astha academy, sector 22, gandhinagar mo. 8980961441 astha · 2016-11-04 · કલા અને...

કલા અને સંસ્કૃતિ

Astha Academy, Sector 22, Gandhinagar Mo. 8980961441

www.current663.wordpress.com

1

Astha

Academy Sector 22

Gandhinagar Mo. 8980961441

કરા અને વંસ્કૃતત




2

ગુજયાતભાાં વોથી લધુ ફરાતી બાા : – ગુજયાતી ઉદુ ુ(ફીજા ક્રભે) ગુજયાતની કુર લસ્તી – ૬,૦૩,૮૩,૬૨૮ ુરુ – ૩,૧૪,૮૨,૨૮૨

સ્ત્રી – ૨,૮૯,૦૧,૩૪ ગુજયાતના જજલ્લા – ૩૩ ગુજયાતના તારુકા – ૨૫૦ છેલે્લ ફનેર તારુક – ગરુડેશ્વય (નભુદા જજલ્લ) યદ થમેર તારુક – ગઝારયમા (ભશેવાણા જજલ્લ) ગુજયાતની સ્થાના – ૧ ભે ૧૯૬૦

તલતલધ દદલવો બાદયલા વુદ ૧૧ - યાલજતનુી એકાદળી અાઢ વુદ ૧૧ – દેલળમની એકાદળી મભુના નદીભાાં શ્રીકૃષ્ણના ગીઓ વાથેના નોકાજલશાયની માદી

જઠે વુદ ૧૧ - બીભ એકાદળી કાયતક વુદ ૧૧ – દેલ ઉઠી અજગમાયવ- દશીંનુાં દાન

ઘયેણાં

કડરાાં ગ અકટી કાન

અબયાભી ડક કામ્ફી ગ

નાગરા કાન ડડી/ભાાંડરીમા ડક

શાાંવી ગ લેઢરા કાન

એક દાણીમુાં ડક યાભ જોડ ગ

ાાંખણી કાન કાં દય કભય

લઢે આાંગી નખરી કાન

ફરમા શાથ કયડ (લીંટી) આાંગી

ઝાર કાન ચૂડાભણી શાથ

ક્રભ ગીત યાગ

(૧) લાંદે ભાતયમ્ ગીત દેળ (ય) જભરે વુય ભેયા તુમ્શાયા બૈયલી (૩) ભધુલન ભે યાજધકા નાચ ે શભીય (૪) જાન ેકશા ગમે લ રદન જળલયાં જની

બાયતીમ વંસ્કૃતતની દૃતિએ ાંચ તલત્ર વયોલયો - ભાન વયલય (ચીન) - ાંટ વયલય (ભધ્મપ્રદેળ) - નાયામણ વયલય (કચ્છ) - જફાંદુ વયલય (જવદ્ધુય) - જફાંદુ વયલય (ઓરયસ્વા)

ળશેય અને નદીઓનો દકનાયો ળશેય નદીઓનો દકનાયો

ભયફી, લાાંકાનેય ભચ્છુ

ગોંડર ગોંડરી

દ્વાયકા ગભતી

લઢલાણ, વુયેન્દ્રનગય બગાલ

જવદ્ધુય વયસ્લતી

રશાંભતનગય શાથભતી

ળાભાજી ભેશ્વ

નલવાયી ૂણા ુ

ગાાંધીનગય વાફયભતી

ભઢેયા ુષ્ાલતી

બરૂચ નભુદા

લરવાડ ઔયાં ગા

વુયત તાી

લડદયા જલશ્વાજભત્રી

નરડમાદ ળેઢી

યાણુય વૂકબાદય ફટાદ, ગઢડા, લરબીુય ઘેર

ાલાગઢ જલશ્વાજભત્રી અન ેઢાઢય

ખેડબ્રહ્મા શયણપા

અભદાલાદ વાફયભતી

બાયતની ભોક્ષદાતમની નગયીઓ અમધ્મા, ભામાનગયી, અલજન્દ્તકા (ઉજ્જનૈ), ભથુયા,

કાાંચી, દ્વાયકા અને કાળી (ભશાુયી).

બાયતીમ વંસ્કૃતતની દૃતિએ અભય ાત્રો બતુુશયી (બયથયી), યળુયાભ, શનુભાનજી, કૃાચાયી

અને અશ્વત્થાભા.

બગલાન તલષ્ણુના ૧૦ અલતાય

૧. ભત્સ્મ અલતાય

ય. કુભુ અલતાય (કાચફ) ૩. લયાશ અલતાય (વુવ્લય)

૪. નયજવાંશ અલતાય . લાભન અલતાય

૬. યળુયાભ અલતાય ૭. યાભ

૮. કૃષ્ણ ૯. ફુદ્ધ

૧૦. કરકી અલતાય




3

લતતભાન નાભ ફીજ ંનાભ ડબઈ દબાલુતી

નલવાયી નાગવાયીકા

ફનાવકાાંઠા ણાુળા

ખેડા ખેટક

વુયત વૂમુુય, ફાફુર ભક્કા, ભક્કાની ફાયી

જવદ્ધુય જવદ્ધકે્ષત્ર, શ્રી સ્થ

કડી કજતુય

તાયાં ગા તાયણદુગ ુ

ઈડય ઈલ્લ દુગ ુ

જાભનગય શારાય, નલાનગય સ્ટેટ, વોયાષ્ટ્રનુાં ેરયવ, છટે કાળી, કારઠમાલાડનુાં યત્ન

ભઢેયા બગલદ્દનગય

ધકા ધલલ્લક, જલયાટનગયી

ખાંબાત સ્તાંબતીથ ુ

બરૂચ બૃગુકચ્છ, ભારશષ્ભતી

લડદયા લટટ્ટ

લરવાડ લલ્લયખાંડ

દ્વાયકા કુળસ્થી, દ્વાયાલતી

ારનુય પ્રશરાદનુય

દાશદ દજધટ

અભયેરી અભયાલતી

ભશુડી,ભશુલા ભધુુયી

ગધયા ગરૂશક

રશાંભતનગય અશભદનગય

ભડાવા ભશુડાવુ

યાધનુય ાંચાવય

જૂનાગઢ જગરયનગય,ભુસ્તપાફાદ,જીણુદુગુ,વયઠ

વાફયકાાંઠા શ્વભ્ર

અડારજ ગઢ ાટણ

લડનગય આનાંદુય,ચભત્કાયુય

ાટણ અણરશરુય ટ્ટણ

બાલનગય ગરશરલાડ, મુકેજરપ્ટવ, વોયાષ્ટ્રની વાંસ્કાય નગયી, ગુજયાતની વાાંસ્કૃજતક નગયી

લરબીુય લા

યફાંદય અશ્વાભજત, અસ્ભાુયી, ફડુ જવટી, વુદાભાુયી

અભદાલાદ અશભદાફાદ, કણાલુતી, ગદાુફાદ, બાયતનુાં ભાન્દ્ચસે્ટય, ગુજયાતની આજથકુ યાજધાની, આળાલર

રુણાલાડા રુણેશ્વય

લતતભાન નાભ ફીજ ંનાભ લઢલાણ લધુભાનુય

ારીતાણા ાદજરપ્તુય

ગણદેલી ગુણ ારદકા

ચાાંાનેય ભુશમ્મ્દાફાદ

નરડમાદ વાક્ષય બજૂભ

યાજકટ ભાવુભાફાદ,વોયાષ્ટ્રની ળાન

વુયેન્દ્રનગય ઝારાલાડ

ડાકય ડાંકુય

કડલાંજ કડલણજ

ીાલાલ જલક્ટય ટુ

લેયાલ જફરાલર

ભયફી ઢેરડી

ચયલાડ રીરી નાઘેય

પ્રાચીન જોડી

યાભ વીતા

અજબભન્દ્મ ુ ઉત્તયા

રક્ષ્ભણ ઉજભુરા

ફરયાભ યેલતી

ળત્રુધ્ન શ્રુતકીજતુ

બયત ભાાંડલી

લાદ્ય

૧. વ તય લાદ્ય

આ લાદ્ય એ પૂાં કથી લાગતુાં લાદ્ય છે. આ જવલામ તાડમુાં , ળયણાઈ, ળાંખ, ાલયી, ાલ, બૂાંગ, લેણુ (લાાંવી)અન ેભયરી ણ પૂાં કથી લાગતાાં લાદ્ય છે.

ય. ધન લાદ્ય

આ લાદ્યભાાં ફ ે ધાતનુે અથડાલીને અલાજ ઉત્ન્ન કયલાભાાં આલે છે. ઝાાંઝ, કયતાર, કાાંવી જોડા, ભાંઝીયા, ભાણ લગેયે આ પ્રકાયનાાં લાદ્ય છે. ધાજભુકરાર ાંડ્યા આધુજનક ભાણબટ્ટ તયીકે જાણીતા છે.

૩. તંત લાદ્ય

આ પ્રકાયના લાદ્યભાાં તાયન ઉમગ કયલાભાાં આલ ેછે. તેભાાં તાયન યણકાય ઉત્ન્ન કયીને અલાજ ઉત્ન્ન કયલાભાાં આલે છે. એક તાય, જ ાંતય, યાલણ શથ્થ,[વુયાં દ (વયાં દ) -કચ્છનુાં લાદ્ય)] લગેયે આ પ્રકાયનાાંલાદ્ય છે.




4

૪. અલનદ્ય

આ પ્રકાયના લાદ્યભાાં ચાભડાન ઉમગ થામ છે. તેભાાં ચાભડા ય પ્રશાય કયીન ે અલાજ ઉત્ન્ન કયલાભાં આલ ે છે. ઢર,તફરાાં, ખલાજ, નગારુ, ડભરુ લગેયે આ પ્રકાયનાાં લાદ્ય છે.

વ્મતતત ચદયત્ર ૧. જમળંકય વ ંદયી :

તેભનુાં ભૂ નાભ જ્મળાંકય બજક છે. તેભનુાં તખલ્લુવ ‘વુાંદયી’ છે. તેભન જન્દ્ભ ઊંઢઈ, તા. જલવનગય જજ. ભશેવાણા ખાત ે થમ શત. તેભનુાં જાણીતુાં નાટક વોબાગ્મ વુાંદયી છે. તેભની આત્ભકથાનુાં નાભ ‘થડા પૂર થડા આાંવુ’ છે. તેભન ેઈ.વ. ૧૯યભાાં યણજીતયાભ ુયસ્કાય આલાભાાં આવ્મ શત. બાયત વયકાય દ્વાયા તેભને દ્મબૂણથી ણ વન્દ્ભાજનત કયલાભાાં આલેર છે.

ય. વોનર ભાનતવંઘ : તેભનુાં લતન ભુાંફઈ છે. તેઓ ઓડીવી નૃત્મની નૃત્માાંગના

છે. તેભન ે બાયત વયકાય દ્વાયા દ્મબૂણ ુયસ્કાય આલાભાાં આલેર છે.

૩. ઈરાક્ષી ઠાકોય : તેઓ બયત નાટ્યભની નૃત્માાંગના છે. તેભણે ઈ.વ.

૧૯૬૦ભાાં અભદાલાદ ખાત ેનતૃ્મ બાયતી વાંસ્થાની સ્થાના કયી શતી.

૪. કાનજી ફ ટા ફાયોટ તેઓ રકવારશત્મકાય અને લાતાુકાય છે. તેભણે જીથય

બાબ નાભે કૃજતની યચના કયી છે.

. નયતગવ દત્ત તેઓ વાંજમદત્તનાાં ભાતા છે અને જાણીતાાં રપલ્ભ

અજબનેત્રી ણ છે. તેભની જાણીતી રપલ્ભ ભધય ઈજન્દ્ડમા છે. તેઓ યાજ્મવબાની વભ્મ ફનનાય પ્રથભ રપલ્ભી અજબનેત્રી છે. આ જવલામ ણ ફયવાત, શ્રી ૪ય૦, અાંદાજ, આલાયા લગેયે ણ તેભની જાણીતી રપલ્ભ છે.

૬. અન્મ રોકવાદશત્મકાય

કજલદાદ, શેભુ ગઢલી , ીંગજી ગઢલી, જમભર યભાય, નાથબુાઈ યભાય લગેયે.

૭. ફૈજ ફાલયા

ફૈજુ ફાલયાનુાં લતન ચાાંાનેય છે. તનેુાં ભૂ નાભ ફૈજનાથ જભશ્રા છે. તેના ગરુુ શરયદાવ શતા. ફૈજુ ળેયી ગાઈકી ભાટે જાણીત શત. ત ે જલજલધ યાગ જલેા કે ગુજયુી તડી, ભૃગયાં જની તડી, ભાંગર ગુજયુી લગેયેભાાં ગાઈ ળકત. તને જભત્ર તાનવેન શત. તાનવને દયફાયી યાગભાાં ગાઈ ળકત શત. ફૈજુએ ઓકદેળા, યાભવાગય, વાંગીતગ્રાંથ લગેયે ગ્રાંથની યચના કયી છે. ૮. ંદડત ઓભકાયનાથ ઠાક ય

તેભન જન્દ્ભ ખાંબાતભાાં થમ શત. તેઓ ળાસ્ત્રીમ વાંગીત ભાટે જાણીતા શતા. તેભણે ગાાંધલુ જનકેતન નાભે વાંસ્થાની સ્થાના કયી શતી. તેભણ ે ઈ.વ. ૧૯૫૩ભાાં જલશ્વ ળાાંજત વાંભેરન દયમ્માન બાયતનુાં પ્રજતજનજધત્લ કમુું શતુાં. તભેને બાયત વયકાય દ્વાયા દ્મશ્રી એલડુ આલાભાાં આલેર છે.

‘ગ ઘૂાંઘરુાં ફાાંધ ભીયા નાચ ઊઠી’ એ તેભની પ્રજવદ્ધ યચના છે. તેભણે યાષ્ટ્રીમ ગીત ‚લાંદે ભાતયભ‛ નુાં સ્લયાાંકન કમુું શતુાં. લાંદે ભાતયભ યાગ દેળભાાં ગાલાભાાં આલે છે. ૯. તનભે દેવાઈ

તેઓ નાટ્યકરા કે્ષત્ર ે જાણીતા છે. તેભણે ‘યાં ગલ’ુ નાભે નાટ્ય વાભજમક ળરૂ કમુું શતુાં. ૧૦. પ્રબાળકંય વોભ યા

તેભન જન્દ્ભ ારીતાણાભાાં થમ શત. તેઓ વભનાથ ભાંરદયના આરકુટેક (સ્થજત) છે. તેભને ‚જળલ્ જલળાયદ‛ની ઉભા આલાભાાં આલેરી છે. ૧૧. તસ્ભતા ળાસ્ત્રી

તેઓ બયતનાટ્યભની જાણીતી નૃત્માાંગના છે. આ ઉયાાંત તેઓ કૂચુુડી નૃત્મ ણ વાયી યીત ેજાણે છે. ૧૨. ભૃણારીની વાયાબાઈ

તેઓ જલક્રભ વાયાબાઈનાાં જત્ન શતાાં. તેઓ બયત

નાટ્યભની જાણીતી નૃત્માાંગનાાં શતાાં. તેભણે ૧૯૪૯ભાાં ‘દુણ વાંસ્થા’ની સ્થાના કયી શતી. ૧૩. ભતિકા વાયાબાઈ

તેઓ બયતનાટ્યમ્ અન ેકથ્થકનાાં નૃત્માાંગના અને રપલ્ભ

અજબનેત્રી શતાાં. તેભણે ‘ભેના ગુજયુી’ રપલ્ભભાાં અજબનેત્રી તયીકે કાભ કયેર છે.




5

૧૪. ક ભ દદની રાતિમા તેઓ કથ્થક નૃત્મની નૃત્માાંગના શતાાં. તેભણે ૧૯૬૭ભાાં

‘કદાંફ’ વાંસ્થાની સ્થાના કયી શતી.

૧૫. નયતવંશ ભશેતા તેભની ત્નીનુાં નાભ ભાણેકફાઈ શતુાં. તેભની ુત્રીનુાં નાભ કુાંલયફાઈ શતુાં. તેભના ુત્રનુાં નાભ ળાભળા શતુાં. કુાં લયફાઈની ુત્રીનુાં નાભ ળજભુષ્ઠા શતુાં. લડનગયભાાં તેભના નાભ યથી ળજભષુ્ઠા તાલ આલેર છે. ળજભુષ્ઠાની ફે ુત્રીઓ શતી. તાના અન ે યીયી. તેભના નાભ યથી લડનગયભાાં દય લ ેતાના-યીયી ભશત્વલ થામ છે.

ગ જયાતી વ ગભ વંગીત યેળ બટ્ટ, ગોયાાંગ વ્માવ, શજુદા યાલર, કોભુદીની

ભુનળી, ુરુત્તભ ઉાધ્મામ, જનાધુન યાલર, ભાજરની ાંરડત, શાંવા દલ,ે કે્ષભુ રદલટેીમા, વુધા રદલટેીમા, યાવજલશાયી દેવાઈ, નમન ાંચી, અજલનાળ વ્માવ, શેભા દેવાઈ, નૈભે જાની, વરી કાડીમા, જનળા કાડીમા, જનરુભા ળેઠ, અનાય કઠીમાયા, આયતી ભુનળી, વોજભર ભુનળી લગેયે આ કે્ષત્ર ેજાણીતાાં નાભ છે.

જાણીતા બજનીક પ્રાણરાર વ્માવ, નાયામણ સ્લાભી, કાનદાવ ફા,ુ

શેભાંત ચોશાણ લગેયે આ કે્ષત્ર ેજાણીતાાં નાભ છે.

રોકવંગીત અને બજન ડાુ. જનયાં જન યાજ્મગુરુ

(નોંધ – જન્દ્ભાષ્ટ્ભીના રદલવ ેઠાકય ભાંરદયભા બજન કયે છે.)

જાણીતાં યત્નો રદલાીફને બીર (રક વાંગીત), શ્માભ વાધ,ુ

શનીપ ભશાંભદ (રક્રકેટય), બીખુદાન ગઢલી, ભનજ ખાંડેરયમા (ગઝર કે્ષત્રે), પ્રાણરાર વ્માવ લગેયે કરા કે્ષત્ર ે જાણીતાાં નાભ છે.

ગ જયાતના ભેાઓ

૧. ળાભાજીનો ભેો ળાભાજીન ભે કાયતક વુદ અજગમાયવથી થી

કાયતક વુદ નૂભ એટરે કે દેલઉઠી અજગમાયવથી ૂનભ દયમ્માન બયામ છે.

ય. કાત્મોકનો ભેો

કત્મકન ભે ાટણ જજલ્લાના જવદ્ધુય ખાત ેકાયતક વુદ ૂનભના યજ બયામ છે. અશીં ઊંટનુાં લેચાણ ભટા ામે થામ છે. જવદ્ધયુ એ ભાતૃશ્રાદ્ધ ભાટે પ્રજવદ્ધ છે. અશીં જફાંદુ વયલય આલરુેાં છે, જ્માાં અજસ્થ જલવજનુ કયલાભાાં આલ ેછે.

૩. તયણતેયનો ભેો

તયણેતયન ભે વુયેન્દ્રનગય જજલ્લાભાાં બાદયલા વુદ ચથથી છઠ દયમ્માન બયામ છે. અશીં જત્રનતે્રશે્વય ભશાદેલનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે. આ સ્થ અજુનુ દ્વાયા રોદી ભાટે કયલાભાાં આલેર ભત્સ્મલેધ ભાટે પ્રજવદ્ધ છે.

૪. લૌઠાનો ભેો લોઠાન ભે કાયતક વદુ અજગમાયવથી થી કાયતક વુદ ૂનભ દયમ્માન અભદાલાદ જજલ્લાના ધકા તારુકાના લોઠા ગાભે બયામ છે. આ સ્થે વાત નદીઓન વાંગભ થત શલાથી તેને વપ્ત વાંગભ સ્થ તયીકે ણ ઓખલાભાાં આલ ે છે.આ ભે ગધેડાઓના લેચાણ (કાઠી ગધેડા – વાયી જાત) ભાટે પ્રજવદ્ધ છે. વપ્ત વાંગભભાાં ળાખા નદીઓ વરશત નીચ ે ભુજફની આઠ નદીઓન વાંગભ થામ છે. શાથભતી, ભાઝભ, વાફયભતી, ભેશ્વ, ખાયી, લાત્રક, ભશય, ળેઢી (માદ યાખલાનુાં વૂત્ર : શા ભા વાભે ખાલા ભળે ) . બલનાથનો ભેો આ ભે જૂનાગઢ ખાતે વુલણુયેખા નદી ાવે ભશાજળલયાત્રીએ જગયનાયની તેટીભાાં બયામ છે. અશીં બલનાથનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે. આ લખત ે ભૃગી કુાં ડભાાં ળાશી સ્નાન કયલાભાાં આલ ેછે. અશીં બલાઈન લેળ ણ બજલામ છે. તે ઉયાાંત યાલટીઓ ણ પયકાલલાભાાં આલ ેછે. ૬. ભાણકે ઠાયીનો ભેો:- આ ભે ળયદ જૂણુભાના રદલવે ડાકય ખાત ેબયામ છે. ૭. તચત્ર-તલતચત્રનો ભેો

આ ભે વાફયકાાંઠા જજલ્લાના ખેડબ્રહ્મા તારુકાના ગુણબાખયી ગાભભાાં શી છી બયામ છે. આ ભે ભશાબાયત વાથ ે વાંકામેર છે. ળાન્દ્તનુના ુત્ર જચત્ર અન ેજલજચત્રના નાભના આધાયે આ ભેાને ણ જચત્ર-જલજચત્રના નાભે ઓખલાભાાં આલે છે.




6

૮. ગો ગધેડાનો ભેો આ ભે દાશદ, ાંચભશાર, છટા ઉદેુય, લડદયા લગેયે

જજલ્લાઓભાાં બયામ છે. તેભાાં ચક્કવ ઊંચાઈએ ભાટરીભાાં ગ ભૂકલાભાાં આલ ેછે. તેભાાં રુુ લચ્ચે સ્ધા ુથામ છે. તેભને અલયધલાભાાં આલે છે. જ ે જલજતેા થામ છે તનેાાં ભનવાંદ છકયી વાથ ેરગ્ન કયલાભાાં આલે છે.

૯. યંગંચભી ભેો આ ભે લડદયા અને છટા ઉદેુય ખાત ેબયામ છે. ત ે

આરદલાવી વાંસ્કૃજત વાથ ે જોડામેર છે. તેભાાં ગામન ેયાં ગલાભાાં આલે છે. ૧૦. ભાધલયામનો ભેો

આ ભે યફાંદય ખાત ેચતૈ્ર વુદ ૯ થી બયામ છે અન ે૧૯ રદલવ વુધી ચારે છે. આ સ્થ કૃષ્ણ – રુકભણી જલલાશ વાથે જોડામેર છે. ૧૧. ચૂર ભેો

આ ભે ાંચભશાર, દાશદ, લડદયા, છટા ઉદેુય લગેયે જજલ્લાઓભાાં શી વભમે બયામ છે. તેભાાં એક રાંફચયવ ખાડ કયલાભાાં આલ ે છે અને ત ે ખાડાભાાં ફાલના રાકડાાં પ્રગટાલલાભાાં આલ ેછે. આ વભમે રક ફાક અન ેઢય – ઢાાંખયની વરાભતીની કાભના કયે છે.

૧૨. ગયીફ દાવજીનો ભેો આ ભે કચ્છભાાં નાયામણ વયલય ખાત ેબયામ છે.

૧૩. યલાડીનો ભેો

યલાડીન ભે એ કચ્છન ભે છે. ત ેભાાંડલીભાાં આવ વુદ ૯ના રદલવે બયામ છે. ૧૪. ગોક ીમાં રગ્ન

ગકુીમાાં રગ્ન એ કચ્છન ભે છે. ત ેઆશાય વભાજના રકન ભે છે. ૧૫. લાગડનો ભેો

તેને યલેચીન ભે ણ કશેલામ. આ ભે ભશાબાયત વાથે વાંકામેર છે.

૧૬. દાદા – ભકેયણનો ભેો

કચ્છના દાદા ભેકયણની માદભાાં ભશાજળલયાત્રીના રદલવ ેઆ ભે બયામ છે. દાદા ભેકયણ એક વાંત શતા અને તઓે યણભાાં યસ્ત બૂરી ગમેરા યાશદાયીન ેયસ્ત ફતાલતા અને તેભને ભદદ ણ કયતા શતા. તેભનાાં ફે ારતુ પ્રાણીઓ શાં ભેળાાં તેભની વાથે યશેતા શતા. તેભાાં એક ગધેડ અન ેએક કૂતય શત. ગધેડાનુાં નાભ રાજરમ અને કૂતયાનુાં નાભ ભજતમ શતુાં. ૧૭. શાજીીયનો ભેો

આ ભે કચ્છભાાં બયામ છે.

રોકકરાઓ

૧. બલાઈ

અવાઈત ઠાકયન ેબલાઈના પ્રણેતાભાનલાભાાં આલ ેછે. તેઓ જવદ્ધુયના લતની શતા. તેભન ે૩૬૦ જટેરા લેળની યચના કયી શતી. બલાઈની નાજમકાન ે યાં ગરી કશેલાભાાં આલ ેછે. બલામાની ટીન ે ેંડુ કશેલાભાાં આલે છે. બલાઈના લેળની ળરૂઆત બૂાંગ લગાડીન ે થામ છે. બૂાંગ એ એક પ્રકાયનુાં લાજજ ાંત્ર છે.

- આલણુાં (વુાંદયબાઈ નામક-ભાનલીની બલાઈ) - સ્ત્રીનુાં ાત્ર (ુરુ બજલ)ે – કાચીમુાં

૨. નાટ્ય કરા

જનભે દેવાઈ, વોમ્મ જોી, રદના ગાાંધી, યજવકરાર યીખ, ડાુ. કૃષ્ણકાાંત કડરકમા, પ્રાણવુખરાર નામક લગેયે નાટ્યકરા કે્ષત્ર ેજાણીતાાં નાભ છે. ૩. ચરતચત્ર

પ્રથભ ગુજયાતી રપલ્ભ નયજવાંશ ભશેતા છે. તેના રદગ્દળુક

નાનબુાઈ લકીર છે. આ રપલ્ભ ૯ એજપ્રર, ૧૯૩યના યજ યીરીઝ થઈ શતી. ગુજયાતની પ્રથભ યાં ગીન રપલ્ભ રીરુડી ધયતી છે.

ઉને્દ્ર જત્રલેદીને નટ વમ્રાટ તયીકે ઓખલાભાાં આલ ેછે. તેભની પ્રથભ રપલ્ભ જવેર – તયર શતી. ગુજયાતના અન્દ્મ કરાકાયભાાં જલષ્ણુકુભાય વ્માવ (ગરુૂજી) (જજથેય બાબ), અયજલાંદ યાઠડ (જઠે), ભશેળ – નયેળ, રદક ઘી લારા, ભૂયાજ યાજડા, યાજીલ યણજીત યાજ, રપયઝ ઈયાની, વજભતા ભશેતા અને અજબનેત્રીઓભાાં સ્નેશરત્તા, યીટાબાદુયી, જમશ્રી ટી, યાગીણી, દભાયાણી, જમશ્રી યીખ લગેયેન વભાલેળ થામ છે. ગુજયાતના શાસ્મ કરાકાયભાાં યભેળ ભશેતા, યજનીફાા, દીનુ જત્રલેદી, ી. ખયવાણી અન ેભાંજયી દેવાઈ જાણીતાાં નાભ છે.




7

નૃત્મ ૧. ભેયામો

ભેયામ એ ફનાવકાાંઠાના લાલ તારુકાના ઠાકયનુાં ળોમ ુનૃત્મ છે. તેનુાં ળોમુ ગાન શુડીરા છે. આ લખતે તરલાય મદુ્ધ કયલાભાાં આલ ેછે. તેભાાં ભેયામન ઉમગ કયલાભાાં આલત શલાથી તેને ભેયામ નૃત્મ કશે છે. ભેયામ વયખડ અન ેઝૂાંઝાયી ઘાવભાાંથી ફને છે.

ય. ભંજીયા નૃત્મ ભાંજીયા નૃત્મ એ બાર જલસ્તાયના ઢાયનુાં નૃત્મ છે. આ

રક ફીડ (કાં દભૂ)ન ખયાક તયીકે ઉમગ કયે છે.

૩. ધભાર નૃત્મ ધભાર નૃત્મ એ જૂનાગઢના(ખાવ કયીને જ ાંફુવય ગાભ)

વીદીઓનુાં નૃત્મ છે. તેભાાં તેઓ ભળીયા ખખડાલ ે છે. જ ેનાજમેયની આખી કાચરીભાાં કડીઓ બયીને ફનાલલાભાાં આલ ેછે.

૪. ચાો નૃત્મ

ચા નૃત્મ એ ડાાંગ જજલ્લાના શતી આરદલાવીઓનુાં નૃત્મ છે. આ નૃત્મ ય૭ તાર ધયાલે છે.

. ગયફો લલ્લબ ભેલાડાન ગયફ પ્રજવદ્ધ છે.

૬. ગયફી

દમાયાભ, નયજવાંશ ભશેતા, ન્દ્શાનારાર લગેયેની ગયફીઓ પ્રજવદ્ધ છે. ૭. યાવ ,ગયફી : આ નૃત્મ ુરુ ભાટે છે. ૮. યાવડા, ગયફો : આ નતૃ્મ સ્ત્રીઓ ભાટે છે.

૯. તળકાય નૃત્મ આ લરવાડ જલસ્તાયની આરદલાવી જાજતનુાં નૃત્મ છે.

તેભાાં તીય, બારા, ભાંજીયા, ુાંગી અન ે ઢર વાથે નતૃ્મ કયલાભાાં આલ ેછે.

૧૦. તૂય નૃત્મ આ નૃત્મ દજક્ષણ ગુજયાતભાાં શજતનુાં નૃત્મ છે. તૂય એ

એક લાદ્ય છે.

૧૧. ભાંડલા નૃત્મ આ નૃત્મ લડદયા અન ે છટા ઉદેુય જજલ્લાના તડલી

આરદલાવીઓનુાં નૃત્મ છે. ડાાંગના આરદલાવી ણ આ નતૃ્મ કયે છે.

૧૨. ઘેય નૃત્મ આ નૃત્મ દજક્ષણ ગુજયાતના દૂફા આરદલાવીઓનુાં

નૃત્મ છે અને ભા અાંજફકા અને કાજરકા વાથ ેવાંકામેર છે. તે નલયાત્રી અન ેકાી ચોદળ જનજભત્ત ેકયલાભાાં આલે છે. આ નૃત્મભાાં ુરુ ણ સ્ત્રીઓના લેળભાાં શમ છે. ૧૩. આગલા નૃત્મ

આ નૃત્મ બરૂચ અને નભુદા નદીના જલસ્તાયભાાં થામ છે.

૧૪. ઢોરા-યાણા નૃત્મ આ નૃત્મ એ બાલનગયના ગરશરલાડ જલસ્તાયના કી

ટેરનુાં નૃત્મ છે. આ નૃત્મ ખેડૂતનુાં ાક રે તે લખતનુાં નતૃ્મ છે.

૧૫. ઠાગા નૃત્મ આ નૃત્મ એ ઉત્તય ગુજયાતના ઠાકયનુાં તરલાય વાથેનુાં

ળોમુ નૃત્મ છે.

૧૬. અશ્વ નૃત્મ

આ નૃત્મ એ ઉત્તય ગુજયાતના કી, ઠાકય રકનુાં તરલાય વાથેનુાં ળોમ ુનૃત્મ છે; જ ેકાયતક વુદ – ૧ (દેલ રદલાી)ના રદલવે કયલાભાાં આલ ેછે. ૧૭. ટીણી નૃત્મ

ટીણી નૃત્મ કી, ભેય અને શ્રભશાયી સ્ત્રીઓ ધાફ ુબયતી લખત ેકયે છે. ૧૮. યાંદરનો ઘોડો

આ નૃત્મ રગ્ન અથલા શ્રીભાંત પ્રવાંગે કયલાભાાં આલે છે. ૧૯. શભંચી િ ંદલી આ ણ નૃત્મન એક પ્રકાય છે. ૨૦. ગોપ ગ ંથણ (વોંગા યાવ)

આ નૃત્મભાાં એક ઊંચાઈએ ગુચ્છ ફાાંધલાભાાં આલે છે. ગપ ગૂાંથણ એ વોયાષ્ટ્રનુાં નૃત્મ છે.




8

૨૧. ચાફિી નૃત્મ

ચાફખી એ ભેય જાજતનુાં નૃત્મ છે. ૨૨. શીંચ નૃત્મ

શીંચ એ વોયાષ્ટ્ર અને બાર કાાંઠાનુાં નૃત્મ છે. ૨૩. ડોકા યાવ અને શ ડા યાવ

ડકા યાવ અને શુડા યાવ એ વોયાષ્ટ્રના બયલાડ વભાજનુાં નૃત્મ છે. ૨૪. ઘેયીમા નૃત્મ

ઘેયીમા નૃત્મ એ ાંચભશાર, દાશદ, છટા ઉદેુય અન ેબરૂચ જલસ્તાયભાાં કયલાભાાં આલ ેછે. ૨૫. તડલી આદદલાવી નૃત્મ

૨૬. આરણેી – શારેણી નતૃ્મ

આરેણી શારેણી નૃત્મ એ તડલી અન ે બીર જાજતની

કન્દ્માઓનુાં નૃત્મ છે. તેનાાં નૃત્મ ગીતને તડલીઓ ‘ટા’ અને બીર રક ‘અરણીમા’ કશે છે. ૨૭. ઠાંકયમા નૃત્મ, બાચા

આ નૃત્મ ડાાંગ જલસ્તાયભાાં કયલાભાાં આલે છે. ડાાંગભાાં આ નૃત્મન ે‘ચા’ ણ કશેલામ છે. ૨૮. કાકડા નૃત્મ

કાકડા નૃત્મ એ ળીતાભાતા અને ફીમાદલેન ેયીઝલલાનુાં નૃત્મ છે. આ નૃત્મ દજક્ષણ ગુજયાતભાાં પ્રચજરત છે.

ગ જયાતના જાણીતા ર

૧. શો ર શ ુર વુયતભાાં આલેર ગુજયાતન વોથી જૂન ુર

છે. ઈ.વ. ૧૮૭૭ ભાાં તાી નદી ય તને ે ફાાંધલાભાાં આવ્મ શત. ય. એતરવ બ્રીજ

આ ુર ઈ.વ. ૧૮૮૭ભાાં અભદાલાદભાાં ઈજનેય શ્રી રશાંભતરાર ધીયજયાભ દ્વાયા ફાાંધલાભાાં આવ્મ શત.

૩. ગોલ્ડન બ્રીજ

ઈ.વ. ૧૮૮૧ભાાં બરૂચભાાં ૩ કયડ જટેર ખચુ કયીન ેઅાંગ્રેજો દ્વાયા ફાાંધલાભાાં આવ્મ શત. આ ુર નદીના ુયન ેકાયણે લાયાં લાય ધલાઈ જતાાં તેને ફાાંધલાભાાં એટર ખચુ થમ કે તટેરી યકભથી વનાન રુ ણ ફાાંધી ળકામ. આથી આ ુરને ગલ્ડન બ્રીજ એલુાં નાભ આલાભાાં આવ્મુાં.

ગ જયાતના તજિાઓનો ઈતતશાવ

ગુજયાતની સ્થાના વભમે ૧૭ જજલ્લા શતા. ઈ.વ. ૧૯૬૪ભાાં ભુખ્મભાંત્રી શ્રી ફલાંતયામ ભશેતાના વભમભાાં ગાાંધીનગય જજલ્લાની સ્થાના થતાાં આ વાંખ્મા ૧૮ થઈ. ઈ.વ. ૧૯૬૬ભાાં ભુખ્મભાંત્રી શ્રી રશતને્દ્રબાઈ દેવાઈના વભમભાાં લરવાડ જજલ્લાની સ્થાના થતાાં જજલ્લાઓની વાંખ્મા ૧૯ થઈ. ૨ ઑક્ટફય, ઈ.વ. ૧૯૯૭ના યજ ભુખ્મભાંત્રી શ્રી ળાંકયજવાંશ લાઘેરા દ્વાયા આણાંદ, નલવાયી, નભદુા, યફાંદય, દાશદ એભ કુર ાાંચ જજલ્લાઓની સ્થાના થતાાં ૨૪ જજલ્લા થમા.

(માદ યાખલાનુાં વૂત્ર - દાન ન આો)

ઈ.વ. ૨૦૦૦ભાાં ભુખ્મભાંત્રી શ્રી કેળુબાઇ ટેર દ્વાયા ભશેવાણાભાાંથી ાટણ જજલ્લાની સ્થાના થતાાં જજલ્લાઓની વાંખ્મા ૨૫ થઈ. ઈ.વ. ૨૦૦૭ભાાં ભુખ્મભાંત્રી શ્રી નયેન્દ્ર ભદી દ્વાયા તાી જજલ્લાની સ્થાના થતાાં જજલ્લાઓની વાંખ્મા ૨૬ થઈ. ઈ.વ. ૨૦૧૩- ભુખ્મભાંત્રી શ્રી નયેન્દ્ર ભદી દ્વાયા છટા ઉદેુય, અયાલરી, ભશીવાગય, ભયફી, ફટાદ, ગીય વભનાથ, દેલબૂજભ દ્વાયકા એભ કુર ૭ જજલ્લાઓની સ્થાના થતાાં જજલ્લાઓની કુર વાંખ્મા ૩૩ થઈ.

(અભોએ ગીય વોભનાથન છોટા ફોભ દેલબૂતભ દ્વાયકાભાાં પડ્ય.)

૧. જૂનાગઢ

(તગદયનગય/ભ સ્તપાફાદ/જીણત દ ગં/ વોયઠ) ભુખ્મભથક : જૂનાગઢ

જુનાગઢન ે દરયમારકનાય સ્ળે છે. ત ેભશાનગયાજરકા ધયાલે છે.

જોલારામક સ્થ

૧. વક્કયફાગ – બાયતન એક ભાત્ર ાકુ છે, જમાાં આરિકન જચત્તા જોલા ભે છે. ય. દયફાય શર મ્મજુઝમભ – અશીં યજલાડાાંઓના વભમનાાં શજથમાય વાચલલાભાાં આલેરાાં છે. ૩. નયજવાંશ ભશેતાન ચય. ૪. નલઘણ કૂલ . અડીકડીની લાલ




9

૬. ઉયકોટ અશીં યાણકદેલીન ભશેર છે.

૭. ગામત્રી ભાંરદય ૮. લાઘેશ્વયી ભાંરદય ૯. બલનાથ ભાંરદય ૧૦. બૂતનાથ ભશાદેલ

૧૧. દાભોદય ક ંડ (દાભા ક ંડ) અશીં નયજવાંશ ભશેતાનાાં ભાતાનુાં અજસ્થ જલવજનુ કયલાભાાં આલેર છે. ૧ય. યેલતી કુાં ડ ૧૩. ભૃગી ક ંડ આ સ્થ રદગાંફય વાધુઓનુાં ળાશી સ્નાનનુાં સ્થ છે. ૧. જભીમર ળા દાતાય ૧૬. અળોકનો તળરારેિ

આ જળરારેખ કનુર ટડ નાભના જલદ્વાન દ્વાયા ળધલાભાાં આલેર છે. ૧૭. લેતરંગ્ટન ડેભ

લેજરાંગ્ટન બાયતના ગલનુય શતા. ૧૮. ભુચકાં દ ગુપા ૧૯. જફરખા – ચેરૈમા (ળેઠ ળગાળા – ચાંગાલતી) ય૦. વત્તાધાય

અશીં આાગીગાની વભાજધ આલેરી છે. આ સ્થ તેભના ચભત્કાયી ાડા વાંફાંધભાાં ણ પ્રજવદ્ધ છે. ય૧. યફ (આશ્રભ) – દેલીદાવ વાંત, અભયભા યય. ચોયલાડ

આ સ્થ યીરામન્દ્વ કાંનીના સ્થાક શ્રી ધીરુબાઈ અાંફાણીનુાં લતન છે. આ પ્રદેળ રીરી નાગેયના નાભે ઓખામ છે. ય૩. અશીં રૂામતન નાભની શસ્તકરા ઉદ્યગની વાંસ્થા આલેરી છે. ય૪. જુનાગઢ એગ્રીકલ્ચય મજુનલજવુટી આલેરી છે. ય. એજળમાનુાં વોથી ભટુાં ભગપી વાંળધન કેન્દ્ર ણ અશીં આલેરુાં છે. ય૬. તગયનાય લતત

તેનુાં જુનૂાં નાભ ઉજ્જ્માંત/યૈલતક/ભૈનાાંક શતુાં. તને ેઆળયે ૯૯૯૯ ગજથમાાં આલેરાાં છે. તનેી વોથી ઊંચી ટૂક દત્તાત્રેમ છે. અશીં જત્રભુખધાયી બ્રહ્મા, જલષ્ણુ અન ે ભશેળની ફાયભી વદીની ભૂજતુઓ આલેરી છે. આ લુતની શેરી ટૂક ય નેભીનાથ ભાંરદય (જનૈ ભાંરદય) આલેર છે. તનેી ફીજી ટૂક ય અાંફાજીનુાં ભાંરદય આલરુેાં છે. આ લતુનુાં વોથી ઊંચ ુજળખય ગયખનાથ છે.

જાણીતી અજબનેત્રી યલીન ફાફી જૂનાગઢની લતની શતી. તાજતેયભાાં તેની વાંજત્તની ફાફતભાાં ફમ્ફે શાઈકટુ દ્વાયા ચુકાદ આલાભાાં આલેર છે. નયજવાંશ ભશેતાનાાં વભકારીન એલાાં ‘યા’ગાંગાજીભા ણ અશીનાાં લતની શતાાં. તેભનુાં ભૂનાભ ‘યા’ ભાાંડરીક શતુાં.

ય. ભશેવાણા

ભુખ્મ ભથક : ભશેવાણા અશીં ૭ય કઠાની

લાલ અને દૂધ વાગય ડેયી આલેર છે. તાયંગાભા ંઅતજતનાથનુાં જનૈભાંરદય

આલેર છે, જ ેકુભાયાના વભમભાાં ફાાંધલાભાાં આલેર છે. ઉનાલા ખાત ે ભીયાાં દાતાય દયગાશ આલેર છે. ભઢેયાભાાં વૂમુભાંરદય આલેરુાં છે, જનેુાં વરાંકી ળાવક બીભદેલ શેરાના વભમભાાં જનભાુણ થમેર

છે. ભઢેયાનુાં વૂમતભંદદય એ ગુજયાતનુાં એકભાત્ર વૂમુભાંરદય છે. અશીં ઉત્તયાધુ ભશત્વલ (નૃત્મ ભશત્વલ) થામ છે.

લડનગય (આનંદ ય, ચભત્કાય ય)

લડનગયનુાં પ્રાચીન નાભ આનાંદુય છે. તેની આવાવન પ્રદેળ પ્રાચીન વભમભાાં શાટકેશ્વય તયીકે ઓખાત શત. લડનગય એ ગુજયાતની પ્રાચીન યાજધાની છે. અશીં શાટકેશ્વય ભાંરદય આલેર છે, જ ેનાગયના ઇષ્ટ્દલે છે. ત ે પ્રથભ વલુણુ જળલજરાંગ છે. લડનગયભાાં તાના – યીયી ભશત્વલ થામ છે. અશીં તયણભાંરદય, ળજભુષ્ઠા તાલ અન ેરકતીસ્તાંબ (૧૪ ભીટય ઊંચ) ણ આલેર છે.

ઊંઝા ઊંઝા એ લયીમાી, જીરુાં અને ઈવફગુરના ગાંજ ફજાય

ભાટે પ્રજવદ્ધ છે. અશીં ઉભીમાભાતાજીનુાં ભાંરદય આલેર છે.

તલવનગય લીવરદલે લાઘેરાના નાભ યથી તેને જલવનગય નાભ

આલાભાાં આલેર છે. તનેી સ્થાના જલબાજી જાડેજા દ્વાયા




10

કયલાભાાં આલી શતી. જલવનગય તાાંફા – જત્તનાાં લાવણ ભાટે ખાવ જાણીતુાં છે.

ફશ ચયાજી આ જલસ્તાય ચુાંલા ાંથક તયીકે ઓખામ છે. અશીં

ચૈત્રી ૂનભન ભે બયામ છે. આ સ્થ લલ્લબ ભેલાડાનુાં જન્દ્ભસ્થ છે. તેની ુત્રીઓ લારી અને તાયા શતી.

૩. વાફયકાંઠા (શ્વભ્ર) ભુખ્મભથક : રશાંભતનગય

રશાંભતનગયનુાં જૂનુાં નાભ અશભદનગય છે. તેની સ્થાના અશભદળાશ પ્રથભ દ્વાયા કયલાભાાં આલી છે. તે શાથભતી નદીના રકનાયે આલેર છે.

અશીં વાફયડેયી, કાજીલાલ, યાજભશેર લગેયે આલેર છે. ઈડયભાાં ઈડયીમ ગઢ આલરે છે. વારશત્મકાય ન્નારાર ટેર અને ઉભાળાંકય જોી અશીંના લતની છે. વાફયકાાંઠા ખયાદી કાભ ભાટે પ્રજવદ્ધ છે.

િેડબ્રહ્મા ખેડબ્રહ્મા ખાત ેઅાંફાજી ભાતાજીનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે. આ

ઉયાાંત અશીં ચતુભુુખ બ્રહ્માજી નુાં ભાંરદય ણ છે. આ જજલ્લાભાાં જલજમનગયનાાં ના જ ાંગર વશેરગાશ

ભાટે ભશત્ત્લનાાં છે.

૪. ાટણ (અણદશર ય ટ્ટણ) ભુખ્મ ભથક : ાટણ

ઈ.વ. ૨૦૦૦ભાાં ભુખ્મભાંત્રીશ્રી કેળુબાઇ ટેરે દ્વાયા ભશેવાણાભાાંથી ાટણ જજલ્લાની સ્થાના કયી શતી. ાટણનાાં ટાાં પ્રજવદ્ધ છે. અશીં શેભચાંરાચામુ મજુનલજવુટી અન ેજ્ઞાનભાંરદય (લેદ ભાંરદય) આલરે છે.

યાણકી લાલ

ાટણભાાં યાણકી લાલ આલેર છે. યાણકી લાલને વાત ભજરા છે. તે વરાંકી યાજા બીભદેલ શેરાની યાણી ઉદમભતીએ ફાંધાલેર છે.

વશસ્ત્ર તરંગ તાલ

વશસ્ત્રજરાંગ તાલ ાટણભાાં આલેર છે, જ ેવરાંકી યાજા જવદ્ધયાજ જમજવાંશ દ્વાયા ફનાલલાભાાં આલેર છે. ત ેઅગાઉ દુરુબ વયલય તયીકે ઓખાતુાં શતુાં. તેન ુ જનભાુણ વરાંકી યાજા દુરબુયાજ દ્વાયા કયલાભાાં આલેર શતુાં. તેની જગ્માએ વભાયકાભ કયીન ે જવદ્ધયાજ જમજવાંશ દ્વાયા વભાયકાભ કયીન ે નલુાં વયલય ફનાલલાભાાં આવ્મુાં અને તનેા રકનાયે તેણે ૧૦૦૮ જળલારમ અન ે૧૦૮ દેલી ભાંરદયનુાં જનભાુણ કયાવ્મુાં. આથી ત ે વયલય ત્માય ફાદ વશસ્ત્રજરાંગ વયલય તયીકે ઓખાલા રાગ્મુાં.

તવદ્ધ ય (શ્રી સ્થર, તવદ્ધ કે્ષત્ર)

જવદ્ધુયનુાં જૂનુાં નાભ શ્રીસ્થર અન ે જવદ્ધ કે્ષત્ર છે. ત ેવયસ્લતી નદીના રકનાયે આલેર છે. અશીં જફાંદુવયલય આલેરુાં છે, જ્માાં અજસ્થ જલવજનુ કયલાભાાં આલ ે છે. અશીં કાયતક વુદ ૂનભના યજ ભે બયામ છે. આ ભેાભાાં ઊંટનુાં

લેચાણ ભટા ામે થામ છે. જવદ્ધુય એ ભાતૃશ્રાદ્ધ ભાટે પ્રજવદ્ધ છે. અશીં જવદ્ધયાજ જમજવાંશ દ્વાયા ફાાંધલાભાાં આલેર રુદ્ર ભશારમ ણ આલેર છે. તનેે અરાઉદ્દીન ખરજીના વયદાય દ્વાયા જ્માયે ૧૩૯૯ભાાં આક્રભણ કયલાભાાં આલેર; ત્માયે

તડલાભાાં આવ્મ શત. આ ઉયાાંત કીરભુનીન આશ્રભ, ળાંખેશ્વયનુાં

ાશ્વુનાથ ભાંરદય, ચાયણખા ખાતે વરય પ્રાન્દ્ટ આલેર છે.

. અયલિી ભુખ્મ ભથક : ભડાવા

ભડાવા ભાઝભ નદીના રકનાયે આલેર છે. આ જજલ્લ વાફયકાાંઠાભાાંથી છૂટ ડ્ય છે. ઈ.વ. ૨૦૧૩- ભુખ્મભાંત્રી નયેન્દ્ર ભદી દ્વાયા અયાલરી તેની યચના કયલાભાાં આલી છે.

ળાભાજી ખાત ે ચોરુક્મ ળૈરીનુાં ગદાધયુયીનુાં ભાંરદય આલેર છે. આ ઉયાાંત કૃષ્ણનુાં ભાંરદય, કભોફાઈનુાં તાલ અને શરયશ્ચાંરની ચયી આલરે છે. અશીં ખડદા ખાત ેવરય ઊજાુ પ્રાન્દ્ટ સ્થાલાભાાં આલેર છે. આ ઉયાાંત લણઝાયી લાલ, ઝાાંઝયીન ધધ, શીરુ લાલ, લાત્રકડેભ અન ેભેશ્વડેભ આલેર છે.

૬. આણંદ ભુખ્મ ભથક : આણાંદ




11

આ જજલ્લાન ે દરયમારકનાય સ્ળે છે. અશીં દજક્ષણ ેખાંબાતન અખાત આલેર છે.

આણાંદભાાં અભૂર ડેયી (અભૂર – વાંસ્કૃતભાાંથી)આલેર છે, જનેી સ્થાના ઈ.વ. ૧૯૪૬ભાાં કયલાભાાં આલી શતી. તેભાાં જત્રબલનદાવ ટેર, વયદાય ટેર, ભયાયજી દેવાઈ અન ેલગીવ કુરયમનન પા શત.

અશીં ખાંબાતભાાં અકીકના થ્થય ભી આલ ે છે. આ ઉયાાંત આણાંદ જજલ્લાભાાં કાકાની કફય ણ આલેરી છે. રૂણેજ ખાતે ૧૯૮ભાાં ખનીજતેર ભળ્ય ુ શત.ુ ખાંબાત નજીક ધુલાયણ ખાતે થભુર ાલય સ્ટેળન (તા જલદુ્યત ભથક) આલેરુાં છે. આણાંદ કેાાં અન ેતભાકુના ઉત્ાદન ભાટે જાણીત ુછે.

૭. ગાંધીનગય ભુખ્મ ભથક – ગાાંધીનગય

ઈ.વ. ૧૯૬૪ભાાં ભુખ્મભાંત્રી શ્રી ફલાંતયામ ભશેતાના વભમભાાં ગાાંધીનગય જજલ્લાની સ્થાના થઈ શતી. ગાાંધીનગય ળશેયની સ્થાના ય ઓગસ્ટ, ૧૯૬ના યજ થઈ શતી. ગાાંધીનગય ળશેયના જનભાુણભાાં ચાંદીગઢનુાં જનભાુણ કયનાય ઈજનયે રા’કાફુુઝીમય (િને્દ્ચ જળલ્ી)ન ભુખ્મ પા છે. આ જવલામ તેભાાં ફારકૃષ્ણ દીનુાં ણ મગદાન યશેરુાં છે.

જાણીતાં સ્થો

અશીં સ્લાભી નાયામણ વાંપ્રદામનુાં ભાંરદય અક્ષયધાભ આલેરુાં છે. આ ઉયાાંત જચલ્ડરન મજુન., ઈન્દ્રડા ાકુ, જગફ્ટ વીટી, વરયતા ઉદ્યાન, પયેન્દ્વીક વામન્દ્વ રેફ (બાયતની વોપ્રથભ મજુન. + રેફ), ભશાત્ભા ભાંરદય, PDPU (ાંરડત દીનદમા ેટર જરમભ મુજન.), વાંત વયલય, નભુદા ઘાટ (ભુખ્મભાંત્રી શ્રી ચીભનરાર ટેરની વભાજધ) આલેર છે.

અશીં તભાભ ભાગોન ે ક, ખ, ગ, ઘ, ચ, છ અન ે જ એભ નાભ આેરાાં છે. ‘ચ’ ભાગનુ ેઈજન્દ્દયા ગાાંધી ભાગુ અન ે ‘ઘ’ ભાગુને યજલળાંકય ભશાયાજ ભાગુ તયીકે ઓખલાભાાં આલે છે.

અડારજ (ગઢ ાટણ) અડારજ ખાતે આલેરી લાલ અડારજની લાલ તયીકે

ઓખામ છે. આ લાલ લાઘેરા યાણા લીયજવાંશના જત્ન રૂડાફાઈએ ભશભૂદ ફેગડાના વભમભાાં ઈ.વ. ૧૪૯૯ભાાં

ફાંધાલેર છે. તેન ેાાંચ ભજરા છે. અશીં વાંસ્કૃતભાાં જળરારેખ ણ છે. અડારજનુાં ફીજુ નાભ ગઢ ાટણ છે.

ભશ ડી (ભધ યી) ભશુડી ખાતે ઘાંટાકણ ુ ભશાદલેનુાં ભાંરદય આલેર છે. તનેા

સ્થાક ફજુદ્ધવાગયવૂરયજી છે. ભશુડીની વુખડી વભગ્ર ગુજયાતભાાં પ્રખ્માત છે.

રૂાર રૂાર ખાત ેનલયાત્રી દયમ્માન લ્લીન ભે બયામ છે.

આ ભેાભાાં જલુર પ્રભાણભાાં ઘી ભાંરદયને દાન સ્લરૂ ે પ્રાપ્ત થામ છે. અશીં લયદાજમની ભાતાનુાં ભાંરદય છે.

ઉયાાંત ગાાંધીનગયભાાં પ્રાઝભા યીવચુ વેન્દ્ટય ણ આલેર છે.

૮. ડાંગ ભુખ્મભથક : આશલા

અશીં ‚ડાાંગની દીદી‛ તયીકે ઓખાતાાં જૂણુભાફને કલાવા દ્વાયા સ્થાલાભાાં આલેર ઋતુાંબયા જલદ્યાીઠ ણ આલેરી છે. ગાાંધીજીએ એક ભાત્ર તેભને જ ળસ્ત્ર યાખલાની યલાનગી આી શતી. તઓે જ્માયે આગાખાન જરેભાાં કેદ શતાાં; ત્માયે તેભણે કસ્તુયફાને ણ બણાલેરાાં છે.

અશીં આલેર વાુતાયા એ ગુજયાતનુાં એક ભાત્ર જગયીભથક છે; જ ે વહ્યારર લુતભાાભાાં આલેર છે. ડાાંગનુાં ઈભાયતી રાકડુાં પ્રખ્માત છે.

શીના રદલવ ે ડાાંગના રક દ્વાયા ‚ડાાંગ દયફાય‛ રકત્વલ બયામ છે.

અન્મ તલતલધતા :

આ જવલામ ડાાંગભાાં વુગાંગા નદી, વનયાઈઝ ઈન્દ્ટ, ફરટાં ગ, જત્રપા લન, રદકરા ઉદ્યાન, લાઘફાયી, ફયડીાડાનુાં અભ્માયણ્મ, ભધભાખી ઉછેય કેન્દ્ર, લઘઈન ફટજનકર ગાડુન આલેર છે.

૯. લડોદયા (લટટ્ટ) ભુખ્મ ભથક : લડદયા

લડદયા જજલ્લાન ે દરયમા રકનાય સ્ળે છે. તેની જશ્ચભે ખાંબાતન અખાત આલેર છે. લડદયા ળશેય ભશાનગયાજરકા ધયાલે છે.

લડદયા જલશ્વાજભત્રી નદીના રકનાયે આલેરુાં છે. તને ેવાંસ્કાયી નગયી તયીકે ઓખલાભાાં આલે છે. (વોયાષ્ટ્રની વાંસ્કાયી નગયી – બાલનગય) અશીં વૂયવાગય તાલ,




12

રકતી ભાંરદય (નાંદરાર ફઝના જચત્ર), કાયેરી ફાગ, ન્દ્મામ ભાંરદય, દાાંડીમા ફજાય, ખાાંડેયાલ ભાકેટ, નજયફાગ ેરવે, પતેજવાંશ મ્મજુઝમભ, રક્ષ્ભી તલરાવ ેરેવ, ભશજ ુ

અયજલાંદનુાં જનલાવસ્થાન, વમાજી ફાગ, નલરખી લાલ,

આઈ.ી.વી.એર., આજલા ડેભ આલેર છે. આ ઉયાાંત ફાજલા ખાત ે ૧૯૬યભાાં સ્થાલાભાાં આલેર જી.એવ. એપ.વી. (Gujarat State Fertilizer Compony)નુાં ખાતયનુાં કાયખાનુાં આલેર છે. અશીં તાજતેયભાાં જ જલશ્વ કક્ષાના એય ટજભુનરનુાં લડાપ્રધાનશ્રી નયેન્દ્રબાઈ ભદીના શસ્તે ઉદઘાટન કયલાભાાં આવ્મુાં છે.

ડબોઈ (દબાતલતી) ડબઈન રકલ્લ જલવરદેલ લાઘેરા દ્વાયા ફાાંધલાભાાં

આલેર છે. આ ઉયાાંત અશીં શીયા બાગની લાલ, તેન તાલ, નાગેશ્વય તાલ આલેર છે. ડબઈ એ કજલ દમાયાભનુાં જન્દ્ભસ્થ છે.

ચાંદોદ

ચાાંદદભાાં આલેર કયનાી ગાભને અરૂણ જટેરીએ દત્તક રીધેર છે. તને ે દજક્ષણનુાં કાળી ભાનલાભાાં આલ ે છે. ત ે જત ૃશ્રાદ્ધ ભાટે જાણીતુાં છે. નાયેશ્વય

અશીં શ્રી યાં ગ અલધૂતન આશ્રભ આલેર છે.

લડદયાભાાં ૧૯૧૬ભાાં પ્રેભાનાંદ વારશત્મ વબા સ્થાના થઈ શતી. ળરૂઆતભાાં તનેુાં નાભ ‘લડદયા વારશત્મ વબા’ શતુાં.

૧૦. બાલનગય

(ગોદશરલાડ, મ કેતરપ્ટવ વૌયાિરની

વંસ્કાય નગયી અને ગ જયાતની વાંસ્કૃતતક

નગયી)

ભુખ્મ ભથક :- બાલનગય

બાલનગયન ે દરયમારકનાય સ્ળે છે. બાલનગય ભશાનગયાજરકા ધયાલ ે છે. બાલનગયને વોયાષ્ટ્રની ‚વાંસ્કાય નગયી‛ અને ગજુયાતની ‚વાાંસ્કૃજતક નગયી‛ તયીકે ઓખલાભાાં આલ ેછે. અશીંના ગાાંઠીમા, ટાયા ખાવ લખણામ છે. બાલનગયની સ્થાના યાજા બાલજવાંશ દ્વાયા ઈ.વ. ૧૭ય૩ભાાં કયલાભાાં આલી શતી.

અશીં ળાભદાવ કરેજ આલેર છે; જ્માાં ગાાંધીજી અન ેઝલેયચાંદ ભેઘાણી જલેા ભશાનબુાલએ અભ્માવ કમો છે. આ ઉયાાંત આકાય કરા ભાંડ, અને ‚રક જભરા‛ વાંસ્થા (આટુ ભાટે) આલેરી છે. ‚રક જભરા‛ વાંસ્થાના સ્થાક શ્રી ભશેન્દ્રબાઈ ભેઘાણી છે. ‚અડધી વદીની લાચનમાત્રા‛ એ તેભના દ્વાયા રખામેરુાં ુસ્તક છે. આ ઉયાાંત બાલનગયભાાં દૂધ વરયતા ડેયી, ફાટુન મ્મજુઝમભ, ફય તાલ આલેર છે.

આાંફરા ગાભભાાં દજક્ષણાભૂજતુ વાંસ્થા આલેરી છે, જનેી સ્થાના નાનાબાઈ બટ્ટ દ્વાયા કયલાભાાં આલી છે. વણવયા ખાતે ફુજનમાદી જળક્ષણ આતી ભનુબાઈ ાંચી ‘દળુક’ દ્વાયા સ્થાલાભાાં આલેર ‘રકબાયતી’ વાંસ્થા આલેરી છે.

તે જવલામ ગોયીળાંકય તાલ, તખ્તેશ્વય ભાંરદય, નીરભફાગ ેરેવ, વનગઢ ખાત ે ક્ષમયગની શજસ્ટર અને CSMCRI વાંસ્થા આલેર છે. લરબી ય (લા)

લરબીુય એ ઘેર નદીના રકનાયે છે. લરબીુય એ પ્રાચીન વભમભાાં ભૈત્રક લાંળની યાજધાની શતી અન ેલરબીની જલદ્યાીઠ ત ેવભમે વભગ્ર બાયતભાાં પ્રખ્માત શતી.

ારીતાણા (ાદરીપ્ત ય) અશીં ળેત્રુાંજમ લુત ય

જનૈ ધભુના પ્રથભ તીથુંકય ઋબનાથનુાં ભૂ સ્થાનક આલેરુાં છે. આ ળશેયભાાં ૮૬૩ ભાંરદય આલેરાાં શલાથી તનેે

‘ભાંરદયનુાં ળશેય’ કશેલાભાાં આલ ેછે.

ભશ લા (ભધ યી)

તેને વોયાષ્ટ્રનુાં કાશ્ભીય કશેલાભાાં આલ ેછે. ભશુલા ભારણ નદીના રકનાયે આલેરુાં છે. આ ળશેય વભગ્ર ગુજયાતભાાં ડુાંગી ભાટે પ્રખ્માત છે.




13

ઘોઘા ઘઘા એ એક ફાંદય છે. અશીં ાશ્વુનાથ ભાંરદય આલેરુાં

છે. આ ઉયાાંત અશીં ગનાથ ભશાદેલનુાં ભાંરદય ણ આલરેુાં

છે, જ્માાં નયજવાંશ ભશેતાન ેજળલ પ્રવન્ન થમા શતા. તાજા

તાજા નયજવાંશ ભશેતાનુાં જન્દ્ભસ્થ છે. ભજાદય

ભજાદય એ દુરાબામા કાગનુાં જન્દ્ભસ્થ છે. તરગાજયડા

અશીં ભયાયી ફાુન આશ્રભ આલેર છે. અશીં અજસ્ભતા લ ુઉજલામ છે. યાજયા

અશીં ખરડમાય ભાતાનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે. તળશોય

અશીં બ્રહ્મકુાં ડ આલેર છે. અરંગ

અરાંગભાાં જશાજ બાાંગલાન ઉદ્યગ આલેર છે. શાથફ

શાથફભાાં કાચફા ઉછેય કેન્દ્ર આલેર છે.

૧૧.યાજકોટ (વૌયાિરની ળાન, ભાવ ભાફાદ) ભુખ્મ ભથક : યાજકટ

તે ભશાનગયાજરકા ધયાલે છે. યાજકટને ‘વોયાષ્ટ્રની ળાન’ ભાનલાભાાં આલ ે છે. તેની સ્થાના ઈ.વ. ૧૬૧૦ભાાં જલબજી જાડેજા દ્વાયા કયલાભાાં આલી શતી. ૧૫ એજપ્રર ૧૯૪૮

થી ૧૯૫૫ દયમ્માન યાજકટ ‘મુનાઈટેડ સ્ટેટવ ઑપ વોયાષ્ટ્ર’ની યાજધાની શતી. ઈ.વ. ૧૭ય૦ભાાં યાજકટનુાં નાભ

‘ભાવુભાફાદ’ યાખલાભાાં આવ્મુાં શતુાં. આ નાભ ભાવુભ શુવેન ેયાખ્મુાં શતુાં. ઈ.વ. ૧૭૩યભાાં યાલ યણભરે પયીથી તનેુાં નાભ ‚યાજકટ‛ કમુું. યાજકટ આજી અન ે ન્દ્માયી નદીના રકનાયે આલેરુાં છે. અશીં રારયી વયલય અને આલ્િેડ શાઈસ્કૂર આલેર છે. ગાાંધીજીએ આલ્િેડ શાઈસ્કૂરભાાં અભ્માવ કમો શત. શારભાાં તેનુાં નાભ ભશનદાવ ગાાંધી જલદ્યારમ છે.

યાજકટ એ યાભકૃષ્ણ જભળનનુાં ગુજયાતનુાં લડુાં ભથક છે.

અશીં જ્મુફીરી ગાડુન, કફા ગાાંધીન ડેર, યટયી ડલ્વ મ્મુજઝમભ, લટવન મ્મજુઝમભ, યાજકુભાય કરેજ આલેર છે. યાજકટ વભગ્ર બાયતભાાં રડઝર એજન્દ્જન ભાટે પ્રજવદ્ધ છે. અશીંના ેડા અન ેપયવાણ લખણામ છે. ત ેઉયાાંત ચાાંદીકાભ

ણ પ્રજવદ્ધ છે. આ જવલામ અશીં જાભ ટાલય, યેવ કવુ, રેંગ રામબ્રેયી, શેભુ ગઢલી નાટ્યગૃશ, ઘેર વભનાથનુાં ભાંરદય, ગેફન ળાશીયની દયગાશ, યણછડદાવ આશ્રભ અન ેશવન ળાશીયની દયગાશ આલેરી છે. ગોંડર

ગોંડર એ ગોંડરી નદીના રકનાયે આલેરુાં છે. અશીં ભશાયાજા બગલતજવાંશજીનુાં ળાવન શતુાં. તભેણે

‘બગલદગભાંડર’ની યચના કયી શતી. ઘોઘાલદય

ઘઘાલદય નલરખા દયફાય અને દાવી જીલણનુાં જન્દ્ભસ્થ છે. જતે ય

જતેુય વાડી ઉદ્યગ (યાં ગાટી કાભ) ભાટે પ્રજવદ્ધ છે. લીય ય

લીયુયભાાં જરાયાભ ભાંરદય આલેરુાં છે. યુજા

યણુજાભાાં યાભદેલીયનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે.

૧ય. તાી ભુખ્મ ભથક : વ્માયા

ઈ.વ. ૨૦૦૭ભાાં ભુખ્મભાંત્રી નયેન્દ્ર ભદી દ્વાયા તાી જજલ્લાની સ્થાના કયલાભાાં આલી. તાી જજલ્લાનુાં ડરલણ એ લૂુ ભુખ્મભાંત્રી અભયજવાંશ ચોધયીનુાં જન્દ્ભસ્થ છે. શયણપા એ તાી નદીનુાં ગુજયાતનુાં પ્રલેળદ્વાય છે. તાી નદી ય ઉકાઈ અન ેકાકયાાય ડેભ આલેરા છે. તાી નદીન ેવૂમુની તુ્રી ભાનલાભાાં આલ ેછે.

૧૩. જાભનગય (નલાનગય સ્ટેટ, વૌયાિરન ં ેદયવ, છોટે કાળી અને કાદઠમાલાડન ં યત્ન) ભુખ્મ ભથક : જાભનગય

જાભનગય જજલ્લાન ે દરયમારકનાય સ્ળ ે છે. ત ેભશાનગયાજરકા ધયાલે છે. જાભનગયની સ્થાના ઈ.વ.




14

૧૫૪૦ભાાં જાયાલે કયી શતી. તેનુાં ફીજુ નાભ ‘નલાનગય સ્ટેટ’ છે. તેન ે‘વોયાષ્ટ્રનુાં રેયવ’, ‘છટે કાળી’ અને ‘કારઠમાલાડનુાં યત્ન’ કશેલાભાાં આલ ેછે.

જાભનગયની કાં કુ, વુયભ, કાજ અન ેફાાંધણી લખણામ છે. અશીં રયરામન્દ્વની

રયપાઈનયી, વરેરયમભ, યણભર તાલ, રિોટા

તાલ, બૂજજમ કઠ, જયટન ટાુ લગેયે આલેર છે.

અશીં પ્રથભ ઈરેકટર જનક

સ્ભળાન ‘ભાણેકફાઈ ભુજક્તધાભ’ અને ૧૯૬૭ભાાં સ્થાલાભાાં આલેરી દેળની પ્રથભ આમલુદે મજુનલજવુટી આલેરી છે. યાજકોટના દક્રકેટયો

જલનુ ભાાંકડ, યજલન્દ્ર જાડેજા, વરીભ દુયાની, અજમ જાડેજા, કયળન ઘાલયી લગેયે યાજકટના આાંતયયાષ્ટ્રીમ ખ્માજત ધયાલતા રક્રકેટય છે. વચાણા

અશીં જશાજ બાાંગલાન ઉદ્યગ આલેર છે.

ફારાછડી

અશીં વૈજનક સ્કૂર આલેરી છે. લારવૂયા

અશીં નોવેના તારીભ કેન્દ્ર આલેરુાં છે.

૧૪. ોયફંદય

(વ દાભા યી, અશ્વાભતત, Bird City)

ભુખ્મભથક : યફાંદય

સ્કાં દુયાણ ભુજફ યફાંદયનુાં જૂનુાં નાભ ‘અશ્વાભજત’ છે. તેને દરયમારકનાય સ્ળે છે. તનેી નજીક અયફવાગય આલેર છે.

યફાંદય એ જઠેલા યાજલાંળની યાજધાની શતી. આ

ળશેયને Bird City ણ કશે છે. યફાંદયની સ્થાના યાણા વયતાનજી દ્વાયા થઈ શતી. અશીં ગાાંધીજીનુાં જન્દ્ભસ્થ કીજત ુભાંરદય આલેરુાં છે. આ ઉયાાંત જલક્ટરયમા

જ્મુજફરી ભરેવા, બૂરબૂરાભણી, બાયત ભાંરદય, તાયા ભાંરદય, શયજવદ્ધ ભાંરદય (જભમાણી), ભાધલયામન રકલ્લ, વાાંરદની આશ્રભ, આમુકન્દ્મા ગરુૂકુ, વુદાભા ચક, ખાંબાા તાલ, પદાણા તાલ લગેયે આલરે છે. અશીં ગુજયાતની પ્રથભ જલશ્વ કક્ષાની કાઉ વેન્દ્ચ્મુયી(ગો અબમાયણ્મ) આલેર છે.

નલીફાંદય થી ભાણાલદય વધુીન જલસ્તાય ઘેડ પ્રદેળ તયીકે ઓખામ છે. યાણાલાલભાાં જાાંફલુતીનુાં બોંમરુ આલેરુાં છે.

Bio Village

અશીં આલેર ભછા ગાભ એ Bio Village છે.

ભાધલ ય

ભાધલુયભાાં ચૈત્ર વુદ – ૯ના યજ ભાધલયામન ભે બયામ છે. ઉદ્યોગતતઓ

દેલકયણ નાનજી યફાંદયના લતની છે. તેભના નાભ યથી દનેા ફેંકનુાં નાભકયણ થમેર છે. અશીંના વુભજત ભયાયજીએ ણ જશાજ ઉદ્યગભાાં વાયી પ્રગજત કયેર છે.

૧. ભોયફી (ઢેરડી)

ભુખ્મ ભથક : ભયફી ભયફીન ે દરયમારકનાય સ્ળે છે. તનેી નજીક કચ્છન

અખાત આલેર છે. ભયફી ભચ્છુ નદીના રકનાયે આલેર છે. આ નદી યન ભચ્છુ ડેભ ૧૯૭૯ભાાં તૂટલાથી ભયફીને ભટુાં નુકવાન થમુાં શતુાં. યાલત યણજી, દાણર દે અન ે ખીભડીમ કટલાડ અશીના જાણીતા વ્મજક્તઓ છે.

અશીં નલરખી ફાંદય આલરે છે. ભયફીનાાં ભેંગ્રયી નજમાાં વભગ્ર ગુજયાતભાાં જાણીતાાં છે. આ ઉયાાંત ઘરડમા

ઉદ્યગ, ઝુરત ુર, યળુયાભ ટયી લગેયે ભયફીની જલળેતા છે. અશીં લાઘજી ઠાકયે યાણી ભણીની માદભાાં ફાંધાલેર ભણીભાંરદય આલેર છે. આ જજલ્લાનુાં ટાં કાયા નજીકનુાં જીલાય એ સ્લાભી દમાનાંદ વયસ્લતીનુાં જન્દ્ભસ્થાન છે. અશીં લાાંકાનેયભાાં અભય ેરવે આલેર છે.

આ જજલ્લાના કરાકાયભાાં જવતાયલાદનભાાં જાણીતાાં ભાંજુરા ભશેતા અને તફરા ભાટે જાણીતા નાંદન ભશેતાન વભાલેળ થામ છે. ભયફીભાાં વપ્તક સ્કૂર ઓપ મ્મુજઝક

આલેર છે; જ્માાં ૧૯૮૦ જાન્દ્મુ.ના પ્રથભ વપ્તાશભાાં કામકુ્રભ થમ શત.

૧૬. નભતદા ભુખ્મ ભથક : યાજીા




15

અશીં આલેર શાાંપેશ્વયન ે નભુદાનુાં ગુજયાતભાાંનુાં પ્રલેળદ્વાય ભાનલાભાાં આલ ે છે. આ જજલ્લાભાાં નલાગાભ ખાત ેવયદાય વયલય આલેરુાં છે. અશીં વાધ ુફટેભાાં 182 ભીટયની

ઊંચાઈ ધયાલતા ‘Statue of Unity’ની સ્થાના થલાની

છે. આ જજલ્લ ઈભાયતી રાકડા ભાટે જાણીત છે. અશીં યાજીાભાાં ૧૦૦૦ ફાયીલા ભશેર ભશેર આલેર છે. ડેરડમાાડાભાાં વૂયાણશે્વય અબમાયણ્મ આલેર છે.

૧૭. અભદાલાદ

(અશભદાફાદ, આળાલર, કણાતલતી, ગદાતફાદ,

બાયતન ં ભાન્ચેસ્ટય, ગ જયાતની આતથતક યાજધાની)

ભુખ્મભથક : અભદાલાદ અભદાલાદન ે દરયમારકનાય સ્ળે છે. અભદાલાદ

ભશાનગયાજરકા ધયાલે છે. અભદાલાદભાાં આળા બીરનુાં ળાવન શતુ. તે આળાલર

તયીકે ઓખાતુાં શતુાં. આળાલર એટરે શારન જભારયુ જલસ્તાય. તેન ે શયાલી કણદુેલ વરાંકીએ કણાલુતી નગય લવાવ્મુાં. કણાુલતી એ શારના ારડી જલસ્તાયભાાં લવાલલાભાાં આવ્મુાં શતુાં એભ અશીંથી પ્રાપ્ત થમેરા અલળે યથી જાણલા ભે છે. અભદાલાદની સ્થાના ભુજસ્રભ

કેરેન્દ્ડય પ્રભાણે રશજયી વાંલત ૮૧૩, ઝીરકાદ ભરશનાની ફીજી તાયીખે એટરે કે ય૬ પેબુ્રઆયી, ૧૪૧૧ને ગરુૂલાયના યજ ફાદળાશ અશભદળાશ પ્રથભ દ્વાયા કયલાભાાં આલી શતી. રશાં દુ કેરેન્દ્ડય પ્રભાણે જલક્રભ વાંલત ૧૪૬૮, લૈળાખ વુદ વાતભના યજ એટરે કે ૧૭ એજપ્રર, ૧૪૧૨ને યજલલાયના યજ કયલાભાાં આલી શતી.

ઈ.વ. ૧૬૧૮ભાાં જ્માયે જશાાંગીય અશીં યકામ શત, ત્માયે તેણે અશીંની ગયભી અન ે ધૂથી ત્રાવીન ે અભદાલાદન ેગદાુફાદ (ધૂજમુાં ળશેય) કહ્યુાં શતુાં.

આ ળશેયની સ્થાના ફાફતભાાં એક કશેલત ણ પ્રચજરત છે કે

“જફ ક તે્ત ે વસ્વા આમા, તફ ફાદળાશને ળશેય ફવામા”.

અભદાલાદ બાયતનુાં ભાન્દ્ચસે્ટય ણ કશેલામ છે. અભદાલાદ એ ગુજયાતનુાં વોથી લધુ લસ્તી ધયાલતુાં ળશેય અન ે જજલ્લ છે. અભદાલાદભાાં કાાંકરયમા તાલ ખાત ે કભરા નેશરુ જજમરજજકર ાકુ આલેર છે. કાાંકરયમા તાલની યચના ઈ.વ.૧૪૫૧ભાાં ગજુયાતના વુરતાન કુતુફદુ્દીન અશભદળાશ દ્વાયા કયલાભાાં આલી શતી. અશીં ય રડવેમ્ફય થી ૩૧ રડવેમ્ફય દયમ્માન દય લે કાાંકરયમા કાજનલુર

મજામ છે, જનેી ળરૂઆત ગુજયાતના ૂલ ુ ભુખ્મભાંત્રી શ્રી નયેન્દ્રબાઈ ભદીએ કયી શતી. આ ઉયાાંત અશીં અટર

એક્વપે્રવ ટરેન (ફાક ભાટે) ણ છે. અશીં નગીનાલાડી

ણ આલેર છે, જ ેકુતુફુદ્દીન અશભદળાશ દ્વાયા ફનાલલાભાાં આલેર છે. ત ેઅગાઉ ‘ફાગે નગીના’ તયીકે ઓખાતી શતી. તેન શેતુ વુરતાનના ગ્રીષ્ભકારીન જનલાવસ્થાન શત. અશીં ફાર લારટકા ણ આલરે છે. ભશાંભદ ફેગડાની જત્નઓના નાભે અભદાલાદભાાં યાણી વીપ્રીની ભજસ્જદ અને યાણી રૂકભતીની ભજસ્જદ આલેર છે. ગુજયાતન વોથી ભટ ઘુમ્ભટ દરયમાખાન ઘુમ્ભટ ણ અશીં આલેર છે.

ગાાંધીજીએ અભદાલાદભાાં ારડી ખાતે ૨૫ ભે, ૧૯૧૫ના યજ કચયફ આશ્રભની સ્થાના કયી શતી. તેને ૧૭ જૂન, ૧૯૧૭ના યજ વાફયભતી ખાત ેખવેડલાભાાં આવ્મ. જ ે ચાંરબાગા નદીના રકનાયે આલેર છે. ચાંરબાગા નદી ય દાાંડી ુર ણ આલેર છે.

અભદાલાદભાાં વયદાય ટેર યાષ્ટ્રીમ સ્ભાયક ણ

આલેર છે. અશીં ળાશજશાાંએ ભતીળાશ ભશેર ફાંધાવ્મ શત, ત્માાં આ સ્ભાયક શતુાં. યજલન્દ્રનાથ ટાગયે “Hungry

Stone” (બૂખ્મા થ્થય) ની યચના આ ભશેરભાાં કયી. ગુજયાત જલદ્યાીઠભાાં આરદલાવી અન ે નૃલાંળ જલજ્ઞાન

પ્રાચ્મ જલદ્યાભાંદીય આલેરુાં છે. ગુજયાતનુાં એક ભાત્ર આાંતયયાષ્ટ્રીમ શલાઈ ભથક વયદાય ટેર આાંતયયાષ્ટ્રીમ શલાઈ ભથક ણ અભદાલાદભાાં આલેર છે. અશીં ભઢેયા

વયદાય ટેર રક્રકેટ સ્ટેરડમભ, વીદી વૈમદની જાી,

શઠીજવાંગના દેયા, ળાશઆરભન યઝ, ઝૂરતા જભનાયા

(કારુુય),

ળાશીફાગ – (જનભાુણ – ળાશ આઝભ એ), દાદા શયીની લાલ (શયીયે નાભની સ્ત્રીએ ફાંધાલેર), ચાંડા તાલ (જભની ારકસ્તાન), ચાાંદરરડમા તાલ, જુમ્ભા ભજસ્જદ, ઈસ્કન ભાંરદય, બાલ જનઝુય (સ્લાધ્મામ (મગેશ્વય) પ્રલૃજત્તનુાં ભુખ્મભથક), જતરક ફાગ, વયદાય ફાગ, નયજવાંશ ભશેતા વયલય, ર ગાડુન, વુાંદયલન, વી.જી.યડ (ચીભનરાર જગયધયરાર યડ), એજરવજબ્રઝ, રયજરપ યડ, ડર ાઈલ ઈન જવનેભા, ાાંચ કૂલા દયલાજા, બરન દયલાજો જ ે અયકન




16

રકલ્લ ણ કશેલામ છે, ળાશ આરભ દયલાજા, યામખડ દયલાજા, આસ્ટરડમા દયલાજા, એભ.જ.ેરામબે્રયી, જબ્રરટળ રામબ્રેયી, સ્લાભી જલલેકાનાંદ ભાગુ, ભૃદુરાફેન વાયાબાઈ દ્વાયા સ્થાલાભાાં આલેર જ્મજત વાંઘ વાંસ્થા, ળેિ

અશભદ િટ્ટ ગંજ ફક્ષનો યોઝો (વયિેજ), CEPT

મુજન. (Centre For Envieronment & Planning

Tech), યક્ષાળજક્ત મુજન., ૧૯૬૧ભાાં સ્થાલાભાાં આલેર

IIM (Indian Institute Of Management), PRL

– Physical Research Laboratory, ૧૯ય૦ભાાં સ્થાલાભાાં આલેર ગુજયાત જલદ્યાીઠ, તાંગ મ્મજુઝમભ, યજલન્દ્રનાથ ટાગય શર (ારડી), NID (National

Institute Of Design), CEE (Centre For

Environment Education), યાણીન શજીય, ATIRA (A’bad Textile Industries Research

Association)(કાડ ઉદ્યગ વાથે વાંકામેર) લગેયે આલેર છે.

રોથર (રાળનો ટેકયો)

રથર એ જવાંધુ ખીણની વાંસ્કૃજતની વભૃદ્ધ ફાંદય શતુાં. તેનુાં વાંળધન ઈ.વ. ૧૯૫૪ભાાં ડાુ. એવ. આય. યાલ દ્વાયા કયલાભાાં આલેર છે.

ન વયોલય

ન વયલય એ મામાલય ક્ષીઓ ભાટે જાણીતુાં જાણીતુાં છે.

ધોકા (ધલિક/તલયાટનગયી)

ધકાનાાં જાભપ પ્રખ્માત છે. ધકાભાાં ભરાલ તાલ (ભીન તાલ) આલેર છે, જ ે જવદ્ધયાજ જમજવાંશની ભાતા ભીનદેલીએ ફાંધાલેર છે. આ તાલના વાંફાંધભાાં એક ઉજક્ત ણ પ્રચજરત છે કે, “ન્દ્મામ જોલ શમ ત ભરાલ તાલ જુઓ.‛

તલયભગાભ અશીં ભુનવય તાલ આલેર છે, જ ે ભીનદેલીએ

ફાંધાવ્મુાં શતુાં. આ ઉયાાંત અશીં ગાંગાવય તાલ ણ આલેરુાં છે, જ ેગાંગ ુલણઝાયાએ ફાંધાવ્મુાં શતુાં.

વાંગ ય

વાાંગુયભાાં શનુભાનજીનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે.

લૌઠા લોઠાના ભેાભાાં ગધેડાની રે લેચ થામ છે. અશીં વાત

નદીઓન વાંગભ થત શલાથી આ સ્થ વપ્તવાંગભ તયીકે

ઓખામ છે. આ વાત નદીઓના નાભ નીચે ભુજફછે. શાથભતી, ભાઝભ, વાફયભતી,ભેશ્વ,લાત્રક, ખાયી, ળેઢી

(શા ભાવા ભેલા ખાળે)

૧૮. બરૂચ (બૃગ કચ્છ, ભાદશષ્ણભતી) ભુખ્મ ભથક : બરૂચ

બરૂચન ે દરયમારકનાય સ્ળે છે. તેની નજીક ખાંબાતન અખાત આલેર છે.

અશીં જલક્ટયીમા ટાલય, (જને ય૦૦૧ના બૂકાંભાાં નાળ થમ), ગલ્ડન જબ્રજ (નભુદા નદી ય બરૂચ ાવે ), GNFC (Gujrat Narmda Fertilizer Company), દશેજ (ેટર કેજભકલ્વ ફાંદય) લગેયે આલેર છે.

અંકરેશ્વય ગુજયાતની વોથી ભટી ઔદ્યજગક લવાશત છે તેભજ

યવામણ ઉદ્યગ ભાટે જાણીતુાં છે.

ગાંધાય

ગુજયાતનુાં વોથી ભટુાં ખનીજતેર કે્ષત્ર છે.

ળ તર તીથત ળુક્રેશ્વય ભશાદેલનુાં ભાંરદય તભેજ કફીયલડ આલેર છે.

અશીં નભુદા નદી ય અજરમા ફેટ આલેર છે.

વ જની બરૂચની ળાન ગણાતી ‚વુજની યજાઈ‛ ણ અશીં ફન ે

છે, જને ેએક ણ ટાાંક રીધા લગય ફનાલલાભાાં આલે છે.

૧૯. વ યત (વૂમત ય, ફાફ ર ભક્કા, નભતદ

નગયી, વોનાની ભ યત, ભક્કાની ફાયી) ભુખ્મ ભથક : વુયત




17

વુયતને અયફ વાગયન દયીમા રકનાય સ્ળે છે. વુયત ભશાનગયાજરકા ધયાલે છે. તાંગન ે વુયતી રક ‚કનકલ‛ કશે છે. વુયત જલળે એક કશેલત પ્રચજરતછે કે, ‚વુયતનુાં જભણ અને કાળીનુાં ભયણ.‛

વુયતભાાં કાડ ઉદ્યગ, એન્દ્ડુઝ રામબ્રેયી, જયી ઉદ્યગ, શીયા ઉદ્યગ લગેયે આલેર છે. વુયત બાયતનુાં વોથી લધુ ઓલયબ્રીજ ધયાલતુ ળશેય છે. અાંગ્રજેો દ્વાયા બાયતભાાં વોપ્રથભ લેાયી કઠી ણ વુયતભાાં જ નાાંખલાભાાં આલી શતી. આ ઉયાાંત વુયતભાાં ભુઘર વયાઈ અન ે શ ુર આલેરા છે. શઝીયા ખાત ેકૃબકનુાં ખાતયનુાં કાયખાનુાં આલેર છે. ફાયડરી વત્માગ્રશ ણ વુયત જજલ્લાભાાં થમ શત. ગુજયાતનુાં વોપ્રથભ ખાાંડનુાં કાયખાનુાં ણ અશી6 ળરૂ કયલાભાાં આલેર છે. અશીં ઘઉં વાંળધન કેન્દ્ર ણ આલેર છે. દરયમારકનાયે આલેર ડુભવ ફીચ મટુક ભાટે ભશત્ત્લનુાં સ્થ છે. આ ઉયાાંત અશીં ભગદલ્લા, શજીયા,બગલા લગેયે ફાંદય ણ આલેરાાં છે.

ય૦. કચ્છ ભુખ્મભથક : બૂજ

કચ્છન ે અયફ વાગયન દરયમા રકનાય સ્ળે છે. તેન ેારકસ્તાનની વયશદ ણ સ્ળે છે.

ગુજયાતભાાં વોથી ઓછી લસ્તી ગીચતા કચ્છભાાં છે. કચ્છ એ ગુજયાતન જલસ્તાયની રજષ્ટ્એ વોથી ભટ જજલ્લ છે અને જલસ્તાયની દૃષ્ટ્ીએ દેળભાાં ફીજા ક્રભન ભટ જજલ્લ છે. અશીં ભાધાય ડેયી અને ળાંખાવય તાલ આલેર છે.

અન્મ જાણીતાં સ્થ

આમના ભશેર, પ્રાગ ભશેર, ળયદ ફાગ ભશેર, રૂરાણી ભાંરદય, પત ે ભશાંભદન શજીય, શભીયવય તાલ, દેવરવય તાલ, શાજીીયની દયગાશ ,ભુશમ્ભદ ન્ના ભજસ્જદ અન ેગુજયાતનુાં વોથી પ્રાચીન મ્મુજઝમભ કચ્છ મ્મજુઝમભ અશીં આલેરાાં અન્દ્મ જાનીતાાં સ્થ છે.

ભાંડલી ભાાંડલી કનકાલતી નદીના

રકનાયે આલેરુાં છે. અશીં એજળમાનુાં પ્રથભ જલન્દ્ડપાભુ, શ્માભજી કૃષ્ણણ લભાતની

વભાજધનુાં સ્થ ક્રાાંજતજતથુ, લાાંકી તીથ ુ(જનૈ ભાંરદય), ભઝાયે નૂયાની (લયાન શજીય),

જલજમ જલરાવ ેરેવ (રગાન અને શભ રદર દે ચૂકે વનભ અશીં ફની શતી.) લગેયે જાણીતાાં સ્થ આલેરાાં છે.

ભ ંદ્રા ભુાંરાભાાં લવશી જનૈ ભાંરદય (ભુાંરા અન ે અાંજાય લચ્ચ)ે

ખાયેક વાંળધન કેન્દ્ર અને અદાણી ટુ આલેર છે. ભુાંરાન ેકચ્છનુાં ેયીવ અને કચ્છનુાં ટેજનવ ઈન્દ્ટ કશેલાભાાં આલે છે.

ધોાલીયા બચાઉ તારુકાભાાં ખદીયફટેભાાં આલેરા આ સ્થ ે

જવાંધુખીણની વાંસ્કૃજતના અલળે ભી આલેરા છે. તેનુાં વાંળધન ઈ.વ. ૧૯૬૦ભાાં ડૉ. યજલન્દ્રજવાંશ જફસ્ટ દ્વાયા કયલાભાાં આવ્મુાં શતુાં.

આળા યા આળાુયાભાાં ભાતાન ભઢ આલેર છે. તનેી સ્થાના

ખેંગાયજી શેરા દ્વાયા કયલાભાાં આલી શતી. અંજાય

અાંજાયભાાં જવેર – તયરની વભાજધ આલેરી છે. અાંજાયનાાં છયી-ચપ્ાાં ણ વભગ્ર ગુજયાતભાાં પ્રખ્માત છે.

બચાઉ

અશીં વાંત દાદા ભેકયણની વભાજધ આલેરી છે.

અિાશ ફંધ

૧૮૧૭ભાાં બૂકાંથી વુનાભી ભજાાં ઉત્ન્ન થતાાં ટેકયા જલે બાગ ઉવી આવ્મ અન ેઆ ટેકયા ય રકનુાં યક્ષણ થમુાં શતુાં. તેન ેરક દ્વાયા અલ્લાશન ફાંધ નાભ આલાભાાં આવ્મુાં છે.

કંથકોટ ભશાંભદ ગઝનીના આક્રભણ વભમે બીભદેલ શેરાએ અશીં

આશ્રમ રીધ શત. ગાંધીધાભ

બાયત – ારકસ્તાનના બાગરા છી જવાંજધઓના લવલાટ ભાટે આ ળશેય લવાલલાભાાં આવ્મુાં છે. કોટામ

અશીં વૂમુભાંરદય આલેરુાં છે. યાય




18

અશીં જત્રકભ વાશેફની વભાજધ આલેરી છે. આ ળશેય ભશાયાલ વખતજવાંશની વુાંદય છત્રીઓ ભાટે ણ જાણીતુાં છે. બદ્રેવય

અશીં બરેવયના દેયા , દજૂધમાલાલ, ભાધાય ડેયી લગેયે આલેર છે. બરેવયન ગુરાફાક લખણામ છે.

ય૧. છોટા ઉદે ય ભુખ્મ ભથક : છટા ઉદેુય

ઈ.વ. ૨૦૧૩- ભુખ્મભાંત્રી નયેન્દ્ર ભદી દ્વાયા છટા ઉદેુય જજલ્લાની યચના લડદયાભાાંથી કયલાભાાં આલી. અશીં વુખી નદી ય વુખી ડેભ ફાાંધલાભાાં આલેર છે. આ જજલ્લાના ડુાંગય ગાભના આાંફાડુાંગય જલસ્તાયભાાં પરયસ્ાય ભી આલ ે છે. આ જથ્થ એજળમાન ફ્રયસ્ાયન વોથી લધુ જથ્થ છે. કડીાણી ખાતે પરયસ્ાય ળુજદ્ધકયણનુાં કાયખાનુાં આલેરુાં છે.

છટા ઉદેુયભાાંથી રીરા યાં ગન આયવ ભી આલે છે. તેને ડરભાઈટ તયીકે ઓખલાભાાં આલે છે. આ જજલ્લાનુાં વાંખેડા ખયાદી કાભ ભાટે જાણીતુાં છે. અશીં યાઠલા

આરદલાવીઓની જચત્રળૈરી જોલા ભે છે, જે ‚જઠયા

જચત્ર‛ તયીકે ઓખલાભાાં આલે છે. આજજ લ્લાભાાં કલાાંટન ભે બયામ છે.

યય. ભશીવાગય ભુખ્મભથક : રુણાલાડા (પ્રાચીન નાભ :- રૂણેશ્વય)

ઈ.વ. ૨૦૧૩- ભુખ્મભાંત્રી નયેન્દ્ર ભદી દ્વાયા ભશીવાગય જજલ્લ ખેડા અને ાંચભશાર જજલ્લાભાાંથી ફનાલલાભાાં આલેર છે. અશીં આલેર ફારાજવનયભાાં ગાડુન ેરેવ આલેર છે. ફારાજવનયના યેમારી ખાતે વોપ્રથભ ડામનાવયના ઈંડાાં ભી આવ્માાં શતા. અશીં ભશી નદી ય કડાણા ડેભ અને લણાકફયી ડેભ આલેરા છે. ભરશવાગય જજલ્લાભાાંથી પામય કરે ભી આલ ેછે.

ય૩.ંચભશાર ભુખ્મભથક :- ગધયા

ાંચભશારભાાં ાંચાભૃત ડેયી આલેરી છે.

શારોર

શારરભાાં ‚રકી‛ રપલ્ભ જથમટેય અને પડુ કાંનીનુાં કાયખાનુાં આલેરુાં છે. ચાંાનેય (જૂન ં નાભ :- ભ શમ્ભદાફાદ)

લનયાજ ચાલડાએ તેના જભત્ર ચાાંા લાણીમાના નાભ યથી નગય લવાવ્મુાં અને તેને ચાાંાનેય નાભ આપ્મુાં. ચાાંાનેય એ ફૈજુ ફાલયાનુાં લતન છે. તેન ે ઈ.વ. ૧૪૮૩ભાાં ભશભૂદ ફેગડા દ્વાયા જીતલાભાાં આવ્મુાં શતુાં અન ે ત્માય ફાદ તેનુાં નાભ તેણે ભુશમ્ભદાફાદ આપ્મુાં અને ગુજયાતની યાજધાની ફનાલી શતી .ત્માય ફાદ આ ળશેય ૫૦ લ ુવુધી ગુજયાતની યાજધાની તયીકે યહ્યુાં શતુાં.

ચાંાનેયનાં જાણીતા સ્થો ૧. જાભા ભજસ્જદ

ય. નગીના ભજસ્જદ

૩. કેલડા ભજસ્જદ

૪.ખજૂયી ભજસ્જદ

૫.જત્રલેણી કૂાં ડ, ૬.અષ્ટ્કણી કૂાં ડ

૭. લડા તાલ

ાલાગઢ

અશીં બાયતની ૫૨ ળજક્તીઠાાંભાાંની એક ળજક્તીઠ આલેરી છે. ાલાગઢના ડુાંગય ય ભાશાકાી ભાતાનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે. ાલાગઢન ભે ચૈત્ર વુદ આઠભના યજ બયામ છે. આ ઉયાાંત ાલાગઢભાાં જલશ્વાજભત્રી અને ઢાઢય નદી, દૂજધમુાં તાલ, છાજવમુાં તાલ અને તેજરમુાં તાલ આલેરુાં છે. ાલાગઢની નજીક ટુાં લા ખાતે ગયભ ાણીના ઝયા આલેરા છે.

ય૪.ગીય વોભનાથ ભુખ્મભથક :-લેયાલ(જફરાલર)

ગીય વભનાથ જજલ્લાની યચના ઈ.વ. ૨૦૦૭ભાાં ભુખ્મભાંત્રી શ્રી નયેન્દ્ર ભદીના વભમભાાં થઈ છે. ગીય વભનાથન ે દરયમા રકનાય સ્ળે છે. અશીં ભાછરી ઉદ્યગ જલકસ્મ છે અને ળાકુ ઓઈર ઈન્દ્ટ ણ છે.

ચોયલાડ

ચયલાડ એ રીરીનાઘેયન પ્રદેળ કશેલામ છે અને આ ળશેય એ ધીરુબાઈ અાંફાણીનુાં લતન છે.

અશભ દ ય ભાંડલી અશભદુય ભાાંડલી એ કુદયતી વૌંદમ ુભાટે જાણીતુાં છે.

બારકાતીથત

બારકા તીથુન ે દશેત્વગ ુતીથુ તયીકે ઓખલાભાાં આલ ેછે. અશીં બગલાન શ્રીકૃષ્ણએ ાયધીના ફાણથી દેશ ત્માગ કમો શત. તેભણે જ ેીાના ઝાડ નીચે દેશત્માગ કમો શત,




19

તે ી ણ અશીં આલેર છે. તનેે ભક્ષ ી કશેલાભાાં આલ ેછે.

વભનાથનુાં જૂન ુનાભ પ્રબાવ ાટણ છે. વોભનાથ ભંદદયની યક્ષા ભાટે ઝપયખાનના આક્રભણ વાભે રડતાાં

રડતાાં તાના પ્રાણન ત્માગ કયનાય ‚શભીયજી ગરશર‛ નુાં ૂતુાં વભનાથ ભાંરદયની વાભે યાખલાભાાં આલેર છે.

ત રવીશ્માભ

તુરળીશ્માભ ખાત ેગયભ ાણીના ઝયા આલેરા છે.

ગ પ્ત પ્રમાગ ભંદદય

આ ભાંરદય અશભદુય ભાાંડલીની ફાજુભાાં આલેર છે.

ય. વ યેન્દ્રનગય (ઝારાલાડ) ભુખ્મ ભથક : વુયેન્દ્રનગય

વુયેન્દ્રનગય કાવના ઉત્ાદન ભાટે જાણીત જજલ્લ છે. આ જવલામ વૂતયાઉ કાડનુાં ઉત્ાદન ણ વાયા પ્રભાણભાાં થામ છે.

લઢલાણ (લધતભાન ય)

લઢલાણની નજીક યાણકદેલી વતી થઈ શતી.

ભાધાલાલ

ભાધાલાલ ખાત ેયાણકદેલીની દેયી આલેરી છે.

તયણતેય

અશીં જત્રનેત્રશે્વય ભાંરદયભાાં બાદયલા વુદ ચથથી બાદયલા વુદ છઠ વુધી બયાત ભે દેળ –જલદેળભાાં પ્રખ્માત છે. આ ભેાભાાં ગ્રાભીણ ઓજરજમ્ક્વ યભામ છે. આ સ્થ અજુનુ દ્વાયા રોદી ભાટે કયલાભાાં આલેર ભત્સ્મલેધ ભાટે જાણીતુાં છે. અશીં કાભદેલની જત્ન યજતએ ભશાદેલની ૂજા કયી શતી.

ચોટીરા ચટીરાભાાં ચાભુાંડા ભાતાનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે. આ સ્થ

ઝલેયચાંદ ભેઘાણીનુાં જન્દ્ભસ્થ ણ છે.

ધાંગ્રધા અશીં અાઢી ફીજના રદલવ ેદૂધયેજન ભે બયામ છે.

ય૬. િેડા (િેટક) ભુખ્મ ભથક : ખેડા

ગુજયાતભાાં વોથી લધુ દૂધાાાં ળ ુઅશીં છે. આ ઉયાાંત ગુજયાતભાાં રાકડાાં લશેયલાની વોથી લધુ જભર ણ અશીં આલેરી છે. નદડમાદ (વાક્ષયબૂતભ)

નરડમાદભાાં વાંતયાભ ભાંરદય આલેરુાં છે. નરડમાદ ળેઢી નદીના રકનાયે આલેરુાં છે. તનેે વાક્ષયબજૂભ તયીકેઓખલાભાાં આલ ેછે. કયભવદ

કયભવદ એ વયદાય લલ્લબબાઈ ટેરની જન્દ્ભબજૂભ છે.

ભશેભદાફાદ ભશેભદાફાદ લાત્રક નદીના રકનાયે આલેરુાં છે. અશીં

બમ્ભરયમ કૂલ અન ે ચાાંદા-વૂયજન ભશેર તથા ભશભૂદ ફેગડાન યજો આલેર છે. આ ળશેય ભશભૂદ ફેગડાએ લવાવ્મુાં શતુાં. તેણે અશીં બમ્ભરયમ કૂલ અને ચાાંદા-વૂયજન ભશેર ણ ફનાવ્મ શત.

ડાકોય (ડંક ય)

ડાકય એ વાંત ફડાણાનુાં લતન છે. તેભનુાં ભૂનાભ લજજેવાંગ કાઠી શતુાં.

પાગલેર

પાગલેરભાાં બાથીજીનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે. અશીં કાયતક વુદ નૂભના રદલવે ભે બયામ છે.

ઉત્કંઠેશ્વય

અશીં ઊંટરડમા ભશાદેલનુાં ભાંરદય આલેરુાં છે.

કડલંજ (કડલણજ) અશીં તયણભાંરદય આલેરુાં કડલાંજનુાં ફીજુ નાભ

કડલણજ ણ છે.

રવ ંદ્રા રવુાંરાભાાં ગયભ ાણીના કૂાં ડ આલેરા છે.




20

લડતાર

લડતારભાાં સ્લાજભનાયામણ ભાંરદય આલેરુાં છે.

ય૭. ફનાવકાંઠા (ણાતળા) ભુખ્મ ભથક : ારનુય (પ્રશરાદનુય)

ફનાવકાાંઠા એ ગુજયાતન વોથી લધુ ૧૪ તારુકાઓ ધયાલત જજલ્લ છે.

ારન ય (પ્રશરાદન ય) ારનુયનુાં ફીજુ ાં નાભ પ્રશરાદનુય છે. તેને પૂરની

નગયી કે વુગાંધી નગયી તયીકે ઓખલાભાાં આલ ેછે. અશીં આલેરા કીજતુસ્તાંબ ખાત ે જવદ્ધયાજ જમજવાંશન જન્દ્ભ થમ શત એભ એક જનૈ અનુશુ્રજતના આધાયે જાણલા ભે છે. આઝાદી વભમે ારનુયન નલાફ યવુર ખાન શતા.

ફનાવકાાંઠા જજલ્લાભાાં અાંફાજી ભાંરદયભાાં માંત્ર સ્લરૂ ેદેલીૂજા કયલાભાાં આલે છે. અશીં કુાંબારયમાનાાં દેયાાં આલરેાાં છે, જ ે બીભદેલ વરાંકીના અભાતત્મ લસ્તુાર ે ફનાવ્માાં શતાાં.

ભગયલાડા ભગયલાડાભાાં ભજણબદ્રરત લીયદાદાનુાં જનૈ તીથુધાભ

આલેરુાં છે. અશીં આવ વુદ ાાંચભના યજ ભે બયામ છે.

ફારાયાભ

ફારાયાભ એ એક મટુન સ્થ છે. અશીં આલેર ફારાયાભ યીવટુ ખાત ે અજભતાબ ફચ્ચ્નની રપલ્ભ ‘વૂમુલાંળભ’નુાં ળુટીંગ થમુાં શતુાં. આ ઉયાાંત ફારાયાભ ખાત ેગાંગા વયલય આલેર છે.

ફનાવકાાંઠાભાાં ફાજયી, ફટાટા, ઘાવચાયાનુાં વોથી લધુ ઉત્ાદન થામ છે.

ગોઢા, ગંૂઢ ફનાવકાાંઠાન જશ્ચભ યણજલસ્તાય ગઢાના ભેદાન

તયીકે ઓખામ છે, જભેાાં યેતીના ઊંચા ઢગ આલેરા છે.

નદીઓ

ફનાવ, જવુ, વયસ્લતી લગેયે ફનાવકાાંઠાની ભશત્ત્લની નદીઓ છે. દાાંતીલાડા તારકુાભાાં ફનાવ નદી ય દાાંતીલાડા ડેભ અને જવ ુ નદી ય જવુ ડેભ તથા લડગાભ તારુકાભાાં વયસ્લતી નદી ય ભકેશ્વય ડેભ આલેર છે.

અબમાયણ્મ

૧. જવેોય (અભીયગઢ તાર કો)યીંછ, નીરગામ

૨. ફારયાભ (ારન ય તાર કો) યીંછ ભાટે

ય૮. દાશોદ ભુખ્મ ભથક : દાશદ

ઔયાં ગઝેફન જન્દ્ભ દાશદભાાં થમ શત.

રીભિેડા અશીં યીંછ અબમાયણ્મ આલરે છે.

દેલગઢફાયીમા

અશીં જુના વભમન યાજાન ભશેર આલેર છે.

ય૯. નલવાયી (નાગવાદયકા) ભુખ્મ ભથક : નલવાયી

દરયમારકનાય સ્ળે છે. ખાંબાતન અખાત આ જજલ્લાન ેસ્ળે છે. નલવાયી

નલવાયીન ેસુ્તકની નગયી તયીકે ઓખાલાભાાં આલ ેછે. નલવાયી જભળેદજી તાતાનુાં જન્દ્ભસ્થ ણ છે. ફરીલુડના અજબનેતા જકેી શ્રપ નલવાયીના છે.

ઉબયાટ ઉબયાટ એ દરયમારકનાયે આલેર મટુન સ્થ છે.

ગણદેલી (ગ ણ ાદદકા) ગણદેલીભાાં ખાાંડ ઉદ્યગ વાયા પ્રભાણભાાં જલકસ્મ છે.

દાંડી ફીચ

અશીં ગાાંધીજીએ ભીઠાના કામદાન બાંગ કમો શત. અશીં દાાંડી સ્ભાયક આલેર છે.

ઉનાઈ

ઉનાઈભાાં ગયભ ાણીના ઝયા આલેરા છે.

૩૦. લરવાડ (લિયિંડ) ભુખ્મ ભથક : લરવાડ

લરવાડ ઔયાં ગા નદીના રકનાયે આલેરુાં છે.

લાી લાી યેરલ ેવુયક્ષા દનુાં તારીભ કેન્દ્ર છે.




21

તીથર

દરયમારકનાયે આલેર મટુન સ્થ છે.

વંજાણ

ાયવીઓએ વોપ્રથભ ઉતયાણ અશીં કમુું શતુાં.

ઉભયગાભ

ઉભયગાભભાાં લૃાંદાલન સ્ટુરડમ આલેર છે. યાભાનાંદ વાગયની યાભામણનુાં ળટુીંગ અશીં થમુાં શતુાં.

ધયભ ય

ગુજયાતન વોથી લધુ લયવાદ અશીં ડે છે.

નંદીગ્રાભ આશ્રભ

કુાં દનીકા કાડીમા અન ે ભકયાં દ દલ ે દ્વાયા સ્થાલાભાાં આલેર છે.

ઉદલાડા ઉદલાડા એ ાયવીઓનુાં કાળી કશેલામ છે. અશીં ૧૨૦૦

લથુી પ્રજ્લજલ્લત ાયવીઓન જલત્ર અજગ્ન આતળ ફશેયાભ આલેર છે. આ અજગ્ન તેઓ તાના દેળ યવ એટરે કે ઈયાનથી તાની વાથ ેઅશીં રાવ્મા હ્તા.

નાગયોર

નાગયર તેના વૌંદમુ ભાટે જાણીતુાં છે. અશીં ભશજ ુઅયજલાંદન આશ્રભ આલેર છે.

૩૧.અભયેરી (અભયાલતી) ભુખ્મ ભથક : અભયેરી અભયેરી

અભયેરીભાાં વાંત ભૂદાવની વભાજધ આલેરી છે.

વાલયક ંડરા વાલયકુાં ડરા લજનીમાાં અને ત્રાજલાાં ભાટે પ્રખ્માત છે.

જાપયાફાદ જાપયાફાદ એ વીદી જાજતના રકનુાં ભશત્ત્લનુાં સ્થ છે.

ીલાલ (તલતટય ોટત)

ીાલાલનુાં જૂનુાં નાભ જલક્ટય ટુ છે. આ નાભ આલ્ફટુ જલક્ટયના નાભના આધાયે આલાભાાં આલેરુાં છે. ીાલાલ દેળનુાં પ્રથભ ખાનગી ફાંદય છે.

૩ય. ફોટાદ ભુખ્મભથક : ફટાદ

ફોટાદ ફટાદ એ કજલ ખુળારદાવ ફટાદકયની જન્દ્ભબજૂભ છે.

ફટાદ એ ઝલેયચાંદ ભેઘાણીની કભુબજૂભ ણ છે. જો કે ઝલેયચાંદ ભેઘાણીની જન્દ્ભબૂજભ ચટીરા છે.

ગ જયાતના તજિાઓની અન્મ યાજમ વાથે

વયશદો ૧. ભશાયાિર :- (CNDTV)

C – છટા ઉદેુય N – નભુદા, નલવાયી D – ડાાંગ T – તાી

V – લરવાડ

ય. ભધ્મપ્રદેળ :- (CD)

C – છટાઉદેુય D – દાશદ ૩. યાજસ્થાન :- (A D M K Bk Sk)

A – અયાલરી D – દાશદ

M – ભશીવાગય

K – કચ્છ Bk – ફનાવકાાંઠા Sk – વાફયકાાંઠા

astha academy, sector 22, gandhinagar mo. 8980961441 astha · 2016-11-04 · કલા અને...

Documents