စမးလနးအမေျမဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအသငးအေနျဖင တငးရငးသားလမး မား၏ ရးရာေျမယာ ပငဆငမႈႏင ေျမယာစမခန႔ခြအပခပသည စနစမားက ေျမ ယာအေရးႏငတငးရငးသားအခြငအေရး တကၾကြလႈပရားေနသည အရပဘက အဖြ ႔ အစညးမားႏငပးေပါငးကာ တငးရငးသားေဒသမားတြင ရပရြာလထ ပးေပါငးပါဝငႏငေသာ သေတသနနညးလမးမားက အသးျပ၍ ေဖာထတ မတတမးတငျခငးလပငနးမားေဆာငရြကလကရပါသည။

အဓကအားျဖင လကရျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြမား၌ ေျမယာ ႏင သဘာဝသယဇာတက႑တြင ထညသြငးေဆြးေႏြးေနၾကသည တငးရငးသား တ႔၏ မရးဖလာေျမယာပငဆငမႈႏငဓေလ႔ထးတမးစမခန႔ခြမႈမားက တရားဝငအသအမတျပအကာအကြယျပႏငေရးအတြက တဖကတလမးမအေထာကအက ျဖစမည နညးပညာဆငရာ စာတမးတစေစာင ထြကေပၚလာႏငရန ရးရာဓေလ႔ ေျမယာစမခန႔ခြအပခပမႈက သေတသနျပလပရျခငး ျဖစပါသည။

သ႔ျဖစရာ ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငေသာ သေတသနနညးလမးမား သည ရးရာဓေလ႔ ေျမယာစမခန႔ခြ အပခပမႈမားက ေဖာထတမတတမးတငရာ တြင မျဖစမေနအသးျပရသည နညးလမးမားျဖစသျဖင သေတသနလပငနးစဥ တြငမားစြာအေရးပါလကရၿပး ႏငငတကာမလကခကငသးေနေသာ နညးလမး မားလညးျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ေျမယာ၊ သယဇာတႏင တငးရငးသား အခြင အေရးမားရရေအာင လႈပရႈားေဆာငရြကေနသည စတပါဝငစားေသာ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားမ အလြယတကဖတရႈ လပေဆာင မတတမး တငႏင ေစရနရညရြယ၍ ဤလကစြစာအပက ျပစရျခငးျဖစပါသည။

ယခလ ျမနမာႏငငအတြကအမနတကယလအပေနေသာ ကြကလပက ျဖညဆညးႏငမည စာအပထတေဝႏငရနအတြက ေငြေၾကးေထာကပ ကညေပး သည High Water Global အဖြ႔အား ေကးဇးတငရပါေၾကာငး မတတမးတင အသအမတျပအပပါသည။

aus;Zl;wifvTm

မာတကာ

ေကးဇးတငလႊာ

၁။ နဒါနး ၁

၂။ ရညရြယခက ၃

၃။ အဓကဥးတညသမား ၃

၄။ ကန႔သတခကမား ၄

၅။ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားေလ႔လာမတတမးတငျခငးႏင ပတသကသညႏငငတကာအေတြ႔အႀက မား ၄

၆။ သေတသနမေဘာင ၉

၇။ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားအား ေလ႔လာမႈနညးလမးမားႏင ေဆာငရြကပအဆငဆင ၁၂

၈။ သေတသနလပငနးစဥမစတငမႀကတငျပငဆငသငသညမား ၃၇

၉။ ေနာကဆကတြမား ၄ဝ ၉-၁။ အျခားႏငငမား၏ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈက သေတသနျပလပသညနညးလမးမား ၄ဝ ၉-၂။ သေတသနအစရငခစာတြငပါဝငရမည အေၾကာငးအရာမား ၅ဝ ၉-၃။ ဖတၾကားစာ နမနာပစ ၅၃

၁ဝ။ ကမးကးစာရငး ၅၄

1

႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈစနစမားသည ေဒသခမား၏ အသကေမြးဝမး ေကာငးလပငနးမားအား အကာအကြယေပးျခငး၊ ေရရညတညတသည ေျမယာ စမခန႔ခြမႈစနစမား အား အေထာကအကျဖစေစျခငး အျပင တစဖကတြငလညး ဆငးရ၍ ေဘးၾကဥခထားရသည တငးရငးသားလမးမား အတြက လမႈေရးဆင ရာသာတညမမႈမားအား ဖနတးေပးႏငသညအတြက အစးရမားႏင ႏငငတကာ ပညာရငမား အေနျဖင ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈစနစမားအား ေထာကခအား ေပးလကရပါသည။ ျမနမာႏငငအေနျဖငလညး တငးရငးသားလကနကကငမားျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားအားဆကလက လပေဆာငႏငရနအလ႔ငာ တရားမ တမႈ၊ သာတညမမႈ ႏင ကယၾကမၼာကယဖနတးခြင တ႔ႏင ပတသက၍ အေျခခ သေဘာတရားမား ျဖစေပၚလာရန ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈစနစမားအား ၿပးခေသာဆယစႏစတစစအတြငးစတင အသအမတျပလကခလာခပါ သည။

ျမနမာႏငငအေနျဖင ၂ဝ၁၆ခႏစတြင ႏငငေတာအဆင ေျမယာအသးခမႈမဝါဒျဖစေပၚလာျခငးသည ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈစနစမားအား အသအမတျပျခငးျဖစစဥ ပထမဆးေျခလမးျဖစပါသည။ ထ႔သ႔ျဖစေပၚလာျခငး သည ပငလၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ တးတကလာရနအလ႔ငာ မရမျဖစလအပ ေသာ ထေရာကသည ဗဟခပကငမႈ စနစႏင ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည လမးညႊနထနးေကာငးမႈ စသညတ႔အား ေဆြးေႏြးႏငရနအတြက အခြငအေရးတစရပျဖစေသာျငားလညး လကေတြ႔အေနျဖင ႏငငေတာအဆင ႐းရာဓေလ ေျမယာ လပပငခြငမဝါဒ ျဖစေပၚလာရနအတြက အခကအခ၊ အတား အဆးမား ကနေနလကရပါသည။

တငးရငးသားလမး(၁၃၅)မးေနထငလကရသည ျမနမာႏငငသည ကးကြယယၾကယမႈ၊ ႐းရာဓေလမား၊ အသကေမြးဝမးေကာငးပစမားႏင သမငး အေထာကအထားမားကအေျခခသည ဓေလထးတမးယဥေကးမႈမား ၾကြယဝ

1 / ed'gef;

2

သည ႏငငတစႏငငျဖစပါသည။ ထကသ႔ မတကြျပားမႈမားေၾကာင တငးရငးသား အားလးလကခသည ႐းရာဓေလေျမယာစမ ခန႔ခြမႈႏင ပတသကသည အဓပၸါယ ဖြငဆခကကပငရရရနခကခလကရပါသည။ထမမကဘ ႐းရာဓေလေျမယာ မား၏ နယနမတမားသတမတျခငးႏင ပတသက၍အျငငးပြားမႈမားျဖစပြား လကရၿပး ကား၊ မ တနးတညမမႈႏင ေျမယာ အေမြေပးမႈ စသညေမးခြနးမား ႏငပတသက၍လညး သရနားလညမႈ အားနညးလကရပါသည။ ထ႔အျပင ေျမယာလပ ပငခြငပတသက၍ မလျခမႈႏင အျငငးပြားမႈမားက ျဖစေစေသာ ေၾကာင ႐းရာဓေလေျမယာစမခန႔ခြမႈမားႏင ပတသက၍ ႏငငေတာအစးရ အေနျဖင တျပနေဆာငရြကရနမာ အေရးၾကးလပါသည။

႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈမားႏငပတသက၍ သငေတာေကာငးမြနသည ျဖစစဥတစခေပၚထြကလာေရးအတြက ခကခေသာေမးခြနးအမားအျပားရေနပါသည။ ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈမားအား အမးအစားခြရနႏငေဖာထတရန နညးစနစကဘာလ၊ တငးရငးသားလမးမားႏင အျပငဘကမ ပါဝငပတသကသ မားၾကား အျငငးပြားမႈမား (သ႔)ဆကဆေရးမား က မညသညအတငးအတာ ပမာဏထ ထနးညေဆာငရြကမလ၊ အျငငးပြားမႈမားေျဖရငးေဆာင ရြကရာတြင အစးရအေနျဖင ၾကားဝငျဖနေျဖသငသလား၊ အစးရအေနျဖင ကား၊ မ၊ အသက အရြယစသညတ႔ေပၚမ တည၍ခြျခားမႈမား အားကာကြယႏငရန မညကသ ႔ နညးလမးမားျဖင ေသခာေစမညနညး၊ စးပြားေရးဖြ႔ျဖးတးတကမႈ ႏင အသက ေမြးဝမးေကာငးလျခမႈက အားေပးသညအျပင သဘာဝသယဇာတမားေရရညအသးခႏငမႈတ႔က ႐းရာဓေလေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားက မညကသ႔ အာမခ မလ၊ အစးရအေနျဖင ႐းရာဓေလေျမယာစမခန႔ခြမႈမား၏ အတြငး၊ ျပငပ ကစၥရပမားအား အနညးအကဥး ၾကားဝငျခငးနညးလမးက အသးျပမလား (သ႔) လမးစေခါငးေဆာငမားအား စြမးေဆာငရညျမငတငေပးျခငးျဖင ႐းရာဓေလ ေျမယာအသးခမႈမားအား အသအမတျပ၍ စမခန႔ခြႏငသည အဖြ ႔အစညး မားအျဖစ ေျပာငးလေပးႏငသည နညးလမးမားျဖစေပၚလာေအာငလပေဆာငမလား (သ႔) ဗဟခပကငမႈ အာဏာမရသည ေျမယာဘတအဖြ႔/ေရြးခယခ ေကးရြာေကာငစအဖြ႔ ဖြ႔စညး၍ စမခန႔ခြျခငး စသညေမးခြနးမားစြာရေနပါသည။ အဆပါေမးခြနးမားက ေျဖရငးရာတြငအေထာကအပ႔ျဖစေစရန ရညရြယ၍ ႏငင တကာအေတြ႔အႀကမားအေပၚအေျခခကာ သေတသနမေဘာင တစခေရးဆြၿပး ကနဥးႀကးပမးမႈအေနျဖင ဤသေတသနလပငနးက လပေဆာငရ ျခငးျဖစပါ သည။

3

à ရးရာဓေလ႔ေျမယာပငဆငမႈႏင ေျမအသးခမႈ မားက စနစတက ေဖာထတမတတမးတငႏငရန၊

à ထက႔သ႔ေသာ သေတသနလပငနးမားက ေဒသခ မားကယတင စနစတကလပေဆာငတတေစရန ႏင

à ေဒသခမားကယတင ဥးေဆာငလပကငျခငးျဖင ၎တ႔၏ ေျမယာလၿခေရးေဆာငရြကႏငေစရန။

2 / &nf&G,fcsuf

ေျမယာႏင တငးရငးသားအေရးသေတသနလပငနး ေဆာငရြကသမား၊

တငးရငးသားမား

တငးရငးသားအခြငအေရးလႈပရားေနေသာအရပဘက

အဖြ႔အစညးမား။

3 / t"duOD;wnfolrsm;

4

ယခစာအပသည ရးရာဓေလ႔ေျမအသးခမႈမားက စနစတက ေဖာထတ မတတမးတငႏငရနအတြက အေလးေပးျပစထားျခငးျဖစေသာေၾကာင ေကးရြာ တစရြာခငးစအလက ေဖာထတမတတမးတငျခငးျဖစၿပး မတညေသာေကးရြာမား မ သေ တ သ န ရ လ ဒ မား အား မ ည က ႔ သ ႔ေ သာ န ညး လ မး မားျ ဖ င ေပါငးစပ၍သးသပရမညက ထညသြငးေဖာျပ ထားျခငးမရေသးပါ။ ထ႔အျပင သေတသနေဘာငအတြငး၌သာ ေလ႔လာထားေသာေၾကာင ထြကေပၚလာသည ေျမပမား၏ သတငးအခကအလကတကမႈ အားနညးႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ထြကေပၚလာေသာေျမပမားအေပၚ အေျခခ၍ GPS/GIS (ေျမျပငသတငးအခကအလကနညးပညာမား) က အသးျပကာ ပမတကေကာငးမြနေရးအတြက သကဆငရာဌာနဆငရာမား၊ GIS ပညာရငမား ပါဝငကာ ေဒသခမားႏင ဆကလကပးေပါငး ေဆာငရြကသငပါသည။

ကြနဂျမစဝမးေဒသ

ကြနဂျမစဝမးေဒသသည လဥးေရသနး(၅၀)ရၿပး အသကေမြးဝမးေကာငး မားအတြက သစေတာသယဇာတအေပၚတြင အဓကအားထားမခလကရပါ သည။ အမလကျခငးႏင ေကာကပသးႏရာေဖြစေဆာငးသည ဌာေနတငးရငး သား လဥးေရ ၇ သနးခန႔သည ေရၾကညရာျမကႏရာ လညလညေနထင လကရၾကပါသည။ သစေတာသယဇာတသည ေဒသချပညသလထအတြက အစားအေသာက၊ေရ၊ေနစရာ၊ ေဆးဝါးစသည တ႔က ေပးစြမးႏငျပး ၎တ႔၏ ယဥေကးမႈႏင ဘာသာအတြက မရမျဖစ အစတ အပငးတစချဖစသည။ သ ႔ေသာလညး ေဒသချပညသလထအမားစႏင ဌာေနတငးရငးသားမား အေနျဖင ၎တ႔႐းရာဓေလအရလပကငလာခသည သစေတာေျမမားအား အသးခခြင အကန႔အသတရေနျပး ေဘကဥထားျခငး ခေနရပါသည။ ေယဘယ အားျဖင ကြနဂႏငင၏ ဥပေဒတြင ႏငငေတာသည သစေတာႏင ေျမယာအားလး အားပငဆငသညဟ ေဖာျပထားရျပး ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ေဒသခရပရြာ လထအေနျဖင ႐းရာဓေလစမခန ႔ခြမႈစနစမားျဖင လပကငလကရသည

4 / uefhowfcsufrsm;

5 / ½kd;&m"avUajr,mpDrHcefhcGJrIrsm;

avUvmrSwfwrf;wifjcif;ESifU ywfoufonfU

EkdifiHwumtawGYtBuKHrsm;

5

ေျမယာမားအား တရားဝငအသအမတျပခရျခငး မရပါ။ တစဖကတြငလညး တငးရငးသားမား လပကငေနသည သစေတာမားအား သစထတလပျခငး၊ စကပးေရးလပ ငနးမားလပကငျခငး၊ သတမားတးေဖာျခငးႏင သားငက ထနးသမးေရးလပငနးမားအတြက အသးချခငးခေနရပါသည။ ထ ႔ေၾကာင ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ႐းရာဓေလအရစမခန ႔ခြေနသည ေျမယာမား ၊ သဘာဝသယဇာတအရငး အျမစမားအသးျပမႈစသည သတငးအခကအလက မားအား မတတမးတငျခငးသည မဝါဒေရးဆြသမား၊ ပဂၢလက အခနးက႑ႏင ႏငငတကာလမႈအဖြ႔အစညးမားျဖင ေဒသခရပရြာလထ၏ အခြငအေရးမားက ေဘးကငးလျခေစရနအတြက မဝါဒျပျပငေျပာငးလျခငးႏင အစအစဥမားေရး ဆြရာ၌ အေထာကအကျပေစမညျဖစပါသည။

၎တ ႔၏ ႐းရာဓေလ ေျမယာအသးခမႈမားအား မတတမးတငေဖာ ထတရာတြင ေအာကပါအဆင(၆)ဆငျဖင ေဆာငရြကခၾကသည။

အဆင(၁) ေရြးခယေဖာထတျခငးႏင သတငးအခကအလကေကာက ယျခငး(Identification and Information)

အဆင(၂) နယပယအတငးအတာသတမတျခငး(Scoping)အဆင(၃) ေဒသခေျမပေရးဆြေဖာထတသမားအား သငတနးေပးျခငး

(Training Community Mappers)အဆင(၄) သတငးအခကအလကေကာကယျခငး(Data Collection)အဆင(၅) သတငးအခကအလကမားလႊေျပာငးျခငး ႏင ရပရြာလထ၏အ

တညျပရယျခငး(Data Transfer and Verfication)အဆင(၆) ရပရြာလထေျမပၾကမးအားေဖာထတေရးဆြျခငး(Production

of a full draft community map)အဆင(၇) တရားဝငေအာငျပလပျခငး(Validation)အဆင(၈) ရပရြာလထအား ၎တ႔ေျမပမားအားအသးျပရာတြင အေထာက

အပေပးျခငး(Supporting communities in the use of their map)

အငဒနးရားႏငင

၁၉၉၀ ခႏစအေစာပငးကာလမားတြင အငဒနးရားႏငင ကာလမနတနျပည နယ၌ သစကနသြယမႈမား ရပတန႔သြားျပးေနာကသစထတလပခသညသစေတာေနရာမားသည ဆအနးစကခငးမားအျဖစသ႔ ေျပာငးလျခငးခခရပါသည။ ဆအနး စကခငးမားေဖာေဆာငျခငးသည လကခႏငဖြယရာရေသာလညး အစးရ၏ ပထဝဝငဆငရာ အစအစဥမား(Spatial Planning)သည ဌာေန

6

တငးရငးသားမား၏ အခြငအေရးမား၊ေျမယာလပပငခြငမားႏင လအပ ခကမား အား ကငတြယေျဖရငးႏငျခငးမရခပါ။လကရတြင လမႈစးပြားႏင ပထဝဝငဆငရာအစအစဥမားခမတရာ၌ရပ ရြာလထပးေပါငးပါဝငမႈသည ရြာအဆင ၊ ခ႐ငခြအဆငႏင ခရငအဆင စသည အဆငအားလးတြင နညးပါးလကရ ပါသည။ ထ ႔ေၾကာင အငဒနးရားရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည ေျမပေဖာ ထတျခငး ကြနယကအဖြ႔(Indonesian Community Mapping Network-JKPP) က အေနာကကာလမနတနျပညနယ ၊ Sekadau ခ႐င၌ ပထဝဝငဆငရာ အစအစဥေရးဆြျခငးမားတြင ရပရြာလထပးေပါငး ပါဝငမႈတးတကလာေစရန အတြက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကခပါသည။ Sekadau ခ႐ငသည ဌာေနတငးရငးသား Dayak လမးမားအေျခခေနထငလကရျပး ႐းရာဓေလ ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားျဖင ၎တ႔၏ေျမယာႏင သစေတာသယဇာတမားအား ဘပငအျဖစ စမအပခပ လကရေသာေဒသျဖစပါသည။ သ ႔ေသာလညး ၎တ ႔၏ေျမယာမားႏင သစေတာမားသည တရားဝငနညးလမးတက လပပငခြငမား ျဖင အကာအကြယေပးထားျခငးမရေသာေၾကာင ျခမးေျခာကခေနရပါသည။တစဖကတြငလညး အစးရ၏ အျမင၌ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ေျမယာမားသည အကးမျဖစထြနးလကရေနေသာေၾကာင ၎ေနရာမား တြင စကခငးမားတညေထာငျခငး၊ သတတးေဖာျခငး စသည စးပြားေရး လပငနးမားေဖာေဆာငရန စစဥလကရေန ပါသည။

Indonesian Community Mapping Network အဖြ႔အေနျဖင ၁၉၉၆ ခႏစ ကတညးကေဒသခရပရြာလထ၏ ႐းရာဓေလအရစမခန႔ခြေနသည ေျမယာမား ႏင သစေတာမားအား ျပညစရငးလငးစြာေဖာျပႏငရန ႏင ၎တ႔၏႐းရာဓေလ ေျမယာအသးခမႈမားအား အသအမတျပေရးေတာငးဆမႈမားအား အေထာကအ ပေပးႏငရန စသညရညရြယခက မားျဖင ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည ေျမပ ေဖာထတျခငးနညးပညာအား အသးျပခပါသည။ထ ႔အျပင ရပရြာလထပး ေပါငးပါဝငသည နညးလမးသည ရပရြာလထ၏သဘာဝသယဇာတ အရငး အျမစမား အသးျပမႈအခြငအေရးမားႏင သဘာဝသယဇာတမားႏငပတသက သည အာဏာဆကစပမႈ စသညတ႔အား သျမငႏးၾကားမႈပမေကာငးမြနလာေစ ေရးအတြက အေထာကအကျပေစျခငးသာမက အစးရႏင ရပရြာလထၾကားညႏႈငးေဆာငရြကမႈအား ျမငတငေစပါ သည။

အငဒနးရားႏငင အေနာကပငးကလမနတနျပညနယSekadau ခ႐ငတြင ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ႐းရာဓေလ ေျမယာအသးခမႈအားအသအမတျပႏငရနအလ ႔ငာရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည ေျမပေရး ဆြေဖာထတျခငး အားေအာကပါအဆင(၄)ဆငျဖငေဆာငရြကခ႔ပါသည။

7

အဆင(၁) ရြာေပါငး(၁၁)ရြာတြင ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည ေျမပေရး ဆြျခငး

အဆင(၂) ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငေရးဆြသည ေျမပမားအားတစစတညး အျဖစ စစညးျခငး

အဆင(၃) ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည အဆငအား အားေပးတက တြနးျခငး -ရြာေပါငး(၁၁)ရြာတြင လမႈစးပြားေရး ႏင ပထဝဝင ဆငရာအစအစဥအား ေဖာထတျခငး

အဆင(၄) ခ႐ငအဆင ပထဝဝငဆငရာအစအစဥအားတငျပျခငး

ကငညာႏငင

အာဖရကႏငငအမားအျပား၌ လဥးေရအမားစသည ေကးလကေဒသတြင ေနထငလကရၾကျပး ႐းရာဓေလအရ ေျမယာမားကစမခန႔ခြေနၾကေသာလညး ၎ေျမယာမားအားစနစတကမတတမးတငထားျခငးမရၾကပါ။ ေဒသခရပ ရြာလထအတြက ၎တ႔အခြငအေရးမားအတြက အခငအမာေတာငးဆရနအ တြက ႐းရာဓေလစနစမားသညနညး လမးတစချဖစပါသည။သ႔ေသာလညး ႐းရာဓေလေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားသည ျပညစေကာငးမြနျခငးမရဘ တနး တညမမႈႏင ခြျခားမႈမားရေနပါသည။႐းရာဓေလေခါငးေဆာငမား၏ အကငပက ခစားျခငးႏင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျဖင ဆန႔ကငျခငးမားရေနျခငးသညလညး ႐းရာဓေလစနစမားအား ဆတယတေစပါသည။ထ႔အျပင ႐းရာဓေလစနစ မားသည အမးသားမားအား အခြငအေရးေပး၍ အမးသမးမားအတြကသာတညမမႈမရျခငးႏင ဆငးရေစျခငးတ႔ အား အားေပးေထာကခေနပါသည။ ႐းရာဓေလစမခန႔ခြမႈစနစမားက ေဒသခရပရြာလထ၏ ေျမယာႏငသယဇာတ အခြင အေရးမားအတြက အားပးေဆာငရြကမညဆပါက အထကေဖာျပပါအားနညး ခကမားအား ကငတြယေျဖရငး ရနလအပပါသည။ ထ႔အျပင ႐းရာဓေလေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားအား စနစတကမတတမးတငထားျခငးမရပါကျပည တြငး၊ ျပညပ ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင အလြယတက မသကးကၽြနျပႏငပါသည။ ႐းရာဓေလ ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားအား မတတမးတငျခငး၊ ႐းရာဓေလႏင ပတသကသညအဖြ ႔အစညးမားအေနျဖင သာတည မမႈရ သညေျမယာစမ အပခပမႈ အားေကာငးေအာငလပေဆာငျခငး၊ ႐းရာဓေလေျမယာဥပေဒအား ျပ႒ာနး ဥပေဒျဖငေပါငးစပညႏႈငးျခငး စသညတ႔အား အေရးတႀကးေဆာငရြက ျခငး မရပါက ႐းရာဓေလအရစမခန႔ခြေနသည ေျမယာအခြငအေရးမားအား သနးေပါငးမားစြာေသာ ျပညသလထသည ဆး႐ႈးခရမညျဖစပါသည။

ကငညာႏငင၏ ေျမယာ ၆၅-၇၀ ရာခငႏႈနးသည ရပရြာလထစမအပခပ

8

လပကငေနသည ေျမယာမားျဖစၾကျပး ႏငငေတာအဆငေျမယာမဝါဒတြင ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈ အခြငအေရးမားအား ထညသြငးစဥးစားရန ျပဌာနးထားရပါသည။ ၎ေျမယာအခြငအေရးမားတြင မးႏြယစေျမမား၊ အပစလကေမြးျမေရးလပကငေန သညေျမယာမား၊ ဘပငစားကကေျမမား ၊အစအဖြ ႔ပငသစေတာမား စသညတ ႔ႏင ပတသကသည အခြငအေရးမား တ႔ပါဝငသည။

ေျမယာႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားအား မတတမးတင ႏငရနအတြက ေအာကပါအဆင(၇)ဆငျဖင ေဆာငရြကခ႔ၾကပါသည။

အဆင(၁) အဓကဆကစပပါဝငသမားအား ေဖာထတျခငးႏင လႈေဆာ စညး႐းျခငး(Identifying and rallying of Key Stakeholders)

အဆင(၂) စတပါဝငစားသည ရပရြာအဖြ႔မားအား ျပညသပငေျမမားႏင အျခားသဘာဝသယဇာတမားႏင ပတသကသညအဓက ျပနာမားအေပၚ အျမငဖြငသငတနးမားေပးျခငး(Create awareness and train community interest groups on key issues related to public land and other natural resources)

အဆင(၃) ေျမပေဖာထတျခငးလပငနးေဆာငရြကႏငရနအတြက ရပရြာ လထအဖြ ႔ဝငမားေရြးခယျခငး(Selection of grass roots community team members for the mapping exercises)

အဆင(၄) ျပညသပငေျမမားအား ေဖာထတသတမတျခငး ႏင မတတမး တငျခငး(Public lands identification and documentation)

အဆင(၅) ျပညသပငေျမမားစာရငး အၾကမးအား အေထာကအထားျပ ျခငး(Validation of Draft public Lands Inventory)

အဆင(၆) GIS အသးျပ၍ ေျမပေဖာေရးဆြျခငးႏင စာရငးအား ထနးသမး ျခငး (GIS Mapping and Storage of the inventory)

အဆင(၇) ဒစဂစတယ ေျမယာစာရငးအား အသေပးေဆာငရြကျခငး (Launch of the digital land inventory for Kigumo & Muranga Constituency )

9

သေတသနျပလပရာတြင အဓကသေတသနေမးခြနး (၅)ချဖင ဆနးစစ သြားမညျဖစပါသည။ ေမးခြနးမားမာ (၁) ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆတာဘာလ (၂) CLT ေတြက တနးတညမမႈရလား (၃) CLT ေတြက တရားမတမႈရလား (၄) CLT ေတြကကယၾကမၼာကယ ဖနတးႏင ခြငက အာမခရ႕လား (၅) CLT ေတြက ပတဝနးကငတညတ႔ခငၿမမႈက လကေလာညေထြရရ႕လား တ႔ျဖစပါ သည။ ထေမးခြနး (၅)ခက ဥးတညေမးျမနးရသညအေၾကာငးအရငးမာ -

စဥ ေမးခြနး ဘာေၾကာငအေရးႀကးတာလ

၁ ရးရာဓေလ႔ေျမယာ စမခန႔ခြမႈ (Customary Land Tenure – CLT) ဆတာဘာလ

ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလမးမား ကြျပားမားျပားၿပး ဓေလ႔ထးတမးအစဥအလာ မတညၾက ပါ။ ယခအခနထ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈက တကေသာအဓပၸာယသတမတခကလညးမရေသးပါ။ ထ႔ေၾကာင ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားက အစးရမ အသအမတျပေပးႏငရန ေဆြးေႏြးရာတြင အခကအခမား ရေနႏငပါသျဖင အဓပၸာယဖြငဆခက တတကက ေဖာျပႏငရန အေရးႀကးျခငးျဖစပါသည။

၂ CLT ေတြက တနးတညမမႈရလား

CLT ေတြက တရားမတမႈရလား

CLT ေတြကကယ ၾကမၼာကယ ဖနတးႏငခြငက အာမခရ႕ လား

ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင တငးရငးသားမားအဓကေတာငးဆေနေသာ အခကမားျဖစသည တနးတညမေရး၊ တရားမတေရး၊ ကယၾကမၼာကယ ဖနတးႏငေရး စသညတ႔ျဖစရာ ၎တ႔၏ ရးရာဓေလ ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားသညလညး ထအခကမားႏင ကကညမႈ ရ/မရ ဆးျဖတႏငရနအတြက အေရးႀကးျခငးျဖစပါသည။

၅ CLT ေတြက ပတဝနးကင တညတ႔ခငၿမမႈက လကေလာညေထြ ရရ႕လား

ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈမားသညပတဝနးကငႏင သဟဇာတျဖစျခငး၊ ပတဝနးကငကထခက မႈမရျခငး၊ ပတဝနးကငေရရညတညတ႔မႈက အေထာကအကျဖစျခငး စသညအေၾကာငးအရာမား မနကနမႈ ရ/မရ သကေသျပႏငရနအတြက အေရးႀကးျခငးျဖစပါသည။

6 / okawoerlabmif

10

သေတသနေမးခြနးအလက တငးတာမညပစမား၊ အညႊနးပစမား၊ အသးျပ ရန နညးစနစမားႏင အေသးစတေလ႔လာသငသည အခကအလကမားက ေအာကတြင အေသးစတ ေဖာျပထားပါသည။

စဥ

ရးရာ

ဓေလ

႔ ေျ

မယာစ

မခန႔ခ

ြမႈ သ

ေတသ

န ေမ

းခြနး

မား

တငး

တာမ

ႈပစ

တငး

တာမ

ႈအည

ႊနးပစ

မား

အသ

းျပရ

နနည

းစနစ

၁

ရးရာ

ဓေလ

႔ ေျ

မယာစ

မခန႔ခ

ြမႈ (C

usto

mar

y La

nd

Tenu

re –

CLT

) ဆ

တာဘ

ာလ

ဘးစ

ဥ ေဘ

ာငဆ

က

ခမတ

ထား

သည

စည

းကမး

မား

၊ အေလ

႔ အ

ထမ

ားအ

ား လ

ကနာ

က

ငသ

းမႈ အ

ေလ႔အ

ထ

၁။ န

ယနမ

တ ဘ

ယလ

၊ ဘယ

အခ

န၊

ဘယ

သက

သက

မတလ

၊ နယ

နမတ

ေတြ

ဘယ

လေျ

ပာငး

လ လ

ာခ႔လ

၂။ ေ

ျမအ

သးခ

မႈပစ

ဘယ

လခြျ

ခား

သတ

မတလ

၊ အသ

းခခ

ြငက က

န႔ သ

တတ

ာေတ

ြရလား

၊ လြတ

လပခ

ြငရလ

ား

၃။ ေ

ျမယ

ာပငဆ

ငမႈ ဘ

ယလ

သ

တမတ

ထား

လ၊ ဘ

ာပငဆ

ငခြငေ

တြရလ

(ေ

ျမေပ

ၚ၊ ေျ

မေအ

ာက)

၄။ ေ

ျမယ

ာပငဆ

ငခြငက

ဘယ

လ

အက

ာအက

ြယ ေ

ပးထ

ားလ

(စ

ညးမ

ဥးစ

ညးက

မးျပ

စဒဏ

)

၅။ အ

ခြနေက

ာကယ

မႈ ႏင

အက

းစးပ

ြားခြေ

ဝ ျဖ

န႔ ျဖ

းမႈက

ဘယ

လသ

တမတ

ေပးထ

ားလ

၆။ ေ

ျမလ

မႈႏင

ေျမယ

ာ အ

ျငငး

ပြားမ

ႈက

ဘယ

လ ဘ

ယသ

က က

ငတြယ

ေျ

ဖရငး

ေပးသ

လ

၇။ စ

ညးက

မးမလ

ကနာ

ရင ဘ

ယလ

ေဆ

ာငရြက

သလ

ေကးရ

ြာသယ

ဇာတ

ေျမပ

ေရးဆ

ြ ျခငး

ေျ

မယာက

စၥတြငအ

ေရးပ

ါေသ

ာ အ

ဖြ႔အစည

းမား

ဆက

စပမႈျ

ပပ

ေရးဆ

ြျခငး

ေျမယ

ာစမခ

န႔ခြမႈဆ

ကစပ

ေမး

ခြနးမ

ားႏင

သးသ

ပမႈဇယ

ား

11

စဥ

ရးရာ

ဓေလ

႔ ေျ

မယာစ

မခန႔ခ

ြမႈ သ

ေတသ

န ေမ

းခြနး

မား

တငး

တာမ

ႈပစ

တငး

တာမ

ႈအည

ႊနးပစ

မား

အသ

းျပရ

နနည

းစနစ

၂CL

T ေတ

ြက

တနး

တည

မ

မႈရလ

ား

ေျမယ

ာဆငရ

ာ အ

ခြငအ

ေရးမ

ား (ပ

ငဆင၊

အ

ေမြခြ၊

အသ

းခမ

ႈ၊ ေရ

ာငး၊

ေပါင

၊ ဌား

၊ ခြစတ

၊ တ

စဥးခ

ငး၊

အဖြ႔

လက

၊ ဘ

ပင)က

တနး

တည

တ

ရပင

ခြငရရ

႕လား

၁။ က

ား/မ

ေရးရ

ာ ခြျ

ခားမ

ႈေတြရလ

ား၂။

ဆငး

ရ ခ

မးသ

ာခြျခ

ားလ

ား၃။

လမ

း ဘာသ

ာခြျခ

ားမႈေ

တြရလ

ား၄။

ေဒသ

ခႏင

ေဒသ

ခမဟ

တသ

အၾက

ား

ခြျခာ

းတာ

ေတြရလ

ား၅။

ေျမ

ရင ေ

ျမယ

ာမ႔ခြျ

ခားတ

ာရလ

ား

ေကးရ

ြာသယ

ဇာတ

ေျမပ

ေရးဆ

ြ ျခငး

ေျ

မယာစ

မခန႔ခ

ြမႈဆက

စပေမ

း ခြန

းမား

ႏငသ

းသပမ

ႈဇယား

၃CL

T ေတ

ြက တ

ရား

မတ

မႈရလ

ား

ခမတ

စညးမ

ဥး

စညးက

မးေတ

ြက

တရာ

းမ တ

ရ႕လ

ား

၁။ လ

ကဝါ

းႀကးအ

ပခပ

မႈေတ

ြရလား

၂။ ဘ

ကလ

ကမႈရ

လား

၃။ က

းေၾက

ာငးဓ

မၼဓဌာ

နကရ

႕လား

ေျမယ

ာစမခ

န႔ခြမႈဆ

ကစပ

ေမး

ခြနးမ

ားႏင

သးသ

ပမႈဇယ

ား

၄

CLT

ေတြက

က

ယၾက

မၼာက

ယ

ဖနတ

းႏင

ခြငက

အ

ာမခရ

႕လား

အား

လးပ

ါဝင

ဆး

ျဖတ

ပငခြင

ရရ႕လ

ား

၁။ တ

စဥးတ

စေယ

ာကဆ

းျဖတ

တာလ

ား၂။

အား

လးဝ

ငးဆ

းျဖတ

တာလ

ား၃။

ပြငလ

ငးျမ

ငသာမ

ႈရရ႕လ

ား၄။

စည

းကမး

ျပငဆ

ငသတ

မတရ႕

လား

ထက

ေအာက

ၾသဇာ

ဆက

ႏြယမႈ

ဆနး

စစျခ

ငးေျ

မယာစ

မခန႔ခ

ြမႈဆက

စပေမ

း ခြန

းမား

ႏငသ

းသပမ

ႈဇယား

၅

CLT

ေတြက

ပတ

ဝနးက

င

တည

တ႔ခင

ၿမမႈ

က

လက

ေလာ

ညေထ

ြရရ႕လ

ား

ေဂဟ

စနစ

ေရရည

တ

ညတ

႔မႈကေက

ာ အ

ေထာက

အ

ကျဖ

စလား

/ ေျ

ပာငး

လသ

ြားလ

ား

၁။ ေ

ရ၂။

ေတ

ာေတ

ာင အ

မးအ

စား၊

အေရ

အတ

ြက၊

သဘ

ာဝေပ

ါကပင

၃။

သးႏ

အထ

ြကႏႈန

း၄။

ေျမ

ဆလ

ႊာ

ေကးရ

ြာသယ

ဇာတ

ေျမပ

ေရးဆ

ြ ျခငး

ေကးရ

ြာသမင

းမတ

တငပ

ေရးဆ

ြ ျခငး

ရာသ

ခြငျပ

ဇယား

ေရးဆ

ြျခငး

ေျမယ

ာစမခ

န႔ခြမႈဆ

ကစပ

ေမး

ခြနးမ

ားႏင

သးသ

ပမႈဇယ

ား

12

ရးရာဓေလေျမယာစမခန႔ခြမႈမားအား ေလလာမႈနညးလမးမား

အထကပါ ရးရာဓေလစမခန႔ခြမႈႏငပတသကသည ပမရငးလငးရန လ အပသညအေၾကာငးအရာမားအား ေအာကပါနညးလမးမားအသးျပ၍ အေသး စတေလလာမႈမားျပလပသြားရနျဖစသည။

7 / ½kd;&m"avUajr,mpDrHcefhcGJrIrsm;tm;

avUvmrIenf;vrf;rsm;ESifU aqmif&GufykHtqifUqifU

okawoe

enf;vrf;(6)ck

o,HZmw

ajrykHa&;qGJjcif;

&moDcGifjyZ,m;

tzGJYtpnf;rsm;

qufpyfrI

umva&GYvm;

qufpyfrIrsm;

xufatmuf

MoZmqufEG,frI

&nf&G,fcsuf yg0ifywfoufolrsm;tMum; tkyfcsKyfa&;? pnf;urf;owfrSwfa&;?

pD&ifqkH;jzwfa&;qkdif&m tmPmcGJa0csxm;rIykHpHrsm;avUvm&ef

&nf&G,fcsuf

ajr,mpDrHcefhcGJrIESifUywfoufonfU

tzGJYtpnf;rsm;tm; azmfxkwf&efESifU

qufpyfrIrsm;tm; avUvm&ef

&nf&G,fcsuf

ywf0ef;usif y#dyu©tajctaersm;?

vlOD;a&xlxyfrItajctae ajymif;

vJrI? a&TYajymif;tajccsrIqkdif&m

ajymif;vJrIrsm;ukd avhvm&ef

&nf&G,fcsuf

&moDtvkdufyGJawmfrsm;?

a&TYajymif;awmif,mpkdufysKd;rIykHpH?

ajr,mqkdif&mqkH;jzwfcsufrsm;ukd

avUvm&ef

&nf&G,fcsuf

ajr,mpDrHcefhcGJrIqkdif&m

tcsuftvufrsm;tm;avUvm&ef

&nf&G,fcsuf

ajrtokH;csrIrsm;azmfxkwf&ef? ajrykdifqkdifrIykHpHrsm;? usm;? r tvkdufykdifqkdifrI?

e,ferdwfowfrSwfcsuf? a&&SnfwnfwHUa&;tpDtrHrsm; avhvm&ef

ajr,mpDrHcefhcGJrI

qufpyfar;cGef;rsm;ESifU

okH;oyfrIZ,m;

13

၁။ သယဇာတေျမပေရးဆြျခငး (Resource Mapping) ျပလပရျခငးရညရြယခက

à ေကးရြာကြငးနယနမတအတြငးရ လကရေျမအသးခမႈအေျခအေနမားက ေဖာထတရန၊

à ေျမအသးခမႈတစခခငးအလက ပငဆငမႈပစမားက ေဖာထတရနà ေျမအသးခမႈႏငပငဆငမႈမားတြင ကား/မေရးရာကြျပားျခားနားမႈမား

က သရႏငရနà စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖးတးတကႏငမႈအလားအလာေကာငးမားရမရသ

ရႏငရန

အသးျပရမညပစၥညးမား

A0 စာရြကအႀကး-မာကာပင(န-ျပာ-နက)-ခတ-ခဖက-စကတပ-ေရာငစဗး

ျပလပရာတြငပါဝငရမညသမား

à ေကးရြာကြငးနယနမတသသà လပစားကငစားကြငးေနရာမား၏အေျခအေနကသသà ေကးရြာတြငးအေျခအေနကႏ႔ႏ႔စပစပသသà ပဆြရနဝါသနာပါသ လငယမား၊

ျပလပပအဆငဆင

၁) လပေဆာငရသညရညရြယခကကရငးျပပါ၂) A0 စာရြကေပၚတြင ခတျဖင ေကးရြာကြငးနယနမတက ေရးဆြပါ၃) ရြာတညေနရာက သတမတေရးဆြပါ၄) ကားလမး၊ လညးလမး-လသြားလမးမား ထညသြငးေရးဆြပါ (မ-သ႔

အညြနးတပပါ)၅) အဓက ျမစ-ေခာငး/ေျမာငးမား ေရးဆြပါ (ျမစေခာငးအမညမားထ

ညသြငးေဖာျပပါ)၆) စကပးေျမမားက အကဥးအကယအလကခန႔မနးေရးဆြပါ (လယ-

ယာ-ကငး/ကၽြနး-ဥယာဥၿခ-ႏစရညၿခ)၇) သစေတာေျမ -ေတာရ ငးေျ မမားကလညး အကဥးအကယ -

အထအပါးအလက ေရးဆြပါ

14

8) အနးအနားရေကးရြာမားကလညး ရြာသေကၤတျပ ထညသြငးေဖာျပပါ9) ေျမအသးခမႈတစခခငးအလက သေကၤတမား၊ ပငဆငမႈအလကအေ

ရာငမားထညသြငးေရးဆြပါ10) ကား/မက႑ ကြျပားျခားနားမႈက ေဖာျပပါ။

ေျမအသးခမႈအလကေရးဆြေဖာျပေပးရမညအေရာငႏငသေကၤတမား

(၁) နယနမတ

အမးအစားမား သေကၤတ အေရာင မတခက

၁။ ရြာနယနမတ အနကေရာင လငးတအထႏငအစကတစစက

၂။ ေကးရြာအပစနယနမတ အနေရာင လငးတအပါးႏငအစကႏစစက

၃။ ၿမ႕နယနယနမတ အနေရာင လငးတအပါးႏငအစကသးစက

၄။ ခ႐ငနယနမတ အနေရာင လငးတအထႏငအစကတစစက

၅။ ျပညနယ/တငးနယနမတ အနေရာင လငးတအထႏငအစကႏစစက

၆။ ႏငငနယနမတ အနေရာင လငးတအထႏငအစကသးစက

ေတာအမးအစားမား သေကၤတ မတခက

၁။ သဘာဝေတာ(ပတ) သဘာဝအတငးရြကအပမားထစပ ေပါကေရာကေနေသာအေျခအေန

၂။ သဘာဝေတာ(က)သစထတျခငးေၾကာငမဟတပ သဘာဝအတငး ခပကက ေပါကေရာကေနေသာအေျခအေန

၃။ ထငး႐းေတာ ထငး႐းပငအမားစေပါကေရာကေနေသာအေျခအေန

၄။ ေရထနးေတာ ေရရရႏငရနအတြက ထနးသမးထား ေသာ ျမစ/ေခာငး၏ေရေဝေရလ ဧရယာမား

၂။ သစေတာက႑

15

ေတာအမးအစားမား သေကၤတ မတခက

၅။ သစထတေတာ သစလပငနးမျဖစေစ၊ ေဒသမျဖစေစ သစရရရနအတြကထတယေသာ ေနရာမား

၆။ သစေတာစကခငး သစေတာဥးစးဌာန/ေဒသခမားကစကပး ထားေသာ သစေတာစကခငးမား

၇။ အနားေပးေတာငယာေတာယခငကေတာငယာလပကငခ႔ၿပး အနားေပးထား သျဖင ယခေတာျပနျဖစ ေနေသာအေျခအေန

၈။ ဝါးေတာ ဝါးမားအမားစေပါကေရာကေနေသာဧရယာမား

၉။ စမ႔ေတာ ေရအငက႔သ႔မဟတပ ကနးစပစပ ေရစပစပျဖစေနေသာ အေျခအေန

၁ဝ။ သဘာဝခေတာသဘာဝအေလာကသစပငႀကးမား မေပါကေရာကပ ခပငမားသာ ေပါကေနေသာအေျခအေန

၁၁။ အနားေပးေတာငယာခေတာ (ဖနးဆးေတာ)

အနားေပးထားေသာေတာငယာေဟာငး ေနရာတြငခမားသာေပါကေရာကေန ေသာ အေျခအေန

၁၂။ ျမကခငး/လြငျပငျမကမားသာေပါကေရာကေနေသာေနရာ(သ႔) ျပန႔ျပးေသာဧရယာ

၁၃။ ေကာကေတာင ေျမသားဖးလႊမးမႈနညးပါး၍ေကာကသားမား ေပၚေနေသာကနးမား/ေတာငမား

၁၄။ ဒေရေတာဒေရအတကအကရေသာေနရာတြငေပါကေရာက သညေတာအမးအစား

၁၅။ ဓနေတာ စကပးျခငး(သ႔)သဘာဝအေလာကဓန ပငအမား အျပားေတြ႔ရရေသာ အေျခအေန

16

(၃) စကပးေရးက႑

စကပးေျမအမးအစားမား သေကၤတ မတခက

၁။ လယေျမျပန႔တြငအၿမတမးစကပးသည လယေျမ

၂။ ေလခါးထစလယကနးေစာငးတြငေလခါးထစေဖာ၍စကပးသညေျမ

၃။ ယာ အၿမတမးစကပးလပကငႏငသည ယာေျမ

၄။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ ႏစစဥေျပာငးေရႊ႕စကပးသညေျမေနရာ

၅။ ဥယာဥၿခဥယာဥသးႏမားစကပးသညေျမေနရာ (ငကေပာ၊ လေမၼာ၊ ဒညငး၊ ေထာပတ)

၆။ ဟငးသးဟငးရြက စကခငး/ပနး

တပငတႏငဟငးသးဟငးရြကစကပးေသာေနရာ (သ႔) ပနးစကေသာေနရာ

၇။ ကငး/ကၽြနးႏးတငေျမႏေနရာမား၊ ေခာငးေဘး(သ႔) ျမစေဘး တြငကငးမားေပါကေသာေနရာ

၈။ စးပြားျဖစရာသ အလကစကခငး

ရာသအလကျဖစထြနးႏငေသာသးႏမားက စးပြားျဖစစကပးေသာေနရာမား (ဖရ၊ ခရမးခဥ)

၉။ စးပြားျဖစႏစရညစကခငး ကၽြနး၊ ရာဘာ စသညႏစရညသးႏမားက စးပြားျဖစစကပးေသာေနရာမား

၁ဝ။ ကနးေစာငး ကြနတကနသငး

ကနးေစာငးမားတြင ကြနတကနသငးျပလပထား ေသာေနရာမား

17

(၄) ေမြးျမေရးက႑

(၅) ေရအရငးအျမစက႑

အမးအစားမား သေကၤတ မတခက

၁။ စားကကေျမသေကၤတကအနကေရာငျဖငေရးဆြရနဧရယာကအစမးေရာငအျပညျခယရန

၂။ လႊတေကာငးေျမ

သေကၤတကအနေရာငျဖငေရးဆြရနလႊတေကာငးသညေနရာတေလာကေရးဆြရန

၃။ ငါးကန

သေကၤတကအျပာေရာငျဖငေရးဆြရနဧရယာကအျပာေရာငအျပညျခယရန မဟတ

အမးအစားမား သေကၤတ အေရာင မတခက

၁။ ျမစ အျပာေရာငျမစကထထေရးဆြရမည

၂။ ေခာငး (အၿမတမး) အျပာေရာငရာသမေရြးစးဆငးေနေသာအဓက ေခာငးမား

၃။ ေခာငး (ရာသအလက)

အျပာေရာငအေျခအေနေပးမသာစးဆငးေသာ ေခာငးမား

၄။ အငး အျပာေရာငငါးဖမးရနရညရြယခကျဖငသတမတထားေသာေရျပင

၅။ ေရကန (အၿမတမး) အျပာေရာငအၿမတမးေရရရႏငေသာသဘာဝကန/လထမ ဝငးဝနးတးေဖာထားေသာ ေရကန

၆။ ေရကန (ရာသအလက)

အျပာေရာငအေျခအေနေပးမသာေရရရႏငေသာ သဘာဝကန/ လထမဝငးဝနး တးေဖာ ထားေသာ ေရကန

၇။ ေရဝပဧရယာ အျပာေရာင ေရအၿမတမးဝပေနေသာေနရာ

18

(၆) ေရအရငးအျမစက႑

အမးအစားမား သေကၤတ အေရာင မတခက

၁။ ထး အနေရာငလကရထးေကာကထတယသည ေနရာမား၊ ေနရာေဟာငးျဖစလင အနကေရာငကသးပါ

၂။ ေရန အနေရာင

လကရေရနထတယသညေနရာမားေနရာေဟာငးျဖစလငအနကေရာငက သးပါ

၃။ ေကာက (လမးခငး) အနေရာင

လကရလမးခငးေကာက ထတယသည ေနရာမား၊ ေနရာေဟာငးျဖစလင အနကေရာင ကသးပါ

၄။ သတ အနေရာငလကရဓာတသတထတယသည ေနရာမား၊ ေနရာေဟာငးျဖစလင အနကေရာငကသးပါ

၅။ ေကာကစမး အနေရာငလကရေကာကစမးထတယသည ေနရာမား၊ ေနရာေဟာငးျဖစလင အနကေရာငကသးပါ

၆။ ဓာတေငြ႔ပကလငး အနေရာငလကရပကလငးျဖတသြားသည ေနရာမား၊ ေနရာေဟာငးျဖစလင အနကေရာင ကသးပါ

19

(၇) ေျမယာပငဆငမႈ

(၈) အေျခခအေဆာကအအမား

အမးအစားမား သေကၤတ အေရာင မတခက

၁။ ရြာပင ပနးေရာငရြာသ/သားအားလးဘပငဆငသညေျမ

၂။ အစအဖြ႔ပင အစမးႏေရာင

တစရြာလးမဟတပ အမေထာငစ အစလက အဖြ႔လကစေပါငးလပေဆာင ပငဆငေသာေျမ

၇။ အမေထာငစပင/ တစဥးပင

အဝါေရာငအမေထာငစတစစတညးသးသန႔ ပငဆငလပကငေသာ ေျမေနရာ

၄။ ဘာသာေရးပင စမးျပာေရာငဘရားေကာငး၊ ဘနးႀကးေကာငး၊ ဓမၼာရစသညေနရာမား

၅။ ဌာနပင အစမးေရာငသကဆငရာဌာနဆငရာမားက ပငဆငထားေသာေနရာ

၆။ ကမၸဏပင အနေရာငကမၸဏကစမလပကငေနေသာ ေျမေနရာ

အမးအစားမား သေကၤတ အေရာင မတခက

၁။ ဆည အျပာေရာင

၂။ ေရတြငး

လကႏပတြငး အျပာေရာင

ေရတြငး အျပာေရာင

20

အမးအစားမား သေကၤတ အေရာင မတခက

စကေရတြငး အျပာေရာင

၃။ ေရေျမာငး အျပာေရာင

၄။ တတားႀကး အနေရာင

၅။ လပစစမးတင အနေရာင

၆။ ဖနးတာဝါတင အနေရာင

၇။ လမး

ကားလမး (အၿမတမး) အနေရာင

ကားလမး (ရာသအလက) အနေရာင

လညးလမး/ဆငကယလမး အနေရာင

`လသြားလမး/ေျခသြားလမး အနေရာင

၈။ ရထားလမး အနေရာင

၉။ ေလယာဥကြငး အနေရာင

................

21

ေကာငး (+) သင (ဝ) ည႔ (-)

စကပးေျမ

ေျမအနားေပးျခငးသဘာဝေျမၾသဇာ သးျခငးေျမထနး/ႏနးထနးျခငး ေျမတးခ႕လာထားရန ေနရာရ/လပထား

ေျမအနားေပးျခငးလပထား/ ထနးသမးေရးလပရန အစအစဥရ

ဘာမမလပထားလပရနအစအစဥမရ

သစေတာေျမသစေတာထနးသမးေရး လပထား

သစေတာ ထနးသမးေရး လပရနအစအစဥရ

ဘာမမလပထားလပရနအစအစဥမရ

လမႈစးပြား အေျခအေန ေကာငး သင ည

လပထား/ ထနးသမးေရးလပရန အစအစဥရ

ဘာမမလပထား အနေရာင

လမႈစးပြားအေျခအေန ေကာငး သင ည

(၉) ကား/မ ဆငရာလႊမးမးမႈအေျခအေန

(၁၀) ေရရညတညတ႔မႈအလားအလာ

ေျမအသးခမႈအလက အမးသားမားလႊမးမးမႈရလင ေဖာျပရနသေကၤတ

အမးသမးလႊမးမးမႈရလင ေဖာျပရနသေကၤတ

ေျမပတြင ေျမအသးခမႈအကြကတြငး + ဝ - သေကၤတျဖငေဖာျပရန

22

ေကးရြာသယဇာတေျမပတြငေဆြးေႏြးရနအခကမား

á ေကးရြာနယနမတသညမညသညပ စ ရ ပါသလ ၊ ေရးဆြျပပါ။

á ေကးရြာ၏ အဓကလမးသည ဘယမဘယသ႔သြား ပါသလ။ ေရးဆြေဖာျပပါ။

á အဓကျမစေခာငးမား၏အမညမားက ေျမပတြငေရးဆြ ေဖာျပပါ။

á ေကးရြာမလပကငစားေသာကေနေသာစကပးေျမမား၏ေနရာမားကေရးဆြျပပါ။

á စကပးေျမအမးအစားအလကမညသတ႔ပငဆငလပကငေနၾကပါသလ၊

(အမေထာငစပင၊ အဖြ႔ပင၊ ရြာပင…)á ေကးရြာနယနမတအတြငးသစေတာသစပငမားေပါက

ေရာကလကရသညေျမရပါသလား၊ ရလငထည သြငး ေဖာျပပါ။

á သစေတာေျမမားက မညသတ႔ပငဆငလပကငႏငပါသလ (အမေထာငစပင၊ အဖြ႔ပင၊ ရြာပင…)

á ေရးဆြေဖာျပထားေသာေျမမားက ပငဆငေၾကာငး မည သညအေထာကအထား သကေသမား ျပလပရပါ သလ၊ မညသကခြငျပေပးႏငပါသလ

á ေျမလြတေျမရငးေနရာမားရပါသလား၊ ေရးဆြေဖာျပပါ။á ေကးရြာနယနမတတြငးရ ေျမမားက ေရရညအကးရ

ေအာင လကရအေျခအေနတြင မညသ႔လပေဆာငထား ပါသလ၊ သ႔မဟတ အစအစဥေရးဆြထားပါသလ

(စကပးေျမကဘယလလပမယ၊ သစေတာနယေျမ ေတြက ဘယလထနးမယ၊ ေျမလြတေျမရငးေတြက ဘယလအသးခမယ..စသညျဖငေမး၍ ေကာငး၊ သင၊ ည အမတေပးရန)

á ေျမအသးခမႈတစခခငးအလက စညးမဥးစညးကမးမားခမတထားတာရပါလား။ ေျပာျပပါ။

á ေျမယာျပနာတစစတစရာ ျဖစပြားဖးပါသလား၊ ဘယလေျဖရငး ၾကပါသလ။

á aqG;aEG;csufrsm;udk

ajryHk\vGwfaomae&mwGif

vdkwdk&Sif;rSwfom;xm;&ef

vdktyfygonf/

á yHkacgif;pOfwyfyg?

&ufpGJwyfyg? &Gmtrnfxnfhyg

á yHYydk;ulnDoltrnf

xnfhoGif;azmfjyyg

á yg0ifa&;qGJol-aqG;aEG;ol\

trnfESifhtoufudk

ajryHk\vGwfaom

axmifhwpfae&mwGif

azmfjyyg

23

၂။ ရာသခြငျပဇယား (Seasonal Calendar) ျပလပရျခငးရညရြယခက

á ေကးရြာ၏ ရာသအလကရးရာဓေလ႔ပြေတာမားႏင ရာသအလက ေျမယာစမခန႔ခြမႈပစမား (အထးသျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ)၊ က ေလ႔လာႏငရန

အသးျပရမညပစၥညးမား

A0 စာရြက- မာကာ (န-ျပာ-နက)-ေရာငစဗး

ျပလပရာတြငပါဝငရမညသမား

á စကပးေရးလပကငသá ရပမရပဖ (၁)ဥးá ပေရးဆြရနစတဝငစားသလငယမား

ျပလပပအဆငဆင

1) A0 စာရြကေပၚတြင စကဝငး (၄)ဝငးက (အတြငးမအျပင-ငယရာမ ႀကး) ႀကတငေရးဆြထားပါ

2) အျပငဆးအႀကးဆးအဝငးတြင (၁၂) လက အကြာညသတမတေရးဆြပါ3) အတြငးဆးအေသးဆးစကဝငးတြင ေႏြ-မး-ေဆာငး ပငးျခားရမညျဖစ

သျဖင စကဝငးဗဟကယ၍ (၁၂) လ က မဥးျဖငပငးျခားသတမတပါ။ ဥပမာ May-June-July-August က မးကာလဟသတမတပါက May အစႏင August လ အဆးတြင မဥးေၾကာငးဆြ၍ ပငးျခားရမည။ (လမားက ေကးရြာမေခၚေဝၚအသးျပ ေလ႔ရသညအတငးေရးသား ရမည)

4) စကပးေရး- စကခငးထြနယကစကပးျခငး၊ ျပစျခငး၊ ရတသမးျခငး၊ လပငနးစဥတငးတြင ကား-မ ပါဝငမႈအခးအစား ကေဖာျပရန

5) သစေတာထြကပစၥညးထတယသးစြေလ႔ရေသာလမားတြင ထတယသးစြသညသစေတာထြကပစၥညး မားက ေရးဆြေဖာျပပါ။

6) ကငးပေလ႔ရေသာရးရာပြေတာမားက ေရးဆြေဖာျပပါ။ ထပြေတာမား တြင ေျမယာႏငဆငသည အေရးကစၥမား ေဆြးေႏြးျခငး၊ ဆးျဖတျခငး မားေရးသား ေဖာျပပါ။

24

á ဤေဒသတြင ေႏြ-မး-ေဆာငး ကမညသ႔သတ မတပငးျခားထားပါသလ

á စကပးသးႏ ၊မားအထြကႏႈနးေကာငးပါသလား၊ စကပးတ႔မးကဘာမးေတြလ၊ ေစး ေကာငးရပါသလား၊ ေစးကြကကဘယမာလ၊ တြကေခေရာကကရ႕လား

á သစေတာထကဘာေတြ ထတယသးစြလ၊ ေရာငးခတာရလား၊ ဘယသ႔က ဘာအခြန ေတြေဆာငရလ။

á ရးရာပြေတာေတြပမနလပျဖစသလား၊ မလပ ျဖစရငဘာေၾကာငလ/ ေပာကကြယသြားတာ ဘာေၾကာငလ

ရာသစကဝငးျပကၡဒနတြငေဆြးေႏြးရနအခကမား

၃။ ေကးရြာသမငးမတတင (Historical Timeline)

ျပလပရျခငးရညရြယခက

á ေကးရြာတညေထာငစဥမစ၍ ယေန႔အခနထ ႀကေတြ႔ခ ႔ရေသာ ထးျခားျဖစစဥမားက သရႏငေစရန

အသးျပရမညပစၥညးမား

A0 စာရြက- မာကာ (န-ျပာ-နက)-ေရာငစဗး၊ ေပတ

25

ပါဝငရမညသမား

á အသက၄၅-၆ဝ ခန႔ရပဂၢလá လကရအေျခအေနကေသခာေျပာႏငသညလငယမားá ပဆြရနစတပါဝငစားသမား

ျပလပပအဆငဆင

1) A0 အလားလက ထား၍ အကြာညမဥး(၃)ေခာငးဆြပါ၊ (၅)ႏစျခား အမတမား မတသားထားပါ

2) ပထမအတနး(Row)တြင ေရႊ႕ေျပာငးအေျခခေနထငရမႈ ႏငဆင ေသာထးျခားျဖစစဥရေသာ ႏစတြငေဖာျပပါ

3) ဒတယအတနး(Row)တြင အမေျခ-လဥးေရ တးတကမႈ-ဆတယတမႈ အေျခအေနမား ႏစအလကေဖာျပပါ

4) တတယအတနး(Row)တြင ပတဝနးကငဆငရာ/ေျမယာဆငရာ ပဋပကၡျဖစပြားသည ႏစရလင ေဖာျပပါ။

ေကးရြာသမငးမတတငမားပတြငေဆြးေႏြးရနအခကမား

ခႏစ ၁၉၇၃ ၁၉၇၈ ၁၉၈၃ ၁၉၈၈ ၁၉၉၃ ၁၉၉၈ ၂၀၀၃ ၂၀၀၈ ၂၀၁၃ ၂ဝ၁၈

ေရႊ႕ေျပာငး

အေျခခ

ေနထငရမႈ

အမေျခ-လဥးေရ

တး/ေလာ႔

ပတဝနးကင

ပဋပကၡ

26

á မညသညကာလမားတြင မမရြာတြငးသ ႔ အျခား ေကးရြာ-အျခားလမး မားဝငေရာကေနထငပါသလ၊ ဘယေလာကမားပါသလ

á မညသညကာလမားတြင မမေကးရြာမ အျခားေဒသသ႔ မညသညလမးမားဘာေၾကာင ေျပာငးေရႊ႕သြားပါ သလ၊ ျပနလာလား၊ ဘယေလာကၾကာမျပနလာလ၊ ျပနမလာတ႔သေတြေရာရလား၊ ဘယေလာကမား လညး၊ ဘာလပၾကလ

á အလျဖစေတာ႔ အမေျခ-လဥးေရ အတးအေလာ႔သသသာသာျဖစတ႔ႏစေတြက ေဖာျပေပးပါ

á အဒျဖစစဥေတြဟာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၊ ေျမယာပငဆင မႈန႔ အပခပမႈေတြက ဘယလေျပာငးလသြားေစလ

á ပတဝနးကငဆငရာ ပဋပကၡျဖစပြားမႈေတြႀကရဘး လား၊ ေျမယာလတ႔ျပနာ၊ ေျမသမးတ႔ျပနာ၊ သစထတတ ႔ျပနာစတ႔ျပနာေတြ၊ သဘာဝ ေဘး ေတြ ေတာမးေလာငတာ၊ ေတာငၿပတာ၊ မးႀကး တာ၊ မနတငးကတာေၾကာင ေျမယာဆးရႈးမႈေတြ ရခ႔လား၊

ေကးရြာသမငးမတတငတြငေရးဆြရမညရပပနမနာပမားက ေအာကတြင ေဖာျပထားပ ါသည။

27

28

၄။ ရးရာဓေလေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ ထကေအာကၾသဇာ ဆကႏြယမႈ (Hierarchy Chart)

ျပလပရျခငးရညရြယခက

á ေျမယာအေရးပါဝငပတသကသမားအၾကား အပခပေရး၊ စညးကမး သတမတေရး၊ စရငဆးျဖတေရးဆငရာ အာဏာခြေဝမႈမားအား ထငရားစြာျမငေတြ႔ႏငရန

အသးျပရမညပစၥညးမား

A0 စာရြကအႀကး-မာကာပင(န-ျပာ-နက)အဆငေျပသညအေရာင အသးျပႏငသည။

ျပလပရာတြငပါဝငရမညသမား

á ေကးရြာအပခပေရးမးá ရပမရပဖá ေကးရြာတြငးေျမယာႏငဆကစပ၍ အသကေမြးဝမးေကာငး လပကင

သမား (ကား/မ)

ျပလပပအဆငဆင

၁) A0 စာရြကႀကးေပၚတြင ပ-၂ တြငျပထားသညအတငး ဇယားတစခႀက တငေရးဆြထားပါ။

၂) လပေဆာငရသညရညရြယခကကရငးျပပါ။၃) ထကေအာကၾသဇာဆငးသကမႈစာတငတြင ေကးရြာ၏ အပခပေရး

က႑တြင အေရးပါေသာ ရာထးအႀကးဆးမ အငယဆးထ အစဥ လကခေရးပါ။

၄) ရာထးအလက စာတငတစခခငးစကေထာက၍ ၾသဇာသကေရာကမႈ မားက ႀကး-လတ-ငယ ပေပၚေစရန နမနာ ပ-၁ တြငျပထားသညအတငး အေရာငျခယေပးပါ။

၅) အျခားရာထးအဆငမားကလညး အထကပါအတငးဆကလက ေဆာငရြကပါ။

29

ပ-၁။ ျဖညစြကရနနမနာပစ ပ-၂။ ျဖညစြကရနနမနာပစ

ထကေအာကၾသဇာဆကႏြယမႈပတြငေဆြးေႏြးရနအခကမား

á အပခပေရးတြင မညသေတြပါဝငသလ၊ မညသက ရာထးအႀကးဆးျဖစပါသလ။á ရာထးအလကသတမတခကမားရပါသလား (ဥပမာ- သႀကးသည ေကးရြာမ

၃ ႏစတစႀကမေရြးခယတင ေျမာကထားျခငးျဖစသည၊ ေစာဘြားသည ယခငအစဥ အဆကမ ယခခနထ ေကးရြာမအသအမတျပ ထား ျခငးျဖစသည၊ စသညျဖင)

á ေကးရြာအပခပေရးမးသည အစးရမတကရကခန႔ထားျခငးျဖစပါသလား၊ သ႔မဟတ ေကးရြာမေရြး ေကာကတငေျမာကပါသလား၊ ဘယအေရးကစၥေတြက ပါဝငဆးျဖတႏငပါသလ။

á ၾသဇာသကေရာကမႈမားသည/သငသည/နသည က ဘယအခကမားေၾကာငသတမတပါသလ။

á စညးကမးသတမတျခငးတြင မညသညစညးကမးမားကအဓကသတမတပါသလ။

apmfbGm;(okdh)

vlrsKd;pk tBuD;tuJ

e,fpm;

r&Sd

r&Sd

r&Sd

r&Sd

tkyfcsKyfa&;rSL;

pma&;

r&Sd

NrdKYpm;

&Gmpm;

olBuD;

q,ftdrfacgif;

&GmvkH;uRwf

xufatmuf MoZm

qif;oufrItkyfcsKyfa&;

pnf;urf;

owfrSwfjcif; pD&ifqkH;jzwfjcif;tpkd;&tkyfcsKyfa&;wGif

yg0ifowfoufrI

pnf;urf;

owfrSwfjcif;tkyfcsKyfa&;

xufatmuf MoZm

qif;oufrIpD&ifqkH;jzwfjcif;

tpkd;&tkyfcsKyfa&;wGif

yg0ifowfoufrI

30

၅။ အဖြ႔အစညးမားဆကစပမႈ (Venn Diagram) ျပလပရျခငးရညရြယခက

á ေျမယာအေရးကစၥမားႏငပတသကၿပး ေကးရြာတြငးႏငေကးရြာျပငပရ အေရးပါသမား၏ ဆကစပမႈအေျခအေနက သရႏငေစရန

အသးျပရမညပစၥညးမား

A0 စာရြက-မာကာပငအနက-ကတေၾကး-ေရာငစစာရြက-စကတပ

ပါဝငရမညသမား

á ေကးရြာတြငးႏ႔စပသလလတပငး (ကား/မ)á ရပမရပဖ(၁)ဥး၊ á ေကးရြာတြငးသာေရးနာေရးကစ ၥမားတြင ပါဝငေဆာငရြကသ

(ကား/မ)

ျပလပပအဆငဆင

၁) ေကးရြာတြငး ႏငေကးရြာျပငပရ ေျမယာအေရးကစၥမားႏင ဆကစပ ေနေသာ အပခပေရးအဖြ႔အစညး/ ေကးရြာတြငးေကာမတ/ ေကးရြာ တြငး-ျပငပအသငးအဖြ႔/ လပဂၢလမားက ခေရးပါ

၂) အေရးပါမႈအနညးအမားအလက စကဝငး ႀကး-လတ-ငယ သတမတ ပါ

၃) စကဝငးေပၚတြင သကဆငရာအဖြ႔အမညက ေရးပါ။၄) ဆကဆေရးနးစပမႈ-ေကာငးမြနမႈအလက စကဝငးမားက အနးေဝး

သတမတပါ၅) ဆကဆေရးလမးေၾကာငးမားက ေကာငးသငည႔အလက ေရးဆြပါ၆) ဆကဆေရးည႔ေသာလမးေၾကာငးတြင ဘာေၾကာငည ႔ရသညက

ေဖာျပပါ

31

လပဂၢလအဖြ႔အစညးမားဆကစပမႈပတြငေဆြးေႏြးရနအခကမား

á ေကးရြာတြငးရအဖြ႔မားတြငမညသညအဖြ႔သည ေျမယာ အေရးကစၥမားတြင မညသ႔ပါဝငပတသကမႈ ရပါသလ။ (ေထာကခခကေပးျခငး၊ သကေသလကေပးျခငး၊ ျပနာ ေျဖရငးေပးျခငး…စသည)

á ဘယသေတြက အဓကပဂၢလေတြလá အဖြ႔မား၏လပငနးေဆာငရြကမႈႏငတာဝနက ဘာေတြျဖစ

မလ။á အစးရ၏လပငနးလမးစဥေၾကာငဖြ႔တာလား၊ ကယ႔ေကးရြာ

အတြကလအပလ႔ဖြ႔တာလား။

32

ဆကစပေသာအေသးစတေမးခြနးမား ပငဆငခြငဆငရာေမးခြနးမား (Ownership)

၁။ ဘယသေတြေျမပငခြငရလက) အမးသားခ) အမးသမး ဂ) မဆးမ၊ ကန႔သတခကေတြရလားဃ) အျခားရြာသား၊ ဘယႏစႏစၾကာမပငဆငခြငရတာလင) မလေဒသသ႔ျပနလညအေျခခသမား (ဥပမာ။ ။ စစေဘးေရာင)

၂။ ေျမအသးခမႈပစအလက ပငဆငမႈအမးအစားက ဘယလလ (ေမးခြနး ၃ ႏငဆကစပေမးျမနးပါ)

က) တစဥးခငးပင၊ အဖြ႔ပင၊ ဘပငခ) ရးရာဓေလပငဆငသညေျမေကာရလား ၊ ဘယလပငတာလ

(တစဥးခငးပင၊ အစအဖြ႔၊ ၂ ခစလး)၃။ ပငဆငခြငလား အသးျပခြငသကသကလား၊ ပငဆငခြငဆရင ေျမက

စတႀကကသးလ႔ရလား၄။ ပငဆငမႈေတြက ေကာေသခာရ႕လား (အသးခခြင၊ ထတယသးစြခြင၊

စမခန႔ခြခြင၊ တားျမစကန႔သတခြင၊ လႊေျပာငးခြင ေတြရလား)၅။ ပငဆငမႈအေထာကအထား တစစတစရာရပါသလား (အစးရအသ

အမတျပလကမတ၊ အခြန ေျပစာ၊ အျခား….)၊ မရရင ပငဆငေၾကာငး က ဘယလသကေသျပလ႔ရလ

၆။ ပငဆငမႈေတြကဘယလအေျခအေနဆပယပကလ (ဥပမာ။ ။ တျခားေဒသသ႔ အၿပးအပငေျပာငးေရႊ႕ ျခငး)

၇။ ေျမယာမားက အသးမခဘလပထားခြငရလား၊ ကာလသတမတ ခကရလား၊ ရလ႔ေကာသြားရင ပငဆငမႈအေျခအေနေျပာငးလား

ေျမယာဆငရာအခြငအေရးမားႏငဆငေသာေမးခြနးမား (Land Use Rights)

၈။ ေျမေတြက ေရာငးေပါငငားလ႔ေကာရလား (Y/N)၊ ရြာတြငး ရြာျပင ကန႔သတခကေတြရလား

၉။ မသားစ၀ငေတြၾကားမာ ေျမယာက ဘယလခြေ၀ၾကသလ ၁၀။ အမေထာငတစခတြင အမးသားေသဆးလင မညသ႔ဆကျဖစပါ

သနညး။ ေျမယာပငဆငခြင ႏင ပတသက၍ မညသ႔ ဆကလကလပ ေဆာငသလ

33

၁၁။ ေကးရြာမ ေျပာငးေရြ႕ေနထငေသာသမားအေနျဖင ေကးရြာပငေျမ အေပၚ ၎တ႔ရပငခြငက စြန႔လႊတခြင၊ မသားစဝင သ႔မဟတ အျခား တစေယာကေယာကအား လႊေျပာငးခြင ရပါသလား။

၁၂။ အေမြေပးလ႔ေကာရလား (Y/N)၁၃။ ဘယသေတြကအေမြေပးလ (ဇနး၊ ခငပြနး၊ သား၊ သမး၊ တ၊ ေဆြမး

(ေဖာျပပါ)၊ သားရငးသမးရငး မဟတသ)၁၄။ အေမြေပးကမးမႈကဘယလအတညျပလ႔ရလ (ေသတမးစာ၊ အရပ

စာခပ၊ ေရ႕ေန၊ အသသကေသ၊ အျခား)၁၅။ အမးသမးန႔ အမးသားေတြအတြက ေျမယာက အေမြဆကခပငခြငမာ

ကြာျခားခကေတြ ဘာရလ။၁၆။ တစျခားတစဥးက ေျမငားရမးဖ ႔အတြက စညးမဥးစညးကမးေတြ

ဘာရလ။၁၇။ ေျမက ေခးေငြရရဖ႔ အေပါငပစၥညးတစခအေနန႔ အသးျပလ႔ရလား။၁၈။ ေျမမား ေရာငးဝယျခငး/ငားရမးျခငး စသညတ႔က စာရငးမတတမးမား

ထားရပါသလား၊ ဘယလမတတမး ထားရလ

ေျမယာအသးခခြငႏငထတယသးစြခြငဆငရာေမးခြနးမား (Land Use Rights)

၁၉။ စကပးေျမမားတြင ႏစသကရာသးႏစကပးလ႔ရလား ၂၀။ ကယပငေျမယာမ သစေတာထြကပစၥညးေတြကေကာ လြတလြတ

လပလပထတယခြငရလား ၂၁။ ျမစေခာငးအငးအငမားမ ေရထြကပစၥညးမား ထတယသးစြျခငး

မာေရာ ကန႔သတခကေတြ႔ရလား၂၂။ ဘပငစားကကေျမေကာရလား၊ ဘယလအသးခလ႔ရလ၂၃။ အထးေျမအသးခမႈလပခငရငဘယလလပရလ (ဇရပ၊ ဘရား

ေကာငး၊ သတတးစသည)၂၄။ ေျမအသးခမႈပစက အျခားပစတစမးသ႔ ေျပာငးလလကတာ မးရ

ပါသလား။၂၅။ ေျမအသးခမႈပစက တစမးကေန အျခားတစမးေျပာငးလဖ႔အတြက

ဘယလစညးမဥးေတြ သတမတ ထားသလ။၂၆။ တ စ စ တ စ ဥး ပ င ဆ င ထား တေျ မေ ပ ၚ မာ အျ ခား သေ တြ က

ဟငးသးဟငးရြက၀ငခးတာ၊ အမလကတာမး လပလ႔ရလား၂၇။ ေကးရြာအတြငးမ မညသမဆ သးစြႏငေသာ အရငးအျမစမားရ

ပါသလား (ဘပငသစေတာ၊ ထငးေတာ၊ ကန)

34

၂၈။ ေျမကငားရမးအသးျပေနရသတစဥးဟာ ငားရမးထားတေျမေပၚမာ ဘာေတြလပကငလ႔ရလ။ ဘာေတြက လပလ႔ မရဘးလ။

၂၉။ လပေျမထက ထြကကနေတြက ဘယသေတြ ရယသးစြပငခြငရသလ

စညးမဥးစညးကမးျပစဒဏႏငေျမယာသမးဆညးမႈဆငရာေမးခြနးမား (Protection Measures)

၃၀။ ေျမယာစမအပခပမႈဆငရာစညးမဥးစညးကမးေတြရလား၃၁။ ဘာစညးကမးေတြရလ၃၂။ ဘယသကခတာလ၊ အဖြ႔အစညးေကာရလား၃၃။ ဘယသက စညးကမးထနးသမးတာလ၃၄။ မလကနာရငေကာဘယလလပမလ၃၅။ ေျမယာကမတပတငတစနစရလား။ ဘယေျမအမးအစားေတြက

မတပတငလ။ မတပတငတလ ဘယေလာက%ရလ။ မတပတင ျခငးလပငနးစဥအဆငဆင (ဘယသ႔ဆမာေလာကထားရလ၊ ဘယ သက စစေဆးျပး ဘယသကခြငျပလ)။ ဘယသေတြပါလ (ရြာသႀကး၊ အစးရဌာန၊ ေကးရြာလထ၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈေကာမတ (ရးရာ)၊ ရပမရပဖ၊ မးႏြယစေခါငးေဆာင၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာင၊ လယနး ခငး၊ အျခား)။ သကတမးတးဖ႔လလား၊ ဘယေလာကၾကာရငတးရလ၊ ဘယလသကတမးတးရလ။

၃၆။ ေျမယာမေတြအတြကေကာ ဘယလစဥးစားလ၃၇။ မဘမတစဥးအတြက မညသညေျမမးက အသးျပခြငရသလ။၃၈။ တစစတစေယာကက ေျမကေရာငးေပါငငားေမြေပးလလင စညးမဥး

စညးကမးေတြ ဘာရလ။၃၉။ အျခားရြာသားမားအတြက ေျမယာကပ ငဆ င ခြ င ရဖ ႔ (သ ႔ )

အသးျပခြငရဖ႔ ဘယလ စညးမဥး စညးကမးေတြရလ။ သတ႔ေတြ ေျမက၀ယယခြင ရၾကသလား။ ရရင ဘယလ အေျခအေနမးမာ ၀ယယခြငရၾက သလ။

၄၀။ ေျမယာသမးဆညးမႈေတြရလား၊ ဘယလအေျခအေနမာသမးလ (အေပါငဆး)

၄၁။ အစားထးေပးအပျခငး၊ ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကးေပးေဆာငမႈမား ရပါသလား

၄၂။ မေကနပခကေတြရရငေကာ ဘယလလပလ႔ရလ

35

အခြနစညးၾကပခြငႏငအကးအျမတခြေဝခြငဆငရာေမးခြနးမား (Taxation & Profit Sharing)

၄၃။ အခြနအခသတမတလား (Y/N), If yes, ဘယလ အေျခအေနမးမား အခြနေကာကတာလ၊ ဘာအခြနေတြ ရလ

၄၄။ ပမာဏက ဘယလသတမတလ၄၅။ ဘယသကသတမတလ(ရြာသၾကး၊ အစးရဌာန၊ ေကးရြာလထ၊

ေျမယာစမခန႔ခြမႈေကာမတ (ရးရာ)၊ ရပမရပဖ၊ မးႏြယစေခါငးေဆာင၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာင၊ လယနးခငး၊ အျခား)

၄၆။ ဘယသကေကာကယလ၄၇။ ဘယလေကာကယလ က) ပကဆလား၊ ပစၥညးလား ခ) တစႏစတစၾကမလား၊ ရာသအလကလား၄၈။ ရတအခြနကဘယလခြေဝသးစြလ ၊ ဘယသကစမခန ႔ခြတာလ

(တစဥးခငးလား အဖြ႔လား)

အျငငးပြားမႈေျဖရငးျခငးႏငဆငေသာေမးခြနးမား (Dispute Resolution)

၄၉။ ျဖစေလျဖစထရသည ေျမယာအျငငးပြားမႈ ပစေတြကဘာေတြလ၊ စကပးေျမအျငငးပြားမႈ ပစေတြကေကာ (ေတာငသအခငးခငး၊ ေတာငသႏငအစးရ၊ ေတာငသႏငအဖြ ႔အစညး ၊ ေတာငသႏင လကနကကင)

၅၀။ အျငငးပြားမႈက ေျဖရငးတပစေတြကဘာေတြလ (ဓေလထးတမး၊ တရားဥပေဒ၊ ညႏႈငးျခငး၊ ၾကားဝင ျဖနေျဖ ျခငး)၊ တစခထကပတ စနစေတြသးရင ဘယလအေျခအေနေတြမာသးလ။ (ဥပမာ။ ။ ဘယလ အေျခအေန မးမာ ဓေလထးတမးတရားစရငေရးစနစက အသးျပၿပးေတာဘယလအေျခအေနမးမာအစးရရ႕ တရား စရငေရး စနစက အသးျပသလ)၊

၅၁။ ဘယသကေျဖရငးတာလ (ေကးရြာသႀကး၊ အပခပေရးမး၊ ရပကြက သႀကး၊ ၿမ႕နယအပခပေရးမႈး၊ အစးရ မဟတေသာ လကနကကင အဖြ႕မ ကယစားလယ၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာင၊ စသည)

၅၂။ ေျဖရငးတပစေတြက လမးစအတတေတြၾကား၊ မတတသေတြအၾကား ေျပာငးလမႈရလား။

၅၃။ ေျဖရငးမညသေရြးခယရာတြင ပါဝငပတသကေသာ အဖြ႔မားအေပၚ မတညပါသလား

၅၄။ ပငဆငမႈအေထာကအထားေတြက ေျမယာအျငငးပြားမႈ ျပနာမား

36

က ေျဖရငးရာတြင အသးဝငလား၊ ဘယလအသးဝငလ (ပစ (၇) အေထာကအထားျပနငသႏင ဓေလထးတမးအလက ပငဆငေၾကာငး ျပႏငသတ႔ ေျမအျငငးပြားမႈျဖစလင ဘယလေျဖရငးပါသလ)

၅၅။ ေကးရြာတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈေကာမတ ရပါသလား၊ ရရငဘယလ ဖြ႔စညးထားသလ၊ တာဝနေတြကဘာလ

၅၆။ ဓေလထးတမးန႔ ပတသကလ႔ ဘယလအဖြ႔အစညး(ေကာမတ)မး ေတြရလ။ ခငခငမာမာကငသးေနတ ဓေလထးတမးေတြက ဘာေတြ လ။ ယခငကကငသးခၿပး၊ အခလကရမာေတာ အနညးအကဥး ေလာကသာ ကငသးေတာတ (သ႔) လး၀မကငသးေတာတ ဓေလ ထးတမး ေတြရပါသလား၊ ဘာေတြလ။

၅၇။ ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးရာတြင တရားမတမႈမရတာေတြက ဘာေတြလ (ဘယလဥပမာေတြ ရလ- ဘကလကေသာ (သ႔) လာဘ ေပးလာဘယရေသာ (သ႔) ပြငလငးျမငသာမႈမရေသာ (သ႔) ခြျခား ဆကဆေသာေျဖရငးသညပစ)

၅၈။ ေျမအျငငးပြားမႈက ေျဖရငးရာတြင တရားရးသည သငေလာသည နညးလမးဟ ထငျမင ပါသလား၊ ဘာေၾကာငလ။

၅၉။ ေကးရြာေခါငးေဆာငေတြက ဘယလေရြးခယဖြ႔စညးပါသလ။ ဒေကး ရြာေခါငးေဆာငဟာ ဘယေလာက ၾကာၾကာ တာ၀နယလ႔ရပါသလ။ ေကးရြာလထရ႕ အကးစးပြား အတြက မလပေဆာင ႏငတအခါမာ သတ႔က ရာထးကဖယရားလ႔ ရပါသလား။

၆၀။ အမးသမးမားသည ေျမယာအျငငးပြားမႈက ေျဖရငးသညရာတြင ပါဝငႏငပါသလား

၆၁။ ယခငက ေျမပငဆငေသာလညး တျခားေနရာတြငေရြ႔ေျပာငး ေန ထငသမား အေနျဖင ေျမယာပငဆငခြင ျပနလညေတာငးခေသာ အခါ ျဖစေပၚလာေသာ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား ရပါသလား၊ ရရင ဘယလ ေျဖရငးလ

37

8 / okawoevkyfief;pOfrpwifrD BudKwifjyifqifoifUonfrsm;

အဆင(၁)ဖတၾကားျခငး

အဆင(၂)ေနရာေရြးခယျခငး

အဆင(၃)သေတသန ျပလပျခငး

အဆင(၄)ျပနလညဆနးစစျခငး၊

အတညျပျခငး

အဆင(၁) တကေရာကသမားအားဖတၾကားျခငး

á ေကးရြာရတာဝနရသအႀကးအကက ႀကတငအေၾကာငးၾကားရမည။á တကေရာကရမညသမားမာ မမတ႔ေကးရြာအေၾကာငးႏ႔ႏ႔စပစပသ

သမား၊ ေရ႕မေနာကမလႀကးမား၊ ရပမရပဖမား၊ ေကးရြာကြငးနယနမတအတြငးေန႔စဥအသကေမြးဝမးေကာငးအတြက သြားလာ လႈပရားေနသမား (ေတာငယာစကပးသ၊ ဥယာဥၿခလပကငသ၊ အမလကသ၊ ေခာငးမားတြငငါးဖမးသ၊ လယလပကငသ စသညျဖင) ပါဝငႏငရန ဖတၾကားရပါမည။

á ကား-မ-လႀကး-လငယ-ကယစားျပတငးရငးသား စသညျဖင အခး ကပါဝငႏငေစရန ဖတၾကားစဥကပင ႀကတင ရငးလငးေျပာျပထားသင ပါသည။ သ႔မသာ သေတသနရလဒမားအေနျဖင တစရြာလး၏ က႑စက ကယစားျပေသာ ရလဒေကာငးမားရရႏငမည ျဖစပါ သည။ (ဖတၾကားစာနမနာပစက ေနာကဆကတြတြငေဖာျပထားပါ သည။)

အဆင(၂) သေတသနျပလပရနေနရာေရြးခယျခငး

á သေတသနျပလပမညေနရာသည ပတဝနးကငအေႏာက အယက ကငးသည ေနရာျဖစရနလအပသည။

á အနညးဆးလ(၂ဝ)ခန႔ အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးရန လေလာကသညအကယ အဝနးရရန လအပသည။

á ရရလာသည အခကအလကမားက အမားျမငေအာငျပနလညျပသ ႏငရနအတြက A0 စာရြက ၁ဝ ရြကခန႔ ကပႏငသည နရ (သ႔မဟတ) ဘတျပား/သငပနး မားရရနလညး ေကးရြာႏငႀကတငညႏႈငးျပင ဆငထားသငသည။

38

အဆင(၃) သေတသနျပလပျခငး

á သေတသနျပလပရသညရညရြယခကကရငးျပပါ။ သတ႔အတြက ဘယလအကးရလာႏငသညကလညး ရငးျပသငပါသည။

á ျပလပမညအစအစဥကရငးျပပါ။ ၾကာႏငသညအခနက ႀကတငေျပာ ျပပါ။ မၿပးေသးဘ ျပနမသြားရနႀကတင ေမတာရပခထားပါ။

á သေတသနနညးလမးမားအသးျပ ေဆြးေႏြးပါ။

အဆင(၄) ျပနလညဆနးစစျခငးႏငအတညျပျခငး

á ရလာေသာအခကအလကမားက မတတမးတြငျပညစေအာငေရးသားထညသြငးပါ။

á တကေရာကလာသမားက မမရလကေသာအခကမား မနကနမႈရမရ ေသခာေစရန ျပနလညရငးျပၿပး မမနကနသညအခကမားထြကေပၚ လာပါက ျပနလညျပငဆငေရးသားျခငးမား ျပလပပါ။

á မမျပနလညယေဆာငလာရမည မတတမး၊ အခကအလကမား ျပညစစြာ ရမရစစေဆးျခငး၊ ျပညစမႈမရေသးလင ထပမေမးျမနးျခငး စသညတ႔က (Check-Recheck-Counter Check) စနစတကျပလပ သငပါသည။

39

ေဆာငရန/ေရာငရန ေကးရြာသ ႔ကြငးဆငးေဆာငရြကမညသမားအေနျဖင ေအာကပါ

အခကမားက သတျပႏငေစရန ေဖာျပထားပါသည။

ျပလပသငသညအရာမား (Do) မျပလပသငသညအရာမား (Don’t)

ေကးရြာသ/သားမားအား ေလးေလးစားစား ေျပာဆဆကဆသငပါသည။ (ေကးရြာမ မႏစသကသည အသးအႏႈနးမား၊ အျပအမမားက ႀကတငေမးျမနး ထားသငပါသည)

ေကးရြာတြင အရကေသာကစားျခငးမား မျပလပသငပါ၊ မျဖစမေနလကခေသာကသးရမညအခနမားတြင ယဥေကးစြာ ျငငးပယသငပါသည။ (ဥပမာ - ကနးမာေရး အေၾကာငးျပ၍ ေသာလညးေကာငး၊ ဘာသာေရး အေၾကာငးျပ၍ ေသာလညးေကာငး ျငငးပယပါ။)

ေဒသႏငလကေလာညေထြေသာ ဝတစားဆငယငမႈျပ သငပါသည။

ေကးရြာတြင မးယစေဆးဝါးသးစြျခငးမားလးဝမျပလပ သငပါ။

ေကးရြာသ/သားမားႏင ခငမငရငးႏးေအာငျပလပသင ပါသည။ (ဥပမာ - ေဖာေရြစြာ ေျပာဆပါ၊ ၎တ႔၏ လပငနးမား တြင တတႏငသေလာက ပါဝငကညေဆာငရြကေပးပါ၊ အမအလညေခၚလင လကပါ) သ႔မသာ သတ႔ကရရတငးတငးပြငပြငလငးလငး ေျပာထြကလာမညျဖစသည။

ေကးရြာမ ယဥေကးမႈအရ တနဖးထားေသာ ေနရာမား/အရာမားက မထမ႔ျမင မျပလပသငပါ။

ေမးျမနးရာတြင ေမးခြနးမားအတငး တကရကေမးျမနး ျခငးမဟတဘ ၎တ႔နားလညလြယေသာစကားလးမား က အသးျပသငပါသည။

ေကးရြာသ/သား မား၏ ဣေျႏၶထခကေစေသာ၊ စတအေႏာကအယကျဖစေစေသာ စေနာကျခငးမား အျပအမမား မျပလပသငပါ။

ဓာတပရကျခငး၊ မတတမးေရးသားျခငးမားက ခြငေတာငးၿပးမသာ ျပလပသငပါသည

ေကးရြာသ/သားမားထမ ေငြေၾကးေခးယျခငး၊ ေခးေပးျခငးမား မျပလပသငပါ။

40

9 / aemufqufwGJrsm;

၉-၁။ အျခားႏငငမား၏ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈကသေတသနျပလပသညနညးလမးမား

ကြနဂျမစဝမးေဒသ

႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈမားအား မတတမးတငေဖာထတရာတြင ေအာကပါအဆင(၆)ချဖင ေဆာငရြက ခၾကပါသည။

အဆင(၁) ေရြးခယေဖာထတျခငးႏင သတငးအခကအလက ေကာကယျခငး (Identification and Information)

အဓက ရညရြညခကမာ ေဆာငရြကမညေကးရြာမား၏တညေနရာမားအား ေဖာထတႏငရန၊ ေဒသချပညသလထ၏ အေျခခအခကအလကမားျဖစ သည လဥးေရ၊လမး၊ ေျမယာႏင သဘာဝအရငးအျမစမားအား ရယသးစြႏငခြင၊ လမးပနးဆကသြယေရးအေျခအေနစသညတ႔အား သရႏငရနႏင ကြငးဆငး ေဆာငရြကရာတြင ေဒသချပညသလထ ပးေပါငးပါဝငလာႏငေရးအတြက ေကာငးစြာၾကတငအသေပးထားေသာ ေဒသခတငးရငးသားမား၏ လြတလပ ေသာ ဆႏၵျဖင ထတေဖာေျပာၾကားသည သေဘာတညခကရယျခငး(FIPC) ႏင ဆကစပ၍ သတငးအခကအလကေပးႏင ရနတ႔ျဖစသည။ ၎အဆငတြင ကြငးဆငးေဆာငရြကမည အဖြ႔အေနျဖင ေဒသချပညသလထအားေဆာငရြကရသည ရညရြယခကႏင ေျမပေဖာထတမည နညးနာနယမားအား ရငးလငးျခငးတ႔ပါဝငသည။

အဆင(၂) နယပယအတငးအတာသတမတျခငး(Scoping)

ရညရြယခကမာ ေကာငးစြာၾကတငအသေပးထားေသာ ေဒသခ တငးရငး သားမား၏ လြတလပေသာဆႏၵျဖင ထတေဖာေျပာၾကားသည သေဘာ တညခကရယျခငး(FPIC) အားရရရန၊ သစေတာေျမယာမားႏင သယဇာတမား

41

အေပၚ လကလမးမသးစြႏငမႈႏင ပတသကသည အေျခအေနႏင ေဒသခ ျပညသလထ အေၾကာငးအား သတငးအခက အလကေကာကယႏငရနႏင ေျမ ပေရးဆြေဖာထတျခငး ေအာငျမငစြာေဆာငရြကႏငရနအတြက လအပသည အေျခအေနမားအားေဖာထတႏငရန၊ ေဒသခေျမပေရးဆြေဖာထတသမား (Community Mappers) ေရြးခယႏငရန အတြက စႏႈနးထားမားအား သတမတ ႏငရနႏင ျပညသလထပးေပါငးပါဝငေရးဆြသည ေျမပအသးခမႈႏငပတသက ၍ ရညရြယခကႏင နညးဗဟာမားအား ေဒသချပညသလထအေနျဖင ေသခာစြာအဓပၸါယဖြငဆႏငရနျဖစပါသည။

၎အဆငတြင ေဒသခတငးရငးသားမား၏ လြတလပေသာဆႏၵျဖင ထတေဖာေျပာၾကားသည သေဘာတညခကရယျခငး ေဆာငရြကျပးေနာက ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည သေတသနျပလပျခငးအားတစဥးခငးႏငအပစအလက ေမးခြနးမားေမးျမနးျခငး(Interviews with individuals and groups)၊ ေကးရြာ၏သမငးေၾကာငးအားရငးလငးေဖာျပ ႏငသည သမငးေၾကာငးျပေျမပေရး ဆြျခငး(Historical Profiles)၊ ေဒသချပညသလထ ပတဝနးကငႏင ၎တ႔ၾကား ဆကစပမႈက ေဖာျပသည အဖြ႔အစညးမား ဆကစပမႈျပေျမပေဖာထတျခငး (Venn Diagrams) ၊ သစေတာလပငနးမား အပါအဝင ရာသအလကလပငနး ေဆာငရြကခကမားအားေဖာျပေနသည ရာသခြငျပဇယား ေရးဆြျခငး (Seasonal Calendar) ေရးဆြျခငး၊ သစပငပမာျပနာဆနးစစေလလာျခငး (Problem Tree)၊ စမကနးအစအစဥမားေရးဆြျခငး(Project Plan) ၊ ေျမပမား အကျဖတ ဆနးစစျခငး(Mapping Assessment)၊ ေဒသချပညသလထအား ျပနလည တငျပျခငး (Community Reporting) တ႔ပါဝငပါသည။

အဆင(၃) ေဒသခေျမပေရးဆြေဖာထတသမားအား သငတနးေပးျခငး (Training Community Mappers)

ရညရြယခကမာ ေဒသချပညသလထကယစားလယမားအား ၎တ႔၏ ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈမားႏင သယဇာတစမခန႔ခြမႈအေျခအေနမားက ေျမပေရးဆြေဖာထတႏငရနအလ႔ငာ စြမးေဆာငရညျမငတငရနျဖစပါသည။

၎အဆငတြင ေဒသခမားအား အနညးဆး သငတနး(၃)ရကသငၾကား ေပးျခငး၊ သငတနးတြင ေျမပ၏အေျခခ သေဘာတရာမား၊ ေျမပတြငပါဝငသည အေၾကာငးအရာမား၊ ေဆြးေႏြးေဖာထတရမညအေၾကာငးအရာမား၊ ေျမျပင အေျခအေနတြင ရပရြာေျမပေဖာထတေရးဆြျခငးအဆငဆငအားလကေတြ႔ သငၾကားျခငး၊ GPSအသးျပမႈႏင ပတသက၍ သငၾကားျခငး၊ သတငးအခကအလကမားအားလကေတြ႔ကြငးဆငးေဆာငရြကျခငး၊ သတငးအခကအလက ေကာကယရနအတြက လအပသညအစအစဥမားႏင သယယပ ႔ေဆာငေရး ကစၥရပမား ေရးဆြျခငးတ႔ပါဝငသည။

42

အဆင(၄) သတငးအခကအလကေကာကယျခငး(Data Collection)

ရညရြယခကမာ ရပရြာေျမပေရးဆြေဖာထတရာတြင အေထာကအက ျဖစေစရနအလ႔ငာ ထေရာကေသာ၊ အသးဝငသည ေျမျပငသတငးအခက အလကမား ေကာကယႏငရနျဖစပါသည။ ၎အဆငတြင နယပယအတငး အတာသတမတျခငးအဆငမ လပငနးမားအား ေဒသခေျမပေရးဆြေဖာထတသမားမ ဆကလကေဆာငရြက၍ GPS points မားအား မတတမးတငျခငး တ႔ပါဝငသည။

အဆင(၅) သတငးအခကအလကမားလႊေျပာငးျခငးႏင ရပရြာလထ၏အတညျပ ရယျခငး (Data Transfer and Verfication)

ရညရြယခကမာ ရပရြာလထတစခလး၏ ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမား အား ကြနပတာထသ႔ ေအာငျမငစြာ လႊေျပာငးႏငရနႏင ေကာကယရရခသညသတငးအခကအလကမားႏငပတ သက၍ေကာငးစြာၾကတငအသေပးထားေသာ ေဒသခတငးရငးသားမား၏ လြတလပေသာဆႏၵျဖင ထတေဖာေျပာၾကားသည သေဘာတညခကရယျခငး (FPIC)အား ထနးသမးထားရနျဖစပါသည။ ၎အဆငတြင ကြငးဆငး ေဆာငရြကခသည အဖြ ႔အေနျဖင ရြာသ႔ျပနလာၿပးေနာက သတငးအခက အလကမားအား ကြနပတာထသ႔လႊေျပာငးျခငး၊ ေဆာဝလအသးျပ၍ သတငးအခကအလကမားအားစစညးတငျပျခငး၊ ေကာကယရရခသည သတငးအခက အလကမားအား မနကနမႈရမရ Community Mappersမားႏင အတညျပစစ ေဆးျခငးတ႔ပါဝငသည။

အဆင(၆) ရပရြာလထေျမပၾကမးအားေဖာထတေရးဆြျခငး (Production of a full draft community Map)

၎အဆငတြင အတညျပစစေဆးျပးသည သတငးအခကအလကမားအား ကြနပတာျဖင လႊေျပာငးျပးေနာကေဆာဝလအသးျပ၍ ေျမပေရးဆြျခငး၊ GIS နညးပညာရငအေနျဖင Community Mappers မားျဖင သတငးအခကလက မားအား တကမနကနမႈရမရ စစေဆးျပးေနာက ေျမပထတျခငးတ႔ျဖစသည။ထ႔ေနာက ေျမပေခါငးစဥတပျခငး၊ စေကးအတငးအတာမား၊ အရပမကႏာမား၊ အညြနးမား၊ ပပးကညေဆာငရြကခသည Community Mappers မား၊ ေထာကပေပးသညအဖြ႔အစညးနာမည ထညသြငးျခငးတ႔ျဖစပါသည။

43

အဆင(၇) တရားဝငေအာငျပလပျခငး(Validation)

ရညရြယခကမာ ရပရြာလထတစခလး၏ ေျမယာႏင သယဇာတအရငး အျမစမားအသးခမႈႏငပတသက၍ အျမင၊ စတကးစတသနးအား ထငဟပေစ ႏငမည ေျမပတစခဖနတးႏငရန ႏင အနးနားရပရြာလထမားျဖင ျပနာမား အား ေျဖရငးရာတြင အေထာကအကျဖစေစရနျဖစပါသည။ ၎အဆငတြင နယနမတသတမတျခငးကစၥရပမားႏငပတ သက၍ အနးနားရပရြာမားျဖင အျငငးပြားမႈကစၥရပမား အား ေရာငရားႏငရနအလ႔ငာ ေအာကပါအဆင (၃)ချဖငေဆာငရြကသည။

(၁) Community Mappers မားျဖင ခငလေၾကာငးအေထာကအထားျပျခငး

ေကာကယခသည သတငးအခကအလကမားႏင ေျမပတြငေဖာျပထား သည ေဒတာမားျဖင ႏႈငးယဥ၍ ႐းရာဓေလ အရစမခန႔ခြသည ဧရယာမား မပါဝငခပါက ေနာကထပေလလာမႈမားစစဥျခငးတ႔ပါဝငသည။

(၂) ေျမပအားရပရြာလထၾကားတြငျဖန႔ေဝျခငး

Community Mappers မားမ ရပရြာလထအား ရရလာသည ေျမပအား အတညျပမနကနႏငရနအတြက ၎တ႔၏ ထငျမငယဆခကမားအား၊ ေျမပႏင ပတသက၍ ျပငဆငျဖညစြကခကမားရရႏငေအာင ရငးလငးတငျပျခငးတ႔ျဖစ သည။

(၃) ရပရြာလထ၏အတညျပရယျခငး

ပပးကညသမားအေနျဖင ရပရြာလထတစခလးအား ပ႐ဂကတာအသးျပ၍ ေျမပအားရငးလငးျခငး၊ အမားမားအား ျပငဆငျခငး၊ ကနခေသာသတငးအခက အလကမားအားျဖညစြကျခငး၊ ေျမပမပငခြငႏင ေျမပအသးျပနညးမားအား ေဆြးေႏြးျခငး၊ ေကးရြာေခါငးေဆာင(သ႔) ေကးရြာအာဏာပငထမ အစညးအေဝး ဆးျဖတခကမားအားအသအမတျပ လကမတရယျခငး၊ ေနာကဆးေျမပအား A4 စာရြကျဖင ပႏပထတေဝ၍ ရပရြာလထအားေပးအပျခငးတ႔ လပေဆာင ၾကသည။

(၄) ေျမပအသးျပမႈႏင ပတသက၍ေဆြးေႏြးျခငး

ေျမပအား သကဆငရာ ပါဝငပတသကသမား၊ ေဒသဆငရာ အာဏာ

44

ပငမားျဖင ေတြ႔ႏငရနအတြကရပရြာလထ စညး႐းလႈ႕ေဆာျခငး မဟာဗဟာအားေဆြးေႏြးျခငးတ႔ပါဝငသည။

(၅)အမနးနားခငးရပရြာလထမားျဖင အတညျပရယျခငး

အဆင (၈) ရပရြာလထအား ၎တ ႔ေျမပမားအားအသးျပရာတြင အေထာကအပေပးျခငး (Supporting communities in the use of their map)

ရညရြယခကမာ ရပရြာလထအား အစအစဥတစခအားေအာငျမငစြာေရးဆြအေကာငအထည ေဖာထတႏငေရးအလ႔ငာ ၎တ႔ ေျမပမားအား အသးျပရာ ၌ အေထာကအပေပးရနျဖစပါသည။ ရပရြာလထအေနျဖင ၎တ႔ရငဆငေတြ႔ ၾက ေနရသည အခကအချပနာမား၊စနေခၚမႈမားအား သရနားလညလာျပး ေျမပေဖာထတေရးဆြျခငးျဖငေျဖရငး ေဆာငရြကျခငးက ေရြးခယေဖာထတျခငး ႏင သတငးအခကအလကေကာကယျခငးအဆင၌လပေဆာငႏငမညျဖစပါ သည။ ရပရြာလထရငဆငၾကေတြ႔ေနရသည ေျမယာႏငသဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမား လကလမးမႏငမႈ ႏင စမအပခပႏငမႈ စသညတ႔ အား ေျမပ ေဖာထတျခငးျဖင ပမရငးလငးသရလာျပး ၎တ႔အားေျဖရငးေဆာငရြကႏင ရနအတြက ေဆြးေႏြးပြမားျပလပႏငျခငး၊ နညးဗဟာမား ေဖာေဆာငလာ ႏငမညျဖစပါသည။

အငဒနးရားႏငင

အငဒနးရားႏငင အေနာကပငးကလမနတနျပညနယSekadau ခ႐ငတြင ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ႐းရာဓေလေျမယာအသးခမႈအားအသအမတျပႏငရနအလ႔ငာရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည ေျမပေရး ဆြေဖာထတျခငးအား ေအာကပါအတငး အသးျပခၾကပါသည ေရးဆြေဖာထတရာတြင ေအာကပါ အဆင(၄)ဆငျဖင ေဆာငရြကခ႔ပါသည။

အဆင(၁) ရြာေပါငး(၁၁)ရြာတြင ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည ေျမပေရးဆြျခငး

• ရပရြာလထျဖငေတြ႔ဆ၍ ေျမပေရးဆြရျခငး၏ရညရြယခကအားရငးလငးတငျပျခငး

• သငတနးကငးပခြငႏင ေျမပေရးဆြရာတြင ပးေပါငးပါဝငႏငရန အ တြက ရပရြာလထထမ ခြငျပစာေတာငးချခငး

• ရပရြာလထေျမပေရးဆြျခငးလပငနးစဥတြင ပါဝငမညသမားႏငေစစပညႏႈငးျခငး၊ အခနဇယားေရးဆြျခငး၊ အစားေသာက၊ သယယပ႔

45

ေဆာငေရးႏငေငြေၾကးကစၥမားစစဥေဆာငရြကျခငး• ေျမပေရးဆြရနအလ႔ငာ ဆကစပပတသကသမားအားေဖာထတႏင

ရနအတြက ရပရြာလထအားသငတနးေပးျခငး• ရပရြာလထျဖင ပတဝနးကငႏငပတသကသည ႐းရာဗဟတသမား

အား ေဖာထတျခငး ၊ စေကးေျမပ ၾကမးေရးဆြျခငး၊ ေျမပေပၚတြင သဘာဝႏင လမႈေရးရာ၊ ယဥေကးမႈဆငရာ သတငးအခကအလက မားအား ထညသြငးျခငး

• ေျမပတြငပါရေသာသတငးအခကအလကမားအတညျပႏငရနႏင မနကနႏငရနအတြက လကေတြ႔ကြငး ဆငးေဆာငရြကျခငး၊ ေျမပႏင ပတသက၍ ရပရြာလထ၏ ရပရြာနယနမတမားအား သေဘာတညမႈ ရယျခငး သဘာဝအရငးအျမစမားအသးခမႈႏင ပတသက၍ ႐းရာဓေလစညးမဥးစညးကမးမားအား မတတမးတင ေဖာထတျခငး

အဆင(၂) ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငေရးဆြသည ေျမပမားအားတစစတညးအျဖစ စစညးျခငး

• ေျမပအေၾကာငးႏင ေျမပႏင ဆကစပပတသကသည ေျမယာအသးခ မႈအစအစဥမား၊ ရပရြာလထပးေပါငး ပါဝငသည ေျမပေရးဆြျခငး စမကနးသည အစးရ၊ ေဒသခရပရြာလထႏင အျခားဆကစပပတသက သမားအား မညကသ႔အကးရပ စသညတ႔အား သရနားလညႏငရန အတြက ခ႐ငအဆငအပခပေရးဌာနႏင ရပရြာလထျဖင အပစဖြ ႔ ေဆြးေႏြးျခငး

• ခ႐ငအဆင ပထဝဝငဆငရာအလက အစအစဥမဝါဒအားရပရြာလထမေရးဆြထားသည ေျမပမားႏင ေရ႕ေနာက ညညြတျခငးရမရအား သးသပေဆြးေႏြးျခငး

• ရပရြာအာဏာပငမား၊ မးႏြယစေခါငးေဆာငမား ႏင အမးသမးမား၊ ခ႐ငအဆင အစးရဌာနမားႏငအရာရ မားပါဝငသည ခ႐ငအဆင ပထဝဆငရာ အစအစဥအား ေဆြးေႏြးပြကငးပျခငး

အဆင(၃) ရပရြာလထပးေပါငးပါဝငသည အဆငအား အားေပးတကတြနးျခငး - ရြာေပါငး(၁၁)ရြာတြင လမႈစးပြားေရး ႏင ပထဝဝငဆငရာအစအစဥအား ေဖာထတျခငး

• ရပရြာလထ၏ အေျခခအေဆာကအဥးအသးခမႈ၊ ေျမယာအသးခမႈ ႏင သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားအား လကလမးရရႏငမႈတ႔ ႏင ပတသက၍ ေကးရြာမားၾကား ဆကစပမႈႏင အျပနအလန အမ

46

သဟျပေနမႈ စသညတ ႔ပါဝငသည သးသပေဆြးေႏြးျခငးအား ရြာေပါငး (၁၁) ရြာတြင ေဖာထတျခငး

• ရပရြာလထ၏ ႐ပပငးဆငရာခငမာမႈ(ေျမ၊ ေရ၊ သစေတာ၊ ရာသဥတ၊ ပထဝဝင)ႏင လမႈစးပြားကးေၾကာငး ဆေလာမႈ( ယဥေကးမႈ၊ အသကေမြးဝမးေၾကာငး၊ ႐းရာဓေလစညးမဥးစညးကမးမား၊ ေျမယာ ပငဆငမႈ) စသညတ႔ႏင ပတသကသည လမႈစးပြားႏင ပထဝဝင ဆငရာအစအစဥမားအား နညးပညာကၽြမးကငအဖြ ႔မ ဆနးစစ ေဖာထတျခငး

• စမကနးတြငပါဝငသည ေကးရြာမားအားလးမ အာဏာပငမား၊ မး ႏြယစေခါငးေဆာငမား၊ အစးရအာဏာ ပငမားႏင အရာရမားအား ခ႐ငအဆင ပထဝဝငဆငရာအစအစဥၾကမးအား ေဆြးေႏြးတငျပရငး လငးျခငး(ကၽြမး ကငအဖြ႕ႏင ပပးကညသမ)

• ေနာကဆးခ႐ငအဆင ပထဝဝငဆငရာ အစအစဥႏင ပတသက၍ ျပညသ႔ေရးရာေဆြးေႏြးပြမားျပလပျခငး

• ရပရြာလထမားႏင အစးရဌာနမားမ ခရငအဆင ပထဝဝငဆငရာ အစအစဥအား ေထာကခေၾကျငာျခငး

အဆင(၄) ခ႐ငအဆင ပထဝဝငဆငရာအစအစဥအားတငျပျခငး

• ခ႐ငအဆငအစးရအား ရပရြာလထေျမပမားပါဝငသည ခ႐ငအဆင ပထဝဝငဆငရာအစအစဥအား တငျပျခငးႏင ျပညသလထအား အသေပးျခငး

• ခရငအဆငအစးရရ လႊတေတာတြင ပထဝဝငဆငရာ အစအစဥအား ေဆြးေႏြးျခငး

• သတငးစာမားတြင ပစတာမားျဖင ေဖာျပျခငး၊ ေရဒယတြငေၾကျငာျခငး

ကငညာႏငင

ေျမယာႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားအားမတတမး တင ႏငရနအတြက ရပရြာလထဥးေဆာငသည နညးနာနယမား

(၁) ေအာကေျခလတနးစားဥးေဆာငသည ေျမပေဖာထတျခငးနညး နာနယ (Grassroots land led mapping model in Kenya )

47

အဆင(၁) အဓကဆကစပပါဝငသမားအား ေဖာထတျခငးႏင လႈေဆာစညး ႐းျခငး(Identifying and rallying of Key Stakeholders)

အဆင(၂) စတပါဝငစားသည ရပရြာအဖြ ႔မားအား ျပညသပငေျမမားႏင အျခားသဘာဝသယဇာတမားႏင ပတသကသညအဓကျပနာ မားအေပၚ အျမငဖြငသငတနးမားေပးျခငး(Create awareness and train community interest groups on key issues related to public land and other natural resources)

အဆင(၃) ေျမပေဖာထတျခငးလပငနးေဆာငရြကႏငရနအတြက ရပရြာ လထအဖြ ႔ဝငမား ေရြးခယျခငး(Selection of grass roots community team members for the mapping exercises)

အဆင(၄) ျပညသပငေျမမားအား ေဖာထတသတမတျခငး ႏင မတတမး တငျခငး (Public lands identification and documentation)

အဆင(၅) ျပညသပငေျမမားစာရငးအၾကမးအား အေထာကအထားျပျခငး (Validation of Draft public Lands Inventory)

အဆင(၆) GIS အသးျပ၍ ေျမပေဖာေရးဆြျခငး ႏင စာရငးအား ထနးသမး ျခငး(GIS Mapping and Storage of the inventory)

အဆင(၇) ဒစဂစတယ ေျမယာစာရငးအား အသေပးေဆာငရြကျခငး (Launch of the digital land inventory for Kigumo & Muranga Constituency )

(၂) SOCIAL TENURE DOMAIN MODEL- ဆငးရႏြမးပါးသအေျချပ ၊ ကားမေရးရာထညသြငးစဥးစား၍ ရပရြာလထ ပးေပါငးပါဝငသည ေျမယာသတငး အခကအလက ေကာကယျခငးစနစအေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသည လပငနးစဥမား (Implementation Process)

• ရပရြာလထအား ေဆာၾသစညး႐းျခငးႏင တ႔ျပနႏငမႈႏးၾကား ထက ျမကေစျခငး (Community Mobilization and sensitization)

• ရပရြာလထေခါငးေဆာငမား ႏင အျခားေခါငးေဆာငမားျဖင ေစစပ ညႏငးျခငး(Negotiation and sensitization of community leaders and opinion leaders)

• သတငးအခကအလက ေကာကယမညပစမားအား ျပငဆငျခငး (Development of enumeration forms)

• သတငးအခကအလကေကာကယမညအဖြ႔အား ေဖာထတျခငးႏင သငတနးေပးျခငး(Identification and training of enumeration teams)

48

• သတငးအခကအလကမားအား စစစအတညျပျခငးႏင မြမးမျခငး (Data Verification and updating)

• ရရလာသည သတငးအခကအလကမားအား တငျပျခငး( Reporting on the data)

STDM လပငနးစဥ

(၁) အစအစဥေရးဆြျခငးႏင ေဆြးေႏြးညႏႈငးျခငး(Planning and Consultation)

အဆင(၁) ဆကစပပါဝငသမားအား ေဖာထတရန၊ အပစလကေဆြးေႏြးပြမားကငးပရန ႏင စမကနးဧရယာအေၾကာငး နားလညႏငရန အတြက ကြငဆငးစစေဆးေဆာငရြကျခငး

အဆင(၂) သတငးအခကအလကမားေကာကယရာတြင လအပခကမား ႏင ပတသက၍ အမားသေဘာဆႏၵ အားေဖာထတျခငး

အဆင(၃) သတငးအခကအလကေကာကယျခငးႏင ပတသက၍ ဆကစပ ပတသကသမားျဖင အစညးအေဝးကငးပျခငး ၊ သတငးအခကအလကေကာကယမညအသငးအဖြ ႔အား ေဖာထတျခငးႏင တာဝနယမညအခနးက႑မား အားသတမတျခငး

အဆင(၄) ပစတာမားျဖင စမကနးဧရယာအတြငး အျမငဖြငျခငးမား ျပ လပျခငး၊ သတငးအခကအလကေကာကယျခငး

အဆင(၅) သတငးအခကအလကမားအရငးအျမစစငတာတစခအား ရပရြာတြင တညေထာင၍ သတငးအခက အလကေကာကယ သမားအား သငတနးေပးျခငး၊ ရရလာေသာသတငးအခက အလကမားအားမြမးမျခငး

အဆင(၆) ကြငးေျမပ၊ ေမးျမနးမညေမးခြနးမား၊ လအပသညစာေရးကရယာမားျပငဆငျခငး

(၂) သတငးအခကအလကေကာကယျခငး(Enumeration)

အဆင(၁) ပြငနပါတမားအား ေျမပေပၚတြငေရးမတျခငးႏင သတငးအခကအလကအသစမားအားထပမျဖညစြကျခငး

အဆင(၂) ရပရြာလထအားေမးခြနးမားေမျမနးျခငးအဆင(၃) စမကနးတြငပါဝငသမားအားဓါတပမတတမးတငျခငး

49

အဆင(၄) ရငးလငးရန၊ ညႏႈငးေဆာငရြကရနလအပသည အျငငးပြားမႈ ျပနာမားအား မတသားထားျခငး

(၃) ေျမပေရးဆြျခငး(Mapping)

အဆင(၁) နယနမတအတငးအတာ၊ ပမာဏသရႏငရနအတြက ေကာငးကင ဓါတပအသးျပ၍ ေထာကလမးျခငး

အဆင(၂) ေကာငးကငဓါတပမားအား QGIS နညးပညာအသးျပ၍ ေဆာဝလထသ႔ ကးေျပာငးျခငး၊အမတ မားအား Digitization ျပလပျခငး၊

အဆင(၃) မနကနေၾကာငးအတညျပႏငရနအတြက ေျမပမားထတျခငးအဆင(၄) အညြနး၊ အမတအသားမားတပျခငး

(၄) သတငးအခကအလကမား သမးဆညးျခငး၊ ခြျခမးစတျဖာေလလာျခငး ႏငရလဒမားထတျခငး

အဆင(၁) ပထဝဝငဆငရာႏင လမႈစးပြားအခကအလကမားအား စာရငး သြငးျခငး

အဆင(၂) ေနထငသညလမား၏ ဓါတပမတတမးထညသြငးျခငးအဆင(၃) STDM databaseထသ႔ Spatial Data ႏငGPS pointsမားအား

တစစတညးအျဖစ စစညးျခငးအဆင(၄) သတငးအခကအလကမားအား ခြျခမးစတျဖာေလလာျခငး၊

တစဥးခငး ပငဆငသည အေထာက အထားမား ထတေပးျခငး၊ ေနထငသည တရားဝငလကမတမားထတေပးျခငး၊

50

၉-၂။ သေတသနအစရငခစာတြငပါဝငရမညအေၾကာငးအရာမား

၁။ ေနာကခအေၾကာငးအရာ

ေနာကခအေၾကာငးအရာတြင ဤသေတသနကျပလပရန အဘယေၾကာင အေရးတႀကးလအပရပါသလ၊ မမေဒသတြငရးရာဓေလ႔ထးတမးႏငပတသက၍ မညသ႔ေသာ အေရးကစၥမားႀကေတြ႔ေနရပါသလ၊ စသည ႏငငေရးေနာကခ အေျခအေနက ေရးသားေဖာျပရပါမည။

၂။ သေတသနျပလပရျခငးရညရြယခက

မမတ ႔အဖြ ႔အေနျဖင ယခသေတသနျပလပစဥႏင ျပလပၿပးေနာက ရလာမညလကငငးအကးရလဒမားက ထငဟပေစမည တကေသာ ရညရြယ ခကမားေရးသား ေဖာျပရပါမည။ ရညရြယခက (၃) ခထကမပသငပါ။ အဓက ကသညအခကကသာ ေရးသားေဖာျပသငပါသည။

၃။ သေတသနျပလပခ႔သည အခနႏငေနရာ

မမတ႔သေတသနျပလပခ႔သည လမး၊ ေကးရြာ၊ ေကးရြာအပစ၊ ၿမ႕နယ၊ ျပ ည န ယ / တ ငး ( ဘ ယႏ စ ၿ မ ႕ န ယ ၊ ဘ ယႏ စ ရြာ ၊ ဘာ လ မး ) က အဓကသေတသနျပလပခ ႔သညက ေဖာျပရန၊ ထသေတသန လပငနးက ဘယေန႔မစ၍ ဘယေန႔ၿပးဆးခ႔သညက ေဖာျပရန ျဖစပါသည။

၄။ သေတသနလပငနးတြငပါဝငၾကသမား

မမတ႔အဖြ႔မ သေတသနျပလပရာတြင လကပါေဆာငရြကသမားက ေဖာျပရမညျဖစပါသည။ (အမည၊ ရာထး၊ ကား-မ၊ စစေပါငး ဘယႏစဥး ပါဝငခ႔သည)

၅။ ေကးရြာတြငသေတသနျပလပခ႔သညအစအစဥ

ေကးရြာတြင လပခသညအဆငမားက ေဖာျပရမညျဖစပါသည။ ဥပမာ (၁) မတဆကျခငးႏင တကေရာကသမားက ရညရြယခကရငးျပျခငး (၂) သ ေတသနျပလပရန အဖြ႕ခြျခငး (၃) သေတသနျပလပျခငး (၄) ရလဒမား စစညး ျခငး (၅) ျပနလညတငျပအတညျပျခငး (၆) မတတမးရယျခငး စသညျဖင

51

ဘာၿပး ဘာလပသညက အစအစဥအတငး ေဖာျပရပါမည။

၆။ ေတြ႔ရခကအႏစခပ

အေရးႀကးသညေတြ႔ရခကမားက လတရငးေရးသားေဖာျပျခငးျဖစပါ သည။ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈ ႏငဆငသည သေတသနမေဘာငတြင ေဖာျပပါရေသာ တငးတာမႈအညႊနးပစမားတြင ပါဝငသည ေမးခြနးမားက ေျဖဆႏငသည အခကအလကမားျဖစရပါမည။

၇။ သေတသနနညးလမးတစခခငးအလက ေဆြးေႏြးခကမား

á ေကးရြာသယဇာတေျမပá ကာလေရြ႕လားျဖတသနးမႈမားျပပá အဖြ႔အစညးမားဆကစပမႈျပပ ႏင ထကေအာကၾသဇာဆကႏြယမႈျပပá ရာသခြငျပဇယား သေတသနျပလပရာတြငအသးျပခ႔သည ပတစခခငးအလက ေဆြးေႏြး

ခကမားက ေရးသားေဖာျပေပးရန ျဖစပါသည။

၈။ သးသပခကမား

သးသပရာတြင သေတသနေမးခြနး(၅) ခက အေျဖထတေပးရန ျဖစပါ သည။ ေမးခြနးတစခခငးစအလက ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြမႈအဓပၸာယမာ ဤရြာအတြက ဤက႔သ႔သတမတႏငသည၊ သတ႔၏ဓေလ႔သည ကား-မ တနး တညမမႈ ရသည-ဘာေၾကာင၊ မရပါ-ဘာေၾကာင၊ တရားမ တမႈရသည-ဘာေၾကာင (သ ႔မဟတ) တရားမတမႈမရဟသးသပပါသည-ဘာေၾကာင ၊ ကယ႔ၾကမၼာကယဖနတးႏင ခြငရသည-ဘာေၾကာင (သ႔မဟတ) မရပါ-ဘာ ေၾကာင၊ ပတဝနးကငတညတ႔ခငၿမမႈက လကေလာညေထြရသည-ဘာေၾကာင၊ မရပါက ဘာေၾကာင ရငးလငးခက အျပညအစေရးသား သးသပေပးရမညျဖစ ပါသည။

၉။ သေတသနရလဒပမား

á ေကးရြာသယဇာတေျမပá ကာလေရြ႕လားျဖတသနးမႈမားျပပá အဖြ႔အစညးမားဆကစပမႈျပပ

52

á ထကေအာကၾသဇာဆကႏြယမႈျပပá ရာသခြငျပဇယား

ၾကညလငျပတသားစြာရကယထားေသာပက တစပလင A4 တစမကႏာ တြင တစပျပညေအာင ထညသြငး ေဖာျပရနျဖစပါသည။

၁ဝ။ ေဆာငရြကမႈ မတတမးဓာတပမား

ေကးရြာဆငးဘတပ၊ ရြာသားမားႏငေဆြးေႏြးေနပ၊ ရြာသားမားပဆြေနပ၊ ကြငးဆငးၾကညရႈသည နယနမတအမတအသားပ၊ ေကးရြာ၏ေျမယာရႈခငး-(ေတာေတာင၊လယကြငး၊ ျမစေခာငးအားလးပါေသာ) ပ၊ ေကးရြာမတကေရာက လာသမားႏင အမတတရရကေသာပ၊ တငးရငးသားဟေပၚလြငေစေသာ ဝတစ - အသး အေဆာင - အျခား ထးျခားထငရားသညအေဆာကအအ စသညျဖင ဓာတပမတတမးမားကလညး အစရငခစာတြင ထညသြငးေဖာျပရပါမည။

၁၁။ ေကးရြာမပါဝငေဆြးေႏြးၾကသမားစာရငး

စဥ၊ အမည၊ ကား/မ၊ လမး၊ အလပအကင၊ လကမတ စသညတ႔ပါဝငသည ဇယားတြင ျဖညစြကယခ႔ရမည ျဖစပါသည။ အခ႕လကမတထးရနေၾကာက ေသာရြာမားတြင ရြာသားမားက ေသခာရငးျပၿပးမ ေရးထးေစပါ။

53

၉-၃။ ဖတၾကားစာ နမနာပစ

သ႔ /-ေကးရြာအပခပေရးမး……………………….. ေကးရြာ၊………………………… ေကးရြာအပစ၊……………………..... ၿမ႕နယ။

ရကစြ။ ။ ၂ဝ…..ခႏစ၊ ………လ (……) ရက

အေၾကာငးအရာ။ ။ ေကးရြာ၏ရးရာေျမယာစမခန ႔ခြအပခပမႈမားက သေတသနျပလပျခငးႏင ကြငးဆငးေလ႔လာျခငးတြင ေကးရြာမ တကေရာကကညေပးပါရန ဖတၾကားျခငး။

ကၽြနေတာ/ကၽြနမတ႔ အဖြ႔သည ………………………………..……………………………… အဖြ႔ျဖစၿပး ေဒသခမား၏

ေျမယာဆငရာအခြငအေရးမားႏငပတသက၍ လႈပရား ေဆာငရြကလကရပါသည။ ယခအခါ ျမနမာႏငင၏ ေျမအသးခမႈမဝါဒတြင ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြအပခပမႈမားက တရားဝင အသ

အမတျပမညဟ ေဖာျပပါရပါသည။ သ ႔ရာတြင ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလမးအမားအျပားကြျပားလကရၿပး ရးရာဓေလ႔ထးတမးမားလညး ျပညနယႏင တငးမားအလက ကြျပားမႈမားရေနႏငသညအတြက မညသညဓေလ႔ထးတမး မားက မညသ႔ အသအမတျပမည ဆသညက ရငးလငးစြာေဖာျပႏငျခငး မရေပ။ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြ အပခပျခငး ၏ အနကအဓပၸာယကပင ဖြငဆႏငျခငး မရသညကလညး ေတြ႔ရရပါသည။ ရးရာဓေလ႔ထးတမးမားျဖစသညအတြက ႏႈတအားျဖငအဆငဆငမတသားနာယ လကနာကင သးခ႔ၾကသျဖင မတတမးမတရာမားေရးသား မတတမးတငႏငမႈမာ လညး မားစြာအားနညးလကရၿပး လေလာကေသာ သကေသအေထာကအထားမားျပသႏငျခငး မရသျဖင ေျမယာ သမးဆညးခရမႈမား၊ ေျမယာေလာေၾကးနစနာေၾကးဆးရႈးျခငးမား ၾကေတြ႔လက ရေနပါ သည။

သ႔ျဖစပါ၍ ေဖာျပပါကစၥရပမားက ေရရညတြငအကာအကြယေပးႏငရန ……………… ေကးရြာရ၊ တငးရငးသား

လမးမား၏ ရးရာဓေလ႔ေျမယာစမခန႔ခြ အပခပျခငးႏငပတသကသည မတတမးျပစျခငးႏင စာတမးျပစျခငးမားလပ ေဆာငကာ သကဆငရာသ႔တငျပ ေဆြးေႏြးႏငရန ယခလာမညရက ………………….တြင သေတသနတစချပ လပလပါ သည။ ထ႔ေၾကာင ေကးရြာတြငးရ ေကးရြာအေၾကာငး ႏ႔ႏ႔စပစပသသမား၊ ေျမယာႏငဆကစပေသာ အသကေမြးဝမး ေကာငးလပကငသမား၊ ေကးရြာသမငး ကေသခာ သေသာ ေရ႕မေနာကမ ပဂၢလမား စစေပါငး ၁၅ဥးမ ၂ဝဥးခန႔ ကား/မ/လႀကး/လငယ အခးအစားညညြတမ တေအာင ဖတၾကားေခၚယေပးပါရန ေမတာရပခအပပါသည။

(ေကးရြာမအဆငေျပမညရကႏငအခနကေကးရြာႏငညႏႈငးကာ ျပနလည အေၾကာငး ၾကားေပးပါရန)

လကမတ …………..…………………………အမည …………………………………………အဖြ႔အမည ……………………………………ရာထး/တာဝန ………………………………

54

၁ဝ။ ကမးကးစာရငး

ALARM (2017) , Participatory Land Use Mapping and Participatory Land Use Planning - PLUM & PLUP Training Manual.

ALARM (2018) , Outcomes Report From International Shared Learning Workshop for Customary Land Tenure Security, Yangon , Myanmar.

Araujo et.al. (2017). A Statutory Framework for the documentation and codification of customary and informal land rights regimes, Kenya.

Rain Forest Foundation (2015). The mapping for rights Methodology A new approach to participatory mapping in the Congo Basin, London, United Kingdom.

Salas & Tillmann (2014) ကြငးဆငးရာမာ ရပရြာလထရ႕ ပညာကရာ၊ ရပရြာလထပးေပါငး ပါဝင ေသာသေတသန နညးလမးမား၊ Heinrich Boll Stiftung & Advancing Life and Regenerating Motherland.

Widodo, K. and Cherlet, J. (2014). Participatory mapping of customary forest use to influence spatial planning. Case Study of International Land Coalition at Sekadau District, Indonesia.

þykHESdyfxkwfa0jcif;ukd High Water Global (HWG) \ aiGaMu;axmufyHhrI

jzifh xkwfa0jcif;jzpfygonf/ ykHESdyfxkwfa0&mwGif yg&Sdonfh taMumif;t&m

rsm;onf HWG \ oabmxm;tjrif okdYr[kwf rl0g'rsm;ESifh oufqkdifrI r&Sd

bJ pdrf;vef;trdajrzGHUNzdK;wkd;wufa&;toif;\ tawGUtBuKHrsm;ESifh rdwfzuf

t&yfbuf tzGJYtpnf;rsm;ESifh wkdifyifaqG;aEG;csufrsm;tay: tajccHa&;om;

jyKpkxm;jcif;jzpfygonf/

62