व��वह�र�क न�सर� श�त� अभ��सकमल�खक : श� अश�क क�ठ�र� ashokkothare@gmail.com �� प�सतक�त�ल ल�ख��च� सव� हकक ल�खक�कड� स�रन!त अस"� प�सतक�च� नक$व� त��त�ल अ$श�च� प��म��दण नक$व� इतर रप�$तर करण��स�ठ� ल�खक�च� ल�ख� परव��र� घ�ण� आवश�क आह�. तस� � क�ल��स क��द�श�र क�रव�ई ह�ऊ शकत�. ई स�नहत� पनतष�� G1102, Eternity, Eleventh floor Eastern Express Highway. Thane, 400604 www.esahity.com esahity@gmail.com ©esahity Pratishthan®2018

• नव��म"ल� नवतरण�स�ठ� उपलब6.

• आपल� व�च"� झ�ल��वर आपण ह� फ9रवड� कर शकत�.

• ह� प�सतक व�बस��टवर ठ�वण��प�व= नक$व� व�च��व�नतररक क�णत�ह� व�पर करण��प"व= स�नहत� पनतष��च� ल�ख� परव��र� घ�ण� आवश�क

आह�.

व��वह�र�क न�सर� श�त� अभ��सकमभ�र द�सर�

नवष�B व�सपत�च� क��� श�स

6ड� ७ त� १२

6ड� ७ व�&ada saaxavaa

mauWa~ara paaNyaacaq [aaqfaNa va Exar sa>ba>I&axa IvZkyaa paq[ai>cai xaaTrxaa –

paq[aisaalixail paapauzYaxaUna paaNyaacyaa Ivazavaacaq parasarNa gauNaamauWq [aaqfaNa haqxa Asaxaq. xyaamauWq paq[aixail paaNyaacai paaxaWi vaaDUna savae paq[ai paaqfavakrsaacyaa paaNyaanaq BaVna InaGaxaq. A[aa paq[aixa xyaamauWq xaaTrpaNaa yaqxaaq. jasaa paukgaa paaNyaanaq Barla xar xyaaxa Ga_paNaa yaqxaaq xasaq hq haqxaq. vanaspaxaixa jar yaaqgya pZmaaNaaxa paaqfavakrsaacaa paurvaTa haqxa Asaql xar A[aa vanaspaxaixa savae saIvZkya va vaI&aefNaU paq[ai xaaT JaalqLyaa Izsaxaaxa, AIvZkya paq[aixa Asaa pakrvak haqxa naahi. jar paurvaTa vakmai AXavaa Apaura Asaql xar Ihrvyaa paka>wa, dha|a, paanaq margaWlqli Izsaxaaxa. xaaTrpaNaavaVna xyaa vanaspaxaixa paaqfavakrsaacyaa paaNyaacaa paurvaTa naitpaNaq haqxaaq Iva>k naahi xaq samajaxaq. hq pahaNyaacai vaqW Asaxaq pahatqcai vakarNa, baRyaaca vaqWa Izvasaa saUyaaecyaa OfNaxaqmauWq hq Baaga vaqkvaW OfNaxaqmauWq malUl Jaalqlq Asaxaaxa jari paaNyaacaa paurvaTa yaaqgya Asala xari. saUyae maavaWLyaana>xar XaaqdYaca vaqWaxa xai vanaspaxai paunha xaaTr haqxaq.

XaaqdvaPyaaxa xaaTrpaNaacai IvZkyaa A[ai Asaxaq Iva>k, paaqfavakrsa paq[aixa [aaqfalq jaaxaaxa xyaaxail KaInajaq va Exar OpayauvaPxa pazaXae Fa>caq pacana JaaLyaavar Orlqla rsa va xyaa baraqbar paq[ainaq saaqdlqlq vyaXaezvya Asaq savae, paq[ai baahqr tavaUkna zqxaq. hq Qvakxar zusaRyaa paq[aixa tavaklq jaaxaq Iva>kvaa paq[ai][araxa saaqdlq jaaxaq. xaqXaUna xaaq rsa pauDq vahaxa rhaxaaq. paaqfavak va Annarsaa>caq [aaqfaNa va Oxsajaena saxaxa caalU Asaxaq. xyaamauWq spa>znaacaa paIrNaama haqxaaq va hq rsa pauDq Dvakllq jaaxaaxa. Annarsa paIrvakafT Ooxai>xaUna Kaali va paaqfavakrsa pZvakafT Ooxai>xaUna var jaaxa rhaxaaq. vanaspaxai jaaqvar sajaiva Aahq xaaqvar paq[aixa ha vyavahar haqxa Asaxaaq. Ih spa>znaq Qvakawa pa>paapZmaaNaq vakama vakrxaaxa. mhNajaq savaeca saIvZkya paq[ai A[aaIrxainaq pa>paacaq vakama vakrixa Asaxaaxa. AapaLyaa µzyaaxa jasaq spa>zna haqxaq xasaq par>xau AIxa[aya sau%ma Asaq hq spa>zna Asaxaq. mhNajaq vanaspaxaixail savaeca paq[ai µzyaacaq vakama vakrixa Asaxaaxa Asaq mh>tlq xar xaq cauvakicaq TrNaar naahi.

mauWa>~ara paaNyaacaq [aaqfaNa – mauWa~ara paaNyaacyaa haqNaaRyaa [aaqfaNaavar vanaspaxaixail Anaqvak IvZkyaa>caa xasaq>ca payaaevarNaacaa paIrNaama haqxa

Asaxaaq. mauWa~ara [aaqfalqLyaa paaNyaacaq zaqna Baaga haqxaaxa. paIhla Baaga vanaspaxaicyaa A>gaaxa saamaavaUna Gaqxala jaaxaaq. mhNajaq, xaq paaNai vanaspaxaixa pacavaUna vanaspaxaicyaa IvaIva&a Baagaa>cyaa GadNaixa vaaparlq jaaxaq. zusara Baaga baafpaaqxsajaenaacaa Asaxaaq. xaq paaNai maaxaixail KaInajazvyaq AIxasaa@mya zavaacyaa ropaanaq [aaqfaNyaacyaa vanaspaxaicyaa na@saIgaevak garjaqmauWq [aaqfalqlq Asaxaq hi KaInajaq pacaIvaLyaana>xar xyaa jaaza paaNyaacaa vanaspaxaila vasxauxa: vakahi Opayaaqga nasaxaaq. mhNaUna xaq baahqr tavaUkna Izlq jaaxaq. AapaNa Aa&ai paaIhlq Aahq Iva>k, mauWaxaUna [aaqfalqLyaa paaNyaaxa Fa paaNyaacaa Ihssaa 70 tvaPvaqk paq%aa jaasxa Asaxaaq. vanaspaxai baafpaaqxsajaenaanaq Ivakxai paaNai baahqr saaqdxaq xyaavar xyaa paaNyaacaq pZmaaNa Asaxaq. KaInajaa>caq mhNajaq Kaxaacaq saurWixapaNaq [aaqfaNa haqNyaasaaTi Qvak laKa Baaga paaNyaaxa Ivazavya Kaxaacaq pZmaaNa pakvaPxa 100 Baaga (1hjaar Iltr paaNyaaxa 1 Ivaklaq Kaxa) AsaNaq yaaqgya Asaxaq. mhNajaq Ivakxai saa@mya zava Asaavaa lagaxaaq xaq l%aaxa yaqEel. xyaasaaTi vyaavahaIrvak Inasagae[aqxaixa Kaxaq saa@mya zavaacyaa svaVpaaxa zqNyaacaa salMa Asaxaaq.

jyaavaqWi vaaxaavarNaacai saapaq%a Aazexaa 70 tvaPvaqk Iva>kvaa xyaahUnahi jaasxa Asaxaq xyaavaqWi mauWa>xaUna [aaqfalqlq jaaza paaNai savae ja@Ivavak vakayae JaaLyaavar mhNajaq, hq paaNai xyaabaraqbar AsalqLyaa Kaxaq va Exar OpayauvaPxa pazaXae sa>paUNae vanaspaxaixa paaqhaqcavaLyaavar xyaaxail vakahi Baaga paanaa>xaUna baafpaaqxsajaena IvZkyaqnaq baahqr saaqdlq jaaxaq va vakahi Baaga Annarsaabaraqbar paunha mauWavakdq vaWxaq. par>xau, jar hvaqxa paurqsaq Aaze nasaql va hvaa vakaqrdi Asaql xar maa"a vakmai Baagaacaq Annarsaaxa ropaa>xar haqxaq va jaasxa Baagaacaq baafpaaqxsajaena haqxaq. mhNajaq hvaa jaqvaDi jaasxa vakaqrdi xaqvaDi jaasxa baafpaaqxsajaena va jaqvaDi zmat xaqvaDq vakmai baafpaaqxsajaena Asaq pZmaaNa Asaxaq. hvaa AInaft pZvakarq vakaqrdi Asaql xar paurqsaq paaNai Annarsaacyaa InaImaexaixa na ImaWaLyaamauWq xyaa vanaspaxaicyaa ja@Ivavak IvZkyaa IbaGadxaaxa. savae paIrBZmaNa JaaLyaavar Orlqlq paaNai [aqvati vyaXaezvyaacyaa ropaanaq paunha maaxaixa saaqdlq jaaxaq. hvaa jaqvaDi jaasxa zmat xaqvaDq vakmai paaNai mauWa>naa [aaqfaavaq lagaxaq. mhNaUna hvaqcyaa zmatpaNaacaa Ipavakacyaa vaaDivar paIrNaama haqxa Asaxaaq hq l%aaxa Gaqxalq paaIhjaq. pZxyaqvak Ipavakacai hvaqcyaa zmatpaNaacai garja Asaxaq xai samajaUna xyaapZmaaNaq [aqxaicaq vyavasXaapana vakravayaacaq Asaxaq. pakvaara]sa>cana, xaufaar ]sa>cana Fa>cyaa mazxainaq paavasaa|a vyaIxaIrvaPxa maaqsamaaxa ha zmatpaNaa raKaNaq [avaPya haqxaq mhNaUna xyaa ]sa>cana pa$xai>cai ][apakarsa vaqklqli Asaxaq. baafpaaqxasajaenaavar paIrNaama vakrNaari vakarNaq AapaNa maagail &adYaxa paaIhli Aahqxa xai savae vakarNaq mauWa>cyaa paaNai [aaqfaNyaavar sau$a lagaU haqxaaxa. xyaa][avaaya AaNaKaina vakahi vakarNaq Asaxaaxa xai Aaxaa paahUyaa.

jaImanaixail paaNyaacaa parasarNa zaba –jaImanaixail paaNyaacaa parasarNa zaba mauWa>xail paq[ai>xail parasarNa zabaa paq%aa KaUpa vakmai Asaavaa lagaxaaq.

mauWaxail parasarNa zaba saa&aarNapaNaq 2 baar Asaxaaq par>xau, mauW> xaaq zaba 8 baar QvaDa jaiva-vaasxaIvavak gauNaamauWq vaaDvaU [avakxaaxa. jaImanaixail paaNyaaxa Kaxaq va Exar OpayauvaPxa pazaXae IvarGaWlqLyaa, IvarsalqLyaa va pZIvasarlqLyaa AvasXaqxa Asaxaaxa. xyaamauWq jaImanaixail paaNai vak&aica [au$ nasaxaq. A[aa paaNyaaxa vakahi parasarNa zaba Asaxaaq. jar xaaq zaqna paq%aa KaUpa vakmai Asaql xar mauW> xyaa>cyaaxail saa&aarNa parasarNa zabaacyaa mazxainaq xyaa paaNyaacaq [aaqfaNa vakV [avakxaaxa. par>xau jar xaaq jaasxa Asaql xar maa"a mauWa>naa jaiva-vaasxaIvavak gauNaa>naq xyaa>caa parasarNa zaba vaaDvaUna magaca [aaqfaNa vakravaq lagaxaq. jar xaq naahi jamalq xar mauW> paaNai [aaqfaNyaa Qqvajai maaxai mauWaxail paaNai KaqcaU lagaxaq va mauW> naft haqOona pZsa>gai raqpa maVna jaaxaq. hq bahu&aa maaxai caaqpaNa Asaql xar haqxaq. xyaasaaTi [aqxaacai maaxai caaqpaNa naahi Facai vyavasXaa vakravai lagaxaq. caaqpaNa maaxaicai maaIhxai lqKaa>vakacyaa Baagaaxa Aahq xai pahavai.

jaImanaixail pZaNavaayaucai Opalb&axaa –AapaNa paaIhlq Aahq Iva>k, mauWaxaUna jaq paaNai [aaqfalq jaaxaq xyaaxa zaqna Ihssaq Asaxaaxa. Qvak Ihssaa vanaspaxaixa

samaavaUna jaaNaara va zusara Ihssaa baafpaaqxsajaenaacaa Asaq Asaxaq. QvaDq paaNai KaqcaNyaasaaTi mauWa>naa vakahi jaasxacaq vakama naqhmaica vakravaq lagaxaq. hq paaNai KaqcaNyaacaq vakama pZamauKyaanaq vaqk[amauWq vakrxaaxa. xyaa>cai xvacaa paqvaPtaqjacai Asaxaq. baavakicyaa xvacaqxa paq[aixa>xaU Asaxaaxa. ha Baaga saIvZkya Asaxaaq. Fa savae pazaXaae>cai parasarNa zabaa baabaxacai vaasxaIvavak %amaxaa nagaNya Asaxaq. par>xau, xaq Baaga saIvZkya AsaLyaamauWq xyaa>cai parasarNa zabaacai %amaxaa vaaDlqli Asaxaq. mhNajaq mauWa>caq paaNai [aaqfaNaq hi Qvak ja@Ivavak IvZkyaa Aahq. AI&avak sa>[aaq&anaanaq Asaq spaft Jaalq Aahq vaki>, mauWa>xa Asalqla Inavadvak paargamyaxaqcaa gauNasau$a jaiva-vaasxaIvavak Aahq. mauWa>caa sajaivapaNaa xyaa>cyaa `vasanaavar Aval>baUna Asaxaaq. hi mauW> jaImanaixail hvaqxail pZaNavaayaU vaapaVna `vasana vakrixa Asaxaaxa. AapaNa jasaq hvaqxaUna pZaNavaayaU Gaqxaaq xasaq mauW> vakV [avakxa naahixa xar xyaa>naa pZaNavaayaU [aaqfaNyaasaaTi xaaq pZXama mauWa>cyaa pa=fTBaagaavar jaaq AaqlsarpaNaa Asaxaaq xyaaxa IvarGaWavaa lagaxaaq. xyaasaaTi mauWa>xaUna vakahi Ivaxa>cavaqk sZvaxaaxa AaINa pZaNavaayaucaq IvarGaWNaq saaqpaq haqxaq. A[aaIrxainaq IvarGaWlqla pZaNavaayaU na>xar `vasanaa>gaaxaUna Gaqxala jaaxaaq. jar maaxaixa pZaNavaayaU paq%aa jaasxa vakbaevaayaU Asaql xar mauWa>caa vakaq>dmaara haqxaaq. Asaq Jaalq xar jaiva-vaasxaIvavak parasarNa na haqxaa vaasxaIvavak parasarNa haqOona vanaspaxaila navakaq Asalqlq pazaXaesau$a Ixacyaaxa ][aV lagaxaaxa. Asaq Jaalq xar vanaspaxaixa raqgatpaNaa yaqOona pZsa>gai xai maVna jaaxaq. FasaaTi jaImanaixa naqhmai vaapasaa va vaaxana raKaNaq Ivakxai Aava[yavak Aahq xaq l%aaxa yaqEel. mauWa>caq pZaNavaayaucaq [aaqfaNa mauWa>cyaa pa=fTBaagaavaril AaqlsarpaNaavar Aval>baUna Asaxaq mhNaUna xaaq raKaNyaasaaTi mauW naqhmai maaxaixa gaadlqli rhaxail Asaq pahavaq lagaxaq. ha paaNyaacaa sau%ma Xar

rhaNyaasaaTi jaImanaixail hvaqcai saapaq%a Aazexaa Ivakmaana 90 tvaPvaqk AsaNaq Aava[yavak Asaxaq. jaImanaicaa vaapasaa yaaqgya raKaNaq mhNajaqca jaImanaixail hvaqxail saapaq%a Aazexaa 100 tvaPvaqk Asali paaIhjaq va vakbaevaayaucaq pZmaaNa AxyaLpa Asalq paaIhjaq, pZaNavaayaucaq pZmaaNa vaaxaavarNaaxail hvaq QvaDqca Asalq paaIhjaq. vaapasaa raKaNyaa maagail O*q[a varil xaina gaaqfti saa&ya vakrNaq ha Asaxaaq hq l%aaxa Gaqxalq paaIhjaq. vaapasaa vaksaa raKaavaa Facaa AByaasa AapaNa na>xarcyaa BaagaaxaUna pahaNaar Aahaqxa.

maaxaicaq xaapamaana –maharaftaxail Ipavaka>cyaa z=ftinaq pahaxaa jaImanaicaq Ivakmaana xaapamaana 20 A>[a va vakmaal 30 A>[a Asaq AsaNaq

yaaqgya Aahq. yaqXaq GaqxaLyaa jaaNaaRyaa Ipavaka>cai xai garja Aahq. jar xaapamaana jaasxa Jaalq xar mauW> Aapalq vakama vyava]sXaxapaNaq vakV [avakxa naahixa. vakmai Jaalq xar mauWa>caq vyavahar ma>zavaxaaxa va vanaspaxaicyaa vaaDivar xyaacaa AInaft paIrNaama haqNyaacaa &aaqvaka sa>Bavaxaaq. AapaNa jasaq ra"ai Jaaqpaxaaq xasaq vanaspaxai vak&aica Jaaqpaxa naahi par>xau, Ixacaq IvaIva&a Baaga AaWipaaWinaq Iva`Za>xai Gaqxa Asaxaaxa xyaaxa jar xaapamaana KaUpaca vakmai mhNajaq 0 A>[a Jaalq xar Jaad InaIzsxa AvasXaqxa jaaxaq. vakmai xaapamaanaamauWq mauWa>cyaa paq[aixa xaaTrpaNaa jaasxa haqxaaq va Inavadvak paargamyaxaa xasaq>ca jaiva-parasarNa IvZkyaa haqNyaasa Ivaraq&a haqOo lagaxaaq. mauWaxail paq[ai>cyaa ma&ail Aa>xarpaq[aiya vahna ma>zavaxaq. jaImanaicaq xaapamaana vakahi vaqWasaaTi jaasxa Jaalq (30cyaa Aasapaasa) xar mauWa>cyaa IvZkyaa xvarixa haqOo lagaxaaxa AaINa jar xaq xasaq>ca raIhlq xar sa>jaivavakacyaa jaaza maa"aa IzLyaasaarKaq paIrNaama IzsaU lagaxaaxa. mauWa>caq `vasana vakayae ma>zavaxaq. mauWaxa paIrvakafT Ooxai>xaUna yaqNaaRyaa Annarsaacaq pZaNavaayaucyaa mazxainaq jvalna haqxaq xyaaxaUna Oojaae ImaWxaq. xyaa OojaqemauWq mauWaxail IvaIva&a IvZkyaa haqxa Asaxaaxa xyaa ma>zavaxaaxa. xyaahUnahi jaasxa Jaalq xar vanaspaxai maVna jaaOo [avakxaq. jaImanaicaq xaapamaana Izvasaa saUyaaecyaa OnhamauWq vaaDU [avakxaq xaq haqOo nayaq mhNaUna saq>ziya vakcara jasaq paalapaacaqWa AacCazna mhNaUna [aqxaaxa pasaVna wavayaacaa Asaxaaq. Exar Anaqvak yaaqjanaa vaapaVna sau$a hq saa&ya vakrxaa yaqxaq xaq AapaNa na>xarcyaa Baagaa>xa pahaNaar Aahaqxa.

pZ`naavali –

1. vanaspaxaila paaNyaacaa paurvaTa yaaqgya pZvakarq haqxa Aahq vaki naahi hq vaksaq samajaxaq. 2. vanaspaxaixa paaNyaacaq vahna vakaqNaxyaa vakarNaanaq haqxaq?3. saIvZkya va AIvZkya paq[ai>xail mahxvaacaa pakrvak Fa sa>zBaaexa vakaqNaxaa xaq saa>gaa.4. vaapasaacaq mahxva vakaya? vaapasaa raKaNaq mhNajaq naqmavaqk vakaya saa&ya vakrNaq xaq naitpaNaq saa>gaa.5. mauWa>naa pZaNavaayaucaa paurvaTa vaksaa haqxaq xaq saa>gaa.6. mauWa>naa pZaNavaayaucaa paurvaTa vyava]sXaxapaNaq naahi Jaala xar vakaqNaxaq zaqfa InamaaeNa haqxaaxa. 7. jaImanaicaq xaapamaana yaaqgya raKaNyaacaq mahxva samajaavaUna wa. 8. jaImanaivar saq>ziya paalapaacaaqWa Facaq AacCazna vaka vakravaq xyaacai vakarNaq saa>gaa.9. jaImanaila pakar maaqTYa Baqgaa padLyaasa xyaamauWq vaapasaa IbaGadql vaka>? xaq savakarNa samajaavaUna wa. 10. jaImanaixail hvaqcai saapaq%a Aazexaa Ivakxai AsaNaq caa>galq Asaxaq?

6ड� ८ व�&ada AaTvaa

paaqfavakrsa va Annarsa Fa>caq vanaspaxaixail vahna

paaqfavakrsaacaq varvahna AXavaa OzHvahna haqxaq AaINa Annarsaacaq A&aaqvahna haqxa Asaxaq. Fa zaqna rsaa>caq vahna vakrNyaasaaTi AnauvZkmaq pZvakafT Ooxai AaINa paIrvakafT Ooxai>caa Opayaaqga haqxa Asaxaaq. paaqfavakrsa pZvakafT Ooxai>xaUna var caDxa Asaxaaq va Annarsa paIrvakafT Ooxai>xaUna Kaali sarvakxa Asaxaaq. pakvaPxa paanaaxa xaq zaqna Qvaka IvaMkft rcanaqnaq Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[ainaq jaaqdlqlq Asaxaaxa.

Fa &adYaxa mauWanaq [aaqfaUna, pacavaUna paaNyaasah jai KaInajaq (Kaxaq) Aaxmasaaxa vaqkli xyaa>caq mhNajaqca paaqfavakrsaacaq na>xar vanaspaxaixa savae pa>caa>gaaxa vahna vaksaq haqxaq xaq pahavayaacaq Aahq. Aa&aicyaa &adYaxaUna AapaNa paaIhlq Aahq vaki>, mauWq pZXama jaImanaixaUna paaNai va xyaaxa IvarGaWlqLyaa AvasXaqxail paaqfavak pazaXae (Kaxaq va Exar) mauWa>xail xva%a, paricavZk Fa Baagaa>xaUna [aaqfaUna va na>xar sa>&aana Ooxai>xaUna pacavaUna xyaa paasaUna paaqfavakrsa xayaar vakrxaaxa. hi IvZkyaa paunha Qvakza samajaUna GaqOoyaa.

KaInajaa>caq [aaqfaNa va pacana xaina pZmauKa paayaRyaanaq haqxa Asaxaq. paIhli paayari A[ai, maaxaixail paaNai va xyaaxa AsalqLyaa KaInajaa>caq va Exar OpayauvaPxa pazaXaae>caq [aaqfaNa Inavadvak paargamyaxaqcyaa IvZkyaqnaq va jaiva-vaasxaIvavak parasarNa zabaanaq vakrNaq. Fa IvZkyaa vakrNyaasaaTi Oojaae lagaxaq xai Annarsaacaq ja@Ivavak jvalna pZaNavaayaucyaa mazxainaq vakVna ImaWIvali jaaxaq. mhNajaq Ih paayari Qvak ja@Ivavak IvZkyaa Asaxaq. zusari paayari A[ai Iva>k, jaq KaInaja jaImanaixaUna [aaqfaUna Gaqxalq jasaq, na"a, paala[a, spaukrz Exyaazi, xaq vakaqNaxyaa xari Asaq>ziya Iva>kvaa saq>ziya sa>yaugaacyaa svaVpaaxa Asaxaq xyaa sa>yaugaacaq IvaGatna vaqklq jaaxaq AaINa KaInaja va xyaala jaaqdNaarq sa>yauga vaqgaWq vaqklq jaaxaaxa. jaaqdNaaRyaa sa>yaugaaxa sau$a vakahi KaInaja AsaU [avakxaaxa xaqvha xyaa>caqhi paunha IvaGatna haqxaq. XaaqdvaPyaaxa saa>gaavayaacaq mhNajaq [aaqfalqLyaa savae Kaxaacaq paUNae IvaGatna haqxa Asaxaq. xyaaxa AIxaIvaMkft A[aa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>caa samaavaq[a Asaxaaq. A[aaIrxainaq A[aa IvaGatixa ]sXaxaixa hi KaInajaq xva%a, paIrcavZkaxail Ooxai xasaqca paufTvakar Ooxai, sa>&aana Ooxai Fa>xa naqlq jaaxaq. IvaGatna JaalqLyaa Gatvaka>cai vaqgaWi rcanaa vakVna xyaapaasaUna xyaa vanaspaxaila Qvakropa A[aa pazaXaaexa ropaa>xar haqxa Asaxaq. hq savae xyaa xyaa paq[ai>cyaa va Ooxai>cyaa va@][aftYanausaar haqxaq. hq savae vakama Anaqvak Ivaxa>cavaqk vakrxaaxa. xaq naqlq jaaxa Asaxaa>naa xyaa>cyaavar InarInara|a paq[aixail rsaa>caq IvaIva&a sa>svakar haqxa haqxa Fa savae KaInajaa>cai paunaecanaa haqxaq. Aaxaa xai KaInajaq xyaa vanaspaxaixail Qvak Gatvak Asaq ropa Gaqxaaxa. mhNajaq [aaqfalqLyaa KaInajaacaq paIhlq pacana Fa paayarila haqxaq. jari [aaqfaxaanaa xai KaInajaq Asaq>ziya Iva>kvaa saq>ziya par>xau, vaqga|a rcanaqcai Asali xari Aaxaa xai paUNaexayaa xyaa vanaspaxaicaa Baaga banalqli Asaxaaxa. hi xayaar Jaalqli sa>yaugaq paaNyaaxa Ivazavya AvasXaqxa Asaxaaxa. A[aaIrxainaq xaina paayaRyaa mhNajaq [aaqfaNa, IvaGatna va pacana paUNae haqxa Asaxaq. Anaqvak pZvakarq hq haqxaa>naa vaVna yaqNaarq Annarsa AaINa maaxaixail hvaqxaUna pZaNavaayaU Fa>cai Inaxaa>xa garja Asaxaq. A[aaIrxainaq xyaa vanaspaxaicaa paaqfavakrsa xayaar haqxa Asaxaaq. Fasavae paayaRyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkya mhNaUna samajaLyaa jaaxaaxa. vakarNa, xya pakvaPxa jaiva>xa vanaspaxaixa haqxaaxa. pZaNavaayaU AaINa Annarsa vyava]sXaxapaNaq ImaWala naahi xar hi pacanaacai IvZkyaa IbaGadxaq. xasaq naqhmai haqxa raIhlq xar maa"a xyaa vanaspaxaixa Ivava=kxai Oxpanna haqNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq. mhNajaq na"aacaa xautvada, paala[aacaa xautvada, spaukrzacaa xautvada Asaq haqOona xyaacaa z=fya paIrNaama vanaspaxaicyaa vaaDivar JaaLyaacaq AaDWxaq. A[aavaqWi [aqxavakri xyaa Kaxaacyaa jaasxa maa"aa zqNyaacaa maagae Aval>baxaaq

par>xau, xaaq hq pahaxa naahi Iva>k mauWa>naa pZaNavaayaU ImaWNyaasaaTi Aava[yavak Asalqla vaapasaa va vaaxana ITvak Aahq vaka> naahi? jar pZaNavaayaU naahi ImaWala xar xai mauW>, IvaGatna vaqklqlq pazaXae xyaa AvasXaqxa mauWa>~ara, paunha maaxaixa saaqdxaaxa. xyaamauWq xyaa A&aevat pacalqLyaa pazaXaae>caa saaTa mauW%aq"aaxa haqxaaq. paunha jasaq pZaNavaayaU Opalb&a haqxaaq xasaq xai mauW> xaaq savae A&aevat pacavaUna baahqr tavaklqla, [aaqfaUna xyaacaq pacana vakVna pauDli IvZkyaa paUNae vakrxaaxa. Annarsaacaa paurvaTa Jaala naahi Asaq sahsaa haqxa naahi par>xau, jar Ayaaqgya CatNyaa Ayaaqgya vaqWi JaaLyaaxar xasaq haqOo [avakxaq.

xayaar JaalqLyaa paaqfavakrsaacaq pauDq vahna vaksaq haqxaq xaq paahuyaa. mauWaxa banalqla paaqfavakrsa pZvakafT paq[ai>cyaa pZvakafT Ooxai>cyaa maa&yamaanaq var caDvala jaaxaaq. paq[aixa navaina paaqfavakrsaacaa paurvaTa Aala Iva>k, paq[aixail jaunaq Karaba Jaalqlq Gatvak paq[aixaUna baahqr tavaklq jaaxaaxa. jaunaq Baaga vakaDUna navaina Baaga AapaNa jasaq basavaxaaq xasaq>ca hq haqxa Asaxaq. vaI&aefNaU paq[aicyaa garjaqnausaar Fa navyaa rsaacyaa mazxainaq Ixacai vakaIyavak va [aavakiya vaaD haqxa rhaxaq. mhNaUna saa&aarNapaNaq xyaa paq[ai vyaXaezvya InamaaeNa vakrixa naahixa. saIvZkya paq[aixa pakvaPxa nauxanaivakrNaacaq vakama haqxa AsaLyaamauWq xaqXaq jaunaq Baaga baahqr vakaDlqlq vyaXae pazaXae jyaa>naa AapaNa vyaXaezvya Asaq mhNaxaaq xaq paIrxa>xaU>cyaa maagaaenaq paIrvakafT Ooxaicyaa vaaIhnyaama&yaq jaaxaaxa va Annarsaa baraqbar Kaali jaaNyaasa sajja haqxaaxa. Fasavae IvZkyaa jaiva-rsaayaInavak Asaxaaxa mhNaUna xyaa>naa lagaNaara pZaNavaayaU Annarsaa baraqbar va baRyaaca vaqWa `vasanar>&Za>cyaa mazxainaq vanaspaxai ImaWvaxa Asaxaq. vakahi vanaspaxaixa vyaXaezvya paIrvakafTaxa na jaaxaa xaqXaqca Jaadacyaa baaFsaalivakdq paaTvalq jaaxaq va xaqXaUna xaq Jaadacyaa pa=fTBaagaavar paaqhaqcaxaq. hq AapaLyaala Gaama yaqxaaq xasaq Asaxaq. xaqXaq xaq Exar sau%ma jaiva KaaOona xyaa>cai vaqgaWi ja@Ivavakxaa (maqtabaa<IlJamaH) caalU Tqvaxaaxa. xyaamauWq baRyaaca vaqWa raqgaraEela mazxa haqxa Asaxaq. Asaq bahu&aa maaqTYa Jaada>cyaa ba*l haqxa Asaxaq. paq[ai>xa jaq haqxaq xyaala paaqfavakrsaacaq paq[aixa saa]xmavakrNa Jaalq Asaq samajalq jaaxaq.

paq[aixa paaqfavakrsaacaq saa]xmavakrNa vaksaq haqxaq xaq paahuyaa. vanaspaxaicyaa pa>caa>gaaxail Inaxya pa>caa>gaa>xa paaqfavakrsa xyaa A>gaacyaa Iva][aft paIr]sXaxai nausaar pacavala jaaxaaq mhNaUna xyaa pacanaIvZkyaqsa Ivapacana Asaq mhNaxaaxa. mhNajaq, Ivapacana hi paq[aixa haqNaari xyaa paq[aila Anauropa A[ai pacana IvZkyaa Asaxaq. vanaspaxaixa Asaq Ivapacana Anaqvak IvaIva&a paq[ai>xa IvaIva&a Ivaxa>cavaka>cyaa mazxainaq haqxa Asaxaq mhNaUna Ivapacanaacaq sau$a Anaqvak pZvakar AaDWUna yaqxaaxa. mauWa>xa Kaxaa>caq [aaqfaNa JaaLyaavar xyaaxail na"a Fa KaInajaacaq paaNai va pZaNavaayaU Fa>cyaa sa>yaaqgaanaq AImanaaq Amlaxa ropaa>xar haqxaq. spaukrzapaasaUna Oojaaesa>yaugaq banaxaaxa. xyaa baraqbar paq[aicaq naqhmaicaq va&aena vakayae sau$a haqxa Asaxaq. jaunaq Baaga vakaDUna navaina Baaga basaIvaNyaacaq vakama Aarqnaq>cyaa mazxainaq Oojaae>gaaxail IdQnaq>cyaa saucanaanausaar haqxa rhaxaq. savaeca pa>caa>gaaxa hq haqxa Asaxaq par>xau, pZxyaqvak A>gaacaq Asaq Iva][aft vakama Asaxaq xyaacaa Ivacaar yaqXaq vaqkla Aahq. mauWa>xa xyaa>cyaa garjaqcai va Exar Ivaxa>cavaqk va sa>jaivavaqk xayaar haqxaaxa. xaq savae paq[aixaUna baahqr yaqOona paunha paaqfavakrsaaxa ImasaWUna, Asaa AI&avak vakayae%ama navaa paaqfavakrsa xayaar haqxaaq. xaaq pauDq Kaaqda>gaa vakdq vahaxa jaaOo lagaxaaq. baRyaaca vanaspaxaixail mauW> vakahi Ivamlsaa sau$a xayaar vakrxaaxa. Ivamlsaa hi rsaayanaq vanaspaxaicaq na@saIgaevak sa>r%aNa Asaxaq.

Kaaqda>gaaxa AaNaKaina vakaya haqxaq paaqfavakrsaacaq xaq paahuyaa. Kaaqda>gaaxail saIvZkya paq[ai>caq nauxanaivakrNa xyaanaq haqxaq. xaqXaq paunha navyaanaq vyaXaezvyaq xayaar haqxaaxa va xyaa>cai IvaLhvaat Aa&ai saa>IgaxaLyaa pZmaaNaqca haqxa Asaxaq. mauWavakdUna Aalqli Ivamlsaa, sa>jaivavaqk, Ivaxa>cavaqk AaINa AImanaaq Amlq Kaaqdaxail saIvZkya xva%a va paufTvakar paq[aixail vaI&aefNaU Ooxai vaaparxaaxa. Kaaqda>gaaxail saIvZkya paq[ai saalavaek va vakahi navaina pZvakarcyaa Ivamlsaa Oxpanna vakrxaaxa xasaq>ca paufTvakar paq[aixaUna paufTvak sa>jaivavaqk banavaxaaxa AaINa xyaacaa vaapar vakVna Kaaqda>ga va Exar varil Baagaa>cai r>ozi vaaDvaNyaacaq vakama vakrxaaxa. Kaaqdaxa banalqli saalavaek, Ivamlasaa va paufTvak sa>jaivavaqk pZvakafT va paIrvakafT A[aa zaqnahi Ooxai>xa ][arxaaxa va xyaa maagaaenaq savae"a paaJarxa pasarxaaxa. Ivamlsaa va saalavaek hq zaqna Gatvak vanaspaxaicyaa svaaBaaIvavak sa>r%aNaacaa Baaga Asaxaaxa vakarNa xaq zaqnahi pazaXae Ipavakavar hlMa vakrNaaRyaa Ivaktvaka>naa haInavakarvak Asaxaaxa va jar xyaa>caq yaaqgya pZmaaNaaxa Oxpaazna Jaalq xar xyaa vanaspaxaivar sahsaa raqga padxa naahixa. vakahi vanaspaxaixail hq Gatvak vaqgaWq vakaDUna xyaa paasaUna Anaqvak Aa@fa&ai xayaar vaqkli jaaxaaxa. Aayauvaqezaxail bahuxaqvak savaeca

Aa@fa&ai Fa Ivamlsaa AaINa saalavakaevarca Aa&aaIrxa Aahqxa. E>gZjaixa saalavakaela t<naina Asaq mhNaxaaxa. Ivamlsaala ALvakla<Eed Asaq mhNaxaaxa. saq>ziya [aqxaixa vaaparli jaaNaari bahuxaqvak savaeca Ivaktvaknaa[avaqk Fa>cyaa paasaUna banaIvali jaaxaaxa.

Kaaqdaxail paq[ai>caq paaqfaNa vakVna va xyaaxaUna navaina zvyaq baraqbar GaqOona pZvakafTaxaUna paaqfavakrsa pauDq paanaa>xa ][arxaaq. paanaaxa AsalqLyaa savae saIvZkya, vaI&aefNaU paq[ai>cai Inaxyaacai garja paurvaUna (mhNajaq nauxanaivakrNa, vakaIyavak AaINa [aavakiya vaaD vaga@rq) xaaq Aaxaa Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[aixa yaqxaaq. xaqXaq xaaq pZXama hIrxa zvyaacyaa InaImaexaixa mazxa vakrxaaq. Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[ai>xa Izvasaacyaa va pauvae ra"aicyaa mhNajaq sa>&yaavakaWacyaa pZhri maaqTYa pZmaaNaaxa Anna InaImaexai haqxa Asaxaq. Orlqla paaqfavakrsa xyaaxa ImasaWxa xaq savae Aaxaa paIrvakafT vaaIhnai>xa Annarsa mhNaUna ][arxaq. xaq haqxaanaa paaqfavakrsaaxail jaasxa paaNai paanaacyaa `vasanaa>gaa>xaUna baafpaaqxsajaenaanaq vaaxaavarNaaxa saaqdlq jaaxaq. yaqXavarcaa pZvaasa paaqfavakrsaacaa Asaxaaq pauDq xyaacaq Annarsaaxa ropaa>xar haqxaq va xaaq paIrvakafT vaaIhnaicyaa maa&yamaanaq Aaxaa A&aaqvahnaanaq Kaali paaJaV lagaxaaq. hq Jaalq pa>caa>gaa>xail Inaxya pa>caa>gaa baabaxacaq Aaxaa na@ImaIRxavak A>gaaxa mhNajaq pauklaxa, pakWaxa va vakaq>baaxa xaaq vakaya vakrxaaq xaq pahavayaacaq Aahq.

vakaq>baaxa AIxavaI&aefNaU paq[ai Asaxaaxa. xaqXaq paaqfavakrsaacai pakarmaaqTi garja Asaxaq. vaI&eafNaU paq[aixa maga xai vakaqTqhi Asaaq paaqfavakrsaacai garja naqhmaica jaasxa Asaxaq hq AapaNa l%aaxa Gaqxalq paaIhjaq. xaqXaq va Exar na@ImaIRxavak A>gaaxa Annarsa xayaar haqxa naahi mhNaUna baahqVna Annarsa AaNaNaaRyaa paIrvakafT vagaaexail ma=zusaal paq[ai>xaUna xaaq paaqhaqcavala jaaxaaq. Fa ITvakaNai pakar maaqTYa pZmaaNaaxa Oojaae InaImaexai haqxa Asaxaq. paufvakW[aa vakaq>baa>cyaa vakaqmal baaFsaalixaUna vaaxaavarNaaxail pZaNavaayaU Inavadvak paargamyaxaqcyaa IvZkyaqnaq [aaqfala jaaxa Asaxaaq. xaqXaq rsa [aaqfavak Ivaktvaka>caa pZazuBaaeva jaasxa haqNyaacai [avaPyaxaa AsaLyaamauWq svaaBaaIvavakpaNaq xaqXaq sa>r%aNaasaaTi Ivamlsaa>cai InaImaexai Iva>kvaa baahqVna paurvaTa haqNyaacai vyavasXaa Asaxaq. vakaq>baaxaUna navaina paanaq AXavaa vak|a OgavaLyaavar paaqfavakrsaacai garja vakmai haqxaq, xaqvaDYaxa xaaq vakaq>ba pauDq sarvaklqla Asaxaaq.

pauklaxa paaqfavakrsaacaq vakayae mayaaeIzxa Asaxaq. maa"a pakWaxa xaq jaasxa Asaxaq. pakWaxa paaqfavakrsaacyaa baraqbarinaq saaTvalqlq Anna vaaparNyaacaq vakama haqxa Asaxaq. xyaamauWq Fa na@ImaIRxavak A>gaacai garja Iva][aft pZvakarcai Asaxaq. bahu&aa pakWa>caa maaqsama Trlqla Asaxaaq. zaqna maaqsamaacyaa ma&aLyaa vakaWaxa vanaspaxai jaaza Annaacaa saaTa vakVna pauDcyaa maaqsamaaxail yaqNaaRyaa pakWa>cai saaqya vakrixa Asaxaq. vanaspaxaixa Kaaqdaxail vaI&aefNaU paq[ai>xaUna sxa>Bavak va va&aevak sa>jaivavaqk yaaqgya xyaa pZmaaNaaxa InamaaeNa Jaali naahixa xar xyaa vanaspaxaisa pakWq nait yaqxa naahixa, pakvaPxa [aaIvakya vaaD haqxa rhaxaq. hlMi baahqVna Fa pZvakarcyaa sa>pZqrvaqk Iva>kvaa va=kI"ama sa>jaivavaqk vaapaVna yaaqgya xaaq bazl GadvaUna AaNaxaa yaqxaaq. pakWa>cyaa maaqsamaaxa paanaa>vakdUna yaqNaaRyaa Annarsaabaraqbar mauWa>vakdUna yaqNaaRyaa paaqfavakrsaaxa sau$a vakahi Annarsa yaqxa Asaxaaq. hq pZvakafTaxaUna yaqNaarq Anna mhNajaq Jaadanaq Aa&ai saaTvalqlq Anna Asaxaq. mhNajaq saaTvalqlq Anna Jaadaxa paaqfavakrsaabaraqbar savae"a vaahNyaacai vyavasXaa Asaxaq. mhNaUna baRyaaca vaqWa paaqfavakrsa sau$a Annarsa paurvaUna IvaIva&a A>gaa>caq paaqfaNa vakV [avakxaaq hq l%aaxa Gaqxalq paaIhjaq. pakWacyaa maaqsamaaxa sxa>Bavak Iva>kvaa va&aevak sa>jaivavaka>cyaa mazxainaq Kaaqda>gaaxa saaTvalqlq Anna pZvakafT vaaIhnai>xaUna pakWa>cyaa vakaq>baa>vakdq yaqxaq va pakWa>caq paaqfaNa sauro haqxaq. hq savae vyava]sXaxapaNaq Jaalq xar pakWq caa>gali paaqsali jaaxaaxa va ORxama Oxpaazna haqOo [avakxaq. mhNajaq, pakWq banaNyaasaaTi vanaspaxainaq ma&ya>xaricyaa vakaWaxa jaaza Anna InamaaeNa vakVna xaq saaTvaNaq Aava[yavak Asaxaq. jaqvaDq jaasxa Anna InamaaeNa haqOona saaTvalq jaaEel xaqvaDq jaasxa paklaqxpaazna haqEel.

Annarsaacaa pZvaasa va vakayae –Annarsaaxa [avaekra vagaaexail zvya pZamauKyaanaq Asaxaq. xyaa][avaaya pZaNavaayaU, IvarGaWlqLyaa va sau%ma baudbaudYa>cyaa

svaVpaaxa Asaxaaq. xyaa][avaaya vakahi Ivaxa>cavaqk, pZIXanaq, Ivamlsaa AaINa saalavaek vagaaexail rsaayanaq Asaxaaxa. InarInara|a vanaspaxaicyaa gauNa&amaaenausaar hq IvaIva&a pZvakarcaq Asaxaaxa. jar, Kaxaa>xaUna AXavaa Qrvhi maaxaixaUna svaaBaaIvavakpaNaq ga>&avakacaa yaaqgya pZmaaNaaxa paurvaTa Jaala xar Annarsaaxa [avaekrqcaq pZmaaNa caa>galq haqxaq. ga>&avak bahu&aa

saLpaqktcyaa ropaaxa ImaWxaaq. maulBaUxa ropaaxa sau$a xaaq Ipavakala zqxaa yaqxaaq. jar, vaMkaqIrna caa>gaLyaa pZmaaNaaxa Asaql xar Annarsaaxa Amlxaa jaasxa yaqxaq va xyaacaa saamau vakmai haqxaaq. paq[aixa Fa Amlvakarvak pazaXaaecaq ropaa>xar [avaekrqxa vakrNyaacaq vakama paq[aixail Aarqnaq Gatvak vakrxaaxa. Asaq Jaalq xar A[aa Jaadala yaqNaari pakWq vakmai gaaqd va Xaaqdi Aa>bat cavaicai yaqxaaxa. vaMkaqIrnamauWq pakWq vakmai ItvakaOo haqxaaxa. ga>&avakamauWq pakWaxa xaqlacaq pZmaaNa vaaDxaq jar xaq Jaad xyaa pZvakarcai pakWq zqxa Asaql. mhNajaq xaqql&aari pakWq jasaq, naarW, BauEemaUga, xaiW, Aa<Ilvh Exyaazi ma&yaq ga>&avakamauWq [avaekrq baraqbar xaqlacaq pZmaaNa sau$a vaaDxaq. ga>&avakacyaa paurvaTYamauWq pakWq gaaqqd haqNyaasa mazxa haqxaq vakarNa, na"a AsalqLyaa pZIXanaa>caq sau$a [avaekrqxa ropaa>xar xyaamauWq haqxa Asaxaq. ga>&avakacaa paurvaTa paaqfavakrsaaxaUna haqxa Asaxaaq. pakWaxail vakahi Ivaxa>cavaqk Faxa vakama vakrxaaxa. Kaxaa>caa Ivacaar na>xar saIvasxarpaNaq AapaLyaala vakravayaacaa Aahq. AapaLyaa yaqXaq paala[aacaa paurvaTa vakrNyaasaaTi myaurqt Aa<pak paaqt<[a mhNajaq paaqt<][ayama vaMkaqraEed vaaparlq jaaxaq xyaamauWq vaMkaqrina vanaspaxaila jaasxa ImaWxaaq xyaamauWq pakWq vakmai zjaqezar haqxaaxa. jar paaqt<][ayama saLpaqkt vaaparlq xar ga>&avakacaa paurvaTa haqxaaq va pakWq caa>gali cavazar haqxaaxa. ga>&avakamauWq vaPyautinacaa Xar caa>gala banaUna pakWq cavakavakxaaxa.

Annarsaacaa pZvaasa paIrvakafTaxaUna paaqfavakrsaacyaa baraqbar Olta Asaa Kaali haqxa Asaxaaq. Annarsaaxail [avaekra va pZaNavaayaU Fa>caa sa>yaaqga vakahi Ivaxa>cavaka>cyaa mazxainaq haqxa Asaxaaq. A[aa sa>yaaqgaamauWq Oojaae ImaWxaq Ixacaa vaapar vakVna paq[ai Aapalq Ijavaixa vakayae vakrixa Asaxaaxa. vaI&aefNaU paq[ai>xa [avaekrq paasaUna paqvaPtaqja, paq[aixa>xaU va Exar pZvakarcyaa Gatvaka>cai jasaq, vakaftxa>xaU vaga@rq Fa>cai InaImaexai haqxa Asaxaq. sa>paUNae Jaad Fa>cyaa paasaUna A[aaIrxainaq banaxa Asaxaq. FavaVna Annarsaacai InaImaexai va vahna Ivakxai mahxvaacaq Asaxaq xaq l%aaxa yaqxaq. pakWa>cyaa InaImaexaixa Annarsaacaq mahxva vaqgaWq saa>gaavayaasa navakaq. pakWa>caa ItvakaOopaNaa Ivaxa>cavaka>var Aval>baUna Asaxaaq. Annarsa mauWaxa sau$a Oojaae InaImaexai va paq[ai>cai rcanaa vakrNaarq Gatvak jasaq, paqvaPtaqja, paq[aixa>xaU, vakaftxa>xaU AaINa vakafTa>ga Asaq Anaqvak Gatvak banavaNyaasa Opayaaqgai yaqxaaq.

paaqfavakrsa va Annarsa Fa>caa Qvak"a OlMqKa vakrxaa>naa paaqfaNarsa Asaa [abzpZyaaqga mai vakrNaar Aahq. vakarNa Iva>k, hq zaqna rsa Jaadaxa bahu&aa Qvak"apaNaq vakama vakrxaaxa. Iva[aqfa vakVna pakW InaImaexaixa hq jaasxa l%aaxa yaqxaq. Aaxaa payae>xa AapaNa Fa zaqna rsaa>caa Jaadaxail pZvaasa va xyaaxail IvaIva&a tppaq paaIhlq Aaxaa Ixasara rsa jyaala vyaXaezvya Asaq mhNaxaaxa xyaacai maIhxai vakVna GaqOoyaa.

paaqfaNarsaa>caq pacana haqxaa>naa xasaq>ca paq[aixail Exar ja@Ivavak vyavahar haqxaa>naa paq[aixa jyaa vakahi ga>xaagau>xaicyaa IvZkyaa haqxaaxa xyaamauWq vakahi vakcara xayaar haqxaaq. xyaa zvyaala vanaspaxaicaq vyaXaezvya AXavaa vanaspaxaicaq maU"a Asaq mhNaxaaxa. xaq jari zva AvasXaqxa Asalq xari xyaaxa IvarGaWlqlq, pZIvasarlqlq AaINa

Ivarsalqlq A[aa xaina AvasXaqxail pazaXae Asaxaaxa. pZIvasarlqLyaa AvasXaqxa jaq Gana vakNa Asaxaaxa xaq AIxasau%ma svaVpaaxa Asaxaaxa AaINa xaq payasaacyaa svaVpaaxa Asaxaaxa. mhNaUna vyaXaezvya naqhmaica gaDUW Izsaxaq. Annarsa jasaa Kaali sarvakxa Asaxaaq xasaq xyaaxail vyaXaezvyaacaq pZmaaNa vaaDxa Asaxaq. [aqvati xaaq mauWaxa yaqxaaq AaINa xaqXaq xaaq maaxaixa saaqdla jaaxaa. hq vakama mauWaxail paq[ai, bahu&aa vaqk[amauWq XaaqdYa XaaqdYa vaqWacyaa A>xaranaq vakrixa Asaxaaxa. vyaXaezvyaaxa sagaWqca vaukcavakamai Asaxaq Asaq naahi xar baRyaaca vaqWa sa>jaivavaqk, sa>pZqrvaqk, pZIXanaq, Ivaxa>cavaqk, jaivanasaxvaq, [avaekra Asaq barqca Qrvhi OpayauvaPxa Asalqlq pazaXae vanaspaxai vakahi vakarNaanaq na vaaparxaa baahqr tavakxa Asaxaq. bahu&aa vanaspaxai hq pazaXae jar jaasxa pZmaaNaaxa Oxpanna Jaalq xar xaq na saaTvaxaa baahqr tavakxa Asaxaq. vanaspaxaicaq Aaraqgya Ivakxai caa>galq Aahq xyaavar vyaXaezvyaaxail Gatvak Trxa Asaxaaxa. ORxama Aaraqgya AsaqlqLyaa vanaspaxaicyaa vyaXaezvyaaxa A[aa OpayauvaPxa pazaXaae>caq pZmaaNa Ivakmaana Asaxaq. vyaXaezvyaq saa&aarNapaNaq ra"aicyaa pZhri mhNajaq jaqvha vakbaegZhNa va pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaa haqxa naahixa xaqvha haqxa Asaxaq. Izvasaa Fa IvZkyaa>baraqbar baafpaaqxsajaena sau$a maaqTYa pZmaaNaaxa haqxa Asaxaq xyaasaaTi barica Oojaae lagaxa Asaxaq xyaamauWq jaqvha hi vakamaq ba>z haqxaaxa xaqvha vyaXaezvyaacaq Ivasajaena haqxaq. saIvZkya paq[ai vyaXaezvya saaqdxa Asaxaaxa. vaI&aefNaUxaqcyaa IvaIva&a AvasXaqxail paq[ai vyaXaezvya vakmai saaqdxaaxa.

vyaXaezvyaq mauWa>cyaa Baaqvaxai saacaUna rhaxaaxa. xyaamauWq vanaspaxaicyaa Aaraqgyaala &aaqvaka haqNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq par>xau, vanaspaxaixa AsalqLyaa Inavadvak paargamyaxaqcyaa gauNaamauWq xaaq taWla jaaxaaq. xarisau$a vyaXaezvyaacaa Qvak zaqfa jyaala AapaNa ja@Ivavak pZaNavaayaU garja AXavaa ja@pZaga mauLya mhNaxaaq xyaacaa Ivacaar vakravaa lagaql. vakarNa Fa mauLyaamauWq xaaq maazvak haqxaaq AaINa xyaacaq AInaft paIrNaama vanaspaxai va Ixacyaa Baaqvaxaicyaa payaaevarNaavar haqxa Asaxaaxa. vyaXaezvyaaxail Gatvaka>cai rcanaa A[ai Asaxaq Iva>k, xaq pazaXae jaImanaixail pZaNavaayaU saxaxa [aaqfaUna naft vakrixa Asaxaaxa. mhNaUnaca xyaa>caq naa>va xasaq Izlq Aahq. jar vyaXaezvyaacai vaqWica IvaLhqvaat lagali naahi xar mauWa>naa Aava[yavak Asalqla pZaNavaayaU naft JaaLyaamauWq vanaspaxaila baa&aa haqxa Asaxaq. FasaaTi jaImanaixa vaaxana caa>galq raKaavaq lagaxaq. xyaa][avaaya pZaNavaayaucaa paurvaTa vakrNaari Kaxaq jasaq, AmaaqInayama naayatqt A[aa Kaxaa>caa vaapar vakrvaa lagaxaaq. jaImanaivaril plastivakcyaa Qvaksa>&a AacCaznaamauWq baRyaaca vaqWi vaaxana IbaGadxaq va vyaXaezvyaacyaa pZaNavaayaU naft vakrNyaamauWq Ipavakacai haIna haqxa Asaxaq. vyaXaezvyaacaq vaukjaNaq va xyaaxaUna haInavakarvak jaivaaNaU>cai vaaD haqNaq ha AaNaKaina Qvak zaqfa AaDWxaaq. xaqXaq vaaDNaarq vakahi Ivakdq na>xar Ipavakavar hlMa vakVna AaNaKaina nauvaksaana vakV [avakxaaxa. vakahi vanaspaxai xyaa>caq vyaXaezvya Kaaqdacyaa pa=fTBaagaavar saaqdxaaxa hq jaasxa vakVna maaqTYa vaaDlqLyaa Jaada>baabaxa (va=%aa>baabaxa) haqxaq. Jaadq &auNyaanaq xyaacai IvaLhqvaat lagaxaq. hq savae taWNyaasaaTi jyaa gaaqfti vakravayaacyaa xyaacaa AByaasa AapaNa na>xarcyaa mhNajaq maaxaicaq AnauvaUklna Fa Baagaaxa pahaNaar Aahqxa.

pZvakafTaxaUna paaqfavakrsaacaq va pZIrvakafTaxaUna Annarsaacaa pZvaasa AIxama>zpaNaq haqxa Asaxaaq. xyaacaa vaqga vanaspaxaicyaa jaaxaivar Aval>baUna Asaxaaq mhNajaq vaqgaa>naq vaaDNaaRyaa vanaspaxai>ma&yaq xaaq jaasxa Asaxaaq va ma>zpaNaq vaaDNaaRyaa vanaspaxaixa xaaq vakmai Asaxaaq xari xyaacaq pZyaaqgaanaq jaq saa&aarNa pZmaaNa ]sa$ Jaalq Aahq xaq 10 saq>Itmaitr pZIxa xaasa Asaq Aahq. paq[aixail sajaivaxaqmauWq jaq spa>zna haqxa Asaxaq xyaamauWq va xyaaca baraqbar Inavadvak parasarNa zabaamauWq hq paaqfaNarsa sa>paUNae vanaspaxaixa vahaxa Asaxaaxa.

pZ`naavali –1. vanaspaxaixa haqNaaRyaa KaInajaa>caq [aaqfaNa vaksaq haqxaq xyaacai maaIhxai wa.2. paaqfavakrsaacyaa InaImaexaixail xaina paayaRyaa>cai maaIhxai wa.3. [aaqfaNa, IvaGatna, pacana AaINa saa]xmavakrNa Fa sa>#a>cai maaIhxai wa. 4. pZaNavaayaucaq saa]xmavakrNaaxa vakaya mahxva Aahq xaq saa>gaa.5. pZaNavaayaucaa Opayaaqga [aaqfaNa, IvaGatna, pacana AaINa saa]xmavakrNa Fa IvZkyaa>xa vaksaa haqxaaq xaq saa>gaa.6. [aavakiya va vakaIyavak vaaD haqxa AsaNaaRyaa vaI&aefNaU paq[ai>xaUna vyaXaezvyaacaq Oxsajaena vaka haqxa naahi?7. saIvZkya paq[ai>xaUna vyaXaezvyaacaq Oxsajaena haqxaq xyaacaq vakarNa vakaya?

8. Ivapacana va pacana Faxail pakrvak vakaya xaq saa>gaa.9. paaqfavakrsaacaq Kaaqda>gaaxail paq[aixa vakaya vakayae caalxaq xaq saa>gaa.10. Ivamlasaa>cai InaImaexai va pZsaar vanaspaxaila vakaya mazxa vakrxaaq xaq saa>gaa.11. sxa>Bavak sa>jaivavaqk pakW InaImaexaixa mazxa vakrxaaxa hq Karq Aahq vaka>?12. paaqfavakrsaacaq Annarsaaxa ropaa>xar vakaqTq haqxaq xaq saa>gaa.13. Annarsaaxail Gatvak vakaqNaxaq xaq saa>gaa. 14. Annarsaaxa pZaNavaayaU vak[aaIrxainaq saamaavalqla Asaxaaq xaq saa>gaa.15. Annarsaaxail [avaekrqpaasaUna vakaqNaxaq vakayae haqxaq xaq saa>gaa. 16. ga>&avak va vaMkaqrina Fa>caq vakaya paIrNaama haqxaaxa xaq saa>gaa.17. maUWaxa Annarsa vakaya vakama vakrxaaq va paq[aixail vakaqNaxaq Baaga xayaar vakrxaaq saq saa>gaa. 18. vyaXaezvya mhNajaq vakaya? vyaXaezvyaq bahu&aa ra"aicyaa pZhri mauW> saaqdxaaxa Asaq vaka>?19. vanaspaxaicyaa maU"aaxa vakaqNaxaq Gatvak AsaU [avakxaaxa xaq saa>gaa.20. ja@Ivavak pZaNavaayaU garja AXavaa ja@pZaga mhNajaq vakaya?22. vyaXaezvyaamauWq jamaina zuIfaxa haqxaq xaq vaksaq xaq saa>gaa.

23. paaqfavakrsaacaa pZvaasaacaa vaqga saa&aarNapaNaq Ivakxai AsaU [avakxaaq xyaacaa A>zaja saa>gaa.

6ड� ९ व�&ada navavaa

vanaspaxaicaq Gatvak va xyaa>caq vakayaevanaspaxai jaqvha jaiva>xa va xaajai Asaxaq xaqvha Ixacyaaxa vakahi paq[ai saIvZkya Asaxaaxa va vakahi AIvZkya Asaxaaxa.

maaqsamai Ipavaka>caq baabaxa paaIhlq xar bahuxaqvak savaevakaW savaeca paq[ai saIvZkya Asaxaaxa. xyaaxail A&yaae paq[ai vaI&aefNaUxaqcyaa IvaIva&a AvasXaqxa Asaxaaxa. paivak xayaar Jaalq Iva>k, bahu&aa savaeca paq[ai lagalica maVna jaaxaaxa. bahuvafaieya maaqsamai paivak (za%a, xaUr vaga@rq) Asaql xar paIhLyaa vafaie savaeca paq[ai saIvZkya Asaxaaxa va vakahi vaI&aefNaU Asaxaaxa. par>xau, zusaRyaa maaqsamaaxa xyaaxail 10 xaq 15 tvaPvaqk AIvZkya Iva>kvaa ma=xa Asaxaaxa. pauDq zrvafaie hq AIvZkyaxaqcaq pZmaaNa vaaDxa jaaxaq va vakahi vaqWa 70 tvaPvaqk paq[ai AIvZkya AvasXaqxa AaINa 30 tvaPvaqk saIvZkya A[ai paIr]sXaxai AaDWUna yaqxaq. Ipavakacaq Oxpanna xyaaxail Ivakxai paq[ai saIvZkya Aahqxa xyaavar Aval>baUna Asaxaq. vakahi Iva][aft vyavasXaa vakVna hq saIvZkya paq[ai>caq vakmai haqNaq Xaa>bavaxaa yaqxaq. xyaaxa yaaqgya vaqWi CatNyaa vakVna ma=xa AaINa AIvZkya paq[ai vakaDUna tavakNaq ha naqhmai vaaparaxa yaqNaara xaaqdgaa Aahq. xyaa][avaaya sa>jaivavaka>cyaa saucavak maa"aa zqNaq hasau$a naqhmai vaaparla jaaNaara Opaaya Aahq.

maaqTYa Jaadaxa sau$a xaq jasaq vayaanaq maaqTq haqxa jaaxaq xasaq xyaaxail Qva>kzr paq[ai>xail saIvZkya paq[ai>cai sa>Kyaa vakmai haqxa jaaxa Asaxaq. vakala>xaranaq xaq Jaad ma=xa haqxa Asaxaq. xaqXaq sau$a CatNyaa va sa>jaivavaka>cyaa saucavak maa"aa zqNyaanaq Jaadacaq Aayaufya vaaDvaxaa yaqxaq. saIvZkya paq[aixa xyaaxail pZavakl va paIrvakl xaajaq va sa%ama Asaxaaxa mhNaUna xyaaxa paaNyaacaq pZmaaNa 80 tvaPvaqk AsaU [avakxaq xar AIvZkya paq[aixail pZavakl va paIrvakl sauvaUkna gaqLyaamauWq xyaaxail paaNyaacaq pZmaaNa 20 xaq 30 tvaPvaqk Exavaqk vakmai haqxaq. A[aa saIvZkya va AIvZkya ImaWUna AsalqLyaa vanaspaxaicaq vajana vaqklq xar xyaa vajanaala vanaspaxaicaq paUNae vajana Asaq mhNaxaaxa. par>xau, jaqvha vanaspaxaixail savae paaNai sauvakvaUna na>xar Ixacaq vajana vaqklq xar xyaa vajanaala vanaspaxaicaq sauvaqk vajana Asaq mhNaxaaxa.

jaqvha vanaspaxaicaq IvaIva&a Gatvaka>caq vajanai pZmaaNa Ivacaaraxa Gaqxalq jaaxaq xaqvha xaq xyaa vanaspaxaicyaa sauvaPyaa vajanaacyaa pZmaaNaaxa Gaqxalqlq Asaxaq. pZxyaqvak vanaspaxaicaq hq pZmaaNa vaqgaWq Asaxaq. Asaq Asalq xari AapaLyaala yaqXaq AByaasa vakrNaq saaqpaq jaavaq mhNaUna maaqGama pZmaaNaq GaqOona Ivacaar vakrNaar Aahaqxa. xyaamaUWq Ivafaya samajaNaq saaqpaq haqEel hi Apaq%aa Aahq. vanaspaxaixa vajanaanaq mahxva AsalqLyaa Gatvaka>cai naaq>z yaqXaq pahavayaacaq Aahq. xaq Oxarxyaa vZkmaanaq yaqXaq Gaqxalq Aahq. mhNajaq savaaexa jaasxa mahxvaacaa (jaasxa vajanaacaa) Gatvak pZXama va xyaapZmaaNaq savaaexa vakmai mahxvaacaa (vakmai vajanaacaa) par>xau, xarisau$a Aava[yavak Gatvak [aqvati A[ai naaq>z Aahq. xyaa>cai yaazi FapZmaaNaq Aahq, vakabaena, pZaNavaayaU, Ozjana, na"a, paala[a, spaukrz, ga>&avak, caunaa (va<kl][ayama), ma<gnaq][ayama, laqh, ma>gal (ma<>ganaija), ta>vakNa (baaqraqna), xaa>baq, jasxa, vaMkaqrina, maa<Ilbdqnama Asaq saaqWa Aahqxa. xyaa>cyaamauWq vanaspaxaicaq savae Baaga banaxaaxa. xyaa][avaaya AaNaKaina vakahi Gatvak vakahi vanaspaxaixa AaDWxaaxa xaq Asaq, saaqIdyama, ]saIlvakaqna, vakaqbaaLt, saqlqInayama. Fa>caa xyaa>cyaa mahxvaacyaa vZkmaanaq yaqXaq Ivacaar vaqklqla Aahq. ma>gal paasaUna na>xarcaq Gatvak saU%ma Gatvak mhNaUna samajalq jaaxaaxa. hq sau%ma Gatvak jari vajanaacyaa Ih[aaqbaaxa vakmai Trxa Asalq xari ja@Ivavak IvZkyaa>cyaa baabaxa xaq AIxa mahxvaacaq Asaxaaxa. xyaaxa saaqIdyama, ]saIlvakaqna, vakaqbaaLt, saqlqInayama hq sau$a vakahi vanaspaxai>cyaa baabaxa mahxvaacaq yaqxaaxa.

vakabaena (vakbae) –vanaspaxaicyaa sauvaPyaa vajanaacaa 44 xaq 45 tvaPvaqk Baaga vakabaenacaa Asaxaaq. mhNajaq A&aie vanaspaxai vakabaenacaica

banalqli Asaxaq Asaq mhNaxaa yaqEel. FavaVna vakabaenacaq mahxva l%aaxa yaqxaq. vanaspaxaicyaa savaeca Baagaaxa vakabaena AsaNaq ApaIrhayae Asaxaq. ha vakabaena hvaqxail vakbaevaayaU (vakabaena daya Aa<vaPsaaEed) paasaUna paanaa>xa vakbaegZhNa IvZkyaqnaq Gaqxala jaaxaaq. Annarsaacyaa ropaanaq va [avaekrqcaa Qvak mahxvaacaa Gatvak mhNaUna savae vanaspaxaixa xaaq Ipakrxaaq AaINa paqvaPtaqja, paq[aixa>xaU, vakafTxa>xaU, vakafTa>ga vaga@rq savaeca mahxvaacyaa Baagaaxa xaaq xyaa>cyaa rcanaqxa Asaxaaq. vanaspaxaixaUna saq>ziya rsaayanaq banaxaaxa xyaaxa ha vakbae Asaxaaq mhNaUna saq>ziya rsaayanaala vakabaenai rsaayanaq Asaqsau$a mhNaxaaxa. AapaLyaavakdq [aqxai vakrxaa>naa na"a, spaukrz, paala[a Fa zvyaacaq pakar mahxva Aahq. par>xau, vakabaena Fa AIxamahxvaacyaa Gatvakavakdq mahxva Izlq jaaxa naahi Fa gaaqfticaq mala naqhmai Aa`cayae vaatxaq. Fa ONaivaqmauWq AapaLyaa [aqxaicaq vyavasXaapana mauWaxaca sazaqfa haqxa gaqlq. AapaNa [aa[vaxa [aqxaixa vanaspaxaixa AsaNaaRyaa savae Gatvaka>naa xyaa>cyaa vanaspaxaixail pZmaaNaanausaar Ivacaaraxa GaqNaar Aahaqxa. xyaa pa$xainaq hi ONaiva BaVna vakaDavayaacai Aahq. Asaq vaqkLyaanaq xyaa savae Gatvaka>caa paurvaTa yaaqgya pZvakarq vakrNyaacaq xa>"a samajaNaq saaqpaq haqEel.

hvaqxail vakbaevaayaU paanaa>xail `vasanar>&Za>xaUna hvaqxail baafpaaxa IvarGaWlqLyaa AvasXaqxa [aaqfala jaaxaaq. hq vakama Izvasaa jar saUyaepZvaka[a yaaqgyapZmaaNaaxa Asaql xar haqxaq. mauWa>vakdUna AalqLyaa paaqfavakrsaaxail paaNyaacaq Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[ai>xaUna IvaGatna haqOona xyaaxail Ozjana vaayaU Baarixa svaropaaxa GaqOona xaqXaqca xyaa>caa sa>yaaqga vakbaevaayaU baraqbar Gadvala jaaxaaq. xyaanaq pZaXaImavak saaKar mhNajaq gluvakaqjacaq rqNaU banaxaaxa. hq Asaxaq vanaspaxaicaq maUlBaUxa Anna. hq savae vakama Anaqvak pZvakarcaq jaiva-rsaayaInavak pazaXae jasaq, hIrxazvya va Ivaxa>cavaqk Fa>cyaa mazxainaq saUyaepZvaka[aaxail Oojaae vaapaVna vaqklq jaaxaq. Facaa AXae [aqxaaxail vaaxaavarNaaxa jar yaaqgya pZmaaNaaxa vakbaevaayaU AaINa Aava[yavak xyaa pZmaaNaaxa Aazexaa (Aaqlavaa) nasaql xar vakbaegZhNa IvZkyaa sa>panna haqNaar naahi. Exar savaevakahi yaaqgya Asalq xari xyaacaa vakahi Opayaaqga haqNaar naahi. Aaxaapayae>xacyaa AapaLyaa [aqxaixa>"aaxa Asaq ga=hixa &arlqlq Asaxaq Iva>k, Fa gaaqfti AsaNaarca va xyaa ga=hixaavar savae Exar gaaqfti>caa Ivacaar vaqkla jaaxa Asaq par>xau, hq [aas"a[au$ naahi mhNaUna yaqXaq AapaNa vakahihi ga=hixa na &arxaa savae sa>ba>I&axa Gatvaka>caa sa>xaulixa Ivacaar vakrNaar Aahaqxa. vakbaevaayaucaq hvaqxail pZmaaNa AIxaALpa Asaxaq. hvaqxail Qvakl%a Baagaaxa vakbaevaayaU pakvaPxa baRxaisa Baaga Asaxaaq. mhNajaq mauWaxaca hvaqxa vakbaevaayaU Ivakxai vakmai Aahq xaq l%aaxa yaqEel. AaNaKaina vakahi gaaqfti l%aaxa Gyaavayaasa hvyaaxa. xyaa A[aa, paanaq jaagacyaa jaagai rahUna vakbaevaayaU [aaqfaxa Asaxaaxa. xaq sau$a AIxa saavavaka[apaNaq xaq haqxa Asaxaq. AapaNa jasaq garja lagaLyaasa jaaqrajaaqranaq `vaasa GaqOona jaasxa hvaa [ariraxa GaqOo [avakxaaq xasaq vanaspaxai vakV [avakxa naahi. paanaacai hvaqxail baafpaaxa IvarGaWlqLyaa vakbaevaayaucai [aaqfaNyaacai pa$xa jaiva-rsaayaInavak Asaxaq mhNaUna xai saavavaka[apaNaqca vhavai lagaxaq. Aapalq `vaasaaq> vaasa hi jaiva-vaasxaIvavak pZvakaraxail IvZkyaa Aahq. mhNaUna xai vakmai jaasxa vaqgaa>naq vakrNaq [avaPya Asaxaq. Anaqvak pZyaaqgaanaq Asaq ]sa$ Jaalq Aahq Ivak, Qvak Qvak vakVna vakbaevaayaucaq vakNa paanaa>naa gaaqWa vakrxaa>naa vakmaixa vakmai 1 saqva>kz xaq 3 saqva>kz QvaDa vaqW lagaxaaq. jar vakbaevaayaucaq [aaqfaNa haqxaa>naa vaara Aala xar xai IvZkyaa ba>z padxaq. AapaNa ma&amaa[aicyaa vakftaWUpaNaacai xaaIrpak vakrxaaq par>xau, Ixala Inazana pa>Ka Asaxaaxa va xai OdUna Ixala hvyaa xyaa pauklavar jaaOona mavakr>z [aaqfaU [avakxaq, paanaa>cyaa baabaxa hq [avaPya nasaxaq. Qvaka ITvakaNai rahUna jaq ImaWxail xaq vakNa gaaqWa vakVna vanaspaxaila vaaDvaayacaq Asaxaq. Qva>kzr vakbaevaayaucyaa Opalb&axaqcaa Ivacaar vakrxaa Qvak gaaqft l%aaxa yaqEel Iva>k, jar vyavasXaapana caa>galq Tqvalq va xyaa~ara [aqxaaxail hvaa ]sXar Tqvali va vaaxaavarNaaxail vakbaevaayaucaq pZmaaNa vaaDvalq xar xyaa vanaspaxaicai vaaD vaqgaanaq vakrNaq [avaPya Aahq. xyaacaa Ivacaar AapaNa hvaqcaq AnauvaUklna Fa Baagaaxa vakrNaar Aahaqxa.

pZaNavaayaU – Aa<]vaPsajanaFa Gatvakacaq hvaqxail pZmaaNa 42 xaq 43 tvaPvaqk QvaDq Asaxaq. hvaqxaUna vakbaevaayaU Gaqxala jaaxaaq xyaaxaUna ha ImaWxaaq

xyaa][avaaya `vaasaaq> vaasaanaq sau$a ImaWxaaq. paanaacaq savae [aaqfaNa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaqnaq haqxa AsaLyaamauWq jaaq "aasa vakbaevaayaU baabaxa AapaNa paaIhla xaaq savae, pZaNavaayaU [aaqfaxaa>naa sau$a haqxa Asaxaaq. [aqxaavaril hvaa ]sXar AsaNaq hq

pZaNavaayaU [aaqfaNyaasaaTi jaroricaq Asaxaq. pZaNavaayaucaq pZmaaNa vaaxaavarNaaxa 21 tvaPvaqk mhNajaq BarpaUr Asaxaq xyaamauWq pZaNavaayaucaa paurvaTa vakrNyaasaaTi vakahi vaqgaWi vyavasXaa vakrNyaacai Aava[yavakxaa nasaxaq. vakbaegZhNa IvZkyaa pakvaPxa Izvasaa va yaaqgya saUyaepZvaka[a Asaql xarca haqxa Asaxaq xasaq `vaasaaq> vaasaacaq nasaxaq. vanaspaxai savae 24 xaasa AapaLyaa pZmaaNaq xaaq vakrixa Asaxaq. paanaa>pZmaaNaq ha `vaasaaq> vaasa mauWa>naa sau$a vakravayaacaa Asaxaaq. xyaasaaTi jaImanaixa vaapasaa AsaNaq va vaaxana haqNaq Aava[yavak Asaxaq. `vasanaanaq Gaqxalqla pZaNavaayaU paq[ai>cyaa ja@Ivavak IvZkyaa>xa Oojaae InaImaexaixa vaaparla jaaxaaq. xyaaxaUna vakbaevaayaU paunha vanaspaxaixail paq[ai>xa Oxpanna haqxaaq. xyaala A>xagaexa vakbaevaayaU Asaq mhNaxaaxa va xyaacaq bahu&aa (maaqTYa Jaada>xa xaq haqxaq) A>xagaexa vakbaegZhNa haqxa Asaxaq xyaasaaTi baaFsaalixail paq[ai>xail Ihrvai lvavaqk vakama vakrxaaxa. maaqsamai Ipavaka>cyaa baabaxa bahuxaqvak Asaa xayaar Jaalqla vakbaevaayaU vanaspaxaixail `vasanar>&Za>xaUna baahqr tavakla jaaxaaq. pZaNavaayaU vanaspaxaixail saIvZkya paq[ai vaaparxa AsaLyaamauWq xyaacai garja vakbaevaayaU paq%aa naqhmaica jaasxa Asaxaq. mhNaUna maaqTYa va bahuxaqvak maaqsamai vanaspaxai hvaqxail pZaNavaayaU naft vakrixa Asaxaaxa hq l%aaxa Gaqxalq paaIhjaq. Asaa Qvak maaqTa ga@rsamaja Aahq Iva>k, savae vanaspaxai vakbaegZhNa IvZkyaq~ara pZaNavaayaU hvaqxa saaqdUna hvaa [au$ vakrxaaxa. xaq Karq naahi. vakarNa vakbaegZhNaanaq jaaq pZaNavaayaU xayaar haqxaaq xaaq bahuxaqvak vakVna paunha xai vanaspaxai `vasanaanaq Oojaae InaImaexaixa vaaparxa Asaxaq. gluvakaqja ma&yaq Asalqla pZaNavaayaU vakabaena pZmaaNaqca paq[aixail paqvaPtaqja, paq[aixa>xaU, vakafTxa>xaU, vakafTa>ga vaga@rq savaeca Baagaaxa samaaIvaft haqOona ]sXar haqxa Asaxaaq. vanaspaxaixa maaqTYa pZmaaNaaxa paaNai Asaxaq xyaaxasau$a pZaNavaayaU Asaxaaq. jaImanaivaril vanaspaxai bahupaq[aiya Asaxaaxa. xyaa>cai `vasanaasaaTicyaa pZaNavaayaucai garja xai vanaspaxai vakbaegZhNaanaq jaaq pZaNavaayaU xayaar vakrxaq xyaapaq%aa KaUpaca jaasxa Asaxaq mhNaUna xyaa vanaspaxai vaaxaavarNaaxa pZaNavaayaU saaqdxa naahixa par>xau, paaNyaaxa vaaDNaaRyaa Qvakpaq[ai vanaspaxai, jyaa>naa saa&aarNapaNaq plva>ga (dayatma) Asaq mhNaxaaxa xyaa AIxasau%ma Asaxaaxa va xyaa>cai pZaNavaayaucai garja vakbaegZhNaanaq banaNaaRyaa pZaNavaayaU paq%aa vakmai Asaxaq mhNaUna xyaa vanaspaxai paaNyaaxa pZaNavaayaU saaqdxa Asaxaaxa. na>xar xaaq pZaNavaayaU xaqXaUna hvaqxa yaqxaaq. maaqTYa vanaspaxai hvaa [au$ vakrxaaxa Asaq jaq samajalq jaaxaq xaq Fa sau%ma vanaspaxai>cyaa sa>zBaaexa baraqbar Aahq.

Ozjana (hayadaqjana) –Fala E>gZjaixa hayadaqjana Asaq mhNaxaaxa. vajanaanaq ha savaaexa hlvaka Aahq par>xau xyaacaq pZmaaNa vanaspaxaixa 6 xaq

7 tvaPvaqk QvaDq AsaU [avakxaq. savae vakabaenaiya mhNajaq saq>ziya pazaXaaexa ha Asaavaa lagaxaaq. paaNyaaxasau$a ha Asaxaaq xari xyaacaq vajana pakarca vakmai AsaLyaamauWq vajanai pZmaaNa vakmai Trxaq. xari xyaacaa vZkma vakabaena va pZaNavaayaU na>xarcaa Aahq. vanaspaxai vakabaena va pZaNavaayaU pZamauKyaanaq hvaqxaUna Gaqxaaxa xar Ozjana Ixala mauWa~ara GaqxalqLyaa paaNyaaxaUna ImaWxa Asaxaaq. paanaaxail Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[ai mauWavakdUna AalqLyaa paaNyaacaq IvaGatna vakVna xyaaxaUna ha Ozjana vaayaU ImaWvaxaaxa. Annarsaaxail [avaekrqxa xaaq Asaxaaq AaINa xyaa~ara xaaq savae vanaspaxaixa pasarxaaq. Ozjana Qvak Iva[aqfa vakama vakrxaaq va xaq Asaxaq IvaInamayaacaq. zl-IvaInamayaaxa xaaq Qvak &ana IvaInamayavak mhNaUna vakama vakrxaaq. mhNajaq jaqvha KaInajaacyaa sa>yaugaaxaUna xaq KaInaja mauW> vakaDUna Gaqxaaxa xaqvha xyaacyaa bazli samapZmaaNaaxa Ozjanacaa ANaU maaxaixa mauW> saaqdxa Asaxaaxa. {Na IvaInamayavak mhNaUna OzHpZaINal ha Gatvak vaaparla jaaxaaq xyaaxasau$a Ozjana Asaxaaq. Ozjana maaqTYa pZmaaNaaxa savae"a sahja Opalb&a AsaLyaamauWq xyaacyaa Opalb&axaqcaa pZ`na InamaaeNa haqxa naahi. Ozjanaacaq IvaInamayavak mhNaUna jaq vakama haqxaq xaq samajaUna GaqOoyaa.

IvaInamaya mhNajaq zqvaaNa GaqvaaNa, baajaaraxa AapaNa jaqvha vakahi gaaqft AXavaa saqvaa Karqzi vakrxaaq xaqvha xyaa gaaqfticyaa bazLyaaxa AapaNa pa@saq zqxa Asaxaaq. mhNajaq pa@saq hq Qvak AXae IvaInamayaacaq maa&yama Asaxaq. vanaspaxaicai mauW> jaqvha jaImanaixaUna KaInajaq [aaqfaxaaxa xaqvha mauWa>naa xyaa KaInajaacyaa bazLyaaxa Ozjanacaq ANaU maaxaixa wavaq lagaxaaxa. hi IvZkyaa ja@Ivavak Aahq vakarNa vanaspaxai sajaiva Asaql xarca hi IvZkyaa haqOo [avakxaq. mhNaUna Fa IvZkyaqla ja@Ivavak IvZkyaa samajalq jaaxaq. xyaa][avaaya hi IvZkyaa haqNyaasaaTi IvawuxaBaaracai Aava[yavakxaa Asaxaq va xaaq Baar mauW> InamaaeNa vakrxaaxa mhNaUna hi IvZkyaa va@Ijavak sau$a Aahq, mhNaUna Ixala ja@Ivavak-va@Ijavak IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. maagaq jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa paq[ai>ma&yaq haqxaaxa xyaa ja@Ivavak Asaxaaxa va xyaa>naa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. xasaqca vakahi IvZkyaa jaiva vaasxaIvavak Asaxaaxa. vanaspaxaixa haqNaaRyaa savae IvZkyaa jaiva-rsaayaInavak, jaiva-vaasxaIvavak va ja@Ivavak va@Ijavak Fa xaina pZvakaraxa maaqdxaaxa. KaInajaaxail (Kaxaaxail) &aaxau AXavaa &ana Gatvak mauW> xyaacyaa

bazLyaaxa xyaaca Baaracaq Ozjana ANaU saaqdxaaxa va A[aamauWq Ivawuxa sa>xaulna saa&alq jaaxaq. xasaq>ca jar mauWa>naa {Na Gatvak hvaa Asaql xar xyaacyaa bazLyaaxa mauW> OzHpZaINal ha {Na Baarixa Gatvak saaqdxaaxa. A[aaIrxainaq Qvak Ozjana va zusara OzHpZaINal maaxaixa AaLyaanaq xyaa>caa sayaaqga haqOona Qvak paaNyaacaa rqNaU banaxaaq. pZxyaqvak vaqWa KaInajaa>caq [aaqfaNa haqxaa>naa hi IvZkyaa haqxa Asaxaq va xyaamauWq maaxaixa paaNai vaaDxa Asaxaq. hq paaNai na>xar paunha Exar vakamaaxa vaaparlq jaaxaq. Fa savae IvaInamayaavar Aa&aaIrxa IvZkyaqla zl-IvaInamaya IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. &ada saha ma&yaq zl-IvaInamayaacaq saa>vaqkIxavak Ica"a Izlq Aahq xaq pahavaq. jaqvha Ozjana zl-IvaInamayaaxa Asaxaaq xaqvha xaaq IvawuxaBaaIrxa Asaxaaq mhNaUna xyaala zl Asaq mhNaxaaxa. E>gZjaixa xyaa AvasXaqxail Ozjana Aayana samajala jaaxaaq.

KaInajaaxail vakahi &ana zlq paahuyaa, paala[a, AmaaqInayama, caunaa (va<kl][ayama), ma<gnaq][ayama, laqh, ma>gal (ma<>ganaija), ta>vakNa (baaqraqna), xaa>baq, jasxa, maa<Ilbdqnama, saaqIdyama, ]saIlvakaqna, vakaqbaaLt, saqlqInayama hq Aahqxa. {Na zlq paahuyaa, saLpaqktHsa, naayatqtsaH, paka<spaqktsaH, vaMkaqraEedsaH Exyaazi Aahqxa.

Fa zl-IvaInamayaacyaa IvZkyaqcaq mahxva vanaspaxaicyaa ja@Ivavakxaqxa pakar Aahq. jaqXaq jaqXaq Gatvaka>caq zqNaq GaqNaq haqxaq maga xaq mauWa>xa Asaaq AXavaa paanaaxa, Kaaqda>gaxail paq[aixa Asaaq Ozjana Aava[yavak Asaxaaq. xyaa ][avaaya pZxyaqvak zl-IvaInamayaacyaa IvZkyaqnaq paaNai xayaar haqxa Asaxaq hq l%aaxa Gaqxalq paaIhjaq. A[aa paaNyaala saq>ziya paaNai Asaq samajaxaaxa. vanaspaxaicyaa A>garsaaxail paaNai sau$a saq>ziya paaNai Asaxaq. Exar sZaqxaaxaUna ImaWNaaRyaa paaNyaala rasaayaInavak paaNai Asaq samajalq jaaxaq.

na"a (naayataqjana) –vanaspaxaicyaa savae saIvZkya paq[aixa na"aacaa AnauBava pZvakfaaenaq jaaNavaxaaq. paq[aixail pZavakl va paIrvakla>cyaa rcanaqxa

na"ayauvaPxa sa>yaugaq Asaxaaxa. AImanaaq Amlq, pZIXanaq, Aarqnaq, IdQnaq, ]snag&aq, sa>jaivavaqk, Ivaxa>cavaqk A[aa Asa>Kya pazaXaaexa xaaq Asaxaaq. paanaaxail hIrxazvya banaNyaasaaTi na"a lagaxaaq. vanaspaxaixail vaI&aefNaU paq[aixail savae ja@Ivavak IvZkyaa>saaTi na"aacai Fa naa xyaa rixainaq garja Asaxaqca.

na"aacaa paurvaTa pZamauKyaanaq jaImanaixail na"avakarvak pazaXaae>xaUna haqxa Asaxaaq. xyaaxa AmaaqInayama, naayatqtsaH hi zlq yaqxaaxa. xyaa ][avaaya saq>ziya Kaxaaxail na"avakarvak Gatvak jasaq yauIryaa vaga@rq yaqxaaxa. xyaaca pZmaaNaq paavasaa|axa Ivajaqcyaa vakdvakdataxa jaq na"aacaq pZaINal xayaar haqxaq xaq yaqxaq. pakar O>caavaVna padNaaRyaa paaNyaaxa hvaqxail na"a IvarGaWxaaq xaaq na>xar vanaspaxaila ImaWxaaq. maaqTq jala[aya sau$a hvaqxail na"a [aaqfaUna Gaqxaaxa va jar ]sa>canaasaaTi xaq paaNai vaaparlq gaqlq xar xaaq Baarixa na"a mauWa>naa ImaWxaaq. paavasaa|axa BaaIrxa na"a paavasaa baraqbar vanaspaxaila ImaWxaaq mhNaUna xyaa vakaWaxa parisar Iva[aqfa Ihrvaagaar Jaalqla Izsaxaaq. vakahi vanaspaxaicyaa mauWa>var vakahi jaivaaNaU vaaDxaaxa xaq hvaqxail na"aacaq Xaqt [aaqfaNa vakVna xaaq na"a xyaa vanaspaxaisa Opalb&a vakrxaaxa. jaImanaixail vakahi na"avakarvak jaivaaNaU hvaqxail na"a, naayatqtsaH AXavaa saq>ziya na"avakarvak sa>yaugaacyaa ropaanaq ]sXar vakrxaaxa. saq>ziya Kaxaaxail na"aacaq [aaqfaNa yaaqgya na"aaxa ropaa>xar vakVna xaaq mauWa>naa Opalb&a vakrxaaxa. A[aaIrxainaq baRyaaca maagaaenaq na"a vanaspaxaila ImaWU [avakxaaq.

na"aacaa ABaava JaaLyaasa jaunai paanaq IpavaWi padxaaxa. vakaqva|a paanaaxa va paka>waxa xyaa vaI&aefNaU Asaxaa>naa hIrxazvya Asaxaq xyaasaaTi na"a hvaa Asaxaaq xaaq jar naahi ImaWala xar hq haqxaq. hIrxazvya naitpaNaq na banaLyaamauWq Annarsa banaxa naahi va Jaadacai Opaasamaar haqOo [avakxaq. vanaspaxaixa Qvaka BaagaaxaUna zusaRyaa Baagaaxa Aava[yavak pazaXaae>caq naqNaq GaqNaq haqxa Asaxaq. xyaala xyaa zvyaacaq vanaspaxaixail zvyaacaq A>xarvahna Asaq mhNaxaaxa. hi vyavasXaa pakvaPxa vakahi Gatvaka>saaTi Asaxaq. na"a A[aaIrxainaq A>xarvahna haqNaara Gatvak Aahq. mhNaUna jar Qvaka Baagaaxa na"aacaa xautvada Jaala xar xaaq jyaa Baagaaxa jaasxa Aahq xaqXaUna vakmai AsalqLyaa Baagaavakdq naqla jaaxaaq. mhNaUna na"aacaq sa>xaulna vanaspaxai saa&aU [avakxaq. vakabaena, pZaNavaayaU, Ozjana hq Gatvak paunha A>xarvahnaaxa yaqxa naahixa. Xa>dixa jaqvha paanaJadi haqxaq xaqvha JadNaaRyaa paanaaxail na"a pZXama vakaDUna Gaqxala jaaxaaq mhNaUna xai paanaq IpavaWi padxaaxa. vakaDUna Gaqxalqla na"a xva%aaxail paq[ai>xa Tqvala jaaxaaq va jaqvha navaina paalvai pauktxaq xaqvha xaaq navyaa paanaa>xa vaaparla jaaxa Asaxaaq. A[aaIrxainaq vanaspaxai na"aacaa pauna: Opayaaqga vakVna xyaacai bacaxa vakrixa Asaxaq. vanaspaxainaq Qvakza Gaqxalqla na"a xai vak&aica baahqr saaqdxa naahi jasaq pZaNavaayaU, Ozjana Fa>cyaa baabaxa haqxa Asaxaq. xaaq saxaxa A>xarvahnaaxa rahUna pauna: paunha

A>xarvahna haqxa Asaxaaq. mhNaUna maaqTYa Jaada>naa na"a Kaxaacyaa maa"aa>cai pakar[ai garja nasaxaq. par>xau, CatNyaa JaaLyaaxar xaq wavaq lagaxaq.

na"aacaq jaroripaq%aa jaasxa [aaqfaNa haqOo [avakxaq. xasaq Jaalq xar paanaq AI&avak Ihrvaigaar va rsazar haqxaaxa. jaasxa na"aamauWq vanaspaxaixa [avaekrqcaq pZmaaNa vaaDUna xai jaasxa gaaqd haqxaq. xyaaca pZmaaNaq jaasxa na"aamauWq saalavaek va Ivamlsaa Fa vanaspaxaisa sa>r%aNa zqNaaRyaa pazaXaae>cai InaImaexai mauWaxa va Kaaqda>gaaxa vakmai haqxaq Asaq Jaalq Iva>k, xyaa vanaspaxaivar rsa [aaqfavak Ivakdi>caa hlMa haqOona vanaspaxai raqgat haqNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq. yauIryaacyaa jaasxa maa"aa IzLyaamauWq baRyaaca vaqWa Asaa AnauBava yaqxaaq. FasaaTi na"aacyaa IvanaavakarNa jaasxa maa"aa zqOo nayaqxa A[ai ][apakarsa Asaxaq. na"aacaq pZmaaNa mauWaxa vaaDlq xar xyaacai Inavadvak paargamyaxaqcai %amaxaa vakmai haqxaq. Asaq Jaalq xar vanaspaxai navakaq xaq pazaXae vaasxaIvavak paargamyaxaqmauWq [aaqfaU lagaxaq xyaamauWq Ixala raqgabaa&aa haqNyaacai [avaPyaxaa InamaaeNa haqxaq.

InarInara|a vanaspaxaixa na"aacaq pZmaaNa vaqgavaqgaWq Asaxaq. xaq 1.3 paasaUna 3 tvaPvaqk Exavaqk AsaU [avakxaq. vanaspaxaixail paq[aicyaa sajaivaxaqcyaa IvaIva&a AvasXaanausaar na"aacaq Ixacyaaxail pZmaaNa bazlxa Asaxaq. mhNajaq Asaq Iva>k, saIvZkya paq[aixail na"aacaq pZmaaNa vaI&aefNaU paq[aipaq%aa vakmai Asaxaq va AIvZkya paq[aixail na"aacaq pZmaaNa pakarca vakmai Asaxaq.

paala[a (paaqt<][ayama) –savae vaI&aefNaU paq[aixa ha Gatvak Asaxaaq. baRyaaca Ivaxa>cavakaxa ha Asaxaaq. paq[ai>cai [aavakiya va vakaIyavak vaaD

vakrNaari sa>jaivavaqk va Anaqvak jaiva-rsaayaInavak IvZkyaaxa paala[a sahayyavakacai BaUImavaka paar paadxaaq. saaKar va IpafT Fa>cai InaImaexai yaaqgyaIrxainaq haqNyaasa paala[aacai Inaxaa>xa Aava[yavakxaa Asaxaq. xyaasaaTi pakWavar yaqNaaRyaa Ipavakasa pauklq yaqNyaa Aa&aipaasaUna paala[aacai maa"aa vaaDvaNaq caa>galq Asaxaq. na"aacaq haqxaq xasaq paala[aacaq pauna: A>xarvahna haqxa naahi mhNaUna Asaq maa"aa zqNaq Aava[yavak haqxaq. na"aacaq pauna: A>xarvahna haqxa AsaLyaamauWq XaaqdYa vakmai maa"aa IzLyaaxari caalxaq. pakWq banaxaa>naa vanaspaxainaq xayaar vakVna saaTvalqli saaKar va IpafT Fa>caq AnnarsaaxaUna va pZvakafT Ooxai>xaUna vahna haqNyaasaaTi paala[a yauvaPxa Ivaxa>cavaka>cai Aava[yavakxa Asaxaq. paala[aacaa xautvada JaaLyaasa Fa savae IvZkyaa>naa haIna haqxaq va pakWq yaaqgyapZvakarq xayaar haqxa naahixa. mauWa>cyaa vaaDisa xaaq Aava[yavak Asaxaaq. paala[aacaa ABaava JaaLyaasa pZIXanaq, [avaekra Fa>cai InaImaexaixa baa&aa yaqxaq. Annarsaacaq pZvakafT vaaIhnyaa>xaUna vahna haqNyaasa jaq jaiva-rsaayaInavak pazaXae mazxa vakrxaaxa xyaaxa paala[a Asaxaaq. mhNaUna xyaacyaa ABaavaacaa zufpaIrNaama Fasavae gaaqfti>var haqxaaq. paIrNaamaxa: Ipavakacaq Oxpanna vakmai haqxaq. paala[aacyaa ABaavaacai l%aNaq A[ai, jaunai paanaq vakrpaLyaasaarKai vaaWUna jaaxaaxa. paanaacyaa vakda r>gahina haqxaaxa. pauklq pakWq KadUna padxaaxa Iva>kvaa lavakdasaarKai vakdvak haqxaaxa. Asaa Qvak samaja Aahq vaki>, maharaftacyaa maaxaixa paala[a BarpaUr Aahq va mhNaUna xyaacyaa maa"aa zqNyaacaq taWlq jaaxaq. paUvaiecyaa vakaWi [aqxai Qvakbaar haqxa Asaq xyaavakaWaxa hq ITvak haqxaq par>xau, Aaja AapaNa [aqxai ha Owaqga mhNaUna vakrixa AsaLyaamauWq savaeca paaqfavak zvyaa>cyaa maa"aa zqNaq ` Zqyasvakr Trxaq. lavakdacyaa raKaqxa paala[a BarpaUr Asaxaaq mhNaUna raKa [aqxaaxa ma[aagaxa vakrxaa>naa Izli xar xyaamauWq paala[aacai maa"aa IzLyaasaarKaq haqxaq. ORxar ma[aagaxaixa vakahi vaqWa Orlqlq Ipavakacaq Baaga jasaq, &asavaktq, vakdbaa, sauvaklqli paanaq Exyaazi [aqxaaxa jaaWUna raKa vakVna xai [aqxaaxa Ijarvali xari paala[aacai maa"aa haqxaq. vakahi vaqWa saaqIdyama yauvaPxa Kaxaq na"aacyaa AXavaa spaukrzacyaa paurvaTYa saaTi Izli jaaxaaxa. xyaaxail saaqIdyama vanaspaxaixa paala[aacai jaagaa Gaqxaaq va xasaq Jaalq xar pakWq vyava]sXaxapaNaq banaxa naahixa. paivak raqgat JaaLyaasaarKaq IzsaU lagaxaq. mhNaUna saaqIdyama yauvaPxa rasaayaInavak Kaxaq zqNaq [avaPyaxar taWavaq. jar jaImanaixa paurq[aa pZmaaNaaxa paala[a Asaql xar Asaq saaqIdyamacaq [aaqfaNa va pacana paq[ai vakrixa naahixa. mhNajaq jaImanaixa paala[a paurq[aa pZmaaNaaxa Aahq Facai Kaa"ai Asaql xar xa[ai Kaxaq Izli xar QvakvaqW caalU> [avakxaq. Qvakaca raqpaaxa InarInara|a paq[ai>xa paala[aacaq pZmaaNa IBanna AsaLyaacaq Izsaxaq. xaq 0.3 paasaUna 6.0 tvaPvaqk Exavaqk IvaIva&a AsaU [avakxaq. vaI&aefNaU paq[aixa xaq jaasxa va AIvZkya paq[aixa xaq AxyaLpa Asaq Qva>kzr Asaxaq.

spaukrz (paka<spakrsa) –paq[ai>cyaa [aavakiya vaaDisaaTi ha Axyaava[yavak Asaxaaq. savae ja@Ivavak IvZkyaa>xa spaukrz pakar mahxvaacai BaUImavaka

paar paadxa Asaxaaq. Annarsaacaq ja@Ivavak jvalna vakrNyaacyaa vakamaaxa Baaga GaqNaaRyaa Oojaae>ga va pZavaklaxail vakahi Gatvak Fa>cyaa rcanaqxa spaukrz Asaxaaq. vaaDiva vanaspaxaixa Facaa paurvaTa haqNaq Axyaava[yavak Asaxaq. spaukrzacyaa ABaavaamauWq vanaspaxaixa Oojaae InaImaexai vakmai haqxaq. xyaacaa AInaft paIrNaama Ipavakavar haqxa Asaxaaq. mauWa>cyaa vaaDisaaTi ha Iva[aqfa Aava[yavak Asaxaaq. vanaspaxaicyaa ja@Ivavakxaqcaa Facyaa[ai Xaqt sa>ba>&a Asaxaaq. vanaspaxaicyaa varil Baagaa>var (Kaaqda>ga, paanaq) na"aacaa pZBaava Asaxaaq xasaa spaukrzacaa Kaalil mhNajaq maaxaixail Baagaa>var Asaxaaq. spaukrzacaq na"aapZmaaNaq pauna: A>xarvahna haqOo [avakxaq par>xau xyaacaa vaqga na"aapZmaaNaq jalz haqxa naahi. spaukrzacai rasaayaInavak Kaxaq maaxaixa IzLyaasa baRyaaca vaqWa xai maaxaixail Gatvakaxa ]sXar haqNyaacai IBaxai Asaxaq, mhNaUna [avaPyaxar spaukrzacai Kaxaq saq>ziya svaVpaaxa zqNaq caa>galq Asaxaq. spaukrzacaq maaxaixa vahna vakrNyaacaq vakama vakrNaarq jaivaaNaU Asaxaaxa xyaa>cyaa maa"aa zqOona maaxaixail ]sXar Jaalqla spaukrz vanaspaxaisa Opalb&a vakrNaq [avaPya Asaxaq. paala[aa pZmaaNaq spaukrzacaq pZmaaNa Qvakaca raqpaaxa InarInara|a paq[ai>xa IBanna (0.05 xaq 1.0) AsaU [avakxaq. vaI&aefNaU paq[aixa xaq jaasxa va AIvZkya paq[aixa xaq AxyaLpa Asaq Qva>kzr Asaxaq.

ga>&avak –saLpaqktcyaa ropaanaq xaaq

jaImanaixaUna Opalb&a haqxaaq. ga>&avak AaINa spaukrz Fa>cai pZmaaNaq samaana Asali xari Kaxaq zqxaa>naa xyaacaa vaqgaWa Ivacaar vaqkla jaaxa naahi vakarNa, baRyaaca na"a va paala[a paurvaNaaRyaa rasaayaInavak Kaxaa>xa xaaq Qvak Gatvak mhNaUna Asaxaaq va xaaq xyaaxaUna Ipavakala ImaWU [avakxaaq. xyaamauWq xyaacyaa vaqga|a maa"aa zqNyaacai garja nasaxaq. vanaspaxaixail vakahi mahxvaacai AImanaaq Amlq va pZIXanaq banaNyaaxa ga>&avak Aava[yavak Asaxaaq. vakahi jaivanasaxvaq va Ivaxa>cavaqk banaNyaasaaTi ha Asaavaa lagaxaaq. Annarsaaxail

[avaekrqxaUna ]snag&a pazaXae banaNyaacyaa IvZkyaqxa xaaq mahxvaacai BaUImavaka paar paadxaaq mhNaUna gaWixaacai Ipavaqk (xaql Ipavaqk) Gaqxaa>naa ga>&avakacaa paurvaTa baraqbar pZmaaNaaxa Aahq vaka> xaq pahaNaq jaroricaq Asaxaq. paanaaxail hIrxazvyaacyaa InaImaexaixa sau$a ha Asaxaaq. pakWaxa gaaqdi AaNaNyaaxa ga>&avak Asalqli Ivaxa>cavaqk lagaxaaxa. ga>&avakacaa xautvada Jaala xar ga>&avakacyaa jaagai vaMkaqrina vakahi vaqWa vanaspaxai cauvaUkna Gaqxaq Asaq JaaLyaasa pakWq gaaqd na haqxaa Aa>bat, paaNacat Iva>kvaa baqcava haqxaaxa. vanaspaxaixa [avaekra InamaaeNa haqNyaaxa va na>xar xai pakWaxa OxarNyaaxa ga>&avakacaa haxaBaar Asaxaaq. mhNaUna xyaacaq vyavasXaapana [aqxavakRyaanaq jaaNaiva paUvaevak vaqklq paaIhjaq. paivak pakWavar Aalq Iva>k, myaurqt Aa<pak paaqt<[a Qqvajai paaqt<][ayama saLpaqktcaa Opayaaqga vakravayaacaa Asaxaaq. myaurqt Aa<pak paaqt<[ama&yaq vaMkaqrina Asaxaaq xar paaqt<][ayama saLpaqktma&yaq ga>&avak Asaxaaq. mhNajaq cauvakicyaa rasaayaInavak Kaxaacyaa maa"aa IzLyaanaq Oxpannacaa zjaae bazlxa Asaxaaq hq l%aaxa

Gyaavaq. ga>&avakacaq pauna: A>xarvahna pakvaPxa vaI&aefNaU paq[aixa saavavaka[apaNaq haqOo [avakxaq. Asaq AsaLyaanaq ga>&avakacaa xautvada Jaala xar xaaq xaajyaa navaina OgavalqLyaa paanaa>xa catvakna IzsaUna yaqxaaq. paanaq Ihrvai rhaxa naahixa mhNajaq IpakvaPvakt padxaaxa. vanaspaxaicai vaaD Kau>txaq. Annarsaaxail Gatvakaxa ga>&avak pakar maaqlacaq vakama vakrxaaq. mauWa>vakdUna xaaq rsa paanaa>payae>xa paaqhaqcaNyaaxa ga>&avakacaq Ivaxa>cavak vakama vakrxaaxa AaINa xyaacaa ABaava AsaLyaasa xai vakamaq ma>z haqOona vanaspaxai raqgat Izsaxaq. ga>&avakacaa ABaava Jaala xar Annarsaaxail na"a varil A>gaaxa naitpaNaq paaqhaqcavala jaaxa naahi va xaaq xaqXaqca mhNajaq mauWa>xa rahUna mauWa>cai pakaIjal vaaD vakrNyaaxa Kacaie haqxaaq. AamlyauvaPxa jaImanaixa AsaNaaRyaa Ipavaka>naa ga>&avakacaa xautvada jaasxa jaaNavaxaaq. vakarNa A[aa jaImanaixa Ixacyaa AmlxaqmauWq ga>&avak Asala xari xyaacaq [aaqfaNa hvaqxasaq haqxa naahi. ga>&avakacai pZmaaNaq vaqgavaqga|a paq[aixa IBanna Asaxaaxa, xyaa>cai pZmaaNaq 0.05 xaq 1.5 tvaPvaqk A[ai AsaU [avakxaaxa. varil Ica"aaxa KaInaja va Exar pazaXaae>cyaa [aaqfaNaavar maaxaicyaa saamaucaa vaksaa paIrNaama haqxaq xaq zaKavalq Aahq.

va<kl][ayama – caunaapaq[aixail Inavadvak paargamyaxaa ha gauNa Ixacyaa saalixa AsalqLyaa paala[a va va<kl][ayamamauWq Ixala pZapxa haqxaaq.

vaI&aefNaU paq[aixa xaaq Asaxaaq. paq[aisaalixail paqvaPtaqjala tNavakpaNaa AaNaNyaacaq vakama ha vakrxaaq va xyaasaaTi xyaacyaa[ai paqvaPtaqjacaa sa>yaaqga haqOona Qvak majabaUxa Gatvak banaxaaq. vanaspaxaila majabaUxai AaNaNyaaxa Facaa maaqTa vakayaeBaaga Asaxaaq. pakWaxail paqvaPtaqjama&yaq Asaq sa>yauga banaxa naahi mhNaUna xyaaxail paqvaPtaqja narma va KaaNyaayaaqgya Asaxaaq. paq[aixa haqNaaRyaa jaiva-rasaayaInavak IvZkyaaxaUna barqca maazvak pazaXae vyaXaezvyaacyaa ropaaxa banaxa Asaxaaxa. xyaa>caa sa>yaaqga va<kl][ayama baraqbar haqOona xai AIvazavya haqOona Ooxai>cyaa paktixa saaTUna rhaxaaxa. xyaamauWq vanaspaxaila Ixacaa Iva[aqfa Asaa Aavakar &aarNa vakrNaq saaqpaq jaaxaq. xyaa][avaaya xyaa maazvak pazaXaae>caa (Ivafaari) AInaft paIrNaama xyaamauWq tWxaaq. va<kl][ayama vakahi Ivaxa>cavakaxa va sa>jaivavakaxa Asaxaaq.

va<kl][ayamacyaa ABaavaacai l%aNaq A[ai, vanaspaxai lvaIcavak haqOona Ga_ xaaT OBai rahU [avakxa naahi. paanaacyaa vakda vaqdYavaavakdYa va r>gahina haqxaaxa. navaina vakaq>ba vakrpaUna gaqLyaasaarKaq haqOona maVna jaaxaaxa. va<kl][ayamacaq pauna: A>xarvahna pakarca ma>zpaNaq haqxaq xyaamauWq vaI&aefNaU paq[aixa xaaq lvavakr jaaNavaxaaq. va<kl][ayamacyaa vakmai AsaNyaacaq Qvak pZmauKa l%aNa Aahq raqpaq margaWUna vakaqsaWNaq. va<kl][ayamacaq pZmaaNa 1.0 xaq 3.5 tvaPvaqk QvaDq IvaIva&a AsaU [avakxaq. Ijapsama Fa KaInajaacyaa paurvaTYanaq va<kl][ayamacai ONaiva BaVna vakaDxaaxa.

Ih Jaali Qvak tvaPvaPyaapayae>xacaq pZmaaNa AsaNaaRyaa Gatvaka>cai maaIhxai. Aaxaa sau%ma pZmaaNaaxa AsaNaaRyaa mahxvaacyaa Gatvaka>caa paIrcaya vakVna GaqOo yaa.

ma<gnaq][ayama –Annarsa InaImaexaixa mahxvaacai BaUImavaka paar paadNaaRyaa hIrxazvyaaxa ha Asaxaaq. spaukrzacaq pacana vakrNyaasaaTi jyaa

IvZkyaa haqxaaxa xyaaxa ma<gnaq][ayama Asaxaaq. Anaqvak Ivaxa>cavakaxa Asaxaaq. pZIXanaq banaNyaasaaTi AImanaaq Amlq Qvakmaqvaka>naa jaaqdavai lagaxaaxa xaq vakama vakrNaaRyaa Ivaxa>cavakaxa Asaxaaq. ma<gnaq][ayama pauna: A>xarvahna haqNaara Gatvak Asaxaaq va mhNaUna jaqvha xyaacai vakmaxarxaa Asaxaq xaqvha xaaq jaunyaa paanaaxaUna hvyaa xyaa jaagai hlIvala jaaxaaq. xyaamauWq xyaacaa xautvada Jaala Aahq hq samajaxaq, A[aa paanaacyaa ma&ail ][ara Ipava|a haqxaaxa. vakbaegZhNa IvZkyaa ma>zavaxaq. ma<gnaq][ayamacaq pZmaaNa raqpaacyaa IvaIva&a Baagaaxa IBanna AsaU [avakxaq. xaq 0.05 xaq 0.7 Asaq AsaU [avakxaq. sau%ma maa"aa>cyaa Aa@fa&aaxa ma<gnaq][ayamasaaTi ma<gnaq][ayama vaMkaqraEed AXavaa ma<gnaq][ayama saLpaqkt (Epsama saa<Lt) hq %aar vaaparlq jaaxaaxa.

laqh –hIrxazvya InaImaexaixa laqh mazxa vakrxaaq par>xau, xaaq xyaacaa Gatvak nasaxaaq. Anaqvak Ivaxa>cavaki IvZkyaa>xa ha

Axyaava[yavak Asaxaaq. vakahi pZIXanaaxa xyaacaa samaavaq[a Asaxaaq. vanaspaxaicyaa `vasana IvZkyaqxa Annarsa va pZaNavaayaU Fa>caa sa>yaaqga vakVna ja@Ivavak jvalna GadIvaNyaaRyaa IvZkyaaxa laqh Aava[yavak Asaxaaq. laqhacaq pZmaaNa AxyaLpa mhNajaq

Qvak l%aa>[a xaq 100 l%aa>[a QvaDq sau%ma Asaxaq mhNaUna xaaq sau%ma maa"aaxa yaqxaaq. laqh pauna: A>xarvahna na haqNaara Aahq mhNaUna xyaacai l%aNaq vakaqva|a Baagaaxa IzsaUna yaqxaaxa. `vasana IvZkyaa IbaGadxaq va pakW Jaada>naa xyaacaa Iva[aqfa "aasa haqxaaq. Fa ITvakaNai hq l%aaxa yaqEel Iva>k, A>xarvahna haqNaaRyaa Gatvaka>caa xautvada jaunyaa paanaaxa IzsaUna yaqxaaq xar A>xarvahna na haqNaaRyaa Gatvaka>caa xautvada vakaqva|a va navyaa Baagaaxa IzsaUna yaqxaaq. sau%ma maa"aa>cyaa Aa@fa&aaxa laqhasaaTi paqkrsa vaMkaqraEed AXavaa paqkrsa saLpaqkt hq %aar vaaparlq jaaxaaxa.

ma>gal – ma<>ganaija`vasana va na"apacana IvZkyaa>xa jai Ivaxa>cavaqk vakama vakrxaaxa xyaaxa xaaq Asaxaaq. hIrxazvyaacyaa InaImaexaixa Exar

Gatvaka>pZmaaNaq Facaa sau$a samaavaq[a Asaxaaq. xyaa][avaaya pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaqxa xaaq mahxvaacaq vakama vakrixa Asaxaaq. ma>galcaq pZmaaNa laqha pZmaaNaq AIxaALpa Asaxaq, xaq 0.5 l%aa>[a paasaUna 150 l%aa>[a Asaq InarInara|a vanaspaxaixa AaDWUna yaqxaq. A>xarvahna haqxa naahi mhNaUna xautvada Jaala xar navaina paanaa>caa r>ga Ipakvakt haqxaaq va paanaq KadUna padxaaxa. sau%ma maa"aa>cyaa Aa@fa&aaxa ma>galsaaTi ma<>ganaija vaMkaqraEed ha %aar vaaparla jaaxaaq.

baaqraqna – ta>vakNaha A&aaxau AsaLyaamauWq xyaacaq [aaqfaNa vaqga|a pZvakaranaq haqxa Asaxaq. baaqraqna A&aaxaU mhNaUna xyaapaasaUna {Nazlq

banaxaaxa jasaq baaqrqtsaH. saaKarqcaq A>xarvahna va saaTvaNai Fa gaaqftivar baaqraqnacaa pZBaava Asaxaaq. vaI&aefNaU paq[aixa maaqTYa pZmaaNaaxa Annarsa paaqhaqcavaNyaasaaTi jai vyavasXaa Asaxaq xyaaxail Ivaxa>cavaka>xa ha Asaxaaq. xyaaca pZmaaNaq AImanaaq AmLaa>caq A>xarvahna vakrNaaRyaa Ivaxa>cavakaxa ha Asaxaaq. paukla>cyaa InaImaexaisa mazxa vakrNaaRyaa sa>jaivavakaxa baaqraqna Asaxaaq. baaqraqnacyaa xautvadYamauWq saaKarqcaq va AImanaaq Amlq Fa>caq vahna va saaTvaNai cauvakicyaa ITvakaNai haqNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq. xyaacaa paIrNaama Asaa haqxaaq Iva>k, vanaspaxaicyaa ja@Ivavak IvZkyaa IbaGadxaaxa. pauklq yaqxa naahixa AaINa navaina vakaq>ba Annarsa na ImaWaLyaamauWq vakrpaUna jaaxaaxa. baaqraqnacaq pZmaaNa 0.2 xaq 7.5 l%aa>[a Asaq AIxa ALpa Asaxaq. Annarsaacaq vahna vyava]sXaxapaNaq na JaaLyaamauWq jyaa vyaa&ai Ipavakala haqxaaxa xyaa>cai savae l%aNaq baaqraqnacyaa ABaavaacai Asaxaaxa. sau%ma maa"aa>cyaa Aa@fa&aaxa baaqraqnasaaTi baaqr<vaPsa AXavaa ta>vakNaKaar ha %aar vaaparla jaaxaaq.

xaa>baq –ha Axya>xa sau%ma pZmaaNaaxa Aava[yavak Asaxaaq. vakahi jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>xa Aava[yavak Asaxaaq. vakahi

vanaspaxaixa xaa>baq pZvaka[a sa> lqfaNaacyaa IvZkyaqxa Baaga GaqNaaRyaa Ivaxa>cavakaxa Asaxaaq. jaivanasaxvaaxa Asaxaaq. Il>baU vagaieya vanaspaxai, xa=Na&aanyaq AaINa lqgyauImanasa ([aq>gaavagaieya) vanaspaxaixa pZvaka[a sa> lqfaNaaxa Aava[yavak Asaxaaq. xyaacai jaasxa maa"aa haInavakarvak haqOo [avakxaq. pZmaaNa 0.2 xaq 7.5 l%aa>[a AsaU [avakxaq. sau%ma maa"aa>cyaa Aa@fa&aaxa xaa>byaasaaTi maaqrcauz mhNajaq vaka<par saLpaqkt ha %aar vaaparla jaaxaaq.

jasxa –sa>jaivavaka>cyaa InaImaexaisaaTi ha Aava[yavak Asaxaaq. pZqrvak va paufTvak sa>jaivavaqk banaNyaasaaTi jasxa jaroricaa

Asaxaaq. Anaqvak Ivaxa>cavakaxa Asaxaaq. pZIXanaq banavaNaaRyaa IvZkyaqxa Aava[yavak Asaxaaq. jasxa yaaqgya pZmaaNaaxa Asaql xarca baiyaa>cai va pakWa>cai InaImaexai haqxaq. jasxaacaa xautvada Jaala Iva>k, mahxvaacai sa>jaivavaqk banaxa naahixa. paIrNaamaxa: vanaspaxaicai vaaD, pakWq, pauklq vaga@rq savaeca gaaqfti IbaGadxaaxa. pZmaaNa 0.3 xaq 15 l%aa>[a Asaq AIxa ALpa Asaxaq. sau%ma maa"aa>cyaa Aa@fa&aaxa jasxaasaaTi IJa>vak saLpaqkt ha %aar vaaparla jaaxaaq.

vaMkaqrina –Axya>xa ALpa pZmaaNaaxa ha vakahi Ipavaka>naa caa>gala Opayaaqgai Trxaaq. xa[aa vanaspaxaixail pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaqxa

Baaga Gaqxaaq. vanaspaxaixail Inavadvak paargamyaxaqcyaa gauNaamauWq bahuxaqvak vanaspaxaixa ha Advala jaaxaaq va pakarca ALpasaq [aaqfaNa haqxaq. baRyaaca vaqWa maaxaixa ga>&avak vakmai Asaql xar xyaacyaa jaagai mhNaUna vaMkaqrinacaq [aaqfaNa Inavadvak paargamyaxaqxa sau$a haqOo [avakxaq. Asaq Jaalq xar saaKar Aml svaropaaxa Opalb&a haqxaq va pakWq Aa>bat banaxaaxa. vakahi

paalqBaajyaaxa xasaq>ca vakahi saagari Ipavakaxa jasaq naarW, ha Aava[yavak Asaxaaq. pZmaaNa 10 xaq 20 l%aa>[a Iva>kvaa xyaahi paq%aa vakmai AsaU [avakxaq. baRyaaca rasaayaInavak Kaxaa>baraqbar xyaaxail {Nazlacyaa svaropaaxa ha hjar Asaxaaq xyaamauWq xyaacai maa"aa zqNyaacai garja sahsaa vaatxa naahi.

maa<Ilbdqnama –na"a pacanaasaaTi mazxa vakrNaaRyaa Ivaxa>cavakaxa Asaxaaq. Axya>xa vakmai pZmaaNaaxa Asala xari caalxaaq. sau%ma

maa"aa>cyaa Aa@fa&aaxa maa<IlbdqnamasaaTi maa<Ilbdqnama vaMkaqraEed ha %aar vaaparla jaaxaaq.

sau%ma maa"aa>saaTi rsaayana xayaar vakrxaa>naa var jai pZmaaNaq Izli Aahqxa xyaa>cyaa pZxyaqvakacaq sarasari jaq mauLya Aahq xaq GaqOona vakama vakravayaacaq Asaxaq. vakaqNaxyaa IpavakasaaTi sau%ma maa"aa wavayaacyaa xyaacaasau$a Ivacaar vakravaa lagaxaaq.

varil 16 Gatvaka>na>xar Asaq vakahi Gatvak Aahqxa Iva>k, xaq savaeca vanaspaxai>naa Aava[yavak nasaxaaxa. par>xau, vakahi>saaTi Aava[yavak Asaxaaxa. Asaq xaina Aahqxa xaq Asaq, saaqIdyama, vakaqbaaLt va ]saIlvaka<na.

saaqIdyama –saagari vanaspaxaixa jaroricaa Asaxaaq. naarWasaarKyaa Ipavaka>sa OpayauvaPxa Asaxaaq. ha paaqt<][ayamacai jaagaa GaqOona

vakama vakrxaaq par>xau, xyaacaq paIrNaama caa>galq nasaxaaxa. naarW, saupaari, xaad, A[aa Anaqvak Ipavakaxa maa"a OpayauvaPxa Asaxaaq. Facyaa pZmaaNaacai Iva[aqfa maaIhxai Opalb&a naahi.

vakaqbaaLt –lqgyauImanasa ([aq>gaavagaieya) vanaspaxaicyaa mauWavaril gaaTixa jaq jaivaaNaU xayaar haqxaaxa xyaaxa Aava[yavak Asaxaaq.

jaivanasaxva bai12 ma&yaq Asaxaaq. hq jaivanasaxva Qvak Ivaxa>cavak Aahq. saqlqInayamasau$a vakahi [aq>gaavagaieya vanaspaxaixa Asaxaaq. Fa>cyaa pZmaaNaacai maaIhxai Opalb&a naahi.

]saIlvaka<na –baa>baU, Oosa, Baaxa AaINa Anaqvak paaxaicai gavaxaq A[aa Ipavakaxa Asaxaaq. ha A&aaxaU Aahq mhNaUna xyaapaasauna

{Nazlq banaxaaxa jasaq, ]saIlvaqktsaH. xai savae AIvazavya Asaxaaxa. xyaa>cyaa paq[aisaalixa maaqTYa pZmaaNaaxa Asaxaaq. xyaamauWq vanaspaxaicyaa A>gaasa tNavakpaNaa yaqxaaq. OfNa vakItba>&aaxail xasaq>ca vaaWva>ti A[aa baRyaaca vanaspaxaixa ha AsaLyaamauWq baafpaaqxsajaena vakmai haqxaq va vanaspaxaixail paaNyaacai bacaxa haqxaq. vaukrxadNaaRyaa Ivaktvaka>paasaUna sa>r%aNa zqxaaq. laqh va ma>gal Fa &aaxaU>cyaa jaasxa pZmaaNaamauWq jai maazvakxaa (vanaspaxaixail ja@IvavakIvZkyaa>xa ma>zpaNaa AaNaNaara IvafaaripaNaa) yaqxaq Ixala ]saIlvaka<na naft vakrxaaq. ]sa]lvaka<nacai xyaa &aaxaU>baraqbar AIvazavya sa>yaugaq banaxaaxa va xyaa vakarNaanaq xyaa>cai maazvakxaa naft haqxa Asaxaq.

jaImanaixaUna var Izlqli savae KaInajaq vanaspaxaila paurIvaxaanaa vakaqNaxyaa gaaqfti>cai vakaWjai Gyaavayaacai xaq XaaqdvaPyaaxa Aaxaa pahavayaacaq Aahq. varil KaInajaq yaaqgya pZmaaNaaxa ImaWali xar xyaa>caq ORxama paIrNaama ImaWxaaxa. par>xau, jar xyaa>caq [aaqfaNa vakmai AXavaa jaasxa Jaalq xar xyaa>cyaamauWq jai maazvakxaa vanaspaxaixa yaqxaq xyaamauWq Ixacaq vakayae IbaGadU [avakxaq. vanaspaxaixa Asalqli Inavadvak paargamyaxaa AaINa Inavadvak parasarNa zaba hi jar yaaqgya pZvakarq vakama vakrixa Asaxail xar Asaq sahsaa haqxa naahi. xyaasaaTi jaImanaicaq vaapasaa va vaaxana vyava]sXaxa AsaNaq jaroricaq Asaxaq. xyaaxaUna jaq pZaNavaayaucaq [aaqfaNa haqxaq xaq xyaasaaTi mahxvaacaq Asaxaq. maazvakxaqmauWq vanaspaxaixa IvaIva&a svaropaacaa raqgatpaNaa Izsaxaaq. xyaala vakahihi Opaaya haqxa naahi. mhNaUna jar A[ai l%aNaq Izsali xar pZXama jar vakaya pahavayaacaq Asaql xar hq pahavayaacaq Iva>k, vaapasaa va vaaxana yaaqgya Aahq vaka>? paaNyaacaa Anaava[yavak pZmaaNaaxa xaaNa Izla gaqla Aahq vaka>? Facaq #ana nasaLyaamauWq baRyaaca vaqWa navakaq xyaa mahagadYa AaINa Ivafaari pazaXaae>cyaa pakvaarNyaa vakVna paIr]sXaxai AI&avakca Karaba vaqkli jaaxaq. sau%ma maa"aa zqOona Fa KaInajaa>caa paurvaTa vakrNyaacaq xa>"a Aaja savae"a vaaparlq jaaxaq xyaaxa Ivazavya rsaayanaa>caa vaapar vaqkla jaaxaaq. xyaa>cyaa pakvaarNyaa paanaavar va Kaaqda>gaavar vaqkLyaa

jaaxaaxa. xasaq Jaalq xar mauWaxail Inavadvak paargamyaxaa va parasarNa zaba Ivakxaihi vyava]sXaxa Asalq xari Fa>caq jaasxa [aaqfaNa haqOo [avakxaq. xaq taWNyaasaaTi bahu&aa Fa savae KaInajaa>caq AIvazavya rsaayanaacyaa svaropaaxa mhNajaq, vakabaaqenaqtsaH, pZaINalq, saLpaqktsaH, paka<spaqktsaH A[aa svaropaaxa maaxaixaUna zqNaq jaasxa `Zqyasvakr samajalq jaaxaq. vanaspaxaicyaa mauWa>xaUna sZvaNaari Ivaxa>cavaqk va maaxaixail jaivaaNaU Fa AIvazavya pazaXaae>naa vanaspaxaila paaIhjaq xyaa pZmaaNaaxa Opalb&a vakVna zqxaaxa. xasaq>ca saq>ziya Kaxaa>cyaa ma&aUna xai sahja Opalb&a haqOo [avakxaaxa mhNaUna xyaa>caa vaapar vakrNaq A[aa maa"aa zqNyaapaq%aa jaasxa caa>galq Asaq samajalq jaaxaq. savaksa [aqNaKaxa, saaqnaKaxa Asaq jar [aqxaaxa vaaparlq xar sau%ma zvyaa>caa xautvada vak&aica haqxa naahi mhNaUna vyaavahaIrvak Inasagae [aqxaixa xyaa>caa vaapar vakrNyaacaa salMa Asaxaaq. jar xai Opalb&a nasaxail xar A[aa maa"aa saava&apaNaq IzLyaa jaavyaaxa. xaajyaa Ihrvyaa paalapaacaaq|acaq Kaxa AXavaa xyaa>caa Kaxarsa (vaukNapa) vaapaVnasau$a hq Ivanaasaayasa saa&ya haqxaq.

varil sau%ma zvyaa>caa paurvaTa vakrNyaasaaTi xyaa>cai spaukrzvaqk (paka<spaqktsaH) vaaparavai lagali xar xyaa>caq pacana haqNyaasaaTi spaukrzi jaivaaNaU>cyaa maa"aa zqNaq Aava[yavak haqxaq. spaukrzi jaivaaNaU Asaq jaivaaNaU Asaxaaxa Iva>k xaq maaxaixail spaukrzyauvaPxa pazaXaae>caq vanaspaxaila [aaqfaNa yaaqgya vakrNyaacaq vakama vakrxaaxa. jar xasaq naahi vaqklq xar xai savae maaxaixa AsaUnahi vanaspaxaila ImaWxa naahixa.

vanaspaxaila &aaxaU va A&aaxaU jasaq Aava[yavak Asaxaaxa xasaq vakahi saq>ziya Gatvak sau$a Aava[yavak Asaxaaxa. xyaaxail pZja@Ivavak ha Iva[aqfa mahxvaacaa Asaxaaq. xyaacai maaIhxai XaaqdvaPyaaxa paahU yaa.

pZja@Ivavaqk – pZaqA<vaPtivhjasaHpZja@Ivavaqk vanaspaxai sahsaa svaxa: banavaxa naahi mhNaUna xai baahqVna wavai lagaxaaxa. savae sajaiva pZaNyaa>cyaa pacana

IvZkyaqxa Anaqvak pazaXae pacanasa>sXaqxa xayaar haqxa Asaxaaxa. xyaaxail pZja@Ivavaqk hq Qvak Aahqxa. [aqNaKaxaaxaUna, saaqnaKaxaaxaUna va IhrvaWicyaa KaxaaxaUna xaq [aqxaala ImaWxaaxa. xyaa>cyaamauWq mauWa>caq vakayae ORxaqIjaxa haqxaq AaINa vanaspaxaicyaa vaaDila ORxaqjana ImaWaxaq. FamauWqca hi Kaxaq [aqxaixa AIxamahxvaacai samajali jaaxaaxa. [aqNaKaxaapaq%aa xaajyaa [aqNaaxa hq jaasxa pZmaaNaaxa Asaxaaxa mhNaUna hlMi [aqNaKaxaapaq%aa xaajaq [aqNa paaNyaaxa GaaqW (saa&aarNapaNaq 1:500) vakVna va gaaWUna xyaacaq paaNai jyaala AapaNa [aqNarsa Asaq mhNaxaaq xaq vaaparavayaacai ][apakarsa Asaxaq. [aqNaKaxa sau$a Asaqca paaNyaaxa GaaqW vakVna [aqxaaxa Jaarinaq mauW%aq"aaxail maaxaila IzLyaanaq jaasxa pakayaza haqxaaq hq ]sa$ Jaalq Aahq. A[aa GaaqWala [aqNaKaxarsa (saa&aarNapaNaq 1:200) Asaq mhNaxaaxa. naasalqlq AXavaa caa>galq zU&a, Aa>bat xaavak, vanaspaxaicyaa vakaqva|a Ihrvyaa Baagaa>caa rsa hq pazaXae sau$a pZja@Ivavaqk Ipavakala paurvaU [avakxaaxa. xyaa>caa sau$a GaaqW vakravaa lagaxaaq xyaacaq pZmaaNa saa&aarNapaNaq 1:200 Asaavaq. saq>ziya Kaxaq zqNyaa Qqvajai xyaa>caa rsa paaNyaaxa GaaqW vakVna zqNyaanaq jaaq pakayaza haqxaaq xaaq xai saq>ziya Kaxaq [aqxaala zqNyaapaq%aa jaasxa Asaxaaq Asaq AaDWUna Aalqlq Aahq. A[aa saq>ziya Kaxaacyaa paaNyaala Kaxarsa (saa&aarNapaNaq 1:200) Asaq mhNaxaaxa. pZja@Ivavaka>cyaa Opalb&axaq baabaxa Asaq AaDWxaq Iva>k, xaajyaa [aqNaaxa Ijaxavaqk Asaxaaxa xyaacyaa paq%aa vaukjalqLyaa Kaxaaxa pakvaPxa 25 xaq 30 tvaPvaqk Orxaaxa. mhNaUnaca xaajyaa [aqNaacaa Opayaaqga vakrNaq jaasxa `Zqyasvakr Trxaq. GaaqW vakrxaa>naa xyaasaaTi pZmaaNaaxa [aqNarsaacaa GaaqW AI&avak saa@mya vakVna Gyaavaa lagaxaaq. vanaspaxaijanya saq>ziya Kaxaaxa IhrvaWicai va sauvaki Asaq zaqna pZvakar Aahqxa. xyaaxail IhrvaWicyaa KaxaaxaUna pZja@Ivavaqk Ipavakala ImaWxaaxa va sauvaPyaa KaxaaxaUna pZamauKyaanaq vakafTpZIXanaq ImaWxaaxa. A[aa [aqNarsaaxaUna, [aqNaKaxarsaaxaUna va KaxarsaaxaUna Exar OpayauvaPxa pazaXae jasaq, jaivanasaxvaq, pZIXanaq, AImanaaq Amlq vaga@rq Ipavakala ImaWxaaxa. pZaINajanya saq>ziya Kaxaacai %amaxaa xaq Kaxa vakaqNaxyaa pZaNyaacyaa IvafTqpaasaUna banavalq Aahq xyaavar Aval>baUna Asaxaq. jyaa pZaNyaacai pacana vyavasXaa jaasxa caa>gali xyaa pZaNyaacyaa IvafTqxa vakmai pZmaaNaaxa jaivanasaxvaq, pZIXanaq, AImanaaq Amlq vaga@rq Asaxaaxa par>xau, pZja@Ivavaqk caa>gali Asaxaaxa. Kaxaq Gaqxaa>naa gaaya, ba@l, mh@sa, rqda Asaa pakrvak vakrNyaacai pZXaa Aahq xyaa pZXaqla vakaqNaxaahi [aas"aiya Aa&aar naahi. mhNajaq vakaqNaxyaahi pZaNyaacaq xaq Asalq xari caalxaq. gaaqmau"aaxa pZja@Ivavaqk nasaxaaxa vakarNa, xaq pacana vyavasXaqxaUna yaqxa naahi. va=$ va raqgat pZaNyaacyaa IvafTqpaasaUna jar Kaxa banavalqlq Asaql xar xyaaxa maa"a pZja@Ivavaqk vakmai Asaxaaxa. [aavakahari pZaNyaacyaa IvafTqpaq%aa maa>saahari pZaNyaacyaa IvafTqxa jaasxa pZBaavai pZja@Ivavaqk Asaxaaxa. mhNaUna xyaacaa GaaqW jaasxa saa@mya vakravaa lagaxaaq. jaImanaixa Asa>Kya baarivak pZaNai Asaxaaxa va xaq jaqvha marxaaxa xaqvha xyaa>cyaa [ariraxaUna sau$a pZja@Ivavaqk mauWa>naa

ImaWxaaxa. saq>ziya KaxaaxaUna spaukrz yauvaPxa pazaXae ImaWxaaxa jaq vanaspaxaicai mauW> sahjapaNaq [aaqfaU [avakxaaxa. baRyaaca pZja@Ivavakaxa Asaq spaukrz Asaxaaxa mhNaUna saq>ziya Kaxaq [aqxaicyaa z=ftinaq mahxvaacai Trxaaxa. pZaINajanya par>xau, IvafTq Qqvajai xyaa>cyaa Exar BaagaapaasaUna jai Kaxaq banaxaaxa xyaaxa maa"a pZja@Ivavaqk nasaxaaxa. xai Kaxaq Exar paaqfavak pazaXaae>saaTi vanaspaxaisa OpayauvaPxa Asaxaaxa.

pZ`naavali –

1. bahUvaIfaeya Ipavakaxa zrvafaie yaqNaarq paivak ORxaraqRxar vakmai vaka> haqxaq?2. maaqsamai paivak va bahUvafaieya Ipavakaxa saIvZkya va AIvZkya paq[ai>cyaa pZmaaNaacaq sa>ba>&a vakaya Asaxaaxa?3. saIvZkya va AIvZkya paq[aixa pakrvak vakaya?4. vanaspaxaicaq sauvaqk vajana vak[aala mhNaxaaxa?5. vanaspaxaixail IvaIva&a Gatvaka>cai xyaa>cyaa vajanaacyaa pZmaaNaaxa AnauvZkmaq naa>vaq saa>gaa.6. vakabaenacaq vanaspaxaixa sXaana vakaya xaq saa>gaa.7. paanaaxaUna vakbaevaayaU [aaqfaNyaacaa vaqga Ivakxai Asaxaaq?8. ma&amaa[ai paq%aa paanaq AI&avak vakftaWU Asaxaaxa Asaq vaka samajalq paaIhjaq?9. pZaNavaayaU Ivakxai pZmaaNaaxa Asaxaaq?10. pZaNavaayaucaq [aaqfaNa vaksaq haqxaq?11. pZaNavaayaucaq pacana vaksaq haqxaq xaq saa>gaa.12. pZaNavaayaucaq mahxva vanaspaxaicyaa Gatvaka>xa Ivakxai Aahq xaq saa>gaa.13. Ozjana vaayaU vanaspaxaicyaa GadNaqxa vakaqTUna pZapxa haqxaq xaq saa>gaa.14. Ozjanacaq pZmaaNa vanaspaxaixa Ivakxai AsaU [avakxaq xaq saa>gaa.15. na"aacaa paurvaTa vanaspaxaisa Ivakxai pZvakarq haqOo [avakxaaq xaq saa>gaa.16. na"a vanaspaxaicyaa vakaqNavakaqNaxyaa Baagaaxa AaDWxaaq xaq saa>gaa.17. paavasaa|axa vanaspaxai Iva[aqfa Ihrvaigaar Izsaxaq xaq vaka>?18. na"aacyaa ABaavaacaq paIrNaama va l%aNaq saa>gaa.19. na"a jaasxa Jaala xar vakaqNaxaq zaqfa Oxpanna haqxaaxa xaq saa>gaa.20. vanaspaxaixa na"aacaq pZmaaNa Ivakxai AsaU [avakxaq xaq saa>gaa.21. paala[a vanaspaxaixail vakaqNaxyaa Gatvaka>xa Asaxaaq xaq saa>gaa.22. paala[aacyaa xautvadYacai l%aNaq vakaqNaxai xaq saa>gaa.23. paala[aacyaa Aava[yavakxaq paq%aa vakmai maa"aa vaka> IzLyaa jaaxaaxa?24. paala[aacai InarInara|a vanaspaxaixail pZmaaNaq saa>gaa.25. spaukrzacaq vanaspaxaicyaa ja@Ivavak IvZkyaa>xa vakaya vakama Asaxaq xaq saa>gaa.26. spaukrzacyaa xautvadYacaq paIrNaama vakaqNaxaq xaq saa>gaa.27. paala[a va spaukrzacaa pZBaava vanaspaxaicyaa vakaqNaxyaa Baagaavar Asaxaaq?28. ga>&avak vakaqNaxyaa svaVpaaxa vanaspaxainaq jaImanaixaUna [aaqfaUna GaqNaq caa>galq xaq saa>gaa.29. pakl&aarNaa va pakWa>cyaa vaaDivar ga>&avakacaa vakaqNaxaa paIrNaama haqxaq?30. ga>&avak va na"a Fa>caq vanaspaxaicyaa vaaDivar vakaya paIrNaama haqxaaxa xaq saa>gaa.31. ga>&avak vanaspaxaicyaa vakaqNaxyaa Gatvaka>xa AaDWxaaq xaq saa>gaa.32. ga>&avakamauWq [avaekrqcaq IpafTaxa ropaa>xar na haqxaa, ]snag&aaxa haqxaq hq Iva&aana Karq Aahq vaka>?33. ga>&avakacaq vanaspaxaixa vakayae vakaya va xautvadYamauWq vakaya haqxaq xaq saa>gaa.34. ga>&avakacai InarInara|a vanaspaxaixail pZmaaNaq saa>gaa.35. va<kl][ayamacaq vanaspaxaixail vakayae vakaya xaq saa>gaa.

36. va<kl][ayamacyaa xautvadYamauWq vakaya haqxaq xaq saa>gaa.37. KaInajaacaq vanaspaxaixa pauna: A>xarvahna haqxaq xyaacai maaIhxai saa>gaa.38. va<kl][ayamamauWq vakaqNaxyaa pZvakarcyaa maazvakxaq paasaUna vanaspaxaisa sa>r%aNa ImaWxaq xaq saa>gaa.39. va<kl][ayamacai InarInara|a vanaspaxaixail pZmaaNaq saa>gaa.40. ma<gnaq][ayamacaq vakama vakaya xaq saa>gaa.41. ma<gnaq][ayamacaq pauna: A>xarvahna haqxaq vaka> xaq saa>gaa.42. va<kl][ayamacaa xautvada vaI&aefNaU Baagaaxa Izsaxaaqq, ma<gnaq][ayamacaa xautvada jaunyaa Baagaaxa Izsaxaaq Asaq vaka>?43. laqhacai garja AIxasau%ma pZmaaNaaxa Asaxaq hq Iva&aana Karq Aahq vaka>?44. laqhacaq vakayae samajaavaUna saa>gaa.45. ma>galcaq vakayae vakaya xaq saa>gaa va xyaacaa xautvada Jaala xar xaq vaksaq samajaxaq?46. ja@Ivavak-va@Ijavak IvZkyaa vak[aala mhNaxaaxa. 47. Ozjanacaq zl va OzpZaINalacaq zl vanaspaxai saU%ma KaInajaacyaa zqvaaNaGaqvaaNaixa vaaparxaq, xyaamaagail

[aas"aiya maaIhxai saa>gaa. 48. Ozjanaacaq zl va OzpZaINal zl hq vanaspaxaicaq pa@saq Aahqxa Asaq mhNaxaa yaqEel vaka>?49. baaqraqnacai OpayauvaPxaxaa vakaya va xautvadYacaq paIrNaama vakaya xaq saa>gaa.50. xaa>byaacaq vakayae vakaya xaq saa>gaa va xyaacai pZmaaNaq vakaya xaq saa>gaa.51. vakaqNaxyaa pZvakarcyaa vanaspaxaixa xaa>baq Iva[aqfa mahxvaacaq Asaxaq xaq saa>gaa. 52. jasxaacaq mahxva vakaya xaq saa>gaa va xyaacaa xautvada vaksaa samajaxaaq xaq saa>gaa.53. vaMkaqrina va ga>&avak Fa>caa pakWacyaa gauNavaRxaqvar vakaya paIrNaama haqxaq xaq saa>gaa.54. maa<Ilbdqnamacaa na"aacyaa pacanaa[ai sa>ba>&a Asaxaaq hq Karq Aahq vaka>?55. vanaspaxaicyaa sa>zBaaexa saaqIdyama, vakaqbaaLt, ]sa]lvaka<na va saqlqInayama Fa>cai maaIhxai wa. 56. saU%ma KaInajaa>cyaa maa"aa Ivazavya ropaanaq na zqxaa AIvazavya Vpaaxa zqNaq AI&avak `Zqyasvakr vaka> Asaxaq?57. spaukrzi jaivaaNaU>caa ABaava AapaLyaa vakdil jaImanaixaUna AaDWxaaq va xyaacaa paIrNaama vakaya haqxaaq, xyaavar

Opaaya vakaqNaxaa?58. pZja@Ivavaka>cai maaIhxai wa.

6ड� १० व�&ada zhavaa

vanaspaxaixail Anna InaImaexaicaq xa>"apZvaka[a sa> lqfaNa, vakbaegZhNa, pZIXanaq AaINa ]snag&aq Fa>cai InaImaexaisaa&aarNapaNaq vanaspaxaixa jaq Anna xayaar haqxaq xaq Ixacyaa paanaa>xa haqxaq. xyaa Annaala saamaanyapaNaq vakbaaqezvaqk Asaq

mhNaxaaxa. vakbaaqezvakaxa gluvakaqja va xaxsama Exar [avaekra pZvakar yaqxaaxa xyaa ][avaaya IpafT pZvakaraxail Anaqvak pazaXae yaqxaaxa. hvaqxail vakbaevaayaU va jaImanaixaUna paanaaxa paaqfavakrsaaxaUna Aalqlq paaNai Fa>cyaa sa>yaaqgaanaq vakbaaqezvaqk Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[ai>cyaa ma&yaq sauyaepZvaka[aaxail pZvaka[a lhri>cyaa Oojaqecaa vaapar vakVna vanaspaxai banavaxaq. pauDq xyaa>caa vaapar vakVna vanaspaxaixail IvaIva&a ja@Ivavak vakamaq haqxa Asaxaaxa. xyaaxaUna vanaspaxaicaq [arir GadNaq, vaaDNaq, pauklq yaqNaq va pakWq &arNaq hq savae haqxa Asaxaq. vakbaaqezvaqk ha Annarsaaxail savaaexa mahxvaacaa Gatvak Asaxaaq.

xyaaca pZmaaNaq vakbaaqezvaka>paasaUna Exar Anna pZvakar jasaq, pZIXanaq va ]snag&aq vanaspaxaicyaa Exar Baagaaxa banaxaaxa. hi zuyyama paaxaWicai Anna InaImaexai pZIvZkyaa Asaxaq va xai paanaa>vyaIxaIrvaPxa Exar Baagaaxa haqxaq. [aqxavakri saaKar, IpafT, pZIXanaq AaINa ]snag&aq (xaqlq) Asaq paurvaNaaRyaa Ipavaka>cai lagavad vakrixa Asaxaaq. xyaasaaTi [aqxavakRyaala Fa savae gaaqfti vak[aa haqxaaxa xaq samajaNaq va xyaa gaaqfti ORxama haqNyaasaaTi vakaya vyavasXaa vaqkli paaIhjaq hq samajaNaq Aava[yavak Asaxaq. hq jar xyaala vyava]sXaxapaNaq samajalq xar xaaq xyaa>caq vyavasXaapana yaaqgya pZvakarq vakVna caa>gali [aqxai vakV [avaqkl mhNaUna AapaNa Fa &adYaxa hq savae samajaUna GaqNaar Aahaqxa.

pZvaka[a sa> lqfaNa va vakbaegZhNa Fa zaqnahi IvZkyaa Qvakmaqvaka>[ai

Inagadixa Asaxaaxa. jaqvha yaaqgya pZmaaNaaxa pZvaka[a Opalb&a Asaxaaq xaqvha pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaa sa>panna haqxa Asaxaq va xaqvha>ca vakbaegZhNa hi zusari IvZkyaa sau$a haqxaq. pZvaka[a sa> lqfaNaaxa pZvaka[aaxail Oojaae vaapaVna mauWavakdUna paanaa>xa AalqLyaa Annarsaaxail paaNyaacaq A>[axa: (vakahi pZmaaNaaxa, savae paaNyaacaq naahi) IvaGatna haqOona Ivawuxa BaaIrxa Ozjana va pZaNavaayaU vaqgaWq haqxaaxa. xyaaxail pZaNavaayaU

vanaspaxai paIrvakafT vaaIhnai>xaUna vanaspaxaixa Aaxail paq[ai>cyaa `vasanaasaaTi saaqdxaq. Asaa pZaNavaayaU Xaqt mauWa>payae>xa paaqhaqcaxa Asaxaaq. AaINa Ivawuxa BaaIrxa Asaa Ozjana vakbaegZhNa IvZkyaqsaaTi paaTIvala jaaxaaq. vakbaegZhNa IvZkyaqxa paanaa>xail `vasanar>&Za>xaUna vaaxaavarNaaxail vakbaevaayaU, jaaq vaaxaavarNaaxail baafpaaxa ImasaWlqla Aahq, xaaq [aaqfala jaaxaaq. xaqXaq xyaavar vakahi Ivaxa>cavaka>cyaa pZIvZkyaa haqxaaxa xyaamauWq pZvaka[a sa> lqfaNaaxaUna ImaWalqla BaaIrxa Ozjana Facaa xaqXaq sa>yaaqga haqxaaq va xyaaxaUna IvaIva&a rsaayanaq banaxa banaxa [aqvati pZaXaImavak [avaekra mhNajaq gluvakaqja xayaar haqxaaq. ha gluvakaqja Annarsaaxa ImasaWxa rhaxaaq. hq savae paanaaxail Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[ai>xa haqxa Asaxaq. pZvaka[a sa> lqfaNaaxa hIrxazvyaq pZvaka[aaxail Oojaae sa>paazna vakrNyaacaq vakama vakrixa Asaxaaxa. xyaasaaTi saUyaexail z=fya

pZvaka[aama&ail vakahi vaNaae>caa Opayaaqga haqxa Asaxaaq. saUyaepZvaka[aaxail Az=fya lhri (AIxanail) va OfNaxaa lhri Fa vakamaaxa Ivaraq&a vakrixa Asaxaaxa. Aava=kxai 10:2 paha. yaaqgya pZmaaNaaxa sa> lqfaNa haqNyaasaaTi pZvaka[aacai xaivZxaa samaa&aanavakarvak Asaavai lagaxaq. xyaapaq%aa jaasxa AXavaa vakmai Asaql xar hi pZIvZkyaa samaa&aanavakarvak haqxa naahi AXavaa IbalvaUkl haqxa naahi. saa&aarNa TaqvakxaaWa Asaa Aahq Iva>k, AapaNa vaacana vakV [avaUk Exavak pZvaka[a Asala xar Fa sa> lqfaNaacyaa IvZkyaa haqxaaxa va jar pZvaka[a xyaahUnahi vakmai Asaql xar haqxa naahixa. InarInara|a

vanaspaxaicai Fa ba*lcai %amaxaa IBanna Asaxaq Asaq AaDWUna Aalqlq Aahq. hIrxazvyaacaq sau$a Anaqvak pZvakar Aahqxa va xyaapZmaaNaq hq Trxa Asaxaq. Anna InaImaexaixail pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaqxa hIrxazvya Baaga Gaqxaq xaq vakbaegZhNa IvZkyaqxa Baaga Gaqxa naahi. mhNaUna vakbaegZhNa hi zusari pZIvZkyaa A>&aaraxa haqOo [avakxaq. mhNajaq paIhLyaa pZIvZkyaqsa pZvaka[a Aava[yavak Asaxaaq xar zusaRyaa pZIvZkyaqsa xaaq navakaq Asaxaaq.

Fa zaqna IvZkyaa>naa sa>yauvaPxapaNaq AnnavakrNa IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. Fa savae IvZkyaa haqNaasaaTi Anaqvak OpaIvZkyaa haqxa Asaxaaxa. xyaasaaTi Fa IvZkyaa>xa Baaga GaqNaaRyaa rsaayanaa>caa pZXama paIrcaya vakVna GaqNaq yaaqgya Trql. xyaana>xar Fa savae AnnavakrNa IvZkyaa va xyaaxail OpaIvZkyaa samajaUna GaqNaq saaqpaq haqEel. rsaayanaa>pZmaaNaq vakahi Iva][aft paIr]sXaxai>caa paIrcaya haqNaq Agaxyaacaq Aahq xaqvha xaq savae Aaxaa AapaNa pahaNaar Aahaqxa.

hIrxazvya –Ihrvai paanaq AsaNaaRyaa savae vanaspaxai>naa svaya>paaqfavak jaiva Asaq samajalq jaaxaq. Favakrxaa> sajaivaa>caq zaqna pZvakar

l%aaxa Gaqxalq Aahqxa, Qvak svaya>paaqfavak va zusara parapaaqfavak Asaq xaq Aahqxa. svaya>paaqfavak jaiva maUlBaUxa zvyaa>paasaUna svaxa:caq Anna svaxa: InamaaeNa vakrxaaxa va parapaaqfavak jaiva zusaRyaanaq (bahu&aa svaya>paaqfavak jaiva) Exar"a banaIvalqlq Anna KaaOona OpaIjaIvavaka vakrxaaxa. maaNaUsa va savaeca pZaNai jagaaxail pa[aU, pa%ai, maasaq Exyaazi Caqtq maaqTq jaiva parapaaqfavak vagaaexa yaqxaaxa. Ihrvai (vakahi vaqWa xaa>badi va Exar r>gaixa paanaq Asaxaaxa) paanaq AsalqLyaa vanaspaxai Aapalq Anna maUlBaUxa zvyaq jasaq Ozjana, paala[a, spaukrz, pZaNavaayaU Exyaazi paasaUna jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>cyaa mazxainaq vakrxaaxa mhNaUna xyaa savae svaya>paaqfavak vagaaexa yaqxaaxa. zusaRyaa Qvaka vyaaKyaq pZmaaNaq Asaq saa>Igaxalq Aahq Iva>k, svaya>paaqfavak jaiva paUNaexayaa Inajaieva pazaXaae>paasaUna saq>ziya pazaXae Oxpanna vakrxaaxa va parapaaqfavak jaiva xaq saq>ziya pazaXae KaaOona jagaxaaxa. svaya>paafavak jaiva saUyae pZvaka[aaxaUna Oojaae ImaWvaU [avakxaaxa xasaq parapaaqfavak jaivaa>naa jamaxa naahi. saa&aarNapaNaq jyaa zvyaacyaa maa&yamaanaq saUyae pZvaka[aaxail Oojaae ImaWvali jaaxaq xyaa savae zvyaa>naa hIrxazvya Asaq samajalq jaaxaq. mhNajaq naqhmai hIrxa zvya Ihrvaqca Asaql Asaq naahi, xari bahu&aa xaq Ihrvaq Asaxaq. Aava=kxai 10:1 paha.

Aaxaa payae>xa saaxa pZvakarcai hIrxazvyaq maaIhxa Jaalqli Aahqxa. xyaaxail AapaLyaa yaqXaq jyaa Ipavaka>caa sa>ba>&a yaqxaaq xyaaxa pakvaPxa caar pZvakarcaq hIrxazvya AaDWUna yaqxaq. xyaa>naa hIrxazvya-A, hIrxazvya-Aa, rvaPxasaa AaINa Ipaxasaa A[ai naa>vaq Izli Aahqxa. xyaaxail naa>vaapZmaaNaq rvaPxasaa xaa>badi va Ipaxasaa IpavaWi Asaxaaxa. vakahi vanaspaxai>cyaa

paanaa>xa Fa>cyaa Ima`ZNaa>caa AnauBava yaqxaaq AaINa xyaamauWq xai paanaq r>gaibaqr>gai Izsaxaaxa. A[aa paanaacyaa Fa r>gaacaa sa>ba>&a vakaqNaxyaahi Gatvakacyaa ABaavaa[ai nasaxaaq hq Iva[aqfa l%aaxa Gyaavayaacaq Asaxaq.

hIrxazvya-Ahq zvya r>gaanaq naiWsar vakaWq Asaxaq va ha pazaXae Gana AsaUna KaInaja xaqlaxa Ivazavya Asaxaaq. hq Asalqli paanaq

jaasxa gadz Ihrvai Izsaxaaxa. pakvaPxa z=fya pZvaka[a lhri>caa Opayaaqga vakrxaq va Az=fya lhrimauWq naft haqxaq. hIrxazvya-Aa

hq zvya r>gaanaq Ihrvaq vakaWsar Asaxaq, xaaq Gana Asaxaaq AaINa xaaq ImaXaaEel ALvakaqhaql ma&yaq IvarGaWxaaq. xaaq Asalqli paanaq hlvaki Ihrvai Izsaxaaxa. pakvaPxa z=fya pZvaka[a lhri>caa Opayaaqga vakrxaq va Az=fya lhrimauWq naft haqxaq.

rvaPxasaa –paq[aixail r>gaixa lvavaPyaaxa Asaxaaxa. r>gaanaq naaIr>gai, lal, xaa>bada A[aa Cta Asaxaaxa. hq paaNyaaxa

IvarGaWxaaxa. paanaa>][avaaya Exar Baagaaxa sau$a AaDWxaaxa. Facaa 'A' jaivanasaxvaa[ai sa>ba>&a Asaxaaq.

Ipaxasaa –paq[aixail r>gaixa lvavaPyaaxa

Asaxaaxa. ha r>gaanaq IpavaWa Asaxaaq, paaNyaaxa IvarGaWxaaq. vanaspaxaicyaa paanaaxa Ipaxasaa va hIrxazvya-A AaINa Aa hq sau$a Asaxaq. Iva[aqfavakVna vakahi paalqBaajyaaxa (Oza. maat) rvaPxasaa va Ipaxasaa Asaxaaxa. vakahi vaqWa hi zvyaq paanaaxa pa_Yacyaa AXavaa ITbavaPyaacyaa svaropaaxa Asaxaaxa. xyaamauWq Anaqvak pZvakarcai r>gaibaqr>gai paanaq AaDWUna yaqxaaxa. Ihrvyaa r>gaacyaa paanaa>xasau$a A va Aa pZvakaraxail hIrxazvya vakmai

jaasxa pZmaaNaaxa AsaLyaanaq vaqgavaqga|a Ihrvyaa r>gaacyaa Cta AaDWUna yaqxaaxa. pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaa samajaUna GaqNyaaAa&ai pZvaka[aacai AI&avak maaIhxai AapaNa vakVna Gaqxali paaIhjaq. xasaq paaIhlq xar pZvaka[aacai saa&aarNa maaIhxai AapaLyaala Asaxaq par>xau, Fa ITvakaNai vakahi Iva][aft maaIhxai vakVna GaqNaar Aahaqxa. vanaspaxai pZvaka[aacaa vaapar vakVna Oojaae InamaaeNa vakrxaq xyaa vakrxaa xyaa sa>zBaaexa jai maaIhxai Aava[yavak Aahq xai yaqXaq AapaNa pahaNaar Aahaqxa. paa>Dra pZvaka[a saaxa vaNaepata>paasaUna banaxaaq hq savaae>naa maaIhxa Asaxaq. par>xau, pZxya%aaxa vaNaepat pakvaPxa 3 Aahqxa. xaq Qvaka maagaqmaaga Asaq Izsaxa Asaxaaxa xyaamauWq Aa&aicyaa vaNaepataxa na>xarcyaa vaNaepatacaq Ima`ZNa haqOona AaNaKaina vakahi vaNaepat xayaar haqxaaxa. Asaq vaksaq haqxaq xaq paahU yaa. xaina maUlBaUxa vaNaepat Aahqxa xaq Asaq, lal, IpavaWa va naiWa. hq jaqvha Qvaka maagaaqmaaga yaqxaaxa xaqvha Asaq haqxaq, lal, IpavaWa, naiWa, lal, IpavaWa, naiWa... Faxa lal vaNaepat sa>paxaaq xyaa vaqWi IpavaWa sauro haqxaaq. hq haqxaa>naa lal va IpavaWa Fa>cyaa Ima`ZNaaxaUna naaIr>gai xayaar haqxaaq xyaaca pZmaaNaq IpavaWa sa>paxaa>naa naiWa sauro haqxaaq va xyaa>cyaa Ima`ZNaanaq Ihrvaa xayaar haqxaaq. naiWa sa>paxaanaa lal sauro haqxaaq xyaamauWq xyaa>cyaa Ima`ZNaanaq zaqna r>gapat xayaar haqxaaxa vakarNa nai|a vaNaepatacai jaadi jaasxa AsaLyaanaq Asaq haqxaq.

xyaaxa saurovaxail paarvaa va na>xar naiWa jaasxa va lal vakmai Asaq JaaLyaanaq jaa>BaWa r>gapat Izsaxaaq. A[aaIrxainaq saaxa r>ga Izsaxaaxa, xaa>bada, naaIr>gai, IpavaWa, Ihrvaa, naiWa, paarvaa AaINa jaa>BaWa. Fa IzsaNaaRyaa vaNaepata>naa z=fya vaNaepat Asaq AaqWKalq jaaxaq.

Anaqvak pZyaaqgaa>xaUna spaftpaNaq ]sa$ Jaalq Aahq Iva>k, saa&aarNapaNaq [aqxavakRyaa>cyaa vakamaacyaa jyaa vanaspaxai Aahqxa xyaa>cyaaxa pZvaka[aapaasaUna Oojaae ImaWIvaNyaacyaa vakamaaxa xaa>bada va naiWa hq zaqnaca vaNaepat Iva[aqfa mahxvaacaq Asaxaaxa. xyaaxa sau$a xaa>bada (lal) AI&avak Opayaaqgaacaa Asaxaaq. mhNajaq IpavaWa Oojaae InaImaexaicyaa z=ftinaq Iva[aqfa mahxvaacaa nasaxaaq. saUyaaevakdUna AaNaKaina barqca vaNaepat yaqxa Asaxaaxa xaq Az=fya vaNaepat mhNaUna AaqWKalq jaaxaaxa. xaq bahu&aa Az=fya Asaxaaxa. xyaaxa AIxanail va OfNaxaa lhri yaqxaaxa. Az=fya vaNaepataxail AIxanail hIrxazvyaacaq IvaGatna vakVna xaq naft vakrxaaxa mhNaUna xaq pZvaka[a sa> lqfaNaacyaa z=ftinaq Gaaxavak Asaxaaxa. OfNaxaa lhri vanaspaxaicaq xaapamaana vaaDvaUna hIrxazvyaacai %amaxaa vakmai vakrxaaxa. jar paanaacaq xaapamaana 30 A>[aa paq%aa jaasxa Jaalq xar hIrxazvya-A naft haqxaq xasaq>ca xaapamaana 40 A>[aapaq%aa jaasxa Jaalq xar hIrxazvya-Aa naft haqxaq. FasaaTi hq zaqnahi pZvaka[aaxail Gatvak vanaspaxaila Gaaxavak samajalq jaaxaaxa. vakahi xaurWvak Baajai vagaaexail vanaspaxai Aahqxa jyaa>cyaaxa Ipaxasaa va rvaPxasaa hIrxazvya-A baraqbar Asaxaaxa xyaa vanaspaxai Ipava|a vaNaepataxaUnahi Ojaae InamaaeNa vakV [avakxaaxa. Asaq Asalq xari Qva>kzr pahaxaa [aqxavakRyaala paa>DRyaa pZvaka[aaxail lal va naiWa Fa zaqna vaNaepata>caq vyavasXaapana sau&aaVna Ipavakacaq pZvaka[a sa> lqfaNa caa>gaLyaa pZvakarq vaksaq haqEel xaq pahavayaacaq Asaxaq.

pZvaka[aapaasaUna Oojaae ImaWIvaNyaasaaTi pZvaka[aacai xaivZxaa ha Qvak mahxvaacaa Gatvak Asaxaaq. savakaWi saUyae OgavaLyaapaasaUna maavaWqpayae>xa xyaacai xaivZxaa saxaxa bazlxa Asaxaq. Fa vakalKa>dacaq sXaulmaanaanaq caar Ihssaq vaqklqlq Aahqxa. xyaa pZxyaqvak vakalKa>dacaa pZvaka[a sa> lqfaNaavar vakaya paIrNaama haqxaq xaq pahavayaacaq Aahq.

samajaa, savakaWi 6-30 vaajaxaa saUyae Ogavala Aahq. xar paIhLyaa 2 xaasaaxa mhNajaq 8-30 payae>xa saUyaepZvaka[aacai xaivZxaa vakmai Asaxaq. mhNaUna xyaa vakaWaxa I~zl vanaspaxaima&yaq pakar vakmai sa> lqfaNa haqxaq, par>xau, Qvakzl vanaspaxaicai paanaq OBai AsaLyaamauWq xyaaxa baRyaapa@vaki haqxaq.

8-30 xaq 11-30 vaajaqpayae>xacyaa vakaWaxa saUyaepZvaka[aacai xaivZxaa sauyaaqgya Asaxaq, xyaana>xar 11-30 xaq 2-30 Fa ma&yaanhicyaa vakaWaxa saUyaepZvaka[a pakarca xaivZ Asaxaaq. xyaa vakaWaxa Az=fya vaNaepat Iva[aqfa jaaqrzaqr AsaLyaamauWq xaqvha hIrxazvya naft haqNyaacaq vakama haqxa Asaxaq. mhNajaq pZvaka[a sa> lqfaNa Xaa>balqlq Asaxaq. Aava=kxai 10:3 paha. Fa vakaWaxa naft Jaalqlq hIrxazvya paunha InamaaeNa vakrNyaacaq vakama na>xarcyaa vakaWaxa va ra"aicyaa pZhri haqxa Asaxaq. mhNaUna 2-30 xaq 5-39 payae>xacyaa vakaWaxa saUyaepZvaka[aacai xaivZxaa sauyaaqgya Jaalqli Asali xari sa> lqfaNaacaq vakama ma>zpaNaq haqxa rhaxaq. hq savae I~zl vanaspaxaibaabaxacaq Aahq. Qvakzl vanaspaxaicai paanaq OBai Asaxaaxa xyaamauWq Izvasaacyaa vakaqNaxyaahi pZhri saUyaepZvaka[a xyaa paanaa>var xaivZ svaVpaaxa padU [avakxa naahi. mhNaUna xyaa>xa pZvaka[asa> lqfaNa IvZkyaa savae IzvasaBar caa>gali haqxa Asaxaq. I~zl vanaspaxaicai paanaq Aadvai AsaLyaamauWq xyaa>cyaa baabaxa Asaa pakrvak haqxa Asaxaaq. mhNajaq I~zl vanaspaxai pZvaka[a sa> lqfaNaasaaTi Qvakzl vanaspaxaipaq%aa vakmai vakayae%ama Asaxaaxa. Xaqt saUyae pZvaka[aapaq%aa paravaIxaexa pZvaka[a xyaaxa Az=fya va OfNaxaa lhri nasaLyaamauWq jaasxa caa>gala Trxaaq.

[aqxaavar Iva][aft pa$xainaq saavalicaq maa>dva GaalUna saUyaepZvaka[aacyaa xaivZxaqla Inaya>I"axa vakrxaa yaqxaq. xyaacai cacaae AapaNa pZvaka[aacaq AnauvaUklna Fa Baagaaxa saIvasxarpaNaq pahaNaar Aahaqxa.

varil IvavaqcanaavaVna pZvaka[aacyaa xaivZxaqcaa paIrNaama l%aaxa yaqEel. pZXama pZvaka[aaxail InarInara|a vaNaepata>cyaa paIrNaamaa>caa Ivacaar AapaNa Aaxaa pahaNaar Aahaqxa. xyaa AByaasaamauWq [aqxavakRyaala pZvaka[aacaq AnauvaUklna vakravayaacaq mhNajaq vakaya vakravayaacaq xaq samajaql.

vanaspaxaicyaa Qva>kzr Anna InaImaexaicyaa vakamaaxa pZvaka[a sa> lqfaNaana>xar vakbaegZhNa yaqxaq. xyaasaaTi xyaama&yaq jaq vaaxaavarNaaxail Gatvak Opayaaqgai yaqxaaxa AXavaa Opazva vakrxaaxa xyaasavaae>caa Aaxaa AapaNa XaaqdvaPyaaxa Ivacaar vakravayaacaa Aahq.

vakbaevaayaU –hvaqxa vakbaevaayaucaq pZmaaNa 0.032 tvaPvaqk Aahq. xaq 0.1 tvaPvaqk QvaDq vaaDvaxaa yaqxaq ([aqxaacyaa vaaxaavarNaaxa).

xyaapaq%aa jaasxa vaaDvalq xar hvaqxa Aamlxaa yaqOona raqgatpaNaa Ipavakaxa Oxpanna haqNyaacaa sa>Bava Asaxaaq. paanaa>xa

`vasanar>&Zq Asaxaaxa xyaa>xa QvakpZvakarcaa AaqlsarpaNaa Asaxaaq. Fa AaqlsarpaNaaxa hvaqxail baafpa ImaI`Zxa vakbaevaayaU maaqTYa pZmaaNaaxa IvarGaWla jaaxaaq. na>xar xaaq Annavakr va sahayyavak Annavakr paq[aixa [aaqfala jaaxaaq. xaqXaq vakbaegZhNa IvZkyaa sa>panna haqxaq. jar hvaqxa Exar vakahi Ivafaari vaayaU AXavaa Exar haInavakarvak pazaXae Asaxail xar xaq sau$a xyaa AaqlsarpaNaaxa [aaqfalq jaaOona paanaacyaa ja@Ivavak vakayaaexa baa&aa haqOo [avakxaq. jasaq>, h@daqjana saLpakaEed, saLpakr daya Aa<vaPsaaEed, vaMkaqrina hq Ivafaari vaayaU AXavaa Aa@waqIgavak va=kI"ama &aUW hq [aaqfalq jaaOo [avakxaaxa. Asaq Jaalq xar xai paanaq Inaropayaaqgai haqxaaxa va vanaspaxaicai gauzmar haqOona pZsa>gai xai maVna jaaxaq. FasaaTi Asaq vakahi AsaNaar naahi Facai z%axaa [aqxavakRyaala Gyaavai lagaxaq. vakahi vanaspaxaicyaa paanaaxa Inavadvak [aaqfaNa vakrNyaacai %amaxaa Asaxaq xaqXaq pakvaPxa vakbaevaayaU [aaqfala jaaxaaq, xasaq>ca vakahi vanaspaxaicyaa paanaavar l>va Asaxaq, xyaamauWq va=kI"ama &aUW paanaacyaa `vasanar>&Zaxa ][aV [avakxa naahi. jar vakbaevaayaucaq pZmaaNa 0.1 tvaPvaqk paq%aa jaasxa Jaalq xar AaNaKaina vakahi gaaqfti haqNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq xyaa A[aa, vakbaevaayaU hvaqpaq%aa jaasxa jad Asaxaaq mhNaUna, xaaq vaaxaavarNaaxail savaaexa Kaalcyaa Xaraxa mhNajaq jaImanai lgaxa rhaxaaq. xasaq JaaLyaanaq vakbaevaayaU maaxaixail hvaqxa maaqTYa pZmaaNaaxa ImasaWxaaq. jaImanaixail hvaqxa Asalqla pZaNavaayaU xyaamauWq baahqr InaGaxaaq va xai hvaa pZaNavaayaU Ivarhixa haqxaq, mauWa>caa vakaq>dmaara haqxaaq. pZvaka[a sa> lqfaNa va Exar Anaqvak ja@Ivavak IvZkyaa>saaTi Aava[yavak Asalqli Ivaxa>cavaqk jai mauWaxa banaxaaxa xyaa>naa pZaNavaayaU Aava[yavak Asaxaaq xaaq na ImaWaLyaanaq xyaa savae vakamaaxa baa&aa yaqxaq. mhNajaq vakbaevaayaU jaasxa haqNaq &aaqvaPyaacaq Asaxaq. xarisau$a xyaacaq pZmaaNa 0.09 tvaPvaqk Exavaqk raIhlq xari caalxaq. [aqxaaxa sauvaPyaa paalapaacaaq|acaq AacCazna IzLyaanaq QvaDYa pZmaaNaaxa [aixa vakbaevaayaU Ipavakala ImaWUna vakbaegZhNa IvZkyaa sau&aarxaa yaqxaq. Jaadacai paanaq vakbaevaayaU saxaxa [aaqfaxa AsaLyaamauWq [aqxaaxail vakbaevaayaU Kaali rahU [avakxa naahi xaaq saxaxa Ocalla jaaxa rhaxaaq.

pZaNavaayaU –pZaNavaayaU pZxya%a vakbaegZhNa IvZkyaqxa xayaar haqxa Asaxaaq. xaaq xasaa>ca paIrvakafT Ooxai>xail vaaIhnyaanaq Jaadaxa Exar

paq[ai>naa xyaa>cyaa `vasanaasaaTi paaqhaqcavala jaaxaaq. hIrxazvyaacyaa InaImaexaisaaTi pZaNavaayaU lagaxaaq. Qvakaca vaqWi, pZvaka[a sa> lqfaNa haqxaa>naa hIrxazvyaacai haqNaari Jaija va saUyaaecyaa Az=fya lhrimauWq haqNaarq hIrxazvyaacaq IvaGatNa Asaq zaqnahi BaVna vakaDNyaasaaTi pZaNavaayaU paanaa>xa Aava[yavak Asaxaaq. pZyaaqga[aaWqxa jaaza pZaNavaayaucyaa vaaxaavarNaaxa sa>[aaq&ana vakrxaa>naa Asaq AaDWlq Iva>k, jaasxa pZaNavaayaU AsaLyaasa hIrxazvyaacaa naa[a haqxa Asaxaaq. mhNajaq pZaNavaayaU jaasxa AXavaa vakmai Jaala xari hIrxazvyaacaa naa[a haqxa Asaxaaq. mhNajaq pZaNavaayaucaq pZmaaNa sa>xauIlxa rhaNaq hIrxazvyaasaaTi Aava[yavak Asaxaq. vaaxaavarNaaxail hq pZmaaNa 21 tvaPvaqk Asaxaq. xaq jar 25 tvaPvaPyaahUna jaasxa Jaalq xar hIrxazvya naft haqOo [avakxaq. pZaNavaayaU hIrxazvyaacaa naa[a vakrNyaasaaTi saUyaepZvaka[aaxail AIxanail IvakrNaa>cai garja Asaxaq. mhNajaq jar xaq nasaxail xar ha naa[a haqxa naahi. xyaasaaTi [aqxaaxa saUyaepZvaka[aaxail hq IvakrNa vanaspaxaivar Xaqt padU nayaqxa FasaaTi vyavasXaa vakVna hIrxazvyaacaq naft haqNaq taWxaa yaqxaq hq l%aaxa Gyaavaq. xyaasavae gaaqfti>caa AByaasa AapaNa na>xar vakrNaar Aahaqxa.

Fa][avaaya AaNaKaina vaqga|a Irxainaq pZaNavaayaucaa sa>ba>&a jaaq Asaxaaq xyaacai Xaaqdi maaIhxai vakVna GaqOo yaa. AnnavakrNa IvZkyaqxa paIhla tppaa Asaxaaq va xaaq paIhLyaa zalnaaxa haqxa Asaxaaq, (Aava=kxai 10:5 paha) paaNyaacaq IvaGatna saUyaepZvaka[aacyaa mazxainaq vakrNaq va Faxa hIrxazvya saUyaepZvaka[aa vakdUna Oojaae ImaWvaUna xyaacyaa mazxainaq, mauWa>vakdUna pZvakafT OoxaixaUna AalqLyaa, paaNyaacaq IvaGatna Ozjana va pZaNavaayaUxa vakrxaq. ha Ozjana vaayaU IvawuxaBaaIrxa Asaxaaq mhNajaq Iva[aqfa ORxaqIjaxa Asaxaaq. Asaa Iva[aqfa ORxaqIjaxa Ozjana vaayaU Annavakr AXavaa sahayyavak Annavakr paq[aixail zusaRyaa zalnaaxa naqla jaaxaaq. xaqXaq Aaqlsar Xaraxa [aaqfalqLyaa vakbaevaayau[ai xyaacaa sa>yaaqga haqxaaq, xyaa na>xar vakbaegZhNaacyaa pauDil IvZkyaa paayari paayarinaq paUNae haqxaaxa. pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaqxa jaaq pZaNavaayaU xayaar haqxaaq xaaq vanaspaxai vaaxaavarNaaxa saaqdUna zqxaq Asaa Qvak ga@rsamaja haqxaa xyaacaq vakarNa jaunyaa vakaWaxa sa>[aaq&ana ApauRyaa saa&ana saamaugZinaq haqxa Asaq. xyaavaqWi pZyaaqga vakrxaa>naa vanaspaxaicaq paana vaqgaWq vakaDUna xyaacaa zqT paaNyaacyaa paqLyaaxa baudvala jaaxa Asaq. xaqXaq pZaNavaayaucaq baudbaudq paqLyaaxa Izsaxa FavaVna var OlMqKa vaqklqla ga@rsamaja InamaaeNa Jaala par>xau, jasaq saa&ana saamaugZixa sau&aarNaa Jaali xasaq samajalq Iva>k, xaaq pZaNavaayaU pZxya%aaxa paIrvakafT Ooxaixail vaaIhnyaaxaUna vanaspaxaixa Exar"a naqla jaaxa haqxaa. zqT vakapaLyaamauWq xaaq baudbaudYanaq baahqr Aala QvaDqca, mhNajaq xaaq pZyaaqga cauvakicyaa pa$xainaq haqxa haqxaa. pa$xa cauvakli Iva>k, Inafvakfae vaksaq cauvakxaaxa hq FavaVna samajaxaq. paIrvakafT OoxaixaUna

paaJarNaaRyaa Annarsaaxa xaaq rqNaUcyaa AvasXaqxa ImasaWlqla Asaxaaq. Qvak pZvakarcaq payasa xayaar haqxaq mhNaUna bahu&aa Annarsa sapaqkz Izsaxaaq. mhNajaq vanaspaxai pZaNavaayaU vaaxaavarNaaxa AIjabaaxa saaqdxa naahi hq l%aaxa yaqEel. mhNajaq, bahupaq[aiya vanaspaxai vaaxaavarNa pZaNavaayaUnaq [au$ vakrxaaxa ha pZcaar saapak Kaaqta Aahq hq samajaxaq. pZsa>gai, xai jamaina [au$ vakrxaq Asaq mh>tlq xar xaq baraqbar haqEel.

hq pZaNavaayaU ba*lcaq Jaalq saa&arNa Ivavaqcana, FahUnahi Exar mau*q pahavaq lagaxail pZaNavaayaucyaa vaagaNyaacaq xaq Asaq, vanaspaxai Ixacyaa Aayaufyaaxa caar AvasXaaxa Asaxaq hq AapaNa paaIhlq Aahq. xaqvha Fa pZxyaqvak AvasXaqxa pZaNavaayaucaq IvaxarNa vanaspaxai vaksaq vakrxaq xaq pahavaq lagaql. Fa caar AvasXaa A[aa, baijaraqpaNa AvasXaa (raqpaavasXaa), baaLyaavasXaa, xaroNaavasXaa va pZa@DavasXaa Aahqxa. xyaaxail baijaaraqpaNa AvasXaqxail vanaspaxai vakbaegZhNa vakrixa naahi mhNajaq pZvaka[a sa> lqfaNasau$a vakrixa naahi. mhNaUna xyaa AvasXaqxa xai pZaNavaayaU InamaaeNa vakrixa naahi. baaLyaavasXaqxa vaI&aefNaUxaa paIrpaUNaexaqcyaa AvasXaqxa Asaxaq. vanaspaxaicaa Aavakar lhana Asaxaaq, navaina paq[ai>cai InaImaexai jaaqranaq haqxa Asaxaq, Fa AvasXaqxa vakahi vaqWa pZaNavaayaU maaqTYa pZmaaNaaxa xai banavaxa Asaxaq. bahu&aa xyaacaq pZmaaNa xyaa raqpaacyaa `vasana garjaqpaq%aa jaasxa Asaxaq. Asaq Asaql xar xaaq pZaNavaayaU xai vanaspaxai paIrvakafT Ooxai>cyaa maa&yamaanaq mauWavakdq paaTvaxaq AaINa xaaq xaqXaq jaImanaixa saaqdla jaaxaaq. mhNajaq xyaa AvasXaqxail vanaspaxai pZaNavaayaU zqxaq Asaq mh>tlq xar xaq vaavagaq TrNaar naahi. xaroNaavasXaqxa bahu&aa vakbaegZhNaaxaUna Oxpanna haqNaara pZaNavaayau va `vasanaasaaTi lagaNaara pZaNavaayaU Fa>caq sa>xaulna haqxaq mhNajaq jaasxa pZaNavaayaU ImaWxa naahi, mhNajaq Fa AvasXaqxail vanaspaxai pZaNavaayaU zqxa nahi. pZa@DavasXaqxa vakabaena va pZaNavaayaU Fa>caq sa>xaulna IbaGadUna vanaspaxai vaaxaavarNaaxaUna pZaNavaayaU GaqOo lagaxaq. vakbaegZhNa IvZkyaa ma>z JaaLyaanaq A[aa vanaspaxai, `vasana IvZkyaqxaUna xayaar haqNaara vakbaevaayaU vaaxaavarNaaxa saaqdUna vaaxaavarNaaxa vakbaevaayaucaq pZmaaNa vaaDvaxa Asaxaq mhNajaq A[aa AvasXaqxail vanaspaxai vaaxaavarNa pZsa>gai pZzuIfaxa vakrxaq Asaq mh>tlq xar xaq cauvakicaq TrNaar naahi. maaqsamai Ipavaka>cyaa baabaxa pZa@DavasXaa pakar vakmai Asaxaq mhNaUna xai vaaxaavarNa pZzuIfaxa vakrixa naahixa. xyaa>cai baaLyaavasXaa jaasxa Asaxaq xaqvha xyaa vakaWaxa vaaxaavarNaaxa (pZXama jaImanaixail vaaxaavarNa va na>xar baahqril vaaxaavarNa) pZaNavaayaU zqOona vakahi pZmaaNaaxa hvaa [au$ vakrNyaacaq vakama haqxa Asaxaq. Aava=kxai 10:4 paha. vanaspaxai vaaxaavarNa [au$ vakrxaq xaq pZaNavaayaU zqOona naahi xar vakbaevaayaU vaapaVna hq l%aaxa Gaqxalq paaIhjaq.

maaqTi Jaadq jar xyaa>cyaa CatNyaa vaqWaqvaqWi haqxa Asaxail xar vakahi pZmaaNaaxa hvaa [au$ vakrNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq. Qvak TaqvakxaaWa Asaa &arxaa yaqEel Iva>k, vaI&aefNaUxaa Asalqli vanaspaxai hvaa [au$ vakrxaq va Ijaxavaki vaI&aefNaUxaa vakmai Ixaxavaqk [au$ vakrNyaacai %amaxaa vakmai Asaxaq hq l%aaxa Gyaavaq.

Asaq Izsaxa Asalq xari vaaxaavarNaaxa Asalqla pZaNavaayaU vanaspaxaicyaa maa&yamaaxaUnaca ImaWxaaq maga xai vakaqNaxai vanaspaxai va xai

vakaqNaxai paIr]sXaxai hq samajalq paaIhjaq. jar jaImanaivaril vanaspaxaicai pZaNavaayaU saaqdNyaacai %amaxaa vakmai Aahq maga hq vakama vakaqNaxyaa vanaspaxai vakrxaaxa xaq pahavaq lagaql. baaLyaavasXaqxail va vakahi pZmaaNaaxa xaroNaavasXaqxail vanaspaxai mhNajaq baRyaapa@vaki AIxavaI&aefNaUxaa AsalqLyaa vanaspaxai pZaNavaayaU saaqdxaaxa hq Ina][caxa. A[aa vanaspaxai paaNyaaxa AaDWxaaxa va xyaa Qvakpaq[ai Fa vagaaexail Asaxaaxa. xyaa>naa [aqvaaW vagaaexa &arlqlq Aahq. xyaa>cai vaI&aefNaUxaa xaivZ Asaxaq. xyaa>cai vakbaegZhNaacai %amaxaa xyaapZmaaNaq xaivZ Asaxaq. par>xau, `vasanaacai garja vakmai Asaxaq mhNaUna xyaa vanaspaxai jaasxa pZaNavaayaU InamaaeNa vakrxaaxa. xaaq xyaa paaNyaaxa jaqXaq xyaa>cyaa vasxyaa Asaxaaxa xaqXaq saaqdxaaxa. pZXama ha pZaNavaayaU paaNyaaxa IvarGaWlqLyaa AvasXaqxa Asaxaaq. xaq samauzaxail paaNai pauDq baafpaiBavana haqOona OdUna jaaxaq xaqvha xyaabaraqbar xyaaxa Asalqla pZaNavaayaU sau$a vaaxaavarNaaxa yaqxaaq. A[aaIrxainaq [aqvaaW vanaspaxai pZaNavaayaucaa saxaxa paurvaTa vakrixa Asaxaq. E>gZjaixa [aqvaaW vagaie vanaspaxaila Aljai Asaq mhNaxaaxa. xyaa>xa Asa>Kya pZjaaxai va OpapZjaaxai Aahqxa xyaa savaeca saz@va AIxavaI&aefNaU AvasXaqxa rhaxa AsaLyaamauWq pZaNavaayaU vaaxaavarNaaxa ImaWxa Asaxaaq. Fa [aqvaaW

Anaqvak pZvakarcaq pZIXana AaINa ]snag&aq xayaar vakrixa Asaxaaxa xaq pauDq samauzaxail maa[aa>naa Kaaw mhNaUna Opayaaqgai yaqxaq. xyaa Qvakpaq[aiya AsaLyaamauWq xyaa>cai [aavakiya vaaD haqxa naahi xar xyaa>caq IvaBaajana haqOona Xaqt IpaDi vaaD haqxa Asaxaq. vakaIyavak vaaD haqxaa>naa vakbaegZhNa jaaqranaq haqxaq va pZaNavaayaU maaqTYa pZmaaNaaxa xayaar haqxa Asaxaaq xyaamaanaanaq `vasanaasa vakmai pZaNavaayaU lagaxaaq A[aaIrxainaq hq haqxa Asaxaq.

gaa>vaaxail xasaq>ca [ahraxail saa>dpaaNyaavar maaqTYa pZmaaNaaxa [aqvaaW vaaDxaq. xaq Izsaayala GaaNa Asaxaq par>xau, xyaaxaUna pZaNavaayaU InaGaxa Asaxaaq. vasxauxa: A[aaIrxainaq [aqvaaW saa>dpaaNyaavar vaaDNaq Inasagae[aas"aanausaar caa>galq Asaxaq. hq [aqvaaW xyaa saa>dpaaNyaala [au$ vakrixa Asaxaq. A[ai [aqvaaW naft na vakrxaa jar vaqWaqvaqWi vakaDUna sauvakvali xar xaq Qvak caa>galq Kaxa AXavaa pa[auKaaw Asaxaq. A[aa Kaxaaxa pZja@Ivavaqk Asaxaaxa mhNaUna xai Kaxaq [aqxaaxa vaaparli xar caa>galq paivak yaqxaq. baRyaaca vaqWa xyaa>xail vaqkvaW na"a AXavaa spaukrz Ivacaaraxa Gaqxala jaaxaaq hq baraqbar naahi. vanaspaxai>caq hq pZvaka[a sa> lqfaNa payaaevarNaacyaa z=ftinaq Ivakxai mahxvaacaq Aahq hq l%aaxa yaqEel.

xaapamaana –xaapamaana Ih Qvak paIr]sXaxai Aahq, pazaXae naahi. vakbaegZhNa IvZkyaqxa xaapamaanaacaq mahxva pakar Asaxaq. AnnavakrNa

IvZkyaqxa 10 A>[a paasaUna 35 A>[a payae>xa A[aa maaqTYa xaapamaanaacyaa %aq"aaxa vyava]sXaxapaNaq vakama vakrxaa yaqxaq. xyaapaq%aa vakmai AXavaa jaasxa Jaalq xar Anna InaImaexai Xaa>baNyaacai maaqTi [avaPyaxaa Asaxaq. xaapamaanaacaa Ivacaar vakrxaa>naa vakbaegZhNa IvZkyaqxa jyaa Anaqvak IvZkyaa haqxaaxa xyaa>caa AByaasa vakravaa lagaxaaq. xyaacai maaIhxai na>xar Faca &adYaaxa AapaNa pahaNaar Aahaqxa. AapaLyaa maharaftaxail Ipavaka>cai va Jaada>cai xaapamaana mayaaeza 10 xaq 40 A>[a A[ai Aahq. 'vakabaena4' vagaaexail vanaspaxai AI&avak xaapamaanaala mhNajaq 30 xaq 45 A>[a sau$a AnnavakrNa vakV [avakxaaxa. 10 A>[aala vakbaegZhNa pakar ma>zpaNaq haqxa Asaxaq. pauDq xaapamaana 25 payae>xa xaq sau&aaVna vakmaal AvasXaqxa jaaxaq. xyaapaq%aa jaasxa xaapamaana Jaalq Iva>k, paunha AnnavakrNa ma>z haqxa jaaxaq va [aqvati 45 A>[aala hIrxazvya naft haqOo lagaLyaamauWq xai AnnavakrNa IvZkyaa Xaa>baxaq. Qrvai hIrxazvyaacai InaImaexai saxaxa haqxa Asaxaq va naft Jaalqla pauna: BaVna vakaDla jaaxaaq par>xau, vaaDxyaa xaapamaanaala xasaq>ca vakmai xaapamaanaala xaq haqxa naahi mhNaUna vakbaegZhNa IvZkyaa xaapamaanaavar Iva[aqfa pZvakarq Aval>baUna Asaxaq Asaq Izsaxaq. vaaDxyaa xaapamaanaaxa paanaq vakayaerxa rhavaixa Asaq Asaql xar paala[aacyaa maa"aa zqNaq jaroricaq Asaxaq. paala[aacyaamauWq vaaDxyaa xaapamaanaaxasau$a hIrxazvya InaImaexai haqxa rhaxaq hq l%aaxa Gyaavaq. pZvaka[aacai va xaapamaanaacai xaivZxaa Fa>caa sa>yauvaPxa paIrNaama AnnavakrNa IvZkyaqvar haqxa Asaxaaq. paavasaa|axa saUyaepZvaka[a jari vakmai Asala xari paala[aacaq pZmaaNa vyava]sXaxa Asaql xar vakama saurWixapaNaq haqxaq.

paaNai –pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaqxa paaNyaacaq IvaGatna haqOona xyaaxaUna Ozjana vaayaU vaqgaWa vakVna xaaq hIrxazvyaacyaa rcanaqxa

vaaparla jaaxaaq. mhNajaq paaNyaacaa pZxya%a vaapar yaqXaq haqxa Asaxaaq. gluvakaqja hi saaKar Fa IvZkyaqxa [aqvati banaxaq. IxacyaasaaTi saha vakbaevaayaucaq rqNaU va 12 paaNyaacaq rqNaU lagaxaaxa. xyaa>xaUna pZvaka[aacai Oojaae vaapaVna Annavakr paq[aixa ha gluvakaqjacaa Qvak rqNaU va saha rqNaU pZaNavaayaucaq xayaar haqxaaxa. mhNajaq 1 vakbaevaayaU baraqbar 2 paaNyaacaq rqNaU lagaxaaxa. xyaa][avaaya Ih savae IvZkyaa pZvaahi TqvaNyaasaaTi AaNaKaina 20 xaq 40 paaNyaacaq rqNaU lagaxaaxa xaq vaqgaWq. vaaxaavarNaacyaa, xaapamaanaacyaa va Exar paIr]sXaxainausaar hq jaaza paaNai lagaxa Asaxaq.

AnnavakrNa Iva&aila hIrxazvyaacai Aava[yavakxaa Asaxaq va xyaacai InaImaexai paanaaxaca haqxa Asaxaq. hIrxazvya pZvaka[aacaq [aaqfaNa vakVna xyaaxaUna Oojaae zqxaq

xyaa pZIvZkyaqxa xaq Jaijaxa Asaxaq. mhNajaq pZvaka[a xaivZ Asaaq AXavaa saamaanya Asaaq hIrxazvyaacai Jaija haqxaca Asaxaq. jaasxa xaapamaanaaxa va AIxanail IvakrNaa>cyaa saaIna&yaaxa xai Jaija Xaaqdi jaasxa haqxaq QvaDqca. hq JaijaNaarq hIrxazvya navyaanaq banavaNyaasaaTi jaq Gatvak Aava[yavak Asaxaaxa xaq paahU yaa. xyaaxa paq[aixail lvavaqk mahxvaacai BaUImavaka paar paadxaaxa. AapaNa Aa&ai paaIhlq Aahq Iva>k, Faxa Ipakvakt, Ihrvai va r>gaixa Asaq xaina pZvakar Asaxaaxa. xyaaxail Ipakvakt lvavaPyaaxa xayaar Jaalqli saaKar IpafTacyaa ropaaxa bazlUna GaqNyaacaq vakama haqxaq. na>xar xaq paanaa>xa saaTvaUna Tqvali jaaxaq. Ihrvai lvavaqk hIrxazvyaacaq Oxpaazna vakrxaaxa va xaqXaqca xyaa>caa vaapar sau$a haqxa Asaxaaq. Fa savae gaaqfti vyava]sXaxa haqNyaasaaTi paaNyaacaa vaapar haqxa Asaxaaq. Aava=kxai 10:5 va 6 paha.

paala[a –Ipakvakt lvavaPyaaxa paala[ayauvaPxa Ivaxa>cavaqk vakayae vakrxaaxa AaINa gluvakaqjacaq ropaa>xar IpafTaxa vakVna Tqvaxaaxa.

Fa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaqxa xaaq sahayavakacai BaUImavaka paar paadxaaq, xyaaxa pZxya%a Baaga Gaqxa naahi. mhNaUna xaaq xasaaca xaqXaq na Jaijaxaa baraca vakaW vakayaerxa rhaxa Asaxaaq.

pZvaka[a –hIrxazvyaacyaa InaImaexaixa pZvaka[a Aava[yavak Asaxaaq. vanaspaxai A>&aaraxa Asaql xar Ixacyaa paanaaxa hIrxazvya

InamaaeNa haqxa naahi hq pZyaaqgaanaq ]sa$ Jaalq Aahq. xasaqca jar pZvaka[a xaivZ Asaql xar hIrxazvya naft haqxaq hq ]sa$ Jaalq Aahq. mhNaUna vanaspaxaila Ixacyaa garjaq pZmaaNaq pZvaka[a ImaWql, na jaasxa na vakmai Asaq pahaNaq caa>gaLyaa [aqxaisaaTi jaroricaq Asaxaq. savae vanaspaxai>cai pZvaka[aacai garja saarKai nasaxaq. mhNaUna xyaapZmaaNaq hi vyavasXaa vakravai lagaxaq. savakaWi 8-30 xaq 11-30 va 2-30 xaq 5-30 yaa vakaWaxail pZvaka[a bahuxaqvak savaeca I~zl Ipavaka>saaTi sauyaaqgya Asaxaaq. Qvakzl vanaspaxaila savae Izvasa yaaqgya Asaxaaq.

laqh, ma<gnaq][ayama va ma>gal (ma<>ganaija) –paala[aapZmaaNaq Fa>caa sau$a samavaq[a paaqfavakrsaaxa Asaavaa lagaxaaq. hIrxazvya banaNaq va pauDil vakamaq haqNyaasaaTi

Fa>cai sau%ma pZmaaNaaxa Aava[yavakxaa Asaxaq. Fa>cyaaxail ma<gnaq[ayama ha &aaxaU hIrxazvyaacyaa rcanaqxa saamail haqxaaq. Exar zaqGaq paala[aa pZmaaNaq sahayavakacai BaUImavaka paar paadxaaxa. hq savae sau%ma maa"aanaq zqxaaxa xasaq>ca saq>ziya Kaxaa>xaUna xyaa>caa paurvaTa vyava]sXaxapaNaq haqxa Asaxaaq.

na"a –na"aacaa samaavaq[a hIrxazvyaacyaa rcanaqxa Asaxaaq. mhNaUna xyaacai Aava[yavakxaa Asaxaq. na"aacaa jaaza paurvaTa Jaala

xar jaroripaq%aa jaasxa hIrxazvya xayaar haqxaq xyaamauWq AnnavakrNa IvZkyaa AI&avak pZmaaNaaxa haqxaq Fa AI&avak pZmaaNaaxa banalqLyaa gluvakaqjacaq IpafTaxa ropaa>xar vakrNyaacyaa vakamaasa paala[aacyaa Opalb&axaq nausaar mayaaeza AsaLyaamauWq xai saaKar vanaspaxaixa Annarsaa~ara xa[aica Exar"a Oxarxaq va xai vanaspaxai gaaqd haqxaq. Asaq Jaalq Iva>k, xyaa vanaspaxaivar rsa [aaqfavak Ivakdi, maavaa, xaudxaudq A[aa Ivaktvaka>caa hlMa haqOona xai vanaspaxai raqgat haqxaq. mhNaUna na"aacyaa sau%ma maa"aa vakVna va saava&aIgari baaWgaUna wavayaacyaa Asaxaaxa. jaaza na"aacyaa paurvaTYamauWq jar Asaa raqgatpaNaa Aala Asaql xar xyaavar Opaaya mhNaUna Ivaktvaknaa[avakacyaa pakvaarNyaa vakrNaq ha Opaaya nasaxaaq. xyaamauWq paIr]sXaxai AI&avakca IbaGadxa jaaxaq. xyaavar Opaaya Asaa Asaxaaq Iva>k, pZXama na"aacyaa paurvaTYacaq Inayaaqjana vakravaq mhNajaq paIr]sXaxai paahUna na"aacaa xaNa zqNaq ha Opaaya Aahq. na"aacyaa sau%ma maa"aa IzLyaa xar A[ai vaqW yaqxa naahi.

spaukrz –pZvaka[a sa> lqfana IvZkyaqxa Baaga GaqNaaRyaa AIxamahxvaacyaa Ivaxa>cavakaxa spaukrz Asaxaaq. mhNaUna xyaacaq mahxva yaqXaq

Ananyasaa&aarNa Asaq Asaxaq. xyaacaq [aaqfaNa pZamauKyaanaq mauWa>xaUna haqxaq. savae [avaPxaisa>yaugaa>xa ha Asaxaaq. mhNaUna, vanaspaxaicyaa Qva>kzr ja@Ivavakxaqxa xyaacaq vakayae Iva[aqfa l%aaxa GaqNyaasaarKaq Asaxaq.

vakbaaqezvaqk –vakbaegZhNa IvZkyaqxa Ih banaxaaxa. xyaa IvZkyaqsaaTi lagaNaari Oojaae ImaWIvaNyaasaaTi Fa vakbaaqezvaka>pa@vaki Xaaqda Baaga

vaaparla jaaxaaq. xyaasaaTi, vakbaegZhNa IvZkyaqnaq banaNaara gluvakaqja Xaaqda pauna: paanaaxail Annarsaaxa ImasaWxaaq va Annavakr AaINa sahayavak Annavakr paq[ai>xa [aaqfala jaaxaaq. xyaacaq xaqXaq ja@Ivavak jvalna haqOona jai Oojaae ImaWxaq xyaacaa vaapar vakVna hIrxazvyaacyaa InaImaexaicai pZIvZkyaa vakayaerxa haqxaq. ja@Ivavak jvalnaaxa OfNaxaa Oxpanna haqxa naahi.

AnnavakrNa IvZkyaa hi Anaqvak jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>cyaa Qvak"a paIrNaamaanaq haqxaq. xyaaxail vakahi IvZkyaa pZvaka[a sa> lqfaNa A[aa naa>vaanaq AaqWKaLyaa jaaxaaxa. zusaRyaa vakahi vakbaegZhNa mhNaUna AaqWKaLyaa jaaxaaxa. IxasaRyaa paayarivaril IvZkyaa>xa gluvakaqjacaq IpafTaxa ropaa>xar haqxa Asaxaq. xyaana>xar caa@Xyaa IvZkyaqxa xaq IpafT paunha saaKarqxa ropaa>xar vakVna Annarsaaxa xai ImasaWUna paIrvakafTaxaUna paaTIvali jaaxaq. Izvasaa Fa IvZkyaa haqxaaxa va Anna banaxaq va Xaaqdq Annarsaaxa jaaxaq par>xau, jaasxa vakVna xaq IpafT svaVpaaxa paanaaxaca saaTvaUna Tqvalq jaaxaq. ra"ai xyaa saaTIvalqLyaa IpafTacaq paunha saaKarqxa ropaa>xar haqOona xai saaKar vanaspaxaicyaa Exar"a Baagaa>xa paaqhaqcavali jaaxa Asaxaq. mhNajaq paIhLyaa xaina IvZkyaa Izvasaacyaa mhNajaq pZvaka[aacyaa vakaWaxail Asaxaaxa va caa@Xai IvZkyaa ra"aicai Asaxaq. Fa savae IvZkyaa>caa AByaasa AapaNa xapa][alvaarpaNaq pauDq pahaNaar Aahaqxa. Qvak gaaqft yaqXaq l%aaxa Gaqxali paaIhjaq xai A[ai, paIrvakafT Ooxai>xaUna Annarsaaxa AIvazavya AvasXaqxail IpafTacaq vahna haqxa naahi.

pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaa –hi gau>xaagau>xaicai pZIvZkyaa yaqXaq Izli Aahq.1) pZvaka[aacaq [aaqfaNa – vanaspaxaicyaa paanaa>var saUyaepZvaka[a Ixarpaa padNaq caa>galq Asaxaq. Inasagaexa: Qvakzl

vanaspaxaicai paanaq OBai Asaxaaxa va zaqnaa]savaki Asaxaaxa. xyaamauWq savakaWcyaa va zupaar na>xarcyaa vakaWaxail pZvaka[a Fa vanaspaxai>naa caa>gala ImaWxaaq. xasaq>ca Bar zupaari sau$a saUyaaecai IvakrNaq xyaa paanaa>var Ixarpai padUna pZvaka[a [aaqfaNa ORxamaIrxyaa haqxa rhaxaq. AXaaexaH hi paanaq naqhmaica Agazi baraqbar OBaica Asaxail Asaq nasalq xari bahuxaqvak xyaa>cai rcanaa xyaapZvakarcai Asaxaq mhNaUna paIrNaama saa&aarNapaNaq xaqsaq>ca ImaWxaaxa. saUyaepZvaka[a Ixarpaa padxa AsaLyaamauWq xyaa pZvaka[aaxail 80 tvaPvaqk pZvaka[a [aaqfala jaaxaaq va 20 tvaPvaqk paravaIxaexa haqOona vaaxaavarNaaxa paqkvakla jaaxa Asaxaaq. Fa 20 tvaPvaPyaaxa bahuxaqvak AIxanail va OfNaxaa lhri Asaxaaxa.I~zl vanaspaxaixa paanaq bahu&aa Aadvai Asaxaaxa. xai Qvaknaa]savaki Asaxaaxa, xyaa>cyaavar saUyaaecaa pZvaka[a saa&aarNapaNaq OBaa padxaaq. saUyaepZvaka[a OBaa padxa AsaLyaamauWq xyaa pZvaka[aaxail 60 tvaPvaqk pZvaka[a [aaqfala jaaxaaq va 40 tvaPvaqk paravaIxaexa haqOona vaaxaavarNaaxa paqkvakla jaaxa Asaxaaq. Fa 40 tvaPvaPyaaxa bahuxaqvak AIxanail va OfNaxaa lhri Asaxaaxa. mhNaUna Qvakzl vanaspaxai naqhmaica I~zl paq%aa jaasxa vakayae%ama Asaxaaxa. Qvakzl ma&yaq hIrxazvyaacai InaImaexai AI&avak vhavai lagaxaq xyaasaaTi jaasxa paala[a xyaa>naa paurvaavaa lagaxaaq.

AapaNa paaIhlq Aahq Iva>k, pZvaka[aacaq xaina vaNaepat Asaxaaxa. xyaaxail lal va naiWa Fa zaqna vaNaepataxail Oojaae hIrxazvya [aaqfaUna Gaqxaq. Ipava|a va Ina|a vaNaepataxail Oojaae rvaPxasaa [aaqfaUna Gaqxaq. hIrxazvyaacai pZvaka[aacaq Oojaqexa (jaiva-rsaayaInavak Oojaae) ropaa>xar vakrNyaacai %amaxaa rvaPxasaa paq%aa jaasxa caa>gali Asaxaq. mhNaUna jyaa paanaa>xa hIrxazvya A, Aa AaINa rvaPxasaa Asaq savae Asaxaaxa xai paanaq bahuxaqvak savaeca

pZvaka[aacaq Oojaqexa ropaa>xar vakrxaaxa. A pZvakarcaq hIrxazvya savaaexa jaasxa vakayae%ama Asaxaq. Ipaxasaa savaaexa vakmai vakayae%ama Asaxaq.

2) pZvaka[a Oojaqecaq jaiva-rsaayaInavak ropaa>xar AaINa vakbaegZhNa IvZkyaa – pZvaka[a sa> lqfaNa Ihrvyaa lvavaPyaa>xa haqxa Asaxaq. Ihrvyaa lvavaPyaaxa (hq AIxa lhana vakNaasaarKaq Asaxaaxa.) zaqna Baaga padxaaxa. Qvaka Baagaala Baa>ga va zusaRyaa Baagaala IxaImara>ga A[ai naa>vaq Aahqxa. E>gZjaixa Baa>gala gZanaa mhNaxaaxa va IxaImara>gaala staqmaa Asaq mhNaxaaxa. Baa>ga mhNajaq vasxauxa: Baa-A>ga Asaq Aahq, mhNajaq jyaa A>gaaxa pZvaka[aacaq vakama haqxaq. IxaImara>ga mhNajaq IxaImar-A>ga Asaq Aahq. IxaImar mhNajaq A>&aar mhNaUna xyaacaa AXae Asaq A>ga jyaaxa A>&aaraxail IvZkyaa haqxa Asaxaq. Aava=kxai 10:6 paha. Baa>gaaxa pZvaka[a ][arxaaq va xyaaITvakNai AsalqLyaa hIrxazvyaamauWq xyaaxaUna Oojaae pZapxa haqxaq. Fa Oojaqenaq xyaaITvakaNai AsalqLyaa paaNyaacaq IvaGatna haqOona xyaaxaUna Ozjana vaayaU vaqgaWa vakaDla jaaxaaq va pZaNavaayaU xyaamauWq jaaq ImaWxaaq xaaq Annarsaaxa ][arxaaq. vaqgaWa vakaDlqla Ozjana vaayaU IvawuxaBaarixa AvasXaqxa Asaxaaq. xyaacai Qvaka spaukrz AsalqLyaa Ivaxa>cavaka[ai jaaqdNai haqxaq. A[aaIrxainaq ha pZBaavai Ozjana xaqXaUna IxaImara>gaaxa AaNala jaaxaaq. Baa>gaaxaUna IxaImara>gaaxa yaqxaaca Qvaka spaukrza>gaa[ai (paka<spaqktH) vakbaevaayaucaa sa>ba>&a yaqxaaq AaINa Irbyaula<sa baaya paka<spaqkt naa>vaacaa Qvak A]sXar sa>yauga xayaar haqxaaq. Fa sa>yaugaaxa vakabaenacaq zaqna ANaU Asaxaaxa mhNaUna, xyaala vak2 sa>yauga Asaq XaaqdvaPyaaxa mhNaxaaxa. vakbaevaayaUxa Qvakca vakbae ANaU Asaxaaq mhNaUna xaaq vak1 samajala jaaxaaq. A[aaIrxainaq vak1 paasaUna Fa vakbaegZhNaacyaa IvZkyaqla pZar>Ba haqxa Asaxaaq. saurovaaxail vak2 IxaImara>gaaxa banaxaaq. xyaana>xar Ozjana va vak2 Fa>cyaaxa sa>yaaqga haqOona vak3 banaxaaq, xyaacaq rasaayaInavak naa>va Aahq paka<spakaq]glsaqIrvak Aml Iva>kvaa XaaqdvaPyaaxa Ipa-jai-Q Asaq samajaxaaxa. vak3 hq Qvak ]sXar sa>yauga Aahq. A[aa pZvakarq AaNaKaina vakahi ga>uxaaga>uxaicyaa IvZkyaa IxaImara>gaaxa haqOona xyaamauWq vak4 hq sa>yauga banaxaq, xyaala ma<lqt-Aasparativak Asaq mhNaxaaxa. xyaana>xar vak5 banaxaaq. xyaala Jaayala<ja paqnta paka<spaqkt mhNaxaaxa. [aqvati vak5 paasaUna gluvakaqja Iva>kvaa hqvaPsaaqja Fa>caa rqNaU xayaar haqxaaq. vanaspaxaicyaa svaBaavaanausaar hq [aqvatcaq Trxa Asaxaq. A[aaIrxainaq vakabaena 1-2-3-4-5-6 A[aa paayaRyaanaq, vZkmaanaq Qvak Qvak vakabaenacaa ANaU jaaqdla jaaOona [aqvati paIhli saaKar banaxa Asaxaq va vakbaegZhNa IvZkyaa paUNae haqxaq. AapaLyaa AByaasaacyaa z=ftinaq QvaDi maaIhxai paurq[ai Aahq. AaNaKaina jaasxa Kaaqlaxa jaaOona maaIhxai paaIhli xari xai [aqxavakRyaacyaa vakamaacyaa z=ftinaq Opayaaqgaacai naahi mhNaUna AapaNa AnnavakrNa IvZkyaqcyaa QvaDYa varca Xaa>baNaar Aahaqxa.

Aaxaa Fa IvZkyaaxa vakahi vanaspaxaibaabaxa pakrvak AsaLyaacaq Izsaxaq xyaavaVna vanaspaxaixa vakabaena3 va vakabaena4 Asaq vanaspaxai>caq zaqna OpaIvaBaaga vakravaq lagaxaaxa. xyaacai maaIhxai [aqxavakRyaala AsaNaq jaroricaq Asaxaq mhNaUna xai paahavaacai Aahq.

vakabaena 3 vagaaexail vanaspaxaima&yaq vakbaevaayaU paasaUna saaKar banaNyaacyaa paayaRyaaxa vak2 va vak3 Fa zaqna paayaRyaana>xar Qvakzma vak5 va vak6 Fa paayaRyaa GaqxaLyaa jaaxaaxa va saaKar banaxaq. mhNajaq vak4, ma<lqt-Aaspartqt hi paayari Gaqxali jaaxa naahi. mhNaUna xyaa vanaspaxai>naa vakabaena3 vagaaexail vanaspaxai Asaq samajalq jaaxaq. Fa vagaaexa savaaexa jaasxa vanaspaxai yaqxaaxa. vakabaena4 vagaaexail vanaspaxai>ma&yaq savae paayaRyaa GaqxaLyaa jaaxaaxa mhNajaq xyaaxa vak4, ma<lqt-Aaspartqt banaxaq. vakabaena4 vagaaexail vanaspaxai pZamauKyaanaq OfNa vakItba>&aaxail Asaxaaxa. xyaa>naa BarpaUr saUyaepZvaka[a lagaxaaq. Oojaqecyaa z=ftinaq paaIhlq xar vakabaena3 vagaaexail vanaspaxai jaasxa vakayae%ama AsaLyaacaq AaDWUna Aalqlq Aahq. Asaq mhNaNyaacaq vakarNa vakmai xaivZxaqcyaa pZvaka[aaxa mhNajaq saavalixasau$a xyaa vyava]sXaxapaNaq vakbaegZhNa IvZkyaa vakV [avakxaaxa. vakabaena3 ma&ail Baa>ga jaasxa vakayae%ama Asaxaq xaq vakmai pZvaka[aaxa sau$a paaNyaacaq IvaGatna vakVna Ozjana paurvaxa Asaxaq. Fa zaqna vagaaexail vanaspaxaixail pakrvak Aaxaa AapaLyaala pahavayaacaq Aahqxa. xyaa saaTi vakahi sa#a>caa paIrcaya pZXama vakVna Gyaavaa lagaql. xyaa paahU yaa.

baRxai paukt –pZvaka[aacai xaivZxaa maaqjaNyaasaaTi hq paIrmaaNa vaaparlq jaaxaq. 1 jyaaqxa (maqNabaRxaicai Asaxaq) 1 paukt A>xaravar

Asaql xar pZvaka[aacai jai xaivZxaa Asaxaq xyaala 1 baRxai paukt Asaq mhNaxaaxa. xaulnaqxa 1000jyaaqxai 1 pauktavar Asaxail xar jaaq pZvaka[a ImaWxaaq 1 pauktavar xaaq 1000 baRxaipaukt Asaql. E>gZjaixa xyaala va<>kdl paa<var Asaq

mhNaxaaxa. yaqXaq hq vyasxa gauNaavakarcaq mauLya Asaxaq. mhNajaq pZvaka[aacai xaivZxaa maaqjaxaa>naa 1 paukt A>xar pZmaaNa &arlqlq Asaxaq. jar samajaa 1 jyaaqxa 1000 pauktavar Asaql xar jaaq pZvaka[a ImaWxaaq xaaq 1/1000 baRxai paukt Asaxaaq.

Baa-`vasana –vakabaena3 vagaaexail vanaspaxaixa hi IvZkyaa haqxa Asaxaq. xyaaxa vak2 banaIvaNaarq Ivaxa>cavak vakbaevaayaU baraqbar

pZaNavaayau[ai sau$a sa>yaaqga vakVna vak3 sa>yauga (paka<spakaq]glsaqIrvak Aml) banaNyaasa Ivaraq&a vakrxaq. xyaa Qqvajai zusarqca navakaq Asalqlq sa>yauga banaxaq. Asaq JaaLyaasa saaKar banaNyaacai IvZkyaa IbaGadxaq. hq xaqvhaca haqxaq jaqvha saurI%axa mayaaezqpaq%aa jaasxa pZaNavaayaU Asaql. A[ai paIr]sXaxai xaqvha>ca InamaaeNa haqxaq jaqvha paaNyaacyaa IvaGatnaanaq xayaar Jaalqla pZaNavaayaU Annarsaaxa [aaqfala jaaxa naahi, Qrvhi naahi. vaaxaavarNaacaq xaapamaana saurI%axa mayaaezqpaq%aa jaasxa Jaalq xar hq haqOo [avakxaq. pZaNavaayaucaq A[aaIrxainaq cauvakicaq [aaqfaNa (Annarsaa Qqvajai Exar"a) haqNaq Fala Baa-`vasana Asaq mhNaxaaxa.

pZmauKa Anna InaImaexai IvZkyaa mhNajaq pZvaka[a sa> lqfaNa va vakbaegZhNa Fa>caa sa>yauvaPxa paIrNaama AapaNa paaIhla. banalqli saaKar paIrvakafT vaaIhnai>xaUna vanaspaxaixa savae"a vaahUna naqli jaaxaq. xyaacaq garjaqnausaar IpafTaxa, pZIXanaaxa AXavaa ]snag&aaxa ropaa>xar haqxa Asaxaq. xyaa IvZkyaa>cai maaIhxai Aaxaa pahavai lagaql.

IpafTacai InaImaexai –zaqna ITvakaNai pZamauKyaanaq IpafTacai InaImaexai haqxa Asaxaq. pZXama vakbaegZhNa IvZkyaqxa gluvakaqja banaLyaavar xyaala

saaTIvaNyasaaTi AnnavakrNa paq[aixail Ipakvakt lvavaqk, xyaa>cyaaxail paala[ayauvaPxa Ivaxa>cavaka>cyaa mazxainaq, Fa navyaanaq banalqLyaa gluvakaqjacaq IpafTaxa ropaa>xar vakVna Tqvaxaaxa. xasaq>ca vakabaena4 vagaaexail vanaspaxaixa IxaImara>gaaxa IpafT xayaar haqOona saaTa haqxa Asaxaaq. vakabaena3 vagaaexail vanaspaxaicai paanaq saa&aarNapaNaq Qvaka Izvasaaxa 100 caa@.saq>.mai. %aq"apakWaxa 0.2 gZ<ma saaKar mhNajaq hqvaPtaqja Iva>kvaa gluvakaqja A[aa ropaaxa xayaar vakV [avakxaaxa. xyaala saaTvaNyaasaaTi paanaaxa jaagaa nasaxaq. xyaasaaTi Inasagaaenaq Ih IpafT va Exar vaqWa ]snag&a banavaNyaacai vyavasXaa vaqkli Aahq. xaq vaksaq xaq paha, 300 xaq 2000 gluvakajacaq rqNaU ImaWUna Qvak IpafTacaa rqNaU banaxaaq. xyaamauWq saaKar saaTIvaNyaasa jaqvaDi jaagaa lagaxaq xyaapaq%aa KaUpaca vakmai jaagaa IpafT saaTIvaNyaasa lagaxaq hq spaft haqxaq. IpafTacaq xasaq>ca ]snag&aa>caq Anaqvak pZvakar AsaLyaanaq xyaa pZmaaNaaxa gluvakaqjacaq vakmai jaasxa rqNaU haqxaaxa. OzahrNaaXae, Baaxaacyaa IpafTaxa gluvakaqjacaq vakmai rqNaU lagaxaaxa va mavaPyaacyaa IpafTasa gluvakaqjacaq jaasxa rqNaU lagaxaaxa. Fa IpafT InaImaexaila pZaXaImavak IpafT InaImaexai mhNaxaaxa. ra"ai hq savae IpafT spaukrza[ai sa>yaaqga vakVna paunha Ivazavya haqxaq va xyaa AvasXaqxa xaq paIrvakafT Ooxai>xaUna Exar"a vaahUna naqlq jaaxaq. vanaspaxaicyaa jaivanavZkmaaxa baRyaaca vaqWa paanaq jaasxa saaKar xayaar vakrxaaxa. xai jaasxacai saaKarsau$a Kaaqda>gaq va mauWaxail Ipakvakt lvavaqk IpafTaxa ropaa>xarixa vakVna Kaaqda>gaaxa va mauWa>xa saaTvaUna Tqvaxaaxa. Fa IpafT InaImaexaisa zusari IpafT InaImaexai Asaq mhNaxaaxa. pauDq jaqvha vanaspaxai pakl InaImaexai vakrxaq xaqvha ha saaTi Opayaaqgai yaqxaaq. xasaq>ca jar paaqfavakzvyaa>caa xaaNa basala xar ha saaTa KapavaUna vanaspaxai jagaU [avakxaq. Ixacai Opaasamaar haqxa naahi. mhNaUna [aqxavakRyaacyaa z=ftinaq hi zusari IpafT InaImaexai mahxvaacai Asaxaq. jai vanaspaxai jaasxa saaTa vakrxaq va sa>jaivavaka>caa pZBaava ImaWala xar xai vanaspaxai caa>galq paklaqxpaazna zqxa Asaxaq.

vakabaena4 vagaaexail vanaspaxai vakabaena3 paq%aa zaqna xaq xaina pat jaasxa saaKar xayaar vakrxaaxa xyaamauWq xyaa>cyaaxail Ih zusari IpafT InaImaexai vyava]sXaxapaNaq haqNaq pakar mahxvaacaq Asaxaq. Fa vakamaaxa spaukrz pZxya%a Baaga GaqOona mazxa vakrxaaq. paala[a ApZxya%apaNaq sahayya vakVna Baaga Gaqxa Asaxaaq. AaINa na"a hIrxazvyaaxa samaaIvaft Asaxaaq xasaq>ca na>xar IpafT InaImaexaisa paala[a, spaukrz ITvakITvakaNai Opayaaqgai yaqxa Asaxaaxa. mhNaUna Fa xaina zvyaa>cai Kaxaq, Aa&auInavak rasaayaInavak [aqxaixa, pZmauKa Kaxaq mhNaUna ][apakarsa Asaxaq.

pZIXana InaImaexai –vanaspaxaixa pZIXana InaImaexai zaqna pZvakaraxa Gaqxali Aahq. paIhLyaa pZvakaraxail pZIXanaq savae paq[ai>xa saarKai

pasarlqli Asaxaaxa va xai xyaa paq[aicyaa ja@Ivavak vakayaaexa Baaga Gaqxa Asaxaaxa. hi pZIXanaq vanaspaxaicyaa jaivanaasaaTi Opayaaqgai Asali xari [aqxavakRyaacyaa z=ftinaq mahxvaacai Trxa naahixa. zusari pZIXana InaImaexai bai ma&yaq haqxa Asaxaq. bai ma&ail pZIXanaq A>vaukracyaa vaaDisaaTi Aava[yavak Asaxaaxa. hi pZIXanaq [aqxavakRyaacyaa z=ftinaq mahxvaacai Asaxaaxa. Qvak

ga;a A[aaIrxainaq xai ImaWIvaxaa yaqxaaxa. savae vakd&aanyaq, bahuxaqvak xaqlIbayaa xasaq>ca mavaka, gahU, saaqyaabaina Exyaazi Ipavaqk Faxa yaqxaaxa, vakarNa xyaa>xa pZIXanaq saaTIvalqli Asaxaaxa. AapaNa Fa zaqnahi pZvakaranaq pZIXanaq vanaspaxaixa vak[ai banaxaaxa, xyaasaaTi vakaqNaxai paIr]sXaxai Aava[yavak Asaxaq Fa>cai maaIhxai vakVna GaqNaar Aahaqxa. paIhLyaa pZvakarcyaa pZIXana InaImaexaisa paq[ai>cai pZIXana InaImaexai Asaq mhNaxaaxa va zusaRyaa pZvakarcyaa pZIXana InaImaexaisa baija pZIXana InaImaexai Asaq mhNaxaaxa.

paq[ai>cai pZIXana InaImaexai – hq vakama xaina paayaRyaanaq haqxaq. 1) jaImanaixaUna na"ayauvaPxa Kaxaacaq mauWa>xaUna [aaqfaNa va naayatqtcaq naayataEet ma&yaq ropaa>xar va na>xar naayataEetcaq

AmaaqInayaa ma&yaq ropaa>xar vakrNaq. hila AmaaqInayaa paayari Asaq mhNaxaaxa.2) AmaaqInayaa vaayaU paasaUna AImanaaq Amlq banavaNaq.3) AImanaaq Amla>paasaUna pZIXanaq banavaNaq.

1) paIhLyaa paayarisa AmaaqInayaa paayari Asaq mhNaxaaxa. jaImanaixaUna saq>ziya AXavaa rasaayaInavak Kaxaa>xaUna AsalqLyaa naayatqt Gatvakacaq vaqk[amauW> AIxa saa@mya Ivazavaacyaa ropaanaq paaNyaabaraqbar [aaqfaNa haqxaq. mauWaxa AsalqLyaa Ivaxa>cavaka>mauWq xyaa naayatqtcaq pZXama naayataEet ma&yaq ropaa>xar haqxaq va pauDq AmaaqInayaa ma&yaq ropaa>xar haqxa Asaxaq Fala AmaaqInayaavakrNa Asaq mhNaxaaxa. Fa vakamaasa lagaNaari Oojaae Annarsaaxail saaKar (gluvakaqja, hqvaPtaqja vaga@rq) ja@Ivavak jvalnaanaq ImaWIvali jaaxaq. xyaasaaTi lagaNaara pZaNavaayaU, maaxaixail hvaqxaUna AXavaa ]sa>canaacyaa paaNyaaxa IvarGaWlqLyaa AvasXaqxail, Gaqxala jaaxaaq. FasaaTi maaxaixail hvaa [au$ (pZaNavaayaU yauvaPxa) AsaNaq jaroricaq Asaxaq. [aqxaixa vaapasaa va vaaxana vaka> Aava[yavak Asaxaq xaq FavaVna samajaxaq. paavasaa|axa paavasaacyaa paaNyaaxa pZaNavaayaU IvarGaWlqla Asaxaaq mhNaUna paavasaa|axa Ipavaka>cai vaaD AI&avak jaaqmazarpaNaq haqxa Asaxaq. Fa IvavaqcanaavaVna hq spaft haqxaq Iva>k, na"aacaa paurvaTa naayatqtcyaa svaVpaaxa mauWa>naa haqNaq AmaaqInayaa banaNyaasaaTi Aava[yavak Asaxaq. saq>ziya Kaxaa>xaUna AmaaqInayaa Xaqt ImaWU [avakxaaq. xasaa ImaWala xar na"a [aaqfaNa AmaaqInayaacyaa svaVpaaxa haqxaq va pauDil vakama vakmai JaaLyaamauWq pZIXanaacai InaImaexai vakmai Oojaqexa haqxaq. mhNaUna pZaINajanya Kaxaq (vaklqvar Kaxaq) pZIXanayauvaPxa IbayaaNyaa>cyaa IpavakasaaTi (savae vakd&aanyaq, bahuxaqvak xaqlIbayaa xasaq>ca mavaka, gahU, saaqyaabaina Exyaazi) jaasxa pakayazq[air Trxaaxa. maaxaixail hvaqxaUna pZaNavaayaU, na"a KaxaaxaUna Asaq savae vyava]sXaxapaNaq ImaWalq xar hq vyava]sXaxa haqxaq Qrvai AmaaqInayaa na banaLyaamauWq pZIXana InaImaexai na haqOona vanaspaxaicyaa ja@Ivavak IvZkyaa IbaGadxaaxa. xyaaca pZmaaNaq jar na"aacaa paurvaTa jaasxa Jaala xarsau$a vakahi zaqfa Oxpanna haqxa Asaxaaxa. jaasxa na"aacaq, naayatqt mhNaUna AXavaa AmaaqInayaa mhNaUna, mauWaxa [aaqfaNa haqOo [avakxaq xasaq Jaalq xar mauWa>xail paq[ai>xail paIrvaklaxa va IrvaPxasaama&yaq naayatqtcaq AXavaa AmaaqInayaacaq pZmaaNa vaaDLyaanaq paq[aicaa saamau IbaGadxaaq (Aml Iva>kvaa Ivaml haqxaaq). Fala AIxapaaqfaNaacaq zaqfa Asaq mhNaxaaxa. vanaspaxaixa vaukpaaqfaNaacaq va AIxapaaqfaNaacaq Asaq zaqna pZvakarcaq pZava=kIxavak zaqfa Oxpanna haqxa Asaxaaxa xyaamauWq Ipavakala raqga lagala Aahq Asaq vaatxaq xyaasaaTi Fa zaqnahi gaaqfti taWNaq [aqxavakRyaasa Aava[yavak Asaxaq. xyaasaaTi Kaxaa>cyaa maa"aa sau%ma vakVna wavayaacai ][apakarsa Asaxaq. AaNaKaina Qvak gaaqft [aqxavakRyaanaq l%aaxa Gyaavayaacai Asaxaq xai hi Iva>k, na"aacaq AXavaa AmaaqInayaacaq pZIXanaaxa ropaa>xar vakrNyaacaq vakama Qvaka Iva][aft gaIxanaqca haqxa Asaxaq xaaq vaqga xyaa xyaa vanaspaxaicaa Trlqla Asaxaaq. jar na"aacaa paurvaTa naqmavaPyaa xyaa vaqgaa>naq haqxa raIhla xar hq vakama ORxama pZvakarq haqxaq va paivak caa>galq haqxaq. xyaasaaTisau$a sau%mamaa"aa mahxvaacyaa Trxaaxa. saq>ziya Kaxaaxa pZaINajanya Kaxaq va rasaayaInavak Kaxaq na"aasaaTi vaanaspaxaivak saq>ziya ([aqNaKaxaq, IhrvaWicai Kaxaq Exyaazi) Kaxaa>paq%aa jaasxa yaaqgya vaka> Asaxaaxa xaqsau$a Fa IvavaqcanaamauWq spaft haqxaq. AmaaqInayaa paayarixa savae vakahi nait Jaalq xar pauDcyaa paayaRyaa sau$a IbaGadxaaxa. mauWa>pZmaaNaq paanaa>xa sau$a AmaaqInayaavakrNa haqxaq mhNaUna Kaxaacyaa pakvaarNyaa paanaa>var vaqkLyaanaq pZIXana InaImaexaisa mazxa haqxaq. AmaaqInayaavakrNaasaaTi paanaaxa vakama vakrNaarq Ivaxa>cavak mauWapaq%aa vaqgaWq Asaxaaxa. xaqXaq Xaqt AmaaqInayaacai pakvaarNai Jaali xar xyaamauWq pakayaza haqNyaa Qqvajai nauvaksaana haqxaq mhNaUna pZaINajanya Kaxaacyaa saa@mya GaaqWacyaa pakvaarNyaa paanaavar padxail Asaq vakV nayaqxa.

mauWa>xaUna naayatqtcaq [aaqfaNa Inavadvak paargamyaxaqnaq haqxa Asaxaq. saq>ziya Kaxaaxail AmaaqInayaacaq [aaqfaNa maa"a sarW haqxaq. xyaamauWq A[ai saq>ziya Kaxaq jaasxa pZmaaNaaxa maaxaixa Izli Asaxail xar AmaaqInayaacai baa&aa haqNyaacaa &aaqvaka Asaxaaq. Facaq vakarNa Asaq Asaxaq Iva>k, paaNai, Ozjana vaayaU, AmaaqInayaa, ImaXaqna vaayaU, mawavaek, KaInaja xaqlq jasaq Gaasalqt, vaqkraqsaina, paqtaql, Fa>caq mauWavakdUna AInabae>&apaNaq [aaqfaNa haqOo [avakxaq. xyaala vanaspaxaixail ja@Ivavak vyavasXaa AaWa GaalU [avakxa naahi.

baRyaaca vaqWa yauIryaa Kaxaacyaa Baari maa"aa IzLyaanaq maaxaixa AmaaqInayaa vaaDxaaq va var OlMqIKalqlq zaqfa AnauBavaaxa yaqxaaxa. rasaayaInavak Kaxaa>xaUna naayatqtcai Baari maa"aa IzLyaanaq Asaq JaaLyaacaq AaDWxa naahi vakarNa xyaacaq [aaqfaNa Inavadvak paargamyaxaqnaq haqxa Asaxaq, mhNajaq jaasxa naayatqt maaxaixa rhaxaaq va vanaspaxaisa pZxya%a baa&aa haqxa naahi, par>xau, A[aamauWq Exar pZ`na Opa]sXaxa haqxaaxa mhNaUna xyaa>cyaasau$a IvanaavakarNa Baari maa"aa zqOo nayaq. [aasana paursva=kxa [aqxaixa Baari maa"aa zqNyaacaa AagZh Asaxaaq mhNaUna xasaq vakravayaacaq Asaql xar yauIryaapaq%aa naayatqtcai Kaxaq wavaixa.

2) zusari paayari, AImanaaq Aml paayari - vanaspaxaicyaa rcanaqxa Qva>kzr vaisa vaqgavaqgaWi AImanaaq Amlq Asaxaaxa. vanaspaxaixa banaNaari savae pZIXanaq Fa vaisa

AImanaaq Amla>cyaa IvaIva&a jaaqdNyaaxaUna xayaar haqxa Asaxaaxa. AImanaaq Amlaxa vakbaaqezvakapZmaaNaq vakabaena, Ozjana va pZaNavaayaU hi xaina maulzvyaq va xyaa][avaaya na"a hq maulzvya Asaxaq. mhNajaq AImanaaq Amlaxa vakabaena, Ozjana, pZaNavaayaU AaINa na"a A[ai caar maulzvyaq Asaxaaxa. vakahi AImanaaq Amlaxa jai sa>jaivavaqk, Ivaxa>cavaqk AaINa sa>pZqrvaqk Asaxaaxa xyaa>cyaa rcanaqxa ga>&avak va spaukrz hq sau$a AsaU [avakxaaxa.

AmaaqInayaacaq pZaNavaayaucyaa sa>yaaqgaanaq glutaIrvak Aml haqxaq. `vasana IvZkyaqxail Qvaka IvZkyaqmauWq hq glutaIrvak Aml xayaar haqxa Asaxaq. xyaaxaUna paIhlq AImanaaq Aml banaxaq xyaacaq naa>va glutaImavak AsaUna xyaa IvZkyaqxa Ivaxa>cavaka>cai garja Asaxaq. mauWa>xail vaI&aefNaU paq[ai>xa hi IvZkyaa haqxaq. mauWaxa hi IvZkyaa haqxaanaa mauWa>naa `vasanaacai Aava[yavakxaa Asaxaq. paanaa>xa hi IvZkyaa vakrNyaasaaTi lagaNaari Oojaae pZvaka[a sa> lqfaNaanaq va pZaNavaayaucyaa mazxainaq ImaWxaq. Facaa AXae mauWa>xa hi IvZkyaa haqxaa>naa jaImanaixaUna GaqxalqLyaa na"aapaasaUna banalqla AmaaqInayaa, Annarsaaxail zvya va pZaNavaayaU Fa>caa vaapar haqxaaq. paanaaxa hi IvZkyaa haqxaanaa hvaqxail vakbaevaayaU, pZaNavaayaU, paaqfavakrsaaxaUna mauWavakdUna Aalqla AmaaqInayaa Iva>kvaa baahqVna pakvaarNainaq jar na"a Kaxaacyaa maa"aa IzLyaa Asaxail xar xyaaxail AmaaqInayaa Fa>caa vaapar vakVna AImanaaq Aml xayaar haqxaq. mhNajaq AImanaaq Amlq mauWaxa va paanaaxa A[aa zaqnahi ITvakaNai haqxa Asaxaaxa. Fa savae IvZkyaa jaiva-rsaayaInavak Aahqxa mhNajaq jaaqvar vanaspaxai jaiva>xa Aahq xaaqvarca Fa haqOo [avakxaaxa. Facaa AXae vanaspaxaicai sajaivaxaa ha AaNaKaina Qvak mahxvaacaa Gatvak Asaxaaq. vakaqNaxyaahi AImanaaq Amlaxa na"aacaq vajanai pZmaaNa 20 tvaPvaqk Asaxaq. FavaVna na"aacaa pZBaava AImanaaq Amlaxa Ivakxai Asaxaaq xaq l%aaxa yaqEel. glutaImavak hq ma&yavaxaie AImanaaq Aml Aahq. xyaala Exar AImanaaq Amla>cyaa vakabaaqeI%al va AImanaaq A[aa zaqna A>gaacyaa sa>yaugaanaq InarInaraWi Exar AImanaaq Amlq xayaar haqxaaxa. mhNajaq AImanaaq Amlq vakabaaqeI%al va AImanaaq A[aa zaqna A>gaanaq banalqli Asaxaaxa. AapaLyaa AByaasaasaaTi zusaRyaa paayaricai QvaDi maaIhxai paurq[ai Aahq.

Ivaxa>cavaki jaiva-rsaayaInavak IvZkyaqmauWq AImanaaq Aml banaIvaNaq [avaPya haqxaq. Iva[aqfa mhNajaq AmaaqInayaacaq Ivaxa>cavaki pacana vakrNyaacai vyavasXaa pakvaPxa vanaspaxaixail IvaIva&a saIvZkya paq[ai>xa Asaxaq. mhNaUna vaqkvaW vanaspaxaica AImanaaq Amlq banavaU [avakxaaxa. pa[aupa%ai va maasaq Asaq AImanaaq Aml banavaU [avakxa naahixa. xyaa>naa xyaa>cyaa garjaqcai AImanaaq Amlq AaharaxaUna vanaspaxai AXavaa Exar pZaNaijanya pazaXaaecaq saqvana vakVna ImaWvaavai lagaxaaxa. rva>Xana vakrNaari vakahi janaavarq jasaq gaaya Fa>cyaa paIhLyaa Ozraxa sau%ma vanaspaxai Asaxaaxa. xyaa xaqXaq xyaa>cyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaanaq AImanaaq Amlq banavaxaaxa. xyaamauWq Asaq pZXama z[aenai vaatxaq Iva>k, hi janaavarq AImanaaq Amlq banavaU [avakxaaxa par>xau, xasaq nasaxaq.

3) Ixasari paayari – pZIXana InaImaexaicai xayaariFa IxasaRyaa va [aqvatcyaa paayarixa AImanaaqAmla>caq sa>yaaqga haqxaaxa va IvaIva&a pZvakarcai pZIXanaq xayaar haqxaaxa.

paq[aixail ribaaqsaaqma naa>vaacaq vakNa, Aarqnaq, IdQnaq AaINa pZavakl AapaNa paIhLyaa &adYaxa paaIhlq Aahqxa. pZavaklaxa (paq[aicaa maq>zU) IdnaqQ naa>vaacaa Gatvak Asaxaaq. Fa IdnaqQla paq[ai>caa bauI$ mhNaxaaxa vakarNa xyaaxa vakaqNaxaq pZIXana paaIhjaq xaq TrIvaNyaacai va xaq banavaNyaacaq Aazq[a zqNyaacai vyavasXaa Asaxaq. jaqvha garja InamaaeNa haqxaq xaqvha paaqfavakrsa

va Annarsa Fa>xaUna yaqNaaRyaa IvaIva&a AImanaaqAmla>caa sa>yaaqga ribaaqsaaqmacyaa maa&yamaanaq Aarqnaq vakrxaaxa. yaqXaq Asaq vakama haqxaq Iva>k, jaNaU vakaya, ribaaqsaaqma pZIXanaq banavaNyaacaq ya>"a Aahq xar IdQnaq sauparvaayaJar AaINa Aarqnaq IvaIva&a vakamaq (sa>zq[avahna, hmaali, jaaqdNai A[ai vakamaq) vakrNaarq vakamagaar Asaavaqxa AaINa paq[aixail savaeca Baaga jasaq, Oojaae>gaq, paIrXaraxail ][ara, lvavaqk, pZavakl hq xyaa vakarKaanyaaxail jaNaU vakaya IvaIva&a Kaaxai Aahqxa. yaqXaq navaina pZIXanaq banaNyaa baraqbar jaunai pZIXanaq jai navakaqxa xai xaaqdUna xyaaxail AImanaaq Amlq vaapaVna paunha navaina zurosxai vaqklqli pZIXanaq banavaNaq Asaq vakama sau$a haqxa Asaxaq. paq[aicyaa ja@Ivavak vakayaaesa Aava[yavak xai pZIXanaq xasaq>ca vakaIyavak va [aavakiya vaaDisaaTi lagaNaari pZIXanaq jyaaxa Ivaxa>cavaqk va sa>jaivavaqk sau$a yaqxaaxa xai savae yaqXaq banaxa Asaxaaxa. jaNaU vakaya paq[ai ha Qvak vakarKaanaa Aahq Asaq vaatavaq.

paufvakW vaqWa pZIXanaa>caq QvakaBaagaavakdUna zusaRyaa Baagaaxa vahna vakravaq lagaxaq xyaasaaTi pZIXanaacaq IvaGatna vakravaq lagaxaq vakarNa, pZIXanaq paaNyaasa IvarGaWxa naahixa. xyaa>caq IvaGatna AImanaaq Amlaxa haqxaq jai paaNyaaxa IvarGaWxaaxa. pZIXanaq banaxaa>naa jyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa haqxaaxa xyaa>caa vZkma saa&aarNapaNaq Asaa Asaxaaq, AImanaaqAml – paa<IlpaqptaEed – paqpataqna – pZIXana. IvaGatna haqxaa>naa xai IvZkyaa Olti haqxaq va AImanaaq Aml banaxaq. xai zusaRyaa paq[aixa gaqLyaavar xaqXaq var IzLyaapZmaaNaq paunha jaaqdNai IzlqLyaa vZkmaanaq haqxaq Asaq saxaxa haqxa Asaxaq. hi maIhxai Jaali paq[aicai pZIXana InaImaexai baabaxacai.

zusari InaImaexai Ibayaa>xa haqxa Asaxaq xyaacai maaIhxai paahUyaa. xaxvaxa: pZIXanaa>cai InaImaexai pZavaklaxail IdQnaqcyaa maagaez[aenaaKaali haqxa Asaxaq. xasaq paaIhlq xar savaeca ja@Ivavak IvZkyaa IdQnaqcyaaca maagaez[aenaaKaali haqxa Asaxaaxa. xyaaxa pZIXana banaNyaaxa Aarqnaq Fa Gatvakacaq Iva[aqfa sahayya haqxa Asaxaq. par>xau, Fa ITvakaNai, baijaa>xail pZIXanaacyaa banaNyaaxa jai Ivaxa>cavaqk vakama vakrxaaxa xai Ibajaa>vaUkraxail IvaIva&a Baagaa>cai pZIXanaq vaqgavaqgaWi banavaxaaxa. savae Ibayaa>xa pZIXanaa>caq xyaamauWq BarpaUr pZmaaNa Asaxaq. pZxya%a Ibajaa>vaUkracyaa Baagaacaq pZIXana (baija pZIXanaq) xayaar JaaLyaavar sahayyavak A[ai pZIXanaq baijaa>cyaa pZaXaImavak vaaDisa na"a, ga>&avak, spaukrz AaINa Exar KaInajaq Fa>caa paurvaTa vakrxaaxa. mhNajaq hi sahayyavak pZIXanaq Annaacaq (paaqfaNaacaq) vakama vakrxaaxa. jasaq A>dYaxa IpavaWa balvak Ipalacyaa paIhLyaa Izvasaacaq paaqfaNa vakrxaaq xasaq>ca hq Asaxaq. baijaraqpaNaacyaa vakaWaxa baija pakvaPxa paaNai AXavaa Aaqlavaa baahqVna Gaqxaq va Fa sahayyavak pZIXanaa>cyaa mazxainaq baija pZIXanaq A>vaUkracai vaaD vakrxaaxa. A[aaIrxainaq baija pZIXanaq va sahayyavak pZIXanaq Asaq zaqGaq ImaWUna Ibayaa>xail pZIXanaq Asaxaaxa. [aqxavakRyaala hi pZIXanaq mahxvacai Asaxaaxa. &aanyaq, vakd&aanyaq, xaqlIbayaa A[aa ropaanaq hi pZIXanaq [aqxaimaal mhNaUna Opalb&a haqxaaxa.

vakabaena3 va vakabaena4 Fa>cai xaulnaa zaKaIvaNaara xavaPxaa vakabaena3 vakabaena4

1) paIhlq ]sXar vakabaena sa>yauga paka<spakaq]glsaqIrvak Aml hq vak3caq Asaxaq.

1) paIhlq ]sXar vakabaena sa>yauga ma<lqt-Aasparativak Aml hq vak4 caq Asaxaq.

2) Baa-A>ga va IxaImara>ga A[ai vaqgaWi zalnaq Ihrvyaa lvavaPyaaxa Asaxaaxa. Baa>gaaxa saaKar va IxaImara>gaaxa IpafT banaxaq.

2) Baa-A>ga va IxaImara>ga vaqgaWq nasaxaaxa. xaqXaqca saaKar va IpafT banaxaq.

3) pZvaka[a sa> lqfaNacai xaapamaanaacai mayaaeza 10 xaq 25 A>[a Asaxaq.

3) pZvaka[a sa> lqfaNacai xaapamaanaacai mayaaeza 20 xaq 45 A>[a Asaxaq.

4) vakmaal pZvaka[a xaivZxaa 1000 xaq 1200 baRxai paukt pZvaka[a mhNajaq, savakaWcaa 8-30 xaq 11-30 va zupaarcaq 3 xaq 5 vaajaNyaacyaa vakaWaxail pZvaka[a. AIxaxaivZ pZvaka[aaxa hIrxazvya naft haqxaq.

4) AIxaxaivZ saUyaepZvaka[a caalxaaq mhNajaq savae Izvasa pZvaka[a sa> lqfaNa haqOo [avakxaq. hIrxazvyaacaq paunaeBarNa haqxaq mhNaUna xaq naft haqNyaacai IBaxai nasaxaq.

5) paanaaxail Aaqlsar Xaracai vakbaevaayaU [aaqfaNyaacai %amaxaa mayaaezixa.

5) paanaaxail Aaqlsar Xaracai vakbaevaayaU [aaqfaNyaacai %amaxaa pakar maaqTi.

6) 100 caa@.saq>.mai. %aq"apakW paanaacaq pa=fTBaagaacai 6) 100 caa@.saq>.mai. %aq"apakW paanaacaq pa=fTBaagaacai %amaxaa

%amaxaa 15 xaq 35 ImaligZ<ma vakbaevaayaU pacavaNaq. 40 xaq 85 ImaligZ<ma vakbaevaayaU pacavaNaq. 7) [aqxaaxail vaayauvaijanaacaa zr xaasaala 30 Iltr hvaa jaImanaivakdUna var va vaVna jaImanaivakdq hlli paaIhjaq.

7) [aqxaaxail vaayauvaijanaacaa zr xaasaala 80 xaq 100 Iltr hvaa jaImanaivakdUna var va vaVna jaImanaivakdq hlli paaIhjaq.

8) pZaNavaayaucaq pZmaaNa `vasana paaqvakWixa jaasxa JaaLyaasa AnnavakrNa IvZkyaa ma>zavaxaq.

8)pZaNavaayaucaq pZmaaNa `vasana paaqvakWixa jaasxa JaaLyaasa vakahi pakrvak padxa naahi.

9) Baa-`vasana IvZkyaa pZaNavaayaU `vasana paaqvakWixa jaasxa JaaLyaasa sauro haqxaq va AnnavakrNa IvZkyaa ma>zavaxaq.

9) Baa-`vasana IvZkyaa haqxa naahi.

]snag&aa>cai InaImaexai – pZIXanaa>pZmaaNaq ]snag&aa>cyaa banaNyaaxa sau$a zaqna pZvakar padxaaxa. paIhLyaa pZvakaraxa ]snag&aq paq[aixa banaxaaxa va Anna

saaTIvaNyaacaq vakama vakrxaaxa. xyaasaaTi saaKarqcaq (gluvakaqja AXavaa hqvaPtaqja) ropaa>xar ]snag&aaxa vaqklq jaaxaq. AapaNa paaIhlq Aahq Iva>k, vakbaaqezvaka>paq%aa IpafT vakmai jaagaa Gaqxaaxa. xasaq>ca ]snag&aq IpafTapaq%aa AaNaKaina vakmai jaagaa Gaqxaaxa mhNajaq, Anna Ivakmaana jaagaqxa saaTvaNyaasaaTi ]snag&aq Ih IpafTapaq%aa jaasxa saaqIyasvakr Asaxaaxa. Inasagae ]snag&aa>cyaa svaVpaaxa Anna saaTIvaNyaacaq vakama vakrixa Asaxaaq. Oojaqecyaa z=ftinaq paaIhlq xar jyaaxa jaasxa vakabaenacaq ANaU va vakmai pZaNavaayaucaq ANaU xaq jaasxa Oojaae Oxpanna vakrxaaxa hq mahixa Aahq. mhNaUna Oojaae InaImaexaicyaa z=ftinaq caDxaa vZkma Asaa Izsaxaaq, pZIXana, vakbaaqezvak, IpafT va AKarisa ]snag&a. paq[aila A[aa saaTvalqLyaa AnnaapaasaUna Oojaae banavaUna jaiva-rsaayaInavak vakamaq vakravayaacai Asaxaaxa.

zusaRyaa pZvakaraxa baijaa>ma&yaq ]snag&aq Asaxaaxa xaaq yaqxaaq. hi ]snag&aq sahayyavak pZIXanaapZmaaNaq paaqfaNyaacaq vakama vakrNyaasaaTi Asaxaaxa. bahuxaqvak Ibayaa>xa sahayyavak pZIXanaq, IpafT va ]snag&aq Asaq IxaGaqhi Asaxaaxa. jasaq, gahU, Baaxa, mavaka, jvaari, baajari va savae vakd&aanyaq hi Aahqxa. vakahi Ibajaaxa IpafT vakmai paNa pZIXanaq va ]snag&aq jaasxa Asaxaaxa. jasaq, Qr>di, sarvaki, vakrdi, sauyaepaukl, raEe vagarq Aahqxa. paIhLyaa pZvakaraxail ]snag&aa>caq vahna paq[aibaahqr haqxa naahi, xaq xaqXaqca vaaparNyaasaaTi Asaxaq. bai rojaNyaasaaTi jyaa Ibayaa>naa jaasxa Oojaae lagaxaq A[aa savaae>xa ]snag&aa>cyaa ropaaxa Oojaae saaTvalqli Asaxaq va vakmai Oojaae lagaxaq xaqXaq IpafTacyaa ropaaxa saaTvali jaaxaq.

vakbaaqezvakapaasaUna vak&ai IpafT xar vak&ai ]snag&aq xayaar vakrNyaacaq vakama paIrXaraxail ][ara>xa haqxa Asaxaq. paq[aila jaasxa Oojaae lagali xar xai Fa ]snag&aacaq IvaGatna vakVna ImaWIvali jaaxaq. xyaa baraqbar AaNaKaina vakahi OpayauvaPxa zvyaq xayaar vaqkli jaaxaaxa. A[aaIrxainaq paq[aixail ja@Ivavak vyavahar haqxa Asaxaaxa. ]snag&aacyaa InaImaexaixa jai Ivaxa>cavaqk vakama vakrxaaxa xyaaxa spaukrz Aava[yavak Gatvak Asaxaaq. mhNaUna xaqlIbayaa>cyaa Kaxaacyaa maa"aa TrIvaxaanaa spaukrzavakdq zule%a vakVna caalxa naahi. ]snag&aq paaNyaaxa AIvazavya AsaLyaamauWq xyaa>caq vahna haqxa naahi. xai xaqXaqca Ibayaa>cyaa rojaNyaacyaa vakamaaxa vaaparli jaaxaaxa.

vanaspaxaixa jai ]snag&aq ImaWxaaxa xai xaql svaVpaaxa Asaxaaxa. ]glsaraql va maqzaml Fa>cyaa sa>yaaqgaanaq xai banaxaaxa. ]glsaraql va maqzamlq sau$a vakbaaqezvaka>paasaUna banaxa Asaxaaxa. vakbaaqezvaka pZmaaNaq ]snag&aaxa sau$a vakabaena, Ozjana va pZaNavaayaU hq Gatvak Asaxaaxa. Faxa bahuxaqvak pZIXanaqca va Xaaqdi IpafT AsaU [avakxaaxa. bahuxaqvak xaqlIbayaa>xa ]snag&a pZIXanaaxa vaasxaIvavak pa$xainaq mhNajaq, jasaq vakapasaaxa paaNai &aVna Tqvalq jaaxaq xasaq, &arlqlq Asaxaq. xai GaaNaixa rgadUna xyaaxaUna vaqgaWi vakravai lagaxaaxa. jaq Orxaq xyaala xaqlpaq>d Asaq mhNaxaaxa. par>xau, vakahi xaurWvak xaqlIbayaama&yaq ]snag&a A&ae-rsaayaInavak ba>&aanaq pZIXanaaxa &aVna Tqvalqlq Asaxaq jasaq, saaqyabaina, xyaamauWq GaaNaixa rgadUna xaql ImaWxa naahi xyaa Qqvajai hq]vaPsana saarKaq Ivazavavak vaaparavaq lagaxaaxa.

pZ`naavali –1. vanaspaxaixa maulBaUxa Anna InaImaexai vakaqTq haqxaq? 2. zuyyama pZvakaraxail Anna pZvakar vakaqNaxaq?3. AnnavakrNa IvZkyaa vak[aala mhNaxaaxa?

4. vanaspaxaila svaya>paaqfavak jaiva Asaq vaka> mhNaxaaxa?5. svaya>paaqfavak va parapaaqfavak Asaq zaqna pZvakar sajaivaaxa vakaqNaxyaa vakarNaanaq banaxaaxa? 6. svaya>paaqfavak sajaiva, Inajaieva maulzvyaaxa jaiva Gaalxaaxa Asaq mhNaxaa yaqEel vaka>?7. paa>Dra pZvaka[a vakaqNaxyaa saaxa vaNaepata>caa banalqla Aahq?8. paa>Dra pZvaka[a maulBaUxa xaina vaNaepata>caa banalqla Asaxaaq xari xaaq saaxa vaNaae>caa banala Aahq Asaq vaka>

Izsaxaq?9. AapaLyaavakdil Ipavaka>saaTi Anna InaImaexaisaaTi vakaqNaxaq vaNaepat Opayaaqgai Asaxaaxa? xaq vaka>?10. rvaPxasaa hq hIrxazvya Ipava|a vaNaepatapaasaUna Ojaae ImaWvaU [avakxaq hq Karq Aahq vaka>?11. AIxanail va OfNaxaa lhri>caa vanaspaxaivar vakaya paIrNaama haqxaaq?12. pZvaka[aacyaa xaivZxaqvaVna Izvasaacaq caar vakalKa>d paadlq Aahqxa xaq vakaqNaxaq xaq saa>gaa.13. AapaLyaa vaaxaavarNaaxa vakbaevaayaucaq pZmaaNa vakaya Aahq va xaq Ivakxai vaaDvaxaa yaqxaq?14. vakbaevaayaucaq saurI%axa pZmaaNa Ivakxai va xai mayaaeza Aaqla>dli xar vakaqNaxaq zaqfa InamaaeNa haqxaaxa?15. vakbaevaayaucaq [aaqfaNa paanaaxa vaksaq haqxaq xaq saa>gaa.16. pZzufaNa vakrNaarq vaayaU vakaqNaxaq va xaq hvaqxa Asalq xar vakaya "aasa haqxaaq vanaspaxaila?17. vakbaevaayaucaq pZmaaNa 0.1 tvaPvaPyaa paq%aa jaasxa Jaalq xar vakaqNaxaa &aaqvaka haqxaaq?18. vanaspaxaicyaa z=ftinaq vakbaevaayaucaq vakmaal saurI%axa pZmaaNa vakaqNaxaq?19. pZaNavaayaucaq pZmaaNa saurI%axa mayaaezq baahqr gaqlq xar pZvaka[a sa> lqfaNaaxa IbaGaad vakaqNaxaa haqxaaq?20. pZvaka[a sa> lqfaNaanaq xayaar haqNaara pZaNavaayaU vanaspaxai vaaxaavarNaaxa saaqdxaq ha ga@rsamaja vaka> Jaala?21. pZvaka[a sa> lqfaNaanaq ImaWNaara pZaNavaayaU vanaspaxai AapaLyaa `vasanaaxa vaaparNyaasaaTi vak[aaIrxainaq Gaqxaq?22. vanaspaxaicyaa jaivanavZkmaaxa xai vakaqNaxyaa AvasXaqxa jaasxa pZaNavaayaU xayaar vakrxaq va Asaq vaka> xaq saa>gaa.23. vanaspaxai jaqvha jaasxa pZaNavaayaU xayaar vakrxaq xaqvha xaaq xai vakaqTq saaqdxaq? xyaamauWq jamaina [au$ haqxaq vaka>?24. maaqsamai Ipavaqk pZaNavaayaU vaaxaavarNaaxa saaqdxaaxa xar pZa@D Jaalqli Jaadq vakbaevaayaU saaqdxaaxa Asaq vaka> haqxaq?25. maaqTi vaaDlqli Jaadq vaaxaavarNa A[au$ vakrxaaxa hq Iva&aana baraqbar Aahq vaka>?26. vaaxaavarNaaxa yaqNaara pZaNavaayaU vakaqNaxyaa vanaspaxai zqxaaxa xyaacai saIvasxar maaIhxai wa.27. jagaaxail AsalqLyaa pZaNavaayaucaa pZvaka[a sa> lqfaNaa[ai AsalqLyaa Axaut sa>ba>&aaba*l Ilha. 28. AnnavakrNa IvZkyaa vakaqNaxyaa xaapamaanaasa caa>gali haqxaq?29. xaapamaana pakar jaasxa Jaalq mhNajaq hIrxazvya naft haqxaq, xaq xaapamaana Ivakxai xaq saa>gaa.30. vaaDxyaa xaapamaanaala vakbaegZhNa IvZkyaa ma>z haqxaq xaq vaka>?31. AnnavakrNa IvZkyaqvar paIrvakafT Ooxai>caa vaksaa paIrNaama haqxaaq xaq saa>gaa.32. pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaq[ai mauWaxaUna yaqNaaRyaa paaNyaacaa vakaya sa>ba>&a Asaxaaq?33. vakbaegZhNa IvZkyaqxa jai saaKar banaxaq Ixacaq vakbaevaayaU va paaNyaa[ai vakaya gauNaaqRxar Asaxaq xaq saa>gaa.34. AnnavakrNa IvZkyaqxa pZxya%a vaaparLyaa jaaNaaRyaa paaNyaa][avaaya AaNaKaina jaaza paaNai Ivakxai va vaka>

lagaxaq?35. pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaqmauWq hIrxazvyaacai Jaija haqxa Asaxaq xai vak[ai BaVna vakaDli jaaxaq?36. paanaaxa banalqLyaa saaKarqcaa saaTa IpafT ropaaxa vakrNyaacaq vakama vakaqNa vakrxaq?37. AnnavakrNa IvZkyaqxa paala[a Fa KaInajaacaq vakaya vakama caalxaq?38. InarInara|a vanaspaxaicai pZvaka[aacai garja vaqgavaqgaWi Asaxaq hq Iva&aana Karq Aahq vaka>? 39. laqh, ma<gnaq][ayama va ma>gal Fa KaInajaa>caa AnnavakrNa IvZkyaq[ai vaksaq sa>ba>I&axa Aahqxa xaq saa>gaa.40. AnnavakrNa IvZkyaq[ai na"aacaa sa>ba>&a vakaya xaq saa>gaa.41. na"aacaa jaasxa paurvaTa Jaala xar vakaqNaxaq IvapaIrxa paIrNaama haqxaaxa xaq saa>gaa.42. na"a va paala[a Fa>caa paurvaTa sa>xauIlxa vaqkla xar Ipavakavar padNaaRyaa Ivaktvaka>paasaUna xyaacaq sa>r%aNa haqxaq

vaka>?

43. pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaqxa spaukrz vaka> mahxvaacaa Trxaaq?44. paanaanaq xayaar vaqklqli saaKar AnnavakrNaasaaTi A>[axa: vaaparli jaaxaq hq vaksaq xaq saa>gaa.45. AnnavakrNaasaaTi caar IvZkyaa Asaxaaxa xyaaxail vakaqNaxyaa Izvasaa haqxaaxa va vakaqNaxyaa ra"ai haqxaaxa?46. paanaq saUyaepZvaka[aacaq [aaqfaNa vaksaq vakrxaaxa xaq saa>gaa.47. hIrxazvyaacaq pZvakar vakaqNaxaq xaq saa>gaa.48. pZvaka[a Oojaqenaq sa>panna haqNaaRyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaqcai maaIhxai wa. 49. Baa>ga va IxaImara>ga Fa>cai maaIhxai saa>gaa.50. pZvaka[a sa>> lqfaNa paq[aixail vakaqNaxyaa Baagaaxa haqxaq?51. vakbaegZhNa IvZkyaqxa saaKar banaNyaa Aa&ai jyaa IvZkyaa haqxaaxa xyaa samajaavaUna saa>gaa.52. vakabaena3 va vakabaena4 Fa zaqna vagaaexail vanaspaxai>cyaa vakbaegZhNa IvZkyaqxail pakrvak vakaya xaq saa>gaa.53. vakabaena3 va 4 Fa>cyaaxail Exar pakrvak vZkmavaar saa>gaa.54. baRxai paukt mhNajaq vakaya? xyaala E>gZjaixa vakaya mhNaxaaxa?55. Baa-`vasana mhNajaq vakaya va xaq vakaqNaxyaa paIr]sXaxaixa haqxaq? Baa-`vasana haqNaq caa>galq vaka vaaEet xaq saa>gaa.56. vanaspaxainaq xayaar vaqklqLyaa saaKarqcaq IpafTaxa ropaa>xar vaka vakravaq lagaxaq?57. IpafTacaq pauna: saaKarqxa ropaa>xar vaka vakravaq lagaxaq?58. IpafT zaqna vaqWa banaIvaNyaacai garja Asaxaq xyaaxail paIhli IpafT va zusari IpafT InaImaexai Facai maaIhxai

wa. 59. saaKarq paasaUna haqNaari IpafT Faxa na"a, spaukrz va paala[a vakaqTq Opayaaqgai vaksaq padxaaxa xaq saa>gaa.60. pZIXana InaImaexai Ivakxai pZvakarcai Asaxaq, xyaa ba*l maaIhxai wa.61. paq[aixa pZIXanaq vak[ai banaxaaxa, xyaaxa vakaqNaxaq Gatvak vakaqNaxyaa svaVpaaxa Baaga Gaqxaaxa xaq saa>gaa.62. paq[aixail pZIXana ImaImaexaixail xaina paayaRyaa vakaqNaxyaa xyaa>cai saIvasxar maaIhxai wa.63. pZIXanaacyaa InaImaexaixail AmaaqInayaa paayarixa vakaqNaxaq Gatvak va Exar gaaqfti Aava[yavak Asaxaaxa.64. AmaaqInayaacaq jaaza [aaqfaNa mauWa>vakdUna Jaalq xar vakaya haqxaq?65. yauIryaapaq%aa naayatqt Kaxaq vaka> jaasxa caa>gali xaq saa>gaa.66. AmaaqInayaa paasaUna AImanaaq Amlq vak[ai banaxaaxa xaq saa>gaa.67. vakaqTLyaahi AImanaaq Amlala vakabaaqeI%al va AImanaaq Asaq zaqna Baaga Asaxaaxa hq Iva&aana yaaqgya Aahq

vaka>?68. vanaspaxai AmaaqInayaacaq Ivaxa>cavaki pacana vakVna AImanaaq Amlq banavaxaaxa xasaq pZaNyaaxa vaka> haqxa naahi?69. rva>Xa vakrNaarq pZaNai InavvaW [aavakaharavar jagaU [avakxaaxa xyaacaq vakarNa saa>gaa.70. AImanaaq Aml paayaRyaa>cai maaIhxai saa>gaa.71. AmaaqInayaa paasaUna vakaqNaxaq paIhlq AImanaaq Aml xayaar haqxaq xyaacaq naa>va saa>gaa.72. glutaImavak hq AImanaaq Aml banaNyaaAa&ai vakaqNaxaq Aml banaxaq xaq saa>gaa. xyaasaaTi pZaNavaayaU lagaxaaq

vaka>?73. AImanaaq AmlapaasaUna paq[aixa pZIXanaq vak[ai banaxaaxa xaq saa>gaa.74. paq[aixail vyavahara>cai vakarKaanyaaxail vakamaa[ai vaka> xaulnaa vaqkli Aahq?75. AImanaaq AmlapaasaUna pZIXanaq banaNyaaxail tppaq vakaqNaxaq xaq saa>gaa.76. Ibayaaxa AaDWNaaRyaa zaqna pZvakarcyaa pZIXanaa>cai maaIhxai saa>gaa.77. [aqxavakRyaala [aqxaipaasaUna jai pZIXanaq ImaWxaaxa xai sahayyavak pZIXanaq Asaxaaxa Asaq vaka>?78. vanaspaxaixa Qva>kzr Ivakxai pZvakarcai AImanaaq Amlq Asaxaaxa?79. paq[aixa Oojaae vakaqNavakaqNaxyaa pazaXaae>cyaa ropaaxa saaTIvali jaaxaq?80. ja@Ivavak jvalnaaxa pZIXanaq savaaexa vakmai Oojaae zqxaaxa va ]snag&aq jaasxa zqxaaxa Asaq vaka>?81. bai rojaNyaasaaTi jyaa Ibayaa>naa jaasxa Oojaae lagaxaq xyaaxa ]snag&aacyaa ropaaxa xai saaTvalqli Asaxaq vaka>?

82. pZIXanaabaraqbar ]snag&a AsalqLyaa Ibayaa>cai OzahrNaq saa>gaa.83. ]snag&aa>cyaa InaImaexaicaq zaqna pZvakar Asaxaaxa xaq vakaqNaxaq?84. paq[aixa xayaar Jaalqlq ]snag&a xyaa paq[aixaca rhaxaq Asaq vaka>?85. vakbaaqezvakapaasaUna pZIXanaq va ]snag&a Fa>cai InaImaexai paq[aicyaa vakaqNaxyaa Baagaaxa haqxaq?86. xaql bai Ipavakacyaa Kaxaacyaa maa"aa TrIvaxaa>naa na"aa baraqbar spaukrzacaa sau$a Ivacaar vaka> vakravaa lagaxaaq?87. vanaspaxaixail ]snag&a Gatvak xaql svaVpaaxa Asaxaaxa, xyaa>caq Gatvak vakaqNaxaq xaq saa>gaa.88. GaaNaixaUna xaql vakaDLyaavar jaaq caaqXaa Orxaaq xaaq bahuxaqvak pZIXanaacaa Asaxaaq hq Iva&aana baraqbar Aahq vaka>?89. ]snag&aacyaa rcanaqxa vakaqNavakaqNaxai maulxaxvaq Asaxaaxa?90. vakabaaqezvaqk va ]snag&a Fa>xail mauW Gatvak xaqca Asalq xari ]snag&a jaasxa Oojaae zqxaaxa Asaq vaka>?91. pZIXanaq vakaqNaxyaa zaqna Gatvaka>paasaUna banaxaaxa? mauW pZIXana vakaqNaxaq xyaacaq naa>va saa>gaa.92. [aqxavakri Baaxa Ipavakvaxaaq mhNajaq IpafTacaq Oxpaazna vakrxaaq, vakd&aanyaq Ipavakvaxaaq mhNajaq pZIXanaacaq Oxpaazna

vakrxaaq, xaqlIbayaa>caq paivak Gaqxaaq mhNajaq xaql va pZIXanaq Fa>caq Oxpaazna vakrxaaq Asaq Asaxaq. Fa Iva&aanaacai [aas"aaqvaPxaxaa spaft vakra.

6ड� ११ व�&ada Avakravaa

vanaspaxaicai `vasana IvZkyaa

vanaspaxaixa `vasanaacaq zaqna pZvakar AaDWUna yaqxaaxa. Qvak pZvakar vanaspaxaixa Ixacyaa Anaqvak jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>saaTi Asaxaaq. zusara pZvakar Ibayaa>ma&yaq Iva[aqfa vakVna AaDWUna yaqxaaq. paIhLyaa pZvakarcyaa `vasanaala hvaqfNaU `vasana Asaq mhNaxaaxa vakarNa, xai pZaNavaayaucyaa mazxainaq haqxaq va zusaRyaa pZvakarala AhvaqfNaU `vasana mhNaxaaxa. AhvaqfNaU `vasana IvZkyaa pZaNavaayaU ][avaaya haqxa Asaxaq, Ixacaa O*q[a Ibayaa saaTvaNaicyaa vakaWaxa jaiva>xa TqvaNaq Asaa Asaxaaq Ih Qvak na@saIgaevak vyavasXaa Aahq. AhvaqfNaU `vasana paq[aixa hvaqfNaU `vasanaaAa&ai haqxa Asaxaq xaq va baima&ail AhvaqfNaU `vasana Faxa pakrvak Asaxaaq. mhNajaq AhvaqfNaU `vasanaacaq zaqna pZvakar Asaxaaxa va `vasanaacaa maa"a Qvakca pZvakar Asaxaaq. Fa &adYaxa AapaNa Fa savae pZvakarcyaa `vasana IvZkyaa>caa AByaasa vakrNaar Aahaqxa.

vanaspaxaixail `vasana IvZkyaa mhNajaq A[ai IvZkyaa Iva>k, IjacyaamauWq paq[aixail saaKarqcaq Oojaqexa ropaa>xar haqxaq va vakbaevaayaU saaqdla jaaxaaq. vakbaevaayaucaq Oxsajaena na haqxaa jar Oojaae InaImaexai Jaali xar xyaa IvZkyaqla `vasana maanalq jaaxa naahi. vanaspaxaixa [aavakiya va vakaIyavak vaaD haqxa Asaxaa>naa A[aa pZvakarq Oojaae Oxpanna haqxa Asaxaq. vanaspaxaixa hvaqfNaU `vasana hq pZmauKa `vasana Asaxaq. vakarNa, vanaspaxaicyaa savae ja@Ivavak IvZkyaa xyaamauWq sa>panna haqxaaxa. paq[aixail AhvaqfNaU `vasana jaivarasaacai IvZkyaa pZaNavaayaucyaa ga@rhjaqrixa caalU rhavai mhNaUna Asaxaq. par>xau, jar vaqWica pZaNavaayaucaa paurvaTa naahi sauro Jaala xar xyaaca AhvaqfNaU `vasanaanaq jaivarsa maVna jaaxaaq. mhNajaq AhvaqfNaU `vasana hi Qvak xaaxpaurxai vyavasXaa Asaxaq. OzahrNaanaq AhvaqfNaU `vasana samajaUna Gaqxaa yaqEel. Ibayaa jar saaTvaUna TqvaLyaa Asaxail xar xyaa>cyaaxa hq `vasana haqxa Asaxaq. na>xar jar vaqWica xai bai paqrli gaqli naahi va pauDcai rojaNyaacai IvZkyaa sauro Jaali naahi xar xaq bai maVna jaaxaq. hq sa>gaNavakaxail Ivajaqri saarKaq Asaxaq. jar sa>gaNavak ba>z Asaql xar xyaaxail vakahi Axyaava[yavak IvZkyaa jasaq, GadYaW, caalU TqvaNyaasaaTi hi Caqti Ivajaqri Asaxaq paNa jar baraca vakaW sa>gaNavak ba>z raIhla xar xai Ivajaqri Inavakamai haqxaq va sa>gaNavak na>xar caalU vakrNaq [avaPya haqxa naahi Asaq vakahisaq hq haqxaq. sa>gaNavakaxa navaina Ivajaqri Gaalxaa yaqxaq xasaq Ibayaa>ba*l [avaPya nasaxaq mhNaUna Asaq baraca vakaW saaTvaUna Tqvalqlq IbayaaNaq maVna jaaxaq xaq rojaxa naahi. Exar AhvaqfNaU `vasanaacai OzahrNaq pahavai lagaxail. rsaaW pakWq va rsaaW Baajyaa Fa>cyaaxa pZaNavaayaucaa paurvaTa Xaa>baLyaasa AhvaqfNaU `vasana sauro haqxaq. xyaavakaWaxa xai pakWq xaajai rhaxaaxa paNa jar xyaa xyaa>cyaa raqpaa paasaUna vaqga|a vaqklqLyaa Asaxail xar hq pakarvakaW caalU rhaxa naahi va xai malUl haqxaaxa AaINa na>xar saurvaUkxaUna [aqvati xyaaca AhvaqfNaU `vasanaamauWq maVna jaaxaaxa mhNajaq xyaaxa Aasava IvZkyaa sauro haqxaq, pauDq xyaaxaUna sadNyaacai IvZkyaa caalU haqxaq. mhNajaq AhvaqfNaU `vasana hi Qvakaparinaq saq>ziya pazaXae naft vakrNyaacai Qvak pZIvZkyaa Asaxaq. xyaala InajaievaivakrNa IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. E>gZjaixa xyaala va<ktabaa<liJama Asaq mhNaxaaxa. sajaivaivakrNa IvZkyaqsa E>gZjaixa A<naabaa<liJama Asaq mhNaxaaxa. vakaqNaxyaahi saq>ziya pazaXaaexa Fa>pa@vaki vakaqNaxai xari Qvak IvZkyaa caalU Asaxaq jaaqvar xyaaxa paaNyaacaa A>[a Aahq. jar savae paaNai xyaaxaUna sauvakvaUna tavaklq xar maa"a Fa zaqnahi IvZkyaa Xaa>baxaaxa va xaaq pazaXae Aahq xyaa rsaayaInavak AvasXaqxa ]sXar haqxaaq. Baajyaa, pakWq vakmai xaapamaanaala sauvakvaUna TqvaUna xaq ItvakvaNyaasaaTi Asaq vaqklq jaaxaq.

Aaxaa paq[aixa vakaya haqxaq xaq pahavaq lagaql. vanaspaxaixa AsalqLyaa paq[ai>naa jar, paaIhjaq xyaa pZmaaNaaxa pZaNavaayaU naahi ImaWala xar hq AhvaqfNaU `vasana sauro haqxaq xai paq[ai jaiva>xa TqvaNyaasaaTi hi Qvak AaNaibaaNaicai vyavasXaa

Asaxaq. hvaqfNaU jvalnaanaq saaKarqcaq ja@Ivavak jvalna haqxaq, xyaaxaUna jaiva[avaPxai InamaaeNa haqxa Asaxaq vakarNa, Asaq jvalna Ivaxa>cavakacyaa mazxainaq haqxa Asaxaq. xyaaxaUna vyaXae zvyaacyaa svaropaaxa saq>ziya paaNai va vakbaevaayaU baahqr padxa Asaxaaxa. par>xau, jaqvha AhvaqfNaU `vasana haqxaq xaqvha xaq sau$a jari Ivaxa>cavakacyaa mazxainaq haqxa Asalq xari xyaa paasaUna pakar vakmai Oojaae ImaWxaq va paaNyaa Qqvajai mawavaek xayaar haqxa Asaxaaq. xyaa ][avaaya vakahi Exar pazaXae jasaq>, maaIlvak Aml, saayaItvak Aml, tartqIrvak Aml va Aa<vaPsaqIlvak Aml Asaq xayaar haqxa

Asaxaaxa. jar hi IvZkyaa mawavakae paurxai mayaaezixa rahili xar Ixala Aasava IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. xai maw banaIvaNyaasaaTi Opayaaqgaacai Asaxaq. paNa AhvaqfNaU `vasana xasaq>ca AInaya>I"axapaNaq caalU raIhlq xar Exar Amlq banaU lagaxaaxa. Qvakza hq haqOo lagalq xar maa"a xyaana>xar jari pZaNavaayaU ImaWala xari pauna: hvaqfNaU `vasana sauro haqNyaacai [avaPyaxaa nasaxaq va xai paq[ai AaINa xyaa baraqbar xai vanaspaxai maVna jaaxa Asaxaq. vanaspaxaixa jar pZaNavaayaucaq A>xarvahna va calna valna naitpaNaq haqNyaaxa vakahi AdcaNai AaLyaa xar hq AhvaqfNaU `vasana vanaspaxaixail Aaxail Baaga jasaq>, paufTvakar Ooxai, paricavZkaxail Ooxai va vakahi vaqWa xva%aaxail Ooxai Fa>xa haqxa rhaxaq. Qvakza Fa AvasXaqxa vanaspaxai gaqli Iva>k, pauDq pZaNavaayaU ImaWUnahi xyaa Baagaa>caq paunarojjaivana [avaPya nasaxaq. mhNaUna Asaq maanalq jaaxaq Iva>k, AhvaqfNaU `vasana hq vanaspaxaicyaa InajaievaivakrNaacai saurovaaxa Asaxaq. Ibayaa>xa maa"a hq AhvaqfNaU `vasana Ixala jagaxa TqvaNyaasaaTi Asaxaq ha maaqTa pakrvak Fa zaqna AhvaqfNaU `vasanaaxa Asaxaaq. varil Ivavaqcanaa vaVna Qvak gaaqft l%aaxa Aali Asaql Iva>k, [aqxavakRyaa>naq vakaWjai Gaqxali paaIhjaq mhNajaq Asaq AhvaqfNaU `vasana vanaspaxaicyaa vakaqNaxyaahi Baagaaxa pakarvakaW haqNaar naahi. Inaraqgai vanaspaxaixa pakvaPxa hvaqfNaU `vasana haqxa Asaxaq. raqgat vanaspaxaixa AhvaqfNaU `vasana Ixacyaa baRyaaca Baagaaxa sauro Jaalqlq Asaxaq. IvafaaNaU baa&aa, baur[aijanya baa&aa A[aamauWq pZaNavaayaucyaa A>xarvahnaaxa AdcaNai Oxpanna haqxa Asaxaq xyaamauWq hq AhvaqfNaU `vasana xyaa Baagaaxa sauro haqOona pauDq jar yaaqgya z%axaa baaWgali naahi xar vanaspaxai xyaa raqgaasa baWi padxaq. Facaa AXae Inaraqgai vanaspaxaixa AhvaqfNaU `vasana haqxaca naahi Asaq naahi

par>xau, xaq saurI%axa mayaaezqxa Asaxaq. AhvaqfNaU `vasana jar vakahi xaasa Iva>kvaa xyaahUnahi jaasxa vakaW caalU raIhlq xar xaq Gaaxavak Asaxaq. Asaq IlhiNyaacaq vakarNa gluvakaqjacaq ja@Ivavak jvalna haqxaq xaq zaqna paayaRyaaxa haqxa Asaxaq. xyaaxail paIhli paayari AhvaqfNaU `vasanaacai Asaxaq va zusari paayari hvaqfNaU

`vasanaacai Asaxaq. mhNajaq savae pZvakarcaq ja@Ivavak jvalna AhvaqfNaU `vasanaanaq sauro haqxaq va hvaqfNaU `vasanaanaq paUNae haqxaq. AhvaqfNaU jvalna [aqxavakRyaacyaa haxaaxa nasaxaq. xyaasaaTi vakahi gaaqfti xyaanaq vakrNaq QvaDYavarca [aqxavakRyaacai mayaaeza Asaxaq. ma&yaanhqsa saUyaepZvaka[a xaivZ Asaxaaq xyaavaqWi jari pZvaka[a sa> lqfaNa haqxa nasalq xari xyaa xaivZ pZvaka[aamauWq paanaaxail `vasanar>&Zq paUNae OGadxaaxa va caa>gaLyaa pZvakarq `vasana haqOona pZaNavaayaU vanaspaxaicyaa savae Aaxail va baahqril Baagaa>naa ImaWxaaq. mhNajaq AhvaqfNaU `vasana jaasxa haqOo nayaq FasaaTi ma&yaanhicaa lKKa saUyaepZvaka[a vanaspaxaila ImaWql Asaq pahavaq.

paq[aixa gluvakaqjacaq ja@Ivavak jvalna jyaa paayaRyaanaq haqxaq xyaa A[aa, 1) gluvakaqja, 2) gluvakaqja paka<spaqkt, 3) pZ<kvaPtaqja daya pak<aspaqkt, 4) pak<aspakaq glisaraEeLd, 5) pak<aspakaq ]glsaqIrvak Aml, 6) pak<aspakaq IparoIvavak Aml [aqvati 7) IparoIvavak Aml A[aa saaxa Aahqxa. Aava=kxai 2 paha.

Iva[aqfa mhNajaq pZxyaqvak paayaricai IvZkyaa vakrNaarq Ivaxa>cavak vaqgaWq Asaxaq. xyaasaaTi spaukrzacai Aava[yavakxaa Asaxaq. Fa saaxahi IvZkyaa AhvaqfNaU `vasanaacyaa Asaxaaxa. xyaa>naa pZaNavaayaU lagaxa naahi. par>xau, vakbaevaayaU maa"a saaqdla jaaxaaq. mhNaUna xyaala `vasana Asaq mhNaxaaxa. Fa saaxa IvZkyaa JaaLyaana>xar maa"a pauDil IvZkyaa>saaTi pZaNavaayaU lagaxaaq. mhNaUna xyaa IvZkyaa hvaqfNaU `vasanaaxa maaqdxaaxa. jar Fa saaxa IvZkyaa paUNae JaaLyaana>xar pZaNavaayaU ImaWala naahi xar IparoIvavak Amlacaq pauDq AhvaqfNaU `vasanaanaq jvalna caalU rhaxaq va paaNyaa Qqvajai mawavaek xayaar haqxaq. pauDq maqzamlaxa, AImanaaq Amlaxa, sa<Itvak, tartqIrvak, Aa<vaPsaqIlvak, l<vaPtivak A[aa InarInara|a Amlaxa ropaa>xar haqOona Ivava=kxaisa saurovaaxa haqxaq. vanaspaxaicyaa Inaraqgai vaaDisa paIhLyaa saaxa IvZkyaa Aava[yavak Asaxaaxa xyaa>naa glayavakaq]sasa Asaq mhNaxaaxa hq AapaNa Aa&ai paaIhlq Aahq. Aava=kxai 1 paha.

pZaNavaayaU vyava]sXaxa ImaWala xar vakaqNaxyaa IvZkyaa hvaqfNaU `vasanaaxa GaqxaLyaa jaaxaaxa xaq Aaxaa paahuyaa. yaqXaq gluvakaqjacaq IparoIvavak Aml Aa&aica Jaalqlq Asaxaq va xyaana>xar pZaNavaayaucyaa sa>yaaqgaanaq Qvak Qvak vakVna InarInaraWi sa>yaugaq banaxa Asaxaaxa. pZxyaqvak IvZkyaqla Iva][aft Ivaxa>cavak Aava[yavak Asaxaaq. Fa> IvZkyaa>xa cavZkavakarpaNaa Izsaxaaq. mhNaUna Fa savae IvZkyaa>naa vZqkbacyaa cavZkavakar IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. Qvaka E>gZja [aas"a#anaq Fa>cai maaIhxai pZXama [aaq&ali mhNaUna xyaacaq naa>va Izlq Aahq. xyaa IvZkyaa A[aa, IparoIvavak Amlacaq A<]satl vakaq-Ivaxa>cavak haqxaq. hq vakaq-Ivaxa>cavak Aa<vaPsal A<]sativak Amla[ai pZaNavaayaucyaa mazxainaq IvZkyaa vakrxaq va saayativak Aml (Il>baaml) xayaar haqxaq. xyaacaq ]sasa-AvakaqInativak Amlaxa xyaana>xar Aayasaaq-saayativak xyaana>xar AaqvaPsaalaq ]sa]sanaivak va

na>xar vaqktaq glutaIrvak Aml haqxaq, pauDq vaqktaq glutaIrvak AmlaxaUna ]sa]sanaivak xyaaxaUna paPyaumaaIrvak xyaaxaUna maaIlvak xyaaxaUna paunha Aa<vaPsal A<]sativak Aml xayaar haqxaq. saurovaaxail hq>ca Aa<vaPsal A<]sativak Aml va A<]satl vakaq-Ivaxa>cavakacai IvZkyaa Jaali haqxai hq AapaNa paaIhlq Aahq. A[aaIrxainaq Ih IvZkyaa QvakaxaUna Qvak va xyaaxaUna Qvak A[ai cavZkavakar haqxa rhaxaq. xyaaxaUna pZxyaqvak vaqWi vakbaevaayaU va paaNai baahqr padxa Asaxaq. hq haqxa Asaxaa>naa A<dqnaaq]sana taya pak<aspaqkt naa>vaacaq [avaPxai sa>yauga banaxa Asaxaq. Faxa spaukrz hq maulxaxva Asaxaq. Fala [avaPxai sa>yauga mhNaNyaacaq vakarNa Asaq Iva>k, xaq vanaspaxaixail savae IvZkyaaxa jaqXaq jaqXaq Oojaae lagaxaq xaqXaq xaqXaq hq vaaparlq jaaxaq va xyaaxaUna Oojaae ImaWxaq. mhNajaq, Facaa AXae Asaa haqxaaq Iva>k, hvaqfNaU `vasanaanaq pZxya%a Oojaae ImaWxa naahi xar Oojaae zqNaarq sa>yauga xayaar haqxaq. xyaala XaaqdvaPyaaxa QItpai Asaq mhNaxaaxa. varil IzlqLyaa vZqkbacyaa cavZkavakar IvZkyaqmauWq Qvaka gluvakaqjacyaa rqNaU `vasanaanaq 38 QItpaicaq rqNaU va 6 vakbaevaayaucaq rqNaU ImaWxaaxa. A[aaIrxainaq hvaqfNaU `vasanaanaq pZXama

QItpai xayaar haqxaq va na>xar hq QItpai vakbaegZhNa IvZkyaqxa AaINa Exar jaiva-rsaayaInavak IvZkyaqxa Oojaae lagaxaq xaqXaq vaaparlq jaaxaq. paanaaxail AhvaqfNaU `vasanaanaq pakvaPxa vakbaaqezvaqk (gluvakaqja) xayaar haqxaaxa va xyaacaa vaapar vakVna QItpai hq [avaPxaisa>yauga xayaar haqxa Asaxaq. vZqkbacyaa cavZkavakar IvZkyaqxa Qva>kzr Avakra sa>yaugaq Qvaka paaTaqpaaT Qvak A[ai banaxaaxa va pauna: Avakravyaa Aa<vaPsal A<]sativak Amla[ai IvZkyaa haqOona zusari cavZkavakar paqkri sauro haqxa Asaxaq. hi gau>xaagau>xaicai IvZkyaa barica IvaMkft Aahq yaqXaq xai [aqxavakRyaasa samajaNyaasaaTi saaqpai vakVna Izli Aahq hq l%aaxa Gyaavaq. Aava=kxai 3 va 4 paha.

`vasana IvZkyaqvar paIrNaama vakrNaaRyaa Gatvaka>cai maaIhxai paahU yaa. pZaNavaayaU – pZaNavaayaucai Inaxaa>xa Aava[yavakxaa Asaxaq. vaaxaavarNaaxa xaaq 21 tvaPvaqk Asala xari paq[aixa xaaq

Ixaxavaka nasaxaaq. pZyaaqgaanaq Asaq ]sa$ Jaalq Aahq Iva>k, 5 tvaPvaqk AXavaa xyaapaq%aa vakmai Asaql xar hvaqfNaU `vasana Xaa>baxaq. pZaNavaayaucaq pZmaaNa vaaDvalq xari xaq Qvaka mayaaezqpauDq vaaDxa naahi. paanaaxail pZaNavaayaucaq pZmaaNa `vasanar>&Zq Ivakxai OGadli Aahqxa xyaavar Aval>baUna Asaxaq.

xaapamaana – xaapamaanaa nausaar `vasana vakmai jaasxa haqxa Asaxaq. [aUnya xaapamaanaala xaq pauNaexayaa Xaa>baxaq. vakarNa `vasana IvZkyaa pZvaahi paaNyaama&yaq haqxa Asaxaq. [aUnya xaapamaanaala paaNai gaaqTxaq va mhNaUna xaq Xaa>baxaq. xyaacapZmaaNaq 40 xaq 45 A>[a xaapamaanaala jaivarsaacaq IvaGatna haqNyaacai [avaPyaxaa InamaaeNa haqxaq va `vasana sau$a Xaa>baxaq.

pZvaka[a – pZvaka[aacaa paIrNaama haqxaaq. paanaacai `vasanar>&Zq jaasxa pZvaka[aaxa jaasxa OGadxaaxa va jaasxa pZaNavaayaU paanaaxa ][arxaaq. xasaq>ca pZvaka[a sa> lqfaNaanaq jaaq pZaNavaayaU xayaar haqxaaq xaaq ImaWxaaq. xyaa Olt A>&aaraxa `vasana ma>zavaxaq. vakarNa, `vasanar>&Zq ba>z JaaLyaa saarKai Asaxaaxa va hvaqxaUna pZaNavaayaU paanaaxa ][aV [avakxa naahi. `vasanar>&Zq vak&aihi paUNaepaNaq ba>z haqxa nasaLyaamauWq Xaaqdq `vasana caalU rhaxaq. maaqTYa Jaada>naa Kaaqda>gaavar jai `vasanaa>gaq Asaxaaxa xyaaxaUna jaaq

pZaNavaayaU ][arxaaq xyaanausaar ra"aisau$a `vasana caalU rhaxaq. mhNaUna Asaq AaDWUna yaqxaq Iva>k, Izvasaa maaqTYa pZmaaNaaxa `vasana IvZkyaqxaUna BarpaUr QItpai xayaar haqxaaxa va xyaa>caq AnnarsaaxaUna Exar"a vahna ra"ai haqxaq va vanaspaxaicai Oojaqecai garja Baagavali jaaxaq. A[aa vyavasXaqmauWq ra"ai jari `vasana paUNaepaNaq Xaa>balq xari vakahi Iva[aqfa IbaGadxa naahi.

paaNai – vanaspaxaicyaa savaeca jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>xa paaNyaacaq sXaana Ananyasaa&aarNa Asaxaq. mhNaUna xyaala `vasana IvZkyaa Apavaaz nasaxaq. paq[aixa yaXaayaaqgya Asaq paaNai Asaxaq xaqvha `vasana IvZkyaa ORxama caalxaq. Fa ITvakaNai Qvak gaaqft AapaNa l%aaxa Gaqxali paaIhjaq xai Ih Iva>k, vanaspaxaixail paq[ai baaF vaaxaavarNaaxaUna Iva>kvaa,

mauWa>xaUna paaqfavakrsaa~ara Aalqlq paaNai paargamyaxaqcyaa va parasarNa gauNaanai yauvaPxa A[aa paq[aisaalixaUna [aaqfaUna Gaqxa Asaxaaxa. xyaasaaTi paq[aima&yaq paaNyaacaa Iva][aft zaba InamaeNa haqEesxaaqvar paaNai [aaqfalq jaaxa Asaxaq. xaqvaDa zaba Iva>kvaa xyaahi paq%aa Xaaqda jaasxa zaba paq[aixa InamaaeNa haqEesxaaqvar hq paaNai-[aaqfaNa saxaxa caalU Asaxaq. xyaamauWq paq[aixa Qvak pZvakarcaa xaaTrpaNaa yaqxaaq. xyaaca pZmaaNaq vanaspaxaixa haqNaaRyaa savaeca jaiva-rsaayaInavak IvZkyaanaa paq[aixail ha xaaTrpaNaa Aava[yavak Asaxaaq. Fa xaaTrpaNaamauWq vanaspaxai xaajai xavaanai Izsaxaq. jar xaaq xaaTrpaNaa nasaql mhNajaq paq[aixa Aava[yavak xaqvaDq paaNai nasaql, xar jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa paaIhjaq xa[aa haqxa naahixa. ApauRyaa paaNyaamauWq baRyaacavaqWa cauvakicyaa IvZkyaa haqxaaxa va vanasspaxaixa raqgatpaNaa Oxpanna haqOo [avakxaaq. mhNajaq vanaspaxaisa Ivakxai paaNai wavayaacaq Facaa TaqvakxaaWa Ixacyaa xaajaqxavaanaq IzsaNyaavar Aa&aarixa Asaxaaq. vanaspaxai saxaxa xaajaixavaanai va xaaTr A[ai Izsali paaIhjaq. vakaqmaqjalqli, malUl padlqli vanaspaxai jar Qrvai Kaxaq zqxa Asalq xar xyaacaq [aaqfaNa vakVna xyaaxaUna navakaq xyaa pacana IvZkyaa vakV lagaxaq va xyaamauWq Ixacyaaxa vakahi zaqfa Oxpanna haqNyaacai maaqTi [avaPyaxaa Asaxaq. xaajaqxavaanaqpaNaacyaa Inari%aNaasa vakahi Apavaaz Aahqxa xaq Asaq, Bar Izvasaa Onhacyaa xaapaamauWq Izvasaa vanaspaxai malUl haqxaq. Asaq Izvasaa malUl haqNaq hq vakmai paaNyaacaq l%aNa maanalq jaaxa naahi. vakarNa A[ai vanaspaxai Onhq OxarLyaana>xar paunha tpaaqri haqxaaxa va sa>&yaavakaWi pauna: xaajaixavaanai haqxaaxa. mhNajaq Asaq naqhmaica Izsaxa Asaql Iva>k, Izvasaa malUl va ra"ai xaaTr haqxa Asaxail xar xyaacaa AXae Ixala paaNai yaaqgya pZmaaNaaxa ImaWxa naahi. xarisau$a Asaq haqNaq Facaa AXae Asaa sau$a haqxaaq Iva>k, xyaa vanaspaxaivar raqga padU [avakxaaq. vakarNa, Izvasaa malUl haqxaq mhNajaq Izvasaacyaa vakaWaxa paurqsaq paaNai Ixala ImaWxa naahi. Asaq naqhmai haqxa Asaql xar pZvaka[a sa> lqfaNa va vakbaegZhNa nait haqxa naahi, paIrNaamaxa: AhvaqfNaU `vasana vaaDNaq va xyaa~ara Exar Anaaraqgyaacai l%aNaq InamaaeNa haqNaq hq svaaBaaIvavak Asaxaq. jar savakaWi [aqxaaxa paqkrpaktvaka maarxaa>naa savae paivak malUl Izsaxa Asaql xar xyaacaa AXae paaNai vakmai padxaq Aahq hq samajaavaq. paivak malUl IzsaNaq hq Qvak &aaqvaPyaacaq l%aNa samajaavaq. paivak vak&aihi malUl haqxaa vakamaa nayaq. baRyaaca vaqWa maaxaixaUna ]sa>>canaanaq paurqsaq paaNai Izlq jaaxaq paNa vaaxaavarNaacyaa vakaqrdqpaNaamauWq Asaq haqxa Asaxaq. hq taWNyaasaaTi Izvasaa pakvaara AXavaa xaufaar ]sa>cana vakrNyaacai ][apakarsa Asaxaq. Onhacaa xaapa [aqxaala vakmai lagaavaa FasaaTi [aqxaavar maa>dva GaalUna ha pZ`na saaqdvaxaa yaqxaaq. [aqxaaBaaqvaxai padzi OBaaVna hvaqcaq Inaya>"aNa vakVnahi hq saa&ya haqxaq. xyaacai Iva[aqfa cacaae AapaNa pZvaka[aacyaa AnauvaUklnaaxa pahaNaar Aahaqxa.

paq[aicai sacaqnaxaa - `vasana IvZkyaa paq[aicyaa vaI&aefNaUxaqcyaa pZmaaNaaxa vakmai AXavaa jaasxa haqxa Asaxaq. AIxavaI&aefNaU paq[ai>xa pakar jaaqrzar Asaxaq va saIvZkya paq[ai>cai `vasanaIvZkyaa xyaapaq%aa ma>z Asaxaq. [aaIvakya xasaq>ca vakaIyavak vaaDisa lagaNaari Oojaae `vasanaaxaUna Oxpanna haqNaaRyaa QItpai Fa [avaPxaisa>yaugaa>xaUna ImaWxa Asaxaq. hi QItpaicai sa>Kyaa jaqvaDi jaasxa xaqvaDi vaaD jaasxa Asaa Qva>kzr TaqvakxaaWa Asaxaaq. mhNaUna vaI&aefNaU paq[aixa va xyaa AvasXaqxail IpavakasaaTi `vasana IvZkyaa jaaqrzar caalNaq Axyaava[yavak Asaxaq. Falaca paq[aicai va vanaspaxaicai sacaqnaxaa Asaq mhNaxaaxa.

vakbaevaayaucai xaivZxaa – paq[aixa `vasana haqxaa>naa vakbaevaayaU InamaaeNa haqxa Asaxaaq. xyaacaq yaaqgya vaqWi va yaaqgya pZmaaNaaxa paq[aixaUna Oxsajaena haqNaq Aava[yavak Asaxaq. jar vakahi vakarNaanaq xaq naitpaNaq naahi Jaalq xar paq[aixail vakbaevaayaucai xaivZxaa vaaDxaq va paIrNaama mhNaUna `vasana ma>zavaxaq. pZsa>gai paUNaepaNaq Xaa>baxaq. jaImanaicaa vaapasaa baraqbar raKala nasaql xar mauWaxail paq[aixa vakabaevaayaU AdvaUkna A[ai xaivZxaa vaaDNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq. mauWa>cai vaaD Xaa>baxaq. hq Asaqca pakar vakaW raIhlq xar mauWa>xa zaqfa Oxpanna haqOona mauWvaUkja saarKaq raqga maaxaixa paaNai jari yaaqgya Asalq xari haqOo [avakxaaxa. Qrvai mauWvaUkja ha raqga paaNabaaqzd jaImanaixa vaapasaa IbaGadLyaamauWq haqxa Asaxaaq.

Annarsaacaa paurvaTa - `vasana IvZkyaqxa AnnarsaaxaUna Aalqli saaKar Kacae haqxaq hq AapaNa paaIhlq Aahq. xyaa saaKarqcaa paurvaTa yaaqgya pZmaaNaaxa saxaxa haqNaq AXaaexacaH Aava[yavak Asaxaq. jar Annarsaaxa gluvakaqjacaq pZmaaNa baraqbar nasaql xar `vasana IvZkyaa IbaGadxaq. Annarsaaxa vakbaaqezvaqk vakmai Asaxail xar paq[aixa saaTvalqlq IpafT saurovaaxaila paq[ai Kacae vakrxaq, Ipakvakt lvavaqk IpafTacaq ropaa>xar saaKarqxa vakVna, vakama caalU Tqvaxaq. xyaaxa pZXama IpafTacaq saaKarqxa ropaa>xar haqxaq. xyaasaaTi lagaNaari Ivaxa>cavaqk xyaa paq[aixaca xayaar haqxa Asaxaaxa hq AapaNa Aa&ai paIhlq Aahq. na>xar xyaa saaKarqcaq ja@Ivavak jvalna haqOona QItpai hi [avaPxaisa>yaugaq xayaar haqxaaxa. vakahi paq[aixa IpafTacyaa ITvakaNai Anna ]snag&aacyaa ropaaxa saaTvalqlq Asaxaq xaqXaq xyaacaq pZXama IpafTaxa va na>xar gluvakaqja ma&yaq ropaa>xar Ivaxa>cavaka>cyaa

sahayaanaq haqxa Asaxaq xyaana>xar Ixacaq pacana haqOona xyaapaasaUna QItpai sa>yaugaq xayaar vaqkli jaaxaaxa. ]snag&aa>caq pacana vakrNyaasaaTi vakahi paq[aixa `vasana IvZkyaa vaaparli jaaxaq, xar vakahi paq[aixa sahayyavak pZIXanaa>caq pacana `vasana IvZkyaqnaq haqxaq. Fa ITvakaNai pacana Fa sa>#qcaa AXae Asaa Aahq Iva>k, IpafTa>caq (vakbaaqezvaqk) pZaNavaayaucyaa mazxainaq Ivaxa>cavaka>vakdUna QItpai ma&yaq ropaa>xar vakrNaq. vanaspaxaixa pacana hi sa>#a InarInara|a sa>zBaaexa InarInara|a AXaaenaq vaaparavai lagaxaq vakarNa, xaqXaq AapaLyaa paaqtaxa jasaq Qvakaca pZvakarcaq pacana Asaxaq xasaq vanaspaxaixa nasaxaq. paq[aixa Annarsaaxail vakbaaqzvaqk AXavaa saaTvalqli vakbaaqezvaqk, ]snag&aq Fa>caq QItpai ma&yaq ropaa>xar vakrNyaala pacana mhNaxaaxa va jaqvha Fa QItpaicaa Opayaaqga vakVna paq[aicyaa Exar IvZkyaa haqxaaxa xaqvha xyaala Ivapacana Asaq mhNaxaaxa. paq[aixail ja@Ivavak jvalna va `vasana hq sau$a pacanaacaqca pZvakar Asaxaaxa. pZaNaimaa"aaxail `vasana hq pacanaapaq%aa vaqgaWq Asaxaq xasaq vanaspaxaixa nasaxaq. vanaspaxaixa A[aa Anaqvak pZvakarcyaa pacana va Ivapacana IvZkyaa haqxa Asaxaaxa.

varil IvavaqcanaavaVna [avaPxaisa>yaugaa>caq mahxva l%aaxa Aalq Asaql. FasaaTi yaa>cai maaIhxai Aaxaa AapaNa vakVna GaqNaar Aahaqxa. vanaspaxaixa A[ai vakahi [avaPxaisa>yaugaq Asaxaaxa Iva>k, xyaa>cyaa[ai savae pZvakarcyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa Inagadixa Asaxaaxa. mhNajaq, gluvakaqja paasaUna parspar Iva>kvaa pZIXanaaxaUna xasaq>ca ]snag&aa>xaUna parspar Oojaae ImaWxa naahi. vasxau]sXaxai A[ai Asaxaq Iva>k, Fa pazaXaae>paasaUna pZaNavaayaucaa sa>yaaqga haqOona pZXama Ih [avaPxaisa>yaugaq xayaar haqxaaxa va xai paIrvakafTaxaUna savae paq[aixa paaqhaqcavali jaaxaaxa AXavaa ja[ai paIr]sXaxai Asaql xyaapZmaaNaq xaqXaqca hi [avaPxaisa>yaugaq ja@Ivavak rixyaa jaaWUna Oojaae ImaWIvali jaaxaq. Fa [avaPxaisa>yaugaaxa rsaayaInavak Oojaae BarpaUr pZmaaNaaxa saaTvalqli Asaxaq. hi savae spaukrza>gaq (pak<aspaqktsaH) Asaxaaxa. Aajavar A[ai paa>ca sa>yaugaq AaqWKaNyaaxa Aali Aahqxa. [avaPxaisa>yaugaa>cyaa savae IvZkyaa InarInara|a Ivaxa>cavaka>cyaa sahayyaanaq haqxa Asaxaaxa.

A<daqnaq]sana Faxa pakarca vakmai Oojaae Asaxaq. A<diInaIlna Aml, Faxa Qvakca spaukrza>ga Asaxaq. A<dinaaq]sana daya pak<aspaqkt hq Qvak mahxvaacaq [avaPxaisa>yauga Aahq. xyaaxa zaqna spaukrza>gaq Asaxaaxa xyaala XaaqdvaPyaaxa QIdpai Asaq saa>gaxaaxa. savaaexa mahxvaacaa va 3 spaukrza>gaq Asalqla A<dinaaq]sana taya pak<aspaqkt mhNajaqca QItpai Aahq. paa>cavaa va savaaexa jaasxa Oojaae zqNyaacai %amaxaa Asalqla Aahq, A<dinaaq]sana paa>ca-maaqnaaqpak<aspaqkt, Faxa paa>ca pak<aspaqktsaH Asaxaaxa par>xau ha pakarsaa AaDWxa naahi. bahuxaqvak vakVna QIdpai va QItpai hq>ca vakama vakrxaa>naa AaDWxaaxa. Aaxaa payae>xacyaa IvavaqcanaavaVna Qvak gaaqft l%aaxa Aali Asaql xai hi Iva>k, jaiva [avaPxaicaa sa>ba>&a spaukrz Fa maulBaUxa Gatvaka[ai Inagadixa Asaxaaq. spaukrz hq jaivaacaq maUW Aahq va pZaNavaayaU va Exar Gatvak xyaala mazxa vakVna jaiva [avaPxaicai pZIvZkyaa paUNae vakrixa Asaxaaxa. jar spaukrz nasaql xar xaqXaq jaiva [avaPya haqxa naahi Asaa AnauBava Aahq.

`vasana IvZkyaqxa [avaPxai InamaaeNa vakrNyaasaaTi saaKar (gluvakaqja vaga@rq), pZIXanaq va ]snag&a pazaXae Fa>cyaa[ai pZaNavaayaucaa sa>yaaqga haqOona hi [avaPxaisa>yaugaq banaxaaxa xyaaxail saaKarq[ai vaksaa sa>yaaqga haqxaq xaq Aa&ai paaIhlq Aahq. Aaxaa pZIXanaq va ]snag&aq Fa>caq vaksaq haqxaq xaq pahavayaacaq Aahq. pZIXanaacaq OzHpZaINali IvaGatna, mhNajaq hayadaqlaEeja IvaGatna, haqxaq. pZIXanaq AapaNa Aa&ai paaIhlq Aahq Iva>k, vakabaaqeI%al va AImanaaq A[aa zaqna Gatvaka>caa glutaImavak naa>vaacyaa pZaXaImavak pZIXanaa[ai jaaqd haqOona banaxa Asaxaaxa. Aaxaa ha jaaqd maaqdNyaacaq vakama vakahi Ivaxa>cavaka>cyaa mazxainaq haqOona vakabaaqeI%al va AImanaaq vaqgaWq haqxaaxa. Fa maaqdNyaacyaa IvZkyaqla OzHpZaINali IvaGatna Asaq mhNaxaaxa. xyaa IvZkyaqxa vaqktaqglutaIrvak Aml xayaar haqxaq. Fa IvZkyaqla pZaNavaayaU lagaxaaq. AapaNa Aa&ai vakbaaqezvakasaaTicai vZqkbacai cavZkavakar IvZkyaa paaIhli Aahq xyaaxa cavZkvakar IvZkyaa IparoIvavak Amla paasaUna sauro Jaali haqxai. pZIXanaasaaTi xai vaqktaqglutaIrvak Amla paasaUna sauro haqxaq. Aaxaa vaqktaqglutaIrvak Amla paasaUna QItpai banaU lagaxaaxa. Iva[aqfa mhNajaq, pZIXanaaxail pZaXaImavak glutaImavakcaa Opayaaqga QItpai banaNyaaxa haqxaaq va Exar AImanaaq Amlq vZqkbacyaa IvZkyaqxaUna InamaaeNa haqNaaRyaa rsaayanaa>mauWq pZBaaIvaxa haqOona Exar Anaqvak jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>naa mazxa ImaWxaq. xyaa savae IvaIva&a Ivaxa>cavaka>cyaa mazxainaq haqxa Asaxaaxa. QvaktYa `vasana IvZkyaqxa InarInaraWi 40 Ivaxa>cavaqk vakayaerxa Asaxaaxa. mauKya mhNajaq, hi savae Ivaxa>cavaqk svaxa: pZIXanaqca Asaxaaxa. pZIXanaacyaa `vasana IvZkyaqxa vaqkvaW QItpai banaxaaxa Asaq nasaxaq xar xyaa baraqbar Exar baRyaaca ja@Ivavak IvZkyaa haqxa rahUna xyaa~ara vanaspaxaicai vaaD haqxaq. vakbaaqezvaka>cyaa baabaxa AapaNa paaIhlq Aahq Iva>k, xaqvha pakvaPxa QItpai banaxaaxa. mhNaUna QItpai va xaxsama [avaPxaisa>yaugaa>cyaa InaImaexaisaaTi vakbaaqezvaqk jaasxa mahxvaacai Asaxaaxa AaINa pZIXanaq xyaa na>xar yaqxaaxa. Qvaka zgadaxa zaqna pa%ai maarNaq A[ai mhNa Aahq Asaq

vakahisaq pZIXanaacyaa `vasanaaxa haqxa Asaxaq. pZIXanaacaq `vasana va xyaaxaUna vaksaq vanaspaxaicyaa garjaqcai vyavasXaa sa>panna haqxaq xaq paaIhlq, Aaxaa ]snag&aacaq `vasana vaksaq haqxaq xaq pahavayaacaq Aahq.

]snag&aacaq pacana `vasana IvZkyaq~ara haqxaa>naa ]snag&aacaq zaqna Gatvak ]glsaraql va maqzaml xyaa>ma&yaq Ivaxa>cavaka>cyaa va paaNyaacyaa mazxainaq pZXama IvaBaajana haqxaq. xyaaxail ]glsaraql var Qvaka vaqWa zaqna Ivaxa>cavaqk IvZkyaa vakV lagaxaaxa. xyaacaa vZkma Asaa, ]glsaraql → ]glsaraql pak<aspaqkt → daya hayadaq]vaPsa A<]sataqna pak<aspaqkt → pak<aspakaq]glsaraEed, Asaxaaq. AapaNa AhvaqfNaU `vasanaaxa paaIhlq Aahq, gluvakaqjacaq pak<aspakaq]glsaraEed ma&yaq ropaa>xar haqxa Asaxaq va pauDq IparoIvavak Aml banaxaq. xasaq>ca yaqXaq haqxaq va paunha vZqkbacai cavZkavakar IvZkyaa sauro haqxaq va QItpai Exyaazi [avaPxaisa>yaugaq banaxa rhaxaaxa.

]snag&aacyaa pacanaaxa Exar vakahi gaaqfti haqxaaxa xyaa paahUyaa. maqzamlavaril IvZkyaa paq[aixail Oojaae>gaacyaa baaF Baagaaxa sauro haqxaq, IvZkyaa haqxa Asaxaa>naa IvZkyaa][al zvya Oojaae>gaaxa IJarpaUna jaaxaq. Fa IvZkyaa XaaqdvaPyaaxa yaqXaq zqxaaq, maqzaml va A<]satl vakaq-Ivaxa>cavak Fa>cyaaxa sa>yaaqga haqxaaq. yaqXaq Oojaae InamaaeNa haqxa naahi. Olt vaaparli jaaxaq. xyaana>xar hq zvya Oojaae>gaaxa IJarpaUna Aaxa jaaxaq, xaqXaq haqNaaRyaa IvZkyaa>caa vZkma Asaa, A<]satl vakaq-Ivaxa>cavak → Idhayadaqjanaqja → EnaaqEel → vakaq-Ivaxa>cavak → hayadqja → h<daqvaPsai → A]sa → vakaq-Iva → Idhayadaqjanaqja IXaAaqlqja. Fa ITvakaNai jai IvaIca"a naa>vaq Izli Aahqxa xai InarInara|a Ivaxa>cavaka>cai Aahqxa. saa&aarNapaNaq Ivaxa>cavaka>cyaa naavaaxaUna xyaacyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>caa sa>I%apxapaNaq OlMqKa haqxa Asaxaaq, hi A[aa sa>#a IlhiNyaacai pa$xa Aahq. [aqvati saayativak Aml banaxaq va xaqXaUna paunha vZqkbacai cavZkavakar IvZkyaa sauro haqxaq AaINa Oojaae InaImaexai caalU rhaxaq. savaaexa jaasxa QItpai ]snag&aacyaa jvalnaanaq ImaWxaaxa. Fa savae IvZkyaa yaqXaq zqNyaacaa O*q[a paanaaxa va Exar Baagaaxa Ivakxai ga>uxaagau>xaicyaa IvZkyaa saxaxa haqxa Asaxaaxa xyaacai vakLpanaa yaavai. Fapaq%aa jaasxa maIhxaicai [aqxavakRyaala garja naahi. ]snag&aa>xaUna Oojaae InamaaeNa vakrNyaacaq vakama vanaspaxaicyaa vakaqNaxyaahi pa>caa>gaaxa haqxa naahi. xaq vaqkvaW Ibayaaxa xyaa rojaxaa>naa haqxa Asaxaq. xaqlIbayaaxail A>vaUkr vaaDNyaasa jaasxa Oojaae lagaxaq mhNaUna xyaa>xa ]snag&aacyaa svaVpaaxa xai saaTvalqli Asaxaq. manaufya xaq xaql AapaLyaa KaawasaaTi va Exar Aa@waqIgavak vakamaasaaTi vaaparxaaq mhNaUna xyaacai maaIhxai yaqXaq Izli Aahq.

pZ`naavali –

1. vanaspaxaixaUna jaq `vasana haqxaq xyaacaq zaqna pZvakar Aahqxa xaq vakaqNaxaq?2. AhvaqfNaU `vasana vaksaq haqxaq va xyaaxaUna vakaqNaxaq pazaXae ImaWxaaxa?3. hvaqfNaU `vasanaaxaUna vakaqNaxaq pazaXae ImaWxaaxa?4. AhvaqfNaU `vasanaala AaNaibaaNaicai vyavasXaa Asaq vaka> samajalq jaaxaq?5. AhvaqfNaU `vasana vakrNyaacai vaqW paq[ai>var yaqOo nayaq A[ai z%axaa baaWgaavayaacai Asaxaq Asaq vaka> mh>tlq

Aahq?6. AhvaqfNaU `vasanaaxa AaNaKaina zaqna pZvakar Asaxaaxa xaq vakaqNaxaq?7. AhvaqfNaU `vasana saxaxa vakravaq lagalq xar xa[aa paIr]sXaxaixa xai paq[ai vaka> maVna jaaxaq xaq saa>gaa.8. hvaqfNaU `vasanaaxa saaKarqcaq jvalna pZaNavaayaucyaa sa>yaaqgaanaq haqxaq maga AhvaqfNaU `vasanaaxa xaq vaksaq haqxaq?9. vanaspaxaixail `vasana IvZkyaqcai vyaaKyaa saa>gaa.10. AhvaqfNaU jvalnaaxa saaKarqcaq IvaBaajana Ivakxai paayaRyaaxa haqxaq? xyaa paayaRyaaxa banaNaari rsaayanaq vakaqNaxai? 11. AhvaqfNaU jvalnaaxa Ivakxai Ivaxa>cavaqk vaaparli jaaxaaxa? 12. AhvaqfNaU jvalnaacyaa saaxa paayaRyaa JaaLyaana>xar sau$a pZaNavaayaU naahi ImaWala xar jvalna pauDq xasaq>ca caalU

rhaxaq xyaamauWq vakaqNaxai rsaayanaq banaxaaxa xyaa>cai naa>vaq saa>gaa.13. AhvaqfNaU jvalnaaxail paIhLyaa saaxa paayaRyaa>naa vakaya sa>yauvaPxa naa>va Aahq.

14. hvaqfNaU `vasanaaxa jyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa haqxaaxa xyaa>caa [aaq&a lavaNaaRyaa [aas"a#acaq naa>va saa>gaa.15. hvaqfNaU `vasanaaxa jyaa jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa haqxaaxa xyaa>naa cavZkavakar Asaq naa>va vaka> Izlq Aahq?16. vZqkbacyaa cavZkavakar IvZkyaqxa jai rsaayanaq banaxaaxa xyaa>cai naa>vaq saa>gaa.17. hvaqfNaU `vasanaanaq [avaPxaisa>yauga banaxaq xaq vaksaq xaq saa>gaa. xyaa>naa [avaPxaisa>yauga Asaq vaka> mhNaxaaxa?18. [avaPxaisa>yaugaa>cai naa>vaq saa>gaa. xyaaxail vakaqNaxaq [avaPxaisa>yauga jaasxa jaaqrzar Asaxaq xaq saa>gaa.19. paq[aixail pZaNavaayaucaq pZmaaNa vaaxaavarNaaxail pZaNavaayaU paq%aa vakmai Asaxaq hq Karq vaka>?20. paq[aixa pZaNavaayaucaq Ivakmaana pZmaaNa Ivakxai Asaavaq lagaxaq. 21. pZaNavaayaucaq pZmaaNa jaasxa Jaalq xar `vasana vaaDxaq hq Iva&aana Karq Aahq vaka>? Ixacai saurI%axa mayaaeza

vakaya?22. xaapamaanaacaa `vasana IvZkyaqvar vakaqNaxaa paIrNaama haqxa Asaxaaq?23. `vasanaavar pZvaka[aacaa vakaya paIrNaama haqxaaq?24. ra"ai `vasana IvZkyaa ba>z Jaali xari paq[ai>naa Oojaqecaa paurvaTa vaksaa haqxaaq xaq saa>gaa.25. QItpai vak[aala mhNaxaaxa?26. vanaspaxaixa xaaTrpaNaacaq mahxva vakaya?27. Izvasaa paaNyaacyaa ABaavaamauWq jar naqhmaica malUlpaNaa vanaspaxaicyaa paanaa>xa yaqxa Asaql xar `vasanaavar va

payaaeyaanaq [avaPxaisa>yaugaa>cyaa InaImaexaivar vakaya paIrNaama haqxaaq?28. vanaspaxaila paurq[aa pZmaaNaaxa paaNyaacaa paurvaTa haqxaaq Aahq Iva>k naahi xaq samajaNyaacaa saaqpa TaqvakxaaWa saa>gaa.29. `vasana IvZkyaqcaa vanaspaxaicyaa vaI&aefNaUxaq[ai vakaya sa>ba>&a Asaxaaq xaq saa>gaa.30. vakbaevaayaU paq[aixa jar AdvaUkna padla xar xyaacaa paq[aicyaa `vasana IvZkyaqvar vakaya paIrNaama haqxaaq xaq saa>gaa.31. `vasana IvZkyaqvar Annarsaacyaa paurvaTYacaa vakaya paIrNaama haqxaaq xaq saa>gaa.32. Annarsaacaa paurvaTa naitpaNaq naahi Jaala xar paq[aixa saaTvalqlq IpafT, ]snag&a xasaq>ca sahayyavak pZIXanaq

A[aa ropaanaq vaaparlq jaaxaq xaq vaka>?34. `vasanaacaa vaapar vakVna vakbaaqezvaqk, pZIXanaq va ]snag&a Fa>caq pacana haqxaq mhNajaq vakaya haqxaq xaq saa>gaa.

`vasana va pacana Fa>caq sa>ba>&a vakaya?35. `vasana IvZkyaqxa xayaar haqNaaRyaa [avaPxaisa>yaugaa>cai maaIhxai wa. 36. Qva>kzr Ivakxai [avaPxaisa>yaugaq Aajavar samajali Aahqxa. 37. pZIXanaacaq pacana `vasana IvZkyaqxa vaksaq haqxaq xaq saa>gaa.38. pZIXanaacyaa pacana IvZkyaqxa pZXama vakaqNaxaq Aml xayaar haqxaq xaq saa>gaa.39. pZIXanaacyaa `vasana IvZkyaqxa Ivakxai Ivaxa>cavaqk gau>xalqli Asaxaaxa?40. pZIXanaacyaa `vasanaaxaUna QItpai xayaar haqxaq xyaa baraqbar Exar OpayauvaPxa saq>ziya rsaayanaq InamaaeNa haqxaaxa xai

vak[ai?41. ]snag&aacyaa pacana IvZkyaqxa pZXama ]snag&aacaq IvaBaajana haqOona vakaqNaxyaa zaqna Baagaaxa xaq jaaxaq xaq saa>gaa.42. ]snag&aacyaa pacanaaxaUna OzHBavaNaari rsaayanaq vakaqNaxai va xyaaxail Ivaxa>cavaqk Ivakxai xaq saa>gaa.43. pZxya%a Oojaae InaImaexai Aa&ai mhNajaq vZqkbacyaa cavZkavakar IvZkyaa sauro haqNyaaAa&ai maqzamlacaa

vakaqNavakaqNaxyaa Ivaxa>cavaka[ai sa>ba>&a yaqxaaq va xaaq paq[aixail vakaqNaxyaa Baagaaxa xaq saa>gaa.

6ड� १२ व�&ada baaravaa

vanaspaxaixail caya-Apacaya IvZkyaa>cai maaIhxaivanaspaxaixa haqNaaRyaa savae jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa>caq sXaulmaanaanaq xaina Baaga padxaaxa. jaaqdNai AXavaa InaImaexai,

xaaqdNai va zurosxai (jaaqdxaaqdNai) A[aa xyaa Asaxaaxa. paIhLyaa Baagaaxa vaaxaavarNa va jamaina Fa>xaUna vakahi Asaq>ziya zvyaq ja[ai, vakbaevaayaU, pZaNavaayaU, na"a spaukrz, paala[a, ga>&avak, paaNai vaga@rq GaqOona vanaspaxai xyaa>caq Ivaxa>cavaka>cyaa mazxainaq saq>ziya Gatvaka>xa ropaa>xar vakVna Gaqxaq. A[aaIrxainaq Ixacaq [arir banaxa Asaxaq. mhNajaq vasxaumaa"aa>caq sa>gaTNa vaqklq jaaxaq. xyaaxa saUyaepZvaka[aacai Oojaae rsaayaInavak ba>&aa>cyaa svaVpaaxa saaTIvali jaaxaq. Fala caya IvZkyaa Iva>kvaa jaaqdNaicai IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. Faxa Anaqvak IvZkyaa>caa samaavaq[a haqxaaq. pZvaka[a sa> lqfaNa, vakbaegZhNa, na"aapaasaUna AImanaaq Aml banaNaq, AImanaaq AmlapaasaUna pZIXanaq banaNaq, AnnarsaaxaUna paqvaPtaqja, paq[aixa>xaU, vakafTxa>xaU, vakafTa>ga vaga@rq banaNaq, paq[aicai vakaIyavak va [aavakiya vaaD A[aa baRyaaca gaaqfti yaqxaaxa.

sajaivaa>cyaa jaivanaaxa jaaqdNai baraqbar xaaqdNaicyaa mhNajaq Apacaya IvZkyaa AsaNaq Aava[yavak Asaxaq. xyaaxa yaqNaaRyaa IvZkyaama&yaq `vasana IvZkyaa, xyaa~ara saaKar, pZIXanaq va ]snag&a pazaXaae>xaUna Oojaae zqNaari [avaPxaisa>yaugaq banavaNaq, xyaasaaTi Fa pazaXaae>cai xaaqdaNai pZaNavaayaucyaa sa>yaaqgaanaq haqxa Asaxaq. zusaRyaa Apacaya IvZkyaqxa paq[ai>cyaa IvaIva&a Baagaa>caq nauxanaivakrNa (zurosxai) yaqxaq. paq[aixaUna vyaXaezvya AXavaa maU"a IvasaIjaexa vakrNaq, jaunyaa paq[ai r* vakrNaq, jaunyaa paka>wa, dah|a, paanaq tavaUkna zqNaq va xyaa>cyaa[ai sa>ba>I&axa AsalqLyaa savae IvZkyaa yaqxaaxa. zurosxai na>xarcyaa va Ivasajaenaacyaa savae IvZkyaa IxasaRyaa Baagaaxa yaqxaaxa. savae sajaivaa>caq jaivana Fa caya (jaaqdNai, InaImaexai), Apacaya (xaaqdNai) va zurosxai IvZkyaa>cyaa sauyaaqgya saa>gadinaqca saa&ya haqxa Asaxaq. jaaqdNai, xaaqdNai AXavaa zurosxai xyaaxail Qvakca IvZkyaa AsaUna caalxa naahi. cayaala Apacayaacai va zurosxaicai saaXa lagaxaq. xaroNa vanaspaxaixa mhNajaq navaina vaaDicyaa vakaWaxa caya IvZkyaa Iva[aqfa Asaxaq. pZa@D AvasXaqxa caya va Apacaya samaxaaqlaxa Asaavaq lagaxaaxa. xyaacapZmaaNaq zurosxaicyaa vakamaacai sau$a garja sauro haqxa Asaxaq. vanaspaxaicyaa jaivanaaxa Fa xaina gaaqfti>caq vakayae vakmaijaasxa A[aa svaVpaaxa saxaxa caalU Asaxaq. jasaq vanaspaxaicaq vayaaqmaana haqxaq xasaq zurosxaicaq vakama jaasxa haqxa Asaxaq xyaaxa A>xarvahnaacyaa Anaqvak IvZkyaa yaqxaaxa. maaqsamai Ipavaka>cyaa baabaxa zurosxaicaq vakama sahsaa InaGaxa naahi, par>xau, bahuvafaieya va=%aa>cyaa baabaxa xaq Qvak Inaxyaacai baaba Asaxaq. pauDq vanaspaxai zurosxaicyaa paIlvakdq jaaxaq va marxaq. xasaq paaIhlq xar AapaNa Fa xaina gaaqfti jaivanaaxail Exar baRyaaca gaaqftixa AnauBavaxa Asaxaaq. xyaaxail caya IvZkyaa AapaNa jaasxa Kaaqlaxa jaaOona pahavayaacai Aahq vakarNa, xyaavar [aqxavakRyaacaq Inaya>"aNa AsaU [avakxaq. Apacaya IvZkyaa caya IvZkyaqla lagaUna Asaxaaxa. Exar IvZkyaa xyaacyaa AKaxyaaIrxa yaqxa naahixa mhNaUna xyaacaa pakvaPxa yaqXaq OlMqKa vakVna mai saaqdxa Aahq.

varil cayaapacaya IvZkyaa>][avaaya AaNaKaina vakahi cayaapacaya IvZkyaa haqxa Asaxaaxa xyaaxail savaaexa mahxvaacai IvZkyaa na"aacai Asaxaq. Fa &adYaxa AapaNa na"aacai cayaapacaya AByaasaNaar Aahaqxa. na"a hq Qvak mahxvaacaq paaqfavakzvya Aahq. xyaacaa vyavahar vanaspaxaixa vaksaa haqxa rhaxaaq xaq samajaNaq Inasagae[aqxai vakrNaaRyaasa maahixa AsaNaq jaroricaq Asaxaq. na"aa ba*l Anaqvak samaja ga@rsamaja Aahqxa xyaa>caq InaravakarNa vakrNyaasa xyaamauWq mazxa haqEel. na"aacyaa cayaapacayaaxa jaImanaixaUna na"a mauWa>nai [aaqfaLyaapaasaUna xaaq vanaspaxaixa vakaqNaxaq vyavahar vakrxaaq va xyaacaq paIrNaama vakaya haqxaaxa xaq pahavayaacaq Aahq. jaImanaixa na"a InarInara|a svaVpaaxa Opalb&a Asaxaaq. xyaaxa naayatqt, naayataEet, AmaaqInayaa va Exar saq>ziya na"a Asaq TaqvakWmaanaanaq caar pZvakar AaDWUna yaqxaaxa. AapaLyaala maahixa Aahq Iva>k, mauWavakdUna [aaqfaNa Inavadvak paargamyaxaqcyaa gauNaa>naq haqxa Asaxaq. xyaaxa mauWa>cai Inavad Fa savae Gatvaka>saaTi vaqgavaqgaWi Asaxaq. xyaaxa

AmaaqInayaacaq [aaqfaNa Inavadvak paargamyaxaqnaq Inaya>I"axa vakrxaa yaqNaarq Asaxaq mhNajaq xaq AmayaaezpaNaq haqxa Asaxaq. xyaana>xar naayatqtcaa vZkma lagaxaaq. naayatqt paq%aa naayataEetcaq [aaqfaNa AI&avak saavavaka[apaNaq haqxaq. saq>ziya na"aacaq [aaqfaNa pZxya%a svaVpaaxa haqxa naahi xar maaxaixail jaivaaNaU pZXama xyaacaq pacana vakVna naayatqtcyaa svaVpaaxa na"a Opalb&a vakrxaaxa va na>xar naayatqtcyaa pZmaaNaq xaq haqxaq. mauWa>xa va xyaacyaaxail xva%aaxail vaI&aefNaU va saIvZkya paq[aixa xyaa na"aacaq ropaa>xar haqxa [aqvati AImanaaq Aml haqxaq. naayatqt Iva>kvaa naayataEet na"aacaq AImanaaq Amlaxa ropaa>xar haqNyaasa Xaaqda Ava&ai lagaxaaq. xaaq InarInara|a vanaspaxai>caa InarInara|a paIr]sXaxaixa IBanna Asaxaaq. jar na"aacaq [aaqfaNa xyaa vaqgaanaq Jaalq xar xaq sauyaaqgya haqxaq Qrvai samajaa vakmai Jaalq xar vanaspaxaicai Opaasamaar haqxaq va jaasxa Jaalq xar na"a paq[aixa saaTUna raIhLyaanaq paq[aixa maazvakpaNaa Oxpanna haqxaaq. A[ai mhNajaq, jaasxa [aaqfaNaacai paIr]sXaxai AmaaqInayaacyaa [aaqfaNaamauWq haqxa Asaxaq. Exar pZvakara>caq [aaqfaNa Inavadvak paargamyaxaqmauWq saurI%axa mayaaeza Aaqla>dxa naahi. jamaina va Kaxa Fa>caq Inayaaqjana vakVna ha zaqfa taWxaa yaqxaaq. maazvakxaa mhNajaq, paq[aicaa saamau jaaq saaxacyaa Aasapaasa Asaavaa lagaxaaq xaaq bazlxaaq, A[aavaqWi vakahi paq[ai ha jaasxa Aalqla AmaaqInayaa vyaXaezvyaacyaa svaVpaaxa baahqr tavakxaaxa. xasaq na JaaLyaasa mauWa>xa Ivava=kxai Oxpanna haqNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq. AmaaqInayaala mauWaxa yaqNyaasa Oojaae lagaxa naahi par>xau, Qvakza Aaxa Aalqla AmaaqInayaa baahqr tavakNyaasa maa"a barica Oojaae Kacae haqxa Asaxaq. vakahi mayaaezixa vakaWasaaTi hq savae vanaspaxai sahna vakrxaq paNa xaq Asaqca caalUca raIhlq xar maa"a vanaspaxaixa AIxapaaqfaNaacai Ivava=kxai va xyaanausaar raqgatpaNaa InamaaeNa haqxaaq. Favakrxaa> [aqxavakRyaanaq na"ayauvaPxa Kaxaq sau%ma vakVna zqNyaacai ][apakarsa Asaxaq. xaq pZmaaNa AaqLyaa jaImanaixa 100 l%aa>[a (0.001, 100 Iltr paaNyaaxa 1 Ivaklaq) Exavaqk Asaavaq lagaxaq. A[aaIrxainaq sau%ma vakVna na"aKaxaq IzLyaasa vanaspaxaixa na"aacaq [aaqfaNa va pacana Asaq zaqnahi sa>xauIlxapaNaq haqxa Asaxaq va raqgatpaNaa taWxaa yaqxaaq.

na"aacaq [aaqfaNa va pacana vhavaq lagaxaq. na"aacyaa [aaqfaNa-pacanaaxa Anaqvak Ivaxa>cavaqk gau>xalqli Asaxaaxa. yaqXaq [aaqfaNa-pacana Asaq mh>tlq Aahq vakarNa, vanaspaxaixa vaqkvaW [aaqfaNa haqxa naahi xar [aaqfaNa haqxaanaa xyaa pazaXaaecaq ropaa>xarNa haqxa Asaxaq jasaq na"aacaq [aaqfaNa haqxaa>naa xyaacaq AmaaqInayaaxa ropaa>xarNa haqxaq. xyaana>xarcyaa pZIvZkyaaxa vaqkvaW ropaa>xarNa haqxaq mhNaUna xaqXaq nausaxaq pacana Asaq mh>tlq jaaxaq. naayatqtcaq AmaaqInayaaxa hi paayari [aaqfaNa-pacanaacai Asaxaq. xyaacyaa paayaRyaa A[aa, naayatqt → naayataEet → hayadaqnaayataEet Iva>kvaa naayataqhayadaqvaPsaaEed → hayada]vaPsal AmaaEena → AmaaqInayaa. vakahivaqWa hi IvZkyaa A[ai haqxaq, naayatqt → naayataEet → naayatsaa<vaPsaaEed → naayataqhayadaqvaPsaaEed → hayada]vaPsal AmaaEena → AmaaqInayaa. Fa pZIvZkyaqxa naayataqhayadaqvaPsaaEed va naayatsaH Aa<vaPsaaEed Fa ma&ya>xaricyaa Gatvaka>naa svaxa>"a A]sxaxva nasaxaq. jar AmaaqInayaa mauWa>naa Xaqt ImaWala xar Fa [aaqfaNaacyaa paayaRyaa taWxaa yaqxaaxa paNa xaq sahja saaqpaq nasaxaq. AmaaqInayama naayatqt hq Kaxa vaaparLyaasa xaq [avaPya Asaxaq mhNaUna xaq Kaxa na"aasaaTi Axya>xa OpayauvaPxa Asaq samajalq jaaxaq. Asaa AmaaqInayaa ImaWala xar vanaspaxaicyaa na"a [aaqfaNa-pacanaacyaa vakamaasa lagaNaaRyaa Oojaqexa maaqTi bacaxa haqxaq. na"aacaq [aaqfaNa A>&aaraxa haqxa Asaxaq. xyaasaaTi mauW> maaxaixa gaadlqli AsaNaq jaroricaq Asaxaq. xyaaITvakaNai Annarsaa baraqbar jai [avaPxaisa>yaugaq (QItpai va QIdpai vaga@rq) yaqxaaxa xyaa>caa xai Oojaae ImaWIvaNyaasaaTi Opayaaqga haqxaaqq. xyaa][avaaya mauWa>naq [aaqfalqla pZaNavaayaU lagaxaaq. [aaqfaNyaacyaa Fa IvZkyaqla lagaNaari Oojaae ImaWIvaNyaasaaTi [avaPxaisa>yaugaq va pZaNavaayaU Fa>caa sa>yaaqga vhavaa lagaxaaq. mhNajaq na"aacaq [aaqfaNa vyava]sXaxapaNaq haqNyaasaaTi pZaNavaayaU Aava[yavak Asaxaaq. mhNajaq jar na"a Opalb&a vaqkla paNa vaapasaa va vaaxana raKalq naahi xar pZaNavaayaU ImaWxa naahi va savae IvZkyaa Tppa haqxaq. FavaVna jaImanaixail vaapasaa va vaaxana Fa>caq mahxva l%aaxa yaqEel. na"a Opalb&a vaqkla paNa vaapasaa va vaaxana naahi mhNaUna [aaqfalqla na"a na pacaxaa baahqr paqkvakla jaaxaaq.

AmaaqInayaacaq pauDq AImanaaq Amlaxa ropaa>xar haqxaq xai [aaqfaNa-pacanaa na>xarcai pacanaacai paIhli paayari Asaxaq. xyaana>xar AImanaaq Amlacaq IvaIva&a pZIXanaaxa ropaa>xar haqxa Asaxaq. xaq vakama paq[aixail pZavaklaxail Ojaae>gaaxa haqxaq. pZIXanaq paq[aixail vakamaaxa vaaparli jaaxaaxa va jaasxa banali Asaxail xar xyaa>caq paunha AImanaaq Amlaxa ropaa>xar vakVna maga xaq pZvakafT Ooxai~ara Kaaqda>gaaxa paaTIvalq jaaxaq. pZvakafT Ooxai>xaUna va paIrvakafT Ooxai>xaUna vahna haqNyaasaaTi paaNyaaxa IvarGaWNyaacai Aava[yavakxaa Asaxaq va pZIXanaq na IvarGaWNaari AsaLyaanaq Asaq haqNaq Aava[yavak Asaxaq.

Kaaqda>gaaxail IvaIva&a paq[ai xai AImanaaq Amlq GaqOona xyaapaasaUna xyaa>cyaaxail IvaIva&a Baagaa>cai InaImaexai vakrxaaxa xyaala Ivapacana Asaq mhNaxaaxa. vanaspaxaixa Asaq pacana va Ivapacana savae Baagaa>xa haqxa Asaxaq xyaaxaUna xai xayaar haqxa Asaxaq.

Aa&aicyaa Ivavaqcanaaxa mai saamau hi sa>#a vaaparli Aahq Ixacyaa baabaxa Aaxaa Xaaqdi maaIhxai GaqOoyaa. vanaspaxaicyaa savaeca IvZkyaa pZIvZkyaa>var xyaa samajaNyaasaaTi saamaucaa paIrNaama xapaasaNaq Aava[yavak Asaxaq. paaNyaacyaa mazxainaq AapaNa Anaqvak Ivazava xayaar vakrixa Asaxaaq. xyaaxail va@Ijavak gauNaa>mauWq xyaa Ivazavaala IvaIva&a gauNa&amae AapaaqAapaca pZapxa haqxa Asaxaaxa. xasaq paaIhlq xar saamau Ih Qvak rsaayana[aas"aaxail sa>#a Aahq. xyaacyaa mauLyaavaVna Ivazavaacyaa va@Ijavak gauNaacaq maapana vakrxaa yaqxaq. AapaLyaala rsaayana [aas"aaxail xyaa pZgaLBa cacaqexa jaavayaacaq naahi, AapaNa

saamaucyaa mauLyaacaa vaksaa Opayaaqga vakravayaacaa xaqvaDqca pahaNaar Aahaqxa. saamaucyaa mauLyaa>caq maapana vakrNyaasaaTi Awyaavaxa saa&anaq Opalb&a Aahqxa xyaa>caa vaapar vakVna AapaNa vakaqNaxyaahi Ivazavaacaq saamau maapana vakV [avakxaaq. saamau mauLyaq 0.1 xaq 16 A[ai maaqjali jaaxaaxa. mauLya 7 Asaql xar xaaq Ivazava saa&aarNa samajala jaaxaaq. mhNajaq Asaq zava Aml AXavaa Ivaml A[aa vakaqNaxyaahi gauNaacaq nasaxaaxa. saaxa paq%aa vakmai Asaql xar xaaq zava Aml samajala jaaxaaq. saaxa paq%aa jaasxa Asaql xar xaaq Ivaml samajala jaaxaaq. saaxa paq%aa Ijaxavaka jaasxa Ixaxavaka jaasxa Ivaml va Ijaxavaka vakmai Ixaxavaka jaasxa Aml Asaq Asaxaq. Qvak OzahrNa GaqOona hq

samajaUna GaqOoyaa. Xaaqdq saabaNaacaq paaNai Gaqxalq va xyaacaa saamau paaIhla xaaq 10 haqxaa, Aaxaa xyaaxa Xaaqda &auNyaacaa saaqda Gaaxala va caa>gala IvarGaWvala, na>xar paunha saamau xapaasala xaaq 11 Jaala haqxaa mhNajaq, paIhLyaavaqWi jaqvaDq Ivaml haqxaq xyaapaq%aa Aaxaa jaasxa Ivaml Jaalq. A[aaIrxainaq jar AapaNa AaNaKaina saaqda GaalU lagalaq xar xaaq zava AaNaKaina Ivaml haqxa AsaLyaacaq IzsaUna yaqxaq. Aaxaa AapaNa xyaaxa Xaaqdq maaqri &auNyaacaq h@daqvaMkaqrivak Aml Gaaxalq, xaqvha saamau xapaasala xar xaaq vakmai JaaLyaacaq Izsalq. AaNaKaina Xaaqdq Aml Gaaxalq xar zavaacaa saamau AaNaKaina vakmai JaaLyaacaq Izsalq. A[aaIrxainaq jar AapaNa xaq Aml zavaaxa Agazi Xaaqdq Xaaqdq Gaalxa gaqlaq xar xaaq saamau 7 var AaNaxaa yaqxaaq. mhNajaq Ivaml Asalqla xaaq zava Aaxaa saa&aarNa (nyautl) paaxaWivar Aala Aahq. xyaaxa AaNaKaina Aml Gaaxalq xar xaaq zava vakmai saamau zaKavaU lagaxaaq. saamaucyaa maapanaanaq maaxaixail paaNyaacai va@Ijavak AvasXaa samajaxaq. InarInara|a KaInajaacai vanaspaxaixaUna [aaqfaNyaacai %amaxaa saamaunausaar bazlxa Asaxaq. xai zaKavaNaara xavaPxaa yaqXaq Izla Aahq xaaq pahavaa. E>gZjaixa saamausaaTi paiQcaH sa#a Aahq.

A&aaxaU KaInajaq Ivaml AvasXaqxa jaasxa sahjapaNaq [aaqfali jaaxaaxa va &aaxaU KaInajaq Aml AvasXaqxa jaasxa sahjapaNaq [aaqfali jaaxaaxa hq Fa xavaPyaavaVna samajaxaq. saamau 6.5 xaq 7.5 Asaa raIhl xar savae KaInajaa>caq [aaqfaNa caa>galq haqxaq hq Fa xavaPyaavaVna Izsaxaq.

saamaucyaa paIrNaamaacai AaNaKaina vakahi maaIhxai Aaxaa paahUyaa. hi maaIhxai Opayaaqgaacai Aahq mhNaUna yaqXaq Izli Aahq. vakaqNaxyaahi sajaivaacyaa [ariraxa 80 tvaPvaqk paaNai Asaxaq. mhNajaq sa>paUNae sajaiva sa=fti paaNaimaya Aahq. AapaNa svaxa: maaNasaq mhNajaq xaumhi Aamhi Qvakawa paaNyaacyaa gaaq|a saarKaq Aahaqxa hq pZXama z[aenai patNaar nahi paNa xaq

InaKaalsa saxya Aahq. vakIl>gadaxa 92 tvaPvaqk paaNai Aahq mhNajaq jaqvha AapaNa Qvakazq vakIl>gad haxaaxa &arxaaq xaqvha pZxya%aaxa AapaNa Qvak paaNyaacaa gaaqWa haxaaxa &arlqla Asaxaaq. A[aa jalmaya AvasXaqcai rsaayaInavak IvZkyaa[avaPxai AjamaavaNaara gauNa AsaLyaamauWq xyaacyaa mazxainaq Aapali mhNajaq savae sajaivaa>cai (Faxa vanaspaxai sa=fti Aali) rsaayaInavak IvZkyaa[avaPxai xapaasaNyaasaaTi saamau Fa paIrmaaNaacaa Inaxya Opayaaqga vakravaa lagaxaaq. sa[avaPxa va Inaraqgai maaNasaacaa saamau saaxacyaa Aasapaasa Asaxaaq va jar maaNaUsa Aajaari Jaala xar xaaq vakmai AXavaa jaasxa haqxaaq. Faxa IpaRxa vaaDLyaasa jaasxa haqxaaq va vakpak AaINa vaaxazaqfa vaaDLyaasa vakmai haqxaaq. mhNajaq maaNasaacai pZva=kxai xapaasaNyaasaaTi sau$a saamaucyaa mauLyaacaa Opayaaqga vakrxaa yaqxaaq.

sajaivaaxa vakahi Aml saIhfNaU Asaxaaxa va Exar vakahi Ivaml saIhfNaU Asaxaaxa. Ivaml saIhfNaU jaivaaNaU Aml saIhfNaU jaivaaxa raqga pa@za vakV [avakxaaxa. manaufya va xyaala Opayaaqgai Asalqli sa=fti AmlsaIhfNaU Aahq va raqgavakarvak jaivaaNaU va Exar xyaa pZvakaraxail jaiva IvamlsaIhfNaU Asaxaaxa. mhNajaq AmlsaIhfNaU jaivaa>mauWq Exar xa[aaca sajaivaa>naa baa&aa haqxa naahi Asaq naahi xyaanaa AataqvaPyaaxa AaNaNaq saa&ya Asaxaq. IvamlsaIhfNaU jaiva Asaa&ya vyaa&ai>naa vaaDvaxaaxa QvaDaca xyaacaa AXae haqxaaq. ha Inayama vanaspaxaila sau$a lagaU haqxaaq. Aml jaivaaNaU>naa savakaraxmavak va Ivaml jaivaaNaU>naa Ivavakaraxmavak Asaq samajalq jaaxaq. vakahi vanaspaxai Ivaml pZva=kxaicyaa maaxaixa caa>gaLyaa vaaDxaaxa va vakahi Aml pZva=kxaicyaa maaxaixa caa>gaLyaa vaaDxaaxa. OzahrNaaXae caha hq paivak Aml jaImanaixa caa>galq vaaDxaq xar Exar barica Ipavaqk Ivaml pZva=kxaicyaa jaImanaixa caa>gali vaaDxaaxa. ha pakrvak sau%ma Asaxaaq. saaxapaq%aa Iva>kIcaxaH jaasxa AXavaa Iva>kIcaxaH vakmai Asaa samajaavaa. paaNyaacyaa Ivazavaacaa saamau jar 4 AXavaa xyaahUnahi vakmai Asaql xar xyaaxa vakaqNaxaahi Ivavakaraxmavak jaivaaNaU jagaU [avakxa naahi.

saq>ziya KaxaaxaUna jaaq na"a mauWa>naa Opalb&a haqxaaq xyaacai Xaaqdi maaIhxai paahuyaa. saq>ziya KaxaaxaUna Iva>kvaa jaImanaixaUna ImaWNaara na"a mauKyaxvaqvakVna saq>ziya pazaXaae>caa Orlqla na"a Asaxaaq. xaaq bahu&aa AmaaEena Iva>kvaa pZIXanaacyaa svaVpaaxa Asaxaaq. AmaaEena Fa pZvakarcyaa rsaayanaaxail saupaIrIcaxa Kaxaaxa yauIryaa hq yaqxaq. xyaacaa Kaxa mhNaUna maaqTYa pZmaaNaaxa Opayaaqga hlMi haqxa Aahq. jaImanaixail vakahi jaivaaNaU AmaaEena va Exar pZIXanaa>var Ivaxa>cavaki IvZkyaa vakrxaaxa va xyaamauWq Ivazavya AvasXaqxa AmaaqInayaa mauWa>naa Opalb&a haqxa Asaxaaq. A[aa AmaaqInayaacaq bahu&aa Xaqt [aaqfaNa haqxaq. vakahivaqWa A[aa AmaaqInayaavar jaImanaixa AsalqLyaa pZaNavaayaucai IvZkyaa Exar vakahi jaivaaNaU>cyaa vakarNaanaq haqOona naayatqtsaH xayaar haqxaaxa. A[aaIrxainaq jaImanaixail AmaaqInayaacaq → naayatqt → naayataEet → AmaaqInayaa Asaq cavZkavakar ropaa>xar saxaxa haqxa Asaxaq. Fapa@vaki vakaqTLyaahi AvasXaqxa na"aacaq [aaqfaNa mauWa>vakdUna haqxa Asaxaq. Fa IvZkyaqxa maaxaixail hvaqxail pZaNavaayaU vaaparla jaaxa Asaxaaq. hq pZaNavaayaucaq vakayae mauWa>cyaa `vasanaapaq%aa vaqgaWq Asaxaq. A[aa IvZkyaa>mauWq maaxaixail hvaqcaq nauxanaivakrNa vaaxanaanaq haqNaq Aava[yavak Asaxaq. jar xaq IbaGadlq xar [aqxaaxa Izlqla yauIryaa Ipavakala Opalb&a haqxa naahi. [aqxavakri samajaxaaq Iva>k, xyaanaq yauIryaa Izla Aahq va xyaapZmaaNaq Apaq%aa vakrxaa par>xau, ApaqI%axa pakW ImaWxa naahi. yauIryaa hq Qvak saq>ziya Kaxa Aahq xasaq>ca Exar saq>ziya Kaxaq IzLyaasa sau$a ha AnauBava yaqxaaq. mhNajaq [aqxaaxail maaxaixa vaaxana raKaNaq saq>ziya Kaxaa>caa vaapar vakrNaaRyaa [aqxavakRyaanaq jaroricaq Asaxaq. jar vaaxana nasaql xar xyaa Kaxaaxail pZIXanaacaq vaqga|apZvakarq IvaGatna haqOona Ivavakaraxmavak jaivaaNaU>cai vaaD haqOona sa>paUNae jamaina raqgat haqxaq. Qvak vaqW yauIryaa saaqdUna Exar pZvakarcai rasaayaInavak Kaxaq vaaparaxa Asaxail xar Fa vakarNaa>naq pZaNavaayaU naft haqxa naahi mhNaUna Ipavakasa xaqvaDa "aasa haqxa naahi. mhNajaq, saq>ziya Kaxaq va vaaxana Fa>caa sa>ba>&a AxaUt Asaxaaq hq l%aaxa Gyaavaq. caaqpaNa va paaNabaaqzd jaImanaixa vaaxana raKaNaq AvaGad Asaxaq mhNaUna A[aa jaImanaixa saq>ziya Kaxaa>cyaa Qqvajai rasaayaInavak Kaxaa>caa vaapar vakravaa. Iva[aqfa mhNajaq yauIryaacaa vaapar IbalvaUkl vakV nayaq. A[aa jaImanaixa AmaaqInayama naayatqt, paaqt<][ayama naayatqt A[ai Kaxaq vaaparavaixa.

varil IvavaqcanaaxaUna vakahi gaaqfti spaft haqxaaxa xyaa A[aa, mauWa>vakdUna na"aacaq [aaqfaNa naayatqt, naayataEet AXavaa AmaaqInayaa Fa svaVpaaxaca haqxa Asaxaq. mhNajaq na"a rasaayaInavak Kaxaacaa vaapar vakVna Izla Iva>k, saq>ziya Kaxaa>caa vaapar vakVna Fala vakahi mahxva nasaxaq. zusara mau*a na"aacaa paurvaTa vanaspaxaicyaa [aaqfaNa-pacana vaqgaanausaar Jaala xar xaq paaqfavak Asaxaq paNa jar jaasxa vaqgaa>naq Izla gaqla xar xyaamauWq mauWa>xa zaqfa Oxpanna haqOo [avakxaaq mhNajaq Kaxaq zqNyaacaa vakayaevZkma vanaspaxaicyaa na"a [aaqfaNa-pacana vaqgaanausaar raKala paaIhjaq. hq saa&ya vakrNyaasaaTi jaImanaicaq vyavasXaapana ha Ivafaya pahavaa lagaql. xaaq AapaNa AByaasavZkmaacyaa zusaRyaa Baagaaxa pahaNaar Aahaqxa.

na"aacyaa pacanaaxa AmaaqInayaacaq AImanaaq Amlaxa ropaa>xar haqNaq hi zusari paayari Aahq. xyaacai maaIhxai vakVna GaqOoyaa. maagail &adYaxa AapaNa `vasanaacaa AByaasa vaqkla Aahq. xyaaxa vakabaaqezvaka>caq, pZIXanaa>caq va ]snag&aa>caq Asaq xaina `vasana pZvakar paaIhlq Aahqxa. Fa savae IvZkyaaxa vZqkbacai cavZkavakar IvZkyaa Aahq. Fa IvZkyaa savae saIvZkya va vaI&aefNaU paq[aixa `vasanaabarhuvaUkma saxaxa caalU Asaxaaxa. Fa>xa AapaNa paaIhlq Aahq Iva>k, vaqktaqglutqIrvak, Aa<vaPsal<]sativak, IparoIvavak va paPyaumaqIrvak Amlq saxaxa banaxa Asaxaaxa. A[aavaqWi mauWavakdUna [aaqfaUna va na>xar AmaaqInayaacyaa ropaaxa na"a jar paq[aixa Opalb&a Jaala xar xaaq Fa>pa@vaki vakahi Amlq svaxa: vakdq KaqcaUna Gaqxaaq. vZqkbacyaa IvZkyaqxa vakaq-Ivaxa>cavak vakama vakrxaaq xar yaqXaq IdhayadaqjaqnaqJa naa>vaacaa Ivaxa>cavak vakama vakrxaaq. hq Asaq haqxai Ivak, hi Amlq jaNaUvakaya caaqrona naqli jaaxaaxa. xyaa>xaUna AImanaaq Amlq banaxaanaa vakaq-Ivaxa>cavak sau$a xayaar haqxa Asaxaq. vZqkbacyaa IvZkyaqxa xaq Aava[yavak Asaxaq, xyaamauWq hi caaqri `vasana IvZkyaqcyaa z=ftinaq saaqEesvakr Trxaq. vakarNa, navyaanaq xayaar Jaalqla vakaq-Ivaxa>cavak vZqkbacai IvZkyaa pauDq caalU TqvaNyaasaaTi vakamai yaqxa Asaxaaq. A[aaIrxainaq vZqkbacyaa IvZkyaqxaUna Qvak Opa paIrNaama Asaa jar AmaaqInayaa paq[aixa Aala xar AImanaaq Amlq xayaar haqxaaxa. vaqktaqglutqIrvak paasaUna glutqImavak, Aa<vaPsal<]sativak va paPyaumaqIrvak AmlapaasaUna AasapaaItevak va IparoIvavak paasaUna AlaInana Aml A[ai banaNyaasa saurovaaxa haqxaq. InarInara|a paIr]sXaxai pZmaaNaq hi Amlq banaxa Asaxaaxa. Exar AImanaaq Amlq zusaRyaa vakahi Ivaxa>cavaka>cyaa pZBaavaanaq banaxa Asaxaaxa. Qvaka AImanaaq AmlapaasaUna zusarq AImanaaq Aml banaNyaacai pZIvZkyaa xaqXaq caalU rhaxaq Fasa IvavZkya IvZkyaa Asaq mhNaxaaxa. E>gZjaixa xyaala tansaImanaq[ana Asaq mhNaxaaxa. xyaa vakamaaxa vakahi spaukrza>gaq Asalqlq Ivaxa>cavak mazxa vakrxaaxa. vanaspaxaixa AsalqLyaa vaisa AImanaaq Amla>pa@vaki vakahi zusaRyaa pa$xainaq banaxaaxa. xyaaxa vanaspaxaixail pZIXanaa>caq Ba>jana haqxaq va vakahi AmaaEed yaa>caa xyaa Ba>janaaxaUna InamaaeNa JaalqLyaa OpaBaagaa>[ai sa>yaaqga haqOona hi AImanaaq Amlq banaxa Asaxaaxa. Ba>jana hi IvZkyaa paaNyaacyaa mazxainaq haqxa Asaxaq va xyaaxa pZIXanaa>caq xyaa>cyaa Gatvakzvyaaxa vakahi pZmaaNaaxa IvaBaajana (mhNaUna Ba>jana) haqxaq. xyaamauWq xyaa Gatvakzvyaa[ai rasaayaInavak IvZkyaa vakrNaq [avaPya haqxaq. E>gZjaixa Ba>janaala hayadaqIl]sasa Asaq mhNaxaaxa. hq pZIXanaacaq Ba>jana paaNyaacyaa mazxainaq haqxaq mhNaUna hayadaqIl]sasa, maraTixa paaNyaanaq Ba>jana Asaq mhNaxa naahixa vakarNa Ba>jana pakvaPxa paaNyaanaqca haqOo [avakxaq. paaNyaacaa OlMqKa vakrNyaacai garja nasaxaq, Qrvhi jalBa>jana Asaq mhNaavaq lagaql. A[ai Ba>jana IvZkyaa Anaqvak jaiva-rsaayaInavak IvZkyaaxa vakama vakrixa Asaxaq.

AapaNa varil cacaae vakrxaa>naa AmaaEed Asaa OlMqKa vaqkla Aahq hq AmaaEed mhNajaq vakaya xaq samajalq paaIhjaq. AmaaqInayaacaq jar jaroripaq%aa jaasxa [aaqfaNa Jaalq xar QItpai [avaPxaisa>yaugaacaa vaapar vakVna paq[ai xyaa AmaaqInayaacaq AmaaEed naa>vaacyaa rsaayanaa>xa ropaa>xar vakrxaq. hi rsaayanaq AImanaaq Amlacai IvaIva&a ropaq Asaxaaxa. rasaayaInavak z=ftYa xai Iva[aqfa saIvZkya nasaxaaxa. xyaamauWq hi Annarsaaxa AXavaa paaqfavakrsaaxa Asali xari xyaaxa maazvakxaa InamaaeNa vakrixa naahixa jasaq AmaaqInayaamauWq haqxa Asaxaq. mhNaUna xai xyaapZmaaNaq Inaropazvai Asaxaaxa. AmaaqInayaa AmaaEedcyaa ropaaxa saaTvala jaaxaaq. pZIXanaacaq vahna vakrxaa>naa xyaacaqsau$a AmaaEedma&yaq ropaa>xar vhavaq lagaxaq. pauDil &adYaxa AapaNa A>xarvahnaacai maaIhxai vakVna GaqNaar Aahaqxa. paq[ai>cai AmaaEed banavaNyaacai %amaxaa Ixacyaaxa Ivakxai QItpai Opalb&a Aahqxa xyaavar Aval>baUna Asaxaq. jar pZvaka[a sa> lqfaNa AaINa vakbaegZhNa IvZkyaa paurqsaa QItpai paurvaxa nasaxail xar jaasxa [aaqfalqla AmaaqInayaa na pacaxaa mauWa~ara paunha maaxaixa saaqdla jaaxa Asaxaaq. Fa Ivavaqcanaa vaVna vanaspaxaixa haqNaaRyaa InarInara|a ja@Ivavak IvZkyaa vak[aa pa$xainaq Qvakmaqvaka>var Aval>baUna Asaxaaxa xaq l%aaxa yaqEel.

Aaxaa payae>xa AapaNa maUWa>xaUna [aaqfalqLyaa na"aacaq cayaapacaya vaksaq haqxaq xaq paaIhlq. Aaxaa paanaaxaUna [aaqfalqLyaa na"aacaq cayaapacaya vaksaq haqxaq xaq pahavayaacaq Aahq. mauWaxaUna [aaqfalqLyaa na"aacaq pacana mauWaxail IvaIva&a paq[aixaca haqxaq va AmaaEedcyaa AXavaa AmaaqInayaacyaa ropaanaq xaaq na"a paaqfavakrsaa~ara pZvakafT OoxaixaUna Exar"a paaTvala jaaxaaq. paanaaxa hvaqxail na"a [aaqfaNyaacai %amaxaa Asaxaq. xai A[ai, pZaNavaayaU pZmaaNaq na"avaayaU sau$a ALpa[aa pZmaaNaaxa paaNyaaxa IvarGaWxa Asaxaaq. `vasanaacaa AByaasa vakrxaa>naa paaIhlq Aahq Iva>k, paanaa>xail `vasanar>&Zama&yaq Qvak Aaqlsar Xar Asaxaaq, xyaacyaaxa hvaqxail vakbaevaayaU IvarGaWxaaq xasaq>ca hvaqxail na"avaayaU sau$a XaaqdYa pZmaaNaaxa ImasaWxaaq. na"a A[aaIrxainaq xyaaxa ImasaWNyaasaaTi vaaxaavarNaacai saapaq%a Aazexaa jaasxa (60 paq%aa jaasxa) Asaavai lagaxaq. ha na"a IxaImara>gaaxa vakbaevaayaU baraqbar naqla jaaxaaq. Baa-A>gaaxaUna paaNyaacaq IvaGatna JaaLyaamauWq ImaWalqla Ozjana vaayaU vakahi pZmaaNaaxa vakbaevaayau[ai sa>yaaqga vakVna vakbaaqezvak (saaKar) xayaar banaxaq. xasaq>ca na"aa[ai sa>yaaqga haqOona AmaaqInayaa vaayaU

banaxaaq. pauDq xyaa AmaaqInayaacaq Ivaxa>cavaka>cyaa mazxainaq AImanaaq Amlq banaxaaxa. xyaapauDil IvZkyaaxa mauWaxail va paanaaxail zaqnahi saarKyaaca Asaxaaxa. Asaq Asalq xari mauWaxa vakama vakrNaarq va paanaa>xa vakama vakrNaarq Ivaxa>cavak maa"a IBanna Asaxaaxa hq Anaqvak pZyaaqgaa>xaUna ]sa$ Jaalq Aahq. xari A>xaima paIrNaama Qvakca va xaaq Asaa Iva>k, AmaaqInayaacaq AImanaaq Amlaxa Iva>kvaa AmaaEedma&yaq ropaa>xar saa&ya haqNaq xaq haqxaq. Fa savae IvZkyaa>sa lagaNaari Oojaae QItpai va QIdpai A[aa [avaPxaisa>yaugaa>cyaa ja@Ivavak jvalnaanaq ImaWxa Asaxaq. hq Jaalq na@saIgaevakIrxyaa paanaaxaUna na"aacaq haqNaarq [aaqfaNaacaq. par>xau, hlMi paanaa>var na"ayauvaPxa Ivazavya Kaxaacyaa pakvaarNyaa maarNyaacaa pZGaaxa vaaDxa Aahq xyaa na"aacaq [aaqfaNa va pacana vaksaq haqxaq pahavaq lagaql. na@saIgaevakIrxyaa na"aacaq [aaqfaNa haqNyaasaaTi hvaqxa Aazexaa KaUpaca jaasxa Asaavai lagaxaq va xa[ai pair]sXaxai vaqkvaW paavasaa|axa Asaxaq mhNajaq Qrvai mhNajaq vakaqrdYa maaqsamaaxa Asaq [aaqfaNa nagaNya Asaxaq. Asaq samajaxaa yaqEel Iva>k, paaNyaacyaa IvaGatnaanaq ImaWalqLyaa Qva>kzr Ozjana vaayaucyaa 25 tvaPvaqk QvaDa AmaaqInayaa banaNyaasaaTi vaaparla jaaxaaq AaINa Orlqla vakbaaqezvakasaaTi vaaparla jaaxaaq. paavasaa|axa hq jaasxa haqxa Asaxaq. hlMi yauIryaa hq Kaxa paaNyaaxa IvarGaWvaUna xyaacyaa pakvaarNyaa haqxa Aahqxa. yauIryaama&yaq AmaaqInayaa va vakbaevaayaU Fa>caq Ival%aNa Asaq rsaayaInavak Imalna Asaxaq va (`vasanar>&Zaxail) Aaqlsar Xaraxa A[aa yauIryaacaq xvarixa [aaqfaNa haqxaq. xyaaxail vakbaevaayaucaq vakbaegZhNa haqxaq va AmaaqInayaacaq AmaaEedma&yaq ropaa>xar catvakna haqxa rhaxaq. mauKya mhNajaq pZvaka[asa> lqfaNaaxaUna xayaar Jaalqla Ozjana vaayaU AmaaqInayaa banavaNyaasaaTi lagaxa naahi, va xaaq savae saaKar banaNyaaxa vaaparla jaaxaaq. mhNaUna yauIryaacyaa A[aa pakvaarNyaa maarNaq IpavakasaaTi AIxa[aya caa>galq Asaxaq. Asaq mhNaxaa yaqEel Iva>k, yauIryaacaa na"aasaaTi Opayaaqga vakravayaacaa Asaql xar xaaq jaImanaixaUna na zqxaa paanaa>var pakvaarNaicyaa ropaanaqca wavaa. xyaasaaTi A&aae Ivaklaq yauIryaa 100 Iltr paaNyaaxa IvarGaWvaUna xaaq zava vaaparavaa. xyaapaq%aa jaasxa xaivZ zava Asaql xar nauvaksaana haqOo [avakxaq. yauIryaa ][avaaya Exar na"a zqNaari Kaxaqsau$a Aahqxa xyaa>caa vaksaa paIrNaama haqxaq xaq pahavayaacaq Aahq.

AmaaqInayama saLpaqkt Fa Kaxaacaa vaapar haqxaaq. xaq AmaaqInayama va saLpaqkt A[aa zaqna zlaxa Asaxaq. saLpaqktcaq [aaqfaNa Aaqlsar Xaraxa Jaalq xar xyaacaa naa[a haqxaaq mhNaUna hq Kaxa pakvaarNainaq vak&aihi zqOo nayaq. AmaaqInayama vaMkaqraEed mhNajaq navasaagar hq AaNaKaina Qvak Kaxa, xyaaxa vaMkaqrina Asaxaaq xyaacai Ivafaari baa&aa paanaa>xa haqxaq mhNaUna hq Kaxa sau$a paanaa>var pakvaarNaisaaTi Ayaaqgya Trxaq. Ixasarq mahxvaacaq na"avakarvak Kaxa Aahq, AmaaqInayama naayatqt, xyaaxail zaqnahi zl, AmaaqInayama va naayatqt Fa>caq [aaqfaNa ORxama haqxaq va mhNaUna xyaacaa Opayaaqga pakvaarNyaasaaTi vakrNaq caa>galq Trxaq. hq Kaxa yauIryaapaq%aa jaasxa Opayaaqgaacaq Trxaq vakarNa yauIryaacaq pacana vakrNyaasaaTi jaqvaDi Oojaae lagaxaq xyaacyaa A&aie Oojaae Facyaa pacanaasaaTi lagaxa Asaxaq. vanaspaxaixa vakbaaqezvakacyaa InaImaexaicyaa z=ftinaq maa"a hq Kaxa ONaq Trxaq. jyaa Ipavaka>xa pZIXanaa>cai InaImaexai Iva[aqfa mahxvaacai (xaqlIbayaa, saaqyaabaina Exyaazi) Asaxaq A[aa Ipavaka>saaTi hq Kaxa caa>galq Asalq xari jyaa Ipavaka>xa (za%a, Oosa Exyaazi) saaKar mahxvaacai Asaxaq xaqXaq Fa Kaxaacyaa pakvaarNyaa vakmai paIrNaamavakarvak Trxaaxa. pakvaarNaicyaa zavaacaq pZmaaNa 250 gZ<ma 100 Iltr paaNyaaxa Asaq Asaavaq.

mhNajaq yauIryaa va AmaaqInayama va naayatqt Fa>cyaa pakvaarNainaq maa"aa wavayaacyaa Asaxail xar vakaqNaxai vakaWjai Gyaavai xaq pahavayaacaq Aahq.

A[aa pakvaarNyaa vakrxaa>naa Ivazavaacaq pZmaaNa 500 l%aa>[a Iva>kvaa xyaapaq%aa vakmai Tqvalq xar xaq caa>galq Trxaq. vakarNa xyaa>caq [aaqfaNa parasarNa zabaacyaa Inayamaanausaar haqxa Asaxaq. paanaa>caa parasarNa zaba 8 baar QvaDa AsaU [avakxaaq. xyaasaaTi Kaxaacyaa Ivazavaacaa parasarNa zaba 4 baar Asaql xar xyaacaq [aaqfaNa Ivanaasaayaasa haqxaq. 4 baar zabaacaa Ivazava xayaar vakrNyaasaaTi 1 Iltr paaNyaaxa 5 gZ<ma yauriyaa vaaparavaa lagaql. 8 baarsaaTi 10 gZ<ma Qvak Iltr paaNyaaxa Gaalavaa lagaql. paanaacaa va Ivazavaacaa parasarNa zaba Qvakca Asaql xar Kaxaacaq [aaqfaNa haqNaar naahi. mhNaUna xaqvaDa xaivZ Ivazava vaaparavayaacaa nasaxaaq. Ijaxavaka pakrvak jaasxa va Ivazavaacaa zaba paanaacyaa paq%aa vakmai xaqvaDq caa>galq Asaxaq. mhNajaq pakvaarNaisaaTi jaaq Ivazava vaaparavayaacaa xaaq 5 gZ<mapaq%aa vakmai (pZIxa Iltr) Asaql xar caa>galq Asaxaq. hq Jaalq yauIryaacaq. AmaaqInayama naayatqt cai parasarNa zabaacai paIr]sXaxai vaqgaWi Asaxaq. xai A[ai, 4 baar zaba AsaNyaasaaTi xaaq 3.5 gZ<ma pZIxaIltr Asaavaa va 7 paq%aa jaasxa AsaU nayaq. yauIryaacaq pacana haqNyaasaaTi pZvaka[a sa> lqfaNa IvZkyaa vakayaerxa AsaNaq Aava[yavak Asaxaq mhNaUna xai savakaWi AXavaa Izvasaa vakravai. xaq ba>&ana AmaaqInayama naayatqt baabaxa nasaxaq. vakarNa, xyaacaq pacana IxaImara>gaaxa haqxa Asaxaq. xyaala pZvaka[a

sa> lqfaNaacaa sa>ba>&a nasaxaaq. vakahi maaqsamai Ipavaka>caq baabaxa Asaq Izsaxaq Iva>k, xyaa>cyaa paanaa>caa zaba 40 baar QvaDa jaasxa vakrNyaacai %amaxaa paanaaxa Asaxaq. mhNaUna A[aa Ipavaka>var 3 tvaPvaqk QvaDq jaasxa xaivZ Ivazava pakvaarlq xari caalxaq. jar naqhmaica paanaa>naa sahna haqNaar naahi A[aa xaivZ Ivazavaacai pakvaarNai haqxa Asaql xar paanaq Inavakamai haqNyaacaa &aaqvaka sa>Bavaxaaq. mhNaUna [avaPyaxar var IzlqLyaa pZmaaNaqca Ivazava vaaparNaq `Zqyasvakr Asaxaq. vasa>xaivakrNaasaaTi jyaa pakvaarNyaa vaqkLyaa jaaxaaxa xyaaxa Kaxaq GaalUna pakvaarNai vakrNaq caa>galq Asaxaq. vasa>xaivakrNaacai maaIhxai AapaNa na>xarcyaa Qvak &adYaxa (&ada saaqWavaa) pahaNaar Aahaqxa.

mauWa>pZmaaNaq paanaavar sau$a vanaspaxaicyaa garjaqpaq%aa jaasxa pZmaaNaaxa na"a Kaxaacyaa maa"aa IzLyaa xar jaasxa JaalqLyaa AmaaqInayaacai baa&aa haqNyaacai [avaPyaxaa Asaxaq. Iva[aqfavakVna AmaaqInayama naayatqtcyaa jaaza maa"aa &aaqvaPyaacyaa Asaxaaxa. mauWa>pZmaaNaq paanaaxa sau$a na"aacaq AmaaEed banaNyaacai pZIvZkyaa caalU Asaxaq va xaaq gaaqTvaNyaacaq vakama haqxa Asaxaq par>xau, xyaala yaqXaq mayaaeza Asaxaaxa. mhNaUna na"aacyaa paurvaTYacyaa vaqWi Iva[aqfa vakaWjai GaqNaq caa>galq Asaxaq.

pakvaarNai vakrxaa>naa vanaspaxai Qvakzl Aahq vaka> I~zl xaq pahavaq lagaxaq. Qvakzl Ipavaka>cyaa paanaa>cai parasarNa zabaacai paIr]sXaxai xaivZ zaba sahna vakrNyaacai Asaxaq mhNaUna xaqXaq jaasxa xaivZ zaba Asalqlq paaNai vaaparlq xari caalxaq. na"aasaaTi saq>ziya Kaxaq jasaq, [aqNarsa, Kaxarsa Fa>caq saa@mya Ivazava vaapaVna vakahi Opayaaqga haqxa naahi mhNaUna xyaa>cai pakvaarNai na vakrNyaacai ][apakarsa Asaxaq. Asaq Asalq xari Exar vakahi gaaqfti saa&ya vakrNyaasaaTi jasaq pZIxaja@Ivavaka>cyaa pakvaarNyaa vakrNyaasaaTi [aqNarsaacyaa pakvaarNyaa vakrNaq pakayawacaq Asaxaq. Fasavae gaaqfti [aqxavakri svaanauBavaanaq TrvaU [avakxaaq.

A[aa Kaxaacaa Opayaaqga jaImanaixaUna ]sa>canaanaq vakrxaa>naa Ivazavaacaq pZmaaNa 100 l%aa>[a Iva>kvaa xyaapaq%aa vakmai Tqvalq xar xaq caa>galq Trxaq. vakarNa mauWa>caa parasaNa zaba 2 baar paq%aa vakmai AsaU [avakxaaq. A[aa maa"aa>naa sau%ma maa"aa Asaq mhNaxaaxa.

na"aacaq cayaapacaya paaIhlq Aaxaa spaukrzacaq cayaapacaya vaksaq haqxaq xaq pahavayaacaq Aahq. spaukrzacaq [aaqfaNa spaukrz pZaINalacyaa svaVpaaxa haqxa Asaxaq. xyaala E>gZjaixa pak<aspaqkt Asaq mhNaxaaxa. Fa>caq [aaqfaNa saq>ziya sa>yaugaa>cyaa Inagadixa AvasXaqxa sau$a haqxa Asaxaq. Qvakza spaukrza>ga mauWaxa Aalq Iva>k, xyaacaa sa>yaaqga hqvaPsaaqja naa>vaacyaa saaKarq[ai haqxaaq va xyaa svaVpaaxa spaukrz savae vanaspaxaixa pZvakafT Ooxai>xaUna paaqhaqcavala jaaxaaq. paanaavar Ivazavya spakurzacyaa pakvaarNyaa, yaaqgya parasarNa zaba raKaUna, vaqkLyaa xar paanaaxail A<Idnaaq]sana Fa [avaPxaisa>yaugaa[ai AaINa xyaaxaUna AI&avak Oojaae zqNaarq QIdpai va na>xar QItpai xayaar haqxaaxa. A[aaIrxainaq spaukrzacaq pacana haqxaq. QIdpai va QItpai Fa>cyaa yaaqgaanaq vanaspaxaixail savaeca jaiva-rsaayaInavak IvZkyaa sa>panna haqxa Asaxaaxa. spaukrzacaq A>xarvahna haqxaq mhNaUna garjaqpZmaaNaq xyaacaq vahna jaqXaq xaaq jaasxa paaIhjaq xaqXaq mhNajaq, saIvZkya paq[aixa xyaacai garja vakmai Asaxaq mhNaUna, xaqXaUna xaaq vaI&aefNaU paq[aixa naqla jaaxa Asaxaaq.

paala[a va Exar KaInajaa>caq pacana Ivaxa>cavaka>cyaa sa>yaaqgaanaq mauKyaxvaqvakVna haqxa Asaxaq. Ivaxa>cavakaxa hq samaaIvaft Asaxaaxa. jasaq Ivaxa>cavak vaaparlq jaaxaq xasaq hi KaInajaq A>xarpZvaahi haqOona vanaspaxaicyaa ja@Ivavak IvZkyaa>xa Baaga Gaqxa rhaxaaxa. vakahi vaqWa vakahi KaInajaq pZIXanaaxa AXavaa vakahi IvaMkft rcanaa AsalqLyaa zvyaaxa samaaIvaft haqxaaxa, Iva>kvaa saaTvaNaUvak vakrNaaRyaa gaa>Tixa AdvaUkna padxaaxa. va<kl][ayamacaq Asaq gaa>Tixa AdvaUkna rhaNaq vanaspaxaila tNavakpaNaa ImaWvaUna zqxaq. mhNajaq hq savae jaNaU vakaya paUvaeInayaaqIjaxa Aahq Asaq haqxa Asaxaq. jaasxa Jaalqli KaInajaq vyaXaezvyaacyaa ropaaxa mauWa~ara baahqr tavakli jaaxaaxa.

[aqxavakRyaala vyavasXaapanaacyaa vakamaaxa jaqvaDi maaIhxai Aava[yavak Asaxaq xaqvaDi AapaNa Fa &adYaxa paaIhli Aahq. Apacaya IvZkyaa>caa xapa][alaxa jaaOona AByaasa AapaNa yaqXaq vaqkla naahi vakarNa xyaa maaIhxaicaa [aqxavakRyaacyaa vakamaaxa Opayaaqga nasaxaaq xari pauDil &adYaxa cayaapacayaaxa AsaNaaRyaa IvZkyaa>caa Ivacaar vaqkla Aahq. Apacaya IvZkyaa, vanaspaxaicaa paUNaexayaa A>xagaexa Asaa Ivafaya Asaxaaq va xyaacaq vakaqNaxaqhi Inaya>"aNa AXavaa Inayamana [aqxavakRyaala [avaPya nasaxaq.

pZ`naavali –

1. caya va Apacaya IvZkyaa vak[aala mhNaxaaxa?2. baaLyaavasXaq paasaUna ma=xaavasXaq payae>xacyaa vaqgavaqga|a AvasXaa InamaaeNa haqNyaasa caya va Apacaya Fa IvZkyaa>caa

vaksaa sa>ba>&a Aahq xaq saa>gaa.3. vanaspaxaixail caya IvZkyaa vakaqNaxyaa xaq saa>gaa.4. vanaspaxaixail Apacaya IvZkyaa vakaqNaxyaa xaq saa>gaa. 5. caya IvZkyaqla jaaqdNai va Apacayala xaaqdNai Asaq vaka> mhNaxaaxa?6. vanaspaxaixa na"aacaq pacana vaksaq haqxaq va xyaacaq vanaspaxaivar vakaqNaxaq barq vaaEet paIrNaama haqOo [avakxaaxa xaq

saa>gaa.7. na"aacaq cayaapacaya vaka> mahxvaacaq Asaxaq xaq saa>gaa.8. vyaavahaIrvak Inasagae[aqxaixa na"aacyaa sau%ma maa"aa zqNyaacaa AagZh vaka> Asaxaaq?9. na"aacaq naayatqt svaVpaaxa [aaqfaNa JaaLyaa na>xar Ivakxai paayaRyaanaq AmaaqInayaa banaxaaq xaq saa>gaa.10. AmaaqInayaacyaa svaVpaaxa na"a ImaWala xar Oojaae bacaxa haqxaq xaq vaka> xaq saa>gaa.11. AmaaqInayaacaa paurvaTa jaasxa Jaala xar vanaspaxaivar vakaya IvapaIrxa paIrNaama haqxaaq xaq saa>gaa.12. A>&aaraxa jaImanaixa na"aacaq [aaqfaNa va pacana haqxaq A[aa paIr]sXaxaixa Oojaqecaa paurvaTa mauWa>naa vaksaa haqxaaq?13. jaImanaicaa vaapasaa nait raKalqla nasaql xar na"aacaq naayatqt svaVpaaxail pacana IbaGadxaq xyaacaq vakarNa

vakaya?14. saamau Fa sa>#qcai maaIhxai wa.15. AapaNa savae jaiva-sa=fti jalmaya Aahq Fa Iva&aanaacaq samaXaena vakra.16. maaNasaacai pZva=kxai saamaucyaa sahayaanaq vak[ai AaqWKaxaa yaqxaq xaq saa>gaa.17. Aml saIhfNaU jaivaaNaU va Ivaml saIhfNaU jaivaaNaU Fa>caa vanaspaxaicyaa Aaraqgyaavar vaksaa paIrNaama haqxaaq?18. saq>ziya Kaxaa>xaUna vanaspaxaila na"aacaa paurvaTa vaksaa haqxaaq xaq saa>gaa.19. saq>ziya Kaxaa>xaUna na"aacaa paurvaTa vanaspaxail Axya>xa saavavaka[apaNaq haqxa Asaxaaq xyaacaq vakarNa vakaya?20. sa>vakrixa va navaina JapaatYanaq vaaDNaaRyaa Ipavaka>naa vaqkvaW saq>ziya Kaxaa>naq Baagaxa naahi xaq vaka> xaq saa>gaa.21. rasaayaInavak Kaxaa~arq na"aacaa paurvaTa zqxaa>naa sau%ma pa$xainaq vaqkLyaanaq vakaya pakrvak haqxaaq xaq saa>gaa.22. na"aacaq [aaqfaNa vaqga va na"a paurvaTYacaa vaqga Fa>xa sa>xaulna raKaNaq vaka> Aava[yavak Asaxaq xaq saa>gaa.23. AmaaqInayaapaasaUna pZIXanaacai InaImaexai vak[ai haqxaq xaq saIvasxarpaNaq saa>gaa. 24. saurovaaxaila glutqImavak Aml, AasapaaItevak Aml va AlaInana Aml A[ai maulBaUxa AImanaaq Amlq

banaxaaxa. xyaana>xar Exar Amlq Fa>cyaapaasaUna vakaqNaxyaa IvZkyaqnaq banaxaaxa?25. vZqkbacyaa IvZkyaq[ai pZIXana InaImaexaicaa vakaya sa>ba>&a xaq saa>gaa.26. Ba>jana IvZkyaqcai maaIhxai wa. E>gZjaixa Ba>jana IvZkyaqsa vakaya sa>#a Aahq xaq saa>gaa.27. AmaaEed vak[aala mhNaxaaxa? xyaacaq pZyaaqjana vakaya?28. na"aapaasaUna pZIXanaq banaNyaasa barica Oojaae lagaxaq hq Karq Aahq vaka>?29. paanaa>xaUna na"aacaq [aaqfaNa vaksaq haqxaq xaq saa>gaa.30. yauIryaacyaa saa@mya zavaacaq pakvaarq paanaa>var vaqkLyaasa pakayaza vaka> haqxaaq?31. AmaaqInayama saLpaqktcyaa pakvaarNyaanaq paanaq jaWUna jaaxaaxa xaq vaka>?32. AmaaqInayama naayatqt hq na"aacyaa paurvaTYacyaa z=ftinaq savaaqeRxama samajalq jaaxaq xaq vaka>?33. paanaa>var yauIryaa AXavaa AmaaqInayama naayatqt Fa>cai pakvaarNai vakravayaacai Asaql xar vakaqNaxai z%axaa

baaWgaavai lagaxaq. 34. yauIryaacaq zavaNa Ivakxai pZmaaNaaxa Asaavaq xaq saa>gaa.

35. yauIryaacyaa saa@mya zavaNaacyaa pakvaarNyaa Izvasaa vakrNyaacaq pakayazq vakaqNaxaq xaq saa>gaa.36. AmaaqInayama naayatqtcyaa saa@mya zavaNaacyaa pakvaarNyaa vaqkvhahi vaqkLyaaxari vakahi pakrvak padxa naahi Asaq

vaka>?37. paanaavar na"aKaxaacyaa jaaza maa"aa IzLyaanaq vakaqNaxaa &aaqvaka sa>Bavaxaaq xaq saa>gaa.38. spaukrzacaq cayaapacaya vaksaq haqxaq xaq saa>gaa.39. Exar KaInaja zvyaacaq cayaapacaya vaksaq haqxaq xaq XaaqdvaPyaaxa saa>gaa.40. vakaqNaxyaa pZvakarcyaa Ipavakavar 3 tvaPvaqk Exavaqk xaivZ zavaNa pakvaarlq xari caalxaq xaq saa>gaa.

व��वह�ररक न�सर� श�त� अभ��सकम २

lqKa sa>gZha varil pZsxaavanaa

ORxama [aqxai vakrNyaasaaTi [aqxavakRyaala xaaq jyaa Ipavakacai lagavad vakrxaaq xyaa ba*l sa>paUNae maaIhxai AsaNaq Aava[yavak Asaxaq. xyaa vanaspaxaicai vaaD vak[ai haqxaq? vaka> haqxaq? pakW &aarNaa vak[ai va vaka> haqxaq? raqga vaka> padxaaxa? AaINa caa>galq paivak yaqNyaasaaTi vakaqNavakqNaxyaa gaaqfti vakrNaq Aava[yavak Aahq, xaq savae Fa maaIhxaicyaa Aa&aarq xaaq TrvaU [avakxaaq. hi maaIhxai AaINa xyaa sa>ba>&aicyaa Exar gaaqfti samajaUna GaqNyaasaaTi vaanaspaxaicyaa vakayaa[as"aacaa Ivavakasa Jaala. InarInara|a vanaspaxai>cyaa A>garcanaqxa Xaaqda bahuxa pakrvak Asaxaaq xari barqca saamyasau$a Asaxaq. xyaa saamyaacyaa Aa&aarq maaNasaanaq Qvak saa&aarNa Asaq vanaspaxaicaq vakayaa[aas"a xayaar vaqklq. xyaacyaa Aa&aarq [aqxavakRyaanaq vanaspaxaicyaa jaivanaaxail AnaqvakIva&a Gatnaa>caa A>zaja Ina]`caxapaNaq GaqOona xyaanausaar, Aapalq [aqxaixa>"a vaapaVna pakayazq[air [aqxai vakravai A[ai Apaq%aa Asaxaqq. par>xau, Aaja paIr]sXaxai xa[ai naahi vakarNa, saa&aarNa [aqxavakRyaasa vanaspaxaicyaa vakayaa[aas"aacaa IbalvaUkl paIrcaya naahi. xyaamauWq, vanaspaxaicyaa jaivanaaxail Gatnaa>caq Inari%aNa vakVna xyaa>caq yaaqgya Inaya>"aNa vaksaq vakravaq xaq xyaala samajaxa naahi. bahuxaqvak vakVna xaaq A>zajaanaqca va vakahivaqWa paUvae AnauBavaacyaa mazxainaq savae vakamaq vakrixa Asaxaaq. Qvak pZvakarcaa jaugaar xaaq KaqWxa Asaxaaq. paIrNama svaVpa xaaq baRyaaca vaqWa nauvaksaanaixa jaaxaaq, vakjaebaajaari haqxaaq va bahu&aa naqhmaica vakjaaecyaa baaqjyaaKaali zbalqla rhaxaaq. jar hi paIr]sXaxai bazlavayaacai Asaql xar AapaLyaa [aqxavakRyaa>naa vanaspaxaicyaa vakayaa[aas"aacaa AByaasa vakrNyaa ][avaaya gaxya>xar naahi hq maanya vaqklq paaIhjaq. vanaspaxaicyaa vakayaa[aas"aacaa AByaasa vaqklqla [aqxavakri xyaacai [aqxai AI&avak samajaUna vakrql va xyaamauWq jyaa cauvaka xaaq vaqkvaW A#anaamauWq vakrixa haqxaa xyaa tWxail va Ivakpakayaxa[air [aqxaicaa maagae xyaala maaqvakWa haqEel. A[aaIrxainaq jaugaaracyaa AvasXaqxaUna [aqxai, Owaqgaacyaa AvasXaqxa jaaEel AaINa xyaacyaa maagaq jaaq vakjaaecaa sauWsauWat Aahq xaaq vakayamacaa ba>z haqEel. vakahi [aqxavakri baRyaaca vafaaecyaa AnauBavaana>xar [aqxaicai Opajaxa bauI$ pZapxa vakrxaaxa va mhNaUna yaaqgya InaNaeya GaqOona [aqxai ya[asvai vakrxaaxa Asaq AapaNa pahaxaaq. A[aa>cai sa>Kyaa 2 tvaPvaqk paq%aa jaasxa nasaxaq mhNajaq Orlqlq 98 tvaPvaqk [aqxavakri nauvaksaanaixaca rhaxaaxa. A[aa Opajaxa bauI$ pZapxa JaalqLyaa [aqxavakRyaasa jar xyaa>naq Amauvak Qvak gaaqft A[ai vaka vaqkli xar xaaq ORxar zqNyaacaq taWxaaq. xyaacaq ORxar xaaq zqOo [avakxa naahi. xyaamauWq xyaacaq #ana Exar [aqxavakRyaa>naa Opayaaqgai yaqxa naahi. QvaDqca naahi xar jar naqhmaipaq%aa vaqgaWi ]sXaxai Asaql xar xyaacaq Opajaxa #ana Opayaaqgai yaqxa naahi va xaaqsau$a nauvaksaanaixa jaaxaaq. mhNajaq, Opajaxa bauI$la Ixacyaa OpayauvaPxaxaqbaabaxacyaa mayaaeza Aahqxa hq spaft Jaalq. hi paIr]sXaxai bazlNaq Aava[yavak Aahq Asaq mai samajalaq. hq savae l%aaxa GaqOona mai ha AByaasavZkma xayaar vaqkla Aahq.

mai Fala [aqxai[aas"a Asaq naa>va na zqxaa va=kfaipayaaevarNa[aas"a Asaq vaka Izlq hq samajaNaq Aaxaa jaVricaq Aahq. [aqxai[aas"aaxa pakvaPxa Ipavakacaa Ivacaar haqxa Asaxaaq. xaqvaDYanaq [aqxai[ai sa>ba>&aixa AsalqLyaa Exar baabai jyaa>caa sa>ba>&a payaaevarNaa[ai Asaxaaq xaq Ivacaaraxa Gaqxalq jaaxa naahixa xyaamauWq, bazlxyaa paIr]sXaxaixa vakama vaksaq vakravaq xaq TrIvaNaq A[avaPya haqxaq. va=kfaipayaaevarNa[aas"aaxa [aqxai[aas"aa baraqbar savae sa>ba>&aixa payaaevarNaacaa jasaq, maaxai, paaNai, hvaa, pZvaka[a va jaivaaNaU Fa>caa Irxasar AByaasa haqxaaq. hq [aqxavakRyaala savaeca bazlxyaa paIr]sXaxaixa vakama vakravayaacaq vaksaq xaq zaKavaxaq. Exar vakaqNaxyaahi [aqxai Ivafayavak AByaasaaxa jaq Ivafaya saIvasxarpaNaq Ivacaaraxa Gaqxalq jaaxa naahixa xaq savae AapaNa yaqXaq AByaasaNaar Aahaqxa. Iva[aqfavakVna jaqvha raqgaraEecaa AByaasa vakravayacaa xaqvha maaxai, paaNai, hvaa, pZvaka[a va jaivaaNaU Fa>caa AByaasa caa>gala Opayaaqgaacaa Asaxaaq.

[aqxavakRyaala Qvak savakaraxmavak Iz[aa ImaWavai va xyaacaa AaxmaIva`vaasa va=I$>gaxa vhavaa QvaDaca O*q[a Aahq. Fa AByaasavZkmaamauWq [aqxavakri AI&avak jaaNaivapaUvaevak Aapalq [aqxaiIvafayavak InaNaeya GaqOo [avaqkl va jai AIna]`caxaxaa xyaala Aaja Baqdsaavaxa Aahq xai naft haqEel Asaa Iva`vaasa vaatxaaq. [aqxavakRyaacyaa A#anaacaa ga@rpakayaza GaqNaarq Aaja vaaDlqlq Aahqxa xyaa>paasaUna bacaavaNaq xaaq ][avaqkl hi Apaq%aa Aahq.

Fa AByaasavZkmaacaa vakl Inasagae[aqxaivakdq Aahq vakarNa, Inasagaaela samajaUna [aqxai vakrNyaacaa pZyaxna Faxa Aahq. [aa[vaxa [aqxaisaaTi Ivakmaana Ana@saIgaevakxaa [aqxaicyaa vakamaaxa AsaNaq jaVricaq Asaxaq mhNaUna hq &aaqrNa mai &arlqlq Aahq. Inasagae[aqxai baabaxacyaa maaJyaa sa>vakLpanaqcai maaIhxai yaXaavavaka[a AByaasaaxa yaqEel xaqvha savae gaaqfti>caa Olgada haqEel.

ha AByaasavZkma Idsaq>bar 1995 ma&yaq mai pZvaka][axa vaqkla va xyaacaa pZcaar vakrNyaaxa maaJaq ba>&auvaxa Ima"a `Zi. pZBaavakr Baaqsalq, sa>paazvak maaIsavak baWirajaa, Fa>nai maaqTi mazxa vaqkli. xyaasaaTi mai baWirajaa maaIsavakaxa Qvak lqKamaala Ilhixa haqxaaq (1992 xaq 2005). xyaasavaae>caa ApaqI%axa paIrNaama haqOona [aqxavakRyaa>caq pZbaaq&ana Jaalq. Aaja ha AByaasavZkma va lqKamaala Qvak"apaNaq yaqXaq mai zqxa Aahq xyaacaa BarpaUr pakayaza [aqxavakri Gaqxail A[ai mai Apaq%aa vakrxaaq.

Fa AByaasavZkmaaAa&ai mai baWirajaa maaIsavakaxaUna payaaevarNaaxail Aazexaa cavZk Fa pZvakaravar Ilhixa haqxaaq. xyaaxaUna ha AByaasavZkma IlhiNyaacai Ivama>xai baRyaaca vaacavaka>nai vaqkli va BaaqsaLyaanai sau$a AagZh vaqkla va mhNaUna ha savae pZpa>ca OBaa Jaala.

AByaasa vakrNyaacaq Inayama

savae pZXama ha AByaasa vaksaa vakravaa mhNajaq [aqxavakRyaala xaaq sahjapaNaq l%aaxa rahil xaq pahaNaar Aahaqxa.[aqxavakri AByaasa Qvakta basaUna vakrNaar Aahq mhNajaq, Qvaklvya pa$xainaq vakrNaar Aahq Asaq ga=hixa &arlq Aahq. xari [avaPya AsaLyaasa vauktU>baaxail Exar vyavaPxainaa samaavaqxa GaqOona Qvak"apaNaq AByaasa vaqkLyaasa caa>galq haqEel. pZXama vaacana nait l%a zqOona vakravaq, mhNajaq, daqvaPyaaxa zusarq Ivacaar Asaxaa>naa nausaxaq najarqnaq vaacana vaqklq xar xyaacaa Opayaaqga haqNaar naahi. Ivafaya sa>paUNaepaNaq AnaaqKaa AsaLyaanaq xyaaxail paaIrBaaIfavak [abz nait l%aaxa rhaNyaasaaTi hq Aava[yavak Asaxaq.sa>paUNae `Z$qnaq AByaasa vakrNaq Aava[yavak Asaxaq. jar xaumacai xa[ai `Z$a nasaql xar nasaxaq [a>vakavauk[a>vaka manaaxa yaqxail va AByaasa vyava]sXaxapaNaq haqNaar naahi. AByaasaaxa navaina Ivafaya, navaina vakayaepa$xai, paaIrBaaIfavak [abz Exyaazi naitpaNaq paIrIcaxa haqEesxaaqvar hq haqEel va jasaq Ivafayaacaa paIrcaya vaaDxa jaaEel xa[ai paIr]sXaxai sau&aaVna AByaasa saaqpaa haqEel. mhNaUna gaaq>&aWUna na jaaxaa AByaasa vakravaa. xyaasaaTi pZxyaqvak &ada Inazana 15 xaq 20 vaqWa saavavaka[apaNaq vaacaUna vakaDavaa. na>xar pZ`na Izlq Aahqxa xaq svaxaacyaa bauI$naq ][avaklqlq AaTvaUna saaqdvaNyaacaa pZamaaINavak pZyaxna vakravaa. ORxar na saucalq xar &ada pauna: saavavaka[apaNaq vaacaUna xyaaxa ORxar vakaqTq Aahq xaq pahavaq. A[aaIrxainaq savae pZ`na saaqdvaxa gaqLyaasa AByaasa vakrNaq saaqpaq haqEel. hq savae IlhiNyaacaq vakarNa mai Asaq ga=hixa &aVna Aahq vaki>, AByaasa vakrNaara nava][avaka Aahq. jar xaaq AByaasa vakrNyaacai savaya AsaNaara Asaql xar xyaala hi AByaasa vakrNyaacai pa$xa maahixa Asaql va xyaala Fa maagaez[aenaacai garja nasaql Asaq mai samajaxaaq.

va=kfai payaaevarNa [aas"aacai paUvae paiITvaka

ha AByaasavZkma xayaar vakrNyaamaagail vakarNaq jaaNaNyaasaaTi va=kIfapayaaevarNa [aas"aacai paUvaepaiITvaka samajaNaq Aava[yavak Aahq xai yaqXaq zqxaaq. maharaftaxa [aqxavakri xaina pZvakarq [aqxai vakrxaaxa. paIhla pZvakar pakar paUvaiecaa, par>parqnaq caalxa Aalqla xyaala AapaNa paar>paaIrvak pa$xa mhNaxaaq, vakahijaNa xyaala vakaqrdvaahU AXavaa Karipaacai Iva>kvaa IjaraEexaicai Asaq Anaqvak naa>vaanaq AaqWKaxaaxa. Fa pZvakaraxail [aqxai vaqkvaW paavasaa|axa haqxaq. xyaacai Irxa XaaqdvaPyaaxa A[ai, paavasaa|aAa&ai [aqxa naa>gaVna maaxai sa@l vakVna xyaana>xar sapaati maaVna jaImanaicaa pa=fTBaaga samapaaxaWila AaNala jaaxaaq. xyaaxa [aqxaaxail xaNa, &asavaktq vaga@rq jaaq [aqxaaxa vakcara Jaalqla Asaxaaq xaaq vakDUna jaaWUna tavakNaq A[ai vakamaq yaqxaaxa. [aqNaKaxa, lq>diKaxa Fa>cyaa maa"aa zqNaq Fa savae vakamaala paUvae ma[aagaxa Asaq mhNaxaaxa. [aqxaaxa vakcara jaaWNyaacyaa vakamaala vakaqvakNaaxa raba vakrNaq AXavaa BaajaNai Asaq mhNaxaaxa. maharaftacyaa

InarInara|a Baagaaxa vaqgavaqgaWq [abz vaaparlq jaaxaaxa. xyaana>xar IbayaaNaq paqrlq jaaxaq va [aqxavakri paavasaacai vaat pahaxa basaxaaq. jar sauz@vaanaq paaOosa padla xar IbayaaNaq Ogavaxaq va xyaana>xar pauDil vakamaala saurovaaxa xaaq vakrxaaq. Fa vakamaa>naa Aa>xar ma[aagaxaicai vakamaq Asaq mhNaxaaxa. xyaaxa, OgavaNaari xaNaq va navakaq xai raqpaq (naitpaNaq na vaaDNaari) vakaDUna tavakNaq, paaOosa jaasxa JaaLyaasa [aqxaaxa xau>balqLyaa paaNyaala vaat vakaDUna Inacara vhavaa mhNaUna saRyaa, paat vakaDNaq, maaxai Ga_ basaLyaasa OvaklNai vakrNyaasaaTi vaukWvaq (Caqta naa>gar jaaq zaqna saRyaaxa Ipakrvaxaa yaqxaaq) maarNaq Exyaazi vakamaq vakravai lagaxaaxa. Aa>xar ma[aagaxaixa vakaDlqla xaNaa>caa vakcara [aqxaaxa Qvaka vakaqpaRyaaxa Diga lavaUna paavasaacyaa paaNyaaxa vaukjaxa TqvaUna xyaacaq vaukjaKaxa xayaar vaqklq jaaxaq. xasaq>ca Exar vakamaq jasaq, KaurpaNai, Ina>zNai, vaKaarNai, KaxaavaNai (Kaxaacyaa maa"aa zqNaq) hi vakamaq yaqxaaxa. paaOosa caa>gala Jaala xar paivak saaqWaAaNaq va jar naahi Jaala xar car AaNaq Asaa Qva>kzr Ih[aaqba Asaxaaq. savaevakahi na[aibaavar Aval>baUna Asaxaq. ha Fa pa$xaicaa savaaexa maaqTa zaqfa Aahq na mhNaUna xyaa ba*l maaNaUsa naqhamaica Asamaa&aanai raIhla. paivak JaaLyaavar vakaDNai, JaaqdpaNai, &aana vaqgaWq vakaDNaq, vakdbaa gaura>saaTi vakaDUna xaaq vyava]sXaxapaNaq TqvaNaq, paunha naa>gar maaVna raqpaacai Orlqli &asavaktq OvakVna vakaDNaq va jamaina OKadUna maaxai Onhaxa BaajaNyaasaaTi xayaar vakrNaq A[ai vakamaq haqxaaxa. xyaa>naa ORxar ma[aagaxa Asaq mhNaxaaxa. paavasaavar Aval>baUna AsaLyaamauWq Ixala vakaqrdvaahU Asaq mhNaxaaxa. paaOosa sa>paLyaavar jaaq Aaql maaxaixa Asaxaaq xyaaxa AaNaKaina Qvak paivak Gaqxaaxa xyaala [arziya, Ih>vaaWi AXavaa rbbaicaq paivak Asaq mhNaxaaxa. mhNajaq, xaina Ipavaqk Gaqxaa yaqxaaxa. paar>paaIrvak [aqxaixa raqga, Ivaktvaka>caa "aasa A[aa gaaqftivar vakaqNaxaqhi vakama haqxa naahi. vaqkvaW saq>ziya Kaxaq vaaparli jaaxa AsaLyaanaq raqgabaa&aa sahsaa haqxa naahi. xasaq>ca Ipavakacaa Oxaar saa&aarNa Asaxaaq maa"a Ipavakacai cava ORxama Asaxaq. vyaavasaaIyavak z=ftYa hi [aqxai pa$xa nauvaksaanavakarvak Iva>kvaa vakmai pakayawacai Asaxaq. A[aaIrxainaq paar>paaIrvak pa$xainaq [aqxai haqxaq.

zusara tppaa baagaayaxai [aqxaicaa Aahq. Ivahiri, xalava AsalqLyaa ITvakaNai, jaqXaq paavasaa|a vyaIxaIrvaPxa vakaWaxa sau$a paaNyaacai saaqya Asaxaq A[aa ITvakaNai jaqvha [aqxai xyaa paaNyaaxa haqxaq xaqvha xyaa [aqxaila baagaayaxai AXavaa baagaaEexai [aqxai Asaq mhNaxaaxa. XaaqdYa pakar pakrvakanaq paUvae va Aa>xar ma[aagaxaicai vakamaq paar>paaIrvak va baagaaEexai [aqxaixa saarKaica Asaxaaxa. paaNai jar savae vafaeBar Opalb&a Asaql xar A[ai baagaaEexai [aqxai vafaeBar vakrxaa yaqxaq, mhNajaq vafaaexa caar vaqWa, paavasaaWi, [arziya, Ih>vaaWi va OnhaWi A[ai Ipavaqk Gaqxaa yaqxaaxa. BaajyaasaarKai vakmai vaqWaxa haqNaari Ipavaqk Gaqxa Asaxail xar xyaahUnahi jaasxavaqWa Ipavaqk Gaqxaa yaqxaaxa. A[aa ]sXaxaixa Qvaka Ipavakacai paUvae ma[aagaxa na>xarcyaa Ipavakacai ORxar ma[aagaxa Trxaq. saxaxa paivak Gaqxa AsaLyaasa [aqxaaxail paaqfavak pazaXaaecai va ja@Ivavak vakabaaecai maaqTYa pZmaaNaaxa Jaija haqxa Asaxaq xyaasaaTi Kaxaacai Iva[aqfa vyavasXaa vakravai lagaxaq mhNajaq, jaasxa Kaxaq wavai lagaxaaxa.

IxasaRyaa tppyaaxa pZcaIlxa AXavaa [aasanaanaq maanya vaqklqli [aqxai pa$xa yaqxaq. Fa pa$xaicaa Ivavakasa gaqLyaa [axavakacyaa saurovaaxaicyaa vakaWaxa haqOo lagala. rsaayana[aas"a va vanaspaxai[aas"a Fa vakaWaxa samajaU lagali haqxai xyaamauWq baRyaaca gaaqfti vak[aa vakama vakrxaaxa xaq [aas"a#anaa vakWU lagalq. vanaspaxaicai vaaD haqNyaasa vaqkvaW paaNai zqOona caalxa naahi xar Exar maulxaRxvaq jasaq, na"a, spaukrz, paala[a, caunaa, ga>&avak va Exar Anaqvak KaInajaq yaaqgya pZmaaNaaxa Ixala paurvaavai lagaxaaxa. Fa savaae>naa rasaayaInavak Kaxaq Asaq QvakI"axa naa>va Izlq gaqlq. hi maulxaRxvaq xyaa>cyaa sa>yaugaa>cyaa svaropaaxa wavai lagaxaaxa xyaasaaTi na"a AmaaqInayama naayatqt AaINa paaqt<][ayama naayatqt A[aa rsaayanaa>cyaa mazxainaq paurvali gaqli xyaacaq caa>galq paIrNaama IzsaUna Aalq. Exar maulxaRxvaq xyaa>cyaa sa>yaugaacyaa svaropaaxa Izli gaqli jasaq, caunaa va ga>&avak Ijapsamacyaa, spaukrz saupar paka<spaqkt, daya AmaaqInayama paka<spaqkt, Asaq vaaparlq gaqlq. pauDq Fa xa>"aaxa barica pZgaxai Jaali va Anaqvak rasaayaInavak sa>yaugaq rasaayaInavak Kaxaq mhNaUna vaaparaxa Aali. xyaa vakaWaxa KaInaja xaqlacaa Opayaaqga maaqtar gaadYa>saaTi haqOo lagala xaqvha KaInaja xaqlacaq [auI$vakrNa vakravaq lagaxa haqxaq xaq vakrxaa>naa naapaPXaa naa>vaacaa pazaXae maaqTYa pZmaaNaaxa Opalb&a Jaala. xyaacaa Opayaaqga [aas"a#anaq [aaq&axaa>naa xyaapaasaUna yauIryaa ImaWalq. xaq [aqxaaxa Ipavaka>naa na"a zqNyaasaaTi vaaparlq Asaxaa xyaacaq caa>galq paIrNaama ImaWalq. xaqvha yauIryaa hq AaNaKaina Qvak Kaxa vaaparaxa maaqTYa pZmaaNaaxa yaqOo lagalq. xaq KaUpaca svasxa AsaLyaamauWq xyaacaa pZcaar maaqTa Jaala va xyaanaq Exar na"a zqNaaRyaa rasaayaInavak Kaxaa>naa maagaq tavaklq. pauDq na"a zqNyaasaaTi pakvaPxa

yauIryaacaica savae"a ][apakarsa haqxa gaqli va xyaamauWq Aa&auInavak [aqxaicaq Anaqvak pZ`na Oxpanna Jaalq. xaq vaksa xaq XaaqdvaPyaaxa paahuyaa.

yauIryaa hq AmaaEed vagaaexail saq>ziya rsaayana Aahq. xaq Inasagaaexa pZaNyaa>cyaa mau"aaxa maaqTYa pZmaaNaaxa Asaxaq. mhNaUna pZaNyaa>caq mau"a saq>ziya Kaxa mhNaUna paUvaiepaasaUna vaaparlq jaaxa Aahq. pZcaIlxa [aqxaixa jai Kaxaq vaaparli jaaxaaxa xai rsaayaInavak vakarKaanyaaxaUna Oxpanna vaqkli jaaxaaxa. mhNaUna barqca laqvak yauIryaala sau$a rasaayaInavak Kaxa samajaU lagalq xaq cauvakicaq haqxaq. rasaayaInavak Kaxaa>cai naa>vaq A[ai, spaukrzasaaTi Isa>gal saupar paka<spaqkt, daya AmaaqInayama paka<spaqkt,AmaaqInayama paka<spaqkt,paaqt<][ayama paka<spaqkt, na"aasaaTi AmaaqInayama saLpaqkt, AmaaqInayama naayatqt, paaqt<][ayama naayatqt, paaqt<][ayama vaMkaqraEed (myaurqt Aa<pak paaqt<[a) paal[aasaaTi. paaqt<][ayama naayatqt, paaqt<][ayama saLpaqkt, caunaa va ga>&avakasaaTi Ijapsama Fa>cai ][apakarsa haqxaq. xyaa][avaaya vakahi Anaqvak Ima`ZNaq jasaq, 22-22-22, 19-19-19 vaga@rq baajaaraxa Kaxa Owaqgaanai AaNali xyaa>caasau$a maaqTYa pZmaaNaaxa vaapar haqxaq.

JapaatYanaq [aqxaicaa Ivavakasa vakrNyaasaaTi r][ayaanaq hIrxa vZka>xaicaa vakayaevZkma Aayaaqjala va AapaLyaa [aasanaanaq xyaacai navaPvakl vakrNyaacaq &aaqrNa Amalaxa AaNalq. xyaaxa [aqxaicaq paa>ca Inayama vaqklq gaqlq va savae [aqxai xyaa barhuvaUkma vakrNyaacaq sarvakari pakmaaena InaGalq. xaq Inayama Asaq,

1. rasaayaInavak Kaxaa>caa BarpaUr vaapar vakrNaq. Faxa cauvakinaq yauIryaacaa sau$a samaavaq[a vaqkla gaqla vakarNa xaq Exar rasaayaInavak Kaxaa>pZmaaNaq vakarKaanyaaxa haqxa haqxaq.

2. paaNyaacaa BarpaUr vaapar vakrNaq.3. ya>"asaamaugZi maaqTYa pZmaaNaaxa vaaparNaq.4. Ivaktvaknaa[avaka>caa BarpaUr vaapar vakrNaq.5. sa>vakIrxa IbayaaNaq vaaparNaq.mauKya mhNajaq hq savae Inayama TrIvaxaa>naa vakaqNaxyaahi Ipavakacaa OlMqKa xyaaxa navhxaa, mhNajaq hq Inayama savaeca

Ipavaka>saaTi mhNaUna vaaparlq jaaOo lagalq. saurovaaxaila caa>galq paIrNaama ImaWaLyaanaq savae sa>ba>I&axa ma>dWi KaUfa haqxai. par>xau, vakala>xaranaq Fa paa>cahi Inayamaa>caq vaaEet paIrNaama jaaNavaU lagalq. Fa savaae>cai cacaae mai maaJyaa lqKamaalqxa IvaIva&a lqKaa>xaUna vaqkli Aahq mhNaUna xyaavar yaqXaq vakahi jaasxa Ilhixa naahi.

pauDq [aas"a#anaa vanaspaxaicyaa ja@Ivavak vakayaaexa, maaxaixail jaivaaNaU>caq vyavahar, baRyaaca maaqTYa pZmaaNaaxa pZBaava paadxaaxa hq samajalq. xyaavar jaq pZgaLBa sa>[aaq&ana Jaalq xyaaxaUna Qvak gaaqft spaft Jaali Ivak>, hIrxa vZka>xaicaq paa>cahi Inayama paaWLyaamauWq maaxaixail jaivaaNaU>caq vyavahar IbaGadxaaxa va xyaacaa Ipavakavar paIrNaama haqOona Oxpanna vakmai va Inava=kft zjaaecaq haqxaq. Faba*lcai cacaae lqKamaalqxa saIvasxarpaNaq vaqklqli Aahq mhNaUna xyaavar yaqXaq vakahi Ilhixa naahi.

[aqxavakRyaa>caa hIrxa vZka>xai varil Iva`vaasa Odala. xyaaxa Inasagaevaaz va va=kI"amavaaz A[aa vaazaxa [aqxaicaq xa>"a Advaklq. japaanama&ail paukvaukAaqvaka naa>vaacyaa maaNasaa>naq InavvaW na@saIgaevak [aqxaicaa paursvakar vaqkla va xyaala jagaBarcyaa InasagaepZqmai>caa maaqTa paaIT>baa ImaWala par>xau, pZxya%a [aqxaavar xyaacaq xa>"a Aya[asvai Trlq. Asaq barqca vakahi Gadxa Asaxaa>naa mai vyaavahaIrvak &aaqrNa AaKaUna xyaapZmaaNaq [aqxaicaq xa>"a Asaavaq Asaq saucaIvalq Ivak>, xyaaxa Inasagaevaaz va va=kI"amavaaz Fa>xail savae caa>gaLyaa gaaqfti GaqOona AaINa savae vaaEet gaaqfti taWUna Asaq jaq [aqxai xa>"a xayaar Jaalq xyaacyaa samaXaenaaXae mai vyaavahaIrvak Inasagae [aqxaicaa AByaasavZkma Ilhila. xyaala saaqva|a Inasagaevaawa>caa Ivaraq&a haqxa Asaxaa>naa pZxya%a [aqxaavar maaJaq xa>"a Karq Oxarlq va [aqxavakRyaa>caa mala paaIT>baa ImaWU lagala. xyaavar barica cacaae Anaqvak vafaqe haqxa rahili va [aqvati [aqxai va=kI"ama (mhNajaq, hIrxa vZka>xaicaq Inayama) vaa na@saIgaevak A[ai vakaqNaxaihi na Asaxaa> vaqkvaW [aa[vaxa va Ivakpakayaxa[air Asali paaIhjaq hq Trlq. [aqxavakri jaaq

vaq>kzIba>zU haqxaa xaaq [aqxaicyaa [aas"aaba*l AnaIBa# Aahq mhNaUna hq savae pZ`na va vaaz haqxa Aahqxa xaq mai samajalaq va xyaavar Opaaya mhNaUna maaJyaa AByaasavZkmaacaa pZcaar baWirajaa maaIsavakacaq sa>paazvak `Zi. pZBaavakr Baaqsalq Fa>naa vakrNyaacai Ivana>xai vaqkli. xai xyaanai svaivakarli va saxaxa 15 vafaqe saaxaxyaanaq [aqxavakRyaa>cyaa IvaIva&a pZ`naa>var cacaae vakrNyaasaaTi mai xyaa maaIsavakaxa lqKa Ilhixa gaqlaq, xyaaxaUna [aqxavakRyaa>cyaaxa AByaasa vakrNyaacai gaaqdi Oxpanna vakrNyaaxa Aamhala Xaaqdq ya[a Aalq. pZsxauxa pausxavak maaJYa [aqxaiIvafayavak IlKaaNaacaa sa>gZh Aahq xyaa][avaaya Anaqvak ][abairaxaUna mai BaafaNaq vaqkli xaisau$a [aqxavakRyaa>cyaa sa>zBaaesaaTi yaqXaq Izli Aahqxa. [aqxai mhNajaq vaqkvaW paivakpaaNai Asaq nasaUna [aqxaicaq payaaevarNa [aas"a Aahq hq [aqxavakRyaasa samajaavaNyaasaaTi maaJaa AByaasavZkma va lqKa Opayaaqgai Trlq hq Ivafaq[a. Aaja bahuxaqvak pZgaxa [aqxavakri mai IzlqLyaa xa>"aacaa vaapar vakrixa Aahqxa hq paahUna samaa&aana vaatxaq.

Aaxaa, hrixa vZka>xaicyaa va vyaavahaIrvak Inasagae [aqxaicyaa Inayamaa>cai xaulnaa AapaNa pahaNaar Aahaqxa va xyaa~ara vakaqNaxaq zaqfa hIrxa vZka>xaicaq haqxaq va xaq vyaavahaIrvak Inasagae [aqxaicyaa Inayamaa>mauWq vaksaq sau&aarlq xaq paahuyaa. hIrxa vZka>xaicaq Inayama paaIhlq Aaxaa vyaavahaIrvak Inasagae[aqxaicaq Inayama vakaqNaxaq xaq paahU yaa. Fa Inayamaa>caq paalna vakVna [aqxai vaqkLyaasa hIrxa vZka>xaicyaa [aqxaicaq savae pakayazq ImaWxaaxa va xaaqtq IbalvaUkl nasaxaaxa. hq savae Inayama va=kIfapayaaevarNa[aas"aanausaar Aahqxa xaq Asaq>,

1. rasaayaInavak Kaxaa>caa Opayaaqga vaqkvaW sau%ma pa$xainaq vakrNaq.2. jaImanaicaa Aaqlavaa Ipavakacyaa garjaqnausaar xaqvaDaca raIhl Exavaqkca paaNai [aqxaala zqNaq.3. Aava[yavakxaqnausaar saa&ai va haxaaWNyaasa saaqpai A[ai ya>"aq vaaparavaixa. 4. raqga-paida Fa>paasaUna sa>r%aNa ImaWIvaNyaasaaTi maaxai, paaNai va vaaxaavarNa Fa>caq AnauvaUklna vakVna

vanaspaxaicai svaaBaaIvavak svasa>r%aNa [avaPxai vaaDvaNyaavar Bar Asaavaa va xari Aava[yavak vaatLyaasa saq>ziya naa[avaqk va raq&avak vaaparavaqxa.

5. sa>vakIrxa va na@saIgaevak A[aa zaqnahi pZvakarcyaa IbayaaNyaa>caa vaapar vakVna [aqxai Ivakpakayaxa[air vakrNyaacaa O*q[a TqvaNaq.

6. jaImanaixail ja@Ivavak vakbaaecaq pZmaaNa 3 tvaPvaqk Ivakmaana raIhl A[aabaqxaanaq saq>ziyaKaxaq va saq>ziya vakcara [aqxaaxa AacCaznaanaq wavaa.

7. vanaIBa>xai AXavaa vaarGaaticai Jaadq [aqxaaBaaqvaxai OBaaVna [aqxaavaril vaaRyaacaq Inaya>"aNa vakravaq va jar Jaadq lavaNaq vyavaharaxa basaxa nasaql xar paa<IlIBa>xa Iva>kvaa jaa|acaa Aadaqsaa [aqxaaBaaqvaxai Ivakmaana 20 paukt O>caicaa haqEel Asaa vakravaa.

8. saq>ziyaKaxaq Iva[aqfa vakVna [aqNaKaxa, rsaacyaa svaVpaaxa ]sa>canaaxaUna ([aqNarsa, [aqNaKaxa rsa, IhrvaW Kaxarsa Asaq) wavaqxa. [aqxaaxa ma[aagaxaixa gaadUna AXavaa AacCaznaanaq hi Kaxaq zqNyaacaq taWavaq. xyaa maagaaenaq xaNa va raqgapaida Fa>caq pZmaaNa vakmai vakaravaq.

varil AaT Inayamaa>caq paalna vakrNyaasaaTi jyaa paa>ca vakayaepa$xai>caa Aval>ba vakravaa lagaxaaq xaq Asaq>, 1. vanaspaxaila paaqfavak pazaXae (rasayaInavak Kaxaq) yaaqgya pZmaaNaaxa zqNaq.2. jaImanaixail vaaxana va vaapasaa vakayama raKaNaq.3. vanaspaxaila raqgapaida>paasaUna sa>r%aNa zqNyaasaaTi pZXama pZIxaba>&avak va naahixar Inavaarvak Opaaya vaaparavaqxa. 4. [aqxaavaril vaaxaavarNaacaa vaapaksaa (saapaq%a Aazexaa) va vakbaevaayaucaq pZmaaNa yaaqgya raKaNyaacaa pZyaxna Asala

paaIhjaq. 5. Ipavakala saUyae pZvaka[a yaaqgya pZmaaNaaxa ImaWql Asaq pahavaq. vyaavahaIrvak Inasagae[aqxaicyaa Inayamaa>paaTil [aas"aiya vakarNaq samajaNaq Aava[yavak Aahq va xyaasaaTi jaq savae

I[avakNaq [aqxavakRyaala jaroricaq Aahq xaq Fa pZsxaUxa AByaasavZkmaaxa va lqKa sa>gZhaxa samaaIvaft vaqklqlq Aahq.

ई स�नहत� पनतष�� -मर�ठ� भ�ष� आत� झ�प घ�ण��च�� म"ड मध�� आह�. रडण����कड� ल! �क� द�ऊ. मर�ठ�त

क6�च �वहत� इतक� व�चक आह�त आत�. प�व= प�सतक�च�� एक� आवMत�च�� हज�र �

हज�र पत� छ�पल�� ज�त. प�$च हज�र महणज� ड�क��वर� प�ण�! आत� ई प�सतक�$च��

जम�न��त एक एक प�सतक प�च ल�ख व�चक�$प��त ज�त आह�त. वष��ल� अ6�� क�ट�

ड�ऊ�ल�ड ह�त�त. व�चक एकम�क�$�� परसपर ऑड�र करत�त. वहटस अप, ई म�ल, ऍपप,

बल�� ट�थ, व�बस�ईट, प�नडX �ईवह, ससड� अश� अस$ख� म�र�[�� प�सतक$ वह��रल वह��ल�

ल�रल� आह�त. स�स�ट स�टल मर�ठ�च$ व�र. ख�ड�प�ड�$च�� रल�ब�ळ�$प�स"� त� जर�च��

प�ठ�वर�ल पत��क द�श�त. र9क�टच�� व�र�$�� स�स�ट स�टल�ल�� मर�ठ�च�� र�ड�ल� आत�

क�ण� थ�$बव" शकत ��ह�. �� 6"म6डक क�$त�त स�हभ�र� वह�. आपल�� ओळख�च��

मर�ठ� स�!र�$�� ��त ओढ�. त��$च� ई म�ल पत�, वह�टसप �$बर आमह�ल� प�ठव�. त�मह�

नकत�ह� व�चक आण�. त� श$भर आणत�ल आनण त� हज�र आणत�ल. त�मच�� वह�टसप

ग�पम6"� ��च� ज�नहर�त कर�. आपल��ल� क� ठल� प�सतक$ व�चक�$प�[त प�ह�चव��च�

आह�त त� आपल��ल� नटवह�, प�परच� ज�नहर�त परवडत ��ह�. आमच� व�चक ह�च आमच�

ज�नहर�त एज$ट. त�च आमच� त�कद. मर�ठ� भ�ष�च� त�कद जर�ल� द�खव"� द�ऊ.

ई स�नहत�च� प�सतक� www.esahity.com वर� ड�ऊ�ल�ड कर�.

esahity@gmail.com ल� कळव"� ई-म�ल�� म�$रव�. नक$व� 7710980841 ह� �$बर

स�वह कर� ठ�व�, �� �$बरल� त�मच� ��$व��� Whatsapp कर� प�सतक� whatsapp म�रb

नमळव�.

सल$क ई स�नहत�च� app.https://play.google.com/store/apps/details?id=com.

esahity.www.esahitybooks ह� सल$कवर उपलब6 आह�त. त� download कर�. ह�

सव� म�फत आह�त.

6न�व�द