ભાગના ગલોમાા છટાછડા થાય છ, ન ત પણ લગનના બ-તરણ િષાની અદર. પહલા

છટાછડા લીધલી િવતનો હાથ ઝાલિા બીજો િક જલદી તયાર નહોતો થતો. આજ છટાછડા એ કાળીટીલી નથી. વન:સાતાન છટાછડા થયલાન અપનાિિા િક ક િવત બઉ તયાર હોય છ. આજ પણ પણા સાિાદદતા િગરના લગનો ટકી જાય છ, પણ એમા નભાિી લિાની ભાિના િધાર હોય છ. આિા લગનોમા પવત અન પતતની એક બીજાની કાપની કરતાા ઓળચખતા પાળચખતાની કાપનીમાા િધાર આનાદ મળિ છ. બહારગામ જતી િખત લોકો વમતરોનો સાથ શોધતા હોય છ, કારણ ક અદરખાન ડર લાગ છ ક આખો દદિસ એકબીજા સાથ અથડાયા કરીશા તો બહારગામમાા પણ િાસણો ખખડશ. બ જ જણા હશા તો િાત શા કરશા ? સમય કમ જશ ? પતતનીની સાથ જ વમતરતા હોય તો બીજા કોઈની જરર જ ન પડ. સિાભાવિક છ ક પવત-પતતનીની પસાદગી એક સરખી ન હોય, એકન હીલ-સટશન ગમ તો બીજાન દદરયો કાાઠો. સાથ જનદમલા જોડકા પણ સિભાિ એક સરખા હોતા નથી તો આ તો બ અલગ અલગ કટાબની વયકતતઓ. લગનજીિન એ બાાધ-છોડની રમત છ. આટલા સમજીએ તો દરકનો બઢાપો સધરી જાય. કોમપરોમાઈઝ જીિનનો મહામાતર છ. જીિનમાા જન આપણ માટ લાગણી હોય એન હકક છ ક આપણી ખામી બતાિ. પવત-પતતની એકબીજા માટ પરક છ. પણ નાની નાની બાબતોમાા જો એકબીજાન ટોકીએ તો અણગમો પદા થાય છ. પવત ક પતતની વસિાય સમતોલ અચભપરાય બહારના નદહ આપી શક પણ જો એકબીજાન સા ા હદયથી વમતર માનદયા હોય તો, આમાા વિિાદ ન હોિો જોઈએ, દલીલ ન હોિી જોઈએ, માતર સિીકાર જ હોિો જોઈએ. ઘણીિાર જોા છ ક પવત બોલતો હોય, કોઈ િાત ઉતતસાહપિાક કહતો હોય, તતયાર જો પતતની અધિચ થી જ ઝાપલાિી િાતમા ખલલા નાખ તો પવતન હીણપત લાગ છ. આ એક ખરાબ મનસા છ. િીનદસટન ીલ વિશવ િ િખત કહતા ક લડો, જમીન પર લડો ન ડાગર પર લડો, પાણી પર લડો, પણ એ પવત પતતનીની િાત નહોતા કરતા!!! - પી. ક.દાિડા

વિષયો વિ૫વતતના ઘર છ

આ૫ણન પરશન થાય કઃ તમામ મનષ યો એ જાણ છ કઃ વિષયો વિ૫વતતઓના ઘર છ તમ છતાા તઓ કતરાા.. ગધડાા અન બકરાાઓની જમ દઃખ ભોગિીન ૫ણ વિષયોન ભોગિ છ તના કારણ શા ? અજઞાની પોતાના હરદયમાા "હા’’ અન "મારા’’ આિી વમથયા આસકતત કરી લ છ ત જ તમના દઃખના કારણ છ. િાસતિમાા મન સિર૫થી સતતિપરધાન હોિાથી સિર૫થી શિ છ,પરાત અહાતા-મમતાના કારણ તન ઘોર રજોગણ ઘરી લ છ ૫છી રજોગણ દવારા ઢાકાયલા મન અનક પરકારના સાકલપ વિકલપ કરિા માાડ છ..વનરાતર ત ગણોના ચ િતન થાય છ તનાથી કામના ઉતતપિ થાય છ..બદધિ દવષત થાય છ.આ પરમાણ દવષત બદધિિાળો પોતાની ઇપનદદદયો ૫રનો કાબ ગમાિી બસ છ. કામનાઓના િશમાા થઇન તથા રજોગણના િગથી મોદહત થયલો મનષ ય એિાા કમોમાા ફસાઇ જાય છ ક જના ૫રીણામ માતર દઃખ જ દઃખ છ. વિદવાનોની ૫ણ બદધિ રજોગણ અન તમોગણથી ચલત થાય છ4પરાત ત સાિધાની પિાક મનન ભગિાનમાા જોડીન ત કમો પરતતય દોષદદવષ ટ કરીન તમાા આસતત થતા નથી.કલયાણની કામનાિાળા મનષ યોએ સાિધાન રહવ ા જોઇએ.િમશઃ અભયાસ દવારા મનન પરમાતતમામાા ૫રોિી સાધનામાા ધીરજ રાખી પરયાસ કરતા રહવ ા..પરાણ અન આસન ઉ૫ર કાબ રાખિો..બધા જ વિષયોમાાથી મનન સારી રીત ખ ી લિાથી વનવિિષય બનલા મન ૫રમાતતમામાા દદઢતાથી કસથર થઇ જાય છ. િારાિાર વિષયોના સિન કરતા રહિાથી ચ તત ત વિષયમાા ઘસી જાય છ.આ વિષયો ચ તત દવારા સાકલપ વિકલપ કરિાથી જ પદા થાય છ.સાધક ૫રમાતતમામાા તનદમય થઇન ચ તતન કસથર કરવા અન વિષયોના ચ િતન ન કરવા.સાધક તષ ણારહીત થઇન વિષયો ૫રથી દદવષ ટન હટાિીન અતમાખ બની જવા જોઇએ. તમામ એ િાતના ધયાન રાખવા જોઇએ કઃ જ લોકો વિષયોના સિન અન ઉદર પોષણમાા જ લાગલા છ તિા અજઞાની મનષ યોનો કારય સાગ ના કરિો.સતરીએ જના મન હરી લીધા છ તના જઞાન વયથા છ..તની તપસયા..તતયાગ શાસતરોના અભયાસથી કોઇ લાભ થતો નથી.આિા મનષ યનો એકાાતિાસ અન મૌન ૫ણ વથા છ.જમ આહવતઓ આ૫િાથી અકગન તપ ત થતો નથી તિી જ રીત પોતાનામાા ઉતતપિ થનારો કામ ૫ણ તપ ત થતો નથી.પોતાના હીત ઇચછનારા વિિકી મનષ ય સતરીઓ તથા સતરી લા૫ટ પરષોનો સાગ ના કરિો.વિષયો અન ઇપનદદદયોના સાયોગથી જ મનમાા વિકાર પદા થાય છ.જ લોકો વિષયો અન ઇપનદદદયોનો સાયોગ થિા દતા નથી તમના આ૫મળ વનિળ થઇ શાાત થઇ જાય છ.બદધિમાન પરષ કસાગ તતયજીન સતતપરષોનો સાગ કરિો જોઇએ. તઓ પોતાના સદઉ૫દશથી મનની આસકતત દર કરી દ છ.સાત મહાપરષોના ચ તત ૫રમાતતમામાા જોડાયલા હોિાથી બીજી કશી િસતની તષ ણા હોતી નથી.તમના અતઃકરણ સિાથા શાાત હોય છ.તઓ સિામાા અન

સિાતર ૫રમાતતમાન જિ છ.મમતા અન અહાકારથી તઓ ૫ર હોય છ.ઠાડી-ગરમી,સખ-દઃખ..િગર દવનદરો તમન સપશી શકતા નથી અન તઓ કોઇ૫ણ પરકારનો સાગરહ કરતા નથી. જન મોકષની ઇચછા છ ત પરષ ભોગી પરાણીઓનો સાગ છોડી દિો અન એક કષણ માટ ૫ણ પોતાની ઇપનદદદયો બદહિમખ થિા દિી જોઇએ નહી.એકાાતમાા પોતાના ચ તતન સિાશકતતમાન ૫રમાતતમામાા જ ૫રોિી દવા.જો સાગ કરિાની જરર જણાય તો ભગિાનના અનનદય પરમી વનષ ઠાિાન મહાતતમાઓનો જ સાગ કરિો.કાાય કોઇની ૫ણ સાથ વિશષ સનહ અથિા આસકતત કરિી જોઇએ નહી....! વિનોદભાઇ માગળભાઇ માછી "વનરાકારી")

જજિદગી અન માનવસકતા

જજિદગી અન માનવસકતાન સીધો સાબાધ છ. માણસના વિ ારો એની જજિદગીન સખી ક દઃખી બનાિ છ. સતત આિતાા વિ ારો માણસન િદના ક સાિદના તરફ ખ તા રહ છ. કોઈક િખત માણસન કારણ િગર મજા આિતી હોય છ અન કારક મન વિના કારણ દઃખી હોય છ. અમક સમય મન એવા વિ ચલત થઈ જાય છ ક આપણ ડરિા લાગીએ છીએ. કાઈક અમાગળ બનિાનાા એધાણ હોય એિો ડરામણો આભાસ ખડો થઈ જાય છ. ઘણી િખત સાજોગો અન પદરકસથવત જ એિી સજાાય છ ક માણસ મજામાા રહી શકતો નથી. આસપાસના િાતાિરણ જ કાળા દડબાાગ લાગિા માાડ છ. હમણાા એક સિ થયો. તનની મન પર અન મનની તન પર અસર વિશનો આ સિ કહ છ ક માણસની ખશી અન સિસથતા ઉપર મનનો પરભાિ તન કરતાા િધ રહ છ. આપણ એિા ઘણાા દકસસાઓ િાા ીએ અન સાાભળીએ છીએ ક એણ પોતાના મકકમ મનોબળથી બીમારી ઉપર જીત મળિી. મોટા ભાગ એવા થાય છ ક માણસ વિપરીત સાજોગોન તાબ થઈ જાય છ. એન પોતાના ઉપર હાિી થિા દ છ. માણસન તાિ આિિાનો હોય એ પહલાા જ તન ખબર પડિા માાડ છ ક મન ઇઝી નથી લાગત ા. આપણ ઘણાાનાા મોઢ સાાભળીએ છીએ ક મન તાિ આિ એવા લાગ છ. એ પછી મનની અસર તન ઉપર શર થઈ જાય છ. ઘણાા માણસો સિાસથયન લાઇટલી લઈ શક છ. તચબયત છ, કારક બગડ પણ ખરી. તાિ તો આિ અન જાય. થોડોક આરામ અન થોડીક દિા કરીશા એટલ સાજા થઈ જઈશા. આિી વિ ારસરણીિાળો માણસ જલદીથી સાજો થઈ જાય છ. અમક લોકો સામાનદય તાિથી પણ ગભરાઈ જાય છ. હા કમ બીમાર પડયો ? કોઈ ગાભીર બીમારી તો નહી હોયન? આ તાિ હિ કાર ઊતરશ? મારાા બધાા જ પલાવનિગ ઊધાા તતાા થઈ ગયાા. આિી વયકતત ઝડપથી બીમાર પડ છ અન

લાાબો સમય બીમાર રહ છ. સિ કહ છ ક તમારી માનવસકતા સાજા ક બીમાર થિામાા બહ મહતતતતિનો ભાગ ભજિ છ. દરક બીમારી એિી નથી હોતી ક જીિન-મરણનો સિાલ થઈ જાય. આ સિ કહ છ ક તમ કાઈ કરી શકો તમ ન હોિ તતયાર જ કસથવત હોય એન સિીકારો અન એનદજોય કરો. એની સામ હારી ન જાિ ક તની સામ બળિો પણ ન કરો. ઘણાા લોકો બીમારીન ગણકારતાા નથી અન મોટા જોખમ િહોર છ. તમારા મનન સમજો અન મજામાા રહિાનો પરયતતન કરો. બીમારી હોય ક પછી વિપરીત સાજોગો હોય, તમારી માનવસક સિસથતા જ તમન એમાાથી બહાર લાિી શકશ. વિ ારો એ કળણ જિા છ. તમ જો એન આિિા દો તો એમાા ખ ા તા જ જશો. તમન એવા લાગ ક હિ જોખમ છ એટલ એિા વિ ારોન ટાળો. હતાશા એકદમ તરાટકતી નથી. એ ધીમ ધીમ માણસન સકાજામાા લય છ. એક નબળો વિ ાર માણસન હળિ હળિ અદર ખ છ. માણસ પોતાના મનથી જ સજાાયલા અધકારમાા ઘરાઈ જાય છ અન એવા માનિા લાગ છ ક હિ આ અધકાર વસિાય કાઈ બચા નથી. મારામાા હિ કોઈ તાકાત રહી નથી. બધા ખતમ થઈ ગા છ. હિ હા કાાઈ કરી શકીશ નહી. આવા કાઈ જ હોત ા નથી. માતર અન માતર આપણ ધારણાઓ બાાધી લીધી હોય છ. તમન આિા વિ ારો આિ છ તો સાિધાન થઈ જાિ. તમારા વિ ારોન નિી દદશા આપો. ઘણાા લોકો એવા કહતા હોય છ ક થઈ થઈન શા થઈ જિાના છ? જ થશ એ જોા જશ. આ માનવસકતા સારી છ પણ સાથ એ પણ જરરી છ ક તમ સાિ બદફકર ન થઈ જાિ. સાિ ચબનદધાસત રહિામાા પણ સાર નથી. અધયાતતમ એિો જ મસજ આપ છ ક માણસ દરક ઘટનાન સાકષીરપ જ જોિી, સમજિી, સિીકારિી અન માનિી જોઈએ. સપીદરચઆચલટી કહ છ ક દરક કસથવતમાા સિસથ રહો. તમારા મન પરનો કાબ ન ગમાિો. માણસ આવા કરી શકતો નથી. માણસ ઘટના સાથ િહિા લાગ છ. ઘટનાથી દોરિાઈ જાય છ. સખ હોય તતયાર અતતયાત સખી થઈ જાય છ અન કારક છકી પણ જાય છ. દઃખ હોય તતયાર ડરી જાય છ. માણસ મજામાા રહિા સજાાયો છ. હા, અમક કરણ પરસાગોએ મજામાા રહવ ા શક નથી પણ માનવસક રીત મજબત તો રહી જ શકાય. હમણાાની જ એક નજર જોયલી ઘટના છ. એક ઘરમાા િડીલ બીમાર પડયા. ઉમર મોટી હતી. એન જ બીમારી ડાયોગનાઈઝ થઈ એ ગાભીર હતી. થોડા જ દદિસોમાા એન દિાખાન ખસડિા પડયા. એ તો બીમાર હતા જ પણ આ ઘટનાથી એના ઘરના લોકોની હાલત એિી થઈ ગઈ ક બીમાર કરતાા એન સા િિા અઘરા પડી જાય. બીમાર વયકતતની કર તો ડોતટસા લતા હતા; પણ આ બધાના શા કરવા એ કોઈન સમજાતા ન હત ા. એક તબકક એવા લાગ ક કિા ઇમોશનલ લોકો છ, જોક ઇમોશન પણ થોડીક કાટરોલમાા રહિી જોઈએ. આપણી ઈમોશનદસ કોઈ માટ આફત બની જિી ન જોઈએ.

આિા લોકો ગાભીર પદરકસથવતન િધ ખરાબ બનાિતા હોય છ. તમ ખરાબ,ગાભીર, વિપરીત ક લપનદજિગ પદરકસથવતમાા કટલા સિસથ રહી શકો છો તના પરથી જ તમારી મચયોદરટી નકકી થતી હોય છ. દરક પદરકસથવતમાા એ જરરી હોય છ ક તમ તમારા મન, વિ ારો, માનવસકતા અન ખશી – નાખશી ઉપર નજર રાખો. તમાર સાજ ા સારા રહવ ા હોય તો મજામાા રહિાનો પરયતતન કરો. મજા ન આિતી હોય તતયાર આપણન ખબર હોય છ ક મન મજા નથી આિતી,આિા સમય મજા આિ એવા કાઈક કરો. જો આવા નહી કરો તો તમન મજા ન આિિામાા પણ મજા આિિા લાગશ અન પછી તમ મજામાા જ નહી રહી શકો. સખી અન સાજા રહિાની પહલી શરત એ છ ક મજામાા રહો. જાપાનના એક ડોતટર છ. તમના નામ શીગકી દહનોહરા. આિતી તા. ૪ ઓતટોબર ડો. દહનોહરા ૧૦૨ િષાના થશ. તમણ સખ અન સિાસથય વિશ પાદર પસતકો લખયાા છ. ૧૦૧ િષાના થયા તતયાર ‘લીવિિગ લોગ, લીવિિગ ગડ’ વિશ એક ઇનદટરવમાા કહા ક એનજી માતર સારા ખાિાથી ક પરતી ઊઘ કરિાથી નથી આિતી; પણ ખરી એનજી માતર સારા દફલ કરિાથી આિ છ, મજામાા રહિાથી આિ છ. તમણ કહા ક જજિદગીન છટટી મકી દો. જમિા અન સિા માટ બહ વનયમો ન બનાિો. બાળકો આિા કોઈ વનયમોન અનસરતાા નથી છતા એ મસત,ખશ અન તાદરસત રહ છ, કારણ ક એ દરક િસતનો આનાદ ઉઠાિ છ. તમ મજામાા રહશો તો સાજા રહશો. મનન મજબત રાખો, નગદટિ વિ ારો અન નકારાતતમક માનવસકતા જ માણસન બીમાર પાડ છ ક દઃખી રાખ છ. શરીર દરક પદરકસથવતમાા અનકળ થત ા હોય છ. માણસ મનથી પદરકસથવતન સિીકારતો નથી એટલ તન આકરા લાગ છ. માતર તમ મજામાા રહો એ પણ પરત ા નથી. તમારી સાથની વયકતતન પણ મજામાા રાખો. તમ જની સાથ જીિો છો તની ખશી ક તની િદના તમન સીધી અસર કર છ. તમારી વયકતત મજામાા ન હોય તો તમ પણ મજામાા રહી શકશો નહી. તમારી વયકતતન મજામાા રાખિાની પહલી શરત એ છ ક તમ મજામાા રહો. જ માણસ પોત મજામાા ન હોય ત કોઈન મજામાા રાખી ન શક. તમ મનથી નકકી કરી લશો ક મજા નથી આિતી તો તમન કારય મજા નહી આિ. એવા લાગ ક મજા નથી આિતી તતયાર સૌથી પહલાા એ વિ ારો ક શા કરા તો મજા આિ ? દરક કસથવતમાા આવા કરવા સહલ ા નથી પણ થોડાક સકારાતતમક રીત વિ ારશો તો સમજાશ ક અશક પણ નથી. મજામાા રહવ ા ક ન રહવ ા એ તમારા હાથમાા છ, વસિાય ક તમ તમારી મજા, આનાદ, ખશી, સખ ક હળિાશન તમારા હાથ જ મસળી નાખો.

છલલો સીન: જીિનની મીઠાશન માણિા માટ આપણી પાસ ભતકાળન ભલિાની શકતત હોિી જોઈએ - અજઞાત

પદરિતાન મન યાદ છ ક જયાર હા નાનો હતો તતયાર મારા ઘરથી શાળા સધીના રસતામા ાટની રચકડી, જલબીની દકાન,બરફના ગોલાિાળો, બધા જ ખલલા હત ા. હિ તતયાા મોબાઈલની દકાન, વિદડયો પાલાર, બક અન એ.ટી.એમ. બથ છ, બધા બાધ બારણ છ. કવા સન સન લાગ છ? જયાર હા નાનો હતો તતયાર સાાજ બહ લાાબી હતી. કલાકો સધી રમતો, થાકી ન લોથપોથ થઈ ઘર જતો. હિ સાાજ હોતી જ નથી. કોમપટર અન ટી.િી. સાથ દદિસ ઢળ છ અન રાત થઈ જાય છ. કદા સમય સાકો ાઈ રહયો છ. જયાર હા નાનો હતો તતયાર દોસતી બહ ગહરી હતી, સાથ મળીન ગપપા મારતા, એક બીજાન ઘર નાસતા કરતા, એક બીજાના સખ-દખ િાાટતા. આજ સામા મચળએ તો ાલિાના રોકા િગર “હાય!” કહીએ છીએ, sms મોકલીએ છીએ અન તહિારોમા શભચછાના ફોન કરીએ છીએ. પડોસીન પણ માતર લીફટમાા જ મળીએ છીએ. આજ પણ મારા ઘણા વમતરો છ, કટલાક ભારતમા તો કટલાક અમદરકામા છ તો કટલાક રોપમા છ. રોજ ઈ-મલથી મળીએ છીએ. સારી સારી િાતો કરીએ છીએ. એકબીજા પર સારી છાપ પાડિાનો સતત પરયતતન કરીએ છીએ. કારય ઝગડતા નથી. ખબર નથી ક ઝગડા િગરની દોસતીન દોસતી કહિાય ક નદહિ? લોકો કહ છ દવનયા નાની થઈ ગઈ છ. આજ રોપ અમદરકાના વમતરો સાથ સહલાઈથી અન સસતામા િાત થઈ શક છ. રોપ અમદરકા સહલાઈથી જઈ શકાય છ. ખબર નથી દવનયા નાની થઈ છ ક મન નાના થયા છ. પદરિતાનના પદરણામ શા આવા? હાઈ બલડ પરસર, ડાયાચબટીસ અન ડીપરશન. -પી.ક.દાિડા

મજા ન આિતી હોય તો સતકા થઈ જાિ ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ. હા જ દસષટ, હા જ દપાણ ન ડગર પણ હા જ છા, હા જ દપાણ, હા જ પરદો ન નજર પણ હા જ છા. કોણ કોન આતર, ન કોણ કોન છતર? હા જ રણો, હા જ બડી ન સફર પણ હા જ છા.

- બકલશ દસાઈ. જજિદગી અન માનવસકતાન સીધો સાબાધ છ. માણસના વિ ારો એની જજિદગીન સખી ક દઃખી બનાિ છ. સતત આિતાા વિ ારો માણસન િદના ક સાિદના તરફ ખ તા રહ છ. કોઈક િખત માણસન કારણ િગર મજા આિતી હોય છ અન કારક મન વિના કારણ દઃખી હોય છ. અમક સમય મન એવા વિ ચલત થઈ જાય છ ક આપણ ડરિા લાગીએ છીએ. કાઈક અમાગળ બનિાનાા એધાણ હોય એિો ડરામણો આભાસ ખડો થઈ જાય છ.. ઘણી િખત સાજોગો અન પદરકસથવત જ એિી સજાાય છ ક માણસ મજામાા રહી શકતો નથી. આસપાસના િાતાિરણ જ કાળા દડબાાગ લાગિા માાડ છ. હમણાા એક સિ થયો. તનની મન પર અન મનની તન પર અસર વિશનો આ સિ કહ છ ક માણસની ખશી અન સિસથતા ઉપર મનનો પરભાિ તન કરતાા િધ રહ છ. આપણ એિા ઘણાા દકસસાઓ િાા ીએ અન સાાભળીએ છીએ ક એણ પોતાના મકકમ મનોબળથી બીમારી ઉપર જીત મળિી. મોટા ભાગ એવા થાય છ ક માણસ વિપરીત સાજોગોન તાબ થઈ જાય છ. એન પોતાના ઉપર હાિી થિા દ છ. માણસન તાિ આિિાનો હોય એ પહલાા જ તન ખબર પડિા માાડ છ ક મન ઇઝી નથી લાગત ા. આપણ ઘણાાનાા મોઢ સાાભળીએ છીએ ક મન તાિ આિ એવા લાગ છ. એ પછી મનની અસર તન ઉપર શર થઈ જાય છ. ઘણાા માણસો સિાસથયન લાઇટલી લઈ શક છ. તચબયત છ, કારક બગડ પણ ખરી. તાિ તો આિ અન જાય. થોડોક આરામ અન થોડીક દિા કરીશા એટલ સાજા થઈ જઈશા. આિી વિ ારસરણીિાળો માણસ જલદીથી સાજો થઈ જાય છ. અમક લોકો સામાનદય તાિથી પણ ગભરાઈ જાય છ. હા કમ બીમાર પડયો ? કોઈ ગાભીર બીમારી તો નહી હોયન? આ તાિ હિ કાર ઊતરશ? મારાા બધાા જ પલાવનિગ ઊધાા તતાા થઈ ગયાા. આિી વયકતત ઝડપથી બીમાર પડ છ અન લાાબો સમય બીમાર રહ છ. સિ કહ છ ક તમારી માનવસકતા સાજા ક બીમાર થિામાા બહ મહતતતતિનો ભાગ ભજિ છ. દરક બીમારી એિી નથી હોતી ક જીિન-મરણનો સિાલ થઈ જાય. આ સિ કહ છ ક તમ કાઈ કરી શકો તમ ન હોિ તતયાર જ કસથવત હોય એન સિીકારો અન એનદજોય કરો. એની સામ હારી ન જાિ ક તની સામ બળિો પણ ન કરો. ઘણાા લોકો બીમારીન ગણકારતાા નથી અન મોટા જોખમ િહોર છ. તમારા મનન સમજો અન મજામાા રહિાનો પરયતતન કરો. બીમારી હોય ક પછી વિપરીત સાજોગો હોય, તમારી માનવસક સિસથતા જ તમન એમાાથી બહાર લાિી શકશ. વિ ારો એ કળણ જિા છ. તમ જો એન આિિા દો તો એમાા ખ ા તા જ જશો. તમન એવા લાગ ક હિ જોખમ છ એટલ એિા વિ ારોન ટાળો. હતાશા એકદમ તરાટકતી નથી. એ ધીમ ધીમ માણસન સકાજામાા લય છ. એક નબળો વિ ાર માણસન હળિ હળિ અદર ખ છ. માણસ

પોતાના મનથી જ સજાાયલા અધકારમાા ઘરાઈ જાય છ અન એવા માનિા લાગ છ ક હિ આ અધકાર વસિાય કાઈ બચા નથી. મારામાા હિ કોઈ તાકાત રહી નથી. બધા ખતમ થઈ ગા છ. હિ હા કાાઈ કરી શકીશ નહી. આવા કાઈ જ હોત ા નથી. માતર અન માતર આપણ ધારણાઓ બાાધી લીધી હોય છ. તમન આિા વિ ારો આિ છ તો સાિધાન થઈ જાિ. તમારા વિ ારોન નિી દદશા આપો. ઘણાા લોકો એવા કહતા હોય છ ક થઈ થઈન શા થઈ જિાના છ? જ થશ એ જોા જશ. આ માનવસકતા સારી છ પણ સાથ એ પણ જરરી છ ક તમ સાિ બદફકર ન થઈ જાિ. સાિ ચબનદધાસત રહિામાા પણ સાર નથી. અધયાતતમ એિો જ મસજ આપ છ ક માણસ દરક ઘટનાન સાકષીરપ જ જોિી, સમજિી, સિીકારિી અન માનિી જોઈએ. સપીદરચઆચલટી કહ છ ક દરક કસથવતમાા સિસથ રહો. તમારા મન પરનો કાબ ન ગમાિો. માણસ આવા કરી શકતો નથી. માણસ ઘટના સાથ િહિા લાગ છ. ઘટનાથી દોરિાઈ જાય છ. સખ હોય તતયાર અતતયાત સખી થઈ જાય છ અન કારક છકી પણ જાય છ. દઃખ હોય તતયાર ડરી જાય છ. માણસ મજામાા રહિા સજાાયો છ. હા, અમક કરણ પરસાગોએ મજામાા રહવ ા શક નથી પણ માનવસક રીત મજબત તો રહી જ શકાય. હમણાાની જ એક નજર જોયલી ઘટના છ. એક ઘરમાા િડીલ બીમાર પડયા. ઉમર મોટી હતી. એન જ બીમારી ડાયોગનાઈઝ થઈ એ ગાભીર હતી. થોડા જ દદિસોમાા એન દિાખાન ખસડિા પડયા. એ તો બીમાર હતા જ પણ આ ઘટનાથી એના ઘરના લોકોની હાલત એિી થઈ ગઈ ક બીમાર કરતાા એન સા િિા અઘરા પડી જાય. બીમાર વયકતતની કર તો ડોતટસા લતા હતા પણ આ બધાના શા કરવા એ કોઈન સમજાતા ન હત ા. એક તબકક એવા લાગ ક કિા ઇમોશનલ લોકો છ, જોક ઇમોશન પણ થોડીક કાટરોલમાા રહિી જોઈએ. આપણી ઈમોશનદસ કોઈ માટ આફત બની જિી ન જોઈએ.આિા લોકો ગાભીર પદરકસથવતન િધ ખરાબ બનાિતા હોય છ. તમ ખરાબ,ગાભીર, વિપરીત ક લપનદજિગ પદરકસથવતમાા કટલા સિસથ રહી શકો છો તના પરથી જ તમારી મચયોદરટી નકકી થતી હોય છ. દરક પદરકસથવતમાા એ જરરી હોય છ ક તમ તમારા મન, વિ ારો, માનવસકતા અન ખશી - નાખશી ઉપર નજર રાખો. તમાર સાજ ા સારા રહવ ા હોય તો મજામાા રહિાનો પરયતતન કરો. મજા ન આિતી હોય તતયાર આપણન ખબર હોય છ ક મન મજા નથી આિતી, આિા સમય મજા આિ એવા કાઈક કરો. જો આવા નહી કરો તો તમન મજા ન આિિામાા પણ મજા આિિા લાગશ અન પછી તમ મજામાા જ નહી રહી શકો. સખી અન સાજા રહિાની પહલી શરત એ છ ક મજામાા રહો. જાપાનના એક ડોતટર છ. તમના નામ શીગકી દહનોહરા. આિતી તા. ૪ ઓતટોબર ડો. દહનોહરા ૧૦૨ િષાના થશ. તમણ સખ અન સિાસથય વિશ પાદર પસતકો લખયાા છ. ૧૦૧ િષાના થયા તતયાર 'લીવિિગ લોગ, લીવિિગ ગડ' વિશ એક ઇનદટરવમાા કહા ક એનજી માતર સારા ખાિાથી ક પરતી ઊઘ

કરિાથી નથી આિતી પણ ખરી એનજી માતર સારા દફલ કરિાથી આિ છ, મજામાા રહિાથી આિ છ. તમણ કહા ક જજિદગીન છટટી મકી દો. જમિા અન સિા માટ બહ વનયમો ન બનાિો. બાળકો આિા કોઈ વનયમોન અનસરતાા નથી છતા એ મસત,ખશ અન તાદરસત રહ છ, કારણ ક એ દરક િસતનો આનાદ ઉઠાિ છ. તમ મજામાા રહશો તો સાજા રહશો. મનન મજબત રાખો, નગદટિ વિ ારો અન નકારાતતમક માનવસકતા જ માણસન બીમાર પાડ છ ક દઃખી રાખ છ. શરીર દરક પદરકસથવતમાા અનકળ થત ા હોય છ. માણસ મનથી પદરકસથવતન સિીકારતો નથી એટલ તન આકરા લાગ છ. માતર તમ મજામાા રહો એ પણ પરત ા નથી. તમારી સાથની વયકતતન પણ મજામાા રાખો. તમ જની સાથ જીિો છો તની ખશી ક તની િદના તમન સીધી અસર કર છ. તમારી વયકતત મજામાા ન હોય તો તમ પણ મજામાા રહી શકશો નહી. તમારી વયકતતન મજામાા રાખિાની પહલી શરત એ છ ક તમ મજામાા રહો. જ માણસ પોત મજામાા ન હોય ત કોઈન મજામાા રાખી ન શક. તમ મનથી નકકી કરી લશો ક મજા નથી આિતી તો તમન કારય મજા નહી આિ. એવા લાગ ક મજા નથી આિતી તતયાર સૌથી પહલાા એ વિ ારો ક શા કરા તો મજા આિ ? દરક કસથવતમાા આવા કરવા સહલ ા નથી પણ થોડાક સકારાતતમક રીત વિ ારશો તો સમજાશ ક અશક પણ નથી. મજામાા રહવ ા ક ન રહવ ા એ તમારા હાથમાા છ, વસિાય ક તમ તમારી મજા, આનાદ, ખશી, સખ ક હળિાશન તમારા હાથ જ મસળી નાખો. છલલો સીન : જીિનની મીઠાશન માણિા માટ આપણી પાસ ભતકાળન ભલિાની શકતત હોિી જોઈએ.-અજઞાત (‘સાદશ’, તા. 29 જલાઇ, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ‘ચ િતનની પળ’ કોલમ)

EGO – અહમ EGO શબદના ગજરાતી કદા અહા થઈ શક. પરતતયક વયકતતન થોડ ઘણ અશ અહા હોય જ છ અન ત ોિીસ કલાક માણસની સાથ જ રહ છ. કટલાક લોકો અગિડમાા હોય તતયાર ક અસાલામવત અનભિતા હોય તતયાર અહાનો ઉપયોગ કરી એમાથી બ િા કોશીશ કર છ. હકીકતમા અહા માણસન તાતતકાલીન ફાયદા કરતાા લાાબા ગાળ નકશાન િધાર કર છ. અહામાાથી જનદમ લતી અનદય પરદિયાઓ િધાર નકશાન કર છ, આ પરદિયાઓમાા ફરજમાાથી છટકી જિાની વવતત, લોકોનો દોષ કાઢિાની વવતત, ફદરયાદ કરિાની વવતત, હદરફાઈ કરિાની વવતત, લોકો ઉપર અવધકાર જમાિિાની વવતત, લોકોની દટકા ક વનિદા કરિાની વવતત, જઠઠા બોલિાની વવતત, લોકો પરતતય અણગમો પરગટ કરિાની વવતત, અદખાઇ, િગરનો સમાિશ થાય છ.

કટલીકિાર આપણ મનમા સમજતા હોઈએ છીએ ક આપણા િતાન ઠીક નથી, એનાથી સાબાધ ખરાબ થાય છ, દખ થાય છ પણ અહા આપણન િતાન બદલતા રોક છ. એક કષણ માટ અહાન દર રાખીન વિ ારો ક આપણ આપણા અહાન સા િિા શા શા નથી કરતા? અહાન લીધ આપણી ગણના અચભમાની, ગસસાિાળા અન આિમકમાા થાય છ. આપણ અદરખાનથી જાણીએ છીએ ક ખરખર આપણ એિા નથી. નાળીએરની જમ આપણ બહારથી ભલ સખત દખાઈએ છીએ પણ અદરથી કોપરા જિા નરમ છીએ, અથિા બહારથી ભલ બહાદર હોિાનો દખાિ કરીએ છીએ પણ અદરથી ડરપોક છીએ. અહા છોડિાના અઘરા છ પણ એટલા પણ અધરા નથી ક આપણ છોડી ન શકીએ. જો આપણ એ છોડી શકીએ તો સમજાય છ ક આની કાઈ જરર જ ન હતી. જયાર આપણ ઊડાણથી વિ ારીએ છીએ તો લાગ છ ક આ અહાની જરર જ ન હતી. શા માટ હાસાતસી કરિી? હા જ છા ત જ છા, બીજા મારા વિષ શા ધાર છ એનાથી મન કોઈ મોટો ફરક પડિાનો નથી, મન પોતાન જ હા સાતોષી શકા તો બસ - સાકલન-પી.ક.દાિડા

અથડામણ

સાબાધોમા અથડામણ થિી સિભાવિક છ. દરક વયકતતન લાગ છ સામાિાળાની ભલ છ, અથડામણ માટ એ જ જિાબદાર છ. આપણ એ ભલી જઈએ છીએ ક અથડામણ થિા માટ બ જણ જરરી હોય છ. અથડામણ દરમયાન આપણી શા ભલ છ એ સમજી શકવા થોડા અઘરા છ. આપણી અદરની િોધ, અદખાઈ, વતરસકાર િગર લાગણીઓ આપણન એ ભલ સમજતા રોક છ.

પહલા તો એ સમજિાની જરર છ ક આપણ અથડામણનો એક દહસસો છીએ. આપણ એનો વિરોધ કરીએ છીએ એટલ જ અથડામણ ઊભી થઈ છ. જો એની િાતથી તમન કોઈ જાતના નકશાન ન થિાના હોય, તો એની િાત તોડી પાડિા તમન કોઈ જ ફરજ પાડત ા નથી. તમ એ તમારી મરજીથી કરો છો. તમ વિરોધ કરો એ ઈરાદાથી કદા સામાિાળાએ એ િાત કરી પણ ન હોય. હા કદા એની િાત ભલ ભરલી હોય, તો એકિાર તમ એના ધયાન દોરી શકો, પણ એ ન માન તો એન િટનો સિાલ બનાિિાના જરરી નથી. એ તમારી િાત ન માન તો તમન ગસસો આિ ક વતરસકાર આિ એિી લાગણી એણ તમારામા નાખી નથી, એ તો તમારામા પહલથી છ, એટલ બહાર આિ છ.

અથડામણની શરઆત તમ સામાિાળા પાસથી શા આશા રાખો છો એના ઉપર અિલાબ છ. તમારા મનમાા એ વયકતત માટ અભાિ હોય તો એની સા ી િાત પણ તમન સારી નદહિ લાગ. એની

િાતનો તમારો પરવતભાિ પણ નકારાતતમક હશ. ત સમયના તમારા િતાન પણ સારા નદહિ હોય. આમ કરવા જરરી નથી, ત કષણ જો એણ સારી િાત કરી હોય તો તના િખાણ કરિામાા કાઈપણ ખોટા નથી. આમ કરિાથી મોટાભાગની અથડામણો ટાળી શકાય છ.

જયાર અથણામણ થાય છ તતયાર તમન પણ માનવસક પીડા થાય છ, કારક એ માનવસક અન શાદરરીક રોગમાા પણ પદરણમ. આના િધ નદહિ તો અધાા જિાબદાર તમ પોત છો. તમ ભાગ ન લો તો અથડામણ થિી શક જ નથી. તમ ધારો તો થયલી અથણામણનો પણ અત લાિી શકો છો. પહલા તમ મનથી નકકી કરો ક તમન અથડામણ ખતમ કરિી છ ક નદહિ. વિ ારોના સાકલન-પી.ક.દાિડા

કડિાશ હશ તતયાા સધી હળિાશ નહી આિ! ઊમટયો ગઝલના ગામમાા િાદળ થયા પછી, જાઉ તો પાછો જાઉ હિ જળ થયા પછી, મારી જ સૌ અધારી ગફાઓ ન કાદરા, દખાિા માાડી ખદ મન ઝળહળ થયા પછી. -રઇશ મનીઆર કટલાક લોકો જિાળામખી જિા હોય છ. લાગ મળ ક તરત જ લાિા ઓકિા માાડ છ. બધા જ ખરાબ છ. કોઈન પોતાની જિાબદારીના ભાન નથી. કોઈ પોતાની લાઇફ પરતતય વસદરયસ નથી. કોઈન મહનત કરિી નથી. બધા જ આસાનીથી જોઈએ છ. ગાભીરતા જવા તો કોઈ તતતતતિ જ નથી. આખી દવનયાન સધારિાનો જાણ પોત ઠકો લીધો હોય એમ સ નાઓ જ આપતા હોય છ અન હકમો જ છોડતા હોય છ. આિા લોકો પોત પણ શાાવતથી રહતા નથી અન બીજાન પણ શાાવત લિા દતા નથી. અશાાવત બહાર નથી હોતી. બધા આપણી અદર જ હોય છ. કોઈન શાાવત આપિા માટ પહલાા તો માણસ પોત શાાત હોિો જોઈએ. કટલાક લોકો ઘરમાા પરિશ એટલ જાણ ઇમરજનદસી દડતલર થઈ ગઈ હોય એિો સિાટો છિાઈ જાય છ. તમારી કોઈ રાહ જોત ા ન હોય તો માનજો ક તમારામાા કાઈક ખટ છ. હાજરી ન િતાાય તો કાઈ નહી, ગરહાજરી િતાાિી જોઈએ. તમ કોઈના સખના ક આનાદના કારણ હશો તો જ કોઈ તમારી રાહ જોશ. સખ સાપવતત ક સાધનોથી નથી મળતા. સખ સાાવનધયથી મળ છ. બ બહનપણી હતી. એકનાા લગન અમીર ઘરાનામાા થયાા હતાા. બીજીનાા લગન મધયિગાના ઘરમાા થયાા હતાા. એક િખત બહનપણી તની અમીર ફરનદડના ઘર ગઈ. બાન િાતો કરતી હતી. મધયમિગાની બહનપણીએ કહા ક, તારા ઘરમાા તો બધી જ સગિડ છ. સરસ મજાનો બાગલો છ. લતઝરી કાર છ. તારા પવતનો મોટો

ચબઝનસ છ. અમ બાન તો નોકરી કરીન પરા કરીએ છીએ. દહસાબ રાખીન જીિીએ છીએ. તાર આિક અન ખ ાની તો કોઈ ચ િતા જ નથી. ખરખર ત ા બહ જ સખી છ. આમ ન આમ સાાજ પડી ગઈ. અમીર બહનપણીના પવતનો ઘર આિિાનો સમય થઈ ગયો. અમીર બહનપણીએ કહા ક, ાલ હિ ફટાફટ થોડાક સરખા કરી લઈએ. એન નહી ગમ એવા હશ તો આખા ઘર માથ લશ. તના પવતનો ફોન આવયો ક તન ઘર આિિામાા એકાદ કલાક મોડા થશ. બહનપણી બોલી ક, સારા લ થોડોક સમય િધ મળયો. એકાદ કલાકમાા પવત આવયો. શા કર છ? આખો દદિસ િાતો જ કરી? તમાર બીજ ા કાઈ કામ તો છ નહી! અમાર તો મહનત કરિી પડ છ,તમારા જિા જલસા નથી. મારી ા કાા છ? કટલી િાર કહિાના ક હા આવા તતયાા સધીમાા બધા તયાર રાખિાના? અમીર બહનપણીએ તની ફરનદડન કહા ક, તા ખરાબ ન લગાડતી. એનો સિભાિ જ એિો છ. મધયમિગાની બહનપણીએ કહા ક, મન લાગતા હત ા ક ત ા સખી છ, તા નસીબદાર છ. અદરખાન તો એમ પણ થતા હત ા ક મારાા નસીબ કિાા છ! મારી પાસ તો એવા કાઈ નથી જ તારી પાસ છ. જોક હિ મન સમજાય છ ક મારી પાસ શા છ. મારા પવત કરતાા હા જોબ પરથી િહલી ફરી થઈ જાઉ છા. ઘર આિીન એની રાહ જોતી હોઉ છા. ડોરબલ િાગિાની રાહ જ જોતી હોઉ છા એન થોડાક મોડા થાય તો ન નથી પડત ા. એ પણ આિીન મન િળગી જાય છ. એવા કહ છ ક હાશ, મન બધા મળી ગા. તારી પાસ આિતો હોિ એ સમય જજિદગીનો બસટ સમય હોય છ. તારા સાથમાા જ સખ છ. અમ સાથ બસીન િાતો કરીએ છીએ. આખા દદિસનો થાક કાર ઓગળી જાય છ એની સમજ જ નથી પડતી. સાથ બસીન દહસાબ કરીએ છીએ. કાઈક ખરીદિાનાા સપનાા જોઈએ છીએ અન બ તનો ટોટલ જોઈએ છીએ. અમારા સખના ટોટલમાા તો દરરોજ િધારો જ થતો રહ છ. હિ મન સમજાય છ ક કદા હા તારાથી િધ સખી છા. મન ખબર છ ક અતતયાર હા તારી પાસ આિી છા તો એન મજા નહી આિતી હોય. મારી રાહ જોતો હશ. એકબીજાામાા જ અમારા સખ છ. તમાર કોઈન સખ આપવા હોય તો સાપવતત ક સવિધા કરતાા હળિાશ આપો. આપણી તકલીફ એ છ ક આપણ કડિાશ જ મનમાા ઘ ાટય રાખીએ છીએ. માણસ જ શોધ એ એન મળી આિ છ. િાાધા અન તકલીફ શોધતા રહશો તો કારય નિરાા જ નહી પડો. એવા નથી હોત ા ક આપણા લોકો આપણન પરમ નથી કરતા. ઘણી િખત આપણ જ આપણી વયકતતન પરમ કરિાની અન વયતત થિાની હળિાશ આપતા હોતા નથી. તાગદદલી હોય તતયાા રાગદદલી ન હોય. આપણ કહીએ છીએ ક તાલી એક હાથ નથી િાગતી,તાલી બ હાથ િાગ છ. આ તાલીના બ હાથ જયાર બ વયકતતના હોય તતયાર તાલીની ગાજમાા સખનો ધિવન પરગટ છ. તમારી પાસ તાલી િગાડી શકાય એિો બીજો હાથ

છ ?હાથ તો હોય છ, પણ ઘણી િખત આપણ જ હાથ લાબાિતા હોતા નથી. જ હાથથી તાળી પડતી હોય છ એ જ હાથથી તમા ો પણ લાગતો હોય છ. ઘણા લોકોન તો હાથ ઉગામયા િગર પણ તમા ા મારિાની ફાિટ હોય છ! માણસમાા માતર કોઈન સખી કરિાની જ તાકાત હોતી નથી, કોઈન દઃખી કરિાની તાકાત પણ હોય છ. સખી કરિા કરતાા દઃખી કરવા સહલ ા છ. દઃખી કરિા માટ થોડીક કડિાશ જ જરરી હોય છ, પણ સખી કરિા માટ હળિાશ જરરી હોય છ. આપણ આપણી વયકતત પાસ હળિાશની અપકષા રાખીએ છીએ, પણ કારય એ તપાસતા નથી ક હા પોત કટલો હળિો છા? આગ છ એ સળગાિિાના જ કામ કર, આગથી કારય આગ ઠર નહી. એક નિદાપતી િડીલ પાસ આશીિાાદ લિાા ગયાા તતયાર તમણ માતર એક જ િાક કહા ક એક આગ બનજો અન બીજો પાણી. કમનસીબી એ જ હોય છ ક એક આગ હોય તતયાર બીજો પણ આગ બની જાય છ. પાણી સાથ પાણી થવા સહલ ા છ, આગ સામ પાણી થઈ શક એ જ કાઈક ઠારી શક છ. બોબ દડફયઝલ સતિોડનો એક એતસપટા હતો. બોબન દડફયઝ કરિાના તના કામ. એના મગજ હામશાા તપલા રહત ા. િાત િાતમાા ગસસ થઈ જાય. તના કામ જોખમી હત ા. એક િખત તના વમતર કહા ક, તન આ કામમાા મજા આિ છ? એતસપટ કહા ક બહ જ મજા આિ છ. બોબ દડફયઝ થઈ જાય તતયાર મારા આનાદની પરાકાષઠા હોય છ. જાણ એક ધડાકાન મ શાાત કરી દીધો. એક આફતન મ ઓસરાિી દીધી. એક આગન મ જનદમિા જ ન દીધી. તન ખબર છ આ બોબ ફાટ તો શા થાય? હા એન શાાત કરી દઉ છા અન મન હાશ થઈ જાય છ! એતસપટાની િાત સાાભળીન વમતર કહા ક, તારી અદર િારાિાર જ બોબ જીિતો થઈ જાય છ એન કમ ત ા દડફયઝ નથી કરતો? તન ખબર છ આ બોબ ફાટ છ તતયાર કટલાનાા દદલ બળી જાય છ? તારી બહારની કળાન થોડીક અદર િાપર, એિી જ હળિાશ લાગશ જિી તન બોબ દડફયઝલ પછી થાય છ! માણસ આખી દવનયાન સારા લગાડ છ, પણ પોતાની વયકતતન સારા લાગ એિો કોઈ પરયતતન કરતો નથી. કોઈન સારા લગાડિા આપણ આપણી પરકવતન અનકળ ન હોય એવાય કરીએ છીએ. કરિા ખાતર આપણ કટલા બધા કરતાા હોઈએ છીએ, પણ કરિા જવા આપણ બહ ઓછા કરતાા હોઈએ છીએ. આપણામાા કડિાશ હશ તો આપણન હળિાશ કાાયથી મળિાની નથી. પરમ, લાગણી, સનહ, હાફ અન સાાવનધય તો ઘણાન આપવા હોય છ, પણ ઘણી િખત આપણન એ લતા આિડતા નથી. પરમ માટ પહલાા તો આપણ આપણી પાતરતા કળિિી જોઈએ. પરમ જોઈએ છ તો પરમ માટ લાયક બનો. આપણી લાયકાત અન આપણી ઔકાત આપણ જ નકકી કરતાા હોઈએ છીએ! ક કરજો ક હા પરમ માટ લાયક છા ખરો? છલલો સીન :

અજાણતાા ખલલાા રહી ગયલાા બારણાામાાથી જ કારક સખ પરિશી જત ા હોય છ. -અજઞાત ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ- (‘સાદશ’, તા. 30 જન, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ‘ચ િતનની પળ’ કોલમ)

સખ-દ:ખ મનમાા ન આણીએ... ભગિાન બિની એક બહ જાણીતી િાતાા છ. ત અહી મકીન તના અનસાધાન બીજ ા પણ કશાક જ કહવ ા છ ત િાતનો પરારાભ કરીએ. બનદા એવા ક એક સતરીનો દીકરો અિસાન પામયો. ત રડતી રડતી બિ પાસ ગઈ અન કહા ક મારો એકનો એક દીકરો ગજરી ગયો છ. તન જીિતો કરી દો ભગિાન બિ કહા ક, 'ભલ, તારો દીકરો ોકકસ જીિતો કરી દઉ, પણ ત ા મારા એક કામ કર. કોઈકન ઘર જઈન થોડી રાઈ લઈ આિ અન હા, એટલા ખાસ ધયાન રાખજ ક જ ઘરમાા કોઈના પણ મતત ન થા હોય ત ઘરથી જ રાઈ લાિજ.’ પલી સતરી દરક ઘર ફરી અન જયાા કોઈના મતત ન થા હોય તવા કોઈ ઘર તન મળા નહી. પછી ભગિાન બિ ત સતરીન મતતની દફલસફી સમજાિી. આ િાતાા અહી ટાાકિાના કારણ એ ક ધારો ક આજ ભગિાન બિ હયાત હોય અન કોઈ સતરી (ક પરષ) તની પાસ જઈન એમ કહ ક હા સખી નથી મન સખી કરો, સખ આપો, તો ભગિાન બિ એમ જ કહ ક જ ઘર લોકો એમ કહ ક 'અમ સખી છીએ’ એ ઘરથી 'રાઈ’ લઈ આિ અન રાબતા મજબ જ એ સતરી ક પરષ રાઈ લીધા િગર પાછા જ આિવા પડ કારણ ક 'હા સખી છા’ તમ કહવ ા ખબ અઘરા છ, લગભગ અશક છ. આના કારણ એ છ ક મનષય પોતાન મળલા સખનો અહસાસ કરી નથી શકતો. સખ એ અદરથી આિતી ઘટના છ. જીિનમાા જો સમજણ અન સાતોષ હોય તો જ સખનો સાકષાતતકાર થાય છ. બહ િષો પહલાા િાા લી એક િાતાા યાદ આિ છ (લખકના નામ-સમરણિગા નથી), ત આ સાદભામાા સાભારિા જિી છ. િાતાામાા બન છ એવા ક કોલજકાળમાા સાથ ભણલા અન મતરી ભાિ સાથ રહલ એક પરષ અન એક સતરી પોતપોતાનાા કારણોસર િતન છોડીન માબઈમાા િસિાટ કર છ. લગભગ ૨૦-૨પ િષા પછી મળ છ અન પોતાની િાતો કર છ. મદહ લાની કથા એિી છ ક ત એકલી રહ છ, સરસ કમાય છ, સિતાતર છ એટલ દશ-વિદશના પરિાસ કર છ. નાટકો જએ છ, દફલમો માણ છ, વપકવનક કર છ. સામ પકષ પરષની િાત એિી છ ક ત જરદરયાત મજબના કમાય છ, ઘરરખ, પરમાળ અન સશીલ પતતની છ, પાા સમજદાર સાતાનો છ. જમાા તરણ દીકરા અન બ દીકરી છ. વિગતો અન િાતોની આપ-લ પછી પરષ કહ છ, 'તારાા સખ, તારી સિતાતરતાની મન ઈષાા આિ

છ.’ સામ પકષ સતરી કહ છ, 'મન તારા હયાાભયાા સાસારજીિનની ઈષાા આિ છ. ઘર જઈએ અન દરરોજ મકાનના તાળા જાત ખોલવા પડ, તનાથી બીજી કોઈ મોટી િદના મનષયજીિન માટ ન હોઈ શક.’ આ િાતાા ઘણા કહી જાય છ. એક િાત સિીકારી લિા જિી છ અન ત એ ક જઞાન માતર 'ગીતા’માાથી જ મળ તવા નથી. 'ગીત’માાથી પણ મળ. જઞાન 'િદ’માાથી મળ તવાય નથી, 'િાતાા’માાથી પણ મળ. જરર હોય છ સમજણની. અહી આ િાતાા આપણન એ સમજાિ છ ક િાતાામાા આિતાા પાતરોન પોતાન મળલાા સખનો પદર ય જ નથી. જની પાસ સખ ઓછા છ એન તો કોઈ પણ સખી કરી શક,પણ જન પોતાન મળલા તમામ સખ હામશાા ઓછા જ લાગતા હોય તન તો ભગિાન પણ સખી ન કરી શક. સખની અનભવત એટલ શા? તની સમજણ એક સફી િાતાામાાથી મળ છ. એક મનષય સફી સાત પાસ ગયો અન ફદરયાદ કરી ક મારી ઝાપડી બહ નાની છ. તમાા અમ સાત જણ રહીએ છીએ. માાડ માાડ સમાઈ શકીએ છીએ. ગ ાગળામણ થાય છ. કાઈક રસતો બતાિો ક શા કરવા? સાત બાજમાા બાાધલો એક બોકડો બતાિીન કહા, 'આ બોકડો લઈ જા. તારી ઝાપડીમાા તારી સાથ જ રાખજ. ઝાપડીની બહાર ન બાાધતો. સાત દદિસ પછી આિજ.’ પલો ભતત તો સાતની આજઞાનસાર 'બોકડો’ લઈ ગયો અન ઝાપડીમાા બાાધી દીધો. સાત દદિસ પછી સફી સાત પાસ આિીન કહ મહારાજ તરાસી ગયો છા. બોકડાની ગાધથી રહિાત ા નથી. સાકડાશ િધી ગઈ છ. શા કરા? સાત કહ બોકડો મન આપી જા. બોકડો પાછો આપિા આિલા ભતતન સાત કહા ક હિ અઠિાદડયા પછી મન મળિા આિજ. સાત દદિસ પછી આિલા ભતતન સફી સાત પછા ક હિ કમ લાગ છ? તો તણ ખશી સાથ કહા ક હિ બહ સારા લાગ છ. બોકડો જિાથી જગયા સાાકડી નથી પડતી, મજા આિ છ. આ િાતાા આપણન સખના સરનામા આપ છ. આપણી પાસ જ કાઈ છ ત જોિાની-માણિાની આપણી તયારી નથી. તન પદરણામ આપણ મળલા સખ પણ ભોગિી શકતા નથી. તનો અથા એ થયો ક, 'હા સખી છા’ એમ કહવ ા પરતતયક મનષય માટ બહ અઘરા છ. જીિનમાા સાતતતિ આિ તો જ 'હા સખી છા’ તમ કહિાની તરિડ આિ છ. આવા િાક કહિા માટ જીિનમાા અપાર સમજણ હોિી જોઈએ. રજનીશજીએ સમજણની વયાખયા એિી આપી છ : જયાર મનષય જરર પડ તતયાર બદધિથી અન જરર જણાય તતયાર લાગણીથી વિ ારિાના શીખી જાય તતયાર સમજણ પરગટ છ.

અથાાત માનવસક સિસથતા કળિાય તો જ સમજણ પરગટ. વસકકાની બીજી બાજ જોતાા આિડ તો સમજણ પરગટ. સમજણ પરગટ તો સખ જનદમ. ઉપવનષદ પોકારી પોકારીન કહ છ ક તમારા આતતમાન ઓળખો, પામો. આ આતતમા એટલ શા? એ શરીરથી જદો છ? ના, પણ શાસતર એમ કહિા માગ છ ક તમારા 'શરીર’થી ઉપર ઊઠો. માતર બહારની યાતરા ન કરો. અદરની યાતરા પણ કરો, તો કશાક પમાશ. મનષય બધા શીખ છ, પણ અદરની યાતરા કરિાના ભલી જાય છ. સમજણ પરાપત કરિી ત અદરની યાતરા છ. અદરની યાતરા શર થાય તતયાર શરીર આપોઆપ તનિાત ા બનિા માાડ છ. સદિય મન અન તનિાત ા શરીર તમન સા ા સખનો સાકષાતતકાર કરાિ છ. ઈશવરનો સાકષાતતકાર એટલ ભગિાન શરીકષણ અજ ાનન બતાિલા વિરાટ સિરપ એિી વયાખયામાા ફસાિા જવા નથી. ઈશવરનો સાકષાતતકાર કરિાની યાતરા 'સિ’ના સાકષાતતકારની યાતરાથી શર થાય છ. જો એક િાર 'આતતમા’ની ઓળખ થાય, એટલ ક સમજણ પરાપત થાય તો દરક સખ હાથિગા છ. આપણ જગતન જદી રીત વનહાળતાા શીખિાના છ. ભૌવતક જગત જ દખાય છ તન વમથયા માનદયા િગર (આપણી તમામ ફરજો બજાિતાા બજાિતાા) પણ સમજણ (ઉફ આતતમાની ઓળખ) પરાપત થાય તો પછી આપણન પરાપત થયલાા સખન પણ ઓળખી શકાશ. સાતોષના પથ ઉપર આ અતરયાતરા કરી જોઈએ. પદરણામ સારા આિિાની ગરાટી શાસતરોએ આપી જ છ. પરયોગ કરિા જિો છ. કરીએ. ઈવત વસિમ : ગગન એ સમજ ાાદ સખી હ, ાદા કહ વસતાર, દદરયાકી લહર એ સમજ, હમ સ સખી દકનાર.

માણસાઇ સમય આવય મપાઇ જતી હોય છ ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ કદા તતયાા હા સખી હાલતમાા મળી જાઉ, મન હા મારી નજરની બહાર શોધા છા. -બરકત વિરાણી 'બફામ' કયો માણસ કિો છ એ કિી રીત ખબર પડ? માણસન માપિાના કોઈ મીટર નથી. માણસની ઊ ાઈ માપી શકાય છ પણ ઊડાઈ માપી શકાતી નથી. કટલાક માણસો છીછરા હોય છ, કટલાાક

ગઢ હોય છ, કટલાક મઢ હોય છ. દરક માણસનો પોતાનો એક પરકાર હોય છ. દરકના એક પોત હોય છ. આ પોત યોગય પળ આવય પરકાશત ા હોય છ. આપણ બોલીએ છીએ ક પછી એના પોત પરકાશા. કટલાાકનાા પોત પરકાશ તતયાર અધકાર છિાઈ જાય છ, કટલાાક પોત ઉજાસ ફલાિી જાય છ. માણસ જિો હોય એિો િહલો ક મોડો િરતાઈ આિતો હોય છ. માણસ અદરથી જદો હોય છ અન બહારથી ચબલકલ અલગ હોય છ. એટલ જ આપણ ઘણી િખત એન ઓળખિામાા થાપ ખાઈ જઈએ છીએ. બહ ઓછા માણસો અદરથી અન બહારથી એકસરખા હોય છ. સટાનદડડા પોચઝદટિ હોય ક નગદટિ, જ હોય ત રહવ ા જોઈએ. ડબલ સટાનદડડા લાાબા ટકત ા નથી. માણસન ઓળખિાની ઉતાિળ ન કરિી, કારણ ક સમય આવય એ મપાઈ જતો હોય છ. માણસ કાા તો સારો હોઈ શક અથિા તો ખરાબ હોઈ શક, કાા તો હીરો હોઈ શક અથિા તો વિલન, કાા તો શતાન હોઈ શક અથિા તો ઈનદસાન. દરક માણસ એક દફતરત લઈન જનદમ છ અન એ જ દફતરત લઈન મર છ. માણસન ઓળખિો અઘરો છ પણ અશક નથી. કોણ કિો છ એ જાણવા હોય તો એના ઉપર ભરોસો મકો. એટલા માટ ક દરક વયકતત ખરાબ જ હોય એ જરરી નથી. ભરોસો તો મકિો જ પડશ, કારણ ક એ િગર તો તમન ખબર જ નહી પડ ક માણસ કિો છ. જ માણસ કોઈના પર ભરોસો મકી શકતો નથી એન કારય સારા ક ખરાબની સા ી પરખ નહી મળ. એક દકાનદાર હતો. સકડો ગરાહકો તની દકાન ખરીદી કરિા આિ. એક ગરાહક ોર હતો. એ દર િખત કાઈક ન કાઈક ોરી જતો. દકાનદારન ખબર હતી ક આ માણસ ોર છ પણ એ કાઈ બોલતો નહી. દકાનદારના માણસ એક િખત એ ોર ગરાહકન પકડી લીધો. દકાનદાર પાસ તન લાિીન કહા ક આ જ આપણી દકાનમાાથી ોરી કર છ. દકાનદાર એન સાઇડમાા લઈ ગયો. બ હાથ જોડીન કહા ક તન એક વિનાતી છ ક હિથી ત ા મારી દકાન ન આિીશ. તન આવા કહિાના કારણ એ છ ક ત ા ોરી જાય એની સામ િાાધો નથી, મન ડર એ લાગ છ ક તન જોઈન હા મારા સારા ગરાહકો ઉપર પણ શાકા કરિા લાગીશ. હા નથી ઇચછતો ક મારામાા કોઈ માટ શાકા જાગ, કારણ ક મન મારા ગરાહકોના ખરાબ કરતાા સારા અનભિો િધાર થયા છ. જ દદિસ મન મારા ગરાહકો ઉપર શાકા જિા લાગશ એ દદિસથી ગરાહકોન મારા પરથી વિશવાસ ઊઠી જશ. એક માણસ સાત પાસ ગયો. સાતન પછા ક લોકો સાથ સારા સાબાધ રાખિા શા કરવા ? સાત કહા ક તમન જના ખરાબ અનભિો થયા હોય એન ભલી જાિ અન સારા અનભિોન યાદ રાખો. આપણી તકલીફ એ હોય છ ક ખરાબ અનભિોન યાદ રાખીએ છીએ અન સારા અનભિોન ભલી જઈએ છીએ. સાત એ માણસ સામ બ કટોરા ધયાા. એક કટોરો સોનાનો હતો અન બીજો માટીનો. સોનાના કટોરામાા ઝર હત ા અન માટીના કટોરામાા અમત. માણસન કહા ક કોઈ પણ એક પસાદ કરી લ.

માણસ સમજ હતો, તણ માટીનો કટોરો લીધો. સાત કહા ક, બસ આ જ િાત સમજિાની છ. માણસ કિો છ એ મહતતતતિના નથી. માણસાઈ કિી છ એ મહતતતતિના છ. જો તમ માતર કટોરાન જ જોશો તો છતરાઈ જશો. આપણ કારય વિ ારીએ છીએ ક આપણા 'પોત' કવા છ ? એક દફલોસોફર સરસ િાત કહી છ ક તમાર સારા દખાવા છ? તો તમ જિા હોિ એિા દખાિ. બનાિટ કરિાની કાઈ જરર નથી. તમ સારા નહી હોિ તો પણ તમન એવા વિ ારીન સિીકારશ ક એ એિો જ છ. માણસ એની મોટાભાગની શકતત સારા દખાિામાા જ ખ ી નાાખ છ અન સતત એ ડર સાથ જ જીિ છ ક કાાક હા પકડાઈ ન જાઉ. કવા છ, કોઈ ખરાબ અનભિ થાય તતયાર આપણ કારય આપણી જાતન દોષ દતા નથી પણ સામના માણસનો જ િાાક કાઢીએ છીએ. બ વમતર હતા. એક વમતરએ બીજા સાથ દગો કયો. વમતરએ કહા ક ત ા આિો નાલાયક નીકળીશ એનો મન અદાજ ન હતો. બીજાએ કહા ક એમાા િાાક મારો નથી. હા તો આિો જ હતો, ત મન ઓળખિામાા થાપ ખાધી. પલાએ કહા તારી િાત સા ી છ, િાાક તારો નથી પણ મારો છ. જોક મન મારા આ િાાકનો અફસોસ નથી, કારણ ક ત દગો ન કયો હોત તો મન એિો જ ભરમ રહત ક ત ા મારો વમતર છ. હા તો તારામાાથી એટલા શીખયો છા ક કોઈ દદિસ ત ક એવા મારાથી ન થઈ જાય, કારણ ક હા નથી ઇચછતો ક અતતયાર મન જ પીડા થાય છ એિી પીડા મારા કોઈ વમતરન થાય. એક માણસન થોડાક ખરાબ અનભિો થયા અન તણ નકકી કરી લીધા ક હિ કોઈનો ભરોસો ન કરિો. આખી દવનયા બદમાશ છ. એ માણસન એક દદિસ એક સાતનો ભટો થઈ ગયો. સાતન કહા ક તમ માતર ડાહી ડાહી િાતો કરો છો, તમ સાત છો, તમન લોકોના અનભિ નથી. બધા જ લોકો બદમાશ છ, મન બધાના ખરાબ અનભિો થયા છ. સાત હસિા લાગયા અન કહા ક, એમ બધા જ ખરાબ છ? પલા માણસ કહા ક હા, બધા જ ખરાબ છ. સાત કહા, એક સિાલનો જિાબ આપ, તા કિો માણસ છ? પલાએ કહા ક હા તો સારો માણસ છા. સાત કહા ક ત ા સારો છ તો પછી ત ા એમ શા માટ કહ છ ક બધા જ ખરાબ છ? હકીકત એ છ ક ત ા તારા વસિાય કોઈન સારો માનતો જ નથી. સાત તન કહા ક એક કામ કર, આખો બાધ કરી દ. પલા માણસ આખો બાધ કરી. સાત તના હાથમાા એક છોડ આપયો. છોડન પકડતા જ પલા માણસન કાાટો િાગયો અન તણ ીસ પાડી. સાત કહા ક હિ આખો ખોલીન જો આ શા છ? ગલાબના છોડ ઉપર ફલોના ઝમખા હત ા. સાત કહા ક કાાટો િાગયો એનો મતલબ જરાય એિો નથી ક ફલના અકસતતતિ જ નથી. આ જગતમાા સારા પણ છ અન ખરાબ પણ છ. જો તમ સમજો ક બધા સારા છ તો તમન બધા જ સારા લાગશ અન ખરાબ સમજો તો ખરાબ જ દખાશ. દદરયામાા અન નદીમાા આમ તો પાણી જ હોય છ પણ એક ખારા છ અન બીજ ા

મીઠા. દદરયાના પાણીન ાખીન આપણ નદીના પાણી પીિાના બાધ નથી કરી દતા. સાત છલલ એટલા જ કહા ક આપણ ભગિાનન ઘણી પરાથાનાઓ કરીએ છીએ, બધી પરાથાનાઓ ફળતી નથી. છતાા આપણ ભગિાનમાાથી શરિા ગમાિતા નથી. તો પછી એક માણસના ખરાબ અનભિ પરથી બીજા માણસ પરની શરિા શા માટ ગમાિિી જોઈએ? તમ ઇચછો છોન ક આખા જગત સારા હોય? તો પછી સૌથી પહલાા તમ સારા બની જાિ. જ લોકો જિા છ એિા રહિા દો, કારણ ક એ સમય આવય સાચબત થઈ જ જિાના છ. પોતાની વયકતતની પરીકષા થઈ જાય એિો સમય દરકની જજિદગીમાા આિતો જ હોય છ,એ સમય જ કહી આપશ ક એ માણસ પાસ છ ક નાપાસ. છલલો સીન : જ વયકતત પોતાની જાત માટ વનયમો ઊભા કર છ તન બીજા કોઈ કાયદાની જરર રહતી નથી. –અજઞાત (‘સાદશ’, તા. 23 જન, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ‘ચ િતનની પળ’ કોલમ)

જજિદગીન કારક થોડીક છટટી પણ મકી દો ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ એિો લપટાઈ રહયો'તો જીિ માયાજાળમાા, પાણીમાા જીિન ગા ન અત તરસયો નીકળયો. -આદદલ મનદસરી જજિદગી કારય પલાવનિગ મજબ ાલતી નથી, છતાા દરક માણસ જજિદગીન પોતાની રીત લાિિાનો પરયતતન કરતો રહ છ. ોપાટની રમતમાા પાસાા કિાા પડશ એ કોઈન ખબર હોતી નથી. જજિદગીના પણ એવા જ છ. હિ પછીની કષણ કવા રપ લઈન આિશ એ નકકી હોત ા નથી. સમય બદલાય એટલ આપણ નાછટક જજિદગીમાા પદરિતાન લાિીએ છીએ. આપણી મરજીથી આપણ કારય જજિદગીન છટટી મકતા નથી. એક દફતસ ફરમમાા જકડાઈ રહવ ા આપણન એટલા બધા ફાિી ગા હોય છ ક આપણ તમાા જરાસરખો પણ ફરફાર સિીકારી શકતા નથી. વનયવમતતા જરરી છ. નકકી ક હોય એ રીત આગળ િધીએ તો જ માચઝલ પર સમયસર પહો ી શકાય છ. આમ છતાા બધા જ ટાઈમટબલ મજબ જ ાલ એિો આગરહ િધ પડતો હોય છ. તમન કારય એવા લાગ છ ક તમ ડાયરી અન એલામાના સહાર જ જીિો છો? મોબાઈલમાા મકલા એલામા મજબ આપણ ઊઠીએ છીએ અન પછી એકદમ ટાઈટ વશડલમાા આખો દદિસ પસાર કરી દઈએ છીએ. વનધાાદરત કાયાિમમાા જરાય આડાઅિળા થાય તતયાર આપણ અપસટ થઈ જઈએ છીએ. જજિદગીની ખરી મજા મોટા ભાગ અવનવિતતામાા આિતી હોય છ. આપણ એવા સાાભળીએ છીએ ક દઃખ અથિા મશકલી કાઈ પછીન નથી આિતી, સખ અન આનાદના પણ એવા જ હોય છ. દઃખ તો

ઘસી જ આિ છ, એન તમ રોકી શકતા નથી, પણ સખ ઘણી િખત આિિાનો પરયાસ કર તતયાર આપણ એન રોકી દતા હોઈએ છીએ. હમણાા નહી, હમણાા હા બીઝી છા. એક માણસ નકકી ક હત ા ક માર જજિદગીમાા આ મકામ સધી પહો વા છ. પછી હા જજિદગીન સો એ સો ટકા એનદજોય કરીશ. એ સતત કામ કરતો રહતો. એક િખત એના ઘરની ડલી ખખડી. તણ જોા તો બહાર એક નાનકડી ખશી ઊભી હતી. એ માણસ દરિાજો ન ખોલયો, નાનકડી ખશીન કહા ક, આટલી નાની ખશી માટ મારી પાસ સમય નથી. માર મોટી ખશી માટ કામ કરિાના છ. એ પાછો પોતાના કામ લાગી જતો. દરરોજ નાની ખશી તના દરિાજ આિી ડલી ખખડાિતી હતી. રોજ પલો માણસ તન કાઢી મકતો. સમય િીતતો ગયો. એ માણસ થાકી ગયો. મોટી ખશી કાયમ એિડી મોટી થતી જતી હતી ક એ કારય તના સધી પહો ી જ શકતો ન હતો. એક દદિસ એ થાકીન સઈ ગયો. એન સપના આવા. એના ઘરની ડલી ખખડી. દરિાજો ખોલયો તો સામ મોટી ખશી ઊભી હતી. એ માણસ કહા ક ત ા છક હિ આિી. હા તો તારી રાહ જોઈન થાકી ગયો. જજિદગી પરી થિા આિી તતયાર છક ત ા આિી. મોટી ખશી મસકરાિા લાગી, તણ કહા ક હા તો રોજ આિતી હતી પણ તતયાર હા થોડીક નાની હતી એટલ ત ા મન ગણકારતો ન હતો. અ ાનક ધડામ દઈન બારણા બાધ થઈ ગા. એ ખશી, તા રોકાઈ જા... રોકાઈ જા... એ રાડો પાડી બારણા સાથ માથા અથડાિિા લાગયો. તતયાા જ એની ઊઘ ઊડી ગઈ. જજિદગીન પણ થોડીક રઢી મકતાા આિડવા જોઈએ. બહ સા િીન મકલા જ ઘણી િખત આપણન મળતા હોત ા નથી. આપણા તો દરલતસશન પણ ટાઈમટબલ મજબના જ હોય છ. ફરિા જિાના વશડલ પણ કવા સો સ હોય છ. આટલા િાગય અહી અન તટલા િાગય તતયાા. ઘણાા લોકો તો એિી રીત ફરતા હોય છ જાણ કોઈ સથળ સાથ વમદટિગસ ન ગોઠિી દીધી હોય. ફરગટ એિદરવથિગ, જસટ એનદજોય એવા વિ ારીન તમ તમારો સમય જીિી જાણો છો ખરાા? નાની નાની ખશી, હળિાા હળિાા હાસય, થોડી થોડી મજા અન થોડીક પળોની હળિાશ આપણી આજબાજ વિખરાયલી જ પડી હોય છ તન ઝડપી લતા આિડવા જોઈએ. આપણ આકાશમાા મઘધનષય ર ાિાની રાહ જોઈન બઠા હોઈએ છીએ અન ધરતી પર ફલાયલા રાગો તરફ નજર નાખતા નથી. આપણ િરસાદની રાહ જોઈએ છીએ, એટલા માટ ક અતતયાર આકરી ગરમી છ. કટલા લોકો ભીજાિિા માટ િરસાદની રાહ જએ છ? કારમાા જતા હોઈએ અન અ ાનક િરસાદ તટી પડ તતયાર તમ કારન સાઈડમાા પાકા કરીન, આકાશ સામ જોઈ કારય િરસાદન આચલિગન આપા છ? બાઈક પર જતી િખત પણ આપણ િરસાદથી બ િાના જ પરયાસો કરતા હોઈએ છીએ. ખબર હોય ક પલળી જ જિાના છીએ તો પણ આપણ િરસાદથી બ િાનાા ફાાફાા મારતાા

રહીએ છીએ. પલળી જવા અન ભીજાિવા એ બિમાા બહ મોટો ફકા છ. સમયન માણિા માટ કારક એન સરનદડર થઈ જવા પડત ા હોય છ. એટલા કાઈ જ પકડી ન રાખો ક તમ જ એનાથી છટી ન શકો. બ ભાઈ હતા. બાન સારા ભણયા. મોટા થઈન એક ભાઈએ નોકરી મળિી લીધી. બીજા ભાઈએ કહા ક હા તો બાપદાદા કરતા આવયા છ એ ખતી જ કરીશ. બાન પોતપોતાના કામ કરતા હતા. નોકરી કરતા ભાઈએ એક દદિસ કહા ક તન કાટાળો નથી આિતો? ખતીમાા તો કાઈ જ નકકી નથી હોત ા, થાય પણ ખરી અન ન પણ થાય. ખતી કરતા ભાઈએ કહા ક, મન પણ તારા માટ એિો જ વિ ાર આિ છ ક એકસરખી જજિદગીથી ત ા થાકી નથી જતો? રોજ એ જ મબર અન એ જ લપટોપ, નિા નિા ગોલ અન લકષયાાક વસિ કરિાની પળોજણ. હા, ગોલ તો હા પણ બાાધ ા છા પણ સાથોસાથ જજિદગી પણ માણા છા. રોજ કદરતનાા નિાા નિાા રપ જોઉ છા. રોજ થોડા થોડા કાઈક ખીલત ા, ઊગતા, પરગટતા અન જીિતા રહ છ. અહી કાઈ જ 'ડડ' નથી, બધા જ 'લાઈિ' છ. હા પણ... હા, કારક િરસાદ ન આિ ક પાકમાા રોગ આિી જાય તો ટાગટ ક ગોલ પરો નથી થતો, એ તો તાર પણ કાા દર િખત પરા થાય છ? પણ તારો ગોલ પરો ન થાય તતયાર તન ફસટરશન આિ છ, મન નથી આિતા. આટલો જ ફકા છ. ત ા કર છ એ ખોટા નથી પણ એટલો દફતસ ન થઈ જા ક જરાય હલી લી ન શક. આપણા બાનમાા એટલો જ ફકા છ ક મ મારી આજબાજના પાણીન પાણી જ રહિા દીધા છ, અન ત તારી આજબાજના પાણીન જમાિીન બરફ કરી દીધો છ અન આ બરફમાા ત ા એટલો જકડાઈ ગયો છ ક નથી ત ા તરી શકતો ક નથી ત ા પાણી પી શકતો. જજિદગીમાા બધા જ કરો, વનયવમત રીત કરો પણ મઠઠીન એટલી બાધ ન રાખો ક આગળા કાયમ માટ જકડાઈ જાય. કટલાાક લોકો મરી જાય તતયાા સધી જીિતા હોતા નથી. માણસ રોજ થોડા થોડા જીિતા શીખવા જોઈએ. એટલા બધા બીઝી ન થઈ જાિ ક જીિિા માટ પણ સમય ન મળ. જજિદગીન જાકારો ન આપો, હળિાશથી જજિદગીની સફર માણિા જિી રહ છ અન માચઝલ પહો િાનો થાક પણ નથી લાગતો. નાની ખશી તમન આિાજ દતી હોય તતયાર કાન માાડજો, આખા દદિસનો થાક ઊતરી જશ. છલલો સીન : કછ કર ગજરન ક ચલય, મૌસમ નહી, મન ાદહય. -અજઞાત (‘સાદશ’, તા. 9 જન, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ‘ચ િતનની પળ’ કોલમ)

જજિદગી કારય પલાવનિગ મજબ ાલતી નથી ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ એિો લપટાઈ રહયો'તો જીિ માયાજાળમાા, પાણીમાા જીિન ગા ન અત તરસયો નીકળયો. - આદદલ મનદસરી

જજિદગી કારય પલાવનિગ મજબ ાલતી નથી, છતાા દરક માણસ જજિદગીન પોતાની રીત લાિિાનો પરયતતન કરતો રહ છ. ોપાટની રમતમાા પાસાા કિાા પડશ એ કોઈન ખબર હોતી નથી. જજિદગીના પણ એવા જ છ. હિ પછીની કષણ કવા રપ લઈન આિશ એ નકકી હોત ા નથી. સમય બદલાય એટલ આપણ નાછટક જજિદગીમાા પદરિતાન લાિીએ છીએ. આપણી મરજીથી આપણ કારય જજિદગીન છટટી મકતા નથી. એક દફતસ ફરમમાા જકડાઈ રહવ ા આપણન એટલા બધા ફાિી ગા હોય છ ક આપણ તમાા જરાસરખો પણ ફરફાર સિીકારી શકતા નથી. વનયવમતતા જરરી છ. નકકી ક હોય એ રીત આગળ િધીએ તો જ માચઝલ પર સમયસર પહો ી શકાય છ. આમ છતાા બધા જ ટાઈમટબલ મજબ જ ાલ એિો આગરહ િધ પડતો હોય છ. તમન કારય એવા લાગ છ ક તમ ડાયરી અન એલામાના સહાર જ જીિો છો? મોબાઈલમાા મકલા એલામા મજબ આપણ ઊઠીએ છીએ અન પછી એકદમ ટાઈટ વશડલમાા આખો દદિસ પસાર કરી દઈએ છીએ. વનધાાદરત કાયાિમમાા જરાય આડાઅિળા થાય તતયાર આપણ અપસટ થઈ જઈએ છીએ. જજિદગીની ખરી મજા મોટા ભાગ અવનવિતતામાા આિતી હોય છ. આપણ એવા સાાભળીએ છીએ ક દઃખ અથિા મશકલી કાઈ પછીન નથી આિતી, સખ અન આનાદના પણ એવા જ હોય છ. દઃખ તો ઘસી જ આિ છ, એન તમ રોકી શકતા નથી, પણ સખ ઘણી િખત આિિાનો પરયાસ કર તતયાર આપણ એન રોકી દતા હોઈએ છીએ. હમણાા નહી, હમણાા હા બીઝી છા. એક માણસ નકકી ક હત ા ક માર જજિદગીમાા આ મકામ સધી પહો વા છ. પછી હા જજિદગીન સો એ સો ટકા એનદજોય કરીશ. એ સતત કામ કરતો રહતો. એક િખત એના ઘરની ડલી ખખડી. તણ જોા તો બહાર એક નાનકડી ખશી ઊભી હતી. એ માણસ દરિાજો ન ખોલયો, નાનકડી ખશીન કહા ક, આટલી નાની ખશી માટ મારી પાસ સમય નથી. માર મોટી ખશી માટ કામ કરિાના છ. એ પાછો પોતાના કામ લાગી જતો. દરરોજ નાની ખશી તના દરિાજ આિી ડલી ખખડાિતી હતી. રોજ પલો માણસ તન કાઢી મકતો. સમય િીતતો ગયો. એ માણસ થાકી ગયો. મોટી ખશી કાયમ એિડી મોટી થતી જતી હતી ક એ કારય તના સધી પહો ી જ શકતો ન હતો. એક દદિસ એ થાકીન સઈ ગયો. એન સપના આવા. એના ઘરની ડલી ખખડી. દરિાજો ખોલયો તો સામ મોટી ખશી ઊભી હતી. એ માણસ કહા ક ત ા છક હિ આિી. હા તો તારી રાહ જોઈન થાકી ગયો. જજિદગી પરી થિા આિી તતયાર છક ત ા આિી. મોટી ખશી મસકરાિા લાગી, તણ કહા ક હા તો રોજ આિતી હતી પણ તતયાર હા થોડીક નાની હતી એટલ ત ા મન ગણકારતો ન હતો. અ ાનક ધડામ દઈન બારણા બાધ થઈ ગા. એ ખશી, તા રોકાઈ જા... રોકાઈ જા... એ રાડો પાડી બારણા સાથ માથા અથડાિિા લાગયો. તતયાા જ એની ઊઘ ઊડી ગઈ.

જજિદગીન પણ થોડીક રઢી મકતાા આિડવા જોઈએ. બહ સા િીન મકલા જ ઘણી િખત આપણન મળતા હોત ા નથી. આપણા તો દરલતસશન પણ ટાઈમટબલ મજબના જ હોય છ. ફરિા જિાના વશડલ પણ કવા સો સ હોય છ. આટલા િાગય અહી અન તટલા િાગય તતયાા. ઘણાા લોકો તો એિી રીત ફરતા હોય છ જાણ કોઈ સથળ સાથ વમદટિગસ ન ગોઠિી દીધી હોય. ફરગટ એિદરવથિગ, જસટ એનદજોય એવા વિ ારીન તમ તમારો સમય જીિી જાણો છો ખરાા? નાની નાની ખશી, હળિાા હળિાા હાસય, થોડી થોડી મજા અન થોડીક પળોની હળિાશ આપણી આજબાજ વિખરાયલી જ પડી હોય છ તન ઝડપી લતા આિડવા જોઈએ. આપણ આકાશમાા મઘધનષય ર ાિાની રાહ જોઈન બઠા હોઈએ છીએ અન ધરતી પર ફલાયલા રાગો તરફ નજર નાખતા નથી. આપણ િરસાદની રાહ જોઈએ છીએ, એટલા માટ ક અતતયાર આકરી ગરમી છ. કટલા લોકો ભીજાિિા માટ િરસાદની રાહ જએ છ? કારમાા જતા હોઈએ અન અ ાનક િરસાદ તટી પડ તતયાર તમ કારન સાઈડમાા પાકા કરીન, આકાશ સામ જોઈ કારય િરસાદન આચલિગન આપા છ? બાઈક પર જતી િખત પણ આપણ િરસાદથી બ િાના જ પરયાસો કરતા હોઈએ છીએ. ખબર હોય ક પલળી જ જિાના છીએ તો પણ આપણ િરસાદથી બ િાનાા ફાાફાા મારતાા રહીએ છીએ. પલળી જવા અન ભીજાિવા એ બિમાા બહ મોટો ફકા છ. સમયન માણિા માટ કારક એન સરનદડર થઈ જવા પડત ા હોય છ. એટલા કાઈ જ પકડી ન રાખો ક તમ જ એનાથી છટી ન શકો. બ ભાઈ હતા. બાન સારા ભણયા. મોટા થઈન એક ભાઈએ નોકરી મળિી લીધી. બીજા ભાઈએ કહા ક હા તો બાપદાદા કરતા આવયા છ એ ખતી જ કરીશ. બાન પોતપોતાના કામ કરતા હતા. નોકરી કરતા ભાઈએ એક દદિસ કહા ક તન કાટાળો નથી આિતો? ખતીમાા તો કાઈ જ નકકી નથી હોત ા, થાય પણ ખરી અન ન પણ થાય. ખતી કરતા ભાઈએ કહા ક, મન પણ તારા માટ એિો જ વિ ાર આિ છ ક એકસરખી જજિદગીથી ત ા થાકી નથી જતો? રોજ એ જ મબર અન એ જ લપટોપ, નિા નિા ગોલ અન લકષયાાક વસિ કરિાની પળોજણ. હા, ગોલ તો હા પણ બાાધ ા છા પણ સાથોસાથ જજિદગી પણ માણા છા. રોજ કદરતનાા નિાા નિાા રપ જોઉ છા. રોજ થોડા થોડા કાઈક ખીલત ા, ઊગતા, પરગટતા અન જીિતા રહ છ. અહી કાઈ જ 'ડડ' નથી, બધા જ 'લાઈિ' છ. હા પણ... હા, કારક િરસાદ ન આિ ક પાકમાા રોગ આિી જાય તો ટાગટ ક ગોલ પરો નથી થતો, એ તો તાર પણ કાા દર િખત પરા થાય છ? પણ તારો ગોલ પરો ન થાય તતયાર તન ફસટરશન આિ છ, મન નથી આિતા. આટલો જ ફકા છ. ત ા કર છ એ ખોટા નથી પણ એટલો દફતસ ન થઈ જા ક જરાય હલી લી ન શક. આપણા બાનમાા એટલો જ ફકા છ ક મ મારી આજબાજના પાણીન પાણી જ રહિા દીધા છ, અન ત તારી આજબાજના પાણીન જમાિીન બરફ કરી દીધો છ અન આ બરફમાા ત ા એટલો જકડાઈ ગયો છ ક નથી ત ા તરી શકતો ક નથી ત ા પાણી પી શકતો.

જજિદગીમાા બધા જ કરો, વનયવમત રીત કરો પણ મઠઠીન એટલી બાધ ન રાખો ક આગળા કાયમ માટ જકડાઈ જાય. કટલાાક લોકો મરી જાય તતયાા સધી જીિતા હોતા નથી. માણસ રોજ થોડા થોડા જીિતા શીખવા જોઈએ. એટલા બધા બીઝી ન થઈ જાિ ક જીિિા માટ પણ સમય ન મળ. જજિદગીન જાકારો ન આપો, હળિાશથી જજિદગીની સફર માણિા જિી રહ છ અન માચઝલ પહો િાનો થાક પણ નથી લાગતો. નાની ખશી તમન આિાજ દતી હોય તતયાર કાન માાડજો, આખા દદિસનો થાક ઊતરી જશ. છલલો સીન - કછ કર ગજરન ક ચલય, મૌસમ નહી, મન ાદહય. - અજઞાત સાભાર: સાદશ ૧૩-૦૬-૨૦૧૩

તમારી ખબીના માચલક બનો, ગલામ નહી (ચ િતનની પળ) ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ આગ કો પતાગોન ખલ સમઝ રખખા હ, સબ કો અજામ કા ડર હો ય જરરી તો નહી. - ઝરીના સાની. દવનયા કોઈ નિો વિ ાર આસાનીથી સિીકારતી નથી. દવનયાના બનાિલા રસત ાલતા રહશો તો કોઈ કારય પછશ નહી ક તમ કાા જાિ છો. કોઈ નિી કડી કાડારિા જશો તો દવનયા તરત જ સિાલ કરશ ક આ ત ા શા કર છ? કટલાાક લોકો વિરોધ પણ કરશ ક ત ા જ કર છ એ બરાબર નથી. આખી દવનયામાા એિી કટલીય પરાપરાઓ, રીતદરિાજો, માનદયતાઓ અન ધારણાઓ છ જ ગોથી એમની એમ ાલી આિ છ, તના સૌથી મોટા કારણ એ જ છ ક એન પડકારિાની કોઈ દહિમત નથી કરત ા. દવનયા એક જ વનયમમાા માન છ ક બધા જમ ાલતા હોય એમ ાલિા દો. આપણા મનમાા ફદરયાદ હોય છ પણ આપણ સિાલ કરતાા નથી. સિાલ કરતા પહલાા તમારી પાસ જિાબ હોિો જોઈએ. એ જિાબ સા ો પણ હોઈ શક અથિા ખોટો પણ હોઈ શક. મહતતતતિ સા ા ક ખોટાના નથી, મહતતતતિ એના હોય છ ક તમારી પાસ જિાબ છ એ જિાબ તમારો પોતાનો છ. કટલા લોકો પોતાના જિાબન કાસ છ? આપણન બધાન જ જિાબો છ એ સિીકારી લિાની આદત પાડી દિામાા આિી હોય છ. ઘણી બધી બાબતો એિી હોય છ જના વિશ આપણ એવા માનતા હોઈએ છીએ ક આ બરાબર નથી. શા હોવા જોઈએ એનો અદાજ પણ આપણી પાસ હોય છ, પણ આપણ બોલતા નથી. ઘરમાા ક ઓદફસમાા જયાર કોઈ ાા થતી હોય તતયાર પણ આપણ આપણી માનદયતા અન વિ ારોન દબાિી રાખીએ છીએ. મારી િાત કોઈ સિીકારશ નહી અથિા તો મન મરખ ક નાસમજ માનશ એવા ઘણા માન છ પણ એવા હોત ા નથી, જયાા સધી તમ ચપ રહો છો તતયાા સધી તમ ટોળામાાના જ એક છો.

દરક માણસમાા એક લીડર જીિતો હોય છ છતાા દરક માણસ લીડર બની શકતો નથી. એના કારણ એ જ હોય છ ક માણસ પોતાનામાા રહલા લીડરન જ સૌથી પહલાા મારી નાખતો હોય છ. એના કારણ જ દવનયામાા ફોલોઅસા, અનયાયીઓ, વશષયો અન ગલામોની સાખયા િધતી જાય છ. દરક માણસમાા એકાદ તો એિી ખબી હોય જ છ જ બીજા બધા કરતાા જદી હોય. દરકના પોતાના િજદ છ. આપણ આપણી ખબીન બહાર ન લાિીએ તો આપણામાા શા છ એ કોઈન કારય ખબર પડિાની નથી. આપણ એવા ધારી લતા હોઈએ છીએ ક કોઈ કાઈ નહી થિા દ, આપણી મહનત પાણીમાા જશ. બ વમતરો હતા. એક વમતરએ કહા ક આપણા સમાજમાા આ એક બદી છ. એન માર નાબદ કરિી છ. બીજા વમતર કહા ક રહિા દ, કોઈ તારી િાત નહી માન. પલા વમતરએ કહા ક હા, પણ હા તો પહલાા મારી િાત માના. ત ા માન છ ક મારી િાત સા ી છ? જો આપણ બ માનશા તો જ આિતીકાલ આખી દવનયા માનશ. હા જ માની લઉ ક કોઈ નહી માન તો પછી કોઈ કિી રીત માનિાના છ? કાઈ ન કરિા કરતાા કાઇક કરિાનો પરયતતન િધ ઉતતમ છ. બહ બહ તો શા થશ? માર જ બદી દર કરિી છ એ નહી થાય, પણ એ તો અતતયાર પણ છ જન. એટચલસટ મન તો એવા થશ ક મ પરયતતન કયો. કમસ કમ લોકોન એટલા તો થશ ક આપણા સમાજમાા આ બદી છ. સફળ થિાનો એક માગા એ છ ક બધા કહ એ માની ન લો, બધા જ સિીકારી ન લો, શાકા જાગ તતયાા સિાલ કરો અન આ સિાલના જિાબ શોધો. દવનયાએ નવા વિ ારનારન પાગલ જ કહયા છ. પણ આિા પાગલો જ પછી ડાહયા સાચબત થતા હોય છ. દવનયાનો વનયમ છ ક પહલી િાર તમ કોઈ નિો વિ ાર આપશો તો દવનયા હસી કાઢશ, તમ તમારા પરયતતન ાલ રાખશો તો પછી એવા કહશ ક એ ભલ મહનત કર પણ સફળ થિાનો નથી, જિા તમ સફળ થશો ક આખી દવનયા તમન સિીકારિા લાગશ. તમારી િાત અન તમારી જાત પર તમન ભરોસો હોિો જોઈએ. તમારી િાતન િળગી રહો. બધા જિા થવા બહ જ સરળ છ પણ પોતાના જવા થવા બધાનાા નસીબમાા નથી હોત ા. દરક માણસ વનક હોય છ પણ દરક માણસ પોતાની વનકનસ સાચબત કરી શકતો નથી. એટલ જ સામાનદય લોકોની કાયમ બહમતી રહ છ. ગમ તિા ગાભીર સાજોગોમાા પણ તમારા વિ ારન દઢતાપિાક િળગી રહો. એક રાજા હતો. રાજા અન તના રજિાડાાના લોકો ખશીથી જીિતા હતા. એક જાદગર રાજાનો દશમન હતો. આખા રજિાડાના લોકોન રાજાની સામ કરી દિાના નસખા ત શોધતો હતો. આખર જાદગરન એક ઇલમ સઝી આવયો. ગામના લોકો જ કિામાાથી પાણી પીતા હતા એ કિામાા જાદગર એક દિા મળિી દીધી. આ દિા એિી હતી ક જ લોકો આ પાણી પીએ એ બધા જ પાગલ થઈ જાય. આખા ગામના લોકો એક જ કિાના પાણી પીતા હતા એટલ ધીમ ધીમ બધા જ પાગલ થઈ ગયા.

રાજમહલનો કિો મહલની અદર હતો. રાજા અન રાણી એ કિામાાથી પાણી પીતાા હતાા. જાદગર રાજાના કિા સધી પહો ી ન શકો એટલ રાજા-રાણીન કોઈ અસર ન થઈ. ગામના બધા લોકો એકસરખા પાગલ થઈ ગયા હતા. ધીમ ધીમ લોકો કહિા લાગયા ક રાજા કર છ એ બરાબર નથી. રાજા સામ વિરોધ ઊઠિા લાગયો. રાજાની િાત કોઈ માનત ા ન હત ા. તપાસ કરી તો રાજાન જાદગરની દિાિાળી િાત ખબર પડી ગઈ ક આખા કાિતરા જાદગરના છ. રાજાન સમજાતા ન હત ા ક હિ શા કરવા ? એક દદિસ રાજા અન રાણી િાતો કરતાા હતા ક શા કરીએ તો આપણા રજિાડા પાછા હત ા તવા થઈ જાય? રાણીએ કહા ક આપણ એક કામ કરીએ, આપણ પણ ગામના કિાના પાણી પી લઈએ. આપણ બધા જિા જ થઈ જશા પછી એ લોકો આપણન સિીકારી લશ અન આપણ પણ એ લોકોની જમ જ વિ ારિા લાગીશા. બધા જિા થઈ જશા પછી િાાધો નહી આિ. રાજાએ ખબ વિ ાર કયો અન પછી રાણીન કહા ક તમારી િાત તો સા ી છ, પણ એ રસતો િાજબી નથી. આપણ પણ એ લોકો જિા થઈ જશા તો પછી આપણામાા અન તનામાા ફકા શા રહશ? આપણ એવા નથી કરવા. જો આપણા દશમન જાદગર પાસ એિો ઈલમ હતો ક એના દિાિાળા પાણીથી આખા ગામ પાગલ થઈ જાય તો કોઈ એિો ઇલમ પણ હશ ક એનાથી આખા ગામ પાછા ડાહા થઈ જાય. બધા જિા થઈ જવા સહલ ા છ પણ બધાન પાછા આપણા જિા કરિા એ જ સા ો માગા છ. નજીકના રજિાડામાાથી રાજાએ જાદગરોન બોલાવયા અન કોઈ રસતો શોધી કાઢિા કહા. એક જાદગર એિી દિા આપી ક દશમન જાદગરની દિાની અસર ખતમ થઈ જાય. એ દિાન પાણીમાા મળિી અન ગામના લોકો પાછા ડાહયા થઈ ગયા. દરક પાસ એક અનોખો ઇલમ હોય છ, આપણ બસ એન શોધી કાઢિાનો હોય છ. તમારા વિ ારો જો બહાર જ ન આિ તો એ કારય સજીિન થિાના નથી. વિ ારોન સાથાક કરિા પડતા હોય છ. તમારી ખબીઓન ઓળખો અન એન દબાિી ન રાખો. તમારી ખરી ઓળખ તમારી અદર જ છ. એન જયાા સધી બહાર નહી લાિો તતયાા સધી દવનયા તમન ઓળખી શકિાની નથી.

જીિનમાા આગળ િધિા છતાા મળથી દર ન થાિ સિાર પ.૧૦ િાગયા હતા. પરદીપ કલાની ગાઢ વનરામાા હતો. તતયાા જ મોબાઈલની દરિગ િાગી, સામથી રોફપણા અિાજ આવયો, 'કાા છ ત ા.’ પરદીપ શાાવતથી જિાબ આપયો, 'સર, અતતયાર તો ઊઘમાા છા, પરાત ૨૦ વમવનટમાા જ આપની હોટલ પહો ી જઈશ.’ પરદીપની ટતસીઓ ાલ છ. જણ તન ફોન કયો હતો ત એક પરિાસી હતો. તણ ટતસી ભાડ કરી હતી. તન સિાર ઉદયપરથી

દદલહીની ફલાઈટ પકડિાની હતી. તણ ૬.૧પ િાગય એરપોટા પહો િાના હત ા. ત જ હોટલમાા રોકાયો હતો તતયાાથી એરપોટા અદાજ ૩૦ દક.મી. દર હત ા.. તથી પરદીપ પ.૩૦ િાગયા સધી તો હોટલ પહો વા જરરી હત ા. રવિિાર હોિાથી ડરાઈિર આવયો નહોતો. પદરણામ પરદીપ જાત જ ટતસી લઈ જિાની હતી. આ સમય પરદીપ ઊઘમાા જ હોિાથી તનો ગરાહક ભડકી ગયો. તણ ફોન પર જ કહા, 'તમન લોકોન સમયની કોઈ દકિમત નથી. નાના શહરના લોકોની આ જ મશકલી હોય છ. ત ા મન એરપોટા સમયસર નહી પહો ાડ.’ આ સાાભળીન પણ પરદીપ શાાત અન નરમ અિાજ અગરજીમાા ગરાહકન કહા ક ત તમન ફલાઈટના વન વિ ત સમયથી પહલાા ૬.૦પ િાગય એરપોટા પર છોડી દશ. આ પહલાા ત પ.૨૯ િાગય હોટલ પહો ી જશ અન આપણ પ.૩૦ તલાક હોટલ છોડિાના સમય જ કઆઉટ કરી દઈશા. ગરાહકન આ પરકારના અગરજીમાા જિાબની અપકષા નહોતી. તન ખબર હતી ક ઉદયપરના ટતસીડરાઈિર િારાિાર વિદશી પરિાસીઓના સાપકામાા આિતાા હોિાથી થોડી-ઘણી અગરજી બોલ છ, પરાત પરદીપ તન જ રીત જિાબ આપયો ત સામાનદય ડરાઈિરની ભાષા નહોતી ત ગરાહકન ખબર પડી ગઈ. પરદીપ વન વિ ત પ.૨૦ િાગય ટતસી લઈન હોટલના પો ામાા હતો. લગભગ પ.૩૧ િાગય ત તના ગરાહક સાથ એરપોટા તરફ રિાના થઈ ગયો. થોડા સમય બાદ ગરાહક પરદીપન પછા, 'ત આટલી સરસ અગરજી કાાથી શીખી.’ પરદીપ કહા, 'સર હા એક ગરીબ પદરિારથી છા. અમ ૧૯૯૭માા નાનાસતર આ કારોબાર શર કયો. ધીમ ધીમ ત વિકસયો છ. પરાત અહી ડરાઈિરોની અછતની સમસયા છ. તથી જરર પડ તતયાર અમ જાત જ ડરાઈિર બની ગરાહકની જરદરયાતો પરી કરીએ છીએ. રવિિાર ડરાઈિરન પણ દડસટબા કરિો યોગય નથી. તન પણ પદરિાર હોય છ. ગરાહક તન િચ અટકાિતાા કહા, 'આ તો સારી િાત છ, પરાત અતતયાર સધી ત કહા નહી ક ત ા આટલા સરસ અગરજી બોલતા શીખયો કાાથી? પરદીપ જિાબ આપયો, 'સર હા મદહ નદરા એનદડ મદહ નદરા શોરમમાા કામ કરા છા. કટલાક મદહ ના પહલા જ નિી કાર દડવિઝનમાા મારી બદલી થઈ છ, જયાા તિાનદટોના િ ાણ થાય છ. અગાઉ અઢી િષા સધી હા ઝડ કાર દડવિઝનમાા હતો. અહી કામ કરતાા મ અગરજી પર પકકડ જમાિી દીધી. દરવમયાનમાા તઓ એરપોટા પહો ી ગયા. ટતસીમાાથી ઊતરતા ગરાહક પછા, 'તા ટતસીનો ચબઝનસ છોડી કમ નથી દતો? પરદીપ જિાબ આપયો, 'સર, હા મારા મચળયા કિી રીત ભલી શકા. આ ચબઝનસ િષો સધી મારા પદરિારના ભરણપોષણ ક છ. ફાડા : તમ જીિનમાા ગમ તટલા આગળ િધો પરાત પોતાના મળન કારય ન ભલો. તનાથી તમ હામશાા જમીન સાથ જોડાયલા રહશો, ઉદાર રહશો. પોતાના મળન જયાા સધી યાદ રાખશો તતયાા સધી માનિીય રહશો. - N Raghuraman - raghu@bhaskarnet.com

જજિદગી નાની નાની ખશીઓની બનલી છ ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ સાિ નકકામી નથી, સારીય છ, એક રખા હાથમાા તારીય છ, મ મન મારા મહી રહિા દીધો, ભલ એમાા કાઈક તો મારીય છ - રજનીકાાત સથિારા. આનાદ, ખશી, મજા, ઉતતસાહ અન પરરણા પલાવનિગથી નથી મળતાા, એ અ ાનક જ આચગયાની જમ પરગટી જતાા હોય છ. અ ાનક જ કાઈક એવા બન છ ક આપણો મડ નદજ થઈ જાય છ. કોઈ સમરણ, કોઈ સપશા, કોઈ સાિાદ અન કોઈ મલાકાત અ ાનક જ દદલમાા ઊગી નીકળ છ અન ઘડીકમાા પાનખર િસાતમાા ફરિાઈ જાય છ. અણધારી આિલી આ ખશીન આપણ કટલી ગાભીરતાથી લઈએ છીએ? આપણ એટલા બધા વયસત થઈ ગયા છીએ ક મજાના પણ પલાવનિગ કરવા પડ છ. હિ પછીની રજામાા આમ કરવા છ, થોડાક િાા વા છ, એકાદ ગઝલ સાાભળિી છ, સીડી પર આ દફલમ જોિી છ, દદરયાદકનાર જઈ ભીની રતીમાા ખલલા પગ ાલવા છ ક બગી ાની લીલી લોનનો સપશા મહસસ કરિો છ. એકાદ ફલની પાાખડીન આગળીના ટરિા િચ રમાડી તની કમાશ મહસસ કરિી છ અન કાઈક એવા કરવા છ જનાથી બ ઘડી એમ થાય ક મજા આિી ગઈ. બધાાનાા દદલમાા આિી થોડીક તમિાઓ કાયમ સળિળતી રહ છ. એિાા ઘણાા સપનાાઓ હોય છ જ સાકાર થિા મથતાા રહ છ. એક માણસ આિા જ વિ ાર કરતો કરતો પોતાની કારમાા જતો હતો. કાાય મજા નથી આિતી, ખબર નહી કાર છટકારો મળશ. આટલા બધા ટાઇટ વશડલ થોડા હોય ક શવાસ લિાની ફરસદ પણ ન મળ. કટલા બધા સમયથી અગત વમતરોન મળયો નથી. એકાદ રજા મળ તો નાનકડા ગટ ટ ગધર કરી બધા વમતરોન એકઠા કરા . આિા બધા વિ ારો ાલતા હતા તતયાા જ મોબાઇલ રણકો. ઘણા સમય અગાઉ મળલા એક વમતરના નામ મોબાઇલની સિીન પર મકા. ફોન ઉપાડયો. અ ાનક જ વમતરનો મધર અિાજ ગાજયો. અર અર સાાભળ, ગાડી સાઇડમાા રોક. હમણાા જ તન િોસ થતો જોયો. ત ા ઊભો રહ, હા આવા છા. ગાડી સાઇડમાા રોકી તતયાા ટના લઈન પલો વમતર આિી ગયો. હગ કરીન બોલયો, યાર તન જોયો તો મજા આિી ગઈ. ાલ બ ઘડી બસીએ, કોફી પીએ. નજીકની કોફીશોપ પર જઈ િાતો કરી. હાઉ ઇઝ લાઇફ? હપી? આિી બધી િાતો કરી. પાદર વમવનટ પછી કહા ક, લસ ગો નાઉ. જદા પડતી િખત પલો ફરનદડ બોલયો ક ત અ ાનક મન રોકી દીધો. મારી સાથ થોડી િાર બઠો. તન કાાય જિાના મોડા નથી થત ા? પલા વમતરએ કહા, થાય છ. માર એક જગયાએ પહો િાના છ, પણ તન જોયો તો મારાથી ન રહિાા. તારી સાથ આટલી િાત કરી તો મજા આિી ગઈ. યાર, આ કષણોનો અફસોસ કરિાનો ન હોય. આ

કષણો તો માણિાની હોય. આિી કષણો િારાિાર નથી મળતી અન જયાર મળ છ તતયાર ઓચ િતી જ મળ છ. પલાવનિગ ક હોત તો આ પાદર વમવનટ ન જાણ કાર આિત? અન બીજ ા ગઈ કાલ પાદર વમવનટ ટરાદફક જામમાા ફસાઈ ગયો હતો, તતયાર કમ ચપ ાપ બઠો હતો. એનો અફસોસ નહોતો કયો તો આજ તારી સાથ તો બસટ ટાઇમ ગયો. કદા આજના ૨૪ કલાકની બસટ કષણો આ પાદર વમવનટની જ છ. ઓક ડીયર, બાય... એમ કહીન એ ાલયો ગયો. એના ગયા પછી પલા માણસન વિ ાર આવયો ક હા આવા જ કાઈક કરિાનો તો પલાન કરતો હતો, હા કમ આિી નાની નાની ખશીઓન નથી ઓળખતો? મન તો એમ થા હત ા ક આ અ ાનક કાા ટપકી પડયો. આનાદની અિવધ વનવિત હોતી નથી, ઘણી િખત કોઈ એક દશય, સાગીતની નાનકડી ધન, એકાદ પકષીનો મધર ટહકો, કોઈની એકાદ નાનકડી િાત મન ઉપર બાઝી ગયલી ઉદાસીન હટાિીન લીલીછમ હળિાશ પાથરી દ છ. આ કષણન આપણ જીિતી રાખી શકીએ છીએ? ક પછી આપણી ઉદાસીન તના પર ઓઢાડી દઈન એનય ખામોશ કરી દઈએ છીએ? જજિદગી કષણોનો રોમાા છ. રોમાા ક કષણોન તમ પકડી શકો છો? આિી કષણોન તો જ સમજી શકાય જો આપણ હળિા હોઈએ. જોક આપણ હામશાા ભારખમ જ હોઈએ છીએ અન એટલ જ સાિ નજીકથી પસાર થઈ જતી આિી કષણોન આપણ માણી શકતા નથી. કારય ખશીઓન પસનદડિગ ન રાખો. ાલન કાઈક પલાન કરીએ અન આરામથી મળીએ એિી િાત કરનારન શાાવતનો સમય કારય મળતો જ નથી. જ સમય ઓચ િતાનો આિ છ એમાા તમ શાાવત મળિી શકો છો? જ કષણ એવા દફલ થાય ક યાર મજા આિ છ તો એિી કષણોન જીિી લો. જીિિા જિી કષણોન આપણ ટાળી દતા હોઈએ છીએ. આખા બગી ાની રાહમાા આપણ એક ફલના માધયાન માણી શકતા નથી. ખશીઓના વશડલ ન હોય, આનાદની એપોઇનદટમનદટ ન હોય અન પરમના પલાવનિગ ન હોય. એ તો અણધારી રીત જ આકાર પામતાા હોય છ. આિી કષણોન ઝીલી લિાની હોય છ અન જીિી લિાની હોય છ. એક સવનક હતો. તની દીકરી સાથ ઘરમાા બઠો હતો. દીકરી સાાજ બહાર ફરિા લઈ જઈ આઇસિીમ ખિડાિિાના કહતી હતી. સવનક હા પાડી હતી. એકાદ કલાકમાા કોલ આવયો ક ઇમરજનદસી છ, તાતતકાચલક બોડાર પર પહો િાના છ. ગાડી આિ છ, તમ તયાર થઈ જાિ. બધા જ પડત ા મકી સવનક ફટાફટ તયારી કરી લીધી. જીપ આિી ગઈ. દોડીન જીપ તરફ ગયો. બ વમવનટમાા ઘરની ડોરબલ રણકી. દીકરીએ દરિાજો ખોલયો તો સવનક વપતા હાથમાા આઇસિીમ લઈન ઊભો હતો. જીપમાા બસતાા પહલાા દોડીન સામની દકાનથી આઇસિીમ લાવયો અન દીકરીન એક બાઇટ ખિડાિીન બાય કહા. િળગી પડલી દીકરી સાથની કષણોન આખો મી ીન માણી લીધી. આખી સાાજની સાિદનાઓ થોડીક કષણોમાા સમટાઈ ગઈ. અનભવત માટ એક કષણ કાફી હોય છ.

આપણ એક કષણમાા થડકી ક ભડકી જઈએ છીએ, પણ એક કષણમાા મહકી ક િરસી શકતા નથી. િીતી જતા સમયનો અફસોસ ન થાય તવા ઇચછતા હોિ તો તન માણતા શીખો. આપણી તકલીફ એ જ હોય છ ક આપણ યોગય સમયની રાહ જોઈન જ બઠા રહીએ છીએ. ભવય આયોજનો કરતાા રહીએ છીએ અન નાની નાની ખશીઓન ઇગનોર કરીએ છીએ. સાથ હોઈએ તતયાર સમય આપતા નથી અન પછી એરપોટા ઉપર દખાય તતયાા સધી સામ જોતા રહીએ છીએ. િાયદાઓ અન પરોવમવસસ કારય પરાા થતાા નથી અન ઘણી િખત તો કાયમ અધરાા જ રહી જાય છ. ખિાદહશ, તમિા, ઇચછા અન અપકષાઓન અધરી ન છોડો. આ કષણ કાઈ થઈ શકત ા હોય તો એન મલતિી ન રાખો, કારણ ક સમય જરાય ભરોસાપાતર ીજ નથી. સમય સૌથી િધ દગાબાજ છ. રાહ જોઈન બસીએ તો એ આિતો જ નથી. એન તો પકડી લિાનો હોય છ, માણી લિાનો હોય છ અન તની સાથ ખલી લિાના હોય છ. ખશીઓના માપ નથી હોત ા. નાની ખશી ક મોટી ખશીમાા ખશીઓના િગીકરણ કરી શકાત ા નથી. ખશી તો એટલી જ હોય છ જટલી તમ માણી શકો. ઘણી િખત પાા કલાકની પાટીમાા પણ મજા નથી આિતી અન ઘણી િખત પાા સકનદડ હાથ પર બઠલા પતાચગા દદલમાા રાગો ભરી જાય છ. પતાચગા પછીન ક કહીન નથી આિતા, ખશી અન આનાદના પણ એવા જ હોય છ. બસ પતાચગા બસ તતયાર તમારા ધયાન તના પર હોવા જોઈએ. કમનસીબ એ સમય આપણી નજર બીજ કાાક હોય છ. સખની થોડી કષણો પરતી હોય છ, જો એ માણતાા આિડ તો.... છલલો સીન : આિતી કાલ આજના જિી જ હશ. આપણ જીિિાની તયારી કરતા હોઈએ છીએ તતયાર જજિદગી િડફાતી જતી હોય છ. -આર. ડબલ. એમસાન. ('સાદશ'. તા.24મી ફબરઆરી,2012. રવિિાર. સાસકાર પવતિ. 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

જીિનમાા હામશાા સતત ઉપયોગી અન ધારદાર રહો Kanti Bhatt સિાથી દવનયાની વશખામણ: આધવનક જમાનામાા શરષઠ ગણ જો કળિિાનો હોય તો ત સહનશીલતા અન ધીરજનો છ એક પશરયન કહિત છ ક જન ગલાબ જોઈત ા હોય તણ કાાટાના અકસતતતિન પણ માન આપવા જોઈએ. આજ મોહાલીમાા ઓસટરચલયા સામ તરીજી ટસટમ માાથી િીરનદર સહિાગન ઠાડી કરરતા સાથ કાઢી નાખાયો છ. તણ દવનયાનાા કરર, િાસતવિક અન ઉપયોચગતાિાદના રીત-દરિાજન જાણિો

જોઈતા હતો. માતર દિકટમાા જ નહી ૪૦ની િય પહો તી સાદર સતરીથી માાડીન ઘોડા સધીનાા પરાણીએ પોતાનાા સૌદયા અન ઉપયોચગતા તથા ઝડપન જાળિિા પડ છ. િોલટર લીપમન અમદરકાનો પરખર પતરકાર-કટાર લખક હતો. ૬૦-૬૦ િષા સધી તના ધારદાર લખો િા ાતા રહયા. તણ ૧૪-૧૨-૭૪નાા મરતાા પહલાા િા પતરકારો અન લખકોન સલાહ આપલી ક તમારી પાછલી કીવતિ નાા બણગાા ફાકીન જીિી નહી શકો. તના શબદો 'કોઈ માણસ સતત તની કીવતિ ના પારણામાા વનરાાત સઈ ન શક. કારણ ક તમ જયાા સધી ઝફલ હો તતયાા સધી જ જગત લાડ કરશ. જગતન લાગ ક હિ તમ ઝલસ છો એટલ તમન શરડીના કચ ાની જમ ફચકી દશ.’ એમણ એક િાકના સતર પણ આપલા, 'દટચલટી ઈઝ ધ ગરઈટ આઈડોલ ઓફ ધીસ એઈજ.’ અથાાત તમ કટલા ઉપયોગી છો. ત મહતતતતિના છ. ખડત તના દાતરડા અન હળ સતત ધારદાર રાખ છ. ત રીત તણ પોત પણ પોતાની જાતન સજીધજીન રાખિી જોઈએ. માર બયાાશી િષાની ઉમર પતરકારતતિ જાળિવા હોય તો ગઈકાલની િાહિાહન ભલીન આજ પાછા િાા કન રીઝિિા ઉજાગરો કરિો પડ છ. િા કોથી ડરવા પડ છ. આ લખ માટ અન સહિાગ જિા કરોડો લોકો જ તના રસ ચસાઈન ફચકાઈ ગયા હોય તન જગાિિા પડશ. ૧૯૮૩માા સટીિ જોબસ જણ તાદરસતીની કાળજી લીધા િગર એપલ કમપટરન એટલા આગળ િધા ક તની કાપનીનો ૧ ડોલરનો શર આસમાન જઈ ૬૦ ડોલરમાા પણ માાડ મળતો હતો. હજી સટીિ જોબસ માતર ૨૦ િષાનો જ હતો. કોણ જાણ એપલ કમપટરના આ સહસથાપકમાા કશીક ગપત શકતત હતી. તન વિકસાિિા અન નવા સતતય જાણિા ત દહ નદદસતાન આવયો અન ઉઘાડ પગ જ ાગલોમાા પણ રખડયો. પણ તની કીવતિ ઉપર તની ગરહાજરીમાા એપલ કોમપટરના શર ટકયા નહી. શરોના અન સાથ સટીિ જોબસના ભાિ ગગડી ગયા તની કાપનીમાા તના ભાગમાા ૨પ કરોડ ડોલરની ખોટ ઉધારાઈ એ સમય સટીિ જોબસન એક ભારતીય મદહ લા પતરકાર પછા, એક જ ધડાક લગભગ અરધા અબજ પહો તવ નકસાન થા તતયાર તમન કવા લાગા? તતયાર સટીિ જોબસ કહા-'ઈટ ઈઝ િરી કરકટર ચબસલડિગ.’ દદ. ભા.ના નિિાન િા કો આ િાક લખી લો. જગત તમન નકકામા સમજીન ફચકી દ, તમન તમારી મહનતનો જોઈતો યશ ન મળ, મોટાા સપનાા સવયાા હોય તતયાા સપનાાના િહાણ ઊધા પડ તતયાર સટીિ જોબસના આ સતર યાદ રાખો. કોઈ પણ જાતનો જજિદગીનો પછડાટ ઈશવર તમારા ાદરતરયન ધીગા બનાિિા માટ જ આપ છ.

સચ ન તડલકર કરતાા સહિાગ હજી ાર-પાા િષા નાનો છ. તન અમારી જિા જણ જજિદગીમાા આિી રીત ફચકાઈ ગયા પછી ઊઠી જિાની તકલીફો ભોગિી છ તની સલાહ માનીન તની જાતન શાપા બનાિિી પડશ. પરસ કોનદફરનદસમાા પતરકારો પાસ બળતરા કાઢિાથી કાઈ નહી મળ-સહિાગનો દહાડો નહી પાક. તણ બટન મજબત પકડી સાસારની તરણ સટમપોના રકષણ કરવા પડશ. હિ સહિાગની પીડાન આપણ વિશાળ પદરપરકષયમાા લઈ જઈન એમાાથી ઉપયોગી પાઠ લઈએ. દરા દશીતાિાળા કવિ વિચલયમ બલક જોા ક કવિતા જ કરિાથી પટ નહી ભરાય. તન ધવનક થવા નહોત ા પણ તના નામ અન રોજી જાળિિા હતા. ત ૧૨-૮-૧૮૨૭માા મરતાા પહલાા એક િાત તણ ડાયરીમાા અગાઉ લખલી ત સૌએ યાદ રાખિા જવા છ. બાહય દખાિ પરતો જ 'હ ઈશવર, હા ઈચછા છા ક હા કગાળ રહા અન સિાથી લોકો મન કાગાળ માની લઈન દર રહ અન જગતનાા એ કરર તતતતતિો મારા તરફ તના જાલીમ અન ઝરીલા-ઈષરયાળ તીર ફચકયા કર? ('ગરીબ છ ન?’) જથી હા સહનશીલ બના અન સતત સતત કાયામાા ગ ાથાયલો રહા અન મારી કલમ અન પીછીન કૌિતિાન રાખા. 'દરટાયરમનદટ શબદન જજિદગીના શબદકોશમાા સથાન ન આપા.’ આજ આધવનક જીિનમાા જયાર તમારી ઉપયોચગતા જ િધ જોિાય છ, સતરીમાા તના યૌિન જ જોિાય છ, ભૌવતક દ:ખો કરતાા માનવસક પીડાઓ િધી ગઈ છ, તતયાર સતરી-પરષ િધ સહનશીલતા, િધ સમજણ અન િધ ધીરજ સાથ જીિવા પડશ. પહલાા પોતાનામાા જ ગણો હતા ક કાયા સાધકતા હતી તન િધ વિશસષટ બનાિિા પડશ અન િધ શાપાનસ સાથ જગતન ોતર આિવા પડશ. એટલ જખ મારીન તમારી િાહ િાહ કરિા લોકો દોડશ. ડો. આરનોલડ રગબીની િાત પણ કદા તમન ઉપયોગી થાય. 'આ જગતમાા સખશાાવતથી જીિિા માણસ કટલાાક સાદા વરત લિાા જોઈએ. ત આિાા છ-સૌપરથમ તણ ઈશવરમાા શરિા રાખિી. પછી નવતક વસિાાતો પાળિા. જનદટલમનની જમ દરક કાયામાા પરમાચણક થઈ રહવ ા અન છલલ ખાસ કહલ ા ક માણસ સતત બૌદધિક કશળતા મળિતા રહિી. નિીનતા લાિતા રહવ ા. તની કશળતાન વિ ઉમર સધી પણ જાળિિી. તમજ પૌતર-પૌતરીન ઉપયોગી બની રહવ ા.’ લગભગ ૨૦૦ િષા પહલાા ડો. આરનોલડ આ સલાહ આપી ગયલા ત આજ સા ી પડ છ. આજ આધવનક જમાનામાા શરષઠ ગણ જો કળિિાનો હોય તો ત સહનશીલતા અન ધીરજનો છ. સપધાાતતમક ગમાા આજ તમારા ઘણા ઘણા હરીફો છ.સૌદયા અન પળતા સાથ ઉપયોચગતા પણ જાળિિી પડ. વયિહાર જગતમાા તમ પરસિો પાડીન આગળ િધો. ઉદયોગપવતએ તના કારખાનાની પદાશમાા અન કારીગરોએ તની પરોડતટમાા નાિીનદય આપતાા રહવ ા પડ છ. િળી તમ ગરીબ રહો તો આ જગતન િાાધો નથી, પણ પરષાથા થકી થોડા ઊજળા દખાયા એટલ ોતરફથી

તમારા ઉપર કાદિ ઉછાળિામાા આિશ. મોઢથી િખાણ કરનારા તમ પીઠ ફરિો એટલ તરાત ટીકા કરશ. વમતરોન જો બરાબર સા િશો તતયાા સધી મીઠા મીઠા રહશ જરાક ઊણા ઊતર તો વમતરો પણ (જો કા ા હોય તો) દશમન બની જશ. જગતમાા હિ બહ ઓછા વમતરો છ જ તમારા સાકટ અન ગરીબાઈમાા સાથ રહ છ. હીલરી પતલનદટનન તની માતાએ કહલ ા જીિન એક સતત સાઘષા છ. કોઈ તકલીફનો કાયમી અત આિતો નથી તો?-ઈટ ઈઝ એ ગરઈટ લાઈફ ઈફ ડોનદટ વિકન. કદી નબળા ન બનો. ત જ મોટી મહાનતા છ 'ખદ હી કો કર બલાદ ઈતના કી, ખદા બાદ સ ખદ પછ, બતા તરી રઝા કા હ’ આસપાસ, કાકનદત ભટટ

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ દકસી ક ઝોરો વસતમ કા તો ઈક બહાના થા, હમાર દદલ કો બહરહાલ ડબ જાના થા, ય કમશનાસ તલાતમ દકસ ડરાતા હ? િો લોગ ડબ ગય, જજનકો ડબ જાના થા. (કમશનાસઃ ઓછી સમજણિાળા , તલાતમ : તોફાન) - નરશકમાર શાદ દરક સફળતાના પડછાયામાા વનષફળતા છપાયલી હોય છ. ઝાડ ગમ એટલા મજબત હોય તો પણ તના દરક ફળ એકસરખા પાકતા નથી. કટલાક ખરી જાય છ અન થોડાક સડી પણ જાય છ છતાા ઝાડ કાટાળત ા નથી. દરક છોડના ફલ સોળ કળાએ ખીલતા નથી. દદરયાના દરક મોજ ા એકસરખા અતર આબતા નથી. એક જ ખતરમાા પાકતાા ડાડાા એકસરખાા હોતાા નથી. સરિાળો કિો અન કટલો હોય છ તના પરથી જ સફળતા ક વનષફળતા સાચબત થતી હોય છ. કોઈ સફળ માણસ એમ કહ ક એણ કારય વનષફળતા જોઈ નથી તો એ ખોટા જ બોલતો હશ. ભલ જ માણસન શીખિ છ ક આ ભલ માર ફરીથી કરિાની નથી. દવનયાનો એકય દડરતટર એિો નથી જની તમામ તમામ દફલમ દહટ ગઈ હોય. રાત જટલી ગહરી હોય એટલો જ દદિસ ઉજળો લાગતો હોય છ. ઠોકર ખાધા િગર બાળક ાલતાા શીખત ા નથી. સ ીન તડલકર દિકટમ માા સો સદી ફટકારી છ એ બધાન યાદ છ પણ એ કટલી િખત ઝીરોમાા આઉટ થયો એ ક કરિા રકડા તપાસિો પડ છ. જયાા સધી પરયતતનો ાલ હોય છ તતયાા સધી કોઈ માણસ વનષફળ હોતો નથી. આવમર ખાનની પહલી દફલમ 'કયામત સ કયામત તક' ન હમણાા પચ ીસ િષા પરાા થયાા. આ અિસર આવમરખાન કહા ક આજ હા સફળ છા તતયાર મન એિો વિ ાર આિ છ ક મ મારી કદરયરમાા કટલી બધી ફલોપ દફલમો આપી છ. એિો પણ વિ ાર આિી જાય છ ક મ આિી દફલમો પસાદ જ

શા માટ કરી હતી? જોક પછી એિો વિ ાર આિ છ ક મન મળલી વનષફળતામાાથી જ હા સફળતાના પાઠ શીખયો છા. હા જો સતત સફળ જ ગયો હોત તો કદા આટલી મહનત કરતો ન હોત. હા આજ જ છા એ મન સફળતાએ નહી પણ વનષફળતાએ બનાવયો છ. દફલમી દવનયાની જ બીજી એક હસતી જોહરા સાયગલ હમણાા સો િષાનાા થયાા. સોમા િષાની કક કાપતી િખત એના હરા પર બાળકન હોય એિો જ રોમાા હતો. સો િષાના થવા એ મહતતતતિના નથી, સો િષા 'જીિવા' એ ઇમપોટા નદટ છ. જોહરાએ કહા ક, હા એટલા માટ જ જીિતી છા, કારણ ક મ દરક કષણ જીિી છ. માણસ મનથી મરી જતો હોય છ. ડબી એ જ જાય છ જ તરિાના છોડી દ છ. દરક માણસન જીિનના કોઈ ન કોઈ તબકક એવા થાય જ છ ક બસ પરા થઈ ગા. હિ બધા ખતમ, હા કાઈ જ નહી કરી શકા. કોઈ ઘટના એિી બન છ ક સળિળીન બઠો થઈ જાય. એક માણસની િાત છ એન ધાધામાા ખબ જ નકસાની ગઈ. બધા જ ખતમ થઈ ગા. એ હારી ગયો. ઘરમાા બસી ગયો. દીકરાનો દીકરો ઘરમાા ગઇમ રમતો હતો. ોસલાા ઉપર ોસલાા ડાિીન ઘર બનાિિાની ગઇમ હતી. ોસલાા પડી જાય એટલ બાળક નિસરથી ણિાની શરઆત કર. કટલીય િખત બાળક એવા ક. એ માણસન વિ ાર આવયો ક આ બાળક અનક પરયાસ છતાા પણ દહિમત નથી હારતો અન હા એક િારમાા થાકી ગયો? એણ નિસરથી શરઆત કરી અન સફળ થયો. વનષફળતા બહ જ સિાભાવિક છ. એન દદલથી ન લિી જોઈએ.ઈમારત ધીર ધીર જ ઊભી થાય છ. ટો પહલાા ન બન. માદદરમાા ધજા સૌથી છલલ જ લાગ છ. તમ ઈટ ઉપર ઈટ ણતા જાિ, ટો આપોઆપ આિી જશ. જજિદગી માણસન પરતા ાનદસ આપતી હોય છ. ાનદસ કારય ખતમ જ નથી થતા, માણસ માાડી િાળતો હોય છ. મોકા તો હોય જ છ. આપણ મોકાન અજમાિતા રહવ ા પડ છ. સફળ થિા ઇચછતા દરક માણસ એક િાત યાદ રાખિી જોઈએ. સફળતાન ગાભીરતાથી ન લો તો ાલશ પણ દરક વનષફળતાન પરપરી ગાભીરતાથી લિી જોઈએ. વનષફળતાન જ ગણકારતો નથી એ કારય સફળ થતો નથી, મોટા ભાગનાા બાળકો એક િખત દાઝયાા જ હોય છ. આગન અડકી ગયા પછી જ એન સમજ આિ છ ક આન અડિા જવા નથી. વનષફળતા આપણન જોખમોથી પદરચ ત કરાિ છ. એિાા જોખમો જનાથી કાા તો બ િાના હોય છ અથિા તો તન અવતિમી જિાના હોય છ. વનષફળતાનો ડર સૌથી િધ કોન હોય છ? જ સફળ હોય છ એન. જ કારય સફળ નથી થયો એ સફળ થિા માટ પરયાસો છોડતો નથી પણ એક િખત સફળ થઈ ગયો પછી એન સતત ડર રહ છ ક હા વનષફળ તો નહી થાઉન. વનષફળતાનો ડર ન રાખો ક વનષફળતાનો વિ ાર પણ ન કરો. વિ ારોમાા તાકાત છ. એવા કહિાય છ ક માણસ જ વિ ાર એવા થાય છ. મતલબ ક નબળા

વિ ારશો તો નબળા પણ થશ. રિીનદરનાથ ટાગોર કહા છ ક મ હામશાા એક જ વિ ાર કયો છ ક આ પથિી ઉપર મારો જનદમ કોઈ ઉમદા હત માટ થયો છ. મારો જનદમ વનરથાક નથી. માર કાઈક કરિાના છ અન એના માટ જ મારા સરજન થા છ. કમનસીબ આજનો માણસ એવા જ વિ ારતો રહ છ ક હા કાઈ કરી શકો નહી. આપણો ફરો જ ફોગટ ગયો. જયાા સધી જજિદગીનો છલલો શવાસ છ તતયાા સધી સફળ થિાની તક છ. માણસ થોડીક ઉમર થાય તતયાા મનથી જ નકકી કરી લ છ ક હિ આપણાથી કાઈ નહી થાય. એક દરસ ા એવા કહ છ ક માણસ ખરખર મર છ એ પહલાા ઘણો િહલો મનથી મરી જતો હોય છ. કટલા બધા માણસો મનથી મરલા હોય છ? તમારી આજબાજમાા નજર કરજો, ઘણા 'મરલા' લોકો મળી આિશ. આપણ સાિ તી એ જ રાખિાની ક હા તો કાાક એમાા નથીન? માણસ ઓલિઝ સફ ગમ રમિાના જ વપરફર કર છ. બધાન એક કમફટા ઝોન જોઈએ છ, એ કમફટા ઝોનમાા આિી જાય પછી સતત એિા જ પરયાસ કરતો રહ છ ક કાાક આ કમફટા ઝોન દર ન થઈ જાય. થોડીક સવિધા મળી એટલ માણસ એ પદરકસથવતમાા જબરજસત એડજસટ થઈ જાય છ. એ જરાય જોખમ લતો નથી. જ જોખમ લતા ડર છ એના વનષફળ જિાના ાનદસીસ સૌથી િધ રહ છ. જ જોખમ લ છ એ વનષફળ જિા છતાાય સફળ થિા માટ જોખમ લતા અ કાતો નથી. વનષફળ ન જિા માટ એક િાત એ પણ ધયાનમાા રાખો ક તમારા કામન પરપરા એનદજોય કરો. વનષફળ માણસનો પરોબલમ એ હોય છ ક એ સતત એવા જ દફલ કરતો રહ છ ક હિ મજા નથી આિતી. આવા વિ ારનારન એક વનષફળતા બીજી વનષફળતા તરફ જ ઢસડી જાય છ. એક િખત વનષફળ ગયા તો શા થા, હજ કાા બધા ખતમ થઈ ગા છ, એવા વિ ારી તમારા કામમાા ઓતપરોત રહો. મશકલીઓએ જ દવનયાન માગા બતાવયા છ. માણસ સફળ થિાના પરયાસન બદલ વનષફળ થયાનો અફસોસ િધ કરતો રહ છ. એક માણસ સાતન પછા ક દવનયાના સૌથી મોટા દઃખ કા ? સાત કહા ક િીતી ગયલા સખ. સખ એક િાર જત ા રહ પછી માણસ સતત એ ાલયા ગયલા સખન જ રોયા રાખ છ. વનષફળતાના પણ એવા જ છ. જ વનષફળતાન રોય રાખ છ એ કારય સફળ થતો નથી. આખમાા આસ જ હોય તો રસતો સપષટ દખાતો નથી. રડવા આિ તો રડીન પણ આખો હળિી અન ોખખી કરી નાખિાની હોય છ. વનષફળતાન માતર એટલા પરતી જ યાદ રાખો ક જ ભલો થઈ છ એ ફરી ન થાય, ભલન ોકકસ યાદ રાખો પણ વનષફળતાન ભલી જાિ. સફળતા એન જ મળ છ જ વનષફળતાથી ડરતો નથી. સફળ માણસ એ જ છ જણ વનષફળતાન પોતાના ઉપર હાિી થિા દીધી નથી. બાળક પડી જાય તો એ ઊભા થઈ સૌથી પહલા કપડાા ઉપર લાગલી ધળ ખાખરી નાખ છ. માણસ બસ આ જ રીત, વનષફળતાઓન ખાખરી નાાખિાની હોય છ.

(કમશનાસઃ ઓછી સમજણિાળા , તલાતમ : તોફાન) છલલો સીન : જણ પરકાશ આપિાનો હોય છ તણ સતત સળગતા જ રહવ ા પડ છ. અજઞાત ‘અસનદટલ આઈ એ ગડબાય’ અમદરકી પતરકાર સસન સપનદસર િનદડલ એના એકમાતર કામ કરતા અગ અગઠાની મદદથી બસટ સલર પસતક લખા! સખનો પાસિડા - આશ પટલ ‘તારી પાસ હિ માતર તરણ િષા જટલો સમય બચયો છ,’ ડોતટર ૪૩ િષાની અમદરકન મદહલા પતરકારન કહા, સામાનદય રીત આવા સાાભળીન કોઈ પણ માણસ દહિમત હારી જાય. પણ અમદરકાના ફલોદરડા સટટની પતરકાર સસન સપનદસર િનદડલ જીિનનો બાકીનો સમય માણી લિાના નકકી ક. તણ તની ઈચછા હતી એિા ઘણાા સથળોની મલાકાત લીધી અન પછી પોતાની બીમારી અન પોતાના જીિન વિશ પસતક લખા. હાપાર કોચલનદસ કાપનીએ એ પસતક પરવસિ કરિા માટ સસન સપનદસર-િનદડલન ર.૩ વમચલયન (ર૩ લાખ) ડોલર એટલ ક રવપયા ૧૨ કરોડ, ૬૫ લાખ ચકવયા! એ પસતક પરવસિ થિાની સાથ સસન સચલચબરટી રાઈટર બની ગઈ. ‘અસનદટલ આઈ એ ગડબાય’ નામના પસતક લખનારી સસન ફલોદરડાના િસટ પામ બી માા કટાબ સાથ રહ છ. ત ‘ધ પામ બી પોસટ’ અખબારમાા કોટા દરપોટાર તરીક ફરજ બજાિતી હતી. તણ ર૦૦૦માા ફલોદરડામાા અમદરકન પરમખપદની ચ ાટણી િખત રી-કાઉનદટ (ફર મતગણતરી)થી માાડીન અનક સટોરીઝ ‘ધ પામ બી પોસટ’ માટ કરી હતી. એ તના પવત અન તરણ બાળકો સાથ ખશ હતી. સસન તાદરસત શરીર ધરાિતી હતી, પણ ર૦૦૯માા એક રાત બડરમમાા નાઈટ ડરસ પહરતી િખત અ ાનક તણ જોા ક તનો ડાબો હાથ જાણ બદલાઈ ગયો છ. તના ડાબા હાથની ામડીનો કલર ઝાાખો પડી ગયો હતો અન હાથ સાકો ાઈ ગયો હતો. તના જમણા હાથથી ડાબો હાથ તદદન જદો લાગતો હતો. ગભરાઈ ગયલી સસન બીજા જ દદિસ એના ફવમલી ડોતટર પાસ ગઈ. ડોતટર એન સપવશયાચલસટ ડોતટર પાસ મોકલી. બ િષા સધી સસનન શા રોગ થયો છ એ ડોતટરો નકકી ન કરી શકા. છક ૨૦૧૧માા અનક મદડકલ ટસટ બાદ ડોતટરોએ તન કહા ક તન એમીઓ ટરાદફક લટરલ સીરોવસસ નામનો રોગ લાગ પડયો છ. આ નદરોલોજજકલ રોગમાા નિા સલસ ખતમ થિા માાડ છ અન પદરણામરપ મગજમાાથી શરીરન સાદશો મોકલતા હોય છ એ બાધ થઈ જાય છ. મગજમાાથી મળતા

સાદશાન કારણ મસલસ કામ કર છ એ સાદશા બાધ થતાા મસલસ કામ કરતા બાધ થઈ જાય છ. આ વિચ તર રોગ થાય એ પછી દદી તરણથી પાા િષામાા મતત પામ છ. સસનન ર૦૦૯માા આ રોગ થઈ ગયો હતો, પણ બ િષા સધી મદડકલ ટસસ પછી ડોતટરન ખબર પડી ક સસનન એ રોગ થયો છ તતયાર ડોતટર સસનન કહા ક તારી પાસ િધમાા િધ તરણ િષા છ. તતયાા સધીમાા તો સસનના શરીરના અગો કામ કરતા અટકી ગયા હતા. સસનન આ રોગ વિશ ખબર પડી અન પોતાની પાસ બહ ઓછો સમય રહયો છ એવા તન કહિાા તતયાર પહલા તો ત હબતાઈ ગઈ, પણ પછી તણ હસતા મોઢ આ રોગનો સામનો કરિાના નકકી ક. સસનન જનદમ આપનારી માતા કચલફોવનિયામાા રહતી હતી, પણ સસનન એ ખબર નહોતી ક તની માતા કાા છ. સસન નાની હતી તતયારથી તની જનદમદાતા માતા સાથ સાબાધ તટી ગયો હતો. એ વપતા અન સાિકી મા સાથ રહીન મોટી થઈ હતી. સસન કચલફોવનિયા જઈન એની જનદમદાતરીન શોધિાના નકકી ક. એ પછી ત અમદરકાના જદા જદા વિસતારોમાા ફરિા ગઈ અન કરચબયન ટાપ પર પણ તણ પોતાના કટાબ સાથ થોડો સમય ગાળયો. તની ઈચછા હતી તતયાા બધ જઈ આવયા પછી સસનની પાસ જીિનમાા કોઈ એજનદડા રહયો નહી. આ દરવમયાન તના શરીરનો ગળાથી ની નો સાપણા દહસસો કામ કરતો બાધ થઈ ગયો હતો. ત માતર તનો અગઠો હલાિી શકતી હતી. આ કસથવતમાા ત કાઈ નહી કરી શક એવા ડોતટરોએ તન કહી દીધા હત ા, પણ સસન વિ ાા ક મારો અગઠો તો હજી કામ કર છ એનાથી હા કાઈક કરી શકીશ. અન સસન પોતાના જીિન પર એક પસતક લખિાના નકકી કરી નાખા. તણ પોતાના આઈ ફોનમાા અગઠાથી ટાઈપ કરીન ૮૯,૦૦૦ શબદોના પસતક લખા. ત પસતક લખી રહી હતી એ દરવમયાન તના પરિાસના િણાનો હાપાર કોચલનદસના અવધકારીઓના ધયાન પર આવયાા અન તમણ સસનના એ પસતક પરવસિ કરિાના નકકી ક. સસન એ પસતકમાા પોતાના રોદણાા રડિાન બદલ આિી કસથવતમાા પણ તન કઈ િાતોથી મજા આિી અન પરિાસ દરવમયાન તણ કિો આનાદ મળવયો એ વિશ લખા છ. સસન કહ છ ક માર એવા લખવા હત ા ક જનાથી લોકો ખશ થઈ શક. હા જીિનની ઉજળી બાજ જોિામાા માના છા. કોટામાાથી સફોટક સટોરીઝ મળિિા માટ દોડધામ કરતી રહલી સસન જીિનમાા પરથમિાર કાઈક જદા પરકારના લખા. ત કહ છ ક આ મારા જીિનના શરષઠ લખન છ. સસન આ પસતકમાા એ િાતો પણ લખી છ ક તના રોગના વનદાન થા તતયાા સધી ત કિાા કિાા પરીકષણોમાાથી પસાર થઈ અન જીિનના અવતમ દદિસોમાા પોતાની વપરય વયકતતઓન ગડ બાય કહિા માટ તણ કઈ રીત માનવસક તયારી કરી.

સસન એના જીિનના છલલા તબકકામાા લખલા પસતકમાા જ િાતો કરી છ એના કરતા તના જીિન અનકગણા પરરણાતતમક છ. જીિનનો અત વનપશર ત હોય અન ગળાથી ની ના શરીર કામ કરત ા બાધ થઈ ગા હોય એ કસથવતમાા પણ માણસ કાઈક કરી શક છ એ સસન સાચબત કરી બતાવા છ. સસન પાસ હિ એકાદ િષા જટલો સમય બચયો છ, પણ ત હસતા હસતા જીિન વિતાિી રહી છ. તન ઈચછા થાય તતયાર ત રોક સોગસ પણ સાાભળ છ. સસનન આ રર રોગ લાગ ન પડયો હોત તો ત એક કોટા દરપોટાર તરીક જ જીિન વિતાિી દત, પણ કદરત તની સાથ કાઈક જદા કરિાના ધાય હશ એટલ તના જીિનમાા આિો િળાાક આવયો અન તણ એક બસટ સલર પસતક લખા. બાય ધ િ, સસનન આ પસતકની જ રૉયલટી મળી એ કાઈ નથી. વનિસાલ વપત સા કાપનીએ આ પસતક પરથી દફલમ બનાિિા સસનન રવપયા પા ાિન કરોડથી િધ રકમ ચકિી છ!

સાતોષ’ના પાયા ઉપર ઊભલી ‘સખ’ નામની ઇમારત(કચલડોસકોપ) કબીરસાહબ એક સિાસિીકાયા સા ા સાત હતા. એમણ જીિનના તતતતતિજઞાનન પોતાની સરળ ભાષામાા, પદો, ભજનો, સાખીઓ અન દોહાઓ દવારા પીરસા છ. એમની એક સાખી છઃ ગોધન, ગજધન, બાજધન, ઔર રતનધન ખાન; જબ આિ સાતોષ ધન, સબ ધન ધલ સમાન. કબીરસાહબ કહ છ ક તમારી પાસ ગમ તટલા ધન હોય અન રતતનોની ખાણ હોય પણ જયાર તમન ‘સાતોષ’ રપી ધન પરાપત થાય છ તતયાર બાકીનાા બધાા ધન તમન ધળ સમાન લાગિા માાડ છ. એટલ ક માણસ ‘સાતોષી’ થાય તો જ સખી થઈ શક છ. કબીરસાહબની િાત આતતમસાત કરિા જિી છ, કારણ ક આજના માનિીન પોતાની જીિનજરદરયાતથી િધાર મળા હોિા છતાા એની ઇચછાઓ િધ ન િધ મળિિા માટ બહકી જાય છ. અન પછી કોઇ એક તબકક પોત શા મળિિા ઇચછ છ એના ભાન પણ એન રહત ા નથી. ટોલસટોયની િાતાા ‘માણસન કટલી જમીન જોઈએ?ના નાયકની જમ આજનો માનિી િધ ન િધ મળિિા માટ દોડયા જ કર છ, એન સાતોષ જ થતો નથી. ટોલસટોયની િાતાામાા મદદો એિો છ ક સયોદયથી લઈન સયાાસત સધીમાા માણસ જટલી જમીન ઉપર દોડી શક એટલી જમીનનો એ માચલક બની શક. હજી િધ, હજી િધની ઇચછામાા એક માણસ દોડતો જ રહ છ, છિટ થાકીન હાાફીન એ પડી જાય છ અન એમ જ મતત પામ છ. જ જમીન ઉપર એ ફસડાઈન મતત પામયો હોય છ તતયાા જ એન દફન કરિામાા આિ છ. છિટ ‘એની કબર બની એટલી જમીન જ એન મળી.’

હિ નિા િષાના નિા દદિસો આિી રહયા છ તતયાર આપણ એ માથન કરવા જરરી છ ક આજના માનિીએ ખાસ કરીન િાનોએ ધન, સતતા અન કીવતિ પાછળ જ દોટ મકી છ એ જરરી છ ખરી? આખર એ શા આપી શકશ? સતતા, પસા, પરવતષઠા એ કારય સખનાા પયાાય બની શકાા છ ખરાા? સાતોષ એ જ સખનો પયાાય છ. પણ, આજના માણસનાા તોલમાપ જ ફરી ગયાા છ. આજ માણસના ડહાપણન, તની સરજકતાન,તની ભલાઈન, અર, તના સાધપણાન માપિા માટ પણ એની પાસના પસાનો અન સાપવતતનો જ વિ ાર કરિામાા આિ છ. અન એટલ સિાભાવિક રીત જ આજના િાનો પસા અન સતતા મળિિા માટ આધળી દોટ મક છ, એમન લાગ છ ક એ રસત તઓ સખી થઈ શકશ. પરાત,ડાહયા માણસો કહ છ ક માણસ પસા એટલા જ કમાિા જોઇએ જન એ જીરિી શક, જનો ઉપયોગ એ કરી શક અન જન કમાયા પછી સખ માણિાનો સમય એની પાસ બાકી રહ. અનભિી માણસો તો તતયાા સધી કહ છ ક પસા પોતાની સાથ કોઇ ન કોઇ ઉપાવધ લઈન જ આિ છ અન એ ઉપાવધ સખન હર છ. ળકાટથી ભરલી દફલમી દવનયામાા જીિતાા-સાકળાયલાા ધન,િભિ અન ઐશવયામાા રા તાા અનક લોકોની જજિદગીના કરણ અન અકાળ આિલા અતથી આપણ અજાણ નથી અન છતાા આજનો માનિી એ રસતથી પાછા ફરિાનો વિ ાર કરતો નથી.પરાત એનો અથા એ નથી ક માણસ પોતાની જરદરયાત જટલા પણ ન કમાવા. દરક પોતાની પાયાની જરદરયાત સાતોષિા જટલા તો કમાવા જ જોઈએ. ધન કમાિાની અન ધન સા ય કરિાની બાબતમાા દરક વયકતતની મયાાદા જદી જદી હોય છ. કટલા ધન કમાિાથી ક એકઠા થિાથી નકસાન થાય એનો કોઈ સિાસામાનદય વનયમ નથી. અન એિો કોઇ વનયમ સથાવપત થઇ પણ શક નહી. માણસ પોત જ એ નકકી કરી શક. જમ વનરોગી રહિા માટ વયાયામ જરરી છ ક પૌસષટક ખોરાક લિો જરરી છ એ જ રીત ધન કમાવા પણ માણસ માટ જરરી છ. પણ આખો દદિસ જમ વયાયામ ન કરાય, આરામ પણ કરિો પડ, એ જ રીત આખો દદિસ ભોજન ઉપર પણ બસી ન રહિાય. અન એિી જ િાત ધન કમાિાની અન ધન સા ય કરિાની છ. જ માણસ ‘અવત સિાતર િજયાત.’ એ સતરન અનસર છ એન કબીરસાહબના ‘સાતોષધન’ની િાત બરાબર સમજાઈ જાય છ. જજિદગીન જમણ અનક રીત જોઈ છ, અનક જદી જદી કસથવતમાા રહીન જોઈ છ, માણી છ, કાસી છ, એિા અનભિી માણસોએ કહા છ ક, જજિદગીના સાચા સખ વિપલ સાધનસામગરી એકઠી કરિામાા નથી, ધન દોલત પાછળ દોડિામાા નથી, ભોગવિલાસમાા નથી. સાચા સખ જદી જ િસત છ. અન ત સાયમ અન મયાાદામાા રહલ ા છ. સાયમ, મયાાદા ક સાદગી સાતોષમાાથી અન સમજણમાાથી પરગટ છ.

રાજા યયાવત હોય, ભતહદર હોય, સોિદટસ જિો દફલસફ હોય, શખ સાદી ક મૌલાના રમી જિા સફીઓ હોય ક આધવનક સમયમાા જીિી ગયલ ટોલસટોય, થોરો ક મહાતતમા ગાાધી હોય, દરક વયકતતએ આ જ િાત ભારપિાક કરી છ. એટલા જ નહી, જજિદગીનો પરો અનભિ લીધા પછી કહી છ. સાદી જજિદગીમાા જવા સખ છ તવા સખ વિલાસી જજિદગીમાા નથી. બહારથી જોનારન ધનિાન અન વિલાસી વયકતતઓના જીિન ભ ભ લાગ છ. કિાા વિવિધ પરકારનાા સખો એ લોકો માણતાા હશ એની કલપના બીજા લોકોમાા ઇષયાા પરર છ, પરાત જ જાળમાા ફસાયલી વયકતત પોત જ પોતાની ખરી કસથવત જાણાતી હોય છ. એટલ જ યયાવત અન ભત ાહદર જિા રાજાઓએ ભોગ વિલાસમાા સખ નથી એમ કહા છ. અન સાસારના ભોગ વિલાસ, ધન દોલતનો પરો અનભિ કયાા પછી એમણ એવા કહા છ. જજિદગીના ભોગવિલાસમાા રા તી વયકતત ક ધનદોલત પાછળ દોડતી વયકતત કાાક ન કાાક પરાવધનતા અનભિતી જ હોય છ. કાાક ન કાાક એ બીજાની ઓવશયાળી બનતી જ હોય છ અન જીિનના સાચા સખ મણિામાા એ બાધારપ થાય છ. જમ જમ ત તમાાથી દર ખસતી જાય છ તમ તમ તની સિતાતરતા િધતી જાય છ. એટલ જ જજિદગીના અનકવિધ અનભિોમાાથી પસાર થયલી વયકતતઓએ જીિનના સાચા સખ સાદગીમાા, સાયમમાા, તતયાગમાા, સાતોષમાા છ એમ કહા છ. મનષય સિભાિન ઉજાગર કરત ા અગરજીમાા એક િાક છઃ ‘Few men are ever satisfied when they get what they deserve.’ બહ ઓછા માણસોન એ િાતનો સાતોષ હોય છ ક તમન તમની લાયકાત મજબના મળા છ. મોટા ભાગના માણસો એમ જ માનતા હોય છ ક તમન પોતાની લાયકાત કરતાા ઘણા જ ઓછા મળા છ. અન એમ માનીન અસાતોષની આગમાા પોત તો ભ ાજાયા કર છ પણ બીજાન પણ દઃખી કરી મક છ. અગરજીમાા બીજ ા પણ એક િાક છઃ There are two ways of being rich. One is to have all you want, and other is to be satisfied what you have. આ િાક કબીરસાહબની િાત જ દોહરાિ છ. ‘શરીમાત થિાના બ રસતા છ. એક તમારી ઇચછા મજબના બધા જ તમન મળ, અન બીજો રસતો તમન જ મળા હોય એમાા સાતોષ પામિાનો છ અન પોતાની ઇચછા મજબ બધા જ મળા છ એમ ભાગય જ કોઈ માન છ. અહી મહાભારતના કણાની િાતઃ ‘જનદમ કદરતન આવધન છ પણ પરાિમ માર આવધન છ’ ન જરા યાદ કરી લઈએ, અન સાકલપ કરી લઈએ ક ‘ગૌધન, ગજધન, બાજધન ઔર રતનધન’ મળવા ક ન મળવા એ તો કદરતન આવધન છ પરાત ‘સાતોષધન’ મળિવા એ વયકતતન પોતાન આવધન છ. જ

વયકતત એ મળિશ એન બાકીનાા બધાા ધન કષલલક લાગશ. ‘સાતોષ’ એ ‘સખ’ નામની ઇમારતનો પાયો છ. કદા એ પાયો દખાય ક ન દખાય પણ ‘સખ’ નામની ઇમારત તો એના ઉપર જ ઊભલી હોય છ. એના ઉપર જ ઊભી રહી શક છ.

રાજી રહિાની રમત – નીલમ દોશી “રાગરલી જિો છ, ખલ કાઈ ખલી જિો છ; જજિદગી જીિી જિાનો, કીવમયો મલી જિો છ.” આ ખબ જાણીતી પાકતતની સાથાકતા અમદરકન લચખકા શરીમતી એચલનોર પોટારની ોપડી ‘પોલીએના’ િાા ી તતયાર કદા સા ા અથામાા સમજાઈ અન એ સમજણની અનભવત બીજાઓ પણ કરી શક…. ત માટ તની એક ઝલક લખિાના મન થા. ‘ગમતાનો કરીએ ગલાલ’ શરી મકરાદ દિની આ પાકતત પરમાણ જ ગમા છ તનો ગલાલ કરી િહચ િાની ઈચછા એટલ ‘પોલીએના’ ના રસદશાન. પોલીએના 10 િષાની છોકરી છ. માતા-વપતા વિનાની આ અનાથ છોકરીન એક સખાિતી સાસથા તના માસીન ઘર રહિા મોકલી આપ છ. આ માસી એટલ વમસ પોલી. જના જીિનમાા એક રકષતા છ….. જડતા છ…. લાગણીઓન કોઈ સથાન નથી. માસી ખબ શરીમાત છ. પણ એના હદય ઝરણા સકાઈ ગા છ. અન એક નાનકડા િત ાળમાા એના જીિન સીવમત છ. એિા એકાકી રહતાા માસીન પોતાની ભાણજન રાખિાની જિાબદારી આિી પડ છ, તતયાર પોતાના કતાવય છ એમ માની, ફતત ફરજના એક ભાગ રપ પોલીએના તના ઘરમાા પરિશ પામ છ. અન ધીમ ધીમ શર થાય છ એક બદલાિ. પોલીએના ખબ િાતોડી, ખબ પરમાળ. સતત હસતી અન હસાિતી છોકરી છ. માણસ માતર તન ગમ છ કોઈ પણ માણસ સાિ કમ ન ગમ ? એ તન કારય સમજાતા નથી. તન દરક નાની િસતમાા જીિાત રસ છ, હોશ છ. જીિનની પરતતયક પળ ત સા ા અથામાા જીિ છ. અન એના કારણમાા છ એક રમત. પોલીએનાના વપતાજી જયાર જીિતા હતા, તતયાર નાનકડી પોલીએના માટ વમશનરી સાસથાન એક ઢીગલી માટ અરજી કરી હતી. એ સાસથા પાસ બાળકી માટ ઢીગલી નહોતી પણ અપાગ માણસ માટની કાાખઘોડી પડી હતી. તો ઢીગલીન બદલ એ કાાખઘોડી મોકલી આપી !! અન એક નાનકડી બાળકીન રમિા માટ મળ છ ઢીગલી ન બદલ ઘોડી. પણ…. પણ એના વપતાએ એન શીખવા હત ા ક કોઈ પણ િસત ક િાત માટ હામશાા ખશ થવા. પોલીએનાએ એના વપતાજીન પછા હિ આ િસત માટ ખશ કઈ રીત થવા ? તતયાર વપતાએ કહા, ‘તાર એમ વિ ારીન ખશ થવા ક તાર આ કાખઘોડીની જરર તો નથી ન !! તાર તો બ પગ છ ન !!

અન નાનકડી પોલીએના સા જ ખશ થઈ ગઈ. તના વપતાએ આ રમતના નામ પાડા હત ા ‘રાજી રહિાની રમત’ અન જમ રમત રમિી મશકલ બન તતયાર પણ રમાિી જ જોઈએ અન બન તટલા િધ લોકોન આ રમત રમિામાા સામલ કરિા. અન પોલીએનાના ાલ થા… આ રમત રમિાના અન રમાડિાના. માસી…. વમસ પોલી તો તની કોઈ િાતમાા રસ લ એમ નહોતાા. અન તણ પોલીએનાન તના વપતાજી વિશની કોઈ પણ િાત કરિાની મનાઈ કરી હતી. તથી પોલીએના આ રમતની િાત માસીન કરી શકતી નહોતી. પણ માસીની નોકરાણી વમસ નનદસી સાથ પોલીએનાની રમત અનાયાસ શર થઈ ગઈ હતી. એકિાર નનદસીએ કાટાળાથી પોલીએનાન કહલ ા – મન મારા નામ જરાએ ગમતા નથી. કવા વિચ તર છ ? તમ ખશ થિાના કહો છો. આમાા માર ખશ કઈ રીત થવા ? અર એમાા શા ? – પોલીએનાએ અનાયાસ જ તરત જ રમત શીખિાડિી ાલ કરી. ‘તમારા નામ હફચઝબા’ ક એવા કાઈ તો નથી ન ? એના કરતા તો નનદસી સારા ન ?’ ‘અન મન સોમિાર તો જરાય ન ગમ. એમાા શા કરવા ?’ ‘અર આજ સોમિાર ગયો.. હાશ ! હિ છ દદિસ સધી તો નથી આિિાનો ! એમ માનીન ખશ ન થઈ શકાય ?’ રમત જમ અઘરી, એમ જ રમિાની મજા આિ ન ? ખશ થિાના શોધવા જમ અઘરા તમ એ શોધિાની િધ મજા ન આિ ? પોલીએનાન અરીસો… સરસ પડદાિાળો રમ વિ. ખબ જ ગમતા. પણ માસીએ જયાર તન કોઈ જ અરીસા-બારીના પડદા ક કોઈ જ િસતઓ વિનાનો રમ રહિા આપયો (હકીકત આ નાનતડી અનાથ બાળકીન હત ા ક મારા માસી ખબ શરીમાત છ તથી હિ મન આવા બધા મળશ એમ માની લીધા હત ા. પણ માસી શરીમાત તો ખબ હતાા…. પણ….) તતયાર આ બહાદર બાળકીએ તરત જ રમત યાદ કરીન ખશ થિાના કારણ શોધી કાઢા ક સારા થા. અરીસો નથી તો માર મારા મોઢા પરના શીળીના ાાઠાા જોિાા તો નહી પડ !!! ક બારીમાા પડદા નથી તો સરસ ખલલી હિા પણ મળ છ ન સામના સરસ રશય પણ જોઈ શકાય છ. અન ધીમ ધીમ આ બાળકી આખા ગામના સાપકામાા કિી રીત આિતી ગઈ…. સામથી દરકની સાથ કિા ઉતતસાહથી િાતો કરતી ગઈ ન જાણય-અજાણય પોતાના ઉતતસાહનો, આનાદનો પ બધાન લગાડતી ગઈ, બધાન રાજી રહિાની રમત કઈ રીત શીખિાડતી ગઈ… રમતાા કરી ગઈન કટકટલાના જીિનમાા સખના આનાદના દીપ પરગટયાા. એના ખબ સરસ, સિાભાવિક ચ તરણ લચખકાએ ખબ સાદર પરસાગો દવારા ક છ.

િાતાાની પરાકાષટા આિ છ પોલીએનાના એકતસડનદટથી ન સતત હસતી…. હસાિતી છોકરી પરચલસીસન લીધ હિ કાયમ માટ ાલી શકિાની નથી. ડૉકટરના એ વનદાન પોલીએનાની ખશી છીનિી લીધી તતયાર પોત તના વપતાન કહતી હોય તમ સતત અનભિ છ… ‘બાપ, આમાા હા કોઈ રીત ખશ થઈ શકતી નથી. હા તમારી શીખિાડલી રમત રમી શતતી નથી. નથી રમી શતતી….’ અન જીિનમાા પહલી િાર પોલીએના દ:ખી, વનરાશ થયા છ. પણ…. પણ તતયાર શર થાય છ એક નિો િળાાક….. અતતયાર સધી લગભગ આખા ગામમાા દરકન આ નાનકડી છોકરીએ આ રમત શીખિાડી હતી. ન બધાન રમતા કરી રાજી કયા હતાા. એ દરક જણ પોલીએનાના અકસતમાતના સમા ાર સાાભળી તના માસીન ઘર સતત આિ છ. એની માસીન આિયા થાય છ. આટલા બધા આ છોકરીન કઈ રીત ઓળખ ? બધા કહતા હતા, ‘તમ તમારી ભાણજન અમારો સાદશો આપો ક અમ એની રમત રમિાની શર કરી છ ન ાલ રાખી છ ન અમ બધા ખબ ખશ છીએ ન એ સાાભળી કદા એ પણ ખશ થઈ શકશ ? તતયાર માસીન પછવા પડા ક કઈ રમત ? કારણ માસી એ તો પોલીએનાન મનાઈ કરી હતી ક તના વપતા વિશની કોઈ િાત તન કરિી નહી. પદરણામ પોલીએના કારય તના માસીન જ આ રમત વિશ કહી શકી નહોતી !! અન તતયાર માસીન ‘રાજી રહિાની રમત’ શા છ એ ખબર પડ છ. આટલા બધાનો પોલીએના પરતતયનો પરમ જોઈ જીિન પરતતયનો તનો અચભગમ બદલાય છ અન બહારથી શષક, કઠોર જણાતી માસીની સાિદનશીલતા બહાર આિ છ. અન તના લગન પણ થાય છ ન ત લગન પોલીએનાની પથારી પાસ થાય છ. પોલીએનાન ાલતી કરિાના શક ઉપાયો થાય છ. માસીના બદલાયલા જીિન પોલીએનાન ફરીથી ઉતતસાદહત કરી દ છ. અન અ ાનક પોલીએનાન પોતાના વપતાની રાજી રહિાની રમત આ સાજોગોમાા પરચલસીસિાળી અપાગ કસથવતમાા પણ કમ રમિી એ સઝ છ… ન ત ખશખશાલ થઈન બોલી ઊઠ છ. ’હા, માર પણ કારક તો પગ હતા ન !!! હા ાલી શકતી હતી…. આ િાત હા કમ ખશ ન થઈ શકા ?’ અન ફરી પોલીએના ખશખશાલ થઈ જાય છ…. અહી પસતક પરા થાય છ. િાતાામાા ઘણા સાદર પરસાગો છ. કઈ રીત કિા કિા સાજોગોમાા કટકટલાના જીિનમાા કિા પદરિતાન આ બાળકીના ઉતતસાહી સિભાિન લીધ તથા રાજી રહિાની આ રમત શીખી જિાથી આવયા, તના સ ાદર વનરપણ છ. પસતક િાાચયા પછી મનમાા એક જ અનભવત જાગ છ. આપણ દરક વયકતત આ રમત કદા પણારપ નહી તો ય આવશક રીત પણ રમતા શીખી શકીએ ન રમતા થઈ જઈએ તો જીિનમાા સખ

કારય ગરહાજર ન રહ. આ પસતકમાા આિતા ઉપાયો બાળકીએ જ બીજાન શીખડાવયા હતા તમાાથી િધ નહી તો બ- ાર જરર ટાાકીશ. ‘કપડાા િધાર ન હોય તો…..’ ‘અર, બધા કવા જલદી ગોઠિાઈ જાય !’ ‘ફલો જલદી કરમાઈ જાય છ’ ની ફદરયાદના જિાબમાા પોલીએના કહ છ…. ‘તો જ બીજાા નિાા-તાજા ફલો લઈ શકાય ન ?’ ‘પગમાા ફરક ર થા તો…..’ ‘એક જ પગમાા થા છ ન ? બ પગ ભાાગયા હોત તો ?’ ‘કમર િળી ગઈ છ.’ ‘અર ! ની ની િસત લિા માટ િધાર િાાક તો નથી િળવા પડત ા ન ?’ ‘મોઢામાા બ જ દાાત રહયા છ….’ ‘અર ! બ દાાતથી પણ થોડા તો ાિી જ શકાય છ ન ?’ અન રમત જમ અઘરી…. તો જ રમિાની મજા આિ ન ! આ છ નાનકડી બાળકીએ પ ાિલ જીિન અચભગમ. અન ત ય કોઈ મોટા ઉપદશો, સલાહો િડ નહી પણ લચખકાએ ખબ સાદર પરસાગો દવારા િાતાા દવારા સાદશ આપયો છ. આપણ સાજોગો તો નથી બદલી શતતા પણ દરક પદરકસથવતમાાથી કાઈક શોધીન ખશ થિાનો પરયતતન કરીએ તો જીિનન રમતની માફક રમી શકાય ન આપણા તથા અનદયના જીિનમાા પણ આનાદની કષણોન જરર આિકારી શકીએ ન. ‘શાના દ:ખ અન શાની વનરાશા ? મકલ મકલ મખદરત આશા….’ ની જમ… જીિન એક નિી જ દસષટથી ખીલી ઊઠ… પોલીએનાના મળલખક એલીનોર પોટારનો શરી રકશમબહન વતરિદીએ કરલો ગજરાતી અનિાદ િાા િો ન િા ાિિો જોઈએ એમ માનીન આના રસદશાન કરિાનો પરયતતન કયો છ. શરી હદરનદર દિ અન શરી અમતલાલ યાચજઞક લખલ તની પરસતાિના પરમાણ દરક એક િાર આ પસતક િાા વા ન િા ાિવા જ જોઈએ…. શરી હદરનદર દિના શબદોમાા કહા તો આ પસતક વિશ તમણ કહા છ…. ‘રાજી રહિાની અનોખી રમત….. ન િરાતાા સિપનોના ઘ ાટાત ા રહસય….’ ાલો, આપણ પણ આ રમત ીપીન રમીશા ?

હા અન મારા ’ જીિનના મોટા બાધન: માણસનો સૌથી િધ સાઘષા પોતાની સાથ

જીિનમાા બધા છટી જાય તો પણ આ સકષમ અહાકારથી છટકારો મળતો નથી. હા કાાઈક છા એવા માનીએ એટલ તનાા બીજ િિાઈ જાય છ. ધનિાનનો અહાકાર છ મ પરાપત ક. તતયાગીનો અહાકાર છ મ છોડી દીધા. એકનો અહાકાર દખાય છ, બીજાનો દખાતો નથી જીિન દશાન - મહનદર પનાતર ‘આગ ઉપર ાલિાના નામ આ સાસાર છ થઈ શક જો એટલો વનણાય તો બડો પાર છ. વિશરિમાા કદરતની લીલાનો ભલા કાા પાર છ તારી દસષટ શા જએ છ એ ઉપર આધાર છ સિાથી ત ા શરષઠ છો એ ગિામાા રહતો નહી આપણાથી શરષઠ લોકો જગમાા અપરાપાર છ કોઈના દદલ તોડિાની િાત કરશો નહી કદી જીભ તો કાબમાા રાખો જીભ તલિાર છ કાાથી આિ છ હિા કિો હિાનો રાગ છ વિજઞાનીઓન પછીએ ક એનો કયો આકાર છ કોણ પરગટાિ છ રાત આ કરોડો તારલા? કો’ અદીઠી આજઞાનો કટલો સહકાર છ કટલો આભાર માના, કટલા િણાન કરા આઝાદ મારા પર તો ઈશરિરના ઘણા ઉપકાર છ.’ કતબ ‘આઝાદ’ની આ ર નામાા જીિનનો મમા સમજાિાયો છ. સાસારમાા રહીએ છીએ તો અનક પરશરનો, મશકલીઓ અન આટીઘ ાટીઓ ઊભી થિાની છ. માણસ આ બધાનો સામનો કરિાનો છ. બધા આપણી મરજી મજબ થિાના નથી. સાસારની આગમાા માણસ તપીન, નકકર થઈન બહાર આિિાના છ. આપણ સૌ ઈશરિરની ર નાના અશમાતર છીએ. કદરત ોમર તનો જાદ પાથયો છ, પણ તન સમજિાના મશકલ છ. આપણ તનો કઈ રીત સાકષાતતકાર માણીએ છીએ ત આપણા પર આધાદરત છ. કોઈ પણ જાતના માન, અચભમાન અન અહાકાર િગર જો જાગીન જોઈએ તો ત અવતસાદર છ. આપણો અહમ આપણન સારા જોિા અન સમજિા દતો નથી. આપણ માનીએ છીએ ક આપણા જવા કોઈ નથી. આ કિામાાના દડકા જિી પદરકસથવત છ. બહાર નીકળીન જોઈએ તો ખયાલ આિ ક ધસમસતી નદીમાા આપણ એક નાના તણખલા જિા છીએ. જજિદગી પરમ, મતરી, સાપ અન સહકારથી ાલ છ. આપણ જાણય-અજાણય વતરાડો ઊભી કરીએ છીએ અન કડિાા િ નો દવારા બીજાના દદલન દભિીએ છીએ. મનષયમાતર રોટીથી જીિતો નથી. પરમ, મતરી, સૌદયા, સાિાદદતા, સચ ાઈ, ભલમનસાઈ, પદરશરમ, વિશરામ, પજા, અ ાના અન આરાધના તન જીિાત રાખ છ. ઊ ા પિાતો, કલકલ િહતાા ઝરણાાઓ, પકષીઓનો કલરિ, આકાશમાા ટમટમતા તારલાઓ મનષયન નવા જીિન બકષ છ. ઈશરિર આપણન મબલખ આપા છ, પણ આપણન સાતોષ નથી. કદરત જ આપા છ ત છોડીન કવતરમ રીત જીિીએ છીએ. દાભ, માન-અચભમાન અન પિાગરહના કો લામાા આપણ સીવમત થઈ ગયા છીએ. દરક માણસ િધતઓછ અશ અહાકારથી પીડાય છ. કોઈન ધનના, કોઈન તનના, કોઈન

પદના તો કોઈન પરવતષઠાના અચભમાન છ. આપણી જાતન બીજાથી દડયાતા માનીએ એટલ અહાકારના બીજ િિાઈ જાય છ. જઞાનનો અન તતયાગનો પણ માણસન અહકાર હોય છ. અહાકારી માણસન કોઈના સારા દખાત ા નથી. કોઈ પોતાનાથી જરાક આગળ નીકળી જાય તો ઈષયાા થાય છ. કોઈ તની િાત ન સાાભળ ક તના હકમન તાબ ન થાય તો રોષ ઊભો થાય છ. માન-સનદમાન ન થાય, આિકાર ન મળ અન ઊ ા આસન બસિા ન મળ તો માઠા લાગી જાય છ. જટલો અહાકાર િધ છ તટલા તના સખ- ન અન શાાવત હણાઈ જાય અન માણસ અદરથી સળગયા કર છ. હા કાાઈક છા એિો ખયાલ તના દ:ખના કારણ બની જાય છ. કોઈ માન આપ, ઊ ા આસન બસાડ ક આદર-સતતકાર કર તતયાર માણસ વિ ારવા જોઈએ ક આ બધા શાના માટ છ? ધન, પદ અન સતતાના કારણ આિાા માન મળતાા હોય છ. આ બધા ન રહ તતયાર માણસો મોઢા ફરિી લ છ. એટલ આ માટ અચભમાન રાખિાના કોઈ કારણ નથી. સિાથાના પાયા પર આ દવનયા ર ાઈ છ. દરક માણસ પોતાના સિાથા માટ આ બધા કરી રહયો છ. કહિાય છ ક ‘સગાાા સૌ સિાથાનાા’ સિાથા હોય તતયાર દરના પણ સગા જિા બની જાય છ અન સિાથા પરો થઈ જાય, માણસ પાછો પડી જાય તતયાર નજીકનાા સગાાઓ પણ દર ભાગ છ. માણસ પાસ સતતા, ધન, દોલત, સાપવતત હોય અન તનો વસતારો બલાદ હોય તતયાર વમતરો, સગાાસાબાધીઓ અન કહિાતા દહતચછઓ મધમાખીની જમ િીટળાયલાા રહ છ. ખશામતખોરો ટોળ િાળ છ, પણ જયાર ખરાબ સમય આિ છ તતયાર આ બધા કાા અલોપ થઈ જાય છ તની ખબર પડતી નથી. માણસ સારો સમય હોય તતયાર સાિધાનીપિાક િતાવા જોઈએ. સા ા માણસોન ઓળખિા જોઈએ અન કોઈ પણ જાતના અચભમાનથી દર રહવ ા જોઈએ. સખ અન દ:ખમાા સમભાિ કળિિો જોઈએ. જના માટ આપણ ગિા કરીએ છીએ તનો કોઈ ભરોસો નથી. આજ આપણી પાસ આ બધા છ. કાલ ન પણ હોય. તો ઘમાડ શા માટ? જીિનમાા જ કાાઈ મળા છ ત પરભની કપાથી મળા છ તમ સમજીન ાલીએ અન આમાા મારા કશા નથી એિો ભાિ રાખીએ તો જીિન સરળ બની જાય. અહાકારન નાબદ કરિાનો અન સમભાિ કળિિાનો એક રસતો એ છ ક ‘હા ના ચબિદમાા ત ા’ દખાિા લાગ. હા અદશય થઈ જાય અન ત ા દખાિા લાગ. કોઈએ કહા છ તમ ‘ઔરો મ ખદ કો ખો કર, મકો ઢાઢના, ચઝિદગી ઉસી કા નામ હ.’ ભગિાન મહાિીર પણ આ જ બોધ આપયો છ. તમની સાધનાની આખરી કડી ‘કિળ જઞાન’ છ. કિળ જઞાન એટલ જઞાની ન રહ માતર જઞાન રહ, જાણનારો ન રહ માતર જાણકારી રહ, કરનારો ન રહ માતર કામ રહ, કતાા રહ નહી માતર કમા રહ.’ માણસ બધા છોડી દ અન તતયાગી બની જાય તો પણ આખરી સકષમ અહાકાર ‘હા’ છ. બધા છોડી દીધા પછી પણ આ ભાિ રહી જાય છ.. ધનિાનનો અહાકાર છ ‘મ પરાપત ક છ.’ તતયાગીનો અહાકાર છ

‘મ તતયાગ કયો છ.’ ફરક માતર એટલો છ ધનિાનનો અહાકાર દખાય છ, તતયાગીનો અહાકાર દખાતો નથી. ધનિાનો કહ છ આ મારા ધન છ, આ મારી મહલાતો છ. તતયાગીઓ કહ છ, આ મારો સાપરદાય છ. આ મારો આશરમ છ, આ મારા માદદર છ, આ મારા તીથા છ. બધા કાા ળીની જમ ઊતરી જાય તો પણ હા અન મારા રહી જાય છ. સાસારીઓ મહલો બાાધ છ અન તતયાગીઓ આશરમો. સાસાર અન સાનદયાસ બાનમાા ઢોલનગારાા અન ધામધમ છ. અહાકારના ઈધણ છ. િસતઓ છોડી દિાથી તતયાગી બનાત ા નથી. મનની અદરથી બધી િસતઓ છટી જિી જોઈએ. સાનદયાસીઓ તતયાગ કયાા પછી અહી અટકી જાય છ. હા અન મારા તમના સૌથી મોટા બાધન છ. અહાકાર તતયાગના મહોરા પહરી લ છ તતયાર ત દખાતો નથી. બહારની દવનયા અન અદરની દવનયા જદી હોય છ. દરક માણસ એક બીજો હરો લઈન બઠલો છ. એટલ ત ખરા સિરપમાા દખાતો નથી. કોઈએ ધનનો, કોઈએ જઞાનનો, કોઈએ સજજનતાનો, કોઈએ દયાનો તો કોઈએ કરણાનો અ ળો ઓઢલો છ. આપણ સાધારણ લોકો છીએ. ઉપરથી નકાબ લગાિીન આપણ એકબીજાન બનાિીએ છીએ. બહાર દખાત ા બધા અસલી નથી. કોઈનો ડરોઈગ રમ જોઈન તના ઘરનો ખયાલ આિી શક નહી. ડરોઈગરમ બીજાન બતાિિા માટ સજાિલો હોય છ. આિા જ સજાિલા માણસના હરાઓ છ. ઘર તો એ છ જયાા માણસ જીિ છ, સએ છ, ઝઘડ છ, ખાય છ, પીએ છ. સખ-દ:ખનો અનભિ કર છ. આ બધા સાધારણ છ. આ જજિદગી છ તનો આ અસલી રાગ છ. ઉપરથી રાગના થપડા કરિાની જરર નથી. અન આ લાાબો સમય ટક પણ નહી. અદરથી જ િસત પરગટ થાય છ ત સિાભાવિક છ. બહારથી જ થોપાય છ ત કવતરમ છ. આપણ જજિદગીના મોટા અસલી ભાગન અધારામાા ધકલી દઈન કામના નહી એવા થોડા જીિીએ છીએ. અધારા પાછળ ધકલાઈ ગયલી જજિદગી આપણન સતત ધકકા મારતી રહ છ અન કહતી હોય છ મન જીિિાની તક આપો. પણ માણસ િાઘા ઉતારી શકતો નથી અન તન જોરથી અદર ધકકા મારતો રહ છ. આમ આખી જજિદગી સાઘષામાા િીતી જાય છ. માણસન પોતાની રીત કદીક જીિિાના મન થાય છ, પરાત આભાસી જીિનમાાથી બહાર નીકળિાની તની દહિમત નથી. આ વિરોધાભાસના કારણ માણસ પોતાની સામ લડિામાા હારી જાય છ. માણસ સૌથી િધ દ:ખ અન કષટ પોતાન આપ છ. બહાર કરતાા સૌથી િધ દહિસા અન દમન પોતાના પર કર છ.. સીધોસાદો માણસ જ સરળતાથી જીિ છ, ત કશાથી ડરશ નહી. જણ કદી ખોટા ક ન હોય, કોઈના દબાવા ન હોય, છપાવા ન હોય તન ડર શનો? આપણ ભયભીત છીએ એટલા માટ ક ખોટી રીત જીિીએ છીએ. આપણ અદરથી બીમાર છીએ, વિચકષપત છીએ અન મનથી ભાાગલા છીએ. જ માણસ બહારથી અન અદરથી સિસથ હોય તન ડરિાના કોઈ કારણ નથી. આપણ

આપણી રીત ાલિાના છ. આપણ સખી થવા ક દ:ખી ત આપણા હાથની િાત છ. આ અગની ઓશોની કથાનો મમા સમજીએ... એક બહ મોટો જયોવતષી હતો. એ જ કાાઈ કહતો ત બરાબર બનતા તની કોઈ િાત ખોટી ઠરતી નહી. એ જ બનિાના છ ત સાચા કહતો એટલ ગામના લોકો તનાથી પરશાન હતા. ગામના બ િાનોએ વિ ા ક આ માણસન એક િખત તો ખોટો પાડિો. તઓ પોતાના મોટા ઓિરકોટની અદર એક કબતરન છપાિીન જયોવતષીની પાસ ગયા અન કહા અમ આપન પછિા આવયા છીએ ક આ કબતર જીિતા છ ક મરલા? તઓ નકકી કરીન આવયા હતા ક જયોવતષી જો જીિતા છ એમ કહ તો અદરથી તની ગરદન મરડી નાખિી અન મરલા કબતર કાઢવા અન જો ત કહ મરલા છ તો જીિતા કબતર કાઢવા, ગમ તમ પણ જયોવતષીન ખોટો પાડિો. વિ જયોવતષીએ ઉપરથી ની નજર કરી અન િાનોના હરાઓ જોઈન ત િાતન કળી ગયા ક આ િાનો તમન બનાિિા માટ આવયા છ. તણ કહા, ‘કબતર નથી જીિતા ક નથી મરલા. આ તમારા હાથની િાત છ.’ આ જ રીત જજિદગી કિી રીત જીિિી ત આપણા હાથની િાત છ. આપણ મરી મરીન જીિવા છ ક જીિીન મરવા છ ત આપણ નકકી કરિાના છ.

જોજો માફ કરિામાા મોડા ન થઇ જાય ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ. િષો પછી મળયાા તો નયન ભીનાા થઈ ગયાા,સખનો પરસાગ શોકનો અિસર બની ગયો. એ મજન રડતો જોઈ ખદ પણ રડી પડયા, મારો જ પરશન એમનો ઉતતર બની ગયો. -બરકત વિરાણી 'બફામ' 'િજન' નો અનભિ ન કરાિ તના નામ સિજન. હળિાશ એ સાબાધની સૌથી મોટી લાકષચણકતા છ. જયાા ભાર હોય છ તતયાા સિીકાર હોતો નથી. લાદી દીધલા િઢારવા પડત ા હોય છ. જ સહજ હોય એનો ભાર લાગતો નથી. માણસ 'ભાર' લઈન ફર છ અન બીજા પર લાદતા પણ રહ છ. દરક માગાન િળાાક હોય છ. સાબાધમાા પણ ઉતાર અન ઢાિ હોય છ. હાથની કોઈ રખા સીધી હોતી નથી તો પછી જજિદગી કાયમ કિી રીત એકસરખી ાલિાની છ? દવનયામાા કાઈ જ કસથર નથી. સરજ ઊગ છ અન આથમ છ, દદરયામાા પણ ભરતી અન ઓટ છ. ગરહો પણ એની ાલ બદલતા રહ છ, ફલ ખીલ છ અન કરમાય છ. મઘધનષ કાયમ રહત ા નથી, તો પછી સાબાધ કમ એકસરખા રહ? આપણી ઇચછા મજબ કોઈ કાઈ ન કર તતયાર આપણ એન ભલ ગણી લઈએ છીએ. આપણ આપણી વયકતતન ભલ કરિાનો અવધકાર આપીએ છીએ? પરમની સૌથી મોટી પરખ તતયાર થાય છ ક આપણ

કોઈન કટલા ઝડપથી માફ કરીએ છીએ. માફ કરિામાા મોડા કરવા એ પણ એક જાતનો અનદયાય જ છ. ભમરો મધ ચસી જાય તતયાર ફલ ફદરયાદ કરત ા હશ? નદી દદરયાન મળ અન ખારી થઈ જાય તતયાર નદી બળાપો ઠાલિતી હશ? દવનયામાા બ કામ સૌથી અઘરાા છ. માફી માગિી અન માફી આપિી. પોતાના ઈગોન માણસ કટલો ઓગાળી શક છ તના ઉપર સાબાધોનો આધાર રહ છ. ઘણી િખત આપણ અચભમાનન સિાચભમાન ગણી લતા હોઈએ છીએ. જન 'સિ'ના ભાન છ એ જ ખરો સિાચભમાની છ. આપણ આપણી ફરત એક કાડાળા દોરી લઈએ છીએ અન પછી એન જ આખી દવનયા માની લતા હોઈએ છીએ. તની બહાર કોઈ જાય એન આપણો વિરોધી ક દશમન સમજી લઈએ છીએ. દવનયામાા સૌથી મોટા પાપ કોઈના મન અન મગજ પર કબજો કરિાના છ. મન પછયા િગર કાઈ જ કરિાના નથી,એવા ઇચછતી વયકતત જ પોતાના નજીકના લોકોન મયાાદા િટાિિા માટ મજબર કરતી હોય છ. ઘણા લોકો તો એિા હોય છ જની પાસ માફી માાગતા પણ ડર લાગ. જયાા 'ભાિ'નો અભાિ હોય તતયાા અણબનાિની શકતા સૌથી િધ હોય છ. જયાા 'ભાિ'નો સિભાિ હોય છ તતયાા જ અહોભાિ હોય છ. એક માણસ મરણપથારીએ હતો. તન સમજાઈ ગા ક જજિદગીનો અત હિ નજીક છ. એન વિ ાર આવયો ક કોઈ કામ બાકી રહી જત ા નથી ન? બહ વિ ાર કયાા પછી તન યાદ આવા ક ઘણા લોકોનાા દદલ દભાિાઈ ગયાા છ. જતાા પહલાા એની માફી માાગી લઉ. એક પછી એક બધાન બોલાિીન માફી માગિાના શર ક. સૌથી છલલ યાદ આિી એ દીકરી જણ ભાગીન લગન કરી લીધાા હતાા. દદલના ટકડા જિી દીકરીન િષોથી જોઈ ન હતી. અત પતતનીન કહા ક એન બોલાિી દ. દીકરીન બોલાિી. દીકરીની દીકરી પણ સાથ હતી. હોકસપટલના રમમાા સૌથી પહલી પૌતરી દાખલ થઈ. નજીક આિીન કહા ક, દાદા, મારો શા િાાક હતો? પહલી િખત એ માણસ ધરસક ધરસક રડી પડયો અન નાનકડી પૌતરીન કહા ક દીકરા, તારો કાઈ િાાક ન હતો, કદા િાાક મારો જ હતો. આપણો િાાક દખાતો નથી હોતો તતયાર આપણ બીજા લોકોનો િાાક કાઢતા હોઈએ છીએ. દીકરીએ નજીક આિી વપતાના માથા પર હાથ મકો. વપતાએ કહા ક, એક િાર તો મન કહી જોા હોત. દીકરી એટલા જ બોલી ક ડર લાગતો હતો પાપા, આજ છ એટલી હળિાશ તતયાર કાા હતી? ઘરથી નીકળી તતયાર તમારી તસિીર લતી ગઈ હતી. દરરોજ તમારો ફોટો જોઈન માથ હાથ ફરવયો છ અન મનોમન બોલા છ ક લિ પાપા. રોજ આખો ભરાઈ આિતી, આજ પણ આખો ભરાયલી છ, જોક તમાા અભાિ નથી, પણ આભાર છ. વપતાએ કહા ક હિ કોઈ ભાર નથી, હિ કોઈ અભાિ નથી, અન હિ કોઈ અફસોસ નથી.

પોતાના લોકોન માફ કરિામાા કારય એટલો વિલાબ ન કરો ક બહ મોડા થઈ જાય. 'મોડા'ની કોઈ મયાાદા નથી હોતી, મોડા કદા આિતીકાલ પણ થઈ જાય, આજ તમ કોઈન માફ કરી શકો છો? એિો પરમી ક એિી પરવમકા જ આજ સાથ નથી એન તમ માફ કરી શકા છો? એિો દોસત જનાથી કારક કોઈ નાની ભલ, થોડીક છતરવપિડી ક એકાદ દગો થઈ ગયો છ એન તમ અપનાિી શકો છો?એક-બ સાથ કામ કરતી વયકતત, જની સાથ કોઈ મદદ ડભડ થઈ ગઈ હોય એના જત ા કરી શકો છો? એિા ભાઈ ક બહન, જ કોઈ સમય કોઈ કારણસર આપણી સાથ હાજર રહી નથી શકા એન 'હશ' કહીન પાછા બોલાિી શકો છો? જો ના, તો તમ કાઈક ગમાિી રહયા છો. માફ તો કરી જઓ, એના જિી ઉદારતા બીજા કશામાા નથી. માણસ દાનિીર થઈ શક છ. પણ માફિીર થઈ શકતો નથી. જ માફિીર છ એ મહાિીર જ છ. ઘણી િખત તો આપણી વયકતતએ આપણન માફ કરી દિો હોય છ પણ આપણ જ માફી માગતા હોતા નથી. કારક ડર હોય છ ક આપણન માફી નહી મળ અન કારક એવા લાગ છ ક હા શા માટ માફી માગા ? મ કાા કોઈ ભલ કરી છ ? એક દોરો ન તોડીએ તો એ ધીમ ધીમ દોરડા બની જાય છ. માફી માાગી લિાથી કોઈ નીચા થઈ જત ા નથી, માફી માગીન તો માણસ િધ ટટટાર થાય છ. માફી માગી લિાથી માણસ હળિો થઈ જાય છ. આપિી ન આપિી એ તમ ચ િતા ન કરો. એ બીજા પર છોડો. આપણ આપણન જ યોગય લાગ એ કરિાના હોય છ. કવા છ, કોઈ વયકતત આપણન સતત યાદ આિતી હોય છ, કોઈન સતત નજીક લાિિાની ક એની નજીક જિાની આપણન ઇચછા થતી હોય છ, આપણ કોઈન સતત ઝાખતા હોઈએ છીએ પણ એન નજીક આિિા દિા ક એની નજીક જિા માટ દરિાજો ખોલતા નથી. કટલાાક પહાડોન ઓગળવા હોય છ પણ એન તક તો આપો. કટલાક ભરમ આપણ ધારતા હોઈએ એટલા મોટા ક ચબહામણાા હોતા નથી. બસ 'સોરી' કહિાની જ િાર હોય છ. અન કોઈ સોરી કહ તતયાર જરાય મોડા ન કરતાા, કારણ ક માફ કરિાની તક પણ િારાિાર મળતી નથી. જજિદગીમાા એટલા 'ભાર ' કશા જ નથી હોત ા જ હળવા ન થઈ શક. આપણ બસ થોડાક જત ા કરિાના હોય છ. તમન પરમ કરિાિાળા તમારાથી ડરિા ન જોઈએ. તમ તમારી વયકતતની ભલ કટલી માફ કરી શકો છો તના પરથી જ નકકી થત ા હોય છ ક તમ તન કટલો પરમ કરો છો. તમ ઇચછતા હોિ ક તમારી વયકતત કાઈ જ છાનાછપના ક ખાનગી ન કર તો એ તમારી સામ એ કરી શક અન તમન ખલલા દદલ એ કહી શક એટલી હળિાશ આપો. કોઈન પોતાની વયકતતના દદલ દભાિવા હોત ા નથી. કોઈન દર જવા હોત ા નથી. અસિીકાર જ અભાિ સરજતો હોય છ. મહાન માણસ જ માફી માગી ક

માફી આપી શક છ. કાયરોના એ કામ નથી. એક િાર કહી તો જઓ ક આઈ એમ સોરી. એટલા મોડા શમાાય ન કરો ક જજિદગીભરનો અફસોસ રહી જાય. ન તો માફી માાગિામાા, ન તો માફી આપિામાા. છલલો સીન : જ ગાાઠ છટી શક તિી હોય તન કાપિી નહી. -અજઞાત. (‘સાદશ’, તા. 21મી એવપરલ, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

પરગવત માટ પા શીલ કચલડોસકોપ - મોહમમદ માાકડ બૌિ ધમામાા આ ાર માટના પા શીલ ક પાા વનયમો છ. એ જ રીત જન ધમામાા પણ પાા મહાવરત છ. અદહિસા, સતતય, અદતતાદાન,બરહમ યા અન અપદરગરહ. મહાતતમા ગાાધી અદહિસા, સતતય, બરહમ યા,અપદરગરહ િગર ઉપર ભાર મકતા હતા. એમનો ટરસટીવશપનો વસિાાત ધનિાનો માટના આદશા તરીક એમણ પરબોધયો હતો. પરાત, ઉપર જનો ઉલલખ કયો છ એના ઉપર કટલો અમલ થાય છ, એ આપણ સૌ જાણીએ છીએ. અહી હા સામાનદય માણસ માટ પરગવતના 'પા શીલ' વિશ લખિા ઇચછા છા. માના છા ક કોઈ પણ વયકતત આ પાા બાબતો ઉપર અમલ કરી શકશ. એના ઉપર અમલ કરિાના પણ સાિ સહલ ા નથી. અઘરા છ, પરાત અશક નથી. હા જના વિશ લખિા ઇચછા છા એ 'પા શીલ' આ પરમાણ છ ૧. દરરોજ નવા શીખો આ કોલમ િાનો અન િતીઓ િાા છ, એ જ રીત આધડ વયકતતઓ, વિો, વશકષકો-પરોફસરો, અર, દરકષા દરપર કરનાર અન પટરોલપાપ લાિનારાઓ પણ િાા છ. એટલા વિવિધ વયિસાયિાળાઓ અન એટલા બધા લોકો એ િાા છ ક બધા આ રી શક, એિા વનયમો વિશ લખવા અઘરા છ. જમક, દરકષા દરપર કરનાર પછી શક ક માર નવા શા શીખવા? તો એમન હા સામથી પછીશ ક શા તમ કાયમ દરકષા દરપર કરીન જ જજિદગી પરી કરી નાખિા ઇચછો છો? જો એમ જ હોય તો આ ાર માટના આ સતર એમના માટ નકામા છ, પરાત જો એમન કારય પણ કાર માટના ગરજ કરિાની ઇચછા હોય તો એ બાબતમાા શીખિાના એમણ શર કરી દવા જોઈએ. માણસ ગમ ત ઉમર, ગમ ત કષતરમાા થોડા નવા શીખ તો એ કારય નકામા નથી જત ા. મ એિી વયકતતઓ જોઈ છ, જમણ નવા શીખિાના ખાતન કારણ નિી દરકષાઓ બનાિિાના શર ક હોય.

કોઈ વિદયાથી દરરોજ માતર બ જ નિા શબદો શીખ તો એક મદહન સાઠ અન બાર મદહન ઓછામાા ઓછા સાતસોન િીસ નિા શબદો શીખી શક. અબરાહમ ચલિકન િકીલાત શર કરી તતયાર દરરોજ એક પસતક લઈન બસતા-એ પસતક કાયદાના નહોત ા, એ અગરજી દડતશનરી હતી. અગરજીના એટલા બધા શબદો એમન યાદ હતા ક એનો યોગય ઉપયોગ કરીન એ પોતાની િાત સ ોટ રીત રજ કરી શકતા હતા. નવા શીખિાની અન નવા િાા િાની એમની ઇચછા એટલી પરબળ હતી ક શતસવપયરનાા નાટકો એકથી િધ િાર એમણ િાાચયા હતા. શતસવપયરની ાર 'ટરજડી' એમણ એટલી બધી િાર િાા ી હતી ક કટલાક સાિાદો એમન મોઢ થઈ ગયા હતા. આનો અથા એ ક કોઈ પણ વયકતત પોતાન મળતાા ફાજલ સમયનો ઉપયોગ કરીન જજિદગીન કાયમ હદરયાળી રાખી શક છ. જજિદગીના કપરા દદિસોમાા એણ િાા લા એન જીિિાના બળ પરા પાડી શક છ. ૨. ધયય નકકી કરો અન આગળ ાલો એક િાતના ધયાન રાખજો - તમ નકકી કરલ ધયય એક જ કદક તમ વસિ નહી કરી શકો. મોટા ભાગના િાનો આજના સમયમાા પસા મળ એવા ધયય નકકી કર છ અન એમાા કશા ખોટા નથી, પરાત બધા દિકટરો સ ીન તડલકર નથી બની શકતા અન બધી રપાળી છોકરીઓ ઐશવયાા રાય નથી બની શકતી. જનો અિાજ મધર હોય એ બધા કાાઈ સાયગલ, રફી ક લતા માગશકર નથી બની શકતા. સ ીન અન લતા બનનારન અનક પરકારની ખટપટનો ભોગ બનવા પડ છ અન અનક પરકારની ખટપટ પણ કરિી પડ છ - આ કડિી છતાા સા ી િાત છ. કટલાક માણસો દિકટમાા વનપણ હોિા છતાા ફચકાઈ ગયા છ અન કટલીક ગાવયકાઓ - િાણી જયરામ, મબારક બગમ અમક અશ શમશાદ બગમ અન નરજહાા જિી ભલાઈ ગઈ છ. એના ઉપર જરા નજર કરી લજો. કટલાય એતટરો દદલીપ કમાર અન અવમતાભ બનિાના કોડ લઈન દફલમલાઇનમાા જાય છ અન પછી એતસટરા તરીક કામ કરીન જજિદગી પરી કરી નાખ છ ક પછી એ લાઇન છોડી દ છ. કોઈક જગયાએ મ િાચા હત ા ક ધમનદર અન અવમતાભ કામ મળ એ માટ રાજ કપરનો સમય લઈન એમન મળિા ગયા હતા. ખબ બસી રહયા, પણ રાજસાહબ મળયા નહી. સાદશો મોકલયો ક રાજસાહબન આજ સમય નથી. કહ છ ક એ િખત ધમનદર અવમતાભન ક અવમતાભ ધમનદરન કહા ક, સાહબન સમય નથી એમ નથી, પણ સા ી િાત એ છ કઃ આપણો સમય આવયો નથી. િાત સા ી હોય ક ખોટી, પણ સમજિા જિી જરર છ. જ કોઈ માણસમાા પોતાનો સમય આિ એટલી રાહ જોિાની ધીરજ હોય તો 'કદા ' એનો સમય આિ પણ ખરો અન 'કદા ' રાહ જોિામાા જ જજિદગી પરી થઈ જાય.

૩. દરક સફળતા નવા દવાર ખોલ છ એ િાત સા ી છ ક વનષફળતા માણસન ઘડ છ, પરાત એ પણ એટલા જ સાચા છ ક વનષફળતા માણસન ખલાસ કરી નાખ છ. સકડો િાનો અન બીજા લોકો વનષફળતાન કારણ ખલાસ થઈ જાય છ અન આજકાલ તો લોકો આપઘાત પણ કર છ, પરાત સફળતા માણસન નવા બળ આપ છ. માણસ જો ધયાન રાખ તો દરક સફળતાનો ઉપયોગ કરી નવા સોપાન સર કરી શક છ. સફળતા માણસન બળ આપ છ. સફળતા ગલાબી છ, વનષફળતા અધારી, કાળી ધબ છ, પરાત સફળતા માણસની પરગવત રોકી પણ શક છ. કટલાક લખકોન એમની પરથમ કવત માટ પાદરતોવષકો અન પરશાસા મળયા હોય છ, પરાત તતયાર પછી એમણ ભાગય જ સારી કવત સજી હોય છ - વસિાય ક એ વયકતત જાગત હોય અન પોત જ પોતાની કવતના કડક વિિ ક હોય. છતાા વનષફળતા કરતાા સફળતા સારી છ. કમ સ કમ એિી વયકતતન પરવસદધિ તો મળ છ, ભલન પછી વસદધિ ન મળ. અન એક ખબ જ અગતતયની િાત. દરક માણસના એક િત ાળ હોય છ એ િતાળમાા એ સફળ વયકતત હોય, આબરદાર વયકતત હોય તો જજિદગી સખથી પસાર કરી શક છ. અમક વયકતત પોતાના ગામમાા પરવતસષઠત હોય છ, કોઈક િળી જજલલામાા, કોઈક પોતાના પરાાતમાા ક સટટમાા પરખયાત હોય છ. એિી વયકતત સખી હોય છ ભલન પછી એન દવનયામાા ખયાવત ન મળ, ભલન 'નોબલ પરાઇઝ'ન મળ. ૪. બીજા કરતાા થોડા આગળ રહો જ માણસો પોતાના ભાગ આિલા કામ વનષઠાથી કર છ ત લોકો પોતાની ફરજ બજાિ છ. પરાત, જ લોકો પોતાના ભાગ આિલ કામન બીજા માણસો કરતાા માતર થોડી િધાર ધગશ, થોડો િધાર ઉતતસાહ, થોડી િધાર સઝથી કર છ અન એમાા પોતાની થોડીક વિવશષટતા ઉમર છ, ત લોકો બીજા કરતાા કાયમ આગળ રહ છ. ધારો ક, કોઈ પતરકાર રલિ અકસમાતનો અહિાલ લિા જિાના હોય તતયાર જો એ થોડી િધાર મહનત કરીન રલિ તાતર વિશ, અગાઉ થયલા અકસમાતો વિશ, અકસમાતોની જગયા અન સમય વિશ, એમાા ભોગ બનલા માણસો વિશ ક માનિતા વિશ અહિાલ તયાર કર તો બીજા અહિાલો કરતાા એ વિવશષટ બનશ. સારાા અન ખરાબ ચ તરોમાા થોડી રખાઓનો જ ફર હોય છ. ખરાબ અન સારી તસિીરોમાા માતર થોડી લાઇટ-શડ ક એનદગલનો જ તફાિત હોય છ, પરાત આ 'થોડા' જ માણસન બીજા કરતાા અલગ તારિી બતાિ છ. જ માણસો પોતાની પરવવતતમાા થોડા થોડા ઉમરતા રહ છ, ત લાાબા ગાળ ઘણા બધા ઉમરી શક છ.

એક સામાનદય કારકન તરીક દાખલ થનાર માણસ સમય જતાા એક પઢીના ભાગીદાર અન ઘણી િાર માચલક બની શક છ, કારણ ક ત જયાા હોય છ તતયાા તઓ પોતાની સાથના બીજા માણસો કરતાા થોડા િધાર મહનત, થોડા િધાર સઝિાળા ક થોડા િધાર સાહવસક હોય છ. જ માણસો ઊ ા લાગ છ, એ માતર અમક ઈ જ ઊ ા હોય છ. એક મઠઠીભર ઊ ાઈ માણસન અનદયો કરતાા ઊ ો બનાિી દ છ. જ માણસો હરીફાઈમાા પરથમ નાબર આિ છ, ત બીજા કરતાા ઘણી િાર તો અમક સકનદડ જ િહલા હોય છ. રસમાા પરથમ આિનાર ઘોડા કારક તો બ ડગલાા જ આગળ હોય છ. પરાત આ બ ડગલાા મહતતતતિનાા હોય છ. જજિદગીની મજલમાા પણ એવા જ છ. માતર બ ડગલાા આગળ રહિાથી માણસ કાયમ બીજા કરતાા આગળ રહીન પરગવત કરી શક છ. ૫. નસીબન ક બીજાન કારય દોષ ન દશો મોટા ભાગના માણસો પોતાની વનષફળતા માટ ક દઃખ માટ બીજાનો િાાક કાઢ છ. કોઈ નહી તો નસીબનો િાાક તો કાઢ જ છ. મન કટલાય માણસો એિા મળયા છ, જ લોકોન આ રીત જ દઃખી થતા મ જોયા છ. "એવા છ ન, હા અન... સાથ જ ભણતા હતા. એ ઠોઠ હતો. એના દાખલા પણ હા જ ગણી આપતો હતો, પણ નસીબની િાત છ એ કરોડપવત છ અન હા કારકન છા." "હા સકલમાા હતો તતયાર િાતાા તો લખતો હતો, પણ પછી છોડી દીધા. જો લખતો રહયો હોત તો આજ..." "મારી સકલમાા હા દિકટનો કપટન હતો, પણ મારા નસીબ િાાકા, બાપાએ મન દકાન બસાડી દીધો. આમ તો હા સખી િપારી છા, પણ જો દિકટ રમિાના ાલ રાખા હોય તો..." એમની િાત અમક અશ સા ી હોય છ, પરાત સાપણા સા ી નથી હોતી. * માણસોન ગચણતના દાખલા ન આિડતા હોય, પણ એ લોકોમાા બીજી કોઈક એિી શકતત હોય છ, જણ એમન કરોડપવત બનાવયા હોય છ. * જ લોકો સકલમાા િાતાાઓ લખતા હોય છ એ લોકો બધા સારા લખકો નથી થઈ શકતા. સારા લખક થનારમાા બીજ ા ઘણા બધા હોય છ. * પોતાની સકલમાા કોઈ દિકટનો કપટન હોય, અર રણજી ટરોફીમાા રમયો હોય તોપણ સ ીન તડલકર બની શક એિી કોઈ ગરાટી નથી હોતી. જજિદગીની કશમકશ એિી હોય છ ક એમાા સકડો માણસો ખલાસ થઈ જાય છ. એ કરતાા સારો િપારી સખી હોય છ.

એટલ જ દધ ઢોળાઈ ગા એનો કારય અફસોસ ન કરશો. તમ કાા ઠોકર ખાધી એનો વિ ાર કરી આગળ િધજો. યાદ રાખજો, પરગવત કરિા માટ કોઈ ઉમર મોટી નથી હોતી.

રાજી રહિાની રમત – નીલમ દોશી “રાગરલી જિો છ, ખલ કાઈ ખલી જિો છ; જજિદગી જીિી જિાનો, કીવમયો મલી જિો છ.” આ ખબ જાણીતી પાકતતની સાથાકતા અમદરકન લચખકા શરીમતી એચલનોર પોટારની ોપડી ‘પોલીએના’ િાા ી તતયાર કદા સા ા અથામાા સમજાઈ અન એ સમજણની અનભવત બીજાઓ પણ કરી શક…. ત માટ તની એક ઝલક લખિાના મન થા. ‘ગમતાનો કરીએ ગલાલ’ શરી મકરાદ દિની આ પાકતત પરમાણ જ ગમા છ તનો ગલાલ કરી િહચ િાની ઈચછા એટલ ‘પોલીએના’ ના રસદશાન. પોલીએના 10 િષાની છોકરી છ. માતા-વપતા વિનાની આ અનાથ છોકરીન એક સખાિતી સાસથા તના માસીન ઘર રહિા મોકલી આપ છ. આ માસી એટલ વમસ પોલી. જના જીિનમાા એક રકષતા છ….. જડતા છ…. લાગણીઓન કોઈ સથાન નથી. માસી ખબ શરીમાત છ. પણ એના હદય ઝરણા સકાઈ ગા છ. અન એક નાનકડા િત ાળમાા એના જીિન સીવમત છ. એિા એકાકી રહતાા માસીન પોતાની ભાણજન રાખિાની જિાબદારી આિી પડ છ, તતયાર પોતાના કતાવય છ એમ માની, ફતત ફરજના એક ભાગ રપ પોલીએના તના ઘરમાા પરિશ પામ છ. અન ધીમ ધીમ શર થાય છ એક બદલાિ. પોલીએના ખબ િાતોડી, ખબ પરમાળ. સતત હસતી અન હસાિતી છોકરી છ. માણસ માતર તન ગમ છ કોઈ પણ માણસ સાિ કમ ન ગમ ? એ તન કારય સમજાતા નથી. તન દરક નાની િસતમાા જીિાત રસ છ, હોશ છ. જીિનની પરતતયક પળ ત સા ા અથામાા જીિ છ. અન એના કારણમાા છ એક રમત. પોલીએનાના વપતાજી જયાર જીિતા હતા, તતયાર નાનકડી પોલીએના માટ વમશનરી સાસથાન એક ઢીગલી માટ અરજી કરી હતી. એ સાસથા પાસ બાળકી માટ ઢીગલી નહોતી પણ અપાગ માણસ માટની કાાખઘોડી પડી હતી. તો ઢીગલીન બદલ એ કાાખઘોડી મોકલી આપી !! અન એક નાનકડી બાળકીન રમિા માટ મળ છ ઢીગલી ન બદલ ઘોડી. પણ…. પણ એના વપતાએ એન શીખવા હત ા ક કોઈ પણ િસત ક િાત માટ હામશાા ખશ થવા. પોલીએનાએ એના વપતાજીન પછા હિ આ િસત માટ ખશ કઈ રીત થવા ? તતયાર વપતાએ કહા, ‘તાર એમ વિ ારીન ખશ થવા ક તાર આ કાખઘોડીની જરર તો નથી ન !! તાર તો બ પગ છ ન !!

અન નાનકડી પોલીએના સા જ ખશ થઈ ગઈ. તના વપતાએ આ રમતના નામ પાડા હત ા ‘રાજી રહિાની રમત’ અન જમ રમત રમિી મશકલ બન તતયાર પણ રમાિી જ જોઈએ અન બન તટલા િધ લોકોન આ રમત રમિામાા સામલ કરિા. અન પોલીએનાના ાલ થા… આ રમત રમિાના અન રમાડિાના. માસી…. વમસ પોલી તો તની કોઈ િાતમાા રસ લ એમ નહોતાા. અન તણ પોલીએનાન તના વપતાજી વિશની કોઈ પણ િાત કરિાની મનાઈ કરી હતી. તથી પોલીએના આ રમતની િાત માસીન કરી શકતી નહોતી. પણ માસીની નોકરાણી વમસ નનદસી સાથ પોલીએનાની રમત અનાયાસ શર થઈ ગઈ હતી. એકિાર નનદસીએ કાટાળાથી પોલીએનાન કહલ ા – મન મારા નામ જરાએ ગમતા નથી. કવા વિચ તર છ ? તમ ખશ થિાના કહો છો. આમાા માર ખશ કઈ રીત થવા ? અર એમાા શા ? – પોલીએનાએ અનાયાસ જ તરત જ રમત શીખિાડિી ાલ કરી. ‘તમારા નામ હફચઝબા’ ક એવા કાઈ તો નથી ન ? એના કરતા તો નનદસી સારા ન ?’ ‘અન મન સોમિાર તો જરાય ન ગમ. એમાા શા કરવા ?’ ‘અર આજ સોમિાર ગયો.. હાશ ! હિ છ દદિસ સધી તો નથી આિિાનો ! એમ માનીન ખશ ન થઈ શકાય ?’ રમત જમ અઘરી, એમ જ રમિાની મજા આિ ન ? ખશ થિાના શોધવા જમ અઘરા તમ એ શોધિાની િધ મજા ન આિ ? પોલીએનાન અરીસો… સરસ પડદાિાળો રમ વિ. ખબ જ ગમતા. પણ માસીએ જયાર તન કોઈ જ અરીસા-બારીના પડદા ક કોઈ જ િસતઓ વિનાનો રમ રહિા આપયો (હકીકત આ નાનતડી અનાથ બાળકીન હત ા ક મારા માસી ખબ શરીમાત છ તથી હિ મન આવા બધા મળશ એમ માની લીધા હત ા. પણ માસી શરીમાત તો ખબ હતાા…. પણ….) તતયાર આ બહાદર બાળકીએ તરત જ રમત યાદ કરીન ખશ થિાના કારણ શોધી કાઢા ક સારા થા. અરીસો નથી તો માર મારા મોઢા પરના શીળીના ાાઠાા જોિાા તો નહી પડ !!! ક બારીમાા પડદા નથી તો સરસ ખલલી હિા પણ મળ છ ન સામના સરસ રશય પણ જોઈ શકાય છ. અન ધીમ ધીમ આ બાળકી આખા ગામના સાપકામાા કિી રીત આિતી ગઈ…. સામથી દરકની સાથ કિા ઉતતસાહથી િાતો કરતી ગઈ ન જાણય-અજાણય પોતાના ઉતતસાહનો, આનાદનો પ બધાન લગાડતી ગઈ, બધાન રાજી રહિાની રમત કઈ રીત શીખિાડતી ગઈ… રમતાા કરી ગઈન

કટકટલાના જીિનમાા સખના આનાદના દીપ પરગટયાા. એના ખબ સરસ, સિાભાવિક ચ તરણ લચખકાએ ખબ સાદર પરસાગો દવારા ક છ. િાતાાની પરાકાષટા આિ છ પોલીએનાના એકતસડનદટથી ન સતત હસતી…. હસાિતી છોકરી પરચલસીસન લીધ હિ કાયમ માટ ાલી શકિાની નથી. ડૉકટરના એ વનદાન પોલીએનાની ખશી છીનિી લીધી તતયાર પોત તના વપતાન કહતી હોય તમ સતત અનભિ છ… ‘બાપ, આમાા હા કોઈ રીત ખશ થઈ શકતી નથી. હા તમારી શીખિાડલી રમત રમી શતતી નથી. નથી રમી શતતી….’ અન જીિનમાા પહલી િાર પોલીએના દ:ખી, વનરાશ થયા છ. પણ…. પણ તતયાર શર થાય છ એક નિો િળાાક….. અતતયાર સધી લગભગ આખા ગામમાા દરકન આ નાનકડી છોકરીએ આ રમત શીખિાડી હતી. ન બધાન રમતા કરી રાજી કયા હતાા. એ દરક જણ પોલીએનાના અકસતમાતના સમા ાર સાાભળી તના માસીન ઘર સતત આિ છ. એની માસીન આિયા થાય છ. આટલા બધા આ છોકરીન કઈ રીત ઓળખ ? બધા કહતા હતા, ‘તમ તમારી ભાણજન અમારો સાદશો આપો ક અમ એની રમત રમિાની શર કરી છ ન ાલ રાખી છ ન અમ બધા ખબ ખશ છીએ ન એ સાાભળી કદા એ પણ ખશ થઈ શકશ ? તતયાર માસીન પછવા પડા ક કઈ રમત ? કારણ માસી એ તો પોલીએનાન મનાઈ કરી હતી ક તના વપતા વિશની કોઈ િાત તન કરિી નહી. પદરણામ પોલીએના કારય તના માસીન જ આ રમત વિશ કહી શકી નહોતી !! અન તતયાર માસીન ‘રાજી રહિાની રમત’ શા છ એ ખબર પડ છ. આટલા બધાનો પોલીએના પરતતયનો પરમ જોઈ જીિન પરતતયનો તનો અચભગમ બદલાય છ અન બહારથી શષક, કઠોર જણાતી માસીની સાિદનશીલતા બહાર આિ છ. અન તના લગન પણ થાય છ ન ત લગન પોલીએનાની પથારી પાસ થાય છ. પોલીએનાન ાલતી કરિાના શક ઉપાયો થાય છ. માસીના બદલાયલા જીિન પોલીએનાન ફરીથી ઉતતસાદહત કરી દ છ. અન અ ાનક પોલીએનાન પોતાના વપતાની રાજી રહિાની રમત આ સાજોગોમાા પરચલસીસિાળી અપાગ કસથવતમાા પણ કમ રમિી એ સઝ છ… ન ત ખશખશાલ થઈન બોલી ઊઠ છ. ’હા, માર પણ કારક તો પગ હતા ન !!! હા ાલી શકતી હતી…. આ િાત હા કમ ખશ ન થઈ શકા ?’ અન ફરી પોલીએના ખશખશાલ થઈ જાય છ…. અહી પસતક પરા થાય છ. િાતાામાા ઘણા સાદર પરસાગો છ. કઈ રીત કિા કિા સાજોગોમાા કટકટલાના જીિનમાા કિા પદરિતાન આ બાળકીના ઉતતસાહી સિભાિન લીધ તથા રાજી રહિાની આ રમત શીખી જિાથી આવયા, તના સ ાદર વનરપણ છ.

પસતક િાાચયા પછી મનમાા એક જ અનભવત જાગ છ. આપણ દરક વયકતત આ રમત કદા પણારપ નહી તો ય આવશક રીત પણ રમતા શીખી શકીએ ન રમતા થઈ જઈએ તો જીિનમાા સખ કારય ગરહાજર ન રહ. આ પસતકમાા આિતા ઉપાયો બાળકીએ જ બીજાન શીખડાવયા હતા તમાાથી િધ નહી તો બ- ાર જરર ટાાકીશ. ‘કપડાા િધાર ન હોય તો…..’ ‘અર, બધા કવા જલદી ગોઠિાઈ જાય !’ ‘ફલો જલદી કરમાઈ જાય છ’ ની ફદરયાદના જિાબમાા પોલીએના કહ છ…. ‘તો જ બીજાા નિાા-તાજા ફલો લઈ શકાય ન ?’ ‘પગમાા ફરક ર થા તો…..’ ‘એક જ પગમાા થા છ ન ? બ પગ ભાાગયા હોત તો ?’ ‘કમર િળી ગઈ છ..’ ‘અર! ની ની િસત લિા માટ િધાર િાાક તો નથી િળવા પડત ા ન ?’ ‘મોઢામાા બ જ દાાત રહયા છ….’ ‘અર! બ દાાતથી પણ થોડા તો ાિી જ શકાય છ ન ?’ અન રમત જમ અઘરી…. તો જ રમિાની મજા આિ ન ! આ છ નાનકડી બાળકીએ પ ાિલ જીિન અચભગમ. અન ત ય કોઈ મોટા ઉપદશો, સલાહો િડ નહી પણ લચખકાએ ખબ સાદર પરસાગો દવારા િાતાા દવારા સાદશ આપયો છ. આપણ સાજોગો તો નથી બદલી શતતા પણ દરક પદરકસથવતમાાથી કાઈક શોધીન ખશ થિાનો પરયતતન કરીએ તો જીિનન રમતની માફક રમી શકાય ન આપણા તથા અનદયના જીિનમાા પણ આનાદની કષણોન જરર આિકારી શકીએ ન. ‘શાના દ:ખ અન શાની વનરાશા ? મકલ મકલ મખદરત આશા….’ ની જમ… જીિન એક નિી જ દસષટથી ખીલી ઊઠ… પોલીએનાના મળલખક એલીનોર પોટારનો શરી રકશમબહન વતરિદીએ કરલો ગજરાતી અનિાદ િાા િો ન િા ાિિો જોઈએ એમ માનીન આના રસદશાન કરિાનો પરયતતન કયો છ. શરી હદરનદર દિ અન શરી અમતલાલ યાચજઞક લખલ તની પરસતાિના પરમાણ દરક એક િાર આ પસતક િાા વા ન િા ાિવા જ જોઈએ…. શરી હદરનદર દિના શબદોમાા કહા તો આ પસતક વિશ તમણ કહા છ…. ‘રાજી રહિાની અનોખી રમત….. ન િરાતાા સિપનોના ઘ ાટાત ા રહસય….’ ાલો, આપણ પણ આ રમત ીપીન રમીશા ?

કોઈ પણ દશની તાકાત એની પરજાના દશપરમથી નકકી થાય છ ફરાનદસના વિશાળ સનદય જયાર હૉલનદડના ટચકડા સનદય સામ હાાફી ગા હત ા... સખનો પાસિડા - આશ પટલ ફરાનદસ પર મહતતતતિાકાાકષી રાજા લઈ ફોદટિનદથના શાસન ાલતા હત ા એ િખત એ પોતાના સામરાજયનો વિસતાર િધારિા માટ મથામણ કરતો રહતો હતો. એક િાર લઈ ફોદટિનદથએ નજીકના દશ હૉલનદડ પર આિમણ કરિા માટ પોતાની સનાન સજજ કરી. લઈના મનમાા હત ા ક ફરાનદસની વિશાળ સના આિડા અમથા હૉલનદડન ગણતરીના કલાકોમાા કબજ કરી લશ. લઈના આદશથી ફરાનદસના લશકર હૉલનદડ પર તટી પડા. પણ ગણતરીના સમયમાા હૉલનદડન હરાિી દિાની લઈની ગણતરી ઊધી પડી ગઈ. હૉલનદડના નાનકડા સનદયએ ફરાનદસની વિશાળ સનાન બરાબર ટકકર આપી. લઈ ફરાનદસના વિજયના સમા ારની રાહ જોતો હતો એન બદલ તન સતત એિા સમા ાર મળતા રહયા ક હૉલનદડના ટચકડા સનદય ફરાનદસના વિશાળ સનદયન હાફાિી રહા છ. રાજા લઈન નિાઈ લાગી ક ફરાનદસના આિડા મોટા સનદય સામ હૉલનદડના સનદય કઈ રીત ઝીક ઝીલી શક? તણ પોતાના પરધાનન બોલાિીન પછા ક આપણી આિડી મોટી સના હોિા છતાા અન આપણી પાસ આધવનક શસતરો હોિા છતાા આપણ હૉલનદડની આિડી અમથી સનાન કમ હરાિી શકતા નથી? રાજા લઈનો પરધાન કોલિટા હોવશયાર અન આખાબોલો હતો. તણ લઈન કહા ક, આપણો દશ અન આપણા સનદય ઘણાા મોટાા છ અન આપણા લશકર શસતરસજજ છ પણ છતાા આપણ હૉલનદડન જીતી શકતા નથી કારણ ક હૉલનદડની પરજાનો દશપરમ અન એના ાદરતરય ઊચ કકષાના છ. દશદાઝ એમનામાા િણાઈ ગયલી છ. કોઈ પણ દશની મહાનતા એની સાપવતત ક િસવત ક કષતરફળ યા તો તના લશકર પર આધાદરત નથી હોતી, પરજાના દશપરમ અન ાદરતરય પર આધાદરત હોય છ. આપણી પાસ વિશાળ સનદય અન મોટી િસવત છ પણ દશપરમ અન ાદરતરયમાા આપણ હૉલનદડની પરજાની બરાબરી કરી શકીએ એમ નથી, એટલ આપણ હૉલનદડન હરાિી શકતા નથી. આપણા ઘણા બ કોડીના સકલર બદમાશો આપણા દશમન દશની મ ાગીરી અન ભારતની ટીકા કરતા હોય છ એમન રોજ પરાત:કાળ આિા દકસસાઓ િાા િાની ફરજ પાડિી જોઈએ.

આજનો લહાિો લીજીએ... કાલ કોણ દીઠીર...

તનાની કષણ, કાાવત ભટટ

Where can we live? Live Fully this day What are days for? Days are where we live They come, they wake us Time one and time over They are to be happy in But this day this day! - phillip larkin

ઈપગલશ કવિ દફચલપ આથાર લારકીન સાકલપ કયો ક ત કાવય અન સાદહ તતય પર જીિશ. તની ઉપરની કવિતા કોઈએ છાપી નહી. દવા કરીન તણ પોતાના ખ કવિતાસાગરહ છપાવયો. ત હામશાા િાનોન કહતો ક આજનો દદિસ તમારો છ. ત દદિસન 'બાપનો કરીન’ જીિો. આપણી કહિત પણ છ ક આજનો લહાિો લીજીએ કાલ કોણ દીઠી ર 'પી લિો હોય તો રસ ઝટ પી લજો આજ વપયાલો મળયો જ ત તતતકાળ.’ એમણ દફલસફ હનરી ડવિડ થોરોના આ સતરન અનમોદન આપલા ક જ દદિસ તમ જાગી જાઓ ત દદિસ તમાર દદિાળી, ધળટી, દિસમસ, નાતાલ ક ઉતતસિનો દદિસ છ. 'જાગી જાઓ’ એટલ ક આ જીિન ઈશવર તમન સસષટન માણિા માટ આપી છ તો માણો.

ઉપરના કાવયનો અથા એમ નહી કરતા ક જમ તમ જીિી જાઓ. ના. આ કાવયમાા કહા છ ક દરક દદિસ નિો ઊગ છ. એ એક જ દદિસ તમાર માટ છ. એ દદિસમાા જ તમાર સખી રહિાના છ. ખશવમજાજ રહિાના છ. તમ પલીઝ દરક દદિસન જીિો. ઉજિણીના કાઈક બહાના શોધો. ટરદરઝમની ક િની િાતો અખબારોન કરિા દો. આપણી આતદરક જજિદગીમાા અન િપાર ધાધામાા ઘણા ટરર, ટરર અન ટરર છ. તનો સામનો કરિાનો છ.

આ ટરરના અવતરકની િાત પછીથી કરીશા. આપણ ગરી પમન નામના લખકના પસતક 'ધ ફાઈિ લિ-લગિજીસ’ની સાદામાા સાદી િાત કરિી છ. માકા િનએ કહલ ા ક મારી થોડીક પરશાસા કર તના નશામાા હા પરા સાઠ દદિસ કાઢી શકા. દહ બરના ડહાપણિાળા ગરાથમાા રાજા સોલોમન કહલ ા ક 'માનિીની જીભમાા કોઈન જજિાડિાની ક મારી નાખિાની શકતત રહલી છ’ એટલ નાહકના લિાદિા િગરના કડવા િાક કોઈન કહવ ા નહી અર તમ ઘણા લાાબા િખત પછી વપરયતમાન મળો તો ત દબળી પડી ગઈ હોય ક જાડી થઈ ગઈ હોય તો તના શરીર વિશ કોઈ ટકોર ન કરો. માતર તનાા સૌદયાનાા િખાણ કરો તો ત એકદમ ીયરઅપ થશ.

કોઈએ નવા સાહસ શર ક હોય તો તન હામશાા પરોતતસાહનિાળા અન પાનો ઢ તિા શબદો જ કહો-એનકરજજિગ શબદો જ કહો. તમારા ડહાપણ િધારીન તન વનરતતસાહ ન કરો. તમારી પતતની ધારો ક લચખકા બનિા માગ તો તન પરોતતસાહન આપો. િારાિાર હા િષાા અડાલજાનો દાખલો આપા છા. તના વપતા ગણિાતરાિ આ ાયા આપણા વપરય નિલકથાકાર હતા. િષાાન તના િપારી પવત સાથ એક સિાર ાા-વિિાદ થયો. પડકાર આવયો ક 'એક િાતાા લખી દ તો ખરી.’ અન િષાાએ પવત ઓદફસ આવયા તતયાા ટાકી િાતાા લખી અન પછી પવતના ભરપર પરોતતસાહન મળા.

બીજી સાદી પરમની અચભવયકતત તમ જાણો છો. જ તમારી વનકટ હોય તન કોઈ ન કોઈ ભટસોગાદ આપિાનો મોકો શોધો. ભટની ીજ દકિમતી હોય તની કીમત નથી પણ તમ ભટ આપિાન યાદ રાખ તની મોટી કીમત છ. પણ હા કહિા માગા છા ક મીઠા શબદો ક થોડી પરશાસાના શબદો સસતામાા સસતી ચગફટ છ.

સમોલ ઈઝ બદટફલ નામના પસતકના લખક ઈ. એફ. સકમકર એક સરસ િાત કરી છ. તમ િાા તા-વિ ારતા હો તતયાર અમક પદરકસથવતન બદલિાના મન થાય છ. તમન દદલહીમાા કોગરસ (સોવનયા) ન ગમતા હોય ક ગજરાતમાા નરનદર મોદી ન ગમતા હોય તન સામાનદય માનિી તરીક બદલી નહી શકો. માટ એિી પરવવતત કરો જન તમ બદલી શકો તમ હોિ. પરથમ તો નાની નાની ીજોન બદલો જ તમારા િશમાા હોય. સાનફરાકનદસસકોમાા મન થોડાક વમતરો મળયા. જગતના પયાાિરણ બગડી રહા છ અન લોકોનાા કબાટો અન ઘરો ચબનજરરી ીજોથી ખડકાયાા છ તનો સૌએ ખરખરો કયો. ત લોકોએ કોમપતટ ગરપ ઊભા ક હત ા. થોડા સમયમાા છક રોપ-ઓસટરચલયામાા ૮૦૦૦ સભયો થયા. ત બધા જગતના પયાાિરણન બદલી શકિાનાા નહોતા એટલ સૌએ નકકી ક ક ખોટી ખરીદીઓ બાધ કરીએ.

મોટા સટોર ક શોવપિગ મોલ તમન ખરાબ કરિા-તમારા ઉપભોગન િાઠાિિા ઊભા થયા છ. 'કોમપતટ’ િાળાએ નકકી ક ક જોિા ક ફરિા ખાતર પણ શોવપિગ મોલમાા ન જવા ચબનજરરી ીજ ખરીદિી નહી. ઘરમાા તમાર રોજ નજર કરિી. તમારા ઉપયોગની ન હોય તિી ીજ આિી પડી ત તમારા ઘરમાા ભાગાર રપ પડી રહ ત બીજાન આપી દો. જથી તનો ઉપયોગ થાય.

ચિસતી ધમામા મખય ધમાગરાથમાા મહતતતતિની શીખામણની િાતન િળગીએ. ચિસતી-ધાવમિ ક-ગરાથ 'બક ઓફ જજનવસસ’માા તો આ પથિી માનિીન સિગા જવ સખ ભોગિિા જ ઈશવર બકષી છ તમ લખા છ. બાઈબલના આ છલલા ગરાથમાા આધવનક માનિીનો અગાઉથી જ િરસો પહલાા ઉલલખ હતો.

આ પથિીન માનિી બ હાથ લ ાટીન પ ાિી ન શક તટલી ભોગિી શક છ. પણ માણસ પથિીન િધ પડતી ભોગિીન બરબાદ કરી રહયો છ. િધન િધ દધ મળિિા ગાયોની ઓલાદ બગાડીન ગાયોન દધના મશીન બનાિીન કસ િગરના પષકળ દધ ખ ી રહયો છ. િધ ન િધ માાસ અન ઈડા મળિિા િાછડાા, ડકકર અન મરઘીઓન હાવનકારક એસનદટબાયોદટકસ અન હોમોનદસ ખાિા અપાય છ. ભગિાન જન ધન આપા છ ત પરોસસડ મોઘો, નશીલા પીણાા, પાટીઓ, સાદડીઓ અન મોજશોખમાા ઉડાિ છ.

દડમીટરોયસ નામના ચિસતી વિદવાન લખલા. If man limits his material needs he conquers spiritual perfection and freedom. જો માનિી તની ભૌવતક જરદરયાતોન જીતી જાય તો જ ત આધયાજતતમક પણાતા અન મકતત મળિ છ. પણ મ પતરકારતતિના ૪પ િષાના જીિનમાા જોા ક મહાતતમાઓ અન ઉપદશકોની જરદરયાતો જ ાગી હોય છ તના ઠઠારા તો નઠારાપણાન આબ છ. રોજ રોજ અખબારોમાા નગદટિ સમા ારો જ હોય છ..

આજકાલ આપણ તરાસિાદ નહી પણ ભૌવતકિાદ તમજ નયાા સિાથાિાદથી િધ રોજ રોજ પીડાઈએ છીએ. આપણ સખના સાતતતય ઈચછીએ છીએ. આજના સખ જ આપણા છ. સોિદટસ કહલ ા ક માતર ડકકરો જ ક રો ખાિામાા સખ માનીન સખી હોય છ. આપણ આતાકથી કટલા બધા ગભરાઈ ગયા છીએ? અનભિી રોવપયન જનરલ હલમથ મોલટક એ કહલ ા ક સતત શાાવત ઈચછિી ત માતર સપના છ અન એ િળી બદટફલ ડરીમ નથી. War is an integral part of God’s ordering of the universe. Life itself without war our world would become swamped in materialism. આ યોિો જ પરથમ વિશવિ લડી ચકયો છ ત દફલસફ જિી િાણી ઉચ ાર છ.

માતર મોર ા ક સરહદના િ નહી માનિીના જીિનમા પણ આવથિ ક સાઘષા, ગરીબી સામ િ અન સપધાક સામ આપણ સતત િ ખલવા પડ છ. િ એ જગતવનયાતાએ જગત રહા તતયાર તના સરજનનો અતરાગ ભાગ હતો. િ દવારા જ ઈશવર વિશવન ઘાટમાા રાખ છ. જો િ ન હોત તો માનિી ભોગિાદ-ભૌવતકિાદના ગાદિાડના કળણમાા સડી ગયો હોત. અમદરકા પાસ આજ બધા જ છ પણ

દફલસફ એદરકફરોમની ભાષામાા કસપદરચઅલ પોિટી છ. તની આધયાજતતમક દદરરતાનો પ ભારતન લાગયો છ. કાલા માકાસન સામયિાદી કહીન િગોવયા.

આજ તની િાત સા ી ઠર છ. ત દફલસફ પણ હતા. તના સતરથી લખ પરો કરીન આજના નિા દદિસન માણીએ -Our goal should be much not to have much - ઊડો અથા કરીએ તો આપણા જીિનના ધયય આપણી જાતન અદરથી સમિ કરિાના હોવા જોઈએ. બહારની ભૌવતક સમદધિનાા ડગર ખડકિાના ધયય નહી. તમારી સમદધિ તમારા િટમાા છ. તમારી વનષઠામાા છ. તમારા આતતમ સનદમાનમાા જ તમારી સમદધિ છ. કોઈ વિટાબણામાા આ આતદરક સમદધિ જ િહાર આિ છ.'

માણસ શનદયમાાથીય સરજન કરી શક

ાલી પપલનન એક સદી પહલાા િાવષિક દસ લાખ ડૉલરનો પગાર મળતો થઈ ગયો હતો

સખનો પાસિડા - આશ પટલ

ાલી પપલનન પાા િષાની ઉમર બીમાર માતાન મદદરપ બનિા જતા માતા જની સાથ કામ કરતી હતી એ નાટય સાસથામાા જ નોકરી મળી ગઈ. ાલીએ એ નાટક માડળી સાથ િષો સધી ઇગલનદડમાા તથા રોપ અન અમદરકામાા પણ સટજ ગજાવા. તની અમદરકાની ટર દરવમયાન અમદરકામાા તના નામ મશહર બની ગા. અમદરકાના પરિાસ પછી એ પાછો નાટય સાસથાની ટીમ સાથ ઇગલનદડ આિી ગયો હતો, પણ અમદરકાની દફલમ કાપની દકસટોન તની સાથ સાપકા જાળિી રાખયો હતો.

િાન બનદયા પછી ાલીએ પલી નાટય સાસથા સાથ છડો ફાડી નાખયો. કારમી ગરીબી જોનારા ાલીન કોઈ પણ રીત ચ કકાર પસા કમાિા હતા. તણ કોઈ એક કાપની સાથ બાધાિાન બદલ જદી જદી કાપનીઓ સાથ અમક સમય માટ કામ કરિા માાડા. હિ તના નામ થઈ ગા હત ા અન એ કારણ તન સારી એિી કમાણી પણ થિા લાગી હતી. ૧૯૧૩માા દકસટોન કાપનીએ તન અમદરકા આિી જિાની ઑફર આપી. દકસટોન કાપની મગી દફલમસ બનાિતી હતી. ાલીએ અઠિાદડયાના ૧૫૦ ડૉલરના પગારથી એ નોકરી સિીકારી લીધી. યાદ રહ, એક સદી પહલાા એન ૧૫૦ ડૉલરનો પગાર મળતો થઈ ગયો હતો!

દકસટોનની પહલી દફલમમાા દદગદશાક ાલીન કપડાા આપયાા હતાા એ પહરીન તણ અચભનય કયો. પણ બીજી દફલમથી ાલીએ પોતાનો પહરિશ જાત નકકી કયો. સાિ ટાકા જાકીટ સાથ કોથળાા જવા પાટલન ન મોટા શઝ. એ દફલમ માટ તણ અતતયાત ઝીણી મછ રાખી અન હાથમાા નતરની સોટી રાખી. મફચલસ જિો એ પોશાક પછી તની ઓળખ બની ગયો.

ાલીએ દકસટોનના સટદડયોમાા ૩૫ કોમડી દફલમસ બનાિી. એ બધી મગી દફલમસ હતી અન ૧૦ વમવનટની જ હતી. એ દફલમોમાા ાલી પપલનના ટ થી પરકષકો આકષાાયા અન દકસટોન કાપનીએ ધમ નફો કયો.

ાલીની દફલમસની સફળતા જોઈન ૧૯૧૫માા દકસટોનની હરીફ કાપનીએ ાલીન નોકરીએ રાખી લીધા. એ કાપનીએ ાલીન અઠિાદડયાના ૧૫૦ ડૉલરના પગારન બદલ ૧૨૫૦ ડૉલરનો પગાર આપિા માાડયો. એથી ાલીએ ઉતતસાહમાા આિીન એક જ િષામાા ૧૪ દફલમ બનાિી નાખી. એ દફલમો પણ ટાકશાળસમી સાચબત થઈ અન ાલીન તરીજી એક દફલમ કાપનીએ ૧૯૧૬માા નોકરીએ રાખી લીધા અન એ કાપનીએ ાલીનો પગાર નકકી કયો હતો, એક િષાના પોણા સાત લાખ ડૉલર. હોલીવડમાા ાલી પપલનના નામનો વસકકો જામી ગયો. અગાઉ એની ટીકા કરતા વિિ કો અન ભર સમાજના લોકો પણ એની પરશાસા કરતા થઈ ગયા હતા.

૧૯૧૮માા ફસટા નશનલ નામની દફલમ કાપનીના માચલક ાલી પપલનન મળિા બોલાવયા. એમણ કહા ક તમ અમારી કાપનીમાા આિી જાઓ. ાલીએ કહા ક, ‘હા િરસમાા માતર આઠ દફલમ માટ જ કામ કરીશ.’ ફસટા નશનલ કાપનીના માચલક કહા, ‘માજર છ.’ ‘અન હા, હા િષાનો દસ લાખ ડૉલર પગાર લઈશ,’ ાલીએ કહા. ફસટા નશનલ કાપનીના માચલક કહા, ‘એ પણ માજર અન તમ બીજી જ કાઈ શરતો મકો એ પણ અમન માજર છ!’

ાલી પપલન એ ડીલ કય તતયાા સધીમાા તો તઓ એટલા લોકવપરય બની ચકા હતા ક હોલીવડમાા અનક નકલી પપલનો મદાનમાા ઊતરી પડયા હતા! એ સમયની મોટા ભાગની દફલમસમાા નકલી પપલન દખાિા માાડયા. કસથવત એિી સજાાઈ ક ૧૯૧૮થી ાલી પપલન પોતાની દરક દફલમની શરઆતમાા પોતાની સહી સાથ એિી જાહરાત પડદા પર દશાાિિી પડી ક મારા આ હસતાકષર ન હોય એિી કોઈ પણ દફલમ અસલી ાલી પપલનની નથી એવા માનજો!

ાલીએ ૧૯૧૬માા ‘િન એ. એમ.’ અન ૧૯૧૮માા ‘સોલડર આમસા’ દફલમો બનાિી. એ બાન દફલમન કારણ ાલીની કોમદડયનની ઈમજ બદલાઈ ગઈ. ાલી પપલન બરાનદડ દફલમનો સમય તતયારથી શર થયો. પડદા પર ઉડતી હાસયની છોળોની ભીતરમાા ઊડી િદના અન લાગણી પરકષકોની નજર ડિા લાગી. ‘સોલડર આમસા’માા સવનકોના જીિનની ભયાનક િાસતવિકતાન હાસયના ઓઠા હઠળ રજ કરીન ાલીએ કમાલ કરી નાખી હતી. ૧૯૧૮માા પરથમ વિશરિિ પરા થા એ જ િષ રજ થયલી એ દફલમ આજ પણ પરથમ વિશરિિ વિશની મહાન દફલમોમાાની એક ગણાય છ.

ાલીએ ૧૯૨૦માા પહલિહલી લાાબી દફલમ ‘ધ દકડ’ બનાિી એ તમની સૌથી િધ સફળ દફલમ સાચબત થઈ. ાલીના નામ અતતયાત મોટા થઈ ગા હત ા એમ છતાા એમણ એ સમયના કટલાાક નામાાદકત દફલમ સરજકો સાથ મળીન ‘નાઈટડ આદટિસસ’ નામની કાપની બનાિી. એ કાપનીના બનર હઠળ ાલીએ ૧૯૨૫માા ‘ગોલડ રશ’, ૧૯૨૮માા ‘સકાસ’ અન ૧૯૩૧માા ‘વસટી લાઈસ’ દફલમસ બનાિી. અન એ દફલમોન કારણ ાલી સફળતાની રમસીમા સધી પહો ી ગયા. ૧૯૩૦ સધીમાા તો વિશરિમાા મગી દફલમોન બદલ બોલતી દફલમો બનિા માાડી હતી, પણ ાલીની દફલમસનાા પાતરો મગાા જ રહતાા હતાા. ૧૯૩૬માા તમણ ‘મોડના ટાઈમસ’ નામની દફલમ બનાિી. એમાા ાલીએ અસપષટ રીત ગણગણાયલા ગીતરપ પદરિતાનનો ઈશારો કયો. જોક તમણ પહલી બોલતી દફલમ છક ૧૯૪૦માા બનાિી. એ ‘ગરટ દડકટટર’ દફલમમાા પપલન ડબલ રોલ કયો હતો. સરમખતતયાર દહટલર પર કટાકષ કરતી એ દફલમમાા ાલીએ દહટલરનો રોલ કયો હતો અન સાથ એક યહદી િાળાદનો રોલ પણ કયો હતો. જોક શબદોન બદલ મક અચભનય દવારા િધ ોટદાર અચભવયકતત કરી શકતા ાલીના મફચલસના પાતર બોલતી દફલમોમાા પરકષકોન અપીલ કરી શકા નહી. એના કારણ પપલનનાા િળતાા પાણી થયાા.

આ દરવમયાન બીજ ા વિશરિિ શર થા. બીજા વિશરિિ પછી અમદરકામાા સામયિાદ અન સામયિાદીઓ વિરિ જિાળ ઉમટયો અન પપલન એિી કસથવતમાા સોવિયત સાઘ સાથ દોસતી કરિી જોઈએ એવા કહા. પદરણામ લોકો એના વિરોધી બની ગયા અન ાલીએ અમદરકા છોડીન રોપ જતા રહવ ા પડા. તમણ ૨૦ િષા રોપમાા ગાળયાા, પણ એ દરવમયાન તઓ બ જ દફલમ બનાિી શકા અન એ પણ ફલોપ સાચબત થઈ. જોક તમણ વસનમાના કષતર કરલા અમલય પરદાન બદલ

૧૯૭૨માા ઓસકર એિૉડા સમારાભમાા એમન બોલાિીન હોલીવડના ધરાધરો દવારા એમના સનદમાન કરાા.

૧૯૭૭માા ૮૮ િરસની ઉમર ાલી પપલન મતત પામયા. વિશરિની વસનમા સસષટમાા તઓ પોતાના આગવા પરદાન કરી ગયા અન તમના નામ અમર બની ગા. કારમી ગરીબીમાા ખાિાના ફાાફા હોય એિી કસથવતમાા પણ માણસ પોતાનો રસતો કાઢી શક છ એ ાલી પપલન સાચબત કરી બતાવા. ાલી પપલનના જીિનમાાથી દરક માણસ ઘડો લિો જોઈએ ક કોઈ પણ માણસ ધાર તો શનદયમાાથી સરજન કરી શક છ.

કોઈ કહ એટલ તમ વનષફળ થઇ જતાા નથી :

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ

કાાક કષણના કાફલા ફાકી જિાના હોય છ,કાાક કાાધ ભાર એ િઢારિાના હોય છ, હો ભલ િઢ તમારા દઃખના ટવશયા બધા,એક દફકકા કસમત દઈ,ભલી જિાના હોય છ - સાજય પાડયા તા જજિદગીમાા કાઈ કરી શકિાનો નથી, તારામાા કોઈ આિડત જ નથી,તાર જ કરિાના હત ા એ ત ા કરી શકો નથી, તારી પાસથી આિી અપકષા ન હતી, તા વનષફળ છ, તા ખોટી મહનત કર છ, સરિાળ કાઈ જ િળિાના નથી. કોઈ પણ સફળ માણસની જજિદગી જઓ, એન કારક ન કારક તો આિાા િાકો સાાભળિાા જ પડયાા હોય છ. બોચલવડમાા આજ જ શહનશાહ તરીક ઓળખાય છ એ અવમતાભ બચ ન રદડયો માટ એનાઉનદસરનો ઇનદટરવ આપિા ગયા તતયાર તમન એવા કહીન દરજતટ કરી દિાયા હતા ક તમારો અિાજ રદડયોમાા ાલ તિો નથી. દરક વયકતતની જજિદગીમાા કારક ન કારક તો દરજતશન આિિાના જ છ.

યાદ રાખો, કોઈના કહિાથી તમ વનષફળ થઈ જતાા નથી. હા, એિો સમય કારક ોકકસ આિ છ જયાર તમાર એવા સાાભળવા પડ ક તમ વનષફળ છો. સિાલ એ હોય છ ક તમ કોઈના શબદોથી તમારી જાતન વનષફળ માની લો છો ક પછી સફળ થિા માટ નિો પરયાસ આદરો છો? વનષફળ એ જ માણસ છ જ પોતાના હાથ જ પોતાના ઉપર 'વનષફળ' ના લબલ મારી દ છ. જયાા સધી તમ તમારી જાતન વનષફળ નહી માનો તતયાા સધી કોઈ તમન વનષફળ કરી શકત ા નથી.

એ જ માણસ વનષફળ છ જ પોતાની જાતન અડર એસસટમટ કર છ. એક એિો રાજા બતાિો જ તમામ તમામ િો જીતતયો હોય. હાર સિાભાવિક છ. તમ હારન તમારા પર કટલી હાિી થિા દો છો તના પર હાર ક જીતનો આધાર રહ છ. એક વયકતતન તની કાપનીમાા એક 'ટાસક' સોપિામાા આિી. તણ ખબ મહનત કરી પણ એ સફળ ન થયો. બોસ પાસ જઈન તણ કહા ક, "આઈ એમ ફલોપ." હા વનષફળ ગયો. બોસ સમજ હતો. બોસ કહા ક ત ા વનષફળ નથી, તારો એક પરયાસ વનષફળ ગયો છ. આ પહલાા ત અનક ટાસક પરી કરી છ, તતયાર તો ત આિીન કહા ન હત ા ક હા સફળ થયો છા. તારી એ સફળતાન યાદ કર. સિાલ કદરયરનો હોય ક જજિદગીનો, કોઈ પણ માણસના તમામ વનણાયો કારય સા ા પડતાા જ નથી હોતા. સફળતા માટ માતર આપણા ઇરાદા અન મહનત જ કામ નથી લાગતાા બીજાા પણ એિાા પદરબળો હોય છ જ તમન વનષફળ બનાિતાા હોય છ. તમ તનાા કારણોન સા ી રીત તપાસી શકો છો? તમાાથી કાઈ શીખિા જવા શોધી શકો છો? જજિદગીમાા સફળતા જટલા નથી શીખિતી એના કરતાા અનક ગણ વનષફળતા શીખિી જતી હોય છ.

એક વનષફળતામાાથી જજિદગી ખતમ થઈ જતી નથી. સૌથી િધ ાનદસ કોન મળ છ? જનામાા કાબચલયત હોય છ એન. તમ તમારી તમામ શકતતઓ એમાા રડી દો. વનષફળતાનો ડર ન રાખો. ખાસ તો જની વનષફળતાન ભલી જાિ, માતર એ ભલોન જ યાદ રાખો જ તમાર હિ નથી કરિાની. તમારી સફળતાનો મખય આધાર એ જ છ ક તમ તમારી વનષફળતાન કટલી ગાભીરતાથી લીધી છ. સફળતાન સહજ રીત લજો પણ વનષફળતાન સમજજો. જ વનષફળતાન ગાભીરતાથી નથી લતો એ સફળ નથી થઈ શકતો.

ઓપરા વિનદફરની ગણના આજ સૌથી સફળ વયકતત તરીક થાય છ. ઓપરા વિનદફર શો આખી દવનયામાા મોસટ પોપલર ટચલવિઝન શો હતો. તમન ખબર છ આ જ ઓપરા વિનદફરન નદઝ એનદકરની જોબમાાથી એક નદઝ નલ કાઢી મકી હતી. તન કહિાા હત ા ક તમ ટચલવિઝન માટ દફટ નથી. ઓપરાએ આ િાત માની લીધી હોત તો એ આજ પોતાની ટચલવિઝન કાપની લાિતી ન હોત. દરક વયકતતમાા કાઈક ખબી હોય જ છ. માણસમાા સૌથી મોટી ખબી એ જ હોિી જોઈએ ક કોઈ પણ વનષફળતાથી હતાશ ન થાય. 'એપલ'કાપની આજ જના નામ ઓળખાય છ એ સટીિ જોબસન ૩૦ િષાની ઉમર એણ જ શર કરલી કાપનીમાાથી કાઢી મકાયા હતા. સટીિ જોબસ જિો માણસ પણ દડપરશનમાા સરી ગયો હતો. જોક પછી તણ નકકી ક ક હા હારિાનો નથી. તણ હતાશા ખાખરી પરયાસો આદયાા અન પછી તની સફળતાની નોધ આખી દવનયાએ લીધી.

દવનયા સફળતા સાાખી શકતી નથી. માણસ સફળ થાય તતયાર રાજી થિાિાળા બહ ઓછા હોય છ પણ વનષફળ જાય તતયાર ખશ થિાિાળાની બહમતી હોય છ. સફળતા િખત અચભનાદન આપિાિાળા ખરખર કટલા દદલથી અચભનાદન આપતા હોય છ?વનષફળતા િખત આશવાસન આપનારાના મનમાા ખરખર કટલો અફસોસ હોય છ? જ અચભનાદન અન આશવાસનથી પર રહી શક છ એ જ પોતાના ધા કામ કરી શક છ. અતતયાર એક સાિાવતરક ફદરયાદ એ હોય છ ક બધા મારી સાથ પોચલદટતસ રમ છ, કોઈ પણ ઓદફસના ઉદાહરણ લઈ લયો, તતયાા કોઈ ન કોઈ રમત ાલતી જ હોય છ. તમારી સાથ કોઈ રમત રમ છ? તો યાદ રાખો ક તમ એ રમતથી દર રહો. જો તમારા ધયાન એમાા ગા તો તમાર જમાા ધયાન રાખિાના છ તતયાાથી ધયાન હટી જશ. જ લોકો જ કરતાા હોય એ કરિા દો અન તમાર જ કરિાના છ એ કરો. મોટા ભાગ માણસન રમત રમાય છ એિી ખબર પડ તતયાર એ પોત પણ રમત રમિા માાડ છ અન શકતતઓ િડફ છ. બીજી િાત એ ક કોઈ માણસ મહનત કરતો હોય તો તમ એની સફળતા માટ કાઈ ન કરી શકો તો કાઈ નહી પણ એ વનષફળ જાય એિા પરયાસોથી દર રહો. જ કોઈના ભલા નથી ઇચછતો એના કોઈ ભલા નથી ઇચછતા.

વનષફળતાન જરાક જદી રીત સમજિાની પણ જરર છ. તમારી વપરય વયકતતન તમારી સૌથી િધ જરર કાર હોય છ? એ વનષફળ થઈ રહયા હોય તતયાર. તમારી વયકતતન તટિા ન દો. એ પણ પરમનો જ એક પરકાર છ ક આપણ આપણી વયકતતન હારિા, થાકિા ક નાસીપાસ થિા ન દઈએ. પોતાની વયકતતની વનષફળતાન િધ અઘરી ન બનાિો. તમારા શબદોની બહ મોટી તાકાત છ. આપણી વયકતતન એિી તો આશા હોય જ છ ક આખી દવનયા ભલ મારી વિરિ થઈ જાય પણ આ એક વયકતત છ જ દરક સાજોગોમાા મારી સાથ છ. આિી એક વયકતત બનવા એ બહ મોટી િાત છ. આપણન આપણી સફળતા િખત નહી પણ વનષફળતા િખત સા િ એ જ વયકતત યાદ રહતી હોય છ. કોઈ ન હત ા તતયાર એ હતો અથિા તો કોઈ નહોત ા તતયાર એ હતી, આ અહસાસ જ પરતો હોય છ.

પરમની સૌથી િધ પરખ તતયાર જ થાય છ જયાર આપણ જન પરમ કરતા હોય એ વયકતત ઉદાસ, વનરાશ ક હતાશ હોય. માતર પરમમાા જ એિી તાકાત છ ક માણસન પાછો બઠો કરી શક. તમન આિો ાનદસ મળયો હોય તો તમારી જિાબદારી, િફાદારીન પરમપિાક વનભાિો. તન ખાતરી આપો ક ત ા વનષફળ નથી, કોઈના કહિાથી ત ા ખતમ થઈ જિાનો નથી, હા તારી સાથ છા, તમારા શબદો સાજીિની જવા કામ કરશ.

કોઈ વનષફળતાથી ન ડરો. એક િખત ફઈલ જિાથી, એક િખત એટીકટી આિી જિાથી, એકાદ મમો ક નોદટસ મળિાથી ક એકાદ િખત નોકરીમાાથી હકાલપટટી થઈ જિાથી કોઈ કાયમ માટ વનષફળ થઈ જતા નથી. બીજી િખત આવા ન થાય એ માટ સભાન રહી તમારા પરયતતનો ાલ રાખો. વનષફળ એ જ જાય છ જનામાા સફળતાની શકતા હોય છ અન સફળ એ જ થાય છ જ વનષફળતાન ઓિરટક કરી માચઝલ સધી પહો છ. જયાા સધી તમન તમારી જાત ઉપર ભરોસો છ તતયાા સધી તમન કોઈ હરાિી શકિાના નથી. યાદ રાખો, કોઈ વનષફળતા કાયમ હોતી નથી.

છલલો સીન :

સખના એક દવાર બાધ થઈ જિાની સાથ બીજ ા દવાર ખલી જત ા હોય છ, પરાત આપણ બાધ દવાર તરફ એટલો બધો સમય જોતા રહીએ છીએ ક ખલલા દવાર જોઈ જ શકતા નથી. -હલન કલર

(‘સાદશ’, તા. 14મી એવપરલ, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ચ િતનની પળ કોલમ)

સારા ક ખરાબ માણસ હોવા એટલ શા?

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ આિ છ યાદ એની બસ એટલા હા જાણા, પછો નહી ક કાર,શા કામ યાદ આિ, ભલી જિાય માણસ આખઆખો પરાત માણસની બાદ માણસના કામ યાદ આિ -વનનાદ અધયાર સારા માણસ હોવા એટલ શા? સારાની કોઈ સપષટ વયાખયા નથી. હા,કહવ ા હોય તો કહી શકાય ક જ ખરાબ નથી એ સારા છ. તો સિાલ એ થાય ક ખરાબ એટલ શા ? ખરાબ ક બરાની પણ કોઈ ોકકસ ડદફનશન નથી. દરક માણસ પોતાન સારો જ સમજ છ. ખનીન પછશો તો તની પાસ પણ ખરાબ ન હોિાનાા પરતાા કારણો હશ. સારા હોવા ક સારા બનવા એ કોઈનો ઇજારો નથી. દરક માણસમાા જો સૌથી મોટી કોઈ કષમતા હોય તો એ સારા બનિાની છ. સારા ક ખરાબનો કોઈ માપદાડ પણ નથી. કટલો સારો હોય તો માણસ સારો ગણાય, એના માપ ન હોય. હા, ખરાબ બનિા માટ એક ભલ ક એક ગનો કાફી છ. જાહરમાા સારો થઈન ફરતો માણસ ખાનગીમાા થોડોક ગનગાર હોય છ અન આખી દવનયા જન ખરાબ માનતી હોય એ પણ થોડોક સારો હોઈ શક છ. માણસ કઈ તરફ િધ ઢળ છ તના પરથી તના સારા વયકતતતતિ ક ખરાબ ાદરતરય નકકી થત ા હોય છ.

મન કાઈ ફર પડતો નથી એવા કહનારન પણ કાાક કશોક ફર પડતો હોય છ. કોઈ સારો માણસ કહ એ બધાન ગમતા હોય છ. સારા માણસ કહિડાિિા સારા સાચબત થવા પડત ા હોય છ. બગડિાની પરતી તક હોય છતાા જ બગડ નહી એ સારો માણસ છ. સીધી જમીન પર બધા જ સીધા ાલી શક છ પણ લપસણી જગયા ઉપર પણ લસરી ન જાય એ માણસ 'બલનદસડ' છ. એક માણસ કહા ક મ મારી જજિદગીમાા કારય લાા લીધી નથી. હકીકત એ હતી ક એન લાા મળ એિી શકતા જ ન હતી. હા,લાા ઇઝીલી અિલબલ હોય અન ન લ તો એ સા ો સજજન છ. એક માણસ હતો. જજિદગીમાા કારય કાઈ ખોટા ન કર. તની સાથ કામ કરતા લોકો બધા જ પરકારના ગોરખધાધા કર. એક િખત એ માણસન રવપયાની જરર ઊભી થઈ. ઓદફસમાા સાથ કામ કરતી વયકતત પાસ તણ રવપયા ઉછીના માગયા. એ માણસ કહા ક હા કહા એ કામ પતાિી દ, તન એમન એમ રવપયા આપા. માર પાછા જ નથી જોઈતા. પલા માણસ કહા ક ના, માર એ રીત રવપયા નથી જોઈતા, તાર આપિા હોય તો ઉછીના આપ. તના જિાબમાા એવા કહા ક મારી પાસ તો હરામના રવપયા છ, તો શા ત ા હરામના રવપયા લઈશ? તા તો આિા રવપયાન ખરાબ ગણ છ. પલા માણસ કહા ક રવપયા સારા ક ખરાબ નથી હોતા, દાનત સારી ક ખરાબ હોય છ. બરા બનવા બહ સહલ ા છ, કારણ ક કોઈ પણ માણસ ખરાબ બની શક છ. સારા બની રહવ ા જ િધ અઘરા છ. સારા બનવા સહલ ા હોત તો તો આખી દવનયા સારી જ હોત. કોઈ માણસ કાયમી સારો જ રહ ક હામશ માટ ખરાબ જ રહ એવા જરરી નથી. સારો માણસ ગમ ત ઘડીએ ખરાબ થઈ શક છ. યાદ રાખિા જિી િાત એ જ છ ક સારી છાપ ઝડપથી ભ ાસાઈ જાય છ અન ખરાબ છાપ વમટાિતા િષો અન ઘણી િખત આખી જજિદગી નીકળી જાય છ. એક સારા માણસ એક ભલ કરી અન બધા જ કહિા લાગયા, એ તો ખરાબ છ. એક ખરાબ માણસ દસ સારાા કામ કયા તો પણ કોઈ તન સારો કહત ા નથી. એટલ જ સારા રહવ ા અઘરા છ. સારાપણા તમારી દરક કષણ પરીકષા કર છ. હા, સારા માણસ સારા દખાિા પરયતતન કરિો પડતો નથી. ખરાબ માણસ એિી મહનત કરિી પડ છ ક એ સારો દખાય. અધારામાા પણ જ માણસ સારો છ એ અજિાળામાા પણ એિો જ રહિાનો છ. અધારામાા જ માણસ સારો નથી એણ અજિાળામાા સારા દખાિા પરયતતન કરિો પડ છ. તમ કિા છો એ તમાર જાણવા છ તો તમારી ગરહાજરીમાા લોકો તમારા વિશ શા બોલ છ એની તપાસ કરજો. માણસની મજબરી ક ડર હોય છ જ ખરાબ માણસન મોઢામોઢ ખરાબ કહતાા અટકાિ છ. ડરના કારણ સામ સારા બોલતો માણસ પાછળથી હામશાા ખરાબ બોલતો હોય છ. સારા માણસન ખાનગીમાા પણ ખરાબ ન કહિો એ સારા સાસકાર છ. તમારી નજીક સારો માણસ હોય એન તમ કારય મોઢામોઢ કહા છ ક ત ા સારો માણસ છ. ખરાબ માણસની લોકો િાતો કરતા

ફર છ અન સારા માણસની કદર કરતાા ઓલિઝ અ કાય છ. સારા માણસન સારો રાખિો એ પણ મોટા કામ છ, કારણ ક સારા માણસો લઘમતીમાા છ અન દદિસ ન દદિસ ઘટતા જાય છ. એક માણસ સાત પાસ ગયો. તણ કહા ક માર હામશ માટ સારા બની રહવ ા છ, માર શા કરવા ? સાત કહા ક તો તાર રોજ જીતવા પડશ. પલા માણસ કહા ક મહારાજ, મન તમારી િાત સમજાઈ નહી. સાત કહા ક માણસ તો માણસ જ હોય છ પણ દરક માણસની અદર એક સજજન અન એક શતાન જીિતો હોય છ. આ બાન િચ રોજરોજ િ ાલત ા રહ છ. સજજન દરરોજ શતાનન મારીન જીિિાના હોય છ. એ જયાા સધી શતાનન મારી શક છ તતયાા સધી જ એ સારો માણસ રહ છ. શતાન જો એક િખત જીતી ગયો અન સજજનન મારી નાખયો તો એ સજજનન પાછો જીિતો થિા દતો નથી એટલ સારા બની રહિા માટ દરરોજ શતાનન મારીન જીતતા રહવ ા પડ છ. શતાન એક િખત જીતી ગયો તો પછી એ મોટો ન મોટો થતો જાય છ અન પછી એન મારી શકાતો નથી. માણસ સારો ક ખરાબ હોય છ. બાળક સારા ક ખરાબ નથી હોત ા. તમ કોઈ દદિસ સાાભળા છ ક એ બાળક ખરાબ છ? બાળક બાળક જ હોય છ. મતલબ ક ઈશવર તો બધાન સારા બનાિીન જ મોકલ છ. મોટા થઈન માણસ પોતાનાા કમો ક કકમોથી સારો ક ખરાબ બન છ. સારા અન સા ા માણસ કારય પોતાનો બ ાિ કરિો પડતો નથી, કારણ ક જ સારા હોય છ એ િહલ ા ક મોડા સાચબત થઈ જતા જ હોય છ. દરક માણસ મહાન ન બની શક પણ દરક માણસ સારો તો બની જ શક છ. અન હા, મહાન બનવા હજય સહલ ા છ પણ સારા બનવા સહલ ા નથી. તમારી અદર રહલા 'સારાપણા' ન જીિતા રાખો, જીિિાની મજા આિશ. છલલો સીન : મતત પછી સમાજમાા મરનાર વિશ જ કાાઈ બોલાય છ ત સાાભળીન વિ ારજો ક જીિન એવા જીિવા જોઈએ જથી આપણા મતત પછી લોકોએ અજચલ આપતી િખત ખોટા બોલવા ન પડ. -અજઞાત (‘સાદશ’, તા. 5 મ, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ‘ચ િતનની પળ’ કોલમ)

બધા મારા સારાપણાનો ફાયદો જ ઉઠાિ છ

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ

પાાદડીના ઘર મહી જીિી રહયો છા, પષપ છા, ધીમ ધીમ ખીલી રહયો છા.

આ ગચણતના દાખલાની જમ રોજ, થોડા થોડા હા મન શીખી રહયો છા. -અવનલ ાિડા

દવનયામાા સૌથી િધ ન સમજાતી કોઈ બાબત હોય તો એ સાબાધ છ,કારણ ક સાબાધ બદલાતા રહ છ. કોઈ સાબાધ કારય એકસરખો નથી રહતો. ગાઢ હોય એ સાબાધ ગમ તતયાર પતલો પડી જાય છ અન જની કોઈ અપકષા ન રાખી હોય એિી વયકતત કારક અ ાનક પડખ આિીન ઊભી રહી જાય છ. જના ઉપર વિશવાસ હોય ક આ માણસ ખરા ટાઈમ ઊભો રહશ એ પાણીમાા બસી જતો હોય છ અન કારક ડબલો સાબાધ તરિરીન તાજો થઈ જાય છ.

વિશવના સરજન થા તતયારથી એક િાત કહિાતી અન સાભળાતી આિી છ ક માણસ મતલબી છ, બધા જ લોકો સિાથાનાા સગાા છ,કામ હોય તતયાર કાલાિાલા કરી કામ કઢાિી જાય છ અન આપણન જરર હોય તતયાર ફરકતાા પણ નથી. દવનયાના દરક માણસન કારક તો એવા થત ા જ હોય છ ક બધા લોકો મારા સારાપણાનો ફાયદો ઉઠાિ છ. કારક માણસ પોતાન જ મરખ લાગ છ ક હા જ મરખો છા ક બધાન મદદ કરિા દોડયો જાઉ છા. માણસન એિા પણ વિ ાર આિતા રહ છ ક હિ મારય સિાથી થઈ જવા છ. કામ લાગ એિા જ સાબાધો રાખિા છ. કોઈ પાછળ ખોટા તણાવા નથી.

અલબતત, માણસની પરકવત એમ ઝટ બદલાતી નથી. સારો માણસ હોય એ સારો જ રહ છ. ખરાબ માણસ પણ દરક બાબતમાા ખરાબ રહી શકતો નથી. માણસ સરિાળ તો માણસ જ હોય છ, આપણ તના ઉપર સારા ક ખરાબના લબલ લગાડી દઈએ છીએ અન મોટાભાગ આ લબલ સા ાા નથી હોતાા. આપણ આપણા કાટલાથી માણસન માપતા રહીએ છીએ, અન એ દહસાબ સાબાધો બાાધતા રહીએ છીએ.

એક માણસ તકલીફમાા હતો. કાાય ન પડત ા ન હત ા. તન થા ક મારા લોકો મન ઉપયોગી થશ. ત િારાફરતી બધાની પાસ ગયો પણ કોઈએ મદદ ન કરી. લોકો ઉપરથી તનો વિશવાસ ઊઠતો જતો હતો. એિામાા તન એક એિો માણસ મળયો જન ત ખરાબ અન નકકામો સમજતો હતો. તણ કહા ક ચ િતા ન કર, બધા થઈ જશ. આ માણસ તન મદદ કરી. તકલીફમાા હતો એ માણસ તન કહા ક, માફ કરજ યાર, પણ હા તન આખી જજિદગી ખરાબ જ સમજતો રહયો અન જન હા સારા સમજતો હતો એ બધા જ ખરાબ નીકળયા. પલા માણસ હસીન કહા ક ત ા તતયારય ખોટો હતો અન અતતયાર પણ ખોટો છ, તા મારા વિશ સા ો ન હતો તો ત ા જન હિ ખરાબ સમજ છ એના વિશ પણ સા ો નથી. એવા નથી ક કોઈએ તન મદદ કરિી નહી હોય પણ બનિાજોગ છ ક એ ન કરી શકા હોય. હા પણ આજ તન ઉપયોગી થયો છા અન શક છ ક કાલ ઉપયોગી ન પણ થઈ શકા. સા ી િાત એ છ ક કોઈ પણ માણસ વિશ કોઈ ધારણા બાાધી લિી ન જોઈએ.

આપણ માણસન તની આજની પદરકસથવતમાા જોઈ ક સિીકારી નથી શકતા. આપણ ઓલિઝ તન ગઈકાલના ક આિતીકાલના આધાર ઉપર માપીએ છીએ. માણસ માટ આપણ જદાા જદાા લબલો હાથમાા લઈન જ ફરતા હોઈએ છીએ અન એક નાનકડી િાતમાા વનણાય કરીન ફટ દઈન લબલ ીપકાિી દઈએ છીએ. સારો, ખરાબ, ઉદાર, દયાળ, નાલાયક, લચ ો, બદમાશ, સિાથી,લભાગ અન બીજાા કટલાાય લબલો હાથિગાા જ હોય છ. કોઈ આપણો ફોન ન ઉપાડ તો પણ આપણ તરત જ એવા કહી દઈએ છીએ ક હિ એ મોટો માણસ થઈ ગયો છ, આપણો ફોન શા માટ ઉપાડ? કામ હત ા તતયાર દસ દસ ફોન કરતો

હતો અન હિ તની પાસ આપણો ફોન ઉપાડિાની ફરસદ નથી. લગાિી દીધા સિાથીના લબલ. અડધા કલાક પછી એ જ માણસનો સામથી ફોન આિ ક હા ડરાઈિ કરતો હતો એટલ ફોન ઊ કી શકો ન હતો, તમાર શા કામ હત ા ? તરત જ આપણ જના લબલ ઉખડીન નવા લબલ મારી દશા ક એ તો સારો માણસ છ હો. સા ી િાત એ છ ક માણસન કારય માપિાનો પરયાસ જ ન કરિો જોઈએ, કારણ ક એ સમય આવય મપાઈ જ જતો હોય છ.

તમારા વિશ પણ કોઈન કવા લાગશ એની ચ િતા ન કરો. તમારાથી જટલા થઈ શક એટલા કરો પછી જન જ માનવા હોય એ એના પર છોડી દો. એવા ન વિ ારો ક લોકો તમારો ફાયદો ક ગરફાયદો ઉઠાિ છ. કોઈ કાયમ તમન સારા જ કહ એિી અપકષા પણ ન રાખો, કારણ ક સાબાધ, સમય અન સાજોગ બદલાતા રહ છ. સારા હોવા એટલ જ ત પદરકસથવતમાા આપણી કષમતા જટલા સારા કરવા. દરક િખત કષમતા સરખી ન હોય. ઘણી િખત આપણ ઇચછતા હોિા છતાા કોઈના સારા કરી શકતા નથી. આિા સમય પોતાની જાતન દોષ પણ ન દિો. એક વમતરએ બીજા વમતર પાસ મદદ માગી. બીજો વમતર મદદ કરી શક તમ ન હતો. તણ કહા ક મારી પદરકસથવત જ અતતયાર એિી છ ક હા તારા માટ કાઈ કરી શકા એમ નથી. હા તો તારા માટ માતર ભગિાન પાસ પરાથાના કરી શકા છા. આ િાત સાાભળીન પલા વમતરએ કહા ક એ પણ કાા ઓછા છ. પણ ના, આપણ તો બદલો જોઈતો હોય છ. િળતર ક બદલો મળ એ માટ કોઈ સાબાધ ન બાાધો, કારણ ક એ ખોટો પડિાના સૌથી િધ ાનદસીસ છ.

જરરી નથી ક તમ જના સારા ક હોય એ જ તમારા સારા કર, એવા બધાની જજિદગીમાા બનદા જ હોય છ ક આપણ ધા ન હોય એ બાજથી કોઈ મદદ મળી રહ છ અન કોઈ નિી દદશા મળી જાય છ. આપણ બસ એટલા જ ધયાન રાખિાના હોય છ ક આપણ સારા બની રહીએ. કોઈ આપણા વિશ શા

ધારશ એની ચ િતા ન કરીએ અન કોઈના વિશ ધારણા ન બાાધી લઈએ અન હાથમાા લઈન ફરીએ છીએ એ બધાા લબલ ફગાિી દઈએ.

છલલો સીન :

જ બધામાા અવિશવાસ રાખ છ તના પર બહ ઓછા લોકો વિશવાસ કર છ. -થીઓકગનસ.

(‘સાદશ’, તા. 24મી મા ા, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ચ િતનની પળ કોલમ)

િતામાનમાા રહિાની’ િાત અઘરી છ, અશક નહી

વનજ-નગદરયા - તર કજાદરયા

સામાનદય અન રોજજિદી રફતારમાાથી પણ કારક પામી શકાય છ મલયિાન વનદશ!

દવનયાના લગભગ તમામ ધમાગરઓ, આધયાજતતમક ચ િતકો અન શાસતરગરઓ તમના અનયાયીઓન કહતા આવયા છ ક ભતકાળ િીતી ગયો છ અન ભવિષયકાળ તો હજી આવયો નથી. માણસના હાથમાા તો માતર િતામાન જ છ. તમાા જ તણ જીિનનો મમા પામી લિાનો છ, આતતમાની ઓળખ કરી લિાની છ. અનભિીઓ પણ કહ છ ક જજિદગીમાા સખી થવા હોય તો ‘િતામાનમાા રહો’. અખબારો અન ટીિીની આધયાજતતમક-ધાવમિક નલો પરથી રજ થતાા વયાખયાનો ક ઉપદશોમાા આ િાત ઘણી િાર િાા ી-સાાભળી છ, પરાત હાથમાા ભગિાનના નામજપની માળા હોય અન દાદીમાના ધયાન રસોડામાા કામ કરતી િહ ઉપર નજર રાખિામાા ક ઘરમાા દકારો બોલાિતા છોકરાઓન શાાત કરિામાા હોય એવા કાા નથી જોા? એમ તો પરીકષા િખત હાથમાા સટડી-બતસ લઈન બઠલા સટડનદટની નજર પણ કમપટર સિીન પર ફસબકની િૉલ પરના પોસસટિગની આસપાસ ઘમરાતી હોય છ. ટાકમાા આપણા બધાનો અનભિ છ ક જઞાનીઓ ન સાતોની આ ‘િતામાનમાા રહિાની’ એટલ ક જ કરતા હોઇએ તમાા જ સો ટકા જીિ રાખિાની બાબત ભાર અઘરી છ. બરાબરન!

પરાત રોજબરોજના જીિનની કટલીક પરવવતતઓ દરવમયાન એ અઘરી લાગતી શીખ અન તના જિી બીજી પણ કટલીક બાબતોન અજાણતાા અન અનાયાસ જ આપણ અમલમાા મકતા હોઇએ છીએ

તનો ખયાલ છ? િરસોથી માબઈની લોકલ ટરનમાા અપ-ડાઉન કરતાા કરતાા આિાા કટલાાય સમજણચબનદદઓ સાાપડયાા છ. જમ ક આ લોકલ ટરન તન અટકિાના હોય એિા દરક સટશન માાડ અધી ક પોણી વમવનટ માટ રોકાય છ. અન એટલા નાનકડા સમયમાા હજારો પરિાસીઓ એ ટરનમાા ડી ક ઊતરી જાય છ! એ ઊતરતા ક ડતા પરિાસીઓ એ કષણ પરતા ોકકસ િતામાનમાા રહ છ અન એટલ જ અધી-પોણી વમવનટ જટલા ટાકા સમયમાા પોતાન કરિાના છ ત કરી શક છ. કોઇન ટરન છોડિાની છ તો કોઇન પકડિાની છ. એ બિ સમહના લોકો પોતપોતાના લકષય પરાપત કરી લ છ. એ કષણ એ સમહમાાન ા કોઇ પણ ભતકાળ ક ભવિષયકાળની ચ િતા ક ઈિન વિ ારસરખો પણ નથી કરતા. તતયાર તો તઓ ટોટલી અન કમપલીટલી િતામાનમાા હોય છ અન તમના એકમાતર લકષય હોય છ સટશન પહો લી ટરનમાાથી ઊતરવા ક ડવા. એ પળ જો કોઇ િતામાન છોડીન બીજો-તરીજો વિ ાર કરિા જાય ક મનન ભટકિા દ તો શા થાય? તના પર બધા તટી જ પડન! ‘અર, ઉતરના નહી હ કા? તો ચબ મ કો ખડ હો? લો હટો! હટો જલદી! ’ ક ‘અર. મોબાઇલ બાધ કર, ફટાફટ ડ પહલ. બાદ મ બાત કરના. નહી તો ડિા દ અમન! ’ આ તો ખબ જ માઇલડ શબદો િાપયાા છ. પરાત િાસતિમાા જયાર આિી બોલા ાલી થાય તતયાર તન-મનમાા ખ ા ી જાય તિા આકરા શબદો અન શારીદરક પરહારોની પણ લાણી થતી હોય છ. આમ િતામાનમાા રહનારા શા પામ છ અન શનાથી બ ી શક છ તના ઉદાહરણ આપણી નજર સામ છ, રોજ-બરોજના છ!

બીજો એક વિ ાર રલિ ઓિરચબરજનાા પગવથયાા ડતી-ઊતરતી િખત અચક ઝબકી જાય છ, ખાસ કરીન ટરનમાાથી ઊતરીન ચબરજ ડતા પરિાસીઓનાા લયબિ પગલાા જોઇન. આખો દાદર હકડઠઠ ભરલો હોય. પોતાની આગળના પગવથયા પરથી કોઇનો પગ ઊપડ પછી જ તતયાા આપણ પગ મકી શકીએ! આગળનાા પગવથયાા પરની વયકતત ડાબો પગ ઉપાડ તતયાર જ આપણો પણ ડાબો પગ ઊપડ. એ રીત જ આપણી પાછળના, એની પાછળના અન છક છલલ પગવથય ઊભલાનો પણ ડાબો પગ જ ઊપડ! એક-મકથી તદદન અજાણયા લોકો એક-બીજાના તાલમાા તાલ વમલાિ! એક-બીજાનાા પગલાાની આમનદયા રાખ એટલ ઊધિાગમનની એ સફર સાિાદદતાપિાક પાર પડી જાય! આટલા બધા લોકોની આ કોદરયોગરાફી કિી આપોઆપ થઈ જાય છ! કોઇ ડાનદસ ડાયરતટરની ક વમચલટરી કમાનદડોની ટરવનિગ વિના પણ કિી લયબિ અન વશસતબિ રીત આટલા બધા લોકોના પગ ઊ કાય અન મકાય- લફટ-રાઇટ, લફટ-રાઇટ! અન પાદર-િીસ પગવથયાા સધીની એ વસમફની અ ાનક સપાટ સરફસ અન મોકળાશ મળતાા આપોઆપ વિખરાઈ જાય! સૌ પોત-પોતાની ગવત પકડ અન પોતાન માગ ડ. આમાાથી જજિદગીની સફર માટય શીખ લિા જિી લાગ છન!

અન આપણા આ મોબાઇલ મહાશય પાસથી તો ભલભલાા શાસતરોનાા અધયયન, ગરનાા સિન અન સાધના પછીય સમજિો મશકલ લાગ તિો એક અઘરો મરમ સમજિાની ાિી મળી શક એમ છ. દાખલા તરીક દહ નશરિર છ એ આપણ જોઇએ એટલ સમજી શકીએ પણ આતતમા અમર છ એ તથય હજારો િાર ઉચ ાયાા છતાા એ દહ અન આતતમા િચ ચભિતા કિી હશ? એ કિી રીતની હોઇ શક? એિા અનક પરશરનો આપણા જિા સામાનદય માણસોન હામશાા મ ાઝિનારા લાગ છ. પણ આ મોબાઇલની શોધ એ દદશામાા પરકાશ પાડયો છ. દહ અન આતતમાનો સાબાધ અમક અશ મોબાઇલ ફોનના હનદડસટ અન તના વસમ કાડા સાદભ સમજી શકાય એવા લાગ છ. વસમ કાડા એ આતતમા અન હનદડસટ એ આપણો દહ! વસમ કાડા કાઢી નાખો તો મોબાઇલ ડડ, એવા આપણી આ કાયાના. આતતમા નામના વસમ કાડા િગર એ ઠપ! વસમ કાડા બીજા હનદડસટમાા નાખીન ફરી મોબાઇલ ાલ થઈ જાય. એમ જ કદા એક દહ છોડીન નીકળલો આતતમા બીજા દહમાા એનદટર થઈન બીજા મનષયન જજિદગી બકષતો હશ! જોક વસમ કાડા વિહોણો હનદડસટ ભલ મોબાઇલ તરીક જીિતો ન રહ, પણ જો તની બટરી ારજ કરી હોય તો દડરતટરી, કમરા ક કલનદડર તરીકની કામગીરી ાલ રાખી શક છ. માણસના દકસસામાા વસમ કાડા (આતતમા) અન બટરી(આષય)ના પરોવિઝન અલગ અલગ નથી એટલ વસમ કાડા િગર ધબકિાના માણસન માટ શક નથી.

જીિત જીિ તો દહ અન આતતમાના દવત સમજિાના કોઇ અવિલ દરજજાના સાધક ક જઞાની માટ જ સગમ હોઇ શક. પણ આ મોબાઇલના દકસસામાા એ ઘટનાન પરસતટકલી જોિાના સહ માટ શક બનદા છ. સસષટના સરજનહારની કીવમયાગીરીન થોડીક સમજિાની જાણ આ મોબાઇલની શોધ તક આપી દીધી! ખરખર, સામાનદય અન રોજજિદી રફતાર જિી બાબતોમાાથી પણ કારક મલયિાન વનદશ પામી શકાય છ!

પડકારોનો સામનો કરો, અનદયોન પણ ત શીખિો

Vijay Batra

તાજતરમાા જ મ દદલહીમાા એક સવમનાર યોજયો હતો. લા બરક દરવમયાન એક સભય મારી પાસ આવયા અન પોતાની સમસયા જણાિી. તમણ કહા ક દદિાળીની રજાઓમાા તઓ પદરિાર સાથ લખનઉથી બરલી જઈ રહયા હતા. કટલાાક તોફાની બાળકોએ કા ની બારી પર પથથરો ફચકા. કા ના કટલાક ટકડા આખોમાા પડયા અન આખન નકસાન થા. ઈલાજ ાલી રહયો છ. કદા આખોની રોશની પાછી ન પણ આિ. તમન એક આખો ોખખા દખાય છ પરાત અફસોસ છ ક વિઝન તિોચલટી પહલાા જિી નથી.

તમન આ િાત અનક િાર પરશાન કરી મક છ. તમન સમજાતા નથી ક આવા તમની સાથ જ શા માટ થા? મ આખી રાત આ અગ વિ ાર કયો અન બીજા દદિસ સવમનાર પછી તમન વિતટર ફરનદતલની 'મનદસ સ ા ફોર મીવનિગ’ િાા િાની સલાહ આપી. પસતક િાા િાથી જીિનની સારી-ખરાબ ઘટનાઓનો અથા સમજાય છ.

મ સવમનારમાા કહા ક થોડાા િષા પહલાા અમદરકામાા ઓચલકમપક ડાઈવિિગ પાદટિ વસપનદટન પરસતટસ દરવમયાન ઈજા પહો ી હતી. ત એકતસડનદટના કારણ ાલી શકતો નહોતો. તન અફસોસ હતો ક હિ ત કારય ડાઈવિિગ નહી કરી થશ અન ડાઈવિિગ જ તના ઝનન હત ા. તણ પોતાની જાતન સમજાવા ક આવા તો થિાના જ હત ા. આથી થા છ. આથી ત તણાિમાાથી બહાર આિિા લાગયો અન ડોતટરોનો સાથ આપિાના શર ક. તના સિાસથયમાા ઝડપથી સધારો આિિા લાગયો. તન સમજાા ક જો અકસમાત ન થયો હોત તો ત સપાઈનલ કોડની ઈજા અન િસટ ડાઉન પરાચલવસસના પીદડતોના દદા ન કારય ન સમજી શકો હોત. તમણ આિા પીદડતોન સામાનદય જીિન વિતાિિા માટ પરોતતસાદહ ત કરિાના વમશન અપનાવા.

ખશ રહિા માટ કારણ ન શોધશો. કાઈક સારા થિાથી બીજા સાથ ખશીઓ િહચ ો. ખરાબ થાય તો તનો સામનો કરો અન બીજાન પણ તમની સમસયાઓમાાથી નીકળિા માટ પરોતતસાદહ ત કરો અન પડકારોનો સામનો કરતા શીખો.

જીિનનો એક રસતો બાધ થઈ જાય તો શા કરવા? સખનો પાસિડા - આશ પટલ બન જોનદસનન વશકષક બનિાની તક ન મળી એના કારણ તઓ મહાન સાદહતતયકાર બની ગયા!

ઈગલનદડના વિખયાત સાદહતતયકાર બન જોનદસન કદરપા હતા એના કારણ મોટા ભાગના માણસો એનાથી દર ભાગતા હતા. અન એના કારણ તમણ િાનીમાા ઘણી નોકરીથી પણ હાથ ધોિા પડયા હતા. બન જોનદસનના વપતા મતત પામયા તતયાર તઓ પતરન િારસામાા કશા નહોતા આપી ગયા. તમના ચખસસામાાથી ૨૧ પાઉનદડ અન થોડા પનદસ નીકળયા હતા એ બન જોનદસનની મડી હતી. આ કસથવતમાા બન જોનદસન જમ તમ થોડોઘણો અભયાસ કયો. એમના અભયાસના આધાર એમન માતર વશકષક તરીક નોકરી મળી શક એમ હતી. એટલ તમણ જ પણ શાળામાા વશકષકની વનકતત માટની જાહરખબર આિ એ શાળાઓમાા અરજી કરિા માાડી. આ રીત એક શાળામાા વશકષકની ભરતી કરિાની હતી તતયાર બન જોનદસન તરત જ અરજી કરી દીધી. એ સકલના વપરકનદસપાલ બન જોનદસનન ઈનદટરવ માટ બોલાવયા. અતતયાત ગરીબ દશામાા જીિતા બન જોનદસન વપરકનદસપાલન મળિા પહો ી ગયા. એ િખત બન જોનદસન બહ જનાા કપડાા પહયા હતાા અન ઉપરથી એમનો દખાિ અનાકષાક હતો. વપરકનદસપાલ બન જોનદસનની સામ જોા અન એમન તતયાર જ કહી દીધા ક, હા તમન વશકષક તરીક નોકરી આપી શકા એમ નથી. બન જોનદસન વપરકનદસપાલન કહા ક, હા બહ સારો વશકષક બની શકા એમ છા. મન એક તક તો આપો. વપરકનદસપાલ કહા, મદદો એ નથી. હા તમન એિી તક પણ આપી શકા એમ નથી. કારણ ક તમ ઘણા જ કદરપા છો. વિદયાથીઓ તમન જોશ એ સાથ જ ડરીન સકલમાાથી ભાગી જશ. એટલ માટ અમ તમન નોકરીએ રાખી શકિા સમથા નથી. જોનદસનન વપરકનદસપાલના શબદોથી આઘાત લાગયો. પણ એ થોડી કષણોમાા સિસથ થઈ ગયા. તમણ તતયાાથી વિદાય લતી િળાએ વપરકનદસપાલન કહા ક, મન અહી વશકષક તરીક નોકરી નહી મળ એ કદા આના કરતાા િધ સારી તક ઊભી કરિા માટની એક તક બની રહશ! આમ નોકરી મળિિાના વનષફળ પરયાસો પછી બન જોનદસન વશકષકન બદલ સાદહતતયકાર બનિાના નકકી કરી લીધા. અન તઓ માતર ઈગલનદડમાા જ નહી વિશરિભરમાા સાદહતતયકાર તરીક નામના પામયા. કોઈ માણસનો કોઈ એક રસતો બાધ થઈ જાય તો એનાથી વનરાશ થયા વિના માણસ માનવા જોઈએ ક ઉપરિાળાએ એના માટ કોઈ િધ સારો રસતો પસાદ કયો હશ.

દઃખ પણ જિા માટ જ આિતા હોય છ ચ િતનની પળ – કષણકાાત ઉનડકટ.

ફલો કા ખલ હ, કભી પતતથર ક ખલ હ, ઈનદસાન કી જજિદગી તો મકદર કા ખલ હ, હમ જજસકો ઢાઢત હ ઝમાન મ ઉમરભર, િો જજિદગી તો અપન હી અદર કા ખલ હ.. - રાજશ રડડી એક શહનશાહ હતો. દઃખ હોય ક સખ, એન સતત ભય લાગતો હતો ક હિ શા થશ? સખમાા હોય તતયાર એન થત ા ક આ સખ ાલા જશ તો? દઃખમાા હોય તતયાર ડર લાગતો ક આ દઃખ કારય ખતમ જ નહી થાય તો? આ ઉપાવધના શા કરવા એની શહનશાહન સમજ પડતી ન હતી. આખર તન વિ ાર આવયો ક મારા દરબારમાા કટલાા બધાા બદધિરતતનો છ, એ કાર કામ આિશ? ાલો તન જ કહા ક મન આ મશકલીનો માગા શોધી આપ. દરબાર ભરીન શહનશાહ ફરમાવા ક મન એક એિી િીટી જોઈએ છ જ દઃખમાા મન દદલાસો આપ અન સખમાા મન છકી જતા રોક, આિી િીટી કાાથી લાિિી? બધા દરબારીઓ મ ાઝાયા. કોઈન કાઈ રસતો સઝતો ન હતો. એિામાા જ એક ફકીર ફરતો ફરતો દરબારમાા આિી ડયો. બધાન દધદવધામાા જોઈ તણ કારણ પછા. િીટીની િાત નીકળી તો એ હસિા લાગયો. તણ કહા ક બસ આટલી જ િાત છ? ત શહનશાહ પાસ ગયો અન કહા ક તમારી િીટી આપો. શહનશાહ હાથની આગળીમાાથી િીટી કાઢીન આપી. ફકીર આ િીટી ઉપર કાઈક લખા અન પાછી શહનશાહન પહરાિી દીધી. િીટીમાા માતર એટલા જ લખા હત ા ક આ પણ િહા જશ. ફકીર કહા ક સખ ક દઃખ કાઈ જ કાયમી નથી. સખ હોય તતયાર વિ ારજો ક આ પણ ાલા જિાના છ એટલ તમ છકી નહી જાિ અન દઃખ હોય તતયાર પણ વિ ારજો ક આ પણ ાલા જિાના છ એટલ તમ હતાશ નહી થાિ. માણસ ગમ ત કસથવતમાા હોય, એ ભય હઠળ જ જીિતો રહ છ. ખાસ તો દઃખ આિ ક તરત જ માણસ ફફડી જાય છ. હાય હાય હિ શા થશ? મન તો કોઈ રસતો જ સઝતો નથી. કાઈ જ સારા થશ એવા લાગત ા જ નથી. હા, જજિદગીમાા એિો સમય આિતો હોય છ જયાર માણસના કાાય ધયાન પડત ા નથી. એિા સમય ટકી રહિા માટ માતર એક જ સતર અકસીર છ ક આ પણ ાલા જિાના છ. આપણ સખન સાહજજક ગણી લઈએ છીએ પણ દઃખન સહજ રીત લઈ શકતા નથી. સખન આપણ આપણો અવધકાર સમજીએ છીએ અન દઃખનાા રોદણાા રડીએ છીએ. કટલાાક દઃખ કદરતી હોય છ, જમાાથી માણસ પસાર થવા જ પડ છ. દવનયાનો દરક માણસ કારક તો આિી અિસથા ભોગિતો જ હોય છ. તમ એ દઃખનો કિી રીત સિીકાર કરો છો તના પરથી જ તની તીવરતા અન અસરકારકતા નકકી થતી હોય છ. માથ હાથ દઈન રડિાથી કોઈ દઃખ ાલા નથી જિાના. જો એ િાત સા ી હોય ક દરક દઃખ ાલા જ જિાના હોય છ તો પછી માથ હાથ દઈન રડવા શા માટ ? હસતા મોઢ એનો સામનો શા માટ ન કરિો?

દઃખથી છટિાનાા ફાાફાા ઘણી િખત માણસન િધ દઃખ આપતાા હોય છ. શાણા લોકો કહ છ ક ખરાબ સમયન શાાવતથી પસાર થઈ જિા દિો. કા બો કવા કર છ? જયાર એન ભય લાગ તતયાર તનાા અગો સાકોરી લ છ. આપણ સાકોરીએ છીએ? ના, આપણ તરફડીએ છીએ. માથાા પછાડીએ છીએ અન આપણા દઃખન ગાયા રાખીએ છીએ. દઃખન પસાર થઈ જિા દો. િાિાઝોડા આિ તતયાર આપણ બહાર નીકળિાના ટાળીન ઘરમાા બસી રહીએ છીએ. િાિાઝોડાન પસાર થિા દઈએ છીએ. આપણન એ ખબર જ હોય છ ક આ િાિાઝોડા પરા થિાના જ છ. દઃખ પણ પરા થિાના જ હોય છ. એ પસાર થિા માટ જ આિ છ, આપણ બસ એ ાલા જાય તતયાા સધી રાહ જોિાની હોય છ. કદરતી દઃખ તો કદરતી રીત જ દર થઈ જતાા હોય છ પણ બધાા દઃખ કદરતી નથી હોતાા, કટલાાક દઃખો તો આપણ હાથ કરીન ઊભાા કરલાા હોય છ. આ દઃખથી દર રહિા અન આિી પડા હોય તો ટાળિા માટ જ સમજદારીની જરર રહ છ. આિા સમય પણ માણસ છિટ તો પોતાના નસીબન અથિા તો પોતાના લોકોન દોષ દિાની વવતત જ રાખતા હોય છ. દઃખ માટ બ િસત સૌથી જરરી છ, એક તો કોઈન દોષ ન દો અન બીજ ા કોઈ િાતનો અફસોસ ન કરો, કારણ ક આ બાનથી કાઈ જ ફકા પડિાનો નથી. માણસ સૌથી િધ શનાથી દઃખી થાય છ? એક તો સરખામણી કરીન અન બીજ ા અપકષાઓ રાખીન. તની પાસ આટલા છ અન મારી પાસ નથી, એ આટલા બધા કરી શકો અન હા તો કાઈ કરી જ ન શકો. ઘણા તો પોતાની મળ જ પોતાની જજિદગીન વયથા સમજી લય છ. યાદ રાખો, કાઈ જ નકામા ક ફોગટ નથી. તમારી જજિદગીનો મતલબ છ અન તમારા સખ તમાર જ નકકી કરિાના છ. અપકષા ન રાખો, કારણ ક જટલી તમ િધ અપકષા રાખશો એટલા જ િધ દઃખી થશો. અતતયાર મોટા ભાગના દઃખી લોકોના જો કોઈ સૌથી મોટા કારણ હોય તો એ છ ક મ બધાના ક પણ મારી કોઈન પડી નથી. મ ક એ બધા જ ભલી ગયા છ અન મન રઢો મકી દીધો છ. એક બહનની િાત છ એ ઘરમાા મોટી હતી. એક અકસમાતમાા મા-બાપ ાલયાા ગયાા. ભાઈ નાનો હતો. બધી જિાબદારી બહન પર આિી પડી. તન ભણવા હત ા પણ જો ભણ તો ઘર કમ ાલ? ભાઈના ભવિષયના શા? આખર તણ નકકી ક ક હા ભણિાના છોડી કામ કરીશ. ભાઈન કહા ક ત ા ભણ, હા તારા માટ મહનત કરીશ. ભાઈન ભણાવયો. ભાઈની ખશીથી જ એન આનાદ મળતો. ભાઈન સરસ નોકરી મળી ગઈ. ભાઈનાા લગન થયાા. ભાઈ-ભાભી એની જજદગીમાા વયસત થઈ ગયાા. બહનનાા પણ સામાનદય ઘરમાા લગન થયાા. જોક બહન પછી એક જ ફદરયાદ કર ક મ મારા ભાઈ માટ કટલા બધા ક અન હિ એ પોતાની જજિદગીમાા મસત થઈ ગયો, મારો ભાિ પણ પછતો નથી. એક સમય તો એિો આવયો ક ભાઈના સખ પણ તનાથી સહન નહોત ા થત ા. એ જલસા કર છ અન અમ માાડ માાડ પરા કરીએ છીએ. બહનનો પવત સમજ માણસ હતો. એક દદિસ તણ કહા ક ત જ

ક એના તન ગૌરિ કમ નથી? તા તો ઊલટા અફસોસ કર છ. અર, ભાઈના સખ માટ તો ત બચલદાન આપા હત ા અન હિ એ સખી છ તો તારાથી સહન કમ નથી થત ા? તાર તો ખશ થવા જોઈએ ક તાર જ કરવા હત ા એ ત ા કરી શકી. તારા ભાઈન શા માટ દોષ દ છ? આપણા પડકારો આપણા છ અન આપણ તનો સામનો કરીશા. દઃખી થઈન તો ત ા તારા ભાઈના પણ ભલા ઇચછી નથી શકતી અન ત ા પોત પણ ખશ નથી રહી શકતી. આવા કહીન તો ત ા ત જ ક છ એના ઉપર પણ પાણી ફરિ છ. બદલા ક િળતરની અપકષા ઓલિઝ દઃખી કર છ. દરક પાસ પોતાના સખ પરત ા હોય જ છ, કમનસીબી એ જ છ ક આપણા સખ કારય આપણન પરત ા લાગત ા નથી. મોટાભાગ તો દઃખ હોત ા જ નથી, આપણ જ તન ઓઢીન ફરતાા હોઈએ છીએ અન હા, દઃખ હોય તોપણ ડરો ક ડગો નહી, કારણ ક કાઈ જ કાયમી નથી. તમ ધારો તો સખન કાયમી રાખી શકો. સિાલ એ છ ક તમ દરક પદરકસથવતમાા તમારી જાતન સખી સમજો છો? જો હા તો તમન કોઈ જ ક કાઈ જ દઃખી કરી શકશ નહી. બસ એટલા જ નકકી કરો ક માર દઃખી નથી થવા. છલલો સીન : રાત સયા ગમાિિા બદલ તમ આસ િહાિશો તો તમ તારા પણ ગમાિશો. -રિીનદરનાથ ટાગોર. (‘સાદશ’, તા. 7મી એવપરલ, 2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, ચ િતનની પળ કોલમ)

હરીફાઈન હા તાદરસત બાબત ગણા છા THE SUCCESS STORY - નરનદર સોમાણી સટાફમાા અમ નાનામાા નાના માણસની સલાહ પણ સાાભળીએ છીએ. તન અમ એમપલોયીની જમ નહી પણ પદરિારના સભયની જમ રાખીએ છીએ. અમ નાનકડી ાટની દકાન શર કરી તતયારથી ચબઝનસ આટલો વિસતાયો તતયાા સધી અમારી પાસ પ ાસ માણસ એિા હશ જ તતયારથી એટલ ક પચ ીસ િરાષથી અમારી સાથ કામ કર છ. ાની કીટલીથી વયિસાયની શરઆત કરનારી કોઈ વયકતત હોટલ ઇનદડસટરીમાા મોટા નામ બનાિ એ િાત કોઇન કહીએ તો ઝટ ગળ ન ઊતર, પરાત સપના લાગ એિી આ િાત વસિ કરી છ નરનદર સોમાણીએ. નરનદર સોમાણી એટલ અમદાિાદની પરખયાત હોટલ ધ ગરાનદડ ભગિતી અન ભગિતી ગરપના ફાઉનદડર અન ીફ મનજજિગ દડરતટર. સરતમાા ભગિતી ગરપની હોટલ છ. જયપરમાા રસટોરાા

છ. ઉપરાાત, િડોદરા, નાગપર, ઉદયપર, ઇનદદૌરમાા તમની નિી હોટલસ બની રહી છ. કટદરિગ વયિસાયમાા પણ તમના નામ છ. તમની પહલી એિી કાપની છ જ કટદરિગ વયિસાયમાા ચલસટડ થઇ છ. નાની દકાનથી હોટલ ચબઝનસના સતટરમાા કાઠા કાઢનાર નરનદર સોમાણી પોતાની સતસસ સટોરી જણાિ છ સાદશ નદઝન. તમ ધાધાની શરઆત ાની કીટલીથી કરી હતી. ાની કીટલી પર બઠા હતા તતયાર તમ વિ ા હત ા ક તમ આટલા મોટા ચબઝનસ એમપાયર ઊભા કરશો? સકલમાા હતો તતયાર ાની દકાન સાભાળતો હતો, પરાત કાઈક બનિાની ધગશ મારામાા નાનપણથી જ હતી. હા બધ ફરતો તતયાર મન થત ા ક હા એક સારી રસટોરાા શર કરા . ૧૯૮૯માા મ અમદાિાદના પા િટી વિસતારમાા ાટની દકાન શર કરી હતી. હા દદલહી ગયો હતો તતયાર મ તતયાા વિવિધ ાટ આઇટમસ જોઇ હતી. મન થા ક ગજરાતમાા ફાફડા, ઢોકળાા િગર તો છ જ પણ ાટની આઇટમસ નથી. તથી એ રીત ાટની દકાન શર કરી હતી. ગજરાતમાા પહલી િખત મ ાટ આઇટમસ રજ કરી હતી. પહલા દદિસથી જ મન ખબ સારો પરવતસાદ મળયો હતો. એ રીત અમ આગળ િધતા ગયા હતા. સફળતાના આ મકામ સધી પહો તા કયા કયા પડકારો સહન કરિા પડયા. કયા કયા આવથિક પડકારો સામ હતા? આવથિક તકલીફો હામશાા રહી હતી. પહલી રસટોરાા શર કરી હતી એમાા મન વમતરોએ આવથિક મદદ કરી હતી. ૧૯૯૨માા અમ કટદરિગના કષતરમાા આવયા હતા. ૧૯૯૫માા અમ તલબ િગરના મનજમનદટ કોનદટરાતટ લિાના શર ક હત ા. સાલ ૨૦૦૦માા અમ ધ ગરાનદડ ભગિતી હોટલના પલાવનિગ ક અન ૨૦૦૨માા હોટલ શર કરી. એ દરમયાન પણ ઘણી કદરતી આફતોનો અમાર સામનો કરિો પડયો હતો. એ અરસામાા ભકાપ થયો હતો. રમખાણો થયાા હતાા. અમારી જ લાઇન છ એ ફાઇનાકનદસયલી રીત સાપણા અનઓગનાઇઝડ સતટર છ તથી હોટલ બનાિતી િખત અમન ઘણી સમસયા થઇ હતી. એ િખત અમન હોટલફડ લાઇનનો એટલો અનભિ નહોતો, પરાત એનો શોખ હતો એટલ ધીમ ધીમ આગળ િધતા ગયા. અમ પહલા દદિસથી એક ધયય રાખયો છ ક ગણિતતામાા કારય બાાધછોડ કરિી નહી. અમ હામશાા ગણિતતા અન સિવસિ પર સૌથી િધ ધયાન આપા છ. ભોજનમાા અમ મસાલાથી માાડીન ઘી સધીના બધા જ સટાનદડડા િાપરીએ છીએ. ઉપરાાત, નસપકન, મ ી તમજ ટથવપક જિી નાની નાની ીજો પર પણ અમ વયકતતગત રીત ધયાન આપીએ છીએ. હોટલના નામ ધ ગરાનદડ ભગિતી કઈ રીત નકકી ક? પહલાા અમારી ાની દકાનના નામ પણ ભગિતી ટી સટોલ હત ા. ાટની દકાનના નામ પણ અમ ભગિતી જ રાખા હત ા. એ પછી અમ ભગિતી કટરસા શર ક હત ા. હોટલ શર કરી અન એ માટ

અમ કાઈક નવા નામ વિ ારતા હતા. અમ લોકો પાસથી અિનિાા નામ માટ સ ન પણ માગાવયાા હતાા, પણ િાત કાઈ જામી નહોતી. પછી મન થા ક આપણ કાઈક મોટા એટલ ક ગરાનદડ શર કરી રહયા છીએ તથી નામ 'ધ ગરાનદડ ભગિતી' મન સઝા. તમ તમારા કટલાક જના વયિસાય બાધ નથી કયાા અન નવા વયિસાવયક સાહસ કરતા જ રહયા તો એ બાનન કઈ રીત મનજ કરતા હતા? અમ અમારા જના વયિસાય બાધ નહોતા કયાા પણ એન મોડના બનાિતા ગયા. તમજ એના એતસપાનદસન એટલ ક વિસતરણ કરતા ગયા. ાની દકાન તો અમ બાધ કરી હતી પણ ાટની દકાનના અમ એતસપાનદસન કરીન એન કટદરિગમાા લઈ ગયા હતા. તતયારબાદ હોટલમાા પણ અમ ાટ આઇટમસ ડિલપ કરી હતી. અમ પહલથી જ બનદતિટ હોટલ બનાિી છ, અન ફોકસ ફડ એનદડ બિરજીસ પર રાખા છ, કારણ ક માતર રહિા માટ રમની સગિડ ધરાિતા હોટલ ચબઝનસમાા હરીફાઈ ઘણી છ. આજ અમારી ૭૦-૭૫ ટકા રિનદ બનદતિટ તમજ ફડ એનદડ બિરજીસથી આિ છ અન ૨૫ ટકા રમ ચબઝનસથી આિ છ. આજ ઘણી વિદશી બરાનદડની હોટલો આિી રહી છ. એ અમન રમચબઝનસમાા હરીફાઈ આપી શક છ, પણ ફડ એનદડ બિરજીસમાા નહી. બનદકિટ હોટલ એટલ ક ભોજન સમારાભ હોટલનો પરોજતટ તમ પહલી િખત ગજરાતમાા લાવયા તો તમારા મનમાા એિો ડર નહોતો ક કદા સફળ ન પણ થાય? ૨૦૦૦માા પરોજતટ શર થયો તતયાર અમારા બજટ ૨૨ કરોડના હત ા. એ િખત અમદાિાદનો આ સૌથી મોટો પરોજતટ હતો. શહરમાા એિી ાા હતી ક આ પરોજતટ સફળ નહી થાય. હોટલમાા કોઈ પહલા માળ ક બીજ માળ લગન કરિા લોકો નહી આિ. િગર િગર, પરાત હા મારી િાતમાા ચબલકલ સપષટ હતો. મન સહજય શાકા નહોતી ક હોટલ નહી ાલ. હા સપષટ હતો ક લોકોન એક િનસટોપ સોલશન આપશા તો લોકો જરર પસાદ કરશ. પાટીપલોટ િગરમાા પરસાગ ઊજિિા માટ લાઇટ, સાઉનદડ, ડકોરશન િગરના ખ ા એટલા િધી રહયા છ એિામાા દરક ફસચલટી કોઈ એક જ જગયા પર મળ તો લોકો એના પર જ પસાદગીનો કળશ ઢોળશ. શરઆતમાા લોકોન લાગ છ ક પાટીપલોટમાા પરસાગ ગોઠિિો તમન સસતો પડશ પણ જયાર દહસાબ માાડ છ તતયાર સરિાળ એ મોઘો પડ છ. કટદરિગ ઉદયોગમાા મોટી મોટી તલબ પણ તમારી કટદરિગ સિવસિ લ છ. એના મન, તિોચલટી િગર કઈ રીત દડઝાઇન કરો છો. ખાસ કરીન માકદટિગ કઈ રીત કરો છો? આજ સધી અમારી પાસ માકદટિગનો કોઈ માણસ નથી. અમ ગણિતતાના જોર ઊભા છીએ. અમાર તતયાા એક પરસાગ હોય અન એમાા હજારક માણસ આિ તતયાર અમ એ કાયાિમમાા કાઈક એવા નવા આપીએ છીએ જની લોકોમાા ાા થાય છ. એ હજાર લોકો બીજા દશ હજાર લોકોન પોતાનો

અનભિ કહ છ. આ રીત માઉથ પબબલવસટીથી અમારા માકદટિગ છ. આ વસિાય અમ એડ કરીએ છીએ. નદઝ પપસા - મગચઝનદસ િગરમાા અમારી એડ વનયવમત આિતી રહ છ. હોટલ ઉદયોગમાા કોકમપદટશન િધી રહી છ. નિાા નિાા ગરપ અમદાિાદમાા આિી રહયાા છ તો આ કોકમપદટશનન તમ કઈ રીત વનહાળો છો? હરીફાઈન હા તાદરસત બાબત ગણા છા. કોકમપદટશન પોચઝદટિ બાબત છ. કોકમપદટશન વયિસાય િધાર છ એવા હા માના છા. કોકમપદટશન હોય છ એટલ માણસ એલટા રહ છ. એલટા નસ જ માણસનો વિકાસ કર છ. કોકમપદટશન ન હોય તો માણસ આળસ બની જાય છ. એિી ઘણી હોટલસ આપણ જોઈ છ ક એની શરઆત ધમધડાકાભર થાય છ પણ આગળ જતાા એમાા એક એિી અલામા વસચએશન આિ છ જયાર હોટલ ાલતી નથી. બરાસનદડિગ, માકદટિગ િગર કાઈ કામ કરત ા નથી. ઇનદડસસટરયાચલસટ કાર એલટા થઇ જવા જોઈએ? આ પરકારના ચબઝનસમાા પહલ ા િષા તો ખબ સારા જાય છ, કારણ ક લોકોન કાઈક નવા ફડ ટરાય કરવા હોય છ. નિી હોટલ પરતતય લોકોન કતહલ હોય છ. ખરખરી કસોટી બીજા િરાષથી થાય છ તતયાર એ ધયાન રાખિાના હોય છ ક તમારા ગરાહક દરપીટ થાય. બીજા િરાષથી ખબર પડ છ ક ચબઝનસમાા તમ કાા ઊભા છો. એ જ િખત ખરો સાઘષા હોય છ ક તમ તમારી ગણિતતા જાળિી રાખો. ગરાહક પાસથી ફીડબક લિો ખબ જરરી છ. ગરાહક પાસથી ફીડબક લઈએ તો માલમ પડ છ ક હોટલની મહમાનગવતમાા કઈ, કાા ખામી છ અન કઈ બાબત તમન પસાદ પડી છ. તમ તો હોટલની દરક બાબતની ગણિતતા અન દખરખ પર પરત ા ધયાન આપતા જ હશો. એના આકલન કરિા તટસથ અચભપરાય માટ તમ કોઈ થડા પાટી સિ કરાિો છો ખરા? સિ તો અમ કરીએ જ છીએ. કટલીક િાર અમ ડમી ગરાહકો મોકલીન અમારા સટાફની સિવસિ પણ ક કરાિીએ છીએ જથી ગરાહક સાથ સટાફનો વયિહાર કિો છ એ પણ માલમ પડ છ. ઉપરાાત દરક વિભાગમાા સરપરાઇઝ દકિગ પણ રહ છ. પરોફશન એ જ પશન માર બનદતિટ હોટલ બનાિિી હતી એના માટ હા દશભરમાા ફયો હતો અન સટડી કયો હતો. દશની વિવિધ હોટલમાા ફયો હતો. વિવિધ ફડની િરાઇટી જાણિા માટ પણ હા દશભરમાા ફયો છા. લોરીમાા મળતા ફડની શા વિવિધતા છ, ફાઇિસટાર હોટલસમાા શા વિશષતા છ, એ બધા હા વનરીકષણ કરતો રહા છા. હા વિદશ ગયો હોઉ અન તતયાા પાા દદિસ રહા તો રોજ નિી હોટલમાા જાઉ છા. આજ પણ હા માબઈ ૩ દદિસ જાઉ છા તો ૩ દદિસ અલગ અલગ હોટલમાા રોકાઉ છા. એ રીત હા કાઈક નવા શીખિા, જાણિા માગા છા. મન ઇનોિશનદસ ગમ છ. કોઇ પણ ીજ કરા તો પહલાા હા જ કરા એવા ઇચછા છા.

જીિનમલયો – પી.ક.દાિડા સમાજની પરગવત માટ જીિનમલયો જરરી છ. િદ પરાણો કહ છ ક મનષય એકલો જીિતો રહી શક પણ

સમાજમાા એકલો ન જીિી શક. સમાજની પરગવત માટ સિાથા અન પમાાથ િચ સમનદિય હોવા જરરી છ.

આ સમનદિય જીિનમલયો જ લાિી શક. સમાજના ભલા માટ થોડા તતયાગની વવત જરરી છ.

આ જીિનમલયો એટલ શા? સમાજ પરતતયના િતાન, વિશવાસ અન સમાજ માટ કાઈક કરી છટિાની ઈચછા, આ જીિનદમલયોનો પાયો છ. પરમાથા માટ થોડો સિાથા જતો કરિાની તયારી જ સમાજની પરગવત શક

બનાિ છ.

જીિનમલયોના બ મખય આધાર છ કટાબ અન સમાજ. માતર એક ઉપર જ ધયાન આપવા એ પરત ા નથી. જ સમાજના લોકો આ બિ ઉપર લકષ આપ છ, એ સમાજ પરગવત કર છ.

આપણ તતયાા કટાબ પરતતયની િફાદારી તો ખબ જોિા મળ છ, પણ પવિમના લોકો જટલા સામાજીક

જિાબદારી પરતતય લકષ આપતા નથી. મા-બાપ પોતાના બાળકો માટ બહ મોટા તતયાગ આપ છ, બાળકો પગભર થાય તતયાા સધીની જિાબદારી મા-બાપ સાભાળ છ. બાળકો પણ મોટા થયા પછી મા-બાપની સાભાળ રાખિી એન પોતાની ફરજ સમજ છ. ભાઈ બહન પણ એકબીજા માટ બધા જ કરી છટ છ. લગનન

તો પવિતર સમજિામા આિ છ, પવત-પતતની જીિનભર એકબીજાના થઈન રહ છ. સા તત કટાબ, કટાબની ભલાઈ માટ એકઝટ થઈ કામ કર છ. આ કટાબ ભાિના એ આપણી એક મોટી તાકાત છ.

કમનશીબ આપણી સમાજ પરતતયની ભાિના આપણી કટાબ ભાિના જિી નથી. આપણ ગમતતયાા ક રો ફચકીએ છીએ, રસતાની િચ ોિચ ાલીએ છીએ, કરલા િાયદામાથી ફરી જઈએ

છીએ. ટાકમા સમાજ પરતતય બદરકાર છીએ.

પવિમના લોકો આપણા કરતાા સમાજ પરતતય િધાર જિાબદાર છ. તતયાા લોકો બીજાની સગિડ અગિડ

પરતતય પરત ા ધયાન આપ છ. રસતા, બાગ બગી ા િગરમા ક રો ફચકતા નથી. પબલીક ટોઈલસ પણ

સિચછ હોય છ, એમા ગાદા લખાણો લખતા નથી. નાની નાની િાતોમા પણ આપણ લાા રશવતનો સહારો લઈએ છીએ, દા.ત. વસગનલ તોડી હિાલદારન દસ રવપયા આપી છટકી જઈએ છીએ, પવિમમા આવા શક નથી, કારણ ક તતયાાની પોલીસ સમાજના ભલાન િધાર મહતતિ આપ છ. આિી જ રીત તતયાા બધા સરકારી ખાતાઓમા લાા આપયા િગર જ, તમારા કામ, જો કાયદસરના હોય તો, થઈ જાય છ.

રશવતખોરીએ ભારતના આતતમાન શન કરી દીધા છ. ટકષ ોરી, છતરપીડી, રશવતખોરી િગર હિ આપણા માટ સામાનદય થઈ ગયા છ. પરા પસા લઈન પણ કોટરકટરો રસતા, પલો, મકાનો િગરમા હલકા કામ

કરી, સમાજના પસા ઘર ભગા કર છ. લોકો આ લાિી લ છ. પસા લઈ ઓછી પાતરતાિાળા લોકોન

નોકરી આપિામા આિ છ, પસા આપી ડીગરી સદટિફીકસ ખરીદિા આિ છ. પદરણામ સમાજની પડતીની ઝડપ િધ છ.

સામાજીક પરશનોની ઉપકષાન લીધ સમાજની પરગવત ઘણી ધીમી ગવતથી થઈ રહી છ. આપણન

સમસયાઓની જાણ છ, પણ એના ઉકલ માટ આપણ સમય ક ધન ખ ા કરતા નથી. પવિમના લોકો સામાજીક સમસયાઓ પર ધયાન આપી, એમન સમય રહતા દર કર છ. આપણ જો પરગવત કરિી હોય તો આ માનવસકતા બદલિી પડસ. જમણ પરગવત કરી છ તમની પાસથી વશખવા પડસ.

એક બીજી િાત પણ આપણ પવિમના દશો પાસથી વશખિાની છ, અન ત છ જિાબદારી. તમ ગમ

એટલા મોટા માણસ હો તો પણ તમારી બદરકારી માટ તમન જિાબદાર ગણી

સટરસ પણ કારક સારો હોય છ! (મનોવવતત) મનોવવતત - ર ના કોઠારી કચલફોવનિયામાા ૨૦ િષાની ઉમરનો એક અદભત છોકરો ઉછરી રહયો છ. એ અદભત એટલા માટ છ ક 'સટરસ ફરી લાઈફ' (તાણ િગરની જજિદગી) કિી હોય ત જાણિા માટ કરિામાા આિતા પરયોગોના એક ભાગરપ તન ઉછરિામાા આિી રહયો છ. આપણ સહ ઉછરીએ તના કરતાા તદદન જદી જ રીત. શહરથી દર એક અલાયદી જગયાએ તના વનિાસસથાન છ. જયાા જરા પણ ઘોઘાટ ક શોરબકોર નથી. પરદષણમતત એિી આ જગયામાા છોકરાની તમામ જરદરયાતોનો સાપણાપણ ખયાલ રાખિામાા આિી રહયો છ. તની ભખ, તની ઊઘ, તનો ખોરાક, તની ટિો, તની રમતગમતો, તના વમતરો િગર તમામ બાબતોથી છોકરાન પરપરો સાતષટ રાખિામાા આિી રહયો છ. માતા-વપતાનો પરમ, િાા નની સામગરી, સમિયસકોની હ ાફ બધા જ તન માટ હાજર છ. અન છતાા તની એકિીસમી િષાગાાઠ એ છોકરો દર આિલાા જ ાગલોમાા એકલો જઈન પાછો આિ છ. તના હાથમાા એક કાગળ હોય છ, જમાા લખી છ એક કવિતા : 'જીિન કટલા સભર છ! કટલા ભર ક છ! કટલા ખી ોખી છ! િીસ િષાના સાઘરાયલા અથાહીન શનદયાિકાશથી!'' તો આ છ 'સટરસ ફરી' રહયાનો અનભિ, વન ોડ અન વનષકષા. તમ તમામ પરકારની તાણ, ચ િતાઓ,

તકલીફો, મશકલીઓથી બ ી જશો અથિા દર રહશો તો તમન જીિન અથાહીન, ખાલીખમ, વનરથાક લાગિા માાડશ. જીિનમાા સાઘષા હશ તો જ તમન જીિતા હો એવા લાગશ. યાતનાઓ હશ તો જ તમાર સામનો કરિાનો આિશ અન તો જ તમ જીિનન અનભિી શકશો. મનોવિજઞાાનના પરયોગોએ પણ પરિાર ક છ ક, શરઆતના તબકકામાા જમ જમ કોઈ કાયા પરા કરિા અગની એનદકઝાઈટી િધ, તમ તમ ત કાયા પરા કરિાની આપણી શકતત અન ઝડપ પણ

િધતા જાય છ. પરીકષાના દદિસો નજીક આિતા જાય છ તમ તમ એનદકઝાઈટીની માતરા િધતી જાય છ અન સાથ જ આપણી િાા િાની ગણિતતા અન કષમતા પણ િધતા જાય છ. (અલબતત,

એક સમય એિો આિ છ જયાર એ એનદકઝાઈટી જો અમક માતરાથી િધી જાય તો આપણ આપણી કાયાકષમતા ઓચ િતી જ ગમાિી બસીએ છીએ; જમ ક, પરીકષાથી િધ પડતો ચ િવતત થયલ વિદયાથી પોતાન આિડતી િસતઓ પણ ભલી જાય છ). કહિાના તાતતપયા એટલા જ ક સટરસ, તાણ િગર જીિનમાા અમક રીત જરરી અન વિધાયક ભાગ ભજિ છ.

પરાત, સાથ જ આપણ આનાથી તદદન વિપરીત ઉદાહરણો પણ જોઈએ છ, જમાા નાની સરખી મશકલી માણસના સખ ન, માણસની શાાવત હરી લતા હોય છ. પોતાના પટાિાળાની દાદાગીરી સામ કાઈ ન કરી શકનારા ઓદફસરો, િાઠી ગયલા છોકરાઓ આગળ લા ારી અનભિતા િડીલો; બીમારી કરતાા બીમારીની બીકથી િધ ડરતા, િધ પીડાતા લોકો; શારીદરક ખોડ-ખાાપણન લીધ લઘતાની િદનાનો ભાર ઊ કીન ફરતા લોકો અન આિી તો કટલીય પદરકસથવતઓમાા વિિશતા અનભિતા, ગ ાગળાતા લોકોન આપણ જોઈએ છીએ તતયાર થાય છ ક વિચ તર પદરકસથવતમાાથી ઉદભિતી માનવસક તાણ માણસન કટલો વનઃસહાય, વનરપાય બનાિી મક છ! આ તો હજ એક જ પરકારનો સટરસ (તાણ) થઈ! આિા તો કટલાય પરકારના સટરસ આપણ રોજબરોજના જીિનમાા અનભિતા હોઈએ છીએ! આપણન મલદરયા, ટાઈફોઈડ, ટીબી, કમળો ન કોલરા થાય છ, ત થયો બાયોલોજજકલ (જવિક) સટરસ. ભખ, તરસ, ઠાડી, ગરમી, ભજની અવતશયતા અથિા ઊણપથી ઉતતપિ થતો દફચઝયોલોજજકલ સટરસ. ધમાડો, ગાદકી, ઝરી િાઓ, રસાયણો િગરથી બનતો િાતાિરણજનદય (એનદિાયનદમનદટલ) સટરસ અન આ યાદી લાબાયા જ કર છ. એમાા ઉમરાય છ સાાસકવતક તાણ અથિા કલ રલ સટરસ. લઘમતીઓ, વનરાવશરતો, સથળાાતદરત થયલા લોકોમાા દઢ બનતી જતી અસલામતીની ભાિનાથી ઉપજતી તાણ. જની િાત પણ ન થઈ શક એિા મોઘિારી, બકારી, ગરીબી, તરાસિાદ િગરથી સજાાત ા તાણતત જીિન અન લાબાતી લાબાતી આ યાદી અતહીન બની જાય છ. આપણ જાણીએ છીએ ક આિો લાાબા ગાળાનો અથિા તીવર માતરાનો અથિા એક સાથ એકથી િધ પરકારનો સટરસ વયકતત ઉપર પડિાથી ત હતાશ, ઉદાસ,વનરાશ થઈ જાય છ. તના કૌટા ચબક,

વયકતતગત, સામાજજક, વયિસાવયક તથા લગનજીિન કથળિા માાડ છ. તનો અહમ ઘિાય છ, તના મનોબળ તટ છ, તની સહનશકતત ખટિા આિ છ. તના િતાન ીદડા, હતપરભ, એકાકી, ઉશકરાટપણા, નાદાવનયતભ, અણસમજ પરકારના થત ા જાય છ. તની દરક સાાજ અકારણ રસતાઓ પર ભટકિામાા

અથિા ઘરોના અસપશય ખણાઓમાા અશર સારતી િીતી જાય છ. ત બાળકોનો વપતા નથી રહતો, ત ાહકોનો વમતર નથી રહતો અન કારક ત પોતાનો પણ નથી રહતો.

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ એ હિ રહી રહીન માગ છ પદરિતાન મરીઝ, મારી બરબાદીન મ જની ખશી સમજી લીધી - મરીઝ તારામાા બસ એક આ જ પરોબલમ છ, એ તા દર કરી દ ન તો આખી દવનયામાા તારા જવા કોઈ નથી. માણસનો સિભાિ છ ક એન ખામી સૌથી પહલાા દખાશ. દવનયામાા સૌથી સહલ ા જો કોઈ કામ હોય તો એ માણસની ખામી શોધિાના છ. કોઈ માણસ કારય હનદડરડ પસાનદટ નહી હોિાનો. કોઈ ન કોઈ ખામી તો દરક માણસમાા હોિાની જ છ. ખામી, ભલ, મયાાદા, પરોબલમ, શોધિાની માણસન સૌથી િધ મજા આિતી હોય છ. દિદટક બનવા બહ સહલ ા છ. પરસાશક બનવા સૌથી અઘરા છ. બધો જ આધાર એના ઉપર છ ક તમ માણસન કઈ દસષટથી જઓ છો. ખામી શોધિી હોય તો બધથી મળી આિશ. ાાદમાા પણ ડાઘ છ અન ફલ સાથ પણ કાાટા હોય છ. ાાદમાા ડાઘ જ જોઈએ તો એની રોશનીના મલય કારય સમજાિાના જ નથી. સિાલ એ છ ક તમન મતલબ શનાથી છ, ડાઘથી ક રોશનીથી? ારમાા ભલ ડાઘ રહયો પણ એનો પરકાશ બધ એકસરખો જ પડ છ. પરકવતનો કોઈ અશ એકસરખો નથી. આખી પથિીન જ જોઈ લયોન. કાાય જ ાગલ છ તો કાાક રણ, કાાક કાળઝાળ ગરમી છ તો કાાક બરફ. કાાક દદરયો છ તો કાાક એક ટીપાાનીય હાજરી નથી. કવા છ, આન આપણ િવિધય કહીએ છીએ. માણસના િવિધયન આપણ સિીકારી શકીએ છીએ? આપણી 'માનદયતા' અન આપણા 'ગમા'માા જ વયકતત દફટ નથી બસતી તન આપણ નકામી ગણી લઈએ છીએ. કોઈ વયકતતન આપણ સાપણા રીત સિીકારી શકતા નથી. બ ભાઈઓ હતા. બાનની પોતાની કાપની હતી. બાનમાા એકસરખો જ મનપાિર અન એક સરખી જ સાધનસામગરી હતી છતાા એક ભાઈની કાપની સરસ ાલતી હતી અન બીજા ભાઈની કાપની નબળી ાલતી હતી. પલા ભાઈન સમજાતા જ ન હત ા ક આખર ખામી કાા છ? એક દદિસ તન થા ક મારા ભાઈન જ પછી જોઉ ક તારી સફળતાના કારણ શા છ? તણ પછા ક આપણા બાન પાસ બધા જ સરખા હોિા છતાા હા કમ વનષફળ જાઉ છા ? તતયાર બીજા ભાઈએ સરસ િાત કરી. તણ કહા ક માતર એક જ અન નાનકડો જ તફાિત છ. તાર તતયાા જ લોકો કામ કર છ એનામાા ત ા ખામી જ શોધ છ અન માર તતયાા જ લોકો કામ કર છ એનામાા હા ખબી જ શોધા છા. હા માણસની ખામીઓની દરકાર

જ નથી કરતો પણ તનામાા ખબી શા છ એ શોધીન એન જ એનકરજ કરા છ. ત ા ખામીઓ શોધિાના બાધ કરી દ અન માણસની ખબીઓન શોધી કાઢ, પછી જો, લોકો કવા પદરણામ આપ છ. આપણ પણ આપણા લોકોની ભલ જ શોધતા હોઈએ છીએ. ત ા આ બરાબર નથી કરતો, તા કારય સધરિાનો જ નથી, તારામાા બદધિ જવા કાઈ છ જ નહી, તા કોઈ દદિસ સફળ જ નથી થિાનો, આવા જ આપણ શોધતા અન કહતા હોઈએ છીએ. આપણ કારય વિ ારીએ છીએ ક આપણી સાથ જ લોકો જીિ છ ક આપણી સાથ જ લોકો કામ કર છ તની ખબી શા છ? આપણ કારય આ ખબીન શોધીન તનાા િખાણ કરીએ છીએ? ના, આપણન કોઈની ભલ શોધિામાા જ મજા આિતી હોય છ. રોજ મોડા આિનારન આપણ ખિડાિશા પણ દરરોજ સમયસર આિનાર માટ આપણાા મોઢામાાથી િખાણના બ શબદો પણ નહી નીકળ. સાબાધોનો આધાર પણ તના ઉપર જ છ ક તમ તમારી વયકતતમાા શા જઓ છો. તમારી વપરય વયકતતમાાથી કોઈ એક સારી બાબત શોધીન કારક તન કહી જોજો ક તારામાા આ એક એિી ખબી છ જ બહ ઓછા લોકોમાા હોય છ. સારી બાબતોની આપણન દરકાર જ નથી હોતી. માણસન માતસા આપિા કરતાા માતસા કાપિાની ફાિટ િધ હોય છ. દફલમમાા જશ તોપણ એ જ શોધશ ક દફલમ કાા નબળી છ. આ એક ગીત સાિ ભાગાર છ એમ કહશ પણ તરણ ગીત સરસ છ એમ કહી નહી શક. ચ તરમાા પણ કાા ખોટો સટરોક લાગી ગયો એ જ શોધશ. સાગીતમાા પણ કાા દરધમ તટી એના પર જ ધયાન હશ. એ વયકતત કારય કોઈન પરમ નથી કરી શકતી જ પોતાની વયકતતમાા ખામી જ શોધ છ. તમારી વયકતતમાા શોધશો તો એવા પણ મળી આિશ જ બીજા કોઈનામાા નહી હોય. સારાપણા આપણ ટકન ફોર ગરાનદટડ લઈ લતા હોઈએ છીએ. એક પવત-પતતની હતાા. પતતની દરરોજ પવત માટ ખબ પરમથી અન મહનત કરીન સિાદદષટ િાનગીઓ બનાિ. પવત કોઈ દદિસ તની કદર ક િખાણ ન કર. એક દદિસ પતતનીએ સરસ િાનગી બનાિી, બસ એમાા મીઠા ન નાખા. પહલો કોચળયો મોઢામાા મકો તતયાા જ પવતએ કહા ક આજ શાકમાા મીઠા નથી. પતતની હસિા લાગી અન કહા ક દરરોજ તો હોય છ, તતયાર કમ તમ નોધ નથી લતા. માકા કરજો, ઘણી બધી બાબતોમાા આપણ આવા કરતા હોઈએ છીએ. બાળક ગચણતમાા નબળા હશ તો આપણ તન સતત એના માટ જ ટોકતા રહીશા, ઇકોનોવમતસ સારા હશ તો તનાા િખાણ નહી કરીએ. કારય એવા કહીએ છીએ ક એ નથી ફાિત ાન, ચ િતા ન કર, એમાા સારી રીત પાસ થિાય એટલી તયારી કર, બાકી તારી જમાા માસટરી છ એના પર િધ ધયાન દ.

પસાનદટજ કિર થઈ જશ. પણ આપણ ગચણતની જ એટલી બધી ખામી દખાડીન એના ઇકોનોવમતસ પરના ધયાન હટાિી દશા. તમન ખબર છ ક તમારા બાળકની ખબી શા છ? જ તમારી ખામીઓ જ શોધીન બતાિતા રહ તનાથી પણ સાિ ત રહજો. ઘણી િખત તો આપણી જ વયકતત આપણામાા એટલી બધી ખામી શોધતી રહ છ ક આપણન જ એવા લાગિા માાડ ક મારામાા કાઈ આિડત છ જ નહી. એવા કારય નથી હોત ા ક કોઈનામાા કાઈ આિડત ન હોય. દરક વયકતત સારી હોય છ. જો તનામાા રહલ ા સારાપણા તમ જોઈ શકતા હો તો. તમારી વયકતતની સારી બાબત શોધીન એનાા િખાણ કરી જોજો, પછી જો જો ક તનામાા શા પદરિતાન આિ છ. એક િાર કહી તો જઓ ક આર બસટ, આઈ એમ પરાઉડ ઓફ . માણસન સારો, ઉમદા અન પરમાળ બનાિિાનો જાદ તમારી પાસ છ જ, એન કારય અજમાિી તો જઓ. બસટ નહી હોય એ પણ ધ બસટ થઈ જશ. છલલો સીન : આપણ એકબીજાના જીિનન જો ઓછા મશકલ ન બનાિવા હોય તો પછી આપણ કોના માટ જીિીએ છીએ? જયોરજ એચલયટ

શાાવત-સહકારિાળા જીિન જગતમાા પરગવત લાિશ - સમદધઘઃ તમ જટલા નવા જઞાન પદા કરો એટલા ઉતતરોતતર નવા પદા કરતાા રહશો જ અન એ રીત દવનયા આગળ િધશ - કાાતી ભટટ અગસતતય ઋવષ અન તમની ધમાપતતની લોપામરાન મળિા રામ તમના આશરમમાા ગયલા. ઋગિદ અન અથિાિદ લખનારા ઋવષઓ પકીના ત એક હતા. તમન કદા ૯૦૦૦ ક ૧પ૦૦૦ િષા પહલાા એસટરોનોમી એટલ ક ખગોળશાસતરના જઞાન હત ા અન તતયાર પણ પથિી રસાતાળ જિાની િાતો ગાજી હશ. અથિદમાા એટલ જ કદા આ પથિી ઉપર ઉલકાઓ તટી પડશ તવા અનમાન થત ા હત ા. તતયાર ની નો શલોક લખાયો હતો: ઉતતપાતા પાવથિ િાત દરકષા છા નો દદવિ રાગરહા: શાનો ભવમ િદય માના શમલકા વનદહ તા ાયાત શાન મતત ધમાકત: શા રરાવસગમ તજસ: આ પથિી ઉપર કદરતી સાકટો આવયાા કરશ અન અિકાશમાા ફરતાા ગરહો થકી આવા થશ. પરાત ત ઈશવરકપાથી શાાત થઈ જશ. આ ધબકતી પથિી ધબક છ ત ધગધગતી ઉલકાઓ થકી હશ છતાાય બધા જ શાાત-શીત થઈ જશ. ઉલકાઓ અન સયા રાહની વત પણ થિા દો. એ મતતમાાથી જીિન પદા થશ. હાલમાા અમદરકા ઉપર ઉલકા તરાટકી તતયાર સદભાગય બ ી ગયલા.પરાણા શાસતર કહ છ ક

માનિીન આકાશના ગરહો પણ કાાઈ કરી નહી શક તો આ ધરતીમાા સાપવતત અન કદરતી સાધનો ઈશવર અઢળક અઢળક આપયાા છ ત તો કદી ખટિાનાા જ નહી. આ લાાબી પરસતાિના માર 'ધ રશનલ ઓસપટવમસટ’ નામના પસતકના બીજા ભાગનો સાર લખિા માટ લખિી પડી છ. 'લોકો સાપીન રહશ તો ધરતીની, સાપવતત ખટિાની નથી. કોઈ પણ વયકતત મારી પાસથી, નિો વિ ાર મળિ છ ત ખરખર તો પોતાનો વશકષક, હોય છ. ત મારા જઞાન ઓછા કરતો નથી. દા.ત. મારી, વસગારટથી બીજો જણ તની વસગારટ પટાિ તો, કાાઈ મારી વસગારટનો વઅગન ઓછો થતો નથી’ આ સતર પસતકના લખક 'રશનલ ઓસપટવમસટ’માા ટાકા છ. લખક કહ છ તમ સમદધિિાન થાઓ અન સમદધિ િહચ તા રહો. તના અગરજી િાક સરસ છ. 'ધ મોર પરોસપર ધ મોર કન પરોસપર. ધ મોર ઈનદિનદટ ધ મોર ઈનદિનદશન બીકમ પોવસબલ’ બહ જ સરળ અન જના સતર છ. આપણી કહિત છ ક 'લકષમી લકષમીન ખ છ.’ આપણ તો ઊલટાના કોઈ મકતો પતરકાર હોય ક પરોગરસ કરતો ખડત ક ઉદયોગપવત હોય તની ટાાગ ખ ીએ છીએ. તમ તમારી શકતત પદા કરીન િાપરો. તમ જટલા નવા જઞાન પદા કરો એટલ ઉતતરોતતર નવા પદા કરતાા રહશો જ અન એ રીત દવનયા આગળ િધશ. એ રીત ભારત આગળ િધા છ અન હજી આગળ િધશ. 'રશનલ ઓસપટવમસટ’માા લખક મટ રીડલી કહ છ ક એક નિી શોધ કરો ક નિો આઈદડયા અમલમાા મકો ત જ ાગલમાા દાિાનળ લાગ તમ ઝડપથી ફલાય છ. અમદરકાના ઈનદિનદશનોનો પ ીન અન ભારતન લાગયો છ. લખક કહ છ ક 'નાઉ ઈટ િીલ સપરડ લાઈક બશ ફાયર.’ પણ જો શકતતન નગદટિ રીત િાપરો તો એ ફાયર બિ પકષન ખાખ કર છ. ૨૦મી સદીમાા જગતભરમાા અન અમદરકામાા ખાસ કરડતલ-બળતણ-પટરોલ એ ખાસ ચ િતાનો વિષય હતો. વનરાશાિાદી તલ વનષણાતાઓએ ૧૯૧૪માા ૧૦૦ િષા પહલાા કહલ ા ક તલના ભાડાર માતર ૧૦ િષા ાલશ એ પછી ૧૯૩૯માા અમદરકાનાા ઈસનદટદરયર ખાતાએ િળી િાજ ા બદલીન કહા ક તલનો જથથો ૧૯પ૧ સધી જ ાલશ ૧૯૭૦માા િળી પરમખ જીમી કાટા ર કહલ ા ક ૧૯૮૦ના અતમાા અમદરકા જગતના તમામ કરડતલના ભાડારો ખાલી કરશ. અન આજ? ૨૦૧૩માા બરાક ઓબામા કહ છ ક નિા વિસતારમાા ગસ મળતાા તલ અન ન રલ ગસના ભાડારો ૩૦૦ િષા ાલશ. આજ તો વિજઞાનીઓ એટલી હદ સધી કહ છ ક અમ એિી ટકતનક શોધી કાઢીશા ક પાણીમાાથી બળતણ પદાકરીશા. ખરખર આપણ બધાા બળતણ-િીજળી, પટરોલના ખાઉધરાઓ છીએ, જનો અદાજ તમન અમદરકા જ રીત િીજળી જમી જાય છ તનાથી આિશ. ધારો ક િકપલપક સાધનો થકી શકતત-િીજળી પદા કરાય તો:

(૧) સયામાાથી શકતત મળિનારા સોલાર પનલ એટલા બધા ઘડિા પડ જ સપન દશ જિડા હોય. (૨) પિનમાાથી ઊજાા મળિિાની હોશ થાય તો કઝાદકસતાન જિડા દશમાા સમાય તટલા વિનદડ ફામા (પિન કકીઓ) ઊભી કરિી પડ. (૩) ૩૦ કરોડ અમદરકનોન જ બળતણ-િીજળી જોઈએ ત જ ાગલનાા લાકડાામાાથી મળિાય તો ભારત અન પાક.નાા જ ાગલોનાા લાકડાા અમદરકનો બાળી નાખ. 'રશનલ ઓસપટવમસટ’ના પસતકનો એક જ મખય સર છ ક જગતમાા સૌ સહકારથી રહ તો સતત આશાભયો વિકાસ જ ૬૦૦૦ િષાથી થયો છ ત ઔર િધ થતો રહશ. (૧) વસિધ નદીના નાવિકો દહ નદદસતાનમાા ટરાનદસપોટા માટના સપવશયાચલસટ હતા. અહી વસિધ નદીમાા ધોળા રાગના બળદો ગાડાા લાિતાા. (૨) મહરગઢ એ દહ નદદસતાનનો એિો સાદર પરદશ હતો જયાા ઘઉ અન જિની ખતી થતી. એ જિ દહ નદદઓ યજઞોમાા િાપરતા. વસિધ નદીની પ વિ મ મહરગઢ પરદશ હતો જ બલચ સતાન-પાદકસતાનમાા ગયો અન પાદકસતાન ત પરદશન જહિમની ખાડી જિો બનાિી નાખયો જ આખા દહ નદદસતાનન અનાજ આપતો હતો. (૩) દહ નદદકશની ઉતતર આિલા પિાતો અન ખીણોમાા લાપીસ-લાઝલી તરીક ઓળખાતા દકિમતી વનલમ મળતા. જ સમી-પરસીયસ સટોન તરીક ઓળખાય છ. એ સફાયર તરીક પણ ઓળખાતા. તાજમહાલના ણતરમાા આ લાપીસ-લાઝલીના વનલમ િપરાયા છ. લાપીસ-લાઝલીની ઉપર પરદિયા કરીન કલીઓપટરીની પાાપણોન માટ આઈ શડો બનાિાતી (૪) જગતન િાપરિા માટ તમામ તાાબા રાજસથાનથી આિતા. િસતરો માટ તમામ કપાસ ગજરાત પરા પાડત ા. ભારતનાા જ ાગલોના ઈમારતી લાકડા જગતમાા િપરાત ા. ઈમારતશાસતરી વશરીષ રતતનાગર કહ છ ક આપણા કાાઠાના પરદશમાા હોડીઓ ક િહાણો બનતાા ત આખી દવનયાન જયાા જયાા જોઈએ તતયાા પહો ાડતા. અમદરકન ડોલર જ આ દવનયામાા પાજો ફલાિીન ઘો ઘાલી છ. આખી જગતની સાસકવતન િાઠાિી છ. મટ દરડલી કહ છ ક િપારી, ખડતો, િાચણયાએ તમામ પોતાની પદાશોની અદલાબદલી કરતા. દવનયા પરસપર સહકારથી જીિતી. એ રીત સહકારથી જીવયા િગર છટકો જ નથી અન આજ પણ 'ધ રશનલ ઓસપટવમસટ’ તરીક લખક કહ છ ક દવનયાએ લાા...બા જીિીન સતત પરગવત કરિી હશ તો શાાવત અન સહકારથી જીિવા પડશ. પાદકસતાનગીરી તનો પોતાનો જ નાશ કરશ. આવા જ રાજકીય પકષોના છ. તમારા કટાબના છ. સહકારથી રહો. ફલો-ફાલો.

ડાહયા દીિાનાઓની આ દવનયા

દરક માણસના માથા પર કાાઈકન કાાઈક ઝનન સિાર થઈન બઠા છ. કોઈ પસા પાછળ, કોઈ સતતા પાછળ તો કોઈ પરમ પાછળ પાગલ છ. જજિદગી એટલા માટ જીિિા જિી લાગ છ ક એમાા દીિાના થિાની અપાર શકતાઓ છ. જીિન દશાન - મહનદર પનાતર સમગર સાસાર એક પાગલખાના છ. ડાહયા માણસો ભાગય જ જોિા મળશ. તમ છતાા સમજદારીનો િમ સાિ ઊલટો છ. પાગલોન ડાહયા દીિાના લાગ છ. પાગલપણ અન ડહાપણ િચ ની ભદરખા બહ નાજક અન પાતળી છ. આ કારણ ડાહયા કોણ અન પાગલ કોણ એ સમજવા મશકલ છ. દરક માણસ કોઈક ન કોઈક બાબતમાા પાગલ હોય છ. કોઈ પસા પાછળ, કોઈ સતતા પાછળ, તો કોઈ પરમ પાછળ ઘલો છ. માણસના માથા પર કોઈ ન કોઈ બાબત અગ ઝનન સિાર થઈન બઠલા હોય છ. દીિાનાઓ જનદમતા નથી, સાજોગો માણસોન દીિાના બનાિ છ. દીિાનગી માટનાા અનક કારણો હોય છ. આમાા પરમ-રપ-ધનનો મોહ, સતતાલાલસા, જિાનીનો મદ અન સફળતાનો ઘમાડ િગર અનક બાબતો સામલ છ. હકીકતમાા તો માણસન દીિાના બનિા માટ ખાસ કોઈ કારણની જરર પડતી નથી. સફળતા અન વનષફળતા બાન માણસોન દીિાના બનાિ છ. ખરા પછો તો જજિદગી એટલા માટ જીિિા જિી લાગ છ ક એમાા દીિાના થિાની અનક શકતાઓ રહલી છ. માણસન કાઈ પણ મળિિા માટ પરબળ ઝાખના જાગ છ તતયાર તની કસથવત પાગલ જિી બની જાય છ. જયાા સધી એ િસત પરાપત થતી નથી તતયાા સધી તન ચબલકલ ન પડત ા નથી. માણસન અ ાનક િગર મહનત જરર કરતાા િધ મળી જાય અન માણસન સખત પદરશરમ કરિા છતાા કશા મળ નહી, આ બાન કસથવતમાા માણસ સમતલા ગમાિી બસ છ. સખ-દ:ખમાા કસથર રહી ન શક તની કસથવત પાગલ જિી બની જાય છ. ધન-દોલત, સતતા, સફળતા મળયા પછી અહાકારનો પારો ઊ ડ છ. માણસ પોતાન બીજા કરતાા દડયાતો માનતો થઈ જાય છ, તતયાર ત ખરા અથામાા ડાહયો રહતો નથી. અચભમાન એ ગાાડપણના જ સિરપ છ. કોઈ પણ બાબતમાા જયાર અવત આિ છ તતયાર ગાાડપણની શરઆત થઈ જાય છ. જીિનમાા જયાર કશા િધ પડત ા થાય તતયાર ત મશકલી ઊભી કર છ. અવત ધન, અવત િોધ, અવત પરમ, અવત ડહાપણ કાઈ જ સારા નથી. દરક િસત મયાાદામાા હોય તતયાર સારી લાગ છ. મયાાદા ઓળાગ છ તતયાર ઉપરિ બની જાય છ. કટલાક માણસો િાતિાતમાા િરસી પડ છ અન િાતિાતમાા તપી જાય છ. જ િધ પડતો પરમ કર છ તનો ગસસો પણ એિો જ હોય છ. અહામ, ઈષયાા અન અદખાઈ પણ માણસન પાગલ બનાિી દ છ. ત કોઈના સારા જોઈ શકતો નથી. બીજાની ટીકા-વનિદામાા રા છ અન કોઈ બીજો પોતાનાથી આગળ નીકળી જાય ક કાઈક િધ મળિી જાય તો બળયા કર છ. આ કારણ કાકાસ અન કલહ િધ છ. મતભદો, મનભદો અન પિાગરહ િધ ઘરા બન છ. અહાકાર સાથ જીદ અન મારી જ િાત સા ી એવા વમથયાચભમાન સમરાાગણ સજ

છ. રોપદીનાા કટ િ નો, દયોધનનો અહાકાર અન દ:શાસનની દષટતાએ પાગલપણા ઊભા ન ક હોત તો મહાભારત ન સજાાા હોત. વસકાદરના માથ આખી દવનયાન જીતિાના ભત સિાર થા હત ા, પરાત આખર કશા હાથમાા આવા નહી અન ભરજિાનીમાા ખાલી હાથ જ આ ફાની દવનયાની વિદાય લિી પડી. આપણ દ:ખભરી ગરસમજણો િષોના િષો સધી ાલિા દઈએ છીએ. નકામાા ઝઘડા સળગતા રાખીએ છીએ. કોઈની સાથ સમાધાન અન સમળ સાધિાની તક ઊભી થાય તો પણ રાહ જોઈએ છીએ અન વિ ારીએ છીએ ક તન થોડો િધ કણો પડિા દો. આપણ સામથી જિાની જરર નથી. ગરજ હશ તો ત આિશ. આપણ રસતા પર મો ફલાિીન ક મોઢા ફરિીન ાલી જઈએ છીએ. કોઈક તચછ અણગમાના કારણ જનમજનમના િર બાાધી લઈએ છીએ. આ પાગલપણા નથી તો બીજ ા શા છ? આપણ જન માટ દીિાનગી િહોરી લિી જોઈએ, જન માટ ફના થવા જોઈએ ત કરતા નથી અન નકામી વયથા િસતઓ પાછળ ખિાર થઈ જઈએ છીએ. દીિાના અનક પરકારના હોય છ. રામકષણ પરમહાસ એિા દીિાના હતા ક એક હાથમાા ગાગાજળ અન બીજા હાથમાા વિષ રાખીન તપશર યાા કરતા હતા. જથી કસથતપરજઞ રહી શકાય. સરમદ એિો દીિાનો હતો ક ત વનિાસતર ફરતો હતો. ઔરાગઝબ તન શળી પર ડાિી દીધો. તણ વનિાસતર રહિાના કારણ એ બતાવા ક કપડાા એબ છપાિિા માટ પહરિામાા આિ છ મારામાા કોઈ એબ નથી તો હા કપડાા શા માટ પહરા? ઔરાગઝબ સરમદન સમજી ન શકો. સરમદની દીિાનગી હતી અન ઔરાગઝબના ગાાડપણ હત ા. નરવસિહ મહતા અન મીરાબાઈ પણ દીિાનાા હતાા. પરભભકતતમાા લીન થિા એમણ દીિાનગી િહોરી લીધી હતી. આ માટ તમન ઘણા સહન કરવા પડા હત ા. નરવસિહ મહતાન લોકોએ નાત બહાર મકા અન મીરાબાઈન ઝરનો કટોરો પીિો પડયો, પરાત તઓ તમના ધયયમાાથી વિ ચલત થયાા નહોતાા. પરભન પામિાની આ દીિાનગી હતી અન તમના સાાવનધય માણિાની તાલાિલી હતી. ગાાધીજી જદી કકષાના મહાપરષ હતા, પરાત કોઈ દીિાનાની યાદી તયાર કરિા બસ તો તમના નામ પરથમ મક. તમણ સખ િભિનાા બધાા લકષણોનો તતયાગ કયો હતો, તદદન ઓછાા કપડાા ધારણ કયાા હતાા. આજના લોકસિકોના િભિશાળી જીિન અન રાજકારણીઓના કરોડોના કૌભાાડોમાા કોઈ સતતય, નીવત અન પરામાચણકતાની િાત કર અન લાગોટી ધારણ કર તો આપણ એન પાગલ સમજીએ ક બીજ ા શા? જઓ િ નન િળગી રહ, ધયય માટ ખિાર થાય તથા સચ ાઈ અન પરામાચણકતાન અનસર તો તન ડાહયો કઈ રીત કહી શકાય? રાજકારણીઓમાા લાલબહાદર શાસતરી આિા પાગલ હતા. મોટા મોટા હોદદાઓ ભોગવયા, િડા પરધાન બનદયા પણ તમની પાસ પોતાના મકાન ક સાપવતત નહોતાા.

ફકીરની જમ પાયાના પથથર બનીન તમણ દશન જીિન સમવપિત ક. આ દીિાનગી નહી તો બીજ ા શા? જ સથળ અન સમય પરમાણ રાગ બદલી શક છ જ બોલીન તરતમાા ફરી શક છ, જ શરમન નિ મકી શક છ, જ જાહરમાા પગ લાગ છ અન ખાનગીમાા લાત માર છ એિા માણસો મોટા થઈન ફર છ. સમાજ જીિન અન રાજકારણ અતતયાર દાભના અ ળા હઠળ ઢાકાયલા છ. એમાા કોઈ દીિાના નથી પણ ડાકઓ છ. સમાજમાા સતતાની સાથ પસાના પરભતતિ િધા છ. પસા થતા માણસ સમળગો બદલાઈ જાય છ. ‘નાણાા િગરનો નાથીયો, નાણ નાથાલાલ’ કહિત મજબ માણસ પસાથી પજાિા અન પછાિા લાગ છ. માણસ ગમ તટલો ગાાડો હોય, પણ પસા થતાા ડાહયો ગણાિા લાગ છ. કાલ સધી કોઈ જનો ભાિ પછત ા નહોત ા તના ગણગાન ગિાિા લાગ છ. પસાનો ળકાટ અન રણકાર અનોખો છ. પસા ડાહયાન દીિાના અન દીિાનાન ડાહયા બનાિી નાખ છ. પસાનો પરભાિ એિો છ ક ડહાપણ એની મળ આિી જાય છ. ધન અન સતતા અનોખો આતતમવિશરિાસ ઊભો કર છ. પાગલ માણસો પણ આપણ ધારીએ છીએ તિા પાગલ કદી હોતા નથી. તમના પાગલપણામાા પણ ડહાપણ હોય છ. ગમ તિો માણસ મશકલી અન ભય આિ છ તતયાર ડાહયો ડમરો બની જાય છ. જમાન કવિ ગટના કહિા મજબ આખા વિશરિ પાગલોથી ભરલા છ. તમન પાગલખાનામાા શોધિાની જરર નથી. ડાહયા અન શાણા માણસો પણ કટલીક િખત ગાાડપણ પર ઊતરી આિતા હોય છ. સતતા, પદ અન ધન માણસન બહકાિ છ, તમન સાચા સાાભળવા ગમતા નથી માતર ખશામત અન પરશાસા પસાદ છ. આિા માણસોનાા ગમ તિાા ઉચ ારણો લોકો સહન કરી લ છ. ધન અન સતતા સામ લોકોની નજર બદલાઈ જાય છ. કોઈ તમન કહશ નહી, સાહબ આિી ગાાડીઘલી િાતો કરો નહી. કોઈ તમન ટોકશ નહી ક તમ જ કહો છો ત સાચા નથી. ઊલટાના કહશ, સાહબ તમારી િાત સો ટકા સા ી છ. આ દવનયાદારીની રીત છ. આટલી સીધી સાદી િાત નહી સમજનાર સોિદટસન ઝરનો પયાલો પીિો પડયો, ઈસન િધસતાભ ડવા પડા, ભગિાન મહાિીરના કાનમાા ખીલા ઠોકાયા અન ગાાધીજીન ગોળીએ દિાયા. સતતયના રાહ પર ાલનારા માણસોન દવનયાએ કદી સહન નથી કયાા. યૌિન, ધનસાપવતત, સતતા, તમાખી અન અહાકાર આ બધાા લકષણો ભગાા થાય છ તતયાર અનથા સજાાય છ. આિા માણસો કોઈ ન કોઈ તબકક ગાાડપણમાા સરકી જતા હોય છ. કોઈ પણ માણસન ડાહયો ઠરાિિા કરતાા પાગલ ઠરાિિાના કદઠન છ. કોઈન ડાહયો કહીએ તો ત સિીકારી લશ, કારણ ક એ પોતાન ડાહયો જ સમજતો હોય છ, પણ કોઈન ગાાડો કહીએ તો આપણા આિી બન. આ કહિાતા

ડાહયા માણસો બીજાન નાસમજ, અબધ અન ગાાડા સમજતા હોય છ. ધન, સતતા અન કીવતિ પાછળ દવનયા પાગલ બનીન દોડી રહી છ. આ માયાિી તતતતતિો છ, ત હામશાાનાા કોઈનાા રહયાા નથી. રાજાન રાક બનતા િાર લાગતી નથી. સતતાના વસિહાસન હિાની એક લહરખીમાા ઉથલી પડ છ, લકષમી ા ળ છ. આ બધા સમજિા છતાા માણસ તની પાછળ પાગલ છ. ધમા અન પરમમાા દીિાનગી સારી છ, પરાત ગાાડપણ સારા નથી. ગાાડપણ અન ઝનન ધમાન સા ા અથામાા ધમા રહિા દીધો નથી. હદય ધમાથી રાગાયલા હશ તો બહારના બીજા કોઈ રાગની જરર નથી. માણસન માણસ બનાિ એ સા ો ધમા.

તમારી ખશી પર વનભાર કર છ ખશ રહિાના 'ખશી’ અથિા 'હપપીનસ’ અગ લખાયલા પસતકોના આધાર પર ખશવમજાજ લોકોમાા દખાનારી સામાનદય વિશષતાઓની યાદી તયાર કરાઇ છ. કટલીક વિશષતાઓ વિષ... તઓન ખબર હોય છ ક ખશ રહવ ા પસાદ-નાપસાદ પર નચભિર રહ છ. તઓ ખશ રહિા માટ સમજીવિ ારીન પગલાા ભર છ. જયાર બીજા લોકો ખશીની રાહ જોિામાા સમય બરબાદ કર છ. તઓ મહતતતતિાકાાકષી અન ઉમાગી હોય છ.તઓ કોઇ ીજમાા વિશવાસ અથિા કોઇ ીજની રાહ જોિામાા, ાનદસ લિામાા, નસીબ િગર િાતોમાા પડતા નથી. તઓ પોતાની જજિદગીન પોતાના કાબમાા રાખ છ. તઓન ખબર છ ક તઓ જીિનમાા શા ઇચછ છ અન શા નથી ઇચછતાા. તઓ આિનારી જજિદગીન દખ છ. જયાર બીજા લોકો દશાકોની જમ પોતાના જીિનન દફલમની જમ જએ છ. તઓ સા ો પરશન પછ છ. જનાથી તમન આનાદ મળ. તમની ર નાતતમકતા િધ. ત ફદરયાદ અથિા બીજાની વનિદા કરિામાા સમય બરબાદ કરતા નથી. તઓન ખબર છ ક આમ કરિાથી તમની શકતત બરબાદ થઇ જશ. ફદરયાદ કરિાથી મગજમાા નકારાતતમક વિ ારો આિ છ. તઓન કોઇપણ બાબતનો ડર લાગતો નથી. તઓ ડર અન પડકારોનો સામનો કરીન તનાથી આગળ નીકળિાનો પરયાસ કર છ. ભલ થિાથી ત કોઇનો દોષ કાઢતા નથી. ત દરક કાયાની જિાબદારી પોત જ ઉપાડ છ અન પોતાના ટલનદટમાા વનખાર લાિિાનો સતત પરયાસ કર છ. ત સમસયાનો ચપ ાપ સમાધાન નીકાળ છ. ત પડકારોનો સામનો કર છ અન તનાથી વયકતતગત રીત મજબત બન છ. લોકો દરએસતટિ(પરવતદિયાતતમક) હોય છ. પણ, ત પરોએસતટિ(અગરસદિય)હોય છ.

ત દફટનસ પર ધયાન આપ છ.ત આવા કોઇન ઇમપરસ કરિા માટ કરતાા નથી. જોક, તમન ખબર હોય છ ક ફીટ રહિાથી ખશી િધશ. – લખક : અજઞાત

હા કહ ા એ જ સ ચા, બીજ ા બધા ખોટા માણસન ધનના, અહાકારના અન મોટાઈના પડ િળગલા છ. ત સખ નથી જીિિા નથી દત ા આ જગત કતરાની પ ાછડી જવા છ, અનક મનષયો હજારો િષાથી તન સીધા કરિાનો પરયાસ કરતા આવયા છ પણ ત િાાકા ન િાાકા જ રહા છ જીિન દશાન - મહનદર પનાતર હરા ઉપર હરા જોયાા માણસ ઉફ મહોરાા જોયાા છ અસતન અહીયા રાહત સતની ઉપર પહરા જોયા સીધા સાદા માણસન મ સાગરથી પણ ગહરા જોયા મૌનન મારા સમજ કોણ કાનોિાળા બહરા જોયાા િષો પહલાા ત લખલા કાગળ આજ કોરા જોયાા ડૉ. ઈનદતખાબ અનદસારીની આ ર ના જીિનની િાસતવિતતાનો ખયાલ આપ છ. આ જગતમાા માણસ અનક હરા લગાિીન બઠો છ તન ઓળખિાના મશકલ છ. માણસ જિો છ તિો દખાતો નથી. લોકો િાાકા પડ તતયાર િાતિાતમાા કહતા હોય છ ‘તમન આિા નહોતા ધાયાા’. િષોનો સાબાધ હોિા છતાા કટલીક િખત માણસન ઓળખી શકાતો નથી. સીધો સાદો દખાતો માણસ પણ આટલો ઊડો હશ ત કળી શકાત ા નથી. આ જગતમાા અસતતય સતતયના િાઘા પહરીન ાલી રહા છ અન સતતયન આકરી કસોટીમાાથી પસાર થવા પડ છ. આપણ શબદોમાા જીિીએ છીએ એટલ મૌનની, હદયની ભાષાન આપણ સમજી શકતા નથી. શબદોની ભાષા વશષટા ારની ભાષા છ, હદયની ભાષા પરમની ભાષા છ. સતતય આજ ડરામણા બની ગા છ. તનો સામનો કરિો મશકલ છ. સાચા સાાભળિાના આિ છ તતયાર લોકો આખ આડા કાન કર

છ. સિાથા આિ તતયાર સતતય-અસતતય, સારા-નરસા, શભ-અશભ બધા ભદ ભલાઈ જાય છ. સમયની સાથ સાબાધો પણ વિસરાઈ જાય છ. આ જગતમાા લોકો એકબીજાન સધારિા મથી રહયા છ, પરાત પોતાની જાતન સધાયાા િગર જગતન સધારિાના મશકલ છ. આપણાા પોતાનામાા પદરિતાન આિી જાય તો જગતમાા પદરિતાન થયલા જ લાગશ. આજ કોઈ પણ પરશરન ઊભો થાય તતયાર લોકો જાતજાતની સલાહ આપશ. સલાહ એક એિી િસત છ જ આપિી ગમ છ, લિી ગમતી નથી. કટલાક લોકો આ માટ આગરહશીલ હોય છ, આપણ તમની સલાહ ન સિીકારીએ તો તમન માઠા લાગી જાય છ. આમાા કાાઈ આડા થઈ જાય તો તઓ આપણન ધમકાિ છ. ‘મારી સલાહ માની હોત તો આ હાલત ન થાત.’ બીમારી આિી ગઈ, આવથિક મશકલી પડી ક િહિારનો કોઈ પરશરન ઊભો થયો તો સમાજમાા રહલા આિા કાજીઓ આપણન જાતજાતની સલાહ આપીન આપણા મગજ ખરાબ કરી નાખ છ. દરક માણસન એમ લાગ છ ક પોત કાઈક જાણ છ, સમજ છ, બીજા કરતા િધ અનભિી છ, કાઈક વિશષ છ. આિા ભરમમાા એ રા છ. સાચા સાાભળિાના કોઈન ગમતા નથી. િખાણ અન પરશાસાતત િાતો સાાભળિાના સૌન ગમ છ. દરક માણસ પોતાના લાભની, સિાથાની િાત ધયાનપિાક સાાભળતો હોય છ. બીજી બધી િાતો એક કાનથી સાાભળી બીજા કાન કાઢી નાખ છ. દરક માણસ માન છ ક પોત કહ ત સાચા છ. સમાજમાા પોતાનો કકકો સા ો ઠરિિા જાતજાતના પતરા થતા હોય છ. કોઈ પોતાની કહિાતી સા ી િાત ન માન તતયાર અહમ ઘિાય છ. કટલાકન તમાા પોતાના અપમાન લાગ છ. મોટાભાગનાા મનદ:ખો આમાાથી ઊભા થતાા હોય છ. કોઈ કાાઈ સાભળાિી જાય, ઊ ા સાદ બોલ, ઠપકો આપ ક ટીકા કર તતયાર માણસના મન ઘિાય છ. મનના ઘા જલદીથી રઝાતા નથી. પોતાના અપમાન ક અિહલના થઈ હોય તનો બદલો લિાનો માણસ મોકો શોધતો હોય છ. કટ િ નો દવારા એકબીજાન પરાસત કરિા પરયાસો થતા હોય છ. આ બધાના મળમાા એક જ િાત હોય છ - હા કહા એ સાચા બીજ ા બધા જઠા. સાબાધો અન િહિારોમાા આિી નાની નાની અણગમતી િાતો ભલાતી નથી. આિી નકામી િાતોથી પિાગરહનાા જાળાા ગ ાથાતાા હોય છ. કોઈ પણ માણસ પરતતય પિાગરહ ઊભો થાય તતયાર તની કોઈ િાત સમજિા મગજ તયાર હોત ા નથી. દરક માણસ પોતાની રીત બીજાન મલિિાનો પરયાસ કર છ. માણસના પોતાના એક આભાસી જગત હોય છ, તમાાથી બહાર નીકળિાના મશકલ બન છ. માણસ પોતાના ખયાલો અન ખિાબોમાા જીિતો હોય છ. હકીકતમાા જ થઈ શકત ા નથી ત સિપનો દવારા પદરપણા કરિાનો વમથયા પરયાસ થતો હોય છ. માણસ પોતાની અધરપ અન નબળાઈ છપાિિાનો પરયાસ કરતો હોય છ, એટલ તન બહારનો દખાિ કરિો પડ છ. માણસ આજ દ:ખી

અન પરશાન છ તના કારણ ત પોતાની રીત જીિતો નથી. માણસન ધનના, અહાકારના, અચભમાનના, મોટાઈના પડ િળગલા છ. આ પડ માણસન સખ નથી જીિિા દત ા નથી. આમાા જરાક ટાા ણી ભોકાય તો ઊડા ઘા પડી જાય છ. જ કાઈ લાયકાત મજબ મળ છ ત ટકી રહ છ. દાભ અન દખાિ દવારા જ ઊભા થાય છ ત પાણીના પરપોટા જવા છ. ત લાાબો સમય ટકત ા નથી. આમ છતાા માણસો કીવતિ, પદ, પરવતષઠા અન માન-મોભો મળિિા હિાવતયાા મારતા હોય છ. માણસ હાાફી જાય, થાકી જાય, પણ આ દોડ બાધ થતી નથી. આપણ દવનયાની ચ િતા છોડી દઈએ, જન જ કહવ ા હોય ત કહ - મન પર િાત ન લાિીએ, બીજાની બાબતમાા માથા ન મારીએ અન આપણી પોતાની રીત આગળ િધતા રહીએ તો જીિન સખનો સાગર છ. બાલાશાકર કાથાદરયાની એક ર ના આમાા બોધરપ છ... ગજાર જ શીર તાર જગતનો નાથ ત સહજ ગણા જ પયારા પયારાએ અવત પયારા ગણી લજ દવનયાની જઠી િાણી વિશ જો દ:ખ િાસ તો જરાય અતર આનાદ ઓછો ન થિા દજ ક રી માાહી કાજીનો નથી દહસાબ કોડીનો જગત કાજી થઈન ત ા િહોરી ના પીડા લજ જગતના કા ના યાતર ખરી િસત નહી ભાસ ન સારા ક નઠારાની જરાય સાગત રહજ. આ જગતમાા જ કાાઈ બન સખ દ:ખ ત પરભની પરસાદી ગણીન સિીકારી લિાના હોય છ. જીિનમાા અતરાયો આિિાના છ. ડ-ઊતર, સફળતા-વનષફળતા એ જીિનનો ભાગ છ. તમાાથી વયવથત થિાની જરર નથી. આ જગત જવા છ તવા રહિાના છ. ત કતરાની પ ાછડી જવા િાાકા છ. તન ગમ તટલા સીધા કરિાનો પરયાસ કરો તો પણ એ િાાકા રહિાના છ. આ અગ સિામી વિિકાનાદની એક દષટાાતકથા પરરક છ. એક ગામમાા એક ગરીબ માણસ રહતો હતો. ધન મળિિાની તની પરબળ ઈચછા હતી. તણ સાાભળા હત ા ક ભત-પરતન િશ કરિામાા આિ તો જોઈત ા બધા મળી રહ. અલાઉદદીનના ચ રાગ જિા જીનની શોધમાા ત નીકળયો અન કઠીન સાધના કરી. આ સાધનામાા એક વસિ મહાતતમા મળી ગયા. આ માણસ પોતાની ઈચછા દશાાિી. મહાતતમાએ પરથમ તો તન ના પાડી અન કહા આ લફરામાા પડતો નહી. દ:ખી થઈ જઈશ. શાાવતથી ઘર ાલયો જા. આમાા પડિા જવા નથી, પણ આ માણસ માનિા તયાર થયો નહી અન ખબ આજીજી કરિા લાગયો ક એક િખત મારી આ મનોકામના પણા કરો.

મહાતતમાએ છિટ કાટાળીન એક તાિીજ આપા અન કહા; આ તાિીજ તારી પાસ રાખ અન હા કહા ત માતર તરણ િખત બોલજ એટલ જીન તારી પાસ આિી જશ, પરાત એક િસત યાદ રાખજ એન રાત દદિસ કામ આપયા કરજ. એન નિરો રહિા દતો નહી, નહીતર તન ભરખી જશ. પલા માણસ વિ ા ક મારી પાસ ઘણા કામ છ, માર ઘણા મળિિાના છ. એ નિરો કાા રહિાનો છ. તણ મહાતતમાની રજા લીધી અન ઘર ગયો. તાિીજ હાથમાા રાખીન તરણ િખત માતરનો જાપ કયો અન ખરખર જીન તની સમકષ હાજર થઈ ગયો અન બોલયો માચલક શી આજઞા છ? આ માણસ જ કાાઈ કામ સોપ તન ત પલકિારમાા કરી આપતો હતો. ધન સાપવતત, મહલાતો, આભષણો જ માગા તણ હાજર ક. જ કાઈ હકમ થતો ત થોડી િારમાા હાજર થઈ જતા હત ા. આ માણસ મળિિા જટલા બધા મળિી લીધા. મોટાા કામો પણ ત કષણ િારમાા પરા કરી આપતો હતો. માણસ હિ કામ આપતાા પણ થાકી ગયો. તન નિરો બસિા દિાય નહી, માણસની ચ િતા િધી ગઈ, ત ખબ પરશાન થઈ ગયો, રોજ તન શા કામ સોપવા, તના જીિવા મશકલ થઈ ગા. ત પાછો મહાતતમા પાસ ગયો અન કહા મન આમાાથી બ ાિી લો. માર કાઈ જોઈત ા નથી, મારી પહલાની જજિદગીમાા મન પાછો મકી દો. મહાતતમાએ કહા; મ તન પહલા જ કહા હત ા ક આમાા પડ નહી, હિ એક ઉપાય છ.. જો આ સામ કતરા ઊભા છ ન તની પ ાછડી સીધી કરિાના કામ તન સોપી દ. લાખ ઉપાય કરશ તો પણ એ સીધી નહી થાય અન ત સતત કામમાા રહશ. પલા માણસ જીનન આ કામ સોપી દીધા. જીન કતરાની પ ાછડી પકડી અન ખબ સાિધાનીપિાક સીધી કરી પણ તના પરથી હાથના દબાણ જરાક ઓછા થા ક ત િાાકી ન િાાકી, હિ જીન પરશાન થઈ ગયો. આ જગત પણ કતરાની પ ાછડીની જમ વિચ તર અન િાાકા છ, અનક મનષયો હજારો િષાથી તન સીધા કરિાનો પરયતતન કરતા આવયા છ, પણ ત િાાકા ન િાકા રહા છ. હજારો ઉપાય કરો, ત સીધા થિાના નથી અન તન સીધા કરિાની જરર પણ નથી. જરર છ આપણ પોત સીધા થઈ જિાની. આપણ સધરીશા તો જગત સધરલા દખાશ. આપણામાા પદરિતાન આવા તો બધા બદલાઈ જશ. આપ ભલા તો જગ ભલા...

સખ મળવવ મ ટ પહલ ા દ:ખન સમજવા જોઈએ

Kanti Bhatt

આ જગતમાા ઠર ઠર ધબકતા જીિનમાા ઘણા બધા સહન કરિાના અન ઓછામાા ઓછા એનદજોય કરિાના હોય છ

નપાળના કાઠમાડ શહરની અઢી કલાકની જટની મસાફરી પછી એક કલાકની હચલકોપટરની મસાફરી અન તતયાાથી બાબા યોગીનાથની મઢલીમાા પહો િા અમ ખરબ ડ રસત ાલયા તતયાર લગભગ અઘોરી જવા જીિન જીિતા બાબા યોગીનાથ માતર પાદર િીસ વમવનટ માટ મળયા. જતાા જતાા મ તમન પછા ‘‘તમ સખી છો? તમ દ:ખન પાર કરી ગયા છો?’’ તો બાબાએ કહા ‘‘હા તો સખ-દ:ખન પાર કરી ગયો છા. તમ દ:ખ બોલો તો પાછળ સખ બઠલા છ જ એટલ દ:ખન પ ાિતા શીખો. છતાા િધ ‘સખ’ન જોવા હોય તો કાઠમાડમાા પશપવતનાથનાા માદદર નજીક તનતન બાબાનો અખાડો છ તતયાા તમન અઘોરીઓ મળશ. તન સખ-દ:ખ વિષ પછજો. કાઠમાડમાા પશપવતનાથના માદદર પાસ એક મઢલીમાા મોટો ભઠઠો હતો. તમાા તપલામાા ગાયના દધમાા કસર, બદામ વપસતા, જ ાગલની િનસપવત િગરનો કાઢો ઉકળતો હતો. આજબાજ અઘોરીઓ બઠા હતા. તમાા એક રોવપયન અઘોરી પણ બઠો હતો. એ ગોરો વિદવાન હતો. કોલજમાા ભણલો તમ જ પરોફસર હતો પણ ‘‘બાિો’’ બનિા આિલો. મ તન પછા તમન આ ીલમ ફાકો છો તો સખ મળ છ? તો તણ કહા બહા લાાબી િાત નથી. લો આ લમ ફાકો. મ એક ઘ ાટ મારી અન જોા? બસ સખ ફલાઈ ગા. પણ પછી એ સખ પીગળી ગા. બીજા સખાનભિ માટ બીજી ફાક મારિી પડ! સખના પણ એવા છ. એક ફાક ભગા સખ મળ પણ તન દરપીટ કરિા, િારાિાર ફાક મારિી પડ. માટ સખના વયસન ન પાડવા. દ:ખન સિીકારવા તો ઓટોમદટક પાછળ સખ બઠલા છ. અહી આખી સખ-દ:ખની દફલસફી સમજાઈ ગઈ. અમદરકાના વિદવાન લોકો જ મગચઝન િાા છ ત ‘‘ધ આટલાવનદટક’’ નામના પરબિો માટના મગચઝનમાા એવપરલ-૨૦૧૧નાા અકમાા ઘણી ઉપયોગી િાતો હતી.‘‘ધ પોઈ-મન ઓફ- અનહપપીનસ’’નો લખ ડૉ. લન િોલસ લખયો છ. ત કહ છ ક ચબરટનના મનોવિજઞાનીઓના નિા અભયાસ પરમાણ સખ અગ સાિ સાદી િાત કહી છ. તમાર અનહપપીનસથી દર રહવ ા છ? તો સારા-આશાિાદી (દરપીટ આશાિાદી) વમતરો રાખો અન સિાર વયાયામ કરી સજતતિક આહાર રાખો!’’ આમ દખીતી રીત સાદી િાત લાગ પણ તરણ મનોવિજઞાની સાશોધકોએ કહા ક દ:ખન દર રાખિામાા કોઈ મોટી દફલસફીની જરર નથી. ‘‘ મસટ હિ સટરોગ એનદડ હલધી સોવશયલ કનકશનદસ’’ આ સાદી િાતન અમદરકનો ભલી ગયા છ. ટપટ પરમ કર છ. ઝટપટ લગન કર છ અન એટલી જ તતિરાથી ફોક કર છ. અમદરકા દ:ખીમાા દ:ખી છ. માનિ સખ મળિિા અન દ:ખન દર રાખિા ઈમોશનલી હલધી રહવ ા જોઈએ. સિભાિગત લરખડાા બનવા જોઈએ. પરમાળ બનવા જોઈએ. ડૉ. ફરાયડમન કહ છ ક અનહપપીનસ સીધી રીત તમારા જીિન ટા કા નહી કર.પણ સતત દ:ખી રહનાર તની આરોગય- પરણાલીમાા ધીમા ઝર પદા કર છ. તમાર સૌથી પરથમ કામ એ કરવા ક અનહપપી લોકોનો સાગાથ ન

રાખિો. વનરાશાિાદીઓ અન પોતાન દ:ખી ગણાિનારાથી દર રહવ ા. અનહપપીનસ અન હપપીનસની પા ાત હજારો િષાથી ાલ છ. તમાા ૨૦૧૨માા સાિ નિી િાત ડૉ.. લલનદડ એમ. હલર નામના એલોપથીમાા એમ.ડી. થયલા ડોતટર કહી છ. પસતકના નામ છ. ‘‘બાયોલોજજકલ અનહપપીનસ: ફાઈસનદડિગ આઉટ વહોટ ઈઝ રોગ એનદડ દફકતસિગ ઈટ’’ આ પસતક નિી જ િાત કહ છ. તનો ની નો સાર િાા ી લો. ‘‘આપણન સૌન શાાવત, પરમ, સખ, આનાદ અન કસથરતા તમ જ સમવિ જોઈએ છ. બહ જ થોડા ઘણાન એ બધા મળ છ. ઘણાન તતિરાથી મળ છ પણ ઘણા સખ માટ પગ પછાડયા કર છ. શા કામ? આજની એલોપથીની પીડા એ છ ક તણ ‘‘દડપરશન’’ નામનો ફાલત ા ‘રોગ’ શોધી કાઢયો છ. િળી મોટાભાગના ડોતટરોના દડપરશનના વનદાનો ખોટાા હોય છ. અમક લોકોના સિભાિ જ દડપરશનમાા રહિાના હોય છ. ડૉ.. લલનદડ એમ. હલર કહ છ ક ભારતમાા લોકો સગપણ કરતી િખત ગકષતર, જઞાવત, સાસકારો અન છોકરી ક છોકરાનાા સિભાિ જ નહી પણ તનાા બાપા-દાદાનાા સિભાિન પણ જોતા હતા. ડૉ.. લલનદડ કહ છ ક છોકરી ક છોકરાના જીનદસમાા જ તનામાા સખ મળિિાનાા ક સખી થિાનાા ક લરખડાા બની રહિાનાા તતતિો મા-બાપ તરફથી મળ છ. અમક છોકરીઓન તમ જોશો ક ત સતત ફદરયાદ કરતી હોય છ. ત સતત અસાતષટ રહતી હોય છ. તન તમ ઘણા મથો તોય સખી કરી શકશો નહી. ઊલટાના તમન ત દ:ખી દ:ખી કરી મકશ. એમ છતાા ડૉ.. લલનદડ કહ છ ક ૩૩ ટકા લોકો પોતાના સાયકોલોજજકલ પાિરથી પોતાનાા જીનદસના મળભત સિભાિન બદલીન િનદડરફલ-લાઈફ જીિી શક છ, પણ તણ સાઘષા કરિો પડ છ. માનિીના જીિન તરણ પાયાિાળા સટલ જવા છ. આ તરણ પાયા છ: માઈનદડ, બોડી અન કસપદરટ. માનિીના મન જ નહી, શરીર જ નહી પણ જસસો પણ મજબત હોિો જોઈએ. જો ત મજબત ન હોય તો તના ઉપર બાયોલોજજકલ અનહપપીનસ સિર થઈ બસ છ. હિ તમન બરાબર ૩૦૩ િષા પહલાા ઈગલનદડમાા થઈ ગયલા મહાન ઈપગલશ કવિ, વનિબધકાર, પતરકાર અન ઉપદશક ડૉ. સમઅલ જોનદસનની િાત કરિી છ. ડૉ. જોનદસન જોા ક માતર દફલસફીથી સખ નહી મળ તણ પસા મળિિા માટ ૧૭૫૯માા ૧૫૩ િષા પહલા ‘‘રાસલાસ’’ નામની નિલકથા લખી. પરાત ત પસતક લખીન અપોઆપ તન જઞાન લાધા ક ‘‘માણસ જયાર પણા સખ આબિા કોવશશ કર છ તતયાર જ દ:ખ નોતર છ. જ આવા ત સખ ક પીડાન લહરથી ભોગિી લિી તિો નિલકથાનો સાર હતો! નિલકથા દવારા દફલસફી ક કાઈક આદશા ઊભો કરિાના સાસકાર આપણા િાતાાકારો ઝિર ાદ મઘાણી, ગણિાતરાય આ ાયા અન રમણલાલ દસાઈએ આપલા છ.

‘‘રાસલાસ’’ નામની નિલકથાનો દરવ અમદરકાના આવથિક દવનક ‘‘િોલ સટરીટ જનાલ પણ ૧૧-૯-૨૦૦૯ના અકમાા આપલો. સમઅલ જોનદસનના ૩૦૦મા જનદમદદિસની ઉજિણી, આજય ાલ છ તતયાર આપણ ‘‘રાસલાસ’’ નામની નિલકથા ડૉ. જોનદસન કદરતી પરરણાથી માતર એક સપતાહમાા જ લખલી. તનો સાર જોઈએ. અમદરકામા દરક કાપનીમાા ડૉ. જોનદસનની આ િાતાા િા િાના કહિામાા આિ છ. કકમબરજ ટરસટ કાપનીએ ડૉ.. સમઅલ જોનદસનની િાતાાનો સાર તના બીલબોડા પર લખલો છ:- ‘‘લાઈફ ઈઝ અનસરટન, લટ અસ સપનદડ ઈટ એઝ િલ એઝ િી કન..’’ જીિન તદન અ ોકકસ છ. જીિનનો કોઈ ભરોસો નથી. તરણસો િષા પહલાા કહલી િાત નિમબર-૨૦૧૨માા સા ી પડ છ. શહરમાા માણસ બહાર જાય પછી પાછો ફર તો ઈશવરની પાડ. તથી તણ જીિ છ તતયાા સધી આનાદ કરિા ટરાય કરિી. જો દ:ખનો અિારનિાર અનભિ થાય તો જ પછી સખની કીમત સમજાય. રાસલાસ એક એબીસીવનયાનાા વપરનદસના નામ છ ત એક કાલપવનક ‘‘હપપીિોલી’’માા રહ છ. તની તમામ અબળખા પરી થઈ જાય છ. પણ રાસલાસ તો સખ, સખ અન સખથી બોર થઈ જાય છ. સખ તો તન કદ જવા અન સાિ ડલ લાગ છ. પરીનદસ થાય છ ક અિવનમાા ખરખર કોમન માણસ કમ જીિ છ ત જોવા જોઈએ. એટલ ત ખરી હપપીનસ માટ અસલામત જગતમાા આિ છ. ત ઈજવપતના કરો શહરમાા આિ છ. તન કહિામાા આિલા ક કરોમાા સખ અન સખ િ છ. પણ રાસલાસ જએ છ ક જિાન ક વિ, ગરીબ ક પસાદાર દફલોસોફર ક અબધ, એસટરોનોમર ક એસટરોલોજર, બરહન ારી ક કામી પરષ એ તમામના જીિનમાા દ:ખ તો હોય છ. રાસલાસ જ કલપા હત ા અન જ નજર જોા તમાા ઘણો તફાિત હતો. અહી તણ અવતધવનક માણસના જીિનમાા એકલતા જોઈ. દફલોસોફર તન િમ જિા લાગયા. તન એક ઈમલક નામનો રસત રખડતો જઞાની મળયો. તણ કહા ક ‘‘ગરઓ જાણ ફરીશતા હોય તમ ઉપદશ આપ છ પણ પોત તો માનિ થઈન જ રહ છ. ઈમલક તન એક િાકમાા સતર આપ છ ‘‘આ જગતમાા ઠર ઠર ધબકત ા જીિન પડા છ અન ધબકતા જીિનમાા ઘણા બધા સહન કરિાના અન ઓછામાા ઓછા એનદજોય કરિાના હોય છ.’’

કવિ એનદ માિલ અન આપણા કલમઘસઓ ગરીબીમાા સબડતા એનદ માિલ ઈગલનદડના રાજાની ઓફર ઠકરાિી દીધી સખનો પાસિડા - આશ પટલ

ઈગલનદડમાા દકિગ ાલસા બીજાના શાસન ાલતા હત ા તતયાર િાત છ. દકિગ ાલસા બીજો ઐયાશ પરકવતનો હતો અન બફામ પસા ઉડાિતો હતો. ઈગલનદડની સાસદ રાજાના ખ ા માટ જ રકમ વનપશર ત કરી હતી એ બધી રકમન પોતાના શોખ પરા કરિા પાછળ ઉડાિી દતો હતો. એ િખત ઈગલનદડમાા બીજા કોઈની તો દકિગ ાલસા બીજા સામ બોલિાની દહિમત ાલતી નહોતી, પણ ઈગલનદડના કવિ એનદ માિલ દકિગ ાલસા બીજાની ટીકા કરિા માાડી. એનાા લખાણોમાા દકિગ ાલસા બીજા માટ આિોશ અન કટાકષ છલકાિા માાડયો. દકિગ ાલસા બીજાન થા ક એક મામલી કવિ મન ખરાબ ીતરી રહયો છ. આિા કવિઓની ઓકાત શા હોય? આિા કવિન થોડા પસા આપી દો એટલ એના પટ ભરાઈ જાય અન એ આડાતડા લખતો બાધ થઈ જાય. આવા વિ ારીન ાલસા બીજાએ પોતાના એક ખાસ માણસન પાઉનદડની થપપી લઈન એનદ માિલ પાસ મોકલયો. ાલસા બીજાનો એ ખાસ મ ો એનદ માિલના ઘર ગયો તતયાર માિલ ાલસા બીજાની વિરિ જ કશાક લખી રહયા હતા. તમણ ાલસા બીજાના મ ાન ઓળખી લીધો અન પછા, "તમ કમ અહી આવયા છો? ાલસા બીજાના મ ાએ કહા, "તમન રાજાના દરબારમાા મોભાળા સથાન આપિાની રાજાની ઈચછા છ. કવિ એનદ માિલ કહા, "મન રાજાના દરબારમાા સથાન મળિિામાા કોઈ રસ નથી અન આ રીત હા મારી આઝાદીનો સોદો કરિાના વિ ારી પણ ન શકા. રાજાના મ ાએ એનદ માિલન પલી પાઉનદડની થપપી આપતા કહા, "આ પાઉનદડ તમ રાખો. એથી તમારી ગરીબી દર થાય એિી રાજાની ઈચછા છ. કવિ એનદ માિલ કહા, "હા ભખયો રહિાના પસાદ કરીશ પણ રાજાની સહાય નહી લઉ. મન રાજાના પાઉનદડની કોઈ જરર નથી. એમ કહીન એમણ રાજાના મ ાન રિાના કરી દીધો. કાશ, કવિ એનદ માિલ જિા કવિઓ અન લખકો આપણા દશમાા પણ પાકતા હોત. આપણ તતયાા મોટ ભાગ સરકારી ઈનામો માટ કવનિશ બજાિનારા અન સરકારની મ ાગીરી કરનારા કલમઘસઓ અન કલમજીિીઓ જોિા મળ છ, જમન લાખો કરોડો રવપયાના કૌભાાડ થિા દનારા િડા પરધાન અન બીજા પરધાનોમાા પરામાચણકતાના દશાન થાય છ!

મતર વવરષયક ગાભીર વવ રો અતવળ એ – ઈશ -કનદવનક

[1] મતત તો ઈશવર તરફથી મળલા િરદાન છ. મતતમાા જ દ:ખ માનિામાા આિ છ ત િાસતિમાા જીિનના દ:ખ છ. રોગાદદથી થત ા દ:ખ એ મતતન ા ફળ નથી, જીિનના અસાયમના ફળ છ. મતત તો આપણન તમાાથી છોડાિ છ. એ પીડાની સાથ મતતન કાઈ લિાદિા નથી. એ તો મતતન માથ ડાિલા નાહકના આળ છ. મતતનાા કલ ાર દ:ખ છ : શરીર-િદનાતતમક, પાપ-સમરણાતતમક, સહનદમોહાતતમક અન ભાિચ િતનાતતમક. એના ઉપાય િમાનસાર આ પરમાણ છ : વનતતયસાયમ, ધમાા રણ, વનષકામતા અન ઈશવરમાા શરિા. મતતના દ:ખન ટાળિા માટ મતતન હામશાા યાદ રાખવા, બદધિમાા મરણ-મીમાાસા દવારા વન:સાશયતા પદા કરિી અન રોજ રાત સતાા પહલાા મરણનો અભયાસ કરિો; આમ આિી તરિડી સાધના કરતાા રહવ ા. – વિનોબા ભાિ. [2] મતત અકસતતતિનો વનયમ છ; શાણા લોકો એના અપિાદન જીિન કહ છ. દરક વદધિ પામતી િસત વિલય પામ છ, દરક ઊગિાનો અત ખરિામાા આિ છ, દરક વમલન જદાઈમાા પદરણમ છ. ખર જ, દવનયાનો આ વનયમ છ. – યોગિાવસષઠ [3] મતત એટલ શરીરના ખરી પડવા, નદહ ક વયકતતગત અકસતતતિના ભ ાસાઈ જવા. માણસ બીજા દશમાા જાય અન ત દશની આબોહિાન અનરપ પોતાનાા કપડાા બદલી નાખ, એથી ત મતત પામતો નથી. આધયાજતતમક સાધક માટ મતત એ ફકત એક જીિનમાાથી બીજા જીિનમાા પસાર થિાનો માગા છ. કોઈ પણ વયકતત મતત પામતી નથી પરાત વિદાય લ છ. અપદરપતિ ઉમરમાા ઓચ િતો અકસમાત અથિા ભયાકર મતત, જ પથિી પરના ટાકા ગાળાના અકસતતતિ જન જીિન કહીએ છીએ તનો દોર કાપી નાખ, ત ખાસ કરીન દ:ખદાયક અન કમનસીબ લાગ છ. પરાત જ વયકતત બાહય દખાિથી પર થઈ જાય છ ત જાણ છ ક આતતમાની પરગવતમાા જ કાાઈ િસત બન છ તનો કોઈક અથા, કોઈક જરદરયાત હોય છ. ત વયકતત જાણ છ ક દદવય વનયવતમાા જ કાાઈ બન છ ત ઉતતમ માટ જ હોય છ, પછી ભલ ત મનન ચભિ રીતના લાગત ા હોય.

જ િસત બની ગઈ છ તન એક વનયત િસત તરીક અન આતતમાની જનદમાાતરની પરગવત માટની ઉતતમ િસત તરીક શાાવતથી સિીકારી લિી જોઈએ. મતત પામલા માણસ માટ શોક કરીન અથિા તમન ઝાખયા કરીન તમન અહી પથિી પર ખ ી રાખિાના કાયા ન કરવા જોઈએ. આપણ એવા કોઈ પણ કાયા ન કરવા જોઈએ જ તમન પથિીની નજીક ખ ી રાખ, અથિા તમની આગળ જિાની મસાફરી વિલાબમાા નાખ. મતત પામલા માણસો માટ દ:ખ ક શોક કરિો એ તમની પરગવતન અટકાિ છ અન તમના માગામાાથી તમન પાછા ખ ી રાખીન પથિીના િાતાિરણ સાથ બાાધી રાખ છ. ઘણા લાાબા સમય સધી ાલ રાખલો શોક મત આતતમાન તની મસાફરીમાા મદદ નથી કરતો, પણ તની મસાફરીન ઢીલમાા નાખ છ. – શરી અરવિિદ [4] જીિન અન મતત એ બ અલગ બાબતો નથી. શા દરક કષણ માટ આપણ જીિીએ છીએ તમ આપણ મરતા પણ નથી ? મતત અજઞાત છ એટલ તનો ડર લાગ છ. ખરખર તો જઞાતનો ડર હોિો જોઈએ, અજઞાતનો નદહ, કારણ ક તની તો આપણન ખબર જ નથી. ડર લાગ છ જઞાતન ગમાિિાનો. મતત આપણાા સખોન છીનિી લ છ તનો ડર લાગ છ, માચલકીભાિનો અત આિશ તનો ડર લાગ છ. જગતમાા સિાતર જીિન-મતતની પરદિયા ાલ છ. ફલ ખીલ છ, ખરી પડ છ. જીિનની આ સમગર ગવતન સમજિાની જરર છ. બાળકોન પણ મતતન સમજતાા શીખિવા જોઈએ. મતતમાા કશા જ ડરામણા નથી. મતત કોઈ સાઠ, વસતતર ક સો િષ બનતી ઘટના નથી. એ દરરોજ બનતી બાબત છ. તના સહજ સિીકાર અન સમજથી મતતનો ભય નાશ પામ છ. – જ. કષણમવતિ [5] મરણ એ ઈશવર આપણન આપલા ઉતતમ િરદાન છ. મરણ ન હોત તો આપણી શી દશા થઈ હોત ? અનાતકાળ પયત જીિતાા જ રહિાના, જીિતાા જ રહિાના ? એથી શા માણસ હરાન ન થાય ? કાાક તો જીિનનો અત આિ જ ન ? ગાાધીજી કહતા ક જ રીત ઝાડ ઉપર ખારક પાકીન સકાઈ જાય એટલ પોતાના ડીટાન સહજ પણ દ:ખ ક તરાસ ન આપતાા ખરી પડીન વકષથી અલગ થઈ જાય છ, ત જ રીત માણસ પણ પોતાના મનમાા કશો જ દગદગો ન રાખતાા આ જગતની વિદાય લિી જોઈએ. માણસ પાસ પરસિતા હોય તો, તન જિી ઉતતમ રીત ઉતતસાહપિાક જીિતાા આિડ તિી જ રીત શાાવત અન શોભાથી તન જીિન પરા કરતાા પણ આિડવા જોઈએ. મરણના સમરણ જો ઉતતકટતાથી જાગરત રહ તો માણસ ઘણી ઘણી ભલો અન ગનામાાથી પોતાન ઉગારી શક. તના જીિનમાા ઊડાણ આિ. નકામી િાતોમાા ત પોતાનો સમય બરબાદ નદહ કર. જીિનન કતાથા બનાિિાના તના પરયતતનોમાા તન સફળતા મળશ. મરણ અવનિાયા જ છ. તો પછી તન જ આપણ આપણા જીિનનો

ોકીદાર કમ ન બનાિિો ? જીિન માટ મરણ આિશયક છ, અવનિાયા છ. મરણ વિના જીિનની પવતિ થઈ શકતી નથી, તમ જ જીિનમાા પરગવત માટ, નિા નિા ઉનદમષ માટ અિકાશ જ રહતો નથી. મરણના મતતકાર િગર જીિન જડ અન નીરસ બન છ. મરણ છ તો તાજગી છ, ઉતતસાહ માટ અિકાશ છ. હા તો એટલ સધી કહા ક મરણ વિના જીિનમાા આકસતકતા પણ નદહ રહ. મરણન પણ, જો નદયાય કરિો હોય તો તન મનષયનો પરમ વમતર કહિો જોઈએ. મોટા મોટા ધનદિાતદર અન મનોિજઞાવનકો પણ જ શાાવત અન સાાતતિન માણસન આપી નથી શકતા, ત આ પરમ સખા વનવિત અન સથાયી રપ આપ છ. ખરખર તો મરણમાા દ:ખ નથી. જન આપણ મરણના દ:ખ માનીએ છીએ ત સા ી રીત તો કષટ િઠી જીિિાના દ:ખ છ. એ દ:ખ જયાર અસહય બન છ તતયાર વમતરની માફક મરણ આિીન માણસનો એ દ:ખમાાથી છટકારો કર છ. દ:ખ જીિન-કત ાક છ, મરણ-કત ાક નથી. – કાકા કાલલકર [6] મતત પરતતિ જાગવતનો અભયાસ કરિા માટ કટલાક સતરો. 1. દરકના મરણ. 2. આપણા આષય સતત ઓછા થઈ રહા છ. 3. મનનો વિકાસ કરિા માટ જ સમય ખચયો છ ત ઘણો જ થોડો છ. મતતની કષણ સાિ અવનવિત. 4. મનષયની આિરદા કટલી તો અવનવિત છ ! 5. મતત થિા માટ ઘણાા કારણો હોય છ. 6. મનષયદહ સહજમાા તટી જાય તિો છ. 7. આપણા આનાદપરમોદ અન આપણી માચલકીની િસતઓ આપણન મદદ કરી શક તમ નથી. 8. આપણા વપરયજનો મદદ કરી શક તમ નથી. 9. આપણા પોતાના શરીર મદદ કરી શક તમ નથી. [7] હા એ દદિસની રાહ જોઉ છા જયાર દરક સતરી અન દરક પરષ સતતયનો પરકાશ પામિા મથશ અન સિાના કલયાણ માટ સાદાઈ અન શાણપણભ જીિન જીિશ, કમાના બાધનમાાથી સાપણાપણ મકતત મળિશ અન મતતના આગમનથી ઉદદભિતાા પીડા અન શોકથી કોઈનય સહન કરવા નદહ પડ. માણસ ફકત પોતાના તાર મળિતાા શીખિાના છ અન વિશવના સાગીત સાથ તના સર સાિાદી બનીન િાગ ત જોિાના છ. પછી મતત

એ હાલરડાના મધર સાગીત બની રહશ. – સિામી રામ. [8] મતત : ભગિાનની દણ દિલીનો એક છોકરો પરમ દદિસ અહી દિાખાનામાા ગજરી ગયો. એના મતત બોધદાયક છ. ઝાઝા ભણયોગણયો નહોતો. વમતરો સાથ મળીન એણ એક વયાયામશાળા ખોલી હતી. તતયાા કસતી લડતાા એની ડોકના હાડકા તટી ગા અન શરીરનો ઉપરનો ક ની નો ભાગ અલગ થઈ ગયા. ઉમર 22-23 િષાની હશ. એક દદિસ સાાજ, પરાથાના આશરમમાા કરિાન બદલ ઈકસપતાલમાા એના ઓરડામાા કરી. ગીતાઈના 5, 6 અધયાય એન યાદ હતા, ત એ બોલયા કરતો હતો. મન જોઈન ખબ આનાદ થયો અન જયાર એ ખબ ઉતતસાહથી બોલયો ક હા સાજો થિાનો જ છા, તતયાર છોકરો ગફલતમાા ન રહ એ સારા મ કહા, ‘સાજા થવા ન થવા, એ તો ભગિાનના હાથમાા છ, એની ચ િતા આપણ શા માટ કરિી ?’ તતયાર ત બોલયો : ‘કોઈ ચ િતા નદહ. કતાવય કરિાનો આપણો અવધકાર છ, ફળ એના હાથમાા છ. અનાસકતતના આ રણ એ જ આપણો ધમા છ.’ એન પછા ક કોઈ સાદશો કહિો છ ? તતયાર તણ જ સાદશા દીધા ત બોધપરદ છ. પતતનીન સાદશો દીધો : ‘બીજાા લગન કરી લજ અન આનાદથી રહજ.’ વમતરોન સાદશ મળયો : ‘મારી આિી કસથવત જોઈન કસતી લડિાના છોડી ન દતા. છોડિાના કોઈ કારણ નથી.’ હકીકતમાા મતત તો ભગિાનની દણ છ. આપણો પરમ સા ો હશ અન સિાની વયાકળતા હશ તો દહતતયાગન કારણ આપણ વમતરોથી દર ન જતાા િધ નજીક પહો ીશા. – વિનોબા ભાિ.

મ ર સખન તમ દોરલ નકશ – ભપત વડોદરીય એક અવત ધવનક કટાબ, ધીકતો ધાધો, મોટરો, બાગલ અન વ ડી બધા જ ખબ સરસ હત ા. એક દદવસ અ નક દભ કગય જાણ તર ટકરા. એકવીસ વરષકનો દીકરો-દખ વડો, વમલનસ ર અન લ ગણીપરધ ન. કોઈ કશી ફદરય દ એન વવશ કરી શક એવા નહોત ા. રવક કોલજમ ા ભણતો હતો. લગભગ ભણતર પરા થવ આવરા હત ા. છલલા વરષક હત ા. એક વહલી સવ ર એન અભય સખાડમ ાથી એનો મતદહ મળયો. રવક આતમહતય કરી હતી. મ બ પ સદહત સૌ કોઈન એ વ ત મ ની જ ન શક ય એવી લ ગી. એન શા દઃખ હત ા? આતમહતય કરન ર રવકન ા બત ળીસ-વપસત ળીસ વરષક આસપ સની ઉમરન ા મ બ પ 'અજાણ' હોવ ના કહત ા હત ા પણ તના ક રણ એ જ હત ા ક ત પોત ન દયદયન ઊડ ણમ ા જ જાણત ા હત ા ત પોત ની સભ નત ની સપ ટી ઉપર લ વી શકત ા નહોત ા. પોત ની જાત સમકષ જ પોત નો 'ગનો'

કબલ કરી શકત ા નહોત ા. આતમહતય ની આજબ જ રહસયના એક જાળા ર રા હત ા, પણ તના તદદન સ દા અન સ ચા ક રણ પવત-પતની પોત જાણત ા હત ા. સાવદનશીલ રવ નની સૌથી મોટી પીડ એ હતી ક એન ા મ ત વપત તન પોત ની મહતતવ ક ાકષ ની એક અશવસપધ કનો ઘોડો જ સમજત ા હત ા. જાણ આ રવ ન એમની જગ રની બ જીના એક ભ ર પ ના જ હતો. ત ા જલદી ઇજનર થઇ જા ક પછી ત ા જલદી ટકડક એક ઉનટનટ થઈ જા. ત ા ચબઝનસ મનજમનટનો એકકો બની જા! જલદી જલદી ધાધો સાભ ળી લ! આપણ પલ કટાબીન જો. એમનો દીકરો ક ાથી ક ા પહો ી ગયો! આપણ ગ મન પલ ગહસથન દીકર એ તો કમ લ કરી ન ખી. વડોદર ન આપણ વમતરન દીકર એ તો શરબજારની તજીમ ા મ તર તરણ જ મદહન મ ા તરીસ લ ખ રવપય ઉત રી લીધ ! આવો સતત એક શબદપરહ ર, એક દષષટપરહ ર બકની જમ રવ નની મખમલી પીઠ પર વ ગય કરતો હતો. મ બ પન એ શા કહ? મ બ પ એન સતત ય દ કર વય ા કરત ા હત ા ક એ કટલો ભ ગયશ ળી છ અન છત ા તન પોત ન આ સદભ ગયનો પરો લ ભ લત ા આવડતા નથી! આટઆટલી સગવડો છત ા એ એટલો પરપ ટ દોડી શકતો નહોતો. જય ર તદદન મધયમવગકન ગરીબોન ટટટ જવ છોકર ઓ જાનની બ જી લગ વીન પરપ ટ દોડત હત ! બટ , તા દોડ! બટ , તા વધ ન વધ ઝડપ દોડ! જો દવનય કટલી દોડી રહી છ. આપણ તય ા વરષો સધી ક રકની કરન ર બવકફ મનીમનો છોકરો ડોતટર થઈન અમદરક પહો ી ગયો! છોકર ના જીવવા જ અશક બની ગરા. એમ ા શાક નથી ક પતરન આવો મ નવસક તર સ આપવ પ છળ મ બ પનો ઇર દો એના 'કલય ણ' કરવ નો જ હતો, પણ જવ ન કહી શકતો નહોતો. એના અતર મ બ પ વ ા ી શક ા હોત તો એન અતરમ ા એણ લખરા હત ા ક તમ ર ઉપક રો મ ર પર અગચણત છ. પણ મ ર તમ રી કલપન ના સખ નથી જોઇત ા. મ ર મ રી મ નયત મજબના સખ જોઇએ છ! હ ા ોકકસ કાઇક કરવ મ ગા છા. મન ખબર છ ક જજિદગી એ ઈશવરની બહ મોટી બચકષસ છ. ોકકસ ન મ ધ રણ કરન ર મ ણસના આ પહલ ા અન છલલા ઇન મ છ! હ ા એ ોકકસ વડફી નહી ન ખા. પણ પલીઝ! તમ મ ર સખન તમ દોરલ નકશ મન ન બત વો! મન મ રી જજિદગીનો મ રો પોત નો નકશો તય ર કરવ દો. તમ વવશવ સ ર ખો ક હ ા તમન અપયશ નહી આપા. કદ હા કાઈક એવા કરીશ ક લોકો મન તમ ર પતર તરીક ઓળખવ કરત ા તમન મ ર ા મ ત વપત તરીક ઓળખશ! પણ જર ધીરજ ધરો, મન બહ દોડ વવ ની કોવશશ ન કરો. દરક મ બ પન પોત ન ા સાત નોની ચ િત થ ય, એમન સખી જોવ તઓ ઇચછ છ એ બધા બર બર છ, પણ મ બ પ પોત ન પતરોન વધમ ા વધ પરમ અન શભચછ ઓનો જ વ રસો આપી શક. પતર ક

પતરીની ચ િત કરવ નો હક મ બ પન છ. તમન સવતાતર જીવનન અવધક રનો પ વર ઓફ એટની લખ વી લવ નો અવધક ર તમન નથી. મ બ પના કહા નહી મ નીન કદ તઓ દઃખી પણ થઈ શક છ, પણ તમન પોત ન જ વનણકયન ક રણ આવી પડલ ા દઃખ ક પીડ વઠવ નો અવધક ર વ પરવો છ. તન તમ રા સખ બચકષસરપ નથી જોઇત ા. તમ જ દકિમત તમ રી કલપન ન સખની આકો છો ત જ દકિમત ત ન પણ આકતો હોય! તન પોત ની કલપન મજબના સખ જાત જ કમ વા છ. તમ મ નો છો ક તમ રો અનભવ બહ કીમતી ખજાનો છ, દીકરો મ ન છ ક મ રો ચબનઅનભવ એક અપ ર શકત ઓના અસીમ મદ ન છ! - લખકન પસતકમ ાથી

િાશકતતન સરજનાતતમક બનાિિાના બજટ કાર?

Kanti Bhatt

એકસપાનદડ યોર હોરાઈઝનઃ િાનો જ નહી વિદવાનોએ તમની ચકષવતજોન વિસતારિી જોઈએ

આજથી ૩૮૧ િષા પહલાા એમસટરડમ હોલાનદડમાા જનદમલા સપવનશ દફલસફ બનદડકટ કસપનોઝાએ કહલ ક 'ઓલ ઈઝ િન એનદડ ધ િન ઈઝ દડિાઈન.’ તના છલલા તરણ શબદો આપણા ભારતની િાશકતતન પરરણા આપિા માટ પયાાપત છ. હ િાશકતત તારામાા દદવયશકતત છપાઈ છ. ત શકતતન માટ કોઈ સરકારી કનદરીય બજટ ક સામાજજક બજટ બહાર પડિાના નથી. િાશકતત જ નિરી પડી હોય, માબાપ દવા કરી કરીન ભણાવયા હોય તન યોગય રોજગારી આપિાન માટ દર િષ એક અલગ સામાજજક બજટ બહાર પડવા જોઈએ. કાાઈ નહી સરકાર તલ લિા જાય.

આજ આપણ સૌએ િાશકતતન સરજનાતતમક બનાિિાની જિાબદારી લિી પડશ. ધવનકોએ ભગા મળીન કસિઝલનદડ ક બીજા કરિરાના સિગામાા અબજો નાણાા સાઘરિાન બદલ િાશકતતનો કમ મહતતમ ર નાતતમક ઉપયોગ કરિો તના બજટ બહાર પાડવ જોઈએ. ભારતમાા આજ ગજરાતની િાશકતત સૌથી પાિરફલ છ. તનામાા પોટવશયલ છ. ૨૦૩૦માા ભારત જગતની ટો હશ અન ગજરાત ભારતની ટો હશ, જો તમ િાશકતતન પરોતતસાદહ ત કરશો તો.

એદરસટોટલ ૨૩૦૦થી િધ િષા પહલાા જગતની િાશકતત વિશ લખલા 'ધ યાગ આર ઈન કરકટર-પરોન ટ દડઝાયર... એનદડ રડી ટ કરી દડઝાયર ધન હિ ફોમડર ઈન ટ એકશન.’ અથાાત િાશકતતમાા

અબળખાના ધખારા હોય છ. ત ધખારાન તણ જલદી મવતિ માત કરિા હોય છ. પણ શા માબાપ ક સમાજ ક સરકાર તમના ધખારાન યોગય દદશા મળ ત માટનો કોઈ પલાન ઘડ છ? બજટ ઘડ છ?

આપણી હજારો િષાના સાયમના સાસકારિાળી આ પરજા વિકાસોનદમખ પણ છ. તન વિકાસોનદમખ બનાિી પણ શકાય છ.

આપણી િાશકતતન િડોદરા, અમદાિાદ ક સરનદરનગર ક રાજકોટમાા પડયા રહવ ા નથી. તન દવનયા જોિી છ-માતર ભૌગોચલક દસષટએ નહી. એિી ભૌગોચલક ટર તો ધવનકના દીકરાઓ તનાા માબાપ સાથ મોઘીદાટ ટદરસટ એજનદસીઓ દવારા કર છ જ ત માતર ઉપરછલલી-સથળોન ઝટપટ જોિાની અન માતર લકઝરી શોવપિગની ટર હોય છ. આપણ કદી આિી ટરન શકષચણક ટર ક િજઞાવનક ટર ક આધયાજતતમક ટર બનાિિાના વિ ા છ? માતર ટદરસટ સપોટન ઉપર ઉપરથી ટર એજનદસીની છોકરી ઢોરન હાાક તમ હાાકિાના અન ઝટપટ સથળો જોઈન ભાગિાના નથી. આિી ટર આપણા િાનોની જઞાનની ચકષવતજો વિસતારિાની ટર હોિી જોઈએ.

આજ આપણી િાશકતત જનામાા અખટ શકતતના ભાડારો છ તન માતર ટીિી અન મોબાઈલ દવારા પોનોગરાદફક ક સતસની ઉતતજનાિાળા કાયાિમો જ જોિા મળ છ. તમની જ સતસશકતત છ તન ઊધરિગમન મળતા નથી. િાશકતતન આતતમસાયમ જાળિિો છ. આ તમના જના સાસકાર છ પણ આતતમ સાયમન પરોતતસાહનન બદલ ખબ ખબ ભોગિિાની ઉતતજના મળ છ. ભારતના ઋવષમવનઓના ગરાથો ક વિિકાનાદ ક અરવિિદ ક ટાગોરન િાા ી ન શક તો તન પ વિ મના દફલસફ કસપનોઝાથી માાડીન ડસકારટીસ ક ડો. કોલીન વિલસનના વિ ારો િા ાિિા જોઈએ.

ધ આર ફોનદડ ઓફ ઓનર એનદડ ફોનદડ ઓફ વિકટરી. ધ િોનદટ સવપદરયોદરટી એનદડ સવપદરયોદરટી ઈઝ ધ ઓબજકટ ઓફ થફલ ડીઝાયર. આ મળ અગરજી િાક આપણી ગજરાતી િાપરજા જ ૯૯ ટકા અગરજી માધયમમાા ભણિા માાડશ ત જલદી સમજી જશ. આજની િતી ક િકન શની મહચછા છ? િાશકતતન માન જોઈએ છ. તના વિ ારોન ગાભીરતાથી લિા જોઈએ. તમની પરાપત શકતત ક છપાયલી શકતતની શકતા વિશ માબાપ અન સમાજન જ ભરોસો હોિો જોઈએ. િાશકતતન તણ પોત કરલા પરષાથાના વિજયના અબળખા છ. માતર અગત વિજય નહી પણ ભારતીય હોકી ટીમ ક દિકટમાા ધોનીની ટીમ જીત તન પણ પોતાની વિકટરી સમજ છ. ભારતીય દિકટ ટીમ જીત તતયાા જ તમ જોા હશ ક ચ િઈમાા પ૦૦૦ જટલી િતીઓના હોમોનદસના લિલ

ઊચા ઢલા હોય તમ હરખની મારી ઘલી થઈ ગયલી. દિકટ મ જીતાય તતયાા તો દશનો િા કસપદરટ ઊછળ છ.

આજની િાશકતતન પોતાન માટ, દશ માટ દશના વમચલટરી-લશકરી બળ માટ સવપદરયોદરટી જોઈએ છ. તન બીજા તમામ દશો કરતાા આવથિ ક રીત, આધયાજતતમક રીત અન જઞાનની દસષટએ બળિતતર બનવા છ. આજનો દટનજર એ દટનજર રહયો નથી. ત િહલાસર સમજણો થઈ ગયો છ. ૧૪ ક ૧પની ઉમર ત એડલટ થઈ ગયો છ. તની આ િહલાસરની પખતતાન માબાપ સમજિી જોઈએ. એટલ માબાપ ટીનજરોન પોતાનાા જનાા મલયોન ધોસરા તન ગળ િળગાડિાન બદલ તની સારા-નરસાન પારખિાની વિિકશકતત ઉપર ભરોસો રાખિો જોઈએ. તનામાા જ વિિકશકતત છ તનાથી ત દરક સાયોગોન નીપટી લશ. તનામાા િાચલયા-લટારામાાથી િાપલમદક ઋવષ બનિાની ભરપર શકતા છ. તમામ તમામ તરણોના માાહયલામાા મહતતતતિાકાાકષાના ર ઉકળતા હોય છ ત ફરી ફરી કહવ ા પડ છ. આજ િાનોની મહતતતતિાકાાકષાની ચકષવતજો વિસતારિાની છ. માતર બાળકોએ નહી માબાપ પણ ચકષવતજો-વિસતારિાની છ.

અમદરકન સરકારના ફડરલ બજટમાા સાડા ાર કરોડ વિો માટ તમજ ૭૦ લાખ જટલા અપાગો (ડીસ એબલડ) માટના બજટ પણ તમાા અલગ હોય છ. ભારતમાા આ બધા રામભરોસ છ. ખરખર તો રોપમાા બજટ શબદ લટીનના બલગા શબદ પરથી આવયો છ. ફરચ લોકોએ તન બઝટી શબદ બનાવયો છ. એ પછી ઈગલડ તના નામ બજટ આપા પણ તનો અથા હતો ક એક કોથળી જમાાથી નાણાા પદા કરિાની ટરીકો નીકળ છ. ગામડામાા મામાન ઘરથી દાદી આિ તતયાર બોલાત ા 'દાદી આવયા શા શા લાવયાા?’ એ પરમાણ શબદશ: બજટની કોથળીમાાથી બાળકો, વિો, ગરીબો અન અપાગો રાજી થાય તવા કાઈક હોવા જોઈએ.

આપણ લખની શરઆતમાા મહાન દફલસફ બનદડકટ કસપનોઝાના સતરન યાદ કરલા. એ સતરન સૌથી સહલી રીત ભારતના લોકો અપનાિી શક છ. આપણો દશ ધાવમિ કતાથી ભરલો દશ છ. તની ઉપર કદરતની ભરપર કપા થિાની છ. કસપનોઝાએ કહલ ા ક 'ગોડ કન નોટ હિ બાઉનદડરીઝ’-અથાાત ઈશવરન કોઈ મયાાદાઓ નથી. આ ઈશવરીયશકતત આપણાા િક-િતીમાા ઊતરલી છ. તન પણ કોઈ મયાાદા નથી. માતર સરકાર, સમાજ, માતા-વપતાએ અન વશકષણશાસતરીઓએ ત શકતત પખતિયની થાય તતયાર તનો ભરપર ઉપયોગ કમ કરિો તના બજટ નકકી કરવા જોઈએ. તથાસત.

સાતોષ’ના પાયા ઉપર ઊભલી ‘સખ’ નામની ઇમારત(કચલડોસકોપ) કચલડોસકોપ – મોહમમદ માાકડ કબીરસાહબ એક સિાસિીકાયા સા ા સાત હતા. એમણ જીિનના તતતતતિજઞાનન પોતાની સરળ ભાષામાા, પદો, ભજનો, સાખીઓ અન દોહાઓ દવારા પીરસા છ. એમની એક સાખી છઃ ગોધન, ગજધન, બાજધન, ઔર રતનધન ખાન; જબ આિ સાતોષ ધન, સબ ધન ધલ સમાન. કબીરસાહબ કહ છ ક તમારી પાસ ગમ તટલા ધન હોય અન રતતનોની ખાણ હોય પણ જયાર તમન ‘સાતોષ’ રપી ધન પરાપત થાય છ તતયાર બાકીનાા બધાા ધન તમન ધળ સમાન લાગિા માાડ છ. એટલ ક માણસ ‘સાતોષી’ થાય તો જ સખી થઈ શક છ. કબીરસાહબની િાત આતતમસાત કરિા જિી છ, કારણ ક આજના માનિીન પોતાની જીિનજરદરયાતથી િધાર મળા હોિા છતાા એની ઇચછાઓ િધ ન િધ મળિિા માટ બહકી જાય છ. અન પછી કોઇ એક તબકક પોત શા મળિિા ઇચછ છ એના ભાન પણ એન રહત ા નથી. ટોલસટોયની િાતાા ‘માણસન કટલી જમીન જોઈએ?ના નાયકની જમ આજનો માનિી િધ ન િધ મળિિા માટ દોડયા જ કર છ, એન સાતોષ જ થતો નથી. ટોલસટોયની િાતાામાા મદદો એિો છ ક સયોદયથી લઈન સયાાસત સધીમાા માણસ જટલી જમીન ઉપર દોડી શક એટલી જમીનનો એ માચલક બની શક. હજી િધ, હજી િધની ઇચછામાા એક માણસ દોડતો જ રહ છ, છિટ થાકીન હાાફીન એ પડી જાય છ અન એમ જ મતત પામ છ. જ જમીન ઉપર એ ફસડાઈન મતત પામયો હોય છ તતયાા જ એન દફન કરિામાા આિ છ. છિટ ‘એની કબર બની એટલી જમીન જ એન મળી.’ હિ નિા િષાના નિા દદિસો આિી રહયા છ તતયાર આપણ એ માથન કરવા જરરી છ ક આજના માનિીએ ખાસ કરીન િાનોએ ધન, સતતા અન કીવતિ પાછળ જ દોટ મકી છ એ જરરી છ ખરી? આખર એ શા આપી શકશ? સતતા, પસા, પરવતષઠા એ કારય સખનાા પયાાય બની શકાા છ ખરાા? સાતોષ એ જ સખનો પયાાય છ. પણ, આજના માણસનાા તોલમાપ જ ફરી ગયાા છ. આજ માણસના ડહાપણન, તની સરજકતાન,તની ભલાઈન, અર, તના સાધપણાન માપિા માટ પણ એની પાસના પસાનો અન સાપવતતનો જ વિ ાર કરિામાા આિ છ. અન એટલ સિાભાવિક રીત જ આજના િાનો પસા અન સતતા મળિિા માટ આધળી દોટ મક છ, એમન લાગ છ ક એ રસત તઓ સખી થઈ શકશ. પરાત,ડાહયા માણસો કહ છ ક માણસ પસા એટલા જ કમાિા જોઇએ જન એ જીરિી શક, જનો ઉપયોગ એ કરી શક અન જન

કમાયા પછી સખ માણિાનો સમય એની પાસ બાકી રહ. અનભિી માણસો તો તતયાા સધી કહ છ ક પસા પોતાની સાથ કોઇ ન કોઇ ઉપાવધ લઈન જ આિ છ અન એ ઉપાવધ સખન હર છ. ળકાટથી ભરલી દફલમી દવનયામાા જીિતાા-સાકળાયલાા ધન,િભિ અન ઐશવયામાા રા તાા અનક લોકોની જજિદગીના કરણ અન અકાળ આિલા અતથી આપણ અજાણ નથી અન છતાા આજનો માનિી એ રસતથી પાછા ફરિાનો વિ ાર કરતો નથી.પરાત એનો અથા એ નથી ક માણસ પોતાની જરદરયાત જટલા પણ ન કમાવા. દરક પોતાની પાયાની જરદરયાત સાતોષિા જટલા તો કમાવા જ જોઈએ. ધન કમાિાની અન ધન સા ય કરિાની બાબતમાા દરક વયકતતની મયાાદા જદી જદી હોય છ. કટલા ધન કમાિાથી ક એકઠા થિાથી નકસાન થાય એનો કોઈ સિાસામાનદય વનયમ નથી. અન એિો કોઇ વનયમ સથાવપત થઇ પણ શક નહી. માણસ પોત જ એ નકકી કરી શક. જમ વનરોગી રહિા માટ વયાયામ જરરી છ ક પૌસષટક ખોરાક લિો જરરી છ એ જ રીત ધન કમાવા પણ માણસ માટ જરરી છ. પણ આખો દદિસ જમ વયાયામ ન કરાય, આરામ પણ કરિો પડ, એ જ રીત આખો દદિસ ભોજન ઉપર પણ બસી ન રહિાય. અન એિી જ િાત ધન કમાિાની અન ધન સા ય કરિાની છ. જ માણસ ‘અવત સિાતર િજયાત.’ એ સતરન અનસર છ એન કબીરસાહબના ‘સાતોષધન’ની િાત બરાબર સમજાઈ જાય છ. જજિદગીન જમણ અનક રીત જોઈ છ, અનક જદી જદી કસથવતમાા રહીન જોઈ છ, માણી છ, કાસી છ, એિા અનભિી માણસોએ કહા છ ક, જજિદગીના સાચા સખ વિપલ સાધનસામગરી એકઠી કરિામાા નથી, ધન દોલત પાછળ દોડિામાા નથી, ભોગવિલાસમાા નથી. સાચા સખ જદી જ િસત છ. અન ત સાયમ અન મયાાદામાા રહલ ા છ. સાયમ, મયાાદા ક સાદગી સાતોષમાાથી અન સમજણમાાથી પરગટ છ. રાજા યયાવત હોય, ભતહદર હોય, સોિદટસ જિો દફલસફ હોય, શખ સાદી ક મૌલાના રમી જિા સફીઓ હોય ક આધવનક સમયમાા જીિી ગયલ ટોલસટોય, થોરો ક મહાતતમા ગાાધી હોય, દરક વયકતતએ આ જ િાત ભારપિાક કરી છ. એટલા જ નહી, જજિદગીનો પરો અનભિ લીધા પછી કહી છ. સાદી જજિદગીમાા જવા સખ છ તવા સખ વિલાસી જજિદગીમાા નથી. બહારથી જોનારન ધનિાન અન વિલાસી વયકતતઓના જીિન ભ ભ લાગ છ. કિાા વિવિધ પરકારનાા સખો એ લોકો માણતાા હશ એની કલપના બીજા લોકોમાા ઇષયાા પરર છ, પરાત જ જાળમાા ફસાયલી વયકતત પોત જ પોતાની ખરી કસથવત જાણાતી હોય છ. એટલ જ યયાવત અન ભત ાહદર જિા રાજાઓએ ભોગ વિલાસમાા સખ નથી એમ કહા છ. અન સાસારના ભોગ વિલાસ, ધન દોલતનો પરો અનભિ કયાા પછી એમણ એવા કહા છ. જજિદગીના ભોગવિલાસમાા રા તી વયકતત ક ધનદોલત પાછળ દોડતી વયકતત કાાક ન કાાક પરાવધનતા અનભિતી જ હોય છ. કાાક ન કાાક એ બીજાની ઓવશયાળી બનતી જ હોય છ અન

જીિનના સાચા સખ મણિામાા એ બાધારપ થાય છ. જમ જમ ત તમાાથી દર ખસતી જાય છ તમ તમ તની સિતાતરતા િધતી જાય છ. એટલ જ જજિદગીના અનકવિધ અનભિોમાાથી પસાર થયલી વયકતતઓએ જીિનના સાચા સખ સાદગીમાા, સાયમમાા, તતયાગમાા, સાતોષમાા છ એમ કહા છ. મનષય સિભાિન ઉજાગર કરત ા અગરજીમાા એક િાક છઃ ‘Few men are ever satisfied when they get what they deserve.’ બહ ઓછા માણસોન એ િાતનો સાતોષ હોય છ ક તમન તમની લાયકાત મજબના મળા છ. મોટા ભાગના માણસો એમ જ માનતા હોય છ ક તમન પોતાની લાયકાત કરતાા ઘણા જ ઓછા મળા છ. અન એમ માનીન અસાતોષની આગમાા પોત તો ભ ાજાયા કર છ પણ બીજાન પણ દઃખી કરી મક છ. અગરજીમાા બીજ ા પણ એક િાક છઃ There are two ways of being rich. One is to have all you want, and other is to be satisfied what you have. આ િાક કબીરસાહબની િાત જ દોહરાિ છ. ‘શરીમાત થિાના બ રસતા છ. એક તમારી ઇચછા મજબના બધા જ તમન મળ, અન બીજો રસતો તમન જ મળા હોય એમાા સાતોષ પામિાનો છ અન પોતાની ઇચછા મજબ બધા જ મળા છ એમ ભાગય જ કોઈ માન છ. અહી મહાભારતના કણાની િાતઃ ‘જનદમ કદરતન આવધન છ પણ પરાિમ માર આવધન છ’ ન જરા યાદ કરી લઈએ, અન સાકલપ કરી લઈએ ક ‘ગૌધન, ગજધન, બાજધન ઔર રતનધન’ મળવા ક ન મળવા એ તો કદરતન આવધન છ પરાત ‘સાતોષધન’ મળિવા એ વયકતતન પોતાન આવધન છ. જ વયકતત એ મળિશ એન બાકીનાા બધાા ધન કષલલક લાગશ. ‘સાતોષ’ એ ‘સખ’ નામની ઇમારતનો પાયો છ. કદા એ પાયો દખાય ક ન દખાય પણ ‘સખ’ નામની ઇમારત તો એના ઉપર જ ઊભલી હોય છ. એના ઉપર જ ઊભી રહી શક છ.

માનિીના જીિનમાા પસાના સથાન-મોહમમદ માાકડ પસો જીિનમાા મહતતિનો છ ખરો પણ એ સખનો પયાાય નથી * માણસ પસા એટલા કમાિા જોઈએ ક એન કમાનાર જીરિી શક ,એનો ઉપયોગ કરી શક , એન કમાઈન માણિા માટનો સમય એની પાસ બાકી રહ * માણસ ધનસા ય પણ કરિો જોઈએ ,પણ એ ધનસા ય કરિામાા જ એની જીદગી પરી ના થઇ જિી જોઈએ

* જમ વનરોગી રહિા માટ વયાયામ જરરી છ ,પરાત વયાયામ કયાા પછી આરામ કરિો , સારો પૌસષટક ખોરાક લિો , આનાદમાા સમય પસાર કરિો એ પણ એટલા જ જરરી છ ..દદિસ આખો માતર વયાયામ જ કયાા કરિાથી તો ઉલટા નકશાન જ થાય * દરક માણસ જરરી ધન કમાવા જ જોઈએ ….પસા જરરી છ , પરાત માતર ‘ જરરી ‘ જ છ .સારા ઘરમાા બાથરમ જરરી હોય છ , પરાત ડાઈનીગરમ ક રસોડાની મધયમાા એના સથાન ન હોઈ શક * જજિદગી જીિિા માટ પસા જરરી છ પરાત તન જજિદગીના કનદરમાા ન મકાય . જો મકીએ તો જજિદગીની આખી ઈમારત બગડી જાય * આજ તો એવા બનિા માાડા છ ક _ * પસા માટ માણસ પોતાની ટક , િ ન , ક કટાબ છોડિા પણ તયાર થઇ જાય છ * અમદરકામાા તો પસાન જ પરવતષઠાના – સટટસના વસમબોલ ગણિામાા આિ છ * આજ માણસન માપિાના તોલમાપ ફરી ગયા છ .માણસના ડહાપણન , સરજકતાન ,ભલાઈન એના પસાથી માપિા માાડયા છ જ બરોબર નથી .ખરખર તો પસાન િધ મહતતિ અપાતાા ખોટો પસો પદા થાય છ ….ખોટા માણસ પદા થાય છ. તો વમતરો , આપણ િધ પડતા પસાના મોહમાાથી બ ીશાન ? - કચલડોસકોપ (મોહમમદ માાકડ)

આશાિાદી અન વનરાશાિાદી વનરાશાિાદી માણસન જ િાત અશક લાગતી હોય એ કોઈ આશાિાદી માણસન માટ રમત િાત હોઈ શક - સખનો પાસિડા - આશ પટલ અમદરકામાા ૧૮૬૩માા તતતકાલીન પરમખ અબરાહમ ચલિકન ગલામીપરથા નાબદ કરી એ પછી પણ, હબસીઓની કસથવત લાાબા સમય સધી સધરી નહોતી અન અમદરકાના ઘણાખરા વિસતારોમાા હબસીઓન મળભત સવિધાઓ મળતી નહોતી. એિા સમયમાા અમદરકાના અલાબામા રાજયના નાનકડા ગામ ટસકજમાા એક શાળા હતી પણ એમાા હબસી બાળકોન ભણિા દિાતા નહોતાા. ગોરા-કાળાના ભદભાિન કારણ એ કસથવત હતી. લઈ એડમસ નામના માણસ બધા હબસીઓન ભગા કરીન કહા ક, આપણ આપણા બાળકો માટ અલગ શાળાની માગણી કરીએ. લઈ એડમસ મો ી તરીક કામ કરીન ઘર લાિતો હતો પણ તન ખટકત ા હત ા ક હબસીઓના બાળકોન ભણિાની તક અપાતી નહોતી. લઈ એડમસ જયાર ગામલોકોન ભગા કરીન નિી અન હબસીઓ માટની જ શાળા શર કરિાની માગણી મકિાની િાત કરી તતયાર ગામલોકોએ વનરાશાથી માથાા ધણાવયાા અન કહા ક, એ તો અશક છ. જોક લઈ દહિમત હાયો નહી. તણ એ દદશામાા પરયાસ શર કયો. અમદરકામાા ગલામીપરથા

નાબદ થઈ એ પછી કાળા લોકોન ચ ાટણીમાા મત આપિાનો અવધકાર મળયો હતો. એ અવધકારન શસતર તરીક િાપરીન લઈ એડમસ એના મતવિસતારના ધારાસભયન પકડયો. લઈએ ધારાસભયન કહા ક અમારા મત જોઈતા હોય તો અમન સકલ અપાિો. ધારાસભયએ ઝકવા પડા અન એણ પરયાસ શર કયાા. એ પછી ૧૮૮૧માા ટસકજ ગામમાા નિી સકલ માટ સરકાર માજરી આપી. અલાબામા રાજયના નાનકડા ગામડાના હબસીઓ માટ એ આનાદનો દદિસ હતો પણ એની િદડટ લઈ એડમસન જતી હતી. લઈ એડમસ આશાિાદી માણસ હતો એટલ તન ખાતરી હતી ક ટસકજ ગામમાા હબસી બાળકો માટ નિી સકલ ખોલિા સરકારન ફરજ પાડી શકાય. એના ગામના મોટા ભાગના માણસો એ િાત અશક માનતા હતા, કારણ ક તઓ વનરાશાિાદી હતા. દવનયામાા બ પરકારના માણસો હોય છ, આશાિાદી અન વનરાશાિાદી. આશાિાદી માણસન તમામ િસત શક લાગ છ, વનરાશાિાદી માટ એથી તદદન ઊલટા છ. એમના મનમાા બહ વિ ારો ઉભરાિા માાડ છ અન પછી એ વિ ારોના ગ ા િાડાન કારણ જાતભાતના પરશરનો એમના મનમાા ઊઠિા માાડ છ. પદરણામ સિરપ કટલીક િાર એિા માણસો શકન પણ અશક માનિા માાડ છ. આિા માણસો વનસતજ િાતો અન નબળા માનસ સાથ જજિદગી ઘસડી કાઢ છ. એિા માણસો પાછા સતત દ:ખી રહ છ. તમ જોજો આશાિાદી માણસ ઉતતસાહ સાથ જ જીિતો હશ અન વનરાશિાદી માણસ હતાશા સાથ દદિસો વિતાિતો હશ. આિા વનરાશાિાદી માણસના સાપકામાા આિનારા માણસો દઢ મનોબળ ન ધરાિતા હોય તો તઓ પણ વનરાશાિાદીની અસરમાા આિી જાય અન વનરાશાિાદીની વપપડી સાાભળી સાાભળીન માણસો વનરાશાિાદના િહણમાા તણાઈન પોતાની જજિદગી બરબાદ કરી નાખ છ. વનરાશાિાદી માણસો અમક કલપના જ નથી કરી શકતા. કારકનન કોઈ (િાજબી રીત તની બદધિ- પરવતભાન આધાર) કહ ક ત ા કારકનન બદલ મનજર બની શક એમ છ તો એ એવા કહનારા માણસન હસી કાઢશ. જના માટ ઈચછા જ નથી સિાતી એ િસત એન કાાથી મળી શક? એની સામ ઘણી િાર આશાિાદ અન પરબળ સાકલપન કારણ ઘણા માણસો માટ મશકલ કામ આસાન બની જતા હોય છ. આવા ન જ બની શક અથિા પોત આ કામ કરી જ ન શક એિો ઘોર વનરાશાિાદ માણસના ભવિષયન અિરોધી શક છ. આશાિાદી માણસન દરક િાતમાા શકતા દખાય છ એટલ એ ખશવમજાજ રહી શક છ.. વનરાશાિાદી સતત રીબાઈ રીબાઈન જીિ છ. અન એ જીિનમાા સતત પાછો પડતો રહ છ. જાહર જીિનમાા પડીન સફળ થયલા મોટાભાગના માણસો આશાિાદી હોય છ. આશાિાદી માણસ કારક વનષફળતા પામ એવા ય બની શક, પણ એના પરમાણ ઓછા હોય છ અન

વનષફળતા પછી પાછા ઊભા થઈ શકિાની આશા તો એની પાસ અકબાધ જ હોય છ. વનરાશાિાદી માણસન, સફળતા મળિાની શકતા નદહિત હોય છ. આશાિાદી માણસ શકતા ન દખાતી હોય તો પણ શકતા ઊભી કરિાની આશા રાખતા હોય છ.

સખ માતર સતતકમાથી જ મળી શક છ સસષટનો સરજનહાર મનષયન બનાિીન મનોમન હરખાયો. કમ ન હરખાય? મનષય તો સાકષાત ઈશવરની પરવતકવત જ છ ન? સરજનહાર તન વશખામણના તમજ જીિન જીિિાનાા બ િાક કહયાા હતાા. તાત તમ પથિી પર આનાદપિાક સખમય જીિન જીિો અન સાસારનાા તમામ પરાણીના ભલા કરીન સિગાનો માગા મળિો. એવા કાાઈ ન કરશો, જથી કરીન મતત સમય તમન પસતાિો થાય માનિીન જીિનમાા સતતકમાથી જ સખ મળ છ અન દષકમાથી દઃખ પરાપત થાય છ. જીિનની શરઆતથી મનષય તો સાપતતતતિક કમા માટ પરયતતનશીલ રહ તો તન મતતનો ડર રહતો નથી. માનિી જયાર જીિનના આર આિીન ઊભો રહ છ તતયાર તન વિ ાર આિ છ ક હિ માર શા કરવા? તતયાા સધીમાા તના દદિસો ખાિા-પીિા અન ખલિામાા જ ાલયા ગયા હોય છા, જોક ઈશવર પણ કટલો દયાળ અન કપાવનધાન છ. ત દરક જીિાતતમાન મતત પહલાા ાર તિણી આપ છ. સમજદાર જીિાતતમા જો ઈશવરની આ તિણીન ગાભીરતાથી લ તો તન મતતનો સહજ પણ ડર લાગતો નથી. આપણાા ધાવમિક શાસતરોમાા જઞાન અન ડહાપણન લગતા અસાખય પરસાગો જોિા મળ છ. આપણ આિા જ મતતના રહસયન ઉજાગર કરતી એક રો ક િાતનો આનાદ લઈએ. સસષટના સરજનહાર મનષય સદહતનાા પરાણીઓના સરજન ક. મનષયન બનાિીન ઈશવર મનોમન હરખાયો. કમ ન હરખાય? મનષય તો સાકષાત ઈશવરની પરવતકવત જ છ ન? મનષય બની ગયો તો તણ પથિી પર વિહાર કરતી િખત પરમાતતમાન તન વશખામણના તમજ જીિન જીિિાના બ શબદ, બ િાક કહયાા હતાા. તાત તમ પથિી પર આનાદપિાક સખમય જીિન જીિો અન સાસારનાા તમામ પરાણીઓના ભલા કરીન સિગાનો માગા મળિો, પણ એવા કાાઈ ન કરશો, જથી કરીન મતત સમય તમન પસતાિો થાય. આ સમય હોવશયાર અન બરાક મનષયએ તતતકાળ જ ભગિાનન એક િ નથી બાાધી લીધા. મનષયએ કહા, "ભગિાન મારા પર એક વિશષ કપા કરજો ક મતત પહલાા મન તિણી અિશય આપી દજો, કારણ ક હા માગાભરષટ થઈ રહયો હોઉ તો પોતાની જાતન સાભાળી લઉ." પોતાના જ સરજનની આિી તરાઈભરી િાત સાાભળીન ભગિાન મલકાયા. તમણ મમાાળ કસમત કરતાા કહા ક, 'તથાસત!' તથાસત કહીન ભગિાન મનષયન ધરતી પર મોકલી આપયો.

માનિી ધરતી પર તો આવયો, પરાત અહી આિીન ત ઈસનદરય ભોગોમાા પડી ગયો. સતતકમાથી વિમખ થઈન દષકમા કરિા લાગયો અન દદિસો િીતિા લાગયા. જીિન પાણીના રલાની જમ વયતીત થિા લાગા અન મતતની ઘડી આિી પહો ી. મરણ પથારીએ પહો લ મનષયનો જીિનનો ભોગ માણિાની ઈચછા હજ મરી પરિારી નહોતી, પરાત યમદતો આગળ તના કાઈ ના ાલા. યમદતો મનષયન પાશમાા બાાધીન તના કમા પરમાણ તન નરકમાા લઈ આવયા. નરકની પારાિાર પીડા ભોગિતી િખત પણ મનષય ભગિાન પાસ લીધલ િ નન ભલયો નહોતો. અરર ભગિાન મન છતયો! ભગિાન મન િ ન આપા હત ા ક તઓ મતત પહલાા મન તિણી આપશ, જથી હા માગાભરષટ ન બના, પણ ભગિાન મન તવયો નહી, ખરા ગનગાર તો ભગિાન જ છ, પરાત ભગિાનથી માનિીની આિી દલીલો છાની રહ ખરી? ભગિાન તો ઘર ઘરમાા િસયા છ. તઓ દરક જીિાતતમામાા ચબરાજમાન છ એટલ જીિાતતમામાા બઠલા ભગિાન માનિીન ટપાયો અન તન યાદ અપાિતાા કહા ક અર મખા, અર નાદાન, વિષયભોગમાા રત સતતકમા છોડીન દષકમાન િહાલ કરનાર તન મ એક નહી, પણ ાર- ાર િખત તિણી આપી હતી.

નબળા મન મજબત શરીરન ઢીલા પાડી શક છ – ભપત િડોદરીયા ત માણસની શારીદરક અન માનવસક તાદરસતીમાા બળ પરનારા એક ઔષધ પણ છ આપણ સૌ જાણીએ છીએ ક સારામાા સારી તાદરસતી અન દાતતરી પરમાણપતર અનસારના નીરોગીપણા લાાબી જજિદગીનો કોઈ િીમો નથી. એિી જ રીત કોઇ પણ ગાભીર રોગ એ પણ મતતનો આખરી હકમ નથી. આપણ તાદરસત માનલા માણસોન આપણ અ ાનક ઘડી-બ ઘડીની બીમારીમાા મતત પામતા જોઇએ છીએ. આપણામાા કહિત છ ક નાના જાણીન કોઇ જીિતા નથી અન મોટા જાણીન કોઇ મરતા નથી. માણસના આષય ખરખર અકળ બાબત છ, પણ આમાા એક િાત ઘણી બધી વનવિતતા સાથ કહી શકાય એિી છ ક માાદગીની સામ ટકકર લિામાા દદીના પોતાના દઢ મનોબળ વિજયિાત ભવમકા ભજિી શક છ અન મતતની અવનિાયાતાન પણ જાણ ક પાછી ઠલી શક છ. આિા અનક પરસાગો છ. આમાા િધ મહતતતતિની િાત એ છ ક આ રીત લાાબા જીિનારી વયકતતઓ આરામથી પથારીમાા લાાબો સમય સતા રહિાની સગિડ ધરાિતી વયકતતઓ નહોતી. જમની પાસ હતી તમણ પણ એ સગિડો ભોગિી નથી. એ બધા પોતાના કાયામાા જ બરાબર પરોિાયલા રહયા છ. અગરજી ભાષાના સમથા નિલકથાકાર ટોમસ હાડી બરાબર ૮૮ િષા જીવયા અન ઘણી માાદગીમાાથી પસાર થયા. બ-તરણ માાદગી તો એિી હતી ક તમની જીિિાની આશા લગભગ

છોડી દિામાા આિી હતી, પણ એમના આતતમબળ પણ એવા ક જાણ એ કોઇ પણ રોગની સામ હાર કબલ કરિા તયાર જ ન હતા! માાદગી સામ અડીખમ મકાબલો કરિામાા જમ દઢ મનોબળ વિધાયક ભવમકા ભજિ છ તમ પોતાના કાયા પરતતય વનષઠા પણ મહતતતતિનો ભાગ ભજિ છ. ઘણા બધા લોકોન એિો અનભિ થઈ ચકો છ ક પરવવતત-કોઇ ન કોઇ પરકારના કાયા-ત માણસ માટ માતર માનવસક ખોરાક જ નથી, ત માણસની શારીદરક અન માનવસક તાદરસતીમાા બળ પરનારા એક ઔષધ પણ છ. ઇગલનદડના નાટયકાર જયોરજ બનાાડા શોએ બહ િષો ભખમરો િઠયો હતો અન બનાાડા શોની જજિદગીનાા પરથમ ૪૦ િષા દરવમયાન જ દઃખો અન દદરરતા તમના માથ આિી પડયાા, ત આસાનીથી િઠી શકાય તિી સારી તચબયત નહોતી જ, પણ શિ શાકાહારી બનીન, ોકકસ પરકારની વશસત પાળીન તમણ પોતાની તચબયત પાસથી ધા કામ લીધા. બનાાડા શો પણ ખબ લાાબા જીવયા અન મો કટાણા કયાા વિના અન હસતાા હસતાા! એમણ લોકોન કટલાક પરશનોમાા ગાભીરતાથી વિ ારતા પણ કયાા અન સાથસાથ એમણ લોકોન ખબ હસાવયા! એમની વિનોદવવતત, ધારદાર કટાકષો, િિોકતતઓ આજ પણ આપણન જરાય િાસી લાગતાા નથી. ૧૯મી સદીમાા જનદમલા ઇગલનદડના શકતતશાળી નિલકથાકાર જોઇસ કરી (ઇ.સ. ૧૮૮૮-૧૯૫૭) દસ િષાના થયા અન માતા મરી ગઇ. ઘરની કસથવત મદદલ સારી નહોતી. જોઇસ કરીન નાની ઉમરથી જ એક અગર બીજા પરકારના નાના-મોટા રોગ પરશાન કરતા રહયા હતા. જોઇસ કરી લગભગ દરક રોગન વપછાનતા હતા અન દરક રોગ તમન વપછાનતો હતો. અનક િષો સધી આવથિક અન બીજી ચ િતાઓન લીધ પોતાન કોઇએ મકોડાની કોઠીમાા પયો હોય એિી લાગણી થતી. કટલીક િાર તો દમનો રોગ હમણાા જીિ લશ તમ થત ા. િષોનાા િષા તમણ અસહય હતાશામાા ાકાઢયાા, પણ આ બધા િચ પણ તમણ ઇશવર પરની શરિા ના છોડી, દહિમત ના ગમાિી અન અકળાઈ ગયા િગર જ આ જજિદગીન એક બચકષસમાા પલટાિિાની ભગીરથ કોવશશ કરી. 'ધી હોવસિઝ માઉથ' નામની તમની એક નિલકથાની અગરજી સાદહતતયની ગણનાપાતર નિલકથાઓમાા આજ પણ ગણતરી થાય છ. ૬૮ િષાની ઉમર તઓ ગજરી ગયા ત પહલાાનાા બ િષા ઘણી પીડા પામયા, પણ તમન કદી કોઇના આશવાસનની જરર પડી નહી. તમણ પોતાના અવતમ દદિસોમાા કહલ ા ઃ ''મારી જજિદગી પરમાતતમાની બચકષસ છ અન ત મારી પોતાની કમાણી નથી. પરમાતતમાન ત પાછી સોપિાની ઘડી આિી પહો ી છ અન મન કશી જ ફદરયાદ કરિાનો અવધકાર નથી.'' ગજરાતી ભાષાના અજોડ હાસયલખક જયોતીનદર દિ બાળપણથી જ નબળી તચબયતના અન આખી જજિદગી લગભગ માાદા રહલા એમ કહી શકાય, છતાા તમનાા લખાણોમાા જજિદગીના ઉછાળતા ઉમાગના તરાગો કાાક હોઠરપ મરક મરક કસમતમાા અન કાાક ખડખડાટ હાસયરપ લહરાયા જ કર છ. એ પણ લાાબા જીવયા. વિ જયોતીનદર દિન કોઇએ કહા ક તમારી આટલી મોટી ઉમર જોતાા

તમારી તચબયત સારી ગણાય! જયોતીનદર દિએ કહા ક ભાઈ, મારી તચબયત જોતાા મારી આટલી લાાબી ઉમર સારી કહિયા ! માણસના શરીર અન મન આમ તો જદા છ અન છતાા ત મદલ જદાા નથી, ત હકીકત આજ તો હિ િજઞાવનકો સદહત સૌ કોઇ સિીકાર છ. નબળા મન મજબત શરીરન ઢીલા પાડી શક છ અન એથી ઊલટા મજબત મન નબળા શરીરન ટટટાર બનાિી શક છ - લખકના પસતકમાાથી

આટા ઓફ લવિિગ, પરમની કોઈ કળા હોય? - કાાવત ભટટ

પરમ કરિાની કળા એટલ એકલા રહીન કોઈન પરમ કરિાની કષમતા પરમ એ કાાઈ કોઈ િગામાાથી શીખિાની કળા નથી. પણ આજ પરમના ય માકદટિગ થાય છ. પરમ ક લાગણી બતાિિા કરોડો રવપયાના દદિાળી ક નતનિષાની શભચછાનાા કાડા આડધડ મોકલી દિાય. આજથી ૫૧ િષા પહલાા મહાન દફલસફ એદરક ફરોમએ તના પસતક ‘આટા ઓફ લવિિગ’માા તિણી ઉચ ારલી ક માનિી ૨૧મી સદીમાા પરમનો િપાર ક ાદરતરયના માકદટિગ ક પરમના પણ માકદટિગ કરતો થઈ જશ. વિદશમાા તો આ પરમના માકદટિગ જબરજસત ાલ છ. પરમ વયતત કરિાના મોઘાા મોઘાા ગરીદટિગ કાડાઝ િ ાય છ. ગય િષ જ આપણ જની િાનર નકલ કરીએ છીએ ત ત િલનદટાઈન ડના દદિસ એકલા ઈગલડમાા ર. ૨૪૦ કરોડનાા ફલો, (મોટાભાગનાા સગાધ િગરનાા) ક ૧.૫ કરોડ જટલાા કાડો િ ાયલાા. ભારત શા કામ પાછળ રહી જાય?

પરમ વયતત કરિા આપણા દશમા પોણો કરોડ કાડા િ ાયલાા આખા જગતમાા ડૉ. નીલ કલાકા નામનાા સમાજશાસતરીના કહિા મજબ ર. ૬૫૦૦ કરોડના કાડા િ ાયલાા. આવા જ ભારતમાા નતન િષાાચભનાદનનાા કાડામાા માકદટિગ થશ. એદરક ફરોમએ તનાા પસતક ‘ધ આટા ઓફ લવિિગ’માા પાા પરકારના પરમના વિિરણ કરલા. પરમ એટલ માતર રોમસનદટક પરમ નહી. આ રહી એદરક ફરોમની પરમની પા મખી વયાખયા જાણિા જિી છ.

સૌથી પહલાા એદરક ફરોમએ કહા ક ‘હા નર અન નારીન તિિા માગા છા ક તમ પરમમાા પડિાના ગમ તટલા પરયાસ કરશો ક પરમની કળા શીખશો ક તમારા નારી તરીકના રપન ખીલિશો ક પરષ તરીકના ધનના ક શરીરનાા પરદશાન કરશો ત તમામ પરમન આકષાિામાા ફઈલ જશ.-જો. જો તમ

પરથમ તમારી ટોટલ પસાનાચલટી નહી વિકસાિ તો માણસ પરમમાા પડતાા પહલાા પોતાની જાતનો સિાગી રીત વિકાસ કરિો જોઈએ. તમ અધરા હશો તો પરમમાા વનષફળ જશો. અધરી નારી અન ખાસ કરીન અધરો નર પરમમાા પડીન એસકપ થિા માગ છ. આ પરકારની પલાયનની રીત ક પરમન છટકબારી તરીક િાપરશો તો પરમ વનષફળ જશ.

પરમ કરિાની કપવસટી પરથમ કળિિી પડશ અન સૌપરથમ તો તમારા પડોશી અન વનકટજનન પરમ કરતાા થવા પડશ. નમરતા, દહિમત, શરિા અન વશસતના ગણો જનામાા નથી ત પરમ કરી શકતા નથી. આજના ૨૧મી સદીના કલ રમાા આ બધા જ ગણો નષટ થઈ રહયાા છ. દહિમત નથી ન પરમ કરિા જાય છ. શરિા નથીન પરમમાા પડીન એસકપીઝમમાા પડિા માગ છ. આજ એદરક ફરોમના શબદોમાા કપવસટી ટ લિ કળિિાની તાતી જરર છ અન એ ખબ જ અઘરા છ. પરમ કરિો એ સહલી િાત નથી. કવિ ગાગની આ િાત ફરી ફરી હા પરમ વિશ લખા તતયાર કહા જ છા :

પરમ કો પાથ કરાલ યહાા, તલિાર કી ધાર પર ધાિનો હ

તન વિસતારીન એદરક ફરોમએ કહલ ા ‘વપરયતમ તરફની સા ી પરીત જ સાસારમાા જીિનદાવયની બની શક છ. આપણ ‘લિ’ન માતર ‘રોવમનદટક લિ’ના વપિજરામાા પરી દીધો છ. િાન હયાા તો કહશ ‘અર બાબા રોમસનદટક લિ ન જ અમ લિ માનીએ છીએ તતયાા આ ઉપદશનો ભાર કાા લાવયા?’ એદરક ફરોમએ કહા ક દવનયામાા સૌથી ઊ રો બરધરલી લિ છ. સહોદર એટલ માતર ભાતપરમ નહી પણ સમગર જગતમાા ભાતપરમની જરર છ. શા કામ બરધરલી લિ અદા શય છ? એટલા માટ ક માનિીન આપણ કોમોદડટી બનાિી દીધો છ. એદરક ફરોમએ િહલાસર તવયા હતા ક બરધરલી લિમાા ફઈલ ગયા પછી આપણ છિટ મધરલી લિમાા કરશળ રહી શકા છીએ? આજ માતપરમ માટ મોટો ભય માચલકીભાિનો છ.

દફલોસોફરો અન જાગત મહાતતમાએ સલફ લિ શબદ આપલો. એટલ ક ત ા પરથમ તન-તારી જાતન પરમ કરતાા શીખ. પણ આપણ સલફ લિન બદલ સલફીશ થઈ ગયા! ઈશવર પરતતયના પરમન બદલ આપણ ઈશવરની વયાખયામાા ધતારા થઈ ગયા. ઈરોટીક લિ અગર તો રોમાવનદટક લિ એ જો ક કોઈ ખોટી ીજ નથી. સતરી-પરષનો પરમ એ ઈરોટીક જ હોય છ. છપછપ અદર િાસના હોય છ. પણ આપણામાા કોમળતા હોય તો જ એ િાસનાિાળો પરમ સફળ થાય છ. એદરક ફરોમએ તો પવિમના લોકોમાા પરમ કરિાની કષમતા જ રહી નથી એમ કહીન હાથ ધોઈ નાખયા હતા.

તન સૌથી િધ ભરોસો ભારતના લોકો ઉપર હતો. પણ એક શરત મકી હતી. ગલોબલ કવપટાલચઝમ આખા જગતન ભરડો લીધલો. આ િવશવક મડીિાદન માકદટિગની કળા જાણનારા ‘કરર’ લોકોન જરર પડ છ. જ અદરથી કરર હોય છ પણ બહારથી પરમનાા પરદશાન કર છ તના હરા ઉપર પરમનો બનાિટી બરખો હોય છ. આ ગલોબલ કવપટાલચઝના જ ાતરડામાાથી ભારતના લોકો મકત રહશ તો જ સા ા પરમી બની શકશ અન જગતના ગર બની શકશ.

એદરક ફરોમએ એક જદી જ િાત કહલી ક તમારા દશમા તમાર એકદમ શિ અથાતાતરની ખિના છ? તમન તમામ આવથિક વયિહારમાા શિતાની અપકષા છ? જો માનિી અદરથી શિ નહી હોય, ગણીયલ નહી હોય ક આરોગયિાળો નહી હોય તો અથાતાતર પણ બીમાર રહશ. આજ તમ જઓ છો ક સોવનયા ક મનમોહનની સરકાર અન તમન ચ ાટણીના ક ભરષટા ારના નાણાા આપનારા ઉદયોગપવતઓ ારકોર દખાય છ. એમના અથાશાસતર ગાદા છ. એ ધવનકો વતરપવત જાય ક નાથદવારા જાય ક હજ પઢી આિ તનાથી કોઈ ફરફાર નહી થાય. તણ તના આવથિક આ રણમાા શિ રહવ ા પડશ નહીતર આજ અઠિાદડય એક નવા કૌભાાડ છાપામાા છપાય છ તન બદલ રોજ એક નવા કૌભાાડ છપાત ા રહશ, અન પછી પરમ? પરમ માતર છાપાળિી િાત જ રહી જશ.. પરમના આ અિમલયનન કારણ જ મનના રોગ િધયા છ.

આજ રોજરોજ માણસ પોતાન આ જગતમાા એકલો અનભિતો હોય છ. જયાર તમ બનદકમાા ધીગ બલનદસ અન જબબર પરોપટી ભગી કરો છો તતયાર તમ એકલતા માટના બીજ િાિી દો છો. તમારી આસપાસ સિાથા વમતરોના ટોળા હોય તો પણ તમ એકલા જ છો. સૌથી મોટો ભય એ છ ક માનિી સલફ સનદટડા બન છ. સલફ સનદટડ સતરી ક પરષન સાથીદાર િગર ાલતા નથી. તનાા જીનદસમાા છ ક ત કોઈ સાથીદાર શોધ કોઈ પરમીપાતરની લગની લગાિ. પણ ૨૧મી સદીમા શા થાય છ? બ સલફ સનદટડા વયકતત લગનમાા ભગા થાય છ! શા આિા સલફ સનદટડા એટલ પોતાન જ મહતતિનો માનતા લગનન સફળ કરી શક? - કાાવત ભટટ

ઝાઝાિાતી માહોલમાા સિસથતાનો દીિડો કિી રીત બ ાિિો? – દીપક સોલીયા હતાશાજનક માહોલનો મકાબલો; મોટી મશકલીઓ િઠિામાા નાની ખશીઓ મોટો ભાગ ભજિી શક

એક ભાઈન એમના સફળ દામપતતયના રહસય પછા તતયાર એ બોલયા, 'વસમપલ. અમ બાનએ ચ િતાઓ િહચ ી લીધી છ. અમદરકાની વિદશ નીવત, મનમોહન વસિહનો અચભગમ, મોદી સામના પડકારો, ડીઝલનો ભાિિધારો, િોલમાટાન ા આગમન... આિી બધી મોટી ચ િતાઓ હા કરા છા અન ઘર કમ લાિવા, છોકરાાન કઈ સકલમાા મકિાા, બઢાપા માટ બ ત કઈ રીત કરિી િગર નાની ચ િતાઓ મારી પતતની કર છ. આિી રીત, અમારા કષતરો િહચ ાયલા હોિાથી બોજ પણ િહચ ાઈ જાય છ અન ઝઘડા પણ નથી થતા.’ આ તો જોક થઈ. અસલમાા આપણા સૌના માથ મોટી તમ જ નાની સમસયાઓ લદાયલી હોય છ. આપણી અગત સમસયાઓ ઓછી હોય તમ, રોજ ખન-બળાતતકાર-ભરષટા ાર--મોઘિારીન લગતી નિી નિી િાતો મીદડયામાાથી આપણ જાણીએ છીએ. આ બધી બાબતો નકકર હોય છ, પણ એ નકકર હકીકતો આપણન હતાશ કરી શક છ. આ હતાશાથી બ વા કઈ રીત? આ સિાલનો એક જિાબ એ છ ક ઝાઝાિાતી માહોલમાા સિસથતાનો દીિડો બ ાિિા થોડી હળિાશ જરરી છ. ગાાધીજીએ કહલ ા ક જો એમનામાા રમજવવતત ન હોત તો એમણ આપઘાત કયો હોત. દશની અતતયારની જ હાલત છ એનાથી ઘણી િધાર ભયાનક અન હતાશાપરરક હાલત આઝાદી િખત હતી. ભાગલા અન કોમી રમખાણોન લીધ દશ ખદાનમદાન થયલો હતો. આિી હાલતમાા પણ ગાાધીજી નાસીપાસ ન થયા. એ ઝઝમતા રહયા, હસતા રહયા, મોટા મોટા મદદા ઉકલિા ઉપરાાત નાની-નાની પરવવતતઓમાાથી એ ખશી મળિતા રહયા.નાની નાની ખશીઓ વિશની એક દફલમ 'બરફી’ બહ ગાજી છ. એની િાતાામાા ઝાઝા 'િજન’ નથી. એક છોકરો પરમમાા પડયો, પણ છોકરીની સગાઈ થઈ ચકી હોિાથી ગાડી અટકી. પછી છોકરાન બીજી છોકરી ભટકાઈ અન બીજી િારમાા એનો મળ પડી ગયો. આટલી જ િાત એમાા પણ'હજાર’ િાર આગળ-પાછળ (ફલશબકમાા) િાતાા આટાફરા કરતી હોિાન કારણ જોનારના ભજ ા ભમી શક. િળી, દફલમમાા ાલી પપલન અન જકી ાનથી માાડીન બીજા અનક સરજકોની દફલમોનાા અનક દશયો બઠઠાા ઉઠાિાયાા છ. આિી ોરી ાલી જાય? ખર, દફલમ તો ાલી ગઈ છ. એની સફળતાનાા અનક કારણો હોઈ શક. એમાાન ા એક મહતતતતિના કારણ મન એ લાગ છ ક આ દફલમના કનદરમાા મોટી મશકલીઓ નથી, નાની ખશીઓ છ. બાકી, દફલમના દહ રોના જીિનમાા તકલીફો ઓછી નથી. દહ રો ગરીબ હોિા ઉપરાાત બહરો-મ ાગો પણ છ. િાત જયાર પાગતાની આિ તતયાર કટલીક દફલમો ચભખારી જિો અચભગમ અપનાિતી હોય છ. આિી દફલમોમાા પાતરની પાગતા દશાકો પાસથી સતત લાગણીની ચભખ માગતી હોય એવા લાગી શક ('બલક’ કાઈક અશ એિી હતી), પરાત 'બરફી’ ચભખારી નથી.

આ દફલમમાાની પાગતા દયાપરરક નથી. બહરા-મ ાગા દહ રોના જીિનમાા શબદોના ઝાઝા સથાન ન હોિાન લીધ એની 'િાતો’માા ભાર નથી. એન જોઈન ઊલટાના આપણન એવા લાગ ક સતત શબદો બોલિા-સાાભળિાન લીધ આપણ એના કરતાા િધ દ:ખી છીએ. શબદો િગર પણ લિસટોરી સારી ાલી શક એવા આ દફલમમાા દશાાિાા છ. હીરોની એકલાની ખોડ ઓછી હોય તમ, એના જીિનમાા પરિશનારી બીજી છોકરી ઓદટસસટક છ. અસલમાા ઓદટસસટક વયકતત કાઈ સાિ માદબદધિની નથી હોતી. છતાા, આ દફલમમાા ઓદટસસટક દહ રોઈનન ખાસસી માદ બદધિની, લગભગ પાગલ જિી દશાાિિામાા આિી છ. એ કષવત પણ દશાકોન ખ ા તી નથી.(ઊલટાના, આ બાબત એક મજાક િહતી થઈ છ: બહરો-મ ાગો પવત.... ગાાડી પતતની... આ તો કહાની ઘર ઘર કી છ). ટાકમાા, આ દફલમ નથી 'શોલ’ જટલી મહાન ક નથી 'મગલ-એ-આઝમ’ જિી પર ાડ પરાત જીિતરની મોટી તકલીફોન નાની ખશીઓથી ઢાાકિાનો વનદશકનો કસબ સફળ રહયો હોિાથી પરકષકન જલસો પડ છ. 'સમસયા તો હોય, એથી મરી થોડા જિાય?’ એ િાત આ દફલમ કહયા વિના કહ છ. આમાા મહાન શા છ? કશા નથી. એ જ તો િાત છ. દફલમમાા મહાન કશા નથી એ જ જાણ એની મહાનતા છ. આખી દફલમ નાની-નાની મોજમસતીનો સરિાળો છ. આિી મોજ-મજા પર 'બરફી’નો એકાવધકાર નથી. આિાા નાનાા સખ આપણાા જીિનમાા પણ હોય જ છ. પરસિ રબઝબ હાલતમાા ઓદફસ પહોચયા પછી એસીની સિગીય ઠાડક અનભિિી... છોકરો ગલાફરનદડન િખાણ તતયાર છોકરીના 'જા ન હિ’ કહીન ખોટા ખોટા ખીજાવા... ખડસ બોસના માથા દરિાજ ભટકાય તતયાર હસવા આિ છતાા હાસયન રોકવા... કોનમાા થોડો બ લો આઈસિીમ છિટ પડી જાય તતયાર બાળકના રડવા, મમમી-પપપાના હસવા... આ બધી મજાઓ નાની હોિા છતાા નાનીસની નથી હોતી. 'બરફી’ જોિાય ક ન જોિાય, પરાત એ ખાસ જોવા ક જીિનનાા નાનાા-નાનાા સખન માણી લિામાા આપણ કાાક પાછાા ન પડીએ ઓલ ધ બસટ

કદરત નહી, માણસ જ માનિજાતનો વિનાશ કરશ કચલડોસકોપ - મોહમમદ માાકડ કદરતી આફતો કરતાા પણ માનિસજરજત આફતોથી આજના માનિીએ િધાર ડરિાની જરર છ. ધરતી ઉપર માણસજાત જ વિનાશ કયો છ એિો વિનાશ કદરત કયો નથી. કદરતની શકતત આગળ માનિશકતત તો કોઈ વિસાતમાા નથી પણ માણસ અકશ િગરના પરાણી છ અઠિાદડયા પહલાા રવશયાના રાલ પરાાતમાા ઉલકાના ટકડાઓ િરસયા હતા. બીજા વિશવિ િખત જાપાનના દહરોવશમા શહર ઉપર અમદરકાએ ફચકલા પરમાણ બોમબ કરતાા તતરીસ ગણી િધાર ઊજાાનો આ વિસફોટ હતો. ઈ.સ. ૧૯૦૮માા સાઇચબદરયામાા થયલા વિસફોટ પછીનો આ સૌથી મોટો

વિસફોટ હતો. ઉલકા પથિીના િાતાિરણમાા દાખલ થઈ તતયાર એની ગવત કલાક ૫૪૦૦૦ દકમી.ની હતી. ઉલકાિષાાના કારણ મકાનોના કા તટી ગયા હતા અન ૧૫૦૦થી િધાર માણસો ઘિાયા હતા. પણ કોઈ મહાવિનાશ થયો હોય ક મોટી જાનહાવન થઈ હોય એવા બનદા નથી. લાગ છ ક સસષટ પર પાાગરલા જીિનના કદરત રકષણ કયાા કર છ. માણસ જ રીત વિનાશ િર છ એ રીત કદરત વિનાશ િરતી નથી. વિજઞાનીઓના મત પરમાણ માગળ અન ગર િચ ના પટટામાા આિી અનક ઉલકાઓ ક તરતા ખડકો છ અન એ ગમ તતયાર પથિી પર વિનાશ િરી શક છ, પરાત આપણ જાણીએ છીએ ક આિી ઉલકાઓથી નજીકના ભતકાળમાા કોઈ મહાવિનાશ થયો હોય એવા બનદા નથી. જીિન શા છ ક શા માટ છ, બરહમાાડના સરજન શા માટ થા છ એ જાણી શકિાના આપણા ગજ ા નથી. પણ આપણો અનભિ કહ છ ક જીિનનો વિનાશ ન થાય એ માટ કદરત એન સતત રકષણ આપતી રહ છ. ઈ.સ. ૧૯૭૬માા સરનદરનગર જજલલાના ધજાળા ગામની સીમમાા ઉલકા પડી હતી (એ ટકડાઓ પણ ખબ નાના હતા) પરાત એ િખત પણ કોઈ જાનહાવન થઈ નહોતી. માણસ પોતાના સિાથા અન અહમન લીધ િો કરી શક છ, શહરો ઉપર બોબ નાખીન લાખો લોકોનાા મતત નોતરી શક છ. મહાવિનાશ િરી શક છ, પરાત કદરત એવા કરતી નથી. હજ સધી કોઈ મોટા શહર ઉપર ઉલકાઓ પડી નથી ક એન લીધ લાખો લોકો માયાા ગયા નથી. ઇકારસ નામનો, પ ાછડીયા તારા તરીક ઓળખાતો એક આકાશી પદાથા પથિી તરફ ધસી રહયાના સમા ારો પણ બહ લાાબા ભતકાળની િાત નથી. એ િખત પણ લોકો મહાવિનાશના ડરથી ફફડી ઊઠલા, પરાત કદરત એિો વિનાશ કયો નહોતો. કદરત જીિનન સતત રકષણ આપતી રહી હોય એમ લાગ છ. ઈ.સ. ૧૮૪૩માા વિચલયમ વમલર નામના એક અમદરકન આગાહી કરી હતી ક એવપરલની તરીજી તારીખ એક ભયાનક આગ ફાટી નીકળશ અન દવનયાનો અત આિી જશ. તરીજી એવપરલ આિી અન ાલી ગઈ, પથિીનો પરલય થયો નહી. વમલર તરત જ બીજી તારીખ જાહર કરી. એણ કહા ક, જગતનો અત સાતમી જલાઈએ આિશ. લોકો કબરસતાનોમાા અન મદાનોમાા પરાથાના કરિા લાગયા. આઠમી તારીખના પરભાત થા. વમલર ફરી નિી તારીખ જાહર કરી. ૨૧ મા ા, ૧૮૪૪. લોકોએ એ તારીખ પણ સિીકારી લીધી. એ પછી પણ એણ નિી તારીખ આપી. ઓતટોબરની બાિીસમી તારીખ. વિચલયમ વમલર આજ નથી પણ આજય એન માનનારા કટલાક ચખસતીઓ છ ખરા.

આપણ જયાર વિનાશ ક મહાવિનાશનો વિ ાર કરતા હોઈએ તતયાર કદરતન એના સા ા સિરપ સમજિાનો પરયતતન કરિો જોઈએ અન માણસજાતન ઓળખિાનો પરયતતન કરિો જોઈએ. ધરતી ઉપર માણસજાત જ વિનાશ કયો છ એિો વિનાશ કદરત કયો નથી. કદરતની શકતત આગળ માનિશકતત તો કોઈ વિસાતમાા નથી પણ માણસ અકશ િગરના પરાણી છ અન કદરતમાા બધા વનયમબિ છ. કદરત માતર વિનાશક જ હોય એમ લાગતા નથી. કદરત જો વિનાશક બન તો ગણીગાાઠી સકાડોમાા જ પથિી પરની જીિસસષટ નાશ પામ. પથિી ઉપર પાાગરલા જીિનનો વિ ાર કરીએ તો કદરતની પર ાડ શકતત અન અજાયબીઓનો આપણન ખયાલ આિ. પળ પળ આપણન એનાા રહસયોનો, એની મહાનતાઓનો ખયાલ આિ. આપણ વિ ાર કરીએ તો િરસાદના િરસવા, છોડના ઊગવા, લીલા રાગના છોડ ઉપર પીળા ક લાલ રાગના ફલ ઊગવા, આ બધા જ અજાયબ છ. એથી આગળ િધીન થોડો િધ અભયાસ કરીએ તો, જીિન પાાગરી શક અન વિકસી શક એ માટ કદરતની કિી વયિસથા છ એનો પણ આપણન ખયાલ આિી શક. આપણા સયાની પોતાની સપાટી ઉપરની ગરમી બાર હજાર ફરનહીટ છ અન આપણી પથિી એનાથી એટલા ોકકસ અતર છ ક સયાની ગરમી આપણન જોઇતી હ ાફ આપ છ અન જીિનન શક બનાિ છ. જો સયા એની અડધી ગરમી ગમાિી દ તો આપણ ઠાઠિાઈન મરી જઈએ અન જો ગરમી િધી જાય તો બળીન ભડથા થઈ જઇએ. એ જ રીત િનસપવત પણ ઠીગરાઈ જાય ક બળીન રાખ થઈ જાય. પથિી સાડા તરિીસ દડગરી નમલી છ એટલ જ જદી જદી ઋતઓના વનમાાણ થાય છ. પથિીનો પોપડો જો દસ જ ફટ િધાર જાડો હોત તો પથિી ઉપર ઓકતસજન િા જ ન હોત. પથિી પોતાની ધરી આસપાસ ફર છ તતયાર ડોલતી હોય, ઝલતી હોય એ રીત wob’ble થતી ફર છ. આ રીત સહજ સહજ હાલકડોલક થતી પથિી જો થોડી િધ ક થોડી ઓછી િોબબલ થાય તો જ વિનાશ થાય એની કલપના કરિી પણ મશકલ છ. આ બધા જ આપણાા માટ આિયાજનક છ અન એનાા રહસયોન આપણ પામી શકીએ એમ નથી. કદરતમાા અનક ઘટનાઓ અન બનાિો એિા બન છ ક એનાા રહસયોન પામિાના આપણા ગજ ા નથી પણ આપણાા િડિાઓના અન આપણા અનભિ પરથી આપણ એમ કહી શકીએ ક કદરતમાા ોકકસ વનયમો, વશસત અન વયિસથા કાયારત છ. માતર માણસ જ પોત નકકી કરલાા વશસત અન વનયમો પાળતો નથી. એટલ ચ િતા કરિા જિી િાત એ છ ક ભવિષયમાા માણસ જ માનિજાતનો વિનાશ ન નોતર તો સારા , કારણ ક અમદરકા અન રવશયા પાસ જ નહી ીન અન ફરાાસ પાસ પણ એટલાા બધાા અણશસતરો છ ક પથિી પરની તમામ જીિસસષટનો સકડો િાર વિનાશ થઈ શક.

આપણ ઇવતહાસના એિા તબકકા તરફ આગળ િધી રહયા છીએ ક અણવિજઞાનના વિકાસથી કાા તો મહાિોનો અત આિી શક અથિા તો જીિસસષટનો સિાનાશ થઈ શક અન ઇવતહાસ સાકષી છ ક અતતયાર સધી જ લડાઈઓ થઈ છ એ શાાવત જળિાઈ રહ એ માટ અથિા તો સાસકવતના રકષણના નામ જ થઈ છ. એટલ કદરતી આફતો કરતાા પણ માનિસજરજત આફતોથી આજના માનિીએ િધાર ડરિાની જરર છ. અન માનિસજરજત આફત એટલ માતર અણશસતરો ક િો જ નહી પરાત કહિાતા વિકાસના કારણ પણ આપણ વિનાશ તરફ ધસી રહયા છીએ. માતર શિ ખોરાક ક પાણી જ નહી, પરાત ોખખી પરદષણરદહત હિા એ આજના શહરીજનો માટ સૌથી મોટો ચ િતાનો વિષય બની ગયો છ. દવનયાના દશોમાા કટલીક જગયાએ િરસાદમાા એવસડ િરસયો હોિાના બનાિો બનદયા છ. ગલોબલ િોવમિગન કારણ િાતાિરણ અન ઋતઓમાા કલપી ન શકાય એિા ફરફારો નોધાયા છ. અમદાિાદ જિા શહરના ઔદયોચગક વિસતારની કટલીક જમીનોમાા કવમકલસ એટલાા ઊડાા ઊતરી ગયાા છ ક કિા અન પાણી માટના બોરમાા પણ કવમકલિાળા પાણી આિ છ. ોમાસામાા પાણી ભરાય તતયાર તતયાા િસતા લોકોના પગ ઉપર કવમકલની અસર થિાથી પગની ામડી ઊતરી ગયાના બનાિો બનદયા છ. આમ, પરદવષત હિા, પાણી અન ખોરાક એ વિકવસત દશો માટ મોટો પડકાર બની રહિાનો છ. કદરત ોકકસ વિનાશક છ. ધરતીકાપ, િીજળી, નદીઓમાા આિતા પર વિનાશક છ, પરાત એની સામ રકષણ કરિાની બદધિ પણ માણસમાા છ, પરાત એ બદધિશાળી માણસમાા િો, વિનાશક શસતરો, માણસ દવારા થતાા માણસના વિનાશ સામ પોતાના રકષણ કરિાની શકતત નથી. એટલ, આ પથિી ઉપરથી જો માણસજાતનો, અર, પરાણીઓ અન િનસપવતનો પણ નાશ થશ તો કદરતન કારણ નહી પણ માણસન કારણ જ થશ.

મન, બદધિ, ચ તત, અહાકારન શો સાબાધ? જયાા બધી સમવત સાગરહાયલી છ એ વિ ારોનો સટોરકીપર છ ચ તત. માઈનદડ મનજમનદટ - આનાદમવતિ ગરમા - સાકલન: ગીતા માણક મારી પાસ એક પરશરન આવયો છ ક મન, બદધિ અન અહાકાર િચ આપસમાા શા સાબાધ છ? અતતયાર સધી આપણ િાત કરી ક મન શા છ? મન છ વિ ાર. હિ હા તમારો પણ આમાા સદિય સહકાર ઈચછીશ. મારા હાથમાા શા છ? કટલાક કહા ક આ ફલની પાાખડી છ અન કટલાક કહા ક કાગળનો ટકડો. આ ફલની પાાખડી છ, આ કાગળનો ટકડો છ એ થયો વિ ાર અન તમ એ વિ ાર પર જયાર માથન

ક ક આ ખરખર ફલની પાાખડી ક કાગળનો ટકડો છ ક નહી એ છ તમારી બદધિ. આ ફલની પાાખડી છ એ વિ ાર કાાથી આવયો? તમારા ચ તતમાાથી.. ચ તત એટલ સટોરકીપર, જયાા બધી સમવતઓ સાગરહાયલી છ. તમ કારક ફલન હાથમાા પકડા છ, ખરીદા છ ફલાિરશોપમાાથી, કારક માદદરમાા ડાવા છ, હાથથી સપશ પણ છ. તો તમ જયાર ફલન જોા હત ા તતયાર એ માદહતી તમારા મનમાા સાગરહ થઈ ગઈ અન હિ જયાર ફરી િાર મારા હાથમાા આ પાાખડી તમારી આખોએ જોઈ તો જોતાાિત જ મનમાા મકારો થયો અન સૌથી પહલો વિ ાર આવયો ક આ તો પાાખડી છ! જો તમ જજિદગીમાા કારય પાાખડી જોઈ ન હોત તો તમ ઓળખી ન શકત ક મારા હાથમાા શા છ. તમ કારક ફલ જોા છ, આ રાગનો કાગળ જોયો છ. આ ફલની પાાખડી છ ક કાગળ છ એ કાાથી આવા? ચ તતમાાથી. તો ચ તત એટલ સટોરકીપર. તો આપણ એમ કહી શકીએ ક જ સાગરહાયલા પડા છ અન જયાર જરર પડ છ તતયાર મનની સપાટી પર એ આિ છ. હા તમન એક િાત કહા. હા પહલી િાર જયાર હષીકશ ગઈ તતયાર લગભગ અઢાર િરસની ઉમર હશ મારી. એ િખત મારી સાથ એક મદહલા હતી તમન લઈન હા હદરદવાર, હષીકશ પહલી િાર ગાગાજીના દશાન કરિા અન તીથા કરિા આિી હતી. તતયાા હરકી પૌડી પાસ એક રચકડીમાા મ ઘાટા કસરી રાગનાા ફળ જોયાા. બહ જ આકષાક લાગયાા. મ પછા, ‘આ શા છ, આના નામ શા છ?’ તો લારીિાળાએ જિાબ આપયો ક આના નામ ખટલપટલ છ. અન તણ તરત એક ટકડો મન ાખિા આપયો. મ ખાધો તો એ ખાટા હત ા, પણ મન સિાદ લાગયો તો મ કહા ઠીક છ દઈ દો. અડધો દકલો જટલાા લીધાા અન વિ ા ક અમ બ જણ છીએ તો થોડાા-થોડાા ખાતાા રહીશા. ખરીદીન અમ ગાગાદકનાર જઈન બઠાા અન ફળ ધોયાા અન ખાતા રહયાા. ખાટા તો લાગ પણ ખાિાની મજા પણ આિ. અડધોઅડધ અમ તતયાા જ ખાઈ લીધાા. તતયાાથી ધરમશાળામાા ગયા, રાવતરના ભોજન ક અન ઊઘી ગયાા. સિાર ઊઠી તો ગળા એટલા બધા દ:ખ ક બોલી પણ ન શકાય તો લાગા ક આ શા થઈ ગા? ડોતટર પાસ જવા પડા, કારણ ક અિાજ જ એકદમ બાધ થઈ ગયો હતો. ડૉતટરન જમ-તમ સમજાવા ક રાત તો બધા બરાબર હત ા પણ સિાર અ ાનક આવા થઈ ગા. તણ ગળા ક ક અન પછી પછા ક કાઈ ખાધા હત ા? મ કહા ખટલપટલ તો તઓ જોરથી હસયા. તમણ કહા ક શા તમન ખબર નહોતી ક એ શા છ? મ કહા ક મન કાઈ ખબર નહોતી. મન તો લાગા ક આ વિસતારના કોઈ નવા ફળ હશ. તતયાર તણ કહા ક આ ફળ એક ક બ ખિાય, જયાર અમ તો તરણસો- ારસો ગરામ ખાઈ ગયા હતા. તમણ કહા ક હિ તો ભોગિવા પડશ. હિ આ દિા લઈ લો, ાર-પાા દદિસમાા ઠીક થઈ જશ. હિ હમણાા થોડા િખત પહલાા હદરદવાર ગયાા હતાા તો મ રચકડી પર પડલાા એ જ ફળ જોયાા તતયાર જની ઘટના યાદ આિી ગઈ. આ જ ઘટના અમારી સાથ બની હતી તતયાર આ શરીરની ઉમર ૧૮-

૧૯ િષાની હતી, અતતયાર શરીરની આ ૪૭ િષાની થઈ ગઈ છ તો આટલી જની સમવત કાાથી આિી? ચ તતમાાથી. અચછા, કારક-કારક તરણ િષાની ક બ િષાની ઉમર કોઈ ઘટના બની હોય એના પણ આપણ સારી રીત િણાન કરી શકીએ છીએ. એ વયકતત પર વનભાર કર છ ક તમ કઈ ઉમરના હતા તતયારની સમવત માનસપટ પર લાિી શકો છો. કટલાકન તો એક કલાક પહલાા બનલી િાત પણ યાદ નથી રહતી. આપણ ામાા સાકર નાખીએ છીએ પણ પછી યાદ નથી આિતા ક કટલી સાકર નાખી. બ મ ી ક તરણ મ ી નાખી, ખબર નહી. અર, હમણાા તમ જ તો તમારા હાથ નાખી અન તમન જ ખબર નથી? કમ? કારણ ક મન એટલા બધા વિ ચલત છ, મન એટલા બધા વિ ારોના પરિાહમાા ખોિાયલા છ ક ખદ તમારા હાથ તમ શા ક એ તમન યાદ નથી રહત ા. તો મન છ વિ ાર અન ચ તત છ એ વિ ારોનો સટોરકીપર. બદધિ શા છ? જ ીજ તમ જોઈ છ એના વિશ ફરી ફરી વિ ાર કરીન જયાર ખાતરી થઈ જાય છ તો આ ખાતરી આિ છ તમારી બદધિમાાથી. જ િસત છ એના પર એ જ િસત હોિાના પરમાણ આપ છ. એ તમારી બદધિ આપ છ. અહાકાર શા છ? જયાર તમ કહા ક મારા હાથમાા છ એ ફલની પાાખડી જ છ તો આ જ ખાતરીપિાક કહવ ા એ અહાકાર, આ એ અહાકાર નહી જન આપણ અગરજીમાા ઈગો કહીએ છીએ. અહી અહાકારનો મતલબ છ-‘હા જાણા છા.’

સારા સાદહતતય િાા ો અન આશાિાદી બનો ઘડપણમાા વનબાળ મનન મજબત બનાિિાના તરણ ઉપાય: સાપતતતતિક સાદહતતય, સતતસાગ અન સારા વિ ાર - આગણની તલસી - અિાવતકા ગણિાત શકબહન એમના ભાઈન કહી રહયાા છ, ‘ભાઈ, તારા બનિી ઘણી ધનસાપવતત મકીન ગયા છ. એ બધા પર મારો, મારી એકલીનો જ અવધકાર છ. મારી વમલકતનો િહીિટ પણ હા કરા છા, મારી વમલકતમાા મારા આ ઘર છ, કોમવશિયલ ઝોનમાા મારી બ ઓદફસો ભાડ આપી છ, જના સારા ભાડા આિ છ, વયાજની આિક પણ સારી છ. કાયદા-કાનન હા જાણા છા. પસાના કાા રોકાણ કરવા, કા સલાહકારન મળવા એ બધા મન ફાિ છ, બધાની મન જાણકારી છ, પરાત આ િધતી જતી ઉમર! આરોગયના ધયાન રાખા છા, પણ પહલાા જિી શકતત નથી. ઝટ થાકી જિાય છ, નાના નાના કારણથી પણ હા અકળાઈ જાઉ છા, ગસસો કરી બસા છા.’ કનભાઈ પોતાની મોટી બહનની વયથાની િાત ધયાનથી સાાભળ છ, શકબહન કહય જાય છ, ‘ભાઈ સિભાિ હા જરાય િહમીલી ન હતી, મળ મારો સિભાિ વિશરિાસ છ. દરકની પર હા વિશરિાસ કરતી તથી નચ િતપણ મારો િહીિટ હા કરી શકતી. જ મારા કામ કર એન બદલારપ હા કાઈ ન કાઈ આપા

છા. તથી માણસ દોડીન મારા કામ કર છ, િળી હજીય આખ, કાન સારાા છ, પણ પગમાા પહલાા જિી શકતત રહી નથી. હિ આરામના કલાકો િધતા જાય છ. મનમાા ઉતતસાહ ઓછો થતો જાય છ. મારી બહારની પરવવતતઓ આપોઆપ સમટાતી જાય છ. ત ા જાણ છન બધ આજકાલ પોચલદટતસ આિી ગા છ. હા જ મદહલામાડળમાા આજ સધી સદિય રસ લતી, સમાજલકષી સિાનાા કાયો અમ સિ બહનો ભગાા મળીન કરતાા તતયાાય ટાાદટયાખ થાય છ. દરકના અચભમાન મોટા ન મોટા થત ા જાય છ, તથી એમાાય હિ મન રસ નથી જ નથી. બધ દાભ છિાઈ ગયો છ. તથી હા ઉદાસ ન ઉદાસ થતી જાઉ છા. મારી આ વનરાશા, ઉદાસીનતા શરીર પર અસર કર છ. આજ સધી મારાા બધાા કામ હા જાત કરતી. બનદકમાા, પોસટમાા જાત જતી. પરાત ગઈ કાલ... ‘આટલા કહીન શકબહન અટકી ગયાા. કનભાઈએ અધધર જીિ પછા, ‘ગઈ કાલ શા? ગઈ કાલ શા થા બહન?’ ‘ભાઈ, ગઈ કાલ હા બનદકમાા ગઈ હતી તતયાા એક િયોવિ બહન આિલાા. એ બહન દર મદહન વનયવમત બનદકમાા આિ છ. એમના ઘર નજીકમાા છ પણ લાત ા નથી તથી દરકષામાા આિ છ. દરકષા રોકી રાખ અન કામ પતાિીન એ જ દરકષામાા પાછાા જાય. ગઈ કાલ તઓ બનદકમાા આવયાા હતાા. કામ પતાિીન બનદ પર બસિા જતાા હતાા તતયાા પડી ગયાા. બનદ નો ખણો માથામાા િાગયો. બભાન થઈ ગયાા. એમન પગમાા કશા આવા ન હત ા એટલ ક બહારના કોઈ કારણથી પડયાા ન હતાા, પણ કકર આવયાા ક ગભરામણ થઈ કોન ખબર શા થા ત પડી ગયાા. તતયાા હાજર રહલ ા કોઈ બોલિા માાડા, ‘આ ઉમર એકલાા શા કામ આિતાા હશ?’ બીજ ા કોઈ બોલા, ‘કોન ખબર ઘરમાા એમની સાથ કોઈ રહ છ ક એકલાા જ રહતાા હશ?’ િળી તરીજ ા કોઈક બોલા, ‘આજકાલ ઘરડાની સિા કરિી, ઘરડાન સાથ આપિો કોન ગમ છ? ઘરભરીન માણસો હોય એ બધા નકામા. એમનાા સાતાનો જ એમના મોતની રાહ જોતાા હશ!’ હા ઊભી ઊભી આવા બધા સાાભળતી હતી, અન મારા મનમાા ડર પઠો ક મારીય ઉમર િધતી જાય છ, શકતત ઓછી થતી જાય છ, મારીય દશા આિી જ થશ. અતતયારથી દીકરો-િહ મારી ખાસ કાળજી લતાા નથી. તઓ બહાર જતાા હોય તોય મન કહ નહી ક કાા જાય છ. હા પછા તો કહ, તમારી પાસ અમારો મોબાઈલ નાબર છ ન, અમન ફોન કરજો, જરર પડ તો. ભાઈ, દીકરાના િતાનમાાથી આદરપરમ ઓસરતાા જ જાય છ હા શા કરા? હા કાર મરા એની રાહ િહ-દીકરો જોતાા હશ! ‘મોટી બહન, એિા વિ ારો નહી કરિાના. શાકા, કશાકા, િહમના કોઈ ઓસડ નથી. એ આપણન વનબાળ બનાિી દ માટ વિશરિાસ રાખો ક કશા અમાગળ નહી બન. ‘અશભ નહી બન.’ ‘ભાઈ, એિો ખોટો વિશરિાસ રાખીન અધારામાા માર રહવ ા? દીકરો તો જાણ છ ક એ એકમાતર મારા સાતાન છ, બીજ ા કોઈ માર િારસદાર નથી, મારી બધી વમલકત મારા પછી એન જ મળિાની છ, તથી એ પહલાા જિી મારી કાળજી નથી રાખતો. હા શા કરા? કાઈ સઝત ા નથી. પપરમાા એિા છતરવપિડીના

દકસસા આિ છ, ટી.િી.માા પણ વિશરિાસઘાત, દગો, કતઘનતાની િાતો જ ટચલકાસટ થાય છ. હિ મન બહ ડર લાગ છ.’ ભાઈ, આજ સધી આપણ એવા સાાભળતા આવયા છીએ ક અજાણયાનો વિશરિાસ ન કરિો. પણ આપણ કોઈનય પરપરા જાણી શકીએ છીએ? િળી માણસના મન પદરિતાનશીલ છ. કાર શા વિ ાર, કવા િતાન કર એ કહી શકાય નહી. આવા આવા વિ ારીન હા ગભરાઈ ઊઠા છા. રાતર ઊઘમાાય એિાા ડરામણાા સિપનાા આિ છ. હા શા કરા?’ લા ાર સર શકબહન પછા. કનભાઈ બોલયા, ‘બહન, ઘડપણમાા દરકના મન વનબાળ બની જાય, શરીર કૌિત િગરના બની જાય એ સામાનદય િાત છ પણ તથી કરીન વનમાાલય નહી બનિાના. ઈશરિરમાા અડગ શરિા રાખો. જાતમાા ભરપર વિશરિાસ રાખો. શભ, કલયાણકારી તતતતતિો આપણન બ ાિી લશ એવા દઢપણ વિ ારો. અન છતરવપિડી કિી રીત થાય છ એ સાિ તી માટ જાણી લો, પરાત કાયમ એવા સાદહતતય ન િાા ો. સાપતતતતિક િાા ો, જ મનન દઢ રાખ. સતતસાગ કરો અન આશાિાદી તથા વનભાય મનની વયકતતઓ સાથ જ વમતરતા કળિો. આપણા શરીર-મનની કાળજી આપણ સભાનપણ રાખિી જ જોઈએ

નિી પઢીના ઉદયની કડી પર નકકર પગલા ાદરતરયઘડતર, વયકતતતતિ વિકાસ થકી નિી-નોખી િા પઢીના ઉદયના લકષય વનજ-નગદરયા - તર કજાદરયા ‘જ વશકષણ ક કળિણી સામાનદય લોકોન તમના સાઘષો માટ, જીિન માટ તયાર ન કરત ા હોય; જ તમના ાદરતરયની શકતત બહાર ન લાિત ા હોય, તમનામાા ઉદારતા જનદમાિત ા ન હોય અન વસિહ જિી દહિમત ન લાિત ા હોય-તન ભલા વશકષણ કહિાય ખરા? તમામ વશકષણ, કળિણી ક તાલીમનો આદશા છિટ માનિ-ઘડતર જ હોિો ઘટ.’ સિામી વિિકાનાદ વશકષણ વિશ કહલા આ શબદો આજ પણ કટલા સા ા છ! આજ આવા વશકષણ મળ છ? ભારતમાા વશકષણ કષતરના ફલક મોટ ભાગ એકડવમતસ સધી જ સીવમત રહા છ. કદા એટલ જ ઘણી િાર જોિા મળ છ ક વશચકષત ન પરોફશનલી તિૉચલફાઇડ વયકતતઓ પણ જજિદગીમાા અણધારી ક આકકસમક તકલીફો આિ છ તતયાર તનો સિસથતાથી સામનો કરિામાા પાછી પડ છ એટલા જ નહી, આપણી આજની વશકષણપિવત વયકતતન તના સમાજ, િાતાિરણ અન દશ પરતતયની ફરજોથી પણ વિમખ કરતી હોય તિી લાગણી ઘણી િાર અનભિાય છ. રચગિગસ, હતતયાઓ, વિદયાથીઓની આતતમહતતયાઓ, સફળતાનો શોટાકટ અપનાિિા મલયોન નિ મકતા િાનો, િાસતવિક જીિનની વિષમતાઓથી નાસીપાસ થતા ક

આતાકિાદમાા સમસયાનો ઉતતર શોધતા િાનો - આ બધા વશકષણવયિસથામાા થયલી ાદરતરયઘડતરની ઉપકષા પરતતય જ આગળી નથી ીધતા? પણ સકા ભઠ રણ િચ તરસયા પરિાસીન મીઠા જળના એક ઝરણા નજર ડ તો આશાની જયોત જાગી ઊઠ. સિામી વિિકાનાદના શબદોન જીિનમાતર બનાિનાર ઓએવસસ સાસથા આિી જયોત જગાિ છ. ‘વશકષણ એટલ માકા-મશીન પર મહતતમ નાબસા સકોર કરિાના સાધન નહી પણ બહતર મનષય અન નાગદરક બનાિતી જજિદગીના ગચણતની કસોટીમાાથી ખમારીપિાક ખરા ઊતરિાના શસતર.’ આ સતરમાા ઓએવસસ શરિા ધરાિ છ અન એ વિશરિાસન દરતાથા કરિા મથ છ. આજથી િીસ િષા પહલાા ૧૯૮૯માા િડોદરામાા દસ-બાર ઉતતસાહી િાનો ભગા મળયા. એ સૌન જજિદગીમાા કાઇક વિવશષટ કરવા હત ા, પોતાની આસપાસની દવનયામાા કાઇક ર નાતતમક બદલાિ લાિિો હતો. આ વમતરોની અનૌપ ાદરક અઠિાદડક બઠકોમાા વયકતતતતિ, વશકષણ , સમાજ, રાષટર અન વિશરિના વિકાસ ઈતતયાદદના પરશરનો ાાતા. પરયોગશીલતાની ખલલી હિા અન નિા વિ ારો સાથ સિવિકાસના મદદ મતત ાાની આપલ થતી. ધીર-ધીર એમના િત ાળ વિસતરત ા ગા. અઢીસોથી તરણસો િાન-િતીઓ આ જથનો ભાગ બનદયાા અન ૧૯૯૩માા ‘ઓએવસસ- એ સલફલસ ઇનદટરનશનલ સોસાયટી’ પબબલક ટરસટ બનદા. તના નામના પાા ય શબદોના પહલા અકષરન લઈન બનદા છ નામ ઓએવસસ. તતયાર પછી તો તમની વિકાસલકષી પરવવતતન િગ મળયો અન આજ છલલાા ોિીસ િષા દરવમયાન સકડો સવમનાસા અન કાયાિમો યોજીન તમ જ પસતકો લખી-પરકાવશત કરીન ઓએવસસ ાદરતરયઘડતર, નતતતિ વિકાસ, આરોગયજાગવત, લોકજાગવત, પયાાિરણ સારકષણ, સજીિ ખતી, સિ-રોજગાર, સિાિલાબન, મતદાર જાગવત જિી અનક પરવવતતઓ કરત ા આવા છ. હજારો વિદયાથીઓ, િાઓ અન અનભિી વયાિસાવયકો ઓએવસસની ઝાબશ અન પરવવતતઓ દવારા પોતાની જજિદગીનો નિો અથા પામયા છ. તમનામાાના ઘણા ઓએવસસનો દહસસો બની ગયા છ અન એ સૌ પોતાની આતદરક શકતતઓનો મહતતમ ઉઘાડ કરી રહયા છ. ઈલતટરોવનતસ એપનદજવનયર મહલ પા ાલ અભયાસ કરતો હતો તતયાર જ ઓએવસસના મતરીભયાા હ ાફાળા િાતાિરણથી પરભાવિત થઇન તની પરવવતતઓ સાથ સાકળાયો હતો. એ દરવમયાન જ તન પોતાના વયકતતતતિની સરજનાતતમક બાજ અન પરકવતપરમનો પદર ય થયો અન એપનદજવનયર થઈ ગયા બાદ સારા પગારની જોબ છોડી એ ઓએવસસમાા એક સોવશયલ આનદતરવપરનદયોરની ભવમકા આનાદથી ભજિી રહયો છ. આજ મહલ ઓએવસસ િલીઝમાા ઓગવનક ફાવમિગનો પરોજતટ સાભાળ છ. ખતી અગ તણ આશર યાજનક જાણકારી અન જઞાન સાપાદદત કયા છ. અનદય ખડતો તનો લાભ લ છ. ઈલતટરોવનતસ એપનદજવનયરમાાથી એક સફળ ખડત તરીકની તની યાતરા અનક બાહય તમ જ આતદરક સાઘષોથી ભરપર છ. પણ મહલના હરા પર એ બધાથી સમિ થયાની લાગણી છ. ત કહ છ,

‘વનરાશાની કટલીક પળો આિી હતી પણ પોતાના જીિનના વમશન સાકાર કરિાની ધનમાા સદિય અનદય વમતરોનાા પરમ, પરરણા અન હ ાફ મન ટકાિી રાખયો. મન આનાદ છ ક હા ટકી ગયો. આજ હા આ અનભિન આધાર હજારો ખડતોન માગાદશાન આપિા સકષમ બની શકો છા.’ પાા િષા પહલાા તદદન ઉજજડ િરાન લાગતી હતી એ ઓએવસસ િલીઝની જમીન પર આજ લહરાતી હદરયાળી અન વકષો િચ ઊભલા મહલના હરા પર સાતોષની જ મક છ એ જ ઓએવસસની વશકષણની વિભાિના છ. આિા તો અનક પરરક દકસસાઓ ઓએવસસની યાતરામાા જાણિા મળ છ. નહા િખાદરયા નામની એમ.બી.બી.એસ. િતી ઓલટરનદટિ મદડકલ અપરો પરતતય શરિા કળિી કઇ રીત પોતાની વયકતતગત બીમારીમાાથી બહાર આિી અન આજ ‘આશા’ (‘ઍડોલસનદટ સટડનદસ હલથ ઓલટરનદટિ’ આ ારય શબદોનો પહલો અકષર લઈન બન છ ’આશા’) કાયાિમ થકી કટલાા બધાા ગરીબ બાળકો, વિદયાથીઓ અન સતરીઓના જીિનમાા સિાસથયનો પરકાશ પાથરી રહી છ! તની તો કારક વિગત િાત કરિા જિી છ. ઓએવસસના ફાઉનદડર સાજીિ શાહ સપરવસિ લખક સટીફન કોિીના ‘સિન હચબસ ઓફ સતસસફલ પીપલ’ તથા ાદરતરયઘડતરના પાયાના વસિાાતોન આધાર લખલા પસતક ’મહાન હદયોના સારગમપધની’ સકડો લોકોના વયકતતતતિમાા આમલ પદરિતાન લાિિામાા વનવમતત બનદા છ. એ પસતકના આધાર દડઝાઇન કરલી ઓએવસસની ાદરતરયઘડતર અન વયકતતતતિ વિકાસની વશચબરોની ગજરાત, ભારત અન અમદરકામાા પણ માગ છ. સિપચછક સાસથાઓથી લઇન કોપોરટ હાઉસીઝ અન ઉદયોગગહો ઓએવસસના િા કાયાકરોનાા કામ અન સા ાલનશકતતથી પરભાવિત થયાા છ. બગલોર, હદરાબાદ જિાા શહરોમાા સરકારી સાસથાનોએ પણ ઓએવસસની કાયાદકષતાનો લાભ લીધો છ. આ કોસાનો લાભ લનારી એક િતીએ કહલા આ શબદોમાા સકડો વયકતતઓના અનભિના પરવતચબમબ છ. ‘પહલાા મારા જીિનની બધી જ સમસયાઓમાા હામશાા મન બીજાઓનો જ િાાક દખાતો, પરાત ઓએવસસની િકાશોપસ કયાા પછી જાણ મન નિી દસષટ મળી છ. મન સમજાા છ ક મારી જજિદગીની સમસયાઓના કારણ હા જ છા અન હિ હા બીજાઓન નહી પણ મારી જાતન જ બદલિાની કોવશશ કરી રહી છા.’ સરતના પરાગ શાહ એક અગરણી ઉદયોગગહના સી.ઈ.ઓ. છ પણ ઓએવસસની િકાશોપસમાા ભાગ લીધા બાદ તઓ પોત પણ આ મિમનદટનો દહસસો બની ગયા છ. તઓ કહ છ, ‘પરતતયક માનિીની જજિદગીમાા ાદરતરયઘડતર સૌથી અગતતયના છ. પરાત કમનસીબ ફોમાલ એજકશનમાા એનો સમાિશ નથી કરાયો. એટલ જ માનિીની જજિદગીમાા એક મોટો ખાલીપો સજાાય છ. એ ખાલીપો ભરિાની

કોવશશ ઓએવસસ દવારા થઇ રહી છ. ખરખર ઓએવસસની આ િકાશોપમાા જોડાિાના મારા વનણાયન હા મારી જજિદગીનો એક સૌથી મહતતતતિનો અન સા ો વનણાય માના છા.’ પરાગભાઇ આજ ઓએવસસ િલીઝ પરોજતટના ટીમ લીડર છ. ઓએવસસની વશચબરો વિશ તઓ કહ છ, ‘ઓએવસસનો ચલવિિગ, લવિિગ અન લવનિગનો એલ૩ કોસા આપણા જીિનમાા મલયોની સમજ અન રોજજિદી જજિદગીમાા તના અમલ પર ભાર મક છ, પછી ત સમજણ સિ-વિકાસન લગતી હોય ક પરમ, સાબાધો, કવમટમનદટ, લગન, પરસનદટિગ યા ફવમલી ઇતતયાદદન સાબાવધત હોય.’ હિ ઓએવસસ ાદરતરયઘડતરની આ પરવવતતન ‘ઓએવસસ િલીઝ ઇપનદસટટટ’ના માધયમથી િધ સથાયી અન દઢ સિરપ કરી રહી છ. વિદયાથીઓના ાદરતરયઘડતર માટની વિવિધ વશચબરો ‘ઓએવસસ િલીઝ’માા ા યોજાિા લાગી છ. ગજરાતનાા અનક શહરોનાા બાળકો આ વશચબરોમાા જોડાઇ રહયાા છ. જદા-જદા બતગરાઉનદડમાાથી આિતાા આ બાળકો વશચબરમાા આિ તતયાર તમની વિવિધતા નજર ડ છ પણ જાય તતયાર તો એ સૌના હોઠ ઉપર એક જ િાત રમતી હોય છ: ‘આટલી આઝાદી તો અમન કાાય નથી મળતી. આટલા દદિસમાા અમન મમમી-પપપાની ક ઘરની યાદ પણ નથી આિી!’ આ ફરીડમ સાથ જ બાળકો પોતાની જિાબદારી પણ શીખ છ. આ રીત જિાબદાર ભાવિ પઢીના ઘડતરના ઓએવસસના સપના ધીમ ધીમ નકકરતાની ભવમ પર પગલાા પાડી રહા છ.

બીજાા પાા સતરો કચલડોસકોપ - મોહમમદ માાકડ મારા અમક વમતરોએ મન ફોન કરીન કહા ક 'પરગવત માટ પા શીલ' ઉપરાાત જો કશા લખી શકાય તો લખવા જથી િા કોન િધ જાણિા મળ. લખક તરીક મારી જજિદગી ઘણી લાાબી છ. થોડા મદહના પછી મન પા ાસી િષા પરાા થશ. લખિાના મ બહ નાની ઉમર શર કરલા અન એ છપાા એથી પરોતતસાહન મળિાથી માર ગાયક થવા હત ા એના બદલ લખક થયો. શરઆતનાા િષોમાા માર ખાસ કોઈ સાઘષા કરિો પડયો નહોતો, પરાત પછીનાા િષોમાા મ ઘણા ઢાિ-ઉતાર જોયા એટલ લખિા જવા તો ઘણા છ. એમાાથી થોડા આજ લખિા કોવશશ કરીશ- કદા કોઈન એ કામમાા લાગ! ૧. નાની નાની બાબતો ઉપર ધયાન આપશો નહી કારય કોઈ નાની બાબતો ઉપર ધયાન આપીન તમારો સમય બરબાદ કરશો નહી. નાના માણસો સાથ લડશો નહી. નાની બાબતોમાા િાદ-વિિાદ કરશો નહી. કટલીક વયકતતઓન િાદ-વિિાદનો શોખ હોય છ. જો તમન કોઈ એિી વયકતત ભટી જાય તો, હારી જિાની નાલશી િહોરીન પણ એમનાથી છટકારો મળિજો. તમ જીતતયા છો ક હાયાા છો એ ભાગય જ કોઈન યાદ રહશ, પણ

તમારી જજિદગીનો િડફાઈ ગયલો સમય તમન કારય પાછો નહી મળ. એટલ જો તમાર જજિદગીમાા આગળ િધવા હોય, પરગવત કરિી હોય તો આ િાત યાદ રાખજો. જો તમારા કોઈ ધયય હોય, ભલન એ ધયય નાનકડા હોય તોપણ તમારી જજિદગીનો સમય ખોટી રીત િડફી ન નાખશો. કારણ ક જ ટરન દરક નાનાા સટશન ઊભી રહ છ એ (લોકલ) ટરન જયાા પહો િાના હોય છ તતયાા મોડી પહો છ. ૨. ાલતાા રહિાથી જ ધયય સધી પહો ી શકાશ સાસકતમાા એક કહિત છ : ાલ તના નસીબ ાલ છ. બસ તના નસીબ બસી રહ છ. ઊઘ તના ઊઘ છ. આિી જ કહિત થોડા ફરફાર સાથ બીજી ભાષાઓમાા પણ છ. જો તમાર તમારા ધયય સધી પહો વા હોય તો બસીન વિ ાર કયાા કરિાથી કશા નહી િળ. એક રમજ છ. એક િાર એક વમતર બીજાન પછા: "અમદરકા ફરિા જિાનો હા વિ ાર કરા છા. શા ખ ા થશ?" બીજા વમતર જિાબ આપયો, "કશો જ નહી." "કમ ?" "વિ ાર કરિામાા શા ખ ા થાય?" એ જ રીત વિ ાર કયાા કરિાથી કાાય પહો ી પણ શકાત ા નથી. ાલિાથી જ પહો ી શકાય છ અન ાલ છ તન પડિાની બીક રહ છ. જ ાલતા નથી તન પડિાનો ડર હોતો નથી, પરાત ાલતાા રહિાથી જ ધયય સધી પહો ી શકાય છ. ૩. મસીબત આિશ જ, ાલિાના બાધ ન કરશો જજિદગીનો રસતો ખાડા-ટકરાિાળો છ. એમાા મસીબત આિ જ નહી એમ કારય ન માનશો, પણ એટલા ોકકસ માનજો ક કોઈ મસીબત કાયમી નથી હોતી. ગમ તિી મસીબતનો એક દદિસ તો અત આિ જ છ. આપણ જોા ક હમણાા અમદરકાના પિા દકનાર એના સમિ શહર નદ યોકા , નદ જસી િગર ઉપર સનદડી નામના ભયાકર તોફાન આિી ગા. એનાથી એટલા નકસાન થા છ ક દવનયાની મહાસતતા અમદરકાન પણ એની કળ િળતાા મદહનાઓ અન કદા િષો પણ લાગી જશ. લોકોના જાનમાલન થયલ નકસાનનો અદાજ મળિિો પણ મશકલ છ, પરાત એની બીજી બાજ પણ છ. આવા જ તોફાન આપણા જિા ક એિા બીજા દશમાા આવા હોત તો? આિી કલપના કરતાા પણ કાપારી આિી જાય છ? અન 'ગલોબલ િોવમિગ'ના આ સમયમાા ગમ તતયાર ગમ તતયાા આવા બની શક છ. ગમ તટલી

સાિ તી રાખિા છતાા મસીબત આિ જ છ. એ િખત જ દહિમત રાખ છ એ જીિ છ, કારણ ક કોઈ મસીબત કાયમી હોતી નથી. ૪. ડરશો તો મરશો ડરની અસર કિી ઘાતક હોય છ એની એક સા ી િાત અહી રજ કરા છા. ડો. બનાાડા લોન (Bernard Lown) એ િખત ડો. એસ. એ. લવિનની હઠળ 'પોસટ ગરજએટ'ના વિદયાથી હતા. એ માટ એમન ફલોવશપ મળી હતી. ડો. એસ. એ.. લવિન વિખયાત હાિાડા મદડકલ સકલ અન પીટર બનદટ હોકસપટલમાા કાદડિયોલોજીના પરોફસર હતા. એમના માટ એમ કહિાના ક એ ખબ જ સાિ તીપિાક પોતાનો અચભપરાય આપતા હતા અન કદરત એમન અદભત યાદશકતત આપી હતી. એમનો શબદ આખરી ગણાતો. દર અઠિાદડય એ પોતાના પોસટ ગરજએટ વિદયાથીઓ સાથ, જયાા ડો. બનાાડા લોન હતા, એ હોકસપટલમાા રાઉનદડ માટ આિતા હતા. (આપણ તતયાા પણ એ જ પરથા છ.) ડો. બનાાડા લોન ની એક સતરી-દદી હતી. એના નામ એમણ વમવસસ 'એસ' લખા છ. આ વમવસસ 'એસ'નો હદયનો જમણી બાજનો િાલિ, જન 'ટરાઈક સપીડ િાલિ' કહ છ. એમાા ગરબડ હતી. એન કારણ ધીમી ગવતએ થતાા કનદજસસટિ હાટા ફલયોરની એ દદી હતી. એના પગ સોજા આિી જતા હતા, પરાત એન ગણકાયાા વિના દર અઠિાદડય એક જરરી ઇનદજતશન લઈન લાઈબરદરયન તરીકના પોતાના કામ એ કય જતી હતી. એક િાર એવા બનદા ક ડો. એસ. એ. લવિન પોતાના પોસટ ગરજએટ વિદયાથીઓ સાથ અઠિાદડક રાઉનદડમાા આવયા. દર િખતની જમ એમણ વમવસસ એસન "હલલો, કમ છો?" કહા અન પછી પોતાની સાથના વિદયાથીઓન કહા, "આ સતરીન T.S. છ." ટી.એસ.નો અથા ટરાઈકસપીડ સટનોસીસ (Tricuspid Stenosis) થાય છ. જ રોગ પલી સતરીન હતો અન છતાા ત બરાબર કામ કરતી રહતી હતી. આમ ડો. લવિન કશા નવા કહા નહોત ા. છતાા જિા એ થોડ દર ગયા તતયાા પલી સતરીની હાલત એકદમ ખરાબ થિા લાગી. ડો. બનાાડા લોન, જની એ દદી હતી, એણ જોા તો દદીના શવાસની ગવત અસાધારણ રીત િધી ગઈ હતી. એની નાડીના ધબકારા ૧૫૦ થઈ ગયા હતા અન એનાા ફફસાામાા પરિાહી જમા થિા લાગા હત ા. થોડી જ િારમાા આવા કમ બનદા એના ડો. લોનન આિયા થા. બીજી તરફ દદીની કસથવત ઝડપથી બગડિા લાગી. વમવસસ 'એસ'ન એમણ પછા તો એણ કહા, ડો.. લવિન જ કહા ત તમ સાાભળા નથી? એમણ કહા ક દદીન ટી.એસ. છ એટલ ક 'દટિમનલ વસચએશન' (છલલી કસથવત છ). ડો. બનાાડા લોનન પહલાા તો રમજ થઈ. એમણ કહા, ડો. લવિન કહા છ ક તમન 'ટરાઈકસપીડ સટનોસીસ' છ- એ તો તમન ઘણા િખતથી છ, પણ પલી સતરીન લાગા ક ડો. એન દહિમત આપિા

માટ જ એમ કહ છ. ડો. બનાાડા લોન કહ છ ક હા ડો. લવિનન બોલાિિા દોડયો, પણ એ હોકસપટલ છોડીન નીકળી ગયા હતા. ડો. બનાાડા લોન કહ છ ક એમણ પલી દદીન ઘણા સમજાિી પણ એ સમજી નહી અન અત મરણ પામી. ડર કિી ભયાકર િસત છ એનો આ દાખલો છ. ૫. વનષફળતા જીરિતાા શીખો : માણસ માતરન સફળતા ગમ છ, પરાત હરક િખત, હરક કામમાા કોઈન સફળતા મળતી નથી. ગરામોફોન અન બલબના શોધક, અમદરકાના થોમસ એદડસનન કોઈએ પછા, "તમન કારય વનષફળતા મળી છ ખરી?" એદડસન જિાબ આપયો, હજારો િખત, પણ દરક વનષફળતાન હા મારી સફળતા જ ગણા છા. જયાર હા વનષફળ જાઉ છા તતયાર વિ ારા છા ક આ રીત આ નહી થઈ શક. એ પણ એક જાતની સફળતા જ છ, કારણ ક તરત જ હા મારી રીત એ િસત કઈ રીત થઈ શક એનો વિ ાર કરા છા." આલબટા આઇનદસટાઇન પ ીસ િષાની ઉમર સમયન લગતી 'સપવશયલ દરલદટવિટી વથયરી' રજ કરી. જન કારણ આપણન E=mc2ના વિખયાત સમીકરણ મળા છ, પરાત એ વસિાાતથી પણ બરહમાાડના અમક ભદનો ઉકલ આિતો નહોતો. એમણ દસ િષા મહનત કરી અન પાાતરીસ િષાની ઉમર 'જનરલ દરલદટવિટી વથયરી' રજ કરી. આજ આપણી પાસ આઇનદસટાઇનના એ બિ વસિાાતો છ. આટલી ધીરજ હોય- દસ િષા સધી ગણતરી કરિાની- તો આઇનદસટાઇન બની શકાય. દસ િષાના લાાબા સમયગાળામાા ગચણતનાા કટલાા અટપટાા સમીકરણોમાા એ વનષફળ ગયા હશ? એનો ભાગય જ કોઈ વિ ાર કર છ. અન છલલી િાત. આમ છતાા, આઇનદસટાઇનન એમના એ વસિાાતો માટ નોબલ પરાઇઝ મળા નહોત ા. એમન 'નોબલ પરાઇઝ' બીજા એક વસિાાત 'તિોનદટમ વથયરી' માટ મળા હત ા.

િાત એક નોખા ગામની, એવા ત શા છ આ ગામમાા? સૌરાષટરમાા સૌથી નોધપાતર ગામ તરીક રાજકોટથી ૨૨ દકલોમીટર અતર આિલા રાજસમદઢયાળાના નામ દરકના હોઠ આિી જાય. આ ગામડાની ડોકમનદટરી પાા િખત દરદશાન પર દખાડિામાા આિી ચકી છ. 'સરચભ’ વસદરયલમાા પણ ત મકા હત ા. કોઈ એમ કહ ક રાજસમદઢયાળામાા રામરાજય છ તો તમાા અવતશયોકતત નથી, કારણ ક આ ગામમાા કોઈ ઘરન તાળા મારત ા નથી. બપોર દકાન ખલલી મકીન િપારી જમિા ાલયા જાય છ. ગરાહક આિ તો પોતાન જોઈતી િસત લઈન તની દકિમત ગલલામાા મકી દ છ. ગટખાવિરોધી ઝાબશની ગમ તટલી પરસનોટ છપાય ક શપથ લિાય, તના પદરણામ જોિા મળતા નથી,પણ

રાજસમદઢયાળામાા ગટખા િ િા પર જ પરવતબાધ છ અન એ કોઈ તોડત ા નથી. ગરામપા ાયતની દકાન રાહતભાિના કરોસીન િ ાય છ, પણ કરોસીન લોકો જાત લઈ લ છ. કોઈ ોરી કરત ા નથી. થોડાા િરસો પહલાા ગામમાા ોરી થઈ હતી. બીજા દદિસ એક ભાઇએ ગરામપા ાયતમાા ોરીની જાહરાત કરી ક તરત તમન િળતર પટના સાઠ હજાર રવપયા ચકિી દિામાા આવયા. આ તમામ િાતોનો સઘળો જશ રાજસમદઢયાળાના હરદિવસિહ જાડજાન જાય છ. એમ.એ.ના ભણીન એસઆરપીમાા જોડાયલા હરદિવસિહ જાડજાના મન અકળાા એટલ નોકરી છોડી દઈ ગામની િાટ પકડી લીધી, પણ એ પછી તમણ ગામન એવા કાડા ક બીજાા ગામો રાજસમદઢયાળાના માગ ાલિા મજબર બનદયાા છ. 'દહ નદદસતાન’ના પતરકાર વિજનદર રાિત તો લખા પણ ખરા ક ભારત ક ઈસ ગાાિ ક પદચ હનો પર લ તો દશ ક ગાાિો કા ઉિાર વન વિ ત હ હરદિવસિહ જાડજા ૧૯૭૮માા આ ગામના સરપા બનદયા પછી આ ગામ આખા ભારતભરમાા પરવસદધિ મળિી છ. સરપા બનદયા પછી હરદિવસિહ ક રો નાખિાનો, જગાર રમિાનો, દાર પીિાનો ક ઝઘડા િખત પરથમ ગાળ બોલનારાન દાડ કરિાનો વનયમ કયો અન પરથમ િરસ ૩૦,૦૦૦ રવપયા દાડ િસલ કયો. 'ભિા નાબદી’ન ા સતર આપા. બાળકદીઠ એક વકષ િાિિાનો વનયમ કયો અન તના કારણ ગામની ફરત ઘટાદાર વકષો ઉગાડાયાા. ઘરો ઉદયાન જિાા બની ગયાા. તમ રાજસમદઢયાળા જાઓ તો હરદિવસિહ જાડજા ગરામપા ાયતની ઓદફસથી સીધા જ હદરજનિાસમાા લઈ જાય અન કોઈ દરસોટ જિો હદરજનિાસ જોઈન આભા થઈ જિાય. હરદિવસિહ ગામ ફરત પાળા કરાિીન િહી જત ા પાણી રોકાવા. તન કારણ ગામ અન જમીનનાા તળ સધયા. પાણીની છટ થઈ ગઈ. રાજસમદઢયાળાની િસવત પરા બ હજાર માથાાની નથી, પણ ત િાવષિ ક ૩પ,૦૦૦ મણ ઘઉ અન સાત હજાર મણ કપાસના િાિતર મળિ છ, બીજા પાક જદા. િરસ પ ાસ લાખથી િધાર દકિમતનાા તો આ ગામ શાકભાજી િ છ. અહી ગામના દરક િોકળા પર ક ડમ બનાિી લિામાા આવયા છ. એન કારણ ોમાસાના પાણી તળમાા ઊતર છ. ગામની સીમમાા ધીમ ધીમ કરતાા પ૧,૦૦૦ વકષો પણ િાવયાા છ. લોકોના તો એવા છ ક ફાયદો જએ તો શરિા બિડાઈ જાય. હરદિવસિહ જાડજાન કારણ ગામ સિચછ, સરચકષત અન સમિ બનદા, એટલ તમન ખોબલ ખોબલ સહકાર મળિા માાડયો. હરદિવસિહની ઇચછા સટદડયમ બાાધિાની હતી તો ગામલોકોએ સામથી જમીન આપી દીધી. સટદડયમમાા દિકટની પાા ટફા વિકટ બનાિિામાા આિી છ. હરદિવસિહ જાડજા કહ છ, 'આ સટદડયમ પહલાા અમ ગામના દરક ઘરની પરાથવમક સવિધાની દખભાળ કરી હતી. અમારા આખા ગામમાા અતતયાર વસમનદટના રસતા બની ગયા છ. હિ અમ પલાસસટક નાબદીની ઝાબશ ઉપાડી છ. પલાસસટકનો ક રો ફચક તન

પ૧ રવપયા દાડ અન જના ઘર પાસ એ ક રો પડયો હોય તનો અચગયાર રવપયા દાડ અમ લઈએ છીએ. માર રાજસમદઢયાળા ફરત એક લાખ વકષો િાિિાા છ એટલ તનો ટાગટ બધાન આપી દીધો છ. મારો ટાગટ સૌથી મોટો રાખયો છ. મારી જમીનમાા હા દસ હજાર વકષો િાિિાનો છા. પાા હજાર જટલાા જામફળ અન સીતાફળ તો િાિી દીધાા છ. ૩પ૦ આબા િાવયા છ.’ રાજસમદઢયાળાની સમદધિ જોઈન તની આજબાજનાા પાદરક ગામો પણ તન પગલ ાલિા માટ તયાર છ. ખોબડદળ, અચણયારા, લીલી સાજદડયાણી, ભપગણ, લાખાપર, તરાબા જિાા આ ગામોમાા ૧૩૦ જટલા કડમો બનાિિામાા આવયા છ. લીલી સાજદડયાણી ગામમાા સરપા ની ચ ાટણી નહી, પણ પસાદગીથી ચ ાટાશ એિો વનણાય લિાઈ ગયો છ. જયાા પસાદગી હશ તતયાા જ ગામનો વિકાસ ઝડપથી થશ એવા માનતા હરદિવસિહ જાડજાન આજથી દશ િરસ પહલાા અમ પછલા ક તમારા ગામ માટ છલલ નવા શા ક એ કહો? તો તમણ કહા ક, 'ઉપગરહ મારફત મળલી તસિીરોમાા જજયોલોજજક સિ કરાિીન અમ િષો અગાઉ થયલા ધરતીકાપથી થયલી વતરાડો (ફરત ર) શોધીન તમાા પાણી ઉતા છ, એ કારણ અમારા ગામનાા તળ એક દકલોમીટર જટલ ઊડ સધી પાણીિાળાા બનદયાા છ. આ દષકાળમાા પણ અમારા ગામના એક કિામાા (ઉપરથી) દસ ફટ પાણી હજ આજ પણ છ.’ ગામલોકો પાણી બતાિ તો પાણી એ કોઈ સમસયા નથી.

આપણા મન એ જ માદરા લ છ સાસાર એક સમર છ. અહી પથિીન સમર તરીક સમજી લો. સાગરમાથનના ઉદાહરણ િડ અહી એ સમજાિિાનો પરયાસ થઈ રહયો છ ક અ ળ મન જ માદરા લ છ. મન અ ળ હોય છ, તમ છતાા કારય એક જગયાએ કસથર રહત ા નથી, બલક સાસારરપી સમરમાા ડબત ા જ જાય છ. ભગિાન જયાર પોતાની પીઠ મતલબ ક આધાર આપ તતયાર જ ત ટકી શક છ શરીર એક કાભ (ઘડો) છ. દિ અન દાનિોએ કરલા સાગરમાથનમાાથી ૧૪ રતતન નીકળયાા હતાા, જ પકીનાા ૧૩ રતતન લોકસમદધિ, જીિનના સૌદયા છ. પરકવત એ પરમાતતમાના પરતીક છ, જન દિ અન દાનિ બાન ઝાખ છ, પરાત માતર દિો જ પામ છ. દિીય સાપવતત જમ જમ આપના હદયમાા સાચ ત થશ તમ તમ આપના શરીરરપી કાભ અમતમય બની જશ. પરભની અનકાપાથી આપ અમત પરાપત કરી લશો. પિાકાળમાા દિાસર સાગરામ થયો હતો. અસર િાસતિમાા વિજતા બનદયા હતા. દિતાઓએ પોતાની દિપરી-ઇનદરપરી છોડીન નાસવા પડા હત ા. દિતાઓ દરબદર ઠોકર ખાતા ફરતા હતા. ભગિાનના

શરણમાા ગયા. ભગિાન કહા ક જઓ અસરોના ગર શિા ાયાએ સાજીિની વિદયા પરાપત કરી છ. કોઇ અસર મર તો ત સાજીિની િડ તન જીવિત કરી દ છ અન ફરી લડિા લાગ છ. તમ લોકો પણ અમત પરાપત કરો અન પનઃ લડશો તો વિજય પરાપત થશ. દિોએ પછા ક અમત કિી રીત પરાપત કરી શકાય? ભગિાન સમરમાથન કરિા જણાવા. દિતાઓએ પછા ઃ અસરો સાથ વમતરતા કરી લો, તતયારબાદ બાન મળીન સમરમાથન કરો. ઘણાા રતતનોમાાથી અમત મળશ. તતયારબાદ માદરા લ પિાતન સમરમાા ઉતારિામાા આવયો. ત સમરમાા ડબિા લાગયો તતયાર ભગિાન કચછપરપ ધારણ કરીન તન પોતાની પીઠ પર ધારણ કયો. કચછપરપી ભગિાનની પીઠ પર માદરા લ પિાતરપી િલોણા શર થા. સમરમાથનમાાથી ૧૪ રતતન નીકળયાા-શરી, મચણ, િારણી, શાખ, ગજરાજ, કામધન, કલપદરમ, ારમા, ધનદિનદતદર, ધનષ, િાજજ, વિષ અન અમત. સમરમાાથી એક હાથી, એક ઘોડો, એક અપસરા અન શરી (લકષમી) નીકળયાા હતાા. આ તમામ પરતીકાતતમક છ. સાસાર એક સમર છ. અહી પથિીન સમર તરીક સમજી લો. સાગરમાથનના ઉદાહરણ િડ અહી એ સમજાિિાનો પરયાસ થઈ રહયો છ ક અ ળ મન જ માદરા લ છ. મન અ ળ હોય છ, તમ છતાા કારય એક જગયાએ કસથર રહત ા નથી, બલક સાસારરપી સમરમાા ડબત ા જ જાય છ. ભગિાન જયાર પોતાની પીઠ મતલબ ક આધાર આપ તતયાર જ ત ટકી શક છ. જયાર કોઈ ખતરો જણાય તતયાર કા બો પોતાની પીઠ તળ માથા અન ારય પગ સાકલી લ છ એિી જ રીત જયાર સાયમ સધાય તતયાર વવતતઓ, મન સદહત ઇસનદરયો અતમાખી થઈ જાય છ. એ સમય ભગિાનની મદદ મળ છ. મન સથાવયતતિ ધારણ કર છ. તતયારબાદ મન સાસારમાા ડબત ા નથી, ઉપર જ ટકલા રહ છ. દિ-દાનિોની મહનત જમ જમ આગળ િધતી ગઈ, સમરમાાથી રતતનો નીકળતાા ગયાા. આ દષટાાત એવા સમજાિ છ ક દવનયામાા પરયાસ વિના કાઈ જ શક નથી. ખદ દિોએ પણ અમત પરાપત કરિા માટ મથવા પડા હત ા. આપણ તો પામર મનષય છીએ.

નાની નાની િાતોથી ઉપર ઊઠવા જરરી છ! નાની અમસતી િાતન ઘણા મોટા સિરપ આપી દિાથી માણસ અકારણ વયાકળતાનો ભોગ બન છ. કટલીક િાર તણ કલપના પણ કરી ના હોય તિાા માઠાા પદરણામો તના પોતાના માટ ક બીજા કોઈના માટ નીપજ છ માણસના મનની અદર એક સકષમદશાક યાતર છ. સકષમદશાક યાતરની મદદ લઈન ત અમક ઝીણી વિગતન ખબ ઝીણિટથી તપાસી શક છ. માણસની આ એક વિશષતા છ પણ જયાર ત દરક બાબતન સકષમદશાક યાતરથી જ જએ છ તતયાર નાની બાબતન મોટા સિરપ મળી જાય છ. એક નજીિી બાબત પરમાણ બહાર મોટી બની જાય છ. સકષમદશાક યાતરન લીધ એક નાના જ ાત તન

વિકરાળ પરાણી જવા દખાય છ. કટલીક િાર માણસ નાની નજીિી િાતથી ચ િતાગરસત બની જાય છ ક રીતસર ગભરાઈ જાય છ તના કારણ આ છ. નાની નાની બાબતમાા એકદમ અકળાઈ જનારા માણસોના મનમાા આ સકષમદશાક યાતર જ તના િતી અિલોકનની બધી કામગીરી બજાિતા હોય છ. માણસના મનમાા આ એક દરદશાક યાતર પણ છ. ત દરના જોઈ શક છ. માણસ જયાર આ બાન બચકષસનો ઉપયોગ વિિકપિાક કરતાા શીખ છ તતયાર તની એકાદર સિસથતા સ િાઈ રહ છ. નાની અમસતી િાતન ઘણા મોટા સિરપ આપી દિાથી માણસ અકારણ વયાકળતાનો ભોગ બન છ. કટલીક િાર તણ કલપના પણ કરી ના હોય તિાા માઠાા પદરણામો તના પોતાના માટ ક બીજા કોઈના માટ નીપજ છ. રવશયન િાતાાકાર એનદટન ખોિની એક િાતાામાા આિા એક કારકનની િાત છ. કારકન નાટક જોિા જાય છ. તન છીક આિ છ. માણસન છીક આિ તમાા કોઈ મોટી આફત નીપજી ના શક. આમાા કાાઈ શરમાિા જવા ક દઃખી થિા જવા હોત ા નથી. આ કારકન છીક આિતાા જ ચખસસામાાથી રમાલ કાઢીન પોતાની સભયતા સા િી લ છ, પણ તન ખયાલ આિ છ ક પોતાની છીકથી આગળની બઠકમાા જ ગહસથ બઠા હતા તમનો કોટ ગાદો થયો છ. ત તરત જ પલા ગહસથની કષમા માગ છ. પલા ગહસથ કાઈક અણગમાથી છતાા સદહષણતાથી 'ઠીક છ' જિો જિાબ આપ છ. કારકનન ખયાલ આિ છ ક ગહસથ તો અમલદાર છ. ભલ એ પોતાના ઉપરી અવધકારી નથી પણ ઉચ અમલદાર તો છ જ એટલ કારકનન તરત જાણ પોતાની નોકરીમાા કાળો ડાઘ લાગી જિાનો હોય એિી બીક પસ છ. આિો મોટો અમલદાર 'સાહબ'ન િાત કર તો? કાાક પાણીચા મળી જાય તો? નાટકના મધયાાતરમાા કારકન ફરી અમલદારની માફી માગ છ. અમલદાર માાડ િાત ભલયો હતો તતયાા તન ફરી યાદ કરાિી! સહજ કરડી નજર જોઈન અમલદાર કહા ઃ 'ઠીક છ, ઠીક છ બસ હિ.' કારકનન થા ક અમલદાર પોતાન માફ કયો નથી. કારકનના મનમાા અજ ાપો ભરાઈ ગયો. ત નાટક માણી શકો નહી. ઘર પતતનીન િાત કરી. પતતનીએ આશવાસન આપા ક 'ત કાઈ તમારો ઉપરી નથી એટલ શા બગાડી નાખિાનો? છતાા જરર લાગતી હોય તો તના ઘર જઈન માફી માગી આિો!' કારકન બીજા દદિસ સિાર અમલદારના ઘર પહો ી ગયો. અમલદાર કાાઈક કામમાા હશ અન કારકન એની એ જ િાત કાઢી. અમલદાર ખરખર ગસસ થયો, પણ કારકન કોઈ િાતમાા કાઈ સમજ જ નહી. એણ તો થાય તટલા ોળીન ીકણા ક. પલા અમલદાર ગસસ થઈન તન હાાકી કાઢયો! કારકનન એટલો આઘાત લાગયો ક ત ગજરી ગયો. ખરખર કોઈ મોટી મશકલી આિ તતયાર માણસના આતદરક તાતર એકદમ સસજજ બનતા હોય છ. આ પથિી પરના પડકારો િડ માણસ ઘડાયો છ અન ગાાડો હાથી સામ આિતો દખાય તો માણસન

દોટ મકિાની બદધિ અન શકતતની યાદી કોઈએ આપિી પડતી નથી, પણ માણસ જયાર નાની નાની મશકલી ક નાની અડ ણોન મોટી જોતાા ક મોટી ગણતાા શીખી જાય છ તતયાર મોટી મશકલીના પરસાગ તની આતદરક શકતતની જ સિાભાવિક જમાિટ થતી હોય છ ત કદરતી પરદિયામાા જ ગાભીર વિકષપ ઊભો થાય છ. તન નાની અન મોટી બાબતનો કોઈ ભદ સમજાતો જ નથી. કાા સકષમદશાક યાતર િાપરવા અન કાા દરદશાક યાતર િાપરવા તનો વનણાય ત કરી શકતો નથી. રાતના ગાઢ અધકારમાા માણસ આકાશ સામ જએ તો અસાખય તારાઓના તજ-ગાજનથી તના હા ઊછળયા િગર રહી શક નહી. અહી નજીક અધકારની ઊ ી દીિાલો ભલ દખાય-દર કાાક પરકાશનાા અગચણત ચબિદઓ હોિાની ભરપર શકતાનો વનદશ આકાશ આપ છ. માણસ રસતા ઉપરની નાની નાની અડ ણોની આગળ જોતાા શીખવા જોઈએ. રસતાનો એક લાાબો ટકડો ખરાબ હોઈ શક છ, પણ તન આખા રસતાની ખરાબીનો એકમાતર પરાિો ગણિાની જરર હોતી નથી. એિી જ રીત માણસ પોતાની ખામીઓ અન મયાાદાઓન પણ જીિન જીિિા માટની ગરલાયકાત ગણી કાઢિાની જરર હોતી નથી. માણસન જો પાાખો મળી હોત તો તણ કદા વિમાન શોધા જ ના હોત. ઈશવર ઘણાબધા બાકી રાખા છ અન માણસની અપણાતાઓમાાથી કટલીક રવિશષતાઓના સરજન કરિાની બારી જાણ ક ખલલી રાખી છ. - ભપત િડોદદરયાના પસતક "ઉપાસના" માાથી....

ાણકના ૧૦ નીવતસતરો : [1] જયાર કોઈ બરાહમણન ભોજનના ક કથિાતાા કરિાના વનમાતરણ મળ છ તતયાર તન સખ થાય છ. પતતનીના સખ તના પવતન મળતા ધન ઉપર છ. માતરીના સખ રાજમાતર તથા રાજાની સિા છ. કામીના સખ સતરી છ. બરાહમણના સખ િદપાઠ છ. ની ન ની કાયા કરિાથી જ સખ મળ છ. આ પરકાર સખ મળિિા માટના દરકના માગો અલગ અલગ હોય છ. [2] કતરા હામશા પોતાની પ ાછડી િાાકી જ રાખ છ, સાપ હમશાા િાાકોચકો જ ાલશ, ગધડા હમશાા લાતો જ મારશ, માકોડાન દર ફચકો તો પણ તતયાા જ આિશ, માખીન કટલીય કમ ના ઉડાડો, ફરીથી તતયાા જ આિીન બસશ. આથી તમ એ િાત તરત સમજી જશો ક જન જ આદત પડી ગઈ ત ત જ કામ કરશ. મનષય કિળ પોતાની ટિોનો ગલામ હોય છ. [3] સાદર છોકરી, રપિતી વિધિા, ઘરડો વિધર, સાાઢ, ઢોગી, સાનદયાસી, તાાવતરક તમજ ગધડા – આ બધાથી બ ીન ાલવા જોઈએ. બદધિમાન આમનાથી પ ાસ કદમ દર ભાગ છ.

[4] બધી આગળીઓ સરખી હોતી નથી. એટલા માટ બધા લોકો સરખા સિભાિના હોતા નથી, જયાર આપણ જદા જદા વિભાગોમાા, કામોમાા િહચ ાઈ જ ગયા છીએ, તતયાર આપણાા કામ પણ જદાા જદાા જ હોય ન ? આપણ એકબીજાની ઈષાા કમ કરિી જોઈએ ? તમજ એકબીજાનો દવષ પણ કિી રીત કરી શકીએ ? ઈષાાળ અન દવષીલા ન બનો. તમ સખી થશો, સાતષટ થશો, આનાદ પરાપત કરશો. દવનયામાા આિી બધી િાતો જ શીખો ન ! [5] િશયાન સિારમાા, જગારીન બપોર, પાપીન માદદરમાા, શબન ચ તા પર અન બાળકન ખોળામાા જોઈન કોઈન કોઈ પાપ લાગતા નથી. આ બધાા જ શભ ગણાય છ. એમન આ રપ જોિાથી જઞાન િધ છ અન સચ ાઈની ખબર પડ છ. આના પર વિ ાર કરીન જો જો ન ! [6] પતર સાથ પાા િષા સધી પયાર કરો, દસ િષાની ઉમર સધી તન ધાકમાા રાખો, સોળ િષાની ઉમર થાય તતયાર તન પોતાનો વમતર માનો. વમતરતાનો વયિહાર કરિાથી તમ એકમાાથી અચગયાર બની જશો. ત જ સાતાન તમારી સાથ ખભખભો મળિીન ાલિા લાગશ. [7] સખી અન શાાવતપણા ઘર ત જ છ – જ ઘરમાા સાતાન બદધિમાન તમજ ભણલા-ગણલાા છ, પતતની શાાવતપણા અન સાપણા રીત સા ી ગદહણી હોય, જ ઘરનાા બધાા કામ પોતાના હાથથી જાત કર, જ ઘરમાા મહમાનોનો આદર સતતકાર થતો હોય, જ ઘરમાા ભગિાનના પજન થતા હોય, જ ઘરમાા હર સમય પીિાન સિચછ પાણી અન ખાિા માટ તાજ ા ગરમ ગરમ ખાિાના મળતા હોય, જયાા બદધિમાનો તમજ ગણિાનો સાથનો સતતસાગ થતો હોય. – આવા ઘર સૌથી સારા અન સિગાના અશિાળ હોય છ. આિા ઘરમાા રહનાર લોકો સદા સખી રહ છ. [8] ઊઘમાા નસકોરાા બોલતા હોય તિી સતરી, નગન સઈ જનારો પરષ – આ બાન અલપા બન છ. દદિસ સાભોગ, રાતર જગાર – આ બાન કાયો જીિનના દદિસો ટાકા કર છ. એક િાત હમશાા ધયાનમાા રાખો ક દરક કામનો એક સમય હોય છ. સમયના ટાાકણ જ કામ કરનારા મહાન બન છ. [9] પોતાનાથી મોટાાઓની સામ કદી જઠા બોલવા જોઈએ નહી. તમની સાથ કદી દગો પણ ન કરાય. રાજાની સામ અસતતય બોલિાથી મતતદાડ પણ મળી શક છ. દશમન સાથ દગો કરિાથી

ધનનો નાશ થાય છ. બરાહમણ સાથ દગો કરિાથી કળનો નાશ થાય છ. એટલા માટ કદી કોઈની સાથ દગો ન કરો. કોઈન અસતતય બોલીન ફસાિિાનો પરયતતન ન કરો. ભલ ન તમન અસતતય બોલીન તમન વિજય અન ધન મળી જાય, પરાત મનની શાાવત કદી નહી મળી શક. અસતતય અન દગો લાાબો સમય ટકી શકતાા નથી. [10] ત આદમીના જરર મતત થશ, ત સાકટમાા પણ અિશય પડશ જની પતતની દરતરહીન હશ. માટ દરતરહીન પતતની, શતાન વમતર, િાતિાતમાા સામો જિાબ આપનાર નોકર, ઘરમાા રહતો સાપ –આ ારય સરખાા છ. ગમ તતયાર કનડ જ કનડ.

આજના સમયની એક અનોખી સમસયા – મલટીટાસસકિગ (Multi tasking) આજકાલ આપણી કોઈપણ કામ કરિાની એકાગરતા ઘટતી જાય છ. આન કારણ એક જ સમયમાા એકથી િધાર કામો કરી લિાની વવતત (Multi tasking) માા થઈ રહલો િધારો છ. આજ દવનયા ઝડપી થઈ રહી છ, એટલાા બધાા કામો કરિાની ઈચછા થાય છ ક ૨૪ કલાકનો દદિસ પરો થતો નથી, એટલ એકી સમય એકથી િધાર કામ કરિાની વવતત કળિાય છ. આજ માદહતીના ઘોડાપર અન સાપકાના સાધનોની સગિડ માણસના મગજન થકાિી દિા સમથા છ. આિી પરીકસથવતમાા કોઈપણ િસત ઉપર સાપણા ધયાન આપિાના શક જ નથી. આજની પરીકસથવતનroller coaster સાથ સરખાિી શકાય. એકિાર એમાા સિાર થયા તો િચ ઉતરી જિાના લગભગ અશક છ. આની શરઆત રદડયોના આગમનથી થઈ ગઈ હતી. લોકો રદડયો સાાભળતા સાાભળતા બીજ ા કામ કરતાા વશખી ગયા. ટચલફોનના પણ લગભગ આવા જ થા. સપીકો ફોન ાલ રાખી, ફોનપર િાત ીત કરતાા કરતાા શાક સમારતી ગદહણીઓ

બધાએ જોઈ હશ. ટી.િી.ના પણ આવા જ છ. મોબાઈલ પર િાત કરતાા કરતાા કાર લાિિાના જોખમ ભરલા કામ પણ આજકાલ સામાનદય છ. SMS અન Text Message, Twitter અન Facebookિાનોનો કટલો સમય લઈ લ છ એની કલપના કરિી મશકલ છ. જયાર લોકો ટી.િી. જોતાા જોતાા ટલીફોન પર િાત કરતા હોય છ તતયાર એ કોના સાાભળ છ એ સમજવા મારા માટ મશકલ છ.કટલાક લોકો આમાાથી છટિાનો વિ ાર કર છ. પરયતતન પણ કર છ. કટલાક લોકો મોબાઈલ ઘર મકી સિારના ફરિા જાય છ,કટલાક લોકો મોબાઈલ બાધ કરી યોગા કર છ.પરતતયક પરયતતન દદમાગન થોડો આરામ આપિા માટ છ. આજની િા પઢી આિી િસતઓથી ટિાઈ ગઈ હોય છ, એટલ એમન આિા પરયતતનો કરિા પડતા નથી.જો ક એમની એકાગરતાની કષમતા િતત ઓછ અશ ઓછી થઈ જાય છ. એ હદકકત છ ક જયાર આપણ લપટોપ લઈન બસીએ છીએ તતયાર જાણ આખી દવનયાન ખોળામાા લઈન બસીએ છીએ. આિ િખત દવનયા જોડ િાત ીત કરિાની લાલ આપણ રોકી શકતા નથી. આ બધાની એક આડ અસર એ છ ક એસ.એમ.એસ. ના ટાકા ટાકા િાકોની આદત પડયા પછી આપણ લાાબા િાકો બોલી ક લખી શકતા નથી. MTV ના તાલ પર ના તા થયા પછી, આપણી શબદોની જરરીઆત ઘટી જાય છ. કટલાક લોકો માન છ ક multitasking થી કાયાકષમતા િધ છ. હકીકતમાા આવા નથી. દરક કામમાા ૧૦૦ % એકાગરહતાના અભાિથી રહી ગયલી ભલો સધારિામાા પછીથી િધાર સમય આપિો પડ છ. વશકષણ માટની કોનદફરાસમાા જઈ,લપટોપ પર ઈ-મલ ક કરતા લોકો બિ િસતન પરતો નદયાય આપી શકતા નથી. હિ લોકોન આ સમજાિા લાગા છ, પણ માદહતીના ગમા આપણ પાછળ ન રહી જઈએ એ બીકમાા આમાા થી બહાર નીકળિાનો પરયતતન કરતા નથી. િળી ઈ-

મલનો જિાબ ન આપિો એ કોઈન પરિડ એવા નથી, પણ મશીબત એ છ ક જિાબ આપિા જટલો સમય આપણ ફાળિી શકીએ એટલા સમયમાા બીજા એનાથી પણ િધાર ઈ-મલ આપણન આિી ચકા હોય છ. જયાર પણ કોઇ નિી શોધ થાય છ તતયાર આપણ ઉતતસાહમાા આિી જઈ એનો જોરદાર સિાગત કરીએ છીએ. થોડા િષોના અનભિ પછી જયાર એના ગરફાયદા સામ આિ છ, તતયાર આપણ એનાથી એટલા ટિાઈ ગયા હોઈએ છીએ ક ગરફાયદાન નજરઅદાઝ કરીએ છીએ. દા.ત. ટી.િી. આ બધામાાથી થોડઘણ અશ બહાર આિિાનો એક સરળ ઉપાય છ. જમ આપણ આપણી તાદરસતી માટ એકટાણા અપિાસ કરીએ છીએ, તમ કારક ટી.િી. ન તો કારક લપટોપન, કારક મોબાઈલન તો કારક કારન છટી આપી, એનાથી બ લો સમય આપણ એિી પરવવતતમાા ગાળીએ ક જ આપણ કરિા ઈચછીએ છીએ પણ સમયના અભાિ કરી શકતા નથી. -પી.ક. દાિડા

શાાવત અન સાતોષ એ બાન પણાવિરામ છ

ભગિાન વિષણએ એક િખત જાહરાત કરી : ‘જન જ જોઈએ ત માગી લો.’ વિષણન બારણ માણસોની કતાર જામી ગઈ. બધાા પોતાન જોઈતી િસતઓ માગિા લાગયા. કોઈ પસા, કોઈ પતર, કોઈ સખ, કોઈ દિા, કોઈ ઊઘ, કોઈ આરામ, કોઈ વનરાાત, કોઈ નોકરી, કોઈ પદ, કોઈ પદિી, કોઈ સથાન, કોઈ સફળતા ! ભગિાન વિષણ બધાાન આપતા જ રહયા. જન જ જોઈએ ત મળિા લાગા. ભગિાનની બાજમાા જ લકષમીજી બઠાા હતાા. તમન ચ િતા થઈ. તમણ ભગિાનનો હાથ પકડયો : ‘આમ બધાાન બધા આપી દશો તો િકાઠ ખાલી થઈ જશ.’ હસીન ભગિાન કહ : ‘નદહ થાય દિી, િકાઠ ખાલી નદહ થાય. કમ ક આ માણસો માાગિા જિી િસત તો માગતા જ નથી. અન એ િસતઓ જયાા સધી આપણી પાસ રહશ તતયાા સધી આપણન કોઈ જ તકલીફ નદહ પડ.’

દિી લકષમીએ પછા : ‘કઈ છ એ િસતઓ ?’ હસીન ભગિાન કહ : ‘શાાવત અન સાતોષ.’ પછી એ જ રીત હસીન જણાવા : ‘માનિજાત બધા માાગ છ, પણ બ જ િસતઓ માગતા નથી, અન એ બ િસત વસિાયની બીજી બધી િસતઓ નકામી છ. શાાવત અન સાતોષ એ બાન પણાવિરામ છ. એ વસિાયનાા બધાા સખ અલપવિરામ છ. એકડા િગરનાા મીડાા જ કહો ન દિી ! આપણી પાસ િકાઠમાા એ બ િસત છ અન એટલ જ આપણ એન િકાઠ કહીએ છીએ.’ જીિનના રહસય સાાભળી લકષમીજી પણ મરક મરક હસી રહયાા.

પોતાની ભલની માફી માગી બીજાના જીિન બનાિો સાદર

આભાર શબદ બોલિાથી જીિનમાા ખશી છિાઈ જાય છ. આના પર એક િાતાા પણ છ. એક િખત એક વધધ સાત િાન સાતન કહા ક ત ફકત તરણ મદહના જ જીિતો રહશ. આ િાતન સા ી માનીન િાન સાત તતયાાથી ાલયો ગયો. આ તરણ મદહનામાા તણ એિી દરક વયકતતની માફી માગી જના તણ દદલ દખાવા હત ા અન એ દરક વયકતતનો આભાર માનદયો જમણ તના જીિનમાા કોઈ પદરિતાન લાિિામાા મદદ કરી હતી. આ કામોમાા તના તરણ મદહના નીકળી ગયા.

જયાર ત પાછો ફયો તતયાર તનો હરો મકી રહયો હતો અન મન ચબલકલ શાાત હત ા. વધધ સાત તન જોઈન ખશીના કારણ પછા. જિાબમાા િાન સાત કહા તણ તરણ મદહનામાા મતતની િાત સા ી માની લીધી હતી. આ તરણ મદહનામાા ત અનક લોકોન મળયો. કટલાકની માફી માગી અન કટલાકનો આભાર વયતત કયો. જયાર આભાર કહા તતયાર તના શરીરમાા નિી ઉજાાનો સા ાર થયો અન સારો અનભિ થિા ઉપરાાત ખબર પડી ક તન પરમ કરિાિાળા લોકોની કોઈ કમી નથી.

પછી ત એ લોકો પાસ ગયો જની સાથ તણ ખરાબ વયિહાર કયો હતો અન ત બદલ માફી માગી. માફી માગિાની શરઆત કરી તતયાર તના દખ અન તકલીફો ઓછા થિા માાડયા. ત સારાા કામો કરિા પરદરત થયો. તની અદર ખોટા કરિાની ભાિના ખતમ થિા લાગી અન તના જીિન નિી ઉજાા અન સકારાતતમક વિ ારોથી ઉજજિળ થિા લાગા.લોકો સાથ સમય વિતાવયા પછી સાતન સારા લાગા. તન જજિદગી સાથ સાકળાયલાા કટલાાક સતતયો સમજાયાા. આ બધા સાાભળીન વધધ સાત િાન સાતની પીઠ પર હાથ ફરિી આશીિાાદ આપયા.

જ લોકો આપણી સાથ સારો વયિહાર કર છ તમનો આભાર માનિાથી ઈજજત િધ છ. તમારા આ શબદ પરયોગથી સામની વયકતત સારા અનભિ છ. ત તમારી સાથ બહતર સાબાધો માટ પરયાસો કર છ. તમારા માટ િધ ઉજાા ખ ી સારા કામ કરશ. ભલોન સધારી લિાથી સાબાધો બહતર બન છ. બીજાઓ પાસથી આભાર જિા શબદોની અપકષા રાખયા િગર આ શબદોનો પરયોગ ખદ કરિો જોઈએ. જો તમ ખોટા કરશો તો પદરણામ પણ ખોટા જ આિશ અન સારા કરશો તો પદરણામ પણ સારા આિશ. દરક વયકતતએ બીજાના જીિનન ખબસરત બનાિિાનો પરયાસ કરિો જોઈએ.

ઝડપ રાખજો પણ ઉતાિળા થતાા નહી સ ભ ર: ચ િતનની પળ - કષણક ાત ઉનડકટ. નહીવત ક વમય બી પર નક મો ગવક શ મ ટ ? જગ એવ વવજયની કોઈ મહિ થઈ નથી શકતી, ક આવ પર તય ર વવસત ર પ મ છ નદી દકિત, સમાદરન સમી એની ગહનત થઈ નથી શકતી. -દીપક બ રડોલીકર મ ણસન કઈ બ વસતની સૌથી વધ ઇચછ હોય છ? સફળત અન સાપવિ. આ વસતઓન મળવવ મ ટ મ ણસ કઈ બ વસતન દ વ પર લગ ડતો હોય છ? એ છ સખ અન શ ાવત. આપણ એક વ ત વ રાવ ર કહીએ અન સ ાભળીએ છીએ ક કાઈક મળવવ મ ટ કાઈક ગમ વવા પડ. અલબિ, એ વવ ર કરીએ છીએ ક આપણ શા મળવવ મ ટ શા ગમ વીએ છીએ? હ , સફળત મળવવ મ ટ મ ણસ પોત ની તમ મ શકતત અન સ મરથયકનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. મહનત વગર સફળત ક સાપવિ મળવ ની નથી. પણ એ મળવવ મ ટ તમ ઓવરસપીડ તો નથી જઈ રહય ન? દરક વસતની એક વનવિત કષમત હોય છ. દરક કષમત ની એક હદ હોય છ. રબરન તમ ખ ીન લ ાબા કરી શકો પણ તન વધ પડતા ખ વ જાવ તો તટી જાય. રબર પ છળના એક લોજજક જજિદગીન પણ લ ગ પડ છ, તમન ક રક ન ક રક રબરન આ લોજજકનો અનભવ પણ થયો જ હશ. ન થયો હોય તો આ પરયોગ કરી જોજો. રબરન લઈન બાન તરફ જોરથી ખ જો. વધ પડતા ખ શો એટલ રબર તટશ અન એન છડ બાન હ થમ ા મ મી જાય એવ વ ગશ. જજિદગીના પણ એવા છ. ઉત વળ કરવ જઈએ તો બમણો પસત વો થ ય.

ઉત વળ અન અધીર ઈ એ આધવનક સમયની સૌથી વધ સત વતી સમસય છ. બધ ન બધા જ ઝડપથી મળવી લવા છ. મ ણસના લ તો ોવીસ કલ કન ત ણીન છતરીસ કલ ક કરી ન ાખ. તમ મ કક કરજો, કદરત તની દરધમ મજબ જ લ છ. સરજ એની સપીડ જ લ છ, ફલ એની ઝડપ જ ખીલ છ. કોઈ પણ જીવ એન વનધ કદરત સમય પછી જ જનમ છ. જ વહલા આવી જાય છ તન આપણ વપરમચયોર કહીએ છીએ અન જ વપરમચયોર હોય છ એ હામશ ા નબળા હોય છ. ગજર તીમ ા તો કટલી બધી કહવતો છ. ઉત વળ આબ ન પ ક. ધીરજન ા ફળ મીઠ ા. ઉત વળ સો બહ વર , ધીર સો ગાભીર. આ જ કહવતોન અથકમ ા ક ાય ધીરજનો મમક સમ યલો છ. ધીરજનો મતલબ જર ય એવો નથી ક બધા લતા હોય એમ લવ દવા. જજિદગીમ ા ઝડપ જરરી છ પણ એટલી ઝડપ નહી ક તમ હ ાફીન પડી જાવ. મ ણસ જ કાઈ કર છ એ સરવ ળ સખ અન શ ાવત મ ટ કર છ. જો તમન આ સખનો અન શ ાવતનો અહસ સ જ ન થ ય તો કોઈ સફળત ક સાપવિ તમન કાઈ જ આપી શકવ ની નથી. સ ી વ ત તો એ છ ક મહનતની પણ મજા આવવી જોઈએ. જય ા સધી તમ તમ રી મહનતન એનજોય કરો છો તય ા સધી બધા જ વ જબી છ, પરાત જય ા મજા પરી થ ય છ તય ાથી મજરી શર થ ય છ. ઘણ ા લોકોન ક મ કરત ા જોઈ લોકો કહ છ ક એ વઠ ઉત ર છ,વઠ ઉત રન રો ક મ તો કરતો જ હોય છ પણ જ રીત ક મ કરવા જોઈએ એ રીત કરતો હોતો નથી. ઝડપથી લવા જરરી છ પણ એ પણ જોવા જોઈએ ક આપણ જ તરફ જઈએ છીએ એ દદશ તો બર બર છન? મ ણસન થ ક લ ગ તય ર એણ પોરો પણ ખ વો જોઈએ, જો આવા ન કર તો એ કકર ખ ઈન પડી જાય છ. ઝડપ પણ વ જબી હોવી જોઈએ અન જય ા જટલી ઝડપની જરર હોય તય ા એટલી જ ઝડપ ર ખવી જોઈએ. એક સરસ વ ત ક છ. એક મ ણસ લીન એક ગ મ જતો હતો. એ જ ગ મ જતો હતો એ ગ મન દરવ જા સય કસત થ ય એટલ બાધ થઈ જત હત . એ મ ણસન એ ચ િત કોરી ખ તી હતી ક ગ મન દરવ જા બાધ થઈ જાય એ પહલ ા હા એ ગ મ પહો ી શકીશ ક નહી?

એ મ ણસ ઝડપથી લતો હતો. મ ગકમ ા એક સાતની ઝાપડી આવી. મ ણસ સાતન વાદન કરીન પછરા ક મહ ર જ, સય કસત થ ય અન ગ મન દરવ જા બાધ થઈ જાય એ પહલ ા હા એ ગ મ પહો ી જઈશ? સાત કહા ક ધીમ ધીમ જશો તો પહો ી જશો. મ ણસન થરા ક આ સાતના દદમ ગ બર બર ક મ કરત ા લ ગતા નથી. એ તો મન ઊધી સલ હ આપ છ. સાતની સલ હન અવગણીન એ ઝડપથી લવ લ ગયો. આગળનો રસતો એકદમ ખ ડ -ખબડ વ ળો હતો. ઝડપથી લવ મ ા એ મ ણસ ઠબ ા ખ ઈન પડી જતો હતો. અધવચ જ એ મ ણસ ફસકી પડયો. સય કસત થવ ન હજ વ ર હતી પણ એ લી શક એવી કષમત જ એન મ ા રહી ન હતી. તય ર એન સાતની વ ત સમજમ ા આવી ક ઉત વળ કય ક વગર ધીમ ધીમ ગયો હોત તો હા ોકકસ પહો ી જાત, આ જ ઉદ હરણ સફળત અન જજિદગીન લ ગ પડ છ. પરયતન ોકકસ કરો, પરત અન અઢળક પરય સો કરો પણ એની દરધમ જાળવી ર ખો. સાબાધોના પણ એવા જ છ. સાબાધન પણ સમય આપવો જોઈએ. કોઈ સાબાધ ઉપર તરત જ ોકડી મકી દવી ન જોઈએ ક કોઈ સાબાધન તરત જ સ પણ મ ની લવ ન જોઈએ. એક કાભ ર હતો. સાબાધ વવશ તણ કહા ક હા મ ટલા બન વા છા. મ ટીનો લોદો કડ ડ વી તન મ ટલ નો ઘ ટ આપા છા પણ કડ ઉપર મ ટલા બન ક તરત જ તમ ા પ ણી ભરી શક ત ા નથી. મ ટલ ન ભઠઠ મ ા પક વવા પડ છ. જ મ ટલા આખઆખા પ ક એમ ા જ પ ણી ભર ય છ. ઘણ ા મ ટલ ામ ા તો પકવતી વખત જ વતર ડ પડી જાય છ. પ ણી પરા ભર ય અન ટ ઢક વળ એવા ઠાડા થ ય ત મ ટ ર હ જોવી પડ છ. એટલ જ વડીલો કહત ા હોય છ ક કોઈ બ બત ક કોઈ વવશ ફટ દઈન અચભપર ય આપી ન દવો. ઉત વળ આપલો અચભપર ય ખોટ પડવ ન સૌથી વધ નસીસ હોય છ. આપણ ઘણી વખત એવી વ ત કહીએ ક એ વયકતત તો ખરખર ખબ જ સ રી, સમજ, ડ હી અન હોવશય ર છ. આવ વખત આપણન ઘણી વખત એવો જવ બ મળ છ ક એ તો નીવડ વખ ણ! મતલબ ક પહલ ા ઓળખવ દો.

કોઈ પણ બ બતમ ા અવધર ઈ હામશ ા અધોગવત તરફ જ લઈ જતી હોય છ. વનધ કદરત સમય વનધ કદરત સથળ પહો વા હોય તો સપીડ મઇનટઇન ર ખો, ન ધીમી, ન અવતશય ફ સટ. ધીરજ એટલ ઝડપ અન ઉત વળ વચ ના સપીડબરકર. આ સપીડબરકર ઉપર જો ગ ડી ધીમી નહી પ ડો તો ગ ડી ઉલળી જશ અન ય દ ર ખજો ક મહનતની પણ મજા આવવી જોઈએ. મજા આવતી હોય એવ ક મમ ા ક રય વઠ ઊતરતી નથી. જો ધય ન ન ર ખીએ તો જીવવ મ ા પણ વઠ ઉત રત ા હોઈએ એવા થઈ જાય છ. બધી જ બ બતોન એનજોય કરશો તો ક રય કોઈ વ તનો અફસોસ નહી થ ય. છલલો સીન : સ મ નય મ ણસ જ ક મ મશકલીથી કરી શક, તન જ સહજમ ા કરી ન ખ એ મ ણસ યોગય અન હોવશય ર છ. પણ યોગય અન હોવશય ર મ ણસ જન અશક કર તન કરી આપન ર પરવતભ શ ળી છ. -એમ ઈલ. ('સાદશ'. ત .13મી જાનરઆરી,2013. રવવવ ર. સાસક ર પવતિ, 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

‘અખાડ આનાદ’માાથી સાભાર. Dr. Chandrakant Mehta: ‘દીકરી, ભણવ મ ા બર બર ધય ન આપ. ત રી પ સ પદવી નહી હોય તો તન નોકરી કોણ આપશ.’ ‘એમ ાય આજક લ તો મ ણસની યોગયત મ કકસથી મપ ય છ… લગન મ ટ ત રા તજસવી હોવા જરરી છ ! ત ર મોટ ભ ઈ વદજઞની પતની શીત દિ ઈજનર છ અન ન ન ભ ઈ લોકજઞની પતની માદ કષી વશચકષક છ. એમનો પ સ-પડોશમ ા ન સમ જમ ા એક મોભો છ. ત ર પણ કશાક થવા તો પડશ જ ન.’ મમમી-પપપ ન આવ સાવ દો સ ાભળી માતરણ ન ક ન પ કી ગય હત ! માતરણ મ નતી હતી ક ન રીના લકષય નોકરી મ તર નથી. જન એ પોતીકા ગણ, પોત ની દષષટ અનસ ર સજાવલા, પોત ની રચ અનસ ર ગોઠવલા, એવા ઘર જય ા આવતરથયનો મદહમ હોય, જય ા વડીલોની ઈજજત હોય અન ન નર ાન યોગય આઝ દી હોય ! જય ા નોકર ક ક મવ ળીન હલક ા ગણી તચછ વયવહ રથી મતત ર ખવ મ ા આવત ા હોય અન તમન ક મની કદર થતી હોય, જય ા પવત-

પતનીનો સહવ સ નહી, સહય તર હોય ! આવ ઘરન વનમ કણ મ ટની દષષટ પદવી દવ ર સાભવ છ ? એટલ જ માતરણ પરીકષ કરત ા ઈતર પસતકોન ા વ નન વધ મહતવ આપતી. એન મન વયકતતતવવવક સ એટલ શણગ રલા વયકતતતવ નહી, પણ મહકત ા વયકતતતવ ! બહ રની મહક મ ટ ફલો ખરીદી શક ય, પણ અદરની મહક મ ટ તો અતઃકરણન જ નાદનવન બન વવા પડ. ‘આવ તરાગી વવ રો કરીશ તો સ સદરય ા તગડી મકશ. આજન જમ ન મ ા સાસક ર કરત ા બર કીપણ ન વરલી સતરીઓની બોલબ લ છ ! સલણ પણા પણ આજની દવનય મ ા નખર ા વગર અલણા ગણ ય છ, આટલી વ ત તન વીસ વરષ પણ કમ સમજાતી નથી ?’ – મમમી માતરણ ન ટોણો મ રવ ના ક રય ચકતી નહોતી. પપપ પણ એમ ા હ જીઓ પર વત ! માતરણ ન મ થ જવ બદ રી આવશ એટલ એન મનઘડાત આદશો આપોઆપ અદશય થઈ જશ એવ ખય લથી એન પપપ એ લગન મ ટન મરવતય -શોધ અચભય ન શર કરી દીધા. માતરણ ન બનન ભ ઈઓ પણ પોત ની ખોટની બહનન જીવનન સખ-સ હયબીભર બન વવ ઈચછત હત . માતરણ ની કા નવણી ક ય , અમીઝરતી આખો, મદ મસક ન અન સ દગી મઢા સૌદયક જોન રની આખમ ા વસી જાય તવા મનોહર હત ા. તન બનન ભ ઈઓન સ સદરય ા પોતપોત ન વનકટન ા સગ ાવહ લ ાન પતરો માતરણ ન દખ ડીન ોકઠા ગોઠવી દવ તય ર હત ! એક દદવસ સમીસ ાજ માતરણ ની કટલીક સખીઓ એન મળવ આવી ! માતરણ ન ા મમમી મહમ નભખય ા સનન રી ! નોકરન બદલ જાત જ ન સત ની ડીશો લઈન આવય ા, તય ર આગાતક સહલીઓ કમ ા મશગલ હતી. એક સહલીએ કહા : ‘માતરણ , હા કોઈ સ મ નય ઘરની પતરી નથી. મ ર પપપ જી આઈ.એ.એસ. ઑદફસર છ અન મમમી એક પરવતષષઠત કાપનીમ ા દડરકટર છ.’ ‘અન મ ર પપપ ના ધીકત ા નવસિગ હોમ છ અન મમમી બદટક શૉપની મ ચલક છ… સમ જમ ા અમ ર કટાબનો વટ છ.’ – બીજી સ હલીએ વટભર જણ વરા. ‘એ બધા તો ઠીક, પણ ત ર ા મમમીપપપ શા કર છ, એ તો ત જણ વરા જ નહી, માતરણ .’ – તરીજી સખીએ ઉતસકત દશ કવત ા પછા. ‘મ ર પપપ જી સકલમ ા વશકષક છ અન તમ રી સ મ ન સત ની ડીશો લઈન ઊભી ત મ રી મમમી. ઘર એ જ એન મન સવગક.’ માતરણ એ કસમત સ થ કહા. ‘એ બધા તો ઠીક પણ ત રી મમમી કોઈ નોકરી-બોકરી, ક મધાધો કર છ ક નહી ?’ બીજી સખીએ સહજ વયાગમ ા પછા.

‘મ રી મમમી સમવપિત ગહસવી મદહલ છ. મ રો, પપપ નો, મહમ નોનો અન પડોશીઓનો તન-મનથી ખય લ ર ખવો એ જ એની નોકરી અન એ જ એનો ચબઝનસ.’ માતરણ એ ોખવટ કરી ! ‘અર ! રસોઈ-બસોઈ તો રસોઈય ના ક મ. ઘરક મ મ ટ કરીયરન હોડમ ા ન મક ય ! માતરણ , ત ર વવ રો કમ પરાપર ગત છ એનો ખય લ મન હવ આવયો !’ – પરથમ સખીનો પરવતભ વ ! ‘ત રી વ ત સ ી છ ક રસોઈ તો રસોઈયો પણ બન વી આપ. પણ ગદહણી અન રસોઈય મ ા મોટો ફર છ. રસોઈયો સવ દન મહતવ આપ, ગદહણી ઘરન સભયોન સવ સરથયન. અન જજિદગીની દરકની પદરભ રષ અલગ અલગ હોય છ ! ઘરરખખ મમમી દવ ર થત ા ઘરન ા તમ મ ક મોના મલય ગણવ મ ા આવ તો એની વ વરષિક આવક એક મોટી કાપનીન મનજજિગ દડરતટર કરત ા ઓછી ન ગણ ય. કટલીક સવ ઓ અમલય હોય છ. એના મલય આકવા એ પણ એક મખકત ગણ ય !’ માતરણ એ ોખખા ટ પરખ વી દીધા એટલ ક તય ા જ સમ પત થઈ ગઈ ! અત માતરણ એ જીવનસ થીની પસાદગી કરી. એક ન નકડ ચબઝનસ સાભ ળત વપ રી રવક પર પસાદગીનો કળશ ઢોળયો. માતરણ ની મમમી ખશ હતી પણ બનન ભ ઈઓ ન ખશ ! ન નકડ વપ રીના ‘સટટસ’ શા ?…. બનન ભ ઈઓ એ દલીલન વળગી રહય . પણ માતરણ પોત ન વનણકયમ ા અફર હતી. શીલન એન વમતભ રષી અન મદ સવભ વન ક રણ માતરણ ન ગમી ગયો હતો. શીલન જીવનમ ા સ દગી અન શ ાવતન મહતવ આપતો હતો. સવ ર એ પોત ની પઢી પર જાય અન બપોર 1 વ ગય જમવ આવ. સ ડ તરણ પછી ફરીથી ઑદફસ જાય અન સ ડ છન ટકોર ઘર પ છો ફર ! માતરણ ન શીલનના સમયપતરક બહ જ ગમી ગરા. લગન પછી માતરણ ઈચછ તો ઑદફસ ક મ કરી શક એવો વવકલપ શીલન માતરણ સમકષ રજ કયો પણ માતરણ એ ગહજીવનન જ મહતવ આપી ક મ કરવ ની અવનચછ દશ કવી. એણ રસોઈય ન રખસદ આપી દીધી. ધોબીન ઈસતરી મ ટ કપડ ા આપવ ના અટક વી દીધા. શ કવ ળો ઘર શ ક પહો ત ા કરતો હતો, ત પરથ બાધ કરી દીધી. રસોઈ, ઈસતરી, શ ક-મરી-મસ લ ની ખરીદી વગર ક યો માતરણ જાત જ કરતી. શીલનન વનવિ અન બીમ ર પપપ ની ન રોપથીનો અભય સ કરી સ રવ ર કરતી. શીલન બપોર જમવ આવ તય ર એન પરમથી જમ ડતી અન બ કીન સમયમ ા ન ની-મોટી ગહબન વટની ીજ-વસતઓ તય ર કરતી ! અન તમ છત ા આખો દદવસ ખશખશ લ રહતી. દોઢ વરષક પછી માતરણ મ ત બની ! પતર શીરષકકન આગમનન ક રણ શીલન અન માતરણ ના જીવન આનાદથી છલક ત ા હત ા. માતરણ ના મન બ ળઉછર મ ટ સજજ હત ા. એવ મ ા શીરષકકન રમ ડવ મ ટ એની કૉલજક ળની તરણ સ હલીઓ આવી પહો ી. માતરણ ની જમ એ તરણન ા લગન પણ થઈ ગય ા હત ા. માતરણ એ જાત જ રસોઈ બન વી અન તન પવત શીલનન પોત ન હ થ

જ રસોઈ પીરસી. માતરણ તથ તની સ હલીઓન આગરહપવકક ભોજન કર વરા. માતરણ એ કહા : ‘શીલન તની અનકળત મજબ મન ઘરન ા ન ન ા-મોટ ા ક મોમ ા મદદ કર છ ! સ ચા કહા, હા ગદહણી તરીક જીવવ ન વરદ ન મ ના છા. અર ! પણ હા તો મ તર મ ર જીવનની જ વ તો કરા છા. તમ ર જીવન વવશ તો સ વ અજાણ છા !’ પહલી સહલીએ કહા : ‘પપપ જીએ મ ર ા લગન ધ મધમથી એક મોટી હોટલન મ ચલકન પતર સ થ કર વય ા… પણ એ નશ ખોર અન વવલ સી. મ રઝડન ક રણ મ છટ છડ મ ટ અરજી કરી છ. સ હયબીન ા સપન ા મન મોઘ ા પડ ા !’ બીજી સહલીનો પવત ડૉતટર હતો. આખો દદવસ નવસિગ હોમની જવ બદ રીમ ા વયસત રહતો. માતરણ ની સહલી અવધક રીવપરય હોવ ન ક રણ પવત સ થ ઝઘડતી રહતી. એણ વટ ખ તર નોકરી સવીક રી હતી પણ બનન વચ અબોલ હત ! તરીજી સહલીન પવતની ઈચછ તની પતની ઘર સાભ ળ તવી હતી પરાત પોત ન ન નમ લ ગવ ન ક રણ બરટી પ લકર શર કર હત ા ! તનો પવત દરસ ઈન વવદશ લયો ગયો હતો ! ફરી પ છો તરણ સહલીઓનો એ જ પરશન : ‘માતરણ , તા પણ ત રી મમમી જવી જ નીકળી !… 21મી સદીમ ા ઘરન સવગક મ નન રી આદશક સનન રી ! તન નથી લ ગતા ક ત રા વશકષણ એળ ગરા છ ?’ માતરણ એ કહા : ‘ન , વશકષણ જ મન જીવન જીવવ ની જડીબટટી આપી છ. મ ર જીવનના લકષય પદવી પર પપતન ા પસતકો વ ા વ ના નહી પણ જીવનઘડતરન ા પસતકો વ ા વ ના હત ા. જન નોકરી ક વયવસ ય કરવો હોય એ સતરી ભલ એ મ ગ જાય, પણ સવ વલાબી ન રી નોકદરય ત ન રી કરત ા ન ની નથી એ ભરમ દર થવો જોઈએ. આજ પણ કટકટલીક ન રીઓ ઘરની જવ બદ રી સાભ ળી, અકગનપરીકષ મ ા પણ અવવ ળ રહ છ. વભવન ા સવપનો આખમ ા આજય વગર ઘરની જવ બદ રીઓ ટ ા ા સ ધન વચ પણ હસત મખ અદ કર છ. કોઈ પણ સદીમ ા પરમ, લ ગણી અન સવયાસવીકત જવ બદ રી અદ કરવ ની ઉતસકત ના મહતવ રહવ ના ! કોઈ પણ સતરી એન વયવસ યન ખ ન મ ા ‘ઘરક મ’ લખ છ તય ર હા મનોમન એન વાદન કરા છા, ક રણ ક એ સવ વલાબી છ ! જ સતરીન હય મ ા ઘરની ઈજજત ન હોય એન ન દરતવન હા અપણક ગણીશ. ઉમર તી સદી મ ણસ ઈન બ વત ઊ ી ન કર તો અત એ બદી જ ઠર !’ માતરણ ની તરણ સહલીઓ વનરિર બની અન શીલન તથ માતરણ ન પરસનન દ મપતયની મહક બઠકખાડન ખશબોદ ર બન વી રહી હતી

આપણન ન ગમ એવા વતકન બીજા સ થ ન કરવા જોઈએ

સખનો પાસિડા - આશ પટલ

એ . જી. િલસ નિલકથાકાર તરીક મશહર બની ગયા એ પછી તમણ લાડનમાા સાદર બાગલો બનાવયો. એ બાગલો તરણ માળનો હતો અન એમાા તમામ સવિધાઓ ઉપલબધ હતી.

એક િાર િલસના એક લખક વમતર તમનો બાગલો જોિા આવયા. લખક વમતર ખાસ બાગલો જોિા આવયો હતો એટલ િલસ તન આખો બાગલો બતાવયો. બાગલોના બ માળ જોિાઈ ગયા એ પછી તઓએ લખક વમતરન તરીજ માળ લઈ ગયા. તમણ એક રમ બતાિીન વમતરન કહા ક આ મારો બડરમ છ.

િલસના બાગલોના ગરાઉનદડફલોર અન પહલા માળ મોટા બડરમ હતા એમ છતાા િલસ તરીજા માળના આ નાનકડા બડરમમાા સતા હોિાના જાણીન તમના વમતરન આશર યા થા.

વમતરએ િલસન કહા ક, ‘મન આ િાત સમજાતી નથી. તમારા મકાનના ગરાઉનદડ ફલોર પર અન પહલા માળ વિશાળ બડરમસ છ છતાા તમ તનો ઉપયોગ કમ કરતા નથી અન આ નાનકડા બડરમમાા સઓ છો?’

િલસ કહા ક, ‘એમાા કાઈ ન સમજિા જવા નથી. એ બડરમસ મારી કામિાળી અન મારો રસોઈયો િાપર છ.’

િલસના વમતરન એથી તો િધ આઘાત લાગયો. તણ િલસન કહા ક કામિાળી અન રસોઈયાન તમારા બડરમ કરતા િધ મોટા બડરમ?

િલસ કહા, ‘હા. એ બાન માર તતયાા િીસ િષાથી કામ કર છ.’

િલસના વમતરએ દલીલ કરી, ‘એ તમારા જના માણસો હશ પણ તમ કાાય જોા છ ક નોકરોન આિડા મોટા રમ આપિામાા આિ? એમન તો નાનકડી ઓરડી આપી દિાની હોય!’

િલસ વમતરન જિાબ આપયો, ‘દાયકાઓ પહલા જયાર અમ ગરીબ હતા તતયાર મારી માતા ઘરના ગજરાન લાિિા માટ એક શરીમાત માણસના બાગલોમાા નોકરાણી તરીક કામ કરતી હતી. એ શરીમાત મારી માતાન રહિા માટ નાનકડી ઓરડી આપી હતી. એ ઓરડી અતતયાત ગાદી હતી. એમાા મારી માતા મજબરીથી રહતી હતી પણ એન ખબ દ:ખ થત ા હત ા. એ બધા મન યાદ છ એટલ મારી કામિાળી અન રસોઈયાન મ વિશાળ રમસ આપયા છ. નોકરો પણ આખર તો માણસો જ છ ન?’

એ જિાબ સાાભળીન િલસના વમતરની બોલતી બાધ થઈ ગઈ. એ . જી. િલસના જીિનના આ દકસસા પરથી એ પરરણા લિા જિી છ ક આપણન જ વયિહાર બીજા માણસો તરફથી પસાદ ન હોય એિો વયિહાર આપણ બીજા સાથ ન કરિો જોઈએ. બીજાની જ િાત ક િતાન આપણન ખટકતા હોય એ જ રીત આપણ એવા જ િતાન બીજા સાથ કરીએ તતયાર એમન પણ ખટકિાના જ.કમભાગય આટલી સરળ િાત ભાગય જ કોઈન સમજાતી હોય છ.

તમ નશીબમાા માનો છો?

દવનયાના કોઈ મહાન માણસન ખબર ન હતી ક તનો જનદમ કોઈ મહાન કાયા માટ થયો છ. એ બધા જ જ કરતા હતા ત પરા દદલથી કરતાા રહયા અન અ ાનક જ મહાનતાની માચઝલ પહો ી ગયા. આલબટા આઈનદસટાઈનનો જનદમ થયો તતયાર ત ખબ જ નબળા હતા. એટલા બધા નબળાા હતા ક ાર િષાના થયા તતયાા સધી તો એ બોલી પણ શકતા ન હતા. આઈનદસટાઈનના વશકષક તના ઘરના લોકોન કહા હત ા ક આ છોકરો એની જજિદગીમાા કાઈ જ કરી શકશ નહી. આલબટા આઈનદસટાઈન મોટા થઈન શા ક એ આખી દવનયા જાણ છ.

તમન કોઈ એવા પછ ક તમ નસીબમાા માનો છો? તો તમ શા જિાબ આપો? મોટા ભાગના લોકોનો જિાબ 'હા' માા જ હશ ક અમ નસીબમાા માનીએ છીએ. માનિાિાળા તો એમ પણ માન છ ક બધા જ લખલા છ. જજિદગીનો આખો પરોગરામ અગાઉથી જ સટ થઈ ગયો હોય છ. આપણ તો ફતત પફોમ કરિાના હોય છ. છઠઠીના દદિસ જ વિધાતા વિવધના લખ લખી નાખ છ એિી પણ એક માનદયતા છ. હાથની રખાઓથી માાડી કાડળીના ગરહો આપણન જીિનભર જદા જદા રાગો બતાિતા રહ છ. આમ છતાા ખરખર નસીબ જવા કાઈ છ ક નહી એ સિાલ ભગિાન છ ક નહી એ પરશન જટલો જ ગઢ,

રહસયમય અન રસપરદ છ.

હિ બીજો સિાલ, માણસન જો ખબર હોય ક તના નસીબમાા આવા લખા છ તો એ જટલી મહનત કર છ એટલી મહનત કરત ખરો? માની લઈએ ક નસીબ જવા કાઈ છ તો પણ એની સૌથી મોટી મજા જ એ છ ક એમાા શા લખા છ એ આપણન ખબર નથી. હકીકત તો એ છ ક નસીબન નસીબ ઉપર છોડી દવા જોઈએ. માણસ જ કરતાા હોય એ કરતાા રહવ ા જોઈએ.

વનષફળતા, હતાશા અન વનરાશા માટ દોષ દિા જો સૌથી િધ હાથિગ કોઈ સાધન હોય તો એ નસીબ છ. મારાા નસીબ જ ખરાબ છ, એવા માણસન જજિદગીમાા એકાદી િાર તો થત ા જ હોય છ. ઘણા માટ તો એની દફરકિનદસી રોજરોજની અન ઘડીએ ઘડીની હોય છ. નસીબની એક િાત એ પણ છ ક નસીબન દોષ દતા રહિાથી નસીબ બદલી જત ા નથી. જ લોકો માતર નસીબન દોષ દતા ફર છ એ કશા જ કરી નથી શકતા અન જન પોતાની જાત ઉપર ભરોસો નથી હોતો એ જ લોકો નસીબન દોષ દ છ.

માણસ દરક કામ ગણતરી માાડીન જ કર છ. હા આટલા કરા તો મન આટલા તો મળવા જ જોઈએ. એ ન મળ તતયાર કહ છ ક સાલલ નસીબ જ ખરાબ છ. યાદ રાખો, મહનત કરો તોપણ તમ જ ધા છ એ મળ જ એવા ઘણી િખત શક નથી બનતા. મહનત કયાા પછી ધા ન મળ તો આપણ એ પદરકસથવત સિીકારી શકતા નથી. તકલીફ એ પણ હોય છ ક આપણ આપણાા નસીબની સરખામણી પણ બીજાનાા નસીબ સાથ કરતાા રહીએ છીએ અન છિટ આપણાા નસીબન કોસતા રહીએ છીએ. મારા કરતાા એનાા નસીબ સારાા છ. એ મારાથી ઓછી મહનત કર છ તોપણ મારાથી આગળ છ. ઘણાની સફળતા જોઈન લોકો એવા પણ બોલતા હોય છ ક ખરખર નસીબ જવા કાઈ હોય છ હો, બાકી એ કાાય ાલ તિો નથી. આવા બોલીન સરિાળ તો આપણ આશવાસન જ મળિતા હોઈએ છીએ. જ એવા માન છ ક મારાા નસીબ સારાા જ છ એ કદા િધ સરળતાથી સફળતા મળિી શક છ. એિા લોકો કદા વનષફળતાન પણ સમજી શક છ ક મારા પરયતતનોમાા જ કાઈક ખામી હતી. સતતય સિીકારવા સહલ ા નથી હોત ા ન જયાર માણસ સતતય સિીકારી શકતો નથી, તતયાર દોષનો ટોપલો નસીબ પર ઢોળ છ.

એક માણસ ભગિાનન ખબ પરાથાના કરી. અત ભગિાન પરસિ થયા. ભગિાન કહા ક માાગ, તન શા જોઈએ છ? પલા માણસ આખા લીસટ કરી દીધા. ભગિાન હસિા લાગયા અન કહા ક ત ા માગ છ એ બધા જ મળ પણ માર તન એક િાત કહિી છ. એ િાત એિી છ ક હા ફલ નથી િહચ તો, હા તો માતર બી જ િહચચા છા. હા તો બધાન બી જ આપા છા. તન ફલ જોઈત ા હોય તો ત ા એ ફલન િાિ,

છોડની માિજત કર, કળીના જતન કર એટલ ફલ તો આપોઆપ ઊગશ. ભગિાન આિાા બી તો

આપણન બધાન આપયાા જ છ, કવા ફલ ઊગ છ તનો આધાર તો આપણી મહનત અન માિજત ઉપર છ.

નસીબ કદા હોય તો પણ એન મકાિતા રહવ ા પડ છ. જો મકાિતા ન રહીએ તો નસીબન પણ કાટ લાગી જાય છ. માણસના પણ કવા છ, એ સફળ થશ તો મહનતન જશ આપશ અન વનષફળ જશ તો નસીબન દોષ દશ. યાદ રાખો, સારા થાય એટલા માટ કાઈ ન કરો, કરવા છ અન બસટ કરવા છ એવા વિ ારીન જ કાઈ કરતા હો એ કરતા રહો પછી જ થશ એ સારા જ થશ.

માચઝલની સા ી મજા સફરમાા જ છ. સફરનો આનાદ માણશો તો માચઝલની મજા લ ાટી શકશો. જો સફરન મજરી જ સમજશો તો માચઝલ આિશ તતયાર તમ થાકી ગયા હશો, પછી જ મળા હશ તની મજા પણ માણી નહી શકો. સખ અન શાાવત એ રોજજિદી દિયા છ. પણ આપણ તની રાહ જોઈન જ બઠા રહીએ છીએ, પણ એ સમય કારય આિતો જ નથી.

નસીબમાા હશ એ થશ એવા માનીન બસી રહનાર માણસ એ સમજતો નથી ક અત તો તમ જવા કરો છો એવા જ થિાના છ. જન પોતાની જાત પર ભરોસો નથી હોતો એન નસીબ પણ સાથ નથી દત ા. ખરી રીત તો નસીબ એ છ જના તમ સરજન કરો છો. દરક માણસ પોત જ વિધાતા છ. વિવધના લખ આપણ જ લખિાના હોય છ અન એના માટ લખતાા અન મહનત કરતા શીખવા પડ છ. તમ એક વિ ાર કરો ક તમ અતતયાર જ છો એ તમારા નસીબના કારણ છ ક તમારી મહનતના કારણ?

લાાબા વિ ારશો તો એવા પણ લાગશ ક જો આ તમારા નસીબ હત ા તો પણ તમન તમારી મહનતથી જ એ મળા છ.

ઘણી િખત કોઈ આપણન મદદ કર તતયાર આપણન એવા લાગત ા હોય છ ક એણ મારા નસીબ બદલી નાખા. હકીકત એવા પણ હોત ા નથી. સરિાળ તો માણસ લાયક અન મહનત વયકતત ઉપર જ પસાદગી ઉતારતો હોય છ. તમ જ હોિ છો એ અત તો તમારા નસીબ નહી પણ તમારી મહનતના કારણ જ હોય છ.

સીધી ન સટ િાત એટલી જ હોય છ ક જટલા કરશો એટલા પામશો. નદીમાા પડી જઈએ તો તરવા જ પડ. નસીબમાા હશ તો બ ી જશા એવા વિ ારીન જો તરીએ નહી તો ડબી જ જઈએ. જ એવા વિ ાર ક હા તરીશ તો બ ી જઈશ એ જ સરિાળ દકનાર પહો ી શક છ.

તમન ખબર છ ક તમારાા નસીબ ખરખર ખબ જ સારાા છ, પણ ના આપણ એવા માનતા નથી, કારણ ક આપણન આપણી પદરકસથવતથી સાતોષ જ હોતો નથી. આપણ નસીબન પણ સાધનો અન સાપવતતથી માપતા હોઈએ છીએ, સખ અન શાાવતથી નહી. તમ જો તમારી જાતન સખી માનતા હો તો તમ ખરખર દવનયાની સૌથી લકી વયકતત છો. તમારા નસીબની સરખામણી કોઈની સાથ ન કરો., તમ જ છઓ તના માટ ખશી મહસસ કરો. તમ જ કરો છો એ કરતાા રહો અન જજિદગીની દરક કષણનો લતતફ ઉઠાિો. નસીબ એ જ છ જ તમ તમારા વિશ માનો છો. બધા જ સારા છ પણ એવા માનિાની તમારી તયારી છ? ના, આપણ તો એવા જ માનીએ છીએ ક કાઈ જ સારા નથી. બાય ધ િ, તમ શા માનો છો, તમારા નસીબ કવા છ? હોય છ તો સારા જ, બાકી તો એ આપણ માનતા હોઈએ એવા જ આપણન લાગિા માાડ છ. છલલો સીન

દભાાગય હામશાા તન જ નડ છ જ પોતાની જાતન તના માટ સા િી રાખ છ.- એક કથન. ('સાદશ', તા. 6 જાનદઆરી,2013. રવિિાર. સાસકાર પવતિ, 'ચ િતનની પળ' કોલમ)

સા ી કળિણી એટલ શા?

બાળકન સકલ શા માટ મોકલાય છ? આ પરશન આપણન કયારય થાય છ ખરો?

આગણની તલસી - અિાવતકા ગણિાત

કસમતાબહનન અભયાસ છોડય લગભગ સાત િષા થઈ ગયા છ, પરાત એમન જઞાનની ભખ હતી, તઓ માનતા હતાા ક સકલ-કોલજના ઔપ ાદરક વશકષણ પરા થા પણ અભયાસની પરવવતત તો જજિદગીભર ાલ રહ તો જ ખરખરો વિકાસ થાય.

અિકાશના સમય લાઈબરરીમાા જતા તતયાાથી ગરાથો લાિતા અન પોતાના જઞાન અન જાણકારી િધારતા. આજ ારબાજ બાળકો ક જઓ બાળકોના માબાપ પણ વશચકષત હોય છ. છતાા, પોતાના બાળકોન કળિિાનો ક ભણાિિાનો સમય નથી. તઓન રસ નથી એમના બાળકોન કળિિામાા.

સાતાનો માટ પસા ખર છ અન સાતોષ માન છ ક તઓ બાળકોના વિકાસ માટ કરિા જવા બધા કર છ. તઓ બાળકન િગામાા પરથમ નાબર લાિિા ભારપિાક કહયા કહ છ એટલ સિારથી સાાજ કોચ િગ તલાસમાા મોકલયા જ કર છ, પણ બાળક ખરખર જઞાન મળિ છ ક નહી ત જોતાા નથી. બાળક ગોખણપટટી કરી નાખ એટલ પતતા.

આપણન સિાલ થાય છ ક બાળકન શા કામ સકલમાા મોકલાય છ? વશકષણનો હત શા છ? બાળકની વિ ારશકતત ખીલ, તકાશકતત ખીલ, બાળક સિતાતરપણ વિ ારીન પોતાના વનણાયો જાત કર, સિતાતર અન આગિી રીત પોતાના જઞાનન અચભવયતત કર,

પણ આ ટશન તથા કોચ િગ તલાસ અન ગાઈડ તો બાળકન મગજશકતત િગરના ઘટાા બનાિી દ છ.

વિદયાથી ત વિષયમાા પારાગત થયો? ના, નથી થયો. એ વિકાસ સાધયો કહિાય?

પરગવતનો માપદાડ છ? બાળકન સદટિદફકટ મળ એટલ એના વશકષણ પરા થા? આ પિવતથી ઊગતી પઢીના ભવિષય આપણ જ ધ ાધળા બનાિીએ છીએ. આપણ જીિાત માણસના આપણા હાથ જ યાતરમાનિમાા રપાાતર કરીએ છીએ. આ એક કરણતા છ!

બીજો એક અસાતોષ છ પરીકષાપઘવત માટ. આ પિવતમાાથીય વિશવાસ ઘટતો જ જાય છ. બાળક ગમ તટલા હોવશયાર હોય, એનામાા પરો આતતમવિશવાસ હોય છતાા પરશનપતર નીકળ તતયાાથી શર કરીન જિાબપતર તપાસાય અન માકાશીટ તયાર થાય તતયા સધીમાા કાાય અનીવત તો નહી થાય ન, એનો ડર રહયા કર છ અન ડર પાયાવિહોણો નથી.

વિદયાથી ગમ એટલો તજસિી હોય તમ છતાા એના માતસા થોકબાધ આિ તો જ એની ગણના હોવશયાર વિદયાથીમાા થાય અન ઈપચછત લાઈનમાા એન પરિશ મળી શક, નહી તો મોટી રકમના ડોનશન આપો. આજકાલ વશકષણનો આિો માહોલ જોઈન કસમતાબહન આજબાજના વિદયાથીઓન પોત જાત ભણાિ છ - તઓ માન છ ક વિદયાથીમાા એક િાર જઞાનની ભખ જગાડો પછી બાકી બધા વિદયાથી જાત જ કરી લશ.

ઈશવર આપણન અનાત શકતત આપી છ એનો ઉપયોગ કરિાની મહતતતતિાકાાકષા વિદયાથીમાા જગાડો. પછી કોઈ ચ િતા નથી. જાગરત વિદયાથી ચકષવતજન પલ પાર પહો િાની તાકાત કળિશ. બાળક સા ા અથામાા કળિાશ.

પરમ સૌથી િધ પીડા આપ છ! ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ

હા નથી પછતો ઓ સમય ક હજી, તા ગજારીશ દદલ પર વસતમ કટલા?

એટલા પરમથી માતર કહી દ મન, જોઈએ તાર આખર જખમ કટલા?

-શનદય પાલનપરી જજિદગી એ પરમ મળિિાની અન પરમ કરિાની એક ઉમદા સફર છ. અ ાનક જ કોઈ મળી જાય છ અન સફર સહાના થઈ જાય છ. બધા જ રાગીન અન સાગીન લાગિા માાડ છ. પરમમાા હોય તતયાર માણસ પરકવતની સૌથી નજીક હોય છ. કદરતના દરક રાગ અન ઢાગ તન સપશાિા લાગ છ. કણ કણમાા ખબસરતીનો અહસાસ થાય છ. શબદો િધ કણા અન માવમિક બની જાય છ.

કવિતા અન ગઝલ સઝિા લાગ છ. પરમમાા હોય તતયાર માણસ િધ નહી તો બ ાર કવિતાઓ તો લખી જ હોય છ, કારણ ક તતયાર માણસ સૌથી િધ સાિદનશીલ હોય છ.ળપહલા સપશાની ઝણઝણાટી એ કદા જજિદગીનો સૌથી મોટો રોમાા ક અહસાસ હોય છ. ધબકારા ગરજતા હોય છ અન મૌનમાા પણ કાઈ સાભળાત ા હોય છ. જજિદગી જીિિા જિી લાગિા માાડ છ અન પરમી માટ મરિાની પણ તયારી હોય છ. ફના થઈ જવા પડ તો પણ માણસ અ કાતો નથી. પરમમાા હોય તતયાર માણસન કાઈ જ ખોટા લાગત ા નથી. ઘર ખોટા બોલીન પરમીન ક પરવમકાન મળિા જિાના, તલાસ બાક કરીન બાઈક ક કારમાા લોગ ડરાઈિ પર નીકળી પડિાના, કોઈ જએ નહી એમ એસએમએસ કરતાા રહિાના અન મસજ િાા ી ક લખીન તરત દડલીટ કરી નાખિાના, વસિટ પાસિડાનો ઉપયોગ કરીન પરમીના ફોટા

સા િી રાખિાના અન એકાાતનો મળ ખાય તતયાર એ ફોટા ફરીથી જીિી લિાના. કોઈ પરમી એિા નહી હોય જણ પોતાના હાથથી પોતાના જ મોબાઈલમાા બાનના ફોટા ન પાડયા હોય. ગાલથી ગાલ અડાડીન હાથ લાાબો કરીન મોબાઈલ પર પતલક કરીન કિો ફોટો આવયો છ એ જોિાની મજા દરક માણી હોય છ. આ સમય પણ એિો હોય છ જયાર દરક ફોટા પણ સારા લાગ છ. મોઢા મ કોડાયલા હોય તો પણ તમાા અનોખી અદા લાગ છ. પરમમાા હોય તતયાર મોબાઈલ ફોન સૌથી િધ સાઇલનદટ અન િાઇબરનદટ મોડ પર હોય છ. રાત પથારીમાા ાદર ઓઢીન મસજજિગ ાલ હોય તતયાર સિીનની લાઇટથી બ વા પડ છ. પરમીઓ હિ માતર પરમી માટ જ એક ખાનગી ફોન રાખતા થઈ ગયા છ. જના નાબર એકબીજા વસિાય કોઈની પાસ નથી હોતા. ફોન સાતાડીન રાખિો એ સૌથી મોટી ટાસક હોય છ. અતતયાર થોડાક મોટાા થઈ ગયલાા લિમદરડ પરમીપાખીડાાઓ એવા કહતાા હોય છ ક આપણા જમાનામાા મોબાઇલ હોત તો કવા સારા હત ા, વિરહ અન જદાઈ આટલાા આકરાા ન લાગત. તારા ઘરની બહાર બાઇક લઈન ોકકસ દરધમમાા હોના મારી કકર કાપતો રહતો અન બારીએ ક દરિાજ તારા આિિાની રાહ જોતો, તારો હરો જોિા મળ એટલ જાણ જિત મળી જાય. દરકન પોતાની લિસટોરી વનક અન અલૌદકક લાગ છ. દરક લિસટોરીમાા કોઈક વિલન પણ હોય જ છ. પરમકહાનીમાા વિરહ અન જદાઈ કોઈ ન કોઈ રીત ડી આિ છ. ઘર અન પદરિારમાા કોઈક એવા હોય છ જ પરમ સિીકારિા તયાર નથી થત ા. કાાક સાપવતત તો કાાક ઇજજત આડી આિ છ. કાસટ, રીતદરિાજ, પરાપરા, ભણતર અથિા બીજ ા કાઈ મોટો પરશન બનીન સામ આિી જાય છ. જાણ આખી દવનયા દશમન થઈ ગઈ હોય એવા લાગ છ. બધા જ સમાસતરા હોય તો કદરત જ કારક આડી ફાટ છ. એક દકસસો છ. છોકરો-છોકરી પરમમાા પડયાા. ખબર પડી તતયાર બાનના ઘરના લોકો પણ માની ગયા. એિા જ સમય છોકરાન બીજા શહરમાા જોબ મળી. પદરકસથવત એિી સજાાઈ ક ન તો પરમ છટી શક ન કદરયર. અત છોકરાએ જોબ કરિા જવા પડા. બાન તતયારથી એ જ રાહ જોતાા હતાા ક કાર કાયમ માટ એક થઈ જિાય. અત જ થવા હોય ત થાય, તારાથી િધ કાઈ નથી એવા વિ ારી બાન એક થઈ ગયાા.

દરક લિસટોરીમાા અપડાઉન હોય છ. પણ દરક લિસટોરી હપી એસનદડિગિાળી નથી હોતી. પરમ તટ તતયાર જાણ બધા જ ખતમ થઈ જાય છ. બરકઅપ એ આજના યાગસટસાની સૌથી મોટી સમસયા છ. 'હાઉ ટ હનદડલ બરકઅપ' પતલવનતસ આપણ તતયાા નથી. એ સમય માતર વમતરો જ દિા અન ઈલાજ બન છ. સાયકોલોજજસટની મદદ લિાની પરથા ક સઝ આપણ તતયાા નથી. જો આવા હોય તો કદા આપઘાતના થોડાક દકસસામાા ોકકસ ઘટાડો થાય. આપણ તતયાા તો ઘણી િખત પરમ થિાની ક દદલ તટિાની િાત પણ કોઈન કરી શકાતી નથી.બરકઅપ સમય છોકરાા ક છોકરીન સૌથી િધ પોતાના લોકોની સાિદના, સાાતતિના અન સહાનભવતની જરર હોય છ. પરમમાા પડિાની તયારી હોય તો િદના ભોગિિાની પણ તયારી રાખો. પરમ જટલો તીવર હશ એટલી જ િદના ઉગર હશ. તકલીફ તતયાર થાય છ જયાર આપણ િદના સહન કરિા તયાર નથી હોતા. આપણન કાઈ જ ઓછા ખપત ા નથી અન પરત ા કારય કોઈન મળતા નથી. પરમમાા હોય તતયાર એક તબકકો તો એિો આિ જ છ જયાર આપણ ધા ન હોય એવા થાય. એ સમય કિી રીત િતીએ છીએ અન કિી રીત ટકીએ છીએ તના ઉપર જ પરમની સફળતા- વનષફળતા અન િદના સાિદનાનો આધાર છ. પરમની સાથાકતાની કોઈ સયોદરટી નથી. એક વયકતતએ સિાલ કયો ક એરનદજડ મરજના છટાછડા િધ પીડાદાયક હોય છ ક લિમરજના દડિોસા? એનો કોઈ એિો જિાબ ન હોઈ શક જ બધા જ દકસસામાા એકસરખો લાગ પડ. કોઈ પણ સાબાધ તટ તતયાર કડાકો તો સહન કરિો જ પડતો હોય છ. બરકઅપ ક દડિોસા િખત િદના બાન પકષ અનભિાતી હોય છ., િદનાની તીવરતા વયકતતગત સાિદનાઓ ઉપર આધાર રાખ છ. માણસ દરક પદરકસથવતમાા ટકિાના હોય છ. રસતાઓ ઘણી િખત થોડાક સાથ રહી જદા પડી જતા હોય છ. આિા સમય તમારી જાતન તટિા ન દો. પરમ જજિદગીમાા મહતતતતિનો છ પણ જજિદગી પરમ કરતાા પણ િધ મહતતતતિની છ. જજિદગી જીિિી પડ છ. દરક સમય એકસરખો રહતો નથી.

પરમ એ એિો ગાભીર વિષય છ જન બધા જ લોકો બહ હળિાશથી લ છ. એિા પરમમાા આખો મી ીન ન પડો જમાા આખો ખલ તતયાર કાઈ દખાય નહી. પરમ વિશ એવા કહિાય છ ક પરમ કરાતો નથી પણ થઈ જાય છ. માનો ક એવા છ તો પણ પરમ થઈ જાય પછી તો તની સારી નરસી અન સા ી ખોટી શકતાઓ અન અસર ઉપર વિ ારી શકાયન? ઘણી િખત શક ન હોય એિાા જોખમ પણ માણસ લઈ લતો હોય છ.પરમ એિી િસત છ ક માણસ ગમ એિાા જોખમ લિા પણ તયાર થઈ જાય છ. જો એિી તયારી હોય તો પછી ગમ ત થાય કોઈન દોષ ન દો, તમારી જાતન ક તમારા નસીબન પણ નહી. એટલો વનિય ોકકસ કરો ક ગમ ત થાય તો પણ હા તટીશ નહી. પરમની વનષફળતામાા પણ નહી, પરમ હોય ક િદના, દરક પદરકસથવત તમારી છ અન તમાર જ એમાાથી પસાર થિાના હોય છ. સા ો પરમી એ છ જ અફસોસ કરતો નથી.

જી-જાનથી પરમ કરો, પરમની દરક પળ પરી ઉતતકાઠાથી જીિો, પરમમાા હો તતયાર બરકઅપ ક શા થશ તની ચ િતા પણ ન કરો પણ જો એવા કાઈ થાય તો તમારી જાતન તટિા ન દો. આપણી સાિદના જ ઘણી િખત સાિદનશીલ બની જતી હોય છ. દરક કષણન જીિી લિાની તયારી રાખો. િદનાન પણ... કાઈ ન હોય તતયાર પણ જજિદગી તો હોય જ છ. આપણી જજિદગી આપણ જ જીિિી પડ છ. કોઈ સાથ હોય ક ન હોય જજિદગી સાદર જ હોય છ. કોઈ એક ઘટનાથી કાઈ ખતમ થઈ જત ા નથી. તમન તમારો પરમ મળયો હોય તો તમ નસીબદાર છો પણ જો ન મળયો હોય તો પણ તમ કમનસીબ નથી,કોઈ પણ કસથવતથી હતાશ ન થાિ. બન એટલી બસટ રીત જજિદગીન જીિિી એ જ જજિદગીની શરષઠ સમજ છ. છલલો સીન : સાપણા વિશવાસ રાખ એ જ વયકતત સાપણા િફાદારીની માગણી કરી શક. -અજઞાત

િારાિાર ડોકટરન તતયાા જિામાા શરમ નથી આિતી ? – ડૉ.ગણિાત શાહ

આિતાા દસ–પાદર િષો બાદ ઘણાા ઘરોમાા એક િી ીતર દશય જોિા મળશ. આરોગય જાળિીન જીિતો પા ોતર િષાનો બાપ, વયસનોન કારણ ખખડી ગયલા પ ાસક િષાના પતરની ખબર કાઢિા હૉસપીટલ જશ. ધમરપાન, ગટખા અન શરાબન કારણ િાનન ‘પરમોશન’ મળ છ. એ જલદી ઘરડો થાય છ અન િળી જલદી ઉપર પહો ી જાય છ. આિા િાનની ાકરી એનો તાદરસત પીતા કરશ. આરોગયમય જીિનના રહસય સમજાય ત માટ ડૉતટર હોિાના ફરજીયાત નથી. કટલાક ડૉતટરો એિી રીત જીિ છ, જમાા એમની મડીકલ સમજણના ઘોર અપમાન થત ા હોય છ. ઘણાખરા ડૉતટરો દરદીઓન દિા આપ છ; આરોગયની દીકષા નથી આપતા. કટલાક ડૉતટરો દરદીન બદલ દિા બનાિનારી કાપનીન િફાદાર હોય છ. હદયરોગનો હમલો થાય તતયાર માણસના માથા શરમથી ઝકી જવા જોઈએ. હા એવા ત કવા જીવયો ક મારા હદય મારાથી હારી બઠા ? પરતતયક હદયન સિમાન હોય છ. માલીક હદ િટાિ અન ખાિાપીિામાા ક હરિા ફરિામાા ભયાકર બદરકારી બતાિ તતયાર હદય બળિો પોકાર છ. હદયરોગ મફતમાા નથી મળતો. એન માટ િષો સધી તયારી કરિી પડ. હદયરોગ એટલ અપમાનીત હદયનો હાહાકાર ! રોગ એટલ જીિનલય તટ તની શરીર ખાધલી ાડી. ડૉતટર ન હોય તિા સમજ માણસન કટલી બાબત જડ છ : ‘સમજનિાલ સમજ ગય હ, ના સમજ િો અનાડી હ.’ પહલી િાત તો એ ક તાદરસત રહિા માટ વયાયામ અતતયાત જરરી છ. આજનો કહિાતો એતટીિ માણસ પણ િાસતિમાા બઠાડ હોય છ. ટી.િી. પર િીકટ મ જોનાર એક સાથ કટલા કલાકો છાણના પોદળાની માફક બઠલો રહયો ! પરતતયક ઓિરન અત એ પોદળો ઉભો થઈન હળિા હલન લન દવારા શરીરન છટા કરી શક. ઓફીસની ખરશીમાા કલાકો સધી બસી રહનાર કમા ારી, લગભગ પોટલા બનીન રબી એકઠી કરતો રહ છ. કટલીય ગહીણીઓ લગભગ પીપ જિી બનીન મજરણન દબડાિતી રહ છ. હાડકા નમાિવા જ ન પડ તિી દીન યાા અન ઘર યાા બલડપરશરન આમાતરણ આપ છ. કોઈ ખતમજરન ડાયાબીટીસ થતો નથી. ડાયાબીટીસ કાયમ સખસગિડથી શોભત ા, માલદાર ઘર શોધ છ. મોટરગાડી અન સકટરના પડાએ આપણી પાસથી પગના ગૌરિ છીનિી લીધા છ. બાળકો પણ સાઈકલન બદલ મૉપડ દોડાિતાા થયાા. નાની િય હદયરોગ થાય તની તયારીઓ થઈ રહી છ. ઘણાખરા રોગોના મળમાા પગનો ગૌરિભાગ રહલો છ. માણસ જ ખાવા જોઈએ ત નથી ખાતો અન જ પીવા જોઈએ ત નથી પીતો. એન કયાર ખાવા અન કટલા ખાવા તના ભાન નથી. લગનના રીસપશન િખત પાા સાત જાતની મીઠાઈઓ હોય છ અન તળલી િાનગીઓની ભીડ હોય છ. પાજાબી િાનગીઓની ફશન ગજરાતીઓમાા શર થઈ છ. બફના

ટબલ પર કલરીના રાફડા ! બીજ દીિસ પટ બગડ છ. ફાડાની લાપસી આઉટ ઓફ ફશન ગણાય છ. માણસ જો ખાિાના અડધા કરી નાખ અન ાિિાના બમણા કરી નાખ, તો મડીકલ સટોરની ઘરાકી ઘટી જાય. સમઅલ બટલર જો જીિતો થઈન સામ મળ તો દરદીન જરર પછ : ‘િારાિાર ડૉકટરન તતયાા જિામાા તમન શરમ નથી આિતી?’ માણસના શરીર કોથળા જવા શા માટ હોય ? એ તો સિયાસા ાલીત તાતરન ધારણ કરત ા સાયબરનટીતસ છ અન પરમ તનાના માગલમાદીર છ. શરીર પરતતય બદરકાર રહવ ા એ તો અધામીક બાબત ગણાય; કારણ ક શરીરન આપણ તતયાા ‘ધમાસાધનમ’

ગણા છ ! ઉઘનો અનાદર રોગન નોતર છ. ઉઘની ગોળીઓ લિા કરતાા થાકિાની તસદી લિી સારી. દીિસમાા એકાદ િખત માણસ હાાફવા પડ એવા કોઈ કામ કરવા જોઈએ. ઝડપથી ાલિામાા ક ધીમથી દોડિામાા ફફસાાનો સાકો િીસતાર પામ છ. ઈરાદાપિાક ઉડા શવાસ લિામાા પસા બસતા નથી. રાતર પથારીમાા પડતી િખત થાકના નામનીશાન ન હોય તતયાર ઉઘ કાલાિાલા કરાિ છ. આખન થાક ન લાગ તિા આશયથી ઘણા લોકો િાા િાના પણ ટાળ છ. અમથા ઉજાગરા કરિામાા ઉઘના અપમાન થાય છ. મોડા ઉઠિામાા સયાન ા અપમાન થાય છ. રાત મોડા સિામાા અધારાના અપમાન થાય છ. જીિનનો લય સયા સાથ જોડાયલો છ. પકષીઓ સયાની આમનદયા રાખ છ. માણસો નથી રાખતા. ઉઘ અન રોગમકતી િચ કલપી ન શકાય તિો અનબાધ છ. થાકિભિ િગર ઉઘિભિ ન મળ અન ઉઘિભિ િગર તાજગીિભિ ન મળ. િાસી હરો લઈન ફરિામાા જીિનના અપમાન થાય છ. રોગનાા મળીયાા મનના પરદશમાા રહલાા જણાય છ. હરામની કમાણી રોગની આમાતરણપતરીકા બની રહ છ, –એવા કોણ માનશ ? નાની મોટી છતરપીડી કરનાર માણસ રોગની શકતા િધાર છ, એવા કોણ માનશ ? નીખાલસ મનના માણસના મન નીરોગી હોિાની સાભાિના (પરોબબીલીટી) િધ છ. મનના મલની શરીરમાા ટરાનદસફર થાય તતયાર લોકો રોગી શરીરન જએ છ; મનન સમજિાના ચકી જાય છ. િીકટનો સકોર ગણનારો ક ફટબોલની રમતના ગોલ ગણનારો કદી પોતાની જાતન પછતો નથી ક હા આજ કટલીિાર ખાલી ખાલી જઠા બોલયો ? પરતતયક નાના જઠ માણસની ભીતરમાા એક પરકારનો માઈિો–લય તોડ છ. હરામની કમાણી કરનાર પણ અદરથી બધા સમજ છ. માાહયલો એન અનમતી આપતો નથી. ફનદ િી ારક એલતસી ડરલ આિા લોકોન તિ છ અન કહ છ: ‘ભગિાન તો તન માફ કરશ, પણ તારી નિાસ સીસટમ તન માફ નહી કર.’ માણસના વયકતીતતિ મનોશારીરીક છ. હા બહ નાનો માણસ છા; પણ એક આગાહી કરા છા. ભિીષયમાા એક થરપી જાણીતી થશ, જન ‘પરામાણીકતા–ઉપ ાર પિતી’ કહિામાા આિશ. પરામાણીકપણ જીિનારો સીધી લીટીનો આદમી

નીરામય અન લાાબા આષયની શકયતા િધાર છ. આપણી પરાપરામાા આિદન ઉપિદનો દરજજો મળયો, જમાા આષયની માિજતના રહસય પરગટ થા. આષય પરતતયની બદરકારી સિસથ આદમીના લકષણ નથી. દવષ રોગજનક છ. ઈષયાા રોગજનતા છ. દગાબાજી કરનાર પોતાના મન પર બહ મોટા દબાણ િઠ છ. એ દબાણ શરીરન અસર કર છ. એના મજજાતાતર (નિાસ સીસટમ) બળિો પોકાર છ. આપણા પર કોઈ ભરોસો મકીન બઠા હોય અન આપણ શરમ નિ મકીન િતીએ તતયાર આપણા સમગર વયતતીતતિ હ મ ી ઉઠ છ. આવા બન તતયાર શરીર લથડ છ. તન, મન અન માાહયલા િચ નો સમળ હોય તતયાર રોગના સિમાન હણાય છ; એ આપણન છોડીન ાલી નીકળ છ, અથિા આિિાના ટાળ છ. શરીરના વયાપારો સથળ હોય છ, મનના વયાપારો સકષમ હોય છ અન માાહયલાના શાસન તો અતીસકષમ હોય છ. દગાબાજીથી મોટા કોઈ પાપ નથી. પાપ તન કહિાય જ જીિન ખોરિી નાખ. મનમાા હોય ત કહી દિામાા થોડાક નકસાન થાય છ. મલા મન શરીરમાા મલ દાખલ કર તન રોગ કહ છ. થોડાક સમય પર હા અકથય મનોયાતનામાાથી પસાર થયો. પહલી અસર મારી ામડી પર પડી. બીજી અસર િાળ પર પડી, તરીજી અસર પા નિીયા પર પડી અન ોથી અસર મારી ઉઘ પર પડી. ખલલમતત મન િગર ખલલમતત શરીર શકય જ નથી. દીન યાા આપણી સિપન યાા (ઉઘ) ની ગણિતતા નકકી કરતી હોય છ. આતતમિા ના પણ આતતમહતતયાનો જ એક પરકાર છ. માથરાના મન મલા હત ા તથી એન કબજા કહી છ. કબજા રામાયણમાા પણ મળ અન મહાભારતમાા પણ મળ. મહાભારતની કબજા કષણન શરણ ગઈ તથી ધનદય થઈ. એ કાસની દાસી હતી; પણ એના મખ કષણ ભણી હત ા. કકયીની દાસી અન કાસની દાસી િચ નો તફાિત સપષટ છ. આપણ કોન અનસરવા ત આપણા હાથમાા છ. : પાઘડીનો િળ છડ: મારા હાથમાા અતતયાર જોનાથન ગરીન દવારા સાપાદીત સાદર સિાકયોના પસતક ‘ધ પન ડીતશનરી ઓફ કૉનદટમપરરી કિોટશનદસ’ છ. એમાા મહાતતમા ગાાધી, નહર અન ઈદીરા ગાાધીનાા અિતરણો પણ છ. મારા ગામ રાાદરના દોડિીર ઝીણાભાઈ નાિીકના એક િીધાન આિા આતરરાષટરીય સતરના પસતકમાા િાા િા મળા. અમારા ઝીણાકાકાના િીધાન આ પરમાણ છ: ‘તમ ર જીવવા હોય તો લવા જોઈએ;

તમ ર લ ાબા જીવવા હોય તો દોડવા જોઈએ.’ –ગણિાત શાહ

સાપકા : ‘ટહકો’–૧૩૯–િીનાયક સોસાયટી, જ.પી. રોડ, િડોદરા–૩૯૦ ૦૨૦

સાબાધોમાા ગણતરી કરશો તો દહસાબ ખોટા પડશ

ચ િતનની પળ - કષણકાાત ઉનડકટ

ફલો ખીલય ા ક ખ ર? મન ખબર નથી, કોની હતી બહ ર? મન ખબર નથી, પ છળ પરવ સીઓમ ા ઘણ ા વમતર પણ હત , કોણ કયો પરહ ર? મન ખબર નથી. -'આદદલ' મનસરી

દદલ અન દદમાગના દવાદવ સતત ાલતા રહ છ. આપણ બધા બહ જ દડપલોમદટક થતાા જઈએ છીએ. દરક બાબતના પલસ અન માઇનસનો વિ ાર કરતી િખત આપણ કારય એ નથી જોતાા ક તનાથી આપણાા સાબાધો અન લાગણીના ગણાકાર થશ ક ભાગાકાર? દરક િાતમાા ફાયદો જ જોિાના ઘણી િખત નકસાનકારક સાચબત થતા હોય છ. સાબાધોની બાબતમાા આ િાત સૌથી િધ લાગ પડ છ. આપણી ગણતરીઓ જ આપણા વયકતતતતિ છત ા કરતી હોય છ.

તન ત ા બહ જ ટતટફલી ટરીટ કરજ. કોઈ વયકતતન કાઈક સમજાિિાના હોય ક કોઈ િાત મનાિિાની હોય તતયાર આપણ આિા શબદો િાપરીએ છીએ. ટતટફલી એટલ શા? માતર દદમાગનો ઉપયોગ કરીન કામ કઢાિવા? ધાધો, વયિસાય અન રોજગારના વનયમો સાબાધોમાા િાપરી ન શકાય. બધી ટરીક બધી જગયાએ લાગ ન પડી શક. તાર શા કરવા છ? એવા આપણ કોઈન પછીએ તતયાર અદરખાન તો આપણ તની પાસ જ કરાિવા હોય એ જ િાત ગળ ઉતરાિિાના પતરા ર તા હોઈએ છીએ.

માણસની ઉમર િધ એમ એ દદલન બદલ દદમાગનો િધ ઉપયોગ કરતો થઈ જાય છ? કદા હા, કારણ ક એન દવનયાના અનભિો હોય છ. એટલ જ કદા દદલથી વિ ારતો માણસ પણ ધીમ ધીમ દવનયા જિો જ થઈ જાય છ. જનરશન ગપ શા છ?જયાર આપણાથી નાના લોકો દદલથી વિ ારતા હોય તતયાર આપણ દદમાગન કામ લગાડતા હોઈએ છીએ. જ લોકોન દદલથી જીિવા હોય એની જજિદગીમાા આપણ દદમાગ િચ લાિીન એની જજિદગીન ખલલ પહો ાડીએ છીએ.

સમજદારીનો મતલબ સિાથી થઈ જવા નથી. હિ તો કોઈ માણસ આપણન સલાહ આપ તતયાર પણ આપણન એિો સિાલ થાય છ ક એમાા એનો કોઈ સિાથા તો નથીન? એ માણસ મન આિી સલાહ શા માટ આપ છ? આપણન કમ એવા નથી થત ા ક એ માણસ મારા ભલા ઇચછ છ એટલ આવા કહ છ? કારણ ક ભલા ઇચછિાિાળા લોકોની સાખયા ધીમ ધીમ ઘટતી જાય છ.

પરોફશનાચલઝમ આજના આધવનક સમયમાા સૌથી િધ િપરાતો શબદ છ. કોપોરટ કલ ર અન પરોફશનાચલઝમ જાણ પયાાય બની ગયાા છ. ડોનદટ વમતસ પરોફશનલ અન પસાનલ દરલશનદસ એવા

આપણ ઘણી િખત બોલીએ છીએ અન સાાભળીએ છીએ. સિાલ એ થાય ક પરોફશનાચલઝમ એટલ શા ? માતર કામના અન દામના જ વિ ારિાના? ઓદફસમાા સાથ કામ કરતો માણસ માતર નોકરીના સમય પરતો જ મયાાદદત છ? ટાગટ, એચ િમનદસ અન ગોલ સદટિગ જ બધ છ? ઓદફસમાા માતર કામની જ િાત આપણ કરતાા થઈ ગયા છીએ, કામની િાત આિ તતયાર લોકો કોઈની મજબરી ક વયથા પણ સમજિા હિ તયાર નથી. જો ભાઈ, તારા ઘર જ પરોબલમ હોય ત પણ અહી તો તાર પફોમ કરિાના જ છ, એવા હિ સાભળાિિા લાગા છ. િાત સા ી છ. પફોમ તો કરવા જ પડ છ. પણ એ જ િાતન દદમાગન બદલ દદલથી ટકલ ન કરી શકાય?

આપણ બધા જ કહીએ છીએ ક ઓદફસની િાતન ઘરમાા ન લઈ જિી અન ઘરની િાતન ઓદફસમાા નહી લઈ જિાની. આ િાત મનજમનદટની દસષટએ સા ી અન થોડા ઘણાા અશ િાજબી પણ લાગ છ, પરાત આવા સોએ સો ટકા શક છ? ના.. ઘર પતતની સાથ ઝઘડો થયો હોય તો ઓદફસના કામ િખત એના વિ ારો આિિાના જ છ, અન ઓદફસમાા જો બોસ ખખડાવયા હોય તો ઘર છોકરાાિન રમાડતી િખત મડ ખરાબ જ હોિાનો. માણસ મશીન નથી ક તરત સિી ઓફ ક સિી ઓન કરી દિાય. હમન દરલશન માતર એ આર પોચલસી સધી જ મયાાદદત રહી ન શક. મોદટિશનના મહાતતમય આપણ સમજિા લાગયા છીએ. પણ માતર દદમાગના ઉપયોગથી કોઈના દદલ જીતી શકાત ા નથી. વિઝન અન વમશન સટટમનદટથી જ જીતી શકાત ા હોત તો દરક કાપની આજ ટોપ પર હોત. તમારા વિઝનમાા દદલની દસષટ છ? તમારા વમશનમાા મનનો કોઈ મતલબ છ?

પરોફશનાચલઝમની વયાખયા આપણ નિસરથી સમજિાની જરર છ. સાિદનાન જીતતયા િગર સફળતા મળિાની નથી. હિ નોકરી બદલિાના પરમાણ િધી ગા છ, કારણ ક આપણ પરોફશનલ થઈ ગયા છીએ. જની નોકરીમાા સાથ કામ કરતાા કટલા લોકો આપણન યાદ હોય છ? નોકરી બદલિાની સાથ મોબાઈલની ફોનબક પણ બદલાઈ જાય છ. આપણા સાબાધો કટલા બધા ખોખલા થઈ ગયા છ?

આપણ કારય વિ ારીએ છીએ ક આપણા ધા પાર પાડિા માટ આપણ ખોટા રસતા તો નથી અપનાિતાન? એક િાતાા સાાભળો. એક ગામમાા એક નગરશઠ હતા. તમણ કોઈ દદિસ કોઈ સારા કામ ક ન હત ા. આખા ગામમાા તની છાપ બદમાશ, સિાથી અન લચ ાની હતી. આખી જજિદગીમાા તણ એક જ સારા કામ ક હત ા. પીિાના પાણી માટ ગામમાા કિો ખોદાવયો હતો. ગામના લોકો એ કિામાાથી પીિાના પાણી મળિતા હતા. જો ક પછી નગરશઠ લોકોન ખાખરિાના એટલા બધા ધાધા કયાા હતા ક કોઈ તના વિશ સારા બોલત ા ન હત ા. નગરશઠ બઢઢો થયો. હિ તન એ િાત ડાખિા લાગી હતી ક મ તો કોઈ દદિસ કોઈ સારા કામ ક જ નહી. હા મરી જઈશ તતયાર કોઈ મારા સારા

નહી બોલ. નગરશઠ મરણપથારીએ હતા તતયાર તણ તના દીકરાન બોલાવયો અન કહા ક હા મરી જાઉ પછી લોકો મન સારો કહ એવા કાઈક કરજ, જથી મારા આતતમાન શાાવત મળ.

વપતા ગજરી ગયા. દીકરો નગરશઠ બનદયો. દીકરાન વિ ાર આિતા ક બાપની ઇચછા કિી રીત પરી કરા? શા કરા તો બાપન બધા સારો માણસ હતો એવા કહ. આખર તન એક વિ ાર આવયો. બાપ ગામમાા જ કિો ખોદાવયો હતો એ પરાિી દીધો. લોકોન પાણી મળતા બાધ થઈ ગા. આખા ગામ બોલિા લાગા ક આના કરતાા તો એનો બાપ સારો હતો. દીકરાન થા ક આખર મારા બાપન લોકોએ સારો કહયો ખરા. માણસ પોતાના ધા કિી રીત કર છ તના પરથી તના સાસકારો નકકી થતા હોય છ. તમ િારસામાા જ મકી જાિ છો એ જ અત તો બહાર આિતા હોય છ. તમ જો દવનયાન સારી જોિા ઇચછતા હો તો સારા થિાની શરઆત તમારાથી કરો.

બધામાા ગણતરીઓ ન માાડો. કોઈની સાિદના ન સપશ તો સમજવા ક તમ સજીિ નથી. દદલની િાત હોય તતયાર દદમાગન આરામ આપો. જજિદગીમાા નફો-નકસાન નથી હોત ા, ખીલિાના અન મરઝાિિાના હોય છ. તમાર કોઈના દદલન સપશાવા છ? તો પહલાા તમારા દદલન સાફ રાખો. કોઈન સમજિા માટની સૌથી પહલી શરત એ જ હોય છ ક આપણ આપણન સમજતાા હોિા જોઈએ. આપણ સારા નહી બનીએ તતયાા સધી આપણન કાઈ જ સારા લાગિાના નથી.