NFSM 2018-19_VDP 1

वाचा : - १. कें द्रिय कृषी व शेतकरी कल्याण मंत्रालयाच ेपत्र क्र.F.No.CPS २-१६/२०१8 NFSM, द्रद ०1/०५/२०१8 2. शासन द्रनणणय क्रमांक डीसीटी २३१६//प्र.क्र.१३३/का. १४१७,मंत्रालय, म ंबइ, द्रद.०५ द्रडसेंबर, २०१६

3. शासन द्रनणणय क्रमांक स कृऔ-२०१६/प्र.क्र.३०१/११- ऄे, मंत्रालय, म ंबइ, द्रद.२१ जानेवारी, २०१७ 4. शासन द्रनणणय क्रमांक ऄस ऄ-०418/प्र.क्र.155/14 ऄे, मंत्रालय, म ंबइ, द्रद.27 एद्रप्रल, २०१8 5. शासन द्रनणणय क्रमांक संकीणण-२०१७/प्र.क्र.३१/१७- ऄे, मंत्रालय, म ंबइ, द्रद.१९ एद्रप्रल, २०१७ व १२ सप्टेंबर, २०१७ 6. शासन द्रनणणय क्रमांक स कृऔ-२०१६/प्र.क्र.३०१/११- ऄे, मंत्रालय, म ंबइ, द्रद.२८ एद्रप्रल, २०१७ 7.शासन द्रनणणय क्रमांक ऄस ऄ-१०१८ /प्र.क्र.४६ /४ ऄे, मंत्रालय द्रवस्तार, म ंबइ, द्रद. ०९ मे, 2018

सन २०१8 -१9 : राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान : ऄन्नधान्य द्रपके (िात, गहू, कडधान्य,िरडधान्य - मका व पौष्ट्टीक तृणधान्ये) (National Food Security Mission - NFSM)

-------------------------------------------------------------------------------------------------

मागणदशणक स चना प्रस्तावना : सन 2007-08 पासून राज्यात कें ि प रस्कृत राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान राबद्रवण्यात अहे. ऄकराव्या पंचवार्षषक योजनेतील ऄद्रियानाचा अढावा घेउन 12 व्या पंचवार्षषक योजनेमध्ये सदर ऄद्रियानाऄंतगणत िात, गहू, कडधान्य, व िरडधान्य द्रपकांचा समावशे करण्यात अला अहे. सन २०१४-१५ पासून बाराव्या पंचवार्षषक योजनेसाठीच्या मागणदशणक सूचनांन सार या कायणक्रमाची ऄंमलबजावणी करण्यात येत अहे.

सन २०१८-१९ व २०१९-२० ही वषे कें ि शासनाने पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) वषे म्हणनू जाहीर केली अहेत. त्यास ऄन सरून सन २०१८-१९ पासून कें ि शासनाने पूवीच्या राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान - िरडधान्य ऄद्रियानात बदल करून दोन स्वतंत्र ऄद्रियाने राबद्रवण्याच ेधोरण ऄंद्रगकारले अहे. त्यान सार राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान - िरडधान्य ऄंतगणत मका द्रपक राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान - पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) ऄंतगणत ज्वारी, बाजरी व रागी या द्रपकांसाठी स्वतंत्र ऄद्रियाने स रु केली अहेत. या दोन ऄद्रियानांसाठी ऄद्रियानद्रनहाय नव्यानेच स्वतंत्र द्रनयतव्यय द्रनधाद्ररत केला अहे.

सन २०१८-१९ साठी ऄद्रियान ऄंमलबजावणीसाठी कें ि शासनाने पीकद्रनहाय द्रनवडलेले द्रजल्हे खालीलप्रमाणे, द्रपकाचे नाव द्रजल्हे राऄस ऄ िात नाद्रशक, प णे, सातारा, नागपूर, िंडारा, गोंद्रदया, चिंपूर, व गडद्रचरोली (८ द्रजल्हे)

राऄस ऄ गहू सोलापूर, बीड, नागपूर (३ द्रजल्हे)

राऄस ऄ कडधान्य सवण द्रजल्हे

राऄस ऄ िरडधान्य - (मका) सांगली, ऄहमदनगर, औरंगाबाद, जालना, नाद्रशक, ध ळे व जळगाव (एकूण ७ द्रजल्हे).

राऄस ऄ पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) - ज्वारी, बाजरी, रागी (एकूण २६ द्रजल्हे)

ऄ) ज्वारी नाद्रशक, ध ळे, नंद रबार, जळगाव, ऄहमदनगर, प णे, सोलापूर, सातारा, सांगली, कोल्हापूर, औरंगाबाद, बीड, जालना, लातरू, ईस्मानाबाद, नांदेड, परिणी, हहगोली, ब लडाणा, ऄकोला, वाद्रशम, ऄमरावती व यवतमाळ (एकूण २३ द्रजल्हे)

ब) बाजरी नाद्रशक, ध ळे, जळगाव, ऄहमदनगर, प णे, सातारा, सांगली, औरंगाबाद, बीड, जालना व ईस्मानाबाद (एकूण ११ द्रजल्हे)

क) रागी नाद्रशक, प णे, सातारा, कोल्हापूर, ठाणे (पालघर सह), रायगड व रत्नाद्रगरी. (एकूण ७ द्रजल्हे)

सदर द्रजल्यातील िात, गहू, कडधान्य, िरडधान्य (मका) व पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) - ज्वारी, बाजरी, रागी द्रपकांच े प्राम ख्याने क्षेत्र व ईत्पादकता वृद्धीच्या ईदे्दशाने ऄद्रियानाची ऄंमलबजावणी करण्यात येत अहे. ताल काद्रनहाय ईत्पादकता वाढीचे लक्षांक ईन्नत शेती - समृध्द शेतकरी मोहीमेच्या शासन द्रनणणयान सार ठरवून द्रदल्याप्रमाणे द्रजल्यातील सांख्ख्यक द्रविागाच्या ताल काद्रनहाय तपद्रशलान सार द्रनधाद्ररत करावते.

NFSM 2018-19_VDP 2

सदर ऄद्रियानाची सन २०१८-१९ मध्ये द्रजल्हास्तरीय ऄंमलबजावणी करण्यासाठी संदिीय द्रदनांक १९.५.२०१४ च्या शासन द्रनणणयान सार द्रजल्हाद्रधकारी याचंे ऄध्यक्षतेखाली गठीत केललेी द्रजल्हास्तरीय सद्रमती कायणरत राहील. तसेच, अय क्तालयाच ेद्रद. २६ एद्रप्रल २०१६ च ेपत्रान सार द्रजल्हास्तरीय द्रबयाणे सद्रमतीचे गठन कराव.े

ईपरोक्त संदिण १ न सार सन २०१८-१९ कद्ररता राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियानाची राज्यात ऄंमलबजावणी करण्यासाठी कें ि शासनाची राज्याच्या वार्षषक कृती अराखड्यास मान्यता प्राप्त झाली अहे. िात, गहू, कडधान्य, िरडधान्य (मका) व पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) -ज्वारी, बाजरी, रागी द्रपकांसाठी मंजूर कायणक्रम ऄन क्रमे ₹ 1201.489 लाख, ₹ 558.135 लाख, ₹ १८७४३.९४ लाख, ₹ ७६५.१२ लाख व ₹ २७२१.००१ लाख ऄसा एकूण ₹ २३९८९.६८५ लाखाचा वार्षषक कृती अरखडा मंजूर करण्यात अला ऄसून त्यात कें ि व राज्य द्रहस्सा प्रमाण ६० : ४० टक्के राहणार अहे. सन २०१८-१९ च्या रा.ऄ.स .ऄ. कायणक्रमास संदिण 7 ऄन्वये राज्य शासनाची प्रशासकीय मान्यता प्राप्त झाली अहे. मंजूर कायणक्रमाचा द्रपकद्रनहाय, द्रजल्हाद्रनहाय व प्रवगणद्रनहाय अर्षथक लक्षांक पद्ररद्रशष्ट्ट १ मध्ये सहपत्रीत करण्यात येत अहे. त्यान सार कें ि शासनाने संदिण क्र. १ ऄन्वये मंजूर केलेला द्रपकद्रनहाय, द्रजल्हाद्रनहाय, घटकद्रनहाय िौद्रतक व अर्षथक लक्षांक पद्ररद्रशष्ट्ट २ मध्ये सहपत्रीत करण्यात येत अहे.

सन २०१८-१९ ऄंतगणत िात, गहू, कडधान्य व िरडधान्य (मका) व पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) -ज्वारी, बाजरी, रागी कायणक्रम ऄंमलबजावणी " ईन्नत शेती - समृद्ध शेतकरी" या मोद्रहमेच्या शासन द्रनणणयातील मागणदशणक सूचनान सार करावी . या ऄन षंगाने एकद्रत्रत घटकद्रनहाय व बाबद्रनहाय मागणदशणक स चना खालीलप्रमाणे अहेत. ऄद्रियान ऄंमलबजावणीच ेवेळापत्रक :

ऄ. क्र.

कायणवाहीचा तपशील खरीपसाठी ऄदं्रतम तारीख

रब्बीसाठी ऄदं्रतम तारीख

1 प्रात्यद्रक्षक लािाथी शेतकऱयांची द्रनवड , गट द्रनर्षमती व अत्मा मध्ये गट नोंदणी २० मे 15 ऑगस्ट २ गटांची सिा- कायणक्रम द्रनयोजन व गटाच्या/ लािार्थ्याच्या जबाबदाऱया २० ते 2५ मे 16 ते 20 ऑगस्ट ३ प्रात्यद्रक्षकांसाठी अवश्यक द्रनद्रवष्ट्ठा गटामार्ण त प्राप्त करून घेणे व शेतकऱयांना वाटप ३० मे 20 ऑगस्ट ४ हंगामपूवण शेतकरी प्रद्रशक्षण 25 मे 15 सप्टेंबर ५ एकाख्त्मक ऄन्निव्य व एकाख्त्मक कीड/रोग व्यवस्थापन घटकासाठी लािाथी द्रनवड 25 मे 15 सप्टेंबर ६ यांद्रत्रकीकरण/ हसचन साधने घटकासाठी लािाथी द्रनवड ३० ज न ३१ ऑक्टोबर ७ स्थाद्रनक प ढाकाराच्या बाबींसाठी लािाथी द्रनवड ३० ज न ३१ ऑक्टोबर ८ ऄंद्रतम द्रनवडलेल्या लािाथींची माद्रहती वबेसाइटवर िरणे ३१ ज लै ३० नोव्हेंबर ९ पीक कापणी व ईत्पादन ऄहवाल संकलन ३१ ऑक्टोबर ३१ माचण १० यशोगाथा सादर करणे द्रडसेंबर एद्रप्रल

या कायणक्रमास सवण प्रसार माध्यमातून व्यापक प्रद्रसध्दी द्यावी. तसेच प्राप्त ऄजातून शेतकऱयांची द्रनवड द्रजल्हा ऄन्नस रक्षा ऄद्रियान यांच ेमान्यतेने सोडत (लॉटरी) पद्धतीने करावी. कोणत्याही बाबीसाठी र्क्त एकाच योजनेतून ऄन दान देय अहे. त्याच बाबीवर आतर योजनेतून ऄन दान घेतल्याचे ऄथवा द्रदल्याचे द्रदसून अल्यास गंिीर ऄद्रनयद्रमतता समजली जाइल व कारवाइ केली जाइल.

NFSM 2018-19_VDP 3

योजनेची संद्रक्षप्त माद्रहती - राऄस ऄ िात - नाद्रशक, प णे, सातारा, नागपूर, िंडारा, गोंद्रदया, चिंपूर, व गडद्रचरोली (८ द्रजल्हे)

ऄ.क्र बाब/घटक ऄन दान दर ऄन दान पात्रतेचे द्रनकष १) द्रपक प्रात्यद्रक्षके

ऄ स धाद्ररत तंत्रज्ञानावर

अधाद्ररत द्रपक प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹९००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

ब द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत द्रपक

प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹१५००० प्रती हेक्टर प्रती

प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

२) द्रबयाणे द्रवतरण

ऄ सकंरीत द्रबयाणे द्रवतरण

(१० वषाच्या अतील द्रबयाणे) हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ 10०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाच ेअतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत सकंरीत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

ब ऄद्रधक ईत्पादन देणारे वाण (१० वषाच्या अतील द्रबयाणे)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ २०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे अतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

क ऄद्रधक ईत्पादन देणारे वाण (१० वषाच्या वरील द्रबयाणे)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ १०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे वरील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

३) ऄ) एकाख्त्मक ऄन्निव्य व्यवस्थापन (अय.एन.एम.)

ऄ सकू्ष्म म लिव्ये हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती

हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. मृद अरोग्य पद्रत्रका व कृषी द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

३) ब) एकाख्त्मक कीड व्यवस्थापन (अय.पी.एम.)

१ द्रपक सरंक्षण औषधे व जैद्रवक घटक

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

२ तणनाशके

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

४) फ्लके्झी रं्ड व कृषी औजारे

ऄ कृषी औजारे ऄन दान मयादा कृद्रष ऄद्रियांद्रत्रकी ईप ऄद्रियान

प्रमाणे राहील DBT कायणप्रणाली लागू

ब प्रिावी हसचन साधने- पंपसचं हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १००००/-प्रती पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील.

DBT कायणप्रणाली लाग ू

क द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत शेतकरी प्रद्रशक्षण

एकूण ₹१४०००/- प्रती प्रद्रशक्षण (₹7000/सत्र) ३५ शेतकऱयासाठी (2 सत्राकद्ररता)

(1 सत्र खरीप मध्ये व 1 सत्र रबी मध्ये) ड स्थाद्रनक प ढाकाराच्या बाबी

i) FPO करीता गोदाम बांधकाम खचाच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १२.५० लाख प्रती पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील.

DBT कायणप्रणाली लाग ू

ii) शेतकरी गटाकद्ररता द्रमनी राइस द्रमल

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १.२५ लाख प्रती पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील.

DBT कायणप्रणाली लाग ू

iii) स्थाद्रनक वाणाची लागवड प्रात्यद्रक्षक

ईच्चतम मयादा ₹४५०० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक स्थाद्रनक वाणांच्या ग णवदै्रशष्ट््ांम ळे प्रद्रसद्ध व चांगला िाव द्रमळणाऱया ऄशा वाणांची कृषी द्रवद्यापीठे, कृषी द्रवज्ञान

कें िाच्या सहाय्याने प्रात्यद्रक्षके व प्राथद्रमक प्रद्रक्रया व पॅहकग

NFSM 2018-19_VDP 4

योजनेची संद्रक्षप्त माद्रहती - राऄस ऄ गहू - सोलापूर, बीड, नागपूर (३ द्रजल्हे) ऄ.क्र बाब/घटक ऄन दान दर ऄन दान पात्रतेचे द्रनकष १) द्रपक प्रात्यद्रक्षके

ऄ स धाद्ररत तंत्रज्ञानावर

अधाद्ररत द्रपक प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹९००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

ब द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत द्रपक

प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹१५००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

२) द्रबयाणे द्रवतरण

ऄ ऄद्रधक ईत्पादन देणारे वाण (१० वषाच्या अतील द्रबयाणे)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ २०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे अतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

ब ऄद्रधक ईत्पादन देणारे वाण (१० वषाच्या वरील द्रबयाणे)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ १०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे वरील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

३) ऄ) एकाख्त्मक ऄन्निव्य व्यवस्थापन (अय.एन.एम.)

ऄ सकू्ष्म म लिव्ये हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती

हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. मृद अरोग्य पद्रत्रका व कृषी द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

३) ब) एकाख्त्मक कीड व्यवस्थापन (अय.पी.एम.)

१ द्रपक सरंक्षण औषधे व जैद्रवक घटक

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

२ तणनाशके

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

४) फ्लके्झी रं्ड व कृषी औजारे

ऄ कृषी औजारे ऄन दान मयादा कृद्रष ऄद्रियांद्रत्रकी ईप ऄद्रियान प्रमाणे

राहील DBT कायणप्रणाली लागू

ब प्रिावी हसचन साधने-

i) त षार सचं हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १००००/-प्रती हे. पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

DBT कायणप्रणाली लाग ू

ii) पंपसचं हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १००००/-प्रती

पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील. DBT कायणप्रणाली लाग ू

क द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत शेतकरी प्रद्रशक्षण

एकूण ₹१४०००/- प्रती प्रद्रशक्षण (₹7000/सत्र) ३५ शेतकऱयासाठी (2 सत्राकद्ररता)

(1 सत्र खरीप मध्ये व 1 सत्र रबी मध्ये) ड स्थाद्रनक प ढाकाराच्या बाबी

i) FPO करीता गोदाम बांधकाम खचाच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १२.५० लाख प्रती

पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील. DBT कायणप्रणाली लाग ू

NFSM 2018-19_VDP 5

योजनेची संद्रक्षप्त माद्रहती - राऄस ऄ कडधान्य - सवण द्रजल्हे

ऄ.क्र बाब/घटक ऄन दान दर ऄन दान पात्रतेचे द्रनकष १) द्रपक प्रात्यद्रक्षके

ऄ स धाद्ररत तंत्रज्ञानावर

अधाद्ररत द्रपक प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹९००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

ब अंतरपीक प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹९००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

क द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत द्रपक

प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹१५००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

२) द्रबयाणे द्रवतरण

ऄ द्रबयाणे द्रवतरण ऄद्रधक ईत्पादन देणारे वाण

(१० वषाच्या अतील द्रबयाणे)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ ५०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे अतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

ब द्रबयाणे द्रवतरण ऄद्रधक ईत्पादन देणारे वाण

(१० वषाच्या वरील द्रबयाणे)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ २५००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे वरील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

क द्रबयाणे ईत्पादनास

ऄथणसहाय्य - (१० वषाच्या अतील द्रबयाणे)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ ५०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे अतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

३) ऄ) एकाख्त्मक ऄन्निव्य व्यवस्थापन (अय.एन.एम.)

i) सकू्ष्म म लिव्ये हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती

हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. मृद अरोग्य पद्रत्रका व कृषी द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

ii) द्रजप्सम हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ७५०/-प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मृद अरोग्य पद्रत्रका व कृषी द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

iii) जैद्रवक खते हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ३००/-प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मृद अरोग्य पद्रत्रका व कृषी द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

३) ब) एकाख्त्मक कीड व्यवस्थापन (अय.पी.एम.)

i) द्रपक सरंक्षण औषधे व जैद्रवक घटक

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

ii) तणनाशके

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

४) फ्लके्झी रं्ड व कृषी औजारे

ऄ कृषी औजारे ऄन दान मयादा कृद्रष ऄद्रियांद्रत्रकी ईप ऄद्रियान प्रमाणे

राहील DBT कायणप्रणाली लागू

ब प्रिावी हसचन साधने-

i) त षार सचं हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १००००/-प्रती हे. पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

DBT कायणप्रणाली लाग ू

ii) पंपसचं हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १००००/-प्रती

पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील. DBT कायणप्रणाली लाग ू

क द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत शेतकरी प्रद्रशक्षण

एकूण ₹१४०००/- प्रती प्रद्रशक्षण (₹7000/सत्र) ३५ शेतकऱयासाठी (2 सत्राकद्ररता)

(1 सत्र खरीप मध्ये व 1 सत्र रबी मध्ये) ड प्रकल्प व्यवस्थापन चम ू -- राज्यस्तर व द्रजल्हास्तर (तंत्र सल्लागार व तंत्र सहाय्यक) आ स्थाद्रनक प ढाकाराच्या बाबी

i) शेतकरी गटाकद्ररता द्रमनी दाल द्रमल

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १.२५ लाख प्रती पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील.

DBT कायणप्रणाली लाग ू

ii) FPO करीता गोदाम बांधकाम खचाच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १२.५० लाख प्रती

पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील. DBT कायणप्रणाली लाग ू

iii) FPO करीता बीज प्रद्रक्रया सचं खचाच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १०.०० लाख प्रती

पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञये राहील. DBT कायणप्रणाली लाग ू

NFSM 2018-19_VDP 6

योजनेची संद्रक्षप्त माद्रहती - राऄस ऄ िरडधान्य (मका) - सांगली, ऄहमदनगर, औरंगाबाद, जालना, नाद्रशक, ध ळे व जळगाव (७ द्रजल्हे).

ऄ.क्र बाब/घटक ऄन दान दर ऄन दान पात्रतेचे द्रनकष ऄ) द्रपक प्रात्यद्रक्षके

१ स धाद्ररत तंत्रज्ञानावर

अधाद्ररत द्रपक प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹६००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

२ अंतरपीक प्रात्यद्रक्षके ईच्चतम मयादा ₹६००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी

ब) प्रमाद्रणत द्रबयाणे द्रवतरण

१ सकंरीत द्रबयाणे द्रवतरण

(१० वषाच्या अतील द्रबयाणे) हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ 10०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाच ेअतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत सकंरीत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

राऄस ऄ पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) -ज्वारी, बाजरी, रागी - २६ द्रजल्हे

ऄ.क्र बाब/घटक ऄन दान दर ऄन दान पात्रतेचे द्रनकष ऄ) द्रपक प्रात्यद्रक्षके

१ स धाद्ररत तंत्रज्ञानावर अधाद्ररत द्रपक प्रात्यद्रक्षके

ईच्चतम मयादा ₹६००० प्रती हेक्टर प्रती प्रात्यद्रक्षक

द्रव.कृ.स.स.ं याचे स्तरावर सलंग्न कृद्रष द्रवद्यापीठाच्या सल्यान सार द्रजल्हा/ताल का द्रनहाय व द्रपक द्रनहाय द्रनधाद्ररत तंत्रज्ञान पँकेजन सार सवण घटक ऄंमलबजावणीसाठी (ईच्चतम मयादा ₹६००० प्रती हेक्टर राहील)

ब) प्रमाद्रणत द्रबयाणे द्रवतरण

१ सकंरीत द्रबयाणे द्रवतरण (१० वषाच्या अतील वाण)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ 10०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाच ेअतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत सकंरीत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

२ स धारीत द्रबयाणे द्रवतरण (१० वषाच्या अतील वाण)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ ३०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे अतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

३ स धारीत द्रबयाणे द्रवतरण (१० वषाच्या वरील वाण)

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ₹ १५००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

मागील १० वषाचे वरील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे

क) प्रमाद्रणत द्रबयाणे ईत्पादन

१ स धारीत द्रबयाणे (१० वषाच्या अतील वाण)

₹ ३०००/ क्क्वटल प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील मागील १० वषाचे अतील राज्यासाठी ऄद्रधसदू्रचत स धाद्ररत वाणांचे राज्यात ईत्पाद्रदत प्रमाद्रणत द्रबयाणे, ईपलब्ध द्रनधीच्या मयादेत.

ड-१) एकाख्त्मक ऄन्निव्य व्यवस्थापन (अय.एन.एम.)

१ सकू्ष्म म लिव्ये हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती

हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. मृद अरोग्य पद्रत्रका व कृषी द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

२ जैद्रवक खते हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती

हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. कृषी द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

ड-२) एकाख्त्मक कीड व्यवस्थापन (अय.पी.एम.)

१ तणनाशके हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती

हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष

द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

२ द्रपक सरंक्षण औषधे व जैद्रवक घटक

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ ५००/प्रती हेक्टर पैकी द्रकमान प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम व कृद्रष द्रवद्यापीठांच्या द्रशर्ारसीन सार

आ) द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत शेतकरी प्रद्रशक्षण

एकूण ₹१४०००/- प्रती प्रद्रशक्षण (₹7000/सत्र) ३५ शेतकऱयासाठी (2 सत्राकद्ररता)

(1 सत्र खरीप मध्ये व 1 सत्र रबी मध्ये)

NFSM 2018-19_VDP 7

ऄद्रियानांतगणत घटक : 1. तंत्रज्ञान प्रात्यद्रक्षके - 1.1. द्रपकद्रनहाय तंत्रज्ञान प्रात्यद्रक्षके: राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान ऄंतगणत द्रपक प्रात्यद्रक्षकांचे द्रजल्हाद्रनहाय लक्षांक पद्ररद्रशष्ट्ट २ मध्ये द्रदलेले अहेत. द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृषी ऄद्रधकारी यांनी त्यांच ेस्तरावरून स्थाद्रनक पद्ररख्स्थतीन सार द्रपक पद्धतीन सार प्रात्यद्रक्षकांच ेताल काद्रनहाय लक्षाकं द्रनधाद्ररत करावते. कोणत्याही पद्ररख्स्थतीमध्ये पद्ररद्रशष्ट्ट २ मध्ये द्रदलेल्या अर्षथक मयादा ओलांडण्यात येवू नये. िात, कडधान्य, गहू, िरडधान्य (मका) व पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) - ज्वारी, बाजरी, रागी द्रपकाच्या ईत्पादकता वाढीसाठी "ईन्नत शेती-समृध्द शेतकरी" मोहीम राबद्रवणेबाबत शासन द्रनणणय द्रदनांक, २७ एद्रप्रल,२०१८ न सार कायणपद्धतीचा ऄवलंब करावा. i) द्रपक प्रात्यद्रक्षके १० हे. क्षेत्राच्या समूह प्रात्यद्रक्षक (क्लस्टर) धतीवर घेण्यात यावीत. ii) द्रपक प्रात्यद्रक्षकांची ऄंमलबजावणी करण्याची जबाबदारी कृषी सहाय्यकाकडे राहील. iii) प्रात्यद्रक्षक द्रपकाची ताल क्याची सरासरी ईत्पादकता, काही शेतकऱयांनी या द्रपकांमध्ये द्रमळद्रवलेली ईच्चतम ईत्पादकता अद्रण त्या द्रपकांची द्रवद्यापीठाने ठरवून द्रदलेली ऄन वांद्रशक ईत्पादन क्षमता (Genetic potential) यात मोठी तर्ावत अहे. ही तर्ावत कमी करून द्रपकांची ईत्पादकता वाढद्रवण्यासाठी स्थाद्रनक कृषी हवामान पद्धतीचा द्रवचार करून संबंद्रधत कृषी द्रवद्यापीठांच्या कायणक्षेत्रातील प्रत्येक द्रजल्यातील प्रम ख द्रपकांसाठी कृषी द्रवद्यापीठांच्या शास्त्रज्ञांनी (संचालक, संशोधन/संचालक, द्रवस्तार) अध द्रनक तंत्रज्ञान द्रनद्ररृत करून द्रविागीय कृषी सहसंचालकांना द्याव.े सवण द्रविागीय कृषी सहसंचालकांनी याकामी कृषी द्रवद्यापीठ, कृषी द्रविागाच े क्षेत्रीय ऄद्रधकारी व ऄन्य संस्थांशी समन्वय साधून तंत्रज्ञान द्रनद्ररृत करून घ्याव े व हे तंत्रज्ञान शेतकऱयांपयंत पोहोचद्रवण्याच्या दृष्ट्टीने द्रवस्तार कायाच ेतसेच, द्रपक प्रात्यद्रक्षकांच े द्रनयोजन कराव.े तंत्रज्ञान द्रनद्ररृतीसाठी त्या-त्या द्रपकांच ेईच्चतम ईत्पादन घेतलेल्या शेतकऱयांची देखील मदत घेण्यात यावी.

द्रपक प्रात्यद्रक्षकांच्या प्रती हेक्टरी ऄन ज्ञेय ऄन दान दरात कें ि शासनाने वाढ केली अहे. तथाद्रप, प्रत्यक्षात द्रनधाद्ररत पँकेजन सार अवश्यक ऄन दान द्रवचारात घेता प्रती हेक्टरी होणा-या संिाव्य बचतीतून ईपलब्ध द्रनधी मयादेत ऄद्रतद्ररक्त द्रपक प्रात्यद्रक्षके घेण्यात यावीत. द्रबयाणे ईपलब्धतेन सार प्रात्यद्रक्षकाचं्या पीक बदलाबाबत व द्रपकांचे पँकेज ठरद्रवण्याबाबत संबंद्रधत द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक यांनी द्रनणणय घ्यावा व मान्यता प्रदान करावी. त्यासाठी वेळोवळेी अय क्तालयास प्रस्ताव पाठद्रवण्याची अवश्यकता राहणार नाही, याची नोंद घ्यावी. iv) एकूण १० हे. क्षेत्र ऄसणाऱया शेतकऱयांच ेसमूह/गटामार्ण त प्रात्यद्रक्षकांची ऄंमलबजावणी करण्यात यावी. गटामध्ये जे शेतकरी शासनाने ठरवून द्रदलले्या तंत्रज्ञानाप्रमाणे द्रपक प्रात्यद्रक्षकाच े अयोजन करण्यास तयार ऄसतील ऄशाच शेतकरी समूहांना लािाथी म्हणून द्रनवडण्यात याव.े गावातील प्रात्यद्रक्षकांच्या लक्षांक संख्येपेक्षा ऄद्रधक गटांची आच्छ क्ता प्राप्त झाल्यास लािाथी गटाची लॉटरी पद्धतीने द्रनवड करण्यात यावी. प्रात्यद्रक्षक क्लस्टर मधील सवण शेतकऱयांचा गटामध्ये समावशे ऄसणे बंधनकारक राहील. प्रती शेतकरी कमीत कमी ०.४० हेक्टर क्षेत्रावर प्रात्यद्रक्षकाच ेअयोजन कराव.े v) द्रपक प्रात्यद्रक्षकासाठी द्रनवडण्यात अलेल्या शेतकऱयांना वाटप केलेल्या मृद अरोग्य पद्रत्रकेअधारे ऄथवा ज्या द्रठकाणी मृद अरोग्य पद्रत्रका ऄद्याप ईपलब्ध नसेल ऄशा द्रठकाणी मृद तपासणी करून त्या ऄहवालाप्रमाणे लागणाऱया द्रनद्रवष्ट्ठा (पॅकेज) द्रनद्ररृत कराव्यात. सदर द्रनद्रवष्ट्ठा संबंद्रधत कृषी द्रवद्यापीठांच ेशास्त्रज्ञ व संबंद्रधत द्रविागीय कृषी सहसंचालकांनी द्रनद्ररृत कराव.े

कडधान्य, िात, गहू, िरडधान्य (मका) व पौष्ट्टीक तृणधान्ये (न्य री द्रसरीयल) -ज्वारी, बाजरी, रागी पीक प्रात्यद्रक्षकासाठी मागील १० वषाच्या अतील ऄद्रधसूद्रचत झालले्या व राज्यासाठी द्रशर्ारस केलले्या तसेच, प्रत्यक्ष क्षेत्रीय प वान िवान सार त्या-त्या कृद्रष हवामान क्षेत्रासाठी योग्य वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे संबंद्रधत द्रजल्हा ऄधीक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी द्रनवड करून वापरणे बंधनकारक राहील. प्रात्यद्रक्षकासाठी लागणाऱया द्रबयाण्याची मागणी प्राधान्याने महाबीज, राष्ट्रीय बीज द्रनगम, कृषी द्रवद्यापीठे, कृिको, हहद स्तान आंसेक्टीसाइड ली. व नारे्ड यांचेकडे करावी. जीवाण ू खते, सूक्ष्ममूलिव्ये या द्रनद्रवष्ट्ठा वेळीच ईपलब्ध होणेकरीता अवश्यक मागणी खरीप व रबी हंगाम स रु होण्यापूवी शासकीय संस्थाना कळद्रवण्यात यावी. जेणेकरून शासन द्रनणणयाप्रमाणे लािार्थ्यांना सदर द्रनद्रवष्ट्ठांचा वळेेत प रवठा होइल. तसेच, जैद्रवक खते / औषधांची मागणी शासकीय जैद्रवक प्रयोगशाळा या शासकीय संस्थांकडे करावी. या बाबत ईपरोक्त संदिण क्र. ५ न सार कायणवाही करावी. या द्रनद्रवष्ट्ठांव्यद्रतद्ररक्त ऄन्य द्रनद्रवष्ट्ठांची लािाथी शेतकरी गटाने त्यांच्या पसंतीने ख ल्या बाजारातून खरेदी करावी व त्यानंतर खरेदी केलेल्या द्रनद्रवष्ट्ठांचा द्रपक प्रात्यद्रक्षकासाठीच वापर केल्याची खात्री करून पद्ररद्रशष्ट्ट ३ मध्ये नमूद केलेल्या तंत्रज्ञान प्रात्यद्रक्षकांच्या मापदंडान सार

NFSM 2018-19_VDP 8

द्रनद्रवष्ट्ठासाठी दर्षशद्रवलेल्या ऄन दान मयादेन सार गटातील शेतकऱयांच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यात ऄन दान थेट जमा करण्यात याव.े कृषी द्रविागमार्ण त शेतकऱयांना कीटकनाशके, खते व औषधे आ. ची 'जनेद्ररक' नावाने द्रशर्ारस करावी. अतंरपीक प्रात्यद्रक्षके: द्रपकातील अंतरपीक प्रात्यद्रक्षक घेण्याच े दृष्ट्टीने द्रवद्यापीठांनी द्रशर्ारस केल्यान सार त्याप्रमाणात

म ख्य द्रपक व अंतरपीक द्रनवडाव े तसेच, अंतरपीकाचे प्रमाण राखाव.े अंतरपीकाद्वारे जद्रमनीचा पोत स धारणे, कीड/रोगांवर द्रनयंत्रण राखणे, द्रपकात ओलावा राखणे व ईत्पन्नात वाढ करणे याबाबी साध्य कराव्यात.

द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत प्रात्यद्रक्षके :- त्या त्या द्रजल्यामध्ये कृषी द्रवद्यापीठांनी द्रशर्ारस केल्यान सार द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत प्रात्यद्रक्षके घेण्यात यावीत. द्रपक पद्धतीद्वारे जद्रमनीचा पोत स धारणे, कीड/रोगांवर द्रनयंत्रण राखणे, द्रपकात ओलावा राखणे, ईत्पादनात वाढ करणे तसेच शेतकऱयांच ेद्रनव्वळ ईत्पन्नात वाढ या बाबी साध्य कराव्यात.

एकाख्त्मक कीड व्यवस्थापन: प्रात्यद्रक्षकांच्या द्रपकावर येणारे संिाव्य द्रकडी व रोग, त्यांचा जीवनक्रम अद्रण एकाख्त्मक पद्धतीने द्रपक संरक्षण बाबत सखोल माद्रहती लािार्थ्यास देण्यात यावी. द्रपकाच्या वाढीच्या द्रवद्रवध ऄवस्थेमध्ये येणाऱया द्रकडींच े सवके्षण करण्याबाबत लािार्थ्यास प्रद्रशद्रक्षत करावे. तसेच, यासाठी क्रॉपसॅप ऄंतगणत द्रनय क्त केलेल्या द्रकडरोग सवके्षकांची मदत घेण्यात यावी. द्रकडरोग सवके्षणाच्या अधारे द्रदलेल्या सल्ल्यान सार द्रकडनाशकांचा वापर करण्याबाबत लािार्थ्यास प्रवृत्त कराव.े यासाठी कृषी द्रवद्यापीठाने पीकद्रनहाय व द्रकडरोगद्रनहाय केलेल्या द्रशर्ारशींचा ऄवलंब करावा. तसेच, कें िीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेम द्रशर्ारसी प्रमाणेच द्रकडनाशकाची द्रनवड करावी.

मन ष्ट्यबळ द्रवकास: खरीप हंगामासाठी ऑगस्ट-सप्टेंबर, रब्बी हंगामासाठी द्रडसेंबर-जानेवारी अद्रण ईन्हाळी हंगामात रे्ब्र वारी-माचण

मद्रहन्यामध्ये प्रात्यद्रक्षक प्लॉटवर शेतीद्रदनाच े अयोजन करून पद्ररसरातील शेतकऱयांच्या प्रात्यद्रक्षक प्लॉटला िेटी घडवून अणाव्यात. शेती द्रदनास स्थाद्रनक लोकप्रद्रतद्रनधीना अमंद्रत्रत कराव.े शेतीद्रदनासाठी प्रद्रत हेक्टर ईच्चतम ₹ २५०/- प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. याद्वारे राबद्रवलेल्या तंत्रज्ञानास व्यापक प्रद्रसद्धी द्यावी.

प्रद्रशक्षण/प्रद्रसद्धी साद्रहत्यासाठी प्रद्रत हेक्टर ईच्चतम ₹ २५०/- प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय ऄसून या बाबत " ईन्नत शेती - समृद्ध शेतकरी" या मोद्रहमेच्या शासन द्रनणणयातील मागणदशणक सूचनान सार करावी. शास्त्रज्ञ व कृद्रषतज्ञ यांच्या िेटी व मागणदशणनासाठी ईच्चतम ₹ ३००/- प्रद्रत हेक्टर ऄन दान ऄन ज्ञेय ऄसून पेरणीपूवण, द्रपकाच े वाढीच्या कालावधीमध्ये तसेच काढणीपरृात कालावधीमध्ये प्रात्यद्रक्षक प्रकल्प क्षेत्रास कृषी द्रवद्यापीठ/ कृषी महाद्रवद्यालय/ कृषी द्रवज्ञान कें ि/ कृषी संशोधन कें ि येथील शास्त्रज्ञ यांच्या िेटी व लािार्थ्यांशी संवाद घडवून अणावा. त्यांनी केलेल्या मागणदशणनाची नोंद कृद्रष सहाय्यकांनी क्षेद्रत्रय स्तरावरील नोंदवहीत करावी. यापैकी ऄद्रधकारी व शास्त्रज्ञ िेटी या बाबीखालील ईपलब्ध ऄन दानातून ईवणद्ररत रक्कम द्रपक कापणी प्रयोगासाठी वापरण्यात यावी. vi) द्रपक प्रात्यद्रक्षकांमध्ये वापरलेले तंत्रज्ञान या प्रात्यद्रक्षकामंध्ये सहिागी नसणाऱया राज्यातील आतर सवण शेतकऱयांपयंत पोहोचद्रवण्यासाठी प्रात्यद्रक्षकाच ेक्षेत्रावर स्थाद्रनक आतर शेतकऱयांच्या िेटीच ेअयोजन करण्यात याव.े ईपरोक्त संदिण क्र. ४ न सार कृद्रष पयणवके्षकाने संबंद्रधत कृद्रष सहाय्यकांच्या द्रपक प्रात्यद्रक्षकांना १५ द्रदवसाला द्रनयद्रमतपणे िेट द्यावी व शेतकऱयांना मागणदशणन कराव.े तसेच कृद्रष सहाय्यकांना प ढील िेटीपयंत प्रात्यद्रक्षका ऄंतगणत करावयाच्या कामाबाबत सूचना द्याव्यात अद्रण प ढील िेटीवेळी झालेल्या कामाच ेमूल्यमापन करून अपला ऄहवाल प्रपत्र १ ऄ मध्ये मंडळ कृद्रष ऄद्रधकाऱयामार्ण त ताल का कृद्रष ऄद्रधकारी कायालयास द्रनयद्रमतपणे सादर करावा. द्रपक प्रात्यद्रक्षकांना िेट द्रदल्यानंतर कृद्रष पयणवके्षकांनी संबंद्रधत गावात मोका तपासणी देखील करावी. त्याचप्रमाणे संबद्रधत मंडळ कृद्रष ऄद्रधकाऱयांनी १५ द्रदवसातून एकदा द्रकमान एका द्रपक प्रात्यद्रक्षकास िेट देउन अपला ऄहवाल प्रपत्र १ ब न सार ताल का कृद्रष ऄद्रधकारी यांचेकडे सादर करावा. सवण द्रपक प्रात्यद्रक्षकांचा ऄहवाल संकद्रलत करून ताल का कृद्रष ऄद्रधकाऱयांनी दर मद्रहन्याला द्रजल्हा ऄधीक्षक कृद्रष ऄद्रधकाऱयांना सादर करावा. द्रजल्हा ऄधीक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी द्रजल्याचा एकद्रत्रत ऄहवाल प्रपत्र १ क मध्ये द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक व संचालक (द्रवस्तार व प्रद्रशक्षण) प ढील मद्रहन्याच्या १० तारखेपयंत सादर करावा. vii) प्रत्येक द्रपक प्रात्यद्रक्षक क्लस्टरमधून रँडम पद्धतीने एक प्लॉट द्रनवडून तेथे शेतकरी गटाच्या ईपख्स्थतीत शास्त्रोक्त पद्धतीने द्रपक कापणी प्रयोग राबद्रवणे बंधनकारक राहील. ताल क्यातील एकूण द्रपक कापणी प्रयोगाच े संकलन करून तो ऄहवाल द्रजल्हास्तरावर सादर करण्यात यावा. द्रजल्हास्तरावरून द्रजल्यातील सवण प्रात्यद्रक्षकाचं े संकलन करून पीकद्रनहाय

NFSM 2018-19_VDP 9

प्रात्यद्रक्षकांद्वारे साध्य करण्यात अलेल्या ईत्पादकतेचा ऄहवाल कृषी अय क्तालयास सादर करावा. ईपद्रविागीय कृषी ऄद्रधकारी यांनी त्यांच ेकायणक्षेत्रातील प्रत्येक ताल क्यामध्ये व ताल का कृषी ऄद्रधकारी यांनी त्यांच ेकायणक्षते्रातील प्रत्येक मंडळामध्ये द्रकमान एक द्रपक कापणी प्रयोगास हजर राहून सद्रनयंत्रण करणे बंधनकारक राहील. सवण प्रात्यद्रक्षकांसाठी संबंधीत कृद्रष सहाय्यक यांनी प्रात्यद्रक्षकांच े सवण ऄद्रिलेख ठेवणे बंधनकारक ऄसून वद्ररष्ट्ठ

ऄद्रधका-यांनी वेळोवळेी प्रात्यद्रक्षकांना िेटी देवून मागणदशणन कराव.े प्रात्यद्रक्षके राबद्रवण्याची संपूणण जबाबदारी कृद्रष सहाय्यकांची राहील व गांवद्रनहाय संकद्रलत केलले्या द्रपक कापणी द्रनद्ररक्षण ऄहवालाची एकद्रत्रत नोंद मंडळस्तरावर एका स्वतंत्र नोंदवहीत

ठेवणे मंडळ कृद्रष ऄद्रधका-यांना बंधनकारक राहील. कृद्रष सहाय्यकांनी वषणद्रनहाय नोंदवही प्रपत्र ४ न सार ठेवावी. याबाबत ताल का कृद्रष ऄद्रधकारी, ईप द्रविागीय कृद्रष ऄद्रधकारी, द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांची प्रशासकीय जबाबदारी राहील. प्रत्येक प्रात्यद्रक्षका शेजारी ग णात्मक त लनेसाठी शेतक-यांने स्थानीक पध्दतीने घेतलले्या तेवढ्याच क्षेत्राचा 'कन्रोल प्लॉट' द्रनवडावा. दोन्ही क्षेत्राच्या द्रपकाच्या पेरणीपासून कालक्रमान सार वापरलले्या द्रनद्रवष्ट्ठांच्या नोंदी बरोबरच त्यासाठी अलले्या खचाची तारीखवार नोंद व दोन्ही क्षेत्रातून अलले्या ईत्पादनाची संख्ख्यकी पध्दतीने पीक कापणी प्रयोग घेउन द्रवश्लषेणात्मक

नोंदी खालील प्रपत्रात ठेवाव्यात. दहा हेक्टर प्रात्यद्रक्षकामधील एका शेतक-यांच्या प्लॉटची रँडम पद्धतीने द्रनवड करावी व शेतातील सांख्ख्यकी

द्रविागाच्या पद्धतीचा वापर करून द्रपक कापणी प्रयोग घेणे बंधनकारक राहील. तसेच कृद्रष सहाय्यकांनी त्यांचकेडे घेतलेल्या प्रात्यद्रक्षकांचा सवण शेतकऱयांचा ईत्पादनाचा ऄहवाल खालील प्रपत्रामध्ये जतन करावा व त्याची एक प्रत ताल का कृद्रष ऄद्रधकाऱयांना सादर करावी. ताल कास्तरावर प्रात्यद्रक्षकातील सवण शेतकऱयांच े या द्रपक कापणीत अलेल्या ईत्पादनाचा पीकद्रनहाय ऄहवाल संकद्रलत करावा व संकद्रलत केलेला खरीप व रबीचा ऄंद्रतम ऄहवाल (Excel sheet मध्ये) द्रजल्हा ऄधीक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांना सादर करावा. द्रजल्याचा संकद्रलत ऄहवाल द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक यांना सादर करून द्रविागाचा संकद्रलत ऄहवाल कृद्रष अय क्तालयास इ-मेल द्वारे ddanfsm@gmail.com सादर करावा.

द्रपक प्रात्यद्रक्षकाचा ऄहवाल योजना : -----प्रात्यद्रक्षकाचा हेतू:---- कृद्रष सहाय्यकाचे नाव:-----प्रात्यद्रक्षकाच ेगाव/ताल का:-----सहिागी शेतकरी संख्या:

शेतकऱयाचे नाव

प्रात्यद्रक्षक

प्लॉटमधील एक ण खचण

पारंपारीक

पध्दतीचे प्लॉटमधील एक ण खचण

प्रात्यद्रक्षक

प्लॉटमधील

ईत्पादन (क्क्वटल/हे)

पारंपारीक पध्दतीच े

प्लॉटमधील

ईत्पादन (क्क्वटल/हे)

बाजारिावान सार द्रमळालले ेईत्पन्न (₹/हे)

प्रात्यद्रक्षक

प्लॉटमधील द्रमळालले ेद्रनव्वळ वाढीव ईत्पन्न (₹/हे)

प्रात्यद्रक्षक

प्लॉटमधील पारंपारीक

पध्दतीने

प्रत्येक पीक प्रात्यद्रक्षकाकरीता शेतकरी गटाच्या ईपख्स्थतीत शास्त्रोक्त पध्दतीने पीक कापणी प्रयोग घेवून

प्रात्यद्रक्षकांद्वारे साध्य करण्यात अलेल्या ईत्पादकतेचा ऄहवाल संबंधीत ताल का कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी संकलीत करुन द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांना सादर करावा. द्रजल्याचा संकलीत ऄहवाल द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी प्रपत्र २ मध्ये द्रविागास सादर करावा व त्याची प्रत कृद्रष अय क्तालयास सादर करावी. द्रपक कापणीनंतर १५ द्रदवसामध्ये द्रपक कापणीचा ऄहवाल कृद्रष अय क्तालयास सादर करण्याची दक्षता घ्यावी. द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक यांनी द्रविागाचा संकलीत ऄहवाल

अय क्तालयास सादर करावा.

प्रात्यद्रक्षक ऄंमलबजावणीबाबत सवणसाधारण सूचना - प्रात्यद्रक्षक क्लस्टरसाठी द्रनवड केलेल्या क्षेत्राच े मंडळ कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी पायाितू सवके्षण काम पूणण करून

क्लस्टरमधील ईत्पादकतेच्या लक्षांकांसह प्रकल्प अराखडा तयार करावा व त्याची योग्यायोग्यता द्रवचारात घेवून त्यास द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी त्यास यथाद्रशघ्र मान्यता प्रदान करावी. द्रनद्ररृत केलेले प्रात्यद्रक्षकांच ेताल काद्रनहाय ईत्पादकता लक्षांक रा.ऄ.स .ऄ. कक्षास कळद्रवण्यात यावते.

पायाितू सवके्षणाबाबतची माद्रहती http://www.nfsm.gov.in/mis/bline या हलकवर तात्काळ िरून ऄद्ययावत करण्याची जबाबदारी मंडळ कृषी ऄद्रधकारी यांची राहील.

NFSM 2018-19_VDP 10

ज्या शेतकरी गटाकडे प्रात्यद्रक्षके घेण्यात अलेली अहेत त्या शेतकरी गटाची द्रनवड याच ऄद्रियानांतगणत प न्हा आतर द्रपकासाठी शक्यतो प नरृः करू नये, जेणेकरून जास्तीत जास्त शेतक-यांना लाि देणे स लि होइल.

ऄन सूद्रचत जाती/जमातीच्या, मद्रहला, ऄपंग लािार्थ्यांना द्रवद्रहत प्रमाणान सार लाि देणे बंधनकारक राहील. प्रात्यद्रक्षक क्षेत्रातील द्रपकांची पूवणमशागत, बीजप्रद्रक्रया, पेरणी/लावणी, अंतरमशागत, हसचन व्यवस्था, द्रवशेष तंत्रांचा

वापर, पीक संरक्षण, काढणी व मळणी या सवण कामांच ेद्रनयोजन लािाथी गटास तयार करून द्याव.े प्रात्यद्रक्षकासाठी अवश्यक सवण द्रनद्रवष्ट्ठांद्रवषयी शेतकऱयांना ऄवगत कराव,े द्रनद्रवष्ट्ठांची खरेदी ईत्पादक गटाने वेळेत करणे

बंधनकारक राहील. गटामार्ण त खरेदी करण्यात अलेल्या तसेच शेतकरी लािाथीद्रनहाय वाटप केलेल्या द्रनद्रवष्ट्ठांच्या नोंदी कृषी सहाय्यकाने प्रात्यद्रक्षक नोंदवहीमध्ये घ्याव्यात.

प्रात्यद्रक्षकांतगणत प्रती हेक्टरी अर्षथक मयादेपेक्षा ऄद्रधकचा खचण झाल्यास सदर खचण संबद्रधत लािाथी गटाने करावा. प्राप्त द्रनद्रवष्ट्ठांचा वापर द्रनयोद्रजत प्रात्याद्रक्षकासाठीच केला जाइल व गैरवापर होणार नाही याबाबत खातरजमा करावी. लािार्थ्यांची यादी ग्रामपंचायत नोटीस बोडणवर जाहीर करावी तसेच कें ि व राज्य शासनाच्या वबेसाइटवर िरावी. प्रात्यद्रक्षक प्लॉट शेजारी पारंपरीक पध्दतीवर अधारीत त लनात्मक प्लॉट घेण्यात यावा. प्रात्यद्रक्षके शक्यतो रस्त्यालगत तसेच, संबंद्रधत गावातील जद्रमनीचा प्रकार/स पीकता यांच े प्रद्रतद्रनद्रधक ऄसावीत.

प्रात्यद्रक्षकाचा र्लक रस्त्याच्याकडेला प्लॉटशेजारी दशणनी िागात लावावा व त्यावर खालील माद्रहती नमूद करावी.

प्रात्यद्रक्षकासाठीच्या द्रनद्रवष्ट्ठा वळेेपूवी लािाथी गटास ईपलब्ध होण्यासाठी अवश्यक ते द्रनयोजन व वेळापत्रक मंडळ कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी तयार कराव.े

लािाथी गटाने द्रपकद्रनहाय द्रवतरण केलेल्या व वापरलेल्या द्रनद्रवष्ट्ठांच्या नोंदी नोंदवहीत ठेवाव्यात. ऄद्रियाना ऄंतगणत प्रात्यद्रक्षकासाठी द्रवतरीत करावयाच्या द्रनद्रवष्ट्ठा संदिात मागणी, तपासणी व देयक ऄदायगी या ऄन षंगाने

संचालक, द्रनद्रवष्ट्ठा व ग ण द्रनयंत्रण यांनी द्रनगणद्रमत केलेल्या ऄद्ययावत मागणदशणक सूचनांन सार कायणवाही करण्यात यावी. कोणत्याही पद्ररख्स्थतीत द्रबयाणे द्रवरद्रहत द्रपक प्रात्यद्रक्षके न राबद्रवणेबाबत कें ि शासनाच्या सूचना अहेत.

पद्ररद्रशष्ट्ट ३ सन २०१८-१९ साठी द्रपक प्रात्यद्रक्षकाकद्ररता पीकद्रनहाय ईच्चत्तम ऄथणसहाय्याचे दर खालीलप्रमाणे, द्रपक स धाद्ररत तंत्रज्ञानावर अधाद्ररत

प्रात्यद्रक्षके प्रात्यद्रक्षके ऄथणसहाय्य दर रुपये प्रद्रत हेक्टर

द्रनद्रवष्ट्ठा * शेतीद्रदन प्रद्रशक्षण साद्रहत्य

शास्त्रज्ञ िेट व सल्ला

एकूण

राऄस ऄ िात

िात ऄ. सलग क्षते्रावरील गट प्रात्यद्रक्षके श्री पद्धत - स धाद्ररत िात/ श्री पद्धत -

सकंरीत िात/ चारसतू्री िात द्रपक लागवड/ यांद्रत्रकी पद्धतीने प नलागवड

८२००

२५०

२५०

३००

९०००

ब.द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत प्रात्यद्रक्षके

िात द्रपकानंतर कडधान्य १४२०० २५० २५० ३०० १५०००

राऄस ऄ गहू

गहू ऄ. सलग क्षते्रावरील गट प्रात्यद्रक्षके गहू ८२०० २५० २५० ३०० ९००० ब.द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत प्रात्यद्रक्षके

म ग/ईडीद/सोयाबीन नंतर गहू १४२०० २५० २५० ३०० १५०००

राऄस ऄ कडधान्य

कडधान्य ऄ. सलग क्षते्रावरील गट प्रात्यद्रक्षके त र/म ग/ईडीद/हरिरा ८२०० २५० २५० ३०० ९००० ब.अंतरपीक पद्धतीवर प्रात्यद्रक्षके सोयाबीन + तूर ८२०० २५० २५० ३०० ९००० ब.द्रपक पद्धतीवर अधाद्ररत i) म ग, ईडीद द्रपकानंतर र. ज्वारी/ म ग,

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियाना ऄंतगणत ---------- पीक प्रात्यद्रक्षक' 1) समाद्रवष्ट्ठ गावांचे नाव: 2) सहिागी शेतकरी संख्या: 3) पीक व वाण:

4) प्रात्यद्रक्षकाचा प्रकार: 5) खत मात्रा: 6) जैद्रवक खते मात्रा: 7) स क्ष्म म लिव्ये मात्रा: 8) द्रबयाण्याच ेप्रमाण व पेरणीच ेऄंतर: 9) पेरणीची तारीख: 10) शेतकरी गट प्रम ख व कृद्रष सहाय्यकाचे नांव व भ्रमणध्वनी संपकण क्रमांक

NFSM 2018-19_VDP 11

द्रपक स धाद्ररत तंत्रज्ञानावर अधाद्ररत प्रात्यद्रक्षके

प्रात्यद्रक्षके ऄथणसहाय्य दर रुपये प्रद्रत हेक्टर द्रनद्रवष्ट्ठा * शेतीद्रदन प्रद्रशक्षण

साद्रहत्य शास्त्रज्ञ िेट व सल्ला

एकूण

प्रात्यद्रक्षके ईडीद द्रपकानंतर गहू/ ख. ज्वारी द्रपकानंतर हरिरा/ बाजरी द्रपकानंतर हरिरा

१४२०० २५० २५० ३०० १५०००

रा.ऄ.स .ऄ. िरडधान्य - मका मका ऄ. सलग क्षते्रावरील गट प्रात्यद्रक्षके मका 5200 २५० २५० ३०० ६0००

ब.अंतरपीक पद्धतीवर प्रात्यद्रक्षके मका + सोयाबीन / मका + तूर

5200 २५० २५० ३०० ६0००

रा.ऄ.स .ऄ. पौष्ट्टीक तृणधान्य-ेन्य री द्रसरीयल (ज्वारी/ बाजरी/ नागली) ज्वारी सलग क्षते्रावरील गट प्रात्यद्रक्षके ज्वारी 5200 २५० २५० ३०० ६0०० बाजरी सलग क्षते्रावरील गट प्रात्यद्रक्षके बाजरी 5200 २५० २५० ३०० ६0०० नागली सलग क्षते्रावरील गट प्रात्यद्रक्षके नागली 5200 २५० २५० ३०० ६0००

द्रटप - (* ईच्चतम मयादा दशणवली अहे तथाद्रप मंजूर पँकेज च्या ऄधीन राहून लागू राहील.) १. िात द्रपकाच्या बांधावर तूर लागवड ही बाब मो्ा प्रमाणात घेण्याबाबत कें ि शासनाच े द्रनदेश ऄसल्याने तसचे कडधान्य द्रपकाखालील क्षते्र वाढवण्याच्या ईदे्दशाने प्रत्येक प्रात्यद्रक्षकात सदर बाबीचा समावशे करण्यात यावा. २. कृद्रष द्रवद्यापीठाच े द्रशर्ारशीन सार कडधान्यावर अधाद्ररत आतर द्रपक पद्धतीचाही समावशे करणेस हरकत नाही. यासाठीही ऄन दान मयादा ईपरोक्त नमूद केल्याप्रमाणे रु.१५०००/- प्रती हेक्टर राहील. ३. पीक पद्धतीवर अधाद्ररत प्रात्यद्रक्षकासाठी लािाथी द्रनवडताना दोन्ही हंगामात द्रपके घेण्याची तयारी ऄसणाऱया व त्याप्रमाणे स द्रवधा ईपलब्ध ऄसलेल्या शेतकऱयांचीच द्रनवड करावी. ४. मन ष्ट्यबळ हा घटक राबद्रवणे ऄद्रनवायण अहे.

2. द्रबयाणे द्रवतरण : द्रपकांच्या ईत्पादकता वाढीसाठी द्रबयाणे बदलाच े महत्व द्रवचारात घेता संकरीत/स धाद्ररत वाणांचे प्रसारासाठी खालीलप्रमाणे प्रमाद्रणत द्रबयाणे द्रवतरणासाठी मूळस्त्रोत ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील.

ऄ.क्र. द्रपकाचे नाव वयोमयादा ऄद्रधकतम ऄन दान मयादा

संकरीत वाणाच्या द्रबयाण्याकद्ररता स धाद्ररत वाणाच्या द्रबयाण्याकद्ररता

राऄस ऄ-िात, गहू व कडधान्य द्रबयाणे द्रवतरण तपशील

1 िात

१० वषाच्या अतील ऄद्रधसदू्रचत वाण

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ 10०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमानप्रमाणे

द्रकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹2०००/- प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमानप्रमाणे

१० वषाच्या वरील ऄद्रधसदू्रचत वाण

-- हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १0००/

प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे

२ गहू

१० वषाच्या अतील ऄद्रधसदू्रचत वाण

-- द्रकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹2०००/-

प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमानप्रमाणे १० वषाच्या वरील ऄद्रधसदू्रचत वाण

-- हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १0००/

प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे

३ कडधान्य

१० वषाच्या अतील ऄद्रधसदू्रचत वाण

-- द्रकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹५०००/-

प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमानप्रमाणे १० वषाच्या वरील ऄद्रधसदू्रचत वाण

-- हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ २५००/-

प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे

िरडधान्य - मका व पौष्ट्टीक तृणधान्ये कायणक्रम (ज्वारी/ बाजरी/ नागली) द्रबयाणे द्रवतरण तपशील

१ मका १० वषाच्या अतील ऄद्रधसदू्रचत वाण

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ 10०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमानप्रमाणे

--

२

पौष्ट्टीक तृणधान्य-ेन्य री द्रसरीयल (ज्वारी/ बाजरी/

नागली*)

१० वषाच्या अतील ऄद्रधसदू्रचत वाण

हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹10०००/ प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमानप्रमाणे

द्रकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹३०००/- प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमानप्रमाणे

१० वषाच्या वरील ऄद्रधसदू्रचत वाण

-- हकमतीच्या ५० टक्के हकवा ईच्चतम ₹ १५००/

प्रती क्क्वटल यापैकी द्रकमान प्रमाणे

(*नागली द्रबयाणे कृद्रष द्रवद्यापीठांकडील ईत्पाद्रदत सत्यप्रत द्रबयाणे महाबीज मार्ण त प रवठा केला जाइल याची कृपया नोंद घ्यावी.)

NFSM 2018-19_VDP 12

सदर घटकाच्या ऄंमलबजावणी बाबत कृषी अय क्तालयाच्या द्रद. २६/०४/२०१६ रोजीच्या पत्रान सार द्रजल्हास्तरीय द्रबयाणे सद्रमती गठीत करावी. ५० टक्के ऄन दानीत दरापेक्षा द्रबयाण्याचा दर कमी ऄसल्यास संिाव्य बचतीतून ईपलब्ध द्रनधीच्या मयादेत ऄद्रतद्ररक्त द्रबयाणे द्रवतरण करण्यात याव.े 2.1. द्रजल्हाद्रनहाय, द्रपकद्रनहाय द्रवतरीत करावयाच्या प्रमाद्रणत द्रबयाण्यांचा तपशील पद्ररद्रशष्ट्ट २ मध्ये सहपत्रीत करण्यात येत

अहे. सदर घटकाच्या प्रिावी ऄंमलबजावणीसाठी महाबीज, राष्ट्रीय बीज द्रनगम, एचअयएल, कृिको, कृद्रष द्रवद्यापीठे व कृद्रष द्रवज्ञान कें िे यांच्याबरोबर समन्वय ठेवून लक्षांकाप्रमाणे संबंद्रधत ताल क्यामध्ये द्रबयाणे वळेेत द्रवतरीत केले जाइल याबाबत स्थाद्रनक पातळीवर द्रनयोजन व ऄंबलबजावणी करावी. द्रवद्रहत केलले्या प्रमाणान सार ऄन सूद्रचत जाती / जमाती व आतर प्राधान्यक्रमाच्या लािाथी शेतकऱयांना लाि पोहचले याची दक्षता घ्यावी. द्रबयाणे द्रवतरणाचा लािाथी प्रवगणद्रनहाय तपशील संबंद्रधत संस्थांनी ता.कृ.ऄ./द्रज.ऄ.कृ.ऄ. यांना देयकासोबत पाठवावा जेणेकरून लािाथी प्रवगणद्रनहाय द्रनधी खची टाकता येवू शकेल.

2.2. द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी यांनी लक्षांकद्रनहाय व द्रपकद्रनहाय पूवान िव द्रवचारात घेवून स्थाद्रनक िौगोद्रलक पद्ररख्स्थतीन रूप कृद्रष हवामानास योग्य द्रबयाण्यांची मागणी प रवठादार संस्थांना तात्काळ द्यावी. द्रबयाणे प रवठादार संस्थांनी त्यांच े द्रवतरकामार्ण त प्रमाद्रणत द्रबयाणे वाटप करावयाच ेअहे. मंडळ कृद्रष ऄद्रधकाऱयांनी (नोडल अद्रधकारी) ऄन सूद्रचत जाती व ऄन सूद्रचत जमाती प्रवगातील शेतकऱयांच्या याद्या संबद्रधत द्रवतरकाकडे द्याव्यात.

2.3. प रवठादार संस्थांच्या द्रवतरकांनी द्रबयाणे द्रवक्री ऄन दाद्रनत दराने ख ल्या पध्दतीने करावयाची अहे. शेतकऱयांना द्रबयाणे घेण्यासाठी जास्त ऄंतर जाव ेलागणार नाही यादृख्ष्ट्टने जास्तीत जास्त द्रवतरकांकडे द्रबयाणे ईपलब्ध होइल याची दक्षता द्रबयाणे प रवठादार संस्थांनी व द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी घ्यावी.

2.4. द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी ताल काद्रनहाय व प्रवगणद्रनहाय द्रनद्ररृत केलेल्या लक्षांकान सार प रवठादार संस्थांनी त्या ताल क्यातील त्यांच्या ऄद्रधकृत द्रवतरकांकडे प्रमाद्रणत द्रबयाणे ईपलब्ध करुन द्याव ेतसेच, वाणद्रनहाय व द्रवतरकद्रनहाय द्रकती द्रबयाणे ईपलब्ध करुन देण्यात अल ेअहे याची माद्रहती संबधीत ताल का कृद्रष ऄद्रधकारी व द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांना द्रवनाद्रवलंब ईपलब्ध करून द्यावी.

2.5. द्रवतरकांनी दशणनी िागावर राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान ऄतंगणत प्रमाद्रणत द्रबयाणे ऄन दानावर ईपलब्ध ऄसल्याचा र्लक लावावा. तसेच, वाणद्रनहाय दर, ऄन दान व ऄन दान वजा जाता पॅकींगद्रनहाय येणारी हकमत याची माद्रहती सबंंद्रधत द्रवतरकाने र्लकावर प्रदर्षशत करणे अवश्यक अहे.

2.6. द्रबयाणे घेण्यास येणाऱया शेतकऱयाच ेनाव, प्रवगण, गाव, सव्हे/गट क्रमांक, क्षेत्र याबाबतची माद्रहती घेउन व त्याची खात्री करुन संबद्रधत द्रवतरकांनी ऄन दान वजा जाता येणारी हकमत लािाथी शेतक-याकडून घेउन शेतकऱयाला द्रबयाणे द्रवतरीत कराव.े कृद्रष द्रविागामार्ण त कोणत्याही परीख्स्थतीत शेतकऱयाकड न ऄन दान वजा जाता रक्कम वस ल केली जाणार नाही याची प रवठादार संस्थांनी नोंद घ्यावी. लािाथी द्रहश्श्याची रक्कम शेतकऱयाकडून वस ल करण्याची जबाबदारी प रवठादार संस्थांच्या द्रवतरकांची राद्रहल.

2.7. खरीप व रब्बी हंगामात लािाथीद्रनहाय द्रवतरण, द्रवतरकाची साठा नोंदवही व द्रवक्री द्रबलांची तपासणी संबंद्रधत ता.कृ.ऄ. यांनी वळेोवळेी करावी.

2.8. द्रवतरीत केलेल्या द्रबयाण्याची खातरजमा करण्यासाठी संबंद्रधत द्रवतरकाने प्रवगणद्रनहाय लािाथी याद्या ताल का कृषी ऄद्रधकारी यांचकेडे वळेेवर सादर कराव्यात. ताल का कृषी ऄद्रधकारी व द्रबयाणे प रवठादार संस्थांकडून संय क्त द्रबयाणे द्रवतरण ऄहवाल प्राप्त झाल्यानंतर ईपद्रविागीय कृषी ऄद्रधकारी यांनी द्रबयाणे द्रवतरण प्रमाणपत्र द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी कायालयास पाठवाव.े सदर द्रवतरण प्रमाणपत्राच्या अधारे द्रजल्हास्तरावरुन संबद्रधत प रवठादार संस्थांना ऄन दान द्रवतरीत करण्यात याव े.

2.9. प रवठादार संस्थांकडून द्रवतरकांकडे द्रबयाणे प्राप्त झाल्यानंतर ग णवत्ता द्रनयंत्रण द्रनरीक्षकांनी लॉट द्रनहाय नम ने घेउन शासकीय बीज परीक्षण प्रयोगशाळेकडून तपासून घ्यावते. ग णवत्ता तपासणीत नम ना ऄप्रमाद्रणत घोद्रषत झाल्यास त्या लॉटची देयके ऄदा करू नयेत. तसेच, प रवठा केलले्या द्रबयाणाबाबत काही तक्रारी द्रनमाण झाल्यास द्रजल्हास्तरीय / ताल का स्तरीय तक्रार द्रनवारण सद्रमतीद्वारे प्रत्यक्ष क्षेत्रास िेटी देवून द्रनरीक्षणे नोंदवावीत, सद्रमतीने शास्त्रोक्त पद्धतीने

NFSM 2018-19_VDP 13

स स्पष्ट्ट द्रनष्ट्कषण नोंदवावते. ऄप्रमाद्रणत नम न्याबाबत तसेच, तक्रारीच ेऄन षंगाने प ढील कायणवाही ग णवत्ता द्रनयंत्रणाबाबत संचालक, द्रनद्रवष्ट्ठा व ग णद्रनयंत्रण यांनी वेळोवळेी द्रनगणद्रमत केलले्या द्रनदेशांन सार करावी. तक्रारीबाबत द्रबयाणे ऄद्रधद्रनयम १९६६, द्रबयाणे द्रनयम १९६८ च्या िाग ९ मधील द्रनयम २३-A न सार कायणवाही करावी.

2.10. सदर घटकाचे प्रिावी सद्रनयंत्रणाची जबाबदारी ईपद्रविागीय कृषी ऄद्रधकारी यांची राहील. 2.11. द्रवतरीत द्रनधीतून द्रबयाणे घटकाची ऄदायगी द्रवद्रहत कायणपद्धतीचा ऄवलंब करून प्रथम प्राधान्याने करावी. 2.12. द्रवतरीत द्रबयाण्याची ऄन दान ऄदायगी कें ि / राज्य शासनाने त्या वषासाठी ईपलब्ध करून द्रदलेल्या अर्षथक

मयादेचे ऄधीन राहून केली जाइल. 3. द्रबयाणे ईत्पादन कायणक्रम :

3.1. ऄ) प्रमाद्रणत द्रबयाणे ईत्पादन (कडधान्य द्रपके) : कडधान्य ईत्पादन वाढद्रवण्यासाठी तूर, म ग, ईडीद व हरिरा या प्रम ख कडधान्य द्रपकांच्या नवीन वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाणे प रेशा प्रमाणात ईपलब्ध होणे गरजेचे अहे. कडधान्य द्रपकांचा द्रबयाणे बदलाचा दर वाढद्रवण्याच्या ईदे्दशाने राज्यासाठी द्रशर्ारस केलेल्या वाणांच ेप्रमाद्रणत द्रबयाणे राज्यातच ईत्पादन करण्यास प्राधान्य देणे अवश्यक अहे. ही बाब लक्षात घेउन कें ि शासनाने सदर ऄद्रियानांतगणत तूर, म ग, ईडीद व हरिरा या कडधान्य द्रपकांसाठी "द्रबयाणे ईत्पादनास ऄथणसहाय्य " हा घटक समाद्रवष्ट्ट केला अहे. सदर घटकांतगणत द्रबजोत्पादकाने ईत्पाद्रदत केलले्या १० वषाच्या अतील वाणांचे प्रमाद्रणत द्रबयाण्यापोटी ₹ ५००० प्रती क्क्वटल या प्रमाणात ऄन दान ऄन ज्ञये अहे. ब) प्रमाद्रणत द्रबयाणे ईत्पादन (पौष्ट्टीक तृणधान्ये- न्य री द्रसरीयल (ज्वारी/ बाजरी/ नागली): सदर द्रपकांच्या द्रबयाणे बदलाच्या दरात वृद्धी करणे व नवीन स धाद्ररत वाणांचा प्रसार करणे हा हेतू अहे. सदर घटकांतगणत द्रबजोत्पादकाने मागील १० वषाच्या अतील राज्यासाठी ऄद्रधसूद्रचत झालेल्या वाणांच े राज्यांतगणत ईत्पाद्रदत केलेल्या प्रमाद्रणत द्रबयाण्याच े ईत्पादनापोटी ₹ ३००० प्रती क्क्वटल या प्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. सदर घटकांतगणत ऄन ज्ञेय लािासाठी महाराष्ट्र राज्य द्रबयाणे महामंडळ (महाबीज), राष्ट्रीय बीज द्रनगम, कृषी द्रवद्यापीठे, कृषी द्रवज्ञान कें िे, (नोंदणीकृत शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) व कृषी द्रवज्ञान मंडळ या द्रबजोत्पादन करणाऱया संस्था पात्र ठरतील. ईपलब्ध द्रनधी मयादेतच सदर घटकाचा लाि ऄन ज्ञेय राहील. द्रबजोत्पादन कायणक्रम राबद्रवताना िरडधान्य / पौष्ट्टीक तृणधान्ये द्रपकाच्या मागील १० वषाच्या अतील ऄद्रधसूद्रचत व राज्यासाठी द्रशर्ारस केलेल्या वाणांच ेद्रबजोत्पादन घेण्यास प्रोत्साहन द्याव ेजेणेकरून प ढील वषी प रेशा प्रमाणात द्रबयाणे ईपलब्ध होइल.

द्रबयाणे ईत्पादनास आच्छ क ऄसलेल्या ईपरोक्त नमूद केलेल्या संस्थांनी प्रथम प्राधान्याने द्रजल्हाद्रनहाय बीजोत्पादनाचा अराखडा संबंद्रधत द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी यांच्याकडे हंगामापूवी सादर करावा व त्यास द्रजल्हास्तरीय द्रबयाणे सद्रमतीची मान्यता घ्यावी.

द्रबजोत्पादनासाठी द्रनवडलेल्या वाणाच ेऄद्रधस द्रचत वषाची व राज्यासाठी द्रशर्ारस ऄसल्याची खात्री करून १० वषाच्या अतील ऄद्रधस द्रचत वाणाच्या द्रबजोत्पादन कायणक्रमास मान्यता द्यावी.

द्रबजोत्पादन संस्थांनी द्रबयाणे ईत्पादन कायणक्रमाची नोंदणी बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेकडे करावी. बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेच्या सल्ल्याने व मागणदशणनाखाली कायणक्रम राबवावा. दजेदार द्रबजोत्पादन करण्यासाठी कृषी द्रवद्यापीठाने द्रशर्ारस केलेल्या स धाद्ररत तंत्रज्ञानाचा ऄवलंब करावा.

3.2. द्रबयाणे ईत्पादन ऄन दान ऄदायगीची कायणपध्दती: संबंधीत द्रबजोत्पादन संस्था नोंदणीकृत ऄसल्याबाबतच ेप्रमाणपत्र घेणे अवश्यक राहील. बीजप्रमाद्रणकरण यंत्रणेकडील म क्तता ऄहवालाची प्रत घ्यावी व त्यान सार प्रत्यक्ष म क्त केलेल े द्रवद्रहत मयादेतील

द्रबयाणे ऄन दानासाठी पात्र ठरेल. संस्थेने स्वत:चे प्रक्षेत्रावर द्रबजोत्पादन कायणक्रम घेतला ऄसल्यास बीजप्रमाद्रणकरण यंत्रणेकडील नोंदणीच्या व म क्तता

ऄहवालाच ेअधारे ऄन दान संबंधीत संस्थेस ऄन ज्ञेय राहील. संस्थेने द्रबजोत्पादन कायणक्रम शेतक-यांच्या शेतावर घेतला ऄसल्यास ज्या शेतक-याच ेशेतावर कायणक्रम घेतला ऄसेल

त्या शेतक-यांच ेनांव, गाव, सव्हे नंबर, राष्ट्रीयकृत बँक खाते क्रमांक व अधार क्रमांक या तपद्रशलासह यादी जोडावी. कें ि शासनाच्या द्रनदेशान सार ईत्पाद्रदत द्रबयाण्यास ऄन ज्ञेय ऄन दान रक्कम द्रबजोत्पादक संस्थेस ऄदा केल्यानंतर

NFSM 2018-19_VDP 14

संस्थेने नोंदणी श ल्क, द्रबयाणे प्रद्रक्रया आत्यादी बाबींसाठी सवणसाधारण 25 टक्के पयंत रक्कम स्वत:कडे ठेवावी व ईवणरीत रक्कम द्रबजोत्पादक शेतक-याच ेअधार सलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यावर जमा करावी. ईपद्रविागीय कृषी ऄद्रधकारी यांनी द्रबजोत्पादक शेतकऱयाच े बँक खात्यावर रक्कम जमा झाल्याची खात्री करून तसा ऄहवाल द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांचकेडे सादर करावा.

ईत्पाद्रदत द्रबयाण्यास ऄन दान ऄदायगी कें ि / राज्य शासनाने त्या वषासाठी ईपलब्ध करून द्रदलेल्या अर्षथक ऄन दान मयादेचे ऄधीन राहून केली जाइल

खरीप हंगामातील द्रबजोत्पादन कायणक्रमाची ऄन दान ऄदायगी संबंद्रधत अर्षथक वषातच करावी अद्रण रब्बी हंगामातील बीजोत्पादनाचा म क्तता ऄहवाल प ढील अर्षथक वषात प्राप्त होत ऄसल्याने त्याबाबतचा द्रबजोत्पादन ऄहवाल द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांचेकडे सादर करावा अद्रण द्रजल्हा द्रबयाणे सद्रमती व द्रजल्हास्तरीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान कायणकारी सद्रमतीच्या मान्यतेने प ढील अर्षथक वषाच्या कृती अराखड्यामध्ये त्याचा अठवणीने समावशे करावा.

सदर घटकाचे प्रिावी सद्रनयंत्रणाची जबाबदारी ईपद्रविागीय कृषी ऄद्रधकारी यांची राहील.

4. एकाख्त्मक ऄन्निव्य व्यवस्थापन : जमीन अरोग्य पद्रत्रका व कृषी द्रवद्यापीठाच्या द्रशर्ारशीन सार ईत्पादन खचात बचत करून गरजेन रूप ऄन्निव्ये प रवठा करण्याच्या दृष्ट्टीने एकाख्त्मक ऄन्निव्य व्यवस्थापन कराव.े एकाख्त्मक ऄन्निव्य व्यवस्थापनामध्ये स क्ष्मम लिव्ये, द्रजप्सम/ गंधक व जैद्रवकखते या बाबींचा समावशे होतो. सदर घटकाची ऄंमलबजावणी द्रकमतीच्या ५० टक्के ऄन दानावर करावयाची अहे. सदर ऄंमलबजावणी समूह/गट स्वरुपात करावी जेणेकरून सदर घटकाची पद्ररणामकारकता आतर शेतकऱयांना समजावून देणे सोयीचे होइल. सदर घटकांतगणत प्राप्त लक्षांक खरीप, रब्बी अद्रण ईन्हाळी हंगामासाठी ऄसून द्रजल्यातील राऄस ऄ द्रपकांखालील क्षेत्र द्रवचारात घेउन या घटकाच े हंगामद्रनहाय व द्रपकद्रनहाय द्रनयोजन कराव.े पौष्ट्टीक तृणधान्ये-न्य री द्रसरीयल (ज्वारी/ बाजरी/ नागली) /कडधान्य द्रपकांसाठी सदर घटक राबद्रवताना म ख्य द्रपकांबरोबरच अंतरद्रपकांच्या (ईदा. सोयाबीन,वाल, मसूर, राजमा, चवळी, तूर आ.) ईत्पादन वाढीसाठी देखील द्रनयोजन कराव.े

4.1. सूक्ष्ममूलिव्यांचा वापर : द्रजल्याच्या स पीकता द्रनदेशांकान सार ज्या ताल क्यात सूक्ष्मम लिव्यांची कमतरता अहे ऄशा ताल क्यातील शेतकरी गटांची

द्रनवड करून त्यांना सूक्ष्ममूलिव्याच ेमहत्त्व पटवून द्याव.े सूक्ष्मम लिव्याच्या वापरासाठी हकमतीच्या 50 टक्के हकवा ₹ 500/- प्रद्रत हेक्टर यापैकी जे कमी ऄसेल ते ऄन दान ऄन ज्ञेय

राहील. त्यासाठी लािाथी शेतकरी गटाने द्रशर्ारशीप्रमाणे सूक्ष्ममूलिव्ये त्यांच्या पसंतीने ख ल्या बाजारातून खरेदी करावीत व त्यानंतर गटातील शेतकऱयांच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यात ऄन दान थेट जमा करण्यात याव.े

लािाथी गटाने द्रपकद्रनहाय वापरलेल्या स क्ष्मम लिव्यांच्या नोंदी व संबंद्रधत द्रपकांच ेअलेले ईत्पादन याबाबतचा तपशील कृषी सहाय्यकांनी नोंदवहीत ठेवावा. तसेच, त लनात्मक प्लॉटच्याही ईत्पादन नोंदी ठेवाव्यात अद्रण आतर शेतकऱयांना सूक्ष्मम लिव्यांच ेमहत्त्व पटवून द्याव.े

4.2. र्ॉस्पोद्रजप्समचा / गंधक (९0 WDG) वापर कडधान्य द्रपकांकद्ररता र्ॉस्पोद्रजप्सम/गंधकाचा वापर जमीन अरोग्य पद्रत्रकेतील द्रशर्ारशीन सार करावा. र्ॉस्पोद्रजप्सम/गंधकाच्या वापरासाठी हकमतीच्या 50 टक्के हकवा ₹ ७50/- प्रद्रत हेक्टर यापैकी जे कमी ऄसेल ते

ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. त्यासाठी लािाथी शेतकरी गटाने ख ल्या बाजारातून त्यांच्या पसंतीने खरेदी करावीत व त्यानंतर गटातील शेतकऱयांच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यात ऄन दान थेट जमा करण्यात याव.े

लािाथी गटाने द्रपकद्रनहाय वापरलेल्या र्ॉस्पोद्रजप्सम/गंधकाच्या नोंदी व संबंद्रधत द्रपकांच ेअलेले ईत्पादन याबाबतचा तपशील कृषी सहाय्यकांनी नोंद वहीत ठेवावा. तसेच त लनात्मक प्लॉटच्याही ईत्पादन नोंदी ठेवाव्यात अद्रण आतर शेतकऱयांना र्ॉस्पोद्रजप्सम/गंधकाच ेमहत्त्व पटवून द्याव.े

4.3. द्रजवाण खते सदर बाब र्क्त कडधान्य/ पौष्ट्टीक तृणधान्ये-न्य री द्रसरीयल (ज्वारी/ बाजरी/ नागली) कायणक्रमासाठी लागू अहे.

कृषी द्रविागाच्या जैद्रवक प्रयोगशाळामार्ण त पीक गटास अवश्यक िवरूप जैद्रवक खते/जैद्रवक खते संघ (liquid

NFSM 2018-19_VDP 15

consortia) तयार करण्यात येत ऄसून सदर खतांची बीजप्रद्रक्रया केल्यास ईत्पादन खचात बचत करून द्रपकांच्या ईत्पादकतेत वाढ होते. खत द्रनयंत्रण अदेश, १९८५ मध्ये िवरूप जीवाण ू संघ (liquid consortia) त्यामध्ये नत्र ख्स्थरीकरण करणारे, स्र् रद द्रवरघळद्रवणारे व जस्त द्रवरघळद्रवणारे जीवाण ूईपलब्ध करून देणारे यापैकी कमीत कमी दोन हकवा ऄद्रधक जीवाणूंचा समावशे ऄसतो ऄसे जैद्रवक खत म्हणजेच िवरूप जीवाण ूसंघ (liquid consortia). एकच जीवाण ूऄसणारे जैद्रवक खत व दोन हकवा ऄद्रधक जीवाण ूऄसणारे जीवाण ूसंघ यांची त लना केली ऄसता िवरूप जीवाण ू संघ (liquid consortia) हा त लनेने स्वस्त, वापरण्यास सोपा, वाहतूक खचण कमी, बीज प्रद्रक्रयेसाठी द्रवशेष कौशल्याची अवश्यकता नसलेला व एकाख्त्मक ऄन्निव्य प रद्रवण्याचा ईदे्दश साध्य करणार अहे. यापूवी प्राम ख्याने घनरूप जैद्रवक खतांचा वापर केला जात होता. परंत त्यापेक्षा िवरूप जीवाण ूखते ऄद्रधक र्ायदेशीर अहेत. एकच जीवाण ूऄसलेले िवरूप/घनरूप जैद्रवक खते वापरण्यापेक्षा तीनही म ख्य ऄन्निव्य ईपलब्ध करून देणारे जैद्रवक खत वापरणे र्ायदेशीर ठरते. ईपरोक्त तीन जीवाणूंचा समावशे ऄसणारे जैद्रवक खत हे द्रपकान सार ईपलब्ध करून द्रदले जाउ शकते. याबाबत शेतकऱयांना माद्रहती देण्यात यावी. संबंद्रधत गटामार्ण त िवरूप जीवाण ूसंघ (liquid consortia) प्रथम पूणण हकमत देवून खरेदी करावीत व तद्नंतर गटातील शेतकऱयांच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यात ऄन दान थेट जमा करण्यात याव.े शेतकरी गटाने जीवाणू खताचंी खरेदी प्रथम प्राधान्याने शासकीय प्रयोगशाळा, कृषी द्रवद्यापीठे, कृषी द्रवज्ञान कें िे या प्राधान्यक्रमाने यांच्याकडून करावी.

शेतकऱयांना ख ल्या बाजारातून द्रजवाण खते खरेदी करावयाची ऄसल्यास कडधान्य व पौष्ट्टीक तृणधान्ये द्रपकांसाठी हकमतीच्या 50 टक्के हकवा ₹ ३00/- प्रद्रत हेक्टर यापैकी जे कमी ऄसेल ते ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. त्यासाठी लािाथी शेतकरी गटाने ख ल्या बाजारातून त्यांच्या पसंतीने खरेदी करावी व त्यानंतर याबाबत खात्री करून गटातील शेतकऱयांच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यात ऄन दान थेट जमा करण्यात याव.े

लािाथी गटाने द्रपकद्रनहाय वापरलेल्या द्रजवाण ूखतांच्या नोंदी व संबंद्रधत द्रपकांच ेअलेले ईत्पादन याबाबतचा तपशील कृषी सहाय्यकांनी नोंदवहीत ठेवावा. तसेच त लनात्मक प्लॉटच्याही ईत्पादन नोंदी ठेवाव्यात अद्रण आतर शेतकऱयांना द्रजवाण ूखतांचे महत्त्व पटवून द्याव.े

5. एकाख्त्मक कीड/रोग व्यवस्थापन 5.1. पीक संरक्षणासाठी कीडनाशके प रवठा

हवामान बदलाम ळे द्रपकांवर द्रवद्रवध कीड/रोगांचा प्राद िाव होत ऄसल्याने पीकसंरक्षणा वरील खचण वाढतो. पयायाने ऄन्नधान्य द्रपकांच्या ईत्पादन खचात वाढ होते. कीडद्रनयंत्रणासाठी रासायद्रनक कीडनाशकांचा वापर ऄद्रनवायण ऄसल्यास सदर घटकाची ऄंमलबजावणी शास्त्रोक्त पद्धतीने व प्रिावीपणे करावी. यासाठी प्रथम्याने कें िीय कीटकनाशक मंडळाने लेबल क्लेमसह द्रशर्ारस केलेल्या (कीडनाशकांचे लबेल क्लेम www.cibrc.nic.in या संकेतस्थळावर ईपलब्ध अहेत) हकवा कृद्रष द्रवद्यापीठांनी द्रशर्ारस केलेल्या द्रकडनाशकांचाच वापर करावा. कडधान्य /पौष्ट्टीक तृणधान्येद्रपकांसाठी सदर घटक राबद्रवताना म ख्य द्रपकांबरोबरच ऄंतर द्रपकांच्या (ईदा. सोयाबीन, वाल, मसूर, राजमा, चवळी, तूर आ.) ईत्पादन वाढीसाठी देखील द्रनयोजन कराव.े

शेतकऱयांच्या द्रनवडलेल्या द्रपकांवरील मागील २-३ वषाच्या द्रकड व रोगांच ेप्राद िावाबाबत माद्रहती घेण्यात यावी. या माद्रहतीन सार महत्त्वाच्या द्रकड व रोगाचे एकाख्त्मक कीड व्यवस्थापनाच्या ऄन षंगाने वेळीच पीक संरक्षण औषधांचा वापर करणेबाबत शेतकऱयांना मागणदशणन करण्यात याव.े यासाठी कीड व रोग सवके्षणाच्या ऄहवालाचा ईपयोग करावा.

पीक संरक्षण औषधांसाठी द्रकमतीच्या ५० टक्के हकवा रुपये ५००/- प्रद्रत हेक्टर यापैकी जे कमी ऄसेल त्याप्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. त्यासाठी लािाथी शेतकरी गटाने ख ल्या बाजारातून त्यांच्या पसंतीने लेबल क्लेम ऄसलेल्या द्रपक संरक्षण औषधांची खरेदी करावी व त्यानंतर याबाबत खात्री करून गटातील शेतकऱयांच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यात ऄन दान थेट जमा करण्यात याव.े

लािाथी गटाने द्रपकद्रनहाय द्रकडींचा झालेला प्राद िाव व त्यासाठी वापरलेल्या रासायद्रनक कीडनाशकांच्या नोंदी व संबंद्रधत द्रपकांच े अलेले ईत्पादन याबाबतचा तपशील कृषी सहाय्यकांनी नोंदवहीत ठेवावा. तसेच त लनात्मक प्लॉटच्याही ईत्पादन नोंदी ठेवाव्यात अद्रण आतर शेतकऱयांना कीड व्यवस्थापनाच ेमहत्त्व पटवून द्याव.े

NFSM 2018-19_VDP 16

कोणत्याही पद्ररख्स्थतीत मंजूर अर्षथक/िौद्रतक कायणक्रमापेक्षा जास्त मागणी तसेच, द्रशर्ारस न केलेल्या कीडनाशकांचा वापर होणार नाही याची दक्षता घ्यावी.

5.2. तणनाशके ऐन हंगामात मजूर ईपलब्धतेच्या समस्येम ळे व वाढत्या मज री दरांम ळे तणद्रनयंत्रणावरील खचण वाढत ऄसून ऄन्नधान्य द्रपकांच्या ईत्पादन खचात वाढ होत अहे. तणद्रनयंत्रणासाठी रासायद्रनक तणनाशकांचा वापर ऄद्रनवायण ऄसल्यास सदर घटकाची ऄंमलबजावणी शास्त्रोक्त पद्धतीने व प्रिावीपणे करावी.

तणनाशकांच्या हकमतीच्या 50 टक्के हकवा ₹ 500/- प्रद्रत हेक्टर यापैकी जे कमी ऄसेल त्याप्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. त्यासाठी लािाथी शेतकरी गटाने ख ल्या बाजारातून त्यांच्या पसंतीने लेबल क्लेम ऄसलेल्या तणनाशकांची खरेदी करावी व त्यानंतर खात्री करून गटातील शेतकऱयांच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बँक खात्यात ऄन दान थेट जमा करण्यात याव.े

तणनाशके ही द्रपकांसाठी ऄद्रतसंवदेनशील ऄसल्याने लेबलक्लेमवर नमूद केलेल्या वापराबाबतच्या सूचनांप्रमाणे व तज्ञांच्या सल्ल्यानेच तणनाशकांचा वापर करण्याची सवणतोपरी दक्षता घेण्यात यावी.

लािाथी गटाने द्रपकद्रनहाय तणाचं्या द्रनयंत्रणासाठी वापरलेल्या तणनाशकांच्या नोंदी व मजूर खचामध्ये झालेली बचत अद्रण संबंद्रधत द्रपकांचे अलेले ईत्पादन याबाबतचा तपशील कृषी सहाय्यकांनी नोंदवहीत ठेवावा. तसेच त लनात्मक प्लॉटच्याही ईत्पादन नोंदी ठेवाव्यात अद्रण आतर शेतकऱयांना तणव्यवस्थापनाच ेमहत्त्व पटवून द्याव.े

कोणत्याही पद्ररख्स्थतीत मंजूर अर्षथक/िौद्रतक कायणक्रमापेक्षा जास्त मागणी तसेच, द्रशर्ारस न केलेल्या तणनाशकांचा वापर होणार नाही याची दक्षता घ्यावी.

6. संसाधनाच्या संवधणनासाठी तंत्रज्ञान /औजारे (स धाद्ररत कृषी औजारे) : राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियानांतगणत समाद्रवष्ट्ट द्रपकांच्या ईत्पादन खचात बचत करून ईत्पादन वाढ करण्यासाठी ईपय क्त ऄसलेल्या यंत्रे/कृषी औजारांच ेवापरास प्रोत्साहन देण्यासाठी शेतकऱयांना प्रवृत्त करणे अवश्यक अहे. त्यासाठी अध द्रनक कृषी औजारे व यंत्रांबाबतची माद्रहती तसेच यंत्र चालद्रवण्याबाबतच ेकौशल्य आच्छ क शेतकऱयांना प्राप्त होण्यासाठी कृषी द्रवज्ञान कें िाच ेसहकायाने प्रद्रशक्षण व प्रात्यद्रक्षकाच ेअयोजन कराव.े 6.1. राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान २०१८-१९ ऄतंगणत मंजूर औजारांचा तपशील राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान २०१८-१९ साठी कें ि शासनाने मंजूर केलेल्या औजारांचा तपशील प ढीलप्रमाणे अहे.

ऄ.क्र.

स धाद्ररत कृद्रष औजारे

ऄद्रधकतम ऄन दान मयादा (रुपये)

द्रपक

ऄ.ज /ऄ.जा./मद्रहला / ऄल्प व ऄत्यल्प िधूारक शेतकरी

(50 टक्के)

आतर शेतकरी (४0 टक्के)

िात गहू कडधान्य

१ ड्रम सीडर ( below 4 rows) 1500 1200 -- --

ड्रम सीडर ( above 4 rows) 1900 1500 -- -- २

चीजल प्लो (below 20 bhp tractor driven) 8000 6000 -- -- चीजल प्लो (above 20-35 bhp tractor driven) 10000 8000 -- --

३

पेरणी यंत्र (Seed Drill) (Tractor Driven below 20 bhp ) 15000 12000 पेरणी यंत्र (Seed Drill) (Tractor Driven above 20-35 bhp ) 19000 15000 पेरणी यंत्र (Seed Drill)(Tractor Driven above 35 bhp ) 44000 35000

४

झीरो द्रटल बह पीक द्रबयाणे व खत पेरणी यंत्र (Tractor Driven below 20 bhp )

15000 12000 -- --

झीरो द्रटल बह पीक द्रबयाणे व खत पेरणी यंत्र (Tractor Driven above 20-35 bhp )

19000 15000 -- --

झीरो द्रटल बह पीक द्रबयाणे व खत पेरणी यंत्र (Tractor Driven above 35 bhp )

44000 35000 -- --

NFSM 2018-19_VDP 17

५

झीरो द्रटल बह पीक पेरणी यंत्र (Tractor Driven below 20 bhp ) 15000 12000 -- -- झीरो द्रटल बह पीक पेरणी यंत्र (Tractor Driven above 20-35 bhp ) 19000 15000 -- -- झीरो द्रटल बह पीक पेरणी यंत्र (Tractor Driven above 35 bhp ) 63000 50000 -- --

६

रीज र्रो प्लांटर (Tractor Driven below 20 bhp ) 15000 12000 -- -- रीज र्रो प्लांटर (Tractor Driven above 20-35 bhp ) 19000 15000 -- -- रीज र्रो प्लांटर (Tractor Driven above 35 bhp ) 63000 50000 -- --

७

पॉवर द्रवडर - Engine opertaed Below 2 bhp 15000 12000 -- -- पॉवर द्रवडर - Engine opertaed above 2 bhp 19000 15000 -- --

८

रोटाव्हेटर (Tractor Driven below 20 bhp ) 35000 28000 रोटाव्हेटर (Tractor Driven above 20-35 bhp ) 44000 35000 रोटाव्हेटर (Tractor Driven above 35 bhp ) 63000 50000

९

िात मळणी यंत्र (Tractor Driven below 20 bhp ) 20000 16000 -- -- िात मळणी यंत्र (Tractor Driven above 20-35 bhp ) 25000 20000 -- -- िात मळणी यंत्र (Tractor Driven above 35 bhp ) 63000 50000 -- --

१०

बह पीक मळणी यंत्र (Tractor Driven below 20 bhp ) 20000 16000 बह पीक मळणी यंत्र (Tractor Driven above 20-35 bhp ) 25000 20000 बह पीक मळणी यंत्र (Tractor Driven above 35 bhp ) 63000 50000

११

स्वयंचद्रलत िात लावणी यंत्र (4 rows) 94000 75000 -- -- स्वयंचद्रलत िात लावणी यंत्र (above 4-8 rows, 8-16 rows) 200000 200000 -- --

१२

पॉवर द्रटलर (Below 8 bhp) 50000 40000 पॉवर द्रटलर ( 8 bhp & Above) 75000 60000

१३

स्वयंचद्रलत िात कापणी यंत्र (Reaper) (Below 20 bhp) 20000 16000 -- स्वयंचद्रलत िात कापणी यंत्र (Reaper) (Above 20-35 bhp) 25000 20000 --

१५

स्वयंचद्रलत िात कापणी यंत्र (Reaper) (Above 35 bhp) 63000 50000 -- स्वयंचद्रलत िात कापणी व बांधणी यंत्र (Reaper cum binder) 125000 100000 --

6.2. औजारे घटकासाठी ऄन दानाची रक्कम थेट लािाथींच्या खात्यावर जमा करण्याबाबत कायणपद्धती (DBT)

ईपरोक्त संदिण ३ वरील शासन द्रनणणयान सार कृषी द्रविागाद्वारे राबद्रवण्यात येणाऱया द्रवद्रवध कें ि व राज्य योजनांतगणत ऄन दानावर वाटप करावयाच्या कृषी औजारांच्या संदिात थेट लाि हस्तांतरण योजना, महाराष्ट्र लोकसेवा हक्क ऄद्रधद्रनयम २०१५ च्या कलम ३ ऄन्वये लोकसेवा म्हणून ऄद्रधसूद्रचत करण्यात अलेली अहे. त्याऄन षंगाने कृषी औजारासंदिात कायणवाही करणे बंधनकारक अहे. याबाबत ईपरोक्त संदिण क्र २ ते ६ वरील शासन द्रनणणयांच े पालन करावे. तद्ऄन षंगाने राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियानांतगणत औजारे घटकाच्या ऄंमलबजावणीसाठी कायणपद्धती प ढीलप्रमाणे राहील. कृषी औजारे घटकांतगणत मंजूर औजारांमध्ये स्थाद्रनक मागणीचे ऄन षंगाने ऄंतगणत बदल मंजूर अर्षथक तरत दीच े मयादेत द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक यांच ेमान्यतेने करता येतील. DBT कायणपद्धतीन सार ऄन दानाची ऄदायगी केलेल्या सवण लािाथींची माद्रहती http://www.nfsm.gov.in/mis या हलकवर तात्काळ िरून वळेोवेळी ऄद्ययावत करण्यात यावी. राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियानामध्ये दशणद्रवलेली औजारे ईपरोक्त संदिण क्र. ४ वरील शासन द्रनणणयामध्ये घालून द्रदलेल्या कायणपद्धतीने तसेच याबाबत संचालक (द्रनवग द्रन) यांनी वेळोवेळी घालून द्रदलेल्या कायणपद्धतीन सार शेतकऱयांना ऄन दानावर देण्यात यावीत. सदर घटकाच्या ऄंमलबजावणीसाठी अवश्यक प्रपत्रे व माद्रसक प्रगती ऄहवाल प्रपत्र ३ मध्ये सहपत्रीत केले अहे. पाण्याच्या कायणक्षम वापरासाठी हसचन साधनांतगणत पंपसंच घटकासाठी लािाथी द्रनवडताना ज्या शेतकऱयांनी याप वी द्रवद्रवध

कें ि/राज्य प रस्कृत योजनेत शेततळ्याचा /द्रवहारींचा लाि घेतलेला अहे ऄशा शेतकऱयांची तसेच महाद्रवतरणच्या प्रद्रतक्षा यादीतील शेतकऱयांची प्राधान्याने द्रनवड करावी.

7. पीक पद्धतीवर अधाद्ररत शेतकरी प्रद्रशक्षण

याबाबत ईपरोक्त संदिण क्र. ४ च ेपालन करावे. राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान- िात, गहू व कडधान्य/पौख्ष्ट्टक ऄन्नधान्य ऄंतगणत द्रजल्हाद्रनहाय पीक पद्धतीवर अधाद्ररत शेतकरी प्रद्रशक्षणाच ेलक्षांक पद्ररद्रशष्ट्ट -२ मध्ये देण्यात अलेले अहेत.

NFSM 2018-19_VDP 18

स धाद्ररत पीक ईत्पादन पद्धतीची माद्रहती जास्तीत जास्त शेतकऱयापयंत पोहोचण्यासाठी प्रद्रशक्षण ही बाब महत्त्वाची ऄसल्याने ऄद्रियानामध्ये पीक पद्धतीवर अधाद्ररत प्रद्रशक्षणाचा समावशे करण्यात अलेला अहे. पीक पद्धतीवर अधाद्ररत शेतकरी प्रद्रशक्षण दोन सत्रामध्ये राबवावयाच ेअहेत. द्रजऄकृऄ व प्रकल्प संचालक, अत्मा यांनी समन्वयाने सदर घटकाच ेद्रनयोजन व ऄंमलबजावणी खालीलप्रमाणे करावी . द्रजल्हाद्रनहाय द्रदलेल्या लक्षांकान सार ज्या शेतकऱयांची पीक पध्दतीवर अधारीत द्रपक प्रात्यक्षीकांकद्ररता द्रनवड झाललेी

अहे त्याच शेतकऱयांना /शेतकरी गटांना प्राधान्याने प्रद्रशक्षीत कराव े. सदर शेतकरी प्रद्रशक्षणाचा कायणक्रम संदिण क्र. ४ वरील शासन द्रनणणयान सार प्राधान्याने कृषी द्रवद्यापीठ, कृषी

द्रवद्यापीठांतगणत संशोधन कें ि, कें ि शासनाच्या संस्था, कृद्रष द्रवज्ञान कें ि, शासकीय कृषी महाद्रवद्यालय आ. शासकीय संस्थांमध्ये अयोद्रजत करावा व या संस्थांकडे प्रद्रशक्षणाची स द्रवधा ईपलब्ध झाली नाही तर कृषी द्रचद्रकत्सालयाच्या द्रठकाणी देखील प्रद्रशक्षण अयोद्रजत करण्यात याव.े

प्रद्रशक्षण वगण हा एक ण दोन सत्रामध्ये (खरीप व रब्बी हंगामाच्या स रवातीस) अयोजीत करण्यात यावा. प्रत्येकी ३5 शेतकऱयांच्या सम हासाठी एका सत्रासाठी रक्कम रू. ७०00/- अर्षथक तरतूद राद्रहल. संप णण दोन सत्राच्या

प्रद्रशक्षण वगासाठी एकूण रक्कम ₹ 14000/- ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. प्रद्रशक्षणासाठी द्रनवडलेले ३5 शेतकऱयांनाच दोन्ही सत्रामध्ये प्रद्रशक्षण द्यावयाच ेअहे. प्रत्येक सत्रासाठी वगेवेगळे शेतकरी द्रनवडण्यात येउ नये.

सदर प्रद्रशक्षण पीक पद्धतीवर अधाद्ररत ऄसल्याने प्रद्रशक्षणाथीना अंतरपीक पद्धती व साखळी पीक पद्धती बाबतच ेप्रद्रशक्षण साद्रहत्य देणे बंधनकारक राहील.

द्रपक व्यवस्थापन (लागवड पद्धती व द्रपक संरक्षण) बरोबरच प्राथद्रमक प्रद्रक्रया, साठवणकू व द्रवक्री व्यवस्थापन या द्रवषयांचा देखील समावशे प्रद्रशक्षण कायणक्रमात करावा.

प्रद्रशक्षण शेतकऱयांचा प्रत्यक्ष सहिाग व कृतीव्दारे ऄन िव (Experiential learning) या तत्वावर अधारीत राहील. शेतकरी प्रद्रशक्षणाचा ऄभ्यासक्रम हा हंगामान सार व स्थाद्रनक गरजेन रुप राहील.

हंगामद्रनहाय व द्रपकद्रनहाय प्रद्रशक्षणाच ेवळेापत्रक तयार करून अय क्तालयास सादर कराव.े मद्रहनाद्रनहाय अयोद्रजत केलेल्या प्रद्रशक्षणाच ेिौद्रतक साध्य माद्रसक प्रगती ऄहवालामध्ये दशणवाव.े

शेतकरी प्रद्रशक्षण वगाच ेबाब द्रनहाय मापदंड खालीलप्रमाणे राहील. ऄ.क्र. तपद्रशल/बाब मापदंड २ सत्रासाठी एकूण रक्कम ₹

1 तज्ञांचे मानधन ₹ 10०० प्रद्रत सत्र ₹ २,०००/- 2 प्रद्रशक्षणासाठी लागणारे साद्रहत्य व लेखनसामग्री ₹ 10०० प्रद्रत सत्र ₹ २,०००/- 3 प्रद्रशक्षणाथी व सहाय्यक कमणचाऱयासाठी ऄल्पोपहार (३५

व्यक्तींसाठी) ₹ १००/ प्रद्रतव्यक्ती प्रद्रत सत्र ₹ ७,०००/-

4 अकख्स्मक खचण, आंधन वाहनाची सोय आ. ₹ १५०० प्रद्रत सत्र ₹ ३,०००/- एकूण खचण ₹14,000/-

अयोद्रजत केलेल्या प्रद्रशक्षण सत्रांबाबत द्रजल्याचा सद्रवस्तर ऄहवाल कृषी अय क्तालयास पाठवावा. ऄहवालामध्ये प्रद्रशक्षणाच ेवळेापत्रक, द्रनवडलेले द्रवषय, प्रद्रशक्षण साद्रहत्य (घडीपद्रत्रका, माद्रहतीपत्रक, प ख्स्तका आ.), तज्ञ मागणदशणकांची नावे, संपकण क्रमांक व इ-मेल पत्त,े सहिागी प्रद्रशक्षणाथींची संख्या, र्ोटो अद्रण बातम्या यांचा समावशे ऄसावा.

8. प्रकल्प व्यवस्थापन चमू व संकीणण खचण 8.1 प्रकल्प व्यवस्थापन चमू (Project Management Team) :

कें ि शासनाच्या मागणदशणक सूचनांन सार राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान कायणक्रमासाठी (िरडधान्य व पौख्ष्ट्टक ऄन्नधान्य कायणक्रम वगळता) १ तंत्र सल्लागार व २ तंत्र सहाय्यक यांचा एक प्रकल्प व्यवस्थापन चमू द्रनधाद्ररत केलेला ऄसून अय क्तालय स्तरावर २ चमूस व पालघर, रत्नाद्रगरी व हसध द गण वगळता ईवणद्ररत ३१ द्रजल्यांसाठी प्रत्येकी एक चमूस मान्यता अहे. ठाणे द्रजल्यासाठी मंजूर २ तंत्र सहाय्यकांपैकी एक तंत्र सहाय्यकाची सेवा द्रजऄकृऄ पालघर कायालयासाठी वापरण्यात यावी.

NFSM 2018-19_VDP 19

द्रजल्हास्तरावरील चम साठी प्रत्येक द्रजल्यासाठी ₹१०.०० लाख द्रनधीची तरतूद अहे. अय क्तालय स्तरावरील प्रकल्प चमूचे मानधन खचासाठी द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी प णे यांच ेस्तरावर अवश्यक तरतूद ईपलब्ध राहील. द्रजल्हास्तरीय प्रकल्प व्यवस्थापन चमूसाठी अवश्यक ऄहणता व मानधनाचा तपशील खालीलप्रमाणे राहील.

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान ऄतंगणत कंत्राटी तत्त्वावर िरावयाच्या पदांसाठी ऄहणता, ऄन िव व मानधन ऄ.क्र. पदाचे नांव पदांची

सखं्या शैक्षद्रणक ऄहणता व ऄन िव मानधन

१

द्रजल्हास्तर सल्लागार (District Consultant)

०१ कृद्रष द्रवद्यावते्ता, कृषी द्रवस्तार, मृदशास्त्र, पीक संरक्षण, वनस्पती पैदासशास्त्र, द्रपक स धारणा या द्रवषयातील पदव्य त्तर पदवी व कमीत कमी १० वषाचा क्षते्रीय कामाचा ऄन िव, गटाचे नेतृत्व करण्याची व प्रेरणा देण्याची क्षमता अवश्यक.

एकद्रत्रत मानधन ₹ ३००००/- + परूक ित्ता ₹ १०००/- + दैद्रनक ित्ता ₹ १५० प्रमाणे (र्क्त १० द्रदवसासाठी)

तंत्र सहाय्यक द्रजल्हास्तर (Technical Assistant)

०२ कृषी द्रवषयातील पदवी व क्षते्रीय स्तरावरील द्रपक व्यवस्थापन क्षते्रातील प्राद्रवण्य तसचे सगंणकीय ज्ञान अवश्यक, कृषी द्रवषयातील पदवीधर ईपलब्ध न झाल्यास जैद्रवक शास्त्रातील पदवीधारकांचा द्रवचार करावा. सशंोधन व द्रवस्तार द्रवषयातील ऄन िव ऄसणाऱयास प्राधान्य.

एकद्रत्रत मानधन ₹ २००००/- + परूक ित्ता ₹ ८००/- + दैद्रनक ित्ता ₹ १०० प्रमाणे (र्क्त १० द्रदवसासाठी)

सदर चमूतील सल्लगार व तंत्र सहाय्यकांच्या सेवा कंत्राटी पद्धतीने घेण्यात याव्यात. GST Council approved rate

schedule for services मधील ऄन . क्र. ४ (vi) न सार कृद्रष द्रवस्तार सेवांकद्ररता GST लागू नाही. त्याम ळे राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियानांतगणत प्रकल्प व्यवस्थापन चमूच्या द्रनय क्तीसाठी सेवा प रवठादार संस्थेबरोबर करार करताना ईपरोक्त द्रनयमांचा ईल्लखे करारमध्ये स्पष्ट्टपणे करण्यात यावा. द्रजल्हास्तरीय चमूमध्ये २ तंत्र सहाय्यकांच्या सेवा घ्यावयाच्या ऄसून त्यांच्या जबाबदाऱया खालीलप्रमाणे राहतील.

तंत्र सहाय्यक १ 1. माद्रसक प्रगती ऄहवाल सादर करणे. 2. MIS Online िरणे. 3. लािधारकांची माहीती Online िरणे. 4. घटकद्रनहाय लािाथी याद्यांच ेExcel sheet मध्ये संकलन करून सादर करणे. 5. द्रजल्हा स्तरावरुन ताल काद्रनहाय व प्रकल्पद्रनहाय कायणक्रमाचे सद्रनयंत्रण करणे.

तंत्र सहाय्यक २ 1. प्रात्यद्रक्षकातील तसेच आतर घटकातील प्लॉटची ईत्पादनाची अकडेवारी संकलन करणे. 2. द्रबयाणे द्रवतरण व द्रबजोत्पादन घटकाच ेईपद्रविागीय कृषी ऄद्रधकारी यांनी सदर केलेय ऄहवालांच ेसंकलन व

द्रवश्लेषण करणे. 3. कृषी औजारे घटकाचा DBT कायणवाहीचा प्रगती ऄहवाल सादर करणे. 4. ऄद्रियानाच्या यशोगाथा सादर करणे. 5. शेतकरी प्रद्रशक्षणाच ेसद्रनयंत्रण करणे. 6. क्षेत्रीय स्तरावरील संवणगद्रनहाय तपासणीचा ऄहवाल तयार करणे.

द्रजल्हास्तरीय चमूमध्ये एका सल्लागाराची सेवा घ्यावयाची ऄसून त्यांच्या जबाबदाऱया खालीलप्रमाणे राहतील. 1. द्रजल्हास्तरीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान कायणकारी सद्रमती अद्रण द्रजल्हा द्रबयाणे सद्रमतीच्या कामकाजासाठी समन्वयक

म्हणनू काम करणे. 2. कें ि व राज्य स्तरावरील ऄद्रियानाशी संबंद्रधत ऄद्रधकाऱयांच ेदौऱयाच ेसमन्वयन करणे. 3. द्रजल्यातील कृषी द्रवज्ञान कें ि व कृषी संशोधन कें िाशी समन्वय ठेवणे. 4. द्रजल्यातील कृषी द्रवषयक सांख्ख्यकी माद्रहती संकलन व जतन करणे. 5. तंत्रज्ञान प्रात्यद्रक्षकांच ेद्रनयोजन व संद्रनयंत्रण करून ईत्पादन/ ईत्पादकतेद्रवषयी माद्रहतीच ेद्रवश्लेषण करणे. 6. शेतकरी प्रद्रशक्षणासाठी व प्रचार प्रद्रसद्धीसाठी साद्रहत्य द्रवकद्रसत करणे. 7. द्रनद्रवष्ट्ठा प रव्ाच ेव्यवस्थापन करणे. 8. ऄद्रियानाच्या र्लद्रनष्ट्पत्तीबाबत द्रवश्लेषणात्मक ऄहवाल अद्रण यशोगाथा तयार करणे.

NFSM 2018-19_VDP 20

8.2 संकीणण खचण संकीणण खचासाठी राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान कडधान्यामध्ये प्रत्येक द्रजल्यासाठी रक्कम ₹ २.०० लाख द्रनधी

ईपलब्ध अहे. याऄंतगणत कायणक्रमाची ऄंमलबजावणी व सद्रनयंत्रण करण्यासाठी िाडोत्री वाहन घेणे यासाठी ₹ १.२० लाख, कायालयीन संगणक/ स्टेशनरीसाठी ₹ ०.५० लाख व आतर संकीणण बाबीसाठी ₹ ०.३० लाख तरतूद ईपलब्ध राहील. अय क्तालय स्तरावरील संकीणण खचासाठी द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी, प णे यांना ऄद्रतद्ररक्त तरतूद ईपलब्ध राहील.

9. स्थाद्रनक प ढाकाराच्या बाबी स्थाद्रनक स्तरावर अवश्यक वाटणाऱया ज्या बाबींचा समावशे ऄद्रियानाच्या द्रनयद्रमत कायणक्रमामध्ये नाही परंत ऄशा

बाबींम ळे द्रपकाचे ईत्पादन वाढण्यास, मूल्यवृद्धी तसेच ईत्पादनाची द्रवक्री तथा साठवणूक व्यवस्था बळकट करण्यास मदत होते ऄशा बाबी या घटकांतगणत समाद्रवष्ट्ट अहेत. कें ि शासनाने सन २०१८ -१९ साठी स्थाद्रनक प ढाकाराच्या बाबी ऄंतगणत मंजूर केलेले घटक प ढीलप्रमाणे अहेत. राऄस ऄ िात -

१. शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) साठी गोदाम बांधकाम (२५० मे.टन क्षमतेच)े, २ . शेतकरी गटासाठी द्रमनी राइस द्रमल, ३. मूल्यवधणनासाठी स्थाद्रनक वाणांच ेप्रात्यद्रक्षके व प्रद्रक्रया.

राऄस ऄ गहू - १. शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) साठी गोदाम बांधकाम (२५० मे.टन क्षमतेच)े.

राऄस ऄ कडधान्य - १. शेतकरी गटासाठी द्रमनी डाळ द्रमल; २ .शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) साठी गोदाम बांधकाम (२५०

मे.टन क्षमतेच)े; ३. शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) साठी बीज प्रद्रक्रया प्रकल्प. सदर बाबींच्या ऄमंलबजावणीसाठी द्रवद्रवध प्रसारमाध्यमांद्वारे व्यापक प्रद्रसद्धी द्यावी. द्रदलले्या लक्षांकापेक्षा ऄद्रधक

शेतकरी गटांचे / शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनीचे ऄजण प्राप्त झाल्यास द्रजल्हास्तरीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान कायणकारी सद्रमतीच्या मान्यतेने सोडत (लॉटरी) पद्धतीने लािाथी द्रनवड करावी.

9.1 द्रमनी दाल द्रमल : कडधान्याच े डाळीमध्ये रुपांतर करण्यासाठी सध्या मो्ा दाल द्रमल ईद्योगाची ईिारणी करावी लागते व

त्यासाठी मोठी ग ंतवणकू अवश्यक ऄसते. डॉ. पंजाबराव देशम ख कृषी द्रवद्यापीठ, ऄकोला येथे कमी िांडवल ईिारणीतही सवण प्रकारच्या डाळी तयार करण्यासाठी द्रमनी दाल द्रमल सयंत्राची द्रनर्षमती करण्यात अली अहे. हे सयंत्र ग्रामीण स्तरावर घरग ती ईद्योग म्हणनू स्वयंरोजगारास ईत्कृष्ट्ट अहे. सदर सयंत्राची ईपय क्तता लक्षात घेउन ऄद्रियानामध्ये कडधान्य द्रपकाकरीता या बाबीचा समावशे करण्यात अला अहे. द्रमनी दाल द्रमलचा लाि शेतकरी/ मद्रहला गट, यांना घेता येइल. सदर बाबीसाठी कृषी यांद्रत्रकीकरण ईपऄद्रियानाच्या मागणदशणक सूचनांन सार प्रत्यक्ष खचाच्या ५० टक्के हकवा ₹ १.२५ लाख यापैकी जे कमी ऄसेल ते ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. या बाबीच्या ऄंमलबजावणीसाठी स धाद्ररत कृषी औजारे घटकांतगणत (पद्ररच्छेद क्र. ६.२) नमूद केलेल्या कायणपद्धतीचा ऄवलंब करावा. द्रमनी दाल द्रमलच्या द्रठकाणी दशणनी िागावर खालीलप्रमाणे बोडण लावावा.

महाराष्ट्र शासन

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान वषण सन 2018-19

शेतकरी गटाचे नाव:- ............................. प्रद्रक्रया क्षमता ............ एक ण खचण : रु. .............../- ऄन दानाची रक्कम : रु. ................/-

NFSM 2018-19_VDP 21

9.2 द्रमनी राइस द्रमल : द गणम िागामध्ये िात िरडाइ कें िांची (राइस द्रमल) प रेशी ईपलब्धता नसल्याने शेतकऱयांना िात िरडाइसाठी ऄडचणी द्रनमाण होतात. पद्ररणामी िाताच्या मूल्यवृद्धीमध्ये मयादा येवून ऄपेद्रक्षत ईत्पन्न द्रमळत नाही. सदर समस्येवर मात करण्यासाठी ग्रामीण िागात द्रवजेवर तसेच द्रवजेद्रशवाय चालणाऱया लहान िात िरडाइ कें िांची (द्रमनी राइस द्रमल) स्थापना करणे अवश्यक अहे. यासाठी ऄद्रियानांतगणत िात द्रपकाकरीता द्रमनी राइस द्रमल या बाबीचा समावशे करण्यात अला अहे. सदर बाबीचा लाि शेतकरी/ मद्रहला गट, यांना घेता येइल. सदर बाबीसाठी कृषी यांद्रत्रकीकरण ईपऄद्रियानाच्या मागणदशणक सूचनांन सार प्रत्यक्ष खचाच्या ५० टक्के हकवा ₹ १.२५ लाख यापैकी जे कमी ऄसेल ते ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. सदर बाबीच्या ऄंमलबजावणीसाठी स धाद्ररत कृषी घटकांतगणत (पद्ररच्छेद क्र. ६.२) नमूद केलेल्या कायणपद्धतीचा ऄवलंब करावा. द्रमनी राइस द्रमलच्या द्रठकाणी दशणनी िागावर खालीलप्रमाणे बोडण लावावा.

9.3 शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) साठी बीज प्रद्रक्रया प्रकल्प :

ईत्पाद्रदत द्रबयाण्यावर प्रद्रक्रया करून दजेदार द्रबयाणे ईपलब्ध होण्याच्या दृष्ट्टीने प्रमाद्रणत द्रबयाणे ईत्पादन करणाऱया शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी FPO/FPC यांना बीज प्रद्रक्रया प्रकल्प ईिारणी करण्यासाठी (यंत्रसाम ग्री व बांधकामासाठी) प्रत्यक्ष खचाच्या ५० टक्के हकवा ₹ १०.०० लाख यापैकी जे कमी ऄसेल ते ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. सदर बाब बँक कजाशी द्रनगडीत ऄसून लािार्थ्याने शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी(FPO/FPC) ने बँकेकडे प्रकल्प सादर करावा.

बँकेने कजण मंजूर केल्यानंतर संबंद्रधत शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी(FPO/FPC) सदर बाबीच्या लािास पात्र राहील.

ताल का कृषी ऄद्रधकारी यांनी ऄशा शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी(FPO/FPC) च े ऄजण पूवणसंमतीकद्ररता द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी यांच्याकडे सादर करावते. द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी यांनी संमती द्रदल्यानंतर संबंद्रधत लािार्थ्यास कायारंि अदेश द्यावते.

बँक प्रद्रतद्रनधी व मंडळ कृषी ऄद्रधकारी यांच्या संय क्त मोका तपासणी ऄहवालाच्या अधारे लािार्थ्यास ऄन ज्ञेय होणारे ऄन दान त्याच्या राष्ट्रीयकृत बँक खात्यावर वगण कराव.े द्रदलेल्या लक्षांकान सार ऄंमलबजावणी करावी. बीज प्रद्रक्रया प्रकल्पाच े दशणनी िागावर खालीलप्रमाणे बोडण लावण्यात यावा तसेच प्रकल्पाच े कामापूवी व कामानंतर Geotagging कराव.े

9.4 गोदाम बांधकाम : ऄन्नधान्य ईत्पादनाच्या स रद्रक्षत साठवण कीसाठी व म ल्य वृद्धीसाठी गोदाम स द्रवधा अवश्यक अहे. ज्या द्रठकाणी गोदामाची व्यवस्था नाही ऄशा पद्ररसरात िात, गहू अद्रण कडधान्य द्रपके घेतली जातात ऄशा द्रठकाणी गोदाम कायणक्रम देण्यात यावा. या ऄन षंगाने ऄद्रियानांतगणत २५० मे.टन क्षमतेच ेगोदाम बांधकाम करण्यासाठी प्रत्यक्ष खचाच्या ५० टक्के हकवा ₹ १२.५० लाख यापैकी जे कमी ऄसेल त्याप्रमाणे ऄन दान ऄन ज्ञेय राहील. सदर बाब बँक कजाशी द्रनगडीत ऄसून आच्छ क ऄजणदाराने (शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) ) कें ि शासनाच्या ग्रामीण िंडारण

महाराष्ट्र शासन

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान वषण सन २०१८-१९

शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी नाव:- .............................बीज प्रद्रक्रया क्षमता ............ एक ण खचण : रु. .............../- ऄन दानाची रक्कम : रु. ................/-

महाराष्ट्र शासन

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान वषण सन 2018-19

शेतकरी गटाचे नाव:- ............................. प्रद्रक्रया क्षमता ............ एक ण खचण : रु. .............../- ऄन दानाची रक्कम : रु. ................/-

NFSM 2018-19_VDP 22

योजना/ नाबाडणच्या मागणदशणक सूचनांन सार बँकेकडे प्रकल्प सादर करावा. बँकेने कजण मंजूर केल्यानंतर संबंद्रधत ऄजणदार कंपनी सदर बाबीच्या लािास पात्र राहील. ताल का कृषी ऄद्रधकारी यांनी ऄशा ऄजणदारांचे ऄजण पूवणसंमतीकद्ररता द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी यांच्याकडे सादर करावते. द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकारी यांनी पूवणसंमती द्रदल्यानंतर संबंद्रधत लािार्थ्यास बांधकाम स रु करण्याबाबत कायारंि अदेश द्यावते. बांधकाम पूणण झाल्यानंतर बँक प्रद्रतद्रनधी व मंडळ कृषी ऄद्रधकारी यांच्या संय क्त मोका तपासणी ऄहवालाच्या अधारे लािार्थ्यास ऄन ज्ञेय होणारे ऄन दान त्याच्या राष्ट्रीयकृत बँक कजण खात्यावर वगण कराव.े द्रदलेल्या लक्षांकान सार अर्षथक वषात गोदाम बांधकाम पूणण होण्याच ेदृष्ट्टीने वळेापत्रकान सार ऄंमलबजावणी करावी.

गोदाम बांधकामाबाबत करावयाची कायणवाही : ऄ) लािाथी द्रनवडीसाठी वतणमानपत्रात व्यापक प्रद्रसद्धी देवून ऄजण मागवावते. ब) ताल का कृषी ऄद्रधकारी यानंी याबाबीसाठी आच्छूक लािार्थ्यांचे ऄजण महाराष्ट्र राज्य वखार महामंडळाच्या प्राद्रधकृत

ऄद्रधका-याकंडून ऄथवा सावणजनीक बांधकाम द्रविागाच्या मान्यता प्राप्त द्रडझाआन्स, स्पेद्रसद्रर्केशन्स व खचाच्या ऄंदाजपत्रकासह द्रज.ऄ.कृ.ऄ. याचंे द्रशर्ारसीने द्रव.कृ.स.स.ं यांना सादर करावते.

क) लािाथी द्रनवड एद्रप्रल - में मद्रहन्यात करावी. लक्षाकंाच्या त लनेत जास्त ऄजण अल्यास सोडत पद्धतीने द्रनवड करावी. ड) वखार महामंडळाच्या तादं्रत्रक द्रनकषाप्रमाणे लािार्थ्याने जागेची द्रनवड करावी व द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यानंी

गोदाम बांधकामाप वी जागेस िटे देउन खात्री करावी व र्ोटोग्राप्स घ्यावते. आ) शासनाच्या सवण योजनामधून या बाबीसाठी एकाच योजनेचा एकदाच लाि घेता येइल. लािाची द्रद्वरुक्ती होणार नाही याची

द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यानंी खात्री करावी. एका बाबीवर दोन योजनेतून ऄन दान घेता येणार नाही तस ेअढळल्यास सदर बाब गंिीर समजून देणारा व घेणारा याचंेवर कडक कायणवाही करण्यात येइल.

इ) वखार महामंडळाच्या तांद्रत्रक द्रनकषाप्रमाणे द्रडझाइन, स्पेद्रसद्रर्केशन, खचाचे ऄंदाज पत्रकाप्रमाणे बाधंकाम अर्षथक वषात पणूण करणे बंधनकारक राहील. ऄपणूण बाधंकामास प ढील अर्षथक वषात ऄन दान ऄन ज्ञेय राहणार नाही.

प) ऄपणूण बाधंकाम, मंजूर द्रडझाइन, स्पेद्रसद्रर्केशन मध्ये बदल करून बाधंकाम केल्यास ऄन दान ऄन ज्ञेय राहणार नाही. र् ) गोदामाचा वापर शेतक-यानंी ईत्पादीत केलेला कृद्रषमाल साठवण कीसाठी शेतक-यानंा योग्य व मार्क दरात करावा.

याबाबत रु.100/-च्या स्टॅम्प पेपरवर नोटराइज्ड हमीपत्र घ्याव,े त्यात गोदाम वापरामध्ये गैरवापर अढळल्यास

ऄन दानाची रक्कम व्याजासहीत वस ल केली जाइल याचा स्पष्ट्ट ईले्लख करावा. ग) द्रज.ऄ.कृ.ऄ. यानंी गोदाम बाधंकामास िटेी देउन कामाची प्रत्यक्ष पाहणी करावी र्ोटोग्राप्स घ्यावते. घ) बाधंकाम प णण झाल्यानंतर प तणता ऄहवाल (Completion Report) व र्ोटोग्राप्स घ्यावते. त) गोदामाच्या ईदे्दशाप्रमाणे त्याचा वापर ऄन्नधान्य स रद्रक्षत साठवण कीसाठी करणे बधंनकारक राहील. थ) ऄन्नधान्याचंे साठवण की स द्रवधेऄिावी न कसान होउ नये म्हण न संबदं्रधतानंा कृद्रष द्रवज्ञान कें िामार्ण त प्रद्रशक्षण द्याव.े द) गोदाम िाडे तत्त्वावर द्यावयाचे झाल्यास संबदं्रधत शेतकरी ईत्पादक कंपनीने ता.कृ.ऄ.याचंे सल्ल्याने कायणपध्दती

द्रवकसीत करावी. ध) ऄन्नधान्य साठवण कीबाबतचा त्रैमासीक ऄहवाल, ताल का कृद्रष ऄद्रधकारी याचंेकडे सादर करावा. न) साठवलेल्या मालाची द्रवक्री करण्यासाठी अत्मा/पणन द्रविागाचे मागणदशणन घ्याव.े य) गोदामासाठी ऄख्ग्नशमन व्यवस्था असावी व दशणनी हितीवर द्रसमेंट कॉक्रीटमध्ये खालीलप्रमाणे कोरीव बोडण ऄसावा

र) गोदाम बांधकाम प णण झाल्यानंतर मंडळ कृद्रष ऄद्रधकारी व बँकेच्या ऄद्रधका-यांनी मोका तपासणी करावी अद्रण

तद्नंतर द्रज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी ऄन दानाची रक्कम लािधारकाच ेगोदामासाठी घेतलेल्या कजण खात्यावर जमा करावी. ल) गोदामाचे बांधकामापूवी व बांधकामानंतर Geotagging करणे बंधनकारक राहील.

महाराष्ट्र शासन

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान वषण सन 201८-1९

शेतकरी ईत्पादक कंपनीचे नाव:- ................................ बांधकाम प णण झाल्याचा द्रदनांक: ........... एक ण खचण : रु. .............../- ऄन दानाची रक्कम: रु. ................/-

NFSM 2018-19_VDP 23

9.5 मूल्यवधणनासाठी स्थाद्रनक वाणांचे प्रात्यद्रक्षके व प्रद्रक्रया -

िात द्रपकाचे काही स्थाद्रनक वाणास त्याच े ग णवदै्रशष्ट््ांम ळे चांगला बाजारिाव द्रमळतो. ऄशा वाणाच ेईत्पादकता वाढद्रवण्यासाठी द्रपक प्रात्यद्रक्षके तसेच प्राथद्रमक प्रद्रक्रया (पोहे, खीर आत्यादी) व द्रवक्रीसाठी प्रती हेक्टरी हकमतीच्या ५० टक्के रु. ४५००/- पयंत ऄन दान ठेवण्यात अलेले अहे. यामध्ये स्थाद्रनक वाण (जसे त मसरसाळ, तांबसाळ हकवा आतर) जे त्यांच्या ग णवदै्रशष्ट््ांम ळे प्रद्रसद्ध अहेत व त्यांना चांगला िाव द्रमळतो ऄशा वाणांची कृषी द्रवद्यापीठे, कृषी द्रवज्ञान कें िाच्या सहाय्याने प्रात्यद्रक्षके घेण्यात यावीत, तसेच त्याची प्राथद्रमक प्रद्रक्रया व पॅहकगसाठी एकूण रु. ४५००/- ऄन दान ईपलब्ध अहे. स्थाद्रनक गरजेन सार याच े पॅकेज करण्यात याव े व शेतकऱयांना द्रपक प्रात्यद्रक्षक ते द्रवक्री व्यवस्थापन पयंत मागणदशणन करण्यात याव े जेणेकरून शेतकऱयांच े ईत्पन्नामध्ये िर पडेल. ठरद्रवलेले पॅकेज, वाण आत्यादीची माद्रहती कृषी अय क्तालयास सादर करावी. तसेच तद्नंतर अलेले ईत्पन्न व शेतकऱयांना द्रमळालेला बाजारिाव याचीही माद्रहती कृषी अय क्तालयास सादर करावी.

वरील बाबींपैकी स्थाद्रनक गरजेन रुप केवळ अवश्यक बाबींची ईपलब्ध अथीक मयादेत द्रनवड करुन त्यांची ऄंमलबजावणी करण्याची दक्षता घ्यावी.

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियानामध्ये समाद्रवष्ट्ट ईपरोक्त घटकांची ऄंमलबजावणी मंजूर लक्षांकास ऄन सरून करावयाची अहे. कोणत्याही पद्ररख्स्थतीत क्षेद्रत्रय स्तरावरून घटकांतगणत तरत दीमध्ये बदल करणेत येउ नये.

१०. ऄद्रियान ऄंमलबजावणीसाठी तपासणी :- संदिण ४ ऄन्वये शासनाने द्रनदेद्रशत केलेप्रमाणे लािार्थ्यांच्या यादीन सार सवण लािाथी शेतकऱयांच्या शेतावर हाती घेण्यात अलेल्या कायणक्रमाची प्रत्यक्ष तपासणी संबंद्रधत गावातील कृषी सहाय्यकांनी करायची ऄसून अपला ऄहवाल ताल का कृषी ऄद्रधकाऱयामार्ण त द्रजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄद्रधकाऱयाकडे सादर करावयाचा अहे. द्रवद्रवध स्तरावर खचाच्या तपासणीची टक्केवारी खालीलप्रमाणे राद्रहल.

ऄ.क्र. स्तर टक्केवारी 1 द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक 0.5 2 द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी 1 3 ईपद्रविागीय कृद्रष ऄद्रधकारी 5 4 ताल का कृद्रष ऄद्रधकारी 25 5 मंडल कृद्रष ऄद्रधकारी 50 6 कृद्रष पयणवके्षक/ कृद्रष सहाय्यक 100

प्रत्येक मद्रहन्यात द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक यांनी द्रकमान एका क्लस्टरला िेट दयावी, द्रजल्हा ऄद्रधक्षक कृद्रष ऄद्रधकारी यांनी 3 क्लस्टरला िेट दयावी. कृद्रष ईपसंचालक यांनी त्यांच े कायणक्षेत्रातील 50 टक्के क्लस्टरला िेटी दयाव्यात. िेट देणाऱया ऄद्रधकाऱयांनी द्रनद्रवष्ट्ठा प रवठा व आतर कायणक्रमांचा अढावा घ्यावा. िेट नोंदवहीमध्ये तशी नोंद करावी व शेऱयामध्ये सूचना द्रलहाव्यात.

११. ऄद्रियानाच ेसद्रनयंत्रण व मूल्यमापन :- राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान ऄंतगणत िात, गहू, कडधान्य, िरडधान्य व पौष्ट्टीक ऄन्नधान्य कायणक्रमामध्ये द्रनवडलेल्या लािार्थ्यांची प्रवगणद्रनहाय माद्रहती कें ि शासनाच्या http://www.nfsm.gov.in या वबेसाइटवर तसेच कृषी द्रविागाच्या MIS मध्ये ऑनलाइन वेळेत िरण्याची जबाबदारी तंत्र सहाय्यक-१ यांनी राहील. ऄद्रियानाच्या माद्रसक प्रगतीचा ऄहवाल अय क्तालयाने द्रवद्रहत केलेल्या प्रपत्रात प्रवगणद्रनहाय दर मद्रहन्याच्या दर मद्रहन्याच्या ५ तारखेपयंत सादर करावा. संदिण क्र. 7 ऄन्वये शासनाने द्रनदेद्रशत केल्याप्रमाणे घटकद्रनहाय, प्रवगणद्रनहाय लािाथी यादी संकेत स्थळावरती िरणे बंधनकारक ऄसल्याम ळे ऄपूणण माद्रहती ऄसल्यास प ढील द्रनधीच ेद्रवतरण केले जाणार नाही याची नोंद घेण्यात यावी.

NFSM 2018-19_VDP 24

राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियानांतगणत गावद्रनहाय वाटप केलेल्या द्रनद्रवष्ट्ठा, प्रात्यद्रक्षके व आतर द्रदलेले लाि याबाबतची माद्रहती लािार्थ्यांच्या यादीसह ग्रामपंचायतीकडे पाठवून सदरील माद्रहती ग्रामसिेत जाहीर करावी. ऄद्रियानांतगणत राबद्रवलेल्या सवण घटकांम ळे प्रकल्प क्षेत्रातील द्रपकांच्या ईत्पादकतेवर द्रदसून अलेल्या पद्ररणामांच ेमूल्यमापन करून त्याबाबतचा सद्रवस्तर ऄहवाल ईपद्रविागीय कृषी ऄद्रधकारी यांनी हंगामाच्या ऄखेरीस अय क्तालयास सादर करावा. ऄद्रियानांतगणत शेतकऱयांनी/गटांनी ईत्कृष्ट्टपणे राबद्रवलेल्या कायणक्रमाच्या यशोगाथा छापील / द्रडद्रजटल स्वरुपात तयार करून अय क्तालयास सादर कराव्यात. यासाठी ऄद्रियानातील प्रद्रशक्षण व संकीणण बाबीखालील तसेच कृषी द्रविागाने आतर योजनांमध्ये ईपलब्ध करून द्रदलेल्या द्रनधीचा वापर करावा. सोबत - वरीलप्रमाणे

ऄद्रियान संचालक (राऄस ऄ) तथा कृद्रष संचालक (द्रवस्तार व प्रद्रशक्षण) कृद्रष अय क्तालय, महाराष्ट्र राज्य, प णे प्रत -

१. मा. ऄपर म ख्य सद्रचव (कृषी व पणन), मंत्रालय, म ंबइ ३२, यानंा माद्रहतीस्तव सद्रवनय सादर. २. कृषी ईपसंचालक, मा. अय क्त कृषी कक्ष, महाराष्ट्र शासन, प णे. ३. मा. व्यवस्थापकीय संचालक, महाराष्ट्र राज्य कृषी ईद्योग द्रवकास महामंडळ, राजन हाउस, द्रतसरा मजला, प्रिादेवी, म ंबइ-६५ ४. मा. व्यवस्थापकीय संचालक, महाराष्ट्र राज्य द्रबयाणे महामंडळ महाबीज, कृद्रषनगर ऄकोला ५. मा. द्रजल्हाद्रधकारी तथा ऄध्यक्ष द्रजल्हास्तर राष्ट्रीय ऄन्न स रक्षा ऄद्रियान कायणकारी सद्रमती, सवण ६. मा. म ख्य कायणकारी ऄद्रधकारी, द्रजल्हा पद्ररषद, सवण ७. संचालक, द्रनद्रवष्ट्ठा व ग णद्रनयंत्रण, कृषी अय क्तालय, प णे ८. संचालक, अत्मा, कृषी अय क्तालय, प णे ९. संचालक, कृषी द्रनयोजन व प्रद्रक्रया, कृषी अय क्तालय, प णे १०. संचालक, मृद संधारण व पाणलोट क्षेत्र व्यवस्थापन, कृषी अय क्तालय, प णे ११. संचालक, र्लोत्पादन, कृषी अय क्तालय, प णे 12. संशोधन संचालक, महात्मा र् ले कृद्रष द्रवद्यापीठ, राह री, द्रजल्हा-ऄहमदनगर. 13. संशोधन संचालक, डॉ.पंजाबराव देशम ख कृद्रष द्रवद्यापीठ, ऄकोला. 14. संशोधन संचालक, डॉ.बाळासाहेब सावतं कोकण कृद्रष द्रवद्यापीठ, दापोली 15. संशोधन संचालक, वसंतराव नाइक मराठवाडा कृद्रष द्रवद्यापीठ, परिणी 16. द्रविागीय व्यवस्थापक, राष्ट्रीय बीज द्रनगम, माकेट याडण, प णे. १7.. द्रविागीय द्रवक्री व्यवस्थापक, हहद स्तान आन्सेक्टीसाआड द्रल. , मलकापूर, ऄकोला 18. द्रविागीय कृद्रष सहसंचालक, सवण

ईपरोक्त द्रदलले्या सूचनांन सार अपल्या द्रविागात कायणक्रमाची ऄंमलबजावणी व सद्रनयंत्रण कराव.े 19. प्रकल्प संचालक, अत्मा, सवण

1

वाचा : 1. कें द्र शासनाच्या सदर ऄभभयानाबाबत काययकारी मागयदशयक सुचना भद.04/02/2014 (www.nmoop.gov.in)

2. शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र.सुकृऔ-2016/प्र.क्र.301/11-ऄे, भद.21/01/2017. 3. शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र. संभकणय-2017/प्र.क्र.31/17-ऄे, भद.19/04/2017. 4. संचालक अत्मा यांच ेप्रभशक्षणाच्या मा. सू. जा.क्र संचालक अत्मा/ प्रभशक्षण व सहल/मासू/११०/ भद. २१/४/२०१७ 5. अयुक्तालयाच ेमहत्वाचे पत्र जा.क्र.कृ.सं.भव.प्र. कक्ष/ई.शे.स.शे./प्रा.मा.सू-17/प्र.क्र.1/62/17, भद.27/4/2017 6 . शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र.सुकृऔ-2016/प्र.क्र.301/11-ऄे, भद.2८/0४/2017. 7 . अयुक्तालयाचे पत्र जा.क्र.कृ.सं.भव.प्र. कक्ष/ई.शे.स.शे./प्रभश.मा.सू-17/प्र.क्र.1/268/17, भद.12/5/2017 ८. शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र. संभकणय-2017/प्र.क्र.31/17-ऄे, भाग-१, भद.1२ /0९/2017. ९. शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र. पीएफएम २०१७ /प्र.क्र.४ ५/१७/२ ऄे,भद.२७/९ /201७ १०. शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र. 0४१८/प्र.क्र.1५५/१४ए,भद.२७/4/201८ ११. कृभष संचालक, भन.व.गुभन यांच ेपत्र क्र. कृईसं(प्र)/जै.ख.ई./न.क्र.२४/२७३/२०१८, भद. १६/०५/२०१८ 1१ . शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र. ऄेऄेपी-२०१८/प्र.क्र.४६/४ ऄे , भद. १६ /5/2018 (प्रशासकीय मान्यता)

सन 201८-1९: राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयानांतगयत गळीतधान्य अभण तेलताड ऄभभयान

(NFSM-Oilseeds and Oil Palm)

मागयदशयक सुचना

प्रस्ततावना :

सन 2014-15 पासुन कें द्र पुरस्तकृत राष्ट्रीय गळीतधान्य अभण तेलताड ऄभभयानाची राज्यात ऄंमलबजावणी करण्यात

येत ऄसून ऄभभयानाच्या काययकारी मागयदशयक सुचना कें द्र शासनाच्या (www.nmoop.gov.in) संकेतस्तथळावर व कृषी भवभागाच्या (http://www.krishi.maharashtra.gov.in) संकेतस्तथळावर ईपलब्ध अहेत. संदभीय मागयदशयक सुचना, शासन

भनणयय व पत्रांच े कृपया ऄवलोकन कराव.े सन २०१८-१९ पासून कें द्र शासनाने सदर ऄभभयान राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयानांतगयत गळीतधान्य अभण तेलताड ऄभभयान म्हणनू ऄतंयभतू केल ेअहे.

सन 201८-1९ मध्ये सदर ऄभभयानांतगयत राज्यात खालील दोन ऄभभयानांची ऄंमलबजावणी करावयाची अहे,

ऄभभयान क्र. 1 - गळीतधान्य भपके: या ऄभभयानात सोयाबीन, भइुमुग, करडइ व तीळ या प्रमुख गळीतधान्य भपकांच ेक्षेत्र व

ईत्पादकता वृध्दीचा ऄंतभाव अहे. पायाभतू भबयाणे ईत्पादनासाठी मुलभतू भबयाणे खरेदी, पायाभतू व प्रमाभणत भबयाणे

ईत्पादन, प्रमाभणत भबयाणे पुरवठा, तंत्रज्ञान प्रसार, ऄनुदानीत कृभष भनभवष्ट्ठा सुधारीत कृभष औजारे व ससचन सुभवधा पुरवठा व फ्लेक्झी फंड या घटकांचा सदर ऄभभयानात समावशे अहे.

ऄभभयान क्र. 3 - वृक्षजन्य तेलभबया भपके : यात करंज, महुअ व कोकम या वृक्षजन्य तेलभबया भपकांचा समावशे ऄसून सदर

पीकांच्या क्षेत्रवृध्दीसाठी पाणलोट व पडीक क्षेत्रावर लागवड व तद्नंतर देखभाल करणे ऄपेक्षीत अहे. या ऄभभयानांतगयत क्षेत्रभवस्ततार, रोपवाटीका भनमीती, लागवडीनंतर दुस-या वषापासुन फळधारणेपयंत देखभाल, तंत्रज्ञान प्रसार व फ्लेक्झी फंड या घटकांचा समावशे अहे.

राज्यस्ततरीय स्तथायी सभमती ( State Level Standing Committee) :

ऄभभयान ऄंमलबजावणीसाठी शासन भनणयय भद.4/4/2014 ऄन्वये मा. ऄपर मुख्य सभचव (कृभष) यांच्या ऄध्यक्षतेखाली राज्यस्ततरीय स्तथायी सभमती गठीत करण्यात अली अहे.

सभमतीची काययकक्षा: राज्यस्ततरीय वार्षषक कृती अराखडयास मंजुरी देणे, ऄभभयान ऄंमलबजावणीच्या ऄनुषंगाने

अढावा घेणे व मागयदशयन करणे, अवश्यकतेप्रमाणे बाबबदलास मंजुरी देणे. राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयानांतगयत गळीतधान्य अभण तेलताड ऄभभयानातंगयत घटकभनहाय काययक्रम पुढील तक्त्यात

दशयभवला अहे.

2

रा.ऄ.स.ुऄभभयान (गळीतधान्य अभण तेलताड) ऄभभयान क्र. 1 (गळीतधान्य) : घटकभनहाय अर्षथक मापदंड संभक्षप्त तपशील

ऄ.क्र घटक / बाब ऄनुदानाचा दर ऄनुदान पात्रतेच ेभनकष

ऄ) प्रमुख घटक - भबयाणे

ऄ 1 मुलभतू भबयाणे खरेदी भारतीय कृभष ऄनुसंधान पभरषद यांनी भनधारीत केलेल्या दराने मुलभतू

भबयाणे खरेदीची संपूणय रक्कम प्रभतपूती

मागील 10 वषातील राज्यासाठी ऄभधसुचीत सुधाभरत व

संकभरत वाणांचे मुलभतू भबयाणे भनधारीत दराने खरेदीची संपूणय ऄनुदानाची रक्कम प्रभतपूती स्तवरुपात ऄनुज्ञेय राहील.

ऄ 2 पायाभतू भबयाणे ईत्पादन

मागील 10 वषाचे अतील राज्यासाठी ऄभधसुचीत वाणांचे ईत्पादीत पायाभतू भबयाणासाठी रु.२५००/क्क्व.

महाराष्ट्र राज्य बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेने मुक्तता ऄहवाल

भदलेल्या पभरमाणानुसार राज्यांतगयत प्रत्यक्षात ईत्पादीत

केलेल्या पायाभतू व प्रमाभणत भबयाणेकभरता मागील 10 वषाचे अतील राज्यासाठी ऄभधसुचीत झालेल्या वाणांचे ईत्पादीत

पायाभतू व प्रमाभणत भबयाणासाठी रु.२५००/क्क्व. दराने ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील.

ऄ 3 प्रमाभणत भबयाणे ईत्पादन

मागील 10 वषाचेअतील राज्यासाठी ऄभधसुचीत वाणांचे ईत्पादीत प्रमाभणत भबयाणासाठी रु.२५००/क्क्व.

ऄ 4 प्रमाणित णियािे णितरि

भकमतीच्या ५०% सकवा ईच्चतम मयादा सुधारीत वाणासाठी रु.४०00/क्क्व. संकरीत वाणासाठी रु.८000/क्क्व. यापैकी भकमानप्रमाणे.

मागील 15 वषातील राज्यासाठी ऄभधसुचीत सुधाभरत / संकभरत वाणांच्या प्रमाभणत भबयाणे भवतरणासाठी ऄनुदान

ऄनुज्ञेय राहील.

ब) प्रमुख घटक - तंत्रज्ञान प्रसारण

ब १ गटप्रात्याभक्षके

भनधाभरत प्रात्यभक्षक तंत्रज्ञान पॅकेज प्रमाणे पीकभनहाय ईच्चतम मयादा सोयाबीन रु.६०00/हे. करडइ रु.3000/हे. भइुमुग रु. रु. १०000/हे.

भवभागस्ततरावर संलग्न कृभष भवद्यापीठांच्या सल्ल्याने भजल्हाभनहाय व पीकभनहाय प्रात्यभक्षक तंत्रज्ञान पॅकेज तयार करावीत. भपक प्रात्यभक्षकांसाठी सवय भनभवष्ट्ठा घटक पुरवठ्याकरीता सदर पीकासाठी दशयभवलेल्या ईच्चतम

मयादेत ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. ब २ शेतकरी प्रभशक्षण रु. 24000/प्रभशक्षण प्रमाणे 30 शेतक-यांच्या समुहासाठी 2 भदवसांकरीता ब ३ ऄभधकारी प्रभशक्षण रु.36,000/प्रभशक्षण प्रमाणे 20 कमयचारी समूहासाठी 2 भदवसांकरीता

क) प्रमुख घटक - ईत्पादन वाढीसाठी भनभवष्ट्ठा व औजारे व ससचन सुभवधा (कृभष यांत्रीकीकरण ईपभभयान प्रमाणे ऄनुदान मयादा)DBT क १ भजप्सम,चुनखडी, एसएसपी ईच्चतम मयादा रु. 750/हे.

ईत्पादन वाढीसाठी कृभष भनभवष्ट्ठा सकमतीच्या 50 टक्के सकवा शेजारच्या रकान्यात भनभवष्ट्ठेसमोर दशयभवल्याप्रमाणे ऄनुदान

दराची ईच्चतम मयादा यापैकी भकमानप्रमाणे ऄनुदान ऄनुज्ञेय

राहील.

क २ रायझोभबयम / पीएसबी वापर ईच्चतम मयादा रु. 300/हे.

क ३ कीडनाशके/तणनाशके / सूक्ष्म मुलद्रव्य वापर

ईच्चतम मयादा रु. 500/हे.

क ४ एन. पी. व्ही.चा वापर ईच्चतम मयादा रु. 500/हे.

क ५ पॉवर ऑपरेटेड कृभष औजारे

सवयसाधारण प्रवगय - भकमतीच्या ४०% सकवा ईच्चतम मयादा रु.५०000/औजार, ऄनु.जाती/ ऄनु. जमाती, ऄल्प, ऄत्यल्प भधूारक, मभहला प्रवगय भकमतीच्या ५०% सकवा ईच्चतम मयादा रु.६३000/औजार यापैकी भकमानप्रमाणे

ईन्नत शेती-समृध्द शेतकरी मोभहमेत समाभवष्ट्ठ व कृभष

यांभत्रकीकरण ईपऄभभयानाच्या मागयदशयक सुचनांप्रमाणे

प्रवगयभनहाय व औजारेभनहाय ईच्चतम मयादेचे ऄभधन राहून

ऄनुदाचा लाभ ऄनुज्ञेय राहील. (शेजारील रकान्यात दशयभवलेले ऄनुदान दर ३५ बी.एच.पी. व वरील क्षमतेच्या औजारांचे अहेत. त्यापेक्षा कमी क्षमतेच्या औजारासाठी कृ.यां. ईपभभयान प्रमाणे ईच्चतम ऄनुदान मयादा लागू राहील.)

क ६ पाइप्स पुरवठा भकमतीच्या ५०% सकवा ईच्चतम मयादा रु. 15000/ 600 मी. पाइप्सच्या मयादेत यापैकी भकमानप्रमाणे

पाइप्सच्या प्रकारानुसार ऄनुदान दर वगेवगेळा अहे. (रु.५०/- प्रती मीटर एच.डी.पी.इ.पाइप, रु.३५/- प्रती मीटर पी.व्ही.सी. पाइप व रु. २०/- प्रती मीटर एच.डी.पी.इ. लॅमीनेटेड पाइप)

ड) प्रमुख घटक - फ्लके्झीभनधी (गरजनुेरुप ईपक्रम)

ड १ गोदाम (िाांधकाम) उभारिी 250 मे.टन क्षमतेचे गोदाम, खचाच्या 50% सकवा रु.12.50 लाख मयादेत

फक्त शेतकरी ईत्पादक कंपन्या/संघ यांना लाभ ऄनुज्ञेय

राहील. ऄनुदान बॅंक कजय प्रकरणाशी भनगडीत.

ड २ शेततळे 20 x 20 x3

खचाच्या 50% सकवा रु.40467/तळे शेततळयाच्या प्रकारानुसार मागेल त्याला शेततळे

योजनेनुसार ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील शेततळे 30 x 30 x3 खचाच्या 50% सकवा रु.50000/ तळे

ड ३ डीझेल पंपसंच वाटप भकमतीच्या ५०% सकवा रु.१0000/ - रा.ऄ.स.ुऄ. / कृ.यां. ईपभभयान प्रमाणे आ ) प्र.घ. : प्रकल्प व्यवस्तथापन खचय -- क्रॉप कटींग, मानधन व अकक्स्तमक खचासाठी

3

रा.ऄ.स.ुऄभभयान (ग.व ते.) ऄभभयानक्र. 3 (वृक्षजन्य तेलभबया) : घटकभनहाय अर्षथक मापदंड संभक्षप्त तपशील ऄ. क्र. घटक / बाब ऄनुदानाचादर ऄनुदान पात्रतेच ेभनकष

ऄ. प्रमुख घटक - क्षेत्रभवस्ततार लागवड

ऄ १ करंज वृक्ष रु.20,000/हे. प्रमाणे वृक्ष लागवडीसाठी 1 हे. करीता भपकभनहाय

दशयभवल्याप्रमाणे ईच्चतम ऄनुदान मयादेत ऄनुज्ञेय राहील.

ऄ २ कोकम वृक्ष रु.15,000/ हे. प्रमाणे

ऄ ३ महुअ वृक्ष रु.15,000/ हे. प्रमाणे

ब. प्रमुख घटक - क्षेत्रभवस्ततार व लागवडीनंतर देखभाल

ब १ करंज वृक्ष (४ वषे) रु.2000/ हे. प्रमाणे लागवडीनंतर १ वषाच्या कालावधीपासून पुढील भनधाभरत कालावधीपयंत देखभालीसाठी प्रभतवषय ईच्चतम ऄनुदान मयादेत ऄनुज्ञेय राहील.

ब २ कोकम वृक्ष (६ वषे) रु.2000/ हे. प्रमाणे

ब ३ महुअ वृक्ष (८ वषे) रु.2000/ हे. प्रमाणे

क. प्रमुख घटक - तंत्रज्ञान प्रसारण घटक

क १ भजल्हा स्ततर शेतकरी प्रभशक्षण रु.24,000/- प्रती प्रभशक्षण

शेतकरी व भनभवष्ट्ठा भवके्रते 30 प्रभशक्षणाथींच्या समुहासाठी 2 भदवसांकरीता

क २ भवभागस्ततर कमयचारी प्रभशक्षण रु.36,000/- प्रती प्रभशक्षण 20 कमयचारी समूहासाठी 2 भदवसांकरीता ड. प्रमुख घटक - फ्लके्झीभनधी (गरजनुेरुप ईपक्रम)

ड 1 शेततळे 20 x 20 x3 खच्याच्या 50% सकवा रु.40467/तळे शेततळयाच्या प्रकारानुसार मागेल त्याला

शेततळे योजनेनुसार ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील शेततळे 30 x 30 x3 खच्याच्या 50% सकवा रु.50000/तळे

ड 2 डीझेल पंपसंच भकमतीच्या ५०% सकवा रु.१0000/ - रा.ऄ.स.ुऄ. प्रमाणे आ. प्रमुख घटक - व्यवस्तथापन व अकक्स्तमक खचय ऄनुषंगीक अकक्स्तमक खचासाठी

राज्यस्ततरीय व भजल्हा स्ततरीय तांभत्रक सहाय्यक गट (Technical Support Group ) :

ऄभभयानांतगयत केवळ ऄभभयान क्र. 1 साठी कंत्राटी पध्दतीने पूणयत: हंगामी स्तवरुपात तांत्रीक सहाय्यकांचा गटाची अयुक्तालय व भजल्हा स्ततरावर भनयुक्ती करावी. प्रत्येक भजल्यात दोन तंत्र सहाय्यक ऄकरा महीने कालावधीसाठी पूणयत: कंत्राटी पध्दतीने भनयुक्त करावेत. सदर पदांसाठी अवश्यक शैक्षणीक ऄहयता, ऄनुभव, कालावधी, मासीक मानधन याबाबतचा तपशील खालील तक्त्यात दशयभवला अहे, त्यानुसार काययवाही करणे बंधनकारक राहील. कें द्र शासनाच्या सेवाकर भवषयक

Finance Act, 1994; Chapter V; Section 66D नुसार कृभष भवस्ततार सेवसेाठी सेवाकर (सर्व्व्हस टॅक्स) लागू नाही. तसेच, GST Council approved rate schedule for services मधील ऄनु. क्र. ४ (vi) नुसार कृभष भवस्ततार सेवांकभरता GST लागू नाही. त्यामुळे सदर ऄभभयानांतगयत तांभत्रक सहाय्यक गट भनयुक्तीसाठी सेवा पुरवठादार संस्तथेबरोबर करार करताना ईपरोक्त भनयमांचा ईल्लेख करारमध्ये स्तपष्ट्टपणे करण्यात यावा.

भजल्हास्ततरावर कंत्राटी पध्दतीने तंत्र सहाय्यकांच्या भनयुक्तीच्या दृष्ट्टीने भवभागीय कृभष सहसंचालक स्ततरावर

भवभागातील संबंधीत भजल्यांसाठी अवश्यक संख्येनुरुप खुल्या भनभवदा पध्दतीने नोंदणीकृत सेवा पुरवठादारांमाफय त पात्र

ईमेदवारांची भनवड करुन त्यांना भजल्याच्या मुख्यालयी तात्काळ वगय करण्याची काययवाही करावी. राज्य स्ततरावरील दोन पदांसाठी कंत्राटी तांत्रीक सहाय्यकांच्या भनयुक्तीची प्रक्रीया भवभागीय कृभष सहसंचालक, पुणे

यांनी त्यांचकेडील प्रक्रीयेसोबतच राबवावी व त्यांच्या सेवा अयुक्तालयाकडे तात्काळ वगय कराव्यात. त्यांच्या मानधनाची ऄदायगी भजल्हा ऄधीक्षक कृभष ऄभधकारी, पुणे यांच े माफय त केली जाइल. त्यासाठी अवश्यक भनधी भजल्हा ऄधीक्षक कृभष ऄभधकारी, पुणे यांचकेडे वगय करण्यात येइल. सदर प्रक्रीया पुणयत: पारदशयक पध्दतीने व संबंधीत सवय कायद्यांचे ऄभधन राहून

काटेकोरपणे करण्याची संबंधीत भवभागीय कृभष सहसंचालक यांनी दक्षता घ्यावी. कंत्राटी तांत्रीक सहाय्यकांच्या भनयुक्तीची स्ततरभनहाय शैक्षभनक ऄहता, ऄनुभव व मानधनाचा तपशील खालीलप्रमाणे,

क्र. पद / कालावधी अवश्यक पात्रता /ऄटी मासीक मानधन (रु.) स्ततर संख्या १ तंत्र सहाय्यक

(1२ महीने) कृभष भवषयातील पदव्यतु्तर पदवी व क्षेभत्रय स्ततरावरील भपक

व्यवस्तथापन क्षेत्रातील प्राभवण्य तसेच संगणकीय ज्ञान अवश्यक, संशोधन व भवस्ततार भवषयातील ऄनुभवास प्राधान्य

25,000/- राज्यस्ततर 2

२ तंत्र सहाय्यक

(11 मभहने) कृभष भवषयातील पदवी व क्षेभत्रय स्ततरावरील भपक व्यवस्तथापन

क्षेत्रातील प्राभवण्य, संगणकीय ज्ञान अवश्यक, संशोधन व भवस्ततार

भवषयातील ऄनुभव ऄसणा-यास प्राधान्य

20,000/-

भजल्हास्ततर ३८

ऄभभयान क्र.-3 (वृक्षजन्य तेलभबया) बाबत संबंधीत भजल्यांसाठी कंत्राटी तांत्रीक सहाय्यकांची भनयुक्ती करु नये.

4

ऄभभयान भनयंत्रण ऄभधका-यांची नेमणकू: कृभष संचालक (भवस्ततार व प्रभशक्षण) सदर ऄभभयानासाठी ऄभभयान संचालक राहतील. क्षेत्रीय स्ततरावर ऄंमलबजावणी

करीता खालील प्रमाणे ऄभभयान भनयंत्रण ऄभधकारी व अहरण संभवतरण ऄभधका-यांची नेमणूक करण्यात येत अहे. ऄ.क्र. स्ततर ऄभभयान भनयंत्रण ऄभधकारी अहरण व संभवतरण ऄभधकारी

1 अयकु्तालय संचालक (भवस्ततार व प्रभशक्षण), पुणे सहाय्यक संचालक (लेखा-1), कृभष अयकु्तालय

2 भवभाग संबंधीत भवभागीय कृभष सहसंचालक भव.कृ.स.सं.कायालयातील लेखा ऄभधकारी 3 भजल्हा संबंधीत भजल्हा ऄभधक्षक कृषी ऄभधकारी भज.ऄ.कृ.ऄ.कायालयातील लेखा ऄभधकारी

संदभीय भद.२७/९/२०१७ च्या शासन भनणययानुसार ऄभभयानाची ऄंमलबजावणी सावयजभनक भवत्तीय व्यवस्तथापन प्रणालीद्वारे (PFMS) करून वयैक्क्तक लाभार्थ्यांच्या ऄनुदानाची रक्कम डीबीटीद्वारे त्यांच्या अधार सलग्न बॅंक खात्यावर पीएफएमएस प्रणालीद्वारे जमा करावी.

ऄभभयानांतगयत समाभवष्ट्ठ घटक व सभनयंत्रण स्ततर: ऄ. क्र. घटक घटकांतगयत समाभवष्ट्ठ बाबी सभनयंत्रण स्ततर

1 भबयाणे घटक भबयाणे भमनीकीट्स, मुलभतू भबयाणे खरेदी ऄनुदान अयकु्तालय स्ततर

भबयाणे भमनीकीट्स, पायाभतु भबयाणे ईत्पादन, प्रमाभणत

भबयाण ईत्पादन, प्रमाभणत भबयाणे भवतरण

भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी

2 तंत्रज्ञान प्रसार गट प्रात्यभक्षके, शेतकरी/ भवस्ततार ऄभधकारी प्रभशक्षण भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी

3 भनभवष्ट्ठा घटक भनभवष्ट्ठा, कृभष औजारे, पाइप्स पुरवठा भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी ४ फ्लेक्झीफंड शेततळे व गोदामे ईभारणी भव.कृ.स.सं./ भज.ऄ.कृ.ऄ. ५ प्रकल्प व्यवस्तथापन मानधन, भाडे तत्वावर वाहन व संकीणय भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी

लाभाथीची भनवडीच ेसवयसाधारण भनकष: 1. शेतकरी ईत्पादक गटांची प्रथम प्राधान्याने भनवड करावी. भनवडलेल्या गावात नोंदणीकृत शेतकरी ईत्पादक गट

नसल्यास नव्याने गटभनमीती करुन अत्मा संस्तथेकडे गटाची नोंदणी करावी. 2. नोंदणीकृत गटातील शेतक-याच ेस्तवतःचे नाव े7/12 व 8/ऄ ईतारा ऄसणे बंधनकारक राहील. 3. ऄनुसुभचत जाती/जमाती मधील लाभधारकांनी जातीचा स्तवयंसाक्षांकीत वधै दाखला ऄजासोबत जोडावा. 4. लाभाथी भनवडीत कृभष सहाय्यकाने पंचायतराज संस्तथेचा सहभाग घ्यावा. मंडळ कृभष ऄभधकारी यांनी भनकषांनुसार

तपासुन लाभाथी भनवडीस ऄंतीम मान्यता दयावी व लाभाथी यादी तालुका कायालय/ पंचायत सभमती/ भजल्हाभधकारी कायालयाच्या नोटीस बोडयवर लावावी. तसेच, सन २०१७-१८ मध्ये वयैक्क्तक लाभ भदलेल्या लाभधारकांची यादी सदर नोटीस बोडयवर प्रभसध्द करावी.

5. भवहीत केलेल्या प्रमाणानुसार ऄनुसूचीत जाती/जमाती व मभहला लाभार्थ्याचा समावशे करणे बंधनकारक राहील. 6. जेथे शेतकरी गटामध्ये पुरेश्या प्रमाणात ऄनुसूचीत जाती/जमाती प्रवगातील शेतकरी नसतील तेथे ऄनुसूचीत

जाती/जमाती प्रवगातील शेतक-यांची यादी तयार करुन भनवड करावयाच्या संख्येएवढ्या प्रमाणात सोडत पध्दतीने

भनवड प्रभक्रया सवासमक्ष पार पाडावी. 7. काययक्रमांतगयत भकमान 30 टक्के मभहला व 3 टक्के ऄपंग शेतक-याची भनवड करावी. 8. लाभाथी शेतकरी माभसकाचा वगयणीदार नसल्यास वगयणीदार होण्यासाठी ईद्युक्त कराव.े 9. ईपभवभाग व भजल्हास्ततरावरुन या प्रात्यभक्षक काययक्रमाचे ससनयत्रण कराव.े

पुरस्तकार: ऄ) ईत्कृष्ट्ठ कायय करणा-या राज्यास पुरस्तकार: ऄभभयानांतगयत तेलभबयाच्या ईत्पादकतेमध्ये वृध्दी करणा-या राज्याला ईत्कृष्ट्ठ कायाबद्दल पुरस्तकारीत करण्याची मागयदशयक सुचनात तरतुद अहे. त्यानुसार राज्याच्या तेलबीया पीकांच े

ईत्पादन व ईत्पादकता वाढीचे दृष्ट्टीने सवयतोपरी प्रयत्न करावते. ब) ईत्कृष्ट्ठ कायय करणा-या शेतक-यांस प्रोत्साहनपर पुरस्तकार: ऄभभयानाऄंतगयत गळीतधान्य व वृक्षजन्य तेलभबया भपकांच्या ईत्पादन/ईत्पादकतेत वाढ करण्यासाठी भरीव योगदान देणा-या शेतक-यांपैकी प्रत्येक पीकासाठी एक

याप्रमाणे प्रोत्साहनपर पुरस्तकारासाठी शेतक-यांना प्रोत्साहन देण्याबाबत काययवाही करावी.

5

ऄ)ऄ) ऄभभयानऄभभयान क्र.क्र. 11 -- गळीतधान्यगळीतधान्य ऄभभयानऄभभयान :: सदर ऄभभयानाऄंतगयत तेलभबया भपकांखाली क्षेत्र, ईत्पादन व ईत्पादकता वाढीच ेईभद्दष्ट्ट अहे.

1. नभवन वाणांच्या प्रचार व प्रसारावर भवशेष भर देउन भबयाणे बदलाच्या दरात वृध्दी करणे. 2. गळीतधान्य भपकांखालील ससचन क्षेत्रात वृध्दी करणे. 3. कमी ईत्पादकता ऄसणा-या भपकांखालील क्षेत्र गळीतधान्य भपकाखाली अणणे. 4. तृणधान्ये/कडधान्ये/उस भपकात अंतरपीकाद्वारे गळीतधान्य भपकांखालील क्षेत्रात वाढ करणे. 5. भात/बटाटा भपकांच्या काढणीनंतर पडीक राहणा-या क्षेत्रावर गळीतधान्य भपके घेउन क्षेत्र भवस्ततार करणे.

ऄभभयान-1 (गळीतधान्य) चा भजल्हा व घटकभनहाय काययक्रम प्रपत्र - 2 मध्ये दशयभवला अहे.

समाभवष्ट्ठ भपके व भनवडण्यांत अलले ेभजल्हे : कें द्र शासनाच्या सुचनांनुसार ज्या भजल्हयांच े सदरहू भपकांखालील क्षेत्र जास्तत परंतू ईत्पादकता राज्याच्या ईत्पादकतेच्या तुलनेत कमी अहे तेथे ईत्पादकता वाढ करणे अभण ज्या भजल्हयांच े सदर भपकाखालील क्षेत्र कमी मात्र

ईत्पादकता राज्याच्या सरासरीपेक्षा जास्तत अहे ऄशा भजल्यात क्षेत्र वृध्दी करण्याचे दृष्ट्टीने या ऄभभयानाऄंतगयत भपकभनहाय

भनवडलेले भजल्हे खालील तक्त्यात दशयभवले अहेत.

ऄभभयान-1 ऄतंगयत भपकभनहाय भनवडलले ेभजल्हयांचा तपशील

क्र. भपक भजल्हे भजल्यांचे नाव

1 सोयाबीन 1४ ऄहमदनगर, बीड, लातुर, ईस्तमानाबाद, नांदेड, सहगोली, बुलडाणा, ऄकोला, ऄमरावती, वाभशम, यवतमाळ, वधा, नागपुर, चंद्रपुर

2 भइुमुग 04 नाभशक, धुळे, पुणे, सांगली 3 करडइ 04 ऄहमदनगर, बीड, ईस्तमानाबाद, परभणी.

ऄभभयानाचा दृष्ट्यपभरणाम शेतक-यांना भदसण्यासाठी ""ईन्नत शेती - समृध्द शेतकरी” मोहीमेच्या भद. २७/4/201८ च्या शासन

भनणययानुसार ऄंमलबजावणी करावी. काययक्रमाच्या सफलतेसाठी खालील वळेापत्रकानुसार अखणी व ऄंमलबजावणी करावी.

ऄ.क्र. बाब खरीप ऄभंतम तारीख रब्बी ऄभंतम तारीख

1 क्षेत्र भनवड व अराखडा तयार करणे २0 मे 15 ऑगस्तट

2 शेतकऱयांच्या गटांची व गटप्रमुखांची भनवड २० मे 15 ऑगस्तट

ऄ) गटांची सभा २० ते 2५ मे 16 ते 20 ऑगस्तट

ब) गटांनी भवहीत पध्दतीने भनभवष्ट्ठा खरेदी करणे २५ ते ३० मे 16 ते 20 ऑगस्तट

3 भवस्ततार ऄभधकारी प्रभशक्षण अयोजन २५ ते ३० मे 15 ते 20 ऑगस्तट

4 भबयाणे ईपलब्धता करुन घेणे २५ ते ३० मे 15 सप्टेंबर

5 खते व भजवाणु खते ईपलब्धता करुन घेणे २५ ते ३० मे 15 सप्टेंबर

6 सुधारीत कृभष औजारे ईपलब्धता करुन घेणे 15 जुन 15 सप्टेंबर

7 ऄंभतम भनवडलेल्या लाभाथींची माभहती वबेसाइटवर भरणे ३१ जुलै ३० नोव्हेंबर 8 पीक कापणी व ईत्पादन ऄहवाल संकलन 31 ऑक्टोबर ३१ माचय 9 यशोगाथा सादर करणे भडसेंबर एभप्रल

(ईन्नत शेती - समृध्द शेतकरी मोहीमेच्या ऄनुषंगाने पूवयतयाच्या सुचना अपणास यापूवी वळेोवळेी भदलेल्या अहेत.) काययक्रमास प्रसार जास्तत खपाच्या भजल्हा वृत्तपत्रात जाभहरात देवून व्यापक प्रभसद्धी द्यावी. प्राप्त ऄजय संख्येनुसार शेतक-यांची भनवड खुल्या सोडत पद्धतीने करावी.

क्षेत्र भनवड:: ""ईन्नत शेती - समृध्द शेतकरी ” मोहीमेत तालकुा हा कृभष ईत्पादन वाढीसाठी कृभष भवकासाच्या भनयोजनाचा घटक भनभरृत

केला अहे. भज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी क्षेत्र भनवड करतांना भजल्यातील भपकाखाली व्याप्त क्षेत्र लक्षात घेवून ज्या तालुक्यांत भपकाच ेक्षेत्र

जास्तत अहे परंतु ईत्पादकता सरासरीपेक्षा कमी अहे ऄशा तालुक्यांची ईत्पादकता वाढीसाठी व ज्या तालुक्यात क्षेत्र कमी अहे

मात्र ईत्पादकता सरासरीपेक्षा जास्तत अहे त्यांची क्षेत्र वृध्दीसाठी प्राधान्याने भनवड करावी. जेथे क्षेत्र व ईत्पादकता वाढीस वाव

अहे ऄशा क्षेत्राची काययक्रमाच्या ऄंमलबजावणीसाठी भनभरृती करावी. भजल्हास्ततरावरून ई.शे.सा.शे. मोभहमेच्या शासन भनणययातील सूचनांनुसार तालुकाभनहाय भपक ईत्पादकता भनधाभरत करण्याची काययवाही करून ईत्पादकता लक्षांक ठरवून द्यावते. नभवन क्षेत्र अभण शेतकरी गटांना संधी भमळण्या शक्यतो मागील वषीचे क्षेत्र व गटांची पुन्हा भनवड करु नये.

6

क्षेत्र भनवडीसाठी मुलभतू सवके्षण:

ईत्पादन व ईत्पादकता अधारीत क्षेत्र भनवड करताना खालील बाबींच ेमुलभतु सवके्षण (प्रपत्र-1) करण्यात याव.े भपकभनहाय व वाणभनहाय व्याप्त क्षेत्र व वाण भनहाय ईत्पादकता. जभमन अरोग्य पभत्रकेनुसार जमीनीचा सामु, ईपलब्ध नत्र, स्तफुरद, पालाश व सुक्ष्ममुलद्रव्ये याचंा तपशील. ईपलब्ध ससचन सुभवधा, ससभचत क्षेत्र व त्यापैकी गळीतधान्य भपकासाठी ईपलब्ध ससचनाचा तपशील. ईपलब्ध टॅक्टर/पॉवर टीलर/बैल जोडी संख्या, औजारे भनहाय ईपलब्धता. भपकभनहाय भनभवष्ट्ठा वापराच ेप्रमाण व भशफारसी प्रमाणे मात्रा व प्रत्यक्षात वापराचा तपशील. ईपलब्ध कुशल व ऄकुशल मनुष्ट्यबळ, सर्व्व्हस प्रोव्हायडरची संख्या व सेवचेा तपशील. भनभवष्ट्ठा ईपलब्धतेच्या सुभवधा व तयार झालेल्या कृभष मालाची पणन व्यवस्तथा. शेतकरी गटंची भनवड करुन सहभागी होण्याकरीता त्यांची संमती घेणे.

क्षेत्र ईत्पादकता अराखडा: " ईन्नत शेती - समृध्द शेतकरी” मोहीमेच्या संदभीय भद. २७/4/201८ च्या शासन भनणययानुसार व

अयुक्तालयाच्या संदभीय भद. 27/4/2017 च्या पत्रानुसार ईत्पादकता वाढीच े दृष्ट्टीने सभवस्ततर मागयदशयक सुचना भदल्या अहेत. त्यानुसार भवभागीय कृभष सहसंचालक, भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी, संलग्न कृभष भवद्यापीठातील तज्ञ तसेच, तालुक्यातील ज्या शेतक-यांनी सदर भपकाच्या/वाणाच्या बाबत ईच्चतम ईत्पादकता भमळभवलेली अहे त्यांच े समन्वयाने

तालुकाभनहाय व पीकभनहाय ईत्पादकता लक्षांक भजल्हास्ततरावरुन भनधारीत करावते. ऄभभयानाच्या घटकभनहाय सभवस्ततर मागयदशयक सूचना: ऄ) भबयाणे घटक: 1) भबयाणे भमनीकीट्सचा पुरवठा :

कें द्र शासनाकडून गभळतधान्ये भपकांच े मागील 10 वषाअतील ऄभधसुचीत नभवन वाणांचा शेतक-यांमध्ये प्रसार व

ऄवलंब होण्याच्या दृष्ट्टीने कें द्र शासनाने भनयुक्त केलेल्या संस्तथांमाफय त शेतक-यांच े शेतावर तुलनात्मक क्षेत्रीय चाचणीसाठी भबयाणे भमनीकीट्स मोफत पुरभवण्यात येतात. याऄंतगयत सोयाबीन भपकाच े भमनीकीट 8 भकलो, भइुमुग 20 भकलो, मोहरी/करडइ 2 भकलो, तीळ 1 भकलो प्रभत भमनीकीट्स पॅकीग साइज मध्ये भमनीकीट पुरभवण्यात येतील. नवीन वाणांची स्तवचे्छेने स्तवत: चाचणी घेण्यास तयार ऄसतील ऄशाच शेतक-यांना भमभनकीट्सचा पुरवठा करावा. 1) भबयाणे भमनीकीट शेतक-यांना पेरणीपूवी ईपलब्ध करुन द्याव्यात व त्याचा पेरणीसाठी वापर करणे बंधनकारक राहील. 2) भमभनकीटचा पुरवठा भवनामूल्य तत्वावर करण्यात ऄसल्याने शेतक-यांकडून कोणतीही रक्कम वसुल करु नये. 3) भमनीकीट्स भबयाणे प्राप्त झाल्यानंतर त्याचा तपशील खालील प्रपत्रात अयुक्तालयास सादर करण्यात यावा.

ऄ.क्र. पीक/ वाण

भमभनकीट संख्या प्राप्त

भदनांक

पॅकेज ऑफ पॅ्रक्टीसेस

घडीपत्रीका प्राप्त (संख्या) बीजप्रक्रीया कल्चर

पॅकेट्स प्राप्त (संख्या) भमभनकीट वाटप

(संख्या) लक्षांक प्राप्त

4) भमनीकीट भबयाणे नव्याने प्रचलीत करावयाच्या वाणांची क्षेत्रीय चाचणी घेण्याच्या ईदे्दशाने भदले जात ऄसल्याने त्याची स्तथाभनक प्रचलीत वाणांशी तुलना करणे अवश्यक अहे. त्यादृष्ट्टीने जेवढ्या क्षेत्रावर भमभनकीट भबयाणाची पेरणी केली जाइल तेवढयाच क्षेत्रावर “कंरोल प्लॉट” म्हणनू स्तथाभनक वाणाची पेरणी करुन त्याचा तुलनात्मक तपशील नोंदभवणे

बंधनकारक राहील. त्यासाठी पेरणी ते काढणी पयंत सवय भनभरक्षणे संबंधीत कृभष सहाय्यकाने नोंदवून प्राप्त ईत्पादन व

ईत्पादकतेचा तपशील खालील प्रपत्रात हंगाम संपताच अयुक्तालयास सादर करण्याची दक्षता घ्यावी.

Supplying

Agency

Crop/

variety

Minikits (Nos) Performance

(Yield in Kg/ha.)

Seed Produced from

Minikits

Allocated Received

Minikit

Plot

yield

Control

Plot

variety

Control Plot

yield

%

(+/-) Remarks

Minikit

Variety

Qty

(Qtls)

5) पुरवठादार संस्तथेकडुन भबयाणे भमनीकीट्स प्राप्त झाल्यांनतर भनयोजनानुसार तालुका स्ततरावर पोच कराव्यात व त्यासाठी येणारा खचय योजनांतगयत संकीणय बाबीखाली करावा.

7

2) भबजोत्पादन व भबयाणे भवतरण घटक

2.1 पैदासकार (मुलभतू) भबयाणे खरेदी : (खचाच ेप्रमाण कें द्र १०० टक्के : राज्य ०0 टक्के) (अयुक्तालय स्ततर) गळीतधान्य भपकांच्या नवीन भवकसीत वाणांचे भबयाणे ईत्पादनासाठी भबजोत्पादन श्ृंखला भवकसीत करणे हा ईदे्दश अहे. ऄ) ऄनुदानास पात्रता: भबजोत्पादनासाठी मागील 10 वषाअतील राज्यासाठी ऄभधसुभचत झालेल्या वाणांचे पैदासकार

(मुलभतू) भबयाणे भारतीय कृभष ऄनुसंधान पभरषद/कृभष भवद्यापीठ (ICAR/SAU)/ कें द्र शासनाच्या मान्यता प्राप्त संस्तथांकडून

खरेदी केले ऄसल्यास प्रभतपूती ऄनुदान ईपलब्ध भनधीच्या मयादेत ऄनुज्ञेय राहील. ब) ऄनुदान मयादा: भारतीय कृभष ऄनुसंधान पभरषद, नवी भदल्ली यांनी भनधारीत केलेल्या दराने मुलभतू भबयाणे खरेदीची संपूणय रक्कम प्रभतपूती स्तवरुपात ऄनुदानास ऄनुज्ञेय राहील. खरेदी केलले्या पैदासकार भबयाणाचा वापर पायाभतू भबयाणे

ईत्पादनासाठीच करणे संबंधीतानंा बंधनकारक राहील, या दृष्ट्टीने प्रस्तताव पाठभवताना खात्री करावी. क) लाभाथी: मुलभतू भबयाणापासून पायाभतू भबयाणे ईत्पादनासाठी कृभष भवद्यापीठे, महाबीज, कृभष भवज्ञान कें दे्र व ज्या नोंदणीकृत शेतकरी ईत्पादक कंपन्यांनी/आतर संस्तथांनी/शेतकरी गटांनी/कृभष भवज्ञान मंडळे यांना लाभ ऄनुज्ञेय राहील. ड) कालमयादा : मूलभतू भबयाणाच्या खरेदीचे प्रभतपूतीसाठी संबंधीत भज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी भव.कृ.स. संचालकांचे भशफारसीने

ऄनुज्ञेय रकमेसह सभवस्ततर प्रस्तताव अयुक्तालयास खरीप हंगामासाठी भदनांक 15 ऑगस्तट पयंत, रब्बी हंगामासाठी 15

भडसेंबर पयंत अभण ईन्हाळी हंगामासाठी 25 फेब्रूवारी पयंत सादर करावते. पभरपूणय प्रस्तताव वळेेवर सादर करण्याचे दृष्ट्टीने भजल्यातील संस्तथांना वळेेवर जाणीव करुन द्यावी. त्यासाठी भजल्यातील संबंभधत संस्तथांनी भज.ऄ.कृ.ऄ. यांना मुलभतू भबयाणापासून पायाभतू भबयाणे ईत्पादन काययक्रम घेणार ऄसल्याबाबत वळेेवर ऄजय करून कल्पना द्यावी. ईपलब्ध भनधीच्या मयादेत प्राप्त होणारे प्रस्ततावच भवचारात घेतले जातील, याची कृपया नोंद घ्यावी. प्राप्त प्रस्ततावांच्या छाननीनंतर ऄनुदानाची ऄनुज्ञेय रक्कम अयुक्तालय स्ततरावरुन सी.एम.पी. प्रणालीद्वारे थेट

संबंधीतांच े राष्ट्रीयकृत बॅन्क खात्यात जमा केली जाइल. यासाठी भजल्हास्ततरावर संबंभधत संस्तथेची सी.एम.पी. प्रणालीवर नोंदणी करून ऄदाता प्रमाणपत्र प्रस्ततावासोबत सादर करण्याची दक्षता घ्यावी. कृभष भवद्यापीठांच े प्रक्षेत्रावर ईत्पादन

झालेल्या पैदासकार भबयाणाची कृभष खात्याने भदलेल्या अवटंनाप्रमाणे खरेदी महाबीज/ता.भब.के./कृभष भवज्ञान कें द्र

करतात. महाबीज, कृभष भवद्यापीठे व कृभष भवज्ञान कें द्र यांनी खरेदी केलेल्या भबयाण्याची ऄदायगी कृभष अयुक्तालयाकडून

करण्यात येइल. ता.बी.कें द्रावर पायाभतू भबयाणे ईत्पादनासाठी खरेदी करण्यात अलेल्या मूलभतू भबयाणांची देयके

भज.ऄ.कृ.ऄ.कायालयामाफय त सभवस्ततर छाननी करुन मूलभतू भबयाणे खरेदीची देयके ऄदा करण्यासाठी ऄनुदान मागणी अयुक्तालयास तात्काळ कळवावी. दहा वषापेक्षा अधीच्या ऄभधसूचीत वाणांना ऄनुदान ऄनुज्ञेय नाही, याची नोंद घ्यावी.

इ) पैदासकार (मुलभतू) भबयाणे खरेदी ऄनुदान प्रभतपूतीसाठी अयुक्तालयास प्रस्तताव सादर करण्याची काययपध्दती : अवश्यक ऄभभलखे:

1. संस्तथेच्या वधै नोंदणी प्रमाणपत्राची प्रत, पॅन काडयची प्रत, राष्ट्रीयकृत बॅंक ऄकांईटच्या पासबुकच्या पभहल्या पानाची छायांकीत प्रत, रद्द केलेला मुळ धनादेश व स्तवस्तवाक्षांकीत प्रत (अयएफएस कोडसह) या सवय प्रती स्तवसांक्षाकीत व ज्या कायालयामाफय त प्रस्तताव सादर केला अहे त्यांच ेसत्यप्रती स्तवाक्षांकानाने पाठवाव्यात. खरेदीबाबत मुळ आनव्हाइस पाच

प्रतीत सादर करणे बंधनकारक राहील. पभरपूणय प्रस्तताव पाच प्रतीत अयुक्तालयास भवभहत मुदतीत सादर करावा. २. भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी कायालयाने संस्तथांचे प्रस्तताव अयुक्तालयास सादर करताना सी.एम.पी. प्रणाभलवर

संबंभधत संस्तथेची नोंदणी करून घ्यावी व ऄदाता प्रमाणपत्रसह प्रस्तताव सादर करण्याची दक्षता घावी. ३. संस्तथचे प्रस्ततावातील पैदासकार भबयाण्याचा स्त्रोत व भवभहत वयोमयादेतील वाणाची खात्री करण्याचे दृष्ट्टीने पैदासकाराचे

प्रमाणपत्राची स्तवसांक्षाकीत व ज्या कायालयामाफय त प्रस्तताव सादर केला अहे त्यांच े सत्यप्रती स्तवाक्षांकानाने

प्रस्ततावासोबत जोडाव.े 4. पैदासकार भबयाणापासून पायाभतू भबयाणे ईत्पादन काययक्रम महाराष्ट्र राज्य बीज प्रमाभणकरण यंत्रणेकडे नोंद केलेल्या प्रमाणपत्राची प्रत.

5. संस्तथने मूळ आनव्हाइस पाच प्रतीत देवून मागील बाजूस पुढीलप्रमाणे प्रमाणपत्र द्याव.े

8

भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी द्यायच ेप्रमाणपत्र

प्रमाभणत करण्यात येते भक मे.----------- यांनी सन 201८ -1९ वषात ----------- भपकाचे भवभहत वयोमयादेतील वाणांचे पायाभतू भबयाणे ईत्पादनासाठी रु.----- रकमेचे पैदासकार (मुलभतू) भबयाणे खरेदी करुन संस्तथा सभासदांना वाटप करण्यात अले अहे व नोंदी संस्तथेच्या साठा पुस्ततकात घेण्यात अल्या अहेत. प्रस्तताव तांत्रीक व अथीक दृष्ट्या पभरपुणय ऄसून ऄनुदान

ऄदायगीसाठी भशफारस अहे.

भदनांक भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी

भवभागीय कृभष सहसंचालक यांनी द्यायचे प्रमाणपत्र

प्रमाभणत करण्यात येते भक मे.------------ यांचा सन 201८ -1९ साठी -----------भपकाचे भवभहत वयोमयादेतील वाणांचे पैदासकार (मुलभतू) भबयाणे खरेदीचा रु.----------- रकमेचा प्रस्तताव तांत्रीक व अथीक दृष्ट्या पभरपुणय ऄसल्याने ऄनुदान

ऄदायगीसाठी भशफारस करण्यात येत अहे. भदनांक भवभागीय कृभष सहसंचालक

संस्तथेने आनव्हॉइसचे मागील बाजूस द्यायचे प्रमाणपत्र

1. प्रमाभणत करण्यात येते की मे.--------------------------- ससं्तथेने देयकात नमूद केलेल्या मात्रेच्या मुलभतू भबयाणाच्या नोंदी साठा पुस्ततकात पृ क्र.------/प वर घेतल्या अहेत.

2. भवभहत वयोमयादेतील वाणांचे पैदासकार (मुलभतू) भबयाणे खरेदी करुन सवय संस्तथा सभासदांना व शेतक-यांना भवनाशुल्क

भबजोत्पादनासाठी वाटप करण्यात अले ऄसून त्याच्या नोंदी ठेवण्यात अल्या अहेत. 3. सदरचा मुलभतू भबयाणे प्रभतपूती प्रस्तताव यापूवी भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी ---------- याचेकडे सकवा आतर कोणत्याही

भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी याचेकडे ऄनुदान ऄदायगीसाठी सादर केलेला नाही.

भदनांक संस्तथेचा भशक्का व सही.

भज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी प्रस्तताव तांत्रीक व अथीक दृष्ट्या तपासल्याचे ऄनुज्ञेय ऄनुदान रकमेसह खालीलप्रमाणे प्रमाणपत्र

बंधनकारक व परीपूणय प्रस्तताव भव.कृ.स.स. यांचे माफय त अयुक्तालयास सादर करावा.

टीप - ऄसे भनदशयनास येते की, भवभहत वयोमयादेतील नसलले्या वाणांच्या प्रस्ततावांची सुध्दा ऄनुदानासाठी भशफारस केली जाते. भह बाब संयकु्क्तक नाही, याची संबंभधत भज.ऄ.कृ.ऄ. व भव.कृ.स.सं. यांनी प्रस्तताव पाठभवताना खात्री करूनच प्रस्तताव पाठवावते.

2.2 पायाभतू भबयाणे ईत्पादन काययक्रम : (खचाचे प्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) (भजल्हास्ततर) ऄ) ऄनुदानास पात्रता: पायाभतू भबयाणे ईत्पादनासाठी केवळ मागील दहा वषात ऄभधसूचीत (200८ व तदनंतर)

झालेल्या वाणांच्या ईत्पादीत भबयाणे मात्रेस ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. ब) ऄनुदान मयादा: 1. मागील दहा वषात राज्यासाठी ऄभधसुभचत झालेल्या वाणांच ेईत्पादीत पायाभतू भबयाण्यासाठी

रु.२५00/- प्रभत क्क्वटल प्रमाणे ईपलब्ध भनधी मयादेत ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. क) लाभाथी: महाबीज, कृभष भवद्यापीठे, नोंदणीकृत शेतकरी ईत्पादक कंपन्या, शेतकरी गट, कृभष भवज्ञान कें द्र, कृभष

भवज्ञान मंडळे या संस्तथा पात्र ठरतील. ड) अवश्यक कागदपत्रे: संबंधीत संस्तथांनी ऄनुदान मागणीचा प्रस्तताव सादर करताना ईत्पाभदत केलेल्या पायाभतू

भबयाणाबाबत बीज प्रमाभणकरण यंत्रणेने मुक्त केलेल्या पायाभतू भबयाणे ऄहवालासह भज.ऄ.कृ.ऄ. यांना खरीपासाठी भडसेंबर ऄखेर पययत व रब्बीसाठी फेब्रुवारी ऄखेरपयंत प्रस्तताव सादर करावते.

तालुका बीज गुणन कें द्रावर पायाभतू भबयाणे ईत्पादनाचा काययक्रम राबभवण्यासाठी भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी स्ततरावरुन भनयोजन करुन पायाभतू भबयाणे ईत्पादनासाठी लागणाऱया मुलभतू भबयाण्याची वाणभनहाय मागणी तात्काळ कृभष

भवद्याभपठांकडे नोंदवावी. तालुका बीज गुणन कें द्रावर भकती क्षेत्रावर पायाभतू भबयाणे ईत्पादनाचा काययक्रम राबभवला अहे याची माभहती पेरणी होताच कृभष अयुक्तालयास कळवावी व ईपलब्ध होणा-या पायाभतु भबयाण्याच्या मात्रेनुसार अवश्यकतेनुरुप

भनधी मागणी अयुक्तालयाकडे कळवावी, त्याप्रमाणे ऄनुदान वगय करण्यात येइल. वळेेत मागणी न नोंदभवल्यास त्याचा भवचार

करणे शक्य होणार नाही, याची कृपया नोंद घ्यावी.

9

ऄनुदान संबंभधत ईत्पादक संस्तथेस भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी स्ततरावरुन ऄदा करण्यात येइल. कें द्र शासनाने

मंजुर केलेल्या काययक्रमाच्या व भनधी ईपलब्धतेच्या मयादेतच काययक्रम राबभवणे क्रमप्राप्त ठरते. त्यासाठी संबंभधत संस्तथांनी भबजोत्पादन काययक्रमाची नोंदणी करताच त्याबाबत संबंभधत भज.ऄ.कृ.ऄ. यांना ऄजय करून अगावू कल्पना द्यावी. भवहीत कालावधी मयादेत प्राप्त प्रस्ततावांचा ईपलब्ध भनधीच्या मयादेतच भवचार केला जाइल. ईपलब्ध भनधी पेक्षा जास्तत प्रकरणे

ऄसल्यास ती संबंधीतांना तात्काळ परत करावीत.

पुढील अर्षथक वषात कोणतीही प्रलंबीत मागणी ऄनुज्ञेय राहणार नाही, हे स्तपष्ट्ट कराव.े प्रस्ततावांची छाननी केल्यानंतर

ऄनुज्ञेय ऄनुदानाची रक्कम सबंभधतंना भजल्हा स्ततरावरुन डी.बी.टी. द्वारे थेट संबंधीतांच ेराष्ट्रीयकृत बॅन्क खात्यात जमा करावी. भबयाणे पुरवठा संस्तथांच्या तपशीलानुसार पायाभतू भबजोत्पादन लक्षांक भनधारीत केले अहेत. तथापी, प्रत्यक्षात

स्तथाभनक पभरक्स्तथतीनुरुप त्यात काही ऄंशी बदल झाल्यास भवभागाचा अढावा घेवून सदर भनधी संबंधीत भजल्यांना राज्य भहस्तसा भनधी ईपलब्धतेची खात्री करून भवभागीय स्ततरावरुन ईपलब्ध करुन द्यावा व गरजेनुरुप भनधी मागणी अयुक्तालयास कळवावी.

2.3 प्रमाभणत भबयाणे ईत्पादन काययक्रम: (कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) (भजल्हास्ततर) भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी हंगामाच्या सुरवातीस भबजोत्पादन काययक्रमाची अखणी करावी. भजल्हा

ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी भजल्हयातील काययक्रमाचा सारासार भवचार करुन हंगामापूवीच गावांची भनवड करावी. भबजोत्पादन श्ृंखला ऄखंडीत ठेवण्यासाठी संबंभधत तालुका बीजगुणन कें द्रामध्ये पुढील वषासाठी अवश्यक तेवढ्या पायाभतू

भबयाणे ईत्पादनाचाही काययक्रम स्तवतंत्रपणे घ्यावा, जेणेकरुन ईत्पादीत पायाभतू भबयाणापासून पुढील वषात जवळपासच्या गावामध्ये प्रमाभणत भबयाणे भबजोत्पादन घेणे शक्य होइल.

ऄ) ऄनुदानास पात्रता: ईत्पादीत प्रमाभणत भबयाणासाठी केवळ मागील दहा वषात ऄभधसूचीत (200८ व तदनंतर) झालेल्या वाणांच्या ईत्पादीत भबयाणे मात्रेस ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील.

ब) ऄनुदान मयादा: मागील दहा वषात राज्यासाठी ऄभधसुभचत झालेल्या वाणांचे ईत्पादीत प्रमाभणत भबयाण्यासाठी रु.२५00/- प्रभत क्क्वटल प्रमाणे ईपलब्ध भनधी मयादेत ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील.

क) लाभाथी: महाबीज, नोंदणीकृत शेतकरी ईत्पादक कंपन्या, शेतकरी गट, कृभष भवज्ञान कें द्र, कृभष भवज्ञान मंडळ, शेतकऱयांच ेस्तवयंसहाय्य गट/गावातील शेतकरी संघ/मभहला स्तवयंसहाय्य गट यांना प्राधान्य द्याव े

ड) अवश्यक कागदपत्रे: संबंधीत संस्तथांनी ऄनुदान मागणीचा प्रस्तताव सादर करताना ईत्पाभदत केलेल्या प्रमाभणत

भबयाणाबाबत महाराष्ट्र राज्य बीज प्रमाभणकरण यंत्रणेने मुक्त केलेल्या प्रमाभणत भबयाणे ऄहवालासह भज.ऄ.कृ.ऄ. यांना खरीपासाठी भडसेंबर ऄखेर पययत व रब्बीसाठी फेब्रुवारी ऄखेरपयंत प्रस्तताव सादर करावते.

भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी भजल्हयातील गळीतधान्य भपकाच्या प्रमाभणत भबयाण्याची ईपलब्धता लक्षात

घेवून वाणभनहाय व पीकभनहाय प्रमाभणत भबयाणे ईत्पादन काययक्रमाचे भनयोजन कराव.े त्यासाठी भजल्हा ऄभधक्षक कृभष

ऄभधकारी यांनी भजल्हयातील गळीतधान्य भपकांच े सध्याच े पीकभनहाय भबयाणे व वाण बदलाचे प्रमाण भवचारात घेवून

भबजोत्पादनाच ेभनयोजन कराव.े भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी कृभष भवद्यापीठाच ेसंबंभधत शास्त्रज्ञ व बीज प्रमाणीकरण

यंत्रणा यांच्या सल्ल्याने भबजोत्पादन काययक्रमाची अखणी करावी. त्यानुसार भबजोत्पादनासाठी लागणा-या पायाभतू भबयाणाची मागणी संबंभधत संस्तथांकडे नोंदवावी. तसेच, यावषाच्या भनयोजनाबरोबरच पुढील दोन वषाच ेभबजोत्पादनाच ेभनयोजन करण्यात

याव.े त्यानुसार लागणा-या मूलभतू भबयाणाची अगावू मागणी नोंदवावी, जेणेकरुन त्यापासून पुढील दोन वषामध्ये

भबजोत्पादनासाठी लागणारे पायाभतू भबयाणे तालुका बीजगुणन कें द्र व भवद्यापीठ प्रक्षेत्रावर तयार करता येइल. भबजोत्पादन काययक्रमाचे भनयोजन करताना ईत्पादीत भबयाण्याच े प्रमाणीकरण व प्रभक्रया या दोन्ही बाबीच े भनयोजन

करणे ऄत्यंत महत्वाचे अहे. प्रभक्रयेसाठी भकती भबयाणे ईपलब्ध होइल याचा ऄंदाज घेउन त्यासाठी सुभवधा कोणकोणत्या कें द्रावर ईपलब्ध अहेत, हे पहाव ेव ईत्पादीत झालेल्या सवय भबयाणावर प्रभक्रया केली जाइल ऄसे भनयोजन कराव.े भबजोत्पादन काययक्रमांऄंतगयत सहभागी संस्तथा व त्यातील शेतकऱयांना अवश्यक ते सवय तांभत्रक ज्ञान भवलगीकरणाचे ऄंतर, भेसळ प्रभतबंध ईपाय आत्यादी भवषयी तपभशलवार प्रभशक्षण संबभधत ईपभवभागीय कृभष ऄभधकारी यांनी बीज प्रमाणीकरण

यंत्रणेच्या सहाय्याने हंगामापूवी अयोजीत कराव.े यासाठी गळीतधान्य ईत्पादन काययक्रमांतगयत शेतकरी प्रभशक्षण या बाबीसाठी ईपलब्ध करुन भदलेल्या भनधीचा वापर करता येइल. ता.भब.के. वभरल बीज प्रभक्रया सयंत्रावर बीजप्रभक्रया करण्याकरीता संबंभधत तालुका कृभष ऄभधकारी यांनी बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेकडे भरतसर ऄजय करावा व भबयाणे याच सयंत्रावर प्रभक्रया कराव.े

भबयाणे पुरवठा संस्तथांच्या तपशीलानुसार प्रमाभणत भबजोत्पादन लक्षांक भनधारीत केले अहेत. तथापी, प्रत्यक्षात स्तथाभनक पभरक्स्तथतीनुरुप त्यात काही ऄंशी बदल झाल्यास भवभागाचा अढावा घेवून सदर भनधी संबंधीत भजल्यांना भवभागीय स्ततरावरुन ईपलब्ध करुन द्यावा व गरजेनुरुप भनधी मागणी अयुक्तालयास कळवावी.

10

पायाभतू व प्रमाभणत भबयाणे ईत्पादन ऄनुदान ऄदायगीची काययपध्दती: 1. याद्वारे शेतक-यांना नवीन वाणाचे प्रमाभणत भबयाणे पुरेशा प्रमाणात ईपलब्ध होणे हा हेतू अहे. 2. संबंधीत संस्तथा नोंदणीकृत ऄसल्याबाबतच ेप्रमाणपत्र घेणे अवश्यक राहील. 3. वाणाच ेऄभधसुभचत वषाची खात्री करून बीज प्रमाभणकरण यंत्रणेकडील मुक्तता ऄहवालानुसार प्रत्यक्षात मुक्त केलेल्या

भबयाणाचाच ऄनुदानासाठी भवचार करावा. 4. मागील वषी बीज प्रमाभणकरण यंत्रणेकडे नोंद झालेल्या व चालू वषी ईत्पादीत झालेल्या पायाभतू भबयाणे ईत्पादन व

प्रमाभणत भबयाणेस ऄनुदान ऄनुदेय राहील. यासाठी सदर तपशील संबंभधत यंत्रणेकडून ईपलब्ध करून घ्यावा. 5. ज्या संस्तथेने स्तवत:चे प्रक्षेत्रावर भबजोत्पादन काययक्रम घेतला ऄसेल तर त्याची खात्री करून ऄनुदान संबंधीत संस्तथेच्या

बॅन्क खात्यावर जमा कराव.े 6. संस्तथेने भबजोत्पादन काययक्रम शेतक-यांच्या शेतावर घेतला ऄसल्यास ज्या शेतक-याच ेशेतावर काययक्रम घेतला ऄसेल

त्या शेतक-यांचे नांव, गाव, पत्ता, सव्हे नंबर याची यादी जोडावी. ऄशा प्रकरणी कें द्र शासनाच्या सुचनेनुसार ऄनुदान रकमेपैकी 75 टक्के रक्कम ज्या शेतक-याच ेशेतावर काययक्रम घेतला त्या शेतक-याच्या अधार संलग्न बॅन्क खात्यावर संस्तथेने जमा करावी. ईवयरीत 25 टक्के रक्कम नोंदणी शुक्ल, भबयाणे प्रभक्रया आत्यादी पोटी संस्तथेने स्तवत: कडे ठेवावी.

7. प्रमाभणत भबयाणे शेतक-यांना ईपलब्ध करुन देणे हा हेतू ऄसल्याने पायाभतू भबयाणे ईत्पादनासाठी ऄनुदान मागणी प्रस्ततावांसोबत प्रमाभणत भबयाणे ईत्पादनासाठी बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेकडे काययक्रम नोंदभवल्याची खात्री करावी. त्याचप्रमाणे काययवाही प्रमाभणत भबयाणाबाबत करावी.

2.4) प्रमाभणत भबयाणे भवतरण: (खचाचे प्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) (भजल्हास्ततर) ऄ) ऄनुदानास पात्रता: ऄभभयानांतगयत गळीतधान्य भपकाच्या सुधारीत/संकरीत वाणांसाठी मागील 15 वषात (सन 200३ व

तदनंतर) राज्यासाठी ऄभधसूचीत झालेल्या वाणांच्या प्रमाभणत भबयाणे भवतरणास ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. प्रभत लाभाथी या घटकाचा लाभ जास्ततीत जास्तत 5 हेक्टर मयादेपयंत ऄनुज्ञेय राहील.

ब) ऄनुदान मयादा: मागील 15 वषात (सन 200३ व तदनंतर) राज्यासाठी ऄभधसूचीत सुधारीत / संकरीत वाणांकरीता सकमतीच्या 50 टक्के सकवा सुधारीत वाणासाठी ईच्चतम मयादा रु. ४०00/- प्रभत क्क्वटल व संकरीत वाणांसाठी ईच्चतम मयादा रु. ८000/- प्रभत क्क्वटल मयादेत ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. प्रत्यक्ष भवक्री सकमत भवचारात घेता ऄनुदान भनधीत होणा-या बचतीतून ऄभतभरक्त भौभतक लक्षांक अर्षथक लक्षांकाच ेमयादेत साध्य करण्यात यावा.

क) लाभाथी: महाबीज, शासकीय संस्तथा, कृभष भवद्यापीठे, कृषी भवज्ञान कें द्र आत्यादी यांनी योजनांतगयत भनवडक लाभार्थ्यांना भवतरीत केलेले भवहीत वयोमयादेतील प्रमाभणत भबयाणे ऄनुदानास पात्र राहील.

प्रमाभणत भबयाणे पुरवठा - भबयाणे पुरवठा संस्तथांनी वाणभनहाय भबयाणे ईपलब्धता भज.ऄ.कृ.ऄ. यांना कळवावी. भज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी सलग्न कृभष भवद्यापीठातील तज्ञांच्या सल्याने स्तथाभनक भौगोभलक व कृभष हवामान पभरक्स्तथतीस ऄनुकुल

वाणांची पूवानुभवानुसार भनवड करावी. पुरवठा संस्तथांनी ऄनुदानीत दराने भवतरीत केलेल्या भबयाण्याची लाभाथी प्रवगयभनहाय स्तवतंत्र देयके सवय तपभशलासह भज.ऄ.कृ.ऄ. यांना सादर करावीत. पुरवठा संस्तथांनी प्रपत्र क्र. 4 मधील भवहीत नमुन्यात

ईपयोगीता प्रमाणपत्र व बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेचे लॉटभनहाय मुक्तता प्रमाणपत्र देयकांसोबत सादर करणे बंधनकारक राहील. संदभीय भद.19/4/2017 व भद.1२/९/2017 च्या शासन भनणययानुसार प्रमाभणत भबयाणे ऄनुदान ऄदायगीबाबत भबयाणे पुरवठा महाबीज, शासकीय संस्तथा, कृभष भवद्यापीठे, कृभष भवज्ञान कें द्र आ. कडून केला जाणार ऄसल्याने त्याबाबतीत थेट लाभ

हस्ततांतरण योजनेच्या माध्यमातून ऄनुदान देण्याचा प्रश्न ईदभवत नाही. भवहीत लक्षांकाचे व भनधी ईपलब्धतेच्या मयादेत

प्रमाभणत भबयाणे भवतरणाची देयके भज.ऄ.कृ.ऄ. स्ततरावरुन ऄदा करावीत. मंजुर अर्षथक मयादेपेक्षा जास्तत मात्रेची देयके

ऄनुदानास ऄनुज्ञेय राहणार नाहीत व ऄशी देयके पुढील वषासाठी प्रलंबीत म्हणनू ग्राय धरता येणार नाहीत. गुणवत्ता भनयंत्रण - पुरवठादार संस्तथांकडून भवतरकांकडे भबयाणे प्राप्त झाल्यानंतर गुणवत्ता भनयंत्रण भनरीक्षकांनी लॉट

भनहाय नमुने घेउन शासकीय बीज परीक्षण प्रयोगशाळेकडून तपासून घ्यावते. गुणवत्ता तपासणीत नमुना ऄप्रमाभणत घोभषत झाल्यास त्या लॉटची देयके ऄदा करू नयेत.

पुरवठा केलेल्या भबयाणाबाबत काही तक्रारी भनमाण झाल्यास भजल्हास्ततरीय / तालुकास्ततरीय तक्रार भनवारण सभमतीद्वारे प्रत्यक्ष क्षेत्रास भेटी देवून भनरीक्षणे नोंदवून शास्त्रोक्त पद्धतीने सुस्तपष्ट्ट भनष्ट्कषय ऄहवालात नोंदवावते. तसेच, तक्रारीबाबत भबयाणे ऄभधभनयम १९६६, भबयाणे भनयम १९६८ च्या भाग ९ मधील भनयम २३-A नुसार पुढील काययवाही करावी. ऄप्रमाभणत नमुन्यांचे ऄनुषंगाने तसेच, तक्रारींचे ऄनुषंगाने संचालक, भनभवष्ट्ठा व गुणभनयंत्रण यांनी वळेोवळेी भनगयभमत केलेल्या भनदेशांनुसार पुढील काययवाही करावी.

11

भबयाणे पुरवठा संस्तथांच्या तपशीलानुसार प्रमाभणत भबयाणे भवतरण लक्षांक भनधारीत केले अहेत. तथापी, प्रत्यक्षात स्तथाभनक पभरक्स्तथतीनुरुप त्यात काही ऄंशी बदल झाल्यास भवभागाचा अढावा घेवून सदर भनधी संबंधीत भजल्यांना राज्य भहस्तसा भनधी ईपलब्धतेची खात्री करून भवभागीय स्ततरावरुन ईपलब्ध करुन द्यावा व गरजेनुरुप भनधी मागणी अयुक्तालयास कळवावी.

ब) तंत्रज्ञान प्रसार (खचाचे प्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) ( भजल्हास्ततर ) 1. पीक प्रात्यभक्षके: ऄद्यावत भवकभसत तंत्रज्ञान पभरणामकारकभरत्या शेतक-यांपयंत पोहचवणे हा प्रात्यभक्षकांचा ईदे्दश

अहे. संदभीय भद. २७/4/201८ च्या शासन भनणययातील पभरच्छेद क्र. ४.१ नुसार सुधारीत तंत्रज्ञानावर अधारीत अंतरपीक

पध्दतीसह गटप्रात्याभक्षके राबवावीत. गट प्रात्यभक्षकांसाठी भनभवष्ट्ठा घटक भबयाणे, भबज प्रभक्रया, जैभवक खते, भकटकनाशके, मक्ल्चग शीट आत्यादी घटकांसाठी ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. कें द्र शासनाच्या सूचनांनुसार रासायभनक खतांना ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहणार नाही, याची कृपया नोंद घ्यावी.

“ईन्नत शेती-समृध्द शेतकरी” मोहीमेबाबतच्या संदभीय शासन भनणययानुसार पीक प्रात्यभक्षकांबाबत सभवस्ततर

मागयदशयक सुचना संदभीय भद.27/4/201८ च्या देण्यात अल्या अहेत. त्यानुसार भनयोजन व काययवाही करणे बंधनकारक राहील. सन २०१८-१९ साठी भजल्हाभनहाय व पीकभनहाय पीक प्रात्यभक्षकांच े भौभतक लक्षांक भनधाभरत करण्यात अल े अहेत. भजल्हा ऄधीक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी प्रात्यभक्षकांच े तालुकाभनहाय भौभतक लक्षांक भनधाभरत करताना स्तथाभनक पभरक्स्तथती व संबंभधत भपकाखालील क्षेत्र लक्षात घेउन संदभीय भद. 27/4/201८ च्या भपक प्रात्यभक्षकांबाबत सभवस्ततर

मागयदशयक सुचनाच ेऄधीन राहून भनधाभरत करावते व सदर लक्षांक अयुक्तालयास कळवावते. तालुकाभनहाय भपकाखालील क्षेत्र व प्रमाभणत भबयाणे ईपलब्धतेनुसार स्तथाभनक गरजेनुरूप प्रात्यभक्षकांत पीक बदल करण्याबाबत संबंभधत भवभागीय कृभष सहसंचालक यांनी भनणयय घेवून मान्यता प्रदान करावी, त्यासाठी अयुक्तालयास प्रस्तताव पाठभवण्याची अवश्यकता राहणार नाही, याची नोंद घ्यावी.

प्रती प्रात्यभक्षक 10 हेक्टर क्षते्र शक्यतो सलग राहील व त्यात भकमान 10 आच्छूक शेतक-यांचा सहभाग ऄसणे

बंधनकारक राहील. सहभागी लाभार्थ्याच ेपीकाखालील भकमान क्षेत्र 1 एकर (0.40 अर) ऄसणे अवश्यक अहे. प्रात्यभक्षकाचे क्षेत्र भनवडतांना भसमांभतक शेतकरी, ऄनुसूभचत जाती/जमाती व मभहला यांना भनधाभरत प्रमाणात प्राधान्य द्याव.े प्रात्यभक्षक क्षते्र

ठळकपणे लक्षात याव ेव प्रात्यभक्षकांचा दृष्ट्य पभरणाम सभोवतालच्या शेतक-यांना समजून त्यांनीही तंत्रज्ञानाचा ऄवलंब करावा यादृष्ट्टीने शक्यतो रस्तत्यानजीकचे क्षेत्र भनवडाव.े प्रात्यभक्षक प्लॉटवर वापर केलेल्या तंत्रज्ञानाचा फलक दशयनीय भागी लावावा.

राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयान (गळीतधान्य) ऄतंगयत पीक प्रात्यभक्षक

1) समाभवष्ट्ठ गावांचे नाव: 2) सहभागी शेतकरी संख्या: 3) पीक व वाण:

4) प्रात्यभक्षकाचा प्रकार: 5) खत मात्रा: 6) जैभवक खते मात्रा: 7) सुक्ष्म मुलद्रव्ये मात्रा : 8) भबयाण्याच ेप्रमाण व पेरणीच ेऄंतर: 9) पेरणीची तारीख: 10) शेतकरी गट प्रमुख व कृभष सहाय्यकाचे नांव व भ्रमणध्वनी संपकय क्रमांक

प्रात्यभक्षकांसाठी मागील 1० वषात राज्यासाठी ऄभधसुभचत वाणांच े प्रमाभणत भबयाणाचा वापर करावा. प्रात्यभक्षक भपकाची तालुक्याची सरासरी ईत्पादकता, काही शेतकऱयांनी या भपकांमध्ये भमळभवलेली ईच्चतम ईत्पादकता अभण त्या भपकाचंी भवद्यापीठाने ठरवून भदलेली ऄनुवांभशक ईत्पादन क्षमता (Genetic potential) यात मोठी तफावत अहे. ही तफावत कमी करून भपकांची ईत्पादकता वाढभवण्यासाठी स्तथाभनक कृषी हवामान पद्धतीचा भवचार करून भवभागीय कृभष सहसंचालक स्ततरावर कृभष

भवद्यापीठातील तज्ञांचे सल्याने भनभरृत केलेल्या पीकभनहाय तंत्रज्ञान पॅकेजचा प्रात्यभक्षकांसाठी संपूणय ऄवलंब करणे बंधनकारक

राहील. कें द्र शासनाच्या धोरणानुसार भबयाणे भवरहीत प्रात्यभक्षके अयोजीत करता येणार नाहीत व त्यासाठी प्रस्तताव सादर न करू नयेत. प्रात्यभक्षकांसाठी भबयाणे वाण भनवडताना कृभष भवद्यापीठातील तज्ञांच ेसल्याने स्तथाभनक भौगोलीक व कृभष हवामान

पभरक्स्तथतीस ऄनुकुल वाण भनवडण्याची याची सवयस्तवी जबाबदारी संबंधीत भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांची राहील. भबयाणे

पुरवठा संस्तथांनीसुध्दा राज्यासाठी भशफारस केलेल्या व संबंधीत भौगोलीक व कृभष हवामान पभरक्स्तथतीस ऄनुकुल ठरणा-या भवहीत वयोमानाच्या वाणांचाच पुरवठा करण्याची दक्षता घ्यावी. प्रात्यभक्षकांद्वारे तंत्रज्ञान प्रसार व ईत्पादकता वाढ होणे

अवश्यक अहे, त्यादृष्ट्टीने भवभागीय स्ततरावर प्रात्यभक्षकांसाठी भनभरृत केलेले संपूणय पॅकेज राबभवणे बंधनकारक राहील. पीक

प्रात्यभक्षकांच्या पॅकेज मध्ये स्तथाभनक पभरक्स्तथतीनुरुप वाण भनवड, बीजप्रक्रीया, जमीन अरोग्य पत्रीकेनुसार जैभवक खते, सुक्ष्म

मुलद्रव्ये, भसूुधारके, खते यांची भनवड व एकात्मीक ऄन्नद्रव्य व्यवस्तथापन तंत्रज्ञानाचा वापर, एकात्मीक कीड/रोग व तण

व्यवस्तथापन तंत्रज्ञानाचा वापर आ. बाबींचा ऄंतभाव ऄपेक्षीत अहे. राज्यात बहुतांश गळीतधान्ये खरीप हंगामात कोरडवाहू क्षेत्रात

घेतली जातात. त्यामुळे प्रात्यभक्षक प्लॉटमध्ये मुलस्तथानी जलसंधारण पद्धतीचा ऄवलंब करावा.

12

संदभीय भद. 19/4/2017 च्या शासन भनणययानुसार प्रात्यभक्षकांसाठी लागणा-या भनभवष्ट्ठा (भबयाणे, जैभवक खते व

औषधे आ.) या प्राधान्याने महाबीज, राष्ट्रीय बीज भनगम, कृभष भवद्यापीठे, शासकीय जैभवक प्रयोगशाळा माफय त शेतक-यांनी घ्याव.े संदभीय भद. 1२/९/2017 च्या शासन भनणययानुसार भबयाणे, सकु्ष्म मूलद्रव्ये, जैभवक खते व जैभवक कीटकनाशके तसेच, महाराष्ट्र आन्सेक्टीसाइड ली. (एम.अय.एल.) यांनी स्तवत: ईत्पाभदत केलेली रासायभनक सकवा जैभवक कीटकनाशके याबाबत थेट लाभ हस्ततांतरण माध्यमातून ऄनुदान देण्याचा प्रश्न ईद्भवत नाही. सदर भनभवष्ट्ठांचे ईत्पादनास व पुरवठ्यास लागणारा कालावधी भवचारात घेता अपली मागणी तात्काळ संबंभधत संस्तथांस कळवावी. या भनभवष्ट्ठांव्यभतभरक्त प्रात्यभक्षक पॅकेज ऄंतगयत ऄन्य

भनभवष्ट्ठांची खरेदी लाभाथी शेतकरी गटाने खुल्या बाजारातुन करावी व त्यानंतर लाभाथी गटास ऄनुदान त्यांच्या राष्ट्रीयकृत

बॅंक खात्यात थेट जमा कराव.े

भपक प्रात्यभक्षकांच्या प्रती हेक्टरी ऄनुज्ञेय ऄनुदान दरात कें द्र शासनाने वाढ केली अहे. तथाभप, प्रत्यक्षात भनधाभरत पॅंकेजनुसार अवश्यक ऄनुदान भवचारात घेता प्रती हेक्टरी होणा-या संभाव्य बचतीतून ईपलब्ध भनधी मयादेत ऄभतभरक्त भपक प्रात्यभक्षके घेण्यात यावीत. भबयाणे ईपलब्धतेनुसार प्रात्यभक्षकाचं्या पीक बदलाबाबत व भपकांचे पॅंकेज ठरभवण्याबाबत संबंभधत भवभागीय कृभष सहसंचालक यांनी भनणयय घ्यावा व मान्यता प्रदान करावी. त्यासाठी वेळोवळेी अयुक्तालयास प्रस्तताव पाठभवण्याची अवश्यकता राहणार नाही, याची नोंद घ्यावी.

. भनभवष्ट्ठांच्या खरेदीनंतर प्रमाणके व भौतीक तपासणीद्वारे खात्री करुन भनधारीत मयादेत ऄनुदान शेतक-यांच्या अधार

संलग्न राष्ट्रीयकृत बॅंक खात्यात जमा कराव.े

संबंधीत कृभष सहाय्यक यांनी प्रात्यभक्षकांच ेसवय ऄभभलेख ठेवणे बंधनकारक ऄसून वभरष्ट्ठ ऄभधका-यांनी वळेोवळेी प्रात्यभक्षकांना भेटी देवून मागयदशयन कराव.े ईपरोक्त संदभय क्र. 9 नुसार कृभष पययवके्षकाने संबंभधत कृभष सहाय्यकांच्या भपक प्रात्यभक्षकांना १५ भदवसाला भनयभमतपणे भेट द्यावी व शेतकऱयांना मागयदशयन कराव.े तसेच कृभष सहाय्यकांना पुढील भेटीपयंत प्रात्यभक्षका ऄंतगयत करावयाच्या कामाबाबत सूचना द्याव्यात अभण पुढील भेटीवळेी झालेल्या कामाच ेमूल्यमापन करून अपला ऄहवाल प्रपत्र ६ ऄ मध्ये मंडळ कृभष ऄभधकाऱयामाफय त तालुका कृभष ऄभधकारी कायालयास भनयभमतपणे सादर करावा. भपक प्रात्यभक्षकांना भेट भदल्यानंतर कृभष पययवके्षकांनी संबंभधत गावात मोका तपासणी देखील करावी. त्याचप्रमाणे संबभधत मंडळ कृभष ऄभधकाऱयांनी १५ भदवसातून एकदा भकमान एका भपक प्रात्यभक्षकास भेट देउन अपला ऄहवाल प्रपत्र 6 ब नुसार तालुका कृभष ऄभधकारी यांचकेडे सादर करावा. सवय भपक प्रात्यभक्षकांचा ऄहवाल संकभलत करून तालुका कृभष ऄभधकाऱयांनी दर मभहन्याला भजल्हा ऄधीक्षक कृभष ऄभधकाऱयांना सादर करावा. भजल्हा ऄधीक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी भजल्याचा एकभत्रत ऄहवाल प्रपत्र 6 क मध्ये भवभागीय कृभष सहसंचालक व संचालक (भवस्ततार व प्रभशक्षण) पुढील मभहन्याच्या १० तारखेपयंत सादर करावा. भपक प्रात्यभक्षकांमध्ये वापरलेले तंत्रज्ञान या प्रात्यभक्षकांमध्ये सहभागी नसणाऱया राज्यातील आतर सवय शेतकऱयांपयंत पोहोचभवण्यासाठी प्रात्यभक्षकाच े क्षेत्रावर स्तथाभनक आतर शेतकऱयांच्या भेटीच ेअयोजन करण्यात याव.े

प्रात्यभक्षके राबभवण्याची संपूणय जबाबदारी कृभष सहाय्यकांची राहील व गांवभनहाय संकभलत केलेल्या भपक कापणी भनभरक्षण ऄहवालाची एकभत्रत नोंद मंडळस्ततरावर एका स्तवतंत्र नोंदवहीत ठेवणे मंडळ कृभष ऄभधका-यांना बंधनकारक राहील. कृभष सहाय्यकांनी वषयभनहाय नोंदवही प्रपत्र -५ नुसार ठेवावी. याबाबत संबंभधत ता.कृ.ऄ., ई.भव.कृ.ऄ., भज.ऄ.कृ.ऄ. याचंी प्रशासकीय जबाबदारी राहील. प्रत्येक प्रात्यभक्षका शेजारी गुणात्मक तुलनेसाठी शेतक-यानें स्तथानीक पध्दतीने घेतलेल्या तेवढ्याच क्षेत्राचा “कन्रोल प्लॉट” भनवडावा. दोन्ही क्षेत्राच्या भपकाच्या पेरणीपासून कालक्रमानुसार वापरलेल्या भनभवष्ट्ठांच्या नोंदी, त्यासाठी अलेल्या खचाची तारीखवार नोंद व अलेल्या ईत्पादनाची सांक्ख्यकी पध्दतीने पीक कापणी प्रयोग घेउन

भवश्लेषणात्मक नोंदी ठेवाव्यात तालुकास्ततरावर प्रात्यभक्षकातील सवय शेतकऱयांच े या भपक कापणीत अलेल्या ईत्पादनाचा पीकभनहाय ऄहवाल

संकभलत करावा व सकंभलत केलेला खरीप व रबीचा ऄंभतम ऄहवाल (Excel sheet मध्ये) भजल्हा ऄधीक्षक कृभष ऄभधकारी यानंा सादर करावा. भजल्याचा संकभलत ऄहवाल भवभागीय कृभष सहसंचालक यांना सादर करून भवभागाचा संकभलत ऄहवाल कृभष अयुक्तालयास इ-मेल द्वारे nmoopdda@gmail.com सादर करावा. भपक प्रात्यभक्षकच्या भनष्ट्कषाबाबत ग्रामसभेत संबंभधत कृभष सहाय्यकाने माभहती द्यावी.

13

भपक कापणी प्रयोगानुसार अयुक्तालयास ऄहवाल पाठवायचे प्रपत्र योजना : ----- प्रात्यभक्षकाचा हेतू:---- कृभष सहाय्यकाचे नाव:-----प्रात्यभक्षकाच ेगाव/तालुका:----सहभागी शेतकरी संख्या:--

शेतक-याचे नाव

प्रात्यभक्षक

प्लॉटमधील एकुण खचय

पारंपारीक पध्दतीचे प्लॉटमधील एकुण

खचय

प्रात्यभक्षक

प्लॉटमधील

ईत्पादन (क्क्व/हे)

पारंपारीक

पध्दतीचे प्लॉटमधील

ईत्पादन (क्क्व/हे)

बाजारभावानुसार भमळाललेे ईत्पन्न (रु./हे)

प्रात्यभक्षक

प्लॉटमधील भमळाललेे भनव्वळ

वाढीव ईत्पन्न (रु/हे) प्रात्यभक्षक

प्लॉटमधील पारंपारीक

पध्दतीने

तंत्रज्ञान प्रसाराच ेदृष्ट्टीने प्रात्यभक्षक प्लॉटवर शेतकरी मेळाव/ेशेतकरी ऄभ्यास दौरे अयोभजत करावते. प्रात्यभक्षकांच े

पीक कापणी प्रयोगासाठी व फलकासाठी येणारा खचय ऄकक्स्तमकता भनधीखालील तरतुदीतुन भागवावा. प्रत्येक पीक प्रात्यभक्षकाकरीता शेतकरी गटाच्या ईपक्स्तथतीत शास्त्रोक्त पध्दतीने पीक कापणी प्रयोग घेवून

प्रात्यभक्षकांद्वारे साध्य करण्यात अलेल्या ईत्पादकतेचा ऄहवाल संबंधीत तालुका कृभष ऄभधकारी यांनी संकलीत करुन भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांना सादर करावा. भजल्याचा संकलीत ऄहवाल भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी प्र भवभागास सादर करावा व त्याची प्रत कृभष अयुक्तालयास सादर करावी.

भपक प्रात्यभक्ष प्रपत्र योजना : ----- ----------- -----------

ऄ.क्र. भपक तालुक्याच ेनाव प्रात्यभक्षकाखालील क्षेत्र (हेक्टर) ईत्पादकता (भकलो/हे.)

प्रात्यभक्षक प्लॉट तुलनात्मक प्लॉट 1 सोयाबीन

2 भइुमुग

3 करडइ

भपक कापणीनंतर १५ भदवसामध्ये भपक कापणीचा ऄहवाल कृभष अयुक्तालयास सादर करण्याची दक्षता घ्यावी..

2. प्रभशक्षणे: (खचाच ेप्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) ( भजल्हास्ततर ) 2.1 शेतकरी प्रभशक्षण : शेतक-यांना ऄद्यावत तंत्रज्ञान ऄवगत करुन कौशल्यवृध्दी वाढ करणे हा प्रभशक्षणाचा हेतू अहे.

“ईन्नत शेती-समृध्द शेतकरी” मोहीमेबाबतच्या संदभीय भद. २७/4/201८ च्या शासन भनणययातील पभरच्छेद क्र. ४.३ नुसार

प्रभशक्षणांबाबत सभवस्ततर मागयदशयक सुचना देण्यात अल्या अहेत. त्यानुसार भज.ऄ.कृ.ऄ. यानंी प्रकल्प संचालक अत्मा यांचे समन्वयाने भनयोजन व काययवाही करणे बंधनकारक राहील. प्रभशक्षणाबाबत काययपद्धतीचा सभवस्ततर तपशील सदर पत्रात भदला अहे. सन २०१८-१९ साठी प्रभशक्षाणाबाबतच ेभजल्हाभनहाय व पीकभनहाय लक्षांक प्रपत्र २ व प्रपत्र ३ मध्ये दशयभवले अहे.

खरीप हंगामासाठी शेतकरी प्रभशक्षणे मे मभहन्यात व रब्बी हंगामासाठी सप्टेंबर मध्ये अयोभजत करावीत. प्रभशक्षणाचा सभवस्ततर काययक्रम सोबत सहपत्रीत केला अहे.

2.2 भवस्ततार ऄभधकारी/कमयचारी/भनभवष्ट्ठा भवक्रते यांच े प्रभशक्षण: भवस्ततार ऄभधकाऱयांच े ज्ञान व कौशल्यवृध्दी करुन

भभवष्ट्यात त्यांना तज्ञ प्रभशक्षक (मास्तटर रेनर) बनभवण्यासाठी प्रभशभक्षत करणे हा प्रभशक्षणाचा हेतु अहे. याबाबतच्या सभवस्ततर

सुचना ईपरोल्लेभखत भद. 12/5/2017 च्या पत्रान्वये भनगयभमत केल्या अहेत. त्यानुसार भजल्हा स्ततरावर भज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी प्रकल्प

संचालक अत्मा यांच ेसमन्वयाने भनयोजन व काययवाही करणे बंधनकारक राहील. सन २०१८-१९ साठी प्रभशक्षणाचा सभवस्ततर

काययक्रम सोबत सहपत्रीत केला अहे.

14

क) ऄनुदानीत भनभवष्ट्ठा पुरवठा (खचाच ेप्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) (भजल्हास्ततर) कृभष भवभागामाफय त राबभवण्यात येणा-या भवभवध कें द्र व राज्य योजनांतगयत ऄनुदानावर वाटप करावयाच्या कृभष

भनभवष्ट्ठांसंदभात थेट लाभ हस्ततांतरण (डी.बी.टी.) च्या ऄनुषंगाने संदभीय भद. 19/4/2017 व भद. १२/९/२०१७ च्या शासन

भनणययानुसार शासनाने सभवस्ततर सुचना भनगयभमत केल्या ऄसून त्यानुसारच ऄंमलबजावणी करणे बंधनकारक राहील. तसेच, याबाबत कृभष संचालक (भनभवष्ट्ठा व गुण भनयंत्रण) यांचकेडून वेळोवळेी भनगयभमत केल्या जाणा-या सुचना लागू राहतील. 1. भजप्समचे/पायराइट/डोलामाइट/ससगल सुपर फॉस्तफेट या भसूुधारकांचा वापर: जभमनीतील ईपलब्ध ऄन्नद्रव्यांचा गळीतधान्य पीकांच्या ईत्पादकतेवर होणारा पभरणाम भवचारात घेता राष्ट्रीय गळीतधान्य ऄभभयानांतगयत भजप्सम/पायराइट्स/

डोलोमाइट/एसएसपी यांचा समावशे केला अहे. जभमन अरोग्य पभत्रके अधारे व कृभष भवद्यापीठाच्या भशफारशीप्रमाणे

गळीतधान्य भपकास गरजेनुरुप खते वापरण्याबाबत शेतक-याना मागयदशयन कराव.े शेतक-यांनी गरजेनुरुप भनभवष्ट्ठा स्तवत: खरेदी कराव्यात. भनभवष्ट्ठांच्या सकमतीच्या 50 टक्के सकवा रु.750/- प्रभत हेक्टर ईच्चतम मयादेत ऄनुदान थेट लाभार्थ्यांच्या अधार

नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅंक खात्यात जमा कराव.े शेतक-यांना भनभवष्ट्ठा ईपलब्धता हंगामपूवय होइल यादृष्ट्टीने मागयदशयन कराव.े भजल्हाभनहाय काययक्रम सोबत सहपत्रीत केला अहे.

2. जैभवक खते: ऄभभयानाऄंतगयत जैभवक खते घटकाचा भजल्हाभनहाय भौतीक व अर्षथक काययक्रम सोबत सहपत्रीत केला अहे. जैभवक खते/द्रवरुप कन्सॉर्षशया यांच ेईत्पादन शासकीय प्रयोगशाळांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर घेण्यात येते. शेतक-यांनी मागणी शासकीय प्रयोगशाळांकडे मागणी नोंदभवण्याबाबत मागयदशयन कराव े व गरजेनुरुप भनभवष्ट्ठा खरेदी कराव्यात. भनभवष्ट्ठांच्या सकमतीच्या 50 टक्के सकवा रु. 300/हे. ईच्चतम मयादेत लाभ ऄनुज्ञेय राहील. संदभीय शा.भन.भद.19/4/2017 व भद. १२/९/२०१७ नुसार जैभवक खते पुरवठा महाबीज, शासकीय संस्तथा, कृभष भवद्यापीठे, कृभष भवज्ञान कें द्र आ. कडून केला जाणार

ऄसल्याने त्याबाबतीत थेट लाभ हस्ततंतरण योजनेच्या माध्यमातून ऄनुदान देण्याचा प्रश्न ईदभवत नाही, त्यासाठी संदभीय भद.१६/०५/१८ च्या पत्रानुसार प्राधान्याने संबंभधत प्रयोगशाळेकडे ऄपेभक्षत मागणी कळवावी, जेणेकरून वळेेवर ईत्पादन व पुरवठा शक्य होइल. ऄन्यथा, डी.बी.टी.प्रमाणे ऄनुदान लाभार्थ्यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बनॅ्क खात्यात जमा कराव.े 3. भपक संरक्षण औषधे व तणनाशके: ऄभभयानाऄंतगयत पीक संरक्षण औषधे व तणनाशके घटकाचा भजल्हाभनहाय काययक्रम

सोबत सहपत्रीत केला अहे. स्तथाभनक पभरस्तथीतीनुसार कें द्रीय कीटकनाशक मंडळाच्या लेबल क्लेमनुसार व कृभष

भवद्यापीठाच्या भशफारशीप्रमाणे पीक संरक्षणासाठी औषधे/भकटकनाशके/बुरशीनाशके/जैभवक कीडनाशके/तणनाशके/जैव

एजन्टस आत्यादी भनभवष्ट्ठांची शेतक-यांनी खरेदी करावी. भनभवष्ट्ठांसाठी सकमतीच्या 50 टक्के सकवा रु.500/हे. ईच्चतम मयादेत

लाभ ऄनुज्ञेय राहील. जैभवक भकटकनाशकांचे ईत्पादन शासकीय प्रयोगशाळा/कृभष भवद्यापीठे, कृभष भवज्ञान कें द्र आ. कडून केले जाते. त्यांचकेडून शेतक-यांनी खरेदी केल्यास संदभीय शा.भन.भद.19/4/2017 व भद. १२/९/२०१७ नुसार त्याबाबतीत थेट लाभ हस्ततांतरण योजनेच्या माध्यमातून ऄनुदान देण्याचा प्रश्न ईदभवत नाही त्यांचकेडून खरेदीबाबत शेतक-यांना मागयदशयन कराव.े ऄन्यथा, डी.बी.टी.प्रमाणे ऄनुदान थेट लाभार्थ्यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बकॅ खात्यात जमा कराव.े शेतक-यांना हंगामपूवय भनभवष्ट्ठा ईपलब्धता व्हावी याकरीता मागयदशयन कराव.े 4. एन.पी.व्ही.चा पुरवठा: हेलीकोव्हपा अर्षमजेरा ऄळीच्या जैभवक भनयंत्रणासाठी ही बाब ऄभभयानाऄंतगयत समाभवष्ट्ठ केली अहे. ऄभभयानाऄंतगयत एन.पी.व्ही. घटकाचा भजल्हाभनहाय काययक्रम सोबत सहपत्रीत केला अहे. स्तथाभनक पभरस्तथीतीनुसार कृभष

भवद्यापीठाच्या भशफारशीप्रमाणे पीक संरक्षणासाठी एन.पी.व्ही. खरेदीबाबत शेतक-यांना मागयदशयन कराव.े सदर भनभवष्ट्ठांसाठी सकमतीच्या 50 टक्के सकवा रु. 500/- प्रती हेक्टर या ईच्चतम मयादेत ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. ऄनुदान थेट लाभार्थ्यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅक खात्यात जमा कराव.े शेतक-यांना हंगामपूवय भनभवष्ट्ठा ईपलब्धते बाबत मागयदशयन कराव.े

५. ऄनुदानीत कृभष औजारे व ससचन सुभवधा : कृभष भवभागामाफय त राबभवण्यात येणा-या भवभवध कें द्र व राज्य योजनांतगयत

ऄनुदानावर वाटप करावयाच्या कृभष औजारांसंदभात संदभीय भद. २७/4/201८ च्या शासन भनणययातील पभरच्छेद क्र. ४.५ नुसार व थेट लाभ हस्ततांतरण (डी.बी.टी.) योजना राबभवण्याच्या ऄनुषंगाने संदभीय शासन भनणयय भद. 21/1/2017 ऄन्वये सभवस्ततर

सुचना भनगयभमत केल्या ऄसून त्यानुसार ऄंमलबजावणी करणे बंधनकारक राहील. तसेच, याबाबत कृभष संचालक (भनभवष्ट्ठा व

गुण भनयंत्रण) यांचकेडून वळेोवेळी भनगयभमत केल्या जाणा-या सुचना लागू राहतील. कृभष औजारे घटकासाठी भनवड केलेल्या लाभाथीने पूवय संमती घेणे बंधनकारक राहील. पूवयसंमती प्राप्त झाल्यावर

संबंधीत लाभधारकाने “ईन्नत शेती-समृध्द शेतकरी” मोहीमेबाबतच्या संदभीय भद. २७/4/201८ च्या शासन भनणययातील ऄनुदानास ऄनुज्ञेय औजारांपैकी व तांत्रीकदृष्ट्या योग्य औजाराचंी/पाइप्सची त्यांच्या पसंतीची औजारे खुल्या बाजारातून खरेदी करावी. ऄनुदान मागणीसाठी संबंधीतांनी खरेदीच्या मुळ पावत्या संबंधीत मंडल कृभष ऄभधकारी यांचकेडे जमा करुन त्याची पोहोच घ्यावी. तसेच, लाभार्थ्यांनी त्यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅंक खात्याचा तपशील देवून ऄनुदान मागणी ऄजय द्यावा.

15

लाभधारकाने पूवयसंमतीने खरेदी केलेल्या औजारांबाबत मोका तपासणी करुन शेतक-यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅंक खात्यात ऄनुदान थेट जमा करण्याची काययवाही भद. २७ / 4 /201८ च्या शासन भनणययातील पभरच्छेद क्र. १२ नुसार करावी. कृभष यांभत्रकीकरण ईपऄभभयानाच्या मागयदशयक सुचनांप्रमाणे औजारभनहाय ऄनुदानाचे दर ऄनुज्ञेय राहतील. सुधारीत कृभष औजारे:

औजारांचा प्रकार

ईच्चतम ऄनुदान मयादा रु. प्रभत औजार

सवयसाधारण प्रवगय ऄ.जा/ऄ.ज./ऄल्प/ससमांत/महीला प्रवगय

पॉवरचभलत औजारे * सकमतीच्या 40 टक्के सकवा रु.50,000/- (कृभष यांत्रीकीकरण ऄभभयानानुसार)

सकमतीच्या 50 टक्के सकवा रु.63,000/-(कृभष यांत्रीकीकरण ऄभभयानानुसार)

टीप - * ( ऄनुदान दर ३५ बी.एच.पी. व वरील क्षमतेच्या औजारांचे ऄसनू त्यापेक्षा कमी बी.एच.पी.क्षमतेच्या औजारासाठी कृ.यां.ईपभभयान (SMAM) प्रमाणे ईच्चतम ऄनुदान मयादा लागू राहील). ईन्नत शेती-समृध्द शेतकरी मोभहमेत समाभवष्ट्ठ व कृभष यांभत्रकीकरण ईपऄभभयानाच्या मागयदशयक सुचनांप्रमाणे प्रवगयभनहाय व औजारेभनहाय ईच्चतम मयादेचे ऄभधन राहून ऄनुदाचा लाभ ऄनुज्ञेय राहील.

ससचन सुभवधेसाठी पाइप पुरवठा : ससचनासाठी मान्यताप्राप्त प्रकारच्या अय.एस. माकय पाइप्सची लाभार्थ्यानी पूवयसंमतीने

त्यांच्या पसंतीनुसार खरेदी करावी. लाभधारकांकडे ससचनासाठी स्त्रोत ईपलब्ध ऄसल्याची खात्री करुन पाइपच्या सकमतीच्या 50 टक्के सकवा पाइपच्या प्रकारानुसार खालीलप्रमाणे ईच्चतम मयादेत ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. प्रती लाभाथी एकूण लाभाची ईच्चतम मयादा रु. 15000/- राहील.

ऄ. क्र. पाइपचा प्रकार ईच्चतम ऄनुदान मयादा/भमटर

1 एचडीपीइ पाइप्स रु. 50/- per meter 2 पीव्हीसी पाआप्स रु. 35/- per meter 3 एचडीपीइ लॅभमनेटेड वोव्हन ले फ्लॅट युब्ज पाआप्ससाठी रु. 20/- per meter

लाभधारकाने पूवयसंमतीने खरेदी केलेल्या पाइप्सबाबत मोका तपासणी करुन शेतक-यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅन्क

खात्यात ऄनुदान थेट जमा करण्याची काययवाही भद. २१/१/२०१७ व २८/४/२०१७ शासन भनणययातील तरतुदीप्रमाणे भवहीत

मुदतीत करावी. DBT नुसार ऄनुदानाची ऄदायगी केलेल्या सवय लाभाथींची माभहती http://www.nfsm.gov.in/nmoopmis या सलकवर तत्काळ भरून वळेोवळेी ऄद्ययावत करण्यात यावी. सदर घटकाच्या ऄंमलबजावणी माभसक प्रगती ऄहवाल प्र .

राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयान(गळीतधान्य) सन २०१८-१९ ऄतंगयत यांभत्रकीकरण घटकाचा DBT बाबतचा प्रगती ऄहवाल -माहे - .........

ऄ. क्र.

भजल्हा औजाराच ेनाव औजाराचा

लक्षांक (संख्या)

पूवय संमतीसाठी

ताकृऄ कडे

मागणी (संख्या)

ताकृऄ कडून

पूवय संमती (संख्या)

शेतकऱयांकडून औजार खरेदी

(संख्या)

मोका तपासणी (संख्या)

शेतकऱयांच्या खात्यावर ऄनुदान जमा

लाभाथी संख्या

ऄनुदान जमा रक्कम

ड) फ्लके्झी फंड : (खचाच ेप्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) (भजल्हास्ततर) स्तथाभनक गरजेनुरुप याबाबींसाठी अपल्या भजल्याच्या फ्लेक्झी फंड घटकाच्या अर्षथक मयादेचे ऄभधन राहुन

भवभागीय कृभष सहसंचालक यांचे मान्यतेने काययक्रमाची ऄंमलबजावणी करावी. यासाठी संबंभधत भज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी भवभवध प्रसार माध्यमांद्वारे व्यापक प्रभसद्धी देवून जाभहरातीद्वारे ऄजय मागभवणे बंधनकारक राहील. भजल्यास मंजुर अर्षथक लक्षांकापेक्षा ऄभधक

ऄजय प्राप्त झाल्यास खुल्या सोडत पध्दतीने भवभागीय कृभष सहसंचालक यांच ेमान्यतेने लाभाथी भनवड करावी. एकाच बाबीसाठी एका लाभार्थ्यास एकापेक्षा जास्तत योजनेतून लाभ ऄनुज्ञेय नाही. मात्र, ऄसे अढळल्यास, लाभ देणारा ऄभधकारी व लाभाची भद्वरुक्ती करणारा लाभाथी यांचे भवरुध्द ऄत्यंत कडक काययवाही केली जाइल, याची कृपया नोंद घ्यावी.

16

यासाठी बाबभनहाय संक्षीप्त मागयदशयक सुचना खालीलप्रमाणे अहेत. सभवस्ततर तांत्रीक/अथीक मागयदशयक सुचना संबंधीत

ऄभभयानाच्या मागयदशयक सुचनांनुसार राहतील याची कृपया नोंद घ्यावी. १. आनलटे व अउटलटे सुभवधेसह यांभत्रकीकरणाच्या सहाय्याने शेततळे भनमीती: भपकांच्या वाढीच्या ऄवस्तथेत संरभक्षत ससचन देण्याच े दृष्ट्टीने शेततळे बाबीचा ऄंतभाव केला अहे. मागेल त्याला शेततळे

बाबतच्या शासन भनणययानुसार अर्षथक मापदंड भनरृीत करण्यात अल े अहेत. त्यानुसार 20X20X3 मी. अकारमानाचे शेतळ्यासाठी मापदंडानुसार प्रत्यक्ष खचाच्या 50% सकवा ईच्चतम मयादा रु. 40,46७/- व 30X30X3 मी. अकारमानाच े

शेतळ्यासाठी मापदंडानुसार प्रत्यक्ष खचाच्या 50% सकवा ईच्चतम मयादा रु. 50,000/- पैकी भकमानप्रमाणे ऄनुदान ऄनुज्ञेय

राहील. लाभ थेट लाभ हस्ततांतरण पद्धतीने लाभार्थ्याच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बॅंक खात्यात जमा करावा. गळीतधान्य भपकांची लागवड करणा-या शेतक-यांना/गटांना त्यांच े गरजेनुरुप या बाबीचा लाभ देण्यात यावा.

भनवडलेल्या तालुक्यातील भपकभनहाय क्षेत्रानुसार शेततळ्यांचा लक्षांक भनरृीत करावा. यानुसारच सदर भपकांच्या लागवडीसाठी भनवडलेल्या लाभाथी शेतक-यांनाच सदर बाबींचा लाभ देण्यात यावा.

शेततळ्यांसाठी मागेल त्याला शेततळेबाबतच्या मागयदशयक सुचनानुसार ऄंमलबजावणी करावी. ऄंमलबजावणीमध्ये

सुसूत्रता येण्यासाठी कायान्वयीन यंत्रणा अभण लाभाथी यांच्या जबादा-या पुढीलप्रमाणे राहतील. कायान्वयीन यंत्रणेची जबाबदारी :

ऄ) भनवड केलेल्या लाभार्थ्याला कृभष भवभागाच्या आतर योजनेतुन शेततळेसाठी लाभ भदलेला नाही याची खात्री करावी. ब) कृभष सेवक/कृभष सहाय्यक/कृभष पययवके्षक/मंडळ कृभष ऄभधकारी यानंी तातं्रीक भनकषाप्रमाणे जागेची भनवड करावी,

भनवडलेल्या जागेचे ऄक्षाशं व रेखाशं घेउन नस्ततीत नोंद घ्यावी, कामाच्या पवूी लाभार्थ्यासह जागेचा फोटो घेण्यात यावा व तो नस्ततीत जतन करावा.

क) मंजूर अकारमानाप्रमाणे शेततळ्याची अखणी करुन द्यावी. ड) खोदकामाच्या भवभवध टप्प्यावर भटे देउन लाभार्थ्यांस ताभंत्रक मागयदशयन कराव.े आ) लाभधारकाने शेततळ्याचे काम पणूय झाल्याचे लेखी कळभवल्यांनतर कृभष सेवक/कृभष सहाय्यक व कृभष पययवके्षक यानंी प्रत्यक्ष

मोजमापे घ्यावीत व ऄनुज्ञेय ऄनुदान ऄदायगीसाठी भशफारस करण्यापवुी लाभार्थ्यांसह शेततळ्याचा फोटो घ्यावा व तो नस्ततीत जतन करावा.

इ) काम पणूय झाल्यावर ऄनुदानाची ऄनुज्ञेय रक्कम थेट लाभार्थ्यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅंक खात्यावर जमा करावी. प) शेततळ्यातील पाण्याचा गळीतधान्य भपकांना संरभक्षत ससचन म्हणनू ईपयोग व्हावा यासाठी लाभार्थ्यास गरजेनुसार "पाण्याचा

काययक्षम वापरासाठी ससचन साधने" या घटकातंगयत ससचन साधनांचा लाभ देण्यात यावा. फ) तालुका कृभष ऄभधकायाने शेततळ्याचे लाभाथीभनहाय, वषयभनहाय, योजनाभनहाय एकभत्रत नोंदवही तालुकास्ततरावर ठेवणे

बधंनकारक राहील जेणेकरून एकच लाभाथी वगेवगेळ्या योजनेतून शेततळ्याचा लाभ (भद्वरुक्ती) होणार नाही याची संपणूय जबाबदारी संबंभधत तालुका कृभष याचंी राहील.

ग) शेततळ्याचे Geotagging करणे बधंनकारक राहील.

लाभार्थ्याची जबाबदारी : ऄ) कृभष भवभागाचे कृभष सेवक/कृभष सहाय्यक यानंी भनरृीत केलेल्या भठकाणी शेततळे घेणे बधंनकारक राहील. ब) कायारंभ अदेश भमळाल्यापासून शेततळ्याचे काम तीन मभहन्यात पणूय करणे बधंनकारक राहील. क) लाभार्थ्यांनी स्तवत:चा अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅंक खाते क्रमाकं संबधंीत कृभष सहाय्यक याचंेकडे पासबकुचे पभहल्या

पानाच्या छायाकंीत प्रतीसह सादर करावा. ड) मंजूर अकारमानाचे शेततळे खोदणे हे लाभार्थ्यांस बधंनकारक राहील. आ) शेततळ्याच्या बाधंावर व पाण्याच्या प्रवाहाच्या भागामध्ये स्तथाभनक प्रजातीच्या वनस्तपतीची लागवड करावी. इ) शेततळ्याची भनगा, दुरुस्तती, वळेोवळेी गाळ काढणे आ. जबाबदाऱया संबधंीत लाभधारकाची राहतील. प) पावसाळ्यात शेततळ्यात गाळ वाहून येवून साचणार नाही याची व्यवस्तथा लाभार्थ्यांने करावी. ईदा.प्रवाहाच्या दोन्ही बाजुने

तुराया/परायाचे संरक्षक अवरण देणे व आनलेट/अउटलेट जवळ 3 ते 4 फादेंरी बांध घालणे आ. फ) लाभार्थ्याच्या 7/12 ईताऱयावर शेततळ्याची योजनेसह नोंद घेणे बधंनकारक राहील. ग) शेततळे पणुय झाल्यावर योजनेचा फलक लाभार्थ्याने लावणे बधंनकारक अहे. घ) नैसगीक अपत्तीमुळे शेततळ्यास कोणत्याही प्रकारची हानी पोहोचल्यास नुकसान भरपाइ ऄनुज्ञेय राहणार नाही. त) शेततळ्यामध्ये साठभवलेल्या पाण्याचा ईपयोग प्राधान्याने गळीतधान्य भपकास संरभक्षत ससचन देण्यासाठी करावा.

17

२. डीझेल पंपसंच पुरवठा : संरभक्षत ससचनासाठी पाणीसाठा ईचलण्याकभरता ऄनुदानावर डीझेल पंपसंच पुरवठ्याची नव्याने तरतूद केली अहे. सदर घटकाचा लाभ ससचन सुभवधा ऄसलेल्या लाभार्थ्यांना प्राधान्याने द्यावा. मान्यताप्राप्त अय.एस. माकय डीझेल पंपसंचाची लाभार्थ्यानी पूवयसंमतीने त्यांच्या पसंतीनुसार खरेदी करावी. त्यासाठी प्रत्यक्ष भकमतीच्या ५०% सकवा ईच्चतम मयादा रु. १०००० /- प्रती नग यापैकी भकमानप्रमाणे ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील. ऄनुदानाचा लाभ थेट लाभ हस्ततांतरण पद्धतीने लाभार्थ्याच्या अधार संलग्न राष्ट्रीयकृत बॅंक खात्यात जमा करावा.

३. गोदाम सुभवधा भनर्षमती : मुल्यवृध्दीच्या दृष्ट्टीने ईत्पादीत मालाची योग्य प्रकारे साठवणकु करता यावी या ईदेशाने

फ्लेक्झी फंड या घटकाखाली गोदाम ईभारणी या बाबींचा ऄंतभाव करण्यात अला अहे. ऄन्नधान्ये ईत्पादनाच्या सुरभक्षत

साठवणकुीसाठी गोदाम सुभवधा ईपयोगी अहे. जेथे गोदामाची व्यवस्तथा नाही मात्र, गळीतधान्य भपके घेतली जातात ऄशा भठकाणी गोदाम बांधकामास प्राधान्य द्याव.े ऄभभयानांतगयत 250 मे. टन क्षमतेचे गोदाम बांधकामासाठी मंजूर ऄंदाजपत्रकानुसार प्रत्यक्ष खचाच्या 50 टक्के सकवा ईच्चतम रु.12.50 लाख मयादेत ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील.

सदर बाब बॅंक कजाशी (Bank ended subsidy) भनगडीत ऄसून आच्छुक नोंदणीकृत शेतकरी ईत्पादक संघ/कंपनी (FPO/FPC) यांनी कें द्र शासनाच्या ग्रामीण भंडारण योजना/नाबाडयच्या मागयदशयक सूचनांनुसार बॅंकेकडे प्रकल्प सादर करावा. बॅंकेने कजय प्रकरण मंजूर केल्यानंतर संबंभधत ऄजयदार संस्तथा भनधी ईपलब्धतेच्या मयादेत सदर बाबीच्या लाभास पात्र ठरेल. सदर बाब वयैक्क्तक लाभार्थ्यासाठी ऄनुज्ञेय नाही. तालुका कृषी ऄभधकारी यांनी ऄजयदारांचे पभरपूणय ऄजय भज.ऄ.कृ.ऄ. यांच्या भशफारसीसह भव.कृ.स.सं. यांचेकडे पवूयसंमतीकरीता सादर करावते. पूवयसंमती व बॅंकेने कजय प्रकरण मंजूर केल्यानंतर संबंभधत संस्तथा भवभहत समय मयादेत काययपूतीच्या ऄटीवर सदर बाबीच्या लाभास ऄनुज्ञेय ठरेल. पूवयसंमतीनंतर संबंभधत लाभार्थ्यांस

बांधकाम सुरु करण्याबाबत कायारंभ अदेश तालुका कृषी ऄभधकारी यांनी द्यावते. बाधंकाम पणूय झाल्यानंतर वखार महामंडळ, बॅंक प्रभतभनधी व मंडळ कृभष ऄभधकारी याचं्या संयुक्त मोका तपासणी ऄहवालाच्या

अधारे ऄनुज्ञेय ऄनुदान थेट लाभार्थ्यांच्या अधार नोंदणीकृत राष्ट्रीयकृत बॅंक कजय खात्यावर वगय कराव.े

गोदाम बांधकामाबाबत करावयाची काययवाही : ऄ) लाभाथी भनवडीसाठी वतयमानपत्रात व्यापक प्रभसद्धी देवून ऄजय मागवावते. ब) तालुका कृषी ऄभधकारी यानंी याबाबीसाठी आच्छूक लाभार्थ्यांचे ऄजय महाराष्ट्र राज्य वखार महामंडळाच्या ऄथवा सावयजनीक

बाधंकाम भवभागाच्या मान्यता प्राप्त भडझाआन्स, स्तपेभसभफकेशन्स व खचाच्या ऄंदाजपत्रकासह भज.ऄ.कृ.ऄ. याचंे भशफारसीने

भव.कृ.स.स.ं यानंा सादर करावते. क) लाभाथी भनवड एभप्रल - में मभहन्यात करावी. लक्षाकंाच्या तुलनेत जास्तत ऄजय अल्यास सोडत पद्धतीने भनवड करावी. ड) वखार महामंडळाच्या ताभंत्रक भनकषाप्रमाणे लाभार्थ्याने जागेची भनवड करावी व भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यानंी गोदाम

बाधंकामापवुी जागेस भटे देउन खात्री करावी व फोटोग्राप्स घ्यावेत. आ) कृभष भवभागाच्या सवय योजनामधून या बाबीसाठी एकदाच लाभ घेता येइल. लाभाची भद्वरुक्ती होणार नाही याची भजल्हा

ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यानंी खात्री करावी. इ) वखार महामंडळाच्या तांभत्रक भनकषाप्रमाणे भडझाइन, स्तपेभसभफकेशन, खचाचे ऄंदाज पत्रकाप्रमाणे बाधंकाम अर्षथक वषात पणूय

करणे बधंनकारक राहील. ऄपणूय बाधंकामास पढुील अर्षथक वषात ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहणार नाही. प) ऄपणूय बांधकाम, मंजूर भडझाइन, स्तपेभसभफकेशन मध्ये बदल करून बाधंकाम केल्यास ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहणार नाही. फ) गोदामाचा वापर शेतक-यानंी ईत्पादीत केलेला कृभषमाल साठवणकुीसाठी शेतक-यानंा योग्य व माफक दरात करावा.

याबाबत रु.100/-च्या स्तटॅम्प पेपरवर नोटराइज्ड हमीपत्र घ्यावे, त्यात गोदाम वापरामध्ये गैरवापर अढळल्यास ऄनुदानाची रक्कम व्याजासहीत वसुल केली जाइल याचा स्तपष्ट्ट ईले्लख करावा.

ग) भज.ऄ.कृ.ऄ. यानंी गोदाम बाधंकामास भटेी देउन कामाची प्रत्यक्ष पाहणी करावी फोटोग्राप्स घ्यावते. घ) बाधंकाम पणुय झाल्यानंतर पतुयता ऄहवाल (Completion Report) व फोटोग्राप्स घ्यावते. त) गोदामाच्या ईदे्दशाप्रमाणे त्याचा वापर गळीतधान्य ईत्पादनाच्या सुरभक्षत साठवणकुीसाठी करणे बधंनकारक राहील. थ) गळीतधान्याचंे साठवणकुी सुभवधेऄभावी नुकसान होउ नये म्हणनु संबभंधतांना कृभष भवज्ञान कें द्रामाफय त प्रभशक्षण द्याव.े द) गोदाम भाडे तत्त्वावर द्यावयाचे झाल्यास संबभंधत शेतकरी ईत्पादक कंपनीने ता.कृ.ऄ.याचंे सल्याने काययपध्दती भवकसीत

करावी. ध) गळीतधान्य साठवणकुीबाबतचा त्रैमासीक ऄहवाल, तालुका कृभष ऄभधकारी याचंेकडे सादर करावा. न) साठवलेल्या मालाची भवक्री करण्यासाठी अत्मा/पणन भवभागाचे मागयदशयन घ्याव.े य) गोदामासाठी ऄक्ग्नशमन व्यवस्तथा असावी व दशयनी सभतीवर भसमेंट कॉक्रीटमध्ये पढुील प्रमाणे कोरीव बोडय ऄसावा

18

र) गोदाम बांधकाम पणुय झाल्यानंतर मंडळ कृभष ऄभधकारी व बॅंकेच्या ऄभधका-यांनी मोका तपासणी करावी अभण तद्नंतर

भज.ऄ.कृ.ऄ. यानंी ऄनुदानाची रक्कम लाभधारकाचे गोदामासाठी घेतलेल्या कजय खात्यावर जमा करावी. ल) गोदामाचे जागेचे काम सुरु करण्यापवूी व काम पणूय झाल्यावर Geotagging करून ऄक्षाशं व रेखाशं नोंदभवणे बंधनकारक

राहील. वरील बाबींपैकी स्तथाभनक गरजनुेरुप केवळ अवश्यक बाबींची ईपलब्ध अथीक मयादेत भनवड करुन त्याचंी ऄंमलबजावणी

करण्याची कृपया दक्षता घ्यावी. फ्लेक्झी फंड घटकातंगयत भौभतक / अर्षथक साध्याचा तपशील घटकातंगयत ज्या बाबीवर खचय केला अहे त्याबाबीचे नाव नमुद करुन स्तवतंत्ररीत्या माभसक प्रगती ऄहवालामध्ये दशयवावा.

आ) प्रकल्प व्यवस्तथापन व संकीणय खचय: (खचाचे प्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) ऄभभयानाची ऄंमलबजावणी करतानंा कंत्राटी कमयचा-याचंे मानधन, वाहनाचे भाडे, शेतकरी यशोगाथा तयार करणे, पीक

कापणी प्रयोग, फलक व आतर ऄनुषंगीक खचासाठी संकीणय बाबीखाली तरतुद करण्यात अलेली अहे.

ब)ब) ऄभभयानऄभभयान क्र.क्र. 33 :: वृक्षजन्यवृक्षजन्य तेलभबयातेलभबया ऄभभयानऄभभयान

या ऄभभयानात करंज, कोकम व महुअ या प्रमुख वृक्षजन्य तेलभबया भपकांच ेक्षेत्र व ईत्पादकता वृध्दीचा ईदे्दश अहे. ऄभभयानात क्षेत्र भवस्ततार, लागवडी नंतर देखभाल, शेतकरी प्रभशक्षण, भवस्ततार ऄभधकारी/ कमयचारी यांच ेप्रभशक्षण, फ्लेक्झी फंड

व संकीणय खचय या घटकांचा समावशे अहे. ऄभभयान-3 (वृक्षजन्य तेलभबया) चा भजल्हा व घटकभनहाय काययक्रम प्रपत्र - 3 मध्ये दशयभवला अहे. ऄभभयानात समाभवष्ट्ठ भपके व भजल्हे :

ऄ.क्र भपक भौभतक क्षेत्र (हे.) एकुण तरतुद

(रु लाख) भनवडलले े

भजल्हे

भजल्यांच ेनाव

1 करंज १०० २0.00 5 ठाणे, पालघर, रायगड, रत्नाभगरी, नंदुरबार

2 कोकम ३४५ ५१.७५ 3 रायगड, रत्नाभगरी, ससधुदूगय 3 महुअ ५५ ८.२५ ६ ठाणे, पालघर, रायगड, रत्नाभगरी, धुळे, नंदुरबार

एकुण ५०० ८०.०० --- ----

लाभाथीची भनवड: 1. शेतकरी ईत्पादक गट व सभासद तसेच, एफ.पी.ओ. यांच ेकाययक्षेत्रातील लाभार्थ्यांची प्राधान्याने भनवड करावी. 2. संबंधीत शेतक-याचे स्तवतःच ेनाव े7/12 व 8/ऄ ईतारा ऄसणे बंधनकारक राहील. 3. ऄनुसुभचत जाती/जमाती प्रवगातील लाभधारकांनी जातीचा वैध दाखला स्तवयंसाक्षांकीत करुन ऄजासोबत जोडावा.

लाभाथी भनवड पंचायतराज संस्तथेच्या सहभागाने करावी. मंडळ कृभष ऄभधकारी यांनी भनकषांनुसार तपासुन लाभाथी भनवडीस ऄंतीम मान्यता दयावी व लाभाथीर् यादी ग्रामपंचायतच्या नोटीस बोडयवर लावावी.

4. भवहीत केलेल्या प्रमाणानुसार ऄनुसूचीत जाती/जमातीच्या तसेच मभहला लाभार्थ्याचा समावशे करणे बंधनकारक राहील. 5. काययक्रमांतगयत भकमान 30 टक्के मभहला व 3 टक्के ऄपंग लाभाथी भनवड करावी. 6. लाभाथी शेतकरी माभसकाचा वगयणीदार नसल्यास वगयणीदारहोण्यासाठी ईद्यकु्त कराव.े 7. ईपभवभाग व भजल्हास्ततरावरुन याच ेससनयत्रण करण्यात याव.े

समाभवष्ट्ठ बाबी : १) क्षेत्र भवस्ततार व लागवडी नंतर देखभाल : (खचाचे प्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के) (भजल्हास्ततर) करंज, कोकम, महुअ या वृक्षजन्य तेलभबयाची लागवड व नंतर देखभालीसाठी पढुील प्रमाणे ऄनुदान ऄनुज्ञेय राहील.

महाराष्ट्र शासन पुरस्तकृत

राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयान (गळीतधान्य) वषय सन 201८-1९

लाभार्थ्यांचे नाव:- .................................... बांधकाम पुणय झाल्याचा भदनांक: ........... एकुण खचय : रु. .............../- ऄनुदानाची रक्कम : रु. ................/-

19

वृक्षजन्य तेलभबयाची लागवड व नंतर देखभालीसाठी ईच्चतम ऄनुदान मयादा

रोपांची ईपलब्धता: करंज, कोकम व महुअ यांची रोप ेकृभष भवद्यापीठे, समाभजक वनीकरण यांच्याकडुन त्यांच्या भनधारीत

दराने खरेदी करुन शेतक-यांना लागवडीसाठी ईपलब्ध करुन देण्यात यावी. क्षेत्र भवस्ततारासाठी वृक्षभनहाय लागवड लक्षांक व

वषयभनहाय देखभालीचे लक्षांक सोबतच्या भजल्हा/बाबभनहाय तपशीलात दशयभवले अहेत. २. शेतकरी प्रभशक्षण : (खचाचे प्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के): ऄभभयान - 1 प्रमाणे

३. भवस्ततार ऄभधकारी/ कमयचारी यांच ेप्रभशक्षण: (खचाच ेप्रमाण कें द्र 60 टक्के : राज्य 40 टक्के): ऄभभयान - 1 प्रमाणे

भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी त्यांच े भजल्हयासाठी भदलेल्या लक्षांकानुसार प्रभशक्षणाथीची भनवड करुन प्रकल्प

संचालक अत्मा यांच ेसमन्वयाने तेलभबया वृक्षांची लागवड करण्यापुवी प्रभशक्षण अयोभजत करावयाचे अहे. प्रभशक्षणाथींची संख्या, स्तथळ भनभरृती, अथीक मयादा, ऄनुदान ऄदायगी आ. बाबतच्या सुचना भमभनभमशन - 1 प्रमाणेच राहतील. ३. फ्लेक्झी फंड : या घटकांतगयत शेततळे व भडझेल पंपसंच बाबी समाभवष्ट्ठ ऄसून काययपद्धती ऄभभयान-१ प्रमाणे राहील. ४. संकीणय खचय : शेतकरी यशोगाथा तयार करणे व आतर ऄनुषंगीक खचासाठी संकीणयखाली तरतुद करण्यात अलेली अहे.

आतर सवयसाधारण सचूना: १. योजनसेाठी राज्य हिस्सा हनधी तरतदुीबाबत : सदर ऄभभयानात कें द्र : राज्य भहश्याच ेप्रमाण ६०: ४० अहे. ऄभभयानासाठी

कें द्र भहस्तसा तरतुदीच े प्रमाणात राज्य भहस्तसा तरतूद भजल्हा भनयोजन मंडळाचे माध्यमातून केली जाते. सवयसाधारण प्रवगासाठी भजल्हा भनयोजन सभमती (डी.पी.सी.) च े माध्यमातून, ऄनुसूभचत जाती प्रवगासाठी सामाभजक न्याय व भवशेष सहाय्य भवभागाचे माध्यमातून व ऄनुसूभचत जमाती प्रवगासाठी अभदवासी भवकास भवभागाचे माध्यमातून तरतुदी भजल्हाभधकारी यांचदे्वारे भजल्हा ऄधीक्षक कृभष ऄभधकारी यांना ईपलब्ध करून भदल्या जातात. भजल्हा वाषीक योजनेच्या मागयदशयक सूचना भनगयभमत करताना सन २०१७-१८ च े मंजूर काययक्रमाच े अधारे सन २०१८-१९ साठी राज्य भहश्याकभरता भजल्हा भनहाय व लेखाशीषय भनहाय अवश्यक तरतुदीबाबत संबंभधत भजल्हाभधकारी तथा सदस्तय सभचव भजल्हा भनयोजन सभमती यांना कळभवले अहे. सदर तरतुदी संबंभधत भवभागांकडून थेट भजल्हा स्ततरावर ईपलब्ध करून भदल्या जात ऄसल्याने भज.ऄ.कृ.ऄ. यांनी भजल्हाभधकारी यांच े माध्यमातून पुरेशा प्रमाणात व वळेेवर तरतुदी ईपलब्ध होतील याची दक्षता घ्यावी. संदभीय भद. २७/९/२०१७ च्या शासन भनणययानुसार ऄभभयानाची ऄंमलबजावणी PFMS द्वारे करावयाची ऄसल्याने कें द्र भहश्यास पूरक राज्य भहस्तसा तरतूद भजल्हाभधकारी कायालयाद्वारे ईपलब्ध करून घेउन PFMS द्वारे खचय करण्याची दक्षता घ्यावी. त्यासाठी मंजूर काययक्रमानुसार प्रवगय भनहाय अवश्यक राज्य भहस्तसा तरतुदीबाबत भजल्हाभधकारी व संबंभधत भवभागास तात्काळ संपकय साधून भनधी ईपलब्धतेची व्यवस्तथा करावी.

२. सन २०१७-१८ मधील ऄखर्षचत भनधी व प्रलभंबत दायीत्वाबाबत : सन २०१७-१८ मध्ये कें द्र शासनाकडून मंजूर काययक्रमाच्या तुलनेत कें द्र भहस्तसा भनधी कमी प्रमाणात ईपलब्ध झाला होता. तसेच, ईपलब्ध कें द्र भहस्तसा भनधी सवयसाधारण व ऄनुसूभचत जाती प्रवगासाठी कमी ठरत होता. त्यामुळे मंजूर काययक्रमाच्या तुलनेत प्रत्यक्ष ऄंमलबजावणी व भनधी ईपलब्धता भवचारात घेता काही भजल्यात भनधी काही प्रमाणात ऄखर्षचत राहणे व काही प्रमाणात प्रलंभबत दाभयत्व भनमाण झाले अहे. प्रचभलत पद्धतीनुसार ऄखर्षचत भनधी सन २०१८-१९ मध्ये वापरण्यास कें द्र/राज्य शासनाची मान्यता घ्यावी लागते. सन २०१७-१८ चे प्रलंभबत दाभयत्व सन २०१८-१९ साठी ईपलब्ध होणा-या भनधीतून खची टाकण्यास कें द्र/राज्य शासनाची मान्यता घ्यावी लागते. कें द्र/राज्य शासनाकडून सदर मान्यता प्राप्त झाल्यानंतर प्राथम्याने प्रलभंबत दाभयत्वाची ऄदायगी करावी. प्रलंभबत दाभयत्वाच्या ऄदायगीसाठी प्रवगयभनहाय लागणारी राज्य भहश्याची ऄभतभरक्त तरतूद भजल्हा स्ततरावर ईपलब्ध करून घेण्याचे दृष्ट्टीने काययवाही करावी.

३. बाबबदलाबाबत काययपद्धती : कें द्र शासनाने कळभवलेला भनयतव्यय, भपकाखालील सवयसाधारण व्याप्त क्षेत्र, मागील ३ वषातील घटकभनहाय साध्य आ. बाबी भवचारात घेवून भजल्हाभनहाय, घटक/बाब भनहाय लक्षाकं ठरभवले जातात. मात्र, स्तथाभनक पभरक्स्तथतीनुरूप भवभवध कारणास्ततव एखाद्या घटका/बाबीवर भनधी खचय होत नसल्यास बाबबदल प्रस्तताव भज.ऄ.कृ.ऄ. स्ततरावरून थेट अयुक्तालयास सादर केले जातात. सदर बाबबदल प्रस्तताव दोन प्रकारात मोडतात, ऄ ) प्रमुख घटकामध्ये ऄंतभूयत बाबीतील बाबबदल (आन्राकॉम्पोनन्ट) व ब ) प्रमुख घटकामधील बाबबदल (इन्टर कॉम्पोनन्ट).

ऄ. क्र.

रोपाचे नाव

प्रभत हेक्टर

रोप सखं्या लागवड खचय

ऄनुदान (रु / हे.) दुस-या वषापासनू देखभाल

कालावधी (वषय) देखभाल ऄनुदान प्रभत वषय

मयादा (रु /हेक्टर) 1 करंज 500 20,000/- 4 2,000/- 2 कोकम 250 15,000/- 6 2,000/- 3 महुअ 200 15,000/- 8 2,000/-

20

ऄसेही भनदशयनास येते की, एकाच भवभागांतगयत एक भजल्हा एखाद्या घटक/बाबीचे साध्य होत नसल्याने बदल मागतो तर दुसरा भजल्हा त्याच घटक/बाबीसाठी ऄभतभरक्त काययक्रम भमळण्याची भवनंती करतो. वास्ततभवक, प्रचलीत प्रशासकीय पद्धतीनुसार भजल्यानंी अयुक्तालयास थेट प्रस्तताव सादर न करता प्रथमत: भवभागीय कायालयास प्रस्तताव सादर करणे अवश्यक अहे.

भवभागीय स्ततरावरून ऄशा प्रस्ततावाचंी भवभागासाठी भजल्हाभनहाय व घटकभनहाय भदलेल्या लक्षाकंाचा अढवा घेवून घटकासाठी मंजूर एकूण तरतुदीचा भवचार करून, प्रस्ततावाचंी स्तथाभनक पभरक्स्तथती व तांभत्रक/अर्षथक दृष्ट्या योग्यायोग्यतेबाबत छानणी करून प्रथम भवभागांतगयत भजल्हातंगयत बदल करणे ऄपेभक्षत राहते. तद्नंतर केवळ ऄपवादात्मक पभरक्स्तथतीत अवश्यकतेनुरूप अयुक्तालयास प्रस्तताभवत करणे ईभचत ठरते. मात्र, तसे घडत नसल्याने नाहक कालापव्यय होतो. त्यादृष्ट्टीने खालील सभवस्ततर सूचना देण्यात येत अहेत.

१) प्रमुख घटकामध्ये ऄंतभूयत बाबीतील ऄतंगयत बाबबदल (आन्राकॉम्पोनन्ट): ऄभभयानांतगयत खालील पाच प्रमुख एकूण घटक अहेत. ऄ) भबयाणे, ब) तंत्रज्ञान प्रसार, क) ईत्पादन वाढीसाठी भनभवष्ट्ठा व औजारे व ससचन सुभवधा, ड) फ्लेक्झी फंड व आ) व्यवस्तथापन खचय

हे प्रमुख घटक अहेत. सदर प्रमुख घटकामंध्ये ऄंतभूयत बाबी सदर प्रमुख घटकाचाच भाग ठरतात. ऄ) भबयाणे घटक : याखाली पायाभतू/प्रमाभणत भबजोत्पादन, प्रमाभणत भबयाणे परुवठा या बाबी येतात. त्यातील ऄंतगयत बदल

एकाच घटकाखाली येत ऄसल्याने तो एकाच प्रमुख घटकातंगयत बदल ठरतो, बाबबदल ठरत नाही. ईदा. भबजोत्पाद्नावरील बचत होणा-या तरतुदीतून भबयाणे परुवठा घटकासाठी भनधी वगय करणे सकवा ईलट प्रभक्रया भह बाब घटकातंगयत बदल ठरते. त्यासाठी वगेळ्या मान्यतेची गरज भासत नाही. सदर प्रमुख घटकांतगयत बदल भव.कृ.स.सं. स्ततरावरून भवभागासाठी मंजूर सदर घटकाच्या काययक्रमाचा अढावा घेवून राज्य भहस्तसा भनधीची खात्री करून मंजूर भनधी मयादेत मंजूर करावते. मात्र, प्रमुख भबयाणे घटकावरील तरतूद भबयाणे व्यभतभरक्त आतर प्रमुख घटकावंर वगय करणे अंतरघटक (इन्टर कॉम्पोनन्ट) बाबबदल ठरतो. त्यास कें द्र शासनाचे मान्यतेभशवाय मान्यता देता येत नाही. कारण, भबयाणे घटकावरील तरतुदीतून आतर प्रमुख घटकावर बाबबदल करण्यास मान्यता देण्याचे ऄभधकार कें द्र शासनास अहेत.

ब ) तंत्रज्ञान प्रसार घटक: याखाली पीक प्रात्यभक्षके, प्रभशक्षणे याबाबी येतात. प्रात्यभक्षकातंगयत पीक बदल एकाच घटकाखाली येत ऄसल्याने त्यातील ऄंतगयत बदल एकाच प्रमुख घटकांतगयत बदल ठरतो, बाबबदल ठरत नाही. सदर प्रमुख घटकातंगयत बदल भव.कृ.स.सं. स्ततरावरून भवभागासाठी मंजूर सदर घटकाच्या काययक्रमाचा अढावा घेवून भनधी मयादेत मंजूर करावते.

क ) ईत्पादन वाढीसाठी भनभवष्ट्ठा व औजारे व ससचन सुभवधा: याखाली एकात्मीक ऄन्नद्रव्ये व्यवस्तथापन, एकात्मीक कीड/रोग व्यवस्तथापन, कृभष औजारे परुवठा व पाइप्सचा परुवठा याबाबी येतात. या सवय बाबी एकाच प्रमुख घटकाखाली येत ऄसल्याने त्यातील ऄंतगयत बदल एकाच प्रमुख घटकातंगयत बदल ठरतो, बाबबदल ठरत नाही. सदर प्रमुख घटकातंगयत बदल भव.कृ.स.सं. स्ततरावरून भवभागासाठी मंजूर सदर घटकाच्या काययक्रमाचा अढावा घेवून भनधी मयादेत मंजूर करावते.

ड) फ्लके्झी फंड : सदर घटकाखालील मंजूर बाबी शेततळे, डीझेल पंपसंच व गोदाम ईभारणी याबाबत भजल्यातंगयत बदल भव.कृ.स.सं. स्ततरावर भवभागाचा सदर प्रमुख घटकाच्या काययक्रमाचा अढावा घेवून भनधी मयादेत मंजूर करावेत.

कें द्र शासनाच्या मागयदशयक सुचनापं्रमाणे ऄभभयानातंगयत एकाच प्रमुख घटकातील समाभवष्ट्ठ भवभवध बाबीमध्ये बदल ऄनुज्ञेय अहे. त्यासाठी भवभागीय स्ततरावर मान्यता द्यावी व त्याची प्रत अयुक्तालयास पाठवावी, ऄसे प्रस्तताव अयुक्तालयास पाठभवण्याची अवश्यकता नाही.

२) एका प्रमुख घटकावरून दुस-या प्रमुख घटकावर बाबबदल (आन्टर कॉम्पोनन्ट): वर नमुद केलेल्या पाच प्रमुख घटकामंधील बदल हे अंतरघटक बदल ठरतात. जसे, तंत्रज्ञान प्रसार घटकावरील तरतुद फ्लेक्झी फंड ऄथवा आतर घटकावंर वगय करणे व तत्सम बदल हे अंतरघटक बदल सदरात येतात. भबयाणे घटकावरील तरतुदीतून आतर प्रमुख घटकावर बाबबदल करण्यास मान्यता देण्याच ेऄभधकार कें द्र शासनास अहेत. त्याव्यभतभरक्त ऄभभयानातंगयत आतर अंतरघटक बदलास राज्यस्ततरीय २० टक्के मयादेत राज्यस्ततरीय मान्यता सभमतीची मान्यता घेणे बधंनकारक अहे. त्यामूळे, ऄसे अंतरघटक बाबबदल शासन मान्यतेभशवाय कोणत्याही पभरक्स्तथतीत परस्तपर करु नयेत. त्यासाठी सबळ कारणभममासंेसह भवभागीय कृभष सहसंचालक याचं्या भशफारसीने सभवस्ततर प्रस्तताव अयुक्तालयास सादर करावते.

भवभागीय कृभष सहसंचालक यांनी भवभागाचा घटकातंगयत मंजूर काययक्रम, ईपलब्ध भनधी (कें द्र व राज्य भहस्तसा) याचा भवचार करुन भवभागातंगयत समान घटकाच्या लक्षाकंाच्या मयादेत बदल ऄसल्यास त्यास मान्यता देवून तसे अयुक्तालयास कळवाव.े मात्र, अंतरघटक बदल ऄसल्यास शासन मान्यतेसाठी सवय तपशीलासह प्रस्ततावीत कराव.े

भजल्हा/भवभागातंगयत मंजुर काययक्रमानुसार खरीप हंगामातील बचतीतुन रब्बी/ईन्हाळी हंगामात एकाच घटकातगयत काययक्रम राबभवणे प्रस्तताभवत ऄसल्यास त्यानुसार अवश्यक राज्य भहस्तसा भनधी, भनभवष्ट्ठा ईपलब्धता याची खात्री करुन सदर काययक्रम भजल्याच्या तरतुदीतून सकवा भवभागस्ततरावरील घटकाच्या एकूण तरतुदीतून भवभागीय कृभष सहसंचालक याचंे मान्यतेने राबभवण्यास हरकत नाही. मंजुर काययक्रमानुसार संपणुय भनधी खची करण्याची जबाबदारी संबभंधत भजल्हा/भवभागाची राहील याचंी नोंद घ्यावी.

21

४. लाभाथी प्रवगयभनहाय करावयाच्या खचाबाबत: कें द्र शासनाच्या प्रशासकीय मान्यतेच्या पत्रानुसार ईपलब्ध तरतुदीपैकी सवयसाधारण, ऄनुसुचीत जाती लाभार्थ्यांसाठी व ऄनुसुचीत जमाती प्रवगातील लाभार्थ्यांसाठी तरतुद स्तवतंत्र प्रपत्रात दशयभवली अहे त्याप्रमाणे लाभ देणे बधंनकारक अहे.

एकुण तरतुदीच्या 30 टक्के तरतुद महीला व 3 टक्के ऄपंग लाभाथी शेतक-यावंर खचय करावी. कें द्र भहश्यासाठी तरतुद अयुक्तालयीन स्ततरावरुन शासनाद्वारे करण्यात येत अहे. अभदवासी भवकास भवभागाच्या शासन भनणयय भद. 3/4/2017 नुसार ऄ.जमाती प्रवगय व सामाजीक न्याय भवभागाच्या शासन भनणयय भद. 13/4/2017 नुसार ऄनुसुभचत जाती प्रवगासाठी त्याचप्रमाणे प्रचलीत पध्दतीनुसार सवयसाधारण प्रवगासाठी प्रवगयभनहाय राज्य भहस्तसा तरतुद भजल्हा भनयोजन सभमतीचे (डी.पी.सी.) माध्यमातून भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यानंी ईपलब्ध करुन घेण्याची व्यवस्तथा करावी.

ऄभभयानाच ेसभनयंत्रण: शासनाने भनदेभशत केलेप्रमाणे लाभार्थ्यांच्या यादीनुसार सवय लाभाथी शेतकऱयांच्या शेतावर हाती घेण्यात अलेल्या काययक्रमाची प्रत्यक्ष तपासणी संबंभधत गावातील कृषी सहाय्यकांनी करायची ऄसून अपला ऄहवाल तालुका कृषी ऄभधकाऱयामाफय त भजल्हा ऄधीक्षक कृषी ऄभधकाऱयाकडे सादर करावयाचा अहे. भवभवध स्ततरावर खचाच्या तपासणीची टक्केवारी खालीलप्रमाणे राभहल.

योजनेच ेसभनयंत्रणाकभरता खालील प्रमाणे तपासणी करावी. ऄ.क्र. संभनयंत्रण स्ततर तपासणी टक्केवारी

1 भवभागीय कृभष सह संचालक 0.50 2 भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी 1.00

3 ईप भवभागीय कृभष ऄभधकारी 5.00 4 तालुका कृभष ऄभधकारी 25.0 5 मंडळ कृभष ऄभधकारी 50.0

6 कृभष पययवके्षक 100.00

प्रत्येक मभहन्यात भवभागीय कृभष सहसंचालक यांनी भकमान एका क्लस्तटरला भेट दयावी, भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांनी 3 क्लस्तटरला भेट दयावी. कृभष ईपसंचालक यांनी त्यांच ेकाययक्षेत्रातील 50 टक्के क्लस्तटरला भेटी दयाव्यात. भेट देणाऱया ऄभधकाऱयांनी भनभवष्ट्ठा पुरवठा व आतर काययक्रमांचा अढावा घ्यावा. भेट नोंदवहीमध्ये तशी नोंद करावी व शेऱयामध्ये सूचना भलहाव्यात. भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यानंी भनयमीतपणे ऄभभयानाचा अढावा घ्यावा व भजल्हयाचा माभसक प्रगती ऄहवाल इमेल व्दारे व टपालाद्वारे भवभागीय कृभष सह संचालक व अयुक्तालयास nmoopdda@gmail.com वर पढुील मभहन्याच्या 5 तारखेपयंत सोबत भदलेल्या प्रपत्रामध्ये सादर करावा.

ऄभभयानाच ेसभनयंत्रण व मूल्यमापन :- राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयान (गळीतधान्य व तेलताड) काययक्रमामध्ये भनवडलेल्या लाभार्थ्यांची प्रवगयभनहाय माभहती कें द्र

शासनाच्या nfsm.gov.in/nfmis/NM_Login.aspx या वबेसाइटवर तसेच कृषी भवभागाच्या MIS मध्ये ऑनलाइन वळेेत भरण्याची जबाबदारी तंत्र सहाय्यक यांची राहील.

ऄभभयानाच्या माभसक प्रगतीचा ऄहवाल अयुक्तालयाने भवभहत केलेल्या प्रपत्रात प्रवगयभनहाय दर मभहन्याच्या दर मभहन्याच्या ५ तारखेपयंत सादर करावा.

शासनाने भनदेभशत केल्याप्रमाणे घटकभनहाय, प्रवगयभनहाय लाभाथी यादी संकेत स्तथळावरती भरणे बंधनकारक ऄसल्यामुळे ऄपूणय माभहती ऄसल्यास पुढील भनधीच ेभवतरण केले जाणार नाही याची नोंद घेण्यात यावी.

राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयानांतगयत गावभनहाय वाटप केलेल्या भनभवष्ट्ठा, प्रात्यभक्षके व आतर भदलेले लाभ याबाबतची माभहती लाभार्थ्यांच्या यादीसह ग्रामपंचायतीकडे पाठवून सदरील माभहती ग्रामसभेत जाहीर करावी.

ऄभभयानांतगयत राबभवलेल्या सवय घटकांमुळे प्रकल्प क्षेत्रातील भपकांच्या ईत्पादकतेवर भदसून अलेल्या पभरणामांचे मूल्यमापन करून त्याबाबतचा सभवस्ततर ऄहवाल ईपभवभागीय कृषी ऄभधकारी यांनी हंगामाच्या ऄखेरीस अयुक्तालयास सादर करावा.

22

ऄभभयानांतगयत शेतकऱयांनी/गटांनी ईत्कृष्ट्टपणे राबभवलेल्या काययक्रमाच्या यशोगाथा छापील / भडभजटल स्तवरुपात तयार करून अयुक्तालयास सादर कराव्यात. यासाठी ऄभभयानातील प्रभशक्षण व संकीणय बाबीखालील तसेच कृषी भवभागाने आतर योजनांमध्ये ईपलब्ध करून भदलेल्या भनधीचा वापर करावा.

ऄभभयान ऄंमलबजावणी प्रगती व भनधी मुक्ततेच्या दृष्ट्टीने ईपयोगीता प्रमाणपत्रे कें द्र शासनास प्रत्येक भतमाही नंतर सादर करावी लागतात. त्यासाठी भज.ऄ.कृ.ऄ.यानंी ऄभभयान ऄंमलबजावणी प्रगतीबाबत जून, सप्टेंबर, भडसेंबर व माचय भतमाहीची ईपयोगीता प्रमाणपत्र पढुील मभहन्याच्या 5 तारखे पयंत इमेल व्दारे व टपालाद्वारे भवभागीय कृभष सह संचालक व अयुक्तालयास nmoopdda@gmail.com वर पुढील मभहन्याच्या 5 तारखेपयंत सादर करावीत. ऄभभयानांतगयत थेट लाभ पद्धतीने (डी.बी.टी.) भदल्या जाणा-या लाभाचा लाभाथीभनहाय सभवस्ततर तपशील अधार क्रमाकं व मोबाआल क्रमाकंासह कें द्र शासनाच्या ऄभभयानाचे पोटयल nmoop.gov.in वर डी.बी.टी. भरपोटय सदराखाली भनयभमतपणे भरणे बधंनकारक अहे, याची कृपया नोंद घ्यावी.

भवभागीय कृभष सह संचालक व भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी यांना संगणकीय प्रणालीव्दारे ऄनुदानाचे भवतरण

करण्यात येइल. संगणकीय प्रणालीव्दारे ईपलब्ध करुन भदलेले ऄनुदान मभहनाभनहाय पूणयपणे खचय होइल याची दक्षता घ्यावी.

ऄभभयान संचालक (रा.ऄ.सु.ऄ. -गळीत व तेलताड) तथा कृभष संचालक (भव.प्र.)

कृभष अयुक्तालय, महाराष्ट्र राज्य, पुणे

सोबत:- प्रपत्र-1 (ऄभभयानाच्या मुलभतु सवके्षणासाठीच ेप्रपत्र) प्रपत्र-2 भजल्हाभनहाय भौभतक / अर्षथक काययक्रम - ऄभभयान क्र. 1 (गळीतधान्य) प्रपत्र-3 भजल्हाभनहाय भौभतक / अर्षथक काययक्रम - ऄभभयान क्र.३ (वृक्षजन्य तेलभबया प्रपत्र-4 (भबयाणे ईपयोभगता प्रमाणपत्र भवहीत नमुना) प्रपत्र-५ (कृभष सहाय्यक भपक कापणी प्रयोग नोंदवही नमुना) प्रपत्र-६ (ऄ,ब,क) पीक प्रात्यभक्षक भेटीचा तपशील (एकुण सहपत्रे १ ते )

23

राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयान (गळीतधान्य व तेलताड ) (मागयदशयक सूचना सन २०१८ -१९)

जा.क्र.कृ.अ./भवप्र.2/NFSM (OS&OP)/मा.सू.२०१८-१९ /प्र.क्र.५ / /18

कृभष अयुक्तालय, महाराष्ट्र राज्य, साखर संकुल, पणेु -४११०05, दूरध्वनी क्र. ०२०-२५५३७६९७ आमेल : nmoopdda@gmail.com

भदनाकं : /05/2018 प्रभत,

1) भवभागीय कृभष सह संचालक (सवय संबधंीत) 2) भजल्हा ऄभधक्षक कृभष ऄभधकारी (सवय संबधंीत)

भवषय - राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयान (गळीतधान्य व तेलताड ) सन 201८ -1९ मागयदशयक सूचना.....

संदभय : 1) कें द्र शासनाच्या काययकारी मागयदशयक सुचना भद. 04 फेब्रुवारी 2014

2) कें द्र शासनाचे आंग्रजी पत्र क्र. 4-1/2018-19/NFSM (OS&OP), भद. ०२/0५/201८

३) शासन भनणयय कृभष व प.दु.म. भवभाग क्र. ऄेऄेपी-२०१८/प्र.क्र.४६/४ ऄे , भद.१६ /5/2018

राष्ट्रीय ऄन्न सुरक्षा ऄभभयान -गळीतधान्य व तेलताड (National Food Security Mission Oilseeds &

Oilpalm) ऄभभयान सन 2018-19 करीता कें द्र व राज्य शासनाकडुन संदभय क्र. 2 व ३ ऄभभयानभनहाय खालीलप्रमाणे

मंजुरी प्रदान केलेली अहे. (रु लाख)

ऄ.क्र. ऄभभयान कें द्र भहस्तसा राज्य भहस्तसा एकुण 1 ऄभभयान क्र. 1 (गळीतधान्य) ४१११.२४ २६८७.५० ६७९८.७४ 2 ऄभभयान क्र.3 (वृक्षजन्य तेलभबया) ६३.७४ ४२.५० १०६.२४

एकुण ४१७४.९८ २७३०.०० ६९०४.९८

सदर ऄभभयानाच्या काययकारी मागयदशयक सुचना कें द्र शासनाने संदभय क्र. 1 ऄन्वये भनगयभमत केलेल्या ऄसून सदर काययकारी मागयदशयक सुचना कें द्र शासनाच्या www.nmoop.gov.in या संकेतस्तथळावर ईपलब्ध अहेत.

ईपरोक्त प्रमाणे कें द्र / राज्य शासनाने प्रदान केल्लेल्या मंजुरीनुसार सन 201८-1९ साठी मागयदशयक सुचना व भजल्हा/भपक/बाबभनहाय काययक्रम सोबत सहपभत्रत करण्यात येत अहे. सदर मागयदशयक सुचना कृषी भवभागाच्या संकेतस्तथळावर (http://www.krishi.maharashtra.gov.in) प्रभसध्द करण्यात अलेल्या अहेत. त्याप्रमाणे भजल्हा ऄभधक्षक कृषी ऄभधकारी यांनी तालुकाभनहाय लक्षांक भनधारीत करुन क्षेभत्रय स्ततरावर ऄभभयानाची तत्काळ ऄंमलबजावणी करावी.

सोबत :- वरीलप्रमाणे ऄभभयान संचालक (रा.ऄ.सु.ऄ.-गळीत व तेलताड) तथा

कृभष संचालक (भव.प्र.) कृभष अयुक्तालय, महाराष्ट्र राज्य, पणेु.

प्रत : 1) मा.ऄपर मुख्य सभचव (कृभष), कृभष व पदुम भवभाग, मंत्रालय भवस्ततार, मुंबइ-32 यानंा माहीतीस्ततव सभवनय सादर. 2) मा. भजल्हाभधकारी (सवय संबभंधत) यानंा माहीतीस्ततव सभवनय सादर.

पुढील योग्य त्या काययवाहीस्ततव समादाराने ऄगे्रभषत

1) मा.व्यवस्तथापकीय संचालक, महाराष्ट्र राज्य भबयाणे महामंडळ, महाबीज भवन, ऄकोला. 2) मा.व्यवस्तथापकीय संचालक, महाराष्ट्र कृभष ईद्योग भवकास महामंडळ, प्रभादेवी, राजन हाउस, मुंबइ. 3) क्षेत्रीय भवक्री ऄभधकारी, सहदुस्तथान इन्सेक्टीसाइज भलमीटेड, नागपरू 440 010. 4) क्षेत्रीय व्यवस्तथापक, राष्ट्रीय भबयाणे महामंडळ (NSC), 681-690, माकेट याडय, गुलटेकडी, पणेु 411 037. ५) ऄध्यक्ष व व्यवस्तथापकीय संचालक, 583/बी, महाराष्ट्र राज्य वखार महामंडळाच्या, माकेट याडय, गुलटेकडी पणेु-37

६) कृभष ईपसंचालक, मृद चाचणी प्रयोगशाळा, कृभष भवन, पणेु - 5

24

प्रपत्र 5 कृभष सहाय्यक स्ततरावरील भपक कापणी प्रयोग नोंद वही नमुना

सन २०१८-१९

कृभष सहाय्यकाच ेनाव : -------------------------------------------------------------- काययक्षेत्र : प्रात्यभक्षकाचे गाव : ---------- तालुका : ------------ भजल्हा : -------------- भपक : वाण :

सहभागी शेतक-यांचे नाव व शेत

गट क्र

प्रात्यभक्षकातील क्षेत्र (हे.)

भमळालेले ईत्पादन (क्क्व/हे.) भकमान अधारभतू

भकमतीनुसार भमळालेले ईत्पन्न (रु./हे.)

प्रात्यभक्षकातील भमळालेले भनव्वळ

वाढीव ईत्पन्न (रु./हे.) प्रात्यभक्षकातील

पारंपाभरक

पध्दतीने प्रात्यभक्षकातील

पारंपाभरक पध्दतीच े

एकूण वभरष्ट्ठ ऄभधका-याने या नोंदवहीत तपासणी करून भदनाकंासाभहत ऄभभप्राय नोंदवून स्तवाक्षरी करावी.

प्रात्यभक्षकांचे ऄनुभवावरून गावातील/जवळपासच्या क्षते्रातील भकती शेतक-यांनी तंत्रज्ञान ऄवलंब केला. त्यांची शेतकरी सखं्या --- व क्षेत्र ----- हे.

प्रात्यभक्षकास भेटी भदलेल्या शेतक-यांची संख्या ------ सदर ऄभभलेख ऄभभयानाच्या मूल्यमापनाच ेवळेी ईपलब्ध करून देणे बधंनकारक राहील.

सदर कृभष सहाय्यकाची बदली झाल्यास नोंदवही रुजू होणा-या नवीन कृभष सहाय्यकाकडे वगय करावी. सदर ऄभभलखे कायमस्तवरुपी (२० वषय) जतन करणे बधंनकारक राहील.

तालुक्याची सरासरी ईत्पादकता ......................................................................

प्रात्यभक्षकासाठी भनधाभरत ईत्पादकता ....................................................................

प्रात्यभक्षकात अलेली ईत्पादकता .........................................................................