1. कृषि एवं षकसतान सशक्तिकरण · 2019-10-25 ·...

86
(1) 1. कृषि एवं षकसन सशकरण भारतीय जिता पाट ी सरार र तसाि ी आरथ चसथतत रजोर ई िै, डीजल, खाद, बीज े भाव बिे से लात बी िै, उस अिपात र उपज े दार िि चरले ि। ज बा िै, इि तिाव े चलते आतरितयाएं बी ि, भाजपा सरार ा तसाि ी आय ो दो िा रिे ा सपिा खोखला सातबत आ िै। र.. र ांेस सरार बििे पर ांेस पाट वचि देती िै त- 1.1 सभी तसाि ा 2.00 लाख त ज राफ रे। नजसर सिारी ब एवं राषीत ब ा चालू एवं ालातीत ज शाचरल रिेा। 1.2 तसाि ो शूय बयाज योजिा ा वासततव लाभ देिे े लए भताि ी िई तलथ रबी फसल िेत 31 रई त और खरीफ फसल िेत 31 ददसमबर रखे। 1.3 सवमीनथन आोग ी सथापिा यूपीए सरार े सरय ई थी उिी लसफाररश तसाि े तित र थ, लेति भाजपा सरार िे िि रािा िै। िरारी ांेस सरार बििे पर तसाि ो उिी उपज ा उचचत रूय ददलाये। रंचडय र सरथि रूय से िीचे फसल िि तबिे दे , ांेस सरार तसाि ो - गेह, धन, जवर, बजर, मक, सोबीन, सरस, कपस, अरहर, मूंग, चन मसूर, उद, लहसुन, पज, मर थ गने पर बोनस देगी। 1.4 ‘’इननदर षकसन जोष ोजन’’ इस िई योजिा े अंतत 10 िॉसपावर त े तर योजि े ललए आधी दर पर तवत दाय रे। अंतयोदय पररवार ो पूव ी भांतत पूरी छूट रिेी। 10 िॉसपावर त े असथायी तवत िेकशि र 50 तशत ी छूट दी जायेी तथा र इसे फसल ी ेसश िेत इसतेराल र सेा। तसाि ो 3 फ़ेस ी तबजली ततददि 12 घंटे देिा सतित रे, नजसर र से र 8 घणटे ददि ा सरय रिेा। 1.5 नवीन फसल बीम ोजन ांेस सरार िवीि फसल बीरा योजिा लायेी, फसल बीरा ी इाई खेत रिेा, जो तसाि सवेचछा से इससे पथ रििा चािते ि, उिे अिरतत रिेी। बीरा मपतिय ारा तसाि ो बीरा पॉललसी एवं ीचरयर रालश ी रसीद देिा सतितया जायेा। िई फसल आिे े पूव फसल कलेर ा तवतर राये। ारसभा ी अिशंसा पर फसल बीरा ा लाभ तसाि ो दे । फसल बीरा से वंचचत तसाि ी फसल िसािी पर रआवजा िेत भू-राजसव परप 6-4 र संशोधि रे। तबिा ज ललये खेती रिे वाले र ो भी फसल बीरा से जोडे। 1.6 र ा जीवि एवं सवासय बीरा तया जायेा । 1.7 तसाि ो ेचडट ाड दे एवं ेचडट ाड ी ललचरट बािे े लए े ो लखे। 1.8 भूमम अमधहण ए 2014 (UPA सरार े सरय ा रूल एकट) ो अरश: लाू तया जायेा।

Upload: others

Post on 04-Jul-2020

16 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • (1)

    1. कृषि एवं षकसतान सशक्तिकरण भारतीय जिता पाटटी ्ी सर्ार रें त्सािों ्ी आरथं् चसथतत ्रजोर हुई िै, डीजल,

    खाद, बीज ्े भाव बढ़िे से लार्त बढ़ी िै, उस अिणुपात रें उपज ्े दार ििीं चरले िैं। ्ज्म बढ़ा िै, इि तिावों ्े चलते आतरितयाए ंबढ़ी िैं, भाजपा सर्ार ्ा त्सािों ्ी आय ्ो दो र्णुिा ्रिे ्ा सपिा खोखला सातबत हुआ िै। र.प्र. रें ्ांग्ेस सर्ार बििे पर ्ांग्ेस पाटटी वचि देती िै त्-

    1.1 सभी त्सािों ्ा 2.00 लाख त् ्ज्म राफ ्रेंर्े। नजसरें सि्ारी बैं् एवं राषटी्कृ त बैं्ों ्ा चालू एवं ्ालातीत ्ज्म शाचरल रिेर्ा।

    1.2 त्सािों ्ो शू्य बयाज योजिा ्ा वासततव् लाभ देिे ्े ललए भणुर्ताि ्ी िई ततलथ रबी फसल िेतणु 31 रई त् और खरीफ फसल िेतणु 31 ददसमबर रखेंर्े।

    1.3 सवतामीनताथन आ्योग ्ी सथापिा यूपीए सर्ार ्े सरय हुई थी उि्ी लसफाररशें त्सािों ्े तित रें थीं, लेत्ि भाजपा सर्ार िे ििीं रािा िै। िरारी ्ांग्ेस सर्ार बििे पर त्सािों ्ो उि्ी उपज ्ा उचचत रूल्य ददलायेंर्े। रंचडयों रें सरथ्मि रूल्य से िीचे फसल ििीं तब्िे देंर्े , ्ांग्ेस सर्ार त्सािों ्ो - गेहूँ, धतान, जवतार, बताजरता, मक्कता, सो्यताबीन, सरसों, कपतास, अरहर, मूंग, चनता मसूर, उड़द, लहसुन, प्यताज, ्मता्र ्थता गनने पर बोनस देगी।

    1.4 ‘’इननदरता षकसतान ज्योष् ्योजनता’’ इस िई योजिा ्े अंतर््मत 10 िॉस्मपावर त् ्े ्कृ तर प्रयोजि ्े ललए आधी दर पर तवद्णुत प्रदाय ्रेंर्े। अंतयोदय पररवार ्ो पूव्म ्ी भांतत पूरी छूट रिेर्ी।

    ► 10 िॉस्मपावर त् ्े असथायी तवद्णुत ्िेकशि रें 50 प्रततशत ्ी छूट दी जायेर्ी तथा ्कृ र् इसे फसल ्ी थ्ेसशंर् िेतणु इसतेराल ्र स्ेर्ा।

    ► त्सािों ्ो 3 फ़ेस ्ी तबजली प्रततददि 12 घंटे देिा सणुतिश्चित ्रेंर्े, नजसरें ्र से ्र 8 घणटे ददि ्ा सरय रिेर्ा।

    1.5 नवीन फसल बीमता ्योजनता ्ांग्ेस सर्ार िवीि फसल बीरा योजिा लायेर्ी, फसल बीरा ्ी इ्ाई खेत रिेर्ा, जो

    त्साि सवेचछा से इससे पकृथ् रििा चािते िैं, उ्िे अिणुरतत रिेर्ी। बीरा ्मपतियों द्ारा त्सािों ्ो बीरा पॉललसी एवं प्रीचरयर रालश ्ी रसीद देिा सणुतिश्चित त्या जायेर्ा।

    ► िई फसल आिे ्े पूव्म फसल कलेर ्ा तवतर् ्रायेंर्े। ► ग्ारसभा ्ी अिणुशंसा पर फसल बीरा ्ा लाभ त्साि ्ो देंर्े ।► फसल बीरा से वंचचत त्सािों ्ी फसल िणु्सािी पर रणुआवजा िेतणु भू-राजसव पररपत् 6-4

    रें संशोधि ्रेंर्े।► तबिा ्ज्म ललये खेती ्रिे वाले ्कृ र् ्ो भी फसल बीरा से जोडेंर्े।1.6 ्कृ र्ों ्ा जीवि एवं सवास्थय बीरा त्या जायेर्ा । 1.7 त्सािों ्ो के्रचडट ्ाड्म देंर्े एवं के्रचडट ्ाड्म ्ी ललचरट बढ़ािे ्े ललए ्े्द ्ो ललखेंर्े।1.8 भूमम अमधग्रहण एक्् 2014 (UPA सर्ार ्े सरय ्ा रूल एकट) ्ो अक्षरश: लार् ू

    त्या जायेर्ा।

  • (2)

    1.9 त्साि आंदोलि ्े सरय त्सािों पर दज्म आपराचध् व राजिैतत् आंदोलिों रें दज्म सभी प्र्र् वातपस ललये जायेंर्े।

    1.10 रंदसरौर र्ोली्ांड लाठीचाज्म ्ांड ्ी पणुि: ्यायातय् जांच राििीय उचच ्यायालय ्े ्यायाधीश से ्रािे ्े ललए राििीय रणुख्य ्यायाधीश से अिणुरोध ्रेंर्े।

    1.11 त्साि ्ो उपज ्ा भणुर्ताि तीि ददि ्े भीतर नजस तरि त्साि चािेर्ा उस तरि ्रेंर्े। आय्र तवभार् द्ारा िर्द भणुर्ताि ्ी तिधा्मररत सीरा ्ो इस प्रयोजि िेतणु बढ़ािे ्े ललए प्रयास ्रेंर्े।

    1.12 रंचडयों रें इलेकटॉति् धर्म्ांटा लर्वायेंर्े। 1.13 रंडी ्रेदटयों ्ा पणुिर््मठि ्रेंर्े, रंडी अचधतियर रें संशोधि ्रेंर्े तथा प्रदेश एवं देश ्ी

    अ्य रंचडयों से जोडेंर्े । 1.14 रणडी शणुल््ों ्ा यणुलतियणुकत्र् ्रेंर्े । 1.15 रंचडयों रें ग्ेचडंर् प्लांट ्े ललए त्सािों ्े सवसिायता सरूि/ सचरततयों ्ो ररकत भूचर

    आवंदटत ्ी जायेर्ी।1.16 सूचिा एवं परारश्म ्े्द खोलेंर्े तथा रंचडयों रें ठिरिे एवं ररयायती दर पर भोजि ्ी

    व्यवसथा ्रेंर्े।1.17 रताज्य कृषि षवकतास आ्योग की सथतापनता की जता्येगी।1.18 सरदतार वल्लभ भताई प्ेल षकसतान पुत्र सवतावलंबन ्योजनता पात्ता- ्कृ र् पररवार ्े लशश्क्षत बेरोजर्ार जो सिात् िैं और वि सवयं ्कृ तर तव्ास एवं तवसतार

    तथा ्कृ तर आधाररत उद्ोर्, खाद् प्रसंस्र्, सिाय् ्कृ तर उद्ोर् जैसे पशणुपालि, डेयरी तव्ास, ्णु क्णु ट पालि, आदद ्रिे ्े इचछणु ् िैं, नजि्ी आयणु सीरा 25 से 50 वर्म िै और वे ग्ारी् क्षेत् ्े रूल तिवासी िैं तथा अ्य त्सी व्यवसाय/िरौ्री से उि्ी आय ििीं िै, वे पात् िोंर्े। इस ्ाय्मक्रर ्े अंतर््मत सणुतवधाए:ं-

    ► ररयायती बयाज दर पर 5 वर्म ्े ललए रूपये 1 ्रोड त् ्ा ऋ् बैं् से उपलबध ्राएरं्े। ► ्कृ तर प्रयोजि ्े ललए तवद्णुत रें 25 प्रततशत ्ी छूट देंर्े।► ससंचाई ्र रें छूट देंर्े।► उपज ्े तवक्रय ्ी सवतंत्ता तथा रंडी ्र से छूट देंर्े।1.19 र्णु्वततायणुकत और प्रराश््त बीज सरय पर उपलबध ्रायेंर्े, बीज उतपादि सि्ारी सचरतत

    और सवसिायता सरूि ्ो जोडेंर्े।1.20 सिाय् ्कृ तर आधाररत उद्ोर् जैसे- पशणुपालि, डेयरी तव्ास, ्णु क्णु ट पालि, रतसय पालि,

    उद्ाति्ी ्े लाभ ्े ललए त्सािों ्ो प्रोतसािि देंर्े, ररयायती बयाज दर पर बैं् से 5 वर्म ्ा ऋ् उपलबध ्राएरं्े।

    1.21 दूध उतपाद् ्कृ र् ्ो दुग्ध संघ ्े राध्यर से प्रतत लीटर 5 रूपये बोिस देंर्े। दुधारू पशणुओं ्ा बीरा/ चचत्तसा सणुतवधा ति:शणुल्् ्रेंर्े।

    1.22 खाद, बीज, ्ीटिाश्, ्कृ तर यंत्, ससंचाई आदद रें ्र/शणुल्् ्ी दरों बढ़ोतरी ििीं ्रेंर्े ।

  • (3)

    1.23 ्कृ तर यंत् तथा त्सािी ्े उपयोर् ्ी वसतणुओं व पशणुआिार पर 0 प्रततशत जीएसटी िेतणु जीएसटी ्ाउंलसल (भारत सर्ार) ्ो अिणुशंसा भेजेंर्े ।

    1.24 अराि् खाद, बीज तथा ्ीटिाश् बेचिे वाले तवके्रताओं ्े तवरूद्ध दणडातर् ्ाय्मवािी ्े ललए ्ािूि बिायेंर्े । खाद ्ी आपूरतं सरय पर सि्ारी सचरततयों ्े राध्यर से ्रायेंर्े।

    1.25 चरट्ी एवं बीज परीक्ष् ति:शणुल्् सणुतवधा प्रदाय ्रेंर्े।1.26 रेरा खेत रेरा तालाब – ग्ारी् क्षेत्ों रें भू-जल सतर ्ो बिाये रखिे ्े ललए ररयायती बयाज

    दर पर ऋ् बैं् से उपलबध ्राएरं्े।1.27 ससंचाई ्े साधि ्ी अिणुदाि रालश रें बढ़ोतरी ्रेंर्े।1.28 ्कृ तर पर आधाररत उद्ोर्ों ्ो बढ़ावा देिे ्े ललए िई िीतत बिाएरं्े, पूंजी उपलबध ्रायेंर्े।

    उद्ोर् तवभार् ्े अिणुदाि ्ी पात् सूची रें ्कृ तर आधाररत उद्ोर्ों ्ो जोडेंर्े।1.29 फसल ्ी अिणु्ूलता ्े आधार पर सपेशल एग्ी्ल्चर रोि सथातपत ्रेंर्े।1.30 200 से 500 िेकटर तवशेर ्कृ तर प्रक्षेत् तव्लसत त्ये जायेंर्े, नजसरें ए् िी सथाि पर ्कृ तर

    उप्र्, ससंचाई, तवद्णुत, बीजोपचार, चरट्ी परीक्ष्, ग्ेचडंर्, भणडार् ्ी सणुतवधा रिेर्ी, इि क्षेत्ों ्ो रणडी ्र से रणुकत रखेंर्े।

    1.31 कृषि भूमम की रनजसट्री में ्ू्’- प्रदेश ्े त्सािों ्ो खेती ्े तवसतार िेतणु पटवारी िल््े रें ्कृ तर भूचर खरीदिे पर सटामप 6 प्रततशत तथा ्कृ र् रतिलाओं ्े ललए 3 प्रततशत सटामप शणुल्् रिेर्ा। इसरें शत्म यि रिेर्ी त् संबंचधत व्यलति ्ी प्ररणुख आय खेती से िो। ्कृ तर भूचर ्ी रनजसटी ्े आधार पर िी सवत: िारांतर् एवं सीरां्ि ्ी व्यवसथा ्रेंर्े। पाररवारर् बंटवारे ्े अंतर््मत सटामप शणुल्् 1 प्रततशत ्ी दर से पंजी्कृ त ्रिे ्ी व्यवसथा ्रेंर्े।

    1.32 गौशतालता- प्रतये् ग्ार पंचायत रें र्रौशाला खोलेंर्े एवं चचख्ित क्षेत्ों रें र्रौ अभयारणय बिाएरं्े, इि्े संचालि एवं रख रखाव ्े ललये सर्ार अिणुदाि देर्ी ।

    ► र्रौशाला रें र्ोबर खाद, ्णडा व र्रौरूत् एवं अ्य वसतणुओं ्ा व्यावसातय् सतर पर उतपादि ्रायेंर्े ।

    ► रणुख्य रार्गों पर र्रौवंश ्े संरक्ष् एवं देखभाल ्े ललए असथायी लशतवर ्ी व्यवसथा, दुघ्मटिा रें घायल र्ायों ्ा उपचार एवं रकृत र्ायों ्े अंततर संस्ार ्ी व्यवसथा ्रेंर्े।

    1.33 पशणुओं से फसल क्षतत पर रणुआवजा तवतर् ्ी प्रतक्रया ्ो सरली्र् ्रेंर्े तथा वि/राजसव तवभार् ्ो जवाबदेि बिायेंर्े।

    1.34 ्कृ र्ों ्ी तिजी भूचर पर छोटे-बडे झाड लर्े िैं नजि्ो ्ाटिे ्ी अिणुरतत ििीं चरलती और ि िी ्कृ र् ्कृ तर एवं अ्य ्ाय्म ्र पाता िै, ऐसे जदटल प्रावधािों ्ो लशलथल ्रेंर्े।

    1.35 ्कृ र्ों ्ी ््याओं ्े तववािों ्े ललए ‘’कृिक कन्यता षववताह सहता्य्ता ्योजनता’’ प्रारंभ ्रेंर्े। प्रोतसािि रालश 51,000 रु. दी जायेर्ी। इस लाभ ्े ललए 2.5 ए्ड त् ्े खाताधार् भी पात् िोंर्े।

    1.36 आधणुति् ्कृ तर उप्र्ों ्ा अचध् से अचध् उपयोर् त्साि ्रें, इस्े ललए प्रलशक्ष्, प्रदश्मि, प्रोतसािि ्ाय्मक्रर चलायेंर्े।

    1.37 आधणुति् ्कृ तरयंत् नजि्ी लार्त दो लाख त् िै उस पर 50 प्रततशत अिणुदाि देंर्े।

  • (4)

    1.38 बंजर, बीिड एवं दुर््मर क्षेत् ्ी भूचर ्ो ्कृ तर योग्य बिािे एवं ए् फसली क्षेत् ्ो दो फसली, दो फसली क्षेत् ्ो तीि फसली क्षेत् बिािे ्े ललए तवशेर ्ाय्मक्रर चलायेंर्े।

    1.39 जैषवक कृषि उतपताद - जैतव् ्कृ तर उतपाद ्े प्ररा्ी्र् ्े ललए ्े्द सथातपत ्रेंर्े तथा जैतव् उतपाद ्ी बांचडंर् ्रेंर्े।

    ► जैतव् खेती ्े ललए प्रलशक्ष्, प्रराश््त बीज एवं तवप्ि िेतणु तवशेर पै्ेज देंर्े।1.40 त्सािों ्ो आधणुति् त्िी्ी ्े आधार पर सबजी, रसाला, औरचध फसल एवं फूल

    उतपादि आदद ्े ललये पॉलीिाउस एवं ग्ीििाउस ्ी वत्मराि योजिा ्े साथ-साथ छोटे आ्ार 1 िजार से 5 िजार वर््मफीट ्ी यूतिट भी बिायेंर्े तथा ररयायती बयाज दर पर बैं् से उपलबध ्राएरं्े।

    1.41 त्सािों ्े ललए िई सारानज् सणुरक्षा पेंशि योजिा प्रारंभ ्रेंर्,े इस्े अंतर््मत 1000 रु. रालस् पेंशि देंर्े, नजस्े अंतर््मत 60 वर्म ्े एवं 2.5 ए्ड से ्र भूचरधार् तथा अ्य त्सी स्ोतों से आय ि िोिे वाले त्साि पात् िोंर्े।

  • (5)

    2. उद्ताषनकी एवं खताद् प्रसंसकरण2.1 रसाला उतपादि ्े ललए छोटे-छोटे प्रोसेससंर् प्लांट लर्वायेंर्े।2.2 सचबजयों ्े उततर त्सर ्े बीज एवं परौध प्रदाय ्रेंर्े । सवसिायता सरूि/ सि्ारी

    सचरततयों ्े राध्यर से बीज एवं परौध तैयार ्रा ्र उपलबध ्रायेंर्े।2.3 सचबजयों, फल एवं फूलों ्ो उचचत रूल्य ददलािे िेतणु रा्के ट ्ी व्यवसथा, ग्ेचडंर्, पैक्ंर्,

    भणडार् िेतणु शीत र्कृि एवं पररविि ्े ललए ररयायती बयाज दर पर ऋ् बैं् से उपलबध ्राएरं्े।

    2.4 शास्ीय िस्मररयों ्ो आधणुति् तरी्े से पी.पी.पी रोड पर तव्लसत ्रेंर्े। 2.5 फलों ्े अंतर््मत ्ेला, संतरा, अंर्रू, अररूद, आर एवं अिारों ्ी पैदावार बढ़ािे ्े

    ्ाय्मक्रर बिायेंर्े इि्े कलसटर और लसटस जोि तव्लसत ्रेंर्े, प्रदेश रें TISSUE ्ल्चर प्रयोर्शाला सथातपत ्रायेंर्े।

    2.6 संतरा उतपाद् नजलों से िार्पणुर अथवा ति्टसथ बडी रंचडयों रें संतरा बेचिे ले जािे ्े ललए पररविि अिणुदाि देंर्े।

    2.7 खरबूज, तरबूज, ससंघाडे एवं ्रल ्ी खेती ्ो फसल ्ाय्मक्रर रें रखते हुये, उ्ित बीज, बाजार एवं अिणुदाि देंर्े, इि फसलों ्ो राजसव पररपत् 6-4 रें सममरललत ्र रणुआवजा देंर्े।

    2.8 चचख्ित फल एवं सचबजयों ्ो फसल बीरा से जोडेंर्े। शेर फसलों ्ी बीरारी एवं प्रा्कृ तत् आपदा से िणु्साि पर रणुआवजा राजसव पररपत् 6-4 रें जोडेंर्े।

    2.9 फूलों ्ी खेती ्ो बढ़ावा देंर्े तथा िये बाजार तव्लसत ्रेंर्े तथा इि्े तिया्मत िेतणु इंदरौर, उजजैि, जबलपणुर, भोपाल, चछ्दवाडा एवं रीवा रें तिया्मत ्ें द खोलेंर्े तथा तवशेर अिणुदाि देंर्े।

    2.10 आददवासी अंचलों रें फूलों ्ी खेती ्ो प्रोतसातित ्रते हुये तवशेर अिणुदाि उपलबध ्रायेंर्े।

    2.11 प्रदेश रें फूड प्रोसेससंर् पा््म सथातपत ्रेंर्े तथा खेतों एवं बर्ीचे से सीधा जोडते हुये फूड प्रोसेससंर् इ्ाईयां सथातपत ्रायेंर्े।

    2.12 खाद् प्रसंस्र् उद्ोर्ों ्ो जीएसटी से रणुकत ्रिे िेतणु भारत सर्ार ्ो अिणुशंसा भेजेंर्े।2.13 फल, सबजी, औरधीय फसल, फूलों ्ी खेती, प्रसंस्र् एवं तवप्ि ्े क्षेत् रें तिजी

    तिवेश ्ो प्रोतसातित ्रेंर्े तथा सणुरक्षातर् प्रबंध्ीय व्यवसथा ्े साथ बडे औद्ोतर्् संसथािों से जोडेंर्े तथा िवीि रंचडयां सथातपत ्रेंर्े नजसरें ्ोल्ड सटोरेज ्ी सणुतवधा रिेर्ी।

    2.14 पतान उतपतादन- ‘’पतान उतपतादन हे्ु न्यता कतापपोरेशन बनताएगंे, नजसके मताध््यम से पतान उतपतादन बढताने और पतान उतपतादकों को बताजतार ्थता पूंजी उपलब्ध करताएगंे।

    ► पतान अनुसंधतान केनद्र बुंदेलखण्ड, मतालवता ्थता महताकौशल में सथताषप् करेंगे। ► पाि बरेज ्े िणु्साि पर प्रततपारी राित रालश 1000/- ्े राि से देंर्े। 2.15 ्कृ तर तवशवतवद्ालय/रिातवद्ालय रें उद्ाति्ी तवभार् पकृथ् से सथातपत ्रेंर्े तथा आधणुति्

    उद्ाति्ी पद्धतत ्े प्रलशक्ष् ्े्द प्रतये् नजले रें सथातपत ्रेंर्े।2.16 उद्ाति्ी एवं खाद् प्रसंस्र् िेतणु तवशेरज् सचरतत ्ा र्ठि ्रेंर्े।

  • (6)

    3. जल संसताधन3.1 ससंचाई क्षरता आर्ारी पांच वरगों रें 65 लाख िैकटेयर त् बढ़ायेंर्े।3.2 ससंचाई प्रबंध रें त्सािों ्ी भार्ीदारी सणुतिश्चित ्रेंर्े तथा ससंचाई सचरततयों ्ो सक्षर

    बिायेंर्े।3.3 ििरों ्ा तवसतार, लाइकिंर् ्रेंर्े, जल ्ी क्षतत रो्ें र्े। 3.4 ससंचाई दरों ्ो पांच साल त् चसथर रखेंर्े। ससंचाई जल देय्ों ्ी दरों ्ा यणुलतियणुकत

    बिायेंर्े। 3.5 प्रतये् नजले रें िई ससंचाई पररयोजिाओं ्ो तव्लसत ्रेंर्े।3.6 ससंचाई िेतणु बांधों ्े अततररकत पािी से तालाबों ्ा भराव ्रेंर्े।3.7 चंदेल ्ालीि एवं अ्य प्राचीि तालाबों ्ा र्िरी्र्, सरौ्दययी्र् ्रेंर्े।3.8 वरगों से अधूरी पडी प्रदेश ्ी ससंचाई पररयोजिाओं ्ो पूरा ्रायेंर्े।3.9 MICRO MINOR ससंचाई पररयोजिा ्ो प्राथचर्ता देते हुए प्रदेश ्े तवश्भ्ि क्षेत्ों रें

    योजिा बिा्र रंजूर ्रायेंर्े।3.10 जल संसाधि तवभार् ्ो और र्ततशील और प्रभावी बिािे ्े ललए ्ैडर ररव्यू त्या जायेर्ा।3.11 जल भूमम के संरक्षण एवं अमधकतार- ्ये कतानून भूमम अमधग्रहण/ वन अमधकतार जैसता

    बनता्येंगे। प्रा्कृ तत् जल सत्ोत जैसे िदी, तालाब झरिे एवं प्रा्कृ तत् िालों ्ी भूचर ्े संरक्ष् ्ी

    आवशय्ता िै, जल भराव ्ी भूचर संरश्क्षत ििीं त्ये जािे पर भतवषय ्े ललए िार्रर्ों ्े ललए जल ्ी आपूरतं ्रिा असंभव िो जायेर्ा। साव्मजति् क्षेत् रें तव्लसत जल सत्ोत तथा शास्ीय अिणुदाि से तिररंत तिजी क्षेत् ्े जल सत्ोतों ्ी भूचर ्ो संरश्क्षत ्रिे ्े उपाय त्ये जायेंर्े तथा प्रा्कृ तत् जल सत्ोतों ्े सरीप वरगों से तिवास ्रिे वाली जल से संबंचधत जाततयों ्ो उि्े जल भूचर ्े उपयोर् ्े रूल अचध्ारों ्ो संरश्क्षत ्रिे ्े ललए ्ािूि बिायेंर्े।

  • (7)

    4. नम्यदता घता््री षवकतास4.1 िर्मदा िदी ्े जल ्े बँटवारे ्े अंतर््मत रध्यप्रदेश ्ो 18.25 चरललयि ए्ड फीट (MAF)

    जल ्ा उपयोर् पांच साल रें पूरा ्रेंर्े।4.2 िर्मदा िदी ्े उद्गर सथाि अरर्ंट् ्ो संरश्क्षत ्रेंर्े तथा िर्मदा िदी ्े अससततव ्ो

    िणु्साि पहुंचािे वालों ्े तवरूद्ध सख्त ्ाय्मवािी ्रेंर्े तथा िर्मदा संरक्ष् सचरतत बिायेंर्े तथा उि्ो अिणुदाि देंर्े।

    4.3 िर्मदा ्े जल ्ो प्रदूर् रणुकत बिायेंर्,े ्ेचरेंट एररया रें वि ्टाई पू््म रूप से प्रततबंचधत ्रेंर्े तथा सारणु दातय् वासततव् वकृक्षारोप् ्रेंर्े तथा उि्ी देखरेख पांच वर्म त् ्रेंर्े।

    4.4 िर्मदा तव्ास प्राचध्र् ्े अंतर््मत अपू््म पररयोजिा जैसे इन्दरा सार्र पररयोजिा ्ी ििर, खरर्रौि देविि ििर, ससंचाई प्र्ाली बरर्ी व्यपवत्मि से, ओर्ारेशवर पररयोजिा, िर्मदा रालवा सलं् पररयोजिा से अलीराजपणुर चछपािे एवं िरसूद आदद अपू््म पररयोजिा ्ो पू््म ्र ससंचाई ्ी क्षरता रें वकृनद्ध ्रेंर्े।

    4.5 िर्मदा ्े तटों पर िये घाटों ्ा तिरा्म् ्रेंर्े तथा पणुरािे घाटों ्ा संधार् ्रेंर्े।4.6 िर्मदा पररक्ररा परररद ्ा र्ठि ्रेंर्े तथा पररक्ररा पथ तिरा्म् ्रेंर्े। ग्ार पंचायतों से

    प्रतये् 15 त्री. यात्ा पथ पर िर्मदा पररक्ररा वालसयों ्े ललए रातत् तवश्ार, प्रसाधि एवं भोजि प्ािे ्ी व्यवसथा ्रायेंर्े।

    4.7 राँ िर्मदा ्े िार से दािदाताओं िे जो भूचर दाि दी ि,ै उस्े अश्भलेखों ्ा संधार् ्रेंर्े तथा विां िर्मदा पररक्ररा वालों ्े ठिरिे ्ी उततर व्यवसथा ्रेंर्े।

    4.8 िर्मदा िदी अतवरल बिती रिे, इस िेतणु िर्मदा ्े ्ैचरेंट क्षेत् ्े सरीप सटॉप डेर, तालाब तिरा्म् ्ा ्ाय्मक्रर बिायेंर्े।

    4.9 िर्मदा जल उपभोकता संस थाओं ्ा र्ठि ्रेंर्े, नजसरें त्साि और सथािीय जल उपभोकता ्ो जोडेंर्े।

    4.10 सरदार सरोवर पररयोजिा रें हुये भ्रषटाचार ्ी जांच उचच सतर ्ी ्रेटी र्दठत ्र ्राई जायेर्ी।

    4.11 िर्रीय क्षेत्ों तथा औद्ोतर्् ई्ाइयों ्ा प्रदूतरत पािी जो त् िर्मदा रे चरलता िै, उसे रो्िे ्े ललए ्ाय्मक्रर तैयार ्रेंर्े।

    4.12 िर्मदा ्े तवसथातपतों ्े पणुि्मवास ्े अधूरे ्ाय्म पू््म ्रेंर्े तथा उि्ो िर्मदा पररयोजिाओं से तिररंत रोजर्ारों से जोडेंर्े। लश्ायत तिवार् प्राचध्र् एवं िाई्ोट्म ्े सवी्कृ त रणुआवजा व पणुि्मवास प्र्र्ों ्ा तिरा्र् त्या जायेर्ा।

    4.13 िर्मदा िदी, बा्सार्र, तवा एवं अ्य वकृिद ् पररयोजिाओं ्े ्ार् धाररं् सथलों एवं आसथा ्े्द प्रभातवत हुये िैं, उि्ा पणुिरिंरा्म्/ पणुिसथा्मतपत ्रेंर्े।

    4.14 िर्मदा ्े तवसथातपतों ्े पणुिवा्मस, घाटों ्े तिरा्म्, धाररं् सथलों ्े तिरा्म्, प्राचीि एवं ऐततिालस् सथलों ्ी ररमरत आदद ्े ललए 1100 ्रोड ्ा तवशेर पै्ेज सवी्कृ त ्रेंर्े।

    4.15 िर्मदा ्ी 41 सिाय् िददयों ्ो भी संरश्क्षत ्रते हुये उि्ो प्रदूर् रणुकत बिायेंर्,े इि िददयों ्े आसपास सारणुदातय् वकृक्षारोप् ्रेंर्े।

  • (8)

    4.16 डूब प्रभातवत क्षेत्ों रें जल भराव से बाचधत िोिे वाले खेतों त् पहुंच रार्गों व पणुललयाओं ्ा तिरा्म् ्रेंर्े।

    4.17 डूब क्षेत् ्ा पणुि: सवके ्रा्र छूटे हुये र्ािों ्ो पणुिवा्मस प्रतक्रया रें शाचरल त्या जायेर्ा। 4.18 इन्दरा सार्र ्ी ििरों एवं अ्य ििरों ्े ललए अचध्कृ त भूचर ्ा लंतबत रणुआवरे ्ा

    भणुर्ताि शीघ्र ्राएरं्े।4.19 िर्मदा तव्ास प्राचध्र् द्ारा बिाई जा रिी बरर्ी दातििी तटवतयी ििर (RBC) ्े तिरा्म्

    ्ाय्म रें तेजी लायेंर्े। भाजपा सर्ार ्े र्लत ति््मय से सललरिाबाद ्े पास तीि वर्म रें बि जािे वाली सणुरंर् रें 8 वर्म से ्ाय्म चालू िै, तफर भी अपू््म िै, इस्ी िर जांच ्रायेंर्े, तथा सरय सीरा तय ्र शेर ्ाय्म पू््म ्रायेंर्े।

  • (9)

    5. पशु पतालन एवं ेड्यरी षवकतास5.1 ्ांग्ेस सर्ार बििे पर पशणुपालि, डेयरी और ्णु क्णु ट पालि,रतसय पालि, ब्री पालि

    आदद योजिा ्ा तवसतार ्रेंर्े।5.2 देशी िसल ्ी र्ाय जैसे तिराडी, रालवी, र्ीर, सािीवाल, थारपार्र, िररया्ा आदद र्ायों

    ्ा संरक्ष् एवं िसल सणुधार त्या जायेर्ा। इस्े ललए तवशेर पै्ेज देंर्े।5.3 ्कृ तत्र र्भा्मधाि ्ो तिजी सिभातर्ता से बढ़ायेंर्े ।5.4 रादा पशणुओं ्ी संख्या बढ़ािे ्े ललए ्ेवल रादा र्भ्मभ्रू् (सीरि) त्सािों ्ो ति:शणुल््

    उपलबध ्राया जायेर्ा। 5.5 पशणुओं एवं पशणुपाल्ों ्ा बीरा त्या जायेर्ा तथा उि्ो ्कृ र्ों ्ी भांतत के्रचडट ्ाड्म

    ददये जायेंर्े।5.6 परंपरार्त पशणु बाजारों ्ो तव्लसत त्या जायेर्ा तथा पशणुओं ्े पररविि रें बाधा ि िो

    उस्े ललए िीतत बिायी जायेर्ी।5.7 परंपरार्त दुग्ध उतपादि नजले एवं िये नजले रें डेयरी तव्ास ्ाय्मक्रर संचाललत त्ये जायेंर्े।

    आददवासी क्षेत्ों रें ए्ी्कृ त डेयरी तव्ास योजिा तैयार ्ी जायेर्ी।5.8 सि्ारी क्षेत्ों रें दुग्ध एवं प्रसंस्र् ्े प्लांट ्ी क्षरता बढ़ाएरँ्े एवं िये खरीदी ्े्द एवं

    चरल्् रोड खोलेंर्े।5.9 दूध उतपाद् ्कृ र्ों ्ी आरदिी बढ़ािे ्े ललए त्सािों ्े ललए दुग्ध सि्ारी सचरततयों

    ्ा र्ठि त्या जायेर्ा।5.10 त्सािों ्े सवसिायता सरूि ्े राध्यर से पशणु आिार, रतसयािार, ्णु क्णु ट आिार ्ा

    उतपादि त्या जायेर्ा और उि्ो ररयायती बयाज दर पर ऋ् 3 वर्म ्े ललए ददलवायेंर्े एवं जीएसटी से भी छूट ्े ललए ्ें द सर्ार से अिणुशंसा ्रेंर्े।

    5.11 ब्री एवं भेडपालि, सूअर पालि ्ो प्रोतसातित त्या जावेर्ा, इि पाल्ों ्ो ररयायती बयाज दर पर ऋ् 3 वर्म ्ा तवशेर अिणुदाि ददया जावेर्ा तथा भेडों एवं सूअर ्े बालों ्ी प्रोसेससंर् इ्ाई ्ो ररयायती बयाज दर पर 5 वर्म िेतणु बैं्ों से ऋ् ददलवायेंर्े।

    5.12 पशणुधि आधाररत उद्ोर्ों ्ो बढ़ावा देिे ्ी संभाविाओं ्ो तलाशेंर्े तथा इस पर आधाररत उद्ोर् िेतणु ररयायती बयाज दर पर ऋ् 5 वर्म ्े ललए ददलवायेंर्े ।

    5.13 प्रदेश रें दो िये शास्ीय पशणु चचत्तसा रिातवद्ालयों ्ी सथापिा ्ी जायेर्ी।5.14 पशणु चचत्तसा सेवाओं ्ा तवसतार ्रेंर्े, ररकत पदों ्ी पूरतं ्रेंर्े तथा पशणुओं ्े बेितर

    इलाज ्े ललए पशणु रोर् अिणुसंधाि प्रयोर्शालायें प्रतये् नजला पशणु चचत्तसालय रें सथातपत ्रेंर्े।

    5.15 पशणुपालि तवभार् रें प्रलशश्क्षत र्रौसेव्ों ्ी सेवायें ली जायेंर्ी तथा उि्ो अ्य ्ररंयों ्ी तरि रािदेय ददया जायेर्ा तथा ग्ार प्रशासति् सेवा रें र्रौसेव् पद रिेर्ा।

    5.16 र्रौ संरक्ष् अचधतियर ्ो लार् ूत्या जायेर्ा तथा इस अचधतियर रें तववाददत धाराओं ्े संशोधि ्ी अिणुशंसा ्ी जायेर्ी।

    5.17 र्ायों ्ो चरािे ्े ललए र्रौ चर भूचर ्ी उपलबधता सणुतिश्चित ्रायेंर्े।

  • (10)

    6. मतस्यपतालन6.1 रतसयपालि िेतणु ियी िीतत बिायी जायेर्ी, रतसयपालि ्ो रछणु आरों ्े अचध्ार ्े रूप रें

    रा्य ्रेंर्े। 6.2 रतसयपालि ्ा उतपादि ्ो दो र्णुिा त्या जायेर्ा, अभी लर्भर् अससी िजार रीदट् टि

    िै। नजसे बढ़ा्र ए् लाख साठ िजार रीदट् टि त्या जायेर्ा। 6.3 रतसय बीज ्े उतपादि 110 ्रोड सटैणडड्म फ्ाई ्रिे ्े ललए ्ाय्मक्रर तैयार त्ये जायेंर्े

    तथा इजरायल ्ी आधणुति् त्िी्ी से रतसय बीज ्े उतपादि िेतणु तिजी क्षेत् ्ो प्रोतसातित त्या जायेर्ा।

    6.4 बडे एवं रंझले शिरों रें तिजी क्षेत् एवं सि्ारी सचरततयों ्े सियोर् से बाजार तव्लसत त्ये जायेंर्े, इस ्ाय्म िेतणु भूचर एवं अिणुदाि ददया जायेर्ा।

    6.5 रतसयपालि ्ा अचध्ार ्ेवल रछणु आरों एवं आददवालसयों ्े सि्ारी सचरततयों ्ो देंर्े।6.6 प्रदेश ्े बडे एवं रध्यर जलाशयों रें रतसय उतपादि ्े ललए आधणुति् पद्धतत तव्लसत ्ी

    जावेर्ी तथा रछणु आरों ्ो उस्े अिणुरूप प्रलशक्ष् देंर्े।6.7 रछललयों ्े भणडार् एवं तवप्ि िेतणु ्ोल्ड सटोरेज तथा वातािणु्ूललत पररविि ्ी

    सणुतवधायें तव्लसत ्ी जायेंर्ी, इस िेतणु ररयायती बयाज दर पर ऋ् बैं् से ददलवाएरँ्े।6.8 रध्यप्रदेश शासि ्ी संर्दठत/असं र्दठत श्चर् संवर््म ्ी योजिा ‘’न्यता सवेरता कता्य्यक्रम’’

    ्ा लाभ सभी रछणु आरों ्ो उपलबध ्राया जायेर्ा, तथा इि्ा बीरा एवं रछणु आरों ्े ललए आवास बिवाये जायेंर्े ।

    6.9 रछणु आरा सरणुदाय ्े ललये सारणुदातय् भवि बिाये जायेंर्े।6.10 तिराद जयंती, ्ेवट जयंती, एवं ए्लव्य जयंती पर ऐचचछ् अव्ाश ददया जायेर्ा ।6.11 इस सरणुदाय ्े यणुवा-यणुवततयों ्ी ्रौशलता तैरा्ी एवं िाव चालि रें िै, उि्ो िाव चालि

    एवं तैरा्ी रें प्रोतसातित त्या जायेर्ा तथा तैरा्ी एवं िाव अ्ादरी ्ी सथापिा ्ी जायेर्ी।

    6.12 िदी त्िारे तिवास ्रिे वाले रछणु आरा पररवारों ्ो िदी एवं जलाशय ्ी जलभूचर पर खरबूज, तरबूज, सबजी, ्े ललए उपलबध ्राया जायेर्ा ।

    6.13 िाव चालि रें ठे्ेदारी प्रथा सराप्त ्ी जायेर्ी तथा िाव चालि ्े लायसेंस/ परचरट परंपरार्त िाव चाल्ों ्ो ति:शणुल्् उपलबध ्राये जायेंर्े ।

    6.14 िर्रीय ति्ायों एवं पय्मटि तवभार् ्ी िीतत ्े ्ार् ्ई पररवार बेरोजर्ार हुये िैं, ्ांग्ेस सर्ार ्े आिे पर तालाबों ्े सरीप रििे वाले िातव्ों ्ो िाव चालि िेतणु त्सी तरि ्ा शणुल्् ििीं ललया जायेर्ा तथा उि्ो प्राथचर्ता पर अिणु रतत दी जायेर्ी ।

    6.15 िर्रीय ति्ायों एवं िोरर्ाड्म रें र्ोताखोरों ्े पदों रें रांझी सराज ्े लोर्ों ्ो प्राथचर्ता दी जायेर्ी ।

    6.16 प्रदेश रें रतसय शोध एवं प्रलशक्ष् संसथाि, इन्दरा सार्र, र्ांधी सार्र, बरर्ी एवं बा् सार्र रें सथातपत ्रेंर्े।

  • (11)

    7. सहकतारर्ता7.1 सि्ारी संसथाओं ्ो रजबूत ्रिे पारदशयी चणुिाव प्रतक्रया लार् ू्र राजिीतत्र् से रणुकत

    ्रिे ्े ललए सथािीय तिवा्मचि आयोर् ्े राध्यर से चणुिाव ्रायेंर्े।7.2 सि्ारी संसथाओं ्े ्ररंयों िेतणु पकृथ् ्ैडर ्ा र्ठि ्र, उि्े ति यचरतत्र् वेति रें

    सरािता तथा सर्ारी ्ररंयों ्ी तरि सणुतवधाओं ्ो बढ़ायेंर्े।7.3 सि्ारी संसथाओं ्े ्ररंयों एवं सथायी सदसयों ्े ललए ‘’सि्ारी पेंशि तियार्

    प्राचध्र्’’ ्ी सथापिा ्ेरल राजय ्ी तज्म पर ्रेंर्े।7.4 अपेकस बैं् ्े संचालि ्ी व्यवसथा एवं संचालि व्यावसातय् बैं्ों रें संचाललत आधणुति्

    बैंक्ंर् प्र्ाली ्ी तरि ्रेंर्े। नजला सतर पर शाखायें खोलिे एवं नजला सि्ारी बैं्ों से सर्वय सथातपत ्रा्र ्ोर बैंक्ंर् से जोडेंर्े एवं नरला, बलॉ्, ग्ार पंचायत सतर पर सि्ारी बैं्ों ्े एटीएर सथातपत ्रेंर्े।

    7.5 अपेकस बैं्, सर्ारी बैं् एवं प्राथचर् ्कृ तर साख सचरततयों ्ा ्मप्यूटरी्र् ्रेंर्े।7.6 सि्ारी बैं्ों से ऋ् सवी्कृ तत एवं ऋ् अदायर्ी व्यवसथा रें सणुधार ्रेंर्े तात् त्सािों

    एवं सदसयों ्ो ्दठिाई ि िो तथा ए् रणुशत सरझरौता योजिा ्ो प्रभावी बिायेंर्े।7.7 सि्ारी क्षेत् ्े बैं्ों ्ी चसथतत रें सणुधार ्रेंर्े एवं सि्ारी बैं्ों ्े ग्ाि्ों ्े तितों ्ा

    संरक्ष् प्रदाि ्रते हुये वि अपिी जरा रालश जब भी ति्ालिा चािे, उस्े ललए भणुर्ताि ्ी व्यवसथा रें सणुधार ्रेंर्े।

    7.8 र्कृि तिरा्म् सचरततयों ्ी सरसया ्ा िल ्रते हुये ऐसी व्यवसथा ्रेंर्े नजससे भूखणड पर दोबारा पंजीयि शणुल्् एवं आवास तिरा्म् ्ी अिणुरतत ्ी आवशय्ता ि पडे। सि्ारी र्कृि तिरा्म् सचरततयों ्े सदसयों ्े आवासीय भूखंड ्े िवीिी्र् तणुरंत ्राएरं्े तथा तिज िोल्ड ्ो फ्ी ्रेंर्े तथा इि पट्ों ्ो फ्ी िोल्ड ्रिे ्े तियर सरल ्रेंर्े।

    7.9 सि्ारी क्षेत् रें सथातपत बंद औद्ोतर्् इ्ाईयों ्ो पणुि: चालू ्रेंर्े, उि्ा आधणुति्ी्र् ्रेंर्े, उि्े ्ाय्मरत ्ररंयों ्े तितों ्ा संरक्ष् ्रेंर्े।

    7.10 त्सािों ्ी सि्ारी संसथाओं ्ा र्ठि, खाद् प्रसंस्र् इ्ाईयां, ग्ेचडंर् प्लाणट, पैक्ंर् प्लांट, पररविि, खाद, बीज एवं ्ीटिाश् दवाईयों, ्कृ तर उप्र् ्ा तिरा्म्, ररमरत, डीजल पमप आदद र्तततवचधयों ्े संचालि िेतणु त्या जावेर्ा।

    7.11 प्राथचर् ्कृ तर साख सचरततयों रें बहुउदे्शीय बाजार तव्लसत ्रेंर्े।7.12 सि्ारी क्षेत् ्े दुग्ध एवं प्रसंस्र् प्लांट ्ी क्षरता रें वकृनद्ध ्रेंर्े। िये खरीदी ्े्द एवं

    चरल्् रूट तिररंत ्रेंर्े। दुग्ध तबक्री ्े्द रें रतिला एवं तिशकतजिों ्ो रु. 3 लाख त् ्ा ऋ् ररयायती बयाज दर पर उपलबध ्राएरं्े।

    7.13 सचरततयों ्े र्ैर ्कृ तर प्रयोजि ्े ्र्म ्ी सरीक्षा ्र राफ ्रेंर्े।

  • (12)

    8. ्युवताओं कता सशक्तिकरण 8.1 रोजगतार और षनवेश अनुदतान- प्रदेश रें ऐसे िये उद्ोर्/उद्ोर्ों ्े तवसतार पर 50 ्रोड रु. से अचध् ्ा तिवेश ्रिे

    एवं उिरें प्रदेश ्े यणुवा लशश्क्षत बेरोजर्ारों ्ो रोजर्ार देिे पर उि्े वेति ्ा 25 प्रततशत अथवा 10 िजार रु. प्रततराि जो भी ्र िोर्ा ‘’वेति अिणुदाि’’ ्े रूप रें 5 वर्म ्े ललए देंर्े।

    8.2 षववेकतानंद ्युवता शक्ति षनमता्यण ममशन ► तववे्ािंद यणुवा शलति चरशि प्रारंभ ्रेंर्े, इस्े अंतर््मत रध्य प्रदेश ्े रूल तिवासी, आरथं्

    रूप से ्रजोर पररवार ्े लशश्क्षत पररवार ्े यणुव्/यणुवती जो सवयं ्ा उद्र सथातपत, िए अचधवतिा जो सवयं ्ा व्ालत पेशा प्रारमभ ्रेंर्े, प्रदेश ्े तिरा्म्, जिजार्र्, शासि द्ारा ्राये जािे वाले सवके जिर््िा, आपदा प्रबंधि, पया्मवर् संरक्ष्, वकृक्षों ्ा संरक्ष्, सवचछता टूररसट र्ाइड आदद ्े क्षेत् रें िया ्ाय्म प्रारमभ ्रेंर्े, उि्ो उस क्षेत् रें सथातपत ्रिे िेतणु ्ाँग्ेस सर्ार 4000 प्रतत राि 5 साल ्े ललए सिभातर्ता रालश प्रोतसािि ्े रूप रें देर्ी। यि रालश अ्य ्ोई रोजर्ार से लर्िे /आय्र ्ी सीरा रें आिे त् जो भी ्र िो त् रिेर्ी।

    8.3 रताज्य कम्यचतारी च्यन आ्योग कता गठन करेंगे व्यतापम बंद कर उसके सथतान पर शतासकी्य सेवताओं में च्यन की पतारदशशी एवं षवकेनद्र्रीकृ्

    व्यवसथता लतागू करेंगे- शास्ीय, साव्मजति् उपक्रर एवं ति्ायों ्े तकृतीय एवं चतणुथ्म श्े्ी ्े पदों पर भतयी ्े ललए

    ‘’राजय ्र्मचारी चयि आयोर्’’ ्ा र्ठि ्रेंर्े तथा परीक्षाओं/साक्षात्ार ्े आयोजि ्ी तव्े्दी्कृ त, पारदशयी, तिषपक्ष एवं सथािीय योग्य उमरीदवारों ्ो अचध् अवसर प्रदाि ्रिे वाली पू््मउततरदातयतव एवं भ्रषटाचार रणुकत व्यवसथा लार्ू ्रेंर्े। सभी तवभार्ों रें र्ैर-राजपतत्त तकृतीय श्े्ी ्े पद संभार्ीय संवर््म एवं चतणुथ्म श्े्ी ्े पद नजला संवर््म रें रािे जाएरं्े। नजि्ी भतयी नजला सतर पर ्ी जायेर्ी। सचचवालय, राजय सतरीय ्ाया्मलयों, तवभार्ाध्यक्ष सतर ्े पदों ्ो राजय संवर््म रें रिेंर्े।आरश्क्षत वर््म एवं रतिलाओं तथा अिारश्क्षत वर््म ्े परीक्षाथयी नजि्े पररवार ्ी वाररं् आय 6 लाख से ्र िै, उि्ो शणुल्् रें छूट देंर्े।

    ► व्यापर एवं MPONLINE घोटाले रें प्रदेश ्े प्रततयोर्ी एवं प्रवेश परीक्षाओं से प्रदेश ्े यणुवाओं ्ी भाविाओं एवं भतवषय ्ो िणु्साि पहुंचाया िै, इसललए वर्म 2008 से 2018 त् आयोनजत पी.ई.बी., पी.एर.टी, डी. रेट एवं अ्य परीक्षाओं रें प्रभातवत हुए र.प्र. ्े रूल तिवासी अभयरथंयों द्ारा जरा शणुल्् वापस ्राया जायेर्ा।

    8.4 शतासकी्य सेवताओं में प्रदेश के ्युवताओं को प्रताथममक्ता शास्ीय एवं प्रदेश ्े साव्मजति् उपक्ररों रें अचध्ारी/्र्मचारी ्े भतयी तियर रें संशोधि

    ्रेंर्े, इस्े अंतर््मत आवेद् ्ी पात्ता रें रध्यप्रदेश से 10 वीं-12 वीं ्ी बोड्म परीक्षा उतती््म ्ी िो और उि्े राता-तपता रध्यप्रदेश ्े रूलतिवासी िों ्ो सममरललत ्रेंर्े तात् रध्यप्रदेश शासि एवं साव्मजति् उपक्ररों रें प्रदेश ्े यणुवाओं ्ो िी रोजर्ार ्े अवसर प्राप्त िो स्ें ।

    8.5 शास्ीय सेवाओं रें चयि िेतणु अचध्तर आयणु सीरा रें दो वर्म ्ी वकृनद्ध ्ी जायेर्ी तात् उि्ो शास्ीय सेवा ्ा जयादा अवसर चरल स्ें ।

  • (13)

    8.6 ्युवता आ्योग ्ा र्ठि ्रेंर्े। 8.7 ‘नई आदश्य ्युवता नीष्’’ बिायेंर्े, यणुवा शलति ्ो प्रदेश ्े तव ्ास रें प्ररणुख भार्ीदार

    बिायेंर्े।8.8 चक्ल् घरेलू एवं कृषि ्यतांषत्रकी सेवता प्रतारमभ करेंगे 10वीं उतती््म यणुवाओं ्ो “चललत घरेलू यांतत््ी” तथा “चललत ्कृ तर यांतत््ी” सेवा से

    जोडेंर्े, इि्ो घरेलू उपयोर् ्े उप्र्/ ्कृ तर उप्र् ्ी ररमरत ्ा प्रलशक्ष् उपलबध ्रायेंर्े। प्रलशक्ष् रें सफलता उपरांत उि्ो वािि एवं ररमरत िेतणु औजारों ्े त्ट ्े ललए ररयायती बयार दर पर 3 वर्म ्ा ऋ् उपलबध ्राएरँ्े।

    8.9 सणुरक्षा र्ाड्म - 10 वीं पास यणुवाओं ्ो ति:शणुल्् प्रलशक्ष् उपलबध ्राएरँ्े।8.10 सवरोजर्ार िेतणु तवश्भ्ि ्रौशल उ्ियि रें यणुवाओं ्ो प्रलशश्क्षत ्रेंर्े।

  • (14)

    9. खेल एवं खखलताड़ी9.1 रध्यप्रदेश रें ए् सरग् िई खेल िीतत बिायेंर्े, नजसरें रतिलाओं एवं अ्य रूप से सशतिजिों

    ्ो भी प्रोतसातित ्रेंर्े।9.2 रध्यप्रदेश रें ‘’षवक्रम अवताडशी’’, अंतरा्मषटीय सतर पर प्रततभार्ी रिे िर खखलाडी ्ो सर्ारी

    िरौ्री देंर्े। िरौ्री ि चरलिे ्ी चसथतत रें 15,000 रूपये प्रतत राि ददया जायेर्ा, एवं ओलनमप् खेलों रें सव््म पद् जीतिे पर रूपये 51,000/- प्रतत राि ददया जायेर्ा।

    9.3 खेल ्े प्रोतसािि िेतणु शास्ीय सेवाओं रें ‘’सपो्््यस को्ता’’ बढ़ायेंर्े तथा साव्मजति् उपक्ररों रें भी पद तिधा्मररत ्रेंर्े।

    9.4 नजले रें रणुख्य ्ाय्मपालि अचध्ारी नजला पंचायत ्ो खेल ्ा अपर संचाल् (िोडल अचध्ारी) खेल बिायेंर्े।

    9.5 भोपाल रें शतरंज अ्ादरी सथातपत ्रेंर्े एवं िॉ्ी ्ो प्रोतसातित ्रेंर्े। 9.6 ग्ार, तव्ासखणड एवं नजला सतर पर खेल रैदाि बिायेंर्े, तथा खेलों ्ो आधणुति् त्िी्

    से तव्लसत ्रेंर्े।9.7 प्रततवर्म 14 िवमबर से 30 िवमबर त् ‘’प्रतां्ी्य ओलममपक खेलों कता आ्योजन’’ त्या

    जायेर्ा। खेल सपधा्म िेतणु 6 से 12 वर्म, 13 से 18 वर्म, 19 से अचध् आयणु ्े खखलाडी भार् लेंर्े। इस्े पूव्म नजला एवं संभार् सतर पर प्रततयोतर्ता आयोनजत ्ी जावेर्ी।

    9.8 प्रांतीय ओलनमप् रें पद् तवजेताओं ्ो राषटीय एवं अंतरा्मषटीय खेल सपधा्म िेतणु ्ोचचंर् एवं प्रततयोतर्ता रें सममरललत िोिे ्े ललए सभी प्र्ार ्ी सिायता देंर्े तथा रतिला खखलाचड़यों ्े ललए रतिला अचध्ारी/्ोच ्ो साथ भेजेंर्े।

    9.9 खेल तवभार् ्ो अचध्ार एवं आधणुति् खेल सणुतवधाओं से यणुति ्रेंर्े और खेल अ्ादचरयों ्ो और प्रभावी बिायेंर्े।

  • (15)

    10. उद्ोग10.1 िई उद्ोर् िीतत बिायेंर्े जो प्रदेश रें औद्ोतर्् वातावर् ्ो अिणु्ूल बिािे तथा सथािीय

    लोर्ों ्ो अचध् से अचध् रोजर्ार ्े अवसर उपलबध िों अथा्मत रोजर्ार और तिवेश प्रोतसािि पर आधाररत िोर्ी। इस िीतत ्े अंतर््मत-

    10.2 तवर्त वरगों रें सर्ार इणडनसटयल सचरट ्े राध्यर से ्ेवल अपिी छतव बिािे ्ी ्ोलशश ्रती रिी, लेत्ि समपाददत त्ये MOU रें ्ोई तवशेर तिवेश प्रदेश रें ििीं आया इस प्रतक्रया रें सबसे जयादा उपेक्षा सूक्षर, लघणु एवं रध्यर उद्ोर् सेकटर ्ी हुई । प्रदेश ्ांग्ेस सर्ार रें प्रदेश ्े लघणु एवं रध्यर उद्ोर्पततयों ्ी भार्ीदारी से सूक्षर, लघणु एवं रध्यर उद्ोर् सेकटर प्रदेश ्े औद्ोतर््ी्र् ्ा रूल ्े्द िोर्ा ।

    10.3 र.प्र. रें सथातपत सूक्षर, लघणु एवं रध्यर उद्ोर् सेकटरों ्ा पणुिरूद्धार ्र सव्मसणुतवधा यणुकत बिाया जायेर्ा और िये सूक्षर, लघणु एवं रध्यर उद्ोर् सेकटर पूरे प्रदेश रें सथातपत त्ये जायेंर्े।

    10.4 सूक्षर, लघणु एवं रध्यर उद्ोर् सेकटर रें ्ाय्मरत औद्ोतर्् संर्ठिों ्ो सर्ार ्ा अंर् बिा्र विां ्ी सरसया ्ी पिचाि ्र तिरा्र् ्े ललए ए् सचरतत र्दठत ्ी जायेर्ी।

    10.5 बडे उद्ोर्ों ्ी ्दठिाइयों ्े सराधाि ्े ललए रणुख्यरंत्ी सतर पर सीधा संवाद सथातपत िोर्ा। इणडनसटयल रीट जैसी ददखावटी, खचयीली एवं परर्ार तविीि व्यवसथा ्े सथाि पर प्रदेश ्े सफल उद्ो र्पततयों ्ो बांड एमबेसेडर बिाया जायेर्ा और उि्े राध्यर से िये तिवेश्ों से संवाद सथातपत त्या जायेर्ा।

    10.6 प्रदेश ्े सूक्षर, लघणु एवं रध्यर एरएसएरई सेकटर ्ो अ्य प्रदेश ्े उद्ोर्ों से प्रततसपधा्म ्े ललए अिणु्ूल तवततीय एवं अधोसंरचिा ्ी सणुतवधायें दी जायेंर्ी और िीतत बिायी जायेर्ी।

    10.7 त्िी्ी तव्ास ्ो प्रोतसािि देिे ्े ललए रै्यूफैकचररंर् इिोवेशि फणड (उतपादि िवाचार) ्ी सथापिा।

    10.8 शासि ्ी सटाट्म अप पॉललसी से ्ोई तवशेर उपलचबध ििीं चरली िै, उद्चरयों ्े सियोर् से यणुवा उद्चरयों ्े अिणु्ूल िीतत ्ा तिरा्म् ्रेंर्े तात् उस्ा दायरा बडा त्या जा स्े तथा तक्रया्वयि प्रभावी िो स्े।

    10.9 पी.पी.पी. अथवा तिजी संसथाओं द्ारा तव्लसत इणडनसटयल पा््म सतित सरूचा इंफ्ासटकचर ए् अथॉररटी ्े अधीिसथ रखिे ्ी व्यवसथा ्रेंर्े।

    10.10 रध्यप्रदेश ्े तिया्मत लर्भर् िर्णय िैं, तिया्मत प्रोतसािि ्े ललए क्षेत्ीय एकसपोट्म सेकटर ्ा तिरा्म्। ददल्ली रणुंबई औद्ोतर्् ्ॉररडोर ्ी तज्म पर तवश्भ्ि इणडनसटयल एररयाज ्ो जोडिे वाले अंतरा्मजयीय इणडनसटयल ्ॉररडोर ्ा तिरा्म् नजसरें प्ररणुख रूप से रेवाड रालवा इणडनसटयल ्ॉररडोर इतयादद।

    10.11 सभी बडे शिरों रें रल्टी लेवल इणडनसटयल पा््म स ्ो प्रोतसािि।10.12 प्रदेश ्े संतणुललत तव्ास ्े ललए रीजिल इ्ोिॉचर् डेव्लपरेंट सेंटस्म ्ी सथापिा ्रेंर्े।10.13 रध्यप्रदेश ग्लोबल टेकिॉलोजी इिकयूबेटर ्ी सथापिा ्ी जावेर्ी, जो छोटे व्यापाररयों,

    उद्ोर्पततयों, ्े ललए डाटा ए्तत्त ्रें, शोध ्रें तथा तवशलेर् ्र अिणुशंसाओं ्ा तक्रया्वयि ्रेंर्े।

    10.14 इ्दरौर, ग्वाललयर तथा जबलपणुर रें टांसपोट्म िब सथातपत ्रेंर्े।

  • (16)

    10.15 औद्ोतर्् क्षेत् ्े भूखणडों ्ो लीज िोल्ड ्े सथाि पर फ्ी िोल्ड ्रिे ्ी ्ाय्मवािी ्रेंर्े। 10.16 प्रदेश रें बडे उद्ोर्ों ्ो बढ़ावा देिे ्े ललए ररयायती दर पर भूचर 99 वर्म ्ी लीज पर देंर्े ।10.17 लशश्क्षत बेरोजर्ार अिणु.जातत, जिजातत, तपछडा वर््म एवं रतिला उद्चरयों ्े ललए औद्ोतर््

    शेड तिररंत ्रेंर्े।10.18 उद्ोर् तवभार् द्ारा नजि उद्ोर्ों से रेंटिेंस चाज्म ललया जाता िै, उि्ो िर्र तिर्र ्े संपलति

    ्र से रणुलति दी जायेर्ी।10.19 डायवस्मि ्ी अिणुरतत ्ा सरली्र् एवं शणुल्् ्ा यणुलतियणुकत ्रेंर्े।10.20 मेड इन मध््यप्रदेश► िए उद्ोर् ्े ललए तवशेर पै्ेज- ऐसे उद्ोर् जो 100 ्रोड से अचध् ्ा तिवेश ्रेंर्े तथा

    प्रदेश ्े 60% यणुवाओं ्ो त्िी्ी पद तथा 100 प्रततशत र्ैर त्िी्ी पदों पर रोजर्ार देंर्े उि्ो ररयायती बयाज दर पर ऋ् ददलवाएरं्े तथा जी एस टी रें छूट देंर्े

    ► यणुवा उद्री जो पिली बार उद्ोर् सथातपत ्र रिे िैं, उ्िें ररयायती बयाज दर पर 5 साल ्ा ऋ् ददलवाएरं्े ।

    ► बैंर्लोर ्ी लसली्ॉि लसटी ्ी तज्म पर भोपाल रें िई लसली्ॉि लसटी तव ्लसत ्रेंर्े।► जवेलरी पा््म - सोिा एवं चांदी ्े आभूर् उद्ोर्ों ्ो बढ़ावा देिे ्े ललए र्ोल्डि, डायरणड

    इ्डनसटयल पा््म तव्लसत ्रेंर्े। िीरा उद्ोर्ों िेतणु डायरणड लसटी ्ी सथापिा ्रेंर्े। र्ोल्डि ्ॉमप्लेकस, डायरणड ्ॉमप्लेकस रें औद्ोतर््, व्यावसातय् एवं आवासीय सणुतवधायें, जीएसटी एवं संपलति ्र रें तवशेर ररयायत, तबजली एवं बयाज ्ी दरों रें छूट देंर्े। आभूर् सेकटर ्े उद्ोर्ों रें रतिलाओं एवं अ्य रूप से सशतिजिों ्ो ति:शणुल्् प्रलशक्ष् तथा औद्ोतर्् भूखणड ्े आवंटि रें प्राथचर्ता देंर्े।

    ► प्रदेश रें िये रेडीमेड गतारमें् ्ॉमपलेकस सथातपत ्रेंर्े, नजसरें व्यावसातय् एवं आवासीय सणुतवधाओं ्े साथ जीएसटी एवं संपलति ्र रें तवशेर ररयायत, तबजली एवं बयाज रें छूट देंर्े।

    ► पावर लूर ्ो बढ़ावा देिे ्े ललए (10 लूर त्) तवशेर क्षेत् तव्लसत ्रेंर्े नजसरें औद्ोतर््, व्यावसातय् एवं आवासीय, सणुतवधायें ्े साथ ्रों रें तवशेर ररयायत, तबजली एवं बयाज रें छूट देंर्े तथा शास्ीय खरीदी रें प्रोतसातित त्या जायेर्ा।

    10.21 रध्यप्रदेश तवतत तिर्र ्ी र्तततवचधयों एवं शाखाओं ्ा तवसतार ्रेंर्े तथा अंशपूंजी रें वकृनद्ध ्रेंर्े।

    10.22 सारानज् सणुरक्षा प्रदाि ्रिे ्े ललए प्रदेश ्े छोटे व्ापाररयों ्े ललए अंशदायी पेंशि योजिा प्रारंभ ्ी जायेर्ी। इि्े जीवि बीरा ्े ललए राजय शासि भी अंश देर्ी।

  • (17)

    11. कु््रीर, रेशम, हस्क्शल्प, हथकरघता एवं खताद्री ग्रतामोद्ोग11.1 ्रौशल उ्ियि ्ा प्रलशक्ष् ग्ार सतर त् देिे ्ी योजिा बिायेंर्े।11.2 ्ला ्रौशलता संरश्क्षत ्रते हुये उ्ित त्िी् तव ्लसत ्र सथातपत ्रेंर्े तात् ्र

    लार्त पर अचध् उतपादि ्र स्ें ।11.3 वंशपरंपरार्त पररवारों ्े ्णु टीर उद्ोर् िेतणु विोपज पर आधाररत ्णु टीर उद्ोर्ों िेतणु प्रततवर्म

    500 बांस ति:शणुल्् प्रदाि ्रेंर्े।11.4 लाख उतपादि िेतणु शास्ीय विों ्े उपयोर् ्रिे ्ी सणुतवधा देंर्े।11.5 चरट्ी पर आधाररत ्णु टीर उद्ोर्ों िेतणु चरट्ी खिि ्ी तबिा रॉयल्टी अिणुरतत ।11.6 वणुडि क्रॉफट- सथािीय सतर पर उपलबध र्ैर इरारती ल्डी प्रदाय ्ी व्यवसथा ।11.7 लशल्प ्ला- पतथर पर लशल्प ्ला िेतणु पतथर उतखिि ्ी सरली्कृ त व्यवसथा।11.8 बणुि्रों ्ो आधणुति् त्िी्ी ्ा प्रलशक्ष् दे्र बणुिाई एवं छपाई ्े ्ाय्म िेतणु ररयायती

    बयाज दर पर ऋ् उपलबध ्रायेंर्े एवं शास्ीय खरीदी रें प्राथचर्ता दे्र आरथं् रूप से सक्षर बिायेंर्े।

    11.9 खादी ्े उतपादों पर तवक्रय रूल्य रें छूट देंर्े। शास्ीय खरीदी रें पणुरािी व्यवसथा प्रारंभ ्रेंर्े।

    11.10 प्रदेश रें रलबरी एवं टसर ्ा उतपादि दो र्णुिा ्रेंर्े।11.11 रतिला सवसिायता सरूि ्े राध्यर से उतपादि ्ो बढ़ावा देंर्े तथा उि्ो बणुतियादी सणुतवधा

    देंर्े।11.12 वि क्षेत् एवं राजसव भूचर एवं शास्ीय पेडों पर टसर-्ोया, रलबरी ्ोया, अरणडी पेड/

    परौधों पर ्ीट पालि िेतणु अिणुरतत देंर्े।11.13 शिद उतपादि ्ो बढ़ायेंर्े।11.14 शास्ीय संसथाओं ्ा उ्ियि ्रेंर्े तथा िये क्षेत्ों रें रेशर धार्ा एवं वसत् तिरा्म् ्ी

    इ्ाईयां सथातपत ्रेंर्े।11.15 तिजी क्षेत्, सवसिायता, सि्ाररता ्े आधार पर र्तततवचधयों ्ो बढ़ावा देंर्े।11.16 लशल्प्ार पररवारों ्ो परंपरार्त ्णु टीर उद्ोर्ों ्े संचालि िेतणु ररयायती बयाज दर पर ऋ्

    3 वर्म िेतणु उपलबध ्रायेंर्े।11.17 प्रदेश ्े रेशर, िसतलशल्प, िथ्रघा ्े उतपादों ्ी बांचडंर् ्रेंर्े तथा जीएसटी से रणुकत

    ्रिे िेतणु ्े्द से अिणुशंसा ्रेंर्े।11.18 राजय सतरीय व्यापार रेलों ्ा आयोजि ्रेंर्े तथा उतपाद्ों ्ो आिे-जािे एवं ठिरिे ्ी

    सणुतवधा उपलबध ्रायेंर्े।11.19 प्रदेश ्े बािर उतपादों ्ी तबक्री ्े ललए भाडा अिणुदाि देंर्े।11.20 भोपाल िाट ्ी तरि नजला रणुख्यालय पर नजला आरटंजि िाट ्ी सथापिा ्रेंर्े।11.21 शास्ीय उपयोर् रें लर्िे वाले ्णु टीर ग्ारोद्ोर्, रेशर एवं िथ्रघा ्े उतपादों पर सरथ्मि

    रूल्य घोतरत ्रेंर्े।

  • (18)

    11.22 वंशपरमपरार्त उतपादों रें िई तव्लसत त्िी् पर आधाररत प्रलशक्ष् देंर्े।11.23 नजला सतर पर ्णु टीर उद्ोर् प्रलशक्ष् ्े्द प्रारंभ ्रेंर्े।11.24 िसतलशल्प, िथ्रघा, राटी्ला, चचत््ला, और अ्य प्रदेश ्े इस क्षेत् ्े अ्य उतपादों ्ी

    ्रौशलता ्ो प्रोतसातित ्रिे िेतणु प्रततवर्म सभी क्षेत्ों रें 5 लाख त् ्ा पणुरस्ार देंर्े।11.25 ्णु टीर, लघणु, ग्ारोद्ोर्, रेशर उद्ोर्, िथ्रघा, िसतलशल्प से जणुडे वंशपरमपरार्त पररवारों

    ्ो श्चर् संवर््म ्ी तरि सारानज् सणुरक्षा एवं सिायता प्रदाि ्रेंर्े, इस्े ललए िया सवेरा ्ाय्मक्रर से जोडेंर्े ।

  • (19)

    12. खषनज 12.1 िई खतिज िीतत बिाएरं्े। र्रौ् खतिज ग्ार पंचायतों ्े अचध्ार क्षेत् रें रखेंर्े।12.2 खतिज तव्ास तिर्र ्े अंतर््मत आिे वाले खतिजों एवं उि्े खदाि ्े आवंटि ्ी प्रतक्रया

    ्ो पारदशयी बिायेंर्े।12.3 रेत खदािों ्े आवंटि ्ी िई िीतत बिायेंर्े, रेत िीलारी ्ो खतिज तिर्र से पकृथ् ्रेंर्े।

    रेत ्ी ठे्ेदारी प्रथा ्ो सराप्त ्रेंर्े।12.4 रेत खदािों ्े आवंटि रें सि्ाररता क्षेत् एवं वरगों से तिवास ्र रिे सथािीय लोर्ों ्ो

    प्राथचर्ता देंर्े।12.5 ्णु मिारों ्ो ईंट एवं चरट्ी ्े बत्मि बिािे ्े ललए चरट्ी खिि ्ी अिणुरतत ्ी प्रतक्रया ्ो

    सरल ्रेंर्े तथा रॉयल्टी से छूट देंर्े।12.6 खतिज अचधतियर 2015 ्े तित प्राप्त रॉयल्टी ्ा 25 प्रततशत भार् उसी ग्ार ्े पेयजल,

    अधोसंरचिा, लशश्क्षत बेरोजर्ारों ्ो ्रौशल उ्ियि, लशक्षा सवास्थय एवं रतिलाओं ्े सशलति्र् पर व्यय ्रेंर्े।

    12.7 अवैध रेत उतखिि/ रेत ्े ठे्ों रें घोटाले ्ी जांच ्राएरं्े।12.8 खतिज उतखिि से तिररंत र्ड्ों ्ो भरिे एवं वकृक्षारोप् ्ा दातयतव लीजधारी ्ा रिेर्ा, इसे

    पालि ि ्रिे पर लीज सरा�