अ॓ताष्ट्री स॓गठन औ उनकॐ ख्ु ाल€¦ ·...

68
अंतररारीय संगठन और उनके यालय संगठन मुयालय संयुत रासंघ यू यॉक संयुत राबाल नधि (यूनीसेफ) यू यॉक संयुत राजनसंया कोष (यूएनएफपीए) यू यॉक संयुत रायापार और विकास समेलन (अंकटाड) जनेिा विि िाय संगठन जनेिा अंतररारीय संगठन जनेिा अंतराकरीय रेड ॉस सममनत जनेिा विि यापार संगठन जनेिा विि मौसम विान संगठन जनेिा विि बौविक संपदा संगठन जनेिा अंतराकरीय मानक संगठन जनेिा संयुत राशैिक िाननक और सांक नतक संगठन (यूनेको) पेररस आधथक सहयोग और विकास संगठन (ओईसीडी) पेररस संयुत राऔयोधगक विकास संगठन (यूननडो) विएना अंतराकरीय परमाणु ऊजाक एजसी विएना पेरोमलयनयाकतदेशौ का संगठन (ओपेक) विएना अंतराकरीय मुा कोष (आईएमएफ) िमशंगटन डीसी विि बक िमशंगटन डीसी एमनेटी इंटरनेशनल लंडन अंतराकरीय समुिती संगठन लंडन रारौ का रारमंडल लंडन अंतराकरीय यायालय हेग यूननिसकल पोटल यूननयन बनक

Upload: others

Post on 22-Oct-2020

20 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • अतंरराष्ट्रीय संगठन और उनके मखु्यालय

    संगठन मुख्यालय

    संयुक्त राष्ट्र संघ न्यू यॉकक संयुक्त राष्ट्र बाल ननधि (यूनीसेफ) न्यू यॉकक संयुक्त राष्ट्र जनसंख्या कोष (यूएनएफपीए) न्यू यॉकक संयुक्त राष्ट्र व्यापार और विकास सम्मेलन (अंकटाड) जजनेिा विश्ि स्िास््य संगठन जजनेिा अंतरराष्ट्रीय श्रम संगठन जजनेिा अंतराकष्ट्रीय रेड क्रॉस सममनत जजनेिा विश्ि व्यापार संगठन जजनेिा विश्ि मौसम विज्ञान संगठन जजनेिा विश्ि बौविक संपदा संगठन जजनेिा अंतराकष्ट्रीय मानक संगठन जजनेिा संयुक्त राष्ट्र शैक्षिक िैज्ञाननक और सांस्कृनतक संगठन (यूनेस्को)

    पेररस

    आधथकक सहयोग और विकास संगठन (ओईसीडी) पेररस संयुक्त राष्ट्र औद्योधगक विकास संगठन (यूननडो) विएना अंतराकष्ट्रीय परमाण ुऊजाक एजेंसी विएना पेरोमलयम ननयाकतक देशों का संगठन (ओपेक) विएना अंतराकष्ट्रीय मुद्रा कोष (आईएमएफ) िॉमशगंटन डीसी विश्ि बैंक िॉमशगंटन डीसी एमनेस्टी इंटरनेशनल लंडन अंतराकष्ट्रीय समुद्रिती संगठन लंडन राष्ट्रों का राष्ट्रमंडल लंडन अंतराकष्ट्रीय न्यायालय द हेग यूननिसकल पोस्टल यूननयन बनक

  • संगठन मुख्यालय

    खाद्य एिं कृवष संगठन (एफएओ) रोम उत्तर अटलांटटक संधि संगठन (नाटो) बु्रसेल्स रांसपेरेंसी इंटरनेशनल बमलकन अंतराकष्ट्रीय अिय ऊजाक एजेंसी अबू िाबी (संयुक्त अरब अमीरात) दक्षिण एमशयाई िेत्रीय सहयोग संगठन काठमांडु दक्षिण पूिक एमशयाई राष्ट्र संगठन (आमसयान) जकाताक एमशया प्रशांत आधथकक सहयोग फोरम (अपेक) मसगंापुर इस्लामी सहयोग संगठन जेद्दा िेत्रीय सहयोग के मलए टहदं महासागर ररम संघ इबेन, मॉरीशस रासायननक हधथयार ननषेि संगठन द हेग, नीदरलैंड अंतरराष्ट्रीय ओलंवपक सममनत लुसाने, जस्िटजरलैंड विश्िव्यापी प्रकृनत ननधि गलांड, जस्िट्जरलैंड शुि एिं अनुप्रयोधगक रसायन का अंतराकष्ट्रीय संघ ज्यूररख, जस्िट्जरलैंड विश्ि आधथकक मंच जजनेिा, जस्िट्जरलैंड अंतरराष्ट्रीय जल सिेिण संगठन मोनाको एथलेटटक संघटनों का अंतरराष्ट्रीय संघ (आई.ए.ए.एफ) मोनाको एसोमसएशन फुटबॉल अंतरराष्ट्रीय महासंघ (फीफा) ज्यूररख, जस्िट्जरलैंड अंतरराष्ट्रीय क्रक्रकेट पररषद (आई.सी.सी) दबुाई अंतरराष्ट्रीय हाकी महासंघ लुसाने, जस्िटजरलैंड विश्ि शतरंज संघ एथेंस, ग्रीस अंतराकष्ट्रीय प्रकृनत संरिण संघ (आई.यु.सी.एन.) गलांड, जस्िटजरलैंड ननरुवपत नाम और नंबर का इंटरनेट ननगम (आई.सी.ए.ए.एन.) लॉस एंजजल्स, सं.रा.अ. डॉक्टसक विदाउट बॉडकसक जजनेिा, जस्िट्जरलैंड इंटरनेशनल शूटटगं स्पोट्कस फेडरेशन म्यूननख, जमकनी स्मारक और स्थल पर अंतरराष्ट्रीय पररषद पेररस, फ्ांस

  • विमिन्न पुरस्कारों के प्रथम प्राप्तकताक

    भारत रत्न

    िारत रत्न से सम्माननत क्रकए जाने िाल ेपहल ेिारतीय सी० राजागोपालाचारी राष्ट्रपनत बनन ेिाल ेपहल ेिारत रत्न डॉ० एस०् रािाकृष्ट्णन मरणोपरांत िारत रत्न से सम्माननत क्रकए जाने िाल ेपहले व्यक्ती लाल बहादरु शास्त्री िारत रत्न से सम्माननत क्रकए जाने िाल ेपहल ेिैज्ञाननक सी० िी० रमन िारत रत्न से सम्माननत क्रकए जाने िाल ेपहल ेऔर एकमात्र उद्योगपनत जे० आर० डी० टाटा िारत रत्न से सम्माननत क्रकए जानी िाली पहली मटहला श्रीमती इंटदरा गांिी

    साहित्त्यक पुरस्कार

    साटहत्य में नोबेल पुरस्कार पान ेिाल ेपहल ेिारतीय रबबदं्रनाथ टैगोर िारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार के पहल ेप्राप्तकताक जी० संकारा कुरुप अंगे्रजी साटहत्य के मलए साटहत्य अकादमी पुरस्कार पान ेिाल ेपहल ेव्यक्ती आर० के० नारायण

    अंगे्रजी साटहत्य के मलए नोबेल पुरस्कार पान ेिाल ेपहल ेव्यक्ती रडयाडक क्रकपमलगं बूकर पुरस्कर पान ेिाल ेपहले िारतीय सलमान रुश्दी बूकर पुरस्कर पान ेिाली पहली िारतीय मटहला अरंुिनत रॉय पुमलत्जर पुरस्कार (ररपोटटिंग िगक) पान ेिाल ेपहल ेिारतीय गोबबदं बबहारी लाल

    खेल पुरस्कार

    राजीि गांिी खेल रत्न पुरस्कार के पहल ेप्राप्तकताक विश्िनाथन आनंद राजीि गांिी खेल रत्न पुरस्कार की पहली मटहला प्राप्तकताक

    कणकम मल्लेश्िरी

    ध्यानचंद जीिनकाल सफलता पुरस्कार के पहल ेप्राप्तकताक अपणाक घोष

    अजुकन पुरस्कर पान ेिाल ेपहले क्रक्रकेट खखलाड़ी सलीम दरुाकनी

    विज्ञान के क्षेत्र के पुरस्कार

  • खेल पुरस्कार

    नोबेल पुरस्कार से सम्माननत पहल ेिारतीय िैज्ञाननक सी० िी० रमन िौनतक विज्ञान के िेत्र मे नोबेल पुरस्कार पान ेिाल ेपहल ेिैज्ञाननक

    विमलयम के० रेंट्जेन

    नोबेल पुरस्कार पान ेिाली पहली मटहला मैडम क्यूरी (1903)

    शौयय पुरस्कार

    परम िीर चक्र के पहल ेविजेता मेजर सोमनाथ शमाक परम िीर चक्र के पहल ेऔर एकमात्र िायु सेना अधिकारी

    फ्लाईंग अफसर ननमकलजीत शखेों

    अशोक चक्र की पहली मटहला विजेता नीरजा िनोत (1987)

    विदेशी पुरस्कार

    ननशान-ए-पाक्रकस्तान से सम्माननत पहल ेिारतीय मोरारजी देसाई मेगसेस ेपुरस्कार से सम्माननत पहल ेिारतीय विनोिा िाि े

    फिल्म पुरस्कार

    दादासाहेब फालके पुरस्कार की पहली प्राप्तकताक देविका रानी क्ऱिल्म़ेियर सिकशे्रष्ट्ठ अमिनेता पुरस्कार के पहल ेविजेता टदलीप कुमार

    क्ऱिल्म़ेियर सिकशे्रष्ट्ठ अमिनेत्री पुरस्कार की पहली विजेता मीना कुमारी

    राष्ट्रीय क्रफल्म पुरस्कार जीतने िाली पहली टहदंी क्रफल्म

    ममजाक गामलब (1954)

    सिकशे्रष्ट्ठ क्रफल्म का अकादमी पुरस्कार (ऑस्कर) जीतन ेिाली पहली क्रफल्म विगंस (1927-28)

    अन्य पुरस्कार

    जिाहर लाल नेहरू अंतरराष्ट्रीय सद्िािना पुरस्कार से सम्माननत पहल ेव्यक्ती यु थांट (1965)

  • खेल पुरस्कार

    इंटदरा गांिी शांनत, ननरस्त्रीकरण और विकास पुरस्कार के पहल ेविजेता

    पालेमेंटेररअंस फॉर गलोबल एक्श्न (Parliamentarians for Global Action(1986))

    उत्कृष्ट्ट सांसद पुरस्कार से सम्माननत पहल ेव्यक्ती श्री चंद्रशखेर (1995) गांिी शांती पुरस्कार (िारत सरकार का) के पहल ेप्राप्तकताक जूमलयस न्येरेरे (1995)

    नॉमकन बोरलॉग (हररत क्रांनत के जनक) द्िारा स्थावपत विश्ि खाद्य पुरस्कार के पहले प्राप्तकताक

    एम० एस० स्िाममनाथन (िारत मे हररत क्रांनत के जनक), 1987

    सांप्रदानयक सद्भाि पुरस्कार (व्यक्ती) के पहल ेप्राप्तकताक अश्घर अली इंजीननयर, 1997

    सांप्रदानयक सद्भाि पुरस्कार (संगठन) के पहल ेप्राप्तकताक

    कौमी एकता न्यास , 1997

    सांस्कृनतक सद्भाि के मलए टैगोर पुरस्कार के पहल ेप्राप्तकताक पंडडत रिी शंकर, 2012

    हूिर मेडल के पहल ेएमशयाई प्राप्तकताक (अमेररका द्िारा इंजीननयरों को मानिता की उत्कृष्ट्ट सेिा के मलये टदए जाने िाला प्रनतजष्ट्ठत पुरस्कार)

    ए० पी० जे० अब्दलु कलाम, 2008

    विश्ि में िारत का स्थान

    दनुनया में सरकार समधथकत पररिार ननयोजन लागू करने िाला पहला देश । विश्ि का सबसे बड़ा डाक नेटिकक िारत में है । सिाकधिक पशुिन आबादी । दिू का सबस ेबड़ा उत्पादक । दनुनया में बाजरे का सबस ेबड़ा उत्पादक सोने के आिूषण का सबसे बड़ा उपिोक्ता। जूट का सबसे बड़ा उत्पादक । अदरक का सबसे बड़ा उत्पादक । केले का सबसे बड़ा उत्पादक ।

  • अरंडी के बीजों का सबसे बड़ा उत्पादक । आमों का सबस ेबड़ा उत्पादक । कुसुम तेल बीज का सबस ेबड़ा उत्पादक । पपीत ेका सबस ेबड़ा उत्पादक । चाय का दसूरा सबसे बड़ा उत्पादक, चाय उत्पादन मे पहला स्थान चीन का है । गन्न ेका दसूरा सबस ेबड़ा उत्पादक, गन्ना उत्पादन मे पहला स्थान ब्रात़्िल का है । गेि ूँ का दसूरा सबसे बड़ा उत्पादक, गेहुुँ उत्पादन मे पहला स्थान चीन का है । प्या़ि का दसूरा सबसे बड़ा उत्पादक,प्याज उत्पादन मे पहला स्थान चीन का है । आल का दसूरा सबसे बड़ा उत्पादक, आलू उत्पादन मे पहला स्थान चीन का है । लिसुन का दसूरा सबसे बड़ा उत्पादक, पहला स्थान चीन का है । चािल का दसूरा सबस ेबड़ा उत्पादक, पहला स्थान चीन का है । बिनौला का दसूरा सबसे बड़ा उत्पादक, पहला स्थान चीन का है । सीमेंट का द सरा सिस ेिडा उत्पादक ।, पहला स्थान चीन का है । विश्ि मे सबसे ज्यादा कृवष योगय िूमम संयुक्त राज्य अमेररका में है जजसके बाद िारत का स्थान है । िारत उियरक का तीसरा सबसे बड़ा उत्पादक और दसूरा सबस ेबड़ा उपिोक्ता है । िारत में थोररयम का सबसे बड़ा िंडार हैं । यह िारत के केरल राज्य में सबस ेअधिक मात्रा में पाया जाता है। NOTE: कृवष जानकारी खाद्य एिं कृवष संगठन की िेबसाइट पर उपलब्ि ताजा आकंड़ों के अनुसार है।

    िारत की िाषाए ं

    िारतीय संवििान द्िारा मान्यता प्राप्त िाषाओ ंकी संख्या है 22

    1950 में िारतीय संवििान की स्थापना के समय में, मान्यता प्राप्त िाषाओ ंकी संख्या थी 14

    आठिी ंअनुसूची में तदोपरातं जोड़ी गई िाषाएुँ मसिंी, कोंकणी, नेपाली, मखणपुरी, मैधथली, डोगरी, बोडो और संथाली.

  • सांजख्यकी और कायकक्रम कायाकन्ियन मंत्रालय की 2011 की ररपोटक के अनुसार पहचान योगय मात ृिाषाओ ंकी संख्या

    234

    शास्त्रीय िाषा का दजाक पान ेिाली पहली िाषा तममल शास्त्रीय िाषा का दजाक पान ेिाली अन्य िाषाएुँ संस्कृत, कन्नड़, मलयालम, तेलुग ूऔर उडड़या नागालैंड की राजिाषा है अंगे्रजी जम्मू और कश्मीर की राजिाषा उदूक गोिा की राजिाषा कोंकणी िारत के संवििान द्िारा ननिाकररत सुप्रीम कोटक और हाईकोटक की राजिाषा

    अंगे्रजी

    लिद्िीप की प्रमुख िाषाएं जेसरी (द्िीप िाषा) और महल सामान्यतः पुडुचेरी (पूिक में पांडडचेरी) में बोली जाने िाली विदेशी िाषा

    फ्ें च

    'पूिक की इतालिी' कही जाने िाली िारतीय िाषा तेलुगु

    अंडमान और ननकोबार द्िीप समूह के प्रमुख िाषाएं टहदंी, ननकोबारी, बंगाली, तममल, मलयालम और तेलुगू.

    अंगे्रजी मान्यता प्राप्त िाषाओं की सूची में नहीं है

    िाषा को बढािा देन ेके मलए स्थावपत संस्थान

    संस्था स्थान

    िारतीय िाषा संस्थान मैसूर, कनाकटक महात्मा गांिी अंतरराष्ट्रीय टहदंी विश्िविद्यालय ििाक, महाराष्ट्र अंगे्रजी और विदेशी िाषा विश्िविद्यालय हैदराबाद, आंध्र प्रदेश राष्ट्रीय संस्कृत संस्थान नई टदल्ली श्री लाल बहादरु शास्त्री राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ नई टदल्ली राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ नतरूपनत

  • संस्था स्थान

    मौलाना आजाद राष्ट्रीय उदूक विश्िविद्यालय हैदराबाद शास्त्रीय तममल केन्द्रीय संस्थान चेन्नई

    िारत के राज्य और राजिाननयां

    प िोत्तर राज्य

    राज्य राजधानी

    असम टदसपुर

    अरुणाचल प्रदेश ईटानगर

    मखणपुर इम्फाल

    मेघालय मशलांग

    ममजोरम आइजोल

    नागालैंड कोटहमा

    बत्रपुरा अगरतला

    िाल में गहठत राज्य

    छत्तीसगढ रायपुर

    झारखंड रांची

    उत्तराखंड देहरादनू

    तेलंगाना हैदराबाद

    कें द्र शाससत प्रदेश

  • प िोत्तर राज्य

    राज्य राजधानी

    अंडमान एिं ननकोबार पोटक ब्लैर

    दादरा और नगर हिेली मसल्िासा

    लिद्िीप किरेटी

    दमन और दीि दमन

    अन्य सिी राज्यों की राजिाननयाुँ

    राज्य राजधानी

    आंध्र प्रदेश हैदराबाद *

    बबहार पटना

    गोआ पणजी

    गुजरात गांिीनगर

    हररयाणा चंडीगढ

    टहमाचल प्रदेश मशमला

    जम्मू और कश्मीर श्रीनगर और जम्मू

    कनाकटक बेंगलुरू

    केरल नतरुिनंतपुरम

  • राज्य राजधानी

    महाराष्ट्र मुम्बई

    मध्य प्रदेश िोपाल

    ओडडशा िुिनेश्िर

    पंजाब चंडीगढ

    राजस्थान जयपुर

    मसजक्कम गंगटोक

    तममलनाडू चेन्नई

    उत्तर प्रदेश लखनऊ

    पजश्चम बंगाल कोलकाता

    NOTE:

    जम्मू और कश्मीर के दो राजिाननयाुँ है – जम्म शीतकाल के दौरान श्रीनगर धग्रष्ट्म काल के दौरान । * दस िषों तक आंध्र प्रदेश की राजिानी िैदरािद रहेगी । गुिािाटी और अिमदािाद राजिानी शहर नही ंहैं । पाक्रकस्तान-अधिकृत कश्मीर की राजिानी मुजफ्िरािाद है ।

    िारत की पहली ननयुक्तयाुँ

    पहल ेराष्ट्रपनत डॉ० राजेंद्र प्रसाद

    पहल ेउपराष्ट्रपनत डॉ० एस० रािाकृष्ट्णन

    पहल ेप्रिानमतं्री पंडडत जिाहर लाल नेहरू

    पहल ेगहृ मंत्री िल्लििाई पटेल

  • पहल ेरेल मंत्री जॉन मथाई

    पहल ेरिा मंत्री सरदार बलदेि मसहं

    पहल ेवित्त मंत्री आर० षणमुगम चेट्टी

    पहल ेविदेश मंत्री जिाहरलाल नेहरू

    पहल ेगिनकर जनरल (िारतीय) सी राजगोपालाचारी

    पहल ेगिनकर जनरल लॉडक माउंटबेटन

    िारत के पहल ेमुख्य न्यायािीश हररलाल जे काननया

    पहल ेमुख्य ननिाकचन आयुक्त सुकुमार सेन

    पहल ेमुख्य सूचना आयुक्त िजाहत हबीबुल्ला

    पहल ेकें द्रीय सतकक ता आयुक्त एन० श्रीननिास राि

    लोकसिा के पहल ेअध्यि जी० िी० मािलंकर

    पहल ेमंत्रीमंडल सचीि एन० आर० वपल्ल ै

    पहल ेथल सेना अध्यि जनरल राजेंद्र मसहं जी

    पहल ेिायु सेना अध्यि एयर माशकल थॉमस एल्महश्टक

    पहल ेनौ सेना अध्यि िाइस एडममरल आर० डी० कटारी

    िारत की प्रथम तकननक्रक उपलजब्ियां

  • घटना िर्य

    िारत में प्रसारण की शुरूिात 1927

    ऑल इंडडया रेडडयो की स्थापना 1936

    टेलीविजन की शुरूिात 1959

    रंगीन टीिी की शुरूिात 1982

    रेलि ेकी शुरूिात 1853, 16 अपै्रल

    पहली इलेजक्रक रेन 1925, 23 ़िरिरी

    डाक टटकट का पहला अंक 1825, 25 माचक

    सबस ेपहली टेलीग्राफ लाइन 1851 (कलकत्ता और डायमंड हाबकर)

    पहला अख़बार 1781 जनिरी 29 टहक्की कलकत्ता गजेट

    पहल ेपरमाण ुपािर स्टेशन तारापुर में कमीशन 1969

    पहला परमाण ुपरीिण क्रकया 1974, 18 मई

    पहला उपग्रह 1975, 19 अपै्रल

    इंटरनेट िारत आया 1995, 15 अगस्त (बीएसएनएल द्िारा प्रदान की)

    पहली हिाई डाक िारत तथा विश्ि में (बम्रौली से इलाहाबाद 6 मील)

    1911

    िारत के पहल ेस्िदेश ननममकत पनडुब्बी शल्की

    िारत के पहल ेअखबारी कागज कारखाना स्थावपत नेपानगर (म. प्र.)

    िारत में प्रथम - मटहलाए ं

  • िारत रत्न से सम्माननत होने िाली पहली िारतीय मटहला - श्रीमती इंहदरा गांधी

    एक िारतीय राज्य की पहली मटहला राज्यपाल - श्रीमती सरोजनी नायड

    राज्य की पहली मटहला मुख्यमंत्री - श्रीमती सुचेता कृपलानी

    देश की पहली कें द्रीय मंत्री - श्रीमती राजकुमारी अमतृ कौर

    िारतीय राष्ट्रीय कांगे्रस की पहली मटहला अध्यि - एनी िेसेंट

    मुख्य चुनाि आयुक्त बनन ेिाली पहली मटहला - श्रीमती रमा देिी

    उच्च न्यायालय की मुख्य न्यायािीश ननयुक्त होन ेिाली पहली मटहला - न्यायाधीश लीला सेठ

    सुप्रीम कोटक की न्यायािीश ननयुक्त होन ेिाली पहली मटहला - न्यायाधीश एम िाततमा िीिी

    लोक सिा के अध्यि पद पर ननयुक्त होन ेिाली पहली मटहला - श्रीमती मीरा कुमार

    संयुक्त राष्ट्र महासिा की पहली मटहला अध्यि - श्रीमती विजयलक्ष्मी पंडडत

    इंजगलश चैनल तैर कर पार करने िाली पहली िारतीय मटहला - आरती सािा

    ओलंवपक पदक जीतन ेिाली पहली िारतीय मटहला - कर्यम मल्लेश्िरी

    एमशयाड में पदक जीतन ेिाली पहली िारतीय मटहला - कमलजीत संध

    एिरेस्ट मशखर पर चढाई करने िाली पहली िारतीय मटहला - िछेंद्री पाल

    िारतीय सेना में शौयक पुरस्कार प्राप्त करने िाली पहली िारतीय मटहला (अफगाननस्तान में बहादरुी के मलए सेना मेडल) - मेजर समताली मधुसमता

    ममस एमशया पैमसक्रफक का खखताब जीतन ेिाली पहली िारतीय मटहला - जीनत अमान

    ममस यूननिसक का खखताब जीतन ेिाली पहली िारतीय मटहला - सुत्ममता सेन

    ममस िल्डक का खखताब जीतने िाली पहली िारतीय मटहला – रीटा िाररया

  • ममस अथक का खखताब जीतने िाली पहली िारतीय मटहला - तनकोल िाररया

    एक जिान के रूप में प्रादेमशक सेना में शाममल होन ेिाली पहली िारतीय मटहला - शांतत हटग्गा

    मुख्य सूचना आयुक्त का पद िार सुँिालने िाली पहली मटहला – दीपक संध

    कें द्रीय विदेश मंत्री का पद िार सुँिालने िाली पहली मटहला – शुममा स्िराज (नोट: इसस ेपहल ेश्रीमती इंटदरा गांिी ने प्रिान मंत्री रहत ेहुए विदेश मंत्री का अनतररक्त प्रिार सुँिाला था)

    िारतीय राज्यों की पहली मटहला मखु्यमंत्री

    राज्य मुख्यमंत्री

    असम सईदा अनिरा तैमुर

    बबहार राबड़ी देिी

    टदल्ली सुषमा स्िराज

    गुजरात आनंदीबेन पटेल

    गोिा, दमन और दीि शमशकला काकोदकर

    मध्य प्रदेश उमा िारती

    ओडडशा नंटदनी सत्पथी

    पंजाब राजजंदर कौर िट्टल

    राजस्थान िसंुिरा राजे

    तममलनाडु जानकी रामचंद्रन

    उत्तर प्रदेश सुचेता कृपलानी

  • पजश्चम बंगाल ममता बनजी

    िारतीय राज्यों की पहली मटहला राज्यपाल

    राज्य राज्यपाल

    आंध्र प्रदेश शारदा मुखजी

    गुजरात शारदा मुखजी

    टहमाचल प्रदेश शीला कौल

    केरल ज्योनत िेंकटचलम

    मध्य प्रदेश सरला गे्रिाल

    महाराष्ट्र विजयलक्ष्मी पंडडत

    राजस्थान प्रनतिा पाटटल

    तममलनाडु फानतमा बीिी

    उत्तर प्रदेश सरोजजनी नायडू

    पजश्चम बंगाल पद्मजा नायडू

    S. No. राज्य लोकसभा सांसद

    राज्य सभा सांसद विधायक विधान पररर्द के सदस्य

    1. उत्तर प्रदेश 80 31 404 100 2. महाराष्ट्र 48 19 289 78 3. पजश्चम बंगाल 42 16 295* -- 4. बबहार 40 16 243 75

  • 5. तममलनाडू 39 18 235* -- 6. मध्य प्रदेश 29 11 231* -- 7. कनाकटक 28 12 225* 75 8. गुजरात 26 11 182 -- 9. राजस्थान 25 10 200 -- 10. आंध्र प्रदेश 25 11 175 56 11. ओडडशा 21 10 147 -- 12. केरल 20 9 141* -- 13. तेलंगाना 17 7 120 34 14. असम 14 7 126 -- 15. झारखंड 14 6 81 -- 16. पंजाब 13 7 117 -- 17. छत्तीसगढ 11 5 91* -- 18. हररयाणा 10 5 90 -- 19. जम्मू एिं कश्मीर 6 4 89 36 20. उत्तराखंड 5 3 70 -- 21. टहमाचल प्रदेश 4 3 68 -- 22. अरुणाचल प्रदेश 2 1 60 -- 23. गोआ 2 1 40 -- 24. मखणपुर 2 1 60 -- 25. मेघालय 2 1 60 -- 26. बत्रपुरा 2 1 60 -- 27. ममजोरम 1 1 40 -- 28. नागालैंड 1 1 60 -- 29. मसजक्कम 1 1 32 -- 1. टदल्ली 7 3 70 --

  • 2. पुडुचेरी 1 1 30 --

    3. अंडमान एिं ननकोबार है. 1 -- -- --

    4. चंडीगढ 1 -- -- --

    5. दादरा और नगर हिेली 1 -- -- --

    6. दमन और दीि 1 -- -- -- 7. लिद्िीप 1 -- -- -- 8. नाममत 2 12 -- -- कुल 545 245 -- --

    * इन राज्यों में राज्यपाल द्िारा मनोनीत एंगलो इंडडयन समुदाय से 1 वििायक है.

    भारत के न्यायलय जजन उच्च न्यायलयों के अधिकार िेत्र मे 1 से अधिक राज्य/कें द्र शावषत प्रदेश है

    उच्च न्यायलय अधधकार क्षेत्र

    गुिाहाटी अरुणाचल प्रदेश, असम, नागालैंड, ममजोरम

    बम्बई महाराष्ट्र, गोिा, दादरा और नगर हिेली, दमन और दीि

    कलकत्ता पजश्चम बंगाल, अंडमान और ननकोबार द्िीप समूह

    केरल केरल, लिद्िीप

    मद्रास तममलनाडु, पुडुचेरी

    पंजाब और हररयाणा पंजाब, हररयाणा, चंडीगढ

    http://www.hindi-gk.leadthecompetition.in/courts-of-india-in-hindi.html

  • उच्च न्यायालय और उनके न्यायपीठ

    उच्च न्यायालय न्यायपीठ

    इलाहाबाद उच्च न्यायालय लखनऊ

    बंबई उच्च न्यायालय नागपुर, पणजी, औरंगाबाद

    कलकत्ता उच्च न्यायालय पोटक ब्लेयर

    गुिाहाटी उच्च न्यायालय कोटहमा, आइजोल, ईटानगर

    मध्य प्रदेश उच्च न्यायालय गिामलयर, इंदौर

    मद्रास उच्च न्यायालय मदरैु

    राजस्थान उच्च न्यायालय जयपुर

    उच्च न्यायलय जजनके प्रिान पीठ राज्यों की राजिानी में जस्थत नही है

    उच्च न्यायलय प्रधान पीठ

    छत्तीसगढ बबलासपुर

    गुजरात अहमदाबाद

    केरल कोची

    मध्य प्रदेश जबलपुर

    ओडडशा कटक

    राजस्थान जोिपुर

  • उच्च न्यायलय प्रधान पीठ

    उत्तराखंड नैननताल

    उत्तर प्रदेश इलाहाबाद

    कें द्र शामसत प्रदेश ि उनके उच्च न्यायालय

    कें द्र शाससत प्रदेश उच्च न्यायालय

    अंडमान और ननकोबार द्िीप समूह कलकत्ता उच्च न्यायालय

    लिद्िीप केरल उच्च न्यायालय

    पुडुचेरी मद्रास उच्च न्यायालय

    दादरा और नगर हिेली बंबई उच्च न्यायालय

    दमन और दीि बंबई उच्च न्यायालय

    चंडीगढ पंजाब और हररयाणा उच्च न्यायालय

    टदल्ली टदल्ली उच्च न्यायालय

    याद रखन ेिाले कुछ महत्िपूणक त्य

    िारत का उच्चतम न्यायलय 28 जनिरी 1950 को अजस्तत्ि में आया । इसस ेपहले 1937-1950 िारत की संघीय अदालत कायकरत थी ।

    उच्चतम न्यायलय में न्यायिीशों की संख्या न्यायमूती एिं 30 अन्य न्यायिीश है ।

    िारत के उच्चतम न्यायालय के न्यायािीश पैंसठ िषक की अधिकतम आयु तक पद िारण कर सकते हैं।

  • िारत में उच्च न्यायालयों की कुल संख्या 24* है।

    * 3 उच्च न्यायालयों का उद्घाटन संबंधित राज्यों की राजिाननयों में इस प्रकार हुआ - मेघालय और मखणपुर उच्च न्यायालय (25 माचक 2013) और बत्रपुरा उच्च न्यायालय (26 माचक 2013) ।

    िारत में सबस ेपुराना उच्च न्यायालय कलकत्ता उच्च न्यायालय है जजसकी स्थापना 1 जुलाई 1862 को हुई थी । कलकत्ता, बम्बई तथा मद्रास उच्च न्यायालय की स्थापना 1862 मे एक राजज्ञा द्िारा हुई थी ।

    उच्च न्यायालय के न्यायािीश के रूप में ननयुजक्त के मलए अधिकतम आयु सीमा बासठ िषक है।

    भारतीय संविधान 22 भागों में विभत्जत िै तथा इसमे 395 अनुच्छेद एि ं12 अनुस धचया ंिै ।

    िारतीय संवििान के िाग

    भाग विर्य अनुच्छेद

    िाग I संघ और उसके िेत्र अनुच्छेद 1-4

    िाग II नागररकता अनुच्छेद 5-11

    िाग III मूलिूत अधिकार अनुच्छेद 12 - 35

    िाग IV राज्य के नीनत ननदेशक तत्ि अनुच्छेद 36 - 51

    िाग IVA मूल कतकव्य अनुच्छेद 51A

    िाग V संघ अनुच्छेद 52-151

    िाग VI राज्य अनुच्छेद 152 -237

    िाग VII संवििान (सातिाुँ संशोिन) अधिननयम, 1956 द्िारा ननरमसत

    िाग VIII संघ राज्य िेत्र अनुच्छेद 239-242

    िाग IX पंचायत अनुच्छेद 243- 243O

  • भाग विर्य अनुच्छेद

    िाग IXA नगपाकमलकाएं अनुच्छेद 243P - 243ZG

    िाग X अनुसूधचत और जनजानत िेत्र अनुच्छेद 244 - 244A

    िाग XI संघ और राज्यों के बीच संबंि अनुच्छेद 245 - 263

    िाग XII वित्त, संपजत्त, संविदाएं और िाद अनुच्छेद 264 -300A

    िाग XIII िारत के राज्य िेत्र के िीतर व्यापार, िाखणज्य और समागम

    अनुच्छेद 301 - 307

    िाग XIV संघ और राज्यों के अिीन सेिाएं अनुच्छेद 308 -323

    िाग XIVA अधिकरण अनुच्छेद 323A - 323B

    िाग XV ननिाकचन अनुच्छेद 324 -329A

    िाग XVI कुछ िगों के मलए विशषे उपबंि संबंि अनुच्छेद 330- 342

    िाग XVII राजिाषा अनुच्छेद 343- 351

    िाग XVIII आपात उपबंि अनुच्छेद 352 - 360

    िाग XIX प्रकीणक अनुच्छेद 361 -367

    िाग XX संवििान के संशोिन अनुच्छेद

    िाग XXI अस्थाई संक्रमणकालीन और विशषे उपबंि अनुच्छेद 369 - 392

    िाग XXII संक्षिप्त नाम, प्रारंि, टहन्दी में प्राधिकृत पाठ और ननरसन

    अनुच्छेद 393 - 395

    िारतीय संवििान में महत्िपूणक आय ुसीमाएुँ

  • वििरर् आयु सीमा

    राष्ट्रपनत / उप-राष्ट्रपनत / राज्यपाल के पद के चुनाि के मलए न्यूनतम आयु 35 िषक

    सांसद (लोकसिा) / वििायक के रूप में चुनाि के मलए न्यूनतम आयु 25 िषक

    सांसद (राज्य सिा) / वििान पररषद के सदस्य के रूप में चुनाि के मलए न्यूनतम आयु

    30 िषक

    सुप्रीम कोटक के न्यायािीश, महान्यायिादी, ननयंत्रक-महालेखापररिक, लोक सेिा आयोग के सदस्य के रूप में ननयुजक्त के मलए अधिकतम आयु सीमा

    65 िषक

    उच्च न्यायालय के न्यायािीश, राज्य के महाटदिक्ता, राज्य आयोग के रूप में ननयुजक्त के मलए अधिकतम आयु सीमा

    62 िषक

    एक कारखाने में रोजगार के मलए न्यूनतम आयु सीमा 14 िषक

    इस उम्र के बीच के बच्चों के मलये मशिा एक मौमलक अधिकार बना दी गई है 6 to 14

    िषक

    एक पुरुष के मलए न्यूनतम वििाह की आयु 21 िषक

    एक मटहला के मलए न्यूनतम वििाह की आयु 18 िषक

    िारतीय संवििान में महत्िपूणक समय सीमाएुँ

    पररत्स्थतत अिधध

    संसद या राज्य सिा के दो सत्रों के बीच अधिकतम अंतराल छह महीने

    राष्ट्रपनत के अध्यादेश की प्रितकन मे रहन ेकी अधिकतम अिधि छह महीने + छह सप्ताह

  • पररत्स्थतत अिधध

    राष्ट्रपनत की मपृ्यु, पदत्याग, पद से हटाए जाने या अन्य कारण से हुई ररजक्त को िरने के मलए ननिाकचन करने की अधिकतम अिधि

    छह महीने

    राज्य में राष्ट्रपनत शासन लगाया जाने की अधिकतम अिधि छह महीने जजसे अधिकतम तीन िषों तक बढाया जा सकता है

    अिधि जजसके उप्रांत लोक सिा द्िारा पाररत िन वििेयक कोई कारकिाई न होन ेपर राज्य सिा द्िारा पाररत माना जाएगा

    14 टदन

    राष्ट्रपनत/ उपराष्ट्रपनत / राज्यपाल द्िारा पद ग्रहण की तारीख से पद पर बन ेरहन ेकी अधिकतम अिधि

    5 िषक

    लोक सिा / राज्य वििानमडंल की पहली अधििेशन की ननयत तारीख से विघटटत होन ेतक की अधिकतम अिधि

    5 िषक

    आपात की उद्घोषणा प्रितकन के दौरान जजस अधिकतम अिधि के मलए लोक सिा / राज्य वििानमडंल की अिधि बढाई जा सकती है

    एक बार में एक िषक

    यटद लोक सिा / राज्य वििानमंडल की अिधि आपात की उद्घोषणा प्रितकन के दौरान बढाई गई है और आपात की उद्घोषणा प्रितकन मे न रह जाए तो लोक सिा / राज्य वििानमडंल की अधिकतम अिधि (उद्घोषणा प्रितकन मे न रहने के उप्रानत्)

    छह महीने

    अधिकतम अिधि जजसके दौरान एक कें द्रीय मंत्री / राज्य मंत्री, संसद/राज्य वििानमंडल का सदस्य हुए बबना अपन ेपद पर बन ेरह सकता है

    छह महीने

    संसद के क्रकसी िी सदन के सदस्य की अनुज्ञा के बबना अनुपजस्थत हो सकने की अधिकतम अिधि जजसके उप्रानत् उसके स्थान को ररक्त घोवषत क्रकया जा सकता है

    60 टदन

  • पररत्स्थतत अिधध

    पंचायत / नगरपामलका की प्रथम अधििेशन की ननयत तारीख से विघटटत होन ेतक की अधिकतम अिधि

    5 िषक

    संघ आयोग के सदस्य की अपन ेपद िारण करने की अधिकतम अिधि ( पैंसठ िर्य की आयु प्राप्त न करने की दशा मे )

    6 िषक

    राज्य आयोग के सदस्य की अपन ेपद िारण करने की अधिकतम अिधि ( िासठ िर्य की आयु प्राप्त न करने की दशा मे )

    6 िषक

    एक प्रत्याशी की, जो एक से अधिक सीटों से विजयी हुआ हो, एक को छोड़कर बाकी सिी सीटों से इस्तीफा देने की अधिकतम अिधि

    10 टदन

    * छह महीन ेसंसद के दो सत्रों का अधिकतम अंतराल तथा 6 सप्ताह अध्यादेश को स्िीकृत अथिा अस्िीकृत करने का समय है।

    मंत्रालय और विभाग प्रिान मतं्री के अिीनस्त वििाग/ननधि/आयोग

    विभाग अध्यक्षता

    1. अंतररि वििाग 1. नननत आयोग

    2. परमाण ुऊजाक वििाग 2. राष्ट्रीय जल संसािन पररषद

    तनधधयाूँ 3. राष्ट्रीय विकास पररषद

    1. प्रिान मंत्री राष्ट्रीय राहत कोष 4. राष्ट्रीय एकता पररषद

    2. लोक कला संििकन के मलए प्रिानमंत्री कोष 5. राष्ट्रीय आपदा प्रबंिन प्राधिकरण

    http://www.hindi-gk.leadthecompetition.in/ministries-and-departments-in-hindi.html

  • विभाग अध्यक्षता

    3. प्रिान मंत्री छात्र सहायता कोष 6. िारतीय िन्य जीि बोडक

    4. राष्ट्रीय रिा कोष 7. िारतीय खेल प्राधिकरण

    िारत सरकार में विमिन्न मतं्रालयों के अिीन वििाग

    कृवष मंत्रालय

    1. कृवष और सहकाररता वििाग 2. कृवष अनुसंिान और मशिा वििाग 3. पशुपालन, डरेी और मत्स्यपालन वििाग

    रसायन और उिकरक मंत्रालय

    1. रसायन और पेरो-रसायन वििाग 2. उिकरक वििाग

    िाखणज्य और उद्योग मंत्रालय

    1. िाखणज्य वििाग 2. औद्योधगक नननत और संििकन वििाग

    सचंार और सचूना प्रौद्योधगकी मतं्रालय

    1. दरूसंचार वििाग 2. डाक वििाग 3. सूचना प्रौद्योधगकी वििाग

    उपिोक्ता मामले, खाद्य और सािकजननक वितरण मंत्रालय

    1. उपिोक्ता मामले वििाग

  • 2. खाद्य और सािकजननक वितरण वििाग

    रिा मंत्रालय

    1. रिा वििाग 2. रिा उत्पादन और आपूनत क वििाग 3. रिा अनुसंिान और विकास वििाग

    वित्त मंत्रालय

    1. आधथकक कायक वििाग 2. व्यय वििाग 3. राजस्ि वििाग 4. विननिेश वििाग 5. वित्तीय सेिाएुँ वििाग

    स्िास््य और पररिार कल्याण मतं्रालय

    1. स्िास््य और पररिार कल्याण वििाग 2. आयुिेद, योग-प्राकृनतक धचक्रकत्सा पद्दनत, यूनानी, मसि और होम्योपथैी (आयुश) वििाग

    िारी उद्योग और लोक उद्यम मतं्रालय

    1. िारी उद्योग वििाग 2. लोक उद्यम वििाग

    गहृ मंत्रालय

    1. आंतररक सुरिा वििाग 2. राज्य वििाग 3. राज िाषा वििाग 4. गहृ वििाग 5. जम्मु तथा कश्मीर वििाग 6. सीमा प्रबिंन वििाग

    मानि संसािन विकास मंत्रालय

  • 1. स्कूल मशिा और सािरता वििाग 2. उच्चतर मशिा वििाग

    विधि और न्याय मंत्रालय

    1. विधि कायक वििाग 2. वििाई वििाग 3. न्याय वििाग

    काममकक, लोक मशकायत तथा पेंशन मंत्रालय

    1. काममकक और प्रमशिण वििाग 2. प्रशासननक सुिार और लोक मशकायत वििाग 3. पेंशन और पेंशन िोधग कल्याण वििाग

    पोत पररिहन, सड़क पररिहन और राजमागक मतं्रालय

    1. पोत पररिहन वििाग 2. सड़क पररिहन और राजमागक वििाग

    ग्रामीण विकास मंत्रालय

    1. ग्रामीण विकास वििाग 2. िूमम संसािन वििाग 3. पेयजल पूनत क वििाग

    विज्ञान और प्रौद्योधगकी मतं्रालय

    1. विज्ञान और प्रौद्योधगकी वििाग 2. िैज्ञाननक और औद्योधगक अनसंुिान वििाग 3. बायोटेक्नोलोगी वििाग

    भारत के दगुय, मत्स्जद, धचडडयाघर, जेल एिं पुस्तकालय इत्याहद दगुक ि क्रकले

    http://www.hindi-gk.leadthecompetition.in/indian-forts-and-mosques-in-hindi.html

  • फकला स्थान

    लाल क्रकला टदल्ली

    मेहरानगढ क्रकला जोिपुर, राजस्थान

    रणथंिौर क्रकला सिाई मािोपुर, राजस्थान

    कंुिालगढ क्रकला राजसमंद, राजस्थान

    आमेर का क्रकला जयपुर, राजस्थान

    गोलकंुडा क्रकला हैदराबाद

    धगगंी क्रकला विल्लुपुरम, तममलनाडु

    फोटक विमलयम कोलकाता, पजश्चम बंगाल

    फोटक सेंट जॉजक चेन्नई, तममलनाडु

    मजस्जद

    मत्स्जद स्थान

    जामा मजस्जद टदल्ली

    मसदी सैयद मजस्जद अहमदाबाद

    कुित उल इस्लाम मजस्जद टदल्ली

    मक्का मजस्जद हैदराबाद

    मोती मजस्जद टदल्ली

  • मत्स्जद स्थान

    मसदी बशीर मजस्जद अहमदाबाद

    चेरामन जुमा मजस्जद धिस्सुर, केरल

    चेरामन जुमा मजस्जद िारत की सबसे पुरानी मजस्जद है, जजसे ममलक इब्न टदनार ने 629 ई० में बनिाया था ।

    धचडड़याघर

    धचडडयाघर स्थान

    एलन िन धचडड़याघर कानपुर

    अलीपुर प्राणी उद्यान कोलकाता

    अररघर अन्ना धचडड़याघर चेन्नई

    इंटदरा गांिी प्राणी उद्यान विशाखापटनम

    कमला नेहरू प्राणी उद्यान अहमदाबाद

    छतबीर धचडड़याघर जजरकपुर, पंजाब

    नंदनकानन प्राणी उद्यान िुिनेश्िर

    राष्ट्रीय प्राणी उद्यान टदल्ली

    नेहरू प्राणी उद्यान हैदराबाद

    श्री चामराजेंद्र प्राणी उद्यान मैसूर

    जेल

  • जेल स्थान

    नतहाड़ जेल नई टदल्ली

    आथकर रोड जेल मुम्बई

    येरिाडा जेल पुना

    सेलुलर जेल पोटक ब्लैर

    नैनी जेल इलाहाबाद

    कोट बलािल जेल जम्मू

    कोट लखपत जेल लाहौर (पाक्रकस्तान)

    पुस्तकालय

    पुस्तकालय स्थान

    खुदा बख्श ओररएंटल पुस्तकालय पटना

    राष्ट्रीय पुस्तकालय कोलकाता

    असक्रफया राज्य पुस्तकालय (स्टेट सेंरल लाइबे्ररी) हैदराबाद

    मुहम्मदन पजब्लक लाइबे्ररी चेन्नई

    देखन ेयोगय अन्य स्थान

  • स्मारक स्थान

    बड़ा इमामबाड़ा लखनऊ

    जंतर मंतर नई टदल्ली

    जोग जल प्रपात मशमोगा, कनाकटक

    बोम जीसस की बैमसमलका गोआ

    से कैथेड्रल गोआ

    क्ये मठ लाहौल एिं स्पीनत, टहमाचल प्रदेश.

    भारत के रामरीय उद्यान एिं अभयारण्य विमशष्ट्ट िन्यजीि अियारण्य/राष्ट्रीय उद्यान

    विसशमट िन्यजीि अभयारण्य / ररजिय राज्य

    जंगली गिा कच्छ का रण जंगली गिा अियारण्य

    गुजरात

    एक सींग िाला गैंडा काजीरंगा राष्ट्रीय उद्यान असम

    हाथी पेररयार राष्ट्रीय उद्यान केरल

    मसहं धगर राष्ट्रीय उद्यान गुजरात

    गे्रट इंडडयन बस्टडक घाटीगाुँि अियारण्य मध्य प्रदेश

    बंगाल बाघ (रॉयल बंगाल टाइगर )

    संुदरबन राष्ट्रीय उद्यान पजश्चम बंगाल

    http://www.hindi-gk.leadthecompetition.in/national-parks-and-sanctuaries-gk-in-hindi.html

  • विसशमट िन्यजीि अभयारण्य / ररजिय राज्य

    ओमलि ररडल ेकछुआ गटहरमाथा कछुआ अियारण्य उड़ीसा

    डाजल्फन विक्रममशला गांगेय डॉजल्फन अियारण्य

    िागलपुर, बबहार

    धगि राम्देिरबेट्टा धगि अियारण्य कनाकटक

    िालू दारोजी िालू अियारण्य हम्पी, कनाकटक

    संगई केयबुल लामजाओ राष्ट्रीय उद्यान

    लोकतक झील (बबश्नुपुर), मखणपुर

    जेडोन कोसकर श्री लंका मलेस्िर िन्यजीि अियारण्य

    आंध्र प्रदेश

    घडड़याल राष्ट्रीय चंबल अियारण्य उत्तर प्रदेश, राजस्थान और मध्य प्रदेश

    स़ेिद विशाल धगलहरी श्रीविल्लीपुतुर िन्यजीि अियारण्य

    विरुधिनगर और मदरैु, तममलनाडु

    िन्यजीिन अियारण्य/राष्ट्रीय उद्यान के स्थान

    अभयारण्य / रामरीय उद्यान का नाम स्थान

    काजीरंगा राष्ट्रीय उद्यान * जोरहाट (असम)

    मानस बाघ अियारण्य * बारपेटा (असम)

    केिलादेि राष्ट्रीय उद्यान * िरतपुर (राजस्थान)

  • अभयारण्य / रामरीय उद्यान का नाम स्थान

    संुदरिन बाघ अियारण्य * 24 परगना (पजश्चम बंगाल)

    बांििगढ राष्ट्रीय उद्यान शहडोल (मध्यप्रदेश)

    कान्हा राष्ट्रीय उद्यान मंडला (मध्य प्रदेश)

    दिुिा राष्ट्रीय उद्यान लखीमपुर, खीरी (उत्तर प्रदेश)

    चंद्रप्रिा अियारण्य िाराणसी (उत्तर प्रदेश)

    कॉबेट राष्ट्रीय उद्यान नैनीताल (उत्तराखंड)

    राजाजी राष्ट्रीय उद्यान देहरादनू, हररद्िार, पौड़ी गढिाल (उत्तराखंड)

    दाचीगम राष्ट्रीय उद्यान श्रीनगर (जम्मू एिं कश्मीर)

    रणथंिौर बाघ अियारण्य जयपुर, राजस्थान

    घटप्रिा पिी अियारण्य बेलगाम (कनाकटक)

    बांदीपुर नेशनल पाकक मैसूर (कनाकटक)

    धगर राष्ट्रीय उद्यान जूनागढ (गुजरात)

    नाल सरोिर पिी अियारण्य अहमदाबाद (गुजरात)

    हजारीबाग नेशनल पाकक हजारीबाग (झारखंड)

    नेल्लपटु्ट पिी अियारण्य नेल्लोर (आंध्र प्रदेश)

    मुदमुलई अियारण्य नीलधगरी (तममलनाडु)

    पेररयार अियारण्य इड्डुकी (केरल)

  • अभयारण्य / रामरीय उद्यान का नाम स्थान

    मसममलपाल बाघ अियारण्य मयूरिंज (ओडडशा)

    गटहरमाथा कछुआ अियारण्य कें द्रपाड़ा (उड़ीसा)

    विक्रममशला गांगेय डॉजल्फन अियारण्य

    िागलपुर (बबहार)

    साइलेंट िैली नेशनल पाकक पलक्कड़ (केरल)

    रानी झांसी मरीन नेशनल पाकक अंडमान और ननकोबार द्िीप समूह

    कैम्पबेल राष्ट्रीय उद्यान अंडमान और ननकोबार द्िीप समूह

    गैलेधथआ राष्ट्रीय उद्यान अंडमान और ननकोबार द्िीप समूह

    महात्मा गांिी मरीन नेशनल पाकक अंडमान और ननकोबार द्िीप समूह

    * ये यूनेस्को द्िारा विश्ि िरोहर स्थलों में सूचीबि हैं

    िारत के महत्िपूणक औद्योधगक शहर - लघ ुऔर मध्यम उद्योग

    # शिर / नगर राज्य सम्िंधधत उद्योग

    1. अदोनी आंध्र प्रदेश सूती िस्त्र

    2. अलीगढ उत्तर प्रदेश ताले

    3. आनंद गुजरात डरेी

    4. क्ऱिरोजाबाद उत्तर प्रदेश कांच

    5. कानपुर उत्तर प्रदेश चमड़ा

    6. लुधियाना पंजाब साइक्रकल िाग, मसलाई मशीनें, होजरी.

  • # शिर / नगर राज्य सम्िंधधत उद्योग

    7. जालंिर पंजाब खेल का सामान

    8. मुरादाबाद उत्तर प्रदेश पीतल का सामान

    9. मैसूर कनाकटक रेशम

    10. सूरत गुजरात हीरे, कपड़ा

    11. मशिकाशी तममलनाडू पटाख,े माधचस

    12. नेपानगर मध्य प्रदेश अखबारी कागज

    13. गदिाल आंध्र प्रदेश साड़ी

    शहरों के पुरान ेतथा नए नाम

    # नया नाम पुराना नाम

    1. चेन्नई मद्रास

    2. कोलकाता कलकत्ता

    3. मुम्बई बॉम्बे

    4. िडोदरा बड़ौदा

    5. कोझीकोड कलीकट

    6. कोधच कोचीन

    7. िाराणसी बनारस

  • # नया नाम पुराना नाम

    8. तूतुकुडी टुटटकोररन

    9. कन्या कुमारी केप कोमोररन

    10. कलाबुरगी गुलबगक

    11. बेलागािी बेलगाम

    # आधुतनक नाम प्राचीन नाम

    12. इलाहाबाद प्रयाग

    13. पेशािर पुरुषापुर

    14. पटना पाटलीपुत्र

    15. हैदराबाद िागयनगर

    शहरों के संस्थापक/डडजाइनर

    # शिर संस्थापक / डडजाइनर

    1. िोपाल राजा िोज

    2. चंडीगढ ली काबुकजजए - डडजाइनर

    3. हैदराबाद कुली कुतुब शाह

    4. नई टदल्ली एडिडक लुटटयन - डडजाइनर

    5. जयपुर सिाई जय मसहं

  • # शिर संस्थापक / डडजाइनर

    6. िुबनेश्िर डॉ. ओटो कोलननगस बगकर - डडजाइनर

    7. फतेहपुर सीकरी

    अकबर

    8. आगरा बादल मसहं

    9. नागपुर िक्त बुलंद

    10. जौनपुर क्रफरोज शाह तुगलक (अपन ेवपता मोहम्मद बबन तुगलक या जौना खान के नाम पर)

    िारतीय शहरों के उपनाम

    शिर उपनाम

    जैसलमेर गोल्डन मसटी

    जयपुर गुलाबी शहर

    जोिपुर सन मसटी

    बेंगलुरू गाडकन मसटी

    लखनऊ निाबों का शहर

    कच्छ फ्लेममगंो मसटी

    उदयपुर लेक मसटी

    कोलकाता महलों का शहर

    िारत के प्रमुख स्टेडडयम

  • # स्टेडडयम का नाम स्थान

    1. साल्ट लेक स्टेडडयम कोलकाता

    2. जिाहर लाल नेहरू स्टेडडयम नई टदल्ली

    3. सरदार पटेल स्टेडडयम अहमदाबाद

    4. क्रफरोज शाह कोटला नई टदल्ली

    5. िानखेड़ ेस्टेडडयम मुम्बई

    6. ग्रीन पाकक स्टेडडयम कानपुर

    7. धचन्नास्िामी स्टेडडयम बेंगलुरू

    8. बालयोगी एथलेटटक स्टेडडयम हैदराबाद

    9. लाल बहादरु स्टेडडयम हैदराबाद

    10. सिाई मान मसहं स्टेडडयम जयपुर

    11. फटोडाक स्टेडडयम मडगांि

    12. बे्रबॉनक स्टेडडयम मुम्बई

    13. ईडन गाडकन स्टेडडयम कोलकाता

    14. धचदंबरम स्टेडडयम चेन्नई

    15. कीनन स्टेडडयम जमशदेपुर

    16. बाराबाती स्टेडडयम कटक

    17. मौलाना आजाद स्टेडडयम जम्मू

  • # स्टेडडयम का नाम स्थान

    18. ममधथलेश स्टेडडयम पटना

    19. कंचनजंगा स्टेडडयम मसमलगुड़ी

    िाद्य यंत्र और उनसे जड़ु ेकलाकार

    िाद्य यंत्र कलाकार का नाम

    संतूर पंडडत मशि कुमार शमाक, िजन सोपोरी

    बांसुरी हरर प्रसाद चौरमसया, पन्नालाल घोष

    तबला जाक्रकर हुसैन, अल्लाह रक्खा, साबबर खान, पं० क्रकशन महाराज, पं० ज्ञान प्रकाश घोष

    सरोद अलाउद्दीन खान, अली अकबर खान, अमजद अली खान, बुिदेि दास गुप्ता

    शहनाई बबजस्मल्ला खान, कृष्ट्णा राम चौिरी, अली अहमद हुसैन

    मसतार पंडडत रवि शंकर, शाटहद परिेज खान, बुिाटदत्य मुखजी, अनुष्ट्का शंकर

    सारंगी शकूर खान, पंडडत राम नारायण, रमेश ममश्रा, सुल्तान खान

    िीना जजया मोटहउद्दीन डागर, अय्यागारर स्यामसंुदरम, दोरईस्िामी आयंगर

    रुद्र िीणा असद अली खान

    मोहन िीणा पं० विश्ि मोहन िट्ट (मोहन िीणा के आविष्ट्कारक)

    िायोमलन सुश्री. गोपालकृष्ट्णन, श्रीमती एम राजम, एन.आर. मुरलीिरन, एम चंद्रशखेरन, िी.जी. जोग, लालगुडी जयरामन

    घटम टी०एच० विनायकराम, ई०एम० सुब्रमण्यम

    मदंृगम के०िी० प्रसाद, एस० िी० राजा राि, उमलयापूरम मशिरामन

  • िाद्य यंत्र कलाकार का नाम

    मैंडोमलन यू श्रीननिास

    पखािाज तोताराम शमाक

    सुरबहार अन्नपूणाक देिी

    धगटार ब्रज िूषण काबरा

    गायक (कनाकटक संगीत)

    रािाकृष्ट्ण एस श्रीननिास अय्यर, एम० एस० सुब्बुलक्ष्मी, एम० बालमुरलीकृष्ट्ण, डी० के० पट्टाम्मल, रामानुज आयंगर अररयाकुडड, एस० वपनाकापानन

    गायक (टहन्दसु्तानी संगीत)

    कुमार गंििक, मजल्लकाजुकन मंसूर, िीमारायप्पा, िीमसेन जोशी, पंडडत जसराज, गंगूबाई हंगल, क्रकशोरी अमोनकर, बड़ ेगुलाम अली खान, रहीम फहीमुटद्दन डागर, छन्नु लाल ममश्रा, रमाकांत गुनड्चेा, उमाकांत गुनड्चेा, राजन और साजन ममश्रा

    िाद्य यंत्रों के प्रकार

    िायु िाद्य यंत्र ताल िाद्य यंत्र तंत िाद्य यंत्र

    बांसुरी तबला धगटार

    शहनाई मदंृगम िायोमलन

    शहनाई ढोल मसतार

    सैक्सोफोन ढोलक बैंजो

    मशक बाजा झांझ सरोद

    हारमोननका मसला़िन सारंगी

  • िायु िाद्य यंत्र ताल िाद्य यंत्र तंत िाद्य यंत्र

    तुरही घटम िीना

    योजना पखािज सुरबहार

    िीणा घंटी मैंडोमलन

    विश्ि की लबंी नटदयाुँ

    दनुनया में सबसे लंबी नदी है नील( लंबाई 6,650 क्रक.मी.)

    यूरोप में सबस ेलंबी नदी है िोल्गा ( लंबाई 3,530 क्रक.मी.)

    एमशया में सबस ेलंबी नदी है यांग्त्ज े( लंबाई 6,300 क्रक.मी.)

    उत्तरी अमेररका में सबसे लंबी नदी है समसौरी-समससससपी ( लंबाई 5,971 क्रक.मी.)

    दक्षिण अमेररका मे सबसे लंबी नदी है अमे़िन (लंबाई 6,400 क्रक.मी.)

    संयुक्त राज्य अमेररका की सबस ेलंबी नदी है समसौरी-समससससपी

    चीन की सबस ेलंबी नदी है यांग्त्ज े( लंबाई 5,971 क्रक.मी.)

    िारतीय महाद्िीप की सबस ेलंबी नदी है ससधुं (लंबाई 3,180 क्रक.मी.)

    आस्रेमलया की सबस ेलंबी नदी है मुरे-डासलिंग (लंबाई 3,720 क्रक.मी.)

    यूनाइटेड क्रकंगडम की सबसे लंबी नदी सेिनय (लंबाई 354 क्रक.मी.)

    विश्ि की सबसे बड़ी नदी (पानी की मात्रा के संदिक में) अमे़िन

    विश्ि की सबसे गहरी नदी है कांगो जो जैरे नदी के नाम से िी जानी जाती है ।

  • विश्ि की नटदयाुँ और शहर

    शिर नदी के फकनारे

    बगदाद टटगररस

    बैंकाक छाऊ फ्ाया

    बेलगे्रड डने्यूब

    बुडापेस्ट डने्यूब

    काइरो नील

    कराची मसिुं

    लाहौर रवि

    लंडन थेम्स

    मोंटरयल सेंट लॉरेंस

    मास्को मॉस्क्िा

    न्यू याकक हडसन

    पेररस सीन

    रोम टाइबर

    शंघाई हुिांगपु

    वियना डने्यूब

    विश्ि के जल-प्रपात और नटदयाुँ

  • जल प्रपात नदी रामर

    ननयाग्रा जलप्रपात ननयाग्रा कनाडा/संयुक्त राज्य अमेररका

    विक्टोररया जलप्रपात जाम्बेजी जाजम्बया

    एंजल जलप्रपात चूरून िेनेजुएला

    इगिासू जलप्रपात इगिासू अजेंटीना

    काय्टूर जलप्रपात पोटारो गुयाना

    नोट: विश्ि में अनधगनत जलप्रपात है पर िारतीय प्रनतयोगी परीिाओ ंको ध्यान में रखते हुए कुछ ही सूचीबि क्रकए गए हैं ।

    विश्ि के कुछ प्रमुख बाुँि और नटदयाुँ

    िाूँध नदी रामर

    अस्िन बाुँि नील ममस्र

    जजनवपगं -I बाुँि यालोंग चीन

    तीन घाटी बांि (िी गोरजेस बांि) यांगत्जे चीन

    न्युरेक बांि िख्श ताजजक्रकस्तान

    इटाइपु बांि पराना ब्राजील और परागि े

    हूिर बािं कोलोराडो सं.रा.अ.

    नोट: विश्ि में अनधगनत बांि है पर िारतीय प्रनतयोगी परीिाओ ंको ध्यान में रखते हुए कुछ ही सूचीबि क्रकए गए हैं ।

  • विश्ि नटदयों पर कुछ जरुरी जानकारी

    विश्ि के चार राजिानी शहर बुडापेस्ट (हंगरी), बेलगे्रड (सबबकया), वियना (ऑजस्रया) और ब्रानतस्लािा (स्लोिाक्रकया) डने्य ि नदी के क्रकनारे जस्थत है । यह नदी दस राष्ट्रों को छूते हुए या होकर बहती है । ि ेराष्ट्र है जमकनी, ऑजस्रया, स्लोिाक्रकया, हंगरी, क्रोएमशया, सबबकया, बुल्गाररया, रोमाननया, यूके्रन और मोलदाविया ।

    दो बार िूमध्य रेखा को पार करने िाली नदी है ़िैरे ।

    हिांग हो या पीली नदी को चीन के द:ुख के रूप में जाना जाता है ।

    नील नदी िूमध्य रेखा के दक्षिण से शुरू होती है और ककक रेखा को पार कर समुद्र में जा ममलती है ।

    अमे़िन नदी पर कोई पुल नही है ।

    सऊदी अरि, कुिैत, यमन, ििरीन, कतर आहद ऐसे कुछ देश हैं जजनमे कोई नदी नही बहती है ।

    विश्ि में प्रथम - महिलाए ंएिं पुरुर् राष्ट्रों के पहल ेप्रमखु

    पाक्रकस्तान के प्रथम प्रिानमंत्री मलयाकत अली

    इंगलैंड के प्रथम प्रिानमंत्री रॉबटक िॉलपोल

    संयुक्त राज्य अमेररका के प्रथम राष्ट्रपनत जॉजक िॉमशगंटन

    बांगलादेश के पहल ेप्रिानमंत्री शखे मुजजबर रहमान

    चीनी गणराज्य के पहल ेराष्ट्रपनत सन यात सेन

    ऑस्रेमलया के पहल ेप्रिानमतं्री सर एडमोंटन बाटकन

    इसराइल के पहल ेप्रिानमंत्री डवेिड बेन गुररयन

    दक्षिण अक्रफ्का के पहल ेराष्ट्रपनत चाल्सक रॉबट्कस स्िाटक

    http://www.hindi-gk.leadthecompetition.in/firsts-in-the-world-in-hindi.html

  • विश्ि में प्रथम - पुरुष

    अंतररि में पहला व्यक्ती यूरी गागररन सोवियत संघ

    उत्तरी धु्रि तक पहंुचने िाला पहला व्यक्ती रॉबटक पीरी अमेररका

    माउंट एिरेस्ट पर पहल ेव्यक्ती एडमडं टहलेरी न्यूजीलैंड

    दक्षिण धु्रि तक पहंुचने के मलए पहल ेव्यक्ती रोअल्ड एमंडसन नॉि े

    दनुनया पररभ्रमण करने का पहला व्यक्ती एनररक, मैगलन का दास मलायी

    चांद पर कदम रखने िाला पहला व्यक्ती नील आमकस्रांग अमेररका

    संयुक्त राष्ट�