दासबोध - esahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf ·...

309

Upload: others

Post on 14-Mar-2021

23 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध खड १

दशक १ ि ४

समरथ रामदास सवामी

ई साहितय परहिषठान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवनिी

दासबोधाच समार १५०० पानाच पाचिी खड हवनामलय

वाचनासाठी आिि तयावर सवााचा कायदशीर अहधकार आि

सिमिातमयानी आपल हवचारधन जासिीि जासि लोकापयाि

पोिोचाव मिणन ि कायम मकत ठवल ि पसिक जासिीि जासि

लोकाना वाटणयाच अहधकार व जबाबदारी आमिी वाचकाकड

ि आिोि

ई साहितय परहिषठान ि नवीन लखक कवीना जासिीि जासि

वाचकापयाि पोिोचणयाच साधन आि िसच समार सववा दोन

लाख वाचकासाठी दजदार साहितय हवनामलय हनयहमिपण

हमळणयाच साधन आि समार सववा दोन लाख मराठी वाचक ई

मल दवार व वबसाईटददवार ई साहितय परहिषठानचया पसिकाचा

आसवाद घि असिाि

भगवद गीिा भावारथ जञानशवरी छतरपिी हशवाजी

शभराज मावळ हववकानद सावरकर जािककरा शामची आई

िकाराम गारा सि बहिणाबाई मनाच शलोक आदद पसिकिी िरण

मराठी मलापयाि आणणयाच काम ई साहितय परहिषठान करि दर

आठवडयाला नवनवीन पसिक परकाहशि करणाऱया ई साहितय

परहिषठानला आपलया सिकायाथची गरज आि

नवीन साहितयासाठी

नवीन वाचकासाठी

मराठीला नवीन हिहिजाशी नणयासाठी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मनःपवथक आभार

dasbodhcom

हवकीसतरोि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हिदततववादी

डाव कमयहनसट

ई मराठी हवचारवि राजकारणयाना अपथण

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळकळीची हवनिी

अधयातम असा एक बोजड शबद आि एखाद पसिक अधयाहतमक आि

ककवा वचाररक आि अस मिटल की लिान मल िरण मडळी तयापासन लाब

िोिाि अधयातम मिणज कािीिरी ररटायरमटनिरचा उदयोग

ldquo ग

ऱया ग rdquo

आजचा काळ जागहिकीकरणाचा आि जागहिक दकिीचया हवदवानाच

साहितय आिा सिजासिजी उपलबध िोि आि तयाचबरोबर आपलयाकडील

मिान हवचारविाच हवचारिी जगभर पसरि आिि

२३०० वरषा जनया असललया मराठी भारषििी जञानोबा िकारामासारख

मिान सि आिि तयाच साहितय जागहिक दजाथच आि ि सि मोठमोठया

गोषटी कलीषट भारषि बोजड करन सागि नािीि अगदी गिन िततवजञानिी

अगदी सिज साधया भारषि सागिाि आहण मग तयाच भारषािर वाचन

अमररकिल हवदवान जी पसिक हलिीिाि िी जगभराि बसट सलर िोिाि

गरदव टागोरानी नोबल पाररिोहरषक हवजिी गीिाजली हलहिणयाआधी

िकारामाच अभग वाचल आहण बगालीि भारषािररि कल गरदव

रहवदरनाराच बध सतयदरनार ि पहिल भारिीय ICS सनदी अहधकारी ि

१८७१ साली अिमदनगर सािारा पण आहण मबई भागाि िोि तया काळाि

तयानी िकारामाच अभग वाचल आहण ि परभाहवि झाल तयानिर तयानी व

तयाच भाऊ रहवदरनार यानी िकारामाचया अनक अभगाच ldquoिकोबाrdquo या नावान

बगाली व निर इगरजी भारषािर कल व याच परभावाखाली तयानी गीिाजली

हलहिली गीिाजलीचया अनक कहविावर िकारामाची छाप आि गीिाजलीच

इगरजी भारषािर वाचन हयटस िा इगलीश कवी परभाहवि झाला तयािल

मानविावादी आहण भिदयावादी िततवजञान ि लोक पररमच वाचि िोि एका

वरषाथिच तयाची फ़र च जमथन आदी दिा भारषाि भारषािर झाली खदद गाधीजीनी

िकारामाचया अभगाच भारषािर कल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पण आमिी मराठी मडळी मातर िकाराम रामदास आहण जञानशवर

शाळिलया पसिकाि नाईलाजान वाचिो आहण निर हिकड वळनिी बघि

नािी जया िकाराम मिाराजानी छतरपिीनी पाठवलला नजराणा नमरपण

नाकारला आहण मिाराजाना िातरधमाथचा उपदश कला ि िकाराम मिाराज

आपलयासाठी िजारो अभगाचा नजराणा ठवन गल आिि तयािली परतयक

ओळ शबद मिणज जीवनाचा मागथ दाखवणारा परकाश झोिच आि पण िा

नजराणा आपण उदधटपण नाकारि आिोि

हमतरिो मराठीिल अस अनमोल साहितय आपलया परतयकाचया घरी

असल पाहिज वाचनाि असल पाहिज आहण आचरणाि आल पाहिज कारण

आज जग आपलया या खहजनयान शरीमि िोि आि जर आपण िा खहजना रददीि

टाक िर आपलयासारख करट आपणच ठर ि पसिक आपलया जासिीि जासि

हमतराना आहण नािवाईकाना पाठवा परतयक मराठी माणसाला ि हमळ द

सिसाहितय हवनामलय आि अमलय आि यणारया हपढाना नवा मागथ

दाखवणयाची िमिा याि आि

चला िर लागा कामाला करा फ़ॉरवडथ परतयक मराठी माणसाचया

डसकटॉपवर आहण मोबाईलमधय जञानशवरी दासबोध आहण िकारामाची गारा

असलीच पाहिज

आपल नमर

टीम ई साहितय

(ई साहितय परहिषठानचया सवथ VIP सदसयाना पाचिी खड पाठवल जािील तयासाठी पतर पाठवणयाची

आवशयकिा नािी

इिरानी खड २ ि ५ हवनामलय हमळवणयासाठी कपया esahitygmailcom ला पतर हलिा पतराि आपण

िा खड जया लोकाना forward कला तयाच ई मल पतत कळवाव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध िा समरथ रामदासानी रचला तयाच

हलखाण तयाच पटटहशषय कलयाण सवामीनी कल रायगड

हजलयािील अतयि हनबीड अरणयाि हवसावललया

हशवररची घळ या रठकाणी ि लखन झाल दासबोध िा गरर

एकण २० दशकामधय हवभागलला असन परतयक दशकाि

१० समास आिि

एकका समासाि एक एक हवरषय घऊन समराानी

सासाररकाचया साधकाचया हनसपिाचया हवरकताचया सवथ

सामानयाचया बालकाचया परौढाचयाजराजजथराचया अशा

सवथ जािी पर धमाथचया सतरी-पररषाचया मानवी मनाला

उपदश कला आि या गरराच पारायण दखील करिाि

मिाराषटर सरकारचया अधीन असललया राजय मराठी

हवकास ससरन ७८०० ओवाचा िा गरर ऑहडयो सवरपाि

उपलबध करन ददला आि शासतरीय गायक सजय अभयकर

याचया आवाजािलया या ऑहडयोरपािररि दासबोधाच

सगीि राहल रानड याच आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समरथ रामदास सवामीनी दासबोधाच वणथन खालीलपरमाण करन

ठवल आि

भकताचहन साहभमान कपा कली दाशररीन

समरथकपची वचन िो िा दासबोध शरीराम

वीस दशक दासबोध शरवणदवार घिा शोध

मनकतयाथस हवशद परमारथ िोिो शरीराम

वीस दशक दोनीस समास साधक पािाव सावकास

हववरिा हवशरषाहवशरष कळो लाग शरीराम

गरराच कराव सिवन सिवनाच काय परयोजन

यर परतययास कारण परतययो पािावा शरीराम

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

समरााची समरथ हवचार सतर

डॉ माधवी मिाजन

madhavimahajan17gmailcom

भारिीय ससकिीि पवीपासनच मानवी मनाचा शरीराचा

आरोगयाचा हवशवाचा हनसगाथचा िसच जगणयासबधीचया हनयमाचा असा

सवाागीण अभयास झाला आि आनदी जीवन कस जगाव याचा मलमतर भारिीय

ससकिीन ददला आि भारिीय ससकिीि अवदिाला मितव ददल आि अवदि

मिणज माझयासारखाच दसरा आि िी भावना अवदिाला मितव दऊन हवशवावर

आपलपणान परम करा अशी वापक हवचाराची हशकवण भारिीय ससकिीन

ददली भौहिक जगाि जगिाना खर सख शाशवि सखाचया उगमापयथि

पोिोचवणारी हवचारधारा या ससकिीन ददली ॠरषीमनीनी शाशवि सखाची

परहचिी घिली आहण िा आनद सवाापयथि पोिोचवणयासाठी कायथरि रािील ि

कवळ अवदिाि रमल नािीि िर सवथ जगाशी एकरप झाल

शाशवि सखाचा मागथ मनषयाला वदानी दाखहवला भगवदगीिि

शरीकषणान िो उलगडन दाखहवला आहण भारिाला लाभललया सि परपरन िो

मागथ सामानय माणसाला सोपपा करन दाखहवला आजचया २१वा शिकाि

दखील सिाच हवचार तयाच साहितय एखादया ददपसिभापरमाण आपलयाला

मागथदशथक ठरि या सि वाडमयामधय समरथ रामदाससवामी याचा शरीमद

दासबॊध िा गरर परापहचकासाठी राजकीय वकतीसाठी साधकासाठी िसच

रोजचया वविारासाठी दखील अतयि उपयकत ठरिो सवाथि मितवाच मिणज

वकती हवकासाचया दषटीन या गरराच मितव अननय साधारण आि तयाच

हवचारधन परतयक वकतीचया वकतीमतवाचया जडणघडणीि उपयकत आि मानवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मन ि अतयि चचल आि पण या मनाचा परवततीचा समराानी सखोल अभयास

कला असलयाच तयाचया हवचार सतरामधन आपलया परतययास यि

शरीमद दासबोध २० दशक आहण २०० समास अस सवरप असणाऱया

या गरराि ७७५१ ओवा आिि परतयक दशकािील १० समासामधय एक सतर

पकडन समराानी िो हवरषय हवसिारान माडला आि सिवनान परारभ करन समरथ

आतमजञानाचया खोल गाभयापयाि आपलयाला घऊन जािाि परपचापासन

बरहमऎकय साधणयापयािच सवथ हवरषय समरथ या गरराि िािाळिाि

अधयातमशासतराचया या गररामधय मानवी जीवाचा उधदार िा परधान िि ददसन

यिो

भारिीय ितवजञान मानवी जीवनािील अजञान दर िोऊन तयाचया

जीवनाि तयाला पणथतव कस परापत करन घिा यईल याचा पाठपरावा करि

समरााचा शरीमद दासबोध िा गरर आदशथ मानवी जीवन कस असाव याच मौहलक

मागथदशथन घडविो माणसाला परमशवरान अनक दवी गणानी यकत अस घडवल

मानवी दि घडविाना २६ दवी गण आहण फ़कत ६ च असरी गण दवान या

नरदिाला बिाल कल या गण अवगणाच फ़ायद िोट कस आिि या गणाचा

योगय वापर करन उततम वहकतमतव कस घड शकि या हवरषयी समरथ अनक

समासामधन मागथदशथन करिाि

या दवी गणापकी एक मिणज आपलयाला परापत झालल वाणीच

सामरथयथ शारदासिवनाचया समासामधय शारदामािच सिवन करन समराानी

आपण माडललया गरर परपचासाठी उततम शबदसामरथयथ परापत विाव मिणन

आशीवाथद मागन घिला आि वाणीच मितव दासबोधापरमाण समराानी मनाचया

शलोकाि दखील सपषट कल आि

सवय सवथदा नमर वाच वदाव मना सवथ लोकासी र हनववाव

लोकसगरिाचया दषटीन समराानी वाणीच मितव वारवार सपषट कल

आि आजचया यगाि दखील कामाचया रठकाणी रटमवकथ असि िविा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसपराचया सिाययान कोणििी काम पणथतवाला जाि असि अशावळी

एकमकाना समजावन घऊन कोणाच मन न दखाविा काम करण गरजच असि

आपली वाणी जर गोड असल दसऱयाला जाणन घणयाची िमिा असल िर अशा

वकती जीवनाि यशाचया हशखराचया ददशन वाटचाल करिाना आपण पिािो

जगामधय जगहमतर जीविपाशी आि सतर दा १९२१९

लोकसगरिाच कवढ मितवाच सतर समरथ आपलयाला सागिाि आपलया

बोलणयािन आपण अनक हमतर जोडि असिो िसच अनक शतर दखील हनमाथण

करि असिो जगाि जर जगहमतर विायच असल िर तयाच वमथ आपलया

हजविपाशी आि rsquo उततमपररष लिण rsquo याहवरषयी हनरपण करिाना सविवरन

दसऱयाच अिकरण कस जाणाव याच सोपप सतर साहगिल आि

कठीण शबद वाईट वाटि ि िो परतययास यि

िरी मग वाईट बोलाव ि काय हनहमतत दा १२१०२३

माणसान निमी सविवरन दसऱयाची परीिा करावी दसऱयाचया कट

बोलणयान जस आपल मन दखावि िसच आपलया कठोर शबदान दसऱयाच मन

दखाव शकि दसऱयाच मन दखावण िी एक परकार हिसाच आि अशी

मानहसक हिसा आपलयाकडन घड नय यासाठी समरथ आपलयाला सावध

करिाि

आपणास हचमोटा घिला िण कासाहवस जाला

आपणावरन दसऱयाला राखि जाव दा १२१०२४

अवदिाच परतयि वविाररक सवरप समराानी या हवचारािन हशकहवल आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जगामधय जगहमतर िोणयासाठी पररम एकमकाहवरषयी वाटणारा राग

वदरष मतसर या दगथणाचा तयाग िोण गरजच आि सविचया हवकासासाठी

सदढ आरोगयासाठी आहण मनाचया परसननिसाठी समराानी रषहिपवर हवजय

हमळवणयास साहगिल आि करोध िा माणसाचा परधान शतर आि िा करोध

बळाविो कसा िर समरथ मिणिाि

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ || दा ११२३ ||

हवचारशकती नषट करणारा सविबरोबर इिराचा नाश करणाऱया

करोधावर हवजय हमळवणयाची हशकवण समरथ दिाि भगवदगीिि भगविानी

सपषटदपण साहगिल आि की करोधामळ भरम िोिो हववक सटिो भरमामळ

िसच अहववकामळ हवसमरण िोि हवसमरणामळ हनशचयातमक बदधी नषट िोि

आहण बदधीनाश झाला हववकाचा नाश झाला की सवथसवाचा नाश िोिो ( अ २

शलो ६३ ) सवि बरोबर इिराचा नाश करणाऱया करोधाला मनािन िददपार

करायला सागन समरथ आपलयाला सावधच करिाि एखादया भकपापरमाण

आपलया शरीराची व मनाची िानी करणाऱया करोधावर हवजय हमळवन आनदी

जीवन जगणयाची कलाच समरथ आपलयाला हशकविाि

दभ दपथ अहभमान | करोध आहण करठण वचन |

ि आजञानाच लिण | भगवद गीिि बोहलल || दा १२१०२८ ||

करोधाबरोबरच दभ दपथ अहभमान कठोरवाणी यापासन कोसो दर

रािणयास सागिाि िी सवथ अजञानाची िसच असरी लिण आिि समरााना

सवाथि जासि चीड या नहिक दगथणाची आि समरथ आपलया मििाना उततम

मिि िोणयासाठी मिि विा पण मििी कर नका अस बजाविाि मििी मिणज

मििपणाचा डामडौल िा डामडौल खोटा ददमाख याचा समरााना हिटकारा

आि हवकारावर हवजय हमळवला िरच मनशािी हमळण शकय आि ि जाणनच

समरथ आपलयाला वारवार या दोरषापासन दर रािणयाच आगरि करिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अवगण सोहडिा जािी | उततम गण अभाहसिा यिी |

कहवदया साडन हसकिी | शािाण हवदया || दा १४ ६ ५ ||

ि दासबोधाच परधान सतर आि सवभावाला औरषध नािी अस

मिणिाि परि परयताचया आधार माणस आपलयामधय िवा िसा बदल घडवन

आण शकिो िा हवशवास समरथ आपलया मनाि जागा करिाि अचक परयताचया

आधार मनावर सयम ठवन साितयान उततम गण अभयासपवथक आपलयाि

आणणयाचा परयत कला िर ि पररविथन सिज शकय आि ि समरथ वरील ओवीि

ठामपण सागिाि

समराानी आपलया किीिन हवचारािन परयतवादाचा परसकार कला

यत िो दव जाणावा यतहवण दररदरिा या बोधवाकयािन समरथ आपलयाला

परयताना दव मानणयाची हशकवण दिाि कोणतयािी गोषटीि यश

हमळहवणयासाठी अचक परयत आहण कषट करणयाची ियारी मितवाची आि ि

जाणन समराानी यतवादाचा परसकार कला

कषटहवण फळ नािी | कषटहवण राजय नािी |

कलयाहवण िोि नािी | साधय जनी || दा १८ ७ ३ ||

समरााचया या उकतीमधन मनाचया सकलप शकतीचा परतयय यिो अचक

परयत आहण हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि परशा परयताचया

अभावान अपयशाच दख पचवाव लागि कािी माणस अशी असिाि की तयाना

आपलया परहिषठला शोभल असच काम करायला आवडि तयामळ आयषयाि

आललया अनक सधी तयाना गमवावा लागिाि

आधी कषटाच दःख सोहसिी | ि पढ सखाच फळ भोहगिी |

आधी आळस सखाविी | तयास पढ दःख || द १८ ७ ५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मनषयान जर अचक परयत कल िर तयाचया ऎहिक पारलौदकक व

पारमारथरक सखाचया सवथ ईचछा पणथ िोिाि साितय हचकाटी दढहनशचय आहण

ठाम हवशवास िी पजी जवळ असल िर यशशरी आपलयापासन नककीच लाब नािी

अचक परयत हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि पण परयताची कास न

धरिा कवळ दवावर िवाला ठवन आळशीपणा कला िर मातर अपयश पदराि

पडि शतर ि कवळ बािरचया कोणा वकतीचया रपाि असिाि अस नािी िर ि

आपलया मनाििी असिाि आळस िा आपला सवाथि मोठा शतर आि या

दगथणामळ परयत करणयाची ईचछाच िोि नािी एवढच नािी िर वळचा दखील

तयाला उपयोग करन घिा यि नािी आळस िा अवघया मानव जािीचा शतर

आि जयाचा हनरषध समरथ करिाि आळस ि करटपणाच लिण आि आपलयाला

सवथसवी बडहवणाऱया आळसाचाच आळस करणयाची हशकवण समरथ दिाि

कामचकारपणा करायला लावणाऱया आळसाचा परयतपवथक तयाग करायला

समरथ सागिाि

कलयान िोि आि र आधी कलहच पाहिज

यत िो दव जाणावा अिरी धरीिा बर

अस हवचारधन दऊन समराानी लोकाना परयतवादी बनहवल आपलया

परबोधनािन अधशरधदा व आळस याचयावर तयानी घालाअ घािला आि

ऐक सदवपणाच लिण | ररकामा जाऊ नदीयक िण |

परपचववसायाच जञान | बर पाि || दा ११३२४ ||

समराानी rsquoहसकवण हनरपण rsquo समासामधय सामानय माणसान आपल जीवन

यशसवी िोणयासाठी वळच मितव समजावन साहगिल आि आळसामधय

आपलया आयषयाचा कोणिािी िण वाया न जाऊ दण िच खर भागयाच लिण

असलयाच समरााच ठाम मि आि जयाला आपलया आयषयाि कािी करावयाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

तयान आपला वळ सतकाणी लावावा असा आदशथ समराानी या समासावदार

आपलया समोर ठवला आि बोल िसा चाल तयाची वदावी पाऊल समराानी

सवि याच पधदिीन आपल आचरण ठवल िोि

समराानी आपलया या गररामधय अनक हवरषयावर हनरपण करन

आपल जीवन आनदी करणयासाठी अनक जीवनमलय आपलया समोर छोटया

छोटया सतरामधन वकत कली आिि जगणयावर भरभरन परम करायल

हशकहवणारा िा गरर सषटीचा मनापासन आसवाद घया पण आसकत िोऊ नका िा

सदश दिो कारण िी आसकती दखाच मळ कारण आि हववकाचया आधार मन

िाबयाि ठवन जीवनमागथ आकरमण कला िर हनहशचिच सखी आनदी जीवन

जगिा यऊ शकि हवहवध हवरषयामाग धावणार मन कस हसरर ठविा यईल याच

मागथदशथन या गरराि घडि

सवथसामानय मनषय हवरषयलोलप असिो या भौहिक जगाि जगिाना

सवथ सखसोयी हमळावाि यासाठी झगडि असिो या सखाचया माग धाविा

धाविा सखाचा शोध कधीच सपन जािो कवळ धावण आहण सखसहवधा

उपलबध करन घण या गोधळाि सिि कषट करि राहनिी िो असिषटच राििो

सवथ सख तयाचया दाराि आली िरी वाढतया गरजामळ फ़कत असमाधानीच

जीवन जगिो सखाचया शोधाि धाविा धाविा मनशािी गमावन बसिो

समराानी १२ वा दशकाि सखी समाधानी जीवनाच मनशािी परापत

करन घणयाच अतयि सोप सतर समजावन साहगिल आि समरााचा परपच

करणयाला हवरोध नािी उलट ि मिणिाि

परपच करावा नमक पिावा परमारथ हववक

जण कररिा उभय लोक सिषट िोिी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपचािील योगय कमथ करन परमारथ साधणयाची कला समरथ

हशकहविाि िा परपच नटका करिाना नकारातमक हवचाराना मनाि सरान न

दिा सकारतमक हवचारावर भर दणयास समरथ सागिाि

नटका परपच करि असिाना परमारथपण करण गरजच आि या

समजिीन आपण पजापाठ नामसमरण पोरीवाचन कररि असिो परि या

कमाथ बरोबरच नकारातमक कम दखील िविढीच ककबहना जासिच करि असिो

सकाळी पजापाठ ककवा नामसमरण करिो दासबोधाचा समास वाचिो पण

तयाच बरोबर दसऱयाची हनदा करण दसऱयाच दोरष काढण राग हिरसकार

अशा किीपण आपलयाकडन हििकयाच सिजपण घडि असिाि तयामळ आपण

धड ना नटका परपच करि ना धड परमारथ या नकारातमक हवचाराच उचचाटण

करन सकारातमक हवचाराचया सिाययान rsquoनटकrsquo आहण rsquo नमकrsquo आनदी जीवन

कस जगिा यईल ि उलगडन दाखहवणारा शरीमद दासबोध िा गरर आपलयाला

आजिी मागथदशथक ठरिो

आज काळ बदलला यग बदलली मनषयाच रािणीमान बदलल

हवजञान परगि झाल परि माणसाची वतती मातर िशीच रािीली तयामळ

परगिीचया अतयचच हशखरावर पोिोचन दखील मनषय असमाधानीच रािीला

माझ ि माझ आहण िझ ििी माझच िी तयाची वतती इिकी बळावली की

हिसाचार वाढला गणशसिवनामधय बदधीची दविा असणाऱया गणशाच सिवन

समरथ करिाि गणशाचया कपन आपलयाला अशी सकषम बदधी परापत झाली मिणन

तयाचयापढ निमसिक िोिाि आजचया २१वा शिकाि मातर मनषय आपलयाला

परापत झाललया या सामरथयाथचा उपयोग दसऱयाचया नाशासाठी करिाना ददसिो

जगाि घडणार अहिरकी िलल बॉमबसफ़ोट या घटनािन या गोषटी परकरषाथन

जाणविाि राग वदरष मतसर कोणतया परकारची टोकाची िानी कर शकिाि

याच आपलयाला परतयिर यि हवकाराचया आधीन गलला मानव अतयि असवसर

अहसरर असमाधानी आयषय वहिि करि आि परगिीचया हशखराकड वाटदचाल

करणारा मानव हवचारानी मातर अपरगिच रािीला अस वाटि हवचाराची

वापकिा तयाचयामधय नसलयामळ समरााचया उपासनचा वापक अरथ तयाचया

मनापयाि पोिोच शकि नािी उपासनचा गजर करणार समरथ हवशवावर

आपलपणान परम करा िी उपासना हशकहविाि सवथ पराणीमातराचया रठकाणी

अिरातमा आि मिणन कोणाचिी अिकरण न दखावण िी उपासना सागिाि

आजचया पररहसरिीि कािी चागल घडावयाच असल िर सकारातमक

हवचाराना ददशा दणार िसच मनशािी दणार समरााच वाडमय नककीच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथदशथक ठरणार आि तयाचया गररािील समरथ हवचारानच समाज सशकत

आहण समरथ बनणार आि समरथ आपलयाि राहनच आपलयाला मागथदशथन करीि

आिि तयासाठी सावधपण उघडया डोळयानी तयाचा शोध घिला पाहिज

िरच तयाचा परतयय यणार आि

धमथसरापनच नर ि ईशवराच अविार

झाल आिि पढ िोणार दण ईशवराच

जय जय रघवीर समरथ

Posted by DrMadhavi Mahajan

नमसकार

httpwwwchintancomblogspotin

या सकिसरळावर समरथ रामदाससवामी हलहखि शरीमद दासबोध या

गररामधील हनवडक ओवा घऊन तयावरील हचिन अस हलखाण करणयाचा

मानस आि समरथ रामदाससवामी आहण तयाच हवचार आपलयाला सिि

मागथदशथक ठरिाि परि अधयाहतमक गरर वा तयािील हवचार याबददल

पािणयाचा दषटीकोण कािीसा सकहचि असलयामळ या गरराकड हवचाराकड

दलथि कल जाि परि जविा यािील हवचाराच वाचन करन हचिन मनन घडि

िविा ि हवचार किीि उिरवण दकिी गरजच आि ि वाचकाचया लिाि यि

आजचया सामाहजक पररहसरिीबददल वगळ हलहिणयाची गरज नािी परि

खप कामाि वसि असणार आपण इिराना काय सविला दखील वळ दऊ शकि

नािी घराि घराबािर ऑफीसमधय कठच आपलयाला सवसरिा लाभि नािी

भरपर पसा गाडी बगला सवथ सखसोयी असिाना दखील मनाला शाििा वा

समाधान लाभि नािी अशा या मनाचया अवसरमधय शरीमद दासबोधासारख

गरर मनाला हनहशचि ददशा दणयाच काम करिाि मनावर सयम हमळहवणयासाठी

कशापरकारचा हवचार विथन अपहिि आि याहवरषयी ि गरर हनहशचिच मागथदशथक

ठरिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोधदशक पहिला - सिवनाचा

दासबोधदशक दसरा - मखथलिणाचा

दासबोधदशक हिसरा - सगणपरीिा

दासबोधदशक चौरा - नवहवधाभकतीचा

दासबोधदशक पाचवा - मतराचा

दासबोधदशक सिावा - दवशोधनाचा

दासबोधदशक सािवा - चौदा बरहमाचा

दासबोधदशक आठवा - मायोदभवाचा

दासबोधदशक नववा - गणरपाचा

दासबोधदशक दिावा - जगजयोिीचा

दासबोधदशक अकरावा - भीमदशक

दासबोधदशक बारावा - हववकवरागयनाम

दासबोधदशक िरावा - नामरप

दासबोधदशक चौदावा - अखडधयाननाम

दासबोधदशक पधरावा - आतमदशक

दासबोधदशक सोळावा - सपतहिनवयाचा

दासबोधदशक सिरावा - परकहिपररषाचा

दासबोधदशक अठरावा - बहहजनसी

दासबोधदशक एकोहणसावा - हशकवणनाम

दासबोधदशक हवसावा - पणथदशक

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| शरीरामसमरथ ||

|| शरीमि दासबोध ||

|| दशक पहिला सिवन ||१०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला गररारभलिण || ११ ||

शरीराम

शरोि पसिी कोण गरर | काय बोहलल जी यर |

शरवण कहलयान परापत | काय आि ||१||

गरनरा नाम दासबोध | गरहशषयाचा सवाद |

यर बोहलला हवशद | भहकतमागथ ||२||

नवहवधा भहकत आहण जञान | बोहलल वरागयाच लिण |

बहधा अधयातमहनरोपण | हनरोहपल ||३||

भहकतचन योग दव | हनशचय पाविी मानव |

ऐसा आि अहभपराव | ईय गरनरी ||४||

मखय भकतीचा हनशचयो | शदध जञानाचा हनशचयो |

आतमहसरिीचा हनशचयो | बोहलला अस ||५||

शदध उपदशाचा हनशचयो | सायोजयमकतीचा हनशचयो |

मोिपरापतीचा हनशचयो | बोहलला अस ||६||

शदध सवरपाचा हनशचयो | हवदिहसरिीचा हनशचयो |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहलपतपणाचा हनशचयो | बोहलला अस ||७||

मखय दवाचा हनशचयो | मखय भकताचा हनशचयो |

जीवहशवाचा हनशचयो | बोहलला अस ||८||

मखय बरहमाचा हनशचयो | नाना मिाचा हनशचयो |

आपण कोण िा हनशचयो | बोहलला अस ||९||

मखय उपासनालिण | नाना कहवतवलिण |

नाना चाियथलिण | बोहलल अस ||१०||

मायोदभवाच लिण | पचभिाच लिण |

किाथ कोण ि लिण | बोहलल अस ||११||

नाना ककि हनवाररल | नाना सशयो छददल |

नाना आशका फहडल | नाना परशन ||१२||

ऐस बहधा हनरोहपल | गरनरगभी ज बोहलल |

ि अवघहच अनवादल | न वच कक कदा ||१३||

िराहप अवघा दासबोध | दशक फोडन कला हवशद |

ज ज दशकीचा अनवाद | ि ि दशकी बोहलला ||१४||

नाना गरनराचया समिी | उपहनरषद वदाि शरिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आहण मखय आतमपरचीिी | शासतरसहिि ||१५||

नाना समिीअनवय | मिणौहन हमरथया मिणिा नय |

िराहप ि अनभवाहस य | परतयि आिा ||१६||

मतसर यासी हमरथया मिणिी | िरी अवघहच गरनर उछदिी |

नाना गरनराचया समिी | भगवदवाकय ||१७||

हशवगीिा रामगीिा | गरगीिा गभथगीिा |

उततरगीिा अवधिगीिा | वद आणी वदाि ||१८||

भगवद गीिा बरहमगीिा | िसगीिा पाडवगीिा |

गणशगीिा यमगीिा | उपहनरषद भागवि ||१९||

इतयाददक नाना गरनर | समिीस बोहलल

यर | भगवदवाकय यरारथ | हनशचयसी ||२०||

भगवदवचनी अहवशवास | ऐसा कोण पहिि अस |

भगवदवाकयाहवरहिि नस | बोलण यरीच ||२१||

पणथगरनर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

िो दरातमा दराहभमान | मतसर करी ||२२||

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा अिरी नासला | कामकरोध खवळला |

अिभाव पालटला | परतयि ददस ||२४||

कामकरोध हलराहडला | िो कसा मिणावा भला |

अमि सहविाच पावला | मतय रािो ||२५||

आिा असो ि बोलण | अहधकारासाररख घण |

परि अहभमान तयागण | ि उततमोततम ||२६||

मागा शरोिी आिहपल | जी य गरनरी काय बोहलल |

ि सकळहि हनरोहपल | सकहळि माग ||२७||

आिा शरवण कहलयाच फळ | दकरया पालट ितकाळ |

िट सशयाच मळ | यकसरा ||२८||

मागथ सापड सगम | नलग साधन दगथम |

सायोजयमकतीच वमथ | ठाइ पड ||२९||

नास अजञान दःख भरािी | शीघरहच यर जञान-

परापती | ऐसी आि फळशरिी | ईय गरनरी ||३०||

योहगयाच परम भागय | आगी बाण ि वरागय |

चाियथ कळ यरायोगय | हववक सहिि ||३१||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भराि अवगणी अवलिण | िहच िोिी सलिण |

धिथ िारककक हवचिण | समयो जाणिी ||३२||

आळसी िहच सािपी िोिी | पापी िहच परसिाविी |

हनदक िहच वद लागिी | भहकतमागाथसी ||३३||

बदधची िोिी ममि | मखथ िोिी अहि दि |

अभकतची पाविी मोि | भहकतमाग ||३४||

नाना दोरष ि नासिी | पहिि िहच पावन िोिी |

पराणी पाव उततम गिी | शरवणमातर ||३५||

नाना धोक दिबदधीच | नाना ककि सदिाच |

नाना उदवग ससाराच | नासिी शरवण ||३६||

ऐसी याची फलशरिी | शरवण चक अधोगिी |

मनास िोय हवशरािी | समाधान ||३७||

जयाचा भावारथ जसा | ियास लाभ िसा |

मतसर धरी जो पसा | ियास िहच परापत ||३८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

गररारभलिणनाम समास पहिला || ११ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] दशक व समासाचया शीरषथकाि यणारा rsquoनामrsquoिा शबद

वगळला आि परतयक दशकासमोर व समासासमोर तयाचा

अनकरमाकपानकर ददल आििकठीण शबदासमोर

समासकरमाक व ओवीकरमाक ददला आि[१] अहभपराव १३-

अहभपराय[२] हवदिहसरिी१६ndash दि असन नसलयासारखी

हसरिी[३] मायोदभव १११- मायची उततपतती[४] समिी

अनवय ११६- आधारानसार [५] मतसर ११७- दवशान [६]

परबळ १२३- परबळ िोिो [७] बळ १२३-

बळामळबळानसामरथयाथन[८] नासला १२४- हबघडला

[९] अिरी १२४- मनामधय[१०] अिभाव १२४-

अिकारान [११] हलराडला १२५- बरबटला [१२] मागा

१२७- या आधी[१३] शरोिी १२७- शरोतयानी [१४]

आिहपल १२७- हवचारल [१५] जी य गररी १२७- या

गररामधय [१६] सकळिी १२७- सवथकािी [१७] सकळीि

१२७- सवथ एकतर करन साराश रपान रोडकयाि [१८]

यकसरा १२८- एकणसार साराशान[१९] भराि १३२-

गरसमजिी असलल लोक [२०] अवगणी १३२ -दगथणी

[२१] अवलिण १३२ -वाईट लिणाच [२२] सलिण

१३२- चागली लिण [२३] िारककक१३२- िकथ चालवन

सकषम हवचार करणार [२४] हवचिण १३२- चिर हशार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[२५] समयो १३२- वळवर [२६] जाणिी १३२- जाण

शकणारी िोिाि [२७] सािपी १३३- उदयोगी [२८]

पापी १३३- अवधहनदय कमाथि गिलल [२९] परसिाविी

१३३- पशचािाप पाविाि [३०] हनदक १३३- हनदा

करणार [३१] बदध १३४- ससाराि गिन पडलल [३२]

ममि १३४- ईशवर दशथनाची इचछा असणार [३३] मखथ

१३४- बसावध बहशसि [३४] दि १३४- सावध [३५]

नाना१३५- अनक परकारच [३६] दोरष १३५- चकीच

वविार गरवविार दगथण [३७] नासिी १३५-

हनराकरण हनरसन िोि [३८] पहिि १३५- वाम

मागीसनमागाथवरन घसरलल [३९] पावन १३५- सनमागी

पहवतर [४०] पराणी १३५- [यर] मानव पराणी [४१] पाव

१३५- लाभि लाभ िोिो [४२] शरवणमातर १३५- या

गरराचया शरवणान [४३] दिबदधी १३६- ldquoमी दिच आिrdquo

अशी समजि [४४] ककि १३६- शका [४५] सदिाच

१३६- सशयाच [४६] उदवग १३६- दःखसिाप [४७] पसा

१३८- पररष[४८] ियास१३८- तयास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा गणशसिवन || १२ ||

शरीराम

ॐ नमोहज गणनायका | सवथहसहदध फळदायका |

अजञानभराहिछदका | बोधरपा ||१||

माहझय अिरी भराव | सवथकाळ वासिव कराव |

मज वाक शनयास वदवाव | कपाकटािकरनी ||२||

िहझय कपचहन बळ | हविळिी भरािीची पडळ |

आणी हवशवभिक काळ | दाशयतव कीज ||३||

यिा कपची हनज उडी | हवघन कापिी बापडी |

िोऊन जािी दशधडी | नाममातर ||४||

मिणौन नाम हवघनिर | आमिा अनाराच मािर |

आददकरनी िरीिर | अमर वददिी ||५||

वदहनया मगळहनधी | कायथ कररिा सवथहसदधी |

आघाि अडराळ उपाधी | बाध सकना ||६||

जयाच आठहविा धयान | वाट परम समाधान |

नतरी ररघोहनया मन | पागळ सवाागी ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सगण रपाची टव| मािा लावणय लाघव |

नतय कररिा सकळ दव | िटसि िोिी ||८||

सवथकाळ मदोनमतत | सदा आनद डललि |

िररष हनभथर उदददि | सपरसननवदन ||९||

भवरप हविड | भीममरथि मािा परचड |

हवसिीणथ मसिकी उदड | हसधर चरथचला ||१०||

नाना सगध पररमळ | रबरबा गळिी गडसरळ |

िर आली रषटदपदकळ | झकारशबद ||११||

मडीव शडादड सरळ | शोभ अहभनव आवाळ |

लहबि अधर हििण गळ | िणिणा मदसतवी ||१२||

चौदा हवदयाचा गोसावी | िरसव लोचन ि हिलावी |

लवलहवि फडकावी | फड फड कणथरापा ||१३||

रतखहचि मगटी झळाळ | नाना सरग फाकिी कीळ |

कडल िळपिी नीळ | वरी जहडल झमकिी ||१४||

दि शभर सददट | रतखहचि िमकटट | िया

िळवटी पतर नीट | िळपिी लघ लघ ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लवरहवि मलप दोद | वहषटि कटट नागबद |

िदर घरटका मद मद | वाजिी झणतकार ||१६||

चिभथज लबोदर | कास काहसला हपिाबर |

फडक दोददचा फणीवर | धधकार टाकी ||१७||

डोलवी मसिक हजविा लाळी | घालन बसला वटाळी |

उभारोहन नाहभकमळी | टकमका पाि ||१८||

नाना याहि कशममाळा | वाळपररयि रळिी गळा |

रतजहडि हदयकमळा- | वरी पदक शोभ ||१९||

शोभ फरश आणी कमळ | अकश हििण िजाळ |

यक करी मोदकगोळ | ियावरी अहि परीहि ||२०||

नट नाटय कळा कसरी | नाना छद नतय करी |

टाळ मदाग भरोवरी | उपाग हकार ||२१||

हसररिा नािी यक िण | चपळहवशई अगरगण |

साहजरी मरथि सलिण | लावणयखाणी ||२२||

रणझणा वाजिी नपर | वाकी बोभाटिी गजर |

घागररयासहिि मनोिर | पाउल दोनी ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरसभसी आली शोभा | ददवाबराची फाकली परभा |

साहितयहवशई सललभा | अषटनायका िोिी ||२४||

ऐसा सवााग सदर | सकळ हवदयाचा आगर |

तयासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||२५||

धयान गणशाच वरथणिा | महिपरकाश िोय भरािा |

गणानवाद शरवण कररिा | वोळ सरसविी ||२६||

जयाहस बरहमाददक वददिी | िर मानव बापड दकिी |

असो पराणी मदमिी | ििी गणश हचिावा ||२७||

ज मखथ अवलिण | ज का िीनाहहन िीन |

िहच िोिी दि परहवण | सवथहवशई ||२८||

ऐसा जो परम समरथ | पणथ करी मनोरर |

सपरचीि भजनसवारथ | कललौ चडीहवनायकौ ||२९||

ऐसा गणश मगळमिी | िो मया सिहवला यरा-

मिी | वाछया धरहन हचतती | परमाराथची ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद गणश-

सिवननाम समास दसरा || १२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] टव २८- ऐटरबाब ([] छापील परिीिrsquoठवrsquoअसा पाठ

आि) [२] हनभथर उदददि २९- अहिशय उलिहसि [३]

रबरबा२११- रबरबलली गचच भरन वािणारी [४]

रषटद पदकळ २११- सिसमि (रषटद पदभभग) [५] झकार शबद

२११- घोगावि [६] मरथडव शडादड २१२- मरडलली

सोटायकत सोड [७] लहबि २१२- लोबणारा [८] अधर

२१२- खालचा ओठ [९] हििण २१२- उगर गध [१०]

आवाळ २१२- गडसरळ [११] मदसतवी २१२- मदपण

िळिळरोडारोडा [१२] िरसव लोचन २१३- बारीक

डोळ [१३] हिलावी २१३- उघडझाप करिो [१४]

लवलहवि २१३- लवहचक [१५] कणथरापा २१३-

कानाचया पाळया [१६] चौदाहवदया २१३- ४वदहवदया

६वदागशासतर ४नयाय हममासा पराण धमथशासतर [१७]

रतखहचि २१४- रतजहडि [१८] मगटी २१४- मकटा

मधय [१९] झळाळ २१४- चमकिाि [२०] सरग २१४-

मनमोिक रगीि [२१] कीळ २१४- नतरसखद झगमगाट

नयनमनोिर परकाश [२२] नीळ २१४- हनळसर परकाश

[२३] झमकिी २१४- चमचम करिाि [२४] सददट २१५-

घटट [२५] िमकटट २१५- सवणथकड [२६] िळवटी २१५-

िळाला [२७] लवरहवि २१६- रलरलीि [२८] मलप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दोद २१६- िालिहवशाल पोट [२९] वहषटि २१६-

वढलला[३०] कटट २१६- कमरला [३१] नागबद २१६-

नागाचा पटटा[३२] िदर घरटका २१६- लिानघगर [३३]

झणतकार २१६- झणझण आवाज करि[३४] कास २१७-

कमरला[३५] काहसला २१७- घटट कासोटा घािला[३६]

दोददचा २१७- पोटावरचा [३७] धधकार २१७-

फतकार[३८] हजविा लाळी २१८- हजभलया चाटिो [३९]

नाहभकमळी २१८- बबीशी [४०] नानायािी २१९-

हवहवध परकारचया [४१] कशममाळा २१९- फलाचया

माळा [४२] वाळपररयि २१९- नागपटटापयाि [४३]

हदयकमळावरी २१९- हदयाशीछािीशी[४४]

अकशहििणिजाळ २२०- टोकदार िजसवी अकश[४५]

यककरी २२० - एकािािाि [४६] कळा कसरी २२१-

कलाकौशलय [४७] भरोवरी २२१- सामगरी [४८] उपाग

हकार २२१- नतयाच वळी िोणार या हकारास नतयाच

उपाग समजिाि [४९] चपळहवशई अगरगण २२२- चपळाई

मधय शरषठ [५०] लावणयखाणी २२१- सौदयाथची खाण

[५१] नपर २२३ - नपरपजण [५२] वाकी बोभाटिी

२२३- दडािील वाकयाचा मोठा आवाज िोिो [५३]

घागररया २२३- घगर [५४] ददवाबराची २२४-ददव

वसतराचीच [५५] साहितय-हवशई सललभा २२४- साहितय

हनरथमिीसाठी सदव लाभदायक सिाययभि [५६] आगर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

२२५- सवामी[५७] वोळ २२६- परसनन [५८] मदमिी

२२७- मदबहदध [५९] ििी २२७- तयान [६०] हचिावा

२२७- हचिनउपासना [६१] सपरचीि २२९- अनभवहसदध

[६२] कललौ २२९- कहलयगाि[६३] चहडहवनायकौ

२२९- दवीगणपहि[६४] सिहवला २३०-सिवनकल

[६५] यरामिी २३०- बहदधनसार [६६] वाछया २३०-

इचछा

रटप- मळ पोरीि मतछरबरहमअजञसलजञ लावणय रमय

आरणय जनम िीणदवशभाशनसपहिमतत इतयादद हलपी

आि िर मतसर बरहमअगन सलगनलावणय रमयआरणय

जनम िीन दवरष भारषण सपहततमि इशबद सदभाथनसार

योजल आिि िसच शरीसमराानी ज शोध घािल आिि

तयाचा तया तया रठकाणी रटपाि उललख कला आि इहि-

सभशकर दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा शारदासिवन || १३ ||

शरीराम

आिा वदीन वदमािा | शरीशारदा

बरहमसिा | शबदमळ वागदविा | माि माया ||१||

ज उठवी शबदाकर | वद वखरी अपार |

ज शबदाच अभयािर | उकलन दावी ||२||

ज योहगयाची समाधी | ज धाररषटाची किबदधी |

ज हवदया अहवदया उपाधी | िोडन टाकी ||३||

ज मािा पररषाची भायाथ | अहि सलगन अवसरा

ियाथ | जयकररिा मितकायाथ | परविथल साध ||४||

ज मििाची शािी | ज ईशवराची हनज शकती |

ज जञाहनयाची हवरकती | नराशशोभा ||५||

ज अनि बरहमाड घडी | लीळा हवनोदहच मोडी |

आपण आददपररषी दडी | मारन राि ||६||

ज परतयि पािािा आडळ | हवचार घिा िरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाडळ | जयचा पार न कळ | बरहमाददकासी ||७||

ज सवथ नाटक अिकथ ळा | जाणीव सफिी हनमथळा |

जयचहन सवानदसोिळा | जञानशकती ||८||

ज लावणयसवरपाची शोभा | ज परबरहमसयाथची परभा |

ज शबदी वदोहन उभा | ससार नासी ||९||

ज मोिहशरया मािामगळा | ज सतरावी जीवनकळा |

ि सतवलीळा स-सीिळा | लावणयखाणी ||१०||

ज अवकत पररषाची वकती | हवसिार वाढली इचछाशकती |

ज कळीकाळाची हनयिी | सद गरकपा ||११||

ज परमारथमागीचा हवचार | हनवडन दावी सारासार |

भवहसधचा पलपार | पाववी शबदबळ ||१२||

ऐसी बहवरष नटली | माया शारदा यकली |

हसदधहच अिरी सचली | चिरथवधा परकार ||१३||

िीिी वाचा अिरी आल | ि वखररया परगट कल |

मिणौन किथतव हजिक जाल | ि शारदागण ||१४||

ज बरहमाददकाची जननी | िरीिर जयपासनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सहषटरचना लोक हिनी | हवसिार जयचा ||१५||

ज परमाराथच मळ | नािरी सहदवदयाची कवळ |

हनवाि हनमथळ हनशचळ | सवरपहसरिी ||१६||

ज योहगयाच धयानी | ज साधकाच हचिनी |

ज हसदधाच अिःकणी | समाहधरप ||१७||

ज हनगथणाची वोळखण | ज अनभवाची खण |

ज वापकपण सपणथ | सवााघटी ||१८||

शासतर पराण वद शरहि | अखड जयच सिवन कररिी |

नाना रपी जयहस सिहविी | पराणीमातर ||१९||

ज वदशासतराची महिमा | ज हनरोपमाची उपमा |

जयकररिा परमातमा | ऐस बोहलज ||२०||

नाना हवदया कळा हसदधी | नाना हनशचयाची बदधी |

ज सकषम वसिची शदधी | जञपतीमातर ||२१||

ज िररभकताची हनजभकती | अिरथनषठाची अिरहसिरी |

ज जीवनमकताची मकती | सायोजयिा ि ||२२||

ज अनि माया वषणवी | न कळ नाटक लाघवी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज रोरारोरासी गोवी | जाणपण ||२३||

ज ज दषटीन दहखल | ज ज शबद वोळहखल |

ज ज मनास भासल | हििक रप जयच ||२४||

सिवन भजन भहकत भाव | मायवाचन नािी ठाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२५||

मिणौहन रोराहहन रोर | ज ईशवराचा ईशवर |

ियसी माझा नमसकार | िदाशहच आिा ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

शारदासिवननाम समास हिसरा || १३ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] शासतरपराण ३१९-

पवथमीमासाउततरमीमासानयायसाखय वशहरषक व योग िी

६शासतर आहण १८पराण- मसयमाका डयभहवषयभागवि

बरहमाड

गरडहलगपदमवामनअहगनसयथनारदवारािबरहमवविथहव

षण बरहमहशव[१] बरहमसिा३१- बरहमाची कनया[२]

शबदमळ ३१- नादमळ जननी [३]वागदविा ३१- वाणीची

दविा [४]शबदाकर३२- सकषमनाद [५] वखरी ३२-

परकटवाणी[६]अभयािर ३२- अिरग [७] धाररषटाची

किबदधी ३३- धाडसी वहकतची हनशचयातमककरारी बदधी

हनभथयिा [८] हवदया ३३- जञान [९] अहवदया ३३- अजञान

[१०] उपाधी ३३-उदयोग पसाराखटाटोप[११] मािा

पररष ३४- आददपररष [१२] सलगन ३४-जवळ [१३] ियाथ

३४- मनाची एक अवसरा [१४] जयकररिा ३४-

हजचयामळ[१५] मितकायाथ- मिानकायाथसाठी [१६] परविथल

३४- हसदध झाल[१७] नराशशोभा ३५- उदासीनवततीयकत

सौदयथशोभा वाढवि [१८] घडी ३६- हनमाथण

करिघडवि [१९] लीळाहवनोदहच ३६- गमिीन खळ

करि[२०] मोडी३६- मोडन टाकिहवसकटि [२१]दडी

३६- लपि [२२] आडळ ३७- आढळि [२३] नाडळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३७-आढळि नािी [२४] पार३७- अि [२५] नाटक

अिकथ ळा ३८- अहभनयादद अिकथ ळानी यकत [२६] जाणीव

३८- सवदना[२७] हनमथळा ३८- शदध [२८] सफरथि ३८-

उतसाि [२९] जयचहन ३८- हजचयामळ [३०]

सवानदसोिळा ३८-सवरपानदाचा सोिळा [३१] ज शबदी

वदोहन ३९- जी नादबरहमाचया आवाजान [३२] उभा ससार

३९- सारा ससार [३३] नासी ३९- हवनाश करि [३४] ज

मोिहशरया ३१०- जी मोिाच वभव [३५] मािामगळा

३१०- मिनमगल [३६] सतरावी ३१०- सिरावी ( जीवन

ि ५ जञान ददरय ५ कमददरय ५ पराण व अिःकरण अशा १६

कलाच असि आहण या सवााना चिना दणारी शारदा िी

जण १७ वी कळा िोय) [३७] जीवन कळा ३१०-

बरहमरधरािन पाझरणारा रस [३८] सतवलीळा ३१०-

सतवशील [३९] ससीिळा ३१०- शािपरधानसशािा[४०]

अवकत ३११-अवकत [४१] पररषाची ३११- ईशवराची

[४२] वकती ३११-वकत करणारी हनमाथिी जननी [४३]

हवसिार ३११- हवसिार पावली [४४] ज कळी काळाची

हनयिी ३११- जी काळाची सवामीनी हनयतरक असि

[४५] हनवडन दावी सारासार ३१२- आतमानातम हववकान

सार-असार याची हनवड करि [४६]भवहसध ३१२- भव

सागर [४७] शबदबळ ३१२- शबद सामरथयाथन[४८]अिरी-

३१३ अियाथमी[४९] सचली ३१३- साठन

राहिली[५०]चिरथवधा- ४ परकारची (वाणी)[५१] नािरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३१६- इिकच नवि िर [५२] वापकपण ३१८- सवााना

वापन राहिलली [५३] सवााघटी ३१८- सवथ घटकामधय

[५४] जञपती मातर ३२१- कवळ जञानमय शदध

जाणीवनसवदनन जञान सवरपान [५५] नकळ ३२३-

कळि नािी [५६] नाटक लाघवी३२३- मनमोिक

अहभनयान रचलल[५७]रोरारोरासी३२३-मोठया जञानी

समजणार याना [५८] गोवी ३२३- गिवि [५९]जाणपण

३२३- जञाना हभमानामळ [६०] ठाव ३२५-

आधारमदि[६१] ियसी ३२६-(यर) तया शारदला [६२]

िदाशहच३२६-(शारदा हिच मायातयाशारदचया)

अशरपान िादातमयपावन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सदगरसिवन || १४ ||

शरीराम

आिा सदगर वणथवना | जर माया सपशो

सकना | ि सवरप मज अजञाना | काय कळ ||१||

नकळ नकळ नहि नहि | ऐस बोलिस शरिी |

िर मज मखाथची मिी | पवाडल कोठ ||२||

मज नकळ िा हवचार | दऱहहन माझा नम-

सकार | गरदवा पलपार | पाववी मज ||३||

िोिी सिवनाची दराशा | िटला मायचा भवथसा |

आिा असाल िस असा | सद गर सवामी ||४||

मायचया बळ करीन सिवन | ऐस वाहछि िोि

मन | माया जाली लजयायमान | काय कर ||५||

नािड मखय परमातमा | मिणौनी करावी लाग परहिमा |

िसा मायायोग महिमा | वणीन सद गरचा ||६||

आपलया भावासाररखा मनी | दव आठवावा धयानी |

िसा सद गर िा सिवनी | सिऊ आिा ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जय जयाहज सद गरराजा | हवशवभरा हवशव-

बीजा | परमपररषा मोिधवजा | दीनबध ||८||

िझीयन अभयकर | अनावर माया ि वोसर |

जस सयथपरकाश अधार | पळोन जाय ||९||

आददतय अधकार हनवार | परि मागि बरहमाड भर |

नीसी जाहलया निर | पनिा काळोख ||१०||

िसा नवि सवामीरावो | करी जनममतय वाव |

समळ अजञानाचा ठाव | पसन टाकी ||११||

सवणााच लोिो कािी | सवथरा िोणार नािी |

िसा गरदास सदिी | पडोहच नण सवथरा ||१२||

का सररिा गगसी हमळाली | हमळणी िोिा गगा जाली |

मग जरी वगळी कली | िरी िोणार नािी सवथरा ||१३||

परी ि सररिा हमळणीमाग | वािाळ माहनजि जग |

िसा नवि हशषय वग | सवामीच िोय ||१४||

परीस आपणा ऐस करीना | सवण लोिो पालटना |

उपदश करी बहि जना | अदकि सद गरचा ||१५||

हशषयास गरतव परापत िोय | सवण सवणथ कररिा नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणौनी उपमा न साि | सद गरसी पररसाची ||१६||

उपम दयावा सागर | िरी िो अतयिहच िार |

अरवा मिणो िीरसागर | िरी िो नासल कलपािी ||१७||

उपम दयावा जरी मर | िरी िो जड पारषाण कठोर |

िसा नवि की सद गर | कोमळ ददनाचा ||१८||

उपम मिणो गगन | िरी गगनापरीस ि हनगथण |

या कारण दषटाि िीण | सद गरस गगनाचा ||१९||

धीरपण उपम जगिी | िरी िहि खचल कलपािी |

मिणौन धीरतवास दषटािी | िीन वसधरा ||२०||

आिा उपमावा गभसिी | िरी गभसिीचा परकाश दकिी |

शासतर मयाथदा बोलिी | सद गर अमयाथद ||२१||

मिणौहन उपम उणा ददनकर | सदगरजञानपरकाश रोर |

आिा उपमावा फणीवर | िरी िोहि भारवािी ||२२||

आिा उपमा दयाव जळ | िरी ि काळािरी आटल

सकळ | सद गररप ि हनशचळ | जाणार नािी ||२३||

सद गरसी उपमाव अमि | िरी अमर धररिी

मतयपर | सद गरकपा यरारथ | अमर करी ||२४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सद गरसी मिणाव कलपिर | िरी िा कलपनिीि

हवचार | कलपविाचा अहगकार | कोण करी ||२५||

हचिा मातर नािी मनी | कोण पस हचिामणी |

कामधनची दभणी | हनःकामासी न लगिी ||२६||

सदगर मिणो लकषमीवि | िरी ि लकषमी नाहशवि |

जयाच दवारी अस हिषटि | मोिलकषमी ||२७||

सवगथलोक इदर सपिी | ि काळािरी हवटबिी |

सद गरकपची परापती | काळािरी चळना ||२८||

िरीिर बरहमाददक | नाश पाविी सकहळक |

सवथदा अहवनाश यक | सद गरपद ||२९||

ियासी उपमा काय दयावी | नाहशवि सषटी

आघवी | पचभहिक उठाठवी | न चल िर ||३०||

मिणौनी सदगर वणथवना | ि ग िहच माझी वणथना |

अिरहसरिीहचया खणा | अिरथनषठ जाणिी ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सदगरसिवननाम समास चवरा || १४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वणथवना ४१- वणथन करिा यि नािी [२] नहि नहि

४२- अस नािीअस नािी[३] शरहि ४२- वद[४] मज

मखाथची-आपलयासारखया अजञानी वहकतची [५] पवाडल

४२- आकलन करल [६] दराशा ४४- अशकय अपिा [७]

भवथसा ४४- भरवसा [८] वाहछि ४५- इचछा [९]जाली

लजयायमान ४५- लाजन बसली[१०] नािड ४६-

आकलन िोि नािी[११] परहिमा ४६- मरथि [१२]

भावासाररखा मनी ४७- मनाि जसा भाव असल

िसा[१३] सिऊ ४७- वदन करया[१४] िहझयन ४९-

िझयामळ [१५] अभयकर ४९- अभयिसिामळ [१६]

वोसर ४९-ओसरिो[१७] नीसी ४१०- रातर[१८] वाव

४११- अिरदर करिोमकत करिो [१९] लोिो ४१२-

लोखड[२०]सवथरा ४१२- कधीच रोडसिी [२१]गरदास

४१२- हशषयसवक[२२]सदिी ४१२- सशयाि [२३]

पडॊहच नण ४१२- पडि नािी [२४] हमळणी ४१३-

सगम [२५] वािाळ ४१४- ओढानाला [२६] वग ४१४-

लगच[२७] गरतव ४१६- गररप[२८] न साि ४१६-

सिन करि नािी [२९] िार ४१७- खारट [३०]

िीरसागर ४१७- दधाचा समदर [३१] कलपािी ४१७-

कलपाचा अि िोिाच[३२] गगनापरीस४१९-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आकाशापिाहन [३३] ि ४१९-सदगर [३४] िीन

४२०- उणावणारा [३५] धीरपण ४२०- धीरान

वागणारा (सद गर)[३६] जगिी ४२०- जगामधय

अवनीवर [३७] खचल ४२०- नाश पावल [३८]

धीरतवास ४२०- सद गरस [३९] गभसिी ४२१-

सयथ[४०] फणीवर ४२२- शरषनाग [४१]कलपिर ४२५-

कलपवि [४२] अहगकार ४२५- सवीकार [४३] दभणी

४२६- धार काढण [४४] हनःकाम ४२६- हनररचछ[४५]

न लगिी ४२६- लागि नािीि [४६] सवथदा ४२९-

निमी[४७] आघवी ४३०- सगळी[४८] उठाठवी ४३०-

उपद वाप [४९] ि ग िहच ४३१- िी जी आि िीच यर

rsquoगrsquo िा शबद पादपरणारथ असनldquoसद गरच वणथन िोि नािी

िच सद गरच वणथन िोयldquo असा याचा अरथ िोिो [५०]

अिरहसरिीहचया४३१-आिलया अवसरचया [५१] अिरथनषठ

४३१- अिःकरणाि हनषठा असलल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सिसिवन ||१५||

शरीराम

आिा वदीन सजजन | ज परमाराथच

अहधषठान | जयाचहन गयजञान | परगट जनी ||१||

ज वसि परम दललभ | जयचा अलभय लाभ |

िहच िोय सललभ | सिसग करनी ||२||

वसि परगटहच अस | पािािा कोणासीच न ददस |

नाना साधनी सायास | न पड ठाई ||३||

जर पररिवि ठकल | नािरी डोळसहच अध

जाल | पािाि असिाहच चकल | हनजवसिसी ||४||

ज दीपाचहन ददसना | नाना परकाश

गवसना | नतराजनहि वसना | दषटीपढ ||५||

सोळाकळी पणथ शशी | दाखऊ शकना वसिसी |

िीवर आददतय कळाराशी | िोहि दाखवीना ||६||

जया सयाथचहन परकाश | ऊणथिि िोहि ददस |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना सकषम पदारथ भास | अणरणाददक ||७||

हचरल वाळागर िहि परकाशी | परी िो दाखवीना

वसिसी | ि जयाचहन साधकासी | परापत िोय ||८||

जर आिप आटल | जर परत परसिावल |

जर िकथ मदावल | िरककिा हनजवसिसी ||९||

वळ हववकाची वगडी | पड शबदाची बोबडी |

जर मनाची िािडी | कामा नय ||१०||

जो बोलकपण हवशरष | सिसर मखाचा जो शरष |

िोहि हसणला हनःशरष | वसि न सगव ||११||

वद परकाहशल सवथिी | वदहवरहिि कािी नािी |

िो वद कोणासिी | दाखऊ सकना ||१२||

िहच वसि सिसग | सवानभव कळो लाग |

तयाचा महिमा वचनी साग | ऐसा कवण ||१३||

हवहचतर कळा य मायची | परी वोळखी न सगव

वसिची | मायािीिा अनिाची | सि सोय सागिी||१४||

वसिसी वरथणल नवच | िहच सवरप सिाच |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण वचनाच | कायथ नािी ||१५||

सि आनदाच सरळ | सि सखहच कवळ |

नाना सिोरषाच मळ | ि ि सि ||१६||

सि हवशरािीची हवशरािी | सि िपतीची हनजिपती |

नािरी भकतीची फळशरिी | ि ि सि ||१७||

सि धमाथच धमथितर | सि सवरपाच सतपातर |

नािरी पणयाची पहवतर | पणयभमी ||१८||

सि समाधीच मददर | सि हववकाच भाडार |

नािरी बोहलज मािर | सायोजयमकतीच ||१९||

सि सतयाचा हनशचयो | सि सारथकाचा

जयो | सि परापतीचा समयो | हसदधरप ||२०||

मोिहशरया आळकि | ऐस ि सि शरीमि |

जीव दररदरी असखयाि | नपिी कल ||२१||

ज समरथपण उदार | ज का अतयि दानशर |

ियाचहन िा जञानहवचार | ददधला नवच ||२२||

मािाराज चकरविी | जाल आिि पढ िोिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि कोणी सायोजयमकती | दणार नािी ||२३||

ज तरलोकी नािी दान | ि कररिी सिसजजन |

िया सिाच महिमान | काय मिणौहन वणाथव ||२४||

ज तरलोकयाहन वगळ | ज वदशरिीसी नाकळ |

िहच जयाचहन वोळ | परबरहम अिरी ||२५||

ऐसी सिाची महिमा | बोहलज हििकी उणी उपमा |

जयाचहन मखय परमातमा | परगट िोय ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सिसिवननाम समास पाचवा || १५ ||

दशक १ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वसि ५२- सद वसिपरबरहम [२] ऊणथिि ५७-

कोळयाचया जाळयाच धाग [३] वालागर ५८- कसाच टोक

[४] परत ४९- परयत[५] वगडी ५१०- लळा पडिो [६]

वचनी साग ५१३- बोलन सागिो [७] ऐसा कवण ५१३-

असा कोण [८] न वच ५१५- शबदान नािीबोलि नािी

[९] जयाचहन वोळ ५२५- जयाचयामळ परसनन िोि [१०]

उणी उपमा ५२६- उपमाच कमी पडि

समास सिावा शरोिसिवन || १६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

आिा वद शरोि जन | भकत जञानी सि

सजजन | हवरकत योगी गणसपनन | सतयवादी ||१||

यक सतवाच सागर | यक बदधीच आगर |

यक शरोि वरागर | नाना शबदरताच ||२||

ज नाना अराथमिाच भोकत | ज परसगी वकतयाच

वकत | नाना सशयाि छददि | हनशच पररष ||३||

जयाची धारणा अपार | ज ईशवराच अविार |

नािरी परतयि सरवर | बसल जस ||४||

कक ि ऋरषशवराची मडळी | शािसवरप सतवागळी |

जयाचहन सभामडळी | परम शोभा ||५||

हदई वदगभथ हवलस | मखी सरसविी हवळास |

साहितय बोलिा जस | भासिी दवगर ||६||

ज पहवतरपण वशवानर | ज सफरथि दकरणाच

ददनकर | जञािपण दषटीसमोर | बरहमाड नय ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज अखड सावधान | जयास हतरकाळाच जञान |

सवथकाळ हनराहभमान | आतमजञानी ||८||

जयाच दषटीखालन गल | ऐस कािीच नािी उरल |

पदारथमातरासी लहिल | मन जयाचया ||९||

ज ज कािी आठवाव | ि ि ियास पवीच ठाव |

िर काय अनवादाव | जञािपणकरनी ||१०||

परि ि गणगराहिक | मिणौन बोलिो हनःशक |

भागय पररष काय यक | सवीि नािी ||११||

सदा सहविी ददवानन | पालटाकारण आवट

अनन | िसीच माझी वचन | पराकि ||१२||

आपल शहकतनसार | भाव पजावा परमशवर |

परि पज नय िा हवचार | कोठ हच नािी ||१३||

िसा मी यक वागदबथळ | शरोि परमशवरहच

कवळ | याची पजा वाचाबरळ | कर पाि ||१४||

हवतपतती नािी कळा नािी | चाियथ नािी परबद नािी |

भहकत जञान वरागय नािी | गौलयिा नािी वचनाची ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा माझा वाहगवलास | मिणौन बोलिो सावकाश |

भावाचा भोकता जगदीश | मिणौहनया ||१६||

िमिी शरोि जगदीशमरथि | िर माझी हवतपतती

दकिी | बहदधिीन अलपमिी | सलगी कररिो ||१७||

समराथचा पतर मखथ जगी | परी सामरथयथ अस तयाच

आगी | िमिा सिाचा सलगी | मिणौहन कररिो ||१८||

वाघर हसि भयानक | दखोहन भयचदकि लोक |

परी तयाची हपली हनःशक | ियापढ खळिी ||१९||

िसा मी सिाचा अदकि | िमिा सिापासी बोलि |

िरी माझी हचिा िमच हचतत | वािलच की ||२०||

आपलची बोल वाउग | तयाची सपादणी करण लाग |

परि कािी सागण नलग | नयन ि पणथ कराव ||२१||

ि िो परीिीच लिण | सवभावची करी मन |

िस िमिी सिसजजन | मायबाप हवशवाच ||२२||

माझा आशय जाणोहन जीव | आिा उहचि ि कराव |

पढ करहस अवधान दयाव | मिण दासानदास ||२३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिसिवननाम समास सिावा || १६ ||

दशक १ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वरागर ६२- खाणआगर [२] अराथमि ६३- अरथरपी

अमिरस [३] हनशच ६३- हनहशचिपण[४] सरवर ६४-

ईशवर[५] सतवागळी ६५-सतवगणयकत [६] हदई ६६-

हदयाि[७] वदगभथ ६६- वदाचा गरथभि अरथ[८] साहितय

६६- अलकारशासतर [९] दवगर ६६- बिसपिी [१०]

पालटाकारण ६१२- पालटावी मिणन [११] आवट अनन

६१२- साध अनन[१२] पराकि ६१२ndash पराकि [१३]

वागदबथळ ६१४- मखदबथळ [१४] वाचाबरळ ६१४-

ओबडधोबड बोल [१५] हवतपतती ६१५- हवदवतता [१६]

कळा ६१५- कला [१७] परबद ६१५- नीट माडलला

हवरषयपरबध [१८] गौलयिा ६१५- सदर शबदरचना [१९]

अवधान ६२३- लिदऊन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा कवशवरसिवन || १७ ||

शरीराम

आिा वद कवशवर | शबदसषटीच

ईशवर | नािरी ि परमशवर | वदाविारी ||१||

की ि सरसविीच हनजसरान | की ि नाना कळाच

जीवन | नाना शबदाच भवन | यरारथ िोय ||२||

की ि पररषाराथच वभव | की ि जगदशवराच मितव |

नाना लाघव सतकीिीसिव | हनमाथण कवी ||३||

की ि शबदरताच सागर | की ि मकताच मकत

सरोवर | नाना बदधीच वरागर | हनमाथण जाल ||४||

अधयातमगरराची खाणी | की ि बोहलक हचिामणी |

नाना कामधनची दभणी | वोळली शरोियासी ||५||

की ि कलपनच कलपिर | की ि मोिाच मखय

पडीभर | नाना सायोजयिच हवसिार | हवसिारल ||६||

की िा परलोकीचा हनजसवारथ | की िा योहगयाचा गपत

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पर | नाना जञाहनयाचा परमारथ | रपाहस आला ||७||

की ि हनरजनाची खण | की ि हनगथणाची वोळखण |

माया हवलिणाच लिण | ि ि कवी ||८||

की िा शरिीचा भावगभथ | की िा परमशवराचा अलभय

लाभ | नािरी िोय सललभ | हनजबोध कहवरप ||९||

कहव ममिाच अजन | कहव साधकाच साधन |

कहव हसदधाच समाधान | हनशचयातमक ||१०||

कहव सवधमाथचा आशरयो | कहव मनाचा मनोजयो |

कहव धारथमकाचा हवनयो | हवनयकि ||११||

कहव वरागयाच सरिण | कहव भकताच भरषण |

नाना सवधमथरिण | ि ि कवी ||१२||

कहव परमळाची परमळहसरिी | कहव धयानसराची धयान-

मरथि | कहव उपासकाची वाढ कीिी | हवसिारली ||१३||

नाना साधनाच मळ | कहव नाना परताच फळ |

नाना कायथहसहदध कवळ | कहवचहन परसाद ||१४||

आधी कवीचा वाहगवलास | िरी मग शरवणी िबळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रस | कवीचहन महिपरकाश | कहवतवास िोय ||१५||

कहव हवतपननाची योगयिा | कहव सामरथयथविाची

सतता | कहव हवचिणाची कशळिा | नाना परकार ||१६||

कहव कहवतवाचा परबद | कहव नाना धाटी मदरा

छद | कहव गदयपदय भदाभद | पदतरासकि ||१७||

कहव सषटीचा आळकार | कहव लकषमीचा शगार |

सकळ हसदधीचा हनधाथर | ि ि कवी ||१८||

कहव सभच मडण | कहव भागयाच भरषण |

नाना सखाच सरिण | ि ि कवी ||१९||

कहव दवाच रपकि | कहव ऋरषीच मितव वरथणि |

नाना शासतराच सामरथयथ ि | कहव वाखाहणिी ||२०||

नसिा कवीचा वापार | िरी क चा असिा जगोदधार |

मिणौहन कहव ि आधार | सकळ सषटीसी ||२१||

नाना हवदया जञाितव कािी | कवशवरहवण िो

नािी | कवीपासन सवथिी | सवथजञिा ||२२||

मागा वालमीक वासाददक | जाल कवशवर अनक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ियापासन हववक | सकळ जनासी ||२३||

पवी काव िोिी कली | िरीच हवतपतती परापत झाली |

िण पहडिा आगी बाणली | परम योगयिा ||२४||

ऐस पवी रोर रोर | जाल कवशवर अपार |

आिा आिि पढ िोणार | नमन तयासी ||२५||

नाना चाियाथचया मिी | की ि सािाि बिसपिी |

वद शरिी बोलो मिणिी | जयाचया मख ||२६||

परोपकाराकारण | नाना हनशचय अनवादण |

सखी बोलील पणथपण | सशयािीि ||२७||

की ि अमिाच मघ वोळल | की ि नवरसाच वोघ

लोटल | नाना सखाच उचबळल | सरोवर ि ||२८||

की ि हववकहनधीची भाडार | परगट जाली मनषया-

कार | नाना वसिचहन हवचार | कोदाटल ि ||२९||

की ि आददशकतीच ठवण | नाना पदाराथस आणी उण |

लाधल पवथ सहचिाचया गण | हवशवजनासी ||३०||

की ि सखाची िारव लोटली | आि आनद उिटली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवशवजनास उपगा आली | नाना परयोगाकारण ||३१||

की ि हनरजनाची सपतती | की ि हवराटाची योग

हसरिी | नािरी भकतीची फळशरिी | फळास आली ||३२||

की िा ईशवराचा पवाड | पािािा गगनाहन वाड |

बरहमाडरचनहन जाड | कहवपरबदरचना ||३३||

आिा असो िा हवचार | जगास आधार कवशवर |

ियासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कवशवरसिवननाम समास सािवा || १७ ||

दशक १ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] मोिाच मखय पहडभर ७६- मोिाच मखय (सवथशरषठ)

भाडार [२] हनरजन ७८- शदध परबरहम [३]

मायाहवलिणाच ७८- मायपासन हभनन अशा परबरहमाच

[४] शरिीचा भावगभथ ७९- शरिीच अिरग [५] िबळ

७१५- भरपर [६] शरवणी ७१५- ऐकि असिाना [७] रस

७१५- भाव [८] नाना धाटी मदरा छद ७१७ndash हवहवध

धाटीछदपरास अलकार [९] पदतरासकि ७१७-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पदरचनाकरिाि(सभशकर दव यर rsquoपदपरासrsquo शबद

असावा अस सागिाि)[१०] नवरस ७२८- नवरस व तयाच

सरायीभाव यापरमाण १) शगार- रहि२) िासय- आनद

३)करण- शोक४)रौदर-करोध ५)वीर- उतसाि६) भयानक-

भय७) बीभतस- घणा ८) अदभि-हवसमय ९)शाि-शम

इरसाि कहव आपल लखन करीि असि बहिक सवथ

शासतरहसदधािाच लखन गयसलभ कावरपाि िोि असअनक

हवदवानाच ि काव मखोदगि अस [११] आददशकतीच ठवण

७३०- आददमायची खास हनरथमिी (ि कवी)[१२] िारव

७३१- िारव [१३] आि ७३१- अिय [१४] उिटली

७३१- काठोकाठ भरन वािणारी [१५] ईशवराचा पवाड

७३३- ईशवाराची ददव कीरथि गणकम मोठपणा [१६]

गगना हनवाड ७३३- गगनाहन हवशाल [१७] जाड

७३३- अहिहवशाल भव

रटप -ममि साधकानी दासबोधाच वाचन करीि असिा

पपपरम िस पररवाजकाचायथ शरी िसराज सवामीकि

ldquoशरीमि दासबोधाची सकि कबडी ldquo या गरराचिी अवशय

वाचनमननहचिन करावतयामळ दासबोधाच आकलन

िोणयास चागली मदि िोईलसभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सभासिवन || १८ ||

शरीराम आिा वद सकळ सभा | जय सभसी महकत

सललभा | जर सवय जगदीश उभा | हिषठि भर ||१||

१] शलोक || नाि वसाहम वकठ योहगना हदय रवौ |

मदभकता यतर गायहनि ितर हिषठाहम नारद ||१

नािी वकठीचा ठाई | नािी योहगयाचा हदई |

माझ भकत गािी ठाई ठाई | िर मी हिषठि नारदा ||२||

याकारण सभा शरषठ | भकत गािी ि वकठ |

नामघोरष घडघडाट | जयजयकार गजथिी ||३||

परमळ भकताची गायन | भगवतकरा िररकीिथन |

वदवाखयान पराणशरवण | जर हनरिर ||४||

परमशवराच गणानवाद | नाना हनरपणाच सवाद |

अधयातमहवदया भदाभद | मरन जर ||५||

नाना समाधान िपती | नाना आशकाहनवतती |

हचतती बस धयानमरथि | वाहगवलास ||६||

भकत परमळ भाहवक | सभय सखोल साहतवक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रमय रसाळ गायक | हनषठावि ||७||

कमथसीळ आचारसीळ | दानसीळ धमथसीळ |

सहचषमि पणयसीळ | अिरशदध कपाळ ||८||

योगी वीिरागी उदास | नमक हनगरि िापस |

हवरकत हनसपि बहवस | आरणयवासी ||९||

दडधारी जटाधारी | नारपरी मदराधारी |

यक बाळबरहमचारी | योगशवर ||१०||

परशचरणी आणी िपसवी | िीरथवासी आणी मनसवी |

मिायोगी आणी जनसवी | जनासाररख ||११||

हसदध साध आणी साधक | मतरयतरशोधक |

यकहनषठ उपासक | गणगरािी ||१२||

सि सजजन हवदवजजन | वदजञ शासतरजञ मािाजन |

परबदध सवथजञ समाधान | हवमळकि ||१३||

योगी हवतपनन ऋरषशवर | धिथ िारककक कवशवर |

मनोजयाच मनशवर | आणी ददगवलकी ||१४||

बरहमजञानी आतमजञानी | ितवजञानी हपडजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योगाभयासी योगजञानी | उदासीन ||१५||

पहडि आणी पराहणक | हवदवास आणी

वददक | भट आणी पाठक | यजवदी ||१६||

मािाभल मािाशरोतरी | याहजञक आणी आगनिोतरी |

वदय आणी पचािरी | परोपकारकि ||१७||

भि भहवषय विथमान | जयास हतरकाळाच

जञान | बहशरि हनराहभमान | हनरापिी ||१८||

शाहि कषमा दयासीळ | पहवतर आणी सतवसीळ |

अिरशदध जञानसीळ | ईशवरी पररष ||१९||

ऐस ज का सभानायक | जर हनतयाहनतयहववक |

तयाचा महिमा अलोहलक | काय मिणोहन वणाथवा ||२०||

जर शरवणाचा उपाय | आणी परमारथसमदाय |

िर जनासी िरणोपाय | सिजहच िोय ||२१||

उततम गणाची मडळी | सतवधीर सतवागळी |

हनतय सखाची नविाळी | जर वस ||२२||

हवदयापातर कळापातर | हवशरष गणाची सतपातर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भगविाची परीहिपातर | हमळाली जर ||२३||

परवतती आणी हनवतती | परपची आणी परमारी |

गिसराशरमी वानपरिसिी | सनयासाददक ||२४||

वदध िरण आणी बाळ | पररष हसतरयाददक सकळ |

अखड धयािी िमाळनीळ | अियाथमी ||२५||

ऐस परमशवराच जन | तयासी माझ अहभवदन |

जयाचहन समाधान | अकसमाि बाण ||२६||

ऐहसय सभचा गजर | िर माझा नमसकार |

जर हनतय हनरिर | कीिथन भगविाच ||२७||

जर भगविाचया मिी | िर पाहवज उततम गिी |

ऐसा हनशचय बहिा गररी | मिि बोहलल ||२८||

कललौ कीिथन वररषठ | जर िोय ि सभा शरषठ |

कराशरवण नाना नषट | सदि मावळिी ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सभासिवननाम समास आठवा || १८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हिषठि ८१- वाट पिाि [२] भर ८१- आनदाचया

भरान [३] घडघडाट ८३- गडगडाट [४] मरन ८५-

मरनचचाथ [५] सहचसमि८८- शदधपहवतरशहचभथि [६]

उदास ८९- भोगाबाबि उदासीन [७] वीिरागी ८९-

हवरकत [८] नमक ८९- हनयमान वागणारा[९] बहवस

८९- बहधा [१०] मनसवी ८११- मनावर िाबा ठवणार

[११] जनसवी८११-लोकाचया कलान वागन लोकावर

हनयतरण ठवणार [१२] हवमळकि ८१३-हनमथळ सशय

हनरसन करणार [१३] ददगवलकी ८१४- ददगबर [१४]

मािाभल ८१७- अहिशय चागल उततम [१५] मािाशरोतरी

८१७-वदाच जञानी [१६] सतवधीर ८२२-धयथशील [१७]

नविाळी ८२२- निन[१८] िमाळनीळ ८२५-

शरीरामयमधमथ [१९] बाण१२६- लाभि [२०] कललौ

१२९- कहलयगाि [२१] मावळिी १२९- हमटिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा परमारथसिवन || १९ ||

शरीराम

आिा सिऊ िा परमारथ | जो साधकाचा

हनजसवारथ | नािरी समराथमधय समरथ | योग िा ||१||

आि िरी परम सगम | परी जनासी जाला दगथम |

का जयाच चकल वमथ | सतसमागमाकड ||२||

नाना साधनाच उधार | िा रोकडा बरहमसािातकार |

वदशासतरी ज सार | ि अनभवास य ||३||

आि िरी चहकड | परी अणमातर दषटी न पड |

उदास परी यकीकड | पािािा ददसना ||४||

आकाशमागी गपत पर | जाणिी योहगय समरथ |

इिरास िा गयारथ | सिसा न कळ ||५||

साराचहि हनजसार | अखड अि अपार |

नऊ न सकिी िशकर | कािी कलया ||६||

ियास नािी राजभय | अरवा नािी अहगन-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भय | अरवा सवापदभय | बोलोच नय ||७||

परबरहम ि िालवना | अरवा ठाविी चकना |

काळािरी चळना | जरीचा िर ||८||

ऐस ि हनज ठवण | कदाहप पालटो नण |

अरवा नवि आददक उण | बहिा काळ ||९||

अरवा ि घसवटना | अरवा अदशय िोयना |

नािरी पािािा ददसना | गरअजनहवण ||१०||

मागा योहगय समरथ | तयाचाहि हनजसवारथ |

यासी बोहलज परमारथ | परमगय मिणौहन ||११||

जिी शोधन पाहिला | तयासी अरथ सापडला |

यरा असोनी अलभय जाला | जनमोजनमी ||१२||

अपवथिा या परमाराथची | वािाथ नािी जनममतयाची |

आणी पदवी सायोजयिची | सहननधहच लाभ ||१३||

माया हववक मावळ | सारासारहवचार कळ |

परबरहम िहि हनवळ | अियाथमी ||१४||

बरहम भासल उदड | बरहमी बडाल बरहमाड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पचभिाच रोिाड | िचछ वाट ||१५||

परपच वाट लरटका | माया वाट लापहणका |

शदध आतमा हववका- | अिरी आला ||१६||

बरहमहसरि बाणिा अिरी | सदि गला बरहमाडा

बािरी | दशयाची जनी जजथरी | कहिट जाली ||१७||

ऐसा िा परमारथ | जो करी तयाचा हनजसवारथ |

आिा या समराथस समरथ | दकिी मिणौहन मिणाव ||१८||

या परमाराथकररिा | बरहमाददकाहस हवशरामिा |

योगी पाविी िनमयिा | परबरहमी ||१९||

परमारथ सकळास हवसावा | हसदध साध मािानभावा |

सखी साहतवक जड जीवा | सतसगकरनी ||२०||

परमारथ जनमाच सारथक | परमारथ ससारी िारक |

परमारथ दाखवी परलोक | धारथमकासी ||२१||

परमारथ िापसासी रार | परमारथ साधकासी आधार |

परमारथ दाखवी पार | भवसागराचा ||२२||

परमारी िो राजयधारी | परमारथ नािी िो

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभकारी | या परमाराथची सरी | कोणास दयावी ||२३||

अनि जनमीच पणय जोड | िरीच परमारथ घड |

मखय परमातमा आिड | अनभवासी ||२४||

जण परमारथ वोळहखला | िण जनम सारथक कला |

यर िो पापी जनमला | कळियाकारण ||२५||

असो भगवतपरापतीहवण | करी ससाराचा सीण |

तया मखाथच मखावलोकन | करच नय ||२६||

भलयान परमारी भराव | शरीर सारथक कराव |

पवथजास उदधराव | िररभकती करनी ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

परमारथसिवननाम समास नववा || १९ ||

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सगम ९२ -सोपाआकलनशील [२] वदशासतरी ज सार

९३- मिावाकयरपसार ४ वदाची मिावाकय

(१) ऋगवद-ऐिरय भपरजञानम बरहम भ जञानच बरहमरप आि

(२) यजवद-बरिदारणयक भ अि बरिाहसम भ मी बरहम आि

(३) सामवद- छादोगय भ ितवमहस भ ि ि बरहम आिस

(४) अरवथवद-माडकय भ अयमातमा बरहम भ िा आतमा

बरहमरप आि [३] गरअजनहवण ८१०- गरचया

आशीवाथदाहशवाय[४] िचछ ९१५- टाकाऊ[५] लरटका

९१६- खोटा [६] लापहणका ९१६- कलपनामय [७]

दशयाची जनी जजथरी ९१७ ndash ज दशय आि ि जनाटफाटक

जीणथ झाल आि[८] कहिट ९१७- कजट हवटकट [९]

सखीसाहतवक जडजीवा ९२०- सतवशील सवथसामानय

जीवाना शवटी (सतसगामळ हवसावा) लाभिो[१०]

जडजीव ९२०- अजञानी सवथसामानय जीव [११] रार

९२२- आधार [१२] आिड अनभवासी ९२४- सािाि

अनभव [१३] परमारी भराव ९२७- परमारथरक

जीवनाचाच सवीकार करावा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा नरदिसिवन || ११० ||

शरीराम

धनय धनय िा नरदिो | यरील अपवथिा

पािो | जो जो कीज परमारथलािो | िो िो पाव हसदधीि ||१||

या नरदिाचहन लागवग | यक लागल भहकतसग |

यकी परम वीिराग | हगररकदर सहवली ||२||

यक दफरिी हिराथटण | यक कररिी परशचरण |

यक अखड नामसमरण | हनषठावि राहिल ||३||

यक िप कर लागल | यक योगाभयासी मािाभल |

यक अभयासयोग जाल | वदशासतरी हवतपनन ||४||

यकी िटहनगरि कला | दि अतयि पीहडला |

यकी दव ठाई पाहडला | भावारथबळ ||५||

यक मािानभाव हवखयाि | यक भकत जाल खयाि |

यक हसदध अकसमाि | गगन वोळगिी ||६||

यक िजी िजहच जाल | यक जळी हमळोन गल |

यक ि ददसिहच अदशय जाल | वायोसवरपी ||७||

यक यकहच बहधा िोिी | यक दखिहच हनघोहन जािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

यक बसल असिाची भरमिी | नाना सरानी समदरी ||८||

यक भयानकावरी बसिी | एक अचिन चाल-

हविी | यक परि उठहविी | िपोबळकरनी ||९||

यक िज मद कररिी | यक जळ आटहविी |

यक वायो हनरोहधिी | हवशवजनाचा ||१०||

ऐस िटहनगरिी किबदधी | जयास वोळलया नाना

हसदधी | ऐस हसदध लिावधी | िोऊन गल ||११||

यक मनोहसदध यक वाचाहसदध | यक अलपहसदध यक सवथ-

हसदध | ऐस नाना परकारीच हसदध | हवखयाि जाल ||१२||

यक नवहवधाभहकतराजपर | गल िरल परलोकीचया

हनजसवार | यक योगी गपतपर | बरहमभवना पावल ||१३||

यक वकठास गल | यक सतयलोकी राहिल |

यक कलासी बसल | हशवरप िोउनी ||१४||

यक इदरलोकी इदर जाल | यक हपिलोकी हमळाल |

यक ि उडगणी बसल | यक ि िीरसागरी ||१५||

सलोकिा समीपिा | सवरपिा सायोजयिा |

या चतवारमकती ितविा | इचछा सऊन राहिल ||१६||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐस हसदध साध सि | सवहििा परविथल अनि |

ऐसा िा नरदि हवखयाि | काय मिणौहन वणाथवा ||१७||

या नरदिाचहन आधार | नाना साधनाचहन दवार |

मखय सारासारहवचार | बहि सटल ||१८||

या नरदिाचहन समध | बहि पावल उततम पद |

अििा साडन सवानद | सखी जाल ||१९||

नरदिी यऊन सकळ | उदधरागिी पावल कवळ |

यर सशयाच मळ | खडोन गल ||२०||

पशदिी नािी गिी | ऐस सवथतर बोलिी |

मिणौन नरदिीच परापती | परलोकाची ||२१||

सि मिि ऋरषी मनी | हसदध साध समाधानी |

भकत मकत बरहमजञानी | हवरकत योगी िपसवी ||२२||

िततवजञानी योगाभयासी | बरहमचारी ददगबर सनयासी |

रषटद दशथनी िापसी | नरदिीच जाल ||२३||

मिणौहन नरदि शरषठ | नाना दिामधय वररषठ |

जयाचहन चक आररषट | यमयािनच ||२४||

नरदि िा सवाधन | सिसा नवि पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि िा परोपकारी हझजऊन | कीरथिरप उरवावा ||२५||

अशव वरषभ गाई मिसी | नाना पश हसतरया दासी |

कपाळपण सोहडिा तयासी | कोणी िरी धरील ||२६||

िसा नवि नरदिो | इछा जाव अरवा रािो |

परी यास कोणी पािो | बधन कर सकना ||२७||

नरदि पागळ असिा | िरी िो कायाथस न यिा |

अरवा रोटा जरी असिा | िरी परोपकारास न य ||२८||

नरदि अध अहसला | िरी िो हनपटहच वाया गला |

अरवा बहधर जरी अहसला | िरी हनरपण नािी ||२९||

नरदि अहसला मका | िरी घिा नय आशका |

अशकत रोगी नासका | िरी िो हनःकारण ||३०||

नरदि अहसला मखथ | अरवा फ पऱया समधाच

दःख | िरी िो जाणावा हनरारथक | हनशचयसी ||३१||

इिक ि नसिा वग | नरदि आणी सकळ साग |

िण धरावा परमारथमागथ | लागवग ||३२||

साग नरदि जोडल | आहण परमारथबहदध हवसल |

ि मखथ कस भरमल | मायाजाळी ||३३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

महततका खाणोन घर कल | ि माझ ऐस दढ कहलपल |

परी ि बहिाच ि कळल | नािीच ियासी ||३४||

मरषक मिणिी घर आमच | पाली मिणिी घर आमच |

महिका मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३५||

कािणया मिणिी घर आमच | मगळ मिणिी घर

आमच | मगया मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३६||

हवच मिणिी आमच घर | सपथ मिणिी आमच घर |

झरळ मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३७||

भरमर मिणिी आमच घर | हभगोर या मिणिी आमच

घर | आहळका मिणिी आमच घर | काषठामध ||३८||

माजथर मिणिी आमच घर | शवान मिणिी आमच

घर | मगस मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३९||

पगळ मिणिी आमच घर | वाळवा मिणिी आमच

घर | हपसवा मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४०||

ढकण मिणिी आमच घर | चाचणया मिणिी आमच

घर | घगडी मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४१||

हपसोळ मिणिी आमच घर | गाधल मिणिी आमच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घर | सोट मिणिी आमच घर | आणी गोबी ||४२||

बहि दकडयाचा जोजार | दकिी सागावा हवसिार |

समसि मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४३||

पश मिणिी आमच घर | दासी मिणिी आमच घर |

घरीची मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४४||

पाहण मिणिी आमच घर | हमतर मिणिी आमच घर |

गरामसर मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४५||

िशकर मिणिी आमच घर | राजकी मिणिी आमच

घर | आगन मिण आमच घर | भसम कर ||४६||

समसि मिणिी घर माझ | ि मखथिी मिण माझ

माझ | सवट जड जाल वोझ | टादकला दश ||४७||

अवघी घर भगली | गावाची पाढरी पहडली |

मग ि गिी राहिली | आरणयशवापद ||४८||

दकडा मगी वाळवी मरषक | तयाचच घर ि हनशचया-

तमक | ि पराणी बापड मखथ | हनघोन गल ||४९||

ऐसी गिाची हसरिी | हमरथया आली आतमपरचीिी |

जनम दो ददसाची वसिी | कोठ िरी करावी ||५०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दि मिणाव आपल | िरी ि बहिाकारण हनरथमल |

पराणीयाचया मारा घर कल | वा मसिकी भहििी ||५१||

रोममळी दकड भहििी | खाडक जालया दकड पडिी |

पोटामधय जि िोिी | परतयि पराहणयाचया ||५२||

कीड लाग दािासी | कीड लाग डोळयासी |

कीड लाग कणाथसी | आणी गोमाशा भरिी ||५३||

गोहचड अशदध सहविी | चामवा मासाि घसिी |

हपसोळ चाऊन पळिी | अकसमाि ||५४||

भोग गाधल चाहविी | गोबी जळवा अशदध घिी |

हवच सपथ दश कररिी | कानट फसी ||५५||

जनमन दि पाहळल | ि अकसमाि वाघर नल |

का ि लाडगीच भहिल | बळातकार ||५६||

मरषक माजथर दश कररिी | सवान अशव लोल िोहडिी |

रीस मकथ ट माररिी | कासावीस करनी ||५७||

उषटर डसोन उचहलिी | िसरी हचडथन टादकिी |

वरषभ टोचन माररिी | अकसमाि ||५८||

िसकर िडिडा िोहडिी | भि झडपोन माररिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

असो या दिाची हसरिी | ऐसी अस ||५९||

ऐस शरीर बहिाच | मखथ मिण आमच |

परि खाज हजवाच | िापतर बोहलल ||६०||

दि परमारी लाहवल | िरीच याच सारथक जाल |

नािी िरी ि वरथहच गल | नाना आघाि मतयपर ||६१||

असो ज परपहचक मखथ | ि काय जाणिी परमारथसख |

तया मखााच लिण कािी यक | पढ बोहलल अस ||६२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद नरदिसिवननाम

समास दिावा ||११०|| दशक दिावा समापत ||

दशक १ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]नरदिसिवन १०-छापील परिीि

rsquoनरदिसिवनहनरपणrsquoअस आि [१]परमारथलािो १०१-

परमाराथचा लाभ िोवो[२] लागवग १०२- िातकाळ [३]

गगन वोळगिी १०६- आकाशाि सचारिाि [४] किबदधी

१०११- हनशचयी [५] उडगणी १०१५- नितर [६]

उदधरागिी १०२०- उधवथ- गिीसद गिी[७] हनपटहच

१०२९- सपणथसगळाकवळ [८] साग १०३२ - उततम [९]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभगोर या १०३८- भगयाची अळी [१०] पगळ १०४०-

पगळ नावाचा काळा पादरा दकडा[११] चाचणया१०४१ -

बारीक डासलालमगया [१२] वा मसिकी १०५०-

डोकयािील उवा [१३] रोममळ १०५१- कसा -चया

मळासी [१४] अशदध १०५४- रकत [१५] लोल १०५७-

लचक [१६] रीस मकथ ट१०५७- असवल व माकड [१७]

उषटर १०५८- उठ [१८] खाज १०६०- खादय[१९]

जीवाच१०६० - पराणीमातराच[२०] परमारथसख १०६२-

पारमरथरक आनद सवरपानद

सवणथ कण - दासबोधाचया अभयासान अजञानदःख व भराहि

नाश पावन लगच वरागय अगी बाणलतयाला हववकाची

जोड हमळल बदध ममि िोिील मखथ दि िोिीलअभकत

भकत बनन मोि पाविील नाना दोरष जाऊन पहिि पावन

िोिील दिबहदधच धोक जािील ससाराच उदवग नषट

िोिील अधोगहि चकल आहण मनाला खरी हवशराहि हमळन

अतयि समाधान लाभल आजपयाि अनकाना ि फळ परापत

झाल आि शरीराम जयजय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक दसरा

मखथलिण || २० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला मखथलिण || २१ ||

शरीराम

ॐ नमोजी गजानना | यकदिा

हतरनयना | कपादषटी भकतजना अवलोकाव ||१||

िज नम वदमाि | शरीशारद बरहमसि |

अिरी वस कपावि | सफरथिरप ||२||

वदन सदगरचरण | करन रघनारसमरण |

तयागारथ मखथलिण | बोहलजल ||३||

यक मखथ यक पढिमखथ | उभय लिणी कौिक |

शरोिी सादर हववक | कला पाहिज ||४||

पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

सावध िोऊहन हवचिण | पररसोि पढ ||५||

आिा परसिि हवचार | लिण सागिा अपार |

परर कािीयक ितपर | िोऊन ऐका ||६||

ज परपहचक जन | जयास नािी आतमजञान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज कवळ अजञान | तयाची लिण ||७||

जनमला जयाच उदरी | ियासी जो हवरोध करी |

सखी माहनली अिरी | िो यक मखथ ||८||

साडन सवथिी गोि | सतरीआधन जीहवि |

साग अिरीची माि | िो यक मखथ ||९||

परसतरीसी परमा धरी | शवशरगिी वास करी |

कळहवण कनया वरी | िो यक मखथ ||१०||

समराथवरी अििा | अिरी मानी समिा |

सामरथयहवण करी सतता | िो यक मखथ ||११||

आपली आपण करी सििी | सवदशी भोगी हवपहतत |

साग वहडलाची कीिी | िो यक मखथ ||१२||

अकारण िासय करी | हववक सागिा न धरी |

जो बहिाचा वरी | िो यक मखथ ||१३||

आपली धरहनया दरी | परावासी करी मीतरी |

परनयन बोल रातरी | िो यक मखथ ||१४||

बहि जागि जन | ियामधय करी शयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसरळी बह भोजन | करीिो यक मखथ ||१५||

मान अरवा अपमान | सवय करी पररहचछनन |

सपत वसनी जयाच मन | िो यक मखथ ||१६||

धरन परावी आस | परत साडी सावकास |

हनसगाईचा सिोरष | मानीिो यक मखथ ||१७||

घरी हववक उमज | आहण सभमधय लाज |

शबद बोलिा हनबथज | िो यक मखथ ||१८||

आपणाहन जो शरषठ | ियासी अतयि हनकट |

हसकवणचा मानी वीट | िो यक मखथ ||१९||

नायक तयासी हसकवी | वहडलासी जाणीव दावी |

जो आरजास गोवी | िो यक मखथ ||२०||

यकायकी यकसरा | जाला हवरषई हनलाहजरा |

मयाथदा साडन सरा | वि िो यक मखथ ||२१||

औरषध न घ असोन वरा | परथय न करी सवथरा |

न हमळ आहलया पदाराथ | िो यक मखथ ||२२||

सगहवण हवदश करी | वोळखीहवण सग धरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उडी घाली मािापरी | िो यक मखथ ||२३||

आपणास जर मान | िर अखड करी गमन |

रि नण मानाहभमान | िो यक मखथ ||२४||

सवक जाला लकषमीवि | ियाचा िोय अदकि |

सवथकाळ जो दहशचतत | िो यक मखथ ||२५||

हवचार न कररिा कारण | दड करी अपराधहवण |

सवलपासाठी जो कपण | िो यक मखथ ||२६||

दवलड हपिलड | शहकतवीण करी िोड |

जयाच मखी भडउभड | िो यक मखथ ||२७||

घरीचयावरी खाय दाढा | बािरी दीन बापडा |

ऐसा जो का वड मढा | िो यक मखथ ||२८||

नीच यािीसी सागाि | परागनसी यकाि |

माग जाय खाि खाि | िो यक मखथ ||२९||

सवय नण परोपकार | उपकाराचा अनोपकार |

करी रोड बोल फार | िो यक मखथ ||३०||

िपीळ खादाड आळसी | कशचीळ कटीळ मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धारीषट नािी जयापासी | िो यक मखथ ||३१||

हवदया वभव ना धन | पररषारथ सामरथयथ ना मान |

कोरडाच वाि अहभमान | िो यक मखथ ||३२||

लडी लरटका लाबाड | ककमी कटीळ हनचाड |

हनदरा जयाची वाड | िो यक मखथ ||३३||

उची जाऊन वसतर नस | चौबारा बािरी बस |

सवथकाळ नगन ददस | िो यक मखथ ||३४||

दि चि आहण घराण | पाणी वसन आणी चरण |

सवथकाळ जयाच महळण | िो यक मखथ ||३५||

वधहि आणी हवहिपाि | नाना कमहि जाि |

अपशकन करी घाि | िो यक मखथ ||३६||

करोध अपमान कबहदध | आपणास आपण वधी |

जयास नािी दढ बहदध | िो यक मखथ ||३७||

हजवलगास परम खदी | सखाचा शबद िोहि

नदी | नीच जनास वदी | िो यक मखथ ||३८||

आपणास राख परोपरी | शरणागिास अविरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकषमीचा भवथसा धरी | िो यक मखथ ||३९||

पतर कळतर आणी दारा | इिकाहच मानहनया रारा |

हवसरोन गला ईशवरा | िो यक मखथ ||४०||

जस जस कराव | िस िस पावाव |

ि जयास नणव | िो यक मखथ ||४१||

पररषाचहन अषटगण | हसतरयास ईशवरी दण |

ऐशा कलया बहि जण | िो यक मखथ ||४२||

दजथनाचहन बोल | मयाथदा साडन चाल |

ददवसा झादकल डोळ | िो यक मखथ ||४३||

दवदरोिी गरदरोिी | मािदरोिी हपिदरोिी |

बरहमदरोिी सवामीदरोिी | िो यक मखथ ||४४||

परपीडच मानी सख | परसिोरषाच मानी दःख |

गल वसिचा करी शोक | िो यक मखथ ||४५||

आदरहवण बोलण | न पसिा साि दण |

हनदय वसि आहगकारण | िो यक मखथ ||४६||

िक िोडन बोल | मागथ साडन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ककमी हमतर कल | िो यक मखथ ||४७||

पतय राखो नण कदा | हवनोद करी सवथदा |

िासिा हखज पट दवदा | िो यक मखथ ||४८||

िोड घाली अवघड | काजहवण करी बडबड |

बोलोहच नण मखजड | िो यक मखथ ||४९||

वसतर शासतर दोनी नस | उच सरळी जाऊन बस |

जो गोतरजासी हवशवास | िो यक मखथ ||५०||

िशकरासी वोळखी साग | दहखली वसि िहच माग |

आपल आनिीि करी राग | िो यक मखथ ||५१||

िीन जनासी बराबरी | बोल बोल सरोततरी |

वामिसि पराशन करी | िो यक मखथ ||५२||

समराथसी मतसर धरी | अलभय वसिचा िवा करी |

घरीचा घरी करी चोरी | िो यक मखथ ||५३||

साडहनया जगदीशा | मनषयाचा मानी भवथसा |

सारथक हवण वची वयसा | िो यक मखथ ||५४||

ससारदःखाचहन गण | दवास गाळी दण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतराच बोल उण | िो यक मखथ ||५५||

अलप अनयाय कषमा न करी | सवथकाळ धारकी धरी |

जो हवसवासघाि करी | िो यक मखथ ||५६||

समराथच मनीच िट | जयाचहन सभा हवट |

िणा बरा िणा पालट | िो यक मखथ ||५७||

बहिा ददवसाच सवक | तयागन ठवी आहणक |

जयाची सभा हननाथयक | िो यक मखथ ||५८||

अनीिीन दरव जोडी | धमथ नीहि नयाय सोडी |

सगिीच मनषय िोडी | िो यक मखथ ||५९||

घरी असोन सदरी | जो सदाचा परदवारी |

बहिाच उहचषट अगीकारी | िो यक मखथ ||६०||

आपल अरथ दसऱयापासी | आणी दसऱयाच अहभ-

ळासी | पवथि करी िीनासी | िो यक मखथ ||६१||

अहििाचा अि पाि | कगरामामध राि |

सवथकाळ हचिा वाि | िो यक मखथ ||६२||

दोघ बोलि असिी जर | हिसरा जाऊन बस िर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

डोई खाजवी दोिी िाि | िो यक मखथ ||६३||

उदकामध साडी गरळी | पाय पाय काडोळी |

सवा करी िीन कळी | िो यक मखथ ||६४||

सतरी बाळका सलगी दण | हपशाचया सहननध बसण |

मयाथदहवण पाळी सण | िो यक मखथ ||६५||

परसतरीसी कळि करी | मकी वसि हनघाि मारी |

मखाथची सगिी धरी | िो यक मखथ ||६६||

कळि पािाि उभा राि | िोडहवना कौिक पाि |

खर असिा खोट साि | िो यक मखथ ||६७||

लकषमी आहलयावरी | जो मागील वोळखी न धरी |

दवी बराहमणी सतता करी | िो यक मखथ ||६८||

आपल काज िोय िवरी | बहसाल नमरिा धरी |

पढीलाच कायथ न करी | िो यक मखथ ||६९||

अिर गाळन वाची | का ि घाली पदररची |

नीघा न करी पसिकाची | िो यक मखथ ||७०||

आपण वाचीना कधी | कोणास वाचावया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नदी | बाधोन ठवी बदी | िो यक मखथ||७१||

ऐसी ि मखथलिण | शरवण चाियथ बाण |

चीतत दउहनया शिाण | ऐकिी सदा ||७२||

लिण अपार असिी | परी कािी यक यरामिी |

तयागारथ बोहलल शरोिी | कषमा कल पाहिज ||७३||

उततम लिण घयावी | मखथलिण तयागावी |

पदढल समासी आघवी | हनरोहपली ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मखथलिणनाम समास पहिला || २१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पररसोि १५- ऐकावि[२] सखी माहनली अिरी १८ndash

बायकोसच कवळ जवळची समजन [३] परनयन बोल रातरी

११४- एकािाि दसर याची उणीदणी

काढण(रातरीभअधारीजागा) [४] पररहचछनन ११६- उघड

[५] सपत वसनी ११६- जारणमारण हवधवसन वशीकरण

सिभन मोिन व उचचाटन िी ७ वसन

(जगारवशयाचोरीचिाडी परसतरीपशपिी-झजिमाशा

अशीहि साि वसन िोि ) [६] परावी आस- ११७

दसर याची आशा [७] हनसगाई ११७- आळशीपणा [८]

हनबथज ११८- गागरन जाण[९] आरजास १२०- सभय

इसमास [१०] सरावि १२१- बलगाम विथन करिो[११]

सवथकाळ जो दहशचि १२५- ससाराहवरषयी सिि हचिागरसि

[१२]सवलपासाठी १२६-रोडयासाठी [१३] कपण १२६-

कजरष [१४] दवलड हपिलड १२७- दवाहवरषयी

वहडलाहवरषयी मनाि हभिी असनिी [तयाची मानमयाथदा न

राखिा] [१५] शहकतवीण करी िोड १२७- आपली कवि

नओळखिाअमयाथद पण वाचाळपणा करिो[१६] भडउभड

१२७-अशलील बडबड [१७] नीच यािी १२९- नीचवततीच

लोक [१८] सागाि १२९- सगि [१९] माग जाय खाि खाि

१२९- (उभयान)रसतयान खाि जाणारा [२०] िपीळ

१३१- िापट [२१] कहशचळ १३१- दवथिथनी [२२] कटीळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१३१- कपटी [२३] हनचाड १३३- हनलथजज [२४] लडी

१३३- उदधट [२५] लाबाड १३३- लबाड [२६] चौबारा

१३४- चविाटयावर [२७] घराण १३५- नाहसका [२८]

पाणी १३५- िाि [२९]वसन १३५- कपड [३०] चरण

१३५- पाय [३१] वधहि आहण हवहिपाि १३६- वधहि

आणी वहिपाि ि वाईट महिथ[३२]कळतर १४०- कटब

[३३]अषटगण१४२- आठपट [३४] िकिोडन १४७- सरळ

अनमान सोडन मयाथदा सोडन [३५] पतय १४८-

पिमितव[३६] हखज १४८ndash हचडिो[३७] िोड १४९-

पज [३८]काजहवण१४९-कामकाजाहशवाय हवनाकारण

[३९] बोलोहच १४९- बोलण जरर असि तयावळी [४०]

मखजड १४९-अबोल[४१] गोतरजास १५०-

गोिावळयावर [४२]सरोततरी १५२- बरोबरीन परतयततर

दिो [४३] वामिसि १५२- डावा िािान [४४]समराथसी

मतसर धरी १५३- (आरथरक वा शारररीक) बलवानाचा दवश

करिो [४५] सारथक हवण १५४-हििाहशवाय ककवा सारथक

न करिा [४६]वची१५४- वाया दवडिो [४७] वयसा

१५४- आयषयाची वरष [४८] दवासगाळी १५५- दवास

दोरष दण [४९] मतराच उण १५५- हमतराच दोरष[५०]

धारकी धरी १५६-धारवर धरण [५१] समरााचया मनीच

िट १५७- वहडल धार याचया मनािन उिरलला [५२]िणा

बरा िणा पालट १५७- िणािणाला विथन बदलणारा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चचळ वततीचा [५३] सगिीच मनषय िोडी १५९-

बरोबरीच लोकाना दर लोटणारा [५४] बहिाच उहचषट

अहगकारी १५९- अनकाच उषट खाणारा[५५]अहभळासी

१६१- िावरट [५६] पवथि १६१-दवघव करणारा [५७]

अहििाचा अि पाि १६२- पाहणयास मदि करणयास

कचरणारा [५८]गरळी १६४-चळ टाकण [५९] पाय पाय

काडॊळी १६४- पायान पाय खाजवण [६०] मयाथद हवण

पाळी सण १६५-हशसिीहशवाय कतर पाळिो [६१]

मदकवसि १६६- मक पराणी [६२] हनघाि १६६-

हनदथयपणशसतरान[६३] िोडहवना १६७- सोडवणया

ऐवजी[६४] खोटसाि १६७- खोट सिन करणारा[६५]

पढीलाच १६९- इिराच[६६]आपण वाचीना कधी

१७१- आपण सविः कधी वाचि नािी (िी ओवी

शरीसमराानी मागाहन शोध दिाना सविसि घािलीइहि

सभशकर दव)[६७] चीतत दउनीया१७२-मन

लाऊन[६८]यरामिी१७३-बहदधचया कविीनसार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा उततमलिण || २२ ||

शरीराम

शरोिा विाव सावधान | आिा सागिो उततम

गण | जण कररिा बाण खण | सवथजञपणाची ||१||

वाट पहसलयाहवण जाऊ नय | फळ वोळहखलयाहवण

खाऊ नय | पहडली वसि घऊ नय | यकायकी ||२||

अहि वाद कर नय | पोटी कपट धर नय |

शोधलयाहवण कर नय | कळिीन कािा ||३||

हवचारहवण बोलो नय | हववचनहवण चालो

नय | मयाथदहवण िालो नय | कािी यक ||४||

परीिीहवण रसो नय | चोरास वोळखी पसो

नय | रातरी पर करम नय | यकायकी ||५||

जनी आजथव िोड नय | पापदरव जोड नय |

पणयमागथ सोड नय | कदाकाळी ||६||

हनदा दवरष कर नय | असतसग धर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दरवदारा िर नय | बळातकार ||७||

वकतयास खोद नय | ऐकयिसी फोड नय |

हवदयाअभयास सोड नय | कािी कलया ||८||

िोडाळासी भाडो नय | वाचाळासी िडो

नय | सिसग खड नय | अियाथमी ||९||

अहि करोध कर नय | हजवलगास खद नय |

मनी वीट मान नय | हसकवणचा ||१०||

िणािणा रसो नय | लरटका पररषारथ बोलो नय |

कलयाहवण सागो नय | आपला पराकरम ||११||

बोहलला बोल हवसरो नय | परसगी सामरथयथ चको नय |

कलयाहवण हनखद नय | पदढलाहस कदा ||१२||

आळस सख मान नय | चािाडी मनास आण

नय | शोहधलयाहवण कर नय | कायथ कािी ||१३||

सखा आग दऊ नय | परत पररष साड नय |

कषट कररिा तरासो नय | हनरिर ||१४||

सभमधय लाजो नय | बाषकळपण बोलो नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पज िोड घाल नय | कािी कलया ||१५||

बहि हचिा कर नय | हनसगपण रािो नय |

परसतरीि पािो नय | पापबदधी ||१६||

कोणाचा उपकार घऊ नय | घिला िरी राखो

नय | परपीडा कर नय | हवसवासघाि ||१७||

शोचयहवण असो नय | महळण वसतर नसो नय |

जाणारास पसो नय | कोठ जािोस मिणौनी ||१८||

वापकपण साड नय | पराधन िोऊ नय |

आपल वोझ घाल नय | कोणीयकासी ||१९||

पतरहवण पवथि कर नय | िीनाच रण घऊ

नय | गोिीहवण जाऊ नय | राजदवारा ||२०||

लरटकी जाज घऊ नय | सभस लरटक कर

नय | आदर नसिा बोलो नय | सवभाहवक ||२१||

आदखणपण कर नय | अनयायहवण गाज

नय | अवनीिीन विो नय | आगबळ ||२२||

बहि अनन खाऊ नय | बहि हनदरा कर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि ददवस रािो नय | हपसणाचर ||२३||

आपलयाची गोिी दऊ नय | आपली कीिी वणा

नय | आपल आपण िासो नय | गोषटी सागोनी ||२४||

धमरपान घऊ नय | उनमतत दरव सऊ नय |

बहचकासी कर नय | मतरी कदा ||२५||

कामहवण रािो नय | नीच उततर सािो नय |

आसद अनन सऊ नय | वहडलाचहि ||२६||

िोडी सीवी असो नय | दसऱयास दखोन िासो

नय | उण अगी सचारो नय | कळविाच ||२७||

दहखली वसि चोर नय | बहि कपण िोऊ

नय | हजवलगासी कर नय | कळि कदा ||२८||

यकाचा घाि कर नय | लरटकी गोिी दऊ

नय | अपरमाण विो नय | कदाकाळी ||२९||

चािाडी चोरी धर नय | परदवार कर नय |

माग उण बोलो नय | कोणीयकाच ||३०||

समई यावा चको नय | सतवगण साड नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वररयास दड नय | शरण आहलया ||३१||

अलपधन माजो नय | िररभकतीस लाजो नय |

मयाथदहवण चालो नय | पहवतर जनी ||३२||

मखाथसी समध पडो नय | अधारी िाि घाल नय |

दहशचिपण हवसरो नय | वसि आपली ||३३||

सनानसधया साड नय | कळाचार खड

नय | अनाचार माड नय | चकरपण ||३४||

िररकरा साड नय | हनरपण िोड नय |

परमाराथस मोड नय | परपचबळ ||३५||

दवाचा नवस बडऊ नय | आपला धमथ उडऊ

नय | भलि भरी भरो नय | हवचारहवण ||३६||

हनषठरपण धर नय | जीवितया कर नय |

पाऊस दखोन जाऊ नय | अरवा अवकाळी ||३७||

सभा दखोन गळो नय | समई उततर टळो नय |

हधःकाररिा चळो नय | धाररषट आपल ||३८||

गरहवरहिि असो नय | नीच यािीचा गर कर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नय | हजण शाशवि मान नय | वभवसी ||३९||

सतयमागथ साड नय | असतय पर जाऊ नय |

कदा अहभमान घऊ नय | असतयाचा ||४०||

अपकीरथि ि साडावी | सतकीरथि वाढवावी |

हववक दढ धरावी | वाट सतयाची ||४१||

न घिा ि उततम गण | ि मनषय अवलिण |

ऐक ियाच लिण | पदढल समासी ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

उततमलिणनाम समास दसरा || २२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हवचारहवण २४- हवचार कलयाहशवाय [२]

हववचनहवण २४-सवाकश काळजी

हवचारकलयाहशवाय[३] परीिीहवण २५-हजविाळया-

हशवाय [४] आजथव २६- सरळपणा [५] िर नय २७- लट

नय [६] बोलीला बोला २१२- ददलल वचन [७] परसगी

सामरथयथ चको नय २१२- वळपरसगी बळाचा उपयोग

करणयास कचर नय [८] हनखद २१२- हनहषकरयि बददल

उपिास [९] हनसगपण २१६ndash आळसाि [१०] शोचयहवण

२१८- सवचछिहशवाय[११] जाणारास पसो नय २१८-

बािर जाणारास हवचार नय [हवचारशखला खहडि िोऊन

काम िोि नािी असा समज] [१२] पतरहवण पवथि २२०-

दसिावज कलयाहशवाय दवघव [१३] गोिीहवण २२०-

सािीपरावाहशवाय [१४] लरटकी जाज २२१-

खोटीहजजि [१५] आदखणपण २२२- मितवाचया गोषटीकड

दलथि [१६] आगबळ २२२- सवसामरथयाथचया जोरावर

[१७] हपसणाचर २२३-दषटाकड [१८] उनमतत दरव २२५-

मादक पदारथ [१९] बहचकासी २२५- चोबडया

माणसाशी वाचाळ [२०] आसद अनन सऊ नय २२६-

आयि हमधपणान अननसवन कर नय [२१] परदवार २३०-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसतरीशी सबध [२२] माग उण २३०- एखादयाच माघारी

तयाच दोरष दाखवण [२३] समई यावा चको नय २३१-

परसग पडल िविा मदि करणयास चक नय [२४] मयाथदहवण

चालो नय २३२- [सजजनाचया सगिीि] मयाथदा सोडन वाग

नय[२५] दहशचिपण हवसरो नय २३३- हनषकाळजीपण

हवसर नय [२६] चकरपण २३४- चकारपणान [२७]

भलि भरी भरो नय २३६- भलि काम करणयाचया भरीस

पड नय [२८] पाऊस दखोन जाऊ नय अरवा अवकाळी

२३७- फार पाऊस पडि असिा ककवा अवळी परवासास

जाऊ नय [२९] हजण शाशवि मानो नय वभवसी २३९-

ऐशवयथयकत जीवनाचा भरोसा धर नय [३०] हववक दढ

धरावी २४१- हववकपवथक घटट पकडावी

सवणथ कण - परपच आहण ससार याि शरीसमराानी

पषकळवळा भद मानला आि िा भद हवचाराि न घिा

शरीसमरथरामदासानी परपचाची जी िरफदारी कली आि

हिचा उपयोग ससारी लोक सविःचया विथनाच समरथन

करणयासाठी करि असिाि ससारी लोकानी िा भद समजन

घयावा आहण परपच नटका करावा जीवनाच सारथक कराव-

इहि स भ शकर शरीकषण दव शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा कहवदयालिण || २३ ||

शरीराम

ऐका कहवदयची लिण | अहि िीन क-

लिण | तयागारथ बोहलली ि शरवण | तयाग घड ||१||

ऐका कहवदयचा पराणी | जनमा यऊन कली

िानी | साहगजल यिी लिणी | वोळखावा ||२||

कहवदयचा पराणी अस | िो करठण हनरपण

तरास | अवगणाची समहदध अस | मिणौहनया ||३||

२] दभो दपोऽहभमानशच करोधः पारषयमवच |

अजञान चाहभजािसय पारथ सपदमासरीम || भगी१६४

काम करोध मद मतसर | लोभ दभ हिरसकार |

गवथ िाठा अिकार | दवरष हवरषाद हवकलपी ||४||

आशा ममिा िषणा कलपना | हचिा अििा कामना भावना |

असया अहवदया ईरषणा वासना | अिपती लोलगिा ||५||

इचछा वाचछा हचदकतसा हनदा | आनीतय गरामणीमसिी सदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाणीव अवजञा हवपतती आपदा | दवथतती दवाथसना ||६||

सपधाथ खटपट आहण चटचट | िर ि झटपट आणी वटवट |

सदा खटपट आणी लटपट | परम वरा कहवदया ||७||

करप आणी कलिण | अशकत आणी दजथन |

दररदरी आणी कपण | आहिशयसी ||८||

आळसी आणी खादाड | दबथळ आणी लािाड |

िटक आणी लाबाड | आहिशयसी ||९||

मखथ आणी िपीळ | वड आणी वाचाळ |

लरटक आणी िोडाळ | आहिशयसी ||१०||

नण आणी नायक | न य आणी न सीक |

न करी आणी न दख | अभयासदषटी ||११||

अजञान आणी अहवसवासी | छळवादी आणी दोरषी |

अभकत आणी भकतासी | दखो सकना ||१२||

पापी आणी हनदक | कषटी आणी घािक |

दःखी आणी हिसक | आहिशयसी ||१३||

िीन आणी कहतरमी | रोगी आणी ककमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आचगल आणी अधमी | वासना रम ||१४||

िीन दि आणी िाठा | अपरमाण आणी फाटा |

बाषकळ आणी करटा | हववक साग ||१५||

लडी आणी उनमतत | हनकामी आणी डललि |

भयाड आणी बोलि | पराकरम ||१६||

कहनषठ आणी गरथवषठ | नपरि आणी नषट |

दवरषी आणी भरषट | आहिशयसी ||१७||

अहभमानी आणी हनसगळ | वोडगसि आणी खळ |

दहभक आणी अनगथळ | आहिशयसी ||१८||

वोखट आणी हवकारी | खोट आणी अनोपकारी |

अवलिण आणी हधःकारी | पराहणमातरासी ||१९||

अलपमिी आणी वादक | दीनरप आणी भदक |

सकषम आणी तरासक | कशबदकरहन ||२०||

करठणवचनी ककथ शवचनी | कापटयवचनी सदिवचनी |

दःखवचनी िीवरवचनी | करर हनषठर दरातमा ||२१||

नयनवचनी पशनयवचनी | अशभवचनी अहनतयवचनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवरषवचनी अनतयवचनी | बाषकळवचनी हधःकार ||२२||

कपटी कटीळ गाठयाळ | कट कचर नटयाळ |

कोपी कधन टवाळ | आहिशयसी ||२३||

िपीळ िामस अहवचार | पापी अनरी अपसमार |

भि समधी सचार | आगी वस ||२४||

आतमितयारा सतरीितयारा | गोितयारा बरहमितयारा |

मािितयारा हपिितयारा | मािापापी पहिि ||२५||

उण कपातर किकी | हमतरदरोिी हवसवासघािकी |

किघन िलपकी नारकी | आहितयाई जलपक ||२६||

ककि भाडण झगडा कळ िो | अधमथ अनरािाटी

शोकसगरिो | चािाड वसनी हवगरिो | हनगरिकिाथ ||२७||

दवाड आपसी वोगळ | चाळक चबक लचयाळ |

सवारी अहभळासी वोढाळ | आददतत झोड आदखणा ||२८||

शठ शभ कािर | लड िमाड हसिर |

बड पारषाड िशकर | अपिारकिाथ ||२९||

धीट सराट मोकाट | चाट चावट वाजट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रोट उदधट लपट | बटवाल कबदधी ||३०||

मारकरी वरपकरी | दरवडकरी खाणोरी |

मद भोद परदवारी | भररकरी चटकी ||३१||

हनशक हनलाहजरा कळभट | टोणपा लौद धट उदधट |

ठस ठोबस खट नट | जगभाड हवकारी ||३२||

अधीर आहळका अनाचारी | अध पग खोकलकरी |

रोटा बहधर दमकरी | िऱिी िाठा न सडी ||३३||

हवदयािीन वभविीन | कळिीन लकषमीिीन |

शहकतिीन सामरथयथिीन | अदषटिीन हभकारी ||३४||

बळिीन कळािीन | मदरािीन दीिािीन |

लिणिीन लावणयिीन | आगिीन हवपारा ||३५||

यहकतिीन बहदधिीन | आचारिीन हवचारिीन |

दकरयािीन सतविीन | हववकिीन सशई ||३६||

भहकतिीन भाविीन | जञानिीन वरागयिीन |

शाहििीन कषमािीन | सवथिीन िललक ||३७||

समयो नण परसग नण | परत नण अभयास नण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आजथव नण मतरी नण | कािीच नण अभागी ||३८||

असो ऐस नाना हवकार | कलिणाच कोठार |

ऐसा कहवदयचा नर | शरोिी वोळखावा ||३९||

ऐसी कहवदयची लिण | ऐकोहन तयागहच करण |

अहभमान िऱि भरण | ि हवहिि नवि ||४०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कहवदयालिणनाम समास हिसरा || २३ ||

दशक २ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] असया अहवजञा ईरषणा ३५- मतसर अजञान इचछा [२]

लोलगिा ३५- आसहकत [३] आहनतय गरामणी मसिी सदा

३६- अनीहि गडहगरी सदा मसिी [४] लािाड ३९-

वसवस करणारा [५] आचगळ ३१४- कजरषकपण [६]

िाठा ३१५ - गरथवषठ[७] अपरमाण ३१५- वायाि [८]

फाटा ३१५-फाट फोडणारा[९] लडी ३१६ -हभतरा [१०]

हनकामी ३१६-बकार [११] डललि ३१६- डौल

हमरवणारा [१२] नपरि आहण नषट ३१७- हवरषयासकत व

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वसनी [१३] हनसगळ ३१८- बधनिीन मोकाट हनलथजज

[१४] खळ ३१८- दषट [१५] वोखट ३१९- वाईट [१६]

हधःकारी ३१९- हिरसकारहधःकार करणारा [१७] वादक

३२०- वाद घालणारा [१८] भदक ३२०- कपटी [१९]

तरासक ३२०- तरासदायक [२०] दीनरप ३२०-

हभकारी[२१] नयनवचनी ३२२- वगावर बोलणारा [२२]

पशनयवचनी ३२२- घािकी बोलणारा [२३]

आहनतयवचनी ३२२- िणोिणी बोलण बदलणारा [२४]

अनतयवचनी ३२२- खोटारडा [२५] करटळ ३२३- कटील

[२६] गाठयाळनटयाळ ३२३- आिलया गाठीचा दवाड

[२७] कट ३२३- िदर वततीचा [२८] कचर ३२३-

अगचोरकठोर[२९] नटयाळ ३२३- खोडसाळ [३०] कधन

३२३- वाममागी हमळकि [३१] आतमितयारा ३२५-

आतमघािकी[३२] सतरीितयारा ३२५- सतरीघािकी [३३]

गोितयारा ३२५- कसाईगायघािकी[३४] बरहमितयारा

३२५- बरहमघािकी [३५] मािापापी३२५- मिापािकी

[३६] पहिि ३२५- भरषट [३७] कपातर ३२५- अयोगय [३८]

किकी ३२६- वाईटिकथ करणारा [३९] िलपकी ३२६-

परसतरीरि [४०] नारकी ३२६- नरकाि जाणयायोगय [४१]

अहितयाइ ३२६- आििायी [४२] जलपक ३२६-

हनदकबडबडया [४३] ककि ३२७- सशयी[४४] कळिो

३२७- कलिहपरय[४५] अनरिाटी ३२७- जनरीि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोडणारा[४६] शोकसगरिो ३२७- शोकगरसि शोकाकल

[४७] हवगरिो ३२७- भद हनमाथिा[४८] हनगरि किाथ ३२७-

िटटी[४९] आपसी ३२८- अपयशी[५०] लचयाळ३२८ndash

लोचट [५१] आददतत ३२८- घटट मठीचाकपण[५२] झोड

३२८- हशरजोरकोडगा [५३] आदखणा ३२८- परहिि न

आवडणारा [५४] शठ ३२९- लबाड[५५] शभ कािर

३२९- मठठ व हभतरा [५६] लड िमाड हसिर ३२९-

बपवाथ लडबडया लफगा [५७] बड पारषाड ३२९-उनमतत

पाखडी[५८] सराट ३३०- सवर [५९] रोटबटवाल

३३०- कभाडी व बाटगा [६०] वरपकरी३३१- लटार

[६१] खाणॊरी ३३१- घराि खणन धन शोधणारा [६२]

मद ३३१- घािकी [६३] भररकरी ३३१-भरळपाडन

लबाडी करणारा [६४] कळभट ३३२-

कळलावा[६५]टोणपाधट ३३२- धटटगण[६६] लौदठस

ठोबस ३३२-

पषठहचवटअहशहिि[६७]खटजगभाडहवकारी ३३२-

खटयाळ भाडकदळ हवकारवश [६८] आहळका ३३३-

आळघणारा िावरा [६९] बधीर ३३३- बहिरा [७०]

अदषटिीन ३३४-भागयिीन [७१] हवपारा ३३५- हवदरप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा भहकतहनरपण || २४ ||

शरीराम

नाना सकिाच फळ | िो िा नरदि कवळ |

तयािीमध भागय सफळ | िरीच सनमागथ लाग ||१||

नरदिी हवशरष बराहमण | तयािीवरी सधयासनान |

सदवासना भगवद भजन | घड पवथपणय ||२||

भगवदभहकत ि उततम | तयािीवरी सतसमागम |

काळ सारथक िाहच परम | लाभ जाणावा ||३||

परमपरीिीचा सदभाव | आणी भकताचा समदाव |

िररकरा मोिोतसाव | िण परमा दणाव ||४||

नरदिी आहलया यक | कािी कराव सारथक |

जण पाहवज परलोक | परम दललभ जो ||५||

हवहधयकत बरहमकमथ | अरवा दया दान धमथ |

अरवा करण सगम | भजन भगविाच ||६||

अनिाप करावा तयाग | अरवा करण भहकत-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग | नािी िरी धरण सग | साधजनाचा ||७||

नाना शासतर धाडोळावी | अरवा िीर िरी करावी |

अरवा परशचरण बरवी | पापियाकारण ||८||

अरवा कीज परोपकार | अरवा जञानाचा

हवचार | हनरपणी सारासार | हववक करण ||९||

पाळावी वदाची आजञा | कमथकाड उपासना |

जण िोइज जञाना | आहधकारपातर ||१०||

काया वाचा आणी मन | पतर पषप फळ जीवन |

कािी िरी यका भजन | सारथक कराव ||११||

जनमा आहलयाच फळ | कािी कराव सफळ |

ऐस न कररिा हनफथ ळ | भहमभार िोय ||१२||

नरदिाच उहचि | कािी कराव आतमहिि |

यरानशकतया हचततहवतत | सवोततमी लावाव ||१३||

ि कािीच न धरी जो मनी | िो मतयपराय वि जनी |

जनमा यऊन िण जननी | वायाच कषटहवली ||१४||

नािी सधया नािी सनान | नािी भजन दविाचथन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नािी मतर जप धयान | मानसपजा ||१५||

नािी भहकत नािी परम | नािी हनषठा नािी नम |

नािी दव नािी धमथ | अिीि अभयागि ||१६||

नािी सदबहदध नािी गण | नािी करा नािी शरवण |

नािी अधयातमहनरपण | ऐदकल कदा ||१७||

नािी भलयाची सगिी | नािी शदध हचततवतती |

नािी कवलयाची परापती | हमरथयामद ||१८||

नािी नीहि नािी नयाय | नािी पणयाचा उपाय |

नािी परतरीची सोय | यकतायकत दकरया ||१९||

नािी हवदया नािी वभव | नािी चाियाथचा भाव |

नािी कळा नािी लाघव | रमयसरसविीच ||२०||

शािी नािी कषमा नािी | दीिा नािी मीतरी नािी |

शभाशभ कािीच नािी | साधनाददक ||२१||

सहच नािी सवधमथ नािी | आचार नािी हवचार नािी |

आरतर नािी परतर नािी | मकत दकरया मनाची ||२२||

कमथ नािी उपासना नािी | जञान नािी वरागय नािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग नािी धाररषट नािी | कािीच नािी पािािा ||२३||

उपरिी नािी तयाग नािी | समिा नािी लिण

नािी | आदर नािी परीहि नािी | परमशवराची ||२४||

परगणाचा सिोरष नािी | परोपकार सख

नािी | िररभकतीचा लश नािी | अियाथमी ||२५||

ऐस परकारीच पािािा जन | ि जीिहच परिासमान |

तयासी न कराव भारषण | पहवतर जनी ||२६||

पणयसामगरी परिी | ियासीच घड भगवदभकती |

ज ज जस कररिी | ि पाविी िसहच ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

भहकतहनरपणनाम समास चवरा || २४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] अनिाप ४७- पशचािापान [२] हनफथ ळ ४१२- वरथ

[३] कवलय ४१८- मोि [४] हमरथयामद ४१८- खोटया

अिकारामळ [५] परतरी ४१८- परलोक [६] सहच ४२२-

पाहवतरय [७] आरतर ४२२- इिलोक [८] परगण ४ २५-

इिराच गण

सवणथ कण -परपच ndash मग िो वहकतपरपच असो ककवा

राषटरपरपच असो- परपच मिणज चररिाराथचा ववसाय

जीवनाच साधन िा परपच सोडन कोणाहि वकतीच ककवा

राषटराच चालावयाच नािी परपच साडन परमारथ कराल

िण िमिी कषटी विाल अस शरीसमरााच हनिन सागण आि

परि ससारची गोषट िशी नािी ससार मिणज

बायकापोराचा ससार ससार मिणज आपल घर आपली

शिीवाडी आपला पसा आपली हजवलग माणस िा ससार

करा वा न करा पण परपच मातर अवशय कराच परपचाला

हवकलप नािीिा फरक आपण समजन घयावा-सभशकर

शरीकषण दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा रजोगणलिण || २५ ||

शरीराम

मळी दि हतरगणाचा | सतवरज

िमाचा | तयामधय सतवाचा | उततम गण ||१||

सतवगण भगवदभकती | रजोगण पनरावतती |

िमोगण अधोगिी | पावहि पराणी ||२||

३] ऊधवा गचछहनि सततवसरा मधय हिषठहनि राजसाः |

जघनयगणवहततसरा अधोगचछहनि िामसाः || भगी१४१८ ||

तयािहि शदध आणी सबळ | िहि बोहलजहि सकळ |

शदध िहच ज हनमथळ | सबळ बाधक जाणाव ||३||

शदधसबळाच लिण | सावध पररसा हवचिण |

शदध िो परमारी जाण | सबळ िो ससाररक ||४||

िया ससाररकाची हसरिी | दिी हतरगण विथिी |

यक यिा दोनी जािी | हनघोहनया ||५||

रज िम आणी सतव | यणहच चाल जीहवतव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रजोगणाच किथतव | दाखऊ आिा ||६||

रजोगण यिा शरीरी | विथणक कसी करी |

सावध िोउनी चिरी | पररसाव ||७||

माझ घर माझा ससार | दव क चा आहणला

रोर | ऐसा करी जो हनधाथर | िो रजोगण ||८||

मािा हपिा आहण कािा | पतर सना आणी दहििा |

इिदकयाची वाि हचिा | िो रजोगण ||९||

बर खाव बर जवाव | बर लयाव बर नसाव |

दसर याच अहभळारषाव | िो रजोगण ||१०||

कचा धमथ कच दान | कचा जप कच धयान |

हवचारीना पापपणय | िो रजोगण ||११||

नण िीरथ नण वरि | नण अिीि अभयागि |

अनाचारी मनोगि | िो रजोगण ||१२||

धनधानयाच सहचि | मन िोय दरवासकत |

अतयि कपण जीहवतव | िो रजोगण ||१३||

मी िरण मी सदर | मी बलाढ मी चिर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मी सकळामधय रोर | मिण िो रजोगण ||१४||

माझा दश माझा गाव | माझा वाडा माझा ठाव |

ऐसी मनी धरी िाव | िो रजोगण ||१५||

दसऱयाच सवथ जाव | माझहच बर असाव |

ऐस आठव सवभाव | िो रजोगण ||१६||

कपट आणी मतसर | उठ दिी हिरसकार |

अरवा कामाचा हवकार | िो रजोगण ||१७||

बाळकावरी ममिा | परीिीन आवड कािा |

लोभ वाट समसिा | िो रजोगण ||१८||

हजवलगाची खिी | जण काळ वाट हचतती |

िण काळ सीघरगिी | रजोगण आला ||१९||

ससाराच बहि कषट | कसा िोईल सवट |

मनास आठव सकट | िो रजोगण ||२०||

का माग ज ज भोहगल | ि ि मनी आठवल |

दःख अतयि वाटल | िो रजोगण ||२१||

वभव दखोन दषटी | आवडी उपजली पोटी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आशागण हिपटी | करी िो रजोगण ||२२||

ज ज दषटी पहडल | ि ि मन माहगिल |

लभय नसिा दःख जाल | िो रजोगण ||२३||

हवनोदारी भर मन | शघाररक करी गायन |

राग रग िान मान | िो रजोगण ||२४||

टवाळी ढवाळी हनदा | सागण घड ववादा |

िासय हवनोद करी सवथदा | िो रजोगण ||२५||

आळस उठ परबळ | कमथणकचा नाना खळ |

का उपभोगाच गोधळ | िो रजोगण ||२६||

कळावि बहरपी | नटावलोकी सािपी |

नाना खळी दान अपी | िो रजोगण ||२७||

उनमतत दरवापरी अहि परीिी | गरामजय आठव

हचतती | आवड नीचाची सगिी | िो रजोगण ||२८||

िशकरहवदया जीवी उठ | परनयन बोलाव वाट |

हनतयनमास मन हवट | िो रजोगण ||२९||

दवकारणी लाजाळ | उदरालागी कषटाळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपची जो सनिाळ | िो रजोगण ||३०||

गोडगरासी आळकपण | अतयादर हपडपोरषण |

रजोगण उपोरषण | कल नवच ||३१||

शगाररक ि आवड | भकती वरागय नावड |

कळालाघवी पवाड | िो रजोगण ||३२||

नणोहनया परमातमा | सकळ पदारी परमा |

बळातकार घाली जनमा | िो रजोगण ||३३||

असो ऐसा रजोगण | लोभ दावी जनममरण |

परपची िो सबळ जाण | दारण दःख भोगवी ||३४||

आिा रजोगण िा सटना | ससाररक ि िटना |

परपची गिली वासना | यास उपाय कोण ||३५||

उपाय यक भगवदभकती | जरी ठाकना हवरकती |

िरी यरानशकती | भजन कराव ||३६||

काया वाचा आहण मन | पतर पषप फळ जीवन |

ईशवरी अपथहनया मन | सारथक कराव ||३७||

यरानशकती दानपणय | परी भगविी अननय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सखदःख परी हचिन | दवाचहच कराव ||३८||

आददअिी यक दव | मधयहच लाहवली माव |

मिणौहनया पणथ भाव | भगविी असावा ||३९||

ऐसा सबळ रजोगण | सिप कल करन |

आिा शदध िो ि जाण | परमारथरक ||४०||

तयाच वोळखीच हचनि | सतवगणी अस जाण |

िो रजोगण पररपणथ | भजनमळ ||४१||

ऐसा रजोगण बोहलला | शरोिी मन अनमाहनला |

आिा पढ पररहसला | पाहिज िमोगण ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

रजोगणलिणनाम समास पाचवा || २५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सबळ ५३-शबलबाधकसहमशरमाहयक [२] दहििा

५९-कनया [३] बर खाव बर जवाव ५१०-

खायलापयायला उततम हमळाव अशी इचछा िा रजोगण[४]

मी िरण मी सदर ५१४-rsquoमी िरणाrsquo असा पाठ छापील

परिीि आिपण rsquoिरणrsquo असा पाठ योगय वाटिो [५]

हिपटी५२२- दःख [६] ढवाळी ५२५-रटटा [७] ववादा

५२५-वाद [८] नटावलोकी ५२७-नाटक शौकीन [९]

गरामजय ५२८- मरनगाव भानगडी[१०] िशकरहवदया

५२९-चोरीची हवदया [११] आळकपण ५३१- आवड

[१२] गोडगरासी ५३१-गोडघासी [१३] उपोरषण कल नवच

५३१- उपवास सिन िोि नािीनवच िा शबद शरीसमराानी

अनक अराानी वापरला आि [१४] कळा लाघवी पवाड

५३२- कला कौशलयाि मन रमि[१५] िो सबळ जाण

दारण दःख भोगवी ५३४- परपचाि (िो) िा शबल रजोगण

कस दःख दिो ि जाणन घयाव [१६] माव ५३९-

माया[१७]रजोगण पररपणथ भजनमळ ५४१-ldquoपरवतती

हनरथमिीrdquo ि रजोगणाच कायथ असि सतवगणा माग िा

रजोगण उभा राहिला िर िो रजोगण अशा सजजनास ईशवर

भजनाकड वळविो [१८] पररहसला ५४२- साहगिला

आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा िमोगणलिण || २६ ||

शरीराम

मागा बोहलला रजोगण | दकरयसहिि

लिण | आिा ऐका िमोगण | िोहि साहगजल ||१||

ससारी दःखसमध | परापत िोिा उठ खद |

का अदभि आला करोध | िो िमोगण ||२||

शरीरी करोध भरिा | नोळख मािा हपिा |

बध बहिण कािा | िाडी िो िमोगण ||३||

दसऱयाचा पराण घयावा | आपला आपण सवय

दयावा | हवसरवी जीवभावा | िो िमोगण ||४||

भरल करोधाच काहवर | हपशयाचयापरी वावर |

नाना उपाय नावर | िो िमोगण ||५||

आपला आपण शसतरपाि | पराचा करी घाि |

ऐसा समय विथि | िो िमोगण ||६||

डोळा यधयहच पािाव | रण पहडल िर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाव | ऐस घिल जीव | िो िमोगण ||७||

अखड भरािी पड | कला हनशचय हवघड |

अतयि हनदरा आवड | िो िमोगण ||८||

िधा जयाची वाड | नण कड अरवा गोड |

अतयि जो का मढ | िो िमोगण ||९||

परीहिपातर गल मरण | ियालागी जीव दण |

सवय आतमितया करण | िो िमोगण ||१०||

दकडा मगी आणी सवापद | याचा कर आवड

वध | अतयि जो कपामद | िो िमोगण ||११||

सतरीितया बाळितया | दरवालागी बरहमितया |

कर आवड गोितया | िो िमोगण ||१२||

हवसाळाचहन नट | वीरष घयावस वाट |

परवध मनी उठ | िो िमोगण ||१३||

अिरी धरहन कपट | पराच करी िळपट |

सदा मसि सदा उदधट | िो िमोगण ||१४||

कळि विावा ऐस वाट | झोबी घयावी ऐस

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उठ | अनिरी दवरष परगट | िो िमोगण ||१५||

यधय दखाव ऐकाव | सवय यधयहच कराव |

माराव की मराव | िो िमोगण ||१६||

मतसर भहकत मोडावी | दवाळय हवघडावी |

फळिी झाड िोडावी | िो िमोगण ||१७||

सतकम ि नावडिी | नाना दोरष ि आवडिी |

पापभय नािी हचतती | िो िमोगण ||१८||

बरहमवततीचा उछद | जीवमातरास दण खद |

कर आवड अपरमाद | िो िमोगण ||१९||

आगनपरळय शसतरपरळय | भिपरळय वीरषपरळय |

मतसर करी जीविय | िो िमोगण ||२०||

परपीडचा सिोरष | हनषठरपणाचा िवास |

ससाराचा नय तरास | िो िमोगण ||२१||

भाडण लाऊन दयाव | सवय कौिक पािाव |

कबहदध घिली जीव | िो िमोगण ||२२||

परापत जाहलया सपतती | जीवास करी यािायािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळवळा नय हचतती | िो िमोगण ||२३||

नावड भहकत नावड भाव | नावड िीरथ नावड दव |

वदशासतर नलग सवथ | िो िमोगण ||२४||

सनानसधया नम नस | सवधमी भरषटला ददस |

अकिथव करीिस | िो िमोगण ||२५||

जषठ बध बाप माय | तयाची वचन न साि |

सीघरकोपी हनघोन जाय | िो िमोगण ||२६||

उगहच खाव उगहच असाव | सिबध िोऊन बसाव |

कािीच समरना सवभाव | िो िमोगण ||२७||

चटकहवदयचा अभयास | शसतरहवदयचा िवास |

मललहवदया विावी जयास | िो िमोगण ||२८||

कल गळाच नवस | राहडबडीच सायास |

काषठयतर छदी हजविस | िो िमोगण ||२९||

मसिकी भद जाळाव | पोि आग हरपळाव |

सवय शसतर टोचन घयाव | िो िमोगण ||३०||

दवास हसर वािाव | का ि आग समपाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पडणीवरन घालन घयाव | िो िमोगण ||३१||

हनगरि करन धरण | का ि टागन घण |

दवदवारी जीव दण | िो िमोगण ||३२||

हनरािार उपोरषण | पचागनी धमरपान |

आपणास घयाव परन | िो िमोगण ||३३||

सकाम ज का अनषठान | का ि वायोहनरोधन |

अरवा रािाव पडोन | िो िमोगण ||३४||

नख कश वाढवाव | िसिहच वि कराव |

अरवा वाक शनय विाव | िो िमोगण ||३५||

नाना हनगरि हपडाव | दिदःख चफथ डाव |

करोध दवास फोडाव | िो िमोगण ||३६||

दवाची जो हनदा करी | िो आशाबहदध अघोरी |

जो सिसग न धरी | िो िमोगण ||३७||

ऐसा िा िमोगण | सागिा िो असाधारण |

परी तयागारथ हनरपण | कािी यक ||३८||

ऐस वि िो िमोगण | परी िा पिनास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कारण | मोिपरापतीच लिण | नवि यण ||३९||

कलया कमाथच फळ | परापत िोईल सकळ |

जनम दःखाच मळ | िटना की ||४०||

विावया जनमाच खडण | पाहिज िो सतवगण |

िहच अस हनरपण | पदढल समासी ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

िमोगणलिणनाम समास सिावा || २६ ||

दशक २ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]िमोगणलिण २६- छापील परिीि rsquoिमोगणrsquoअस आि

[१] काहवर ६५-वार [२] अखड भरािी पड ६८- सिि

सभरमाि असण पाच परकारच भरम असिाि१)

जगतसतयतवभरािी- नामरपानी भरलल जग सतय वाटन

बरहमाचा हवसर पडिो जगच खर आि असा भरम िोिो २)

किथतवभोकततवभरािी- हनहषकरय आतमयाचया सततवर बदधीच

वविार चालिाि तयामळ िो आतमाच किाथ आि असा भरम

िोिो जासवदी-सफरटक दषटाि३) भदभरािी- आतमहबबाच

आभासरप परहिहबब सवचछ बदधीि पडलयान आतमा व जीव

असा भदभरम िोिो परहिहबबवाद४) सगभरािी-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घटाकाशाचा घटाशी कधीच सबध िोि नसिो घट फटला

िरी आकाश जसचया िस असि िदवि दि मरण पावला

िरी आतमा िसाच असिो पण अजञानामळ आतमा मला असा

भरम िोिो ५) हवकारभरािी- दिाला सिा हवकार असिाि

अजअमर आतमा अहवकारी असिोदिाच हवकार आतमयाच

आिि असा भरम िोिो िा भरम हमटिो िविा आतमजञान िोि

[३] हवसाळाचहन नट ६१३ndash इरषपोटी अिकाराचया

दबावाखाली [४] पराच ६१४- दसर याच [५] फळिी झाड

िोडावी ६१७- फळ धरलली झाड िोडणयाच पापदषटकतय

करावस वाटण िा िमोगण [६] कर आवड अपरमाद ६१९-

मददाम मोठया चका करावाशा वाटण अपरमादभअहिपरमाद

असा याचा अरथ [७] राहडबडीच सायास ६२९-आगीिन

चालणयाचा परयास [८] मसिकी भद जाळाव ६३०-

डोकयावर खापर ठवन हनखार जाळण भद- खापराचा

िकडा [९] पोि ६३०- पटिा काकडा [१०] पडणीवरन

घालन घयाव ६३१- आपला आपण कडलोट करण [११]

पचागनी धमरपान ६३३- चारबाजस चार पटिी कड आहण

वर िळपिा सयथ [१२] वाक शनय ६३५- अबोल [१३]

आशाबहदध ६३७- वासनि अडकलला[] समासाचया

नावािील rsquoनामrsquo शबद rsquoनावाचाrsquoयाअरी असन िो वगळन

ldquoलिणrdquo शबद योगय वाटिो आहण िोच सगळीकड ठवला

आि-इहि सभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा सततवगणलिण || २७ ||

शरीराम

मागा बोहलला िमोगण | जो दःखदायक दारण |

आिा ऐका सतवगण | परम दललभ ||१||

जो भजनाचा आधार | जो योहगयाची रार |

जो हनरसी ससार | दःखमळ जो ||२||

जण िोय उततम गिी | मागथ फट भगविी |

जण पाहवज मकती | सायोजयिा ि ||३||

जो भकताचा कोवसा | जो भवाणथवीचा भवथसा |

मोिलकषमीची दशा | िो सतवगण ||४||

जो परमाराथच मडण | जो मििाच भरषण |

रजिमाच हनशथन | जयाचहन ||५||

जो परम सखकारी | जो आनदाची लिरी |

दऊहनया हनवारी- | जनममतय ||६||

जो अजञानाचा सवट | जो पणयाच मळपीठ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जयाचहन सापड वाट | परलोकाची ||७||

ऐसा िा सतवगण | दिी उमटिा आपण |

िय दकरयच लिण | ऐस अस ||८||

ईशवरी परमा अहधक | परपच सपादण लोदकक |

सदा सहननध हववक | िो सतवगण ||९||

ससारदःख हवसरवी | भहकतमागथ हवमळ दावी |

भजनदकरया उपजवी | िो सतवगण ||१०||

परमाराथची आवडी | उठ भावाराथची गोडी |

परोपकारी िािडी | िो सतवगण ||११||

सनानसधया पणयसीळ | अभयािरीचा हनमथळ |

शरीर वसतर सोजवळ | िो सतवगण ||१२||

यजन आणी याजन | आधन आणी अधयापन |

सवय करी दानपणय | िो सतवगण ||१३||

हनरपणाची आवडी | जया िररकरची गोडी |

दकरया पालट रोकडी | िो सतवगण ||१४||

अशवदान गजदान | गोदान भहमदान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रताची दान | करी िो सतवगण ||१५||

धनदान वसतरदान | अननदान उदकदान |

करी बराहमणसिपथण | िो सतवगण ||१६||

कारथिकसनान माघसनान | वरि उदयापन दान |

हनःकाम िीर उपोरषण | िो सतवगण ||१७||

सिसरभोजन लिभोजन | हवहवध परकारीची दान |

हनषकाम करी सतवगण | कामना रजोगण ||१८||

िीरी अपी जो अगरार | बाध वापी सरोवर |

बाध दवाळय हसखर | िो सतवगण ||१९||

दवदवारी पडशाळा | पाईरीया दीपमाळा |

वदावन पार हपपळा | बाध िो सतवगण ||२०||

लावी वन उपवन | पषप वारटका जीवन |

हनववी िापसयाची मन | िो सतवगण ||२१||

सधयामठ आणी भयरी | पाईरीया नदीिीरी |

भाडारगि दवदवारी | बाध िो सतवगण ||२२||

नाना दवाची ज सरान | िर नदादीप घालण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाि आळकार भरषण | िो सतवगण ||२३||

जगट मदाग टाळ | दमाम नगार कािळ |

नाना वादयाच कललोळ | ससवराददक ||२४||

नाना सामगरी सदर | दवाळई घाली नर |

िररभजनी जो ितपर | िो सतवगण ||२५||

छतर आणी सखासन | कदडया पिाका हनशाण |

वाि चामर सयाथपान | िो सतवगण ||२६||

वदावन िळसीवन | रगमाळा समाजथन |

ऐसी परीहि घिली मन | िो सतवगण ||२७||

सदर नाना उपकण | मडप चादव आसन |

दवाळई समपथण | िो सतवगण ||२८||

दवाकारण खादय | नाना परकारी नवदय |

अपवथ फळ अपी सदय | िो सतवगण ||२९||

ऐसी भकतीची आवडी | नीच दासयतवाची गोडी |

सवय दवदवार झाडी | िो सतवगण ||३०||

हिरी पवथ मोिोतसाव | िर जयाचा अिभाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कायावाचामन सवथ | अपी िो सतवगण ||३१||

िररकरसी ितपर | गध माळा आणी धशर |

घऊन उभी हनरिर | िो सतवगण ||३२||

नर अरवा नारी | यरानशहकत सामगरी |

घऊन उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३३||

मितकतय साडन माग | दवास य लागवग |

भहकत हनकट अिरग | िो सतवगण ||३४||

रोरपण साडन दरी | नीच कतय आगीकारी |

हिषठि उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३५||

दवालागी उपोरषण | वजी िाबोल भोजन |

हनतय नम जप धयान | करी िो सतवगण ||३६||

शबद कठीण न बोल | अहिनमसी चाल |

योगी जण िोरषहवल | िो सतवगण ||३७||

साडहनया अहभमान | हनषकाम करी कीिथन |

शवद रोमाच सफरण | िो सतवगण ||३८||

अिरी दवाच धयान | िण हनडारल नयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पड दिाच हवसमरण | िो सतवगण ||३९||

िररकरची अहि परीहि | सवथरा नय हवकिी |

आददक परमा आददअिी | िो सतवगण ||४०||

मखी नाम िािी टाळी | नाचि बोल बरीदावळी |

घऊन लावी पायधळी | िो सतवगण ||४१||

दिाहभमान गळ | हवरषई वरागय परबळ |

हमरथया माया ऐस कळ | िो सतवगण ||४२||

कािी करावा उपाय | ससारी गिोन काय |

उकलवी ऐस हदय | िो सतवगण ||४३||

ससारासी तरास मन | कािी कराव भजन |

ऐस मनी उठ जञान | िो सतवगण ||४४||

असिा आपल आशरमी | अतयादर हनतयनमी |

सदा परीिी लाग रामी | िो सतवगण ||४५||

सकळाचा आला वीट | परमारी जो हनकट |

आघािी उपज धाररषट | िो सतवगण ||४६||

सवथकाळ उदासीन | नाना भोगी हवट मन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठव भगवदभजन | िो सतवगण ||४७||

पदारी न बस हचतत | मनी आठव भगवि |

ऐसा दढ भावारथ | िो सतवगण ||४८||

लोक बोलिी हवकारी | िरी आददक परमा धरी |

हनशचय बाण अिरी | िो सतवगण ||४९||

अिरी सफिी सफर | ससवरपी िकथ भर |

नषट सदि हनवार | िो सतवगण ||५०||

शरीर लावाव कारणी | सािप उठ अिःकणी |

सतवगणाची करणी | ऐसी अस ||५१||

शाहि कषमा आहण दया | हनशचय उपज जया |

सतवगण जाणावा िया | अिरी आला ||५२||

आल आिीि अभयागि | जाऊ नदी जो भदकसि |

यरानशकती दान दि | िो सतवगण ||५३||

िहडिापडी दनयवाण | आल आशरमाचहन गण |

ियालागी सरळ दण | िो सतवगण ||५४||

आशरमी अननाची आपदा | परी हवमख नवि कदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शहकतनसार द सवथदा | िो सतवगण ||५५||

जण हजदकली रसना | िपत जयाची वासना |

जयास नािी कामना | िो सतवगण ||५६||

िोणार िस िोि जाि | परपची जाला आघाि |

डळमहळना जयाच हचतत | िो सतवगण ||५७||

यका भगविाकारण | सवथ सख सोहडल जण |

कल दिाच साडण | िो सतवगण ||५८||

हवरषई धाव वासना | परी िो कदा डळमहळना |

जयाच धाररषट चळना | िो सतवगण ||५९||

दि आपदन पीडला | िध िरषन वोसावला |

िरी हनशचयो राहिला | िो सतवगण ||६०||

शरवण आणी मनन | हनजधयास समाधान |

शदध जाल आतमजञान | िो सतवगण ||६१||

जयास अिकार नस | नराशिा हवलस |

जयापासी कपा वस | िो सतवगण ||६२||

सकळासी नमर बोल | मयाथदा धरन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सवथ जन िोरषहवल | िो सतवगण ||६३||

सकळ जनासी आजथव | नािी हवरोधास ठाव |

परोपकारी वची जीव | िो सतवगण ||६४||

आपकायाथहन जीवी | परकायथहसदधी करावी |

मरोन कीिी उरवावी | िो सतवगण ||६५||

परावाच दोरषगण | दषटीस दख आपण |

समदरा ऐसी साठवण | िो सतवगण ||६६||

नीच उततर सािाण | परतयोततर न दण |

आला करोध सावरण | िो सतवगण ||६७||

अनयायवीण गाहजिी | नानापरी पीडा कररिी |

हििक हि साठवी हचतती | िो सतवगण ||६८||

शरीर घीस सािाण | दजथनासी हमळोन जाण |

हनदकास उपकार करण | िा सतवगण ||६९||

मन भलिीकड धाव | ि हववक आवराव |

इददरय दमन कराव | िो सतवगण ||७०||

सहतकरया आचरावी | असहतकरया तयागावी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाट भकतीची धरावी | िो सतवगण ||७१||

जया आवड परािःसनान | आवड पराणशरवण |

नाना मतरी दविाचथन | करी िो सतवगण ||७२||

पवथकाळी अहिसादर | वसिपजस ितपर |

जयतयाची परीिी रोर | िो सतवगण ||७३||

हवदहस मल मरण | ियास ससकार दण |

अरवा सादर िोण | िो सतवगण ||७४||

कोणी यकास मारी | ियास जाऊन वारी |

जीव बधनमकत करी | िो सतवगण ||७५||

हलग लाखोली अहभशरष | नामसमरणी हवसवास |

दवदशथनी अवकाश | िो सतवगण ||७६||

सि दखोहन धाव | परमसख िलाव |

नमसकारी सवथभाव | िो सतवगण ||७७||

सिकपा िोय जयास | िण उदधररला वश |

िो ईशवराचा अश | सतवगण ||७८||

सनमागथ दाखवी जना | जो लावी िररभजना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञान हसकवी अजञाना | िो सतवगण ||७९||

आवड पणय ससकार | परदिणा नमसकार |

जया राि पाठािर | िो सतवगण ||८०||

भकतीचा िवास भारी | गररसामगरी जो करी |

धािमरथि नानापरी | पजी िो सतवगण ||८१||

झळफहळि उपकण | माळा गवाळी आसन |

पहवतर सोजवळ वसन | िो सतवगण ||८२||

परपीडच वाि दःख | परसिोरषाच सख |

वरागय दखोन िररख | मानीिो सतवगण ||८३||

परभरषण भरषण | परदरषण दरषण |

परदःख हसण जाण | िो सतवगण ||८४||

आिा असो ि बहि | दवी धमी जयाच हचतत |

भज कामनारहिि | िो सतवगण ||८५||

ऐसा िा सतवगण साहतवक | ससारसागरी िारक |

यण उपज हववक | जञानमागाथचा ||८६||

सतवगण भगवदभकती | सतवगण जञानपरापती |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतवगण सायोजयमकती | पाहवजि ||८७||

ऐसी सतवगणाची हसरिी | सवलप बोहलल यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||८८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सतवगणलिणनाम समास सािवा || २७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सतवगणलिण २७- छापील परिीि rsquoसतवगणrsquoअस आि

[१] कोवसा ७४- आधार [२] भवाणथव ७४- भवसागर

[३] मडण ७५-सौदयथ [४] हनशथन ७५- हनरसन [५]

यजनयाजन ७१३- यजञ करण यजञ करवण [६] आधन

७१३- अधययन [७] बराहमणसिपथण ७१६-सिसजजनास

दान [८] अगरार ७१९- अगरिार [गरीबाना जमीनदान

करण] [९] पाईरीया ७२०- पायर या [१०] भयरी ७२२ -

भयार [११] जगट ७२४- झगट [वादय] [१२] दमाम- मोठ

नगार [१३] कािळ- मोठ ढोल [१४] छतर ७२६-

छततरहनवारा [१५] चामर ७२६- चवर या [१६] सयाथपान

७२६- अबदाहगर या[१७] माळा व धशर ७३२- माळा व

बकका [१८] हिषठि उभी ७३५- वाट पिाि उभी असिाि

[१९] हनडारल ७३९- भरन आलपाणावल [२०]

िहडिापडी ७५४- साधसि [२१] वोसावला ७६०-

वाकळ झाला [२२] नराशयिा हवलस ७६२-हनवाथसनिा

परगटपण ददसि [२३] समदरा ऐसी साठवण ७६६-

(दसर याच गणदोरष जाणन) पोटाि घालण िा सतवगण

[२४]हवदसी ७७४- परदशी [२५] झळफळीि ७८२-

चकचकीि[२६] गवाळी ७८२- गोमख [२७] िररख

७८३- आनद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सहदवदयाहनरपण || २८ ||

शरीराम

ऐका सहदवदयची लिण | परम शदध सलिण |

हवचार घिा बळहच बाण | सहदवदया आगी ||१||

सहदवदयचा जो पररष | िो उततमलिणी हवशरष |

तयाच गण ऐकिा सिोरष | परम वाट ||२||

भाहवक साहतवक परमळ | शाहि कषमा दयासीळ |

लीन ितपर कवळ | अमिवचनी ||३||

परम सदर आणी चिर | परम सबळ आणी धीर |

परम सपनन आणी उदार | आहिशयसी ||४||

परम जञािा आणी भकत | मािा पडीि आणी हवरकत |

मािा िपसवी आणी शाि | आहिशयसी ||५||

वकता आणी नराशिा | सवथजञ आणी सादरिा |

शरषठ आणी नमरिा | सवथतरासी ||६||

राजा आणी धारथमक | शर आणी हववक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िारणय आणी नमक | आहिशयसी ||७||

वदधाचारी कळाचारी | यकतािारी हनरथवकारी |

धनविरी परोपकारी | पदमिसिी ||८||

कायथकिाथ हनराहभमानी | गायक आणी वषणव

जनी | वभव आणी भगवदभजनी | अतयादर ||९||

ितवजञ आणी उदासीन | बहशरि आणी सजजन |

मतरी आणी सगण | नीहिवि ||१०||

साध पहवतर पणयसीळ | अिरशदध धमाथतमा कपाळ |

कमथहनषठ सवधम हनमथळ | हनलोभ अनिापी ||११||

गोडी आवडी परमारथपरीिी | सनमागथ सहतकरया धारणाधिी |

शरिी समिी लीळा यहकत | सििी मिी परीिा ||१२||

दि धिथ योगय िारककक | सतय साहितय नमक भदक |

कशळ चपळ चमतकाररक | नाना परकार ||१३||

आदर सनमान िािथमय जाण | परयोगसमयो परसग जाण |

कायाथकारण हचनि जाण | हवचिण बोहलका ||१४||

सावध सािपी साधक | आगमहनगमशोधक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञानहवजञान बोधक | हनशचयातमक ||१५||

परशचरणी िीरथवासी | दढवरिी कायाकलसी |

उपासक हनगरिासी | कर जाण ||१६||

सतयवचनी शभवचनी | कोमळवचनी यकवचनी |

हनशचयवचनी सौखयवचनी | सवथकाळ ||१७||

वासनािपत सखोल योगी | भव सपरसनन वीिरागी |

सौमय साहतवक शदधमागी | हनःकपट हनवसनी ||१८||

सगड सगीि गणगरािी | अनापिी लोकसगरिी |

आजथव सखय सवथहि | पराणीमातरासी ||१९||

दरवसची दारासची | नयायसची अिरसची |

परवहततसची हनवहततसची | सवथसची हनःसगपण ||२०||

हमतरपण परहििकारी | वागमाधयथ परशोकिारी |

सामरथयथपण वतरधारी | पररषार जगहमतर ||२१||

सशयछदक हवशाळ वकता | सकळ कलपत असोनी

शरोिा | कराहनरपणी शबदाराथ | जाऊच नदी ||२२||

ववादरहिि सवादी | सगरहिि हनरोपाधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दराशारहिि अकरोधी | हनदोरष हनमथतसरी ||२३||

हवमळजञानी हनशचयातमक | समाधानी आहण

भजक | हसदध असोनी साधक | साधन रिी ||२४||

सखरप सिोरषरप | आनदरप िासयरप |

ऐकयरप आतमरप | सवथतरासी ||२५||

भागयवि जयवि | रपवि गणवि |

आचारवि दकरयावि | हवचारवि हसरिी ||२६||

यशवि कीरथिवि | शहकतवि सामरथयथवि |

वीयथवि वरदवि | सतयवि सकिी ||२७||

हवदयावि कळावि | लकषमीवि लकषणवि |

कळवि सहचषमि | बळवि दयाळ ||२८||

यहकतवि गणवि वररषठ | बहदधवि बहधाररषट |

दीिावि सदासिषट | हनसपि वीिरागी ||२९||

असो ऐस उततम गण | ि सहदवदयच लिण |

अभयासाया हनरपण | अलपमातर बोहलल ||३०||

रपलावणय अभयाहसिा न य | सिजगणास नचल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उपाय | कािी िरी धरावी सोय | अगािक गणाची ||३१||

ऐसी सहदवदया बरवी | सवथतरापासी असावी |

परी हवरकतपररष अभयासवी | अगतयरप ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सहदवदयाहनरपणनाम समास आठवा || २८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वकता आहण नराशिा८६- वकता असन हनलोभीहवरकत

[२] यकतािारी ८८- माफक भोजन घणारा [३] पदमिसिी

८८- िािावर कमलहचनि असलला यशसवी मनषय [अस

हचनि यशदशथक व शभ समजिाि ] [४] िततवजञ आहण

उदासीन ८१०ndash िततवजञानी असन अनासकत असलला [५]

आगम हनगम शोधक ८१५- वदवदािाचा सकषम अभयासक

[६] जञानहवजञानबोधक ८१५- वासिव चिनय बरहमाहवरषयीच

जञान [अहवदया] व आतमसवरपाहवरषयीच जञान [हवजञान] याची

बोधानभिी घिलला [७] कायाकलसी ८१६-

वरिवकलयासाठी कायाकलश घणारा [८] सगड८१९-

चिरपणान कलल काम [९] दरवसची दारासची ८२०-

पसा व सतरी याबाबि पहवतर विथन असणारा [१०]

नयायसची ८२०- नीहिमान [११] अिरसची ८२०-

हनमथळ मनाचा[१२] सवथसची ८२०- सपणथ जीवनच

अिबाथय हनमथळ असलला [१३] वतरधारी ८२१- सरिक

[१४] सकळ कलपत ८२२- सगळ कािी जाणणाराकठलयािी

शकाच समाधान करणारा [१५] शबदाराथ जाऊच नदी

८२२- शबदाराथकड बारीक लि ठवन [१६] लकषणवि

८२८- ऐशवयथसपनन[१७] परी ८३२- परि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा हवरकतलिण || २९ ||

शरीराम

ऐका हवरकताची लिण | हवरकत असाव कोणया

गण | जण आगी सामरथयथ बाण | योहगयाच ||१||

जण सतकीरथि वाढ | जण सारथकिा घड |

जणकररिा महिमा चढ | हवरकतासी ||२||

जण परमारथ फाव | जण आनद िलाव |

जण हवरकती दणाव | हववक सहिि ||३||

जण सख उचबळ | जण सहदवदया वोळ |

जण भागयशरी परबळ | मोिसहिि ||४||

मनोरर पणथ िोिी | सकळ कामना परिी |

मखी राि सरसविी | मधर बोलावया ||५||

ि लिण शरवण कीज | आणी सदढ जीवी धररज |

िरी मग हवखयाि िोईज | भमडळी ||६||

हवरकत हववक असाव | हवरकत अधयातम वाढवाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत धाररषट धराव | दमनहवरषई ||७||

हवरकत राखाव साधन | हवरकत लावाव भजन |

हवरकत हवशरष बरहमजञान | परगटवाव ||८||

हवरकत भकती वाढवावी | हवरकत शािी दाखवावी |

हवरकत यत करावी | हवरकती आपली ||९||

हवरकत सहतकरया परहिषठावी | हवरकत हनवहतत हवसिारावी |

हवरकत नराशिा धरावी | सदढ जीवसी ||१०||

हवरकत धमथसरापना करावी | हवरकत नीहि आवलबावी |

हवरकत कषमा साभाळावी | अतयादरसी ||११||

हवरकत परमारथ उजळावा | हवरकत हवचार शोधावा |

हवरकत सहननध ठवावा | सनमागथ सतवगण ||१२||

हवरकत भाहवक साभाळावी | हवरकत परमळ हनववावी |

हवरकत साबडी नपिावी | शरणागि ||१३||

हवरकत असाव परम दि | हवरकत असाव अिरसाि |

हवरकत वोढावा कपि | परमाराथचा ||१४||

हवरकत अभयास करावा | हवरकत सािप धरावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत वकततव उभारावा | मोडला परमारथ ||१५||

हवरकत हवमळजञान बोलाव | हवरकत वरागय सिवीि

जाव | हवरकत हनशचयाच कराव | समाधान ||१६||

पव करावी अचाट | चालवावी भकताची राट |

नाना वभव कचाट | उपासनामागथ ||१७||

िररकीिथन करावी | हनरपण माजवावी |

भहकतमाग लाजवावी | हनदक दजथन ||१८||

बहिास कराव परोपकार | भलपणाचा जीणोदधार |

पणयमागाथचा हवसिार | बळहच करावा ||१९||

सनान सधया जप धयान | िीरथयातरा भगवदभजन |

हनतयनम पहवतरपण | अिरशदध असाव ||२०||

दढ हनशचयो धरावा | ससार सखाचा करावा |

हवशवजन उदधरावा | ससगथमातर ||२१||

हवरकत असाव धीर | हवरकत असाव उदार |

हवरकत असाव ितपर | हनरपणहवरषई ||२२||

हवरकत सावध असाव | हवरकत शदध माग जाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत हझजोन उरवाव | सतकीिीसी ||२३||

हवरकत हवरकत धडाव | हवरकत साध वोळखाव |

हवरकत हमतर कराव | सि योगी सजजन ||२४||

हवरकत करावी परशचरण | हवरकत दफरावी िीराथटण |

हवरकत करावी नानासरान | परम रमणीय ||२५||

हवरकत उपाधी करावी | आणी उदासवहतत न सडावी |

दराशा जडो नदावी | कोणयकहवरषई ||२६||

हवरकत असाव अिरहनषठ | हवरकत नसाव दकरयाभरषट |

हवरकत न विाव कहनषठ | पराधनपण ||२७||

हवरकत समय जाणावा | हवरकत परसग वोळखावा |

हवरकत चिर असावा | सवथपरकार ||२८||

हवरकत यकदसी नसाव | हवरकत सवथ अभयासाव |

हवरकत अवघ जाणाव | जयाच तयापरी ||२९||

िररकरा हनरपण | सगणभजन बरहमजञान |

हपडजञान ितवजञान | सवथ जाणाव ||३०||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परवहततमागथ हनवहततमागथ | सकळ जाणाव ||३१||

परमळ हसरिी उदास हसरिी | योगहसरिी धयानहसरिी |

हवदि हसरिी सिज हसरिी | सकळ जाणाव ||३२||

धवनी लि मदरा आसन | मतरयतर हवधीहवधान |

नाना मिाच दखण | पािोन साडाव ||३३||

हवरकत असाव जगहमतर | हवरकत असाव सवितर |

हवरकत असाव हवहचतर | बहगणी ||३४||

हवरकत असाव हवरकत | हवरकत असाव िररभकत |

हवरकत असाव हनतयमकत | अहलपतपण ||३५||

हवरकत शासतर धाडोळावी | हवरकत मि हवभाडावी |

हवरकत ममि लावावी | शदधमाग ||३६||

हवरकत शदधमागथ सागावा | हवरकत सशय छदावा |

हवरकत आपला मिणावा | हवशवजन ||३७||

हवरकत हनदक वदाव | हवरकत साधक बोधाव |

हवरकत बदध चववाव | ममिहनरपण ||३८||

हवरकत उततम गण घयाव | हवरकत अवगण तयागाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना अपाय भगाव | हववकबळ ||३९||

ऐसी ि उततम लिण | ऐकावी यकागर मन |

याचा अविर न करण | हवरकत पररष ||४०||

इिक बोहलल सवभाव | तयाि मानल हििक घयाव |

शरोिी उदास न कराव | बह बोहलल मिणौनी ||४१||

परि लिण न घिा | अवलिण बाषकळिा |

िण तयास पढिमखथिा | यवो पाि ||४२||

तया पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

बोहलल अस सावधान | िोऊन ऐका ||४३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

हवरकतलिणनाम समास नववा || २९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आनद िलाव ९३- सवानद उचबळ [२] सहवदया वोळ

९४- सवसवरपानभव यिो [३] साबडी ९१३-

भोळीभाबडी [४] योगहसरिी धयानहसरिी ९३२-

अषटागयोग व धयानयोग(यर ldquoअिरहसरिी अहलपतहसरिीrdquo िा

पाद िोिा िो गाळन िा पाद शरीसमराानी सविः घािला-

इहि सभशकर दव) [५] हवभाडावी ९३६ -[मि]

खोडावीि खडन कराव [६] बदध चववाव ९३८-

परापहचकास जाग कराव[७] अपाय भगाव ९३९- वाईट

गोषटीचा हबमोड करावा[८] अवलिण बाषकळिा ९४२-

अवलिणाचा हनररथकपण अवलब कलयास बाषकळिा भ

हनररथकिा अरथिीन

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा पढिमखथलिण || २१० ||

शरीराम

मागा साहगिली लिण | मखाथआगी चाियथ बाण |

आिा ऐका शािाण | असोहन मखथ ||१||

िया नाव पढिमखथ | शरोिी न मनाव दःख |

अवगण तयाहगिा सख | परापत िोय ||२||

बहशरि आणी हवतपनन | पराजळ बोल बरहमजञान |

दराशा आणी अहभमान | धरी िो यक पढिमखथ ||३||

मकत दकरया परहिपादी | सगण भहकत उछदी |

सवधमथ आणी साधन हनदी | िो यक पढिमखथ ||४||

आपलन जञािपण | सकळास शबद ठवण |

पराणीमातराच पाि उण | िो यक पढिमखथ ||५||

हशषयास अवजञा घड | का िो सकटी पड |

जयाचहन शबद मन मोड | िो यक पढिमखथ ||६||

रजोगणी िमोगणी | कपटी करटळ अिःकणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वभव दखोन वाखाणी | िो यक पढिमखथ ||७||

समळ गरर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

गण सागिा अवगण | पाि िो यक पढिमखथ ||८||

लिण ऐकोन मानी वीट | मतसर करी खटपट |

नीहिनयाय उदधट | िो यक पढिमखथ ||९||

जाणपण भरी भर | आला करोध नावर |

दकरया शबदास अिर | िो यक पढिमखथ ||१०||

वकता अहधकारवीण | वकततवाचा करी सीण |

वचन जयाच कठीण | िो यक पढिमखथ ||११||

शरोिा बहशरिपण | वकतयास आणी उण |

वाचाळपणाचहन गण | िो यक पढिमखथ ||१२||

दोरष ठवी पदढलासी | िहच सवय आपणापासी |

ऐस कळना जयासी | िो यक पढिमखथ ||१३||

अभयासाचहन गण | सकळ हवदया जाण |

जनास हनवऊ नण | िो यक पढिमखथ ||१४||

िसि बाधीज ऊणथिि | लोभ मतय भरमराि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा जो परपची गि | िो यक पढिमखथ ||१५||

हसतरयाचा सग धरी | हसतरयासी हनरपण करी |

हनदय वसि आहगकारी | िो यक पढिमखथ ||१६||

जण उणीव य आगासी | िहच दढ धरी मानसी |

दिबहदध जयापासी | िो यक पढिमखथ ||१७||

साडहनया शरीपिी | जो करी नरसििी | का दषटी

पहडलयाची कीिी | वणीिो यक पढिमखथ ||१८||

वणी हसतरयाच आवव | नाना नाटक िावभाव |

दवा हवसर जो मानव | िो यक पढिमखथ ||१९||

भरोन वभवाच भरी | जीवमातरास िछय करी |

पारषाडमि रावरी | िो यक पढिमखथ ||२०||

हवतपनन आणी वीिरागी | बरहमजञानी मािायोगी |

भहवषय सागो लाग जगी | िो यक पढिमखथ ||२१||

शरवण िोिा अभयािरी | गणदोरषाची चाळणा

करी | परभरषण मतसरी | िो यक पढिमखथ ||२२||

नािी भकतीच साधन | नािी वरागय ना भजन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दकरयहवण बरहमजञान | बोल िो यक पढिमखथ ||२३||

न मनी िीरथ न मनी ितर | न मनी वद न मनी शासतर |

पहवतरकळी जो अपहवतर | िो यक पढिमखथ ||२४||

आदर दखोहन मन धरी | कीिीहवण सििी करी |

सवहच हनदी अनादरी | िो यक पढिमखथ ||२५||

माग यक पढ यक | ऐसा जयाचा दडक |

बोल यक करी यक | िो यक पढिमखथ ||२६||

परपचहवशी सादर | परमारी जयाचा अनादर |

जाणपण घ अधार | िो यक पढिमखथ ||२७||

यरारथ साडन वचन | जो रिन बोल मन |

जयाच हजण पराधन | िो यक पढिमखथ ||२८||

सोग सपाधी वरीवरी | कर नय िहच करी |

मागथ चकोन भर भरी | िो यक पढिमखथ ||२९||

रातरददवस करी शरवण | न सडी आपल अवगण |

सवहिि आपल आपण | नण िो यक पढिमखथ ||३०||

हनरपणी भल भल | शरोि यऊन बसल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िदर लिनी बोल | िो यक पढिमखथ ||३१||

हशषय जाला अनाहधकारी | आपली अवजञा करी |

पनिा तयाची आशा धरी | िो यक पढिमखथ ||३२||

िोि असिा शरवण | दिास आल उणपण |

करोध करी हचणहचण | िो यक पढिमखथ ||३३||

भरोन वभवाच भरी | सदगरची उपिा करी |

गरपरपरा चोरी | िो यक पढिमखथ ||३४||

जञान बोलोन करी सवारथ | कपणा ऐसा साची अरथ |

अराथसाठी लावी परमारथ | िो यक पढिमखथ ||३५||

विथलयावीण हसकवी | बरहमजञान लावणी लावी |

पराधन गोसावी | िो यक पढिमखथ ||३६||

भहकतमागथ अवघा मोड | आपणामधय उपढर पड |

ऐहसय कमी पवाड | िो यक पढिमखथ ||३७||

परपच गला िािीचा | लश नािी परमाराथचा |

दवरषी दवा बराहमणाचा | िो यक पढिमखथ ||३८||

तयागावया अवगण | बोहलल पढिमखाथच लिण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवचिण नीउन पणथ | कषमा कल पाहिज ||३९||

परम मखाथमाजी मखथ | जो ससारी मानी सख |

या ससारदःखा ऐस दःख | आणीक नािी ||४०||

िहच पढ हनरपण | जनमदःखाच लिण |

गभथवास िा दारण | पढ हनरोहपला ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद पढिमखथलिणनाम

समास दिावा || २१० || दशक दसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वाखाणी १०७- सििीकौिक [२] जाणपण भरी भर

१०१०- जञानी समजन घमडीन फगण [३] हनवऊ

१०१४- समाधान शाि करण [४] नण १०१४- जाणि

नािी [५] िसि १०१५- ितती [६] ऊणथिि १०१५-

कोळीषटकाचया ििन [७] भरोन वभवाच भरी १०२०-

ऐशवयाथचया घमडीि [८] रावरी १०२०- साभाळी [९]

सवहच १०२५- लगच [१०] जाणपण घ अधार १०२७-

जाणनबजन अहवदयचया अजञानाचया अधाराि रािणारा

(अधार या ऐवजी rsquoअआधारrsquo असा पाठ इिर परिीि आि)

[११] सोग सपाधी वरीवरी १०२९-समजन वरवरच

चागल वागणयाच सोग घणसपादण [१२] उपढर १०३७

असिावसि अववसरा [१३] आपणामधय उपढर

पड१०३७- आपल सविःच जीवन हवसकळीि िोि [१४]

दवरषी दवाबराहमणाचा १०३८- सिसजजनाचा मतसर

करणारा [१५] हवचिण नीउन पणथ कषमा कल

पाहिज१०३९- हवचारविानी तयािील नयन पणथ करन

िमा करावी [१६] हवचिण १०३९- चिर हवचारवि

[१७] नीउन १०३९- नयन उणपणकमरिा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक हिसरा

सवगणपरीिा || ३० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला जनमदःखहनरपण || ३१ ||

शरीराम

जनम दःखाचा अकर | जनम शोकाचा

सागर | जनम भयाचा डोगर | चळना ऐसा ||१||

जनम कमाथची आटणी | जनम पािकाची खाणी |

जनम काळाची जाचणी | हनच नवी ||२||

जनम कहवदयच फळ | जनम लोभाच कमळ |

जनम भरािीच पडळ | जञानिीन ||३||

जनम हजवासी बधन | जनम मतयासी कारण |

जनम िहच अकारण | गरागोवी ||४||

जनम सखाचा हवसर | जनम हचिचा आगर |

जनम वासनाहवसिार | हवसिारला ||५||

जनम जीवाची आवदसा | जनम कलपनचा ठसा |

जनम लावचा वळसा | ममिारप ||६||

जनम मायच मदाव | जनम करोधाच हवराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जनम मोिास आडव | हवघन आि ||७||

जनम हजवाच मीपण | जनम अििचा गण |

जनम िहच हवसमरण | ईशवराच ||८||

जनम हवरषयाची आवडी | जनम दराशची बडी |

जनम काळाची काकडी | भहििाि ||९||

जनम िाहच हवरषमकाळ | जनम िहच वोखटी

वळ | जनम िा अहि कशचीळ | नकथ पिन ||१०||

पािािा शरीराच मळ | या ऐस नािी अमगळ |

रजसवलचा जो हवटाळ | तयामधय जनम यासी ||११||

अतयि दोरष जया हवटाळा | तया हवटाळाचाहच पिळा |

िर हनमथळपणाचा सोिळा | कवी घड ||१२||

रजसवलचा जो हवटाळ | तयाचा आळोन जाला

गाळ | तया गाळाचच कवळ | शरीर ि ||१३||

वरर वरर ददस वभवाच | अिरी पोिड नकाथच |

जस झाकण चमथकडाच | उघहडिाच नय ||१४||

कड धिा शदध िोि | यास परतयई धईजि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी दगाधी दिाि | शदधिा नय ||१५||

असिीपजर उभहवला | सीरानाडी गडाहळला |

मदमास सरसाहवला | सादोसादी भरनी ||१६||

अशदध शबद शदध नािी | ििी भरल अस दिी |

नाना वाधी दःख िहि | अभयािरी वसिी ||१७||

नकाथच कोठार भरल | आि बािरी हलडी-

हबहडल | मतरपोिड जमल | दगाधीच ||१८||

जि दकड आणी आिडी | नाना दगाधीची पोिडी |

अमप लवरहविी कािडी | काटाळवाणी ||१९||

सवाागास हसर परमाण | िर बळस वाि घराण |

उठ घाणी फटिा शरवण | ि दगाधी नघव ||२०||

डोळा हनघिी हचपड | नाकी दाटिी मकड |

परािःकाळी घाणी पड | मखी मळासाररखी ||२१||

लाळ रका आणी मळ | पीि शलषमा परबळ |

ियास मिणिी मखकमळ | चदरासाररख ||२२||

मख ऐस कशचीळ ददस | पोटी हवषठा भरली

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अस | परतयिास परमाण नस | भमडळी ||२३||

पोटी घाहलिा ददवानन | कािी हवषठा कािी वमन |

भागीररीच घिा जीवन | तयाची िोय लघशका ||२४||

एव मळ मतर आणी वमन | िहच दिाच जीवन |

यणहच दि वाढ जाण | यदरी सशय नािी ||२५||

पोटी नसिा मळ मतर वोक | मरोन जािी सकळ लोक |

जाला राव अरवा रक | पोटी हवषठा चकना ||२६||

हनमथळपण काढ जािा | िरी दि पडल ितविा |

एव दिाची ववसिा | ऐसी अस ||२७||

ऐसा िा धड असिा | यराभि पािो जािा |

मग ि ददथशा सागिा | शका बाधी ||२८||

ऐहसय कारागिी वसिी | नवमास बह हवपतती |

नवहि दवार हनरोधिी | वायो क चा िर ||२९||

वोका नरकाच रस हझरपिी | ि जठरागनीसिव

िापिी | िण सवथिी उकडिी | अहसिमास ||३०||

तवचहवण गभथ खोळ | िव मािसी िोिी डोिळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कटवहििण सवााग पोळ | िया बाळकाच ||३१||

बाधल चमाथच मोटाळ | िर हवषठच पटाळ |

रसउपाय वकनाळ | िोि अस ||३२||

हवषठा मतर वािी पीि | नाकी िोडी हनघिी

जि | िण हनबथजल हचतत | आहिशयसी ||३३||

ऐहसय कारागिी पराणी | पहडला अतयि दाटणी |

कळवळोन मिण चकरपाणी | सोडवी यरन आिा ||३४||

दवा सोडहवसी यरन | िरी मी सवहिि करीन |

गभथवास िा चकवीन | पनिा न य यर ||३५||

ऐसी दखवोन परहिजञा कली | िव जनमवळ पढ

आली | मािा आकरदो लागली | परसिकाळी ||३६||

नाकी िोडी बसल मास | मसिकदवार साडी

सवास | िहि बजल हनशरष | जनमकाळी ||३७||

मसिकदवार ि बजल | िण हचतत हनबथजल |

पराणी िळमळ लागल | चहकड ||३८||

सवास उसवास कोडला | िण पराणी जाजावला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथ ददसनासा जाला | कासावीस ||३९||

हचतत बह हनबथजल | िण आडभरी भरल |

लोक मिणिी आडव आल | खाडन काढा ||४०||

मग ि खाडन कादढिी | िसिपाद छदन घिी |

िािा पहडल िहच काहपिी | मख नाहसक उदर ||४१||

ऐस टवक िोहडल | बाळक पराण सोहडल |

मािनहि साहडल | कहळवर ||४२||

मतय पावला आपण | मािचा घिला पराण |

दःख भोहगल दारण | गभथवासी ||४३||

िरापी सकिकरनी | मागथ सापडला योनी |

िऱिी आडकला जाउनी | कठसकदी मागिा ||४४||

िय सकोहचि परी | बळहच वोढन कादढिी |

िण गण पराण जािी | बाळकाच ||४५||

बाळकाच जािा पराण | अिी िोय हवसमरण |

िण पवील समरण | हवसरोन गला ||४६||

गभी मिण सोि सोि | बािरी पडिा मिण कोि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा कषटी जाला बह | गभथवासी ||४७||

दःखा वरपडा िोिा जाला | रोरा कषटी बािरी

आला | सवच कषट हवसरला | गभथवासाच ||४८||

सनयाकार जाली वतती | कािी आठवना हचतती |

अजञान पहडली भरािी | िण सखहच माहनल ||४९||

दिहवकार पावल | सखदःख झळबळ |

असो ऐस गडाळल | मायाजाळी ||५०||

ऐस दःख गभथवासी | िोि पराणीमातरासी |

मिणोहनया भगविासी | शरण जाव ||५१||

जो भगविाचा भकत | िो जनमापासन मकत |

जञानबळ हवरकत | सवथकाळ ||५२||

ऐशा गभथवासी हवपतती | हनरोहपलया यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||५३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

जनमदःखहनरपणनाम समास पहिला || ३१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] कमाथची आटणी १२- कमाथची मस [२] हनच नवी १२-

हनतय निन [३] जनम भरािीच पडळ १३- जनम भरमाचा

पडदा [४] गरागोवी १४- गिावळगरफटण [५] लावचा

वळसा १६- डाकीणीच झपाटण[६] मायच मदाव १७-

मायच कपटलबाडी [७] करोधाच हवराव १७- रागकरोध

याच वीरपण[८] हवरषय १९-ldquoहवशरषण हसचहनि इददरयाहण

मनशचrdquo-जयाचया रठकाणी इददरय आहण मन बडन जािाि

मगन िोिाि अस पदारथ मिणजच इददरयभोग िोि [९]

वोखटी वळ ११०- वाईट वळ [१०] परतयई धईजि ११५-

दररोज धिल िरी [११] अशदध शबद शदध नािी ११७-

अशदध मिणज ज शदध नािी अस ि रकत [१२] बळस वाि

घराण १२०- नाकािन शबड वाििो[१३] तवचहवण गभथ

खोळ १३१- अपणथ वाढलला गभथ िालचाल(खोळ) करिो

[१४] कटव-हििण १३१- कड व िीकषण रसामळ [१५]

वकनाळ १३२- वकरवार व नाळ [१६] मािन साहडल

कहळवर १४२- आईन दि सोडन ददला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा सवगणपरीिा-१ || ३२ ||

शरीराम

ससार िाहच दःखमळ | लागिी दःखाच

इगळ | मागा बोहलली िळमळ | गभथवासाची ||१||

गभथवासी दःख जाल | ि बाळक हवसरल |

पढ वाढो लागल | ददवसददवस ||२||

बाळपणी तवचा कोवळी | दःख िोिाहच िळमळी |

वाचा नािी िय काळी | सखदःख सागावया ||३||

दिास कािी दःख जाल | अरवा िधन पीडल |

िरी ि परम आकरदल | परी अिर नणव ||४||

मािा करवाळी वरी | परी ज पीडा जाली अिरी |

ि मायसी न कळ अभयािरी | दःख िोय बाळकासी ||५||

मागि मागि फज रड | मािा बझावी घऊन

कड | वरा नणिी बापड | िळमळी जीवी ||६||

नानावाधीच उमाळ | िण दःख आदोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रड पड का पोळ | अहगनसग ||७||

शरीर रहििा नय | घडिी नाना अपाय |

खोडी अधािरी िोय | आवविीन बाळक ||८||

अरवा अपाय चकल | पवथ पणय पढ ठाकल |

मािस वोळखो लागल | ददवसददवस ||९||

िणभरी मािस न दख | िरी आकरद रदन करी दःख |

ि समई मािसाररख | आणीक कािीच नािी ||१०||

आस करन वास पाि | मािहवण कदा न राि |

हवयोग पळमातर न साि | समरण जाहलया निर ||११||

जरी बरहमाददक दव आल | अरवा लकषमीन अवलोदकल |

िरी नवच बझाहवल | आपल मािवाचनी ||१२||

करप अरवा कलिण | सकळाहहन करटपण |

िरी नािी िीसमान | भमडळी कोणी ||१३||

ऐस ि कहवलवाण | मािहवण ददस उण |

राग परि कल हिन | िरी आकरदोहन हमठी घाली ||१४||

सख पाव मािजवळी | दरी कररिाहच िळमळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहि परीहि िय काळी | मािवरी लागली ||१५||

िव ि मािस मरण आल | पराणी पोरट जाल |

दःख झणी लागल | आई आई मिणोनी ||१६||

आई पािािा ददसना | दीनरप पाि जना |

आस लागहलस मना | आई यईल मिणोनी ||१७||

मािा मिणोन मख पाि | िव ि आपली मािा

नवि | मग हिवासल राि | दनयवाण ||१८||

मािाहवयोग कषटल | िण मानसी दःख जाल |

दिहि िीणतव पावल | आहिशयसी ||१९||

अरवा मािािी वाचली | मायलकरा भटी जाली |

बाळदशा ि राहिली | ददवसददवस ||२०||

बाळपण जाल उण | ददवसददवस िोय शािाण |

मग ि मायच अतयि पखण | िोि ि राहिल ||२१||

पढ लो लागला खळाचा | कळप मळहवला पोराचा |

आलयगलया डावाचा | आनद शोक वाि ||२२||

मायबाप हसकहविी पोट | ियाच परम दःख वाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चट लागली न सट | सगिी लकराची ||२३||

लकरामधय खळिा | नाठव मािा आहण हपिा |

िव िरहि अवहचिा | दःख पावला ||२४||

पहडल दाि फटला डोळा | मोडल पाय जाला

खळा | गला माज अवकळा | ठाकन आली ||२५||

हनघालया दवी आणी गोवर | उठल कपाळ लागला

जवर | पोटसळी हनरिर | वायगोळा ||२६||

लागली भि जाली झडपणी | जळीचया मसको

मायराणी | मजया झोटटग करणी | मिसोबाची ||२७||

विाळ खकाळ लागला | बरहमहगऱिो सचरला |

नणो चडा वोलाहडला | कािी कळना ||२८||

यक मिणिी बीरदव | यक मिणिी खडराव |

यक मिणिी सकळ वाव | िा बराहमणसमध ||२९||

यक मिणिी कोण कल | आगी दवि घािल |

यक मिणिी चकल | सटवाईच ||३०||

यक मिणिी कमथभोग | आगी जडल नाना रोग |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी चाग | बोलाऊन आहणल ||३१||

यक मिणिी िा वाचना | यक मिणिी िा मरना |

भोग भोहगिो यािना | पापासिव ||३२||

गभथदःख हवसरला | िो हतरहवधिाप पोळला |

पराणी बहि कषटी जाला | ससारदःख ||३३||

इिक हि चकोन वाचला | िरी मारमार शािाणा कला |

लोदककी नटका जाला | नाव राख ऐसा ||३४||

पढ मायबापी लोभासिव | सभरम माहडला हवविाव |

दाऊहनया सकळ वभव | नोवरी पाहिली ||३५||

वऱिाडीवभव दाटल | दखोन परमसख वाटल |

मन ि रगोन गल | सासरवाडीकड ||३६||

मायबापी भलिस असाव | परी सासरवाडीस नटक

जाव | दरव नसल िरी घयाव | रण कळािर ||३७||

आिभाथव ि सासरवाडी | मायबाप राहिली बापडी |

िोिािी सवथसव कडकडी | हििक च कायथ तयाच ||३८||

नोवरी आहलया घरा | अिी िवास वाट वरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिण मजसाररखा दसरा | कोणीच नािी ||३९||

मायबाप बध बहिणी | नोवरी न ददसिा वाट काणी |

अतयि लोधला पाहपणी | अहवदयन भलहवला ||४०||

सभोग नसिा इिका परमा | योगय जाहलया उलघी सीमा |

परीिी वाढहविी कामा- | कररिा पराणी गिला ||४१||

जरी न दख िण यक डोळा | िरी जीव िोय

उिाहवळा | परीिीपातर अिकथ ळा | घऊन गली ||४२||

कोवळ कोवळ शबद मजळ | मयाथदा लजया मख-

कमळ | वकतरलोकन कवळ | गरामजयाच मदाव ||४३||

कळवळा यिा सावरना | शरीर हवकळ आवरना |

अनतर ववसाई करमना | हरहर वाट ||४४||

ववसाय कररिा बािरी | मन लागलस घरी |

िणिणा अभयािरी | समरण िोय काहमनीच ||४५||

िमिी माहझया हजवािील जीव | मिणौहन अतयि

लाघव | दाऊहनया हचतत सवथ | हिरोन घिल ||४६||

मद सोइरीक कादढिी | फास घालन पराण घिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िस आयषय गहलया अिी | पराणीयास िोय ||४७||

परीहि काहमनीसी लागली | जरी ियसी कोणी रागजली |

िरी परम हििी वाटली | मानसी गपतरप ||४८||

िय भायचहन कवार | मायबापासी नीच उततर |

बोलोहनया हिरसकार | वगळा हनघ ||४९||

सतरीकारण लाज साहडली | सतरीकारण सखी सोहडली |

सतरीकारण हवघहडली | सकळहि हजवलग ||५०||

सतरीकारण दि हवदकला | सतरीकारण सवक

जाला | सतरीकारण साडवला | हववकासी ||५१||

सतरीकारण लोलगिा | सतरीकारण अहिनमरिा |

सतरीकारण पराधनिा | अहगकाररली ||५२||

सतरीकारण लोभी जाला | सतरीकारण धमथ साहडला |

सतरीकारण अिरला | िीरथयातरा सवधमथ ||५३||

सतरीकारण सवथरा कािी | शभाशभ हवचाररल नािी |

िन मन धन सवथिी | अननयभाव अरथपल ||५४||

सतरीकारण परमारथ बडहवला | पराणी सवहििास नाडला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | सतरीकारण कामबदधी ||५५||

सतरीकारण सोहडली भकती | सतरीकारण सोहडली हवरकती |

सतरीकारण सायोजयमकती | िहि िचछ माहनली ||५६||

यक हसतरयचहन गण | बरहमाड माहनल ठगण |

हजवलग िी हपसण | ऐसी वाटली ||५७||

ऐसी अिरपरीहि जडली | सवथसवाची साडी कली |

िव ि मरोन गली | अकसमाि भायाथ ||५८||

िण मनी शोक वाढला | मिण रोर घाि जाला |

आिा क चा बडाला | ससार माझा ||५९||

हजवलगाचा सोहडला सग | अवहचिा जाला घरभग |

आिा कर मायातयाग | मिण दःख ||६०||

सतरी घऊन आडवी | ऊर बडवी पोट बडवी |

लाज साडन गौरवी | लोका दखिा ||६१||

मिण माझ बडाल घर | आिा न करी िा

ससार | दःख आकरदला रोर | घोर घोरष ||६२||

िण जीव वारयावघला | सवथसवाचा उबग आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख जाला | जोगी का मिातमा ||६३||

का ि हनघोन जाण चकल | पनिा मागि लगन कल |

िण अतयिहच मगन जाल | मन हदविीय समधी ||६४||

जाला हदविीय समध | सवहच माहडला आनद |

शरोिी विाव सावध | पदढल समासी ||६५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-१ नाम समास दसरा || ३२ ||

दशक ३ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सवगणपरीिा ३०- या दशकाि एकाच नावाच ४ समास

आिि तयाना करमाक दऊन कर२ मधील rsquoहनरपणrsquoशबद

वगळला[१] इगळ २१- हनखार [२] फज रड २६- हदक

दि रड [३] वास पाि २११- वाट पािि [४] दःखझणी

२१६- दःखान खगण [५] हिवासल २१८- हिरमसल [६]

मायच पखण २२१- आईचा लळा लागलला[७] लो

लागला २२२- नाद लागला [८]चट लागली २२३- चटक

लागली [९]गला माज २२५- मसिी गली [१०] जळीचया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मसको मायराणी २२७- जलदविा[११] बरहमहगरो २२८-

बरहमसमध[१२]चडा वोलाडला २२८- मिरलली वसि

ओलाडली [१३] सभरम माडीला हवविाव २३५-

ससारलोभाि गिन हववाि कला [१४] कळािर २३७

वाजान (कळाकला मिणज वाज)[१५] आिभाथव २३८-

मनािन[१६] िोिािी सवथसव कडकडी २३८- ि

सगळीकडन नाडल जािाि[१७] अतयि लोधला २४०-

अहिशय भलन गला[१८] पाहपणी अहवदयन २४०- पापी

अहवदय मळ [अजञानामळ] [१९] परीिी वाढहविी कामा

२४१-परमामळ काम-वासना वाढि[२०] गरामजयाच मदाव

२४३- गरामय वततीन भलवण [२१]अनतर ववसाई करमना

२४४- अनयतर ववसायाि करमना [मन लागना][२२]मद

२४७- लबाडभरळ [२३] कोणी रागजली २४८- कोणी

रागावल िर [२४] सतरीकारण साडवला हववकासी २५१-

सतरीसाठी हववकभरषट झाला [२५] लोलगिा २५२-

लपटपणा [२६] िण जीव वारयावधला २६३- वाि

झालयापरमाण भरहमषटासारखा वाग लागला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा सवगणपरीिा-२ || ३३ ||

शरीराम

हदविीय समध जाला | दःख मागील

हवसरला | सख मानन राहिला | ससाराच ||१||

जाला अतयि कपण | पोट न खाय अनन |

रकयाकारण साडी पराण | यकसरा ||२||

कदा कलपािी न वची | साहचलहच पनिा

साची | अिरी असल कची | सदवासना ||३||

सवय धमथ न करी | धमथकतयाथसहि वारी |

सवथकाळ हनदा करी | साधजनाची ||४||

नण िीरथ नण वरि | नण अहिि अभयागि |

मगीमखीच ज सीि | िहि वचन साची ||५||

सवय पणय करवना | कल िरी दखवना |

उपिासय करी मना | नय मिणौनी ||६||

दवा भकतास उछदी | आगबळ सकळास खदी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनषठर शबद अिर भदी | पराणीमातराच ||७||

नीहि साडन माग | अनीिीन विो

लाग | गवथ धरन फग | सवथकाळ ||८||

पवथजास हसिररल | पिशरादधहि नािी

कल | कळदवि ठदकल | कोणपरी ||९||

आिि भररली भाणा | दजा बराहमण महणा |

आला िोिा पाहणा | हसतरयस मळ ||१०||

कदा नावड िररकरा | दव नलग सवथरा |

सनानसधया मिण वरा | कासया करावी ||११||

अहभळारष साची हवतत | सवय करी हवसवासघाि |

मद मािला उनमतत | िारणयपण ||१२||

िारणय आगी भरल | धाररषट नवच धररल |

कर नय िहच कल | मािा पाप ||१३||

सतरी कली परी धाकटी | धीर न धरवहच पोटी |

हवरषयलोभ सवटी | वोळखी साहडली ||१४||

माय बहिण न हवचारी | जाला पापी परदवारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दड पावला राजदवारी | िऱिी पालटना ||१५||

परसतरी दखोहन दषटी | अहभलारष उठ पोटी |

अकिथव हिपटी | पनिा िोय ||१६||

ऐस पाप उदड कल | शभाशभ नािी उरल |

िण दोरष दःख भरल | अकसमाि आगी ||१७||

वाधी भरली सवाागी | पराणी जाला ियरोगी |

कल दोरष आपल भोगी | सीघर काळ ||१८||

दःख सवााग फटल | नाहसक अवघहच बसल |

लिण जाऊन जाल | कलिण ||१९||

दिास िीणिा आली | नाना वरा उदभवली |

िारणयशकती राहिली | खगला पराणी ||२०||

सवाागी लागलया कळा | दिास आली अवकळा |

पराणी काप चळचळा | शहकत नािी ||२१||

िसिपादाददक झडल | सवाागी दकड पहडल |

दखोन रको लागल | लािानरोर ||२२||

जाली हवषटची सारणी | भोविी उठली वढाथणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अतयि खगला पराणी | जीव न वच ||२३||

आिा मरण द गा दवा | बहि कषट जाल जीवा |

जाला नािी नणो ठवा | पािकाचा ||२४||

दःख घळघळा रड | जो जो पाि आगाकड |

िो िो दनयवाण बापड | िळमळी जीवी ||२५||

ऐस कषट जाल बहि | सकळ जाल वािािाि |

दरवडा घालन हवतत | चोरटी नल ||२६||

जाल आरतर ना परतर | परारबध ठाकल हवहचतर |

आपला आपण मळमतर | सहवला दःख ||२७||

पापसामगरी सरली | ददवसददवस वरा िरली |

वदय औरषध ददधली | उपचार जाला ||२८||

मरि मरि वाचला | यास पनिा जनम जाला |

लोक मिणिी पहडला | माणसामधय ||२९||

यर सतरी आहणली | बरवी घरवाि माहडली |

अहि सवारथबदधी धरली | पनिा मागिी ||३०||

कािी वभव मळहवल | पनिा सवथिी सचल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि गि बडाल | सिान नािी ||३१||

पतर सिान नसिा दःखी | वाज नाव पहडल लोदककी |

ि न दफट मिणोनी लकी | िरी िो आिा ||३२||

मिणोन नाना सायास | बहि दवास कल नवस |

िीर वरि उपवास | धरण पारण माहडल ||३३||

हवरषयसख ि राहिल | वाजपण दःखी कल |

िव ि कळदवि पावल | जाली वदधी ||३४||

तया लकरावरी अहि परीहि | दोघहि िण यक न

हवशभिी | कािी जालया आकरदिी | दीघथ सवर ||३५||

ऐसी ि दःहखसि | पजीि िोिी नाना दवि |

िव िहि मल अवहचि | पवथ पापकरनी ||३६||

िण बहि दःख जाल | घरी आरध पहडल |

मिणिी आमिास का ठहवल | दव वाज करनी ||३७||

आमिास दरव काय कराव | ि जाव परी आपतय

विाव | आपतयालागी तयजाव | लागल सवथ ||३८||

वाजपण सददस गल | िो मरिवाज नाव पहडल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ि न दफट कािी कल | िण दःख आकरदिी ||३९||

आमची वली का खरटली | िा िा दवा वतती बडाली |

कळसवामीण का िोभली | हवझाला कळदीप ||४०||

आिा लकराच मख दखन | िरी आनद राडी चालन |

आणी गळिी टोचीन | कळसवाहमणीपासी ||४१||

आई भिा करीन िझा | नाव ठवीन करपजा |

वसणी घालीन माझा | मनोरर परवी ||४२||

बहि दवास नवस कल | बहि गोसावी

धहडल | गटगटा हगहळल | सगळ हवच ||४३||

कल समधाच सायास | रािाण घािल बहवस |

कळ नाररकळ बराहमणास | अबरदान ददधली ||४४||

कली नाना कवटाल | पतरलोभ कली ढाल |

िरी अदषट दफरल | पतर नािी ||४५||

विाखाल जाऊन नािािी | फळिी झाड करपिी |

ऐस नाना दोरष कररिी | पतरलोभाकारण ||४६||

सोडन सकळ वभव | तयाचा वारयावधला जीव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िव िो पावला खडराव | आणी कळसवाहमणी ||४७||

आिा मनोरर परिी | सतरीपररष आनदिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||४८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-२ नाम समास हिसरा || ३३ ||

दशक ३ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] रकयाकारण साडी पराण ३२- पशासाठी पराण टाकी

[२] कदा कलपािी न वची ३३- [कजरषी] अगदी कठीण

परसगीिी (जगबडीची वळ आली िरी) पसा खचथ करना [३]

साहचलहच पनिा साची ३३-साठललया धनाि पनिा भर

घाल लागला [४] हसिरल ३९- फसहवल [५] भाण ३१०-

बहिणभाड [६] अकिथव हिपटी ३१६- परापत न झालयान

दःखी झाला [७]भोविी उठली वढाथणी ३२३- तयाचया

सभोविी खप घाण पसरली [८] बरवी घरवाि ३३०-

ससाराची सामगरी ( शरीसमराानी ldquoपनिाrdquo िा शबद खोडन

तयाजागी ldquoबरवीrdquoिा शबद घािला ) [९] घरी आरध पहडल

३३७- अनपतयतवदःखामळ घरामधय जण अधार पडला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[१०] सददस ३३९- नकिच [११] राडी ३४१- हनखार

[१२] रािाण घािल ३४४- अगाि दवि घालणगोधळ

घालण [१३] कवटाल ढाल ३४५- हपशाचच हवदयची साधना

इ [१४] अदषट ३४५- दवनशीब [१५] वारयावधला जीव

३४७- जीव सरभर झाला

गीिाजञानशवरी एकनारी भागवि इगररापरमाणच

दासबोधाि अधया- तमाला अहिशय मितव ददलल असन ि

अहिशय सोप करन साहगिल आि शरीसमरथ ममि-

साधकास वारवार सावधपणाचा इशारा दिाि मखय

िररकराहनरपण दसर ि राजकारण हिसर ि सावधपण

सवथहवरषई द११५४ िररकराहनरपण नमसिपण

राजकारण विाथयाच लिण ििी असाव द११६४

िररकराहनरपण बरपण राजकारण परसग पाहिलयाहवण

सकळ खोट द१२२२९

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सवगणपरीिा-३ || ३४ ||

शरीराम

लकर उदड जाली | िो ि लकषमी हनघोन गली |

बापडी हभकसी लागली | कािी खाया हमळना ||१||

लकर खळिी धाकटी | यक रागिी यक पोटी |

ऐसी घरभरी जाली दाटी | कनया आणी पतराची ||२||

ददवसददवस खचथ वाढला | यावा िोिा िो खटोन गला |

कनया उपवरी जालयातयाला | उजवावया दरव नािी ||३||

मायबाप िोिी सपनन | तयाच उदड िोि धन |

िण कररिा परहिषठा मान | जनी जाला िोिा ||४||

भरम आि लोकाचारी | पहिली नादणक नािी

घरी | ददवसददवस अभयािरी | दररदर आल ||५||

ऐसी घरवाि वाढली | खािी िोड हमळाली |

िण पराणीयास लागली | काळजी उदवगाची ||६||

कनया उपवरी जालया | पतरास नोवऱया आलया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आिा उजवणी कलया | पाहिजि की ||७||

जरी मल िसीच राहिली | िरी पनिा लोकलाज

जाली | मिणिी कासया वाली | जनमदाररदरय ||८||

ऐसी लोकलाज िोईल | वहडलाच नाव जाईल |

आिा रण कोण दईल | लगनापरि ||९||

माग रण जयाच घिल | तयाच परिोन नािी

ददलि | ऐस आभाळ कोसळल | उदवगाच ||१०||

आपण खािो अननासी | अनन खाि आपणासी |

सवथकाळ मानसी | आिा हचिािर ||११||

पिी अवघीच मोडली | वसिभाव गािाण पहडली |

अिा दवा वळ आली | आिा हडवाळयाची ||१२||

कािी कला िाडामोडा | हवदकला घरीचा पाडारडा |

कािी पका रोकडा | कळािर कादढला ||१३||

ऐस रण घिल | लोदककी दभ कल |

सकळ मिणिी नाव राहखल | वहडलाच ||१४||

ऐस रण उदड जाल | ररणाइिी वढन घिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मग परयाण आरहभल | हवदशापरिी ||१५||

दोनी वररष बडी माररली | नीच सवा अगीकाररली |

शरीर आपदा भोहगली | अहिशयसी ||१६||

कािी मळहवल हवदशी | जीव लागला मनषयापासी |

मग पसोहनया सवामीसी | मरडिा जाला ||१७||

िव ि अतयि पीडावली | वाट पािाि बसली |

मिणिी ददवसगिी का लागली | काय करण दवा ||१८||

आिा आमिी काय खाव | दकिी उपवासी मराव |

ऐहसयाच सगिीस दव | का पा घािल आमिासी ||१९||

ऐस आपल सख पािािी | परी तयाच दःख नणिी |

आणी शहकत गहलया अिी | कोणीच कामा न यिी ||२०||

असो ऐसी वाट पाििा | दषटी दहखला अवहचिा |

मल धाविी िािा | भागलाहस मिणौनी ||२१||

सतरी दखोन आनदली | मिण आमची दनय

दफटली | िव यर ददधली | गाठोडी िािी ||२२||

सकळास आनद जाला | मिणिी आमचा वडील आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िरी आमिाला | आगया टोपया आहणलया ||२३||

ऐसा आनद चारी ददवस | सवच माहडली कसमस |

मिणिी ि गहलया आमिास | पनिा आपदा लागिी ||२४||

मिणौनी आहणल ि असाव | यण मागि हवदशास जाव |

आमिी ि खाऊ न िो याव | दरव मळऊन ||२५||

ऐसी वासना सकळाची | अवघी सोईरी सखाची |

सतरी अतयि परीिीची | ििी सखाच लागली ||२६||

हवदसी बह दगदला | हवशरािी घयावया आला |

सवासहि नािी टादकला | िो जाण वोढवल ||२७||

पढ अपिा जोहसयाची | कली हववचना महिाथची |

वहतत गिली ियाची | जािा परशसि न वट ||२८||

माया मातरा हसदध कली | कािी सामगरी बाधली |

लकर दषटीस पाहिली | मागथसि जाला ||२९||

हसतरयस अवलोदकल | हवयोग दःख बहि वाटल |

परारबधसतर िकल | रणानबधाच ||३०||

कठ सदगददि जाला | न सवरच गहिवरला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकरा आहण हपतयाला | िडािोडी जाली ||३१||

जरी रणानबध असल | िरी मागिी भटी िोईल |

नािी िरी सगिी परल | यहच भटीन िमची ||३२||

ऐस बोलोन सवार िोय | मागिा फीरदफरो पाि |

हवयोगदःख न साि | परि कािी न चल ||३३||

आपला गाव राहिला माग | हचतत भरमल ससार

उदवग | दःखवला परपचसग | अहभमानासिव ||३४||

ि समई मािा आठवली | मिण धनय धनय ि माउली |

मजकारण बहि कषटली | परी मी नणहच मखथ ||३५||

आजी जरी ि असिी | िरी मजला कदा न हवशभिी |

हवयोग िोिा आकरदिी | ि पोटाहग वगळीच ||३६||

पतर वभविीन हभकारी | मािा िसाहच अहगकारी |

दगदला दखोहन आिरी | तयाचया दःख दःखव ||३७||

परपच हवचार पािािा | ि सकळ जोड न जोड

मािा | ि शरीर जय कररिा | हनमाथण जाल ||३८||

लाव िरी ि माया | काय कराहवया सिसर जाया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परी भलोन गलो वाया | मकरधवजाचनी ||३९||

या यका कामाकारण | हजवलगाहस दवद घण |

सखी िीच हपसण | ऐसी वाटिी ||४०||

मिणौन धनय धनय ि परपची जन | ज मायबापाच

भजन | कररिी न कररिी मन | हनषठर हजवलगासी ||४१||

सगिी सतरीबाळकाची | आि साठी जनमाची |

परी मायबाप क ची | हमळिील पढ ||४२||

ऐस पवी िोि ऐदकल | परी ि समई नािी कळल |

मन ि बडोन गल | रहिसखाचा डोिी ||४३||

ि सखी वाटिी परी हपसण | हमळाली वभवाकारण |

ररि जािा लाहजरवाण | अतयि वाट ||४४||

आिा भलिस कराव | परर दरव मळऊन

नयाव | ररि जािा सवभाव | दःख आि ||४५||

ऐसी ववधथना करी | दःख वाटल अिरी |

हचिहचय मािापरी | बडोन गला ||४६||

ऐसा िा दि आपला | असिाच पराधन कला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | कटबकाबाडी ||४७||

या यका कामासाठी | जनम गला आटाटी |

वय वचलया सवटी | यकलहच जाव ||४८||

ऐसा मनी परसिावला | िण यक उदास जाला |

सवहच पराणी झळबला | मायाजाळ ||४९||

कनयापतर आठवली | मनीहहन हििी वाटली |

मिण लकर अिरली | माझी मज ||५०||

मागील दःख आठवल | ज ज िोि परापत जाल |

मग रदन आरहभल | दीघथ सवर ||५१||

आरणयरदन कररिा | कोणी नािी बझाहविा |

मग िोय हवचाररिा | आपल मनी ||५२||

आिा कासया रडाव | परापत िोि ि भोगाव |

ऐस बोलोहनया जीव | धाररषट कल ||५३||

ऐसा दःख दगदला | मग हवदशापरिी गला |

पढ परसग विथला | िो सावध ऐका ||५४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-३ नाम समास चवरा || ३४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]यावा ४३- हमळकियणी [२] पिी अवघीच मोहडली

४१२- लोकाि पि राहिली नािी[३] हडवाळयाची ४१२-

ददवाळ हनघणयाची [४] ररणाइिी ४१५- सावकार [५]

काय करण दवा ४१८- दवा आिा काय कराव ककवा काय

कारणान दवा अस झाल(गोरखपर परिीि rsquoकाय कारणrsquo

असा पाठ आि) [६] कसमस ४२४- करबर[७] सतरी अतयि

परीिीची िहि सखाच लागली ४२६- बायको अतयि परम

करि पण आधी बहदा सविःचच सख बघि [८] परारबधसतर

िकल रणानबधाच ४३०- रणानबधाचया

परारबधाचीनशीबाची दोरी बळकट असलयानच कवळ

हवयोग िोिोय (rsquoिकलrsquo मिणज rsquoबळावलयानrsquo असा अरथ

घऊनपणrsquoिटलrsquoअसािी अरथ कािी रठकाणी ददला आि) [९]

ि पोटाहग वगळीच ४३६- अिःकरणािील कळकळ

वगळीच असि [१०] दगदला ४३७- दगदग झाली

[११]लाव ४३९- दषट [१२] मकरधवजाचहन ४३९-

कामहवकारान [१३]आि साठी जनमाची ४४२- जनमभराची

सोबिी आि[१४] ऐसी ववधथना करी ४४६- अस हवचार

मनाि यऊ लागल [१५] कानकोडा झाला ४४७-

[दवकायाथसाठी] हभडसि झाला [१६] कटबकाबाडी ४४७-

कटबासाठी कषट [१७] झळबला ४४९- गरफटला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सवगणपरीिा-४ || ३५ ||

शरीराम

पढ गला हवदशासी | पराणी लागला वास-

गासी | आपलया हजवसी सोसी | नाना शरम ||१||

ऐसा दसिर ससार | कररिा कषटला रोर |

पढ दोनी चयारी सवतसर | दरव मळहवल ||२||

सवहच आला दशासी | िो आवरषथण पहडल दसी |

िण गण मनषयासी | बहि कषट जाल ||३||

यकाचया बसलया अमिकळा | यकास चदरी लागली

डोळा | यक कापिी चळचळा | दनयवाणी ||४||

यक दीनरप बसली | यक सजली यक मली |

ऐसी कनयापतर दहखली | अकसमाि डोळा ||५||

िण बहि दःखी जाला | दखोहनया उभड आला |

पराणी आकरदो लागला | दनयवाणा ||६||

िव िी अवघी सावध जाली | मिणिी बाबा बाबा जऊ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घाली | अननालागी हमडकली | झडा घाहलिी ||७||

गाठोड सोडन पािािी | िािा पहडल िहच खािी |

कािी िोडी कािी िािी | पराण जािी हनघोनी ||८||

िािडी िािडी जऊ घाली | िो ि जहविा जहविा कािी

मली | कािी िोिी धादावली | िहि मली अजीण ||९||

ऐसी बहिक मली | यक दोनी मल उरली |

िहि दनयवाणी जाली | आपल मािवाचनी ||१०||

ऐस आवरषथण आल | िण घरहच बडाल |

पढ दसी सहभि जाल | आहिशयसी ||११||

लकरा नािी वाढहवि | अनन कराव लाग आपलन

िाि | बह तरास घिला हचतत | सवयपाकाचा ||१२||

लोकी भरीस घािल | पनिा मागि लगन कल |

दरव िोि ि वचल | लगनाकारण ||१३||

पनिा हवदशासी गला | दरव मळऊन आला |

िव घरी कळिो लागला | सावतर पतरासी ||१४||

सतरी जाली निािीधिी | पतर दखो न सकिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भरिाराची गली शकती | वदध जाला ||१५||

सदा भाडण पतराच | कोणी नायकिी कोणाच |

वहनिा अहि परीिीच | परीहिपातर ||१६||

ककि बसला मना | यक ठाई पडना |

मिणोहनया पाचा जणा | मळहवल ||१७||

पाच जण वाट कररिी | िो ि पतर नायकिी |

हनवाडा नविहच अिी | भाडण लागल ||१८||

बापलका भाडण जाल | लकी बापास माररल |

िव ि मािन घिल | शखिीरथ ||१९||

ऐकोहन हमळाल लोक | उभ पाििी कौिक |

मिणिी बापास लक | कामा आल ||२०||

जया कारण कल नवस | जया कारण कल

सायास | ि पतर हपिीयास | माररिी पािा ||२१||

ऐसी आली पापकळी | आहशचयथ माहनल सकळी |

उभ िोहडिी कळी | नगरलोक ||२२||

पढ बसोन पाच जण | वाट कल ितसमान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बापलकाच भाडण | िोहडल ििी ||२३||

बापास वगळ घािल | कोपट बाधोन ददधल |

मन कािच लागल | सवारथबदधी ||२४||

कािा िरण पररष वदध | दोघास पहडला समध |

खद साडन आनद | माहनला ििी ||२५||

सतरी सापडली सदर | गणवि आणी चिर |

मिण माझ भागय रोर | वदधपणी ||२६||

ऐसा आनद माहनला | दःख सवथिी हवसरला |

िव िो गलबला जाला | परचकर आल ||२७||

अकसमाि धाडी आली | कािा बदी धरन

नली | वसिभाविी गली | पराणीयाची ||२८||

िण दःख जाल भारी | दीघथ सवर रदन

करी | मनी आठव सदरी | गणवि ||२९||

िव हिची वािाथ आली | िमची कािा भरषटली |

ऐकोहनया आग घाली | परथवीवरी ||३०||

सव अपसव लोळ | जळ पाझरिी डोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठहविा हचतत पोळ | दःखानळ ||३१||

दरव िोि मळहवल | ििी लगनास वचल |

कािहसिी धरन नल | दराचारी ||३२||

मजहि वदधापय आल | लकी वगळ घािल |

अिा दवा वोढवल | अदषट माझ ||३३||

दरव नािी कािा नािी | ठाव नािी शहकत नािी |

दवा मज कोणीच नािी | िजवगळ ||३४||

पवी दव नािी पहजला | वभव दखोन भलला |

सखी पराणी परसिावला | वदधपणी ||३५||

दि अतयि खगल | सवााग वाळोन गल |

वािपीि उसळल | कठ दाटला कफ ||३६||

वळ हजविची बोबडी | कफ कठ घडघडी |

दगाधी सटली िोडी | नाकी सलषमा वाि ||३७||

मान काप चळचळा | डोळ गळिी भळभळा |

वदधपणी अवकळा | ठाकन आली ||३८||

दिपाटी उखळली | िण बोचरहखडी पहडली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मखी लाळ गळो लागली | दगाधीची ||३९||

डोळा पािािा ददसना | कानी शबद ऐकना |

दीघथ सवर बोलवना | दमा दाट ||४०||

शकती पायाची राहिली | बसवना मरकडी घाली |

बििी वाजो लागली | िोडाच ऐसी ||४१||

िधा लागिा आवरना | अनन समई हमळना |

हमळाल िरी चावना | दाि गल ||४२||

हपतत हजरना अनन | भिीिाच िोय वमन |

िसहच जाय हनघोन | अपानदवार ||४३||

हवषटा मतर आणी बळस | भोविा वमन कला नाश |

दरन जािा कोड सवास | हवशवजनाचा ||४४||

नाना दःख नाना वाधी | वदधपणी चळ बदधी |

िऱिी परना आवधी | आयषयाची ||४५||

पापणया भवयाच क श | हपकोन झडल हनःशरष |

सवाागी लोबल मास | हचरकटासाररख ||४६||

दि सवथ पाररख जाल | सवगड हनःशरष राहिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ पराणीमातर बोल | मरना का ||४७||

ज जनमन पोसली | िहच दफरोन पहडली |

अिी हवरषम वळ आली | पराणीयासी ||४८||

गल िारणय गल बळ | गल ससारीच सळ |

वािािाि जाल सकळ | शरीर आणी सपतती ||४९||

जनमवरी सवारथ कला | हििकाहि वरथ गला |

कसा हवरषम काळ आला | अिकाळी ||५०||

सखाकारण झरला | सखी दःख कषटी जाला |

पढ मागिा धोका आला | यमयािनचा ||५१||

जनम अवघा दःखमळ | लागिी दःखाच इगळ |

मिणोहनया ितकाळ | सवहिि कराव ||५२||

असो ऐस वदधपण | सकळास आि दारण |

मिणोहनया शरण | भगविास जाव ||५३||

पढ वदधीस ितविा | गभी परसिावा िोिा |

िोहच आला मागिा | अिकाळी ||५४||

मिणौहन मागि जनमािर | परापत मािच उदर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ससार िा अहि दसिर | िोहच ठाकन आला ||५५||

भगवदभजनावाचनी | चकना ि जनमयोनी |

िापतरयाची जाचणी | साहगजल पढ ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-४ नाम समास पाचवा || ३५ ||

दशक ३ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] बसलया अमिकळा ५४- गालफाड बसली[२] चदरी

लागली डोळा ५४- डोळ हनसिज झाल[३] दखोहनया उभड

आला ५६- पाहन भडभडन आल [४] अनना लागी

हमडकली झडा घाहलिी ५७-अननासाठी िपापललया

मलानी अगावर झडप घािली [५] धादावली ५९-

अहिभकली [६] शखिीरथ ५१९- बोबमारली[७] पापकळी

५२२-पापामळ कलि [८] वसिभाव ५२८- चीजवसि [९]

सव अपसव ५३१ndash डाव उजव गडबडा लोळण [१०]

बििी वाजो लागली ५४१-गददवारािन वारा सर

लागला[११] वदधीस ५५४- वदध माणसास [१२] िापतरय

५५६- हतरहवधिाप [१३] जाचणी ५५६- तरास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा आधयाहतमकिापहनरपण || ३६ ||

शरीराम

िापतरयाच लिण | आिा साहगजल

हनरपण | शरोिी कराव शरवण | यकागर िोऊनी ||१||

जो िापतर पोळला | िो सिसग हनवाला |

आिथभि िोरषला | पदारथ जवी ||२||

िधाकरािास हमळ अनन | िरषाकरािास जीवन |

बदी पहडलयाच बधन | िोहडिा सख ||३||

मािापर जाजावला | िो पलिीरास नला |

का िो सवपनीचा चइला | सवपनदःखी ||४||

कोणी यकासी मरण | यिा ददल जीवदान |

सकटास हनवारण | िोहडिा सख ||५||

रोहगयास औरषध | सपरहचि आणी शदध |

ियासी िोय आनद | आरोगय िोिा ||६||

िसा ससार दःखवला | हतरहवधिाप पोळला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िोहच यक अहधकारी जाला | परमाराथसी ||७||

ि हतरहवध िाप ि कस | आिा बोहलजि

िस | यहवरषई यक अस | वाकयाधार ||८||

४] दिददरयपराणन सख दःख च परापयि |

इममाधयाहतमक िाप जायि दःख दहिनाम ||१||

५] सवथभिन सयोगाि सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः सतय चवाहधभौहिकः ||२||

६] शभाशभन कमथणा दिानि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवकम ||३||

यक िाप आधयाहतमक | दजा िो आददभहिक |

हिसरा आदददहवक | िाप जाणावा ||९||

आधयाहतमक िो कोण | कसी तयाची वोळखण |

आददभहिकाच लिण | जाहणज कस ||१०||

आदददहवक िो कसा | कवण ियाची दशा |

िहि हवशद कळ ऐसा | हवसिार कीज ||११||

िा जी मिणोहन वकता | जाला करा हवसिाररिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आधयाहतमक िाप आिा | सावध ऐका ||१२||

दि इददरय आणी पराण | याचहन योग आपण |

सखदःख हसण जाण | या नाव आधयाहतमक ||१३||

दिामधन ज आल | इददरयपराण दःख जाल |

ि आधयाहतमक बोहलल | िापतरई ||१४||

दिामधन काय आल | पराण कोण दःख जाल |

आिा ि हवशद कल | पाहिज की ||१५||

खरज खवड पहळया नार | नखरड माजऱया दहव गोवर |

दिामधील हवकार | या नाव आधयाहतमक ||१६||

काखमाजरी कशिोड | वोखट वणथ काळफोड |

वाधी मळवाधी मािाजड | या नाव आधयाहतमक ||१७||

अगळवड गालफगी | कड लाग ज वाउगी |

हिरडी सज भर बलगी | या नाव आधयाहतमक ||१८||

वाउग फोड उठिी | का ि सज आगकािी |

वाि आणी हिडका लागिी | या नाव आधयाहतमक ||१९||

नाइट अद गजकणथ | पिाच पोट हवसिीणथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बसल टाळ फटिी कणथ | या नाव आधयाहतमक ||२०||

कषट आणी वोला कषट | पडयारोग अहिशरषठ |

ियरोगाच कषट | या नाव आधयाहतमक ||२१||

वाटी वटक वायगोळा | िािी पाई लागिी कळा |

भोवडी लाग वळोवळा | या नाव आधयाहतमक ||२२||

वोलाडा आणी वळ | पोटसळाची िळमळ |

आधथहशसी उठ कपाळ | या नाव आधयाहतमक ||२३||

दःख माज आहण मान | पषठी गरीवा आहण वदन |

अहसिसाद दःखिी जाण | या नाव आधयाहतमक ||२४||

कहळक िरळ काहमणी | मरमा सठर माहळणी |

हवदसी लागल पाणी | या नाव आधयाहतमक ||२५||

जळसोस आणी हिवार | हगरीहवरी आहण अधार |

जवर पाचाव आणी शर | या नाव आधयाहतमक ||२६||

शतय उषण आणी िरषा | िधा हनदरा आणी ददशा |

हवरषयिषणची ददथशा | या नाव आधयाहतमक ||२७||

आळसी मखथ आणी अपसी | भय उदभव मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवसराळ दहशचतत अहिरथनशी | या नाव आधयाहतमक ||२८||

मतरकोड आणी परम | रकतहपिी रकतपरम |

खडाचढाचहन शरम | या नाव आधयाहतमक ||२९||

मरडा िागवण उनिाळ | ददशा कोडिा आदोळ |

यक वरा असोन न कळ | या नाव आधयाहतमक ||३०||

गाठी ढळली जाल जि | पड आव आणी रकत |

अनन िसहच पडि | या नाव आधयाहतमक ||३१||

पोटफगी आणी िडस | भरला हिर लागला घास |

फोडी लागिा कासावीस | या नाव आधयाहतमक ||३२||

उचकी लागली उहसि गला | पीि उसळल उलाट झाला |

खर पडसा आणी खोकला | या नाव आधयाहतमक ||३३||

उसळला दमा आणी धाप | पडहजभ ढाहस आणी कफ |

मोवाजवर आणी सिाप | या नाव आधयाहतमक ||३४||

कोणी सदर घािला | िण पराणी हनबथजला |

घशामधय फोड जाला | या नाव आधयाहतमक ||३५||

गळसोटया आणी जीभ झड | सदा मखी दगाधी पड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दििीन लागिी दकड | या नाव आधयाहतमक ||३६||

जरडी घोलाणा गडमाळा | अवहचिा सवय फट डोळा |

आपणहच कापी अगळा | या नाव आधयाहतमक ||३७||

कळा हिडका लागिी | का ि दि उनमळिी |

अधर हजविा रगडिी | या नाव आधयाहतमक ||३८||

कणथदःख नतरदःख | नाना दःख घड शोक |

गभााध आणी नपशयक | या नाव आधयाहतमक ||३९||

फल वडस आणी पडळ | कीड गिाथ रािाधळ |

दहशचतत भरहमषट आणी खळ | या नाव आधयाहतमक ||४०||

मक बधीर राखोड | रोट चळल आणी वड |

पागळ कि आणी पावड | या नाव आधयाहतमक ||४१||

िारस घल काण कर | गारोळ जामन टाफर |

शडागळ गगाण हवदर | या नाव आधयाहतमक ||४२||

दाहिर बोहचर घानाळ | घराणिीन शरोतरिीन बरळ |

अहि कश अहि सरळ | या नाव आधयाहतमक ||४३||

िोिर बोबड हनबथळ | रोगी करप कटीळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतसरी खादाड िपीळ | या नाव आधयाहतमक ||४४||

सिापी अनिापी मतसरी | काहमक िवा हिरसकारी |

पापी अवगणी हवकारी | या नाव आधयाहतमक ||४५||

उठवण िाठा करक | आवटळ आणी लचक |

सजी आणी चालक | या नाव आधयाहतमक ||४६||

सल आडव गभथपाि | सिनगि सनपाि |

ससारकोड आपमतय | या नाव आधयाहतमक ||४७||

नखहवख आणी हिगड | बाषट आणी वावड |

उगीच दािहखळ पड | या नाव आधयाहतमक ||४८||

झडिी पािी सजिी भवया | नतरी िोिी राझणवडीया |

चाळसी लाग पराहणया | या नाव आधयाहतमक ||४९||

वाग हिळ सरम लास | चामहखळ गलड मस |

चकर िोइज मानस | या नाव आधयाहतमक ||५०||

नाना फग आणी आवाळ | आगी दगाधी परबळ |

चाईचाटी लाळ गळ | या नाव आधयाहतमक ||५१||

नाना हचिची काजळी | नाना दःख हचतत पोळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाधीवाचन िळमळी | या नाव आधयाहतमक ||५२||

वदधपणीचया आपदा | नाना रोग िोिी सदा |

दि िीण सवथदा | या नाव आधयाहतमक ||५३||

नाना वाधी नाना दःख | नाना भोग नाना खाडक |

पराणी िळमळी शोक | या नाव आधयाहतमक ||५४||

ऐसा आधयाहतमक िाप | पवथपापाचा सिाप |

सागिा सरना अमप | दःखसागर ||५५||

बहि काय बोलाव | शरोिी सकि जाणाव |

पढ बोहलज सवभाव | आददभहिक ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आधयाहतमकिापहनरपणनाम समास सिावा || ३६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आिथभि िोरषला ६२- आिर लोभी सिोरष पावला

[२] पदारथ जवी ६२- िवी असलली वसि हमळालयावर [३]

बदी पडलयाच बधन िोडिा सख ६३- बदीवानास मकत

करिाच तयास सख लाभि [४] मािापर जाजावला ६४-

मिापराि सापडन घाबरलला [५] चईला ६४- जाग झाला

[६] सवपन दःखी ६४- सवपनाि दःखी झालला [७] वोखट वणथ

काळफोड ६१७- वाईट पण सडणारा वरण व काळपळी[८]

मािाजड ६१७-अहिदःखदायक[९] अगळवड -बोटाच

नखड [१०] भर बलगी ६१८- दािािील खसपट [११]

अद ६२०- िाडयावरण [१२] पिाचपोट ६२०-

जलोदरपोटफगी [१३] बसल टाळ ६२०- कान रठळया

बसलया [१४] वोला कषठ ६२१- कषठरोगमिारोग [१५]

पडयारोग ६२१- रकतिय [१६] वाटी वटक वायगोळा

६२२- पटक वािी गबारा [१७] वोलाडा वळ ६२३-

गरमीगाठ [१८] माज आहण मान ६२४- कबर आहण मान

[१९] पषठीगरीवा ६२४- पाठ व गळा [२०] अहसिसाद

६२४- िाड व साध [२१] मरमा सढर माहळणी ६२४ -

मरम गळव नाकािील फोड[२२] कहळकिरळकाहमनी

६२५- मोडशी अजीणथ काहवळ [२३] जळसोस ६२६-

जलशोरषकोरड [२४] हिवार ६२६- हिविाप [२५]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हगररहवरी ६२६- चककर [२६] अधार ६२६- अधारी यण

[२७] पाचाव ६२६- दषट लागन दखण उलटण [२८] शर

६२६- रडी वाजन कडकडण [२९]शतय ६२७- रडी

[३०] उषण ६२७- उकाडा [३१] िरषािधा ६२७-

ििानभक[३२] ददशा ६२७- िगवण[३३] हवरषयिषणा

६२७- अहिसभोगचछा [३४] अपसी ६२८- अपयशी

[३५] मतरकोड ६२९- लघवी अडण [३६] खडाचढाचहन

६२९- मिखडयामळ [वदना] [३७] उनिाळ ६३०-

उनिाळ लागण [३८] ददशा कोडिा आदोळ ६३०- शौच

कोडलयामळ जीवाची िगमग िोण[३९] गाठी ढळली

६३१- गाठ सरकली [४०] भरला हिर लागला घास

६३२- ठसका व घास लागण [४१] फोडी लागिा ६३२-

फोडास धकका लागिाच[४२] उहसि गला ६३३- घशाि

घास अडकला [४३] उलाटजाला ६३३- वािी झाली

[४४] खर पडसा ६३३- िोडयऊन पडस यण [४५]

गळसोटया जीभझड ६३६- गालगडघटसपथजीभचा

ककथ रोग [४६] जरडी ६३७- पाणररी [४७] घोलाणा

६३७- घोळणा [४८] अगळा ६३७- बोट [४९] अधर

हजविा रगडिी ६३८- ओठजीभ चावली जाि [५०]

गभााध ६३९- जनमाध [५१] फल ६४०- डोळयाि फल

पडण [५२] पडळ ६४०-मोिीकाच हबद [५३] गिाथ

६४०- अधळा [५४] राखोड ६४०- ओठ िटक [५५] रोट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

६४१- िाििटक [५६] कर ि आहण पावड ६४१- कबड

आहण आखड पायाच [५७] िारस घल ६४२- िारवटलल

वाकडमान [५८] काणकर ६४२- काणहिरळ [५९]

गारोळ जामन टाफर ६४२- घार ठग ठचकाळ [६०]

शडागळ ६४२- सिा बोटाच [६१]हवदर ६४२-

वडहवदरहवदरप[६२] दाहिरबोहचर ६४३- मोठया

दािाच पढ दाि असणार [दिाळ][६३] घानाळ ६४३-

लाब नाकाच [६४] कटीळ िपीळ ६४४- िलकट व िापट

[६५] उठवण िाठा करक ६४६- उठिा बसिा न यण अग

िाठण अवघडण[६६] आवटळ लचक ६४६- अवघडण व

लचकण [६७] सजी आहण चालक ६४६- सज आहण

पायाचा सधीवाि [६८] सल ६४७- न वाढणारा गभथ

[६९] आडव ६४७- आडवा आलला गभथ [७०] सिनगि

६४७- सिनाच रोग [७१] सनपाि- सहननपाि [७२]

नखहवख हिगड ६४८- नखािील हवरष नखड [७३] बाषट

आहण वावड ६४८- हशळ आहण वजयथ [७४] झडिी पािी

६४९- डोळयाचया भवया झडण [७५] राझणवहडया

६४९- राजण वाडया [७६] वाग हिळ सरम लास ६५०-

काळया पळया िीळ पाढर चटट काळ चटट [७७] गलडमस

६५०- गालगडमास वाढण [७८] चकर िोइज मानस

६५०- मनाला भरम िोण [७९] चाईचाटी ६५१- कसाला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चाई लागणचाट पडण [८०] नाना खादक ६५४ ndash अनक

जखमा

सवणथ कण- परपच साडन परमारथ कला िर तया माणसाला

खायला अननच हमळणार नािी अशाचा उललख शरीसमरथ

rsquoकरटाrsquo या शबदान करिाि अशा ददवी करटया

माणसाचया आहण राषटराचया िािन भवददव अस कायथ कस

िोईल परमारथ कसा िोईल यासाठी पोटापाणयाचा परशन

आधी आहण मग परमारथचचाथ मग राषटरकायथ परपच

करणयाहवरषयी शरीसमरााचा जसा कटाि आि िसा

ससाराहवरषयी नािी परि हववकान आहण उदासवहततन

ससार कला िर या जनमाच सारथक मनषय कर शकल सवथ

साधसिानी िच साहगिल आि मिणन शरीसमरथ मिणिाि-

ससारतयाग न कररिा परपच उपाधी न साहडिा जनामध

सारथकिा हवचार िोय जयजय रघवीर समरथ जयजय

रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा आददभहिकिापहनरपण || ३७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आधयाहतमकाच

लिण | आिा आददभहिक िो कोण | साहगजल ||१||

७] सवथभिन सयोगाि | सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः | सतय चवाहधभौहिकः ||१||

सवथ भिाचहन सयोग | सखदःख उपजो लाग |

िाप िोिा मन भग | या नाव आददभहिक ||२||

िरी या आददभहिकाच लिण | पराजळ कर हनरपण |

जण अनभवास य पणथ | वोळखी िापतरयाची ||३||

ठचा लागिी मोडिी काट | हवझिी शसतराच घायट |

सल हसलका आणी सराट | या नाव आददभहिक ||४||

आगया आणी काचकहिरी | आवचटा लाग शरीरी |

गाधील यऊन दश करी | या नाव आददभहिक ||५||

मासी गोमासी मोिळमासी | मगी िलमगी डास दसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोट जळ लाग यासी | आददभहिक बोहलज ||६||

हपसा हपसोळ चाचण | कसळ मगळ ढकण |

हवसीफ भोवर गोहचड जाण | या नाव आददभहिक ||७||

गोबी हवच आणी हवखार | वाघर लाहडग आणी शकर |

गौसायळ सामर | या नाव आददभहिक ||८||

रानगाई रानमिस | रानशकट आणी रीस |

रानिािी लावहपस | या नाव आददभहिक ||९||

ससरीन वोढन नल | का ि अवहचि बडाल |

अरवा खळाळी पहडल | या नाव आददभहिक ||१०||

नाना हवखार आजगर | नाना मगर जळचर |

नाना वनचर अपार | या नाव आददभहिक ||११||

अशव वरषभ आणी खर | सवान शकर जबक माजथर |

ऐसी बहहवध करर | या नाव आददभहिक ||१२||

ऐसी ककथ श भयानक | बहहवध दःखदायक |

दःख दारण अनक | या नाव आददभहिक ||१३||

हभिी माळवद पडिी | कड भयरी कोसळिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वि आगावरी मोडिी | या नाव आददभहिक ||१४||

कोणी यकाचा शराप जड | कोणी यक कल चड |

आधािरी िोिी वड | या नाव आददभहिक ||१५||

कोणी यक चाळहवल | कोणी यक भरषटहवल |

कोणी यक धरन नल | या नाव आददभहिक ||१६||

कोणी यक ददल वीरष | कोणी यक लाहवल दोरष |

कोणी यक घािल पाश | या नाव आददभहिक ||१७||

अवहचिा सर लागला | नणो हबबवा हचडला |

पराणी धर जाजावला | या नाव आददभहिक ||१८||

इगळावरी पाय पड | हशळखाल िाि सापड |

धाविा आडखळ पड | या नाव आददभहिक ||१९||

वापी कप सरोवर | गिाथ कडा नदीिीर |

आवहचि पड शरीर | या नाव आददभहिक ||२०||

दगाथखाल कोसळिी | झाडावरन पडिी |

िण दःख आकरदिी | या नाव आददभहिक ||२१||

सीि वोठ िरकिी | िाि पाव टाका फटिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हचखलया हजविाळा लागिी | या नाव आददभहिक ||२२||

अशनपानाहचय वळ | उषण रस हजविा पोळ |

दाि कसकर आणी िरळ | या नाव आददभहिक ||२३||

पराधन बाळपणी | कशबद मार जाचणी |

अननवसतरवीण आळणी | या नाव आददभहिक ||२४||

सासरवास गालोर | ठणक लासण हचमोर |

आल रदन न धर | या नाव आददभहिक ||२५||

चकिा कान हपहळिी | का िो डोळा हिग घाहलिी |

सवथकाळ धारकी धररिी | या नाव आददभहिक ||२६||

नाना परकारीच मार | दजथन माररिी अपार |

दरी अिर मािर | या नाव आददभहिक ||२७||

कणथनाहसक हवहधल | बळहच धरन गोहधल |

खोडी जाहलया पोळहवल | या नाव आददभहिक ||२८||

परचकरी धरन नल | नीच यािीस ददधल |

ददथशा िोऊन मल | या नाव आददभहिक ||२९||

नाना रोग उदभवल | ज आधयाहतमकी बोहलल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी आहणल | या नाव आददभहिक ||३०||

नाना वरच हनशथन | विावया औरषध दारण |

बळातकार दिी जाण | या नाव आददभहिक ||३१||

नाना वललीच रस | काड गगोड ककथ श |

घिा िोय कासावीस | या नाव आददभहिक ||३२||

ढाळ आणी उखाळ दिी | परथय कठीण सागिी |

अनपान चकिा हवपतती | या नाव आददभहिक ||३३||

फाड रकत फासणी | गललडागाची जाचणी |

िण दःख दःखव पराणी | या नाव आददभहिक ||३४||

रहचक हबबव घाहलिी | नाना दःख दडप दिी |

हसरा िोहडिी जळा लाहविी | या नाव आददभहिक ||३५||

बह रोग बह औरषध | सागिा अपार अगाध |

पराणी दखव िण खद | या नाव आददभहिक ||३६||

बोलाहवला पचािरी | धरमार पीडा करी |

नाना यािना चिरी | आददभहिक जाहणज ||३७||

दरवड घालहनया जना | िशकर कररिी यािना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख िोय मना | या नाव आददभहिक ||३८||

अगनीचहन जवाळ पोळ | िण दःख पराणी िरबळ |

िानी जाहलया हववळ | या नाव आददभहिक ||३९||

नाना मददर सदर | नाना रताची भाडार |

ददवाबर मनोिर | दगध िोिी ||४०||

नाना धानय नाना पदारथ | नाना पश नाना सवारथ |

नाना पातर नाना अरथ | मनषय भसम िोिी ||४१||

आगन लागला सिी | धानय बणवा आणी

खडकिी | यिदड जळोन जािी | आकसमाि ||४२||

ऐसा आगन लागला | अरवा कोणी लाहवला |

िानी जाली का पोळला | या नाव आददभहिक ||४३||

ऐस सागिा बहि | िोिी वनिीच आघाि |

िण दःख दःखव हचतत | या नाव आददभहिक ||४४||

िरप हवसर आणी साड | नास गािाळ फट पड |

असाधय िोय कोणीकड | या नाव आददभहिक ||४५||

पराणी सरानभरषट जाल | नाना पशि चकल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कनयापतर गािाळल | या नाव आददभहिक ||४६||

िशकर अरवा दावदार | आवहचिा कररिी सविार |

लरटिी घर निी हखललार | या नाव आददभहिक ||४७||

नाना धानय कळी काहपिी | पानमळा मीठ घाहलिी |

ऐस नाना आघाि कररिी | या नाव आददभहिक ||४८||

मद उचल खाणोरी | सवणथपरी भररकरी |

ठक हसिर वरपकरी | वरपा घाहलिी ||४९||

गठीछोड दरव सोहडिी | नाना आळकार कादढिी |

नाना वसि मरषक निी | या नाव आददभहिक ||५०||

वीज पड हिव पड | पराणी परजनी सापड |

का िो मािापरी बड | या नाव आददभहिक ||५१||

भोवर वळण आणी धार | वोसाण लाटा अपार |

वहशचक गोबी आजगर | वािोन जािी ||५२||

ियामध पराणी सापडला | खडकी बटी आडकला |

बडि बडि वाचला | या नाव आददभहिक ||५३||

मनासाररखा नस ससार | करप ककथ श सतरी करर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवधवा कनया मखथ पतर | या नाव आददभहिक ||५४||

भि हपशाचच लागल | आगावरन वार गल |

अबदधमतर पराणी चळल | या नाव आददभहिक ||५५||

बराहमणसमध शरीरी | बहसाल पीडा करी |

शनशवराचा धोका धरी | या नाव आददभहिक ||५६||

नाना गरि काळवार | काळहिरी घािचदर |

काळवळ घािनितर | या नाव आददभहिक ||५७||

सीक हपगळा आणी पाली | वोखट िोला काक कलाली |

हचिा काजळी लागली | या नाव आददभहिक ||५८||

ददवटा सरवदा भाकन गला | अिरी धोका लागला |

दःसवपन जाजावला | या नाव आददभहिक ||५९||

भाल भक सवान रड | पाली अगावरी पड |

नाना हचनि हचिा पवाड | या नाव आददभहिक ||६०||

बािरी हनघिा अपशकन | नाना परकार हवहछनन |

िण गण भग मन | या नाव आददभहिक ||६१||

पराणी बदी सापडला | यािन वरपडा जाला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना दःख दःखवला | या नाव आददभहिक ||६२||

पराणी राजदड पावि | जरबद चाबक वि |

दरमार िळवमार िोि | या नाव आददभहिक ||६३||

कोरड पारबया फोक | बहपरकार अनक |

बहिाहडिी आददभहिक | या नाव बोहलज ||६४||

मोघरीमार बधलमार | चौखरन डगारणमार |

बकया गचाडया गढघमार | या नाव आददभहिक ||६५||

लािा िपराखा सणमार | कानखड दगडमार |

नाना परकारीच मार | या नाव आददभहिक ||६६||

टागण रटपऱया हपछोड | बडी बधनाल कोलदड |

रिणहनगरि चहकड | या नाव आददभहिक ||६७||

नाकवणी चनवणी | मीठवणी रायवणी |

गळवणयाची जाचणी | या नाव आददभहिक ||६८||

जळामधय बचकहळिी | िसिीपढ बाधोन टादकिी |

िादकिी छहळिी यािायािी | या नाव आददभहिक ||६९||

कणथछद घराणछद | िसिछद पादछद |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हजविाछद अधरछद | या नाव आददभहिक ||७०||

िीरमार सळी दिी | नतर वरषण कादढिी |

नखोनखी सया माररिी | या नाव आददभहिक ||७१||

पारडयामधय घालण | का कडलोट करण |

का भाडयामख उडवण | या नाव आददभहिक ||७२||

कानी खटया आदहळिी | अपानी मखा माररिी |

खाल काढन टादकिी | या नाव आददभहिक ||७३||

भोि आणी बोटबोटी | अरवा गळ घालण कठी |

साडस लाऊन आटाटी | या नाव आददभहिक ||७४||

हसस पाजण वीरष दण | अरवा हसरछद करण |

का पायािळी घालण | या नाव आददभहिक ||७५||

सरड माजर भररिी | अरवा फासी नऊन दिी |

नानापरी पीडा कररिी | या नाव आददभहिक ||७६||

सवानपरळय वाघरपरळय | भिपरळय ससरीपरळय |

शसतरपरळय हवझपरळय | या नाव आददभहिक ||७७||

सीरा वोढन घिी | टभ लाऊन भाहजिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐशा नाना हवपतती | या नाव आददभहिक ||७८||

मनषयिानी हवततिानी | वभविानी मितविानी |

पशिानी पदारथिानी | या नाव आददभहिक ||७९||

बाळपणी मर मािा | िारणयपणी मर कािा |

वदधपणी मतय सिा | या नाव आददभहिक ||८०||

दःख दाररदर आणी रण | हवदशपळणी नागवण |

आपदा अनपतती कदानन | या नाव आददभहिक ||८१||

आकाि वाखापरळय | यधय िोिा पराजय |

हजवलगाचा िोय िय | या नाव आददभहिक ||८२||

कठीण काळ आणी दषकाळ | साशक आणी वोखटी वळ |

उदवग हचिच िळाळ | या नाव आददभहिक ||८३||

घाणा चरखी हसरकला | चाकाखाल सापडला |

नाना वनिीि पहडला | या नाव आददभहिक ||८४||

नाना शसतर भददला | नाना सवापदी भहिला |

नाना बदी पहडला | या नाव आददभहिक ||८५||

नाना कवास हनबथज | नाना अपमान लाज |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना शोक पराणी हझज | या नाव आददभहिक ||८६||

ऐस सागिा अपार | आिि दःखाच डोगर |

शरोिी जाणावा हवचार | आददभहिकाचा ||८७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आददभहिकिापहनरपणनाम समास सािवा || ३७ ||

दशक ३ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] भिाचहन सयोग ७२- पचभिानीयकत बाय पदारााचया

कारणान [२]हवझिी ७४-

वाजिीठणकिाि[३]सलहसलका सराट ७४- कसपट

चोयटया सराट बोचण [४] आगयाकाचकहिरी ७५-

अगाची आग खाजखहिली [५] आवचटा ७५- अचानक

[६] सोट ७६- रकतहपपास दकडा [७] हवहसफ भोवर ७७-

इसबाच जि आहण भग [८] हवखार ७८- हवरषारीसाप[९]

गौसायाळ ७८- साळ[१०] सामर ७८- साबर [११]

रानशकट ररस ७९- रानबल व असवल [१२] लावहपस

७९-पिाची हपस [१३] खळाळी ७१०- ओढाि [१४]

खर ७१२- गाढव [१५] चड ७१५- जादटोणा [१६]

आधािरी िोि वड ७१५- अकारण वड लागण[१७] सर

७१८- शराचा हचक [१८] सीि ओठ िरकिी ७२२-रडीन

ओठ िडकिी[१९] टाका ७२२- टाचा[२०] अशनपान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

७२३-खािाहपिा [२१] दाि कसकर ७२३- दाि करकरण

[२२] िरळ ७२३- दािाि फटी पडण [२३] गालोर ७२५-

गालगचच [२४] ठणक ७२५-ठोस [२५] लासण ७२५-

डागण [२६] हचमोर ७२५- हचमट [२७] धारकी ७२५-

धारवर धरण तरास दण [२८] कणथ नाहसक हवधल ७२८-

नाककानास भोक पाडण [२९] काड गगोड ककथ श ७३२-

कड काढ चाटण [३०] ढाळ उखाळ ७३३- जलाब वािी

[३१] फाड रकत फासळी ७३४- हचरफाडरकत काढण [३२]

गलल डागाची जाचणी ७३४-िापललया सळीन डाग दण

[३३] िरबळ ७३९- िळमळ [३४] बणबया खडकिी

७४२ndash वणवा लागिो वाळन जािी [३५]यिदड ७४२-

ऊस [३६] िारपसाड ७४५- िरवि साडि[३७] पशि

चकल ७४६- जनावर िरवली[३८] मद ७४९- लटार

[३९] खाणोरी ७४९- घर खणन चोरी करणार [४०]

सवणथपरी भररकरी ७४९- दकमयागारी चोरट [४१]

हसिर ७४९- फसहवणार [४२] वरपकरी ७४९- चोर

दरवडखोर [४३] गठीछोड ७५०- गाठोड चोर [४४]

परजनी ७५१- पावसाि [४५] वोसाण लाटा ७५२-

जलपरवािा बरोबर वािाि यणारा ओडकाकरकचरा इ

[४६] अबदध मतर ७५५- चकीचया मतरजपामळ [४७]

कलाली ७५८- एक पिी [४८] ददवटा सरवदा ७५९-

मशालीचया उजडाि भहवषय-जयोहिरष सागणारा [४९]

यािन वरपडा जाला ७६२- वदननयािनमळ गाजन गला

[५०] दरमार ७६३- दरीि ढकलण [५१] िळवमार

७६३- िापलया िवावर उभ करन मारण [५२]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोघरीमार ७६५- लाकडी सोटयान मारण [५३] बधलमार

७६५- दारचया बधलयास बाधन मारण [५४] चौखरन

डगारणमार ७६५- चारीबाजस िाणन बडग िाणन

मारण [५५] गडघमार ७६५- गडघयानी मारण [५६]

िपरखा ७६६-चपराकी मारण [५७]सणमार ७६६- शण

मारण [५८] कानखड ७६६- कानाि खड खपसण [५९]

टागण रटपर या हपछोड ७६७- टागणचाप लावण माग

िाि बाधण [६०] बधनाल ७६७- झाडाचया बधयावर

नाला परमाण वाकवन मार दण [६१] नाकवणी चनवणी

मीठवणी रायवणीगळवणी ७६८- चनामीठमोिरी गळ

याच पाणी नाकाि कानाि ओिण [६२] भाडयामख

उडवण ७७२- िोफचया िोडी दण [६३] कानी खटया

७७३- कानाि खटया मारण [६४] अपानी मखा ७७३-

गददवाराि मखा ठोकण[६५] भोि ७७४- पोतयाि घालण

[६६] बोटबोटी ७७४- बोट ठचण िोडण [६७] साडस

लाऊन आटाटी ७७४-िपत साडशीन वरषणसिन दाबण

[६८] हवझपरळय ७७७- वीजा पडन [६९] सीरा वोढन

७७८- शीरा िोडण [७०]आपदा अनपहतत कदानन ७८१-

वाईट अनन खाणयाच सकट अनपततीभहवपतती [७१] आकाि

वाखापरळय ७८२- पटकीचया सारीि अनक माणस मरण

[७२] नाना कवास हनबथज ७८६- हवहवध घाणरडया वासान

जीव गदमरण [७३] अपार ७८७- असखयअगहणि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा आदददहवकिापहनरपण || ३८ ||

शरीराम

मागा बोहलला आधयाहतमक | तयाउपरी आदद-

भहिक | आिा बोहलजल आदददहवक | िो सावध ऐका ||१||

८] शभाशभन कमथणा दिाि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवक ||१||

शभाशभ कमाथन जना | दिानिी यमयािना |

सवगथ नकथ भोग नाना | या नाव आदददहवक ||२||

नाना दोरष नाना पािक | मदाधपण अहववक |

कली परी ि दःखदायक | यमयािना भोगहविी ||३||

आगबळ दरवबळ | मनषयबळ राजबळ |

नाना सामरथयाथचहन बळ | अकतय कररिी ||४||

नीिी साडहनया िततविा | कर नय िहच

कररिा | यमयािना भोहगिा | जीव जाय ||५||

डोळ झाकन सवारथबदधी | नाना अहभळाश कबदधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वहतत भहमसीमा साधी | दरव दारा पदारथ ||६||

मािलपण उनमतत | जीवघाि कटबघाि |

अपरमाण दकरया करीि | मिणौन यमयािना ||७||

मयाथदा साडहन चालिी | गरामा दडी गरामाहधपिी |

दशा दडी दशाहधपिी | नीहिनयाय साहडिा ||८||

दशाहधपिीस दहडिा रावो | रायास दहडिा दवो |

राजा न कररिा नीहिनयावो | मिणौन यमयािना ||९||

अनीिीन सवारथ पाि | राजा पापी िोऊन राि |

राजया अिी नकथ आि | मिणौहनया ||१०||

राजा साहडिा राजनीहि | ियास यम गाहजिी |

यम नीहि साहडिा धाविी | दवगण ||११||

ऐसी मयाथदा लाहवली दव | मिणौहन नीिीन विाथव |

नीहि नयाय साहडिा भोगाव | यमयािनसी ||१२||

दव परररल यम | मिणौहन आदददहवक नाम |

ििीय िाप दगथम | यमयािनचा ||१३||

यमदड यमयािना | शासतरी बोहलल परकार नाना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िो भोग कदाहप चकना | या नाव आदददहवक ||१४||

यमयािनच खद | शासतरी बोहलल हवशद |

शरीरी घालन अपरमाद | नाना परकार ||१५||

पापपणयाची शरीर | सवगी असिी कळीवर |

तयाि घालन नाना परकार | पापपणय भोगहविी ||१६||

नाना पणय नाना हवळास | नाना दोरष यािना

ककथ श | शासतरी बोहलल अहवशवास | मानच नय ||१७||

वदाजञन न चालिी | िररभकती न कररिी |

तयास यमयािना कररिी | या नाव आदददहवक ||१८||

अिोभ नकी उदड जीव | जनाट दकड कररिी रवरव |

बाधोन टादकिी िािपाव | या नाव आदददहवक ||१९||

उदड पस लािान मख | कभाकार कड यक |

दगाधी उकाडा कभपाक | या नाव आदददहवक ||२०||

िपतभहमका िाहविी | जळि सिभ पोटाळहविी |

नाना साडस लाहविी | या नाव आदददहवक ||२१||

यमदडाच उदड मार | यािनची सामगरी अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भोग भोहगिी पापी नर | या नाव आदददहवक ||२२||

परथवीमधय मार नाना | तयाहन कठीण यमयािना |

माररिा उसिहच असना | या नाव आदददहवक ||२३||

चौघ चौकड वोदढिी | यक ि झोकन पाहडिी |

िाहणिी माररिी वोढहन निी | या नाव आदददहवक ||२४||

उठवना बसवना | रडवना पडवना |

यािनवरी यािना | या नाव आदददहवक ||२५||

आकरद रड आणी फज | धकाधकीन हनबथज |

झरझरो पजर िोऊन हझज | या नाव आदददहवक ||२६||

ककथ श वचन ककथ श मार | यािनच नाना परकार |

तरास पाविी दोरषी नर | या नाव आदददहवक ||२७||

मागा बोहलला राजदड | तयाहन यमदड उदड |

िरील यािना परचड | भीमरप दारण ||२८||

आधयाहतमक आददभहिक | तयाहहन हवशरष आदददहवक |

अलप सकि कािीयक | कळावया बोहलल ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आदददहवकिापहनरपणनाम समास आठवा || ३८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]दिाचा अि यासाठी ldquoदिानिrdquo असा शबद सगळीकड

योजला आि दिािभदिाचया आि [१] मदाधपण ८३-

माजोरपण[२] आगबळ ८४- शरीराचया िाकदीचया

जोरावर[३] दरवबळ ८४- धनदाडग पणान [४]मनषयबळ

८४- माणसबळावर [५] राजबळ ८४- राज बळावर [६]

अहभळाश ८६- लोभ[७] भहमसीमासाधी ८६- जहमनीची

िदद वाढविो[८]जीवघाि ८७-पराणीमातराचा घाि [९]

राजनीिी ८११- राजकारणनयाय [१०] वदाजञा ८१८ndash

वदािील आजञा [११] कभपाक ८२०- लिानिोडाच मोठ

भाड [१२] िपत भहमका िाहविी ८२१- िपत भमीवर

िापविाि [१३] पोटाळहविी ८२१- पोटावरन

दफरविाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा मतयहनरपण || ३९ ||

शरीराम

ससार मिहणज सवच सवार | नािी मरणास उधार |

मापी लागल शरीर | घडीन घडी ||१||

हनतय काळाची सगिी | नकळ िोणाराची गिी |

कमाथसाररख पराणी पडिी | नाना दसी हवदसी ||२||

सरिा सहचिाच शरष | नािी िणाचा अवकाश |

भरिा न भरिा हनहमषय | जाण लाग ||३||

अवहचि काळाच मिहणयार | माररि सटिी

यकसर | नऊन घाहलिी पढार | मतयपर ||४||

िोिा मतयाची आटाटी | कोणी घाल न सकिी

पाठी | सवथतरास कटाकटी | मागपढ िोिस ||५||

मतयकाळ काठी हनकी | बस बहळयाच मसिकी |

मािाराज बहळय लोकी | रािो न सकिी ||६||

मतय न मिण कक िा करर | मतय न मिण िा जझार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण सगरामशर | समरगणी ||७||

मतय न मिण कक िा कोपी | मतय न मिण िा

परिापी | मतय न मिण उगररपी | मािाखळ ||८||

मतय न मिण बळाढ | मतय न मिण धनाढ |

मतय न मिण आढ | सवथ गण ||९||

मतय न मिण िा हवखयाि | मतय न मिण िा

शरीमि | मतय न मिण िा अद भि | पराकरमी ||१०||

मतय न मिण िा भपिी | मतय न मिण िा चकरविी |

मतय न मिण िा करामिी | कवाड जाण ||११||

मतय न मिण ियपिी | मतय न मिण गजपिी |

मतय न मिण नरपिी | हवखयाि राजा ||१२||

मतय न मिण वररषठ जनी | मतय न मिण राजकारणी |

मतय न मिण विनी | विनधिाथ ||१३||

मतय न मिण दसाई | मतय न मिण ववसाई |

मतय न मिण ठाई ठाई | पडराज ||१४||

मतय न मिण मदराधारी | मतय न मिण वापारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण परनारी | राजकनया ||१५||

मतय न मिण कायाथकारण | मतय न मिण वणाथ-

वणथ | मतय न मिण िा बराहमण | कमथहनषठ ||१६||

मतय न मिण हवतपनन | मतय न मिण सपनन |

मतय न मिण हवदवजजन | समदाई ||१७||

मतय न मिण िा धिथ | मतय न मिण बहशरि |

मतय न मिण िा पहडि | मािाभला ||१८||

मतय न मिण पराहणक | मतय न मिण िा वददक |

मतय न मिण िा याहजञक | अरवा जोसी ||१९||

मतय न मिण अहगनिोतरी | मतय न मिण िा शरोतरी |

मतय न मिण मतरयतरी | पणाथगमी ||२०||

मतय न मिण शासतरजञ | मतय न मिण वदजञ |

मतय न मिण सवथजञ | सवथ जाण ||२१||

मतय न मिण बरहमितया | मतय न मिण गोितया |

मतय न मिण नाना ितया | सतरीबाळकाददक ||२२||

मतय न मिण रागजञानी | मतय न मिण िाळजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण ितवजञानी | ितववतता ||२३||

मतय न मिण योगाभयासी | मतय न मिण सनयासी |

मतय न मिण काळासी | वच जाण ||२४||

मतय न मिण िा सावध | मतय न मिण िा हसदध |

मतय न मिण वदय परहसदध | पचािरी ||२५||

मतय न मिण िा गोसावी | मतय न मिण िा िपसवी |

मतय न मिण िा मनसवी | उदासीन ||२६||

मतय न मिण ऋरषशवर | मतय न मिण कवशवर |

मतय न मिण ददगबर | समाहधसर ||२७||

मतय न मिण िटयोगी | मतय न मिण राजयोगी |

मतय न मिण वीिरागी | हनरिर ||२८||

मतय न मिण बरहमचारी | मतय न मिण जटाधारी |

मतय न मिण हनरािारी | योगशवर ||२९||

मतय न मिण िा सि | मतय न मिण िा मिि |

मतय न मिण िा गपत | िोि अस ||३०||

मतय न मिण सवाधन | मतय न मिण पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ जीवास पराशन | मतयहच करी ||३१||

यक मतयमागी लागल | यकी आधथ पर करहमल |

यक ि सवटास गल | वदधपणी ||३२||

मतय न मिण बाळ िारणय | मतय न मिण सलिण |

मतय न मिण हवचिण | बह बोहलका ||३३||

मतय न मिण िा आधार | मतय न मिण उदार |

मतय न मिण िा सदर | चिराग जाण ||३४||

मतय न मिण पणयपररष | मतय न मिण िररदास |

मतय न मिण हवशरष | सकिी नर ||३५||

आिा असो ि बोलण | मतयापासन सरटज कोण |

मागपढ हवशवास जाण | मतयपर ||३६||

चयारी खाणी चयारी वाणी | चौऱयासी लि जीवयोनी |

जनमा आल हििक पराणी | मतय पाविी ||३७||

मतयाभण पळो जािा | िरी मतय सोहडना सवथरा |

मतयास न य चकहविा | कािी कलया ||३८||

मतय न मिण िा सवदसी | मतय न मिण िा हवदसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण िा उपवासी | हनरिर ||३९||

मतय न मिण रोर रोर | मतय न मिण िरीिर |

मतय न मिण अविार | भगविाच ||४०||

शरोिी कोप न करावा | िा मतयलोक सकळास ठावा |

उपजला पराणी जाईल बरवा | मतयपर ||४१||

यर न मनावा ककि | िा मतयलोक हवखयाि |

परगट जाणिी समसि | लािान रोर ||४२||

िरापी ककि माहनजल | िरी िा मतयलोक नविल |

याकारण नासल | उपजला पराणी ||४३||

ऐस जाणोहनया जीव | याच सारथकची कराव |

जनी मरोन उरवाव | कीरथिरप ||४४||

यरवी पराणी लािान रोर | मतय पाविी िा हनधाथर |

बोहलल ि अनयरा उततर | मानहच नय ||४५||

गल बहि वभवाच | गल बहि आयषयाच |

गल अगाध महिमच | मतयपर ||४६||

गल बहि पराकरमी | गल बहि कपटकमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गल बहि सगरामी | सगरामसौर ||४७||

गल बहिा बळाच | गल बहिा काळाच |

गल बहिा कळाच | कळवि राज ||४८||

गल बहिाच पाळक | गल बदधीच चाळक |

गल यकतीच िारककक | िकथ वादी ||४९||

गल हवदयच सागर | गल बळाच डोगर |

गल धनाच कबर | मतयपर ||५०||

गल बहि पररषाराथच | गल बहि हवकरमाच |

गल बहि आटोपाच | कायथकि ||५१||

गल बहि शसतरधारी | गल बहि परोपकारी |

गल बहि नानापरी | धमथरिक ||५२||

गल बहि परिापाच | गल बहि सतकीिीच |

गल बहि नीिीच | नीहिवि राज ||५३||

गल बहि मिवादी | गल बहि कायथवादी |

गल बहि ववादी | बहिापरीच ||५४||

गली पहडिाची राट | गली शबदाची कचाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गली वादक अचाट | नाना मि ||५५||

गल िापसयाच भार | गल सनयासी अपार |

गल हवचारकि सार | मतयपर ||५६||

गल बहि ससारी | गल बहि वरषधारी |

गल बहि नानापरी | नाना छद करनी ||५७||

गल बराहमणसमदाय | गल बहि आचाय |

गल बहि सागो काय | दकिी मिणोनी ||५८||

असो ऐस सकळिी गल | परि यकहच राहिल |

ज सवरपाकार जाल | आतमजञानी ||५९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मतयहनरपणनाम समास नववा || ३९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सवच सवार ९१- सिि धावणारा सवार [२] पडिी

९२- मरण पाविी [३] सहचि ९३- पवथकमाथन साठलला

पापपणय-साठा [४] काळाच मिहणयार ९४- काळाच दि

[५] मतयाची आटाटी ९५- मतयचा वढा [६] कटाकटी ९५-

कटन सपवण [७] काठी हनकी ९६- हनहशचि फटका

बसणारच [८] मािाखळ ९८- दषट [९] आढ ९९-

सवथगणसपनन [१०] कवाड ९११- मतरितरयकतया [११]

ियपिी ९१२- घोडवाला[१२] नरपिी९१२- राजा

[१३]विनी ९१३-विनदार [१४] पणथगामी ९२०-

वदाभयासी [१५] काळासी वच जाण ९२४- काळाला

फसवणारा [१६] आधार ९३४- आधार [१७] उदार

९३४- उदार[१८] सदर ९३४- सदर [१९] चिराग

९३४- जञान सपनन [२०] मतयलोक नविल ९४३- मतय-

लोक बदलि नािी [२१] सगरामसौर ९४७- सगरामशर

[२२] शबदाची कचाट ९५५- शबदचछल करणारवयाकरणी

[२३] वादक अचाट ९५५- वादहववाद पट [२४]

सवरपाकार- सवसवरपाि लीन झालल आतमजञानी

शरीराम जयराम जयजयरम जयजय रघवीर समरथ शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा वरागयहनरपण || ३१० ||

शरीराम

ससार मिहणज मािापर | माजी जळचर

अपार | डख धाविी हवखार | काळसपथ ||१||

आशा ममिा दिी बडी | ससरी कररिािी िडा-

िोडी | वोढन दःखाच साकडी | माजी घाहलिी ||२||

अिकारनकर उडहवल | नऊन पािाळी बडहवल |

िरहनया सोडहवल | नवच पराणी ||३||

काममगरहमठी सटना | हिरसकार लागला िटना |

मद मतसर वोिटना | भहल पहडली ||४||

वासनाधाहमणी पहडली गळा | घालन वटाळ वमी

गरळा | हजविा लाळी वळोवळा | भयानक ||५||

मारा परपचाच वोझ | घऊन मिण माझ माझ |

बडिािी न सोडी फज | कळाहभमान ||६||

पहडल भरािीच अधार | नागहवल अहभमानचोर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आल अििच काहवर | भिबाधा ||७||

बहिक आविी पहडल | पराणी वािािहच गल |

जहि भगविासी बोभाईल | भावारथबळ ||८||

दव आपण घालहन उडी | ियासी नल पलरडी |

यर ि अभाहवक बापडी | वािािहच गली ||९||

भगवि भावाचा भकला | भावारथ दखोन भलला |

सकटी पाव भाहवकाला | रहििस ||१०||

जयास भगवि आवड | ियाच दवासी साकड |

ससारदःख सकळ उड | हनज दासाच ||११||

ज अदकि ईशवराच | ियास सोिळ हनजसखाच |

धनय िहच दवाच | भाहवक जन ||१२||

जसा भाव जयापासी | िसा दव ियासी |

जाण भाव अिरसािी | पराणीमातराचा ||१३||

जरी भाव अहसला माईक | िरी दव िोय मािा

ठक | नवल ियाच कौिक | जशास िसा ||१४||

जस जयाच भजन | िसची द समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भाव िोिा ककहचि नयन | आपणहि दराव ||१५||

दपथणी परहिहबब ददस | जशास िस भास |

ियाच सतर अस | आपणाचपासी ||१६||

जस आपण कराव | िसहच िण विाव |

जरी डोळ पसरहन पािाव | िरी ििी टवकार ||१७||

भकटीस घालन हमठी | पािािा करोध िहि उठी |

आपण िासय कररिा पोटी | िहि आनद ||१८||

जसा भाव परहिहबबला | ियाचाहच दव जाला |

जो जस भज तयाला | िसाहच वोळ ||१९||

भाव परामाराथहचया वाटा | वािािी भकतीहचया

पठा | भरला मोिाचा चोिाटा | सजजनसग ||२०||

भाव भजनी ज लागल | ि ईशवरी पावन

जाल | भावारथबळ उदधररल | पवथज ििी ||२१||

आपण सवय िरल | जनासहि उपगा आल |

कीरथिशरवण जाल | अभकत भावारी ||२२||

धनय ियाची जननी | ज लागल िररभजनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िहिच यक जनम जनी | सारथक कला ||२३||

ियाची वणा काय रोरी | जयाचा भगवि कवारी |

कास लाऊन उिरी | पार दःखाचा ||२४||

बहिा जनमाच सवटी | जण चक अटाटी |

िो िा नरदि भटी | करी भगविी ||२५||

मिणोहन धनयि भाहवक जन | जहि जोहडल िररहनधान |

अनि जनमािरीच पणय | फळासी आल ||२६||

आयषय िहच रतपटी | माजी भजनरत गोमटी |

ईशवरी अपथहनया लटी | आनदाची करावी ||२७||

िररभकत वभव कहनषठ | परी िो बरहमाददका

वररषठ | सदा सवथदा सिषट | नराशबोध ||२८||

धरन ईशवराची कास | कली ससाराची नराश |

िया भाहवका जगदीश | सबाय साभाळी ||२९||

जयास ससाराच दःख | हववक वाट परम सख |

ससारसखाचहन पढिमखथ | लोधोन पडिी ||३०||

जयाचा ईशवरी हजविाळा | ि भोहगिी सवानद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोिळा | जयाचा जनावगळा | ठवा आि ||३१||

ि आि सख सखावल | ससारदःख हवसरल |

हवरषयरगी वोरगल | शरीरगरगी ||३२||

ियास फावली नरदि पटी | कली ईशवरहस

साटी | यर अभाहवक करटी | नरदि गला ||३३||

आवचट हनधान जोडल | ि कवहडचया बदल नल |

िस आयषय हनघोहन गल | अभाहवकाच ||३४||

बहिा िपाचा साठा | िण लाधला परीस गोटा |

परी िो ठाइचा करटा | भोगच नण ||३५||

िसा ससारास आला | मायाजाळी गडाळला |

अिी यकलाहच गला | िाि झाडनी ||३६||

या नरदिाचहन सगिी | बहि पावल उततम गिी |

यक बापडी यािायािी | वरपडी जाली ||३७||

या नरदिाचहन लागवग | सारथक कराव सिसग |

नीचयोनी दःख माग | बहि भोहगल ||३८||

कोण समयो यईल कसा | याचा न कळ कक भवथसा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जस पिी दािी ददशा | उडोन जािी ||३९||

िस वभव ि सकळ | कोण जाण कसी वळ |

पतरकळतरादद सकळ | हवघडोन जािी ||४०||

पाहिली घडी नवि आपली | वयसा िरी हनघोन

गली | दि पडिाच ठहवली | आि नीच योनी ||४१||

सवान शकराददक नीच यािी | भोगण घड हवपतती |

िर कािी उततम गिी | पाहवजि नािी ||४२||

मागा गभथवासी आटाटी | भोहगिा जालाहस र

हिपटी | िरहनया रोरा कषटी | सटलाहस दव ||४३||

दःख भोहगल आपलया जीव | िर कहच िोिी

सव | िसहच पढ यकल जाव | लागल बापा ||४४||

कहच मािा कचा हपिा | कहच बहिण कचा भरािा |

कची सहद कची वहनिा | पतरकळतराददक ||४५||

ि ि जाण मावची | आघवी सोइरी सखाची |

ि िझया सखदःखाची | सागािी नवििी ||४६||

कचा परपच कच कळ | कासया िोिोसी वाकळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धन कण लकषमी सकळ | जाइजण ||४७||

कच घर कचा ससार | कासया कररसी जोजार |

जनमवरी वािोन भार | सखी साडन जासी ||४८||

कच िारणय कच वभव | कच सोिळ िावभाव |

ि सकळिी जाण माव | माईक माया ||४९||

यच िणी मरोन जासी | िरी रघनारी अिर-

लासी | माझ माझ मिणिोसी | मिणौहनया ||५०||

िवा भोहगलया पनरावतती | ऐसी मायबाप दकिी |

सतरी कनया पतर िोिी | लिानलि ||५१||

कमथयोग सकळ हमळाली | यक सरळी जनमास आली |

ि िवा आपली माहनली | कसीर पढिमखाथ ||५२||

िझ िज नवि शरीर | िर इिराचा कोण हवचार |

आिा यक भगवि साचार | धरी भावारथबळ ||५३||

यका दभथराकारण | नाना नीचाची सवा करण |

नाना सििी आणी सिवन | मयाथदा धरावी ||५४||

जो अनन दिो उदरासी | शरीर हवकाव लाग तयासी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मा जण घािल जनमासी | तयासी कस हवसराव ||५५||

अहिरथनशी जया भगविा | सकळ जीवाची लागली

हचिा | मघ वररष जयाची सतता | हसध मयाथदा धरी ||५६||

भहम धररली धराधर | परगट िोईज ददनकर |

ऐसी सषटी सततामातर | चालवी जो का ||५७||

ऐसा कपाळ दवाहधदव | नणव जयाच लाघव |

जो साभाळी सकळ जीव | कपाळपण ||५८||

ऐसा सवाथतमा शरीराम | साडन धररिी हवरषयकाम |

ि पराणी दरातम अधम | कल पाविी ||५९||

रामहवण ज ज आस | हििकी जाणावी नराश |

माझ माझ सावकाश | सीणहच उर ||६०||

जयास वाट सीण विावा | िण हवरषयो हचिीि जावा |

हवरषयो न हमळिा जीवा | िगबग सट ||६१||

साडन राम आनदघन | जयाच मनी हवरषयहचिन |

तयासी कच समाधान | लोलगिासी ||६२||

जयास वाट सखहच असाव | िण रघनारभजनी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लागाव | सवजन सकळहि तयागाव | दःखमळ ज ||६३||

जर वासना झोबोन पड | िणहच अपाय दःख जड |

मिणौहन हवरषयवासना मोड | िो यक सखी ||६४||

हवरषयजहनि ज ज सख | िर िोि परम दःख |

पवी गोड अिी शोक | नमसि आि ||६५||

गळ हगहळिा सख वाट | वोढन घिा घसा फाट |

का ि बापड मग आपट | चारा घऊन पळिा ||६६||

िसी हवरषयसखाची गोडी | गोड वाट परी ि कडी |

मिणौहनया आवडी | रघनारी धरावी ||६७||

ऐकोहन बोल भाहवक | कसहन घड जी सारथक |

सागा सवामी यमलोक | चक जण ||६८||

दवासी वासिव कोठ | िो मज कसहन भट |

दःखमळ ससार िट | कोणपरी सवामी ||६९||

धडपडी भगवतपरापती | िोऊन चक अधोगिी |

ऐसा उपाय कपामिी | मज दीनास करावा ||७०||

वकता मिण िो यकभाव | भगवदभजन कराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िोईल सवभाव | समाधान ||७१||

कस कराव भगवदभजन | कोठ ठवाव ि मन |

भगवदभजनाच लिण | मज हनरोपाव ||७२||

ऐसा मलानवदन बोल | धररल सदढ पाउल |

कठ सद गददि गळ | अशरपाि दःख ||७३||

दखोन हशषयाची अननयिा | भाव वोळला सदगर

दािा | सवानद िबळल आिा | पदढल समासी ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद वरागयहनरपणनाम

समास दिावा || ३१० || दशक हिसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] माजी १०१- तयामधय [२] नवच १०३- वाचि नािी

[३] वोिटना १०४- उणावि नािी [४] वमी गरळ १०५-

गरळ वमन करिो[५] आविी पहडल १०८- भोवर याि

सापडल[६] बोभाईल भावारथ बळ १०८- भावभहकतचया

जोरावर धावा कला[७] माईक १०१४- मायायकत

ददखाऊ [८] चोिाटा १०२०- चविाटा [९] कास लाऊन

१०२४- हनधाथरान [१०] अटाटी १०२५- यािायाि

[११] नराशबोध १०२८- हवरकतबोधामळ[१२] लोधोन

पडिी १०३०- िटन पडिािझोबिाि [१३] वोरगळल

१०३२-िचछ मान लागल [१४] यर अभाहवक करटी

१०३३- इिर ददवी अभकत [१५] आवचट हनधान जोडल

१०३४- योगायोगान रताचा लाभ झाला [१६] नीच योनी

दःख माग १०३८- यापवी नीच योनीि दःख भोगल [१७]

हिपरट १०४३- हनराश झाला [१८] मावची१०४६-

ममतवाचीमायची [१९] जाइजण १०४७- अशाशवि [२०]

सखी साडन १०४८ndashशवटी सोडन [२१] दभथराकारण

१०५४- पोटामळ [२२] सीणहच उर १०६०- वरथ शरम

उर [२३] धडपडी १०७०- धडधडीि खरोखर[२४]

मलानवदन १०७३-हखनन चिर यान [२५] सदगददि १०७३-

कठ दाटन आला [२६] िबळल१०७४- उचबळल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक चवरा

नवहवधाभहकत || ४० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला शरवणभकतीहनरपण || ४१ ||

शरीराम

जयजय जी गणनारा | ि हवदयावभव समराथ |

अधयातमहवदयचया परमाराथ | मज बोलवाव ||१||

नम शारदा वदजननी | सकळ हसहदध जयचनी |

मानस परविथल मननी | सफरथिरप ||२||

आिा आठऊ सदगर | जो पराचाहि पर |

जयाचहन जञानहवचार | कळो लाग ||३||

शरोिन पहसल बरव | भगवदभजन कस कराव |

मिणौहन बोहलल सवभाव | गरनरािरी ||४||

सावध िोऊन शरोिजन | ऐका नवहवधा भजन |

सचछासतरी बोहलल पावन | िोईज यण ||५||

९] शरवण कीिथन हवषणोः समरण पादसवन |

अचथन वदन दासय सखयमातमहनवदनम || १ ||

नवहवधा भजन बोहलल | िहच पढ पराजळ कल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिी अवधान ददधल | पाहिज आिा ||६||

पररम भजन ऐस जाण | िररकरा पराणशरवण |

नाना अधयातमहनरपण | ऐकि जाव ||७||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

योगमागथ वरागयमागथ | ऐकि जाव ||८||

नाना वरिाच महिम | नाना िीरााच महिम |

नाना दानाच महिम | ऐकि जाव ||९||

नाना मािातम नाना सरान | नाना मतर नाना

साधन | नाना िप परशचरण | ऐकि जावी ||१०||

दगधािारी हनरािारी | फळािारी पणाथिारी |

िणािारी नानािारी | कस ि ऐकाव ||११||

उषणवास जळवास | सीिवास आरणयवास |

भगभथ आणी आकाशवास | कस ि ऐकाव ||१२||

जपी िपी िामस योगी | नाना हनगरि िटयोगी |

शाकतआगम आघोरयोगी | कस ि ऐकाव ||१३||

नाना मदरा नाना आसन | नाना दखणी लिसरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हपडजञान ितवजञान | कसी ि ऐकावी ||१४||

नाना हपडाची रचना | नाना भगोळरचना |

नाना सषटीची रचना | कसी ि ऐकावी ||१५||

चदर सयथ िारामडळ | गरिमडळ मघमडळ |

यकवीस सवग सपत पािाळ | कसी ि ऐकावी ||१६||

बरहमाहवषणमिशसरान | इनदरदवऋरषीसरान |

वायोवरणकबरसरान | कसी ि ऐकावी ||१७||

नव खड चौदा भवन | अषट ददगपाळाची सरान |

नाना वन उपवन गिन | कसी ि ऐकावी ||१८||

गण गधवथ हवदयाधर | यि दकननर नारद िबर |

अषट नायका सगीिहवचार | कसा िो ऐकावा ||१९||

रागजञान िाळजञान | नतयजञान वादयजञान |

अमिवळ परसगजञान | कस ि ऐकाव ||२०||

चौदा हवदया चौसषटी कळा | सामददरक लिण सकळ कळा |

बहततस लिण नाना कळा | कशा तया ऐकावा ||२१||

मतर मोिर िोटक हसदधी | नाना वलली नाना औरषधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धाि रसायण बदधी | नाहडजञान ऐकावी ||२२||

कोणया दोरष कोण रोग | कोणा रोगास कोण परयोग |

कोणया परयोगास कोण योग | साध िो ऐकावा ||२३||

रवरवादद कभपाक | नाना यािना यमलोक |

सखदःखादद सवगथनकथ | कसा िो ऐकावा ||२४||

कशा नवहवधा भकती | कशा चिरथवधा मकती |

कसी पाहवज उततम गिी | ऐस ि ऐकाव ||२५||

हपडबरहमाडाची रचना | नाना ितवहववचना |

सारासारहवचारणा | कसी ि ऐकावी ||२६||

सायोजयिा मकती कसी िोि | कस पाहवज मोिाि |

याकारण नाना मि | शोहधि जावी ||२७||

वदशासतर आहण पराण | मािावाकयाची हववरण |

िनचिषटयहनशथन | कसी ि ऐकावी ||२८||

ऐस ि अवघहच ऐकाव | परि सार शोधन घयाव |

असार ि जाणोहन तयागाव | या नाव शरवणभहकत ||२९||

सगणाची चररतर ऐकावी | का ि हनगथण अधयातम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शोधावी | शरवणभकतीची जाणावी | लिण ऐसी ||३०||

सगण दवाची चररतर | हनगथणाची ितव यतर |

ि दोनी परम पहवतर | ऐकि जावी ||३१||

जयतया उपोरषण नाना साधन | मतर यतर जप धयान |

कीरथि सििी सिवन भजन | नानाहवध ऐकावी ||३२||

ऐस शरवण सगणाच | अधयातमहनरपण हनगथणाच |

हवभकती साडन भकतीच | मळ शोधाव ||३३||

शरवणभकतीच हनरपण | हनरोहपल अस जाण |

पढ कीिथनभजनाच लिण | बोहलल अस ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद शरवणभहकत

हनरपणनाम समास पहिला || ४१ ||

दशक ४ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पराचाहि पर १३- परमातमयाचाहि परमातमा

परभसकषमपरभशरषठ [२] शाकत ११३- मदय पराशनाचा मागथ

सवीकारणार [३] अषटददगपाळ ११८- अषटददशा रिक [४]

रवरवादद १२४- रौरव नकथ इ [५] िनचिषटयहनशथन

१२८- सरल सकषम कारणमिाकारण दिाच हनरसन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा दकिथनभजनहनरपण|| ४२ ||

शरीराम

शरोिी भगवदभजन पहसल | ि नवहवधा परकार

बोहलल| तयाि पररमशरवण हनरोहपल | दसर कीिथन ऐका||१||

सगण िररकरा करावी | भगवतकीिी वाढवावी |

अिड वखरी वदवावी | यरायोगय ||२||

बहि कराव पाठािर | कठी धराव गरनरािर |

भगवतकरा हनरिर | करीि जावी ||३||

आपहलया सखसवाराथ | कलीच करावी िरर-

करा | िररकरवीण सवथरा | रािोहच नय ||४||

हनतय नवा िवास धरावा | सािप अतयिहच

करावा | िररकीिथन भरावा | बरहमगोळ अवघा ||५||

मनापासन आवडी | जीवापासन अतयि गोडी |

सदा सवथदा िािडी | िररकीिथनाची ||६||

भगविास कीिथन हपरय | कीिथन समाधान िोय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि जनासी उपाय | िररकीिथन कलयगी ||७||

हवहवध हवहचतर धयान | वणाथवी आळकार भरषण |

धयान मरथि अिःकरण | लिन करा करावी ||८||

यश कीरथि परिाप महिमा | आवडी वणाथवा परमातमा |

जण भगवदभकताचा आतमा | सिषट िोय ||९||

करा अनवय लापहणका | नामघोरष करिाहळका |

परसग बोलावा अनका | धाि मािा नमसि ||१०||

िाळ मदाग िररकीिथन | सगीि नतय िान मान |

नाना करानसधान | िटोहच नदाव ||११||

करणाकीिथनाचया लोट | करा करावी घडघडाट |

शरोियाची शरवणपट | आनद भरावी ||१२||

कप रोमाच सफराण | परमाशरसहिि गाण |

दवदवारी लोटागण | नमसकार घालाव ||१३||

पद दोिड शलोक परबद | धाटी मदरा अनक छद |

बीरभारटव हवनोद | परसग कराव ||१४||

नाना नवरहसक शघाररक | गदयपदयाच कौिक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना वचन परसिाहवक | शासतराधार बोलावी ||१५||

भहकतजञानवरागयलिण | नीहिनयायसवधमथरिण |

साधनमागथ अधयातमहनरपण | पराजळ बोलाव ||१६||

परसग िररकरा करावी | सगणी सगणकीरथि धरावी |

हनगथणपरसग वाढवावी | अधयातमहवदया ||१७||

पवथपि तयागन हसदधाि | हनरपण कराव नमसि |

बहधा बोलण अवावसि | बोलोहच नय ||१८||

कराव वदपारायण | सागाव जनासी पराण |

मायाबरहमीच हववरण | साकलय वदाव ||१९||

बराहमणय रिाव आदर | उपासनची भजनदवार |

गरपरपरा हनधाथर | चळोच नदावी ||२०||

कराव वरागयरिण | रिाव जञानाच लिण |

परम दि हवचिण | सवथिी साभाळी ||२१||

कीिथन ऐकिा सदि पड | सतय समाधान ि उड |

नीहिनयायसाधन मोड | ऐस न बोलाव ||२२||

सगणकरा या नाव कीिथन | अदवि मिहणज

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण | सगण रिन हनगथण | बोलि जाव ||२३||

असो वकततवाचा अहधकार | अलपास न घड

सतयोततर | वकता पाहिज साचार | अनभवाचा ||२४||

सकळ रिन जञान साग | जण वदजञा न भग |

उततम सनमागथ लाग | पराणीमातरासी ||२५||

असो ि सकळ साडन | कराव गणानवादकीिथन |

या नाव भगवदभजन | दसरी भकती ||२६||

कीिथन मािा दोरष जािी | कीिथन िोय उततमगिी |

कीिथन भगवतपरापती | यदरी सदि नािी ||२७||

कीिथन वाचा पहवतर | कीिथन िोय सतपातर |

िररकीिथन पराणीमातर | सहसळ िोिी ||२८||

कीिथन अवगरिा घड | कीिथन हनशचय सापड |

कीिथन सदि बड | शरोियावकतयाचा ||२९||

सदा सवथदा िररकीिथन | बरहमसि करी आपण |

िण नारद िोहच नारायण | बोहलजि आि ||३०||

मिणोहन कीिथनाचा अगाधमहिमा | कीिथन सिोरष परमातमा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ िीर आणी जगदातमा | िररकीिथनी वस ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कीिथनभजनहनरपणनाम समास दसरा || ४२ ||

दशक ४ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]कीिथनभजनहनरपण ४२-पाठभद कीिथभहकत[१] बरहमगोळ

२५-हवशव [२] करा अनवय लापहणका २१०- करानक

ससगि शबदकोटयायकत भारषण [३] करिाहळका २१०-

टाळया [४]धािमािा २१०- बोधकरा [५] बीरभारटव

२१४- वीररस (िसकोश) [६] सहसळ २२८- सशील [७]

अवगरिा २२९- अवगरिाएकागरिा[८] सकळ िीर २३१-

सवथ िीराथचया रठकाणची दवि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा नामसमरणभहकतहनरपण ||४३||

शरीराम

मागा हनरोहपल कीिथन | ज सकळास करी

पावन | आिा ऐका हवषणोःसमरण | हिसरी भकती ||१||

समरण दवाच कराव | अखड नाम जपि

जाव | नामसमरण पावाव | समाधान ||२||

हनतय नम परािःकाळी | माधयानकाळी साय-

काळी | नामसमरण सवथ काळी | करीि जाव ||३||

सखदःख उदवग हचिा | अरवा आनदरप

असिा | नामसमरणहवण सवथरा | रािोच नय ||४||

िररषकाळी हवरषमकाळी | पवथकाळी परसिावकाळी |

हवशराहिकाळी हनदराकाळी | नामसमरण कराव ||५||

कोड साकड सकट | नाना ससारखटपट |

आवसिा लागिा चटपट | नामसमरण कराव ||६||

चालिाबोलिा धदाकररिा | खािा जहविा सखी िोिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना उपभोग भोहगिा | नाम हवसरो नय ||७||

सपतती अरवा हवपतती | जसी पडल काळगिी |

नामसमरणाची हसरिी | साडच नय ||८||

वभव सामरथयथ आणी सतता | नाना पदारथ चालिा |

उतकट भागयशरी भोहगिा | नामसमरण साड नय ||९||

आधी आवदसा मग दसा | अरवा दसउपरी आवदसा |

परसग असो भलिसा | परि नाम सोड नय ||१०||

नाम सकट नासिी | नाम हवघन हनवारिी |

नामसमरण पाहवजिी | उततम पद ||११||

भि हपशाचच नाना छद | बरहमहगऱिो बराहमणसमध |

मतरचळ नाना खद | नामहनषठ नासिी ||१२||

नाम हवरषबाधा िरिी | नाम चड चटक नासिी |

नाम िोय उततम गिी | अिकाळी ||१३||

बाळपणी िारणयकाळी | करठण काळी वधापयकाळी |

सवथकाळी अिकाळी | नामसमरण असाव ||१४||

नामाचा महिमा जाण शकर | जना उपदसी हवशवशवर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाराणसी महकतितर | रामनामकरनी ||१५||

उफराटया नामासाठी | वाहलमक िरला उठाउठी |

भहवषय वदला शिकोटी | चररतर रघनाराच ||१६||

िररनाम परलिाद िरला | नाना आघािापासन सटला |

नारायणनाम पावन जाला | अजामळ ||१७||

नाम पारषाण िरल | असखयाि भकत उदधरल |

मािा पापी िहच जाल | परम पहवतर ||१८||

परमशवराची अनि नाम | समरिा िररज हनतयनम |

नामसमरण कररिा यम | बाहधजना ||१९||

सिसरा नामामध कोणी यक | मिणिा िोिस सारथक |

नाम समरिा पणयशलोक | िोईज सवय ||२०||

कािीच न करहन पराणी | रामनाम जप वाणी |

िण सिषट चकरपाणी | भकतालागी साभाळी ||२१||

नाम समर हनरिर | ि जाणाव पणयशरीर |

मािा दोरषाच हगररवर | रामनाम नासिी ||२२||

अगाध महिमा न वच वदला | नाम बहि जन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उदधरला | िळिळापासन सटला | परतयि चदरमौळी ||२३||

चह वणाा नामाहधकार | नामी नािी लािानरोर |

जड मढ पलपार | पाविी नाम ||२४||

मिणौन नाम अखड समराव | रप मनी आठवाव |

हिसरी भकती सवभाव | हनरोहपली ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

नामसमरणभहकतहनरपणनाम समास हिसरा || ४३ ||

दशक ४ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] नामसमरणभहकतहनरपण ४३- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] िररषकाळी ३५-

आनदाचसमयी[२] हवरषमकाळी३५ndash सकटसमयी [३]

परसिावकाळी ३५- पशचािापाचयावळी[४] आवसिा लागिा

चटपट ३६- असवसर मनहसरिीि [५] आवदसा ३१०-

वाईट ददवस [६] चदरमौळी ३२२-शकर [७] चह वणाथ

नामाहधकार ३२४ सवााना नामसमरणाचा अहधकार आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा पादसवनभहकतहनरपण || ४४ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | नामसमरणाच

लिण | आिा ऐका पादसवन | चौरी भकती ||१||

पादसवन िहच जाणाव | काया वाचा मनोभाव |

सदगरच पाय सवाव | सदगहिकारण ||२||

या नाव पादसवन | सदगरपदी अननयपण |

हनरसावया जनममरण | यािायािी ||३||

सदगरकपहवण कािी | भविरणोपाव िो नािी |

याकारण लवलािी | सद गरपाय सवाव ||४||

सदवसि दाखवी सद गर | सकळ सारासार-

हवचार | परबरहमाचा हनधाथर | अिरी बाण ||५||

ज वसि दषटीस ददसना | आणी मनास िहि

भासना | सगतयागहवण यना | अनभवासी ||६||

अनभव घिा सगतयाग नस | सगतयाग अनभव न

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ददस | ि अनभवी यासीच भास | यरा गरागोवी ||७||

सगतयाग आणी हनवदन | हवदिहसरिी अहलपतपण |

सिजहसरिी उनमनी हवजञान | ि सपतिी यकरप ||८||

याहिवगळी नामाहभधान | समाधानाची सकिवचन |

सकळ कािी पादसवन | उमजो लाग ||९||

वद वदगभथ वदाि | हसदध हसदधभाव गभथहसदधाि |

अनभव अनवाथचय धादाि | सतय वसि ||१०||

बहधा अनभवाची आग | सकळ कळिी सिसग |

चौर भकतीच परसग | गोपय ि परगट ||११||

परगट वसोहन नस | गोपय असोहन भास |

भासाअभासाहन अनाररस | गरगमय मागथ ||१२||

मागथ िोय परी अिररि | जर सवथिी

पवथपि | पािो जािा अलि | लिवना ||१३||

लि जयासी लिाव | धयान जयासी धयाव |

ि ग िहच आपण विाव | हतरहवधा परहचिी ||१४||

असो िी अनभवाची दवार | कळिी सारासारहवचार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतसगकरन सतयोततर | परतययाहस यिी ||१५||

सतय पािािा नािी असतय | असतय पािािा नािी

सतय | सतयाअसतयाच कतय | पािाणारापासी ||१६||

पािाणार पािाण जया लागल | ि िदरपतव परापत

जाल | िरी मग जाणाव बाणल | समाधान ||१७||

नाना समाधान पािािा | बाणिी सदगर कररिा |

सद गरहवण सवथरा | सनमागथ नस ||१८||

परयोग साधन सायास | नाना सािप हवदयाभयास |

अभयास कािी गरगमयास | पाहवजि नािी ||१९||

ज अभयास अभयाहसिा नय | ज साधन असाधय

िोय | ि ि सद गरहवण काय | उमजो जाण ||२०||

याकारण जञानमागथ | कळाया धरावा सतसग |

सतसगहवण परसग | बोलोहच नय ||२१||

सवाव सदगरच चरण | या नाव पादसवन |

चौर भकतीच लिण | ि ि हनरोहपल ||२२||

दव बराहमण मािानभाव | सतपातर भजनाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ठाव | ऐहसय ठाई सदभाव | दढ धरावा ||२३||

ि परवततीच बोलण | बोहलल रिाया कारण |

परि सदगरपाय सवण | या नाव पादसवन ||२४||

पादसवन चौरी भकती | पावन कररिस हतरजगिी |

जयकररिा सायोजयमकती | साधकास िोय ||२५||

मिणौहन रोराहन रोर | चौर भकतीचा हनधाथर |

जयकररिा पलपार | बहि पराणी पाविी ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

पादसवनभहकतहनरपणनाम समास चवरा || ४४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सदववसि४५- परबरहम[२]सगतयाग ४६-

अिकारअहभमान व दिबहदध याचा तयाग [३] अनभव घिा

४७- अनभव घि असिा सगतयाग िोि नािीकारण

अनभव घयायचा मिणज अनभव अनभहविा अनभाव िी

हतरपटी उतपनन िोि सगतयाग करिाच अनभव असा शबद

उरि नािी अिभाव नािी िर मग अनभव कठला साराश

या गोषटी अनभवीच जाणिािइिराना िा सारा गोधळच

वाटणार [४] अिररि ४१३- गपत [५] हतरहवधा ४१४-

शासतर गर आतम या ३ परहचिी [६] पािणार पािाण ४१७-

पािणारा पािणयाची दकरया ज पािायच ि मिणज

दरषटादशयदशथन पािणाराचया रपी लीन झाल दक समाधान

हमळणारच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा आचथनभहकतहनरपण || ४५ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | चौर भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | पाचवी भकती ||१||

पाचवी भकती ि आचथन | आचथन मिहणज

दविाचथन | शासतरोकत पजाहवधान | कल पाहिज ||२||

नाना आसन उपकण | वसतर आळकार भरषण |

मानसपजा मरथिधयान | या नाव पाचवी भकती ||३||

दवबराहमण अगनीपजन | साधसि अिीिपजन |

इहि मिानभावगाइतरीपजन | या नाव पाचवी भकती ||४||

धािपारषाणमहततकापजन | हचतरलप सतपातरपजन |

आपल गिीच दविाचथन | या नाव पाचवी भकती ||५||

सीळा सपतादकि नवादकि | शाहलगराम शकल चकरादकि |

हलग सयथकाि सोमकाि | बाण िादळ नबथद ||६||

भरव भगविी मललारी | मजया नहसि बनशकरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाग नाणी नानापरी | पचायतपजा ||७||

गणशशारदाहवठलमिी | रगनारजगनारिाडवमिी |

शरीरगिनमिगरडमिी | दविाचथनी पजावा ||८||

मतसयकमथवऱिावमिी | नहसिवामनभागथवमिी |

रामकषणियगरीवमिी | दविाचथनी पजावा ||९||

कशवनारायणमाधवमिी | गोहवदहवषणमधसदनमिी |

हतरहवकरमवामनशरीधरमिी | हरषीकश पदमनाहभ ||१०||

दामोदरसकरषथणवासदवमिी | परदयमनअहनरदधपररषोततममिी |

अधोिजनारहसिअचयिमिी | जनादथन आणी उपदर ||११||

िररिराचया अनि मिी | भगविजगदातमाजगदीशमिी |

हशवशकतीचया बहधा मिी | दविाचथनी पजावा ||१२||

अशवतरनारायण सयथनारायण |लकषमीनारायण

हतरमललनारायण|

शरीिरीनारायण आददनारायण | शरषशाई परमातमा

||१३||

ऐशया परमशवराचया मिी | पािो जािा उदड असिी |

तयाच आचथन कराव भकती | पाचवी ऐसी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

याहि वगळ कळधमथ | सोड नय अनकरम |

उततम अरवा मधयम | करीि जाव ||१५||

जाखमािा मायराणी | बाळा बगळा मानहवणी |

पजा माहगणी जोहगणी | कळधम करावी ||१६||

नाना िीराा ितरास जाव | िर तया दवाच पजन

कराव | नाना उपचारी आचाथव | परमशवरासी ||१७||

पचामि गधािि | पषप पररमळदरव बहि |

धपदीप असखयाि | नीराजन कपथराची ||१८||

नाना खादय नवदय सदर | नाना फळ िाबोलपरकार |

दिणा नाना आळकार | ददवाबर वनमाळा ||१९||

हसहबका छतर सखासन | माहि मघडबर सयाथपान |

कदडया पिाका हनशाण | टाळ घोळ मदाग ||२०||

नाना वादय नाना उतसाव | नाना भकतसमदाव |

गािी िररदास सदभाव | लागला भगविी ||२१||

वापी कप सरोवर | नाना दवाळय हसखर |

राजागण मनोिर | वदावन भयरी ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मठ मडया धमथशाळा | दवदवारी पडशाळा |

नाना उपकण नितरमाळा | नाना वसतर सामगरी ||२३||

नाना पडद मडप चादोव | नाना रतघोरष लोबिी बरव |

नाना दवाळई समपाथव | िसरी घोड शककट ||२४||

आळकार आणी आळकारपातर | दरव आणी दरवपातर |

अननोदक आणी अननोदकपातर | नाना परकारीची ||२५||

वन उपवन पषपवारटका | िापसयाचया पणथकरटका |

ऐसी पजा जगननायका | यरासाग समपाथवी ||२६||

शक शाररका मयोर | बदक चकरवाक चकोर |

कोदकळा हचिळ सामर | दवाळई समपाथवी ||२७||

सगधमग आणी माजथर | गाई मिसी वरषभ वानर |

नाना पदारथ आणी लकर | दवाळई समपाथवी ||२८||

काया वाचा आणी मन | हचतत हवतत जीव पराण |

सदभाव भगवि आचथन | या नाव आचथनभकती ||२९||

ऐसहच सदगरच भजन | करन असाव अननय |

या नाव भगवदभजन | पाचवी भकती ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसी पजा न घड बरवी | िरी मानसपजा करावी |

मानसपजा अगतय विावी | परमशवरासी ||३१||

मन भगविास पजाव | कलपन सवथहि समपाथव |

मानसपजच जाणाव | लिण ऐस ||३२||

ज ज आपणास पाहिज | ि ि कलपन वाहिज |

यण परकार कीज | मानसपजा ||३३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आचथनभहकतहनरपणनाम समास पाचवा || ४५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] आचथनभहकतहनरपण ४५- छापील परिीि rsquoहनरपणrsquoशबद

नािी [१] आअचथन ५२-पजा [२] इहिमिानभाव ५४ -

यहिमिाअनभवी [३] हचतरलप ५५ ndash िसबीर [४]

सीळाशकल ५६- हशळादगडिकड [५] सपतादकि

नवादकि ५६- सािनऊ शभ गणानी यकत [६] हसहबका

छतर ५२०- पालखयाछतरया [७] मािीमघडबरसयाथपान

५२०- छतरी उचछतरी अबदागीर [८] राजागण ५२२-

पटागण [९] शकशाररका मयोर ५२७-

पोपटसाळखयामोर[१०] सगधमग ५२८- कसिरीमग

[११] मानसपजा ५३१- मनािील भहकतभावपणथ यरासाग

दवपजा[१२] कीज ५३३- करावी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा वदनभहकतहनरपण || ४६ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | पाचव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािावी भकती ||१||

सािावी भकती ि वदन | कराव दवासी नमन |

सि साध आणी सजजन | नमसकारीि जाव ||२||

सयाथहस कराव नमसकार | दवाहस कराव नमसकार |

सद गरस कराव नमसकार | साषटाग भाव ||३||

साषटाग नमसकारास अहधकार | नाना परहिमा दव गर |

अनयतर नमनाचा हवचार | अहधकार करावा ||४||

छपनन कोटी वसमिी | मध हवषणमिी असिी |

ियास नमसकार परीिी | साषटाग घालाव ||५||

पशपहि शरीपहि आणी गभसिी | याचया दशथन दोरष

जािी | िसाहच नमावा मारिी | हनतय नम हवशरष ||६||

१०] शकरः शरषशायी च मािाडो मारहिसिरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

एिरषा दशथन पणय हनतयनम हवशरषिः ||१||

भकत जञानी आणी वीिरागी | मािानभाव िापसी

योगी | सतपातर दखोहन वगी | नमसकार घालाव ||७||

वदजञ शासतरजञ आणी सवथजञ | पहडि पराहणक आणी

हवदवजजन | याहजञक वददक पहवतरजन | नमसकारीि जाव||८||

जर ददसिी हवशरष गण | ि सदगरच अहधषठान |

याकारण ियासी नमन | अतयादर कराव ||९||

गणश शारदा नाना शकती | िररिराचया अविार-

मिी | नाना दव सागो दकिी | परकाकार ||१०||

सवथ दवास नमसकाररल | ि यका भगविास पावल |

यदरी यक वचन बोहलल | आि ि ऐका ||११||

११] आकाशातपहिि िोय यरा गचछहि सागर |

सवथदवनमसकारः कशव परहिगचछहि ||२||

याकारण सवथ दवासी | नमसकाराव अतयादरसी |

अहधषठान माहनिा दवासी | परम सौखय वाट ||१२||

दव दवाची अहधषठान | सतपातर सदगरची सरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण नमसकार करण | उभय मागी ||१३||

नमसकार लीनिा घड | नमसकार हवकलप मोड |

नमसकार सखय घड | नाना सतपातरासी ||१४||

नमसकार दोरष जािी | नमसकार अनयाय कषमिी |

नमसकार मोडली जडिी | समाधान ||१५||

हससापरिा नािी दड | ऐस बोलिी उदड |

याकारण अखड | दव भकत वदाव ||१६||

नमसकार कपा उचबळ | नमसकार परसननिा

परबळ | नमसकार गरदव वोळ | साधकावरी ||१७||

हनःशरष कररिा नमसकार | नासिी दोरषाच हगररवर |

आणी मखय परमशवर | कपा करी ||१८||

नमसकार पहिि पावन | नमसकार सिासी शरण |

नमसकार जनममरण | दरी दऱिाव ||१९||

परम अनयाय करहन आला | आणी साषटाग नमसकार

घािला | िरी िो अनयाय कषमा कला | पाहिज शरषठी ||२०||

याकारण नमसकारापरि | आणीक नािी अनसरि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नमसकार पराणीयाि | सद बहदध लाग ||२१||

नमसकारास वचाव नलग | नमसकारास कषटाव नलग |

नमसकारास कािीच नलग | उपकणथ सामगरी ||२२||

नमसकारा ऐस नािी सोप | नमसकार करावा अननयरप |

नाना साधनी सािप | कासया हसणाव ||२३||

साधक भाव नमसकार घाली | तयाची हचिा साधस

लागली | सगम पर नऊन घाली | जरील िर ||२४||

याकारण नमसकार शरषठ | नमसकार वोळिी वररषठ |

यर साहगिली पषट | सािावी भकती ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

वदनभहकतहनरपणनाम समास सिावा || ४६ ||

दशक ४ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] गभसिी ६६- सयथ [२] हससापरिा ६१६ndash मसिकाहन

(सारखा) सवथशरषठ[३] हनःशरषकररिा नमसकार ६१८-

अगदी मनापासन मनोभाव नमसकार कलयास [४] आणीक

नािी अनसरि ६२१- यासारख आणखीन कािी इषट योगय

ि काय सागाव [५] पषट ६२५- सपषट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा दासयभहकतहनरपण || ४७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािाव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािवी भकती ||१||

सािव भजन ि दासय जाणाव | पहडल कायथ हििक

कराव | सदा सहननधहच असाव | दवदवारी ||२||

दवाच वभव साभाळाव | नयनपणथ पडोहच नदाव |

चढि वाढि वाढवाव | भजन दवाच ||३||

भगली दवाळय करावी | मोडली सरोवर बाधावी |

सोफ धमथशाळा चालवावी | निनहच काय ||४||

नाना रचना जीणथ जजथर | तयाच कराव जीणोदधार |

पहडल कायथ ि सतवर | चालहवि जाव ||५||

गज रर िरग हसिासन | चौदकया हसहबका सखासन |

मचक डोलिार हवमान | निनहच करावी ||६||

मघडबर छतर चामर | सयाथपान हनशाण अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनतय निन अतयादर | साभाहळि जावी ||७||

नाना परकारीची यान | बसावयाची उततम सरान |

बहहवध सवणाथसन | यत करीि जावी ||८||

भवन कोठडया पटया मादसा | राझण कोिळी घागरी

बहवसा | सपणथ दरवाश ऐसा | अहि यत करावा ||९||

भयरी िळघर आणी हववर | नाना सरळ गपत दवार |

अनघय वसिची भाडार | यत करीि जावी ||१०||

आळकार भरषण ददवाबर | नाना रत मनोिर |

नाना धाि सवणथपातर | यत करीि जावी ||११||

पषपवारटका नाना वन | नाना िरवराची बन |

पाविी करावी जीवन | िया विासी ||१२||

नाना पशहचया शाळा | नाना पिी हचतरशाळा |

नाना वादय नाटयशाळा | गणी गायक बहसाल ||१३||

सवयपाकगि भोजनशाळा | सामगरीगि धमथशाळा |

हनददरसिाकारण पडशाळा | हवशाळ सरळ ||१४||

नाना पररमळदरवाची सरळ | नाना खादयफळाची सरळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रसाची नाना सरळ | यत करीि जावी ||१५||

नाना वसिाची नाना सरान | भगली करावी निन |

दवाच वभव वचन | दकिी मिणौहन बोलाव ||१६||

सवाा ठाई अहि सादर | आणी दासयतवासहि

ितपर | कायथभागाचा हवसर | पडणार नािी ||१७||

जयतया पव मोिोतसाव | असभाव चालवी वभव |

ज दखिा सवगीच दव | िटसि िोिी ||१८||

ऐस वभव चालवाव | आणी नीच दासयतवहि कराव |

पहडल परसगी सावध असाव | सवथकाळ ||१९||

ज ज कािी पाहिज | ि ि ितकाळहच दइज |

अतयि आवडी कीज | सकळ सवा ||२०||

चरणिाळण सनान आचमन | गधािि वसन भरषण |

आसन जीवन नाना समन | धप दीप नवदय ||२१||

शयनाकारण उततम सरळ | जळ ठवावी ससीिळ |

िाबोल गायन रसाळ | रागरग करावी ||२२||

पररमळदरव आणी फलल | नाना सगधल िल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

खादय फळ बहसाल | सहननधहच असावी ||२३||

सड समाजथन करावी | उदकपातर उदक भरावी |

वसन परिालन आणावी | उततमोततम ||२४||

सकळाच कराव पारपतय | आलयाच कराव आहितय |

ऐसी ि जाणावी सतय | सािवी भकती ||२५||

वचन बोलावी करणची | नाना परकार सििीची |

अिर हनविी सकळाची | ऐस वदाव ||२६||

ऐसी ि सािवी भकती | हनरोहपली यरामिी |

परतयि न घड िरी हचतती | मानसपजा करावी ||२७||

ऐस दासय कराव दवाच | यणहच परकार सदगरच |

परतयि न घड िरी मानसपजच | कररि जाव ||२८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासयभहकतहनरपणनाम समास सािवा || ४७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] िरग ७६- घोड[२] चौदकयाहनशाण अपार ७६-

चौरगपषकळ हनशाण[३] राजण कोिळी ७९- मािीच

राजणमोठी भाडी इ[४] मादसा ७९- पटार [५] अनघय

वसि ७१०- दान दयावयाचया नसिील अशा अमोल वसि

[६] पाविी करावी जीवन ७१२- जगणयासाठी उपयकत

िोिील अशी करावीि [७] नाना वसिाची ७१६- हवहवध

वसिची [८] फलल ७२३- अततर [९] कराव पारपतय ७२५-

समाचार घयावा [१०] आहितय ७२५- अहिरथयपाहणचार

[११] वसन परिालन ७२४- कपड सवचछ धवन आणावीि

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सखयभहकतहनरपण || ४८ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | आठवी भकती ||१||

दवासी परम सखय कराव | परम परीिीन बाधाव |

आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२||

दवास जयाची परीिी | आपण विाथव िण रीिी |

यण कररिा भगविी | सखय घड नमसि ||३||

भहकत भाव आणी भजन | हनरपण आणी करा-

कीिथन | परमळ भकताच गायन | आवड दवा ||४||

आपण िसहच विाथव | आपणाहस िच आवडाव |

मनासाररख िोिा सवभाव | सखय घड नमसि ||५||

दवाचया सखयतवाकारण | आपल सौखय सोडन दण |

अननयभाव जीव पराण | शरीर िहि वचाव ||६||

साडन आपली ससारवरा | कररि जावी दवाची हचिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण कीिथन करा वािाथ | दवाचयाहच सागावा ||७||

दवाचया सखयतवासाठी | पडावा हजवलगासी िटी |

सवथ अपाथव सवटी | पराण िोहि वचावा ||८||

आपल आवघहच जाव | परी दवासी सखय रािाव |

ऐसी परीिी हजव भाव | भगविी लागावी ||९||

दव मिहणज आपला पराण | पराणासी न कराव

हनवाथण | परम परीिीच लिण | ि ि ऐस अस ||१०||

ऐस परम सखय धररिा | दवास लाग भकताची हचिा |

पाडव लाखाजोिरी जळिा | हववरदवार कादढल ||११||

दव सखयतव राि आपणासी | ि िो वमथ आपणाहच पासी |

आपण वचन बोलावी जसी | िसी यिी पडसाद ||१२||

आपण असिा अननयभाव | दव ितकाळहच पाव |

आपण तरास घिा जीव | दवहि तरास ||१३||

१२] य यरा मा परपदयनि िासिरव

भजामयिमभगी४११

जस जयाच भजन | िसाहच दवहि आपण |

मिणौन ि आवघ जाण | आपणाहच पासी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपलया मनासाररख न घड | िण गण हनषठा

मोड | िरी गोषटी आपणाकड | सिजहच आली ||१५||

मघ चािकावरी वोळना | िरी चािक पालटना |

चदर वळहस उगवना | िऱिी चकोर अननय ||१६||

ऐस असाव सखयतव | हववक धराव सतव |

भगविावरील ममतव | साडहच नय ||१७||

सखा मानावा भगवि | मािा हपिा गण गोि |

हवदया लकषमी धन हवतत | सकळ परमातमा ||१८||

दवावगळ कोणी नािी | ऐस बोलिी सवथहि |

परि तयाची हनषठा कािी | िसीच नस ||१९||

मिणोहन ऐस न कराव | सखय िरी खरहच कराव |

अिरी सदढ धराव | परमशवरासी ||२०||

आपहलया मनोगिाकारण | दवावरी करोधास यण |

ऐसी नविि कक लिण | सखयभकतीची ||२१||

दवाच ज मनोगि | िहच आपल उहचि |

इचछसाठी भगवि | अिर नय की ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवाच इचछन विाथव | दव करील ि मानाव |

मग सिजहच सवभाव | कपाळ दव ||२३||

पािािा दवाच कपसी | मािची कपा कायसी |

मािा वधी बाळकासी | हवपहततकाळी ||२४||

दव भकत कोण वहधला | कधी दहखला ना ऐदकला |

शरणागिास दव जाला | वजरपजर ||२५||

दव भकताचा कवारी | दव पहििासी िारी |

दव िोय सािाकारी | अनाराचा ||२६||

दव अनाराचा कपिी | नाना सकटापासन रिी |

धाहवननला अिरसािी | गजदराकारण ||२७||

दव कपचा सागर | दव करणचा जळधर |

दवासी भकताचा हवसर | पडणार नािी ||२८||

दव परीिी राखो जाण | दवासी कराव साजण |

हजवलग आवघी हपसण | कामा न यिी ||२९||

सखय दवाच िटना | परीिी दवाची हवटना |

दव कदा पालटना | शरणागिासी ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणोहन सखय दवासी कराव | हििगज ियासी

सागाव | आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||३१||

जसा दव िसा गर | शासतरी बोहलला िा हवचार |

मिणौन सखयतवाचा परकार | सदगरसी असावा ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सखयभहकतहनरपणनाम समास आठवा || ४८ ||

दशक ४ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]हनवाथण ८१०- नाश [२] अिर नय ८२२- दर कर

नयहवसर नय [३] वजरपजर ८२५- बळकट

आधाराचासकटाि साभाळणारा [४] कपिी ८२७-

कवारी [५] हजवलग आवघी हपसण ८२९- हनकटविीय

अतयि सवारी असिाि [६] साजण ८२९- हमतर

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा आतमहनवदनभहकतहनरपण || ४९||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आठव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | भहकत नवमी ||१||

नवमी हनवदन जाणाव | आतमहनवदन कराव |

िहि साहगजल सवभाव | पराजळ करहन ||२||

ऐका हनवदनाच लिण | दवाहस वािाव आपण |

कराव ितवहववरण | मिहणज कळ ||३||

मी भकत ऐस मिणाव | आणी हवभकतपणहच

भजाव | ि आवघहच जाणाव | हवलिण ||४||

लिण असोन हवलिण | जञान असोन अजञान |

भकत असोन हवभकतपण | ि ि ऐस ||५||

भकत मिहणज हवभकत नवि | आणी हवभकत मिहणज

भकत नवि | हवचारहवण कािीच नवि | समाधान ||६||

िसमाि हवचार करावा | दव कोण िो वोळखावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपला आपण शोध घयावा | अियाथमी ||७||

मी कोण ऐसा हनवाडा | पािो जािा ितवझाडा |

हवचार कररिा उघडा | आपण नािी ||८||

ितव ितव जविा सर | िविा आपण क चा उर |

आतमहनवदन यण परकार | सिजहच जाल ||९||

ितवरप सकळ भास | हववक पािािा हनरस |

परकहिहनरास आतमा अस | आपण क चा ||१०||

यक मखय परमशवर | दसरी परकहि जगदाकार |

हिसरा आपण क चा चोर | आहणला मध ||११||

ऐस ि हसदधहच असिा | नाहरली लाग दिअििा |

परि हवचार पािो जािा | कािीच नस ||१२||

पािािा ितवहववचना | हपडबरहमाडितवरचना |

हवशवाकार वकती नाना | ितव हवसिारली ||१३||

ितव साितव वोसरिी | साितव नर आतमपरहचिी |

आतमा अस आददअिी | आपण क चा ||१४||

आतमा यक सवानदघन | आणी अिमातमा ि वचन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी मग आपण क चा हभनन | उरला िर ||१५||

सोि िसा ि उततर | याच पािाव अराािर |

पाििा आतमयाचा हवचार | आपण क चा िर ||१६||

आतमा हनगथण हनरजन | ियासी असाव अननय |

अननय मिहणज नािी अनय | आपण क चा िर ||१७||

आतमा मिहणज िो अदवि | जर नािी दविादवि |

िर मीपणाचा िि | उरल क चा ||१८||

आतमा पणथतव पररपणथ | जर नािी गणागण |

हनखळ हनगथणी आपण | कोण क चा ||१९||

तवपद ितपद अहसपद | हनरसहन सकळ भदाभद |

वसि ठाईची अभद | आपण क चा ||२०||

हनरहसिा जीवहशवउपाधी | जीवहशवहच क च

आधी | सवरपी िोिा दढबहदध | आपण क चा ||२१||

आपण हमरथया साच दव | दवभकत अननयभाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२२||

या नाव आतमहनवदन | जञाहनयाच समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नवम भकतीच लिण | हनरोहपल ||२३||

पचभिामधय आकाश | सकळ दवामध जगदीश |

नवहवधा भकतीमधय हवशरष | भहकत नवमी ||२४||

नवमी भकती आतमहनवदन | न िोिा न चक जनम-

मरण | ि वचन सतय परमाण | अनयरा नवि ||२५||

ऐसी ि नवहवधा भकती | कलया पाहवज सायोजय-

मकती | सायोजयमकतीस कलपािी | चळण नािी ||२६||

हििी मकतीस आि चळण | सायोजयमकती अचळ जाण |

तरलोकयास िोिा हनवाथण | सायोजयमकती चळना ||२७||

आवघीया चतवार मकती | वदशासतर बोलिी |

ियामधय िीन नासिी | चौरी ि अहवनाश ||२८||

पहिली मकती ि सलोकिा | दसरी ि समीपिा |

हिसरी ि सवरपिा | चौरी सायोजयमकती ||२९||

ऐहसया चतवार मकती | भगवदभजन पराणी पाविी |

िहच हनरपण पराजळ शरोिी | सावध पढ पररसाव ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आतमहनवदनभहकतहनरपणनाम समास नववा || ४९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]आतमहनवदनभहकतहनरपण ४९- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] ितव ितव जविा सर ९९-

आतमसवरपाच जञान झालयावर पचभिा -तमक दिािील िततव

तया आतमिततवािच लय पाविाि [२] नाहरली ९१२ ndash

लटकीहमरथया[३] ितव साितव वोसरिी ९१४- मी

ितवाचा सािी आि मिणज rsquoमीrsquo िततवापासन हभनन आि rsquoमीrsquo

िततव नािीrdquoसवा खहलवद बरहमrdquoअशी आतमपरिीिी आली कक

साहितवच उरि नािी आददअिी एकच आतमा आिआपण

हनराळ नािीच[४] चळण नािी ९२६- चळि नािी अचल

[५] चतवार ९२८- चार [६] तवपद ९२०- िततवमहस या

मिावाकयािील तवपद व ितपद याचा भद अहसपदान काढन

rsquoि ि आिसrsquo अस ऐकय िोऊन अवहशषट शदध परबरहम उरि

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा महकतचिषटय || ४१० ||

शरीराम

मळी बरहम हनराकार | िर सफरथिरप अिकार |

िो पचभिाचा हवचार | जञानदशकी बोहलला ||१||

िो अिकार वायोरप | ियावरी िजाच सवरप |

िया िजाचया आधार आप | आवणोदक दाटल ||२||

िया आवणोदकाचया आधार | धरा धररली फहणवर |

वरिी छपनन कोटी हवसिार | वसधरा ि ||३||

इयवरी पररघ सपत सागर | मधय मर मािा रोर |

अषट ददगपाळ िो पररवार | अिर वहषटि राहिला ||४||

िो सवणाथचा मािा मर | परथवीस ियाचा आधार |

चौर यासी सिसर हवसिार | रदी ियाची ||५||

उच िरी मयाथदवगळा | भमीमध सिसर सोळा |

िया भोविा वहषटि पाळा | लोकालोक पवथिाचा ||६||

िया ऐहलकड हिमाचळ | जर पाडव गळाल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ | धमथ आणी िमाळनीळ | पढ गल ||७||

जर जावया मागथ नािी | मागी पसरल मािा अिी |

हसिसख सखावल ििी | पवथिरप भासिी ||८||

िया ऐहलकड सवटी जाण | बददरकाशरम बददरनारायण |

िर मािा िापसी हनवाथण | दितयागारथ जािी ||९||

िया ऐहलकड बददरकदार | पािोन यिी लािानरोर |

ऐसा िा अवघा हवसिार | मरपवथिाचा ||१०||

िया मरपवथिा पाठारी | िीन शग हवरषमिारी |

पररवार राहिल ियावरी | बरहमा हवषण मिश ||११||

बरहमशग िो पवथिाचा | हवषणशग िो मगथजाचा |

हशवशग िो सफरटकाचा | कलास नाम तयाच ||१२||

वकठ नाम हवषणशगाच | सतयलोक नाम बरहम-

शगाच | आमराविी इदराच | सरळ खालि ||१३||

िर गण गधवथ लोकपाळ | िहिस कोटी दव सकळ |

चौदा लोक सवणाथचळ | वहषटि राहिल ||१४||

िर कामधनची हखललार | कलपिरची बन अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अमिाची सरोवर | ठाई ठाई उचबळिी ||१५||

िर उदड हचिामणी | हिर पररसाहचया खाणी |

िर सवणथमय धरणी | लखलखायमान ||१६||

परम रमणीय फाकिी दकळा | नवरताहचया

पारषाणहसळा | िर अखड िररषवळा | आनदमय ||१७||

िर अमिाची भोजन | ददव गध ददव समन |

अषट नायका गधवथगायन | हनरिर ||१८||

िर िारणय वोसरना | रोगवाधीहि असना |

वधापय आणी मरण यना | कदाकाळी ||१९||

िर यकाहहन यक सदर | िर यकाहहन यक

चिर | धीर उदार आणी शर | मयाथदवगळ ||२०||

िर ददवदि जयोहिरप | हवदयलयिसाररखी सवरप |

िर यश कीरथि परिाप | हसमा साहडली ||२१||

ऐस ि सवगथभवन | सकळ दवाच वसि सरान |

िया सरळाच महिमान | बोहलज हििक रोड ||२२||

यर जया दवाच भजन कराव | िर ि दवलोकी रािाव |

सलोकिा मकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लोकी रािाव ि सलोकिा | समीप असाव ि समीपिा |

सवरपहच विाव ि सवरपिा | हिसरी मकती ||२४||

दवसवरप जाला दिी | शरीवतस कौसिभ लकषमी

नािी | सवरपिच लिण पािी | ऐस अस ||२५||

सकि आि िो भोहगिी | सकि सरिाच ढकलन

दिी | आपण दव ि असिी | जस िस ||२६||

मिणोहन हिनी महकत नाहसवि | सायोजयमकती ि

शाशवि | िहि हनरोहपजल सावहचतत | ऐक आिा ||२७||

बरहमाड नासल कलपािी | पवथिासहिि जळल हििी |

िविा अवघच दव जािी | मा महकत क चया िर ||२८||

िविा हनगथण परमातमा हनशचळ | हनगथण भकती िहि

अचळ | सायोजयमकती ि कवळ | जाहणज ऐसी ||२९||

हनगथणी अननय असिा | िण िोय सायोजयिा |

सायोजयिा मिहणज सवरपिा | हनगथण भकती ||३०||

सगण भकती ि चळ | हनगथण भकती ि न चळ |

ि आवघ पराजळ कळ | सद गर कहलया ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद महकतचिषटयनाम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा || ४१० || दशक चवरा समापत ||

दशक ४ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आवणोदक १०२- जलावरण [२] िमालनीळ १०७-

यमधमथ [३] मािाअिी १०८- मोठाल सपथ[४] िीन शग

१०११- िीनहशखर [५] हवरषमिारी १०११-

वाकडयाहिकडया ओळीि[६] मगथजाचा १०१२-पाचचा

[७] हििी १०२८- परथवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१]पपकलयाणसवामीचया िसिहलहखिावरन छापललया शक

१९२९ सालचया दसर या आवहततवरन सदर दासबोधाची

िळरटपासि सगणकावहतत ियार करनया सगणक आवहततच

इिरानी छापललया परिीबरोबर िलना करन िी हनदोरष

करणयाचा अटोकाट परयत कला आि

२] दशक व समासाची नाव शकयिोवर मळ परिीि जी

आिि िीच ठवली आििपरि कािी नावाि रोडासा बदल

कला आि अमक नावाचा दशकसमास अस परतयकवळी

सागणयाची आवशयकिा नािीमिणन नावाबरोबर जोडलला

rsquoनामrsquo िा rsquoनावाचाrsquoया अराथचा शबद वगळला आिवाचकानी

या दकरकोळ दरसतयासाठी िमा करावीजया नावाि बदल

कला आि ि शबद िारादकि कल आिितयाच हववरण

िळरटपाि ददल आि

३] पनरावतत नावापढ दशककरमाक व समास करमाक ददल

असन परतयक समासाचा पान करमाक अनकरमहणकि

माहििीसाठी ददल आिििसच िळरटपाि परतयक

शबदासमोर समासकरमाक व ओवीकरमाक ददल आिियामळ

िवा िो समासओवी व शबद शोधण सलभ िोईल

४] दासबोधाि आलल ससकि शलोकाना अनकरमाक ददल

आिि शलोकापढील अक तया समासािील शलोकाची सखया

दशथविो-इहि सभपजञाकलकणीपण]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

Page 2: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवनिी

दासबोधाच समार १५०० पानाच पाचिी खड हवनामलय

वाचनासाठी आिि तयावर सवााचा कायदशीर अहधकार आि

सिमिातमयानी आपल हवचारधन जासिीि जासि लोकापयाि

पोिोचाव मिणन ि कायम मकत ठवल ि पसिक जासिीि जासि

लोकाना वाटणयाच अहधकार व जबाबदारी आमिी वाचकाकड

ि आिोि

ई साहितय परहिषठान ि नवीन लखक कवीना जासिीि जासि

वाचकापयाि पोिोचणयाच साधन आि िसच समार सववा दोन

लाख वाचकासाठी दजदार साहितय हवनामलय हनयहमिपण

हमळणयाच साधन आि समार सववा दोन लाख मराठी वाचक ई

मल दवार व वबसाईटददवार ई साहितय परहिषठानचया पसिकाचा

आसवाद घि असिाि

भगवद गीिा भावारथ जञानशवरी छतरपिी हशवाजी

शभराज मावळ हववकानद सावरकर जािककरा शामची आई

िकाराम गारा सि बहिणाबाई मनाच शलोक आदद पसिकिी िरण

मराठी मलापयाि आणणयाच काम ई साहितय परहिषठान करि दर

आठवडयाला नवनवीन पसिक परकाहशि करणाऱया ई साहितय

परहिषठानला आपलया सिकायाथची गरज आि

नवीन साहितयासाठी

नवीन वाचकासाठी

मराठीला नवीन हिहिजाशी नणयासाठी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मनःपवथक आभार

dasbodhcom

हवकीसतरोि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हिदततववादी

डाव कमयहनसट

ई मराठी हवचारवि राजकारणयाना अपथण

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळकळीची हवनिी

अधयातम असा एक बोजड शबद आि एखाद पसिक अधयाहतमक आि

ककवा वचाररक आि अस मिटल की लिान मल िरण मडळी तयापासन लाब

िोिाि अधयातम मिणज कािीिरी ररटायरमटनिरचा उदयोग

ldquo ग

ऱया ग rdquo

आजचा काळ जागहिकीकरणाचा आि जागहिक दकिीचया हवदवानाच

साहितय आिा सिजासिजी उपलबध िोि आि तयाचबरोबर आपलयाकडील

मिान हवचारविाच हवचारिी जगभर पसरि आिि

२३०० वरषा जनया असललया मराठी भारषििी जञानोबा िकारामासारख

मिान सि आिि तयाच साहितय जागहिक दजाथच आि ि सि मोठमोठया

गोषटी कलीषट भारषि बोजड करन सागि नािीि अगदी गिन िततवजञानिी

अगदी सिज साधया भारषि सागिाि आहण मग तयाच भारषािर वाचन

अमररकिल हवदवान जी पसिक हलिीिाि िी जगभराि बसट सलर िोिाि

गरदव टागोरानी नोबल पाररिोहरषक हवजिी गीिाजली हलहिणयाआधी

िकारामाच अभग वाचल आहण बगालीि भारषािररि कल गरदव

रहवदरनाराच बध सतयदरनार ि पहिल भारिीय ICS सनदी अहधकारी ि

१८७१ साली अिमदनगर सािारा पण आहण मबई भागाि िोि तया काळाि

तयानी िकारामाच अभग वाचल आहण ि परभाहवि झाल तयानिर तयानी व

तयाच भाऊ रहवदरनार यानी िकारामाचया अनक अभगाच ldquoिकोबाrdquo या नावान

बगाली व निर इगरजी भारषािर कल व याच परभावाखाली तयानी गीिाजली

हलहिली गीिाजलीचया अनक कहविावर िकारामाची छाप आि गीिाजलीच

इगरजी भारषािर वाचन हयटस िा इगलीश कवी परभाहवि झाला तयािल

मानविावादी आहण भिदयावादी िततवजञान ि लोक पररमच वाचि िोि एका

वरषाथिच तयाची फ़र च जमथन आदी दिा भारषाि भारषािर झाली खदद गाधीजीनी

िकारामाचया अभगाच भारषािर कल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पण आमिी मराठी मडळी मातर िकाराम रामदास आहण जञानशवर

शाळिलया पसिकाि नाईलाजान वाचिो आहण निर हिकड वळनिी बघि

नािी जया िकाराम मिाराजानी छतरपिीनी पाठवलला नजराणा नमरपण

नाकारला आहण मिाराजाना िातरधमाथचा उपदश कला ि िकाराम मिाराज

आपलयासाठी िजारो अभगाचा नजराणा ठवन गल आिि तयािली परतयक

ओळ शबद मिणज जीवनाचा मागथ दाखवणारा परकाश झोिच आि पण िा

नजराणा आपण उदधटपण नाकारि आिोि

हमतरिो मराठीिल अस अनमोल साहितय आपलया परतयकाचया घरी

असल पाहिज वाचनाि असल पाहिज आहण आचरणाि आल पाहिज कारण

आज जग आपलया या खहजनयान शरीमि िोि आि जर आपण िा खहजना रददीि

टाक िर आपलयासारख करट आपणच ठर ि पसिक आपलया जासिीि जासि

हमतराना आहण नािवाईकाना पाठवा परतयक मराठी माणसाला ि हमळ द

सिसाहितय हवनामलय आि अमलय आि यणारया हपढाना नवा मागथ

दाखवणयाची िमिा याि आि

चला िर लागा कामाला करा फ़ॉरवडथ परतयक मराठी माणसाचया

डसकटॉपवर आहण मोबाईलमधय जञानशवरी दासबोध आहण िकारामाची गारा

असलीच पाहिज

आपल नमर

टीम ई साहितय

(ई साहितय परहिषठानचया सवथ VIP सदसयाना पाचिी खड पाठवल जािील तयासाठी पतर पाठवणयाची

आवशयकिा नािी

इिरानी खड २ ि ५ हवनामलय हमळवणयासाठी कपया esahitygmailcom ला पतर हलिा पतराि आपण

िा खड जया लोकाना forward कला तयाच ई मल पतत कळवाव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध िा समरथ रामदासानी रचला तयाच

हलखाण तयाच पटटहशषय कलयाण सवामीनी कल रायगड

हजलयािील अतयि हनबीड अरणयाि हवसावललया

हशवररची घळ या रठकाणी ि लखन झाल दासबोध िा गरर

एकण २० दशकामधय हवभागलला असन परतयक दशकाि

१० समास आिि

एकका समासाि एक एक हवरषय घऊन समराानी

सासाररकाचया साधकाचया हनसपिाचया हवरकताचया सवथ

सामानयाचया बालकाचया परौढाचयाजराजजथराचया अशा

सवथ जािी पर धमाथचया सतरी-पररषाचया मानवी मनाला

उपदश कला आि या गरराच पारायण दखील करिाि

मिाराषटर सरकारचया अधीन असललया राजय मराठी

हवकास ससरन ७८०० ओवाचा िा गरर ऑहडयो सवरपाि

उपलबध करन ददला आि शासतरीय गायक सजय अभयकर

याचया आवाजािलया या ऑहडयोरपािररि दासबोधाच

सगीि राहल रानड याच आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समरथ रामदास सवामीनी दासबोधाच वणथन खालीलपरमाण करन

ठवल आि

भकताचहन साहभमान कपा कली दाशररीन

समरथकपची वचन िो िा दासबोध शरीराम

वीस दशक दासबोध शरवणदवार घिा शोध

मनकतयाथस हवशद परमारथ िोिो शरीराम

वीस दशक दोनीस समास साधक पािाव सावकास

हववरिा हवशरषाहवशरष कळो लाग शरीराम

गरराच कराव सिवन सिवनाच काय परयोजन

यर परतययास कारण परतययो पािावा शरीराम

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

समरााची समरथ हवचार सतर

डॉ माधवी मिाजन

madhavimahajan17gmailcom

भारिीय ससकिीि पवीपासनच मानवी मनाचा शरीराचा

आरोगयाचा हवशवाचा हनसगाथचा िसच जगणयासबधीचया हनयमाचा असा

सवाागीण अभयास झाला आि आनदी जीवन कस जगाव याचा मलमतर भारिीय

ससकिीन ददला आि भारिीय ससकिीि अवदिाला मितव ददल आि अवदि

मिणज माझयासारखाच दसरा आि िी भावना अवदिाला मितव दऊन हवशवावर

आपलपणान परम करा अशी वापक हवचाराची हशकवण भारिीय ससकिीन

ददली भौहिक जगाि जगिाना खर सख शाशवि सखाचया उगमापयथि

पोिोचवणारी हवचारधारा या ससकिीन ददली ॠरषीमनीनी शाशवि सखाची

परहचिी घिली आहण िा आनद सवाापयथि पोिोचवणयासाठी कायथरि रािील ि

कवळ अवदिाि रमल नािीि िर सवथ जगाशी एकरप झाल

शाशवि सखाचा मागथ मनषयाला वदानी दाखहवला भगवदगीिि

शरीकषणान िो उलगडन दाखहवला आहण भारिाला लाभललया सि परपरन िो

मागथ सामानय माणसाला सोपपा करन दाखहवला आजचया २१वा शिकाि

दखील सिाच हवचार तयाच साहितय एखादया ददपसिभापरमाण आपलयाला

मागथदशथक ठरि या सि वाडमयामधय समरथ रामदाससवामी याचा शरीमद

दासबॊध िा गरर परापहचकासाठी राजकीय वकतीसाठी साधकासाठी िसच

रोजचया वविारासाठी दखील अतयि उपयकत ठरिो सवाथि मितवाच मिणज

वकती हवकासाचया दषटीन या गरराच मितव अननय साधारण आि तयाच

हवचारधन परतयक वकतीचया वकतीमतवाचया जडणघडणीि उपयकत आि मानवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मन ि अतयि चचल आि पण या मनाचा परवततीचा समराानी सखोल अभयास

कला असलयाच तयाचया हवचार सतरामधन आपलया परतययास यि

शरीमद दासबोध २० दशक आहण २०० समास अस सवरप असणाऱया

या गरराि ७७५१ ओवा आिि परतयक दशकािील १० समासामधय एक सतर

पकडन समराानी िो हवरषय हवसिारान माडला आि सिवनान परारभ करन समरथ

आतमजञानाचया खोल गाभयापयाि आपलयाला घऊन जािाि परपचापासन

बरहमऎकय साधणयापयािच सवथ हवरषय समरथ या गरराि िािाळिाि

अधयातमशासतराचया या गररामधय मानवी जीवाचा उधदार िा परधान िि ददसन

यिो

भारिीय ितवजञान मानवी जीवनािील अजञान दर िोऊन तयाचया

जीवनाि तयाला पणथतव कस परापत करन घिा यईल याचा पाठपरावा करि

समरााचा शरीमद दासबोध िा गरर आदशथ मानवी जीवन कस असाव याच मौहलक

मागथदशथन घडविो माणसाला परमशवरान अनक दवी गणानी यकत अस घडवल

मानवी दि घडविाना २६ दवी गण आहण फ़कत ६ च असरी गण दवान या

नरदिाला बिाल कल या गण अवगणाच फ़ायद िोट कस आिि या गणाचा

योगय वापर करन उततम वहकतमतव कस घड शकि या हवरषयी समरथ अनक

समासामधन मागथदशथन करिाि

या दवी गणापकी एक मिणज आपलयाला परापत झालल वाणीच

सामरथयथ शारदासिवनाचया समासामधय शारदामािच सिवन करन समराानी

आपण माडललया गरर परपचासाठी उततम शबदसामरथयथ परापत विाव मिणन

आशीवाथद मागन घिला आि वाणीच मितव दासबोधापरमाण समराानी मनाचया

शलोकाि दखील सपषट कल आि

सवय सवथदा नमर वाच वदाव मना सवथ लोकासी र हनववाव

लोकसगरिाचया दषटीन समराानी वाणीच मितव वारवार सपषट कल

आि आजचया यगाि दखील कामाचया रठकाणी रटमवकथ असि िविा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसपराचया सिाययान कोणििी काम पणथतवाला जाि असि अशावळी

एकमकाना समजावन घऊन कोणाच मन न दखाविा काम करण गरजच असि

आपली वाणी जर गोड असल दसऱयाला जाणन घणयाची िमिा असल िर अशा

वकती जीवनाि यशाचया हशखराचया ददशन वाटचाल करिाना आपण पिािो

जगामधय जगहमतर जीविपाशी आि सतर दा १९२१९

लोकसगरिाच कवढ मितवाच सतर समरथ आपलयाला सागिाि आपलया

बोलणयािन आपण अनक हमतर जोडि असिो िसच अनक शतर दखील हनमाथण

करि असिो जगाि जर जगहमतर विायच असल िर तयाच वमथ आपलया

हजविपाशी आि rsquo उततमपररष लिण rsquo याहवरषयी हनरपण करिाना सविवरन

दसऱयाच अिकरण कस जाणाव याच सोपप सतर साहगिल आि

कठीण शबद वाईट वाटि ि िो परतययास यि

िरी मग वाईट बोलाव ि काय हनहमतत दा १२१०२३

माणसान निमी सविवरन दसऱयाची परीिा करावी दसऱयाचया कट

बोलणयान जस आपल मन दखावि िसच आपलया कठोर शबदान दसऱयाच मन

दखाव शकि दसऱयाच मन दखावण िी एक परकार हिसाच आि अशी

मानहसक हिसा आपलयाकडन घड नय यासाठी समरथ आपलयाला सावध

करिाि

आपणास हचमोटा घिला िण कासाहवस जाला

आपणावरन दसऱयाला राखि जाव दा १२१०२४

अवदिाच परतयि वविाररक सवरप समराानी या हवचारािन हशकहवल आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जगामधय जगहमतर िोणयासाठी पररम एकमकाहवरषयी वाटणारा राग

वदरष मतसर या दगथणाचा तयाग िोण गरजच आि सविचया हवकासासाठी

सदढ आरोगयासाठी आहण मनाचया परसननिसाठी समराानी रषहिपवर हवजय

हमळवणयास साहगिल आि करोध िा माणसाचा परधान शतर आि िा करोध

बळाविो कसा िर समरथ मिणिाि

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ || दा ११२३ ||

हवचारशकती नषट करणारा सविबरोबर इिराचा नाश करणाऱया

करोधावर हवजय हमळवणयाची हशकवण समरथ दिाि भगवदगीिि भगविानी

सपषटदपण साहगिल आि की करोधामळ भरम िोिो हववक सटिो भरमामळ

िसच अहववकामळ हवसमरण िोि हवसमरणामळ हनशचयातमक बदधी नषट िोि

आहण बदधीनाश झाला हववकाचा नाश झाला की सवथसवाचा नाश िोिो ( अ २

शलो ६३ ) सवि बरोबर इिराचा नाश करणाऱया करोधाला मनािन िददपार

करायला सागन समरथ आपलयाला सावधच करिाि एखादया भकपापरमाण

आपलया शरीराची व मनाची िानी करणाऱया करोधावर हवजय हमळवन आनदी

जीवन जगणयाची कलाच समरथ आपलयाला हशकविाि

दभ दपथ अहभमान | करोध आहण करठण वचन |

ि आजञानाच लिण | भगवद गीिि बोहलल || दा १२१०२८ ||

करोधाबरोबरच दभ दपथ अहभमान कठोरवाणी यापासन कोसो दर

रािणयास सागिाि िी सवथ अजञानाची िसच असरी लिण आिि समरााना

सवाथि जासि चीड या नहिक दगथणाची आि समरथ आपलया मििाना उततम

मिि िोणयासाठी मिि विा पण मििी कर नका अस बजाविाि मििी मिणज

मििपणाचा डामडौल िा डामडौल खोटा ददमाख याचा समरााना हिटकारा

आि हवकारावर हवजय हमळवला िरच मनशािी हमळण शकय आि ि जाणनच

समरथ आपलयाला वारवार या दोरषापासन दर रािणयाच आगरि करिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अवगण सोहडिा जािी | उततम गण अभाहसिा यिी |

कहवदया साडन हसकिी | शािाण हवदया || दा १४ ६ ५ ||

ि दासबोधाच परधान सतर आि सवभावाला औरषध नािी अस

मिणिाि परि परयताचया आधार माणस आपलयामधय िवा िसा बदल घडवन

आण शकिो िा हवशवास समरथ आपलया मनाि जागा करिाि अचक परयताचया

आधार मनावर सयम ठवन साितयान उततम गण अभयासपवथक आपलयाि

आणणयाचा परयत कला िर ि पररविथन सिज शकय आि ि समरथ वरील ओवीि

ठामपण सागिाि

समराानी आपलया किीिन हवचारािन परयतवादाचा परसकार कला

यत िो दव जाणावा यतहवण दररदरिा या बोधवाकयािन समरथ आपलयाला

परयताना दव मानणयाची हशकवण दिाि कोणतयािी गोषटीि यश

हमळहवणयासाठी अचक परयत आहण कषट करणयाची ियारी मितवाची आि ि

जाणन समराानी यतवादाचा परसकार कला

कषटहवण फळ नािी | कषटहवण राजय नािी |

कलयाहवण िोि नािी | साधय जनी || दा १८ ७ ३ ||

समरााचया या उकतीमधन मनाचया सकलप शकतीचा परतयय यिो अचक

परयत आहण हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि परशा परयताचया

अभावान अपयशाच दख पचवाव लागि कािी माणस अशी असिाि की तयाना

आपलया परहिषठला शोभल असच काम करायला आवडि तयामळ आयषयाि

आललया अनक सधी तयाना गमवावा लागिाि

आधी कषटाच दःख सोहसिी | ि पढ सखाच फळ भोहगिी |

आधी आळस सखाविी | तयास पढ दःख || द १८ ७ ५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मनषयान जर अचक परयत कल िर तयाचया ऎहिक पारलौदकक व

पारमारथरक सखाचया सवथ ईचछा पणथ िोिाि साितय हचकाटी दढहनशचय आहण

ठाम हवशवास िी पजी जवळ असल िर यशशरी आपलयापासन नककीच लाब नािी

अचक परयत हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि पण परयताची कास न

धरिा कवळ दवावर िवाला ठवन आळशीपणा कला िर मातर अपयश पदराि

पडि शतर ि कवळ बािरचया कोणा वकतीचया रपाि असिाि अस नािी िर ि

आपलया मनाििी असिाि आळस िा आपला सवाथि मोठा शतर आि या

दगथणामळ परयत करणयाची ईचछाच िोि नािी एवढच नािी िर वळचा दखील

तयाला उपयोग करन घिा यि नािी आळस िा अवघया मानव जािीचा शतर

आि जयाचा हनरषध समरथ करिाि आळस ि करटपणाच लिण आि आपलयाला

सवथसवी बडहवणाऱया आळसाचाच आळस करणयाची हशकवण समरथ दिाि

कामचकारपणा करायला लावणाऱया आळसाचा परयतपवथक तयाग करायला

समरथ सागिाि

कलयान िोि आि र आधी कलहच पाहिज

यत िो दव जाणावा अिरी धरीिा बर

अस हवचारधन दऊन समराानी लोकाना परयतवादी बनहवल आपलया

परबोधनािन अधशरधदा व आळस याचयावर तयानी घालाअ घािला आि

ऐक सदवपणाच लिण | ररकामा जाऊ नदीयक िण |

परपचववसायाच जञान | बर पाि || दा ११३२४ ||

समराानी rsquoहसकवण हनरपण rsquo समासामधय सामानय माणसान आपल जीवन

यशसवी िोणयासाठी वळच मितव समजावन साहगिल आि आळसामधय

आपलया आयषयाचा कोणिािी िण वाया न जाऊ दण िच खर भागयाच लिण

असलयाच समरााच ठाम मि आि जयाला आपलया आयषयाि कािी करावयाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

तयान आपला वळ सतकाणी लावावा असा आदशथ समराानी या समासावदार

आपलया समोर ठवला आि बोल िसा चाल तयाची वदावी पाऊल समराानी

सवि याच पधदिीन आपल आचरण ठवल िोि

समराानी आपलया या गररामधय अनक हवरषयावर हनरपण करन

आपल जीवन आनदी करणयासाठी अनक जीवनमलय आपलया समोर छोटया

छोटया सतरामधन वकत कली आिि जगणयावर भरभरन परम करायल

हशकहवणारा िा गरर सषटीचा मनापासन आसवाद घया पण आसकत िोऊ नका िा

सदश दिो कारण िी आसकती दखाच मळ कारण आि हववकाचया आधार मन

िाबयाि ठवन जीवनमागथ आकरमण कला िर हनहशचिच सखी आनदी जीवन

जगिा यऊ शकि हवहवध हवरषयामाग धावणार मन कस हसरर ठविा यईल याच

मागथदशथन या गरराि घडि

सवथसामानय मनषय हवरषयलोलप असिो या भौहिक जगाि जगिाना

सवथ सखसोयी हमळावाि यासाठी झगडि असिो या सखाचया माग धाविा

धाविा सखाचा शोध कधीच सपन जािो कवळ धावण आहण सखसहवधा

उपलबध करन घण या गोधळाि सिि कषट करि राहनिी िो असिषटच राििो

सवथ सख तयाचया दाराि आली िरी वाढतया गरजामळ फ़कत असमाधानीच

जीवन जगिो सखाचया शोधाि धाविा धाविा मनशािी गमावन बसिो

समराानी १२ वा दशकाि सखी समाधानी जीवनाच मनशािी परापत

करन घणयाच अतयि सोप सतर समजावन साहगिल आि समरााचा परपच

करणयाला हवरोध नािी उलट ि मिणिाि

परपच करावा नमक पिावा परमारथ हववक

जण कररिा उभय लोक सिषट िोिी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपचािील योगय कमथ करन परमारथ साधणयाची कला समरथ

हशकहविाि िा परपच नटका करिाना नकारातमक हवचाराना मनाि सरान न

दिा सकारतमक हवचारावर भर दणयास समरथ सागिाि

नटका परपच करि असिाना परमारथपण करण गरजच आि या

समजिीन आपण पजापाठ नामसमरण पोरीवाचन कररि असिो परि या

कमाथ बरोबरच नकारातमक कम दखील िविढीच ककबहना जासिच करि असिो

सकाळी पजापाठ ककवा नामसमरण करिो दासबोधाचा समास वाचिो पण

तयाच बरोबर दसऱयाची हनदा करण दसऱयाच दोरष काढण राग हिरसकार

अशा किीपण आपलयाकडन हििकयाच सिजपण घडि असिाि तयामळ आपण

धड ना नटका परपच करि ना धड परमारथ या नकारातमक हवचाराच उचचाटण

करन सकारातमक हवचाराचया सिाययान rsquoनटकrsquo आहण rsquo नमकrsquo आनदी जीवन

कस जगिा यईल ि उलगडन दाखहवणारा शरीमद दासबोध िा गरर आपलयाला

आजिी मागथदशथक ठरिो

आज काळ बदलला यग बदलली मनषयाच रािणीमान बदलल

हवजञान परगि झाल परि माणसाची वतती मातर िशीच रािीली तयामळ

परगिीचया अतयचच हशखरावर पोिोचन दखील मनषय असमाधानीच रािीला

माझ ि माझ आहण िझ ििी माझच िी तयाची वतती इिकी बळावली की

हिसाचार वाढला गणशसिवनामधय बदधीची दविा असणाऱया गणशाच सिवन

समरथ करिाि गणशाचया कपन आपलयाला अशी सकषम बदधी परापत झाली मिणन

तयाचयापढ निमसिक िोिाि आजचया २१वा शिकाि मातर मनषय आपलयाला

परापत झाललया या सामरथयाथचा उपयोग दसऱयाचया नाशासाठी करिाना ददसिो

जगाि घडणार अहिरकी िलल बॉमबसफ़ोट या घटनािन या गोषटी परकरषाथन

जाणविाि राग वदरष मतसर कोणतया परकारची टोकाची िानी कर शकिाि

याच आपलयाला परतयिर यि हवकाराचया आधीन गलला मानव अतयि असवसर

अहसरर असमाधानी आयषय वहिि करि आि परगिीचया हशखराकड वाटदचाल

करणारा मानव हवचारानी मातर अपरगिच रािीला अस वाटि हवचाराची

वापकिा तयाचयामधय नसलयामळ समरााचया उपासनचा वापक अरथ तयाचया

मनापयाि पोिोच शकि नािी उपासनचा गजर करणार समरथ हवशवावर

आपलपणान परम करा िी उपासना हशकहविाि सवथ पराणीमातराचया रठकाणी

अिरातमा आि मिणन कोणाचिी अिकरण न दखावण िी उपासना सागिाि

आजचया पररहसरिीि कािी चागल घडावयाच असल िर सकारातमक

हवचाराना ददशा दणार िसच मनशािी दणार समरााच वाडमय नककीच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथदशथक ठरणार आि तयाचया गररािील समरथ हवचारानच समाज सशकत

आहण समरथ बनणार आि समरथ आपलयाि राहनच आपलयाला मागथदशथन करीि

आिि तयासाठी सावधपण उघडया डोळयानी तयाचा शोध घिला पाहिज

िरच तयाचा परतयय यणार आि

धमथसरापनच नर ि ईशवराच अविार

झाल आिि पढ िोणार दण ईशवराच

जय जय रघवीर समरथ

Posted by DrMadhavi Mahajan

नमसकार

httpwwwchintancomblogspotin

या सकिसरळावर समरथ रामदाससवामी हलहखि शरीमद दासबोध या

गररामधील हनवडक ओवा घऊन तयावरील हचिन अस हलखाण करणयाचा

मानस आि समरथ रामदाससवामी आहण तयाच हवचार आपलयाला सिि

मागथदशथक ठरिाि परि अधयाहतमक गरर वा तयािील हवचार याबददल

पािणयाचा दषटीकोण कािीसा सकहचि असलयामळ या गरराकड हवचाराकड

दलथि कल जाि परि जविा यािील हवचाराच वाचन करन हचिन मनन घडि

िविा ि हवचार किीि उिरवण दकिी गरजच आि ि वाचकाचया लिाि यि

आजचया सामाहजक पररहसरिीबददल वगळ हलहिणयाची गरज नािी परि

खप कामाि वसि असणार आपण इिराना काय सविला दखील वळ दऊ शकि

नािी घराि घराबािर ऑफीसमधय कठच आपलयाला सवसरिा लाभि नािी

भरपर पसा गाडी बगला सवथ सखसोयी असिाना दखील मनाला शाििा वा

समाधान लाभि नािी अशा या मनाचया अवसरमधय शरीमद दासबोधासारख

गरर मनाला हनहशचि ददशा दणयाच काम करिाि मनावर सयम हमळहवणयासाठी

कशापरकारचा हवचार विथन अपहिि आि याहवरषयी ि गरर हनहशचिच मागथदशथक

ठरिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोधदशक पहिला - सिवनाचा

दासबोधदशक दसरा - मखथलिणाचा

दासबोधदशक हिसरा - सगणपरीिा

दासबोधदशक चौरा - नवहवधाभकतीचा

दासबोधदशक पाचवा - मतराचा

दासबोधदशक सिावा - दवशोधनाचा

दासबोधदशक सािवा - चौदा बरहमाचा

दासबोधदशक आठवा - मायोदभवाचा

दासबोधदशक नववा - गणरपाचा

दासबोधदशक दिावा - जगजयोिीचा

दासबोधदशक अकरावा - भीमदशक

दासबोधदशक बारावा - हववकवरागयनाम

दासबोधदशक िरावा - नामरप

दासबोधदशक चौदावा - अखडधयाननाम

दासबोधदशक पधरावा - आतमदशक

दासबोधदशक सोळावा - सपतहिनवयाचा

दासबोधदशक सिरावा - परकहिपररषाचा

दासबोधदशक अठरावा - बहहजनसी

दासबोधदशक एकोहणसावा - हशकवणनाम

दासबोधदशक हवसावा - पणथदशक

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| शरीरामसमरथ ||

|| शरीमि दासबोध ||

|| दशक पहिला सिवन ||१०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला गररारभलिण || ११ ||

शरीराम

शरोि पसिी कोण गरर | काय बोहलल जी यर |

शरवण कहलयान परापत | काय आि ||१||

गरनरा नाम दासबोध | गरहशषयाचा सवाद |

यर बोहलला हवशद | भहकतमागथ ||२||

नवहवधा भहकत आहण जञान | बोहलल वरागयाच लिण |

बहधा अधयातमहनरोपण | हनरोहपल ||३||

भहकतचन योग दव | हनशचय पाविी मानव |

ऐसा आि अहभपराव | ईय गरनरी ||४||

मखय भकतीचा हनशचयो | शदध जञानाचा हनशचयो |

आतमहसरिीचा हनशचयो | बोहलला अस ||५||

शदध उपदशाचा हनशचयो | सायोजयमकतीचा हनशचयो |

मोिपरापतीचा हनशचयो | बोहलला अस ||६||

शदध सवरपाचा हनशचयो | हवदिहसरिीचा हनशचयो |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहलपतपणाचा हनशचयो | बोहलला अस ||७||

मखय दवाचा हनशचयो | मखय भकताचा हनशचयो |

जीवहशवाचा हनशचयो | बोहलला अस ||८||

मखय बरहमाचा हनशचयो | नाना मिाचा हनशचयो |

आपण कोण िा हनशचयो | बोहलला अस ||९||

मखय उपासनालिण | नाना कहवतवलिण |

नाना चाियथलिण | बोहलल अस ||१०||

मायोदभवाच लिण | पचभिाच लिण |

किाथ कोण ि लिण | बोहलल अस ||११||

नाना ककि हनवाररल | नाना सशयो छददल |

नाना आशका फहडल | नाना परशन ||१२||

ऐस बहधा हनरोहपल | गरनरगभी ज बोहलल |

ि अवघहच अनवादल | न वच कक कदा ||१३||

िराहप अवघा दासबोध | दशक फोडन कला हवशद |

ज ज दशकीचा अनवाद | ि ि दशकी बोहलला ||१४||

नाना गरनराचया समिी | उपहनरषद वदाि शरिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आहण मखय आतमपरचीिी | शासतरसहिि ||१५||

नाना समिीअनवय | मिणौहन हमरथया मिणिा नय |

िराहप ि अनभवाहस य | परतयि आिा ||१६||

मतसर यासी हमरथया मिणिी | िरी अवघहच गरनर उछदिी |

नाना गरनराचया समिी | भगवदवाकय ||१७||

हशवगीिा रामगीिा | गरगीिा गभथगीिा |

उततरगीिा अवधिगीिा | वद आणी वदाि ||१८||

भगवद गीिा बरहमगीिा | िसगीिा पाडवगीिा |

गणशगीिा यमगीिा | उपहनरषद भागवि ||१९||

इतयाददक नाना गरनर | समिीस बोहलल

यर | भगवदवाकय यरारथ | हनशचयसी ||२०||

भगवदवचनी अहवशवास | ऐसा कोण पहिि अस |

भगवदवाकयाहवरहिि नस | बोलण यरीच ||२१||

पणथगरनर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

िो दरातमा दराहभमान | मतसर करी ||२२||

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा अिरी नासला | कामकरोध खवळला |

अिभाव पालटला | परतयि ददस ||२४||

कामकरोध हलराहडला | िो कसा मिणावा भला |

अमि सहविाच पावला | मतय रािो ||२५||

आिा असो ि बोलण | अहधकारासाररख घण |

परि अहभमान तयागण | ि उततमोततम ||२६||

मागा शरोिी आिहपल | जी य गरनरी काय बोहलल |

ि सकळहि हनरोहपल | सकहळि माग ||२७||

आिा शरवण कहलयाच फळ | दकरया पालट ितकाळ |

िट सशयाच मळ | यकसरा ||२८||

मागथ सापड सगम | नलग साधन दगथम |

सायोजयमकतीच वमथ | ठाइ पड ||२९||

नास अजञान दःख भरािी | शीघरहच यर जञान-

परापती | ऐसी आि फळशरिी | ईय गरनरी ||३०||

योहगयाच परम भागय | आगी बाण ि वरागय |

चाियथ कळ यरायोगय | हववक सहिि ||३१||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भराि अवगणी अवलिण | िहच िोिी सलिण |

धिथ िारककक हवचिण | समयो जाणिी ||३२||

आळसी िहच सािपी िोिी | पापी िहच परसिाविी |

हनदक िहच वद लागिी | भहकतमागाथसी ||३३||

बदधची िोिी ममि | मखथ िोिी अहि दि |

अभकतची पाविी मोि | भहकतमाग ||३४||

नाना दोरष ि नासिी | पहिि िहच पावन िोिी |

पराणी पाव उततम गिी | शरवणमातर ||३५||

नाना धोक दिबदधीच | नाना ककि सदिाच |

नाना उदवग ससाराच | नासिी शरवण ||३६||

ऐसी याची फलशरिी | शरवण चक अधोगिी |

मनास िोय हवशरािी | समाधान ||३७||

जयाचा भावारथ जसा | ियास लाभ िसा |

मतसर धरी जो पसा | ियास िहच परापत ||३८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

गररारभलिणनाम समास पहिला || ११ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] दशक व समासाचया शीरषथकाि यणारा rsquoनामrsquoिा शबद

वगळला आि परतयक दशकासमोर व समासासमोर तयाचा

अनकरमाकपानकर ददल आििकठीण शबदासमोर

समासकरमाक व ओवीकरमाक ददला आि[१] अहभपराव १३-

अहभपराय[२] हवदिहसरिी१६ndash दि असन नसलयासारखी

हसरिी[३] मायोदभव १११- मायची उततपतती[४] समिी

अनवय ११६- आधारानसार [५] मतसर ११७- दवशान [६]

परबळ १२३- परबळ िोिो [७] बळ १२३-

बळामळबळानसामरथयाथन[८] नासला १२४- हबघडला

[९] अिरी १२४- मनामधय[१०] अिभाव १२४-

अिकारान [११] हलराडला १२५- बरबटला [१२] मागा

१२७- या आधी[१३] शरोिी १२७- शरोतयानी [१४]

आिहपल १२७- हवचारल [१५] जी य गररी १२७- या

गररामधय [१६] सकळिी १२७- सवथकािी [१७] सकळीि

१२७- सवथ एकतर करन साराश रपान रोडकयाि [१८]

यकसरा १२८- एकणसार साराशान[१९] भराि १३२-

गरसमजिी असलल लोक [२०] अवगणी १३२ -दगथणी

[२१] अवलिण १३२ -वाईट लिणाच [२२] सलिण

१३२- चागली लिण [२३] िारककक१३२- िकथ चालवन

सकषम हवचार करणार [२४] हवचिण १३२- चिर हशार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[२५] समयो १३२- वळवर [२६] जाणिी १३२- जाण

शकणारी िोिाि [२७] सािपी १३३- उदयोगी [२८]

पापी १३३- अवधहनदय कमाथि गिलल [२९] परसिाविी

१३३- पशचािाप पाविाि [३०] हनदक १३३- हनदा

करणार [३१] बदध १३४- ससाराि गिन पडलल [३२]

ममि १३४- ईशवर दशथनाची इचछा असणार [३३] मखथ

१३४- बसावध बहशसि [३४] दि १३४- सावध [३५]

नाना१३५- अनक परकारच [३६] दोरष १३५- चकीच

वविार गरवविार दगथण [३७] नासिी १३५-

हनराकरण हनरसन िोि [३८] पहिि १३५- वाम

मागीसनमागाथवरन घसरलल [३९] पावन १३५- सनमागी

पहवतर [४०] पराणी १३५- [यर] मानव पराणी [४१] पाव

१३५- लाभि लाभ िोिो [४२] शरवणमातर १३५- या

गरराचया शरवणान [४३] दिबदधी १३६- ldquoमी दिच आिrdquo

अशी समजि [४४] ककि १३६- शका [४५] सदिाच

१३६- सशयाच [४६] उदवग १३६- दःखसिाप [४७] पसा

१३८- पररष[४८] ियास१३८- तयास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा गणशसिवन || १२ ||

शरीराम

ॐ नमोहज गणनायका | सवथहसहदध फळदायका |

अजञानभराहिछदका | बोधरपा ||१||

माहझय अिरी भराव | सवथकाळ वासिव कराव |

मज वाक शनयास वदवाव | कपाकटािकरनी ||२||

िहझय कपचहन बळ | हविळिी भरािीची पडळ |

आणी हवशवभिक काळ | दाशयतव कीज ||३||

यिा कपची हनज उडी | हवघन कापिी बापडी |

िोऊन जािी दशधडी | नाममातर ||४||

मिणौन नाम हवघनिर | आमिा अनाराच मािर |

आददकरनी िरीिर | अमर वददिी ||५||

वदहनया मगळहनधी | कायथ कररिा सवथहसदधी |

आघाि अडराळ उपाधी | बाध सकना ||६||

जयाच आठहविा धयान | वाट परम समाधान |

नतरी ररघोहनया मन | पागळ सवाागी ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सगण रपाची टव| मािा लावणय लाघव |

नतय कररिा सकळ दव | िटसि िोिी ||८||

सवथकाळ मदोनमतत | सदा आनद डललि |

िररष हनभथर उदददि | सपरसननवदन ||९||

भवरप हविड | भीममरथि मािा परचड |

हवसिीणथ मसिकी उदड | हसधर चरथचला ||१०||

नाना सगध पररमळ | रबरबा गळिी गडसरळ |

िर आली रषटदपदकळ | झकारशबद ||११||

मडीव शडादड सरळ | शोभ अहभनव आवाळ |

लहबि अधर हििण गळ | िणिणा मदसतवी ||१२||

चौदा हवदयाचा गोसावी | िरसव लोचन ि हिलावी |

लवलहवि फडकावी | फड फड कणथरापा ||१३||

रतखहचि मगटी झळाळ | नाना सरग फाकिी कीळ |

कडल िळपिी नीळ | वरी जहडल झमकिी ||१४||

दि शभर सददट | रतखहचि िमकटट | िया

िळवटी पतर नीट | िळपिी लघ लघ ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लवरहवि मलप दोद | वहषटि कटट नागबद |

िदर घरटका मद मद | वाजिी झणतकार ||१६||

चिभथज लबोदर | कास काहसला हपिाबर |

फडक दोददचा फणीवर | धधकार टाकी ||१७||

डोलवी मसिक हजविा लाळी | घालन बसला वटाळी |

उभारोहन नाहभकमळी | टकमका पाि ||१८||

नाना याहि कशममाळा | वाळपररयि रळिी गळा |

रतजहडि हदयकमळा- | वरी पदक शोभ ||१९||

शोभ फरश आणी कमळ | अकश हििण िजाळ |

यक करी मोदकगोळ | ियावरी अहि परीहि ||२०||

नट नाटय कळा कसरी | नाना छद नतय करी |

टाळ मदाग भरोवरी | उपाग हकार ||२१||

हसररिा नािी यक िण | चपळहवशई अगरगण |

साहजरी मरथि सलिण | लावणयखाणी ||२२||

रणझणा वाजिी नपर | वाकी बोभाटिी गजर |

घागररयासहिि मनोिर | पाउल दोनी ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरसभसी आली शोभा | ददवाबराची फाकली परभा |

साहितयहवशई सललभा | अषटनायका िोिी ||२४||

ऐसा सवााग सदर | सकळ हवदयाचा आगर |

तयासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||२५||

धयान गणशाच वरथणिा | महिपरकाश िोय भरािा |

गणानवाद शरवण कररिा | वोळ सरसविी ||२६||

जयाहस बरहमाददक वददिी | िर मानव बापड दकिी |

असो पराणी मदमिी | ििी गणश हचिावा ||२७||

ज मखथ अवलिण | ज का िीनाहहन िीन |

िहच िोिी दि परहवण | सवथहवशई ||२८||

ऐसा जो परम समरथ | पणथ करी मनोरर |

सपरचीि भजनसवारथ | कललौ चडीहवनायकौ ||२९||

ऐसा गणश मगळमिी | िो मया सिहवला यरा-

मिी | वाछया धरहन हचतती | परमाराथची ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद गणश-

सिवननाम समास दसरा || १२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] टव २८- ऐटरबाब ([] छापील परिीिrsquoठवrsquoअसा पाठ

आि) [२] हनभथर उदददि २९- अहिशय उलिहसि [३]

रबरबा२११- रबरबलली गचच भरन वािणारी [४]

रषटद पदकळ २११- सिसमि (रषटद पदभभग) [५] झकार शबद

२११- घोगावि [६] मरथडव शडादड २१२- मरडलली

सोटायकत सोड [७] लहबि २१२- लोबणारा [८] अधर

२१२- खालचा ओठ [९] हििण २१२- उगर गध [१०]

आवाळ २१२- गडसरळ [११] मदसतवी २१२- मदपण

िळिळरोडारोडा [१२] िरसव लोचन २१३- बारीक

डोळ [१३] हिलावी २१३- उघडझाप करिो [१४]

लवलहवि २१३- लवहचक [१५] कणथरापा २१३-

कानाचया पाळया [१६] चौदाहवदया २१३- ४वदहवदया

६वदागशासतर ४नयाय हममासा पराण धमथशासतर [१७]

रतखहचि २१४- रतजहडि [१८] मगटी २१४- मकटा

मधय [१९] झळाळ २१४- चमकिाि [२०] सरग २१४-

मनमोिक रगीि [२१] कीळ २१४- नतरसखद झगमगाट

नयनमनोिर परकाश [२२] नीळ २१४- हनळसर परकाश

[२३] झमकिी २१४- चमचम करिाि [२४] सददट २१५-

घटट [२५] िमकटट २१५- सवणथकड [२६] िळवटी २१५-

िळाला [२७] लवरहवि २१६- रलरलीि [२८] मलप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दोद २१६- िालिहवशाल पोट [२९] वहषटि २१६-

वढलला[३०] कटट २१६- कमरला [३१] नागबद २१६-

नागाचा पटटा[३२] िदर घरटका २१६- लिानघगर [३३]

झणतकार २१६- झणझण आवाज करि[३४] कास २१७-

कमरला[३५] काहसला २१७- घटट कासोटा घािला[३६]

दोददचा २१७- पोटावरचा [३७] धधकार २१७-

फतकार[३८] हजविा लाळी २१८- हजभलया चाटिो [३९]

नाहभकमळी २१८- बबीशी [४०] नानायािी २१९-

हवहवध परकारचया [४१] कशममाळा २१९- फलाचया

माळा [४२] वाळपररयि २१९- नागपटटापयाि [४३]

हदयकमळावरी २१९- हदयाशीछािीशी[४४]

अकशहििणिजाळ २२०- टोकदार िजसवी अकश[४५]

यककरी २२० - एकािािाि [४६] कळा कसरी २२१-

कलाकौशलय [४७] भरोवरी २२१- सामगरी [४८] उपाग

हकार २२१- नतयाच वळी िोणार या हकारास नतयाच

उपाग समजिाि [४९] चपळहवशई अगरगण २२२- चपळाई

मधय शरषठ [५०] लावणयखाणी २२१- सौदयाथची खाण

[५१] नपर २२३ - नपरपजण [५२] वाकी बोभाटिी

२२३- दडािील वाकयाचा मोठा आवाज िोिो [५३]

घागररया २२३- घगर [५४] ददवाबराची २२४-ददव

वसतराचीच [५५] साहितय-हवशई सललभा २२४- साहितय

हनरथमिीसाठी सदव लाभदायक सिाययभि [५६] आगर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

२२५- सवामी[५७] वोळ २२६- परसनन [५८] मदमिी

२२७- मदबहदध [५९] ििी २२७- तयान [६०] हचिावा

२२७- हचिनउपासना [६१] सपरचीि २२९- अनभवहसदध

[६२] कललौ २२९- कहलयगाि[६३] चहडहवनायकौ

२२९- दवीगणपहि[६४] सिहवला २३०-सिवनकल

[६५] यरामिी २३०- बहदधनसार [६६] वाछया २३०-

इचछा

रटप- मळ पोरीि मतछरबरहमअजञसलजञ लावणय रमय

आरणय जनम िीणदवशभाशनसपहिमतत इतयादद हलपी

आि िर मतसर बरहमअगन सलगनलावणय रमयआरणय

जनम िीन दवरष भारषण सपहततमि इशबद सदभाथनसार

योजल आिि िसच शरीसमराानी ज शोध घािल आिि

तयाचा तया तया रठकाणी रटपाि उललख कला आि इहि-

सभशकर दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा शारदासिवन || १३ ||

शरीराम

आिा वदीन वदमािा | शरीशारदा

बरहमसिा | शबदमळ वागदविा | माि माया ||१||

ज उठवी शबदाकर | वद वखरी अपार |

ज शबदाच अभयािर | उकलन दावी ||२||

ज योहगयाची समाधी | ज धाररषटाची किबदधी |

ज हवदया अहवदया उपाधी | िोडन टाकी ||३||

ज मािा पररषाची भायाथ | अहि सलगन अवसरा

ियाथ | जयकररिा मितकायाथ | परविथल साध ||४||

ज मििाची शािी | ज ईशवराची हनज शकती |

ज जञाहनयाची हवरकती | नराशशोभा ||५||

ज अनि बरहमाड घडी | लीळा हवनोदहच मोडी |

आपण आददपररषी दडी | मारन राि ||६||

ज परतयि पािािा आडळ | हवचार घिा िरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाडळ | जयचा पार न कळ | बरहमाददकासी ||७||

ज सवथ नाटक अिकथ ळा | जाणीव सफिी हनमथळा |

जयचहन सवानदसोिळा | जञानशकती ||८||

ज लावणयसवरपाची शोभा | ज परबरहमसयाथची परभा |

ज शबदी वदोहन उभा | ससार नासी ||९||

ज मोिहशरया मािामगळा | ज सतरावी जीवनकळा |

ि सतवलीळा स-सीिळा | लावणयखाणी ||१०||

ज अवकत पररषाची वकती | हवसिार वाढली इचछाशकती |

ज कळीकाळाची हनयिी | सद गरकपा ||११||

ज परमारथमागीचा हवचार | हनवडन दावी सारासार |

भवहसधचा पलपार | पाववी शबदबळ ||१२||

ऐसी बहवरष नटली | माया शारदा यकली |

हसदधहच अिरी सचली | चिरथवधा परकार ||१३||

िीिी वाचा अिरी आल | ि वखररया परगट कल |

मिणौन किथतव हजिक जाल | ि शारदागण ||१४||

ज बरहमाददकाची जननी | िरीिर जयपासनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सहषटरचना लोक हिनी | हवसिार जयचा ||१५||

ज परमाराथच मळ | नािरी सहदवदयाची कवळ |

हनवाि हनमथळ हनशचळ | सवरपहसरिी ||१६||

ज योहगयाच धयानी | ज साधकाच हचिनी |

ज हसदधाच अिःकणी | समाहधरप ||१७||

ज हनगथणाची वोळखण | ज अनभवाची खण |

ज वापकपण सपणथ | सवााघटी ||१८||

शासतर पराण वद शरहि | अखड जयच सिवन कररिी |

नाना रपी जयहस सिहविी | पराणीमातर ||१९||

ज वदशासतराची महिमा | ज हनरोपमाची उपमा |

जयकररिा परमातमा | ऐस बोहलज ||२०||

नाना हवदया कळा हसदधी | नाना हनशचयाची बदधी |

ज सकषम वसिची शदधी | जञपतीमातर ||२१||

ज िररभकताची हनजभकती | अिरथनषठाची अिरहसिरी |

ज जीवनमकताची मकती | सायोजयिा ि ||२२||

ज अनि माया वषणवी | न कळ नाटक लाघवी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज रोरारोरासी गोवी | जाणपण ||२३||

ज ज दषटीन दहखल | ज ज शबद वोळहखल |

ज ज मनास भासल | हििक रप जयच ||२४||

सिवन भजन भहकत भाव | मायवाचन नािी ठाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२५||

मिणौहन रोराहहन रोर | ज ईशवराचा ईशवर |

ियसी माझा नमसकार | िदाशहच आिा ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

शारदासिवननाम समास हिसरा || १३ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] शासतरपराण ३१९-

पवथमीमासाउततरमीमासानयायसाखय वशहरषक व योग िी

६शासतर आहण १८पराण- मसयमाका डयभहवषयभागवि

बरहमाड

गरडहलगपदमवामनअहगनसयथनारदवारािबरहमवविथहव

षण बरहमहशव[१] बरहमसिा३१- बरहमाची कनया[२]

शबदमळ ३१- नादमळ जननी [३]वागदविा ३१- वाणीची

दविा [४]शबदाकर३२- सकषमनाद [५] वखरी ३२-

परकटवाणी[६]अभयािर ३२- अिरग [७] धाररषटाची

किबदधी ३३- धाडसी वहकतची हनशचयातमककरारी बदधी

हनभथयिा [८] हवदया ३३- जञान [९] अहवदया ३३- अजञान

[१०] उपाधी ३३-उदयोग पसाराखटाटोप[११] मािा

पररष ३४- आददपररष [१२] सलगन ३४-जवळ [१३] ियाथ

३४- मनाची एक अवसरा [१४] जयकररिा ३४-

हजचयामळ[१५] मितकायाथ- मिानकायाथसाठी [१६] परविथल

३४- हसदध झाल[१७] नराशशोभा ३५- उदासीनवततीयकत

सौदयथशोभा वाढवि [१८] घडी ३६- हनमाथण

करिघडवि [१९] लीळाहवनोदहच ३६- गमिीन खळ

करि[२०] मोडी३६- मोडन टाकिहवसकटि [२१]दडी

३६- लपि [२२] आडळ ३७- आढळि [२३] नाडळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३७-आढळि नािी [२४] पार३७- अि [२५] नाटक

अिकथ ळा ३८- अहभनयादद अिकथ ळानी यकत [२६] जाणीव

३८- सवदना[२७] हनमथळा ३८- शदध [२८] सफरथि ३८-

उतसाि [२९] जयचहन ३८- हजचयामळ [३०]

सवानदसोिळा ३८-सवरपानदाचा सोिळा [३१] ज शबदी

वदोहन ३९- जी नादबरहमाचया आवाजान [३२] उभा ससार

३९- सारा ससार [३३] नासी ३९- हवनाश करि [३४] ज

मोिहशरया ३१०- जी मोिाच वभव [३५] मािामगळा

३१०- मिनमगल [३६] सतरावी ३१०- सिरावी ( जीवन

ि ५ जञान ददरय ५ कमददरय ५ पराण व अिःकरण अशा १६

कलाच असि आहण या सवााना चिना दणारी शारदा िी

जण १७ वी कळा िोय) [३७] जीवन कळा ३१०-

बरहमरधरािन पाझरणारा रस [३८] सतवलीळा ३१०-

सतवशील [३९] ससीिळा ३१०- शािपरधानसशािा[४०]

अवकत ३११-अवकत [४१] पररषाची ३११- ईशवराची

[४२] वकती ३११-वकत करणारी हनमाथिी जननी [४३]

हवसिार ३११- हवसिार पावली [४४] ज कळी काळाची

हनयिी ३११- जी काळाची सवामीनी हनयतरक असि

[४५] हनवडन दावी सारासार ३१२- आतमानातम हववकान

सार-असार याची हनवड करि [४६]भवहसध ३१२- भव

सागर [४७] शबदबळ ३१२- शबद सामरथयाथन[४८]अिरी-

३१३ अियाथमी[४९] सचली ३१३- साठन

राहिली[५०]चिरथवधा- ४ परकारची (वाणी)[५१] नािरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३१६- इिकच नवि िर [५२] वापकपण ३१८- सवााना

वापन राहिलली [५३] सवााघटी ३१८- सवथ घटकामधय

[५४] जञपती मातर ३२१- कवळ जञानमय शदध

जाणीवनसवदनन जञान सवरपान [५५] नकळ ३२३-

कळि नािी [५६] नाटक लाघवी३२३- मनमोिक

अहभनयान रचलल[५७]रोरारोरासी३२३-मोठया जञानी

समजणार याना [५८] गोवी ३२३- गिवि [५९]जाणपण

३२३- जञाना हभमानामळ [६०] ठाव ३२५-

आधारमदि[६१] ियसी ३२६-(यर) तया शारदला [६२]

िदाशहच३२६-(शारदा हिच मायातयाशारदचया)

अशरपान िादातमयपावन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सदगरसिवन || १४ ||

शरीराम

आिा सदगर वणथवना | जर माया सपशो

सकना | ि सवरप मज अजञाना | काय कळ ||१||

नकळ नकळ नहि नहि | ऐस बोलिस शरिी |

िर मज मखाथची मिी | पवाडल कोठ ||२||

मज नकळ िा हवचार | दऱहहन माझा नम-

सकार | गरदवा पलपार | पाववी मज ||३||

िोिी सिवनाची दराशा | िटला मायचा भवथसा |

आिा असाल िस असा | सद गर सवामी ||४||

मायचया बळ करीन सिवन | ऐस वाहछि िोि

मन | माया जाली लजयायमान | काय कर ||५||

नािड मखय परमातमा | मिणौनी करावी लाग परहिमा |

िसा मायायोग महिमा | वणीन सद गरचा ||६||

आपलया भावासाररखा मनी | दव आठवावा धयानी |

िसा सद गर िा सिवनी | सिऊ आिा ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जय जयाहज सद गरराजा | हवशवभरा हवशव-

बीजा | परमपररषा मोिधवजा | दीनबध ||८||

िझीयन अभयकर | अनावर माया ि वोसर |

जस सयथपरकाश अधार | पळोन जाय ||९||

आददतय अधकार हनवार | परि मागि बरहमाड भर |

नीसी जाहलया निर | पनिा काळोख ||१०||

िसा नवि सवामीरावो | करी जनममतय वाव |

समळ अजञानाचा ठाव | पसन टाकी ||११||

सवणााच लोिो कािी | सवथरा िोणार नािी |

िसा गरदास सदिी | पडोहच नण सवथरा ||१२||

का सररिा गगसी हमळाली | हमळणी िोिा गगा जाली |

मग जरी वगळी कली | िरी िोणार नािी सवथरा ||१३||

परी ि सररिा हमळणीमाग | वािाळ माहनजि जग |

िसा नवि हशषय वग | सवामीच िोय ||१४||

परीस आपणा ऐस करीना | सवण लोिो पालटना |

उपदश करी बहि जना | अदकि सद गरचा ||१५||

हशषयास गरतव परापत िोय | सवण सवणथ कररिा नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणौनी उपमा न साि | सद गरसी पररसाची ||१६||

उपम दयावा सागर | िरी िो अतयिहच िार |

अरवा मिणो िीरसागर | िरी िो नासल कलपािी ||१७||

उपम दयावा जरी मर | िरी िो जड पारषाण कठोर |

िसा नवि की सद गर | कोमळ ददनाचा ||१८||

उपम मिणो गगन | िरी गगनापरीस ि हनगथण |

या कारण दषटाि िीण | सद गरस गगनाचा ||१९||

धीरपण उपम जगिी | िरी िहि खचल कलपािी |

मिणौन धीरतवास दषटािी | िीन वसधरा ||२०||

आिा उपमावा गभसिी | िरी गभसिीचा परकाश दकिी |

शासतर मयाथदा बोलिी | सद गर अमयाथद ||२१||

मिणौहन उपम उणा ददनकर | सदगरजञानपरकाश रोर |

आिा उपमावा फणीवर | िरी िोहि भारवािी ||२२||

आिा उपमा दयाव जळ | िरी ि काळािरी आटल

सकळ | सद गररप ि हनशचळ | जाणार नािी ||२३||

सद गरसी उपमाव अमि | िरी अमर धररिी

मतयपर | सद गरकपा यरारथ | अमर करी ||२४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सद गरसी मिणाव कलपिर | िरी िा कलपनिीि

हवचार | कलपविाचा अहगकार | कोण करी ||२५||

हचिा मातर नािी मनी | कोण पस हचिामणी |

कामधनची दभणी | हनःकामासी न लगिी ||२६||

सदगर मिणो लकषमीवि | िरी ि लकषमी नाहशवि |

जयाच दवारी अस हिषटि | मोिलकषमी ||२७||

सवगथलोक इदर सपिी | ि काळािरी हवटबिी |

सद गरकपची परापती | काळािरी चळना ||२८||

िरीिर बरहमाददक | नाश पाविी सकहळक |

सवथदा अहवनाश यक | सद गरपद ||२९||

ियासी उपमा काय दयावी | नाहशवि सषटी

आघवी | पचभहिक उठाठवी | न चल िर ||३०||

मिणौनी सदगर वणथवना | ि ग िहच माझी वणथना |

अिरहसरिीहचया खणा | अिरथनषठ जाणिी ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सदगरसिवननाम समास चवरा || १४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वणथवना ४१- वणथन करिा यि नािी [२] नहि नहि

४२- अस नािीअस नािी[३] शरहि ४२- वद[४] मज

मखाथची-आपलयासारखया अजञानी वहकतची [५] पवाडल

४२- आकलन करल [६] दराशा ४४- अशकय अपिा [७]

भवथसा ४४- भरवसा [८] वाहछि ४५- इचछा [९]जाली

लजयायमान ४५- लाजन बसली[१०] नािड ४६-

आकलन िोि नािी[११] परहिमा ४६- मरथि [१२]

भावासाररखा मनी ४७- मनाि जसा भाव असल

िसा[१३] सिऊ ४७- वदन करया[१४] िहझयन ४९-

िझयामळ [१५] अभयकर ४९- अभयिसिामळ [१६]

वोसर ४९-ओसरिो[१७] नीसी ४१०- रातर[१८] वाव

४११- अिरदर करिोमकत करिो [१९] लोिो ४१२-

लोखड[२०]सवथरा ४१२- कधीच रोडसिी [२१]गरदास

४१२- हशषयसवक[२२]सदिी ४१२- सशयाि [२३]

पडॊहच नण ४१२- पडि नािी [२४] हमळणी ४१३-

सगम [२५] वािाळ ४१४- ओढानाला [२६] वग ४१४-

लगच[२७] गरतव ४१६- गररप[२८] न साि ४१६-

सिन करि नािी [२९] िार ४१७- खारट [३०]

िीरसागर ४१७- दधाचा समदर [३१] कलपािी ४१७-

कलपाचा अि िोिाच[३२] गगनापरीस४१९-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आकाशापिाहन [३३] ि ४१९-सदगर [३४] िीन

४२०- उणावणारा [३५] धीरपण ४२०- धीरान

वागणारा (सद गर)[३६] जगिी ४२०- जगामधय

अवनीवर [३७] खचल ४२०- नाश पावल [३८]

धीरतवास ४२०- सद गरस [३९] गभसिी ४२१-

सयथ[४०] फणीवर ४२२- शरषनाग [४१]कलपिर ४२५-

कलपवि [४२] अहगकार ४२५- सवीकार [४३] दभणी

४२६- धार काढण [४४] हनःकाम ४२६- हनररचछ[४५]

न लगिी ४२६- लागि नािीि [४६] सवथदा ४२९-

निमी[४७] आघवी ४३०- सगळी[४८] उठाठवी ४३०-

उपद वाप [४९] ि ग िहच ४३१- िी जी आि िीच यर

rsquoगrsquo िा शबद पादपरणारथ असनldquoसद गरच वणथन िोि नािी

िच सद गरच वणथन िोयldquo असा याचा अरथ िोिो [५०]

अिरहसरिीहचया४३१-आिलया अवसरचया [५१] अिरथनषठ

४३१- अिःकरणाि हनषठा असलल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सिसिवन ||१५||

शरीराम

आिा वदीन सजजन | ज परमाराथच

अहधषठान | जयाचहन गयजञान | परगट जनी ||१||

ज वसि परम दललभ | जयचा अलभय लाभ |

िहच िोय सललभ | सिसग करनी ||२||

वसि परगटहच अस | पािािा कोणासीच न ददस |

नाना साधनी सायास | न पड ठाई ||३||

जर पररिवि ठकल | नािरी डोळसहच अध

जाल | पािाि असिाहच चकल | हनजवसिसी ||४||

ज दीपाचहन ददसना | नाना परकाश

गवसना | नतराजनहि वसना | दषटीपढ ||५||

सोळाकळी पणथ शशी | दाखऊ शकना वसिसी |

िीवर आददतय कळाराशी | िोहि दाखवीना ||६||

जया सयाथचहन परकाश | ऊणथिि िोहि ददस |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना सकषम पदारथ भास | अणरणाददक ||७||

हचरल वाळागर िहि परकाशी | परी िो दाखवीना

वसिसी | ि जयाचहन साधकासी | परापत िोय ||८||

जर आिप आटल | जर परत परसिावल |

जर िकथ मदावल | िरककिा हनजवसिसी ||९||

वळ हववकाची वगडी | पड शबदाची बोबडी |

जर मनाची िािडी | कामा नय ||१०||

जो बोलकपण हवशरष | सिसर मखाचा जो शरष |

िोहि हसणला हनःशरष | वसि न सगव ||११||

वद परकाहशल सवथिी | वदहवरहिि कािी नािी |

िो वद कोणासिी | दाखऊ सकना ||१२||

िहच वसि सिसग | सवानभव कळो लाग |

तयाचा महिमा वचनी साग | ऐसा कवण ||१३||

हवहचतर कळा य मायची | परी वोळखी न सगव

वसिची | मायािीिा अनिाची | सि सोय सागिी||१४||

वसिसी वरथणल नवच | िहच सवरप सिाच |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण वचनाच | कायथ नािी ||१५||

सि आनदाच सरळ | सि सखहच कवळ |

नाना सिोरषाच मळ | ि ि सि ||१६||

सि हवशरािीची हवशरािी | सि िपतीची हनजिपती |

नािरी भकतीची फळशरिी | ि ि सि ||१७||

सि धमाथच धमथितर | सि सवरपाच सतपातर |

नािरी पणयाची पहवतर | पणयभमी ||१८||

सि समाधीच मददर | सि हववकाच भाडार |

नािरी बोहलज मािर | सायोजयमकतीच ||१९||

सि सतयाचा हनशचयो | सि सारथकाचा

जयो | सि परापतीचा समयो | हसदधरप ||२०||

मोिहशरया आळकि | ऐस ि सि शरीमि |

जीव दररदरी असखयाि | नपिी कल ||२१||

ज समरथपण उदार | ज का अतयि दानशर |

ियाचहन िा जञानहवचार | ददधला नवच ||२२||

मािाराज चकरविी | जाल आिि पढ िोिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि कोणी सायोजयमकती | दणार नािी ||२३||

ज तरलोकी नािी दान | ि कररिी सिसजजन |

िया सिाच महिमान | काय मिणौहन वणाथव ||२४||

ज तरलोकयाहन वगळ | ज वदशरिीसी नाकळ |

िहच जयाचहन वोळ | परबरहम अिरी ||२५||

ऐसी सिाची महिमा | बोहलज हििकी उणी उपमा |

जयाचहन मखय परमातमा | परगट िोय ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सिसिवननाम समास पाचवा || १५ ||

दशक १ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वसि ५२- सद वसिपरबरहम [२] ऊणथिि ५७-

कोळयाचया जाळयाच धाग [३] वालागर ५८- कसाच टोक

[४] परत ४९- परयत[५] वगडी ५१०- लळा पडिो [६]

वचनी साग ५१३- बोलन सागिो [७] ऐसा कवण ५१३-

असा कोण [८] न वच ५१५- शबदान नािीबोलि नािी

[९] जयाचहन वोळ ५२५- जयाचयामळ परसनन िोि [१०]

उणी उपमा ५२६- उपमाच कमी पडि

समास सिावा शरोिसिवन || १६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

आिा वद शरोि जन | भकत जञानी सि

सजजन | हवरकत योगी गणसपनन | सतयवादी ||१||

यक सतवाच सागर | यक बदधीच आगर |

यक शरोि वरागर | नाना शबदरताच ||२||

ज नाना अराथमिाच भोकत | ज परसगी वकतयाच

वकत | नाना सशयाि छददि | हनशच पररष ||३||

जयाची धारणा अपार | ज ईशवराच अविार |

नािरी परतयि सरवर | बसल जस ||४||

कक ि ऋरषशवराची मडळी | शािसवरप सतवागळी |

जयाचहन सभामडळी | परम शोभा ||५||

हदई वदगभथ हवलस | मखी सरसविी हवळास |

साहितय बोलिा जस | भासिी दवगर ||६||

ज पहवतरपण वशवानर | ज सफरथि दकरणाच

ददनकर | जञािपण दषटीसमोर | बरहमाड नय ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज अखड सावधान | जयास हतरकाळाच जञान |

सवथकाळ हनराहभमान | आतमजञानी ||८||

जयाच दषटीखालन गल | ऐस कािीच नािी उरल |

पदारथमातरासी लहिल | मन जयाचया ||९||

ज ज कािी आठवाव | ि ि ियास पवीच ठाव |

िर काय अनवादाव | जञािपणकरनी ||१०||

परि ि गणगराहिक | मिणौन बोलिो हनःशक |

भागय पररष काय यक | सवीि नािी ||११||

सदा सहविी ददवानन | पालटाकारण आवट

अनन | िसीच माझी वचन | पराकि ||१२||

आपल शहकतनसार | भाव पजावा परमशवर |

परि पज नय िा हवचार | कोठ हच नािी ||१३||

िसा मी यक वागदबथळ | शरोि परमशवरहच

कवळ | याची पजा वाचाबरळ | कर पाि ||१४||

हवतपतती नािी कळा नािी | चाियथ नािी परबद नािी |

भहकत जञान वरागय नािी | गौलयिा नािी वचनाची ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा माझा वाहगवलास | मिणौन बोलिो सावकाश |

भावाचा भोकता जगदीश | मिणौहनया ||१६||

िमिी शरोि जगदीशमरथि | िर माझी हवतपतती

दकिी | बहदधिीन अलपमिी | सलगी कररिो ||१७||

समराथचा पतर मखथ जगी | परी सामरथयथ अस तयाच

आगी | िमिा सिाचा सलगी | मिणौहन कररिो ||१८||

वाघर हसि भयानक | दखोहन भयचदकि लोक |

परी तयाची हपली हनःशक | ियापढ खळिी ||१९||

िसा मी सिाचा अदकि | िमिा सिापासी बोलि |

िरी माझी हचिा िमच हचतत | वािलच की ||२०||

आपलची बोल वाउग | तयाची सपादणी करण लाग |

परि कािी सागण नलग | नयन ि पणथ कराव ||२१||

ि िो परीिीच लिण | सवभावची करी मन |

िस िमिी सिसजजन | मायबाप हवशवाच ||२२||

माझा आशय जाणोहन जीव | आिा उहचि ि कराव |

पढ करहस अवधान दयाव | मिण दासानदास ||२३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिसिवननाम समास सिावा || १६ ||

दशक १ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वरागर ६२- खाणआगर [२] अराथमि ६३- अरथरपी

अमिरस [३] हनशच ६३- हनहशचिपण[४] सरवर ६४-

ईशवर[५] सतवागळी ६५-सतवगणयकत [६] हदई ६६-

हदयाि[७] वदगभथ ६६- वदाचा गरथभि अरथ[८] साहितय

६६- अलकारशासतर [९] दवगर ६६- बिसपिी [१०]

पालटाकारण ६१२- पालटावी मिणन [११] आवट अनन

६१२- साध अनन[१२] पराकि ६१२ndash पराकि [१३]

वागदबथळ ६१४- मखदबथळ [१४] वाचाबरळ ६१४-

ओबडधोबड बोल [१५] हवतपतती ६१५- हवदवतता [१६]

कळा ६१५- कला [१७] परबद ६१५- नीट माडलला

हवरषयपरबध [१८] गौलयिा ६१५- सदर शबदरचना [१९]

अवधान ६२३- लिदऊन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा कवशवरसिवन || १७ ||

शरीराम

आिा वद कवशवर | शबदसषटीच

ईशवर | नािरी ि परमशवर | वदाविारी ||१||

की ि सरसविीच हनजसरान | की ि नाना कळाच

जीवन | नाना शबदाच भवन | यरारथ िोय ||२||

की ि पररषाराथच वभव | की ि जगदशवराच मितव |

नाना लाघव सतकीिीसिव | हनमाथण कवी ||३||

की ि शबदरताच सागर | की ि मकताच मकत

सरोवर | नाना बदधीच वरागर | हनमाथण जाल ||४||

अधयातमगरराची खाणी | की ि बोहलक हचिामणी |

नाना कामधनची दभणी | वोळली शरोियासी ||५||

की ि कलपनच कलपिर | की ि मोिाच मखय

पडीभर | नाना सायोजयिच हवसिार | हवसिारल ||६||

की िा परलोकीचा हनजसवारथ | की िा योहगयाचा गपत

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पर | नाना जञाहनयाचा परमारथ | रपाहस आला ||७||

की ि हनरजनाची खण | की ि हनगथणाची वोळखण |

माया हवलिणाच लिण | ि ि कवी ||८||

की िा शरिीचा भावगभथ | की िा परमशवराचा अलभय

लाभ | नािरी िोय सललभ | हनजबोध कहवरप ||९||

कहव ममिाच अजन | कहव साधकाच साधन |

कहव हसदधाच समाधान | हनशचयातमक ||१०||

कहव सवधमाथचा आशरयो | कहव मनाचा मनोजयो |

कहव धारथमकाचा हवनयो | हवनयकि ||११||

कहव वरागयाच सरिण | कहव भकताच भरषण |

नाना सवधमथरिण | ि ि कवी ||१२||

कहव परमळाची परमळहसरिी | कहव धयानसराची धयान-

मरथि | कहव उपासकाची वाढ कीिी | हवसिारली ||१३||

नाना साधनाच मळ | कहव नाना परताच फळ |

नाना कायथहसहदध कवळ | कहवचहन परसाद ||१४||

आधी कवीचा वाहगवलास | िरी मग शरवणी िबळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रस | कवीचहन महिपरकाश | कहवतवास िोय ||१५||

कहव हवतपननाची योगयिा | कहव सामरथयथविाची

सतता | कहव हवचिणाची कशळिा | नाना परकार ||१६||

कहव कहवतवाचा परबद | कहव नाना धाटी मदरा

छद | कहव गदयपदय भदाभद | पदतरासकि ||१७||

कहव सषटीचा आळकार | कहव लकषमीचा शगार |

सकळ हसदधीचा हनधाथर | ि ि कवी ||१८||

कहव सभच मडण | कहव भागयाच भरषण |

नाना सखाच सरिण | ि ि कवी ||१९||

कहव दवाच रपकि | कहव ऋरषीच मितव वरथणि |

नाना शासतराच सामरथयथ ि | कहव वाखाहणिी ||२०||

नसिा कवीचा वापार | िरी क चा असिा जगोदधार |

मिणौहन कहव ि आधार | सकळ सषटीसी ||२१||

नाना हवदया जञाितव कािी | कवशवरहवण िो

नािी | कवीपासन सवथिी | सवथजञिा ||२२||

मागा वालमीक वासाददक | जाल कवशवर अनक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ियापासन हववक | सकळ जनासी ||२३||

पवी काव िोिी कली | िरीच हवतपतती परापत झाली |

िण पहडिा आगी बाणली | परम योगयिा ||२४||

ऐस पवी रोर रोर | जाल कवशवर अपार |

आिा आिि पढ िोणार | नमन तयासी ||२५||

नाना चाियाथचया मिी | की ि सािाि बिसपिी |

वद शरिी बोलो मिणिी | जयाचया मख ||२६||

परोपकाराकारण | नाना हनशचय अनवादण |

सखी बोलील पणथपण | सशयािीि ||२७||

की ि अमिाच मघ वोळल | की ि नवरसाच वोघ

लोटल | नाना सखाच उचबळल | सरोवर ि ||२८||

की ि हववकहनधीची भाडार | परगट जाली मनषया-

कार | नाना वसिचहन हवचार | कोदाटल ि ||२९||

की ि आददशकतीच ठवण | नाना पदाराथस आणी उण |

लाधल पवथ सहचिाचया गण | हवशवजनासी ||३०||

की ि सखाची िारव लोटली | आि आनद उिटली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवशवजनास उपगा आली | नाना परयोगाकारण ||३१||

की ि हनरजनाची सपतती | की ि हवराटाची योग

हसरिी | नािरी भकतीची फळशरिी | फळास आली ||३२||

की िा ईशवराचा पवाड | पािािा गगनाहन वाड |

बरहमाडरचनहन जाड | कहवपरबदरचना ||३३||

आिा असो िा हवचार | जगास आधार कवशवर |

ियासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कवशवरसिवननाम समास सािवा || १७ ||

दशक १ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] मोिाच मखय पहडभर ७६- मोिाच मखय (सवथशरषठ)

भाडार [२] हनरजन ७८- शदध परबरहम [३]

मायाहवलिणाच ७८- मायपासन हभनन अशा परबरहमाच

[४] शरिीचा भावगभथ ७९- शरिीच अिरग [५] िबळ

७१५- भरपर [६] शरवणी ७१५- ऐकि असिाना [७] रस

७१५- भाव [८] नाना धाटी मदरा छद ७१७ndash हवहवध

धाटीछदपरास अलकार [९] पदतरासकि ७१७-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पदरचनाकरिाि(सभशकर दव यर rsquoपदपरासrsquo शबद

असावा अस सागिाि)[१०] नवरस ७२८- नवरस व तयाच

सरायीभाव यापरमाण १) शगार- रहि२) िासय- आनद

३)करण- शोक४)रौदर-करोध ५)वीर- उतसाि६) भयानक-

भय७) बीभतस- घणा ८) अदभि-हवसमय ९)शाि-शम

इरसाि कहव आपल लखन करीि असि बहिक सवथ

शासतरहसदधािाच लखन गयसलभ कावरपाि िोि असअनक

हवदवानाच ि काव मखोदगि अस [११] आददशकतीच ठवण

७३०- आददमायची खास हनरथमिी (ि कवी)[१२] िारव

७३१- िारव [१३] आि ७३१- अिय [१४] उिटली

७३१- काठोकाठ भरन वािणारी [१५] ईशवराचा पवाड

७३३- ईशवाराची ददव कीरथि गणकम मोठपणा [१६]

गगना हनवाड ७३३- गगनाहन हवशाल [१७] जाड

७३३- अहिहवशाल भव

रटप -ममि साधकानी दासबोधाच वाचन करीि असिा

पपपरम िस पररवाजकाचायथ शरी िसराज सवामीकि

ldquoशरीमि दासबोधाची सकि कबडी ldquo या गरराचिी अवशय

वाचनमननहचिन करावतयामळ दासबोधाच आकलन

िोणयास चागली मदि िोईलसभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सभासिवन || १८ ||

शरीराम आिा वद सकळ सभा | जय सभसी महकत

सललभा | जर सवय जगदीश उभा | हिषठि भर ||१||

१] शलोक || नाि वसाहम वकठ योहगना हदय रवौ |

मदभकता यतर गायहनि ितर हिषठाहम नारद ||१

नािी वकठीचा ठाई | नािी योहगयाचा हदई |

माझ भकत गािी ठाई ठाई | िर मी हिषठि नारदा ||२||

याकारण सभा शरषठ | भकत गािी ि वकठ |

नामघोरष घडघडाट | जयजयकार गजथिी ||३||

परमळ भकताची गायन | भगवतकरा िररकीिथन |

वदवाखयान पराणशरवण | जर हनरिर ||४||

परमशवराच गणानवाद | नाना हनरपणाच सवाद |

अधयातमहवदया भदाभद | मरन जर ||५||

नाना समाधान िपती | नाना आशकाहनवतती |

हचतती बस धयानमरथि | वाहगवलास ||६||

भकत परमळ भाहवक | सभय सखोल साहतवक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रमय रसाळ गायक | हनषठावि ||७||

कमथसीळ आचारसीळ | दानसीळ धमथसीळ |

सहचषमि पणयसीळ | अिरशदध कपाळ ||८||

योगी वीिरागी उदास | नमक हनगरि िापस |

हवरकत हनसपि बहवस | आरणयवासी ||९||

दडधारी जटाधारी | नारपरी मदराधारी |

यक बाळबरहमचारी | योगशवर ||१०||

परशचरणी आणी िपसवी | िीरथवासी आणी मनसवी |

मिायोगी आणी जनसवी | जनासाररख ||११||

हसदध साध आणी साधक | मतरयतरशोधक |

यकहनषठ उपासक | गणगरािी ||१२||

सि सजजन हवदवजजन | वदजञ शासतरजञ मािाजन |

परबदध सवथजञ समाधान | हवमळकि ||१३||

योगी हवतपनन ऋरषशवर | धिथ िारककक कवशवर |

मनोजयाच मनशवर | आणी ददगवलकी ||१४||

बरहमजञानी आतमजञानी | ितवजञानी हपडजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योगाभयासी योगजञानी | उदासीन ||१५||

पहडि आणी पराहणक | हवदवास आणी

वददक | भट आणी पाठक | यजवदी ||१६||

मािाभल मािाशरोतरी | याहजञक आणी आगनिोतरी |

वदय आणी पचािरी | परोपकारकि ||१७||

भि भहवषय विथमान | जयास हतरकाळाच

जञान | बहशरि हनराहभमान | हनरापिी ||१८||

शाहि कषमा दयासीळ | पहवतर आणी सतवसीळ |

अिरशदध जञानसीळ | ईशवरी पररष ||१९||

ऐस ज का सभानायक | जर हनतयाहनतयहववक |

तयाचा महिमा अलोहलक | काय मिणोहन वणाथवा ||२०||

जर शरवणाचा उपाय | आणी परमारथसमदाय |

िर जनासी िरणोपाय | सिजहच िोय ||२१||

उततम गणाची मडळी | सतवधीर सतवागळी |

हनतय सखाची नविाळी | जर वस ||२२||

हवदयापातर कळापातर | हवशरष गणाची सतपातर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भगविाची परीहिपातर | हमळाली जर ||२३||

परवतती आणी हनवतती | परपची आणी परमारी |

गिसराशरमी वानपरिसिी | सनयासाददक ||२४||

वदध िरण आणी बाळ | पररष हसतरयाददक सकळ |

अखड धयािी िमाळनीळ | अियाथमी ||२५||

ऐस परमशवराच जन | तयासी माझ अहभवदन |

जयाचहन समाधान | अकसमाि बाण ||२६||

ऐहसय सभचा गजर | िर माझा नमसकार |

जर हनतय हनरिर | कीिथन भगविाच ||२७||

जर भगविाचया मिी | िर पाहवज उततम गिी |

ऐसा हनशचय बहिा गररी | मिि बोहलल ||२८||

कललौ कीिथन वररषठ | जर िोय ि सभा शरषठ |

कराशरवण नाना नषट | सदि मावळिी ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सभासिवननाम समास आठवा || १८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हिषठि ८१- वाट पिाि [२] भर ८१- आनदाचया

भरान [३] घडघडाट ८३- गडगडाट [४] मरन ८५-

मरनचचाथ [५] सहचसमि८८- शदधपहवतरशहचभथि [६]

उदास ८९- भोगाबाबि उदासीन [७] वीिरागी ८९-

हवरकत [८] नमक ८९- हनयमान वागणारा[९] बहवस

८९- बहधा [१०] मनसवी ८११- मनावर िाबा ठवणार

[११] जनसवी८११-लोकाचया कलान वागन लोकावर

हनयतरण ठवणार [१२] हवमळकि ८१३-हनमथळ सशय

हनरसन करणार [१३] ददगवलकी ८१४- ददगबर [१४]

मािाभल ८१७- अहिशय चागल उततम [१५] मािाशरोतरी

८१७-वदाच जञानी [१६] सतवधीर ८२२-धयथशील [१७]

नविाळी ८२२- निन[१८] िमाळनीळ ८२५-

शरीरामयमधमथ [१९] बाण१२६- लाभि [२०] कललौ

१२९- कहलयगाि [२१] मावळिी १२९- हमटिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा परमारथसिवन || १९ ||

शरीराम

आिा सिऊ िा परमारथ | जो साधकाचा

हनजसवारथ | नािरी समराथमधय समरथ | योग िा ||१||

आि िरी परम सगम | परी जनासी जाला दगथम |

का जयाच चकल वमथ | सतसमागमाकड ||२||

नाना साधनाच उधार | िा रोकडा बरहमसािातकार |

वदशासतरी ज सार | ि अनभवास य ||३||

आि िरी चहकड | परी अणमातर दषटी न पड |

उदास परी यकीकड | पािािा ददसना ||४||

आकाशमागी गपत पर | जाणिी योहगय समरथ |

इिरास िा गयारथ | सिसा न कळ ||५||

साराचहि हनजसार | अखड अि अपार |

नऊ न सकिी िशकर | कािी कलया ||६||

ियास नािी राजभय | अरवा नािी अहगन-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भय | अरवा सवापदभय | बोलोच नय ||७||

परबरहम ि िालवना | अरवा ठाविी चकना |

काळािरी चळना | जरीचा िर ||८||

ऐस ि हनज ठवण | कदाहप पालटो नण |

अरवा नवि आददक उण | बहिा काळ ||९||

अरवा ि घसवटना | अरवा अदशय िोयना |

नािरी पािािा ददसना | गरअजनहवण ||१०||

मागा योहगय समरथ | तयाचाहि हनजसवारथ |

यासी बोहलज परमारथ | परमगय मिणौहन ||११||

जिी शोधन पाहिला | तयासी अरथ सापडला |

यरा असोनी अलभय जाला | जनमोजनमी ||१२||

अपवथिा या परमाराथची | वािाथ नािी जनममतयाची |

आणी पदवी सायोजयिची | सहननधहच लाभ ||१३||

माया हववक मावळ | सारासारहवचार कळ |

परबरहम िहि हनवळ | अियाथमी ||१४||

बरहम भासल उदड | बरहमी बडाल बरहमाड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पचभिाच रोिाड | िचछ वाट ||१५||

परपच वाट लरटका | माया वाट लापहणका |

शदध आतमा हववका- | अिरी आला ||१६||

बरहमहसरि बाणिा अिरी | सदि गला बरहमाडा

बािरी | दशयाची जनी जजथरी | कहिट जाली ||१७||

ऐसा िा परमारथ | जो करी तयाचा हनजसवारथ |

आिा या समराथस समरथ | दकिी मिणौहन मिणाव ||१८||

या परमाराथकररिा | बरहमाददकाहस हवशरामिा |

योगी पाविी िनमयिा | परबरहमी ||१९||

परमारथ सकळास हवसावा | हसदध साध मािानभावा |

सखी साहतवक जड जीवा | सतसगकरनी ||२०||

परमारथ जनमाच सारथक | परमारथ ससारी िारक |

परमारथ दाखवी परलोक | धारथमकासी ||२१||

परमारथ िापसासी रार | परमारथ साधकासी आधार |

परमारथ दाखवी पार | भवसागराचा ||२२||

परमारी िो राजयधारी | परमारथ नािी िो

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभकारी | या परमाराथची सरी | कोणास दयावी ||२३||

अनि जनमीच पणय जोड | िरीच परमारथ घड |

मखय परमातमा आिड | अनभवासी ||२४||

जण परमारथ वोळहखला | िण जनम सारथक कला |

यर िो पापी जनमला | कळियाकारण ||२५||

असो भगवतपरापतीहवण | करी ससाराचा सीण |

तया मखाथच मखावलोकन | करच नय ||२६||

भलयान परमारी भराव | शरीर सारथक कराव |

पवथजास उदधराव | िररभकती करनी ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

परमारथसिवननाम समास नववा || १९ ||

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सगम ९२ -सोपाआकलनशील [२] वदशासतरी ज सार

९३- मिावाकयरपसार ४ वदाची मिावाकय

(१) ऋगवद-ऐिरय भपरजञानम बरहम भ जञानच बरहमरप आि

(२) यजवद-बरिदारणयक भ अि बरिाहसम भ मी बरहम आि

(३) सामवद- छादोगय भ ितवमहस भ ि ि बरहम आिस

(४) अरवथवद-माडकय भ अयमातमा बरहम भ िा आतमा

बरहमरप आि [३] गरअजनहवण ८१०- गरचया

आशीवाथदाहशवाय[४] िचछ ९१५- टाकाऊ[५] लरटका

९१६- खोटा [६] लापहणका ९१६- कलपनामय [७]

दशयाची जनी जजथरी ९१७ ndash ज दशय आि ि जनाटफाटक

जीणथ झाल आि[८] कहिट ९१७- कजट हवटकट [९]

सखीसाहतवक जडजीवा ९२०- सतवशील सवथसामानय

जीवाना शवटी (सतसगामळ हवसावा) लाभिो[१०]

जडजीव ९२०- अजञानी सवथसामानय जीव [११] रार

९२२- आधार [१२] आिड अनभवासी ९२४- सािाि

अनभव [१३] परमारी भराव ९२७- परमारथरक

जीवनाचाच सवीकार करावा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा नरदिसिवन || ११० ||

शरीराम

धनय धनय िा नरदिो | यरील अपवथिा

पािो | जो जो कीज परमारथलािो | िो िो पाव हसदधीि ||१||

या नरदिाचहन लागवग | यक लागल भहकतसग |

यकी परम वीिराग | हगररकदर सहवली ||२||

यक दफरिी हिराथटण | यक कररिी परशचरण |

यक अखड नामसमरण | हनषठावि राहिल ||३||

यक िप कर लागल | यक योगाभयासी मािाभल |

यक अभयासयोग जाल | वदशासतरी हवतपनन ||४||

यकी िटहनगरि कला | दि अतयि पीहडला |

यकी दव ठाई पाहडला | भावारथबळ ||५||

यक मािानभाव हवखयाि | यक भकत जाल खयाि |

यक हसदध अकसमाि | गगन वोळगिी ||६||

यक िजी िजहच जाल | यक जळी हमळोन गल |

यक ि ददसिहच अदशय जाल | वायोसवरपी ||७||

यक यकहच बहधा िोिी | यक दखिहच हनघोहन जािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

यक बसल असिाची भरमिी | नाना सरानी समदरी ||८||

यक भयानकावरी बसिी | एक अचिन चाल-

हविी | यक परि उठहविी | िपोबळकरनी ||९||

यक िज मद कररिी | यक जळ आटहविी |

यक वायो हनरोहधिी | हवशवजनाचा ||१०||

ऐस िटहनगरिी किबदधी | जयास वोळलया नाना

हसदधी | ऐस हसदध लिावधी | िोऊन गल ||११||

यक मनोहसदध यक वाचाहसदध | यक अलपहसदध यक सवथ-

हसदध | ऐस नाना परकारीच हसदध | हवखयाि जाल ||१२||

यक नवहवधाभहकतराजपर | गल िरल परलोकीचया

हनजसवार | यक योगी गपतपर | बरहमभवना पावल ||१३||

यक वकठास गल | यक सतयलोकी राहिल |

यक कलासी बसल | हशवरप िोउनी ||१४||

यक इदरलोकी इदर जाल | यक हपिलोकी हमळाल |

यक ि उडगणी बसल | यक ि िीरसागरी ||१५||

सलोकिा समीपिा | सवरपिा सायोजयिा |

या चतवारमकती ितविा | इचछा सऊन राहिल ||१६||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐस हसदध साध सि | सवहििा परविथल अनि |

ऐसा िा नरदि हवखयाि | काय मिणौहन वणाथवा ||१७||

या नरदिाचहन आधार | नाना साधनाचहन दवार |

मखय सारासारहवचार | बहि सटल ||१८||

या नरदिाचहन समध | बहि पावल उततम पद |

अििा साडन सवानद | सखी जाल ||१९||

नरदिी यऊन सकळ | उदधरागिी पावल कवळ |

यर सशयाच मळ | खडोन गल ||२०||

पशदिी नािी गिी | ऐस सवथतर बोलिी |

मिणौन नरदिीच परापती | परलोकाची ||२१||

सि मिि ऋरषी मनी | हसदध साध समाधानी |

भकत मकत बरहमजञानी | हवरकत योगी िपसवी ||२२||

िततवजञानी योगाभयासी | बरहमचारी ददगबर सनयासी |

रषटद दशथनी िापसी | नरदिीच जाल ||२३||

मिणौहन नरदि शरषठ | नाना दिामधय वररषठ |

जयाचहन चक आररषट | यमयािनच ||२४||

नरदि िा सवाधन | सिसा नवि पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि िा परोपकारी हझजऊन | कीरथिरप उरवावा ||२५||

अशव वरषभ गाई मिसी | नाना पश हसतरया दासी |

कपाळपण सोहडिा तयासी | कोणी िरी धरील ||२६||

िसा नवि नरदिो | इछा जाव अरवा रािो |

परी यास कोणी पािो | बधन कर सकना ||२७||

नरदि पागळ असिा | िरी िो कायाथस न यिा |

अरवा रोटा जरी असिा | िरी परोपकारास न य ||२८||

नरदि अध अहसला | िरी िो हनपटहच वाया गला |

अरवा बहधर जरी अहसला | िरी हनरपण नािी ||२९||

नरदि अहसला मका | िरी घिा नय आशका |

अशकत रोगी नासका | िरी िो हनःकारण ||३०||

नरदि अहसला मखथ | अरवा फ पऱया समधाच

दःख | िरी िो जाणावा हनरारथक | हनशचयसी ||३१||

इिक ि नसिा वग | नरदि आणी सकळ साग |

िण धरावा परमारथमागथ | लागवग ||३२||

साग नरदि जोडल | आहण परमारथबहदध हवसल |

ि मखथ कस भरमल | मायाजाळी ||३३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

महततका खाणोन घर कल | ि माझ ऐस दढ कहलपल |

परी ि बहिाच ि कळल | नािीच ियासी ||३४||

मरषक मिणिी घर आमच | पाली मिणिी घर आमच |

महिका मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३५||

कािणया मिणिी घर आमच | मगळ मिणिी घर

आमच | मगया मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३६||

हवच मिणिी आमच घर | सपथ मिणिी आमच घर |

झरळ मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३७||

भरमर मिणिी आमच घर | हभगोर या मिणिी आमच

घर | आहळका मिणिी आमच घर | काषठामध ||३८||

माजथर मिणिी आमच घर | शवान मिणिी आमच

घर | मगस मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३९||

पगळ मिणिी आमच घर | वाळवा मिणिी आमच

घर | हपसवा मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४०||

ढकण मिणिी आमच घर | चाचणया मिणिी आमच

घर | घगडी मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४१||

हपसोळ मिणिी आमच घर | गाधल मिणिी आमच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घर | सोट मिणिी आमच घर | आणी गोबी ||४२||

बहि दकडयाचा जोजार | दकिी सागावा हवसिार |

समसि मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४३||

पश मिणिी आमच घर | दासी मिणिी आमच घर |

घरीची मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४४||

पाहण मिणिी आमच घर | हमतर मिणिी आमच घर |

गरामसर मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४५||

िशकर मिणिी आमच घर | राजकी मिणिी आमच

घर | आगन मिण आमच घर | भसम कर ||४६||

समसि मिणिी घर माझ | ि मखथिी मिण माझ

माझ | सवट जड जाल वोझ | टादकला दश ||४७||

अवघी घर भगली | गावाची पाढरी पहडली |

मग ि गिी राहिली | आरणयशवापद ||४८||

दकडा मगी वाळवी मरषक | तयाचच घर ि हनशचया-

तमक | ि पराणी बापड मखथ | हनघोन गल ||४९||

ऐसी गिाची हसरिी | हमरथया आली आतमपरचीिी |

जनम दो ददसाची वसिी | कोठ िरी करावी ||५०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दि मिणाव आपल | िरी ि बहिाकारण हनरथमल |

पराणीयाचया मारा घर कल | वा मसिकी भहििी ||५१||

रोममळी दकड भहििी | खाडक जालया दकड पडिी |

पोटामधय जि िोिी | परतयि पराहणयाचया ||५२||

कीड लाग दािासी | कीड लाग डोळयासी |

कीड लाग कणाथसी | आणी गोमाशा भरिी ||५३||

गोहचड अशदध सहविी | चामवा मासाि घसिी |

हपसोळ चाऊन पळिी | अकसमाि ||५४||

भोग गाधल चाहविी | गोबी जळवा अशदध घिी |

हवच सपथ दश कररिी | कानट फसी ||५५||

जनमन दि पाहळल | ि अकसमाि वाघर नल |

का ि लाडगीच भहिल | बळातकार ||५६||

मरषक माजथर दश कररिी | सवान अशव लोल िोहडिी |

रीस मकथ ट माररिी | कासावीस करनी ||५७||

उषटर डसोन उचहलिी | िसरी हचडथन टादकिी |

वरषभ टोचन माररिी | अकसमाि ||५८||

िसकर िडिडा िोहडिी | भि झडपोन माररिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

असो या दिाची हसरिी | ऐसी अस ||५९||

ऐस शरीर बहिाच | मखथ मिण आमच |

परि खाज हजवाच | िापतर बोहलल ||६०||

दि परमारी लाहवल | िरीच याच सारथक जाल |

नािी िरी ि वरथहच गल | नाना आघाि मतयपर ||६१||

असो ज परपहचक मखथ | ि काय जाणिी परमारथसख |

तया मखााच लिण कािी यक | पढ बोहलल अस ||६२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद नरदिसिवननाम

समास दिावा ||११०|| दशक दिावा समापत ||

दशक १ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]नरदिसिवन १०-छापील परिीि

rsquoनरदिसिवनहनरपणrsquoअस आि [१]परमारथलािो १०१-

परमाराथचा लाभ िोवो[२] लागवग १०२- िातकाळ [३]

गगन वोळगिी १०६- आकाशाि सचारिाि [४] किबदधी

१०११- हनशचयी [५] उडगणी १०१५- नितर [६]

उदधरागिी १०२०- उधवथ- गिीसद गिी[७] हनपटहच

१०२९- सपणथसगळाकवळ [८] साग १०३२ - उततम [९]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभगोर या १०३८- भगयाची अळी [१०] पगळ १०४०-

पगळ नावाचा काळा पादरा दकडा[११] चाचणया१०४१ -

बारीक डासलालमगया [१२] वा मसिकी १०५०-

डोकयािील उवा [१३] रोममळ १०५१- कसा -चया

मळासी [१४] अशदध १०५४- रकत [१५] लोल १०५७-

लचक [१६] रीस मकथ ट१०५७- असवल व माकड [१७]

उषटर १०५८- उठ [१८] खाज १०६०- खादय[१९]

जीवाच१०६० - पराणीमातराच[२०] परमारथसख १०६२-

पारमरथरक आनद सवरपानद

सवणथ कण - दासबोधाचया अभयासान अजञानदःख व भराहि

नाश पावन लगच वरागय अगी बाणलतयाला हववकाची

जोड हमळल बदध ममि िोिील मखथ दि िोिीलअभकत

भकत बनन मोि पाविील नाना दोरष जाऊन पहिि पावन

िोिील दिबहदधच धोक जािील ससाराच उदवग नषट

िोिील अधोगहि चकल आहण मनाला खरी हवशराहि हमळन

अतयि समाधान लाभल आजपयाि अनकाना ि फळ परापत

झाल आि शरीराम जयजय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक दसरा

मखथलिण || २० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला मखथलिण || २१ ||

शरीराम

ॐ नमोजी गजानना | यकदिा

हतरनयना | कपादषटी भकतजना अवलोकाव ||१||

िज नम वदमाि | शरीशारद बरहमसि |

अिरी वस कपावि | सफरथिरप ||२||

वदन सदगरचरण | करन रघनारसमरण |

तयागारथ मखथलिण | बोहलजल ||३||

यक मखथ यक पढिमखथ | उभय लिणी कौिक |

शरोिी सादर हववक | कला पाहिज ||४||

पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

सावध िोऊहन हवचिण | पररसोि पढ ||५||

आिा परसिि हवचार | लिण सागिा अपार |

परर कािीयक ितपर | िोऊन ऐका ||६||

ज परपहचक जन | जयास नािी आतमजञान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज कवळ अजञान | तयाची लिण ||७||

जनमला जयाच उदरी | ियासी जो हवरोध करी |

सखी माहनली अिरी | िो यक मखथ ||८||

साडन सवथिी गोि | सतरीआधन जीहवि |

साग अिरीची माि | िो यक मखथ ||९||

परसतरीसी परमा धरी | शवशरगिी वास करी |

कळहवण कनया वरी | िो यक मखथ ||१०||

समराथवरी अििा | अिरी मानी समिा |

सामरथयहवण करी सतता | िो यक मखथ ||११||

आपली आपण करी सििी | सवदशी भोगी हवपहतत |

साग वहडलाची कीिी | िो यक मखथ ||१२||

अकारण िासय करी | हववक सागिा न धरी |

जो बहिाचा वरी | िो यक मखथ ||१३||

आपली धरहनया दरी | परावासी करी मीतरी |

परनयन बोल रातरी | िो यक मखथ ||१४||

बहि जागि जन | ियामधय करी शयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसरळी बह भोजन | करीिो यक मखथ ||१५||

मान अरवा अपमान | सवय करी पररहचछनन |

सपत वसनी जयाच मन | िो यक मखथ ||१६||

धरन परावी आस | परत साडी सावकास |

हनसगाईचा सिोरष | मानीिो यक मखथ ||१७||

घरी हववक उमज | आहण सभमधय लाज |

शबद बोलिा हनबथज | िो यक मखथ ||१८||

आपणाहन जो शरषठ | ियासी अतयि हनकट |

हसकवणचा मानी वीट | िो यक मखथ ||१९||

नायक तयासी हसकवी | वहडलासी जाणीव दावी |

जो आरजास गोवी | िो यक मखथ ||२०||

यकायकी यकसरा | जाला हवरषई हनलाहजरा |

मयाथदा साडन सरा | वि िो यक मखथ ||२१||

औरषध न घ असोन वरा | परथय न करी सवथरा |

न हमळ आहलया पदाराथ | िो यक मखथ ||२२||

सगहवण हवदश करी | वोळखीहवण सग धरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उडी घाली मािापरी | िो यक मखथ ||२३||

आपणास जर मान | िर अखड करी गमन |

रि नण मानाहभमान | िो यक मखथ ||२४||

सवक जाला लकषमीवि | ियाचा िोय अदकि |

सवथकाळ जो दहशचतत | िो यक मखथ ||२५||

हवचार न कररिा कारण | दड करी अपराधहवण |

सवलपासाठी जो कपण | िो यक मखथ ||२६||

दवलड हपिलड | शहकतवीण करी िोड |

जयाच मखी भडउभड | िो यक मखथ ||२७||

घरीचयावरी खाय दाढा | बािरी दीन बापडा |

ऐसा जो का वड मढा | िो यक मखथ ||२८||

नीच यािीसी सागाि | परागनसी यकाि |

माग जाय खाि खाि | िो यक मखथ ||२९||

सवय नण परोपकार | उपकाराचा अनोपकार |

करी रोड बोल फार | िो यक मखथ ||३०||

िपीळ खादाड आळसी | कशचीळ कटीळ मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धारीषट नािी जयापासी | िो यक मखथ ||३१||

हवदया वभव ना धन | पररषारथ सामरथयथ ना मान |

कोरडाच वाि अहभमान | िो यक मखथ ||३२||

लडी लरटका लाबाड | ककमी कटीळ हनचाड |

हनदरा जयाची वाड | िो यक मखथ ||३३||

उची जाऊन वसतर नस | चौबारा बािरी बस |

सवथकाळ नगन ददस | िो यक मखथ ||३४||

दि चि आहण घराण | पाणी वसन आणी चरण |

सवथकाळ जयाच महळण | िो यक मखथ ||३५||

वधहि आणी हवहिपाि | नाना कमहि जाि |

अपशकन करी घाि | िो यक मखथ ||३६||

करोध अपमान कबहदध | आपणास आपण वधी |

जयास नािी दढ बहदध | िो यक मखथ ||३७||

हजवलगास परम खदी | सखाचा शबद िोहि

नदी | नीच जनास वदी | िो यक मखथ ||३८||

आपणास राख परोपरी | शरणागिास अविरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकषमीचा भवथसा धरी | िो यक मखथ ||३९||

पतर कळतर आणी दारा | इिकाहच मानहनया रारा |

हवसरोन गला ईशवरा | िो यक मखथ ||४०||

जस जस कराव | िस िस पावाव |

ि जयास नणव | िो यक मखथ ||४१||

पररषाचहन अषटगण | हसतरयास ईशवरी दण |

ऐशा कलया बहि जण | िो यक मखथ ||४२||

दजथनाचहन बोल | मयाथदा साडन चाल |

ददवसा झादकल डोळ | िो यक मखथ ||४३||

दवदरोिी गरदरोिी | मािदरोिी हपिदरोिी |

बरहमदरोिी सवामीदरोिी | िो यक मखथ ||४४||

परपीडच मानी सख | परसिोरषाच मानी दःख |

गल वसिचा करी शोक | िो यक मखथ ||४५||

आदरहवण बोलण | न पसिा साि दण |

हनदय वसि आहगकारण | िो यक मखथ ||४६||

िक िोडन बोल | मागथ साडन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ककमी हमतर कल | िो यक मखथ ||४७||

पतय राखो नण कदा | हवनोद करी सवथदा |

िासिा हखज पट दवदा | िो यक मखथ ||४८||

िोड घाली अवघड | काजहवण करी बडबड |

बोलोहच नण मखजड | िो यक मखथ ||४९||

वसतर शासतर दोनी नस | उच सरळी जाऊन बस |

जो गोतरजासी हवशवास | िो यक मखथ ||५०||

िशकरासी वोळखी साग | दहखली वसि िहच माग |

आपल आनिीि करी राग | िो यक मखथ ||५१||

िीन जनासी बराबरी | बोल बोल सरोततरी |

वामिसि पराशन करी | िो यक मखथ ||५२||

समराथसी मतसर धरी | अलभय वसिचा िवा करी |

घरीचा घरी करी चोरी | िो यक मखथ ||५३||

साडहनया जगदीशा | मनषयाचा मानी भवथसा |

सारथक हवण वची वयसा | िो यक मखथ ||५४||

ससारदःखाचहन गण | दवास गाळी दण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतराच बोल उण | िो यक मखथ ||५५||

अलप अनयाय कषमा न करी | सवथकाळ धारकी धरी |

जो हवसवासघाि करी | िो यक मखथ ||५६||

समराथच मनीच िट | जयाचहन सभा हवट |

िणा बरा िणा पालट | िो यक मखथ ||५७||

बहिा ददवसाच सवक | तयागन ठवी आहणक |

जयाची सभा हननाथयक | िो यक मखथ ||५८||

अनीिीन दरव जोडी | धमथ नीहि नयाय सोडी |

सगिीच मनषय िोडी | िो यक मखथ ||५९||

घरी असोन सदरी | जो सदाचा परदवारी |

बहिाच उहचषट अगीकारी | िो यक मखथ ||६०||

आपल अरथ दसऱयापासी | आणी दसऱयाच अहभ-

ळासी | पवथि करी िीनासी | िो यक मखथ ||६१||

अहििाचा अि पाि | कगरामामध राि |

सवथकाळ हचिा वाि | िो यक मखथ ||६२||

दोघ बोलि असिी जर | हिसरा जाऊन बस िर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

डोई खाजवी दोिी िाि | िो यक मखथ ||६३||

उदकामध साडी गरळी | पाय पाय काडोळी |

सवा करी िीन कळी | िो यक मखथ ||६४||

सतरी बाळका सलगी दण | हपशाचया सहननध बसण |

मयाथदहवण पाळी सण | िो यक मखथ ||६५||

परसतरीसी कळि करी | मकी वसि हनघाि मारी |

मखाथची सगिी धरी | िो यक मखथ ||६६||

कळि पािाि उभा राि | िोडहवना कौिक पाि |

खर असिा खोट साि | िो यक मखथ ||६७||

लकषमी आहलयावरी | जो मागील वोळखी न धरी |

दवी बराहमणी सतता करी | िो यक मखथ ||६८||

आपल काज िोय िवरी | बहसाल नमरिा धरी |

पढीलाच कायथ न करी | िो यक मखथ ||६९||

अिर गाळन वाची | का ि घाली पदररची |

नीघा न करी पसिकाची | िो यक मखथ ||७०||

आपण वाचीना कधी | कोणास वाचावया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नदी | बाधोन ठवी बदी | िो यक मखथ||७१||

ऐसी ि मखथलिण | शरवण चाियथ बाण |

चीतत दउहनया शिाण | ऐकिी सदा ||७२||

लिण अपार असिी | परी कािी यक यरामिी |

तयागारथ बोहलल शरोिी | कषमा कल पाहिज ||७३||

उततम लिण घयावी | मखथलिण तयागावी |

पदढल समासी आघवी | हनरोहपली ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मखथलिणनाम समास पहिला || २१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पररसोि १५- ऐकावि[२] सखी माहनली अिरी १८ndash

बायकोसच कवळ जवळची समजन [३] परनयन बोल रातरी

११४- एकािाि दसर याची उणीदणी

काढण(रातरीभअधारीजागा) [४] पररहचछनन ११६- उघड

[५] सपत वसनी ११६- जारणमारण हवधवसन वशीकरण

सिभन मोिन व उचचाटन िी ७ वसन

(जगारवशयाचोरीचिाडी परसतरीपशपिी-झजिमाशा

अशीहि साि वसन िोि ) [६] परावी आस- ११७

दसर याची आशा [७] हनसगाई ११७- आळशीपणा [८]

हनबथज ११८- गागरन जाण[९] आरजास १२०- सभय

इसमास [१०] सरावि १२१- बलगाम विथन करिो[११]

सवथकाळ जो दहशचि १२५- ससाराहवरषयी सिि हचिागरसि

[१२]सवलपासाठी १२६-रोडयासाठी [१३] कपण १२६-

कजरष [१४] दवलड हपिलड १२७- दवाहवरषयी

वहडलाहवरषयी मनाि हभिी असनिी [तयाची मानमयाथदा न

राखिा] [१५] शहकतवीण करी िोड १२७- आपली कवि

नओळखिाअमयाथद पण वाचाळपणा करिो[१६] भडउभड

१२७-अशलील बडबड [१७] नीच यािी १२९- नीचवततीच

लोक [१८] सागाि १२९- सगि [१९] माग जाय खाि खाि

१२९- (उभयान)रसतयान खाि जाणारा [२०] िपीळ

१३१- िापट [२१] कहशचळ १३१- दवथिथनी [२२] कटीळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१३१- कपटी [२३] हनचाड १३३- हनलथजज [२४] लडी

१३३- उदधट [२५] लाबाड १३३- लबाड [२६] चौबारा

१३४- चविाटयावर [२७] घराण १३५- नाहसका [२८]

पाणी १३५- िाि [२९]वसन १३५- कपड [३०] चरण

१३५- पाय [३१] वधहि आहण हवहिपाि १३६- वधहि

आणी वहिपाि ि वाईट महिथ[३२]कळतर १४०- कटब

[३३]अषटगण१४२- आठपट [३४] िकिोडन १४७- सरळ

अनमान सोडन मयाथदा सोडन [३५] पतय १४८-

पिमितव[३६] हखज १४८ndash हचडिो[३७] िोड १४९-

पज [३८]काजहवण१४९-कामकाजाहशवाय हवनाकारण

[३९] बोलोहच १४९- बोलण जरर असि तयावळी [४०]

मखजड १४९-अबोल[४१] गोतरजास १५०-

गोिावळयावर [४२]सरोततरी १५२- बरोबरीन परतयततर

दिो [४३] वामिसि १५२- डावा िािान [४४]समराथसी

मतसर धरी १५३- (आरथरक वा शारररीक) बलवानाचा दवश

करिो [४५] सारथक हवण १५४-हििाहशवाय ककवा सारथक

न करिा [४६]वची१५४- वाया दवडिो [४७] वयसा

१५४- आयषयाची वरष [४८] दवासगाळी १५५- दवास

दोरष दण [४९] मतराच उण १५५- हमतराच दोरष[५०]

धारकी धरी १५६-धारवर धरण [५१] समरााचया मनीच

िट १५७- वहडल धार याचया मनािन उिरलला [५२]िणा

बरा िणा पालट १५७- िणािणाला विथन बदलणारा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चचळ वततीचा [५३] सगिीच मनषय िोडी १५९-

बरोबरीच लोकाना दर लोटणारा [५४] बहिाच उहचषट

अहगकारी १५९- अनकाच उषट खाणारा[५५]अहभळासी

१६१- िावरट [५६] पवथि १६१-दवघव करणारा [५७]

अहििाचा अि पाि १६२- पाहणयास मदि करणयास

कचरणारा [५८]गरळी १६४-चळ टाकण [५९] पाय पाय

काडॊळी १६४- पायान पाय खाजवण [६०] मयाथद हवण

पाळी सण १६५-हशसिीहशवाय कतर पाळिो [६१]

मदकवसि १६६- मक पराणी [६२] हनघाि १६६-

हनदथयपणशसतरान[६३] िोडहवना १६७- सोडवणया

ऐवजी[६४] खोटसाि १६७- खोट सिन करणारा[६५]

पढीलाच १६९- इिराच[६६]आपण वाचीना कधी

१७१- आपण सविः कधी वाचि नािी (िी ओवी

शरीसमराानी मागाहन शोध दिाना सविसि घािलीइहि

सभशकर दव)[६७] चीतत दउनीया१७२-मन

लाऊन[६८]यरामिी१७३-बहदधचया कविीनसार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा उततमलिण || २२ ||

शरीराम

शरोिा विाव सावधान | आिा सागिो उततम

गण | जण कररिा बाण खण | सवथजञपणाची ||१||

वाट पहसलयाहवण जाऊ नय | फळ वोळहखलयाहवण

खाऊ नय | पहडली वसि घऊ नय | यकायकी ||२||

अहि वाद कर नय | पोटी कपट धर नय |

शोधलयाहवण कर नय | कळिीन कािा ||३||

हवचारहवण बोलो नय | हववचनहवण चालो

नय | मयाथदहवण िालो नय | कािी यक ||४||

परीिीहवण रसो नय | चोरास वोळखी पसो

नय | रातरी पर करम नय | यकायकी ||५||

जनी आजथव िोड नय | पापदरव जोड नय |

पणयमागथ सोड नय | कदाकाळी ||६||

हनदा दवरष कर नय | असतसग धर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दरवदारा िर नय | बळातकार ||७||

वकतयास खोद नय | ऐकयिसी फोड नय |

हवदयाअभयास सोड नय | कािी कलया ||८||

िोडाळासी भाडो नय | वाचाळासी िडो

नय | सिसग खड नय | अियाथमी ||९||

अहि करोध कर नय | हजवलगास खद नय |

मनी वीट मान नय | हसकवणचा ||१०||

िणािणा रसो नय | लरटका पररषारथ बोलो नय |

कलयाहवण सागो नय | आपला पराकरम ||११||

बोहलला बोल हवसरो नय | परसगी सामरथयथ चको नय |

कलयाहवण हनखद नय | पदढलाहस कदा ||१२||

आळस सख मान नय | चािाडी मनास आण

नय | शोहधलयाहवण कर नय | कायथ कािी ||१३||

सखा आग दऊ नय | परत पररष साड नय |

कषट कररिा तरासो नय | हनरिर ||१४||

सभमधय लाजो नय | बाषकळपण बोलो नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पज िोड घाल नय | कािी कलया ||१५||

बहि हचिा कर नय | हनसगपण रािो नय |

परसतरीि पािो नय | पापबदधी ||१६||

कोणाचा उपकार घऊ नय | घिला िरी राखो

नय | परपीडा कर नय | हवसवासघाि ||१७||

शोचयहवण असो नय | महळण वसतर नसो नय |

जाणारास पसो नय | कोठ जािोस मिणौनी ||१८||

वापकपण साड नय | पराधन िोऊ नय |

आपल वोझ घाल नय | कोणीयकासी ||१९||

पतरहवण पवथि कर नय | िीनाच रण घऊ

नय | गोिीहवण जाऊ नय | राजदवारा ||२०||

लरटकी जाज घऊ नय | सभस लरटक कर

नय | आदर नसिा बोलो नय | सवभाहवक ||२१||

आदखणपण कर नय | अनयायहवण गाज

नय | अवनीिीन विो नय | आगबळ ||२२||

बहि अनन खाऊ नय | बहि हनदरा कर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि ददवस रािो नय | हपसणाचर ||२३||

आपलयाची गोिी दऊ नय | आपली कीिी वणा

नय | आपल आपण िासो नय | गोषटी सागोनी ||२४||

धमरपान घऊ नय | उनमतत दरव सऊ नय |

बहचकासी कर नय | मतरी कदा ||२५||

कामहवण रािो नय | नीच उततर सािो नय |

आसद अनन सऊ नय | वहडलाचहि ||२६||

िोडी सीवी असो नय | दसऱयास दखोन िासो

नय | उण अगी सचारो नय | कळविाच ||२७||

दहखली वसि चोर नय | बहि कपण िोऊ

नय | हजवलगासी कर नय | कळि कदा ||२८||

यकाचा घाि कर नय | लरटकी गोिी दऊ

नय | अपरमाण विो नय | कदाकाळी ||२९||

चािाडी चोरी धर नय | परदवार कर नय |

माग उण बोलो नय | कोणीयकाच ||३०||

समई यावा चको नय | सतवगण साड नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वररयास दड नय | शरण आहलया ||३१||

अलपधन माजो नय | िररभकतीस लाजो नय |

मयाथदहवण चालो नय | पहवतर जनी ||३२||

मखाथसी समध पडो नय | अधारी िाि घाल नय |

दहशचिपण हवसरो नय | वसि आपली ||३३||

सनानसधया साड नय | कळाचार खड

नय | अनाचार माड नय | चकरपण ||३४||

िररकरा साड नय | हनरपण िोड नय |

परमाराथस मोड नय | परपचबळ ||३५||

दवाचा नवस बडऊ नय | आपला धमथ उडऊ

नय | भलि भरी भरो नय | हवचारहवण ||३६||

हनषठरपण धर नय | जीवितया कर नय |

पाऊस दखोन जाऊ नय | अरवा अवकाळी ||३७||

सभा दखोन गळो नय | समई उततर टळो नय |

हधःकाररिा चळो नय | धाररषट आपल ||३८||

गरहवरहिि असो नय | नीच यािीचा गर कर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नय | हजण शाशवि मान नय | वभवसी ||३९||

सतयमागथ साड नय | असतय पर जाऊ नय |

कदा अहभमान घऊ नय | असतयाचा ||४०||

अपकीरथि ि साडावी | सतकीरथि वाढवावी |

हववक दढ धरावी | वाट सतयाची ||४१||

न घिा ि उततम गण | ि मनषय अवलिण |

ऐक ियाच लिण | पदढल समासी ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

उततमलिणनाम समास दसरा || २२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हवचारहवण २४- हवचार कलयाहशवाय [२]

हववचनहवण २४-सवाकश काळजी

हवचारकलयाहशवाय[३] परीिीहवण २५-हजविाळया-

हशवाय [४] आजथव २६- सरळपणा [५] िर नय २७- लट

नय [६] बोलीला बोला २१२- ददलल वचन [७] परसगी

सामरथयथ चको नय २१२- वळपरसगी बळाचा उपयोग

करणयास कचर नय [८] हनखद २१२- हनहषकरयि बददल

उपिास [९] हनसगपण २१६ndash आळसाि [१०] शोचयहवण

२१८- सवचछिहशवाय[११] जाणारास पसो नय २१८-

बािर जाणारास हवचार नय [हवचारशखला खहडि िोऊन

काम िोि नािी असा समज] [१२] पतरहवण पवथि २२०-

दसिावज कलयाहशवाय दवघव [१३] गोिीहवण २२०-

सािीपरावाहशवाय [१४] लरटकी जाज २२१-

खोटीहजजि [१५] आदखणपण २२२- मितवाचया गोषटीकड

दलथि [१६] आगबळ २२२- सवसामरथयाथचया जोरावर

[१७] हपसणाचर २२३-दषटाकड [१८] उनमतत दरव २२५-

मादक पदारथ [१९] बहचकासी २२५- चोबडया

माणसाशी वाचाळ [२०] आसद अनन सऊ नय २२६-

आयि हमधपणान अननसवन कर नय [२१] परदवार २३०-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसतरीशी सबध [२२] माग उण २३०- एखादयाच माघारी

तयाच दोरष दाखवण [२३] समई यावा चको नय २३१-

परसग पडल िविा मदि करणयास चक नय [२४] मयाथदहवण

चालो नय २३२- [सजजनाचया सगिीि] मयाथदा सोडन वाग

नय[२५] दहशचिपण हवसरो नय २३३- हनषकाळजीपण

हवसर नय [२६] चकरपण २३४- चकारपणान [२७]

भलि भरी भरो नय २३६- भलि काम करणयाचया भरीस

पड नय [२८] पाऊस दखोन जाऊ नय अरवा अवकाळी

२३७- फार पाऊस पडि असिा ककवा अवळी परवासास

जाऊ नय [२९] हजण शाशवि मानो नय वभवसी २३९-

ऐशवयथयकत जीवनाचा भरोसा धर नय [३०] हववक दढ

धरावी २४१- हववकपवथक घटट पकडावी

सवणथ कण - परपच आहण ससार याि शरीसमराानी

पषकळवळा भद मानला आि िा भद हवचाराि न घिा

शरीसमरथरामदासानी परपचाची जी िरफदारी कली आि

हिचा उपयोग ससारी लोक सविःचया विथनाच समरथन

करणयासाठी करि असिाि ससारी लोकानी िा भद समजन

घयावा आहण परपच नटका करावा जीवनाच सारथक कराव-

इहि स भ शकर शरीकषण दव शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा कहवदयालिण || २३ ||

शरीराम

ऐका कहवदयची लिण | अहि िीन क-

लिण | तयागारथ बोहलली ि शरवण | तयाग घड ||१||

ऐका कहवदयचा पराणी | जनमा यऊन कली

िानी | साहगजल यिी लिणी | वोळखावा ||२||

कहवदयचा पराणी अस | िो करठण हनरपण

तरास | अवगणाची समहदध अस | मिणौहनया ||३||

२] दभो दपोऽहभमानशच करोधः पारषयमवच |

अजञान चाहभजािसय पारथ सपदमासरीम || भगी१६४

काम करोध मद मतसर | लोभ दभ हिरसकार |

गवथ िाठा अिकार | दवरष हवरषाद हवकलपी ||४||

आशा ममिा िषणा कलपना | हचिा अििा कामना भावना |

असया अहवदया ईरषणा वासना | अिपती लोलगिा ||५||

इचछा वाचछा हचदकतसा हनदा | आनीतय गरामणीमसिी सदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाणीव अवजञा हवपतती आपदा | दवथतती दवाथसना ||६||

सपधाथ खटपट आहण चटचट | िर ि झटपट आणी वटवट |

सदा खटपट आणी लटपट | परम वरा कहवदया ||७||

करप आणी कलिण | अशकत आणी दजथन |

दररदरी आणी कपण | आहिशयसी ||८||

आळसी आणी खादाड | दबथळ आणी लािाड |

िटक आणी लाबाड | आहिशयसी ||९||

मखथ आणी िपीळ | वड आणी वाचाळ |

लरटक आणी िोडाळ | आहिशयसी ||१०||

नण आणी नायक | न य आणी न सीक |

न करी आणी न दख | अभयासदषटी ||११||

अजञान आणी अहवसवासी | छळवादी आणी दोरषी |

अभकत आणी भकतासी | दखो सकना ||१२||

पापी आणी हनदक | कषटी आणी घािक |

दःखी आणी हिसक | आहिशयसी ||१३||

िीन आणी कहतरमी | रोगी आणी ककमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आचगल आणी अधमी | वासना रम ||१४||

िीन दि आणी िाठा | अपरमाण आणी फाटा |

बाषकळ आणी करटा | हववक साग ||१५||

लडी आणी उनमतत | हनकामी आणी डललि |

भयाड आणी बोलि | पराकरम ||१६||

कहनषठ आणी गरथवषठ | नपरि आणी नषट |

दवरषी आणी भरषट | आहिशयसी ||१७||

अहभमानी आणी हनसगळ | वोडगसि आणी खळ |

दहभक आणी अनगथळ | आहिशयसी ||१८||

वोखट आणी हवकारी | खोट आणी अनोपकारी |

अवलिण आणी हधःकारी | पराहणमातरासी ||१९||

अलपमिी आणी वादक | दीनरप आणी भदक |

सकषम आणी तरासक | कशबदकरहन ||२०||

करठणवचनी ककथ शवचनी | कापटयवचनी सदिवचनी |

दःखवचनी िीवरवचनी | करर हनषठर दरातमा ||२१||

नयनवचनी पशनयवचनी | अशभवचनी अहनतयवचनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवरषवचनी अनतयवचनी | बाषकळवचनी हधःकार ||२२||

कपटी कटीळ गाठयाळ | कट कचर नटयाळ |

कोपी कधन टवाळ | आहिशयसी ||२३||

िपीळ िामस अहवचार | पापी अनरी अपसमार |

भि समधी सचार | आगी वस ||२४||

आतमितयारा सतरीितयारा | गोितयारा बरहमितयारा |

मािितयारा हपिितयारा | मािापापी पहिि ||२५||

उण कपातर किकी | हमतरदरोिी हवसवासघािकी |

किघन िलपकी नारकी | आहितयाई जलपक ||२६||

ककि भाडण झगडा कळ िो | अधमथ अनरािाटी

शोकसगरिो | चािाड वसनी हवगरिो | हनगरिकिाथ ||२७||

दवाड आपसी वोगळ | चाळक चबक लचयाळ |

सवारी अहभळासी वोढाळ | आददतत झोड आदखणा ||२८||

शठ शभ कािर | लड िमाड हसिर |

बड पारषाड िशकर | अपिारकिाथ ||२९||

धीट सराट मोकाट | चाट चावट वाजट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रोट उदधट लपट | बटवाल कबदधी ||३०||

मारकरी वरपकरी | दरवडकरी खाणोरी |

मद भोद परदवारी | भररकरी चटकी ||३१||

हनशक हनलाहजरा कळभट | टोणपा लौद धट उदधट |

ठस ठोबस खट नट | जगभाड हवकारी ||३२||

अधीर आहळका अनाचारी | अध पग खोकलकरी |

रोटा बहधर दमकरी | िऱिी िाठा न सडी ||३३||

हवदयािीन वभविीन | कळिीन लकषमीिीन |

शहकतिीन सामरथयथिीन | अदषटिीन हभकारी ||३४||

बळिीन कळािीन | मदरािीन दीिािीन |

लिणिीन लावणयिीन | आगिीन हवपारा ||३५||

यहकतिीन बहदधिीन | आचारिीन हवचारिीन |

दकरयािीन सतविीन | हववकिीन सशई ||३६||

भहकतिीन भाविीन | जञानिीन वरागयिीन |

शाहििीन कषमािीन | सवथिीन िललक ||३७||

समयो नण परसग नण | परत नण अभयास नण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आजथव नण मतरी नण | कािीच नण अभागी ||३८||

असो ऐस नाना हवकार | कलिणाच कोठार |

ऐसा कहवदयचा नर | शरोिी वोळखावा ||३९||

ऐसी कहवदयची लिण | ऐकोहन तयागहच करण |

अहभमान िऱि भरण | ि हवहिि नवि ||४०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कहवदयालिणनाम समास हिसरा || २३ ||

दशक २ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] असया अहवजञा ईरषणा ३५- मतसर अजञान इचछा [२]

लोलगिा ३५- आसहकत [३] आहनतय गरामणी मसिी सदा

३६- अनीहि गडहगरी सदा मसिी [४] लािाड ३९-

वसवस करणारा [५] आचगळ ३१४- कजरषकपण [६]

िाठा ३१५ - गरथवषठ[७] अपरमाण ३१५- वायाि [८]

फाटा ३१५-फाट फोडणारा[९] लडी ३१६ -हभतरा [१०]

हनकामी ३१६-बकार [११] डललि ३१६- डौल

हमरवणारा [१२] नपरि आहण नषट ३१७- हवरषयासकत व

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वसनी [१३] हनसगळ ३१८- बधनिीन मोकाट हनलथजज

[१४] खळ ३१८- दषट [१५] वोखट ३१९- वाईट [१६]

हधःकारी ३१९- हिरसकारहधःकार करणारा [१७] वादक

३२०- वाद घालणारा [१८] भदक ३२०- कपटी [१९]

तरासक ३२०- तरासदायक [२०] दीनरप ३२०-

हभकारी[२१] नयनवचनी ३२२- वगावर बोलणारा [२२]

पशनयवचनी ३२२- घािकी बोलणारा [२३]

आहनतयवचनी ३२२- िणोिणी बोलण बदलणारा [२४]

अनतयवचनी ३२२- खोटारडा [२५] करटळ ३२३- कटील

[२६] गाठयाळनटयाळ ३२३- आिलया गाठीचा दवाड

[२७] कट ३२३- िदर वततीचा [२८] कचर ३२३-

अगचोरकठोर[२९] नटयाळ ३२३- खोडसाळ [३०] कधन

३२३- वाममागी हमळकि [३१] आतमितयारा ३२५-

आतमघािकी[३२] सतरीितयारा ३२५- सतरीघािकी [३३]

गोितयारा ३२५- कसाईगायघािकी[३४] बरहमितयारा

३२५- बरहमघािकी [३५] मािापापी३२५- मिापािकी

[३६] पहिि ३२५- भरषट [३७] कपातर ३२५- अयोगय [३८]

किकी ३२६- वाईटिकथ करणारा [३९] िलपकी ३२६-

परसतरीरि [४०] नारकी ३२६- नरकाि जाणयायोगय [४१]

अहितयाइ ३२६- आििायी [४२] जलपक ३२६-

हनदकबडबडया [४३] ककि ३२७- सशयी[४४] कळिो

३२७- कलिहपरय[४५] अनरिाटी ३२७- जनरीि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोडणारा[४६] शोकसगरिो ३२७- शोकगरसि शोकाकल

[४७] हवगरिो ३२७- भद हनमाथिा[४८] हनगरि किाथ ३२७-

िटटी[४९] आपसी ३२८- अपयशी[५०] लचयाळ३२८ndash

लोचट [५१] आददतत ३२८- घटट मठीचाकपण[५२] झोड

३२८- हशरजोरकोडगा [५३] आदखणा ३२८- परहिि न

आवडणारा [५४] शठ ३२९- लबाड[५५] शभ कािर

३२९- मठठ व हभतरा [५६] लड िमाड हसिर ३२९-

बपवाथ लडबडया लफगा [५७] बड पारषाड ३२९-उनमतत

पाखडी[५८] सराट ३३०- सवर [५९] रोटबटवाल

३३०- कभाडी व बाटगा [६०] वरपकरी३३१- लटार

[६१] खाणॊरी ३३१- घराि खणन धन शोधणारा [६२]

मद ३३१- घािकी [६३] भररकरी ३३१-भरळपाडन

लबाडी करणारा [६४] कळभट ३३२-

कळलावा[६५]टोणपाधट ३३२- धटटगण[६६] लौदठस

ठोबस ३३२-

पषठहचवटअहशहिि[६७]खटजगभाडहवकारी ३३२-

खटयाळ भाडकदळ हवकारवश [६८] आहळका ३३३-

आळघणारा िावरा [६९] बधीर ३३३- बहिरा [७०]

अदषटिीन ३३४-भागयिीन [७१] हवपारा ३३५- हवदरप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा भहकतहनरपण || २४ ||

शरीराम

नाना सकिाच फळ | िो िा नरदि कवळ |

तयािीमध भागय सफळ | िरीच सनमागथ लाग ||१||

नरदिी हवशरष बराहमण | तयािीवरी सधयासनान |

सदवासना भगवद भजन | घड पवथपणय ||२||

भगवदभहकत ि उततम | तयािीवरी सतसमागम |

काळ सारथक िाहच परम | लाभ जाणावा ||३||

परमपरीिीचा सदभाव | आणी भकताचा समदाव |

िररकरा मोिोतसाव | िण परमा दणाव ||४||

नरदिी आहलया यक | कािी कराव सारथक |

जण पाहवज परलोक | परम दललभ जो ||५||

हवहधयकत बरहमकमथ | अरवा दया दान धमथ |

अरवा करण सगम | भजन भगविाच ||६||

अनिाप करावा तयाग | अरवा करण भहकत-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग | नािी िरी धरण सग | साधजनाचा ||७||

नाना शासतर धाडोळावी | अरवा िीर िरी करावी |

अरवा परशचरण बरवी | पापियाकारण ||८||

अरवा कीज परोपकार | अरवा जञानाचा

हवचार | हनरपणी सारासार | हववक करण ||९||

पाळावी वदाची आजञा | कमथकाड उपासना |

जण िोइज जञाना | आहधकारपातर ||१०||

काया वाचा आणी मन | पतर पषप फळ जीवन |

कािी िरी यका भजन | सारथक कराव ||११||

जनमा आहलयाच फळ | कािी कराव सफळ |

ऐस न कररिा हनफथ ळ | भहमभार िोय ||१२||

नरदिाच उहचि | कािी कराव आतमहिि |

यरानशकतया हचततहवतत | सवोततमी लावाव ||१३||

ि कािीच न धरी जो मनी | िो मतयपराय वि जनी |

जनमा यऊन िण जननी | वायाच कषटहवली ||१४||

नािी सधया नािी सनान | नािी भजन दविाचथन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नािी मतर जप धयान | मानसपजा ||१५||

नािी भहकत नािी परम | नािी हनषठा नािी नम |

नािी दव नािी धमथ | अिीि अभयागि ||१६||

नािी सदबहदध नािी गण | नािी करा नािी शरवण |

नािी अधयातमहनरपण | ऐदकल कदा ||१७||

नािी भलयाची सगिी | नािी शदध हचततवतती |

नािी कवलयाची परापती | हमरथयामद ||१८||

नािी नीहि नािी नयाय | नािी पणयाचा उपाय |

नािी परतरीची सोय | यकतायकत दकरया ||१९||

नािी हवदया नािी वभव | नािी चाियाथचा भाव |

नािी कळा नािी लाघव | रमयसरसविीच ||२०||

शािी नािी कषमा नािी | दीिा नािी मीतरी नािी |

शभाशभ कािीच नािी | साधनाददक ||२१||

सहच नािी सवधमथ नािी | आचार नािी हवचार नािी |

आरतर नािी परतर नािी | मकत दकरया मनाची ||२२||

कमथ नािी उपासना नािी | जञान नािी वरागय नािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग नािी धाररषट नािी | कािीच नािी पािािा ||२३||

उपरिी नािी तयाग नािी | समिा नािी लिण

नािी | आदर नािी परीहि नािी | परमशवराची ||२४||

परगणाचा सिोरष नािी | परोपकार सख

नािी | िररभकतीचा लश नािी | अियाथमी ||२५||

ऐस परकारीच पािािा जन | ि जीिहच परिासमान |

तयासी न कराव भारषण | पहवतर जनी ||२६||

पणयसामगरी परिी | ियासीच घड भगवदभकती |

ज ज जस कररिी | ि पाविी िसहच ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

भहकतहनरपणनाम समास चवरा || २४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] अनिाप ४७- पशचािापान [२] हनफथ ळ ४१२- वरथ

[३] कवलय ४१८- मोि [४] हमरथयामद ४१८- खोटया

अिकारामळ [५] परतरी ४१८- परलोक [६] सहच ४२२-

पाहवतरय [७] आरतर ४२२- इिलोक [८] परगण ४ २५-

इिराच गण

सवणथ कण -परपच ndash मग िो वहकतपरपच असो ककवा

राषटरपरपच असो- परपच मिणज चररिाराथचा ववसाय

जीवनाच साधन िा परपच सोडन कोणाहि वकतीच ककवा

राषटराच चालावयाच नािी परपच साडन परमारथ कराल

िण िमिी कषटी विाल अस शरीसमरााच हनिन सागण आि

परि ससारची गोषट िशी नािी ससार मिणज

बायकापोराचा ससार ससार मिणज आपल घर आपली

शिीवाडी आपला पसा आपली हजवलग माणस िा ससार

करा वा न करा पण परपच मातर अवशय कराच परपचाला

हवकलप नािीिा फरक आपण समजन घयावा-सभशकर

शरीकषण दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा रजोगणलिण || २५ ||

शरीराम

मळी दि हतरगणाचा | सतवरज

िमाचा | तयामधय सतवाचा | उततम गण ||१||

सतवगण भगवदभकती | रजोगण पनरावतती |

िमोगण अधोगिी | पावहि पराणी ||२||

३] ऊधवा गचछहनि सततवसरा मधय हिषठहनि राजसाः |

जघनयगणवहततसरा अधोगचछहनि िामसाः || भगी१४१८ ||

तयािहि शदध आणी सबळ | िहि बोहलजहि सकळ |

शदध िहच ज हनमथळ | सबळ बाधक जाणाव ||३||

शदधसबळाच लिण | सावध पररसा हवचिण |

शदध िो परमारी जाण | सबळ िो ससाररक ||४||

िया ससाररकाची हसरिी | दिी हतरगण विथिी |

यक यिा दोनी जािी | हनघोहनया ||५||

रज िम आणी सतव | यणहच चाल जीहवतव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रजोगणाच किथतव | दाखऊ आिा ||६||

रजोगण यिा शरीरी | विथणक कसी करी |

सावध िोउनी चिरी | पररसाव ||७||

माझ घर माझा ससार | दव क चा आहणला

रोर | ऐसा करी जो हनधाथर | िो रजोगण ||८||

मािा हपिा आहण कािा | पतर सना आणी दहििा |

इिदकयाची वाि हचिा | िो रजोगण ||९||

बर खाव बर जवाव | बर लयाव बर नसाव |

दसर याच अहभळारषाव | िो रजोगण ||१०||

कचा धमथ कच दान | कचा जप कच धयान |

हवचारीना पापपणय | िो रजोगण ||११||

नण िीरथ नण वरि | नण अिीि अभयागि |

अनाचारी मनोगि | िो रजोगण ||१२||

धनधानयाच सहचि | मन िोय दरवासकत |

अतयि कपण जीहवतव | िो रजोगण ||१३||

मी िरण मी सदर | मी बलाढ मी चिर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मी सकळामधय रोर | मिण िो रजोगण ||१४||

माझा दश माझा गाव | माझा वाडा माझा ठाव |

ऐसी मनी धरी िाव | िो रजोगण ||१५||

दसऱयाच सवथ जाव | माझहच बर असाव |

ऐस आठव सवभाव | िो रजोगण ||१६||

कपट आणी मतसर | उठ दिी हिरसकार |

अरवा कामाचा हवकार | िो रजोगण ||१७||

बाळकावरी ममिा | परीिीन आवड कािा |

लोभ वाट समसिा | िो रजोगण ||१८||

हजवलगाची खिी | जण काळ वाट हचतती |

िण काळ सीघरगिी | रजोगण आला ||१९||

ससाराच बहि कषट | कसा िोईल सवट |

मनास आठव सकट | िो रजोगण ||२०||

का माग ज ज भोहगल | ि ि मनी आठवल |

दःख अतयि वाटल | िो रजोगण ||२१||

वभव दखोन दषटी | आवडी उपजली पोटी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आशागण हिपटी | करी िो रजोगण ||२२||

ज ज दषटी पहडल | ि ि मन माहगिल |

लभय नसिा दःख जाल | िो रजोगण ||२३||

हवनोदारी भर मन | शघाररक करी गायन |

राग रग िान मान | िो रजोगण ||२४||

टवाळी ढवाळी हनदा | सागण घड ववादा |

िासय हवनोद करी सवथदा | िो रजोगण ||२५||

आळस उठ परबळ | कमथणकचा नाना खळ |

का उपभोगाच गोधळ | िो रजोगण ||२६||

कळावि बहरपी | नटावलोकी सािपी |

नाना खळी दान अपी | िो रजोगण ||२७||

उनमतत दरवापरी अहि परीिी | गरामजय आठव

हचतती | आवड नीचाची सगिी | िो रजोगण ||२८||

िशकरहवदया जीवी उठ | परनयन बोलाव वाट |

हनतयनमास मन हवट | िो रजोगण ||२९||

दवकारणी लाजाळ | उदरालागी कषटाळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपची जो सनिाळ | िो रजोगण ||३०||

गोडगरासी आळकपण | अतयादर हपडपोरषण |

रजोगण उपोरषण | कल नवच ||३१||

शगाररक ि आवड | भकती वरागय नावड |

कळालाघवी पवाड | िो रजोगण ||३२||

नणोहनया परमातमा | सकळ पदारी परमा |

बळातकार घाली जनमा | िो रजोगण ||३३||

असो ऐसा रजोगण | लोभ दावी जनममरण |

परपची िो सबळ जाण | दारण दःख भोगवी ||३४||

आिा रजोगण िा सटना | ससाररक ि िटना |

परपची गिली वासना | यास उपाय कोण ||३५||

उपाय यक भगवदभकती | जरी ठाकना हवरकती |

िरी यरानशकती | भजन कराव ||३६||

काया वाचा आहण मन | पतर पषप फळ जीवन |

ईशवरी अपथहनया मन | सारथक कराव ||३७||

यरानशकती दानपणय | परी भगविी अननय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सखदःख परी हचिन | दवाचहच कराव ||३८||

आददअिी यक दव | मधयहच लाहवली माव |

मिणौहनया पणथ भाव | भगविी असावा ||३९||

ऐसा सबळ रजोगण | सिप कल करन |

आिा शदध िो ि जाण | परमारथरक ||४०||

तयाच वोळखीच हचनि | सतवगणी अस जाण |

िो रजोगण पररपणथ | भजनमळ ||४१||

ऐसा रजोगण बोहलला | शरोिी मन अनमाहनला |

आिा पढ पररहसला | पाहिज िमोगण ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

रजोगणलिणनाम समास पाचवा || २५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सबळ ५३-शबलबाधकसहमशरमाहयक [२] दहििा

५९-कनया [३] बर खाव बर जवाव ५१०-

खायलापयायला उततम हमळाव अशी इचछा िा रजोगण[४]

मी िरण मी सदर ५१४-rsquoमी िरणाrsquo असा पाठ छापील

परिीि आिपण rsquoिरणrsquo असा पाठ योगय वाटिो [५]

हिपटी५२२- दःख [६] ढवाळी ५२५-रटटा [७] ववादा

५२५-वाद [८] नटावलोकी ५२७-नाटक शौकीन [९]

गरामजय ५२८- मरनगाव भानगडी[१०] िशकरहवदया

५२९-चोरीची हवदया [११] आळकपण ५३१- आवड

[१२] गोडगरासी ५३१-गोडघासी [१३] उपोरषण कल नवच

५३१- उपवास सिन िोि नािीनवच िा शबद शरीसमराानी

अनक अराानी वापरला आि [१४] कळा लाघवी पवाड

५३२- कला कौशलयाि मन रमि[१५] िो सबळ जाण

दारण दःख भोगवी ५३४- परपचाि (िो) िा शबल रजोगण

कस दःख दिो ि जाणन घयाव [१६] माव ५३९-

माया[१७]रजोगण पररपणथ भजनमळ ५४१-ldquoपरवतती

हनरथमिीrdquo ि रजोगणाच कायथ असि सतवगणा माग िा

रजोगण उभा राहिला िर िो रजोगण अशा सजजनास ईशवर

भजनाकड वळविो [१८] पररहसला ५४२- साहगिला

आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा िमोगणलिण || २६ ||

शरीराम

मागा बोहलला रजोगण | दकरयसहिि

लिण | आिा ऐका िमोगण | िोहि साहगजल ||१||

ससारी दःखसमध | परापत िोिा उठ खद |

का अदभि आला करोध | िो िमोगण ||२||

शरीरी करोध भरिा | नोळख मािा हपिा |

बध बहिण कािा | िाडी िो िमोगण ||३||

दसऱयाचा पराण घयावा | आपला आपण सवय

दयावा | हवसरवी जीवभावा | िो िमोगण ||४||

भरल करोधाच काहवर | हपशयाचयापरी वावर |

नाना उपाय नावर | िो िमोगण ||५||

आपला आपण शसतरपाि | पराचा करी घाि |

ऐसा समय विथि | िो िमोगण ||६||

डोळा यधयहच पािाव | रण पहडल िर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाव | ऐस घिल जीव | िो िमोगण ||७||

अखड भरािी पड | कला हनशचय हवघड |

अतयि हनदरा आवड | िो िमोगण ||८||

िधा जयाची वाड | नण कड अरवा गोड |

अतयि जो का मढ | िो िमोगण ||९||

परीहिपातर गल मरण | ियालागी जीव दण |

सवय आतमितया करण | िो िमोगण ||१०||

दकडा मगी आणी सवापद | याचा कर आवड

वध | अतयि जो कपामद | िो िमोगण ||११||

सतरीितया बाळितया | दरवालागी बरहमितया |

कर आवड गोितया | िो िमोगण ||१२||

हवसाळाचहन नट | वीरष घयावस वाट |

परवध मनी उठ | िो िमोगण ||१३||

अिरी धरहन कपट | पराच करी िळपट |

सदा मसि सदा उदधट | िो िमोगण ||१४||

कळि विावा ऐस वाट | झोबी घयावी ऐस

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उठ | अनिरी दवरष परगट | िो िमोगण ||१५||

यधय दखाव ऐकाव | सवय यधयहच कराव |

माराव की मराव | िो िमोगण ||१६||

मतसर भहकत मोडावी | दवाळय हवघडावी |

फळिी झाड िोडावी | िो िमोगण ||१७||

सतकम ि नावडिी | नाना दोरष ि आवडिी |

पापभय नािी हचतती | िो िमोगण ||१८||

बरहमवततीचा उछद | जीवमातरास दण खद |

कर आवड अपरमाद | िो िमोगण ||१९||

आगनपरळय शसतरपरळय | भिपरळय वीरषपरळय |

मतसर करी जीविय | िो िमोगण ||२०||

परपीडचा सिोरष | हनषठरपणाचा िवास |

ससाराचा नय तरास | िो िमोगण ||२१||

भाडण लाऊन दयाव | सवय कौिक पािाव |

कबहदध घिली जीव | िो िमोगण ||२२||

परापत जाहलया सपतती | जीवास करी यािायािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळवळा नय हचतती | िो िमोगण ||२३||

नावड भहकत नावड भाव | नावड िीरथ नावड दव |

वदशासतर नलग सवथ | िो िमोगण ||२४||

सनानसधया नम नस | सवधमी भरषटला ददस |

अकिथव करीिस | िो िमोगण ||२५||

जषठ बध बाप माय | तयाची वचन न साि |

सीघरकोपी हनघोन जाय | िो िमोगण ||२६||

उगहच खाव उगहच असाव | सिबध िोऊन बसाव |

कािीच समरना सवभाव | िो िमोगण ||२७||

चटकहवदयचा अभयास | शसतरहवदयचा िवास |

मललहवदया विावी जयास | िो िमोगण ||२८||

कल गळाच नवस | राहडबडीच सायास |

काषठयतर छदी हजविस | िो िमोगण ||२९||

मसिकी भद जाळाव | पोि आग हरपळाव |

सवय शसतर टोचन घयाव | िो िमोगण ||३०||

दवास हसर वािाव | का ि आग समपाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पडणीवरन घालन घयाव | िो िमोगण ||३१||

हनगरि करन धरण | का ि टागन घण |

दवदवारी जीव दण | िो िमोगण ||३२||

हनरािार उपोरषण | पचागनी धमरपान |

आपणास घयाव परन | िो िमोगण ||३३||

सकाम ज का अनषठान | का ि वायोहनरोधन |

अरवा रािाव पडोन | िो िमोगण ||३४||

नख कश वाढवाव | िसिहच वि कराव |

अरवा वाक शनय विाव | िो िमोगण ||३५||

नाना हनगरि हपडाव | दिदःख चफथ डाव |

करोध दवास फोडाव | िो िमोगण ||३६||

दवाची जो हनदा करी | िो आशाबहदध अघोरी |

जो सिसग न धरी | िो िमोगण ||३७||

ऐसा िा िमोगण | सागिा िो असाधारण |

परी तयागारथ हनरपण | कािी यक ||३८||

ऐस वि िो िमोगण | परी िा पिनास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कारण | मोिपरापतीच लिण | नवि यण ||३९||

कलया कमाथच फळ | परापत िोईल सकळ |

जनम दःखाच मळ | िटना की ||४०||

विावया जनमाच खडण | पाहिज िो सतवगण |

िहच अस हनरपण | पदढल समासी ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

िमोगणलिणनाम समास सिावा || २६ ||

दशक २ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]िमोगणलिण २६- छापील परिीि rsquoिमोगणrsquoअस आि

[१] काहवर ६५-वार [२] अखड भरािी पड ६८- सिि

सभरमाि असण पाच परकारच भरम असिाि१)

जगतसतयतवभरािी- नामरपानी भरलल जग सतय वाटन

बरहमाचा हवसर पडिो जगच खर आि असा भरम िोिो २)

किथतवभोकततवभरािी- हनहषकरय आतमयाचया सततवर बदधीच

वविार चालिाि तयामळ िो आतमाच किाथ आि असा भरम

िोिो जासवदी-सफरटक दषटाि३) भदभरािी- आतमहबबाच

आभासरप परहिहबब सवचछ बदधीि पडलयान आतमा व जीव

असा भदभरम िोिो परहिहबबवाद४) सगभरािी-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घटाकाशाचा घटाशी कधीच सबध िोि नसिो घट फटला

िरी आकाश जसचया िस असि िदवि दि मरण पावला

िरी आतमा िसाच असिो पण अजञानामळ आतमा मला असा

भरम िोिो ५) हवकारभरािी- दिाला सिा हवकार असिाि

अजअमर आतमा अहवकारी असिोदिाच हवकार आतमयाच

आिि असा भरम िोिो िा भरम हमटिो िविा आतमजञान िोि

[३] हवसाळाचहन नट ६१३ndash इरषपोटी अिकाराचया

दबावाखाली [४] पराच ६१४- दसर याच [५] फळिी झाड

िोडावी ६१७- फळ धरलली झाड िोडणयाच पापदषटकतय

करावस वाटण िा िमोगण [६] कर आवड अपरमाद ६१९-

मददाम मोठया चका करावाशा वाटण अपरमादभअहिपरमाद

असा याचा अरथ [७] राहडबडीच सायास ६२९-आगीिन

चालणयाचा परयास [८] मसिकी भद जाळाव ६३०-

डोकयावर खापर ठवन हनखार जाळण भद- खापराचा

िकडा [९] पोि ६३०- पटिा काकडा [१०] पडणीवरन

घालन घयाव ६३१- आपला आपण कडलोट करण [११]

पचागनी धमरपान ६३३- चारबाजस चार पटिी कड आहण

वर िळपिा सयथ [१२] वाक शनय ६३५- अबोल [१३]

आशाबहदध ६३७- वासनि अडकलला[] समासाचया

नावािील rsquoनामrsquo शबद rsquoनावाचाrsquoयाअरी असन िो वगळन

ldquoलिणrdquo शबद योगय वाटिो आहण िोच सगळीकड ठवला

आि-इहि सभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा सततवगणलिण || २७ ||

शरीराम

मागा बोहलला िमोगण | जो दःखदायक दारण |

आिा ऐका सतवगण | परम दललभ ||१||

जो भजनाचा आधार | जो योहगयाची रार |

जो हनरसी ससार | दःखमळ जो ||२||

जण िोय उततम गिी | मागथ फट भगविी |

जण पाहवज मकती | सायोजयिा ि ||३||

जो भकताचा कोवसा | जो भवाणथवीचा भवथसा |

मोिलकषमीची दशा | िो सतवगण ||४||

जो परमाराथच मडण | जो मििाच भरषण |

रजिमाच हनशथन | जयाचहन ||५||

जो परम सखकारी | जो आनदाची लिरी |

दऊहनया हनवारी- | जनममतय ||६||

जो अजञानाचा सवट | जो पणयाच मळपीठ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जयाचहन सापड वाट | परलोकाची ||७||

ऐसा िा सतवगण | दिी उमटिा आपण |

िय दकरयच लिण | ऐस अस ||८||

ईशवरी परमा अहधक | परपच सपादण लोदकक |

सदा सहननध हववक | िो सतवगण ||९||

ससारदःख हवसरवी | भहकतमागथ हवमळ दावी |

भजनदकरया उपजवी | िो सतवगण ||१०||

परमाराथची आवडी | उठ भावाराथची गोडी |

परोपकारी िािडी | िो सतवगण ||११||

सनानसधया पणयसीळ | अभयािरीचा हनमथळ |

शरीर वसतर सोजवळ | िो सतवगण ||१२||

यजन आणी याजन | आधन आणी अधयापन |

सवय करी दानपणय | िो सतवगण ||१३||

हनरपणाची आवडी | जया िररकरची गोडी |

दकरया पालट रोकडी | िो सतवगण ||१४||

अशवदान गजदान | गोदान भहमदान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रताची दान | करी िो सतवगण ||१५||

धनदान वसतरदान | अननदान उदकदान |

करी बराहमणसिपथण | िो सतवगण ||१६||

कारथिकसनान माघसनान | वरि उदयापन दान |

हनःकाम िीर उपोरषण | िो सतवगण ||१७||

सिसरभोजन लिभोजन | हवहवध परकारीची दान |

हनषकाम करी सतवगण | कामना रजोगण ||१८||

िीरी अपी जो अगरार | बाध वापी सरोवर |

बाध दवाळय हसखर | िो सतवगण ||१९||

दवदवारी पडशाळा | पाईरीया दीपमाळा |

वदावन पार हपपळा | बाध िो सतवगण ||२०||

लावी वन उपवन | पषप वारटका जीवन |

हनववी िापसयाची मन | िो सतवगण ||२१||

सधयामठ आणी भयरी | पाईरीया नदीिीरी |

भाडारगि दवदवारी | बाध िो सतवगण ||२२||

नाना दवाची ज सरान | िर नदादीप घालण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाि आळकार भरषण | िो सतवगण ||२३||

जगट मदाग टाळ | दमाम नगार कािळ |

नाना वादयाच कललोळ | ससवराददक ||२४||

नाना सामगरी सदर | दवाळई घाली नर |

िररभजनी जो ितपर | िो सतवगण ||२५||

छतर आणी सखासन | कदडया पिाका हनशाण |

वाि चामर सयाथपान | िो सतवगण ||२६||

वदावन िळसीवन | रगमाळा समाजथन |

ऐसी परीहि घिली मन | िो सतवगण ||२७||

सदर नाना उपकण | मडप चादव आसन |

दवाळई समपथण | िो सतवगण ||२८||

दवाकारण खादय | नाना परकारी नवदय |

अपवथ फळ अपी सदय | िो सतवगण ||२९||

ऐसी भकतीची आवडी | नीच दासयतवाची गोडी |

सवय दवदवार झाडी | िो सतवगण ||३०||

हिरी पवथ मोिोतसाव | िर जयाचा अिभाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कायावाचामन सवथ | अपी िो सतवगण ||३१||

िररकरसी ितपर | गध माळा आणी धशर |

घऊन उभी हनरिर | िो सतवगण ||३२||

नर अरवा नारी | यरानशहकत सामगरी |

घऊन उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३३||

मितकतय साडन माग | दवास य लागवग |

भहकत हनकट अिरग | िो सतवगण ||३४||

रोरपण साडन दरी | नीच कतय आगीकारी |

हिषठि उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३५||

दवालागी उपोरषण | वजी िाबोल भोजन |

हनतय नम जप धयान | करी िो सतवगण ||३६||

शबद कठीण न बोल | अहिनमसी चाल |

योगी जण िोरषहवल | िो सतवगण ||३७||

साडहनया अहभमान | हनषकाम करी कीिथन |

शवद रोमाच सफरण | िो सतवगण ||३८||

अिरी दवाच धयान | िण हनडारल नयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पड दिाच हवसमरण | िो सतवगण ||३९||

िररकरची अहि परीहि | सवथरा नय हवकिी |

आददक परमा आददअिी | िो सतवगण ||४०||

मखी नाम िािी टाळी | नाचि बोल बरीदावळी |

घऊन लावी पायधळी | िो सतवगण ||४१||

दिाहभमान गळ | हवरषई वरागय परबळ |

हमरथया माया ऐस कळ | िो सतवगण ||४२||

कािी करावा उपाय | ससारी गिोन काय |

उकलवी ऐस हदय | िो सतवगण ||४३||

ससारासी तरास मन | कािी कराव भजन |

ऐस मनी उठ जञान | िो सतवगण ||४४||

असिा आपल आशरमी | अतयादर हनतयनमी |

सदा परीिी लाग रामी | िो सतवगण ||४५||

सकळाचा आला वीट | परमारी जो हनकट |

आघािी उपज धाररषट | िो सतवगण ||४६||

सवथकाळ उदासीन | नाना भोगी हवट मन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठव भगवदभजन | िो सतवगण ||४७||

पदारी न बस हचतत | मनी आठव भगवि |

ऐसा दढ भावारथ | िो सतवगण ||४८||

लोक बोलिी हवकारी | िरी आददक परमा धरी |

हनशचय बाण अिरी | िो सतवगण ||४९||

अिरी सफिी सफर | ससवरपी िकथ भर |

नषट सदि हनवार | िो सतवगण ||५०||

शरीर लावाव कारणी | सािप उठ अिःकणी |

सतवगणाची करणी | ऐसी अस ||५१||

शाहि कषमा आहण दया | हनशचय उपज जया |

सतवगण जाणावा िया | अिरी आला ||५२||

आल आिीि अभयागि | जाऊ नदी जो भदकसि |

यरानशकती दान दि | िो सतवगण ||५३||

िहडिापडी दनयवाण | आल आशरमाचहन गण |

ियालागी सरळ दण | िो सतवगण ||५४||

आशरमी अननाची आपदा | परी हवमख नवि कदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शहकतनसार द सवथदा | िो सतवगण ||५५||

जण हजदकली रसना | िपत जयाची वासना |

जयास नािी कामना | िो सतवगण ||५६||

िोणार िस िोि जाि | परपची जाला आघाि |

डळमहळना जयाच हचतत | िो सतवगण ||५७||

यका भगविाकारण | सवथ सख सोहडल जण |

कल दिाच साडण | िो सतवगण ||५८||

हवरषई धाव वासना | परी िो कदा डळमहळना |

जयाच धाररषट चळना | िो सतवगण ||५९||

दि आपदन पीडला | िध िरषन वोसावला |

िरी हनशचयो राहिला | िो सतवगण ||६०||

शरवण आणी मनन | हनजधयास समाधान |

शदध जाल आतमजञान | िो सतवगण ||६१||

जयास अिकार नस | नराशिा हवलस |

जयापासी कपा वस | िो सतवगण ||६२||

सकळासी नमर बोल | मयाथदा धरन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सवथ जन िोरषहवल | िो सतवगण ||६३||

सकळ जनासी आजथव | नािी हवरोधास ठाव |

परोपकारी वची जीव | िो सतवगण ||६४||

आपकायाथहन जीवी | परकायथहसदधी करावी |

मरोन कीिी उरवावी | िो सतवगण ||६५||

परावाच दोरषगण | दषटीस दख आपण |

समदरा ऐसी साठवण | िो सतवगण ||६६||

नीच उततर सािाण | परतयोततर न दण |

आला करोध सावरण | िो सतवगण ||६७||

अनयायवीण गाहजिी | नानापरी पीडा कररिी |

हििक हि साठवी हचतती | िो सतवगण ||६८||

शरीर घीस सािाण | दजथनासी हमळोन जाण |

हनदकास उपकार करण | िा सतवगण ||६९||

मन भलिीकड धाव | ि हववक आवराव |

इददरय दमन कराव | िो सतवगण ||७०||

सहतकरया आचरावी | असहतकरया तयागावी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाट भकतीची धरावी | िो सतवगण ||७१||

जया आवड परािःसनान | आवड पराणशरवण |

नाना मतरी दविाचथन | करी िो सतवगण ||७२||

पवथकाळी अहिसादर | वसिपजस ितपर |

जयतयाची परीिी रोर | िो सतवगण ||७३||

हवदहस मल मरण | ियास ससकार दण |

अरवा सादर िोण | िो सतवगण ||७४||

कोणी यकास मारी | ियास जाऊन वारी |

जीव बधनमकत करी | िो सतवगण ||७५||

हलग लाखोली अहभशरष | नामसमरणी हवसवास |

दवदशथनी अवकाश | िो सतवगण ||७६||

सि दखोहन धाव | परमसख िलाव |

नमसकारी सवथभाव | िो सतवगण ||७७||

सिकपा िोय जयास | िण उदधररला वश |

िो ईशवराचा अश | सतवगण ||७८||

सनमागथ दाखवी जना | जो लावी िररभजना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञान हसकवी अजञाना | िो सतवगण ||७९||

आवड पणय ससकार | परदिणा नमसकार |

जया राि पाठािर | िो सतवगण ||८०||

भकतीचा िवास भारी | गररसामगरी जो करी |

धािमरथि नानापरी | पजी िो सतवगण ||८१||

झळफहळि उपकण | माळा गवाळी आसन |

पहवतर सोजवळ वसन | िो सतवगण ||८२||

परपीडच वाि दःख | परसिोरषाच सख |

वरागय दखोन िररख | मानीिो सतवगण ||८३||

परभरषण भरषण | परदरषण दरषण |

परदःख हसण जाण | िो सतवगण ||८४||

आिा असो ि बहि | दवी धमी जयाच हचतत |

भज कामनारहिि | िो सतवगण ||८५||

ऐसा िा सतवगण साहतवक | ससारसागरी िारक |

यण उपज हववक | जञानमागाथचा ||८६||

सतवगण भगवदभकती | सतवगण जञानपरापती |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतवगण सायोजयमकती | पाहवजि ||८७||

ऐसी सतवगणाची हसरिी | सवलप बोहलल यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||८८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सतवगणलिणनाम समास सािवा || २७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सतवगणलिण २७- छापील परिीि rsquoसतवगणrsquoअस आि

[१] कोवसा ७४- आधार [२] भवाणथव ७४- भवसागर

[३] मडण ७५-सौदयथ [४] हनशथन ७५- हनरसन [५]

यजनयाजन ७१३- यजञ करण यजञ करवण [६] आधन

७१३- अधययन [७] बराहमणसिपथण ७१६-सिसजजनास

दान [८] अगरार ७१९- अगरिार [गरीबाना जमीनदान

करण] [९] पाईरीया ७२०- पायर या [१०] भयरी ७२२ -

भयार [११] जगट ७२४- झगट [वादय] [१२] दमाम- मोठ

नगार [१३] कािळ- मोठ ढोल [१४] छतर ७२६-

छततरहनवारा [१५] चामर ७२६- चवर या [१६] सयाथपान

७२६- अबदाहगर या[१७] माळा व धशर ७३२- माळा व

बकका [१८] हिषठि उभी ७३५- वाट पिाि उभी असिाि

[१९] हनडारल ७३९- भरन आलपाणावल [२०]

िहडिापडी ७५४- साधसि [२१] वोसावला ७६०-

वाकळ झाला [२२] नराशयिा हवलस ७६२-हनवाथसनिा

परगटपण ददसि [२३] समदरा ऐसी साठवण ७६६-

(दसर याच गणदोरष जाणन) पोटाि घालण िा सतवगण

[२४]हवदसी ७७४- परदशी [२५] झळफळीि ७८२-

चकचकीि[२६] गवाळी ७८२- गोमख [२७] िररख

७८३- आनद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सहदवदयाहनरपण || २८ ||

शरीराम

ऐका सहदवदयची लिण | परम शदध सलिण |

हवचार घिा बळहच बाण | सहदवदया आगी ||१||

सहदवदयचा जो पररष | िो उततमलिणी हवशरष |

तयाच गण ऐकिा सिोरष | परम वाट ||२||

भाहवक साहतवक परमळ | शाहि कषमा दयासीळ |

लीन ितपर कवळ | अमिवचनी ||३||

परम सदर आणी चिर | परम सबळ आणी धीर |

परम सपनन आणी उदार | आहिशयसी ||४||

परम जञािा आणी भकत | मािा पडीि आणी हवरकत |

मािा िपसवी आणी शाि | आहिशयसी ||५||

वकता आणी नराशिा | सवथजञ आणी सादरिा |

शरषठ आणी नमरिा | सवथतरासी ||६||

राजा आणी धारथमक | शर आणी हववक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िारणय आणी नमक | आहिशयसी ||७||

वदधाचारी कळाचारी | यकतािारी हनरथवकारी |

धनविरी परोपकारी | पदमिसिी ||८||

कायथकिाथ हनराहभमानी | गायक आणी वषणव

जनी | वभव आणी भगवदभजनी | अतयादर ||९||

ितवजञ आणी उदासीन | बहशरि आणी सजजन |

मतरी आणी सगण | नीहिवि ||१०||

साध पहवतर पणयसीळ | अिरशदध धमाथतमा कपाळ |

कमथहनषठ सवधम हनमथळ | हनलोभ अनिापी ||११||

गोडी आवडी परमारथपरीिी | सनमागथ सहतकरया धारणाधिी |

शरिी समिी लीळा यहकत | सििी मिी परीिा ||१२||

दि धिथ योगय िारककक | सतय साहितय नमक भदक |

कशळ चपळ चमतकाररक | नाना परकार ||१३||

आदर सनमान िािथमय जाण | परयोगसमयो परसग जाण |

कायाथकारण हचनि जाण | हवचिण बोहलका ||१४||

सावध सािपी साधक | आगमहनगमशोधक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञानहवजञान बोधक | हनशचयातमक ||१५||

परशचरणी िीरथवासी | दढवरिी कायाकलसी |

उपासक हनगरिासी | कर जाण ||१६||

सतयवचनी शभवचनी | कोमळवचनी यकवचनी |

हनशचयवचनी सौखयवचनी | सवथकाळ ||१७||

वासनािपत सखोल योगी | भव सपरसनन वीिरागी |

सौमय साहतवक शदधमागी | हनःकपट हनवसनी ||१८||

सगड सगीि गणगरािी | अनापिी लोकसगरिी |

आजथव सखय सवथहि | पराणीमातरासी ||१९||

दरवसची दारासची | नयायसची अिरसची |

परवहततसची हनवहततसची | सवथसची हनःसगपण ||२०||

हमतरपण परहििकारी | वागमाधयथ परशोकिारी |

सामरथयथपण वतरधारी | पररषार जगहमतर ||२१||

सशयछदक हवशाळ वकता | सकळ कलपत असोनी

शरोिा | कराहनरपणी शबदाराथ | जाऊच नदी ||२२||

ववादरहिि सवादी | सगरहिि हनरोपाधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दराशारहिि अकरोधी | हनदोरष हनमथतसरी ||२३||

हवमळजञानी हनशचयातमक | समाधानी आहण

भजक | हसदध असोनी साधक | साधन रिी ||२४||

सखरप सिोरषरप | आनदरप िासयरप |

ऐकयरप आतमरप | सवथतरासी ||२५||

भागयवि जयवि | रपवि गणवि |

आचारवि दकरयावि | हवचारवि हसरिी ||२६||

यशवि कीरथिवि | शहकतवि सामरथयथवि |

वीयथवि वरदवि | सतयवि सकिी ||२७||

हवदयावि कळावि | लकषमीवि लकषणवि |

कळवि सहचषमि | बळवि दयाळ ||२८||

यहकतवि गणवि वररषठ | बहदधवि बहधाररषट |

दीिावि सदासिषट | हनसपि वीिरागी ||२९||

असो ऐस उततम गण | ि सहदवदयच लिण |

अभयासाया हनरपण | अलपमातर बोहलल ||३०||

रपलावणय अभयाहसिा न य | सिजगणास नचल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उपाय | कािी िरी धरावी सोय | अगािक गणाची ||३१||

ऐसी सहदवदया बरवी | सवथतरापासी असावी |

परी हवरकतपररष अभयासवी | अगतयरप ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सहदवदयाहनरपणनाम समास आठवा || २८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वकता आहण नराशिा८६- वकता असन हनलोभीहवरकत

[२] यकतािारी ८८- माफक भोजन घणारा [३] पदमिसिी

८८- िािावर कमलहचनि असलला यशसवी मनषय [अस

हचनि यशदशथक व शभ समजिाि ] [४] िततवजञ आहण

उदासीन ८१०ndash िततवजञानी असन अनासकत असलला [५]

आगम हनगम शोधक ८१५- वदवदािाचा सकषम अभयासक

[६] जञानहवजञानबोधक ८१५- वासिव चिनय बरहमाहवरषयीच

जञान [अहवदया] व आतमसवरपाहवरषयीच जञान [हवजञान] याची

बोधानभिी घिलला [७] कायाकलसी ८१६-

वरिवकलयासाठी कायाकलश घणारा [८] सगड८१९-

चिरपणान कलल काम [९] दरवसची दारासची ८२०-

पसा व सतरी याबाबि पहवतर विथन असणारा [१०]

नयायसची ८२०- नीहिमान [११] अिरसची ८२०-

हनमथळ मनाचा[१२] सवथसची ८२०- सपणथ जीवनच

अिबाथय हनमथळ असलला [१३] वतरधारी ८२१- सरिक

[१४] सकळ कलपत ८२२- सगळ कािी जाणणाराकठलयािी

शकाच समाधान करणारा [१५] शबदाराथ जाऊच नदी

८२२- शबदाराथकड बारीक लि ठवन [१६] लकषणवि

८२८- ऐशवयथसपनन[१७] परी ८३२- परि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा हवरकतलिण || २९ ||

शरीराम

ऐका हवरकताची लिण | हवरकत असाव कोणया

गण | जण आगी सामरथयथ बाण | योहगयाच ||१||

जण सतकीरथि वाढ | जण सारथकिा घड |

जणकररिा महिमा चढ | हवरकतासी ||२||

जण परमारथ फाव | जण आनद िलाव |

जण हवरकती दणाव | हववक सहिि ||३||

जण सख उचबळ | जण सहदवदया वोळ |

जण भागयशरी परबळ | मोिसहिि ||४||

मनोरर पणथ िोिी | सकळ कामना परिी |

मखी राि सरसविी | मधर बोलावया ||५||

ि लिण शरवण कीज | आणी सदढ जीवी धररज |

िरी मग हवखयाि िोईज | भमडळी ||६||

हवरकत हववक असाव | हवरकत अधयातम वाढवाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत धाररषट धराव | दमनहवरषई ||७||

हवरकत राखाव साधन | हवरकत लावाव भजन |

हवरकत हवशरष बरहमजञान | परगटवाव ||८||

हवरकत भकती वाढवावी | हवरकत शािी दाखवावी |

हवरकत यत करावी | हवरकती आपली ||९||

हवरकत सहतकरया परहिषठावी | हवरकत हनवहतत हवसिारावी |

हवरकत नराशिा धरावी | सदढ जीवसी ||१०||

हवरकत धमथसरापना करावी | हवरकत नीहि आवलबावी |

हवरकत कषमा साभाळावी | अतयादरसी ||११||

हवरकत परमारथ उजळावा | हवरकत हवचार शोधावा |

हवरकत सहननध ठवावा | सनमागथ सतवगण ||१२||

हवरकत भाहवक साभाळावी | हवरकत परमळ हनववावी |

हवरकत साबडी नपिावी | शरणागि ||१३||

हवरकत असाव परम दि | हवरकत असाव अिरसाि |

हवरकत वोढावा कपि | परमाराथचा ||१४||

हवरकत अभयास करावा | हवरकत सािप धरावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत वकततव उभारावा | मोडला परमारथ ||१५||

हवरकत हवमळजञान बोलाव | हवरकत वरागय सिवीि

जाव | हवरकत हनशचयाच कराव | समाधान ||१६||

पव करावी अचाट | चालवावी भकताची राट |

नाना वभव कचाट | उपासनामागथ ||१७||

िररकीिथन करावी | हनरपण माजवावी |

भहकतमाग लाजवावी | हनदक दजथन ||१८||

बहिास कराव परोपकार | भलपणाचा जीणोदधार |

पणयमागाथचा हवसिार | बळहच करावा ||१९||

सनान सधया जप धयान | िीरथयातरा भगवदभजन |

हनतयनम पहवतरपण | अिरशदध असाव ||२०||

दढ हनशचयो धरावा | ससार सखाचा करावा |

हवशवजन उदधरावा | ससगथमातर ||२१||

हवरकत असाव धीर | हवरकत असाव उदार |

हवरकत असाव ितपर | हनरपणहवरषई ||२२||

हवरकत सावध असाव | हवरकत शदध माग जाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत हझजोन उरवाव | सतकीिीसी ||२३||

हवरकत हवरकत धडाव | हवरकत साध वोळखाव |

हवरकत हमतर कराव | सि योगी सजजन ||२४||

हवरकत करावी परशचरण | हवरकत दफरावी िीराथटण |

हवरकत करावी नानासरान | परम रमणीय ||२५||

हवरकत उपाधी करावी | आणी उदासवहतत न सडावी |

दराशा जडो नदावी | कोणयकहवरषई ||२६||

हवरकत असाव अिरहनषठ | हवरकत नसाव दकरयाभरषट |

हवरकत न विाव कहनषठ | पराधनपण ||२७||

हवरकत समय जाणावा | हवरकत परसग वोळखावा |

हवरकत चिर असावा | सवथपरकार ||२८||

हवरकत यकदसी नसाव | हवरकत सवथ अभयासाव |

हवरकत अवघ जाणाव | जयाच तयापरी ||२९||

िररकरा हनरपण | सगणभजन बरहमजञान |

हपडजञान ितवजञान | सवथ जाणाव ||३०||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परवहततमागथ हनवहततमागथ | सकळ जाणाव ||३१||

परमळ हसरिी उदास हसरिी | योगहसरिी धयानहसरिी |

हवदि हसरिी सिज हसरिी | सकळ जाणाव ||३२||

धवनी लि मदरा आसन | मतरयतर हवधीहवधान |

नाना मिाच दखण | पािोन साडाव ||३३||

हवरकत असाव जगहमतर | हवरकत असाव सवितर |

हवरकत असाव हवहचतर | बहगणी ||३४||

हवरकत असाव हवरकत | हवरकत असाव िररभकत |

हवरकत असाव हनतयमकत | अहलपतपण ||३५||

हवरकत शासतर धाडोळावी | हवरकत मि हवभाडावी |

हवरकत ममि लावावी | शदधमाग ||३६||

हवरकत शदधमागथ सागावा | हवरकत सशय छदावा |

हवरकत आपला मिणावा | हवशवजन ||३७||

हवरकत हनदक वदाव | हवरकत साधक बोधाव |

हवरकत बदध चववाव | ममिहनरपण ||३८||

हवरकत उततम गण घयाव | हवरकत अवगण तयागाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना अपाय भगाव | हववकबळ ||३९||

ऐसी ि उततम लिण | ऐकावी यकागर मन |

याचा अविर न करण | हवरकत पररष ||४०||

इिक बोहलल सवभाव | तयाि मानल हििक घयाव |

शरोिी उदास न कराव | बह बोहलल मिणौनी ||४१||

परि लिण न घिा | अवलिण बाषकळिा |

िण तयास पढिमखथिा | यवो पाि ||४२||

तया पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

बोहलल अस सावधान | िोऊन ऐका ||४३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

हवरकतलिणनाम समास नववा || २९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आनद िलाव ९३- सवानद उचबळ [२] सहवदया वोळ

९४- सवसवरपानभव यिो [३] साबडी ९१३-

भोळीभाबडी [४] योगहसरिी धयानहसरिी ९३२-

अषटागयोग व धयानयोग(यर ldquoअिरहसरिी अहलपतहसरिीrdquo िा

पाद िोिा िो गाळन िा पाद शरीसमराानी सविः घािला-

इहि सभशकर दव) [५] हवभाडावी ९३६ -[मि]

खोडावीि खडन कराव [६] बदध चववाव ९३८-

परापहचकास जाग कराव[७] अपाय भगाव ९३९- वाईट

गोषटीचा हबमोड करावा[८] अवलिण बाषकळिा ९४२-

अवलिणाचा हनररथकपण अवलब कलयास बाषकळिा भ

हनररथकिा अरथिीन

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा पढिमखथलिण || २१० ||

शरीराम

मागा साहगिली लिण | मखाथआगी चाियथ बाण |

आिा ऐका शािाण | असोहन मखथ ||१||

िया नाव पढिमखथ | शरोिी न मनाव दःख |

अवगण तयाहगिा सख | परापत िोय ||२||

बहशरि आणी हवतपनन | पराजळ बोल बरहमजञान |

दराशा आणी अहभमान | धरी िो यक पढिमखथ ||३||

मकत दकरया परहिपादी | सगण भहकत उछदी |

सवधमथ आणी साधन हनदी | िो यक पढिमखथ ||४||

आपलन जञािपण | सकळास शबद ठवण |

पराणीमातराच पाि उण | िो यक पढिमखथ ||५||

हशषयास अवजञा घड | का िो सकटी पड |

जयाचहन शबद मन मोड | िो यक पढिमखथ ||६||

रजोगणी िमोगणी | कपटी करटळ अिःकणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वभव दखोन वाखाणी | िो यक पढिमखथ ||७||

समळ गरर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

गण सागिा अवगण | पाि िो यक पढिमखथ ||८||

लिण ऐकोन मानी वीट | मतसर करी खटपट |

नीहिनयाय उदधट | िो यक पढिमखथ ||९||

जाणपण भरी भर | आला करोध नावर |

दकरया शबदास अिर | िो यक पढिमखथ ||१०||

वकता अहधकारवीण | वकततवाचा करी सीण |

वचन जयाच कठीण | िो यक पढिमखथ ||११||

शरोिा बहशरिपण | वकतयास आणी उण |

वाचाळपणाचहन गण | िो यक पढिमखथ ||१२||

दोरष ठवी पदढलासी | िहच सवय आपणापासी |

ऐस कळना जयासी | िो यक पढिमखथ ||१३||

अभयासाचहन गण | सकळ हवदया जाण |

जनास हनवऊ नण | िो यक पढिमखथ ||१४||

िसि बाधीज ऊणथिि | लोभ मतय भरमराि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा जो परपची गि | िो यक पढिमखथ ||१५||

हसतरयाचा सग धरी | हसतरयासी हनरपण करी |

हनदय वसि आहगकारी | िो यक पढिमखथ ||१६||

जण उणीव य आगासी | िहच दढ धरी मानसी |

दिबहदध जयापासी | िो यक पढिमखथ ||१७||

साडहनया शरीपिी | जो करी नरसििी | का दषटी

पहडलयाची कीिी | वणीिो यक पढिमखथ ||१८||

वणी हसतरयाच आवव | नाना नाटक िावभाव |

दवा हवसर जो मानव | िो यक पढिमखथ ||१९||

भरोन वभवाच भरी | जीवमातरास िछय करी |

पारषाडमि रावरी | िो यक पढिमखथ ||२०||

हवतपनन आणी वीिरागी | बरहमजञानी मािायोगी |

भहवषय सागो लाग जगी | िो यक पढिमखथ ||२१||

शरवण िोिा अभयािरी | गणदोरषाची चाळणा

करी | परभरषण मतसरी | िो यक पढिमखथ ||२२||

नािी भकतीच साधन | नािी वरागय ना भजन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दकरयहवण बरहमजञान | बोल िो यक पढिमखथ ||२३||

न मनी िीरथ न मनी ितर | न मनी वद न मनी शासतर |

पहवतरकळी जो अपहवतर | िो यक पढिमखथ ||२४||

आदर दखोहन मन धरी | कीिीहवण सििी करी |

सवहच हनदी अनादरी | िो यक पढिमखथ ||२५||

माग यक पढ यक | ऐसा जयाचा दडक |

बोल यक करी यक | िो यक पढिमखथ ||२६||

परपचहवशी सादर | परमारी जयाचा अनादर |

जाणपण घ अधार | िो यक पढिमखथ ||२७||

यरारथ साडन वचन | जो रिन बोल मन |

जयाच हजण पराधन | िो यक पढिमखथ ||२८||

सोग सपाधी वरीवरी | कर नय िहच करी |

मागथ चकोन भर भरी | िो यक पढिमखथ ||२९||

रातरददवस करी शरवण | न सडी आपल अवगण |

सवहिि आपल आपण | नण िो यक पढिमखथ ||३०||

हनरपणी भल भल | शरोि यऊन बसल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िदर लिनी बोल | िो यक पढिमखथ ||३१||

हशषय जाला अनाहधकारी | आपली अवजञा करी |

पनिा तयाची आशा धरी | िो यक पढिमखथ ||३२||

िोि असिा शरवण | दिास आल उणपण |

करोध करी हचणहचण | िो यक पढिमखथ ||३३||

भरोन वभवाच भरी | सदगरची उपिा करी |

गरपरपरा चोरी | िो यक पढिमखथ ||३४||

जञान बोलोन करी सवारथ | कपणा ऐसा साची अरथ |

अराथसाठी लावी परमारथ | िो यक पढिमखथ ||३५||

विथलयावीण हसकवी | बरहमजञान लावणी लावी |

पराधन गोसावी | िो यक पढिमखथ ||३६||

भहकतमागथ अवघा मोड | आपणामधय उपढर पड |

ऐहसय कमी पवाड | िो यक पढिमखथ ||३७||

परपच गला िािीचा | लश नािी परमाराथचा |

दवरषी दवा बराहमणाचा | िो यक पढिमखथ ||३८||

तयागावया अवगण | बोहलल पढिमखाथच लिण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवचिण नीउन पणथ | कषमा कल पाहिज ||३९||

परम मखाथमाजी मखथ | जो ससारी मानी सख |

या ससारदःखा ऐस दःख | आणीक नािी ||४०||

िहच पढ हनरपण | जनमदःखाच लिण |

गभथवास िा दारण | पढ हनरोहपला ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद पढिमखथलिणनाम

समास दिावा || २१० || दशक दसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वाखाणी १०७- सििीकौिक [२] जाणपण भरी भर

१०१०- जञानी समजन घमडीन फगण [३] हनवऊ

१०१४- समाधान शाि करण [४] नण १०१४- जाणि

नािी [५] िसि १०१५- ितती [६] ऊणथिि १०१५-

कोळीषटकाचया ििन [७] भरोन वभवाच भरी १०२०-

ऐशवयाथचया घमडीि [८] रावरी १०२०- साभाळी [९]

सवहच १०२५- लगच [१०] जाणपण घ अधार १०२७-

जाणनबजन अहवदयचया अजञानाचया अधाराि रािणारा

(अधार या ऐवजी rsquoअआधारrsquo असा पाठ इिर परिीि आि)

[११] सोग सपाधी वरीवरी १०२९-समजन वरवरच

चागल वागणयाच सोग घणसपादण [१२] उपढर १०३७

असिावसि अववसरा [१३] आपणामधय उपढर

पड१०३७- आपल सविःच जीवन हवसकळीि िोि [१४]

दवरषी दवाबराहमणाचा १०३८- सिसजजनाचा मतसर

करणारा [१५] हवचिण नीउन पणथ कषमा कल

पाहिज१०३९- हवचारविानी तयािील नयन पणथ करन

िमा करावी [१६] हवचिण १०३९- चिर हवचारवि

[१७] नीउन १०३९- नयन उणपणकमरिा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक हिसरा

सवगणपरीिा || ३० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला जनमदःखहनरपण || ३१ ||

शरीराम

जनम दःखाचा अकर | जनम शोकाचा

सागर | जनम भयाचा डोगर | चळना ऐसा ||१||

जनम कमाथची आटणी | जनम पािकाची खाणी |

जनम काळाची जाचणी | हनच नवी ||२||

जनम कहवदयच फळ | जनम लोभाच कमळ |

जनम भरािीच पडळ | जञानिीन ||३||

जनम हजवासी बधन | जनम मतयासी कारण |

जनम िहच अकारण | गरागोवी ||४||

जनम सखाचा हवसर | जनम हचिचा आगर |

जनम वासनाहवसिार | हवसिारला ||५||

जनम जीवाची आवदसा | जनम कलपनचा ठसा |

जनम लावचा वळसा | ममिारप ||६||

जनम मायच मदाव | जनम करोधाच हवराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जनम मोिास आडव | हवघन आि ||७||

जनम हजवाच मीपण | जनम अििचा गण |

जनम िहच हवसमरण | ईशवराच ||८||

जनम हवरषयाची आवडी | जनम दराशची बडी |

जनम काळाची काकडी | भहििाि ||९||

जनम िाहच हवरषमकाळ | जनम िहच वोखटी

वळ | जनम िा अहि कशचीळ | नकथ पिन ||१०||

पािािा शरीराच मळ | या ऐस नािी अमगळ |

रजसवलचा जो हवटाळ | तयामधय जनम यासी ||११||

अतयि दोरष जया हवटाळा | तया हवटाळाचाहच पिळा |

िर हनमथळपणाचा सोिळा | कवी घड ||१२||

रजसवलचा जो हवटाळ | तयाचा आळोन जाला

गाळ | तया गाळाचच कवळ | शरीर ि ||१३||

वरर वरर ददस वभवाच | अिरी पोिड नकाथच |

जस झाकण चमथकडाच | उघहडिाच नय ||१४||

कड धिा शदध िोि | यास परतयई धईजि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी दगाधी दिाि | शदधिा नय ||१५||

असिीपजर उभहवला | सीरानाडी गडाहळला |

मदमास सरसाहवला | सादोसादी भरनी ||१६||

अशदध शबद शदध नािी | ििी भरल अस दिी |

नाना वाधी दःख िहि | अभयािरी वसिी ||१७||

नकाथच कोठार भरल | आि बािरी हलडी-

हबहडल | मतरपोिड जमल | दगाधीच ||१८||

जि दकड आणी आिडी | नाना दगाधीची पोिडी |

अमप लवरहविी कािडी | काटाळवाणी ||१९||

सवाागास हसर परमाण | िर बळस वाि घराण |

उठ घाणी फटिा शरवण | ि दगाधी नघव ||२०||

डोळा हनघिी हचपड | नाकी दाटिी मकड |

परािःकाळी घाणी पड | मखी मळासाररखी ||२१||

लाळ रका आणी मळ | पीि शलषमा परबळ |

ियास मिणिी मखकमळ | चदरासाररख ||२२||

मख ऐस कशचीळ ददस | पोटी हवषठा भरली

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अस | परतयिास परमाण नस | भमडळी ||२३||

पोटी घाहलिा ददवानन | कािी हवषठा कािी वमन |

भागीररीच घिा जीवन | तयाची िोय लघशका ||२४||

एव मळ मतर आणी वमन | िहच दिाच जीवन |

यणहच दि वाढ जाण | यदरी सशय नािी ||२५||

पोटी नसिा मळ मतर वोक | मरोन जािी सकळ लोक |

जाला राव अरवा रक | पोटी हवषठा चकना ||२६||

हनमथळपण काढ जािा | िरी दि पडल ितविा |

एव दिाची ववसिा | ऐसी अस ||२७||

ऐसा िा धड असिा | यराभि पािो जािा |

मग ि ददथशा सागिा | शका बाधी ||२८||

ऐहसय कारागिी वसिी | नवमास बह हवपतती |

नवहि दवार हनरोधिी | वायो क चा िर ||२९||

वोका नरकाच रस हझरपिी | ि जठरागनीसिव

िापिी | िण सवथिी उकडिी | अहसिमास ||३०||

तवचहवण गभथ खोळ | िव मािसी िोिी डोिळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कटवहििण सवााग पोळ | िया बाळकाच ||३१||

बाधल चमाथच मोटाळ | िर हवषठच पटाळ |

रसउपाय वकनाळ | िोि अस ||३२||

हवषठा मतर वािी पीि | नाकी िोडी हनघिी

जि | िण हनबथजल हचतत | आहिशयसी ||३३||

ऐहसय कारागिी पराणी | पहडला अतयि दाटणी |

कळवळोन मिण चकरपाणी | सोडवी यरन आिा ||३४||

दवा सोडहवसी यरन | िरी मी सवहिि करीन |

गभथवास िा चकवीन | पनिा न य यर ||३५||

ऐसी दखवोन परहिजञा कली | िव जनमवळ पढ

आली | मािा आकरदो लागली | परसिकाळी ||३६||

नाकी िोडी बसल मास | मसिकदवार साडी

सवास | िहि बजल हनशरष | जनमकाळी ||३७||

मसिकदवार ि बजल | िण हचतत हनबथजल |

पराणी िळमळ लागल | चहकड ||३८||

सवास उसवास कोडला | िण पराणी जाजावला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथ ददसनासा जाला | कासावीस ||३९||

हचतत बह हनबथजल | िण आडभरी भरल |

लोक मिणिी आडव आल | खाडन काढा ||४०||

मग ि खाडन कादढिी | िसिपाद छदन घिी |

िािा पहडल िहच काहपिी | मख नाहसक उदर ||४१||

ऐस टवक िोहडल | बाळक पराण सोहडल |

मािनहि साहडल | कहळवर ||४२||

मतय पावला आपण | मािचा घिला पराण |

दःख भोहगल दारण | गभथवासी ||४३||

िरापी सकिकरनी | मागथ सापडला योनी |

िऱिी आडकला जाउनी | कठसकदी मागिा ||४४||

िय सकोहचि परी | बळहच वोढन कादढिी |

िण गण पराण जािी | बाळकाच ||४५||

बाळकाच जािा पराण | अिी िोय हवसमरण |

िण पवील समरण | हवसरोन गला ||४६||

गभी मिण सोि सोि | बािरी पडिा मिण कोि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा कषटी जाला बह | गभथवासी ||४७||

दःखा वरपडा िोिा जाला | रोरा कषटी बािरी

आला | सवच कषट हवसरला | गभथवासाच ||४८||

सनयाकार जाली वतती | कािी आठवना हचतती |

अजञान पहडली भरािी | िण सखहच माहनल ||४९||

दिहवकार पावल | सखदःख झळबळ |

असो ऐस गडाळल | मायाजाळी ||५०||

ऐस दःख गभथवासी | िोि पराणीमातरासी |

मिणोहनया भगविासी | शरण जाव ||५१||

जो भगविाचा भकत | िो जनमापासन मकत |

जञानबळ हवरकत | सवथकाळ ||५२||

ऐशा गभथवासी हवपतती | हनरोहपलया यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||५३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

जनमदःखहनरपणनाम समास पहिला || ३१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] कमाथची आटणी १२- कमाथची मस [२] हनच नवी १२-

हनतय निन [३] जनम भरािीच पडळ १३- जनम भरमाचा

पडदा [४] गरागोवी १४- गिावळगरफटण [५] लावचा

वळसा १६- डाकीणीच झपाटण[६] मायच मदाव १७-

मायच कपटलबाडी [७] करोधाच हवराव १७- रागकरोध

याच वीरपण[८] हवरषय १९-ldquoहवशरषण हसचहनि इददरयाहण

मनशचrdquo-जयाचया रठकाणी इददरय आहण मन बडन जािाि

मगन िोिाि अस पदारथ मिणजच इददरयभोग िोि [९]

वोखटी वळ ११०- वाईट वळ [१०] परतयई धईजि ११५-

दररोज धिल िरी [११] अशदध शबद शदध नािी ११७-

अशदध मिणज ज शदध नािी अस ि रकत [१२] बळस वाि

घराण १२०- नाकािन शबड वाििो[१३] तवचहवण गभथ

खोळ १३१- अपणथ वाढलला गभथ िालचाल(खोळ) करिो

[१४] कटव-हििण १३१- कड व िीकषण रसामळ [१५]

वकनाळ १३२- वकरवार व नाळ [१६] मािन साहडल

कहळवर १४२- आईन दि सोडन ददला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा सवगणपरीिा-१ || ३२ ||

शरीराम

ससार िाहच दःखमळ | लागिी दःखाच

इगळ | मागा बोहलली िळमळ | गभथवासाची ||१||

गभथवासी दःख जाल | ि बाळक हवसरल |

पढ वाढो लागल | ददवसददवस ||२||

बाळपणी तवचा कोवळी | दःख िोिाहच िळमळी |

वाचा नािी िय काळी | सखदःख सागावया ||३||

दिास कािी दःख जाल | अरवा िधन पीडल |

िरी ि परम आकरदल | परी अिर नणव ||४||

मािा करवाळी वरी | परी ज पीडा जाली अिरी |

ि मायसी न कळ अभयािरी | दःख िोय बाळकासी ||५||

मागि मागि फज रड | मािा बझावी घऊन

कड | वरा नणिी बापड | िळमळी जीवी ||६||

नानावाधीच उमाळ | िण दःख आदोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रड पड का पोळ | अहगनसग ||७||

शरीर रहििा नय | घडिी नाना अपाय |

खोडी अधािरी िोय | आवविीन बाळक ||८||

अरवा अपाय चकल | पवथ पणय पढ ठाकल |

मािस वोळखो लागल | ददवसददवस ||९||

िणभरी मािस न दख | िरी आकरद रदन करी दःख |

ि समई मािसाररख | आणीक कािीच नािी ||१०||

आस करन वास पाि | मािहवण कदा न राि |

हवयोग पळमातर न साि | समरण जाहलया निर ||११||

जरी बरहमाददक दव आल | अरवा लकषमीन अवलोदकल |

िरी नवच बझाहवल | आपल मािवाचनी ||१२||

करप अरवा कलिण | सकळाहहन करटपण |

िरी नािी िीसमान | भमडळी कोणी ||१३||

ऐस ि कहवलवाण | मािहवण ददस उण |

राग परि कल हिन | िरी आकरदोहन हमठी घाली ||१४||

सख पाव मािजवळी | दरी कररिाहच िळमळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहि परीहि िय काळी | मािवरी लागली ||१५||

िव ि मािस मरण आल | पराणी पोरट जाल |

दःख झणी लागल | आई आई मिणोनी ||१६||

आई पािािा ददसना | दीनरप पाि जना |

आस लागहलस मना | आई यईल मिणोनी ||१७||

मािा मिणोन मख पाि | िव ि आपली मािा

नवि | मग हिवासल राि | दनयवाण ||१८||

मािाहवयोग कषटल | िण मानसी दःख जाल |

दिहि िीणतव पावल | आहिशयसी ||१९||

अरवा मािािी वाचली | मायलकरा भटी जाली |

बाळदशा ि राहिली | ददवसददवस ||२०||

बाळपण जाल उण | ददवसददवस िोय शािाण |

मग ि मायच अतयि पखण | िोि ि राहिल ||२१||

पढ लो लागला खळाचा | कळप मळहवला पोराचा |

आलयगलया डावाचा | आनद शोक वाि ||२२||

मायबाप हसकहविी पोट | ियाच परम दःख वाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चट लागली न सट | सगिी लकराची ||२३||

लकरामधय खळिा | नाठव मािा आहण हपिा |

िव िरहि अवहचिा | दःख पावला ||२४||

पहडल दाि फटला डोळा | मोडल पाय जाला

खळा | गला माज अवकळा | ठाकन आली ||२५||

हनघालया दवी आणी गोवर | उठल कपाळ लागला

जवर | पोटसळी हनरिर | वायगोळा ||२६||

लागली भि जाली झडपणी | जळीचया मसको

मायराणी | मजया झोटटग करणी | मिसोबाची ||२७||

विाळ खकाळ लागला | बरहमहगऱिो सचरला |

नणो चडा वोलाहडला | कािी कळना ||२८||

यक मिणिी बीरदव | यक मिणिी खडराव |

यक मिणिी सकळ वाव | िा बराहमणसमध ||२९||

यक मिणिी कोण कल | आगी दवि घािल |

यक मिणिी चकल | सटवाईच ||३०||

यक मिणिी कमथभोग | आगी जडल नाना रोग |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी चाग | बोलाऊन आहणल ||३१||

यक मिणिी िा वाचना | यक मिणिी िा मरना |

भोग भोहगिो यािना | पापासिव ||३२||

गभथदःख हवसरला | िो हतरहवधिाप पोळला |

पराणी बहि कषटी जाला | ससारदःख ||३३||

इिक हि चकोन वाचला | िरी मारमार शािाणा कला |

लोदककी नटका जाला | नाव राख ऐसा ||३४||

पढ मायबापी लोभासिव | सभरम माहडला हवविाव |

दाऊहनया सकळ वभव | नोवरी पाहिली ||३५||

वऱिाडीवभव दाटल | दखोन परमसख वाटल |

मन ि रगोन गल | सासरवाडीकड ||३६||

मायबापी भलिस असाव | परी सासरवाडीस नटक

जाव | दरव नसल िरी घयाव | रण कळािर ||३७||

आिभाथव ि सासरवाडी | मायबाप राहिली बापडी |

िोिािी सवथसव कडकडी | हििक च कायथ तयाच ||३८||

नोवरी आहलया घरा | अिी िवास वाट वरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिण मजसाररखा दसरा | कोणीच नािी ||३९||

मायबाप बध बहिणी | नोवरी न ददसिा वाट काणी |

अतयि लोधला पाहपणी | अहवदयन भलहवला ||४०||

सभोग नसिा इिका परमा | योगय जाहलया उलघी सीमा |

परीिी वाढहविी कामा- | कररिा पराणी गिला ||४१||

जरी न दख िण यक डोळा | िरी जीव िोय

उिाहवळा | परीिीपातर अिकथ ळा | घऊन गली ||४२||

कोवळ कोवळ शबद मजळ | मयाथदा लजया मख-

कमळ | वकतरलोकन कवळ | गरामजयाच मदाव ||४३||

कळवळा यिा सावरना | शरीर हवकळ आवरना |

अनतर ववसाई करमना | हरहर वाट ||४४||

ववसाय कररिा बािरी | मन लागलस घरी |

िणिणा अभयािरी | समरण िोय काहमनीच ||४५||

िमिी माहझया हजवािील जीव | मिणौहन अतयि

लाघव | दाऊहनया हचतत सवथ | हिरोन घिल ||४६||

मद सोइरीक कादढिी | फास घालन पराण घिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िस आयषय गहलया अिी | पराणीयास िोय ||४७||

परीहि काहमनीसी लागली | जरी ियसी कोणी रागजली |

िरी परम हििी वाटली | मानसी गपतरप ||४८||

िय भायचहन कवार | मायबापासी नीच उततर |

बोलोहनया हिरसकार | वगळा हनघ ||४९||

सतरीकारण लाज साहडली | सतरीकारण सखी सोहडली |

सतरीकारण हवघहडली | सकळहि हजवलग ||५०||

सतरीकारण दि हवदकला | सतरीकारण सवक

जाला | सतरीकारण साडवला | हववकासी ||५१||

सतरीकारण लोलगिा | सतरीकारण अहिनमरिा |

सतरीकारण पराधनिा | अहगकाररली ||५२||

सतरीकारण लोभी जाला | सतरीकारण धमथ साहडला |

सतरीकारण अिरला | िीरथयातरा सवधमथ ||५३||

सतरीकारण सवथरा कािी | शभाशभ हवचाररल नािी |

िन मन धन सवथिी | अननयभाव अरथपल ||५४||

सतरीकारण परमारथ बडहवला | पराणी सवहििास नाडला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | सतरीकारण कामबदधी ||५५||

सतरीकारण सोहडली भकती | सतरीकारण सोहडली हवरकती |

सतरीकारण सायोजयमकती | िहि िचछ माहनली ||५६||

यक हसतरयचहन गण | बरहमाड माहनल ठगण |

हजवलग िी हपसण | ऐसी वाटली ||५७||

ऐसी अिरपरीहि जडली | सवथसवाची साडी कली |

िव ि मरोन गली | अकसमाि भायाथ ||५८||

िण मनी शोक वाढला | मिण रोर घाि जाला |

आिा क चा बडाला | ससार माझा ||५९||

हजवलगाचा सोहडला सग | अवहचिा जाला घरभग |

आिा कर मायातयाग | मिण दःख ||६०||

सतरी घऊन आडवी | ऊर बडवी पोट बडवी |

लाज साडन गौरवी | लोका दखिा ||६१||

मिण माझ बडाल घर | आिा न करी िा

ससार | दःख आकरदला रोर | घोर घोरष ||६२||

िण जीव वारयावघला | सवथसवाचा उबग आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख जाला | जोगी का मिातमा ||६३||

का ि हनघोन जाण चकल | पनिा मागि लगन कल |

िण अतयिहच मगन जाल | मन हदविीय समधी ||६४||

जाला हदविीय समध | सवहच माहडला आनद |

शरोिी विाव सावध | पदढल समासी ||६५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-१ नाम समास दसरा || ३२ ||

दशक ३ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सवगणपरीिा ३०- या दशकाि एकाच नावाच ४ समास

आिि तयाना करमाक दऊन कर२ मधील rsquoहनरपणrsquoशबद

वगळला[१] इगळ २१- हनखार [२] फज रड २६- हदक

दि रड [३] वास पाि २११- वाट पािि [४] दःखझणी

२१६- दःखान खगण [५] हिवासल २१८- हिरमसल [६]

मायच पखण २२१- आईचा लळा लागलला[७] लो

लागला २२२- नाद लागला [८]चट लागली २२३- चटक

लागली [९]गला माज २२५- मसिी गली [१०] जळीचया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मसको मायराणी २२७- जलदविा[११] बरहमहगरो २२८-

बरहमसमध[१२]चडा वोलाडला २२८- मिरलली वसि

ओलाडली [१३] सभरम माडीला हवविाव २३५-

ससारलोभाि गिन हववाि कला [१४] कळािर २३७

वाजान (कळाकला मिणज वाज)[१५] आिभाथव २३८-

मनािन[१६] िोिािी सवथसव कडकडी २३८- ि

सगळीकडन नाडल जािाि[१७] अतयि लोधला २४०-

अहिशय भलन गला[१८] पाहपणी अहवदयन २४०- पापी

अहवदय मळ [अजञानामळ] [१९] परीिी वाढहविी कामा

२४१-परमामळ काम-वासना वाढि[२०] गरामजयाच मदाव

२४३- गरामय वततीन भलवण [२१]अनतर ववसाई करमना

२४४- अनयतर ववसायाि करमना [मन लागना][२२]मद

२४७- लबाडभरळ [२३] कोणी रागजली २४८- कोणी

रागावल िर [२४] सतरीकारण साडवला हववकासी २५१-

सतरीसाठी हववकभरषट झाला [२५] लोलगिा २५२-

लपटपणा [२६] िण जीव वारयावधला २६३- वाि

झालयापरमाण भरहमषटासारखा वाग लागला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा सवगणपरीिा-२ || ३३ ||

शरीराम

हदविीय समध जाला | दःख मागील

हवसरला | सख मानन राहिला | ससाराच ||१||

जाला अतयि कपण | पोट न खाय अनन |

रकयाकारण साडी पराण | यकसरा ||२||

कदा कलपािी न वची | साहचलहच पनिा

साची | अिरी असल कची | सदवासना ||३||

सवय धमथ न करी | धमथकतयाथसहि वारी |

सवथकाळ हनदा करी | साधजनाची ||४||

नण िीरथ नण वरि | नण अहिि अभयागि |

मगीमखीच ज सीि | िहि वचन साची ||५||

सवय पणय करवना | कल िरी दखवना |

उपिासय करी मना | नय मिणौनी ||६||

दवा भकतास उछदी | आगबळ सकळास खदी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनषठर शबद अिर भदी | पराणीमातराच ||७||

नीहि साडन माग | अनीिीन विो

लाग | गवथ धरन फग | सवथकाळ ||८||

पवथजास हसिररल | पिशरादधहि नािी

कल | कळदवि ठदकल | कोणपरी ||९||

आिि भररली भाणा | दजा बराहमण महणा |

आला िोिा पाहणा | हसतरयस मळ ||१०||

कदा नावड िररकरा | दव नलग सवथरा |

सनानसधया मिण वरा | कासया करावी ||११||

अहभळारष साची हवतत | सवय करी हवसवासघाि |

मद मािला उनमतत | िारणयपण ||१२||

िारणय आगी भरल | धाररषट नवच धररल |

कर नय िहच कल | मािा पाप ||१३||

सतरी कली परी धाकटी | धीर न धरवहच पोटी |

हवरषयलोभ सवटी | वोळखी साहडली ||१४||

माय बहिण न हवचारी | जाला पापी परदवारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दड पावला राजदवारी | िऱिी पालटना ||१५||

परसतरी दखोहन दषटी | अहभलारष उठ पोटी |

अकिथव हिपटी | पनिा िोय ||१६||

ऐस पाप उदड कल | शभाशभ नािी उरल |

िण दोरष दःख भरल | अकसमाि आगी ||१७||

वाधी भरली सवाागी | पराणी जाला ियरोगी |

कल दोरष आपल भोगी | सीघर काळ ||१८||

दःख सवााग फटल | नाहसक अवघहच बसल |

लिण जाऊन जाल | कलिण ||१९||

दिास िीणिा आली | नाना वरा उदभवली |

िारणयशकती राहिली | खगला पराणी ||२०||

सवाागी लागलया कळा | दिास आली अवकळा |

पराणी काप चळचळा | शहकत नािी ||२१||

िसिपादाददक झडल | सवाागी दकड पहडल |

दखोन रको लागल | लािानरोर ||२२||

जाली हवषटची सारणी | भोविी उठली वढाथणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अतयि खगला पराणी | जीव न वच ||२३||

आिा मरण द गा दवा | बहि कषट जाल जीवा |

जाला नािी नणो ठवा | पािकाचा ||२४||

दःख घळघळा रड | जो जो पाि आगाकड |

िो िो दनयवाण बापड | िळमळी जीवी ||२५||

ऐस कषट जाल बहि | सकळ जाल वािािाि |

दरवडा घालन हवतत | चोरटी नल ||२६||

जाल आरतर ना परतर | परारबध ठाकल हवहचतर |

आपला आपण मळमतर | सहवला दःख ||२७||

पापसामगरी सरली | ददवसददवस वरा िरली |

वदय औरषध ददधली | उपचार जाला ||२८||

मरि मरि वाचला | यास पनिा जनम जाला |

लोक मिणिी पहडला | माणसामधय ||२९||

यर सतरी आहणली | बरवी घरवाि माहडली |

अहि सवारथबदधी धरली | पनिा मागिी ||३०||

कािी वभव मळहवल | पनिा सवथिी सचल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि गि बडाल | सिान नािी ||३१||

पतर सिान नसिा दःखी | वाज नाव पहडल लोदककी |

ि न दफट मिणोनी लकी | िरी िो आिा ||३२||

मिणोन नाना सायास | बहि दवास कल नवस |

िीर वरि उपवास | धरण पारण माहडल ||३३||

हवरषयसख ि राहिल | वाजपण दःखी कल |

िव ि कळदवि पावल | जाली वदधी ||३४||

तया लकरावरी अहि परीहि | दोघहि िण यक न

हवशभिी | कािी जालया आकरदिी | दीघथ सवर ||३५||

ऐसी ि दःहखसि | पजीि िोिी नाना दवि |

िव िहि मल अवहचि | पवथ पापकरनी ||३६||

िण बहि दःख जाल | घरी आरध पहडल |

मिणिी आमिास का ठहवल | दव वाज करनी ||३७||

आमिास दरव काय कराव | ि जाव परी आपतय

विाव | आपतयालागी तयजाव | लागल सवथ ||३८||

वाजपण सददस गल | िो मरिवाज नाव पहडल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ि न दफट कािी कल | िण दःख आकरदिी ||३९||

आमची वली का खरटली | िा िा दवा वतती बडाली |

कळसवामीण का िोभली | हवझाला कळदीप ||४०||

आिा लकराच मख दखन | िरी आनद राडी चालन |

आणी गळिी टोचीन | कळसवाहमणीपासी ||४१||

आई भिा करीन िझा | नाव ठवीन करपजा |

वसणी घालीन माझा | मनोरर परवी ||४२||

बहि दवास नवस कल | बहि गोसावी

धहडल | गटगटा हगहळल | सगळ हवच ||४३||

कल समधाच सायास | रािाण घािल बहवस |

कळ नाररकळ बराहमणास | अबरदान ददधली ||४४||

कली नाना कवटाल | पतरलोभ कली ढाल |

िरी अदषट दफरल | पतर नािी ||४५||

विाखाल जाऊन नािािी | फळिी झाड करपिी |

ऐस नाना दोरष कररिी | पतरलोभाकारण ||४६||

सोडन सकळ वभव | तयाचा वारयावधला जीव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िव िो पावला खडराव | आणी कळसवाहमणी ||४७||

आिा मनोरर परिी | सतरीपररष आनदिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||४८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-२ नाम समास हिसरा || ३३ ||

दशक ३ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] रकयाकारण साडी पराण ३२- पशासाठी पराण टाकी

[२] कदा कलपािी न वची ३३- [कजरषी] अगदी कठीण

परसगीिी (जगबडीची वळ आली िरी) पसा खचथ करना [३]

साहचलहच पनिा साची ३३-साठललया धनाि पनिा भर

घाल लागला [४] हसिरल ३९- फसहवल [५] भाण ३१०-

बहिणभाड [६] अकिथव हिपटी ३१६- परापत न झालयान

दःखी झाला [७]भोविी उठली वढाथणी ३२३- तयाचया

सभोविी खप घाण पसरली [८] बरवी घरवाि ३३०-

ससाराची सामगरी ( शरीसमराानी ldquoपनिाrdquo िा शबद खोडन

तयाजागी ldquoबरवीrdquoिा शबद घािला ) [९] घरी आरध पहडल

३३७- अनपतयतवदःखामळ घरामधय जण अधार पडला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[१०] सददस ३३९- नकिच [११] राडी ३४१- हनखार

[१२] रािाण घािल ३४४- अगाि दवि घालणगोधळ

घालण [१३] कवटाल ढाल ३४५- हपशाचच हवदयची साधना

इ [१४] अदषट ३४५- दवनशीब [१५] वारयावधला जीव

३४७- जीव सरभर झाला

गीिाजञानशवरी एकनारी भागवि इगररापरमाणच

दासबोधाि अधया- तमाला अहिशय मितव ददलल असन ि

अहिशय सोप करन साहगिल आि शरीसमरथ ममि-

साधकास वारवार सावधपणाचा इशारा दिाि मखय

िररकराहनरपण दसर ि राजकारण हिसर ि सावधपण

सवथहवरषई द११५४ िररकराहनरपण नमसिपण

राजकारण विाथयाच लिण ििी असाव द११६४

िररकराहनरपण बरपण राजकारण परसग पाहिलयाहवण

सकळ खोट द१२२२९

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सवगणपरीिा-३ || ३४ ||

शरीराम

लकर उदड जाली | िो ि लकषमी हनघोन गली |

बापडी हभकसी लागली | कािी खाया हमळना ||१||

लकर खळिी धाकटी | यक रागिी यक पोटी |

ऐसी घरभरी जाली दाटी | कनया आणी पतराची ||२||

ददवसददवस खचथ वाढला | यावा िोिा िो खटोन गला |

कनया उपवरी जालयातयाला | उजवावया दरव नािी ||३||

मायबाप िोिी सपनन | तयाच उदड िोि धन |

िण कररिा परहिषठा मान | जनी जाला िोिा ||४||

भरम आि लोकाचारी | पहिली नादणक नािी

घरी | ददवसददवस अभयािरी | दररदर आल ||५||

ऐसी घरवाि वाढली | खािी िोड हमळाली |

िण पराणीयास लागली | काळजी उदवगाची ||६||

कनया उपवरी जालया | पतरास नोवऱया आलया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आिा उजवणी कलया | पाहिजि की ||७||

जरी मल िसीच राहिली | िरी पनिा लोकलाज

जाली | मिणिी कासया वाली | जनमदाररदरय ||८||

ऐसी लोकलाज िोईल | वहडलाच नाव जाईल |

आिा रण कोण दईल | लगनापरि ||९||

माग रण जयाच घिल | तयाच परिोन नािी

ददलि | ऐस आभाळ कोसळल | उदवगाच ||१०||

आपण खािो अननासी | अनन खाि आपणासी |

सवथकाळ मानसी | आिा हचिािर ||११||

पिी अवघीच मोडली | वसिभाव गािाण पहडली |

अिा दवा वळ आली | आिा हडवाळयाची ||१२||

कािी कला िाडामोडा | हवदकला घरीचा पाडारडा |

कािी पका रोकडा | कळािर कादढला ||१३||

ऐस रण घिल | लोदककी दभ कल |

सकळ मिणिी नाव राहखल | वहडलाच ||१४||

ऐस रण उदड जाल | ररणाइिी वढन घिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मग परयाण आरहभल | हवदशापरिी ||१५||

दोनी वररष बडी माररली | नीच सवा अगीकाररली |

शरीर आपदा भोहगली | अहिशयसी ||१६||

कािी मळहवल हवदशी | जीव लागला मनषयापासी |

मग पसोहनया सवामीसी | मरडिा जाला ||१७||

िव ि अतयि पीडावली | वाट पािाि बसली |

मिणिी ददवसगिी का लागली | काय करण दवा ||१८||

आिा आमिी काय खाव | दकिी उपवासी मराव |

ऐहसयाच सगिीस दव | का पा घािल आमिासी ||१९||

ऐस आपल सख पािािी | परी तयाच दःख नणिी |

आणी शहकत गहलया अिी | कोणीच कामा न यिी ||२०||

असो ऐसी वाट पाििा | दषटी दहखला अवहचिा |

मल धाविी िािा | भागलाहस मिणौनी ||२१||

सतरी दखोन आनदली | मिण आमची दनय

दफटली | िव यर ददधली | गाठोडी िािी ||२२||

सकळास आनद जाला | मिणिी आमचा वडील आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िरी आमिाला | आगया टोपया आहणलया ||२३||

ऐसा आनद चारी ददवस | सवच माहडली कसमस |

मिणिी ि गहलया आमिास | पनिा आपदा लागिी ||२४||

मिणौनी आहणल ि असाव | यण मागि हवदशास जाव |

आमिी ि खाऊ न िो याव | दरव मळऊन ||२५||

ऐसी वासना सकळाची | अवघी सोईरी सखाची |

सतरी अतयि परीिीची | ििी सखाच लागली ||२६||

हवदसी बह दगदला | हवशरािी घयावया आला |

सवासहि नािी टादकला | िो जाण वोढवल ||२७||

पढ अपिा जोहसयाची | कली हववचना महिाथची |

वहतत गिली ियाची | जािा परशसि न वट ||२८||

माया मातरा हसदध कली | कािी सामगरी बाधली |

लकर दषटीस पाहिली | मागथसि जाला ||२९||

हसतरयस अवलोदकल | हवयोग दःख बहि वाटल |

परारबधसतर िकल | रणानबधाच ||३०||

कठ सदगददि जाला | न सवरच गहिवरला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकरा आहण हपतयाला | िडािोडी जाली ||३१||

जरी रणानबध असल | िरी मागिी भटी िोईल |

नािी िरी सगिी परल | यहच भटीन िमची ||३२||

ऐस बोलोन सवार िोय | मागिा फीरदफरो पाि |

हवयोगदःख न साि | परि कािी न चल ||३३||

आपला गाव राहिला माग | हचतत भरमल ससार

उदवग | दःखवला परपचसग | अहभमानासिव ||३४||

ि समई मािा आठवली | मिण धनय धनय ि माउली |

मजकारण बहि कषटली | परी मी नणहच मखथ ||३५||

आजी जरी ि असिी | िरी मजला कदा न हवशभिी |

हवयोग िोिा आकरदिी | ि पोटाहग वगळीच ||३६||

पतर वभविीन हभकारी | मािा िसाहच अहगकारी |

दगदला दखोहन आिरी | तयाचया दःख दःखव ||३७||

परपच हवचार पािािा | ि सकळ जोड न जोड

मािा | ि शरीर जय कररिा | हनमाथण जाल ||३८||

लाव िरी ि माया | काय कराहवया सिसर जाया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परी भलोन गलो वाया | मकरधवजाचनी ||३९||

या यका कामाकारण | हजवलगाहस दवद घण |

सखी िीच हपसण | ऐसी वाटिी ||४०||

मिणौन धनय धनय ि परपची जन | ज मायबापाच

भजन | कररिी न कररिी मन | हनषठर हजवलगासी ||४१||

सगिी सतरीबाळकाची | आि साठी जनमाची |

परी मायबाप क ची | हमळिील पढ ||४२||

ऐस पवी िोि ऐदकल | परी ि समई नािी कळल |

मन ि बडोन गल | रहिसखाचा डोिी ||४३||

ि सखी वाटिी परी हपसण | हमळाली वभवाकारण |

ररि जािा लाहजरवाण | अतयि वाट ||४४||

आिा भलिस कराव | परर दरव मळऊन

नयाव | ररि जािा सवभाव | दःख आि ||४५||

ऐसी ववधथना करी | दःख वाटल अिरी |

हचिहचय मािापरी | बडोन गला ||४६||

ऐसा िा दि आपला | असिाच पराधन कला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | कटबकाबाडी ||४७||

या यका कामासाठी | जनम गला आटाटी |

वय वचलया सवटी | यकलहच जाव ||४८||

ऐसा मनी परसिावला | िण यक उदास जाला |

सवहच पराणी झळबला | मायाजाळ ||४९||

कनयापतर आठवली | मनीहहन हििी वाटली |

मिण लकर अिरली | माझी मज ||५०||

मागील दःख आठवल | ज ज िोि परापत जाल |

मग रदन आरहभल | दीघथ सवर ||५१||

आरणयरदन कररिा | कोणी नािी बझाहविा |

मग िोय हवचाररिा | आपल मनी ||५२||

आिा कासया रडाव | परापत िोि ि भोगाव |

ऐस बोलोहनया जीव | धाररषट कल ||५३||

ऐसा दःख दगदला | मग हवदशापरिी गला |

पढ परसग विथला | िो सावध ऐका ||५४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-३ नाम समास चवरा || ३४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]यावा ४३- हमळकियणी [२] पिी अवघीच मोहडली

४१२- लोकाि पि राहिली नािी[३] हडवाळयाची ४१२-

ददवाळ हनघणयाची [४] ररणाइिी ४१५- सावकार [५]

काय करण दवा ४१८- दवा आिा काय कराव ककवा काय

कारणान दवा अस झाल(गोरखपर परिीि rsquoकाय कारणrsquo

असा पाठ आि) [६] कसमस ४२४- करबर[७] सतरी अतयि

परीिीची िहि सखाच लागली ४२६- बायको अतयि परम

करि पण आधी बहदा सविःचच सख बघि [८] परारबधसतर

िकल रणानबधाच ४३०- रणानबधाचया

परारबधाचीनशीबाची दोरी बळकट असलयानच कवळ

हवयोग िोिोय (rsquoिकलrsquo मिणज rsquoबळावलयानrsquo असा अरथ

घऊनपणrsquoिटलrsquoअसािी अरथ कािी रठकाणी ददला आि) [९]

ि पोटाहग वगळीच ४३६- अिःकरणािील कळकळ

वगळीच असि [१०] दगदला ४३७- दगदग झाली

[११]लाव ४३९- दषट [१२] मकरधवजाचहन ४३९-

कामहवकारान [१३]आि साठी जनमाची ४४२- जनमभराची

सोबिी आि[१४] ऐसी ववधथना करी ४४६- अस हवचार

मनाि यऊ लागल [१५] कानकोडा झाला ४४७-

[दवकायाथसाठी] हभडसि झाला [१६] कटबकाबाडी ४४७-

कटबासाठी कषट [१७] झळबला ४४९- गरफटला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सवगणपरीिा-४ || ३५ ||

शरीराम

पढ गला हवदशासी | पराणी लागला वास-

गासी | आपलया हजवसी सोसी | नाना शरम ||१||

ऐसा दसिर ससार | कररिा कषटला रोर |

पढ दोनी चयारी सवतसर | दरव मळहवल ||२||

सवहच आला दशासी | िो आवरषथण पहडल दसी |

िण गण मनषयासी | बहि कषट जाल ||३||

यकाचया बसलया अमिकळा | यकास चदरी लागली

डोळा | यक कापिी चळचळा | दनयवाणी ||४||

यक दीनरप बसली | यक सजली यक मली |

ऐसी कनयापतर दहखली | अकसमाि डोळा ||५||

िण बहि दःखी जाला | दखोहनया उभड आला |

पराणी आकरदो लागला | दनयवाणा ||६||

िव िी अवघी सावध जाली | मिणिी बाबा बाबा जऊ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घाली | अननालागी हमडकली | झडा घाहलिी ||७||

गाठोड सोडन पािािी | िािा पहडल िहच खािी |

कािी िोडी कािी िािी | पराण जािी हनघोनी ||८||

िािडी िािडी जऊ घाली | िो ि जहविा जहविा कािी

मली | कािी िोिी धादावली | िहि मली अजीण ||९||

ऐसी बहिक मली | यक दोनी मल उरली |

िहि दनयवाणी जाली | आपल मािवाचनी ||१०||

ऐस आवरषथण आल | िण घरहच बडाल |

पढ दसी सहभि जाल | आहिशयसी ||११||

लकरा नािी वाढहवि | अनन कराव लाग आपलन

िाि | बह तरास घिला हचतत | सवयपाकाचा ||१२||

लोकी भरीस घािल | पनिा मागि लगन कल |

दरव िोि ि वचल | लगनाकारण ||१३||

पनिा हवदशासी गला | दरव मळऊन आला |

िव घरी कळिो लागला | सावतर पतरासी ||१४||

सतरी जाली निािीधिी | पतर दखो न सकिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भरिाराची गली शकती | वदध जाला ||१५||

सदा भाडण पतराच | कोणी नायकिी कोणाच |

वहनिा अहि परीिीच | परीहिपातर ||१६||

ककि बसला मना | यक ठाई पडना |

मिणोहनया पाचा जणा | मळहवल ||१७||

पाच जण वाट कररिी | िो ि पतर नायकिी |

हनवाडा नविहच अिी | भाडण लागल ||१८||

बापलका भाडण जाल | लकी बापास माररल |

िव ि मािन घिल | शखिीरथ ||१९||

ऐकोहन हमळाल लोक | उभ पाििी कौिक |

मिणिी बापास लक | कामा आल ||२०||

जया कारण कल नवस | जया कारण कल

सायास | ि पतर हपिीयास | माररिी पािा ||२१||

ऐसी आली पापकळी | आहशचयथ माहनल सकळी |

उभ िोहडिी कळी | नगरलोक ||२२||

पढ बसोन पाच जण | वाट कल ितसमान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बापलकाच भाडण | िोहडल ििी ||२३||

बापास वगळ घािल | कोपट बाधोन ददधल |

मन कािच लागल | सवारथबदधी ||२४||

कािा िरण पररष वदध | दोघास पहडला समध |

खद साडन आनद | माहनला ििी ||२५||

सतरी सापडली सदर | गणवि आणी चिर |

मिण माझ भागय रोर | वदधपणी ||२६||

ऐसा आनद माहनला | दःख सवथिी हवसरला |

िव िो गलबला जाला | परचकर आल ||२७||

अकसमाि धाडी आली | कािा बदी धरन

नली | वसिभाविी गली | पराणीयाची ||२८||

िण दःख जाल भारी | दीघथ सवर रदन

करी | मनी आठव सदरी | गणवि ||२९||

िव हिची वािाथ आली | िमची कािा भरषटली |

ऐकोहनया आग घाली | परथवीवरी ||३०||

सव अपसव लोळ | जळ पाझरिी डोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठहविा हचतत पोळ | दःखानळ ||३१||

दरव िोि मळहवल | ििी लगनास वचल |

कािहसिी धरन नल | दराचारी ||३२||

मजहि वदधापय आल | लकी वगळ घािल |

अिा दवा वोढवल | अदषट माझ ||३३||

दरव नािी कािा नािी | ठाव नािी शहकत नािी |

दवा मज कोणीच नािी | िजवगळ ||३४||

पवी दव नािी पहजला | वभव दखोन भलला |

सखी पराणी परसिावला | वदधपणी ||३५||

दि अतयि खगल | सवााग वाळोन गल |

वािपीि उसळल | कठ दाटला कफ ||३६||

वळ हजविची बोबडी | कफ कठ घडघडी |

दगाधी सटली िोडी | नाकी सलषमा वाि ||३७||

मान काप चळचळा | डोळ गळिी भळभळा |

वदधपणी अवकळा | ठाकन आली ||३८||

दिपाटी उखळली | िण बोचरहखडी पहडली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मखी लाळ गळो लागली | दगाधीची ||३९||

डोळा पािािा ददसना | कानी शबद ऐकना |

दीघथ सवर बोलवना | दमा दाट ||४०||

शकती पायाची राहिली | बसवना मरकडी घाली |

बििी वाजो लागली | िोडाच ऐसी ||४१||

िधा लागिा आवरना | अनन समई हमळना |

हमळाल िरी चावना | दाि गल ||४२||

हपतत हजरना अनन | भिीिाच िोय वमन |

िसहच जाय हनघोन | अपानदवार ||४३||

हवषटा मतर आणी बळस | भोविा वमन कला नाश |

दरन जािा कोड सवास | हवशवजनाचा ||४४||

नाना दःख नाना वाधी | वदधपणी चळ बदधी |

िऱिी परना आवधी | आयषयाची ||४५||

पापणया भवयाच क श | हपकोन झडल हनःशरष |

सवाागी लोबल मास | हचरकटासाररख ||४६||

दि सवथ पाररख जाल | सवगड हनःशरष राहिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ पराणीमातर बोल | मरना का ||४७||

ज जनमन पोसली | िहच दफरोन पहडली |

अिी हवरषम वळ आली | पराणीयासी ||४८||

गल िारणय गल बळ | गल ससारीच सळ |

वािािाि जाल सकळ | शरीर आणी सपतती ||४९||

जनमवरी सवारथ कला | हििकाहि वरथ गला |

कसा हवरषम काळ आला | अिकाळी ||५०||

सखाकारण झरला | सखी दःख कषटी जाला |

पढ मागिा धोका आला | यमयािनचा ||५१||

जनम अवघा दःखमळ | लागिी दःखाच इगळ |

मिणोहनया ितकाळ | सवहिि कराव ||५२||

असो ऐस वदधपण | सकळास आि दारण |

मिणोहनया शरण | भगविास जाव ||५३||

पढ वदधीस ितविा | गभी परसिावा िोिा |

िोहच आला मागिा | अिकाळी ||५४||

मिणौहन मागि जनमािर | परापत मािच उदर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ससार िा अहि दसिर | िोहच ठाकन आला ||५५||

भगवदभजनावाचनी | चकना ि जनमयोनी |

िापतरयाची जाचणी | साहगजल पढ ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-४ नाम समास पाचवा || ३५ ||

दशक ३ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] बसलया अमिकळा ५४- गालफाड बसली[२] चदरी

लागली डोळा ५४- डोळ हनसिज झाल[३] दखोहनया उभड

आला ५६- पाहन भडभडन आल [४] अनना लागी

हमडकली झडा घाहलिी ५७-अननासाठी िपापललया

मलानी अगावर झडप घािली [५] धादावली ५९-

अहिभकली [६] शखिीरथ ५१९- बोबमारली[७] पापकळी

५२२-पापामळ कलि [८] वसिभाव ५२८- चीजवसि [९]

सव अपसव ५३१ndash डाव उजव गडबडा लोळण [१०]

बििी वाजो लागली ५४१-गददवारािन वारा सर

लागला[११] वदधीस ५५४- वदध माणसास [१२] िापतरय

५५६- हतरहवधिाप [१३] जाचणी ५५६- तरास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा आधयाहतमकिापहनरपण || ३६ ||

शरीराम

िापतरयाच लिण | आिा साहगजल

हनरपण | शरोिी कराव शरवण | यकागर िोऊनी ||१||

जो िापतर पोळला | िो सिसग हनवाला |

आिथभि िोरषला | पदारथ जवी ||२||

िधाकरािास हमळ अनन | िरषाकरािास जीवन |

बदी पहडलयाच बधन | िोहडिा सख ||३||

मािापर जाजावला | िो पलिीरास नला |

का िो सवपनीचा चइला | सवपनदःखी ||४||

कोणी यकासी मरण | यिा ददल जीवदान |

सकटास हनवारण | िोहडिा सख ||५||

रोहगयास औरषध | सपरहचि आणी शदध |

ियासी िोय आनद | आरोगय िोिा ||६||

िसा ससार दःखवला | हतरहवधिाप पोळला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िोहच यक अहधकारी जाला | परमाराथसी ||७||

ि हतरहवध िाप ि कस | आिा बोहलजि

िस | यहवरषई यक अस | वाकयाधार ||८||

४] दिददरयपराणन सख दःख च परापयि |

इममाधयाहतमक िाप जायि दःख दहिनाम ||१||

५] सवथभिन सयोगाि सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः सतय चवाहधभौहिकः ||२||

६] शभाशभन कमथणा दिानि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवकम ||३||

यक िाप आधयाहतमक | दजा िो आददभहिक |

हिसरा आदददहवक | िाप जाणावा ||९||

आधयाहतमक िो कोण | कसी तयाची वोळखण |

आददभहिकाच लिण | जाहणज कस ||१०||

आदददहवक िो कसा | कवण ियाची दशा |

िहि हवशद कळ ऐसा | हवसिार कीज ||११||

िा जी मिणोहन वकता | जाला करा हवसिाररिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आधयाहतमक िाप आिा | सावध ऐका ||१२||

दि इददरय आणी पराण | याचहन योग आपण |

सखदःख हसण जाण | या नाव आधयाहतमक ||१३||

दिामधन ज आल | इददरयपराण दःख जाल |

ि आधयाहतमक बोहलल | िापतरई ||१४||

दिामधन काय आल | पराण कोण दःख जाल |

आिा ि हवशद कल | पाहिज की ||१५||

खरज खवड पहळया नार | नखरड माजऱया दहव गोवर |

दिामधील हवकार | या नाव आधयाहतमक ||१६||

काखमाजरी कशिोड | वोखट वणथ काळफोड |

वाधी मळवाधी मािाजड | या नाव आधयाहतमक ||१७||

अगळवड गालफगी | कड लाग ज वाउगी |

हिरडी सज भर बलगी | या नाव आधयाहतमक ||१८||

वाउग फोड उठिी | का ि सज आगकािी |

वाि आणी हिडका लागिी | या नाव आधयाहतमक ||१९||

नाइट अद गजकणथ | पिाच पोट हवसिीणथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बसल टाळ फटिी कणथ | या नाव आधयाहतमक ||२०||

कषट आणी वोला कषट | पडयारोग अहिशरषठ |

ियरोगाच कषट | या नाव आधयाहतमक ||२१||

वाटी वटक वायगोळा | िािी पाई लागिी कळा |

भोवडी लाग वळोवळा | या नाव आधयाहतमक ||२२||

वोलाडा आणी वळ | पोटसळाची िळमळ |

आधथहशसी उठ कपाळ | या नाव आधयाहतमक ||२३||

दःख माज आहण मान | पषठी गरीवा आहण वदन |

अहसिसाद दःखिी जाण | या नाव आधयाहतमक ||२४||

कहळक िरळ काहमणी | मरमा सठर माहळणी |

हवदसी लागल पाणी | या नाव आधयाहतमक ||२५||

जळसोस आणी हिवार | हगरीहवरी आहण अधार |

जवर पाचाव आणी शर | या नाव आधयाहतमक ||२६||

शतय उषण आणी िरषा | िधा हनदरा आणी ददशा |

हवरषयिषणची ददथशा | या नाव आधयाहतमक ||२७||

आळसी मखथ आणी अपसी | भय उदभव मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवसराळ दहशचतत अहिरथनशी | या नाव आधयाहतमक ||२८||

मतरकोड आणी परम | रकतहपिी रकतपरम |

खडाचढाचहन शरम | या नाव आधयाहतमक ||२९||

मरडा िागवण उनिाळ | ददशा कोडिा आदोळ |

यक वरा असोन न कळ | या नाव आधयाहतमक ||३०||

गाठी ढळली जाल जि | पड आव आणी रकत |

अनन िसहच पडि | या नाव आधयाहतमक ||३१||

पोटफगी आणी िडस | भरला हिर लागला घास |

फोडी लागिा कासावीस | या नाव आधयाहतमक ||३२||

उचकी लागली उहसि गला | पीि उसळल उलाट झाला |

खर पडसा आणी खोकला | या नाव आधयाहतमक ||३३||

उसळला दमा आणी धाप | पडहजभ ढाहस आणी कफ |

मोवाजवर आणी सिाप | या नाव आधयाहतमक ||३४||

कोणी सदर घािला | िण पराणी हनबथजला |

घशामधय फोड जाला | या नाव आधयाहतमक ||३५||

गळसोटया आणी जीभ झड | सदा मखी दगाधी पड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दििीन लागिी दकड | या नाव आधयाहतमक ||३६||

जरडी घोलाणा गडमाळा | अवहचिा सवय फट डोळा |

आपणहच कापी अगळा | या नाव आधयाहतमक ||३७||

कळा हिडका लागिी | का ि दि उनमळिी |

अधर हजविा रगडिी | या नाव आधयाहतमक ||३८||

कणथदःख नतरदःख | नाना दःख घड शोक |

गभााध आणी नपशयक | या नाव आधयाहतमक ||३९||

फल वडस आणी पडळ | कीड गिाथ रािाधळ |

दहशचतत भरहमषट आणी खळ | या नाव आधयाहतमक ||४०||

मक बधीर राखोड | रोट चळल आणी वड |

पागळ कि आणी पावड | या नाव आधयाहतमक ||४१||

िारस घल काण कर | गारोळ जामन टाफर |

शडागळ गगाण हवदर | या नाव आधयाहतमक ||४२||

दाहिर बोहचर घानाळ | घराणिीन शरोतरिीन बरळ |

अहि कश अहि सरळ | या नाव आधयाहतमक ||४३||

िोिर बोबड हनबथळ | रोगी करप कटीळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतसरी खादाड िपीळ | या नाव आधयाहतमक ||४४||

सिापी अनिापी मतसरी | काहमक िवा हिरसकारी |

पापी अवगणी हवकारी | या नाव आधयाहतमक ||४५||

उठवण िाठा करक | आवटळ आणी लचक |

सजी आणी चालक | या नाव आधयाहतमक ||४६||

सल आडव गभथपाि | सिनगि सनपाि |

ससारकोड आपमतय | या नाव आधयाहतमक ||४७||

नखहवख आणी हिगड | बाषट आणी वावड |

उगीच दािहखळ पड | या नाव आधयाहतमक ||४८||

झडिी पािी सजिी भवया | नतरी िोिी राझणवडीया |

चाळसी लाग पराहणया | या नाव आधयाहतमक ||४९||

वाग हिळ सरम लास | चामहखळ गलड मस |

चकर िोइज मानस | या नाव आधयाहतमक ||५०||

नाना फग आणी आवाळ | आगी दगाधी परबळ |

चाईचाटी लाळ गळ | या नाव आधयाहतमक ||५१||

नाना हचिची काजळी | नाना दःख हचतत पोळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाधीवाचन िळमळी | या नाव आधयाहतमक ||५२||

वदधपणीचया आपदा | नाना रोग िोिी सदा |

दि िीण सवथदा | या नाव आधयाहतमक ||५३||

नाना वाधी नाना दःख | नाना भोग नाना खाडक |

पराणी िळमळी शोक | या नाव आधयाहतमक ||५४||

ऐसा आधयाहतमक िाप | पवथपापाचा सिाप |

सागिा सरना अमप | दःखसागर ||५५||

बहि काय बोलाव | शरोिी सकि जाणाव |

पढ बोहलज सवभाव | आददभहिक ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आधयाहतमकिापहनरपणनाम समास सिावा || ३६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आिथभि िोरषला ६२- आिर लोभी सिोरष पावला

[२] पदारथ जवी ६२- िवी असलली वसि हमळालयावर [३]

बदी पडलयाच बधन िोडिा सख ६३- बदीवानास मकत

करिाच तयास सख लाभि [४] मािापर जाजावला ६४-

मिापराि सापडन घाबरलला [५] चईला ६४- जाग झाला

[६] सवपन दःखी ६४- सवपनाि दःखी झालला [७] वोखट वणथ

काळफोड ६१७- वाईट पण सडणारा वरण व काळपळी[८]

मािाजड ६१७-अहिदःखदायक[९] अगळवड -बोटाच

नखड [१०] भर बलगी ६१८- दािािील खसपट [११]

अद ६२०- िाडयावरण [१२] पिाचपोट ६२०-

जलोदरपोटफगी [१३] बसल टाळ ६२०- कान रठळया

बसलया [१४] वोला कषठ ६२१- कषठरोगमिारोग [१५]

पडयारोग ६२१- रकतिय [१६] वाटी वटक वायगोळा

६२२- पटक वािी गबारा [१७] वोलाडा वळ ६२३-

गरमीगाठ [१८] माज आहण मान ६२४- कबर आहण मान

[१९] पषठीगरीवा ६२४- पाठ व गळा [२०] अहसिसाद

६२४- िाड व साध [२१] मरमा सढर माहळणी ६२४ -

मरम गळव नाकािील फोड[२२] कहळकिरळकाहमनी

६२५- मोडशी अजीणथ काहवळ [२३] जळसोस ६२६-

जलशोरषकोरड [२४] हिवार ६२६- हिविाप [२५]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हगररहवरी ६२६- चककर [२६] अधार ६२६- अधारी यण

[२७] पाचाव ६२६- दषट लागन दखण उलटण [२८] शर

६२६- रडी वाजन कडकडण [२९]शतय ६२७- रडी

[३०] उषण ६२७- उकाडा [३१] िरषािधा ६२७-

ििानभक[३२] ददशा ६२७- िगवण[३३] हवरषयिषणा

६२७- अहिसभोगचछा [३४] अपसी ६२८- अपयशी

[३५] मतरकोड ६२९- लघवी अडण [३६] खडाचढाचहन

६२९- मिखडयामळ [वदना] [३७] उनिाळ ६३०-

उनिाळ लागण [३८] ददशा कोडिा आदोळ ६३०- शौच

कोडलयामळ जीवाची िगमग िोण[३९] गाठी ढळली

६३१- गाठ सरकली [४०] भरला हिर लागला घास

६३२- ठसका व घास लागण [४१] फोडी लागिा ६३२-

फोडास धकका लागिाच[४२] उहसि गला ६३३- घशाि

घास अडकला [४३] उलाटजाला ६३३- वािी झाली

[४४] खर पडसा ६३३- िोडयऊन पडस यण [४५]

गळसोटया जीभझड ६३६- गालगडघटसपथजीभचा

ककथ रोग [४६] जरडी ६३७- पाणररी [४७] घोलाणा

६३७- घोळणा [४८] अगळा ६३७- बोट [४९] अधर

हजविा रगडिी ६३८- ओठजीभ चावली जाि [५०]

गभााध ६३९- जनमाध [५१] फल ६४०- डोळयाि फल

पडण [५२] पडळ ६४०-मोिीकाच हबद [५३] गिाथ

६४०- अधळा [५४] राखोड ६४०- ओठ िटक [५५] रोट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

६४१- िाििटक [५६] कर ि आहण पावड ६४१- कबड

आहण आखड पायाच [५७] िारस घल ६४२- िारवटलल

वाकडमान [५८] काणकर ६४२- काणहिरळ [५९]

गारोळ जामन टाफर ६४२- घार ठग ठचकाळ [६०]

शडागळ ६४२- सिा बोटाच [६१]हवदर ६४२-

वडहवदरहवदरप[६२] दाहिरबोहचर ६४३- मोठया

दािाच पढ दाि असणार [दिाळ][६३] घानाळ ६४३-

लाब नाकाच [६४] कटीळ िपीळ ६४४- िलकट व िापट

[६५] उठवण िाठा करक ६४६- उठिा बसिा न यण अग

िाठण अवघडण[६६] आवटळ लचक ६४६- अवघडण व

लचकण [६७] सजी आहण चालक ६४६- सज आहण

पायाचा सधीवाि [६८] सल ६४७- न वाढणारा गभथ

[६९] आडव ६४७- आडवा आलला गभथ [७०] सिनगि

६४७- सिनाच रोग [७१] सनपाि- सहननपाि [७२]

नखहवख हिगड ६४८- नखािील हवरष नखड [७३] बाषट

आहण वावड ६४८- हशळ आहण वजयथ [७४] झडिी पािी

६४९- डोळयाचया भवया झडण [७५] राझणवहडया

६४९- राजण वाडया [७६] वाग हिळ सरम लास ६५०-

काळया पळया िीळ पाढर चटट काळ चटट [७७] गलडमस

६५०- गालगडमास वाढण [७८] चकर िोइज मानस

६५०- मनाला भरम िोण [७९] चाईचाटी ६५१- कसाला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चाई लागणचाट पडण [८०] नाना खादक ६५४ ndash अनक

जखमा

सवणथ कण- परपच साडन परमारथ कला िर तया माणसाला

खायला अननच हमळणार नािी अशाचा उललख शरीसमरथ

rsquoकरटाrsquo या शबदान करिाि अशा ददवी करटया

माणसाचया आहण राषटराचया िािन भवददव अस कायथ कस

िोईल परमारथ कसा िोईल यासाठी पोटापाणयाचा परशन

आधी आहण मग परमारथचचाथ मग राषटरकायथ परपच

करणयाहवरषयी शरीसमरााचा जसा कटाि आि िसा

ससाराहवरषयी नािी परि हववकान आहण उदासवहततन

ससार कला िर या जनमाच सारथक मनषय कर शकल सवथ

साधसिानी िच साहगिल आि मिणन शरीसमरथ मिणिाि-

ससारतयाग न कररिा परपच उपाधी न साहडिा जनामध

सारथकिा हवचार िोय जयजय रघवीर समरथ जयजय

रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा आददभहिकिापहनरपण || ३७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आधयाहतमकाच

लिण | आिा आददभहिक िो कोण | साहगजल ||१||

७] सवथभिन सयोगाि | सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः | सतय चवाहधभौहिकः ||१||

सवथ भिाचहन सयोग | सखदःख उपजो लाग |

िाप िोिा मन भग | या नाव आददभहिक ||२||

िरी या आददभहिकाच लिण | पराजळ कर हनरपण |

जण अनभवास य पणथ | वोळखी िापतरयाची ||३||

ठचा लागिी मोडिी काट | हवझिी शसतराच घायट |

सल हसलका आणी सराट | या नाव आददभहिक ||४||

आगया आणी काचकहिरी | आवचटा लाग शरीरी |

गाधील यऊन दश करी | या नाव आददभहिक ||५||

मासी गोमासी मोिळमासी | मगी िलमगी डास दसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोट जळ लाग यासी | आददभहिक बोहलज ||६||

हपसा हपसोळ चाचण | कसळ मगळ ढकण |

हवसीफ भोवर गोहचड जाण | या नाव आददभहिक ||७||

गोबी हवच आणी हवखार | वाघर लाहडग आणी शकर |

गौसायळ सामर | या नाव आददभहिक ||८||

रानगाई रानमिस | रानशकट आणी रीस |

रानिािी लावहपस | या नाव आददभहिक ||९||

ससरीन वोढन नल | का ि अवहचि बडाल |

अरवा खळाळी पहडल | या नाव आददभहिक ||१०||

नाना हवखार आजगर | नाना मगर जळचर |

नाना वनचर अपार | या नाव आददभहिक ||११||

अशव वरषभ आणी खर | सवान शकर जबक माजथर |

ऐसी बहहवध करर | या नाव आददभहिक ||१२||

ऐसी ककथ श भयानक | बहहवध दःखदायक |

दःख दारण अनक | या नाव आददभहिक ||१३||

हभिी माळवद पडिी | कड भयरी कोसळिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वि आगावरी मोडिी | या नाव आददभहिक ||१४||

कोणी यकाचा शराप जड | कोणी यक कल चड |

आधािरी िोिी वड | या नाव आददभहिक ||१५||

कोणी यक चाळहवल | कोणी यक भरषटहवल |

कोणी यक धरन नल | या नाव आददभहिक ||१६||

कोणी यक ददल वीरष | कोणी यक लाहवल दोरष |

कोणी यक घािल पाश | या नाव आददभहिक ||१७||

अवहचिा सर लागला | नणो हबबवा हचडला |

पराणी धर जाजावला | या नाव आददभहिक ||१८||

इगळावरी पाय पड | हशळखाल िाि सापड |

धाविा आडखळ पड | या नाव आददभहिक ||१९||

वापी कप सरोवर | गिाथ कडा नदीिीर |

आवहचि पड शरीर | या नाव आददभहिक ||२०||

दगाथखाल कोसळिी | झाडावरन पडिी |

िण दःख आकरदिी | या नाव आददभहिक ||२१||

सीि वोठ िरकिी | िाि पाव टाका फटिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हचखलया हजविाळा लागिी | या नाव आददभहिक ||२२||

अशनपानाहचय वळ | उषण रस हजविा पोळ |

दाि कसकर आणी िरळ | या नाव आददभहिक ||२३||

पराधन बाळपणी | कशबद मार जाचणी |

अननवसतरवीण आळणी | या नाव आददभहिक ||२४||

सासरवास गालोर | ठणक लासण हचमोर |

आल रदन न धर | या नाव आददभहिक ||२५||

चकिा कान हपहळिी | का िो डोळा हिग घाहलिी |

सवथकाळ धारकी धररिी | या नाव आददभहिक ||२६||

नाना परकारीच मार | दजथन माररिी अपार |

दरी अिर मािर | या नाव आददभहिक ||२७||

कणथनाहसक हवहधल | बळहच धरन गोहधल |

खोडी जाहलया पोळहवल | या नाव आददभहिक ||२८||

परचकरी धरन नल | नीच यािीस ददधल |

ददथशा िोऊन मल | या नाव आददभहिक ||२९||

नाना रोग उदभवल | ज आधयाहतमकी बोहलल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी आहणल | या नाव आददभहिक ||३०||

नाना वरच हनशथन | विावया औरषध दारण |

बळातकार दिी जाण | या नाव आददभहिक ||३१||

नाना वललीच रस | काड गगोड ककथ श |

घिा िोय कासावीस | या नाव आददभहिक ||३२||

ढाळ आणी उखाळ दिी | परथय कठीण सागिी |

अनपान चकिा हवपतती | या नाव आददभहिक ||३३||

फाड रकत फासणी | गललडागाची जाचणी |

िण दःख दःखव पराणी | या नाव आददभहिक ||३४||

रहचक हबबव घाहलिी | नाना दःख दडप दिी |

हसरा िोहडिी जळा लाहविी | या नाव आददभहिक ||३५||

बह रोग बह औरषध | सागिा अपार अगाध |

पराणी दखव िण खद | या नाव आददभहिक ||३६||

बोलाहवला पचािरी | धरमार पीडा करी |

नाना यािना चिरी | आददभहिक जाहणज ||३७||

दरवड घालहनया जना | िशकर कररिी यािना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख िोय मना | या नाव आददभहिक ||३८||

अगनीचहन जवाळ पोळ | िण दःख पराणी िरबळ |

िानी जाहलया हववळ | या नाव आददभहिक ||३९||

नाना मददर सदर | नाना रताची भाडार |

ददवाबर मनोिर | दगध िोिी ||४०||

नाना धानय नाना पदारथ | नाना पश नाना सवारथ |

नाना पातर नाना अरथ | मनषय भसम िोिी ||४१||

आगन लागला सिी | धानय बणवा आणी

खडकिी | यिदड जळोन जािी | आकसमाि ||४२||

ऐसा आगन लागला | अरवा कोणी लाहवला |

िानी जाली का पोळला | या नाव आददभहिक ||४३||

ऐस सागिा बहि | िोिी वनिीच आघाि |

िण दःख दःखव हचतत | या नाव आददभहिक ||४४||

िरप हवसर आणी साड | नास गािाळ फट पड |

असाधय िोय कोणीकड | या नाव आददभहिक ||४५||

पराणी सरानभरषट जाल | नाना पशि चकल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कनयापतर गािाळल | या नाव आददभहिक ||४६||

िशकर अरवा दावदार | आवहचिा कररिी सविार |

लरटिी घर निी हखललार | या नाव आददभहिक ||४७||

नाना धानय कळी काहपिी | पानमळा मीठ घाहलिी |

ऐस नाना आघाि कररिी | या नाव आददभहिक ||४८||

मद उचल खाणोरी | सवणथपरी भररकरी |

ठक हसिर वरपकरी | वरपा घाहलिी ||४९||

गठीछोड दरव सोहडिी | नाना आळकार कादढिी |

नाना वसि मरषक निी | या नाव आददभहिक ||५०||

वीज पड हिव पड | पराणी परजनी सापड |

का िो मािापरी बड | या नाव आददभहिक ||५१||

भोवर वळण आणी धार | वोसाण लाटा अपार |

वहशचक गोबी आजगर | वािोन जािी ||५२||

ियामध पराणी सापडला | खडकी बटी आडकला |

बडि बडि वाचला | या नाव आददभहिक ||५३||

मनासाररखा नस ससार | करप ककथ श सतरी करर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवधवा कनया मखथ पतर | या नाव आददभहिक ||५४||

भि हपशाचच लागल | आगावरन वार गल |

अबदधमतर पराणी चळल | या नाव आददभहिक ||५५||

बराहमणसमध शरीरी | बहसाल पीडा करी |

शनशवराचा धोका धरी | या नाव आददभहिक ||५६||

नाना गरि काळवार | काळहिरी घािचदर |

काळवळ घािनितर | या नाव आददभहिक ||५७||

सीक हपगळा आणी पाली | वोखट िोला काक कलाली |

हचिा काजळी लागली | या नाव आददभहिक ||५८||

ददवटा सरवदा भाकन गला | अिरी धोका लागला |

दःसवपन जाजावला | या नाव आददभहिक ||५९||

भाल भक सवान रड | पाली अगावरी पड |

नाना हचनि हचिा पवाड | या नाव आददभहिक ||६०||

बािरी हनघिा अपशकन | नाना परकार हवहछनन |

िण गण भग मन | या नाव आददभहिक ||६१||

पराणी बदी सापडला | यािन वरपडा जाला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना दःख दःखवला | या नाव आददभहिक ||६२||

पराणी राजदड पावि | जरबद चाबक वि |

दरमार िळवमार िोि | या नाव आददभहिक ||६३||

कोरड पारबया फोक | बहपरकार अनक |

बहिाहडिी आददभहिक | या नाव बोहलज ||६४||

मोघरीमार बधलमार | चौखरन डगारणमार |

बकया गचाडया गढघमार | या नाव आददभहिक ||६५||

लािा िपराखा सणमार | कानखड दगडमार |

नाना परकारीच मार | या नाव आददभहिक ||६६||

टागण रटपऱया हपछोड | बडी बधनाल कोलदड |

रिणहनगरि चहकड | या नाव आददभहिक ||६७||

नाकवणी चनवणी | मीठवणी रायवणी |

गळवणयाची जाचणी | या नाव आददभहिक ||६८||

जळामधय बचकहळिी | िसिीपढ बाधोन टादकिी |

िादकिी छहळिी यािायािी | या नाव आददभहिक ||६९||

कणथछद घराणछद | िसिछद पादछद |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हजविाछद अधरछद | या नाव आददभहिक ||७०||

िीरमार सळी दिी | नतर वरषण कादढिी |

नखोनखी सया माररिी | या नाव आददभहिक ||७१||

पारडयामधय घालण | का कडलोट करण |

का भाडयामख उडवण | या नाव आददभहिक ||७२||

कानी खटया आदहळिी | अपानी मखा माररिी |

खाल काढन टादकिी | या नाव आददभहिक ||७३||

भोि आणी बोटबोटी | अरवा गळ घालण कठी |

साडस लाऊन आटाटी | या नाव आददभहिक ||७४||

हसस पाजण वीरष दण | अरवा हसरछद करण |

का पायािळी घालण | या नाव आददभहिक ||७५||

सरड माजर भररिी | अरवा फासी नऊन दिी |

नानापरी पीडा कररिी | या नाव आददभहिक ||७६||

सवानपरळय वाघरपरळय | भिपरळय ससरीपरळय |

शसतरपरळय हवझपरळय | या नाव आददभहिक ||७७||

सीरा वोढन घिी | टभ लाऊन भाहजिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐशा नाना हवपतती | या नाव आददभहिक ||७८||

मनषयिानी हवततिानी | वभविानी मितविानी |

पशिानी पदारथिानी | या नाव आददभहिक ||७९||

बाळपणी मर मािा | िारणयपणी मर कािा |

वदधपणी मतय सिा | या नाव आददभहिक ||८०||

दःख दाररदर आणी रण | हवदशपळणी नागवण |

आपदा अनपतती कदानन | या नाव आददभहिक ||८१||

आकाि वाखापरळय | यधय िोिा पराजय |

हजवलगाचा िोय िय | या नाव आददभहिक ||८२||

कठीण काळ आणी दषकाळ | साशक आणी वोखटी वळ |

उदवग हचिच िळाळ | या नाव आददभहिक ||८३||

घाणा चरखी हसरकला | चाकाखाल सापडला |

नाना वनिीि पहडला | या नाव आददभहिक ||८४||

नाना शसतर भददला | नाना सवापदी भहिला |

नाना बदी पहडला | या नाव आददभहिक ||८५||

नाना कवास हनबथज | नाना अपमान लाज |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना शोक पराणी हझज | या नाव आददभहिक ||८६||

ऐस सागिा अपार | आिि दःखाच डोगर |

शरोिी जाणावा हवचार | आददभहिकाचा ||८७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आददभहिकिापहनरपणनाम समास सािवा || ३७ ||

दशक ३ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] भिाचहन सयोग ७२- पचभिानीयकत बाय पदारााचया

कारणान [२]हवझिी ७४-

वाजिीठणकिाि[३]सलहसलका सराट ७४- कसपट

चोयटया सराट बोचण [४] आगयाकाचकहिरी ७५-

अगाची आग खाजखहिली [५] आवचटा ७५- अचानक

[६] सोट ७६- रकतहपपास दकडा [७] हवहसफ भोवर ७७-

इसबाच जि आहण भग [८] हवखार ७८- हवरषारीसाप[९]

गौसायाळ ७८- साळ[१०] सामर ७८- साबर [११]

रानशकट ररस ७९- रानबल व असवल [१२] लावहपस

७९-पिाची हपस [१३] खळाळी ७१०- ओढाि [१४]

खर ७१२- गाढव [१५] चड ७१५- जादटोणा [१६]

आधािरी िोि वड ७१५- अकारण वड लागण[१७] सर

७१८- शराचा हचक [१८] सीि ओठ िरकिी ७२२-रडीन

ओठ िडकिी[१९] टाका ७२२- टाचा[२०] अशनपान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

७२३-खािाहपिा [२१] दाि कसकर ७२३- दाि करकरण

[२२] िरळ ७२३- दािाि फटी पडण [२३] गालोर ७२५-

गालगचच [२४] ठणक ७२५-ठोस [२५] लासण ७२५-

डागण [२६] हचमोर ७२५- हचमट [२७] धारकी ७२५-

धारवर धरण तरास दण [२८] कणथ नाहसक हवधल ७२८-

नाककानास भोक पाडण [२९] काड गगोड ककथ श ७३२-

कड काढ चाटण [३०] ढाळ उखाळ ७३३- जलाब वािी

[३१] फाड रकत फासळी ७३४- हचरफाडरकत काढण [३२]

गलल डागाची जाचणी ७३४-िापललया सळीन डाग दण

[३३] िरबळ ७३९- िळमळ [३४] बणबया खडकिी

७४२ndash वणवा लागिो वाळन जािी [३५]यिदड ७४२-

ऊस [३६] िारपसाड ७४५- िरवि साडि[३७] पशि

चकल ७४६- जनावर िरवली[३८] मद ७४९- लटार

[३९] खाणोरी ७४९- घर खणन चोरी करणार [४०]

सवणथपरी भररकरी ७४९- दकमयागारी चोरट [४१]

हसिर ७४९- फसहवणार [४२] वरपकरी ७४९- चोर

दरवडखोर [४३] गठीछोड ७५०- गाठोड चोर [४४]

परजनी ७५१- पावसाि [४५] वोसाण लाटा ७५२-

जलपरवािा बरोबर वािाि यणारा ओडकाकरकचरा इ

[४६] अबदध मतर ७५५- चकीचया मतरजपामळ [४७]

कलाली ७५८- एक पिी [४८] ददवटा सरवदा ७५९-

मशालीचया उजडाि भहवषय-जयोहिरष सागणारा [४९]

यािन वरपडा जाला ७६२- वदननयािनमळ गाजन गला

[५०] दरमार ७६३- दरीि ढकलण [५१] िळवमार

७६३- िापलया िवावर उभ करन मारण [५२]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोघरीमार ७६५- लाकडी सोटयान मारण [५३] बधलमार

७६५- दारचया बधलयास बाधन मारण [५४] चौखरन

डगारणमार ७६५- चारीबाजस िाणन बडग िाणन

मारण [५५] गडघमार ७६५- गडघयानी मारण [५६]

िपरखा ७६६-चपराकी मारण [५७]सणमार ७६६- शण

मारण [५८] कानखड ७६६- कानाि खड खपसण [५९]

टागण रटपर या हपछोड ७६७- टागणचाप लावण माग

िाि बाधण [६०] बधनाल ७६७- झाडाचया बधयावर

नाला परमाण वाकवन मार दण [६१] नाकवणी चनवणी

मीठवणी रायवणीगळवणी ७६८- चनामीठमोिरी गळ

याच पाणी नाकाि कानाि ओिण [६२] भाडयामख

उडवण ७७२- िोफचया िोडी दण [६३] कानी खटया

७७३- कानाि खटया मारण [६४] अपानी मखा ७७३-

गददवाराि मखा ठोकण[६५] भोि ७७४- पोतयाि घालण

[६६] बोटबोटी ७७४- बोट ठचण िोडण [६७] साडस

लाऊन आटाटी ७७४-िपत साडशीन वरषणसिन दाबण

[६८] हवझपरळय ७७७- वीजा पडन [६९] सीरा वोढन

७७८- शीरा िोडण [७०]आपदा अनपहतत कदानन ७८१-

वाईट अनन खाणयाच सकट अनपततीभहवपतती [७१] आकाि

वाखापरळय ७८२- पटकीचया सारीि अनक माणस मरण

[७२] नाना कवास हनबथज ७८६- हवहवध घाणरडया वासान

जीव गदमरण [७३] अपार ७८७- असखयअगहणि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा आदददहवकिापहनरपण || ३८ ||

शरीराम

मागा बोहलला आधयाहतमक | तयाउपरी आदद-

भहिक | आिा बोहलजल आदददहवक | िो सावध ऐका ||१||

८] शभाशभन कमथणा दिाि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवक ||१||

शभाशभ कमाथन जना | दिानिी यमयािना |

सवगथ नकथ भोग नाना | या नाव आदददहवक ||२||

नाना दोरष नाना पािक | मदाधपण अहववक |

कली परी ि दःखदायक | यमयािना भोगहविी ||३||

आगबळ दरवबळ | मनषयबळ राजबळ |

नाना सामरथयाथचहन बळ | अकतय कररिी ||४||

नीिी साडहनया िततविा | कर नय िहच

कररिा | यमयािना भोहगिा | जीव जाय ||५||

डोळ झाकन सवारथबदधी | नाना अहभळाश कबदधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वहतत भहमसीमा साधी | दरव दारा पदारथ ||६||

मािलपण उनमतत | जीवघाि कटबघाि |

अपरमाण दकरया करीि | मिणौन यमयािना ||७||

मयाथदा साडहन चालिी | गरामा दडी गरामाहधपिी |

दशा दडी दशाहधपिी | नीहिनयाय साहडिा ||८||

दशाहधपिीस दहडिा रावो | रायास दहडिा दवो |

राजा न कररिा नीहिनयावो | मिणौन यमयािना ||९||

अनीिीन सवारथ पाि | राजा पापी िोऊन राि |

राजया अिी नकथ आि | मिणौहनया ||१०||

राजा साहडिा राजनीहि | ियास यम गाहजिी |

यम नीहि साहडिा धाविी | दवगण ||११||

ऐसी मयाथदा लाहवली दव | मिणौहन नीिीन विाथव |

नीहि नयाय साहडिा भोगाव | यमयािनसी ||१२||

दव परररल यम | मिणौहन आदददहवक नाम |

ििीय िाप दगथम | यमयािनचा ||१३||

यमदड यमयािना | शासतरी बोहलल परकार नाना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िो भोग कदाहप चकना | या नाव आदददहवक ||१४||

यमयािनच खद | शासतरी बोहलल हवशद |

शरीरी घालन अपरमाद | नाना परकार ||१५||

पापपणयाची शरीर | सवगी असिी कळीवर |

तयाि घालन नाना परकार | पापपणय भोगहविी ||१६||

नाना पणय नाना हवळास | नाना दोरष यािना

ककथ श | शासतरी बोहलल अहवशवास | मानच नय ||१७||

वदाजञन न चालिी | िररभकती न कररिी |

तयास यमयािना कररिी | या नाव आदददहवक ||१८||

अिोभ नकी उदड जीव | जनाट दकड कररिी रवरव |

बाधोन टादकिी िािपाव | या नाव आदददहवक ||१९||

उदड पस लािान मख | कभाकार कड यक |

दगाधी उकाडा कभपाक | या नाव आदददहवक ||२०||

िपतभहमका िाहविी | जळि सिभ पोटाळहविी |

नाना साडस लाहविी | या नाव आदददहवक ||२१||

यमदडाच उदड मार | यािनची सामगरी अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भोग भोहगिी पापी नर | या नाव आदददहवक ||२२||

परथवीमधय मार नाना | तयाहन कठीण यमयािना |

माररिा उसिहच असना | या नाव आदददहवक ||२३||

चौघ चौकड वोदढिी | यक ि झोकन पाहडिी |

िाहणिी माररिी वोढहन निी | या नाव आदददहवक ||२४||

उठवना बसवना | रडवना पडवना |

यािनवरी यािना | या नाव आदददहवक ||२५||

आकरद रड आणी फज | धकाधकीन हनबथज |

झरझरो पजर िोऊन हझज | या नाव आदददहवक ||२६||

ककथ श वचन ककथ श मार | यािनच नाना परकार |

तरास पाविी दोरषी नर | या नाव आदददहवक ||२७||

मागा बोहलला राजदड | तयाहन यमदड उदड |

िरील यािना परचड | भीमरप दारण ||२८||

आधयाहतमक आददभहिक | तयाहहन हवशरष आदददहवक |

अलप सकि कािीयक | कळावया बोहलल ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आदददहवकिापहनरपणनाम समास आठवा || ३८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]दिाचा अि यासाठी ldquoदिानिrdquo असा शबद सगळीकड

योजला आि दिािभदिाचया आि [१] मदाधपण ८३-

माजोरपण[२] आगबळ ८४- शरीराचया िाकदीचया

जोरावर[३] दरवबळ ८४- धनदाडग पणान [४]मनषयबळ

८४- माणसबळावर [५] राजबळ ८४- राज बळावर [६]

अहभळाश ८६- लोभ[७] भहमसीमासाधी ८६- जहमनीची

िदद वाढविो[८]जीवघाि ८७-पराणीमातराचा घाि [९]

राजनीिी ८११- राजकारणनयाय [१०] वदाजञा ८१८ndash

वदािील आजञा [११] कभपाक ८२०- लिानिोडाच मोठ

भाड [१२] िपत भहमका िाहविी ८२१- िपत भमीवर

िापविाि [१३] पोटाळहविी ८२१- पोटावरन

दफरविाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा मतयहनरपण || ३९ ||

शरीराम

ससार मिहणज सवच सवार | नािी मरणास उधार |

मापी लागल शरीर | घडीन घडी ||१||

हनतय काळाची सगिी | नकळ िोणाराची गिी |

कमाथसाररख पराणी पडिी | नाना दसी हवदसी ||२||

सरिा सहचिाच शरष | नािी िणाचा अवकाश |

भरिा न भरिा हनहमषय | जाण लाग ||३||

अवहचि काळाच मिहणयार | माररि सटिी

यकसर | नऊन घाहलिी पढार | मतयपर ||४||

िोिा मतयाची आटाटी | कोणी घाल न सकिी

पाठी | सवथतरास कटाकटी | मागपढ िोिस ||५||

मतयकाळ काठी हनकी | बस बहळयाच मसिकी |

मािाराज बहळय लोकी | रािो न सकिी ||६||

मतय न मिण कक िा करर | मतय न मिण िा जझार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण सगरामशर | समरगणी ||७||

मतय न मिण कक िा कोपी | मतय न मिण िा

परिापी | मतय न मिण उगररपी | मािाखळ ||८||

मतय न मिण बळाढ | मतय न मिण धनाढ |

मतय न मिण आढ | सवथ गण ||९||

मतय न मिण िा हवखयाि | मतय न मिण िा

शरीमि | मतय न मिण िा अद भि | पराकरमी ||१०||

मतय न मिण िा भपिी | मतय न मिण िा चकरविी |

मतय न मिण िा करामिी | कवाड जाण ||११||

मतय न मिण ियपिी | मतय न मिण गजपिी |

मतय न मिण नरपिी | हवखयाि राजा ||१२||

मतय न मिण वररषठ जनी | मतय न मिण राजकारणी |

मतय न मिण विनी | विनधिाथ ||१३||

मतय न मिण दसाई | मतय न मिण ववसाई |

मतय न मिण ठाई ठाई | पडराज ||१४||

मतय न मिण मदराधारी | मतय न मिण वापारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण परनारी | राजकनया ||१५||

मतय न मिण कायाथकारण | मतय न मिण वणाथ-

वणथ | मतय न मिण िा बराहमण | कमथहनषठ ||१६||

मतय न मिण हवतपनन | मतय न मिण सपनन |

मतय न मिण हवदवजजन | समदाई ||१७||

मतय न मिण िा धिथ | मतय न मिण बहशरि |

मतय न मिण िा पहडि | मािाभला ||१८||

मतय न मिण पराहणक | मतय न मिण िा वददक |

मतय न मिण िा याहजञक | अरवा जोसी ||१९||

मतय न मिण अहगनिोतरी | मतय न मिण िा शरोतरी |

मतय न मिण मतरयतरी | पणाथगमी ||२०||

मतय न मिण शासतरजञ | मतय न मिण वदजञ |

मतय न मिण सवथजञ | सवथ जाण ||२१||

मतय न मिण बरहमितया | मतय न मिण गोितया |

मतय न मिण नाना ितया | सतरीबाळकाददक ||२२||

मतय न मिण रागजञानी | मतय न मिण िाळजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण ितवजञानी | ितववतता ||२३||

मतय न मिण योगाभयासी | मतय न मिण सनयासी |

मतय न मिण काळासी | वच जाण ||२४||

मतय न मिण िा सावध | मतय न मिण िा हसदध |

मतय न मिण वदय परहसदध | पचािरी ||२५||

मतय न मिण िा गोसावी | मतय न मिण िा िपसवी |

मतय न मिण िा मनसवी | उदासीन ||२६||

मतय न मिण ऋरषशवर | मतय न मिण कवशवर |

मतय न मिण ददगबर | समाहधसर ||२७||

मतय न मिण िटयोगी | मतय न मिण राजयोगी |

मतय न मिण वीिरागी | हनरिर ||२८||

मतय न मिण बरहमचारी | मतय न मिण जटाधारी |

मतय न मिण हनरािारी | योगशवर ||२९||

मतय न मिण िा सि | मतय न मिण िा मिि |

मतय न मिण िा गपत | िोि अस ||३०||

मतय न मिण सवाधन | मतय न मिण पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ जीवास पराशन | मतयहच करी ||३१||

यक मतयमागी लागल | यकी आधथ पर करहमल |

यक ि सवटास गल | वदधपणी ||३२||

मतय न मिण बाळ िारणय | मतय न मिण सलिण |

मतय न मिण हवचिण | बह बोहलका ||३३||

मतय न मिण िा आधार | मतय न मिण उदार |

मतय न मिण िा सदर | चिराग जाण ||३४||

मतय न मिण पणयपररष | मतय न मिण िररदास |

मतय न मिण हवशरष | सकिी नर ||३५||

आिा असो ि बोलण | मतयापासन सरटज कोण |

मागपढ हवशवास जाण | मतयपर ||३६||

चयारी खाणी चयारी वाणी | चौऱयासी लि जीवयोनी |

जनमा आल हििक पराणी | मतय पाविी ||३७||

मतयाभण पळो जािा | िरी मतय सोहडना सवथरा |

मतयास न य चकहविा | कािी कलया ||३८||

मतय न मिण िा सवदसी | मतय न मिण िा हवदसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण िा उपवासी | हनरिर ||३९||

मतय न मिण रोर रोर | मतय न मिण िरीिर |

मतय न मिण अविार | भगविाच ||४०||

शरोिी कोप न करावा | िा मतयलोक सकळास ठावा |

उपजला पराणी जाईल बरवा | मतयपर ||४१||

यर न मनावा ककि | िा मतयलोक हवखयाि |

परगट जाणिी समसि | लािान रोर ||४२||

िरापी ककि माहनजल | िरी िा मतयलोक नविल |

याकारण नासल | उपजला पराणी ||४३||

ऐस जाणोहनया जीव | याच सारथकची कराव |

जनी मरोन उरवाव | कीरथिरप ||४४||

यरवी पराणी लािान रोर | मतय पाविी िा हनधाथर |

बोहलल ि अनयरा उततर | मानहच नय ||४५||

गल बहि वभवाच | गल बहि आयषयाच |

गल अगाध महिमच | मतयपर ||४६||

गल बहि पराकरमी | गल बहि कपटकमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गल बहि सगरामी | सगरामसौर ||४७||

गल बहिा बळाच | गल बहिा काळाच |

गल बहिा कळाच | कळवि राज ||४८||

गल बहिाच पाळक | गल बदधीच चाळक |

गल यकतीच िारककक | िकथ वादी ||४९||

गल हवदयच सागर | गल बळाच डोगर |

गल धनाच कबर | मतयपर ||५०||

गल बहि पररषाराथच | गल बहि हवकरमाच |

गल बहि आटोपाच | कायथकि ||५१||

गल बहि शसतरधारी | गल बहि परोपकारी |

गल बहि नानापरी | धमथरिक ||५२||

गल बहि परिापाच | गल बहि सतकीिीच |

गल बहि नीिीच | नीहिवि राज ||५३||

गल बहि मिवादी | गल बहि कायथवादी |

गल बहि ववादी | बहिापरीच ||५४||

गली पहडिाची राट | गली शबदाची कचाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गली वादक अचाट | नाना मि ||५५||

गल िापसयाच भार | गल सनयासी अपार |

गल हवचारकि सार | मतयपर ||५६||

गल बहि ससारी | गल बहि वरषधारी |

गल बहि नानापरी | नाना छद करनी ||५७||

गल बराहमणसमदाय | गल बहि आचाय |

गल बहि सागो काय | दकिी मिणोनी ||५८||

असो ऐस सकळिी गल | परि यकहच राहिल |

ज सवरपाकार जाल | आतमजञानी ||५९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मतयहनरपणनाम समास नववा || ३९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सवच सवार ९१- सिि धावणारा सवार [२] पडिी

९२- मरण पाविी [३] सहचि ९३- पवथकमाथन साठलला

पापपणय-साठा [४] काळाच मिहणयार ९४- काळाच दि

[५] मतयाची आटाटी ९५- मतयचा वढा [६] कटाकटी ९५-

कटन सपवण [७] काठी हनकी ९६- हनहशचि फटका

बसणारच [८] मािाखळ ९८- दषट [९] आढ ९९-

सवथगणसपनन [१०] कवाड ९११- मतरितरयकतया [११]

ियपिी ९१२- घोडवाला[१२] नरपिी९१२- राजा

[१३]विनी ९१३-विनदार [१४] पणथगामी ९२०-

वदाभयासी [१५] काळासी वच जाण ९२४- काळाला

फसवणारा [१६] आधार ९३४- आधार [१७] उदार

९३४- उदार[१८] सदर ९३४- सदर [१९] चिराग

९३४- जञान सपनन [२०] मतयलोक नविल ९४३- मतय-

लोक बदलि नािी [२१] सगरामसौर ९४७- सगरामशर

[२२] शबदाची कचाट ९५५- शबदचछल करणारवयाकरणी

[२३] वादक अचाट ९५५- वादहववाद पट [२४]

सवरपाकार- सवसवरपाि लीन झालल आतमजञानी

शरीराम जयराम जयजयरम जयजय रघवीर समरथ शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा वरागयहनरपण || ३१० ||

शरीराम

ससार मिहणज मािापर | माजी जळचर

अपार | डख धाविी हवखार | काळसपथ ||१||

आशा ममिा दिी बडी | ससरी कररिािी िडा-

िोडी | वोढन दःखाच साकडी | माजी घाहलिी ||२||

अिकारनकर उडहवल | नऊन पािाळी बडहवल |

िरहनया सोडहवल | नवच पराणी ||३||

काममगरहमठी सटना | हिरसकार लागला िटना |

मद मतसर वोिटना | भहल पहडली ||४||

वासनाधाहमणी पहडली गळा | घालन वटाळ वमी

गरळा | हजविा लाळी वळोवळा | भयानक ||५||

मारा परपचाच वोझ | घऊन मिण माझ माझ |

बडिािी न सोडी फज | कळाहभमान ||६||

पहडल भरािीच अधार | नागहवल अहभमानचोर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आल अििच काहवर | भिबाधा ||७||

बहिक आविी पहडल | पराणी वािािहच गल |

जहि भगविासी बोभाईल | भावारथबळ ||८||

दव आपण घालहन उडी | ियासी नल पलरडी |

यर ि अभाहवक बापडी | वािािहच गली ||९||

भगवि भावाचा भकला | भावारथ दखोन भलला |

सकटी पाव भाहवकाला | रहििस ||१०||

जयास भगवि आवड | ियाच दवासी साकड |

ससारदःख सकळ उड | हनज दासाच ||११||

ज अदकि ईशवराच | ियास सोिळ हनजसखाच |

धनय िहच दवाच | भाहवक जन ||१२||

जसा भाव जयापासी | िसा दव ियासी |

जाण भाव अिरसािी | पराणीमातराचा ||१३||

जरी भाव अहसला माईक | िरी दव िोय मािा

ठक | नवल ियाच कौिक | जशास िसा ||१४||

जस जयाच भजन | िसची द समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भाव िोिा ककहचि नयन | आपणहि दराव ||१५||

दपथणी परहिहबब ददस | जशास िस भास |

ियाच सतर अस | आपणाचपासी ||१६||

जस आपण कराव | िसहच िण विाव |

जरी डोळ पसरहन पािाव | िरी ििी टवकार ||१७||

भकटीस घालन हमठी | पािािा करोध िहि उठी |

आपण िासय कररिा पोटी | िहि आनद ||१८||

जसा भाव परहिहबबला | ियाचाहच दव जाला |

जो जस भज तयाला | िसाहच वोळ ||१९||

भाव परामाराथहचया वाटा | वािािी भकतीहचया

पठा | भरला मोिाचा चोिाटा | सजजनसग ||२०||

भाव भजनी ज लागल | ि ईशवरी पावन

जाल | भावारथबळ उदधररल | पवथज ििी ||२१||

आपण सवय िरल | जनासहि उपगा आल |

कीरथिशरवण जाल | अभकत भावारी ||२२||

धनय ियाची जननी | ज लागल िररभजनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िहिच यक जनम जनी | सारथक कला ||२३||

ियाची वणा काय रोरी | जयाचा भगवि कवारी |

कास लाऊन उिरी | पार दःखाचा ||२४||

बहिा जनमाच सवटी | जण चक अटाटी |

िो िा नरदि भटी | करी भगविी ||२५||

मिणोहन धनयि भाहवक जन | जहि जोहडल िररहनधान |

अनि जनमािरीच पणय | फळासी आल ||२६||

आयषय िहच रतपटी | माजी भजनरत गोमटी |

ईशवरी अपथहनया लटी | आनदाची करावी ||२७||

िररभकत वभव कहनषठ | परी िो बरहमाददका

वररषठ | सदा सवथदा सिषट | नराशबोध ||२८||

धरन ईशवराची कास | कली ससाराची नराश |

िया भाहवका जगदीश | सबाय साभाळी ||२९||

जयास ससाराच दःख | हववक वाट परम सख |

ससारसखाचहन पढिमखथ | लोधोन पडिी ||३०||

जयाचा ईशवरी हजविाळा | ि भोहगिी सवानद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोिळा | जयाचा जनावगळा | ठवा आि ||३१||

ि आि सख सखावल | ससारदःख हवसरल |

हवरषयरगी वोरगल | शरीरगरगी ||३२||

ियास फावली नरदि पटी | कली ईशवरहस

साटी | यर अभाहवक करटी | नरदि गला ||३३||

आवचट हनधान जोडल | ि कवहडचया बदल नल |

िस आयषय हनघोहन गल | अभाहवकाच ||३४||

बहिा िपाचा साठा | िण लाधला परीस गोटा |

परी िो ठाइचा करटा | भोगच नण ||३५||

िसा ससारास आला | मायाजाळी गडाळला |

अिी यकलाहच गला | िाि झाडनी ||३६||

या नरदिाचहन सगिी | बहि पावल उततम गिी |

यक बापडी यािायािी | वरपडी जाली ||३७||

या नरदिाचहन लागवग | सारथक कराव सिसग |

नीचयोनी दःख माग | बहि भोहगल ||३८||

कोण समयो यईल कसा | याचा न कळ कक भवथसा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जस पिी दािी ददशा | उडोन जािी ||३९||

िस वभव ि सकळ | कोण जाण कसी वळ |

पतरकळतरादद सकळ | हवघडोन जािी ||४०||

पाहिली घडी नवि आपली | वयसा िरी हनघोन

गली | दि पडिाच ठहवली | आि नीच योनी ||४१||

सवान शकराददक नीच यािी | भोगण घड हवपतती |

िर कािी उततम गिी | पाहवजि नािी ||४२||

मागा गभथवासी आटाटी | भोहगिा जालाहस र

हिपटी | िरहनया रोरा कषटी | सटलाहस दव ||४३||

दःख भोहगल आपलया जीव | िर कहच िोिी

सव | िसहच पढ यकल जाव | लागल बापा ||४४||

कहच मािा कचा हपिा | कहच बहिण कचा भरािा |

कची सहद कची वहनिा | पतरकळतराददक ||४५||

ि ि जाण मावची | आघवी सोइरी सखाची |

ि िझया सखदःखाची | सागािी नवििी ||४६||

कचा परपच कच कळ | कासया िोिोसी वाकळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धन कण लकषमी सकळ | जाइजण ||४७||

कच घर कचा ससार | कासया कररसी जोजार |

जनमवरी वािोन भार | सखी साडन जासी ||४८||

कच िारणय कच वभव | कच सोिळ िावभाव |

ि सकळिी जाण माव | माईक माया ||४९||

यच िणी मरोन जासी | िरी रघनारी अिर-

लासी | माझ माझ मिणिोसी | मिणौहनया ||५०||

िवा भोहगलया पनरावतती | ऐसी मायबाप दकिी |

सतरी कनया पतर िोिी | लिानलि ||५१||

कमथयोग सकळ हमळाली | यक सरळी जनमास आली |

ि िवा आपली माहनली | कसीर पढिमखाथ ||५२||

िझ िज नवि शरीर | िर इिराचा कोण हवचार |

आिा यक भगवि साचार | धरी भावारथबळ ||५३||

यका दभथराकारण | नाना नीचाची सवा करण |

नाना सििी आणी सिवन | मयाथदा धरावी ||५४||

जो अनन दिो उदरासी | शरीर हवकाव लाग तयासी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मा जण घािल जनमासी | तयासी कस हवसराव ||५५||

अहिरथनशी जया भगविा | सकळ जीवाची लागली

हचिा | मघ वररष जयाची सतता | हसध मयाथदा धरी ||५६||

भहम धररली धराधर | परगट िोईज ददनकर |

ऐसी सषटी सततामातर | चालवी जो का ||५७||

ऐसा कपाळ दवाहधदव | नणव जयाच लाघव |

जो साभाळी सकळ जीव | कपाळपण ||५८||

ऐसा सवाथतमा शरीराम | साडन धररिी हवरषयकाम |

ि पराणी दरातम अधम | कल पाविी ||५९||

रामहवण ज ज आस | हििकी जाणावी नराश |

माझ माझ सावकाश | सीणहच उर ||६०||

जयास वाट सीण विावा | िण हवरषयो हचिीि जावा |

हवरषयो न हमळिा जीवा | िगबग सट ||६१||

साडन राम आनदघन | जयाच मनी हवरषयहचिन |

तयासी कच समाधान | लोलगिासी ||६२||

जयास वाट सखहच असाव | िण रघनारभजनी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लागाव | सवजन सकळहि तयागाव | दःखमळ ज ||६३||

जर वासना झोबोन पड | िणहच अपाय दःख जड |

मिणौहन हवरषयवासना मोड | िो यक सखी ||६४||

हवरषयजहनि ज ज सख | िर िोि परम दःख |

पवी गोड अिी शोक | नमसि आि ||६५||

गळ हगहळिा सख वाट | वोढन घिा घसा फाट |

का ि बापड मग आपट | चारा घऊन पळिा ||६६||

िसी हवरषयसखाची गोडी | गोड वाट परी ि कडी |

मिणौहनया आवडी | रघनारी धरावी ||६७||

ऐकोहन बोल भाहवक | कसहन घड जी सारथक |

सागा सवामी यमलोक | चक जण ||६८||

दवासी वासिव कोठ | िो मज कसहन भट |

दःखमळ ससार िट | कोणपरी सवामी ||६९||

धडपडी भगवतपरापती | िोऊन चक अधोगिी |

ऐसा उपाय कपामिी | मज दीनास करावा ||७०||

वकता मिण िो यकभाव | भगवदभजन कराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िोईल सवभाव | समाधान ||७१||

कस कराव भगवदभजन | कोठ ठवाव ि मन |

भगवदभजनाच लिण | मज हनरोपाव ||७२||

ऐसा मलानवदन बोल | धररल सदढ पाउल |

कठ सद गददि गळ | अशरपाि दःख ||७३||

दखोन हशषयाची अननयिा | भाव वोळला सदगर

दािा | सवानद िबळल आिा | पदढल समासी ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद वरागयहनरपणनाम

समास दिावा || ३१० || दशक हिसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] माजी १०१- तयामधय [२] नवच १०३- वाचि नािी

[३] वोिटना १०४- उणावि नािी [४] वमी गरळ १०५-

गरळ वमन करिो[५] आविी पहडल १०८- भोवर याि

सापडल[६] बोभाईल भावारथ बळ १०८- भावभहकतचया

जोरावर धावा कला[७] माईक १०१४- मायायकत

ददखाऊ [८] चोिाटा १०२०- चविाटा [९] कास लाऊन

१०२४- हनधाथरान [१०] अटाटी १०२५- यािायाि

[११] नराशबोध १०२८- हवरकतबोधामळ[१२] लोधोन

पडिी १०३०- िटन पडिािझोबिाि [१३] वोरगळल

१०३२-िचछ मान लागल [१४] यर अभाहवक करटी

१०३३- इिर ददवी अभकत [१५] आवचट हनधान जोडल

१०३४- योगायोगान रताचा लाभ झाला [१६] नीच योनी

दःख माग १०३८- यापवी नीच योनीि दःख भोगल [१७]

हिपरट १०४३- हनराश झाला [१८] मावची१०४६-

ममतवाचीमायची [१९] जाइजण १०४७- अशाशवि [२०]

सखी साडन १०४८ndashशवटी सोडन [२१] दभथराकारण

१०५४- पोटामळ [२२] सीणहच उर १०६०- वरथ शरम

उर [२३] धडपडी १०७०- धडधडीि खरोखर[२४]

मलानवदन १०७३-हखनन चिर यान [२५] सदगददि १०७३-

कठ दाटन आला [२६] िबळल१०७४- उचबळल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक चवरा

नवहवधाभहकत || ४० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला शरवणभकतीहनरपण || ४१ ||

शरीराम

जयजय जी गणनारा | ि हवदयावभव समराथ |

अधयातमहवदयचया परमाराथ | मज बोलवाव ||१||

नम शारदा वदजननी | सकळ हसहदध जयचनी |

मानस परविथल मननी | सफरथिरप ||२||

आिा आठऊ सदगर | जो पराचाहि पर |

जयाचहन जञानहवचार | कळो लाग ||३||

शरोिन पहसल बरव | भगवदभजन कस कराव |

मिणौहन बोहलल सवभाव | गरनरािरी ||४||

सावध िोऊन शरोिजन | ऐका नवहवधा भजन |

सचछासतरी बोहलल पावन | िोईज यण ||५||

९] शरवण कीिथन हवषणोः समरण पादसवन |

अचथन वदन दासय सखयमातमहनवदनम || १ ||

नवहवधा भजन बोहलल | िहच पढ पराजळ कल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिी अवधान ददधल | पाहिज आिा ||६||

पररम भजन ऐस जाण | िररकरा पराणशरवण |

नाना अधयातमहनरपण | ऐकि जाव ||७||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

योगमागथ वरागयमागथ | ऐकि जाव ||८||

नाना वरिाच महिम | नाना िीरााच महिम |

नाना दानाच महिम | ऐकि जाव ||९||

नाना मािातम नाना सरान | नाना मतर नाना

साधन | नाना िप परशचरण | ऐकि जावी ||१०||

दगधािारी हनरािारी | फळािारी पणाथिारी |

िणािारी नानािारी | कस ि ऐकाव ||११||

उषणवास जळवास | सीिवास आरणयवास |

भगभथ आणी आकाशवास | कस ि ऐकाव ||१२||

जपी िपी िामस योगी | नाना हनगरि िटयोगी |

शाकतआगम आघोरयोगी | कस ि ऐकाव ||१३||

नाना मदरा नाना आसन | नाना दखणी लिसरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हपडजञान ितवजञान | कसी ि ऐकावी ||१४||

नाना हपडाची रचना | नाना भगोळरचना |

नाना सषटीची रचना | कसी ि ऐकावी ||१५||

चदर सयथ िारामडळ | गरिमडळ मघमडळ |

यकवीस सवग सपत पािाळ | कसी ि ऐकावी ||१६||

बरहमाहवषणमिशसरान | इनदरदवऋरषीसरान |

वायोवरणकबरसरान | कसी ि ऐकावी ||१७||

नव खड चौदा भवन | अषट ददगपाळाची सरान |

नाना वन उपवन गिन | कसी ि ऐकावी ||१८||

गण गधवथ हवदयाधर | यि दकननर नारद िबर |

अषट नायका सगीिहवचार | कसा िो ऐकावा ||१९||

रागजञान िाळजञान | नतयजञान वादयजञान |

अमिवळ परसगजञान | कस ि ऐकाव ||२०||

चौदा हवदया चौसषटी कळा | सामददरक लिण सकळ कळा |

बहततस लिण नाना कळा | कशा तया ऐकावा ||२१||

मतर मोिर िोटक हसदधी | नाना वलली नाना औरषधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धाि रसायण बदधी | नाहडजञान ऐकावी ||२२||

कोणया दोरष कोण रोग | कोणा रोगास कोण परयोग |

कोणया परयोगास कोण योग | साध िो ऐकावा ||२३||

रवरवादद कभपाक | नाना यािना यमलोक |

सखदःखादद सवगथनकथ | कसा िो ऐकावा ||२४||

कशा नवहवधा भकती | कशा चिरथवधा मकती |

कसी पाहवज उततम गिी | ऐस ि ऐकाव ||२५||

हपडबरहमाडाची रचना | नाना ितवहववचना |

सारासारहवचारणा | कसी ि ऐकावी ||२६||

सायोजयिा मकती कसी िोि | कस पाहवज मोिाि |

याकारण नाना मि | शोहधि जावी ||२७||

वदशासतर आहण पराण | मािावाकयाची हववरण |

िनचिषटयहनशथन | कसी ि ऐकावी ||२८||

ऐस ि अवघहच ऐकाव | परि सार शोधन घयाव |

असार ि जाणोहन तयागाव | या नाव शरवणभहकत ||२९||

सगणाची चररतर ऐकावी | का ि हनगथण अधयातम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शोधावी | शरवणभकतीची जाणावी | लिण ऐसी ||३०||

सगण दवाची चररतर | हनगथणाची ितव यतर |

ि दोनी परम पहवतर | ऐकि जावी ||३१||

जयतया उपोरषण नाना साधन | मतर यतर जप धयान |

कीरथि सििी सिवन भजन | नानाहवध ऐकावी ||३२||

ऐस शरवण सगणाच | अधयातमहनरपण हनगथणाच |

हवभकती साडन भकतीच | मळ शोधाव ||३३||

शरवणभकतीच हनरपण | हनरोहपल अस जाण |

पढ कीिथनभजनाच लिण | बोहलल अस ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद शरवणभहकत

हनरपणनाम समास पहिला || ४१ ||

दशक ४ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पराचाहि पर १३- परमातमयाचाहि परमातमा

परभसकषमपरभशरषठ [२] शाकत ११३- मदय पराशनाचा मागथ

सवीकारणार [३] अषटददगपाळ ११८- अषटददशा रिक [४]

रवरवादद १२४- रौरव नकथ इ [५] िनचिषटयहनशथन

१२८- सरल सकषम कारणमिाकारण दिाच हनरसन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा दकिथनभजनहनरपण|| ४२ ||

शरीराम

शरोिी भगवदभजन पहसल | ि नवहवधा परकार

बोहलल| तयाि पररमशरवण हनरोहपल | दसर कीिथन ऐका||१||

सगण िररकरा करावी | भगवतकीिी वाढवावी |

अिड वखरी वदवावी | यरायोगय ||२||

बहि कराव पाठािर | कठी धराव गरनरािर |

भगवतकरा हनरिर | करीि जावी ||३||

आपहलया सखसवाराथ | कलीच करावी िरर-

करा | िररकरवीण सवथरा | रािोहच नय ||४||

हनतय नवा िवास धरावा | सािप अतयिहच

करावा | िररकीिथन भरावा | बरहमगोळ अवघा ||५||

मनापासन आवडी | जीवापासन अतयि गोडी |

सदा सवथदा िािडी | िररकीिथनाची ||६||

भगविास कीिथन हपरय | कीिथन समाधान िोय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि जनासी उपाय | िररकीिथन कलयगी ||७||

हवहवध हवहचतर धयान | वणाथवी आळकार भरषण |

धयान मरथि अिःकरण | लिन करा करावी ||८||

यश कीरथि परिाप महिमा | आवडी वणाथवा परमातमा |

जण भगवदभकताचा आतमा | सिषट िोय ||९||

करा अनवय लापहणका | नामघोरष करिाहळका |

परसग बोलावा अनका | धाि मािा नमसि ||१०||

िाळ मदाग िररकीिथन | सगीि नतय िान मान |

नाना करानसधान | िटोहच नदाव ||११||

करणाकीिथनाचया लोट | करा करावी घडघडाट |

शरोियाची शरवणपट | आनद भरावी ||१२||

कप रोमाच सफराण | परमाशरसहिि गाण |

दवदवारी लोटागण | नमसकार घालाव ||१३||

पद दोिड शलोक परबद | धाटी मदरा अनक छद |

बीरभारटव हवनोद | परसग कराव ||१४||

नाना नवरहसक शघाररक | गदयपदयाच कौिक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना वचन परसिाहवक | शासतराधार बोलावी ||१५||

भहकतजञानवरागयलिण | नीहिनयायसवधमथरिण |

साधनमागथ अधयातमहनरपण | पराजळ बोलाव ||१६||

परसग िररकरा करावी | सगणी सगणकीरथि धरावी |

हनगथणपरसग वाढवावी | अधयातमहवदया ||१७||

पवथपि तयागन हसदधाि | हनरपण कराव नमसि |

बहधा बोलण अवावसि | बोलोहच नय ||१८||

कराव वदपारायण | सागाव जनासी पराण |

मायाबरहमीच हववरण | साकलय वदाव ||१९||

बराहमणय रिाव आदर | उपासनची भजनदवार |

गरपरपरा हनधाथर | चळोच नदावी ||२०||

कराव वरागयरिण | रिाव जञानाच लिण |

परम दि हवचिण | सवथिी साभाळी ||२१||

कीिथन ऐकिा सदि पड | सतय समाधान ि उड |

नीहिनयायसाधन मोड | ऐस न बोलाव ||२२||

सगणकरा या नाव कीिथन | अदवि मिहणज

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण | सगण रिन हनगथण | बोलि जाव ||२३||

असो वकततवाचा अहधकार | अलपास न घड

सतयोततर | वकता पाहिज साचार | अनभवाचा ||२४||

सकळ रिन जञान साग | जण वदजञा न भग |

उततम सनमागथ लाग | पराणीमातरासी ||२५||

असो ि सकळ साडन | कराव गणानवादकीिथन |

या नाव भगवदभजन | दसरी भकती ||२६||

कीिथन मािा दोरष जािी | कीिथन िोय उततमगिी |

कीिथन भगवतपरापती | यदरी सदि नािी ||२७||

कीिथन वाचा पहवतर | कीिथन िोय सतपातर |

िररकीिथन पराणीमातर | सहसळ िोिी ||२८||

कीिथन अवगरिा घड | कीिथन हनशचय सापड |

कीिथन सदि बड | शरोियावकतयाचा ||२९||

सदा सवथदा िररकीिथन | बरहमसि करी आपण |

िण नारद िोहच नारायण | बोहलजि आि ||३०||

मिणोहन कीिथनाचा अगाधमहिमा | कीिथन सिोरष परमातमा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ िीर आणी जगदातमा | िररकीिथनी वस ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कीिथनभजनहनरपणनाम समास दसरा || ४२ ||

दशक ४ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]कीिथनभजनहनरपण ४२-पाठभद कीिथभहकत[१] बरहमगोळ

२५-हवशव [२] करा अनवय लापहणका २१०- करानक

ससगि शबदकोटयायकत भारषण [३] करिाहळका २१०-

टाळया [४]धािमािा २१०- बोधकरा [५] बीरभारटव

२१४- वीररस (िसकोश) [६] सहसळ २२८- सशील [७]

अवगरिा २२९- अवगरिाएकागरिा[८] सकळ िीर २३१-

सवथ िीराथचया रठकाणची दवि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा नामसमरणभहकतहनरपण ||४३||

शरीराम

मागा हनरोहपल कीिथन | ज सकळास करी

पावन | आिा ऐका हवषणोःसमरण | हिसरी भकती ||१||

समरण दवाच कराव | अखड नाम जपि

जाव | नामसमरण पावाव | समाधान ||२||

हनतय नम परािःकाळी | माधयानकाळी साय-

काळी | नामसमरण सवथ काळी | करीि जाव ||३||

सखदःख उदवग हचिा | अरवा आनदरप

असिा | नामसमरणहवण सवथरा | रािोच नय ||४||

िररषकाळी हवरषमकाळी | पवथकाळी परसिावकाळी |

हवशराहिकाळी हनदराकाळी | नामसमरण कराव ||५||

कोड साकड सकट | नाना ससारखटपट |

आवसिा लागिा चटपट | नामसमरण कराव ||६||

चालिाबोलिा धदाकररिा | खािा जहविा सखी िोिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना उपभोग भोहगिा | नाम हवसरो नय ||७||

सपतती अरवा हवपतती | जसी पडल काळगिी |

नामसमरणाची हसरिी | साडच नय ||८||

वभव सामरथयथ आणी सतता | नाना पदारथ चालिा |

उतकट भागयशरी भोहगिा | नामसमरण साड नय ||९||

आधी आवदसा मग दसा | अरवा दसउपरी आवदसा |

परसग असो भलिसा | परि नाम सोड नय ||१०||

नाम सकट नासिी | नाम हवघन हनवारिी |

नामसमरण पाहवजिी | उततम पद ||११||

भि हपशाचच नाना छद | बरहमहगऱिो बराहमणसमध |

मतरचळ नाना खद | नामहनषठ नासिी ||१२||

नाम हवरषबाधा िरिी | नाम चड चटक नासिी |

नाम िोय उततम गिी | अिकाळी ||१३||

बाळपणी िारणयकाळी | करठण काळी वधापयकाळी |

सवथकाळी अिकाळी | नामसमरण असाव ||१४||

नामाचा महिमा जाण शकर | जना उपदसी हवशवशवर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाराणसी महकतितर | रामनामकरनी ||१५||

उफराटया नामासाठी | वाहलमक िरला उठाउठी |

भहवषय वदला शिकोटी | चररतर रघनाराच ||१६||

िररनाम परलिाद िरला | नाना आघािापासन सटला |

नारायणनाम पावन जाला | अजामळ ||१७||

नाम पारषाण िरल | असखयाि भकत उदधरल |

मािा पापी िहच जाल | परम पहवतर ||१८||

परमशवराची अनि नाम | समरिा िररज हनतयनम |

नामसमरण कररिा यम | बाहधजना ||१९||

सिसरा नामामध कोणी यक | मिणिा िोिस सारथक |

नाम समरिा पणयशलोक | िोईज सवय ||२०||

कािीच न करहन पराणी | रामनाम जप वाणी |

िण सिषट चकरपाणी | भकतालागी साभाळी ||२१||

नाम समर हनरिर | ि जाणाव पणयशरीर |

मािा दोरषाच हगररवर | रामनाम नासिी ||२२||

अगाध महिमा न वच वदला | नाम बहि जन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उदधरला | िळिळापासन सटला | परतयि चदरमौळी ||२३||

चह वणाा नामाहधकार | नामी नािी लािानरोर |

जड मढ पलपार | पाविी नाम ||२४||

मिणौन नाम अखड समराव | रप मनी आठवाव |

हिसरी भकती सवभाव | हनरोहपली ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

नामसमरणभहकतहनरपणनाम समास हिसरा || ४३ ||

दशक ४ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] नामसमरणभहकतहनरपण ४३- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] िररषकाळी ३५-

आनदाचसमयी[२] हवरषमकाळी३५ndash सकटसमयी [३]

परसिावकाळी ३५- पशचािापाचयावळी[४] आवसिा लागिा

चटपट ३६- असवसर मनहसरिीि [५] आवदसा ३१०-

वाईट ददवस [६] चदरमौळी ३२२-शकर [७] चह वणाथ

नामाहधकार ३२४ सवााना नामसमरणाचा अहधकार आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा पादसवनभहकतहनरपण || ४४ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | नामसमरणाच

लिण | आिा ऐका पादसवन | चौरी भकती ||१||

पादसवन िहच जाणाव | काया वाचा मनोभाव |

सदगरच पाय सवाव | सदगहिकारण ||२||

या नाव पादसवन | सदगरपदी अननयपण |

हनरसावया जनममरण | यािायािी ||३||

सदगरकपहवण कािी | भविरणोपाव िो नािी |

याकारण लवलािी | सद गरपाय सवाव ||४||

सदवसि दाखवी सद गर | सकळ सारासार-

हवचार | परबरहमाचा हनधाथर | अिरी बाण ||५||

ज वसि दषटीस ददसना | आणी मनास िहि

भासना | सगतयागहवण यना | अनभवासी ||६||

अनभव घिा सगतयाग नस | सगतयाग अनभव न

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ददस | ि अनभवी यासीच भास | यरा गरागोवी ||७||

सगतयाग आणी हनवदन | हवदिहसरिी अहलपतपण |

सिजहसरिी उनमनी हवजञान | ि सपतिी यकरप ||८||

याहिवगळी नामाहभधान | समाधानाची सकिवचन |

सकळ कािी पादसवन | उमजो लाग ||९||

वद वदगभथ वदाि | हसदध हसदधभाव गभथहसदधाि |

अनभव अनवाथचय धादाि | सतय वसि ||१०||

बहधा अनभवाची आग | सकळ कळिी सिसग |

चौर भकतीच परसग | गोपय ि परगट ||११||

परगट वसोहन नस | गोपय असोहन भास |

भासाअभासाहन अनाररस | गरगमय मागथ ||१२||

मागथ िोय परी अिररि | जर सवथिी

पवथपि | पािो जािा अलि | लिवना ||१३||

लि जयासी लिाव | धयान जयासी धयाव |

ि ग िहच आपण विाव | हतरहवधा परहचिी ||१४||

असो िी अनभवाची दवार | कळिी सारासारहवचार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतसगकरन सतयोततर | परतययाहस यिी ||१५||

सतय पािािा नािी असतय | असतय पािािा नािी

सतय | सतयाअसतयाच कतय | पािाणारापासी ||१६||

पािाणार पािाण जया लागल | ि िदरपतव परापत

जाल | िरी मग जाणाव बाणल | समाधान ||१७||

नाना समाधान पािािा | बाणिी सदगर कररिा |

सद गरहवण सवथरा | सनमागथ नस ||१८||

परयोग साधन सायास | नाना सािप हवदयाभयास |

अभयास कािी गरगमयास | पाहवजि नािी ||१९||

ज अभयास अभयाहसिा नय | ज साधन असाधय

िोय | ि ि सद गरहवण काय | उमजो जाण ||२०||

याकारण जञानमागथ | कळाया धरावा सतसग |

सतसगहवण परसग | बोलोहच नय ||२१||

सवाव सदगरच चरण | या नाव पादसवन |

चौर भकतीच लिण | ि ि हनरोहपल ||२२||

दव बराहमण मािानभाव | सतपातर भजनाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ठाव | ऐहसय ठाई सदभाव | दढ धरावा ||२३||

ि परवततीच बोलण | बोहलल रिाया कारण |

परि सदगरपाय सवण | या नाव पादसवन ||२४||

पादसवन चौरी भकती | पावन कररिस हतरजगिी |

जयकररिा सायोजयमकती | साधकास िोय ||२५||

मिणौहन रोराहन रोर | चौर भकतीचा हनधाथर |

जयकररिा पलपार | बहि पराणी पाविी ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

पादसवनभहकतहनरपणनाम समास चवरा || ४४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सदववसि४५- परबरहम[२]सगतयाग ४६-

अिकारअहभमान व दिबहदध याचा तयाग [३] अनभव घिा

४७- अनभव घि असिा सगतयाग िोि नािीकारण

अनभव घयायचा मिणज अनभव अनभहविा अनभाव िी

हतरपटी उतपनन िोि सगतयाग करिाच अनभव असा शबद

उरि नािी अिभाव नािी िर मग अनभव कठला साराश

या गोषटी अनभवीच जाणिािइिराना िा सारा गोधळच

वाटणार [४] अिररि ४१३- गपत [५] हतरहवधा ४१४-

शासतर गर आतम या ३ परहचिी [६] पािणार पािाण ४१७-

पािणारा पािणयाची दकरया ज पािायच ि मिणज

दरषटादशयदशथन पािणाराचया रपी लीन झाल दक समाधान

हमळणारच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा आचथनभहकतहनरपण || ४५ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | चौर भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | पाचवी भकती ||१||

पाचवी भकती ि आचथन | आचथन मिहणज

दविाचथन | शासतरोकत पजाहवधान | कल पाहिज ||२||

नाना आसन उपकण | वसतर आळकार भरषण |

मानसपजा मरथिधयान | या नाव पाचवी भकती ||३||

दवबराहमण अगनीपजन | साधसि अिीिपजन |

इहि मिानभावगाइतरीपजन | या नाव पाचवी भकती ||४||

धािपारषाणमहततकापजन | हचतरलप सतपातरपजन |

आपल गिीच दविाचथन | या नाव पाचवी भकती ||५||

सीळा सपतादकि नवादकि | शाहलगराम शकल चकरादकि |

हलग सयथकाि सोमकाि | बाण िादळ नबथद ||६||

भरव भगविी मललारी | मजया नहसि बनशकरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाग नाणी नानापरी | पचायतपजा ||७||

गणशशारदाहवठलमिी | रगनारजगनारिाडवमिी |

शरीरगिनमिगरडमिी | दविाचथनी पजावा ||८||

मतसयकमथवऱिावमिी | नहसिवामनभागथवमिी |

रामकषणियगरीवमिी | दविाचथनी पजावा ||९||

कशवनारायणमाधवमिी | गोहवदहवषणमधसदनमिी |

हतरहवकरमवामनशरीधरमिी | हरषीकश पदमनाहभ ||१०||

दामोदरसकरषथणवासदवमिी | परदयमनअहनरदधपररषोततममिी |

अधोिजनारहसिअचयिमिी | जनादथन आणी उपदर ||११||

िररिराचया अनि मिी | भगविजगदातमाजगदीशमिी |

हशवशकतीचया बहधा मिी | दविाचथनी पजावा ||१२||

अशवतरनारायण सयथनारायण |लकषमीनारायण

हतरमललनारायण|

शरीिरीनारायण आददनारायण | शरषशाई परमातमा

||१३||

ऐशया परमशवराचया मिी | पािो जािा उदड असिी |

तयाच आचथन कराव भकती | पाचवी ऐसी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

याहि वगळ कळधमथ | सोड नय अनकरम |

उततम अरवा मधयम | करीि जाव ||१५||

जाखमािा मायराणी | बाळा बगळा मानहवणी |

पजा माहगणी जोहगणी | कळधम करावी ||१६||

नाना िीराा ितरास जाव | िर तया दवाच पजन

कराव | नाना उपचारी आचाथव | परमशवरासी ||१७||

पचामि गधािि | पषप पररमळदरव बहि |

धपदीप असखयाि | नीराजन कपथराची ||१८||

नाना खादय नवदय सदर | नाना फळ िाबोलपरकार |

दिणा नाना आळकार | ददवाबर वनमाळा ||१९||

हसहबका छतर सखासन | माहि मघडबर सयाथपान |

कदडया पिाका हनशाण | टाळ घोळ मदाग ||२०||

नाना वादय नाना उतसाव | नाना भकतसमदाव |

गािी िररदास सदभाव | लागला भगविी ||२१||

वापी कप सरोवर | नाना दवाळय हसखर |

राजागण मनोिर | वदावन भयरी ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मठ मडया धमथशाळा | दवदवारी पडशाळा |

नाना उपकण नितरमाळा | नाना वसतर सामगरी ||२३||

नाना पडद मडप चादोव | नाना रतघोरष लोबिी बरव |

नाना दवाळई समपाथव | िसरी घोड शककट ||२४||

आळकार आणी आळकारपातर | दरव आणी दरवपातर |

अननोदक आणी अननोदकपातर | नाना परकारीची ||२५||

वन उपवन पषपवारटका | िापसयाचया पणथकरटका |

ऐसी पजा जगननायका | यरासाग समपाथवी ||२६||

शक शाररका मयोर | बदक चकरवाक चकोर |

कोदकळा हचिळ सामर | दवाळई समपाथवी ||२७||

सगधमग आणी माजथर | गाई मिसी वरषभ वानर |

नाना पदारथ आणी लकर | दवाळई समपाथवी ||२८||

काया वाचा आणी मन | हचतत हवतत जीव पराण |

सदभाव भगवि आचथन | या नाव आचथनभकती ||२९||

ऐसहच सदगरच भजन | करन असाव अननय |

या नाव भगवदभजन | पाचवी भकती ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसी पजा न घड बरवी | िरी मानसपजा करावी |

मानसपजा अगतय विावी | परमशवरासी ||३१||

मन भगविास पजाव | कलपन सवथहि समपाथव |

मानसपजच जाणाव | लिण ऐस ||३२||

ज ज आपणास पाहिज | ि ि कलपन वाहिज |

यण परकार कीज | मानसपजा ||३३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आचथनभहकतहनरपणनाम समास पाचवा || ४५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] आचथनभहकतहनरपण ४५- छापील परिीि rsquoहनरपणrsquoशबद

नािी [१] आअचथन ५२-पजा [२] इहिमिानभाव ५४ -

यहिमिाअनभवी [३] हचतरलप ५५ ndash िसबीर [४]

सीळाशकल ५६- हशळादगडिकड [५] सपतादकि

नवादकि ५६- सािनऊ शभ गणानी यकत [६] हसहबका

छतर ५२०- पालखयाछतरया [७] मािीमघडबरसयाथपान

५२०- छतरी उचछतरी अबदागीर [८] राजागण ५२२-

पटागण [९] शकशाररका मयोर ५२७-

पोपटसाळखयामोर[१०] सगधमग ५२८- कसिरीमग

[११] मानसपजा ५३१- मनािील भहकतभावपणथ यरासाग

दवपजा[१२] कीज ५३३- करावी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा वदनभहकतहनरपण || ४६ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | पाचव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािावी भकती ||१||

सािावी भकती ि वदन | कराव दवासी नमन |

सि साध आणी सजजन | नमसकारीि जाव ||२||

सयाथहस कराव नमसकार | दवाहस कराव नमसकार |

सद गरस कराव नमसकार | साषटाग भाव ||३||

साषटाग नमसकारास अहधकार | नाना परहिमा दव गर |

अनयतर नमनाचा हवचार | अहधकार करावा ||४||

छपनन कोटी वसमिी | मध हवषणमिी असिी |

ियास नमसकार परीिी | साषटाग घालाव ||५||

पशपहि शरीपहि आणी गभसिी | याचया दशथन दोरष

जािी | िसाहच नमावा मारिी | हनतय नम हवशरष ||६||

१०] शकरः शरषशायी च मािाडो मारहिसिरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

एिरषा दशथन पणय हनतयनम हवशरषिः ||१||

भकत जञानी आणी वीिरागी | मािानभाव िापसी

योगी | सतपातर दखोहन वगी | नमसकार घालाव ||७||

वदजञ शासतरजञ आणी सवथजञ | पहडि पराहणक आणी

हवदवजजन | याहजञक वददक पहवतरजन | नमसकारीि जाव||८||

जर ददसिी हवशरष गण | ि सदगरच अहधषठान |

याकारण ियासी नमन | अतयादर कराव ||९||

गणश शारदा नाना शकती | िररिराचया अविार-

मिी | नाना दव सागो दकिी | परकाकार ||१०||

सवथ दवास नमसकाररल | ि यका भगविास पावल |

यदरी यक वचन बोहलल | आि ि ऐका ||११||

११] आकाशातपहिि िोय यरा गचछहि सागर |

सवथदवनमसकारः कशव परहिगचछहि ||२||

याकारण सवथ दवासी | नमसकाराव अतयादरसी |

अहधषठान माहनिा दवासी | परम सौखय वाट ||१२||

दव दवाची अहधषठान | सतपातर सदगरची सरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण नमसकार करण | उभय मागी ||१३||

नमसकार लीनिा घड | नमसकार हवकलप मोड |

नमसकार सखय घड | नाना सतपातरासी ||१४||

नमसकार दोरष जािी | नमसकार अनयाय कषमिी |

नमसकार मोडली जडिी | समाधान ||१५||

हससापरिा नािी दड | ऐस बोलिी उदड |

याकारण अखड | दव भकत वदाव ||१६||

नमसकार कपा उचबळ | नमसकार परसननिा

परबळ | नमसकार गरदव वोळ | साधकावरी ||१७||

हनःशरष कररिा नमसकार | नासिी दोरषाच हगररवर |

आणी मखय परमशवर | कपा करी ||१८||

नमसकार पहिि पावन | नमसकार सिासी शरण |

नमसकार जनममरण | दरी दऱिाव ||१९||

परम अनयाय करहन आला | आणी साषटाग नमसकार

घािला | िरी िो अनयाय कषमा कला | पाहिज शरषठी ||२०||

याकारण नमसकारापरि | आणीक नािी अनसरि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नमसकार पराणीयाि | सद बहदध लाग ||२१||

नमसकारास वचाव नलग | नमसकारास कषटाव नलग |

नमसकारास कािीच नलग | उपकणथ सामगरी ||२२||

नमसकारा ऐस नािी सोप | नमसकार करावा अननयरप |

नाना साधनी सािप | कासया हसणाव ||२३||

साधक भाव नमसकार घाली | तयाची हचिा साधस

लागली | सगम पर नऊन घाली | जरील िर ||२४||

याकारण नमसकार शरषठ | नमसकार वोळिी वररषठ |

यर साहगिली पषट | सािावी भकती ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

वदनभहकतहनरपणनाम समास सिावा || ४६ ||

दशक ४ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] गभसिी ६६- सयथ [२] हससापरिा ६१६ndash मसिकाहन

(सारखा) सवथशरषठ[३] हनःशरषकररिा नमसकार ६१८-

अगदी मनापासन मनोभाव नमसकार कलयास [४] आणीक

नािी अनसरि ६२१- यासारख आणखीन कािी इषट योगय

ि काय सागाव [५] पषट ६२५- सपषट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा दासयभहकतहनरपण || ४७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािाव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािवी भकती ||१||

सािव भजन ि दासय जाणाव | पहडल कायथ हििक

कराव | सदा सहननधहच असाव | दवदवारी ||२||

दवाच वभव साभाळाव | नयनपणथ पडोहच नदाव |

चढि वाढि वाढवाव | भजन दवाच ||३||

भगली दवाळय करावी | मोडली सरोवर बाधावी |

सोफ धमथशाळा चालवावी | निनहच काय ||४||

नाना रचना जीणथ जजथर | तयाच कराव जीणोदधार |

पहडल कायथ ि सतवर | चालहवि जाव ||५||

गज रर िरग हसिासन | चौदकया हसहबका सखासन |

मचक डोलिार हवमान | निनहच करावी ||६||

मघडबर छतर चामर | सयाथपान हनशाण अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनतय निन अतयादर | साभाहळि जावी ||७||

नाना परकारीची यान | बसावयाची उततम सरान |

बहहवध सवणाथसन | यत करीि जावी ||८||

भवन कोठडया पटया मादसा | राझण कोिळी घागरी

बहवसा | सपणथ दरवाश ऐसा | अहि यत करावा ||९||

भयरी िळघर आणी हववर | नाना सरळ गपत दवार |

अनघय वसिची भाडार | यत करीि जावी ||१०||

आळकार भरषण ददवाबर | नाना रत मनोिर |

नाना धाि सवणथपातर | यत करीि जावी ||११||

पषपवारटका नाना वन | नाना िरवराची बन |

पाविी करावी जीवन | िया विासी ||१२||

नाना पशहचया शाळा | नाना पिी हचतरशाळा |

नाना वादय नाटयशाळा | गणी गायक बहसाल ||१३||

सवयपाकगि भोजनशाळा | सामगरीगि धमथशाळा |

हनददरसिाकारण पडशाळा | हवशाळ सरळ ||१४||

नाना पररमळदरवाची सरळ | नाना खादयफळाची सरळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रसाची नाना सरळ | यत करीि जावी ||१५||

नाना वसिाची नाना सरान | भगली करावी निन |

दवाच वभव वचन | दकिी मिणौहन बोलाव ||१६||

सवाा ठाई अहि सादर | आणी दासयतवासहि

ितपर | कायथभागाचा हवसर | पडणार नािी ||१७||

जयतया पव मोिोतसाव | असभाव चालवी वभव |

ज दखिा सवगीच दव | िटसि िोिी ||१८||

ऐस वभव चालवाव | आणी नीच दासयतवहि कराव |

पहडल परसगी सावध असाव | सवथकाळ ||१९||

ज ज कािी पाहिज | ि ि ितकाळहच दइज |

अतयि आवडी कीज | सकळ सवा ||२०||

चरणिाळण सनान आचमन | गधािि वसन भरषण |

आसन जीवन नाना समन | धप दीप नवदय ||२१||

शयनाकारण उततम सरळ | जळ ठवावी ससीिळ |

िाबोल गायन रसाळ | रागरग करावी ||२२||

पररमळदरव आणी फलल | नाना सगधल िल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

खादय फळ बहसाल | सहननधहच असावी ||२३||

सड समाजथन करावी | उदकपातर उदक भरावी |

वसन परिालन आणावी | उततमोततम ||२४||

सकळाच कराव पारपतय | आलयाच कराव आहितय |

ऐसी ि जाणावी सतय | सािवी भकती ||२५||

वचन बोलावी करणची | नाना परकार सििीची |

अिर हनविी सकळाची | ऐस वदाव ||२६||

ऐसी ि सािवी भकती | हनरोहपली यरामिी |

परतयि न घड िरी हचतती | मानसपजा करावी ||२७||

ऐस दासय कराव दवाच | यणहच परकार सदगरच |

परतयि न घड िरी मानसपजच | कररि जाव ||२८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासयभहकतहनरपणनाम समास सािवा || ४७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] िरग ७६- घोड[२] चौदकयाहनशाण अपार ७६-

चौरगपषकळ हनशाण[३] राजण कोिळी ७९- मािीच

राजणमोठी भाडी इ[४] मादसा ७९- पटार [५] अनघय

वसि ७१०- दान दयावयाचया नसिील अशा अमोल वसि

[६] पाविी करावी जीवन ७१२- जगणयासाठी उपयकत

िोिील अशी करावीि [७] नाना वसिाची ७१६- हवहवध

वसिची [८] फलल ७२३- अततर [९] कराव पारपतय ७२५-

समाचार घयावा [१०] आहितय ७२५- अहिरथयपाहणचार

[११] वसन परिालन ७२४- कपड सवचछ धवन आणावीि

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सखयभहकतहनरपण || ४८ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | आठवी भकती ||१||

दवासी परम सखय कराव | परम परीिीन बाधाव |

आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२||

दवास जयाची परीिी | आपण विाथव िण रीिी |

यण कररिा भगविी | सखय घड नमसि ||३||

भहकत भाव आणी भजन | हनरपण आणी करा-

कीिथन | परमळ भकताच गायन | आवड दवा ||४||

आपण िसहच विाथव | आपणाहस िच आवडाव |

मनासाररख िोिा सवभाव | सखय घड नमसि ||५||

दवाचया सखयतवाकारण | आपल सौखय सोडन दण |

अननयभाव जीव पराण | शरीर िहि वचाव ||६||

साडन आपली ससारवरा | कररि जावी दवाची हचिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण कीिथन करा वािाथ | दवाचयाहच सागावा ||७||

दवाचया सखयतवासाठी | पडावा हजवलगासी िटी |

सवथ अपाथव सवटी | पराण िोहि वचावा ||८||

आपल आवघहच जाव | परी दवासी सखय रािाव |

ऐसी परीिी हजव भाव | भगविी लागावी ||९||

दव मिहणज आपला पराण | पराणासी न कराव

हनवाथण | परम परीिीच लिण | ि ि ऐस अस ||१०||

ऐस परम सखय धररिा | दवास लाग भकताची हचिा |

पाडव लाखाजोिरी जळिा | हववरदवार कादढल ||११||

दव सखयतव राि आपणासी | ि िो वमथ आपणाहच पासी |

आपण वचन बोलावी जसी | िसी यिी पडसाद ||१२||

आपण असिा अननयभाव | दव ितकाळहच पाव |

आपण तरास घिा जीव | दवहि तरास ||१३||

१२] य यरा मा परपदयनि िासिरव

भजामयिमभगी४११

जस जयाच भजन | िसाहच दवहि आपण |

मिणौन ि आवघ जाण | आपणाहच पासी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपलया मनासाररख न घड | िण गण हनषठा

मोड | िरी गोषटी आपणाकड | सिजहच आली ||१५||

मघ चािकावरी वोळना | िरी चािक पालटना |

चदर वळहस उगवना | िऱिी चकोर अननय ||१६||

ऐस असाव सखयतव | हववक धराव सतव |

भगविावरील ममतव | साडहच नय ||१७||

सखा मानावा भगवि | मािा हपिा गण गोि |

हवदया लकषमी धन हवतत | सकळ परमातमा ||१८||

दवावगळ कोणी नािी | ऐस बोलिी सवथहि |

परि तयाची हनषठा कािी | िसीच नस ||१९||

मिणोहन ऐस न कराव | सखय िरी खरहच कराव |

अिरी सदढ धराव | परमशवरासी ||२०||

आपहलया मनोगिाकारण | दवावरी करोधास यण |

ऐसी नविि कक लिण | सखयभकतीची ||२१||

दवाच ज मनोगि | िहच आपल उहचि |

इचछसाठी भगवि | अिर नय की ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवाच इचछन विाथव | दव करील ि मानाव |

मग सिजहच सवभाव | कपाळ दव ||२३||

पािािा दवाच कपसी | मािची कपा कायसी |

मािा वधी बाळकासी | हवपहततकाळी ||२४||

दव भकत कोण वहधला | कधी दहखला ना ऐदकला |

शरणागिास दव जाला | वजरपजर ||२५||

दव भकताचा कवारी | दव पहििासी िारी |

दव िोय सािाकारी | अनाराचा ||२६||

दव अनाराचा कपिी | नाना सकटापासन रिी |

धाहवननला अिरसािी | गजदराकारण ||२७||

दव कपचा सागर | दव करणचा जळधर |

दवासी भकताचा हवसर | पडणार नािी ||२८||

दव परीिी राखो जाण | दवासी कराव साजण |

हजवलग आवघी हपसण | कामा न यिी ||२९||

सखय दवाच िटना | परीिी दवाची हवटना |

दव कदा पालटना | शरणागिासी ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणोहन सखय दवासी कराव | हििगज ियासी

सागाव | आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||३१||

जसा दव िसा गर | शासतरी बोहलला िा हवचार |

मिणौन सखयतवाचा परकार | सदगरसी असावा ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सखयभहकतहनरपणनाम समास आठवा || ४८ ||

दशक ४ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]हनवाथण ८१०- नाश [२] अिर नय ८२२- दर कर

नयहवसर नय [३] वजरपजर ८२५- बळकट

आधाराचासकटाि साभाळणारा [४] कपिी ८२७-

कवारी [५] हजवलग आवघी हपसण ८२९- हनकटविीय

अतयि सवारी असिाि [६] साजण ८२९- हमतर

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा आतमहनवदनभहकतहनरपण || ४९||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आठव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | भहकत नवमी ||१||

नवमी हनवदन जाणाव | आतमहनवदन कराव |

िहि साहगजल सवभाव | पराजळ करहन ||२||

ऐका हनवदनाच लिण | दवाहस वािाव आपण |

कराव ितवहववरण | मिहणज कळ ||३||

मी भकत ऐस मिणाव | आणी हवभकतपणहच

भजाव | ि आवघहच जाणाव | हवलिण ||४||

लिण असोन हवलिण | जञान असोन अजञान |

भकत असोन हवभकतपण | ि ि ऐस ||५||

भकत मिहणज हवभकत नवि | आणी हवभकत मिहणज

भकत नवि | हवचारहवण कािीच नवि | समाधान ||६||

िसमाि हवचार करावा | दव कोण िो वोळखावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपला आपण शोध घयावा | अियाथमी ||७||

मी कोण ऐसा हनवाडा | पािो जािा ितवझाडा |

हवचार कररिा उघडा | आपण नािी ||८||

ितव ितव जविा सर | िविा आपण क चा उर |

आतमहनवदन यण परकार | सिजहच जाल ||९||

ितवरप सकळ भास | हववक पािािा हनरस |

परकहिहनरास आतमा अस | आपण क चा ||१०||

यक मखय परमशवर | दसरी परकहि जगदाकार |

हिसरा आपण क चा चोर | आहणला मध ||११||

ऐस ि हसदधहच असिा | नाहरली लाग दिअििा |

परि हवचार पािो जािा | कािीच नस ||१२||

पािािा ितवहववचना | हपडबरहमाडितवरचना |

हवशवाकार वकती नाना | ितव हवसिारली ||१३||

ितव साितव वोसरिी | साितव नर आतमपरहचिी |

आतमा अस आददअिी | आपण क चा ||१४||

आतमा यक सवानदघन | आणी अिमातमा ि वचन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी मग आपण क चा हभनन | उरला िर ||१५||

सोि िसा ि उततर | याच पािाव अराािर |

पाििा आतमयाचा हवचार | आपण क चा िर ||१६||

आतमा हनगथण हनरजन | ियासी असाव अननय |

अननय मिहणज नािी अनय | आपण क चा िर ||१७||

आतमा मिहणज िो अदवि | जर नािी दविादवि |

िर मीपणाचा िि | उरल क चा ||१८||

आतमा पणथतव पररपणथ | जर नािी गणागण |

हनखळ हनगथणी आपण | कोण क चा ||१९||

तवपद ितपद अहसपद | हनरसहन सकळ भदाभद |

वसि ठाईची अभद | आपण क चा ||२०||

हनरहसिा जीवहशवउपाधी | जीवहशवहच क च

आधी | सवरपी िोिा दढबहदध | आपण क चा ||२१||

आपण हमरथया साच दव | दवभकत अननयभाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२२||

या नाव आतमहनवदन | जञाहनयाच समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नवम भकतीच लिण | हनरोहपल ||२३||

पचभिामधय आकाश | सकळ दवामध जगदीश |

नवहवधा भकतीमधय हवशरष | भहकत नवमी ||२४||

नवमी भकती आतमहनवदन | न िोिा न चक जनम-

मरण | ि वचन सतय परमाण | अनयरा नवि ||२५||

ऐसी ि नवहवधा भकती | कलया पाहवज सायोजय-

मकती | सायोजयमकतीस कलपािी | चळण नािी ||२६||

हििी मकतीस आि चळण | सायोजयमकती अचळ जाण |

तरलोकयास िोिा हनवाथण | सायोजयमकती चळना ||२७||

आवघीया चतवार मकती | वदशासतर बोलिी |

ियामधय िीन नासिी | चौरी ि अहवनाश ||२८||

पहिली मकती ि सलोकिा | दसरी ि समीपिा |

हिसरी ि सवरपिा | चौरी सायोजयमकती ||२९||

ऐहसया चतवार मकती | भगवदभजन पराणी पाविी |

िहच हनरपण पराजळ शरोिी | सावध पढ पररसाव ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आतमहनवदनभहकतहनरपणनाम समास नववा || ४९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]आतमहनवदनभहकतहनरपण ४९- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] ितव ितव जविा सर ९९-

आतमसवरपाच जञान झालयावर पचभिा -तमक दिािील िततव

तया आतमिततवािच लय पाविाि [२] नाहरली ९१२ ndash

लटकीहमरथया[३] ितव साितव वोसरिी ९१४- मी

ितवाचा सािी आि मिणज rsquoमीrsquo िततवापासन हभनन आि rsquoमीrsquo

िततव नािीrdquoसवा खहलवद बरहमrdquoअशी आतमपरिीिी आली कक

साहितवच उरि नािी आददअिी एकच आतमा आिआपण

हनराळ नािीच[४] चळण नािी ९२६- चळि नािी अचल

[५] चतवार ९२८- चार [६] तवपद ९२०- िततवमहस या

मिावाकयािील तवपद व ितपद याचा भद अहसपदान काढन

rsquoि ि आिसrsquo अस ऐकय िोऊन अवहशषट शदध परबरहम उरि

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा महकतचिषटय || ४१० ||

शरीराम

मळी बरहम हनराकार | िर सफरथिरप अिकार |

िो पचभिाचा हवचार | जञानदशकी बोहलला ||१||

िो अिकार वायोरप | ियावरी िजाच सवरप |

िया िजाचया आधार आप | आवणोदक दाटल ||२||

िया आवणोदकाचया आधार | धरा धररली फहणवर |

वरिी छपनन कोटी हवसिार | वसधरा ि ||३||

इयवरी पररघ सपत सागर | मधय मर मािा रोर |

अषट ददगपाळ िो पररवार | अिर वहषटि राहिला ||४||

िो सवणाथचा मािा मर | परथवीस ियाचा आधार |

चौर यासी सिसर हवसिार | रदी ियाची ||५||

उच िरी मयाथदवगळा | भमीमध सिसर सोळा |

िया भोविा वहषटि पाळा | लोकालोक पवथिाचा ||६||

िया ऐहलकड हिमाचळ | जर पाडव गळाल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ | धमथ आणी िमाळनीळ | पढ गल ||७||

जर जावया मागथ नािी | मागी पसरल मािा अिी |

हसिसख सखावल ििी | पवथिरप भासिी ||८||

िया ऐहलकड सवटी जाण | बददरकाशरम बददरनारायण |

िर मािा िापसी हनवाथण | दितयागारथ जािी ||९||

िया ऐहलकड बददरकदार | पािोन यिी लािानरोर |

ऐसा िा अवघा हवसिार | मरपवथिाचा ||१०||

िया मरपवथिा पाठारी | िीन शग हवरषमिारी |

पररवार राहिल ियावरी | बरहमा हवषण मिश ||११||

बरहमशग िो पवथिाचा | हवषणशग िो मगथजाचा |

हशवशग िो सफरटकाचा | कलास नाम तयाच ||१२||

वकठ नाम हवषणशगाच | सतयलोक नाम बरहम-

शगाच | आमराविी इदराच | सरळ खालि ||१३||

िर गण गधवथ लोकपाळ | िहिस कोटी दव सकळ |

चौदा लोक सवणाथचळ | वहषटि राहिल ||१४||

िर कामधनची हखललार | कलपिरची बन अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अमिाची सरोवर | ठाई ठाई उचबळिी ||१५||

िर उदड हचिामणी | हिर पररसाहचया खाणी |

िर सवणथमय धरणी | लखलखायमान ||१६||

परम रमणीय फाकिी दकळा | नवरताहचया

पारषाणहसळा | िर अखड िररषवळा | आनदमय ||१७||

िर अमिाची भोजन | ददव गध ददव समन |

अषट नायका गधवथगायन | हनरिर ||१८||

िर िारणय वोसरना | रोगवाधीहि असना |

वधापय आणी मरण यना | कदाकाळी ||१९||

िर यकाहहन यक सदर | िर यकाहहन यक

चिर | धीर उदार आणी शर | मयाथदवगळ ||२०||

िर ददवदि जयोहिरप | हवदयलयिसाररखी सवरप |

िर यश कीरथि परिाप | हसमा साहडली ||२१||

ऐस ि सवगथभवन | सकळ दवाच वसि सरान |

िया सरळाच महिमान | बोहलज हििक रोड ||२२||

यर जया दवाच भजन कराव | िर ि दवलोकी रािाव |

सलोकिा मकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लोकी रािाव ि सलोकिा | समीप असाव ि समीपिा |

सवरपहच विाव ि सवरपिा | हिसरी मकती ||२४||

दवसवरप जाला दिी | शरीवतस कौसिभ लकषमी

नािी | सवरपिच लिण पािी | ऐस अस ||२५||

सकि आि िो भोहगिी | सकि सरिाच ढकलन

दिी | आपण दव ि असिी | जस िस ||२६||

मिणोहन हिनी महकत नाहसवि | सायोजयमकती ि

शाशवि | िहि हनरोहपजल सावहचतत | ऐक आिा ||२७||

बरहमाड नासल कलपािी | पवथिासहिि जळल हििी |

िविा अवघच दव जािी | मा महकत क चया िर ||२८||

िविा हनगथण परमातमा हनशचळ | हनगथण भकती िहि

अचळ | सायोजयमकती ि कवळ | जाहणज ऐसी ||२९||

हनगथणी अननय असिा | िण िोय सायोजयिा |

सायोजयिा मिहणज सवरपिा | हनगथण भकती ||३०||

सगण भकती ि चळ | हनगथण भकती ि न चळ |

ि आवघ पराजळ कळ | सद गर कहलया ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद महकतचिषटयनाम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा || ४१० || दशक चवरा समापत ||

दशक ४ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आवणोदक १०२- जलावरण [२] िमालनीळ १०७-

यमधमथ [३] मािाअिी १०८- मोठाल सपथ[४] िीन शग

१०११- िीनहशखर [५] हवरषमिारी १०११-

वाकडयाहिकडया ओळीि[६] मगथजाचा १०१२-पाचचा

[७] हििी १०२८- परथवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१]पपकलयाणसवामीचया िसिहलहखिावरन छापललया शक

१९२९ सालचया दसर या आवहततवरन सदर दासबोधाची

िळरटपासि सगणकावहतत ियार करनया सगणक आवहततच

इिरानी छापललया परिीबरोबर िलना करन िी हनदोरष

करणयाचा अटोकाट परयत कला आि

२] दशक व समासाची नाव शकयिोवर मळ परिीि जी

आिि िीच ठवली आििपरि कािी नावाि रोडासा बदल

कला आि अमक नावाचा दशकसमास अस परतयकवळी

सागणयाची आवशयकिा नािीमिणन नावाबरोबर जोडलला

rsquoनामrsquo िा rsquoनावाचाrsquoया अराथचा शबद वगळला आिवाचकानी

या दकरकोळ दरसतयासाठी िमा करावीजया नावाि बदल

कला आि ि शबद िारादकि कल आिितयाच हववरण

िळरटपाि ददल आि

३] पनरावतत नावापढ दशककरमाक व समास करमाक ददल

असन परतयक समासाचा पान करमाक अनकरमहणकि

माहििीसाठी ददल आिििसच िळरटपाि परतयक

शबदासमोर समासकरमाक व ओवीकरमाक ददल आिियामळ

िवा िो समासओवी व शबद शोधण सलभ िोईल

४] दासबोधाि आलल ससकि शलोकाना अनकरमाक ददल

आिि शलोकापढील अक तया समासािील शलोकाची सखया

दशथविो-इहि सभपजञाकलकणीपण]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

Page 3: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मनःपवथक आभार

dasbodhcom

हवकीसतरोि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हिदततववादी

डाव कमयहनसट

ई मराठी हवचारवि राजकारणयाना अपथण

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळकळीची हवनिी

अधयातम असा एक बोजड शबद आि एखाद पसिक अधयाहतमक आि

ककवा वचाररक आि अस मिटल की लिान मल िरण मडळी तयापासन लाब

िोिाि अधयातम मिणज कािीिरी ररटायरमटनिरचा उदयोग

ldquo ग

ऱया ग rdquo

आजचा काळ जागहिकीकरणाचा आि जागहिक दकिीचया हवदवानाच

साहितय आिा सिजासिजी उपलबध िोि आि तयाचबरोबर आपलयाकडील

मिान हवचारविाच हवचारिी जगभर पसरि आिि

२३०० वरषा जनया असललया मराठी भारषििी जञानोबा िकारामासारख

मिान सि आिि तयाच साहितय जागहिक दजाथच आि ि सि मोठमोठया

गोषटी कलीषट भारषि बोजड करन सागि नािीि अगदी गिन िततवजञानिी

अगदी सिज साधया भारषि सागिाि आहण मग तयाच भारषािर वाचन

अमररकिल हवदवान जी पसिक हलिीिाि िी जगभराि बसट सलर िोिाि

गरदव टागोरानी नोबल पाररिोहरषक हवजिी गीिाजली हलहिणयाआधी

िकारामाच अभग वाचल आहण बगालीि भारषािररि कल गरदव

रहवदरनाराच बध सतयदरनार ि पहिल भारिीय ICS सनदी अहधकारी ि

१८७१ साली अिमदनगर सािारा पण आहण मबई भागाि िोि तया काळाि

तयानी िकारामाच अभग वाचल आहण ि परभाहवि झाल तयानिर तयानी व

तयाच भाऊ रहवदरनार यानी िकारामाचया अनक अभगाच ldquoिकोबाrdquo या नावान

बगाली व निर इगरजी भारषािर कल व याच परभावाखाली तयानी गीिाजली

हलहिली गीिाजलीचया अनक कहविावर िकारामाची छाप आि गीिाजलीच

इगरजी भारषािर वाचन हयटस िा इगलीश कवी परभाहवि झाला तयािल

मानविावादी आहण भिदयावादी िततवजञान ि लोक पररमच वाचि िोि एका

वरषाथिच तयाची फ़र च जमथन आदी दिा भारषाि भारषािर झाली खदद गाधीजीनी

िकारामाचया अभगाच भारषािर कल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पण आमिी मराठी मडळी मातर िकाराम रामदास आहण जञानशवर

शाळिलया पसिकाि नाईलाजान वाचिो आहण निर हिकड वळनिी बघि

नािी जया िकाराम मिाराजानी छतरपिीनी पाठवलला नजराणा नमरपण

नाकारला आहण मिाराजाना िातरधमाथचा उपदश कला ि िकाराम मिाराज

आपलयासाठी िजारो अभगाचा नजराणा ठवन गल आिि तयािली परतयक

ओळ शबद मिणज जीवनाचा मागथ दाखवणारा परकाश झोिच आि पण िा

नजराणा आपण उदधटपण नाकारि आिोि

हमतरिो मराठीिल अस अनमोल साहितय आपलया परतयकाचया घरी

असल पाहिज वाचनाि असल पाहिज आहण आचरणाि आल पाहिज कारण

आज जग आपलया या खहजनयान शरीमि िोि आि जर आपण िा खहजना रददीि

टाक िर आपलयासारख करट आपणच ठर ि पसिक आपलया जासिीि जासि

हमतराना आहण नािवाईकाना पाठवा परतयक मराठी माणसाला ि हमळ द

सिसाहितय हवनामलय आि अमलय आि यणारया हपढाना नवा मागथ

दाखवणयाची िमिा याि आि

चला िर लागा कामाला करा फ़ॉरवडथ परतयक मराठी माणसाचया

डसकटॉपवर आहण मोबाईलमधय जञानशवरी दासबोध आहण िकारामाची गारा

असलीच पाहिज

आपल नमर

टीम ई साहितय

(ई साहितय परहिषठानचया सवथ VIP सदसयाना पाचिी खड पाठवल जािील तयासाठी पतर पाठवणयाची

आवशयकिा नािी

इिरानी खड २ ि ५ हवनामलय हमळवणयासाठी कपया esahitygmailcom ला पतर हलिा पतराि आपण

िा खड जया लोकाना forward कला तयाच ई मल पतत कळवाव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध िा समरथ रामदासानी रचला तयाच

हलखाण तयाच पटटहशषय कलयाण सवामीनी कल रायगड

हजलयािील अतयि हनबीड अरणयाि हवसावललया

हशवररची घळ या रठकाणी ि लखन झाल दासबोध िा गरर

एकण २० दशकामधय हवभागलला असन परतयक दशकाि

१० समास आिि

एकका समासाि एक एक हवरषय घऊन समराानी

सासाररकाचया साधकाचया हनसपिाचया हवरकताचया सवथ

सामानयाचया बालकाचया परौढाचयाजराजजथराचया अशा

सवथ जािी पर धमाथचया सतरी-पररषाचया मानवी मनाला

उपदश कला आि या गरराच पारायण दखील करिाि

मिाराषटर सरकारचया अधीन असललया राजय मराठी

हवकास ससरन ७८०० ओवाचा िा गरर ऑहडयो सवरपाि

उपलबध करन ददला आि शासतरीय गायक सजय अभयकर

याचया आवाजािलया या ऑहडयोरपािररि दासबोधाच

सगीि राहल रानड याच आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समरथ रामदास सवामीनी दासबोधाच वणथन खालीलपरमाण करन

ठवल आि

भकताचहन साहभमान कपा कली दाशररीन

समरथकपची वचन िो िा दासबोध शरीराम

वीस दशक दासबोध शरवणदवार घिा शोध

मनकतयाथस हवशद परमारथ िोिो शरीराम

वीस दशक दोनीस समास साधक पािाव सावकास

हववरिा हवशरषाहवशरष कळो लाग शरीराम

गरराच कराव सिवन सिवनाच काय परयोजन

यर परतययास कारण परतययो पािावा शरीराम

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

समरााची समरथ हवचार सतर

डॉ माधवी मिाजन

madhavimahajan17gmailcom

भारिीय ससकिीि पवीपासनच मानवी मनाचा शरीराचा

आरोगयाचा हवशवाचा हनसगाथचा िसच जगणयासबधीचया हनयमाचा असा

सवाागीण अभयास झाला आि आनदी जीवन कस जगाव याचा मलमतर भारिीय

ससकिीन ददला आि भारिीय ससकिीि अवदिाला मितव ददल आि अवदि

मिणज माझयासारखाच दसरा आि िी भावना अवदिाला मितव दऊन हवशवावर

आपलपणान परम करा अशी वापक हवचाराची हशकवण भारिीय ससकिीन

ददली भौहिक जगाि जगिाना खर सख शाशवि सखाचया उगमापयथि

पोिोचवणारी हवचारधारा या ससकिीन ददली ॠरषीमनीनी शाशवि सखाची

परहचिी घिली आहण िा आनद सवाापयथि पोिोचवणयासाठी कायथरि रािील ि

कवळ अवदिाि रमल नािीि िर सवथ जगाशी एकरप झाल

शाशवि सखाचा मागथ मनषयाला वदानी दाखहवला भगवदगीिि

शरीकषणान िो उलगडन दाखहवला आहण भारिाला लाभललया सि परपरन िो

मागथ सामानय माणसाला सोपपा करन दाखहवला आजचया २१वा शिकाि

दखील सिाच हवचार तयाच साहितय एखादया ददपसिभापरमाण आपलयाला

मागथदशथक ठरि या सि वाडमयामधय समरथ रामदाससवामी याचा शरीमद

दासबॊध िा गरर परापहचकासाठी राजकीय वकतीसाठी साधकासाठी िसच

रोजचया वविारासाठी दखील अतयि उपयकत ठरिो सवाथि मितवाच मिणज

वकती हवकासाचया दषटीन या गरराच मितव अननय साधारण आि तयाच

हवचारधन परतयक वकतीचया वकतीमतवाचया जडणघडणीि उपयकत आि मानवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मन ि अतयि चचल आि पण या मनाचा परवततीचा समराानी सखोल अभयास

कला असलयाच तयाचया हवचार सतरामधन आपलया परतययास यि

शरीमद दासबोध २० दशक आहण २०० समास अस सवरप असणाऱया

या गरराि ७७५१ ओवा आिि परतयक दशकािील १० समासामधय एक सतर

पकडन समराानी िो हवरषय हवसिारान माडला आि सिवनान परारभ करन समरथ

आतमजञानाचया खोल गाभयापयाि आपलयाला घऊन जािाि परपचापासन

बरहमऎकय साधणयापयािच सवथ हवरषय समरथ या गरराि िािाळिाि

अधयातमशासतराचया या गररामधय मानवी जीवाचा उधदार िा परधान िि ददसन

यिो

भारिीय ितवजञान मानवी जीवनािील अजञान दर िोऊन तयाचया

जीवनाि तयाला पणथतव कस परापत करन घिा यईल याचा पाठपरावा करि

समरााचा शरीमद दासबोध िा गरर आदशथ मानवी जीवन कस असाव याच मौहलक

मागथदशथन घडविो माणसाला परमशवरान अनक दवी गणानी यकत अस घडवल

मानवी दि घडविाना २६ दवी गण आहण फ़कत ६ च असरी गण दवान या

नरदिाला बिाल कल या गण अवगणाच फ़ायद िोट कस आिि या गणाचा

योगय वापर करन उततम वहकतमतव कस घड शकि या हवरषयी समरथ अनक

समासामधन मागथदशथन करिाि

या दवी गणापकी एक मिणज आपलयाला परापत झालल वाणीच

सामरथयथ शारदासिवनाचया समासामधय शारदामािच सिवन करन समराानी

आपण माडललया गरर परपचासाठी उततम शबदसामरथयथ परापत विाव मिणन

आशीवाथद मागन घिला आि वाणीच मितव दासबोधापरमाण समराानी मनाचया

शलोकाि दखील सपषट कल आि

सवय सवथदा नमर वाच वदाव मना सवथ लोकासी र हनववाव

लोकसगरिाचया दषटीन समराानी वाणीच मितव वारवार सपषट कल

आि आजचया यगाि दखील कामाचया रठकाणी रटमवकथ असि िविा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसपराचया सिाययान कोणििी काम पणथतवाला जाि असि अशावळी

एकमकाना समजावन घऊन कोणाच मन न दखाविा काम करण गरजच असि

आपली वाणी जर गोड असल दसऱयाला जाणन घणयाची िमिा असल िर अशा

वकती जीवनाि यशाचया हशखराचया ददशन वाटचाल करिाना आपण पिािो

जगामधय जगहमतर जीविपाशी आि सतर दा १९२१९

लोकसगरिाच कवढ मितवाच सतर समरथ आपलयाला सागिाि आपलया

बोलणयािन आपण अनक हमतर जोडि असिो िसच अनक शतर दखील हनमाथण

करि असिो जगाि जर जगहमतर विायच असल िर तयाच वमथ आपलया

हजविपाशी आि rsquo उततमपररष लिण rsquo याहवरषयी हनरपण करिाना सविवरन

दसऱयाच अिकरण कस जाणाव याच सोपप सतर साहगिल आि

कठीण शबद वाईट वाटि ि िो परतययास यि

िरी मग वाईट बोलाव ि काय हनहमतत दा १२१०२३

माणसान निमी सविवरन दसऱयाची परीिा करावी दसऱयाचया कट

बोलणयान जस आपल मन दखावि िसच आपलया कठोर शबदान दसऱयाच मन

दखाव शकि दसऱयाच मन दखावण िी एक परकार हिसाच आि अशी

मानहसक हिसा आपलयाकडन घड नय यासाठी समरथ आपलयाला सावध

करिाि

आपणास हचमोटा घिला िण कासाहवस जाला

आपणावरन दसऱयाला राखि जाव दा १२१०२४

अवदिाच परतयि वविाररक सवरप समराानी या हवचारािन हशकहवल आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जगामधय जगहमतर िोणयासाठी पररम एकमकाहवरषयी वाटणारा राग

वदरष मतसर या दगथणाचा तयाग िोण गरजच आि सविचया हवकासासाठी

सदढ आरोगयासाठी आहण मनाचया परसननिसाठी समराानी रषहिपवर हवजय

हमळवणयास साहगिल आि करोध िा माणसाचा परधान शतर आि िा करोध

बळाविो कसा िर समरथ मिणिाि

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ || दा ११२३ ||

हवचारशकती नषट करणारा सविबरोबर इिराचा नाश करणाऱया

करोधावर हवजय हमळवणयाची हशकवण समरथ दिाि भगवदगीिि भगविानी

सपषटदपण साहगिल आि की करोधामळ भरम िोिो हववक सटिो भरमामळ

िसच अहववकामळ हवसमरण िोि हवसमरणामळ हनशचयातमक बदधी नषट िोि

आहण बदधीनाश झाला हववकाचा नाश झाला की सवथसवाचा नाश िोिो ( अ २

शलो ६३ ) सवि बरोबर इिराचा नाश करणाऱया करोधाला मनािन िददपार

करायला सागन समरथ आपलयाला सावधच करिाि एखादया भकपापरमाण

आपलया शरीराची व मनाची िानी करणाऱया करोधावर हवजय हमळवन आनदी

जीवन जगणयाची कलाच समरथ आपलयाला हशकविाि

दभ दपथ अहभमान | करोध आहण करठण वचन |

ि आजञानाच लिण | भगवद गीिि बोहलल || दा १२१०२८ ||

करोधाबरोबरच दभ दपथ अहभमान कठोरवाणी यापासन कोसो दर

रािणयास सागिाि िी सवथ अजञानाची िसच असरी लिण आिि समरााना

सवाथि जासि चीड या नहिक दगथणाची आि समरथ आपलया मििाना उततम

मिि िोणयासाठी मिि विा पण मििी कर नका अस बजाविाि मििी मिणज

मििपणाचा डामडौल िा डामडौल खोटा ददमाख याचा समरााना हिटकारा

आि हवकारावर हवजय हमळवला िरच मनशािी हमळण शकय आि ि जाणनच

समरथ आपलयाला वारवार या दोरषापासन दर रािणयाच आगरि करिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अवगण सोहडिा जािी | उततम गण अभाहसिा यिी |

कहवदया साडन हसकिी | शािाण हवदया || दा १४ ६ ५ ||

ि दासबोधाच परधान सतर आि सवभावाला औरषध नािी अस

मिणिाि परि परयताचया आधार माणस आपलयामधय िवा िसा बदल घडवन

आण शकिो िा हवशवास समरथ आपलया मनाि जागा करिाि अचक परयताचया

आधार मनावर सयम ठवन साितयान उततम गण अभयासपवथक आपलयाि

आणणयाचा परयत कला िर ि पररविथन सिज शकय आि ि समरथ वरील ओवीि

ठामपण सागिाि

समराानी आपलया किीिन हवचारािन परयतवादाचा परसकार कला

यत िो दव जाणावा यतहवण दररदरिा या बोधवाकयािन समरथ आपलयाला

परयताना दव मानणयाची हशकवण दिाि कोणतयािी गोषटीि यश

हमळहवणयासाठी अचक परयत आहण कषट करणयाची ियारी मितवाची आि ि

जाणन समराानी यतवादाचा परसकार कला

कषटहवण फळ नािी | कषटहवण राजय नािी |

कलयाहवण िोि नािी | साधय जनी || दा १८ ७ ३ ||

समरााचया या उकतीमधन मनाचया सकलप शकतीचा परतयय यिो अचक

परयत आहण हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि परशा परयताचया

अभावान अपयशाच दख पचवाव लागि कािी माणस अशी असिाि की तयाना

आपलया परहिषठला शोभल असच काम करायला आवडि तयामळ आयषयाि

आललया अनक सधी तयाना गमवावा लागिाि

आधी कषटाच दःख सोहसिी | ि पढ सखाच फळ भोहगिी |

आधी आळस सखाविी | तयास पढ दःख || द १८ ७ ५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मनषयान जर अचक परयत कल िर तयाचया ऎहिक पारलौदकक व

पारमारथरक सखाचया सवथ ईचछा पणथ िोिाि साितय हचकाटी दढहनशचय आहण

ठाम हवशवास िी पजी जवळ असल िर यशशरी आपलयापासन नककीच लाब नािी

अचक परयत हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि पण परयताची कास न

धरिा कवळ दवावर िवाला ठवन आळशीपणा कला िर मातर अपयश पदराि

पडि शतर ि कवळ बािरचया कोणा वकतीचया रपाि असिाि अस नािी िर ि

आपलया मनाििी असिाि आळस िा आपला सवाथि मोठा शतर आि या

दगथणामळ परयत करणयाची ईचछाच िोि नािी एवढच नािी िर वळचा दखील

तयाला उपयोग करन घिा यि नािी आळस िा अवघया मानव जािीचा शतर

आि जयाचा हनरषध समरथ करिाि आळस ि करटपणाच लिण आि आपलयाला

सवथसवी बडहवणाऱया आळसाचाच आळस करणयाची हशकवण समरथ दिाि

कामचकारपणा करायला लावणाऱया आळसाचा परयतपवथक तयाग करायला

समरथ सागिाि

कलयान िोि आि र आधी कलहच पाहिज

यत िो दव जाणावा अिरी धरीिा बर

अस हवचारधन दऊन समराानी लोकाना परयतवादी बनहवल आपलया

परबोधनािन अधशरधदा व आळस याचयावर तयानी घालाअ घािला आि

ऐक सदवपणाच लिण | ररकामा जाऊ नदीयक िण |

परपचववसायाच जञान | बर पाि || दा ११३२४ ||

समराानी rsquoहसकवण हनरपण rsquo समासामधय सामानय माणसान आपल जीवन

यशसवी िोणयासाठी वळच मितव समजावन साहगिल आि आळसामधय

आपलया आयषयाचा कोणिािी िण वाया न जाऊ दण िच खर भागयाच लिण

असलयाच समरााच ठाम मि आि जयाला आपलया आयषयाि कािी करावयाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

तयान आपला वळ सतकाणी लावावा असा आदशथ समराानी या समासावदार

आपलया समोर ठवला आि बोल िसा चाल तयाची वदावी पाऊल समराानी

सवि याच पधदिीन आपल आचरण ठवल िोि

समराानी आपलया या गररामधय अनक हवरषयावर हनरपण करन

आपल जीवन आनदी करणयासाठी अनक जीवनमलय आपलया समोर छोटया

छोटया सतरामधन वकत कली आिि जगणयावर भरभरन परम करायल

हशकहवणारा िा गरर सषटीचा मनापासन आसवाद घया पण आसकत िोऊ नका िा

सदश दिो कारण िी आसकती दखाच मळ कारण आि हववकाचया आधार मन

िाबयाि ठवन जीवनमागथ आकरमण कला िर हनहशचिच सखी आनदी जीवन

जगिा यऊ शकि हवहवध हवरषयामाग धावणार मन कस हसरर ठविा यईल याच

मागथदशथन या गरराि घडि

सवथसामानय मनषय हवरषयलोलप असिो या भौहिक जगाि जगिाना

सवथ सखसोयी हमळावाि यासाठी झगडि असिो या सखाचया माग धाविा

धाविा सखाचा शोध कधीच सपन जािो कवळ धावण आहण सखसहवधा

उपलबध करन घण या गोधळाि सिि कषट करि राहनिी िो असिषटच राििो

सवथ सख तयाचया दाराि आली िरी वाढतया गरजामळ फ़कत असमाधानीच

जीवन जगिो सखाचया शोधाि धाविा धाविा मनशािी गमावन बसिो

समराानी १२ वा दशकाि सखी समाधानी जीवनाच मनशािी परापत

करन घणयाच अतयि सोप सतर समजावन साहगिल आि समरााचा परपच

करणयाला हवरोध नािी उलट ि मिणिाि

परपच करावा नमक पिावा परमारथ हववक

जण कररिा उभय लोक सिषट िोिी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपचािील योगय कमथ करन परमारथ साधणयाची कला समरथ

हशकहविाि िा परपच नटका करिाना नकारातमक हवचाराना मनाि सरान न

दिा सकारतमक हवचारावर भर दणयास समरथ सागिाि

नटका परपच करि असिाना परमारथपण करण गरजच आि या

समजिीन आपण पजापाठ नामसमरण पोरीवाचन कररि असिो परि या

कमाथ बरोबरच नकारातमक कम दखील िविढीच ककबहना जासिच करि असिो

सकाळी पजापाठ ककवा नामसमरण करिो दासबोधाचा समास वाचिो पण

तयाच बरोबर दसऱयाची हनदा करण दसऱयाच दोरष काढण राग हिरसकार

अशा किीपण आपलयाकडन हििकयाच सिजपण घडि असिाि तयामळ आपण

धड ना नटका परपच करि ना धड परमारथ या नकारातमक हवचाराच उचचाटण

करन सकारातमक हवचाराचया सिाययान rsquoनटकrsquo आहण rsquo नमकrsquo आनदी जीवन

कस जगिा यईल ि उलगडन दाखहवणारा शरीमद दासबोध िा गरर आपलयाला

आजिी मागथदशथक ठरिो

आज काळ बदलला यग बदलली मनषयाच रािणीमान बदलल

हवजञान परगि झाल परि माणसाची वतती मातर िशीच रािीली तयामळ

परगिीचया अतयचच हशखरावर पोिोचन दखील मनषय असमाधानीच रािीला

माझ ि माझ आहण िझ ििी माझच िी तयाची वतती इिकी बळावली की

हिसाचार वाढला गणशसिवनामधय बदधीची दविा असणाऱया गणशाच सिवन

समरथ करिाि गणशाचया कपन आपलयाला अशी सकषम बदधी परापत झाली मिणन

तयाचयापढ निमसिक िोिाि आजचया २१वा शिकाि मातर मनषय आपलयाला

परापत झाललया या सामरथयाथचा उपयोग दसऱयाचया नाशासाठी करिाना ददसिो

जगाि घडणार अहिरकी िलल बॉमबसफ़ोट या घटनािन या गोषटी परकरषाथन

जाणविाि राग वदरष मतसर कोणतया परकारची टोकाची िानी कर शकिाि

याच आपलयाला परतयिर यि हवकाराचया आधीन गलला मानव अतयि असवसर

अहसरर असमाधानी आयषय वहिि करि आि परगिीचया हशखराकड वाटदचाल

करणारा मानव हवचारानी मातर अपरगिच रािीला अस वाटि हवचाराची

वापकिा तयाचयामधय नसलयामळ समरााचया उपासनचा वापक अरथ तयाचया

मनापयाि पोिोच शकि नािी उपासनचा गजर करणार समरथ हवशवावर

आपलपणान परम करा िी उपासना हशकहविाि सवथ पराणीमातराचया रठकाणी

अिरातमा आि मिणन कोणाचिी अिकरण न दखावण िी उपासना सागिाि

आजचया पररहसरिीि कािी चागल घडावयाच असल िर सकारातमक

हवचाराना ददशा दणार िसच मनशािी दणार समरााच वाडमय नककीच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथदशथक ठरणार आि तयाचया गररािील समरथ हवचारानच समाज सशकत

आहण समरथ बनणार आि समरथ आपलयाि राहनच आपलयाला मागथदशथन करीि

आिि तयासाठी सावधपण उघडया डोळयानी तयाचा शोध घिला पाहिज

िरच तयाचा परतयय यणार आि

धमथसरापनच नर ि ईशवराच अविार

झाल आिि पढ िोणार दण ईशवराच

जय जय रघवीर समरथ

Posted by DrMadhavi Mahajan

नमसकार

httpwwwchintancomblogspotin

या सकिसरळावर समरथ रामदाससवामी हलहखि शरीमद दासबोध या

गररामधील हनवडक ओवा घऊन तयावरील हचिन अस हलखाण करणयाचा

मानस आि समरथ रामदाससवामी आहण तयाच हवचार आपलयाला सिि

मागथदशथक ठरिाि परि अधयाहतमक गरर वा तयािील हवचार याबददल

पािणयाचा दषटीकोण कािीसा सकहचि असलयामळ या गरराकड हवचाराकड

दलथि कल जाि परि जविा यािील हवचाराच वाचन करन हचिन मनन घडि

िविा ि हवचार किीि उिरवण दकिी गरजच आि ि वाचकाचया लिाि यि

आजचया सामाहजक पररहसरिीबददल वगळ हलहिणयाची गरज नािी परि

खप कामाि वसि असणार आपण इिराना काय सविला दखील वळ दऊ शकि

नािी घराि घराबािर ऑफीसमधय कठच आपलयाला सवसरिा लाभि नािी

भरपर पसा गाडी बगला सवथ सखसोयी असिाना दखील मनाला शाििा वा

समाधान लाभि नािी अशा या मनाचया अवसरमधय शरीमद दासबोधासारख

गरर मनाला हनहशचि ददशा दणयाच काम करिाि मनावर सयम हमळहवणयासाठी

कशापरकारचा हवचार विथन अपहिि आि याहवरषयी ि गरर हनहशचिच मागथदशथक

ठरिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोधदशक पहिला - सिवनाचा

दासबोधदशक दसरा - मखथलिणाचा

दासबोधदशक हिसरा - सगणपरीिा

दासबोधदशक चौरा - नवहवधाभकतीचा

दासबोधदशक पाचवा - मतराचा

दासबोधदशक सिावा - दवशोधनाचा

दासबोधदशक सािवा - चौदा बरहमाचा

दासबोधदशक आठवा - मायोदभवाचा

दासबोधदशक नववा - गणरपाचा

दासबोधदशक दिावा - जगजयोिीचा

दासबोधदशक अकरावा - भीमदशक

दासबोधदशक बारावा - हववकवरागयनाम

दासबोधदशक िरावा - नामरप

दासबोधदशक चौदावा - अखडधयाननाम

दासबोधदशक पधरावा - आतमदशक

दासबोधदशक सोळावा - सपतहिनवयाचा

दासबोधदशक सिरावा - परकहिपररषाचा

दासबोधदशक अठरावा - बहहजनसी

दासबोधदशक एकोहणसावा - हशकवणनाम

दासबोधदशक हवसावा - पणथदशक

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| शरीरामसमरथ ||

|| शरीमि दासबोध ||

|| दशक पहिला सिवन ||१०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला गररारभलिण || ११ ||

शरीराम

शरोि पसिी कोण गरर | काय बोहलल जी यर |

शरवण कहलयान परापत | काय आि ||१||

गरनरा नाम दासबोध | गरहशषयाचा सवाद |

यर बोहलला हवशद | भहकतमागथ ||२||

नवहवधा भहकत आहण जञान | बोहलल वरागयाच लिण |

बहधा अधयातमहनरोपण | हनरोहपल ||३||

भहकतचन योग दव | हनशचय पाविी मानव |

ऐसा आि अहभपराव | ईय गरनरी ||४||

मखय भकतीचा हनशचयो | शदध जञानाचा हनशचयो |

आतमहसरिीचा हनशचयो | बोहलला अस ||५||

शदध उपदशाचा हनशचयो | सायोजयमकतीचा हनशचयो |

मोिपरापतीचा हनशचयो | बोहलला अस ||६||

शदध सवरपाचा हनशचयो | हवदिहसरिीचा हनशचयो |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहलपतपणाचा हनशचयो | बोहलला अस ||७||

मखय दवाचा हनशचयो | मखय भकताचा हनशचयो |

जीवहशवाचा हनशचयो | बोहलला अस ||८||

मखय बरहमाचा हनशचयो | नाना मिाचा हनशचयो |

आपण कोण िा हनशचयो | बोहलला अस ||९||

मखय उपासनालिण | नाना कहवतवलिण |

नाना चाियथलिण | बोहलल अस ||१०||

मायोदभवाच लिण | पचभिाच लिण |

किाथ कोण ि लिण | बोहलल अस ||११||

नाना ककि हनवाररल | नाना सशयो छददल |

नाना आशका फहडल | नाना परशन ||१२||

ऐस बहधा हनरोहपल | गरनरगभी ज बोहलल |

ि अवघहच अनवादल | न वच कक कदा ||१३||

िराहप अवघा दासबोध | दशक फोडन कला हवशद |

ज ज दशकीचा अनवाद | ि ि दशकी बोहलला ||१४||

नाना गरनराचया समिी | उपहनरषद वदाि शरिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आहण मखय आतमपरचीिी | शासतरसहिि ||१५||

नाना समिीअनवय | मिणौहन हमरथया मिणिा नय |

िराहप ि अनभवाहस य | परतयि आिा ||१६||

मतसर यासी हमरथया मिणिी | िरी अवघहच गरनर उछदिी |

नाना गरनराचया समिी | भगवदवाकय ||१७||

हशवगीिा रामगीिा | गरगीिा गभथगीिा |

उततरगीिा अवधिगीिा | वद आणी वदाि ||१८||

भगवद गीिा बरहमगीिा | िसगीिा पाडवगीिा |

गणशगीिा यमगीिा | उपहनरषद भागवि ||१९||

इतयाददक नाना गरनर | समिीस बोहलल

यर | भगवदवाकय यरारथ | हनशचयसी ||२०||

भगवदवचनी अहवशवास | ऐसा कोण पहिि अस |

भगवदवाकयाहवरहिि नस | बोलण यरीच ||२१||

पणथगरनर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

िो दरातमा दराहभमान | मतसर करी ||२२||

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा अिरी नासला | कामकरोध खवळला |

अिभाव पालटला | परतयि ददस ||२४||

कामकरोध हलराहडला | िो कसा मिणावा भला |

अमि सहविाच पावला | मतय रािो ||२५||

आिा असो ि बोलण | अहधकारासाररख घण |

परि अहभमान तयागण | ि उततमोततम ||२६||

मागा शरोिी आिहपल | जी य गरनरी काय बोहलल |

ि सकळहि हनरोहपल | सकहळि माग ||२७||

आिा शरवण कहलयाच फळ | दकरया पालट ितकाळ |

िट सशयाच मळ | यकसरा ||२८||

मागथ सापड सगम | नलग साधन दगथम |

सायोजयमकतीच वमथ | ठाइ पड ||२९||

नास अजञान दःख भरािी | शीघरहच यर जञान-

परापती | ऐसी आि फळशरिी | ईय गरनरी ||३०||

योहगयाच परम भागय | आगी बाण ि वरागय |

चाियथ कळ यरायोगय | हववक सहिि ||३१||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भराि अवगणी अवलिण | िहच िोिी सलिण |

धिथ िारककक हवचिण | समयो जाणिी ||३२||

आळसी िहच सािपी िोिी | पापी िहच परसिाविी |

हनदक िहच वद लागिी | भहकतमागाथसी ||३३||

बदधची िोिी ममि | मखथ िोिी अहि दि |

अभकतची पाविी मोि | भहकतमाग ||३४||

नाना दोरष ि नासिी | पहिि िहच पावन िोिी |

पराणी पाव उततम गिी | शरवणमातर ||३५||

नाना धोक दिबदधीच | नाना ककि सदिाच |

नाना उदवग ससाराच | नासिी शरवण ||३६||

ऐसी याची फलशरिी | शरवण चक अधोगिी |

मनास िोय हवशरािी | समाधान ||३७||

जयाचा भावारथ जसा | ियास लाभ िसा |

मतसर धरी जो पसा | ियास िहच परापत ||३८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

गररारभलिणनाम समास पहिला || ११ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] दशक व समासाचया शीरषथकाि यणारा rsquoनामrsquoिा शबद

वगळला आि परतयक दशकासमोर व समासासमोर तयाचा

अनकरमाकपानकर ददल आििकठीण शबदासमोर

समासकरमाक व ओवीकरमाक ददला आि[१] अहभपराव १३-

अहभपराय[२] हवदिहसरिी१६ndash दि असन नसलयासारखी

हसरिी[३] मायोदभव १११- मायची उततपतती[४] समिी

अनवय ११६- आधारानसार [५] मतसर ११७- दवशान [६]

परबळ १२३- परबळ िोिो [७] बळ १२३-

बळामळबळानसामरथयाथन[८] नासला १२४- हबघडला

[९] अिरी १२४- मनामधय[१०] अिभाव १२४-

अिकारान [११] हलराडला १२५- बरबटला [१२] मागा

१२७- या आधी[१३] शरोिी १२७- शरोतयानी [१४]

आिहपल १२७- हवचारल [१५] जी य गररी १२७- या

गररामधय [१६] सकळिी १२७- सवथकािी [१७] सकळीि

१२७- सवथ एकतर करन साराश रपान रोडकयाि [१८]

यकसरा १२८- एकणसार साराशान[१९] भराि १३२-

गरसमजिी असलल लोक [२०] अवगणी १३२ -दगथणी

[२१] अवलिण १३२ -वाईट लिणाच [२२] सलिण

१३२- चागली लिण [२३] िारककक१३२- िकथ चालवन

सकषम हवचार करणार [२४] हवचिण १३२- चिर हशार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[२५] समयो १३२- वळवर [२६] जाणिी १३२- जाण

शकणारी िोिाि [२७] सािपी १३३- उदयोगी [२८]

पापी १३३- अवधहनदय कमाथि गिलल [२९] परसिाविी

१३३- पशचािाप पाविाि [३०] हनदक १३३- हनदा

करणार [३१] बदध १३४- ससाराि गिन पडलल [३२]

ममि १३४- ईशवर दशथनाची इचछा असणार [३३] मखथ

१३४- बसावध बहशसि [३४] दि १३४- सावध [३५]

नाना१३५- अनक परकारच [३६] दोरष १३५- चकीच

वविार गरवविार दगथण [३७] नासिी १३५-

हनराकरण हनरसन िोि [३८] पहिि १३५- वाम

मागीसनमागाथवरन घसरलल [३९] पावन १३५- सनमागी

पहवतर [४०] पराणी १३५- [यर] मानव पराणी [४१] पाव

१३५- लाभि लाभ िोिो [४२] शरवणमातर १३५- या

गरराचया शरवणान [४३] दिबदधी १३६- ldquoमी दिच आिrdquo

अशी समजि [४४] ककि १३६- शका [४५] सदिाच

१३६- सशयाच [४६] उदवग १३६- दःखसिाप [४७] पसा

१३८- पररष[४८] ियास१३८- तयास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा गणशसिवन || १२ ||

शरीराम

ॐ नमोहज गणनायका | सवथहसहदध फळदायका |

अजञानभराहिछदका | बोधरपा ||१||

माहझय अिरी भराव | सवथकाळ वासिव कराव |

मज वाक शनयास वदवाव | कपाकटािकरनी ||२||

िहझय कपचहन बळ | हविळिी भरािीची पडळ |

आणी हवशवभिक काळ | दाशयतव कीज ||३||

यिा कपची हनज उडी | हवघन कापिी बापडी |

िोऊन जािी दशधडी | नाममातर ||४||

मिणौन नाम हवघनिर | आमिा अनाराच मािर |

आददकरनी िरीिर | अमर वददिी ||५||

वदहनया मगळहनधी | कायथ कररिा सवथहसदधी |

आघाि अडराळ उपाधी | बाध सकना ||६||

जयाच आठहविा धयान | वाट परम समाधान |

नतरी ररघोहनया मन | पागळ सवाागी ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सगण रपाची टव| मािा लावणय लाघव |

नतय कररिा सकळ दव | िटसि िोिी ||८||

सवथकाळ मदोनमतत | सदा आनद डललि |

िररष हनभथर उदददि | सपरसननवदन ||९||

भवरप हविड | भीममरथि मािा परचड |

हवसिीणथ मसिकी उदड | हसधर चरथचला ||१०||

नाना सगध पररमळ | रबरबा गळिी गडसरळ |

िर आली रषटदपदकळ | झकारशबद ||११||

मडीव शडादड सरळ | शोभ अहभनव आवाळ |

लहबि अधर हििण गळ | िणिणा मदसतवी ||१२||

चौदा हवदयाचा गोसावी | िरसव लोचन ि हिलावी |

लवलहवि फडकावी | फड फड कणथरापा ||१३||

रतखहचि मगटी झळाळ | नाना सरग फाकिी कीळ |

कडल िळपिी नीळ | वरी जहडल झमकिी ||१४||

दि शभर सददट | रतखहचि िमकटट | िया

िळवटी पतर नीट | िळपिी लघ लघ ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लवरहवि मलप दोद | वहषटि कटट नागबद |

िदर घरटका मद मद | वाजिी झणतकार ||१६||

चिभथज लबोदर | कास काहसला हपिाबर |

फडक दोददचा फणीवर | धधकार टाकी ||१७||

डोलवी मसिक हजविा लाळी | घालन बसला वटाळी |

उभारोहन नाहभकमळी | टकमका पाि ||१८||

नाना याहि कशममाळा | वाळपररयि रळिी गळा |

रतजहडि हदयकमळा- | वरी पदक शोभ ||१९||

शोभ फरश आणी कमळ | अकश हििण िजाळ |

यक करी मोदकगोळ | ियावरी अहि परीहि ||२०||

नट नाटय कळा कसरी | नाना छद नतय करी |

टाळ मदाग भरोवरी | उपाग हकार ||२१||

हसररिा नािी यक िण | चपळहवशई अगरगण |

साहजरी मरथि सलिण | लावणयखाणी ||२२||

रणझणा वाजिी नपर | वाकी बोभाटिी गजर |

घागररयासहिि मनोिर | पाउल दोनी ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरसभसी आली शोभा | ददवाबराची फाकली परभा |

साहितयहवशई सललभा | अषटनायका िोिी ||२४||

ऐसा सवााग सदर | सकळ हवदयाचा आगर |

तयासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||२५||

धयान गणशाच वरथणिा | महिपरकाश िोय भरािा |

गणानवाद शरवण कररिा | वोळ सरसविी ||२६||

जयाहस बरहमाददक वददिी | िर मानव बापड दकिी |

असो पराणी मदमिी | ििी गणश हचिावा ||२७||

ज मखथ अवलिण | ज का िीनाहहन िीन |

िहच िोिी दि परहवण | सवथहवशई ||२८||

ऐसा जो परम समरथ | पणथ करी मनोरर |

सपरचीि भजनसवारथ | कललौ चडीहवनायकौ ||२९||

ऐसा गणश मगळमिी | िो मया सिहवला यरा-

मिी | वाछया धरहन हचतती | परमाराथची ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद गणश-

सिवननाम समास दसरा || १२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] टव २८- ऐटरबाब ([] छापील परिीिrsquoठवrsquoअसा पाठ

आि) [२] हनभथर उदददि २९- अहिशय उलिहसि [३]

रबरबा२११- रबरबलली गचच भरन वािणारी [४]

रषटद पदकळ २११- सिसमि (रषटद पदभभग) [५] झकार शबद

२११- घोगावि [६] मरथडव शडादड २१२- मरडलली

सोटायकत सोड [७] लहबि २१२- लोबणारा [८] अधर

२१२- खालचा ओठ [९] हििण २१२- उगर गध [१०]

आवाळ २१२- गडसरळ [११] मदसतवी २१२- मदपण

िळिळरोडारोडा [१२] िरसव लोचन २१३- बारीक

डोळ [१३] हिलावी २१३- उघडझाप करिो [१४]

लवलहवि २१३- लवहचक [१५] कणथरापा २१३-

कानाचया पाळया [१६] चौदाहवदया २१३- ४वदहवदया

६वदागशासतर ४नयाय हममासा पराण धमथशासतर [१७]

रतखहचि २१४- रतजहडि [१८] मगटी २१४- मकटा

मधय [१९] झळाळ २१४- चमकिाि [२०] सरग २१४-

मनमोिक रगीि [२१] कीळ २१४- नतरसखद झगमगाट

नयनमनोिर परकाश [२२] नीळ २१४- हनळसर परकाश

[२३] झमकिी २१४- चमचम करिाि [२४] सददट २१५-

घटट [२५] िमकटट २१५- सवणथकड [२६] िळवटी २१५-

िळाला [२७] लवरहवि २१६- रलरलीि [२८] मलप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दोद २१६- िालिहवशाल पोट [२९] वहषटि २१६-

वढलला[३०] कटट २१६- कमरला [३१] नागबद २१६-

नागाचा पटटा[३२] िदर घरटका २१६- लिानघगर [३३]

झणतकार २१६- झणझण आवाज करि[३४] कास २१७-

कमरला[३५] काहसला २१७- घटट कासोटा घािला[३६]

दोददचा २१७- पोटावरचा [३७] धधकार २१७-

फतकार[३८] हजविा लाळी २१८- हजभलया चाटिो [३९]

नाहभकमळी २१८- बबीशी [४०] नानायािी २१९-

हवहवध परकारचया [४१] कशममाळा २१९- फलाचया

माळा [४२] वाळपररयि २१९- नागपटटापयाि [४३]

हदयकमळावरी २१९- हदयाशीछािीशी[४४]

अकशहििणिजाळ २२०- टोकदार िजसवी अकश[४५]

यककरी २२० - एकािािाि [४६] कळा कसरी २२१-

कलाकौशलय [४७] भरोवरी २२१- सामगरी [४८] उपाग

हकार २२१- नतयाच वळी िोणार या हकारास नतयाच

उपाग समजिाि [४९] चपळहवशई अगरगण २२२- चपळाई

मधय शरषठ [५०] लावणयखाणी २२१- सौदयाथची खाण

[५१] नपर २२३ - नपरपजण [५२] वाकी बोभाटिी

२२३- दडािील वाकयाचा मोठा आवाज िोिो [५३]

घागररया २२३- घगर [५४] ददवाबराची २२४-ददव

वसतराचीच [५५] साहितय-हवशई सललभा २२४- साहितय

हनरथमिीसाठी सदव लाभदायक सिाययभि [५६] आगर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

२२५- सवामी[५७] वोळ २२६- परसनन [५८] मदमिी

२२७- मदबहदध [५९] ििी २२७- तयान [६०] हचिावा

२२७- हचिनउपासना [६१] सपरचीि २२९- अनभवहसदध

[६२] कललौ २२९- कहलयगाि[६३] चहडहवनायकौ

२२९- दवीगणपहि[६४] सिहवला २३०-सिवनकल

[६५] यरामिी २३०- बहदधनसार [६६] वाछया २३०-

इचछा

रटप- मळ पोरीि मतछरबरहमअजञसलजञ लावणय रमय

आरणय जनम िीणदवशभाशनसपहिमतत इतयादद हलपी

आि िर मतसर बरहमअगन सलगनलावणय रमयआरणय

जनम िीन दवरष भारषण सपहततमि इशबद सदभाथनसार

योजल आिि िसच शरीसमराानी ज शोध घािल आिि

तयाचा तया तया रठकाणी रटपाि उललख कला आि इहि-

सभशकर दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा शारदासिवन || १३ ||

शरीराम

आिा वदीन वदमािा | शरीशारदा

बरहमसिा | शबदमळ वागदविा | माि माया ||१||

ज उठवी शबदाकर | वद वखरी अपार |

ज शबदाच अभयािर | उकलन दावी ||२||

ज योहगयाची समाधी | ज धाररषटाची किबदधी |

ज हवदया अहवदया उपाधी | िोडन टाकी ||३||

ज मािा पररषाची भायाथ | अहि सलगन अवसरा

ियाथ | जयकररिा मितकायाथ | परविथल साध ||४||

ज मििाची शािी | ज ईशवराची हनज शकती |

ज जञाहनयाची हवरकती | नराशशोभा ||५||

ज अनि बरहमाड घडी | लीळा हवनोदहच मोडी |

आपण आददपररषी दडी | मारन राि ||६||

ज परतयि पािािा आडळ | हवचार घिा िरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाडळ | जयचा पार न कळ | बरहमाददकासी ||७||

ज सवथ नाटक अिकथ ळा | जाणीव सफिी हनमथळा |

जयचहन सवानदसोिळा | जञानशकती ||८||

ज लावणयसवरपाची शोभा | ज परबरहमसयाथची परभा |

ज शबदी वदोहन उभा | ससार नासी ||९||

ज मोिहशरया मािामगळा | ज सतरावी जीवनकळा |

ि सतवलीळा स-सीिळा | लावणयखाणी ||१०||

ज अवकत पररषाची वकती | हवसिार वाढली इचछाशकती |

ज कळीकाळाची हनयिी | सद गरकपा ||११||

ज परमारथमागीचा हवचार | हनवडन दावी सारासार |

भवहसधचा पलपार | पाववी शबदबळ ||१२||

ऐसी बहवरष नटली | माया शारदा यकली |

हसदधहच अिरी सचली | चिरथवधा परकार ||१३||

िीिी वाचा अिरी आल | ि वखररया परगट कल |

मिणौन किथतव हजिक जाल | ि शारदागण ||१४||

ज बरहमाददकाची जननी | िरीिर जयपासनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सहषटरचना लोक हिनी | हवसिार जयचा ||१५||

ज परमाराथच मळ | नािरी सहदवदयाची कवळ |

हनवाि हनमथळ हनशचळ | सवरपहसरिी ||१६||

ज योहगयाच धयानी | ज साधकाच हचिनी |

ज हसदधाच अिःकणी | समाहधरप ||१७||

ज हनगथणाची वोळखण | ज अनभवाची खण |

ज वापकपण सपणथ | सवााघटी ||१८||

शासतर पराण वद शरहि | अखड जयच सिवन कररिी |

नाना रपी जयहस सिहविी | पराणीमातर ||१९||

ज वदशासतराची महिमा | ज हनरोपमाची उपमा |

जयकररिा परमातमा | ऐस बोहलज ||२०||

नाना हवदया कळा हसदधी | नाना हनशचयाची बदधी |

ज सकषम वसिची शदधी | जञपतीमातर ||२१||

ज िररभकताची हनजभकती | अिरथनषठाची अिरहसिरी |

ज जीवनमकताची मकती | सायोजयिा ि ||२२||

ज अनि माया वषणवी | न कळ नाटक लाघवी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज रोरारोरासी गोवी | जाणपण ||२३||

ज ज दषटीन दहखल | ज ज शबद वोळहखल |

ज ज मनास भासल | हििक रप जयच ||२४||

सिवन भजन भहकत भाव | मायवाचन नािी ठाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२५||

मिणौहन रोराहहन रोर | ज ईशवराचा ईशवर |

ियसी माझा नमसकार | िदाशहच आिा ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

शारदासिवननाम समास हिसरा || १३ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] शासतरपराण ३१९-

पवथमीमासाउततरमीमासानयायसाखय वशहरषक व योग िी

६शासतर आहण १८पराण- मसयमाका डयभहवषयभागवि

बरहमाड

गरडहलगपदमवामनअहगनसयथनारदवारािबरहमवविथहव

षण बरहमहशव[१] बरहमसिा३१- बरहमाची कनया[२]

शबदमळ ३१- नादमळ जननी [३]वागदविा ३१- वाणीची

दविा [४]शबदाकर३२- सकषमनाद [५] वखरी ३२-

परकटवाणी[६]अभयािर ३२- अिरग [७] धाररषटाची

किबदधी ३३- धाडसी वहकतची हनशचयातमककरारी बदधी

हनभथयिा [८] हवदया ३३- जञान [९] अहवदया ३३- अजञान

[१०] उपाधी ३३-उदयोग पसाराखटाटोप[११] मािा

पररष ३४- आददपररष [१२] सलगन ३४-जवळ [१३] ियाथ

३४- मनाची एक अवसरा [१४] जयकररिा ३४-

हजचयामळ[१५] मितकायाथ- मिानकायाथसाठी [१६] परविथल

३४- हसदध झाल[१७] नराशशोभा ३५- उदासीनवततीयकत

सौदयथशोभा वाढवि [१८] घडी ३६- हनमाथण

करिघडवि [१९] लीळाहवनोदहच ३६- गमिीन खळ

करि[२०] मोडी३६- मोडन टाकिहवसकटि [२१]दडी

३६- लपि [२२] आडळ ३७- आढळि [२३] नाडळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३७-आढळि नािी [२४] पार३७- अि [२५] नाटक

अिकथ ळा ३८- अहभनयादद अिकथ ळानी यकत [२६] जाणीव

३८- सवदना[२७] हनमथळा ३८- शदध [२८] सफरथि ३८-

उतसाि [२९] जयचहन ३८- हजचयामळ [३०]

सवानदसोिळा ३८-सवरपानदाचा सोिळा [३१] ज शबदी

वदोहन ३९- जी नादबरहमाचया आवाजान [३२] उभा ससार

३९- सारा ससार [३३] नासी ३९- हवनाश करि [३४] ज

मोिहशरया ३१०- जी मोिाच वभव [३५] मािामगळा

३१०- मिनमगल [३६] सतरावी ३१०- सिरावी ( जीवन

ि ५ जञान ददरय ५ कमददरय ५ पराण व अिःकरण अशा १६

कलाच असि आहण या सवााना चिना दणारी शारदा िी

जण १७ वी कळा िोय) [३७] जीवन कळा ३१०-

बरहमरधरािन पाझरणारा रस [३८] सतवलीळा ३१०-

सतवशील [३९] ससीिळा ३१०- शािपरधानसशािा[४०]

अवकत ३११-अवकत [४१] पररषाची ३११- ईशवराची

[४२] वकती ३११-वकत करणारी हनमाथिी जननी [४३]

हवसिार ३११- हवसिार पावली [४४] ज कळी काळाची

हनयिी ३११- जी काळाची सवामीनी हनयतरक असि

[४५] हनवडन दावी सारासार ३१२- आतमानातम हववकान

सार-असार याची हनवड करि [४६]भवहसध ३१२- भव

सागर [४७] शबदबळ ३१२- शबद सामरथयाथन[४८]अिरी-

३१३ अियाथमी[४९] सचली ३१३- साठन

राहिली[५०]चिरथवधा- ४ परकारची (वाणी)[५१] नािरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३१६- इिकच नवि िर [५२] वापकपण ३१८- सवााना

वापन राहिलली [५३] सवााघटी ३१८- सवथ घटकामधय

[५४] जञपती मातर ३२१- कवळ जञानमय शदध

जाणीवनसवदनन जञान सवरपान [५५] नकळ ३२३-

कळि नािी [५६] नाटक लाघवी३२३- मनमोिक

अहभनयान रचलल[५७]रोरारोरासी३२३-मोठया जञानी

समजणार याना [५८] गोवी ३२३- गिवि [५९]जाणपण

३२३- जञाना हभमानामळ [६०] ठाव ३२५-

आधारमदि[६१] ियसी ३२६-(यर) तया शारदला [६२]

िदाशहच३२६-(शारदा हिच मायातयाशारदचया)

अशरपान िादातमयपावन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सदगरसिवन || १४ ||

शरीराम

आिा सदगर वणथवना | जर माया सपशो

सकना | ि सवरप मज अजञाना | काय कळ ||१||

नकळ नकळ नहि नहि | ऐस बोलिस शरिी |

िर मज मखाथची मिी | पवाडल कोठ ||२||

मज नकळ िा हवचार | दऱहहन माझा नम-

सकार | गरदवा पलपार | पाववी मज ||३||

िोिी सिवनाची दराशा | िटला मायचा भवथसा |

आिा असाल िस असा | सद गर सवामी ||४||

मायचया बळ करीन सिवन | ऐस वाहछि िोि

मन | माया जाली लजयायमान | काय कर ||५||

नािड मखय परमातमा | मिणौनी करावी लाग परहिमा |

िसा मायायोग महिमा | वणीन सद गरचा ||६||

आपलया भावासाररखा मनी | दव आठवावा धयानी |

िसा सद गर िा सिवनी | सिऊ आिा ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जय जयाहज सद गरराजा | हवशवभरा हवशव-

बीजा | परमपररषा मोिधवजा | दीनबध ||८||

िझीयन अभयकर | अनावर माया ि वोसर |

जस सयथपरकाश अधार | पळोन जाय ||९||

आददतय अधकार हनवार | परि मागि बरहमाड भर |

नीसी जाहलया निर | पनिा काळोख ||१०||

िसा नवि सवामीरावो | करी जनममतय वाव |

समळ अजञानाचा ठाव | पसन टाकी ||११||

सवणााच लोिो कािी | सवथरा िोणार नािी |

िसा गरदास सदिी | पडोहच नण सवथरा ||१२||

का सररिा गगसी हमळाली | हमळणी िोिा गगा जाली |

मग जरी वगळी कली | िरी िोणार नािी सवथरा ||१३||

परी ि सररिा हमळणीमाग | वािाळ माहनजि जग |

िसा नवि हशषय वग | सवामीच िोय ||१४||

परीस आपणा ऐस करीना | सवण लोिो पालटना |

उपदश करी बहि जना | अदकि सद गरचा ||१५||

हशषयास गरतव परापत िोय | सवण सवणथ कररिा नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणौनी उपमा न साि | सद गरसी पररसाची ||१६||

उपम दयावा सागर | िरी िो अतयिहच िार |

अरवा मिणो िीरसागर | िरी िो नासल कलपािी ||१७||

उपम दयावा जरी मर | िरी िो जड पारषाण कठोर |

िसा नवि की सद गर | कोमळ ददनाचा ||१८||

उपम मिणो गगन | िरी गगनापरीस ि हनगथण |

या कारण दषटाि िीण | सद गरस गगनाचा ||१९||

धीरपण उपम जगिी | िरी िहि खचल कलपािी |

मिणौन धीरतवास दषटािी | िीन वसधरा ||२०||

आिा उपमावा गभसिी | िरी गभसिीचा परकाश दकिी |

शासतर मयाथदा बोलिी | सद गर अमयाथद ||२१||

मिणौहन उपम उणा ददनकर | सदगरजञानपरकाश रोर |

आिा उपमावा फणीवर | िरी िोहि भारवािी ||२२||

आिा उपमा दयाव जळ | िरी ि काळािरी आटल

सकळ | सद गररप ि हनशचळ | जाणार नािी ||२३||

सद गरसी उपमाव अमि | िरी अमर धररिी

मतयपर | सद गरकपा यरारथ | अमर करी ||२४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सद गरसी मिणाव कलपिर | िरी िा कलपनिीि

हवचार | कलपविाचा अहगकार | कोण करी ||२५||

हचिा मातर नािी मनी | कोण पस हचिामणी |

कामधनची दभणी | हनःकामासी न लगिी ||२६||

सदगर मिणो लकषमीवि | िरी ि लकषमी नाहशवि |

जयाच दवारी अस हिषटि | मोिलकषमी ||२७||

सवगथलोक इदर सपिी | ि काळािरी हवटबिी |

सद गरकपची परापती | काळािरी चळना ||२८||

िरीिर बरहमाददक | नाश पाविी सकहळक |

सवथदा अहवनाश यक | सद गरपद ||२९||

ियासी उपमा काय दयावी | नाहशवि सषटी

आघवी | पचभहिक उठाठवी | न चल िर ||३०||

मिणौनी सदगर वणथवना | ि ग िहच माझी वणथना |

अिरहसरिीहचया खणा | अिरथनषठ जाणिी ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सदगरसिवननाम समास चवरा || १४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वणथवना ४१- वणथन करिा यि नािी [२] नहि नहि

४२- अस नािीअस नािी[३] शरहि ४२- वद[४] मज

मखाथची-आपलयासारखया अजञानी वहकतची [५] पवाडल

४२- आकलन करल [६] दराशा ४४- अशकय अपिा [७]

भवथसा ४४- भरवसा [८] वाहछि ४५- इचछा [९]जाली

लजयायमान ४५- लाजन बसली[१०] नािड ४६-

आकलन िोि नािी[११] परहिमा ४६- मरथि [१२]

भावासाररखा मनी ४७- मनाि जसा भाव असल

िसा[१३] सिऊ ४७- वदन करया[१४] िहझयन ४९-

िझयामळ [१५] अभयकर ४९- अभयिसिामळ [१६]

वोसर ४९-ओसरिो[१७] नीसी ४१०- रातर[१८] वाव

४११- अिरदर करिोमकत करिो [१९] लोिो ४१२-

लोखड[२०]सवथरा ४१२- कधीच रोडसिी [२१]गरदास

४१२- हशषयसवक[२२]सदिी ४१२- सशयाि [२३]

पडॊहच नण ४१२- पडि नािी [२४] हमळणी ४१३-

सगम [२५] वािाळ ४१४- ओढानाला [२६] वग ४१४-

लगच[२७] गरतव ४१६- गररप[२८] न साि ४१६-

सिन करि नािी [२९] िार ४१७- खारट [३०]

िीरसागर ४१७- दधाचा समदर [३१] कलपािी ४१७-

कलपाचा अि िोिाच[३२] गगनापरीस४१९-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आकाशापिाहन [३३] ि ४१९-सदगर [३४] िीन

४२०- उणावणारा [३५] धीरपण ४२०- धीरान

वागणारा (सद गर)[३६] जगिी ४२०- जगामधय

अवनीवर [३७] खचल ४२०- नाश पावल [३८]

धीरतवास ४२०- सद गरस [३९] गभसिी ४२१-

सयथ[४०] फणीवर ४२२- शरषनाग [४१]कलपिर ४२५-

कलपवि [४२] अहगकार ४२५- सवीकार [४३] दभणी

४२६- धार काढण [४४] हनःकाम ४२६- हनररचछ[४५]

न लगिी ४२६- लागि नािीि [४६] सवथदा ४२९-

निमी[४७] आघवी ४३०- सगळी[४८] उठाठवी ४३०-

उपद वाप [४९] ि ग िहच ४३१- िी जी आि िीच यर

rsquoगrsquo िा शबद पादपरणारथ असनldquoसद गरच वणथन िोि नािी

िच सद गरच वणथन िोयldquo असा याचा अरथ िोिो [५०]

अिरहसरिीहचया४३१-आिलया अवसरचया [५१] अिरथनषठ

४३१- अिःकरणाि हनषठा असलल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सिसिवन ||१५||

शरीराम

आिा वदीन सजजन | ज परमाराथच

अहधषठान | जयाचहन गयजञान | परगट जनी ||१||

ज वसि परम दललभ | जयचा अलभय लाभ |

िहच िोय सललभ | सिसग करनी ||२||

वसि परगटहच अस | पािािा कोणासीच न ददस |

नाना साधनी सायास | न पड ठाई ||३||

जर पररिवि ठकल | नािरी डोळसहच अध

जाल | पािाि असिाहच चकल | हनजवसिसी ||४||

ज दीपाचहन ददसना | नाना परकाश

गवसना | नतराजनहि वसना | दषटीपढ ||५||

सोळाकळी पणथ शशी | दाखऊ शकना वसिसी |

िीवर आददतय कळाराशी | िोहि दाखवीना ||६||

जया सयाथचहन परकाश | ऊणथिि िोहि ददस |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना सकषम पदारथ भास | अणरणाददक ||७||

हचरल वाळागर िहि परकाशी | परी िो दाखवीना

वसिसी | ि जयाचहन साधकासी | परापत िोय ||८||

जर आिप आटल | जर परत परसिावल |

जर िकथ मदावल | िरककिा हनजवसिसी ||९||

वळ हववकाची वगडी | पड शबदाची बोबडी |

जर मनाची िािडी | कामा नय ||१०||

जो बोलकपण हवशरष | सिसर मखाचा जो शरष |

िोहि हसणला हनःशरष | वसि न सगव ||११||

वद परकाहशल सवथिी | वदहवरहिि कािी नािी |

िो वद कोणासिी | दाखऊ सकना ||१२||

िहच वसि सिसग | सवानभव कळो लाग |

तयाचा महिमा वचनी साग | ऐसा कवण ||१३||

हवहचतर कळा य मायची | परी वोळखी न सगव

वसिची | मायािीिा अनिाची | सि सोय सागिी||१४||

वसिसी वरथणल नवच | िहच सवरप सिाच |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण वचनाच | कायथ नािी ||१५||

सि आनदाच सरळ | सि सखहच कवळ |

नाना सिोरषाच मळ | ि ि सि ||१६||

सि हवशरािीची हवशरािी | सि िपतीची हनजिपती |

नािरी भकतीची फळशरिी | ि ि सि ||१७||

सि धमाथच धमथितर | सि सवरपाच सतपातर |

नािरी पणयाची पहवतर | पणयभमी ||१८||

सि समाधीच मददर | सि हववकाच भाडार |

नािरी बोहलज मािर | सायोजयमकतीच ||१९||

सि सतयाचा हनशचयो | सि सारथकाचा

जयो | सि परापतीचा समयो | हसदधरप ||२०||

मोिहशरया आळकि | ऐस ि सि शरीमि |

जीव दररदरी असखयाि | नपिी कल ||२१||

ज समरथपण उदार | ज का अतयि दानशर |

ियाचहन िा जञानहवचार | ददधला नवच ||२२||

मािाराज चकरविी | जाल आिि पढ िोिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि कोणी सायोजयमकती | दणार नािी ||२३||

ज तरलोकी नािी दान | ि कररिी सिसजजन |

िया सिाच महिमान | काय मिणौहन वणाथव ||२४||

ज तरलोकयाहन वगळ | ज वदशरिीसी नाकळ |

िहच जयाचहन वोळ | परबरहम अिरी ||२५||

ऐसी सिाची महिमा | बोहलज हििकी उणी उपमा |

जयाचहन मखय परमातमा | परगट िोय ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सिसिवननाम समास पाचवा || १५ ||

दशक १ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वसि ५२- सद वसिपरबरहम [२] ऊणथिि ५७-

कोळयाचया जाळयाच धाग [३] वालागर ५८- कसाच टोक

[४] परत ४९- परयत[५] वगडी ५१०- लळा पडिो [६]

वचनी साग ५१३- बोलन सागिो [७] ऐसा कवण ५१३-

असा कोण [८] न वच ५१५- शबदान नािीबोलि नािी

[९] जयाचहन वोळ ५२५- जयाचयामळ परसनन िोि [१०]

उणी उपमा ५२६- उपमाच कमी पडि

समास सिावा शरोिसिवन || १६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

आिा वद शरोि जन | भकत जञानी सि

सजजन | हवरकत योगी गणसपनन | सतयवादी ||१||

यक सतवाच सागर | यक बदधीच आगर |

यक शरोि वरागर | नाना शबदरताच ||२||

ज नाना अराथमिाच भोकत | ज परसगी वकतयाच

वकत | नाना सशयाि छददि | हनशच पररष ||३||

जयाची धारणा अपार | ज ईशवराच अविार |

नािरी परतयि सरवर | बसल जस ||४||

कक ि ऋरषशवराची मडळी | शािसवरप सतवागळी |

जयाचहन सभामडळी | परम शोभा ||५||

हदई वदगभथ हवलस | मखी सरसविी हवळास |

साहितय बोलिा जस | भासिी दवगर ||६||

ज पहवतरपण वशवानर | ज सफरथि दकरणाच

ददनकर | जञािपण दषटीसमोर | बरहमाड नय ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज अखड सावधान | जयास हतरकाळाच जञान |

सवथकाळ हनराहभमान | आतमजञानी ||८||

जयाच दषटीखालन गल | ऐस कािीच नािी उरल |

पदारथमातरासी लहिल | मन जयाचया ||९||

ज ज कािी आठवाव | ि ि ियास पवीच ठाव |

िर काय अनवादाव | जञािपणकरनी ||१०||

परि ि गणगराहिक | मिणौन बोलिो हनःशक |

भागय पररष काय यक | सवीि नािी ||११||

सदा सहविी ददवानन | पालटाकारण आवट

अनन | िसीच माझी वचन | पराकि ||१२||

आपल शहकतनसार | भाव पजावा परमशवर |

परि पज नय िा हवचार | कोठ हच नािी ||१३||

िसा मी यक वागदबथळ | शरोि परमशवरहच

कवळ | याची पजा वाचाबरळ | कर पाि ||१४||

हवतपतती नािी कळा नािी | चाियथ नािी परबद नािी |

भहकत जञान वरागय नािी | गौलयिा नािी वचनाची ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा माझा वाहगवलास | मिणौन बोलिो सावकाश |

भावाचा भोकता जगदीश | मिणौहनया ||१६||

िमिी शरोि जगदीशमरथि | िर माझी हवतपतती

दकिी | बहदधिीन अलपमिी | सलगी कररिो ||१७||

समराथचा पतर मखथ जगी | परी सामरथयथ अस तयाच

आगी | िमिा सिाचा सलगी | मिणौहन कररिो ||१८||

वाघर हसि भयानक | दखोहन भयचदकि लोक |

परी तयाची हपली हनःशक | ियापढ खळिी ||१९||

िसा मी सिाचा अदकि | िमिा सिापासी बोलि |

िरी माझी हचिा िमच हचतत | वािलच की ||२०||

आपलची बोल वाउग | तयाची सपादणी करण लाग |

परि कािी सागण नलग | नयन ि पणथ कराव ||२१||

ि िो परीिीच लिण | सवभावची करी मन |

िस िमिी सिसजजन | मायबाप हवशवाच ||२२||

माझा आशय जाणोहन जीव | आिा उहचि ि कराव |

पढ करहस अवधान दयाव | मिण दासानदास ||२३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिसिवननाम समास सिावा || १६ ||

दशक १ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वरागर ६२- खाणआगर [२] अराथमि ६३- अरथरपी

अमिरस [३] हनशच ६३- हनहशचिपण[४] सरवर ६४-

ईशवर[५] सतवागळी ६५-सतवगणयकत [६] हदई ६६-

हदयाि[७] वदगभथ ६६- वदाचा गरथभि अरथ[८] साहितय

६६- अलकारशासतर [९] दवगर ६६- बिसपिी [१०]

पालटाकारण ६१२- पालटावी मिणन [११] आवट अनन

६१२- साध अनन[१२] पराकि ६१२ndash पराकि [१३]

वागदबथळ ६१४- मखदबथळ [१४] वाचाबरळ ६१४-

ओबडधोबड बोल [१५] हवतपतती ६१५- हवदवतता [१६]

कळा ६१५- कला [१७] परबद ६१५- नीट माडलला

हवरषयपरबध [१८] गौलयिा ६१५- सदर शबदरचना [१९]

अवधान ६२३- लिदऊन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा कवशवरसिवन || १७ ||

शरीराम

आिा वद कवशवर | शबदसषटीच

ईशवर | नािरी ि परमशवर | वदाविारी ||१||

की ि सरसविीच हनजसरान | की ि नाना कळाच

जीवन | नाना शबदाच भवन | यरारथ िोय ||२||

की ि पररषाराथच वभव | की ि जगदशवराच मितव |

नाना लाघव सतकीिीसिव | हनमाथण कवी ||३||

की ि शबदरताच सागर | की ि मकताच मकत

सरोवर | नाना बदधीच वरागर | हनमाथण जाल ||४||

अधयातमगरराची खाणी | की ि बोहलक हचिामणी |

नाना कामधनची दभणी | वोळली शरोियासी ||५||

की ि कलपनच कलपिर | की ि मोिाच मखय

पडीभर | नाना सायोजयिच हवसिार | हवसिारल ||६||

की िा परलोकीचा हनजसवारथ | की िा योहगयाचा गपत

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पर | नाना जञाहनयाचा परमारथ | रपाहस आला ||७||

की ि हनरजनाची खण | की ि हनगथणाची वोळखण |

माया हवलिणाच लिण | ि ि कवी ||८||

की िा शरिीचा भावगभथ | की िा परमशवराचा अलभय

लाभ | नािरी िोय सललभ | हनजबोध कहवरप ||९||

कहव ममिाच अजन | कहव साधकाच साधन |

कहव हसदधाच समाधान | हनशचयातमक ||१०||

कहव सवधमाथचा आशरयो | कहव मनाचा मनोजयो |

कहव धारथमकाचा हवनयो | हवनयकि ||११||

कहव वरागयाच सरिण | कहव भकताच भरषण |

नाना सवधमथरिण | ि ि कवी ||१२||

कहव परमळाची परमळहसरिी | कहव धयानसराची धयान-

मरथि | कहव उपासकाची वाढ कीिी | हवसिारली ||१३||

नाना साधनाच मळ | कहव नाना परताच फळ |

नाना कायथहसहदध कवळ | कहवचहन परसाद ||१४||

आधी कवीचा वाहगवलास | िरी मग शरवणी िबळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रस | कवीचहन महिपरकाश | कहवतवास िोय ||१५||

कहव हवतपननाची योगयिा | कहव सामरथयथविाची

सतता | कहव हवचिणाची कशळिा | नाना परकार ||१६||

कहव कहवतवाचा परबद | कहव नाना धाटी मदरा

छद | कहव गदयपदय भदाभद | पदतरासकि ||१७||

कहव सषटीचा आळकार | कहव लकषमीचा शगार |

सकळ हसदधीचा हनधाथर | ि ि कवी ||१८||

कहव सभच मडण | कहव भागयाच भरषण |

नाना सखाच सरिण | ि ि कवी ||१९||

कहव दवाच रपकि | कहव ऋरषीच मितव वरथणि |

नाना शासतराच सामरथयथ ि | कहव वाखाहणिी ||२०||

नसिा कवीचा वापार | िरी क चा असिा जगोदधार |

मिणौहन कहव ि आधार | सकळ सषटीसी ||२१||

नाना हवदया जञाितव कािी | कवशवरहवण िो

नािी | कवीपासन सवथिी | सवथजञिा ||२२||

मागा वालमीक वासाददक | जाल कवशवर अनक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ियापासन हववक | सकळ जनासी ||२३||

पवी काव िोिी कली | िरीच हवतपतती परापत झाली |

िण पहडिा आगी बाणली | परम योगयिा ||२४||

ऐस पवी रोर रोर | जाल कवशवर अपार |

आिा आिि पढ िोणार | नमन तयासी ||२५||

नाना चाियाथचया मिी | की ि सािाि बिसपिी |

वद शरिी बोलो मिणिी | जयाचया मख ||२६||

परोपकाराकारण | नाना हनशचय अनवादण |

सखी बोलील पणथपण | सशयािीि ||२७||

की ि अमिाच मघ वोळल | की ि नवरसाच वोघ

लोटल | नाना सखाच उचबळल | सरोवर ि ||२८||

की ि हववकहनधीची भाडार | परगट जाली मनषया-

कार | नाना वसिचहन हवचार | कोदाटल ि ||२९||

की ि आददशकतीच ठवण | नाना पदाराथस आणी उण |

लाधल पवथ सहचिाचया गण | हवशवजनासी ||३०||

की ि सखाची िारव लोटली | आि आनद उिटली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवशवजनास उपगा आली | नाना परयोगाकारण ||३१||

की ि हनरजनाची सपतती | की ि हवराटाची योग

हसरिी | नािरी भकतीची फळशरिी | फळास आली ||३२||

की िा ईशवराचा पवाड | पािािा गगनाहन वाड |

बरहमाडरचनहन जाड | कहवपरबदरचना ||३३||

आिा असो िा हवचार | जगास आधार कवशवर |

ियासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कवशवरसिवननाम समास सािवा || १७ ||

दशक १ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] मोिाच मखय पहडभर ७६- मोिाच मखय (सवथशरषठ)

भाडार [२] हनरजन ७८- शदध परबरहम [३]

मायाहवलिणाच ७८- मायपासन हभनन अशा परबरहमाच

[४] शरिीचा भावगभथ ७९- शरिीच अिरग [५] िबळ

७१५- भरपर [६] शरवणी ७१५- ऐकि असिाना [७] रस

७१५- भाव [८] नाना धाटी मदरा छद ७१७ndash हवहवध

धाटीछदपरास अलकार [९] पदतरासकि ७१७-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पदरचनाकरिाि(सभशकर दव यर rsquoपदपरासrsquo शबद

असावा अस सागिाि)[१०] नवरस ७२८- नवरस व तयाच

सरायीभाव यापरमाण १) शगार- रहि२) िासय- आनद

३)करण- शोक४)रौदर-करोध ५)वीर- उतसाि६) भयानक-

भय७) बीभतस- घणा ८) अदभि-हवसमय ९)शाि-शम

इरसाि कहव आपल लखन करीि असि बहिक सवथ

शासतरहसदधािाच लखन गयसलभ कावरपाि िोि असअनक

हवदवानाच ि काव मखोदगि अस [११] आददशकतीच ठवण

७३०- आददमायची खास हनरथमिी (ि कवी)[१२] िारव

७३१- िारव [१३] आि ७३१- अिय [१४] उिटली

७३१- काठोकाठ भरन वािणारी [१५] ईशवराचा पवाड

७३३- ईशवाराची ददव कीरथि गणकम मोठपणा [१६]

गगना हनवाड ७३३- गगनाहन हवशाल [१७] जाड

७३३- अहिहवशाल भव

रटप -ममि साधकानी दासबोधाच वाचन करीि असिा

पपपरम िस पररवाजकाचायथ शरी िसराज सवामीकि

ldquoशरीमि दासबोधाची सकि कबडी ldquo या गरराचिी अवशय

वाचनमननहचिन करावतयामळ दासबोधाच आकलन

िोणयास चागली मदि िोईलसभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सभासिवन || १८ ||

शरीराम आिा वद सकळ सभा | जय सभसी महकत

सललभा | जर सवय जगदीश उभा | हिषठि भर ||१||

१] शलोक || नाि वसाहम वकठ योहगना हदय रवौ |

मदभकता यतर गायहनि ितर हिषठाहम नारद ||१

नािी वकठीचा ठाई | नािी योहगयाचा हदई |

माझ भकत गािी ठाई ठाई | िर मी हिषठि नारदा ||२||

याकारण सभा शरषठ | भकत गािी ि वकठ |

नामघोरष घडघडाट | जयजयकार गजथिी ||३||

परमळ भकताची गायन | भगवतकरा िररकीिथन |

वदवाखयान पराणशरवण | जर हनरिर ||४||

परमशवराच गणानवाद | नाना हनरपणाच सवाद |

अधयातमहवदया भदाभद | मरन जर ||५||

नाना समाधान िपती | नाना आशकाहनवतती |

हचतती बस धयानमरथि | वाहगवलास ||६||

भकत परमळ भाहवक | सभय सखोल साहतवक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रमय रसाळ गायक | हनषठावि ||७||

कमथसीळ आचारसीळ | दानसीळ धमथसीळ |

सहचषमि पणयसीळ | अिरशदध कपाळ ||८||

योगी वीिरागी उदास | नमक हनगरि िापस |

हवरकत हनसपि बहवस | आरणयवासी ||९||

दडधारी जटाधारी | नारपरी मदराधारी |

यक बाळबरहमचारी | योगशवर ||१०||

परशचरणी आणी िपसवी | िीरथवासी आणी मनसवी |

मिायोगी आणी जनसवी | जनासाररख ||११||

हसदध साध आणी साधक | मतरयतरशोधक |

यकहनषठ उपासक | गणगरािी ||१२||

सि सजजन हवदवजजन | वदजञ शासतरजञ मािाजन |

परबदध सवथजञ समाधान | हवमळकि ||१३||

योगी हवतपनन ऋरषशवर | धिथ िारककक कवशवर |

मनोजयाच मनशवर | आणी ददगवलकी ||१४||

बरहमजञानी आतमजञानी | ितवजञानी हपडजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योगाभयासी योगजञानी | उदासीन ||१५||

पहडि आणी पराहणक | हवदवास आणी

वददक | भट आणी पाठक | यजवदी ||१६||

मािाभल मािाशरोतरी | याहजञक आणी आगनिोतरी |

वदय आणी पचािरी | परोपकारकि ||१७||

भि भहवषय विथमान | जयास हतरकाळाच

जञान | बहशरि हनराहभमान | हनरापिी ||१८||

शाहि कषमा दयासीळ | पहवतर आणी सतवसीळ |

अिरशदध जञानसीळ | ईशवरी पररष ||१९||

ऐस ज का सभानायक | जर हनतयाहनतयहववक |

तयाचा महिमा अलोहलक | काय मिणोहन वणाथवा ||२०||

जर शरवणाचा उपाय | आणी परमारथसमदाय |

िर जनासी िरणोपाय | सिजहच िोय ||२१||

उततम गणाची मडळी | सतवधीर सतवागळी |

हनतय सखाची नविाळी | जर वस ||२२||

हवदयापातर कळापातर | हवशरष गणाची सतपातर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भगविाची परीहिपातर | हमळाली जर ||२३||

परवतती आणी हनवतती | परपची आणी परमारी |

गिसराशरमी वानपरिसिी | सनयासाददक ||२४||

वदध िरण आणी बाळ | पररष हसतरयाददक सकळ |

अखड धयािी िमाळनीळ | अियाथमी ||२५||

ऐस परमशवराच जन | तयासी माझ अहभवदन |

जयाचहन समाधान | अकसमाि बाण ||२६||

ऐहसय सभचा गजर | िर माझा नमसकार |

जर हनतय हनरिर | कीिथन भगविाच ||२७||

जर भगविाचया मिी | िर पाहवज उततम गिी |

ऐसा हनशचय बहिा गररी | मिि बोहलल ||२८||

कललौ कीिथन वररषठ | जर िोय ि सभा शरषठ |

कराशरवण नाना नषट | सदि मावळिी ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सभासिवननाम समास आठवा || १८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हिषठि ८१- वाट पिाि [२] भर ८१- आनदाचया

भरान [३] घडघडाट ८३- गडगडाट [४] मरन ८५-

मरनचचाथ [५] सहचसमि८८- शदधपहवतरशहचभथि [६]

उदास ८९- भोगाबाबि उदासीन [७] वीिरागी ८९-

हवरकत [८] नमक ८९- हनयमान वागणारा[९] बहवस

८९- बहधा [१०] मनसवी ८११- मनावर िाबा ठवणार

[११] जनसवी८११-लोकाचया कलान वागन लोकावर

हनयतरण ठवणार [१२] हवमळकि ८१३-हनमथळ सशय

हनरसन करणार [१३] ददगवलकी ८१४- ददगबर [१४]

मािाभल ८१७- अहिशय चागल उततम [१५] मािाशरोतरी

८१७-वदाच जञानी [१६] सतवधीर ८२२-धयथशील [१७]

नविाळी ८२२- निन[१८] िमाळनीळ ८२५-

शरीरामयमधमथ [१९] बाण१२६- लाभि [२०] कललौ

१२९- कहलयगाि [२१] मावळिी १२९- हमटिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा परमारथसिवन || १९ ||

शरीराम

आिा सिऊ िा परमारथ | जो साधकाचा

हनजसवारथ | नािरी समराथमधय समरथ | योग िा ||१||

आि िरी परम सगम | परी जनासी जाला दगथम |

का जयाच चकल वमथ | सतसमागमाकड ||२||

नाना साधनाच उधार | िा रोकडा बरहमसािातकार |

वदशासतरी ज सार | ि अनभवास य ||३||

आि िरी चहकड | परी अणमातर दषटी न पड |

उदास परी यकीकड | पािािा ददसना ||४||

आकाशमागी गपत पर | जाणिी योहगय समरथ |

इिरास िा गयारथ | सिसा न कळ ||५||

साराचहि हनजसार | अखड अि अपार |

नऊ न सकिी िशकर | कािी कलया ||६||

ियास नािी राजभय | अरवा नािी अहगन-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भय | अरवा सवापदभय | बोलोच नय ||७||

परबरहम ि िालवना | अरवा ठाविी चकना |

काळािरी चळना | जरीचा िर ||८||

ऐस ि हनज ठवण | कदाहप पालटो नण |

अरवा नवि आददक उण | बहिा काळ ||९||

अरवा ि घसवटना | अरवा अदशय िोयना |

नािरी पािािा ददसना | गरअजनहवण ||१०||

मागा योहगय समरथ | तयाचाहि हनजसवारथ |

यासी बोहलज परमारथ | परमगय मिणौहन ||११||

जिी शोधन पाहिला | तयासी अरथ सापडला |

यरा असोनी अलभय जाला | जनमोजनमी ||१२||

अपवथिा या परमाराथची | वािाथ नािी जनममतयाची |

आणी पदवी सायोजयिची | सहननधहच लाभ ||१३||

माया हववक मावळ | सारासारहवचार कळ |

परबरहम िहि हनवळ | अियाथमी ||१४||

बरहम भासल उदड | बरहमी बडाल बरहमाड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पचभिाच रोिाड | िचछ वाट ||१५||

परपच वाट लरटका | माया वाट लापहणका |

शदध आतमा हववका- | अिरी आला ||१६||

बरहमहसरि बाणिा अिरी | सदि गला बरहमाडा

बािरी | दशयाची जनी जजथरी | कहिट जाली ||१७||

ऐसा िा परमारथ | जो करी तयाचा हनजसवारथ |

आिा या समराथस समरथ | दकिी मिणौहन मिणाव ||१८||

या परमाराथकररिा | बरहमाददकाहस हवशरामिा |

योगी पाविी िनमयिा | परबरहमी ||१९||

परमारथ सकळास हवसावा | हसदध साध मािानभावा |

सखी साहतवक जड जीवा | सतसगकरनी ||२०||

परमारथ जनमाच सारथक | परमारथ ससारी िारक |

परमारथ दाखवी परलोक | धारथमकासी ||२१||

परमारथ िापसासी रार | परमारथ साधकासी आधार |

परमारथ दाखवी पार | भवसागराचा ||२२||

परमारी िो राजयधारी | परमारथ नािी िो

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभकारी | या परमाराथची सरी | कोणास दयावी ||२३||

अनि जनमीच पणय जोड | िरीच परमारथ घड |

मखय परमातमा आिड | अनभवासी ||२४||

जण परमारथ वोळहखला | िण जनम सारथक कला |

यर िो पापी जनमला | कळियाकारण ||२५||

असो भगवतपरापतीहवण | करी ससाराचा सीण |

तया मखाथच मखावलोकन | करच नय ||२६||

भलयान परमारी भराव | शरीर सारथक कराव |

पवथजास उदधराव | िररभकती करनी ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

परमारथसिवननाम समास नववा || १९ ||

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सगम ९२ -सोपाआकलनशील [२] वदशासतरी ज सार

९३- मिावाकयरपसार ४ वदाची मिावाकय

(१) ऋगवद-ऐिरय भपरजञानम बरहम भ जञानच बरहमरप आि

(२) यजवद-बरिदारणयक भ अि बरिाहसम भ मी बरहम आि

(३) सामवद- छादोगय भ ितवमहस भ ि ि बरहम आिस

(४) अरवथवद-माडकय भ अयमातमा बरहम भ िा आतमा

बरहमरप आि [३] गरअजनहवण ८१०- गरचया

आशीवाथदाहशवाय[४] िचछ ९१५- टाकाऊ[५] लरटका

९१६- खोटा [६] लापहणका ९१६- कलपनामय [७]

दशयाची जनी जजथरी ९१७ ndash ज दशय आि ि जनाटफाटक

जीणथ झाल आि[८] कहिट ९१७- कजट हवटकट [९]

सखीसाहतवक जडजीवा ९२०- सतवशील सवथसामानय

जीवाना शवटी (सतसगामळ हवसावा) लाभिो[१०]

जडजीव ९२०- अजञानी सवथसामानय जीव [११] रार

९२२- आधार [१२] आिड अनभवासी ९२४- सािाि

अनभव [१३] परमारी भराव ९२७- परमारथरक

जीवनाचाच सवीकार करावा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा नरदिसिवन || ११० ||

शरीराम

धनय धनय िा नरदिो | यरील अपवथिा

पािो | जो जो कीज परमारथलािो | िो िो पाव हसदधीि ||१||

या नरदिाचहन लागवग | यक लागल भहकतसग |

यकी परम वीिराग | हगररकदर सहवली ||२||

यक दफरिी हिराथटण | यक कररिी परशचरण |

यक अखड नामसमरण | हनषठावि राहिल ||३||

यक िप कर लागल | यक योगाभयासी मािाभल |

यक अभयासयोग जाल | वदशासतरी हवतपनन ||४||

यकी िटहनगरि कला | दि अतयि पीहडला |

यकी दव ठाई पाहडला | भावारथबळ ||५||

यक मािानभाव हवखयाि | यक भकत जाल खयाि |

यक हसदध अकसमाि | गगन वोळगिी ||६||

यक िजी िजहच जाल | यक जळी हमळोन गल |

यक ि ददसिहच अदशय जाल | वायोसवरपी ||७||

यक यकहच बहधा िोिी | यक दखिहच हनघोहन जािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

यक बसल असिाची भरमिी | नाना सरानी समदरी ||८||

यक भयानकावरी बसिी | एक अचिन चाल-

हविी | यक परि उठहविी | िपोबळकरनी ||९||

यक िज मद कररिी | यक जळ आटहविी |

यक वायो हनरोहधिी | हवशवजनाचा ||१०||

ऐस िटहनगरिी किबदधी | जयास वोळलया नाना

हसदधी | ऐस हसदध लिावधी | िोऊन गल ||११||

यक मनोहसदध यक वाचाहसदध | यक अलपहसदध यक सवथ-

हसदध | ऐस नाना परकारीच हसदध | हवखयाि जाल ||१२||

यक नवहवधाभहकतराजपर | गल िरल परलोकीचया

हनजसवार | यक योगी गपतपर | बरहमभवना पावल ||१३||

यक वकठास गल | यक सतयलोकी राहिल |

यक कलासी बसल | हशवरप िोउनी ||१४||

यक इदरलोकी इदर जाल | यक हपिलोकी हमळाल |

यक ि उडगणी बसल | यक ि िीरसागरी ||१५||

सलोकिा समीपिा | सवरपिा सायोजयिा |

या चतवारमकती ितविा | इचछा सऊन राहिल ||१६||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐस हसदध साध सि | सवहििा परविथल अनि |

ऐसा िा नरदि हवखयाि | काय मिणौहन वणाथवा ||१७||

या नरदिाचहन आधार | नाना साधनाचहन दवार |

मखय सारासारहवचार | बहि सटल ||१८||

या नरदिाचहन समध | बहि पावल उततम पद |

अििा साडन सवानद | सखी जाल ||१९||

नरदिी यऊन सकळ | उदधरागिी पावल कवळ |

यर सशयाच मळ | खडोन गल ||२०||

पशदिी नािी गिी | ऐस सवथतर बोलिी |

मिणौन नरदिीच परापती | परलोकाची ||२१||

सि मिि ऋरषी मनी | हसदध साध समाधानी |

भकत मकत बरहमजञानी | हवरकत योगी िपसवी ||२२||

िततवजञानी योगाभयासी | बरहमचारी ददगबर सनयासी |

रषटद दशथनी िापसी | नरदिीच जाल ||२३||

मिणौहन नरदि शरषठ | नाना दिामधय वररषठ |

जयाचहन चक आररषट | यमयािनच ||२४||

नरदि िा सवाधन | सिसा नवि पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि िा परोपकारी हझजऊन | कीरथिरप उरवावा ||२५||

अशव वरषभ गाई मिसी | नाना पश हसतरया दासी |

कपाळपण सोहडिा तयासी | कोणी िरी धरील ||२६||

िसा नवि नरदिो | इछा जाव अरवा रािो |

परी यास कोणी पािो | बधन कर सकना ||२७||

नरदि पागळ असिा | िरी िो कायाथस न यिा |

अरवा रोटा जरी असिा | िरी परोपकारास न य ||२८||

नरदि अध अहसला | िरी िो हनपटहच वाया गला |

अरवा बहधर जरी अहसला | िरी हनरपण नािी ||२९||

नरदि अहसला मका | िरी घिा नय आशका |

अशकत रोगी नासका | िरी िो हनःकारण ||३०||

नरदि अहसला मखथ | अरवा फ पऱया समधाच

दःख | िरी िो जाणावा हनरारथक | हनशचयसी ||३१||

इिक ि नसिा वग | नरदि आणी सकळ साग |

िण धरावा परमारथमागथ | लागवग ||३२||

साग नरदि जोडल | आहण परमारथबहदध हवसल |

ि मखथ कस भरमल | मायाजाळी ||३३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

महततका खाणोन घर कल | ि माझ ऐस दढ कहलपल |

परी ि बहिाच ि कळल | नािीच ियासी ||३४||

मरषक मिणिी घर आमच | पाली मिणिी घर आमच |

महिका मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३५||

कािणया मिणिी घर आमच | मगळ मिणिी घर

आमच | मगया मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३६||

हवच मिणिी आमच घर | सपथ मिणिी आमच घर |

झरळ मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३७||

भरमर मिणिी आमच घर | हभगोर या मिणिी आमच

घर | आहळका मिणिी आमच घर | काषठामध ||३८||

माजथर मिणिी आमच घर | शवान मिणिी आमच

घर | मगस मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३९||

पगळ मिणिी आमच घर | वाळवा मिणिी आमच

घर | हपसवा मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४०||

ढकण मिणिी आमच घर | चाचणया मिणिी आमच

घर | घगडी मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४१||

हपसोळ मिणिी आमच घर | गाधल मिणिी आमच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घर | सोट मिणिी आमच घर | आणी गोबी ||४२||

बहि दकडयाचा जोजार | दकिी सागावा हवसिार |

समसि मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४३||

पश मिणिी आमच घर | दासी मिणिी आमच घर |

घरीची मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४४||

पाहण मिणिी आमच घर | हमतर मिणिी आमच घर |

गरामसर मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४५||

िशकर मिणिी आमच घर | राजकी मिणिी आमच

घर | आगन मिण आमच घर | भसम कर ||४६||

समसि मिणिी घर माझ | ि मखथिी मिण माझ

माझ | सवट जड जाल वोझ | टादकला दश ||४७||

अवघी घर भगली | गावाची पाढरी पहडली |

मग ि गिी राहिली | आरणयशवापद ||४८||

दकडा मगी वाळवी मरषक | तयाचच घर ि हनशचया-

तमक | ि पराणी बापड मखथ | हनघोन गल ||४९||

ऐसी गिाची हसरिी | हमरथया आली आतमपरचीिी |

जनम दो ददसाची वसिी | कोठ िरी करावी ||५०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दि मिणाव आपल | िरी ि बहिाकारण हनरथमल |

पराणीयाचया मारा घर कल | वा मसिकी भहििी ||५१||

रोममळी दकड भहििी | खाडक जालया दकड पडिी |

पोटामधय जि िोिी | परतयि पराहणयाचया ||५२||

कीड लाग दािासी | कीड लाग डोळयासी |

कीड लाग कणाथसी | आणी गोमाशा भरिी ||५३||

गोहचड अशदध सहविी | चामवा मासाि घसिी |

हपसोळ चाऊन पळिी | अकसमाि ||५४||

भोग गाधल चाहविी | गोबी जळवा अशदध घिी |

हवच सपथ दश कररिी | कानट फसी ||५५||

जनमन दि पाहळल | ि अकसमाि वाघर नल |

का ि लाडगीच भहिल | बळातकार ||५६||

मरषक माजथर दश कररिी | सवान अशव लोल िोहडिी |

रीस मकथ ट माररिी | कासावीस करनी ||५७||

उषटर डसोन उचहलिी | िसरी हचडथन टादकिी |

वरषभ टोचन माररिी | अकसमाि ||५८||

िसकर िडिडा िोहडिी | भि झडपोन माररिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

असो या दिाची हसरिी | ऐसी अस ||५९||

ऐस शरीर बहिाच | मखथ मिण आमच |

परि खाज हजवाच | िापतर बोहलल ||६०||

दि परमारी लाहवल | िरीच याच सारथक जाल |

नािी िरी ि वरथहच गल | नाना आघाि मतयपर ||६१||

असो ज परपहचक मखथ | ि काय जाणिी परमारथसख |

तया मखााच लिण कािी यक | पढ बोहलल अस ||६२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद नरदिसिवननाम

समास दिावा ||११०|| दशक दिावा समापत ||

दशक १ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]नरदिसिवन १०-छापील परिीि

rsquoनरदिसिवनहनरपणrsquoअस आि [१]परमारथलािो १०१-

परमाराथचा लाभ िोवो[२] लागवग १०२- िातकाळ [३]

गगन वोळगिी १०६- आकाशाि सचारिाि [४] किबदधी

१०११- हनशचयी [५] उडगणी १०१५- नितर [६]

उदधरागिी १०२०- उधवथ- गिीसद गिी[७] हनपटहच

१०२९- सपणथसगळाकवळ [८] साग १०३२ - उततम [९]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभगोर या १०३८- भगयाची अळी [१०] पगळ १०४०-

पगळ नावाचा काळा पादरा दकडा[११] चाचणया१०४१ -

बारीक डासलालमगया [१२] वा मसिकी १०५०-

डोकयािील उवा [१३] रोममळ १०५१- कसा -चया

मळासी [१४] अशदध १०५४- रकत [१५] लोल १०५७-

लचक [१६] रीस मकथ ट१०५७- असवल व माकड [१७]

उषटर १०५८- उठ [१८] खाज १०६०- खादय[१९]

जीवाच१०६० - पराणीमातराच[२०] परमारथसख १०६२-

पारमरथरक आनद सवरपानद

सवणथ कण - दासबोधाचया अभयासान अजञानदःख व भराहि

नाश पावन लगच वरागय अगी बाणलतयाला हववकाची

जोड हमळल बदध ममि िोिील मखथ दि िोिीलअभकत

भकत बनन मोि पाविील नाना दोरष जाऊन पहिि पावन

िोिील दिबहदधच धोक जािील ससाराच उदवग नषट

िोिील अधोगहि चकल आहण मनाला खरी हवशराहि हमळन

अतयि समाधान लाभल आजपयाि अनकाना ि फळ परापत

झाल आि शरीराम जयजय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक दसरा

मखथलिण || २० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला मखथलिण || २१ ||

शरीराम

ॐ नमोजी गजानना | यकदिा

हतरनयना | कपादषटी भकतजना अवलोकाव ||१||

िज नम वदमाि | शरीशारद बरहमसि |

अिरी वस कपावि | सफरथिरप ||२||

वदन सदगरचरण | करन रघनारसमरण |

तयागारथ मखथलिण | बोहलजल ||३||

यक मखथ यक पढिमखथ | उभय लिणी कौिक |

शरोिी सादर हववक | कला पाहिज ||४||

पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

सावध िोऊहन हवचिण | पररसोि पढ ||५||

आिा परसिि हवचार | लिण सागिा अपार |

परर कािीयक ितपर | िोऊन ऐका ||६||

ज परपहचक जन | जयास नािी आतमजञान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज कवळ अजञान | तयाची लिण ||७||

जनमला जयाच उदरी | ियासी जो हवरोध करी |

सखी माहनली अिरी | िो यक मखथ ||८||

साडन सवथिी गोि | सतरीआधन जीहवि |

साग अिरीची माि | िो यक मखथ ||९||

परसतरीसी परमा धरी | शवशरगिी वास करी |

कळहवण कनया वरी | िो यक मखथ ||१०||

समराथवरी अििा | अिरी मानी समिा |

सामरथयहवण करी सतता | िो यक मखथ ||११||

आपली आपण करी सििी | सवदशी भोगी हवपहतत |

साग वहडलाची कीिी | िो यक मखथ ||१२||

अकारण िासय करी | हववक सागिा न धरी |

जो बहिाचा वरी | िो यक मखथ ||१३||

आपली धरहनया दरी | परावासी करी मीतरी |

परनयन बोल रातरी | िो यक मखथ ||१४||

बहि जागि जन | ियामधय करी शयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसरळी बह भोजन | करीिो यक मखथ ||१५||

मान अरवा अपमान | सवय करी पररहचछनन |

सपत वसनी जयाच मन | िो यक मखथ ||१६||

धरन परावी आस | परत साडी सावकास |

हनसगाईचा सिोरष | मानीिो यक मखथ ||१७||

घरी हववक उमज | आहण सभमधय लाज |

शबद बोलिा हनबथज | िो यक मखथ ||१८||

आपणाहन जो शरषठ | ियासी अतयि हनकट |

हसकवणचा मानी वीट | िो यक मखथ ||१९||

नायक तयासी हसकवी | वहडलासी जाणीव दावी |

जो आरजास गोवी | िो यक मखथ ||२०||

यकायकी यकसरा | जाला हवरषई हनलाहजरा |

मयाथदा साडन सरा | वि िो यक मखथ ||२१||

औरषध न घ असोन वरा | परथय न करी सवथरा |

न हमळ आहलया पदाराथ | िो यक मखथ ||२२||

सगहवण हवदश करी | वोळखीहवण सग धरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उडी घाली मािापरी | िो यक मखथ ||२३||

आपणास जर मान | िर अखड करी गमन |

रि नण मानाहभमान | िो यक मखथ ||२४||

सवक जाला लकषमीवि | ियाचा िोय अदकि |

सवथकाळ जो दहशचतत | िो यक मखथ ||२५||

हवचार न कररिा कारण | दड करी अपराधहवण |

सवलपासाठी जो कपण | िो यक मखथ ||२६||

दवलड हपिलड | शहकतवीण करी िोड |

जयाच मखी भडउभड | िो यक मखथ ||२७||

घरीचयावरी खाय दाढा | बािरी दीन बापडा |

ऐसा जो का वड मढा | िो यक मखथ ||२८||

नीच यािीसी सागाि | परागनसी यकाि |

माग जाय खाि खाि | िो यक मखथ ||२९||

सवय नण परोपकार | उपकाराचा अनोपकार |

करी रोड बोल फार | िो यक मखथ ||३०||

िपीळ खादाड आळसी | कशचीळ कटीळ मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धारीषट नािी जयापासी | िो यक मखथ ||३१||

हवदया वभव ना धन | पररषारथ सामरथयथ ना मान |

कोरडाच वाि अहभमान | िो यक मखथ ||३२||

लडी लरटका लाबाड | ककमी कटीळ हनचाड |

हनदरा जयाची वाड | िो यक मखथ ||३३||

उची जाऊन वसतर नस | चौबारा बािरी बस |

सवथकाळ नगन ददस | िो यक मखथ ||३४||

दि चि आहण घराण | पाणी वसन आणी चरण |

सवथकाळ जयाच महळण | िो यक मखथ ||३५||

वधहि आणी हवहिपाि | नाना कमहि जाि |

अपशकन करी घाि | िो यक मखथ ||३६||

करोध अपमान कबहदध | आपणास आपण वधी |

जयास नािी दढ बहदध | िो यक मखथ ||३७||

हजवलगास परम खदी | सखाचा शबद िोहि

नदी | नीच जनास वदी | िो यक मखथ ||३८||

आपणास राख परोपरी | शरणागिास अविरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकषमीचा भवथसा धरी | िो यक मखथ ||३९||

पतर कळतर आणी दारा | इिकाहच मानहनया रारा |

हवसरोन गला ईशवरा | िो यक मखथ ||४०||

जस जस कराव | िस िस पावाव |

ि जयास नणव | िो यक मखथ ||४१||

पररषाचहन अषटगण | हसतरयास ईशवरी दण |

ऐशा कलया बहि जण | िो यक मखथ ||४२||

दजथनाचहन बोल | मयाथदा साडन चाल |

ददवसा झादकल डोळ | िो यक मखथ ||४३||

दवदरोिी गरदरोिी | मािदरोिी हपिदरोिी |

बरहमदरोिी सवामीदरोिी | िो यक मखथ ||४४||

परपीडच मानी सख | परसिोरषाच मानी दःख |

गल वसिचा करी शोक | िो यक मखथ ||४५||

आदरहवण बोलण | न पसिा साि दण |

हनदय वसि आहगकारण | िो यक मखथ ||४६||

िक िोडन बोल | मागथ साडन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ककमी हमतर कल | िो यक मखथ ||४७||

पतय राखो नण कदा | हवनोद करी सवथदा |

िासिा हखज पट दवदा | िो यक मखथ ||४८||

िोड घाली अवघड | काजहवण करी बडबड |

बोलोहच नण मखजड | िो यक मखथ ||४९||

वसतर शासतर दोनी नस | उच सरळी जाऊन बस |

जो गोतरजासी हवशवास | िो यक मखथ ||५०||

िशकरासी वोळखी साग | दहखली वसि िहच माग |

आपल आनिीि करी राग | िो यक मखथ ||५१||

िीन जनासी बराबरी | बोल बोल सरोततरी |

वामिसि पराशन करी | िो यक मखथ ||५२||

समराथसी मतसर धरी | अलभय वसिचा िवा करी |

घरीचा घरी करी चोरी | िो यक मखथ ||५३||

साडहनया जगदीशा | मनषयाचा मानी भवथसा |

सारथक हवण वची वयसा | िो यक मखथ ||५४||

ससारदःखाचहन गण | दवास गाळी दण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतराच बोल उण | िो यक मखथ ||५५||

अलप अनयाय कषमा न करी | सवथकाळ धारकी धरी |

जो हवसवासघाि करी | िो यक मखथ ||५६||

समराथच मनीच िट | जयाचहन सभा हवट |

िणा बरा िणा पालट | िो यक मखथ ||५७||

बहिा ददवसाच सवक | तयागन ठवी आहणक |

जयाची सभा हननाथयक | िो यक मखथ ||५८||

अनीिीन दरव जोडी | धमथ नीहि नयाय सोडी |

सगिीच मनषय िोडी | िो यक मखथ ||५९||

घरी असोन सदरी | जो सदाचा परदवारी |

बहिाच उहचषट अगीकारी | िो यक मखथ ||६०||

आपल अरथ दसऱयापासी | आणी दसऱयाच अहभ-

ळासी | पवथि करी िीनासी | िो यक मखथ ||६१||

अहििाचा अि पाि | कगरामामध राि |

सवथकाळ हचिा वाि | िो यक मखथ ||६२||

दोघ बोलि असिी जर | हिसरा जाऊन बस िर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

डोई खाजवी दोिी िाि | िो यक मखथ ||६३||

उदकामध साडी गरळी | पाय पाय काडोळी |

सवा करी िीन कळी | िो यक मखथ ||६४||

सतरी बाळका सलगी दण | हपशाचया सहननध बसण |

मयाथदहवण पाळी सण | िो यक मखथ ||६५||

परसतरीसी कळि करी | मकी वसि हनघाि मारी |

मखाथची सगिी धरी | िो यक मखथ ||६६||

कळि पािाि उभा राि | िोडहवना कौिक पाि |

खर असिा खोट साि | िो यक मखथ ||६७||

लकषमी आहलयावरी | जो मागील वोळखी न धरी |

दवी बराहमणी सतता करी | िो यक मखथ ||६८||

आपल काज िोय िवरी | बहसाल नमरिा धरी |

पढीलाच कायथ न करी | िो यक मखथ ||६९||

अिर गाळन वाची | का ि घाली पदररची |

नीघा न करी पसिकाची | िो यक मखथ ||७०||

आपण वाचीना कधी | कोणास वाचावया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नदी | बाधोन ठवी बदी | िो यक मखथ||७१||

ऐसी ि मखथलिण | शरवण चाियथ बाण |

चीतत दउहनया शिाण | ऐकिी सदा ||७२||

लिण अपार असिी | परी कािी यक यरामिी |

तयागारथ बोहलल शरोिी | कषमा कल पाहिज ||७३||

उततम लिण घयावी | मखथलिण तयागावी |

पदढल समासी आघवी | हनरोहपली ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मखथलिणनाम समास पहिला || २१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पररसोि १५- ऐकावि[२] सखी माहनली अिरी १८ndash

बायकोसच कवळ जवळची समजन [३] परनयन बोल रातरी

११४- एकािाि दसर याची उणीदणी

काढण(रातरीभअधारीजागा) [४] पररहचछनन ११६- उघड

[५] सपत वसनी ११६- जारणमारण हवधवसन वशीकरण

सिभन मोिन व उचचाटन िी ७ वसन

(जगारवशयाचोरीचिाडी परसतरीपशपिी-झजिमाशा

अशीहि साि वसन िोि ) [६] परावी आस- ११७

दसर याची आशा [७] हनसगाई ११७- आळशीपणा [८]

हनबथज ११८- गागरन जाण[९] आरजास १२०- सभय

इसमास [१०] सरावि १२१- बलगाम विथन करिो[११]

सवथकाळ जो दहशचि १२५- ससाराहवरषयी सिि हचिागरसि

[१२]सवलपासाठी १२६-रोडयासाठी [१३] कपण १२६-

कजरष [१४] दवलड हपिलड १२७- दवाहवरषयी

वहडलाहवरषयी मनाि हभिी असनिी [तयाची मानमयाथदा न

राखिा] [१५] शहकतवीण करी िोड १२७- आपली कवि

नओळखिाअमयाथद पण वाचाळपणा करिो[१६] भडउभड

१२७-अशलील बडबड [१७] नीच यािी १२९- नीचवततीच

लोक [१८] सागाि १२९- सगि [१९] माग जाय खाि खाि

१२९- (उभयान)रसतयान खाि जाणारा [२०] िपीळ

१३१- िापट [२१] कहशचळ १३१- दवथिथनी [२२] कटीळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१३१- कपटी [२३] हनचाड १३३- हनलथजज [२४] लडी

१३३- उदधट [२५] लाबाड १३३- लबाड [२६] चौबारा

१३४- चविाटयावर [२७] घराण १३५- नाहसका [२८]

पाणी १३५- िाि [२९]वसन १३५- कपड [३०] चरण

१३५- पाय [३१] वधहि आहण हवहिपाि १३६- वधहि

आणी वहिपाि ि वाईट महिथ[३२]कळतर १४०- कटब

[३३]अषटगण१४२- आठपट [३४] िकिोडन १४७- सरळ

अनमान सोडन मयाथदा सोडन [३५] पतय १४८-

पिमितव[३६] हखज १४८ndash हचडिो[३७] िोड १४९-

पज [३८]काजहवण१४९-कामकाजाहशवाय हवनाकारण

[३९] बोलोहच १४९- बोलण जरर असि तयावळी [४०]

मखजड १४९-अबोल[४१] गोतरजास १५०-

गोिावळयावर [४२]सरोततरी १५२- बरोबरीन परतयततर

दिो [४३] वामिसि १५२- डावा िािान [४४]समराथसी

मतसर धरी १५३- (आरथरक वा शारररीक) बलवानाचा दवश

करिो [४५] सारथक हवण १५४-हििाहशवाय ककवा सारथक

न करिा [४६]वची१५४- वाया दवडिो [४७] वयसा

१५४- आयषयाची वरष [४८] दवासगाळी १५५- दवास

दोरष दण [४९] मतराच उण १५५- हमतराच दोरष[५०]

धारकी धरी १५६-धारवर धरण [५१] समरााचया मनीच

िट १५७- वहडल धार याचया मनािन उिरलला [५२]िणा

बरा िणा पालट १५७- िणािणाला विथन बदलणारा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चचळ वततीचा [५३] सगिीच मनषय िोडी १५९-

बरोबरीच लोकाना दर लोटणारा [५४] बहिाच उहचषट

अहगकारी १५९- अनकाच उषट खाणारा[५५]अहभळासी

१६१- िावरट [५६] पवथि १६१-दवघव करणारा [५७]

अहििाचा अि पाि १६२- पाहणयास मदि करणयास

कचरणारा [५८]गरळी १६४-चळ टाकण [५९] पाय पाय

काडॊळी १६४- पायान पाय खाजवण [६०] मयाथद हवण

पाळी सण १६५-हशसिीहशवाय कतर पाळिो [६१]

मदकवसि १६६- मक पराणी [६२] हनघाि १६६-

हनदथयपणशसतरान[६३] िोडहवना १६७- सोडवणया

ऐवजी[६४] खोटसाि १६७- खोट सिन करणारा[६५]

पढीलाच १६९- इिराच[६६]आपण वाचीना कधी

१७१- आपण सविः कधी वाचि नािी (िी ओवी

शरीसमराानी मागाहन शोध दिाना सविसि घािलीइहि

सभशकर दव)[६७] चीतत दउनीया१७२-मन

लाऊन[६८]यरामिी१७३-बहदधचया कविीनसार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा उततमलिण || २२ ||

शरीराम

शरोिा विाव सावधान | आिा सागिो उततम

गण | जण कररिा बाण खण | सवथजञपणाची ||१||

वाट पहसलयाहवण जाऊ नय | फळ वोळहखलयाहवण

खाऊ नय | पहडली वसि घऊ नय | यकायकी ||२||

अहि वाद कर नय | पोटी कपट धर नय |

शोधलयाहवण कर नय | कळिीन कािा ||३||

हवचारहवण बोलो नय | हववचनहवण चालो

नय | मयाथदहवण िालो नय | कािी यक ||४||

परीिीहवण रसो नय | चोरास वोळखी पसो

नय | रातरी पर करम नय | यकायकी ||५||

जनी आजथव िोड नय | पापदरव जोड नय |

पणयमागथ सोड नय | कदाकाळी ||६||

हनदा दवरष कर नय | असतसग धर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दरवदारा िर नय | बळातकार ||७||

वकतयास खोद नय | ऐकयिसी फोड नय |

हवदयाअभयास सोड नय | कािी कलया ||८||

िोडाळासी भाडो नय | वाचाळासी िडो

नय | सिसग खड नय | अियाथमी ||९||

अहि करोध कर नय | हजवलगास खद नय |

मनी वीट मान नय | हसकवणचा ||१०||

िणािणा रसो नय | लरटका पररषारथ बोलो नय |

कलयाहवण सागो नय | आपला पराकरम ||११||

बोहलला बोल हवसरो नय | परसगी सामरथयथ चको नय |

कलयाहवण हनखद नय | पदढलाहस कदा ||१२||

आळस सख मान नय | चािाडी मनास आण

नय | शोहधलयाहवण कर नय | कायथ कािी ||१३||

सखा आग दऊ नय | परत पररष साड नय |

कषट कररिा तरासो नय | हनरिर ||१४||

सभमधय लाजो नय | बाषकळपण बोलो नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पज िोड घाल नय | कािी कलया ||१५||

बहि हचिा कर नय | हनसगपण रािो नय |

परसतरीि पािो नय | पापबदधी ||१६||

कोणाचा उपकार घऊ नय | घिला िरी राखो

नय | परपीडा कर नय | हवसवासघाि ||१७||

शोचयहवण असो नय | महळण वसतर नसो नय |

जाणारास पसो नय | कोठ जािोस मिणौनी ||१८||

वापकपण साड नय | पराधन िोऊ नय |

आपल वोझ घाल नय | कोणीयकासी ||१९||

पतरहवण पवथि कर नय | िीनाच रण घऊ

नय | गोिीहवण जाऊ नय | राजदवारा ||२०||

लरटकी जाज घऊ नय | सभस लरटक कर

नय | आदर नसिा बोलो नय | सवभाहवक ||२१||

आदखणपण कर नय | अनयायहवण गाज

नय | अवनीिीन विो नय | आगबळ ||२२||

बहि अनन खाऊ नय | बहि हनदरा कर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि ददवस रािो नय | हपसणाचर ||२३||

आपलयाची गोिी दऊ नय | आपली कीिी वणा

नय | आपल आपण िासो नय | गोषटी सागोनी ||२४||

धमरपान घऊ नय | उनमतत दरव सऊ नय |

बहचकासी कर नय | मतरी कदा ||२५||

कामहवण रािो नय | नीच उततर सािो नय |

आसद अनन सऊ नय | वहडलाचहि ||२६||

िोडी सीवी असो नय | दसऱयास दखोन िासो

नय | उण अगी सचारो नय | कळविाच ||२७||

दहखली वसि चोर नय | बहि कपण िोऊ

नय | हजवलगासी कर नय | कळि कदा ||२८||

यकाचा घाि कर नय | लरटकी गोिी दऊ

नय | अपरमाण विो नय | कदाकाळी ||२९||

चािाडी चोरी धर नय | परदवार कर नय |

माग उण बोलो नय | कोणीयकाच ||३०||

समई यावा चको नय | सतवगण साड नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वररयास दड नय | शरण आहलया ||३१||

अलपधन माजो नय | िररभकतीस लाजो नय |

मयाथदहवण चालो नय | पहवतर जनी ||३२||

मखाथसी समध पडो नय | अधारी िाि घाल नय |

दहशचिपण हवसरो नय | वसि आपली ||३३||

सनानसधया साड नय | कळाचार खड

नय | अनाचार माड नय | चकरपण ||३४||

िररकरा साड नय | हनरपण िोड नय |

परमाराथस मोड नय | परपचबळ ||३५||

दवाचा नवस बडऊ नय | आपला धमथ उडऊ

नय | भलि भरी भरो नय | हवचारहवण ||३६||

हनषठरपण धर नय | जीवितया कर नय |

पाऊस दखोन जाऊ नय | अरवा अवकाळी ||३७||

सभा दखोन गळो नय | समई उततर टळो नय |

हधःकाररिा चळो नय | धाररषट आपल ||३८||

गरहवरहिि असो नय | नीच यािीचा गर कर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नय | हजण शाशवि मान नय | वभवसी ||३९||

सतयमागथ साड नय | असतय पर जाऊ नय |

कदा अहभमान घऊ नय | असतयाचा ||४०||

अपकीरथि ि साडावी | सतकीरथि वाढवावी |

हववक दढ धरावी | वाट सतयाची ||४१||

न घिा ि उततम गण | ि मनषय अवलिण |

ऐक ियाच लिण | पदढल समासी ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

उततमलिणनाम समास दसरा || २२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हवचारहवण २४- हवचार कलयाहशवाय [२]

हववचनहवण २४-सवाकश काळजी

हवचारकलयाहशवाय[३] परीिीहवण २५-हजविाळया-

हशवाय [४] आजथव २६- सरळपणा [५] िर नय २७- लट

नय [६] बोलीला बोला २१२- ददलल वचन [७] परसगी

सामरथयथ चको नय २१२- वळपरसगी बळाचा उपयोग

करणयास कचर नय [८] हनखद २१२- हनहषकरयि बददल

उपिास [९] हनसगपण २१६ndash आळसाि [१०] शोचयहवण

२१८- सवचछिहशवाय[११] जाणारास पसो नय २१८-

बािर जाणारास हवचार नय [हवचारशखला खहडि िोऊन

काम िोि नािी असा समज] [१२] पतरहवण पवथि २२०-

दसिावज कलयाहशवाय दवघव [१३] गोिीहवण २२०-

सािीपरावाहशवाय [१४] लरटकी जाज २२१-

खोटीहजजि [१५] आदखणपण २२२- मितवाचया गोषटीकड

दलथि [१६] आगबळ २२२- सवसामरथयाथचया जोरावर

[१७] हपसणाचर २२३-दषटाकड [१८] उनमतत दरव २२५-

मादक पदारथ [१९] बहचकासी २२५- चोबडया

माणसाशी वाचाळ [२०] आसद अनन सऊ नय २२६-

आयि हमधपणान अननसवन कर नय [२१] परदवार २३०-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसतरीशी सबध [२२] माग उण २३०- एखादयाच माघारी

तयाच दोरष दाखवण [२३] समई यावा चको नय २३१-

परसग पडल िविा मदि करणयास चक नय [२४] मयाथदहवण

चालो नय २३२- [सजजनाचया सगिीि] मयाथदा सोडन वाग

नय[२५] दहशचिपण हवसरो नय २३३- हनषकाळजीपण

हवसर नय [२६] चकरपण २३४- चकारपणान [२७]

भलि भरी भरो नय २३६- भलि काम करणयाचया भरीस

पड नय [२८] पाऊस दखोन जाऊ नय अरवा अवकाळी

२३७- फार पाऊस पडि असिा ककवा अवळी परवासास

जाऊ नय [२९] हजण शाशवि मानो नय वभवसी २३९-

ऐशवयथयकत जीवनाचा भरोसा धर नय [३०] हववक दढ

धरावी २४१- हववकपवथक घटट पकडावी

सवणथ कण - परपच आहण ससार याि शरीसमराानी

पषकळवळा भद मानला आि िा भद हवचाराि न घिा

शरीसमरथरामदासानी परपचाची जी िरफदारी कली आि

हिचा उपयोग ससारी लोक सविःचया विथनाच समरथन

करणयासाठी करि असिाि ससारी लोकानी िा भद समजन

घयावा आहण परपच नटका करावा जीवनाच सारथक कराव-

इहि स भ शकर शरीकषण दव शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा कहवदयालिण || २३ ||

शरीराम

ऐका कहवदयची लिण | अहि िीन क-

लिण | तयागारथ बोहलली ि शरवण | तयाग घड ||१||

ऐका कहवदयचा पराणी | जनमा यऊन कली

िानी | साहगजल यिी लिणी | वोळखावा ||२||

कहवदयचा पराणी अस | िो करठण हनरपण

तरास | अवगणाची समहदध अस | मिणौहनया ||३||

२] दभो दपोऽहभमानशच करोधः पारषयमवच |

अजञान चाहभजािसय पारथ सपदमासरीम || भगी१६४

काम करोध मद मतसर | लोभ दभ हिरसकार |

गवथ िाठा अिकार | दवरष हवरषाद हवकलपी ||४||

आशा ममिा िषणा कलपना | हचिा अििा कामना भावना |

असया अहवदया ईरषणा वासना | अिपती लोलगिा ||५||

इचछा वाचछा हचदकतसा हनदा | आनीतय गरामणीमसिी सदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाणीव अवजञा हवपतती आपदा | दवथतती दवाथसना ||६||

सपधाथ खटपट आहण चटचट | िर ि झटपट आणी वटवट |

सदा खटपट आणी लटपट | परम वरा कहवदया ||७||

करप आणी कलिण | अशकत आणी दजथन |

दररदरी आणी कपण | आहिशयसी ||८||

आळसी आणी खादाड | दबथळ आणी लािाड |

िटक आणी लाबाड | आहिशयसी ||९||

मखथ आणी िपीळ | वड आणी वाचाळ |

लरटक आणी िोडाळ | आहिशयसी ||१०||

नण आणी नायक | न य आणी न सीक |

न करी आणी न दख | अभयासदषटी ||११||

अजञान आणी अहवसवासी | छळवादी आणी दोरषी |

अभकत आणी भकतासी | दखो सकना ||१२||

पापी आणी हनदक | कषटी आणी घािक |

दःखी आणी हिसक | आहिशयसी ||१३||

िीन आणी कहतरमी | रोगी आणी ककमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आचगल आणी अधमी | वासना रम ||१४||

िीन दि आणी िाठा | अपरमाण आणी फाटा |

बाषकळ आणी करटा | हववक साग ||१५||

लडी आणी उनमतत | हनकामी आणी डललि |

भयाड आणी बोलि | पराकरम ||१६||

कहनषठ आणी गरथवषठ | नपरि आणी नषट |

दवरषी आणी भरषट | आहिशयसी ||१७||

अहभमानी आणी हनसगळ | वोडगसि आणी खळ |

दहभक आणी अनगथळ | आहिशयसी ||१८||

वोखट आणी हवकारी | खोट आणी अनोपकारी |

अवलिण आणी हधःकारी | पराहणमातरासी ||१९||

अलपमिी आणी वादक | दीनरप आणी भदक |

सकषम आणी तरासक | कशबदकरहन ||२०||

करठणवचनी ककथ शवचनी | कापटयवचनी सदिवचनी |

दःखवचनी िीवरवचनी | करर हनषठर दरातमा ||२१||

नयनवचनी पशनयवचनी | अशभवचनी अहनतयवचनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवरषवचनी अनतयवचनी | बाषकळवचनी हधःकार ||२२||

कपटी कटीळ गाठयाळ | कट कचर नटयाळ |

कोपी कधन टवाळ | आहिशयसी ||२३||

िपीळ िामस अहवचार | पापी अनरी अपसमार |

भि समधी सचार | आगी वस ||२४||

आतमितयारा सतरीितयारा | गोितयारा बरहमितयारा |

मािितयारा हपिितयारा | मािापापी पहिि ||२५||

उण कपातर किकी | हमतरदरोिी हवसवासघािकी |

किघन िलपकी नारकी | आहितयाई जलपक ||२६||

ककि भाडण झगडा कळ िो | अधमथ अनरािाटी

शोकसगरिो | चािाड वसनी हवगरिो | हनगरिकिाथ ||२७||

दवाड आपसी वोगळ | चाळक चबक लचयाळ |

सवारी अहभळासी वोढाळ | आददतत झोड आदखणा ||२८||

शठ शभ कािर | लड िमाड हसिर |

बड पारषाड िशकर | अपिारकिाथ ||२९||

धीट सराट मोकाट | चाट चावट वाजट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रोट उदधट लपट | बटवाल कबदधी ||३०||

मारकरी वरपकरी | दरवडकरी खाणोरी |

मद भोद परदवारी | भररकरी चटकी ||३१||

हनशक हनलाहजरा कळभट | टोणपा लौद धट उदधट |

ठस ठोबस खट नट | जगभाड हवकारी ||३२||

अधीर आहळका अनाचारी | अध पग खोकलकरी |

रोटा बहधर दमकरी | िऱिी िाठा न सडी ||३३||

हवदयािीन वभविीन | कळिीन लकषमीिीन |

शहकतिीन सामरथयथिीन | अदषटिीन हभकारी ||३४||

बळिीन कळािीन | मदरािीन दीिािीन |

लिणिीन लावणयिीन | आगिीन हवपारा ||३५||

यहकतिीन बहदधिीन | आचारिीन हवचारिीन |

दकरयािीन सतविीन | हववकिीन सशई ||३६||

भहकतिीन भाविीन | जञानिीन वरागयिीन |

शाहििीन कषमािीन | सवथिीन िललक ||३७||

समयो नण परसग नण | परत नण अभयास नण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आजथव नण मतरी नण | कािीच नण अभागी ||३८||

असो ऐस नाना हवकार | कलिणाच कोठार |

ऐसा कहवदयचा नर | शरोिी वोळखावा ||३९||

ऐसी कहवदयची लिण | ऐकोहन तयागहच करण |

अहभमान िऱि भरण | ि हवहिि नवि ||४०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कहवदयालिणनाम समास हिसरा || २३ ||

दशक २ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] असया अहवजञा ईरषणा ३५- मतसर अजञान इचछा [२]

लोलगिा ३५- आसहकत [३] आहनतय गरामणी मसिी सदा

३६- अनीहि गडहगरी सदा मसिी [४] लािाड ३९-

वसवस करणारा [५] आचगळ ३१४- कजरषकपण [६]

िाठा ३१५ - गरथवषठ[७] अपरमाण ३१५- वायाि [८]

फाटा ३१५-फाट फोडणारा[९] लडी ३१६ -हभतरा [१०]

हनकामी ३१६-बकार [११] डललि ३१६- डौल

हमरवणारा [१२] नपरि आहण नषट ३१७- हवरषयासकत व

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वसनी [१३] हनसगळ ३१८- बधनिीन मोकाट हनलथजज

[१४] खळ ३१८- दषट [१५] वोखट ३१९- वाईट [१६]

हधःकारी ३१९- हिरसकारहधःकार करणारा [१७] वादक

३२०- वाद घालणारा [१८] भदक ३२०- कपटी [१९]

तरासक ३२०- तरासदायक [२०] दीनरप ३२०-

हभकारी[२१] नयनवचनी ३२२- वगावर बोलणारा [२२]

पशनयवचनी ३२२- घािकी बोलणारा [२३]

आहनतयवचनी ३२२- िणोिणी बोलण बदलणारा [२४]

अनतयवचनी ३२२- खोटारडा [२५] करटळ ३२३- कटील

[२६] गाठयाळनटयाळ ३२३- आिलया गाठीचा दवाड

[२७] कट ३२३- िदर वततीचा [२८] कचर ३२३-

अगचोरकठोर[२९] नटयाळ ३२३- खोडसाळ [३०] कधन

३२३- वाममागी हमळकि [३१] आतमितयारा ३२५-

आतमघािकी[३२] सतरीितयारा ३२५- सतरीघािकी [३३]

गोितयारा ३२५- कसाईगायघािकी[३४] बरहमितयारा

३२५- बरहमघािकी [३५] मािापापी३२५- मिापािकी

[३६] पहिि ३२५- भरषट [३७] कपातर ३२५- अयोगय [३८]

किकी ३२६- वाईटिकथ करणारा [३९] िलपकी ३२६-

परसतरीरि [४०] नारकी ३२६- नरकाि जाणयायोगय [४१]

अहितयाइ ३२६- आििायी [४२] जलपक ३२६-

हनदकबडबडया [४३] ककि ३२७- सशयी[४४] कळिो

३२७- कलिहपरय[४५] अनरिाटी ३२७- जनरीि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोडणारा[४६] शोकसगरिो ३२७- शोकगरसि शोकाकल

[४७] हवगरिो ३२७- भद हनमाथिा[४८] हनगरि किाथ ३२७-

िटटी[४९] आपसी ३२८- अपयशी[५०] लचयाळ३२८ndash

लोचट [५१] आददतत ३२८- घटट मठीचाकपण[५२] झोड

३२८- हशरजोरकोडगा [५३] आदखणा ३२८- परहिि न

आवडणारा [५४] शठ ३२९- लबाड[५५] शभ कािर

३२९- मठठ व हभतरा [५६] लड िमाड हसिर ३२९-

बपवाथ लडबडया लफगा [५७] बड पारषाड ३२९-उनमतत

पाखडी[५८] सराट ३३०- सवर [५९] रोटबटवाल

३३०- कभाडी व बाटगा [६०] वरपकरी३३१- लटार

[६१] खाणॊरी ३३१- घराि खणन धन शोधणारा [६२]

मद ३३१- घािकी [६३] भररकरी ३३१-भरळपाडन

लबाडी करणारा [६४] कळभट ३३२-

कळलावा[६५]टोणपाधट ३३२- धटटगण[६६] लौदठस

ठोबस ३३२-

पषठहचवटअहशहिि[६७]खटजगभाडहवकारी ३३२-

खटयाळ भाडकदळ हवकारवश [६८] आहळका ३३३-

आळघणारा िावरा [६९] बधीर ३३३- बहिरा [७०]

अदषटिीन ३३४-भागयिीन [७१] हवपारा ३३५- हवदरप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा भहकतहनरपण || २४ ||

शरीराम

नाना सकिाच फळ | िो िा नरदि कवळ |

तयािीमध भागय सफळ | िरीच सनमागथ लाग ||१||

नरदिी हवशरष बराहमण | तयािीवरी सधयासनान |

सदवासना भगवद भजन | घड पवथपणय ||२||

भगवदभहकत ि उततम | तयािीवरी सतसमागम |

काळ सारथक िाहच परम | लाभ जाणावा ||३||

परमपरीिीचा सदभाव | आणी भकताचा समदाव |

िररकरा मोिोतसाव | िण परमा दणाव ||४||

नरदिी आहलया यक | कािी कराव सारथक |

जण पाहवज परलोक | परम दललभ जो ||५||

हवहधयकत बरहमकमथ | अरवा दया दान धमथ |

अरवा करण सगम | भजन भगविाच ||६||

अनिाप करावा तयाग | अरवा करण भहकत-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग | नािी िरी धरण सग | साधजनाचा ||७||

नाना शासतर धाडोळावी | अरवा िीर िरी करावी |

अरवा परशचरण बरवी | पापियाकारण ||८||

अरवा कीज परोपकार | अरवा जञानाचा

हवचार | हनरपणी सारासार | हववक करण ||९||

पाळावी वदाची आजञा | कमथकाड उपासना |

जण िोइज जञाना | आहधकारपातर ||१०||

काया वाचा आणी मन | पतर पषप फळ जीवन |

कािी िरी यका भजन | सारथक कराव ||११||

जनमा आहलयाच फळ | कािी कराव सफळ |

ऐस न कररिा हनफथ ळ | भहमभार िोय ||१२||

नरदिाच उहचि | कािी कराव आतमहिि |

यरानशकतया हचततहवतत | सवोततमी लावाव ||१३||

ि कािीच न धरी जो मनी | िो मतयपराय वि जनी |

जनमा यऊन िण जननी | वायाच कषटहवली ||१४||

नािी सधया नािी सनान | नािी भजन दविाचथन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नािी मतर जप धयान | मानसपजा ||१५||

नािी भहकत नािी परम | नािी हनषठा नािी नम |

नािी दव नािी धमथ | अिीि अभयागि ||१६||

नािी सदबहदध नािी गण | नािी करा नािी शरवण |

नािी अधयातमहनरपण | ऐदकल कदा ||१७||

नािी भलयाची सगिी | नािी शदध हचततवतती |

नािी कवलयाची परापती | हमरथयामद ||१८||

नािी नीहि नािी नयाय | नािी पणयाचा उपाय |

नािी परतरीची सोय | यकतायकत दकरया ||१९||

नािी हवदया नािी वभव | नािी चाियाथचा भाव |

नािी कळा नािी लाघव | रमयसरसविीच ||२०||

शािी नािी कषमा नािी | दीिा नािी मीतरी नािी |

शभाशभ कािीच नािी | साधनाददक ||२१||

सहच नािी सवधमथ नािी | आचार नािी हवचार नािी |

आरतर नािी परतर नािी | मकत दकरया मनाची ||२२||

कमथ नािी उपासना नािी | जञान नािी वरागय नािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग नािी धाररषट नािी | कािीच नािी पािािा ||२३||

उपरिी नािी तयाग नािी | समिा नािी लिण

नािी | आदर नािी परीहि नािी | परमशवराची ||२४||

परगणाचा सिोरष नािी | परोपकार सख

नािी | िररभकतीचा लश नािी | अियाथमी ||२५||

ऐस परकारीच पािािा जन | ि जीिहच परिासमान |

तयासी न कराव भारषण | पहवतर जनी ||२६||

पणयसामगरी परिी | ियासीच घड भगवदभकती |

ज ज जस कररिी | ि पाविी िसहच ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

भहकतहनरपणनाम समास चवरा || २४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] अनिाप ४७- पशचािापान [२] हनफथ ळ ४१२- वरथ

[३] कवलय ४१८- मोि [४] हमरथयामद ४१८- खोटया

अिकारामळ [५] परतरी ४१८- परलोक [६] सहच ४२२-

पाहवतरय [७] आरतर ४२२- इिलोक [८] परगण ४ २५-

इिराच गण

सवणथ कण -परपच ndash मग िो वहकतपरपच असो ककवा

राषटरपरपच असो- परपच मिणज चररिाराथचा ववसाय

जीवनाच साधन िा परपच सोडन कोणाहि वकतीच ककवा

राषटराच चालावयाच नािी परपच साडन परमारथ कराल

िण िमिी कषटी विाल अस शरीसमरााच हनिन सागण आि

परि ससारची गोषट िशी नािी ससार मिणज

बायकापोराचा ससार ससार मिणज आपल घर आपली

शिीवाडी आपला पसा आपली हजवलग माणस िा ससार

करा वा न करा पण परपच मातर अवशय कराच परपचाला

हवकलप नािीिा फरक आपण समजन घयावा-सभशकर

शरीकषण दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा रजोगणलिण || २५ ||

शरीराम

मळी दि हतरगणाचा | सतवरज

िमाचा | तयामधय सतवाचा | उततम गण ||१||

सतवगण भगवदभकती | रजोगण पनरावतती |

िमोगण अधोगिी | पावहि पराणी ||२||

३] ऊधवा गचछहनि सततवसरा मधय हिषठहनि राजसाः |

जघनयगणवहततसरा अधोगचछहनि िामसाः || भगी१४१८ ||

तयािहि शदध आणी सबळ | िहि बोहलजहि सकळ |

शदध िहच ज हनमथळ | सबळ बाधक जाणाव ||३||

शदधसबळाच लिण | सावध पररसा हवचिण |

शदध िो परमारी जाण | सबळ िो ससाररक ||४||

िया ससाररकाची हसरिी | दिी हतरगण विथिी |

यक यिा दोनी जािी | हनघोहनया ||५||

रज िम आणी सतव | यणहच चाल जीहवतव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रजोगणाच किथतव | दाखऊ आिा ||६||

रजोगण यिा शरीरी | विथणक कसी करी |

सावध िोउनी चिरी | पररसाव ||७||

माझ घर माझा ससार | दव क चा आहणला

रोर | ऐसा करी जो हनधाथर | िो रजोगण ||८||

मािा हपिा आहण कािा | पतर सना आणी दहििा |

इिदकयाची वाि हचिा | िो रजोगण ||९||

बर खाव बर जवाव | बर लयाव बर नसाव |

दसर याच अहभळारषाव | िो रजोगण ||१०||

कचा धमथ कच दान | कचा जप कच धयान |

हवचारीना पापपणय | िो रजोगण ||११||

नण िीरथ नण वरि | नण अिीि अभयागि |

अनाचारी मनोगि | िो रजोगण ||१२||

धनधानयाच सहचि | मन िोय दरवासकत |

अतयि कपण जीहवतव | िो रजोगण ||१३||

मी िरण मी सदर | मी बलाढ मी चिर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मी सकळामधय रोर | मिण िो रजोगण ||१४||

माझा दश माझा गाव | माझा वाडा माझा ठाव |

ऐसी मनी धरी िाव | िो रजोगण ||१५||

दसऱयाच सवथ जाव | माझहच बर असाव |

ऐस आठव सवभाव | िो रजोगण ||१६||

कपट आणी मतसर | उठ दिी हिरसकार |

अरवा कामाचा हवकार | िो रजोगण ||१७||

बाळकावरी ममिा | परीिीन आवड कािा |

लोभ वाट समसिा | िो रजोगण ||१८||

हजवलगाची खिी | जण काळ वाट हचतती |

िण काळ सीघरगिी | रजोगण आला ||१९||

ससाराच बहि कषट | कसा िोईल सवट |

मनास आठव सकट | िो रजोगण ||२०||

का माग ज ज भोहगल | ि ि मनी आठवल |

दःख अतयि वाटल | िो रजोगण ||२१||

वभव दखोन दषटी | आवडी उपजली पोटी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आशागण हिपटी | करी िो रजोगण ||२२||

ज ज दषटी पहडल | ि ि मन माहगिल |

लभय नसिा दःख जाल | िो रजोगण ||२३||

हवनोदारी भर मन | शघाररक करी गायन |

राग रग िान मान | िो रजोगण ||२४||

टवाळी ढवाळी हनदा | सागण घड ववादा |

िासय हवनोद करी सवथदा | िो रजोगण ||२५||

आळस उठ परबळ | कमथणकचा नाना खळ |

का उपभोगाच गोधळ | िो रजोगण ||२६||

कळावि बहरपी | नटावलोकी सािपी |

नाना खळी दान अपी | िो रजोगण ||२७||

उनमतत दरवापरी अहि परीिी | गरामजय आठव

हचतती | आवड नीचाची सगिी | िो रजोगण ||२८||

िशकरहवदया जीवी उठ | परनयन बोलाव वाट |

हनतयनमास मन हवट | िो रजोगण ||२९||

दवकारणी लाजाळ | उदरालागी कषटाळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपची जो सनिाळ | िो रजोगण ||३०||

गोडगरासी आळकपण | अतयादर हपडपोरषण |

रजोगण उपोरषण | कल नवच ||३१||

शगाररक ि आवड | भकती वरागय नावड |

कळालाघवी पवाड | िो रजोगण ||३२||

नणोहनया परमातमा | सकळ पदारी परमा |

बळातकार घाली जनमा | िो रजोगण ||३३||

असो ऐसा रजोगण | लोभ दावी जनममरण |

परपची िो सबळ जाण | दारण दःख भोगवी ||३४||

आिा रजोगण िा सटना | ससाररक ि िटना |

परपची गिली वासना | यास उपाय कोण ||३५||

उपाय यक भगवदभकती | जरी ठाकना हवरकती |

िरी यरानशकती | भजन कराव ||३६||

काया वाचा आहण मन | पतर पषप फळ जीवन |

ईशवरी अपथहनया मन | सारथक कराव ||३७||

यरानशकती दानपणय | परी भगविी अननय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सखदःख परी हचिन | दवाचहच कराव ||३८||

आददअिी यक दव | मधयहच लाहवली माव |

मिणौहनया पणथ भाव | भगविी असावा ||३९||

ऐसा सबळ रजोगण | सिप कल करन |

आिा शदध िो ि जाण | परमारथरक ||४०||

तयाच वोळखीच हचनि | सतवगणी अस जाण |

िो रजोगण पररपणथ | भजनमळ ||४१||

ऐसा रजोगण बोहलला | शरोिी मन अनमाहनला |

आिा पढ पररहसला | पाहिज िमोगण ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

रजोगणलिणनाम समास पाचवा || २५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सबळ ५३-शबलबाधकसहमशरमाहयक [२] दहििा

५९-कनया [३] बर खाव बर जवाव ५१०-

खायलापयायला उततम हमळाव अशी इचछा िा रजोगण[४]

मी िरण मी सदर ५१४-rsquoमी िरणाrsquo असा पाठ छापील

परिीि आिपण rsquoिरणrsquo असा पाठ योगय वाटिो [५]

हिपटी५२२- दःख [६] ढवाळी ५२५-रटटा [७] ववादा

५२५-वाद [८] नटावलोकी ५२७-नाटक शौकीन [९]

गरामजय ५२८- मरनगाव भानगडी[१०] िशकरहवदया

५२९-चोरीची हवदया [११] आळकपण ५३१- आवड

[१२] गोडगरासी ५३१-गोडघासी [१३] उपोरषण कल नवच

५३१- उपवास सिन िोि नािीनवच िा शबद शरीसमराानी

अनक अराानी वापरला आि [१४] कळा लाघवी पवाड

५३२- कला कौशलयाि मन रमि[१५] िो सबळ जाण

दारण दःख भोगवी ५३४- परपचाि (िो) िा शबल रजोगण

कस दःख दिो ि जाणन घयाव [१६] माव ५३९-

माया[१७]रजोगण पररपणथ भजनमळ ५४१-ldquoपरवतती

हनरथमिीrdquo ि रजोगणाच कायथ असि सतवगणा माग िा

रजोगण उभा राहिला िर िो रजोगण अशा सजजनास ईशवर

भजनाकड वळविो [१८] पररहसला ५४२- साहगिला

आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा िमोगणलिण || २६ ||

शरीराम

मागा बोहलला रजोगण | दकरयसहिि

लिण | आिा ऐका िमोगण | िोहि साहगजल ||१||

ससारी दःखसमध | परापत िोिा उठ खद |

का अदभि आला करोध | िो िमोगण ||२||

शरीरी करोध भरिा | नोळख मािा हपिा |

बध बहिण कािा | िाडी िो िमोगण ||३||

दसऱयाचा पराण घयावा | आपला आपण सवय

दयावा | हवसरवी जीवभावा | िो िमोगण ||४||

भरल करोधाच काहवर | हपशयाचयापरी वावर |

नाना उपाय नावर | िो िमोगण ||५||

आपला आपण शसतरपाि | पराचा करी घाि |

ऐसा समय विथि | िो िमोगण ||६||

डोळा यधयहच पािाव | रण पहडल िर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाव | ऐस घिल जीव | िो िमोगण ||७||

अखड भरािी पड | कला हनशचय हवघड |

अतयि हनदरा आवड | िो िमोगण ||८||

िधा जयाची वाड | नण कड अरवा गोड |

अतयि जो का मढ | िो िमोगण ||९||

परीहिपातर गल मरण | ियालागी जीव दण |

सवय आतमितया करण | िो िमोगण ||१०||

दकडा मगी आणी सवापद | याचा कर आवड

वध | अतयि जो कपामद | िो िमोगण ||११||

सतरीितया बाळितया | दरवालागी बरहमितया |

कर आवड गोितया | िो िमोगण ||१२||

हवसाळाचहन नट | वीरष घयावस वाट |

परवध मनी उठ | िो िमोगण ||१३||

अिरी धरहन कपट | पराच करी िळपट |

सदा मसि सदा उदधट | िो िमोगण ||१४||

कळि विावा ऐस वाट | झोबी घयावी ऐस

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उठ | अनिरी दवरष परगट | िो िमोगण ||१५||

यधय दखाव ऐकाव | सवय यधयहच कराव |

माराव की मराव | िो िमोगण ||१६||

मतसर भहकत मोडावी | दवाळय हवघडावी |

फळिी झाड िोडावी | िो िमोगण ||१७||

सतकम ि नावडिी | नाना दोरष ि आवडिी |

पापभय नािी हचतती | िो िमोगण ||१८||

बरहमवततीचा उछद | जीवमातरास दण खद |

कर आवड अपरमाद | िो िमोगण ||१९||

आगनपरळय शसतरपरळय | भिपरळय वीरषपरळय |

मतसर करी जीविय | िो िमोगण ||२०||

परपीडचा सिोरष | हनषठरपणाचा िवास |

ससाराचा नय तरास | िो िमोगण ||२१||

भाडण लाऊन दयाव | सवय कौिक पािाव |

कबहदध घिली जीव | िो िमोगण ||२२||

परापत जाहलया सपतती | जीवास करी यािायािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळवळा नय हचतती | िो िमोगण ||२३||

नावड भहकत नावड भाव | नावड िीरथ नावड दव |

वदशासतर नलग सवथ | िो िमोगण ||२४||

सनानसधया नम नस | सवधमी भरषटला ददस |

अकिथव करीिस | िो िमोगण ||२५||

जषठ बध बाप माय | तयाची वचन न साि |

सीघरकोपी हनघोन जाय | िो िमोगण ||२६||

उगहच खाव उगहच असाव | सिबध िोऊन बसाव |

कािीच समरना सवभाव | िो िमोगण ||२७||

चटकहवदयचा अभयास | शसतरहवदयचा िवास |

मललहवदया विावी जयास | िो िमोगण ||२८||

कल गळाच नवस | राहडबडीच सायास |

काषठयतर छदी हजविस | िो िमोगण ||२९||

मसिकी भद जाळाव | पोि आग हरपळाव |

सवय शसतर टोचन घयाव | िो िमोगण ||३०||

दवास हसर वािाव | का ि आग समपाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पडणीवरन घालन घयाव | िो िमोगण ||३१||

हनगरि करन धरण | का ि टागन घण |

दवदवारी जीव दण | िो िमोगण ||३२||

हनरािार उपोरषण | पचागनी धमरपान |

आपणास घयाव परन | िो िमोगण ||३३||

सकाम ज का अनषठान | का ि वायोहनरोधन |

अरवा रािाव पडोन | िो िमोगण ||३४||

नख कश वाढवाव | िसिहच वि कराव |

अरवा वाक शनय विाव | िो िमोगण ||३५||

नाना हनगरि हपडाव | दिदःख चफथ डाव |

करोध दवास फोडाव | िो िमोगण ||३६||

दवाची जो हनदा करी | िो आशाबहदध अघोरी |

जो सिसग न धरी | िो िमोगण ||३७||

ऐसा िा िमोगण | सागिा िो असाधारण |

परी तयागारथ हनरपण | कािी यक ||३८||

ऐस वि िो िमोगण | परी िा पिनास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कारण | मोिपरापतीच लिण | नवि यण ||३९||

कलया कमाथच फळ | परापत िोईल सकळ |

जनम दःखाच मळ | िटना की ||४०||

विावया जनमाच खडण | पाहिज िो सतवगण |

िहच अस हनरपण | पदढल समासी ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

िमोगणलिणनाम समास सिावा || २६ ||

दशक २ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]िमोगणलिण २६- छापील परिीि rsquoिमोगणrsquoअस आि

[१] काहवर ६५-वार [२] अखड भरािी पड ६८- सिि

सभरमाि असण पाच परकारच भरम असिाि१)

जगतसतयतवभरािी- नामरपानी भरलल जग सतय वाटन

बरहमाचा हवसर पडिो जगच खर आि असा भरम िोिो २)

किथतवभोकततवभरािी- हनहषकरय आतमयाचया सततवर बदधीच

वविार चालिाि तयामळ िो आतमाच किाथ आि असा भरम

िोिो जासवदी-सफरटक दषटाि३) भदभरािी- आतमहबबाच

आभासरप परहिहबब सवचछ बदधीि पडलयान आतमा व जीव

असा भदभरम िोिो परहिहबबवाद४) सगभरािी-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घटाकाशाचा घटाशी कधीच सबध िोि नसिो घट फटला

िरी आकाश जसचया िस असि िदवि दि मरण पावला

िरी आतमा िसाच असिो पण अजञानामळ आतमा मला असा

भरम िोिो ५) हवकारभरािी- दिाला सिा हवकार असिाि

अजअमर आतमा अहवकारी असिोदिाच हवकार आतमयाच

आिि असा भरम िोिो िा भरम हमटिो िविा आतमजञान िोि

[३] हवसाळाचहन नट ६१३ndash इरषपोटी अिकाराचया

दबावाखाली [४] पराच ६१४- दसर याच [५] फळिी झाड

िोडावी ६१७- फळ धरलली झाड िोडणयाच पापदषटकतय

करावस वाटण िा िमोगण [६] कर आवड अपरमाद ६१९-

मददाम मोठया चका करावाशा वाटण अपरमादभअहिपरमाद

असा याचा अरथ [७] राहडबडीच सायास ६२९-आगीिन

चालणयाचा परयास [८] मसिकी भद जाळाव ६३०-

डोकयावर खापर ठवन हनखार जाळण भद- खापराचा

िकडा [९] पोि ६३०- पटिा काकडा [१०] पडणीवरन

घालन घयाव ६३१- आपला आपण कडलोट करण [११]

पचागनी धमरपान ६३३- चारबाजस चार पटिी कड आहण

वर िळपिा सयथ [१२] वाक शनय ६३५- अबोल [१३]

आशाबहदध ६३७- वासनि अडकलला[] समासाचया

नावािील rsquoनामrsquo शबद rsquoनावाचाrsquoयाअरी असन िो वगळन

ldquoलिणrdquo शबद योगय वाटिो आहण िोच सगळीकड ठवला

आि-इहि सभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा सततवगणलिण || २७ ||

शरीराम

मागा बोहलला िमोगण | जो दःखदायक दारण |

आिा ऐका सतवगण | परम दललभ ||१||

जो भजनाचा आधार | जो योहगयाची रार |

जो हनरसी ससार | दःखमळ जो ||२||

जण िोय उततम गिी | मागथ फट भगविी |

जण पाहवज मकती | सायोजयिा ि ||३||

जो भकताचा कोवसा | जो भवाणथवीचा भवथसा |

मोिलकषमीची दशा | िो सतवगण ||४||

जो परमाराथच मडण | जो मििाच भरषण |

रजिमाच हनशथन | जयाचहन ||५||

जो परम सखकारी | जो आनदाची लिरी |

दऊहनया हनवारी- | जनममतय ||६||

जो अजञानाचा सवट | जो पणयाच मळपीठ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जयाचहन सापड वाट | परलोकाची ||७||

ऐसा िा सतवगण | दिी उमटिा आपण |

िय दकरयच लिण | ऐस अस ||८||

ईशवरी परमा अहधक | परपच सपादण लोदकक |

सदा सहननध हववक | िो सतवगण ||९||

ससारदःख हवसरवी | भहकतमागथ हवमळ दावी |

भजनदकरया उपजवी | िो सतवगण ||१०||

परमाराथची आवडी | उठ भावाराथची गोडी |

परोपकारी िािडी | िो सतवगण ||११||

सनानसधया पणयसीळ | अभयािरीचा हनमथळ |

शरीर वसतर सोजवळ | िो सतवगण ||१२||

यजन आणी याजन | आधन आणी अधयापन |

सवय करी दानपणय | िो सतवगण ||१३||

हनरपणाची आवडी | जया िररकरची गोडी |

दकरया पालट रोकडी | िो सतवगण ||१४||

अशवदान गजदान | गोदान भहमदान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रताची दान | करी िो सतवगण ||१५||

धनदान वसतरदान | अननदान उदकदान |

करी बराहमणसिपथण | िो सतवगण ||१६||

कारथिकसनान माघसनान | वरि उदयापन दान |

हनःकाम िीर उपोरषण | िो सतवगण ||१७||

सिसरभोजन लिभोजन | हवहवध परकारीची दान |

हनषकाम करी सतवगण | कामना रजोगण ||१८||

िीरी अपी जो अगरार | बाध वापी सरोवर |

बाध दवाळय हसखर | िो सतवगण ||१९||

दवदवारी पडशाळा | पाईरीया दीपमाळा |

वदावन पार हपपळा | बाध िो सतवगण ||२०||

लावी वन उपवन | पषप वारटका जीवन |

हनववी िापसयाची मन | िो सतवगण ||२१||

सधयामठ आणी भयरी | पाईरीया नदीिीरी |

भाडारगि दवदवारी | बाध िो सतवगण ||२२||

नाना दवाची ज सरान | िर नदादीप घालण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाि आळकार भरषण | िो सतवगण ||२३||

जगट मदाग टाळ | दमाम नगार कािळ |

नाना वादयाच कललोळ | ससवराददक ||२४||

नाना सामगरी सदर | दवाळई घाली नर |

िररभजनी जो ितपर | िो सतवगण ||२५||

छतर आणी सखासन | कदडया पिाका हनशाण |

वाि चामर सयाथपान | िो सतवगण ||२६||

वदावन िळसीवन | रगमाळा समाजथन |

ऐसी परीहि घिली मन | िो सतवगण ||२७||

सदर नाना उपकण | मडप चादव आसन |

दवाळई समपथण | िो सतवगण ||२८||

दवाकारण खादय | नाना परकारी नवदय |

अपवथ फळ अपी सदय | िो सतवगण ||२९||

ऐसी भकतीची आवडी | नीच दासयतवाची गोडी |

सवय दवदवार झाडी | िो सतवगण ||३०||

हिरी पवथ मोिोतसाव | िर जयाचा अिभाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कायावाचामन सवथ | अपी िो सतवगण ||३१||

िररकरसी ितपर | गध माळा आणी धशर |

घऊन उभी हनरिर | िो सतवगण ||३२||

नर अरवा नारी | यरानशहकत सामगरी |

घऊन उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३३||

मितकतय साडन माग | दवास य लागवग |

भहकत हनकट अिरग | िो सतवगण ||३४||

रोरपण साडन दरी | नीच कतय आगीकारी |

हिषठि उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३५||

दवालागी उपोरषण | वजी िाबोल भोजन |

हनतय नम जप धयान | करी िो सतवगण ||३६||

शबद कठीण न बोल | अहिनमसी चाल |

योगी जण िोरषहवल | िो सतवगण ||३७||

साडहनया अहभमान | हनषकाम करी कीिथन |

शवद रोमाच सफरण | िो सतवगण ||३८||

अिरी दवाच धयान | िण हनडारल नयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पड दिाच हवसमरण | िो सतवगण ||३९||

िररकरची अहि परीहि | सवथरा नय हवकिी |

आददक परमा आददअिी | िो सतवगण ||४०||

मखी नाम िािी टाळी | नाचि बोल बरीदावळी |

घऊन लावी पायधळी | िो सतवगण ||४१||

दिाहभमान गळ | हवरषई वरागय परबळ |

हमरथया माया ऐस कळ | िो सतवगण ||४२||

कािी करावा उपाय | ससारी गिोन काय |

उकलवी ऐस हदय | िो सतवगण ||४३||

ससारासी तरास मन | कािी कराव भजन |

ऐस मनी उठ जञान | िो सतवगण ||४४||

असिा आपल आशरमी | अतयादर हनतयनमी |

सदा परीिी लाग रामी | िो सतवगण ||४५||

सकळाचा आला वीट | परमारी जो हनकट |

आघािी उपज धाररषट | िो सतवगण ||४६||

सवथकाळ उदासीन | नाना भोगी हवट मन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठव भगवदभजन | िो सतवगण ||४७||

पदारी न बस हचतत | मनी आठव भगवि |

ऐसा दढ भावारथ | िो सतवगण ||४८||

लोक बोलिी हवकारी | िरी आददक परमा धरी |

हनशचय बाण अिरी | िो सतवगण ||४९||

अिरी सफिी सफर | ससवरपी िकथ भर |

नषट सदि हनवार | िो सतवगण ||५०||

शरीर लावाव कारणी | सािप उठ अिःकणी |

सतवगणाची करणी | ऐसी अस ||५१||

शाहि कषमा आहण दया | हनशचय उपज जया |

सतवगण जाणावा िया | अिरी आला ||५२||

आल आिीि अभयागि | जाऊ नदी जो भदकसि |

यरानशकती दान दि | िो सतवगण ||५३||

िहडिापडी दनयवाण | आल आशरमाचहन गण |

ियालागी सरळ दण | िो सतवगण ||५४||

आशरमी अननाची आपदा | परी हवमख नवि कदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शहकतनसार द सवथदा | िो सतवगण ||५५||

जण हजदकली रसना | िपत जयाची वासना |

जयास नािी कामना | िो सतवगण ||५६||

िोणार िस िोि जाि | परपची जाला आघाि |

डळमहळना जयाच हचतत | िो सतवगण ||५७||

यका भगविाकारण | सवथ सख सोहडल जण |

कल दिाच साडण | िो सतवगण ||५८||

हवरषई धाव वासना | परी िो कदा डळमहळना |

जयाच धाररषट चळना | िो सतवगण ||५९||

दि आपदन पीडला | िध िरषन वोसावला |

िरी हनशचयो राहिला | िो सतवगण ||६०||

शरवण आणी मनन | हनजधयास समाधान |

शदध जाल आतमजञान | िो सतवगण ||६१||

जयास अिकार नस | नराशिा हवलस |

जयापासी कपा वस | िो सतवगण ||६२||

सकळासी नमर बोल | मयाथदा धरन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सवथ जन िोरषहवल | िो सतवगण ||६३||

सकळ जनासी आजथव | नािी हवरोधास ठाव |

परोपकारी वची जीव | िो सतवगण ||६४||

आपकायाथहन जीवी | परकायथहसदधी करावी |

मरोन कीिी उरवावी | िो सतवगण ||६५||

परावाच दोरषगण | दषटीस दख आपण |

समदरा ऐसी साठवण | िो सतवगण ||६६||

नीच उततर सािाण | परतयोततर न दण |

आला करोध सावरण | िो सतवगण ||६७||

अनयायवीण गाहजिी | नानापरी पीडा कररिी |

हििक हि साठवी हचतती | िो सतवगण ||६८||

शरीर घीस सािाण | दजथनासी हमळोन जाण |

हनदकास उपकार करण | िा सतवगण ||६९||

मन भलिीकड धाव | ि हववक आवराव |

इददरय दमन कराव | िो सतवगण ||७०||

सहतकरया आचरावी | असहतकरया तयागावी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाट भकतीची धरावी | िो सतवगण ||७१||

जया आवड परािःसनान | आवड पराणशरवण |

नाना मतरी दविाचथन | करी िो सतवगण ||७२||

पवथकाळी अहिसादर | वसिपजस ितपर |

जयतयाची परीिी रोर | िो सतवगण ||७३||

हवदहस मल मरण | ियास ससकार दण |

अरवा सादर िोण | िो सतवगण ||७४||

कोणी यकास मारी | ियास जाऊन वारी |

जीव बधनमकत करी | िो सतवगण ||७५||

हलग लाखोली अहभशरष | नामसमरणी हवसवास |

दवदशथनी अवकाश | िो सतवगण ||७६||

सि दखोहन धाव | परमसख िलाव |

नमसकारी सवथभाव | िो सतवगण ||७७||

सिकपा िोय जयास | िण उदधररला वश |

िो ईशवराचा अश | सतवगण ||७८||

सनमागथ दाखवी जना | जो लावी िररभजना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञान हसकवी अजञाना | िो सतवगण ||७९||

आवड पणय ससकार | परदिणा नमसकार |

जया राि पाठािर | िो सतवगण ||८०||

भकतीचा िवास भारी | गररसामगरी जो करी |

धािमरथि नानापरी | पजी िो सतवगण ||८१||

झळफहळि उपकण | माळा गवाळी आसन |

पहवतर सोजवळ वसन | िो सतवगण ||८२||

परपीडच वाि दःख | परसिोरषाच सख |

वरागय दखोन िररख | मानीिो सतवगण ||८३||

परभरषण भरषण | परदरषण दरषण |

परदःख हसण जाण | िो सतवगण ||८४||

आिा असो ि बहि | दवी धमी जयाच हचतत |

भज कामनारहिि | िो सतवगण ||८५||

ऐसा िा सतवगण साहतवक | ससारसागरी िारक |

यण उपज हववक | जञानमागाथचा ||८६||

सतवगण भगवदभकती | सतवगण जञानपरापती |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतवगण सायोजयमकती | पाहवजि ||८७||

ऐसी सतवगणाची हसरिी | सवलप बोहलल यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||८८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सतवगणलिणनाम समास सािवा || २७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सतवगणलिण २७- छापील परिीि rsquoसतवगणrsquoअस आि

[१] कोवसा ७४- आधार [२] भवाणथव ७४- भवसागर

[३] मडण ७५-सौदयथ [४] हनशथन ७५- हनरसन [५]

यजनयाजन ७१३- यजञ करण यजञ करवण [६] आधन

७१३- अधययन [७] बराहमणसिपथण ७१६-सिसजजनास

दान [८] अगरार ७१९- अगरिार [गरीबाना जमीनदान

करण] [९] पाईरीया ७२०- पायर या [१०] भयरी ७२२ -

भयार [११] जगट ७२४- झगट [वादय] [१२] दमाम- मोठ

नगार [१३] कािळ- मोठ ढोल [१४] छतर ७२६-

छततरहनवारा [१५] चामर ७२६- चवर या [१६] सयाथपान

७२६- अबदाहगर या[१७] माळा व धशर ७३२- माळा व

बकका [१८] हिषठि उभी ७३५- वाट पिाि उभी असिाि

[१९] हनडारल ७३९- भरन आलपाणावल [२०]

िहडिापडी ७५४- साधसि [२१] वोसावला ७६०-

वाकळ झाला [२२] नराशयिा हवलस ७६२-हनवाथसनिा

परगटपण ददसि [२३] समदरा ऐसी साठवण ७६६-

(दसर याच गणदोरष जाणन) पोटाि घालण िा सतवगण

[२४]हवदसी ७७४- परदशी [२५] झळफळीि ७८२-

चकचकीि[२६] गवाळी ७८२- गोमख [२७] िररख

७८३- आनद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सहदवदयाहनरपण || २८ ||

शरीराम

ऐका सहदवदयची लिण | परम शदध सलिण |

हवचार घिा बळहच बाण | सहदवदया आगी ||१||

सहदवदयचा जो पररष | िो उततमलिणी हवशरष |

तयाच गण ऐकिा सिोरष | परम वाट ||२||

भाहवक साहतवक परमळ | शाहि कषमा दयासीळ |

लीन ितपर कवळ | अमिवचनी ||३||

परम सदर आणी चिर | परम सबळ आणी धीर |

परम सपनन आणी उदार | आहिशयसी ||४||

परम जञािा आणी भकत | मािा पडीि आणी हवरकत |

मािा िपसवी आणी शाि | आहिशयसी ||५||

वकता आणी नराशिा | सवथजञ आणी सादरिा |

शरषठ आणी नमरिा | सवथतरासी ||६||

राजा आणी धारथमक | शर आणी हववक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िारणय आणी नमक | आहिशयसी ||७||

वदधाचारी कळाचारी | यकतािारी हनरथवकारी |

धनविरी परोपकारी | पदमिसिी ||८||

कायथकिाथ हनराहभमानी | गायक आणी वषणव

जनी | वभव आणी भगवदभजनी | अतयादर ||९||

ितवजञ आणी उदासीन | बहशरि आणी सजजन |

मतरी आणी सगण | नीहिवि ||१०||

साध पहवतर पणयसीळ | अिरशदध धमाथतमा कपाळ |

कमथहनषठ सवधम हनमथळ | हनलोभ अनिापी ||११||

गोडी आवडी परमारथपरीिी | सनमागथ सहतकरया धारणाधिी |

शरिी समिी लीळा यहकत | सििी मिी परीिा ||१२||

दि धिथ योगय िारककक | सतय साहितय नमक भदक |

कशळ चपळ चमतकाररक | नाना परकार ||१३||

आदर सनमान िािथमय जाण | परयोगसमयो परसग जाण |

कायाथकारण हचनि जाण | हवचिण बोहलका ||१४||

सावध सािपी साधक | आगमहनगमशोधक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञानहवजञान बोधक | हनशचयातमक ||१५||

परशचरणी िीरथवासी | दढवरिी कायाकलसी |

उपासक हनगरिासी | कर जाण ||१६||

सतयवचनी शभवचनी | कोमळवचनी यकवचनी |

हनशचयवचनी सौखयवचनी | सवथकाळ ||१७||

वासनािपत सखोल योगी | भव सपरसनन वीिरागी |

सौमय साहतवक शदधमागी | हनःकपट हनवसनी ||१८||

सगड सगीि गणगरािी | अनापिी लोकसगरिी |

आजथव सखय सवथहि | पराणीमातरासी ||१९||

दरवसची दारासची | नयायसची अिरसची |

परवहततसची हनवहततसची | सवथसची हनःसगपण ||२०||

हमतरपण परहििकारी | वागमाधयथ परशोकिारी |

सामरथयथपण वतरधारी | पररषार जगहमतर ||२१||

सशयछदक हवशाळ वकता | सकळ कलपत असोनी

शरोिा | कराहनरपणी शबदाराथ | जाऊच नदी ||२२||

ववादरहिि सवादी | सगरहिि हनरोपाधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दराशारहिि अकरोधी | हनदोरष हनमथतसरी ||२३||

हवमळजञानी हनशचयातमक | समाधानी आहण

भजक | हसदध असोनी साधक | साधन रिी ||२४||

सखरप सिोरषरप | आनदरप िासयरप |

ऐकयरप आतमरप | सवथतरासी ||२५||

भागयवि जयवि | रपवि गणवि |

आचारवि दकरयावि | हवचारवि हसरिी ||२६||

यशवि कीरथिवि | शहकतवि सामरथयथवि |

वीयथवि वरदवि | सतयवि सकिी ||२७||

हवदयावि कळावि | लकषमीवि लकषणवि |

कळवि सहचषमि | बळवि दयाळ ||२८||

यहकतवि गणवि वररषठ | बहदधवि बहधाररषट |

दीिावि सदासिषट | हनसपि वीिरागी ||२९||

असो ऐस उततम गण | ि सहदवदयच लिण |

अभयासाया हनरपण | अलपमातर बोहलल ||३०||

रपलावणय अभयाहसिा न य | सिजगणास नचल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उपाय | कािी िरी धरावी सोय | अगािक गणाची ||३१||

ऐसी सहदवदया बरवी | सवथतरापासी असावी |

परी हवरकतपररष अभयासवी | अगतयरप ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सहदवदयाहनरपणनाम समास आठवा || २८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वकता आहण नराशिा८६- वकता असन हनलोभीहवरकत

[२] यकतािारी ८८- माफक भोजन घणारा [३] पदमिसिी

८८- िािावर कमलहचनि असलला यशसवी मनषय [अस

हचनि यशदशथक व शभ समजिाि ] [४] िततवजञ आहण

उदासीन ८१०ndash िततवजञानी असन अनासकत असलला [५]

आगम हनगम शोधक ८१५- वदवदािाचा सकषम अभयासक

[६] जञानहवजञानबोधक ८१५- वासिव चिनय बरहमाहवरषयीच

जञान [अहवदया] व आतमसवरपाहवरषयीच जञान [हवजञान] याची

बोधानभिी घिलला [७] कायाकलसी ८१६-

वरिवकलयासाठी कायाकलश घणारा [८] सगड८१९-

चिरपणान कलल काम [९] दरवसची दारासची ८२०-

पसा व सतरी याबाबि पहवतर विथन असणारा [१०]

नयायसची ८२०- नीहिमान [११] अिरसची ८२०-

हनमथळ मनाचा[१२] सवथसची ८२०- सपणथ जीवनच

अिबाथय हनमथळ असलला [१३] वतरधारी ८२१- सरिक

[१४] सकळ कलपत ८२२- सगळ कािी जाणणाराकठलयािी

शकाच समाधान करणारा [१५] शबदाराथ जाऊच नदी

८२२- शबदाराथकड बारीक लि ठवन [१६] लकषणवि

८२८- ऐशवयथसपनन[१७] परी ८३२- परि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा हवरकतलिण || २९ ||

शरीराम

ऐका हवरकताची लिण | हवरकत असाव कोणया

गण | जण आगी सामरथयथ बाण | योहगयाच ||१||

जण सतकीरथि वाढ | जण सारथकिा घड |

जणकररिा महिमा चढ | हवरकतासी ||२||

जण परमारथ फाव | जण आनद िलाव |

जण हवरकती दणाव | हववक सहिि ||३||

जण सख उचबळ | जण सहदवदया वोळ |

जण भागयशरी परबळ | मोिसहिि ||४||

मनोरर पणथ िोिी | सकळ कामना परिी |

मखी राि सरसविी | मधर बोलावया ||५||

ि लिण शरवण कीज | आणी सदढ जीवी धररज |

िरी मग हवखयाि िोईज | भमडळी ||६||

हवरकत हववक असाव | हवरकत अधयातम वाढवाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत धाररषट धराव | दमनहवरषई ||७||

हवरकत राखाव साधन | हवरकत लावाव भजन |

हवरकत हवशरष बरहमजञान | परगटवाव ||८||

हवरकत भकती वाढवावी | हवरकत शािी दाखवावी |

हवरकत यत करावी | हवरकती आपली ||९||

हवरकत सहतकरया परहिषठावी | हवरकत हनवहतत हवसिारावी |

हवरकत नराशिा धरावी | सदढ जीवसी ||१०||

हवरकत धमथसरापना करावी | हवरकत नीहि आवलबावी |

हवरकत कषमा साभाळावी | अतयादरसी ||११||

हवरकत परमारथ उजळावा | हवरकत हवचार शोधावा |

हवरकत सहननध ठवावा | सनमागथ सतवगण ||१२||

हवरकत भाहवक साभाळावी | हवरकत परमळ हनववावी |

हवरकत साबडी नपिावी | शरणागि ||१३||

हवरकत असाव परम दि | हवरकत असाव अिरसाि |

हवरकत वोढावा कपि | परमाराथचा ||१४||

हवरकत अभयास करावा | हवरकत सािप धरावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत वकततव उभारावा | मोडला परमारथ ||१५||

हवरकत हवमळजञान बोलाव | हवरकत वरागय सिवीि

जाव | हवरकत हनशचयाच कराव | समाधान ||१६||

पव करावी अचाट | चालवावी भकताची राट |

नाना वभव कचाट | उपासनामागथ ||१७||

िररकीिथन करावी | हनरपण माजवावी |

भहकतमाग लाजवावी | हनदक दजथन ||१८||

बहिास कराव परोपकार | भलपणाचा जीणोदधार |

पणयमागाथचा हवसिार | बळहच करावा ||१९||

सनान सधया जप धयान | िीरथयातरा भगवदभजन |

हनतयनम पहवतरपण | अिरशदध असाव ||२०||

दढ हनशचयो धरावा | ससार सखाचा करावा |

हवशवजन उदधरावा | ससगथमातर ||२१||

हवरकत असाव धीर | हवरकत असाव उदार |

हवरकत असाव ितपर | हनरपणहवरषई ||२२||

हवरकत सावध असाव | हवरकत शदध माग जाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत हझजोन उरवाव | सतकीिीसी ||२३||

हवरकत हवरकत धडाव | हवरकत साध वोळखाव |

हवरकत हमतर कराव | सि योगी सजजन ||२४||

हवरकत करावी परशचरण | हवरकत दफरावी िीराथटण |

हवरकत करावी नानासरान | परम रमणीय ||२५||

हवरकत उपाधी करावी | आणी उदासवहतत न सडावी |

दराशा जडो नदावी | कोणयकहवरषई ||२६||

हवरकत असाव अिरहनषठ | हवरकत नसाव दकरयाभरषट |

हवरकत न विाव कहनषठ | पराधनपण ||२७||

हवरकत समय जाणावा | हवरकत परसग वोळखावा |

हवरकत चिर असावा | सवथपरकार ||२८||

हवरकत यकदसी नसाव | हवरकत सवथ अभयासाव |

हवरकत अवघ जाणाव | जयाच तयापरी ||२९||

िररकरा हनरपण | सगणभजन बरहमजञान |

हपडजञान ितवजञान | सवथ जाणाव ||३०||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परवहततमागथ हनवहततमागथ | सकळ जाणाव ||३१||

परमळ हसरिी उदास हसरिी | योगहसरिी धयानहसरिी |

हवदि हसरिी सिज हसरिी | सकळ जाणाव ||३२||

धवनी लि मदरा आसन | मतरयतर हवधीहवधान |

नाना मिाच दखण | पािोन साडाव ||३३||

हवरकत असाव जगहमतर | हवरकत असाव सवितर |

हवरकत असाव हवहचतर | बहगणी ||३४||

हवरकत असाव हवरकत | हवरकत असाव िररभकत |

हवरकत असाव हनतयमकत | अहलपतपण ||३५||

हवरकत शासतर धाडोळावी | हवरकत मि हवभाडावी |

हवरकत ममि लावावी | शदधमाग ||३६||

हवरकत शदधमागथ सागावा | हवरकत सशय छदावा |

हवरकत आपला मिणावा | हवशवजन ||३७||

हवरकत हनदक वदाव | हवरकत साधक बोधाव |

हवरकत बदध चववाव | ममिहनरपण ||३८||

हवरकत उततम गण घयाव | हवरकत अवगण तयागाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना अपाय भगाव | हववकबळ ||३९||

ऐसी ि उततम लिण | ऐकावी यकागर मन |

याचा अविर न करण | हवरकत पररष ||४०||

इिक बोहलल सवभाव | तयाि मानल हििक घयाव |

शरोिी उदास न कराव | बह बोहलल मिणौनी ||४१||

परि लिण न घिा | अवलिण बाषकळिा |

िण तयास पढिमखथिा | यवो पाि ||४२||

तया पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

बोहलल अस सावधान | िोऊन ऐका ||४३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

हवरकतलिणनाम समास नववा || २९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आनद िलाव ९३- सवानद उचबळ [२] सहवदया वोळ

९४- सवसवरपानभव यिो [३] साबडी ९१३-

भोळीभाबडी [४] योगहसरिी धयानहसरिी ९३२-

अषटागयोग व धयानयोग(यर ldquoअिरहसरिी अहलपतहसरिीrdquo िा

पाद िोिा िो गाळन िा पाद शरीसमराानी सविः घािला-

इहि सभशकर दव) [५] हवभाडावी ९३६ -[मि]

खोडावीि खडन कराव [६] बदध चववाव ९३८-

परापहचकास जाग कराव[७] अपाय भगाव ९३९- वाईट

गोषटीचा हबमोड करावा[८] अवलिण बाषकळिा ९४२-

अवलिणाचा हनररथकपण अवलब कलयास बाषकळिा भ

हनररथकिा अरथिीन

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा पढिमखथलिण || २१० ||

शरीराम

मागा साहगिली लिण | मखाथआगी चाियथ बाण |

आिा ऐका शािाण | असोहन मखथ ||१||

िया नाव पढिमखथ | शरोिी न मनाव दःख |

अवगण तयाहगिा सख | परापत िोय ||२||

बहशरि आणी हवतपनन | पराजळ बोल बरहमजञान |

दराशा आणी अहभमान | धरी िो यक पढिमखथ ||३||

मकत दकरया परहिपादी | सगण भहकत उछदी |

सवधमथ आणी साधन हनदी | िो यक पढिमखथ ||४||

आपलन जञािपण | सकळास शबद ठवण |

पराणीमातराच पाि उण | िो यक पढिमखथ ||५||

हशषयास अवजञा घड | का िो सकटी पड |

जयाचहन शबद मन मोड | िो यक पढिमखथ ||६||

रजोगणी िमोगणी | कपटी करटळ अिःकणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वभव दखोन वाखाणी | िो यक पढिमखथ ||७||

समळ गरर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

गण सागिा अवगण | पाि िो यक पढिमखथ ||८||

लिण ऐकोन मानी वीट | मतसर करी खटपट |

नीहिनयाय उदधट | िो यक पढिमखथ ||९||

जाणपण भरी भर | आला करोध नावर |

दकरया शबदास अिर | िो यक पढिमखथ ||१०||

वकता अहधकारवीण | वकततवाचा करी सीण |

वचन जयाच कठीण | िो यक पढिमखथ ||११||

शरोिा बहशरिपण | वकतयास आणी उण |

वाचाळपणाचहन गण | िो यक पढिमखथ ||१२||

दोरष ठवी पदढलासी | िहच सवय आपणापासी |

ऐस कळना जयासी | िो यक पढिमखथ ||१३||

अभयासाचहन गण | सकळ हवदया जाण |

जनास हनवऊ नण | िो यक पढिमखथ ||१४||

िसि बाधीज ऊणथिि | लोभ मतय भरमराि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा जो परपची गि | िो यक पढिमखथ ||१५||

हसतरयाचा सग धरी | हसतरयासी हनरपण करी |

हनदय वसि आहगकारी | िो यक पढिमखथ ||१६||

जण उणीव य आगासी | िहच दढ धरी मानसी |

दिबहदध जयापासी | िो यक पढिमखथ ||१७||

साडहनया शरीपिी | जो करी नरसििी | का दषटी

पहडलयाची कीिी | वणीिो यक पढिमखथ ||१८||

वणी हसतरयाच आवव | नाना नाटक िावभाव |

दवा हवसर जो मानव | िो यक पढिमखथ ||१९||

भरोन वभवाच भरी | जीवमातरास िछय करी |

पारषाडमि रावरी | िो यक पढिमखथ ||२०||

हवतपनन आणी वीिरागी | बरहमजञानी मािायोगी |

भहवषय सागो लाग जगी | िो यक पढिमखथ ||२१||

शरवण िोिा अभयािरी | गणदोरषाची चाळणा

करी | परभरषण मतसरी | िो यक पढिमखथ ||२२||

नािी भकतीच साधन | नािी वरागय ना भजन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दकरयहवण बरहमजञान | बोल िो यक पढिमखथ ||२३||

न मनी िीरथ न मनी ितर | न मनी वद न मनी शासतर |

पहवतरकळी जो अपहवतर | िो यक पढिमखथ ||२४||

आदर दखोहन मन धरी | कीिीहवण सििी करी |

सवहच हनदी अनादरी | िो यक पढिमखथ ||२५||

माग यक पढ यक | ऐसा जयाचा दडक |

बोल यक करी यक | िो यक पढिमखथ ||२६||

परपचहवशी सादर | परमारी जयाचा अनादर |

जाणपण घ अधार | िो यक पढिमखथ ||२७||

यरारथ साडन वचन | जो रिन बोल मन |

जयाच हजण पराधन | िो यक पढिमखथ ||२८||

सोग सपाधी वरीवरी | कर नय िहच करी |

मागथ चकोन भर भरी | िो यक पढिमखथ ||२९||

रातरददवस करी शरवण | न सडी आपल अवगण |

सवहिि आपल आपण | नण िो यक पढिमखथ ||३०||

हनरपणी भल भल | शरोि यऊन बसल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िदर लिनी बोल | िो यक पढिमखथ ||३१||

हशषय जाला अनाहधकारी | आपली अवजञा करी |

पनिा तयाची आशा धरी | िो यक पढिमखथ ||३२||

िोि असिा शरवण | दिास आल उणपण |

करोध करी हचणहचण | िो यक पढिमखथ ||३३||

भरोन वभवाच भरी | सदगरची उपिा करी |

गरपरपरा चोरी | िो यक पढिमखथ ||३४||

जञान बोलोन करी सवारथ | कपणा ऐसा साची अरथ |

अराथसाठी लावी परमारथ | िो यक पढिमखथ ||३५||

विथलयावीण हसकवी | बरहमजञान लावणी लावी |

पराधन गोसावी | िो यक पढिमखथ ||३६||

भहकतमागथ अवघा मोड | आपणामधय उपढर पड |

ऐहसय कमी पवाड | िो यक पढिमखथ ||३७||

परपच गला िािीचा | लश नािी परमाराथचा |

दवरषी दवा बराहमणाचा | िो यक पढिमखथ ||३८||

तयागावया अवगण | बोहलल पढिमखाथच लिण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवचिण नीउन पणथ | कषमा कल पाहिज ||३९||

परम मखाथमाजी मखथ | जो ससारी मानी सख |

या ससारदःखा ऐस दःख | आणीक नािी ||४०||

िहच पढ हनरपण | जनमदःखाच लिण |

गभथवास िा दारण | पढ हनरोहपला ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद पढिमखथलिणनाम

समास दिावा || २१० || दशक दसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वाखाणी १०७- सििीकौिक [२] जाणपण भरी भर

१०१०- जञानी समजन घमडीन फगण [३] हनवऊ

१०१४- समाधान शाि करण [४] नण १०१४- जाणि

नािी [५] िसि १०१५- ितती [६] ऊणथिि १०१५-

कोळीषटकाचया ििन [७] भरोन वभवाच भरी १०२०-

ऐशवयाथचया घमडीि [८] रावरी १०२०- साभाळी [९]

सवहच १०२५- लगच [१०] जाणपण घ अधार १०२७-

जाणनबजन अहवदयचया अजञानाचया अधाराि रािणारा

(अधार या ऐवजी rsquoअआधारrsquo असा पाठ इिर परिीि आि)

[११] सोग सपाधी वरीवरी १०२९-समजन वरवरच

चागल वागणयाच सोग घणसपादण [१२] उपढर १०३७

असिावसि अववसरा [१३] आपणामधय उपढर

पड१०३७- आपल सविःच जीवन हवसकळीि िोि [१४]

दवरषी दवाबराहमणाचा १०३८- सिसजजनाचा मतसर

करणारा [१५] हवचिण नीउन पणथ कषमा कल

पाहिज१०३९- हवचारविानी तयािील नयन पणथ करन

िमा करावी [१६] हवचिण १०३९- चिर हवचारवि

[१७] नीउन १०३९- नयन उणपणकमरिा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक हिसरा

सवगणपरीिा || ३० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला जनमदःखहनरपण || ३१ ||

शरीराम

जनम दःखाचा अकर | जनम शोकाचा

सागर | जनम भयाचा डोगर | चळना ऐसा ||१||

जनम कमाथची आटणी | जनम पािकाची खाणी |

जनम काळाची जाचणी | हनच नवी ||२||

जनम कहवदयच फळ | जनम लोभाच कमळ |

जनम भरािीच पडळ | जञानिीन ||३||

जनम हजवासी बधन | जनम मतयासी कारण |

जनम िहच अकारण | गरागोवी ||४||

जनम सखाचा हवसर | जनम हचिचा आगर |

जनम वासनाहवसिार | हवसिारला ||५||

जनम जीवाची आवदसा | जनम कलपनचा ठसा |

जनम लावचा वळसा | ममिारप ||६||

जनम मायच मदाव | जनम करोधाच हवराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जनम मोिास आडव | हवघन आि ||७||

जनम हजवाच मीपण | जनम अििचा गण |

जनम िहच हवसमरण | ईशवराच ||८||

जनम हवरषयाची आवडी | जनम दराशची बडी |

जनम काळाची काकडी | भहििाि ||९||

जनम िाहच हवरषमकाळ | जनम िहच वोखटी

वळ | जनम िा अहि कशचीळ | नकथ पिन ||१०||

पािािा शरीराच मळ | या ऐस नािी अमगळ |

रजसवलचा जो हवटाळ | तयामधय जनम यासी ||११||

अतयि दोरष जया हवटाळा | तया हवटाळाचाहच पिळा |

िर हनमथळपणाचा सोिळा | कवी घड ||१२||

रजसवलचा जो हवटाळ | तयाचा आळोन जाला

गाळ | तया गाळाचच कवळ | शरीर ि ||१३||

वरर वरर ददस वभवाच | अिरी पोिड नकाथच |

जस झाकण चमथकडाच | उघहडिाच नय ||१४||

कड धिा शदध िोि | यास परतयई धईजि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी दगाधी दिाि | शदधिा नय ||१५||

असिीपजर उभहवला | सीरानाडी गडाहळला |

मदमास सरसाहवला | सादोसादी भरनी ||१६||

अशदध शबद शदध नािी | ििी भरल अस दिी |

नाना वाधी दःख िहि | अभयािरी वसिी ||१७||

नकाथच कोठार भरल | आि बािरी हलडी-

हबहडल | मतरपोिड जमल | दगाधीच ||१८||

जि दकड आणी आिडी | नाना दगाधीची पोिडी |

अमप लवरहविी कािडी | काटाळवाणी ||१९||

सवाागास हसर परमाण | िर बळस वाि घराण |

उठ घाणी फटिा शरवण | ि दगाधी नघव ||२०||

डोळा हनघिी हचपड | नाकी दाटिी मकड |

परािःकाळी घाणी पड | मखी मळासाररखी ||२१||

लाळ रका आणी मळ | पीि शलषमा परबळ |

ियास मिणिी मखकमळ | चदरासाररख ||२२||

मख ऐस कशचीळ ददस | पोटी हवषठा भरली

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अस | परतयिास परमाण नस | भमडळी ||२३||

पोटी घाहलिा ददवानन | कािी हवषठा कािी वमन |

भागीररीच घिा जीवन | तयाची िोय लघशका ||२४||

एव मळ मतर आणी वमन | िहच दिाच जीवन |

यणहच दि वाढ जाण | यदरी सशय नािी ||२५||

पोटी नसिा मळ मतर वोक | मरोन जािी सकळ लोक |

जाला राव अरवा रक | पोटी हवषठा चकना ||२६||

हनमथळपण काढ जािा | िरी दि पडल ितविा |

एव दिाची ववसिा | ऐसी अस ||२७||

ऐसा िा धड असिा | यराभि पािो जािा |

मग ि ददथशा सागिा | शका बाधी ||२८||

ऐहसय कारागिी वसिी | नवमास बह हवपतती |

नवहि दवार हनरोधिी | वायो क चा िर ||२९||

वोका नरकाच रस हझरपिी | ि जठरागनीसिव

िापिी | िण सवथिी उकडिी | अहसिमास ||३०||

तवचहवण गभथ खोळ | िव मािसी िोिी डोिळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कटवहििण सवााग पोळ | िया बाळकाच ||३१||

बाधल चमाथच मोटाळ | िर हवषठच पटाळ |

रसउपाय वकनाळ | िोि अस ||३२||

हवषठा मतर वािी पीि | नाकी िोडी हनघिी

जि | िण हनबथजल हचतत | आहिशयसी ||३३||

ऐहसय कारागिी पराणी | पहडला अतयि दाटणी |

कळवळोन मिण चकरपाणी | सोडवी यरन आिा ||३४||

दवा सोडहवसी यरन | िरी मी सवहिि करीन |

गभथवास िा चकवीन | पनिा न य यर ||३५||

ऐसी दखवोन परहिजञा कली | िव जनमवळ पढ

आली | मािा आकरदो लागली | परसिकाळी ||३६||

नाकी िोडी बसल मास | मसिकदवार साडी

सवास | िहि बजल हनशरष | जनमकाळी ||३७||

मसिकदवार ि बजल | िण हचतत हनबथजल |

पराणी िळमळ लागल | चहकड ||३८||

सवास उसवास कोडला | िण पराणी जाजावला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथ ददसनासा जाला | कासावीस ||३९||

हचतत बह हनबथजल | िण आडभरी भरल |

लोक मिणिी आडव आल | खाडन काढा ||४०||

मग ि खाडन कादढिी | िसिपाद छदन घिी |

िािा पहडल िहच काहपिी | मख नाहसक उदर ||४१||

ऐस टवक िोहडल | बाळक पराण सोहडल |

मािनहि साहडल | कहळवर ||४२||

मतय पावला आपण | मािचा घिला पराण |

दःख भोहगल दारण | गभथवासी ||४३||

िरापी सकिकरनी | मागथ सापडला योनी |

िऱिी आडकला जाउनी | कठसकदी मागिा ||४४||

िय सकोहचि परी | बळहच वोढन कादढिी |

िण गण पराण जािी | बाळकाच ||४५||

बाळकाच जािा पराण | अिी िोय हवसमरण |

िण पवील समरण | हवसरोन गला ||४६||

गभी मिण सोि सोि | बािरी पडिा मिण कोि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा कषटी जाला बह | गभथवासी ||४७||

दःखा वरपडा िोिा जाला | रोरा कषटी बािरी

आला | सवच कषट हवसरला | गभथवासाच ||४८||

सनयाकार जाली वतती | कािी आठवना हचतती |

अजञान पहडली भरािी | िण सखहच माहनल ||४९||

दिहवकार पावल | सखदःख झळबळ |

असो ऐस गडाळल | मायाजाळी ||५०||

ऐस दःख गभथवासी | िोि पराणीमातरासी |

मिणोहनया भगविासी | शरण जाव ||५१||

जो भगविाचा भकत | िो जनमापासन मकत |

जञानबळ हवरकत | सवथकाळ ||५२||

ऐशा गभथवासी हवपतती | हनरोहपलया यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||५३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

जनमदःखहनरपणनाम समास पहिला || ३१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] कमाथची आटणी १२- कमाथची मस [२] हनच नवी १२-

हनतय निन [३] जनम भरािीच पडळ १३- जनम भरमाचा

पडदा [४] गरागोवी १४- गिावळगरफटण [५] लावचा

वळसा १६- डाकीणीच झपाटण[६] मायच मदाव १७-

मायच कपटलबाडी [७] करोधाच हवराव १७- रागकरोध

याच वीरपण[८] हवरषय १९-ldquoहवशरषण हसचहनि इददरयाहण

मनशचrdquo-जयाचया रठकाणी इददरय आहण मन बडन जािाि

मगन िोिाि अस पदारथ मिणजच इददरयभोग िोि [९]

वोखटी वळ ११०- वाईट वळ [१०] परतयई धईजि ११५-

दररोज धिल िरी [११] अशदध शबद शदध नािी ११७-

अशदध मिणज ज शदध नािी अस ि रकत [१२] बळस वाि

घराण १२०- नाकािन शबड वाििो[१३] तवचहवण गभथ

खोळ १३१- अपणथ वाढलला गभथ िालचाल(खोळ) करिो

[१४] कटव-हििण १३१- कड व िीकषण रसामळ [१५]

वकनाळ १३२- वकरवार व नाळ [१६] मािन साहडल

कहळवर १४२- आईन दि सोडन ददला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा सवगणपरीिा-१ || ३२ ||

शरीराम

ससार िाहच दःखमळ | लागिी दःखाच

इगळ | मागा बोहलली िळमळ | गभथवासाची ||१||

गभथवासी दःख जाल | ि बाळक हवसरल |

पढ वाढो लागल | ददवसददवस ||२||

बाळपणी तवचा कोवळी | दःख िोिाहच िळमळी |

वाचा नािी िय काळी | सखदःख सागावया ||३||

दिास कािी दःख जाल | अरवा िधन पीडल |

िरी ि परम आकरदल | परी अिर नणव ||४||

मािा करवाळी वरी | परी ज पीडा जाली अिरी |

ि मायसी न कळ अभयािरी | दःख िोय बाळकासी ||५||

मागि मागि फज रड | मािा बझावी घऊन

कड | वरा नणिी बापड | िळमळी जीवी ||६||

नानावाधीच उमाळ | िण दःख आदोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रड पड का पोळ | अहगनसग ||७||

शरीर रहििा नय | घडिी नाना अपाय |

खोडी अधािरी िोय | आवविीन बाळक ||८||

अरवा अपाय चकल | पवथ पणय पढ ठाकल |

मािस वोळखो लागल | ददवसददवस ||९||

िणभरी मािस न दख | िरी आकरद रदन करी दःख |

ि समई मािसाररख | आणीक कािीच नािी ||१०||

आस करन वास पाि | मािहवण कदा न राि |

हवयोग पळमातर न साि | समरण जाहलया निर ||११||

जरी बरहमाददक दव आल | अरवा लकषमीन अवलोदकल |

िरी नवच बझाहवल | आपल मािवाचनी ||१२||

करप अरवा कलिण | सकळाहहन करटपण |

िरी नािी िीसमान | भमडळी कोणी ||१३||

ऐस ि कहवलवाण | मािहवण ददस उण |

राग परि कल हिन | िरी आकरदोहन हमठी घाली ||१४||

सख पाव मािजवळी | दरी कररिाहच िळमळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहि परीहि िय काळी | मािवरी लागली ||१५||

िव ि मािस मरण आल | पराणी पोरट जाल |

दःख झणी लागल | आई आई मिणोनी ||१६||

आई पािािा ददसना | दीनरप पाि जना |

आस लागहलस मना | आई यईल मिणोनी ||१७||

मािा मिणोन मख पाि | िव ि आपली मािा

नवि | मग हिवासल राि | दनयवाण ||१८||

मािाहवयोग कषटल | िण मानसी दःख जाल |

दिहि िीणतव पावल | आहिशयसी ||१९||

अरवा मािािी वाचली | मायलकरा भटी जाली |

बाळदशा ि राहिली | ददवसददवस ||२०||

बाळपण जाल उण | ददवसददवस िोय शािाण |

मग ि मायच अतयि पखण | िोि ि राहिल ||२१||

पढ लो लागला खळाचा | कळप मळहवला पोराचा |

आलयगलया डावाचा | आनद शोक वाि ||२२||

मायबाप हसकहविी पोट | ियाच परम दःख वाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चट लागली न सट | सगिी लकराची ||२३||

लकरामधय खळिा | नाठव मािा आहण हपिा |

िव िरहि अवहचिा | दःख पावला ||२४||

पहडल दाि फटला डोळा | मोडल पाय जाला

खळा | गला माज अवकळा | ठाकन आली ||२५||

हनघालया दवी आणी गोवर | उठल कपाळ लागला

जवर | पोटसळी हनरिर | वायगोळा ||२६||

लागली भि जाली झडपणी | जळीचया मसको

मायराणी | मजया झोटटग करणी | मिसोबाची ||२७||

विाळ खकाळ लागला | बरहमहगऱिो सचरला |

नणो चडा वोलाहडला | कािी कळना ||२८||

यक मिणिी बीरदव | यक मिणिी खडराव |

यक मिणिी सकळ वाव | िा बराहमणसमध ||२९||

यक मिणिी कोण कल | आगी दवि घािल |

यक मिणिी चकल | सटवाईच ||३०||

यक मिणिी कमथभोग | आगी जडल नाना रोग |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी चाग | बोलाऊन आहणल ||३१||

यक मिणिी िा वाचना | यक मिणिी िा मरना |

भोग भोहगिो यािना | पापासिव ||३२||

गभथदःख हवसरला | िो हतरहवधिाप पोळला |

पराणी बहि कषटी जाला | ससारदःख ||३३||

इिक हि चकोन वाचला | िरी मारमार शािाणा कला |

लोदककी नटका जाला | नाव राख ऐसा ||३४||

पढ मायबापी लोभासिव | सभरम माहडला हवविाव |

दाऊहनया सकळ वभव | नोवरी पाहिली ||३५||

वऱिाडीवभव दाटल | दखोन परमसख वाटल |

मन ि रगोन गल | सासरवाडीकड ||३६||

मायबापी भलिस असाव | परी सासरवाडीस नटक

जाव | दरव नसल िरी घयाव | रण कळािर ||३७||

आिभाथव ि सासरवाडी | मायबाप राहिली बापडी |

िोिािी सवथसव कडकडी | हििक च कायथ तयाच ||३८||

नोवरी आहलया घरा | अिी िवास वाट वरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिण मजसाररखा दसरा | कोणीच नािी ||३९||

मायबाप बध बहिणी | नोवरी न ददसिा वाट काणी |

अतयि लोधला पाहपणी | अहवदयन भलहवला ||४०||

सभोग नसिा इिका परमा | योगय जाहलया उलघी सीमा |

परीिी वाढहविी कामा- | कररिा पराणी गिला ||४१||

जरी न दख िण यक डोळा | िरी जीव िोय

उिाहवळा | परीिीपातर अिकथ ळा | घऊन गली ||४२||

कोवळ कोवळ शबद मजळ | मयाथदा लजया मख-

कमळ | वकतरलोकन कवळ | गरामजयाच मदाव ||४३||

कळवळा यिा सावरना | शरीर हवकळ आवरना |

अनतर ववसाई करमना | हरहर वाट ||४४||

ववसाय कररिा बािरी | मन लागलस घरी |

िणिणा अभयािरी | समरण िोय काहमनीच ||४५||

िमिी माहझया हजवािील जीव | मिणौहन अतयि

लाघव | दाऊहनया हचतत सवथ | हिरोन घिल ||४६||

मद सोइरीक कादढिी | फास घालन पराण घिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िस आयषय गहलया अिी | पराणीयास िोय ||४७||

परीहि काहमनीसी लागली | जरी ियसी कोणी रागजली |

िरी परम हििी वाटली | मानसी गपतरप ||४८||

िय भायचहन कवार | मायबापासी नीच उततर |

बोलोहनया हिरसकार | वगळा हनघ ||४९||

सतरीकारण लाज साहडली | सतरीकारण सखी सोहडली |

सतरीकारण हवघहडली | सकळहि हजवलग ||५०||

सतरीकारण दि हवदकला | सतरीकारण सवक

जाला | सतरीकारण साडवला | हववकासी ||५१||

सतरीकारण लोलगिा | सतरीकारण अहिनमरिा |

सतरीकारण पराधनिा | अहगकाररली ||५२||

सतरीकारण लोभी जाला | सतरीकारण धमथ साहडला |

सतरीकारण अिरला | िीरथयातरा सवधमथ ||५३||

सतरीकारण सवथरा कािी | शभाशभ हवचाररल नािी |

िन मन धन सवथिी | अननयभाव अरथपल ||५४||

सतरीकारण परमारथ बडहवला | पराणी सवहििास नाडला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | सतरीकारण कामबदधी ||५५||

सतरीकारण सोहडली भकती | सतरीकारण सोहडली हवरकती |

सतरीकारण सायोजयमकती | िहि िचछ माहनली ||५६||

यक हसतरयचहन गण | बरहमाड माहनल ठगण |

हजवलग िी हपसण | ऐसी वाटली ||५७||

ऐसी अिरपरीहि जडली | सवथसवाची साडी कली |

िव ि मरोन गली | अकसमाि भायाथ ||५८||

िण मनी शोक वाढला | मिण रोर घाि जाला |

आिा क चा बडाला | ससार माझा ||५९||

हजवलगाचा सोहडला सग | अवहचिा जाला घरभग |

आिा कर मायातयाग | मिण दःख ||६०||

सतरी घऊन आडवी | ऊर बडवी पोट बडवी |

लाज साडन गौरवी | लोका दखिा ||६१||

मिण माझ बडाल घर | आिा न करी िा

ससार | दःख आकरदला रोर | घोर घोरष ||६२||

िण जीव वारयावघला | सवथसवाचा उबग आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख जाला | जोगी का मिातमा ||६३||

का ि हनघोन जाण चकल | पनिा मागि लगन कल |

िण अतयिहच मगन जाल | मन हदविीय समधी ||६४||

जाला हदविीय समध | सवहच माहडला आनद |

शरोिी विाव सावध | पदढल समासी ||६५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-१ नाम समास दसरा || ३२ ||

दशक ३ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सवगणपरीिा ३०- या दशकाि एकाच नावाच ४ समास

आिि तयाना करमाक दऊन कर२ मधील rsquoहनरपणrsquoशबद

वगळला[१] इगळ २१- हनखार [२] फज रड २६- हदक

दि रड [३] वास पाि २११- वाट पािि [४] दःखझणी

२१६- दःखान खगण [५] हिवासल २१८- हिरमसल [६]

मायच पखण २२१- आईचा लळा लागलला[७] लो

लागला २२२- नाद लागला [८]चट लागली २२३- चटक

लागली [९]गला माज २२५- मसिी गली [१०] जळीचया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मसको मायराणी २२७- जलदविा[११] बरहमहगरो २२८-

बरहमसमध[१२]चडा वोलाडला २२८- मिरलली वसि

ओलाडली [१३] सभरम माडीला हवविाव २३५-

ससारलोभाि गिन हववाि कला [१४] कळािर २३७

वाजान (कळाकला मिणज वाज)[१५] आिभाथव २३८-

मनािन[१६] िोिािी सवथसव कडकडी २३८- ि

सगळीकडन नाडल जािाि[१७] अतयि लोधला २४०-

अहिशय भलन गला[१८] पाहपणी अहवदयन २४०- पापी

अहवदय मळ [अजञानामळ] [१९] परीिी वाढहविी कामा

२४१-परमामळ काम-वासना वाढि[२०] गरामजयाच मदाव

२४३- गरामय वततीन भलवण [२१]अनतर ववसाई करमना

२४४- अनयतर ववसायाि करमना [मन लागना][२२]मद

२४७- लबाडभरळ [२३] कोणी रागजली २४८- कोणी

रागावल िर [२४] सतरीकारण साडवला हववकासी २५१-

सतरीसाठी हववकभरषट झाला [२५] लोलगिा २५२-

लपटपणा [२६] िण जीव वारयावधला २६३- वाि

झालयापरमाण भरहमषटासारखा वाग लागला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा सवगणपरीिा-२ || ३३ ||

शरीराम

हदविीय समध जाला | दःख मागील

हवसरला | सख मानन राहिला | ससाराच ||१||

जाला अतयि कपण | पोट न खाय अनन |

रकयाकारण साडी पराण | यकसरा ||२||

कदा कलपािी न वची | साहचलहच पनिा

साची | अिरी असल कची | सदवासना ||३||

सवय धमथ न करी | धमथकतयाथसहि वारी |

सवथकाळ हनदा करी | साधजनाची ||४||

नण िीरथ नण वरि | नण अहिि अभयागि |

मगीमखीच ज सीि | िहि वचन साची ||५||

सवय पणय करवना | कल िरी दखवना |

उपिासय करी मना | नय मिणौनी ||६||

दवा भकतास उछदी | आगबळ सकळास खदी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनषठर शबद अिर भदी | पराणीमातराच ||७||

नीहि साडन माग | अनीिीन विो

लाग | गवथ धरन फग | सवथकाळ ||८||

पवथजास हसिररल | पिशरादधहि नािी

कल | कळदवि ठदकल | कोणपरी ||९||

आिि भररली भाणा | दजा बराहमण महणा |

आला िोिा पाहणा | हसतरयस मळ ||१०||

कदा नावड िररकरा | दव नलग सवथरा |

सनानसधया मिण वरा | कासया करावी ||११||

अहभळारष साची हवतत | सवय करी हवसवासघाि |

मद मािला उनमतत | िारणयपण ||१२||

िारणय आगी भरल | धाररषट नवच धररल |

कर नय िहच कल | मािा पाप ||१३||

सतरी कली परी धाकटी | धीर न धरवहच पोटी |

हवरषयलोभ सवटी | वोळखी साहडली ||१४||

माय बहिण न हवचारी | जाला पापी परदवारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दड पावला राजदवारी | िऱिी पालटना ||१५||

परसतरी दखोहन दषटी | अहभलारष उठ पोटी |

अकिथव हिपटी | पनिा िोय ||१६||

ऐस पाप उदड कल | शभाशभ नािी उरल |

िण दोरष दःख भरल | अकसमाि आगी ||१७||

वाधी भरली सवाागी | पराणी जाला ियरोगी |

कल दोरष आपल भोगी | सीघर काळ ||१८||

दःख सवााग फटल | नाहसक अवघहच बसल |

लिण जाऊन जाल | कलिण ||१९||

दिास िीणिा आली | नाना वरा उदभवली |

िारणयशकती राहिली | खगला पराणी ||२०||

सवाागी लागलया कळा | दिास आली अवकळा |

पराणी काप चळचळा | शहकत नािी ||२१||

िसिपादाददक झडल | सवाागी दकड पहडल |

दखोन रको लागल | लािानरोर ||२२||

जाली हवषटची सारणी | भोविी उठली वढाथणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अतयि खगला पराणी | जीव न वच ||२३||

आिा मरण द गा दवा | बहि कषट जाल जीवा |

जाला नािी नणो ठवा | पािकाचा ||२४||

दःख घळघळा रड | जो जो पाि आगाकड |

िो िो दनयवाण बापड | िळमळी जीवी ||२५||

ऐस कषट जाल बहि | सकळ जाल वािािाि |

दरवडा घालन हवतत | चोरटी नल ||२६||

जाल आरतर ना परतर | परारबध ठाकल हवहचतर |

आपला आपण मळमतर | सहवला दःख ||२७||

पापसामगरी सरली | ददवसददवस वरा िरली |

वदय औरषध ददधली | उपचार जाला ||२८||

मरि मरि वाचला | यास पनिा जनम जाला |

लोक मिणिी पहडला | माणसामधय ||२९||

यर सतरी आहणली | बरवी घरवाि माहडली |

अहि सवारथबदधी धरली | पनिा मागिी ||३०||

कािी वभव मळहवल | पनिा सवथिी सचल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि गि बडाल | सिान नािी ||३१||

पतर सिान नसिा दःखी | वाज नाव पहडल लोदककी |

ि न दफट मिणोनी लकी | िरी िो आिा ||३२||

मिणोन नाना सायास | बहि दवास कल नवस |

िीर वरि उपवास | धरण पारण माहडल ||३३||

हवरषयसख ि राहिल | वाजपण दःखी कल |

िव ि कळदवि पावल | जाली वदधी ||३४||

तया लकरावरी अहि परीहि | दोघहि िण यक न

हवशभिी | कािी जालया आकरदिी | दीघथ सवर ||३५||

ऐसी ि दःहखसि | पजीि िोिी नाना दवि |

िव िहि मल अवहचि | पवथ पापकरनी ||३६||

िण बहि दःख जाल | घरी आरध पहडल |

मिणिी आमिास का ठहवल | दव वाज करनी ||३७||

आमिास दरव काय कराव | ि जाव परी आपतय

विाव | आपतयालागी तयजाव | लागल सवथ ||३८||

वाजपण सददस गल | िो मरिवाज नाव पहडल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ि न दफट कािी कल | िण दःख आकरदिी ||३९||

आमची वली का खरटली | िा िा दवा वतती बडाली |

कळसवामीण का िोभली | हवझाला कळदीप ||४०||

आिा लकराच मख दखन | िरी आनद राडी चालन |

आणी गळिी टोचीन | कळसवाहमणीपासी ||४१||

आई भिा करीन िझा | नाव ठवीन करपजा |

वसणी घालीन माझा | मनोरर परवी ||४२||

बहि दवास नवस कल | बहि गोसावी

धहडल | गटगटा हगहळल | सगळ हवच ||४३||

कल समधाच सायास | रािाण घािल बहवस |

कळ नाररकळ बराहमणास | अबरदान ददधली ||४४||

कली नाना कवटाल | पतरलोभ कली ढाल |

िरी अदषट दफरल | पतर नािी ||४५||

विाखाल जाऊन नािािी | फळिी झाड करपिी |

ऐस नाना दोरष कररिी | पतरलोभाकारण ||४६||

सोडन सकळ वभव | तयाचा वारयावधला जीव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िव िो पावला खडराव | आणी कळसवाहमणी ||४७||

आिा मनोरर परिी | सतरीपररष आनदिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||४८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-२ नाम समास हिसरा || ३३ ||

दशक ३ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] रकयाकारण साडी पराण ३२- पशासाठी पराण टाकी

[२] कदा कलपािी न वची ३३- [कजरषी] अगदी कठीण

परसगीिी (जगबडीची वळ आली िरी) पसा खचथ करना [३]

साहचलहच पनिा साची ३३-साठललया धनाि पनिा भर

घाल लागला [४] हसिरल ३९- फसहवल [५] भाण ३१०-

बहिणभाड [६] अकिथव हिपटी ३१६- परापत न झालयान

दःखी झाला [७]भोविी उठली वढाथणी ३२३- तयाचया

सभोविी खप घाण पसरली [८] बरवी घरवाि ३३०-

ससाराची सामगरी ( शरीसमराानी ldquoपनिाrdquo िा शबद खोडन

तयाजागी ldquoबरवीrdquoिा शबद घािला ) [९] घरी आरध पहडल

३३७- अनपतयतवदःखामळ घरामधय जण अधार पडला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[१०] सददस ३३९- नकिच [११] राडी ३४१- हनखार

[१२] रािाण घािल ३४४- अगाि दवि घालणगोधळ

घालण [१३] कवटाल ढाल ३४५- हपशाचच हवदयची साधना

इ [१४] अदषट ३४५- दवनशीब [१५] वारयावधला जीव

३४७- जीव सरभर झाला

गीिाजञानशवरी एकनारी भागवि इगररापरमाणच

दासबोधाि अधया- तमाला अहिशय मितव ददलल असन ि

अहिशय सोप करन साहगिल आि शरीसमरथ ममि-

साधकास वारवार सावधपणाचा इशारा दिाि मखय

िररकराहनरपण दसर ि राजकारण हिसर ि सावधपण

सवथहवरषई द११५४ िररकराहनरपण नमसिपण

राजकारण विाथयाच लिण ििी असाव द११६४

िररकराहनरपण बरपण राजकारण परसग पाहिलयाहवण

सकळ खोट द१२२२९

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सवगणपरीिा-३ || ३४ ||

शरीराम

लकर उदड जाली | िो ि लकषमी हनघोन गली |

बापडी हभकसी लागली | कािी खाया हमळना ||१||

लकर खळिी धाकटी | यक रागिी यक पोटी |

ऐसी घरभरी जाली दाटी | कनया आणी पतराची ||२||

ददवसददवस खचथ वाढला | यावा िोिा िो खटोन गला |

कनया उपवरी जालयातयाला | उजवावया दरव नािी ||३||

मायबाप िोिी सपनन | तयाच उदड िोि धन |

िण कररिा परहिषठा मान | जनी जाला िोिा ||४||

भरम आि लोकाचारी | पहिली नादणक नािी

घरी | ददवसददवस अभयािरी | दररदर आल ||५||

ऐसी घरवाि वाढली | खािी िोड हमळाली |

िण पराणीयास लागली | काळजी उदवगाची ||६||

कनया उपवरी जालया | पतरास नोवऱया आलया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आिा उजवणी कलया | पाहिजि की ||७||

जरी मल िसीच राहिली | िरी पनिा लोकलाज

जाली | मिणिी कासया वाली | जनमदाररदरय ||८||

ऐसी लोकलाज िोईल | वहडलाच नाव जाईल |

आिा रण कोण दईल | लगनापरि ||९||

माग रण जयाच घिल | तयाच परिोन नािी

ददलि | ऐस आभाळ कोसळल | उदवगाच ||१०||

आपण खािो अननासी | अनन खाि आपणासी |

सवथकाळ मानसी | आिा हचिािर ||११||

पिी अवघीच मोडली | वसिभाव गािाण पहडली |

अिा दवा वळ आली | आिा हडवाळयाची ||१२||

कािी कला िाडामोडा | हवदकला घरीचा पाडारडा |

कािी पका रोकडा | कळािर कादढला ||१३||

ऐस रण घिल | लोदककी दभ कल |

सकळ मिणिी नाव राहखल | वहडलाच ||१४||

ऐस रण उदड जाल | ररणाइिी वढन घिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मग परयाण आरहभल | हवदशापरिी ||१५||

दोनी वररष बडी माररली | नीच सवा अगीकाररली |

शरीर आपदा भोहगली | अहिशयसी ||१६||

कािी मळहवल हवदशी | जीव लागला मनषयापासी |

मग पसोहनया सवामीसी | मरडिा जाला ||१७||

िव ि अतयि पीडावली | वाट पािाि बसली |

मिणिी ददवसगिी का लागली | काय करण दवा ||१८||

आिा आमिी काय खाव | दकिी उपवासी मराव |

ऐहसयाच सगिीस दव | का पा घािल आमिासी ||१९||

ऐस आपल सख पािािी | परी तयाच दःख नणिी |

आणी शहकत गहलया अिी | कोणीच कामा न यिी ||२०||

असो ऐसी वाट पाििा | दषटी दहखला अवहचिा |

मल धाविी िािा | भागलाहस मिणौनी ||२१||

सतरी दखोन आनदली | मिण आमची दनय

दफटली | िव यर ददधली | गाठोडी िािी ||२२||

सकळास आनद जाला | मिणिी आमचा वडील आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िरी आमिाला | आगया टोपया आहणलया ||२३||

ऐसा आनद चारी ददवस | सवच माहडली कसमस |

मिणिी ि गहलया आमिास | पनिा आपदा लागिी ||२४||

मिणौनी आहणल ि असाव | यण मागि हवदशास जाव |

आमिी ि खाऊ न िो याव | दरव मळऊन ||२५||

ऐसी वासना सकळाची | अवघी सोईरी सखाची |

सतरी अतयि परीिीची | ििी सखाच लागली ||२६||

हवदसी बह दगदला | हवशरािी घयावया आला |

सवासहि नािी टादकला | िो जाण वोढवल ||२७||

पढ अपिा जोहसयाची | कली हववचना महिाथची |

वहतत गिली ियाची | जािा परशसि न वट ||२८||

माया मातरा हसदध कली | कािी सामगरी बाधली |

लकर दषटीस पाहिली | मागथसि जाला ||२९||

हसतरयस अवलोदकल | हवयोग दःख बहि वाटल |

परारबधसतर िकल | रणानबधाच ||३०||

कठ सदगददि जाला | न सवरच गहिवरला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकरा आहण हपतयाला | िडािोडी जाली ||३१||

जरी रणानबध असल | िरी मागिी भटी िोईल |

नािी िरी सगिी परल | यहच भटीन िमची ||३२||

ऐस बोलोन सवार िोय | मागिा फीरदफरो पाि |

हवयोगदःख न साि | परि कािी न चल ||३३||

आपला गाव राहिला माग | हचतत भरमल ससार

उदवग | दःखवला परपचसग | अहभमानासिव ||३४||

ि समई मािा आठवली | मिण धनय धनय ि माउली |

मजकारण बहि कषटली | परी मी नणहच मखथ ||३५||

आजी जरी ि असिी | िरी मजला कदा न हवशभिी |

हवयोग िोिा आकरदिी | ि पोटाहग वगळीच ||३६||

पतर वभविीन हभकारी | मािा िसाहच अहगकारी |

दगदला दखोहन आिरी | तयाचया दःख दःखव ||३७||

परपच हवचार पािािा | ि सकळ जोड न जोड

मािा | ि शरीर जय कररिा | हनमाथण जाल ||३८||

लाव िरी ि माया | काय कराहवया सिसर जाया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परी भलोन गलो वाया | मकरधवजाचनी ||३९||

या यका कामाकारण | हजवलगाहस दवद घण |

सखी िीच हपसण | ऐसी वाटिी ||४०||

मिणौन धनय धनय ि परपची जन | ज मायबापाच

भजन | कररिी न कररिी मन | हनषठर हजवलगासी ||४१||

सगिी सतरीबाळकाची | आि साठी जनमाची |

परी मायबाप क ची | हमळिील पढ ||४२||

ऐस पवी िोि ऐदकल | परी ि समई नािी कळल |

मन ि बडोन गल | रहिसखाचा डोिी ||४३||

ि सखी वाटिी परी हपसण | हमळाली वभवाकारण |

ररि जािा लाहजरवाण | अतयि वाट ||४४||

आिा भलिस कराव | परर दरव मळऊन

नयाव | ररि जािा सवभाव | दःख आि ||४५||

ऐसी ववधथना करी | दःख वाटल अिरी |

हचिहचय मािापरी | बडोन गला ||४६||

ऐसा िा दि आपला | असिाच पराधन कला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | कटबकाबाडी ||४७||

या यका कामासाठी | जनम गला आटाटी |

वय वचलया सवटी | यकलहच जाव ||४८||

ऐसा मनी परसिावला | िण यक उदास जाला |

सवहच पराणी झळबला | मायाजाळ ||४९||

कनयापतर आठवली | मनीहहन हििी वाटली |

मिण लकर अिरली | माझी मज ||५०||

मागील दःख आठवल | ज ज िोि परापत जाल |

मग रदन आरहभल | दीघथ सवर ||५१||

आरणयरदन कररिा | कोणी नािी बझाहविा |

मग िोय हवचाररिा | आपल मनी ||५२||

आिा कासया रडाव | परापत िोि ि भोगाव |

ऐस बोलोहनया जीव | धाररषट कल ||५३||

ऐसा दःख दगदला | मग हवदशापरिी गला |

पढ परसग विथला | िो सावध ऐका ||५४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-३ नाम समास चवरा || ३४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]यावा ४३- हमळकियणी [२] पिी अवघीच मोहडली

४१२- लोकाि पि राहिली नािी[३] हडवाळयाची ४१२-

ददवाळ हनघणयाची [४] ररणाइिी ४१५- सावकार [५]

काय करण दवा ४१८- दवा आिा काय कराव ककवा काय

कारणान दवा अस झाल(गोरखपर परिीि rsquoकाय कारणrsquo

असा पाठ आि) [६] कसमस ४२४- करबर[७] सतरी अतयि

परीिीची िहि सखाच लागली ४२६- बायको अतयि परम

करि पण आधी बहदा सविःचच सख बघि [८] परारबधसतर

िकल रणानबधाच ४३०- रणानबधाचया

परारबधाचीनशीबाची दोरी बळकट असलयानच कवळ

हवयोग िोिोय (rsquoिकलrsquo मिणज rsquoबळावलयानrsquo असा अरथ

घऊनपणrsquoिटलrsquoअसािी अरथ कािी रठकाणी ददला आि) [९]

ि पोटाहग वगळीच ४३६- अिःकरणािील कळकळ

वगळीच असि [१०] दगदला ४३७- दगदग झाली

[११]लाव ४३९- दषट [१२] मकरधवजाचहन ४३९-

कामहवकारान [१३]आि साठी जनमाची ४४२- जनमभराची

सोबिी आि[१४] ऐसी ववधथना करी ४४६- अस हवचार

मनाि यऊ लागल [१५] कानकोडा झाला ४४७-

[दवकायाथसाठी] हभडसि झाला [१६] कटबकाबाडी ४४७-

कटबासाठी कषट [१७] झळबला ४४९- गरफटला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सवगणपरीिा-४ || ३५ ||

शरीराम

पढ गला हवदशासी | पराणी लागला वास-

गासी | आपलया हजवसी सोसी | नाना शरम ||१||

ऐसा दसिर ससार | कररिा कषटला रोर |

पढ दोनी चयारी सवतसर | दरव मळहवल ||२||

सवहच आला दशासी | िो आवरषथण पहडल दसी |

िण गण मनषयासी | बहि कषट जाल ||३||

यकाचया बसलया अमिकळा | यकास चदरी लागली

डोळा | यक कापिी चळचळा | दनयवाणी ||४||

यक दीनरप बसली | यक सजली यक मली |

ऐसी कनयापतर दहखली | अकसमाि डोळा ||५||

िण बहि दःखी जाला | दखोहनया उभड आला |

पराणी आकरदो लागला | दनयवाणा ||६||

िव िी अवघी सावध जाली | मिणिी बाबा बाबा जऊ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घाली | अननालागी हमडकली | झडा घाहलिी ||७||

गाठोड सोडन पािािी | िािा पहडल िहच खािी |

कािी िोडी कािी िािी | पराण जािी हनघोनी ||८||

िािडी िािडी जऊ घाली | िो ि जहविा जहविा कािी

मली | कािी िोिी धादावली | िहि मली अजीण ||९||

ऐसी बहिक मली | यक दोनी मल उरली |

िहि दनयवाणी जाली | आपल मािवाचनी ||१०||

ऐस आवरषथण आल | िण घरहच बडाल |

पढ दसी सहभि जाल | आहिशयसी ||११||

लकरा नािी वाढहवि | अनन कराव लाग आपलन

िाि | बह तरास घिला हचतत | सवयपाकाचा ||१२||

लोकी भरीस घािल | पनिा मागि लगन कल |

दरव िोि ि वचल | लगनाकारण ||१३||

पनिा हवदशासी गला | दरव मळऊन आला |

िव घरी कळिो लागला | सावतर पतरासी ||१४||

सतरी जाली निािीधिी | पतर दखो न सकिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भरिाराची गली शकती | वदध जाला ||१५||

सदा भाडण पतराच | कोणी नायकिी कोणाच |

वहनिा अहि परीिीच | परीहिपातर ||१६||

ककि बसला मना | यक ठाई पडना |

मिणोहनया पाचा जणा | मळहवल ||१७||

पाच जण वाट कररिी | िो ि पतर नायकिी |

हनवाडा नविहच अिी | भाडण लागल ||१८||

बापलका भाडण जाल | लकी बापास माररल |

िव ि मािन घिल | शखिीरथ ||१९||

ऐकोहन हमळाल लोक | उभ पाििी कौिक |

मिणिी बापास लक | कामा आल ||२०||

जया कारण कल नवस | जया कारण कल

सायास | ि पतर हपिीयास | माररिी पािा ||२१||

ऐसी आली पापकळी | आहशचयथ माहनल सकळी |

उभ िोहडिी कळी | नगरलोक ||२२||

पढ बसोन पाच जण | वाट कल ितसमान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बापलकाच भाडण | िोहडल ििी ||२३||

बापास वगळ घािल | कोपट बाधोन ददधल |

मन कािच लागल | सवारथबदधी ||२४||

कािा िरण पररष वदध | दोघास पहडला समध |

खद साडन आनद | माहनला ििी ||२५||

सतरी सापडली सदर | गणवि आणी चिर |

मिण माझ भागय रोर | वदधपणी ||२६||

ऐसा आनद माहनला | दःख सवथिी हवसरला |

िव िो गलबला जाला | परचकर आल ||२७||

अकसमाि धाडी आली | कािा बदी धरन

नली | वसिभाविी गली | पराणीयाची ||२८||

िण दःख जाल भारी | दीघथ सवर रदन

करी | मनी आठव सदरी | गणवि ||२९||

िव हिची वािाथ आली | िमची कािा भरषटली |

ऐकोहनया आग घाली | परथवीवरी ||३०||

सव अपसव लोळ | जळ पाझरिी डोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठहविा हचतत पोळ | दःखानळ ||३१||

दरव िोि मळहवल | ििी लगनास वचल |

कािहसिी धरन नल | दराचारी ||३२||

मजहि वदधापय आल | लकी वगळ घािल |

अिा दवा वोढवल | अदषट माझ ||३३||

दरव नािी कािा नािी | ठाव नािी शहकत नािी |

दवा मज कोणीच नािी | िजवगळ ||३४||

पवी दव नािी पहजला | वभव दखोन भलला |

सखी पराणी परसिावला | वदधपणी ||३५||

दि अतयि खगल | सवााग वाळोन गल |

वािपीि उसळल | कठ दाटला कफ ||३६||

वळ हजविची बोबडी | कफ कठ घडघडी |

दगाधी सटली िोडी | नाकी सलषमा वाि ||३७||

मान काप चळचळा | डोळ गळिी भळभळा |

वदधपणी अवकळा | ठाकन आली ||३८||

दिपाटी उखळली | िण बोचरहखडी पहडली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मखी लाळ गळो लागली | दगाधीची ||३९||

डोळा पािािा ददसना | कानी शबद ऐकना |

दीघथ सवर बोलवना | दमा दाट ||४०||

शकती पायाची राहिली | बसवना मरकडी घाली |

बििी वाजो लागली | िोडाच ऐसी ||४१||

िधा लागिा आवरना | अनन समई हमळना |

हमळाल िरी चावना | दाि गल ||४२||

हपतत हजरना अनन | भिीिाच िोय वमन |

िसहच जाय हनघोन | अपानदवार ||४३||

हवषटा मतर आणी बळस | भोविा वमन कला नाश |

दरन जािा कोड सवास | हवशवजनाचा ||४४||

नाना दःख नाना वाधी | वदधपणी चळ बदधी |

िऱिी परना आवधी | आयषयाची ||४५||

पापणया भवयाच क श | हपकोन झडल हनःशरष |

सवाागी लोबल मास | हचरकटासाररख ||४६||

दि सवथ पाररख जाल | सवगड हनःशरष राहिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ पराणीमातर बोल | मरना का ||४७||

ज जनमन पोसली | िहच दफरोन पहडली |

अिी हवरषम वळ आली | पराणीयासी ||४८||

गल िारणय गल बळ | गल ससारीच सळ |

वािािाि जाल सकळ | शरीर आणी सपतती ||४९||

जनमवरी सवारथ कला | हििकाहि वरथ गला |

कसा हवरषम काळ आला | अिकाळी ||५०||

सखाकारण झरला | सखी दःख कषटी जाला |

पढ मागिा धोका आला | यमयािनचा ||५१||

जनम अवघा दःखमळ | लागिी दःखाच इगळ |

मिणोहनया ितकाळ | सवहिि कराव ||५२||

असो ऐस वदधपण | सकळास आि दारण |

मिणोहनया शरण | भगविास जाव ||५३||

पढ वदधीस ितविा | गभी परसिावा िोिा |

िोहच आला मागिा | अिकाळी ||५४||

मिणौहन मागि जनमािर | परापत मािच उदर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ससार िा अहि दसिर | िोहच ठाकन आला ||५५||

भगवदभजनावाचनी | चकना ि जनमयोनी |

िापतरयाची जाचणी | साहगजल पढ ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-४ नाम समास पाचवा || ३५ ||

दशक ३ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] बसलया अमिकळा ५४- गालफाड बसली[२] चदरी

लागली डोळा ५४- डोळ हनसिज झाल[३] दखोहनया उभड

आला ५६- पाहन भडभडन आल [४] अनना लागी

हमडकली झडा घाहलिी ५७-अननासाठी िपापललया

मलानी अगावर झडप घािली [५] धादावली ५९-

अहिभकली [६] शखिीरथ ५१९- बोबमारली[७] पापकळी

५२२-पापामळ कलि [८] वसिभाव ५२८- चीजवसि [९]

सव अपसव ५३१ndash डाव उजव गडबडा लोळण [१०]

बििी वाजो लागली ५४१-गददवारािन वारा सर

लागला[११] वदधीस ५५४- वदध माणसास [१२] िापतरय

५५६- हतरहवधिाप [१३] जाचणी ५५६- तरास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा आधयाहतमकिापहनरपण || ३६ ||

शरीराम

िापतरयाच लिण | आिा साहगजल

हनरपण | शरोिी कराव शरवण | यकागर िोऊनी ||१||

जो िापतर पोळला | िो सिसग हनवाला |

आिथभि िोरषला | पदारथ जवी ||२||

िधाकरािास हमळ अनन | िरषाकरािास जीवन |

बदी पहडलयाच बधन | िोहडिा सख ||३||

मािापर जाजावला | िो पलिीरास नला |

का िो सवपनीचा चइला | सवपनदःखी ||४||

कोणी यकासी मरण | यिा ददल जीवदान |

सकटास हनवारण | िोहडिा सख ||५||

रोहगयास औरषध | सपरहचि आणी शदध |

ियासी िोय आनद | आरोगय िोिा ||६||

िसा ससार दःखवला | हतरहवधिाप पोळला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िोहच यक अहधकारी जाला | परमाराथसी ||७||

ि हतरहवध िाप ि कस | आिा बोहलजि

िस | यहवरषई यक अस | वाकयाधार ||८||

४] दिददरयपराणन सख दःख च परापयि |

इममाधयाहतमक िाप जायि दःख दहिनाम ||१||

५] सवथभिन सयोगाि सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः सतय चवाहधभौहिकः ||२||

६] शभाशभन कमथणा दिानि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवकम ||३||

यक िाप आधयाहतमक | दजा िो आददभहिक |

हिसरा आदददहवक | िाप जाणावा ||९||

आधयाहतमक िो कोण | कसी तयाची वोळखण |

आददभहिकाच लिण | जाहणज कस ||१०||

आदददहवक िो कसा | कवण ियाची दशा |

िहि हवशद कळ ऐसा | हवसिार कीज ||११||

िा जी मिणोहन वकता | जाला करा हवसिाररिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आधयाहतमक िाप आिा | सावध ऐका ||१२||

दि इददरय आणी पराण | याचहन योग आपण |

सखदःख हसण जाण | या नाव आधयाहतमक ||१३||

दिामधन ज आल | इददरयपराण दःख जाल |

ि आधयाहतमक बोहलल | िापतरई ||१४||

दिामधन काय आल | पराण कोण दःख जाल |

आिा ि हवशद कल | पाहिज की ||१५||

खरज खवड पहळया नार | नखरड माजऱया दहव गोवर |

दिामधील हवकार | या नाव आधयाहतमक ||१६||

काखमाजरी कशिोड | वोखट वणथ काळफोड |

वाधी मळवाधी मािाजड | या नाव आधयाहतमक ||१७||

अगळवड गालफगी | कड लाग ज वाउगी |

हिरडी सज भर बलगी | या नाव आधयाहतमक ||१८||

वाउग फोड उठिी | का ि सज आगकािी |

वाि आणी हिडका लागिी | या नाव आधयाहतमक ||१९||

नाइट अद गजकणथ | पिाच पोट हवसिीणथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बसल टाळ फटिी कणथ | या नाव आधयाहतमक ||२०||

कषट आणी वोला कषट | पडयारोग अहिशरषठ |

ियरोगाच कषट | या नाव आधयाहतमक ||२१||

वाटी वटक वायगोळा | िािी पाई लागिी कळा |

भोवडी लाग वळोवळा | या नाव आधयाहतमक ||२२||

वोलाडा आणी वळ | पोटसळाची िळमळ |

आधथहशसी उठ कपाळ | या नाव आधयाहतमक ||२३||

दःख माज आहण मान | पषठी गरीवा आहण वदन |

अहसिसाद दःखिी जाण | या नाव आधयाहतमक ||२४||

कहळक िरळ काहमणी | मरमा सठर माहळणी |

हवदसी लागल पाणी | या नाव आधयाहतमक ||२५||

जळसोस आणी हिवार | हगरीहवरी आहण अधार |

जवर पाचाव आणी शर | या नाव आधयाहतमक ||२६||

शतय उषण आणी िरषा | िधा हनदरा आणी ददशा |

हवरषयिषणची ददथशा | या नाव आधयाहतमक ||२७||

आळसी मखथ आणी अपसी | भय उदभव मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवसराळ दहशचतत अहिरथनशी | या नाव आधयाहतमक ||२८||

मतरकोड आणी परम | रकतहपिी रकतपरम |

खडाचढाचहन शरम | या नाव आधयाहतमक ||२९||

मरडा िागवण उनिाळ | ददशा कोडिा आदोळ |

यक वरा असोन न कळ | या नाव आधयाहतमक ||३०||

गाठी ढळली जाल जि | पड आव आणी रकत |

अनन िसहच पडि | या नाव आधयाहतमक ||३१||

पोटफगी आणी िडस | भरला हिर लागला घास |

फोडी लागिा कासावीस | या नाव आधयाहतमक ||३२||

उचकी लागली उहसि गला | पीि उसळल उलाट झाला |

खर पडसा आणी खोकला | या नाव आधयाहतमक ||३३||

उसळला दमा आणी धाप | पडहजभ ढाहस आणी कफ |

मोवाजवर आणी सिाप | या नाव आधयाहतमक ||३४||

कोणी सदर घािला | िण पराणी हनबथजला |

घशामधय फोड जाला | या नाव आधयाहतमक ||३५||

गळसोटया आणी जीभ झड | सदा मखी दगाधी पड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दििीन लागिी दकड | या नाव आधयाहतमक ||३६||

जरडी घोलाणा गडमाळा | अवहचिा सवय फट डोळा |

आपणहच कापी अगळा | या नाव आधयाहतमक ||३७||

कळा हिडका लागिी | का ि दि उनमळिी |

अधर हजविा रगडिी | या नाव आधयाहतमक ||३८||

कणथदःख नतरदःख | नाना दःख घड शोक |

गभााध आणी नपशयक | या नाव आधयाहतमक ||३९||

फल वडस आणी पडळ | कीड गिाथ रािाधळ |

दहशचतत भरहमषट आणी खळ | या नाव आधयाहतमक ||४०||

मक बधीर राखोड | रोट चळल आणी वड |

पागळ कि आणी पावड | या नाव आधयाहतमक ||४१||

िारस घल काण कर | गारोळ जामन टाफर |

शडागळ गगाण हवदर | या नाव आधयाहतमक ||४२||

दाहिर बोहचर घानाळ | घराणिीन शरोतरिीन बरळ |

अहि कश अहि सरळ | या नाव आधयाहतमक ||४३||

िोिर बोबड हनबथळ | रोगी करप कटीळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतसरी खादाड िपीळ | या नाव आधयाहतमक ||४४||

सिापी अनिापी मतसरी | काहमक िवा हिरसकारी |

पापी अवगणी हवकारी | या नाव आधयाहतमक ||४५||

उठवण िाठा करक | आवटळ आणी लचक |

सजी आणी चालक | या नाव आधयाहतमक ||४६||

सल आडव गभथपाि | सिनगि सनपाि |

ससारकोड आपमतय | या नाव आधयाहतमक ||४७||

नखहवख आणी हिगड | बाषट आणी वावड |

उगीच दािहखळ पड | या नाव आधयाहतमक ||४८||

झडिी पािी सजिी भवया | नतरी िोिी राझणवडीया |

चाळसी लाग पराहणया | या नाव आधयाहतमक ||४९||

वाग हिळ सरम लास | चामहखळ गलड मस |

चकर िोइज मानस | या नाव आधयाहतमक ||५०||

नाना फग आणी आवाळ | आगी दगाधी परबळ |

चाईचाटी लाळ गळ | या नाव आधयाहतमक ||५१||

नाना हचिची काजळी | नाना दःख हचतत पोळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाधीवाचन िळमळी | या नाव आधयाहतमक ||५२||

वदधपणीचया आपदा | नाना रोग िोिी सदा |

दि िीण सवथदा | या नाव आधयाहतमक ||५३||

नाना वाधी नाना दःख | नाना भोग नाना खाडक |

पराणी िळमळी शोक | या नाव आधयाहतमक ||५४||

ऐसा आधयाहतमक िाप | पवथपापाचा सिाप |

सागिा सरना अमप | दःखसागर ||५५||

बहि काय बोलाव | शरोिी सकि जाणाव |

पढ बोहलज सवभाव | आददभहिक ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आधयाहतमकिापहनरपणनाम समास सिावा || ३६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आिथभि िोरषला ६२- आिर लोभी सिोरष पावला

[२] पदारथ जवी ६२- िवी असलली वसि हमळालयावर [३]

बदी पडलयाच बधन िोडिा सख ६३- बदीवानास मकत

करिाच तयास सख लाभि [४] मािापर जाजावला ६४-

मिापराि सापडन घाबरलला [५] चईला ६४- जाग झाला

[६] सवपन दःखी ६४- सवपनाि दःखी झालला [७] वोखट वणथ

काळफोड ६१७- वाईट पण सडणारा वरण व काळपळी[८]

मािाजड ६१७-अहिदःखदायक[९] अगळवड -बोटाच

नखड [१०] भर बलगी ६१८- दािािील खसपट [११]

अद ६२०- िाडयावरण [१२] पिाचपोट ६२०-

जलोदरपोटफगी [१३] बसल टाळ ६२०- कान रठळया

बसलया [१४] वोला कषठ ६२१- कषठरोगमिारोग [१५]

पडयारोग ६२१- रकतिय [१६] वाटी वटक वायगोळा

६२२- पटक वािी गबारा [१७] वोलाडा वळ ६२३-

गरमीगाठ [१८] माज आहण मान ६२४- कबर आहण मान

[१९] पषठीगरीवा ६२४- पाठ व गळा [२०] अहसिसाद

६२४- िाड व साध [२१] मरमा सढर माहळणी ६२४ -

मरम गळव नाकािील फोड[२२] कहळकिरळकाहमनी

६२५- मोडशी अजीणथ काहवळ [२३] जळसोस ६२६-

जलशोरषकोरड [२४] हिवार ६२६- हिविाप [२५]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हगररहवरी ६२६- चककर [२६] अधार ६२६- अधारी यण

[२७] पाचाव ६२६- दषट लागन दखण उलटण [२८] शर

६२६- रडी वाजन कडकडण [२९]शतय ६२७- रडी

[३०] उषण ६२७- उकाडा [३१] िरषािधा ६२७-

ििानभक[३२] ददशा ६२७- िगवण[३३] हवरषयिषणा

६२७- अहिसभोगचछा [३४] अपसी ६२८- अपयशी

[३५] मतरकोड ६२९- लघवी अडण [३६] खडाचढाचहन

६२९- मिखडयामळ [वदना] [३७] उनिाळ ६३०-

उनिाळ लागण [३८] ददशा कोडिा आदोळ ६३०- शौच

कोडलयामळ जीवाची िगमग िोण[३९] गाठी ढळली

६३१- गाठ सरकली [४०] भरला हिर लागला घास

६३२- ठसका व घास लागण [४१] फोडी लागिा ६३२-

फोडास धकका लागिाच[४२] उहसि गला ६३३- घशाि

घास अडकला [४३] उलाटजाला ६३३- वािी झाली

[४४] खर पडसा ६३३- िोडयऊन पडस यण [४५]

गळसोटया जीभझड ६३६- गालगडघटसपथजीभचा

ककथ रोग [४६] जरडी ६३७- पाणररी [४७] घोलाणा

६३७- घोळणा [४८] अगळा ६३७- बोट [४९] अधर

हजविा रगडिी ६३८- ओठजीभ चावली जाि [५०]

गभााध ६३९- जनमाध [५१] फल ६४०- डोळयाि फल

पडण [५२] पडळ ६४०-मोिीकाच हबद [५३] गिाथ

६४०- अधळा [५४] राखोड ६४०- ओठ िटक [५५] रोट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

६४१- िाििटक [५६] कर ि आहण पावड ६४१- कबड

आहण आखड पायाच [५७] िारस घल ६४२- िारवटलल

वाकडमान [५८] काणकर ६४२- काणहिरळ [५९]

गारोळ जामन टाफर ६४२- घार ठग ठचकाळ [६०]

शडागळ ६४२- सिा बोटाच [६१]हवदर ६४२-

वडहवदरहवदरप[६२] दाहिरबोहचर ६४३- मोठया

दािाच पढ दाि असणार [दिाळ][६३] घानाळ ६४३-

लाब नाकाच [६४] कटीळ िपीळ ६४४- िलकट व िापट

[६५] उठवण िाठा करक ६४६- उठिा बसिा न यण अग

िाठण अवघडण[६६] आवटळ लचक ६४६- अवघडण व

लचकण [६७] सजी आहण चालक ६४६- सज आहण

पायाचा सधीवाि [६८] सल ६४७- न वाढणारा गभथ

[६९] आडव ६४७- आडवा आलला गभथ [७०] सिनगि

६४७- सिनाच रोग [७१] सनपाि- सहननपाि [७२]

नखहवख हिगड ६४८- नखािील हवरष नखड [७३] बाषट

आहण वावड ६४८- हशळ आहण वजयथ [७४] झडिी पािी

६४९- डोळयाचया भवया झडण [७५] राझणवहडया

६४९- राजण वाडया [७६] वाग हिळ सरम लास ६५०-

काळया पळया िीळ पाढर चटट काळ चटट [७७] गलडमस

६५०- गालगडमास वाढण [७८] चकर िोइज मानस

६५०- मनाला भरम िोण [७९] चाईचाटी ६५१- कसाला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चाई लागणचाट पडण [८०] नाना खादक ६५४ ndash अनक

जखमा

सवणथ कण- परपच साडन परमारथ कला िर तया माणसाला

खायला अननच हमळणार नािी अशाचा उललख शरीसमरथ

rsquoकरटाrsquo या शबदान करिाि अशा ददवी करटया

माणसाचया आहण राषटराचया िािन भवददव अस कायथ कस

िोईल परमारथ कसा िोईल यासाठी पोटापाणयाचा परशन

आधी आहण मग परमारथचचाथ मग राषटरकायथ परपच

करणयाहवरषयी शरीसमरााचा जसा कटाि आि िसा

ससाराहवरषयी नािी परि हववकान आहण उदासवहततन

ससार कला िर या जनमाच सारथक मनषय कर शकल सवथ

साधसिानी िच साहगिल आि मिणन शरीसमरथ मिणिाि-

ससारतयाग न कररिा परपच उपाधी न साहडिा जनामध

सारथकिा हवचार िोय जयजय रघवीर समरथ जयजय

रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा आददभहिकिापहनरपण || ३७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आधयाहतमकाच

लिण | आिा आददभहिक िो कोण | साहगजल ||१||

७] सवथभिन सयोगाि | सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः | सतय चवाहधभौहिकः ||१||

सवथ भिाचहन सयोग | सखदःख उपजो लाग |

िाप िोिा मन भग | या नाव आददभहिक ||२||

िरी या आददभहिकाच लिण | पराजळ कर हनरपण |

जण अनभवास य पणथ | वोळखी िापतरयाची ||३||

ठचा लागिी मोडिी काट | हवझिी शसतराच घायट |

सल हसलका आणी सराट | या नाव आददभहिक ||४||

आगया आणी काचकहिरी | आवचटा लाग शरीरी |

गाधील यऊन दश करी | या नाव आददभहिक ||५||

मासी गोमासी मोिळमासी | मगी िलमगी डास दसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोट जळ लाग यासी | आददभहिक बोहलज ||६||

हपसा हपसोळ चाचण | कसळ मगळ ढकण |

हवसीफ भोवर गोहचड जाण | या नाव आददभहिक ||७||

गोबी हवच आणी हवखार | वाघर लाहडग आणी शकर |

गौसायळ सामर | या नाव आददभहिक ||८||

रानगाई रानमिस | रानशकट आणी रीस |

रानिािी लावहपस | या नाव आददभहिक ||९||

ससरीन वोढन नल | का ि अवहचि बडाल |

अरवा खळाळी पहडल | या नाव आददभहिक ||१०||

नाना हवखार आजगर | नाना मगर जळचर |

नाना वनचर अपार | या नाव आददभहिक ||११||

अशव वरषभ आणी खर | सवान शकर जबक माजथर |

ऐसी बहहवध करर | या नाव आददभहिक ||१२||

ऐसी ककथ श भयानक | बहहवध दःखदायक |

दःख दारण अनक | या नाव आददभहिक ||१३||

हभिी माळवद पडिी | कड भयरी कोसळिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वि आगावरी मोडिी | या नाव आददभहिक ||१४||

कोणी यकाचा शराप जड | कोणी यक कल चड |

आधािरी िोिी वड | या नाव आददभहिक ||१५||

कोणी यक चाळहवल | कोणी यक भरषटहवल |

कोणी यक धरन नल | या नाव आददभहिक ||१६||

कोणी यक ददल वीरष | कोणी यक लाहवल दोरष |

कोणी यक घािल पाश | या नाव आददभहिक ||१७||

अवहचिा सर लागला | नणो हबबवा हचडला |

पराणी धर जाजावला | या नाव आददभहिक ||१८||

इगळावरी पाय पड | हशळखाल िाि सापड |

धाविा आडखळ पड | या नाव आददभहिक ||१९||

वापी कप सरोवर | गिाथ कडा नदीिीर |

आवहचि पड शरीर | या नाव आददभहिक ||२०||

दगाथखाल कोसळिी | झाडावरन पडिी |

िण दःख आकरदिी | या नाव आददभहिक ||२१||

सीि वोठ िरकिी | िाि पाव टाका फटिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हचखलया हजविाळा लागिी | या नाव आददभहिक ||२२||

अशनपानाहचय वळ | उषण रस हजविा पोळ |

दाि कसकर आणी िरळ | या नाव आददभहिक ||२३||

पराधन बाळपणी | कशबद मार जाचणी |

अननवसतरवीण आळणी | या नाव आददभहिक ||२४||

सासरवास गालोर | ठणक लासण हचमोर |

आल रदन न धर | या नाव आददभहिक ||२५||

चकिा कान हपहळिी | का िो डोळा हिग घाहलिी |

सवथकाळ धारकी धररिी | या नाव आददभहिक ||२६||

नाना परकारीच मार | दजथन माररिी अपार |

दरी अिर मािर | या नाव आददभहिक ||२७||

कणथनाहसक हवहधल | बळहच धरन गोहधल |

खोडी जाहलया पोळहवल | या नाव आददभहिक ||२८||

परचकरी धरन नल | नीच यािीस ददधल |

ददथशा िोऊन मल | या नाव आददभहिक ||२९||

नाना रोग उदभवल | ज आधयाहतमकी बोहलल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी आहणल | या नाव आददभहिक ||३०||

नाना वरच हनशथन | विावया औरषध दारण |

बळातकार दिी जाण | या नाव आददभहिक ||३१||

नाना वललीच रस | काड गगोड ककथ श |

घिा िोय कासावीस | या नाव आददभहिक ||३२||

ढाळ आणी उखाळ दिी | परथय कठीण सागिी |

अनपान चकिा हवपतती | या नाव आददभहिक ||३३||

फाड रकत फासणी | गललडागाची जाचणी |

िण दःख दःखव पराणी | या नाव आददभहिक ||३४||

रहचक हबबव घाहलिी | नाना दःख दडप दिी |

हसरा िोहडिी जळा लाहविी | या नाव आददभहिक ||३५||

बह रोग बह औरषध | सागिा अपार अगाध |

पराणी दखव िण खद | या नाव आददभहिक ||३६||

बोलाहवला पचािरी | धरमार पीडा करी |

नाना यािना चिरी | आददभहिक जाहणज ||३७||

दरवड घालहनया जना | िशकर कररिी यािना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख िोय मना | या नाव आददभहिक ||३८||

अगनीचहन जवाळ पोळ | िण दःख पराणी िरबळ |

िानी जाहलया हववळ | या नाव आददभहिक ||३९||

नाना मददर सदर | नाना रताची भाडार |

ददवाबर मनोिर | दगध िोिी ||४०||

नाना धानय नाना पदारथ | नाना पश नाना सवारथ |

नाना पातर नाना अरथ | मनषय भसम िोिी ||४१||

आगन लागला सिी | धानय बणवा आणी

खडकिी | यिदड जळोन जािी | आकसमाि ||४२||

ऐसा आगन लागला | अरवा कोणी लाहवला |

िानी जाली का पोळला | या नाव आददभहिक ||४३||

ऐस सागिा बहि | िोिी वनिीच आघाि |

िण दःख दःखव हचतत | या नाव आददभहिक ||४४||

िरप हवसर आणी साड | नास गािाळ फट पड |

असाधय िोय कोणीकड | या नाव आददभहिक ||४५||

पराणी सरानभरषट जाल | नाना पशि चकल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कनयापतर गािाळल | या नाव आददभहिक ||४६||

िशकर अरवा दावदार | आवहचिा कररिी सविार |

लरटिी घर निी हखललार | या नाव आददभहिक ||४७||

नाना धानय कळी काहपिी | पानमळा मीठ घाहलिी |

ऐस नाना आघाि कररिी | या नाव आददभहिक ||४८||

मद उचल खाणोरी | सवणथपरी भररकरी |

ठक हसिर वरपकरी | वरपा घाहलिी ||४९||

गठीछोड दरव सोहडिी | नाना आळकार कादढिी |

नाना वसि मरषक निी | या नाव आददभहिक ||५०||

वीज पड हिव पड | पराणी परजनी सापड |

का िो मािापरी बड | या नाव आददभहिक ||५१||

भोवर वळण आणी धार | वोसाण लाटा अपार |

वहशचक गोबी आजगर | वािोन जािी ||५२||

ियामध पराणी सापडला | खडकी बटी आडकला |

बडि बडि वाचला | या नाव आददभहिक ||५३||

मनासाररखा नस ससार | करप ककथ श सतरी करर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवधवा कनया मखथ पतर | या नाव आददभहिक ||५४||

भि हपशाचच लागल | आगावरन वार गल |

अबदधमतर पराणी चळल | या नाव आददभहिक ||५५||

बराहमणसमध शरीरी | बहसाल पीडा करी |

शनशवराचा धोका धरी | या नाव आददभहिक ||५६||

नाना गरि काळवार | काळहिरी घािचदर |

काळवळ घािनितर | या नाव आददभहिक ||५७||

सीक हपगळा आणी पाली | वोखट िोला काक कलाली |

हचिा काजळी लागली | या नाव आददभहिक ||५८||

ददवटा सरवदा भाकन गला | अिरी धोका लागला |

दःसवपन जाजावला | या नाव आददभहिक ||५९||

भाल भक सवान रड | पाली अगावरी पड |

नाना हचनि हचिा पवाड | या नाव आददभहिक ||६०||

बािरी हनघिा अपशकन | नाना परकार हवहछनन |

िण गण भग मन | या नाव आददभहिक ||६१||

पराणी बदी सापडला | यािन वरपडा जाला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना दःख दःखवला | या नाव आददभहिक ||६२||

पराणी राजदड पावि | जरबद चाबक वि |

दरमार िळवमार िोि | या नाव आददभहिक ||६३||

कोरड पारबया फोक | बहपरकार अनक |

बहिाहडिी आददभहिक | या नाव बोहलज ||६४||

मोघरीमार बधलमार | चौखरन डगारणमार |

बकया गचाडया गढघमार | या नाव आददभहिक ||६५||

लािा िपराखा सणमार | कानखड दगडमार |

नाना परकारीच मार | या नाव आददभहिक ||६६||

टागण रटपऱया हपछोड | बडी बधनाल कोलदड |

रिणहनगरि चहकड | या नाव आददभहिक ||६७||

नाकवणी चनवणी | मीठवणी रायवणी |

गळवणयाची जाचणी | या नाव आददभहिक ||६८||

जळामधय बचकहळिी | िसिीपढ बाधोन टादकिी |

िादकिी छहळिी यािायािी | या नाव आददभहिक ||६९||

कणथछद घराणछद | िसिछद पादछद |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हजविाछद अधरछद | या नाव आददभहिक ||७०||

िीरमार सळी दिी | नतर वरषण कादढिी |

नखोनखी सया माररिी | या नाव आददभहिक ||७१||

पारडयामधय घालण | का कडलोट करण |

का भाडयामख उडवण | या नाव आददभहिक ||७२||

कानी खटया आदहळिी | अपानी मखा माररिी |

खाल काढन टादकिी | या नाव आददभहिक ||७३||

भोि आणी बोटबोटी | अरवा गळ घालण कठी |

साडस लाऊन आटाटी | या नाव आददभहिक ||७४||

हसस पाजण वीरष दण | अरवा हसरछद करण |

का पायािळी घालण | या नाव आददभहिक ||७५||

सरड माजर भररिी | अरवा फासी नऊन दिी |

नानापरी पीडा कररिी | या नाव आददभहिक ||७६||

सवानपरळय वाघरपरळय | भिपरळय ससरीपरळय |

शसतरपरळय हवझपरळय | या नाव आददभहिक ||७७||

सीरा वोढन घिी | टभ लाऊन भाहजिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐशा नाना हवपतती | या नाव आददभहिक ||७८||

मनषयिानी हवततिानी | वभविानी मितविानी |

पशिानी पदारथिानी | या नाव आददभहिक ||७९||

बाळपणी मर मािा | िारणयपणी मर कािा |

वदधपणी मतय सिा | या नाव आददभहिक ||८०||

दःख दाररदर आणी रण | हवदशपळणी नागवण |

आपदा अनपतती कदानन | या नाव आददभहिक ||८१||

आकाि वाखापरळय | यधय िोिा पराजय |

हजवलगाचा िोय िय | या नाव आददभहिक ||८२||

कठीण काळ आणी दषकाळ | साशक आणी वोखटी वळ |

उदवग हचिच िळाळ | या नाव आददभहिक ||८३||

घाणा चरखी हसरकला | चाकाखाल सापडला |

नाना वनिीि पहडला | या नाव आददभहिक ||८४||

नाना शसतर भददला | नाना सवापदी भहिला |

नाना बदी पहडला | या नाव आददभहिक ||८५||

नाना कवास हनबथज | नाना अपमान लाज |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना शोक पराणी हझज | या नाव आददभहिक ||८६||

ऐस सागिा अपार | आिि दःखाच डोगर |

शरोिी जाणावा हवचार | आददभहिकाचा ||८७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आददभहिकिापहनरपणनाम समास सािवा || ३७ ||

दशक ३ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] भिाचहन सयोग ७२- पचभिानीयकत बाय पदारााचया

कारणान [२]हवझिी ७४-

वाजिीठणकिाि[३]सलहसलका सराट ७४- कसपट

चोयटया सराट बोचण [४] आगयाकाचकहिरी ७५-

अगाची आग खाजखहिली [५] आवचटा ७५- अचानक

[६] सोट ७६- रकतहपपास दकडा [७] हवहसफ भोवर ७७-

इसबाच जि आहण भग [८] हवखार ७८- हवरषारीसाप[९]

गौसायाळ ७८- साळ[१०] सामर ७८- साबर [११]

रानशकट ररस ७९- रानबल व असवल [१२] लावहपस

७९-पिाची हपस [१३] खळाळी ७१०- ओढाि [१४]

खर ७१२- गाढव [१५] चड ७१५- जादटोणा [१६]

आधािरी िोि वड ७१५- अकारण वड लागण[१७] सर

७१८- शराचा हचक [१८] सीि ओठ िरकिी ७२२-रडीन

ओठ िडकिी[१९] टाका ७२२- टाचा[२०] अशनपान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

७२३-खािाहपिा [२१] दाि कसकर ७२३- दाि करकरण

[२२] िरळ ७२३- दािाि फटी पडण [२३] गालोर ७२५-

गालगचच [२४] ठणक ७२५-ठोस [२५] लासण ७२५-

डागण [२६] हचमोर ७२५- हचमट [२७] धारकी ७२५-

धारवर धरण तरास दण [२८] कणथ नाहसक हवधल ७२८-

नाककानास भोक पाडण [२९] काड गगोड ककथ श ७३२-

कड काढ चाटण [३०] ढाळ उखाळ ७३३- जलाब वािी

[३१] फाड रकत फासळी ७३४- हचरफाडरकत काढण [३२]

गलल डागाची जाचणी ७३४-िापललया सळीन डाग दण

[३३] िरबळ ७३९- िळमळ [३४] बणबया खडकिी

७४२ndash वणवा लागिो वाळन जािी [३५]यिदड ७४२-

ऊस [३६] िारपसाड ७४५- िरवि साडि[३७] पशि

चकल ७४६- जनावर िरवली[३८] मद ७४९- लटार

[३९] खाणोरी ७४९- घर खणन चोरी करणार [४०]

सवणथपरी भररकरी ७४९- दकमयागारी चोरट [४१]

हसिर ७४९- फसहवणार [४२] वरपकरी ७४९- चोर

दरवडखोर [४३] गठीछोड ७५०- गाठोड चोर [४४]

परजनी ७५१- पावसाि [४५] वोसाण लाटा ७५२-

जलपरवािा बरोबर वािाि यणारा ओडकाकरकचरा इ

[४६] अबदध मतर ७५५- चकीचया मतरजपामळ [४७]

कलाली ७५८- एक पिी [४८] ददवटा सरवदा ७५९-

मशालीचया उजडाि भहवषय-जयोहिरष सागणारा [४९]

यािन वरपडा जाला ७६२- वदननयािनमळ गाजन गला

[५०] दरमार ७६३- दरीि ढकलण [५१] िळवमार

७६३- िापलया िवावर उभ करन मारण [५२]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोघरीमार ७६५- लाकडी सोटयान मारण [५३] बधलमार

७६५- दारचया बधलयास बाधन मारण [५४] चौखरन

डगारणमार ७६५- चारीबाजस िाणन बडग िाणन

मारण [५५] गडघमार ७६५- गडघयानी मारण [५६]

िपरखा ७६६-चपराकी मारण [५७]सणमार ७६६- शण

मारण [५८] कानखड ७६६- कानाि खड खपसण [५९]

टागण रटपर या हपछोड ७६७- टागणचाप लावण माग

िाि बाधण [६०] बधनाल ७६७- झाडाचया बधयावर

नाला परमाण वाकवन मार दण [६१] नाकवणी चनवणी

मीठवणी रायवणीगळवणी ७६८- चनामीठमोिरी गळ

याच पाणी नाकाि कानाि ओिण [६२] भाडयामख

उडवण ७७२- िोफचया िोडी दण [६३] कानी खटया

७७३- कानाि खटया मारण [६४] अपानी मखा ७७३-

गददवाराि मखा ठोकण[६५] भोि ७७४- पोतयाि घालण

[६६] बोटबोटी ७७४- बोट ठचण िोडण [६७] साडस

लाऊन आटाटी ७७४-िपत साडशीन वरषणसिन दाबण

[६८] हवझपरळय ७७७- वीजा पडन [६९] सीरा वोढन

७७८- शीरा िोडण [७०]आपदा अनपहतत कदानन ७८१-

वाईट अनन खाणयाच सकट अनपततीभहवपतती [७१] आकाि

वाखापरळय ७८२- पटकीचया सारीि अनक माणस मरण

[७२] नाना कवास हनबथज ७८६- हवहवध घाणरडया वासान

जीव गदमरण [७३] अपार ७८७- असखयअगहणि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा आदददहवकिापहनरपण || ३८ ||

शरीराम

मागा बोहलला आधयाहतमक | तयाउपरी आदद-

भहिक | आिा बोहलजल आदददहवक | िो सावध ऐका ||१||

८] शभाशभन कमथणा दिाि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवक ||१||

शभाशभ कमाथन जना | दिानिी यमयािना |

सवगथ नकथ भोग नाना | या नाव आदददहवक ||२||

नाना दोरष नाना पािक | मदाधपण अहववक |

कली परी ि दःखदायक | यमयािना भोगहविी ||३||

आगबळ दरवबळ | मनषयबळ राजबळ |

नाना सामरथयाथचहन बळ | अकतय कररिी ||४||

नीिी साडहनया िततविा | कर नय िहच

कररिा | यमयािना भोहगिा | जीव जाय ||५||

डोळ झाकन सवारथबदधी | नाना अहभळाश कबदधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वहतत भहमसीमा साधी | दरव दारा पदारथ ||६||

मािलपण उनमतत | जीवघाि कटबघाि |

अपरमाण दकरया करीि | मिणौन यमयािना ||७||

मयाथदा साडहन चालिी | गरामा दडी गरामाहधपिी |

दशा दडी दशाहधपिी | नीहिनयाय साहडिा ||८||

दशाहधपिीस दहडिा रावो | रायास दहडिा दवो |

राजा न कररिा नीहिनयावो | मिणौन यमयािना ||९||

अनीिीन सवारथ पाि | राजा पापी िोऊन राि |

राजया अिी नकथ आि | मिणौहनया ||१०||

राजा साहडिा राजनीहि | ियास यम गाहजिी |

यम नीहि साहडिा धाविी | दवगण ||११||

ऐसी मयाथदा लाहवली दव | मिणौहन नीिीन विाथव |

नीहि नयाय साहडिा भोगाव | यमयािनसी ||१२||

दव परररल यम | मिणौहन आदददहवक नाम |

ििीय िाप दगथम | यमयािनचा ||१३||

यमदड यमयािना | शासतरी बोहलल परकार नाना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िो भोग कदाहप चकना | या नाव आदददहवक ||१४||

यमयािनच खद | शासतरी बोहलल हवशद |

शरीरी घालन अपरमाद | नाना परकार ||१५||

पापपणयाची शरीर | सवगी असिी कळीवर |

तयाि घालन नाना परकार | पापपणय भोगहविी ||१६||

नाना पणय नाना हवळास | नाना दोरष यािना

ककथ श | शासतरी बोहलल अहवशवास | मानच नय ||१७||

वदाजञन न चालिी | िररभकती न कररिी |

तयास यमयािना कररिी | या नाव आदददहवक ||१८||

अिोभ नकी उदड जीव | जनाट दकड कररिी रवरव |

बाधोन टादकिी िािपाव | या नाव आदददहवक ||१९||

उदड पस लािान मख | कभाकार कड यक |

दगाधी उकाडा कभपाक | या नाव आदददहवक ||२०||

िपतभहमका िाहविी | जळि सिभ पोटाळहविी |

नाना साडस लाहविी | या नाव आदददहवक ||२१||

यमदडाच उदड मार | यािनची सामगरी अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भोग भोहगिी पापी नर | या नाव आदददहवक ||२२||

परथवीमधय मार नाना | तयाहन कठीण यमयािना |

माररिा उसिहच असना | या नाव आदददहवक ||२३||

चौघ चौकड वोदढिी | यक ि झोकन पाहडिी |

िाहणिी माररिी वोढहन निी | या नाव आदददहवक ||२४||

उठवना बसवना | रडवना पडवना |

यािनवरी यािना | या नाव आदददहवक ||२५||

आकरद रड आणी फज | धकाधकीन हनबथज |

झरझरो पजर िोऊन हझज | या नाव आदददहवक ||२६||

ककथ श वचन ककथ श मार | यािनच नाना परकार |

तरास पाविी दोरषी नर | या नाव आदददहवक ||२७||

मागा बोहलला राजदड | तयाहन यमदड उदड |

िरील यािना परचड | भीमरप दारण ||२८||

आधयाहतमक आददभहिक | तयाहहन हवशरष आदददहवक |

अलप सकि कािीयक | कळावया बोहलल ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आदददहवकिापहनरपणनाम समास आठवा || ३८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]दिाचा अि यासाठी ldquoदिानिrdquo असा शबद सगळीकड

योजला आि दिािभदिाचया आि [१] मदाधपण ८३-

माजोरपण[२] आगबळ ८४- शरीराचया िाकदीचया

जोरावर[३] दरवबळ ८४- धनदाडग पणान [४]मनषयबळ

८४- माणसबळावर [५] राजबळ ८४- राज बळावर [६]

अहभळाश ८६- लोभ[७] भहमसीमासाधी ८६- जहमनीची

िदद वाढविो[८]जीवघाि ८७-पराणीमातराचा घाि [९]

राजनीिी ८११- राजकारणनयाय [१०] वदाजञा ८१८ndash

वदािील आजञा [११] कभपाक ८२०- लिानिोडाच मोठ

भाड [१२] िपत भहमका िाहविी ८२१- िपत भमीवर

िापविाि [१३] पोटाळहविी ८२१- पोटावरन

दफरविाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा मतयहनरपण || ३९ ||

शरीराम

ससार मिहणज सवच सवार | नािी मरणास उधार |

मापी लागल शरीर | घडीन घडी ||१||

हनतय काळाची सगिी | नकळ िोणाराची गिी |

कमाथसाररख पराणी पडिी | नाना दसी हवदसी ||२||

सरिा सहचिाच शरष | नािी िणाचा अवकाश |

भरिा न भरिा हनहमषय | जाण लाग ||३||

अवहचि काळाच मिहणयार | माररि सटिी

यकसर | नऊन घाहलिी पढार | मतयपर ||४||

िोिा मतयाची आटाटी | कोणी घाल न सकिी

पाठी | सवथतरास कटाकटी | मागपढ िोिस ||५||

मतयकाळ काठी हनकी | बस बहळयाच मसिकी |

मािाराज बहळय लोकी | रािो न सकिी ||६||

मतय न मिण कक िा करर | मतय न मिण िा जझार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण सगरामशर | समरगणी ||७||

मतय न मिण कक िा कोपी | मतय न मिण िा

परिापी | मतय न मिण उगररपी | मािाखळ ||८||

मतय न मिण बळाढ | मतय न मिण धनाढ |

मतय न मिण आढ | सवथ गण ||९||

मतय न मिण िा हवखयाि | मतय न मिण िा

शरीमि | मतय न मिण िा अद भि | पराकरमी ||१०||

मतय न मिण िा भपिी | मतय न मिण िा चकरविी |

मतय न मिण िा करामिी | कवाड जाण ||११||

मतय न मिण ियपिी | मतय न मिण गजपिी |

मतय न मिण नरपिी | हवखयाि राजा ||१२||

मतय न मिण वररषठ जनी | मतय न मिण राजकारणी |

मतय न मिण विनी | विनधिाथ ||१३||

मतय न मिण दसाई | मतय न मिण ववसाई |

मतय न मिण ठाई ठाई | पडराज ||१४||

मतय न मिण मदराधारी | मतय न मिण वापारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण परनारी | राजकनया ||१५||

मतय न मिण कायाथकारण | मतय न मिण वणाथ-

वणथ | मतय न मिण िा बराहमण | कमथहनषठ ||१६||

मतय न मिण हवतपनन | मतय न मिण सपनन |

मतय न मिण हवदवजजन | समदाई ||१७||

मतय न मिण िा धिथ | मतय न मिण बहशरि |

मतय न मिण िा पहडि | मािाभला ||१८||

मतय न मिण पराहणक | मतय न मिण िा वददक |

मतय न मिण िा याहजञक | अरवा जोसी ||१९||

मतय न मिण अहगनिोतरी | मतय न मिण िा शरोतरी |

मतय न मिण मतरयतरी | पणाथगमी ||२०||

मतय न मिण शासतरजञ | मतय न मिण वदजञ |

मतय न मिण सवथजञ | सवथ जाण ||२१||

मतय न मिण बरहमितया | मतय न मिण गोितया |

मतय न मिण नाना ितया | सतरीबाळकाददक ||२२||

मतय न मिण रागजञानी | मतय न मिण िाळजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण ितवजञानी | ितववतता ||२३||

मतय न मिण योगाभयासी | मतय न मिण सनयासी |

मतय न मिण काळासी | वच जाण ||२४||

मतय न मिण िा सावध | मतय न मिण िा हसदध |

मतय न मिण वदय परहसदध | पचािरी ||२५||

मतय न मिण िा गोसावी | मतय न मिण िा िपसवी |

मतय न मिण िा मनसवी | उदासीन ||२६||

मतय न मिण ऋरषशवर | मतय न मिण कवशवर |

मतय न मिण ददगबर | समाहधसर ||२७||

मतय न मिण िटयोगी | मतय न मिण राजयोगी |

मतय न मिण वीिरागी | हनरिर ||२८||

मतय न मिण बरहमचारी | मतय न मिण जटाधारी |

मतय न मिण हनरािारी | योगशवर ||२९||

मतय न मिण िा सि | मतय न मिण िा मिि |

मतय न मिण िा गपत | िोि अस ||३०||

मतय न मिण सवाधन | मतय न मिण पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ जीवास पराशन | मतयहच करी ||३१||

यक मतयमागी लागल | यकी आधथ पर करहमल |

यक ि सवटास गल | वदधपणी ||३२||

मतय न मिण बाळ िारणय | मतय न मिण सलिण |

मतय न मिण हवचिण | बह बोहलका ||३३||

मतय न मिण िा आधार | मतय न मिण उदार |

मतय न मिण िा सदर | चिराग जाण ||३४||

मतय न मिण पणयपररष | मतय न मिण िररदास |

मतय न मिण हवशरष | सकिी नर ||३५||

आिा असो ि बोलण | मतयापासन सरटज कोण |

मागपढ हवशवास जाण | मतयपर ||३६||

चयारी खाणी चयारी वाणी | चौऱयासी लि जीवयोनी |

जनमा आल हििक पराणी | मतय पाविी ||३७||

मतयाभण पळो जािा | िरी मतय सोहडना सवथरा |

मतयास न य चकहविा | कािी कलया ||३८||

मतय न मिण िा सवदसी | मतय न मिण िा हवदसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण िा उपवासी | हनरिर ||३९||

मतय न मिण रोर रोर | मतय न मिण िरीिर |

मतय न मिण अविार | भगविाच ||४०||

शरोिी कोप न करावा | िा मतयलोक सकळास ठावा |

उपजला पराणी जाईल बरवा | मतयपर ||४१||

यर न मनावा ककि | िा मतयलोक हवखयाि |

परगट जाणिी समसि | लािान रोर ||४२||

िरापी ककि माहनजल | िरी िा मतयलोक नविल |

याकारण नासल | उपजला पराणी ||४३||

ऐस जाणोहनया जीव | याच सारथकची कराव |

जनी मरोन उरवाव | कीरथिरप ||४४||

यरवी पराणी लािान रोर | मतय पाविी िा हनधाथर |

बोहलल ि अनयरा उततर | मानहच नय ||४५||

गल बहि वभवाच | गल बहि आयषयाच |

गल अगाध महिमच | मतयपर ||४६||

गल बहि पराकरमी | गल बहि कपटकमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गल बहि सगरामी | सगरामसौर ||४७||

गल बहिा बळाच | गल बहिा काळाच |

गल बहिा कळाच | कळवि राज ||४८||

गल बहिाच पाळक | गल बदधीच चाळक |

गल यकतीच िारककक | िकथ वादी ||४९||

गल हवदयच सागर | गल बळाच डोगर |

गल धनाच कबर | मतयपर ||५०||

गल बहि पररषाराथच | गल बहि हवकरमाच |

गल बहि आटोपाच | कायथकि ||५१||

गल बहि शसतरधारी | गल बहि परोपकारी |

गल बहि नानापरी | धमथरिक ||५२||

गल बहि परिापाच | गल बहि सतकीिीच |

गल बहि नीिीच | नीहिवि राज ||५३||

गल बहि मिवादी | गल बहि कायथवादी |

गल बहि ववादी | बहिापरीच ||५४||

गली पहडिाची राट | गली शबदाची कचाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गली वादक अचाट | नाना मि ||५५||

गल िापसयाच भार | गल सनयासी अपार |

गल हवचारकि सार | मतयपर ||५६||

गल बहि ससारी | गल बहि वरषधारी |

गल बहि नानापरी | नाना छद करनी ||५७||

गल बराहमणसमदाय | गल बहि आचाय |

गल बहि सागो काय | दकिी मिणोनी ||५८||

असो ऐस सकळिी गल | परि यकहच राहिल |

ज सवरपाकार जाल | आतमजञानी ||५९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मतयहनरपणनाम समास नववा || ३९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सवच सवार ९१- सिि धावणारा सवार [२] पडिी

९२- मरण पाविी [३] सहचि ९३- पवथकमाथन साठलला

पापपणय-साठा [४] काळाच मिहणयार ९४- काळाच दि

[५] मतयाची आटाटी ९५- मतयचा वढा [६] कटाकटी ९५-

कटन सपवण [७] काठी हनकी ९६- हनहशचि फटका

बसणारच [८] मािाखळ ९८- दषट [९] आढ ९९-

सवथगणसपनन [१०] कवाड ९११- मतरितरयकतया [११]

ियपिी ९१२- घोडवाला[१२] नरपिी९१२- राजा

[१३]विनी ९१३-विनदार [१४] पणथगामी ९२०-

वदाभयासी [१५] काळासी वच जाण ९२४- काळाला

फसवणारा [१६] आधार ९३४- आधार [१७] उदार

९३४- उदार[१८] सदर ९३४- सदर [१९] चिराग

९३४- जञान सपनन [२०] मतयलोक नविल ९४३- मतय-

लोक बदलि नािी [२१] सगरामसौर ९४७- सगरामशर

[२२] शबदाची कचाट ९५५- शबदचछल करणारवयाकरणी

[२३] वादक अचाट ९५५- वादहववाद पट [२४]

सवरपाकार- सवसवरपाि लीन झालल आतमजञानी

शरीराम जयराम जयजयरम जयजय रघवीर समरथ शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा वरागयहनरपण || ३१० ||

शरीराम

ससार मिहणज मािापर | माजी जळचर

अपार | डख धाविी हवखार | काळसपथ ||१||

आशा ममिा दिी बडी | ससरी कररिािी िडा-

िोडी | वोढन दःखाच साकडी | माजी घाहलिी ||२||

अिकारनकर उडहवल | नऊन पािाळी बडहवल |

िरहनया सोडहवल | नवच पराणी ||३||

काममगरहमठी सटना | हिरसकार लागला िटना |

मद मतसर वोिटना | भहल पहडली ||४||

वासनाधाहमणी पहडली गळा | घालन वटाळ वमी

गरळा | हजविा लाळी वळोवळा | भयानक ||५||

मारा परपचाच वोझ | घऊन मिण माझ माझ |

बडिािी न सोडी फज | कळाहभमान ||६||

पहडल भरािीच अधार | नागहवल अहभमानचोर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आल अििच काहवर | भिबाधा ||७||

बहिक आविी पहडल | पराणी वािािहच गल |

जहि भगविासी बोभाईल | भावारथबळ ||८||

दव आपण घालहन उडी | ियासी नल पलरडी |

यर ि अभाहवक बापडी | वािािहच गली ||९||

भगवि भावाचा भकला | भावारथ दखोन भलला |

सकटी पाव भाहवकाला | रहििस ||१०||

जयास भगवि आवड | ियाच दवासी साकड |

ससारदःख सकळ उड | हनज दासाच ||११||

ज अदकि ईशवराच | ियास सोिळ हनजसखाच |

धनय िहच दवाच | भाहवक जन ||१२||

जसा भाव जयापासी | िसा दव ियासी |

जाण भाव अिरसािी | पराणीमातराचा ||१३||

जरी भाव अहसला माईक | िरी दव िोय मािा

ठक | नवल ियाच कौिक | जशास िसा ||१४||

जस जयाच भजन | िसची द समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भाव िोिा ककहचि नयन | आपणहि दराव ||१५||

दपथणी परहिहबब ददस | जशास िस भास |

ियाच सतर अस | आपणाचपासी ||१६||

जस आपण कराव | िसहच िण विाव |

जरी डोळ पसरहन पािाव | िरी ििी टवकार ||१७||

भकटीस घालन हमठी | पािािा करोध िहि उठी |

आपण िासय कररिा पोटी | िहि आनद ||१८||

जसा भाव परहिहबबला | ियाचाहच दव जाला |

जो जस भज तयाला | िसाहच वोळ ||१९||

भाव परामाराथहचया वाटा | वािािी भकतीहचया

पठा | भरला मोिाचा चोिाटा | सजजनसग ||२०||

भाव भजनी ज लागल | ि ईशवरी पावन

जाल | भावारथबळ उदधररल | पवथज ििी ||२१||

आपण सवय िरल | जनासहि उपगा आल |

कीरथिशरवण जाल | अभकत भावारी ||२२||

धनय ियाची जननी | ज लागल िररभजनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िहिच यक जनम जनी | सारथक कला ||२३||

ियाची वणा काय रोरी | जयाचा भगवि कवारी |

कास लाऊन उिरी | पार दःखाचा ||२४||

बहिा जनमाच सवटी | जण चक अटाटी |

िो िा नरदि भटी | करी भगविी ||२५||

मिणोहन धनयि भाहवक जन | जहि जोहडल िररहनधान |

अनि जनमािरीच पणय | फळासी आल ||२६||

आयषय िहच रतपटी | माजी भजनरत गोमटी |

ईशवरी अपथहनया लटी | आनदाची करावी ||२७||

िररभकत वभव कहनषठ | परी िो बरहमाददका

वररषठ | सदा सवथदा सिषट | नराशबोध ||२८||

धरन ईशवराची कास | कली ससाराची नराश |

िया भाहवका जगदीश | सबाय साभाळी ||२९||

जयास ससाराच दःख | हववक वाट परम सख |

ससारसखाचहन पढिमखथ | लोधोन पडिी ||३०||

जयाचा ईशवरी हजविाळा | ि भोहगिी सवानद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोिळा | जयाचा जनावगळा | ठवा आि ||३१||

ि आि सख सखावल | ससारदःख हवसरल |

हवरषयरगी वोरगल | शरीरगरगी ||३२||

ियास फावली नरदि पटी | कली ईशवरहस

साटी | यर अभाहवक करटी | नरदि गला ||३३||

आवचट हनधान जोडल | ि कवहडचया बदल नल |

िस आयषय हनघोहन गल | अभाहवकाच ||३४||

बहिा िपाचा साठा | िण लाधला परीस गोटा |

परी िो ठाइचा करटा | भोगच नण ||३५||

िसा ससारास आला | मायाजाळी गडाळला |

अिी यकलाहच गला | िाि झाडनी ||३६||

या नरदिाचहन सगिी | बहि पावल उततम गिी |

यक बापडी यािायािी | वरपडी जाली ||३७||

या नरदिाचहन लागवग | सारथक कराव सिसग |

नीचयोनी दःख माग | बहि भोहगल ||३८||

कोण समयो यईल कसा | याचा न कळ कक भवथसा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जस पिी दािी ददशा | उडोन जािी ||३९||

िस वभव ि सकळ | कोण जाण कसी वळ |

पतरकळतरादद सकळ | हवघडोन जािी ||४०||

पाहिली घडी नवि आपली | वयसा िरी हनघोन

गली | दि पडिाच ठहवली | आि नीच योनी ||४१||

सवान शकराददक नीच यािी | भोगण घड हवपतती |

िर कािी उततम गिी | पाहवजि नािी ||४२||

मागा गभथवासी आटाटी | भोहगिा जालाहस र

हिपटी | िरहनया रोरा कषटी | सटलाहस दव ||४३||

दःख भोहगल आपलया जीव | िर कहच िोिी

सव | िसहच पढ यकल जाव | लागल बापा ||४४||

कहच मािा कचा हपिा | कहच बहिण कचा भरािा |

कची सहद कची वहनिा | पतरकळतराददक ||४५||

ि ि जाण मावची | आघवी सोइरी सखाची |

ि िझया सखदःखाची | सागािी नवििी ||४६||

कचा परपच कच कळ | कासया िोिोसी वाकळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धन कण लकषमी सकळ | जाइजण ||४७||

कच घर कचा ससार | कासया कररसी जोजार |

जनमवरी वािोन भार | सखी साडन जासी ||४८||

कच िारणय कच वभव | कच सोिळ िावभाव |

ि सकळिी जाण माव | माईक माया ||४९||

यच िणी मरोन जासी | िरी रघनारी अिर-

लासी | माझ माझ मिणिोसी | मिणौहनया ||५०||

िवा भोहगलया पनरावतती | ऐसी मायबाप दकिी |

सतरी कनया पतर िोिी | लिानलि ||५१||

कमथयोग सकळ हमळाली | यक सरळी जनमास आली |

ि िवा आपली माहनली | कसीर पढिमखाथ ||५२||

िझ िज नवि शरीर | िर इिराचा कोण हवचार |

आिा यक भगवि साचार | धरी भावारथबळ ||५३||

यका दभथराकारण | नाना नीचाची सवा करण |

नाना सििी आणी सिवन | मयाथदा धरावी ||५४||

जो अनन दिो उदरासी | शरीर हवकाव लाग तयासी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मा जण घािल जनमासी | तयासी कस हवसराव ||५५||

अहिरथनशी जया भगविा | सकळ जीवाची लागली

हचिा | मघ वररष जयाची सतता | हसध मयाथदा धरी ||५६||

भहम धररली धराधर | परगट िोईज ददनकर |

ऐसी सषटी सततामातर | चालवी जो का ||५७||

ऐसा कपाळ दवाहधदव | नणव जयाच लाघव |

जो साभाळी सकळ जीव | कपाळपण ||५८||

ऐसा सवाथतमा शरीराम | साडन धररिी हवरषयकाम |

ि पराणी दरातम अधम | कल पाविी ||५९||

रामहवण ज ज आस | हििकी जाणावी नराश |

माझ माझ सावकाश | सीणहच उर ||६०||

जयास वाट सीण विावा | िण हवरषयो हचिीि जावा |

हवरषयो न हमळिा जीवा | िगबग सट ||६१||

साडन राम आनदघन | जयाच मनी हवरषयहचिन |

तयासी कच समाधान | लोलगिासी ||६२||

जयास वाट सखहच असाव | िण रघनारभजनी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लागाव | सवजन सकळहि तयागाव | दःखमळ ज ||६३||

जर वासना झोबोन पड | िणहच अपाय दःख जड |

मिणौहन हवरषयवासना मोड | िो यक सखी ||६४||

हवरषयजहनि ज ज सख | िर िोि परम दःख |

पवी गोड अिी शोक | नमसि आि ||६५||

गळ हगहळिा सख वाट | वोढन घिा घसा फाट |

का ि बापड मग आपट | चारा घऊन पळिा ||६६||

िसी हवरषयसखाची गोडी | गोड वाट परी ि कडी |

मिणौहनया आवडी | रघनारी धरावी ||६७||

ऐकोहन बोल भाहवक | कसहन घड जी सारथक |

सागा सवामी यमलोक | चक जण ||६८||

दवासी वासिव कोठ | िो मज कसहन भट |

दःखमळ ससार िट | कोणपरी सवामी ||६९||

धडपडी भगवतपरापती | िोऊन चक अधोगिी |

ऐसा उपाय कपामिी | मज दीनास करावा ||७०||

वकता मिण िो यकभाव | भगवदभजन कराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िोईल सवभाव | समाधान ||७१||

कस कराव भगवदभजन | कोठ ठवाव ि मन |

भगवदभजनाच लिण | मज हनरोपाव ||७२||

ऐसा मलानवदन बोल | धररल सदढ पाउल |

कठ सद गददि गळ | अशरपाि दःख ||७३||

दखोन हशषयाची अननयिा | भाव वोळला सदगर

दािा | सवानद िबळल आिा | पदढल समासी ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद वरागयहनरपणनाम

समास दिावा || ३१० || दशक हिसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] माजी १०१- तयामधय [२] नवच १०३- वाचि नािी

[३] वोिटना १०४- उणावि नािी [४] वमी गरळ १०५-

गरळ वमन करिो[५] आविी पहडल १०८- भोवर याि

सापडल[६] बोभाईल भावारथ बळ १०८- भावभहकतचया

जोरावर धावा कला[७] माईक १०१४- मायायकत

ददखाऊ [८] चोिाटा १०२०- चविाटा [९] कास लाऊन

१०२४- हनधाथरान [१०] अटाटी १०२५- यािायाि

[११] नराशबोध १०२८- हवरकतबोधामळ[१२] लोधोन

पडिी १०३०- िटन पडिािझोबिाि [१३] वोरगळल

१०३२-िचछ मान लागल [१४] यर अभाहवक करटी

१०३३- इिर ददवी अभकत [१५] आवचट हनधान जोडल

१०३४- योगायोगान रताचा लाभ झाला [१६] नीच योनी

दःख माग १०३८- यापवी नीच योनीि दःख भोगल [१७]

हिपरट १०४३- हनराश झाला [१८] मावची१०४६-

ममतवाचीमायची [१९] जाइजण १०४७- अशाशवि [२०]

सखी साडन १०४८ndashशवटी सोडन [२१] दभथराकारण

१०५४- पोटामळ [२२] सीणहच उर १०६०- वरथ शरम

उर [२३] धडपडी १०७०- धडधडीि खरोखर[२४]

मलानवदन १०७३-हखनन चिर यान [२५] सदगददि १०७३-

कठ दाटन आला [२६] िबळल१०७४- उचबळल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक चवरा

नवहवधाभहकत || ४० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला शरवणभकतीहनरपण || ४१ ||

शरीराम

जयजय जी गणनारा | ि हवदयावभव समराथ |

अधयातमहवदयचया परमाराथ | मज बोलवाव ||१||

नम शारदा वदजननी | सकळ हसहदध जयचनी |

मानस परविथल मननी | सफरथिरप ||२||

आिा आठऊ सदगर | जो पराचाहि पर |

जयाचहन जञानहवचार | कळो लाग ||३||

शरोिन पहसल बरव | भगवदभजन कस कराव |

मिणौहन बोहलल सवभाव | गरनरािरी ||४||

सावध िोऊन शरोिजन | ऐका नवहवधा भजन |

सचछासतरी बोहलल पावन | िोईज यण ||५||

९] शरवण कीिथन हवषणोः समरण पादसवन |

अचथन वदन दासय सखयमातमहनवदनम || १ ||

नवहवधा भजन बोहलल | िहच पढ पराजळ कल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिी अवधान ददधल | पाहिज आिा ||६||

पररम भजन ऐस जाण | िररकरा पराणशरवण |

नाना अधयातमहनरपण | ऐकि जाव ||७||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

योगमागथ वरागयमागथ | ऐकि जाव ||८||

नाना वरिाच महिम | नाना िीरााच महिम |

नाना दानाच महिम | ऐकि जाव ||९||

नाना मािातम नाना सरान | नाना मतर नाना

साधन | नाना िप परशचरण | ऐकि जावी ||१०||

दगधािारी हनरािारी | फळािारी पणाथिारी |

िणािारी नानािारी | कस ि ऐकाव ||११||

उषणवास जळवास | सीिवास आरणयवास |

भगभथ आणी आकाशवास | कस ि ऐकाव ||१२||

जपी िपी िामस योगी | नाना हनगरि िटयोगी |

शाकतआगम आघोरयोगी | कस ि ऐकाव ||१३||

नाना मदरा नाना आसन | नाना दखणी लिसरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हपडजञान ितवजञान | कसी ि ऐकावी ||१४||

नाना हपडाची रचना | नाना भगोळरचना |

नाना सषटीची रचना | कसी ि ऐकावी ||१५||

चदर सयथ िारामडळ | गरिमडळ मघमडळ |

यकवीस सवग सपत पािाळ | कसी ि ऐकावी ||१६||

बरहमाहवषणमिशसरान | इनदरदवऋरषीसरान |

वायोवरणकबरसरान | कसी ि ऐकावी ||१७||

नव खड चौदा भवन | अषट ददगपाळाची सरान |

नाना वन उपवन गिन | कसी ि ऐकावी ||१८||

गण गधवथ हवदयाधर | यि दकननर नारद िबर |

अषट नायका सगीिहवचार | कसा िो ऐकावा ||१९||

रागजञान िाळजञान | नतयजञान वादयजञान |

अमिवळ परसगजञान | कस ि ऐकाव ||२०||

चौदा हवदया चौसषटी कळा | सामददरक लिण सकळ कळा |

बहततस लिण नाना कळा | कशा तया ऐकावा ||२१||

मतर मोिर िोटक हसदधी | नाना वलली नाना औरषधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धाि रसायण बदधी | नाहडजञान ऐकावी ||२२||

कोणया दोरष कोण रोग | कोणा रोगास कोण परयोग |

कोणया परयोगास कोण योग | साध िो ऐकावा ||२३||

रवरवादद कभपाक | नाना यािना यमलोक |

सखदःखादद सवगथनकथ | कसा िो ऐकावा ||२४||

कशा नवहवधा भकती | कशा चिरथवधा मकती |

कसी पाहवज उततम गिी | ऐस ि ऐकाव ||२५||

हपडबरहमाडाची रचना | नाना ितवहववचना |

सारासारहवचारणा | कसी ि ऐकावी ||२६||

सायोजयिा मकती कसी िोि | कस पाहवज मोिाि |

याकारण नाना मि | शोहधि जावी ||२७||

वदशासतर आहण पराण | मािावाकयाची हववरण |

िनचिषटयहनशथन | कसी ि ऐकावी ||२८||

ऐस ि अवघहच ऐकाव | परि सार शोधन घयाव |

असार ि जाणोहन तयागाव | या नाव शरवणभहकत ||२९||

सगणाची चररतर ऐकावी | का ि हनगथण अधयातम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शोधावी | शरवणभकतीची जाणावी | लिण ऐसी ||३०||

सगण दवाची चररतर | हनगथणाची ितव यतर |

ि दोनी परम पहवतर | ऐकि जावी ||३१||

जयतया उपोरषण नाना साधन | मतर यतर जप धयान |

कीरथि सििी सिवन भजन | नानाहवध ऐकावी ||३२||

ऐस शरवण सगणाच | अधयातमहनरपण हनगथणाच |

हवभकती साडन भकतीच | मळ शोधाव ||३३||

शरवणभकतीच हनरपण | हनरोहपल अस जाण |

पढ कीिथनभजनाच लिण | बोहलल अस ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद शरवणभहकत

हनरपणनाम समास पहिला || ४१ ||

दशक ४ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पराचाहि पर १३- परमातमयाचाहि परमातमा

परभसकषमपरभशरषठ [२] शाकत ११३- मदय पराशनाचा मागथ

सवीकारणार [३] अषटददगपाळ ११८- अषटददशा रिक [४]

रवरवादद १२४- रौरव नकथ इ [५] िनचिषटयहनशथन

१२८- सरल सकषम कारणमिाकारण दिाच हनरसन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा दकिथनभजनहनरपण|| ४२ ||

शरीराम

शरोिी भगवदभजन पहसल | ि नवहवधा परकार

बोहलल| तयाि पररमशरवण हनरोहपल | दसर कीिथन ऐका||१||

सगण िररकरा करावी | भगवतकीिी वाढवावी |

अिड वखरी वदवावी | यरायोगय ||२||

बहि कराव पाठािर | कठी धराव गरनरािर |

भगवतकरा हनरिर | करीि जावी ||३||

आपहलया सखसवाराथ | कलीच करावी िरर-

करा | िररकरवीण सवथरा | रािोहच नय ||४||

हनतय नवा िवास धरावा | सािप अतयिहच

करावा | िररकीिथन भरावा | बरहमगोळ अवघा ||५||

मनापासन आवडी | जीवापासन अतयि गोडी |

सदा सवथदा िािडी | िररकीिथनाची ||६||

भगविास कीिथन हपरय | कीिथन समाधान िोय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि जनासी उपाय | िररकीिथन कलयगी ||७||

हवहवध हवहचतर धयान | वणाथवी आळकार भरषण |

धयान मरथि अिःकरण | लिन करा करावी ||८||

यश कीरथि परिाप महिमा | आवडी वणाथवा परमातमा |

जण भगवदभकताचा आतमा | सिषट िोय ||९||

करा अनवय लापहणका | नामघोरष करिाहळका |

परसग बोलावा अनका | धाि मािा नमसि ||१०||

िाळ मदाग िररकीिथन | सगीि नतय िान मान |

नाना करानसधान | िटोहच नदाव ||११||

करणाकीिथनाचया लोट | करा करावी घडघडाट |

शरोियाची शरवणपट | आनद भरावी ||१२||

कप रोमाच सफराण | परमाशरसहिि गाण |

दवदवारी लोटागण | नमसकार घालाव ||१३||

पद दोिड शलोक परबद | धाटी मदरा अनक छद |

बीरभारटव हवनोद | परसग कराव ||१४||

नाना नवरहसक शघाररक | गदयपदयाच कौिक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना वचन परसिाहवक | शासतराधार बोलावी ||१५||

भहकतजञानवरागयलिण | नीहिनयायसवधमथरिण |

साधनमागथ अधयातमहनरपण | पराजळ बोलाव ||१६||

परसग िररकरा करावी | सगणी सगणकीरथि धरावी |

हनगथणपरसग वाढवावी | अधयातमहवदया ||१७||

पवथपि तयागन हसदधाि | हनरपण कराव नमसि |

बहधा बोलण अवावसि | बोलोहच नय ||१८||

कराव वदपारायण | सागाव जनासी पराण |

मायाबरहमीच हववरण | साकलय वदाव ||१९||

बराहमणय रिाव आदर | उपासनची भजनदवार |

गरपरपरा हनधाथर | चळोच नदावी ||२०||

कराव वरागयरिण | रिाव जञानाच लिण |

परम दि हवचिण | सवथिी साभाळी ||२१||

कीिथन ऐकिा सदि पड | सतय समाधान ि उड |

नीहिनयायसाधन मोड | ऐस न बोलाव ||२२||

सगणकरा या नाव कीिथन | अदवि मिहणज

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण | सगण रिन हनगथण | बोलि जाव ||२३||

असो वकततवाचा अहधकार | अलपास न घड

सतयोततर | वकता पाहिज साचार | अनभवाचा ||२४||

सकळ रिन जञान साग | जण वदजञा न भग |

उततम सनमागथ लाग | पराणीमातरासी ||२५||

असो ि सकळ साडन | कराव गणानवादकीिथन |

या नाव भगवदभजन | दसरी भकती ||२६||

कीिथन मािा दोरष जािी | कीिथन िोय उततमगिी |

कीिथन भगवतपरापती | यदरी सदि नािी ||२७||

कीिथन वाचा पहवतर | कीिथन िोय सतपातर |

िररकीिथन पराणीमातर | सहसळ िोिी ||२८||

कीिथन अवगरिा घड | कीिथन हनशचय सापड |

कीिथन सदि बड | शरोियावकतयाचा ||२९||

सदा सवथदा िररकीिथन | बरहमसि करी आपण |

िण नारद िोहच नारायण | बोहलजि आि ||३०||

मिणोहन कीिथनाचा अगाधमहिमा | कीिथन सिोरष परमातमा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ िीर आणी जगदातमा | िररकीिथनी वस ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कीिथनभजनहनरपणनाम समास दसरा || ४२ ||

दशक ४ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]कीिथनभजनहनरपण ४२-पाठभद कीिथभहकत[१] बरहमगोळ

२५-हवशव [२] करा अनवय लापहणका २१०- करानक

ससगि शबदकोटयायकत भारषण [३] करिाहळका २१०-

टाळया [४]धािमािा २१०- बोधकरा [५] बीरभारटव

२१४- वीररस (िसकोश) [६] सहसळ २२८- सशील [७]

अवगरिा २२९- अवगरिाएकागरिा[८] सकळ िीर २३१-

सवथ िीराथचया रठकाणची दवि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा नामसमरणभहकतहनरपण ||४३||

शरीराम

मागा हनरोहपल कीिथन | ज सकळास करी

पावन | आिा ऐका हवषणोःसमरण | हिसरी भकती ||१||

समरण दवाच कराव | अखड नाम जपि

जाव | नामसमरण पावाव | समाधान ||२||

हनतय नम परािःकाळी | माधयानकाळी साय-

काळी | नामसमरण सवथ काळी | करीि जाव ||३||

सखदःख उदवग हचिा | अरवा आनदरप

असिा | नामसमरणहवण सवथरा | रािोच नय ||४||

िररषकाळी हवरषमकाळी | पवथकाळी परसिावकाळी |

हवशराहिकाळी हनदराकाळी | नामसमरण कराव ||५||

कोड साकड सकट | नाना ससारखटपट |

आवसिा लागिा चटपट | नामसमरण कराव ||६||

चालिाबोलिा धदाकररिा | खािा जहविा सखी िोिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना उपभोग भोहगिा | नाम हवसरो नय ||७||

सपतती अरवा हवपतती | जसी पडल काळगिी |

नामसमरणाची हसरिी | साडच नय ||८||

वभव सामरथयथ आणी सतता | नाना पदारथ चालिा |

उतकट भागयशरी भोहगिा | नामसमरण साड नय ||९||

आधी आवदसा मग दसा | अरवा दसउपरी आवदसा |

परसग असो भलिसा | परि नाम सोड नय ||१०||

नाम सकट नासिी | नाम हवघन हनवारिी |

नामसमरण पाहवजिी | उततम पद ||११||

भि हपशाचच नाना छद | बरहमहगऱिो बराहमणसमध |

मतरचळ नाना खद | नामहनषठ नासिी ||१२||

नाम हवरषबाधा िरिी | नाम चड चटक नासिी |

नाम िोय उततम गिी | अिकाळी ||१३||

बाळपणी िारणयकाळी | करठण काळी वधापयकाळी |

सवथकाळी अिकाळी | नामसमरण असाव ||१४||

नामाचा महिमा जाण शकर | जना उपदसी हवशवशवर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाराणसी महकतितर | रामनामकरनी ||१५||

उफराटया नामासाठी | वाहलमक िरला उठाउठी |

भहवषय वदला शिकोटी | चररतर रघनाराच ||१६||

िररनाम परलिाद िरला | नाना आघािापासन सटला |

नारायणनाम पावन जाला | अजामळ ||१७||

नाम पारषाण िरल | असखयाि भकत उदधरल |

मािा पापी िहच जाल | परम पहवतर ||१८||

परमशवराची अनि नाम | समरिा िररज हनतयनम |

नामसमरण कररिा यम | बाहधजना ||१९||

सिसरा नामामध कोणी यक | मिणिा िोिस सारथक |

नाम समरिा पणयशलोक | िोईज सवय ||२०||

कािीच न करहन पराणी | रामनाम जप वाणी |

िण सिषट चकरपाणी | भकतालागी साभाळी ||२१||

नाम समर हनरिर | ि जाणाव पणयशरीर |

मािा दोरषाच हगररवर | रामनाम नासिी ||२२||

अगाध महिमा न वच वदला | नाम बहि जन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उदधरला | िळिळापासन सटला | परतयि चदरमौळी ||२३||

चह वणाा नामाहधकार | नामी नािी लािानरोर |

जड मढ पलपार | पाविी नाम ||२४||

मिणौन नाम अखड समराव | रप मनी आठवाव |

हिसरी भकती सवभाव | हनरोहपली ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

नामसमरणभहकतहनरपणनाम समास हिसरा || ४३ ||

दशक ४ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] नामसमरणभहकतहनरपण ४३- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] िररषकाळी ३५-

आनदाचसमयी[२] हवरषमकाळी३५ndash सकटसमयी [३]

परसिावकाळी ३५- पशचािापाचयावळी[४] आवसिा लागिा

चटपट ३६- असवसर मनहसरिीि [५] आवदसा ३१०-

वाईट ददवस [६] चदरमौळी ३२२-शकर [७] चह वणाथ

नामाहधकार ३२४ सवााना नामसमरणाचा अहधकार आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा पादसवनभहकतहनरपण || ४४ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | नामसमरणाच

लिण | आिा ऐका पादसवन | चौरी भकती ||१||

पादसवन िहच जाणाव | काया वाचा मनोभाव |

सदगरच पाय सवाव | सदगहिकारण ||२||

या नाव पादसवन | सदगरपदी अननयपण |

हनरसावया जनममरण | यािायािी ||३||

सदगरकपहवण कािी | भविरणोपाव िो नािी |

याकारण लवलािी | सद गरपाय सवाव ||४||

सदवसि दाखवी सद गर | सकळ सारासार-

हवचार | परबरहमाचा हनधाथर | अिरी बाण ||५||

ज वसि दषटीस ददसना | आणी मनास िहि

भासना | सगतयागहवण यना | अनभवासी ||६||

अनभव घिा सगतयाग नस | सगतयाग अनभव न

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ददस | ि अनभवी यासीच भास | यरा गरागोवी ||७||

सगतयाग आणी हनवदन | हवदिहसरिी अहलपतपण |

सिजहसरिी उनमनी हवजञान | ि सपतिी यकरप ||८||

याहिवगळी नामाहभधान | समाधानाची सकिवचन |

सकळ कािी पादसवन | उमजो लाग ||९||

वद वदगभथ वदाि | हसदध हसदधभाव गभथहसदधाि |

अनभव अनवाथचय धादाि | सतय वसि ||१०||

बहधा अनभवाची आग | सकळ कळिी सिसग |

चौर भकतीच परसग | गोपय ि परगट ||११||

परगट वसोहन नस | गोपय असोहन भास |

भासाअभासाहन अनाररस | गरगमय मागथ ||१२||

मागथ िोय परी अिररि | जर सवथिी

पवथपि | पािो जािा अलि | लिवना ||१३||

लि जयासी लिाव | धयान जयासी धयाव |

ि ग िहच आपण विाव | हतरहवधा परहचिी ||१४||

असो िी अनभवाची दवार | कळिी सारासारहवचार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतसगकरन सतयोततर | परतययाहस यिी ||१५||

सतय पािािा नािी असतय | असतय पािािा नािी

सतय | सतयाअसतयाच कतय | पािाणारापासी ||१६||

पािाणार पािाण जया लागल | ि िदरपतव परापत

जाल | िरी मग जाणाव बाणल | समाधान ||१७||

नाना समाधान पािािा | बाणिी सदगर कररिा |

सद गरहवण सवथरा | सनमागथ नस ||१८||

परयोग साधन सायास | नाना सािप हवदयाभयास |

अभयास कािी गरगमयास | पाहवजि नािी ||१९||

ज अभयास अभयाहसिा नय | ज साधन असाधय

िोय | ि ि सद गरहवण काय | उमजो जाण ||२०||

याकारण जञानमागथ | कळाया धरावा सतसग |

सतसगहवण परसग | बोलोहच नय ||२१||

सवाव सदगरच चरण | या नाव पादसवन |

चौर भकतीच लिण | ि ि हनरोहपल ||२२||

दव बराहमण मािानभाव | सतपातर भजनाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ठाव | ऐहसय ठाई सदभाव | दढ धरावा ||२३||

ि परवततीच बोलण | बोहलल रिाया कारण |

परि सदगरपाय सवण | या नाव पादसवन ||२४||

पादसवन चौरी भकती | पावन कररिस हतरजगिी |

जयकररिा सायोजयमकती | साधकास िोय ||२५||

मिणौहन रोराहन रोर | चौर भकतीचा हनधाथर |

जयकररिा पलपार | बहि पराणी पाविी ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

पादसवनभहकतहनरपणनाम समास चवरा || ४४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सदववसि४५- परबरहम[२]सगतयाग ४६-

अिकारअहभमान व दिबहदध याचा तयाग [३] अनभव घिा

४७- अनभव घि असिा सगतयाग िोि नािीकारण

अनभव घयायचा मिणज अनभव अनभहविा अनभाव िी

हतरपटी उतपनन िोि सगतयाग करिाच अनभव असा शबद

उरि नािी अिभाव नािी िर मग अनभव कठला साराश

या गोषटी अनभवीच जाणिािइिराना िा सारा गोधळच

वाटणार [४] अिररि ४१३- गपत [५] हतरहवधा ४१४-

शासतर गर आतम या ३ परहचिी [६] पािणार पािाण ४१७-

पािणारा पािणयाची दकरया ज पािायच ि मिणज

दरषटादशयदशथन पािणाराचया रपी लीन झाल दक समाधान

हमळणारच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा आचथनभहकतहनरपण || ४५ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | चौर भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | पाचवी भकती ||१||

पाचवी भकती ि आचथन | आचथन मिहणज

दविाचथन | शासतरोकत पजाहवधान | कल पाहिज ||२||

नाना आसन उपकण | वसतर आळकार भरषण |

मानसपजा मरथिधयान | या नाव पाचवी भकती ||३||

दवबराहमण अगनीपजन | साधसि अिीिपजन |

इहि मिानभावगाइतरीपजन | या नाव पाचवी भकती ||४||

धािपारषाणमहततकापजन | हचतरलप सतपातरपजन |

आपल गिीच दविाचथन | या नाव पाचवी भकती ||५||

सीळा सपतादकि नवादकि | शाहलगराम शकल चकरादकि |

हलग सयथकाि सोमकाि | बाण िादळ नबथद ||६||

भरव भगविी मललारी | मजया नहसि बनशकरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाग नाणी नानापरी | पचायतपजा ||७||

गणशशारदाहवठलमिी | रगनारजगनारिाडवमिी |

शरीरगिनमिगरडमिी | दविाचथनी पजावा ||८||

मतसयकमथवऱिावमिी | नहसिवामनभागथवमिी |

रामकषणियगरीवमिी | दविाचथनी पजावा ||९||

कशवनारायणमाधवमिी | गोहवदहवषणमधसदनमिी |

हतरहवकरमवामनशरीधरमिी | हरषीकश पदमनाहभ ||१०||

दामोदरसकरषथणवासदवमिी | परदयमनअहनरदधपररषोततममिी |

अधोिजनारहसिअचयिमिी | जनादथन आणी उपदर ||११||

िररिराचया अनि मिी | भगविजगदातमाजगदीशमिी |

हशवशकतीचया बहधा मिी | दविाचथनी पजावा ||१२||

अशवतरनारायण सयथनारायण |लकषमीनारायण

हतरमललनारायण|

शरीिरीनारायण आददनारायण | शरषशाई परमातमा

||१३||

ऐशया परमशवराचया मिी | पािो जािा उदड असिी |

तयाच आचथन कराव भकती | पाचवी ऐसी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

याहि वगळ कळधमथ | सोड नय अनकरम |

उततम अरवा मधयम | करीि जाव ||१५||

जाखमािा मायराणी | बाळा बगळा मानहवणी |

पजा माहगणी जोहगणी | कळधम करावी ||१६||

नाना िीराा ितरास जाव | िर तया दवाच पजन

कराव | नाना उपचारी आचाथव | परमशवरासी ||१७||

पचामि गधािि | पषप पररमळदरव बहि |

धपदीप असखयाि | नीराजन कपथराची ||१८||

नाना खादय नवदय सदर | नाना फळ िाबोलपरकार |

दिणा नाना आळकार | ददवाबर वनमाळा ||१९||

हसहबका छतर सखासन | माहि मघडबर सयाथपान |

कदडया पिाका हनशाण | टाळ घोळ मदाग ||२०||

नाना वादय नाना उतसाव | नाना भकतसमदाव |

गािी िररदास सदभाव | लागला भगविी ||२१||

वापी कप सरोवर | नाना दवाळय हसखर |

राजागण मनोिर | वदावन भयरी ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मठ मडया धमथशाळा | दवदवारी पडशाळा |

नाना उपकण नितरमाळा | नाना वसतर सामगरी ||२३||

नाना पडद मडप चादोव | नाना रतघोरष लोबिी बरव |

नाना दवाळई समपाथव | िसरी घोड शककट ||२४||

आळकार आणी आळकारपातर | दरव आणी दरवपातर |

अननोदक आणी अननोदकपातर | नाना परकारीची ||२५||

वन उपवन पषपवारटका | िापसयाचया पणथकरटका |

ऐसी पजा जगननायका | यरासाग समपाथवी ||२६||

शक शाररका मयोर | बदक चकरवाक चकोर |

कोदकळा हचिळ सामर | दवाळई समपाथवी ||२७||

सगधमग आणी माजथर | गाई मिसी वरषभ वानर |

नाना पदारथ आणी लकर | दवाळई समपाथवी ||२८||

काया वाचा आणी मन | हचतत हवतत जीव पराण |

सदभाव भगवि आचथन | या नाव आचथनभकती ||२९||

ऐसहच सदगरच भजन | करन असाव अननय |

या नाव भगवदभजन | पाचवी भकती ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसी पजा न घड बरवी | िरी मानसपजा करावी |

मानसपजा अगतय विावी | परमशवरासी ||३१||

मन भगविास पजाव | कलपन सवथहि समपाथव |

मानसपजच जाणाव | लिण ऐस ||३२||

ज ज आपणास पाहिज | ि ि कलपन वाहिज |

यण परकार कीज | मानसपजा ||३३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आचथनभहकतहनरपणनाम समास पाचवा || ४५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] आचथनभहकतहनरपण ४५- छापील परिीि rsquoहनरपणrsquoशबद

नािी [१] आअचथन ५२-पजा [२] इहिमिानभाव ५४ -

यहिमिाअनभवी [३] हचतरलप ५५ ndash िसबीर [४]

सीळाशकल ५६- हशळादगडिकड [५] सपतादकि

नवादकि ५६- सािनऊ शभ गणानी यकत [६] हसहबका

छतर ५२०- पालखयाछतरया [७] मािीमघडबरसयाथपान

५२०- छतरी उचछतरी अबदागीर [८] राजागण ५२२-

पटागण [९] शकशाररका मयोर ५२७-

पोपटसाळखयामोर[१०] सगधमग ५२८- कसिरीमग

[११] मानसपजा ५३१- मनािील भहकतभावपणथ यरासाग

दवपजा[१२] कीज ५३३- करावी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा वदनभहकतहनरपण || ४६ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | पाचव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािावी भकती ||१||

सािावी भकती ि वदन | कराव दवासी नमन |

सि साध आणी सजजन | नमसकारीि जाव ||२||

सयाथहस कराव नमसकार | दवाहस कराव नमसकार |

सद गरस कराव नमसकार | साषटाग भाव ||३||

साषटाग नमसकारास अहधकार | नाना परहिमा दव गर |

अनयतर नमनाचा हवचार | अहधकार करावा ||४||

छपनन कोटी वसमिी | मध हवषणमिी असिी |

ियास नमसकार परीिी | साषटाग घालाव ||५||

पशपहि शरीपहि आणी गभसिी | याचया दशथन दोरष

जािी | िसाहच नमावा मारिी | हनतय नम हवशरष ||६||

१०] शकरः शरषशायी च मािाडो मारहिसिरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

एिरषा दशथन पणय हनतयनम हवशरषिः ||१||

भकत जञानी आणी वीिरागी | मािानभाव िापसी

योगी | सतपातर दखोहन वगी | नमसकार घालाव ||७||

वदजञ शासतरजञ आणी सवथजञ | पहडि पराहणक आणी

हवदवजजन | याहजञक वददक पहवतरजन | नमसकारीि जाव||८||

जर ददसिी हवशरष गण | ि सदगरच अहधषठान |

याकारण ियासी नमन | अतयादर कराव ||९||

गणश शारदा नाना शकती | िररिराचया अविार-

मिी | नाना दव सागो दकिी | परकाकार ||१०||

सवथ दवास नमसकाररल | ि यका भगविास पावल |

यदरी यक वचन बोहलल | आि ि ऐका ||११||

११] आकाशातपहिि िोय यरा गचछहि सागर |

सवथदवनमसकारः कशव परहिगचछहि ||२||

याकारण सवथ दवासी | नमसकाराव अतयादरसी |

अहधषठान माहनिा दवासी | परम सौखय वाट ||१२||

दव दवाची अहधषठान | सतपातर सदगरची सरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण नमसकार करण | उभय मागी ||१३||

नमसकार लीनिा घड | नमसकार हवकलप मोड |

नमसकार सखय घड | नाना सतपातरासी ||१४||

नमसकार दोरष जािी | नमसकार अनयाय कषमिी |

नमसकार मोडली जडिी | समाधान ||१५||

हससापरिा नािी दड | ऐस बोलिी उदड |

याकारण अखड | दव भकत वदाव ||१६||

नमसकार कपा उचबळ | नमसकार परसननिा

परबळ | नमसकार गरदव वोळ | साधकावरी ||१७||

हनःशरष कररिा नमसकार | नासिी दोरषाच हगररवर |

आणी मखय परमशवर | कपा करी ||१८||

नमसकार पहिि पावन | नमसकार सिासी शरण |

नमसकार जनममरण | दरी दऱिाव ||१९||

परम अनयाय करहन आला | आणी साषटाग नमसकार

घािला | िरी िो अनयाय कषमा कला | पाहिज शरषठी ||२०||

याकारण नमसकारापरि | आणीक नािी अनसरि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नमसकार पराणीयाि | सद बहदध लाग ||२१||

नमसकारास वचाव नलग | नमसकारास कषटाव नलग |

नमसकारास कािीच नलग | उपकणथ सामगरी ||२२||

नमसकारा ऐस नािी सोप | नमसकार करावा अननयरप |

नाना साधनी सािप | कासया हसणाव ||२३||

साधक भाव नमसकार घाली | तयाची हचिा साधस

लागली | सगम पर नऊन घाली | जरील िर ||२४||

याकारण नमसकार शरषठ | नमसकार वोळिी वररषठ |

यर साहगिली पषट | सािावी भकती ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

वदनभहकतहनरपणनाम समास सिावा || ४६ ||

दशक ४ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] गभसिी ६६- सयथ [२] हससापरिा ६१६ndash मसिकाहन

(सारखा) सवथशरषठ[३] हनःशरषकररिा नमसकार ६१८-

अगदी मनापासन मनोभाव नमसकार कलयास [४] आणीक

नािी अनसरि ६२१- यासारख आणखीन कािी इषट योगय

ि काय सागाव [५] पषट ६२५- सपषट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा दासयभहकतहनरपण || ४७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािाव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािवी भकती ||१||

सािव भजन ि दासय जाणाव | पहडल कायथ हििक

कराव | सदा सहननधहच असाव | दवदवारी ||२||

दवाच वभव साभाळाव | नयनपणथ पडोहच नदाव |

चढि वाढि वाढवाव | भजन दवाच ||३||

भगली दवाळय करावी | मोडली सरोवर बाधावी |

सोफ धमथशाळा चालवावी | निनहच काय ||४||

नाना रचना जीणथ जजथर | तयाच कराव जीणोदधार |

पहडल कायथ ि सतवर | चालहवि जाव ||५||

गज रर िरग हसिासन | चौदकया हसहबका सखासन |

मचक डोलिार हवमान | निनहच करावी ||६||

मघडबर छतर चामर | सयाथपान हनशाण अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनतय निन अतयादर | साभाहळि जावी ||७||

नाना परकारीची यान | बसावयाची उततम सरान |

बहहवध सवणाथसन | यत करीि जावी ||८||

भवन कोठडया पटया मादसा | राझण कोिळी घागरी

बहवसा | सपणथ दरवाश ऐसा | अहि यत करावा ||९||

भयरी िळघर आणी हववर | नाना सरळ गपत दवार |

अनघय वसिची भाडार | यत करीि जावी ||१०||

आळकार भरषण ददवाबर | नाना रत मनोिर |

नाना धाि सवणथपातर | यत करीि जावी ||११||

पषपवारटका नाना वन | नाना िरवराची बन |

पाविी करावी जीवन | िया विासी ||१२||

नाना पशहचया शाळा | नाना पिी हचतरशाळा |

नाना वादय नाटयशाळा | गणी गायक बहसाल ||१३||

सवयपाकगि भोजनशाळा | सामगरीगि धमथशाळा |

हनददरसिाकारण पडशाळा | हवशाळ सरळ ||१४||

नाना पररमळदरवाची सरळ | नाना खादयफळाची सरळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रसाची नाना सरळ | यत करीि जावी ||१५||

नाना वसिाची नाना सरान | भगली करावी निन |

दवाच वभव वचन | दकिी मिणौहन बोलाव ||१६||

सवाा ठाई अहि सादर | आणी दासयतवासहि

ितपर | कायथभागाचा हवसर | पडणार नािी ||१७||

जयतया पव मोिोतसाव | असभाव चालवी वभव |

ज दखिा सवगीच दव | िटसि िोिी ||१८||

ऐस वभव चालवाव | आणी नीच दासयतवहि कराव |

पहडल परसगी सावध असाव | सवथकाळ ||१९||

ज ज कािी पाहिज | ि ि ितकाळहच दइज |

अतयि आवडी कीज | सकळ सवा ||२०||

चरणिाळण सनान आचमन | गधािि वसन भरषण |

आसन जीवन नाना समन | धप दीप नवदय ||२१||

शयनाकारण उततम सरळ | जळ ठवावी ससीिळ |

िाबोल गायन रसाळ | रागरग करावी ||२२||

पररमळदरव आणी फलल | नाना सगधल िल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

खादय फळ बहसाल | सहननधहच असावी ||२३||

सड समाजथन करावी | उदकपातर उदक भरावी |

वसन परिालन आणावी | उततमोततम ||२४||

सकळाच कराव पारपतय | आलयाच कराव आहितय |

ऐसी ि जाणावी सतय | सािवी भकती ||२५||

वचन बोलावी करणची | नाना परकार सििीची |

अिर हनविी सकळाची | ऐस वदाव ||२६||

ऐसी ि सािवी भकती | हनरोहपली यरामिी |

परतयि न घड िरी हचतती | मानसपजा करावी ||२७||

ऐस दासय कराव दवाच | यणहच परकार सदगरच |

परतयि न घड िरी मानसपजच | कररि जाव ||२८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासयभहकतहनरपणनाम समास सािवा || ४७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] िरग ७६- घोड[२] चौदकयाहनशाण अपार ७६-

चौरगपषकळ हनशाण[३] राजण कोिळी ७९- मािीच

राजणमोठी भाडी इ[४] मादसा ७९- पटार [५] अनघय

वसि ७१०- दान दयावयाचया नसिील अशा अमोल वसि

[६] पाविी करावी जीवन ७१२- जगणयासाठी उपयकत

िोिील अशी करावीि [७] नाना वसिाची ७१६- हवहवध

वसिची [८] फलल ७२३- अततर [९] कराव पारपतय ७२५-

समाचार घयावा [१०] आहितय ७२५- अहिरथयपाहणचार

[११] वसन परिालन ७२४- कपड सवचछ धवन आणावीि

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सखयभहकतहनरपण || ४८ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | आठवी भकती ||१||

दवासी परम सखय कराव | परम परीिीन बाधाव |

आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२||

दवास जयाची परीिी | आपण विाथव िण रीिी |

यण कररिा भगविी | सखय घड नमसि ||३||

भहकत भाव आणी भजन | हनरपण आणी करा-

कीिथन | परमळ भकताच गायन | आवड दवा ||४||

आपण िसहच विाथव | आपणाहस िच आवडाव |

मनासाररख िोिा सवभाव | सखय घड नमसि ||५||

दवाचया सखयतवाकारण | आपल सौखय सोडन दण |

अननयभाव जीव पराण | शरीर िहि वचाव ||६||

साडन आपली ससारवरा | कररि जावी दवाची हचिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण कीिथन करा वािाथ | दवाचयाहच सागावा ||७||

दवाचया सखयतवासाठी | पडावा हजवलगासी िटी |

सवथ अपाथव सवटी | पराण िोहि वचावा ||८||

आपल आवघहच जाव | परी दवासी सखय रािाव |

ऐसी परीिी हजव भाव | भगविी लागावी ||९||

दव मिहणज आपला पराण | पराणासी न कराव

हनवाथण | परम परीिीच लिण | ि ि ऐस अस ||१०||

ऐस परम सखय धररिा | दवास लाग भकताची हचिा |

पाडव लाखाजोिरी जळिा | हववरदवार कादढल ||११||

दव सखयतव राि आपणासी | ि िो वमथ आपणाहच पासी |

आपण वचन बोलावी जसी | िसी यिी पडसाद ||१२||

आपण असिा अननयभाव | दव ितकाळहच पाव |

आपण तरास घिा जीव | दवहि तरास ||१३||

१२] य यरा मा परपदयनि िासिरव

भजामयिमभगी४११

जस जयाच भजन | िसाहच दवहि आपण |

मिणौन ि आवघ जाण | आपणाहच पासी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपलया मनासाररख न घड | िण गण हनषठा

मोड | िरी गोषटी आपणाकड | सिजहच आली ||१५||

मघ चािकावरी वोळना | िरी चािक पालटना |

चदर वळहस उगवना | िऱिी चकोर अननय ||१६||

ऐस असाव सखयतव | हववक धराव सतव |

भगविावरील ममतव | साडहच नय ||१७||

सखा मानावा भगवि | मािा हपिा गण गोि |

हवदया लकषमी धन हवतत | सकळ परमातमा ||१८||

दवावगळ कोणी नािी | ऐस बोलिी सवथहि |

परि तयाची हनषठा कािी | िसीच नस ||१९||

मिणोहन ऐस न कराव | सखय िरी खरहच कराव |

अिरी सदढ धराव | परमशवरासी ||२०||

आपहलया मनोगिाकारण | दवावरी करोधास यण |

ऐसी नविि कक लिण | सखयभकतीची ||२१||

दवाच ज मनोगि | िहच आपल उहचि |

इचछसाठी भगवि | अिर नय की ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवाच इचछन विाथव | दव करील ि मानाव |

मग सिजहच सवभाव | कपाळ दव ||२३||

पािािा दवाच कपसी | मािची कपा कायसी |

मािा वधी बाळकासी | हवपहततकाळी ||२४||

दव भकत कोण वहधला | कधी दहखला ना ऐदकला |

शरणागिास दव जाला | वजरपजर ||२५||

दव भकताचा कवारी | दव पहििासी िारी |

दव िोय सािाकारी | अनाराचा ||२६||

दव अनाराचा कपिी | नाना सकटापासन रिी |

धाहवननला अिरसािी | गजदराकारण ||२७||

दव कपचा सागर | दव करणचा जळधर |

दवासी भकताचा हवसर | पडणार नािी ||२८||

दव परीिी राखो जाण | दवासी कराव साजण |

हजवलग आवघी हपसण | कामा न यिी ||२९||

सखय दवाच िटना | परीिी दवाची हवटना |

दव कदा पालटना | शरणागिासी ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणोहन सखय दवासी कराव | हििगज ियासी

सागाव | आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||३१||

जसा दव िसा गर | शासतरी बोहलला िा हवचार |

मिणौन सखयतवाचा परकार | सदगरसी असावा ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सखयभहकतहनरपणनाम समास आठवा || ४८ ||

दशक ४ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]हनवाथण ८१०- नाश [२] अिर नय ८२२- दर कर

नयहवसर नय [३] वजरपजर ८२५- बळकट

आधाराचासकटाि साभाळणारा [४] कपिी ८२७-

कवारी [५] हजवलग आवघी हपसण ८२९- हनकटविीय

अतयि सवारी असिाि [६] साजण ८२९- हमतर

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा आतमहनवदनभहकतहनरपण || ४९||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आठव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | भहकत नवमी ||१||

नवमी हनवदन जाणाव | आतमहनवदन कराव |

िहि साहगजल सवभाव | पराजळ करहन ||२||

ऐका हनवदनाच लिण | दवाहस वािाव आपण |

कराव ितवहववरण | मिहणज कळ ||३||

मी भकत ऐस मिणाव | आणी हवभकतपणहच

भजाव | ि आवघहच जाणाव | हवलिण ||४||

लिण असोन हवलिण | जञान असोन अजञान |

भकत असोन हवभकतपण | ि ि ऐस ||५||

भकत मिहणज हवभकत नवि | आणी हवभकत मिहणज

भकत नवि | हवचारहवण कािीच नवि | समाधान ||६||

िसमाि हवचार करावा | दव कोण िो वोळखावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपला आपण शोध घयावा | अियाथमी ||७||

मी कोण ऐसा हनवाडा | पािो जािा ितवझाडा |

हवचार कररिा उघडा | आपण नािी ||८||

ितव ितव जविा सर | िविा आपण क चा उर |

आतमहनवदन यण परकार | सिजहच जाल ||९||

ितवरप सकळ भास | हववक पािािा हनरस |

परकहिहनरास आतमा अस | आपण क चा ||१०||

यक मखय परमशवर | दसरी परकहि जगदाकार |

हिसरा आपण क चा चोर | आहणला मध ||११||

ऐस ि हसदधहच असिा | नाहरली लाग दिअििा |

परि हवचार पािो जािा | कािीच नस ||१२||

पािािा ितवहववचना | हपडबरहमाडितवरचना |

हवशवाकार वकती नाना | ितव हवसिारली ||१३||

ितव साितव वोसरिी | साितव नर आतमपरहचिी |

आतमा अस आददअिी | आपण क चा ||१४||

आतमा यक सवानदघन | आणी अिमातमा ि वचन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी मग आपण क चा हभनन | उरला िर ||१५||

सोि िसा ि उततर | याच पािाव अराािर |

पाििा आतमयाचा हवचार | आपण क चा िर ||१६||

आतमा हनगथण हनरजन | ियासी असाव अननय |

अननय मिहणज नािी अनय | आपण क चा िर ||१७||

आतमा मिहणज िो अदवि | जर नािी दविादवि |

िर मीपणाचा िि | उरल क चा ||१८||

आतमा पणथतव पररपणथ | जर नािी गणागण |

हनखळ हनगथणी आपण | कोण क चा ||१९||

तवपद ितपद अहसपद | हनरसहन सकळ भदाभद |

वसि ठाईची अभद | आपण क चा ||२०||

हनरहसिा जीवहशवउपाधी | जीवहशवहच क च

आधी | सवरपी िोिा दढबहदध | आपण क चा ||२१||

आपण हमरथया साच दव | दवभकत अननयभाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२२||

या नाव आतमहनवदन | जञाहनयाच समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नवम भकतीच लिण | हनरोहपल ||२३||

पचभिामधय आकाश | सकळ दवामध जगदीश |

नवहवधा भकतीमधय हवशरष | भहकत नवमी ||२४||

नवमी भकती आतमहनवदन | न िोिा न चक जनम-

मरण | ि वचन सतय परमाण | अनयरा नवि ||२५||

ऐसी ि नवहवधा भकती | कलया पाहवज सायोजय-

मकती | सायोजयमकतीस कलपािी | चळण नािी ||२६||

हििी मकतीस आि चळण | सायोजयमकती अचळ जाण |

तरलोकयास िोिा हनवाथण | सायोजयमकती चळना ||२७||

आवघीया चतवार मकती | वदशासतर बोलिी |

ियामधय िीन नासिी | चौरी ि अहवनाश ||२८||

पहिली मकती ि सलोकिा | दसरी ि समीपिा |

हिसरी ि सवरपिा | चौरी सायोजयमकती ||२९||

ऐहसया चतवार मकती | भगवदभजन पराणी पाविी |

िहच हनरपण पराजळ शरोिी | सावध पढ पररसाव ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आतमहनवदनभहकतहनरपणनाम समास नववा || ४९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]आतमहनवदनभहकतहनरपण ४९- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] ितव ितव जविा सर ९९-

आतमसवरपाच जञान झालयावर पचभिा -तमक दिािील िततव

तया आतमिततवािच लय पाविाि [२] नाहरली ९१२ ndash

लटकीहमरथया[३] ितव साितव वोसरिी ९१४- मी

ितवाचा सािी आि मिणज rsquoमीrsquo िततवापासन हभनन आि rsquoमीrsquo

िततव नािीrdquoसवा खहलवद बरहमrdquoअशी आतमपरिीिी आली कक

साहितवच उरि नािी आददअिी एकच आतमा आिआपण

हनराळ नािीच[४] चळण नािी ९२६- चळि नािी अचल

[५] चतवार ९२८- चार [६] तवपद ९२०- िततवमहस या

मिावाकयािील तवपद व ितपद याचा भद अहसपदान काढन

rsquoि ि आिसrsquo अस ऐकय िोऊन अवहशषट शदध परबरहम उरि

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा महकतचिषटय || ४१० ||

शरीराम

मळी बरहम हनराकार | िर सफरथिरप अिकार |

िो पचभिाचा हवचार | जञानदशकी बोहलला ||१||

िो अिकार वायोरप | ियावरी िजाच सवरप |

िया िजाचया आधार आप | आवणोदक दाटल ||२||

िया आवणोदकाचया आधार | धरा धररली फहणवर |

वरिी छपनन कोटी हवसिार | वसधरा ि ||३||

इयवरी पररघ सपत सागर | मधय मर मािा रोर |

अषट ददगपाळ िो पररवार | अिर वहषटि राहिला ||४||

िो सवणाथचा मािा मर | परथवीस ियाचा आधार |

चौर यासी सिसर हवसिार | रदी ियाची ||५||

उच िरी मयाथदवगळा | भमीमध सिसर सोळा |

िया भोविा वहषटि पाळा | लोकालोक पवथिाचा ||६||

िया ऐहलकड हिमाचळ | जर पाडव गळाल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ | धमथ आणी िमाळनीळ | पढ गल ||७||

जर जावया मागथ नािी | मागी पसरल मािा अिी |

हसिसख सखावल ििी | पवथिरप भासिी ||८||

िया ऐहलकड सवटी जाण | बददरकाशरम बददरनारायण |

िर मािा िापसी हनवाथण | दितयागारथ जािी ||९||

िया ऐहलकड बददरकदार | पािोन यिी लािानरोर |

ऐसा िा अवघा हवसिार | मरपवथिाचा ||१०||

िया मरपवथिा पाठारी | िीन शग हवरषमिारी |

पररवार राहिल ियावरी | बरहमा हवषण मिश ||११||

बरहमशग िो पवथिाचा | हवषणशग िो मगथजाचा |

हशवशग िो सफरटकाचा | कलास नाम तयाच ||१२||

वकठ नाम हवषणशगाच | सतयलोक नाम बरहम-

शगाच | आमराविी इदराच | सरळ खालि ||१३||

िर गण गधवथ लोकपाळ | िहिस कोटी दव सकळ |

चौदा लोक सवणाथचळ | वहषटि राहिल ||१४||

िर कामधनची हखललार | कलपिरची बन अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अमिाची सरोवर | ठाई ठाई उचबळिी ||१५||

िर उदड हचिामणी | हिर पररसाहचया खाणी |

िर सवणथमय धरणी | लखलखायमान ||१६||

परम रमणीय फाकिी दकळा | नवरताहचया

पारषाणहसळा | िर अखड िररषवळा | आनदमय ||१७||

िर अमिाची भोजन | ददव गध ददव समन |

अषट नायका गधवथगायन | हनरिर ||१८||

िर िारणय वोसरना | रोगवाधीहि असना |

वधापय आणी मरण यना | कदाकाळी ||१९||

िर यकाहहन यक सदर | िर यकाहहन यक

चिर | धीर उदार आणी शर | मयाथदवगळ ||२०||

िर ददवदि जयोहिरप | हवदयलयिसाररखी सवरप |

िर यश कीरथि परिाप | हसमा साहडली ||२१||

ऐस ि सवगथभवन | सकळ दवाच वसि सरान |

िया सरळाच महिमान | बोहलज हििक रोड ||२२||

यर जया दवाच भजन कराव | िर ि दवलोकी रािाव |

सलोकिा मकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लोकी रािाव ि सलोकिा | समीप असाव ि समीपिा |

सवरपहच विाव ि सवरपिा | हिसरी मकती ||२४||

दवसवरप जाला दिी | शरीवतस कौसिभ लकषमी

नािी | सवरपिच लिण पािी | ऐस अस ||२५||

सकि आि िो भोहगिी | सकि सरिाच ढकलन

दिी | आपण दव ि असिी | जस िस ||२६||

मिणोहन हिनी महकत नाहसवि | सायोजयमकती ि

शाशवि | िहि हनरोहपजल सावहचतत | ऐक आिा ||२७||

बरहमाड नासल कलपािी | पवथिासहिि जळल हििी |

िविा अवघच दव जािी | मा महकत क चया िर ||२८||

िविा हनगथण परमातमा हनशचळ | हनगथण भकती िहि

अचळ | सायोजयमकती ि कवळ | जाहणज ऐसी ||२९||

हनगथणी अननय असिा | िण िोय सायोजयिा |

सायोजयिा मिहणज सवरपिा | हनगथण भकती ||३०||

सगण भकती ि चळ | हनगथण भकती ि न चळ |

ि आवघ पराजळ कळ | सद गर कहलया ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद महकतचिषटयनाम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा || ४१० || दशक चवरा समापत ||

दशक ४ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आवणोदक १०२- जलावरण [२] िमालनीळ १०७-

यमधमथ [३] मािाअिी १०८- मोठाल सपथ[४] िीन शग

१०११- िीनहशखर [५] हवरषमिारी १०११-

वाकडयाहिकडया ओळीि[६] मगथजाचा १०१२-पाचचा

[७] हििी १०२८- परथवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१]पपकलयाणसवामीचया िसिहलहखिावरन छापललया शक

१९२९ सालचया दसर या आवहततवरन सदर दासबोधाची

िळरटपासि सगणकावहतत ियार करनया सगणक आवहततच

इिरानी छापललया परिीबरोबर िलना करन िी हनदोरष

करणयाचा अटोकाट परयत कला आि

२] दशक व समासाची नाव शकयिोवर मळ परिीि जी

आिि िीच ठवली आििपरि कािी नावाि रोडासा बदल

कला आि अमक नावाचा दशकसमास अस परतयकवळी

सागणयाची आवशयकिा नािीमिणन नावाबरोबर जोडलला

rsquoनामrsquo िा rsquoनावाचाrsquoया अराथचा शबद वगळला आिवाचकानी

या दकरकोळ दरसतयासाठी िमा करावीजया नावाि बदल

कला आि ि शबद िारादकि कल आिितयाच हववरण

िळरटपाि ददल आि

३] पनरावतत नावापढ दशककरमाक व समास करमाक ददल

असन परतयक समासाचा पान करमाक अनकरमहणकि

माहििीसाठी ददल आिििसच िळरटपाि परतयक

शबदासमोर समासकरमाक व ओवीकरमाक ददल आिियामळ

िवा िो समासओवी व शबद शोधण सलभ िोईल

४] दासबोधाि आलल ससकि शलोकाना अनकरमाक ददल

आिि शलोकापढील अक तया समासािील शलोकाची सखया

दशथविो-इहि सभपजञाकलकणीपण]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

Page 4: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हिदततववादी

डाव कमयहनसट

ई मराठी हवचारवि राजकारणयाना अपथण

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळकळीची हवनिी

अधयातम असा एक बोजड शबद आि एखाद पसिक अधयाहतमक आि

ककवा वचाररक आि अस मिटल की लिान मल िरण मडळी तयापासन लाब

िोिाि अधयातम मिणज कािीिरी ररटायरमटनिरचा उदयोग

ldquo ग

ऱया ग rdquo

आजचा काळ जागहिकीकरणाचा आि जागहिक दकिीचया हवदवानाच

साहितय आिा सिजासिजी उपलबध िोि आि तयाचबरोबर आपलयाकडील

मिान हवचारविाच हवचारिी जगभर पसरि आिि

२३०० वरषा जनया असललया मराठी भारषििी जञानोबा िकारामासारख

मिान सि आिि तयाच साहितय जागहिक दजाथच आि ि सि मोठमोठया

गोषटी कलीषट भारषि बोजड करन सागि नािीि अगदी गिन िततवजञानिी

अगदी सिज साधया भारषि सागिाि आहण मग तयाच भारषािर वाचन

अमररकिल हवदवान जी पसिक हलिीिाि िी जगभराि बसट सलर िोिाि

गरदव टागोरानी नोबल पाररिोहरषक हवजिी गीिाजली हलहिणयाआधी

िकारामाच अभग वाचल आहण बगालीि भारषािररि कल गरदव

रहवदरनाराच बध सतयदरनार ि पहिल भारिीय ICS सनदी अहधकारी ि

१८७१ साली अिमदनगर सािारा पण आहण मबई भागाि िोि तया काळाि

तयानी िकारामाच अभग वाचल आहण ि परभाहवि झाल तयानिर तयानी व

तयाच भाऊ रहवदरनार यानी िकारामाचया अनक अभगाच ldquoिकोबाrdquo या नावान

बगाली व निर इगरजी भारषािर कल व याच परभावाखाली तयानी गीिाजली

हलहिली गीिाजलीचया अनक कहविावर िकारामाची छाप आि गीिाजलीच

इगरजी भारषािर वाचन हयटस िा इगलीश कवी परभाहवि झाला तयािल

मानविावादी आहण भिदयावादी िततवजञान ि लोक पररमच वाचि िोि एका

वरषाथिच तयाची फ़र च जमथन आदी दिा भारषाि भारषािर झाली खदद गाधीजीनी

िकारामाचया अभगाच भारषािर कल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पण आमिी मराठी मडळी मातर िकाराम रामदास आहण जञानशवर

शाळिलया पसिकाि नाईलाजान वाचिो आहण निर हिकड वळनिी बघि

नािी जया िकाराम मिाराजानी छतरपिीनी पाठवलला नजराणा नमरपण

नाकारला आहण मिाराजाना िातरधमाथचा उपदश कला ि िकाराम मिाराज

आपलयासाठी िजारो अभगाचा नजराणा ठवन गल आिि तयािली परतयक

ओळ शबद मिणज जीवनाचा मागथ दाखवणारा परकाश झोिच आि पण िा

नजराणा आपण उदधटपण नाकारि आिोि

हमतरिो मराठीिल अस अनमोल साहितय आपलया परतयकाचया घरी

असल पाहिज वाचनाि असल पाहिज आहण आचरणाि आल पाहिज कारण

आज जग आपलया या खहजनयान शरीमि िोि आि जर आपण िा खहजना रददीि

टाक िर आपलयासारख करट आपणच ठर ि पसिक आपलया जासिीि जासि

हमतराना आहण नािवाईकाना पाठवा परतयक मराठी माणसाला ि हमळ द

सिसाहितय हवनामलय आि अमलय आि यणारया हपढाना नवा मागथ

दाखवणयाची िमिा याि आि

चला िर लागा कामाला करा फ़ॉरवडथ परतयक मराठी माणसाचया

डसकटॉपवर आहण मोबाईलमधय जञानशवरी दासबोध आहण िकारामाची गारा

असलीच पाहिज

आपल नमर

टीम ई साहितय

(ई साहितय परहिषठानचया सवथ VIP सदसयाना पाचिी खड पाठवल जािील तयासाठी पतर पाठवणयाची

आवशयकिा नािी

इिरानी खड २ ि ५ हवनामलय हमळवणयासाठी कपया esahitygmailcom ला पतर हलिा पतराि आपण

िा खड जया लोकाना forward कला तयाच ई मल पतत कळवाव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोध िा समरथ रामदासानी रचला तयाच

हलखाण तयाच पटटहशषय कलयाण सवामीनी कल रायगड

हजलयािील अतयि हनबीड अरणयाि हवसावललया

हशवररची घळ या रठकाणी ि लखन झाल दासबोध िा गरर

एकण २० दशकामधय हवभागलला असन परतयक दशकाि

१० समास आिि

एकका समासाि एक एक हवरषय घऊन समराानी

सासाररकाचया साधकाचया हनसपिाचया हवरकताचया सवथ

सामानयाचया बालकाचया परौढाचयाजराजजथराचया अशा

सवथ जािी पर धमाथचया सतरी-पररषाचया मानवी मनाला

उपदश कला आि या गरराच पारायण दखील करिाि

मिाराषटर सरकारचया अधीन असललया राजय मराठी

हवकास ससरन ७८०० ओवाचा िा गरर ऑहडयो सवरपाि

उपलबध करन ददला आि शासतरीय गायक सजय अभयकर

याचया आवाजािलया या ऑहडयोरपािररि दासबोधाच

सगीि राहल रानड याच आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समरथ रामदास सवामीनी दासबोधाच वणथन खालीलपरमाण करन

ठवल आि

भकताचहन साहभमान कपा कली दाशररीन

समरथकपची वचन िो िा दासबोध शरीराम

वीस दशक दासबोध शरवणदवार घिा शोध

मनकतयाथस हवशद परमारथ िोिो शरीराम

वीस दशक दोनीस समास साधक पािाव सावकास

हववरिा हवशरषाहवशरष कळो लाग शरीराम

गरराच कराव सिवन सिवनाच काय परयोजन

यर परतययास कारण परतययो पािावा शरीराम

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

समरााची समरथ हवचार सतर

डॉ माधवी मिाजन

madhavimahajan17gmailcom

भारिीय ससकिीि पवीपासनच मानवी मनाचा शरीराचा

आरोगयाचा हवशवाचा हनसगाथचा िसच जगणयासबधीचया हनयमाचा असा

सवाागीण अभयास झाला आि आनदी जीवन कस जगाव याचा मलमतर भारिीय

ससकिीन ददला आि भारिीय ससकिीि अवदिाला मितव ददल आि अवदि

मिणज माझयासारखाच दसरा आि िी भावना अवदिाला मितव दऊन हवशवावर

आपलपणान परम करा अशी वापक हवचाराची हशकवण भारिीय ससकिीन

ददली भौहिक जगाि जगिाना खर सख शाशवि सखाचया उगमापयथि

पोिोचवणारी हवचारधारा या ससकिीन ददली ॠरषीमनीनी शाशवि सखाची

परहचिी घिली आहण िा आनद सवाापयथि पोिोचवणयासाठी कायथरि रािील ि

कवळ अवदिाि रमल नािीि िर सवथ जगाशी एकरप झाल

शाशवि सखाचा मागथ मनषयाला वदानी दाखहवला भगवदगीिि

शरीकषणान िो उलगडन दाखहवला आहण भारिाला लाभललया सि परपरन िो

मागथ सामानय माणसाला सोपपा करन दाखहवला आजचया २१वा शिकाि

दखील सिाच हवचार तयाच साहितय एखादया ददपसिभापरमाण आपलयाला

मागथदशथक ठरि या सि वाडमयामधय समरथ रामदाससवामी याचा शरीमद

दासबॊध िा गरर परापहचकासाठी राजकीय वकतीसाठी साधकासाठी िसच

रोजचया वविारासाठी दखील अतयि उपयकत ठरिो सवाथि मितवाच मिणज

वकती हवकासाचया दषटीन या गरराच मितव अननय साधारण आि तयाच

हवचारधन परतयक वकतीचया वकतीमतवाचया जडणघडणीि उपयकत आि मानवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मन ि अतयि चचल आि पण या मनाचा परवततीचा समराानी सखोल अभयास

कला असलयाच तयाचया हवचार सतरामधन आपलया परतययास यि

शरीमद दासबोध २० दशक आहण २०० समास अस सवरप असणाऱया

या गरराि ७७५१ ओवा आिि परतयक दशकािील १० समासामधय एक सतर

पकडन समराानी िो हवरषय हवसिारान माडला आि सिवनान परारभ करन समरथ

आतमजञानाचया खोल गाभयापयाि आपलयाला घऊन जािाि परपचापासन

बरहमऎकय साधणयापयािच सवथ हवरषय समरथ या गरराि िािाळिाि

अधयातमशासतराचया या गररामधय मानवी जीवाचा उधदार िा परधान िि ददसन

यिो

भारिीय ितवजञान मानवी जीवनािील अजञान दर िोऊन तयाचया

जीवनाि तयाला पणथतव कस परापत करन घिा यईल याचा पाठपरावा करि

समरााचा शरीमद दासबोध िा गरर आदशथ मानवी जीवन कस असाव याच मौहलक

मागथदशथन घडविो माणसाला परमशवरान अनक दवी गणानी यकत अस घडवल

मानवी दि घडविाना २६ दवी गण आहण फ़कत ६ च असरी गण दवान या

नरदिाला बिाल कल या गण अवगणाच फ़ायद िोट कस आिि या गणाचा

योगय वापर करन उततम वहकतमतव कस घड शकि या हवरषयी समरथ अनक

समासामधन मागथदशथन करिाि

या दवी गणापकी एक मिणज आपलयाला परापत झालल वाणीच

सामरथयथ शारदासिवनाचया समासामधय शारदामािच सिवन करन समराानी

आपण माडललया गरर परपचासाठी उततम शबदसामरथयथ परापत विाव मिणन

आशीवाथद मागन घिला आि वाणीच मितव दासबोधापरमाण समराानी मनाचया

शलोकाि दखील सपषट कल आि

सवय सवथदा नमर वाच वदाव मना सवथ लोकासी र हनववाव

लोकसगरिाचया दषटीन समराानी वाणीच मितव वारवार सपषट कल

आि आजचया यगाि दखील कामाचया रठकाणी रटमवकथ असि िविा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसपराचया सिाययान कोणििी काम पणथतवाला जाि असि अशावळी

एकमकाना समजावन घऊन कोणाच मन न दखाविा काम करण गरजच असि

आपली वाणी जर गोड असल दसऱयाला जाणन घणयाची िमिा असल िर अशा

वकती जीवनाि यशाचया हशखराचया ददशन वाटचाल करिाना आपण पिािो

जगामधय जगहमतर जीविपाशी आि सतर दा १९२१९

लोकसगरिाच कवढ मितवाच सतर समरथ आपलयाला सागिाि आपलया

बोलणयािन आपण अनक हमतर जोडि असिो िसच अनक शतर दखील हनमाथण

करि असिो जगाि जर जगहमतर विायच असल िर तयाच वमथ आपलया

हजविपाशी आि rsquo उततमपररष लिण rsquo याहवरषयी हनरपण करिाना सविवरन

दसऱयाच अिकरण कस जाणाव याच सोपप सतर साहगिल आि

कठीण शबद वाईट वाटि ि िो परतययास यि

िरी मग वाईट बोलाव ि काय हनहमतत दा १२१०२३

माणसान निमी सविवरन दसऱयाची परीिा करावी दसऱयाचया कट

बोलणयान जस आपल मन दखावि िसच आपलया कठोर शबदान दसऱयाच मन

दखाव शकि दसऱयाच मन दखावण िी एक परकार हिसाच आि अशी

मानहसक हिसा आपलयाकडन घड नय यासाठी समरथ आपलयाला सावध

करिाि

आपणास हचमोटा घिला िण कासाहवस जाला

आपणावरन दसऱयाला राखि जाव दा १२१०२४

अवदिाच परतयि वविाररक सवरप समराानी या हवचारािन हशकहवल आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जगामधय जगहमतर िोणयासाठी पररम एकमकाहवरषयी वाटणारा राग

वदरष मतसर या दगथणाचा तयाग िोण गरजच आि सविचया हवकासासाठी

सदढ आरोगयासाठी आहण मनाचया परसननिसाठी समराानी रषहिपवर हवजय

हमळवणयास साहगिल आि करोध िा माणसाचा परधान शतर आि िा करोध

बळाविो कसा िर समरथ मिणिाि

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ || दा ११२३ ||

हवचारशकती नषट करणारा सविबरोबर इिराचा नाश करणाऱया

करोधावर हवजय हमळवणयाची हशकवण समरथ दिाि भगवदगीिि भगविानी

सपषटदपण साहगिल आि की करोधामळ भरम िोिो हववक सटिो भरमामळ

िसच अहववकामळ हवसमरण िोि हवसमरणामळ हनशचयातमक बदधी नषट िोि

आहण बदधीनाश झाला हववकाचा नाश झाला की सवथसवाचा नाश िोिो ( अ २

शलो ६३ ) सवि बरोबर इिराचा नाश करणाऱया करोधाला मनािन िददपार

करायला सागन समरथ आपलयाला सावधच करिाि एखादया भकपापरमाण

आपलया शरीराची व मनाची िानी करणाऱया करोधावर हवजय हमळवन आनदी

जीवन जगणयाची कलाच समरथ आपलयाला हशकविाि

दभ दपथ अहभमान | करोध आहण करठण वचन |

ि आजञानाच लिण | भगवद गीिि बोहलल || दा १२१०२८ ||

करोधाबरोबरच दभ दपथ अहभमान कठोरवाणी यापासन कोसो दर

रािणयास सागिाि िी सवथ अजञानाची िसच असरी लिण आिि समरााना

सवाथि जासि चीड या नहिक दगथणाची आि समरथ आपलया मििाना उततम

मिि िोणयासाठी मिि विा पण मििी कर नका अस बजाविाि मििी मिणज

मििपणाचा डामडौल िा डामडौल खोटा ददमाख याचा समरााना हिटकारा

आि हवकारावर हवजय हमळवला िरच मनशािी हमळण शकय आि ि जाणनच

समरथ आपलयाला वारवार या दोरषापासन दर रािणयाच आगरि करिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अवगण सोहडिा जािी | उततम गण अभाहसिा यिी |

कहवदया साडन हसकिी | शािाण हवदया || दा १४ ६ ५ ||

ि दासबोधाच परधान सतर आि सवभावाला औरषध नािी अस

मिणिाि परि परयताचया आधार माणस आपलयामधय िवा िसा बदल घडवन

आण शकिो िा हवशवास समरथ आपलया मनाि जागा करिाि अचक परयताचया

आधार मनावर सयम ठवन साितयान उततम गण अभयासपवथक आपलयाि

आणणयाचा परयत कला िर ि पररविथन सिज शकय आि ि समरथ वरील ओवीि

ठामपण सागिाि

समराानी आपलया किीिन हवचारािन परयतवादाचा परसकार कला

यत िो दव जाणावा यतहवण दररदरिा या बोधवाकयािन समरथ आपलयाला

परयताना दव मानणयाची हशकवण दिाि कोणतयािी गोषटीि यश

हमळहवणयासाठी अचक परयत आहण कषट करणयाची ियारी मितवाची आि ि

जाणन समराानी यतवादाचा परसकार कला

कषटहवण फळ नािी | कषटहवण राजय नािी |

कलयाहवण िोि नािी | साधय जनी || दा १८ ७ ३ ||

समरााचया या उकतीमधन मनाचया सकलप शकतीचा परतयय यिो अचक

परयत आहण हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि परशा परयताचया

अभावान अपयशाच दख पचवाव लागि कािी माणस अशी असिाि की तयाना

आपलया परहिषठला शोभल असच काम करायला आवडि तयामळ आयषयाि

आललया अनक सधी तयाना गमवावा लागिाि

आधी कषटाच दःख सोहसिी | ि पढ सखाच फळ भोहगिी |

आधी आळस सखाविी | तयास पढ दःख || द १८ ७ ५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मनषयान जर अचक परयत कल िर तयाचया ऎहिक पारलौदकक व

पारमारथरक सखाचया सवथ ईचछा पणथ िोिाि साितय हचकाटी दढहनशचय आहण

ठाम हवशवास िी पजी जवळ असल िर यशशरी आपलयापासन नककीच लाब नािी

अचक परयत हजदद िसच कषट कलयान सखाची परापती िोि पण परयताची कास न

धरिा कवळ दवावर िवाला ठवन आळशीपणा कला िर मातर अपयश पदराि

पडि शतर ि कवळ बािरचया कोणा वकतीचया रपाि असिाि अस नािी िर ि

आपलया मनाििी असिाि आळस िा आपला सवाथि मोठा शतर आि या

दगथणामळ परयत करणयाची ईचछाच िोि नािी एवढच नािी िर वळचा दखील

तयाला उपयोग करन घिा यि नािी आळस िा अवघया मानव जािीचा शतर

आि जयाचा हनरषध समरथ करिाि आळस ि करटपणाच लिण आि आपलयाला

सवथसवी बडहवणाऱया आळसाचाच आळस करणयाची हशकवण समरथ दिाि

कामचकारपणा करायला लावणाऱया आळसाचा परयतपवथक तयाग करायला

समरथ सागिाि

कलयान िोि आि र आधी कलहच पाहिज

यत िो दव जाणावा अिरी धरीिा बर

अस हवचारधन दऊन समराानी लोकाना परयतवादी बनहवल आपलया

परबोधनािन अधशरधदा व आळस याचयावर तयानी घालाअ घािला आि

ऐक सदवपणाच लिण | ररकामा जाऊ नदीयक िण |

परपचववसायाच जञान | बर पाि || दा ११३२४ ||

समराानी rsquoहसकवण हनरपण rsquo समासामधय सामानय माणसान आपल जीवन

यशसवी िोणयासाठी वळच मितव समजावन साहगिल आि आळसामधय

आपलया आयषयाचा कोणिािी िण वाया न जाऊ दण िच खर भागयाच लिण

असलयाच समरााच ठाम मि आि जयाला आपलया आयषयाि कािी करावयाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

तयान आपला वळ सतकाणी लावावा असा आदशथ समराानी या समासावदार

आपलया समोर ठवला आि बोल िसा चाल तयाची वदावी पाऊल समराानी

सवि याच पधदिीन आपल आचरण ठवल िोि

समराानी आपलया या गररामधय अनक हवरषयावर हनरपण करन

आपल जीवन आनदी करणयासाठी अनक जीवनमलय आपलया समोर छोटया

छोटया सतरामधन वकत कली आिि जगणयावर भरभरन परम करायल

हशकहवणारा िा गरर सषटीचा मनापासन आसवाद घया पण आसकत िोऊ नका िा

सदश दिो कारण िी आसकती दखाच मळ कारण आि हववकाचया आधार मन

िाबयाि ठवन जीवनमागथ आकरमण कला िर हनहशचिच सखी आनदी जीवन

जगिा यऊ शकि हवहवध हवरषयामाग धावणार मन कस हसरर ठविा यईल याच

मागथदशथन या गरराि घडि

सवथसामानय मनषय हवरषयलोलप असिो या भौहिक जगाि जगिाना

सवथ सखसोयी हमळावाि यासाठी झगडि असिो या सखाचया माग धाविा

धाविा सखाचा शोध कधीच सपन जािो कवळ धावण आहण सखसहवधा

उपलबध करन घण या गोधळाि सिि कषट करि राहनिी िो असिषटच राििो

सवथ सख तयाचया दाराि आली िरी वाढतया गरजामळ फ़कत असमाधानीच

जीवन जगिो सखाचया शोधाि धाविा धाविा मनशािी गमावन बसिो

समराानी १२ वा दशकाि सखी समाधानी जीवनाच मनशािी परापत

करन घणयाच अतयि सोप सतर समजावन साहगिल आि समरााचा परपच

करणयाला हवरोध नािी उलट ि मिणिाि

परपच करावा नमक पिावा परमारथ हववक

जण कररिा उभय लोक सिषट िोिी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपचािील योगय कमथ करन परमारथ साधणयाची कला समरथ

हशकहविाि िा परपच नटका करिाना नकारातमक हवचाराना मनाि सरान न

दिा सकारतमक हवचारावर भर दणयास समरथ सागिाि

नटका परपच करि असिाना परमारथपण करण गरजच आि या

समजिीन आपण पजापाठ नामसमरण पोरीवाचन कररि असिो परि या

कमाथ बरोबरच नकारातमक कम दखील िविढीच ककबहना जासिच करि असिो

सकाळी पजापाठ ककवा नामसमरण करिो दासबोधाचा समास वाचिो पण

तयाच बरोबर दसऱयाची हनदा करण दसऱयाच दोरष काढण राग हिरसकार

अशा किीपण आपलयाकडन हििकयाच सिजपण घडि असिाि तयामळ आपण

धड ना नटका परपच करि ना धड परमारथ या नकारातमक हवचाराच उचचाटण

करन सकारातमक हवचाराचया सिाययान rsquoनटकrsquo आहण rsquo नमकrsquo आनदी जीवन

कस जगिा यईल ि उलगडन दाखहवणारा शरीमद दासबोध िा गरर आपलयाला

आजिी मागथदशथक ठरिो

आज काळ बदलला यग बदलली मनषयाच रािणीमान बदलल

हवजञान परगि झाल परि माणसाची वतती मातर िशीच रािीली तयामळ

परगिीचया अतयचच हशखरावर पोिोचन दखील मनषय असमाधानीच रािीला

माझ ि माझ आहण िझ ििी माझच िी तयाची वतती इिकी बळावली की

हिसाचार वाढला गणशसिवनामधय बदधीची दविा असणाऱया गणशाच सिवन

समरथ करिाि गणशाचया कपन आपलयाला अशी सकषम बदधी परापत झाली मिणन

तयाचयापढ निमसिक िोिाि आजचया २१वा शिकाि मातर मनषय आपलयाला

परापत झाललया या सामरथयाथचा उपयोग दसऱयाचया नाशासाठी करिाना ददसिो

जगाि घडणार अहिरकी िलल बॉमबसफ़ोट या घटनािन या गोषटी परकरषाथन

जाणविाि राग वदरष मतसर कोणतया परकारची टोकाची िानी कर शकिाि

याच आपलयाला परतयिर यि हवकाराचया आधीन गलला मानव अतयि असवसर

अहसरर असमाधानी आयषय वहिि करि आि परगिीचया हशखराकड वाटदचाल

करणारा मानव हवचारानी मातर अपरगिच रािीला अस वाटि हवचाराची

वापकिा तयाचयामधय नसलयामळ समरााचया उपासनचा वापक अरथ तयाचया

मनापयाि पोिोच शकि नािी उपासनचा गजर करणार समरथ हवशवावर

आपलपणान परम करा िी उपासना हशकहविाि सवथ पराणीमातराचया रठकाणी

अिरातमा आि मिणन कोणाचिी अिकरण न दखावण िी उपासना सागिाि

आजचया पररहसरिीि कािी चागल घडावयाच असल िर सकारातमक

हवचाराना ददशा दणार िसच मनशािी दणार समरााच वाडमय नककीच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथदशथक ठरणार आि तयाचया गररािील समरथ हवचारानच समाज सशकत

आहण समरथ बनणार आि समरथ आपलयाि राहनच आपलयाला मागथदशथन करीि

आिि तयासाठी सावधपण उघडया डोळयानी तयाचा शोध घिला पाहिज

िरच तयाचा परतयय यणार आि

धमथसरापनच नर ि ईशवराच अविार

झाल आिि पढ िोणार दण ईशवराच

जय जय रघवीर समरथ

Posted by DrMadhavi Mahajan

नमसकार

httpwwwchintancomblogspotin

या सकिसरळावर समरथ रामदाससवामी हलहखि शरीमद दासबोध या

गररामधील हनवडक ओवा घऊन तयावरील हचिन अस हलखाण करणयाचा

मानस आि समरथ रामदाससवामी आहण तयाच हवचार आपलयाला सिि

मागथदशथक ठरिाि परि अधयाहतमक गरर वा तयािील हवचार याबददल

पािणयाचा दषटीकोण कािीसा सकहचि असलयामळ या गरराकड हवचाराकड

दलथि कल जाि परि जविा यािील हवचाराच वाचन करन हचिन मनन घडि

िविा ि हवचार किीि उिरवण दकिी गरजच आि ि वाचकाचया लिाि यि

आजचया सामाहजक पररहसरिीबददल वगळ हलहिणयाची गरज नािी परि

खप कामाि वसि असणार आपण इिराना काय सविला दखील वळ दऊ शकि

नािी घराि घराबािर ऑफीसमधय कठच आपलयाला सवसरिा लाभि नािी

भरपर पसा गाडी बगला सवथ सखसोयी असिाना दखील मनाला शाििा वा

समाधान लाभि नािी अशा या मनाचया अवसरमधय शरीमद दासबोधासारख

गरर मनाला हनहशचि ददशा दणयाच काम करिाि मनावर सयम हमळहवणयासाठी

कशापरकारचा हवचार विथन अपहिि आि याहवरषयी ि गरर हनहशचिच मागथदशथक

ठरिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दासबोधदशक पहिला - सिवनाचा

दासबोधदशक दसरा - मखथलिणाचा

दासबोधदशक हिसरा - सगणपरीिा

दासबोधदशक चौरा - नवहवधाभकतीचा

दासबोधदशक पाचवा - मतराचा

दासबोधदशक सिावा - दवशोधनाचा

दासबोधदशक सािवा - चौदा बरहमाचा

दासबोधदशक आठवा - मायोदभवाचा

दासबोधदशक नववा - गणरपाचा

दासबोधदशक दिावा - जगजयोिीचा

दासबोधदशक अकरावा - भीमदशक

दासबोधदशक बारावा - हववकवरागयनाम

दासबोधदशक िरावा - नामरप

दासबोधदशक चौदावा - अखडधयाननाम

दासबोधदशक पधरावा - आतमदशक

दासबोधदशक सोळावा - सपतहिनवयाचा

दासबोधदशक सिरावा - परकहिपररषाचा

दासबोधदशक अठरावा - बहहजनसी

दासबोधदशक एकोहणसावा - हशकवणनाम

दासबोधदशक हवसावा - पणथदशक

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| शरीरामसमरथ ||

|| शरीमि दासबोध ||

|| दशक पहिला सिवन ||१०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला गररारभलिण || ११ ||

शरीराम

शरोि पसिी कोण गरर | काय बोहलल जी यर |

शरवण कहलयान परापत | काय आि ||१||

गरनरा नाम दासबोध | गरहशषयाचा सवाद |

यर बोहलला हवशद | भहकतमागथ ||२||

नवहवधा भहकत आहण जञान | बोहलल वरागयाच लिण |

बहधा अधयातमहनरोपण | हनरोहपल ||३||

भहकतचन योग दव | हनशचय पाविी मानव |

ऐसा आि अहभपराव | ईय गरनरी ||४||

मखय भकतीचा हनशचयो | शदध जञानाचा हनशचयो |

आतमहसरिीचा हनशचयो | बोहलला अस ||५||

शदध उपदशाचा हनशचयो | सायोजयमकतीचा हनशचयो |

मोिपरापतीचा हनशचयो | बोहलला अस ||६||

शदध सवरपाचा हनशचयो | हवदिहसरिीचा हनशचयो |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहलपतपणाचा हनशचयो | बोहलला अस ||७||

मखय दवाचा हनशचयो | मखय भकताचा हनशचयो |

जीवहशवाचा हनशचयो | बोहलला अस ||८||

मखय बरहमाचा हनशचयो | नाना मिाचा हनशचयो |

आपण कोण िा हनशचयो | बोहलला अस ||९||

मखय उपासनालिण | नाना कहवतवलिण |

नाना चाियथलिण | बोहलल अस ||१०||

मायोदभवाच लिण | पचभिाच लिण |

किाथ कोण ि लिण | बोहलल अस ||११||

नाना ककि हनवाररल | नाना सशयो छददल |

नाना आशका फहडल | नाना परशन ||१२||

ऐस बहधा हनरोहपल | गरनरगभी ज बोहलल |

ि अवघहच अनवादल | न वच कक कदा ||१३||

िराहप अवघा दासबोध | दशक फोडन कला हवशद |

ज ज दशकीचा अनवाद | ि ि दशकी बोहलला ||१४||

नाना गरनराचया समिी | उपहनरषद वदाि शरिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आहण मखय आतमपरचीिी | शासतरसहिि ||१५||

नाना समिीअनवय | मिणौहन हमरथया मिणिा नय |

िराहप ि अनभवाहस य | परतयि आिा ||१६||

मतसर यासी हमरथया मिणिी | िरी अवघहच गरनर उछदिी |

नाना गरनराचया समिी | भगवदवाकय ||१७||

हशवगीिा रामगीिा | गरगीिा गभथगीिा |

उततरगीिा अवधिगीिा | वद आणी वदाि ||१८||

भगवद गीिा बरहमगीिा | िसगीिा पाडवगीिा |

गणशगीिा यमगीिा | उपहनरषद भागवि ||१९||

इतयाददक नाना गरनर | समिीस बोहलल

यर | भगवदवाकय यरारथ | हनशचयसी ||२०||

भगवदवचनी अहवशवास | ऐसा कोण पहिि अस |

भगवदवाकयाहवरहिि नस | बोलण यरीच ||२१||

पणथगरनर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

िो दरातमा दराहभमान | मतसर करी ||२२||

अहभमान उठ मतसर | मतसर य हिरसकार |

पढ करोधाचा हवकार | परबळ बळ ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा अिरी नासला | कामकरोध खवळला |

अिभाव पालटला | परतयि ददस ||२४||

कामकरोध हलराहडला | िो कसा मिणावा भला |

अमि सहविाच पावला | मतय रािो ||२५||

आिा असो ि बोलण | अहधकारासाररख घण |

परि अहभमान तयागण | ि उततमोततम ||२६||

मागा शरोिी आिहपल | जी य गरनरी काय बोहलल |

ि सकळहि हनरोहपल | सकहळि माग ||२७||

आिा शरवण कहलयाच फळ | दकरया पालट ितकाळ |

िट सशयाच मळ | यकसरा ||२८||

मागथ सापड सगम | नलग साधन दगथम |

सायोजयमकतीच वमथ | ठाइ पड ||२९||

नास अजञान दःख भरािी | शीघरहच यर जञान-

परापती | ऐसी आि फळशरिी | ईय गरनरी ||३०||

योहगयाच परम भागय | आगी बाण ि वरागय |

चाियथ कळ यरायोगय | हववक सहिि ||३१||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भराि अवगणी अवलिण | िहच िोिी सलिण |

धिथ िारककक हवचिण | समयो जाणिी ||३२||

आळसी िहच सािपी िोिी | पापी िहच परसिाविी |

हनदक िहच वद लागिी | भहकतमागाथसी ||३३||

बदधची िोिी ममि | मखथ िोिी अहि दि |

अभकतची पाविी मोि | भहकतमाग ||३४||

नाना दोरष ि नासिी | पहिि िहच पावन िोिी |

पराणी पाव उततम गिी | शरवणमातर ||३५||

नाना धोक दिबदधीच | नाना ककि सदिाच |

नाना उदवग ससाराच | नासिी शरवण ||३६||

ऐसी याची फलशरिी | शरवण चक अधोगिी |

मनास िोय हवशरािी | समाधान ||३७||

जयाचा भावारथ जसा | ियास लाभ िसा |

मतसर धरी जो पसा | ियास िहच परापत ||३८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

गररारभलिणनाम समास पहिला || ११ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] दशक व समासाचया शीरषथकाि यणारा rsquoनामrsquoिा शबद

वगळला आि परतयक दशकासमोर व समासासमोर तयाचा

अनकरमाकपानकर ददल आििकठीण शबदासमोर

समासकरमाक व ओवीकरमाक ददला आि[१] अहभपराव १३-

अहभपराय[२] हवदिहसरिी१६ndash दि असन नसलयासारखी

हसरिी[३] मायोदभव १११- मायची उततपतती[४] समिी

अनवय ११६- आधारानसार [५] मतसर ११७- दवशान [६]

परबळ १२३- परबळ िोिो [७] बळ १२३-

बळामळबळानसामरथयाथन[८] नासला १२४- हबघडला

[९] अिरी १२४- मनामधय[१०] अिभाव १२४-

अिकारान [११] हलराडला १२५- बरबटला [१२] मागा

१२७- या आधी[१३] शरोिी १२७- शरोतयानी [१४]

आिहपल १२७- हवचारल [१५] जी य गररी १२७- या

गररामधय [१६] सकळिी १२७- सवथकािी [१७] सकळीि

१२७- सवथ एकतर करन साराश रपान रोडकयाि [१८]

यकसरा १२८- एकणसार साराशान[१९] भराि १३२-

गरसमजिी असलल लोक [२०] अवगणी १३२ -दगथणी

[२१] अवलिण १३२ -वाईट लिणाच [२२] सलिण

१३२- चागली लिण [२३] िारककक१३२- िकथ चालवन

सकषम हवचार करणार [२४] हवचिण १३२- चिर हशार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[२५] समयो १३२- वळवर [२६] जाणिी १३२- जाण

शकणारी िोिाि [२७] सािपी १३३- उदयोगी [२८]

पापी १३३- अवधहनदय कमाथि गिलल [२९] परसिाविी

१३३- पशचािाप पाविाि [३०] हनदक १३३- हनदा

करणार [३१] बदध १३४- ससाराि गिन पडलल [३२]

ममि १३४- ईशवर दशथनाची इचछा असणार [३३] मखथ

१३४- बसावध बहशसि [३४] दि १३४- सावध [३५]

नाना१३५- अनक परकारच [३६] दोरष १३५- चकीच

वविार गरवविार दगथण [३७] नासिी १३५-

हनराकरण हनरसन िोि [३८] पहिि १३५- वाम

मागीसनमागाथवरन घसरलल [३९] पावन १३५- सनमागी

पहवतर [४०] पराणी १३५- [यर] मानव पराणी [४१] पाव

१३५- लाभि लाभ िोिो [४२] शरवणमातर १३५- या

गरराचया शरवणान [४३] दिबदधी १३६- ldquoमी दिच आिrdquo

अशी समजि [४४] ककि १३६- शका [४५] सदिाच

१३६- सशयाच [४६] उदवग १३६- दःखसिाप [४७] पसा

१३८- पररष[४८] ियास१३८- तयास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा गणशसिवन || १२ ||

शरीराम

ॐ नमोहज गणनायका | सवथहसहदध फळदायका |

अजञानभराहिछदका | बोधरपा ||१||

माहझय अिरी भराव | सवथकाळ वासिव कराव |

मज वाक शनयास वदवाव | कपाकटािकरनी ||२||

िहझय कपचहन बळ | हविळिी भरािीची पडळ |

आणी हवशवभिक काळ | दाशयतव कीज ||३||

यिा कपची हनज उडी | हवघन कापिी बापडी |

िोऊन जािी दशधडी | नाममातर ||४||

मिणौन नाम हवघनिर | आमिा अनाराच मािर |

आददकरनी िरीिर | अमर वददिी ||५||

वदहनया मगळहनधी | कायथ कररिा सवथहसदधी |

आघाि अडराळ उपाधी | बाध सकना ||६||

जयाच आठहविा धयान | वाट परम समाधान |

नतरी ररघोहनया मन | पागळ सवाागी ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सगण रपाची टव| मािा लावणय लाघव |

नतय कररिा सकळ दव | िटसि िोिी ||८||

सवथकाळ मदोनमतत | सदा आनद डललि |

िररष हनभथर उदददि | सपरसननवदन ||९||

भवरप हविड | भीममरथि मािा परचड |

हवसिीणथ मसिकी उदड | हसधर चरथचला ||१०||

नाना सगध पररमळ | रबरबा गळिी गडसरळ |

िर आली रषटदपदकळ | झकारशबद ||११||

मडीव शडादड सरळ | शोभ अहभनव आवाळ |

लहबि अधर हििण गळ | िणिणा मदसतवी ||१२||

चौदा हवदयाचा गोसावी | िरसव लोचन ि हिलावी |

लवलहवि फडकावी | फड फड कणथरापा ||१३||

रतखहचि मगटी झळाळ | नाना सरग फाकिी कीळ |

कडल िळपिी नीळ | वरी जहडल झमकिी ||१४||

दि शभर सददट | रतखहचि िमकटट | िया

िळवटी पतर नीट | िळपिी लघ लघ ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लवरहवि मलप दोद | वहषटि कटट नागबद |

िदर घरटका मद मद | वाजिी झणतकार ||१६||

चिभथज लबोदर | कास काहसला हपिाबर |

फडक दोददचा फणीवर | धधकार टाकी ||१७||

डोलवी मसिक हजविा लाळी | घालन बसला वटाळी |

उभारोहन नाहभकमळी | टकमका पाि ||१८||

नाना याहि कशममाळा | वाळपररयि रळिी गळा |

रतजहडि हदयकमळा- | वरी पदक शोभ ||१९||

शोभ फरश आणी कमळ | अकश हििण िजाळ |

यक करी मोदकगोळ | ियावरी अहि परीहि ||२०||

नट नाटय कळा कसरी | नाना छद नतय करी |

टाळ मदाग भरोवरी | उपाग हकार ||२१||

हसररिा नािी यक िण | चपळहवशई अगरगण |

साहजरी मरथि सलिण | लावणयखाणी ||२२||

रणझणा वाजिी नपर | वाकी बोभाटिी गजर |

घागररयासहिि मनोिर | पाउल दोनी ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरसभसी आली शोभा | ददवाबराची फाकली परभा |

साहितयहवशई सललभा | अषटनायका िोिी ||२४||

ऐसा सवााग सदर | सकळ हवदयाचा आगर |

तयासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||२५||

धयान गणशाच वरथणिा | महिपरकाश िोय भरािा |

गणानवाद शरवण कररिा | वोळ सरसविी ||२६||

जयाहस बरहमाददक वददिी | िर मानव बापड दकिी |

असो पराणी मदमिी | ििी गणश हचिावा ||२७||

ज मखथ अवलिण | ज का िीनाहहन िीन |

िहच िोिी दि परहवण | सवथहवशई ||२८||

ऐसा जो परम समरथ | पणथ करी मनोरर |

सपरचीि भजनसवारथ | कललौ चडीहवनायकौ ||२९||

ऐसा गणश मगळमिी | िो मया सिहवला यरा-

मिी | वाछया धरहन हचतती | परमाराथची ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद गणश-

सिवननाम समास दसरा || १२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] टव २८- ऐटरबाब ([] छापील परिीिrsquoठवrsquoअसा पाठ

आि) [२] हनभथर उदददि २९- अहिशय उलिहसि [३]

रबरबा२११- रबरबलली गचच भरन वािणारी [४]

रषटद पदकळ २११- सिसमि (रषटद पदभभग) [५] झकार शबद

२११- घोगावि [६] मरथडव शडादड २१२- मरडलली

सोटायकत सोड [७] लहबि २१२- लोबणारा [८] अधर

२१२- खालचा ओठ [९] हििण २१२- उगर गध [१०]

आवाळ २१२- गडसरळ [११] मदसतवी २१२- मदपण

िळिळरोडारोडा [१२] िरसव लोचन २१३- बारीक

डोळ [१३] हिलावी २१३- उघडझाप करिो [१४]

लवलहवि २१३- लवहचक [१५] कणथरापा २१३-

कानाचया पाळया [१६] चौदाहवदया २१३- ४वदहवदया

६वदागशासतर ४नयाय हममासा पराण धमथशासतर [१७]

रतखहचि २१४- रतजहडि [१८] मगटी २१४- मकटा

मधय [१९] झळाळ २१४- चमकिाि [२०] सरग २१४-

मनमोिक रगीि [२१] कीळ २१४- नतरसखद झगमगाट

नयनमनोिर परकाश [२२] नीळ २१४- हनळसर परकाश

[२३] झमकिी २१४- चमचम करिाि [२४] सददट २१५-

घटट [२५] िमकटट २१५- सवणथकड [२६] िळवटी २१५-

िळाला [२७] लवरहवि २१६- रलरलीि [२८] मलप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दोद २१६- िालिहवशाल पोट [२९] वहषटि २१६-

वढलला[३०] कटट २१६- कमरला [३१] नागबद २१६-

नागाचा पटटा[३२] िदर घरटका २१६- लिानघगर [३३]

झणतकार २१६- झणझण आवाज करि[३४] कास २१७-

कमरला[३५] काहसला २१७- घटट कासोटा घािला[३६]

दोददचा २१७- पोटावरचा [३७] धधकार २१७-

फतकार[३८] हजविा लाळी २१८- हजभलया चाटिो [३९]

नाहभकमळी २१८- बबीशी [४०] नानायािी २१९-

हवहवध परकारचया [४१] कशममाळा २१९- फलाचया

माळा [४२] वाळपररयि २१९- नागपटटापयाि [४३]

हदयकमळावरी २१९- हदयाशीछािीशी[४४]

अकशहििणिजाळ २२०- टोकदार िजसवी अकश[४५]

यककरी २२० - एकािािाि [४६] कळा कसरी २२१-

कलाकौशलय [४७] भरोवरी २२१- सामगरी [४८] उपाग

हकार २२१- नतयाच वळी िोणार या हकारास नतयाच

उपाग समजिाि [४९] चपळहवशई अगरगण २२२- चपळाई

मधय शरषठ [५०] लावणयखाणी २२१- सौदयाथची खाण

[५१] नपर २२३ - नपरपजण [५२] वाकी बोभाटिी

२२३- दडािील वाकयाचा मोठा आवाज िोिो [५३]

घागररया २२३- घगर [५४] ददवाबराची २२४-ददव

वसतराचीच [५५] साहितय-हवशई सललभा २२४- साहितय

हनरथमिीसाठी सदव लाभदायक सिाययभि [५६] आगर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

२२५- सवामी[५७] वोळ २२६- परसनन [५८] मदमिी

२२७- मदबहदध [५९] ििी २२७- तयान [६०] हचिावा

२२७- हचिनउपासना [६१] सपरचीि २२९- अनभवहसदध

[६२] कललौ २२९- कहलयगाि[६३] चहडहवनायकौ

२२९- दवीगणपहि[६४] सिहवला २३०-सिवनकल

[६५] यरामिी २३०- बहदधनसार [६६] वाछया २३०-

इचछा

रटप- मळ पोरीि मतछरबरहमअजञसलजञ लावणय रमय

आरणय जनम िीणदवशभाशनसपहिमतत इतयादद हलपी

आि िर मतसर बरहमअगन सलगनलावणय रमयआरणय

जनम िीन दवरष भारषण सपहततमि इशबद सदभाथनसार

योजल आिि िसच शरीसमराानी ज शोध घािल आिि

तयाचा तया तया रठकाणी रटपाि उललख कला आि इहि-

सभशकर दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा शारदासिवन || १३ ||

शरीराम

आिा वदीन वदमािा | शरीशारदा

बरहमसिा | शबदमळ वागदविा | माि माया ||१||

ज उठवी शबदाकर | वद वखरी अपार |

ज शबदाच अभयािर | उकलन दावी ||२||

ज योहगयाची समाधी | ज धाररषटाची किबदधी |

ज हवदया अहवदया उपाधी | िोडन टाकी ||३||

ज मािा पररषाची भायाथ | अहि सलगन अवसरा

ियाथ | जयकररिा मितकायाथ | परविथल साध ||४||

ज मििाची शािी | ज ईशवराची हनज शकती |

ज जञाहनयाची हवरकती | नराशशोभा ||५||

ज अनि बरहमाड घडी | लीळा हवनोदहच मोडी |

आपण आददपररषी दडी | मारन राि ||६||

ज परतयि पािािा आडळ | हवचार घिा िरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाडळ | जयचा पार न कळ | बरहमाददकासी ||७||

ज सवथ नाटक अिकथ ळा | जाणीव सफिी हनमथळा |

जयचहन सवानदसोिळा | जञानशकती ||८||

ज लावणयसवरपाची शोभा | ज परबरहमसयाथची परभा |

ज शबदी वदोहन उभा | ससार नासी ||९||

ज मोिहशरया मािामगळा | ज सतरावी जीवनकळा |

ि सतवलीळा स-सीिळा | लावणयखाणी ||१०||

ज अवकत पररषाची वकती | हवसिार वाढली इचछाशकती |

ज कळीकाळाची हनयिी | सद गरकपा ||११||

ज परमारथमागीचा हवचार | हनवडन दावी सारासार |

भवहसधचा पलपार | पाववी शबदबळ ||१२||

ऐसी बहवरष नटली | माया शारदा यकली |

हसदधहच अिरी सचली | चिरथवधा परकार ||१३||

िीिी वाचा अिरी आल | ि वखररया परगट कल |

मिणौन किथतव हजिक जाल | ि शारदागण ||१४||

ज बरहमाददकाची जननी | िरीिर जयपासनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सहषटरचना लोक हिनी | हवसिार जयचा ||१५||

ज परमाराथच मळ | नािरी सहदवदयाची कवळ |

हनवाि हनमथळ हनशचळ | सवरपहसरिी ||१६||

ज योहगयाच धयानी | ज साधकाच हचिनी |

ज हसदधाच अिःकणी | समाहधरप ||१७||

ज हनगथणाची वोळखण | ज अनभवाची खण |

ज वापकपण सपणथ | सवााघटी ||१८||

शासतर पराण वद शरहि | अखड जयच सिवन कररिी |

नाना रपी जयहस सिहविी | पराणीमातर ||१९||

ज वदशासतराची महिमा | ज हनरोपमाची उपमा |

जयकररिा परमातमा | ऐस बोहलज ||२०||

नाना हवदया कळा हसदधी | नाना हनशचयाची बदधी |

ज सकषम वसिची शदधी | जञपतीमातर ||२१||

ज िररभकताची हनजभकती | अिरथनषठाची अिरहसिरी |

ज जीवनमकताची मकती | सायोजयिा ि ||२२||

ज अनि माया वषणवी | न कळ नाटक लाघवी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज रोरारोरासी गोवी | जाणपण ||२३||

ज ज दषटीन दहखल | ज ज शबद वोळहखल |

ज ज मनास भासल | हििक रप जयच ||२४||

सिवन भजन भहकत भाव | मायवाचन नािी ठाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२५||

मिणौहन रोराहहन रोर | ज ईशवराचा ईशवर |

ियसी माझा नमसकार | िदाशहच आिा ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

शारदासिवननाम समास हिसरा || १३ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] शासतरपराण ३१९-

पवथमीमासाउततरमीमासानयायसाखय वशहरषक व योग िी

६शासतर आहण १८पराण- मसयमाका डयभहवषयभागवि

बरहमाड

गरडहलगपदमवामनअहगनसयथनारदवारािबरहमवविथहव

षण बरहमहशव[१] बरहमसिा३१- बरहमाची कनया[२]

शबदमळ ३१- नादमळ जननी [३]वागदविा ३१- वाणीची

दविा [४]शबदाकर३२- सकषमनाद [५] वखरी ३२-

परकटवाणी[६]अभयािर ३२- अिरग [७] धाररषटाची

किबदधी ३३- धाडसी वहकतची हनशचयातमककरारी बदधी

हनभथयिा [८] हवदया ३३- जञान [९] अहवदया ३३- अजञान

[१०] उपाधी ३३-उदयोग पसाराखटाटोप[११] मािा

पररष ३४- आददपररष [१२] सलगन ३४-जवळ [१३] ियाथ

३४- मनाची एक अवसरा [१४] जयकररिा ३४-

हजचयामळ[१५] मितकायाथ- मिानकायाथसाठी [१६] परविथल

३४- हसदध झाल[१७] नराशशोभा ३५- उदासीनवततीयकत

सौदयथशोभा वाढवि [१८] घडी ३६- हनमाथण

करिघडवि [१९] लीळाहवनोदहच ३६- गमिीन खळ

करि[२०] मोडी३६- मोडन टाकिहवसकटि [२१]दडी

३६- लपि [२२] आडळ ३७- आढळि [२३] नाडळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३७-आढळि नािी [२४] पार३७- अि [२५] नाटक

अिकथ ळा ३८- अहभनयादद अिकथ ळानी यकत [२६] जाणीव

३८- सवदना[२७] हनमथळा ३८- शदध [२८] सफरथि ३८-

उतसाि [२९] जयचहन ३८- हजचयामळ [३०]

सवानदसोिळा ३८-सवरपानदाचा सोिळा [३१] ज शबदी

वदोहन ३९- जी नादबरहमाचया आवाजान [३२] उभा ससार

३९- सारा ससार [३३] नासी ३९- हवनाश करि [३४] ज

मोिहशरया ३१०- जी मोिाच वभव [३५] मािामगळा

३१०- मिनमगल [३६] सतरावी ३१०- सिरावी ( जीवन

ि ५ जञान ददरय ५ कमददरय ५ पराण व अिःकरण अशा १६

कलाच असि आहण या सवााना चिना दणारी शारदा िी

जण १७ वी कळा िोय) [३७] जीवन कळा ३१०-

बरहमरधरािन पाझरणारा रस [३८] सतवलीळा ३१०-

सतवशील [३९] ससीिळा ३१०- शािपरधानसशािा[४०]

अवकत ३११-अवकत [४१] पररषाची ३११- ईशवराची

[४२] वकती ३११-वकत करणारी हनमाथिी जननी [४३]

हवसिार ३११- हवसिार पावली [४४] ज कळी काळाची

हनयिी ३११- जी काळाची सवामीनी हनयतरक असि

[४५] हनवडन दावी सारासार ३१२- आतमानातम हववकान

सार-असार याची हनवड करि [४६]भवहसध ३१२- भव

सागर [४७] शबदबळ ३१२- शबद सामरथयाथन[४८]अिरी-

३१३ अियाथमी[४९] सचली ३१३- साठन

राहिली[५०]चिरथवधा- ४ परकारची (वाणी)[५१] नािरी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

३१६- इिकच नवि िर [५२] वापकपण ३१८- सवााना

वापन राहिलली [५३] सवााघटी ३१८- सवथ घटकामधय

[५४] जञपती मातर ३२१- कवळ जञानमय शदध

जाणीवनसवदनन जञान सवरपान [५५] नकळ ३२३-

कळि नािी [५६] नाटक लाघवी३२३- मनमोिक

अहभनयान रचलल[५७]रोरारोरासी३२३-मोठया जञानी

समजणार याना [५८] गोवी ३२३- गिवि [५९]जाणपण

३२३- जञाना हभमानामळ [६०] ठाव ३२५-

आधारमदि[६१] ियसी ३२६-(यर) तया शारदला [६२]

िदाशहच३२६-(शारदा हिच मायातयाशारदचया)

अशरपान िादातमयपावन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सदगरसिवन || १४ ||

शरीराम

आिा सदगर वणथवना | जर माया सपशो

सकना | ि सवरप मज अजञाना | काय कळ ||१||

नकळ नकळ नहि नहि | ऐस बोलिस शरिी |

िर मज मखाथची मिी | पवाडल कोठ ||२||

मज नकळ िा हवचार | दऱहहन माझा नम-

सकार | गरदवा पलपार | पाववी मज ||३||

िोिी सिवनाची दराशा | िटला मायचा भवथसा |

आिा असाल िस असा | सद गर सवामी ||४||

मायचया बळ करीन सिवन | ऐस वाहछि िोि

मन | माया जाली लजयायमान | काय कर ||५||

नािड मखय परमातमा | मिणौनी करावी लाग परहिमा |

िसा मायायोग महिमा | वणीन सद गरचा ||६||

आपलया भावासाररखा मनी | दव आठवावा धयानी |

िसा सद गर िा सिवनी | सिऊ आिा ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जय जयाहज सद गरराजा | हवशवभरा हवशव-

बीजा | परमपररषा मोिधवजा | दीनबध ||८||

िझीयन अभयकर | अनावर माया ि वोसर |

जस सयथपरकाश अधार | पळोन जाय ||९||

आददतय अधकार हनवार | परि मागि बरहमाड भर |

नीसी जाहलया निर | पनिा काळोख ||१०||

िसा नवि सवामीरावो | करी जनममतय वाव |

समळ अजञानाचा ठाव | पसन टाकी ||११||

सवणााच लोिो कािी | सवथरा िोणार नािी |

िसा गरदास सदिी | पडोहच नण सवथरा ||१२||

का सररिा गगसी हमळाली | हमळणी िोिा गगा जाली |

मग जरी वगळी कली | िरी िोणार नािी सवथरा ||१३||

परी ि सररिा हमळणीमाग | वािाळ माहनजि जग |

िसा नवि हशषय वग | सवामीच िोय ||१४||

परीस आपणा ऐस करीना | सवण लोिो पालटना |

उपदश करी बहि जना | अदकि सद गरचा ||१५||

हशषयास गरतव परापत िोय | सवण सवणथ कररिा नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणौनी उपमा न साि | सद गरसी पररसाची ||१६||

उपम दयावा सागर | िरी िो अतयिहच िार |

अरवा मिणो िीरसागर | िरी िो नासल कलपािी ||१७||

उपम दयावा जरी मर | िरी िो जड पारषाण कठोर |

िसा नवि की सद गर | कोमळ ददनाचा ||१८||

उपम मिणो गगन | िरी गगनापरीस ि हनगथण |

या कारण दषटाि िीण | सद गरस गगनाचा ||१९||

धीरपण उपम जगिी | िरी िहि खचल कलपािी |

मिणौन धीरतवास दषटािी | िीन वसधरा ||२०||

आिा उपमावा गभसिी | िरी गभसिीचा परकाश दकिी |

शासतर मयाथदा बोलिी | सद गर अमयाथद ||२१||

मिणौहन उपम उणा ददनकर | सदगरजञानपरकाश रोर |

आिा उपमावा फणीवर | िरी िोहि भारवािी ||२२||

आिा उपमा दयाव जळ | िरी ि काळािरी आटल

सकळ | सद गररप ि हनशचळ | जाणार नािी ||२३||

सद गरसी उपमाव अमि | िरी अमर धररिी

मतयपर | सद गरकपा यरारथ | अमर करी ||२४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सद गरसी मिणाव कलपिर | िरी िा कलपनिीि

हवचार | कलपविाचा अहगकार | कोण करी ||२५||

हचिा मातर नािी मनी | कोण पस हचिामणी |

कामधनची दभणी | हनःकामासी न लगिी ||२६||

सदगर मिणो लकषमीवि | िरी ि लकषमी नाहशवि |

जयाच दवारी अस हिषटि | मोिलकषमी ||२७||

सवगथलोक इदर सपिी | ि काळािरी हवटबिी |

सद गरकपची परापती | काळािरी चळना ||२८||

िरीिर बरहमाददक | नाश पाविी सकहळक |

सवथदा अहवनाश यक | सद गरपद ||२९||

ियासी उपमा काय दयावी | नाहशवि सषटी

आघवी | पचभहिक उठाठवी | न चल िर ||३०||

मिणौनी सदगर वणथवना | ि ग िहच माझी वणथना |

अिरहसरिीहचया खणा | अिरथनषठ जाणिी ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सदगरसिवननाम समास चवरा || १४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वणथवना ४१- वणथन करिा यि नािी [२] नहि नहि

४२- अस नािीअस नािी[३] शरहि ४२- वद[४] मज

मखाथची-आपलयासारखया अजञानी वहकतची [५] पवाडल

४२- आकलन करल [६] दराशा ४४- अशकय अपिा [७]

भवथसा ४४- भरवसा [८] वाहछि ४५- इचछा [९]जाली

लजयायमान ४५- लाजन बसली[१०] नािड ४६-

आकलन िोि नािी[११] परहिमा ४६- मरथि [१२]

भावासाररखा मनी ४७- मनाि जसा भाव असल

िसा[१३] सिऊ ४७- वदन करया[१४] िहझयन ४९-

िझयामळ [१५] अभयकर ४९- अभयिसिामळ [१६]

वोसर ४९-ओसरिो[१७] नीसी ४१०- रातर[१८] वाव

४११- अिरदर करिोमकत करिो [१९] लोिो ४१२-

लोखड[२०]सवथरा ४१२- कधीच रोडसिी [२१]गरदास

४१२- हशषयसवक[२२]सदिी ४१२- सशयाि [२३]

पडॊहच नण ४१२- पडि नािी [२४] हमळणी ४१३-

सगम [२५] वािाळ ४१४- ओढानाला [२६] वग ४१४-

लगच[२७] गरतव ४१६- गररप[२८] न साि ४१६-

सिन करि नािी [२९] िार ४१७- खारट [३०]

िीरसागर ४१७- दधाचा समदर [३१] कलपािी ४१७-

कलपाचा अि िोिाच[३२] गगनापरीस४१९-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आकाशापिाहन [३३] ि ४१९-सदगर [३४] िीन

४२०- उणावणारा [३५] धीरपण ४२०- धीरान

वागणारा (सद गर)[३६] जगिी ४२०- जगामधय

अवनीवर [३७] खचल ४२०- नाश पावल [३८]

धीरतवास ४२०- सद गरस [३९] गभसिी ४२१-

सयथ[४०] फणीवर ४२२- शरषनाग [४१]कलपिर ४२५-

कलपवि [४२] अहगकार ४२५- सवीकार [४३] दभणी

४२६- धार काढण [४४] हनःकाम ४२६- हनररचछ[४५]

न लगिी ४२६- लागि नािीि [४६] सवथदा ४२९-

निमी[४७] आघवी ४३०- सगळी[४८] उठाठवी ४३०-

उपद वाप [४९] ि ग िहच ४३१- िी जी आि िीच यर

rsquoगrsquo िा शबद पादपरणारथ असनldquoसद गरच वणथन िोि नािी

िच सद गरच वणथन िोयldquo असा याचा अरथ िोिो [५०]

अिरहसरिीहचया४३१-आिलया अवसरचया [५१] अिरथनषठ

४३१- अिःकरणाि हनषठा असलल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सिसिवन ||१५||

शरीराम

आिा वदीन सजजन | ज परमाराथच

अहधषठान | जयाचहन गयजञान | परगट जनी ||१||

ज वसि परम दललभ | जयचा अलभय लाभ |

िहच िोय सललभ | सिसग करनी ||२||

वसि परगटहच अस | पािािा कोणासीच न ददस |

नाना साधनी सायास | न पड ठाई ||३||

जर पररिवि ठकल | नािरी डोळसहच अध

जाल | पािाि असिाहच चकल | हनजवसिसी ||४||

ज दीपाचहन ददसना | नाना परकाश

गवसना | नतराजनहि वसना | दषटीपढ ||५||

सोळाकळी पणथ शशी | दाखऊ शकना वसिसी |

िीवर आददतय कळाराशी | िोहि दाखवीना ||६||

जया सयाथचहन परकाश | ऊणथिि िोहि ददस |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना सकषम पदारथ भास | अणरणाददक ||७||

हचरल वाळागर िहि परकाशी | परी िो दाखवीना

वसिसी | ि जयाचहन साधकासी | परापत िोय ||८||

जर आिप आटल | जर परत परसिावल |

जर िकथ मदावल | िरककिा हनजवसिसी ||९||

वळ हववकाची वगडी | पड शबदाची बोबडी |

जर मनाची िािडी | कामा नय ||१०||

जो बोलकपण हवशरष | सिसर मखाचा जो शरष |

िोहि हसणला हनःशरष | वसि न सगव ||११||

वद परकाहशल सवथिी | वदहवरहिि कािी नािी |

िो वद कोणासिी | दाखऊ सकना ||१२||

िहच वसि सिसग | सवानभव कळो लाग |

तयाचा महिमा वचनी साग | ऐसा कवण ||१३||

हवहचतर कळा य मायची | परी वोळखी न सगव

वसिची | मायािीिा अनिाची | सि सोय सागिी||१४||

वसिसी वरथणल नवच | िहच सवरप सिाच |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण वचनाच | कायथ नािी ||१५||

सि आनदाच सरळ | सि सखहच कवळ |

नाना सिोरषाच मळ | ि ि सि ||१६||

सि हवशरािीची हवशरािी | सि िपतीची हनजिपती |

नािरी भकतीची फळशरिी | ि ि सि ||१७||

सि धमाथच धमथितर | सि सवरपाच सतपातर |

नािरी पणयाची पहवतर | पणयभमी ||१८||

सि समाधीच मददर | सि हववकाच भाडार |

नािरी बोहलज मािर | सायोजयमकतीच ||१९||

सि सतयाचा हनशचयो | सि सारथकाचा

जयो | सि परापतीचा समयो | हसदधरप ||२०||

मोिहशरया आळकि | ऐस ि सि शरीमि |

जीव दररदरी असखयाि | नपिी कल ||२१||

ज समरथपण उदार | ज का अतयि दानशर |

ियाचहन िा जञानहवचार | ददधला नवच ||२२||

मािाराज चकरविी | जाल आिि पढ िोिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि कोणी सायोजयमकती | दणार नािी ||२३||

ज तरलोकी नािी दान | ि कररिी सिसजजन |

िया सिाच महिमान | काय मिणौहन वणाथव ||२४||

ज तरलोकयाहन वगळ | ज वदशरिीसी नाकळ |

िहच जयाचहन वोळ | परबरहम अिरी ||२५||

ऐसी सिाची महिमा | बोहलज हििकी उणी उपमा |

जयाचहन मखय परमातमा | परगट िोय ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सिसिवननाम समास पाचवा || १५ ||

दशक १ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वसि ५२- सद वसिपरबरहम [२] ऊणथिि ५७-

कोळयाचया जाळयाच धाग [३] वालागर ५८- कसाच टोक

[४] परत ४९- परयत[५] वगडी ५१०- लळा पडिो [६]

वचनी साग ५१३- बोलन सागिो [७] ऐसा कवण ५१३-

असा कोण [८] न वच ५१५- शबदान नािीबोलि नािी

[९] जयाचहन वोळ ५२५- जयाचयामळ परसनन िोि [१०]

उणी उपमा ५२६- उपमाच कमी पडि

समास सिावा शरोिसिवन || १६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरीराम

आिा वद शरोि जन | भकत जञानी सि

सजजन | हवरकत योगी गणसपनन | सतयवादी ||१||

यक सतवाच सागर | यक बदधीच आगर |

यक शरोि वरागर | नाना शबदरताच ||२||

ज नाना अराथमिाच भोकत | ज परसगी वकतयाच

वकत | नाना सशयाि छददि | हनशच पररष ||३||

जयाची धारणा अपार | ज ईशवराच अविार |

नािरी परतयि सरवर | बसल जस ||४||

कक ि ऋरषशवराची मडळी | शािसवरप सतवागळी |

जयाचहन सभामडळी | परम शोभा ||५||

हदई वदगभथ हवलस | मखी सरसविी हवळास |

साहितय बोलिा जस | भासिी दवगर ||६||

ज पहवतरपण वशवानर | ज सफरथि दकरणाच

ददनकर | जञािपण दषटीसमोर | बरहमाड नय ||७||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज अखड सावधान | जयास हतरकाळाच जञान |

सवथकाळ हनराहभमान | आतमजञानी ||८||

जयाच दषटीखालन गल | ऐस कािीच नािी उरल |

पदारथमातरासी लहिल | मन जयाचया ||९||

ज ज कािी आठवाव | ि ि ियास पवीच ठाव |

िर काय अनवादाव | जञािपणकरनी ||१०||

परि ि गणगराहिक | मिणौन बोलिो हनःशक |

भागय पररष काय यक | सवीि नािी ||११||

सदा सहविी ददवानन | पालटाकारण आवट

अनन | िसीच माझी वचन | पराकि ||१२||

आपल शहकतनसार | भाव पजावा परमशवर |

परि पज नय िा हवचार | कोठ हच नािी ||१३||

िसा मी यक वागदबथळ | शरोि परमशवरहच

कवळ | याची पजा वाचाबरळ | कर पाि ||१४||

हवतपतती नािी कळा नािी | चाियथ नािी परबद नािी |

भहकत जञान वरागय नािी | गौलयिा नािी वचनाची ||१५||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा माझा वाहगवलास | मिणौन बोलिो सावकाश |

भावाचा भोकता जगदीश | मिणौहनया ||१६||

िमिी शरोि जगदीशमरथि | िर माझी हवतपतती

दकिी | बहदधिीन अलपमिी | सलगी कररिो ||१७||

समराथचा पतर मखथ जगी | परी सामरथयथ अस तयाच

आगी | िमिा सिाचा सलगी | मिणौहन कररिो ||१८||

वाघर हसि भयानक | दखोहन भयचदकि लोक |

परी तयाची हपली हनःशक | ियापढ खळिी ||१९||

िसा मी सिाचा अदकि | िमिा सिापासी बोलि |

िरी माझी हचिा िमच हचतत | वािलच की ||२०||

आपलची बोल वाउग | तयाची सपादणी करण लाग |

परि कािी सागण नलग | नयन ि पणथ कराव ||२१||

ि िो परीिीच लिण | सवभावची करी मन |

िस िमिी सिसजजन | मायबाप हवशवाच ||२२||

माझा आशय जाणोहन जीव | आिा उहचि ि कराव |

पढ करहस अवधान दयाव | मिण दासानदास ||२३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिसिवननाम समास सिावा || १६ ||

दशक १ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वरागर ६२- खाणआगर [२] अराथमि ६३- अरथरपी

अमिरस [३] हनशच ६३- हनहशचिपण[४] सरवर ६४-

ईशवर[५] सतवागळी ६५-सतवगणयकत [६] हदई ६६-

हदयाि[७] वदगभथ ६६- वदाचा गरथभि अरथ[८] साहितय

६६- अलकारशासतर [९] दवगर ६६- बिसपिी [१०]

पालटाकारण ६१२- पालटावी मिणन [११] आवट अनन

६१२- साध अनन[१२] पराकि ६१२ndash पराकि [१३]

वागदबथळ ६१४- मखदबथळ [१४] वाचाबरळ ६१४-

ओबडधोबड बोल [१५] हवतपतती ६१५- हवदवतता [१६]

कळा ६१५- कला [१७] परबद ६१५- नीट माडलला

हवरषयपरबध [१८] गौलयिा ६१५- सदर शबदरचना [१९]

अवधान ६२३- लिदऊन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा कवशवरसिवन || १७ ||

शरीराम

आिा वद कवशवर | शबदसषटीच

ईशवर | नािरी ि परमशवर | वदाविारी ||१||

की ि सरसविीच हनजसरान | की ि नाना कळाच

जीवन | नाना शबदाच भवन | यरारथ िोय ||२||

की ि पररषाराथच वभव | की ि जगदशवराच मितव |

नाना लाघव सतकीिीसिव | हनमाथण कवी ||३||

की ि शबदरताच सागर | की ि मकताच मकत

सरोवर | नाना बदधीच वरागर | हनमाथण जाल ||४||

अधयातमगरराची खाणी | की ि बोहलक हचिामणी |

नाना कामधनची दभणी | वोळली शरोियासी ||५||

की ि कलपनच कलपिर | की ि मोिाच मखय

पडीभर | नाना सायोजयिच हवसिार | हवसिारल ||६||

की िा परलोकीचा हनजसवारथ | की िा योहगयाचा गपत

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पर | नाना जञाहनयाचा परमारथ | रपाहस आला ||७||

की ि हनरजनाची खण | की ि हनगथणाची वोळखण |

माया हवलिणाच लिण | ि ि कवी ||८||

की िा शरिीचा भावगभथ | की िा परमशवराचा अलभय

लाभ | नािरी िोय सललभ | हनजबोध कहवरप ||९||

कहव ममिाच अजन | कहव साधकाच साधन |

कहव हसदधाच समाधान | हनशचयातमक ||१०||

कहव सवधमाथचा आशरयो | कहव मनाचा मनोजयो |

कहव धारथमकाचा हवनयो | हवनयकि ||११||

कहव वरागयाच सरिण | कहव भकताच भरषण |

नाना सवधमथरिण | ि ि कवी ||१२||

कहव परमळाची परमळहसरिी | कहव धयानसराची धयान-

मरथि | कहव उपासकाची वाढ कीिी | हवसिारली ||१३||

नाना साधनाच मळ | कहव नाना परताच फळ |

नाना कायथहसहदध कवळ | कहवचहन परसाद ||१४||

आधी कवीचा वाहगवलास | िरी मग शरवणी िबळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रस | कवीचहन महिपरकाश | कहवतवास िोय ||१५||

कहव हवतपननाची योगयिा | कहव सामरथयथविाची

सतता | कहव हवचिणाची कशळिा | नाना परकार ||१६||

कहव कहवतवाचा परबद | कहव नाना धाटी मदरा

छद | कहव गदयपदय भदाभद | पदतरासकि ||१७||

कहव सषटीचा आळकार | कहव लकषमीचा शगार |

सकळ हसदधीचा हनधाथर | ि ि कवी ||१८||

कहव सभच मडण | कहव भागयाच भरषण |

नाना सखाच सरिण | ि ि कवी ||१९||

कहव दवाच रपकि | कहव ऋरषीच मितव वरथणि |

नाना शासतराच सामरथयथ ि | कहव वाखाहणिी ||२०||

नसिा कवीचा वापार | िरी क चा असिा जगोदधार |

मिणौहन कहव ि आधार | सकळ सषटीसी ||२१||

नाना हवदया जञाितव कािी | कवशवरहवण िो

नािी | कवीपासन सवथिी | सवथजञिा ||२२||

मागा वालमीक वासाददक | जाल कवशवर अनक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ियापासन हववक | सकळ जनासी ||२३||

पवी काव िोिी कली | िरीच हवतपतती परापत झाली |

िण पहडिा आगी बाणली | परम योगयिा ||२४||

ऐस पवी रोर रोर | जाल कवशवर अपार |

आिा आिि पढ िोणार | नमन तयासी ||२५||

नाना चाियाथचया मिी | की ि सािाि बिसपिी |

वद शरिी बोलो मिणिी | जयाचया मख ||२६||

परोपकाराकारण | नाना हनशचय अनवादण |

सखी बोलील पणथपण | सशयािीि ||२७||

की ि अमिाच मघ वोळल | की ि नवरसाच वोघ

लोटल | नाना सखाच उचबळल | सरोवर ि ||२८||

की ि हववकहनधीची भाडार | परगट जाली मनषया-

कार | नाना वसिचहन हवचार | कोदाटल ि ||२९||

की ि आददशकतीच ठवण | नाना पदाराथस आणी उण |

लाधल पवथ सहचिाचया गण | हवशवजनासी ||३०||

की ि सखाची िारव लोटली | आि आनद उिटली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवशवजनास उपगा आली | नाना परयोगाकारण ||३१||

की ि हनरजनाची सपतती | की ि हवराटाची योग

हसरिी | नािरी भकतीची फळशरिी | फळास आली ||३२||

की िा ईशवराचा पवाड | पािािा गगनाहन वाड |

बरहमाडरचनहन जाड | कहवपरबदरचना ||३३||

आिा असो िा हवचार | जगास आधार कवशवर |

ियासी माझा नमसकार | साषटाग भाव ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कवशवरसिवननाम समास सािवा || १७ ||

दशक १ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] मोिाच मखय पहडभर ७६- मोिाच मखय (सवथशरषठ)

भाडार [२] हनरजन ७८- शदध परबरहम [३]

मायाहवलिणाच ७८- मायपासन हभनन अशा परबरहमाच

[४] शरिीचा भावगभथ ७९- शरिीच अिरग [५] िबळ

७१५- भरपर [६] शरवणी ७१५- ऐकि असिाना [७] रस

७१५- भाव [८] नाना धाटी मदरा छद ७१७ndash हवहवध

धाटीछदपरास अलकार [९] पदतरासकि ७१७-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पदरचनाकरिाि(सभशकर दव यर rsquoपदपरासrsquo शबद

असावा अस सागिाि)[१०] नवरस ७२८- नवरस व तयाच

सरायीभाव यापरमाण १) शगार- रहि२) िासय- आनद

३)करण- शोक४)रौदर-करोध ५)वीर- उतसाि६) भयानक-

भय७) बीभतस- घणा ८) अदभि-हवसमय ९)शाि-शम

इरसाि कहव आपल लखन करीि असि बहिक सवथ

शासतरहसदधािाच लखन गयसलभ कावरपाि िोि असअनक

हवदवानाच ि काव मखोदगि अस [११] आददशकतीच ठवण

७३०- आददमायची खास हनरथमिी (ि कवी)[१२] िारव

७३१- िारव [१३] आि ७३१- अिय [१४] उिटली

७३१- काठोकाठ भरन वािणारी [१५] ईशवराचा पवाड

७३३- ईशवाराची ददव कीरथि गणकम मोठपणा [१६]

गगना हनवाड ७३३- गगनाहन हवशाल [१७] जाड

७३३- अहिहवशाल भव

रटप -ममि साधकानी दासबोधाच वाचन करीि असिा

पपपरम िस पररवाजकाचायथ शरी िसराज सवामीकि

ldquoशरीमि दासबोधाची सकि कबडी ldquo या गरराचिी अवशय

वाचनमननहचिन करावतयामळ दासबोधाच आकलन

िोणयास चागली मदि िोईलसभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सभासिवन || १८ ||

शरीराम आिा वद सकळ सभा | जय सभसी महकत

सललभा | जर सवय जगदीश उभा | हिषठि भर ||१||

१] शलोक || नाि वसाहम वकठ योहगना हदय रवौ |

मदभकता यतर गायहनि ितर हिषठाहम नारद ||१

नािी वकठीचा ठाई | नािी योहगयाचा हदई |

माझ भकत गािी ठाई ठाई | िर मी हिषठि नारदा ||२||

याकारण सभा शरषठ | भकत गािी ि वकठ |

नामघोरष घडघडाट | जयजयकार गजथिी ||३||

परमळ भकताची गायन | भगवतकरा िररकीिथन |

वदवाखयान पराणशरवण | जर हनरिर ||४||

परमशवराच गणानवाद | नाना हनरपणाच सवाद |

अधयातमहवदया भदाभद | मरन जर ||५||

नाना समाधान िपती | नाना आशकाहनवतती |

हचतती बस धयानमरथि | वाहगवलास ||६||

भकत परमळ भाहवक | सभय सखोल साहतवक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रमय रसाळ गायक | हनषठावि ||७||

कमथसीळ आचारसीळ | दानसीळ धमथसीळ |

सहचषमि पणयसीळ | अिरशदध कपाळ ||८||

योगी वीिरागी उदास | नमक हनगरि िापस |

हवरकत हनसपि बहवस | आरणयवासी ||९||

दडधारी जटाधारी | नारपरी मदराधारी |

यक बाळबरहमचारी | योगशवर ||१०||

परशचरणी आणी िपसवी | िीरथवासी आणी मनसवी |

मिायोगी आणी जनसवी | जनासाररख ||११||

हसदध साध आणी साधक | मतरयतरशोधक |

यकहनषठ उपासक | गणगरािी ||१२||

सि सजजन हवदवजजन | वदजञ शासतरजञ मािाजन |

परबदध सवथजञ समाधान | हवमळकि ||१३||

योगी हवतपनन ऋरषशवर | धिथ िारककक कवशवर |

मनोजयाच मनशवर | आणी ददगवलकी ||१४||

बरहमजञानी आतमजञानी | ितवजञानी हपडजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योगाभयासी योगजञानी | उदासीन ||१५||

पहडि आणी पराहणक | हवदवास आणी

वददक | भट आणी पाठक | यजवदी ||१६||

मािाभल मािाशरोतरी | याहजञक आणी आगनिोतरी |

वदय आणी पचािरी | परोपकारकि ||१७||

भि भहवषय विथमान | जयास हतरकाळाच

जञान | बहशरि हनराहभमान | हनरापिी ||१८||

शाहि कषमा दयासीळ | पहवतर आणी सतवसीळ |

अिरशदध जञानसीळ | ईशवरी पररष ||१९||

ऐस ज का सभानायक | जर हनतयाहनतयहववक |

तयाचा महिमा अलोहलक | काय मिणोहन वणाथवा ||२०||

जर शरवणाचा उपाय | आणी परमारथसमदाय |

िर जनासी िरणोपाय | सिजहच िोय ||२१||

उततम गणाची मडळी | सतवधीर सतवागळी |

हनतय सखाची नविाळी | जर वस ||२२||

हवदयापातर कळापातर | हवशरष गणाची सतपातर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भगविाची परीहिपातर | हमळाली जर ||२३||

परवतती आणी हनवतती | परपची आणी परमारी |

गिसराशरमी वानपरिसिी | सनयासाददक ||२४||

वदध िरण आणी बाळ | पररष हसतरयाददक सकळ |

अखड धयािी िमाळनीळ | अियाथमी ||२५||

ऐस परमशवराच जन | तयासी माझ अहभवदन |

जयाचहन समाधान | अकसमाि बाण ||२६||

ऐहसय सभचा गजर | िर माझा नमसकार |

जर हनतय हनरिर | कीिथन भगविाच ||२७||

जर भगविाचया मिी | िर पाहवज उततम गिी |

ऐसा हनशचय बहिा गररी | मिि बोहलल ||२८||

कललौ कीिथन वररषठ | जर िोय ि सभा शरषठ |

कराशरवण नाना नषट | सदि मावळिी ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सभासिवननाम समास आठवा || १८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हिषठि ८१- वाट पिाि [२] भर ८१- आनदाचया

भरान [३] घडघडाट ८३- गडगडाट [४] मरन ८५-

मरनचचाथ [५] सहचसमि८८- शदधपहवतरशहचभथि [६]

उदास ८९- भोगाबाबि उदासीन [७] वीिरागी ८९-

हवरकत [८] नमक ८९- हनयमान वागणारा[९] बहवस

८९- बहधा [१०] मनसवी ८११- मनावर िाबा ठवणार

[११] जनसवी८११-लोकाचया कलान वागन लोकावर

हनयतरण ठवणार [१२] हवमळकि ८१३-हनमथळ सशय

हनरसन करणार [१३] ददगवलकी ८१४- ददगबर [१४]

मािाभल ८१७- अहिशय चागल उततम [१५] मािाशरोतरी

८१७-वदाच जञानी [१६] सतवधीर ८२२-धयथशील [१७]

नविाळी ८२२- निन[१८] िमाळनीळ ८२५-

शरीरामयमधमथ [१९] बाण१२६- लाभि [२०] कललौ

१२९- कहलयगाि [२१] मावळिी १२९- हमटिाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा परमारथसिवन || १९ ||

शरीराम

आिा सिऊ िा परमारथ | जो साधकाचा

हनजसवारथ | नािरी समराथमधय समरथ | योग िा ||१||

आि िरी परम सगम | परी जनासी जाला दगथम |

का जयाच चकल वमथ | सतसमागमाकड ||२||

नाना साधनाच उधार | िा रोकडा बरहमसािातकार |

वदशासतरी ज सार | ि अनभवास य ||३||

आि िरी चहकड | परी अणमातर दषटी न पड |

उदास परी यकीकड | पािािा ददसना ||४||

आकाशमागी गपत पर | जाणिी योहगय समरथ |

इिरास िा गयारथ | सिसा न कळ ||५||

साराचहि हनजसार | अखड अि अपार |

नऊ न सकिी िशकर | कािी कलया ||६||

ियास नािी राजभय | अरवा नािी अहगन-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भय | अरवा सवापदभय | बोलोच नय ||७||

परबरहम ि िालवना | अरवा ठाविी चकना |

काळािरी चळना | जरीचा िर ||८||

ऐस ि हनज ठवण | कदाहप पालटो नण |

अरवा नवि आददक उण | बहिा काळ ||९||

अरवा ि घसवटना | अरवा अदशय िोयना |

नािरी पािािा ददसना | गरअजनहवण ||१०||

मागा योहगय समरथ | तयाचाहि हनजसवारथ |

यासी बोहलज परमारथ | परमगय मिणौहन ||११||

जिी शोधन पाहिला | तयासी अरथ सापडला |

यरा असोनी अलभय जाला | जनमोजनमी ||१२||

अपवथिा या परमाराथची | वािाथ नािी जनममतयाची |

आणी पदवी सायोजयिची | सहननधहच लाभ ||१३||

माया हववक मावळ | सारासारहवचार कळ |

परबरहम िहि हनवळ | अियाथमी ||१४||

बरहम भासल उदड | बरहमी बडाल बरहमाड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पचभिाच रोिाड | िचछ वाट ||१५||

परपच वाट लरटका | माया वाट लापहणका |

शदध आतमा हववका- | अिरी आला ||१६||

बरहमहसरि बाणिा अिरी | सदि गला बरहमाडा

बािरी | दशयाची जनी जजथरी | कहिट जाली ||१७||

ऐसा िा परमारथ | जो करी तयाचा हनजसवारथ |

आिा या समराथस समरथ | दकिी मिणौहन मिणाव ||१८||

या परमाराथकररिा | बरहमाददकाहस हवशरामिा |

योगी पाविी िनमयिा | परबरहमी ||१९||

परमारथ सकळास हवसावा | हसदध साध मािानभावा |

सखी साहतवक जड जीवा | सतसगकरनी ||२०||

परमारथ जनमाच सारथक | परमारथ ससारी िारक |

परमारथ दाखवी परलोक | धारथमकासी ||२१||

परमारथ िापसासी रार | परमारथ साधकासी आधार |

परमारथ दाखवी पार | भवसागराचा ||२२||

परमारी िो राजयधारी | परमारथ नािी िो

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभकारी | या परमाराथची सरी | कोणास दयावी ||२३||

अनि जनमीच पणय जोड | िरीच परमारथ घड |

मखय परमातमा आिड | अनभवासी ||२४||

जण परमारथ वोळहखला | िण जनम सारथक कला |

यर िो पापी जनमला | कळियाकारण ||२५||

असो भगवतपरापतीहवण | करी ससाराचा सीण |

तया मखाथच मखावलोकन | करच नय ||२६||

भलयान परमारी भराव | शरीर सारथक कराव |

पवथजास उदधराव | िररभकती करनी ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

परमारथसिवननाम समास नववा || १९ ||

जय जय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक १ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सगम ९२ -सोपाआकलनशील [२] वदशासतरी ज सार

९३- मिावाकयरपसार ४ वदाची मिावाकय

(१) ऋगवद-ऐिरय भपरजञानम बरहम भ जञानच बरहमरप आि

(२) यजवद-बरिदारणयक भ अि बरिाहसम भ मी बरहम आि

(३) सामवद- छादोगय भ ितवमहस भ ि ि बरहम आिस

(४) अरवथवद-माडकय भ अयमातमा बरहम भ िा आतमा

बरहमरप आि [३] गरअजनहवण ८१०- गरचया

आशीवाथदाहशवाय[४] िचछ ९१५- टाकाऊ[५] लरटका

९१६- खोटा [६] लापहणका ९१६- कलपनामय [७]

दशयाची जनी जजथरी ९१७ ndash ज दशय आि ि जनाटफाटक

जीणथ झाल आि[८] कहिट ९१७- कजट हवटकट [९]

सखीसाहतवक जडजीवा ९२०- सतवशील सवथसामानय

जीवाना शवटी (सतसगामळ हवसावा) लाभिो[१०]

जडजीव ९२०- अजञानी सवथसामानय जीव [११] रार

९२२- आधार [१२] आिड अनभवासी ९२४- सािाि

अनभव [१३] परमारी भराव ९२७- परमारथरक

जीवनाचाच सवीकार करावा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा नरदिसिवन || ११० ||

शरीराम

धनय धनय िा नरदिो | यरील अपवथिा

पािो | जो जो कीज परमारथलािो | िो िो पाव हसदधीि ||१||

या नरदिाचहन लागवग | यक लागल भहकतसग |

यकी परम वीिराग | हगररकदर सहवली ||२||

यक दफरिी हिराथटण | यक कररिी परशचरण |

यक अखड नामसमरण | हनषठावि राहिल ||३||

यक िप कर लागल | यक योगाभयासी मािाभल |

यक अभयासयोग जाल | वदशासतरी हवतपनन ||४||

यकी िटहनगरि कला | दि अतयि पीहडला |

यकी दव ठाई पाहडला | भावारथबळ ||५||

यक मािानभाव हवखयाि | यक भकत जाल खयाि |

यक हसदध अकसमाि | गगन वोळगिी ||६||

यक िजी िजहच जाल | यक जळी हमळोन गल |

यक ि ददसिहच अदशय जाल | वायोसवरपी ||७||

यक यकहच बहधा िोिी | यक दखिहच हनघोहन जािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

यक बसल असिाची भरमिी | नाना सरानी समदरी ||८||

यक भयानकावरी बसिी | एक अचिन चाल-

हविी | यक परि उठहविी | िपोबळकरनी ||९||

यक िज मद कररिी | यक जळ आटहविी |

यक वायो हनरोहधिी | हवशवजनाचा ||१०||

ऐस िटहनगरिी किबदधी | जयास वोळलया नाना

हसदधी | ऐस हसदध लिावधी | िोऊन गल ||११||

यक मनोहसदध यक वाचाहसदध | यक अलपहसदध यक सवथ-

हसदध | ऐस नाना परकारीच हसदध | हवखयाि जाल ||१२||

यक नवहवधाभहकतराजपर | गल िरल परलोकीचया

हनजसवार | यक योगी गपतपर | बरहमभवना पावल ||१३||

यक वकठास गल | यक सतयलोकी राहिल |

यक कलासी बसल | हशवरप िोउनी ||१४||

यक इदरलोकी इदर जाल | यक हपिलोकी हमळाल |

यक ि उडगणी बसल | यक ि िीरसागरी ||१५||

सलोकिा समीपिा | सवरपिा सायोजयिा |

या चतवारमकती ितविा | इचछा सऊन राहिल ||१६||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐस हसदध साध सि | सवहििा परविथल अनि |

ऐसा िा नरदि हवखयाि | काय मिणौहन वणाथवा ||१७||

या नरदिाचहन आधार | नाना साधनाचहन दवार |

मखय सारासारहवचार | बहि सटल ||१८||

या नरदिाचहन समध | बहि पावल उततम पद |

अििा साडन सवानद | सखी जाल ||१९||

नरदिी यऊन सकळ | उदधरागिी पावल कवळ |

यर सशयाच मळ | खडोन गल ||२०||

पशदिी नािी गिी | ऐस सवथतर बोलिी |

मिणौन नरदिीच परापती | परलोकाची ||२१||

सि मिि ऋरषी मनी | हसदध साध समाधानी |

भकत मकत बरहमजञानी | हवरकत योगी िपसवी ||२२||

िततवजञानी योगाभयासी | बरहमचारी ददगबर सनयासी |

रषटद दशथनी िापसी | नरदिीच जाल ||२३||

मिणौहन नरदि शरषठ | नाना दिामधय वररषठ |

जयाचहन चक आररषट | यमयािनच ||२४||

नरदि िा सवाधन | सिसा नवि पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि िा परोपकारी हझजऊन | कीरथिरप उरवावा ||२५||

अशव वरषभ गाई मिसी | नाना पश हसतरया दासी |

कपाळपण सोहडिा तयासी | कोणी िरी धरील ||२६||

िसा नवि नरदिो | इछा जाव अरवा रािो |

परी यास कोणी पािो | बधन कर सकना ||२७||

नरदि पागळ असिा | िरी िो कायाथस न यिा |

अरवा रोटा जरी असिा | िरी परोपकारास न य ||२८||

नरदि अध अहसला | िरी िो हनपटहच वाया गला |

अरवा बहधर जरी अहसला | िरी हनरपण नािी ||२९||

नरदि अहसला मका | िरी घिा नय आशका |

अशकत रोगी नासका | िरी िो हनःकारण ||३०||

नरदि अहसला मखथ | अरवा फ पऱया समधाच

दःख | िरी िो जाणावा हनरारथक | हनशचयसी ||३१||

इिक ि नसिा वग | नरदि आणी सकळ साग |

िण धरावा परमारथमागथ | लागवग ||३२||

साग नरदि जोडल | आहण परमारथबहदध हवसल |

ि मखथ कस भरमल | मायाजाळी ||३३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

महततका खाणोन घर कल | ि माझ ऐस दढ कहलपल |

परी ि बहिाच ि कळल | नािीच ियासी ||३४||

मरषक मिणिी घर आमच | पाली मिणिी घर आमच |

महिका मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३५||

कािणया मिणिी घर आमच | मगळ मिणिी घर

आमच | मगया मिणिी घर आमच | हनशचयसी ||३६||

हवच मिणिी आमच घर | सपथ मिणिी आमच घर |

झरळ मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३७||

भरमर मिणिी आमच घर | हभगोर या मिणिी आमच

घर | आहळका मिणिी आमच घर | काषठामध ||३८||

माजथर मिणिी आमच घर | शवान मिणिी आमच

घर | मगस मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||३९||

पगळ मिणिी आमच घर | वाळवा मिणिी आमच

घर | हपसवा मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४०||

ढकण मिणिी आमच घर | चाचणया मिणिी आमच

घर | घगडी मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४१||

हपसोळ मिणिी आमच घर | गाधल मिणिी आमच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घर | सोट मिणिी आमच घर | आणी गोबी ||४२||

बहि दकडयाचा जोजार | दकिी सागावा हवसिार |

समसि मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४३||

पश मिणिी आमच घर | दासी मिणिी आमच घर |

घरीची मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४४||

पाहण मिणिी आमच घर | हमतर मिणिी आमच घर |

गरामसर मिणिी आमच घर | हनशचयसी ||४५||

िशकर मिणिी आमच घर | राजकी मिणिी आमच

घर | आगन मिण आमच घर | भसम कर ||४६||

समसि मिणिी घर माझ | ि मखथिी मिण माझ

माझ | सवट जड जाल वोझ | टादकला दश ||४७||

अवघी घर भगली | गावाची पाढरी पहडली |

मग ि गिी राहिली | आरणयशवापद ||४८||

दकडा मगी वाळवी मरषक | तयाचच घर ि हनशचया-

तमक | ि पराणी बापड मखथ | हनघोन गल ||४९||

ऐसी गिाची हसरिी | हमरथया आली आतमपरचीिी |

जनम दो ददसाची वसिी | कोठ िरी करावी ||५०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दि मिणाव आपल | िरी ि बहिाकारण हनरथमल |

पराणीयाचया मारा घर कल | वा मसिकी भहििी ||५१||

रोममळी दकड भहििी | खाडक जालया दकड पडिी |

पोटामधय जि िोिी | परतयि पराहणयाचया ||५२||

कीड लाग दािासी | कीड लाग डोळयासी |

कीड लाग कणाथसी | आणी गोमाशा भरिी ||५३||

गोहचड अशदध सहविी | चामवा मासाि घसिी |

हपसोळ चाऊन पळिी | अकसमाि ||५४||

भोग गाधल चाहविी | गोबी जळवा अशदध घिी |

हवच सपथ दश कररिी | कानट फसी ||५५||

जनमन दि पाहळल | ि अकसमाि वाघर नल |

का ि लाडगीच भहिल | बळातकार ||५६||

मरषक माजथर दश कररिी | सवान अशव लोल िोहडिी |

रीस मकथ ट माररिी | कासावीस करनी ||५७||

उषटर डसोन उचहलिी | िसरी हचडथन टादकिी |

वरषभ टोचन माररिी | अकसमाि ||५८||

िसकर िडिडा िोहडिी | भि झडपोन माररिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

असो या दिाची हसरिी | ऐसी अस ||५९||

ऐस शरीर बहिाच | मखथ मिण आमच |

परि खाज हजवाच | िापतर बोहलल ||६०||

दि परमारी लाहवल | िरीच याच सारथक जाल |

नािी िरी ि वरथहच गल | नाना आघाि मतयपर ||६१||

असो ज परपहचक मखथ | ि काय जाणिी परमारथसख |

तया मखााच लिण कािी यक | पढ बोहलल अस ||६२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद नरदिसिवननाम

समास दिावा ||११०|| दशक दिावा समापत ||

दशक १ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]नरदिसिवन १०-छापील परिीि

rsquoनरदिसिवनहनरपणrsquoअस आि [१]परमारथलािो १०१-

परमाराथचा लाभ िोवो[२] लागवग १०२- िातकाळ [३]

गगन वोळगिी १०६- आकाशाि सचारिाि [४] किबदधी

१०११- हनशचयी [५] उडगणी १०१५- नितर [६]

उदधरागिी १०२०- उधवथ- गिीसद गिी[७] हनपटहच

१०२९- सपणथसगळाकवळ [८] साग १०३२ - उततम [९]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हभगोर या १०३८- भगयाची अळी [१०] पगळ १०४०-

पगळ नावाचा काळा पादरा दकडा[११] चाचणया१०४१ -

बारीक डासलालमगया [१२] वा मसिकी १०५०-

डोकयािील उवा [१३] रोममळ १०५१- कसा -चया

मळासी [१४] अशदध १०५४- रकत [१५] लोल १०५७-

लचक [१६] रीस मकथ ट१०५७- असवल व माकड [१७]

उषटर १०५८- उठ [१८] खाज १०६०- खादय[१९]

जीवाच१०६० - पराणीमातराच[२०] परमारथसख १०६२-

पारमरथरक आनद सवरपानद

सवणथ कण - दासबोधाचया अभयासान अजञानदःख व भराहि

नाश पावन लगच वरागय अगी बाणलतयाला हववकाची

जोड हमळल बदध ममि िोिील मखथ दि िोिीलअभकत

भकत बनन मोि पाविील नाना दोरष जाऊन पहिि पावन

िोिील दिबहदधच धोक जािील ससाराच उदवग नषट

िोिील अधोगहि चकल आहण मनाला खरी हवशराहि हमळन

अतयि समाधान लाभल आजपयाि अनकाना ि फळ परापत

झाल आि शरीराम जयजय रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक दसरा

मखथलिण || २० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला मखथलिण || २१ ||

शरीराम

ॐ नमोजी गजानना | यकदिा

हतरनयना | कपादषटी भकतजना अवलोकाव ||१||

िज नम वदमाि | शरीशारद बरहमसि |

अिरी वस कपावि | सफरथिरप ||२||

वदन सदगरचरण | करन रघनारसमरण |

तयागारथ मखथलिण | बोहलजल ||३||

यक मखथ यक पढिमखथ | उभय लिणी कौिक |

शरोिी सादर हववक | कला पाहिज ||४||

पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

सावध िोऊहन हवचिण | पररसोि पढ ||५||

आिा परसिि हवचार | लिण सागिा अपार |

परर कािीयक ितपर | िोऊन ऐका ||६||

ज परपहचक जन | जयास नािी आतमजञान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ज कवळ अजञान | तयाची लिण ||७||

जनमला जयाच उदरी | ियासी जो हवरोध करी |

सखी माहनली अिरी | िो यक मखथ ||८||

साडन सवथिी गोि | सतरीआधन जीहवि |

साग अिरीची माि | िो यक मखथ ||९||

परसतरीसी परमा धरी | शवशरगिी वास करी |

कळहवण कनया वरी | िो यक मखथ ||१०||

समराथवरी अििा | अिरी मानी समिा |

सामरथयहवण करी सतता | िो यक मखथ ||११||

आपली आपण करी सििी | सवदशी भोगी हवपहतत |

साग वहडलाची कीिी | िो यक मखथ ||१२||

अकारण िासय करी | हववक सागिा न धरी |

जो बहिाचा वरी | िो यक मखथ ||१३||

आपली धरहनया दरी | परावासी करी मीतरी |

परनयन बोल रातरी | िो यक मखथ ||१४||

बहि जागि जन | ियामधय करी शयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसरळी बह भोजन | करीिो यक मखथ ||१५||

मान अरवा अपमान | सवय करी पररहचछनन |

सपत वसनी जयाच मन | िो यक मखथ ||१६||

धरन परावी आस | परत साडी सावकास |

हनसगाईचा सिोरष | मानीिो यक मखथ ||१७||

घरी हववक उमज | आहण सभमधय लाज |

शबद बोलिा हनबथज | िो यक मखथ ||१८||

आपणाहन जो शरषठ | ियासी अतयि हनकट |

हसकवणचा मानी वीट | िो यक मखथ ||१९||

नायक तयासी हसकवी | वहडलासी जाणीव दावी |

जो आरजास गोवी | िो यक मखथ ||२०||

यकायकी यकसरा | जाला हवरषई हनलाहजरा |

मयाथदा साडन सरा | वि िो यक मखथ ||२१||

औरषध न घ असोन वरा | परथय न करी सवथरा |

न हमळ आहलया पदाराथ | िो यक मखथ ||२२||

सगहवण हवदश करी | वोळखीहवण सग धरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उडी घाली मािापरी | िो यक मखथ ||२३||

आपणास जर मान | िर अखड करी गमन |

रि नण मानाहभमान | िो यक मखथ ||२४||

सवक जाला लकषमीवि | ियाचा िोय अदकि |

सवथकाळ जो दहशचतत | िो यक मखथ ||२५||

हवचार न कररिा कारण | दड करी अपराधहवण |

सवलपासाठी जो कपण | िो यक मखथ ||२६||

दवलड हपिलड | शहकतवीण करी िोड |

जयाच मखी भडउभड | िो यक मखथ ||२७||

घरीचयावरी खाय दाढा | बािरी दीन बापडा |

ऐसा जो का वड मढा | िो यक मखथ ||२८||

नीच यािीसी सागाि | परागनसी यकाि |

माग जाय खाि खाि | िो यक मखथ ||२९||

सवय नण परोपकार | उपकाराचा अनोपकार |

करी रोड बोल फार | िो यक मखथ ||३०||

िपीळ खादाड आळसी | कशचीळ कटीळ मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धारीषट नािी जयापासी | िो यक मखथ ||३१||

हवदया वभव ना धन | पररषारथ सामरथयथ ना मान |

कोरडाच वाि अहभमान | िो यक मखथ ||३२||

लडी लरटका लाबाड | ककमी कटीळ हनचाड |

हनदरा जयाची वाड | िो यक मखथ ||३३||

उची जाऊन वसतर नस | चौबारा बािरी बस |

सवथकाळ नगन ददस | िो यक मखथ ||३४||

दि चि आहण घराण | पाणी वसन आणी चरण |

सवथकाळ जयाच महळण | िो यक मखथ ||३५||

वधहि आणी हवहिपाि | नाना कमहि जाि |

अपशकन करी घाि | िो यक मखथ ||३६||

करोध अपमान कबहदध | आपणास आपण वधी |

जयास नािी दढ बहदध | िो यक मखथ ||३७||

हजवलगास परम खदी | सखाचा शबद िोहि

नदी | नीच जनास वदी | िो यक मखथ ||३८||

आपणास राख परोपरी | शरणागिास अविरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकषमीचा भवथसा धरी | िो यक मखथ ||३९||

पतर कळतर आणी दारा | इिकाहच मानहनया रारा |

हवसरोन गला ईशवरा | िो यक मखथ ||४०||

जस जस कराव | िस िस पावाव |

ि जयास नणव | िो यक मखथ ||४१||

पररषाचहन अषटगण | हसतरयास ईशवरी दण |

ऐशा कलया बहि जण | िो यक मखथ ||४२||

दजथनाचहन बोल | मयाथदा साडन चाल |

ददवसा झादकल डोळ | िो यक मखथ ||४३||

दवदरोिी गरदरोिी | मािदरोिी हपिदरोिी |

बरहमदरोिी सवामीदरोिी | िो यक मखथ ||४४||

परपीडच मानी सख | परसिोरषाच मानी दःख |

गल वसिचा करी शोक | िो यक मखथ ||४५||

आदरहवण बोलण | न पसिा साि दण |

हनदय वसि आहगकारण | िो यक मखथ ||४६||

िक िोडन बोल | मागथ साडन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ककमी हमतर कल | िो यक मखथ ||४७||

पतय राखो नण कदा | हवनोद करी सवथदा |

िासिा हखज पट दवदा | िो यक मखथ ||४८||

िोड घाली अवघड | काजहवण करी बडबड |

बोलोहच नण मखजड | िो यक मखथ ||४९||

वसतर शासतर दोनी नस | उच सरळी जाऊन बस |

जो गोतरजासी हवशवास | िो यक मखथ ||५०||

िशकरासी वोळखी साग | दहखली वसि िहच माग |

आपल आनिीि करी राग | िो यक मखथ ||५१||

िीन जनासी बराबरी | बोल बोल सरोततरी |

वामिसि पराशन करी | िो यक मखथ ||५२||

समराथसी मतसर धरी | अलभय वसिचा िवा करी |

घरीचा घरी करी चोरी | िो यक मखथ ||५३||

साडहनया जगदीशा | मनषयाचा मानी भवथसा |

सारथक हवण वची वयसा | िो यक मखथ ||५४||

ससारदःखाचहन गण | दवास गाळी दण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतराच बोल उण | िो यक मखथ ||५५||

अलप अनयाय कषमा न करी | सवथकाळ धारकी धरी |

जो हवसवासघाि करी | िो यक मखथ ||५६||

समराथच मनीच िट | जयाचहन सभा हवट |

िणा बरा िणा पालट | िो यक मखथ ||५७||

बहिा ददवसाच सवक | तयागन ठवी आहणक |

जयाची सभा हननाथयक | िो यक मखथ ||५८||

अनीिीन दरव जोडी | धमथ नीहि नयाय सोडी |

सगिीच मनषय िोडी | िो यक मखथ ||५९||

घरी असोन सदरी | जो सदाचा परदवारी |

बहिाच उहचषट अगीकारी | िो यक मखथ ||६०||

आपल अरथ दसऱयापासी | आणी दसऱयाच अहभ-

ळासी | पवथि करी िीनासी | िो यक मखथ ||६१||

अहििाचा अि पाि | कगरामामध राि |

सवथकाळ हचिा वाि | िो यक मखथ ||६२||

दोघ बोलि असिी जर | हिसरा जाऊन बस िर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

डोई खाजवी दोिी िाि | िो यक मखथ ||६३||

उदकामध साडी गरळी | पाय पाय काडोळी |

सवा करी िीन कळी | िो यक मखथ ||६४||

सतरी बाळका सलगी दण | हपशाचया सहननध बसण |

मयाथदहवण पाळी सण | िो यक मखथ ||६५||

परसतरीसी कळि करी | मकी वसि हनघाि मारी |

मखाथची सगिी धरी | िो यक मखथ ||६६||

कळि पािाि उभा राि | िोडहवना कौिक पाि |

खर असिा खोट साि | िो यक मखथ ||६७||

लकषमी आहलयावरी | जो मागील वोळखी न धरी |

दवी बराहमणी सतता करी | िो यक मखथ ||६८||

आपल काज िोय िवरी | बहसाल नमरिा धरी |

पढीलाच कायथ न करी | िो यक मखथ ||६९||

अिर गाळन वाची | का ि घाली पदररची |

नीघा न करी पसिकाची | िो यक मखथ ||७०||

आपण वाचीना कधी | कोणास वाचावया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नदी | बाधोन ठवी बदी | िो यक मखथ||७१||

ऐसी ि मखथलिण | शरवण चाियथ बाण |

चीतत दउहनया शिाण | ऐकिी सदा ||७२||

लिण अपार असिी | परी कािी यक यरामिी |

तयागारथ बोहलल शरोिी | कषमा कल पाहिज ||७३||

उततम लिण घयावी | मखथलिण तयागावी |

पदढल समासी आघवी | हनरोहपली ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मखथलिणनाम समास पहिला || २१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पररसोि १५- ऐकावि[२] सखी माहनली अिरी १८ndash

बायकोसच कवळ जवळची समजन [३] परनयन बोल रातरी

११४- एकािाि दसर याची उणीदणी

काढण(रातरीभअधारीजागा) [४] पररहचछनन ११६- उघड

[५] सपत वसनी ११६- जारणमारण हवधवसन वशीकरण

सिभन मोिन व उचचाटन िी ७ वसन

(जगारवशयाचोरीचिाडी परसतरीपशपिी-झजिमाशा

अशीहि साि वसन िोि ) [६] परावी आस- ११७

दसर याची आशा [७] हनसगाई ११७- आळशीपणा [८]

हनबथज ११८- गागरन जाण[९] आरजास १२०- सभय

इसमास [१०] सरावि १२१- बलगाम विथन करिो[११]

सवथकाळ जो दहशचि १२५- ससाराहवरषयी सिि हचिागरसि

[१२]सवलपासाठी १२६-रोडयासाठी [१३] कपण १२६-

कजरष [१४] दवलड हपिलड १२७- दवाहवरषयी

वहडलाहवरषयी मनाि हभिी असनिी [तयाची मानमयाथदा न

राखिा] [१५] शहकतवीण करी िोड १२७- आपली कवि

नओळखिाअमयाथद पण वाचाळपणा करिो[१६] भडउभड

१२७-अशलील बडबड [१७] नीच यािी १२९- नीचवततीच

लोक [१८] सागाि १२९- सगि [१९] माग जाय खाि खाि

१२९- (उभयान)रसतयान खाि जाणारा [२०] िपीळ

१३१- िापट [२१] कहशचळ १३१- दवथिथनी [२२] कटीळ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१३१- कपटी [२३] हनचाड १३३- हनलथजज [२४] लडी

१३३- उदधट [२५] लाबाड १३३- लबाड [२६] चौबारा

१३४- चविाटयावर [२७] घराण १३५- नाहसका [२८]

पाणी १३५- िाि [२९]वसन १३५- कपड [३०] चरण

१३५- पाय [३१] वधहि आहण हवहिपाि १३६- वधहि

आणी वहिपाि ि वाईट महिथ[३२]कळतर १४०- कटब

[३३]अषटगण१४२- आठपट [३४] िकिोडन १४७- सरळ

अनमान सोडन मयाथदा सोडन [३५] पतय १४८-

पिमितव[३६] हखज १४८ndash हचडिो[३७] िोड १४९-

पज [३८]काजहवण१४९-कामकाजाहशवाय हवनाकारण

[३९] बोलोहच १४९- बोलण जरर असि तयावळी [४०]

मखजड १४९-अबोल[४१] गोतरजास १५०-

गोिावळयावर [४२]सरोततरी १५२- बरोबरीन परतयततर

दिो [४३] वामिसि १५२- डावा िािान [४४]समराथसी

मतसर धरी १५३- (आरथरक वा शारररीक) बलवानाचा दवश

करिो [४५] सारथक हवण १५४-हििाहशवाय ककवा सारथक

न करिा [४६]वची१५४- वाया दवडिो [४७] वयसा

१५४- आयषयाची वरष [४८] दवासगाळी १५५- दवास

दोरष दण [४९] मतराच उण १५५- हमतराच दोरष[५०]

धारकी धरी १५६-धारवर धरण [५१] समरााचया मनीच

िट १५७- वहडल धार याचया मनािन उिरलला [५२]िणा

बरा िणा पालट १५७- िणािणाला विथन बदलणारा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चचळ वततीचा [५३] सगिीच मनषय िोडी १५९-

बरोबरीच लोकाना दर लोटणारा [५४] बहिाच उहचषट

अहगकारी १५९- अनकाच उषट खाणारा[५५]अहभळासी

१६१- िावरट [५६] पवथि १६१-दवघव करणारा [५७]

अहििाचा अि पाि १६२- पाहणयास मदि करणयास

कचरणारा [५८]गरळी १६४-चळ टाकण [५९] पाय पाय

काडॊळी १६४- पायान पाय खाजवण [६०] मयाथद हवण

पाळी सण १६५-हशसिीहशवाय कतर पाळिो [६१]

मदकवसि १६६- मक पराणी [६२] हनघाि १६६-

हनदथयपणशसतरान[६३] िोडहवना १६७- सोडवणया

ऐवजी[६४] खोटसाि १६७- खोट सिन करणारा[६५]

पढीलाच १६९- इिराच[६६]आपण वाचीना कधी

१७१- आपण सविः कधी वाचि नािी (िी ओवी

शरीसमराानी मागाहन शोध दिाना सविसि घािलीइहि

सभशकर दव)[६७] चीतत दउनीया१७२-मन

लाऊन[६८]यरामिी१७३-बहदधचया कविीनसार

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा उततमलिण || २२ ||

शरीराम

शरोिा विाव सावधान | आिा सागिो उततम

गण | जण कररिा बाण खण | सवथजञपणाची ||१||

वाट पहसलयाहवण जाऊ नय | फळ वोळहखलयाहवण

खाऊ नय | पहडली वसि घऊ नय | यकायकी ||२||

अहि वाद कर नय | पोटी कपट धर नय |

शोधलयाहवण कर नय | कळिीन कािा ||३||

हवचारहवण बोलो नय | हववचनहवण चालो

नय | मयाथदहवण िालो नय | कािी यक ||४||

परीिीहवण रसो नय | चोरास वोळखी पसो

नय | रातरी पर करम नय | यकायकी ||५||

जनी आजथव िोड नय | पापदरव जोड नय |

पणयमागथ सोड नय | कदाकाळी ||६||

हनदा दवरष कर नय | असतसग धर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दरवदारा िर नय | बळातकार ||७||

वकतयास खोद नय | ऐकयिसी फोड नय |

हवदयाअभयास सोड नय | कािी कलया ||८||

िोडाळासी भाडो नय | वाचाळासी िडो

नय | सिसग खड नय | अियाथमी ||९||

अहि करोध कर नय | हजवलगास खद नय |

मनी वीट मान नय | हसकवणचा ||१०||

िणािणा रसो नय | लरटका पररषारथ बोलो नय |

कलयाहवण सागो नय | आपला पराकरम ||११||

बोहलला बोल हवसरो नय | परसगी सामरथयथ चको नय |

कलयाहवण हनखद नय | पदढलाहस कदा ||१२||

आळस सख मान नय | चािाडी मनास आण

नय | शोहधलयाहवण कर नय | कायथ कािी ||१३||

सखा आग दऊ नय | परत पररष साड नय |

कषट कररिा तरासो नय | हनरिर ||१४||

सभमधय लाजो नय | बाषकळपण बोलो नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पज िोड घाल नय | कािी कलया ||१५||

बहि हचिा कर नय | हनसगपण रािो नय |

परसतरीि पािो नय | पापबदधी ||१६||

कोणाचा उपकार घऊ नय | घिला िरी राखो

नय | परपीडा कर नय | हवसवासघाि ||१७||

शोचयहवण असो नय | महळण वसतर नसो नय |

जाणारास पसो नय | कोठ जािोस मिणौनी ||१८||

वापकपण साड नय | पराधन िोऊ नय |

आपल वोझ घाल नय | कोणीयकासी ||१९||

पतरहवण पवथि कर नय | िीनाच रण घऊ

नय | गोिीहवण जाऊ नय | राजदवारा ||२०||

लरटकी जाज घऊ नय | सभस लरटक कर

नय | आदर नसिा बोलो नय | सवभाहवक ||२१||

आदखणपण कर नय | अनयायहवण गाज

नय | अवनीिीन विो नय | आगबळ ||२२||

बहि अनन खाऊ नय | बहि हनदरा कर नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि ददवस रािो नय | हपसणाचर ||२३||

आपलयाची गोिी दऊ नय | आपली कीिी वणा

नय | आपल आपण िासो नय | गोषटी सागोनी ||२४||

धमरपान घऊ नय | उनमतत दरव सऊ नय |

बहचकासी कर नय | मतरी कदा ||२५||

कामहवण रािो नय | नीच उततर सािो नय |

आसद अनन सऊ नय | वहडलाचहि ||२६||

िोडी सीवी असो नय | दसऱयास दखोन िासो

नय | उण अगी सचारो नय | कळविाच ||२७||

दहखली वसि चोर नय | बहि कपण िोऊ

नय | हजवलगासी कर नय | कळि कदा ||२८||

यकाचा घाि कर नय | लरटकी गोिी दऊ

नय | अपरमाण विो नय | कदाकाळी ||२९||

चािाडी चोरी धर नय | परदवार कर नय |

माग उण बोलो नय | कोणीयकाच ||३०||

समई यावा चको नय | सतवगण साड नय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वररयास दड नय | शरण आहलया ||३१||

अलपधन माजो नय | िररभकतीस लाजो नय |

मयाथदहवण चालो नय | पहवतर जनी ||३२||

मखाथसी समध पडो नय | अधारी िाि घाल नय |

दहशचिपण हवसरो नय | वसि आपली ||३३||

सनानसधया साड नय | कळाचार खड

नय | अनाचार माड नय | चकरपण ||३४||

िररकरा साड नय | हनरपण िोड नय |

परमाराथस मोड नय | परपचबळ ||३५||

दवाचा नवस बडऊ नय | आपला धमथ उडऊ

नय | भलि भरी भरो नय | हवचारहवण ||३६||

हनषठरपण धर नय | जीवितया कर नय |

पाऊस दखोन जाऊ नय | अरवा अवकाळी ||३७||

सभा दखोन गळो नय | समई उततर टळो नय |

हधःकाररिा चळो नय | धाररषट आपल ||३८||

गरहवरहिि असो नय | नीच यािीचा गर कर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नय | हजण शाशवि मान नय | वभवसी ||३९||

सतयमागथ साड नय | असतय पर जाऊ नय |

कदा अहभमान घऊ नय | असतयाचा ||४०||

अपकीरथि ि साडावी | सतकीरथि वाढवावी |

हववक दढ धरावी | वाट सतयाची ||४१||

न घिा ि उततम गण | ि मनषय अवलिण |

ऐक ियाच लिण | पदढल समासी ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

उततमलिणनाम समास दसरा || २२ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] हवचारहवण २४- हवचार कलयाहशवाय [२]

हववचनहवण २४-सवाकश काळजी

हवचारकलयाहशवाय[३] परीिीहवण २५-हजविाळया-

हशवाय [४] आजथव २६- सरळपणा [५] िर नय २७- लट

नय [६] बोलीला बोला २१२- ददलल वचन [७] परसगी

सामरथयथ चको नय २१२- वळपरसगी बळाचा उपयोग

करणयास कचर नय [८] हनखद २१२- हनहषकरयि बददल

उपिास [९] हनसगपण २१६ndash आळसाि [१०] शोचयहवण

२१८- सवचछिहशवाय[११] जाणारास पसो नय २१८-

बािर जाणारास हवचार नय [हवचारशखला खहडि िोऊन

काम िोि नािी असा समज] [१२] पतरहवण पवथि २२०-

दसिावज कलयाहशवाय दवघव [१३] गोिीहवण २२०-

सािीपरावाहशवाय [१४] लरटकी जाज २२१-

खोटीहजजि [१५] आदखणपण २२२- मितवाचया गोषटीकड

दलथि [१६] आगबळ २२२- सवसामरथयाथचया जोरावर

[१७] हपसणाचर २२३-दषटाकड [१८] उनमतत दरव २२५-

मादक पदारथ [१९] बहचकासी २२५- चोबडया

माणसाशी वाचाळ [२०] आसद अनन सऊ नय २२६-

आयि हमधपणान अननसवन कर नय [२१] परदवार २३०-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परसतरीशी सबध [२२] माग उण २३०- एखादयाच माघारी

तयाच दोरष दाखवण [२३] समई यावा चको नय २३१-

परसग पडल िविा मदि करणयास चक नय [२४] मयाथदहवण

चालो नय २३२- [सजजनाचया सगिीि] मयाथदा सोडन वाग

नय[२५] दहशचिपण हवसरो नय २३३- हनषकाळजीपण

हवसर नय [२६] चकरपण २३४- चकारपणान [२७]

भलि भरी भरो नय २३६- भलि काम करणयाचया भरीस

पड नय [२८] पाऊस दखोन जाऊ नय अरवा अवकाळी

२३७- फार पाऊस पडि असिा ककवा अवळी परवासास

जाऊ नय [२९] हजण शाशवि मानो नय वभवसी २३९-

ऐशवयथयकत जीवनाचा भरोसा धर नय [३०] हववक दढ

धरावी २४१- हववकपवथक घटट पकडावी

सवणथ कण - परपच आहण ससार याि शरीसमराानी

पषकळवळा भद मानला आि िा भद हवचाराि न घिा

शरीसमरथरामदासानी परपचाची जी िरफदारी कली आि

हिचा उपयोग ससारी लोक सविःचया विथनाच समरथन

करणयासाठी करि असिाि ससारी लोकानी िा भद समजन

घयावा आहण परपच नटका करावा जीवनाच सारथक कराव-

इहि स भ शकर शरीकषण दव शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा कहवदयालिण || २३ ||

शरीराम

ऐका कहवदयची लिण | अहि िीन क-

लिण | तयागारथ बोहलली ि शरवण | तयाग घड ||१||

ऐका कहवदयचा पराणी | जनमा यऊन कली

िानी | साहगजल यिी लिणी | वोळखावा ||२||

कहवदयचा पराणी अस | िो करठण हनरपण

तरास | अवगणाची समहदध अस | मिणौहनया ||३||

२] दभो दपोऽहभमानशच करोधः पारषयमवच |

अजञान चाहभजािसय पारथ सपदमासरीम || भगी१६४

काम करोध मद मतसर | लोभ दभ हिरसकार |

गवथ िाठा अिकार | दवरष हवरषाद हवकलपी ||४||

आशा ममिा िषणा कलपना | हचिा अििा कामना भावना |

असया अहवदया ईरषणा वासना | अिपती लोलगिा ||५||

इचछा वाचछा हचदकतसा हनदा | आनीतय गरामणीमसिी सदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाणीव अवजञा हवपतती आपदा | दवथतती दवाथसना ||६||

सपधाथ खटपट आहण चटचट | िर ि झटपट आणी वटवट |

सदा खटपट आणी लटपट | परम वरा कहवदया ||७||

करप आणी कलिण | अशकत आणी दजथन |

दररदरी आणी कपण | आहिशयसी ||८||

आळसी आणी खादाड | दबथळ आणी लािाड |

िटक आणी लाबाड | आहिशयसी ||९||

मखथ आणी िपीळ | वड आणी वाचाळ |

लरटक आणी िोडाळ | आहिशयसी ||१०||

नण आणी नायक | न य आणी न सीक |

न करी आणी न दख | अभयासदषटी ||११||

अजञान आणी अहवसवासी | छळवादी आणी दोरषी |

अभकत आणी भकतासी | दखो सकना ||१२||

पापी आणी हनदक | कषटी आणी घािक |

दःखी आणी हिसक | आहिशयसी ||१३||

िीन आणी कहतरमी | रोगी आणी ककमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आचगल आणी अधमी | वासना रम ||१४||

िीन दि आणी िाठा | अपरमाण आणी फाटा |

बाषकळ आणी करटा | हववक साग ||१५||

लडी आणी उनमतत | हनकामी आणी डललि |

भयाड आणी बोलि | पराकरम ||१६||

कहनषठ आणी गरथवषठ | नपरि आणी नषट |

दवरषी आणी भरषट | आहिशयसी ||१७||

अहभमानी आणी हनसगळ | वोडगसि आणी खळ |

दहभक आणी अनगथळ | आहिशयसी ||१८||

वोखट आणी हवकारी | खोट आणी अनोपकारी |

अवलिण आणी हधःकारी | पराहणमातरासी ||१९||

अलपमिी आणी वादक | दीनरप आणी भदक |

सकषम आणी तरासक | कशबदकरहन ||२०||

करठणवचनी ककथ शवचनी | कापटयवचनी सदिवचनी |

दःखवचनी िीवरवचनी | करर हनषठर दरातमा ||२१||

नयनवचनी पशनयवचनी | अशभवचनी अहनतयवचनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवरषवचनी अनतयवचनी | बाषकळवचनी हधःकार ||२२||

कपटी कटीळ गाठयाळ | कट कचर नटयाळ |

कोपी कधन टवाळ | आहिशयसी ||२३||

िपीळ िामस अहवचार | पापी अनरी अपसमार |

भि समधी सचार | आगी वस ||२४||

आतमितयारा सतरीितयारा | गोितयारा बरहमितयारा |

मािितयारा हपिितयारा | मािापापी पहिि ||२५||

उण कपातर किकी | हमतरदरोिी हवसवासघािकी |

किघन िलपकी नारकी | आहितयाई जलपक ||२६||

ककि भाडण झगडा कळ िो | अधमथ अनरािाटी

शोकसगरिो | चािाड वसनी हवगरिो | हनगरिकिाथ ||२७||

दवाड आपसी वोगळ | चाळक चबक लचयाळ |

सवारी अहभळासी वोढाळ | आददतत झोड आदखणा ||२८||

शठ शभ कािर | लड िमाड हसिर |

बड पारषाड िशकर | अपिारकिाथ ||२९||

धीट सराट मोकाट | चाट चावट वाजट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रोट उदधट लपट | बटवाल कबदधी ||३०||

मारकरी वरपकरी | दरवडकरी खाणोरी |

मद भोद परदवारी | भररकरी चटकी ||३१||

हनशक हनलाहजरा कळभट | टोणपा लौद धट उदधट |

ठस ठोबस खट नट | जगभाड हवकारी ||३२||

अधीर आहळका अनाचारी | अध पग खोकलकरी |

रोटा बहधर दमकरी | िऱिी िाठा न सडी ||३३||

हवदयािीन वभविीन | कळिीन लकषमीिीन |

शहकतिीन सामरथयथिीन | अदषटिीन हभकारी ||३४||

बळिीन कळािीन | मदरािीन दीिािीन |

लिणिीन लावणयिीन | आगिीन हवपारा ||३५||

यहकतिीन बहदधिीन | आचारिीन हवचारिीन |

दकरयािीन सतविीन | हववकिीन सशई ||३६||

भहकतिीन भाविीन | जञानिीन वरागयिीन |

शाहििीन कषमािीन | सवथिीन िललक ||३७||

समयो नण परसग नण | परत नण अभयास नण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आजथव नण मतरी नण | कािीच नण अभागी ||३८||

असो ऐस नाना हवकार | कलिणाच कोठार |

ऐसा कहवदयचा नर | शरोिी वोळखावा ||३९||

ऐसी कहवदयची लिण | ऐकोहन तयागहच करण |

अहभमान िऱि भरण | ि हवहिि नवि ||४०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कहवदयालिणनाम समास हिसरा || २३ ||

दशक २ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] असया अहवजञा ईरषणा ३५- मतसर अजञान इचछा [२]

लोलगिा ३५- आसहकत [३] आहनतय गरामणी मसिी सदा

३६- अनीहि गडहगरी सदा मसिी [४] लािाड ३९-

वसवस करणारा [५] आचगळ ३१४- कजरषकपण [६]

िाठा ३१५ - गरथवषठ[७] अपरमाण ३१५- वायाि [८]

फाटा ३१५-फाट फोडणारा[९] लडी ३१६ -हभतरा [१०]

हनकामी ३१६-बकार [११] डललि ३१६- डौल

हमरवणारा [१२] नपरि आहण नषट ३१७- हवरषयासकत व

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वसनी [१३] हनसगळ ३१८- बधनिीन मोकाट हनलथजज

[१४] खळ ३१८- दषट [१५] वोखट ३१९- वाईट [१६]

हधःकारी ३१९- हिरसकारहधःकार करणारा [१७] वादक

३२०- वाद घालणारा [१८] भदक ३२०- कपटी [१९]

तरासक ३२०- तरासदायक [२०] दीनरप ३२०-

हभकारी[२१] नयनवचनी ३२२- वगावर बोलणारा [२२]

पशनयवचनी ३२२- घािकी बोलणारा [२३]

आहनतयवचनी ३२२- िणोिणी बोलण बदलणारा [२४]

अनतयवचनी ३२२- खोटारडा [२५] करटळ ३२३- कटील

[२६] गाठयाळनटयाळ ३२३- आिलया गाठीचा दवाड

[२७] कट ३२३- िदर वततीचा [२८] कचर ३२३-

अगचोरकठोर[२९] नटयाळ ३२३- खोडसाळ [३०] कधन

३२३- वाममागी हमळकि [३१] आतमितयारा ३२५-

आतमघािकी[३२] सतरीितयारा ३२५- सतरीघािकी [३३]

गोितयारा ३२५- कसाईगायघािकी[३४] बरहमितयारा

३२५- बरहमघािकी [३५] मािापापी३२५- मिापािकी

[३६] पहिि ३२५- भरषट [३७] कपातर ३२५- अयोगय [३८]

किकी ३२६- वाईटिकथ करणारा [३९] िलपकी ३२६-

परसतरीरि [४०] नारकी ३२६- नरकाि जाणयायोगय [४१]

अहितयाइ ३२६- आििायी [४२] जलपक ३२६-

हनदकबडबडया [४३] ककि ३२७- सशयी[४४] कळिो

३२७- कलिहपरय[४५] अनरिाटी ३२७- जनरीि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोडणारा[४६] शोकसगरिो ३२७- शोकगरसि शोकाकल

[४७] हवगरिो ३२७- भद हनमाथिा[४८] हनगरि किाथ ३२७-

िटटी[४९] आपसी ३२८- अपयशी[५०] लचयाळ३२८ndash

लोचट [५१] आददतत ३२८- घटट मठीचाकपण[५२] झोड

३२८- हशरजोरकोडगा [५३] आदखणा ३२८- परहिि न

आवडणारा [५४] शठ ३२९- लबाड[५५] शभ कािर

३२९- मठठ व हभतरा [५६] लड िमाड हसिर ३२९-

बपवाथ लडबडया लफगा [५७] बड पारषाड ३२९-उनमतत

पाखडी[५८] सराट ३३०- सवर [५९] रोटबटवाल

३३०- कभाडी व बाटगा [६०] वरपकरी३३१- लटार

[६१] खाणॊरी ३३१- घराि खणन धन शोधणारा [६२]

मद ३३१- घािकी [६३] भररकरी ३३१-भरळपाडन

लबाडी करणारा [६४] कळभट ३३२-

कळलावा[६५]टोणपाधट ३३२- धटटगण[६६] लौदठस

ठोबस ३३२-

पषठहचवटअहशहिि[६७]खटजगभाडहवकारी ३३२-

खटयाळ भाडकदळ हवकारवश [६८] आहळका ३३३-

आळघणारा िावरा [६९] बधीर ३३३- बहिरा [७०]

अदषटिीन ३३४-भागयिीन [७१] हवपारा ३३५- हवदरप

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा भहकतहनरपण || २४ ||

शरीराम

नाना सकिाच फळ | िो िा नरदि कवळ |

तयािीमध भागय सफळ | िरीच सनमागथ लाग ||१||

नरदिी हवशरष बराहमण | तयािीवरी सधयासनान |

सदवासना भगवद भजन | घड पवथपणय ||२||

भगवदभहकत ि उततम | तयािीवरी सतसमागम |

काळ सारथक िाहच परम | लाभ जाणावा ||३||

परमपरीिीचा सदभाव | आणी भकताचा समदाव |

िररकरा मोिोतसाव | िण परमा दणाव ||४||

नरदिी आहलया यक | कािी कराव सारथक |

जण पाहवज परलोक | परम दललभ जो ||५||

हवहधयकत बरहमकमथ | अरवा दया दान धमथ |

अरवा करण सगम | भजन भगविाच ||६||

अनिाप करावा तयाग | अरवा करण भहकत-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग | नािी िरी धरण सग | साधजनाचा ||७||

नाना शासतर धाडोळावी | अरवा िीर िरी करावी |

अरवा परशचरण बरवी | पापियाकारण ||८||

अरवा कीज परोपकार | अरवा जञानाचा

हवचार | हनरपणी सारासार | हववक करण ||९||

पाळावी वदाची आजञा | कमथकाड उपासना |

जण िोइज जञाना | आहधकारपातर ||१०||

काया वाचा आणी मन | पतर पषप फळ जीवन |

कािी िरी यका भजन | सारथक कराव ||११||

जनमा आहलयाच फळ | कािी कराव सफळ |

ऐस न कररिा हनफथ ळ | भहमभार िोय ||१२||

नरदिाच उहचि | कािी कराव आतमहिि |

यरानशकतया हचततहवतत | सवोततमी लावाव ||१३||

ि कािीच न धरी जो मनी | िो मतयपराय वि जनी |

जनमा यऊन िण जननी | वायाच कषटहवली ||१४||

नािी सधया नािी सनान | नािी भजन दविाचथन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नािी मतर जप धयान | मानसपजा ||१५||

नािी भहकत नािी परम | नािी हनषठा नािी नम |

नािी दव नािी धमथ | अिीि अभयागि ||१६||

नािी सदबहदध नािी गण | नािी करा नािी शरवण |

नािी अधयातमहनरपण | ऐदकल कदा ||१७||

नािी भलयाची सगिी | नािी शदध हचततवतती |

नािी कवलयाची परापती | हमरथयामद ||१८||

नािी नीहि नािी नयाय | नािी पणयाचा उपाय |

नािी परतरीची सोय | यकतायकत दकरया ||१९||

नािी हवदया नािी वभव | नािी चाियाथचा भाव |

नािी कळा नािी लाघव | रमयसरसविीच ||२०||

शािी नािी कषमा नािी | दीिा नािी मीतरी नािी |

शभाशभ कािीच नािी | साधनाददक ||२१||

सहच नािी सवधमथ नािी | आचार नािी हवचार नािी |

आरतर नािी परतर नािी | मकत दकरया मनाची ||२२||

कमथ नािी उपासना नािी | जञान नािी वरागय नािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

योग नािी धाररषट नािी | कािीच नािी पािािा ||२३||

उपरिी नािी तयाग नािी | समिा नािी लिण

नािी | आदर नािी परीहि नािी | परमशवराची ||२४||

परगणाचा सिोरष नािी | परोपकार सख

नािी | िररभकतीचा लश नािी | अियाथमी ||२५||

ऐस परकारीच पािािा जन | ि जीिहच परिासमान |

तयासी न कराव भारषण | पहवतर जनी ||२६||

पणयसामगरी परिी | ियासीच घड भगवदभकती |

ज ज जस कररिी | ि पाविी िसहच ||२७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

भहकतहनरपणनाम समास चवरा || २४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] अनिाप ४७- पशचािापान [२] हनफथ ळ ४१२- वरथ

[३] कवलय ४१८- मोि [४] हमरथयामद ४१८- खोटया

अिकारामळ [५] परतरी ४१८- परलोक [६] सहच ४२२-

पाहवतरय [७] आरतर ४२२- इिलोक [८] परगण ४ २५-

इिराच गण

सवणथ कण -परपच ndash मग िो वहकतपरपच असो ककवा

राषटरपरपच असो- परपच मिणज चररिाराथचा ववसाय

जीवनाच साधन िा परपच सोडन कोणाहि वकतीच ककवा

राषटराच चालावयाच नािी परपच साडन परमारथ कराल

िण िमिी कषटी विाल अस शरीसमरााच हनिन सागण आि

परि ससारची गोषट िशी नािी ससार मिणज

बायकापोराचा ससार ससार मिणज आपल घर आपली

शिीवाडी आपला पसा आपली हजवलग माणस िा ससार

करा वा न करा पण परपच मातर अवशय कराच परपचाला

हवकलप नािीिा फरक आपण समजन घयावा-सभशकर

शरीकषण दव

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा रजोगणलिण || २५ ||

शरीराम

मळी दि हतरगणाचा | सतवरज

िमाचा | तयामधय सतवाचा | उततम गण ||१||

सतवगण भगवदभकती | रजोगण पनरावतती |

िमोगण अधोगिी | पावहि पराणी ||२||

३] ऊधवा गचछहनि सततवसरा मधय हिषठहनि राजसाः |

जघनयगणवहततसरा अधोगचछहनि िामसाः || भगी१४१८ ||

तयािहि शदध आणी सबळ | िहि बोहलजहि सकळ |

शदध िहच ज हनमथळ | सबळ बाधक जाणाव ||३||

शदधसबळाच लिण | सावध पररसा हवचिण |

शदध िो परमारी जाण | सबळ िो ससाररक ||४||

िया ससाररकाची हसरिी | दिी हतरगण विथिी |

यक यिा दोनी जािी | हनघोहनया ||५||

रज िम आणी सतव | यणहच चाल जीहवतव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रजोगणाच किथतव | दाखऊ आिा ||६||

रजोगण यिा शरीरी | विथणक कसी करी |

सावध िोउनी चिरी | पररसाव ||७||

माझ घर माझा ससार | दव क चा आहणला

रोर | ऐसा करी जो हनधाथर | िो रजोगण ||८||

मािा हपिा आहण कािा | पतर सना आणी दहििा |

इिदकयाची वाि हचिा | िो रजोगण ||९||

बर खाव बर जवाव | बर लयाव बर नसाव |

दसर याच अहभळारषाव | िो रजोगण ||१०||

कचा धमथ कच दान | कचा जप कच धयान |

हवचारीना पापपणय | िो रजोगण ||११||

नण िीरथ नण वरि | नण अिीि अभयागि |

अनाचारी मनोगि | िो रजोगण ||१२||

धनधानयाच सहचि | मन िोय दरवासकत |

अतयि कपण जीहवतव | िो रजोगण ||१३||

मी िरण मी सदर | मी बलाढ मी चिर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मी सकळामधय रोर | मिण िो रजोगण ||१४||

माझा दश माझा गाव | माझा वाडा माझा ठाव |

ऐसी मनी धरी िाव | िो रजोगण ||१५||

दसऱयाच सवथ जाव | माझहच बर असाव |

ऐस आठव सवभाव | िो रजोगण ||१६||

कपट आणी मतसर | उठ दिी हिरसकार |

अरवा कामाचा हवकार | िो रजोगण ||१७||

बाळकावरी ममिा | परीिीन आवड कािा |

लोभ वाट समसिा | िो रजोगण ||१८||

हजवलगाची खिी | जण काळ वाट हचतती |

िण काळ सीघरगिी | रजोगण आला ||१९||

ससाराच बहि कषट | कसा िोईल सवट |

मनास आठव सकट | िो रजोगण ||२०||

का माग ज ज भोहगल | ि ि मनी आठवल |

दःख अतयि वाटल | िो रजोगण ||२१||

वभव दखोन दषटी | आवडी उपजली पोटी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आशागण हिपटी | करी िो रजोगण ||२२||

ज ज दषटी पहडल | ि ि मन माहगिल |

लभय नसिा दःख जाल | िो रजोगण ||२३||

हवनोदारी भर मन | शघाररक करी गायन |

राग रग िान मान | िो रजोगण ||२४||

टवाळी ढवाळी हनदा | सागण घड ववादा |

िासय हवनोद करी सवथदा | िो रजोगण ||२५||

आळस उठ परबळ | कमथणकचा नाना खळ |

का उपभोगाच गोधळ | िो रजोगण ||२६||

कळावि बहरपी | नटावलोकी सािपी |

नाना खळी दान अपी | िो रजोगण ||२७||

उनमतत दरवापरी अहि परीिी | गरामजय आठव

हचतती | आवड नीचाची सगिी | िो रजोगण ||२८||

िशकरहवदया जीवी उठ | परनयन बोलाव वाट |

हनतयनमास मन हवट | िो रजोगण ||२९||

दवकारणी लाजाळ | उदरालागी कषटाळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परपची जो सनिाळ | िो रजोगण ||३०||

गोडगरासी आळकपण | अतयादर हपडपोरषण |

रजोगण उपोरषण | कल नवच ||३१||

शगाररक ि आवड | भकती वरागय नावड |

कळालाघवी पवाड | िो रजोगण ||३२||

नणोहनया परमातमा | सकळ पदारी परमा |

बळातकार घाली जनमा | िो रजोगण ||३३||

असो ऐसा रजोगण | लोभ दावी जनममरण |

परपची िो सबळ जाण | दारण दःख भोगवी ||३४||

आिा रजोगण िा सटना | ससाररक ि िटना |

परपची गिली वासना | यास उपाय कोण ||३५||

उपाय यक भगवदभकती | जरी ठाकना हवरकती |

िरी यरानशकती | भजन कराव ||३६||

काया वाचा आहण मन | पतर पषप फळ जीवन |

ईशवरी अपथहनया मन | सारथक कराव ||३७||

यरानशकती दानपणय | परी भगविी अननय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सखदःख परी हचिन | दवाचहच कराव ||३८||

आददअिी यक दव | मधयहच लाहवली माव |

मिणौहनया पणथ भाव | भगविी असावा ||३९||

ऐसा सबळ रजोगण | सिप कल करन |

आिा शदध िो ि जाण | परमारथरक ||४०||

तयाच वोळखीच हचनि | सतवगणी अस जाण |

िो रजोगण पररपणथ | भजनमळ ||४१||

ऐसा रजोगण बोहलला | शरोिी मन अनमाहनला |

आिा पढ पररहसला | पाहिज िमोगण ||४२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

रजोगणलिणनाम समास पाचवा || २५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सबळ ५३-शबलबाधकसहमशरमाहयक [२] दहििा

५९-कनया [३] बर खाव बर जवाव ५१०-

खायलापयायला उततम हमळाव अशी इचछा िा रजोगण[४]

मी िरण मी सदर ५१४-rsquoमी िरणाrsquo असा पाठ छापील

परिीि आिपण rsquoिरणrsquo असा पाठ योगय वाटिो [५]

हिपटी५२२- दःख [६] ढवाळी ५२५-रटटा [७] ववादा

५२५-वाद [८] नटावलोकी ५२७-नाटक शौकीन [९]

गरामजय ५२८- मरनगाव भानगडी[१०] िशकरहवदया

५२९-चोरीची हवदया [११] आळकपण ५३१- आवड

[१२] गोडगरासी ५३१-गोडघासी [१३] उपोरषण कल नवच

५३१- उपवास सिन िोि नािीनवच िा शबद शरीसमराानी

अनक अराानी वापरला आि [१४] कळा लाघवी पवाड

५३२- कला कौशलयाि मन रमि[१५] िो सबळ जाण

दारण दःख भोगवी ५३४- परपचाि (िो) िा शबल रजोगण

कस दःख दिो ि जाणन घयाव [१६] माव ५३९-

माया[१७]रजोगण पररपणथ भजनमळ ५४१-ldquoपरवतती

हनरथमिीrdquo ि रजोगणाच कायथ असि सतवगणा माग िा

रजोगण उभा राहिला िर िो रजोगण अशा सजजनास ईशवर

भजनाकड वळविो [१८] पररहसला ५४२- साहगिला

आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा िमोगणलिण || २६ ||

शरीराम

मागा बोहलला रजोगण | दकरयसहिि

लिण | आिा ऐका िमोगण | िोहि साहगजल ||१||

ससारी दःखसमध | परापत िोिा उठ खद |

का अदभि आला करोध | िो िमोगण ||२||

शरीरी करोध भरिा | नोळख मािा हपिा |

बध बहिण कािा | िाडी िो िमोगण ||३||

दसऱयाचा पराण घयावा | आपला आपण सवय

दयावा | हवसरवी जीवभावा | िो िमोगण ||४||

भरल करोधाच काहवर | हपशयाचयापरी वावर |

नाना उपाय नावर | िो िमोगण ||५||

आपला आपण शसतरपाि | पराचा करी घाि |

ऐसा समय विथि | िो िमोगण ||६||

डोळा यधयहच पािाव | रण पहडल िर

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जाव | ऐस घिल जीव | िो िमोगण ||७||

अखड भरािी पड | कला हनशचय हवघड |

अतयि हनदरा आवड | िो िमोगण ||८||

िधा जयाची वाड | नण कड अरवा गोड |

अतयि जो का मढ | िो िमोगण ||९||

परीहिपातर गल मरण | ियालागी जीव दण |

सवय आतमितया करण | िो िमोगण ||१०||

दकडा मगी आणी सवापद | याचा कर आवड

वध | अतयि जो कपामद | िो िमोगण ||११||

सतरीितया बाळितया | दरवालागी बरहमितया |

कर आवड गोितया | िो िमोगण ||१२||

हवसाळाचहन नट | वीरष घयावस वाट |

परवध मनी उठ | िो िमोगण ||१३||

अिरी धरहन कपट | पराच करी िळपट |

सदा मसि सदा उदधट | िो िमोगण ||१४||

कळि विावा ऐस वाट | झोबी घयावी ऐस

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उठ | अनिरी दवरष परगट | िो िमोगण ||१५||

यधय दखाव ऐकाव | सवय यधयहच कराव |

माराव की मराव | िो िमोगण ||१६||

मतसर भहकत मोडावी | दवाळय हवघडावी |

फळिी झाड िोडावी | िो िमोगण ||१७||

सतकम ि नावडिी | नाना दोरष ि आवडिी |

पापभय नािी हचतती | िो िमोगण ||१८||

बरहमवततीचा उछद | जीवमातरास दण खद |

कर आवड अपरमाद | िो िमोगण ||१९||

आगनपरळय शसतरपरळय | भिपरळय वीरषपरळय |

मतसर करी जीविय | िो िमोगण ||२०||

परपीडचा सिोरष | हनषठरपणाचा िवास |

ससाराचा नय तरास | िो िमोगण ||२१||

भाडण लाऊन दयाव | सवय कौिक पािाव |

कबहदध घिली जीव | िो िमोगण ||२२||

परापत जाहलया सपतती | जीवास करी यािायािी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कळवळा नय हचतती | िो िमोगण ||२३||

नावड भहकत नावड भाव | नावड िीरथ नावड दव |

वदशासतर नलग सवथ | िो िमोगण ||२४||

सनानसधया नम नस | सवधमी भरषटला ददस |

अकिथव करीिस | िो िमोगण ||२५||

जषठ बध बाप माय | तयाची वचन न साि |

सीघरकोपी हनघोन जाय | िो िमोगण ||२६||

उगहच खाव उगहच असाव | सिबध िोऊन बसाव |

कािीच समरना सवभाव | िो िमोगण ||२७||

चटकहवदयचा अभयास | शसतरहवदयचा िवास |

मललहवदया विावी जयास | िो िमोगण ||२८||

कल गळाच नवस | राहडबडीच सायास |

काषठयतर छदी हजविस | िो िमोगण ||२९||

मसिकी भद जाळाव | पोि आग हरपळाव |

सवय शसतर टोचन घयाव | िो िमोगण ||३०||

दवास हसर वािाव | का ि आग समपाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पडणीवरन घालन घयाव | िो िमोगण ||३१||

हनगरि करन धरण | का ि टागन घण |

दवदवारी जीव दण | िो िमोगण ||३२||

हनरािार उपोरषण | पचागनी धमरपान |

आपणास घयाव परन | िो िमोगण ||३३||

सकाम ज का अनषठान | का ि वायोहनरोधन |

अरवा रािाव पडोन | िो िमोगण ||३४||

नख कश वाढवाव | िसिहच वि कराव |

अरवा वाक शनय विाव | िो िमोगण ||३५||

नाना हनगरि हपडाव | दिदःख चफथ डाव |

करोध दवास फोडाव | िो िमोगण ||३६||

दवाची जो हनदा करी | िो आशाबहदध अघोरी |

जो सिसग न धरी | िो िमोगण ||३७||

ऐसा िा िमोगण | सागिा िो असाधारण |

परी तयागारथ हनरपण | कािी यक ||३८||

ऐस वि िो िमोगण | परी िा पिनास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कारण | मोिपरापतीच लिण | नवि यण ||३९||

कलया कमाथच फळ | परापत िोईल सकळ |

जनम दःखाच मळ | िटना की ||४०||

विावया जनमाच खडण | पाहिज िो सतवगण |

िहच अस हनरपण | पदढल समासी ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

िमोगणलिणनाम समास सिावा || २६ ||

दशक २ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]िमोगणलिण २६- छापील परिीि rsquoिमोगणrsquoअस आि

[१] काहवर ६५-वार [२] अखड भरािी पड ६८- सिि

सभरमाि असण पाच परकारच भरम असिाि१)

जगतसतयतवभरािी- नामरपानी भरलल जग सतय वाटन

बरहमाचा हवसर पडिो जगच खर आि असा भरम िोिो २)

किथतवभोकततवभरािी- हनहषकरय आतमयाचया सततवर बदधीच

वविार चालिाि तयामळ िो आतमाच किाथ आि असा भरम

िोिो जासवदी-सफरटक दषटाि३) भदभरािी- आतमहबबाच

आभासरप परहिहबब सवचछ बदधीि पडलयान आतमा व जीव

असा भदभरम िोिो परहिहबबवाद४) सगभरािी-

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घटाकाशाचा घटाशी कधीच सबध िोि नसिो घट फटला

िरी आकाश जसचया िस असि िदवि दि मरण पावला

िरी आतमा िसाच असिो पण अजञानामळ आतमा मला असा

भरम िोिो ५) हवकारभरािी- दिाला सिा हवकार असिाि

अजअमर आतमा अहवकारी असिोदिाच हवकार आतमयाच

आिि असा भरम िोिो िा भरम हमटिो िविा आतमजञान िोि

[३] हवसाळाचहन नट ६१३ndash इरषपोटी अिकाराचया

दबावाखाली [४] पराच ६१४- दसर याच [५] फळिी झाड

िोडावी ६१७- फळ धरलली झाड िोडणयाच पापदषटकतय

करावस वाटण िा िमोगण [६] कर आवड अपरमाद ६१९-

मददाम मोठया चका करावाशा वाटण अपरमादभअहिपरमाद

असा याचा अरथ [७] राहडबडीच सायास ६२९-आगीिन

चालणयाचा परयास [८] मसिकी भद जाळाव ६३०-

डोकयावर खापर ठवन हनखार जाळण भद- खापराचा

िकडा [९] पोि ६३०- पटिा काकडा [१०] पडणीवरन

घालन घयाव ६३१- आपला आपण कडलोट करण [११]

पचागनी धमरपान ६३३- चारबाजस चार पटिी कड आहण

वर िळपिा सयथ [१२] वाक शनय ६३५- अबोल [१३]

आशाबहदध ६३७- वासनि अडकलला[] समासाचया

नावािील rsquoनामrsquo शबद rsquoनावाचाrsquoयाअरी असन िो वगळन

ldquoलिणrdquo शबद योगय वाटिो आहण िोच सगळीकड ठवला

आि-इहि सभपजञाकलकणी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा सततवगणलिण || २७ ||

शरीराम

मागा बोहलला िमोगण | जो दःखदायक दारण |

आिा ऐका सतवगण | परम दललभ ||१||

जो भजनाचा आधार | जो योहगयाची रार |

जो हनरसी ससार | दःखमळ जो ||२||

जण िोय उततम गिी | मागथ फट भगविी |

जण पाहवज मकती | सायोजयिा ि ||३||

जो भकताचा कोवसा | जो भवाणथवीचा भवथसा |

मोिलकषमीची दशा | िो सतवगण ||४||

जो परमाराथच मडण | जो मििाच भरषण |

रजिमाच हनशथन | जयाचहन ||५||

जो परम सखकारी | जो आनदाची लिरी |

दऊहनया हनवारी- | जनममतय ||६||

जो अजञानाचा सवट | जो पणयाच मळपीठ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जयाचहन सापड वाट | परलोकाची ||७||

ऐसा िा सतवगण | दिी उमटिा आपण |

िय दकरयच लिण | ऐस अस ||८||

ईशवरी परमा अहधक | परपच सपादण लोदकक |

सदा सहननध हववक | िो सतवगण ||९||

ससारदःख हवसरवी | भहकतमागथ हवमळ दावी |

भजनदकरया उपजवी | िो सतवगण ||१०||

परमाराथची आवडी | उठ भावाराथची गोडी |

परोपकारी िािडी | िो सतवगण ||११||

सनानसधया पणयसीळ | अभयािरीचा हनमथळ |

शरीर वसतर सोजवळ | िो सतवगण ||१२||

यजन आणी याजन | आधन आणी अधयापन |

सवय करी दानपणय | िो सतवगण ||१३||

हनरपणाची आवडी | जया िररकरची गोडी |

दकरया पालट रोकडी | िो सतवगण ||१४||

अशवदान गजदान | गोदान भहमदान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रताची दान | करी िो सतवगण ||१५||

धनदान वसतरदान | अननदान उदकदान |

करी बराहमणसिपथण | िो सतवगण ||१६||

कारथिकसनान माघसनान | वरि उदयापन दान |

हनःकाम िीर उपोरषण | िो सतवगण ||१७||

सिसरभोजन लिभोजन | हवहवध परकारीची दान |

हनषकाम करी सतवगण | कामना रजोगण ||१८||

िीरी अपी जो अगरार | बाध वापी सरोवर |

बाध दवाळय हसखर | िो सतवगण ||१९||

दवदवारी पडशाळा | पाईरीया दीपमाळा |

वदावन पार हपपळा | बाध िो सतवगण ||२०||

लावी वन उपवन | पषप वारटका जीवन |

हनववी िापसयाची मन | िो सतवगण ||२१||

सधयामठ आणी भयरी | पाईरीया नदीिीरी |

भाडारगि दवदवारी | बाध िो सतवगण ||२२||

नाना दवाची ज सरान | िर नदादीप घालण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाि आळकार भरषण | िो सतवगण ||२३||

जगट मदाग टाळ | दमाम नगार कािळ |

नाना वादयाच कललोळ | ससवराददक ||२४||

नाना सामगरी सदर | दवाळई घाली नर |

िररभजनी जो ितपर | िो सतवगण ||२५||

छतर आणी सखासन | कदडया पिाका हनशाण |

वाि चामर सयाथपान | िो सतवगण ||२६||

वदावन िळसीवन | रगमाळा समाजथन |

ऐसी परीहि घिली मन | िो सतवगण ||२७||

सदर नाना उपकण | मडप चादव आसन |

दवाळई समपथण | िो सतवगण ||२८||

दवाकारण खादय | नाना परकारी नवदय |

अपवथ फळ अपी सदय | िो सतवगण ||२९||

ऐसी भकतीची आवडी | नीच दासयतवाची गोडी |

सवय दवदवार झाडी | िो सतवगण ||३०||

हिरी पवथ मोिोतसाव | िर जयाचा अिभाथव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कायावाचामन सवथ | अपी िो सतवगण ||३१||

िररकरसी ितपर | गध माळा आणी धशर |

घऊन उभी हनरिर | िो सतवगण ||३२||

नर अरवा नारी | यरानशहकत सामगरी |

घऊन उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३३||

मितकतय साडन माग | दवास य लागवग |

भहकत हनकट अिरग | िो सतवगण ||३४||

रोरपण साडन दरी | नीच कतय आगीकारी |

हिषठि उभी दवदवारी | िो सतवगण ||३५||

दवालागी उपोरषण | वजी िाबोल भोजन |

हनतय नम जप धयान | करी िो सतवगण ||३६||

शबद कठीण न बोल | अहिनमसी चाल |

योगी जण िोरषहवल | िो सतवगण ||३७||

साडहनया अहभमान | हनषकाम करी कीिथन |

शवद रोमाच सफरण | िो सतवगण ||३८||

अिरी दवाच धयान | िण हनडारल नयन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

पड दिाच हवसमरण | िो सतवगण ||३९||

िररकरची अहि परीहि | सवथरा नय हवकिी |

आददक परमा आददअिी | िो सतवगण ||४०||

मखी नाम िािी टाळी | नाचि बोल बरीदावळी |

घऊन लावी पायधळी | िो सतवगण ||४१||

दिाहभमान गळ | हवरषई वरागय परबळ |

हमरथया माया ऐस कळ | िो सतवगण ||४२||

कािी करावा उपाय | ससारी गिोन काय |

उकलवी ऐस हदय | िो सतवगण ||४३||

ससारासी तरास मन | कािी कराव भजन |

ऐस मनी उठ जञान | िो सतवगण ||४४||

असिा आपल आशरमी | अतयादर हनतयनमी |

सदा परीिी लाग रामी | िो सतवगण ||४५||

सकळाचा आला वीट | परमारी जो हनकट |

आघािी उपज धाररषट | िो सतवगण ||४६||

सवथकाळ उदासीन | नाना भोगी हवट मन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठव भगवदभजन | िो सतवगण ||४७||

पदारी न बस हचतत | मनी आठव भगवि |

ऐसा दढ भावारथ | िो सतवगण ||४८||

लोक बोलिी हवकारी | िरी आददक परमा धरी |

हनशचय बाण अिरी | िो सतवगण ||४९||

अिरी सफिी सफर | ससवरपी िकथ भर |

नषट सदि हनवार | िो सतवगण ||५०||

शरीर लावाव कारणी | सािप उठ अिःकणी |

सतवगणाची करणी | ऐसी अस ||५१||

शाहि कषमा आहण दया | हनशचय उपज जया |

सतवगण जाणावा िया | अिरी आला ||५२||

आल आिीि अभयागि | जाऊ नदी जो भदकसि |

यरानशकती दान दि | िो सतवगण ||५३||

िहडिापडी दनयवाण | आल आशरमाचहन गण |

ियालागी सरळ दण | िो सतवगण ||५४||

आशरमी अननाची आपदा | परी हवमख नवि कदा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शहकतनसार द सवथदा | िो सतवगण ||५५||

जण हजदकली रसना | िपत जयाची वासना |

जयास नािी कामना | िो सतवगण ||५६||

िोणार िस िोि जाि | परपची जाला आघाि |

डळमहळना जयाच हचतत | िो सतवगण ||५७||

यका भगविाकारण | सवथ सख सोहडल जण |

कल दिाच साडण | िो सतवगण ||५८||

हवरषई धाव वासना | परी िो कदा डळमहळना |

जयाच धाररषट चळना | िो सतवगण ||५९||

दि आपदन पीडला | िध िरषन वोसावला |

िरी हनशचयो राहिला | िो सतवगण ||६०||

शरवण आणी मनन | हनजधयास समाधान |

शदध जाल आतमजञान | िो सतवगण ||६१||

जयास अिकार नस | नराशिा हवलस |

जयापासी कपा वस | िो सतवगण ||६२||

सकळासी नमर बोल | मयाथदा धरन चाल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सवथ जन िोरषहवल | िो सतवगण ||६३||

सकळ जनासी आजथव | नािी हवरोधास ठाव |

परोपकारी वची जीव | िो सतवगण ||६४||

आपकायाथहन जीवी | परकायथहसदधी करावी |

मरोन कीिी उरवावी | िो सतवगण ||६५||

परावाच दोरषगण | दषटीस दख आपण |

समदरा ऐसी साठवण | िो सतवगण ||६६||

नीच उततर सािाण | परतयोततर न दण |

आला करोध सावरण | िो सतवगण ||६७||

अनयायवीण गाहजिी | नानापरी पीडा कररिी |

हििक हि साठवी हचतती | िो सतवगण ||६८||

शरीर घीस सािाण | दजथनासी हमळोन जाण |

हनदकास उपकार करण | िा सतवगण ||६९||

मन भलिीकड धाव | ि हववक आवराव |

इददरय दमन कराव | िो सतवगण ||७०||

सहतकरया आचरावी | असहतकरया तयागावी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाट भकतीची धरावी | िो सतवगण ||७१||

जया आवड परािःसनान | आवड पराणशरवण |

नाना मतरी दविाचथन | करी िो सतवगण ||७२||

पवथकाळी अहिसादर | वसिपजस ितपर |

जयतयाची परीिी रोर | िो सतवगण ||७३||

हवदहस मल मरण | ियास ससकार दण |

अरवा सादर िोण | िो सतवगण ||७४||

कोणी यकास मारी | ियास जाऊन वारी |

जीव बधनमकत करी | िो सतवगण ||७५||

हलग लाखोली अहभशरष | नामसमरणी हवसवास |

दवदशथनी अवकाश | िो सतवगण ||७६||

सि दखोहन धाव | परमसख िलाव |

नमसकारी सवथभाव | िो सतवगण ||७७||

सिकपा िोय जयास | िण उदधररला वश |

िो ईशवराचा अश | सतवगण ||७८||

सनमागथ दाखवी जना | जो लावी िररभजना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञान हसकवी अजञाना | िो सतवगण ||७९||

आवड पणय ससकार | परदिणा नमसकार |

जया राि पाठािर | िो सतवगण ||८०||

भकतीचा िवास भारी | गररसामगरी जो करी |

धािमरथि नानापरी | पजी िो सतवगण ||८१||

झळफहळि उपकण | माळा गवाळी आसन |

पहवतर सोजवळ वसन | िो सतवगण ||८२||

परपीडच वाि दःख | परसिोरषाच सख |

वरागय दखोन िररख | मानीिो सतवगण ||८३||

परभरषण भरषण | परदरषण दरषण |

परदःख हसण जाण | िो सतवगण ||८४||

आिा असो ि बहि | दवी धमी जयाच हचतत |

भज कामनारहिि | िो सतवगण ||८५||

ऐसा िा सतवगण साहतवक | ससारसागरी िारक |

यण उपज हववक | जञानमागाथचा ||८६||

सतवगण भगवदभकती | सतवगण जञानपरापती |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतवगण सायोजयमकती | पाहवजि ||८७||

ऐसी सतवगणाची हसरिी | सवलप बोहलल यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||८८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सतवगणलिणनाम समास सािवा || २७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सतवगणलिण २७- छापील परिीि rsquoसतवगणrsquoअस आि

[१] कोवसा ७४- आधार [२] भवाणथव ७४- भवसागर

[३] मडण ७५-सौदयथ [४] हनशथन ७५- हनरसन [५]

यजनयाजन ७१३- यजञ करण यजञ करवण [६] आधन

७१३- अधययन [७] बराहमणसिपथण ७१६-सिसजजनास

दान [८] अगरार ७१९- अगरिार [गरीबाना जमीनदान

करण] [९] पाईरीया ७२०- पायर या [१०] भयरी ७२२ -

भयार [११] जगट ७२४- झगट [वादय] [१२] दमाम- मोठ

नगार [१३] कािळ- मोठ ढोल [१४] छतर ७२६-

छततरहनवारा [१५] चामर ७२६- चवर या [१६] सयाथपान

७२६- अबदाहगर या[१७] माळा व धशर ७३२- माळा व

बकका [१८] हिषठि उभी ७३५- वाट पिाि उभी असिाि

[१९] हनडारल ७३९- भरन आलपाणावल [२०]

िहडिापडी ७५४- साधसि [२१] वोसावला ७६०-

वाकळ झाला [२२] नराशयिा हवलस ७६२-हनवाथसनिा

परगटपण ददसि [२३] समदरा ऐसी साठवण ७६६-

(दसर याच गणदोरष जाणन) पोटाि घालण िा सतवगण

[२४]हवदसी ७७४- परदशी [२५] झळफळीि ७८२-

चकचकीि[२६] गवाळी ७८२- गोमख [२७] िररख

७८३- आनद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सहदवदयाहनरपण || २८ ||

शरीराम

ऐका सहदवदयची लिण | परम शदध सलिण |

हवचार घिा बळहच बाण | सहदवदया आगी ||१||

सहदवदयचा जो पररष | िो उततमलिणी हवशरष |

तयाच गण ऐकिा सिोरष | परम वाट ||२||

भाहवक साहतवक परमळ | शाहि कषमा दयासीळ |

लीन ितपर कवळ | अमिवचनी ||३||

परम सदर आणी चिर | परम सबळ आणी धीर |

परम सपनन आणी उदार | आहिशयसी ||४||

परम जञािा आणी भकत | मािा पडीि आणी हवरकत |

मािा िपसवी आणी शाि | आहिशयसी ||५||

वकता आणी नराशिा | सवथजञ आणी सादरिा |

शरषठ आणी नमरिा | सवथतरासी ||६||

राजा आणी धारथमक | शर आणी हववक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िारणय आणी नमक | आहिशयसी ||७||

वदधाचारी कळाचारी | यकतािारी हनरथवकारी |

धनविरी परोपकारी | पदमिसिी ||८||

कायथकिाथ हनराहभमानी | गायक आणी वषणव

जनी | वभव आणी भगवदभजनी | अतयादर ||९||

ितवजञ आणी उदासीन | बहशरि आणी सजजन |

मतरी आणी सगण | नीहिवि ||१०||

साध पहवतर पणयसीळ | अिरशदध धमाथतमा कपाळ |

कमथहनषठ सवधम हनमथळ | हनलोभ अनिापी ||११||

गोडी आवडी परमारथपरीिी | सनमागथ सहतकरया धारणाधिी |

शरिी समिी लीळा यहकत | सििी मिी परीिा ||१२||

दि धिथ योगय िारककक | सतय साहितय नमक भदक |

कशळ चपळ चमतकाररक | नाना परकार ||१३||

आदर सनमान िािथमय जाण | परयोगसमयो परसग जाण |

कायाथकारण हचनि जाण | हवचिण बोहलका ||१४||

सावध सािपी साधक | आगमहनगमशोधक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जञानहवजञान बोधक | हनशचयातमक ||१५||

परशचरणी िीरथवासी | दढवरिी कायाकलसी |

उपासक हनगरिासी | कर जाण ||१६||

सतयवचनी शभवचनी | कोमळवचनी यकवचनी |

हनशचयवचनी सौखयवचनी | सवथकाळ ||१७||

वासनािपत सखोल योगी | भव सपरसनन वीिरागी |

सौमय साहतवक शदधमागी | हनःकपट हनवसनी ||१८||

सगड सगीि गणगरािी | अनापिी लोकसगरिी |

आजथव सखय सवथहि | पराणीमातरासी ||१९||

दरवसची दारासची | नयायसची अिरसची |

परवहततसची हनवहततसची | सवथसची हनःसगपण ||२०||

हमतरपण परहििकारी | वागमाधयथ परशोकिारी |

सामरथयथपण वतरधारी | पररषार जगहमतर ||२१||

सशयछदक हवशाळ वकता | सकळ कलपत असोनी

शरोिा | कराहनरपणी शबदाराथ | जाऊच नदी ||२२||

ववादरहिि सवादी | सगरहिि हनरोपाधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दराशारहिि अकरोधी | हनदोरष हनमथतसरी ||२३||

हवमळजञानी हनशचयातमक | समाधानी आहण

भजक | हसदध असोनी साधक | साधन रिी ||२४||

सखरप सिोरषरप | आनदरप िासयरप |

ऐकयरप आतमरप | सवथतरासी ||२५||

भागयवि जयवि | रपवि गणवि |

आचारवि दकरयावि | हवचारवि हसरिी ||२६||

यशवि कीरथिवि | शहकतवि सामरथयथवि |

वीयथवि वरदवि | सतयवि सकिी ||२७||

हवदयावि कळावि | लकषमीवि लकषणवि |

कळवि सहचषमि | बळवि दयाळ ||२८||

यहकतवि गणवि वररषठ | बहदधवि बहधाररषट |

दीिावि सदासिषट | हनसपि वीिरागी ||२९||

असो ऐस उततम गण | ि सहदवदयच लिण |

अभयासाया हनरपण | अलपमातर बोहलल ||३०||

रपलावणय अभयाहसिा न य | सिजगणास नचल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उपाय | कािी िरी धरावी सोय | अगािक गणाची ||३१||

ऐसी सहदवदया बरवी | सवथतरापासी असावी |

परी हवरकतपररष अभयासवी | अगतयरप ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सहदवदयाहनरपणनाम समास आठवा || २८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वकता आहण नराशिा८६- वकता असन हनलोभीहवरकत

[२] यकतािारी ८८- माफक भोजन घणारा [३] पदमिसिी

८८- िािावर कमलहचनि असलला यशसवी मनषय [अस

हचनि यशदशथक व शभ समजिाि ] [४] िततवजञ आहण

उदासीन ८१०ndash िततवजञानी असन अनासकत असलला [५]

आगम हनगम शोधक ८१५- वदवदािाचा सकषम अभयासक

[६] जञानहवजञानबोधक ८१५- वासिव चिनय बरहमाहवरषयीच

जञान [अहवदया] व आतमसवरपाहवरषयीच जञान [हवजञान] याची

बोधानभिी घिलला [७] कायाकलसी ८१६-

वरिवकलयासाठी कायाकलश घणारा [८] सगड८१९-

चिरपणान कलल काम [९] दरवसची दारासची ८२०-

पसा व सतरी याबाबि पहवतर विथन असणारा [१०]

नयायसची ८२०- नीहिमान [११] अिरसची ८२०-

हनमथळ मनाचा[१२] सवथसची ८२०- सपणथ जीवनच

अिबाथय हनमथळ असलला [१३] वतरधारी ८२१- सरिक

[१४] सकळ कलपत ८२२- सगळ कािी जाणणाराकठलयािी

शकाच समाधान करणारा [१५] शबदाराथ जाऊच नदी

८२२- शबदाराथकड बारीक लि ठवन [१६] लकषणवि

८२८- ऐशवयथसपनन[१७] परी ८३२- परि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा हवरकतलिण || २९ ||

शरीराम

ऐका हवरकताची लिण | हवरकत असाव कोणया

गण | जण आगी सामरथयथ बाण | योहगयाच ||१||

जण सतकीरथि वाढ | जण सारथकिा घड |

जणकररिा महिमा चढ | हवरकतासी ||२||

जण परमारथ फाव | जण आनद िलाव |

जण हवरकती दणाव | हववक सहिि ||३||

जण सख उचबळ | जण सहदवदया वोळ |

जण भागयशरी परबळ | मोिसहिि ||४||

मनोरर पणथ िोिी | सकळ कामना परिी |

मखी राि सरसविी | मधर बोलावया ||५||

ि लिण शरवण कीज | आणी सदढ जीवी धररज |

िरी मग हवखयाि िोईज | भमडळी ||६||

हवरकत हववक असाव | हवरकत अधयातम वाढवाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत धाररषट धराव | दमनहवरषई ||७||

हवरकत राखाव साधन | हवरकत लावाव भजन |

हवरकत हवशरष बरहमजञान | परगटवाव ||८||

हवरकत भकती वाढवावी | हवरकत शािी दाखवावी |

हवरकत यत करावी | हवरकती आपली ||९||

हवरकत सहतकरया परहिषठावी | हवरकत हनवहतत हवसिारावी |

हवरकत नराशिा धरावी | सदढ जीवसी ||१०||

हवरकत धमथसरापना करावी | हवरकत नीहि आवलबावी |

हवरकत कषमा साभाळावी | अतयादरसी ||११||

हवरकत परमारथ उजळावा | हवरकत हवचार शोधावा |

हवरकत सहननध ठवावा | सनमागथ सतवगण ||१२||

हवरकत भाहवक साभाळावी | हवरकत परमळ हनववावी |

हवरकत साबडी नपिावी | शरणागि ||१३||

हवरकत असाव परम दि | हवरकत असाव अिरसाि |

हवरकत वोढावा कपि | परमाराथचा ||१४||

हवरकत अभयास करावा | हवरकत सािप धरावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत वकततव उभारावा | मोडला परमारथ ||१५||

हवरकत हवमळजञान बोलाव | हवरकत वरागय सिवीि

जाव | हवरकत हनशचयाच कराव | समाधान ||१६||

पव करावी अचाट | चालवावी भकताची राट |

नाना वभव कचाट | उपासनामागथ ||१७||

िररकीिथन करावी | हनरपण माजवावी |

भहकतमाग लाजवावी | हनदक दजथन ||१८||

बहिास कराव परोपकार | भलपणाचा जीणोदधार |

पणयमागाथचा हवसिार | बळहच करावा ||१९||

सनान सधया जप धयान | िीरथयातरा भगवदभजन |

हनतयनम पहवतरपण | अिरशदध असाव ||२०||

दढ हनशचयो धरावा | ससार सखाचा करावा |

हवशवजन उदधरावा | ससगथमातर ||२१||

हवरकत असाव धीर | हवरकत असाव उदार |

हवरकत असाव ितपर | हनरपणहवरषई ||२२||

हवरकत सावध असाव | हवरकत शदध माग जाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवरकत हझजोन उरवाव | सतकीिीसी ||२३||

हवरकत हवरकत धडाव | हवरकत साध वोळखाव |

हवरकत हमतर कराव | सि योगी सजजन ||२४||

हवरकत करावी परशचरण | हवरकत दफरावी िीराथटण |

हवरकत करावी नानासरान | परम रमणीय ||२५||

हवरकत उपाधी करावी | आणी उदासवहतत न सडावी |

दराशा जडो नदावी | कोणयकहवरषई ||२६||

हवरकत असाव अिरहनषठ | हवरकत नसाव दकरयाभरषट |

हवरकत न विाव कहनषठ | पराधनपण ||२७||

हवरकत समय जाणावा | हवरकत परसग वोळखावा |

हवरकत चिर असावा | सवथपरकार ||२८||

हवरकत यकदसी नसाव | हवरकत सवथ अभयासाव |

हवरकत अवघ जाणाव | जयाच तयापरी ||२९||

िररकरा हनरपण | सगणभजन बरहमजञान |

हपडजञान ितवजञान | सवथ जाणाव ||३०||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परवहततमागथ हनवहततमागथ | सकळ जाणाव ||३१||

परमळ हसरिी उदास हसरिी | योगहसरिी धयानहसरिी |

हवदि हसरिी सिज हसरिी | सकळ जाणाव ||३२||

धवनी लि मदरा आसन | मतरयतर हवधीहवधान |

नाना मिाच दखण | पािोन साडाव ||३३||

हवरकत असाव जगहमतर | हवरकत असाव सवितर |

हवरकत असाव हवहचतर | बहगणी ||३४||

हवरकत असाव हवरकत | हवरकत असाव िररभकत |

हवरकत असाव हनतयमकत | अहलपतपण ||३५||

हवरकत शासतर धाडोळावी | हवरकत मि हवभाडावी |

हवरकत ममि लावावी | शदधमाग ||३६||

हवरकत शदधमागथ सागावा | हवरकत सशय छदावा |

हवरकत आपला मिणावा | हवशवजन ||३७||

हवरकत हनदक वदाव | हवरकत साधक बोधाव |

हवरकत बदध चववाव | ममिहनरपण ||३८||

हवरकत उततम गण घयाव | हवरकत अवगण तयागाव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना अपाय भगाव | हववकबळ ||३९||

ऐसी ि उततम लिण | ऐकावी यकागर मन |

याचा अविर न करण | हवरकत पररष ||४०||

इिक बोहलल सवभाव | तयाि मानल हििक घयाव |

शरोिी उदास न कराव | बह बोहलल मिणौनी ||४१||

परि लिण न घिा | अवलिण बाषकळिा |

िण तयास पढिमखथिा | यवो पाि ||४२||

तया पढिमखाथच लिण | पदढल समासी हनरपण |

बोहलल अस सावधान | िोऊन ऐका ||४३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

हवरकतलिणनाम समास नववा || २९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आनद िलाव ९३- सवानद उचबळ [२] सहवदया वोळ

९४- सवसवरपानभव यिो [३] साबडी ९१३-

भोळीभाबडी [४] योगहसरिी धयानहसरिी ९३२-

अषटागयोग व धयानयोग(यर ldquoअिरहसरिी अहलपतहसरिीrdquo िा

पाद िोिा िो गाळन िा पाद शरीसमराानी सविः घािला-

इहि सभशकर दव) [५] हवभाडावी ९३६ -[मि]

खोडावीि खडन कराव [६] बदध चववाव ९३८-

परापहचकास जाग कराव[७] अपाय भगाव ९३९- वाईट

गोषटीचा हबमोड करावा[८] अवलिण बाषकळिा ९४२-

अवलिणाचा हनररथकपण अवलब कलयास बाषकळिा भ

हनररथकिा अरथिीन

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा पढिमखथलिण || २१० ||

शरीराम

मागा साहगिली लिण | मखाथआगी चाियथ बाण |

आिा ऐका शािाण | असोहन मखथ ||१||

िया नाव पढिमखथ | शरोिी न मनाव दःख |

अवगण तयाहगिा सख | परापत िोय ||२||

बहशरि आणी हवतपनन | पराजळ बोल बरहमजञान |

दराशा आणी अहभमान | धरी िो यक पढिमखथ ||३||

मकत दकरया परहिपादी | सगण भहकत उछदी |

सवधमथ आणी साधन हनदी | िो यक पढिमखथ ||४||

आपलन जञािपण | सकळास शबद ठवण |

पराणीमातराच पाि उण | िो यक पढिमखथ ||५||

हशषयास अवजञा घड | का िो सकटी पड |

जयाचहन शबद मन मोड | िो यक पढिमखथ ||६||

रजोगणी िमोगणी | कपटी करटळ अिःकणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वभव दखोन वाखाणी | िो यक पढिमखथ ||७||

समळ गरर पाहिलयाहवण | उगाच ठवी जो दरषण |

गण सागिा अवगण | पाि िो यक पढिमखथ ||८||

लिण ऐकोन मानी वीट | मतसर करी खटपट |

नीहिनयाय उदधट | िो यक पढिमखथ ||९||

जाणपण भरी भर | आला करोध नावर |

दकरया शबदास अिर | िो यक पढिमखथ ||१०||

वकता अहधकारवीण | वकततवाचा करी सीण |

वचन जयाच कठीण | िो यक पढिमखथ ||११||

शरोिा बहशरिपण | वकतयास आणी उण |

वाचाळपणाचहन गण | िो यक पढिमखथ ||१२||

दोरष ठवी पदढलासी | िहच सवय आपणापासी |

ऐस कळना जयासी | िो यक पढिमखथ ||१३||

अभयासाचहन गण | सकळ हवदया जाण |

जनास हनवऊ नण | िो यक पढिमखथ ||१४||

िसि बाधीज ऊणथिि | लोभ मतय भरमराि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा जो परपची गि | िो यक पढिमखथ ||१५||

हसतरयाचा सग धरी | हसतरयासी हनरपण करी |

हनदय वसि आहगकारी | िो यक पढिमखथ ||१६||

जण उणीव य आगासी | िहच दढ धरी मानसी |

दिबहदध जयापासी | िो यक पढिमखथ ||१७||

साडहनया शरीपिी | जो करी नरसििी | का दषटी

पहडलयाची कीिी | वणीिो यक पढिमखथ ||१८||

वणी हसतरयाच आवव | नाना नाटक िावभाव |

दवा हवसर जो मानव | िो यक पढिमखथ ||१९||

भरोन वभवाच भरी | जीवमातरास िछय करी |

पारषाडमि रावरी | िो यक पढिमखथ ||२०||

हवतपनन आणी वीिरागी | बरहमजञानी मािायोगी |

भहवषय सागो लाग जगी | िो यक पढिमखथ ||२१||

शरवण िोिा अभयािरी | गणदोरषाची चाळणा

करी | परभरषण मतसरी | िो यक पढिमखथ ||२२||

नािी भकतीच साधन | नािी वरागय ना भजन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दकरयहवण बरहमजञान | बोल िो यक पढिमखथ ||२३||

न मनी िीरथ न मनी ितर | न मनी वद न मनी शासतर |

पहवतरकळी जो अपहवतर | िो यक पढिमखथ ||२४||

आदर दखोहन मन धरी | कीिीहवण सििी करी |

सवहच हनदी अनादरी | िो यक पढिमखथ ||२५||

माग यक पढ यक | ऐसा जयाचा दडक |

बोल यक करी यक | िो यक पढिमखथ ||२६||

परपचहवशी सादर | परमारी जयाचा अनादर |

जाणपण घ अधार | िो यक पढिमखथ ||२७||

यरारथ साडन वचन | जो रिन बोल मन |

जयाच हजण पराधन | िो यक पढिमखथ ||२८||

सोग सपाधी वरीवरी | कर नय िहच करी |

मागथ चकोन भर भरी | िो यक पढिमखथ ||२९||

रातरददवस करी शरवण | न सडी आपल अवगण |

सवहिि आपल आपण | नण िो यक पढिमखथ ||३०||

हनरपणी भल भल | शरोि यऊन बसल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िदर लिनी बोल | िो यक पढिमखथ ||३१||

हशषय जाला अनाहधकारी | आपली अवजञा करी |

पनिा तयाची आशा धरी | िो यक पढिमखथ ||३२||

िोि असिा शरवण | दिास आल उणपण |

करोध करी हचणहचण | िो यक पढिमखथ ||३३||

भरोन वभवाच भरी | सदगरची उपिा करी |

गरपरपरा चोरी | िो यक पढिमखथ ||३४||

जञान बोलोन करी सवारथ | कपणा ऐसा साची अरथ |

अराथसाठी लावी परमारथ | िो यक पढिमखथ ||३५||

विथलयावीण हसकवी | बरहमजञान लावणी लावी |

पराधन गोसावी | िो यक पढिमखथ ||३६||

भहकतमागथ अवघा मोड | आपणामधय उपढर पड |

ऐहसय कमी पवाड | िो यक पढिमखथ ||३७||

परपच गला िािीचा | लश नािी परमाराथचा |

दवरषी दवा बराहमणाचा | िो यक पढिमखथ ||३८||

तयागावया अवगण | बोहलल पढिमखाथच लिण |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवचिण नीउन पणथ | कषमा कल पाहिज ||३९||

परम मखाथमाजी मखथ | जो ससारी मानी सख |

या ससारदःखा ऐस दःख | आणीक नािी ||४०||

िहच पढ हनरपण | जनमदःखाच लिण |

गभथवास िा दारण | पढ हनरोहपला ||४१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद पढिमखथलिणनाम

समास दिावा || २१० || दशक दसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक २ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] वाखाणी १०७- सििीकौिक [२] जाणपण भरी भर

१०१०- जञानी समजन घमडीन फगण [३] हनवऊ

१०१४- समाधान शाि करण [४] नण १०१४- जाणि

नािी [५] िसि १०१५- ितती [६] ऊणथिि १०१५-

कोळीषटकाचया ििन [७] भरोन वभवाच भरी १०२०-

ऐशवयाथचया घमडीि [८] रावरी १०२०- साभाळी [९]

सवहच १०२५- लगच [१०] जाणपण घ अधार १०२७-

जाणनबजन अहवदयचया अजञानाचया अधाराि रािणारा

(अधार या ऐवजी rsquoअआधारrsquo असा पाठ इिर परिीि आि)

[११] सोग सपाधी वरीवरी १०२९-समजन वरवरच

चागल वागणयाच सोग घणसपादण [१२] उपढर १०३७

असिावसि अववसरा [१३] आपणामधय उपढर

पड१०३७- आपल सविःच जीवन हवसकळीि िोि [१४]

दवरषी दवाबराहमणाचा १०३८- सिसजजनाचा मतसर

करणारा [१५] हवचिण नीउन पणथ कषमा कल

पाहिज१०३९- हवचारविानी तयािील नयन पणथ करन

िमा करावी [१६] हवचिण १०३९- चिर हवचारवि

[१७] नीउन १०३९- नयन उणपणकमरिा

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक हिसरा

सवगणपरीिा || ३० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला जनमदःखहनरपण || ३१ ||

शरीराम

जनम दःखाचा अकर | जनम शोकाचा

सागर | जनम भयाचा डोगर | चळना ऐसा ||१||

जनम कमाथची आटणी | जनम पािकाची खाणी |

जनम काळाची जाचणी | हनच नवी ||२||

जनम कहवदयच फळ | जनम लोभाच कमळ |

जनम भरािीच पडळ | जञानिीन ||३||

जनम हजवासी बधन | जनम मतयासी कारण |

जनम िहच अकारण | गरागोवी ||४||

जनम सखाचा हवसर | जनम हचिचा आगर |

जनम वासनाहवसिार | हवसिारला ||५||

जनम जीवाची आवदसा | जनम कलपनचा ठसा |

जनम लावचा वळसा | ममिारप ||६||

जनम मायच मदाव | जनम करोधाच हवराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जनम मोिास आडव | हवघन आि ||७||

जनम हजवाच मीपण | जनम अििचा गण |

जनम िहच हवसमरण | ईशवराच ||८||

जनम हवरषयाची आवडी | जनम दराशची बडी |

जनम काळाची काकडी | भहििाि ||९||

जनम िाहच हवरषमकाळ | जनम िहच वोखटी

वळ | जनम िा अहि कशचीळ | नकथ पिन ||१०||

पािािा शरीराच मळ | या ऐस नािी अमगळ |

रजसवलचा जो हवटाळ | तयामधय जनम यासी ||११||

अतयि दोरष जया हवटाळा | तया हवटाळाचाहच पिळा |

िर हनमथळपणाचा सोिळा | कवी घड ||१२||

रजसवलचा जो हवटाळ | तयाचा आळोन जाला

गाळ | तया गाळाचच कवळ | शरीर ि ||१३||

वरर वरर ददस वभवाच | अिरी पोिड नकाथच |

जस झाकण चमथकडाच | उघहडिाच नय ||१४||

कड धिा शदध िोि | यास परतयई धईजि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी दगाधी दिाि | शदधिा नय ||१५||

असिीपजर उभहवला | सीरानाडी गडाहळला |

मदमास सरसाहवला | सादोसादी भरनी ||१६||

अशदध शबद शदध नािी | ििी भरल अस दिी |

नाना वाधी दःख िहि | अभयािरी वसिी ||१७||

नकाथच कोठार भरल | आि बािरी हलडी-

हबहडल | मतरपोिड जमल | दगाधीच ||१८||

जि दकड आणी आिडी | नाना दगाधीची पोिडी |

अमप लवरहविी कािडी | काटाळवाणी ||१९||

सवाागास हसर परमाण | िर बळस वाि घराण |

उठ घाणी फटिा शरवण | ि दगाधी नघव ||२०||

डोळा हनघिी हचपड | नाकी दाटिी मकड |

परािःकाळी घाणी पड | मखी मळासाररखी ||२१||

लाळ रका आणी मळ | पीि शलषमा परबळ |

ियास मिणिी मखकमळ | चदरासाररख ||२२||

मख ऐस कशचीळ ददस | पोटी हवषठा भरली

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अस | परतयिास परमाण नस | भमडळी ||२३||

पोटी घाहलिा ददवानन | कािी हवषठा कािी वमन |

भागीररीच घिा जीवन | तयाची िोय लघशका ||२४||

एव मळ मतर आणी वमन | िहच दिाच जीवन |

यणहच दि वाढ जाण | यदरी सशय नािी ||२५||

पोटी नसिा मळ मतर वोक | मरोन जािी सकळ लोक |

जाला राव अरवा रक | पोटी हवषठा चकना ||२६||

हनमथळपण काढ जािा | िरी दि पडल ितविा |

एव दिाची ववसिा | ऐसी अस ||२७||

ऐसा िा धड असिा | यराभि पािो जािा |

मग ि ददथशा सागिा | शका बाधी ||२८||

ऐहसय कारागिी वसिी | नवमास बह हवपतती |

नवहि दवार हनरोधिी | वायो क चा िर ||२९||

वोका नरकाच रस हझरपिी | ि जठरागनीसिव

िापिी | िण सवथिी उकडिी | अहसिमास ||३०||

तवचहवण गभथ खोळ | िव मािसी िोिी डोिळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कटवहििण सवााग पोळ | िया बाळकाच ||३१||

बाधल चमाथच मोटाळ | िर हवषठच पटाळ |

रसउपाय वकनाळ | िोि अस ||३२||

हवषठा मतर वािी पीि | नाकी िोडी हनघिी

जि | िण हनबथजल हचतत | आहिशयसी ||३३||

ऐहसय कारागिी पराणी | पहडला अतयि दाटणी |

कळवळोन मिण चकरपाणी | सोडवी यरन आिा ||३४||

दवा सोडहवसी यरन | िरी मी सवहिि करीन |

गभथवास िा चकवीन | पनिा न य यर ||३५||

ऐसी दखवोन परहिजञा कली | िव जनमवळ पढ

आली | मािा आकरदो लागली | परसिकाळी ||३६||

नाकी िोडी बसल मास | मसिकदवार साडी

सवास | िहि बजल हनशरष | जनमकाळी ||३७||

मसिकदवार ि बजल | िण हचतत हनबथजल |

पराणी िळमळ लागल | चहकड ||३८||

सवास उसवास कोडला | िण पराणी जाजावला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मागथ ददसनासा जाला | कासावीस ||३९||

हचतत बह हनबथजल | िण आडभरी भरल |

लोक मिणिी आडव आल | खाडन काढा ||४०||

मग ि खाडन कादढिी | िसिपाद छदन घिी |

िािा पहडल िहच काहपिी | मख नाहसक उदर ||४१||

ऐस टवक िोहडल | बाळक पराण सोहडल |

मािनहि साहडल | कहळवर ||४२||

मतय पावला आपण | मािचा घिला पराण |

दःख भोहगल दारण | गभथवासी ||४३||

िरापी सकिकरनी | मागथ सापडला योनी |

िऱिी आडकला जाउनी | कठसकदी मागिा ||४४||

िय सकोहचि परी | बळहच वोढन कादढिी |

िण गण पराण जािी | बाळकाच ||४५||

बाळकाच जािा पराण | अिी िोय हवसमरण |

िण पवील समरण | हवसरोन गला ||४६||

गभी मिण सोि सोि | बािरी पडिा मिण कोि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसा कषटी जाला बह | गभथवासी ||४७||

दःखा वरपडा िोिा जाला | रोरा कषटी बािरी

आला | सवच कषट हवसरला | गभथवासाच ||४८||

सनयाकार जाली वतती | कािी आठवना हचतती |

अजञान पहडली भरािी | िण सखहच माहनल ||४९||

दिहवकार पावल | सखदःख झळबळ |

असो ऐस गडाळल | मायाजाळी ||५०||

ऐस दःख गभथवासी | िोि पराणीमातरासी |

मिणोहनया भगविासी | शरण जाव ||५१||

जो भगविाचा भकत | िो जनमापासन मकत |

जञानबळ हवरकत | सवथकाळ ||५२||

ऐशा गभथवासी हवपतती | हनरोहपलया यरामिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||५३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

जनमदःखहनरपणनाम समास पहिला || ३१ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] कमाथची आटणी १२- कमाथची मस [२] हनच नवी १२-

हनतय निन [३] जनम भरािीच पडळ १३- जनम भरमाचा

पडदा [४] गरागोवी १४- गिावळगरफटण [५] लावचा

वळसा १६- डाकीणीच झपाटण[६] मायच मदाव १७-

मायच कपटलबाडी [७] करोधाच हवराव १७- रागकरोध

याच वीरपण[८] हवरषय १९-ldquoहवशरषण हसचहनि इददरयाहण

मनशचrdquo-जयाचया रठकाणी इददरय आहण मन बडन जािाि

मगन िोिाि अस पदारथ मिणजच इददरयभोग िोि [९]

वोखटी वळ ११०- वाईट वळ [१०] परतयई धईजि ११५-

दररोज धिल िरी [११] अशदध शबद शदध नािी ११७-

अशदध मिणज ज शदध नािी अस ि रकत [१२] बळस वाि

घराण १२०- नाकािन शबड वाििो[१३] तवचहवण गभथ

खोळ १३१- अपणथ वाढलला गभथ िालचाल(खोळ) करिो

[१४] कटव-हििण १३१- कड व िीकषण रसामळ [१५]

वकनाळ १३२- वकरवार व नाळ [१६] मािन साहडल

कहळवर १४२- आईन दि सोडन ददला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा सवगणपरीिा-१ || ३२ ||

शरीराम

ससार िाहच दःखमळ | लागिी दःखाच

इगळ | मागा बोहलली िळमळ | गभथवासाची ||१||

गभथवासी दःख जाल | ि बाळक हवसरल |

पढ वाढो लागल | ददवसददवस ||२||

बाळपणी तवचा कोवळी | दःख िोिाहच िळमळी |

वाचा नािी िय काळी | सखदःख सागावया ||३||

दिास कािी दःख जाल | अरवा िधन पीडल |

िरी ि परम आकरदल | परी अिर नणव ||४||

मािा करवाळी वरी | परी ज पीडा जाली अिरी |

ि मायसी न कळ अभयािरी | दःख िोय बाळकासी ||५||

मागि मागि फज रड | मािा बझावी घऊन

कड | वरा नणिी बापड | िळमळी जीवी ||६||

नानावाधीच उमाळ | िण दःख आदोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

रड पड का पोळ | अहगनसग ||७||

शरीर रहििा नय | घडिी नाना अपाय |

खोडी अधािरी िोय | आवविीन बाळक ||८||

अरवा अपाय चकल | पवथ पणय पढ ठाकल |

मािस वोळखो लागल | ददवसददवस ||९||

िणभरी मािस न दख | िरी आकरद रदन करी दःख |

ि समई मािसाररख | आणीक कािीच नािी ||१०||

आस करन वास पाि | मािहवण कदा न राि |

हवयोग पळमातर न साि | समरण जाहलया निर ||११||

जरी बरहमाददक दव आल | अरवा लकषमीन अवलोदकल |

िरी नवच बझाहवल | आपल मािवाचनी ||१२||

करप अरवा कलिण | सकळाहहन करटपण |

िरी नािी िीसमान | भमडळी कोणी ||१३||

ऐस ि कहवलवाण | मािहवण ददस उण |

राग परि कल हिन | िरी आकरदोहन हमठी घाली ||१४||

सख पाव मािजवळी | दरी कररिाहच िळमळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अहि परीहि िय काळी | मािवरी लागली ||१५||

िव ि मािस मरण आल | पराणी पोरट जाल |

दःख झणी लागल | आई आई मिणोनी ||१६||

आई पािािा ददसना | दीनरप पाि जना |

आस लागहलस मना | आई यईल मिणोनी ||१७||

मािा मिणोन मख पाि | िव ि आपली मािा

नवि | मग हिवासल राि | दनयवाण ||१८||

मािाहवयोग कषटल | िण मानसी दःख जाल |

दिहि िीणतव पावल | आहिशयसी ||१९||

अरवा मािािी वाचली | मायलकरा भटी जाली |

बाळदशा ि राहिली | ददवसददवस ||२०||

बाळपण जाल उण | ददवसददवस िोय शािाण |

मग ि मायच अतयि पखण | िोि ि राहिल ||२१||

पढ लो लागला खळाचा | कळप मळहवला पोराचा |

आलयगलया डावाचा | आनद शोक वाि ||२२||

मायबाप हसकहविी पोट | ियाच परम दःख वाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चट लागली न सट | सगिी लकराची ||२३||

लकरामधय खळिा | नाठव मािा आहण हपिा |

िव िरहि अवहचिा | दःख पावला ||२४||

पहडल दाि फटला डोळा | मोडल पाय जाला

खळा | गला माज अवकळा | ठाकन आली ||२५||

हनघालया दवी आणी गोवर | उठल कपाळ लागला

जवर | पोटसळी हनरिर | वायगोळा ||२६||

लागली भि जाली झडपणी | जळीचया मसको

मायराणी | मजया झोटटग करणी | मिसोबाची ||२७||

विाळ खकाळ लागला | बरहमहगऱिो सचरला |

नणो चडा वोलाहडला | कािी कळना ||२८||

यक मिणिी बीरदव | यक मिणिी खडराव |

यक मिणिी सकळ वाव | िा बराहमणसमध ||२९||

यक मिणिी कोण कल | आगी दवि घािल |

यक मिणिी चकल | सटवाईच ||३०||

यक मिणिी कमथभोग | आगी जडल नाना रोग |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी चाग | बोलाऊन आहणल ||३१||

यक मिणिी िा वाचना | यक मिणिी िा मरना |

भोग भोहगिो यािना | पापासिव ||३२||

गभथदःख हवसरला | िो हतरहवधिाप पोळला |

पराणी बहि कषटी जाला | ससारदःख ||३३||

इिक हि चकोन वाचला | िरी मारमार शािाणा कला |

लोदककी नटका जाला | नाव राख ऐसा ||३४||

पढ मायबापी लोभासिव | सभरम माहडला हवविाव |

दाऊहनया सकळ वभव | नोवरी पाहिली ||३५||

वऱिाडीवभव दाटल | दखोन परमसख वाटल |

मन ि रगोन गल | सासरवाडीकड ||३६||

मायबापी भलिस असाव | परी सासरवाडीस नटक

जाव | दरव नसल िरी घयाव | रण कळािर ||३७||

आिभाथव ि सासरवाडी | मायबाप राहिली बापडी |

िोिािी सवथसव कडकडी | हििक च कायथ तयाच ||३८||

नोवरी आहलया घरा | अिी िवास वाट वरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिण मजसाररखा दसरा | कोणीच नािी ||३९||

मायबाप बध बहिणी | नोवरी न ददसिा वाट काणी |

अतयि लोधला पाहपणी | अहवदयन भलहवला ||४०||

सभोग नसिा इिका परमा | योगय जाहलया उलघी सीमा |

परीिी वाढहविी कामा- | कररिा पराणी गिला ||४१||

जरी न दख िण यक डोळा | िरी जीव िोय

उिाहवळा | परीिीपातर अिकथ ळा | घऊन गली ||४२||

कोवळ कोवळ शबद मजळ | मयाथदा लजया मख-

कमळ | वकतरलोकन कवळ | गरामजयाच मदाव ||४३||

कळवळा यिा सावरना | शरीर हवकळ आवरना |

अनतर ववसाई करमना | हरहर वाट ||४४||

ववसाय कररिा बािरी | मन लागलस घरी |

िणिणा अभयािरी | समरण िोय काहमनीच ||४५||

िमिी माहझया हजवािील जीव | मिणौहन अतयि

लाघव | दाऊहनया हचतत सवथ | हिरोन घिल ||४६||

मद सोइरीक कादढिी | फास घालन पराण घिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िस आयषय गहलया अिी | पराणीयास िोय ||४७||

परीहि काहमनीसी लागली | जरी ियसी कोणी रागजली |

िरी परम हििी वाटली | मानसी गपतरप ||४८||

िय भायचहन कवार | मायबापासी नीच उततर |

बोलोहनया हिरसकार | वगळा हनघ ||४९||

सतरीकारण लाज साहडली | सतरीकारण सखी सोहडली |

सतरीकारण हवघहडली | सकळहि हजवलग ||५०||

सतरीकारण दि हवदकला | सतरीकारण सवक

जाला | सतरीकारण साडवला | हववकासी ||५१||

सतरीकारण लोलगिा | सतरीकारण अहिनमरिा |

सतरीकारण पराधनिा | अहगकाररली ||५२||

सतरीकारण लोभी जाला | सतरीकारण धमथ साहडला |

सतरीकारण अिरला | िीरथयातरा सवधमथ ||५३||

सतरीकारण सवथरा कािी | शभाशभ हवचाररल नािी |

िन मन धन सवथिी | अननयभाव अरथपल ||५४||

सतरीकारण परमारथ बडहवला | पराणी सवहििास नाडला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | सतरीकारण कामबदधी ||५५||

सतरीकारण सोहडली भकती | सतरीकारण सोहडली हवरकती |

सतरीकारण सायोजयमकती | िहि िचछ माहनली ||५६||

यक हसतरयचहन गण | बरहमाड माहनल ठगण |

हजवलग िी हपसण | ऐसी वाटली ||५७||

ऐसी अिरपरीहि जडली | सवथसवाची साडी कली |

िव ि मरोन गली | अकसमाि भायाथ ||५८||

िण मनी शोक वाढला | मिण रोर घाि जाला |

आिा क चा बडाला | ससार माझा ||५९||

हजवलगाचा सोहडला सग | अवहचिा जाला घरभग |

आिा कर मायातयाग | मिण दःख ||६०||

सतरी घऊन आडवी | ऊर बडवी पोट बडवी |

लाज साडन गौरवी | लोका दखिा ||६१||

मिण माझ बडाल घर | आिा न करी िा

ससार | दःख आकरदला रोर | घोर घोरष ||६२||

िण जीव वारयावघला | सवथसवाचा उबग आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख जाला | जोगी का मिातमा ||६३||

का ि हनघोन जाण चकल | पनिा मागि लगन कल |

िण अतयिहच मगन जाल | मन हदविीय समधी ||६४||

जाला हदविीय समध | सवहच माहडला आनद |

शरोिी विाव सावध | पदढल समासी ||६५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-१ नाम समास दसरा || ३२ ||

दशक ३ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]सवगणपरीिा ३०- या दशकाि एकाच नावाच ४ समास

आिि तयाना करमाक दऊन कर२ मधील rsquoहनरपणrsquoशबद

वगळला[१] इगळ २१- हनखार [२] फज रड २६- हदक

दि रड [३] वास पाि २११- वाट पािि [४] दःखझणी

२१६- दःखान खगण [५] हिवासल २१८- हिरमसल [६]

मायच पखण २२१- आईचा लळा लागलला[७] लो

लागला २२२- नाद लागला [८]चट लागली २२३- चटक

लागली [९]गला माज २२५- मसिी गली [१०] जळीचया

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मसको मायराणी २२७- जलदविा[११] बरहमहगरो २२८-

बरहमसमध[१२]चडा वोलाडला २२८- मिरलली वसि

ओलाडली [१३] सभरम माडीला हवविाव २३५-

ससारलोभाि गिन हववाि कला [१४] कळािर २३७

वाजान (कळाकला मिणज वाज)[१५] आिभाथव २३८-

मनािन[१६] िोिािी सवथसव कडकडी २३८- ि

सगळीकडन नाडल जािाि[१७] अतयि लोधला २४०-

अहिशय भलन गला[१८] पाहपणी अहवदयन २४०- पापी

अहवदय मळ [अजञानामळ] [१९] परीिी वाढहविी कामा

२४१-परमामळ काम-वासना वाढि[२०] गरामजयाच मदाव

२४३- गरामय वततीन भलवण [२१]अनतर ववसाई करमना

२४४- अनयतर ववसायाि करमना [मन लागना][२२]मद

२४७- लबाडभरळ [२३] कोणी रागजली २४८- कोणी

रागावल िर [२४] सतरीकारण साडवला हववकासी २५१-

सतरीसाठी हववकभरषट झाला [२५] लोलगिा २५२-

लपटपणा [२६] िण जीव वारयावधला २६३- वाि

झालयापरमाण भरहमषटासारखा वाग लागला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा सवगणपरीिा-२ || ३३ ||

शरीराम

हदविीय समध जाला | दःख मागील

हवसरला | सख मानन राहिला | ससाराच ||१||

जाला अतयि कपण | पोट न खाय अनन |

रकयाकारण साडी पराण | यकसरा ||२||

कदा कलपािी न वची | साहचलहच पनिा

साची | अिरी असल कची | सदवासना ||३||

सवय धमथ न करी | धमथकतयाथसहि वारी |

सवथकाळ हनदा करी | साधजनाची ||४||

नण िीरथ नण वरि | नण अहिि अभयागि |

मगीमखीच ज सीि | िहि वचन साची ||५||

सवय पणय करवना | कल िरी दखवना |

उपिासय करी मना | नय मिणौनी ||६||

दवा भकतास उछदी | आगबळ सकळास खदी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनषठर शबद अिर भदी | पराणीमातराच ||७||

नीहि साडन माग | अनीिीन विो

लाग | गवथ धरन फग | सवथकाळ ||८||

पवथजास हसिररल | पिशरादधहि नािी

कल | कळदवि ठदकल | कोणपरी ||९||

आिि भररली भाणा | दजा बराहमण महणा |

आला िोिा पाहणा | हसतरयस मळ ||१०||

कदा नावड िररकरा | दव नलग सवथरा |

सनानसधया मिण वरा | कासया करावी ||११||

अहभळारष साची हवतत | सवय करी हवसवासघाि |

मद मािला उनमतत | िारणयपण ||१२||

िारणय आगी भरल | धाररषट नवच धररल |

कर नय िहच कल | मािा पाप ||१३||

सतरी कली परी धाकटी | धीर न धरवहच पोटी |

हवरषयलोभ सवटी | वोळखी साहडली ||१४||

माय बहिण न हवचारी | जाला पापी परदवारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दड पावला राजदवारी | िऱिी पालटना ||१५||

परसतरी दखोहन दषटी | अहभलारष उठ पोटी |

अकिथव हिपटी | पनिा िोय ||१६||

ऐस पाप उदड कल | शभाशभ नािी उरल |

िण दोरष दःख भरल | अकसमाि आगी ||१७||

वाधी भरली सवाागी | पराणी जाला ियरोगी |

कल दोरष आपल भोगी | सीघर काळ ||१८||

दःख सवााग फटल | नाहसक अवघहच बसल |

लिण जाऊन जाल | कलिण ||१९||

दिास िीणिा आली | नाना वरा उदभवली |

िारणयशकती राहिली | खगला पराणी ||२०||

सवाागी लागलया कळा | दिास आली अवकळा |

पराणी काप चळचळा | शहकत नािी ||२१||

िसिपादाददक झडल | सवाागी दकड पहडल |

दखोन रको लागल | लािानरोर ||२२||

जाली हवषटची सारणी | भोविी उठली वढाथणी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अतयि खगला पराणी | जीव न वच ||२३||

आिा मरण द गा दवा | बहि कषट जाल जीवा |

जाला नािी नणो ठवा | पािकाचा ||२४||

दःख घळघळा रड | जो जो पाि आगाकड |

िो िो दनयवाण बापड | िळमळी जीवी ||२५||

ऐस कषट जाल बहि | सकळ जाल वािािाि |

दरवडा घालन हवतत | चोरटी नल ||२६||

जाल आरतर ना परतर | परारबध ठाकल हवहचतर |

आपला आपण मळमतर | सहवला दःख ||२७||

पापसामगरी सरली | ददवसददवस वरा िरली |

वदय औरषध ददधली | उपचार जाला ||२८||

मरि मरि वाचला | यास पनिा जनम जाला |

लोक मिणिी पहडला | माणसामधय ||२९||

यर सतरी आहणली | बरवी घरवाि माहडली |

अहि सवारथबदधी धरली | पनिा मागिी ||३०||

कािी वभव मळहवल | पनिा सवथिी सचल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परि गि बडाल | सिान नािी ||३१||

पतर सिान नसिा दःखी | वाज नाव पहडल लोदककी |

ि न दफट मिणोनी लकी | िरी िो आिा ||३२||

मिणोन नाना सायास | बहि दवास कल नवस |

िीर वरि उपवास | धरण पारण माहडल ||३३||

हवरषयसख ि राहिल | वाजपण दःखी कल |

िव ि कळदवि पावल | जाली वदधी ||३४||

तया लकरावरी अहि परीहि | दोघहि िण यक न

हवशभिी | कािी जालया आकरदिी | दीघथ सवर ||३५||

ऐसी ि दःहखसि | पजीि िोिी नाना दवि |

िव िहि मल अवहचि | पवथ पापकरनी ||३६||

िण बहि दःख जाल | घरी आरध पहडल |

मिणिी आमिास का ठहवल | दव वाज करनी ||३७||

आमिास दरव काय कराव | ि जाव परी आपतय

विाव | आपतयालागी तयजाव | लागल सवथ ||३८||

वाजपण सददस गल | िो मरिवाज नाव पहडल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ि न दफट कािी कल | िण दःख आकरदिी ||३९||

आमची वली का खरटली | िा िा दवा वतती बडाली |

कळसवामीण का िोभली | हवझाला कळदीप ||४०||

आिा लकराच मख दखन | िरी आनद राडी चालन |

आणी गळिी टोचीन | कळसवाहमणीपासी ||४१||

आई भिा करीन िझा | नाव ठवीन करपजा |

वसणी घालीन माझा | मनोरर परवी ||४२||

बहि दवास नवस कल | बहि गोसावी

धहडल | गटगटा हगहळल | सगळ हवच ||४३||

कल समधाच सायास | रािाण घािल बहवस |

कळ नाररकळ बराहमणास | अबरदान ददधली ||४४||

कली नाना कवटाल | पतरलोभ कली ढाल |

िरी अदषट दफरल | पतर नािी ||४५||

विाखाल जाऊन नािािी | फळिी झाड करपिी |

ऐस नाना दोरष कररिी | पतरलोभाकारण ||४६||

सोडन सकळ वभव | तयाचा वारयावधला जीव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िव िो पावला खडराव | आणी कळसवाहमणी ||४७||

आिा मनोरर परिी | सतरीपररष आनदिी |

सावध िोऊन शरोिी | पढ अवधान दयाव ||४८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-२ नाम समास हिसरा || ३३ ||

दशक ३ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] रकयाकारण साडी पराण ३२- पशासाठी पराण टाकी

[२] कदा कलपािी न वची ३३- [कजरषी] अगदी कठीण

परसगीिी (जगबडीची वळ आली िरी) पसा खचथ करना [३]

साहचलहच पनिा साची ३३-साठललया धनाि पनिा भर

घाल लागला [४] हसिरल ३९- फसहवल [५] भाण ३१०-

बहिणभाड [६] अकिथव हिपटी ३१६- परापत न झालयान

दःखी झाला [७]भोविी उठली वढाथणी ३२३- तयाचया

सभोविी खप घाण पसरली [८] बरवी घरवाि ३३०-

ससाराची सामगरी ( शरीसमराानी ldquoपनिाrdquo िा शबद खोडन

तयाजागी ldquoबरवीrdquoिा शबद घािला ) [९] घरी आरध पहडल

३३७- अनपतयतवदःखामळ घरामधय जण अधार पडला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

[१०] सददस ३३९- नकिच [११] राडी ३४१- हनखार

[१२] रािाण घािल ३४४- अगाि दवि घालणगोधळ

घालण [१३] कवटाल ढाल ३४५- हपशाचच हवदयची साधना

इ [१४] अदषट ३४५- दवनशीब [१५] वारयावधला जीव

३४७- जीव सरभर झाला

गीिाजञानशवरी एकनारी भागवि इगररापरमाणच

दासबोधाि अधया- तमाला अहिशय मितव ददलल असन ि

अहिशय सोप करन साहगिल आि शरीसमरथ ममि-

साधकास वारवार सावधपणाचा इशारा दिाि मखय

िररकराहनरपण दसर ि राजकारण हिसर ि सावधपण

सवथहवरषई द११५४ िररकराहनरपण नमसिपण

राजकारण विाथयाच लिण ििी असाव द११६४

िररकराहनरपण बरपण राजकारण परसग पाहिलयाहवण

सकळ खोट द१२२२९

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा सवगणपरीिा-३ || ३४ ||

शरीराम

लकर उदड जाली | िो ि लकषमी हनघोन गली |

बापडी हभकसी लागली | कािी खाया हमळना ||१||

लकर खळिी धाकटी | यक रागिी यक पोटी |

ऐसी घरभरी जाली दाटी | कनया आणी पतराची ||२||

ददवसददवस खचथ वाढला | यावा िोिा िो खटोन गला |

कनया उपवरी जालयातयाला | उजवावया दरव नािी ||३||

मायबाप िोिी सपनन | तयाच उदड िोि धन |

िण कररिा परहिषठा मान | जनी जाला िोिा ||४||

भरम आि लोकाचारी | पहिली नादणक नािी

घरी | ददवसददवस अभयािरी | दररदर आल ||५||

ऐसी घरवाि वाढली | खािी िोड हमळाली |

िण पराणीयास लागली | काळजी उदवगाची ||६||

कनया उपवरी जालया | पतरास नोवऱया आलया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आिा उजवणी कलया | पाहिजि की ||७||

जरी मल िसीच राहिली | िरी पनिा लोकलाज

जाली | मिणिी कासया वाली | जनमदाररदरय ||८||

ऐसी लोकलाज िोईल | वहडलाच नाव जाईल |

आिा रण कोण दईल | लगनापरि ||९||

माग रण जयाच घिल | तयाच परिोन नािी

ददलि | ऐस आभाळ कोसळल | उदवगाच ||१०||

आपण खािो अननासी | अनन खाि आपणासी |

सवथकाळ मानसी | आिा हचिािर ||११||

पिी अवघीच मोडली | वसिभाव गािाण पहडली |

अिा दवा वळ आली | आिा हडवाळयाची ||१२||

कािी कला िाडामोडा | हवदकला घरीचा पाडारडा |

कािी पका रोकडा | कळािर कादढला ||१३||

ऐस रण घिल | लोदककी दभ कल |

सकळ मिणिी नाव राहखल | वहडलाच ||१४||

ऐस रण उदड जाल | ररणाइिी वढन घिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मग परयाण आरहभल | हवदशापरिी ||१५||

दोनी वररष बडी माररली | नीच सवा अगीकाररली |

शरीर आपदा भोहगली | अहिशयसी ||१६||

कािी मळहवल हवदशी | जीव लागला मनषयापासी |

मग पसोहनया सवामीसी | मरडिा जाला ||१७||

िव ि अतयि पीडावली | वाट पािाि बसली |

मिणिी ददवसगिी का लागली | काय करण दवा ||१८||

आिा आमिी काय खाव | दकिी उपवासी मराव |

ऐहसयाच सगिीस दव | का पा घािल आमिासी ||१९||

ऐस आपल सख पािािी | परी तयाच दःख नणिी |

आणी शहकत गहलया अिी | कोणीच कामा न यिी ||२०||

असो ऐसी वाट पाििा | दषटी दहखला अवहचिा |

मल धाविी िािा | भागलाहस मिणौनी ||२१||

सतरी दखोन आनदली | मिण आमची दनय

दफटली | िव यर ददधली | गाठोडी िािी ||२२||

सकळास आनद जाला | मिणिी आमचा वडील आला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िरी आमिाला | आगया टोपया आहणलया ||२३||

ऐसा आनद चारी ददवस | सवच माहडली कसमस |

मिणिी ि गहलया आमिास | पनिा आपदा लागिी ||२४||

मिणौनी आहणल ि असाव | यण मागि हवदशास जाव |

आमिी ि खाऊ न िो याव | दरव मळऊन ||२५||

ऐसी वासना सकळाची | अवघी सोईरी सखाची |

सतरी अतयि परीिीची | ििी सखाच लागली ||२६||

हवदसी बह दगदला | हवशरािी घयावया आला |

सवासहि नािी टादकला | िो जाण वोढवल ||२७||

पढ अपिा जोहसयाची | कली हववचना महिाथची |

वहतत गिली ियाची | जािा परशसि न वट ||२८||

माया मातरा हसदध कली | कािी सामगरी बाधली |

लकर दषटीस पाहिली | मागथसि जाला ||२९||

हसतरयस अवलोदकल | हवयोग दःख बहि वाटल |

परारबधसतर िकल | रणानबधाच ||३०||

कठ सदगददि जाला | न सवरच गहिवरला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लकरा आहण हपतयाला | िडािोडी जाली ||३१||

जरी रणानबध असल | िरी मागिी भटी िोईल |

नािी िरी सगिी परल | यहच भटीन िमची ||३२||

ऐस बोलोन सवार िोय | मागिा फीरदफरो पाि |

हवयोगदःख न साि | परि कािी न चल ||३३||

आपला गाव राहिला माग | हचतत भरमल ससार

उदवग | दःखवला परपचसग | अहभमानासिव ||३४||

ि समई मािा आठवली | मिण धनय धनय ि माउली |

मजकारण बहि कषटली | परी मी नणहच मखथ ||३५||

आजी जरी ि असिी | िरी मजला कदा न हवशभिी |

हवयोग िोिा आकरदिी | ि पोटाहग वगळीच ||३६||

पतर वभविीन हभकारी | मािा िसाहच अहगकारी |

दगदला दखोहन आिरी | तयाचया दःख दःखव ||३७||

परपच हवचार पािािा | ि सकळ जोड न जोड

मािा | ि शरीर जय कररिा | हनमाथण जाल ||३८||

लाव िरी ि माया | काय कराहवया सिसर जाया |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

परी भलोन गलो वाया | मकरधवजाचनी ||३९||

या यका कामाकारण | हजवलगाहस दवद घण |

सखी िीच हपसण | ऐसी वाटिी ||४०||

मिणौन धनय धनय ि परपची जन | ज मायबापाच

भजन | कररिी न कररिी मन | हनषठर हजवलगासी ||४१||

सगिी सतरीबाळकाची | आि साठी जनमाची |

परी मायबाप क ची | हमळिील पढ ||४२||

ऐस पवी िोि ऐदकल | परी ि समई नािी कळल |

मन ि बडोन गल | रहिसखाचा डोिी ||४३||

ि सखी वाटिी परी हपसण | हमळाली वभवाकारण |

ररि जािा लाहजरवाण | अतयि वाट ||४४||

आिा भलिस कराव | परर दरव मळऊन

नयाव | ररि जािा सवभाव | दःख आि ||४५||

ऐसी ववधथना करी | दःख वाटल अिरी |

हचिहचय मािापरी | बडोन गला ||४६||

ऐसा िा दि आपला | असिाच पराधन कला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ईशवरी कानकोडा जाला | कटबकाबाडी ||४७||

या यका कामासाठी | जनम गला आटाटी |

वय वचलया सवटी | यकलहच जाव ||४८||

ऐसा मनी परसिावला | िण यक उदास जाला |

सवहच पराणी झळबला | मायाजाळ ||४९||

कनयापतर आठवली | मनीहहन हििी वाटली |

मिण लकर अिरली | माझी मज ||५०||

मागील दःख आठवल | ज ज िोि परापत जाल |

मग रदन आरहभल | दीघथ सवर ||५१||

आरणयरदन कररिा | कोणी नािी बझाहविा |

मग िोय हवचाररिा | आपल मनी ||५२||

आिा कासया रडाव | परापत िोि ि भोगाव |

ऐस बोलोहनया जीव | धाररषट कल ||५३||

ऐसा दःख दगदला | मग हवदशापरिी गला |

पढ परसग विथला | िो सावध ऐका ||५४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-३ नाम समास चवरा || ३४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]यावा ४३- हमळकियणी [२] पिी अवघीच मोहडली

४१२- लोकाि पि राहिली नािी[३] हडवाळयाची ४१२-

ददवाळ हनघणयाची [४] ररणाइिी ४१५- सावकार [५]

काय करण दवा ४१८- दवा आिा काय कराव ककवा काय

कारणान दवा अस झाल(गोरखपर परिीि rsquoकाय कारणrsquo

असा पाठ आि) [६] कसमस ४२४- करबर[७] सतरी अतयि

परीिीची िहि सखाच लागली ४२६- बायको अतयि परम

करि पण आधी बहदा सविःचच सख बघि [८] परारबधसतर

िकल रणानबधाच ४३०- रणानबधाचया

परारबधाचीनशीबाची दोरी बळकट असलयानच कवळ

हवयोग िोिोय (rsquoिकलrsquo मिणज rsquoबळावलयानrsquo असा अरथ

घऊनपणrsquoिटलrsquoअसािी अरथ कािी रठकाणी ददला आि) [९]

ि पोटाहग वगळीच ४३६- अिःकरणािील कळकळ

वगळीच असि [१०] दगदला ४३७- दगदग झाली

[११]लाव ४३९- दषट [१२] मकरधवजाचहन ४३९-

कामहवकारान [१३]आि साठी जनमाची ४४२- जनमभराची

सोबिी आि[१४] ऐसी ववधथना करी ४४६- अस हवचार

मनाि यऊ लागल [१५] कानकोडा झाला ४४७-

[दवकायाथसाठी] हभडसि झाला [१६] कटबकाबाडी ४४७-

कटबासाठी कषट [१७] झळबला ४४९- गरफटला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा सवगणपरीिा-४ || ३५ ||

शरीराम

पढ गला हवदशासी | पराणी लागला वास-

गासी | आपलया हजवसी सोसी | नाना शरम ||१||

ऐसा दसिर ससार | कररिा कषटला रोर |

पढ दोनी चयारी सवतसर | दरव मळहवल ||२||

सवहच आला दशासी | िो आवरषथण पहडल दसी |

िण गण मनषयासी | बहि कषट जाल ||३||

यकाचया बसलया अमिकळा | यकास चदरी लागली

डोळा | यक कापिी चळचळा | दनयवाणी ||४||

यक दीनरप बसली | यक सजली यक मली |

ऐसी कनयापतर दहखली | अकसमाि डोळा ||५||

िण बहि दःखी जाला | दखोहनया उभड आला |

पराणी आकरदो लागला | दनयवाणा ||६||

िव िी अवघी सावध जाली | मिणिी बाबा बाबा जऊ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

घाली | अननालागी हमडकली | झडा घाहलिी ||७||

गाठोड सोडन पािािी | िािा पहडल िहच खािी |

कािी िोडी कािी िािी | पराण जािी हनघोनी ||८||

िािडी िािडी जऊ घाली | िो ि जहविा जहविा कािी

मली | कािी िोिी धादावली | िहि मली अजीण ||९||

ऐसी बहिक मली | यक दोनी मल उरली |

िहि दनयवाणी जाली | आपल मािवाचनी ||१०||

ऐस आवरषथण आल | िण घरहच बडाल |

पढ दसी सहभि जाल | आहिशयसी ||११||

लकरा नािी वाढहवि | अनन कराव लाग आपलन

िाि | बह तरास घिला हचतत | सवयपाकाचा ||१२||

लोकी भरीस घािल | पनिा मागि लगन कल |

दरव िोि ि वचल | लगनाकारण ||१३||

पनिा हवदशासी गला | दरव मळऊन आला |

िव घरी कळिो लागला | सावतर पतरासी ||१४||

सतरी जाली निािीधिी | पतर दखो न सकिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भरिाराची गली शकती | वदध जाला ||१५||

सदा भाडण पतराच | कोणी नायकिी कोणाच |

वहनिा अहि परीिीच | परीहिपातर ||१६||

ककि बसला मना | यक ठाई पडना |

मिणोहनया पाचा जणा | मळहवल ||१७||

पाच जण वाट कररिी | िो ि पतर नायकिी |

हनवाडा नविहच अिी | भाडण लागल ||१८||

बापलका भाडण जाल | लकी बापास माररल |

िव ि मािन घिल | शखिीरथ ||१९||

ऐकोहन हमळाल लोक | उभ पाििी कौिक |

मिणिी बापास लक | कामा आल ||२०||

जया कारण कल नवस | जया कारण कल

सायास | ि पतर हपिीयास | माररिी पािा ||२१||

ऐसी आली पापकळी | आहशचयथ माहनल सकळी |

उभ िोहडिी कळी | नगरलोक ||२२||

पढ बसोन पाच जण | वाट कल ितसमान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बापलकाच भाडण | िोहडल ििी ||२३||

बापास वगळ घािल | कोपट बाधोन ददधल |

मन कािच लागल | सवारथबदधी ||२४||

कािा िरण पररष वदध | दोघास पहडला समध |

खद साडन आनद | माहनला ििी ||२५||

सतरी सापडली सदर | गणवि आणी चिर |

मिण माझ भागय रोर | वदधपणी ||२६||

ऐसा आनद माहनला | दःख सवथिी हवसरला |

िव िो गलबला जाला | परचकर आल ||२७||

अकसमाि धाडी आली | कािा बदी धरन

नली | वसिभाविी गली | पराणीयाची ||२८||

िण दःख जाल भारी | दीघथ सवर रदन

करी | मनी आठव सदरी | गणवि ||२९||

िव हिची वािाथ आली | िमची कािा भरषटली |

ऐकोहनया आग घाली | परथवीवरी ||३०||

सव अपसव लोळ | जळ पाझरिी डोळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आठहविा हचतत पोळ | दःखानळ ||३१||

दरव िोि मळहवल | ििी लगनास वचल |

कािहसिी धरन नल | दराचारी ||३२||

मजहि वदधापय आल | लकी वगळ घािल |

अिा दवा वोढवल | अदषट माझ ||३३||

दरव नािी कािा नािी | ठाव नािी शहकत नािी |

दवा मज कोणीच नािी | िजवगळ ||३४||

पवी दव नािी पहजला | वभव दखोन भलला |

सखी पराणी परसिावला | वदधपणी ||३५||

दि अतयि खगल | सवााग वाळोन गल |

वािपीि उसळल | कठ दाटला कफ ||३६||

वळ हजविची बोबडी | कफ कठ घडघडी |

दगाधी सटली िोडी | नाकी सलषमा वाि ||३७||

मान काप चळचळा | डोळ गळिी भळभळा |

वदधपणी अवकळा | ठाकन आली ||३८||

दिपाटी उखळली | िण बोचरहखडी पहडली |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मखी लाळ गळो लागली | दगाधीची ||३९||

डोळा पािािा ददसना | कानी शबद ऐकना |

दीघथ सवर बोलवना | दमा दाट ||४०||

शकती पायाची राहिली | बसवना मरकडी घाली |

बििी वाजो लागली | िोडाच ऐसी ||४१||

िधा लागिा आवरना | अनन समई हमळना |

हमळाल िरी चावना | दाि गल ||४२||

हपतत हजरना अनन | भिीिाच िोय वमन |

िसहच जाय हनघोन | अपानदवार ||४३||

हवषटा मतर आणी बळस | भोविा वमन कला नाश |

दरन जािा कोड सवास | हवशवजनाचा ||४४||

नाना दःख नाना वाधी | वदधपणी चळ बदधी |

िऱिी परना आवधी | आयषयाची ||४५||

पापणया भवयाच क श | हपकोन झडल हनःशरष |

सवाागी लोबल मास | हचरकटासाररख ||४६||

दि सवथ पाररख जाल | सवगड हनःशरष राहिल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ पराणीमातर बोल | मरना का ||४७||

ज जनमन पोसली | िहच दफरोन पहडली |

अिी हवरषम वळ आली | पराणीयासी ||४८||

गल िारणय गल बळ | गल ससारीच सळ |

वािािाि जाल सकळ | शरीर आणी सपतती ||४९||

जनमवरी सवारथ कला | हििकाहि वरथ गला |

कसा हवरषम काळ आला | अिकाळी ||५०||

सखाकारण झरला | सखी दःख कषटी जाला |

पढ मागिा धोका आला | यमयािनचा ||५१||

जनम अवघा दःखमळ | लागिी दःखाच इगळ |

मिणोहनया ितकाळ | सवहिि कराव ||५२||

असो ऐस वदधपण | सकळास आि दारण |

मिणोहनया शरण | भगविास जाव ||५३||

पढ वदधीस ितविा | गभी परसिावा िोिा |

िोहच आला मागिा | अिकाळी ||५४||

मिणौहन मागि जनमािर | परापत मािच उदर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ससार िा अहि दसिर | िोहच ठाकन आला ||५५||

भगवदभजनावाचनी | चकना ि जनमयोनी |

िापतरयाची जाचणी | साहगजल पढ ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सवगणपरीिा-४ नाम समास पाचवा || ३५ ||

दशक ३ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] बसलया अमिकळा ५४- गालफाड बसली[२] चदरी

लागली डोळा ५४- डोळ हनसिज झाल[३] दखोहनया उभड

आला ५६- पाहन भडभडन आल [४] अनना लागी

हमडकली झडा घाहलिी ५७-अननासाठी िपापललया

मलानी अगावर झडप घािली [५] धादावली ५९-

अहिभकली [६] शखिीरथ ५१९- बोबमारली[७] पापकळी

५२२-पापामळ कलि [८] वसिभाव ५२८- चीजवसि [९]

सव अपसव ५३१ndash डाव उजव गडबडा लोळण [१०]

बििी वाजो लागली ५४१-गददवारािन वारा सर

लागला[११] वदधीस ५५४- वदध माणसास [१२] िापतरय

५५६- हतरहवधिाप [१३] जाचणी ५५६- तरास

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा आधयाहतमकिापहनरपण || ३६ ||

शरीराम

िापतरयाच लिण | आिा साहगजल

हनरपण | शरोिी कराव शरवण | यकागर िोऊनी ||१||

जो िापतर पोळला | िो सिसग हनवाला |

आिथभि िोरषला | पदारथ जवी ||२||

िधाकरािास हमळ अनन | िरषाकरािास जीवन |

बदी पहडलयाच बधन | िोहडिा सख ||३||

मािापर जाजावला | िो पलिीरास नला |

का िो सवपनीचा चइला | सवपनदःखी ||४||

कोणी यकासी मरण | यिा ददल जीवदान |

सकटास हनवारण | िोहडिा सख ||५||

रोहगयास औरषध | सपरहचि आणी शदध |

ियासी िोय आनद | आरोगय िोिा ||६||

िसा ससार दःखवला | हतरहवधिाप पोळला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िोहच यक अहधकारी जाला | परमाराथसी ||७||

ि हतरहवध िाप ि कस | आिा बोहलजि

िस | यहवरषई यक अस | वाकयाधार ||८||

४] दिददरयपराणन सख दःख च परापयि |

इममाधयाहतमक िाप जायि दःख दहिनाम ||१||

५] सवथभिन सयोगाि सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः सतय चवाहधभौहिकः ||२||

६] शभाशभन कमथणा दिानि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवकम ||३||

यक िाप आधयाहतमक | दजा िो आददभहिक |

हिसरा आदददहवक | िाप जाणावा ||९||

आधयाहतमक िो कोण | कसी तयाची वोळखण |

आददभहिकाच लिण | जाहणज कस ||१०||

आदददहवक िो कसा | कवण ियाची दशा |

िहि हवशद कळ ऐसा | हवसिार कीज ||११||

िा जी मिणोहन वकता | जाला करा हवसिाररिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आधयाहतमक िाप आिा | सावध ऐका ||१२||

दि इददरय आणी पराण | याचहन योग आपण |

सखदःख हसण जाण | या नाव आधयाहतमक ||१३||

दिामधन ज आल | इददरयपराण दःख जाल |

ि आधयाहतमक बोहलल | िापतरई ||१४||

दिामधन काय आल | पराण कोण दःख जाल |

आिा ि हवशद कल | पाहिज की ||१५||

खरज खवड पहळया नार | नखरड माजऱया दहव गोवर |

दिामधील हवकार | या नाव आधयाहतमक ||१६||

काखमाजरी कशिोड | वोखट वणथ काळफोड |

वाधी मळवाधी मािाजड | या नाव आधयाहतमक ||१७||

अगळवड गालफगी | कड लाग ज वाउगी |

हिरडी सज भर बलगी | या नाव आधयाहतमक ||१८||

वाउग फोड उठिी | का ि सज आगकािी |

वाि आणी हिडका लागिी | या नाव आधयाहतमक ||१९||

नाइट अद गजकणथ | पिाच पोट हवसिीणथ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बसल टाळ फटिी कणथ | या नाव आधयाहतमक ||२०||

कषट आणी वोला कषट | पडयारोग अहिशरषठ |

ियरोगाच कषट | या नाव आधयाहतमक ||२१||

वाटी वटक वायगोळा | िािी पाई लागिी कळा |

भोवडी लाग वळोवळा | या नाव आधयाहतमक ||२२||

वोलाडा आणी वळ | पोटसळाची िळमळ |

आधथहशसी उठ कपाळ | या नाव आधयाहतमक ||२३||

दःख माज आहण मान | पषठी गरीवा आहण वदन |

अहसिसाद दःखिी जाण | या नाव आधयाहतमक ||२४||

कहळक िरळ काहमणी | मरमा सठर माहळणी |

हवदसी लागल पाणी | या नाव आधयाहतमक ||२५||

जळसोस आणी हिवार | हगरीहवरी आहण अधार |

जवर पाचाव आणी शर | या नाव आधयाहतमक ||२६||

शतय उषण आणी िरषा | िधा हनदरा आणी ददशा |

हवरषयिषणची ददथशा | या नाव आधयाहतमक ||२७||

आळसी मखथ आणी अपसी | भय उदभव मानसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवसराळ दहशचतत अहिरथनशी | या नाव आधयाहतमक ||२८||

मतरकोड आणी परम | रकतहपिी रकतपरम |

खडाचढाचहन शरम | या नाव आधयाहतमक ||२९||

मरडा िागवण उनिाळ | ददशा कोडिा आदोळ |

यक वरा असोन न कळ | या नाव आधयाहतमक ||३०||

गाठी ढळली जाल जि | पड आव आणी रकत |

अनन िसहच पडि | या नाव आधयाहतमक ||३१||

पोटफगी आणी िडस | भरला हिर लागला घास |

फोडी लागिा कासावीस | या नाव आधयाहतमक ||३२||

उचकी लागली उहसि गला | पीि उसळल उलाट झाला |

खर पडसा आणी खोकला | या नाव आधयाहतमक ||३३||

उसळला दमा आणी धाप | पडहजभ ढाहस आणी कफ |

मोवाजवर आणी सिाप | या नाव आधयाहतमक ||३४||

कोणी सदर घािला | िण पराणी हनबथजला |

घशामधय फोड जाला | या नाव आधयाहतमक ||३५||

गळसोटया आणी जीभ झड | सदा मखी दगाधी पड |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दििीन लागिी दकड | या नाव आधयाहतमक ||३६||

जरडी घोलाणा गडमाळा | अवहचिा सवय फट डोळा |

आपणहच कापी अगळा | या नाव आधयाहतमक ||३७||

कळा हिडका लागिी | का ि दि उनमळिी |

अधर हजविा रगडिी | या नाव आधयाहतमक ||३८||

कणथदःख नतरदःख | नाना दःख घड शोक |

गभााध आणी नपशयक | या नाव आधयाहतमक ||३९||

फल वडस आणी पडळ | कीड गिाथ रािाधळ |

दहशचतत भरहमषट आणी खळ | या नाव आधयाहतमक ||४०||

मक बधीर राखोड | रोट चळल आणी वड |

पागळ कि आणी पावड | या नाव आधयाहतमक ||४१||

िारस घल काण कर | गारोळ जामन टाफर |

शडागळ गगाण हवदर | या नाव आधयाहतमक ||४२||

दाहिर बोहचर घानाळ | घराणिीन शरोतरिीन बरळ |

अहि कश अहि सरळ | या नाव आधयाहतमक ||४३||

िोिर बोबड हनबथळ | रोगी करप कटीळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतसरी खादाड िपीळ | या नाव आधयाहतमक ||४४||

सिापी अनिापी मतसरी | काहमक िवा हिरसकारी |

पापी अवगणी हवकारी | या नाव आधयाहतमक ||४५||

उठवण िाठा करक | आवटळ आणी लचक |

सजी आणी चालक | या नाव आधयाहतमक ||४६||

सल आडव गभथपाि | सिनगि सनपाि |

ससारकोड आपमतय | या नाव आधयाहतमक ||४७||

नखहवख आणी हिगड | बाषट आणी वावड |

उगीच दािहखळ पड | या नाव आधयाहतमक ||४८||

झडिी पािी सजिी भवया | नतरी िोिी राझणवडीया |

चाळसी लाग पराहणया | या नाव आधयाहतमक ||४९||

वाग हिळ सरम लास | चामहखळ गलड मस |

चकर िोइज मानस | या नाव आधयाहतमक ||५०||

नाना फग आणी आवाळ | आगी दगाधी परबळ |

चाईचाटी लाळ गळ | या नाव आधयाहतमक ||५१||

नाना हचिची काजळी | नाना दःख हचतत पोळी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाधीवाचन िळमळी | या नाव आधयाहतमक ||५२||

वदधपणीचया आपदा | नाना रोग िोिी सदा |

दि िीण सवथदा | या नाव आधयाहतमक ||५३||

नाना वाधी नाना दःख | नाना भोग नाना खाडक |

पराणी िळमळी शोक | या नाव आधयाहतमक ||५४||

ऐसा आधयाहतमक िाप | पवथपापाचा सिाप |

सागिा सरना अमप | दःखसागर ||५५||

बहि काय बोलाव | शरोिी सकि जाणाव |

पढ बोहलज सवभाव | आददभहिक ||५६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आधयाहतमकिापहनरपणनाम समास सिावा || ३६ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आिथभि िोरषला ६२- आिर लोभी सिोरष पावला

[२] पदारथ जवी ६२- िवी असलली वसि हमळालयावर [३]

बदी पडलयाच बधन िोडिा सख ६३- बदीवानास मकत

करिाच तयास सख लाभि [४] मािापर जाजावला ६४-

मिापराि सापडन घाबरलला [५] चईला ६४- जाग झाला

[६] सवपन दःखी ६४- सवपनाि दःखी झालला [७] वोखट वणथ

काळफोड ६१७- वाईट पण सडणारा वरण व काळपळी[८]

मािाजड ६१७-अहिदःखदायक[९] अगळवड -बोटाच

नखड [१०] भर बलगी ६१८- दािािील खसपट [११]

अद ६२०- िाडयावरण [१२] पिाचपोट ६२०-

जलोदरपोटफगी [१३] बसल टाळ ६२०- कान रठळया

बसलया [१४] वोला कषठ ६२१- कषठरोगमिारोग [१५]

पडयारोग ६२१- रकतिय [१६] वाटी वटक वायगोळा

६२२- पटक वािी गबारा [१७] वोलाडा वळ ६२३-

गरमीगाठ [१८] माज आहण मान ६२४- कबर आहण मान

[१९] पषठीगरीवा ६२४- पाठ व गळा [२०] अहसिसाद

६२४- िाड व साध [२१] मरमा सढर माहळणी ६२४ -

मरम गळव नाकािील फोड[२२] कहळकिरळकाहमनी

६२५- मोडशी अजीणथ काहवळ [२३] जळसोस ६२६-

जलशोरषकोरड [२४] हिवार ६२६- हिविाप [२५]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हगररहवरी ६२६- चककर [२६] अधार ६२६- अधारी यण

[२७] पाचाव ६२६- दषट लागन दखण उलटण [२८] शर

६२६- रडी वाजन कडकडण [२९]शतय ६२७- रडी

[३०] उषण ६२७- उकाडा [३१] िरषािधा ६२७-

ििानभक[३२] ददशा ६२७- िगवण[३३] हवरषयिषणा

६२७- अहिसभोगचछा [३४] अपसी ६२८- अपयशी

[३५] मतरकोड ६२९- लघवी अडण [३६] खडाचढाचहन

६२९- मिखडयामळ [वदना] [३७] उनिाळ ६३०-

उनिाळ लागण [३८] ददशा कोडिा आदोळ ६३०- शौच

कोडलयामळ जीवाची िगमग िोण[३९] गाठी ढळली

६३१- गाठ सरकली [४०] भरला हिर लागला घास

६३२- ठसका व घास लागण [४१] फोडी लागिा ६३२-

फोडास धकका लागिाच[४२] उहसि गला ६३३- घशाि

घास अडकला [४३] उलाटजाला ६३३- वािी झाली

[४४] खर पडसा ६३३- िोडयऊन पडस यण [४५]

गळसोटया जीभझड ६३६- गालगडघटसपथजीभचा

ककथ रोग [४६] जरडी ६३७- पाणररी [४७] घोलाणा

६३७- घोळणा [४८] अगळा ६३७- बोट [४९] अधर

हजविा रगडिी ६३८- ओठजीभ चावली जाि [५०]

गभााध ६३९- जनमाध [५१] फल ६४०- डोळयाि फल

पडण [५२] पडळ ६४०-मोिीकाच हबद [५३] गिाथ

६४०- अधळा [५४] राखोड ६४०- ओठ िटक [५५] रोट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

६४१- िाििटक [५६] कर ि आहण पावड ६४१- कबड

आहण आखड पायाच [५७] िारस घल ६४२- िारवटलल

वाकडमान [५८] काणकर ६४२- काणहिरळ [५९]

गारोळ जामन टाफर ६४२- घार ठग ठचकाळ [६०]

शडागळ ६४२- सिा बोटाच [६१]हवदर ६४२-

वडहवदरहवदरप[६२] दाहिरबोहचर ६४३- मोठया

दािाच पढ दाि असणार [दिाळ][६३] घानाळ ६४३-

लाब नाकाच [६४] कटीळ िपीळ ६४४- िलकट व िापट

[६५] उठवण िाठा करक ६४६- उठिा बसिा न यण अग

िाठण अवघडण[६६] आवटळ लचक ६४६- अवघडण व

लचकण [६७] सजी आहण चालक ६४६- सज आहण

पायाचा सधीवाि [६८] सल ६४७- न वाढणारा गभथ

[६९] आडव ६४७- आडवा आलला गभथ [७०] सिनगि

६४७- सिनाच रोग [७१] सनपाि- सहननपाि [७२]

नखहवख हिगड ६४८- नखािील हवरष नखड [७३] बाषट

आहण वावड ६४८- हशळ आहण वजयथ [७४] झडिी पािी

६४९- डोळयाचया भवया झडण [७५] राझणवहडया

६४९- राजण वाडया [७६] वाग हिळ सरम लास ६५०-

काळया पळया िीळ पाढर चटट काळ चटट [७७] गलडमस

६५०- गालगडमास वाढण [७८] चकर िोइज मानस

६५०- मनाला भरम िोण [७९] चाईचाटी ६५१- कसाला

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

चाई लागणचाट पडण [८०] नाना खादक ६५४ ndash अनक

जखमा

सवणथ कण- परपच साडन परमारथ कला िर तया माणसाला

खायला अननच हमळणार नािी अशाचा उललख शरीसमरथ

rsquoकरटाrsquo या शबदान करिाि अशा ददवी करटया

माणसाचया आहण राषटराचया िािन भवददव अस कायथ कस

िोईल परमारथ कसा िोईल यासाठी पोटापाणयाचा परशन

आधी आहण मग परमारथचचाथ मग राषटरकायथ परपच

करणयाहवरषयी शरीसमरााचा जसा कटाि आि िसा

ससाराहवरषयी नािी परि हववकान आहण उदासवहततन

ससार कला िर या जनमाच सारथक मनषय कर शकल सवथ

साधसिानी िच साहगिल आि मिणन शरीसमरथ मिणिाि-

ससारतयाग न कररिा परपच उपाधी न साहडिा जनामध

सारथकिा हवचार िोय जयजय रघवीर समरथ जयजय

रघवीर समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा आददभहिकिापहनरपण || ३७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आधयाहतमकाच

लिण | आिा आददभहिक िो कोण | साहगजल ||१||

७] सवथभिन सयोगाि | सख दःख च जायि |

हदविीयिापसिापः | सतय चवाहधभौहिकः ||१||

सवथ भिाचहन सयोग | सखदःख उपजो लाग |

िाप िोिा मन भग | या नाव आददभहिक ||२||

िरी या आददभहिकाच लिण | पराजळ कर हनरपण |

जण अनभवास य पणथ | वोळखी िापतरयाची ||३||

ठचा लागिी मोडिी काट | हवझिी शसतराच घायट |

सल हसलका आणी सराट | या नाव आददभहिक ||४||

आगया आणी काचकहिरी | आवचटा लाग शरीरी |

गाधील यऊन दश करी | या नाव आददभहिक ||५||

मासी गोमासी मोिळमासी | मगी िलमगी डास दसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोट जळ लाग यासी | आददभहिक बोहलज ||६||

हपसा हपसोळ चाचण | कसळ मगळ ढकण |

हवसीफ भोवर गोहचड जाण | या नाव आददभहिक ||७||

गोबी हवच आणी हवखार | वाघर लाहडग आणी शकर |

गौसायळ सामर | या नाव आददभहिक ||८||

रानगाई रानमिस | रानशकट आणी रीस |

रानिािी लावहपस | या नाव आददभहिक ||९||

ससरीन वोढन नल | का ि अवहचि बडाल |

अरवा खळाळी पहडल | या नाव आददभहिक ||१०||

नाना हवखार आजगर | नाना मगर जळचर |

नाना वनचर अपार | या नाव आददभहिक ||११||

अशव वरषभ आणी खर | सवान शकर जबक माजथर |

ऐसी बहहवध करर | या नाव आददभहिक ||१२||

ऐसी ककथ श भयानक | बहहवध दःखदायक |

दःख दारण अनक | या नाव आददभहिक ||१३||

हभिी माळवद पडिी | कड भयरी कोसळिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वि आगावरी मोडिी | या नाव आददभहिक ||१४||

कोणी यकाचा शराप जड | कोणी यक कल चड |

आधािरी िोिी वड | या नाव आददभहिक ||१५||

कोणी यक चाळहवल | कोणी यक भरषटहवल |

कोणी यक धरन नल | या नाव आददभहिक ||१६||

कोणी यक ददल वीरष | कोणी यक लाहवल दोरष |

कोणी यक घािल पाश | या नाव आददभहिक ||१७||

अवहचिा सर लागला | नणो हबबवा हचडला |

पराणी धर जाजावला | या नाव आददभहिक ||१८||

इगळावरी पाय पड | हशळखाल िाि सापड |

धाविा आडखळ पड | या नाव आददभहिक ||१९||

वापी कप सरोवर | गिाथ कडा नदीिीर |

आवहचि पड शरीर | या नाव आददभहिक ||२०||

दगाथखाल कोसळिी | झाडावरन पडिी |

िण दःख आकरदिी | या नाव आददभहिक ||२१||

सीि वोठ िरकिी | िाि पाव टाका फटिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हचखलया हजविाळा लागिी | या नाव आददभहिक ||२२||

अशनपानाहचय वळ | उषण रस हजविा पोळ |

दाि कसकर आणी िरळ | या नाव आददभहिक ||२३||

पराधन बाळपणी | कशबद मार जाचणी |

अननवसतरवीण आळणी | या नाव आददभहिक ||२४||

सासरवास गालोर | ठणक लासण हचमोर |

आल रदन न धर | या नाव आददभहिक ||२५||

चकिा कान हपहळिी | का िो डोळा हिग घाहलिी |

सवथकाळ धारकी धररिी | या नाव आददभहिक ||२६||

नाना परकारीच मार | दजथन माररिी अपार |

दरी अिर मािर | या नाव आददभहिक ||२७||

कणथनाहसक हवहधल | बळहच धरन गोहधल |

खोडी जाहलया पोळहवल | या नाव आददभहिक ||२८||

परचकरी धरन नल | नीच यािीस ददधल |

ददथशा िोऊन मल | या नाव आददभहिक ||२९||

नाना रोग उदभवल | ज आधयाहतमकी बोहलल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वदय पचािरी आहणल | या नाव आददभहिक ||३०||

नाना वरच हनशथन | विावया औरषध दारण |

बळातकार दिी जाण | या नाव आददभहिक ||३१||

नाना वललीच रस | काड गगोड ककथ श |

घिा िोय कासावीस | या नाव आददभहिक ||३२||

ढाळ आणी उखाळ दिी | परथय कठीण सागिी |

अनपान चकिा हवपतती | या नाव आददभहिक ||३३||

फाड रकत फासणी | गललडागाची जाचणी |

िण दःख दःखव पराणी | या नाव आददभहिक ||३४||

रहचक हबबव घाहलिी | नाना दःख दडप दिी |

हसरा िोहडिी जळा लाहविी | या नाव आददभहिक ||३५||

बह रोग बह औरषध | सागिा अपार अगाध |

पराणी दखव िण खद | या नाव आददभहिक ||३६||

बोलाहवला पचािरी | धरमार पीडा करी |

नाना यािना चिरी | आददभहिक जाहणज ||३७||

दरवड घालहनया जना | िशकर कररिी यािना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण दःख िोय मना | या नाव आददभहिक ||३८||

अगनीचहन जवाळ पोळ | िण दःख पराणी िरबळ |

िानी जाहलया हववळ | या नाव आददभहिक ||३९||

नाना मददर सदर | नाना रताची भाडार |

ददवाबर मनोिर | दगध िोिी ||४०||

नाना धानय नाना पदारथ | नाना पश नाना सवारथ |

नाना पातर नाना अरथ | मनषय भसम िोिी ||४१||

आगन लागला सिी | धानय बणवा आणी

खडकिी | यिदड जळोन जािी | आकसमाि ||४२||

ऐसा आगन लागला | अरवा कोणी लाहवला |

िानी जाली का पोळला | या नाव आददभहिक ||४३||

ऐस सागिा बहि | िोिी वनिीच आघाि |

िण दःख दःखव हचतत | या नाव आददभहिक ||४४||

िरप हवसर आणी साड | नास गािाळ फट पड |

असाधय िोय कोणीकड | या नाव आददभहिक ||४५||

पराणी सरानभरषट जाल | नाना पशि चकल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

कनयापतर गािाळल | या नाव आददभहिक ||४६||

िशकर अरवा दावदार | आवहचिा कररिी सविार |

लरटिी घर निी हखललार | या नाव आददभहिक ||४७||

नाना धानय कळी काहपिी | पानमळा मीठ घाहलिी |

ऐस नाना आघाि कररिी | या नाव आददभहिक ||४८||

मद उचल खाणोरी | सवणथपरी भररकरी |

ठक हसिर वरपकरी | वरपा घाहलिी ||४९||

गठीछोड दरव सोहडिी | नाना आळकार कादढिी |

नाना वसि मरषक निी | या नाव आददभहिक ||५०||

वीज पड हिव पड | पराणी परजनी सापड |

का िो मािापरी बड | या नाव आददभहिक ||५१||

भोवर वळण आणी धार | वोसाण लाटा अपार |

वहशचक गोबी आजगर | वािोन जािी ||५२||

ियामध पराणी सापडला | खडकी बटी आडकला |

बडि बडि वाचला | या नाव आददभहिक ||५३||

मनासाररखा नस ससार | करप ककथ श सतरी करर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हवधवा कनया मखथ पतर | या नाव आददभहिक ||५४||

भि हपशाचच लागल | आगावरन वार गल |

अबदधमतर पराणी चळल | या नाव आददभहिक ||५५||

बराहमणसमध शरीरी | बहसाल पीडा करी |

शनशवराचा धोका धरी | या नाव आददभहिक ||५६||

नाना गरि काळवार | काळहिरी घािचदर |

काळवळ घािनितर | या नाव आददभहिक ||५७||

सीक हपगळा आणी पाली | वोखट िोला काक कलाली |

हचिा काजळी लागली | या नाव आददभहिक ||५८||

ददवटा सरवदा भाकन गला | अिरी धोका लागला |

दःसवपन जाजावला | या नाव आददभहिक ||५९||

भाल भक सवान रड | पाली अगावरी पड |

नाना हचनि हचिा पवाड | या नाव आददभहिक ||६०||

बािरी हनघिा अपशकन | नाना परकार हवहछनन |

िण गण भग मन | या नाव आददभहिक ||६१||

पराणी बदी सापडला | यािन वरपडा जाला |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना दःख दःखवला | या नाव आददभहिक ||६२||

पराणी राजदड पावि | जरबद चाबक वि |

दरमार िळवमार िोि | या नाव आददभहिक ||६३||

कोरड पारबया फोक | बहपरकार अनक |

बहिाहडिी आददभहिक | या नाव बोहलज ||६४||

मोघरीमार बधलमार | चौखरन डगारणमार |

बकया गचाडया गढघमार | या नाव आददभहिक ||६५||

लािा िपराखा सणमार | कानखड दगडमार |

नाना परकारीच मार | या नाव आददभहिक ||६६||

टागण रटपऱया हपछोड | बडी बधनाल कोलदड |

रिणहनगरि चहकड | या नाव आददभहिक ||६७||

नाकवणी चनवणी | मीठवणी रायवणी |

गळवणयाची जाचणी | या नाव आददभहिक ||६८||

जळामधय बचकहळिी | िसिीपढ बाधोन टादकिी |

िादकिी छहळिी यािायािी | या नाव आददभहिक ||६९||

कणथछद घराणछद | िसिछद पादछद |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हजविाछद अधरछद | या नाव आददभहिक ||७०||

िीरमार सळी दिी | नतर वरषण कादढिी |

नखोनखी सया माररिी | या नाव आददभहिक ||७१||

पारडयामधय घालण | का कडलोट करण |

का भाडयामख उडवण | या नाव आददभहिक ||७२||

कानी खटया आदहळिी | अपानी मखा माररिी |

खाल काढन टादकिी | या नाव आददभहिक ||७३||

भोि आणी बोटबोटी | अरवा गळ घालण कठी |

साडस लाऊन आटाटी | या नाव आददभहिक ||७४||

हसस पाजण वीरष दण | अरवा हसरछद करण |

का पायािळी घालण | या नाव आददभहिक ||७५||

सरड माजर भररिी | अरवा फासी नऊन दिी |

नानापरी पीडा कररिी | या नाव आददभहिक ||७६||

सवानपरळय वाघरपरळय | भिपरळय ससरीपरळय |

शसतरपरळय हवझपरळय | या नाव आददभहिक ||७७||

सीरा वोढन घिी | टभ लाऊन भाहजिी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐशा नाना हवपतती | या नाव आददभहिक ||७८||

मनषयिानी हवततिानी | वभविानी मितविानी |

पशिानी पदारथिानी | या नाव आददभहिक ||७९||

बाळपणी मर मािा | िारणयपणी मर कािा |

वदधपणी मतय सिा | या नाव आददभहिक ||८०||

दःख दाररदर आणी रण | हवदशपळणी नागवण |

आपदा अनपतती कदानन | या नाव आददभहिक ||८१||

आकाि वाखापरळय | यधय िोिा पराजय |

हजवलगाचा िोय िय | या नाव आददभहिक ||८२||

कठीण काळ आणी दषकाळ | साशक आणी वोखटी वळ |

उदवग हचिच िळाळ | या नाव आददभहिक ||८३||

घाणा चरखी हसरकला | चाकाखाल सापडला |

नाना वनिीि पहडला | या नाव आददभहिक ||८४||

नाना शसतर भददला | नाना सवापदी भहिला |

नाना बदी पहडला | या नाव आददभहिक ||८५||

नाना कवास हनबथज | नाना अपमान लाज |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना शोक पराणी हझज | या नाव आददभहिक ||८६||

ऐस सागिा अपार | आिि दःखाच डोगर |

शरोिी जाणावा हवचार | आददभहिकाचा ||८७||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आददभहिकिापहनरपणनाम समास सािवा || ३७ ||

दशक ३ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] भिाचहन सयोग ७२- पचभिानीयकत बाय पदारााचया

कारणान [२]हवझिी ७४-

वाजिीठणकिाि[३]सलहसलका सराट ७४- कसपट

चोयटया सराट बोचण [४] आगयाकाचकहिरी ७५-

अगाची आग खाजखहिली [५] आवचटा ७५- अचानक

[६] सोट ७६- रकतहपपास दकडा [७] हवहसफ भोवर ७७-

इसबाच जि आहण भग [८] हवखार ७८- हवरषारीसाप[९]

गौसायाळ ७८- साळ[१०] सामर ७८- साबर [११]

रानशकट ररस ७९- रानबल व असवल [१२] लावहपस

७९-पिाची हपस [१३] खळाळी ७१०- ओढाि [१४]

खर ७१२- गाढव [१५] चड ७१५- जादटोणा [१६]

आधािरी िोि वड ७१५- अकारण वड लागण[१७] सर

७१८- शराचा हचक [१८] सीि ओठ िरकिी ७२२-रडीन

ओठ िडकिी[१९] टाका ७२२- टाचा[२०] अशनपान

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

७२३-खािाहपिा [२१] दाि कसकर ७२३- दाि करकरण

[२२] िरळ ७२३- दािाि फटी पडण [२३] गालोर ७२५-

गालगचच [२४] ठणक ७२५-ठोस [२५] लासण ७२५-

डागण [२६] हचमोर ७२५- हचमट [२७] धारकी ७२५-

धारवर धरण तरास दण [२८] कणथ नाहसक हवधल ७२८-

नाककानास भोक पाडण [२९] काड गगोड ककथ श ७३२-

कड काढ चाटण [३०] ढाळ उखाळ ७३३- जलाब वािी

[३१] फाड रकत फासळी ७३४- हचरफाडरकत काढण [३२]

गलल डागाची जाचणी ७३४-िापललया सळीन डाग दण

[३३] िरबळ ७३९- िळमळ [३४] बणबया खडकिी

७४२ndash वणवा लागिो वाळन जािी [३५]यिदड ७४२-

ऊस [३६] िारपसाड ७४५- िरवि साडि[३७] पशि

चकल ७४६- जनावर िरवली[३८] मद ७४९- लटार

[३९] खाणोरी ७४९- घर खणन चोरी करणार [४०]

सवणथपरी भररकरी ७४९- दकमयागारी चोरट [४१]

हसिर ७४९- फसहवणार [४२] वरपकरी ७४९- चोर

दरवडखोर [४३] गठीछोड ७५०- गाठोड चोर [४४]

परजनी ७५१- पावसाि [४५] वोसाण लाटा ७५२-

जलपरवािा बरोबर वािाि यणारा ओडकाकरकचरा इ

[४६] अबदध मतर ७५५- चकीचया मतरजपामळ [४७]

कलाली ७५८- एक पिी [४८] ददवटा सरवदा ७५९-

मशालीचया उजडाि भहवषय-जयोहिरष सागणारा [४९]

यािन वरपडा जाला ७६२- वदननयािनमळ गाजन गला

[५०] दरमार ७६३- दरीि ढकलण [५१] िळवमार

७६३- िापलया िवावर उभ करन मारण [५२]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मोघरीमार ७६५- लाकडी सोटयान मारण [५३] बधलमार

७६५- दारचया बधलयास बाधन मारण [५४] चौखरन

डगारणमार ७६५- चारीबाजस िाणन बडग िाणन

मारण [५५] गडघमार ७६५- गडघयानी मारण [५६]

िपरखा ७६६-चपराकी मारण [५७]सणमार ७६६- शण

मारण [५८] कानखड ७६६- कानाि खड खपसण [५९]

टागण रटपर या हपछोड ७६७- टागणचाप लावण माग

िाि बाधण [६०] बधनाल ७६७- झाडाचया बधयावर

नाला परमाण वाकवन मार दण [६१] नाकवणी चनवणी

मीठवणी रायवणीगळवणी ७६८- चनामीठमोिरी गळ

याच पाणी नाकाि कानाि ओिण [६२] भाडयामख

उडवण ७७२- िोफचया िोडी दण [६३] कानी खटया

७७३- कानाि खटया मारण [६४] अपानी मखा ७७३-

गददवाराि मखा ठोकण[६५] भोि ७७४- पोतयाि घालण

[६६] बोटबोटी ७७४- बोट ठचण िोडण [६७] साडस

लाऊन आटाटी ७७४-िपत साडशीन वरषणसिन दाबण

[६८] हवझपरळय ७७७- वीजा पडन [६९] सीरा वोढन

७७८- शीरा िोडण [७०]आपदा अनपहतत कदानन ७८१-

वाईट अनन खाणयाच सकट अनपततीभहवपतती [७१] आकाि

वाखापरळय ७८२- पटकीचया सारीि अनक माणस मरण

[७२] नाना कवास हनबथज ७८६- हवहवध घाणरडया वासान

जीव गदमरण [७३] अपार ७८७- असखयअगहणि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा आदददहवकिापहनरपण || ३८ ||

शरीराम

मागा बोहलला आधयाहतमक | तयाउपरी आदद-

भहिक | आिा बोहलजल आदददहवक | िो सावध ऐका ||१||

८] शभाशभन कमथणा दिाि यमयािना |

सवगथनरकादद भोकतवहमद चवाहधदहवक ||१||

शभाशभ कमाथन जना | दिानिी यमयािना |

सवगथ नकथ भोग नाना | या नाव आदददहवक ||२||

नाना दोरष नाना पािक | मदाधपण अहववक |

कली परी ि दःखदायक | यमयािना भोगहविी ||३||

आगबळ दरवबळ | मनषयबळ राजबळ |

नाना सामरथयाथचहन बळ | अकतय कररिी ||४||

नीिी साडहनया िततविा | कर नय िहच

कररिा | यमयािना भोहगिा | जीव जाय ||५||

डोळ झाकन सवारथबदधी | नाना अहभळाश कबदधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वहतत भहमसीमा साधी | दरव दारा पदारथ ||६||

मािलपण उनमतत | जीवघाि कटबघाि |

अपरमाण दकरया करीि | मिणौन यमयािना ||७||

मयाथदा साडहन चालिी | गरामा दडी गरामाहधपिी |

दशा दडी दशाहधपिी | नीहिनयाय साहडिा ||८||

दशाहधपिीस दहडिा रावो | रायास दहडिा दवो |

राजा न कररिा नीहिनयावो | मिणौन यमयािना ||९||

अनीिीन सवारथ पाि | राजा पापी िोऊन राि |

राजया अिी नकथ आि | मिणौहनया ||१०||

राजा साहडिा राजनीहि | ियास यम गाहजिी |

यम नीहि साहडिा धाविी | दवगण ||११||

ऐसी मयाथदा लाहवली दव | मिणौहन नीिीन विाथव |

नीहि नयाय साहडिा भोगाव | यमयािनसी ||१२||

दव परररल यम | मिणौहन आदददहवक नाम |

ििीय िाप दगथम | यमयािनचा ||१३||

यमदड यमयािना | शासतरी बोहलल परकार नाना |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िो भोग कदाहप चकना | या नाव आदददहवक ||१४||

यमयािनच खद | शासतरी बोहलल हवशद |

शरीरी घालन अपरमाद | नाना परकार ||१५||

पापपणयाची शरीर | सवगी असिी कळीवर |

तयाि घालन नाना परकार | पापपणय भोगहविी ||१६||

नाना पणय नाना हवळास | नाना दोरष यािना

ककथ श | शासतरी बोहलल अहवशवास | मानच नय ||१७||

वदाजञन न चालिी | िररभकती न कररिी |

तयास यमयािना कररिी | या नाव आदददहवक ||१८||

अिोभ नकी उदड जीव | जनाट दकड कररिी रवरव |

बाधोन टादकिी िािपाव | या नाव आदददहवक ||१९||

उदड पस लािान मख | कभाकार कड यक |

दगाधी उकाडा कभपाक | या नाव आदददहवक ||२०||

िपतभहमका िाहविी | जळि सिभ पोटाळहविी |

नाना साडस लाहविी | या नाव आदददहवक ||२१||

यमदडाच उदड मार | यािनची सामगरी अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भोग भोहगिी पापी नर | या नाव आदददहवक ||२२||

परथवीमधय मार नाना | तयाहन कठीण यमयािना |

माररिा उसिहच असना | या नाव आदददहवक ||२३||

चौघ चौकड वोदढिी | यक ि झोकन पाहडिी |

िाहणिी माररिी वोढहन निी | या नाव आदददहवक ||२४||

उठवना बसवना | रडवना पडवना |

यािनवरी यािना | या नाव आदददहवक ||२५||

आकरद रड आणी फज | धकाधकीन हनबथज |

झरझरो पजर िोऊन हझज | या नाव आदददहवक ||२६||

ककथ श वचन ककथ श मार | यािनच नाना परकार |

तरास पाविी दोरषी नर | या नाव आदददहवक ||२७||

मागा बोहलला राजदड | तयाहन यमदड उदड |

िरील यािना परचड | भीमरप दारण ||२८||

आधयाहतमक आददभहिक | तयाहहन हवशरष आदददहवक |

अलप सकि कािीयक | कळावया बोहलल ||२९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आदददहवकिापहनरपणनाम समास आठवा || ३८ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]दिाचा अि यासाठी ldquoदिानिrdquo असा शबद सगळीकड

योजला आि दिािभदिाचया आि [१] मदाधपण ८३-

माजोरपण[२] आगबळ ८४- शरीराचया िाकदीचया

जोरावर[३] दरवबळ ८४- धनदाडग पणान [४]मनषयबळ

८४- माणसबळावर [५] राजबळ ८४- राज बळावर [६]

अहभळाश ८६- लोभ[७] भहमसीमासाधी ८६- जहमनीची

िदद वाढविो[८]जीवघाि ८७-पराणीमातराचा घाि [९]

राजनीिी ८११- राजकारणनयाय [१०] वदाजञा ८१८ndash

वदािील आजञा [११] कभपाक ८२०- लिानिोडाच मोठ

भाड [१२] िपत भहमका िाहविी ८२१- िपत भमीवर

िापविाि [१३] पोटाळहविी ८२१- पोटावरन

दफरविाि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा मतयहनरपण || ३९ ||

शरीराम

ससार मिहणज सवच सवार | नािी मरणास उधार |

मापी लागल शरीर | घडीन घडी ||१||

हनतय काळाची सगिी | नकळ िोणाराची गिी |

कमाथसाररख पराणी पडिी | नाना दसी हवदसी ||२||

सरिा सहचिाच शरष | नािी िणाचा अवकाश |

भरिा न भरिा हनहमषय | जाण लाग ||३||

अवहचि काळाच मिहणयार | माररि सटिी

यकसर | नऊन घाहलिी पढार | मतयपर ||४||

िोिा मतयाची आटाटी | कोणी घाल न सकिी

पाठी | सवथतरास कटाकटी | मागपढ िोिस ||५||

मतयकाळ काठी हनकी | बस बहळयाच मसिकी |

मािाराज बहळय लोकी | रािो न सकिी ||६||

मतय न मिण कक िा करर | मतय न मिण िा जझार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण सगरामशर | समरगणी ||७||

मतय न मिण कक िा कोपी | मतय न मिण िा

परिापी | मतय न मिण उगररपी | मािाखळ ||८||

मतय न मिण बळाढ | मतय न मिण धनाढ |

मतय न मिण आढ | सवथ गण ||९||

मतय न मिण िा हवखयाि | मतय न मिण िा

शरीमि | मतय न मिण िा अद भि | पराकरमी ||१०||

मतय न मिण िा भपिी | मतय न मिण िा चकरविी |

मतय न मिण िा करामिी | कवाड जाण ||११||

मतय न मिण ियपिी | मतय न मिण गजपिी |

मतय न मिण नरपिी | हवखयाि राजा ||१२||

मतय न मिण वररषठ जनी | मतय न मिण राजकारणी |

मतय न मिण विनी | विनधिाथ ||१३||

मतय न मिण दसाई | मतय न मिण ववसाई |

मतय न मिण ठाई ठाई | पडराज ||१४||

मतय न मिण मदराधारी | मतय न मिण वापारी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण परनारी | राजकनया ||१५||

मतय न मिण कायाथकारण | मतय न मिण वणाथ-

वणथ | मतय न मिण िा बराहमण | कमथहनषठ ||१६||

मतय न मिण हवतपनन | मतय न मिण सपनन |

मतय न मिण हवदवजजन | समदाई ||१७||

मतय न मिण िा धिथ | मतय न मिण बहशरि |

मतय न मिण िा पहडि | मािाभला ||१८||

मतय न मिण पराहणक | मतय न मिण िा वददक |

मतय न मिण िा याहजञक | अरवा जोसी ||१९||

मतय न मिण अहगनिोतरी | मतय न मिण िा शरोतरी |

मतय न मिण मतरयतरी | पणाथगमी ||२०||

मतय न मिण शासतरजञ | मतय न मिण वदजञ |

मतय न मिण सवथजञ | सवथ जाण ||२१||

मतय न मिण बरहमितया | मतय न मिण गोितया |

मतय न मिण नाना ितया | सतरीबाळकाददक ||२२||

मतय न मिण रागजञानी | मतय न मिण िाळजञानी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण ितवजञानी | ितववतता ||२३||

मतय न मिण योगाभयासी | मतय न मिण सनयासी |

मतय न मिण काळासी | वच जाण ||२४||

मतय न मिण िा सावध | मतय न मिण िा हसदध |

मतय न मिण वदय परहसदध | पचािरी ||२५||

मतय न मिण िा गोसावी | मतय न मिण िा िपसवी |

मतय न मिण िा मनसवी | उदासीन ||२६||

मतय न मिण ऋरषशवर | मतय न मिण कवशवर |

मतय न मिण ददगबर | समाहधसर ||२७||

मतय न मिण िटयोगी | मतय न मिण राजयोगी |

मतय न मिण वीिरागी | हनरिर ||२८||

मतय न मिण बरहमचारी | मतय न मिण जटाधारी |

मतय न मिण हनरािारी | योगशवर ||२९||

मतय न मिण िा सि | मतय न मिण िा मिि |

मतय न मिण िा गपत | िोि अस ||३०||

मतय न मिण सवाधन | मतय न मिण पराधन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ जीवास पराशन | मतयहच करी ||३१||

यक मतयमागी लागल | यकी आधथ पर करहमल |

यक ि सवटास गल | वदधपणी ||३२||

मतय न मिण बाळ िारणय | मतय न मिण सलिण |

मतय न मिण हवचिण | बह बोहलका ||३३||

मतय न मिण िा आधार | मतय न मिण उदार |

मतय न मिण िा सदर | चिराग जाण ||३४||

मतय न मिण पणयपररष | मतय न मिण िररदास |

मतय न मिण हवशरष | सकिी नर ||३५||

आिा असो ि बोलण | मतयापासन सरटज कोण |

मागपढ हवशवास जाण | मतयपर ||३६||

चयारी खाणी चयारी वाणी | चौऱयासी लि जीवयोनी |

जनमा आल हििक पराणी | मतय पाविी ||३७||

मतयाभण पळो जािा | िरी मतय सोहडना सवथरा |

मतयास न य चकहविा | कािी कलया ||३८||

मतय न मिण िा सवदसी | मतय न मिण िा हवदसी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मतय न मिण िा उपवासी | हनरिर ||३९||

मतय न मिण रोर रोर | मतय न मिण िरीिर |

मतय न मिण अविार | भगविाच ||४०||

शरोिी कोप न करावा | िा मतयलोक सकळास ठावा |

उपजला पराणी जाईल बरवा | मतयपर ||४१||

यर न मनावा ककि | िा मतयलोक हवखयाि |

परगट जाणिी समसि | लािान रोर ||४२||

िरापी ककि माहनजल | िरी िा मतयलोक नविल |

याकारण नासल | उपजला पराणी ||४३||

ऐस जाणोहनया जीव | याच सारथकची कराव |

जनी मरोन उरवाव | कीरथिरप ||४४||

यरवी पराणी लािान रोर | मतय पाविी िा हनधाथर |

बोहलल ि अनयरा उततर | मानहच नय ||४५||

गल बहि वभवाच | गल बहि आयषयाच |

गल अगाध महिमच | मतयपर ||४६||

गल बहि पराकरमी | गल बहि कपटकमी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गल बहि सगरामी | सगरामसौर ||४७||

गल बहिा बळाच | गल बहिा काळाच |

गल बहिा कळाच | कळवि राज ||४८||

गल बहिाच पाळक | गल बदधीच चाळक |

गल यकतीच िारककक | िकथ वादी ||४९||

गल हवदयच सागर | गल बळाच डोगर |

गल धनाच कबर | मतयपर ||५०||

गल बहि पररषाराथच | गल बहि हवकरमाच |

गल बहि आटोपाच | कायथकि ||५१||

गल बहि शसतरधारी | गल बहि परोपकारी |

गल बहि नानापरी | धमथरिक ||५२||

गल बहि परिापाच | गल बहि सतकीिीच |

गल बहि नीिीच | नीहिवि राज ||५३||

गल बहि मिवादी | गल बहि कायथवादी |

गल बहि ववादी | बहिापरीच ||५४||

गली पहडिाची राट | गली शबदाची कचाट |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

गली वादक अचाट | नाना मि ||५५||

गल िापसयाच भार | गल सनयासी अपार |

गल हवचारकि सार | मतयपर ||५६||

गल बहि ससारी | गल बहि वरषधारी |

गल बहि नानापरी | नाना छद करनी ||५७||

गल बराहमणसमदाय | गल बहि आचाय |

गल बहि सागो काय | दकिी मिणोनी ||५८||

असो ऐस सकळिी गल | परि यकहच राहिल |

ज सवरपाकार जाल | आतमजञानी ||५९||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

मतयहनरपणनाम समास नववा || ३९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सवच सवार ९१- सिि धावणारा सवार [२] पडिी

९२- मरण पाविी [३] सहचि ९३- पवथकमाथन साठलला

पापपणय-साठा [४] काळाच मिहणयार ९४- काळाच दि

[५] मतयाची आटाटी ९५- मतयचा वढा [६] कटाकटी ९५-

कटन सपवण [७] काठी हनकी ९६- हनहशचि फटका

बसणारच [८] मािाखळ ९८- दषट [९] आढ ९९-

सवथगणसपनन [१०] कवाड ९११- मतरितरयकतया [११]

ियपिी ९१२- घोडवाला[१२] नरपिी९१२- राजा

[१३]विनी ९१३-विनदार [१४] पणथगामी ९२०-

वदाभयासी [१५] काळासी वच जाण ९२४- काळाला

फसवणारा [१६] आधार ९३४- आधार [१७] उदार

९३४- उदार[१८] सदर ९३४- सदर [१९] चिराग

९३४- जञान सपनन [२०] मतयलोक नविल ९४३- मतय-

लोक बदलि नािी [२१] सगरामसौर ९४७- सगरामशर

[२२] शबदाची कचाट ९५५- शबदचछल करणारवयाकरणी

[२३] वादक अचाट ९५५- वादहववाद पट [२४]

सवरपाकार- सवसवरपाि लीन झालल आतमजञानी

शरीराम जयराम जयजयरम जयजय रघवीर समरथ शरीराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा वरागयहनरपण || ३१० ||

शरीराम

ससार मिहणज मािापर | माजी जळचर

अपार | डख धाविी हवखार | काळसपथ ||१||

आशा ममिा दिी बडी | ससरी कररिािी िडा-

िोडी | वोढन दःखाच साकडी | माजी घाहलिी ||२||

अिकारनकर उडहवल | नऊन पािाळी बडहवल |

िरहनया सोडहवल | नवच पराणी ||३||

काममगरहमठी सटना | हिरसकार लागला िटना |

मद मतसर वोिटना | भहल पहडली ||४||

वासनाधाहमणी पहडली गळा | घालन वटाळ वमी

गरळा | हजविा लाळी वळोवळा | भयानक ||५||

मारा परपचाच वोझ | घऊन मिण माझ माझ |

बडिािी न सोडी फज | कळाहभमान ||६||

पहडल भरािीच अधार | नागहवल अहभमानचोर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आल अििच काहवर | भिबाधा ||७||

बहिक आविी पहडल | पराणी वािािहच गल |

जहि भगविासी बोभाईल | भावारथबळ ||८||

दव आपण घालहन उडी | ियासी नल पलरडी |

यर ि अभाहवक बापडी | वािािहच गली ||९||

भगवि भावाचा भकला | भावारथ दखोन भलला |

सकटी पाव भाहवकाला | रहििस ||१०||

जयास भगवि आवड | ियाच दवासी साकड |

ससारदःख सकळ उड | हनज दासाच ||११||

ज अदकि ईशवराच | ियास सोिळ हनजसखाच |

धनय िहच दवाच | भाहवक जन ||१२||

जसा भाव जयापासी | िसा दव ियासी |

जाण भाव अिरसािी | पराणीमातराचा ||१३||

जरी भाव अहसला माईक | िरी दव िोय मािा

ठक | नवल ियाच कौिक | जशास िसा ||१४||

जस जयाच भजन | िसची द समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

भाव िोिा ककहचि नयन | आपणहि दराव ||१५||

दपथणी परहिहबब ददस | जशास िस भास |

ियाच सतर अस | आपणाचपासी ||१६||

जस आपण कराव | िसहच िण विाव |

जरी डोळ पसरहन पािाव | िरी ििी टवकार ||१७||

भकटीस घालन हमठी | पािािा करोध िहि उठी |

आपण िासय कररिा पोटी | िहि आनद ||१८||

जसा भाव परहिहबबला | ियाचाहच दव जाला |

जो जस भज तयाला | िसाहच वोळ ||१९||

भाव परामाराथहचया वाटा | वािािी भकतीहचया

पठा | भरला मोिाचा चोिाटा | सजजनसग ||२०||

भाव भजनी ज लागल | ि ईशवरी पावन

जाल | भावारथबळ उदधररल | पवथज ििी ||२१||

आपण सवय िरल | जनासहि उपगा आल |

कीरथिशरवण जाल | अभकत भावारी ||२२||

धनय ियाची जननी | ज लागल िररभजनी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िहिच यक जनम जनी | सारथक कला ||२३||

ियाची वणा काय रोरी | जयाचा भगवि कवारी |

कास लाऊन उिरी | पार दःखाचा ||२४||

बहिा जनमाच सवटी | जण चक अटाटी |

िो िा नरदि भटी | करी भगविी ||२५||

मिणोहन धनयि भाहवक जन | जहि जोहडल िररहनधान |

अनि जनमािरीच पणय | फळासी आल ||२६||

आयषय िहच रतपटी | माजी भजनरत गोमटी |

ईशवरी अपथहनया लटी | आनदाची करावी ||२७||

िररभकत वभव कहनषठ | परी िो बरहमाददका

वररषठ | सदा सवथदा सिषट | नराशबोध ||२८||

धरन ईशवराची कास | कली ससाराची नराश |

िया भाहवका जगदीश | सबाय साभाळी ||२९||

जयास ससाराच दःख | हववक वाट परम सख |

ससारसखाचहन पढिमखथ | लोधोन पडिी ||३०||

जयाचा ईशवरी हजविाळा | ि भोहगिी सवानद

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सोिळा | जयाचा जनावगळा | ठवा आि ||३१||

ि आि सख सखावल | ससारदःख हवसरल |

हवरषयरगी वोरगल | शरीरगरगी ||३२||

ियास फावली नरदि पटी | कली ईशवरहस

साटी | यर अभाहवक करटी | नरदि गला ||३३||

आवचट हनधान जोडल | ि कवहडचया बदल नल |

िस आयषय हनघोहन गल | अभाहवकाच ||३४||

बहिा िपाचा साठा | िण लाधला परीस गोटा |

परी िो ठाइचा करटा | भोगच नण ||३५||

िसा ससारास आला | मायाजाळी गडाळला |

अिी यकलाहच गला | िाि झाडनी ||३६||

या नरदिाचहन सगिी | बहि पावल उततम गिी |

यक बापडी यािायािी | वरपडी जाली ||३७||

या नरदिाचहन लागवग | सारथक कराव सिसग |

नीचयोनी दःख माग | बहि भोहगल ||३८||

कोण समयो यईल कसा | याचा न कळ कक भवथसा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

जस पिी दािी ददशा | उडोन जािी ||३९||

िस वभव ि सकळ | कोण जाण कसी वळ |

पतरकळतरादद सकळ | हवघडोन जािी ||४०||

पाहिली घडी नवि आपली | वयसा िरी हनघोन

गली | दि पडिाच ठहवली | आि नीच योनी ||४१||

सवान शकराददक नीच यािी | भोगण घड हवपतती |

िर कािी उततम गिी | पाहवजि नािी ||४२||

मागा गभथवासी आटाटी | भोहगिा जालाहस र

हिपटी | िरहनया रोरा कषटी | सटलाहस दव ||४३||

दःख भोहगल आपलया जीव | िर कहच िोिी

सव | िसहच पढ यकल जाव | लागल बापा ||४४||

कहच मािा कचा हपिा | कहच बहिण कचा भरािा |

कची सहद कची वहनिा | पतरकळतराददक ||४५||

ि ि जाण मावची | आघवी सोइरी सखाची |

ि िझया सखदःखाची | सागािी नवििी ||४६||

कचा परपच कच कळ | कासया िोिोसी वाकळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धन कण लकषमी सकळ | जाइजण ||४७||

कच घर कचा ससार | कासया कररसी जोजार |

जनमवरी वािोन भार | सखी साडन जासी ||४८||

कच िारणय कच वभव | कच सोिळ िावभाव |

ि सकळिी जाण माव | माईक माया ||४९||

यच िणी मरोन जासी | िरी रघनारी अिर-

लासी | माझ माझ मिणिोसी | मिणौहनया ||५०||

िवा भोहगलया पनरावतती | ऐसी मायबाप दकिी |

सतरी कनया पतर िोिी | लिानलि ||५१||

कमथयोग सकळ हमळाली | यक सरळी जनमास आली |

ि िवा आपली माहनली | कसीर पढिमखाथ ||५२||

िझ िज नवि शरीर | िर इिराचा कोण हवचार |

आिा यक भगवि साचार | धरी भावारथबळ ||५३||

यका दभथराकारण | नाना नीचाची सवा करण |

नाना सििी आणी सिवन | मयाथदा धरावी ||५४||

जो अनन दिो उदरासी | शरीर हवकाव लाग तयासी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मा जण घािल जनमासी | तयासी कस हवसराव ||५५||

अहिरथनशी जया भगविा | सकळ जीवाची लागली

हचिा | मघ वररष जयाची सतता | हसध मयाथदा धरी ||५६||

भहम धररली धराधर | परगट िोईज ददनकर |

ऐसी सषटी सततामातर | चालवी जो का ||५७||

ऐसा कपाळ दवाहधदव | नणव जयाच लाघव |

जो साभाळी सकळ जीव | कपाळपण ||५८||

ऐसा सवाथतमा शरीराम | साडन धररिी हवरषयकाम |

ि पराणी दरातम अधम | कल पाविी ||५९||

रामहवण ज ज आस | हििकी जाणावी नराश |

माझ माझ सावकाश | सीणहच उर ||६०||

जयास वाट सीण विावा | िण हवरषयो हचिीि जावा |

हवरषयो न हमळिा जीवा | िगबग सट ||६१||

साडन राम आनदघन | जयाच मनी हवरषयहचिन |

तयासी कच समाधान | लोलगिासी ||६२||

जयास वाट सखहच असाव | िण रघनारभजनी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लागाव | सवजन सकळहि तयागाव | दःखमळ ज ||६३||

जर वासना झोबोन पड | िणहच अपाय दःख जड |

मिणौहन हवरषयवासना मोड | िो यक सखी ||६४||

हवरषयजहनि ज ज सख | िर िोि परम दःख |

पवी गोड अिी शोक | नमसि आि ||६५||

गळ हगहळिा सख वाट | वोढन घिा घसा फाट |

का ि बापड मग आपट | चारा घऊन पळिा ||६६||

िसी हवरषयसखाची गोडी | गोड वाट परी ि कडी |

मिणौहनया आवडी | रघनारी धरावी ||६७||

ऐकोहन बोल भाहवक | कसहन घड जी सारथक |

सागा सवामी यमलोक | चक जण ||६८||

दवासी वासिव कोठ | िो मज कसहन भट |

दःखमळ ससार िट | कोणपरी सवामी ||६९||

धडपडी भगवतपरापती | िोऊन चक अधोगिी |

ऐसा उपाय कपामिी | मज दीनास करावा ||७०||

वकता मिण िो यकभाव | भगवदभजन कराव |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िण िोईल सवभाव | समाधान ||७१||

कस कराव भगवदभजन | कोठ ठवाव ि मन |

भगवदभजनाच लिण | मज हनरोपाव ||७२||

ऐसा मलानवदन बोल | धररल सदढ पाउल |

कठ सद गददि गळ | अशरपाि दःख ||७३||

दखोन हशषयाची अननयिा | भाव वोळला सदगर

दािा | सवानद िबळल आिा | पदढल समासी ||७४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद वरागयहनरपणनाम

समास दिावा || ३१० || दशक हिसरा समापत ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ३ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] माजी १०१- तयामधय [२] नवच १०३- वाचि नािी

[३] वोिटना १०४- उणावि नािी [४] वमी गरळ १०५-

गरळ वमन करिो[५] आविी पहडल १०८- भोवर याि

सापडल[६] बोभाईल भावारथ बळ १०८- भावभहकतचया

जोरावर धावा कला[७] माईक १०१४- मायायकत

ददखाऊ [८] चोिाटा १०२०- चविाटा [९] कास लाऊन

१०२४- हनधाथरान [१०] अटाटी १०२५- यािायाि

[११] नराशबोध १०२८- हवरकतबोधामळ[१२] लोधोन

पडिी १०३०- िटन पडिािझोबिाि [१३] वोरगळल

१०३२-िचछ मान लागल [१४] यर अभाहवक करटी

१०३३- इिर ददवी अभकत [१५] आवचट हनधान जोडल

१०३४- योगायोगान रताचा लाभ झाला [१६] नीच योनी

दःख माग १०३८- यापवी नीच योनीि दःख भोगल [१७]

हिपरट १०४३- हनराश झाला [१८] मावची१०४६-

ममतवाचीमायची [१९] जाइजण १०४७- अशाशवि [२०]

सखी साडन १०४८ndashशवटी सोडन [२१] दभथराकारण

१०५४- पोटामळ [२२] सीणहच उर १०६०- वरथ शरम

उर [२३] धडपडी १०७०- धडधडीि खरोखर[२४]

मलानवदन १०७३-हखनन चिर यान [२५] सदगददि १०७३-

कठ दाटन आला [२६] िबळल१०७४- उचबळल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

|| दशक चवरा

नवहवधाभहकत || ४० ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पहिला शरवणभकतीहनरपण || ४१ ||

शरीराम

जयजय जी गणनारा | ि हवदयावभव समराथ |

अधयातमहवदयचया परमाराथ | मज बोलवाव ||१||

नम शारदा वदजननी | सकळ हसहदध जयचनी |

मानस परविथल मननी | सफरथिरप ||२||

आिा आठऊ सदगर | जो पराचाहि पर |

जयाचहन जञानहवचार | कळो लाग ||३||

शरोिन पहसल बरव | भगवदभजन कस कराव |

मिणौहन बोहलल सवभाव | गरनरािरी ||४||

सावध िोऊन शरोिजन | ऐका नवहवधा भजन |

सचछासतरी बोहलल पावन | िोईज यण ||५||

९] शरवण कीिथन हवषणोः समरण पादसवन |

अचथन वदन दासय सखयमातमहनवदनम || १ ||

नवहवधा भजन बोहलल | िहच पढ पराजळ कल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शरोिी अवधान ददधल | पाहिज आिा ||६||

पररम भजन ऐस जाण | िररकरा पराणशरवण |

नाना अधयातमहनरपण | ऐकि जाव ||७||

कमथमागथ उपासनामागथ | जञानमागथ हसदधािमागथ |

योगमागथ वरागयमागथ | ऐकि जाव ||८||

नाना वरिाच महिम | नाना िीरााच महिम |

नाना दानाच महिम | ऐकि जाव ||९||

नाना मािातम नाना सरान | नाना मतर नाना

साधन | नाना िप परशचरण | ऐकि जावी ||१०||

दगधािारी हनरािारी | फळािारी पणाथिारी |

िणािारी नानािारी | कस ि ऐकाव ||११||

उषणवास जळवास | सीिवास आरणयवास |

भगभथ आणी आकाशवास | कस ि ऐकाव ||१२||

जपी िपी िामस योगी | नाना हनगरि िटयोगी |

शाकतआगम आघोरयोगी | कस ि ऐकाव ||१३||

नाना मदरा नाना आसन | नाना दखणी लिसरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हपडजञान ितवजञान | कसी ि ऐकावी ||१४||

नाना हपडाची रचना | नाना भगोळरचना |

नाना सषटीची रचना | कसी ि ऐकावी ||१५||

चदर सयथ िारामडळ | गरिमडळ मघमडळ |

यकवीस सवग सपत पािाळ | कसी ि ऐकावी ||१६||

बरहमाहवषणमिशसरान | इनदरदवऋरषीसरान |

वायोवरणकबरसरान | कसी ि ऐकावी ||१७||

नव खड चौदा भवन | अषट ददगपाळाची सरान |

नाना वन उपवन गिन | कसी ि ऐकावी ||१८||

गण गधवथ हवदयाधर | यि दकननर नारद िबर |

अषट नायका सगीिहवचार | कसा िो ऐकावा ||१९||

रागजञान िाळजञान | नतयजञान वादयजञान |

अमिवळ परसगजञान | कस ि ऐकाव ||२०||

चौदा हवदया चौसषटी कळा | सामददरक लिण सकळ कळा |

बहततस लिण नाना कळा | कशा तया ऐकावा ||२१||

मतर मोिर िोटक हसदधी | नाना वलली नाना औरषधी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

धाि रसायण बदधी | नाहडजञान ऐकावी ||२२||

कोणया दोरष कोण रोग | कोणा रोगास कोण परयोग |

कोणया परयोगास कोण योग | साध िो ऐकावा ||२३||

रवरवादद कभपाक | नाना यािना यमलोक |

सखदःखादद सवगथनकथ | कसा िो ऐकावा ||२४||

कशा नवहवधा भकती | कशा चिरथवधा मकती |

कसी पाहवज उततम गिी | ऐस ि ऐकाव ||२५||

हपडबरहमाडाची रचना | नाना ितवहववचना |

सारासारहवचारणा | कसी ि ऐकावी ||२६||

सायोजयिा मकती कसी िोि | कस पाहवज मोिाि |

याकारण नाना मि | शोहधि जावी ||२७||

वदशासतर आहण पराण | मािावाकयाची हववरण |

िनचिषटयहनशथन | कसी ि ऐकावी ||२८||

ऐस ि अवघहच ऐकाव | परि सार शोधन घयाव |

असार ि जाणोहन तयागाव | या नाव शरवणभहकत ||२९||

सगणाची चररतर ऐकावी | का ि हनगथण अधयातम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

शोधावी | शरवणभकतीची जाणावी | लिण ऐसी ||३०||

सगण दवाची चररतर | हनगथणाची ितव यतर |

ि दोनी परम पहवतर | ऐकि जावी ||३१||

जयतया उपोरषण नाना साधन | मतर यतर जप धयान |

कीरथि सििी सिवन भजन | नानाहवध ऐकावी ||३२||

ऐस शरवण सगणाच | अधयातमहनरपण हनगथणाच |

हवभकती साडन भकतीच | मळ शोधाव ||३३||

शरवणभकतीच हनरपण | हनरोहपल अस जाण |

पढ कीिथनभजनाच लिण | बोहलल अस ||३४||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद शरवणभहकत

हनरपणनाम समास पहिला || ४१ ||

दशक ४ समास १ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] पराचाहि पर १३- परमातमयाचाहि परमातमा

परभसकषमपरभशरषठ [२] शाकत ११३- मदय पराशनाचा मागथ

सवीकारणार [३] अषटददगपाळ ११८- अषटददशा रिक [४]

रवरवादद १२४- रौरव नकथ इ [५] िनचिषटयहनशथन

१२८- सरल सकषम कारणमिाकारण दिाच हनरसन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दसरा दकिथनभजनहनरपण|| ४२ ||

शरीराम

शरोिी भगवदभजन पहसल | ि नवहवधा परकार

बोहलल| तयाि पररमशरवण हनरोहपल | दसर कीिथन ऐका||१||

सगण िररकरा करावी | भगवतकीिी वाढवावी |

अिड वखरी वदवावी | यरायोगय ||२||

बहि कराव पाठािर | कठी धराव गरनरािर |

भगवतकरा हनरिर | करीि जावी ||३||

आपहलया सखसवाराथ | कलीच करावी िरर-

करा | िररकरवीण सवथरा | रािोहच नय ||४||

हनतय नवा िवास धरावा | सािप अतयिहच

करावा | िररकीिथन भरावा | बरहमगोळ अवघा ||५||

मनापासन आवडी | जीवापासन अतयि गोडी |

सदा सवथदा िािडी | िररकीिथनाची ||६||

भगविास कीिथन हपरय | कीिथन समाधान िोय |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

बहि जनासी उपाय | िररकीिथन कलयगी ||७||

हवहवध हवहचतर धयान | वणाथवी आळकार भरषण |

धयान मरथि अिःकरण | लिन करा करावी ||८||

यश कीरथि परिाप महिमा | आवडी वणाथवा परमातमा |

जण भगवदभकताचा आतमा | सिषट िोय ||९||

करा अनवय लापहणका | नामघोरष करिाहळका |

परसग बोलावा अनका | धाि मािा नमसि ||१०||

िाळ मदाग िररकीिथन | सगीि नतय िान मान |

नाना करानसधान | िटोहच नदाव ||११||

करणाकीिथनाचया लोट | करा करावी घडघडाट |

शरोियाची शरवणपट | आनद भरावी ||१२||

कप रोमाच सफराण | परमाशरसहिि गाण |

दवदवारी लोटागण | नमसकार घालाव ||१३||

पद दोिड शलोक परबद | धाटी मदरा अनक छद |

बीरभारटव हवनोद | परसग कराव ||१४||

नाना नवरहसक शघाररक | गदयपदयाच कौिक |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना वचन परसिाहवक | शासतराधार बोलावी ||१५||

भहकतजञानवरागयलिण | नीहिनयायसवधमथरिण |

साधनमागथ अधयातमहनरपण | पराजळ बोलाव ||१६||

परसग िररकरा करावी | सगणी सगणकीरथि धरावी |

हनगथणपरसग वाढवावी | अधयातमहवदया ||१७||

पवथपि तयागन हसदधाि | हनरपण कराव नमसि |

बहधा बोलण अवावसि | बोलोहच नय ||१८||

कराव वदपारायण | सागाव जनासी पराण |

मायाबरहमीच हववरण | साकलय वदाव ||१९||

बराहमणय रिाव आदर | उपासनची भजनदवार |

गरपरपरा हनधाथर | चळोच नदावी ||२०||

कराव वरागयरिण | रिाव जञानाच लिण |

परम दि हवचिण | सवथिी साभाळी ||२१||

कीिथन ऐकिा सदि पड | सतय समाधान ि उड |

नीहिनयायसाधन मोड | ऐस न बोलाव ||२२||

सगणकरा या नाव कीिथन | अदवि मिहणज

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण | सगण रिन हनगथण | बोलि जाव ||२३||

असो वकततवाचा अहधकार | अलपास न घड

सतयोततर | वकता पाहिज साचार | अनभवाचा ||२४||

सकळ रिन जञान साग | जण वदजञा न भग |

उततम सनमागथ लाग | पराणीमातरासी ||२५||

असो ि सकळ साडन | कराव गणानवादकीिथन |

या नाव भगवदभजन | दसरी भकती ||२६||

कीिथन मािा दोरष जािी | कीिथन िोय उततमगिी |

कीिथन भगवतपरापती | यदरी सदि नािी ||२७||

कीिथन वाचा पहवतर | कीिथन िोय सतपातर |

िररकीिथन पराणीमातर | सहसळ िोिी ||२८||

कीिथन अवगरिा घड | कीिथन हनशचय सापड |

कीिथन सदि बड | शरोियावकतयाचा ||२९||

सदा सवथदा िररकीिथन | बरहमसि करी आपण |

िण नारद िोहच नारायण | बोहलजि आि ||३०||

मिणोहन कीिथनाचा अगाधमहिमा | कीिथन सिोरष परमातमा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ िीर आणी जगदातमा | िररकीिथनी वस ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

कीिथनभजनहनरपणनाम समास दसरा || ४२ ||

दशक ४ समास २ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]कीिथनभजनहनरपण ४२-पाठभद कीिथभहकत[१] बरहमगोळ

२५-हवशव [२] करा अनवय लापहणका २१०- करानक

ससगि शबदकोटयायकत भारषण [३] करिाहळका २१०-

टाळया [४]धािमािा २१०- बोधकरा [५] बीरभारटव

२१४- वीररस (िसकोश) [६] सहसळ २२८- सशील [७]

अवगरिा २२९- अवगरिाएकागरिा[८] सकळ िीर २३१-

सवथ िीराथचया रठकाणची दवि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास हिसरा नामसमरणभहकतहनरपण ||४३||

शरीराम

मागा हनरोहपल कीिथन | ज सकळास करी

पावन | आिा ऐका हवषणोःसमरण | हिसरी भकती ||१||

समरण दवाच कराव | अखड नाम जपि

जाव | नामसमरण पावाव | समाधान ||२||

हनतय नम परािःकाळी | माधयानकाळी साय-

काळी | नामसमरण सवथ काळी | करीि जाव ||३||

सखदःख उदवग हचिा | अरवा आनदरप

असिा | नामसमरणहवण सवथरा | रािोच नय ||४||

िररषकाळी हवरषमकाळी | पवथकाळी परसिावकाळी |

हवशराहिकाळी हनदराकाळी | नामसमरण कराव ||५||

कोड साकड सकट | नाना ससारखटपट |

आवसिा लागिा चटपट | नामसमरण कराव ||६||

चालिाबोलिा धदाकररिा | खािा जहविा सखी िोिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना उपभोग भोहगिा | नाम हवसरो नय ||७||

सपतती अरवा हवपतती | जसी पडल काळगिी |

नामसमरणाची हसरिी | साडच नय ||८||

वभव सामरथयथ आणी सतता | नाना पदारथ चालिा |

उतकट भागयशरी भोहगिा | नामसमरण साड नय ||९||

आधी आवदसा मग दसा | अरवा दसउपरी आवदसा |

परसग असो भलिसा | परि नाम सोड नय ||१०||

नाम सकट नासिी | नाम हवघन हनवारिी |

नामसमरण पाहवजिी | उततम पद ||११||

भि हपशाचच नाना छद | बरहमहगऱिो बराहमणसमध |

मतरचळ नाना खद | नामहनषठ नासिी ||१२||

नाम हवरषबाधा िरिी | नाम चड चटक नासिी |

नाम िोय उततम गिी | अिकाळी ||१३||

बाळपणी िारणयकाळी | करठण काळी वधापयकाळी |

सवथकाळी अिकाळी | नामसमरण असाव ||१४||

नामाचा महिमा जाण शकर | जना उपदसी हवशवशवर |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

वाराणसी महकतितर | रामनामकरनी ||१५||

उफराटया नामासाठी | वाहलमक िरला उठाउठी |

भहवषय वदला शिकोटी | चररतर रघनाराच ||१६||

िररनाम परलिाद िरला | नाना आघािापासन सटला |

नारायणनाम पावन जाला | अजामळ ||१७||

नाम पारषाण िरल | असखयाि भकत उदधरल |

मािा पापी िहच जाल | परम पहवतर ||१८||

परमशवराची अनि नाम | समरिा िररज हनतयनम |

नामसमरण कररिा यम | बाहधजना ||१९||

सिसरा नामामध कोणी यक | मिणिा िोिस सारथक |

नाम समरिा पणयशलोक | िोईज सवय ||२०||

कािीच न करहन पराणी | रामनाम जप वाणी |

िण सिषट चकरपाणी | भकतालागी साभाळी ||२१||

नाम समर हनरिर | ि जाणाव पणयशरीर |

मािा दोरषाच हगररवर | रामनाम नासिी ||२२||

अगाध महिमा न वच वदला | नाम बहि जन

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

उदधरला | िळिळापासन सटला | परतयि चदरमौळी ||२३||

चह वणाा नामाहधकार | नामी नािी लािानरोर |

जड मढ पलपार | पाविी नाम ||२४||

मिणौन नाम अखड समराव | रप मनी आठवाव |

हिसरी भकती सवभाव | हनरोहपली ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

नामसमरणभहकतहनरपणनाम समास हिसरा || ४३ ||

दशक ४ समास ३ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] नामसमरणभहकतहनरपण ४३- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] िररषकाळी ३५-

आनदाचसमयी[२] हवरषमकाळी३५ndash सकटसमयी [३]

परसिावकाळी ३५- पशचािापाचयावळी[४] आवसिा लागिा

चटपट ३६- असवसर मनहसरिीि [५] आवदसा ३१०-

वाईट ददवस [६] चदरमौळी ३२२-शकर [७] चह वणाथ

नामाहधकार ३२४ सवााना नामसमरणाचा अहधकार आि

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास चवरा पादसवनभहकतहनरपण || ४४ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | नामसमरणाच

लिण | आिा ऐका पादसवन | चौरी भकती ||१||

पादसवन िहच जाणाव | काया वाचा मनोभाव |

सदगरच पाय सवाव | सदगहिकारण ||२||

या नाव पादसवन | सदगरपदी अननयपण |

हनरसावया जनममरण | यािायािी ||३||

सदगरकपहवण कािी | भविरणोपाव िो नािी |

याकारण लवलािी | सद गरपाय सवाव ||४||

सदवसि दाखवी सद गर | सकळ सारासार-

हवचार | परबरहमाचा हनधाथर | अिरी बाण ||५||

ज वसि दषटीस ददसना | आणी मनास िहि

भासना | सगतयागहवण यना | अनभवासी ||६||

अनभव घिा सगतयाग नस | सगतयाग अनभव न

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ददस | ि अनभवी यासीच भास | यरा गरागोवी ||७||

सगतयाग आणी हनवदन | हवदिहसरिी अहलपतपण |

सिजहसरिी उनमनी हवजञान | ि सपतिी यकरप ||८||

याहिवगळी नामाहभधान | समाधानाची सकिवचन |

सकळ कािी पादसवन | उमजो लाग ||९||

वद वदगभथ वदाि | हसदध हसदधभाव गभथहसदधाि |

अनभव अनवाथचय धादाि | सतय वसि ||१०||

बहधा अनभवाची आग | सकळ कळिी सिसग |

चौर भकतीच परसग | गोपय ि परगट ||११||

परगट वसोहन नस | गोपय असोहन भास |

भासाअभासाहन अनाररस | गरगमय मागथ ||१२||

मागथ िोय परी अिररि | जर सवथिी

पवथपि | पािो जािा अलि | लिवना ||१३||

लि जयासी लिाव | धयान जयासी धयाव |

ि ग िहच आपण विाव | हतरहवधा परहचिी ||१४||

असो िी अनभवाची दवार | कळिी सारासारहवचार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सतसगकरन सतयोततर | परतययाहस यिी ||१५||

सतय पािािा नािी असतय | असतय पािािा नािी

सतय | सतयाअसतयाच कतय | पािाणारापासी ||१६||

पािाणार पािाण जया लागल | ि िदरपतव परापत

जाल | िरी मग जाणाव बाणल | समाधान ||१७||

नाना समाधान पािािा | बाणिी सदगर कररिा |

सद गरहवण सवथरा | सनमागथ नस ||१८||

परयोग साधन सायास | नाना सािप हवदयाभयास |

अभयास कािी गरगमयास | पाहवजि नािी ||१९||

ज अभयास अभयाहसिा नय | ज साधन असाधय

िोय | ि ि सद गरहवण काय | उमजो जाण ||२०||

याकारण जञानमागथ | कळाया धरावा सतसग |

सतसगहवण परसग | बोलोहच नय ||२१||

सवाव सदगरच चरण | या नाव पादसवन |

चौर भकतीच लिण | ि ि हनरोहपल ||२२||

दव बराहमण मािानभाव | सतपातर भजनाच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ठाव | ऐहसय ठाई सदभाव | दढ धरावा ||२३||

ि परवततीच बोलण | बोहलल रिाया कारण |

परि सदगरपाय सवण | या नाव पादसवन ||२४||

पादसवन चौरी भकती | पावन कररिस हतरजगिी |

जयकररिा सायोजयमकती | साधकास िोय ||२५||

मिणौहन रोराहन रोर | चौर भकतीचा हनधाथर |

जयकररिा पलपार | बहि पराणी पाविी ||२६||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

पादसवनभहकतहनरपणनाम समास चवरा || ४४ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ४ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] सदववसि४५- परबरहम[२]सगतयाग ४६-

अिकारअहभमान व दिबहदध याचा तयाग [३] अनभव घिा

४७- अनभव घि असिा सगतयाग िोि नािीकारण

अनभव घयायचा मिणज अनभव अनभहविा अनभाव िी

हतरपटी उतपनन िोि सगतयाग करिाच अनभव असा शबद

उरि नािी अिभाव नािी िर मग अनभव कठला साराश

या गोषटी अनभवीच जाणिािइिराना िा सारा गोधळच

वाटणार [४] अिररि ४१३- गपत [५] हतरहवधा ४१४-

शासतर गर आतम या ३ परहचिी [६] पािणार पािाण ४१७-

पािणारा पािणयाची दकरया ज पािायच ि मिणज

दरषटादशयदशथन पािणाराचया रपी लीन झाल दक समाधान

हमळणारच

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास पाचवा आचथनभहकतहनरपण || ४५ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | चौर भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | पाचवी भकती ||१||

पाचवी भकती ि आचथन | आचथन मिहणज

दविाचथन | शासतरोकत पजाहवधान | कल पाहिज ||२||

नाना आसन उपकण | वसतर आळकार भरषण |

मानसपजा मरथिधयान | या नाव पाचवी भकती ||३||

दवबराहमण अगनीपजन | साधसि अिीिपजन |

इहि मिानभावगाइतरीपजन | या नाव पाचवी भकती ||४||

धािपारषाणमहततकापजन | हचतरलप सतपातरपजन |

आपल गिीच दविाचथन | या नाव पाचवी भकती ||५||

सीळा सपतादकि नवादकि | शाहलगराम शकल चकरादकि |

हलग सयथकाि सोमकाि | बाण िादळ नबथद ||६||

भरव भगविी मललारी | मजया नहसि बनशकरी |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाग नाणी नानापरी | पचायतपजा ||७||

गणशशारदाहवठलमिी | रगनारजगनारिाडवमिी |

शरीरगिनमिगरडमिी | दविाचथनी पजावा ||८||

मतसयकमथवऱिावमिी | नहसिवामनभागथवमिी |

रामकषणियगरीवमिी | दविाचथनी पजावा ||९||

कशवनारायणमाधवमिी | गोहवदहवषणमधसदनमिी |

हतरहवकरमवामनशरीधरमिी | हरषीकश पदमनाहभ ||१०||

दामोदरसकरषथणवासदवमिी | परदयमनअहनरदधपररषोततममिी |

अधोिजनारहसिअचयिमिी | जनादथन आणी उपदर ||११||

िररिराचया अनि मिी | भगविजगदातमाजगदीशमिी |

हशवशकतीचया बहधा मिी | दविाचथनी पजावा ||१२||

अशवतरनारायण सयथनारायण |लकषमीनारायण

हतरमललनारायण|

शरीिरीनारायण आददनारायण | शरषशाई परमातमा

||१३||

ऐशया परमशवराचया मिी | पािो जािा उदड असिी |

तयाच आचथन कराव भकती | पाचवी ऐसी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

याहि वगळ कळधमथ | सोड नय अनकरम |

उततम अरवा मधयम | करीि जाव ||१५||

जाखमािा मायराणी | बाळा बगळा मानहवणी |

पजा माहगणी जोहगणी | कळधम करावी ||१६||

नाना िीराा ितरास जाव | िर तया दवाच पजन

कराव | नाना उपचारी आचाथव | परमशवरासी ||१७||

पचामि गधािि | पषप पररमळदरव बहि |

धपदीप असखयाि | नीराजन कपथराची ||१८||

नाना खादय नवदय सदर | नाना फळ िाबोलपरकार |

दिणा नाना आळकार | ददवाबर वनमाळा ||१९||

हसहबका छतर सखासन | माहि मघडबर सयाथपान |

कदडया पिाका हनशाण | टाळ घोळ मदाग ||२०||

नाना वादय नाना उतसाव | नाना भकतसमदाव |

गािी िररदास सदभाव | लागला भगविी ||२१||

वापी कप सरोवर | नाना दवाळय हसखर |

राजागण मनोिर | वदावन भयरी ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मठ मडया धमथशाळा | दवदवारी पडशाळा |

नाना उपकण नितरमाळा | नाना वसतर सामगरी ||२३||

नाना पडद मडप चादोव | नाना रतघोरष लोबिी बरव |

नाना दवाळई समपाथव | िसरी घोड शककट ||२४||

आळकार आणी आळकारपातर | दरव आणी दरवपातर |

अननोदक आणी अननोदकपातर | नाना परकारीची ||२५||

वन उपवन पषपवारटका | िापसयाचया पणथकरटका |

ऐसी पजा जगननायका | यरासाग समपाथवी ||२६||

शक शाररका मयोर | बदक चकरवाक चकोर |

कोदकळा हचिळ सामर | दवाळई समपाथवी ||२७||

सगधमग आणी माजथर | गाई मिसी वरषभ वानर |

नाना पदारथ आणी लकर | दवाळई समपाथवी ||२८||

काया वाचा आणी मन | हचतत हवतत जीव पराण |

सदभाव भगवि आचथन | या नाव आचथनभकती ||२९||

ऐसहच सदगरच भजन | करन असाव अननय |

या नाव भगवदभजन | पाचवी भकती ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

ऐसी पजा न घड बरवी | िरी मानसपजा करावी |

मानसपजा अगतय विावी | परमशवरासी ||३१||

मन भगविास पजाव | कलपन सवथहि समपाथव |

मानसपजच जाणाव | लिण ऐस ||३२||

ज ज आपणास पाहिज | ि ि कलपन वाहिज |

यण परकार कीज | मानसपजा ||३३||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आचथनभहकतहनरपणनाम समास पाचवा || ४५ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ५ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[] आचथनभहकतहनरपण ४५- छापील परिीि rsquoहनरपणrsquoशबद

नािी [१] आअचथन ५२-पजा [२] इहिमिानभाव ५४ -

यहिमिाअनभवी [३] हचतरलप ५५ ndash िसबीर [४]

सीळाशकल ५६- हशळादगडिकड [५] सपतादकि

नवादकि ५६- सािनऊ शभ गणानी यकत [६] हसहबका

छतर ५२०- पालखयाछतरया [७] मािीमघडबरसयाथपान

५२०- छतरी उचछतरी अबदागीर [८] राजागण ५२२-

पटागण [९] शकशाररका मयोर ५२७-

पोपटसाळखयामोर[१०] सगधमग ५२८- कसिरीमग

[११] मानसपजा ५३१- मनािील भहकतभावपणथ यरासाग

दवपजा[१२] कीज ५३३- करावी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सिावा वदनभहकतहनरपण || ४६ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | पाचव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािावी भकती ||१||

सािावी भकती ि वदन | कराव दवासी नमन |

सि साध आणी सजजन | नमसकारीि जाव ||२||

सयाथहस कराव नमसकार | दवाहस कराव नमसकार |

सद गरस कराव नमसकार | साषटाग भाव ||३||

साषटाग नमसकारास अहधकार | नाना परहिमा दव गर |

अनयतर नमनाचा हवचार | अहधकार करावा ||४||

छपनन कोटी वसमिी | मध हवषणमिी असिी |

ियास नमसकार परीिी | साषटाग घालाव ||५||

पशपहि शरीपहि आणी गभसिी | याचया दशथन दोरष

जािी | िसाहच नमावा मारिी | हनतय नम हवशरष ||६||

१०] शकरः शरषशायी च मािाडो मारहिसिरा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

एिरषा दशथन पणय हनतयनम हवशरषिः ||१||

भकत जञानी आणी वीिरागी | मािानभाव िापसी

योगी | सतपातर दखोहन वगी | नमसकार घालाव ||७||

वदजञ शासतरजञ आणी सवथजञ | पहडि पराहणक आणी

हवदवजजन | याहजञक वददक पहवतरजन | नमसकारीि जाव||८||

जर ददसिी हवशरष गण | ि सदगरच अहधषठान |

याकारण ियासी नमन | अतयादर कराव ||९||

गणश शारदा नाना शकती | िररिराचया अविार-

मिी | नाना दव सागो दकिी | परकाकार ||१०||

सवथ दवास नमसकाररल | ि यका भगविास पावल |

यदरी यक वचन बोहलल | आि ि ऐका ||११||

११] आकाशातपहिि िोय यरा गचछहि सागर |

सवथदवनमसकारः कशव परहिगचछहि ||२||

याकारण सवथ दवासी | नमसकाराव अतयादरसी |

अहधषठान माहनिा दवासी | परम सौखय वाट ||१२||

दव दवाची अहधषठान | सतपातर सदगरची सरान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

या कारण नमसकार करण | उभय मागी ||१३||

नमसकार लीनिा घड | नमसकार हवकलप मोड |

नमसकार सखय घड | नाना सतपातरासी ||१४||

नमसकार दोरष जािी | नमसकार अनयाय कषमिी |

नमसकार मोडली जडिी | समाधान ||१५||

हससापरिा नािी दड | ऐस बोलिी उदड |

याकारण अखड | दव भकत वदाव ||१६||

नमसकार कपा उचबळ | नमसकार परसननिा

परबळ | नमसकार गरदव वोळ | साधकावरी ||१७||

हनःशरष कररिा नमसकार | नासिी दोरषाच हगररवर |

आणी मखय परमशवर | कपा करी ||१८||

नमसकार पहिि पावन | नमसकार सिासी शरण |

नमसकार जनममरण | दरी दऱिाव ||१९||

परम अनयाय करहन आला | आणी साषटाग नमसकार

घािला | िरी िो अनयाय कषमा कला | पाहिज शरषठी ||२०||

याकारण नमसकारापरि | आणीक नािी अनसरि |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नमसकार पराणीयाि | सद बहदध लाग ||२१||

नमसकारास वचाव नलग | नमसकारास कषटाव नलग |

नमसकारास कािीच नलग | उपकणथ सामगरी ||२२||

नमसकारा ऐस नािी सोप | नमसकार करावा अननयरप |

नाना साधनी सािप | कासया हसणाव ||२३||

साधक भाव नमसकार घाली | तयाची हचिा साधस

लागली | सगम पर नऊन घाली | जरील िर ||२४||

याकारण नमसकार शरषठ | नमसकार वोळिी वररषठ |

यर साहगिली पषट | सािावी भकती ||२५||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

वदनभहकतहनरपणनाम समास सिावा || ४६ ||

दशक ४ समास ६ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] गभसिी ६६- सयथ [२] हससापरिा ६१६ndash मसिकाहन

(सारखा) सवथशरषठ[३] हनःशरषकररिा नमसकार ६१८-

अगदी मनापासन मनोभाव नमसकार कलयास [४] आणीक

नािी अनसरि ६२१- यासारख आणखीन कािी इषट योगय

ि काय सागाव [५] पषट ६२५- सपषट

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास सािवा दासयभहकतहनरपण || ४७ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािाव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | सािवी भकती ||१||

सािव भजन ि दासय जाणाव | पहडल कायथ हििक

कराव | सदा सहननधहच असाव | दवदवारी ||२||

दवाच वभव साभाळाव | नयनपणथ पडोहच नदाव |

चढि वाढि वाढवाव | भजन दवाच ||३||

भगली दवाळय करावी | मोडली सरोवर बाधावी |

सोफ धमथशाळा चालवावी | निनहच काय ||४||

नाना रचना जीणथ जजथर | तयाच कराव जीणोदधार |

पहडल कायथ ि सतवर | चालहवि जाव ||५||

गज रर िरग हसिासन | चौदकया हसहबका सखासन |

मचक डोलिार हवमान | निनहच करावी ||६||

मघडबर छतर चामर | सयाथपान हनशाण अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनतय निन अतयादर | साभाहळि जावी ||७||

नाना परकारीची यान | बसावयाची उततम सरान |

बहहवध सवणाथसन | यत करीि जावी ||८||

भवन कोठडया पटया मादसा | राझण कोिळी घागरी

बहवसा | सपणथ दरवाश ऐसा | अहि यत करावा ||९||

भयरी िळघर आणी हववर | नाना सरळ गपत दवार |

अनघय वसिची भाडार | यत करीि जावी ||१०||

आळकार भरषण ददवाबर | नाना रत मनोिर |

नाना धाि सवणथपातर | यत करीि जावी ||११||

पषपवारटका नाना वन | नाना िरवराची बन |

पाविी करावी जीवन | िया विासी ||१२||

नाना पशहचया शाळा | नाना पिी हचतरशाळा |

नाना वादय नाटयशाळा | गणी गायक बहसाल ||१३||

सवयपाकगि भोजनशाळा | सामगरीगि धमथशाळा |

हनददरसिाकारण पडशाळा | हवशाळ सरळ ||१४||

नाना पररमळदरवाची सरळ | नाना खादयफळाची सरळ |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नाना रसाची नाना सरळ | यत करीि जावी ||१५||

नाना वसिाची नाना सरान | भगली करावी निन |

दवाच वभव वचन | दकिी मिणौहन बोलाव ||१६||

सवाा ठाई अहि सादर | आणी दासयतवासहि

ितपर | कायथभागाचा हवसर | पडणार नािी ||१७||

जयतया पव मोिोतसाव | असभाव चालवी वभव |

ज दखिा सवगीच दव | िटसि िोिी ||१८||

ऐस वभव चालवाव | आणी नीच दासयतवहि कराव |

पहडल परसगी सावध असाव | सवथकाळ ||१९||

ज ज कािी पाहिज | ि ि ितकाळहच दइज |

अतयि आवडी कीज | सकळ सवा ||२०||

चरणिाळण सनान आचमन | गधािि वसन भरषण |

आसन जीवन नाना समन | धप दीप नवदय ||२१||

शयनाकारण उततम सरळ | जळ ठवावी ससीिळ |

िाबोल गायन रसाळ | रागरग करावी ||२२||

पररमळदरव आणी फलल | नाना सगधल िल |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

खादय फळ बहसाल | सहननधहच असावी ||२३||

सड समाजथन करावी | उदकपातर उदक भरावी |

वसन परिालन आणावी | उततमोततम ||२४||

सकळाच कराव पारपतय | आलयाच कराव आहितय |

ऐसी ि जाणावी सतय | सािवी भकती ||२५||

वचन बोलावी करणची | नाना परकार सििीची |

अिर हनविी सकळाची | ऐस वदाव ||२६||

ऐसी ि सािवी भकती | हनरोहपली यरामिी |

परतयि न घड िरी हचतती | मानसपजा करावी ||२७||

ऐस दासय कराव दवाच | यणहच परकार सदगरच |

परतयि न घड िरी मानसपजच | कररि जाव ||२८||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

दासयभहकतहनरपणनाम समास सािवा || ४७ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ७ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] िरग ७६- घोड[२] चौदकयाहनशाण अपार ७६-

चौरगपषकळ हनशाण[३] राजण कोिळी ७९- मािीच

राजणमोठी भाडी इ[४] मादसा ७९- पटार [५] अनघय

वसि ७१०- दान दयावयाचया नसिील अशा अमोल वसि

[६] पाविी करावी जीवन ७१२- जगणयासाठी उपयकत

िोिील अशी करावीि [७] नाना वसिाची ७१६- हवहवध

वसिची [८] फलल ७२३- अततर [९] कराव पारपतय ७२५-

समाचार घयावा [१०] आहितय ७२५- अहिरथयपाहणचार

[११] वसन परिालन ७२४- कपड सवचछ धवन आणावीि

शरीराम जयराम जयजयराम शरीराम जयराम जयजयराम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास आठवा सखयभहकतहनरपण || ४८ ||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | सािव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | आठवी भकती ||१||

दवासी परम सखय कराव | परम परीिीन बाधाव |

आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२||

दवास जयाची परीिी | आपण विाथव िण रीिी |

यण कररिा भगविी | सखय घड नमसि ||३||

भहकत भाव आणी भजन | हनरपण आणी करा-

कीिथन | परमळ भकताच गायन | आवड दवा ||४||

आपण िसहच विाथव | आपणाहस िच आवडाव |

मनासाररख िोिा सवभाव | सखय घड नमसि ||५||

दवाचया सखयतवाकारण | आपल सौखय सोडन दण |

अननयभाव जीव पराण | शरीर िहि वचाव ||६||

साडन आपली ससारवरा | कररि जावी दवाची हचिा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

हनरपण कीिथन करा वािाथ | दवाचयाहच सागावा ||७||

दवाचया सखयतवासाठी | पडावा हजवलगासी िटी |

सवथ अपाथव सवटी | पराण िोहि वचावा ||८||

आपल आवघहच जाव | परी दवासी सखय रािाव |

ऐसी परीिी हजव भाव | भगविी लागावी ||९||

दव मिहणज आपला पराण | पराणासी न कराव

हनवाथण | परम परीिीच लिण | ि ि ऐस अस ||१०||

ऐस परम सखय धररिा | दवास लाग भकताची हचिा |

पाडव लाखाजोिरी जळिा | हववरदवार कादढल ||११||

दव सखयतव राि आपणासी | ि िो वमथ आपणाहच पासी |

आपण वचन बोलावी जसी | िसी यिी पडसाद ||१२||

आपण असिा अननयभाव | दव ितकाळहच पाव |

आपण तरास घिा जीव | दवहि तरास ||१३||

१२] य यरा मा परपदयनि िासिरव

भजामयिमभगी४११

जस जयाच भजन | िसाहच दवहि आपण |

मिणौन ि आवघ जाण | आपणाहच पासी ||१४||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपलया मनासाररख न घड | िण गण हनषठा

मोड | िरी गोषटी आपणाकड | सिजहच आली ||१५||

मघ चािकावरी वोळना | िरी चािक पालटना |

चदर वळहस उगवना | िऱिी चकोर अननय ||१६||

ऐस असाव सखयतव | हववक धराव सतव |

भगविावरील ममतव | साडहच नय ||१७||

सखा मानावा भगवि | मािा हपिा गण गोि |

हवदया लकषमी धन हवतत | सकळ परमातमा ||१८||

दवावगळ कोणी नािी | ऐस बोलिी सवथहि |

परि तयाची हनषठा कािी | िसीच नस ||१९||

मिणोहन ऐस न कराव | सखय िरी खरहच कराव |

अिरी सदढ धराव | परमशवरासी ||२०||

आपहलया मनोगिाकारण | दवावरी करोधास यण |

ऐसी नविि कक लिण | सखयभकतीची ||२१||

दवाच ज मनोगि | िहच आपल उहचि |

इचछसाठी भगवि | अिर नय की ||२२||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दवाच इचछन विाथव | दव करील ि मानाव |

मग सिजहच सवभाव | कपाळ दव ||२३||

पािािा दवाच कपसी | मािची कपा कायसी |

मािा वधी बाळकासी | हवपहततकाळी ||२४||

दव भकत कोण वहधला | कधी दहखला ना ऐदकला |

शरणागिास दव जाला | वजरपजर ||२५||

दव भकताचा कवारी | दव पहििासी िारी |

दव िोय सािाकारी | अनाराचा ||२६||

दव अनाराचा कपिी | नाना सकटापासन रिी |

धाहवननला अिरसािी | गजदराकारण ||२७||

दव कपचा सागर | दव करणचा जळधर |

दवासी भकताचा हवसर | पडणार नािी ||२८||

दव परीिी राखो जाण | दवासी कराव साजण |

हजवलग आवघी हपसण | कामा न यिी ||२९||

सखय दवाच िटना | परीिी दवाची हवटना |

दव कदा पालटना | शरणागिासी ||३०||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

मिणोहन सखय दवासी कराव | हििगज ियासी

सागाव | आठव भकतीच जाणाव | लिण ऐस ||३१||

जसा दव िसा गर | शासतरी बोहलला िा हवचार |

मिणौन सखयतवाचा परकार | सदगरसी असावा ||३२||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

सखयभहकतहनरपणनाम समास आठवा || ४८ ||

दशक ४ समास ८ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१]हनवाथण ८१०- नाश [२] अिर नय ८२२- दर कर

नयहवसर नय [३] वजरपजर ८२५- बळकट

आधाराचासकटाि साभाळणारा [४] कपिी ८२७-

कवारी [५] हजवलग आवघी हपसण ८२९- हनकटविीय

अतयि सवारी असिाि [६] साजण ८२९- हमतर

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास नववा आतमहनवदनभहकतहनरपण || ४९||

शरीराम

मागा जाल हनरपण | आठव भकतीच

लिण | आिा ऐका सावधान | भहकत नवमी ||१||

नवमी हनवदन जाणाव | आतमहनवदन कराव |

िहि साहगजल सवभाव | पराजळ करहन ||२||

ऐका हनवदनाच लिण | दवाहस वािाव आपण |

कराव ितवहववरण | मिहणज कळ ||३||

मी भकत ऐस मिणाव | आणी हवभकतपणहच

भजाव | ि आवघहच जाणाव | हवलिण ||४||

लिण असोन हवलिण | जञान असोन अजञान |

भकत असोन हवभकतपण | ि ि ऐस ||५||

भकत मिहणज हवभकत नवि | आणी हवभकत मिहणज

भकत नवि | हवचारहवण कािीच नवि | समाधान ||६||

िसमाि हवचार करावा | दव कोण िो वोळखावा |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

आपला आपण शोध घयावा | अियाथमी ||७||

मी कोण ऐसा हनवाडा | पािो जािा ितवझाडा |

हवचार कररिा उघडा | आपण नािी ||८||

ितव ितव जविा सर | िविा आपण क चा उर |

आतमहनवदन यण परकार | सिजहच जाल ||९||

ितवरप सकळ भास | हववक पािािा हनरस |

परकहिहनरास आतमा अस | आपण क चा ||१०||

यक मखय परमशवर | दसरी परकहि जगदाकार |

हिसरा आपण क चा चोर | आहणला मध ||११||

ऐस ि हसदधहच असिा | नाहरली लाग दिअििा |

परि हवचार पािो जािा | कािीच नस ||१२||

पािािा ितवहववचना | हपडबरहमाडितवरचना |

हवशवाकार वकती नाना | ितव हवसिारली ||१३||

ितव साितव वोसरिी | साितव नर आतमपरहचिी |

आतमा अस आददअिी | आपण क चा ||१४||

आतमा यक सवानदघन | आणी अिमातमा ि वचन |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

िरी मग आपण क चा हभनन | उरला िर ||१५||

सोि िसा ि उततर | याच पािाव अराािर |

पाििा आतमयाचा हवचार | आपण क चा िर ||१६||

आतमा हनगथण हनरजन | ियासी असाव अननय |

अननय मिहणज नािी अनय | आपण क चा िर ||१७||

आतमा मिहणज िो अदवि | जर नािी दविादवि |

िर मीपणाचा िि | उरल क चा ||१८||

आतमा पणथतव पररपणथ | जर नािी गणागण |

हनखळ हनगथणी आपण | कोण क चा ||१९||

तवपद ितपद अहसपद | हनरसहन सकळ भदाभद |

वसि ठाईची अभद | आपण क चा ||२०||

हनरहसिा जीवहशवउपाधी | जीवहशवहच क च

आधी | सवरपी िोिा दढबहदध | आपण क चा ||२१||

आपण हमरथया साच दव | दवभकत अननयभाव |

या वचनाचा अहभपराव | अनभवी जाणिी ||२२||

या नाव आतमहनवदन | जञाहनयाच समाधान |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

नवम भकतीच लिण | हनरोहपल ||२३||

पचभिामधय आकाश | सकळ दवामध जगदीश |

नवहवधा भकतीमधय हवशरष | भहकत नवमी ||२४||

नवमी भकती आतमहनवदन | न िोिा न चक जनम-

मरण | ि वचन सतय परमाण | अनयरा नवि ||२५||

ऐसी ि नवहवधा भकती | कलया पाहवज सायोजय-

मकती | सायोजयमकतीस कलपािी | चळण नािी ||२६||

हििी मकतीस आि चळण | सायोजयमकती अचळ जाण |

तरलोकयास िोिा हनवाथण | सायोजयमकती चळना ||२७||

आवघीया चतवार मकती | वदशासतर बोलिी |

ियामधय िीन नासिी | चौरी ि अहवनाश ||२८||

पहिली मकती ि सलोकिा | दसरी ि समीपिा |

हिसरी ि सवरपिा | चौरी सायोजयमकती ||२९||

ऐहसया चतवार मकती | भगवदभजन पराणी पाविी |

िहच हनरपण पराजळ शरोिी | सावध पढ पररसाव ||३०||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद

आतमहनवदनभहकतहनरपणनाम समास नववा || ४९ ||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

दशक ४ समास ९ मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[]आतमहनवदनभहकतहनरपण ४९- छापील परिीि

rsquoहनरपणrsquoशबद नािी [१] ितव ितव जविा सर ९९-

आतमसवरपाच जञान झालयावर पचभिा -तमक दिािील िततव

तया आतमिततवािच लय पाविाि [२] नाहरली ९१२ ndash

लटकीहमरथया[३] ितव साितव वोसरिी ९१४- मी

ितवाचा सािी आि मिणज rsquoमीrsquo िततवापासन हभनन आि rsquoमीrsquo

िततव नािीrdquoसवा खहलवद बरहमrdquoअशी आतमपरिीिी आली कक

साहितवच उरि नािी आददअिी एकच आतमा आिआपण

हनराळ नािीच[४] चळण नािी ९२६- चळि नािी अचल

[५] चतवार ९२८- चार [६] तवपद ९२०- िततवमहस या

मिावाकयािील तवपद व ितपद याचा भद अहसपदान काढन

rsquoि ि आिसrsquo अस ऐकय िोऊन अवहशषट शदध परबरहम उरि

जयजय रघवीर समरथ शरीराम जयरामजयजयराम

शरीराम समरथ

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा महकतचिषटय || ४१० ||

शरीराम

मळी बरहम हनराकार | िर सफरथिरप अिकार |

िो पचभिाचा हवचार | जञानदशकी बोहलला ||१||

िो अिकार वायोरप | ियावरी िजाच सवरप |

िया िजाचया आधार आप | आवणोदक दाटल ||२||

िया आवणोदकाचया आधार | धरा धररली फहणवर |

वरिी छपनन कोटी हवसिार | वसधरा ि ||३||

इयवरी पररघ सपत सागर | मधय मर मािा रोर |

अषट ददगपाळ िो पररवार | अिर वहषटि राहिला ||४||

िो सवणाथचा मािा मर | परथवीस ियाचा आधार |

चौर यासी सिसर हवसिार | रदी ियाची ||५||

उच िरी मयाथदवगळा | भमीमध सिसर सोळा |

िया भोविा वहषटि पाळा | लोकालोक पवथिाचा ||६||

िया ऐहलकड हिमाचळ | जर पाडव गळाल

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

सकळ | धमथ आणी िमाळनीळ | पढ गल ||७||

जर जावया मागथ नािी | मागी पसरल मािा अिी |

हसिसख सखावल ििी | पवथिरप भासिी ||८||

िया ऐहलकड सवटी जाण | बददरकाशरम बददरनारायण |

िर मािा िापसी हनवाथण | दितयागारथ जािी ||९||

िया ऐहलकड बददरकदार | पािोन यिी लािानरोर |

ऐसा िा अवघा हवसिार | मरपवथिाचा ||१०||

िया मरपवथिा पाठारी | िीन शग हवरषमिारी |

पररवार राहिल ियावरी | बरहमा हवषण मिश ||११||

बरहमशग िो पवथिाचा | हवषणशग िो मगथजाचा |

हशवशग िो सफरटकाचा | कलास नाम तयाच ||१२||

वकठ नाम हवषणशगाच | सतयलोक नाम बरहम-

शगाच | आमराविी इदराच | सरळ खालि ||१३||

िर गण गधवथ लोकपाळ | िहिस कोटी दव सकळ |

चौदा लोक सवणाथचळ | वहषटि राहिल ||१४||

िर कामधनची हखललार | कलपिरची बन अपार |

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

अमिाची सरोवर | ठाई ठाई उचबळिी ||१५||

िर उदड हचिामणी | हिर पररसाहचया खाणी |

िर सवणथमय धरणी | लखलखायमान ||१६||

परम रमणीय फाकिी दकळा | नवरताहचया

पारषाणहसळा | िर अखड िररषवळा | आनदमय ||१७||

िर अमिाची भोजन | ददव गध ददव समन |

अषट नायका गधवथगायन | हनरिर ||१८||

िर िारणय वोसरना | रोगवाधीहि असना |

वधापय आणी मरण यना | कदाकाळी ||१९||

िर यकाहहन यक सदर | िर यकाहहन यक

चिर | धीर उदार आणी शर | मयाथदवगळ ||२०||

िर ददवदि जयोहिरप | हवदयलयिसाररखी सवरप |

िर यश कीरथि परिाप | हसमा साहडली ||२१||

ऐस ि सवगथभवन | सकळ दवाच वसि सरान |

िया सरळाच महिमान | बोहलज हििक रोड ||२२||

यर जया दवाच भजन कराव | िर ि दवलोकी रािाव |

सलोकिा मकतीच जाणाव | लिण ऐस ||२३||

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

लोकी रािाव ि सलोकिा | समीप असाव ि समीपिा |

सवरपहच विाव ि सवरपिा | हिसरी मकती ||२४||

दवसवरप जाला दिी | शरीवतस कौसिभ लकषमी

नािी | सवरपिच लिण पािी | ऐस अस ||२५||

सकि आि िो भोहगिी | सकि सरिाच ढकलन

दिी | आपण दव ि असिी | जस िस ||२६||

मिणोहन हिनी महकत नाहसवि | सायोजयमकती ि

शाशवि | िहि हनरोहपजल सावहचतत | ऐक आिा ||२७||

बरहमाड नासल कलपािी | पवथिासहिि जळल हििी |

िविा अवघच दव जािी | मा महकत क चया िर ||२८||

िविा हनगथण परमातमा हनशचळ | हनगथण भकती िहि

अचळ | सायोजयमकती ि कवळ | जाहणज ऐसी ||२९||

हनगथणी अननय असिा | िण िोय सायोजयिा |

सायोजयिा मिहणज सवरपिा | हनगथण भकती ||३०||

सगण भकती ि चळ | हनगथण भकती ि न चळ |

ि आवघ पराजळ कळ | सद गर कहलया ||३१||

इहि शरीदासबोध गरहशषयसवाद महकतचिषटयनाम

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

समास दिावा || ४१० || दशक चवरा समापत ||

दशक ४ समास १० मधील कठीण शबदाच चरणाच अरथ व

रटपा-

[१] आवणोदक १०२- जलावरण [२] िमालनीळ १०७-

यमधमथ [३] मािाअिी १०८- मोठाल सपथ[४] िीन शग

१०११- िीनहशखर [५] हवरषमिारी १०११-

वाकडयाहिकडया ओळीि[६] मगथजाचा १०१२-पाचचा

[७] हििी १०२८- परथवी

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

१]पपकलयाणसवामीचया िसिहलहखिावरन छापललया शक

१९२९ सालचया दसर या आवहततवरन सदर दासबोधाची

िळरटपासि सगणकावहतत ियार करनया सगणक आवहततच

इिरानी छापललया परिीबरोबर िलना करन िी हनदोरष

करणयाचा अटोकाट परयत कला आि

२] दशक व समासाची नाव शकयिोवर मळ परिीि जी

आिि िीच ठवली आििपरि कािी नावाि रोडासा बदल

कला आि अमक नावाचा दशकसमास अस परतयकवळी

सागणयाची आवशयकिा नािीमिणन नावाबरोबर जोडलला

rsquoनामrsquo िा rsquoनावाचाrsquoया अराथचा शबद वगळला आिवाचकानी

या दकरकोळ दरसतयासाठी िमा करावीजया नावाि बदल

कला आि ि शबद िारादकि कल आिितयाच हववरण

िळरटपाि ददल आि

३] पनरावतत नावापढ दशककरमाक व समास करमाक ददल

असन परतयक समासाचा पान करमाक अनकरमहणकि

माहििीसाठी ददल आिििसच िळरटपाि परतयक

शबदासमोर समासकरमाक व ओवीकरमाक ददल आिियामळ

िवा िो समासओवी व शबद शोधण सलभ िोईल

४] दासबोधाि आलल ससकि शलोकाना अनकरमाक ददल

आिि शलोकापढील अक तया समासािील शलोकाची सखया

दशथविो-इहि सभपजञाकलकणीपण]

दासबोध समरथ रामदास

ई साहितय परहिषठान wwwesahitycom

Page 5: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 6: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 7: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 8: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 9: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 10: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 11: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 12: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 13: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 14: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 15: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 16: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 17: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 18: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 19: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 20: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 21: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 22: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 23: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 24: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 25: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 26: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 27: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 28: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 29: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 30: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 31: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 32: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 33: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 34: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 35: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 36: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 37: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 38: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 39: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 40: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 41: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 42: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 43: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 44: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 45: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 46: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 47: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 48: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 49: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 50: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 51: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 52: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 53: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 54: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 55: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 56: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 57: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 58: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 59: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 60: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 61: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 62: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 63: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 64: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 65: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 66: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 67: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 68: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 69: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 70: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 71: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 72: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 73: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 74: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 75: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 76: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 77: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 78: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 79: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 80: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 81: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 82: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 83: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 84: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 85: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 86: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 87: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 88: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 89: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 90: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 91: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 92: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 93: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 94: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 95: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 96: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 97: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 98: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 99: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 100: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 101: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 102: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 103: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 104: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 105: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 106: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 107: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 108: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 109: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 110: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 111: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 112: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 113: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 114: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 115: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 116: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 117: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 118: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 119: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 120: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 121: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 122: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 123: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 124: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 125: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 126: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 127: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 128: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 129: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 130: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 131: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 132: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 133: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 134: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 135: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 136: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 137: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 138: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 139: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 140: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 141: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 142: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 143: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 144: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 145: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 146: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 147: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 148: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 149: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 150: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 151: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 152: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 153: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 154: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 155: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 156: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 157: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 158: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 159: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 160: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 161: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 162: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 163: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 164: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 165: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 166: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 167: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 168: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 169: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 170: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 171: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 172: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 173: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 174: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 175: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 176: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 177: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 178: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 179: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 180: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 181: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 182: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 183: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 184: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 185: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 186: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 187: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 188: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 189: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 190: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 191: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 192: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 193: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 194: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 195: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 196: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 197: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 198: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 199: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 200: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 201: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 202: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 203: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 204: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 205: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 206: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 207: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 208: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 209: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 210: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 211: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 212: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 213: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 214: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 215: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 216: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 217: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 218: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 219: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 220: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 221: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 222: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 223: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 224: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 225: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 226: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 227: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 228: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 229: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 230: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 231: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 232: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 233: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 234: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 235: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 236: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 237: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 238: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 239: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 240: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 241: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 242: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 243: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 244: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 245: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 246: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 247: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 248: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 249: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 250: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 251: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 252: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 253: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 254: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 255: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 256: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 257: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 258: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 259: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 260: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 261: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 262: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 263: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 264: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 265: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 266: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 267: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 268: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 269: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 270: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 271: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 272: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 273: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 274: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 275: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 276: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 277: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 278: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 279: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 280: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 281: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 282: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 283: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 284: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 285: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 286: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 287: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 288: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 289: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 290: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 291: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 292: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 293: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 294: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 295: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 296: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 297: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 298: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 299: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 300: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 301: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 302: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 303: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 304: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 305: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 306: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 307: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान
Page 308: दासबोध - eSahity.comesahity.com/uploads/5/0/1/2/501218/dasbodh_khand_1.pdf · दासबोध समर्थ रामदास ई साहित्य प्रहिष्ठान