‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা কামিযফাহী সাৰাাংশ

i

কামিযফাহী সাৰাাংশ

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

2

১.০ আগকথা

ৰাষ্ট্ৰীয় জলথসভূহ ভূলয ৰনূণ হয়, আৰু ৰৰফহনৰ এক াৰৰাৰবিকিা-অনুকূল ভাধযভ। ই ৰফুল ৰৰভাণি অথিননৰিক ৰফকাশ,

জীৰৱকাৰ উায় আৰু সভৃৰি ৰনৰিি কৰৰ ৰাজননৰিক আৰু সাভাৰজক সুৰিৰিাৰ ৰদশনল আগফঢ়াই ৰনফ। অসভ চৰকাৰ

(ৰজঅ’এ)-য়য় আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন য়সৱাৰ ভাবনান্নয়ন আৰু ব্ৰহ্মুত্ৰ নদীি উচ্চ ভানৰফৰশষ্ট মাত্ৰী আৰু ফাহন য়পৰী য়সৱা

সাভঞ্জসযূণি কৰৰফনল ‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ (AIWTP) নাবভবৰ এক প্ৰকল্প গ্ৰহণ কৰৰবছ। এই প্ৰকল্পব া

ৰূায়ণ কৰৰফনল অসভ চৰকাবৰ ৰৰফহন ৰফবাগৰ অধীনি অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন উন্নয়ন সৰভৰি (AIWTDS) গঠন

কৰৰবছ। এই প্ৰকল্পব াবৰ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহনক মিযাৱৰণ অনুকূল, লাবজনক আৰু ৰৰফহনৰ এক সুচল ভাধযভ ৰহচাব

ৃষ্ঠবাষকিা আগফঢ়াফ আৰু সম্ভাৱনাূণি য়ম এই প্ৰকল্পব াবৱ অসভ িথা চুফুৰীয়া ৰাজযসভূহক উন্নিিৰ য়মাগাবমাগ আৰু

িাদবূৰভনল সুগভিাবৰ আঞ্চৰলক আৰু অথিননৰিক উন্নয়নি সহায় কৰৰফ ফুৰল ধাৰণা কৰা হহবছ।

অসভি আইডৰিউৰ -ক আধুৰনকীকৰণ কৰৰফনল, ৰফব য়ফাংবক অসভ চৰকাৰক মিযায়-ক্ৰভ প্ৰকল্পৰ দ্বাৰা সহায় আগফঢ়াইবছ, ম’ি

১ভ মিযায়ি ৰচনাক্ত কৰা ৩ া ফন্দৰ/অৱিৰণ য়সিু/অৱিৰণ ৰফনু্দৰ িানৰ ফাবফ য়পৰী আন্ত:গাাঁথৰনৰ উন্নীিকৰণ, য়নৌফহৰৰ

আধুৰনকীকৰণ, প্ৰৰিষ্ঠাৰনক সক্ষভিাৰ উন্নয়ন ইিযাৰদ অন্তবুিক্ত আবছ।

১.১ প্ৰকল্প উন্নয়ন উবেশয (ৰৰডঅ’)

প্ৰকল্পব াৰ উন্নয়ন উবেশযসভূহ হ’ল:

ক) অসভি মাত্ৰী য়পৰী আন্ত:গাাঁথৰন আৰু য়সৱাসভূহৰ ভাবনান্নয়ন কৰা

খ) প্ৰৰিষ্ঠাৰনক সক্ষভিা আৰু ধযান-ধাৰণাৰ গাাঁথৰনৰ ভাবনান্নয়ন কৰা

১.২ প্ৰকল্প উাদানসভূহ

১ভ মিযায়ৰ প্ৰকল্প উাদানসভূহ িলি সাৰাাংশকৃি কৰা হ’ল

প্ৰকল্প উাদান উ-উাদান ৰৰকল্পনা কৰা শাৰীৰৰক ৰফৰনবয়াগসভূহ

উাদান ১: প্ৰৰিষ্ঠাৰনক, ৰনয়ন্ত্ৰণকাৰী আৰু ৰনৰাত্তা সৱলীকৰণ

ক) কাৰৰকৰী সহবমাৰগিা: খণ্ড ৰৰকল্পনা, নক্সা আৰু নিুন ৰনয়ন্ত্ৰণকাৰী কিৃক্ষৰ য়ঘাষণা, অসভ য়পৰী য়কাম্পানী আৰু অসভ ফন্দৰ য়কাম্পানীৰ ফাবফ ফযৱসায় ৰৰকল্পনা; কভিচাৰীফৃন্দৰ প্ৰৰশক্ষণ কভিচাৰী প্ৰৰশক্ষণ য়কন্দ্ৰ উন্নীিকৰণ

খ) ৰনৰাত্তা ফযৱিানা: নদী গৰিথ-ৰনবদিশনা সাহাময, ৰকছুভান থি হনশ গৰিথ-ৰনবদিশনা প্ৰমুৰক্তৰফদযা, আৰু জৰুৰীকালীন প্ৰৰিৰক্ৰয়া ফযৱিা (নীৰি, কামিযপ্ৰণালী, ফাহন আৰু সৰঞ্জাভ)

উাদান ২: য়নৌফহৰ ৰনৰাত্তাৰ

ক) অসভ চৰকাৰৰ উদগৰন আাঁচৰন (জীৱনৰদাংগা ৰহচাব জনাজাি) য়দশীয় নাওাঁসভূহক উন্নীিকৰণ কৰাি সহবমাৰগিা কৰৰফনল

ফযৰক্তগি নাওাঁ ৰৰচালকসকলৰ ফাহনৰ ভাবনান্নয়নৰ কাভ (ইৰঞ্জন, জাঁকা ইিযাৰদ)

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

3

প্ৰকল্প উাদান উ-উাদান ৰৰকল্পনা কৰা শাৰীৰৰক ৰফৰনবয়াগসভূহ ভাবনান্নয়ন আৰু

আধুৰনকীকৰণ খ) নিুন জলমানৰ আহৰণ কৰা আৰু ৰফদযভান

ৰাজহুৱা জলমানসভূহ িাদসাংবমাগ কৰা

২০ খন নিুন জলমানৰ আহৰণ

য়কইখনভান চৰকাৰী জলমানি িাদসাংবমাগ কৰা

উাদান ২: ফন্দৰৰ আন্ত:গাাঁথৰনৰ

ভাবনান্নয়ন

ক) গুৱাহা ী আৰু ভাজুলী নদীদ্বীৰ য়পৰী চলাচল কৰা থসভূহি ফন্দৰসভূহৰ আন্ত:গাাঁথৰনৰ উন্নয়ন

গুৱাহা ীি ২ া ফন্দৰ (গুৱাহা ী

য়গ’ বৱ ঘা আৰু উত্তৰ গুৱাহা ী

ভাজুলীি ১ া ফন্দৰ (অপলাভুখ) খ) ৰনফিাচন কৰৰফলগীয়া, আন য়কফা াও গ্ৰাভীণ থি

ফন্দৰসভূহৰ উন্নয়ন ---

১.৩ াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদনৰ উবেশয

াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদনৰ উবেশয:

প্ৰকল্পব াৰ হসবি জৰিি সম্ভাৱনাূণি াৰৰাৰবিক উাদানসভূহৰ ৰচনাক্তকৰণ

প্ৰকল্প ৰূায়ণৰ ৰফৰবন্ন মিযায়ৰ কালবছাৱাি সম্ভাফয াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱৰ ভূলযায়ন (ৰনভিাণ আৰু ৰৰচালনা মিযায়)

ৰফব য়ফাংকৰ ৰৰচালনা নীৰিসভূহ, ৰফব য়ফাংক ৰনবদিশাৱলী, বাৰি চৰকাৰৰ ৰৰবৱশ, ফন আৰু জলফায়ু ৰৰফিিন

ভন্ত্ৰনালয়ৰ সূচনা আৰু ৰনবদিশাৱলীৰ হসবি সাংগৰি ৰাৰখ ৰাভশি ৰদয়া উশভনৰ দবক্ষসভূহ

াৰৰাৰবিক ফযৱিানা গাাঁথৰন আৰু ইয়াৰ পলপ্ৰসু কামিযকৰীকৰণ অনুসৰৰ মিযাৱৰণ ফযৱিানা ৰৰকল্পনা

অৰবকল্পনাৰ কালবছাৱাি াৰৰাৰবিকিাৰ ৰফবফচনা সৰন্নৰফষ্ট কৰা

ফত্তিভানৰ াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন ১ভ মিযায়ৰ ফাবফ প্ৰস্তুি কৰা হহবছ, ম’ি গুৱাহা ী ভণ্ডলৰ ২ া ঘা সৰন্নৰফষ্ট

আবছ, অথিাৎ দৰক্ষণ াৰি ব্ৰহ্মুত্ৰ নদীৰ ফত্তিভানৰ গুৱাহা ী য়িাৰণ ঘা -ৰ প্ৰায় ১০০ ৰভ. উজৰনি গুৱাহা ী য়গ’ বৱ ঘা

(ৰজৰজৰজ) আৰু ব্ৰহ্মুত্ৰ নদীৰ উত্তৰ াৰি উত্তৰ গুৱাহা ী ঘা আৰু ৰডব্ৰুগি ভণ্ডলি এ া ঘা অথিাৎ ব্ৰহ্মুত্ৰ নদীৰ উত্তৰ

াৰি অপলাভুখ ঘা । অৱৰশষ্ট ৰচনাক্তকৰা ঘা সভূহ ৰৱত্তিী মিযায়ি াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদনৰ ফাবফ অধযয়ন

কৰা হ’ফ।

২.০ প্ৰশাসৰনক আৰু আইনী (ৰনয়ন্ত্ৰণকাৰী) ধযান-ধাৰণাৰ গাাঁথৰন

ৰাষ্ট্ৰীয় মিযাৱৰণৰ আইনসভূহ ফহলাই আবলাচনা কৰা হহবছ। বাৰি চৰকাৰৰ ৰৰবৱশ, ফন আৰু জলফায়ু ৰৰফিিন ভন্ত্ৰনালয়,

য়কন্দ্ৰীয় প্ৰদুষণ ৰনয়ন্ত্ৰণ ফডি (ৰচৰৰচৰফ), ৰৰবফশ ও ফন ৰফবাগ আৰু ৰাৰজযক প্ৰদুষণ ৰনয়ন্ত্ৰণ ফডি, অসভ (এছৰৰচৰফ)-য়য়

এবকলবগ াৰৰাৰবিক আইনসভূহৰ ফযৱিাসভূহ ৰূায়ণৰ ফাবফ ৰনয়ন্ত্ৰণকাৰী কিৃক্ষ গঠন কবৰ। ৰফব য়ফাংবকও ইয়াৰ

াৰৰাৰবিক আৰু সাভাৰজক সুৰক্ষা ৰৰচালনাৰ নীৰিসভূহ ৰনধিাৰণ কৰৰবছ। ৰফব য়ফাংকৰ ৰৰচালনা নীৰিবয় প্ৰকল্পব াক ভূলযাৰয়ি

প্ৰবাৱসভূহৰ প্ৰকৃৰি আৰু প্ৰসাৰিাৰ ওৰি ৰবৰত্ত কৰৰ ক, খ আৰু গ য়েণীি য়েণীবুক্ত কৰৰবছ। এই প্ৰকল্পব া ৰফব য়ফাংকৰ

নীৰি অনুসৰৰ ক য়েণীৰ য়েণীবুক্ত কৰা হহবছ আৰু য়সবয়বহ াৰৰাৰবিকিা আৰু সাভাৰজক ভূলযায়নৰ অধযয়নৰ প্ৰবয়াজন। আশা

কৰা ভবি প্ৰকল্পব াবৱ জীৱনৰ গুনগি ভান, জীৰৱকা, িলচৰ আৰু জলচৰ ৰৰবফশ, ফায়ুৰ গুনগি ভান, ানীৰ গুনগি ভান,

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

4

অথিনীৰি, শব্দ প্ৰদূষণৰ ভাত্ৰা ইিযাৰদক প্ৰবাৰৱি কৰৰফ। ভূলযাৰয়ি প্ৰবাৱসভূহি ইৰিফাচক আৰু য়নৰিফাচক দুবয়া াই সাঙুৰৰ

য়লাৱা হহবছ।

২.১ াৰৰাৰবিক ভানদণ্ড ও ৰনবদিশাৱলীসভূহ

বাৰি চৰকাৰৰ ৰৰবৱশ, ফন আৰু জলফায়ু ৰৰফিিন ভন্ত্ৰালয়ৰ ৰৰবৱশ সাংৰক্ষণ আইন, ১৯৮৬-ৰ অধীনি ৰনষ্কাৰষিসভূহৰ

ৰনষ্পৰত্তকৰণ, াৰৰাৰবিক ফায়ুৰ গুণগি ভানৰ ভানদণ্ড আৰু জলৰাৰশ ৃষ্ঠৰ ভানদণ্ড অৰধসূচীি কৰৰবছ, ৰমবফাৰ ভাৰন চলা হ’ফ।

২.২ ফন্দৰ আৰু জলমানৰ ফাবফ ৰৰকল্পনাৰ ৰফবফচনাসভূহ

ফন্দৰসভূহ স্বাচ্ছন্দয সুগভিা আৰু মাত্ৰীৰ সুৰফধা ৰফবফচনা কৰৰ ৰৰকল্পনা কৰা হহবছ। াৰৰাৰবিকৰ ৰফবফচনা য়মবন য়গা া

আফজিনাৰ ফযৱিানা, ভলপ্ৰফাহ ৰৰষ্কৰণ, জলমানৰ দূৰষি ানীৰ ফযৱিানা, শব্দ-প্ৰদূষণ ৰনয়ন্ত্ৰণ সা-সাঁজুৰল, প্ৰাকৃৰিক ৰৰবফশ

ৰচনা, য়সউজীয়া য়ফষ্টনী, য়সৌৰ শৰক্ত ইিযাৰদ ফন্দৰসভূহৰ অৰবকল্পনা আৰু আৰহি প্ৰস্তুি কৰাৰ সভয়ি ৰফবফচনাি য়লাৱা হহবছ।

২.৩ প্ৰকল্পব াৰ উকাৰসভূহ

প্ৰকল্পব াৰ ৰা য়হাৱা উকাৰসভূহ সাংবক্ষব িলি ৰদয়া হ’ল:

প্ৰসাৰৰি ৰৰফহন ফযৱিাৰ হসবি উচ্চিৰ গুণগি ভানৰ য়পৰী য়সৱা

উন্নিিৰ ৰাজহুৱা সা-সুৰফধাৰ ফাবফ আন্ত:গাাঁথৰনৰ ভাবনান্নয়ন

ফৃৰি য়াৱা মানজাঁিৰ ৰৰভাণক প্ৰণালীফি আৰু সভবয়াৰচি ৰৰচালনাৰ দ্বাৰা সুফন্দৱস্ত কৰা

অঞ্চলব াৰ আথি-সাভাৰজক য়ক্ষত্ৰখনি অৰধকিৰ ইৰিফাচক প্ৰবাৱ ৰফস্তাৰ কৰা

ৰনৰাত্তা আৰু াৰৰাৰবিকিাৰ ৰদশসভূহৰ ভাবনান্নয়ন

সকবলা প্ৰকাৰৰ সুখপ্ৰদ ফযৱিানাৰ হসবি স্বাচ্ছন্দযভূলক মাত্ৰী জলমান

ৰফদযভান াৰৰাৰবিক অৱিাৰ ওৰি নূযনিভ প্ৰবাৱ

ৰফৰবন্ন এবলকা / অঞ্চলনল য়মাগাবমাগৰ ভাবনান্নয়ন

৩.০ অাংশীদাৰসকলৰ ভন্ত্ৰণা

ৰাজহুৱা ভন্ত্ৰণাসভূহৰ ৰা য়াৱা গুৰুত্বূণি পলাপলসভূহ ভুখযি: ফন্দৰসভূহৰ ভাবনান্নয়ন আৰু সম্প্ৰসাৰণ, মাত্ৰীসকলৰ ৰনৰাত্তা

আৰু সুৰক্ষা, জীৰৱকাৰ ওৰি প্ৰবাৱ, নদী খনন, নদী ৰৰৰিৰি আৰু াৰৰাৰবিকৰ সভসযাৰ লগবি নদী খননৰ সভয়ি উিাৰ

য়হাৱা সাভগ্ৰীসভূহৰ ফযৱিানাৰ সম্পকিি আৰছল। সকবলা অাংশীদাৰ আৰু সম্প্ৰদাবয় সাভগ্ৰীকবাবৱ প্ৰকল্পব াৰ প্ৰশাংসা কবৰ।

অাংশীদাৰসকবল লগবি নদীৰ ৰৰবৱশ সম্পবকি য়িওাঁবলাকৰ উৰদ্বগ্নিা প্ৰকাশ কবৰ।

৪.০ ফত্তিভানৰ াৰৰাৰবিকৰ ৰূবৰখা

প্ৰস্তাৰফি প্ৰকল্পব াৰ ৰা ১০ ৰকৰভ ফযাসাধিৰ চাৰৰওৰদবশ আধাৰবৰখা াৰৰাৰবিক অৱিা ৰফবফচনা কৰা হহবছ আৰু ৰফৰবন্ন

াৰৰাৰবিক উাদানৰ য়ক্ষত্ৰি প্ৰাসাংৰগক প্ৰাথৰভক আৰু য়গৌণ িথয সাংগ্ৰহ, সাংকলন, ৰফবেষণ আৰু উিান কৰা হহবছ।

আধাৰবৰখাৰ অৱিা ফুৰজফৰ ফাবফ াৰৰাৰবিক ৰনৰীক্ষণ চবলাৱা হহৰছল। অধযয়ন য়ক্ষত্ৰখনি প্ৰাসাংৰগক ৰৰভাত্ৰাৰ ফাবফ ৰফৰবন্ন

াৰৰাৰবিকিাৰ ৰনৰীক্ষণ চবলাৱা হহৰছল।

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

5

৪.১ প্ৰাকৃৰিক বূবগাল

ব্ৰহ্মুত্ৰ উিযকাৰ নদীখনৰ কাবষ কাবষ ৰফৰক্ষপ্তবাবৱ ৰফিৰণ হহ থকা ৰনম্নবাবৱ উবত্তাৰলি ৰ লাসভূহৰ হসবি এক সুষভ

ৰৰভাণৰ লসুৱা ৰফস্তীণি বূৰভ ৰসাঁচৰৰি হহ আবছ। উিযকাব াৰ উত্তৰ ৰদবশ দাাঁৰিনল ৰুক্ষ লসুৱা ধ্বাংসাৱবশবষবৰ গৰঢ় উঠা

লসুৱা ৰফচনীসভূবহ অিি-ৰনয়ৰন্ত্ৰি ৰৰবফশ গৰঢ় িুৰলবছ ৰম িানি ানী হফ য়মাৱাৰ পলি য়সবভকা বূৰভ আৰু ডাঠ অৰণযৰ সৃৰষ্ট

হহবছ। দৰক্ষণ ব্ৰহ্মুত্ৰ সভিলি উনদীসভূহৰ সৰিল গৰিথ য়কৱল ূফিীয় অাংশি দৃৰষ্ট আকষিণকাৰী হহবছ ম’ি ফৃহৎসাংখযক

ৰফল আৰু গৰুৰ খুৰা সদৃশ হ্ৰদ আবছ।

৪.২ বূৰভ ফযৱহাৰৰ চাবনৰক

উগ্ৰহৰ ৰা আহৰণ কৰা িথযৰ ৰা অঞ্চলব াি ৰফদযভান বূৰভৰ ফযৱহাৰৰ চাবনৰক ৰফবেষণ কৰা হহৰছল: অঞ্চলব াৰ বাৰিীয়

দুৰ সাংবফদনশীল উগ্ৰহীয় িথয ৰৰচ’সিবচ -২, এলআইএছএছ III আৰু বূ-য়ৰখাাংকনীয় য়ভ। প্ৰস্তাৰৱি ৰিৰন া ফন্দৰৰ অধযয়ন

কৰা অঞ্চলব াি কৃৰষ শসয, ৰিি ভাৰ , জনফসৰি, অৰণয, ভুকৰল য়জাবাহা/চৰণীয়া বূৰভ, জলাহ, জলাশয়, নদীৰ প্ৰসাংগি বূৰভ

ফযৱহাৰৰ চাবনৰক ৰফবেষণ কৰা হহবছ। এইব া মিযবৱৰক্ষি হহবছ য়ম গুৱাহা ী দৰক্ষণ াৰ ঘা (১৮.৭৬%) আৰু উত্তৰ

গুৱাহা ী(১৭.০৪%)–ৰ অধযয়ন কৰা অঞ্চলব াি জনফসৰি অপলাভুখ(০.২১%)–িনক য়ফৰছ। অপলাভুখৰ অধযয়নৰ অঞ্চলব াি

য়কাবনা অৰণয অঞ্চল নাই, ৰমবক্ষত্ৰি গুৱাহা ী দৰক্ষণ াৰঘা আৰু উত্তৰ গুৱাহা ীি অৰণযাঞ্চল মথাক্ৰবভ ৪৮% আৰু

৪৫.৪৩%। অপলাভুখ(২০.১৭%)–ি কৃৰষবূৰভ গুৱাহা ী দৰক্ষণ াৰঘা (৮.৩১%) আৰু উত্তৰ গুৱাহা ীি(৯.২৩%)–িনক অৰধক।

নদী আৰু ফাৰলভয় অঞ্চলসভূহ- গুৱাহা ী দৰক্ষণ াৰঘা –৮.৮৫%, উত্তৰ গুৱাহা ী – ৯.৫১% আৰু অপলাভুখ–১১.৯২%)

৪.৩ জল াৰৰাৰবিকিা

ৃষ্ঠ ানীৰ গুণগি ভান

ব্ৰহ্মুত্ৰ নদীৰ ানীৰ গুণগি ভান য়কন্দ্ৰীয় প্ৰদুষণ ৰনয়ন্ত্ৰণ ফডি (ৰচৰৰচৰফ)-য়য় ৰনৰীক্ষণ কবৰ। ৰচৰৰচৰফ -ৰ ানীৰ গুণগি ভান

ৰনৰীক্ষণ িথয অনুসৰৰ pH, DO আৰু ভুঠ ‘কৰলপভি (Coliform)’ য়মাগীবঘাা ফযৰিবৰবক প্ৰায় সকবলা ৰনৰীক্ষণ িলি

ৰম্পৰাগি ৰৰষ্কৰণ আৰু ফীজাণুনাশনৰ াছি য়য় ানীৰ উৎসৰ গুণগি ভানৰ য়েণী (গ)-ৰ অহিিা ূৰণ কবৰ। ৰফঅ ’ৰড-ৰ

ৰৰসৰ ০.৩-ৰ ৰা ৯ .২ ৰভ.গ্ৰা./ৰল.। ব্ৰহ্মুত্ৰি সৰ্ব্িাৰধক ৰফঅ’ৰড য়খৰঘা অঞ্চলি ৰলৰফি হহবছ। ‘ৰফষ্ঠা কৰলপভি’ ০-ৰ ৰা

য়মাগীবঘাাি ১৫০০০ এভৰএন/১০০ ৰভ.ৰল. ৰৰসৰি আবছ। এইব া সম্ভৱি : চহৰাঞ্চলৰ ৰা ৰনগিভণ য়হাৱা ঘৰুৱা অফযৰয়ি

ানীৰ ফাবফ হহবছ। ৃষ্ঠ ানীৰ নভুনা প্ৰস্তাৰৱি ফন্দৰ / অৱিৰণ য়সিু / অৱিৰণ ৰফনু্দ-সভূহৰ উজৰন আৰু নাভৰনৰ ৰা সাংগ্ৰহ

কৰা হহৰছল।

ানীৰ নভুনাসভূহ য়বৌৰিক-ৰাসায়ৰনক আৰু জীৱাণুৰফদযা-সম্পকিীয় ৰৰভাত্ৰাি ৰফবেষণ কৰা হহৰছল। ৰফবেষণৰ ৰা এইব া

প্ৰক হহৰছল য়ম ানীৰ গুণগি ভান ৰচৰৰচৰফ-ৰ ৰফৰডইউ য়েণী গ-ৰ অহিিা ূৰণ কবৰ। pH আৰু DO ৰৰভাত্ৰাই ৰচৰৰচৰফ-ৰ

ক য়েণীৰ অহিিা ূৰণ কবৰ।

বূ-গবিি ানীৰ গুণগি ভান

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

6

বূ-গবিি ানীৰ নভুনাসভূহ প্ৰৰিব া প্ৰস্তাৰৱি ফন্দৰ / অৱিৰণ য়সিু / অৱিৰণ ৰফনু্দৰ ৩ া ৰবন্ন িানৰ ৰা সাংগ্ৰহ কৰা

হহৰছল। ানীৰ নভুনাসভূহ য়বৌৰিক-ৰাসায়ৰনক ৰৰভাত্ৰা আৰু জীৱাণুৰফদযা-সম্পকিীয় ৰৰভাত্ৰাি ৰীক্ষা কৰা হহৰছল।

নভুনাসভূহৰ পলাপল িুলনা কৰৰ য়াৱা হগৰছল য়ম সকবলা ৰৰভাত্ৰা য়য় ানীৰ ভানদণ্ড(আইএছ: ১০৫০০)-ৰ অনুভৰিবমাগয

সীভাৰ ৰবিৰি আবছ।

৪.৪ জলফায়ু আৰু জলফিৰৰফজ্ঞান

প্ৰকল্প অঞ্চলব াৰ জলফায়ু চাৰৰ া ৃথক ঋিুৰ হসবি উ-ক্ৰান্তীয় চৰৰত্ৰৰ। দৰক্ষণ-ৰিভ য়ভৌচুভী ঋিু জুনৰ ৰা য়চবপ্তম্বৰ মিযন্ত

ফৰিি থাবক। ফছৰব াৰ প্ৰায় ৯০% ফৃৰষ্টাি এই সভয়বছাৱাি হয়। এইব া অঞ্চলি ফাৰষিক গি ফৃৰষ্টাি প্ৰায় ১৭২২ য়চ.ৰভ.।

হদৰনক গি িাভান জানুৱাৰীি নূযনিভ ১৮0 য়চৰিগ্ৰড মিযন্ত হয়, ভাবজ-সভবয় য়কাবনাফাব া শীিল ফছৰি ১০0 য়চৰিগ্ৰডিনক

িলনল নাৰভফ াবৰ। এৰপ্ৰলি, সৰ্ব্িাৰধক হদৰনক িাভান প্ৰাবয় ৩৫0 য়চৰিগ্ৰডিনক অৰধক হয়। ফিাহৰ গৰিবফগ আৰু ৰদশ

ফায়ুভণ্ডলীয় প্ৰদুষণকাৰীৰ প্ৰসাৰণ আৰু ৰৰফহনি প্ৰাথৰভক গুৰুত্বূণি হয়। গুৱাহা ীৰ ফাবফ ‘Air Modelling’ ৰ দ্বাৰা প্ৰৰিৰষ্ঠি

হহবছ য়ম ভূল প্ৰবাৱশালী ফিাহৰ ৰদশ ূৱ-উত্তৰূৱৰ ৰা ৰিভ-দৰক্ষণৰিভ (WSW) ৰদশনল। আদ্ৰিা ফিাহি জলীয় ফাষ্পৰ

ৰৰভাণৰ সূচক। এইব া য়দখা হগবছ য়ম য়ভৌচুভী ফিাহৰ প্ৰবাৱৰ সভয়ি আদ্ৰিাৰ স্তৰ সবৰ্ব্িাচ্চ।

৪.৫ ফায়ু াৰৰাৰবিকিা

াৰৰাৰবিক ফায়ুৰ গুণগি ভানৰ ৰনৰীক্ষণ প্ৰস্তাৰৱি প্ৰকল্প িানসভূহৰ অধযয়ন অঞ্চলি আগষ্ট – য়চবপ্তম্বৰ, ২০১৮ সভয়বছাৱাি

PM10, PM2.5, SO2, NOx, CO-ৰ ফাবফ কৰা হহৰছল আৰু এভঅ’ইএপ এণ্ড ৰচৰচ-ৰ দ্বাৰা ইৰ আইন, ১৯৮৬-ৰ অধীনি সূচীি

ৰাষ্ট্ৰীয় াৰৰাৰবিক ফায়ু গুণগি ভান ভানদণ্ড (এনএএৰকউএছ, ২০০৯)-ৰ হসবি িুলনা কৰা হহৰছল।অঞ্চলব াৰ আধাৰবৰখা ফায়ু

গুণগি ভানৰ ফাবফ প্ৰৰিব া কভিিলীৰ ৫.০ ৰক.ৰভ. ফযাসািিৰ ৰবিৰি ৰিৰন া ৰনৰীক্ষণ য়কন্দ্ৰ ৰনৰূণ কৰা হহৰছল। ৰনৰীক্ষণ

ৰচৰৰচৰফ-ৰ ৰনবদিশনা অনুসৰৰ কৰা হহৰছল। াৰৰাৰবিক ফায়ু গুণগি ভানৰ ৰনৰীক্ষণ াৰ িকুবল দাথি (PM10 ও PM2.5),

চালপাৰ ডাইঅ ’ক্সাইড (SO2), নাইট্ৰবজনৰ অক্সাইডসভূহ (NOx), CO-ৰ ফাবফ ও সকবলা ৰৰভাত্ৰাৰ ফাবফ NAAQS, ২০০৯

অনুসৰৰ কৰা হহৰছল। নভুনাকৰণ এ া সপ্তাহৰ ফাবফ সপ্তাহি দুফাৰনক ২৪ ঘিানক কৰা হহৰছল। এইব া য়দখা হগবছ য়ম ৰনৰীৰক্ষি

ৰৰভাত্ৰাৰ ফাবফ াৰৰাৰবিক ফায়ুৰ গুণগি ভান সকবলাবকই া িানৰ ফাবফ NAAQMS-ৰ বাবলৰখৰন ৰবিৰি আবছ।

৪.৬ শব্দ প্ৰদূষণ

ৰিৰন া প্ৰকল্প িলীি শব্দ প্ৰদূষণৰ ভাত্ৰা ২৪ ঘিাৰ ফাবফ ৰনৰীক্ষণ কৰা হহৰছল। ৰনৰীক্ষণ প্ৰৰিব া িলীৰ ৰিৰন া িানি শব্দস্তৰ

ৰৰভাক মন্ত্ৰ ফযৱহাৰ কৰৰ কৰা হহৰছল। শব্দ প্ৰদূষণৰ স্তৰ ৰদনৰ সভয়ি ভানদণ্ডৰ হসবি িুলনা কৰৰফনল (ুৱা ০৬.০০-ৰ ৰা

ৰনশা ১০.০০-হল) আৰু ৰনশাৰ সভয়ি (ৰনশা ১০.০০-ৰ ৰা ুৱা ৬.০০-হল) ৰনৰীক্ষণ কৰা হহৰছল।

শব্দ প্ৰদূষণ ৰনৰীক্ষণৰ পলাপবল য়দখুৱাইবছ য়ম সকবলাবফাৰ িানি ৰদনৰ আৰু ৰনশাৰ সভয়ৰ শব্দ প্ৰদূষণৰ স্তবৰ ফাৰণৰজযক

ভণ্ডলৰ গ্ৰহণবমাগয ভান ূৰণ কৰৰবছ। অৱবশয, আৱাৰসক ভণ্ডলৰ ফাবফ ৰদনৰ সভয়বছাৱাি শব্দ প্ৰদূষণৰ স্তবৰ গ্ৰহণবমাগয ভান(৪৫

dBA) অৰিক্ৰভ কবৰ। অধযয়নৰ অঞ্চলি শব্দ প্ৰদূষণৰ ভুখয উৎস হ’ল ফাৰণৰজযক কামিযকলাৰ লগবি মানফাহনৰ চলাচল।

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

7

৪.৭ ৰৰৰিৰি আৰু হজৱ হফৰচত্ৰ

ৰৰৰিৰিৰফজ্ঞান ও হজৱ হফৰচত্ৰৰ অধযয়ন ইআইএ-ৰ এক গুৰুত্বূণি ৰদশ। ৰফদযভান অৱিাই িলি উবেখ কৰাসভূহ সাভৰৰ লয়:

ৰফৰল, সাংক ান্ন ও বাফুৰকগ্ৰস্ত (আৰইৰ ) প্ৰজাৰিসভূহৰ হসবি, মৰদ আবছ, প্ৰকল্প অঞ্চলৰ ৰৰৰিৰি ও হজৱ

হফৰচত্ৰ(িলচৰ ও জলচৰ)ৰ অধযয়ন।

সাংৰৰক্ষি অঞ্চলসভূহ/ৰাভচাৰ িানসভূহৰ ৰচনাক্তকৰণ।

প্ৰকল্প প্ৰবাৰৱি অঞ্চলসভূহৰ আবশ-াবশ আইৰফএ-সভূহৰ ৰচনাক্তকৰণ

প্ৰকল্প িানসভূহৰ আবশ-াবশ ভৎস ও ক্ষী-প্ৰাণীকূলৰ প্ৰজনন িানৰ ৰচনাক্তকৰণ

ৰৰৰিৰি আৰু হজৱ হফৰচত্ৰৰ অধযয়ন প্ৰবিযকব া প্ৰস্তাৰৱি ফন্দৰসভূহৰ লগবি ব্ৰহ্মুত্ৰ নদীৰ সম্প্ৰসাৰণক অন্তবুিক্ত কৰৰ ১০

ৰক.ৰভ. ফযাসািিি চবলাৱা হহৰছল।

ৰফসৃ্তি অধযয়ন িলি উবেৰখি কৰাসভূহৰ উৰি চবলাৱা হহৰছল

জলচৰ আৰু িলচৰ দুবয়া াবৰ উৰিদ ও প্ৰাণীকূলৰ হফৰচত্ৰ

Phytoplankton (পাই ’প্াাংক্তন) আৰু Zooplankton (জুপ্াাংক্তন), Benthos (য়ফবথা’জ)

অৰণয অঞ্চল আৰু সাংক ান্ন প্ৰজাৰিসভূহ

প্ৰকল্প অঞ্চলি গাংগীয় / নদী ৰশহু য়দখা য়াৱা হগৰছল। য়ভৌচুভী ফিৰৰ সভয়বছাৱা (জুনৰ ৰা আগষ্টনল) সাংবফদনশীল জলজ

প্ৰাণীকূলৰ সৰক্ৰয় প্ৰজনন সভয়কাল।

ক. সাংক ান্ন প্ৰজাৰিসভূহ (জলজ প্ৰাণীকূল): 1

প্ৰকৃৰিৰ সাংৰক্ষণৰ ফাবফ আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় সাংগঠন (আইইউৰচএন)-ৰ দ্বাৰা সাংক ান্ন (ইএন)-ক য়েণীবুক্ত কৰা হহবছ। অধযয়নৰ

অঞ্চলি য়কাবনা জলজ উৰিদকূলক সাংক ান্ন য়হাৱা য়াৱা নাই। অনুসূচীি – I প্ৰজাৰিৰ অন্তগিি ৰশহু হয় ব্ৰহ্মুত্ৰ নদীি য়াৱা

মায়। কভিিলী ৰৰদশিনৰ সভয়বছাৱাি গুৱাহা ী য়গ ’য়ৱ ঘা ি ৰশহু য়দখা য়াৱা হগৰছল আৰু প্ৰস্তাৰৱি িানৰ আবষ-াবষ ৰশহুৰ

গৰিৰফৰধৰ প্ৰৰিবফদন আবছ। নদীখনৰ সম্প্ৰসাৰণসভূহি ৰশহুৰ উৰিৰিৰ ৰফষবয় য়গৌণ িথযৰ ওৰি ৰনবিৰ কৰা হহবছ।

অৱবশয, প্ৰকল্প িানি ৰশহুৰ সাংখযা প্ৰাক্কলন কৰা য়হাৱা নাৰছল। ৰশহুৰ ওৰি এক নিুন অধযয়নৰ সূচনা কৰা হহবছ ২।

৪.৮ বূৰভৰ গুণগি ভান

প্ৰৰিব া প্ৰস্তাৰৱি িানৰ ৰা ৰিৰন া ভাৰ ৰ নভুনা সাংগ্ৰহ কৰা হহৰছল আৰু য়বৌৰিক-ৰাসায়ৰনক ৰৰভাত্ৰাৰ ফাবফ ৰফবেষণ কৰা

হহৰছল। গুৱহা ী য়গ’ বৱ ঘা , উত্তৰ গুৱাহা ী ঘা আৰু অপলাভুখ ঘা ৰ ভাৰ ৰ ৰফবেষবণ সূচাই য়ম ৰিৰনও া ফন্দৰৰ বূৰভ

২ ৰশহুৰ জৰী ‘শুষ্ক ফিৰ’ৰ ফাবফ ভাচি, ২০১৯-ি সমূ্পণি কৰা হহৰছল আৰু ‘য়সবভকা ফিৰ’ৰ ফাবফ ইয়াক জুন-জুলাই, ২০১৯-ৰ ফাবফ প্ৰস্তাৱ কৰা হহবছ। প্ৰকল্প িানি ৰশহুৰ চুিান্ত প্ৰক্কৰলি সাংখযা ‘য়সবভকা ফিৰ’ৰ ৰশহুৰ জৰীৰ াছি ৰনৰিি হ’ফ মাক চুিান্ত ইআইএ-ি সৰন্নৰফষ্ট কৰা হ’ফ। 1

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

8

আৰিক আৰু হজৰৱক লসমুক্ত ফাৰলয়া। য়ফাকাৰ হাৰ ৬৭.২%-ৰ ৰা ৭২.৪% শিাাংশনল িাৰিভয আবছ। ভাৰ ি গধুৰ ধািুৰ

উাদান নগণয।

৪.৯ নদী িলৰ য়গদৰ গুণগি ভান

নদী িলৰ য়গদ জলজ ৰৰৰিৰিিন্ত্ৰৰ এক অৰবন্ন অাংগ। য়গদৰ গুণগি ভাবন য়ফথ’জ (Benthos), জলজ খাদয প্ৰকাৰক আৰদক

প্ৰবাৰৱি কবৰ। জীৱাণুসভূহ আৰু উৰিদসভূহ, ৰফবশষনক য়গদি জীয়াই থকাবফাৰ, প্ৰবাৰৱি হ’ফ াবৰ। এই ৰিৰনও া প্ৰস্তাৰৱি

ফন্দৰৰ ফাবফ আইআইৰ , গুৱাহা ীৰ য়গদৰ গুণগি ভানৰ য়গৌণ িথয সাংগ্ৰহ কৰা হহৰছল। অধযয়নৰ প্ৰৰিবফদনৰ ৰা, এইব া

ৰসিান্তনল অহা হ’ল য়ম য়গদসভূহ অ-ৰফদজনক আৰু কলুৰষি নহয়।

৫.০ প্ৰবাৱসভূহৰ ভূলযায়ন আৰু উশভনৰ দবক্ষসভূহ

এইব া অধযাবয় প্ৰকল্পৰ কামিযকলাৰ পলস্বৰূব হ’ফ ৰা মিযাৱৰণীয় প্ৰবাৱসভূহ ফণিনা কবৰ। প্ৰবাৱসভূহৰ ৰচনাক্তকৰণ আৰু

ভূলযায়ন কৰৰফনল ৰফৰবন্ন প্ৰকল্প উাদান আৰু াৰৰাৰবিকীয় য়ভৌলৰ ভাজৰ াৰস্পৰৰক প্ৰৰিৰক্ৰয়াৰ ৰফবেষণ কৰা হহবছ।

াৰৰাৰবিকীয় প্ৰবাৱসভূহ নূযনিভ কৰৰফনল প্ৰস্তাৱ কৰা উশভনৰ দবক্ষসভূবহা আবলাচনা কৰা হহবছ। াৰৰাৰবিক

ফযৱিানাৰ গাাঁথৰনৰ ৰনবদিশনা, ৰাজহুৱা ভন্ত্ৰণা আৰু প্ৰকল্প কভিবক্ষত্ৰৰ জৰীৰ সভয়ি কৰা মিযবফক্ষণসভূহ গুৰুত্বূণি ভিাভি

আৰছল উশভনৰ দবক্ষসভূহি সৰন্নৰফষ্ট কৰা হহবছ। ৰনভিাণ আৰু ৰৰচালনাৰ কালবছাৱাৰ প্ৰবাৱসভূহ ৃথকনক য়ভাকাৰফলা

কৰা হহবছ। সুাঁৰিৰ িত্ত্বাৱধানভূলক খননৰ ফাবফ ৰা প্ৰবাৱ প্ৰকল্প কামিযকলাৰ গিানুগৰিক হফৰশষ্টয আৰু ৃথকনক আবলাচনা

কৰা হহবছ। নদীৰ ৰশহুসভূহ সাংক ান্ন প্ৰজাৰি আৰু য়সইফাবফ ৰসহাঁিৰ সাংৰক্ষণ আৰু নূযনিভ প্ৰবাৱৰ ফাবফ ৰফবশষ গুৰুত্ব

আবৰা কৰা হহবছ।

ভুখয াৰৰাৰবিক কাৰকসভূহ, ৰনবম্নাক্ত ধৰবণ সাভৰৰ য়লাৱা হহবছ:

য়গা া আৰু জুলীয়া অফযয়ৰ ৰনষ্পৰত্তকৰণৰ ফাবফ প্ৰবাৱ

অনাভয় ফযৱিা, স্বািয আৰু ৰনৰাত্তাৰ সা-সুৰফধাসভূহ

ৰনভিাণ আৰু ৰৰচালনা মিযায়ৰ কালবছাৱাৰ ৰনগিভণৰ ফাবফ াৰৰাৰবিক ফায়ুৰ ওৰি প্ৰবাৱ

প্ৰস্তাৰৱি সা-সুৰফধাৰ ফযৱিানাৰ ফাবফ নদীৰ ানীৰ গুণগি ভানৰ ওৰি প্ৰবাৱ

শব্দ প্ৰদূষণ স্তৰৰ ওৰি প্ৰবাৱ

াৰৰাৰবিক য়সৌন্দমিযিা আৰু সাাংসৃ্কৰিক প্ৰভূলযবফাধৰ ওৰি প্ৰবাৱ

হজৱ াৰৰাৰবিকিাৰ ওৰি প্ৰবাৱ

জলফায়ুৰ ৰৰৱত্তিনৰ ফাবফ প্ৰবাৱ

সাভাৰজক ৰৰবৱশ (প্ৰকল্প প্ৰবাৰৱি য়লাকসকল)-ৰ ওৰি প্ৰবাৱ

েৰভক অনুপ্ৰবৱশ

সকবলা প্ৰকল্প কামিযকলা আৰু প্ৰাসাংৰগক াৰৰাৰবিক ৰৰভাত্ৰাসভূহ অধযয়নব াি সাভৰৰ য়লাৱা হহবছ। এইব া ৰসিান্তি

উনীি য়হাৱা হগবছ য়ম ৰনভিাণ মিযায়ৰ কালবছাৱাি াৰৰাৰবিকীয় প্ৰবাৱ অিায়ী হ’ফ আৰু উশভনৰ দবক্ষসভূহৰ দ্বাৰা, ই

িানাৱি হ’ফ। এই মিযায়ি সাভগ্ৰীক প্ৰবাৱ গ্ৰহণবমাগয সীভাৰ ৰবিৰি হ’ফ। প্ৰকল্পব াি াৰৰাৰবিক কাৰকসভূহ সৰন্নৰফষ্ট কৰাৰ

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

9

পলস্বৰূব, ৰৰচালনাৰ মিযায়ি াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ নগণয হ’ফ আৰু উন্নিিৰ আন্ত:গাাঁথৰন আৰু সা-সুৰফধাৰ ফযৱিানাবৰ

অঞ্চলব াৰ সাভগ্ৰীক াৰৰাৰবিক গুণগি ভানৰ ভাবনান্নয়ন হ’ফ।

৬.০ াৰৰাৰবিক ৰনৰীক্ষণ কামিযক্ৰভ

াৰৰাৰবিক ৰনৰীক্ষণ কামিযক্ৰভ অৰববপ্ৰি াৰৰাৰবিক সুৰক্ষা লক্ষযসভূহি উনীি য়হাৱাব া আৰু ৰফচৰাভবি

প্ৰকল্পব াৰ উবমাগীিাসভূহ পলাপল ৰহচাব লাব কৰাব া ৰনৰিি কৰৰফনল। ৰনভিাণৰ লগবি ৰৰচালনাৰ মিযায়ৰ

ফাবফ প্ৰৰিব া প্ৰকল্পিলীৰ প্ৰৰিব া াৰৰাৰবিক ৰৰভাত্ৰাৰ ৰনৰীক্ষণৰ সঘনিাৰ ফাবফ ৰনৰীক্ষণ কামিযক্ৰভব া হিয়াৰ

কৰা হহবছ। য়সই এবক াবক ৰনৰফদা /ৰনলাভৰ ডাকৰ নৰথি অন্তবুিক্ত কৰা হহবছ। এইব া ৰচৰৰচৰফ ৰনবদিশনা অনুসৰৰ

কৰা হহবছ।

৭.১ অৰিৰৰক্ত অধযয়নসভূহ

ফানানী ভূলযায়ন আৰু খহনীয়া ৰনয়ন্ত্ৰণ

প্ৰায় প্ৰৰি ফছবৰ ব্ৰহ্মুত্ৰি ফানানী য়হাৱা য়দখা মায়। ১৯৫৩-ৰ ৰা ২০০৩ হলবক অসভৰ ফানানী ৰনয়ন্ত্ৰণ ৰফবাবগ এই মিযন্ত

ব্ৰহ্মুত্ৰ, য়খৰক ীয়া আৰু য়সাৱণৰশৰৰ নদীৰ াৰি ১০৫.২ ৰক.ৰভ. হদঘিযৰ ভথাউৰৰ ৰনভিাণ কৰৰবছ।

গুৱাহা ী য়গ’ বৱ ঘা (ৰজৰজৰজ) আৰু উত্তৰ গুৱাহা ী ঘা ি ভথাউৰৰ সভকক্ষ য়ৰখাি য়কাবনা িাৎমিযূণি ৰৰৱত্তিন য়হাৱা নাই।

অৱবশয, ২০০৯ আৰু ২০১৪-ৰ ভাজৰবছাৱাি, অপলাভুখ ঘা ি, নদীৰ িানৰ িাৎমিযূণি ৰৰৱত্তিন ঘ া য়দখা হগবছ (অবটাফৰ

২০১২ আৰু য়পব্ৰুৱাৰী ২০১৪-ি ১০০-১০৯ ৰভ. ৰিভভুৱা িাৰিভয)। ফানানীৰ ভূলযায়ন আৰু খহনীয়া ৰনয়ন্ত্ৰণৰ ওৰি

অৰিৰৰক্ত অধযয়ন কৰা হহবছ। খহনীয়া ৰনয়ন্ত্ৰণ দবক্ষৰ ৰাভশি আগফবঢ়াৱা হহবছ।

৭.২ ৰফদাশাংকা ভূলযায়ন

ৰফদ ৰচনাক্তকৰণ

ৰনবম্নাক্ত সম্ভাফয ৰফদসভূহ ৰচনাক্ত কৰা হহবছ আৰু জৰুৰী প্ৰৰিৰক্ৰয়া আৰু সষ্টভিা ৰৰকল্পনাৰ ৰাভশি আগফবঢ়াৱা হহবছ।

• ইন্ধন য় াংকৰ ক্ষৰি আৰু নদীনল য়িল ৰন:সৰণ

• ইন্ধন বাণ্ডাৰৰ ৰা জুইৰ ৰফদ

• জাহাজ সঞ্চালনৰ সভয়বছাৱাি জৰুৰী অৱিা

• জলমান ফা নাওাঁৰ সাংঘষি

ক্ষৰিৰ ৰৰভাণ ৰনবিৰ কবৰ

• ৰফদজনক দাথিসভূহৰ (য়গছ, িৰল ফা ফাষ্প) প্ৰকৃৰিৰ ওৰি;

• ভুকৰল কৰৰ ৰদয়া গৰিথ (নাওাঁ, জলমান ইিযাৰদ);

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

10

• ফায়ুভণ্ডলি ভুকৰল য়হাৱা য়গছ ফা ফাষ্পৰ ৰফচু্ছৰণ ফা নদীৰ ানীি িৰল।

জলমানৰ সাংঘষিৰ ফাবফ য়িল ৰন:সৰণ ৰফমিযয়ৰ ফযৱিানা আৰু/ফা দুঘি নাভূলকবাবৱ য়িল সৰকা অৰি ৰফসৃ্তিবাবৱ আবলাচনা

কৰা হহবছ। জৰুৰী ৰনয়ন্ত্ৰণ আৰু সভন্বয়বৰা ৰাভশি আগফবঢ়াৱা হহবছ।

প্ৰকল্প কামিযকলাৰ সকবলা মিযয়ৰ কালবছাৱাি সুৰক্ষা ভানদণ্ডসভূহ প্ৰবয়াগ কৰা হহবছ। য়কাবনাফা ফৃৰত্তগি স্বািযৰ ৰফদি য়বাগা

ৰচনাক্ত কৰৰফনল কভিচাৰীসকবল সভয় সাববক্ষ স্বািয ৰীক্ষা কৰাফ লাৰগফ।

প্ৰৰশক্ষণ আৰু সজাগিাৰ ওৰি ৰফবশষ গুৰুত্ব আবৰা কৰা হহবছ, ম’ি ৰনবম্নাক্তসভূহ সাভৰৰ য়লাৱা হহবছ

• সম্ভাফয বাফুৰকসভূহ, ৰফদসভূহৰ হসবি জৰুৰী অৱিাৰ প্ৰকাৰসভূহ আৰু সুৰক্ষাভূলক কামিযফযৱিাসভূহ

• জৰুৰী অৱিা সষ্টভিাৰ উাদানসভূহ আৰু প্ৰৰিৰক্ৰয়াৰ ৰৰকল্পনা

• ফযৰক্তগি বূৰভকা আৰু দাৰয়ত্বসভূহ

• প্ৰাসাংৰগক ভানদণ্ডসভূহ আৰু ৰফৰধসভূহ

• অৰধসূচনা, সিকিফাণী আৰু য়মাগাবমাগৰ কামিযপ্ৰণালী

• অসাৰণ, আেয় আৰু য়লাক গণনা কামিযপ্ৰণালী

• সাধাৰণ জৰুৰীকালীন সা-সাঁজুৰলৰ অৱিান আৰু ফযৱহাৰ

• কভিচাৰীসকলৰ ফাবফ প্ৰস্তুৰিভূলক অনুশীলন কামিযপ্ৰণালী আৰু ৰহচা ৰখা

• দুঘি না অনুসন্ধানৰ কামিযবকৌশল

৭.৩ াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ কামিযকৰীকৰণ

াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ কামিযকৰীকৰণ আৰু ৰনৰীক্ষণৰ ফাবফ প্ৰস্তাৰৱি সাংগঠন ভানৰচত্ৰ িলি প্ৰদশিন কৰা হ’ল:

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

11

নক্সা ০-১ : াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ কামিযকৰীকৰণৰ ফাবফ সাংগঠনৰ গাাঁথৰন

ৰফব য়ফাংক

I. অসাভৰৰক কামিযৰ কামিযকৰীকৰণ

ৰএভইউ (AIWTDS),

উলুফাৰী, গুৱাহা ী

াৰৰাৰবিকিা ও সাভাৰজক

উন্নয়ন ৰফবশষজ্ঞ (ৰএভইউ)

বাৰি চৰকাৰ

সাধাৰণ ৰাভশিদািা

(ৰজৰচ)

II. জলমানসভূহৰ আধুৰনকীকৰণ

ৰৰবফশ ৰফষয়া ও সাভাৰজক উন্নয়ন ৰফষয়া, ৰশলচৰ ভণ্ডল, (ৰএভইউ)

ৰৰবফশ ৰফষয়া ও সাভাৰজক উন্নয়ন ৰফষয়া, গুৱাহা ী ভণ্ডল, (ৰএভইউ)

ৰৰবফশ ৰফষয়া ও সাভাৰজক উন্নয়ন ৰফষয়া, ৰডব্ৰুগি ভণ্ডল, (ৰএভইউ)

ৰঠকাদাৰৰ ৰৰবফশ ও ৰনৰাত্তা ৰফষয়া (ইএছঅ’), ৰশলচৰ (ৰএভইউ)

ৰঠকাদাৰৰ ৰৰবফশ ও ৰনৰাত্তা ৰফষয়া (ইএছঅ’),

গুৱাহা ী (ৰএভইউ)

ৰঠকাদাৰৰ ৰৰবফশ ও ৰনৰাত্তা ৰফষয়া (ইএছঅ’),

ৰডব্ৰুগি (ৰএভইউ)

আধুৰনকৃি জলমানসভূহৰ ৰনগিভণ, য়িল হফ য়মাৱা, ানীি শব্দ কম্পন হ্ৰাস

কৰৰফনল মিযাৱৰণ অনুকূল সাঁজুৰল ফযৱহাৰ

RAP কামিযকৰীকৰণ ও সূক্ষ্ম ৰৰকল্পনা প্ৰস্তুিকৰণৰফাবফ য়ফচৰকাৰী সাংিা (এনৰজঅ’)

ৰনৰাত্তা ফযৱিা িদাৰকী ৰাভশিদািা

(িৃিীয় ক্ষ িদাৰকী)

কাৰৰকৰী িদাৰকী

ৰাভশিদািা (ৰ এছৰচ)

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

12

৭.৪ াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনা

াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ গুৰুত্বূণি উাদানসভূহ িলি সাৰাাংশকৃি কৰা হহবছ আৰু এই প্ৰৰিব া উাদান ৰনবম্নাক্ত

উ-অনুবচ্ছদি ৰফসৃ্তিবাবৱ ফযাখযা কৰা হহবছ:

উশভনৰ দবক্ষসভূহ

ৰনৰীক্ষণৰ ৰৰভাসভূহ

প্ৰৰিষ্ঠাৰনক ৰফনযাস

প্ৰৰিবফদন দাৰখলৰ প্ৰবয়াজনীয়িাসভূহ

ইএভৰ ফাবজ

ফযৱিানাৰ ধযান-ধাৰণাৰ গাাঁথৰন প্ৰৰিষ্ঠা কৰৰফনল উন্নয়ন ভধযিিাকৰণৰ ফাবফ প্ৰবাৱ ৰচনাক্তকৰণ আৰু ইএভএপ

কামিযকৰীকৰণ সভান কৰা হয়।

াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনা, প্ৰকল্প কামিযকলা সাভৰৰ, আৰু প্ৰস্তাৰৱি ফন্দৰ প্ৰকল্পৰ ৰনভিাণ আৰু ৰৰচালনা মিযায়

দুবয়া াৰ ফাবফ প্ৰাসাংৰগক াৰৰাৰবিক উাদানসভূহ ৰঠৰাাং কৰা হহবছ আৰু আনুভাৰনক সভয়সীভা আৰু প্ৰৰিষ্ঠাৰনক দাৰয়ত্বসভূহ

ৰচৰিি কৰা হহবছ। এবক াবক য়েণীফিবাবৱ উিান কৰা হহবছ।

এক ৰিৰন-স্তৰীয় ৰনৰীক্ষণ কামিযক্ৰভ প্ৰস্তাৱ কৰা হহবছ:

ফাধযফাধকিাৰ ৰনৰীক্ষণ,

প্ৰবাৱসভূহৰ ৰনৰীক্ষণ, আৰু

ফাৰহযক ৰনৰীক্ষণ।

এই ৰনৰীক্ষণ কামিযক্ৰভৰ ভুখয উবেশয হহবছ ইএভৰ-ি ৰি্সৃ্তি ৰফৱৰণ ৰদয়া ৰফৰবন্ন ৰনৰদিষ্টকৃি কভি এক পলপ্ৰসু প্ৰকাবৰ

কামিযকৰীকৰণ, আৰু লগবি গুৰুত্বূণি াৰৰাৰবিকিা আৰু সাভাৰজক ৰৰভাত্ৰাসভূহি কামিযক্ৰভৰ প্ৰবাৱসভূহৰ ভূলযায়ন কৰা

ৰনৰিি কৰা।

৭.৫ পলপ্ৰসু াৰৰাৰবিক ফযৱিানা কামিযকৰীকৰণ আৰু ইয়াৰ ৰনৰীক্ষণৰ ফাবফ প্ৰৰিষ্ঠাৰনক সাাংগঠৰনক ফযৱিা

প্ৰকল্প কামিযকৰীকৰণব াক অসভ আবযন্তৰৰণ জল ৰৰফহন উন্নয়ন সৰভৰি ৰ অবযন্তৰি িান কৰা প্ৰকল্প কামিযকৰীকৰণ য়গা

(ৰআইইউ)-য়য় য়নিৃত্ব ৰদফ। াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনা, সম্পৰকিি ৰফৰবন্ন অধযয়ন সম্পাদন কৰাৰ ফাবফ

ৰাভশিদািাসকলৰ জৰিিকৰণৰ ফাবফ ৰআইইউ দায়ফি হ’ফ। ৰআইইউ-ৰ ভুৰৰ্ব্ী হ’ফ প্ৰকল্প সঞ্চালক (ৰৰড)।

ৰআইইউ-ি াৰৰাৰবিক ও সাভাৰজক ৰফবশষজ্ঞৰ হসবি এক াৰৰাৰবিকিা আৰু সাভাৰজক য়কাষ অন্তবুিক্ত থাৰকফ। এই য়কাবষ

প্ৰকল্প ফযৱিান য়কাষক াৰৰাৰবিক আৰু সাভাৰজক ফযৱিানা সম্পকিীয় সভসযাসভূহি সহবমাৰগিা কৰৰফ আৰু ৰনভিাণ

মিযবফক্ষণ ৰাভশিদািা (ৰচএছৰচ) আৰু ৰঠকাদাৰসভূহক ৰৰদশিন কৰৰফ। সভগ্ৰ ৰনভিাণকামিযৰ কালবছাৱাি, াৰৰাৰবিক

ফযৱিানা ৰৰকল্পনা ফাধযফাধকিাসভূহৰ ৰিৰনভহীয়া ৰনৰীক্ষণ প্ৰৰিবফদন প্ৰকল্প সঞ্চালকৰ লগবি ৰফব য়ফাংকনল ৰঠয়াফ লাৰগফ।

পলপ্ৰসু ইএভৰ কামিযকৰীকৰণৰ ফাবফ ৰচএছৰচ-য়য় ৰঠকাদাৰসভূহক িদাৰক আৰু ৰনৰীক্ষণ কৰৰফ। িাৰ ৰফৰীবি

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

13

ৰঠকাদাৰসভূহৰ স্বািয, সুৰক্ষা, ৰৰবৱশ মিযবৱক্ষক থাৰকফ ৰমবয় ৰনভিাণ কামিযকলাৰ কালবছাৱাি ইএভৰ কামিযকৰীকৰণ ৰনৰিি

কৰৰফ।

৭.৬ াৰৰাৰবিক প্ৰথাৰ ৰফৰধসভূহ আৰু সাপলযৰ সূচকসভূহ

কভিিলী-ৰফৰশষ্ট ফযৱিানা ৰৰকল্পনা প্ৰস্তুিকৰণৰ দ্বাৰা ৰঠকাদাবৰ াৰৰাৰবিকিাৰ প্ৰথাৰ ৰফৰধসভূহ (ইৰচঅ’ৰএছ) অনুসৰণ কৰাৰ

প্ৰবয়াজন হ ’ফ। াৰৰাৰবিকিা ফযৱিানা আৰু ৰনৰীক্ষণ ৰৰকল্পনাৰ সাপলযৰ ভূলযায়ন কৰৰফৰ ফাবফ , কামিয ুিাৰ ভূলযায়ন

কৰৰফনল সাপলযৰ সূচকসভূহ ৰচনাক্ত কৰা হহবছ। ৰনভিাণ আৰু ৰৰচালনা দুবয়া া মিযয়ৰ ফাবফ সূচকসভূহৰ অথি ৰনধিাৰণ কৰা

হহবছ।

একত্ৰীকৃি অবাৱ-অৰববমাগ প্ৰৰিৰফধান সাধন প্ৰণালী

এক আনুষ্ঠাৰনক অবাৱ -অৰববমাগ প্ৰৰিৰফধান প্ৰৰক্ৰয়া প্ৰকল্পব াৰ ৰৰচালনা ৰনবদিশনা ুৰস্তকাি য়ৰখাসূৰচি কৰা হ ’ফ আৰু এক

ৰনয়ভপ্ৰণালী িান কৰা হ ’ফ। অবাৱ-অৰববমাগ দাৰখলকৰণৰ সাধন প্ৰণালী অনলাইন ফা ভাচুল ৰফহীন য়মাগাবমাগ ফযৱিা য়হাৱা

উৰচি। অবাৱ-অৰববমাগ প্ৰৰিৰফধান সাধন প্ৰণালী সাংিাব াৰ চাৰৰ া ৰনবদিৰশকা নীৰিৰ ওৰি প্ৰৰিৰষ্ঠি ৰমবফাৰ হ ’ল: স্বচ্ছিা,

নযায়ৰায়ণিা, প্ৰৰিৰক্ৰয়া, দায়ফিিা।

সক্ষভিা ৰনভিাণ / প্ৰৰশক্ষণ আৰু াৰৰাৰবিক সজাগিা

াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ পলপ্ৰসু কামিযকৰীকৰণৰ ফাবফ সক্ষভিা ৰনভিাণ অিযাৱশযকীয়। অসভ আবযন্তৰৰণ জল

ৰৰফহন উন্নয়ন সৰভৰি , অসভ আবযন্তৰৰণ জল ৰৰফহন উন্নয়ন সৰভৰি ৰ ৰৰবৱশ এণ্ড সাভাৰজক সুৰক্ষা য়কাষ , মিযবৱক্ষক,

আৰু ৰঠকাদাৰসকলক অন্তবুিক্ত কৰৰ সকবলা স্তৰৰ অাংশীদাৰসকলৰ ফাবফ াৰৰাৰবিক আৰু সাভাৰজক ৰনৰাত্তা ফযৱিাৰ

ওৰি সক্ষভিা ৰনভিাণ হািি য়লাৱা হ ’ফ। ৰনভিাণ িলীি, মিযবফক্ষবক সক্ষভিা ৰনভিাণৰ য়নিৃত্ব ৰদফ। ৰঠকাদাৰসকল য়িওাঁবলাকৰ

ৰনজৰ কভিচাৰী আৰু েৰভকসকলৰ ফাবফ প্ৰৰশক্ষণ সম্পন্ন কৰাৰ ফাবফও দায়ফি হ’ফ। প্ৰকল্পৰ কামিযকৰী আৰু ৰনৰভিয়ভান মিযায়ৰ

কালবছাৱাি, এইবফাৰ প্ৰৰশক্ষণ সকবলা প্ৰাসাংৰগক কামিযকৰী ৰফষয়া আৰু ৰনভিাণৰ লগি জৰিি কভিচাৰী আৰু সম্প্ৰদায়ৰ ফাবফ

অসভ আবযন্তৰৰণ জল ৰৰফহন উন্নয়ন সৰভৰিৰ কভিাচাৰীৰ দ্বাৰা সম্পন্ন কৰা হ’ফ।

এইব া অৰি অৰৰহামিয য়ম সকবলা কভিচাৰী য়িওাঁবলাকৰ ৰনৰদিষ্টকৃি কভিসভূহ হনুণযিাবৰ সম্পন্ন কৰৰফনল মিযাপ্ত ৰৰভাবণ

প্ৰৰশৰক্ষি হয়। প্ৰৰশক্ষণৰ ওৰৰও, াৰৰাৰবিকবাবৱ উত্তভ প্ৰথাসভূহক উদগৰন য়মাগাফনল প্ৰকল্পৰ সভগ্ৰ েভশৰক্ত আৰু সাধাৰণ

জনিাৰ ভাজি সাধাৰণ াৰৰাৰবিক সজাগিা প্ৰৰিাৰলি হ’ফ লাৰগফ।

নৰথত্ৰকৰণ আৰু িথয ৰলৰফিকৰণ

াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ নৰথত্ৰসভূহ উন্নীিকৰণ , আৰু পলপ্ৰসু কামিযক্ষভ াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ ফাবফ

নৰথত্ৰৰ উলিিা ৰনৰিি কৰৰফনল এক নৰথত্ৰ ৰনয়ন্ত্ৰণ িৰি িান কৰা হ ’ফ। নৰথত্ৰ ৰনয়ন্ত্ৰণ িৰিব াৰ ৰাভশি ৰদয়া

হহবছ।

অাংশীদাৰ জৰিিকৰণ

এইব া প্ৰিযাৰশি য়ম াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদনৰ ৰফষয়ফস্তুৰ ওৰি ভন্তফয কৰাৰ সুবমাগ অাংশীদাৰসকবল লাব

কৰৰফ।

‘অসভ আবযন্তৰীণ জল ৰৰফহন প্ৰকল্প’ – াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদন খচৰা

কামিযফাহী সাৰাাংশ

14

৭.৭ াৰৰাৰবিকিা ৰনৰীক্ষণ ৰৰকল্পনা ফাবজ

প্ৰকল্পব াৰ অৰবকল্পনা, ৰনভিাণ আৰু ৰৰচালনা মিযায়ৰ ফাবফ সম্ভাৱনাৰবৰত্তক াৰৰাবিকিা ফাবজ প্ৰস্তুি কৰা হহবছ।

াৰৰাৰবিক ফাবজ খনি ভলবশাধনকক্ষ ও ‘চক-ৰ (Soak-pit), ফন্দৰসভূহি ফায়ু প্ৰদুষণ ৰনয়ন্ত্ৰণ ফযৱিা, ৰনৰীক্ষণ, ফৰিিিকৰণ

দবক্ষসভূহ, প্ৰৰশক্ষণ আৰু সজাগিা আৰু প্ৰৰিষ্ঠানৰ ফাবফ কাৰৰকৰী সহবমাৰগিা, ফৰিিিকৰণ দবক্ষসভূহ আৰু াৰৰাৰবিক

ৰনবদিশনাৰ দবৰ াৰৰাৰবিক গাাঁথৰনসভূহৰ ফযয় অন্তবুিক্ত হহ আবছ। উত্তৰ গুৱাহা ী ফন্দৰ, গুৱাহা ী য়গ’ বৱ ঘা আৰু অপলাভুখ

ঘা ৰ প্ৰাক্কৰলি াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাৰ ফযয়সভূহ মথাক্ৰবভ হ’ল ৩০,৫৮,৬৫০/- কা, ৩০,৫৮,৬৫০ কা আৰু

৩১,৪২,৬৫০/- কা।

৮.০ সাৰাাংশ আৰু সাভৰৰণ

াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন ঘা সভূহৰ উন্নীিকৰণৰ প্ৰস্তাৱ আৰু প্ৰকল্পব াৰ অনযানয উাদানসভূহৰ প্ৰসাংগক্ৰবভ সম্পন্ন কৰা

হহবছ। অনুসন্ধানব া ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় আইনী প্ৰবয়াজনীয়িা (ৰফব য়ফাংক অনুসৰৰ) ৰফবফচনাি য়লাৱা হহবছ। কভিিলীৰ

অনুসন্ধান, য়গৌণ ডা া/িথয, াৰৰাৰবিক গুণগি ভান ৰনৰীক্ষণ আৰু অাংশীদাৰসকলৰ ভিাভিৰ ৰবৰত্তি াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ

ভূলযায়ন প্ৰস্তুি কৰা হহবছ। ইৰিফাচক আৰু য়নৰিফাচক দুবয়া া াৰৰাৰবিক প্ৰবাবৱই ভূলযাৰয়ি কৰা হহবছ।

প্ৰকল্পব াৰ ইৰিফাচক াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱসভূহ হ ’ল সকবলা ফিৰি মাত্ৰীৰ ৰৰফহণৰ ফাবফ য়নৌ ৰৰফহণ থ আৰু ৰনভিাণ ,

ৰৰচালনা আৰু িত্ত্বাৱধান মিযায়সভূহি ৰনমুৰক্তৰ সুবমাগ। প্ৰকল্পব াবৱ অঞ্চলব াি অথিননৰিক ৰফকাশৰ সঞ্চাৰণ কৰৰফ।

য়নৰিফাচক াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱসভূহ িাৎমিযূণি নহয়। অৱবশয , প্ৰকল্পব াৰ ইৰিফাচক প্ৰবাবৱ অনাভয় ৰৰৰিৰি , সৰঠক অচয়

ফযৱিানা আৰু অঞ্চলব াৰ সাভগ্ৰীক য়সৌন্দমিযৰ ভাবনান্নয়ন কৰৰফ।

ৰফৰবন্ন মিযায়ি (প্ৰাক-খনন/ৰনভিাণ, খনন/ৰনভিাণ চলাকালীন আৰু খননকৃি সাভগ্ৰী ৰনষ্পৰত্তকৰণ আৰু উত্তৰ-খনন/অ;এণ্ডএভ)

য়নৰিফাচক প্ৰবাৱসভূহ ৰনফিাণ কৰৰফনল াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনাক সূত্ৰফি কৰা হহবছ। ভুখয ৰনৰীক্ষণৰ

ৰৰভাত্ৰাসভূহি খনন আৰু খননকৃি সাভগ্ৰীসভূহৰ ৰনৰীক্ষণ, হজৰৱক ৰনৰীক্ষণ আৰু ফৃৰিকৰণ, াৰৰাৰবিক গুণগি ভান ৰনৰীক্ষণ

(ফায়ু, শব্দ প্ৰদূষণ, ৃষ্ঠ ানী, নদীিলৰ য়গদ), স্বািয আৰু ৰনৰাত্তা, ইিযাৰদ অন্তবুিক্ত হহ আবছ। সৰহবাগ সম্ভাৱনাূণি

প্ৰবাৱসভূহ হ্ৰস্বভযাদী ৰমবফাৰ উশভনৰ দবক্ষ আৰু প্ৰাসাংৰগক ইৰচঅ’ৰএছ গ্ৰহণ কৰৰ সবম্বাধন কৰৰফ ৰা মায়। প্ৰকল্প

প্ৰবাৰৱি অঞ্চলব া াৰৰাৰবিকবাবৱ অনুকূল ৰাৰখফৰ ফাবফ, অসভ আবযন্তৰৰণ জল ৰৰফহন উন্নয়ন সৰভৰিবয় ৰনৰিি কৰৰফ

লাৰগফ য়ম ৰঠকাদাবৰ জৰুৰীকালীন প্ৰৰিৰক্ৰয়া ৰৰকল্পনা, য়িল ৰন:সৰণ সম্ভাৱনা ৰৰকল্পনা আৰু েৰভক স্বািয আৰু ৰনৰাত্তা

ৰৰকল্পনা আৰু াৰৰাৰবিক প্ৰদুষণ প্ৰশভন আৰু উশভন দবক্ষসভূহৰ ৰৰকল্পনা অন্তবুিক্ত কৰৰ কভিিলী ৰফৰশষ্ট াৰৰাৰবিক

ফযৱিানা ৰৰকল্পনা প্ৰস্তুি কৰৰফ লাৰগফ। এই াৰৰাৰবিক প্ৰবাৱ ভূলযায়ন প্ৰৰিবফদনি সূচনা ৰদয়াৰ দবৰ াৰৰাৰবিক

গুণগি ভানৰ ৰৰভাত্ৰাসভূহৰ ৰনয়ভীয়া আৰু পলপ্ৰসু ৰনৰীক্ষণ। অসভ আবযন্তৰৰণ জল ৰৰফহন উন্নয়ন সৰভৰিবয়

অঞ্চলব াৰ য়নৌৰৰফহন থ আৰু াৰৰাৰবিক গুণগি ভানৰ ভাবনান্নয়নৰ ফাবফ াৰৰাৰবিক ফযৱিানা ৰৰকল্পনা অনুসৰণ

কৰা ফাঞ্চনীয়।