1. uu no. 7 tahun 1989 tentang peradilan agama

7/23/2019 1. UU No. 7 Tahun 1989 Tentang Peradilan Agama

1/45

www.hukumonline.com

UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA

NOMOR 7 TAHUN 1989

TENTANG

PERADILAN AGAMA

DENGAN RAHMAT TUHAN YANG MAHA ESA

PRESIDEN REPUBLIK INDONESIA,

Menimbang:

a. bahwa Negaa Re!"b#i$ In%&ne'ia, 'ebagai negaa h"$"m (ang be%a'a$an Pan)a'i#a %an Un%ang*Un%ang Da'a +-, be/"0"an mew"0"%$an /a/a $ehi%"!an bang'a (ang 'e0ah/ea, aman, /en/eam, %an

/e/ib1

b. bahwa "n/"$ mew"0"%$an /a/a $ehi%"!an /e'eb"/ %an men0amin !e'amaan $e%"%"$an waga negaa%a#am h"$"m %i!e#"$an "!a(a "n/"$ menega$$an $ea%i#an, $ebenaan, $e/e/iban, %an $e!a'/ian h"$"m(ang mam!" membei$an !enga(&man $e!a%a ma'(aa$a/1

). bahwa 'a#ah 'a/" "!a(a "n/"$ menega$$an $ea%i#an, $ebenaan, $e/e/iban, %an $e!a'/ian h"$"m/e'eb"/ a%a#ah me#a#"i Pea%i#an Agama 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Un%ang*"n%ang N&m& +-Tah"n +23 /en/ang Ke/en/"an*$e/en/"an P&$&$ Ke$"a'aan Keha$iman1

%. bahwa !enga/"an /en/ang '"'"nan, $e$"a'aan, %an h"$"m a)aa !enga%i#an %a#am #ing$"nganPea%i#an Agama (ang 'e#ama ini ma'ih beane$a $aena %i%a'a$an !a%a:

+. Pea/"an /en/ang Pea%i#an Agama %i 4awa %an Ma%"a 5S/aa/'b#a% Tah"n +667 N&m& +7%ih"b"ng$an %engan S/aa/'b#a% Tah"n +82 N&m& ++9 %an 9+31

7. Pea/"an /en/ang Kea!a/an ;a%i %an Kea!a/an ;a%i Be'a "n/"$ 'ebagian Re'i%en'iKa#iman/an Se#a/an %an Tim" 5S/aa/'b#a% Tah"n +82 N&m& 986 %an 981

8. Pea/"an Pemein/ah N&m& - Tah"n +2 /en/ang Pemben/"$an Penga%i#an Agama


2/45

www.hukumonline.com

Dengan Pe'e/"0"an:

DE>AN PER>AKILAN RAKYAT REPUBLIK INDONESIA,

MEMUTUSKAN:

Mene/a!$an:

UNDANG*UNDANG TENTANG PERADILAN AGAMA

BAB I

KETENTUAN UMUM

Bagian Pertama

Pengertian

Paa! 1

Da#am Un%ang*"n%ang ini (ang %ima$'"% %engan:

+. Pea%i#an Agama a%a#ah !ea%i#an bagi &ang*&ang (ang beagama I'#am.

7. Penga%i#an a%a#ah Penga%i#an Agama %an Penga%i#an Tinggi Agama %i #ing$"ngan Pea%i#an Agama.

8. Ha$im a%a#ah Ha$im !a%a Penga%i#an Agama %an Ha$im !a%a Penga%i#an Tinggi Agama.

-. Pegawai Pen)a/a/ Ni$ah a%a#ah Pegawai Pen)a/a/ Ni$ah !a%a Kan/& U"'an Agama.. 4"" Si/a %an a/a" 4"" Si/a Penggan/i a%a#ah 4"" Si/a %an a/a" 4"" Si/a Penggan/i !a%a Penga%i#an

Agama.

Bagian Ke"#a

Ke"#"#$an

Paa! %

Pea%i#an Agama me"!a$an 'a#ah 'a/" !e#a$'ana $e$"a'aan $eha$iman bagi a$(a/ !en)ai $ea%i#an (angbeagama I'#am mengenai !e$aa !e%a/a /e/en/" (ang %ia/" %a#am Un%ang*"n%ang ini.

Paa! &

5+ Ke$"a'aan Keha$iman %i #ing$"ngan Pea%i#an Agama %i#a$'ana$an eh:

a. Penga%i#an Agama1

b. Penga%i#an Tinggi Agama.

7 < -


3/45

www.hukumonline.com

57 Ke$"a'aan Keha$iman %i #ing$"ngan Pea%i#an Agama be!"n)a$ !a%a Mah$amah Ag"ng 'ebagaiPenga%i#an Negaa Te/inggi.

Bagian KetigaTem'at Ke"#"#$an

Paa! (

5+ Penga%i#an Agama be$e%"%"$an %i $&/ama%(a a/a" %i ib" $&/a $ab"!a/en, %an %aeah h"$"mn(ame#i!"/i wi#a(ah $&/ama%(a a/a" $ab"!a/en.

57 Penga%i#an Tinggi Agama be$e%"%"$an %i Ib"$&/a !&!in'i, %an %aeah h"$"mn(a me#i!"/i wi#a(ahP&!in'i.

Bagian Keem'at

Pem)inaan

Paa! *

5+ Pembinaan /e$ni' !ea%i#an bagi Penga%i#an %i#a$"$an eh Mah$amah Ag"ng.

57 Pembinaan &gani'a'i, a%mini'/a'i, %an $e"angan Penga%i#an %i#a$"$an eh Men/ei Agama.

58 Pembinaan 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ %an a(a/ 57 /i%a$ beh meng"angi $ebeba'anHa$im %a#am memei$'a %an mem"/"' !e$aa.

BAB II

SUSUNAN PENGADILAN

Bagian Pertama

Um#m

Paa! +

Penga%i#an /e%ii %ai:

+. Penga%i#an Agama, (ang me"!a$an Penga%i#an Ting$a/ Pe/ama1

7. Penga%i#an Tinggi Agama, (ang me"!a$an Penga%i#an Ting$a/ Ban%ing.

Paa! 7

Penga%i#an Agama %iben/"$ %engan Ke!"/"'an Pe'i%en.

Paa! 8

8 < -


4/45

www.hukumonline.com

Penga%i#an Tinggi Agama %iben/"$ %engan Un%ang*"n%ang.

Paa! 9

5+ S"'"nan Penga%i#an Agama /e%ii %ai Pim!inan, Ha$im Angg&/a, Pani/ea, Se$e/ai', %an 4"" Si/a.

57 S"'"nan Penga%i#an Tinggi Agama /e%ii %ai Pim!inan, Ha$im Angg&/a, Pani/ea, %an Se$e/ai'.

Paa! 1,

5+ Pim!inan Penga%i#an Agama /e%ii %ai 'e&ang Ke/"a %an 'e&ang >a$i# Ke/"a.

57 Pim!inan Penga%i#an Tinggi Agama /e%ii %ai 'e&ang Ke/"a %an 'e&ang >a$i# Ke/"a.

58 Ha$im Angg&/a Penga%i#an Tinggi Agama a%a#ah Ha$im Tinggi.

Bagian Ke"#a

Ket#a .a$i! Ket#a Ha$im Panitera "an /#r# Sita

Paragra0 1

Ket#a .a$i! Ket#a "an Ha$im

Paa! 11

5+ Ha$im a%a#ah !e0aba/ (ang me#a$'ana$an /"ga' $e$"a'aan $eha$iman.

57 S(aa/ %an /a/a )aa !engang$a/an, !embehen/ian 'e/a !e#a$'anaan /"ga' Ha$im %i/e/a!$an %a#amUn%ang*"n%ang ini.

Paa! 1%

5+ Pembinaan %an !engawa'an "m"m /eha%a! Ha$im 'ebagai !egawai negei %i#a$"$an eh Men/eiAgama.

57 Pembinaan %an !engawa'an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ /i%a$ beh meng"angi$ebeba'an Ha$im %a#am memei$'a %an mem"/"' !e$aa.

Paa! 1&

5+ Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i Ha$im !a%a Penga%i#an Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*

'(aa/ 'ebagai bei$"/:a. waga negaa In%&ne'ia1

b. beagama I'#am1

). be/a?wa $e!a%a T"han Yang Maha E'a1

%. 'e/ia $e!a%a Pan)a'i#a %an Un%ang*Un%ang Da'a +-1

e. b"$an be$a' angg&/a &gani'a'i /e#aang Pa/ai K&m"ni' In%&ne'ia, /ema'"$ &gani'a'i

- < -


5/45

www.hukumonline.com

ma''an(a a/a" b"$an 'e'e&ang (ang /e#iba/ #ang'"ng a/a"!"n /a$ #ang'"ng %a#am @Gea$anK&n/a Re"'i G.83.Sa$i# Ke/"a Penga%i#an Tinggi Agama %i!e#"$an !enga#aman 'e$"ang*$"angn(a 6 5%e#a!an /ah"n 'ebagai Ha$im Penga%i#an Tinggi Agama a/a", 'e$"ang*$"angn(a 8 5/iga/ah"n bagi Ha$im Penga%i#an Tinggi Agama (ang !enah men0aba/ Ke/"a Penga%i#an Agama.

Paa! 1*

5+ Ha$im %iang$a/ %an %ibehen/i$an eh Pe'i%en 'e#a$" $e!a#a Negaa a/a' "'"# Men/ei Agamabe%a'a$an !e'e/"0"an Ke/"a Mah$amah Ag"ng.

57 Ke/"a %an >a$i# Ke/"a Penga%i#an %iang$a/ %an %ibehen/i$an eh Men/ei Agama be%a'a$an!e'e/"0"an Ke/"a Mah$amah Ag"ng.

Paa! 1+

5+ Sebe#"m memang$" 0aba/ann(a, Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im wa0ib meng")a!$an '"m!ah men""/agama I'#am (ang beb"n(i 'ebagai bei$"/:

@Demi A##ah, 'a(a be'"m!ah bahwa 'a(a, "n/"$ mem!eeh 0aba/an 'a(a ini, #ang'"ng a/a" /i%a$

#ang'"ng, %engan mengg"na$an nama a/a" )aa a!a !"n 0"ga, /i%a$ membei$an a/a" men0an0i$anbaang 'e'"a/" $e!a%a 'ia!a !"n 0"ga@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a, "n/"$ me#a$"$an a/a" /i%a$ me#a$"$an 'e'"a/" %a#am 0aba/an ini, /i%a$'e$a#i*$a#i a$an meneima #ang'"ng a/a" /i%a$ #ang'"ng %ai 'ia!a !"n 0"ga '"a/" 0an0i a/a" !embeian@.@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a a$an 'e/ia $e!a%a %an a$an mem!e/ahan$an 'e/a mengama#$anPan)a'i#a 'ebagai %a'a %an i%e&gi negaa, Un%ang*Un%ang Da'a +-, %an 'ega#a Un%ang*"n%ang'e/a !ea/"an #ain (ang be#a$" bagi Negaa Re!"b#i$ In%&ne'ia@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a 'enan/ia'a a$an men0a#an$an 0aba/an 'a(a ini %engan 0"0", 'e$'ama, %an

< -


6/45

www.hukumonline.com

%engan /i%a$ membe%a*be%a$an &ang %an a$an be#a$" %a#am me#a$'ana$an $ewa0iban 'a(a 'ebai$*bai$n(a %an 'ea%i#*a%i#n(a 'e!e/i #a(a$n(a bagi 'e&ang Ke/"a, >a$i# Ke/"a, Ha$im Penga%i#an (angbeb"%i bai$ %an 0"0" %a#am menega$$an h"$"m %an $ea%i#an@.

57 >a$i# Ke/"a %an Ha$im Penga%i#an Agama %iambi# '"m!ahn(a eh Ke/"a Penga%i#an Agama.

58 >a$i# Ke/"a %an Ha$im Penga%i#an Tinggi Agama 'e/a Ke/"a Penga%i#an Agama %iambi# '"m!ahn(aeh Ke/"a Penga%i#an Tinggi Agama.

5- Ke/"a Penga%i#an Tinggi Agama %iambi# '"m!ahn(a eh Ke/"a Mah$amah Ag"ng.

Paa! 17

5+ Ke)"a#i %i/en/"$an #ain eh a/a" be%a'a$an "n%ang*"n%ang, Ha$im /i%a$ beh meang$a! men0a%i:

a. !e#a$'ana !"/"'an Penga%i#an1

b. wa#i, !engam!", %an !e0aba/ (ang be$ai/an %engan '"a/" !e$aa (ang %i!ei$'a ehn(a1

). !eng"'aha.

57 Ha$im /i%a$ beh meang$a! men0a%i Pena'iha/ H"$"m.

58 4aba/an (ang /i%a$ beh %iang$a! eh Ha$im 'e#ain 0aba/an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/5+ %an a(a/ 57 %ia/" #ebih #an0"/ %engan Pea/"an Pemein/ah.

Paa! 18

5+ Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im %ibehen/i$an %engan h&ma/ %ai 0aba/ann(a $aena:

a. !emin/aan 'en%ii1

b. 'a$i/ 0a'mani a/a" &hani /e"'*mene"'1

). /e#ah be"m" 93 5enam !"#"h /ah"n bagi Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im Penga%i#an Agama, %an

98 5enam !"#"h /iga /ah"n bagi Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im Penga%i#an Tinggi Agama1

%. /en(a/a /i%a$ )a$a! %a#am men0a#an$an /"ga'n(a.

57 Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im (ang meningga# %"nia %engan 'en%iin(a %ibehen/i$an %engan h&ma/%ai 0aba/ann(a eh Pe'i%en 'e#a$" Ke!a#a Negaa.

Paa! 19

5+ Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im %ibehen/i$an /i%a$ %engan h&ma/ %ai 0aba/ann(a %engan a#a'an:

a. %i!i%ana $aena be'a#ah me#a$"$an /in%a$ !i%ana $e0aha/an1

b. me#a$"$an !eb"a/an /e)e#a1

). /e"'*mene"' me#a#ai$an $ewa0iban %a#am men0a#an$an /"ga' !e$e0aann(a1

%. me#angga '"m!ah 0aba/an1

e. me#angga #aangan 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# +2.

57 Peng"'"#an !embehen/ian /i%a$ %engan h&ma/ %engan a#a'an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/5+ h"" b 'am!ai %engan e %i#a$"$an 'e/e#ah (ang be'ang$"/an %ibei $e'em!a/an 'e)"$"!n(a "n/"$membe#a %ii %i ha%a!an Ma0e#i' Keh&ma/an Ha$im.

9 < -


7/45

www.hukumonline.com

58 Pemben/"$an, '"'"nan, %an /a/a $e0a Ma0e#i' Keh&ma/an Ha$im 'e/a /a/a )aa !embe#aan %ii%i/e/a!$an eh Ke/"a Mah$amah Ag"ng be'ama*'ama %engan Men/ei Agama.

Paa! %,Se&ang Ha$im (ang %ibehen/i$an %ai 0aba/ann(a, /i%a$ %engan 'en%iin(a %ibehen/i$an 'ebagai !egawainegei.

Paa! %1

5+ Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im 'ebe#"m %ibehen/i$an /i%a$ %engan h&ma/ 'ebagaimana (ang %ima$'"%%a#am Pa'a# + a(a/ 5+, %a!a/ %ibehen/i$an 'emen/aa %ai 0aba/ann(a eh Pe'i%en 'e#a$" Ke!a#aNegaa a/a' "'"# Men/ei Agama be%a'a$an !e'e/"0"an Ke/"a Mah$amah Ag"ng.

57 Teha%a! !eng"'"#an !embehen/ian 'emen/aa 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+, be#a$"0"ga $e/en/"an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# + a(a/ 57.

Paa! %%

5+ A!abi#a /eha%a! 'e&ang Ha$im a%a !ein/ah !enang$a!an (ang %ii$"/i %engan !enahanan, %engan'en%iin(a Ha$im /e'eb"/ %ibehen/i$an 'emen/aa %ai 0aba/ann(a.

57 A!abi#a 'e&ang Ha$im %i/"n/"/ %i m"$a Penga%i#an %a#am !e$aa !i%ana 'ebagaimana (ang %ima$'"%%a#am Pa'a# 7+ a(a/ 5- Un%ang*"n%ang N&m& 6 Tah"n +6+ /en/ang H"$"m A)aa Pi%ana /an!a%i/ahan, ma$a ia %a!a/ %ibehen/i$an 'emen/aa %ai 0aba/ann(a.

Paa! %&

Ke/en/"an #ebih #an0"/ mengenai /a/a )aa !embehen/ian %engan h&ma/, !embehen/ian /i%a$ %engan h&ma/,%an !embehen/ian 'emen/aa 'e/a ha$*ha$ !e0aba/ (ang %i$ena$an !embehen/ian, %ia/" %engan Pea/"anPemein/ah.

Paa! %(

5+ Ke%"%"$an !&/&$ Ha$im %ia/" %engan Ke!"/"'an Pe'i%en.

57 T"n0angan %an $e/en/"an*$e/en/"an #ainn(a bagi Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im %ia/" %enganKe!"/"'an Pe'i%en.

Paa! %*

Ke/"a, >a$i# Ke/"a, %an Ha$im %a!a/ %i/ang$a! a/a" %i/ahan han(a a/a' !ein/ah 4a$'a Ag"ng 'e/e#ah

men%a!a/ !e'e/"0"an Ke/"a Mah$amah Ag"ng %an Men/ei Agama, $e)"a#i %a#am ha#:

a. /e/ang$a! /angan me#a$"$an /in%a$ !i%ana $e0aha/an, a/a"

b. %i'ang$a /e#ah me#a$"$an /in%a$ !i%ana $e0aha/an (ang %ian)am %engan !i%ana ma/i, a/a"

). %i'ang$a /e#ah me#a$"$an /in%a$ !i%ana $e0aha/an /eha%a! $eamanan negaa.

Paragra0 %

2 < -


8/45

www.hukumonline.com

Panitera

Paa! %+

5+ Pa%a 'e/ia! Penga%i#an %i/e/a!$an a%an(a Ke!ani/eaan (ang %i!im!in eh 'e&ang Pani/ea.

57 Da#am me#a$'ana$an /"ga'n(a Pani/ea Penga%i#an Agama %iban/" eh 'e&ang >a$i# Pani/ea,bebea!a &ang Pani/ea M"%a, bebea!a &ang Pani/ea Penggan/i, %an bebea!a &ang 4"" Si/a.

58 Da#am me#a$'ana$an /"ga'n(a Pani/ea Penga%i#an Tinggi Agama %iban/" eh 'e&ang >a$i# Pani/ea,bebea!a &ang Pani/ea M"%a, %an bebea!a &ang Pani/ea Penggan/i.

Paa! %7

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i Pani/ea Penga%i#an Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/'ebagai bei$"/:

a. waga negaa In%&ne'ia1

b. beagama I'#am1



e. bei0aCah 'een%ah*en%ahn(a 'a0ana m"%a '(ai=ah a/a" 'a0ana m"%a h"$"m (ang meng"a'ai h"$"mI'#am1

. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a - 5em!a/ /ah"n 'ebagai >a$i# Pani/ea a/a" 2 5/"0"h /ah"n 'ebagaiPani/ea M"%a Penga%i#an Agama, a/a" men0aba/ >a$i# Pani/ea Penga%i#an Tinggi Agama.

Paa! %8

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i Pani/ea Penga%i#an Tinggi Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/'ebagai bei$"/:

a. '(aa/*'(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 72 h"" a, b, ), %an %1

b. bei0aCah 'a0ana '(ai=ah a/a" 'a0ana h"$"m (ang meng"a'ai h"$"m I'#am1

). be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a - 5em!a/ /ah"n 'ebagai >a$i# Pani/ea a/a" 6 5%e#a!an /ah"n'ebagai Pani/ea M"%a Penga%i#an Tinggi Agama, a/a" - 5em!a/ /ah"n 'ebagai Pani/ea Penga%i#an

Agama.

Paa! %9

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i >a$i# Pani/ea Penga%i#an Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/

'ebagai bei$"/:

a. '(aa/*'(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 72 h"" a, b, ), %, %an e1

b. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a - 5em!a/ /ah"n 'ebagai Pani/ea M"%a a/a" 9 5enam /ah"n'ebagai Pani/ea Penggan/i Penga%i#an Agama.

Paa! &,

6 < -


9/45

www.hukumonline.com

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i >a$i# Pani/ea Penga%i#an Tinggi Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/ 'ebagai bei$"/:

a. '(aa/*'(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 72 h"" a, b, ), %an %1

b. bei0aCah 'a0ana '(ai=ah a/a" 'a0ana h"$"m (ang meng"a'ai h"$"m I'#am1). be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a - 5em!a/ /ah"n 'ebagai Pani/ea M"%a a/a" 2 5/"0"h /ah"n 'ebagai

Pani/ea Penggan/i Penga%i#an Tinggi Agama, a/a" - 5em!a/ /ah"n 'ebagai >a$i# Pani/ea Penga%i#anAgama, a/a" men0aba/ Pani/ea Penga%i#an Agama.

Paa! &1

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i Pani/ea M"%a Penga%i#an Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/'ebagai bei$"/:


b. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a 8 5/iga /ah"n 'ebagai Pani/ea Penggan/i Penga%i#an Agama.

Paa! &%

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i Pani/ea M"%a Penga%i#an Tinggi Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/ 'ebagai bei$"/:


b. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a 8 5/iga /ah"n 'ebagai Pani/ea Penggan/i Penga%i#an Tinggi Agama,a/a" - 5em!a/ /ah"n 'ebagai Pani/ea M"%a a/a" 6 5%e#a!an /ah"n 'ebagai Pani/ea Penggan/iPenga%i#an Agama, a/a" men0aba/ >a$i# Pani/ea Penga%i#an Agama.

Paa! &&

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i Pani/ea Penggan/i Penga%i#an Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/ 'ebagai bei$"/:


b. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a 5#ima /ah"n 'ebagai !egawai negei !a%a Penga%i#an Agama.

Paa! &(

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i Pani/ea Penggan/i Penga%i#an Tinggi Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi'(aa/*'(aa/ 'ebagai bei$"/:


b. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a 5#ima /ah"n 'ebagai Pani/ea Penggan/i Penga%i#an Agama a/a"+3 5'e!"#"h /ah"n 'ebagai !egawai negei !a%a Penga%i#an Tinggi Agama.

Paa! &*

5+ Ke)"a#i %i/en/"$an #ain eh a/a" be%a'a$an "n%ang*"n%ang, Pani/ea /i%a$ beh meang$a! men0a%iwa#i, !engam!", %an !e0aba/ (ang be$ai/an %engan !e$aa (ang %i %a#amn(a ia be/in%a$ 'ebagaiPani/ea.

< -


10/45

www.hukumonline.com

57 Pani/ea /i%a$ beh meang$a! men0a%i Pena'iha/ H"$"m.

58 4aba/an (ang /i%a$ beh %iang$a! eh Pani/ea 'e#ain 0aba/an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/5+ %an a(a/ 57 %ia/" #ebih #an0"/ eh Men/ei Agama be%a'a$an !e'e/"0"an Ke/"a Mah$amah Ag"ng.

Paa! &+

Pani/ea, >a$i# Pani/ea, Pani/ea M"%a, %an Pani/ea Penggan/i Penga%i#an %iang$a/ %an %ibehen/i$an %ai0aba/ann(a eh Men/ei Agama.

Paa! &7

Sebe#"m memang$" 0aba/ann(a, Pani/ea, >a$i# Pani/ea, Pani/ea M"%a, %an Pani/ea Penggan/i %iambi#'"m!ahn(a men""/ agama I'#am eh Ke/"a Penga%i#an (ang be'ang$"/an.

B"n(i '"m!ah a%a#ah 'ebagai bei$"/:

@Demi A##ah, 'a(a be'"m!ah bahwa 'a(a, "n/"$ mem!eeh 0aba/an 'a(a ini, #ang'"ng a/a" /i%a$ #ang'"ng

%engan mengg"na$an nama a/a" )aa a!a !"n 0"ga, /i%a$ membei$an a/a" men0an0i$an baang 'e'"a/"$e!a%a 'ia!a !"n 0"ga@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a, "n/"$ me#a$"$an a/a" /i%a$ me#a$"$an 'e'"a/" %a#am 0aba/an ini, /i%a$ 'e$a#i*$a#i a$an meneima #ang'"ng a/a" /i%a$ #ang'"ng %ai 'ia!a !"n 0"ga '"a/" 0an0i a/a" !embeian@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a a$an 'e/ia $e!a%a %an a$an mem!e/ahan$an 'e/a mengama#$an Pan)a'i#a'ebagai %a'a %an i%e&gi negaa, Un%ang*Un%ang Da'a +-, %an 'ega#a "n%ang*"n%ang 'e/a !ea/"an#ain (ang be#a$" bagi Negaa Re!"b#i$ In%&ne'ia@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a 'enan/ia'a a$an men0a#an$an 0aba/an 'a(a ini %engan 0"0", 'e$'ama, %an%engan /i%a$ membe%a*be%a$an &ang %an a$an be#a$" %a#am me#a$'ana$an $ewa0iban 'a(a 'ebai$*bai$n(a%an 'ea%i#*a%i#n(a 'e!e/i #a(a$n(a bagi 'e&ang Pani/ea, >a$i# Pani/ea, Pani/ea M"%a, Pani/ea Penggan/i(ang beb"%i bai$ %an 0"0" %a#am menega$$an h"$"m %an $ea%i#an@.

Paragra0 &

/#r# Sita

Paa! &8

Pa%a 'e/ia! Penga%i#an Agama %i/e/a!$an a%an(a 4"" Si/a %an 4"" Si/a Penggan/i.

Paa! &9

5+ Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i 4"" Si/a, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/ 'ebagai bei$"/:


b. beagama I'#am1



e. bei0aCah 'een%ah*en%ahn(a 'e$ah #an0"/an /ing$a/ a/a'1

+3 < -


11/45

www.hukumonline.com

. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a 5#ima /ah"n 'ebagai 4"" Si/a Penggan/i.

57 Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i 4"" Si/a Penggan/i, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/ 'ebagaibei$"/:

a. '(aa/*'(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ h"" a, b, ), %, %an e1b. be!enga#aman 'e$"ang*$"angn(a 5#ima /ah"n 'ebagai !egawai negei !a%a Penga%i#an

Agama.

Paa! (,

5+ 4"" Si/a %iang$a/ %an %ibehen/i$an eh Men/ei Agama a/a' "'"# Ke/"a Penga%i#an Agama.

57 4"" Si/a Penggan/i %iang$a/ %an %ibehen/i$an eh Ke/"a Penga%i#an Agama.

Paa! (1

Sebe#"m memang$" 0aba/ann(a, 4"" Si/a %an 4"" Si/a Penggan/i %iambi# '"m!ahn(a men""/ agama I'#ameh Ke/"a Penga%i#an Agama.


@Demi A##ah, 'a(a be'"m!ah bahwa 'a(a, "n/"$ mem!eeh 0aba/an 'a(a ini, #ang'"ng a/a" /i%a$ #ang'"ng,%engan mengg"na$an nama a/a" )aa a!a !"n 0"ga, /i%a$ membei$an a/a" men0an0i$an baang 'e'"a/"$e!a%a 'ia!a !"n 0"ga@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a, "n/"$ me#a$"$an a/a" /i%a$ me#a$"$an 'e'"a/" %a#am 0aba/an ini, /i%a$ 'e$a#i*$a#i a$an meneima #ang'"ng a/a" /i%a$ #ang'"ng %ai 'ia!a!"n 0"ga '"a/" 0an0i a/a" !embeian@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a a$an 'e/ia $e!a%a %an a$an mem!e/ahan$an 'e/a mengama#$an Pan)a'i#a'ebagai %a'a %an i%e&gi negaa, Un%ang*Un%ang Da'a +-, %an 'ega#a "n%ang*"n%ang 'e/a !ea/"an#ain (ang be#a$" bagi Negaa Re!"b#i$ In%&ne'ia@.

@Sa(a be'"m!ah bahwa 'a(a 'enan/ia'a a$an men0a#an$an 0aba/an 'a(a ini %engan 0"0", 'e$'ama, %an%engan /i%a$ membe%a*be%a$an &ang %an a$an be#a$" %a#am me#a$'ana$an $ewa0iban 'a(a 'ebai$*bai$n(a%an 'ea%i#*a%i#n(a 'e!e/i #a(a$n(a bagi 'e&ang 4"" Si/a, 4"" Si/a Penggan/i (ang beb"%i bai$ %an 0"0"%a#am menega$$an h"$"m %an $ea%i#an@.

Paa! (%

5+ Ke)"a#i %i/en/"$an #ain eh a/a" be%a'a$an "n%ang*"n%ang, 4"" Si/a /i%a$ beh meang$a! men0a%iwa#i, !engam!", %an !e0aba/ (ang be$ai/an %engan !e$aa (ang %i %a#amn(a ia 'en%ii be$e!en/ingan.

57 4"" Si/a /i%a$ beh meang$a! men0a%i Pena'iha/ H"$"m.

58 4aba/an (ang /i%a$ beh %iang$a! eh 4"" Si/a 'e#ain 0aba/an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#ama(a/ 5+ %an a(a/ 57, %ia/" #ebih #an0"/ eh Men/ei Agama be%a'a$an !e'e/"0"an Ke/"a Mah$amah

Ag"ng.

Bagian Ketiga

Se$retari

++ < -


12/45

www.hukumonline.com

Paa! (&

Pa%a 'e/ia! Penga%i#an %i/e/a!$an a%an(a Se$e/aia/ (ang %i!im!in eh 'e&ang Se$e/ai' %an %iban/" eh'e&ang >a$i# Se$e/ai'.

Paa! ((

Pani/ea Penga%i#an meang$a! Se$e/ai' Penga%i#an.

Paa! (*

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i >a$i# Se$e/ai' Penga%i#an Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi '(aa/*'(aa/ 'ebagai bei$"/:


b. beagama I'#am1

). be/a?wa $e!a%a T"han Yang Maha E'a1%. 'e/ia $e!a%a Pan)a'i#a %an Un%ang*Un%ang Da'a +-1

e. bei0aCah 'een%ah*en%ahn(a 'a0ana m"%a '(ai=ah, a/a" 'a0ana m"%a h"$"m (ang meng"a'ai h"$"mI'#am a/a" 'a0ana m"%a a%mini'/a'i1

. be!enga#aman %i bi%ang a%mini'/a'i !ea%i#an.

Paa! (+

Un/"$ %a!a/ %iang$a/ men0a%i >a$i# Se$e/ai' Penga%i#an Tinggi Agama, 'e&ang )a#&n ha"' memen"hi'(aa/*'(aa/ 'ebagai bei$"/:

a. '(aa/*'(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# - h"" a, b, ), %, %an 1

b. bei0aCah 'a0ana '(ai=ah a/a" 'a0ana h"$"m (ang meng"a'ai h"$"m I'#am.

Paa! (7

>a$i# Se$e/ai' Penga%i#an %iang$a/ %an %ibehen/i$an eh Men/ei Agama.

Paa! (8

Sebe#"m memang$" 0aba/ann(a >a$i# Se$e/ai' %iambi# '"m!ahn(a men""/ agama I'#am eh Ke/"aPenga%i#an (ang be'ang$"/an.


@Demi A##ah, 'a(a be'"m!ah:

bahwa 'a(a, "n/"$ %iang$a/ men0a%i >a$i# Se$e/ai', a$an 'e/ia %an /aa/ 'e!en"hn(a $e!a%a Pan)a'i#a,Un%ang*Un%ang Da'a +-, Negaa %an Pemein/ah1

bahwa 'a(a, a$an men/aa/i 'ega#a !ea/"an !e"n%ang*"n%angan (ang be#a$" %an me#a$'ana$an /"ga'$e%ina'an (ang %i!e)a(a$an $e!a%a 'a(a %engan !en"h !engab%ian, $e'a%aan, %an /angg"ng 0awab1

bahwa 'a(a, a$an 'enan/ia'a men0"n0"ng /inggi $eh&ma/an negaa, Pemein/ah, %an ma/aba/ >a$i# Se$e/ai'

+7 < -


13/45

www.hukumonline.com

'e/a a$an 'enan/ia'a meng"/ama$an $e!en/ingan negaa %ai!a%a $e!en/ingan 'a(a 'en%ii, 'e'e&ang a/a"g&ngan1

bahwa 'a(a, a$an memegang aha'ia 'e'"a/" (ang men""/ 'ia/n(a a/a" men""/ !ein/ah ha"' 'a(aaha'ia$an1

bahwa 'a(a, a$an be$e0a %engan 0"0", /e/ib, )ema/, %an be'emanga/ "n/"$ $e!en/ingan negaa@.

BAB III

KEKUASAAN PENGADILAN

Paa! (9

5+ Penga%i#an Agama be/"ga' %an bewenang memei$'a, mem"/"', %an men(e#e'ai$an !e$aa*!e$aa%i /ing$a/ !e/ama an/aa &ang*&ang (ang beagama I'#am %i bi%ang:

a. !e$awinan1

b. $ewai'an, wa'ia/, %an hibah, (ang %i#a$"$an be%a'a$an h"$"m I'#am1

). wa$a %an 'ha%a?ah.

57 Bi%ang !e$awinan 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ h"" a ia#ah ha#*ha# (ang %ia/" %a#ama/a" be%a'a$an "n%ang*"n%ang mengenai !e$awinan (ang be#a$".

58 Bi%ang $ewai'an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ h"" b ia#ah !enen/"an 'ia!a*'ia!a (angmen0a%i ah#i wai', !enen/"an mengenai ha/a !eningga#an, !enen/"an bagian ma'ing*ma'ing ah#i wai',%an me#a$'ana$an !embagian ha/a !eningga#an /e'eb"/.

Paa! *,

Da#am ha# /e0a%i 'eng$e/a mengenai ha$ mi#i$ a/a" $e!e%a/aan #ain %a#am !e$aa*!e$aa 'ebagaimana (ang%ima$'"% %a#am Pa'a# -, ma$a $h"'"' mengenai &b0e$ (ang men0a%i 'eng$e/a /e'eb"/ ha"' %i!"/"' #ebih%ah"#" eh Penga%i#an %a#am #ing$"ngan Pea%i#an Um"m.

Paa! *1

5+ Penga%i#an Tinggi Agama be/"ga' %an bewenang menga%i#i !e$aa (ang men0a%i $ewenanganPenga%i#an Agama %a#am /ing$a/ ban%ing.

57 Penga%i#an Tinggi Agama 0"ga be/"ga' %an bewenang menga%i#i %i /ing$a/ !e/ama %an /ea$hi'eng$e/a $ewenangan menga%i#i an/a*Penga%i#an Agama %i %aeah h"$"mn(a.

Paa! *%5+ Penga%i#an %a!a/ membei$an $e/eangan, !e/imbangan, %an na'iha/ /en/ang h"$"m I'#am $e!a%a

in'/an'i !emein/ah %i %aeah h"$"mn(a, a!abi#a %imin/a.

57 Se#ain /"ga' %an $ewenangan 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# - %an Pa'a# +, Penga%i#an%a!a/ %i'eahi /"ga' %an $ewenangan #ain eh a/a" be%a'a$an "n%ang*"n%ang.

Paa! *&

+8 < -


14/45

www.hukumonline.com

5+ Ke/"a Penga%i#an menga%a$an !engawa'an a/a' !e#a$'anaan /"ga' %an /ing$ah #a$" Ha$im, Pani/ea,Se$e/ai', %an 4"" Si/a %i %aeah h"$"mn(a.

57 Se#ain /"ga' 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+, Ke/"a Penga%i#an Tinggi Agama %i %aeahh"$"mn(a me#a$"$an !engawa'an /eha%a! 0a#ann(a !ea%i#an %i /ing$a/ Penga%i#an Agama %an

men0aga aga !ea%i#an %i'e#enggaa$an %engan 'e$'ama %an 'ewa0an(a.

58 Da#am me#a$'ana$an !engawa'an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ %an a(a/ 57, Ke/"aPenga%i#an %a!a/ membei$an !e/"n0"$, /eg"an, %an !einga/an, (ang %i!an%ang !e#".

5- Pengawa'an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ a(a/ 57, %an a(a/ 58, /i%a$ beh meng"angi$ebeba'an Ha$im %a#am memei$'a %an mem"/"' !e$aa.

BAB I

HUKUM A2ARA

Bagian PertamaUm#m

Paa! *(

H"$"m A)aa (ang be#a$" !a%a Penga%i#an %a#am #ing$"ngan Pea%i#an Agama a%a#ah H"$"m A)aa Pe%a/a(ang be#a$" !a%a Penga%i#an %a#am #ing$"ngan Pea%i#an Um"m, $e)"a#i (ang /e#ah %ia/" 'e)aa $h"'"'%a#am Un%ang*"n%ang ini.

Paa! **

Tia! !emei$'aan !e$aa %i Penga%i#an %im"#ai 'e'"%ah %ia0"$ann(a '"a/" !em&h&nan a/a" g"ga/an %an

!iha$*!iha$ (ang be!e$aa /e#ah %i!anggi# men""/ $e/en/"an (ang be#a$".

Paa! *+

5+ 2Penga%i#an /i%a$ beh mena$ "n/"$ memei$'a %an mem"/"' '"a/" !e$aa (ang %ia0"$an %engan%a#ih bahwa h"$"m /i%a$ a/a" $"ang 0e#a', me#ain$an wa0ib memei$'a %an mem"/"'n(a.

57 Ke/en/"an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ /i%a$ men"/"! $em"ng$inan "'aha !en(e#e'aian!e$aa 'e)aa %amai.

Paa! *7

5+ Pea%i#an %i#a$"$an DEMI KEADILAN BERDASARKAN KETUHANAN YANG MAHA ESA.57 Tia! !ene/a!an %an !"/"'an %im"#ai %engan $a#ima/ BISMILLAHIRRAHMANIRRAHIM %ii$"/i %engan

DEMI KEADILAN BERDASARKAN KETUHANAN YANG MAHA ESA.

58 Pea%i#an %i#a$"$an %engan 'e%ehana, )e!a/, %an bia(a ingan.

Paa! *8

+- < -


15/45

www.hukumonline.com

5+ Penga%i#an menga%i#i men""/ h"$"m %engan /i%a$ membe%a*be%a$an &ang.

57 Penga%i#an memban/" !aa !en)ai $ea%i#an %an be"'aha 'e$ea'*$ea'n(a menga/a'i 'ega#ahamba/an %an in/angan "n/"$ /e)a!ain(a !ea%i#an (ang 'e%ehana, )e!a/, %an bia(a ingan.

Paa! *9

5+ Si%ang !emei$'aan Penga%i#an /eb"$a "n/"$ "m"m, $e)"a#i a!abi#a "n%ang*"n%ang menen/"$an #aina/a" 0i$a Ha$im %engan a#a'an*a#a'an !en/ing (ang %i)a/a/ %a#am bei/a a)aa 'i%ang, memein/ah$anbahwa !emei$'aan 'e)aa $e'e#""han a/a" 'ebagian a$an %i#a$"$an %engan 'i%ang /e/"/"!.

57 Ti%a$ /e!en"hin(a $e/en/"an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ menga$iba/$an 'e#""h!emei$'aan be'e/a !ene/a!an a/a" !"/"'ann(a ba/a# men""/ h"$"m.

58 Ra!a/ !em"'(awaa/an Ha$im be'ia/ aha'ia.

Paa! +,

Pene/a!an %an !"/"'an Penga%i#an han(a 'ah %an mem!"n(ai $e$"a/an h"$"m a!abi#a %i")a!$an %a#am'i%ang /eb"$a "n/"$ "m"m.

Paa! +1

A/a' !ene/a!an %an !"/"'an Penga%i#an Agama %a!a/ %imin/a$an ban%ing eh !iha$ (ang be!e$aa, $e)"a#ia!abi#a "n%ang*"n%ang menen/"$an #ain.

Paa! +%

5+ Sega#a !ene/a!an %an !"/"'an Penga%i#an, 'e#ain ha"' mem"a/ a#a'an*a#a'an %an %a'a*%a'an(a 0"gaha"' mem"a/ !a'a#*!a'a# /e/en/" %ai !ea/"an*!ea/"an (ang be'ang$"/an a/a" '"mbe h"$"m /a$

/e/"#i' (ang %i0a%i$an %a'a "n/"$ menga%i#i.

57 Tia! !ene/a!an %an !"/"'an Penga%i#an %i/an%a/angani eh Ke/"a %an Ha$im*ha$im (ang mem"/"''e/a Pani/ea (ang i$"/ be'i%ang !a%a wa$/" !ene/a!an %an !"/"'an i/" %i")a!$an.

58 Bei/a A)aa /en/ang !emei$'aan %i/an%a/angani eh Ke/"a %an Pani/ea (ang be'i%ang.

Paa! +&

A/a' !ene/a!an %an !"/"'an Penga%i#an Tinggi Agama %a!a/ %imin/a$an $a'a'i $e!a%a Mah$amah Ag"ng eh!iha$ (ang be!e$aa.

Paa! +(Pene/a!an %an !"/"'an Penga%i#an (ang %imin/a$an ban%ing a/a" $a'a'i, !e#a$'anaann(a %i/"n%a %emih"$"m, $e)"a#i a!abi#a %a#am aman(a men(a/a$an !ene/a!an a/a" !"/"'an /e'eb"/ %a!a/ %i0a#an$an #ebih%ah"#" me'$i!"n a%a !e#awanan, ban%ing, a/a" $a'a'i.

Bagian Ke"#a

Pemeri$aan Seng$eta Per$a3inan

+ < -


16/45

www.hukumonline.com

Paragara0 1

Um#m

Paa! +*

Pe)eaian han(a %a!a/ %i#a$"$an %i %e!an 'i%ang Penga%i#an 'e/e#ah Penga%i#an (ang be'ang$"/an be"'aha%an /i%a$ beha'i# men%amai$an $e%"a be#ah !iha$.

Paragra0 %

2erai Ta!a$

Paa! ++

5+ Se&ang '"ami (ang beagama I'#am (ang a$an men)eai$an i'/in(a menga0"$an !em&h&nan $e!a%aPenga%i#an "n/"$ menga%a$an 'i%ang g"na men(a$'i$an i$a /a#a$.

57 Pem&h&nan 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ %ia0"$an $e!a%a Penga%i#an (ang %aeahh"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ $e%iaman /em&h&n, $e)"a#i a!abi#a /em&h&n %engan 'enga0a meningga#$an/em!a/ $e%iaman (ang %i/en/"$an be'ama /an!a iCin !em&h&n.

58 Da#am ha# /em&h&n be/em!a/ $e%iaman %i #"a negei, !em&h&nan %ia0"$an $e!a%a Penga%i#an (ang%aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ $e%iaman !em&h&n.

5- Da#am ha# !em&h&n %an /em&h&n be/em!a/ $e%iaman %i #"a negei, ma$a !em&h&nan %ia0"$an$e!a%a Penga%i#an (ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ !e$awinan mee$a %i#ang'"ng$an a/a"$e!a%a Penga%i#an Agama 4a$a/a P"'a/.

5 Pem&h&nan '&a# !eng"a'aan ana$, na$ah ana$, na$ah i'/i, %an ha/a be'ama '"ami i'/i %a!a/

%ia0"$an be'ama*'ama %engan !em&h&nan )eai /a#a$ a/a"!"n 'e'"%ah i$a /a#a$ %i")a!$an.

Paa! +7

Pem&h&nan 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 99 %i a/a' mem"a/:

a. nama, "m", %an /em!a/ $e%iaman !em&h&n, (ai/" '"ami, %an /em&h&n, (ai/" i'/i1

b. a#a'an*a#a'an (ang men0a%i %a'a )eai /a#a$.

Paa! +8

5+ Pemei$'aan !em&h&nan )eai /a#a$ %i#a$"$an eh Ma0e#i' Ha$im 'e#amba/*#amba/n(a 83 5/iga !"#"h

hai 'e/e#ah be$a' a/a" '"a/ !em&h&nan )eai /a#a$ %i%a/a$an %i Ke!ani/eaan.

57 Pemei$'aan !em&h&nan )eai /a#a$ %i#a$"$an %a#am 'i%ang /e/"/"!.

Paa! +9

Da#am !emei$'aan !e$aa )eai /a#a$ ini be#a$" $e/en/"an*$e/en/"an Pa'a# 2, Pa'a# 63 a(a/ 57, Pa'a# 67,%an Pa'a# 68.

+9 < -


17/45

www.hukumonline.com

Paa! 7,

5+ Penga%i#an 'e/e#ah be$e'im!"#an bahwa $e%"a be#ah !iha$ /i%a$ m"ng$in #agi %i%amai$an %an /e#ah

)"$"! a#a'an !e)eaian, ma$a Penga%i#an mene/a!$an bahwa !em&h&nan /e'eb"/ %i$ab"#$an.57 Teha%a! !ene/a!an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+, i'/i %a!a/ menga0"$an ban%ing.

58 Se/e#ah !ene/a!an /e'eb"/ mem!eeh $e$"a/an h"$"m /e/a!, Penga%i#an menen/"$an hai 'i%ang!en(a$'ian i$a /a#a$, %engan memanggi# '"ami %an i'/i a/a" wa$i#n(a "n/"$ mengha%ii 'i%ang/e'eb"/.

5- Da#am 'i%ang i/" '"ami a/a" wa$i#n(a (ang %ibei $"a'a $h"'"' %a#am '"a/" a$/a &/en/i$ "n/"$meng")a!$an i$a /a#a$, meng")a!$an i$a /a#a$ (ang %iha%ii eh i'/i a/a" $"a'an(a.

5 4i$a i'/i /e#ah men%a!a/ !anggi#an 'e)aa 'ah a/a" !a/"/, /e/a!i /i%a$ %a/ang mengha%a! 'en%ii a/a"/i%a$ mengiim wa$i#n(a, ma$a '"ami a/a" wa$i#n(a %a!a/ meng")a!$an i$a /a#a$ /an!a ha%in(a i'/ia/a" wa$i#n(a.

59 4i$a '"ami %a#am /enggang wa$/" 9 5enam b"#an 'e0a$ %i/e/a!$an hai 'i%ang !en(a$'ian i$a /a#a$,

/i%a$ %a/ang mengha%a! 'en%ii a/a" /i%a$ mengiim wa$i#n(a me'$i!"n /e#ah men%a!a/ !anggi#an 'e)aa'ah a/a" !a/"/ ma$a g"g"#ah $e$"a/an !ene/a!an /e'eb"/, %an !e)eaian /i%a$ %a!a/ %ia0"$an #agibe%a'a$an a#a'an (ang 'ama.

Paa! 71

5+ Pani/ea men)a/a/ 'ega#a ha# ihwa# (ang /e0a%i %a#am 'i%ang i$a /a#a$.

57 Ha$im memb"a/ !ene/a!an (ang i'in(a men(a/a$an bahwa !e$awinan !"/"' 'e0a$ i$a /a#a$ %i")a!$an%an !ene/a!an /e'eb"/ /i%a$ %a!a/ %imin/a$an ban%ing a/a" $a'a'i.

Paa! 7%

Teha%a! !ene/a!an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 2+ be#a$" $e/en/"an*$e/en/"an %a#am Pa'a# 6-a(a/ 5+, a(a/ 57, a(a/ 58, %an a(a/ 5-, 'e/a Pa'a# 6.

Paragra0 &

2erai G#gat

Paa! 7&

5+ G"ga/an !e)eaian %ia0"$an eh i'/i a/a" $"a'an(a $e!a%a Penga%i#an (ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i/em!a/ $e%iaman !engg"ga/, $e)"a#i a!abi#a !engg"ga/ %engan 'enga0a meningga#$an /em!a/ $e%iamanbe'ama /an!a iCin /eg"ga/.

57 Da#am ha# !engg"ga/ be/em!a/ $e%iaman %i #"a negei, g"ga/an !e)eaian %ia0"$an $e!a%a Penga%i#an(ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ $e%iaman /eg"ga/.

58 Da#am ha# !engg"ga/ %an /eg"ga/ be/em!a/ $e%iaman %i #"a negei, ma$a g"ga/an %ia0"$an $e!a%aPenga%i#an (ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ !e$awinan mee$a %i#ang'"ng$an a/a" $e!a%aPenga%i#an Agama 4a$a/a P"'a/.

+2 < -


18/45

www.hukumonline.com

Paa! 7(

A!abi#a g"ga/an !e)eaian %i%a'a$an a/a' a#a'an 'a#ah 'a/" !iha$ men%a!a/ !i%ana !en0aa, ma$a "n/"$mem!eeh !"/"'an !e)eaian, 'ebagai b"$/i !engg"ga/ )"$"! men(am!ai$an 'a#inan !"/"'an Penga%i#an(ang bewenang (ang mem"/"'$an !e$aa %i'e/ai $e/eangan (ang men(a/a$an bahwa !"/"'an i/" /e#ah

mem!eeh $e$"a/an h"$"m /e/a!.

Paa! 7*

A!abi#a g"ga/an !e)eaian %i%a'a$an a/a' a#a'an bahwa /eg"ga/ men%a!a/ )a)a/ ba%an a/a" !en(a$i/%engan a$iba/ /i%a$ %a!a/ men0a#an$an $ewa0iban 'ebagai '"ami, ma$a Ha$im %a!a/ memein/ah$an /eg"ga/"n/"$ memei$'a$an %ii $e!a%a %&$/e.

Paa! 7+

5+ A!abi#a g"ga/an !e)eaian %i%a'a$an a/a' a#a'an '(i?a?, ma$a "n/"$ men%a!a/$an !"/"'an !e)eaianha"' %i%enga $e/eangan 'a$'i*'a$'i (ang bea'a# %ai $e#"aga a/a" &ang*&ang (ang %e$a/ %engan

'"ami i'/i.

57 Penga%i#an 'e/e#ah men%enga $e/eangan 'a$'i /en/ang 'ia/ !e'eng$e/aan an/aa '"ami i'/i %a!a/mengang$a/ 'e&ang a/a" #ebih %ai $e#"aga ma'ing*ma'ing !iha$ a/a"!"n &ang #ain "n/"$ men0a%iha$am.

Paa! 77

Se#ama be#ang'"ngn(a g"ga/an !e)eaian, a/a' !em&h&nan !engg"ga/ a/a" /eg"ga/ a/a" be%a'a$an!e/imbangan baha(a (ang m"ng$in %i/imb"#$an, Penga%i#an %a!a/ mengiCin$an '"ami i'/i /e'eb"/ "n/"$ /i%a$/ingga# %a#am 'a/" "mah.

Paa! 78

Se#ama be#ang'"ngn(a g"ga/an !e)eaian, a/a' !em&h&nan !engg"ga/, Penga%i#an %a!a/:

a. menen/"$an na$ah (ang %i/angg"ng eh '"ami1

b. menen/"$an ha#*ha# (ang !e#" "n/"$ men0amin !eme#ihaaan %an !en%i%i$an ana$1

). menen/"$an ha#*ha# (ang !e#" "n/"$ men0amin /e!e#ihaan(a baang*baang (ang men0a%i ha$ be'ama'"ami i'/i a/a" baang*baang (ang men0a%i ha$ '"ami a/a" baang*baang (ang men0a%i ha$ i'/i.

Paa! 79

G"ga/an !e)eaian g"g" a!abi#a '"ami a/a" i'/i meningga# 'ebe#"m a%an(a !"/"'an Penga%i#an.

Paa! 8,

5+ Pemei$'aan g"ga/an !e)eaian %i#a$"$an eh Ma0e#i' Ha$im 'e#amba/*#amba/n(a 83 5/iga !"#"h hai'e/e#ah be$a' a/a" '"a/ g"ga/an !e)eaian %i%a/a$an %i Ke!ani/eaan.

57 Pemei$'aan g"ga/an !e)eaian %i#a$"$an %a#am 'i%ang /e/"/"!.

+6 < -


19/45

www.hukumonline.com

Paa! 81

5+ P"/"'an Penga%i#an mengenai g"ga/an !e)eaian %i")a!$an %a#am 'i%ang /eb"$a "n/"$ "m"m.

57 S"a/" !e)eaian %iangga! /e0a%i be'e/a 'ega#a a$iba/ h"$"mn(a /ehi/"ng 'e0a$ !"/"'an Penga%i#an

mem!eeh $e$"a/an h"$"m /e/a!.

Paa! 8%

5+ Pa%a 'i%ang !e/ama !emei$'aan g"ga/an !e)eaian, Ha$im be"'aha men%amai$an $e%"a !iha$.

57 Da#am 'i%ang !e%amaian /e'eb"/, '"ami i'/i ha"' %a/ang 'e)aa !iba%i, $e)"a#i a!abi#a 'a#ah 'a/"!iha$ be/em!a/ $e%iaman %i #"a negei, %an /i%a$ %a!a/ %a/ang mengha%a! 'e)aa !iba%i %a!a/ %iwa$i#ieh $"a'an(a (ang 'e)aa $h"'"' %i$"a'a$an "n/"$ i/".

58 A!abi#a $e%"a !iha$ be/em!a/ $e%iaman %i #"a negei, ma$a !engg"ga/ !a%a 'i%ang !e%amaian/e'eb"/ ha"' mengha%a! 'e)aa !iba%i.

5- Se#ama !e$aa be#"m %i!"/"'$an, "'aha men%amai$an %a!a/ %i#a$"$an !a%a 'e/ia! 'i%ang

!emei$'aan.

Paa! 8&

A!abi#a /e)a!ai !e%amaian, ma$a /i%a$ %a!a/ %ia0"$an g"ga/an !e)eaian ba" be%a'a$an a#a'an (ang a%a%an /e#ah %i$e/ah"i eh !engg"ga/ 'ebe#"m !e%amaian /e)a!ai.

Paa! 8(

5+ Pani/ea Penga%i#an a/a" !e0aba/ Penga%i#an (ang %i/"n0"$ be$ewa0iban 'e#amba/*#amba/n(a 83 5/iga!"#"h hai mengiim$an 'a/" he#ai 'a#inan !"/"'an Penga%i#an (ang /e#ah mem!eeh $e$"a/an h"$"m/e/a!, /an!a beme/eai $e!a%a Pegawai Pen)a/a/ Ni$ah (ang wi#a(ahn(a me#i!"/i /em!a/ $e%iaman!engg"ga/ %an /eg"ga/, "n/"$ men%a/a$an !"/"'an !e)eaian %a#am 'eb"ah %a/a (ang %i'e%ia$an"n/"$ i/".

57 A!abi#a !e)eaian %i#a$"$an %i wi#a(ah (ang bebe%a %engan wi#a(ah Pegawai Pen)a/a/ Ni$ah /em!a/!e$awinan %i#ang'"ng$an, ma$a 'a/" he#ai 'a#inan !"/"'an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+(ang /e#ah mem!eeh $e$"a/an h"$"m /e/a! /an!a beme/eai %i$iim$an !"#a $e!a%a PegawaiPen)a/a/ Ni$ah %i /em!a/ !e$awinan %i#ang'"ng$an %an eh Pegawai Pen)a/a/ Ni$ah /e'eb"/ %i)a/a/!a%a bagian !inggi %a/a )a/a/an !e$awinan.

58 A!abi#a !e$awinan %i#ang'"ng$an %i #"a negei, ma$a 'a/" he#ai 'a#inan !"/"'an 'ebagaimana (ang%ima$'"% %a#am a(a/ 5+ %i'am!ai$an !"#a $e!a%a Pegawai Pen)a/a/ Ni$ah %i /em!a/ %i%a/a$ann(a!e$awinan mee$a %i In%&ne'ia.

5- Pani/ea be$ewa0iban membei$an a$/a )eai 'ebagai '"a/ b"$/i )eai $e!a%a !aa !iha$ 'e#amba/*#amba/n(a 2 5/"0"h hai /ehi/"ng 'e/e#ah !"/"'an (ang mem!eeh $e$"a/an h"$"m /e/a! /e'eb"/

%ibei/ah"$an $e!a%a !aa !iha$.

Paa! 8*

Ke#a#aian !engiiman 'a#inan !"/"'an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 6-, men0a%i /angg"ng 0awabPani/ea (ang be'ang$"/an a/a" !e0aba/ Penga%i#an (ang %i/"n0"$, a!abi#a (ang %emi$ian i/" menga$iba/$an$e"gian bagi be$a' '"ami a/a" i'/i a/a" $e%"an(a.

+ < -


20/45

www.hukumonline.com

Paa! 8+

5+ G"ga/an '&a# !eng"a'aan ana$, na$ah ana$, na$ah i'/i, %an ha/a be'ama '"ami i'/i %a!a/ %ia0"$anbe'ama*'ama %engan g"ga/an !e)eaian a/a"!"n 'e'"%ah !"/"'an !e)eaian mem!eeh $e$"a/anh"$"m /e/a!.

57 4i$a a%a /"n/"/an !iha$ $e/iga, ma$a Penga%i#an men"n%a /e#ebih %ah"#" !e$aa ha/a be'ama/e'eb"/ 'am!ai a%a !"/"'an Penga%i#an %a#am #ing$"ngan Pea%i#an Um"m (ang /e#ah mem!eeh$e$"a/an h"$"m /e/a! /en/ang ha# i/".

Paragra0 (

2erai Dengan A!aan 4ina

Paa! 87

5+ A!abi#a !em&h&nan a/a" g"ga/an )eai %ia0"$an a/a' a#a'an 'a#ah 'a/" !iha$ me#a$"$an Cina,

'e%ang$an !em&h&n a/a" !engg"ga/ /i%a$ %a!a/ me#eng$a!i b"$/i*b"$/i %an /em&h&n a/a" /eg"ga/men(anggah a#a'an /e'eb"/, %an Ha$im be!en%a!a/ bahwa !em&h&nan a/a" g"ga/an i/" b"$an /ia%a!emb"$/ian 'ama 'e$a#i 'e/a "!a(a !eneg"han a#a/ b"$/i /i%a$ m"ng$in #agi %i!eeh bai$ %ai !em&h&na/a" !engg"ga/ ma"!"n %ai /em&h&n a/a" /eg"ga/, ma$a Ha$im $aena 0aba/ann(a %a!a/ men(""h!em&h&n a/a" !engg"ga/ "n/"$ be'"m!ah.

57 Piha$ /em&h&n a/a" /eg"ga/ %ibei $e'em!a/an !"#a "n/"$ meneg"h$an 'anggahann(a %engan )aa(ang 'ama.

Paa! 88

5+ A!abi#a '"m!ah 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 62 a(a/ 5+ %i#a$"$an eh '"ami, ma$a!en(e#e'aiann(a %a!a/ %i#a$'ana$an %engan )aa #ain.

57 A!abi#a '"m!ah 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 62 a(a/ 5+ %i#a$"$an eh i'/i ma$a!en(e#e'aiann(a %i#a$'ana$an %engan h"$"m a)aa (ang be#a$".

Bagian Ketiga

Bia5a Per$ara

Paa! 89

5+ Bia(a !e$aa %a#am bi%ang !e$awinan %ibeban$an $e!a%a !engg"ga/ a/a" !em&h&n.

57 Bia(a !e$aa !ene/a!an a/a" !"/"'an Penga%i#an (ang b"$an me"!a$an !ene/a!an a/a" !"/"'an a$hia$an %i!ehi/"ng$an %a#am !ene/a!an a/a" !"/"'an a$hi.

Paa! 9,

5+ Bia(a !e$aa 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 6, me#i!"/i:

a. bia(a $e!ani/eaan %an bia(a me/eai (ang %i!e#"$an "n/"$ !e$aa i/"1

b. bia(a "n/"$ !aa 'a$'i, 'a$'i ah#i, !ene0emah, %an bia(a !engambi#an '"m!ah (ang %i!e#"$an

73 < -


21/45

www.hukumonline.com

%a#am !e$aa i/"1

). bia(a (ang %i!e#"$an "n/"$ me#a$"$an !emei$'aan 'e/em!a/ %an /in%a$an*/in%a$an #ain (ang%i!e#"$an eh Penga%i#an %a#am !e$aa i/"1

%. bia(a !emanggi#an, !embei/ah"an, %an #ain*#ain a/a' !ein/ah Penga%i#an (ang be$enaan %engan!e$aa i/".

57 Be'an(a bia(a !e$aa %ia/" eh Men/ei Agama %engan !e'e/"0"an Mah$amah Ag"ng.

Paa! 91

5+ 4"m#ah bia(a !e$aa 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 3 ha"' %im"a/ %a#am ama !ene/a!ana/a" !"/"'an Penga%i#an.

57 4"m#ah bia(a (ang %ibeban$an eh Penga%i#an $e!a%a 'a#ah 'a/" !iha$ be!e$aa "n/"$ %iba(a$an$e!a%a !iha$ #awann(a %a#am !e$aa i/", ha"' %i)an/"m$an 0"ga %a#am ama !ene/a!an a/a" !"/"'anPenga%i#an.

BAB

KETENTUAN-KETENTUAN LAIN

Paa! 9%

Ke/"a Penga%i#an menga/" !embagian /"ga' !aa Ha$im.

Paa! 9&

Ke/"a Penga%i#an membagi$an 'em"a be$a' !e$aa %an a/a" '"a/*'"a/ #ain (ang beh"b"ngan %engan

!e$aa (ang %ia0"$an $e Penga%i#an $e!a%a Ma0e#i' Ha$im "n/"$ %i'e#e'ai$an.

Paa! 9(

Ke/"a Penga%i#an mene/a!$an !e$aa (ang ha"' %ia%i#i be%a'a$an n&m& ""/, /e/a!i a!abi#a /e%a!a/!e$aa /e/en/" (ang $aena men(ang$"/ $e!en/ingan "m"m ha"' 'egea %ia%i#i, ma$a !e$aa i/"%i%ah"#"$an.

Paa! 9*

Ke/"a Penga%i#an wa0ib mengawa'i $e'em!"naan !e#a$'anaan !ene/a!an a/a" !"/"'an Penga%i#an (ang /e#ahmem!eeh $e$"a/an h"$"m /e/a!.

Paa! 9+

Pani/ea Penga%i#an be/"ga' men(e#enggaa$an a%mini'/a'i !e$aa %an menga/" /"ga' >a$i# Pani/ea,Pani/ea M"%a, %an Pani/ea Penggan/i.

Paa! 97

7+ < -


22/45

www.hukumonline.com

Pani/ea, >a$i# Pani/ea, Pani/ea M"%a, %an Pani/ea Penggan/i be/"ga' memban/" Ha$im %enganmengha%ii %an men)a/a/ 0a#ann(a 'i%ang Penga%i#an.

Paa! 98Pani/ea be/"ga' me#a$'ana$an !ene/a!an a/a" !"/"'an Penga%i#an.

Paa! 99

5+ Pani/ea wa0ib memb"a/ %a/a 'em"a !e$aa (ang %i/eima %i Ke!ani/eaan.

57 Da#am %a/a !e$aa 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+ /ia! !e$aa %ibei n&m& ""/ %an%ib"b"hi )a/a/an 'ing$a/ /en/ang i'in(a.

Paa! 1,,

Pani/ea memb"a/ 'a#inan a/a" /""nan !ene/a!an a/a" !"/"'an Penga%i#an men""/ $e/en/"an !ea/"an!e"n%ang*"n%angan (ang be#a$".

Paa! 1,1

5+ Pani/ea be/angg"ng 0awab a/a' !eng""'an be$a' !e$aa, !ene/a!an a/a" !"/"'an, %&$"men, a$/a,b"$" %a/a, bia(a !e$aa, "ang /i/i!an !iha$ $e/iga, '"a/*'"a/ behaga, baang b"$/i, %an '"a/*'"a/#ain (ang %i'im!an %i Ke!ani/eaan.

57 Sem"a %a/a, )a/a/an, i'a#ah, bei/a a)aa, 'e/a be$a' !e$aa /i%a$ beh %ibawa $e#"a %ai "anganKe!ani/eaan, $e)"a#i a/a' iCin Ke/"a Penga%i#an be%a'a$an $e/en/"an "n%ang*"n%ang.

58 Ta/a )aa !enge#"aan '"a/ a'#i, 'a#inan a/a" /""nan !ene/a!an a/a" !"/"'an, i'a#ah, bei/a a)aa, a$/a,%an '"a/*'"a/ #ain %ia/" eh Mah$amah Ag"ng.

Paa! 1,%

T"ga' %an /angg"ng 0awab 'e/a /a/a $e0a Ke!ani/eaan Penga%i#an %ia/" #ebih #an0"/ eh Mah$amah Ag"ng.

Paa! 1,&

5+ 4"" Si/a be/"ga':

a. me#a$'ana$an 'em"a !ein/ah (ang %ibei$an eh Ke/"a Si%ang1

b. men(am!ai$an !eng"m"man*!eng"m"man, /eg"an*/eg"an, %an !embei/ah"an !ene/a!an a/a"!"/"'an Penga%i#an men""/ )aa*)aa be%a'a$an $e/en/"an "n%ang*"n%ang,

). me#a$"$an !en(i/aan a/a' !ein/ah Ke/"a Penga%i#an1

%. memb"a/ bei/a a)aa !en(i/aan, (ang 'a#inan e'min(a %i'eah$an $e!a%a !iha$*!iha$ (angbe$e!en/ingan.

57 4"" Si/a bewenang me#a$"$an /"ga'n(a %i %aeah h"$"m Penga%i#an (ang be'ang$"/an.

Paa! 1,(

77 < -


23/45

www.hukumonline.com

Ke/en/"an #ebih #an0"/ mengenai !e#a$'anaan /"ga' 4"" Si/a %ia/" eh Mah$amah Ag"ng.

Paa! 1,*

5+ Se$e/ai' Penga%i#an be/"ga' men(e#enggaa$an a%mini'/a'i "m"m Penga%i#an.

57 T"ga' 'e/a /angg"ng 0awab, '"'"nan &gani'a'i, %an /a/a $e0a Se$e/aia/ %ia/" #ebih #an0"/ ehMen/ei Agama.

BAB I

KETENTUAN PERALIHAN

Paa! 1,+

Pa%a 'aa/ m"#ai be#a$"n(a Un%ang*"n%ang ini:

+. 'em"a Ba%an Pea%i#an Agama (ang /e#ah a%a %in(a/a$an 'ebagai Ba%an Pea%i#an Agama men""/Un%ang*"n%ang ini1

7. 'em"a !ea/"an !e#a$'anaan (ang /e#ah a%a mengenai Pea%i#an Agama %in(a/a$an /e/a! be#a$"'e#ama $e/en/"an ba" be%a'a$an Un%ang*"n%ang ini be#"m %i$e#"a$an, 'e!an0ang !ea/"an i/" /i%a$be/en/angan %engan Un%ang*"n%ang ini.

BAB II

KETENTUAN PENUTUP

Paa! 1,7

5+ Pa%a 'aa/ m"#ai be#a$"n(a Un%ang*"n%ang ini, ma$a:

a. Pea/"an /en/ang Pea%i#an Agama %i 4awa %an Ma%"a 5S/aa/'b#a% Tah"n +667 N&m& +7 %anS/aa/'b#a% Tah"n +82 N&m& ++9 %an N&m& 9+31

b. Pea/"an /en/ang Kea!a/an ;a%i %an Kea!a/an ;a%i Be'a "n/"$ 'ebagian Re'i%en'iKa#iman/an Se#a/an %an Tim" 5S/aa/'b#a% Tah"n +82 N&m& 986 %an N&m& 981

). Pea/"an Pemein/ah N&m& - Tah"n +2 /en/ang Pemben/"$an Penga%i#an Agama


24/45

www.hukumonline.com

Aga 'e/ia! &ang menge/ah"in(a, memein/ah$an !eng"n%angan Un%ang*"n%ang ini %engan !enem!a/ann(a%a#am Lembaan Negaa Re!"b#i$ In%&ne'ia.

Di'ah$an Di 4a$a/a,

Pa%a Tangga# 7 De'embe +6

PRESIDEN REPUBLIK INDONESIA,

T/%.

SOEHARTO

Di"n%ang$an Di 4a$a/a,

Pa%a Tangga# 7 De'embe +6

MENTERI


25/45

www.hukumonline.com

PEN/ELASAN

UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA

NOMOR 7 TAHUN 1989

TENTANG

PERADILAN AGAMA

I. UMUM

+. Da#am Negaa H"$"m Re!"b#i$ In%&ne'ia (ang be%a'a$an Pan)a'i#a %an Un%ang*Un%ang Da'a+-, $ea%i#an, $ebenaan, $e/e/iban, %an $e!a'/ian h"$"m %a#am 'i'/em %an !en(e#enggaaanh"$"m me"!a$an ha# !&$&$ (ang 'anga/ !en/ing %a#am "'aha mew"0"%$an '"a'ana!ei$ehi%"!an (ang aman, /en/eam, %an, /e/ib 'e!e/i (ang %iamana/$an %a#am Gai'*Gai' Be'aHa#"an Negaa. O#eh $aena i/", "n/"$ mew"0"%$an ha#*ha# /e'eb"/ %ib"/"h$an a%an(a #embaga(ang be/"ga' "n/"$ men(e#enggaa$an $e$"a'aan $eha$iman g"na menega$$an h"$"m %an$ea%i#an %engan bai$. Sa#ah 'a/" #embaga "n/"$ menega$$an h"$"m %a#am men)a!ai $ea%i#an,

$ebenaan, $e/e/iban, %an $e!a'/ian h"$"m a%a#ah ba%an*ba%an !ea%i#an 'ebagaimana (ang%ima$'"% %a#am Un%ang*"n%ang N&m& +- Tah"n +23 /en/ang Ke/en/"an*$e/en/"an P&$&$Ke$"a'aan Keha$iman, (ang ma'ing*ma'ing mem!"n(ai #ing$"! $ewenangan menga%i#i !e$aaa/a" 'eng$e/a %i bi%ang /e/en/" %an 'a#ah 'a/"n(a a%a#ah Ba%an Pea%i#an Agama.

Pea/"an !e"n%ang*"n%angan (ang men0a%i %a'a h"$"m Ba%an Pea%i#an Agama 'ebe#"mUn%ang*"n%ang ini a%a#ah:

a. Pea/"an /en/ang Pea%i#an Agama %i 4awa %an Ma%"a 5S/aa/'b#a% +667 N&m& +7 %anS/aa/'b#a% +82 N&m& ++9 %an N&m& 9+31

b. Pea/"an /en/ang Kea!a/an ;a%i %an Kea!a/an ;a%i Be'a "n/"$ 'ebagian Re'i%en'iKa#iman/an Se#a/an %an Tim" 5S/aa/'b#a% +82 N&m& 986 %an N&m& 981

). Pea/"an Pemein/ah N&m& - Tah"n +2 /en/ang Pemben/"$an Penga%i#an

Agamaawa'an N"'an/aa %i bi%ang h"$"m (ang me"!a$an!enge0awan/ahan Pan)a'i#a 'ebagai '"mbe %ai 'ega#a '"mbe h"$"m, ma$a $eagaman /e'eb"/!e#" 'egea %ia$hii %emi /e)i!/an(a $e'a/"an h"$"m (ang menga/" Pea%i#an Agama %a#am$eang$a 'i'/em %an /a/a h"$"m na'i&na# (ang be%a'a$an Pan)a'i#a %an Un%ang*Un%ang Da'a+-.

Un/"$ mew"0"%$an !ea%i#an (ang 'e%ehana, )e!a/, %an bia(a ingan 'ebagaimana (ang%iamana/$an eh Un%ang*"n%ang N&m& +- Tah"n +23 %i!e#"$an a%an(a !e&mba$an (angbe'ia/ men%a'a /eha%a! 'ega#a !ea/"an !e"n%ang*"n%angan (ang menga/" Ba%anPea%i#an Agama /e'eb"/ %i a/a' %an men(e'"ai$ann(a %engan Un%ang*"n%ang /en/angKe/en/"an*$e/en/"an P&$&$ Ke$"a'aan Keha$iman (ang me"!a$an in%"$ %an $eang$a "m"m'e/a me"!a$an a'a' %an !e%&man bagi 'em"a #ing$"ngan !ea%i#an.

Dengan %emi$ian, Un%ang*"n%ang (ang menga/" S"'"nan, Ke$"a'aan, %an H"$"m A)aaPenga%i#an %a#am Ling$"ngan Pea%i#an Agama ini me"!a$an !e#a$'anaan $e/en/"an*$e/en/"an%an a'a' (ang /e)an/"m %a#am Un%ang*"n%ang /en/ang Ke/en/"an*$e/en/"an P&$&$ Ke$"a'aanKeha$iman 5Un%ang*"n%ang N&m& +- Tah"n +23, Lembaan Negaa Tah"n +23 N&m& 2-,Tambahan Lembaan Negaa N&m& 7+.

7 < -


26/45

www.hukumonline.com

7. Ke$"a'aan Keha$iman %i Ling$"ngan Pea%i#an Agama, %a#am Un%ang*"n%ang ini %i#a$'ana$aneh Penga%i#an Agama %an Penga%i#an Tinggi Agama (ang be!"n)a$ !a%a Mah$amah Ag"ng,'e'"ai %engan !in'i!*!in'i! (ang %i/en/"$an eh Un%ang*"n%ang N&m& +- Tah"n +23.

Da#am Un%ang*"n%ang ini %ia/" '"'"nan, $e$"a'aan, h"$"m a)aa, $e%"%"$an !aa Ha$im, %an

'egi*'egi a%mini'/a'i #ain !a%a Penga%i#an Agama %an Penga%i#an Tinggi Agama.

Penga%i#an Agama me"!a$an !enga%i#an /ing$a/ !e/ama "n/"$ memei$'a, mem"/"', %anmen(e#e'ai$an !e$aa*!e$aa an/aa &ang*&ang (ang beagama I'#am %i bi%ang !e$awinan,$ewai'an, wa'ia/, hibah, wa$a, %an 'ha%a?ah be%a'a$an h"$"m I'#am.

Bi%ang !e$awinan (ang %ima$'"% %i'ini a%a#ah ha#*ha# (ang %ia/" %a#am Un%ang*"n%ang N&m&+ Tah"n +2- /en/ang Pe$awinan 5Lembaan Negaa Tah"n +2- N&m& +, Tambahan LembaanNegaa N&m& 83+.

Bi%ang $ewai'an a%a#ah mengenai !enen/"an 'ia!a*'ia!a (ang men0a%i ah#i wai', !enen/"anha/a !eningga#an, !enen/"an bagian ma'ing*ma'ing ah#i wai', %an !e#a$'anaan !embagian ha/a!eningga#an /e'eb"/, bi#amana !ewai'an /e'eb"/ %i#a$"$an be%a'a$an h"$"m I'#am.

Seh"b"ngan %engan ha# /e'eb"/, !aa !iha$ 'ebe#"m be!e$aa %a!a/ mem!e/imbang$an "n/"$

memi#ih h"$"m a!a (ang a$an %i!eg"na$an %a#am !embagian wai'an.

Da#am ang$a mew"0"%$an $e'eagaman $e$"a'aan Penga%i#an %a#am Ling$"ngan Pea%i#anAgama %i 'e#""h wi#a(ah N"'an/aa, ma$a eh Un%ang*"n%ang ini $ewenangan Penga%i#anAgama %i 4awa %an Ma%"a 'e/a 'ebagian Re'i%en'i Ka#iman/an Se#a/an %an Tim" mengenai!e$aa $ewai'an (ang %i)ab"/ !a%a /ah"n +82, %i$emba#i$an %an %i'ama$an %engan$ewenangan Penga%i#an Agama %i %aeah*%aeah (ang #ain.

Penga%i#an Tinggi Agama me"!a$an !enga%i#an /ing$a/ ban%ing /eha%a! !e$aa*!e$aa (ang%i!"/"' eh Penga%i#an Agama %an me"!a$an Penga%i#an /ing$a/ !e/ama %an /ea$hi mengenai'eng$e/a menga%i#i an/a*Penga%i#an Agama %i %aeah h"$"mn(a.

8. Menginga/ #"a'n(a #ing$"! /"ga' %an bea/n(a beban (ang ha"' %i#a$'ana$an eh Penga%i#an,ma$a !e#" a%an(a !eha/ian (ang be'a /eha%a! /a/a )aa %an !enge#aan a%mini'/a'iPenga%i#an. Ha# ini 'anga/ !en/ing, $aena b"$an 'a0a men(ang$"/ a'!e$ $e/e/iban %a#am

men(e#enggaa$an a%mini'/a'i, bai$ %i bi%ang !e$aa ma"!"n $e!egawaian, ga0i, $e!ang$a/an,!ea#a/an $an/&, %an #ain*#ain, /e/a!i 0"ga a$an mem!enga"hi $e#an)aan !en(e#enggaaanPea%i#an i/" 'en%ii. O#eh $aena i/", !en(e#enggaaan a%mini'/a'i Pea%i#an %a#am Un%ang*"n%ang ini %ibe%a$an men""/ 0eni'n(a %an %i!i'ah$an !enanganann(a, wa#a"!"n %a#am ang$a$&&%ina'i !e/angg"ng0awaban /e/a! %ibeban$an $e!a%a 'e&ang !e0aba/, (ai/" Pani/ea (angmeang$a! 'ebagai Se$e/ai'.

Se#a$" Pani/ea, ia menangani a%mini'/a'i !e$aa %an ha#*ha# a%mini'/a'i #ain (ang be'ia//e$ni' !ea%i#an 5("'/i'ia#. Da#am !e#a$'anaan /"ga' ini Pani/ea %iban/" eh 'e&ang >a$i#Pani/ea %an bebea!a &ang Pani/ea M"%a.

Se#a$" Se$e/ai', ia menangani a%mini'/a'i "m"m 'e!e/i a%mini'/a'i $e!egawaian %an'ebagain(a. Da#am !e#a$'anaan /"ga'n(a ia %iban/" eh 'e&ang >a$i# Se$e/ai'.

Dengan %emi$ian, '/a Ke!ani/eaan %a!a/ mem"'a/$an !eha/ian /eha%a! /"ga' %an "ng'in(amemban/" Ha$im %a#am bi%ang !ea%i#an, 'e%ang$an /"ga' a%mini'/a'i (ang #ain %a!a/%i#a$'ana$an eh '/a Se$e/aia/.

-. Ha$im a%a#ah "n'" (ang 'anga/ !en/ing %a#am !en(e#enggaaan !ea%i#an. O#eh $aena i/", ma$a'(aa/*'(aa/ !engang$a/an %an !embehen/ian 'e/a /a/a )aa !engang$a/an %an!embehen/iann(a %ia/" %a#am Un%ang*"n%ang ini.

Ha$im %iang$a/ %an %ibehen/i$an eh Pe'i%en 'e#a$" Ke!a#a Negaa a/a' "'"# Men/ei Agamabe%a'a$an !e'e/"0"an Ke/"a Mah$amah Ag"ng.

79 < -


27/45

www.hukumonline.com

Aga Penga%i#an 'ebagai !en(e#enggaa Ke$"a'aan Keha$iman beba' %a#am membei$an$e!"/"'an, !e#" a%an(a 0aminan bahwa, bai$ Penga%i#an ma"!"n Ha$im %a#am me#a$'ana$an/"ga' /e#e!a' %ai !enga"h Pemein/ah %an !enga"h (ang #ain.

Aga /"ga' !enega$an h"$"m %an $ea%i#an i/" %a!a/ %i#a$'ana$an eh Penga%i#an, ma$a %a#am

Un%ang*"n%ang ini %i)an/"m$an !e'(aa/an (ang 'enan/ia'a ha"' %i!en"hi eh 'e&ang Ha$im,'e!e/i be/a?wa $e!a%a T"han Yang Maha E'a, bewibawa, 0"0", a%i#, %an be$e#a$"an /i%a$/e)e#a.

Un/"$ mem!eeh ha# /e'eb"/ %i a/a' ma$a %a#am 'e/ia! !engang$a/an, !embehen/ian, m"/a'i,$enai$an !ang$a/, /in%a$an a/a" h"$"man a%mini'/a'i /eha%a! Ha$im Penga%i#an Agama !e#"a%an(a $e0a'ama, $&n'"#/a'i, %an $&&%ina'i an/aa Mah$amah Ag"ng %an De!a/emen Agama.

Aga !aa !e0aba/ !ea%i#an /i%a$ m"%ah %i!enga"hi bai$ m&i# ma"!"n ma/eii#, ma$a !e#"a%an(a !enga/"an /e'en%ii mengenai /"n0angan %an $e/en/"an #ain bagi !aa !e0aba/ !ea%i#an,$h"'"'n(a !aa Ha$im1 %emi$ian !"#a mengenai $e!ang$a/an %an ga0in(a.

Un/"$ #ebih meng"$"h$an $eh&ma/an %an $ewibawaan Ha$im 'e/a Penga%i#an, ma$a !e#" 0"ga%i0aga m"/" 5$eah#ian !aa Ha$im %engan %ia%a$ann(a '(aa/*'(aa/ /e/en/" "n/"$ men0a%i Ha$im(ang %ia/" %a#am Un%ang*"n%ang ini.

Se#ain i/", %ia%a$an 0"ga #aangan*#aangan bagi !aa Ha$im "n/"$ meang$a! 0aba/an !ena'iha/h"$"m, !e#a$'ana !"/"'an !enga%i#an, wa#i, !engam!", %an 'e/ia! 0aba/an (ang be'ang$"/an%engan '"a/" !e$aa (ang a$an a/a" 'e%ang %ia%i#i ehn(a.

Nam"n, be#"m )"$"! han(a %engan memein)i #aangan*#aangan 'e!e/i /e'eb"/ %i a/a'. AgaPea%i#an %a!a/ be0a#an %engan ee$/i, ma$a Penga%i#an Tinggi Agama %ibei /"ga' !engawa'an/eha%a! Penga%i#an Agama %i %a#am %aeah h"$"mn(a. Ha# ini a$an mening$a/$an $&&%ina'ian/a*Penga%i#an Agama %a#am %aeah h"$"m '"a/" Penga%i#an Tinggi Agama, (ang !a'/i a$anbemanaa/ %a#am $e'a/"an !"/"'an (ang %i0a/"h$an, $aena Penga%i#an Tinggi Agama %a#amme#a$"$an !engawa'an /e'eb"/ %a!a/ membei$an /eg"an, !einga/an, %an !e/"n0"$. Ke)"a#i i/",!eb"a/an %an $egia/an Ha$im 'e)aa #ang'"ng %a!a/ %iawa'i 'ehingga 0a#ann(a !ea%i#an (ang'e%ehana, )e!a/, %an %engan bia(a ingan a$an /e0amin.

Pe/"n0"$*!e/"n0"$ (ang menimb"#$an 'ang$aan $ea', bahwa Ha$im me#a$"$an !eb"a/an /e)e#a,me#a$"$an $e0aha/an %an $e#a#aian (ang /e"' mene"' %a#am men0a#an$an /"ga' !e$e0aann(a,%a!a/ menga$iba/$an bahwa ia %ibehen/i$an /i%a$ %engan h&ma/ eh Pe'i%en 'e#a$" Ke!a#aNegaa 'e/e#ah %ibei $e'em!a/an membe#a %ii.

Ha# i/" %i)an/"m$an %engan /ega' %a#am Un%ang*"n%ang ini, menginga/ #"h" %an m"#ian(a /"ga'Ha$im, 'e%ang$an %a#am $e%"%"$ann(a 'ebagai !egawai negei, bagin(a /e/a! be#a$" an)aman*an)aman /eha%a! !eb"a/an /e)e#a 'ebagaimana %i/e/a!$an %a#am Pea/"an Pemein/ah N&m&83 Tah"n +63 /en/ang Pea/"an Di'i!#in Pegawai Negei Si!i# 5Lembaan Negaa Tah"n +63N&m& 3.

. Un%ang*"n%ang ini 'e#ain menga/" '"'"nan %an $e$"a'aan 0"ga menga/" H"$"m A)aaPea%i#an Agama.

Bagaimana!"n 'em!"nan(a #embaga !ea%i#an i/" %engan !ena/aan '"'"nan &gani'a'in(a %an

!enega'an $e$"a'aann(a, nam"n a!abi#a a#a/ "n/"$ %a!a/ menega$$an %an mem!e/ahan$an$e$"a'aann(a i/" be#"m 0e#a', ma$a #embaga !ea%i#an /e'eb"/ /i%a$ a$an %a!a/ me#a$'ana$an"ng'i %an /"ga'n(a %engan bai$. O#eh $aena i/" ma$a !enga/"an H"$"m A)aa Pea%i#an

Agama i/" 'anga/ !en/ing %an $aenan(a !"#a ma$a 'e$a#ig"' %ia/" %a#am Un%ang*"n%ang ini.

H"$"m A)aa Pea%i#an Agama 'e#ama ini ma'ih /e%a!a/ %a#am bebagai !ea/"an %an '"a/e%aan, bai$ %a#am S/aa/'b#a%, Pea/"an Pemein/ah, S"a/ E%aan Mah$amah Ag"ng %anDe!a/emen Agama ma"!"n %a#am Un%ang*"n%ang Pe$awinan %an 'ega#a !ea/"an!e#a$'anaann(a.

72 < -


28/45

www.hukumonline.com

Pin'i!*!in'i! !&$&$ !ea%i#an (ang /e#ah %i/e/a!$an %a#am Un%ang*"n%ang N&m& +- Tah"n+23, an/aa #ain $e/en/"an bahwa 'i%ang !enga%i#an ha"' /eb"$a "n/"$ "m"m, 'e/ia! $e!"/"'an%im"#ai %engan DEMI KEADILAN BERDASARKAN KETUHANAN YANG MAHA ESA, !ea%i#an%i#a$"$an %engan 'e%ehana, )e!a/, %an bia(a ingan %an $e/en/"an*$e/en/"an (ang #ain, %a#am

Un%ang*"n%ang ini #ebih %i/ega'$an %an %i)an/"m$an $emba#i.Kaena Pea%i#an Agama me"!a$an !ea%i#an $h"'"' %engan $ewenangan menga%i#i !e$aa*!e$aa /e/en/" %an "n/"$ g&ngan a$(a/ /e/en/" 'ebagaimana (ang %i/ega'$an %a#am!en0e#a'an Pa'a# +3 a(a/ 5+ Un%ang*"n%ang N&m& +- Tah"n +23, (ai/" mengenai !e$aa!e%a/a /e/en/" an/aa &ang*&ang (ang beagama I'#am, ma$a h"$"m a)aa !e%a/a !a%aPea%i#an Um"m eh Un%ang*"n%ang ini %in(a/a$an be#a$" !a%a Penga%i#an %a#am Ling$"nganPea%i#an Agama, $e)"a#i mengenai ha#*ha# (ang 'e)aa $h"'"' %ia/" eh Un%ang*"n%ang ini.

9. Pea%i#an Agama a%a#ah 'a#ah 'a/" %ai em!a/ #ing$"ngan !ea%i#an negaa (ang %i0amin$eme%e$aann(a %a#am men0a#an$an /"ga'n(a 'ebagaimana (ang %ia/" %a#am Un%ang*"n%ang/en/ang Ke/en/"an*$e/en/"an P&$&$ Ke$"a'aan Keha$iman.

Pea%i#an Agama (ang $ewenangann(a menga%i#i !e$aa*!e$aa /e/en/" %an mengenaig&ngan a$(a/ /e/en/", (ai/" mee$a (ang beagama I'#am, 'e0a0a %engan !ea%i#an (ang #ain.

O#eh $aena i/", ha#*ha# (ang %a!a/ meng"angi $e%"%"$an Pea%i#an Agama eh Un%ang*"n%angini %iha!"', 'e!e/i !eng"$"han $e!"/"'an Penga%i#an Agama eh Penga%i#an Negei. Seba#i$n(a"n/"$ meman/a!$an $eman%iian Pea%i#an Agama eh Un%ang*"n%ang ini %ia%a$an 4"" Si/a,'ehingga Penga%i#an Agama %a!a/ me#a$'ana$an $e!"/"'ann(a 'en%ii, %an /"ga'*/"ga'$e!ani/eaan %an $e'e$e/aia/an /i%a$ /egangg" eh /"ga'*/"ga' $e0""'i/aan.

2. Di 'am!ing i/" !e$aa*!e$aa %i bi%ang !e$awinan me"!a$an 'eng$e/a $e#"aga (angmeme#"$an !enanganan 'e)aa $h"'"' 'e'"ai %engan amana/ Un%ang*"n%ang Pe$awinan. O#eh$aena i/", ma$a %a#am Un%ang*"n%ang ini %ia/" 'e)aa $h"'"' ha#*ha# (ang be$enaan %engan'eng$e/a !e$awinan /e'eb"/ %an 'e$a#ig"' "n/"$ mening$a/$an !enga/"an h"$"m a)aa'eng$e/a !e$awinan (ang 'am!ai 'aa/ %i"n%ang$ann(a Un%ang*"n%ang ini ma'ih %ia/" %a#amPea/"an Pemein/ah N&m& Tah"n +2.

Un%ang*"n%ang Pe$awinan be/"0"an an/aa #ain me#in%"ngi $a"m wani/a !a%a "m"mn(a %an

!iha$ i'/i !a%a $h"'"'n(a, nam"n %a#am ha# g"ga/an !e)eaian (ang %ia0"$an eh i'/i,Pea/"an Pemein/ah N&m& Tah"n +2 menen/"$an bahwa g"ga/an ha"' %ia0"$an $ePenga%i#an (ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ $e%iaman /eg"ga/ 'e'"ai %engan !in'i!h"$"m a)aa !e%a/a "m"m.

Un/"$ me#in%"ngi !iha$ i'/i, ma$a g"ga/an !e)eaian %a#am Un%ang*"n%ang ini %ia%a$an!e"bahan, /i%a$ %ia0"$an $e Penga%i#an (ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ $e%iaman/eg"ga/ /e/a!i $e Penga%i#an (ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/ $e%iaman !engg"ga/.

II. PASAL DEMI PASAL

Paa! 1

"$"! 0e#a'.

Paa! %

"$"! 0e#a'.

76 < -


29/45

www.hukumonline.com

Paa! &

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! (

A(a/ 5+

Pa%a %a'an(a /em!a/ $e%"%"$an Penga%i#an Agama a%a %i $&/ama%(a a/a" %i ib" $&/a $ab"!a/en, (ang%aeah h"$"mn(a me#i!"/i wi#a(ah $&/ama%(a a/a" $ab"!a/en, /e/a!i /i%a$ /e/"/"! $em"ng$inan a%an(a!enge)"a#ian.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! *

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! +

"$"! 0e#a'.

Paa! 7

U'"# !emben/"$an Penga%i#an Agama %ia0"$an eh Men/ei Agama be%a'a$an !e'e/"0"an Ke/"a Mah$amahAg"ng.

Paa! 8

"$"! 0e#a'.

Paa! 9

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

7 < -


30/45

www.hukumonline.com

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! 11

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1%

A(a/ 5+

Ha$im a%a#ah !egawai negei 'ehingga bagin(a be#a$" Un%ang*"n%ang N&m& 6 Tah"n +2- /en/angP&$&$*!&$&$ Ke!egawaian. O#eh $aena i/", Men/ei Agama wa0ib me#a$"$an !embinaan %an!engawa'an /eha%a! Ha$im %a#am ang$a men)a!ai %a(a g"na %an ha'i# g"na 'ebagaimana #aCimn(a

bagi !egawai negei.A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1&

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1(

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

83 < -


31/45

www.hukumonline.com

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! 1*

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1+

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5-

"$"! 0e#a'.

Paa! 17

A(a/ 5+"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! 18

A(a/ 5+

Pembehen/ian %engan h&ma/ Ha$im a/a' !emin/aan 'en%ii, men)a$"! !enge/ian !eng"n%"an %ii%engan a#a'an Ha$im (ang be'ang$"/an /i%a$ beha'i# menega$$an h"$"m %a#am #ing$"ngan "mah/anggan(a 'en%ii. Pa%a ha$i$a/n(a 'i/"a'i, $&n%i'i, '"a'ana, %an $e/ea/"an hi%"! %i "mah /angga'e/ia! Ha$im Penga%i#an me"!a$an 'a#ah 'a/" a$/& (ang !en/ing !eanann(a %a#am "'aha memban/"mening$a/$an )i/a %an wibawa 'e&ang Ha$im i/" 'en%ii.

Yang %ima$'"% %engan @'a$i/ 0a'mani a/a" &hani /e"' mene"'@ ia#ah (ang men(ebab$an 'i!en%ei/a/en(a/a /i%a$ mam!" #agi me#a$"$an /"ga' $ewa0ibann(a %engan bai$.

8+ < -


32/45

www.hukumonline.com

Yang %ima$'"% @/i%a$ )a$a!@ ia#ah mi'a#n(a (ang be'ang$"/an ban(a$ me#a$"$an $e'a#ahan be'a%a#am men0a#an$an /"ga'n(a.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 19

A(a/ 5+

Yang %ima$'"% %engan @%i!i%ana@ ia#ah %i!i%ana %engan !i%ana !en0aa 'e$"ang*$"angn(a 8 5/igab"#an.

Yang %ima$'"% %engan @me#a$"$an !eb"a/an /e)e#a@ ia#ah a!abi#a Ha$im (ang be'ang$"/an $aena'i$a!, !eb"a/an, %an /in%a$ann(a, bai$ %i %a#am ma"!"n %i #"a Penga%i#an meen%ah$an ma/aba/Ha$im.

Yang %ima$'"% %engan @/"ga' !e$e0aan@ ia#ah 'em"a /"ga' (ang %ibeban$an $e!a%a (ang

be'ang$"/an.A(a/ 57

Da#am ha# !embehen/ian /i%a$ %engan h&ma/ %engan a#a'an %i!i%ana $aena me#a$"$an /in%a$ !i%ana$e0aha/an, (ang be'ang$"/an /i%a$ %ibei $e'em!a/an "n/"$ membe#a %ii, $e)"a#i a!abi#a !i%ana !en0aa(ang %i0a/"h$an $e!a%an(a i/" $"ang %ai 8 5/iga b"#an.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! %,

Se&ang Ha$im /i%a$ beh %ibehen/i$an %ai $e%"%"$ann(a 'ebagai !egawai negei 'ebe#"m %ibehen/i$an

%ai 0aba/ann(a 'ebagai Ha$im.

Se'"ai %engan !ea/"an !e"n%ang*"n%angan %i bi%ang $e!egawaian, Ha$im b"$an 0aba/an %a#am e$'e$"/i.O#eh 'ebab i/", !embehen/iann(a ha"' /i%a$ 'ama %engan !egawai negei (ang #ain.

Paa! %1

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! %%

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

Yang %ima$'"% %engan Penga%i#an %a#am !e$aa !i%ana a%a#ah Penga%i#an Negei %an


33/45

www.hukumonline.com

Mi#i/e.

Paa! %&

"$"! 0e#a'.

Paa! %(

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

Pang$a/ %an ga0i Ha$im %ia/" /e'en%ii be%a'a$an !ea/"an (ang be#a$".

Yang %ima$'"% %engan $e/en/"an #ain a%a#ah ha#*ha# (ang an/aa #ain men(ang$"/ $e'e0ah/eaan 'e!e/i"mah %ina', %an $en%aaan %ina'.

Paa! %*

"$"! 0e#a'.

Paa! %+

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! %7

S(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am h"" % !a'a# ini, (ai/" 'e/ia $e!a%a Pan)a'i#a %an Un%ang*Un%angDa'a +-, ha"' %ia/i$an men)a$"! 0"ga '(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# +8 a(a/ 5+ h"" eUn%ang*"n%ang ini.

Yang %ima$'"% %engan @'a0ana m"%a '(ai=ah a/a" 'a0ana m"%a, h"$"m@ /ema'"$ mee$a (ang /e#ahmen)a!ai /ing$a/ !en%i%i$an h"$"m 'e%ea0a/ %engan 'a0ana m"%a '(ai=ah a/a" 'a0ana m"%a h"$"m, %an%iangga! )a$a! "n/"$ 0aba/an i/".

Ma'a !enga#aman %i'e'"ai$an %engan e'e#&n, !ang$a/, %an '(aa/*'(aa/ #ain (ang be$ai/an. A#ih 0aba/an %aiPenga%i#an Tinggi Agama $e Penga%i#an Agama a/a" 'eba#i$n(a %im"ng$in$an %a#am e'e#&n (ang 'ama.

Paa! %8

S(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am b"/i a h"" % 'ama %engan Pen0e#a'an Pa'a# 72 a#inea !e/ama.

88 < -


34/45

www.hukumonline.com

Paa! %9


Paa! &,


Paa! &1


Paa! &%


Paa! &&

S(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am b"/i a h"" % 'ama %engan Pen0e#a'an Pa'a# 72 a#inea. !e/ama.

Paa! &(


Paa! &*

Ke/en/"an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+, 57, %an 58 be#a$" 0"ga bagi >a$i# Pani/ea, Pani/eaM"%a, %an Pani/ea Penggan/i.

Paa! &+

Pengang$a/an a/a" !embehen/ian Pani/ea, >a$i# Pani/ea, Pani/ea M"%a, %an Pani/ea Penggan/i %a!a/ 0"ga%i#a$"$an be%a'a$an "'"# Ke/"a Penga%i#an (ang be'ang$"/an.

Paa! &7

"$"! 0e#a'.

Paa! %8

"$"! 0e#a'.

Paa! &9

A(a/ 5+

S(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am h"" % a(a/ ini, (ai/" 'e/ia $e!a%a Pan)a'i#a %an Un%ang*"n%ang Da'a +-, ha"' %ia/i$an men)a$"! 0"ga '(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# +8

8- < -


35/45

www.hukumonline.com

a(a/ 5+ h"" e Un%ang*"n%ang ini.

A(a/ 57

S(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am b"/i a h"" % 'ama %engan !en0e#a'an a(a/ 5+.

Paa! (,

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! (1

"$"! 0e#a'.

Paa! (%

Ke/en/"an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am a(a/ 5+, 57, %an 58 be#a$" 0"ga bagi 4"" Si/a Penggan/i.

Paa! (&

"$"! 0e#a'.

Paa! ((

"$"! 0e#a'.

Paa! (*

S(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am h"" % Pa'a# ini, (ai/" 'e/ia $e!a%a Pan)a'i#a %an Un%ang*Un%angDa'a +-, ha"' %ia/i$an men)a$"! 0"ga '(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# +8 a(a/ 5+ h"" eUn%ang*"n%ang ini.

Paa! (+

S(aa/ 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am b"/i a h"" % 'ama %engan Pen0e#a'an Pa'a# -.

Paa! (7

Pengang$a/an a/a" !embehen/ian >a$i# Se$e/ai' Penga%i#an %a!a/ 0"ga %i#a$"$an be%a'a$an "'"# Ke/"aPenga%i#an.

Paa! (8

"$"! 0e#a'.

8 < -


36/45

www.hukumonline.com

Paa! (9

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

Yang %ima$'"% %engan bi%ang !e$awinan (ang %ia/" %a#am Un%ang*"n%ang N&m& + Tah"n +2-/en/ang Pe$awinan an/aa #ain a%a#ah:

+. iCin bei'/i #ebih %ai 'e&ang

7. iCin me#ang'"ng$an !e$awinan bagi &ang (ang be#"m be"'ia 7+ 5%"a !"#"h 'a/" /ah"n, %a#amha# &ang /"a a/a" wa#i a/a" $e#"aga %a#am gai' #""' a%a !ebe%aan !en%a!a/1

8. %i'!en'a'i $awin1

-. !en)egahan !e$awinan1

. !ena$an !e$awinan eh Pegawai Pen)a/a/ Ni$ah19. !emba/a#an !e$awinan1

2. g"ga/an $e#a#aian a/a' $ewa0iban '"ami a/a" i'/i1

6. !e)eaian $aena /a#a$1

. g"ga/an !e)eaian1

+3. !en(e#e'aian ha/a be'ama1

++. mengenai !eng"a'aan ana$*ana$1

+7. ib" %a!a/ memi$"# bia(a !eme#ihaaan %an !en%i%i$an ana$ bi#amana ba!a$ (ang 'eha"'n(abe/angg"ng 0awab /i%a$ memen"hin(a1

+8. !enen/"an $ewa0iban membei bia(a !enghi%"!an eh '"ami $e!a%a be$a' i'/i a/a" !enen/"an'"a/" $ewa0iban bagi be$a' i'/ei.

+-. !"/"'an /en/ang 'ah a/a" /i%a$n(a 'e&ang ana$1

+. !"/"'an /en/ang !en)ab"/an $e$"a'aan &ang /"a1

+9. !en)ab"/an $e$"a'aan wa#i1

+2. !en"n0"$an &ang #ain 'ebagai wa#i eh Penga%i#an %a#am ha# $e$"a'aan 'e&ang wa#i %i)ab"/1

+6. men"n0"$ 'e&ang wa#i %a#am ha# 'e&ang ana$ (ang be#"m )"$"! "m" +6 5%e#a!an be#a' /ah"n(ang %i/ingga# $e%"a &ang /"an(a !a%a ha# /i%a$ a%a !en"n0"$an wa#i eh &ang /"an(a1

+. !embebanan $ewa0iban gan/i $e"gian /eha%a! wa#i (ang /e#ah men(ebab$an $e"gian a/a' ha/aben%a ana$ (ang a%a %i bawah $e$"a'aann(a1

73. !ene/a!an a'a# "'"# 'e&ang ana$1

7+. !"/"'an /en/ang ha# !ena$an !embeian $e/eangan "n/"$ me#a$"$an !e$awinan )am!"an1

77. !en(a/aan /en/ang 'ahn(a !e$awinan (ang /e0a%i 'ebe#"m Un%ang*"n%ang N&m& + Tah"n +2-/en/ang Pe$awinan %an %i0a#an$an men""/ !ea/"an (ang #ain.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

89 < -


37/45

www.hukumonline.com

Paa! *,

Pen(e#e'aian /eha%a! &b0e$ (ang men0a%i 'eng$e/a %ima$'"% /i%a$ bea/i menghen/i$an !&'e' !ea%i#an %i

Penga%i#an Agama a/a' &b0e$ (ang /i%a$ men0a%i 'eng$e/a i/".

Paa! *1

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! *%

A(a/ 5+

Pembeian $e/eangan, !e/imbangan, %an na'iha/ /en/ang h"$"m I'#am %i$e)"a#i$an %a#am ha#*ha# (angbeh"b"ngan %engan !e$aa (ang 'e%ang a/a" a$an %i!ei$'a %i Penga%i#an.

A(a/ 57

Yang %ima$'"% @eh Un%ang*"n%ang@ a%a#ah %i/e/a!$an a/a" %ia/" %a#am "n%ang*"n%ang /e'en%ii,'e%ang$an (ang %ima$'"% @be%a'a$an "n%ang*"n%ang@ a%a#ah %i/e/a!$an a/a" %ia/" %a#am Pea/"anPemein/ah be%a'a$an Un%ang*"n%ang ini.

Paa! *&

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

Yang %ima$'"% %engan @'e$'ama %an 'ewa0an(a@ ia#ah an/aa #ain bahwa !en(e#enggaaan !ea%i#anha"' %i#a$"$an 'e'"ai %engan $e/en/"an Un%ang*"n%ang N&m& +- Tah"n +23, (ai/" (ang %i#a$"$an%engan 'e%ehana, )e!a/, %an bia(a ingan.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5-

"$"! 0e#a'.

Paa! *(

"$"! 0e#a'.

Paa! **

"$"! 0e#a'.

82 < -


38/45

www.hukumonline.com

Paa! *+

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! *7

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

Yang %ima$'"% %engan !ene/a!an %an !"/"'an %a#am a(a/ ini a%a#ah !ene/a!an %an !"/"'an Penga%i#an

Agama, Penga%i#an Tinggi Agama, %an Mah$amah Ag"ng.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! *8

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! *9

A(a/ 5+

A#a'an !en/ing (ang %i0a%i$an %a'a eh Ha$im "n/"$ memein/ah$an !emei$'aan 'i%ang /e/"/"! ha"'%i)a/a/ %a#am Bei/a A)aa Si%ang.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! +,

Yang %ima$'"% %engan !ene/a!an a%a#ah $e!"/"'an Penga%i#an a/a' !e$aa !em&h&nan, 'e%ang$an!"/"'an a%a#ah $e!"/"'an Penga%i#an a/a' !e$aa g"ga/an be%a'a$an a%an(a '"a/" 'eng$e/a.

Paa! +1

86 < -


39/45

www.hukumonline.com

"$"! 0e#a'.

Paa! +%

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! +&

"$"! 0e#a'.

Paa! +(

"$"! 0e#a'.

Paa! +*

"$"! 0e#a'.

Paa! ++

A(a/ 5+"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5-

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5

"$"! 0e#a'.

Paa! +7

"$"! 0e#a'.

Paa! +8

8 < -


40/45

www.hukumonline.com

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! +9

"$"! 0e#a'.

Paa! 7,

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5-

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5

"$"! 0e#a'.

A(a/ 59

"$"! 0e#a'.

Paa! 71

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 7%

"$"! 0e#a'.

Paa! 7&

A(a/ 5+

Bebe%a %ai $e/en/"an 'ebagaimana (ang %ima$'"% %a#am Pa'a# 99 a(a/ 57, ma$a "n/"$ me#in%"ngi!iha$ i'/i g"ga/an !e)eaian %ia0"$an $e Penga%i#an Agama (ang %aeah h"$"mn(a me#i!"/i /em!a/

-3 < -


41/45

www.hukumonline.com

$e%iaman !engg"ga/.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! 7(

"$"! 0e#a'.

Paa! 7*

"$"! 0e#a'.

Paa! 7+

A(a/ 5+

S(i?a? a%a#ah !e'e#i'ihan (ang /a0am %an /e"' mene"' an/aa '"ami %an i'/i.

A(a/ 57

Ha$am ia#ah &ang (ang %i/e/a!$an Penga%i#an %ai !iha$ $e#"aga '"ami a/a" !iha$ $e#"aga i'/i a/a"!iha$ #ain "n/"$ men)ai "!a(a !en(e#e'aian !e'e#i'ihan /eha%a! '(i?a?.

Paa! 77

"$"! 0e#a'.

Paa! 78

"$"! 0e#a'.

Paa! 79

"$"! 0e#a'.

Paa! 8,

A(a/ 5+"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 81

-+ < -


42/45

www.hukumonline.com

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 8%

A(a/ 5+

Se#ama !e$aa be#"m %i!"/"', "'aha men%amai$an %a!a/ %i#a$"$an !a%a 'e/ia! 'i%ang !emei$'aan!a%a 'em"a /ing$a/ !ea%i#an.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5-

"$"! 0e#a'.

Paa! 8&

"$"! 0e#a'.

Paa! 8(

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

A(a/ 5-

"$"! 0e#a'.

Paa! 8*A/a' $e#a#aiann(a i/", Pani/ea a/a" Pe0aba/ Penga%i#an (ang %i/"n0"$ %a!a/ %i$ena$an 'an$'i 'e'"ai %engan$e/en/"an !ea/"an !e"n%ang*"n%angan (ang be#a$".

Paa! 8+

A(a/ 5+

-7 < -


43/45

www.hukumonline.com

Ha# /e'eb"/ a%a#ah %emi /e)a!ain(a !in'i! bahwa !ea%i#an %i#a$"$an %engan 'e%ehana, )e!a/, %anbia(a ingan.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 87

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 88

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 89

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 9,

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 91A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

-8 < -


44/45

www.hukumonline.com

Paa! 9%

"$"! 0e#a'.

Paa! 9&

"$"! 0e#a'.

Paa! 9(

Yang bewenang menen/"$an bahwa '"a/" !e$aa men(ang$"/ $e!en/ingan "m"m a%a#ah Ke/"a Penga%i#an.

Paa! 9*

"$"! 0e#a'.

Paa! 9+

"$"! 0e#a'.

Paa! 97

Be%a'a$an )a/a/an Pani/ea, %i'"'"n bei/a a)aa !e'i%angan.

Paa! 98

"$"! 0e#a'.

Paa! 99

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,,

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,1

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

Yang %ima$'"% %engan @%ibawa $e#"a@ me#i!"/i 'ega#a ben/"$ %an )aa a!a !"n 0"ga (ang

-- < -


45/45

www.hukumonline.com

memin%ah$an i'i %a/a )a/a/an, i'a#ah, aga /i%a$ 0a/"h $e/angan !iha$ (ang /i%a$ beha$.

A(a/ 58

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,%

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,&

A(a/5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,(

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,*

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,+

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,7

A(a/ 5+

"$"! 0e#a'.

A(a/ 57

"$"! 0e#a'.

Paa! 1,8

"$"! 0e#a'.

1. uu no. 7 tahun 1989 tentang peradilan agama

Documents