अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय...

43

Upload: others

Post on 20-Nov-2020

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

च अनवाद उदय नारकर

अनरनसटो च गवहरा ५३ वा हौतातमय िदन

९ ऑकटोबर २०२०

अनकरमणिणिका

अनवादकाच मणनोगत - उदय नारकर

दोन शबद - मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

परसतावना - ऐजाझ अहमणद

च गवहरा जीवनपट

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परमणख िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवर बोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

अनवादकाच मणनोगत

काही वषर झाली असितील मणबई िवदापीठाचया बहधा इगजी िवभागात पराधयापक िमणतरिाचया ऑिफसिात बोलतबसिलो होतो तवढयात एक उमणदा तरणि सिराना भटायला आणला तयाच काही बोलणि चाल असिताना मणाझ लकतयाचया टी शटरवरील च गवहराचया िचतरिावर गल मणागील शतकाचया सिाठी सितरीचया दशकात सिमणाजवादीकमयिनसट करातीच वार पयायललयाना त िचतरि नवीन नवहत पणि नवया शतकातलया जगातही त काळानकाळवडल तर नवहतच पणि तयाला एक गमणर आणल होत तरणितरणिीत अिमणताभ बचचन िकवा अवहनजसिरहनहीपॉनटपयलर मणी तया तरणिाला तया िचतरिातील मणाणिसिाबदल िवचारल आणिणि तयाचया उतरान मणाझी नाही महटल तरीिनराशाच झाली सिमण गाय ह वॉनटज अगनसट द िरच असि काही तरी तो पटपटला पठठा नसिताच कल डड

िनघाला

या िचतरिाचीही एक िचतरकथाच आणह च गवहराचा तो मणळ फोटो काढलला आणह १९६० मणधय आणिणि गलया सिाठवषात तयावर कालबाहतची सिरकतीही आणलली नाही फोटोमणागील मणळ उदश ओलाडन जगात असिलयानसिलयासिाऱया सिीमणारडषा तयान पार कलया आणहत तो चहरा करळमणधील कमयिनसट पकाचया ऑिफसिचया िभतीवर जयािदमणाखान झळकत असितो तयाच बमणवरतखोरपणि तो नय यॉनटकरमणधलया कबमणधय टिनसि खळणिाऱया एखादामणिलटनशनलचया सिीईओचया छाताडावर बसिलला िदसितो तयाची करयवसत करन तया मणहानायकाच सितवपसिायचा िकतीही परयतन कला तयाच िविनमणय मणलयात अवमणलयन करायचा घाट घातला तरी जगात बदल करपहाणिाऱयाचया नजरडत तयाच उपयोिगता मणलय अकय िटकन आणह तयाचया डोकयावरची ती जगाला फाटावरमणारणिारी लाल तारा िमणरवणिारी कप अलगद कणिाचयाही डोकयावर जाऊन बसित कधी यश िखसताचया कधीमणडोनाचया तर कधी िपरनससि डायनाचयाही

तो मणळ फोटो काढला आणह अलबतो कोदा या कयबन फोटोगाफरन कयबाची राजधानी हवाना इथ ५ मणाचर१९६० रोजी आणिणि तयाला िदलल नाव आणह गिरलरो िहरोइको - गिरला हीरो गिनमणी यदाचा नायक कपला नजमणानता पसिरलली कसिाची जणि िवमणकत आणयाळ दरवरचया ि कितजावरील अनयाय-शोषणिमणकत जगावरिखळलली सवपनाळ आणिणि तरीही भदक नजर मणोनािलसिाचया चहऱयावर तरळणिार हसि जासत गढ की यानरशादरलाची असिा सिभरमण पाडणिारी सिवर जगातलया िवदाथी-तरणिाचया गळयातला ताईत बनलली

च न मणाडलला िवचार तयान उराशी बाळगलली कराितिनषठा िमणटवणयासिाठी खप आणटािपटा करणयात आणला आणह

पणि परितमणा पोकळ असित नाही ती कशाचा तरी िनदरनश करत असित भावनचा कतीचा िवचाराचा दषटीचाअपकाचा परितजञचा च चया या परितममणागील वयिकततव दवासिारख िनगरणि िनराकार नाही जो सवतःच िनगरणिआणिणि िनराकार आणह तो जगाला कसिला आणकार दणिार कसिल गणि परदान करणिार चचया परितममणागील मणाणिसिमणातरि िनराकाराला िनगरणिाला ठामण नकार दणिारा आणह आणपलया अतरातील गणिाकारान जगाला भारीत करायचीददरमय इचछाशकती महणिज च सिारड अनयाय जमणीनदोसत कलयानतरचया जगाकड पहाताना िवशमणानव कसिािदसल च सिारखा

हा फोटो घणयात आणलला कणिही जणि च चया अवतरणयाची वाटच पहात होता कयबाची कराती महणिज कवळदोन वषाच अभरक होत आणिणि तया अभरकाचया गळयाला नख लावणयासिाठी अमिरकच हात कोणि िशविशवत होत

तो सिामाजयवादाचा राकसि कवहा या नवजाताचा गळा घोटतोय ह सिार जग शासि रोधन पहात होत कयबाला

जगणयासिाठी तयाचा सिामणना करणि भाग होत अमिरककड जगातल कोणित अतयाधिनक शस नवहत आणपणिअणिबॉबचा वापर करन काय कर शकतो ह तयान दाखवन िदल होत तयाचया सिामणथयािवषयी कणिालाही शकानवहती अमिरकपासिन बचाव करणयासिाठी कयबान बिलजयमणकडन काय मणागवाव रायफली आणिणि गनड िकतयकटनाचा हा मणाल ला कब नावाचया फच बोटीतन आणला होता त जहाज हवाना बदरात मणाल उतरायची वाटपहात नागरन बसिल होत पणि एकाएकी तयावर मणहाभयानक सफोट झाला ७५ कयबन खलाशी आणिणि कमणरचारीतयात जागचया जागी ठार झाल २०० जबर जखमणी झाल बदराचा मणोठा भाग पार उधवसत झाला होताअमिरकची नजर वाकडी झाली की काय होत ह पनहा जगाला िदसिल होत १८९८ मणधय अशाच एका सफोटाचिनिमणत करन अमिरकन तया वळचया सिमणाजवादाचा गध नसिललया कयबावर हलला कला होता तयासिाठीच तरपनहा हा सफोट करणयात आणला नवहता

सफोटाचया दसिऱया िदवशी मणताचा सिामणदाियक अतयिवधी होता तयासिाठी एक तातपरता मणच उभा करणयात आणलाहोता तयावर िफडलचया शजारी उभ होत सिपरिसिद फच ततवजञ जयॉ पॉनटल सिातरिर आणिणि िततकीच सिपरिसिद िवदषीआणिणि सिातरिर याची पतनी िसिमणॉ िद बवहॉनट कायरकरमणाला जरा उिशरा आणलला एक तरणि जरा मणाग उभा होता जकटघातलला तो होता अनरनसटो च गवहरा गमणतीची गोषट महणिज चन िदललया िनमणतरिणिावरनच सिातरिर आणिणि िसिमणॉतया कायरकरमणासिाठी आणल होत तया कायरकरमणाच फोटो घत होता अलबतो कोदा रडवहोलयसिॉ कराती यावतरमणानपतरिासिाठी पढ तया परसिगाची याद काढताना कोदा महणिाला ldquoच खप मणाग उभा होता इतका की िदसितहीनवहता पणि अचानक च मणाझया कमऱयाचया चौकटीत अवतरला आणिणि िकक मणी कळ दाबली िनळयाआणकाशाचया कोदणिात तयाच पोटररनट सिाठवलयाच मणाझया तातकाळ धयानात आणल rdquo

तो फोटो नतर एकदोनदा ओझरता छापला गलयानतर च सिारखाच िकतयक वषरन सिावरजिनक दिषटआणड झाला च

न १९६५ मणधय कयबा सिोडल आणिणि जगात करातीसिाठी चाल असिणिाऱया गिनमणी लढायात सिामणील वहायलािनघाला आणधी आणिफकतील कॉगोमणधय आणिणि नतर लिटन अमिरकत तयानतर १९६७ मणधय तयाला हौतातमयपरापत झाल तया बोिलिवहयात लढत असिताना तयाची ही छबी पनहा झळकली परीसिचया एका िनयतकािलकात१९६७मणधय तयाचा दोन नवह तीन नवह अनकानक ि वहएतनामण िनमणाणि करा हा सिपरिसिद लख हवानातपरकािशत झालयानतर तयानतर दोन मणिहनयातच बोिलिवहयाचया हकमणशहाचया सिनयान सिीआणयएचया मणदतीनडोगराळ परदशात लढत असिताना तयाला पकडल आणिणि नतर गोळया घालन ठार कल तयाचया हौतातमयासिाठीिचरसमणरणि करणयासिाठी िफडलन हवानाचया मणधयवती चौकात एक जगी शोकसिभा आणयोिजत कली पाठीमणागकयबाचया गहमणतरिालयाची पाच मणजली इमणारत होती तयावर कयबाचया गळयातील ताईत बनललया गिरललरोिहरोईको (गिनमणी योधदा) ची तया इमणारतीचया पाच मणजली उचीची तसिबीर िवराजमणान झाली होती ती होतीकोदान खचलली ती ऐितहािसिक छबी आणजही ती पाच मणजली तसिबीर तया असिीमण तयागाची समणती जागी करतिदमणाखात झळकत आणह

तो फोटो सवतः कोदाची अितशय आणवडती कलाकती बनली कणिी खासि पाहणिा आणला की तयाची परितकती तो भटमहणिन दई कसटरो आणतमणचिरतरि िलिहत असिताना तयाला फिलटरनली या इटािलयन परकाशकान मणोठी मणदत कलीफिलटरनली सवतः जहाल डावया िवचाराचा होता हा फिलटरनली कोदाला भटायला गला असिता तयाला चची छबीभट महणिन िमणळाली ती सिोबत घऊन फिलटरनली इटलीला गला

च न आणपलया बोिलिवहयातील सिशस बडाची हिकगत िलिहलली रोजिनशी १९६८ मणधय परकाशात आणलीहवानामणधय कसटरोन ती छापणयाच अिधकार फिलटरनलीला िदल आणिणि ती इटािलयन भाषत परकािशत झालीकोदाचया तया फोटोसिकट तयान पसतकाचया मणखपषठावर तो फोटो टाकला तो फोटो लोकाना इतका आणवडला कीफिलटरनलीन तयाची हजारो पोसटसिर छापली १९६८ मणधय सिाऱया यरोपातल िवदाथी परितगामणी सिमणाजािवरद बडकरन उठल होत रोज हजारो िवदाथी रसतयावर उतरन िनदशरन करायच इटलीतलया िवदाथयानी च च पोसटरआणदोलनात वापरायला सिरवात कली आण िणि च एका एका राषटाचया सिीमणा लीलया ओलाड लागला जगातलयासिवात बलाढ शकतीशी लढताना रणिात दह ठवलला तो िजगरबाज तरणि तयाचा दोसत बनला तयाची छबीिवदाथयाचया वसितीगहाचया िभतीवर लटक लागली तयाची िचतरि हाताला यईल तया वळणिान आणिणि हाती लागलतया रगान िवदापीठाचया िभती सिशोिभत कर लागली बिलन असिो की परीसि की अगदी नय यॉनटकर आणपलया मणबई

िदलली कलकतयावरही तयान गारड कल

जगाला तोपयरत हॉनटिलवडची पोसटसिर ठाऊक होती आणपलयाकड बॉनटिलवड टॉनटिलवड वगरडची पणि पोसटसिरनी मणोठीराजकीय कामणिगरी कली होती रिशयन राजयकरातीमणधय १९१८ नतर झाललया परतयक सिमणाजवादी करातीत

लोकानी रगवलली बनवलली पोसटसिर जनतला उठवणयाच कामण कर लागली लिनन मणाओ हो िच िमणनह िफडलकसटरो च गवहरा आणिणि दशोदशीच सथािनक जननायक

याच काळात पाशातय सिगीत जगात परचड उलथापालथ झाली बीटलसि बॉनटब िडलन आणदीचया परितमणा तयाचयागाणयाचया तबकडावर झळक लागलया च चया कपवरील लाल तारा बीटलसिचया लयसिी इन द सकाय िवथडायमणडसि या गाणयात अवतरला इतकच नवह तर तो तारा अनडी वॉनटऱहोलन िचतारललया मिरिलन मणनोची जलफशगार लागला आणिणि मणाओचया कपवरही िवराजमणान होत परितगामयाचया उरात धडकी भरव लागला

च कमयिनसट करातीचा रॉनटकसटारच बनला पणि मणतयपशात तो िजवत असिताना तयाच दशरन झाल की िकतयकानावाट अरड कराती इतकी दखणिी असि शकत पहाताकणिी तयाचया वयिकतमणतवाची जादई छाप पड तया कोवळयाचहऱयामणाग दडला होता सिामाजयशाहाना उलथ पाहणिारा पोलादी कणिखरपणिा जशी ओलसिर िशसिवी - नकीपॉनटिलशलली चादणयात ती अशी मणळची काित करातीचया धगधगणिाऱया भटीचया परकाशात तळपनिनघालयािशवाय नवया मणनितल िगरधर पतळा सिाकारत नसितो

१४ जन १९२८ रोजी अजरनिनटनात जनमणललया डॉनट अनरनसटो च गवहरान अमिरकन मणजोरीशी लढतानाबोिलिवहयाचया रणिात ९ ऑकटोबर १९६७ रोजी दह ठवला कवळ ३९ वषाचया आणयषयात जगावर अमणीट ठसिाउमणटवणिार कामण सफितपरद कामण कल अनभवाचया कानसिीवर घासित परजलल िवचार मणाडल तया िवचाराच शसनवया िपढीचया हाती दणयाचया हतन टरायकॉनटिनटननटल या सिसथचया पढाकारान जगातील वीसि परकाशक एकतरियऊन च चया ५३ वया हौतातमयिदनी वीसक भाषात एकाच वळी परकािशत करत आणहत

या छोटाशया पसतकात च न िलिहलल दोन लख आणहत तयाचया कायाची ओळख करन दणिारा लिटन अमिरकनिवदषी मणािरया कामणरनन याचा एक लख आणह भारतात जनमणलल पािकसतानात वाढलल आणिणि अमिरकतजगितवखयात झालल थोर भारतीय िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अतयत िवचारपरवतरक अशी परसतावना यापसतकाला लाभली आणह नवया मणराठी िपढीला आणपणि छातीवर जयाची परितमणा िमणरवतो तो बनड नमणका कायआणह याची काही जाणिीव वहावी यासिाठी ह भाषातर उपयोगी पडल अशी आणशा आणह

उदय नारकर

दोन शबद

अनरनसटो च गवहरा सिमणाजवाद नवा मणानव आणिणि ितसिरड जग

मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

चचया कराितकारक जडणिघडणिीत १९६५ आणिणि १९६६ ही वषरन अगदी कळीची ठरतात ती दोन वषरन ही एकाकालखडाच िशखर गाठत असितानाच दसिऱयाचा आणरभकालही होता १९५९ मणधय यशसवी झालली कयबन करातीआणिणि १९६५ मणधय कॉगो आणिणि बोिलिवहया यथील कराितकारक आणतरराषटीय मणोिहमणात सिहभागी होणयासिाठीठवलल परसथान या दरमयानचया काळात च न बरडच मणहतवाच वचािरक िलखाणि कल होत या िलखाणिाततथाकिथत ितसिऱया जगात सिमणाजवादाची बाधणिी करणयाबाबतच तयाच िविवधागी िवचार सिमणािवषट होत

तयामणाग तयान कयबात कलल कामण आणिणि पार पाडललया जबाबदाऱयाच मणोठ पाठबळ होत तयाचबरोबर तयानसिमणाजवादी जगाचा िवशषतः सिोिवहएत यिनयनचा अनभव आणिणि मणाकसिर एगलसि व लिनन याचया िवचाराचाअितशय खोलात जाऊन िवचार कला होता या काळातील अगिणित लखात-भाषणिात चन सिमणाजवादी सिकरमणणिहोत असिताना उिदषट काय असिावीत कोणिती कायरन पार पाडावीत मणानवमणकती परापत करणयासिाठी कोणिती लकयअसिावीत यािवषयी परगलभ िचतन कल असिलयाच िदसिन यत या सिवरच िलखाणिात तयाच मणहतवाच िसिदात

िवशषतः गरीब आणिणि अिवकिसित दशाना सवततरि आणिणि सिावरभौमण होणयासिाठी काय कराव लागल या िवषयीचिसिदात गिथत झालल िदसितात या िवचारिवशाचा कदिबद आणह शोषणि आणिणि परभतव सिपषटात आणणिणयासिाठीबदल करावयासि िसिद झालला नवा मणाणिसि

िडसबर १९६४ मणधय तयान यनोत कललया भाषणिाच िवशलषणि कलयासि १९६५ चया पिहलया काही मणिहनयाततयाचया कारकीदीचा एक टपपा पणिर होऊन तो सिाऱया आणिफकची यातरिा करायला िसिद होत असिलयाच िदसिन यत

आणिफकचया या यातरिचया दरमयान च िविवध दशाचया आणिणि राषटीय सवाततय आणदोलनाचया परमणख नतयाना भटलाफबवारीत अलजिरयात झाललया आणफो-आणिशयाई एकजटीचया दसिऱया आणिथक चचासितरिात तयान िदलल भाषणििकतयकाना अितशय धकका दणिारड आणिणि वादगसत वाटल आणपलया भाषणिात तयान ितसिऱया जगान पार पाडणयाचयाभिमणकिवषयी तयाचया भाडवलशाहीिवरदचया लढाईची सिमणाजवादी दशानी तयाचया राषटीय मणिकतलढयानापािठबा दणि का गरडजच आणह याची अितशय टोकदार आणिणि परखर मणाडणिी कली होती

तयाची ही मणाडणिी िकतीही वादगसत ठरली असिली आणिणि तयावर िकतीही टीका झालली असिली तरी अिलकडचयाइितहासिान ती खरी असिलयाचच दाखवन िदल आणह सिमणाजवादाचया सिरकणिाथर आणवशयक ती एकजट नवहती तयातसिाततय नवहत घतलया गललया भिमणका अितशय धसिर आणिणि पोथीिनषठ होतया ह आणता िदसिन आणल आणह चनसवीकारललया मणागािवषयी काही िचतन कलयासि तो आणता एक नवी वाट चोखाळ लागलयाच सपषट होत जनतचयामणिकतलढयाचया जवाला फलवत असितानाच एकिवसिावया शतकातील मणाणिसि कसिा असिावा या िचतनाची कासि

तयान कणिभरही सिोडली नसिलयाच िदसिन यत

अिलजयसिरमणधील या छोटखानी भाषणिात मणाडलल िवचारातच तयान पढ िलिहललया सिमणाजवाद आणिणि कयबातीलमणाणिसि (१९६५) आण िणि ितरिखडाला सिदश दोन नवह तीन नवह अनकानक िवहएतनामण िनमणाणि करा (१९६६) यासिसमणरणिीय िनबधातील िसिदानताची पायभरणिी आणढळन यत यातील सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हािनबध परथमण परकािशत झाला उरगवतील मणाचा या िनयतकािलकात १२ मणाच र १९६५ रोजी तो तयानअिलजयसिरमणधय असितानाच िलिहला होता तया वषीचया एिपरल त नोवहबरचया दरमयान च कॉगोचयामणिकतलढयात सिहभागी झाला होता आणपलया सिवयीनसिार तयान कॉगो डायरी कॉगोतील कराितयदातील परसिग

या नावाची राजिनशी िलिहली तो कट अनभव असिला तरी लढणिाऱया जनतचया तयागाच परितिबब आणिणि मणलयतयात गिथत झाल आणह

कॉगोतन तयान कलल परयाणि तयाचया कराितकारक वाटचालीतील एक िनणिायक वळणि ठरल एकाच वळी मणानिसिकदद आणिणि पयायाची शकयता या अतिवरोधातन तयान मणहतवपणि र िनणिरय घतला लिटन अमिरकचया सिपणिरमणकतीसिाठी लढणयाचा कयबाचया बाहर जाऊन लढायचा हा अनभव काही सिवरसवी नवीन नवहता िफडलचयानततवाखाली बािटसटाची हकमणशाही उलथन टाकणयासिाठी मिकसिकोत परिशकणि घत असितानाच एकदा का कयबामणकत झाला की जगाचया तया भागातील इतर दशातही तो लढा सिर करणयाच वचन तयान सवतःला िदल होत

पढ च गवहरा नावाचा कराितकारक बनणिार असिललया तया तरणिाचया जीवनाला १९५५ आणिणि १९५६ या दोनवषानी मणोठीच कलाटणिी िदली होती १९५९ मणधय यशसवी झाललया कयबन करातीची पायाभरणिी करणिारा हाकाळ ठरला सिरवातीला चन िफडलच नततव मणनोमणन सवीकारत तो तयाचा पकका अनयायी बनला पढ तयानकललया अभयासिातन िचतनातन आणिणि कराितकारक चळवळीत परगलभ होत गललया बािधलकीतन तयाच रपातरसिमणाजवादी च गवहरात झाल

करातीचया कायात सवतःला सिवरसवी झोकन िदलयामणळ अिवकिसित दशाना सिमणाजवादी बनवणयाची तयाचयातीलअतगरत सिघषातन वाट काढणयाची जबाबदारी तयान आणपलया िशरावर घतली तयातन अनक नवया िदशा खलयाझालया आणिणि एका नवया सिमणाजाची पायाभरणिी करणयाच पिरवतरनशील कामण तयान आणपलया अगावर घतल तयानयािवषयी कललया योगदानातील दोन गोषटी उठन िदसितात १) सिमणाजवादाची बाधणिी करणयासिाठी िनवडललामणाग र सिाततयपणि र बनवणयासिाठी करावयाचया अभयासिापरित कमणालीची िनषठा आणिणि २) कयबातील अनभव गिथतकरणिारड तयान कलल सिखोल िचतन जनतचया कलयाणिासिाठी आणिणि ितचया सिवरकष िवकासिासिाठी झट पहाणिाऱयादशासिाठी ह िचमणकल बट अतयत पररक ठरणिार होत

तया अनभवाचया आणिणि तयासिाठी कललया वयवहाराचया जोरावरच तयान कयबातन परयाणि करणयाप वी सिमणाजवादआणिणि कयबातील मणाणिसि हा मणहतवपणिर िनबध िलिहला कयबा सिोडन गला तरी तयान आणजवर छातीशी धरललयाएकाही ततवाला ितलाजली िदली नाही कवळ कयबन करातीच यशसवी करणयासिाठी नवह तर इतर दशाानाहीसिमणाजावादाचया िदशन वाटचाल करणयासिाठी ती ततव मणागरदशरक होती

एखादा वयकतीन अिगकारललया कायाच कतरनपणि ितचया मणाणिसि असिणयाशी एकजीव झालल असित हा िवचारचचया िचतनाचा कदिबद होता तो िवचार आणिणि तयानसिार तयान वयतीत कलल जीवन हा काही अपघात नवहतामणाणिसिाच कतरनपणि तयान जाणिीवपवरक कललया कतीतन आणिणि भौितक वयवहारातन वयकत होत असित यथ च

मणाकसिरन सिरवातीपासिन दाखवललया मणागावरन वाटचाल करत होता मणाकसिरपरमणाणिच च न आणमणलाग पिरवतरनाचीकासि घट पकडन ठवली होती कालबाह झाललया पराचीन भाडवलशाहीची जागा घणिारी नवी सिामणािजक रचनाकरणयाच अिनवायर पणि अवाढवय कायर मणाकसिरपरमणाणिच च नही सवीकारल होत

ह धयानात घता च करत असिलल िचतन सिमणजन घणि आणिणि त जासत आणशयघन करत जाणयाची गरज

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 2: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

अनकरमणिणिका

अनवादकाच मणनोगत - उदय नारकर

दोन शबद - मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

परसतावना - ऐजाझ अहमणद

च गवहरा जीवनपट

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परमणख िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवर बोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

अनवादकाच मणनोगत

काही वषर झाली असितील मणबई िवदापीठाचया बहधा इगजी िवभागात पराधयापक िमणतरिाचया ऑिफसिात बोलतबसिलो होतो तवढयात एक उमणदा तरणि सिराना भटायला आणला तयाच काही बोलणि चाल असिताना मणाझ लकतयाचया टी शटरवरील च गवहराचया िचतरिावर गल मणागील शतकाचया सिाठी सितरीचया दशकात सिमणाजवादीकमयिनसट करातीच वार पयायललयाना त िचतरि नवीन नवहत पणि नवया शतकातलया जगातही त काळानकाळवडल तर नवहतच पणि तयाला एक गमणर आणल होत तरणितरणिीत अिमणताभ बचचन िकवा अवहनजसिरहनहीपॉनटपयलर मणी तया तरणिाला तया िचतरिातील मणाणिसिाबदल िवचारल आणिणि तयाचया उतरान मणाझी नाही महटल तरीिनराशाच झाली सिमण गाय ह वॉनटज अगनसट द िरच असि काही तरी तो पटपटला पठठा नसिताच कल डड

िनघाला

या िचतरिाचीही एक िचतरकथाच आणह च गवहराचा तो मणळ फोटो काढलला आणह १९६० मणधय आणिणि गलया सिाठवषात तयावर कालबाहतची सिरकतीही आणलली नाही फोटोमणागील मणळ उदश ओलाडन जगात असिलयानसिलयासिाऱया सिीमणारडषा तयान पार कलया आणहत तो चहरा करळमणधील कमयिनसट पकाचया ऑिफसिचया िभतीवर जयािदमणाखान झळकत असितो तयाच बमणवरतखोरपणि तो नय यॉनटकरमणधलया कबमणधय टिनसि खळणिाऱया एखादामणिलटनशनलचया सिीईओचया छाताडावर बसिलला िदसितो तयाची करयवसत करन तया मणहानायकाच सितवपसिायचा िकतीही परयतन कला तयाच िविनमणय मणलयात अवमणलयन करायचा घाट घातला तरी जगात बदल करपहाणिाऱयाचया नजरडत तयाच उपयोिगता मणलय अकय िटकन आणह तयाचया डोकयावरची ती जगाला फाटावरमणारणिारी लाल तारा िमणरवणिारी कप अलगद कणिाचयाही डोकयावर जाऊन बसित कधी यश िखसताचया कधीमणडोनाचया तर कधी िपरनससि डायनाचयाही

तो मणळ फोटो काढला आणह अलबतो कोदा या कयबन फोटोगाफरन कयबाची राजधानी हवाना इथ ५ मणाचर१९६० रोजी आणिणि तयाला िदलल नाव आणह गिरलरो िहरोइको - गिरला हीरो गिनमणी यदाचा नायक कपला नजमणानता पसिरलली कसिाची जणि िवमणकत आणयाळ दरवरचया ि कितजावरील अनयाय-शोषणिमणकत जगावरिखळलली सवपनाळ आणिणि तरीही भदक नजर मणोनािलसिाचया चहऱयावर तरळणिार हसि जासत गढ की यानरशादरलाची असिा सिभरमण पाडणिारी सिवर जगातलया िवदाथी-तरणिाचया गळयातला ताईत बनलली

च न मणाडलला िवचार तयान उराशी बाळगलली कराितिनषठा िमणटवणयासिाठी खप आणटािपटा करणयात आणला आणह

पणि परितमणा पोकळ असित नाही ती कशाचा तरी िनदरनश करत असित भावनचा कतीचा िवचाराचा दषटीचाअपकाचा परितजञचा च चया या परितममणागील वयिकततव दवासिारख िनगरणि िनराकार नाही जो सवतःच िनगरणिआणिणि िनराकार आणह तो जगाला कसिला आणकार दणिार कसिल गणि परदान करणिार चचया परितममणागील मणाणिसिमणातरि िनराकाराला िनगरणिाला ठामण नकार दणिारा आणह आणपलया अतरातील गणिाकारान जगाला भारीत करायचीददरमय इचछाशकती महणिज च सिारड अनयाय जमणीनदोसत कलयानतरचया जगाकड पहाताना िवशमणानव कसिािदसल च सिारखा

हा फोटो घणयात आणलला कणिही जणि च चया अवतरणयाची वाटच पहात होता कयबाची कराती महणिज कवळदोन वषाच अभरक होत आणिणि तया अभरकाचया गळयाला नख लावणयासिाठी अमिरकच हात कोणि िशविशवत होत

तो सिामाजयवादाचा राकसि कवहा या नवजाताचा गळा घोटतोय ह सिार जग शासि रोधन पहात होत कयबाला

जगणयासिाठी तयाचा सिामणना करणि भाग होत अमिरककड जगातल कोणित अतयाधिनक शस नवहत आणपणिअणिबॉबचा वापर करन काय कर शकतो ह तयान दाखवन िदल होत तयाचया सिामणथयािवषयी कणिालाही शकानवहती अमिरकपासिन बचाव करणयासिाठी कयबान बिलजयमणकडन काय मणागवाव रायफली आणिणि गनड िकतयकटनाचा हा मणाल ला कब नावाचया फच बोटीतन आणला होता त जहाज हवाना बदरात मणाल उतरायची वाटपहात नागरन बसिल होत पणि एकाएकी तयावर मणहाभयानक सफोट झाला ७५ कयबन खलाशी आणिणि कमणरचारीतयात जागचया जागी ठार झाल २०० जबर जखमणी झाल बदराचा मणोठा भाग पार उधवसत झाला होताअमिरकची नजर वाकडी झाली की काय होत ह पनहा जगाला िदसिल होत १८९८ मणधय अशाच एका सफोटाचिनिमणत करन अमिरकन तया वळचया सिमणाजवादाचा गध नसिललया कयबावर हलला कला होता तयासिाठीच तरपनहा हा सफोट करणयात आणला नवहता

सफोटाचया दसिऱया िदवशी मणताचा सिामणदाियक अतयिवधी होता तयासिाठी एक तातपरता मणच उभा करणयात आणलाहोता तयावर िफडलचया शजारी उभ होत सिपरिसिद फच ततवजञ जयॉ पॉनटल सिातरिर आणिणि िततकीच सिपरिसिद िवदषीआणिणि सिातरिर याची पतनी िसिमणॉ िद बवहॉनट कायरकरमणाला जरा उिशरा आणलला एक तरणि जरा मणाग उभा होता जकटघातलला तो होता अनरनसटो च गवहरा गमणतीची गोषट महणिज चन िदललया िनमणतरिणिावरनच सिातरिर आणिणि िसिमणॉतया कायरकरमणासिाठी आणल होत तया कायरकरमणाच फोटो घत होता अलबतो कोदा रडवहोलयसिॉ कराती यावतरमणानपतरिासिाठी पढ तया परसिगाची याद काढताना कोदा महणिाला ldquoच खप मणाग उभा होता इतका की िदसितहीनवहता पणि अचानक च मणाझया कमऱयाचया चौकटीत अवतरला आणिणि िकक मणी कळ दाबली िनळयाआणकाशाचया कोदणिात तयाच पोटररनट सिाठवलयाच मणाझया तातकाळ धयानात आणल rdquo

तो फोटो नतर एकदोनदा ओझरता छापला गलयानतर च सिारखाच िकतयक वषरन सिावरजिनक दिषटआणड झाला च

न १९६५ मणधय कयबा सिोडल आणिणि जगात करातीसिाठी चाल असिणिाऱया गिनमणी लढायात सिामणील वहायलािनघाला आणधी आणिफकतील कॉगोमणधय आणिणि नतर लिटन अमिरकत तयानतर १९६७ मणधय तयाला हौतातमयपरापत झाल तया बोिलिवहयात लढत असिताना तयाची ही छबी पनहा झळकली परीसिचया एका िनयतकािलकात१९६७मणधय तयाचा दोन नवह तीन नवह अनकानक ि वहएतनामण िनमणाणि करा हा सिपरिसिद लख हवानातपरकािशत झालयानतर तयानतर दोन मणिहनयातच बोिलिवहयाचया हकमणशहाचया सिनयान सिीआणयएचया मणदतीनडोगराळ परदशात लढत असिताना तयाला पकडल आणिणि नतर गोळया घालन ठार कल तयाचया हौतातमयासिाठीिचरसमणरणि करणयासिाठी िफडलन हवानाचया मणधयवती चौकात एक जगी शोकसिभा आणयोिजत कली पाठीमणागकयबाचया गहमणतरिालयाची पाच मणजली इमणारत होती तयावर कयबाचया गळयातील ताईत बनललया गिरललरोिहरोईको (गिनमणी योधदा) ची तया इमणारतीचया पाच मणजली उचीची तसिबीर िवराजमणान झाली होती ती होतीकोदान खचलली ती ऐितहािसिक छबी आणजही ती पाच मणजली तसिबीर तया असिीमण तयागाची समणती जागी करतिदमणाखात झळकत आणह

तो फोटो सवतः कोदाची अितशय आणवडती कलाकती बनली कणिी खासि पाहणिा आणला की तयाची परितकती तो भटमहणिन दई कसटरो आणतमणचिरतरि िलिहत असिताना तयाला फिलटरनली या इटािलयन परकाशकान मणोठी मणदत कलीफिलटरनली सवतः जहाल डावया िवचाराचा होता हा फिलटरनली कोदाला भटायला गला असिता तयाला चची छबीभट महणिन िमणळाली ती सिोबत घऊन फिलटरनली इटलीला गला

च न आणपलया बोिलिवहयातील सिशस बडाची हिकगत िलिहलली रोजिनशी १९६८ मणधय परकाशात आणलीहवानामणधय कसटरोन ती छापणयाच अिधकार फिलटरनलीला िदल आणिणि ती इटािलयन भाषत परकािशत झालीकोदाचया तया फोटोसिकट तयान पसतकाचया मणखपषठावर तो फोटो टाकला तो फोटो लोकाना इतका आणवडला कीफिलटरनलीन तयाची हजारो पोसटसिर छापली १९६८ मणधय सिाऱया यरोपातल िवदाथी परितगामणी सिमणाजािवरद बडकरन उठल होत रोज हजारो िवदाथी रसतयावर उतरन िनदशरन करायच इटलीतलया िवदाथयानी च च पोसटरआणदोलनात वापरायला सिरवात कली आण िणि च एका एका राषटाचया सिीमणा लीलया ओलाड लागला जगातलयासिवात बलाढ शकतीशी लढताना रणिात दह ठवलला तो िजगरबाज तरणि तयाचा दोसत बनला तयाची छबीिवदाथयाचया वसितीगहाचया िभतीवर लटक लागली तयाची िचतरि हाताला यईल तया वळणिान आणिणि हाती लागलतया रगान िवदापीठाचया िभती सिशोिभत कर लागली बिलन असिो की परीसि की अगदी नय यॉनटकर आणपलया मणबई

िदलली कलकतयावरही तयान गारड कल

जगाला तोपयरत हॉनटिलवडची पोसटसिर ठाऊक होती आणपलयाकड बॉनटिलवड टॉनटिलवड वगरडची पणि पोसटसिरनी मणोठीराजकीय कामणिगरी कली होती रिशयन राजयकरातीमणधय १९१८ नतर झाललया परतयक सिमणाजवादी करातीत

लोकानी रगवलली बनवलली पोसटसिर जनतला उठवणयाच कामण कर लागली लिनन मणाओ हो िच िमणनह िफडलकसटरो च गवहरा आणिणि दशोदशीच सथािनक जननायक

याच काळात पाशातय सिगीत जगात परचड उलथापालथ झाली बीटलसि बॉनटब िडलन आणदीचया परितमणा तयाचयागाणयाचया तबकडावर झळक लागलया च चया कपवरील लाल तारा बीटलसिचया लयसिी इन द सकाय िवथडायमणडसि या गाणयात अवतरला इतकच नवह तर तो तारा अनडी वॉनटऱहोलन िचतारललया मिरिलन मणनोची जलफशगार लागला आणिणि मणाओचया कपवरही िवराजमणान होत परितगामयाचया उरात धडकी भरव लागला

च कमयिनसट करातीचा रॉनटकसटारच बनला पणि मणतयपशात तो िजवत असिताना तयाच दशरन झाल की िकतयकानावाट अरड कराती इतकी दखणिी असि शकत पहाताकणिी तयाचया वयिकतमणतवाची जादई छाप पड तया कोवळयाचहऱयामणाग दडला होता सिामाजयशाहाना उलथ पाहणिारा पोलादी कणिखरपणिा जशी ओलसिर िशसिवी - नकीपॉनटिलशलली चादणयात ती अशी मणळची काित करातीचया धगधगणिाऱया भटीचया परकाशात तळपनिनघालयािशवाय नवया मणनितल िगरधर पतळा सिाकारत नसितो

१४ जन १९२८ रोजी अजरनिनटनात जनमणललया डॉनट अनरनसटो च गवहरान अमिरकन मणजोरीशी लढतानाबोिलिवहयाचया रणिात ९ ऑकटोबर १९६७ रोजी दह ठवला कवळ ३९ वषाचया आणयषयात जगावर अमणीट ठसिाउमणटवणिार कामण सफितपरद कामण कल अनभवाचया कानसिीवर घासित परजलल िवचार मणाडल तया िवचाराच शसनवया िपढीचया हाती दणयाचया हतन टरायकॉनटिनटननटल या सिसथचया पढाकारान जगातील वीसि परकाशक एकतरियऊन च चया ५३ वया हौतातमयिदनी वीसक भाषात एकाच वळी परकािशत करत आणहत

या छोटाशया पसतकात च न िलिहलल दोन लख आणहत तयाचया कायाची ओळख करन दणिारा लिटन अमिरकनिवदषी मणािरया कामणरनन याचा एक लख आणह भारतात जनमणलल पािकसतानात वाढलल आणिणि अमिरकतजगितवखयात झालल थोर भारतीय िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अतयत िवचारपरवतरक अशी परसतावना यापसतकाला लाभली आणह नवया मणराठी िपढीला आणपणि छातीवर जयाची परितमणा िमणरवतो तो बनड नमणका कायआणह याची काही जाणिीव वहावी यासिाठी ह भाषातर उपयोगी पडल अशी आणशा आणह

उदय नारकर

दोन शबद

अनरनसटो च गवहरा सिमणाजवाद नवा मणानव आणिणि ितसिरड जग

मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

चचया कराितकारक जडणिघडणिीत १९६५ आणिणि १९६६ ही वषरन अगदी कळीची ठरतात ती दोन वषरन ही एकाकालखडाच िशखर गाठत असितानाच दसिऱयाचा आणरभकालही होता १९५९ मणधय यशसवी झालली कयबन करातीआणिणि १९६५ मणधय कॉगो आणिणि बोिलिवहया यथील कराितकारक आणतरराषटीय मणोिहमणात सिहभागी होणयासिाठीठवलल परसथान या दरमयानचया काळात च न बरडच मणहतवाच वचािरक िलखाणि कल होत या िलखाणिाततथाकिथत ितसिऱया जगात सिमणाजवादाची बाधणिी करणयाबाबतच तयाच िविवधागी िवचार सिमणािवषट होत

तयामणाग तयान कयबात कलल कामण आणिणि पार पाडललया जबाबदाऱयाच मणोठ पाठबळ होत तयाचबरोबर तयानसिमणाजवादी जगाचा िवशषतः सिोिवहएत यिनयनचा अनभव आणिणि मणाकसिर एगलसि व लिनन याचया िवचाराचाअितशय खोलात जाऊन िवचार कला होता या काळातील अगिणित लखात-भाषणिात चन सिमणाजवादी सिकरमणणिहोत असिताना उिदषट काय असिावीत कोणिती कायरन पार पाडावीत मणानवमणकती परापत करणयासिाठी कोणिती लकयअसिावीत यािवषयी परगलभ िचतन कल असिलयाच िदसिन यत या सिवरच िलखाणिात तयाच मणहतवाच िसिदात

िवशषतः गरीब आणिणि अिवकिसित दशाना सवततरि आणिणि सिावरभौमण होणयासिाठी काय कराव लागल या िवषयीचिसिदात गिथत झालल िदसितात या िवचारिवशाचा कदिबद आणह शोषणि आणिणि परभतव सिपषटात आणणिणयासिाठीबदल करावयासि िसिद झालला नवा मणाणिसि

िडसबर १९६४ मणधय तयान यनोत कललया भाषणिाच िवशलषणि कलयासि १९६५ चया पिहलया काही मणिहनयाततयाचया कारकीदीचा एक टपपा पणिर होऊन तो सिाऱया आणिफकची यातरिा करायला िसिद होत असिलयाच िदसिन यत

आणिफकचया या यातरिचया दरमयान च िविवध दशाचया आणिणि राषटीय सवाततय आणदोलनाचया परमणख नतयाना भटलाफबवारीत अलजिरयात झाललया आणफो-आणिशयाई एकजटीचया दसिऱया आणिथक चचासितरिात तयान िदलल भाषणििकतयकाना अितशय धकका दणिारड आणिणि वादगसत वाटल आणपलया भाषणिात तयान ितसिऱया जगान पार पाडणयाचयाभिमणकिवषयी तयाचया भाडवलशाहीिवरदचया लढाईची सिमणाजवादी दशानी तयाचया राषटीय मणिकतलढयानापािठबा दणि का गरडजच आणह याची अितशय टोकदार आणिणि परखर मणाडणिी कली होती

तयाची ही मणाडणिी िकतीही वादगसत ठरली असिली आणिणि तयावर िकतीही टीका झालली असिली तरी अिलकडचयाइितहासिान ती खरी असिलयाचच दाखवन िदल आणह सिमणाजवादाचया सिरकणिाथर आणवशयक ती एकजट नवहती तयातसिाततय नवहत घतलया गललया भिमणका अितशय धसिर आणिणि पोथीिनषठ होतया ह आणता िदसिन आणल आणह चनसवीकारललया मणागािवषयी काही िचतन कलयासि तो आणता एक नवी वाट चोखाळ लागलयाच सपषट होत जनतचयामणिकतलढयाचया जवाला फलवत असितानाच एकिवसिावया शतकातील मणाणिसि कसिा असिावा या िचतनाची कासि

तयान कणिभरही सिोडली नसिलयाच िदसिन यत

अिलजयसिरमणधील या छोटखानी भाषणिात मणाडलल िवचारातच तयान पढ िलिहललया सिमणाजवाद आणिणि कयबातीलमणाणिसि (१९६५) आण िणि ितरिखडाला सिदश दोन नवह तीन नवह अनकानक िवहएतनामण िनमणाणि करा (१९६६) यासिसमणरणिीय िनबधातील िसिदानताची पायभरणिी आणढळन यत यातील सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हािनबध परथमण परकािशत झाला उरगवतील मणाचा या िनयतकािलकात १२ मणाच र १९६५ रोजी तो तयानअिलजयसिरमणधय असितानाच िलिहला होता तया वषीचया एिपरल त नोवहबरचया दरमयान च कॉगोचयामणिकतलढयात सिहभागी झाला होता आणपलया सिवयीनसिार तयान कॉगो डायरी कॉगोतील कराितयदातील परसिग

या नावाची राजिनशी िलिहली तो कट अनभव असिला तरी लढणिाऱया जनतचया तयागाच परितिबब आणिणि मणलयतयात गिथत झाल आणह

कॉगोतन तयान कलल परयाणि तयाचया कराितकारक वाटचालीतील एक िनणिायक वळणि ठरल एकाच वळी मणानिसिकदद आणिणि पयायाची शकयता या अतिवरोधातन तयान मणहतवपणि र िनणिरय घतला लिटन अमिरकचया सिपणिरमणकतीसिाठी लढणयाचा कयबाचया बाहर जाऊन लढायचा हा अनभव काही सिवरसवी नवीन नवहता िफडलचयानततवाखाली बािटसटाची हकमणशाही उलथन टाकणयासिाठी मिकसिकोत परिशकणि घत असितानाच एकदा का कयबामणकत झाला की जगाचया तया भागातील इतर दशातही तो लढा सिर करणयाच वचन तयान सवतःला िदल होत

पढ च गवहरा नावाचा कराितकारक बनणिार असिललया तया तरणिाचया जीवनाला १९५५ आणिणि १९५६ या दोनवषानी मणोठीच कलाटणिी िदली होती १९५९ मणधय यशसवी झाललया कयबन करातीची पायाभरणिी करणिारा हाकाळ ठरला सिरवातीला चन िफडलच नततव मणनोमणन सवीकारत तो तयाचा पकका अनयायी बनला पढ तयानकललया अभयासिातन िचतनातन आणिणि कराितकारक चळवळीत परगलभ होत गललया बािधलकीतन तयाच रपातरसिमणाजवादी च गवहरात झाल

करातीचया कायात सवतःला सिवरसवी झोकन िदलयामणळ अिवकिसित दशाना सिमणाजवादी बनवणयाची तयाचयातीलअतगरत सिघषातन वाट काढणयाची जबाबदारी तयान आणपलया िशरावर घतली तयातन अनक नवया िदशा खलयाझालया आणिणि एका नवया सिमणाजाची पायाभरणिी करणयाच पिरवतरनशील कामण तयान आणपलया अगावर घतल तयानयािवषयी कललया योगदानातील दोन गोषटी उठन िदसितात १) सिमणाजवादाची बाधणिी करणयासिाठी िनवडललामणाग र सिाततयपणि र बनवणयासिाठी करावयाचया अभयासिापरित कमणालीची िनषठा आणिणि २) कयबातील अनभव गिथतकरणिारड तयान कलल सिखोल िचतन जनतचया कलयाणिासिाठी आणिणि ितचया सिवरकष िवकासिासिाठी झट पहाणिाऱयादशासिाठी ह िचमणकल बट अतयत पररक ठरणिार होत

तया अनभवाचया आणिणि तयासिाठी कललया वयवहाराचया जोरावरच तयान कयबातन परयाणि करणयाप वी सिमणाजवादआणिणि कयबातील मणाणिसि हा मणहतवपणिर िनबध िलिहला कयबा सिोडन गला तरी तयान आणजवर छातीशी धरललयाएकाही ततवाला ितलाजली िदली नाही कवळ कयबन करातीच यशसवी करणयासिाठी नवह तर इतर दशाानाहीसिमणाजावादाचया िदशन वाटचाल करणयासिाठी ती ततव मणागरदशरक होती

एखादा वयकतीन अिगकारललया कायाच कतरनपणि ितचया मणाणिसि असिणयाशी एकजीव झालल असित हा िवचारचचया िचतनाचा कदिबद होता तो िवचार आणिणि तयानसिार तयान वयतीत कलल जीवन हा काही अपघात नवहतामणाणिसिाच कतरनपणि तयान जाणिीवपवरक कललया कतीतन आणिणि भौितक वयवहारातन वयकत होत असित यथ च

मणाकसिरन सिरवातीपासिन दाखवललया मणागावरन वाटचाल करत होता मणाकसिरपरमणाणिच च न आणमणलाग पिरवतरनाचीकासि घट पकडन ठवली होती कालबाह झाललया पराचीन भाडवलशाहीची जागा घणिारी नवी सिामणािजक रचनाकरणयाच अिनवायर पणि अवाढवय कायर मणाकसिरपरमणाणिच च नही सवीकारल होत

ह धयानात घता च करत असिलल िचतन सिमणजन घणि आणिणि त जासत आणशयघन करत जाणयाची गरज

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 3: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

अनवादकाच मणनोगत

काही वषर झाली असितील मणबई िवदापीठाचया बहधा इगजी िवभागात पराधयापक िमणतरिाचया ऑिफसिात बोलतबसिलो होतो तवढयात एक उमणदा तरणि सिराना भटायला आणला तयाच काही बोलणि चाल असिताना मणाझ लकतयाचया टी शटरवरील च गवहराचया िचतरिावर गल मणागील शतकाचया सिाठी सितरीचया दशकात सिमणाजवादीकमयिनसट करातीच वार पयायललयाना त िचतरि नवीन नवहत पणि नवया शतकातलया जगातही त काळानकाळवडल तर नवहतच पणि तयाला एक गमणर आणल होत तरणितरणिीत अिमणताभ बचचन िकवा अवहनजसिरहनहीपॉनटपयलर मणी तया तरणिाला तया िचतरिातील मणाणिसिाबदल िवचारल आणिणि तयाचया उतरान मणाझी नाही महटल तरीिनराशाच झाली सिमण गाय ह वॉनटज अगनसट द िरच असि काही तरी तो पटपटला पठठा नसिताच कल डड

िनघाला

या िचतरिाचीही एक िचतरकथाच आणह च गवहराचा तो मणळ फोटो काढलला आणह १९६० मणधय आणिणि गलया सिाठवषात तयावर कालबाहतची सिरकतीही आणलली नाही फोटोमणागील मणळ उदश ओलाडन जगात असिलयानसिलयासिाऱया सिीमणारडषा तयान पार कलया आणहत तो चहरा करळमणधील कमयिनसट पकाचया ऑिफसिचया िभतीवर जयािदमणाखान झळकत असितो तयाच बमणवरतखोरपणि तो नय यॉनटकरमणधलया कबमणधय टिनसि खळणिाऱया एखादामणिलटनशनलचया सिीईओचया छाताडावर बसिलला िदसितो तयाची करयवसत करन तया मणहानायकाच सितवपसिायचा िकतीही परयतन कला तयाच िविनमणय मणलयात अवमणलयन करायचा घाट घातला तरी जगात बदल करपहाणिाऱयाचया नजरडत तयाच उपयोिगता मणलय अकय िटकन आणह तयाचया डोकयावरची ती जगाला फाटावरमणारणिारी लाल तारा िमणरवणिारी कप अलगद कणिाचयाही डोकयावर जाऊन बसित कधी यश िखसताचया कधीमणडोनाचया तर कधी िपरनससि डायनाचयाही

तो मणळ फोटो काढला आणह अलबतो कोदा या कयबन फोटोगाफरन कयबाची राजधानी हवाना इथ ५ मणाचर१९६० रोजी आणिणि तयाला िदलल नाव आणह गिरलरो िहरोइको - गिरला हीरो गिनमणी यदाचा नायक कपला नजमणानता पसिरलली कसिाची जणि िवमणकत आणयाळ दरवरचया ि कितजावरील अनयाय-शोषणिमणकत जगावरिखळलली सवपनाळ आणिणि तरीही भदक नजर मणोनािलसिाचया चहऱयावर तरळणिार हसि जासत गढ की यानरशादरलाची असिा सिभरमण पाडणिारी सिवर जगातलया िवदाथी-तरणिाचया गळयातला ताईत बनलली

च न मणाडलला िवचार तयान उराशी बाळगलली कराितिनषठा िमणटवणयासिाठी खप आणटािपटा करणयात आणला आणह

पणि परितमणा पोकळ असित नाही ती कशाचा तरी िनदरनश करत असित भावनचा कतीचा िवचाराचा दषटीचाअपकाचा परितजञचा च चया या परितममणागील वयिकततव दवासिारख िनगरणि िनराकार नाही जो सवतःच िनगरणिआणिणि िनराकार आणह तो जगाला कसिला आणकार दणिार कसिल गणि परदान करणिार चचया परितममणागील मणाणिसिमणातरि िनराकाराला िनगरणिाला ठामण नकार दणिारा आणह आणपलया अतरातील गणिाकारान जगाला भारीत करायचीददरमय इचछाशकती महणिज च सिारड अनयाय जमणीनदोसत कलयानतरचया जगाकड पहाताना िवशमणानव कसिािदसल च सिारखा

हा फोटो घणयात आणलला कणिही जणि च चया अवतरणयाची वाटच पहात होता कयबाची कराती महणिज कवळदोन वषाच अभरक होत आणिणि तया अभरकाचया गळयाला नख लावणयासिाठी अमिरकच हात कोणि िशविशवत होत

तो सिामाजयवादाचा राकसि कवहा या नवजाताचा गळा घोटतोय ह सिार जग शासि रोधन पहात होत कयबाला

जगणयासिाठी तयाचा सिामणना करणि भाग होत अमिरककड जगातल कोणित अतयाधिनक शस नवहत आणपणिअणिबॉबचा वापर करन काय कर शकतो ह तयान दाखवन िदल होत तयाचया सिामणथयािवषयी कणिालाही शकानवहती अमिरकपासिन बचाव करणयासिाठी कयबान बिलजयमणकडन काय मणागवाव रायफली आणिणि गनड िकतयकटनाचा हा मणाल ला कब नावाचया फच बोटीतन आणला होता त जहाज हवाना बदरात मणाल उतरायची वाटपहात नागरन बसिल होत पणि एकाएकी तयावर मणहाभयानक सफोट झाला ७५ कयबन खलाशी आणिणि कमणरचारीतयात जागचया जागी ठार झाल २०० जबर जखमणी झाल बदराचा मणोठा भाग पार उधवसत झाला होताअमिरकची नजर वाकडी झाली की काय होत ह पनहा जगाला िदसिल होत १८९८ मणधय अशाच एका सफोटाचिनिमणत करन अमिरकन तया वळचया सिमणाजवादाचा गध नसिललया कयबावर हलला कला होता तयासिाठीच तरपनहा हा सफोट करणयात आणला नवहता

सफोटाचया दसिऱया िदवशी मणताचा सिामणदाियक अतयिवधी होता तयासिाठी एक तातपरता मणच उभा करणयात आणलाहोता तयावर िफडलचया शजारी उभ होत सिपरिसिद फच ततवजञ जयॉ पॉनटल सिातरिर आणिणि िततकीच सिपरिसिद िवदषीआणिणि सिातरिर याची पतनी िसिमणॉ िद बवहॉनट कायरकरमणाला जरा उिशरा आणलला एक तरणि जरा मणाग उभा होता जकटघातलला तो होता अनरनसटो च गवहरा गमणतीची गोषट महणिज चन िदललया िनमणतरिणिावरनच सिातरिर आणिणि िसिमणॉतया कायरकरमणासिाठी आणल होत तया कायरकरमणाच फोटो घत होता अलबतो कोदा रडवहोलयसिॉ कराती यावतरमणानपतरिासिाठी पढ तया परसिगाची याद काढताना कोदा महणिाला ldquoच खप मणाग उभा होता इतका की िदसितहीनवहता पणि अचानक च मणाझया कमऱयाचया चौकटीत अवतरला आणिणि िकक मणी कळ दाबली िनळयाआणकाशाचया कोदणिात तयाच पोटररनट सिाठवलयाच मणाझया तातकाळ धयानात आणल rdquo

तो फोटो नतर एकदोनदा ओझरता छापला गलयानतर च सिारखाच िकतयक वषरन सिावरजिनक दिषटआणड झाला च

न १९६५ मणधय कयबा सिोडल आणिणि जगात करातीसिाठी चाल असिणिाऱया गिनमणी लढायात सिामणील वहायलािनघाला आणधी आणिफकतील कॉगोमणधय आणिणि नतर लिटन अमिरकत तयानतर १९६७ मणधय तयाला हौतातमयपरापत झाल तया बोिलिवहयात लढत असिताना तयाची ही छबी पनहा झळकली परीसिचया एका िनयतकािलकात१९६७मणधय तयाचा दोन नवह तीन नवह अनकानक ि वहएतनामण िनमणाणि करा हा सिपरिसिद लख हवानातपरकािशत झालयानतर तयानतर दोन मणिहनयातच बोिलिवहयाचया हकमणशहाचया सिनयान सिीआणयएचया मणदतीनडोगराळ परदशात लढत असिताना तयाला पकडल आणिणि नतर गोळया घालन ठार कल तयाचया हौतातमयासिाठीिचरसमणरणि करणयासिाठी िफडलन हवानाचया मणधयवती चौकात एक जगी शोकसिभा आणयोिजत कली पाठीमणागकयबाचया गहमणतरिालयाची पाच मणजली इमणारत होती तयावर कयबाचया गळयातील ताईत बनललया गिरललरोिहरोईको (गिनमणी योधदा) ची तया इमणारतीचया पाच मणजली उचीची तसिबीर िवराजमणान झाली होती ती होतीकोदान खचलली ती ऐितहािसिक छबी आणजही ती पाच मणजली तसिबीर तया असिीमण तयागाची समणती जागी करतिदमणाखात झळकत आणह

तो फोटो सवतः कोदाची अितशय आणवडती कलाकती बनली कणिी खासि पाहणिा आणला की तयाची परितकती तो भटमहणिन दई कसटरो आणतमणचिरतरि िलिहत असिताना तयाला फिलटरनली या इटािलयन परकाशकान मणोठी मणदत कलीफिलटरनली सवतः जहाल डावया िवचाराचा होता हा फिलटरनली कोदाला भटायला गला असिता तयाला चची छबीभट महणिन िमणळाली ती सिोबत घऊन फिलटरनली इटलीला गला

च न आणपलया बोिलिवहयातील सिशस बडाची हिकगत िलिहलली रोजिनशी १९६८ मणधय परकाशात आणलीहवानामणधय कसटरोन ती छापणयाच अिधकार फिलटरनलीला िदल आणिणि ती इटािलयन भाषत परकािशत झालीकोदाचया तया फोटोसिकट तयान पसतकाचया मणखपषठावर तो फोटो टाकला तो फोटो लोकाना इतका आणवडला कीफिलटरनलीन तयाची हजारो पोसटसिर छापली १९६८ मणधय सिाऱया यरोपातल िवदाथी परितगामणी सिमणाजािवरद बडकरन उठल होत रोज हजारो िवदाथी रसतयावर उतरन िनदशरन करायच इटलीतलया िवदाथयानी च च पोसटरआणदोलनात वापरायला सिरवात कली आण िणि च एका एका राषटाचया सिीमणा लीलया ओलाड लागला जगातलयासिवात बलाढ शकतीशी लढताना रणिात दह ठवलला तो िजगरबाज तरणि तयाचा दोसत बनला तयाची छबीिवदाथयाचया वसितीगहाचया िभतीवर लटक लागली तयाची िचतरि हाताला यईल तया वळणिान आणिणि हाती लागलतया रगान िवदापीठाचया िभती सिशोिभत कर लागली बिलन असिो की परीसि की अगदी नय यॉनटकर आणपलया मणबई

िदलली कलकतयावरही तयान गारड कल

जगाला तोपयरत हॉनटिलवडची पोसटसिर ठाऊक होती आणपलयाकड बॉनटिलवड टॉनटिलवड वगरडची पणि पोसटसिरनी मणोठीराजकीय कामणिगरी कली होती रिशयन राजयकरातीमणधय १९१८ नतर झाललया परतयक सिमणाजवादी करातीत

लोकानी रगवलली बनवलली पोसटसिर जनतला उठवणयाच कामण कर लागली लिनन मणाओ हो िच िमणनह िफडलकसटरो च गवहरा आणिणि दशोदशीच सथािनक जननायक

याच काळात पाशातय सिगीत जगात परचड उलथापालथ झाली बीटलसि बॉनटब िडलन आणदीचया परितमणा तयाचयागाणयाचया तबकडावर झळक लागलया च चया कपवरील लाल तारा बीटलसिचया लयसिी इन द सकाय िवथडायमणडसि या गाणयात अवतरला इतकच नवह तर तो तारा अनडी वॉनटऱहोलन िचतारललया मिरिलन मणनोची जलफशगार लागला आणिणि मणाओचया कपवरही िवराजमणान होत परितगामयाचया उरात धडकी भरव लागला

च कमयिनसट करातीचा रॉनटकसटारच बनला पणि मणतयपशात तो िजवत असिताना तयाच दशरन झाल की िकतयकानावाट अरड कराती इतकी दखणिी असि शकत पहाताकणिी तयाचया वयिकतमणतवाची जादई छाप पड तया कोवळयाचहऱयामणाग दडला होता सिामाजयशाहाना उलथ पाहणिारा पोलादी कणिखरपणिा जशी ओलसिर िशसिवी - नकीपॉनटिलशलली चादणयात ती अशी मणळची काित करातीचया धगधगणिाऱया भटीचया परकाशात तळपनिनघालयािशवाय नवया मणनितल िगरधर पतळा सिाकारत नसितो

१४ जन १९२८ रोजी अजरनिनटनात जनमणललया डॉनट अनरनसटो च गवहरान अमिरकन मणजोरीशी लढतानाबोिलिवहयाचया रणिात ९ ऑकटोबर १९६७ रोजी दह ठवला कवळ ३९ वषाचया आणयषयात जगावर अमणीट ठसिाउमणटवणिार कामण सफितपरद कामण कल अनभवाचया कानसिीवर घासित परजलल िवचार मणाडल तया िवचाराच शसनवया िपढीचया हाती दणयाचया हतन टरायकॉनटिनटननटल या सिसथचया पढाकारान जगातील वीसि परकाशक एकतरियऊन च चया ५३ वया हौतातमयिदनी वीसक भाषात एकाच वळी परकािशत करत आणहत

या छोटाशया पसतकात च न िलिहलल दोन लख आणहत तयाचया कायाची ओळख करन दणिारा लिटन अमिरकनिवदषी मणािरया कामणरनन याचा एक लख आणह भारतात जनमणलल पािकसतानात वाढलल आणिणि अमिरकतजगितवखयात झालल थोर भारतीय िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अतयत िवचारपरवतरक अशी परसतावना यापसतकाला लाभली आणह नवया मणराठी िपढीला आणपणि छातीवर जयाची परितमणा िमणरवतो तो बनड नमणका कायआणह याची काही जाणिीव वहावी यासिाठी ह भाषातर उपयोगी पडल अशी आणशा आणह

उदय नारकर

दोन शबद

अनरनसटो च गवहरा सिमणाजवाद नवा मणानव आणिणि ितसिरड जग

मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

चचया कराितकारक जडणिघडणिीत १९६५ आणिणि १९६६ ही वषरन अगदी कळीची ठरतात ती दोन वषरन ही एकाकालखडाच िशखर गाठत असितानाच दसिऱयाचा आणरभकालही होता १९५९ मणधय यशसवी झालली कयबन करातीआणिणि १९६५ मणधय कॉगो आणिणि बोिलिवहया यथील कराितकारक आणतरराषटीय मणोिहमणात सिहभागी होणयासिाठीठवलल परसथान या दरमयानचया काळात च न बरडच मणहतवाच वचािरक िलखाणि कल होत या िलखाणिाततथाकिथत ितसिऱया जगात सिमणाजवादाची बाधणिी करणयाबाबतच तयाच िविवधागी िवचार सिमणािवषट होत

तयामणाग तयान कयबात कलल कामण आणिणि पार पाडललया जबाबदाऱयाच मणोठ पाठबळ होत तयाचबरोबर तयानसिमणाजवादी जगाचा िवशषतः सिोिवहएत यिनयनचा अनभव आणिणि मणाकसिर एगलसि व लिनन याचया िवचाराचाअितशय खोलात जाऊन िवचार कला होता या काळातील अगिणित लखात-भाषणिात चन सिमणाजवादी सिकरमणणिहोत असिताना उिदषट काय असिावीत कोणिती कायरन पार पाडावीत मणानवमणकती परापत करणयासिाठी कोणिती लकयअसिावीत यािवषयी परगलभ िचतन कल असिलयाच िदसिन यत या सिवरच िलखाणिात तयाच मणहतवाच िसिदात

िवशषतः गरीब आणिणि अिवकिसित दशाना सवततरि आणिणि सिावरभौमण होणयासिाठी काय कराव लागल या िवषयीचिसिदात गिथत झालल िदसितात या िवचारिवशाचा कदिबद आणह शोषणि आणिणि परभतव सिपषटात आणणिणयासिाठीबदल करावयासि िसिद झालला नवा मणाणिसि

िडसबर १९६४ मणधय तयान यनोत कललया भाषणिाच िवशलषणि कलयासि १९६५ चया पिहलया काही मणिहनयाततयाचया कारकीदीचा एक टपपा पणिर होऊन तो सिाऱया आणिफकची यातरिा करायला िसिद होत असिलयाच िदसिन यत

आणिफकचया या यातरिचया दरमयान च िविवध दशाचया आणिणि राषटीय सवाततय आणदोलनाचया परमणख नतयाना भटलाफबवारीत अलजिरयात झाललया आणफो-आणिशयाई एकजटीचया दसिऱया आणिथक चचासितरिात तयान िदलल भाषणििकतयकाना अितशय धकका दणिारड आणिणि वादगसत वाटल आणपलया भाषणिात तयान ितसिऱया जगान पार पाडणयाचयाभिमणकिवषयी तयाचया भाडवलशाहीिवरदचया लढाईची सिमणाजवादी दशानी तयाचया राषटीय मणिकतलढयानापािठबा दणि का गरडजच आणह याची अितशय टोकदार आणिणि परखर मणाडणिी कली होती

तयाची ही मणाडणिी िकतीही वादगसत ठरली असिली आणिणि तयावर िकतीही टीका झालली असिली तरी अिलकडचयाइितहासिान ती खरी असिलयाचच दाखवन िदल आणह सिमणाजवादाचया सिरकणिाथर आणवशयक ती एकजट नवहती तयातसिाततय नवहत घतलया गललया भिमणका अितशय धसिर आणिणि पोथीिनषठ होतया ह आणता िदसिन आणल आणह चनसवीकारललया मणागािवषयी काही िचतन कलयासि तो आणता एक नवी वाट चोखाळ लागलयाच सपषट होत जनतचयामणिकतलढयाचया जवाला फलवत असितानाच एकिवसिावया शतकातील मणाणिसि कसिा असिावा या िचतनाची कासि

तयान कणिभरही सिोडली नसिलयाच िदसिन यत

अिलजयसिरमणधील या छोटखानी भाषणिात मणाडलल िवचारातच तयान पढ िलिहललया सिमणाजवाद आणिणि कयबातीलमणाणिसि (१९६५) आण िणि ितरिखडाला सिदश दोन नवह तीन नवह अनकानक िवहएतनामण िनमणाणि करा (१९६६) यासिसमणरणिीय िनबधातील िसिदानताची पायभरणिी आणढळन यत यातील सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हािनबध परथमण परकािशत झाला उरगवतील मणाचा या िनयतकािलकात १२ मणाच र १९६५ रोजी तो तयानअिलजयसिरमणधय असितानाच िलिहला होता तया वषीचया एिपरल त नोवहबरचया दरमयान च कॉगोचयामणिकतलढयात सिहभागी झाला होता आणपलया सिवयीनसिार तयान कॉगो डायरी कॉगोतील कराितयदातील परसिग

या नावाची राजिनशी िलिहली तो कट अनभव असिला तरी लढणिाऱया जनतचया तयागाच परितिबब आणिणि मणलयतयात गिथत झाल आणह

कॉगोतन तयान कलल परयाणि तयाचया कराितकारक वाटचालीतील एक िनणिायक वळणि ठरल एकाच वळी मणानिसिकदद आणिणि पयायाची शकयता या अतिवरोधातन तयान मणहतवपणि र िनणिरय घतला लिटन अमिरकचया सिपणिरमणकतीसिाठी लढणयाचा कयबाचया बाहर जाऊन लढायचा हा अनभव काही सिवरसवी नवीन नवहता िफडलचयानततवाखाली बािटसटाची हकमणशाही उलथन टाकणयासिाठी मिकसिकोत परिशकणि घत असितानाच एकदा का कयबामणकत झाला की जगाचया तया भागातील इतर दशातही तो लढा सिर करणयाच वचन तयान सवतःला िदल होत

पढ च गवहरा नावाचा कराितकारक बनणिार असिललया तया तरणिाचया जीवनाला १९५५ आणिणि १९५६ या दोनवषानी मणोठीच कलाटणिी िदली होती १९५९ मणधय यशसवी झाललया कयबन करातीची पायाभरणिी करणिारा हाकाळ ठरला सिरवातीला चन िफडलच नततव मणनोमणन सवीकारत तो तयाचा पकका अनयायी बनला पढ तयानकललया अभयासिातन िचतनातन आणिणि कराितकारक चळवळीत परगलभ होत गललया बािधलकीतन तयाच रपातरसिमणाजवादी च गवहरात झाल

करातीचया कायात सवतःला सिवरसवी झोकन िदलयामणळ अिवकिसित दशाना सिमणाजवादी बनवणयाची तयाचयातीलअतगरत सिघषातन वाट काढणयाची जबाबदारी तयान आणपलया िशरावर घतली तयातन अनक नवया िदशा खलयाझालया आणिणि एका नवया सिमणाजाची पायाभरणिी करणयाच पिरवतरनशील कामण तयान आणपलया अगावर घतल तयानयािवषयी कललया योगदानातील दोन गोषटी उठन िदसितात १) सिमणाजवादाची बाधणिी करणयासिाठी िनवडललामणाग र सिाततयपणि र बनवणयासिाठी करावयाचया अभयासिापरित कमणालीची िनषठा आणिणि २) कयबातील अनभव गिथतकरणिारड तयान कलल सिखोल िचतन जनतचया कलयाणिासिाठी आणिणि ितचया सिवरकष िवकासिासिाठी झट पहाणिाऱयादशासिाठी ह िचमणकल बट अतयत पररक ठरणिार होत

तया अनभवाचया आणिणि तयासिाठी कललया वयवहाराचया जोरावरच तयान कयबातन परयाणि करणयाप वी सिमणाजवादआणिणि कयबातील मणाणिसि हा मणहतवपणिर िनबध िलिहला कयबा सिोडन गला तरी तयान आणजवर छातीशी धरललयाएकाही ततवाला ितलाजली िदली नाही कवळ कयबन करातीच यशसवी करणयासिाठी नवह तर इतर दशाानाहीसिमणाजावादाचया िदशन वाटचाल करणयासिाठी ती ततव मणागरदशरक होती

एखादा वयकतीन अिगकारललया कायाच कतरनपणि ितचया मणाणिसि असिणयाशी एकजीव झालल असित हा िवचारचचया िचतनाचा कदिबद होता तो िवचार आणिणि तयानसिार तयान वयतीत कलल जीवन हा काही अपघात नवहतामणाणिसिाच कतरनपणि तयान जाणिीवपवरक कललया कतीतन आणिणि भौितक वयवहारातन वयकत होत असित यथ च

मणाकसिरन सिरवातीपासिन दाखवललया मणागावरन वाटचाल करत होता मणाकसिरपरमणाणिच च न आणमणलाग पिरवतरनाचीकासि घट पकडन ठवली होती कालबाह झाललया पराचीन भाडवलशाहीची जागा घणिारी नवी सिामणािजक रचनाकरणयाच अिनवायर पणि अवाढवय कायर मणाकसिरपरमणाणिच च नही सवीकारल होत

ह धयानात घता च करत असिलल िचतन सिमणजन घणि आणिणि त जासत आणशयघन करत जाणयाची गरज

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 4: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

जगणयासिाठी तयाचा सिामणना करणि भाग होत अमिरककड जगातल कोणित अतयाधिनक शस नवहत आणपणिअणिबॉबचा वापर करन काय कर शकतो ह तयान दाखवन िदल होत तयाचया सिामणथयािवषयी कणिालाही शकानवहती अमिरकपासिन बचाव करणयासिाठी कयबान बिलजयमणकडन काय मणागवाव रायफली आणिणि गनड िकतयकटनाचा हा मणाल ला कब नावाचया फच बोटीतन आणला होता त जहाज हवाना बदरात मणाल उतरायची वाटपहात नागरन बसिल होत पणि एकाएकी तयावर मणहाभयानक सफोट झाला ७५ कयबन खलाशी आणिणि कमणरचारीतयात जागचया जागी ठार झाल २०० जबर जखमणी झाल बदराचा मणोठा भाग पार उधवसत झाला होताअमिरकची नजर वाकडी झाली की काय होत ह पनहा जगाला िदसिल होत १८९८ मणधय अशाच एका सफोटाचिनिमणत करन अमिरकन तया वळचया सिमणाजवादाचा गध नसिललया कयबावर हलला कला होता तयासिाठीच तरपनहा हा सफोट करणयात आणला नवहता

सफोटाचया दसिऱया िदवशी मणताचा सिामणदाियक अतयिवधी होता तयासिाठी एक तातपरता मणच उभा करणयात आणलाहोता तयावर िफडलचया शजारी उभ होत सिपरिसिद फच ततवजञ जयॉ पॉनटल सिातरिर आणिणि िततकीच सिपरिसिद िवदषीआणिणि सिातरिर याची पतनी िसिमणॉ िद बवहॉनट कायरकरमणाला जरा उिशरा आणलला एक तरणि जरा मणाग उभा होता जकटघातलला तो होता अनरनसटो च गवहरा गमणतीची गोषट महणिज चन िदललया िनमणतरिणिावरनच सिातरिर आणिणि िसिमणॉतया कायरकरमणासिाठी आणल होत तया कायरकरमणाच फोटो घत होता अलबतो कोदा रडवहोलयसिॉ कराती यावतरमणानपतरिासिाठी पढ तया परसिगाची याद काढताना कोदा महणिाला ldquoच खप मणाग उभा होता इतका की िदसितहीनवहता पणि अचानक च मणाझया कमऱयाचया चौकटीत अवतरला आणिणि िकक मणी कळ दाबली िनळयाआणकाशाचया कोदणिात तयाच पोटररनट सिाठवलयाच मणाझया तातकाळ धयानात आणल rdquo

तो फोटो नतर एकदोनदा ओझरता छापला गलयानतर च सिारखाच िकतयक वषरन सिावरजिनक दिषटआणड झाला च

न १९६५ मणधय कयबा सिोडल आणिणि जगात करातीसिाठी चाल असिणिाऱया गिनमणी लढायात सिामणील वहायलािनघाला आणधी आणिफकतील कॉगोमणधय आणिणि नतर लिटन अमिरकत तयानतर १९६७ मणधय तयाला हौतातमयपरापत झाल तया बोिलिवहयात लढत असिताना तयाची ही छबी पनहा झळकली परीसिचया एका िनयतकािलकात१९६७मणधय तयाचा दोन नवह तीन नवह अनकानक ि वहएतनामण िनमणाणि करा हा सिपरिसिद लख हवानातपरकािशत झालयानतर तयानतर दोन मणिहनयातच बोिलिवहयाचया हकमणशहाचया सिनयान सिीआणयएचया मणदतीनडोगराळ परदशात लढत असिताना तयाला पकडल आणिणि नतर गोळया घालन ठार कल तयाचया हौतातमयासिाठीिचरसमणरणि करणयासिाठी िफडलन हवानाचया मणधयवती चौकात एक जगी शोकसिभा आणयोिजत कली पाठीमणागकयबाचया गहमणतरिालयाची पाच मणजली इमणारत होती तयावर कयबाचया गळयातील ताईत बनललया गिरललरोिहरोईको (गिनमणी योधदा) ची तया इमणारतीचया पाच मणजली उचीची तसिबीर िवराजमणान झाली होती ती होतीकोदान खचलली ती ऐितहािसिक छबी आणजही ती पाच मणजली तसिबीर तया असिीमण तयागाची समणती जागी करतिदमणाखात झळकत आणह

तो फोटो सवतः कोदाची अितशय आणवडती कलाकती बनली कणिी खासि पाहणिा आणला की तयाची परितकती तो भटमहणिन दई कसटरो आणतमणचिरतरि िलिहत असिताना तयाला फिलटरनली या इटािलयन परकाशकान मणोठी मणदत कलीफिलटरनली सवतः जहाल डावया िवचाराचा होता हा फिलटरनली कोदाला भटायला गला असिता तयाला चची छबीभट महणिन िमणळाली ती सिोबत घऊन फिलटरनली इटलीला गला

च न आणपलया बोिलिवहयातील सिशस बडाची हिकगत िलिहलली रोजिनशी १९६८ मणधय परकाशात आणलीहवानामणधय कसटरोन ती छापणयाच अिधकार फिलटरनलीला िदल आणिणि ती इटािलयन भाषत परकािशत झालीकोदाचया तया फोटोसिकट तयान पसतकाचया मणखपषठावर तो फोटो टाकला तो फोटो लोकाना इतका आणवडला कीफिलटरनलीन तयाची हजारो पोसटसिर छापली १९६८ मणधय सिाऱया यरोपातल िवदाथी परितगामणी सिमणाजािवरद बडकरन उठल होत रोज हजारो िवदाथी रसतयावर उतरन िनदशरन करायच इटलीतलया िवदाथयानी च च पोसटरआणदोलनात वापरायला सिरवात कली आण िणि च एका एका राषटाचया सिीमणा लीलया ओलाड लागला जगातलयासिवात बलाढ शकतीशी लढताना रणिात दह ठवलला तो िजगरबाज तरणि तयाचा दोसत बनला तयाची छबीिवदाथयाचया वसितीगहाचया िभतीवर लटक लागली तयाची िचतरि हाताला यईल तया वळणिान आणिणि हाती लागलतया रगान िवदापीठाचया िभती सिशोिभत कर लागली बिलन असिो की परीसि की अगदी नय यॉनटकर आणपलया मणबई

िदलली कलकतयावरही तयान गारड कल

जगाला तोपयरत हॉनटिलवडची पोसटसिर ठाऊक होती आणपलयाकड बॉनटिलवड टॉनटिलवड वगरडची पणि पोसटसिरनी मणोठीराजकीय कामणिगरी कली होती रिशयन राजयकरातीमणधय १९१८ नतर झाललया परतयक सिमणाजवादी करातीत

लोकानी रगवलली बनवलली पोसटसिर जनतला उठवणयाच कामण कर लागली लिनन मणाओ हो िच िमणनह िफडलकसटरो च गवहरा आणिणि दशोदशीच सथािनक जननायक

याच काळात पाशातय सिगीत जगात परचड उलथापालथ झाली बीटलसि बॉनटब िडलन आणदीचया परितमणा तयाचयागाणयाचया तबकडावर झळक लागलया च चया कपवरील लाल तारा बीटलसिचया लयसिी इन द सकाय िवथडायमणडसि या गाणयात अवतरला इतकच नवह तर तो तारा अनडी वॉनटऱहोलन िचतारललया मिरिलन मणनोची जलफशगार लागला आणिणि मणाओचया कपवरही िवराजमणान होत परितगामयाचया उरात धडकी भरव लागला

च कमयिनसट करातीचा रॉनटकसटारच बनला पणि मणतयपशात तो िजवत असिताना तयाच दशरन झाल की िकतयकानावाट अरड कराती इतकी दखणिी असि शकत पहाताकणिी तयाचया वयिकतमणतवाची जादई छाप पड तया कोवळयाचहऱयामणाग दडला होता सिामाजयशाहाना उलथ पाहणिारा पोलादी कणिखरपणिा जशी ओलसिर िशसिवी - नकीपॉनटिलशलली चादणयात ती अशी मणळची काित करातीचया धगधगणिाऱया भटीचया परकाशात तळपनिनघालयािशवाय नवया मणनितल िगरधर पतळा सिाकारत नसितो

१४ जन १९२८ रोजी अजरनिनटनात जनमणललया डॉनट अनरनसटो च गवहरान अमिरकन मणजोरीशी लढतानाबोिलिवहयाचया रणिात ९ ऑकटोबर १९६७ रोजी दह ठवला कवळ ३९ वषाचया आणयषयात जगावर अमणीट ठसिाउमणटवणिार कामण सफितपरद कामण कल अनभवाचया कानसिीवर घासित परजलल िवचार मणाडल तया िवचाराच शसनवया िपढीचया हाती दणयाचया हतन टरायकॉनटिनटननटल या सिसथचया पढाकारान जगातील वीसि परकाशक एकतरियऊन च चया ५३ वया हौतातमयिदनी वीसक भाषात एकाच वळी परकािशत करत आणहत

या छोटाशया पसतकात च न िलिहलल दोन लख आणहत तयाचया कायाची ओळख करन दणिारा लिटन अमिरकनिवदषी मणािरया कामणरनन याचा एक लख आणह भारतात जनमणलल पािकसतानात वाढलल आणिणि अमिरकतजगितवखयात झालल थोर भारतीय िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अतयत िवचारपरवतरक अशी परसतावना यापसतकाला लाभली आणह नवया मणराठी िपढीला आणपणि छातीवर जयाची परितमणा िमणरवतो तो बनड नमणका कायआणह याची काही जाणिीव वहावी यासिाठी ह भाषातर उपयोगी पडल अशी आणशा आणह

उदय नारकर

दोन शबद

अनरनसटो च गवहरा सिमणाजवाद नवा मणानव आणिणि ितसिरड जग

मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

चचया कराितकारक जडणिघडणिीत १९६५ आणिणि १९६६ ही वषरन अगदी कळीची ठरतात ती दोन वषरन ही एकाकालखडाच िशखर गाठत असितानाच दसिऱयाचा आणरभकालही होता १९५९ मणधय यशसवी झालली कयबन करातीआणिणि १९६५ मणधय कॉगो आणिणि बोिलिवहया यथील कराितकारक आणतरराषटीय मणोिहमणात सिहभागी होणयासिाठीठवलल परसथान या दरमयानचया काळात च न बरडच मणहतवाच वचािरक िलखाणि कल होत या िलखाणिाततथाकिथत ितसिऱया जगात सिमणाजवादाची बाधणिी करणयाबाबतच तयाच िविवधागी िवचार सिमणािवषट होत

तयामणाग तयान कयबात कलल कामण आणिणि पार पाडललया जबाबदाऱयाच मणोठ पाठबळ होत तयाचबरोबर तयानसिमणाजवादी जगाचा िवशषतः सिोिवहएत यिनयनचा अनभव आणिणि मणाकसिर एगलसि व लिनन याचया िवचाराचाअितशय खोलात जाऊन िवचार कला होता या काळातील अगिणित लखात-भाषणिात चन सिमणाजवादी सिकरमणणिहोत असिताना उिदषट काय असिावीत कोणिती कायरन पार पाडावीत मणानवमणकती परापत करणयासिाठी कोणिती लकयअसिावीत यािवषयी परगलभ िचतन कल असिलयाच िदसिन यत या सिवरच िलखाणिात तयाच मणहतवाच िसिदात

िवशषतः गरीब आणिणि अिवकिसित दशाना सवततरि आणिणि सिावरभौमण होणयासिाठी काय कराव लागल या िवषयीचिसिदात गिथत झालल िदसितात या िवचारिवशाचा कदिबद आणह शोषणि आणिणि परभतव सिपषटात आणणिणयासिाठीबदल करावयासि िसिद झालला नवा मणाणिसि

िडसबर १९६४ मणधय तयान यनोत कललया भाषणिाच िवशलषणि कलयासि १९६५ चया पिहलया काही मणिहनयाततयाचया कारकीदीचा एक टपपा पणिर होऊन तो सिाऱया आणिफकची यातरिा करायला िसिद होत असिलयाच िदसिन यत

आणिफकचया या यातरिचया दरमयान च िविवध दशाचया आणिणि राषटीय सवाततय आणदोलनाचया परमणख नतयाना भटलाफबवारीत अलजिरयात झाललया आणफो-आणिशयाई एकजटीचया दसिऱया आणिथक चचासितरिात तयान िदलल भाषणििकतयकाना अितशय धकका दणिारड आणिणि वादगसत वाटल आणपलया भाषणिात तयान ितसिऱया जगान पार पाडणयाचयाभिमणकिवषयी तयाचया भाडवलशाहीिवरदचया लढाईची सिमणाजवादी दशानी तयाचया राषटीय मणिकतलढयानापािठबा दणि का गरडजच आणह याची अितशय टोकदार आणिणि परखर मणाडणिी कली होती

तयाची ही मणाडणिी िकतीही वादगसत ठरली असिली आणिणि तयावर िकतीही टीका झालली असिली तरी अिलकडचयाइितहासिान ती खरी असिलयाचच दाखवन िदल आणह सिमणाजवादाचया सिरकणिाथर आणवशयक ती एकजट नवहती तयातसिाततय नवहत घतलया गललया भिमणका अितशय धसिर आणिणि पोथीिनषठ होतया ह आणता िदसिन आणल आणह चनसवीकारललया मणागािवषयी काही िचतन कलयासि तो आणता एक नवी वाट चोखाळ लागलयाच सपषट होत जनतचयामणिकतलढयाचया जवाला फलवत असितानाच एकिवसिावया शतकातील मणाणिसि कसिा असिावा या िचतनाची कासि

तयान कणिभरही सिोडली नसिलयाच िदसिन यत

अिलजयसिरमणधील या छोटखानी भाषणिात मणाडलल िवचारातच तयान पढ िलिहललया सिमणाजवाद आणिणि कयबातीलमणाणिसि (१९६५) आण िणि ितरिखडाला सिदश दोन नवह तीन नवह अनकानक िवहएतनामण िनमणाणि करा (१९६६) यासिसमणरणिीय िनबधातील िसिदानताची पायभरणिी आणढळन यत यातील सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हािनबध परथमण परकािशत झाला उरगवतील मणाचा या िनयतकािलकात १२ मणाच र १९६५ रोजी तो तयानअिलजयसिरमणधय असितानाच िलिहला होता तया वषीचया एिपरल त नोवहबरचया दरमयान च कॉगोचयामणिकतलढयात सिहभागी झाला होता आणपलया सिवयीनसिार तयान कॉगो डायरी कॉगोतील कराितयदातील परसिग

या नावाची राजिनशी िलिहली तो कट अनभव असिला तरी लढणिाऱया जनतचया तयागाच परितिबब आणिणि मणलयतयात गिथत झाल आणह

कॉगोतन तयान कलल परयाणि तयाचया कराितकारक वाटचालीतील एक िनणिायक वळणि ठरल एकाच वळी मणानिसिकदद आणिणि पयायाची शकयता या अतिवरोधातन तयान मणहतवपणि र िनणिरय घतला लिटन अमिरकचया सिपणिरमणकतीसिाठी लढणयाचा कयबाचया बाहर जाऊन लढायचा हा अनभव काही सिवरसवी नवीन नवहता िफडलचयानततवाखाली बािटसटाची हकमणशाही उलथन टाकणयासिाठी मिकसिकोत परिशकणि घत असितानाच एकदा का कयबामणकत झाला की जगाचया तया भागातील इतर दशातही तो लढा सिर करणयाच वचन तयान सवतःला िदल होत

पढ च गवहरा नावाचा कराितकारक बनणिार असिललया तया तरणिाचया जीवनाला १९५५ आणिणि १९५६ या दोनवषानी मणोठीच कलाटणिी िदली होती १९५९ मणधय यशसवी झाललया कयबन करातीची पायाभरणिी करणिारा हाकाळ ठरला सिरवातीला चन िफडलच नततव मणनोमणन सवीकारत तो तयाचा पकका अनयायी बनला पढ तयानकललया अभयासिातन िचतनातन आणिणि कराितकारक चळवळीत परगलभ होत गललया बािधलकीतन तयाच रपातरसिमणाजवादी च गवहरात झाल

करातीचया कायात सवतःला सिवरसवी झोकन िदलयामणळ अिवकिसित दशाना सिमणाजवादी बनवणयाची तयाचयातीलअतगरत सिघषातन वाट काढणयाची जबाबदारी तयान आणपलया िशरावर घतली तयातन अनक नवया िदशा खलयाझालया आणिणि एका नवया सिमणाजाची पायाभरणिी करणयाच पिरवतरनशील कामण तयान आणपलया अगावर घतल तयानयािवषयी कललया योगदानातील दोन गोषटी उठन िदसितात १) सिमणाजवादाची बाधणिी करणयासिाठी िनवडललामणाग र सिाततयपणि र बनवणयासिाठी करावयाचया अभयासिापरित कमणालीची िनषठा आणिणि २) कयबातील अनभव गिथतकरणिारड तयान कलल सिखोल िचतन जनतचया कलयाणिासिाठी आणिणि ितचया सिवरकष िवकासिासिाठी झट पहाणिाऱयादशासिाठी ह िचमणकल बट अतयत पररक ठरणिार होत

तया अनभवाचया आणिणि तयासिाठी कललया वयवहाराचया जोरावरच तयान कयबातन परयाणि करणयाप वी सिमणाजवादआणिणि कयबातील मणाणिसि हा मणहतवपणिर िनबध िलिहला कयबा सिोडन गला तरी तयान आणजवर छातीशी धरललयाएकाही ततवाला ितलाजली िदली नाही कवळ कयबन करातीच यशसवी करणयासिाठी नवह तर इतर दशाानाहीसिमणाजावादाचया िदशन वाटचाल करणयासिाठी ती ततव मणागरदशरक होती

एखादा वयकतीन अिगकारललया कायाच कतरनपणि ितचया मणाणिसि असिणयाशी एकजीव झालल असित हा िवचारचचया िचतनाचा कदिबद होता तो िवचार आणिणि तयानसिार तयान वयतीत कलल जीवन हा काही अपघात नवहतामणाणिसिाच कतरनपणि तयान जाणिीवपवरक कललया कतीतन आणिणि भौितक वयवहारातन वयकत होत असित यथ च

मणाकसिरन सिरवातीपासिन दाखवललया मणागावरन वाटचाल करत होता मणाकसिरपरमणाणिच च न आणमणलाग पिरवतरनाचीकासि घट पकडन ठवली होती कालबाह झाललया पराचीन भाडवलशाहीची जागा घणिारी नवी सिामणािजक रचनाकरणयाच अिनवायर पणि अवाढवय कायर मणाकसिरपरमणाणिच च नही सवीकारल होत

ह धयानात घता च करत असिलल िचतन सिमणजन घणि आणिणि त जासत आणशयघन करत जाणयाची गरज

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 5: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

लोकानी रगवलली बनवलली पोसटसिर जनतला उठवणयाच कामण कर लागली लिनन मणाओ हो िच िमणनह िफडलकसटरो च गवहरा आणिणि दशोदशीच सथािनक जननायक

याच काळात पाशातय सिगीत जगात परचड उलथापालथ झाली बीटलसि बॉनटब िडलन आणदीचया परितमणा तयाचयागाणयाचया तबकडावर झळक लागलया च चया कपवरील लाल तारा बीटलसिचया लयसिी इन द सकाय िवथडायमणडसि या गाणयात अवतरला इतकच नवह तर तो तारा अनडी वॉनटऱहोलन िचतारललया मिरिलन मणनोची जलफशगार लागला आणिणि मणाओचया कपवरही िवराजमणान होत परितगामयाचया उरात धडकी भरव लागला

च कमयिनसट करातीचा रॉनटकसटारच बनला पणि मणतयपशात तो िजवत असिताना तयाच दशरन झाल की िकतयकानावाट अरड कराती इतकी दखणिी असि शकत पहाताकणिी तयाचया वयिकतमणतवाची जादई छाप पड तया कोवळयाचहऱयामणाग दडला होता सिामाजयशाहाना उलथ पाहणिारा पोलादी कणिखरपणिा जशी ओलसिर िशसिवी - नकीपॉनटिलशलली चादणयात ती अशी मणळची काित करातीचया धगधगणिाऱया भटीचया परकाशात तळपनिनघालयािशवाय नवया मणनितल िगरधर पतळा सिाकारत नसितो

१४ जन १९२८ रोजी अजरनिनटनात जनमणललया डॉनट अनरनसटो च गवहरान अमिरकन मणजोरीशी लढतानाबोिलिवहयाचया रणिात ९ ऑकटोबर १९६७ रोजी दह ठवला कवळ ३९ वषाचया आणयषयात जगावर अमणीट ठसिाउमणटवणिार कामण सफितपरद कामण कल अनभवाचया कानसिीवर घासित परजलल िवचार मणाडल तया िवचाराच शसनवया िपढीचया हाती दणयाचया हतन टरायकॉनटिनटननटल या सिसथचया पढाकारान जगातील वीसि परकाशक एकतरियऊन च चया ५३ वया हौतातमयिदनी वीसक भाषात एकाच वळी परकािशत करत आणहत

या छोटाशया पसतकात च न िलिहलल दोन लख आणहत तयाचया कायाची ओळख करन दणिारा लिटन अमिरकनिवदषी मणािरया कामणरनन याचा एक लख आणह भारतात जनमणलल पािकसतानात वाढलल आणिणि अमिरकतजगितवखयात झालल थोर भारतीय िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अतयत िवचारपरवतरक अशी परसतावना यापसतकाला लाभली आणह नवया मणराठी िपढीला आणपणि छातीवर जयाची परितमणा िमणरवतो तो बनड नमणका कायआणह याची काही जाणिीव वहावी यासिाठी ह भाषातर उपयोगी पडल अशी आणशा आणह

उदय नारकर

दोन शबद

अनरनसटो च गवहरा सिमणाजवाद नवा मणानव आणिणि ितसिरड जग

मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

चचया कराितकारक जडणिघडणिीत १९६५ आणिणि १९६६ ही वषरन अगदी कळीची ठरतात ती दोन वषरन ही एकाकालखडाच िशखर गाठत असितानाच दसिऱयाचा आणरभकालही होता १९५९ मणधय यशसवी झालली कयबन करातीआणिणि १९६५ मणधय कॉगो आणिणि बोिलिवहया यथील कराितकारक आणतरराषटीय मणोिहमणात सिहभागी होणयासिाठीठवलल परसथान या दरमयानचया काळात च न बरडच मणहतवाच वचािरक िलखाणि कल होत या िलखाणिाततथाकिथत ितसिऱया जगात सिमणाजवादाची बाधणिी करणयाबाबतच तयाच िविवधागी िवचार सिमणािवषट होत

तयामणाग तयान कयबात कलल कामण आणिणि पार पाडललया जबाबदाऱयाच मणोठ पाठबळ होत तयाचबरोबर तयानसिमणाजवादी जगाचा िवशषतः सिोिवहएत यिनयनचा अनभव आणिणि मणाकसिर एगलसि व लिनन याचया िवचाराचाअितशय खोलात जाऊन िवचार कला होता या काळातील अगिणित लखात-भाषणिात चन सिमणाजवादी सिकरमणणिहोत असिताना उिदषट काय असिावीत कोणिती कायरन पार पाडावीत मणानवमणकती परापत करणयासिाठी कोणिती लकयअसिावीत यािवषयी परगलभ िचतन कल असिलयाच िदसिन यत या सिवरच िलखाणिात तयाच मणहतवाच िसिदात

िवशषतः गरीब आणिणि अिवकिसित दशाना सवततरि आणिणि सिावरभौमण होणयासिाठी काय कराव लागल या िवषयीचिसिदात गिथत झालल िदसितात या िवचारिवशाचा कदिबद आणह शोषणि आणिणि परभतव सिपषटात आणणिणयासिाठीबदल करावयासि िसिद झालला नवा मणाणिसि

िडसबर १९६४ मणधय तयान यनोत कललया भाषणिाच िवशलषणि कलयासि १९६५ चया पिहलया काही मणिहनयाततयाचया कारकीदीचा एक टपपा पणिर होऊन तो सिाऱया आणिफकची यातरिा करायला िसिद होत असिलयाच िदसिन यत

आणिफकचया या यातरिचया दरमयान च िविवध दशाचया आणिणि राषटीय सवाततय आणदोलनाचया परमणख नतयाना भटलाफबवारीत अलजिरयात झाललया आणफो-आणिशयाई एकजटीचया दसिऱया आणिथक चचासितरिात तयान िदलल भाषणििकतयकाना अितशय धकका दणिारड आणिणि वादगसत वाटल आणपलया भाषणिात तयान ितसिऱया जगान पार पाडणयाचयाभिमणकिवषयी तयाचया भाडवलशाहीिवरदचया लढाईची सिमणाजवादी दशानी तयाचया राषटीय मणिकतलढयानापािठबा दणि का गरडजच आणह याची अितशय टोकदार आणिणि परखर मणाडणिी कली होती

तयाची ही मणाडणिी िकतीही वादगसत ठरली असिली आणिणि तयावर िकतीही टीका झालली असिली तरी अिलकडचयाइितहासिान ती खरी असिलयाचच दाखवन िदल आणह सिमणाजवादाचया सिरकणिाथर आणवशयक ती एकजट नवहती तयातसिाततय नवहत घतलया गललया भिमणका अितशय धसिर आणिणि पोथीिनषठ होतया ह आणता िदसिन आणल आणह चनसवीकारललया मणागािवषयी काही िचतन कलयासि तो आणता एक नवी वाट चोखाळ लागलयाच सपषट होत जनतचयामणिकतलढयाचया जवाला फलवत असितानाच एकिवसिावया शतकातील मणाणिसि कसिा असिावा या िचतनाची कासि

तयान कणिभरही सिोडली नसिलयाच िदसिन यत

अिलजयसिरमणधील या छोटखानी भाषणिात मणाडलल िवचारातच तयान पढ िलिहललया सिमणाजवाद आणिणि कयबातीलमणाणिसि (१९६५) आण िणि ितरिखडाला सिदश दोन नवह तीन नवह अनकानक िवहएतनामण िनमणाणि करा (१९६६) यासिसमणरणिीय िनबधातील िसिदानताची पायभरणिी आणढळन यत यातील सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हािनबध परथमण परकािशत झाला उरगवतील मणाचा या िनयतकािलकात १२ मणाच र १९६५ रोजी तो तयानअिलजयसिरमणधय असितानाच िलिहला होता तया वषीचया एिपरल त नोवहबरचया दरमयान च कॉगोचयामणिकतलढयात सिहभागी झाला होता आणपलया सिवयीनसिार तयान कॉगो डायरी कॉगोतील कराितयदातील परसिग

या नावाची राजिनशी िलिहली तो कट अनभव असिला तरी लढणिाऱया जनतचया तयागाच परितिबब आणिणि मणलयतयात गिथत झाल आणह

कॉगोतन तयान कलल परयाणि तयाचया कराितकारक वाटचालीतील एक िनणिायक वळणि ठरल एकाच वळी मणानिसिकदद आणिणि पयायाची शकयता या अतिवरोधातन तयान मणहतवपणि र िनणिरय घतला लिटन अमिरकचया सिपणिरमणकतीसिाठी लढणयाचा कयबाचया बाहर जाऊन लढायचा हा अनभव काही सिवरसवी नवीन नवहता िफडलचयानततवाखाली बािटसटाची हकमणशाही उलथन टाकणयासिाठी मिकसिकोत परिशकणि घत असितानाच एकदा का कयबामणकत झाला की जगाचया तया भागातील इतर दशातही तो लढा सिर करणयाच वचन तयान सवतःला िदल होत

पढ च गवहरा नावाचा कराितकारक बनणिार असिललया तया तरणिाचया जीवनाला १९५५ आणिणि १९५६ या दोनवषानी मणोठीच कलाटणिी िदली होती १९५९ मणधय यशसवी झाललया कयबन करातीची पायाभरणिी करणिारा हाकाळ ठरला सिरवातीला चन िफडलच नततव मणनोमणन सवीकारत तो तयाचा पकका अनयायी बनला पढ तयानकललया अभयासिातन िचतनातन आणिणि कराितकारक चळवळीत परगलभ होत गललया बािधलकीतन तयाच रपातरसिमणाजवादी च गवहरात झाल

करातीचया कायात सवतःला सिवरसवी झोकन िदलयामणळ अिवकिसित दशाना सिमणाजवादी बनवणयाची तयाचयातीलअतगरत सिघषातन वाट काढणयाची जबाबदारी तयान आणपलया िशरावर घतली तयातन अनक नवया िदशा खलयाझालया आणिणि एका नवया सिमणाजाची पायाभरणिी करणयाच पिरवतरनशील कामण तयान आणपलया अगावर घतल तयानयािवषयी कललया योगदानातील दोन गोषटी उठन िदसितात १) सिमणाजवादाची बाधणिी करणयासिाठी िनवडललामणाग र सिाततयपणि र बनवणयासिाठी करावयाचया अभयासिापरित कमणालीची िनषठा आणिणि २) कयबातील अनभव गिथतकरणिारड तयान कलल सिखोल िचतन जनतचया कलयाणिासिाठी आणिणि ितचया सिवरकष िवकासिासिाठी झट पहाणिाऱयादशासिाठी ह िचमणकल बट अतयत पररक ठरणिार होत

तया अनभवाचया आणिणि तयासिाठी कललया वयवहाराचया जोरावरच तयान कयबातन परयाणि करणयाप वी सिमणाजवादआणिणि कयबातील मणाणिसि हा मणहतवपणिर िनबध िलिहला कयबा सिोडन गला तरी तयान आणजवर छातीशी धरललयाएकाही ततवाला ितलाजली िदली नाही कवळ कयबन करातीच यशसवी करणयासिाठी नवह तर इतर दशाानाहीसिमणाजावादाचया िदशन वाटचाल करणयासिाठी ती ततव मणागरदशरक होती

एखादा वयकतीन अिगकारललया कायाच कतरनपणि ितचया मणाणिसि असिणयाशी एकजीव झालल असित हा िवचारचचया िचतनाचा कदिबद होता तो िवचार आणिणि तयानसिार तयान वयतीत कलल जीवन हा काही अपघात नवहतामणाणिसिाच कतरनपणि तयान जाणिीवपवरक कललया कतीतन आणिणि भौितक वयवहारातन वयकत होत असित यथ च

मणाकसिरन सिरवातीपासिन दाखवललया मणागावरन वाटचाल करत होता मणाकसिरपरमणाणिच च न आणमणलाग पिरवतरनाचीकासि घट पकडन ठवली होती कालबाह झाललया पराचीन भाडवलशाहीची जागा घणिारी नवी सिामणािजक रचनाकरणयाच अिनवायर पणि अवाढवय कायर मणाकसिरपरमणाणिच च नही सवीकारल होत

ह धयानात घता च करत असिलल िचतन सिमणजन घणि आणिणि त जासत आणशयघन करत जाणयाची गरज

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 6: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

दोन शबद

अनरनसटो च गवहरा सिमणाजवाद नवा मणानव आणिणि ितसिरड जग

मणािरया दल कामणरनन अिरएत गािसिया

चचया कराितकारक जडणिघडणिीत १९६५ आणिणि १९६६ ही वषरन अगदी कळीची ठरतात ती दोन वषरन ही एकाकालखडाच िशखर गाठत असितानाच दसिऱयाचा आणरभकालही होता १९५९ मणधय यशसवी झालली कयबन करातीआणिणि १९६५ मणधय कॉगो आणिणि बोिलिवहया यथील कराितकारक आणतरराषटीय मणोिहमणात सिहभागी होणयासिाठीठवलल परसथान या दरमयानचया काळात च न बरडच मणहतवाच वचािरक िलखाणि कल होत या िलखाणिाततथाकिथत ितसिऱया जगात सिमणाजवादाची बाधणिी करणयाबाबतच तयाच िविवधागी िवचार सिमणािवषट होत

तयामणाग तयान कयबात कलल कामण आणिणि पार पाडललया जबाबदाऱयाच मणोठ पाठबळ होत तयाचबरोबर तयानसिमणाजवादी जगाचा िवशषतः सिोिवहएत यिनयनचा अनभव आणिणि मणाकसिर एगलसि व लिनन याचया िवचाराचाअितशय खोलात जाऊन िवचार कला होता या काळातील अगिणित लखात-भाषणिात चन सिमणाजवादी सिकरमणणिहोत असिताना उिदषट काय असिावीत कोणिती कायरन पार पाडावीत मणानवमणकती परापत करणयासिाठी कोणिती लकयअसिावीत यािवषयी परगलभ िचतन कल असिलयाच िदसिन यत या सिवरच िलखाणिात तयाच मणहतवाच िसिदात

िवशषतः गरीब आणिणि अिवकिसित दशाना सवततरि आणिणि सिावरभौमण होणयासिाठी काय कराव लागल या िवषयीचिसिदात गिथत झालल िदसितात या िवचारिवशाचा कदिबद आणह शोषणि आणिणि परभतव सिपषटात आणणिणयासिाठीबदल करावयासि िसिद झालला नवा मणाणिसि

िडसबर १९६४ मणधय तयान यनोत कललया भाषणिाच िवशलषणि कलयासि १९६५ चया पिहलया काही मणिहनयाततयाचया कारकीदीचा एक टपपा पणिर होऊन तो सिाऱया आणिफकची यातरिा करायला िसिद होत असिलयाच िदसिन यत

आणिफकचया या यातरिचया दरमयान च िविवध दशाचया आणिणि राषटीय सवाततय आणदोलनाचया परमणख नतयाना भटलाफबवारीत अलजिरयात झाललया आणफो-आणिशयाई एकजटीचया दसिऱया आणिथक चचासितरिात तयान िदलल भाषणििकतयकाना अितशय धकका दणिारड आणिणि वादगसत वाटल आणपलया भाषणिात तयान ितसिऱया जगान पार पाडणयाचयाभिमणकिवषयी तयाचया भाडवलशाहीिवरदचया लढाईची सिमणाजवादी दशानी तयाचया राषटीय मणिकतलढयानापािठबा दणि का गरडजच आणह याची अितशय टोकदार आणिणि परखर मणाडणिी कली होती

तयाची ही मणाडणिी िकतीही वादगसत ठरली असिली आणिणि तयावर िकतीही टीका झालली असिली तरी अिलकडचयाइितहासिान ती खरी असिलयाचच दाखवन िदल आणह सिमणाजवादाचया सिरकणिाथर आणवशयक ती एकजट नवहती तयातसिाततय नवहत घतलया गललया भिमणका अितशय धसिर आणिणि पोथीिनषठ होतया ह आणता िदसिन आणल आणह चनसवीकारललया मणागािवषयी काही िचतन कलयासि तो आणता एक नवी वाट चोखाळ लागलयाच सपषट होत जनतचयामणिकतलढयाचया जवाला फलवत असितानाच एकिवसिावया शतकातील मणाणिसि कसिा असिावा या िचतनाची कासि

तयान कणिभरही सिोडली नसिलयाच िदसिन यत

अिलजयसिरमणधील या छोटखानी भाषणिात मणाडलल िवचारातच तयान पढ िलिहललया सिमणाजवाद आणिणि कयबातीलमणाणिसि (१९६५) आण िणि ितरिखडाला सिदश दोन नवह तीन नवह अनकानक िवहएतनामण िनमणाणि करा (१९६६) यासिसमणरणिीय िनबधातील िसिदानताची पायभरणिी आणढळन यत यातील सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हािनबध परथमण परकािशत झाला उरगवतील मणाचा या िनयतकािलकात १२ मणाच र १९६५ रोजी तो तयानअिलजयसिरमणधय असितानाच िलिहला होता तया वषीचया एिपरल त नोवहबरचया दरमयान च कॉगोचयामणिकतलढयात सिहभागी झाला होता आणपलया सिवयीनसिार तयान कॉगो डायरी कॉगोतील कराितयदातील परसिग

या नावाची राजिनशी िलिहली तो कट अनभव असिला तरी लढणिाऱया जनतचया तयागाच परितिबब आणिणि मणलयतयात गिथत झाल आणह

कॉगोतन तयान कलल परयाणि तयाचया कराितकारक वाटचालीतील एक िनणिायक वळणि ठरल एकाच वळी मणानिसिकदद आणिणि पयायाची शकयता या अतिवरोधातन तयान मणहतवपणि र िनणिरय घतला लिटन अमिरकचया सिपणिरमणकतीसिाठी लढणयाचा कयबाचया बाहर जाऊन लढायचा हा अनभव काही सिवरसवी नवीन नवहता िफडलचयानततवाखाली बािटसटाची हकमणशाही उलथन टाकणयासिाठी मिकसिकोत परिशकणि घत असितानाच एकदा का कयबामणकत झाला की जगाचया तया भागातील इतर दशातही तो लढा सिर करणयाच वचन तयान सवतःला िदल होत

पढ च गवहरा नावाचा कराितकारक बनणिार असिललया तया तरणिाचया जीवनाला १९५५ आणिणि १९५६ या दोनवषानी मणोठीच कलाटणिी िदली होती १९५९ मणधय यशसवी झाललया कयबन करातीची पायाभरणिी करणिारा हाकाळ ठरला सिरवातीला चन िफडलच नततव मणनोमणन सवीकारत तो तयाचा पकका अनयायी बनला पढ तयानकललया अभयासिातन िचतनातन आणिणि कराितकारक चळवळीत परगलभ होत गललया बािधलकीतन तयाच रपातरसिमणाजवादी च गवहरात झाल

करातीचया कायात सवतःला सिवरसवी झोकन िदलयामणळ अिवकिसित दशाना सिमणाजवादी बनवणयाची तयाचयातीलअतगरत सिघषातन वाट काढणयाची जबाबदारी तयान आणपलया िशरावर घतली तयातन अनक नवया िदशा खलयाझालया आणिणि एका नवया सिमणाजाची पायाभरणिी करणयाच पिरवतरनशील कामण तयान आणपलया अगावर घतल तयानयािवषयी कललया योगदानातील दोन गोषटी उठन िदसितात १) सिमणाजवादाची बाधणिी करणयासिाठी िनवडललामणाग र सिाततयपणि र बनवणयासिाठी करावयाचया अभयासिापरित कमणालीची िनषठा आणिणि २) कयबातील अनभव गिथतकरणिारड तयान कलल सिखोल िचतन जनतचया कलयाणिासिाठी आणिणि ितचया सिवरकष िवकासिासिाठी झट पहाणिाऱयादशासिाठी ह िचमणकल बट अतयत पररक ठरणिार होत

तया अनभवाचया आणिणि तयासिाठी कललया वयवहाराचया जोरावरच तयान कयबातन परयाणि करणयाप वी सिमणाजवादआणिणि कयबातील मणाणिसि हा मणहतवपणिर िनबध िलिहला कयबा सिोडन गला तरी तयान आणजवर छातीशी धरललयाएकाही ततवाला ितलाजली िदली नाही कवळ कयबन करातीच यशसवी करणयासिाठी नवह तर इतर दशाानाहीसिमणाजावादाचया िदशन वाटचाल करणयासिाठी ती ततव मणागरदशरक होती

एखादा वयकतीन अिगकारललया कायाच कतरनपणि ितचया मणाणिसि असिणयाशी एकजीव झालल असित हा िवचारचचया िचतनाचा कदिबद होता तो िवचार आणिणि तयानसिार तयान वयतीत कलल जीवन हा काही अपघात नवहतामणाणिसिाच कतरनपणि तयान जाणिीवपवरक कललया कतीतन आणिणि भौितक वयवहारातन वयकत होत असित यथ च

मणाकसिरन सिरवातीपासिन दाखवललया मणागावरन वाटचाल करत होता मणाकसिरपरमणाणिच च न आणमणलाग पिरवतरनाचीकासि घट पकडन ठवली होती कालबाह झाललया पराचीन भाडवलशाहीची जागा घणिारी नवी सिामणािजक रचनाकरणयाच अिनवायर पणि अवाढवय कायर मणाकसिरपरमणाणिच च नही सवीकारल होत

ह धयानात घता च करत असिलल िचतन सिमणजन घणि आणिणि त जासत आणशयघन करत जाणयाची गरज

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 7: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

तयान कणिभरही सिोडली नसिलयाच िदसिन यत

अिलजयसिरमणधील या छोटखानी भाषणिात मणाडलल िवचारातच तयान पढ िलिहललया सिमणाजवाद आणिणि कयबातीलमणाणिसि (१९६५) आण िणि ितरिखडाला सिदश दोन नवह तीन नवह अनकानक िवहएतनामण िनमणाणि करा (१९६६) यासिसमणरणिीय िनबधातील िसिदानताची पायभरणिी आणढळन यत यातील सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हािनबध परथमण परकािशत झाला उरगवतील मणाचा या िनयतकािलकात १२ मणाच र १९६५ रोजी तो तयानअिलजयसिरमणधय असितानाच िलिहला होता तया वषीचया एिपरल त नोवहबरचया दरमयान च कॉगोचयामणिकतलढयात सिहभागी झाला होता आणपलया सिवयीनसिार तयान कॉगो डायरी कॉगोतील कराितयदातील परसिग

या नावाची राजिनशी िलिहली तो कट अनभव असिला तरी लढणिाऱया जनतचया तयागाच परितिबब आणिणि मणलयतयात गिथत झाल आणह

कॉगोतन तयान कलल परयाणि तयाचया कराितकारक वाटचालीतील एक िनणिायक वळणि ठरल एकाच वळी मणानिसिकदद आणिणि पयायाची शकयता या अतिवरोधातन तयान मणहतवपणि र िनणिरय घतला लिटन अमिरकचया सिपणिरमणकतीसिाठी लढणयाचा कयबाचया बाहर जाऊन लढायचा हा अनभव काही सिवरसवी नवीन नवहता िफडलचयानततवाखाली बािटसटाची हकमणशाही उलथन टाकणयासिाठी मिकसिकोत परिशकणि घत असितानाच एकदा का कयबामणकत झाला की जगाचया तया भागातील इतर दशातही तो लढा सिर करणयाच वचन तयान सवतःला िदल होत

पढ च गवहरा नावाचा कराितकारक बनणिार असिललया तया तरणिाचया जीवनाला १९५५ आणिणि १९५६ या दोनवषानी मणोठीच कलाटणिी िदली होती १९५९ मणधय यशसवी झाललया कयबन करातीची पायाभरणिी करणिारा हाकाळ ठरला सिरवातीला चन िफडलच नततव मणनोमणन सवीकारत तो तयाचा पकका अनयायी बनला पढ तयानकललया अभयासिातन िचतनातन आणिणि कराितकारक चळवळीत परगलभ होत गललया बािधलकीतन तयाच रपातरसिमणाजवादी च गवहरात झाल

करातीचया कायात सवतःला सिवरसवी झोकन िदलयामणळ अिवकिसित दशाना सिमणाजवादी बनवणयाची तयाचयातीलअतगरत सिघषातन वाट काढणयाची जबाबदारी तयान आणपलया िशरावर घतली तयातन अनक नवया िदशा खलयाझालया आणिणि एका नवया सिमणाजाची पायाभरणिी करणयाच पिरवतरनशील कामण तयान आणपलया अगावर घतल तयानयािवषयी कललया योगदानातील दोन गोषटी उठन िदसितात १) सिमणाजवादाची बाधणिी करणयासिाठी िनवडललामणाग र सिाततयपणि र बनवणयासिाठी करावयाचया अभयासिापरित कमणालीची िनषठा आणिणि २) कयबातील अनभव गिथतकरणिारड तयान कलल सिखोल िचतन जनतचया कलयाणिासिाठी आणिणि ितचया सिवरकष िवकासिासिाठी झट पहाणिाऱयादशासिाठी ह िचमणकल बट अतयत पररक ठरणिार होत

तया अनभवाचया आणिणि तयासिाठी कललया वयवहाराचया जोरावरच तयान कयबातन परयाणि करणयाप वी सिमणाजवादआणिणि कयबातील मणाणिसि हा मणहतवपणिर िनबध िलिहला कयबा सिोडन गला तरी तयान आणजवर छातीशी धरललयाएकाही ततवाला ितलाजली िदली नाही कवळ कयबन करातीच यशसवी करणयासिाठी नवह तर इतर दशाानाहीसिमणाजावादाचया िदशन वाटचाल करणयासिाठी ती ततव मणागरदशरक होती

एखादा वयकतीन अिगकारललया कायाच कतरनपणि ितचया मणाणिसि असिणयाशी एकजीव झालल असित हा िवचारचचया िचतनाचा कदिबद होता तो िवचार आणिणि तयानसिार तयान वयतीत कलल जीवन हा काही अपघात नवहतामणाणिसिाच कतरनपणि तयान जाणिीवपवरक कललया कतीतन आणिणि भौितक वयवहारातन वयकत होत असित यथ च

मणाकसिरन सिरवातीपासिन दाखवललया मणागावरन वाटचाल करत होता मणाकसिरपरमणाणिच च न आणमणलाग पिरवतरनाचीकासि घट पकडन ठवली होती कालबाह झाललया पराचीन भाडवलशाहीची जागा घणिारी नवी सिामणािजक रचनाकरणयाच अिनवायर पणि अवाढवय कायर मणाकसिरपरमणाणिच च नही सवीकारल होत

ह धयानात घता च करत असिलल िचतन सिमणजन घणि आणिणि त जासत आणशयघन करत जाणयाची गरज

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 8: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

अिधकािधक सपषट होत जात तया िचतनात ऐितहािसिक समणतीला अननयसिाधारणि सथान आणह ही समणती भरती-ओहोटीचया खळबळीनी सिपकत असित कोणितयाही बदलत जाणिाऱया परिकरयपरमणाणि ितचयातही सिधारणिा करणि शकयअसित सवतःला घडवत जग घडवणिारा मणाणिसि जयाचया कदसथानी आणह असिा हा परकलप आणह आणिणि ह कदािपिवसिरता यणिार नाही च आणपलयाला वारवार हच सिागत असितो

पढच मणागरकरमणणि आणिणि सिभावय उतरड याच उननत सतरावर आणढळन यतील िकतीही अवघड वाटल तरीमणाणिसिानाच मणाणिसिाना नायक महणिन घडवलच पािहज परत सिवरकष आणिणि आणमणलाग पिरवतरनाच सिकमण सिाधनमहणिनच त घडल पािहजत ह कामण अितशय जटील तर आणहच पणि कमणालीच थकवणिारडदखील आणह त मणाणिसिाचयातातकािलक कमणताचया बाहरचही असित पणि मणाणिसिाची ही िवकसिनशील कमणता आणपलयाला सिामणदाियकपणिघडवावीच लागल

हा नवा मणाणिसि कसिा घडवायचा आणिणि हा परकलप शकयतचया कोटीतील आणह अस इतराना पटवन दायच हचचचया िवचाराच अितमण िकितज होत तथािप लोकाना शोषणिात आणिणि अितशय तटपजया सिाधनावर जगावलागत अशी कठीणि पिरिसथती आणह जगाच कानकोपरड अधारान खचाखच भरल आणहत ह वासतव तयान कधीचनजरडआणड कल नाही या सिाऱया जजाळातनही मणाणिसि कसिा उभारी धरतो तो कसिा आणपल जग सवतःचयाकलपननसिार गरजनसिार उभ करतो याच उदाहरणि आणह अवलिबतवाचया आणिणि अिवकसिनाचया अवसथतहीसिमणाजवाद िनमणाणि कललया कयबाच खऱयाखऱया आणमणलाग पिरवतरनाचया लढाईसिाठी िसिद होणिारड तथाकिथतितसिरड जग हच चसिाठी बनल अससिल लकय जनतची जाणिीव परडशया परमणाणिात जागी करता आणली तर िवजयदिषटपथात यतो ह मणमणर तयाला सिमणजल होत ह मणागर सिोपा नाही अिजबात सिोपा नाही याची तयाला पककी जाणिीवहोती पणि अितमण उिदषट सिाधय करणयासिाठी आणवशयक असिललया शकती कोणितया ह ओळखलयासि आणपणि आणपलयासिाधयाचया िदशन नवया सितला परभतवसथानी आणणिणयाचया िदशन कच कर शकतो चन अिलजयसिरमणधय वयकत कलहोत आणिणि कॉगो आणिणि बोिलिवहयात तो कर पाहत होता त हच शवटी च ची जया बोिलिवहयात हतयाकरणयात आणली तया भमणीतही तयाचया िवचाराच बी आणपल भिवतवय उजजवल करणयाची एक नव चागल जगघडवणयाची कमणता िवकिसित करणिाऱया मणाणिसिात अकरणयाची परितका करत आणह

जगातलया विचताना एकतरि कर पाहणिाऱया ितरिखडाला सिदश या िनबधाचा गाभा हाच आणह तयाचया काळातीलअितशय पाशवी यदाला िदलली ती परितिकरया आणहच तयाचबरोबर आणपलया परितषठसिाठी आणिणि सिवरकष मणकतीसिाठीलढणयासि उदकत असिललया मणानवाचया आणतिरक ऊमणीची अिभवयकतीदखील आणह

मणानवतला पतकरावी लागलली ऐितहािसिक पीछहाट ही एक वयाकळ करणिारी शोककथा आणह च सिारखयालोकावर आणिणि तयाचया िवचारावर नसित हललच नवह तर तयाना नषट करणयाच जोरदार परयतन कल जात आणहत

तरीदखील चच िवचार आणिणि तयाच काय र आणपलया नवया यगाच अगभत घटक बनल आणहत या पसतकातपनपररकािशत कलल लख पनहा अभयासिणयासिाठी तयापासिन िशकणयासिाठी वरील कारणि परडस आणह कयबातीलसिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि आणिणि ितरिखडाला सिदश ह दोनही िनबध एकमकाना परकच आणहत मणानवतला कद मणाननसिर झालली लढाई परखर करणयासिाठी ितला िवजयी करणयासिाठी आणिणि मणानवाची आणितमणक उननती हच िजचअितमण उिदषट आणह ही परिकरया सपषट करणयासिाठीच त िलिहल होत तो एका नवया आणिणि सिभावय रणिनीतीचाआणरभिबद आणह पिरघावर जगणिाऱया दशातील बलशाली शकतीचा आणिवषकार आणह चचया शबदातच सिागायचतर जथ मणानवमणकतीचया ददिभ आणसिमणत दणिाणिन सिोडतील अस भिवतवय उभार पाहणिारी ददरमय इचछाशकतीघडवत राहणि हच तर आणपल कामण आणह

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 9: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती

परसतावना ऐजाझ अहमणद

मणानवता हीच मणातभमणीजोस मणाती

२१ वया शतकातील मणाणिसि घडव या - आणपणि आणपलया हातानीचrdquo

च गवहरा

अनरनसटो च गवहरा (१९२८-१९६७) च ह दोन अिभजात दजाच लख आणपणि परकािशत करत आणहोत च गवहरा हामणनषय भिवषयात जगला भाडवल आणिणि सिामाजय यानी घडवललया जगाशी कायमणचा िवदोह करत जगला अशाजगाच कराितकारक पिरवतरन करणिारा सििनक महणिन जगला तयाच िलखाणि सिमणजन घताना आणपलयाला एक मणोठीसिमणसया भडसिावत तो आणपलयाहन अतयत िभनन अशा ऐितहािसिक काळात जगला तयाचया काळात सिमणारड एकतितयाश मणानव सिमणाजवादी दशात रहात होता तो भाडवलशाही आणिणि कमयिनझमण सिामयवाद या दोन जागितकवयवसथाचया दरमयान रातरििदवसि चालणिाऱया यदाचा काळ आणिशया आणिफका आणिणि लिटन अमिरका या तीनखडात या ि तरिखडात राषटीय मणकतीलढ पटलल होत ह होत महटल तर सिामाजयवादिवरोधी तयागमणय

गौरवशाली लढयाच यग कोटावधी अगिणित लोकाना िदसित होती तयातील कराितकारी राषटवाद आणिणिसिामयवाद याची आणतिरक घट वीणि तयामणळ च गवहराच िलखाणि हा जणि कराितकारी भतकाळातन कराितकारीभिवषयाकड वाहत असिललया परवाहात सिोडन िदललया बाटलीतला सिदशच होता तो सिदश आणता आणपलया हातीलागला आणह

सिामाजयवादान आणिणि तयाचया हसतकानी तयाची हतया कली तवहा च होता अवघा ३९ वषाचा अनक जणिाचयाजीवनाची ऊजा सिामणावन वगान आणकाशात भरमणणि करणिारा तो ताराच होता तो परिशिकत डॉनटकटर होता पणििशकणि घत असिताना िवदाथीदशतच तयान अखखी लिटन अमिरका पालथी घातली होती अजिटनात जनमणललयाच न मणाकसिरवादाची बाराखडी िगरवली गवाटमणालामणधय १९५४ सिाली ितथच तयान सिामाजयवादािवरदलढणयासिाठी सवचछन हातात शस घतल सिीआणयए न आणबरननझच परागितक सिरकार मणारडकऱयाचया सिाहान बड करनउलथवन टाकल होत त बड मणोडन काढणयासिाठी डॉनटकटर असिललया च न हाती शस घतल तथन तो मिकसिकोतिनसिटन गला आणिणि ितथ तयाची िफडलशी भट झाली पिहलया भटीतच िफडलचा िवशासि सिपादन करन तयानकयबाचया करातीशी आणयषयभराची बािधलकी पतकरली दशाचया बाहरन लढणिाऱया कराितकारकाचया पथकात तोडॉनटकटर महणिन सिामणील झाला पणि थोडाच अवधीत बडखोर लषकराचा आणघाडीचा कमणाडर बनला इतकच नवह

तर तो िजवतपणिीच गिनमणी यदततरिातील एक दतकथा बनन गला

करातीनतर चन कराितकारी सिरकारमणधय िविवध जबाबदाऱया सवीकारलया नशनल बकचा अधयक उदोग मणतरिीमहणिन कामण तर कलच पणि यरोप आणिशया आणिणि आणिफकतील दशोदशीचया राजधानयात कयबाचा सिततभटकणिारा राजदत अिलजयसि र त नय यॉनटकरपयरतचया अगिणित आणतरराषटीय वयासिपीठावरील कयबाचा परवकतामहणिनही अथक शमणत रािहला यातील काही भटी वयापार आणिणि राजनितक करारासिाठी कललया खलया आणिणिअिधकत असिायचया आणिणि तयातनच सिोिवहएत यिनयन आणिणि सिमणाजवादी दशासिोबत कयबाच बहआणयामणी सिबधपरसथािपत होऊन दढ झाल तर काही भटी या सिामाजयवादािवरद िठकिठकाणिी िविवध कराितकारी आणघाडाखोलणयासिाठी गपतपणि िदललया असिायचया तयापकी बोिलिवहयात कराितकारी यद छडणयासिाठी िदलली भटसिवात मणहतवाकाकी होतीच पणि ती अखरचीही ठरली तयाचा उदश बोिलिवहयापरता मणयािदत नवहता तथनकराती अजिटनामणधय पसिरवायची होती पणि ती भटच ददवी ठरली तयाचया गिनमणी लढाईसिाठी उभारललयातळावर सिीआणयएचया नततवाखालील बोिलिवहयन सिनयाचया तकडीन हलला करन तो उधवसत तर कलाच पणितयातच च ची िनघरणि हतया करणयात आणली

एक अितशय खळबळजनक आणिणि िचतथरारक घडामणोडीनी भरलल कतीशील कराितकारकारकाच आणयषय तर च

जगलाच पणि तो आणपलया पाठीमणाग सिमणद असिा वचािरक वारसिादखील ठवन गला आणह तयातील बरडच िलखाणिसपिनशमणधय असिन त अजन इतर भाषामणधय अनवािदत झालल नाही तयाची जबरदसत िचिकतसिक अभयासि वतीआणिणि तीकणि बिदमणतची झलक दाखवणिारड दोन लख आणपणि या पिसतकत परकािशत करत आणहोत दोनही लखिविशषट हतन िलिहलल असिलयान तयातील आणशयाला तया उिदषटाची चौकट लाभली आणह पणि तयात सिमणािवषटअसिललया ऊजरसवल कलपना आणिणि िवचाराच तयाचया िवचारसिरणिीत िकतयक वषरन थमणान चाल होत आणिणि तयाचीबीज आणधीचया िकतयक लखात आणिणि भाषणिात आणढळन यतात बडखोर लषकराच सिामणािजक आणदशर (१९५९)

कयबा ऐितहािसिक अपवाद की वसिाहतवादिवरोधी लढयातील अगदल (१९६१) कराितकारक डॉनटकटर(१९६०) तरणि कमयिनसट बनताना (१९६२) ह आणिणि इतर िकतयक लख आणिणि भाषणि अितशय सिसमणरणिीय ठरलआणहत तयािवषयी खप बोलल गल आणह आणिणि पढही बोलल जाणिार आणह

आणपणि तयाचया ितरिखडाला िदलला सिदश या लखापासिन सिरवात कर या कयबान आणिफका आणिशया आणिणि लिटनअमिरकतील दशाची एक ितरिखड पिरषद भरवणयात पढाकार घतला होता ३ त १५ जानवारी १९६६ चयादरमयान हवानामणधय तया पिरषदत ८२ दशातन ५१२ परितिनधी आणिणि २७० अभयागत एकितरित आणल होत १५जानवारी या पिरषदचया अखरचया िदवशी OSPAAAL ही आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकतीलजनतचया एकजटीची सिघटना सथापन करणयात आणली या सिघटनन ितनही खडाचया कानाकोपऱयात चाल असिललयासिामाजयशाहीिवरोधी लढायाचया बातमया जगातील जनतपयरत पोचवणयासिाठी टरायकॉनटिनटननटल महणिज ितरिखड

ह बलिटन सिर कल शोिषत आणिणि दडपललया दशातील सिामाजयवादिवरोधी िवचारवताचया िलखाणिाच तवयासिपीठच बनल

या पिहलया ितरिखड पिरषदचया सिघटन सििमणतीच अधयकसथान भषवल होत मणोरोककोचया महदी बन बका यामणहान मणाकसिरवादी सिामाजयवादिवरोधी नतयान पिरषदच मणहतव िवषद करताना त महणिाल

ldquoसिामाजयशाहीिवरोधी सिघटनाची हवाना यथील ही बठक अनक अथानी ऐितहािसिक आणह कारणि ती सिहमणतीआणिणि एकजटीची िनदशरक आणह जागितक करातीचया सिमणाजवादी ऑकटोबर आणिणि ितसिऱया जगातील राषटीयमणकतीलढा या दोन सिमणकालीन िवसतीणिर परवाहाचा तो सिगमण आणह आणिणि या दोनही करातयाची मणसि असिललया कयबातती भरत आणहrdquo

आणपलया यगातील सिामयवाद आणिणि सिामाजयवादिवरोध ह सितरि घऊनच या दोन परवाहातील ददातमणक नातयावर चगवहरान कलल िवचारमणथन आणपलयाला या दोन लखात आणढळन यईल

हवाना यथ ही पिरषद होत असिताना च आणिफकतील कराितकारी लढयाचया मणोिहमत आणकठ बडालला होता तयानआणपला सिदश या पिरषदसिाठी नवह तर वरील िनयतकािलकाचया १६ एिपरल १९६७ रोजी िनघाललयाशभारभाचया अकासिाठी िलिहला होता तया लखाला सवतः चन िदलल शीषरक होत ldquoदोन नवह तीन नवह

अनकानक िवहएतनामण हाच आणपला परवलीचा शबदrdquo दसिरा लख होता मणाचर १९६५ रोजी मणाचा या यरगवचयाऐितहािसिक मणहतव असिललया िनयतकािलकात परिसिद झालला सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि हा

ितरिखडाला सिदश या लखात भाडवल आणिणि सिामाजयवादाला मणठमणाती दणयासिाठी जागितक कराितकारीउठावासिाठी शस हातात घया अशी हाक तयान िदली होती ही हाक दताना तो महणितो ldquoसिामाजयशाही हीभाडवलशाहीची अितमण अवसथा असिन ती जागितक वयवसथा आणह तयामणळ जागितक लढाईच ितचा पराभव करशकल चला खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद उभा कर या चला कामणगारवगाच सिनय उभ कर याrdquoदसिऱया सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या लखात कयबातील कराितकारी बदलावर िचतन आणहच पणि तयाचबरोबर कमयिनझमणचा सिामयवादाचा अथर काय यावरील सिखोल मणननही आणह सिामयवादामणळ उतपादन वयवसथाआणिणि वगरसिबध याचयात मणलभत पिरवतरन होतच परत मणखयतः मणाणिसिात आणमणलाग पिरवतरन होत च महणितोldquoकराितकारकाची सिवोचच आणकाका असित आणपलया परातमणततन मणानव मणकत झाला आणह ह पाहणयाची

सिामणािजक जीव महणिन वयकतीला सिवरकष जाणिीव परापत होईल परातमणतच सिाखळदड तटल की मणानवतचा सिपणिरपिरपोष होईल मणकत झाललया शमणशकतीदारा खऱया मणानवी सवभावाची पनसथापना होईलrdquo यातील काहीपिरचछद वाचताना च जणि मणाकसिरचया १८४४ चया सििहततील काही पिरचछदाच पनलरनखनच करत असिलयाचाभासि होतो त नसित पनलरनखन नाही तर तयािवषयी एक आणगहही जाणिवतो त सवपन यािच दही पाहणयाचा तआणवहान तातडीन सवीकारन सिाधय करणयाचा आणगह त परतयकात आणणिणयाची शकयता कयबन करातीन खली कलीआणह आणिणि ती शकयता ितरिखडातील मणिकतलढयाचया रपात सिाकारत आणह याची तयाला खातरिी आणह

ितरिखडाला सिदशची सिरवातच शाततिवषयीचया िचतनान होत १९४५ मणधय दसिऱया मणहायदाची अखरझालयानतरचया वीसि वषात गोडव गायलया गललया तथाकिथत शाततामणय सिहअिसततवाचया सिकलपनवर ितचाथट उललखही न करता तो कडाडन हलला चढवतो अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन या दोन मणहासिताचयादरमयान यद झाल नाही याची नोद घत असितानाच लखाचया आणरभीचया काही पिरचछदातच एका अधयाहतपरशनाची तयान चचा कली आणह दोन मणहासितामणधय थट यद झालल नाही महणिज खरोखरच जगात शातता आणिणिशाततामणय सिहअिसततव नादत आणह काय हा परशन तो िवचारतो इतकच नवह तर तयाहीपढ जाऊन तयानिवचारलला परशन आणह सिामाजयवादाशी शाततामणय सिहअिसततव राखणि खरोखर शकय आणह का सिामाजयशाहीहीच या जगावर कायमणच यद लादणिारी शकती नाही काय तयासिाठीच आणपलया लखाचया आणरभीच तो दसिऱयामणहायदानतर लगच सिर झाललया कोिरयन यदाची चचा करतो तयाचयाच शबदात सिागायच तर यनोचाबदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणि कल तयायदात अमिरकन आणपल वीसि लाख सििनक तनात कल होत ६३५००० टन वजनाच बॉब टाकल होत तयात३२५५७ टन वजनाच नापामण ह िवषारी बॉब होत िवहएतनामणिवषयीचया िचतनाचया सिरवातीलाच च तयादशाला तीन खडातील फानसि जपान आणिणि अमिरका या तीन सिामाजयवादी दशाशी यद कराव लागलयाची नोदघतो दसिऱया मणहायदात सिव र दशानी जवढया वजनाच बॉब वापरल तयाहन जासत वजनाच बॉब अमिरकनिवहएतनामणवर टाकलयाची आणपणि नोद घतली पािहज इडो-चीनचा पिरसिर हा तया काळातील अतिवरोधाचाकदिबद असिला तरी दसिऱया मणहायदानतर अमिरकचया जगभरचया दडपशाहीची उदाहरणि महणिनच च कोिरयाआणिणि िवहएतनामण याचा उललख करतो खरड तर अमिरका आणिणि ितची िमणतरि राषट दशोदशावर करत असिललीबमणवरत आणकरमणणि पाहता तयाचया यदखोरीन जणि ितसिरड मणहायदच छडलयासिारख होत दोन मणहासिताचयाशाततामणय सिहअिसततवाचया कालखडात ह ितसिऱया जगावर लादलल यद होत

च चा हा यिकतवाद महणिज ततकालीन सिमणाजवादी जगाच पढारपणि करणिाऱया दशावरील सिचक पणि परखर

वचािरक हललाच होता त दश िवहएतनामणचया पाठीशी उभ रहायला अपरड पडल होत याची ती नोद होतीच

तसच या सिामाजयवादी यदाचया काळात झाललया चीन-सिोिवहएत दफळीमणळ िनमणाणि झाललया भयानकपिरणिामणाची िचिकतसिाही होती कणिा एका घटकाला उदशन न करता च जणि तयाची कानउघाडणिी करणयासिाठीचएक सिवरसिाधारणि सिलला दतो ldquoआणकरमणणिाला बळी पडललयाना आणपणि सियश िचततो की नाही हा परशन गरलागआणह आणपणि तयाच भागधय आणपलही मणानतो का मणानत नाही हा मणदा आणह मणतय यवो अथवा यश आणपणि तयालाअखरपयरत सिाथ िदली पािहजrdquo हाच मणदा आणणिखी िवशद करताना तो महणितो

ldquoअमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाहीrdquo

दोन भाडणिाऱया सिता महणिज सिोिवहएत यिनयन आणिणि चीन ह उघड आणह तयाचयात िनमणाणि झाललया दफळीमणळजागितक कमयिनसट चळवळच कमणजोर झाली ही कवळ च याची भिमणका नवहती तयाआणधी हवानािवदापीठाचया परागणिात १९६५ मणधय बोलताना िफडल महणिाला होता

ldquo सिमणाजवादी कटबाचया अतरगात पडलली दफळी अगदी उतर िवहएतनामणवर हलल होत असिनही सिाधलीगलली नाही ही दफळी सिामाजयशाहीचया पथयावर पडत आणह यािवषयी कणिाला सिशय आणह काय

सिामाजयवादी शतरिचया िवरोधात सियकत आणघाडी झाली असिती तर जगाचया तया भागात हलल आणिणि हसतकपकरायच तयाना धाडसि झाल नसित यािवषयीही कणिाला सिशय आणह कायrdquo

खद कयबाला जरी अमिरकन सिामाजयशाहीपासिन थट आणिणि भयकर धोका असिला तरी एका भरातभावीसिमणाजवादी दशावर योगय आणिणि आणवशयक टीका करणयान एकजटीला छद जायच कारणि नाही या िवषयी िफडलआणिणि च याचया मणनात िबलकल शका नवहती आणकरमणणिाचा बळी असिललया दशाशी एकजट दाखवणयातनतयाचयािवषयी आणतमणभाव वयकत होतोच परत तयाचया लढयात उतरन तयाच भागधयही आणपलया िशरावरघयायची तयारी हवी िवहएतनामणच सिरकणि करणयासिाठी आणिणि जागितक सतरावर सिामाजयशाहीचा पराभवकरणयासिाठी सिामाजयवादी शतरििवरद सियकत आणघाडी करणि गरजच आणह यावर च आणिणि िफडल याच ठामणएकमणत होत तयातनच च न ितरिखडाला िदललया सिदशाच आणशयसितरि िसिद झाल दोन तीन अनकानकिवहएतनामण िनमणाणि करणयाचा आणगह ितरिखड पिरषदचा आणिणि ितन िनमणाणि कललया सिसथाचा उदशही तोचहोता या तीन खडात सिामाजयशाहीिवरद सिशस लढा उभारणयाची वयहरचना तयामणळ सिामाजयवादाना आणपलसिनय जगात िठकिठकाणिी िवखरन टाकाव लागल असित तयाची अथरवयवसथा धोकयात यईल इतकी यदाची िकमणततयाना मणोजावी लागली असिती आणिणि पिरणिामणी करातीचया शकतीपढ गडघ टकायची सिामाजयशाहीवर पाळी आणलीअसिती अथात ह आणवहान काही सिोप नाही याची तयाना सपषट जाणिीव होती सिामाजयशाहीिवरोधी आणघाडानामणतय आणिणि शोकाितकाना सिामणोरड जाव लागल असितच ह िवचार कवळ चपरत मणयािदत नवहत ितरिखडपिरषदचया सिमणारोपाचया भाषणिात िफडल हच महणिाला होता ldquoकयबन कराितकारकासिाठी सिामाजयशाहीशीलढणयासिाठी जग हीच रणिभमणी आणह जगाचया कोणितयाही कानाकोपऱयात लढणिाऱया कराितकारकआणदोलकाचया खादाला खादा लावन लढणयासिाठी हाक िदलयासि कयबन योद ितला परितसिाद दतील हवानाजाहीरनामणा महणितो तयापरमणाणि कराती करणि हच परतयक कराितकारकाच कतरवय आणह आणिणि त नसितया शबदात वयकत

करन नवह तर कतीत उतरल पािहजrdquo

अशी आणघाडी उघडणयासिाठी बोिलिवहयाला परसथान ठवत असितानाच चन ह लख िलिहलल आणहत आणपलयािवचारासिाठी आणपणि आणपल पराणि पणिाला लावत आणहोत याची तयाला सपषट जाणिीव होती तयामणळ तयाचा शवटहीएखादा मणतयगीतात शोभणिारा आणह उघडा डोळयानी मणतय कवटाळणयासिाठीच तो िनघाला होता तयाचीपवरसिचना तयान खालील शबदात वयकत कली आणह

ldquoजवहा कवहा आणपणि आणपल रकत िशपन आणपलयाशया कललया भमणीवर अखरचा शासि घऊ तवहा आणमही ह वतअधपणि सवीकारल नवहत आणमही सवतःला कामणगारवगाचया मणहान सिनयातील िशपाईच सिमणजतो ह जगाला ओरडनसिाग आणमणची हरडक कती ही सिामाजयशाहीिवरद वाजवलली ददभीच असल अमिरका या मणानवतचयािजवावर उठललया शतरििवरद जनतन उभारललया एकजटीचा पोवाडा असल जवहा कवहा यद दत महणिनआणमणचयासिमणोर उभ ठाकल तवहा आणमही तयाच सवागतच कर पणि तही आणमणचया यदगजरना सवागतशील कानावरपडलया आणहत आणिणि नवनव हात आणमणचया हातातील शस घयायला उतसिक झाल आणहत नवनव सििनकमणिशनगनचया लयीवर उचचरवात मणतयगीत गाऊ लागल आणहत आणसिमणत भदणिारड िवजयघोष कर लागल आणहतयाची खातरजमणा करनचrdquo

ldquoसिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि या आणपलया दसिऱया लखाचया सिरवातीला कयबातील करातीचया बाधणिीचाकाही तपशील च मणाडतो आणिणि ती मणाडणिी दोन पानातच सिपवतो लखाचया उवररीत सिवर भागात तो कराितकारीपरकलपाचया गाभयािवषयी महणिज सिामयवादािवषयी कमयिनझमणिवषयी सिखोल चचा करतो आणधीचया काहीलखामणधय च न कयबन कराती आणिणि मणाकसिरवाद याचयातील नातयाची एक अनोखी मणाडणिी कलली आणढळत

पिहलया लिटन अमिरकन यवा पिरषदपढील भाषणिात तो महणितो

ldquo ही कराती मणाकसिरवादी आणह अस महणिायच असल ndash आणिणि नीट ऐका मणी मणाकसिरवादी महणितोय ndash तर त कवळमणाकसिरन दाखवलला मणाग र करातीला सवतःचया अनभवातन सवतः िवकिसित कललया पदतीतन सिापडला महणिन

आणमही इथ वयवहारात राबवत आणहोत तो मणाकसिरवाद असल तर तो आणमहाला इथच आणढळला आणह महणिन तोमणाकसिरवाद आणह तया काळात मणाओ तस तग याची एक पिसतका आणमणचया हाती पडली (आणिणि आणमणचया लकातआणल) गिनमणी यदािवषयी आणजवर ज िलिहलल आणह त (न वाचताही) लोकानी आणचरणिात आणणिल होत तयानीआणपल गिनमणी यदततरि शतरिपासिन िशकन िवकिसित कल होत हकमणशाही वापरत असिलल ततरि सिमणजन घऊन तयानीआणपल ततरि िवकिसित करन आणतमणसिात कल होतrdquo

आणपलया कयबन करातीचया िवचारसिरणिीिवषयी नोदी या लखामणधय तो िलिहतो

आणपणि सििकरय कराितकारक लढ उभ करत असिताना शासजञ मणाकसिरन सिािगतललया िनयमणानसिारच परतयक वयवहारकरत असितो करातीचया मणागावरन वाटचाल करत असिताना आणपणि कवळ शासीय मणाकसिरन कललयाभाकीतानसिारच कती करत असितो कयबन करातीच नत काय दावा करतात सिदाितक दषटीकोनातन त ह करातीचिनयमण पाहतात की नाही याचया िनरपक रीतीन तया घटना-परसिगामणधय मणाकसिरवादाच िनयमण कायररत असितातच rdquo

ह पिरचछद असिाधारणििरतया मणमणरगाही आणहत कामणगारवगीय करातीचा मणाकसिरवादी िसिदात ठाऊक नसितानाहीकती करणिारड च िफडल आणिणि तयाच सिहकारी वयावहािरक कराितकारक होत तसच मणाओचया गिनमणी यदाचयािसिदातािवषयी पणिर अनिभजञ असिनही गिनमणी कावयान लढणिारड सिनय उभ करन अजाणिता कामणगारवगीय करातीचघडवन आणणित होत िकवा तयाचया कराितकारी वयवहारानच तयाना मणाकसिरवादी िसिदाताच वसतिनषठ सितय परतीतझाल अस महणिता यईल िवकिसित भाडवली िवकासिाचया सिव र शकयता सिपलया आणिणि ती अतिवरोधानी पणिरतःिवद झालयावरच कराती शकय होत या मणाकसिरचया िसिदाताला िचकटन रािहलयाबदल च पाशातय मणाकसिरवादाना

सिमणाजवाद आणिणि कयबातील मणाणिसि मणधय दोष दतो तयाचवळी लिननन या सिकलपनचया जागी सिामाजयशाहीआणिणि ितचया सिाखळीतील कमणजोर दवयाचा िसिदात परसथािपत कला होता याची तो खासि नोद घतो याचा अथरयापढ सिमणाजवादी कराती िवकिसित भाडवली दशाऐवजी शोिषत-पीिडत दशामणधय होणयाची शकयता जासत आणह

परत तयाच बरोबर गरीब पीिडत अशा कयबासिारखया दशान कराती कलयानतर तयाला परगत पाशातय दशानागाठणयासिाठी सिमणाजवादी पराथिमणक सिचयाच धोरणि राबवणि भाग आणह का की तयाला दसिरा काही मणागरसवीकारावा लागल ह परशन मणहतवाच होत

चचया या लखातील यिकतवादानसिार ितरिखडातील करातयाना एक आणवहान सवीकाराव लागल फारसिा औदोिगकिवकासि आणिणि महणिावी तशी ऐिहक सिमणदी नसितानाही चागलया दजाच सिमणतािनषठ आणिणि सिभय सिमणाज उभारणिशकय आणह आणपलया पारपिरक सिमणजानसिार उतपादनाचया शकती आणिणि सिबध ह मणलभतिरतया बदलता यतीलच

जनतचया ऐिहक सिरिकततसिाठी अतयावशयक सिखसिोयीसिाठी आणिणि बौिदक िवकासिासिाठी त आणवशयक आणहच पणिभाडवलशाहीमणळ खटललया वाढ खटन िवकत अथवा नषट कललया पणि एक सिमणाजवादी मणानवी सिमणाजउभारणयासिाठी आणवशयक असिललया मणलभत सवाभािवक अशा मणानवी कमणता पनपरापत करणयासिाठीही हा बदलआणवशयक आणह या दषटीन पाह जाता मणानवी सवभाव िवकत करणि हा सिामाजयवादाचा घोर अपराध आणह तोतयाचा अगभत दोष आणह मणानवी सवभावात दसिऱयापरित एक उपजत आणतमणीयता खलपणिा असितो हा उपजत गणिसिामाजयशाही दडपत तयाजागी आणतमणकदी आणधाशी आणिणि इतराचया सिखदःखापरित आणसथा नसिलली वयकतीिनमणाणि करत सिामणािजक मणाणिसिाचया जागी एकमकाशी कसिलाही आणतमणभाव नसिललया तयाचयािवषयी परकपणिाबाळगणिाऱया वयकतीचा जमणाव िनमणाणि करत जयाला च नवा परष आणिणि नवी सी महणितो अशा अपरातमणवयकतीचया मणानष सिमणाजाची धारणिा करणि ह सिमणाजवादी वयवसथपढील मणधयवती काय र आणह वयकतीना ऐिहकसिरिकततचा आणधार नसिलयासि वयकतीवयकतीमणधय एका वयकतीच दसिऱया वयकतीशी नितक सिबध परसथािपत होणि

परसथािपत झालयासि त िटकणि दरापासत असित याची च गवहराला एका बाजला जाणिीव होती तयामणळ आणरोगय

िशकणि पोषणि या बाबी परतयक वयकतीला सिमणान परमणाणिात उपलबध होणि करमणपरापत असित कयबन सिमणाजाचयाबाधणिीत यावर कटाक ठवणयात आणलाच दसिरीकड आणतरराषटीय भरातभाव एकजट आणिणि उतरदाियतव याचीकासिही सिोडायची नाही असिा कयबाचा िनशय आणह च गवहराची मणमणरदषटी महणिज राषटवाद आणिणि आणतरराषटवादयाची ददातमणक घडणि करणिारी मणसिच होती ह कदािप िवसिरता यणिार नाही

च गवहरा जीवनपट

१४ जन १९२८

रोझािरओ अजरनिनटना यथ जनमण

१९५३

तवचारोगतजञ महणिन वदकीय पदवी िशकणि पणिर

७ जल १९५३-१९५४

लिटन अमिरका पालथा घालन तो १९५३ मणधय गवाटमणालात पोहोचतो तथ तयाची कयबाचया सवाततयासिाठीलढणिाऱया हदपार दशभकताशी गाठ पडत त तयाच नामणकरणि च अस करतात सिीआणयए न गवाटमणालाच याकोबोआणबरननझ सिरकार लषकरी कारसथान करन कस उलथन टाकल याचा तो सिाकीदार बनतो

जल १९५५

िफडल कसटरोची भट कयबाचा हकमणशहा फलगिनसिओ बाितसताचया िवरोधात सिर करणयात आणललया २६ जलआणदोलनात सिहभागाचा िनणिरय

२५ नोवहबर १९५६

िफडल कसटरोचया नततवाखाली च आणिणि ८१ जणिाची गनमणा बोटीतन कयबातील िसिएरा मणाएसा पवरताचयाबाजन गिनमणी चढाई सिर

२१ जल १९५७

च कमणाडरपदी बढती ldquoिचरो रडदोनदोrdquo तकडीच नततव सिोपवणयात यत

२४ फबवारी १९५८

चन सथापन कललया रडिडओ रडबलदच पिहल परसिारणि

२९-३१ िडसबर १९५८

बाितसताला अखरचा धकका दणिाऱया सिानता कारा लढाईच नततव

३ जानवारी १९५९

कराती यशसवी पहाट-पहाटच च हवानात परवश करतो कसटरो ldquoला कबाना िकललयाचा लषकरी ताबा चचया हवाली करतो

१२ जन १९५९

सियकत अरब परजासिताक भारत इडोनिशया शी लका यगोसलािवहया मयानमणार जपान पािकसतान सिदानआणिणि मणोरोकको या दशाशी वयापारी सिासकितक आणिणि राजनितक सिबध परसथािपत करणयासिाठी गललयािशषटमणडळाच नततव

७ ऑकटोबर १९५९

राषटीय जमणीन सिधारणिा सिसथचया औदोिगकीकरणि िवभागाचया परमणखपदी नमणणिक

२६ नोवहबर १९५९

बक ऑफ कयबाचया अधयकपदी नमणणिक

२३ फबवारी १९६१

उदोगमणतरिी महणिन नमणणिक

११ िडसबर १९६४

यनोचया सिवरसिाधारणि सिभत भाषणि

जानवारी-मणाचर १९६५

चीन मणाली कॉगो िगनी घाना दाहोमणी टाझािनया इिजपत अलजिरया दशाना भटी भटीदरमयान तया दशाचराषटपरमणख आणिणि राषटीय सवाततयलढाचया नतयासिोबत बठका

२४ फबवारी १९६५

अलजिरयात दसिऱया आणफो-आणिशयाई चचासितरिाला मणागरदशरन

१ एिपरल १९६५

कॉगोतील मणकतीलढयात सिहभागी होणयासिाठी वषातर करन कयबातन रवाना तथ लढणिाऱया लॉनटरडनट किबलाचया गिनमणी पथकात सिामणील

२१ नोवहबर १९६५

कॉगोतील सिात मणिहनयाची मणोहीमण अयशसवी झालयानतर च टाझािनयाला रवाना होतो तथ िकतयक आणठवडअजञातवासि िडसबरचया अखरीसि झकोसलोवहािकयाला जाऊन तथही िकतयक मणिहन अजञातवासि

३ नोवहबर १९६६

सिशस उठावासिाठी बोिलिवहयात आणगमणन

८ ऑकटोबर १९६७

ऐन धमणशकरीत सिीआणयएचया मणागरदशरनाखाली असिललया बोिलिवहयन सिनयाचया हाती पडतो तयाला कदतठवणयात यत

९ ऑकटोबर १९६७

दपारी १३० वाजता ला िहगवरा या शहरातील एका लहानशया शाळचया इमणारतीत सिाजरट मणािरओ तरान तयाचीहतया करतो

अनरनसटो च गवहरा याच लखकयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

ितरिखडाला सिदश

कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि

(उरगवमणधील सिापतािहक मणाचा च सिपादक कालोसि िकवहानो याना पाठवलल पतरि त १२ मणाच र १९६५ रोजीपरिसिद झाल होत)

िपरय कॉनटमड

या िटपणिादारड मणी एक शबद पाळतोय तो पाळणयासि तसिा जरा उशीरच झालाय मणी आणिफकत परवासि करताकरताच ही िटपणि िलिहतोय तयाच सितरि काय आणह ह शीषरकातन सपषट होईल उरगवतील वाचकाना तयात रसिवाटलही बहतक

ldquoसिमणाजवादात राजयसिसथचया िहतासिाठी वयकती नषट कली जातrdquo असिा दावा भाडवलशाहीच सिमणथरक करतअसितात िनदान आणपणि सिमणाजवादाचया जया टपपयावर परवश कला आणह तयािवषयी तरी असि महणित असितात हादावा सिधदाितक पातळीवर खोडता यणि सिहज शकय आणह पणि मणी त करणिार नाही तया ऐवजी कयबात काय घडतआणह त वासतव तमणचयासिमणोर मणाडणिार आणह आणिणि तयावरील मणाझी सिवरसिाधारणि मणत तयासिाठी सिता ताबयातघणयाआणधीचया आणिणि नतरचया कराितलढयाचा इितहासि नजरडखालन घालावा लागल

जानवारी १९५९ मणधय िशखराला पोचललया या कराितलढयाचा आणरभ झाला झाला होता २६ जल १९५३ रोजीतया िदवशी सिकाळी िफडल कसटरोचया नततवाखाली एक गटान ओिरएनतमणधील मणोनकाडाचया बराकीवर हललाचढवला होता तो हलला फसिला फसिलाच नवह तर आणपतीजनक ठरला िजवत रािहल त पकडल गल

करारानतर तयाना सिोडन दणयात आणल आणिणि तयानी पनहा कराितकडात उडी घतली

या लढयात सिमणाजवादाच बी फकत रजलल होत तयामणाग पायाभत होता मणाणिसि आणमणचा मणाणिसिावर िवशासिहोता िविशषट वयकतीवर नाव आणडनाव असिललया वयकतीवर मणोिहमच यशापयश मणाणिसिाचया कमणतवर अवलबनहोत

तयानतर आणला गिनमणी लढाईचा टपपा या टपपयाच दोन वगवगळ घटक होत जयाला सिघिटत करायच तो पणिअजनही जाग न आणलला जनतचा सिमणदाय आणिणि तयाचयासिाठी गिनमणी कावयान लढणिार िबनीच पथक सिमणदायालाजाग आणणिणिारी शकती कराितकारक जािणिवच कडवया ददरमय सिघषाच परणित िवजयासिाठी आणवशयक असिललाआणतमणिनषठ घटक तयार करणि ह या िबनीचया पथकाच कामण

आणमणचया िवचाराची चौकट कामणगारवगीय बनत होती आणमणचया सिवयीतच नवह तर मणनातही कराितकारक बदलहोत होत आणिणि तयाचा पाया होता वयकती िसिएरा मसात लढललया परतयक लढवययाचया नावावर वीरशीयकत

कामणिगरी लागलली आणह त करातीच िशलदार बनल आणपलया वयिकतक गणिावर

वीरशीयकत लढयाचा हा होता पिहला टपपा तयात परतयक लढवयया मणोठात मणोठी जबाबदारी सवीकारायचाजासतीत जासत धोका पतकरायचा कवळ कतरवय पार पाडणयाच सिमणाधान िमणळत महणिन दसिरा कसिलाच लाभनाही आणमणचया कराितिशकणिात आणमही वारवार हा धडा िगरवतो करातीसिाठी कसिलाही तयाग करायची िजद

आणमणचया आणजचया लढवययात िदसितो उदाचा मणाणिसि

करातीला वाहन घणयाचया िकती परसिगात कराितकारकानी सवतःला झोकन दाव ऑकटोबर पचपरसिग असिो कीफलोरा वादळ सिपणि र जनतन एकिदलान आणिणि असिामणानय शौयान तयाचा सिामणना कला दनिदन जीवनालाहीजनतन याच असिामणानय शौयान िभडाव िभडत रहाव अशी मणानिसिकता बनवणि ह आणपलयापढील मणलभत कायरआणह

जानवारी १९५९ घया तयावळी पिहल कराितकारक सिरकार सथापन झाल होत पणि तयात सिहभागी झाल होतबजवा वगाच िकतयक कारसथानी कराितदोही लोक हातात आणलली सिता अबािधत राखणयासिाठी बडखोर सिनयाचबळ िमणळणि आणवशयक होत

सिता हातात आणलया आणलया ितचया पोटात गभीर अतिवरोध िनमणाणि झाल िफडल कसटरोन फबवारी १९५९ मणधयपतपरधान महणिन सितरि हाती घतली आणिणि करातीन तया अतिवरोधातन मणागर काढला तयानतर जनतचा दबाव वाढतगला आणिणि तया दबावामणळ जलमणधय अधयक उरितया याना राजीनामणा दावा लागला

कयबन करातीचया रगमणचावर आणता एका नवयाच ठाशीव पातरिान जोरदारपणि परवश कला होता जनसिमणदायान हपातरि वारवार मणोठी कामणिगरी पार पाडत राहणिार होत जनतचा सिमणदाय महणिज मढराचया कळपासिारखी नसितीगोळाबरीज नवह िकती चहऱयातन िकती अगादारड तो परतयही वयकत होत असितो सिमणदाय महणिज ओळीतमणाडलल सिताधारी वयवसथन बनवलल छापाच गणिपती नवहत तयाना नता असितो त नतयाच अनयायी असितात

ह खरडच त िनःशकपणि आणपलया नतयाचया िवशषतः िफडल कसटरोचया पाठीशी उभ आणहत पणि मणळात तयानजनतच ह िनभरनळ सिमणथरन कशाचया जोरावर कमणावल जनतचया आणशा अपका आणिणि आणकाका तो अतबाहजाणिन होता तयामणळच जनतन जणि डोळ झाकन तयाचयावर िवशासि टाकला आणपलया आणशा-आणकाका तयाचयाहाती सिरिकत आणहत ही तयाची शदा होती आणिणि आणह आणिणि तया परतयकात उतरवणयासिाठी तोही हातच काहीहीन राखता िजवाचया करारान लढतच रािहला तयाना िदलली वचन खोटी पड नयत यासिाठी तो परयतनाचीपराकाषठा करत रािहला

सिता ताबयात आणलयानतर सिरकारी उदोग यशसवीरतया चालवणयाच आणिणि शती वयवसथत सिधारणिा करणयाचजबरदसत आणवहान होत तयात िपगजचया आणखाताचा सिमणरपरसिग उदवला ही आणवहान जनतन मणोठा धयानपलली ह काही सिहजासिहजी झालल नवहत सिीआणयएन िकतीतरी टोळया शससिजज कलया होतया तयाचयाशी दोनहात करायचा कडवा अनभव जनतचया गाठीला होताच ऑकटोबर पचपरसिग तर ितचया िजवावरच उठला होतातो ितचया अिसततवाचाच परशन बनला होता आणपल सिरकणि जनतन सवतःचया हातात घतल होत तया अनभवातकणिखर झालल हात आणता सिमणाजावाद बाधायचया कामणाला लागल आणहत

सिमणाजवादात वयकतीला शासिनसिसथपढ मणान तकवावी लागत असिा सिततच दावा कला जातो वर वर पाहताकाहीजणिाचा तयावर गरसिमणजान िवशासि बसितोही सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिरकार काही उिदषट सिमणोर ठवत

अथरवयवसथा सिसकती सिरकणि करीडा आणदी कतरिात सिाधय करायची उिदषट जनता अपवर उतसिाहान आणिणि िशसतीनती हसतगत करणयासिाठी झट लागत याबाबतीतला पढाकार कराितकारी नततव घत आणपलया बाबतीत तो िफडलकसटरो घतो जनतला सिमणजावन सिािगतल जात पटवन िदल जात जनतला पटल की त उिदषट जनतच बनत

सिामणदाियक उिदषट कधी कधी उिदषट तळातनही वर यत सथािनक मणातीत उमणलललया उिदषटाला पक आणिणि सिरकारखतपाणिी घालन त जोपासितात तयाला सिावरितरिक रप दतात

पणि कधी कधी शासिन चकाही करत अशी एखादी चक झाली की लोकाचया सिामणदाियक उतसिाहाला ओहोटीलागत परथमण एकक वयकती एकक घटक तयातील सवारसय हरवन बसि लागतात मणग तयाच रपातर सिामणदाियकअनासथत होत उदासिीनता सिामणदाियक रप धारणि करत कामण ठपप होऊन जात आणता जनतचया हातन काहीचहोत नाही हीच वळ असित चक दरसत करणयाची १९६२ चया मणाचरमणधय असिाच परसिग गदरला होता अिनबालएसकलानतन पकावर सिकिचत पथवादी धोरणि आणिणि कायरपदती लादायचा परयतन कला होता तयामणळ करातीलानवया अडचणिीला तोड दाव लागल होत

धोरणिात बदल करणयासिाठी सवीकारलली उपायाची पदत फारशी परभावी ठरली नवहती हा अनभव पाहताजनतशी असिलला दवा जासत मणजबत करायला हवा यतया काळात तयात सिधारणिा करायला हवी आणपलयालाभडसिावणिारड परशन सिोडवताना विरषठ नततव एक पदत वापरत असित एखाद उिदषट वरचया सतरावर सवीकारलयासितयाला जनतची काय सिवरसिाधारणि परितिकरया असल याचा अदाज घतला जातो अथात असिा अदाज जोखणयाचीकाही खासि यतरिणिा नततवान उभारलली नाही जनमणताचा कानोसिा घयायची सिवयच अगवळणिी पडलली आणह हीपदती सिवर सिहभागी घटकाचया निणिवतच जणि वसिलली आणह

जनतचया मणनातला आणवाज ऐकणयात सवतः िफडल कसटरो मणोठा मणाहीर आणह तो सवतः जनतत कसिा िवरघळनजातो ह तयाला परतयकात मदानात पािहलयािशवाय कळणि शकय नाही जाहीर सिभात तो बोलत असिताना जणिसििगताचया दोन ताराचा सिादपरितसिाद चाल असितो तयाचया कपनातन एक नवाच धवनी अवतरतो िफडल आणिणिसिमणदाय याचया परसपराचया कपनातन सिवाद एक तीव लय गाठतो आणिणि सिघषावर मणात करायचया एकिदलाचयासिामणदाियक हाकत तो मळ पराकोटीला पोचतो करातीचया अनभवाला ज पारख असितात तयाना वयकती आणिणिसिमणषटी याचयातील ददातमणक वीणि महणिज काय ह कळणि शकयच नाही ितथ वयकती सिमणषटीरपातच आणपलयानतयाशी सिवाद सिाधत असितात

भाडवलशाहीतही अशा सवरपाच दशय नजरडला पड शकत तयातील राजकारणिी जनतच सिामणदाियक मणतबनवणयात यशसवी झालल िदसितात पणि त अससिल सिामणदाियक आणदोलन नसित तसि असित तर त भाडवलीरािहलच नसित ती नतपदी असिलली वयकती आणह तोपयरतच ती सवपन जागी राहतात िकवा भाडवलशाहीसिमणाजाच कट वासतव तया भरामणक सवपनाचा चककाचर करीपयरत

भाडवली सिमणाजात एक िनषठर िनयमण मणाणिसिाला िनयतरिणिात ठवन तयाला कळसितरिी बाहलीसिारखा नाचवत असितोआणपलयाला कोणि आणिणि काय असि नाचवतय हही तयाला कळत नसित तटलला परातमण झालला मणानव तयाला निदसिणिाऱया एका अदशय धागयान सिमणाजाशी करकचन जखडलला असितो तो धागा असितो मणलय िसिधदाताचा मणलयिसिधदात आणयषयाच परतयक अग न अग गासिन टाकतो तयाची भिवषयात वाटचाल कशी होणिार हही ठरवन टाकतोतया यातरिची िदशाही बाहरन आणिणि यातरिला परसथान ठवणयाआणधीच ठरवन दतो

वयकतीला िदशची िनवड करायची काहीही सिधी नसित भाडवलशाहीच िनयमण अधपणि सिमणाजाला िदशाहीन करतअसितात त सिामणानयजनाना िदसित नाहीत तयाचया नकळतच त तयाचया जगणयाच िनयमणन करत असितात

परगतीसिाठी सिमणोर िवसतीणिर अमणयाद ि कितज खल आणह असिा भरमण जनतचया मणनात पदा करत असितात

रॉनटकफलरसिारखी उदाहरणि दत भाडवलशाहीच मणोहमणयी खोट िचतरि उभ करतात वयकतीचया यशाच भरामणक िचतरि

या िचतरिात एक रॉनटकफलर िनमणाणि वहायला िकती लोकाना दनय भोगाव लागत तयाचया सिपतीचया राशीसिाठीिकती जणिाना विचत जीवन जगाव लागत ह कधीच रडखाटल जात नाही तयामणळ सिवरसिामणानयाना त िदसितचनाही (परावलबी दशाचया होत असिललया शोषणिाकड दलरक करत जणि तया शोषणिाशी हातिमणळवणिी करतसिामाजयवादी दशातील कामणगार आणतरराषटीय वगीय बधभाव कस िवसिरतात तयामणळ सिामाजयवादी दशातील

जनतचा लढाऊपणिा कसिा कमणी होतो याची चचा करणि आणवशयक आणह पणि तो मणदा या िटपणिाचया ककत यतनसिलयान आणपणि तयाच िवशलषणि करत नाही आणहोत)

त काहीही असिो पणि यशाचया मणागात खाचखळग असिल तरी वयकती आणपलया अगभत योगय गणिाचया जोरावर तपार करत यश परापत कर शकत असि िचतरि रगवल जात यशिसिधदी दरवर असित आणिणि ितथपयरत एकाडपणिानचजायच असित असि िबबवल जात िशवाय ती रानटी सपधा असित तीत उतरणिाऱया परतयकासि लाडगतोड करावीलागत दसिरा अपयशी होणयावरच एखादाच यश अवलबन असित

आणता मणी वयकतीची वयाखया करणयाचा परयतन करणिार आणह सिमणाजावादाची बाधणिी खप नाटमणय िरतया होतअसित तयातील वयकती एकाच वळी िविशषट असित तरीही सिमणाजाचा अतट सिदसय असित वयकतीचया या दपडीअिसततवािवषयी आणपणि काही सिमणजन घऊ या

वयकती मणळात अपरी असित ती पणिरतः घडलली नसित ह धयानात घणि एकदमण सिोप असित

भतकाळाच अवशष सितत आणपलया जािणिवत घसिवल जात असितात आणिणि आणपलयाला त सितत कषटान िनपटन

पसिन टाकाव लागतात ही दहरी परिकरया असित एका बाजला सिमणाज परतयक-अपरतयकिरतया िशकवत असितो तरदसिरीकड वयकती जाणिीवपवरक सवतः िशकत असित नवया सिमणाजाला जनमणाला यताना भतकाळाशी जबर

जीवघणिी सपधा करावी लागत जनया सिमणाजात वयकतीला अलग राहणयाच पधदतशीर िशकणि िदलल असित

वयकतीन हर तऱहन इतरापासिन तोडनच जगायच असित असि ितचया जािणिवत ठासिन भरलल असित तवहा जनयाचभत ितचया जािणिवचया मणानगटीवर बसिलल असितच परत जनपान वतरमणानाहन वगळ असि राहत नाही त यासिमणाजात िटकन राहत आणता करयवसत झाललया सिामणािजक नातयात करयवसत ही भाडवली सिमणाजाची आणिथक पशीअसित ती िजवत असपयरत उतपादन पधदतीवर ितच पिरणिामण होतच असितात इतकच नवह तर करयवसतवयकतीचया जािणिवतदखील घर करन बसित नवह ती जािणिववर पककी मणाड ठोकन बसिलली असित

मणाकसिरन अशा सिमणाजाचया बदलाची रपरडषा आणखन दाखवली आणपलयाच अतिवरोधान आणतन फटणिाऱया सिमणाजाचयथातथय िचतरि तयान आणपलया नजरडला आणणिन िदल पिहलयादा सिामाजयवादी िवषवकाचया कजललया फादातोडावया लागतात ह आणपलयाला इितहासिान दाखवन िदल आणह - तया तोडता यतात ह लिनन या परिषताचयानजरडला िदसिल

या दशातलया जनतला या ना तया तऱहन तरिासिणयाइतकी भाडवलशाही िवकिसित झाली होती पणि ती तया िठकाणिीकोसिळली ती आणपलया पोटातील अतिवरोध तटणयाइतक ताणिल गल महणिन नवह परकीय शोषकापासिनमणकतीसिाठी चाललली लढाई यदासिारखया घटनाचा लाभ उठवत जनतवर लादलल ओझ जनतच वाढत दनय ndash

याचया पिरणिामणी पिरिसथती सफोटक होत डोळसि कती उरलला कायरभाग पार पाडत

य दशातन अजन शिमणकाच िशकणि पर झालल नाही की सिामणािजक सिपती अजन तयाचया ताबयात आणलली नाहीखटलला िवकासि आण िणि सिसिसकत दशाचया िदशन भाडवलाच पलायन यामणळ अपार तयाग कलयािशवाय पिरवतरनहोत नाही आणिथक पाया रचणयासिाठी परदीघर महनत घयावी लागत िवकासिासिाठी लोकाना ऐिहक लाभाच आणकषरणिदाखवणयाची मणळलली वाट चोखाळणयाचा मणोह भलयाभलयानाही आणवरत नाही

तातकालाचया तपिशलाचया जजाळात अडकन दरचा पलला दषटीआणड होणयाचा धोका मणोठा असितो भाडवलशाहीमणाग ठवन गललया बोथट सिाधनाचया सिाहान सिमणाजवाद बाधायच भोगळ सवपन चकीचया िदशन घऊन जात

सिमणाजवादाचया उभारणिीसिाठी भाडवलशाहीतील आणिथक पशी ndash करयवसत नफखोरी वयिकतक आणिथक लाभ -

कचकामणी ठरतात ती जनाट सिाधन वापरली की कपाळमणोक ठरलला कडलोटाचया अवसथला यईपयरत आणपल

नमणक चकल काय कठ रसता चकला ह कळायलाही मणागर नसितो दरमयानचया काळात कललया चकीचया आणिथकपायाभरणिीमणळ जािणिवचा िवकासिही खटललाच राहातो कमयिनझमण उभारणयासिाठी आणिथक पायासिोबतच नवामणाणिसि जनमणाला घालावा लागतो

महणिनच जनतला नवसिजीवनी दणयासिाठी तयाला सिामणदाियक आणतमणबळ दणयासिाठी योगय सिाधन वापरल पािहज

मणखयतः सिाधनाला नितकतची धार हवी तयाचबरोबर भौितक लाभाकड दलरक होता कामणा नय िवशषतःसिामणािजक भौितक लाभ ही मणहतवाची पररणिा असि शकत

अतयत धोकयाचया कणिी मणाणिसि आणह नाही त नितक बळ गोळा कर शकतो तयाला आणजवर जणि कधीच न झाललयानितक बळाचा सिाकातकार होतो पणि त बळ िटकन राहायच असल तर नवया मणलयवयवसथचा आणधार आणवशयकअसितो आणिणि तयासिाठी अखखा सिमणाज हच एक मणहा िवदालय बनाव लागत

सिवरसिाधारणितः भाडवली सिमणाजाचया सिरवातीला होती तशीच ही परिकरया असित तया वळी भाडवलीमणलयपरणिालीला सिसिगत अशी सिामणािजक जाणिीव िनमणाणि होऊ लागत भाडवलशाही बळ जरर वापरत पणि तीतवढयावर थाबत नसित ती लोकाना आणपलयाला हवया नवया वयवसथच िशकणिही दत असित सिमणाज वगीय असितोतो अिनवायरपणि वगीय शोषणिावर आणधारलला असितो हा सिमणज lsquoसितयrsquo बनवला जातो तया lsquoसितयाrsquoचा उघडपणिसितत परचार कला जातो तयासिाठी कणिी उतपतीमणाग दवी पररणिा पाहतो तर कणिी िनसिग र िनयमणाचया याितरिककायरकारणिाचा दाखला दत मणानवी आणिणि नसििगक अिसततवाच िसिधदात महणिन त रढ होतात मणाझ शोषणि दवीपररणिमणळ होत असल िकवा िनसिगानच तसि ठरवल असल तर मणी बापडी काय करणिार अशा भरमणात मणजर सीजीवन कठ लागत तया कतया करवतयाला मणी काय सिागणिाार असिा ितचा पकका गह होतो

पणि आणशा जागी होतच जाती वयवसथवर आणधारीत सिमणाजाहन भाडवली सिमणाज वगळा असितो जातीनी बिदसतसिमणाजातन बाहर जायचया सिाऱया वाटा बद कललया असितात भाडवलशाही या वाटा खलया करत पणि काहीलोकाना वाटत की जाती वयवसथा अपिरवतरनीय आणह मणागचया जनमणीचया पापामणळ तमही खालचया जातीतजनमणाला आणला आणहात ह तयाचया मणाथी मणारल जात असित िदलल कतरवय पार पाडा महणिज पणय गाठीला बाधनमलयानतर सवग र िमणळल ह कानीकपाळी ओरडन सिािगतल जात असित ह िनमणटपणि मणानय करणिारड या जनमणातनरकयातना भोगन सवगारोहणि करायला लायक होतात इतरडजनाना मणकतीची एक अनोखी सिोय असित वगरभदअपौरषय असिला तो िनयतीन जनमणाला घातलला असिला तरी वयकती आणपलया कतरतवाचया जॊरावर ितचयाकचाटातन सिट शकत सलफ मड मणन हा नवा आणदश र भाडवलशाही िनमणाणि करत ही मणाणिसिाची आणजवरचीसिवात मणोठी ऐितहािसिक फसिवणिक असित असितय हच सितय महणिन िवचारसिरणिीत िवराजमणान कल जात

आणपलया दषटीन थट िशकणिाला खप मणहतव यत सितयाचा थट िनदरनश कलयान त पटवन दणयासिाठी यकतया परयकतयाकरावया लागत नाहीत ताितरिक असिो वा वचािरक सिवरच िशकणिाची जबाबदारी शासिन घत पकाची सिघटनातयाला सिाहकारी भिमणका घत सिवरच सिमणदायाना आणता िशकणिाची दार सिताड खली होतात नव िवचार सिवयीचहोऊ लागतात सिमणदायच िशकक बन लागतात िशकणिवयवसथा आणिणि सिमणाज याचयात आणजवर खणिणयात आणललीखोल दरी मणानवी इितहासिात परथमणच भरन िनघत अौपचािरक िशकणिाला अनौपचािरक िशकणिाची सिमणथर जोडिमणळत िशकणि सिमणदायाचया अगाअगात िभनन जात आणजवर न आणलली दषटी जणि जनमणतःच लाभणयासिाठी मणनषयिसिद होतो डोळसिपणिा ही सिमणाजाची सिवय होत सििशिकताच सिमणदाय सिमणाजातील अिशिकतावर आणपोआणपच नवसिसकार कर लागतात औपचािरक िशकणिवयवसथसिोबतच सिमणदाय करत असिलल अनौपचािरक िशकणि ही एकजबरदसत शकती बनत

िशकणिाची ही परिकरया खप जाणिीवपवरक जोपासिलली असित वयकतीना नवया सिामणािजक शकतीचा परतयही परतयययऊ लागतो तया शकतीची इयता गाठणयाचा तया परयासि कर लागतात आणपलयात असिललया तरिटी भरन

काढणयाची शथ र कर लागतात आणधीचया सिमणाजवयवसथत हा अवकाश उपलबधच नसितो अनौपचािरकिशकणिाचया सिामणािजक पयावरणिात ही सिधी िनमणाणि होत वयकती सिमणाजाचया सिाहान आणपलयातलया तरिटी भरनकाढ लागतात तयाचया खटललया िवकासिाला धमणारड फट लागतात आणतमणिशकणिाच सवाधयायाच खर दालन खलहोत वयकतीच आणता सवतःचया िशकक-िशिकका बन लागतात

सिमणाजवादाची उभारणिी करणयाचया या अवसथत नवा मणाणिसि जनमण घताना िदसि लागतो अथात ही नवी मणतीअजन पणिर घडायची असित खर तर ितची घडणि कधीच परी होत नसित मणानवी िकितज जसिजशी खलत जातात

तसितशया िवकासिाचया ककाही रदावत जात राहतात मणानव ही सितत घडत राहणिारी मणती बनत राहत

िशकणिाचया अभावी काही जणिाना वयिकतक मणहतवाकाका सिाधणयासिाठी सवतःचा वगळाच मणागर शोधावा लागतोतसच सिवाचया एकजटीन चालललया यातरितही काहीजणि एकाडपणि मणागरकरमणणि करणिारड असितातच ह काहीहीअसिल तरी परतयक वयकतीत आणपणि सिमणाजाशी जविरतया िनगिडत असिल पािहज याची सिततची जाणिीव िवकिसितहोत असित तसच आणपणि सिमणाजाच जिनतरि असिलयाची जाणिीवही तयाचयात हरघडी िवकिसित होत असित आणिणिअशी जाणिीव िनमणाणि होणि अितशय मणहतवाच असित

दरवर िदसिणिाऱया आणशा-आणकाका हसतगत करणयासिाठी मणाणिसिाला आणता आणधळपणिान चाचपडाव लागत नाहीतयाना िदशा दाखवणिार सिमणदायाचया खादाला खादा लावन आणघाडी सिाभाळणिार पकाच आणिणि पढारललयामणाणिसिाच िबनीच पथक पढात यणिारड काटकट खाचखळग सिाफ करायच कामण करत असित तया िबनीचयापथकाची नजरही धययाचया ताऱयावर िखळलली असितच पणि त आणता कवळ वयकतीन सिाधायच धयय असित नाहीनवा मणाणिसि घडवणिारा सिमणाज िनमणाणि करणि हच नव ईिपसित असित कमयिनसट मणानव हच एकमव ईिपसित

रसता खप लाबचा आणह वळणिावळणिाचा आणह डोगरदऱयातन जाणिारा आणह कधी कधी वाट हरवन आणपलयालामणाघारीही याव लागत कधी कणिी जासत वगान जात सिमणाजापासिन अलग होत थोड पढही जात एखादाचा वगमणदावलयान मणागचा तयाचया अगावर यऊन आणदळणयाची शकयताही असित करातीचया भावनन झपाटन आणपणििजतकया लवकर जाता यईल िततकया वगान चालत राहतो पणि सिमणाज आणपलयाला रसिद परवत असिलयान आणपणितयाची सिाथ सिोडत नाही तयामणळ सिमणदायाचाच वग वाढवणयाची िजद वयकतीत पदा होत सिमणदाय ितचअनकरणि करायला िसिद होतो

सिमणाजवादाचया बाधणिीत सिहभागी न होणिारड काही मणठभर मणहाभाग असितातच त सिोडनही सिमणाजात दोन गटतयार झालल असितात सिवरच नितक पररणिन भारलल असितात असि नवह तयाचयात सिामणािजक जाणिीव अजनपरडशी िनमणाणि झालली नसित िबनीच पथक जािणिवन िनिशतच सिमणदायाचया आणघाडीवर असित सिमणदायाला नवयामणलयाची काही मणािहती झालली असित पणि ती अजन तयाचया पणिरतः अगवळणिी पडलली नसितात िबनीचयापथकातील सिदसयात गणिातमणक बदल झालला असिलयान तयाचयाकडन अपिकत तयाग सिहज होत राहतो उवररीतलोकाना सिपणिर िचतरि नजरडत सिाठवता न आणलयान तयाच िशकणि कराव लागत तयाना लाभ दाव लागतात तयानाखचाव लागत परसिगी पढ ढकलावही लागत अशा रीतीन कामणगारवगाची सिवािधकारी सिता पराभत वगाचयादमणनासिाठी असित तशीच ती िवजयी वगाचया उतथापनासिाठीही असित

या सिाऱयाचा अथर असितो कराती पणिरतः यशसवी होणयासिाठी कराितकारी सिसथाची मणािलकाचया मणािलका उभारावीलागत सिमणदायाना आणगकच करणयासिाठी सिाहभत होईल अशी चागल तलपाणिी कलली नीट चालणिारी यतरिणिालागत तस मणहामणाग र तयार कराव लागतात परतयक अवयव सवततरि िरतया कायररत असिला तरी तयाच कायरसिमणचचयातच अथरपणि र होत असित अक िखळा दरवरचया दसिऱयाच चकराला गती दणयाच कामण करत असितोिबनीचया पथकात सिहभागी होणिाऱयाची जणि नसििगक िनवडच या परिकरयतन होत असित या िबनीचया पथकाचकामण मणोठ अवघड आणिणि आणवहानातमणक असित आणपल कतरवय िबनबोभाट पार पाडतील तयाना लाभ तर झालच

पािहजत तयाच बरोबर अगचकारपणिा करतील िवघन आणणितील तयाना दडही करावा लागल तयाच दमणन करावलागल

आणजवर ऊमणीचया रपात असिलली कराती सथायीरप होणयाची परिकरया आणता सिर होत आणजवर शासिन आणिणि सिमणाजयाचयात एक दभग असितो आणता शासिन आणिणि सिपणिर सिमणाज याचयात एकिजनसिीपणिा िनमणाणि करणयाचा शोध सिरहोतो हा एकिजनसिीपणिा ही सिमणाजवादाचया बाधणिीची पवरअटच असित हा एकिजनसिीपणिा रजवताना एककाळजी घयावी लागत पराितिनिधक सिसिदचया पनसथापनचा सिोपा मणागर टाळावा लागतो

तयासिाठी कराती ही सिमणाज बाधणिारी नवी मणहासिसथाच बनावी लागत ती बनवणयासिाठी काही परयोग डोळसिपणिआणिणि धाडसिान कराव लागतात करातीचया सिसथला सथायीपणि यायच असल तर अितशय धीरान घाईच मणोहटाळत कामण कराव लागत औपचािरक सवरपाचया रचना टाळता यत नसितात या औपचािरक रचना जणिसिमणाजगतीला लागलला बक आणह असिा सिमणदायाचा सिहज सिमणज होऊ शकतो या औपचािरक रचना सिसथावयकतीला सिमणदायापासिन तोडन टाकतील अशी सितत भीती वाटत असित परातमणतवर मणात करन मणकत वहायलािनघाललया मणाणिसिाचया परवासिात ही अलगता नवी िवघन उतपनन करत परातमणतवर सिपणिर िवजय हच तर करातीचअितमण उिदषट असित तयाचयाशी तडजोड हा करातीशी दोह असितो ह अितमण उिदषट कशाहीमणळ दषटीआणड होता कामणानय यासिाठी नवा मणाणिसि सिजग असितो तयामणळ कसिलयाही अलगावासि आणपणि बळी पड नय यािवषयी तोकमणालीचा जागत असितो

नवा मणाणिसि घडवणिाऱया सिसथा अिसततवात असितात कठ या अभावावर हळहळ मणात करावी लागत एकाउिदषटासिाठी लढयात उतरलल वयकतीच सिजग सिमणदाय नवा इितहासि घडव लागतात सिवर वयकतीना एका िकमणानसिमणान सतरावर आणणिणयासिाठी सिमणाजाच काहीना काही परमणाणिीकरणि होणि करमणपरपापत असित पणि तयापरमणाणिीकरणिामणळच तर सिमणाजवादात वयकतीला पणिरतवाकड जायचा मणाग र खला होतो वयकतीन ह पणिरतवकमणावणयाची यतरिणिा अजन पराथिमणक अवसथतच असित ती यतरिणिा बाधत जाणि हच तर नवया सिसकतीपढीलआणवहान असित वयकती आणतमणािवषकार करतच ही नवी रचना उभी करत असितात ही रचना अजन अपरीच असिलीतरी वयकतीसिाठी आणतमणािवषकाराचया शकयता मणातरि अमणाप असितात

उतपादन वयवसथापन सििविहत होणयासिाठी सिमणदायाना ततरिजञान आणिणि वचािरक धन हसतगत वहाव लागत

परसपराचा िवकासि हच तयाचयातील आणतिरक नात असित सिमणधद ततरिजञान आणिणि तयापासिन विचत वयकती हामणलभत िवगह आणता पार करायची परिकरया सिर झालली असित तयासिाठी वयकती आणिणि सिमणदाय तया परिकरयाचाखोलवर वध घऊ लागलल असितात एक सिामणािजक जीव महणिन वयकतीची जाणिीव िवकिसित होऊ लागत हीचअसित खासि मणनषयतवाची जाणिीव परातमणतचया सिाखळया तटलयािशवाय मणनषयतवाची परापती होत नसित मणकतझाललया शमणातन मणनषय आणपल नसििगक सवाभािवक रप पनहा परापत करन घत असितो आणता तयाच मणानवीपणिकला-सिसकतीमणधन वयकत होऊ लागत

नवी सिसकती िवकिसित करायची तर शमणाला एक नव सथान बहाल कल पािहज आणता मणाणिसि करयवसत राहातनाहीत सिामणािजक कतरवय ही लादलली गोषट उरत नाही परतयकीचया वाटाला सिामणािजक कतरवयाचा नवह तरकतरतवाचा िहससिा यतो आणता उतपादनाची सिाधन सिमणाजाचया मणालकीची झालली असितात आणिणि यतरि ह एकसिामणािजक काय र पार पाडायच कवळ सथळ बनलल असित आणता जगणयासिाठी कवळ पराणिी महणिन जगणयासिाठीकामण करायच असित या तरिासिदायक िवचारातन मणनषय मणकत झालला असितो आणता वयकती ती करत असिललयािनिमणतीतन वयकत होऊ लागत सिजरनाची कती तयाला पणिरतवाचा अनभव दऊ लागत आणता दसिऱयासिाठी कललयाशमणाचया रपात मणाणिसिाला आणपलया मणनषयतवाचा बाजार मणाडावा लागत नाही ती करत असिलल शमण हा ितचयावयिकततवाचा आणिवषकार असितो परातमणतवर मणात कललया शमणातन सिामणदाियक मणानवीपणिाचा आणिवषकार होतअसितो

ततरिजञानाचा िवकासि हा सवाततयाची नवनवी िकितज खली करत जातो शमण आणता करयवसत न रािहलयान त सिजरकहोतात मणानवीपणिाची खणि बनतात पणि ही परिकरया सिहजसिाधय नसित सवचछन करत असिललया कामणातहीसिकतीचा अश असितोच िफडल तयाला नितक दबाव महणितो कामणाकड शमणाकड पाहणयाचया अधयाितमणक दषटीतअजन सिपणि र पिरवतरन वहायच असित जािणिवतील बदल आणपोआणप होत नसितो जसिा तो अथररचनतही आणपोआणपहोत नसितो ह बदल खप सिावकाश होत असितात त यगपरवतरक असिलयान त होणयासिाठी यगाची वाट पहावीलागत तो परवासि काही अगदीच िबनधककयाचा असित नाही कधी बदल अित वगान होतो तर तो कधी अित मणदअसितो कधी कधी तर एखाददसिर पाऊल मणागही पडत

गोथा कायरकरमणाची सिमणीकामणधय मणाकसिर महणिाला तसि ह सिकरमणणि अगदी िनभरनळ असित नाही ह दालन नवयानच खलहोत असिलयान आणपणि तस तया बाबतीत अनिभजञच असितो सिमणाजावादाची पराथिमणक बाधणिी पढ सिामयवादाकडनत असित खरी पणि त बाधकामण चाल असिताना आणजबाजला वगरलढाईची धामणधमण सिरच असित आणिणि सिमणाजातीलभाडवली घटक वगरसिघषाचा आणतमणा झाकन दडवन ठवायचा परयतन करत असितात

या सिकरमणणि काळातील राजकीय अथरशासाचा अजन िवकासि झालला नसितो या वयवसथच नमणक घटक काय आणहत

यािवषयीचा अभयासि अजनही बालयावसथतच असितो तयाचबरोबर आणपणि पारपिरक अभयासि पधदतीचया सिवयीतअडकलल असिलयान मणाकसिरवादी ततवजञानाचा िवकासिही तसिा अडखळतच होत आणह अशा वळी तर सिधदाितकसपषटतची फारच आणवशयकता आणह

या िसिधदातातन सिमणाजबादाचया बाधणिीतील दोन खाब ठळकपणि उभारलल िदसिन यतात नवया सीपरषाचिशकणि आणिणि ततरिजञानाचा िवकासि या बाबतीत िवशषतः ततरिजञानाचा पाया भककमण करणयाचया बाबतीत अजनखपच परगती करणि गरजच आणह याच कारणि आणज जगातलया िवकिसित दशानी याबाबतीतला मणोठा पललागाठलला आणह तयानी अनक नवी दालन खली कलली आणहत महणिन तर िफडल जनतचया आणिणि खासि करनिबनीचया पथकाचया ताितरिक आणिणि वजञािनक िशकणिावर इतका भर दत असितो

उतपादनाशी थटपणि िनगिडत नसिललया िवचार आणिणि कलपनाचया कतरिात ऐिहक आणिणि अधयाितमणक आणितमणक भदलगच िदसिन यतात मणाणिसि परदीघर काळ कला आणिणि सिसकतीचया मणाधयमणातन परातमणततन मणकत होऊ पहात आणललाआणह मणाणिसि रोज करयवसत बनत आणठ आणठ तासि मणरत राहतो आणिणि नतरच आणतमणािवषकाराचया सिजरनाचया रपाततयाचया िजवाची धगधगी िदसित राहत पणि इथही तो रोग तयाची पाठ सिोडतच नाही जगाशी सिवादी होऊ पाहतापाहता मणाणिसिाला यणिारा एकटपणिा आणजबाजच सिामणािजक पयावरणि तयाचया वयिकततवावर घाला घालत असितआणिणि तो आणपल पराणिपणिान सवाततय जप पाहत असितो अशा घनघोर वातावरणिात सिौदयरकलपना अिदतीयतचाघोषा करत िनषकलक राहणयाचा अतोनात परयतन करत असितात

आणिणि ती एक फकत पळवाट असित मणलयिनयमण ह उतपादन सिबधाच िनववळ परितिबब रािहलल नसित मणकतदारभाडवलशाहीन तया िनयमणालाच िविवध सिाखळदडानी जखडत आणपल गलामण कलल असित सिासकितक इमणलयातकालाकार महणिन परवश करायचा तर तयाच खासि परकारच िशकणि करणि आणवशयक असित बडखोरानादखील यतरिाचगलामण बनवल जात खासि परितभा असिलयािशवाय तयाचया कचाटातन कलाकार सिटत नाही इतराना या यतरिणिलाशरणि जाव लागत जात नाहीत तयाचा िचरडन चोळामणोळा कला जातो

अशा पिरिसथतीत कला ही सवाततयाच परितक बनत असिा दावा करत परायोिगक कला जनमण घत पणि यापरायोिगकतलाही मणयादा असितात वयकतीचया परातमणतचया खडकावर परयोगाच तारव फट लागतात मणानवीिचतची वाफ बाहर काढणयासिाठी िनरथरक वदनाची सिकत गायली जाऊ लागतात नाही तर बाजार मणनोरजनाचयाअफच सिरासि सवन हीच कलातमणक अिभवयकतीची तऱहा होऊन बसित कला ह िनषधाच शस आणह ही कलपना

बोथट करणयाचा परयतन होऊ लागतो

या खळाचया िनयमणापढ मणान तकवतात तयाचा गौरव होतो िनयमणाचया मणकरटलीला महणिजच उचच अिभवयकतीअसिा सिमणज परसित कला जातो तया लीलाच कौतक करताना तया अदशय िपजऱयातन बाहर पडायचा परयतन तर कलाजात नाही ना ह अितशय बारकाईन तपासिल जात असित

सिता करातीचया अिकत यता कणिी बाजारबणिगयाची दाणिादाणि उडाली कराितकारक असिोत वा नसिोत उरललयानानवया वाटा िदसि लागलया कलािभवयकतीचया नवया िदशा उजळ लागलया पळवाटा शोधणिाऱयाची तयातहीभाऊगदी होऊ लागली नवया सवाततयाचया वावटळीत िकतयक कराितकारकानाही तर-तमणचा िववक करता यईनायाच कारणि तयाचया मणनावर अजन मणधयमणवगीय जािणिवाची पकड कायमण होती

या परिकरयतन गललया काही दशात िवपरीत परितिकरया िनमणाणि झाली पळपटपणिाशी लढायचया नावान तगथपरामणाणयाकड झकल सिासकितक अिभवयकती िनिषधद मणानली जाऊ लागली िनसिगाच यथातथय परितिबब हाचकलातमणकतचा शषठ आणिवषकार असिा परचार सिर झाला पढ तयाचच रपातर सिामणािजक आणदशाच याितरिक परितिबबदाखवणयाचया आणगहात होऊ लागल वासतवात नसिलला कसिलही अतिवरोध नसिलला आणदशर सिमणाज दाखवणि हचकलच मणलय होऊन बसिल

सिमणाजवाद अजन बालयावसथत असितो तवहा तो चका करतच िशकत असितो नवा मणाणिसि घडवायचा तर जनयारीती सिोडन नवया वाटा चोखाळायचा बौिदक उदामणपणिा अगी बाणिवावा लागतो जनया रीतीना जनया वयवसथचामणळ लागलला असितो तया नवा मणाणिसि घडवणयासिाठी कचकामणी असितात आणशय आणिणि रप याचया नातयाचानवयान िवचार होऊ लागतो परगतीचया िदशा गोधळललया असितात आणिणि आणपणि ऐिहक सिमणसया सिोडवणयातकमणालीच गतलल असितो थोर कलवर अिधकार सिागणिारड करातीच पाईक असितातच असि नवह अशा वळीपकाचया सिभासिदाना पढाकार घऊन जनिशकणिाच कामण हाती घयाव लागत

याचा िविचतरि पिरणिामण होतो आणपलयापढील काय र खप सिाधसिोप िबन गतागतीच असिलयाचा सिावरितरिक सिमणजहोतो सिवाना सिहज सिमणजल अशा भाषतच बोलल पािहज असिा आणगह होऊ लागतो खरा कालतमणक शोधघणयाची ऊमणी सिपषटात यत कवळ सिमणाजवादी वासतव आणिणि मणत भतकाळ सिमणजन घणि एवढच सिासकितकआणवहान असिलयाचा सिमणज होतो मणग मणागचया शतकातील आणधारावर सिमणाजवादी वासतववाद उभा कला जातो

पणि १९ वया शतकातील वासतववादी कललादखील वगीय आणशय होता ती वयकतीचया परातमणतच दशरन िवसिावयाशतकातील ऱहासिमणान भाडवली अिभवयकतीहन जासत परभावीपणि करत ह खरच पणि ितचा वगीय आणशयनजरडआणड करता यत नाही

पणि एक परशन उरतोच सिमणाजवादी वासतववादाचया िथजललया रपातच कलची अिभवयकती झाली पािहज असिादरागह कशासिाठी सिमणाजवादी वासतववादाचया िवरोधात ldquoसवाततयrdquo ही सिकलपना उभी करता यत नाही याचसिाध कारणि असि की नवा सिमणाज िनमणाणि झालयािशवाय खर सवाततय अिसततवातच आणलल नसित शडी तटो कीपारबी महणित वासतववादाची खटी घट पकडन ठवलयासि १९ वया शतकापासिन हाताळलल वगवगळ घाट आणिणिरप अडगळीत टाकल जातील मणग आणपणि भतकाळात रमणायची परधॉन कलली चकच करत राहणिार लोक नवयानघडत असितात ह िवसिरन आणपणि तयाना जनयाच खोडात अडकवन ठव पाहात असितो आणपलयाला दोन बाबतीतसिजग रहाव लागत एका बाजला मणकत वातावरणिाला जनमण दणिारी वचािरक-सिासकितक सिामणगी उपलबध करनदत असितानाच दसिरीकड शासिकीय अनदानाचया खतावर अनावशयक गवत मणाजणिार नाही याचीही काळजीघयावी लागत

आणपलया दशात याितरिक वासतववादाची चक आणपणि कलली नाही उलट तयाचया िवपरीतच होताना िदसित याचकारणि नवी वयकती जनमणाला घालणयाची जाणिीव अजन तया तीवपणि झालली नाही हा नवा मणाणिसि िनिशतच १९वया शतकाचया पढ जाणिारा असलच पणि तयाचबरोबर मणतवत असिललया नवया ऱहासिमणान शतकाचया सिसकतीचयािवळखयातनही बाहर पडलला असल

आणपलयाला जनमणाला घातला पािहज २१ वया शतकातला मणानव तया िचतरिाची कवळ रपरडखाच आणपलया सिमणोरआणह पणि आणपलया अभयासिाच हच मणखय उिदषट असिल पािहज ठोसि सिशोधनाचया आणधारावर नव सिधदाितक यशकमणावल तरच आणपणि मणानवतच सवपन परतयकात उतरवणिार मणाकसिरवाद-लिननवादाच धयय जाग ठवल तयालाकाही मणौिलक योगदान िदल असि मणानता यईल

एकोिणिसिावया शतकातील मणाणिसिाला परितिकरया दणयाचया नादात आणपणि िवसिावया शतकाचया ऱहासिमणान कदरमणातअडकन पडलो आणहोत ही काही अगदीच दरसत करता यणिार नाही अशी चक नाही पणि पनरजजीवनवादाचयाआणहारी जायच नसल तर तीवर मणात कलीच पािहज सिमणदाय परगतीचया वाटन चालतच आणहत सिमणाजात नवनवयाकलपना आणिणि िवचार जोमणान रजत आणहत सिमणाजातील हरडक वयकतीचया एकातमण िवकासिाचया ऐिहक शकयतामणोठा परमणाणिावर िवसतारलया आणहत वतरमणान हा लढयाचा काळ आणह आणिणि भिवषय आणपलच आणह

आणपल कलाकार आणिणि िवचारवताची एक मणलभत कमणजोरी असित त करातीपासिन चार हात दर राहतात

बाभळीला बोर लागत नसितात ह खरच पणि ही कमणजोरी नसिलली नवी िपढी जनमणाला यत असित सिसकतीच कतरिवयापक झाल अिभवयकतीचया शकयता िवसतारलया की अससिल कलावत जनमणाला यतात

आणजची िपढी िविवध सिघषानी पोखरन िनघालली आणह ह खर तयाचया पिरणिामणी ितचयात िकतयक िवकती आणलयाआणहत आणिणि ती हा िवकत वारसिा पढचया िपढानाही दणयाचा धोका सिभवतो आणपणि अिधकत सिरकारीिवचारसिरणिीच गलामण िनमणाणि करता कामणा नयत की सिरकारी पशयावर पोसिलल सिशोधक ह लोक कवळउदारवाचक िचनहाचया दरमयानच सवाततय उपभोगत असितात खरड कराितकारक लोकाचया सवरात नवया मणाणिसिाचगाणि गातील ही गोषट एका रातरिीत होत नसित आणपलया सिमणाजात तरणिाची आणिणि पकाची भिमणका खासि मणहतवाचीअसित

तयातही तरणिाना जासत मणहतव असित कारणि त मणातीचा गोळा असितात दईल तसिा आणकार घतात आणपणि तयाचयासिहभागाकड आणिणि योगदानाकड दलरक कर शकत नाही िशषयवतीवर िशकणिारड तरणि सिटीत आणिणि अगदीिशकणयाचया िदवसिातही शारीिरक कामण करत असितात कामण ह काही बाबतीत तयाना िमणळालल बकीसि असित तरकाही बाबतीत िशकणिाच सिाधन परत कामण ह कधीही िशका असित नाही आणता एक नवी िपढी जनमणाला यतआणह

पक ही सिमणाजाची िबनीची सिघटना आणह सिवोतकषट कामणगार ह ितच सिदसय असितात या िबनीचया पथकातमणोजकच लोक असितात पणि तयाचया गणिवतमणळ तयाचा सिमणाजावर मणोठा परभाव असितो आणपला पक हीसिमणदायाचा सिहभाग असिलली सिघटना बनवणयाची आणपली आणकाका असित पणि तयासिाठी िबनीचया सथानावर कामणकरणयाची जाणिीव सिमणदायात चतावी लागत आणिणि सिामयवादाच िशकणि तयासिाठी मणहतवाच असित ह िशकणिदणयाच उिदषट ठवनच आणपणि कामण करत असितो पक ही एक िजवत रचना असित कायरकतयाची अमणाप कषटाचीआणिणि तयागाची तयारी असिावी लागत आणपल कराितकायर पर करणयासिाठी तयानी उदाहरणि घालन दत सिमणदायाचनततव कल पािहज आणिणि तयासिाठी तयाना वगरशतरि भतकाळातन पदरी आणलल दोष सिामाजयवाद अशा परितगामणीशकतीशी दोन हात करत बाधणिी करावी लागत वषानवषरन लढत राहाव लागत

आणता आणपणि वयकतीची भिमणका काय असित ह सिमणजावन घऊ इितहासि घडवणिाऱया सिमणदायाच नततव मणाणिसि

वयकती महणिनच करत असितो ह ठरवाव लागत नाही हा आणपला सिावरकािलक अनभव असितो

सिरवातीचया काळात करातीला पररणिा दायच कामण कल िफडलन तोच ितचा नता होता करातीला तयानच िदशािदली पणि तयाचवळी तयाचया सिोबतीन कराितकारकाचा एक लढाऊ सिच होता आणिणि तया मणागोमणाग पाठीशी होतातयाचयावर िवशासि असिलला जनसिमणदाय जनसिमणदायाचया आणकाका परतयकात कशा उतरवायचया याची नततवालाजाणि असिलयान सिमणदायाची तयाचयावर शधदा होती

हा िनववळ ऐिहक सिखाचा मणामणला नसितो खायचीपयायची रडलचल आणह की नाही वषातन िकतीवळासिमणदिकनाऱयावरील मणौज लटता यत आणजचया पगारातन कोणितया िवदशी वसत िवकत घता यतात हा मणदामणहतवाचा असित नाही आणतिरक दषटा वयकती िकती सिमणधद आणह ती सिमणाजाची जबाबदारी पलणयासि िकतीसिमणथर झाली आणह यावर ितच मणलय ठरत

आणपणि तयागमणय अशा एका वभवशाली कालखडात जगत आणहोत याची वयकतीला पककी जाणिीव असित तयाग हातयाचा शासि आणिणि कषट हा तयाचा उचछवासि असितो याच भावनतन त सिरवातीला िसिएरा मणाएसाचया लढाईतउतरल आणिणि मणग हा अनभव सिाऱया कयबन जनतचाच सिावरितरिक अनभव झाला कयबा ह अमिरकन करातीतीलिबनीच पथक बनल िबनीचया सथानी असिलयान तयाचयावर अपव र तयागाची जबाबदारी यत लिटन अमिरकनसिमणदायाना तो मणकतीचया मणागावर घऊन जात आणह कराती सिवरसवाचा तयाग मणागत आणिणि दत तर काहीच नसित

ऐिहक लाभ ही काही करातीची खरी पररणिा असित नाही ह िबनीच िशलदार पर जाणिन असितात वदना आणिणि तयागहच तयाच वभव असित

कणिी हसल पणि मणाझया दषटीन खरा कराितकारक हा परमणान भारलला असितो परमणभावनचा अभाव असिणिारा इसिमणकरातीचया वाटलाही जाणिार नाही हदयात ऊब आणिणि डोकयात थडपणिा ह कराितकारकाच खर विशषट असित

तयाचया जोरावरच तो आणिणि ती िजवाला अितशय तरिासिदायक ठर शकतील अस िनणिरय अिजबात िवचिलत नहोता घऊ शकतात जनतिवषयीच परमण ही कराितकारकातील सिवात पिवतरि भावना असित ितचयाशी त अिजबाततडजोड करत नाहीत

कराितकारकाना बोबड बोलणिारी मणल असितात तयाना परमणळ नवरा असितो बायको असित करातीला ितचया इिचछतसथळी घऊन जायच तर या सिवाचा तयाग करायची तयारी असिावी लागत करातीत सिहभागी होणिारड सिाथीदारकॉनटमड हच तयाच सिहद आणिणि िमणतरि तया वतरळाबाहर तयाना जीवन असित नाही

अशा पिरिसथतीत कराितकारकाचया अगी मणानवतचा सिणिसिणिीत अश असिावा लागतो नयायाची आणिणि सितयाचीचाड असिावी लागत तयासिाठी पोथीिनषठा गािथकता दर सिारन जनतपासिन असिलला दरावा ओलाडावा लागतोरकतामणासिाचया मणाणिसिावरील परमण हीच आणपलया कायाची पररणिा असिावी लागत

कराितिवचारामणाग कवळ मणनषयमणातरिावरील परमण हीच एक सिामणथयरशाली भावना असित आणिणि कराितकारकाचयामणतयपयरत ती तयाचया वा ितचया सिाथीला असित जागितक सतरावर सिमणाजवाद उभारणयासिाठी आणवशयक ऊजा हीपरमणभावनाच दत असित सथािनक काय र पार पाडन झालयावर कराितभावना बोथट झालयासि कामणगारवगीयआणतरराषटीय बधभिगनीभाव िवसिरलयासि कराितकायावर मणाद चढत सिामाजयशाहीचया आणकरमणणिापढ ती िवकलागहोऊन जात कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद ह करातीच कवळ कतरवय उरत नाही तो ितचा जीवनरसि असितोयाच सिमणदायाला जञान दत राहणि हच कराितकारकाच अितमण लकय असित

परापत िसथती धोकयानी भरलली आणह इतकया िनगतीन जनतशी बाधलल दव तटणि हा जसिा एक धोका असितोतसिाच पोथीवरील भकती हाही एक धोका सिभवतो एकदा का करातीला वाहन घतल की मणलाबाळाना वाऱयावर

सिोडन दायच असित कटबाचया सिखाची तमणा बाळगायची नसित असिा सिमणज होणयाची दाट शकयता असित

सिामणानय जनाना असितात तशीच कराितकारकानाही मणलबाळ असितात कराती मणाणिसिाना दर लोटत नसित पणितयाचबरोबर कराितकारकाची दषटी अढळ असिली पािहज तयाच करातीच पोलाद सितत तावनसिलाखन िनघत रािहलपािहज

आणमही अशी आणगकच करत आणहोत आणमणचया पथकाच नततव िफडल करतो ह आणमही अिभमणानान जाहीर करतो तजगाला ओरडन सिागताना आणमहाला ना भीती वाटत ना शरमण तयाचया पाठीशी आणहत पकाच लढाऊ कायरकतरनआणिणि तयाचया मणाग बळ आणह जनसिमणदायाच एका सिमणान उिदषटाचया िदशन हा परवाह जोमणान वाटचाल करतोआणह या सिमणदायातील मणाणिसिाना आणपलयाला कठ पोहोचायच आणह याची सिसपषट जाणिीव आणह गरजचयापरदशातन बाहर पडन मणकतीचया परदशात परवश करणयासिाठी त िसिधद झाल आणहत

हा कराितपरवणि सिमणदाय सवतःच सिघिटत होत राहतो सिघटना करणयाची िनकडीची जाणिीव ही तयामणागील मणलभतपररणिा असित आणता ती फटललया बॉबसिारखी हजारो तकडया-तकडयात िवखरन टाकता यईल अशी गदी राहतनाही गदीला असित तशी भिवषयाची अनािमणक भीती ही तयाना एकतरि ठवणिारी शकती नसित एकमकानातडवायला मणागपढ न पाहणिाऱया गदीच जमणावाच रपातर आणता मणानवी वयकतीचया सिमणचचयात झालल असित

आणता आणपणि दशाच िबनीच िशलदार असिलयान भिवषयात कसिलाही तयाग करणयासिाठी आणपणि सिदव िसिधद असिलपािहज याची तयाना जाणिीव असित इितहासि घडवणिारड नायक महणिन वाटल ती िकमणत मणोजायची तयाची तयारीअसित अमिरकच पढारपणि करणिाऱया जनतच अगदल महणिन पडल ती िकमणत मणोजायला आणपणि सिदवच तयारअसितो आणपलयातील परतयक जणि ितचा वा तयाचा तयागाचा िहससिा पलायला उतसिक असितो कतरवयपतीचा आणनदहीच तयाची बिकसिी असित हही तयाना ठाऊक असित दर िकितजावर नवया सीपरषाचया परितमची झलक िदसितअसित आणिणि ती परतयकात उतरवणयासिाठी हरडक वयकती िजवाचया करारान झटत असित

मणी काही िनषकषर काढणिार आणह

आणपणि सिमणाजवादीच खऱया अथान सवततरि असितो कारणि आणपणि मणानवी पिरपतीचया िदशन वाटचाल करत असितोआणिणि आणपणि खऱया अथान पिरपणिर असितो कारणि आणपणि खऱया अथान सवततरि असितो

सिपणि र सवाततयाची रपरडखा तयार झाली आणह आणता फकत तयात िविवध रग भरायची वगवगळया रडषा गडदकरायची गरज आणह त आणपणि करणिार आणहोत

आणपल सवाततय िमणळवणयासिाठी िमणळवलल सवाततय जोपासिणयासिाठी आणपणि आणपलया रकतामणासिाची ि कमणतमणोजली आणह हा तयाग आणपणि आणधळपणिान नवह तर उघडा डोळयानी कला आणह रकत िशपन ही सवाततयाचीिवलोभनीय इमणारत आणपणि बाधत आणहोत

रसता दरचया पललयाचा आणह आणडवळणिाचा खाचखळगयाचा तर आणहच परत अनोळखीही आणह आणपलयालाआणपलया मणयादाची सपषट जाणिीव आणह आणपणि २१ वया शतकातला मणाणिसि बनवणिार आणहोत ndash होय आणपणिचबनवणिार आणहोत

रातरििदनी यधदपरसिगात सवतःला घडवत राहणिार आणहोत नवनवया ततरिान नवनवया सिाधनान नवा मणाणिसिघडवणिार आणहोत

जनतचया आणकाका ितच शषठ गणि अगी बाणिव शकणिाऱया वयकतीच तयाच नततव करत तयाना सिघिटत कर

शकतात मणातरि आणपलया मणागावरन तसिभरही ढळणिार नाही याची तयाना खातरजमणा करावी लागत

खाचखळग भरत काटकट सिाफ करत इतराना चालणयासिाठी रसता सिरधोपट करावा लागतो ह कामण िबनीचयापथकाला कराव लागत तयातलया अससिल घटकाला पकाला

यवावगरच आणह आणपणि घडव पाहात असिललया िशलपाचा पराथिमणक घटक आणपलया आणशाअपका पणि र करावयातमहणिन आणपणि ह िनशाणि आणपलया हातन घणयासि तयाला िसिद करत असितो

या पतरिात मणनातला भाव काही परमणाणिात जरी वयकत झाला असल तर हत सिाधय झाला असि महणिता यईल िमणतरि-

मितरिणिीनो इनकलाब िझदाबाद

दह जावो अथवा राहो कराितरगी दढ भावो

ितरिखडाला सिदश (आणिफका आणिशया आणिणि लिटन अमिरकन जनतचया एकजटीची सिघटना - OSPAAAL - हवाना कयबा यानी१६ एिपरल १९६७ रोजी परथमण परकािशत कलला लख)

काळ आणह भटी पटवणयाचा ितचया तजान िदशा उजळणयाचा - जोस मणाती

जगाला गासिणिारा शवटचा वणिवा पटला होता तयाला एवहाना एकवीसि वषर झालीसिधदा िकतीक भाषात िकतीकपसतकात आणिणि लखात जपानचया पराभवाचा उतसिव सिाजरा कला जातोय जगाची वाटणिी वगवगळया तबतझाली आणह आणिणि तया परतयक तबत हा सिणि सिाजरा कला जातोय या वाटणिी झाललया जगाचया िकतयक भागातआणशच वातावरणि आणह

जागितक यधद टाळलली ही एकवीसि वषर सिघषान गासिलली तरी यधदाचया जवाळा चार हात दर ठवणयात यशसवीझालली या िवशशाततमणळ आणपणि सिमणाधानी असिलयाच सिािगतल जात या शाततचया काळातही दािरद

विचतता शोषणि यािवरद आणपली लढाई चालच होती जागितक शाततची ती फलपरापती होती ह िवसिरा असिहीसिािगतल जात पणि ती शातता तरी खरी आणह का

जपानन शरणिागती पतकरलयानतर ठायीठायी िकतयक लढाया झालया आणहत आणपणि तयाची मणोजदाद करायचयाफदात पडणिार नाही आणहोत वरवर शात िदसिणिाऱया िढगाऱयाखाली कठ कठ आणग धमणसित रािहली आणह हहीदाखवायची तसिदी आणपणि घणिार नाही आणहोत पणि वासतव सिमणजायला कवळ दोन उदाहरणि परडशी आणहत

कोिरया आणिणि िवहएतनामणचया यधदाची

यधदाचया जवालानी कोिरया वषानवषरन भाजन िनघाला होता तयात रानटीपणिान कळसि गाठला कोिरयाचया उतरभागात बॉबचा अकरशः पाऊसि पडला कारखान शाळा इिसपतळ - सिार सिार नषट झाल एक कोटी लोकाचयाडोकयावर छपपरही रािहल नाही

यनोचा बदनामण झडा हातात नाचवत अमिरकचया लषकरी नततवाखाली डझनभर दशानी कोिरयावर आणकरमणणिकल अमिरकचया राकसिी लषकरान दिकणि कोिरयन जनतचा तया यधदात दारगोळयासिारखा वापर कला दसिऱयाबाजला कोिरयन जनता उभी होती तयाना सिाथ दत होत चीनच सवयसवक आणिणि तयाना शसास परवली होतीसिोिवहएत लषकरी यतरिणिन सिामणिहक िवनाशाच अणवस सिोडन एकही अतयाधिनक अस वापरायच अमिरकन ठवलनाही जीवजत वापरल तशीच रासिायिनक असही वापरली

िवहएतनामणमणधील दशभकत जनतला तीन सिामाजयवादी शतरिशी सितत लढाव लागल िहरोिशमणा आणिणिनागासिकीवर बॉब पडणयाआणधी जपान ि वहएतनामणला जाळन काढत होता मणागोमणाग फानसिन तच कल आणिणि

अमिरकन तर करौयाचा कळसि गाठला

आणपलया अमिरका खडात परदीघर काळ छोटा छोटा लढाया होत रािहलया काही िठकाणिी लषकरी बड तर काहीदशात जनतच सवाततयलढ कयबात कराती झाली आणिणि एक मणहतवाचा परदश महणिन तयान जगाचया जािणिवतपरवश कला तया करातीन सिामाजयवादी कमणालीच खवळल आणिणि तया िचमणकलया दशावर चालन गल आणपलयासिमणदिकनाऱयाचया रकणिासिाठी कयबाला धावन जाव लागल आणिणि पाठोपाठ उभ रािहल अणवस यधदाच सिकट

कयबाचया परशनी अमिरका आणिणि सिोिवहएत यिनयन याचयात भडका उडाला असिता तर जगाला यधदाचया खाईत

ढकलन न भतो न भिवषयित अशी मणाणिसिाची अवसथा झाली असिती

पणि सिधया मणातरि जागितक अतिवरोधाच मणखय कद बनल आणह िवहएतनामणच दीपकलप आणिणि तयाचया लगतचापरदश लाओसि आणिणि िवहएतनामण आणधीच यादवीन जजरर झाल होत तयात अमिरकन सिामाजयशाहीन हसतकपकरत तयात आणपली सिवर शकती पणिाला लावली अमिरकचया हसतकपामणळ जगाचा हा सिारा भाग कधीही पट घईलअसि सिरगाच कोठार बनन गल

िवशषतः िवहएतनामणमणधय हा अतिवरोध अितशय टोकदार बनला आणह तया यधदाच इथ तपशीलान वणिरन करायचाआणपला उदश नाही फकत तयातलया काही ठळक मणदयाचा ऊहापोह करायला हवा

िवहएतनामणचया वायवय भागातील िदएन िबएन फ यथ फचाचा मणखय लषकरी तळ होता तया तळाला हो िच िमणनहयाचया नततवाखालील कमयिनसट सिनयान तबबल ५७ िदवसिाचा वढा घालन अखरीसि ७ म १९५४ रोजी बलवानफच लषकराचा दारणि पराभव कला िवजयी कमयिनसट सवाततयवादी आणिणि पराभत फच वसिाहतवादी याचयाततह झाला तया तहाचया करारावर िजिनवहा यथ सिहा झालया तहानसिार सिरवातीला िवहएतनामणच दोन भागकरणयात आणल १८ मणिहनयात िनवडणिका घऊन लोकिनयकत सिरकार सथापन कराव आणिणि दशाच दोनही भाग कसएकतरि करावत ह ठरवाव यावर एकमणत झाल तयानसिार उतर िवहएतनामणवर हो िच िमणनह याचया नततवाखालीपरजासिताक सथापन झाल आणिणि दिकणि ि वहएतनामण सिमाट बाओ िदनचया अिधपतयाखाली दणयात आणल पणिअमिरकन या करारावर सिही करायला नकार िदला बाओ िदन आणजवर फचाचया अधीन रािहलला असिलयानअमिरकचा तयाचयावर िवशासि नवहता तयाचया जागी अमिरकला आणपलया ततरिान वागणिारा मणनषय हवा होतानगो िदन िदएमण ह बाहल अमिरकचया हाती लागल तयाला जमल िततक िपळन घतलयानतर सिीआणयएन लषकरीबड करन तयाला १९६३मणधय ठार मणारल बाहलयाचा शोकातमण अत झाला

वरील करारावर सिहा झालयान जनतत उतसिाह सिचारला दिकणितील फचिवरोधी उठाव थाबवणयात यऊन लोकिजिनवहा करार अमणलात यणयाची वाट पाह लागल पणि अमिरकचया ततरिान होत नाहीत तोवर िनवडणिका घतलयाजाणिार नाहीत ह दशपरमणी जनतचया लगच लकात यऊ लागल अमिरकन जणि आणकरमणणि करन दिकणि िवहएतनामणआणपलया ताबयातच घतला आणह आणपल पाच लाख सििनक अमिरकन तया भागात घसिवल आणहत सथािनकलषकराची नखच जणि काढन टाकत तयाला आणपलया ताटाखालच मणाजर बनवल आणह तयामणळ दिकणित वारवारलढायाची धमणशकरी चाल असित

दोन वषापासिन अमिरकन उतर ि वहएतनामणमणधील परजासिताकावर िवनाकारणि बॉबवषाव सिर कला आणह

सिरवातीला तयाच सवरप फटकळ होत नतर मणातरि िदवसिदवसि अमिकन हवाई हललयाचा जोर वाढ लागला उतरिवहएतनामण उधवसत करणयाच परयतन अमिरका कर लागली बळाचया जोरावर उतर िवहएतनामणच परजासिताक नषटकरणयाच अमिरकच मणनसिब सपषट होऊ लागल

अमिरकचया या आणकरमणक कारवायाना उतर िवहएतनामणमणधील जनता सवािभमणानान परतयतर दऊ लागली ितनअमिरकची १७०० हन अिधक िवमणान पाडायची बहादरी दाखवली अमिरकचया मणजोरीचया िवरोधात नवजात

िवहएतनामणला सिमणाजवादी दशानी यधदसिामणगी परवन मणदत कली

पणि एक िवषणणि करणिार वासतव धयानात घयायला हव - जयाना जग पार िवसिरन गलय अशा जनतचया आणकाकामणखर करणिारा वहएतनामण एकाकी पडलाय अमिरकन ततरिजञानाच भसिर हलल तयाला झललच पािहजत तयालाजगातलया मणहाशकतीशी मणहासितशी लढावच लागतय ndash एकटयान

िवहएतनामणचया जनतचया पाठीशी जगातली परागितक जनता उभी आणह खरी पणि ितचा पािठबा रोमणन िरगणिातगिडएटसिरना असिललया सिामणानय जनतचया परोतसिाहनासिारखाच आणह तया आणकरमणक मणारडकऱयाच बळी ठरललयाचयािवजयाचया घोषणिा िनरथरक असितात ह ठाऊक असिनही सिामणानय लोक तयाचा उदघोष करत राहतात ndash िजकलातरी तयाचयासिोबत आणिणि मणतय आणला तरी तयाचया सिोबतच

िवहएतनामणमणधय इितहासिान एक तकरदषट वळणि घतल आणह िवहएतनामणी जनतचा एकाकीपणिा पािहला की तयाजवालाचया वदना आणपलयालाही भाजन काढ लागतात

अमिरकन सिामाजयवाद सवभावतःच आणकरमणक आणह तयाची मणहाभयानक गनहगारी कतय जगभरात ठायी ठायीिदसित आणहत िमणतरिानो तो गनहगार आणह ह आणपलयाला ठाऊक आणहच पणि गरज पडली तवहा िवहएतनामणलासिमणाजवादी जगाचा अतट िहससिा करणयात चालढकल कललयाचया अपराधाच काय जागितक यधद पटणयाचाधोका होता ह खरच पणि सिामाजयवादालादखील काही िनणिरय घणि भाग पडल असितच की एकमकाना िशवीगाळकरत आणिणि दसिऱयाला अडकवणयासिाठी सिापळ रचत भाडणिाऱयाचया पारडातही अपराधाच मणाप टाकायला हवचndash ज भाडणि सिमणाजवादी जगाचया दोन बडया सितानी बऱयाच िदवसिापासिन चालवल आणह

आणपणि एका परशनाच परामणािणिक उतर िदल पािहज िवहएतनामण एकाकी पडलाय की नाही एकमकाशी भाडणिाऱयादोन शकतीचया मणधय तोल सिावरत राहायची कसिरत तयाला करावी लागतय की नाही

तया जनतचया थोरवीपढ आणपणि नतमणसतकच झाल पािहज काय धयर काय खबीरता हा िचमणकला दश आणपलयालढयातन जगाला काय काय िशकवतो अमिरकतील अतिवरोध अितशय सफोटक बनत आणहत तया जनतला तयातनबाहर काढणयासिाठी अधयक जॉनटनसिन यानी अनक आणशासिन िदली आणहत ती खरी जवहा वहायची तवहा होतील पणिजगातील शषठ सिमणाज िनमणाणि करायचया घोषणिची मणातरि िवहएतनामणमणधय लकतर झालली िदसित आणहत

एका इवलयाशया आणिणि अितशय मणागासि दशान जगातलया सिवरशकतीमणान अशा सिामाजयवादी उदामण राषटालाघायाळ करन सिोडल आणह यधदापायी ितची वभवशाली अथरवयवसथा जजरर झाली आणह मणाणिसिाच मणडद पाडणि हातयाचया मणकतदारीचा नफा कमणावणिारा वयवसिाय होता तो आणता परवडनासिा झाला आणह आणिणि तया सितचयाआणकरमणकतला भीक न घालता ताठ उभ असिलल िवहएतनामणच सििनक ndash कसिली शस आणहत तयाचया हातात

अितसिहारक शसासापासिन कसिाबसिा बचाव करणिारी पणि तयाचया हदयात आणह एक जबर शकती -

मणातभमणीवरचया आणपलया मणाणिसिावरचया परमणाची आणिणि अतल धयाची सिामाजयवादाची िवहएतनामणमणधय एखादाकोडललया शापदासिारखी अवसथा झाली आणह तयाचया बाहर पडायचया वाटा बद झालया आणहत या कोडीतनसिनमणानान बाहर कसि पडायच याची तयाला ि चता लागली आणह तयात उतर ि वहएतनामणन यधद सिपषटातआणणिणयासिाठी चार मणद सिचवलयान तर सिामाजयवादाची अवसथा जासतच शोचनीय झाली आणह तयातनसिामाजयवादाची यधदखोरी आणणिखीच सपषट झाली आणह तयामणळ ही लढाई आणता एका िनणिायक टपपयाला आणलीआणह

अजन यधदाचया जवालानी सिपणि र जगाला गासिलल नाही महणिनच कवळ शातता आणह असि महणिायच पणि तीनावाची शाततादखील धोकयात आणली आणह ती नषट करणयासिाठी अमिरका जणि अगदी उतावीळ झाली आणह

आणपणि जगातल शोिषत लोक काय कर शकतो ितरिखडातील जनतची नजर िवहएतनामणवर िखळलली आणह

कायमणपणि यधदाचा बागलबोवा उभा करत सिामाजयवादी मणानवतला आणजवर वठीसि धरत आणल आणहत पणियधदाचया धमणकयाना भीक न घालणि हच शहाणिपणिाच आणह िजथ िजथ सिामाजयवादी आणकरमणक आणहत तया परतयकआणघाडीवर तयाना परतयतर दणयासिाठी ठामणपणि उभ रािहल पािहज

जया जया िठकाणिी थोडीफार िटकन असिलली शातताही धोकयात आणली आणह अशा िठकाणिी आणपणि काय कलपािहज पडल ती िकमणत मणोजन आणपणि सवाततय िमणळवल पािहज

जागितक िचतरि अितशय जटील बनल आणह पराचीन यरोपातील काही दशानी अजन सवाततयाची लढाई सिर कललीनाही भाडवलशाहीतील अतिवरोध सिमणाजाला गासितील इतक त िवकिसित िनिशतच झाल आणहत परत ना तसिामाजयवादाची कासि धर शकतात ना सवतःचा सवततरि मणागर चोखाळ शकतात यतया काही वषात तयाचयातीलअतिवरोध िनिशतच सफोटक रप धारणि करतील पणि तयाच परशन आणिणि तया परशनाची उतर आणपलयासिारखयाअिवकिसित आणिणि अवलिबत दशाहन वगळ असितील

अमिरका आणिशया आणिणि आणिफका ह तीन अिवकिसित खड सिामाजयवादी शोषणिाचा आणधार आणहत तयातील परतयकदशाची सवतःची अशी खासि विशषटय आणहत खरी तरीदखील परतयक खडात जनतची एकजट घडवणिारड काहीघटकदखील आणहत

अमिरका खडातील दशात काही एकिजनसिीपणिा आणढळतो पणि तयाचयावर अमिरकन मणकतदार भाडवलाची सिपणिरसिता आणह बहतक िठकाणिी बाहलया राजवटी आणहत आणिणि उरललया िठकाणिचया लहान लहान राजवटी अितशयदबळया आणिणि परावलबी आणहत आणपलया अमिरकन मणालकाच आणदश झगारणयाची तयाची िहमणत नाही तथीलअमिरकच राजकीय आणिणि आणिथक परभतव िशखराला जाऊन पोहोचल आणह तयामणळ तया अवसथत काही बदलझालाच तर त अमिरकसिाठी अिहतकारकच ठरडल िजकलल परदश ताबयात ठवणि हच अमिरकसिमणोरील आणवहानआणह आणिणि त परदश ताबयात ठवन राहणि तया दशातील मणकतीलढ दडपणि हच अमिरकच धोरणि आणह तयामणकतीलढयामणाग कोणिती राजकीय पररणिा आणह याचयाशी अमिरकला काहीही दणिघणि नाही परतयक दशातील तोलढा मणोडन काढणि ह ितच एकमव उिदषट आणह

ldquoदसिरा कयबा कदािप होऊ दणिार नाहीrdquo ही अमिरकची घोषणिा आणह त उिदषट सिमणोर ठवनच अमिरकन पनामणाचहतयाकाड कल आणिणि डोिमणनकन िरपिबलकमणधय रकतपात कला अमिरका खडातील कोणितयाही दशात सितापालटकरणयाचा आणिणि पयायान अमिरकन िहतसिबधाना आणवहान दणयाचा परयतन झालयासि हसतकप करणयासिाठीअमिरकच सिनय सितत खड ठवणयात आणलल आणह अमिरकचया या धोरणिािवषयी कणिीही कसिलही परशन उपिसथतकर नयत अशी अिलिखत धमणकावणिीच जारी करणयात आणलली आणह अमिरकचया अिधपतयाखालीलऑगरनायझशन ऑफ अमिरकन सटटसि (OAS) ही सिघटना या िवभागात िकतीही अिपरय असिली तरी तोअमिरकसिाठी अगदी सिोयीचा मणखवटा आणह यनोची अकायरकमणता कवळ हासयासपदच नाही तर अितशयशोककारक आणह अमिरका खडातील सवाततयिपरय जनतला ठचन काढणयासिाठी तया तया दशातील लषकर सितत खडअसित तया सिवानी िमणळन जणि दशदोहाची आणिणि अटल गनहगाराची आणतरराषटीय सिघटनाच बाधली आणह

दसिरीकड सथािनक भाडवलदारानी सिामाजयशाहीपढ कधीच नागी टाकली आणह त अमिरकचया हातातील हकमणाचपत बनल आणहत तया दशातील जनतपढ दोनच पयाय आणहत भरामणक कराती नाही तर अससिल सिमणाजवादी कराती

आणिशया हा एक विशषटपणि र खड आणह तया दशातील जनतन यरोिपयन वसिाहतवादािवरधद लढन िमणळवललयासवाततयानतर तया दशात कमणीअिधक परमणाणिातील परागितक सिरकार सथापन झाली आणहत काही दशात राषटीयमणकतीच उिदषट सिाधय झालल असिन उवररीत दशानी सिामाजयवादिवरोधी धोरणि रोखन धरलल आणह

आणिथक दषटीन अमिरकला आणिशया खडात गमणावणयासिारख काहीच नवहत शकयता होती कमणाईचीच तया दशातवसिाहतीनतर झालल बदल अमिरकचया पथयावर पडल एका बाजला इतर वासिाहितक दशाची सिता उलथनटाकणयासिाठी कारवाया करायचया आणिणि दसिरीकड तया दशाचया अथरवयवसथा आणतन पोखरायचया अशीअमिरकची रणिनीती रािहलली आणह ती ह उदोग कधी थट करत तर कधी तयासिाठी जपानचा बाहलयासिारखावापर करत

पणि काही िठकाणिाना िविशषट राजकीय पिरिसथतीमणळ मणहतव आणल आणह िवशषतः इनडो-चायनाला अमिरकनलषकरी कारवायात िवशष मणहतवाच सथान आणह दिकणि कोिरया जपान तवान दिकणि ि वहएतनामण आणिणिथायलड याचा अमिरका चीनला घरणयासिाठी वापर करत

अमिरकची चाल दहरी आणह परजासिताक चीनला बाहरन लषकरी वढा घालायचा आणिणि तथील भलीथोरलीबाजारपठ आणतन काबीज करायची तयामणळ आणिशया हा जगाचा नवा सफोटक िबद बनला आणह यधदानखदखदणिाऱया िवहएतनामणचया बाहर िदसित असिलली आणिशयातील शातता ही वरवरची आणह परतयकात तो खडआणतन धमणसितो आणह

पिशमण आणिशयातील दश या खडात असिल तरी तथील अतिवरोधाच सवरप खप वगळ आणह सिामाजयवादीदशाचया िचथावणिीन इसायल आणकरमणक बनला असिन तो तथील परागितक दशाचया िवरोधात कारवाया करतअसितो तथील शीतयधदाची पिरणिती कशात होईल ह आणज सिागणि कठीणि आणह पणि कधीही सफोट होऊ पाहणिाराएक जवालामणखी तया भागातही धमणसितो आणह ह मणातरि खर

आणकरमणक अशा नववसिाहतवादासिाठी आणिफकची भमणी तर एकदमण भसिभशीत आणह बदलललया पिरिसथतीतनववसिाहतवादाला आणपल काही अिधकार सिोडाव लागलल असिल तरी िवशषतः आणिथक बाबतीत तो जनयावसिाहतवादाहन फारसिा वगळा असिणिार नाही

जगाचया या भागात अमिरकन वसिाहत कलली नवहती परत नवयान िमणळवललया भागीदारावर मणात करन याभागात पाय रोवणयाचा अमिरका शथीच परयतन करत आणह अमिरका अितशय दरदषटी बाळगत आणिफकचा राखीवसिसिाधन महणिन वापर करायची रणिनीती आणखत आणह आणज ितची गतवणिक दिकणि आणिफकतच असिली तरी तीकॉगो नायजिरया आणिणि इतर दशात पधदतशीर िशरकाव करत आणह आणता तथील सिामाजयवादी दशातीलआणपसिातील सपधा रकतरिजत बन लागली आणह आणिफका खडात रकणि करणयाइतकी अमिरकची गतवणिक नसिलीतरी अमिरकन मणकतदाराची िगधाडी नजर जगभर िभरिभरत असित नफयाचया राशी जमणवायची शकयता नजरडलापडली कचचया मणालाच सिाठ िदसिल रड िदसिल की त झडप घालायला तयारच असितात

या पवरनितहासिामणळ जनतचया मणकतीलढयाचया पाठीशी उभ राहणयाचा आणपला िनशय आणणिखीच बळकट होतो तीजनता आणज ना उदा सवततरि होणिारच आणह

एक कणि थाबन आणिफकवर नजर टाकलयावर काय िदसित िगनी मणोझािबक आणिणि अगोला या पोतरगीज वसिाहतीतमणकतीलढयाला चागलाच जोर चढला आणह या लढयाला िगनीत यश दषटीपथात यऊ लागल आणह आणिणि इतर दोनदशातही यश फार दर नाही कॉगोत पिटरसि लमणमबाच वारसिदार आणिणि तशोमबच सिहकारी याचयात वाद उफाळनआणला आणह तशोमबचया गटान आणपलया फायदासिाठी मणोठा भागावर वरवरची शातता लादली असिली तरी तयािठकाणिी लढा तीव होणि अपिरहायर आणह

ऱहोडिशयात (महणिज आणताचया िझबाबवत - अनवादक) वगळीच सिमणसया आणह िबटीश सिामाजयवादानी अलपसिखयअसिललया गोऱयाचया हाती सिता सिोपवणयासिाठी हरतऱहच परयतन कल आणज तयानीच सिता बकायदशीरपणि काबीज

कलली आणह िबटीश सिरकार ऱहोडिशयातील इयान िसमणथ याचया गोऱया राजवटीचया काही धोरणिािवषयी वरवरनाराजी दाखवत असिल तरी त धतरपणि तयाला आणतन फसिच दत आणह काही कॉनटमणनवलथ दशही तया गोऱयाराजवटीच सिमणथरन करताना िदसितात तथािप आणिफकतील बहतक सिव र कषणिवणिीय दश त आणिथक बाबतीतिबटीश सिामाजयवादावर अवलबन असिल तरी कारसथानी िबिटशाचया िवरोधातच उभ रािहलल िदसितात

ऱहोडिशयातील दशपरमणी जनतसि यश िमणळाल आणिणि शजारची आणिफकन राषट या आणदोलनाचया पाठीशी रािहलीतर तया दशातील पिरिसथती अितशय सफोटक बनल पणि सिधया तरी हा सिवर जटील परशनावर यनो कॉनटमणनवलथआणिणि ऑगरनायझशन ऑफ आणिफकन यिनटीसिारखया िनरपयोगी सिसथा िनषफळ चचरनच गऱहाळ गाळत असिलयानतयातन काही िनषपनन होणिार नाही

आणिफकत होणिाऱया सिामणािजक आणिणि राजकीय घडामणोडीची पिरणिती खड वयापणिाऱया करातीत होणयाची शकयतामणातरि िदसित नाही पोतरिगजाचया िवरदचा मणकतीलढा खातरिीन यशसवी होऊ शकतो मणातरि सिामाजयवादी जगतातपोतरगालला काडीचही मणहतव नाही असि असिल तरी पोतरगीज वसिाहतीतन मणकत होणयासिाठी चाललला लढा आणपणिकदािप थाबवता कामणा नय तया करातीची मणळ आणणिखी खोल रजवली पािहजत

ऱहोडिशया आणिणि दिकणि आणिफकतील कषणिवणिीय जनसिमणदाय अससिल कराितसिघषात उतरतील तवहाच आणिफकतनवी पहाट उगवल तयासिाठी तथील गोरगरीब जनता सिताधारी टोळकयाचया कचाटातन आणपल परितिषठत जीवनमणकत करणयासि सिरसिावली पािहज

आणजवर एकच गोषट होत आणली आणह एकामणागोमणाग एक होणिाऱया लषकरी करातया िवदमणान सिताधारी आणपलयागटाच जातीच िकवा तयाची पाठराखणि करणिाऱया सिामणािजक सिकतीच िहतसिबध जोपासित नाही असि िदसिताचलषकराच एक टोळक सिता ताबयात घत तया सितिवरधद दसिर टोळक उठत अशा रीतीन लषकरी बडाची हीमणािलका सितत चाल राहत पणि जनतचा सिहभाग असिलला उठाव मणातरि होत नाही कॉगोमणधय लमणमबाचया समणतीजागया होऊन एक नवी िदशा काहीशी उजळली खरी परत गलया काही मणिहनयात तयाची ताकद खचची होऊलागली आणह

आणिशयातील पिरिसथती िकती सफोटक बनली आणह ह आणपणि पािहल आणहच या सफोटक पिरिसथतीची कद कवळिवहएतनामण आणिणि लाओसि यापरती मणयािदत रािहलली नाहीत िजथ कोणितयाही कणिी लषकरी आणकरमणणिकरणयासिाठी अमिरकच हात िशविशवत आणहत असिा कबोिडया असिो की थायलड मणलाया आणिणि अथातचइडोनिशया इथही नवनवी सफोटक कद िनमणाणि होत आणहत इडोनिशयात तर परितगामणी सितवर यताच तयानीकमयिनसट पकाचा सिमणळ उचछद करणयासि िनषठरतन सिरवात कली तरी तथील करातीचया जवाळा िवझवता आणललयानाहीत तयाचबरोबर मणधयपवर ndash पिशमण आणिशया - दखील भडकत आणह

लिटन अमिरकतील गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि बोिलिवहया या दशातील जनता सिशस लढा करतआणह पाठोपाठ बाझीलमणधयदखील उठाव होताना िदसित आणह िकतयक िठकाणिी वारवार उठाव होतात आणिणि तदडपलही जातात पणि एक गोषट मणातरि सपषट आणह या खडातील जवळजवळ सिवरच दश करातीचया उबरठावर असिनसिमणाजवादी िदशा दाखवणिार सिरकार सथापन होईपयरत तया करातीचया जवाला थडावणिार नाहीत

हा सिव र खडभर एकच भाषा बोलली जात तयाला बाझीलचा अपवाद असिला तरी तथ बोलली जाणिारी भाषासपिनश भाषचया सिाधमयामणळ सिहज सिमणजणयासिारखी आणह तसच या सिव र दशातील वगामणधय कमणालीच सिामयआणह तया सिवाची अखखया खडभर अमिरकानो महणिन ओळखली जाणिारी अिसमणता िनमणाणि झाली आणह त सिारडदश सवतःला अमिरकानो महणिवन घतात भाषा सिवयी रीतीिरवाज धमणर परकीय सिता ह सिारड तयाना एककरणिारड सिमणान घटक आणहत आणपलया अमिरकतील सिवरच दशातील शोषणिात कमणालीच सिामय आणह शोिषत आणिणि

शोषक याचयातही मणोठ सिामय आणह तयामणळ कराती वगान पिरपकव होत आणह

एका परशनाच उतर आणपलयाला शोधाव लागल ही कराती कशी िवकिसित होईल ितच सवरप कसि राहील आणपलयाअमिरकतील दशोदशीचया आणजचया कराितपरिकरयतील घटक िवलकणििरतया सिमणान आणहत तयामणळ ही कराती काहीकालावधीतच अखखा खड पादाकरात करील असिा आणपला िवशासि आणह मणानवतचया मणकतीसिाठी जनता ठायीठायी सिघषररत झालयाच आणपलयाला िदसिन यईल

आणजच उठाव या खड गासिणिाऱया यधदातलया कवळ छोटा छोटा लढाया आणहत पणि या लढायातही िकती हतातमअमणर झाल आणहत मणानवाचया सिवरकष मणकतीसिाठी चालललया या यधदाचा हा अितमण सिगर हजारो हतातम आणपलयारकतान िलहीत आणहत गवाटमणाला कोलिबया वहनझएला आणिणि परतील तिशयो िलमणा धमणरगर किमणलो तोरडसि

फिबिशओ ओयडा लोबाटन आणिणि लई िद ला पयएनत य़चडा या लढवययाची नाव कराितिकितजावर कोरललीआणढळतील िपढान िपढाना त मणानवमणकतीची पररणिा दत राहतील

जनता आणदोलनात सििकरय असिली की ती नवनव नत जनमणाला घालत मणग सझार मणॉनटनतसि आणिणि यॉनटन सिोसिा हगवाटमणालात फािबओ वहझकवझ आणिणि मणारलादा ह कोलिबयात डगलसि बावहो आणिणि अमिरको मणाटीनवहनझएलाचया सिीमवर करातीच िनशाणि फडकवत धीरान खड होतात

आणपलया अमिरकतील या आणिणि इतर अनक िठकाणिी नवनव उठाव होत राहतील बोिलिवहयात तर तो सिरचझाला आणह ldquoआणधिनक कराितकारकrdquo या अितशय जोखमणीचया पणि अतयत तजोमणय वयवसिायात तरणि धडाडीनउतरत आणहत हा वयवसिाय परतयक तरणिाला आणिणि तरणिीला मणोठ वभवशाली बनवत राहील तयातील िकतयकजणिधारातीथी पडतील काही चकाना ठचकाळतील काहीचा पाय पढच पडत राहील करातीचया उबदार कशीतननवनव लढवयय जनमण घत राहतील यधदाचया गभातन जनतच नव योधद जनमण घत राहतील ndash आणिणि अमिरकचयाभाडोतरिी गडाच अतयाचारही वाढतच जातील जया जया दशातील जनता सिशस उठाव करत आणह तया परतयकिठकाणिी अमिरका शसासाचा वषाव करत आणह

अमिरकन परिशिकत कललया आणिणि शस परवललया परचया लषकरान ती शस वापरन तथील कराती िचरडनटाकली पणि कराितकारकात परडशी राजकीय आणिणि लषकरी परगलभता आणली की करातीला हरवणि अवघड होईलआणिणि मणग अमिरकला आणणिखी रसिद परवणयािशवाय गतयतर राहणिार नाही परमणधय आणजवर अजञात असिलललढवयय आणिणि तयाचयामणागील शकती नवनवी गिनमणी पथक सथापन कर लागल आणहत छोटा छोटा सिशसटोळयाचा बदोबसत करायला परडशी असिलली शस आणिणि ततरि तथील लषकर आणजवर वापरत आणल आणह तयानाशसास आणिणि इतर लषकरी मणदत परवन अमिरका दडपशाही वाढवत ठवील तही अपर पड लागल सिरकारीलषकराच गडिकलल ढासिळ लागल की अमिरकन सिनय थट हसतकप कर लागल तथील जनतन आणतािवहएतनामणचा मणाग र सवीकारला पािहज आणपलया अमिरकन ि वहएतनामणकडन िशकल पािहज आणपलयाअमिरकतील दशोदशी कराितकारकाची सिशस पथक एकमकाचया कामणात सिसितरिता परसथािपत कर शकतात

एकजटीन अमिरकला अडचणिीत आणणिन करातीची िवजयी पताका उच फडकवत ठव शकतात

जगातील सवाततयलढ जणि अमिरका खडाला िवसिरन तयाला वळसिा घालन िनघन गल होत आणता तयाच पडसिादितरिखडात उमणट लागल आणहत आणिणि तयाच परवकतपणि सवीकारल आणह कयबन करातीन कयबन करातीवर आणतािवशष जबाबदारी यऊन पडली आणह जगात दसिर िवहएतनामण ितसिर िवहएतनामण घडवन आणणिायची

सिामाजयवाद ही जागितक वयवसथा आणह ती भाडवलशाहीची अितमण अवसथा आणह आणिणि जागितक सतरावरिभडनच ितचा पराभव होऊ शकतो ह आणपणि कदािप िवसिरता कामणा नय सिामाजयशाही नषट करणि हच आणपलयारणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज राषटाराषटावर दडपशाही करन तयाचया शोषणिातन एका बाजला भाडवल

कचचा मणाल ततरिजञ आणिणि सवसत शमणशकती आणिणि दसिऱया बाजला तथ नवया भाडवलाची आणिणि शसासाचीिनयात आणदीचया जोरावर सिामाजयशाही तगन राहत ही सिव र ितचया वचरसवाची सिाधन आणहत तयाचा बसिमणारवापर करन तया राषटाना सिवरसवी आणपल मणाडिलक करन टाकत सिामाजयशाहीचया अिसततवाचा हा पाया उखडनटाकणयाची सिवर अिवकिसित आणिणि शोिषत िवभागाची जबाबदारी आणह

अशा रीतीन या सिवर जनतची सिवरकष मणकती ह आणपलया रणिनीतीच अितमण उिदषट असिल पािहज तयासिाठी अनकिठकाणिी परसिगी सिशस लढ उभ करायची तयारी असिली पािहज आणपलया अमिरकत तर सिमणाजवादी करातीच हीमणकती परापत कर शकत

सिामाजयवादाचा पररणिासोत अमिरका USA हा दश आणह ह धयानात ठवलयािशवाय तयाचा िवनाश करणि शकयनाही

आणपल सिवरसिाधारणि उिदषट परापत करणयासिाठी शतरिला तयाचया नसििगक पयावरणिातन बाहर खचन िजथल वासतवतयाचया जगणयाचया सिवयीना उपकारक नाही अशा मदानात आणणिल पािहज आणपलया शतरिला िबलकल कमणीलखता कामणा नय अमिरकन सििनकाचया हाती असिलली ताितरिक िसिधदता तयाला असिलली अतयाधिनक शसासआणिणि अपार सिमणधदीच पाठबळ यामणळ तो अितशय भीतीदायक मणनषय बनतो पणि तयाचयाजवळ एक अितशयमणहतवाची शकती नाही जी तयाचया परितसपधी िवहएतनामणी सििनकाचया अगी ठासिन भरलली आणह ती महणिजldquoिवचारसिरणिीrdquo आणपलया शतरिचया लषकराच नीतीधय र खचची करनच आणपणि तयाचयावर मणात कर शकतो आणिणितयासिाठी तयाचा वारवार पराभव कला पािहज तयाला वारवार मणाती खायला लावली पािहज

पणि ह िवजयाच रडखािचतरि असिच नाही तयार झाल त रडखणयासिाठी जनतला असिीमण तयाग करावा लागला आणह

आणता नवयान तो तयाग आणपणिाला कला पािहज अगदी या कणिापासिन उघडा डोळयानी इतरानी खसता खाऊनआणपली मणकती करावी करावी महणिन आणपणि लढाई टाळत रािहलयासि होणिारा छळ तयागाचया तरिासिाहन असिहअसल

मणकतीचया लढाईत शवटचया करमणाकावर रािहललया दशात कदािचत सिशस लढा न करता आणिणिसिामाजयशाहीिवरद रकतरिजत यधद न छडता मणकती िमणळवता यईलही परत जागितक सतरावर अशी मणकतीरणिािवणि िमणळणि अशकय आणह तयासिाठी करावया लागणिाऱया तयागालाही सिीमणा असिणिार नाहीत आणपणि भिवषयपाह शकत नाही ह खरच परत सवाततयाची आणसि तर आणह पणि तयासिाठी काहीही परयतन न करता त आणपोआणपहातात पडणयासिाठी ितषठत बसिललया दशाच नततव करायचया मणोहाला कराितकारकानी बळी पडता कामणा नय

अथात िनरथरक तयाग हा टाळायलाच हवा तयामणळ आणिशत करणयात आणललया अमिरकला मणकत करणयासिाठीउपलबध असिलला शाततापणि र लढयाचा एकही मणाग र सिोडता कामणा नय असि असिल तरी या बाबतीत आणपलीभिमणका सपषट आणह लढाई सिर करणयासिाठी आणताची वळ योगय असल अथवा नसलही पणि कसिलाही लढा न करतासवाततय पदरात पडल हा भरमण मणातरि आणपणि कदािप बाळगता कामणा नय तो अिधकार आणपलयाला नाही आणिणि हीलढाई काही कवळ अशधराचया नळकाडा नामणोहरमण करणयासिाठी रसतयारसतयात दगडानी करायची असिणिारनाही अथवा ती शाततापणि र सिावरितरिक सिपापरती मणयािदत असिणिार नाही तशीच ती सितापललया जनतनसिताधारी वगाची ठाणिी चारदोन िदवसिात उधवसत करणिारी असिणिार नाही ही लढाई परदीघ र काळ चालणिारीआणह गिनमणी कावयान लढणिाऱया ितचया िशलदाराना ती घराघरात शहराशहरात रकतपात कललया गावागावात

शतरिन बॉनटमबवषाव करन उधवसत कललया वसतयावसतयात हरघडी करावी लागणिार आणह

त आणपलयाला अशा लढाईत ढकलत आणहत आणपलयासिमणोर पयायच नाही तयासिाठी तयार असिलच पािहज आणिणिअगावर यईल तवहा िशगावर घतलच पािहज

तया लढाईचा परारभही काही सिाधा सिरळ आणिणि सिहज सिोपा असिणिार नाही या दषट कपशाहीची सिता हातातअसितील नसितील ती रानटी शस वापरन जमणावाचया टोळधाडीना िचथावन आणपलया अगावर सिोडतील यायधदाचया पिहलया चरणिात तगन राहणयासिाठी िजवत राहणयासिाठी आणपलयाला परयतनाची पराकाषठा करावीलागल तया नतर मणातरि गिनमणी कावयान लढणिाऱया लढवययाच अनकरणिच आणपलयाला कराव लागल सिशस परचारिवहएतनामणी अथाचा सिशस परचार परचाराचया बदका आणिणि गोळया शतरिशी कललया दोन हाताचया िजकललयाआणिणि हरललया लढायाचया परचाराचा वषाव जयाना सिवरसवी लटल आणह अशा विचत सिमणदायाचया या बहजनाचयािजिगषची पररक कथाची पारायणि करत राहणि राषटीय भावना एकसिध आणिणि मणजबत करणि नवनवीन

जासतीतजासत कठीणि आणवहान पलणयासि िसिधद होणि शतरिचया वाढतया रानटीपणिासिमणोर बडर छातीन उभ राहणि

या शतरिचया अगी मणाणिसिकीचा लवलशही नाही इचछा असिनही तयाचयावर परमण करणि शकय नाही तयाचयािवषयीचासिताप हा या लढयाचा आणवशयक घटक आणह मणाणिसिाला काही सवाभािवक मणयादा असितातच पणि शतरिचा दषटावाइतका टोकाचा असितो की या मणयादाची चौकटही मणोडन पड लागत अनयायाची चीड न यणिारड लोक रानटीशतरिवर मणात कर शकत नाहीत

शतरि जया जया कानयाकोपऱयात यधद घऊन जातो ितथ ितथ त आणपणि लढल पािहज तयाचया घरात घसिन तयाचयामणनोरजनाचया िठकाणिी जाऊन त लढल पािहज ह सिवरकष यधद आणह तयाला कणिाचीही सवसथता िमणळ दता कामणानय तो बराकीत असिो की बराकीचया बाहर तयाला उसित दता कामणा नय तो असल ितथ तयाचयावर तटन पडलपािहज जाईल ितथ तयाला पळायला वाट िमणळणिार नाही अशी या जनावराची कोडी कली पािहज मणग तयाचयानीतीधयाचा गड अहकार खचायला लागल मणग तो आणणिखी पाशवी बन लागल पणि तयाचया दखऱया कमणजोरजागाही वरचवर दगगोचर वहायला लागतील

आणपणि बाधायला लाग या खरा कामणगारवगीय आणतरराषटीयवाद तयाच असल सवतःच कामणगारवगीय लषकरमणानवतच िनशाणि हातात फडकवत लढणिार िवहएतनामण वहनझएला गवाटमणाला लाओसि िगनी कोलिबयाबोिलिवहया बाझील इथ लढणिाऱया िनशाणिाचया सिावलीत दह धारातीथी ठवणिार ह सवपनवत धयय कणिाअमिरकन आणिशयायी आणिफकन अगदी यरोिपयन मणाणिसिासि हवहवसि वाटणिार नाही

जयाचया िनशाणिाखाली आणपणि जनमण घतला नाही अशा भमणीत सिाडललया रकताचा थब न थब मणाग जगणिाऱयानापररणिा दत राहतो अशाचया मणिकतलढयाचया रोपटयालाही तया रकताच िशपणि ऊजा दत कोणितयाही दशाचीमणकती हा दसिऱया दशाचया मणकतीलढयाचा अिनवायर टपपाच असितो

आणपलयातील सिवर भदाभद नषट करन मणिकतलढयाला सिवरसव अपरणि करणयाचा कणि आणला आणह

मणकतीसिाठी लढणिाऱया जगाला िविवध मणतभदानी वादिववादानी गासिलल आणह याची आणपलयाला सपषट जाणिीवआणह तयाचयावर पाघरणि घालता यत नाही ह खरच त मणतभद आणता इतक तीव आणिणि कडवट झाल आणहत कीतयातन सिसिवाद सिाधणि अशकय नसिल तरी अितशय दसतर झालल आणह एकमकाना पाणयात पहाणिाऱयात सिवादघडवणयाचा परयतन वयथर आणह असि वाटल पणि सिमणोर शतरि उभा ठाकलला आणह तो रोज हलल करतो आणह आणिणि तोत करतच राहील आणज उदा परवा तयाच हललच आणपली एकजट घडवन आणणितील जयाना ह परथमण सिमणजल आणिणिज अिनवायर अशा एकजटीसिाठी िसिधद होतील तयाचया परित जनता कतजञ राहील

दोनही बाज आणपापली मणत अतयत कडवटपणि लढवत राहतात कधी आणपणि या मणताच असि तर कधी दसिऱया कधीएकाच जासत मणानय असल तर कधी दसिऱयाच पणि आणपणिा विचताना यापकी कोणितीही एक बाज पतकरणिपरवडणिार नाही यदकाळात अस मणतभद वयकत करत राहणि ही कमणजोरी ठरत कवळ शबद वापरन मणतभद दरहोतील हा भरमण आणह ह मणतभद इितहासिच दर करील िकवा तयाना तयाचयात खरा अथ र भरन तयाना आणशयघनबनवील

आणजचया या सिघषाचया काळात कोणित डावपच सवीकारायच कती काय करायची तातकािलक कोणिती उिदषट

सिाधय करायची या सिाऱया बाबतीत आणपलयात खप मणतातर असि शकतात पणि आणपणि दसिऱयाचया मणताचा आणदर कला पािहज पणि सिामाजयवादाचा सिशस पराभव करणयाचया बाबतीत आणपणि कदािप तडजोड करता कामणा नय

आणपणि काय कर पाहत आणहोत सिामाजयवादाभवती अमिरकन तटबदी उभारन ती सिहारक शसानी सिजज ठवलीआणह ही तटबदीच सिमणळ उधवसत करायची आणह एक एक करत दशोदशीचया जनतला मणकत करायच आणह शतरिलाएकका रणिभमणीवरन पळवन लावल पािहज तयान उभ कलल िकलल जमणीनदोसत कल पािहजत तयाचया रसिदीचयावाटा तोडलया पािहजत दसिऱयाचया जागी कललया वसतयातन तयाना हसिकावन लावल पािहज लटीसिाठी ताबयातघतलला परतयक परदश मणकत कला पािहज

ह दीघरकाळ चालणिार यद आणह आणिणि पनहा पनहा सिािगतल पािहज त अितशय करर आणह तयािवषयी कणिीहीगरसिमणजात राहता कामणा नय जनतवर काय पिरणिामण होतील या िचतन रणिातन पळ काढता कामणा नय आणपणिकाळाची हाक कानाआणड करता कामणा नय हरघडीचया शोकाितका पावलोपावली उभा असिलला मणतय याची तमणान बाळगता अितमण िवजय सिपादन करणयाचया ईषरनन िवहएतनामण अथक शौयान लढतो आणह

ऐषारामणात आणयषय कठलल अमिरकन सििनक अितशय असिरिकत पिरिसथतीत जीव मणठीत घऊन शतरिचया परदशातकसिाबसिा तग धरन आणहत कधी घात होईल यान भयभीत आणहत मणतयन अचानक झडप घाल नय महणिनबराकीतन बाहर पड धजत नाहीत सिपणि र जनतशी तयानी शतरितव पतकरलयाच पिरणिामण तयाना भोगाव लागतआणहत तयाच अमिरकचया अतगरत िवपरीत पिरणिामण होणिार आणहत आणजवर दडपन टाकललया शकती उसिळनयणिार आणहत तया दशाचया चार िभतीचया आणतही वगरसिघषर उफाळन यणिार आणह

एक दोन तीन िवहएतनामण जगभरात िठकिठकाणिी जनमणाला आणलयासि िवनाश मणतय आणिणि शोकाितका याचयाशीधयान पदोपदी सिामणना करत जगभरातील दडपललया शोिषत जनतचया मणनात िवदोहाचया िठणिगया परतराहतील जगभरात िठकिठकाणिी कळीकाळाला भीक न घालणिारड एक दोन तीन ि वहएतनामण जनमणाला यतअनयायाचया तटबदा उधवसत होत राहतील अशा वळी जगभर घोगावणिार मणकतीच वादळ कणिीही थोपव शकणिारनाही मणानवतच भिवषय उजजवल आणह

आणपलया एकजटीच आणघात जासत मणजबत कर शकलो त नमणकया लकयावर करत रािहलो लढणिाऱया जनतला हवीती सिारी मणदत पाठबळ दत रािहलो - तर त भिवतवय फार दर नाही

जगाचया नकाशावर आणपणि एका िठपकयावर उभ आणहोत ितथच असिलल आणपल कतरवय पार पाड शकलोमणानवमणकतीचया लढयातला आणपला खारीचा वाटा उचल शकलो आणपला पराणि दऊ शकलो जगाचया कोणितयाहीकानाकोपऱयात आणपलया वाटाला आणललया आणपणि रकत िशपन मणकत कललया भमणीवर शवटचा शासि घऊ शकलोकामणगारवगाचया सिनयातील एक िशपाई महणिन आणपलयावर पडल ती कामणिगरी पार पाड शकलो तर आणपलयालाकतकतय झालयाच सिमणाधान िमणळल आणपलयाला कयबन करातीपासिन िशकलयाचा अपिरिमणत अिभमणान आणह आणपलतया करातीचया मणहान नतयावर असिीमण परमण आणह तयान िशकवल आणह ldquoमणानवतच अिसततवच कसिाला लागलअसिताना वयकतीचया वा दशाचया तयागाची वा तयाचयापढील धोकयाची पोकळ भाषा कशाला करताrdquo

आणपणि सिामाजयवादािवरद रणििशग फकल आणह मणानवतचया शतरिसिग यद करायच सतोतरि मणखोदत कल आणह तोशतरि आणह अमिरका सिाकात मणतय आणपलयासिमणोर उभा राहन आणपलयाला चिकत कर पाहील आणपणि तयाच परमणानसवागत कर या पणि त करताना एका गोषटीची मणातरि खातरजमणा कर या आणपलया रणिभरीचा िननाद सवागतशीलकानावर पडला आणह आणपलया हातातील शस घयायला आणणिखी एक हात उतसिकतन पढ आणला आणह मणशीनगनचयातालावर उचचरवात मणतयचा पोवाडा गात यदावर अितमण िवजय िमणळणयासि मणानवता सिजज होत आणह

च पसतक आणिणि आणतरराषटीय डाव परकाशन वयासिपीठ

जगातील सिमणारड वीसक डावया परकाशन सिसथानी एकतरि यऊन जवळजवळ िततकयाच भाषामणधय च ह पसतकसियकतिरतया परकािशत करणयाचा िनणिरय घतला ह पसतक जासतीत जासत वाचकाना उपलबध वहाव यासिाठी तमणोफत ई-बक महणिन परकािशत करायच ठरल भारतापासिन त दिकणि अमिरकपयरत मणराठी मणलयाळी तामणीळ

कननड बगाली तलग उदर िहदी गजराती इिगश पासिन त सलोवहिनयन सपिनश आणिणि पोतरगीज या भाषातीलपरकाशक या कामणासिाठी एकतरि आणल आणहत

हा या परकारचा ितसिरा परकलप परथमण लिनन १५० (लिननचया १५० वया जनमणिदनी) आणिणि मणािरयातगई ही दोनपसतक अशी सियकतिरतया परकािशत करणयासिाठी काही परकाशक एकतरि आणल होत आणताचया परकलपात मणातरि असिासिहयोग करणिाऱयाची सिखया िकतयक पट झाली आणह

यापवी डावया परकाशकानी एकतरि यऊन रडड बक िदन सिाजरा कला होता २१ फबवारी हा कमयिनसटमणिनफसटोचा परकाशन िदन तया िनिमणतान २१ फबवारी २०२० रोजी िकतयक शहरातील हजारो लोकसिावरजिनक िठकाणिी जमणल आणिणि तयानी कमयिनसट मणिनफसटोच जाहीर वाचन कल आणता २१ फववारी हा िदवसिदरवषी पाळला जाणिार आणह

या पसतकात च न िलिहलल ितरिखडाला पतरि व कयबातील सिमणाजवाद आणिणि मणाणिसि ह अितशय गाजलल लखसिमणािवषट करणयात आणलल आणहत या लखातन तयाचा आणतरराषटीय दषटीकोन आणिणि कयबामणधय सिमणाजवादाचीबाधणिी कशा रीतीन कली जात आणह याच मणनोजञ दशरन होत

या लखाना सिपरिसिद िवचारवत ऐजाझ अहमणद याची अभयासिपणि र परितजञा लाभली असिन मणािरया दल कामणरननअिरएत गािसिया याचा या लखावरील एक अिभपराय लाभलला आणह ऐजाझ अहमणद ह जागितक कीतीचमणाकसिरवादी िवचारवत सिधया टरायकॉनटिनटननटल इिनसटटट फॉनटर सिोशल िरसिचर मणधय जयषठ सिशोधक आणहत तरमणािरया गािसिया या हवाना यथील च गवहरा इिनसटटटमणधील सिशोधक आणहत

पसतकाच मणखपषठ टरायकॉनटिनटननटलच परधान िडझायनर ितगज चक यानी बनवलल आणह च रडिडओ रडबलडवरबोलत असिताना घतललया फोटोवर त िचतरि आणधारलल आणह

Batalla de Ideas (Argentina)wwwbatalladeideascomar

Editorial Caminos (CMMLK Cuba)wwecaminosorg

Chintha (India) wwwchinthapublisherscom

El Colectivo (Argentina)wwweditorialelcolectivocom

Bharathi Puthakalayam (India)wwwthamizhbookscom

Deshar Katha (India)

Expressao Popular (Brazil)wwwexpressaopopularcombr

Gonoprokashon (Bangladesh)

Fondo Editorial Fundarte (Venezuela)wwwfundartegobve

Simoacuten Boliacutevar Institute (Venezuela) wwwisbve

Kriya Madyama (India)

Prajasakti (India)wwwpsbhin

Nava Telangana (India) wwwnavatelanganabookscom

Tricontinental Institute of Social Researchwwwthetricontinentalcom

Naked Punch (Pakistan)wwwnakedpunchcom

Založba cf (Slovenia)wwwzalozbacfsi

ZALOŽBA

cf

LeftWord (India) wwwmaydayleftwordcom

Vam Prakashan (India) maydayleftwordcomvaam-prakashan

Janashakti Prakashan (India)

Ojas Vidyarthi Ni Pahel (India)

Page 10: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 11: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 12: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 13: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 14: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 15: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 16: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 17: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 18: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 19: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 20: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 21: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 22: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 23: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 24: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 25: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 26: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 27: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 28: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 29: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 30: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 31: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 32: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 33: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 34: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 35: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 36: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 37: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 38: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 39: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 40: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 41: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती
Page 42: अनुवाद · 2020. 10. 8. · होत अिताना उिदटे काय अिावीत, कोिती काये पार पाडावीत, णानवणु्ती