bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n qg ve kn-kl.pdf · v¨n phßng bé vô hîp t¸c...

Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói viÖt Nam - thôy ®iÓn

Héi th¶o quèc gia vÒkhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

Hµ néi, 18 - 20 th¸ng 11 - 1997

Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp

Hµ néi - 1998

2

ban biªn tËp vµ nhãm c«ng t¸c tæ chøc héi th¶o

Lª H−ng Quèc (Tr−ëng ban)

Edwin Shank

Chu ThÞ H¶o

§ç V¨n NhuËn

Ph¹m §øc TuÊn

Bïi §×nh To¸i

NguyÔn V¨n Nghiªm

NguyÔn ViÕt Khoa

Vâ Thµnh S¬n

t¸C GI¶ ¶Nh

Bïi §×nh To¸i

B×nh Minh

Ph¹m Vò QuyÕt

ThÕ ThuÇn

Vò TiÕt S¬n

Vò Träng S¬n

NguyÔn Méc

D−¬ng Thanh Xu©n

3

LêI C¶M ¬N

Nhãm C«ng t¸c tæ chøc Héi th¶o xin ch©n thµnh c¶m ¬n çc ç nh©n vµ tæ chøc ®· ®ãng gãpvµo qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ thµnh c«ng cña Héi th¶o Quèc gia. Chóng t«i muèn ®Æc biÖt c¶m¬n çn bé cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, çc Trung t©m khuyÕn n«ng çc tØnh,çc tæ chøc tµi trî vµ phi chÝnh phñ vµ çc ®¬n vÞ khuyÕn n«ng ®Þa ph−¬ng, nh÷ng ng−êi ®·cèng hiÕn thêi gian quý b¸u vµ c«ng søc cho viÖc chuÈn bÞ çc b¸o ço.

PhÇn quü chÝnh cho viÖc chuÈn bÞ çc nghiªn cøu chuyªn ®Ò vµ tæ chøc Héi th¶o Quèc gia®−îc lÊy tõ Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn do SIDAtµi trî.

PhÇn tµi chÝnh ®Ó xuÊt b¶n çc tËp kû yÕu b»ng tiÕng Anh vµ tiÕng ViÖt cña Héi th¶o Quècgia ®−îc lÊy tõ nguån hç trî cña Dù ¸n Hç trî L©m nghiÖp X· héi do Helvetas / Tæ chøcHîp t¸c Ph¸t triÓn Thôy Sü tµi trî.

Ghi chó:

Chóng t«i khuyÕn khÝch viÖc phæ biÕn vµ sö dông çc tµiliÖu trong çc b¶n kû yÕu nµy. Tuy nhiªn, khi trÝch dÉnçc b¸o ço, phÇn tham kh¶o nªn ghi râ tªn ç nh©n t¸cgi¶ vµ/hoÆc tæ chøc ®ãng gãp b¸o ço, theo sau ®ã lµ “...Kû yÕu Héi th¶o Quèc gia KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m ëViÖt Nam, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n,Hµ Néi, Th¸ng 11 n¨m 1997".

4

c¸c Tæ CHøC THAM GIA HéI tH¶O QUèC GIA

Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n

Côc KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m Vô ChÝnh S¸ch

V¨n phßng Bé Vô Hîp t¸c Quèc tÕ

Côc B¶o vÖ thùc vËt Ban Qu¶n lý Dù ¸n ViÖn trî L©m nghiÖp

Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n /Trung t©m khuyÕn n«ng khuyÕn l©m tØnh

CÇn Th¬ Long An An Giang Phó Thä

Lµo Cai Yªn B¸i Tuyªn Quang Cao B»ng

Hµ Giang S¬n La Lai Ch©u HuyÖn Nguyªn B×nh

Hµ Néi Thanh Ho¸ Hµ TÜnh (Cao B»ng)

Qu¶ng Ninh H¶i Phßng B¾c Giang Hoµ B×nh

L¹ng S¬n Ninh B×nh Th¸i Nguyªn Hµ T©y

C¸c tæ chøc c¬ sëC©u l¹c bé khuyÕn n«ng Phó Lîi (tØnh CÇn Th¬)

Ban Ph¸t triÓn lµng Tam Th¸i (tØnh Th¸i Nguyªn)

Hîp t¸c x· Ph−¬ng H¶i (huyÖn H¶i L¨ng, tØnh Qu¶ng TrÞ)

Nhãm Qu¶n lý th«n b¶n lµng Ngßi, x· Mü B»ng (tØnh Tuyªn Quang)

5

Çc tæ chøc tµi trî, tæ chøc Phi chÝnh phñ, vµ çc dù ¸n

SIDA Helvetas V¨n phßng ®¹i diÖn FAO

GRET Action Aid Dù ¸n rõng ®Çu nguån Hoµnh Bå/FAO

Oxfam Quebec CIDSE Dù ¸n dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp

Finagro FADO/FOS FAO/UNDP

L¸ng giÒng thÕ giíi MRDP Dù ¸n NFAP/FAO

Oxfam UK&I Dù ¸n Phßng hé ®Çu nguån S«ng §µ GTZ

Çc tæ chøc nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓnTr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I

VACVINA

Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp Th¸i Nguyªn

Trung t©m ®µo t¹o LNXH Tr−êng §¹i häc L©m nghiÖp Xu©n Mai

Trung t©m nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn Ong

Tr−êng §¹i häc Khoa häc N«ng nghiÖp Thôy §iÓn.

6

Môc lôc

LêI C¶M ¬N...........................................................................................................................3

çc Tæ CHøC THAM GIA HéI tH¶O QUèC GIA ......................................................4

Lêi Giíi THIÖU CñA BAN BI£N TËP Vµ ÇC §Ò XUÊTTõ HéI TH¶O QUèC GIA...................................................................................................9

Ph¸t biÓu khai m¹c héi th¶o quèc gia vÒ khuyÕn n«ng khuyÕnl©m (cña thø tr−ëng bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n NguyÔn Quang Hµ)..............20

B¸o ço chung toµn quèc vµ b¸o ço chuyªn ®Ò cña çc tØnh

B¸O ÇO CHUNG VÒ KHUYÕN N¤NG KHUYÕN l©M ë VIÖT NAM (1993 - 1997) .............................. 24

Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m, Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT

B¸O ÇO VÒ HÖ thèNG Tæ cHøc KHUYÕN N«NGtØNH cÇN TH¬ .................................................................................................................................................. 33

Trung t©m KhuyÕn n«ng CÇn Th¬

b¸o ço vÒ tæ chøc vµ hÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m tØnh th¸i nguyªn........ 42

Trung t©m KhuyÕn n«ng, Gièng vµ Kü thuËt NLN Th¸i Nguyªn

b¸o ço vÒ c«ng t¸c tæ chøc vµ hÖ thèng khuyÕn n«ng tØnh long an........................ 50

Trung t©m KhuyÕn n«ng Long An

c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ë c¬ së tØnh an giang……………………..57

Trung t©m KN An Giang

T×NH H×NH vµ PH−¬NG H−íNG X¢Y DùNG HÖ THèNG Tæ CHøC KHUYÕN N¤NG ë LµO CAl .. 65

Trung t©m KN Lµo Cai

HÖ THèNG Tæ CHøC KHUYÕN N¤NG - KHUYÕN L¢M CñA THµNH PHè H¶I PHßNG.................... 72

Trung t©m KN H¶i Phßng

7

Çc b¸o ço tæng hîp

Tãm t¾t kinh nghiÖm liªn kÕt khuyÕn n«ng nhµ n−íc víi çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng.................................................................................................................. 80

Nhãm chuÈn bÞ héi th¶o

DÞch vô khuyÕn n«ng nhµ n−íc Cã cÇn suy nghÜ l¹i môc tiªu vµ x¸c ®Þnh l¹inhiÖm vô? Mét vµi ý t−ëng dùa trªn çc nguyªn t¾c ph¸t triÓn tæ chøc.................. 93

Marit Werner, MRDP

Çc tæ chøc khuyÕn n«ng c¬ së

c¢U L¹C Bé KHUYÕN N¤NG PHó Lîi TØNH CÇN TH¬:Qu¸ tr×nh thµnh lËp, tæ chøc, ho¹t ®éng…………………………………...………………….108

NguyÔn Thanh Long, Ban Chñ nhiÖm CLB.KN Phó Lîi

HO¹T §éNG CñA MéT LµNG KHUYÕN N¤NG Tù QU¶NLµNG TAM TH¸i, TØNH TH¸I NGUY£N..................................................................................................... 112

Lª Th¸i, Ban Ph¸t triÓn lµng Tam Th¸i

c«NG T¸C KHUYÕN N¤NG-L¢M, ÇC DÞCH Vô Vµ C¤NG T¸C §æI MíiHTX N¤NG NGHIÖP PH−¬NG H¶i, TØNH QU¶NG TRÞ ............................................................................ 121

Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp Ph−¬ng H¶i, TØnh Qu¶ng TrÞ

Tæ CHøC KHUYÕN N¤NG TH¤N B¶N ë TUY£N qUANG ...................................................................... 129

Dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói Tuyªn Quang

M¤ H×NH KHUYÕN N¤NG LAN RéNG ë TØNH TUY£N QUANG........................................................... 142

Ph¹m Vò QuyÕt, Trung t©m KN Tuyªn Quang

Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng khuyÕn l©m

PH−¬NG PH¸P §¸NH GI¸ N¤NG TH¤N Cã Sù THAM GIA CñA NG−êi D¢N (PRA)Vµ VIÖC ¸P DôNG T¹I VIÖT NAM.............................................................................................................. 156

Ph¹m Nguyªn Kh«i - Helvetas Vietnam

x¢Y DùNG KÕ HO¹CH PH¸T TRIÓN TH¤N B¶N, GI¸M S¸T Vµ §¸NH GI¸Cã NG−êi D¢N THAM GIA TRONG ÇC Dù ¸N PH¸T TRIÓN N¤NG TH¤N ..................................... 166

Bïi §×nh To¸i, Tr−ëng bé phËn kü thuËt MRDP

QU¶N Lý RõNG §ÇU NGUåN Cã Sù THAM GIA CñA NG−êi D¢N ëHUYÖN HOµNH Bå - TØNH QU¶NG NINH ................................................................................................. 185

(Dù ¸n GCP/VIE/019/BEL)

8

cH−¬NG TR×NH §µO T¹O, HUÊN LUYÖN Vµ øNG DôNG IPM - MéT GI¶I PH¸P QUAN TRäNG,THIÕT THùC Vµ HIÖU QU¶ §èI VíI C¤NG T¸C KHUYÕN N¤NG....................................................... 192

Ng« TiÕn Dòng Ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia

TH¤NG TIN TRONG C¤NG T¸C KHUYÕN N¤NG (Mét sè kÕt qu¶ vµ ®Ò xuÊt) ....................... 203

Ph¹m Kim Oanh, Côc KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

Çc chuyªn ®Ò trong khuyÕn n«ng khuyÕn l©m

§µo T¹O KHUYÕN L¢M ÇC VÊN §Ò Vµ TIÕN TR×NH PH¸T TRIÓN CH−¬NG TR×NH L¢MnghiÖp X· HéI DµNH CHO §µO T¹O ÇN Bé L¢M nGHIÖP BËC CAO §¼NG Vµ ®¹I HäC ...... 212

Bardolf Paul, Helvetas, SFSP

N©ng cao nhËn thøc vÒ giíi trong khuyÕn n«ng Sù kh¸c nhau cñaphô n÷ vµ nam giíi vÒ çch tham gia vµ truyÒn ®¹t ........................................................... 225

NguyÔn ThÞ H»ng, Trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn Ong

KhuyÕn n«ng ®èi víi ®ång bµo d©n téc miÒn nói phÝa b¾c................................................ 228

NguyÔn Tö Siªm, NguyÔn H¶i Nam, Bïi ThÕ Hïng - MRDP

Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng øng dông trong çc ®iÒu kiÖn canh t¸c ®a d¹ngë miÒn nói: vÝ dô vÒ çc hÖ thèng canh t¸c ng« ..................................................................... 237

Edwin Shanks (Ch−¬ng tr×nh PTNTMN ViÖt Nam - Thuþ §iÓn)

Çc bµi ph¸t biÓu quan träng

mét sè vÊn ®Ò khuyÕn n«ng trong thêi gian tíi.................................................................... 251

PTS. Lª H−ng Quèc, Côc tr−ëng Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

çc xU H−íNG MANG TÝNH QUèC TÕ TRONG BèI C¶NH CñA ÇCDÞCH Vô KHUYÕN N¤NG PHï HîP VíI ViÖT NaM ............................................................................... 254

Ian Christoplos, Khoa Nghiªn cøu Ph¸t triÓn N«ng nghiÖp Tr−êng §¹i häc KHNNThôy §iÓn

9

Lêi Giíi THIÖU CñA BAN BI£N TËPVµ ÇC §Ò XUÊT Tõ HéI TH¶O QUèC GIA

HÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®−îc h×nh thµnh ë ViÖt Nam sau khi cã nghÞ ®Þnh 13/CPcña ChÝnh Phñ vµo n¨m 1993. NghÞ ®Þnh 13/CP vµ çc h−íng dÉn liªn Bé ®i kÌm ®· x©ydùng c¬ cÊu tæng thÓ, chøc n¨ng vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m tõcÊp Bé ®Õn tØnh, huyÖn vµ çc cÊp c¬ së.

Trong 4 n¨m thùc hiÖn tõ 1993 ®Õn 1997, çc Trung t©m khuyÕn n«ng khuyÕn l©m tØnh vµçc Tr¹m hay Ban khuyÕn n«ng khuyÕn l©m huyÖn ®· ®−îc thiÕt lËp trªn toµn quèc trùc thuécçc cÊp chÝnh quyÒn cña tØnh vµ d−íi sù chØ ®¹o cña Côc KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cña BéN«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (MARD). §©y lµ mét giai ®o¹n häc hái víi mét sè çcm« h×nh tæ chøc vµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng khuyÕn l©m kh¸c nhau ®−îc giíi thiÖu vµ thönghiÖm ë nhiÒu n¬i kh¸c nhau trong c¶ n−íc víi çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, m«i tr−êng vµc¬ së h¹ tÇng còng kh¸c nhau. Çc nç lùc trªn còng cã sù ®ãng gãp cña nhiÒu dù ¸n do çcc¬ quan tµi trî vµ tæ chøc Phi chÝnh phñ hç trî trong sù hîp t¸c víi çc tæ chøc quÇn chóng,çc ViÖn nghiªn cøu vµ tæ chøc ®µo t¹o.

Héi th¶o Quèc gia khuyÕn n«ng khuyÕn l©m lÇn nµy ®−îc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓnN«ng th«n tæ chøc vµo th¸ng 11 n¨m 1997 lµ mét trong nh÷ng c¬ héi ®Çu tiªn ®Ó tËp hîpnh÷ng kinh nghiÖm nãi trªn vµ ®ãng gãp cho viÖc tiÕp tôc h×nh thµnh çc chÝnh s¸ch vµh−íng dÉn thÝch hîp cho khuyÕn n«ng. Héi th¶o ®· cã sù tham gia cña 30 l·nh ®¹o çcTrung t©m khuyÕn n«ng khuyÕn l©m tØnh vµ ®¹i biÓu cña çc ®¬n vÞ khuyÕn n«ng khuyÕn l©mcÊp céng ®ång. C«ng t¸c chuÈn bÞ cho Héi th¶o bao gåm çc chuyÕn ®i kh¶o s¸t tíi 15 tØnhcña Nhãm ChuÈn BÞ Héi Th¶o (Seminar Task Force) ®Ó ®¶m b¶o r»ng héi th¶o sÏ cã ®−îcth«ng tin míi vµ phï hîp cïng víi çc b¸o ço chuyªn ®Ò cã chÊt l−îng tèt. Çc nghiªn cøuchuyªn ®Ò vµ b¸o ço ®¸nh gi¸ kü thuËt kh¸c còng ®−îc çc dù ¸n tµi trî/Phi chÝnh phñ, çcCôc, Vô cña Bé, çc Trung t©m ph¸t triÓn vµ nghiªn cøu quèc gia tham gia chuÈn bÞ.

Çc môc tiªu cô thÓ cña Héi th¶o Quèc gia lµ:

• Tr−íc hÕt, ®Ó ®¸nh gi¸ hÖ thèng vµ c¬ cÊu tæ chøc cña khuyÕn n«ng sao cho phï hîp víiçc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau ë çc vïng kh¸c nhau trong n−íc víi sù quan t©m ®Æc biÖt dµnhcho çc tæ chøc KN ë cÊp c¬ së (n«ng d©n, th«n b¶n, x·).

• Thø hai lµ ®Ó ®¸nh gi¸ ph−¬ng ph¸p vµ néi dung khuyÕn n«ng phï hîp liªn quan tíinh÷ng vÊn ®Ò nh− lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n cã sù tham gia cña ng−êi d©n, ®µo t¹o phæcËp, th«ng tin vµ çc lo¹i h×nh th«ng tin trong khuyÕn n«ng vµ mét lo¹t çc chñ ®Ò ®ÆcbiÖt kh¸c trong khuyÕn n«ng.

• Thø ba lµ ®Ó x©y dùng çc ®Þnh h−íng chÝnh s¸ch liªn quan tíi tæ chøc, ph−¬ng ph¸p, hÖthèng vµ néi dung phæ cËp cã thÓ ¸p dông trong t−¬ng lai.

• Ên phÈm nµy bao gåm b¸o ço ®Çy ®ñ cña héi th¶o víi çc nghiªn cøu chuyªn ®Ò, b¸oço ®¸nh gi¸ kü thuËt vµ riªng çc ®Ò xuÊt cho viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch do çc ®¹i biÓutrong çc cuéc th¶o luËn nhãm nªu lªn ®−îc tãm t¾t vµ gép vµo phÇn giíi thiÖu cña Banbiªn tËp nµy.

10

Çc b¸o ço. Çc b¸o ço ®−îc tËp hîp theo s¸u phÇn chÝnh:

§¸nh gi¸ chung toµn quèc vµ çc b¸o ço chuyªn ®Ò cña tØnhÇc b¸o ço b¾t ®Çu b»ng mét B¸o ço chung vÒ KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m ë ViÖt Nam(1993 - 1997). B¸o ço nµy giíi thiÖu khu«n khæ chÝnh s¸ch vµ thùc tr¹ng tæng thÓ cña khÝac¹nh tæ chøc, çc vai trß vµ chøc n¨ng chÝnh còng nh− viÖc cung cÊp tµi chÝnh cho hÖ thèngkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m. B¸o ço m« t¶ çch tiÕp cËn cña n«ng d©n tíi çc ch−¬ng tr×nhkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®−îc th«ng qua bèn kªnh chÝnh: i) th«ng qua çc ch−¬ng tr×nhkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m quèc gia nh»m vµo môc tiªu võa thóc ®Èy viÖc s¶n xuÊt çc c©yl−¬ng thùc chÝnh vµ çc lo¹i c©y trång t¨ng thu nhËp ë céng ®ång, võa ®¹t ®−îc an ninh l−¬ngthùc trong c¶ n−íc; ii) th«ng qua çc dù ¸n ph¸t triÓn do çc c¬ quan tµi trî/çc tæ chøc phichÝnh phñ tµi trî; iii) th«ng qua çc m¹ng l−íi cung cÊp vËt t− vµ ®Çu vµo s¶n xuÊt n«ngnghiÖp; vµ iv) th«ng qua Ch−¬ng tr×nh qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp cña côc B¶o vÖ thùc vËt.Víi sù h×nh thµnh cña khuyÕn n«ng khuyÕn l©m, mét ®éng lùc m¹nh vµ hiÖu qu¶ ®· ®−îc t¹ora ®Ó thóc ®Èy sù t¨ng tr−ëng n«ng nghiÖp trong toµn quèc. Tuy nhiªn, b¸o ço còng chØ rar»ng hÖ thèng khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m vÉn ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖncã khã kh¨n vÒ ng©n s¸ch vµ thiÕu mét ®éi ngò çn bé cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc phï hîp, ®Æc biÖt ëçc tØnh miÒn nói.

S¸u b¸o ço chung toµn quèc lµ s¸u nghiªn cøu chuyªn ®Ò do çc Trung t©m khuyÕn n«ng,khuyÕn l©m cña çc tØnh CÇn Th¬, Th¸i Nguyªn, Long An, An Giang, Lµo Cai vµ thµnh phèH¶i Phßng. Çc nghiªn cøu chuyªn ®Ò nµy tËp trung vµo çc khÝa c¹nh tæ chøc ë cÊp tØnh,huyÖn vµ c¬ së1. Çc tØnh trªn ®−îc lùa chän ®Ó thÓ hiÖn ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn ®a d¹ng (TõB¾c vµo Nam, tõ ®ång b»ng cho ®Õn miÒn nói, tõ vïng gÇn trung t©m thÞ trÊn, thÞ x·, cho ®Õnçc vïng xa x«i, hÎo l¸nh) ®ång thêi ®ã còng lµ çc tØnh nh×n chung cã tiÕn bé rÊt nhanhtrong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng. §iÒu ®¸ng nãi lµ çc tØnh trªn ch−a ph¶i lµ ®¹i diÖn hoµnh¶o cho c¶ n−íc v× vÝ dô kh«ng cã tØnh nµo tõ T©y Nguyªn c¶. Tuy nhiªn, çc tØnh trªn còng®· thËt sù minh ho¹ ®−îc hµng lo¹t çch nhËn thøc vµ thùc thi kh¸c nhau tõ khu«n khæ tæchøc khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®−îc ®Ò ra trong NghÞ ®Þnh 13/CP.

Mét sè çc quan ®iÓm quan träng næi lªn tõ çc b¸o ço chuyªn ®Ò cña çc tØnh xÐt tõ bèic¶nh tæ chøc mµ hÖ thèng ®ang ®−îc x©y dùng trªn ®ã:

Thø nhÊt, çc h×nh thøc míi vÒ liªn kÕt vÒ mÆt tæ chøc vµ hÖ thèng lËp kÕ ho¹ch ®ang cÇn®−îc x©y dùng ®Ó lÊp kho¶ng trèng gi÷a çc dÞch vô cña ChÝnh phñ ë cÊp c¬ së vµ n«ng d©ndo sù thay ®æi cña m« h×nh hîp t¸c x· kiÓu cò vµ çc hÖ thèng kho¸n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.Mét ®iÒu ®−îc c«ng nhËn réng r·i lµ khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®ãng vai trß quan träng trongqu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë çc vïng n«ng th«n mµ vai trß nµy réng h¬n lµ viÖc cung cÊpth«ng tin vµ vËt t− mét çch ®¬n thuÇn. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt hiÖn nay lµlo¹i h×nh tæ chøc lÊy n«ng d©n lµm nßng cèt nµo lµ phï hîp vµ bÒn v÷ng vµo lóc nµy ®Ó tiÕpnhËn khuyÕn n«ng khuyÕn l©m vµ ®iÒu phèi çc ho¹t ®éng ë c¬ së ®Ó c©n b»ng cung cÇu.Tuy nhiªn, trong thêi gian chuÈn bÞ ®Çu tiªn cho Héi th¶o Quèc gia, vÊn ®Ò tæ chøc khuyÕnn«ng khuyÕn l©m c¬ së nµy nhanh chãng trë nªn lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt®Ó th¶o luËn ®Çy ®ñ t¹i héi th¶o vµ ®Ó tµi liÖu ho¸.

1 Trong Ên phÈm nµy “hÖ thèng” hay “dÞch vô” KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m ChÝnh phñ ®−îc dïng ®Ó chØ çc cÊpc¬ quan KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m huyÖn, tØnh, quèc gia bao gåm çc çn bé ®−îc ChÝnh phñ tr¶ l−¬ng. “Tæchøc” hay “m¹ng l−íi” khuyÕn n«ng c¬ së, dïng ®Ó chØ çc ®¬n vÞ KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m tù nguyÖn haykh«ng chÝnh thøc ho¹t ®éng ë çc cÊp nhãm n«ng d©n, th«n, b¶n vµ/hoÆc x·. Mét sè tØnh còng ®· cã çn béKhuyÕn n«ng khuyÕn l©m chuyªn tr¸ch hoÆc b¸n thêi gian xuèng ®Õn tËn cÊp x·.

11

Thø hai, kh¶ n¨ng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m cßn ®ang ®−îc x©y dùng ë mét sè tØnh c¨n cøchñ yÕu vµo NghÞ ®Þnh 13/CP ®Ó ®¸p øng çc vÊn ®Ò s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong vïng träng®iÓm ®· næi lªn tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 90, bao gåm n¨ng suÊt l−¬ng thùcgi¶m (vÝ dô ë H¶i Phßng), s©u bÖnh phæ biÕn ë çc khu vùc trång lóa n−íc (vÝ dô ë CÇn Th¬)vµ nhu cÇu t×m ra çc ph−¬ng ph¸p míi ®Ó hç trî ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ë çc vïng xa x«ihÎo l¸nh (vÝ dô ë Lµo Cai). Nh÷ng s¸ng kiÕn ®Çu tiªn nµy ®· ¶nh h−ëng tíi ph−¬ng ph¸p tæchøc KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m vÒ sau nµy ë çc tØnh ®ã tõ n¨m 1993.

Thø ba, qu¸ tr×nh ®−a ra hÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m míi ®ang ®Æt ra yªu cÇu söa ®æicho phï hîp chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc, hç trî kü thuËt, vµ çc kªnh cung cÊp dÞch vô cñachÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. §©y lµ mét ®iÓm ®Æc biÖt quan träng cÇn xem xÐt ë cÊp huyÖn mµçc vai trß vµ mèi liªn hÖ ho¹t ®éng míi ®ang ®−îc t¹o ra gi÷a çc tr¹m kü thuËt trùc thuécPhßng n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n HuyÖn (KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m, B¶o vÖ thùcvËt, vµ Thó y), çc c«ng ty vËt t− vµ çc ®¬n vÞ kh¸c cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®Ó cung cÊpçc dÞch vô cã hiÖu qu¶ cho n«ng d©n.

Cuèi cïng, nhiÒu tØnh b¸o ço vÒ mét sè thµnh c«ng trong viÖc tËp hîp ®−îc sù tham gia vµhîp t¸c víi mét lo¹t çc tæ chøc kh¸c nhau tham gia lµm khuyÕn n«ng khuyÕn l©m, ®Æc biÖtlµ víi çc tæ chøc quÇn chóng nh− Héi N«ng d©n, Héi Phô n÷, §oµn Thanh niªn, Héi lµmv−ên (VACVINA) vµ víi th«ng tin ®¹i chóng. Trªn thùc tÕ, mét sè Trung t©m khuyÕn n«ngkhuyÕn l©m ®· chän çch lµm viÖc vÒ c¬ b¶n th«ng qua çc tæ chøc nµy ®Ó t¹o ra mét m¹ngl−íi cã tÇm v−¬n réng. Qu¸ tr×nh nµy ®−îc ®Ò cËp tíi víi tªn gäi X· héi ho¸ khuyÕn n«ng mµë ®ã tÊt c¶ çc tæ chøc vµ ng−êi tham gia cïng kÕt hîp søc lùc ®Ó hç trî qu¸ tr×nh ®æi míin«ng nghiÖp.

Çc b¸o ço tæng hîpPhÇn thø hai bao gåm ba b¸o ço cung cÊp kinh nghiÖm tæng hîp vÒ tæ chøc KhuyÕn n«ngkhuyÕn l©m trong c¶ n−íc. B¸o ço ®Çu tiªn lµ Tãm t¾t kinh nghiÖm liªn kÕt dÞch vôkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cña ChÝnh phñ víi çc tæ chøc c¬ së. Trong phÇn giíi thiÖu chob¸o ço nµy ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ sù thµnh c«ng cña khuyÕn n«ng khuyÕn l©m lu«n phô thuéc c¬b¶n vµo çc mèi liªn hÖ tæ chøc, hÖ thèng lËp kÕ ho¹ch vµ theo dâi, vµ quan träng h¬n c¶, lµçc mèi quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi vµ lßng tin ®−îc x©y dùng gi÷a çn bé chÝnh phñ vµn«ng d©n t¹i cÊp giao diÖn quan träng thÓ hiÖn b»ng sù tiÕp xóc trùc tiÕp th−êng xuyªn cñaçc tæ chøc dÞch vô víi ng−êi d©n sèng ë vïng n«ng th«n. Cã hµng lo¹t çc m« h×nh c¬ cÊuliªn kÕt mang tÝnh s¸ng t¹o ®ang ®−îc thö nghiÖm ë ViÖt Nam - th−êng lµ bao gåm mét sùkÕt hîp cña çc khuyÕn n«ng viªn lµm viÖc hîp ®ång b¸n thêi gian ë cÊp c¬ së vµ ë cÊp nhãmn«ng d©n vµ h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c cña çc nhãm n«ng d©n tù nguyÖn (c©u l¹c bén«ng d©n, nhãm së thÝch, çc nhãm qu¶n lý). TÝnh ®a d¹ng trong tæ chøc ë c¬ së cÇn ®−îcxem nh− mét søc m¹nh bëi v× nã thÓ hiÖn mét sù biÕn ®æi cña hÖ thèng cho phï hîp víi çcnhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña ®Þa ph−¬ng. B¸o ço nµy còng tãm t¾t mét sè chñ ®Ò vµ c©u háiquan träng vÒ tæ chøc cÇn ph¶i ®−îc gi¶i ®¸p trong t−¬ng lai ph¸t triÓn cña hÖ thèng.

TiÕp theo lµ mét b¸o ço ng¾n tãm t¾t Çc ph−¬ng ¸n cung cÊp tµi chÝnh kh¸c nhau choçc tæ chøc vµ dÞch vô KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së. Cã mét ®iÒu kh¸ ch¾c ch¾n lµ sÏkh«ng bao giê chÝnh phñ cã ®ñ nguån vèn ®Ó cã thÓ thiÕt lËp hay duy tr× çc m¹ng l−íikhuyÕn n«ng viªn réng lín ë c¬ së. Do ®ã cÇn ph¶i cã çc c¬ chÕ cung cÊp tµi chÝnh mangtÝnh lùa chän. Mét lo¹t çc c¬ chÕ kh¸c nhau ®ang ®−îc thö nghiÖm bao gåm hîp ®ång víikhuyÕn n«ng viªn b¸n thêi gian vµ theo mïa vô, sö dông çc nguån quü do ®Þa ph−¬ng (x·) tùx©y dùng nh− tõ thuÕ ®Êt, huy ®éng vèn tõ çc nhãm n«ng d©n, th−¬ng m¹i ho¸ khuyÕn n«ngkhuyÕn l©m, hay lµm viÖc th«ng qua çc tæ chøc ®· cã çn bé ë c¬ së råi. B¸o ço nµy còng®¸nh gi¸ nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña çc ph−¬ng ¸n cung cÊp tµi chÝnh nµy.

12

B¸o ço thø ba trong phÇn nµy - DÞch vô KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m nhµ n−íc - Cã cÇn suynghÜ l¹i vÒ môc ®Ých vµ x¸c ®Þnh l¹i nhiÖm vô kh«ng? nh×n vµo sù ph¸t triÓn cña khuyÕnn«ng khuyÕn l©m tõ çc quan ®iÓm cña nh÷ng nguyªn lý ph¸t triÓn tæ chøc. B¸o ço cho r»ng®Ó ®¹t ®−îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong mét m«i tr−êng thay ®æi nhanh chãng nh− ë ViÖtNam hiÖn nay th× tæ chøc vµ çc thµnh viªn cña tæ chøc cÇn ph¶i hiÓu râ vÒ çc môc ®Ých cñatæ chøc. H¬n n÷a, th«ng qua ph−¬ng ph¸p l·nh ®¹o nh×n vÒ t−¬ng lai, tæ chøc ph¶i cã kh¶n¨ng x¸c ®Þnh ®−îc çc b−íc cÇn thiÕt ®Ó liªn tôc c¶i tiÕn ho¹t ®éng. Do ®ã, c¬ cÊu cña tæchøc KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cÇn ®−îc x©y dùng vµ quyÕt ®Þnh bëi mét viÔn c¶nh chung vÒçc nhiÖm vô vµ chøc n¨ng cña khuyÕn n«ng khuyÕn l©m. Dùa trªn çc cuéc pháng vÊn víiçn bé tØnh vµ huyÖn ë n¨m tØnh miÒn nói, b¸o ço tãm t¾t çc ý t−ëng hiÖn t¹i vµ ®−a ra çc®Ò xuÊt liªn quan tíi çc chñ ®Ò nh− môc ®Ých cña KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m, hÖ thèng qu¶nlý th«ng tin vµ lËp kÕ ho¹ch, c¬ cÊu tæ chøc vµ ph©n cÊp qu¶n lý, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµc¬ chÕ khuyÕn khÝch.

Tæ chøc KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ sëÇc b¸o ço trong phÇn nµy ®−a ra nh÷ng vÝ dô cô thÓ vÒ sù h×nh thµnh vµ çc ho¹t ®éng cñatæ chøc c¬ së, do chÝnh l·nh ®¹o çc nhãm nµy tr×nh bµy. Çc nghiªn cøu chuyªn ®Ò nµy ®·®−îc lùa chän kü ®Ó cã thÓ minh ho¹ hµng lo¹t çc lo¹i h×nh tæ chøc c¬ së kh¸c nhau ®angho¹t ®éng trong lÜnh vùc khuyÕn n«ng khuyÕn l©m bao gåm c©u l¹c bé khuyÕn n«ng (TõCÇn Th¬), hîp t¸c x· (tõ Qu¶ng TrÞ), nhãm qu¶n lý th«n b¶n, ban ph¸t triÓn th«n b¶n vµnhãm së thÝch n«ng d©n (tõ Tuyªn Quang vµ Th¸i Nguyªn)2. sau ®ã lµ mét nghiªn cøuchuyªn ®Ò vÒ M« h×nh khuyÕn n«ng lan réng tõ tØnh Tuyªn Quang. B¸o ço ®· tr×nh bµyvÒ çch çc hÖ thèng vµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng khuyÕn l©m lóc ®Çu ®−îc thö nghiÖm ëcÊp th«n b¶n dÇn dÇn ®−îc më réng ra ®Ó t¹o ra çc m¹ng l−íi KhuyÕn n«ng khuyÕn l©mréng cho toµn x·, tõ ®ã thóc ®Èy tÝnh tù chñ vµ bÒn v÷ng cña çc tæ chøc t×nh nguyÖn d−íi sùl·nh ®¹o cña çc cÊp chÝnh quyÒn x·.

Cã mét sè bµi häc quan träng næi lªn tõ çc nghiªn cøu chuyªn ®Ò ë cÊp c¬ së nµy:

Thø nhÊt, ®øng vÒ tæng thÓ, chóng ta cã thÓ nãi r»ng so víi kinh nghiÖm KhuyÕn n«ngkhuyÕn l©m tõ nhiÒu n−íc kh¸c, triÓn väng lÊy ho¹t ®éng vµ tù nguyÖn vµ s¸ng kiÕn cña çctæ chøc cÊp c¬ së lµm chç dùa cho hÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m quèc gia ë ViÖt Nam lµcùc kú cã triÓn väng. Kh¶ n¨ng l·nh ®¹o ë cÊp x· nh×n chung lµ tèt, kÕt hîp víi viÖc çn béth−êng lµ ng−êi ®Þa ph−¬ng (nh− lµ çn bé cña hîp t¸c x· cò) víi kü n¨ng qu¶n lý c¬ b¶n tètvµ kh¶ n¨ng tù tæ chøc ®¸ng kh©m phôc cña n«ng d©n ViÖt Nam, tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã t¹o ramét c¬ së m¹nh cho khuyÕn n«ng khuyÕn l©m.

Thø hai, sù ph¸t triÓn cña m¹ng l−íi khuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së lµ mét qu¸ tr×nh ®angtiÕp diÔn, mµ sÏ ph¶i mÊt nhiÒu n¨m míi ®¹t ®Õn ®é tr−ëng thµnh. Çc nghiªn cøu chuyªn ®Ònµy cho thÊy çc tæ chøc c¬ së míi th−êng b¾t ®Çu b»ng mét c¬ cÊu kh¸ ®¬n gi¶n vµ Ýt ho¹t®éng nh− thÕ nµo, råi sau ®ã çc tæ chøc míi dÇn dÇn ph¸t triÓn qua thêi gian khi hä ph¶i gi¶iquyÕt çc nhu cÇu vµ n¾m b¾t çc c¬ héi míi vµ khi sè thµnh viªn t¨ng lªn. Mét tæ chøc lóc®Çu cã thÓ lµ hoµn toµn kh«ng chÝnh thøc tån t¹i trªn c¬ së cã quyÒn lîi chung cã thÓ sÏ ph¸ttriÓn thµnh mét h×nh thøc tæ chøc nµo ®ã cã vÞ thÕ chÝnh thøc h¬n.

Thø ba, çc lo¹i h×nh tæ chøc c¬ së vµ c¬ cÊu liªn kÕt kh¸c nhau cã thÓ phï hîp vµ cã Ých ®èivíi n«ng d©n ë çc vïng kh¸c nhau. VÝ dô, thùc tÕ cho thÊy h×nh thøc c©u l¹c bé khuyÕnn«ng cã vÎ phæ biÕn vµ thµnh c«ng ë vïng §ång b»ng S«ng Cöu Long n¬i mµ xu h−íngth−¬ng m¹i ho¸ n«ng nghiÖp m¹nh h¬n çc vïng kh¸c. ë MiÒn B¾c, sù kÕt hîp gi÷a h×nh 2 Mét vÝ dô kh¸c kh«ng ®−îc ®−a vµo ®©y mµ ®¨ ®−îc tr×nh bµy t¹i Héi th¶o Quèc gia lµ ph−¬ng ph¸p khuyÕnn«ng tõ n«ng d©n tíi n«ng d©n ë tæ chøc khuyÕn n«ng c¬ së, ®−îc giíi thiÖu th«ng qua mét dù ¸n ph¸t triÓnn«ng nghiÖp do GRET hç trî ë HuyÖn Tam §¶o.

13

thøc nhãm qu¶n lý vµ nhãm së thÝch n«ng d©n l¹i cã vÎ phï hîp h¬n. T−¬ng tù, ngay viÖc tæchøc çc nhãm së thÝch cña n«ng d©n còng ®· cã hµng lo¹t çch kh¸c nhau bëi çc nhãm cãthÓ ®−îc thµnh lËp dùa trªn çc së thÝch s¶n xuÊt gièng nhau, hoÆc ®¬n thuÇn lµ çc quyÒn lîikinh tÕ, vÞ trÝ ®Þa lý vµ/hoÆc çc ®¬n vÞ gia ®×nh më réng.

Cuèi cïng, mét ®iÒu râ rµng lµ çc thµnh phÇn cèt yÕu dÉn tíi sù ph¸t triÓn thµnh c«ng cña tæchøc khuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së lµ liªn tôc trao thªm tr¸ch nhiÖm cho cÊp nµy mét çchtÝch cùc. ViÖc nµy cÇn cã sù n©ng cao vÒ kü n¨ng lËp kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý kinh tÕ cho cÊp c¬së. Çc tØnh vµ çc dù ¸n ph¸t triÓn cã tiÕn bé nhÊt trong ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khuyÕn l©mlµ nh÷ng tØnh vµ dù ¸n ph¸t triÓn quan t©m nhiÒu nhÊt tíi ®µo t¹o çc kü n¨ng míi cho l·nh®¹o vµ khuyÕn n«ng viªn ë c¬ së ®Ó hä cã thÓ gióp ®ì n«ng d©n lµm quen víi kinh tÕ thÞtr−êng (çc kü n¨ng nh− ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý tÝn dông, çc ý t−ëng th«ng tin thÞ tr−êng vµph¸t triÓn kinh doanh v.v...). Tuy nhiªn, nh×n chung kh¶ n¨ng ®µo t¹o trong lÜnh vùc nµy cßnyÕu.

Çc ®Ò xuÊt chÝnh d−íi ®©y ®−îc çc ®¹i biÓu tham gia Héi th¶o Quèc gia ®−a ra liªn quantíi tæ chøc vµ m¹ng l−íi khuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së:

1. ChÝnh t¹i lóc nµy, rÊt cÇn thiÕt ph¶i cã çc h−íng dÉn chi tiÕt h¬n n÷a vÒ phÇn tæ chøcc¬ së cña hÖ thèng. Tuy nhiªn, nh− nhiÒu nghiªn cøu chuyªn ®Ò thÓ hiÖn ë ®©y, ®iÒucèt yÕu lµ ph¶i khuyÕn khÝch ®−îc tÝnh linh ho¹t vµ kh¶ n¨ng biÕn ®æi cho phï hîptrong m¹ng l−íi khuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së ë d−íi cÊp huyÖn. §iÒu quan trängnhÊt ë ®©y lµ ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn çc h−íng dÉn vÒ çc c¬ chÕ hç trî phï hîp (vÝ dô,vÒ chÕ ®é khen th−ëng, cung cÊp tµi chÝnh cho hÖ thèng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc)h¬n lµ ®−a ra çc h−íng dÉn cøng nh¾c vÒ çc chøc n¨ng cña tæ chøc c¬ së.

2. §Ó cã thÓ v−¬n tíi tÊt c¶ çc vïng n«ng th«n vµ çc hé n«ng d©n, cÇn ph¶i hç trî çctæ chøc khuyÕn n«ng khuyÕn l©m tù nguyÖn lÊy n«ng d©n lµm c¬ së. VÒ vÊn ®Ò nµyth× hiÖn cã rÊt nhiÒu kinh nghiÖm hay tõ kh¾p n¬i trong c¶ n−íc ®Ó cã thÓ tham kh¶ovµ rót ra bµi häc. Nh×n chung, m¹ng l−íi khuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së cã thÓ baogåm sù kÕt hîp cña khuyÕn n«ng viªn hîp ®ång lµm viÖc chuyªn tr¸ch hay b¸n thêigian (theo mïa vô) vµ çc ®¬n vÞ khuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së t×nh nguyÖn lÊy n«ngd©n lµm c¬ së. Çc m¹ng l−íi nµy ph¶i ho¹t ®éng cã sù liªn hÖ chÆt chÏ víi çc cÊpchÝnh quyÒn x·... T−¬ng lai ph¸t triÓn cña hÖ thèng cÇn ph¶i tËn dông tèt çc kinhnghiÖm hiÖn nay.

3. Çc khuyÕn n«ng viªn hîp ®ång ë c¬ së vµ ®¹i diÖn çc nhãm n«ng d©n nªn lµ ng−êithuéc ®Þa ph−¬ng, cã lßng nhiÖt t×nh vµ ®−îc tÝn nhiÖm, vµ hä ®−îc ng−êi d©n lùa chänvµ tin t−ëng. Hä cã thÓ cã lîi Ých c¨n cø vµo nç lùc lµm viÖc, hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc cñahä.

4. KhuyÕn n«ng viªn hîp ®ång chuyªn tr¸ch ë ®Þa ph−¬ng kh«ng nhÊt thiÕt lóc nµo còngph¶i cã ë cÊp x· vµ th«n b¶n. Trong nhiÒu tr−êng hîp, hîp lý h¬n lµ thuª khuyÕnn«ng viªn hîp ®ång theo mïa vô vµ hoÆc b¸n thêi gian c¨n cø vµo khèi l−îng c«ngviÖc. §iÒu nµy sÏ gióp cho viÖc thuª chÝnh n«ng d©n ®Þa ph−¬ng cã kinh nghiÖm vµ cãthÓ kÕt hîp ®−îc nh÷ng n«ng d©n giái vÒ kü thuËt cô thÓ nµo ®ã ë ®Þa ph−¬ng ®Ó hîp®ång víi hä nÕu cã yªu cÇu.

5. Çc tr¸ch nhiÖm chÝnh cña khuyÕn n«ng viªn hîp ®ång ë c¬ së hay ®¹i diÖn cña çcnhãm n«ng d©n cã thÓ bao gåm: tiÕp nhËn kü thuËt vµ th«ng tin míi; thuyÕt phôc çcn«ng d©n kh¸c ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p canh t¸c cã lîi cho m«i tr−êng; ho¹t ®éngnh− mét cÇu nèi gi÷a n«ng d©n vµ hÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m nhµ n−íc vµ çcdÞch vô hç trî kh¸c; vµ hç trî thu thËp th«ng tin ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ gi¸m s¸t trongc«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m.

14

6. Nh×n chung, c¶ çn bé khuyÕn n«ng huyÖn vµ c¬ së kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tham giaqu¸ nhiÒu vµo ho¹t ®éng cung cÊp vËt t− ®Çu vµo cho n«ng d©n. Tuy nhiªn cã hai t×nhhuèng mµ trong ®ã sù tham gia cña çn bé khuyÕn n«ng lµ cÇn thiÕt vµ phï hîp.Tr−íc hÕt, ë nhiÒu vïng hÎo l¸nh, cÇn ®¶m b¶o vËt t− ®Çu vµo ®Õn ®−îc tËn tay n«ngd©n, ®ång thêi lµ mét c¬ chÕ cÊp vèn cã thÓ lùa chän vµ t¨ng thu nhËp ®Þa ph−¬ng ëçc vïng ®ã. Vµ thø hai, trong tr−êng hîp mua b¸n h¹t gièng hay vËt t− míi, hoÆc ®ÆcbiÖt mµ kh«ng cã s½n trong hÖ thèng cung cÊp vËt t− th«ng th−êng hay phÝa t− nh©n.Tuy nhiªn, Nhµ n−íc cÇn t¨ng c−êng çc c¬ chÕ gi¸m s¸t ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng tæ chøckhuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ së ch¹y theo lîi nhuËn ç nh©n thay v× lîi Ých tËp thÓ vµcßn ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng.

Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng khuyÕn l©mPhÇn nµy tËp trung vµo nh÷ng kinh nghiÖm ®· thu ®−îc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi viÖcxuÊt hiÖn nhiÒu ph−¬ng ph¸p míi trong lËp kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng khuyÕn l©m, truyÒn th«ng,®µo t¹o n«ng d©n vµ ph¸t triÓn kü thuËt vµ tÝnh thÝch øng cña chóng ®èi víi çc ®iÒu kiÖn cñan«ng th«n ViÖt Nam.

Nh×n chung, cã bèn lÜnh vùc chÝnh vÒ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®ang ®−îc södông:

1. Çc m« h×nh tr×nh diÔn vµ tËp huÊn kü thuËt - chÝnh lµ c¬ së cña çc ch−¬ng tr×nhkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m nhµ n−íc ®−îc çc Trung T©m khuyÕn n«ng khuyÕn l©mtØnh sö dông.

2. LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång cã ng−êi d©n tham gia - bao gåm çc ph−¬ngph¸p nh− §¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia (PRA) ®ang ®−îc sö dông phæbiÕn trong çc dù ¸n cña çc c¬ quan tµi trî hay çc tæ chøc phi chÝnh phñ.

3. HuÊn luyÖn n«ng d©n - h×nh thøc c¬ b¶n cña Ch−¬ng tr×nh qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîpquèc gia cña Côc B¶o vÖ thùc vËt

4. DÞch vô th«ng tin ®¹i chóng - ®ang ®−îc tiÕp tôc ph¸t triÓn th«ng qua sù hîp t¸c gi÷ahÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m nhµ n−íc vµ çc tæ chøc th«ng tin ®¹i chóng kh¸cnhau.

§¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia (PRA)

B¸o ço ®Çu tiªn, vÒ §¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia (PRA) vµ viÖc ¸p dông ëViÖt Nam, cung cÊp mét çch nh×n tæng quan vÒ mét sè lÜnh vùc vµ dù ¸n kh¸c nhau ®−aPRA vµo ViÖt Nam. Dùa trªn nh÷ng kinh nghiÖm nµy, t¸c gi¶ nªu bËt mét sè ®iÒu kiÖn quanträng ®Ó cã thÓ sö dông PRA thµnh c«ng bao gåm: tÇm quan träng cña viÖc cung cÊp ®µo t¹odùa trªn kü n¨ng hîp lý; sù cÇn thiÕt ®Ó biÕn ®æi çc ph−¬ng ph¸p PRA cho phï hîp víi çc®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ë ®Þa ph−¬ng vµ çc truyÒn thèng v¨n ho¸; vµ sù cÇn thiÕt t×m ra çchliªn kÕt çc bµi tËp lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia míi, khi ®−îc thùc hiÖn ë cÊp céng ®ång, víithêi gian biÓu vµ hÖ thèng lËp kÕ ho¹ch cña nhµ n−íc.

Sau ®ã lµ hai nghiªn cøu chuyªn ®Ò m« t¶ chi tiÕt viÖc ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p vµ hÖ thèngnµy trong tr−êng hîp cña hai dù ¸n. Thø nhÊt lµ b¸o ço LËp kÕ ho¹ch, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ë th«n b¶n cã sù tham gia. B¸o ço nµy ®· tµi liÖu ho¸ çc kinh nghiÖm cña Ch−¬ng tr×nhPh¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn. Trong ch−¬ng tr×nh nµy, çc bµi tËpPRA th«n b¶n ®· ®−îc g¾n víi mét hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸ toµn diÖn. Tõ ®ã,PRA th«n b¶n çc vßng 1, 2, vµ 3 mét mÆt h×nh thµnh c¬ së cho viÖc lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m

15

cña tØnh vµ huyÖn, mÆt kh¸c cung cÊp sè liÖu vµ th«ng tin häc hái ®¸nh gi¸ cÇn thiÕt cho hÖthèng gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ cña ch−¬ng tr×nh. B¸o ço sau ®ã, cã tªn lµ Ph−¬ng ph¸p cã sùtham gia ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý vµ lËp kÕ ho¹ch cho vïng rõng ®Çu nguån, giíi thiÖukinh nghiÖm cña Dù ¸n qu¶n lý rõng ®Çu nguån cã sù tham gia cña ng−êi d©n ë huyÖn HoµnhBå. Dù ¸n nµy ®−îc thiÕt kÕ ®Ó thö nghiÖm çc ph−¬ng ph¸p vµ kü thuËt míi ®èi víi viÖcqu¶n lý kÕt hîp çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ môc tiªu lµ sÏ ®−îc ¸p dông réng r·ih¬n.

Mét trong nh÷ng bµi häc quan träng næi lªn tõ çc nghiªn cøu chuyªn ®Ò ®ã lµ kh«ng nªnt¸ch çc bµi tËp PRA nh− nh÷ng sù kiÖn rêi r¹c. Sù phï hîp cña hÖ thèng chØ trë nªn râ rµngnÕu nã ®−îc hoµ nhËp vµo mét hÖ thèng lín h¬n cã thÓ cung cÊp ho¹t ®éng gi¸m s¸t hîp lýh¬n cho çc bµi tËp lËp kÕ ho¹ch céng ®ång, còng nh− lµ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng cho khuyÕnn«ng viªn, çc nhµ l·nh ®¹o ë c¬ së vµ çc nhãm n«ng d©n ®Ó ®−a tiÕn tr×nh khuyÕn n«ngkhuyÕn l©m vÒ phÝa tr−íc.

Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp - huÊn luyÖn n«ng d©n

Mét lÜnh vùc lín kh¸c trong qu¸ tr×nh ®æi míi ph−¬ng ph¸p luËn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®·®−îc thùc hiÖn th«ng qua Ch−¬ng tr×nh Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp quèc gia, ®· vµ ®ang ho¹t®éng d−íi sù qu¶n lý cña Côc B¶o vÖ thùc vËt cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n tõn¨m 1992. B¸o ço tr×nh bµy ë ®©y - Ch−¬ng tr×nh Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM): métgi¶i ph¸p quan träng thiÕt thùc vµ hiÖu qu¶ ®èi víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m,giíi thiÖu tæng quan vÒ çc nguyªn lý thÓ hiÖn phÇn cèt lâi cña ch−¬ng tr×nh nµy, çc ph−¬ngph¸p h¹t nh©n bao gåm ®µo t¹o tiÓu gi¸o viªn vµ huÊn luyÖn n«ng d©n, còng nh− çc ho¹t®éng vµ thµnh qu¶ chÝnh cña nã. Ch−¬ng tr×nh b¾t ®Çu b»ng çch tËp trung vµo ho¹t ®éngqu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp ®ång ruéng, nh−ng sau ®ã ®· b¾t ®Çu më réng sang çc lo¹i c©ytrång l−¬ng thùc kh¸c, c©y trång hµng hãa vµ rau qu¶ trong sù hîp t¸c víi mét lo¹t çc tæchøc ®èi t¸c. T¹i Héi th¶o Quèc gia, ®· cã mét cuéc th¶o luËn thó vÞ, bµn vÒ kh¶ n¨ng bæsung cho nhau lín h¬n ph−¬ng ph¸p “®¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia" vµ ph−¬ngph¸p “huÊn luyÖn n«ng d©n", mµ theo ®ã PRA cã thÓ ®−îc sö dông cho lËp kÕ ho¹ch ph¸ttriÓn ë c¬ së kÕt hîp víi ho¹t ®éng huÊn luyÖn n«ng d©n ®Ó cã ®−îc sù gi¸m s¸t ®èi víi kÕho¹ch ë c¬ së mét çch cã hÖ thèng. MÆc dï ch−a rót ra ®−îc kÕt luËn g×, song còng cã métsè ®Ò xuÊt sau:

1. Çc ph−¬ng ph¸p luËn kh¸c nhau ë trªn cã kh¶ n¨ng bæ sung cho nhau rÊt quan trängvµ cã thÓ ®−îc kÕt hîp cã hiÖu qu¶ trªn ®ång ruéng. PRA lµ mét ph−¬ng ph¸p ph©ntÝch nhu cÇu vµ −u tiªn cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vµ ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓnth«n b¶n nh− lµ c¬ së ®Ó trao thªm tr¸ch nhiÖm ph¸t triÓn cho n«ng d©n. Çc m« h×nhtr×nh diÔn vµ ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn n«ng d©n ®Òu lµ çc ph−¬ng ph¸p häc tËp th«ngqua lµm viÖc vµ thÓ nghiÖm tÝnh phï hîp cña çc kü thuËt kh¸c nhau.

2. Çc m« h×nh tr×nh diÔn do khuyÕn n«ng khuyÕn l©m nhµ n−íc hç trî ë nhiÒu n¬ith−êng ®−îc lµm trªn diÖn réng vµ ®ßi hái ®Çu t− cao, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ chØ cã thÓthiÕt lËp mét sè m« h×nh tr×nh diÔn víi sè l−îng h¹n chÕ ë mét sè n¬i (dÔ dµng h¬n).CÇn tËp trung nç lùc vµo viÖc x©y dùng çc m« h×nh tr×nh diÔn nhá h¬n vµ gi¶m phÇn®Çu t− qu¸ cao ®Ó n«ng d©n cã thÓ qu¶n lý vµ thÊy phï hîp víi nguån lùc cña hä. NÕuchØ cÇn ®Çu t− Ýt, m« h×nh sÏ dÔ dµng ®−îc nh©n réng ra. Tõ quan ®iÓm nµy, hÖ thèngkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cÇn häc hái tõ kinh nghiÖm cña ch−¬ng tr×nh IPM trong viÖchç trî çc m« h×nh nhá cña n«ng d©n. ViÖc trao ®æi kinh nghiÖm nµy cÇn ph¶i ®−îckhuyÕn khÝch mét çch tÝch cùc gi÷a çc Tr¹m khuyÕn n«ng khuyÕn l©m vµ Tr¹m b¶ovÖ thùc vËt ë cÊp huyÖn.

16

3. Kinh nghiÖm tõ khuyÕn n«ng khuyÕn l©m dùa trªn PRA tõ l©u ®· ®−îc ng−êi d©n,th«n b¶n vµ l·nh ®¹o x· chÊp nhËn mét çch tÝch cùc ë nhiÒu n¬i. Tuy nhiªn, ph−¬ngph¸p PRA vÉn cßn kh¸ tèn kÐm vµ tèn thêi gian trong mét sè dù ¸n. §iÒu nµy cãnghÜa lµ çc tØnh vµ huyÖn kh«ng cã çc nguån vèn hç trî cña çc c¬ quan tµi trî haycña çc tæ chøc phi chÝnh phñ th× rÊt khã ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy trªn diÖn réng. Do®ã cÇn cã thªm nç lùc ®Ó biÕn ®æi çc ph−¬ng ph¸p vµ çch tiÕp cËn nµy cho phï hîpvíi çc t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng.

Th«ng tin vµ truyÒn th«ng

B¸o ço cuèi cïng trong phÇn nµy - Th«ng tin trong KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m, ®−a ra métçch ph©n tÝch vµ nh×n nhËn toµn diÖn cña sù ph¸t triÓn cña th«ng tin KhuyÕn n«ng khuyÕnl©m trong nh÷ng n¨m qua. §©y hiÖn lµ mét lÜnh vùc mµ phÇn lín çc ho¹t ®éng khi tiÕp cËntíi çc kªnh th«ng tin míi (nh− truyÒn h×nh, video vµ çc Ên phÈm) ®ang ngµy cµng phæ biÕnh¬n ë çc vïng n«ng th«n vµ khi ®ang cã thªm çc mèi liªn kÕt míi gi÷a dÞch vô khuyÕnn«ng khuyÕn l©m vµ çc tæ chøc th«ng tin ®¹i chóng. B¸o ço ®· tãm t¾t çc ho¹t ®éng th«ngtin cña Côc KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m ë Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ cña haiTrung t©m khuyÕn n«ng khuyÕn l©m TØnh (NghÖ An vµ Phó Thä). B¸o ço còng nªu bËt sùkh¸c nhau vÒ thùc tr¹ng th«ng tin gi÷a çc x· vïng xa x«i vµ çc x· Ýt xa x«i h¬n khi cho thÊyçch tiÕp cËn tíi çc lo¹i th«ng tin kh¸c nhau ®−îc thùc hiÖn còng rÊt kh¸c nhau. B¸o çocòng rót ra mét sè bµi häc tõ bèn n¨m thùc hiÖn çc ho¹t ®éng th«ng tin vµ ®−a ra çc ®ÒxuÊt sau cho t−¬ng lai:

1. CÇn cã thªm nhiÒu nguån vèn cÊp cho çc ho¹t ®éng th«ng tin khuyÕn n«ng, khuyÕnl©m c¶ ë cÊp trung −¬ng vµ çc cÊp ®ia ph−¬ng vµ cÇn t¨ng c−êng ®µo t¹o tiÓu gi¸oviªn vÒ çc kü n¨ng truyÒn th«ng vµ s¶n xuÊt Ên phÈm th«ng tin.

2. Çc ho¹t ®éng th«ng tin vµ truyÒn th«ng trong khuyÕn n«ng khuyÕn l©m cÇn ph¶i ®−îchîp t¸c chÆt chÏ mét mÆt víi çc tæ chøc th«ng tin phï hîp vµ mÆt kh¸c, víi çc tæchøc quÇn chóng (nh− Héi Phô n÷ vµ Héi N«ng d©n) bëi çc tæ chøc nµy còng ®ãngmét vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp th«ng tin vÒ kinh tÕ, x· héi cho n«ng d©n.

3. Çc vïng kh¸c nhau, çc d©n téc kh¸c nhau, kÓ c¶ nam giíi vµ n÷ giíi, tÊt c¶ ®Òu cÇncã çc lo¹i th«ng tin kh¸c nhau - kh¸c c¶ vÒ néi dung lÉn h×nh thøc. CÇn cã çc cuéckh¶o s¸t ®Ó t×m ra çc nhu cÇu th«ng tin cô thÓ nµy tr−íc khi b¾t ®Çu c«ng viÖc s¶nxuÊt çc Ên phÈm th«ng tin. §Æc biÖt, çc ho¹t ®éng thö nghiÖm cÇn ph¶i ®−îc tiÕnhµnh ë çc vïng nói, xa x«i, hÎo l¸nh ®Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn tíi çc nguånth«ng tin phï hîp cña ®ång bµo çc d©n téc thiÓu sè ë ®ã.

Çc chuyªn ®Ò trong KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m

§µo t¹o KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m

Mét th«ng ®iÖp ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn trong nhiÒu b¸o ço t¹i Héi th¶o Quèc gia lµsù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c−êng hÖ thèng ®µo t¹o khuyÕn n«ng khuyÕn l©m (KNKL). Kh¶ n¨ng®µo t¹o chÝnh thèng hiÖn cßn rÊt yÕu, c¶ ë cÊp d¹y nghÒ lÉn cÊp chuyªn m«n. Ng−êi ta còngnhËn ra r»ng trong khi çc kü n¨ng kü thuËt cña çc khuyÕn n«ng viªn nh×n chung lµ tèt, th×hä cßn thiÕu kinh nghiÖm vÒ çc ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng khuyÕn l©m míi vµ vÒ çc kün¨ng qu¶n lý kinh tÕ x· héi cÇn thiÕt.

B¸o ço tr×nh bµy trong phÇn nµy nh×n vµo Çc vÊn ®Ò vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nhgi¶ng d¹y l©m nghiÖp x· héi cho c«ng t¸c ®µo t¹o çn bé l©m nghiÖp bËc ®¹i häc vµ cao

17

®¼ng. B¸o ço nµy dùa trªn kinh nghiÖm cña Ch−¬ng tr×nh Hç trî L©m nghiÖp X· héi hiÖn®ang hç trî ph¸t triÓn mét néi dung ®µo t¹o míi cho 5 tr−êng ®¹i häc cã gi¶ng d¹y l©mnghiÖp cña ViÖt Nam. B¸o ço tr×nh bµy tõng b−íc trong qu¸ tr×nh x©y dùng gi¸o tr×nh gi¶ngd¹y mµ kÕt qu¶ lµ cã mét kho¸ chuyªn ngµnh vÒ l©m nghiÖp x· héi ®ang ®−îc thùc hiÖn ëtr−ëng §¹i häc L©m nghiÖp Xu©n Mai. Mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ trong b¸o ço nµy t¨ngc−êng kh¶ n¨ng ®µo t¹o liªn quan tíi nhiÒu qu¸ tr×nh mãc nèi víi nhau: i) t¨ng c−êng tæ chøc(x©y dùng çc ph−¬ng tiÖn hç trî vµ çc khu thùc ®Þa ®Ó thùc hµnh vµ ®µo t¹o dùa trªn thùc®Þa); ii) t¨ng c−êng çn bé (t¨ng c−êng kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña çn bé vÒ çc ph−¬ng ph¸pvµ çch tiÕp cËn míi, bao gåm çc thay ®æi trong hµnh vi vµ çch ®èi xö cÇn cã trong khuyÕnn«ng khuyÕn l©m); vµ iii) ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y (Ph¶n ¸nh thùc tÕ hiÖn t¹i cña çcthay ®æi trong qu¶n lý l©m nghiÖp ë ViÖt Nam, mµ trong ®ã ®Êt rõng trèng ®ang ®−îc giaocho n«ng d©n ®Ó qu¶n lý trªn c¬ së hé gia ®×nh).

Trong héi th¶o, vÊn ®Ò ®µo t¹o trong khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®−îc th¶o luËn rÊt s«i næi vµh÷u Ých tõ ®ã mét lo¹t çc ®Ò xuÊt râ rµng vµ cô thÓ sau ®−îc ®−a ra:

1. Ngay t¹i thêi ®iÓm nµy, ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng −u tiªn hµng ®Çu ®Ó tiÕp tôc sùph¸t triÓn thµnh c«ng cña hÖ thèng KNKL quèc gia. Trong vÊn ®Ò nµy, −u tiªn ®−îc®Æt ra tr−íc hÕt lµ ®µo t¹o ai tr−íc vµ tæ chøc ®µo t¹o nµo sÏ ®i ®Çu trong c«ng t¸c ®µot¹o nµy. Trong hÖ thèng th× cã qu¸ nhiÒu ng−êi cÇn ®µo t¹o cã hiÖu qu¶ ngay mét lóctrong khi l¹i cã qu¸ Ýt nguån lùc.

2. B−íc ®i ®Çu tiªn trong viÖc x©y dùng hÖ thèng ®µo t¹o KNKL lµ n©ng cao kh¶ n¨ngcho çc tæ chøc ®µo t¹o vµ b¶n th©n nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c ®µo t¹o. Tr−íc hÕt cÇntËp trung vµo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Ó x©y dùng mét ®éi ngò tiÓu gi¸o viªnKNKL ®−îc ®µo t¹o tèt, tr−íc khi tiÕn hµnh ®µo t¹o trªn diÖn réng. CÇn cã mét nç lùclín dµnh cho viÖc ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vµ çc ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ngd¹y. ChØ khi ®ã míi cã thÓ cung cÊp çc ho¹t ®éng ®µo t¹o cã hiÖu qu¶ vµ hÖ thèngcho çc Trung t©m KNKL tØnh vµ çc çn bé hiÖn tr−êng cña hä.

3. C¬ së tæ chøc cho ®µo t¹o KNKL còng cÇn ph¶i ®−îc g¶i quyÕt. HiÖn t¹i, cã qu¸nhiÒu tæ chøc tham gia vµo çc ho¹t ®éng ®µo t¹o khuyÕn n«ng khuyÕn l©m mµ kh«ngcã mét kÕ ho¹ch tæng thÓ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm tæ chøc nµo th× nªn lµm çi g×. MéthiÖn t−îng th«ng th−êng lµ çc tæ chøc ®µo t¹o ë gÇn ng−êi cÇn ®µo t¹o nhÊt th× l¹ikh«ng tham gia trùc tiÕp c«ng t¸c ®µo t¹o ë ®Êy - mµ çc kho¸ häc vµ gi¸o viªn l¹i tõn¬i kh¸c ®em tíi. VÝ dô, çc tr−êng ®µo t¹o d¹y nghÒ cña tØnh d−êng nh− rÊt phï hîpvíi c«ng t¸c lµm dÞch vô cho çc nhu cÇu ®µo t¹o KNKL cña ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªnhiÕm khi hä ®−îc tham dù vµo KNKL vµ chÝnh hä còng ®ang cÇn çc nguån lùc lín ®Ócã thÓ cung cÊp çc dÞch vô ®µo t¹o hîp lý.

4. Trong khi çc kü n¨ng kü thuËt cña çn bé khuyÕn n«ng th−êng lµ tèt vµ cã trong hÇukh¾p çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o hiÖn cã, th× ®Æc biÖt l¹i thiÕu çc kinh nghiÖm vÒ çcph−¬ng ph¸p KNKL míi, çc kü n¨ng tiÕp thÞ vµ qu¶n lý kinh tÕ, çc khÝa c¹nh x· héicña khuyÕn n«ng khuyÕn l©m. Çc khÝa c¹nh nµy cÇn ph¶i cã ®−îc sù −u tiªn trongtrong ho¹t ®éng ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vµ çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o míitrong t−¬ng lai.

5. NhiÒu dù ¸n do n−íc ngoµi tµi trî ®ang hç trî çc ho¹t ®éng ®µo t¹o nh−ng çc dù ¸nnµy th−êng thiÕu sù ®iÒu phèi vµ hîp t¸c. §èi víi çc dù ¸n, còng th−êng cã xuh−íng lµ ®−a çc chuyªn gia tõ bªn ngoµi vµo ®Ó tho¶ m·n çc nhu cÇu ®µo t¹o tr−ícm¾t h¬n lµ tËp trung x©y dùng n¨ng lùc cho çc tæ chøc quèc gia vµ c¬ së vÒ l©u dµi.CÇn nhÊn m¹nh h¬n n÷a vµo viÖc phèi kÕt hîp çc hç trî n−íc ngoµi ®Ó cã ®−îc çchtèt nhÊt ®¹t ®−îc ®iÒu ®Ò cËp tíi ë trªn.

18

NhËn thøc vÒ giíi trong KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m

B¸o ço nµy, n©ng cao NhËn thøc vÒ giíi trong khuyÕn n«ng sù kh¸c nhau cña nam giíi vµn÷ giíi vÒ çch tham gia vµ truyÒn ®¹t b¾t ®Çu tõ nhËn thøc r»ng nhiÒu ch−¬ng tr×nh khuyÕnn«ng trong qu¸ khø ®· kh«ng thÓ v−¬n tíi ®a sè ng−êi nghÌo ë n«ng th«n, v× ®a sè ng−êinghÌo Êy lµ n÷ giíi. B¸o ço nµy dùa trªn mét bé phim video ®−îc thùc hiÖn cïng víi métnhãm phô n÷ d©n téc Dao ë tØnh Yªn B¸i. Trong phim çc phô n÷ Dao nãi vÒ viÔn c¶nht−¬ng lai cña hä, cuéc sèng hiÖn t¹i cña hä vµ mét sè ®Ò xuÊt muèn cã hç trî tõ phÝa dÞch vôKNKL. §iÒu næi lªn râ rµng tõ b¸o ço nµy lµ cÇn ph¸t triÓn çc ph−¬ng ph¸p KNKL h−íngvµo n÷ giíi trong t−¬ng lai tõ cÊp quèc gia cho tíi cÊp c¬ së ®Ó tho¶ m·n çc nhu cÇu nµy. Tõ®ã cã mét sè ®Ò xuÊt sau:

1. ViÖc nµy gåm cã: x¸c ®Þnh çc doanh nh©n n÷ ë ®Þa ph−¬ng, nh÷ng ng−êi s½n sµng®ãng mét vai trß tÝch cùc trong ho¹t ®éng KNKL ë ®Þa ph−¬ng vµ c¶ çc c«ng viÖclµm kinh tÕ, x©y dùng çc dÞch vô th«ng tin vµ çc ho¹t ®éng KNKL phï hîp víi nhucÇu th«ng tin cña n÷ giíi.

2. Hç trî ph¸t triÓn kü n¨ng l·nh ®¹o cña n÷ giíi c¶ ë cÊp c¬ së vµ trong hÖ thèngKNKL, vµ ®−a xu h−íng chñ ®¹o trong nhËn thøc vÒ giíi vµo çc chÝnh s¸ch, h−íngdÉn vµ ph−¬ng thøc lµm viÖc cña tæ chøc khuyÕn n«ng khuyÕn l©m.

KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®èi víi ®ång bµo d©n téc miÒn nói

Hai b¸o ço cuèi cïng trong phÇn nµy xem xÐt vÊn ®Ò lµm thÕ nµo ®Ó cung cÊp çc dÞch vôKhuyÕn n«ng khuyÕn l©m hîp lý vµ hiÖu qu¶ cho çc hé n«ng d©n ®ång bµo d©n téc thiÓu sèsèng ë çc vïng nói xa x«i, hÎo l¸nh.

B¸o ço vÒ KhuyÕn n«ng ®èi víi ®ång bµo d©n téc miÒn nói phÝa B¾c b¾t ®Çu b»ng phÇntãm t¾t thùc tr¹ng cña hÖ thèng trong mét vµi tØnh miÒn nói phÝa B¾c. So víi çc tØnh ®ångb»ng, çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ë çc vïng nµy bÞ h¹n chÕ bëi khã kh¨n trong truyÒn th«ngvµ c¬ së h¹ tÇng, h¹n chÕ vÒ ng©n s¸ch, vµ TÝn dông - TiÕt kiÖm, t×nh tr¹ng thiÕu çn bénghiªm träng, ®Æc biÖt çn bé khuyÕn n«ng lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè. B¸o ço tiÕp tôc ph©ntÝch mét sè nguyªn nh©n thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cña çc kü thuËt míi mµ ®· ®−îc giíi thiÖuvµo nh÷ng vïng nµy trong thêi gian qua. Trªn c¬ së ®ã, b¸o ço ®−a ra mét sè kiÕn nghÞ côthÓ nh»m c¶i tiÕn ho¹t ®éng bao gåm çc biÖn ph¸p thiÕt lËp m¹ng l−íi khuyÕn n«ng khuyÕnl©m c¬ së ®Ó t¨ng c−êng sù tiÕp cËn, më réng ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o khuyÕn n«ng khuyÕn l©m®Ó t¨ng tÝnh phï hîp cña khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®èi víi n«ng d©n trong vïng, vµ çc biÖnph¸p chÝnh s¸ch ®Ó hç trî sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng.

B¸o ço tiÕp theo, vÒ BiÕn ®æi çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng khuyÕn l©m cho phï hîp víitÝnh da d¹ng cña çc diÒu kiÖn canh t¸c ë miÒn nói, nh×n mét çch chi tiÕt h¬n vµo sù thÝchøng cña çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng khuyÕn l©m hiÖn nay ®èi víi çc nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖncña n«ng d©n sèng ë vïng miÒn nói. Sö dông vÝ dô vÒ canh t¸c ng« ë vïng miÒn nói phÝaB¾c, b¸o ço nµy ®· chØ ra ®é ®a d¹ng lín nh− thÕ nµo cña çc hÖ thèng canh t¸c ë miÒn nói,®ång thêi nªu ra çc khã kh¨n vµ th¸ch thøc ®èi víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m.Trong t×nh h×nh ®ã, çc m« h×nh hay c«ng thøc kü thuËt tiªu chuÈn khã mµ cã thÓ ho¹t ®éng®−îc. CÇn cã thËt nhiÒu çc ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau vÒ mÆt ph¸t triÓn c«ng nghÖ h−íng vµokÕt hîp çc kü thuËt vµ/hoÆc çc ®Çu vµo víi çc c«ng nghÖ hiÖn cã.

19


PhÇn cuèi cïng nµy bao gåm hai ph¸t biÓu quan träng ®−îc tr×nh bµy vµo phiªn häp cuèi cñaHéi th¶o Quèc gia. Thø nhÊt, tõ ®Þnh h−íng cña Côc KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m, nãi ng¾ngän vÒ çc −u tiªn vµ th¸ch thøc trong t−¬ng lai ®èi víi dÞch vô khuyÕn n«ng khuyÕn l©mtrong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2000 vµ sau ®ã. Çc th¸ch thøc chÝnh sÏ bao gåm sù c¹nhtranh ngµy cµng t¨ng lªn m·nh liÖt trªn thÞ tr−êng thÕ giíi vµ khu vùc ®èi víi n«ng s¶n, nhucÇu t×m viÖc lµm cã Ých cho lùc l−îng lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n, gi¶i quyÕt çc hËu qu¶tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, thiÕt lËp duy tr× m«i tr−êng sinh th¸i víi sö dông ®Êt bÒnv÷ng. Trong t×nh h×nh nµy, vai trß kÐp cña KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m sÏ lµ mét mÆt hç trîqu¸ tr×nh th−¬ng m¹i ho¸ kinh tÕ n«ng nghiÖp, trong khi mÆt kh¸c ph¶i ®ãng gãp cho nç lùcph¸t triÓn n«ng th«n nãi chung. N©ng cao tr×nh ®é kü n¨ng vµ chuyªn m«n cña çn békhuyÕn n«ng khuyÕn l©m ë tÊt c¶ çc cÊp ®−îc xem lµ mét trong nh÷ng phÇn quan träng ®Ót¹o ra mét hÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m hoµn thiÖn. Thªm vµo ®ã, çc c«ng nghÖ vµph−¬ng ph¸p míi ®Òu cÇn ®−îc biÕn ®æi cho phï hîp víi hÖ thèng vµ ®iÒu kiÖn cña n«ng th«nViÖt Nam.

B¸o ço cuèi cïng thÓ hiÖn mét çch nh×n réng h¬n vÒ Çc xu h−íng quèc tÕ trong bèi c¶nhcña çc dÞch vô KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m phï hîp víi ViÖt Nam. B¸o ço ph¸t triÓn métchñ ®Ò x−¬ng sèng xuyªn suèt qua nhiÒu nghiªn cøu chuyªn ®Ò vµ b¸o ço kü thuËt tr−íc ®ã,hay cßn cã thÓ nãi lµ ph¸t triÓn çc dÞch vô KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m bÒn v÷ng vµ cã hiÖuqu¶: “... chóng ta ph¶i xem xÐt çch n«ng d©n hîp t¸c víi çc cÊp chÝnh quyÒn - mét qu¸tr×nh ®−îc xem nh− lµ sù phèi kÕt hîp - mµ sÏ t¹o ra çc dÞch vô míi m¹nh h¬n cã thÓ ®−îcthùc hiÖn thµnh c«ng hoÆc lµ bëi ChÝnh phñ hoÆc lµ bëi riªng céng ®ång”. B¸o ço kh¸m ph¸çc ph−¬ng ¸n vµ c¬ chÕ kh¸c nhau ®ang cã s½n ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh phèi kÕt hîp nµy. Çcph−¬ng ¸n ®ã bao gåm hç trî ®èi víi çc tæ chøc n«ng d©n, n©ng cao çc yªu cÇu ®èi víi çcdÞch vô tõ bªn ngoµi, t¹o ra mét diÔn ®µn ®Ó qua ®ã çc tæ chøc vµ ç nh©n cã liªn quan tËptrung vµo çch qu¶n lý çc thay ®æi trong n«ng nghiÖp, thÓ chÕ ho¸ çc hîp ®ång c«ng t¸c, vµçc ph−¬ng ¸n kh¸c nhau ®Ó bï ®¾p chi phÝ ®ãng gãp cho tÝnh bÒn v÷ng. B¸o ço kÕt thócb»ng phÇn nhËn thøc r»ng yªu cÇu vµ nhu cÇu cña n«ng d©n sÏ lu«n lu«n lín h¬n çc nguånlùc cña KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m. Trong khi çc tæ chøc n«ng d©n cã thÓ lµ ph−¬ng thøc tètnhÊt ®Ó tù n«ng d©n kh¸m ph¸ xem mét kü thuËt cô thÓ phï hîp nh− thÕ nµo ®èi víi kinh tÕvµ hÖ canh t¸c cña hä, dÞch vô khuyÕn n«ng khuyÕn l©m cÇn x¸c ®Þnh çc nhiÖm vô chÝnh vµnªn ®−a nguån ®Çu vµo tuy h¹n chÕ song v« cïng quan träng cña hÖ thèng vµo ®©u ®Ó cã thÓhç trî qu¸ tr×nh nµy.

20

Ph¸t biÓu khai m¹c héi th¶o quèc gia vÒkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cña thø tr−ëngbé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

NguyÔn Quang Hµ

KÝnh th−a çc vÞ kh¸ch quý

Th−a çc vÞ ®¹i biÓu

Ngµy 2 th¸ng 3 n¨m 1993 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 13/CP quy ®Þnh vÒ c«ng t¸ckhuyÕn n«ng ë ViÖt Nam. Ngay sau khi NghÞ ®Þnh 13/CP ra ®êi, hÖ thèng khuyÕn n«ng trongc¶ n−íc ®· ®−îc h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng.

Qua h¬n 4 n¨m thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh phñ, c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®· cãnh÷ng b−íc ph¸t triÓn lín, mét ®éi ngò çn bé lµm khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®· tõng b−íctr−ëng thµnh, néi dung ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m còng ®· phong phó ®a d¹ng giópcho bµ con n«ng d©n ë nhiÒu vïng trong c¶ n−íc ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh, n©ng cao dÇn®êi sèng cña n«ng d©n. Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh c«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®·gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n.

Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam khuyÕn n«ng khuyÕn l©m vÉn lµ mét c«ng viÖc míi mÎ nªn kh«ngtr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, nh÷ng viÖc ch−a lµm ®−îc. H¬n n÷a chóng ta ®ang ë trong thêikú chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã ®Þnh h−íngx· héi chñ nghÜa nªn còng cßn nhiÒu khã kh¨n, nhiÒu h¹n chÕ vÒ ph−¬ng ph¸p ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng khuyÕn l©m.

Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n tæ chøc Héi th¶o Quèc gia vÒ khuyÕn n«ng khuyÕnl©m lÇn nµy nh»m ®¸nh gi¸ l¹i thùc tÕ hiÖn t¹i cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m vµ trao®æi çc kinh nghiÖm cã ®−îc trong ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m tõ çc vïng kh¸cnhau trong c¶ n−íc vµ ®ãng gãp cho viÖc ph¸t triÓn çc chÝnh s¸ch trong t−¬ng lai ®Ó tiÕp tôcthùc hiÖn NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh phñ vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng.

Thay mÆt L·nh ®¹o Bé n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, t«i xin nhiÖt liÖt chóc mõng çcvÞ kh¸ch quý, çc vÞ ®¹i biÓu ®· ®Õn tham dù buæi Héi th¶o ngµy h«m nay. T«i mong r»ngb»ng nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ trong ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ë ®¬n vÞ m×nh, ®Þaph−¬ng m×nh, çc vÞ ®¹i biÓu sÏ ®ãng gãp tÝch cùc cho thµnh c«ng cña Héi th¶o.

Mét lÇn n÷a xin chóc çc quý kh¸ch vµ çc vÞ ®¹i biÓu dåi dµo søc kháe.

Chóc Héi th¶o thµnh c«ng tèt ®Ñp.

Hµ Néi, ngµy 18 th¸ng 11 n¨m 1997

21

Thø tr−ëng Bé N«ng NghiÖp vµ PTNT NguyÔn Quang Hµ khai m¹cHéi th¶o quèc gia vÒ KINH NGHIÖM - KL

Toµn c¶nh Héi th¶o quèc gia khuyÕn n«ng khuyÕn l©m th¸ng 11/1997

22

§¹i biÓu tham dù Héi th¶o quèc gia vÒ KNKL

C¸n bé khuyÕn n«ng ®ang h−íng dÉn bµ con n«ng d©nsö dông m¸y tÏ ng« quay tay ë Lµo Cai

23

Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n

Héi th¶o KhuyÕn n«ng l©m Quèc gia

®¸nh gi¸ chung toµn quèc vµ

b¸o c¸o chuyªn ®Ò cña c¸c tØnh

24

B¸O ÇO CHUNG VÒ KHUYÕN N¤NG KHUYÕN l©Më VIÖT NAM (1993 - 1997)

Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT

Môc tiªu tæng qu¸t cña khuyÕn n«ng

§−êng lèi ®æi míi cña nhµ n−íc ViÖt Nam 10 n¨m qua ®· ®em l¹i nh÷ng thay ®æi to lín chonÒn kinh tÕ vµ x· héi trªn ph¹m vi c¶ n−íc. ë n«ng th«n, hé gia ®×nh trë thµnh ®¬n vÞ s¶nxuÊt tù chñ ®−îc giao ®Êt æn ®Þnh, l©u dµi. Ng−êi n«ng d©n ®ang ë trong thêi kú thÝch nghinhanh chãng víi hÖ thèng giao ®Êt, chuyÓn ®æi kinh tÕ hé tõ tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng n¨ng ®éng. Nh÷ng thay ®æi tõng b−íc nhanh chãng nµy cã nghÜalµ çc hé gia ®×nh n«ng d©n ®ang cÇn nh÷ng th«ng tin t− vÊn ®Ó t¨ng thu nhËp.

Ng−êi n«ng d©n sèng trong céng ®ång cña hä, hiÖn nay céng ®ång n«ng th«n cã 3 vÊn ®Ò bøcxóc: xo¸ ®ãi nghÌo, hîp t¸c x·, viÖc lµm. V× vËy môc tiªu tæng qu¸t cña khuyÕn n«ng lµ ph¸ttriÓn n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n mµ chñ thÓ lµ ng−êi n«ng d©n míi trong thêi kúc«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.

ChÝnh s¸ch vÒ khuyÕn n«ngChÝnh s¸ch vÒ khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m cña ChÝnh phñ ®−îc ph¶n ¸nh trong NghÞ ®Þnh sè13/CP ngµy 02/03/ 1993 vÒ “Quy ®Þnh c«ng t¸c khuyÕn n«ng” vµ trong Th«ng t− liªn Bé sè021LB-TT ngµy 02/08/1993 vÒ h−íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 13/CP. Çc chÝnh s¸ch ®ã baogåm:

• Thµnh lËp hÖ thèng khuyÕn n«ng cña Nhµ n−íc tõ cÊp trung −¬ng ®Õn cÊp huyÖn víi sèl−îng çn bé trong biªn chÕ nhµ n−íc vµ m¹ng l−íi khuyÕn n«ng viªn ë cÊp x· theo chÕ®é hîp ®ång. KhuyÕn khÝch vµ cho phÐp thµnh lËp çc tæ chøc khuyÕn n«ng tù nguyÖncña çc c¬ quan nghiªn cøu, ®µo t¹o, çc ®oµn thÓ vµ çc tæ chøc kinh tÕ x· héi, çc çnh©n ë trong vµ ngoµi n−íc.

• Nguån vèn cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc ®−îc h×nh thµnh tõ:

- Ng©n s¸ch nhµ n−íc cÊp hµng n¨m

- Tµi trî cña çc tæ chøc vµ ç nh©n trong n−íc vµ ngoµi n−íc

- Thu cña n«ng d©n mét phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm t¨ng thªm nhê ¸p dông khuyÕn n«ng(nguån vèn cho ho¹t ®éng cña çc tæ chøc khuyÕn n«ng tù nguyÖn do chÝnh tæ chøc®ã tù trang tr¶i).

• ChÝnh s¸ch ®èi víi çn bé khuyÕn n«ng:

- Çn bé KN ®−îc Nhµ n−íc ®µo t¹o vÒ kü n¨ng vµ nghiÖp vô KN

- Çn bé KN ®i c«ng t¸c t¹i c¬ së ®−îc h−ëng mét kho¶n phô cÊp ngoµi l−¬ng

- Çn bé KN cã thÓ ký hîp ®ång kü thuËt víi n«ng d©n vµ ®−îc nhËn th−ëng theo hîp®ång.

25

Thùc tr¹ng c«ng t¸c khuyÕn n«ngTriÓn khai thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh phñ vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng, tõ n¨m 1993mét hÖ thèng cña khuyÕn n«ng nhµ n−íc ®· ®−îc thµnh lËp tõ Trung −¬ng ®Õn cÊp huyÖn.

CÊp trung −¬ng

Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m thuéc Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cã nhiÖm vôqu¶n lý nhµ n−íc vÒ trång trät (trõ trång rõng), ch¨n nu«i vµ chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸ckhuyÕn n«ng khuyÕn l©m trong ph¹m vi c¶ n−íc. HiÖn t¹i sè l−îng çn bé cña Côc gåm 65ng−êi ®Òu cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc thuéc çc ngµnh trång trät, ch¨n nu«i vµ l©msinh.

CÊp tØnh

HiÖn nay tÊt c¶ 61 tØnh, thµnh phè trong c¶ n−íc ®Òu ®· thµnh lËp çc Trung t©m khuyÕn n«ngtrùc thuéc Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. Kh¸c víi Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕnl©m võa qu¶n lý nhµ n−íc vÒ s¶n xuÊt vµ khuyÕn n«ng, çc Trung t©m khuyÕn n«ng chØ lµmnhiÖm vô khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh, nh−ng cã mét sè Trung t©m lµm c¶ nhiÖm vô vÒ s¶nxuÊt gièng vµ mét sè lµm c¶ nhiÖm vô nghiªn cøu khoa häc, nh− Trung t©m khoa häc küthuËt vµ khuyÕn n«ng NghÖ An, Trung t©m khuyÕn n«ng, gièng vµ khoa häc kü thuËt Th¸iNguyªn. Tæng sè çn bé ë çc Trung t©m kho¶ng 800 ng−êi, trung b×nh mçi Trung t©m cãkho¶ng 12-15 ng−êi trong ®ã 70% cã tr×nh ®é ®¹i häc çc lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i, l©msinh, thuû s¶n vµ kinh tÕ n«ng nghiÖp.

CÊp huyÖn

Kho¶ng 70% trong tæng sè gÇn 600 huyÖn trong c¶ n−íc ®· thµnh lËp ®−îc Tr¹m khuyÕnn«ng, víi tæng biªn chÕ kho¶ng 2.000 çn bé khuyÕn n«ng, trung b×nh mçi Tr¹m cã 3-5ng−êi víi tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt çc ngµnh trång trät, ch¨n nu«i, l©m sinh. Tuynhiªn, ë mét sè tØnh çc Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn trùc thuéc Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh vÒmäi mÆt, cßn mét sè tØnh th× l¹i trùc thuéc UBND huyÖn vÒ tæ chøc vµ quan hÖ víi Trung t©mkhuyÕn n«ng tØnh vÒ chuyªn m«n. Mét sè tØnh kh«ng thµnh lËp Tr¹m khuyÕn n«ng riªng mµPhßng n«ng nghiÖp huyÖn lµm c¶ nhiÖm vô khuyÕn n«ng, hoÆc thµnh lËp Ban khuyÕn n«nggåm çc çn bé kiªm nhiÖm tõ çc phßng chøc n¨ng cña huyÖn.

CÊp c¬ së

Theo NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t− 02/LB-TT vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng th× ëçc x· hoÆc côm x· ®−îc x©y dùng m¹ng l−íi khuyÕn n«ng viªn theo chÕ ®é hîp ®ång.Nh−ng hiÖn nay phÇn lín çc tØnh ®Òu ch−a cã m¹ng l−íi khuyÕn n«ng ë cÊp c¬ së. Nguyªnnh©n chñ yÕu do kh«ng cã nguån kinh phÝ ®Ó tr¶ phô cÊp cho ®éi ngò khuyÕn n«ng viªn. Tuynhiªn ë mét sè tØnh ®· thµnh lËp khuyÕn n«ng viªn cÊp x· hoÆc céng t¸c viªn khuyÕn n«ng ëx· víi chÕ ®é hîp ®ång hµng n¨m hoÆc thêi vô. VÝ dô ë H¶i Phßng cã 120 khuyÕn n«ng viªnlµm viÖc ë 120 x· do Thµnh phè tr¶ phô cÊp, ë An Giang cã 233 céng t¸c viªn ®ang ho¹t®éng ë 137 x·, hoÆc ë CÇn Th¬ cã 611 céng t¸c viªn ho¹t ®éng t¹i çc Êp, Phó Thä cã 800khuyÕn n«ng viªn c¬ së...

26

Ngoµi ra ë mét sè n¬i ®· x©y dùng h×nh thøc C©u l¹c bé khuyÕn n«ng, c©u l¹c bé n«ng d©ngiái, c©u l¹c bé khuyÕn n«ng trÎ... Çc h×nh thøc nµy ®· tËp hîp ®−îc çc hé n«ng d©n kh¸gi¶, çc hé biÕt lµm ¨n vµ nhiÖt t×nh víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng.

T¹i çc ®Þa bµn cã ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ho¹t ®éng khuyÕn n«ng víi nguån vèn tµi trî n−ícngoµi th× ®Òu x©y dùng tæ chøc khuyÕn n«ng th«n b¶n, th«ng th−êng lµ Ban qu¶n lý th«n b¶n(hoÆc Ban ph¸t triÓn lµng...) vµ çc nhãm së thÝch, nhãm trî gióp...

Nh− vËy mét hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng nhµ n−íc ®· ®−îc h×nh thµnh tuy ch−a hoµnchØnh, ®ång thêi b−íc ®Çu çc tæ chøc khuyÕn n«ng cña n«ng d©n còng ®· ®−îc x©y dùng ëcÊp c¬ së.

Bªn c¹nh hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng nhµ n−íc, mét sè tæ chøc khuyÕn n«ng tù nguyÖncña çc ç nh©n hoÆc tæ chøc còng ®· ®−îc thµnh lËp. Çc c¬ quan khoa häc nh− ViÖn,Tr−êng, Trung t©m, çc c¬ së s¶n xuÊt gièng... ®Òu tham gia ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. Çc tæchøc ®oµn thÓ quÇn chóng nh− Héi n«ng d©n, Héi phô n÷, §oµn thanh niªn, Héi cùu chiÕnbinh, Héi lµm v−ên, çc c«ng ty ngµnh hµng... còng tham gia ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. DovËy c«ng t¸c khuyÕn n«ng cã tÝnh x· héi ho¸ cao.

Néi dung khuyÕn n«ng• Phæ biÕn nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn vÒ trång trät, ch¨n nu«i, chÕ biÕn,

b¶o qu¶n n«ng, l©m, thuû s¶n vµ nh÷ng kinh nghiÖm ®iÓn h×nh s¶n xuÊt giái, chuyÓn ®æic¬ cÊu kinh tÕ.

• Båi d−ìng vµ ph¸t triÓn kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ cho n«ng d©n ®Ó s¶n xuÊt, dÞch vô, kinhdoanh, th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, gi¸ c¶ n«ng s¶n ®Ó n«ng d©n bè trÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®¹thiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

• DÞch vô gièng, vËt t− kü thuËt ®Ó x©y dùng m« h×nh.

Trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh ®ã, çc c¬ quan khuyÕn n«ng hiÖn nay ®ang tËp trung vµo çcho¹t ®éng sau:

• TËp huÊn nh÷ng tiÕn bé kü thuËt míi cho n«ng d©n.

• X©y dùng çc m« h×nh tr×nh diÔn.

• Tæ chøc tham quan, héi th¶o ®Çu bê cho n«ng d©n häc tËp kinh nghiÖm lÉn nhau.

• Tuyªn truyÒn kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm khuyÕn n«ng trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹ichóng

• XuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh ®Õn ng−êi n«ng d©n çc Ên phÈm khuyÕn n«ng nh− s¸ch nhá, tranh¶nh, tê gÊp...

Çc ho¹t ®éng cña khuyÕn n«ng thêi gian qua chñ yÕu míi chØ tËp trung vµo chuyÓn giao küthuËt, cßn çc néi dung båi d−ìng kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ hé gia ®×nh n«ng d©n vµ th«ng tinthÞ tr−êng gióp n«ng d©n gi¶i quyÕt “®Çu ra” th× lµm ch−a ®−îc nhiÒu.

Çch tiÕp cËn khuyÕn n«ngDo cã nhiÒu tæ chøc kh¸c nhau ho¹t ®éng khuyÕn n«ng nªn çch tiÕp cËn khuyÕn n«ng còngkh¸c nhau, cã thÓ chia lµm 4 lo¹i h×nh nh− sau:

27

TiÕp cËn theo çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng

HÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc ho¹t ®éng chñ yÕu theo çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ®·®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt. §Õn n¨m 2000 cã 22 ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vµ 8 ch−¬ngtr×nh khuyÕn l©m. Víi çch tiÕp cËn nµy çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng nhµ n−íc cã vai trßquan träng ®Ó h×nh thµnh nªn çc vïng kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ cã ®Þnh h−íng. Nh−ng çchtiÕp cËn nµy chñ yÕu nh»m tho¶ m·n dÞch vô ®Çu vµo ®Ó hoµn thµnh çc ch−¬ng tr×nh khuyÕnn«ng h¬n lµ nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tõ ng−êi d©n. Cho nªn nã ph¸t huy t¸c dông râ rÖt nhÊtë nh÷ng vïng ®ång b»ng, vïng d©n trÝ cao vµ th−êng thµnh c«ng ®èi víi çc c©y n«ng nghiÖpvµ con vËt nu«i. Cßn ë nh÷ng vïng s©u vïng xa, vïng ®ång bµo d©n téc Ýt ng−êi vµ ®èi víic©y l©m nghiÖp dµi ngµy th× çch tiÕp cËn nµy cßn cã mÆt h¹n chÕ.

Ngoµi ra çc n«ng l©m tr−êng, hoÆc c«ng ty s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh hµng nh− cµ phª, caosu, chÌ... còng cã ho¹t ®éng khuyÕn n«ng nh− h−íng dÉn kü thuËt, øng tr−íc vËt t− ban®Çu...®Ó khuyÕn khÝch çc hé gia ®×nh nhËn ®Êt s¶n xuÊt çc s¶n phÈm mang tÝnh hµng ho¸theo ®Þnh h−íng cña c«ng ty.

TiÕp cËn "®¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia"

Çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n cã nguån tµi trî n−íc ngoµi th−êng sö dôngph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia (PRA) trong ho¹t ®éng khuyÕn n«ng.Çch tiÕp cËn nµy chñ yÕu nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tõ ng−êi d©n. Cã thÓ tãm t¾t çch tiÕnhµnh ho¹t ®éng khuyÕn n«ng theo chu tr×nh 6 b−íc sau:

- TiÕn hµnh ®ît ®¸nh gi¸ th«n b¶n ®Ó ng−êi d©n tù x¸c ®Þnh râ hiÖn tr¹ng, ®−a ra çc nhucÇu vµ tù ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p thùc hiÖn.

- TiÕn hµnh thu thËp yªu cÇu cña hé gia ®×nh vµ x©y dùng kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng th«n b¶ns¬ bé.

- TiÕn hµnh thÈm ®Þnh kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng nh»m x¸c ®Þnh cô thÓ kh¶ n¨ng, nguån lùccña ng−êi d©n vµ tr¸ch nhiÖm cña dù ¸n ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng chÝnh thøc cãtÝnh kh¶ thi cña th«n b¶n.

- TiÕn hµnh ®µo t¹o vÒ qu¶n lý vµ kü thuËt cho nhãm qu¶n lý vµ phæ cËp th«n b¶n.

- TiÕn hµnh çc ho¹t ®éng thùc hiÖn kÕ ho¹ch (chuyÓn giao kü thuËt, ph©n phèi vËt t− trîgióp, cho vay vèn... ®Ó thùc hiÖn çc néi dung cô thÓ trong kÕ ho¹ch ®−îc duyÖt).

- Gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ çc kÕt qu¶, tån t¹i vµ nh÷ng viÖc cÇn bæ sung, ®iÒu chØnh ®Ó chuÈn bÞcho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng KN tiÕp theo.

TiÕp cËn khuyÕn khÝch sö dông vËt t− ®Çu vµo cho s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp

HÖ thèng dÞch vô vËt t− n«ng nghiÖp vµ çc c«ng ty s¶n xuÊt s¶n phÈm vËt t− n«ng nghiÖpho¹t ®éng KN b»ng çc biÖn ph¸p h−íng dÉn kü thuËt sö dông vËt t− n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶vµ n¨ng suÊt cao nh− gièng, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, çc chÕ phÈm sinh tr−ëng... vµ qu¶ngço s¶n phÈm cña m×nh b»ng nhiÒu h×nh thøc nh»m khuyÕn khÝch n«ng d©n sö dông çc lo¹is¶n phÈm cña ®¬n vÞ m×nh.

Trªn thùc tÕ çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ dÞch vô vËt t− n«ng nghiÖp th−êng th«ng qua çc tæ chøckhuyÕn n«ng nhµ n−íc ®Ó thùc hiÖn viÖc khuyÕn ço sö dông vËt t− n«ng nghiÖp b»ng nh÷ngh×nh thøc nh− më héi nghÞ kh¸ch hµng, x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn...

28

TiÕp cËn ®µo t¹o n«ng d©n trªn ®ång ruéng (Farmer Field School)

Tõ n¨m 1992 ch−¬ng tr×nh IPM ®−îc triÓn khai ë ViÖt Nam. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n cña IPM lµmë líp häc ®ång ruéng cho n«ng d©n víi çch häc th«ng qua viÖc lµm thùc tÕ, dùa trªn kh¶n¨ng kinh nghiÖm s½n cã cña n«ng d©n, trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ban ®Çu vµ nh÷ng kün¨ng cÇn thiÕt cho n«ng d©n ph¸t triÓn dÇn sù hiÓu biÕt ®Ó hä cã thÓ tù nghiªn cøu vµ chñ®éng gi¶i quyÕt nh÷ng ph¸t sinh khi hä gÆp ph¶i, còng nh− chñ ®éng trong viÖc c¶i tiÕn vµph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nh÷ng n«ng d©n ®· ®−îc qua líp ®µo t¹o l¹i trë thµnh gi¶ng viªn ®ÓtruyÒn ®¹t l¹i nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®−îc cho nh÷ng n«ng d©n kh¸c trong céng ®ång t¹o rah×nh th¸i ph¸t triÓn h×nh c©y më réng ®−îc kÕt qu¶. §iÓm m¹nh cña ph−¬ng ph¸p IPM lµ nãkh«ng phô thuéc vµo viÖc ph¶i cã mét tæ chøc khuyÕn n«ng chÝnh thøc ë cÊp th«n b¶n, mµthay vµo ®ã nã chñ yÕu dùa vµo çc nhãm n«ng d©n t×nh nguyÖn, nh÷ng ng−êi mong muèn®−îc gÆp nhau ®Þnh kú khi ®Õn mïa vô s¶n xuÊt ®Ó häc vÒ mét kü thuËt cô thÓ nµo ®ã.

Ph−¬ng ph¸p cña IPM míi ®Çu chØ ¸p dông cho c©y lóa, sau nµy ®· më réng ra ¸p dông choc©y rau, c©y chÌ, c©y ®Ëu t−¬ng, nu«i ç vµ hiÖn nay trong dù ¸n IFAT ë Hµ Giang ®ang thiÕtkÕ sö dông ph−¬ng ph¸p nµy trong ho¹t ®éng khuyÕn n«ng toµn tØnh.

Tµi chÝnh cho khuyÕn n«ngNg©n s¸ch trung −¬ng dµnh cho çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng quèc gia hµng n¨m nh− sau:

• N¨m 1993 lµ 3,7 tû ®èng

• N¨m 1994 lµ 14,3 tû ®ång

• N¨m 1995 lµ 17,0 tû ®ång

• N¨m 1996 lµ 23,5 tû ®ång

• N¨m 1997 lµ 28,5 tû ®ång

Cã thÓ thÊy cã sù t¨ng hµng n¨m vÒ tµi chÝnh cho khuyÕn n«ng nh−ng møc t¨ng nh÷ng n¨mgÇn ®©y chËm vµ tû lÖ so víi sè hé n«ng d©n trong c¶ n−íc th× nguån tµi chÝnh nµy qu¸ nhábÐ. §Æc biÖt ®èi víi vïng s©u vïng xa vµ miÒn nói th× tµi chÝnh cho khuyÕn n«ng cµng h¹nchÕ, vÝ dô nh− trong 3 n¨m qua kinh phÝ khuyÕn n«ng cho 11 tØnh vïng nói phÝa B¾c nh− sau:

• N¨m 1994: 2,350 tû ®æng chiÕm 16,4% tæng kinh phÝ khuyÕn n«ng c¶ n−íc.

• N¨m 1995: 3,202 tû ®ång chiÕm 18,8%

• N¨m 1996: 4,276 tû ®ång chiÕm 18,0%

HoÆc nh− 4 tØnh T©y Nguyªn th×:

• N¨m 1994: 0,918 tû ®ång chiÕm 6,4% tæng kinh phÝ khuyÕn n«ng c¶ n−íc.

• N¨m 1995: 1,074 tû ®ång chiÕm 6,3%

• N¨m 1996: 1,749 tû ®ång chiÕm 7,4%

Ngoµi nguån kinh phÝ cña Trung −¬ng, çc tØnh còng dµnh ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng cho çc ho¹t®éng khuyÕn n«ng, møc ®é cao thÊp cã kh¸c nhau tuú theo tõng tØnh. TØnh cao nhÊt ®Õn 1 tû®ång (nh− §ång Nai, An Giang, CÇn Th¬... ) vµ thÊp nhÊt kho¶ng 200-300 triÖu ®ång (nh−Cao B»ng, Hµ Giang, Phó Yªn...). Çc huyÖn vµ c¬ së còng ®Çu t− cho c«ng t¸c khuyÕnn«ng.

29

Çc khuyÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt• HÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc ®−îc thµnh lËp lµ nßng cèt cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë

n−íc ta. Tuy nhiªn hÖ thèng ®ã ch−a hoµn chØnh ë cÊp c¬ së ®Ó t¹o thµnh m¹ng l−íi phæcËp réng kh¾p nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña n«ng d©n. V× vËy cÇn ph¶i kiÖn toµn hÖ thèngtæ chøc khuyÕn n«ng nhµ n−íc c¶ vÒ sè l−îng lÉn chÊt l−îng, ®ång thêi chó träng x©ydùng tæ chøc khuyÕn n«ng nh©n d©n, ®Æc biÖt ë huyÖn, x·, th«n b¶n. Quan träng h¬n n÷alµ çc dÞch vô khuyÕn n«ng ph¶i tíi ®−îc nh÷ng hé nghÌo lµ nh÷ng ng−êi cã Ýt c¬ héi vµkh¶ n¨ng tiÕp xóc ®−îc víi th«ng tin vµ thÞ tr−êng. M¹ng l−íi vµ tæ chøc khuyÕn n«ngth«n b¶n cã thÓ ®−îc thiÕt lËp dùa trªn h×nh thøc tù nguyÖn, ë bÊt cø th«n b¶n nµo còngcã mét sè n«ng d©n cã s½n kh¶ n¨ng vµ kinh nghiÖm s½n sµng ®ãn nhËn vai trß l·nh ®¹onhãm. Çc h×nh thøc nhãm hé cïng së thÝch, c©u l¹c bé khuyÕn n«ng, lµng khuyÕn n«ngtù qu¶n, hîp t¸c x· kiÓu míi lµ m¹ng l−íi tæ chøc khuyÕn n«ng bÒn v÷ng.

• HiÖn nay cã nhiÒu ch−¬ng tr×nh, dù ¸n víi tµi trî n−íc ngoµi cã ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ënhiÒu ®Þa ph−¬ng cña ViÖt Nam. §iÓm m¹nh cña çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nµy lµ vÒph−¬ng ph¸p tiÕp cËn khuyÕn n«ng vµ linh ho¹t trong sö dông tµi chÝnh cho çc ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng. Nh−ng ®iÓm yÕu cña çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nµy lµ tÝnh bÒn v÷ng sau khikÕt thóc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n v× kh«ng cßn tæ chøc tiÕp tôc ®¶m nhiÖm c«ng t¸c khuyÕnn«ng. V× vËy cÇn thiÕt ph¶i cã sù hoµ nhËp gi÷a çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n víi çc tæ chøckhuyÕn n«ng nhµ n−íc trªn ®Þa bµn ®Ó mét mÆt ®µo t¹o ®−îc ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ngcã chÊt l−îng cao, mÆt kh¸c sÏ t¹o ra nÒ nÕp ho¹t ®éng dï dù ¸n ®· kÕt thóc. KinhnghiÖm hoµ nhËp nh÷ng ho¹t ®éng phæ cËp cña dù ¸n ph¸t triÓn vïng nói (thuéc ch−¬ngtr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói ViÖt Nam-Thôy §iÓn) cña Lµo Cai, Tuyªn Quang víiho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña hÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc toµn tØnh, hoÆc ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng cña tØnh Th¸i Nguyªn lµ nh÷ng vÝ dô tèt cho tÝnh hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng cñah−íng ®i nµy. Ngoµi ra çc tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng (nh− §oµn thanh niªn, Héi liªnhiÖp phô n÷, Héi n«ng d©n, Héi cùu chiÕn binh...) hiÖn nay còng rÊt quan t©m ®Õn nh÷ngho¹t ®éng khuyÕn n«ng nh»m gióp ®ì, ®éng viªn çc héi viªn cña m×nh ph¸t triÓn s¶nxuÊt n©ng cao ®êi sèng. Do ®ã cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p phèi hîp gi÷a çctæ chøc nµy víi c¬ quan khuyÕn n«ng çc cÊp ®Ó t¨ng c−êng çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ngvµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã.

Tr−íc ®©y hÖ thèng çc tr−êng ®µo t¹o n«ng l©m nghiÖp cña ViÖt Nam kh«ng cã chuyªnngµnh ®µo t¹o khuyÕn n«ng, cho nªn ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng hiÖn nay chñ yÕu lµ çcçn bé kü thuËt n«ng l©m nghiÖp. Kh«ng Ýt ng−êi hiÓu khuyÕn n«ng chØ lµ viÖc chuyÓn giaokü thuËt cho n«ng d©n, nh−ng thùc ra ®Ó gióp ng−êi n«ng d©n cã thÓ tù chñ déng s¶n xuÊt cãhiÖu qu¶ cao th× nh÷ng kiÕn thøc kü thuËt ch−a ®ñ mµ cÇn ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc hÖ thèngvÒ qu¶n lý kinh tÕ, tæ chøc s¶n xuÊt, th«ng tin thÞ tr−êng, kÕ ho¹ch vèn ®Çu t−... §Ó hoµnthµnh ®−îc nh÷ng néi dung ®ã kh«ng chØ ®ßi hái ng−êi çn bé khuyÕn n«ng am hiÓu vÒ küthuËt mµ cßn ®ßi hái ph¶i giái vÒ kü n¨ng giao tiÕp, truyÒn ®¹t vµ hiÓu biÕt vÒ x· héi nh− t©mlý ng−êi n«ng d©n, phong tôc tËp qu¸n d©n téc… Do ®ã viÖc ®µo t¹o vµ båi d−ìng nghiÖp vôcho ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng çc cÊp lµ viÖc lµm cÇn thiÕt c¶ tr−íc m¾t lÉn l©u dµi ®Ó cãthÓ ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng ®a d¹ng cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng. MÆt kh¸c néi dungho¹t ®éng khuyÕn n«ng còng cÇn ®Èy m¹nh vÒ th«ng tin thÞ tr−êng, tÝn dông n«ng th«n, c¬khÝ chÕ biÕn nhá... th× míi kh¾c phôc ®−îc nh÷ng lç hæng hiÖn nay cña c«ng t¸c khuyÕnn«ng.

Víi ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn theo çc ch−¬ng tr×nh khtlyÕn n«ng ®Þnh h−íng, çc c¬ quankhuyÕn n«ng nhµ n−íc th−êng bÞ gß bã trong chi tiªu tµi chÝnh khuyÕn n«ng. Trong viÖc lËpkÕ ho¹ch khuyÕn n«ng chñ yÕu vÉn theo çch lµm tõ trªn xuèng vµ trong viÖc thùc hiÖn kÕho¹ch trªn thùc tÕ çc çn bé khuyÕn n«ng th−êng lùa chän çc hé kh¸ gi¶, çc hé biÕt çchlµm ¨n hoÆc chÝ Ýt còng lµ çc hé nhiÖt t×nh ®Ó hoµn thµnh ®−îc çc ch−¬ng tr×nh khuyÕnn«ng. V× vËy hÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc cÇn thö nghiÖm vµ më réng ¸p dông çc

30

ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn kh¸c nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña n«ng d©n trªn c¬ së tù b¶nth©n ng−êi d©n lµ chÝnh.

ChÝnh s¸ch cho khuyÕn n«ng cÇn ®−îc bæ sung cho hoµn thiÖn trong thêi gian tíi. Trong ®ãchÝnh s¸ch ®èi víi çn bé lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng lµ rÊt quan träng, ®Ò nghÞ Nhµ n−íc cãquy ®inh vÒ ng¹ch bËc çn bé khuyÕn n«ng ®Ó chÝnh thøc ho¸ ®éi ngò chuyªn tr¸ch lµm c«ngviÖc khuyÕn n«ng. Ngoµi ra chÕ ®é khuyÕn khÝch çn bé khuyÕn n«ng ®i xuèng c¬ së còngph¶i ®−îc chØ râ nguån tµi chÝnh.

31

Ng−êi H’M«ng ®i cÊy lóa n−íc (Lµo Cai)

Lîn M−êng Kh−¬ng ë B¶o Th¾ng Lao Cai

32

Líp tËp huÊn nghiÖp vô KNKL cho c¸n bé khuyÕn n«ng c¬ sëtØnh Hµ Giang do Côc KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m tæ chøc

§−a c©y mµu vµo ruéng bËc thang cã hiÖu qu¶ ë NËm DÞch Hµ Giang

33

B¸O ÇO VÒ HÖ thèNG Tæ cHøc KHUYÕN N«NG

tØNH cÇN TH¬

Trung t©m KhuyÕn n«ng CÇn Th¬

Tæ chøc bé m¸y ho¹t ®éngVµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90 phong trµo khuyÕn n«ng béc ph¸t ë vïng §BSCL trongt×nh h×nh ch−a cã khu«n mÉu ®Þnh h−íng, cïng víi nhu cÇu phôc vô c«ng t¸c chØ ®¹o ph¸ttriÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña tØnh. §Æc biÖt vµo nh÷ng n¨m nµy tØnh HËu Giang ®−îc t¸chthµnh 2 tØnh CÇn Th¬ vµ Sãc Tr¨ng, lùc l−îng çn bé ®−îc chia ®«i. Víi sè çn bé Ýt ái cßnl¹i, Ban §iÒu phèi ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ng tØnh CÇn Th¬ - tiÒn th©n cña Trung t©m KhuyÕnn«ng hiÖn nay ®· ph¶i nhËn mét thö th¸ch nÆng nÒ ®èi víi s¶n xuÊt lóa - mÆt hµng chñ yÕucña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp CÇn Th¬. Víi dÞch rÇy n©u vµ dÞch bÖnh lïn xo¾n l¸ ®· g©y h¹i trªndiÖn réng g©y tæn thÊt gÇn 200.000 tÊn lóa trong vô §«ng Xu©n 92- 93 vµ cã kh¶ n¨ng di h¹inÆng cho çc vô sau.

Cho nªn qu¸ tr×nh h×nh thµnh, tæ chøc x©y dùng bé m¸y khuyÕn n«ng CÇn Th¬ g¾n liÒn víiyªu cÇu tæ chøc lùc l−îng gióp bµ con n«ng d©n kh¾c phôc hËu qu¶ dÞch rÇy n©u, phôc håi vµph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa trong çc vô sau, cïng víi viÖc vËn ®éng, tæ chøc x©y dùng vµ ®µo t¹o®éi ngò çn bé kü thuËt.

Qua 3 n¨m tæ chøc x©y dùng bé m¸y ho¹t ®éng, m¹ng l−íi khuyÕn n«ng tØnh CÇn Th¬ ®Õnnay t−¬ng ®èi hoµn chØnh vµ æn ®Þnh.

Tæ chøc bé m¸yHÖ thèng tæ chøc bé m¸y khuyÕn n«ng hiÖn nay cã c¬ cÊu tõ tØnh ®Õn c¬ së bao gåm çc ®¬nvÞ ph©n cÊp qu¶n lý theo s¬ ®å 1.

Trung t©m khuyÕn n«ng

§¬n vÞ cÊp tØnh hiÖn cã 15 nh©n sù víi tr×nh ®é 14 kü s−, 1 trung cÊp, cã 6 ng−êi ®ang theohäc ch−¬ng tr×nh th¹c sÜ. C¬ cÊu tæ chøc Trung t©m nh− sau:

- Ban l·nh ®¹o: 03, gåm 01 gi¸m ®èc vµ 02 phã gi¸m ®èc

- Phßng Kü thuËt: 08 ng−êi ( tr×nh ®é kü s−, phô tr¸ch chuyªn m«n): trång trät - 04, ch¨nnu«i - 02, thuû s¶n - 01, l©m nghiÖp - 01.

- Phßng kÕ ho¹ch nghiÖp vô: 04 ng−êi (03 kü s−, 01 trung cÊp) gåm çc bé phËn qu¶n lýc«ng t¸c nghiÖp vô kÕ ho¹ch, kÕ to¸n tµi chÝnh, tæ chøc hµnh chÝnh...

Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn

HiÖn cã 07 tr¹m khuyÕn n«ng t−¬ng øng víi 07 huyÖn. Biªn chÕ çn bé hiÖn nay gåm 05ng−êi ë mçi tr¹m.

34

Çn bé KhuyÕn n«ng c¬ së(CBKN)

Gåm çc çn bé khuyÕn n«ng x· vµ çc céng t¸c viªn Êp.

Çn bé khuyÕn n«ng x·: ®−îc bè trÝ ®Òu ë çc x·, ph−êng cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong tØnh(79/95 x· ph−êng). Mçi x· b×nh qu©n 01 çn bé khuyÕn n«ng, riªng çc x· cã diÖn tÝch s¶nxuÊt n«ng nghiÖp lín h¬n 4.000 ha - bè trÝ 02 CBKN. Çc CBKN x· ®−îc tuyÓn dông theochÕ ®é hîp ®ång lao ®éng ng¾n h¹n theo çc tiªu chuÈn: ng−êi ®Þa ph−¬ng cã hiÓu biÕt vÒ s¶nxuÊt n«ng nghiÖp t¹i ®Þa bµn, cã kh¶ n¨ng c«ng t¸c phong trµo, vËn ®éng tuyªn truyÒn tèt, −utiªn cho ng−êi cã tr×nh ®é trung cÊp chuyªn ngµnh n«ng nghiÖp trë lªn hoÆc tèt nghiÖp líp12.

Nh©n sù do Tr¹m khuyÕn n«ng kÕt hîp víi ®Þa ph−¬ng tuyÓn chän vµ giíi thiÖu. HiÖn cã 98ng−êi/79 x·, ph−êng cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

Céng t¸c viªn khuyÕn n«ng Êp: ®−îc bè trÝ theo ®Þa bµn Êp. TuyÓn chän theo hîp ®ång lao®éng ng¾n h¹n dùa vµo çc tiªu chuÈn: Ng−êi cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng, nhiÖtt×nh víi phong trµo khuyÕn n«ng, cÇu tiÕn, øng dông tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt, cã tinhthÇn tËp thÓ gióp ®ì nhau trong s¶n xuÊt.

Nh©n sù còng do Tr¹m khuyÕn n«ng kÕt hîp víi ®Þa ph−¬ng tuyÓn chän vµ ký tho¶ −íc lao®éng (b¸o ço th«ng qua Trung t©m khuyÕn n«ng). HiÖn cã 607 céng t¸c viªn trong 67 Êp cãs¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

Tãm l¹i, hÖ thèng khuyÕn n«ng CÇn Th¬ hiÖn nay gåm cã 755 ng−êi chia ra:

- 01 Trung t©m khuyÕn n«ng: 15 ng−êi

- 07 Tr¹m khuyÕn n«ng: 35 ng−êi

- 98 çn bé khuyÕn n«ng x· vµ 607 céng t¸c viªn khuyÕn n«ng Êp.

VÒ tr×nh ®é: ngo¹i trõ céng t¸c viªn Êp 607 ng−êi ch−a ph©n lo¹i tr×nh ®é, cßn l¹i 148 çn bétõ tØnh ®Õn x· cã 33 tr×nh ®é ®¹i häc, 99 tr×nh ®é trung cÊp vµ 16 ®ang ®−îc ®µo t¹o n©ng lªntr×nh ®é trung cÊp.

Ngoµi ra, viÖc vËn ®éng tæ chøc x©y dùng çc c©u l¹c bé khuyÕn n«ng (CLBKN) lµ chñtr−¬ng ®Þnh h−íng cña tØnh. §Ó t¨ng c−êng lùc l−îng khuyÕn n«ng viªn tù nguyÖn ë c¬ sëvíi qui m« 30 - 50 hé, ®Õn nay ®· x©y dùng ®−îc 130 CLBKN. Theo ®Þnh h−íng kÕ ho¹ch®Õn cuèi 1997 mçi x· b×nh qu©n cã 02 CLBKN.

ChÕ ®é c«ng t¸c vµ chÝnh s¸chNh×n chung chÕ ®é sinh ho¹t vµ c«ng t¸c cña hÖ thèng khuyÕn n«ng CÇn Th¬ tu©n thñ nh÷ngqui ®Þnh ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ®èi víi ®¬n vÞ HCSN vµ çc th«ng t−, chØ thÞ cña Bé, Côc...§ång thêi cã chÕ ®é sinh ho¹t c«ng t¸c néi bé theo qui ®Þnh.

CÊp tØnh

Trung t©m khuyÕn n«ng tæ chøc häp ®Þnh kú hµng th¸ng vµo ngµy 15. Çc Tr−ëng Tr¹mkhuyÕn n«ng, çc phßng chøc n¨ng, çc çn bé phô tr¸ch chuyªn m«n cña Trung t©m ph¶itham dù ®Çy ®ñ vµ chuÈn bi néi dung b¸o ço kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng t¸c trong kú vµ dù kiÕnc«ng t¸c th¸ng tíi. H−ëng l−¬ng vµ c«ng t¸c phÝ theo chÝch s¸ch Nhµ n−íc qui ®Þnh.

35

CÊp huyÖn

Tr¹m khuyÕn n«ng tæ chøc häp cÊp huyÖn, gåm çc çn bé khuyÕn n«ng x· trong ®Þa bµnhuyÖn, b¸o ço t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ c«ng t¸c ®Þnh kú 15 ngµy hoÆc 30 ngµy/lÇn tuú theo yªucÇu kÕ ho¹ch c«ng t¸c vµ mïa vô.

Çc CBKN cña Trung t©m còng ®−îc ph©n c«ng kiªm nhiÖm theo dâi t×nh h×nh sinh ho¹t vµhäp bµn c«ng t¸c cña çc Tr¹m. Çn bé KN huyÖn còng ®−îc h−ëng l−¬ng vµ c«ng t¸c phÝtheo chÝnh s¸ch Nhµ n−íc qui ®Þnh.

Çn bé khuyÕn n«ng x·

Thu thËp th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt, vµ çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trong ®Þa bµn x·th«ng qua çc céng t¸c viªn Êp ®Þnh kú 10-15 ngµy/lÇn. Çn bé khuyÕn n«ng x· ®−îc tr¶l−¬ng (bao gåm c«ng t¸c phÝ kho¸n trong ®Þa bµn x·) theo tr×nh ®é, kü s−: 187.579® / th¸ng,trung cÊp: 166.208® / th¸ng, tr×nh ®é phæ th«ng: 152.000® / th¸ng.

Céng t¸c viªn khuyÕn n«ng Êp

Theo dâi, dù b¸o t×nh h×nh s¶n xuÊt, çc nhu cÇu th«ng tin kü thuËt cña bµ con n«ng d©n vµb¸o ço kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng t¸c khuyÕn n«ng cô thÓ ®−îc huyÖn, x· giao trong kú. Céngt¸c viªn KN Êp ®−îc h−ëng trî cÊp 30.000® / th¸ng.

Chøc n¨ng nhiÖm vôC¨n cø NghÞ ®Þnh 13/CP ngµy 02/03/1993 cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t− 02/LBTT ngµy02/08/1993 vÒ tæ chøc vµ nhiÖm vô cña bé m¸y khuyÕn n«ng; c¨n cø çc quyÕt ®Þnh1016/Q§.UBT.92 ngµy 26/10/1992, 1132/Q§.UBT.93 ngµy 11/05/1993, 569/Q§.UBT.94ngµy 21/04/1994 cña UBND tØnh CÇn Th¬ vÒ tæ chøc vµ chøc n¨ng nhiÖn vô cña tæ chøckhuyÕn n«ng tØnh CÇn Th¬, Çc chøc n¨ng nhiÖm vô cô thÓ cña m¹ng l−íi khuyÕn n«ng CÇnTh¬ nh− sau:

Trung t©m KhuyÕn n«ng (cÊp tØnh)

• X©y dùng vµ h−íng dÉn çc ®¬n vÞ c¬ së thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ngtrong tØnh theo tõng tiÓu vïng sinh th¸i, tõng lÜnh vùc c«ng t¸c chuyªn m«n t¹i ®Þaph−¬ng, h−íng dÉn çc tæ chøc ®¬n vÞ khuyÕn n«ng trong tØnh x©y dùng vµ thùc hiÖn çcch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cho n«ng d©n.

• Phæ biÕn vµ chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt vÒ n«ng - l©m - ng− nghiÖp vµ nh÷ng kinhnghiÖm s¶n xuÊt ®iÓn h×nh cho n«ng d©n trong tØnh.

• Tæ chøc x©y dùng ®éi ngò vµ båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn m«n, nghiÖp vô, qu¶n lý rÌnluyÖn tay nghÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng cho çn bé c¬ së.

• Quan hÖ víi çc tæ chøc trong vµ ngoµi n−íc ®Ó thu hót nguån vèn hoÆc tham gia trùc tiÕpvµo çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng t¹i ®Þa ph−¬ng.

• Tham gia x©y dùng vµ phæ biÕn cho n«ng d©n thùc hiÖn qui tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt th©mcanh c©y trång, vËt nu«i, l©m sinh vµ thuû s¶n ... ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo kÕho¹ch cña tØnh.

• Tæng kÕt ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng ë tØnh.

36

§−îc ph©n thµnh 2 bé phËn chøc n¨ng nh− sau:

+ Phßng Kü thuËt

- T×m kiÕm nguån th«ng tin tiÕn bé kü thuËt míi b»ng çc biÖn ph¸p kh¸c nhau nh− quanhÖ häc tËp kÕt qu¶ nghiªn cøu cña çc ViÖn nghiªn cøu, Tr−êng ®¹i häc, çc ®iÓn h×nhs¶n xuÊt trong vµ ngoµi tØnh, trong vµ ngoµi n−íc...

- Tæ chøc tr×nh diÔn thö nghiÖm çc tiÕn bé kü thuËt vÒ gièng, nguyªn vËt liÖu míi, küthuËt míi trong s¶n xuÊt cho ®Þa ph−¬ng.

- Biªn so¹n néi dung th«ng tin d−íi nhiÒu h×nh thøc thÝch hîp nh− tµi liÖu b−ím, sæ tay, ¸pphÝch, video, flip chart, slide, overhead... ®Ó phæ biÕn réng r·i cho n«ng d©n.

- Thùc hiÖn c«ng t¸c huÊn luyÖn chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt míi ®Õn n«ng d©n b»ng çch×nh thøc h−íng dÉn kü thuËt, tËp huÊn thùc hiÖn tr×nh diÔn, h−íng dÉn tham quan m«h×nh...

- Theo dâi b¸o ço diÔn biÕn t×nh h×nh s¶n xuÊt, n¾m b¾t kÞp thêi çc yªu cÇu s¶n xuÊt cñan«ng d©n vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn cña tØnh, ®Ò ra çc biÖn ph¸p ®¸p øng cô thÓ trongtõng vô, tõng ®Þa bµn s¶n xuÊt.

- X©y dùng m« h×nh s¶n xuÊt tËp thÓ, vËn ®éng n«ng d©n thùc hiÖn tèt çc chñ tr−¬ng chÝnhs¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ n«ng d©n vµ n«ng th«n.

+ Phßng KÕ ho¹ch vµ nghiÖp vô

- X©y dùng kÕ ho¹ch bao gåm: kÕ ho¹ch c«ng t¸c chung cña ngµnh vµ kÕ ho¹ch tµi chÝnhcho çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cña tØnh. H−íng dÉn çc ®¬n vÞ thùc hiÖn ch−¬ngtr×nh kÕ ho¹ch c«ng t¸c, theo dâi tiÕn ®é vµ ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña çc ®¬nvÞ.

- Tæ chøc, theo dâi, qu¶n lý ®iÒu hµnh nh©n sù cña m¹ng l−íi.

- B¶o ®¶m nguån vËt t−, tµi chÝnh cho çc ho¹t ®éng kÕ ho¹ch cña m¹ng l−íi.

- X©y dùng chÕ ®é lµm viÖc, ®«n ®èc çc ®¬n vÞ thùc hiÖn tèt çc chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch vµqui ®Þnh Nhµ n−íc.

- Theo dâi, b¸o ço tiÕn ®é ®Þnh kú vµ tæng kÕt ho¹t ®éng thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh c«ngt¸c hµng n¨m.

Tr¹m khuyÕn n«ng (cÊp huyÖn)

- Qu¶n lý ®iÒu hµnh m¹ng l−íi çn bé khuyÕn n«ng c¬ së vµ khuyÕn n«ng tù nguyÖn ë ®Þaph−¬ng.

- Tæ chøc thùc hiÖn çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng theo kÕ ho¹ch cña tØnh.

- TiÕp nhËn vµ ®iÒu hoµ çc nguån vËt t−, tµi chÝnh phôc vô tèt c«ng t¸c theo çc chØ tiªu®Þnh møc kÕ ho¹ch.

- Tæ chøc x©y dùng vµ ®iÒu hµnh qu¶n ]ý m¹ng l−íi khuyÕn n«ng tù nguyÖn t¹i ®Þa ph−¬ng.

- Theo dâi, thu thËp th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt t¹i ®ia ph−¬ng vµ b¸o ço ph¶n ¸nh kÞpthêi víi Trung t©m khuyÕn n«ng vµ cÊp uû, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng.

37

Tæ chøc ho¹t ®éngÇc ho¹t ®éng theo hÖ thèng

Trung t©m khuyÕn n«ng: x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng theo sù chØ ®¹o cña tØnh (trùc tiÕp cñaBan Gi¸m ®èc Së N«ng nghiÖp & PTNT) cïng víi ®Þnh h−íng chuyªn m«n cña Côc khuyÕnn«ng vµ khuyÕn l©m.

ChÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh, qu¶n lý m¹ng l−íi thùc hiÖn çc c«ng t¸c chuyªn m«n theo ®Þnhh−íng chung. T¹o nguån vµ chuÈn bÞ çc ®iÒu kiÖn c«ng t¸c (kinh phÝ, vËt t−, tµi liÖu, th«ngtin...) x©y dùng kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn c«ng t¸c ®µo t¹o båi d−ìng çn bé.

Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn: x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng theo yªu cÇu s¶n xuÊt cña chÝnhquyÒn ®Þa ph−¬ng (trùc tiÕp lµ Phßng N«ng nghiÖp) ®ång thêi chÊp hµnh tèt h−íng chØ ®¹o kÕho¹ch c«ng t¸c chuyªn m«n cña Trung t©m KN.

Thùc hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh qu¶n lý m¹ng l−íi c¬ së cña huyÖn. TiÕp nhËn, ph©nphèi ®iÒu hoµ nguån kinh phÝ, vËt t− tiÕp nhËn ®−îc, b¶o ®¶m thùc hiÖn tèt çc ch−¬ng tr×nhc«ng t¸c theo kÕ ho¹ch.

Çn bé khuyÕn n«ng c¬ së: ho¹t ®éng theo sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn.

Çc ho¹t ®éng phèi hîp

Dùa trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c, çc ho¹t ®éng phèi hîp ®−îc thùc hiÖn theo çc kÕ ho¹chliªn tÞch cÊp tØnh ®−îc triÓn khai cho toµn hÖ thèng. Çc ho¹t ®éng phèi hîp ®· thùc hiÖntrong thêi gian qua lµ:

Phèi hîp chuyªn m«n víi çc ®¬n vÞ: chi côc Thó y, Chi côc B¶o vÖ thùc vËt, Chi côc B¶o vÖvµ ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n, Chi côc KiÓm l©m.

Phèi hîp hîp t¸c ch−¬ng tr×nh vµ tÝn dông: Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ m«i tr−êng, Së Lao®éng th−¬ng b×nh x· héi, Ng©n hµng N«ng nghiÖp tØnh, vµ çc tæ chøc n−íc ngoµi nh−Consortium, B¾c ¢u, EC...

Phèi hîp triÓn khai ho¹t ®éng liªn tÞch víi çc ®oµn thÓ. Héi N«ng d©n, Héi Liªn hiÖp Phôn÷, §oµn Thanh niªn CSHCM, Héi Lµm v−ên...

Tæ chøc x©y dùng çc c©u l¹c bé khuyÕn n«ng

B−íc ®Çu tæ chøc x©y dùng çc c©u l¹c bé KhuyÕn n«ng t¹i CÇn Th¬ ®−îc dùa trªn nguyªnt¾c gióp ®ì n«ng d©n x©y dùng çc tæ, nhãm tù nguyÖn liªn kÕt trong ho¹t ®éng chuyªn cñas¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi qui m« 30-50 hé/ c©u l¹c bé.

Nguyªn t¾c tæ chøc

- Trung t©m khuyÕn n«ng tham kh¶o, biªn so¹n B¶n ®iÒu lÖ chung cho çc CLB, h−íng dÉnçc Tr¹m vËn ®éng tuyªn truyÒn cho n«ng d©n.

- Víi sù gióp ®ì cña çn bé khuyÕn n«ng huyÖn, x·, n«ng d©n tù nguyÖn sinh ho¹t viÕt ®¬nxin gia nhËp, bÇu Ban Chñ nhiÖm vµ thùc hiÖn çc thñ tôc çc CLB víi chÝnh quyÒn ®Þaph−¬ng.

- Trung t©m khuyÕn n«ng hç trî mét phÇn kinh phÝ, vËn ®éng tæ chøc, ... theo ®Ò nghÞ cñatr¹m huyÖn.

38

Tæ chøc sinh ho¹t

- Nguån kinh phÝ ho¹t ®éng th−êng xuyªn bao gåm nguån quü cña CLB (çc héi phÝ...) vµTrung t©m hç trî thªm sinh ho¹t phÝ ®Þnh kú hµng th¸ng 30.000 ®ång ®Ó phôc vô cho çcbuæi sinh ho¹t chuyªn ®Ò.

- Sinh ho¹t: Çc CLB cã lÞch sinh ho¹t ®Þnh kú hµng th¸ng víi sù gióp ®ì cña CBKNhuyÖn, x·, tæ chøc çc buæi to¹ ®µm, trao ®æi th«ng tin tiÕn bé khoa häc kü thuËt, sinhho¹t häc tËp chuyªn ®Ò... hoÆc mêi çn bé kü thuËt cÊp tØnh, çc chuyªn gia chuyªnngµnh cña çc ViÖn, Tr−êng thuyÕt tr×nh vÒ çc vÊn ®Ò kü thuËt liªn quan s¶n xuÊt vµ m«h×nh míi ®ang quan t©m thùc hiÖn. Çc CLB ®−îc −u tiªn trong c«ng t¸c chuyÓn giaoøng dông tiÕn bé kü thuËt nh−: tham gia huÊn luyÖn, nh©n gièng míi, thùc hiÖn tr×nh diÔnkü thuËt, h−íng dÉn gióp ®ì vay tÝn dông tõ çc nguån cña Ng©n hµng, Quü Quèc gia gi¶iquyÕt viÖc lµm, nguån kinh phÝ hç trî gièng cña ®Þa ph−¬ng... Çc CLB ®−îc cÊp ph¸t tµiliÖu b−ím, s¸ch kü thuËt/t¹p chÝ, b¸o chuyªn ngµnh th−êng xuyªn.

§Þnh h−íng tõ nay ®Õn cuèi n¨m 1998, çc Tr¹m khuyÕn n«ng chØ ®¹o çc x· x©y dùng víichØ tiªu 04 CLB khuyÕn n«ng/01x·.

NhËn xÐt −u khuyÕt ®iÓm cña c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng hiÖn nay

¦u ®iÓm

- Cã c¬ cÊu hoµn chØnh tõ tØnh ®Õn c¬ së trong ®ã träng t©m lµ m¹ng l−íi çn bé khuyÕnn«ng x·, Êp.

- MÆc dï chÕ ®é ®·i ngé vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cã giíi h¹n nh−ng m¹ng l−íi çn bé c¬ sëb»ng nhiÖt t×nh vµ ®−îc ch¨m lo båi d−ìng chuyªn m«n th−êng xuyªn ®· thÓ hiÖn vai trßcÇu nèi gi÷a ng−êi s¶n xuÊt vµ çc trung t©m chuyÓn giao th«ng tin tiÕn bé kü thuËt métçch hiÖu qu¶. §Æc biÖt ®· gãp phÇn phôc vô ®¾c lùc cho c«ng t¸c chØ ®¹o s¶n xuÊt cñaçc cÊp l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng mét çc nhanh chãng trªn diÖn réng.

Çc mÆt cßn yÕu

- Tæ chøc khuyÕn n«ng cña CÇn Th¬ míi ®−îc thµnh lËp tõ gi÷a n¨m 1992 ®Õn nay nªnch−a tÝch lòy ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm trong ho¹t ®éng khuyÕn n«ng.

- §éi ngò çn bé míi ®−îc ®µo t¹o nªn ch−a tÝch luü ®−îc nhiÒu kiÕn thøc chuyªn m«n,ch−a cã kinh nghiÖm trong c«ng t¸c v©n ®éng quÇn chóng.

- Kinh phÝ Ng©n s¸ch cÊp ph¸t nhËn ®−îc tõ Kho B¹c kh«ng kÞp thêi theo kÕ ho¹ch ho¹t®éng.

- Çn bé KN x· h−ëng l−¬ng theo chÕ ®é hîp ®ång nªn ch−a yªn t©m c«ng t¸c.

39

S¬ ®å 1: tæ chøc hÖ thèng khuyÕn n«ng tØnh cÇn th¬

40

S¬ ®å 2: c¬ cÊu tæ chøc nh©n sù khuyÕn n«ng cÇn th¬

41

S¬ ®å 3: m« h×nh ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cÇn th¬

(tæng qu¸t)

42

b¸o ço vÒ tæ chøc vµ hÖ thèng khuyÕn n«ng

khuyÕn l©m tØnh th¸i nguyªn

Trung t©m KhuyÕn n«ng, Gièng vµ

Kü thuËt NLN Th¸i Nguyªn

Giíi thiÖuHÖ thèng khuyÕn n«ng tØnh B¾c Th¸i nay lµ tØnh Th¸i Nguyªn ®−îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng tõth¸ng 11/1991. Lóc ®Çu lµ trung t©m n»m trong v¨n phßng Së N«ng nghiÖp do Gi¸m ®èc SëN«ng nghiÖp trùc tiÕp kiªm gi¸m ®èc Trung t©m.

- ë çc huyÖn thµnh lËp çc Ban khuyÕn n«ng do §/C Phã chñ tÞch phô tr¸ch kinh tÕ lµmtr−ëng Ban, tr−ëng phßng N«ng nghiÖp lµm phã Ban th−êng trùc, 2 tr¹m tr−ëng Thó y vµBVTV lµm uû viªn, cã 1 çn bé khuyÕn n«ng lµm ®iÒu phèi viªn khuyÕn n«ng gióp Banx©y dùng kÕ ho¹ch, ®iÒu phèi çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n KhuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn huyÖn,kiÓm tra gi¸m s¸t vµ b¸o ço kÕt qu¶ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ng cña huyÖn.

- ë cÊp x· thµnh lËp çc côm KN liªn x· (3-5 x· thµnh 1 côm). Côm KN liªn x· cã tõ 3-4CBKN ®−îc h−ëng l−¬ng sù nghiÖp tõ nguån ng©n s¸ch tØnh cÊp. C¬ cÊu CBKN cômgåm: 1 kü s− trång trät, 1 KS ch¨n nu«i thó y, 1 KS l©m nghiÖp hoÆc thuû s¶n tuú theo®iÒu kiÖn cô thÓ cña côm ®ã ®Ó bè trÝ çn bé cho phï hîp. CB côm KN sÏ cö ra 1 cômtr−ëng chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chung çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n KN cã trong ph¹m vi cômphô tr¸ch vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kü thuËt thuéc chuyªn m«n cña m×nh ®−îc ®µo t¹o, x©ydùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cña côm vµ b¸o ço kÕt qu¶ ho¹t ®éng KNKL cña m×nh, duy tr×sinh ho¹t côm ®Þnh kú...

- ë cÊp th«n b¶n: th«ng qua ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã sù tham gia cñan«ng d©n, x¸c ®Þnh khã kh¨n thuËn lîi vµ nhu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cñad©n ®Ó x©y dùng çc nhãm n«ng d©n tù nguyÖn cã cïng së thÝch theo çc lÜnh vùc küthuËt gièng nhau (nhãm trång lóa, nhãm trång c©y ¨n qu¶, nhãm nu«i lîn, nhãm nu«igµ...) th«ng qua nhu cÇu, së thÝch cña n«ng d©n CBKN cïng bµn b¹c víi n«ng d©n, h−íngdÉn kü thuËt ®Ó n«ng d©n thùc hiÖn ®−îc së thÝch vµ nguyÖn väng cña hä.

Ngay sau khi hÖ thèng KN ®−îc thµnh lËp, Trung t©m ®· x©y dùng vµ tr×nh tØnh phª duyÖt 6ch−¬ng tr×nh KN: Ch−¬ng tr×nh cÊp I ho¸ gièng lóa; ch−¬ng tr×nh bß lai sind; Ch−¬ng tr×nhchÌ; Ch−¬ng tr×nh c©y ¨n qu¶;... ®−îc UBND tØnh phª duyÖt t¹i quyÕt ®Þnh sè 475 Q§/UBtrong giai ®o¹n 92 - 95 vµ giao cho Trung t©m KN thùc hiÖn. Tõng ch−¬ng tr×nh ®Òu cã môctiªu vµ çc gi¶i ph¸p thùc hiÖn, môc tiªu tõng n¨m vµ ®−îc tØnh cÊp kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn.

Th¸ng 3/93 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 13/CP, tØnh ®· rµ so¸t l¹i vµ ®èi chiÕu víi NghÞ®Þnh cña ChÝnh phñ, thÊy kh«ng cã g× sai kh¸c lín víi çc th«ng t− h−íng dÉn liªn bé ®ångthêi ®©y còng lµ m« h×nh míi nªn tØnh ®· quyÕt ®Þnh kh«ng thay ®æi g× vÒ tæ chøc mµ chØquyÕt ®Þnh t¸ch Trung t©m KhuyÕn n«ng ra thµnh ®¬n vÞ ®éc lËp trùc thuéc Së cã con dÊuriªng, tµi kho¶n riªng, cã ®ñ t− çch ph¸p nh©n ®Ó ho¹t ®éng (quyÕt ®Þnh 145 Q§/UB).

43

NhiÖm vô chÝnh cña Trung t©m lµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc nhiÖm vô ®−îc quy ®Þnh t¹i th«ng t−02 liªn bé, hµng n¨m Trung t©m cã ®¸nh gi¸ vµ tæng kÕt çc ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ng trªnc¬ së çc nhiÖm vô ®−îc giao vµ tõ n¨m 92 - 95 Trung t©m ®· hoµn thµnh tèt çc nhiÖm vô®−îc giao gãp phÇn lµm t¨ng s¶n l−îng l−¬ng thùc cña tØnh b×nh qu©n mçi n¨m 1 v¹n tÊn.

KÕt thóc giai ®o¹n 1992 - 1995 kiÓm ®iÓm ®¸nh gi¸ l¹i ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ng cña tØnh vµçc ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ng cña Côc, vµ çc tæ chøc Quèc tÕ tµi trî, hÖ thèng tæ chøcKhuyÕn n«ng cña tØnh tá ra cã b−íc tr−ëng thµnh c¶ vÒ lùc l−îng çn bé KhuyÕn n«ng vµph−¬ng ph¸p KhuyÕn n«ng ®−îc TØnh ®¸nh gi¸ cao.

§Ó chuÈn bÞ cho giai ®o¹n 1996 - 2000 Trung t©m ®· x©y dùng vµ ®Ò xuÊt 12 ch−¬ng tr×nhKhuyÕn n«ng cho giai ®o¹n nµy vµ ®· ®−îc UBND tØnh phª duyÖt t¹i quyÕt ®Þnh 140 Q§/UB,hµng n¨m Trung t©m x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cô thÓ vµ ®−îc UBND tØnh giao chØ tiªuNg©n s¸ch ®Ó thùc hiÖn.

§Õn th¸ng 6/1996, thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc 3 ngµnh N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp,Thuû lîi ®−îc s¸t nhËp thµnh Ngµnh N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 3 Trung t©mKhuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, gièng vµ kü thuËt ch¨n nu«i còng ®−îc s¸t nhËp thµnh Trung t©mKhuyÕn n«ng - Gièng vµ kü thuËt NLN trùc thuéc Së N«ng nghiÖp & PTNT. Trung t©m ®−îcgiao thªm qu¶n lý vµ chØ ®¹o 6 tr¹m tr¹i gièng kü thuËt NLN trùc thuéc. Nh− vËy Trung t©mlµm thªm chøc n¨ng qu¶n lý vµ s¶n xuÊt gièng gèc mét sè c©y con chÝnh cña ngµnh.

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn Trung t©m tù nhËn thÊy mÆt m¹nh cã nhiÒu nh−: H×nh thµnh mét hÖthèng tæ chøc KhuyÕn n«ng tõ tØnh ®Õn c¬ së ®ñ m¹nh ®Ó gióp n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt,cã ®−îc ph−¬ng ph¸p KhuyÕn n«ng míi phï hîp víi çc ®èi t−îng n«ng d©n ®Æc biÖt lµ n«ngd©n nghÌo miÒn nói, x¸c ®Þnh râ c¬ chÕ ho¹t ®éng g¾n chøc n¨ng nhiÖm vô cña Trung t©mvíi c¬ së, t¹o ra ®−îc søc m¹nh tæng hîp gi÷a çc cÊp, çc ngµnh, çc ®oµn thÓ quÇn chóng.

Tuy vËy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng còng cßn béc lé mét sè h¹n chÕ: N¨ng lùccña CB KhuyÕn n«ng ch−a ®ång ®Òu, ë cÊp huyÖn cßn lÉn lén gi÷a qu¶n lý Nhµ n−íc vÒN«ng nghiÖp víi sù nghiÖp KhuyÕn n«ng dÉn ®Õn mét sè huyÖn vai trß KhuyÕn n«ng ®Õnn«ng d©n ch−a thËt hiÖu qu¶.

V× vËy cÇn rµ so¸t l¹i tæ chøc KhuyÕn n«ng, ph¸t hiÖn ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, t×m nguyªnnh©n chñ quan, kh¸ch quan dÉn ®Õn hiÖn tr¹ng nµy. Tõ ®ã cã ®Ò xuÊt kÕt cÊu tæ chøc, m¹ngl−íi KhuyÕn n«ng cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tØnh vÒ kinh tÕ, x· héi, d©n trÝ, phong tôc tËpqu¸n cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng.

Ph©n tÝch hiÖn tr¹ng vµ nh÷ng ®Ò xuÊtHµng n¨m, hÖ thèng KhuyÕn n«ng cña tØnh ®−îc Bé N«ng nghiÖp & PTNT, Bé.Thuû s¶n,UBND tØnh giao thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh kinh tÕ kü thuËt n«ng l©m nghiÖp, ®ång thêi cãsù phèi hîp chÆt chÏ cña tæ chøc KhuyÕn n«ng tØnh víi çc dù ¸n, çc ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓnkh¸c cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c KhuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn. N¨m 1997, UBND tØnh vµ ngµnhn«ng nghiÖp ®· giao cho KN tØnh thùc hiÖn 9 ch−¬ng tr×nh KTKT n«ng nghiÖp do Côc KN -KL dÇu t−, Bé Thuû s¶n giao thùc hiÖn 2 ch−¬ng tr×nh ë 2 huyÖn. §ång thêi dù ¸n CIDSE,dù ¸n SNV ®−îc triÓn khai thùc hiÖn ®ång bé víi çc ch−¬ng tr×nh KTKT tØnh giao.

Trong çc ho¹t ®éng KN, chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt ®Õn ng−êi n«ng d©n ®−îc x¸c ®Þnh lµho¹t ®éng quan träng nhÊt, viÖc chän çc tiÕn bé kü thuËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝhËu vµ kh¶ n¨ng tiÕp thu cña tõng ®èi t−îng n«ng d©n ®Ó ®¶m b¶o x©y dùng mét nÒn n«ngnghiÖp bÒn v÷ng lµ cùc kú quan träng.

44

Ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ng cña tØnh hiÖn nay bao gåm

- Ch−¬ng tr×nh KN cña néi bé n«ng d©n: Do cÊp x·, th«n b¶n x©y dùng vµ tæ chøc thùchiÖn.

- Ch−¬ng tr×nh KN cña huyÖn, thÞ do UBND huyÖn, thÞ quyÕt ®Þnh vµ tæ chøc thùc hiÖn.

- Ch−¬ng tr×nh KN cña tØnh: UBND tØnh quyÕt ®Þnh vµ giao ngµnh n«ng nghiÖp vµ Trungt©m KN - Gièng vµ kü thuËt NLN tæ chøc thùc hiÖn.

- Ch−¬ng tr×nh KN cña çc c¬ quan Trung −¬ng (Bé NN&PTNT, Bé Thuû s¶n...) vµch−¬ng tr×nh KN kh¸c do çc tæ chøc Quèc tÕ tµi trî: Ngµnh n«ng nghiÖp vµ Trung t©mKN - Gièng vµ kü thuËt NLN phèi hîp thùc hiÖn.

Çc ch−¬ng tr×nh KN trªn ®Òu cÇn cã sù tham gia vµ gi÷ vai trß chñ lùc cña lùc l−îng KNNhµ n−íc. HÖ thèng tæ chøc vµ nhiÖm vô cña tõng cÊp trong hÖ thèng ®−îc thÓ hiÖn trong s¬®å 1.

Trung t©m KhuyÕn n«ng - Gièng vµ kü thuËt NLN tØnh Th¸i Nguyªn

Nh©n lùc

34 ng−êi ë v¨n phßng Trung t©m tØnh. Trong ®ã: tr×nh ®é trªn §¹i häc vµ ®¹i häc - 26, Trunghäc - 3, Phôc vô - 5. CBKN thuéc çc côm x·, h−ëng l−¬ng sù nghiÖp - 132. Vµ 155 ng−êih−ëng l−¬ng tõ s¶n xuÊt s¶n phÈm, thuéc çc Tr¹m, Tr¹i kü thuËt trùc thuéc Trung t©m. Toµnbé çn bé thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ®Òu ®−îc tham gia çc khãa tËp huÊn vÒ ph−¬ng ph¸pKhuyÕn n«ng vµ chuyªn m«n kü thuËt, cã kh¶ n¨ng phæ cËp ®Õn ng−êi n«ng d©n.

Mèi quan hÖ

- Trung t©m KhuyÕn n«ng-Gièng vµ kü thuËt NLN chÞu sù l·nh ®¹o toµn diÖn cña Së N«ngnghiÖp & PTNT vµ chÞu sù l·nh ®¹o vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô KhuyÕn n«ng cña Côc KN- KL thuéc Bé. Trung t©m tiÕp nhËn çc th«ng tin KHKT tõ Côc, Vô, ViÖn, Tr−êng... vµphèi hîp triÓn khai çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n KhuyÕn n«ng.

- Víi çc tæ chøc KhuyÕn n«ng huyÖn vµ côm KhuyÕn n«ng x·: Trung t©m phèi hîp chÆtchÏ víi phßng NN & PTNT huyÖn ®Ó triÓn khai çc ch−¬ng tr×nh. Trung t©m qu¶n lý çcch−¬ng tr×nh, h−íng dÉn, kiÓm tra vµ nghiÖm thu kÕt qu¶ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh.

- Víi çc tæ chøc KhuyÕn n«ng tØnh b¹n: Lu«n cã th«ng tin trao ®æi, tæ chøc th¨m quanKhuyÕn n«ng tØnh b¹n hoÆc ®ãn tiÕp KhuyÕn n«ng tØnh b¹n tíi th¨m quan nh»m t¨ngc−êng hiÓu biÕt vµ häc hái kinh nghiÖm lÉn nhau.

- HÖ thèng tiÕp nhËn vµ ph¶n håi cña cÊp d−íi vµ liªn hÖ víi cÊp cao h¬n ®−îc thiÕt lËpb»ng viÖc gi¸m s¸t kÕ ho¹ch çc ch−¬ng tr×nh tõ trªn xuèng, b¸o ço tiÕn ®é thùc hiÖn tõd−íi lªn.

- Nguån tµi chÝnh cho ho¹t ®éng tæ chøc KhuyÕn n«ng: Mét phÇn do ng©n s¸ch nhµ n−íccÊp (®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c KhuyÕn n«ng), mét phÇn do s¶n xuÊt s¶n phÈm t¹o ra (®Ó thùchiÖn viÖc triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ).

- C¬ chÕ ®iÒu hµnh: Së N«ng nghiÖp & PTNT cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lýnhµ n−íc ®èi víi c«ng t¸c KhuyÕn n«ng, Trung t©m KhuyÕn n«ng- Gièng vµ kü thuËtNLN x©y dùng kÕ ho¹ch triÓn khai, thùc hiÖn çc ho¹t ®éng, qu¶n lý çc ch−¬ng tr×nh dù¸n, ch−¬ng tr×nh KHKT.

45

- Çc vÊn ®Ò kh¸c: Trung t©m cã hÖ thèng tr¹m tr¹i lµ c¬ së sù nghiÖp ho¹t ®éng KHKT vµchuyÓn giao c«ng nghÖ. Çc tr¹m tr¹i thùc hiÖn viÖc kh¶o nghiÖm, thùc nghiÖm, nh©ngièng, chän läc, kiÓm nghiÖm gièng, x©y dùng çc « mÉu tr×nh diÔn vÒ khoa häc c«ngnghÖ phôc vô c«ng t¸c ®µo t¹o; kÕt hîp víi CBKN c¬ së thùc hiÖn viÖc tËp huÊn kü thuËt,khuyÕn ço cho n«ng d©n; dÞch vô gièng vµ vËt t− chuyªn dïng cho çc ch−¬ng tr×nh dù¸n ®Õn çc nhãm n«ng d©n vµ çc hé gia ®×nh.

Ban KhuyÕn n«ng huyÖn, côm KN-KL x·

Ban khuyÕn n«ng huyÖn th−êng do Phã chñ tÞch UBND huyÖn phô tr¸ch kinh tÕ lµm tr−ëngban, tr−ëng phßng NN & PTNT lµm phã ban vµ 1 CB ®iÒu phèi ch−¬ng tr×nh,Tr¹m tr−ëngtr¹m BVTV vµ Tr¹m Thó y lµm uû viªn, trõ 1 ®iÒu phèi viªn lµ c¶n bé chuyªn tr¸ch cßn l¹içn bé cña Ban ®Òu lµ kiªm nhiÖm.

C¨n cø vµo çc ®Æc ®iÓm: §Þa bµn, d©n c−, d©n téc, tËp qu¸n s¶n xuÊt..., Ban KhuyÕn n«ngthµnh lËp çc côm KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m x·. Mçi côm cã 1 côm tr−ëng kiªm nhiÖm vµ tõ2 - 3 thµnh viªn thuéc çc chuyªn ngµnh kh¸c nhau (trång trät, ch¨n nu«i thó y, l©m nghiÖphoÆc thuû s¶n; tuú ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®Ó bè trÝ çn bé). Nh− vËy, tr−ëng phã ban võa ®iÒu hµnhqu¶n lý nhµ n−íc vÒ s¶n xuÊt võa ®iÒu hµnh çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng vµ h−ëng l−¬ng qu¶nlý nhµ n−íc, cßn l¹i mét ®iÒu phèi viªn vµ toµn bé CBKN ë çc côm x· h−ëng l−¬ng sùnghiÖp.

Ng−êi ®iÒu phèi gi÷ vai trß quan träng v× ph¶i ®iÒu tiÕt vµ n¾m tiÕn ®é thùc hiÖn vµ kÕt qu¶ho¹t ®éng cña çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n KhuyÕn n«ng. Song ho¹t ®éng ë côm l¹i quyÕt ®ÞnhhiÖu qu¶ c«ng t¸c KhuyÕn n«ng. CBKN côm x· lµ ng−êi lµm trùc tiÕp víi nhãm vµ hé n«ngd©n, chuyÓn t¶i th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc, vÒ kiÕn thøc KHKT ®Õn n«ng d©n.

CBKN côm gióp n«ng d©n suy nghÜ ®Þnh h−íng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt phï hîp vµ cã hiÖu qu¶,gióp vÒ KHKT, vÒ dÞch vô vËt t− vµ gióp n«ng d©n cã ®Þa chØ tiªu thô s¶n phÈm. §ång thêicòng lµ ng−êi tæ chøc ®−îc m¹ng l−íi KhuyÕn n«ng viªn th«n b¶n, thu nhËn ý kiÕn, t©m t−nguyÖn väng cña ng−êi d©n ®Ó ph¶n ¸nh lªn cÊp cao h¬n. Nh− vËy, chØ khi CBKN côm ho¹t®éng tèt th× çc ho¹t ®éng cña hÖ thèng KhuyÕn n«ng míi ®¹t hiÖu qu¶.

Sè l−îng CBKN chuyªn tr¸ch ë Ban KN huyÖn vµ côm KN- KL x· toµn tØnh lµ 188 ng−êi(khi ch−a t¸ch tØnh), 132 ng−êi (khi ®· t¸ch tØnh). Sè côm KNKL x·: 60 côm (Khi ch−a t¸chtØnh), 41 côm (sau khi t¸ch tØnh).

- C¬ chÕ qu¶n lý: Phßng NN & PTNT huyÖn thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n−íc, Trungt©m KhuyÕn n«ng - Gièng vµ kü thuËt NN qu¶n lý, ®iÒu phèi çc ch−¬ng tr×nh chuyªnm«n kü thuËt vÒ KhuyÕn n«ng.

- Mèi quan hÖ: Ban KNL vµ côm x· lu«n phèi hîp chÆt chÏ víi çc tr¹m thó y, tr¹m BVTVvµ çc tr¹m tr¹i thùc nghiÖm thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh phßng trõ dÞch bÖnh tæng hîp chovËt nu«i c©y trång.

HÖ thèng KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m viªn c¬ së

Phèi hîp víi çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n, hÖ thèng KhuyÕn n«ng tõ tØnh xuèng huyÖn ®· x©y dùng®−îc mét sè lµng KhuyÕn n«ng, khuyÕn l©m tù qu¶n (23 lµng khuyÕn n«ng tù qu¶n, 10 lµngkhuyÕn l©m tù qu¶n). Mçi lµng ®Òu chän ®−îc Ban tù qu¶n (Ban ph¸t triÓn lµng) vµ m¹ngl−íi KhuyÕn n«ng, khuyÕn l©m viªn tù nguyÖn ®¹i diÖn cho çc tæ chøc ®oµn thÓ tham gia.Trong lµng thµnh lËp nhãm hé së thÝch tõng lo¹i c©y, lo¹i con.

46

Ho¹t ®éng cña hÖ thèng KNKL viªn c¬ së theo kÕ ho¹ch do Ban tù qu¶n x©y dùng cã sù ®ãnggãp cña çn bé khuyÕn n«ng côm, CB dù'¸n. Kinh phÝ ho¹t ®éng cña hÖ thèng KNKL viªnc¬ së do quü th«n b¶n vµ kinh phÝ hç trî cña çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n chi.

§¸nh gi¸ hÖ thèng KhuyÕn n«ng, KhuyÕn l©m cña tØnh hiÖn t¹i

Víi hÖ thèng tæ chøc hiÖn nay, KNKL cña tØnh ph¸t huy ®−îc søc m¹nh tæng hîp (nhÊt lµ cÊphuyÖn) gi÷a qu¶n lý chÝnh quyÒn víi qu¶n lý sù nghiÖp vµ ®· cã t¸c dông râ rÖt trong çcviÖc:

- §−a ®−îc çc chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, kinh tÕ n«ng th«n vµo víi ng−êi d©n.

- N©ng cao d©n trÝ, gióp d©n biÕt çch suy nghÜ, ®Þnh h−íng cho s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao ®êisèng. §−a ®−îc çc ch−¬ng tr×nh KTKT vµo tõng hé n«ng d©n.

- Gióp n«ng d©n t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng.

Bªn c¹nh ®ã vÉn cßn cã nh−îc ®iÓm: Chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ s¶n xuÊt vµ chøc n¨ngthùc hiÖn çc ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng cßn bÞ lÉn lén (ë cÊp huyÖn). NhiÒu khi chøc n¨ngqu¶n lý nhµ n−íc ®· che lÊn ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng nªn ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng lóc lªn lócxuèng, h¹n chÕ hiÖu qu¶ c«ng t¸c. §ång thêi chÕ ®é tµi chÝnh cho CBKN côm x· ch−a râ,ch−a ®−îc khuyÕn khÝch nªn ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng c¬ së ch−a ®Òu, mét sè vïng ho¹t ®éngKhuyÕn n«ng ch−a tíi n¬i.

§Ò xuÊt hÖ thèng KhuyÕn n«ng KhuyÕn l©m tõ tØnh xuèng th«n b¶n (Xem s¬ ®å 2)

VÒ kÕt cÊu c¬ b¶n vÉn nh− hÖ thèng hiÖn nay, nh−ng ®Ó ph¸t huy ®−îc nh÷ng −u ®iÓm, ®ÒxuÊt hÖ thèng KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m míi cña tØnh lµ thay Ban KN huyÖn thµnh Tr¹mKNKL trùc thuéc UBND huyÖn. Tr¹m thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña Ban KNKL hiÖnt¹i. Biªn chÕ tr¹m gåm: 1 tr¹m tr−ëng: Phô tr¸ch chung kÕt hîp ®iÒu phèi ch−¬ng tr×nh (Tænghîp, kÕ ho¹ch, b¸o ço); 1 kÕ to¸n, 1 thñ quü, thñ kho vµ ®¸nh m¸y hµnh chÝnh. Nh− vËy sovíi hÖ thèng hiÖn t¹i, hÖ thèng míi sÏ t¨ng biªn chÕ ë mçi tr¹m lªn 2 ng−êi (kh«ng ph¶i kiªmnhiÖm víi nhiÖm vô bªn qu¶n lý nhµ n−íc).

Nh−ng sÏ cã thuËn lîi:

- VÉn cã ®−îc sù ñng hé cña chÝnh quyÒn, nh−ng sÏ tr¸nh ®−îc sù lÉn lén gi÷a qu¶n lý nhµn−íc vÒ s¶n xuÊt vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng.

- Kinh phÝ cho tæ chøc ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng riªng, t¹o ®iÒu kiÖn cho tr¹m chñ ®éng h¬ntrong viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch−¬ng tr×nh.

- Tr¹m lóc nµy chØ cßn mét nhiÖm vô duy nhÊt lµ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ngnªn viÖc thùc hiÖn sÏ ®−îc tËp trung vµ toµn diÖn h¬n.

- ViÖc thanh quyÕt to¸n çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n ®óng tiÕn ®é yªu cÇu (hiÖn nay kh©u thanhquyÕt to¸n ë cÊp huyÖn rÊt chËm).

- Chñ ®éng më réng quan hÖ vµ phèi hîp víi çc tr¹m, tr¹i, çc tæ chøc quÇn chóng kh¸c.

C«ng t¸c tÝn dông trong ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m

HiÖn nay, ë Th¸i Nguyªn, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n,cïng víi c«ng t¸c KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m th× hµng lo¹t çc ch−¬ng tr×nh KTKT n«ngnghiÖp kh¸c còng ®−îc thùc hiÖn nh− ch−¬ng tr×nh c©y l−¬ng thùc, ch−¬ng tr×nh bß lai sind,

47

ch−¬ng tr×nh lîn n¹c, ch−¬ng tr×nh thuû n«ng... §ång thêi çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n cñaCIDSE, FAO, SNV, cña çc ViÖn, Bé... còng ®−îc triÓn khai.

- Çc ho¹t ®éng tÝn dông phôc vô c«ng t¸c KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cña ®Þa ph−¬ng còngcã tõ nhiÒu nguån, bªn c¹nh phÇn kinh phÝ ®−îc hç trî n«ng d©n cßn ®−îc vay tiÒn cñaçc ch−¬ng tr×nh dù ¸n , cña ch−¬ng tr×nh 327, cña nguån vèn theo quyÕt ®Þnh 120...

- Çc h×nh thøc tÝn dông hiÖn ®ang sö dông: Vay b»ng h×nh thøc thÕ chÊp, tÝn chÊp, dù ¸ns¶n xuÊt nhá...

- Nhê cã çc h×nh thøc tÝn dông ®−îc sö dông réng r·i, thuËn tiÖn nªn ng−êi n«ng d©n ®·cã ®−îc vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt, cã ®iÒu kiÖn thay ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i phïhîp, tiÕp nhËn tiÕn bé kü thuËt, ®Çu t− th©m canh t¨ng n¨ng suÊt.

Sù phèi hîp cña tæ chøc KhuyÕn n«ng nhµ n−íc víi çc dù ¸n

Trong nh÷ng n¨m qua, tæ chøc KhuyÕn n«ng nhµ n−íc cña tØnh ®· phèi hîp chÆt chÏ víi çcdù ¸n, ®¹c biÖt lµ dù ¸n CIDSE. KhuyÕn n«ng nhµ n−íc lu«n g¾n ho¹t ®éng thùc hiÖn çcch−¬ng tr×nh KTKT vÒ n«ng nghiÖp víi ho¹t ®éng cña dù ¸n. §ång thêi çc dù ¸n ®· cungcÊp kiÕn thøc vÒ c«ng t¸c KhuyÕn n«ng, hç trî mét phÇn kinh phÝ ho¹t ®éng cho KhuyÕnn«ng. NÕu kh«ng cã hÖ thèng KhuyÕn n«ng th× çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n ph¸t triÓn n«ngnghiÖp sÏ vµo d©n rÊt khã kh¨n. V× thÕ gi÷a tæ chøc KhuyÕn n«ng nhµ n−íc víi çc dù ¸n cÇnphèi hîp thËt chÆt chÏ th× sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nhau, cuèn hót nhau ho¹t ®éng ®¹t hiÖuqu¶.

Trªn ®©y lµ b¶n b¸o ço tham luËn cña Trung t©m KhuyÕn n«ng - Gièng vµ kü thuËt NLNTh¸i nguyªn vÒ tæ chøc hÖ thèng KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cña tØnh Th¸i nguyªn. Chóng t«ihy väng qua héi th¶o sÏ cã nh÷ng ®iÓm bæ sung míi nh»m gióp c«ng t¸c tæ chøc vµ hÖ thèngKhuyÕn n«ng khuyÕn l©m cña tØnh chóng t«i ®−îc hoµn thiÖn h¬n, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ caoh¬n.

48

S¬ ®é 1: hÖ thèng tæ chøc KN-KL th¸i nguyªn hiÖn nay

49

S¬ ®å 2: ®Ò xuÊt hÖ thèng tæ chøc Kn-kl th¸i nguyªn míi

50

b¸o ço vÒ c«ng t¸c tæ chøc vµ hÖ thèng

khuyÕn n«ng tØnh long an

Trung t©m KhuyÕn n«ng Long An

HiÖn tr¹ng hÖ thèng tæ chøcTrung t©m KhuyÕn n«ng Long An ®−îc thµnh lËp tõ th¸ng 9 n¨m 1991, lµ ®¬n vÞ ho¹t ®éngsù nghiÖp trùc thuéc Së N«ng nghiÖp & PTNT tØnh. Nguån nh©n sù ban ®Çu ®−îc ®iÒu ®éngtõ Phßng Kü thuËt vµ ®éi ngò gi¸o viªn tr−êng Trung cÊp KTNN Long An ®Ó x©y dùng békhung cho khèi v¨n phßng Trung t©m tØnh vµ mét sè Ýt Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn. Song songvíi tiÕn tr×nh ho¹t ®éng, hÖ thèng tæ chøc ®−îc më réng dÇn vµ ®Õn n¨m 1995 ®· cã ®ñ 14Tr¹m KhuyÕn n«ng trªn tæng sè 13 huyÖn vµ 1 thÞ x· cña tØnh. Tæng sè nh©n sù hiÖn thêi lµ75 ng−êi, ph©n theo tr×nh ®é chuyªn m«n nh− sau:

- Tr×nh ®é ®¹i häc: 54 ng−êi, gåm çc chuyªn ngµnh: trång trät 33 ng−êi, ch¨n nu«i thó y11 ng−êi, s− ph¹m KTNN 3 ng−êi, thuû s¶n 5 ng−êi, kinh tÕ n«ng nghiÖp 1 ng−êi, tµich¸nh 1 ng−êi.

- Tr×nh ®é d−íi ®¹i häc: 21 ng−êi gåm çc chuyªn ngµnh: trång trät 11, ch¨n nu«i 5 vµ sècßn l¹i lµ s¬ cÊp vµ lao ®éng phæ th«ng.

Tæ chøc bé m¸y

Trung t©m ®−îc tæ chøc nh− sau:

- Ban gi¸m ®èc: gåm 1 gi¸m ®èc ®iÒu hµnh chung, 1 phã gi¸m ®èc phô tr¸ch hµnh ch¸nh, 1phã gi¸m ®èc phô tr¸ch kü thuËt - nghiÖp vô khuyÕn n«ng.

- Phßng Nghiªn cøu-øng dông: phô tr¸ch c«ng t¸c thu thËp, nghiªn cøu, xö lý chän läc çclo¹i th«ng tin kü thuËt n«ng nghiÖp vµ tæ chøc qu¶ng b¸ b»ng ph−¬ng ph¸p tr×nh diÔn (7ng−êi).

- Phßng th«ng tin-®¹i chóng: phô tr¸ch c«ng t¸c thu thËp, l−u tr÷, xö lý th«ng tin kinh tÕ, küthuËt, thùc hiÖn qu¶ng b¸ qua çc ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng: b¸o chÝ, truyÒnthanh, truyÒn h×nh, biªn so¹n ph¸t hµnh tµi liÖu kü thuËt, thiÕt kÕ x©y dùng poster, panelcæ ®éng vµ çc lo¹i trî huÊn cô (5 ng−êi).

- Phßng hµnh ch¸nh-tæ chøc: phô tr¸ch c«ng t¸c tæ chøc çn bé, hµnh ch¸nh vµ qu¶n lý tµich¸nh (5 ng−êi).

- Çc Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn, thÞ: phô tr¸ch theo ®Þa bµn çc néi dung khuyÕn n«ng®−îc giao theo kÕ ho¹ch chung cña Trung t©m (vµ tham gia vµo çc ch−¬ng tr×nh khuyÕnn«ng do UBND huyÖn tæ chøc). Çn bé khuyÕn n«ng cÊp huyÖn c«ng t¸c trùc tiÕp ®Õn c¬së x·, Êp víi sù t¨ng c−êng, ®iÒu ®éng nh©n sù tõ v¨n phßng Trung t©m hoÆc tõ çc Tr¹mkh¸c tuú theo néi dung c«ng viÖc (tæng sè 55 ng−êi/14 Tr¹m).

Trung t©m lµ ®¬n vÞ trùc thuéc Së NN & PTNT Long An, mét Phã gi¸m ®èc Së trùc tiÕp chØ®¹o çc ho¹t ®éng. ChÕ ®é b¸o ço c«ng t¸c ®−îc thùc hiÖn ®Þnh kú th¸ng. §èi víi ngµnhdäc, Trung t©m ®Æt d−íi sù l·nh ®¹o cña Côc KN & KL – Bé NN & PTNT.

HÖ thèng khuyÕn n«ng ®−îc tæ chøc theo ngµnh däc tõ tØnh ®Õn huyÖn, cã cïng mét nguåntµi ch¸nh ®−îc cÊp theo kÕ ho¹ch chung hµng n¨m tõ ng©n s¸ch tØnh. C«ng t¸c qu¶n lý

51

chuyªn m«n, nh©n sù vµ tµi ch¸nh trªn tÊt c¶ çc ®¬n vÞ phßng, tr¹m trùc thuéc ®−îc tiÕnhµnh theo kÕ ho¹ch thèng nhÊt cña Trung t©m. ChÕ ®é ®iÒu hµnh dùa trªn chØ tiªu kÕ ho¹chgiao hµng n¨m vµ theo dâi tiÕn ®é qua ®Þnh kú häp giao ban th¸ng.

Tæ chøc khuyÕn n«ng ë Long An ®· sím cã kÕ ho¹ch ho¹t ®éng liªn tÞch víi çc tæ chøcquÇn chóng lµ héi NDVN, Héi LHPN, §oµn TNCSHCM, Héi Lµm v−ên tõ n¨m 1993. Ho¹t®éng phèi hîp nµy ®−îc thùc hiÖn xuyªn suèt tõ cÊp tØnh ®Õn huyÖn theo chñ tr−¬ng “x· héiho¸ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng” ®· ®−îc T¦, UBND tØnh chØ ®¹o.

Th«ng qua sù l·nh ®¹o cña së NN & PTNT, tõ v¨n phßng Trung t©m ®Õn çc Tr¹m huyÖn, thÞ®Òu thiÕt lËp mèi quan hÖ nghiÖp vô víi çc ®¬n vÞ cïng ngµnh nh− çc Chi côc: B¶o vÖ ThùcvËt, Thó y; çc c«ng ty nh−: Ch¨n nu«i, L−¬ng thùc, VËt t− n«ng nghiÖp...

Trung t©m ®· t¹o ®−îc mèi quan hÖ réng r·i víi çc ViÖn Nghiªn cøu khoa häc (ViÖn NC lóa§BSCL, ViÖn KHNN MiÒn nam...), çc tr−êng ®¹i häc (§H N«ng l©m TP. HCM, §H CÇnTh¬), çc Trung t©m, Tr¹m vÒ gièng c©y trång, vËt nu«i trªn ®Þa bµn Long An: Chñ tr−¬ngmë réng quan hÖ hîp t¸c lµ c¬ së quan träng ®· ®−îc x¸c ®Þnh ngay tõ ®Çu nh»m liªn tôc t¹o®−îc nguån cung cÊp nh÷ng tiÕn bé kü thuËt míi, nh÷ng ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ®µo t¹o, hîpt¸c thùc hiÖn çc dù ¸n ph¸t triÓn. §ång thêi ph¶n håi kÞp thêi nh÷ng vÊn ®Ò nÈy sinh ë ®Þaph−¬ng ®Ó gãp phÇn ®inh h−íng cho c«ng t¸c nghiªn cøu phôc vô s¶n xuÊt thùc tÕ.

Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, Trung t©m ngµy cµng thiÕt lËp ®−îc mèi quan hÖ réng r·i víi n«ngd©n, tõ ®ã h×nh thµnh mét lùc l−îng céng t¸c viªn; dï kh«ng chÝnh thøc; ®· gãp phÇn rÊt línvµ h÷u Ých cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ øng dông kü thuËt. Lùc l−îng céng t¸c viªnnµy thuéc nhiÒu ®èi t−îng, lµ çn bé c¬ së héi, ®oµn quÇn chóng lµ n«ng d©n, lµ çc tæ chøcliªn kÕt s¶n xuÊt cña n«ng d©n vµ kÓ c¶ çn bé kü thuËt ngoµi ngµnh. Chñ yÕu sù tham giacña hä v× ham thÝch khoa häc kü thuËt vµ ý h−íng tù nguyÖn gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèngcéng ®ång. §èi víi Trung t©m, ch−a cã chÕ ®é thï lao cho lùc l−îng nµy (hiÖn cã trªn 500céng t¸c viªn ë c¬ së).

M¹ng l−íi KhuyÕn n«ng ë c¬ së

Trong thêi gian tõ thµnh lËp ®Õn nay, m¹ng l−íi çn bé khuyÕn n«ng cña Trung T©m KhuyÕnn«ng Long An chØ míi tæ chøc ®−îc tõ tØnh ®Õn çc Tr¹m huyÖn, ch−a cã tæ chøc khuyÕnn«ng nhµ n−íc ë c¬ së (x·, Êp). V× thÕ, ®Ó triÓn khai ®−îc ngµy cµng nhiÒu h¬n çc ho¹t®éng khuyÕn n«ng ®Õn s©u réng trong th«n, xãm, Trung t©m ®· tõng b−íc h×nh thµnh ®−îcmét m¹ng l−íi céng t¸c viªn khuyÕn n«ng ë c¬ së trªn c¬ së tù nguyÖn hç trî cho hÖ thèngKhuyÕn n«ng cña Nhµ n−íc. §èi víi m¹ng l−íi nµy, Trung t©m kh«ng cã ®Þnh biªn hay hîp®ång lao ®éng vµ còng kh«ng cã chÕ ®é thï lao hµng th¸ng. Tuy nhiªn, qua qu¸ tr×nh céngt¸c cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ lùc l−îng ®· ®ãng gãp c«ng søc rÊt lín ®Ó qu¶ng b¸ mäi c«ngviÖc cña khuyÕn n«ng cÇn ®−îc triÓn khai ®Òu kh¾p ®Õn c¬ së.

Nhu cÇu cÇn thiÕt ph¶i cã céng t¸c viªn ë c¬ së

HiÖn nay, sè çn bé khuyÕn n«ng ë mçi tr¹m cßn rÊt Ýt (tõ 2 - 4 ng−êi/tr¹m), ®Þa bµn çchuyÖn ®Òu kh¸ réng vµ nhu cÇu cña n«ng d©n ngµy cµng nhiÒu vµ ®a d¹ng. Do vËy, kh«ng thÓkh«ng cã nh÷ng céng t¸c viªn t¹i c¬ së ®Ó gãp søc thùc hiÖn nhanh chãng vµ cã tÝnh tiÕp nèiçc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. Sù tham gia cña céng t¸c viªn cô thÓ nh−:

• Hç trî tæ chøc çc líp tËp huÊn, héi th¶o, tham quan t¹i ®¬n vÞ x·, Êp.

• Trùc tiÕp thùc hiÖn çc m« h×nh tr×nh diÔn.

• Tham gia qu¶ng b¸ kÕt qu¶ tr×nh diÔn tiÕn bé kü thuËt cho n«ng d©n trong vïng.

52

• N¾m vµ hiÓu râ nhu cÇu, nguyÖn väng cña c− d©n trong vïng nªn ph¶n håi chÝnh x¸cnh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho hÖ thèng khuyÕn n«ng huyÖn, tØnh. Tõ ®ã, cã biÖn ph¸p x©ydùng vµ ®iÒu chØnh çc néi dung khuyÕn n«ng phï hîp vµ thiÕt thùc.

Çc d¹ng céng t¸c viªn

Tuú theo vÞ trÝ, kh¶ n¨ng cña céng t¸c viªn vµ tÝnh chÊt cña néi dung khuyÕn n«ng, cã thÓ t¹mph©n lo¹i çc d¹ng céng t¸c viªn ë c¬ së nh− sau:

a) Céng t¸c viªn lµ çn bé çc ®oµn thÓ (Héi N«ng d©n VN, Héi LHPN, §oµn TNCSHCM,Héi Lµm v−ên). Lµ nh÷ng ng−êi th−êng xuyªn giao tiÕp víi n«ng d©n, çc çn bé ®oµn thÓ ëx·, Êp chñ yÕu céng t¸c víi khuyÕn.n«ng trong viÖc phèi hîp tæ chøc tËp huÊn, héi th¶o ®Çubê, tham quan häc tËp. Trong çc ho¹t ®éng nµy, nhiÖm vô cña céng t¸c viªn tõ ®oµn thÓ lµgiíi thiÖu vµ cïng çn bé khuyÕn n«ng chän ®Þa ®iÓm, chän n«ng hé, tËp hîp n«ng d©n ®Õntham dù çc dÞp sinh ho¹t khuyÕn n«ng. CÇn nãi thªm, çc ho¹t ®éng phèi hîp ®· ®−îc chØ®¹o xuyªn suèt tõ phÝa Trung t©m vµ çc ®oµn thÓ th«ng qua kÕ ho¹ch liªn tÞch phèi hîp ho¹t®éng ®−îc thùc hiÖn hµng n¨m tõ cÊp tØnh.

b) Céng t¸c viªn lµ n«ng d©n. Trong thùc tÕ, lùc l−îng nµy ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓnth«ng qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, giao tiÕp víi hÖ thèng KhuyÕn n«ng. §ã lµ çc n«ng d©n thÓhiÖn ®−îc çc tiªu chuÈn:

• Cã uy tÝn vµ s½n sµng gãp søc cho viÖc c¶i thiÖn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña céng ®ångn«ng th«n.

• B¶n th©n −a thÝch KHKT vµ th«ng th−êng lµ ®èi t−îng tiªn phong trong lÜnh vùc thönghiÖm, tr×nh diÔn çc tiÕn bé KHKT míi t¹i ®Þa ph−¬ng.

Tuú theo tÝnh chÊt, yªu cÇu ®ßi hái cña lo¹i h×nh kü thuËt vµ kh¶ n¨ng cña céng t¸c viªn mµTrung t©m quyÕt ®Þnh viÖc ph©n bæ, giao phã néi dung khuyÕn n«ng cô thÓ. Cã thÓ diÔn gi¶itãm t¾t nh− sau:

§èi víi c«ng t¸c kh¶o nghiÖp gièng míi (lóa, rau mµu, c©y c«ng nghiÖp, vËt nu«i...) ®Ó xemxÐt ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch nghi khu vùc ®ßi hái rÊt cao tÝnh chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ th× ph¶ichän nh÷ng n«ng d©n cã ®ñ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®Æc tr−ng cña sinh th¸i vïng, cã nhiÒu kinhnghiÖm vµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t çc yªu cÇu kü thuËt vµ cã ®−îc sù chÞu khã, kü l−ìng. Thêigian qua, céng t¸c viªn tham gia c«ng t¸c kh¶o nghiÖm gièng cïng víi Trung t©m hµng vô,hµng n¨m chØ trªn d−íi 30 ng−êi nh−ng kh¸ æn ®Þnh vµ ®−îc tËp huÊn chuyªn s©u vÒ lÜnh vùcnµy.

§èi víi lo¹i h×nh tr×nh diÔn çc m« h×nh cã yªu cÇu kü thËt trung b×nh th× sè l−îng céng t¸cviªn chiÕm sè ®«ng vµ cã thÓ thay ®æi theo vô, theo n¨m, nh−ng sè æn ®Þnh th× trong kho¶ng200 ng−êi.

Ngoµi ra, mét sè céng t¸c viªn cã thÓ kh«ng tham gia trùc tiÕp vµ ®Òu ®Æn trong çc ho¹t®éng tr×nh diÔn nh−ng vÉn s½n sµng gãp søc cho c«ng t¸c tæ chøc, sinh ho¹t, qu¶ng b¸ çcth«ng tin KHKT ë ®Þa ph−¬ng, diÖn céng t¸c viªn nÇy hÇu hÕt lµ çc ®èi t−îng phô tr¸ch çcCLB n«ng d©n, çc tæ nhãm n«ng d©n liªn kÕt s¶n xuÊt.

QuyÒn lîi cña céng t¸c viªn

§èi víi lo¹i h×nh tËp huÊn, héi th¶o, tham quan

Çc céng t¸c viªn tham gia chiªu sinh, tæ chøc ®Þa ®iÓm sinh ho¹t th× ®−îc nhËn møc thï laolµ 30.000 ®ång/ líp hoÆc héi th¶o, tham quan.

53

§èi víi lo¹i h×nh tr×nh diÔn cã møc ®Çu t− thÊp

Mét sè lo¹i h×nh kh¶o nghiÖm gièng c©y trång, tr×nh diÔn gièng lóa, rau mµu, kü thuËt södông ph©n bãn, çc biÖn ph¸p míi trong canh t¸c, vÖ sinh phßng bÖnh... cã møc ®Çu t− riªngcho néi dung kü thuËt øng dông tõ 100.000 - 400.000® th× kho¶n vèn hç trî b»ng vËt t− nµycéng t¸c viªn ®−îc h−ëng kh«ng hoµn l¹i.

Tuy nhiªn, hä ph¶i ®Çu t− bæ sung ®ñ çc kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c theo ®óng yªu cÇu øngdông kü thuËt vµ cã tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, gi¶i thÝch ph−¬ng ph¸p øng dông trùc tiÕp víi bµcon n«ng d©n kh¸c cã nhu cÇu t×m hiÓu trong suèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, thu ho¹ch hay xuÊt b¸ns¶n phÈm còng nh− b¸o ço toµn bé kÕt qu¶ thùc hiÖn trong héi th¶o nµy.

§èi víi lo¹i h×nh tr×nh diÔn cã møc ®Çu t− cao

Mét sè néi dung tr×nh diÔn nh− c¶i t¹o v−ên t¹p, nu«i ç th©m canh, −¬ng ç gièng, m« h×nhs¶n xuÊt kÕt hîp VAC, n¹c ho¸ ®µn heo, øng dông trang thiÕt bÞ míi'vµo ch¨n nu«i, v.v... cãmøc ®Çu t− cho chuyªn ®Ò kü thuËt tr×nh diÔn cÇn trªn 400.000 ®ång ®Õn 3.000.000 ®ång chomçi ®iÓm, céng t¸c viªn sÏ ®−îc nhËn sè vèn hç trî th«ng qua hîp ®ång tr×nh diÔn cã gi¸ trÞthu håi vèn 100% (kh«ng l·i suÊt) theo thêi h¹n thùc hiÖn cô thÓ. Çc phÇn tr¸ch nhiÖmthuéc céng t¸c viªn t−¬ng tù nh− yªu cÇu chung cho tÊt c¶ çc lo¹i h×nh tr×nh diÔn.

Tãm l¹i, cã thÓ thÊy quyÒn lîi vÒ mÆt vËt chÊt cô thÓ dµnh cho céng t¸c viªn ë tÊt c¶ çc d¹ngho¹t ®éng ®Òu kh«ng ®¸ng kÓ vµ kh«ng cè ®Þnh. Tuy nhiªn, çc céng t¸c viªn nµy hiÓu râ hä®−îc h−ëng mét quyÒn lîi kh¸c lµ −u tiªn ®−îc cung cÊp çc th«ng tin KHKT qua tham giatrùc tiÕp víi c«ng viÖc phèi hîp, qua sù g¾n bã víi hÖ thèng KhuyÕn n«ng, qua tµi liÖuKHKT, tËp san th«ng tin khuyÕn n«ng th¸ng ®−îc cÊp miÔn phÝ vµ cßn cã dÞp häc hái qua çcchuyÕn tham quan trong vµ ngoµi tØnh do khuyÕn n«ng tæ chøc.

Mèi liªn l¹c gi÷a hÖ thèng khuyÕn n«ng - céng t¸c viªn vµ mét vµi nhËn xÐt vÒ m¹ng l−íicéng t¸c viªn hiÖn cã

Mèi liªn l¹c gi÷a hÖ thèng khuyÕn n«ng Nhµ n−íc vµ lùc l−îng céng t¸c viªn chñ yÕu th«ngqua lÞch c«ng t¸c cô thÓ trªn néi dung ®−îc phèi hîp ho¹t ®éng.

Ngoµi ra, çc céng t¸c viªn cßn liªn l¹c víi çc Tr¹m huyÖn, thÞ hay v¨n phßng Trung t©mvµo bÊt kú lóc nµo qua th− tõ, ®iÖn tho¹i hoÆc gÆp trùc tiÕp. M¹ng l−íi céng t¸c viªn hiÖn cãdï ch−a ®−îc tæ chøc chÝnh quy, çc ®èi t−îng tham gia kh«ng ph©n biÖt tuæi t¸c, giíi tÝnh,tr×nh ®é... mµ chØ dùa vµo thiªn h−íng s½n sµng tham gia c«ng viÖc x· héi vµ ham thÝchKHKT. Do ®ã, c«ng t¸c qu¶n lý ch−a ®−îc ®Æt nÆng, ng©n s¸ch Nhµ n−íc kh«ng ph¶i chi tr¶l−¬ng. §ång thêi, cßn thùc hiÖn ®−îc tèt ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng “tõ n«ng d©n ®Õn n«ngd©n” vµ gãp phÇn rÊt lín ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n cña hÖ thèng khuyÕn n«ng hiÖn nay cßn Ýt vµmáng, Tuy nhiªn, trong thêi gian tíi víi yªu cÇu c«ng viÖc cao h¬n vµ cÇn ®−îc x©y dùng nÒnmãng ë c¬ së æn ®Þnh, viÖc cã chñ tr−¬ng x©y dùng m¹ng l−íi chÝnh thøc víi çc tiªu chuÈnchän lùa, sö dông cã tÝnh l©u dµi th× Trung t©m vÉn ph¶i tÝnh ®Õn.

Mét sè ®Ò nghÞ vÒ c«ng t¸c tæ chøc KhuyÕn n«ng ë c¬ së

Kinh tÕ n«ng nghiÖp tr−íc m¾t vµ c¶ trong t−¬ng lai vÉn gi÷ vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu trongc¬ cÊu kinh tÕ chung, nh−ng hiÖn nay viÖc ®Çu t− vµ ®µo t¹o çn bé ë cÊp c¬ së cßn rÊt thiÕu,nhiÒu x· thiÕu hoÆc kh«ng cã çn bé chuyªn tr¸ch vÒ n«ng nghiÖp. Do vËy, nh÷ng th«ng tinvÒ chÝnh s¸ch, chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc hay çc khuyÕn ço øng dông kü thuËt trong lÜnh vùckhuyÕn n«ng kh«ng ®Õn ®−îc ®Çy ®ñ víi n«ng hé, tÕ bµo c¨n b¶n cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

54

V× thÕ, rÊt cÇn thiÕt cñng cè vÞ trÝ çn bé qu¶n lý n«ng nghiÖp ë cÊp x· vµ x©y dùng hÖ thèngkhuyÕn n«ng c¬ së h−íng tíi tÝnh chuyªn nghiÖp cho çc giai ®o¹n sau.

VÒ phÝa khuyÕn n«ng, chóng t«i cã quan ®iÓm çn bé khuyÕn n«ng ë c¬ së cÇn ®−îc ®µo t¹o®Çy ®ñ vÒ kü n¨ng vµ nghiÖp vô khuyÕn n«ng, còng nh− mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kü thuËtn«ng nghiÖp. §èi t−îng khuyÕn n«ng viªn c¬ së nªn xuÊt th©n lµ n«ng d©n hoÆc con emn«ng d©n c− ngô trong vïng ®−îc lùa chän theo tiªu chuÈn hµng ®Çu lµ tinh thÇn phôc vôcéng ®ång.

§ång thêi, kh«ng nªn bè trÝ khuyÕn n«ng viªn c¬ së tham gia vµo bé m¸y chÝnh quyÒn x· võacã thÓ bÞ lÖ thuéc thêi h¹n c«ng t¸c theo nhiÖm kú cña chÝnh quyÒn x· võa cã thÓ xa rêi vµoc«ng t¸c nh− çn bé hµnh chÝnh (kh¸c víi çn bé qu¶n lý n«ng nghiÖp x·).

Bé NN & PTNT nªn sím cã h−íng dÉn cô thÓ vÒ viÖc x©y dùng m¹ng l−íi khuyÕn n«ng viªnc¬ së trªn çc mÆt tiªu chuÈn tuyÓn chän, nhiÖm vô quyÒn h¹n, chÕ ®é ®·i ngé, ®Þnh biªn theotØ lÖ sè l−îng n«ng hé phô tr¸ch... ®Ó çc ®Þa ph−¬ng cã thÓ thùc hiÖn thèng nhÊt.

NhËn ®Þnh hiÖn tr¹ngNh÷ng thÓ hiÖn tÝch cùc

- HÖ thèng khuyÕn n«ng ®−îc tæ chøc theo ngµnh däc ®· ph¸t huy ®−îc thÕ m¹nh vÒ mÆtchØ ®¹o thèng nhÊt c«ng t¸c qu¶n lý vµ qu¶ng b¸ cã träng t©m nh÷ng gi¶i ph¸p kü thuËtkÞp thêi vµ phï hîp trªn tõng ®Þa bµn. §ång thêi, tËp hîp ®−îc lùc l−îng mét çch chñ®éng ®Ó cã thÓ tiÕp øng linh ®éng ®èi víi çc yªu cÇu.

- Trung t©m KhuyÕn n«ng Long An ®· ®−îc sù quan t©m t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cñaTU, H§ND tØnh, UBND tØnh vÒ mäi mÆt vµ sù l·nh ®¹o trùc tiÕp, theo dâi th−êng xuyªncña Së NN & PTNT. Do vËy, viÖc triÓn khai vµ c¶i thiÖn c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn su«nsÎ, thuËn lîi.

- Chñ tr−¬ng “x· héi ho¸ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng” theo thêi gian cµng ph¸t huy t¸c dôngréng r·i trªn c¬ së liªn kÕt chÆt chÏ vµ th−êng xuyªn mèi quan hÖ hîp t¸c víi çc tæ chøcquÇn chóng vµ lùc l−îng céng t¸c viªn. §©y chÝnh lµ nh÷ng ®¬n vÞ, ç nh©n ®· gãp phÇnquan träng trong viÖc tham gia tæ chøc thùc hiÖn çc néi dung khuyÕn n«ng ë c¬ së vµtÝch cùc thu thËp luång th«ng tin ph¶n håi cho hÖ thèng khuyÕn n«ng cã c¬ së ®¸nh gi¸ vµc¶i thiÖn c«ng t¸c. §Æc biÖt vai trß cña céng t¸c viªn ë c¬ së cµng ngµy cµng ®ãng gãpnhiÒu h¬n cho môc tiªu qu¶ng b¸ th«ng tin.

- Mèi quan hÖ hîp t¸c réng vµ ®−îc thiÕt lËp tõ sím cña hÖ thèng khuyÕn n«ng víi çcViÖn, Tr−êng... ®· b¶o ®¶m thùc hiÖn ®−îc môc tiªu quan träng lµ lu«n lu«n cã nguåncung cÊp vµ hç trî th«ng tin khoa häc kü thuËt phæ cËp.

- KÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong thêi gian võa qua cã thÓ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ tÝch cùc vµ réng r·i tõchñ tr−¬ng c©n ®èi çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trùc tiÕp (tËp huÊn, héi th¶o, tham quantr×nh diÔn...) víi çc ho¹t ®éng gi¸n tiÕp mang tÝnh ®¹i chóng (b¸o chÝ, truyÒn thanh,truyÒn h×nh, tµi liÖu kü thuËt...).

- Mét trong nh÷ng c«ng viÖc träng t©m hµng ®Çu cña Trung t©m trong suèt thêi gian qualu«n quan t©m thùc hiÖn lµ båi d−ìng kü n¨ng khuyÕn n«ng vµ kiÕn thøc phæ cËp chuyªnngµnh cho çn bé khuyÕn n«ng vµ c¶ cho mét sè céng t¸c viªn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶c«ng t¸c theo quan ®iÓm khuyÕn n«ng viªn ph¶i lµ ng−êi cã hiÓu biÕt toµn diÖn vµ cã kh¶n¨ng thuyÕt phôc, h−íng dÉn n«ng d©n tin t−ëng lµm theo nh÷ng khuyÕn ço cña hä.

55

Nh÷ng mÆt tån t¹i

- Lùc l−îng máng, Ýt cã kh¶ n¨ng t¨ng nh©n sù, mét sè çn bé cßn yÕu vÒ kü n¨ng khuyÕnn«ng. Tû lÖ vÒ chuyªn ngµnh kh«ng c©n ®èi; trong ®ã ch−a cã çn bé l©m nghiÖp.

- Ch−a cã hÖ thèng khuyÕn n«ng viªn chÝnh thøc ë c¬ së (x·, Êp).

- Ch−a cã phßng chuyªn tr¸ch vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o, huÊn luyÖn.

Nh÷ng kiÕn nghÞ

1) T¨ng c−êng ®Çu t− cho c«ng t¸c båi d−ìng kü n¨ng vµ kiÕn thøc chuyªn m«n, tæng hîpcho çn bé khuyÕn n«ng mét çch cã hÖ thèng tõ trung −¬ng ®Õn c¬ së.

2) Xem xÐt viÖc ®Çu t− trang thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn cho hÖ thèng khuyÕn n«ng ®Ó c¶i thiÖnn¨ng suÊt lµm viÖc cña çn bé.

3) Cã chñ tr−¬ng cô thÓ vÒ ®Þnh biªn çn bé cho hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng víi chøcn¨ng, chøc danh cô thÓ. §ång thêi cã chØ ®¹o cô thÓ vÒ ®Þnh h−íng x©y dùng lùc l−îngkhuyÕn n«ng viªn ë c¬ së.

4) Xem xÐt vÒ mÆt chÝnh s¸ch c¶i thiÖn thu nhËp cho çn bé khuyÕn n«ng.

56

S¬ ®å hÖ thèng khuyÕn n«ng long an

57

c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng

ë c¬ së tØnh an giang

Trung t©m KN An Giang

Tæ chøc bé m¸y ho¹t ®éng khuyÕn n«ng hiÖn nay cña tØnhHÖ thèng tæ chøc

CÊp tØnh: Trung t©m KhuyÕn n«ng

Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh An Giang ®−îc thµnh lËp ngµy 1/4/1995. HiÖn nay tæng sènh©n sù cña Trung t©m lµ 16 ng−êi theo c¬ cÊu tæ chøc nh− sau:

- Ban Gi¸m ®èc: 2 ng−êi (1 Gi¸m ®èc vµ 1 Phã gi¸m ®èc. Phã gi¸m ®èc kiªm chøc Tr−ëngPhßng Kü thuËt nghiÖp vô).

- Phßng Hµnh chÝnh - Tµi vô: 5 ng−êi, gåm 1 Phã phßng, 1 KÕ to¸n, 1 Thñ quü, 1 trung cÊpvi tÝnh vµ 1 l¸i xe.

- Phßng Kü thuËt - NghiÖp vô: 7 ng−êi, gåm 1 Phã phßng vµ 6 çn bé khuyÕn n«ng.

- Phßng Th«ng tin - Qu¶ng b¸: 2 ng−êi, gåm 1 phã Phßng vµ 1 çn bé.

Trong tæng sè nh©n sù trªn ®©y th× cã 13 ng−êi tèt nghiÖp ®¹i häc (8 kü s− Trång trät + 3 küs− Ch¨n nu«i. Trong ®ã cã 1 kü s− Ch¨n nu«i cã thªm b»ng trung cÊp vi tÝnh +1 kü s− C¬ khÝ+ 1 kü s− Kinh tª) vµ 1 trung cÊp KÕ to¸n.

CÊp huyÖn, thÞ

Ch−a thµnh lËp Tr¹m KN (KhuyÕn n«ng) theo néi dung NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh Phñ, mµvÉn ho¹t ®éng theo c¬ chÕ cò tr−íc ®©y cña ngµnh N«ng nghiÖp. NghÜa lµ t¹i huyÖn, thÞ cãTæ N«ng nghiÖp, trùc thuéc Tæ N«ng nghiÖp cã 2 Tr¹m: Tr¹m B¶o vÖ Thùc vËt vµ Tr¹m Thóy.

Tæ N«ng nghiÖp lµ ®¬n vÞ ngang däc do Së N«ng nghiÖp (vµ UBND huyÖn, thÞ) qu¶n lý. Tuynhiªn, Tæ N«ng nghiÖp còng cã chøc n¨ng, nhiÖm vô phèi hîp víi Trung t©m KN cïng çc®oµn thÓ tæ chøc thùc hiÖn çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn huyÖn, thÞ.

Sè l−îng nh©n sù trong biªn chÕ hiÖn nay cña Tæ N«ng nghiÖp tõ 3 - 5 ng−êi, tuú theo quym« diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ sù ®a d¹ng cña ngµnh nghÒ (hiÖn nay cã mét sè Tæ N«ngnghiÖp ch−a ®ñ biªn chÕ). §èi víi Tr¹m th× biªn chÕ cña mçi Tr¹m lµ tõ 5 - 7 ng−êi, ngoµi ranÕu Tr¹m nµo cã tæ chøc ho¹t ®éng thªm dÞch vô nh−: mua b¸n thuèc BVTV, gièng, dÞch vôch¨n mu«i thó y... th× cã thÓ tuyÓn thªm ng−êi (hîp ®ång), nh−ng Tr¹m ph¶i lÊy nguån thu tõdÞch vô ®Ó tù tr¶ l−¬ng cho nh÷ng ®èi t−îng hîp ®ång nµy.

CÊp c¬ së (x·, ph−êng, thÞ trÊn)

Còng sö dông theo hÖ thèng tæ chøc cò cña ngµnh N«ng nghiÖp, tøc lµ m¹ng l−íi Kü thuËtviªn (KTV). Tõ th¸ng 12/94 trë vÒ tr−íc th× mçi ph−êng, x·, thÞ trÊn bè trÝ 3 KTV (nÕu cã ®ñng−êi), gåm 1 KTV vÒ trång trät, 1 KTV ch¨n nu«i thó y, 1 KTV ®Þa chÝnh. Nh−ng kÓ tõ ®Çun¨m 1995 ®Õn nay, sau khi ngµnh §Þa chÝnh t¸ch ra th× mçi ph−êng x· chØ cßn 2 KTV dongµnh N«ng nghiÖp qu¶n lý. Tæng sè KTV hiÖn cã t¹i 137 ph−êng x· thÞ trÊn cña tØnh lµ 233

58

ng−êi, trong ®ã 38 ng−êi tèt nghiÖp ®¹i häc, 64 ng−êi cã tr×nh ®é trung cÊp, 130 ng−êi cãtr×nh ®é s¬ cÊp. VÒ c¬ cÊu ngµnh nghÒ th× cã 84 KTV trång trät, b¶o vÖ thùc vËt vµ 149 KTVch¨n nu«i thó y.

Çc KTV cã tr×nh ®é ®¹i häc tuy ho¹t ®éng t¹i c¬ së nh−ng thuéc biªn chÕ 1 trong 2 Tr¹mHuyÖn (Tr¹m BVTV hoÆc Tr¹m Thó y, tuú theo ngµnh nghÒ) ®−îc t¨ng c−êng vÒ c¬ së, do®ã çc KTV nµy ®−îc h−ëng ®Çy ®ñ çc tiªu chuÈn, chÕ ®é cña viªn chøc ChÝnh phñ, cßnnh÷ng ng−êi kh¸c cã tr×nh ®é tõ trung cÊp trë xuèng th× lµm viÖc theo chÕ ®ä hîp ®ång dµih¹n (kh«ng thuéc biªn chÕ) vµ h−ëng phô cÊp hµng th¸ng theo ®Þnh xuÊt. Çc KTV lµm viÖctheo h×nh thøc b¸n thêi gian, chñ yÕu lµ hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc giao chø kh«ng theo quy®Þnh giê giÊc hµnh chÝnh.

Ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña m¹ng l−íi kü thuËt viªn c¬ së

VÒ ho¹t ®éng chuyªn m«n, th× lùc l−îng KTV ®−îc giao cho Tæ tr−ëng Tæ N«ng nghiÖp trùctiÕp qu¶n lý víi sù h−íng dÉn, hç trî cña Trung t©m KhuyÕn n«ng vµ çc chuyªn viªn sëN«ng nghiÖp. C«ng viÖc chñ yÕu cña çc KTV t¹i c¬ së bao gåm çc mÆt sau ®©y:

- N¾m t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó b¸o ço lªn cÊp trªn vµ lµm tham m−u cho cÊp uû,uû ban trong viÖc qu¶n lý vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng.

- Tham gia vµo çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng çc cÊp hoÆc trùc tiÕp tæ chøc çc ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng t¹i c¬ së nh− lµm ®iÓm tr×nh diÔn, tËp huÊn, tham quan, héi th¶o, x©y dùng®éi ngò n«ng d©n giái.

- Trùc tiÕp gióp ®ì bµ con ®Þa ph−¬ng vÒ kü thuËt, tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt.

- Cïng víi çc ®oµn thÓ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng b×nh chän N«ng d©n giái ®Ó ®i dù §¹ihéi N«ng d©n giái cÊp tØnh hµng n¨m.

- Theo dâi ®«n ®èc hoÆc trùc tiÕp qu¶n lý çc Tr¹m Th«ng tin n«ng nghiÖp, tæ chøc çcho¹t ®éng khuyÕn n«ng t¹i Tr¹m vµ ph©n ph¸t çc tµi liÖu khuyÕn n«ng.

Ngoµi nh÷ng nhiÖm vô chñ yÕu trªn ®©y, nhiÒu anh chÞ em cßn tham gia vµo c«ng t¸c chÝnhquyÒn hoÆc ®oµn thÓ t¹i ®Þa ph−¬ng nh− c«ng t¸c thuû lîi nghÜa vô qu©n sù, thu thuÕ n«ngnghiÖp, lµ thµnh viªn hay l·nh ®¹o cña Héi n«ng d©n, Héi Phô n÷, §oµn Thanh niªn... Víinh÷ng c«ng viÖc phô nµy, anh chÞ em cã thÓ ®−îc tr¶ thªm mét kho¶n phô cÊp hay kh«ng tuúthuéc vµo ®Þa ph−¬ng. VÒ mÆt qu¶n lý chuyªn ngµnh th× së n«ng nghiÖp kh«ng khuyÕn khÝchçc anh chÞ em KTV ®¶m nhËn thªm c«ng viÖc t¹i c¬ së.

Riªng vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng th× çc KTV ®−îc tham gia vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹chkhuyÕn n«ng hµng n¨m cña huyÖn. Sau khi x©y dùng xong kÕ ho¹ch n¨m, Tæ N«ng NghiÖpgöi lªn Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh ®Ó xin kinh phÝ. Khi nhËn ®−îc kinh phÝ th× Tæ N«ngnghiÖp sÏ phèi hîp víi çc KTV hoÆc giao h¼n cho KTV vµ ®øng ra tæ chøc çc ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng t¹i c¬ së. Sau khi kÕt thóc KTV vµ ®øng ra tæ chøc çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ngt¹i c¬ së. Sau khi kÕt thóc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng th× KTV vµ Tæ N«ng nghiÖp lËp thñ tôc ®ÓquyÕt to¸n víi Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh.

Çc Tæ n«ng nghiÖp huyÖn, thÞ ®Òu cã lÞch häp KTV ®Þnh kú mçi th¸ng 1 – 2 lÇn ®Ó n¾m t×nhh×nh, triÓn khai c«ng viÖc thêi gian tíi, phæ biÕn nh÷ng th«ng tin míi, ph©n phèi tµi liÖu vµph¸t l−¬ng cho anh chÞ em.

59

CLB KhuyÕn n«ng

HiÖn nay, trong tØnh cã 1 CLB KhuyÕn n«ng cÊp huyÖn (An Phó) vµ 49 CLB KhuyÕn n«ngcÊp c¬ së (tiÒn th©n çc CLB KhuyÕn n«ng cÊp c¬ së lµ C©u l¹c bé IPM). CLB KhuyÕn n«nghuyÖn An Phó cã Ban Chñ nhiÖm 3 ng−êi (1 Chñ nhiÖm vµ 2 Phã Chñ nhiÖm) lµ n«ng d©n, doçc héi viªn bÇu ra ®Ó qu¶n lý CLB, vµ mét m¹ng l−íi gåm 6 CLB t¹i c¬ së. Theo ®iÒu lÖthµnh lËp, çc CLB t¹i c¬ së trùc thuéc sù qu¶n lý cña CLB HuyÖn (Trung t©m ®ang chuÈn bÞthµnh lËp thªm mét CLB KhuyÕn n«ng cÊp huyÖn t¹i Ch©u Phó trong th¸ng 6/96).

Çc CLB KhuyÕn n«ng ë c¬ së th−êng cã tõ 30 - 40 héi viªn lµ n«ng d©n c− ngô trong ph¹mvi ph−êng x· còng cã mét Ban Chñ nhiÖm gåm 2 ng−êi (1 Chñ nhiÖm vµ 1 Phã chñ nhiÖm)do çc héi viªn bÇu ra.

VÒ mÆt Nhµ n−íc, çc CLB KhuyÕn n«ng ®Æt d−íi sù qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ hç trî cña HéiN«ng d©n huyÖn, thÞ vµ Tæ N«ng nghiÖp. Nguån kinh phÝ ho¹t ®éng cña CLB do Trung t©mKhuyÕn n«ng vµ Chi côc BVTV tØnh cÊp. CLB cÊp huyÖn tæ chøc sinh ho¹t mçi th¸ng 1 lÇn,cÊp c¬ së th× mçi th¸ng tõ 1 - 2 lÇn (kh«ng kÓ nh÷ng lÇn ®ét xuÊt). Nh÷ng h×nh thøc ho¹t®éng khuyÕn n«ng cña CLB lµ: héi th¶o, tËp huÊn, tham quan, lµm ®iÓm tr×nh diÔn, héi thin¨ng suÊt kû lôc.... tËp trung vµo çc néi dung nh− c©y con, IPM, kü thuËt trång trät, ch¨nnu«i, thuèc b¶o vÖ thùc vËt...

NhËn xÐt −u khuyÕt ®iÓm cña c¬ cÊutæ chøc vµ ho¹t ®éng hiÖn nay ¦u ®iÓm

- Tæ chøc bé m¸y gän nhÑ tõ tØnh xuèng c¬ së, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ t−¬ng ®èi kh¸.

- §éi ngò çn bé kü thuËt, çn bé khuyÕn n«ng cã n¨ng lùc, nhiÖt t×nh, yªu nghÒ, cã kinhnghiÖm t−¬ng ®èi trong viÖc tæ chøc çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng.

- N«ng d©n An Giang ®· tiÕp thu ho¹t ®éng khuyÕn n«ng mét thêi gian l©u (8 n¨m) vµ nãichung, kh¸ nhËy bÐn víi kiÕn thøc KHKT míi trong nÒn thÞ tr−êng, nªn gióp cho ho¹t®éng khuyÕn n«ng ®−îc thuËn lîi h¬n.

Nh−îc ®iÓm

- Tæ chøc hÖ thèng khuyÕn n«ng nh− hiÖn nay ch−a t¸ch rêi ®−îc ho¹t ®éng khuyÕn n«ngvíi c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n−íc, nªn çn bé viªn chøc trong ngµnh ph¶i ®¶m ®−¬ng mét lóc2 nhiÖm vô, lµm ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ c«ng viÖc vµ viÖc quy ho¹ch, ®µo t¹o çn bé.

- HÇu hÕt çn bé ®ang ho¹t ®éng trong hÖ thèng khuyÕn n«ng cña tØnh ch−a ®−îc ®µo t¹oqua tr−êng líp khuyÕn n«ng, nhÊt lµ tr−êng líp chÝnh quy, vµ nhiÒu tr−êng hîp lµm viÖcd−íi d¹ng kiªm nhiÖm nªn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cßn bÞ h¹n chÕ.

- Trong ho¹t ®éng khuyÕn n«ng - nhÊt lµ trong thêi buæi v¨n minh hiÖn ®¹i ngµy nay, cÇnsö dông çc trî huÊn cô nh− m¸y Overhead, m¸y chiÕu Slide, b¨ng h×nh video, çc m«h×nh, b¶ng biÓu, tiªu b¶n... ®Ó gióp n«ng d©n dÔ nhËn thøc, dÔ nhí l©u quªn, nh−ng nh×nchung çc trî huÊn cô nµy cßn rÊt thiÕu hoÆc chÊt l−îng ch−a ®¹t yªu cÇu.

- Møc l−¬ng tr¶ theo ®Þnh xuÊt cho KTV ë c¬ së lµ cßn qu¸ thÊp, kh«ng thÓ khuyÕn khÝchhä nç lùc h¬n n÷a trong c«ng viÖc.

60

- KhuyÕn n«ng lµ cÇu nèi gi÷a n«ng d©n vµ nghiªn cøu, nh−ng c«ng t¸c nghiªn cøu hiÖnnay ë An Giang nãi riªng vµ nhiÒu tØnh kh¸c nãi chung rÊt nghÌo nµn, nªn lµm cho ho¹t®éng chuyÓn giao bÞ hôt hÉng, dËm ch©n t¹i chç, vµ ®«i khi chÝnh çn bé khuyÕn n«ng l¹ibÞ thuyÕt phôc bëi thùc tÕ s¶n xuÊt cña ng−êi n«ng d©n, v× hä kh«ng cã hoÆc cã kh«ng®Çy ®ñ th«ng tin vÒ vÊn ®Ò mµ s¶n xuÊt ®Æt ra.

- Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh ch−a cã ph−¬ng tiÖn ®i l¹i (xe con vµ xe chuyªn dïng choho¹t ®éng khuyÕn n«ng) nªn ¶nh h−ëng ®Õn c«ng t¸c. V¨n phßng lµm viÖc cña c¬ quancòng cßn t¹m bî, ch−a cã v¨n phßng chÝnh thøc.

Ph−¬ng h−íng kiÖn toµn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¬ cÊu tæ chøckhuyÕn n«ng vµ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cÊp c¬ së

Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh

Theo chñ tr−¬ng chung cña ChÝnh phñ vÒ viÖc tinh gän bé m¸y, n©ng cao hiÖu lùc lµm viÖc,th× theo quan ®iÓm cña An Giang, Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh cÇn 3 Phßng chuyªn m«n sau®©y:

Phßng hµnh chÝnh - Tµi vô cã chøc n¨ng nhiÖm vô sau ®©y:

- Qu¶n lý vµ thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc vÒ tæ chøc, nh©n sù cña c¬ quan.

- Qu¶n lý vµ thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc vÒ thñ tôc hµnh ch¸nh, quy chÕ cña c¬ quan.

- Qu¶n lý, b¶o vÖ tµi s¶n cña c¬ quan.

- Qu¶n lý vµ thùc hiÖn toµn bé çc ho¹t ®éng liªn quan ®Õn tµi ch¸nh.

- §Ò xuÊt ý kiÕn víi l·nh ®¹o vÒ çc ho¹t ®éng hµnh ch¸nh - tµi vô cña c¬ quan.

Phßng Kü thuËt - NghiÖp vô, cã chøc n¨ng, nhiÖm vô:

- Tham gia víi l·nh ®¹o Trung t©m ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng hµng n¨m cña tØnhvµ xÐt duyÖt kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng cña çc huyÖn thÞ, çc c¬ quan ®oµn thÓ phèi hîp.

- Trùc tiÕp hoÆc phèi hîp víi çc huyÖn thÞ, ®oµn thÓ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng,chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt (kÓ c¶ çc hîp ®ång víi çc c¬ quan nghiªn cøu, çc ®¬n vÞkinh doanh). Theo dâi, kiÓm tra, ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cñaçc ®¬n vÞ phèi hîp vµ tham gia trong viÖc quyÕt to¸n kinh phÝ khuyÕn n«ng.

- Biªn so¹n çc tµi liÖu khuyÕn n«ng, x©y dùng ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng trªn çc ph−¬ngtiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng.

- TiÕp thu çc th«ng tin tõ çc c¬ quan nghiªn cøu, çc th«ng tin cã liªn quan ®Õn nghÒnghiÖp ®Ó n©ng cao n¨ng lùc. HuÊn luyÖn, båi d−ìng kiÕn thøc khuyÕn n«ng cho çn békhuyÕn n«ng cÊp d−íi.

- §Ò xuÊt víi l·nh ®¹o vÒ çc mÆt ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn kü thuËt - nghiÖp vô KhuyÕnn«ng.

Phßng Th«ng tin qu¶ng b¸, cã chøc n¨ng, nhiÖm vô:

- Thu thËp, tiÕp nhËn (trong kh¶ n¨ng cã thÓ ®−îc) çc tµi liÖu, çc nguån th«ng tin cã liªnquan ®Õn khuyÕn n«ng ®Ó lµm t− liÖu cho c¬ quan.

- ChÞu tr¸ch nhiÖm s¶n xuÊt vµ qu¶n lý tÊt c¶ çc lo¹i trî huÊn cô ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng nh−: m¸y mãc, dông cô, phim ¶nh, tµi liÖu, mÉu vËt, tiªu b¶n...

61

- Cung cÊp, ph©n phèi çc lo¹i tµi liÖu Ên phÈm, çc häc cô khuyÕn n«ng cÇn thiÕt cho çchuyÖn thÞ, çc Tr¹m Th«ng tin n«ng nghiÖp vµ phèi hîp víi Phßng KTNV ®Ó qu¶n lý ho¹t®éng cña Tr¹m Th«ng tin n«ng nghiÖp.

CÊp huyÖn Tr¹m KhuyÕn n«ng

Thèng nhÊt theo néi dung NghÞ ®Þnh 13/CP vµ Th«ng t− liªn bé sè 02/LB/TT ngµy 2/8/93 cñaBé N«ng nghiÖp, Thuû s¶n vµ L©m nghiÖp.

CÊp c¬ së (x· ph−êng, thÞ trÊn)

Thèng nhÊt theo néi dông NghÞ ®Þnh 13/CP vµ Th«ng t− liªn bé. Tuy nhiªn, cÇn quy ®Þnh côthÓ lµ mçi x·, ph−êng, thÞ trÊn ®−îc bè trÝ 1 - 2 çn bé khuyÕn n«ng phï hîp víi ngµnh nghÒchñ yÕu t¹i ®Þa ph−¬ng (vÝ dô nh−: trång trät - BVTV, ch¨n nu«i - thó y...). VÒ mÆt chÝnhs¸ch, th× nªn cè g¾ng ®−a çc çn bé khuyÕn n«ng ë c¬ së vµo biªn chÕ nhµ n−íc ®Ó anh chÞem yªn t©m c«ng t¸c, phôc vô tÝch cùc h¬n.

Tr¹m th«ng tin N«ng nghiÖp

T¹i mçi x·, ph−êng ®Æt 1 Tr¹m th«ng tin víi çc chøc n¨ng nhiÖm vô sau ®©y:

- Lµ n¬i lµm viÖc cña çn bé khuyÕn n«ng c¬ së.

- Lµ mét th− viÖn nhá cña n«ng d©n t¹i ®Þa ph−¬ng (n«ng d©n ®Õn Tr¹m ®Ó xin hay ®äcs¸ch b¸o, tµi liÖu vÒ n«ng nghiÖp, th¶o luËn víi çn bé khuyÕn n«ng vÒ nh÷ng vÊn ®Òquan t©m...). S¸ch b¸o, tµi liÖu khuyÕn n«ng ®−îc cung cÊp th−êng xuyªn cho Tr¹m ®Óphôc vô chøc n¨ng nµy.

- Lµ n¬i çn bé khuyÕn n«ng cã thÓ tæ chøc çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng qui m« nhá nh−to¹ ®µm, chiÕu video.

VÊn ®Ò h¹n chÕ nhÊt ®èi víi viÖc h×nh thµnh hÖ thèng Tr¹m TTNN ë c¬ së lµ kinh phÝ ®Ó x©ydùng Tr¹m. Víi thêi gi¸ hiÖn nay th× kinh phÝ ®Ó x©y cÊt mét Tr¹m TTNN (lo¹i nhµ cÊp 4,diÖn tÝch 20 m2 lµ 16 triÖu ®ång, ch−a kÓ ®Êt (®Êt do chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cÊp).

C©u l¹c bé KhuyÕn n«ng

CLB lµ mét tæ chøc tËp thÓ cña n«ng d©n, sinh ho¹t chuyªn ®Ò vÒ khuyÕn n«ng mang tÝnh tùnguyÖn, do n«ng d©n tù ®iÒu hµnh, qu¶n lý, khi ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®· ®−îc triÓn khaimét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ tr×nh ®é cña n«ng d©n ®· ®−îc n©ng cao th× h×nh thøc sinh ho¹tCLB lµ phï hîp. VÒ hÖ thèng tæ chøc th× cã 2 cÊp: CLB cÊp huyÖn vµ CLB cÊp c¬ së(ph−êng, x·, thÞ trÊn).

CLB cÊp huyÖn: chñ yÕu lµm nhiÖm vô qu¶n lý CLB cÊp c¬ së. §øng ®Çu CLB lµ mét banchñ nhiÖm gåm 1 Chñ tÞch vµ 2 Phã chñ tÞch (trong ®ã Chñ nhiÖm phô tr¸ch chung, 1 Phã chñnhiÖm phô tr¸ch vÒ tæ chøc - hµnh ch¸nh - tµi vô vµ 1 Phã chñ nhiÖm phô tr¸ch vÒ kü thuËt),vµ tõ 3 -4 uû viªn lµ nh÷ng n«ng d©n giái tiªu biÓu trong huyÖn, cã tr×nh ®é vµ cã nhiÒu kinhnghiÖm trong s¶n xuÊt, ®êi sèng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, Ban Chñ nhiÖm lµm viÖc chñ yÕulµ do sù nhiÖt t×nh ®ãng gãp cho tËp thÓ, ch−a cã chÕ ®é thï lao.

62

VÒ mÆt qu¶n lý Nhµ n−íc th× CLB HuyÖn vµ m¹ng l−íi CLB c¬ së do Héi N«ng d©n huyÖnqu¶n lý víi sù hç trî chuyªn m«n cña çc ®¬n vÞ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng khuyÕn n«ngnh− N«ng nghiÖp, §oµn TN, Phô n÷, D©n sè KHHG§.

CLB cÊp huyÖn lµ ®¬n vÞ trung gian trong viÖc chuyÓn giao néi dung khuyÕn n«ng ®Õn m¹ngl−íi CLB c¬ së vµ bµ con n«ng d©n.

CLB cÊp c¬ së cã çc chøc n¨ng, nhiÖm vô:

- Lµ n¬i ®Ó n«ng d©n sinh ho¹t çc chuyªn ®Ò vÒ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, n«ng d©n; Sinhho¹t çc chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc cã liªn quan ®Õn 3 lÜnh vùc trªn.

- Lµ n¬i ®Ó tæ chøc çc h×nh thøc khuyÕn n«ng phï hîp nh−: héi th¶o, to¹ ®µm, tËp huÊn,chiÕu phim video vµ ph©n ph¸t çc tµi liÖu khuyÕn n«ng.

- Hç trî ngµnh N«ng nghiÖp huyÖn, tØnh vµ çc c¬ quan ®oµn thÓ cã liªn quan trong çcho¹t ®éng sau ®©y:

• H−íng dÉn s¶n xuÊt, tham gia thùc hiÖn çc h×nh thøc khuyÕn n«ng thÝch hîp nh− lµm®iÓm tr×nh diÔn, m« h×nh mÉu ... .

• Ph¸t hiÖn vµ tæng kÕt çc kü thuËt, çc m« h×nh s¶n xuÊt tiÕn bé, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ®Ó phæ biÕn cho çc héi viªn vµ bµ con n«ng d©n chung quanh.

• X©y dùng phong trµo n«ng d©n giái trong huyÖn vµ gãp ý, b×nh chän ®èi t−îng N«ngd©n giái hµng n¨m.

• Tham gia mét sè c«ng viÖc kh¸c nh− phong trµo sinh ®Î cã kÕ ho¹ch, x©y dùng n«ngth«n míi.

- TÝch cùc tham gia vµo çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng do ngµnh chuyªn m«n triÓn khai.

C¬ cÊu tæ chøc vµ s¾p xÕp nh©n sù còng t−¬ng tù nh− cÊp huyÖn. VÒ mÆt qu¶n lý Nhµ n−íc,th× CLB chØ sinh ho¹t trªn ®Þa bµn c¬ së. CLB chÞu sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña CLB cÊphuyÖn.

Nguån kinh phÝ

CLBKN hai cÊp - x· vµ huyÖn - ho¹t ®éng dùa vµo çc nguån kinh phÝ chÝnh sau ®©y:

- Do Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh cÊp th«ng qua kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng cña Tæ N«ngnghiÖp huyÖn.

- Do sù ®ãng gãp cña héi viªn.

- PhÇn trÝch tõ çc ho¹t ®éng dÞch vô cña CLB.

- Çc nguån tµi trî kh¸c qua quan hÖ, giao dÞch víi çc c¬ quan, ®¬n vÞ trong, ngoµi huyÖn.

VÒ mÆt ho¹t ®éng th× CLB huyÖn vµ c¬ së cÇn cã lÞch sinh ho¹t mçi th¸ng 2 lÇn (kh«ng kÓnh÷ng lÇn ®ét xuÊt vµ nh÷ng ho¹t ®éng khuyÕn n«ng phèi hîp víi çc c¬ quan, ®oµn thÓ).CLB KhuyÕn n«ng c¬ së lµ nÒn t¶ng gióp cho viÖc chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt ®−îc nhanhgän, hiÖu qu¶ (cã thÓ so s¸nh çc CLB nµy còng gièng nh− çc Tæ LKSX, HTX trong s¶nxuÊt n«ng nghiÖp). VÒ h×nh thøc khuyÕn n«ng, cÇn c¶i tiÕn thªm mét b−íc lµ c¨n cø vµo yªucÇu cña tõng nhãm ®èi t−îng ®Ó ®−a kü thuËt ®Õn tËn tay ng−êi n«ng d©n b»ng çch x©y dùngçc ®iÓm tr×nh diÔn t¹i ®Êt hoÆc chuång tr¹i cña n«ng d©n råi çn bé khuyÕn n«ng ®Õn ®iÓmtheo lÞch ®· ®Þnh s½n - tõ lóc b¾t ®Çu cho ®Õn lóc thu ho¹ch s¶n phÈm, ®Ó h−íng dÉn n«ng d©n

63

nh÷ng kü thuËt cÇn thiÕt. Mçi lÇn sinh ho¹t ®Òu cã sù tham dù cña c¸c n«ng d©n trong nhãm,®Ó hä cïng theo dâi tõng kh©u kü thuËt, cïng th¶o luËn vµ øng dông vµo ®iÒu kiÖn riªng cñahä. H×nh thøc khuyÕn n«ng nµy sÏ gióp n«ng d©n dÔ tiÕp thu vµ tiÕp thu ®Çy ®ñ c¸c kh©u küthuËt tõ ®Çu ®Õn cuèi.

S¬ ®å tæ chøc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng an giang

64

Ph−¬ng thøc liªn kÕt thùc hiÖn

Mét ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng an giang

65

T×NH H×NH vµ PH−¬NG H−íNG X¢Y DùNG HÖ THèNG

Tæ CHøC KHUYÕN N¤NG ë LµO CAI

Trung t©m KN Lµo Cai

T×nh h×nh ChungLµo Cai lµ mét tØnh miÒn nói vïng cao, bao gåm 8 huyÖn vµ 2 thÞ x· cã 180 x·, ph−êng víi1.418 th«n b¶n, 27 d©n téc kh¸c nhau sinh sèng trong tØnh. Toµn tØnh hiÖn cã kho¶ng 600ngµn ng−êi bao gåm 100 ngµn hé gia ®×nh. Trong ®ã cã 77 ngµn hé sèng chñ yÕu b»ng s¶nxuÊt n«ng nghiÖp.

§Êt ®ai ë Lµo Cai tuy réng kho¶ng 800 ngµn ha, nh−ng chñ yÕu lµ ®Êt dèc, ®åi nói, ®Êt giµnhcho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ cã 71 ngµn ha. Nh×n chung Lµo Cai lµ mét tØnh nghÌo, kÕt cÊuh¹ tÇng c¬ së yÕu kÐm, kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, ®ång bµo çc d©n téc cÇn cï chÞu khã nh−ngtr×nh ®é d©n trÝ l¹c hËu kh«ng theo kÞp çc yªu cÇu cña x· héi hiÖn ®¹i, çc nguån tµi nguyªnthiªn nhiªn phong phó ®a d¹ng nh−ng phÇn lín ch−a ®−îc sö dông hîp lý b»ng çc ph−¬ngph¸p vµ c«ng nghÖ míi, dÉn ®Õn mÊt c©n b»ng vÒ m«i tr−êng sinh th¸i nghiªm träng. §Êt ®åibÞ xãi mßn, thùc tr¹ng nghÌo ®ãi vÉn cßn phæ biÕn ë vïng cao.

Trong vµi n¨m gÇn ®©y (sau khi t¸i lËp tØnh 01/10/1991) ®· t¹o cho Lµo Cai cã b−íc chuyÓnm×nh m¹nh mÏ vÒ ch¨m lo c¶i thiÖn ®êi sèng cho n«ng d©n, ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕtc«ng ¨n viÖc lµm, hµn g¾n çc vÕt th−¬ng chiÕn tranh. Lµo Cai tÝch cùc ph¸t triÓn kinh tÕ,ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo h−íng ®· ®−îc ®Ò ra ®Ó x©y dùng thµnh mét tØnh giµu ®Ñp trong t−¬nglai kh«ng xa. Lµo Cai cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng, song mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó khaith¸c sö dông tèt nh÷ng lîi thÕ so s¸nh víi çc tØnh xung quanh. §Êt ®ai cßn mÇu mì, khÝ hËu®a d¹ng thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i c©y, con ®Æc s¶n, cã tiÒm n¨ng lín vÒ c«ng nghiÖp khaikho¸ng, du lÞch, cã triÓn väng më mang giao th«ng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i víi çctØnh vµ Quèc tÕ ®Ó t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë mét tØnh vïng cao nµy.

Ngoµi ra Lµo cai cßn cã mét ®éi ngò çn bé trÎ, cã tr×nh ®é, h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh g¾n bã víi®ång bµo çc d©n téc vïng cao.

T×nh h×nh Tæ chøc hÖ thèng khuyÕn n«ng ë Lµo CaiSau khi c¬ chÕ qu¶n lý trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thay ®æi, mçi hé n«ng d©n ®−îc x¸c ®Þnhlµ ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, ng−êi d©n cã quyÒn quyÕt ®Þnh h−íng s¶n xuÊt mµ hä thÊy cãlîi trªn m¶nh ®Êt cña hä, h×nh thøc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp kiÓu cò kh«ng cßn ph¸t huy t¸cdông. Tõ sù thay ®æi nµy dÉn ®Õn viÖc ë c¬ së s¶n xuÊt kh«ng cßn bé phËn qu¶n lý trunggian (lµ çc hîp t¸c x· kiÓu cò) ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý vµ chuyÓn giao chñ tr−¬ng,chÝnh s¸ch vµ çc vÊn ®Ò vÒ kü thuËt cho n«ng d©n. Lùc l−îng ë c¬ së gióp n«ng d©n s¶nxuÊt hiÖn nay chñ yÕu lµ héi viªn cña çc ®oµn thÓ quÇn chóng (Héi N«ng d©n, Héi Phô n÷,§oµn Thanh niªn...). Tuy nhiªn lùc l−îng nµy ch−a thÓ ®¸p øng ®−îc víi yªu cÇu cña viÖcgióp n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt bëi hä thiÕu nh÷ng kiÕn thøc vÒ kü thuËt vµ ph−¬ng ph¸pkhuyÕn n«ng.

Tõ tr−íc ®Õn nay chóng ta ®· ®Çu t−, hç trî cho n«ng d©n vÒ vèn, kü thuËt, vËt t− b»ng nhiÒuh×nh thøc, qua nhiÒu tæ chøc ®Ó gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Tuynhiªn nh÷ng h×nh thøc hç trî nµy ch−a ®i s©u vµo gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mÊu chèt lµ trang bÞ chon«ng d©n nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó gióp hä tù x¸c ®Þnh ®−îc ph−¬ng h−íng s¶n

66

xuÊt cã hiÖu qu¶ l©u dµi nªn th«ng th−êng s¶n xuÊt ®−îc ph¸t triÓn khi cã sù hç trî cña nhµn−íc cßn khi ®iÒu nµy chÊm døt th× viÖc s¶n xuÊt cña ng−êi d©n l¹i trë l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu.

ChÝnh phñ ®· nghiªn cøu nhiÒu h×nh thøc, çch tæ chøc ®Ó gióp n«ng d©n s¶n xuÊt ë nhiÒuvïng, nhiÒu ®Þa ph−¬ng vµ tham kh¶o kinh nghiÖm tæ chøc vËn ®éng n«ng d©n ë çc n−íc cã®iÒu kiÖn t−¬ng tù nh− ë n−íc ta vµ ®· rót ra kÕt luËn lµ cÇn thiÕt ph¶i cã mét tæ chøc chuyªntr¸ch cña Nhµ n−íc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy, tõ ®ã NghÞ ®Þnh 13/CP ngµy 2/3/1993 cñaChÝnh phñ vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®· ®−îc ra ®êi.

NghÞ ®Þnh 13/CP qui ®Þnh hÖ thèng tæ chøc, chøc n¨ng nhiÖm vô cña hÖ thèng KhuyÕn n«ngtõ Trung −¬ng ®Õn çc ®Þa ph−¬ng cho ®Õn nay tÊt c¶ çc tØnh thµnh trong c¶ n−íc ®· thµnhlËp tæ chøc KhuyÕn n«ng cña Nhµ n−íc. Ho¹t ®éng cña hÖ thèng KhuyÕn n«ng b−íc ®Çu ®¸pøng ®−îc víi yªu cÇu cña s¶n xuÊt.

ë Lµo Cai, Trung t©m KhuyÕn n«ng ®−îc ra ®êi ngµy 30/4/1994 theo quyÕt ®Þnh cña UBNDtØnh Lµo Cai. Sau mét thëi gian chuÈn bÞ ®Õn th¸ng 7/1994 Trung t©m KhuyÕn n«ng ®i vµoho¹t ®éng ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc giao. Trung t©m KhuyÕn n«ng lµ ®¬n vÞ sù nghiÖpkhoa häc kü thuËt trùc thuéc Së N«ng nghiÖp vµ PTNT, nhiÖm vô ®−îc giao lµ gióp n«ng d©nph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ng− nghiÖp víi çc h×nh thøc lµ:

- X©y dùng vµ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng, çc dù ¸n ph¸t triÓn s¶n xuÊt.

- X©y dùng çc m« h×nh tr×nh diÔn ®Ó n«ng d©n chän lùa vµ nh©n réng ra s¶n xuÊt.

- Tæng kÕt vµ phæ biÕn nh÷ng kinh nghiÖm hay, nh÷ng ®iÓn h×nh s¶n xuÊt giái tõ thùc tiÔn.

- §µo t¹o tËp huÊn çn bé khuyÕn n«ng c¬ së cho n«ng d©n.

Mét trong nh÷ng yªu cÇu cña c«ng t¸c KhuyÕn n«ng lµ ph¶i chuyÓn t¶i ®−îc nh÷ng chñtr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt ®Õn cho n«ng d©n, thu thËpnh÷ng nguyÖn väng, mong muèn cña hä vµ cïng bµn b¹c víi ng−êi d©n ®Ó gióp hä ®Þnhh−íng cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt.

Cïng víi lùc l−îng khuyÕn n«ng chuyªn tr¸ch 3 n¨m qua ®−îc sù phèi hîp tÝch cùc cña çcc¬ quan kü thuËt trong vµ ngoµi ngµnh, çc tæ chøc ®oµn thÓ (Héi N«ng d©n, Héi Phô n÷,§oµn Thanh niªn...) d−íi sù chØ ®¹o cña UBND tØnh, Së N«ng nghiÖp vµ PTNT nh×n chungho¹t ®éng KhuyÕn n«ng cña tØnh ®· hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc giao.

X©y dùng hÖ thèng KhuyÕn n«ng chuyªn tr¸ch

Theo quyÕt ®Þnh cña UBND tØnh hÖ thèng tæ chøc KhuyÕn n«ng bao gåm:

ë tØnh: Trung t©m KhuyÕn n«ng cã 4 phßng chuyªn m«n lµ:

- Phßng Kü thuËt tuyªn truyÒn

- Phßng Tæ chøc ®µo t¹o

- Phßng KÕ ho¹ch vËt t−

- Phßng Hµnh chÝnh tæng hîp

ë huyÖn: Cã çc Tr¹m KhuyÕn n«ng

C¨n cø vµo biªn chÕ cña tØnh bæ sung hµng n¨m ®Õn nay Trung t©m ®· x©y dùng xong hÖthèng tæ chøc tõ V¨n phßng Trung t©m ®Õn çc Tr¹m huyÖn. Sè l−îng bæ sung nh− sau:

67

N¨m Biªn chÕ qui ®Þnh Sè tr¹m huyÖn, thÞ

1994 ............................................. 40 ............................................ 3

1995 ............................................. 58 ............................................ 9

1996 ............................................. 63 ............................................ 10

1997 ............................................. 70 ............................................ 10

§Õn hÕt n¨m 1996 c¬ b¶n hÖ thèng tæ chøc KhuyÕn n«ng chuyªn tr¸ch ®· ®−îc x©y dùng theoquyÕt ®Þnh cña tØnh.

X©y dùng vµ phèi hîp víi lùc l−îng KhuyÕn n«ng kh«ng chuyªn tr¸ch

Trong khu«n khæ cña Dù ¸n ph¸t triÓn vïng cao Lµo Cai thuéc Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn n«ngth«n miÒn nói ViÖt Nam-Thôy §iÓn tõ n¨m 1992 (giai ®o¹n I) vµ ®Õn nay (giai ®o¹n II) ®·tiÕn hµnh tæ chøc x©y dùng ®−îc 52 nhãm qu¶n lý th«n b¶n. Sau khi Trung t©m KhuyÕnn«ng tØnh ®−îc thµnh lËp, çc ho¹t ®éng phæ cËp ®−îc giao cho Trung t©m thùc hiÖn qu¶n lýth× çc nhãm qu¶n lý th«n b¶n nµy do Trung t©m KhuyÕn n«ng thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña Dù ¸n®Ó triÓn khai, qu¶n lý, ®µo t¹o. Cho ®Õn nay tuy ch−a x©y dùng ®−îc nhiÒu nhãm qu¶n lýth«n b¶n, song ®©y lµ nh÷ng m« h×nh ®iÓm ®Ó ®óc rót kinh nghiÖm triÓn khai ra diÖn réngtrong nh÷ng n¨m tíi khi m¹ng l−íi KhuyÕn n«ng c¬ së ®−îc tØnh cho phÐp x©y dùng.

Ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng lµ mét ph¹m vi hÕt søc réng lín ®Ó gióp ®ì n«ng d©n ph¸t triÓn s¶nxuÊt vµ x©y dùng n«ng th«n míi v× vËy nh÷ng ho¹t ®éng nµy kh«ng chØ riªng lùc l−îngKhuyÕn n«ng chuyªn tr¸ch cña Nhµ n−íc ®¶m nhiÖm mµ ph¶i ®−îc x· héi ho¸ cao ®Ó phèihîp víi nhiÒu ngµnh, çc c¬ quan kü thuËt, çc cÊp chÝnh quyÒn ®Æc biÖt lµ vai trß cña çc®oµn thÓ quÇn chóng lµ rÊt lín trong ®ã lùc l−îng KhuyÕn n«ng chuyªn tr¸ch ®ãng vai trßnßng cèt.

Trong thêi gian qua ngoµi nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng chung cña nhµ n−íc th× çc c¬quan chuyªn ngµnh nh−: Trung t©m Gièng, B¶o vÖ thùc vËt, Thó y, VËt t− n«ng nghiÖp còng®· tÝch cùc ®Èy m¹nh çc ho¹t ®éng theo tõng lÜnh vùc chuyªn ngµnh ®−îc giao. Nh− ch−¬ngtr×nh IPM ®· tæ chøc ®−îc 104 líp cho 3164 n«ng d©n, x©y dùng vïng an toµn dÞch bÖnh cho13 x· ë 5 huyÖn. Ngoµi çc lo¹i ph©n bãn truyÒn thèng ®−îc khuyÕn khÝch sö dông nhiÒuh¬n th× nhiÒu lo¹i ph©n bãn míi ®−a vµo sö dông ®−îc n«ng d©n chÊp nhËn. Çc lo¹i gièngmíi nh− çc gièng lóa thuÇn, ng« kü thuËt s¶n xuÊt ë Lµo Cai, c©y ¨n qu¶ gièng ngo¹i, gièngc©y ¨n qu¶ s¶n xuÊt b»ng ph−¬ng ph¸p cÊy m«, çc lo¹i gia sóc, gia cÇm siªu trøng, siªu thÞt®ang ®−îc nghiªn cøu, thö nghiÖm. NhiÒu lo¹i ®· ®−îc ®−a ra s¶n xuÊt vµ ®−îc ng−êi d©nchÊp nhËn s¶n xuÊt trªn diÖn réng.

Çc tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng nh− Héi N«ng d©n, Héi Phô n÷, §oµn Thanh niªn... cã vaitrß rÊt lín trong c«ng t¸c KN. Trong 3 n¨m qua lùc l−îng KN chuyªn tr¸ch cña Nhµ n−íc ®·phèi hîp víi çc tæ chøc nµy më nhiÒu líp tËp huÊn vËn ®éng n«ng d©n s¶n xuÊt, x©y dùngçc m« h×nh s¶n xuÊt. Tuy nhiªn sù phèi hîp nµy ch−a ®−îc th−êng xuyªn vµ ch−a cã kÕho¹ch mang tÝnh l©u dµi.

Nh÷ng tån t¹i cña hÖ thèng KhuyÕn n«ng Lµo Cai hiÖn nay

- N¨ng lùc nghiÖp vô cña çn bé khuyÕn n«ng nhÊt lµ ë huyÖn, c¬ së cßn rÊt yÕu. Çn béKhuyÕn n«ng lµm viÖc chñ yÕu theo ph−¬ng ph¸p lµm viÖc cò nÆng vÒ h×nh thøc “chØ ®¹os¶n xuÊt” mµ ch−a sö dông nhiÒu h×nh thøc “cã ng−êi d©n tham gia”.

- HÖ thèng khuyÕn n«ng ch−a tiÕp cËn ®−îc víi yªu cÇu ®a d¹ng trong s¶n xuÊt cña n«ngd©n. HiÖn ®ang thùc hiÖn nhiÖm vô chñ yÕu lµ h−íng dÉn vÒ kü thuËt trång trät, ch¨n

68

nu«i, cßn nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nh− ®Þnh h−íng s¶n xuÊt phï hîp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ,th«ng tin thÞ tr−êng, chÕ biÕn tiªu thô ch−a lµm ®−îc.

- M¹ng l−íi khuyÕn n«ng ë c¬ së ch−a ®−îc x©y dùng nªn ch−a kÞp thêi n¾m b¾t ®−îc yªucÇu cña ng−êi d©n. Çc m« h×nh tr×nh diÔn cã thµnh c«ng song viÖc nh©n réng rÊt khãkh¨n.

- Mèi quan hÖ víi çc tæ chøc lµm KhuyÕn n«ng kh¸c cßn h¹n chÕ míi chØ lµ b−íc ®Çu,ch−a cã ph−¬ng ph¸p ®Ó g¾n kÕt ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng chuyªn tr¸ch, b¸n chuyªn tr¸chvµ tù nguyÖn mµ phæ biÕn hiÖn nay lµ “ViÖc cña ai ng−êi ®ã lµm”.

Ph−¬ng h−íng vµ x©y dùng hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ngtrong nh÷ng n¨m tíi ë Lµo Cai

Môc tiªu

X©y dùng ®−îc mét hÖ thèng KN (kÓ c¶ chuyªn tr¸ch vµ tù nguyÖn) ®ñ m¹nh tõ tØnh ®Õn c¬së ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc ch−¬ng tr×nh KN gióp cho ng−êi d©n nhÊt lµ ë vïng s©u, vïngxa nhËn ®−îc sù gióp ®ì, hç trî cña Nhµ n−íc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®Ó tõ ®ã ng−êi d©nx¸c ®Þnh h−íng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶, n¾m ®−îc kü thuËt nu«i trång çc lo¹i c©y, con, ph¸thuy ngµnh nghÒ truyÒn thèng nh»m gãp phÇn thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, æn®Þnh ®êi sèng cho n«ng d©n ë vïng cao, ph¸t triÓn kinh tÕ lµm giÇu cña n«ng d©n ë vïng thÊp.

Ph−¬ng h−íng x©y dùng

HÖ thèng KhuyÕn n«ng chuyªn tr¸ch cña Nhµ n−íc

Trong ®iÒu kiÖn lµ mét tØnh miÒn nói vïng cao, ®Þa bµn réng, giao th«ng ®i l¹i rÊt khã kh¨nnªn viÖc x©y dùng Côm x· lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc qu¶n lý, h−íng dÉn vµ n¾m b¾t çc nhucÇu cña ng−êi d©n qua çn bé khuyÕn n«ng c¬ së.

Theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ tiªu chuÈn ®Ó x©y dùng 1 côm kinh tÕ x· héi vïng cao ngoµiçc ®iÒu kiÖn vÒ x©y dùng h¹ tÇng c¬ së cßn cã lùc l−îng khuyÕn n«ng tham gia.

ë Lµo Cai cã 62 côm kinh tÕ (Côm x·) th× cã kho¶ng 50 côm x· ë vïng cao vµ n¬i xa c¬quan KhuyÕn n«ng cÊp huyÖn cÇn ®−îc x©y dùng KhuyÕn n«ng côm x·, mçi côm cã 1 çn béKhuyÕn n«ng.

§Ó kh«ng t¨ng thªm qu¸ nhiÒu biªn chÕ, cÇn ph¶i s¾p xÕp l¹i hÖ thèng khuyÕn n«ng ë tØnh,huyÖn... lùa chän çn bé cã ®ñ tr×nh ®é, n¨ng lùc qu¶n lý vÒ c«ng t¸c ®Ó bè trÝ gän nhÑ ë c¬quan khuyÕn n«ng tØnh vµ huyÖn.

- ë tØnh: 20 ng−êi

- ë huyÖn: 30 ng−êi

- Côm x·: 50 ng−êi

Nh− vËy tæng sè çn bé KN nhµ n−íc tõ tØnh ®Õn côm x· lµ 100 ng−êi.

Do biªn chÕ sù nghiÖp hµng n¨m cña tØnh Ýt nªn cã thÓ bè trÝ lµm 2 çch:

Çch 1: Hoµn chØnh hÖ thèng KhuyÕn n«ng ë tØnh vµ huyÖn. §èi víi khuyÕn n«ng côm x·hµng n¨m tØnh bæ sung biªn chÕ ®Ó x©y dùng dÇn. Tr−íc m¾t −u tiªn tËp trung cho viÖc x©ydùng khuyÕn n«ng côm x· ë nh÷ng n¬i khã kh¨n nhÊt, kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, tû lÖ nghÌo

69

®ãi cao. PhÊn ®Êu tõ nay ®Õn n¨m 2000 x©y dùng hoµn chØnh khuyÕn n«ng tõ tØnh ®Õn cômx·.

Çch 2: KhuyÕn n«ng Nhµ n−íc (Çn bé trong biªn chÕ) nh− hiÖn nay tõ tØnh ®Õn huyÖn. Lùcl−îng çn bé khuyÕn n«ng côm x· lµ çn bé kü thuËt hîp ®ång dµi h¹n.

Theo çch nµy th× tØnh kh«ng ph¶i bæ sung biªn chÕ hµng n¨m mµ chØ trÝch mét kho¶n ng©ns¸ch ®Ó tr¶ l−¬ng cho ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng côm x·.

KhuyÕn n«ng c¬ së

Lùa chän n«ng d©n hoÆc çn bé ng−êi t¹i c¬ së, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu ®−îc khoa häc kü thuËt,nhiÖt t×nh víi c«ng t¸c vµ cã uy tÝn víi n«ng d©n ë trong vïng ®Ó x©y dùng lùc l−îng khuyÕnn«ng c¬ së.

ë Lµo Cai cã 180 x·, ph−êng th× cã kho¶ng 150 x· vïng cao, vïng xa kinh tÕ chËm ph¸ttriÓn, chän nh÷ng x· nµy ®Ó x©y dùng KN ë x·. Mçi x· cã 1 ng−êi. Lùc l−îng nµy kh«ngn»m trong biªn chÕ cña nhµ n−íc mµ hµng th¸ng ®−îc cÊp mét kho¶ng phô cÊp nhÊt ®Þnh(kho¶ng 100.000®ång/ng−êi/th¸ng), ®−îc ®µo t¹o tËp huÊn ®Ó n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p KN vµkü thuËt s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp.

KhuyÕn n«ng ë th«n, b¶n: lÊy lùc l−îng çn bé lµ Tr−ëng th«n, Tr−ëng b¶n ®Ó ®µo t¹o tËphuÊn vµ lµ ®iÓm ®Ó x©y dùng m« h×nh KhuyÕn n«ng. Víi lùc l−îng nµy Nhµ n−íc ®· tr¶ phôcÊp theo qui ®Þnh.

X©y dùng m¹ng l−íi KhuyÕn n«ng tù nguyÖn

- ë çc ®oµn thÓ quÇn chóng: (Héi N«ng d©n, Héi Phô n÷, §oµn Thanh niªn, Héi cùu chiÕnbinh) bµn b¹c thèng nhÊt víi çc tæ chøc nµy ®Ó cö ra mét sè çn bé chuyªn lµm c«ng t¸cKhuyÕn n«ng ®èi víi çc héi viªn cña tõng héi. Sè çn bé nµy ®−îc ®µo t¹o vÒ ph−¬ngph¸p khuyÕn n«ng vµ kü thuËt s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp.

- Th«ng qua sè çn bé nµy phèi hîp víi çc tæ chøc quÇn chóng ®Ó x©y dùng çc m« h×nhs¶n xuÊt, ®−a tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt ®èi víi çc héi viªn.

- §èi víi çc ®¬n vÞ trong vµ ngoµi ngµnh cã nhiÖm vô gióp n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt:Bµn b¹c phèi hîp ®Ó x©y dùng lùc l−îng çn bé KhuyÕn n«ng chuyªn ngµnh theo nhiÖmvô cña çc ®¬n vÞ trªn c¬ së ®ã Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o, tËphuÊn vÒ ph−¬ng ph¸p KhuyÕn n«ng vµ phèi hîp víi çc çn bé khuyÕn n«ng ë çc ®¬n vÞthùc hiÖn tèt çc ch−¬ng tr×nh KhuyÕn n«ng.

§Ò nghÞC«ng t¸c khuyÕn n«ng (bao gåm KhuyÕn n«ng KhuyÕn l©m vµ khuyÕn ng−) lµ nh÷ng ho¹t®éng trªn mét ph¹m vi hÕt søc réng lín nh»m gióp n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi môc tiªulµ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, x©y dùng n«ng th«n míi. §Ó cho ho¹t ®éng khuyÕn n«ng thùc sù cãhiÖu qu¶ th× cÇn ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng KN ®ñ vÒ sè l−îng, m¹nh vÒ chÊt l−îng. Phèihîp chÆt chÏ víi çc c¬ quan, tæ chøc x· héi ®Ó ph¸t triÓn m¹ng l−íi KN tù nguyÖn.

Nh»m thùc hiÖn ®−îc nh÷ng yªu cÇu trªn th× hÖ thèng KN rÊt cÇn ®−îc sù quan t©m cña nhµn−íc, cña tØnh ®Ó bæ sung thªm biªn chÕ, cÊp thªm kinh phÝ cho çc ho¹t ®éng KN nãi chungvµ viÖc x©y dùng hÖ thèng tæ chøc nãi riªng.

70

NhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ vai trß cña c«ng t¸c KhuyÕn n«ng, ®−îc sù quan t©m cña tØnh, sù ñng hécña çc cÊp çc ngµnh, sù phèi hîp chÆt chÏ cña çc ®¬n vÞ, çc tæ chøc x· héi nhÊt ®Þnh lùcl−îng KhuyÕn n«ng sÏ thùc hiÖn tèt nhiÖm vô ®−îc giao gãp phÇn vµo c«ng cuéc xãa ®ãigi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, x©y dùng n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn®¹i ho¸.

S¬ ®å hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng hiÖn t¹i

71

S¬ ®å hÖ thèng khuyÕn n«ng ®Ò xuÊt

72

HÖ THèNG Tæ CHøC KHUYÕN N¤NG - KHUYÕN L¢M

CñA THµNH PHè H¶I PHßNG

Trung t©m KN H¶i Phßng

Sù ra ®êi vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®oµn çn bé khuyÕn n«ng t¨ng c−êng cho c¬ së (theoquyÕt ®Þnh 660/Q§UB cña UBND thµnh phè ngµy 27/5/1 991) Nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû80, s¶n xuÊt lóa cña H¶i Phßng ph¸t triÓn kÐm, n¨ng suÊt thÊp h¬n nhiÒu so víi çc tØnh l©ncËn, thËm chÝ cã chiÒu h−íng gi¶m sót. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn t×nhtr¹ng nµy lµ c«ng t¸c kü thuËt ch−a ®−îc chó ý tháa ®¸ng, nhÊt lµ c«ng t¸c n©ng cao chÊtl−îng phÈm cÊp gièng lóa vµ BVTV ch−a ®−îc coi träng. Nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, khi HTXn«ng nghiÖp cßn ®iÒu hµnh s¶n xuÊt th× c«ng t¸c chuyÓn giao çc TBKT do HTX ®¶m nhiÖm.Sau ®ã, khi chuyÓn sang c¬ chÕ kho¸n gän råi chuyÓn sang kho¸n tr¾ng, th× viÖc chuyÓn giaotiÕn bé kÜ thuËt kh«ng ai lµm, çc hé n«ng d©n rÊt thiÕu kiÕn thøc trong s¶n xuÊt vµ th©m canhc©y lóa.

Tr−íc t×nh h×nh thùc tÕ trªn, Së N«ng l©m nghiÖp (nay lµ Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ngth«n) ®Ò xuÊt vµ ®−îc Thµnh ñy, UBND Thµnh phè chÊp nhËn ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh660/Q§UB ngµy 27/5/1991 cho phÐp ®Çu t− kinh phÝ ®Ó tæ chøc tr−ng dông 1 ®oµn çn bé küthuËt trång trät (c¶ kü s− vµ trung cÊp l©u n¨m) gåm 156 ng−êi (b×nh qu©n mçi x· 1 ng−êi) ®it¨ng c−êng cho c¬ së gäi t¾t lµ ®oµn çn bé khuyÕn n«ng, gióp çc x· tËp huÊn, h−íng dÉnn«ng d©n nh÷ng TBKT trong th©m canh lóa, x©y dùng çc ®iÓm tr×nh diÔn vÒ kü thuËt th©mcanh, tr×nh diÔn bé gièng lóa cã phÈm cÊp, chÊt l−îng cao ®Ó n«ng d©n tham quan vµ häc tËplµm theo 3 n¨m ho¹t ®éng (tõ n¨m 1991 ®Õn th¸ng 5 / 1994), d−íi sù qu¶n lý trùc tiÕp cña SëN«ng l©m nghiÖp, ®oµn çn bé khuyÕn n«ng ®i t¨ng c−êng c¬ së ®· hoµn thµnh tèt mét sèmÆt c«ng t¸c:

1. Gãp phÇn quan träng ®Ó hoµn thµnh ch−¬ng tr×nh n©ng cÊp chÊt l−îng gièng lóa: Mçivô tæ chøc s¶n xuÊt ®−îc 1500-2000ha gièng lóa cÊp 2 vµ 80-120ha gièng lóa cÊp 1 ®Ócung cÊp cho s¶n xuÊt ®¹i trµ 5000-6000 tÊn gièng cã phÈm cÊp tõ cÊp 2 trë lªn, n©ngcao ®é thuÇn cña gièng trong s¶n xuÊt ®¹i trµ, gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt lóa (tèc ®ét¨ng b×nh qu©n 34,7% so víi b×nh qu©n 5 n¨m cuèi thËp kû 80).

2. Th«ng qua çc cuéc tËp huÊn, h−íng dÉn kü thuËt theo nhiÒu h×nh thøc, ®· tËp huÊn®−îc gÇn 16 v¹n l−ît lao ®éng n«ng nghiÖp vÒ kü thuËt gieo trång, th©m canh vµphßng trõ s©u bÖnh çc lo¹i c©y trång chÝnh.

3. Thùc hiÖn ®−îc h¬n 1500 ha ruéng tr×nh diÔn kü thuËt lµm m« h×nh ®Ó n«ng d©n thamquan häc tËp vµ thùc hiÖn.

4. H−íng dÉn n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®−anh÷ng gièng lóa, gièng c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ gieo cÊy ®Ó t¨ng thu nhËp trªndiÖn tÝch gieo trång.

Tuy nhiªn, viÖc tæ chøc ®oµn çn bé khuyÕn n«ng ®i t¨ng c−êng cho c¬ së míi chØ tËp trungvµo chØ ®¹o, chuyÓn giao TBKT vÒ c©y lóa lµ chÝnh, çc c©y trång kh¸c vµ nhÊt lµ lÜnh vùcch¨n nu«i thó y cßn ch−a ®−îc chó ý ®Õn. MÆt kh¸c c«ng t¸c qu¶n lý çn bé còng ch−a ®−îcchÆt chÏ (ë Së lµ bé phËn th−êng trùc cã 2 çn bé; ë huyÖn, giao cho phßng n«ng nghiÖp qu¶nlý ®iÒu hµnh, do ®ã sö dông ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng nhiÒu lóc ch−a ®óng nhiÖm vô ®−îcgiao...).

73

Qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ hÖ thèng tæ chøc cña Trung t©m khuyÕn n«ng§Ó h¹n chÕ nh÷ng tån t¹i trªn, vµo ®Çu n¨m 1994 thi hµnh NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh phñ vÒc«ng t¸c khuyÕn n«ng, ngµy 31/5/1994 UBND Thµnh phè H¶i Phßng ra quyÕt ®Þnh sè408/Q§-TCCQ vÒ viÖc thµnh lËp Trung t©m khuyÕn n«ng thµnh phè trùc thuéc Së N«ng l©mnghiÖp (nay lµ Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n).

S¬ §å HÖ THèNG Tæ CHøc KHUYÕN N¤NGTHµNh PHè H¶I PHßNG

HÖ thèng tæ chøc cña Trung t©m khuyÕn n«ng thµnh phè H¶i Phßng cã c¬ cÊu tæ chøc nh−sau:

1. ë thµnh phè. Thµnh lËp Trung t©m khuyÕn n«ng trùc thuéc Së N«ng nghiÖp vµ ph¸ttriÓn n«ng th«n.

2. ë cÊp huyÖn: Thµnh lËp mçi huyÖn 1 tr¹m trùc thuéc Trung t©m khuyÕn n«ng (ë 6/8huyÖn cã nhiÒu diÖn tÝch ®Êt ®ai vµ d©n sè n«ng nghiÖp). Mçi tr¹m cã tõ 3-4 çn bé lµkÜ s− çc ngµnh: Trång trät-l©m nghiÖp, ch¨n nu«i-thó y. Tr¹m tr−ëng lµ do tr−ëngphßng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n kiªm nhiÖm vµ ng−êi trùc tiÕp ®iÒu hµnhc«ng viÖc hµng ngµy lµ tr¹m phã - do gi¸m ®èc Trung t©m khuyÕn n«ng bæ nhiÖm.Çc tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn chÞu sù qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ l·nh thæ cña UBND çchuyÖn.

3. ë çc x· ph−êng: Thµnh lËp çc côm khuyÕn n«ng liªn x· (cø 3-5 x· 1 côm) víi thµnhphÇn çc khuyÕn n«ng viªn lµ kü s− hoÆc trung cÊp l©u n¨m (çc ngµnh trång trät -l©m nghiÖp, ch¨n nu«i thó y, qu¶n lý kinh tÕ...) thùc hiÖn chÕ ®é hîp ®ång hµng n¨mdo Trung t©m khuyÕn n«ng tr¶ l−¬ng vµ giao cho tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn qu¶n lý vµ®iÒu hµnh c«ng viÖc.

74

KÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng sau 3 n¨m vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i

VÒ nh©n sù

Ngay sau khi cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp, trªn c¬ së nguån çn bé tõ c¬ quan Së chuyÓn sang, tõsè çn bé cña ®oµn khuyÕn n«ng t¨ng c−êng theo quyÕt ®Þnh 660 cña UBND thµnh phè vµtuyÓn dông thªm çc çn bé ch¨n nu«i, b¸c sÜ thó y, kÜ s−, l©m sinh, kÜ s− kinh tÕ... Trungt©m khuyÕn n«ng ®· nhanh chãng æn ®Þnh tæ chøc vµ ®i vµo ho¹t ®éng. TÝnh ®Õn 30/6/1997sè nh©n sù toµn trung t©m nh− sau:

V¨n phßng trung t©m: 16 CBCNV; trong ®ã:

- Trong biªn chÕ: 10 (cã 8 kÜ s− çc ngµnh kÜ thuËt)

- Hîp ®ång: 6 (cã 2 kÜ s− chuyªn m«n lµm viÖc ë phßng Th«ng tin tuyªn truyÒn)

C¬ cÊu tæ chøc nh− sau:

L·nh ®¹o trung t©m

- 1 gi¸m ®èc (do phã gi¸m ®èc së kh«ng thuéc biªn chÕ cña Trung t©m)

- 2 phã gi¸m ®èc phô tr¸ch çc mÆt c«ng t¸c.

Çc phßng nghiÖp vô

- Phßng chuyÓn giao TBKT: 4 kÜ s− thuéc çc ngµnh trång trät, l©m sinh, ch¨n nu«i - thó y.

- Phßng th«ng tin tuyªn truyÒn: 3 kÜ s− chuyªn ngµnh (trong ®ã cã 2 ®ang thùc hiÖn chÕ ®éhîp ®ång)

- Phßng hµnh chÝnh - tæ chøc: 7 (cã 1 kÜ s− kinh tÕ), thùc hiÖn chÕ ®é hîp ®ång: 4

Tr¹m khuyÕn n«ng çc huyÖn trùc thuéc Trung t©m

Tæng sè tr¹m huyÖn: 6 ; tæng sè çn bé: 19 ng−êi ®Òu cã tr×nh ®é ®¹i häc; trong ®ã:

- KÜ s− trång trät: 10 ng−êi - KÜ s− ch¨n nu«i: 3 ng−êi

- KÜ s− l©m sinh: 2 ng−êi - KÜ s− thó y: 2 ng−êi

- KÜ s− kinh tÕ vµ ngµnh kh¸c: 2 ng−êi

Çn bé khuyÕn n«ng c¬ së (T¹i çc côm x·)

Tæng sè 140 ng−êi (®Õn 30/6/ 1997) 168 x·, ph−êng toµn thµnh phè cã n«ng nghiÖp (83,3%sè x· ph−êng); trong ®ã:

Tr×nh ®é ®¹i häc = 73 Trung cÊp: 67

Sè çn bé KN c¬ së lµ nh÷ng kü s− hoÆc trung cÊp cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc nhiÖm vô nh−:x©y dùng m« h×nh, tæ chøc huÊn luyÖn vµ chØ ®¹o s¶n xuÊt.

Chøc n¨ng nhiÖm vô chñ yÕu

Trung t©m khuyÕn n«ng lµ ®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ngth«n cã çc chøc n¨ng nhiÖm vô ®−îc quy ®Þnh t¹i quyÕt ®Þnh thµnh lËp nh− sau:

75

1. X©y dùng vµ h−íng dÉn thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n vÒ khuyÕn n«ng vµ khuyÕnl©m, h−íng dÉn çc tæ chøc khuyÕn n«ng kh¸c thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, dù ¸n khuyÕnn«ng ®−îc duyÖt, tæng kÕt ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n ®ã.

2. Phæ biÕn & chuyÓn giao TBKT vÒ N«ng l©m nghiÖp, çc qui tr×nh s¶n xuÊt th©m canhc©y trång, vËt nu«i vµ chÕ biÕn n«ng s¶n cho n«ng d©n.

3. Båi d−ìng kiÕn thøc kÜ thuËt, qu¶n lý kinh tÕ vµ rÌn tay nghÒ cho çn bé KN c¬ sëcung cÊp th«ng tin gi¸ c¶ thÞ tr−êng N«ng-l©m s¶n cho n«ng d©n.

4. Quan hÖ víi çc tæ chøc kh¸c ®Ó thu hót nguån vèn hoÆc tham gia trùc tiÕp vµo çcho¹t ®éng khuyÕn n«ng t¹i ®Þa ph−¬ng.

Tõ chøc n¨ng, nhiÖm vô chñ yÕu ®· ®−îc x¸c ®Þnh cho nªn tõ khi thµnh lËp ®Õn nay Trungt©m khuyÕn n«ng H¶i Phßng ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cñathµnh phè.

§¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng hiÖn nay

§èi víi trung t©m khuyÕn n«ng

- Sè l−îng çn bé c«ng nh©n viªn nh− hiÖn t¹i ë v¨n phßng Trung t©m khuyÕn n«ng cã thÓ®¶m ®−¬ng ®−îc viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ thùc hiÖn çc nhiÖm vô. Tuy nhiªn vÒ tr×nh®é, n¨ng lùc cßn nhiÒu h¹n chÕ nhÊt lµ tr×nh ®é tæng hîp vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý ch−¬ngtr×nh, qu¶n lý m« h×nh.

- VÒ nguån tµi chÝnh, ®· thùc hiÖn tèt viÖc hç trî n«ng d©n ®Ó triÓn khai çc m« h×nh tr×nhdiÔn, tuy nhiªn nguån kinh phÝ hç trî cßn qu¸ h¹n hÑp mµ sè m« h×nh tr×nh diÔn l¹i nhiÒudo ®ã viÖc ph©n bè cßn manh món, tÝnh thuyÕt phôc ë mét sè m« h×nh cßn yÕu.

§èi víi çc tr¹m khuyÕn n«ng cÊp huyÖn

- VÒ sè l−îng çn bé: Víi qui m« mçi tr¹m 3-4 ng−êi nh− hiÖn nay (trong ®ã cã c¶ çn békü thuËt kiªm qu¶n lý), cã çc kü s− chuyªn ngµnh trång trät - ch¨n nu«i - thó y lµ cßnh¬i máng, nhÊt lµ çc ngµnh cã tiÒm n¨ng kinh tÕ nh− c©y ¨n qu¶ c©y hoa - c©y c¶nh...cßn ch−a ®¸p øng kÞp nhu cÇu. Mèi quan hÖ víi cÊp huyÖn cña çc tr¹m nãi chung cãnh÷ng thuËn lîi (v× ®ãng trªn ®Þa bµn huyÖn mµ çc tr¹m l¹i phôc vô cho nhiÖm vô chÝnhtrÞ cña huyÖn cho nªn ®−îc l·nh ®¹o cÊp x· - huyÖn rÊt ñng hé). Tuy nhiªn, do ch−a cã sùthèng nhÊt chung trong toµn quèc vÒ c¬ chÕ qu¶n lý cho nªn viÖc kiªm nhiÖm cña Tr−ëngphßng n«ng nghiÖp lµm Tr¹m tr−ëng còng lµm cho c«ng t¸c qu¶n lý, øng dông tiÕn bé kÜthuËt ch−a thuËn lîi (vÝ dô cã huyÖn Tr−ëng phßng n«ng nghiÖp ®−a mét sè tiÕn bé kÜthuËt ch−a ®−îc kÕt luËn giao cho tr¹m khuyÕn n«ng thùc hiÖn, ®Õn lóc kh«ng thµnh c«ngth× tr¸ch nhiÖm l¹i thuéc vÒ tr¹m khuyÕn n«ng trong khi ®ã ch−a cã chñ tr−¬ng tõ trªnTrung t©m xuèng ®Õn tr¹m).

- VÒ mÆt tµi chÝnh: V× tr¹m huyÖn lµ ®¬n vÞ cÊu thµnh trùc thuéc Trung t©m, kh«ng cã t−çch ph¸p nh©n trong giao dÞch, cho nªn tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò chi tiªu tµi chÝnh (l−¬ng vµ chiphÝ th−êng xuyªn) ®Òu do Trung t©m cÊp theo møc kho¸n. PhÇn kinh phÝ sù nghiÖp x©ydùng m« h×nh: cã khi Trung t©m quyÕt to¸n cïng víi tr¹m hoÆc ñy nhiÖm cho tr¹m huyÖnthanh to¸n quyÕt to¸n ch−¬ng tr×nh, do vËy ®«i lóc cßn ch−a kÞp thêi.

- Víi çc huyÖn ®ång b»ng ven biÓn nh− H¶i Phßng, viÖc tæ chøc çc tr¹m khuyÕn n«ng ëtõng huyÖn lµ hîp lý c¶ vÒ quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng.

- Cø thø 3 tuÇn thø 2 vµ tuÇn thø 4 hµng th¸ng, çc tr¹m vÒ giao ban víi Trung t©m ®· giópcho Trung t©m n¾m b¾t ®−îc t×nh h×nh kÞp thêi.

76

KhuyÕn n«ng viªn ë c¬ së x·, ph−êng

§−îc Thµnh phè cho phÐp, trong c¬ cÊu tæ chøc khuyÕn n«ng ë H¶i Phßng cã hÖ thèngkhuyÕn n«ng viªn t¹i çc x·, ph−êng do Trung t©m khuyÕn n«ng tr¶ l−¬ng vµ thùc hiÖn chÕ®é hîp ®ång hµng n¨m theo hîp ®ång lao ®éng ký kÕt gi÷a gi¸m ®èc Trung t©m vµ ç nh©nkhuyÕn n«ng viªn.

Trong thùc tÕ, ®Õn nay cã 140 çn bé kÜ thuËt nãi trªn (khuyÕn n«ng viªn) víi çc ngµnhnghÒ: trång trät - ch¨n nu«i, l©m nghiÖp, thó y vµ qu¶n lý kinh tÕ. Trong sè ®ã cã 73 ng−êicã tr×nh ®é ®¹i häc (c¶ trång trät - l©m nghiÖp, ch¨n nu«i vµ b¸c sÜ thó y) vµ 67 ng−êi cã tr×nh®é trung cÊp kÜ thuËt (®· kinh qua c«ng t¸c chuyªn m«n ë çc c¬ së s¶n xuÊt tõ 5-6 n¨m trëlªn)

Víi ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng c¬ së trªn ®−îc tæ chøc thµnh çc côm khuyÕn n«ng do tr¹mkhuyÕn n«ng huyÖn qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c«ng viÖc, ®©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho c«ngt¸c tuyªn truyÒn huÊn luyÖn vµ tiÕp cËn víi n«ng d©n, lµ cÇu nèi h÷u hiÖu gi÷a n«ng d©n víitiÕn bé kÜ thuËt míi. Th«ng qua ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng c¬ së ®· gióp cho tr¹m, vµTrung t©m n¾m b¾t ®−îc nhu cÇu ®ßi hái cña n«ng d©n vÒ nh÷ng tiÕn bé kÜ thuËt mµ hä cÇn®Ó tËp hîp hä l¹i thµnh nhãm n«ng d©n cïng së thÝch, th«ng qua ®ã ®Ó ®−a tiÕn bé kÜ thuËt®Õn víi hä.

MÆt kh¸c, còng nhê ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng nµy ®· lµm tham m−u gióp cho çc x· HTXn¾m b¾t t×nh h×nh ®Ó cã chñ tr−¬ng kÞp thêi trong chØ ®¹o kÜ thuËt, phßng trõ dÞch bÖnh choc©y trång, con vËt nu«i.

KÕt luËnSau NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh phñ vµ th«ng t− h−íng dÉn Liªn bé 02/TTLB, hÖ thèngkhuyÕn n«ng ë H¶i phßng còng ®−îc thµnh lËp tõ thµnh phè tíi c¬ së theo 3 cÊp thèng nhÊt tõTrung t©m xuèng tr¹m huyÖn vµ côm khuyÕn n«ng c¬ së. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng theochøc n¨ng nhiÖm vô ®−îc giao, hÖ thèng khuyÕn n«ng ®· thùc hiÖn tèt mét sè mÆt c«ng t¸c.Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®ã còng cßn mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®Æt ra tiÕp:

VÒ hÖ thèng tæ chøc

So víi th«ng t− h−íng dÉn, hÖ thèng khuyÕn n«ng cña H¶i Phßng ®· ®−îc tæ chøc ®óng tinhthÇn cña th«ng t−: thèng nhÊt tõ Trung t©m khuyÕn n«ng thµnh phè ®Õn çc côm khuyÕn n«ngliªn x·, tuy nhiªn míi thÓ hiÖn chøc n¨ng cña khuyÕn n«ng Nhµ n−íc, viÖc x©y dùng çc c©ul¹c bé khuyÕn n«ng tù nguyÖn cßn Ýt ho¹t ®éng ch−a th−êng xuyªn ch−a chÆt chÏ. VÒ c¬ chÕqu¶n lý: viÖc kiªm nhiÖm cña Tr−ëng phßng n«ng nghiÖp lµm tr−ëng tr¹m khuyÕn n«ng ®·dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh c«ng viÖc ë tr¹m ch−a thuËn lîi.

Vai trß vµ t¸c dông cöa hÖ thèng khuyÕn n«ng hiÖn t¹i

- §· thiÕt lËp thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt tõ thµnh phè ®Õn c¬ së, b−íc ®Çu ®· thùc sù lµcÇu nèi gi÷a n«ng d©n víi Nhµ nuíc, lµ ng−êi b¹n tin cËy cña nhµ n«ng.

- Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng hÖ thèng khuyÕn n«ng ®· lµm tèt vai trß lµm tham m−u chol·nh ®¹o çc cÊp ®Ó n¾m ch¾c diÔn biÕn t×nh h×nh s¶n xuÊt nh− thùc hiÖn lÞch thêi vô,triÓn khai chñ tr−¬ng chØ ®¹o çc chiÕn dÞch phßng trõ s©u h¹i, bÖnh h¹i c©y trång vµ convËt nu«i.

- Thùc hiÖn viÖc chuyÓn giao TBKT th«ng qua çc m« h×nh tr×nh diÔn ®· gióp anh chÞ emch¾c h¬n vÒ tay nghÒ, trau dåi thªm kiÕn thøc ®Ó h−íng dÉn n«ng d©n lµm theo.

77

- Th«ng qua ho¹t ®éng cña hÖ thèng khuyÕn n«ng tõ thµnh phè tíi c¬ së, tõng b−íc lµmthay ®æi tËp qu¸n, nÕp nghÜ cña n«ng d©n lµ sau khi vai trß cña çc HTX ®−îc chuyÓn ®æith× çn bé khuyÕn n«ng lµ ng−êi gióp n«ng d©n trong viÖc tiÕp nhËn, chuyÓn giao TBKT.

Tuy nhiªn ho¹t ®éng cña hÖ thèng khuyÕn n«ng còng míi chØ trong khu«n khæ vËn ®éng,thuyÕt phôc cña çn bé khuyÕn n«ng, cßn vai trß cña n«ng d©n tham gia lµm khuyÕn n«ngch−a ®−îc nhiÒu, v× vËy tæ chøc ch−a ®−îc nhiÒu c©u l¹c bé khuyÕn n«ng tù nguyÖn ®Ó lµmnßng cèt cho viÖc chuyÓn giao TBKT.

Mét sè ®Ò xuÊt

Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, Trung t©m KhuyÕn n«ng H¶i Phßng xin ®Ò xuÊt nh÷ng vÊn ®Ò sau:

VÒ hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng Nhµ n−íc

Theo 3 cÊp tØnh - huyÖn - côm x· thèng nhÊt nh− hiÖn t¹i cña H¶i phßng lµ phï hîp víi t×nhh×nh thùc tr¹ng hiÖn nay, tuy nhiªn hÖ thèng khuyÕn n«ng còng kh«ng nªn cã sù kiªm nhiÖmcña hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n−íc. VÒ phÝa tæ chøc, theo chóng t«i, sau khi tham kh¶o hÖ thèngtæ chøc cña çc tØnh, Côc khuyÕn n«ng & khuyÕn l©m nªn h−íng dÉn cô thÓ th«ng t− liªn bé®Ó h×nh thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt trong c¶ n−íc.

VÒ khuyÕn n«ng c¬ së, th«n, b¶n

Tr−íc ®©y khi cßn vai trß qu¶n lý ®iÒu hµnh cña HTX, mçi HTX cã mét ®éi KHKT, ®éiKHKT nµy chÝnh lµ ng−êi trùc tiÕp lµm khuyÕn n«ng th«ng qua viÖc tæ chøc, h−íng dÉn x·viªn n«ng d©n øng dông KHKT. Trong c¬ chÕ qu¶n lý míi hiÖn nay, nªn ch¨ng cã sù h−íngdÉn thèng nhÊt chung trong c¶ n−íc vÒ thµnh lËp tæ khuyÕn n«ng x· mµ qui m« mçi th«n nªncã 1 ng−êi cã tr×nh ®é tèi thiÓu lµ s¬ cÊp chuyªn m«n vµ cã nhiÒu kinh nghiÖm vµ uy tÝn trongviÖc tËp hîp n«ng d©n tiÕp thu tiÕn bé kÜ thuËt. NÕu tæ chøc ®−îc th× thï lao cña sè khuyÕnn«ng viªn trªn ®−îc tr¶ phô cÊp trong nguån thu tõ quü ®Êt c«ng Ých do tõng ®Þa ph−¬ng qui®Þnh.

VÒ phèi hîp ho¹t ®éng

Çc tæ chøc kh¸c nh− §oµn thanh niªn, Héi n«ng d©n, Héi phô n÷, Héi cùu chiÕn binh...nh÷ng n¨m qua ®· b−íc ®Çu cã sù phèi hîp ho¹t ®éng víi hÖ thèng khuyÕn n«ng nh−ng ®Ó cãsù phèi hîp chÆt chÏ h¬n, hµng n¨m, c¬ quan Trung ¦¬ng cña çc héi cÇn bµn b¹c víi CôcKhuyÕn n«ng & khuyÕn l©m ®Ó cã çc NghÞ quyÕt cô thÓ ho¸ viÖc phèi hîp ®Õn çc tØnh,huyÖn theo tõng n¨m ®ång thêi cÇn ph¶i ph©n bæ thªm phÇn kinh phÝ cña Nhµ n−íc dµnh choçc héi ®Ó cïng víi nguån cña hÖ thèng khuyÕn n«ng tham gia x©y dùng çc m« h×nh.

VÒ chÝnh s¸ch vµ tµi chÝnh

- Khi ph©n bæ nguån tµi chÝnh, c¬ quan qu¶n lý ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nªn cã sù c©n nh¾c,tÝnh to¸n ®Õn hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng thùc thi cña tõng ®Þa ph−¬ng ®Ó ph©n bæ ®ång thêi quim« còng nªn ph©n bæ lín vµ tËp trung h¬n.

- Mçi khi tr−íc n¨m tµi chÝnh, c¬ quan ph©n bæ ch−¬ng tr×nh nªn häp rót kinh nghiÖm viÖctæ chøc thùc hiÖn n¨m tr−íc vµ kÝ kÕt ch−¬ng tr×nh n¨m sau kÞp thêi vô ®Ó çc ch−¬ngtr×nh ®−îc thùc hiÖn ®óng kÜ thuËt.

78

Cuèi cïng mét ®Ò xuÊt chung nhÊt ®ã lµ: Nhµ n−íc nªn cã mét h−íng dÉn thèng nhÊt vµ tæchøc hÖ thèng trong c¶ n−íc vÒ khuyÕn n«ng ®Ó c¸c tØnh vËn dông thùc hiÖn c¶ vÒ tæ chøc, tµichÝnh vµ ®Þnh h−íng theo vïng kinh tÕ.

79



c¸c b¸o c¸o tæng hîp

80

Tãm t¾t kinh nghiÖm liªn kÕt khuyÕn n«ng nhµ n−íc víi c¸c tæ chøc ®Þa ph−¬ng

Nhãm chuÈn bÞ héi th¶o

81

Giíi thiÖu

Trong thêi gian chuÈn bÞ cho héi th¶o quèc gia nµy, Nhãm chuÈn bÞ Héi th¶o ®· ®i th¨m métsè tØnh ë nhiÒu vïng kh¸c nhau cña ®Êt n−íc ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ l¹i çc khÝa c¹nh tè chøc cñaKhuyÕn N«ng nhµ n−íc cïng víi çn bé cña çc Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh vµ mét sèhuyÖn. Çc tØnh mµ ®oµn ®· ®Õn th¨m bao gåm CÇn Th¬, §ång Nai, Cµ Mau, Sãc Tr¨ng,Long An, B¹c Liªu, Hµ T©y, H¶i Phßng, Th¸i Nguyªn, Cao B»ng, Hµ Giang vµ Tuyªn Quang.

Môc ®Ých cña b¸o ço nµy lµ ®Ó tãm t¾t l¹i mét sè kinh nghiÖm vÒ tæ chøc khuyÕn n«ng kh¾pc¶ n−íc. Chóng t«i xin nhÊn m¹nh ngay tõ ®Çu lµ nh÷ng g× chóng t«i ph¸t hiÖn vµ tãm t¾t ë®©y ch−a thÓ ®¹i diÖn cho kh¾p çc vïng cña ®Êt n−íc. Vµ chóng t«i còng kh«ng ®−a ra nhËn®Þnh cho r»ng m« h×nh tæ chøc nµy th× tèt h¬n m« h×nh tæ chøc kh¸c. Môc ®Ých cña chóng t«ichØ ®¬n gi¶n lµ thùc hiÖn phÐp so s¸nh vµ ®èi lËp çc ph−¬ng ph¸p tæ chøc khuyÕn n«ng kh¸cnhau hiÖn ®ang ®−îc thö nghiÖm ë nhiÒu tØnh kh¸c nhau d−íi çc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau.

Trong çc cuéc th¶o luËn cña chóng t«i t¹i çc tØnh, mét thùc tÕ trë nªn râ rµng lµ mét trongnh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt hiÖn nay lµ tæ chøc khuyÕn n«ng cÊp c¬ së. H¬n thÕ n÷a,chóng ta cã thÓ nãi r»ng, ®iÓm mÊu chèt trong bÊt kú hÖ thèng khuyÕn n«ng nµo còng chÝnhlµ ®iÓm mµ t¹i ®ã çn bé cña dÞch vô nhµ n−íc cã mèi quan hÖ th−êng xuyªn vµ trùc tiÕp víin«ng d©n. Sù thµnh c«ng cña khuyÕn n«ng sÏ lu«n phô thuéc vµo çc mèi liªn hÖ tæ chøc, çchÖ thèng lËp kÕ ho¹ch vµ theo dâi, vµ quan träng h¬n c¶ lµ mèi quan hÖ cña con ng−êi víinhau vµ lßng tin vµo nhau ®−îc thiÕt lËp gi÷a çn bé chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ n«ng d©n ë®iÓm gÆp gì quan träng nµy. Do ®ã cÇn chó ý ®Æc biÖt tíi çc mèi liªn hÖ ®· ®−îc thiÕt lËpgi÷a hÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc cÊp tØnh (vµ cÊp huyÖn) víi n«ng d©n th«ng qua con®−êng cña çc khuyÕn n«ng viªn ®−îc lùa chän vµ lµm theo hîp ®ång ë ®Þa ph−¬ng, çc h×nhthøc nhãm n«ng d©n t×nh nguyÖn kh¸c nhau çc tæ chøc quÇn chóng vµ çc tæ chøc kh¸c.

Dùa trªn nh÷ng kinh nghiÖm nµy, b¸o ço xin ®−îc nªu bËt mét sè çc vÊn ®Ò vµ c©u hái quanträng liªn quan tíi sù ph¸t triÓn trong t−¬ng lai cña tæ chøc khuyÕn n«ng c¬ së. Mét lÇn n÷a,chóng t«i kh«ng d¸m ®−a ra mét gi¶i ph¸p vµ c©u tr¶ lêi nµo ®èi víi nh÷ng c©u hái sÏ nªu rasau ®©y, nh−ng chóng t«i vÉn hy väng r»ng khi nªu ra çc c©u hái ®ã chóng sÏ kÝch thÝch®−îc mèi quan t©m vµ th¶o luËn trong héi th¶o.

82

Tæng qu¸t vÒ çc m« h×nh tæ chøc cña KhuyÕn n«ng l©m nhµ n−íc

Thùc tÕ hiÖn t¹i vµ kinh nghiÖm Çc vÊn ®Ò vµ c©u hái quan träng

Qua h¬n 4 n¨m thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 13, çcTrung t©m KhuyÕn N«ng tØnh (cã quy m«kh¸c nhau tõ 12 cho tíi 35 çn bé chuyÕntr¸ch) vµ çc Tr¹m (hay Ban) KhuyÕn n«ngcÊp huyÖn ®· ®−îc thµnh lËp trªn toµn quèc.

Tuy nhiªn, hÖ thèng khuyÕn n«ng cña çctØnh kh¸c nhau rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt lµ ë cÊphuyÖn vµ çc cÊp thÊp h¬n. Sù ®a d¹ng nµyxuÊt ph¸t tõ mét sè çc yÕu tè bao gåm çc tæchøc ®· tån t¹i tr−íc ®ã, ®iÒu kiÖn c¬ së h¹tÇng ®Þa ph−¬ng vµ møc ®é nguån lùc mµ çccÊp chÝnh quyÒn tØnh cÊp cho hÖ thèng KN.

Chóng ta cã thÓ ph©n biÖt Ýt nhÊt bèn m« h×nhtæ chøc lín kh¸c nhau ®ang ®−îc ph¸t triÓn,dùa chñ yÕu vµo sè ng−êi hiÖn ®ang c«ng t¸ctrong hÖ thèng, c¬ cÊu çn bé vµ lo¹i h×nhliªn kÕt ®−îc thiÕt lËp ë cÊp c¬ së.

1. Mét sè tØnh ®· lËp ra mét m¹ng l−íikhuyÕn n«ng viªn c¬ së rÕt réng (cÊp x· vµth«n) trªn c¬ së çc hîp ®ång ký víi TrungT©m hay Tr¹m khuyÕn n«ng. Çc tØnh nµybao gåm Tuyªn Quang (víi tæng sè çn bé c¶biªn chÕ vµ hîp ®ång ë ®Þa ph−¬ng lµ 1160ng−êi) vµ CÇn Th¬ (víi kho¶ng 750 çn bébiªn chÕ vµ hîp ®ång ®Þa ph−¬ng).

Trong c¶ hai tØnh nµy KN viªn c¬ së ®−îcliªn kÕt víi çc C©u L¹c Bé KN tù nguyÖn(CÇn Th¬) hay çc Nhãm Së thÝch cña N«ngd©n vµ Nhãm Qu¶n lý th«n b¶n (ë TuyªnQuang), do ®ã con sè thùc tÕ cña nh÷ngng−êi tham gia vµo hÖ thèng cßn lín h¬n rÊtnhiÒu.

2. Mét sè çc tØnh kh¸c th× ¸p dông mét c¬cÊu mang tÝnh gän nhÑ h¬n víi kh«ng nhiÒuçn bé hay/vµ çc cÊp tham gia, nh−ng tuythÕ vÉn cã çc mèi liªn kÕt m¹nh víi çc tæchøc khuyÕn n«ng tù nguyÖn ë cÊp th«n b¶n.§ã lµ çc tØnh H¶i Phßng vµ Th¸i Nguyªn.§Ó cã thÓ cã ®−îc hÖ thèng nh− hiÖn nay, H¶iPhßng, vµ ë cÊp ®é thÊp h¬n mét chót lµ Th¸iNguyªn, ®· tËp trung çc nguån nh©n lùc cã

1. Trªn thùc tÕ, ë nhiÒu tØnh, cã rÊt nhiÒuph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng kh¸c nhau ®−îctiÕn hµnh song song mµ Ýt cã sù phèi hîp haytrao ®æi kinh nghiÖm:

- KhuyÕn n«ng (sö dông ph−¬ng ph¸p chuyÓngiao kü thuËt vµ m« h×nh tr×nh diÔn)

- B¶o vÖ Thùc vËt (sö dông ph−¬ng ph¸p huÊnluyÖn n«ng d©n trªn ®ång ruéng IPM)

- Çc dù ¸n cña çc tæ chøc tµi trî/Phi ChÝnhphñ (NGO) (th−êng khuyÕn khÝch çcph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng do n«ng d©n tiÕnhµnh vµ tham gia nh− PRA vµ khuyÕn n«ngtõ n«ng d©n ®Õn n«ng d©n). ChØ míi cã vµitØnh b¾t ®Çu x©y dùng ®−îc mét chiÕn l−îc vµph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng thèng nhÊt h¬n ®Ócã thÓ liªn kÕt çc ch−¬ng tr×nh, ph−¬ng ph¸pvµ çch tiÕp cËn còng nh− çc ®¬n vÞ kh¸cnhau trùc thuéc Së NN&PTNT.

2. Ch−a ph¶i tÊt c¶ çc tØnh ®Òu ®· cã métchiÕn l−îc ph¸t triÓn tæ chøc khuyÕn n«ng víimôc tiªu dµi h¹n râ rµng. Mét chiÕn l−îc nh−vËy cÇn b¾t ®Çu b»ng viÖc x¸c ®Þnh môc ®Ýchcña khuyÕn n«ng vµ çc nguån nh©n lùc s½ncã ®Ó cã thÓ x©y dùng mét kÕ ho¹ch hµnh®éng t¨ng c−êng kh¶ n¨ng dµi h¹n vµ ph−¬ngph¸p luËn khuyÕn n«ng. ë çc tØnh ®· cãmét viÔn c¶nh râ rµng vÒ nh÷ng g× hÖ thèngkhuyÕn n«ng nªn lµm th× tæ chøc ë ®ã ph¸ttriÓn nhanh vµ m¹nh h¬n.

3. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh næi lªn ëthêi ®iÓm nµy lµ lµm thÕ nµo ®Ó cung cÊp tµichÝnh cho tæ chøc khuyÕn n«ng c¬ së. ë çctØnh ®· thiÕt lËp ®−îc mét m¹ng l−íi réng línçc khuyÕn n«ng viªn hîp ®ång th× ®· n¶ysinh nh÷ng vÊn ®Ò cè h÷u lµ tÝnh bÒn v÷ngcña hÖ thèng. Cßn ë çc tØnh kh«ng ®ñnguån lùc ®Ó ký hîp ®ång víi çc khuyÕnn«ng viªn th× kh¶ n¨ng v−¬n xa cña hÖ thèngKhuyÕn N«ng L©m nhµ n−íc bÞ h¹n chÕ rÊtlín.

83

kü n¨ng vµo cÊp huyÖn vµ côm x·.

3. Mét m« h×nh phæ biÕn thø ba lµ c¬ cÊuhay tæ chøc khuyÕn n«ng kh«ng ®−îc thµnhlËp ë çc cÊp d−íi huyÖn, nh−ng hÖ thèngKhuyÕn N«ng L©m nhµ n−íc ho¹t ®éng th«ngqua hay lµm ®èi t¸c víi çc çc tæ chøc tùnguyÖn vµ çc tæ chøc quÇn chóng kh¸c. VÝdô nh− ë Sãc Tr¨ng, cã mét chiÕn l−îc rârµng ®−îc ®−a ra lµ ho¹t ®éng khuyÕn n«ngth«ng qua sù hîp t¸c chÆt chÏ víi Héi N«ngd©n vµ Héi Liªn HiÖp Phô n÷ ë tÊt c¶ çc cÊp.

4. Cuèi cïng, cã mét sè tØnh vÉn ch−a thµnhlËp ®−îc tæ chøc khuyÕn n«ng d−íi cÊphuyÖn, c¬ b¶n lµ v× thiÕu vèn vµ nguån nh©nlùc. ë nh÷ng tØnh nµy, hÖ thèng KhuyÕnN«ng L©m nhµ n−íc ho¹t ®éng th«ng quamét lo¹t çc ®èi t¸c vµ tæ chøc ®Þa ph−¬ng.

Do vËy, cã mét kho¶ng çch kh¸ lín trong c¬cÊu çn bé trong hÖ thèng KhuyÕn N«ng L©mnhµ n−íc tõ d−íi 60 çn bé chuyªn tr¸ch (nh−ë B¹c Liªu, Hµ Giang vµ Sãc Tr¨ng) lªn tíih¬n 1000 çn bé chuyªn tr¸ch vµ hîp ®ång vµc¶ çn bé khuyÕn n«ng tù nguyÖn ë TuyªnQuang.

4. Trong khu«n khæ chÝnh s¸ch cña chÝnhphñ vÒ c¬ cÊu khuyÕn n«ng, mét ®iÒu râ rµnglµ cÇn ph¶i biÕn ®æi tæ chøc khuyÕn n«ng saocho phï hîp víi çc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau ëçc vïng kh¸c nhau, vµ ®Æc biÖt lµ ë çc vïngnói cao vµ hÎo l¸nh. ë ®©y cã mét sè vÊn ®Ò®¸ng quan t©m, bao gåm:

- Thø nhÊt, râ rµng lµ cÇn cã nhiÒu lo¹i h×nhliªn kÕt tæ chøc vµ hÖ thèng th«ng tin kh¸cnhau ®Ó tiÕp cËn ®Õn ng−êi n«ng d©n ë çchuyÖn vïng nói xa x«i (nh− MÌo V¹c ë HµGiang) nÕu so víi çc huyÖn vïng ®ång b»ngvµ ®Êt thÊp (nh− huyÖn Quèc Oai ë Hµ T©y).

- Thø hai, mét diÖn tÝch lín ®Êt rõng ë vïngcao (vÝ dô trªn 70 % diÖn tÝch cña nhiÒuhuyÖn vµ x· tham gia ch−¬ng tr×nh MRDP)®Òu cÇn cã sù ®a d¹ng trong c¶ néi dungkhuyÕn n«ng lÉn çc tæ chøc hç trî. VÝ dô,hÖ thèng KhuyÕn N«ng L©m nhµ n−íc cÇnhîp t¸c chÆt chÏ víi çc L©m Tr−êng vµKiÓm L©m ë çc vïng ®ã.

5. Sau çc chuyÕn ®i tíi nhiÒu tØnh kh¸cnhau, chóng t«i cã c¶m gi¸c lµ mèi liªn kÕtgi÷a hÖ thèng KhuyÕn N«ng L©m nhµ n−ícvíi hÖ thèng nghiªn cøu (Tr¹m nghiªn cøuøng dông cña tØnh, hay çc ViÖn Nghiªn cøuquèc gia) vµ víi hÖ thèng ®µo t¹o (çc tr−êngKü thuËt/D¹y nghÒ) cßn rÊt yÕu vµ h¹n chÕ.

84

HÖ thèng KhuyÕn n«ng l©m nhµ n−íc ë cÊp huyÖn


Theo h−íng dÉn cña Th«ng t− 02 liªnBé vÒ viÖc thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 13,Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh ®−îcquyÒn thµnh lËp çc tr¹m khuyÕnn«ng ë cÊp huyÖn, liªn huyÖn hay cÊpcôm liªn x·.

NhiÒu tØnh ®· thµnh lËp hÖ thèngTr¹m khuyÕn n«ng cÊp huyÖn víikho¶ng tõ 4 - 7 çn bé víi çc chuyªnngµnh kh¸c nhau.

Çc tØnh kh¸c ®· chän çch thµnh lËpÇc Ban khuyÕn n«ng hoÆc n»m trongPhßng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓnN«ng th«n (vÝ dô, ë Tuyªn Quang vµAn Giang) hoÆc d−íi sù chØ ®¹o trùctiÕp h¬n cña Uû Ban Nh©n D©n huyÖn(vÝ dô, ë Th¸i Nguyªn).

Mét vµi tØnh cã nh÷ng çch tæ chøclinh ho¹t h¬n ë cÊp huyÖn theo kiÓuçc “Nhãm KhuyÕn N«ng” ®−îcthµnh lËp víi çn bé tõ nhiÒu ®¬n vÞvµ tæ chøc quÇn chóng kh¸c nhau ëhuyÖn (vÝ dô, ë B¹c Liªu, mét tØnhmíi ®−îc t¸ch ra vµ mét sè huyÖn ëCao B»ng).

1. XÐt tõ nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau, cÊp huyÖn lµcÊp quan träng nhÊt trong hÖ thèng. §ã lµ bëi v×chÝnh ë t¹i cÊp huyÖn çc nguån vèn kh¸c nhau (tõçc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng quèc gia vµ tØnh, çcdù ¸n tµi trî vÒ khuyÕn n«ng, çc Ch−¬ng tr×nh kh¸ccña ChÝnh Phñ nh− 06, 327...) cÇn d−îc khíp lèi vµovíi nhau trong çc kÕ ho¹ch ho¹t ®éng lîp lý.

Çc ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau ®−îc sö dông ë nhiÒuch−¬ng tr×nh kh¸c nhau g©y khã kh¨n ®Ó cã thÓ ®¹t®−îc sù phèi hîp nµy. VÝ dô, nguån vèn ho¹t ®éngcho KhuyÕn N«ng L©m nhµ n−íc tõ ng©n s¸ch chÝnhphñ ®−îc g¾n chÆt víi çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn khÝchmét sè lo¹i c©y trång cô thÓ. KhuyÕn N«ng L©m nhµn−íc kh«ng cã phÇn vèn nµo kh¸c ®Ó cã thÓ sö dôngmét çch hîp lý theo yªu cÇu vµ −u tiªn cña c¬ së.Trong khi ®ã, çc dù ¸n tµi trî ®ang khuyÕn khÝch vµph¸t triÓn çc ph−¬ng ph¸p linh ho¹t h¬n ®èi víi viÖclËp kÕ ho¹ch khuyÕn n«ng c¬ së.

2. CÊp huyÖn còng lµ cÊp mµ ë ®ã çc ho¹t ®éng cñaçc ®¬n vÞ kh¸c nhau trùc thuéc Së NN&PTNT(KhuyÕn n«ng, B¶o vÖ thùc vËt, Thó y, VËt t− s¶nxuÊt) cÇn ph¶i d−îc phèi hîp ®Ó cung cÊp çc dÞch vôcã hiÖu qu¶ vµ h÷u Ých cho n«ng d©n. Sù phèi hîpnµy dÔ thµnh c«ng nhÊt trong çc tr−êng hîp mµ çc®¬n vÞ nµy cã vÞ thÕ t−¬ng ®−¬ng trong mèi quan hÖ,mét mÆt víi chÝnh quyÒn huyÖn, vµ mÆt kh¸c víi SëNN&PTNT.

3. Nh×n chung, Nhãm ChuÈn bÞ Héi th¶o ®· quan s¸tthÊy r»ng ë çc huyÖn xa x«i (®Æc biÖt ë çc vïngnói), n¬i mµ nguån nh©n lùc còng rÊt h¹n chÕ, mét®iÒu rÊt cÇn lµm lµ ®−a tÊt c¶ çc ®¬n vÞ kh¸c nhauvíi nhiÒu chøc n¨ng vµo sù qu¶n lý ®iÒu phèi chungcña chÝnh quyÒn cÊp huyÖn.

4. Mét sè ng−êi còng ®Ò xuÊt r»ng nªn cã mét sùph©n biÖt râ rµng gi÷a çc khÝa c¹nh qu¶n lý nhµn−íc vÒ sö dông ®Êt (nh− d−íi sù chØ ®¹o cña PhßngN«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cña Uû banNh©n d©n huyÖn) vµ çc khÝa c¹nh cung cÊp dÞch vôcña khuyÕn n«ng (nh− ®µo t¹o, t¨ng c−êng n¨ng lùc,vËt t− s¶n xuÊt v.v...) vèn vÉn lµ tr¸ch nhiÖm cñaKhuyÕn N«ng L©m nhµ n−íc vµ çc c«ng ty vËt t−.

85

Çn bé khuyÕn n«ng c¬ së


Theo h−íng dÉn vÒ NghÞ ®Þnh 13 cã nãi: "Çc x·hîp t¸c x·, ®éi s¶n xuÊt, hay çc côm th«n h×nhthµnh çc m¹ng l−íi khuyÕn n«ng viªn c¬ së Çnbé khuyÕn n«ng c¬ së kh«ng thuéc vµo sè çn bédo chÝnh phñ tr¶ l−¬ng, hä lµm viÖc theo hîp®ång, ng¾n h¹n hay dµi h¹n."

RÊt nhiÒu sù kÕt hîp vµ ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau®Ó thuª vµ chi phÝ cho khuyÕn n«ng viªn c¬ së(EWs) ®ang ®−îc thö nghiÖm:

1. KhuyÕn n«ng viªn c¬ së côm x· lµm theo hîp®ång hay chuyªn tr¸ch víi Trung t©m khuyÕnn«ng (HP, TQ, TN)

2. KhuyÕn n«ng viªn chuyªn tr¸ch cÊp x· (TQ)hay theo hîp ®ång hµng n¨m (CT) hoÆc hîp®ång b¸n thêi gian (DN) víi Trung t©m/Tr¹mKN.

3. Çn bé khuyÕn n«ng th«n nhËn trî cÊp tõ quücña x· (HP)

4. Çn bé khuyÕn n«ng th«n lµm hîp ®ång ng¾nh¹n víi Tr¹m khuyÕn n«ng (CT).

5. Çc Nhãm Ph¸t triÓn vµ Qu¶n lý th«n b¶n cãhoÆc kh«ng cã trî cÊp (TQ, TN)

6. Çc hé x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn ®−îc lÊylu«n lµm khuyÕn n«ng viªn th«n (DN, HG)

7. Tr−ëng th«n vµ çc çn bé cña hîp t¸c x· còlµm ng−êi liªn kÕt.

Trong khi c¬ chÕ cung cÊp tµi chÝnh th× rÊt kh¸cnhau, cã mét sù thèng nhÊt chung phæ biÕn vÒchÊt l−îng vµ tr×nh ®é yªu cÇu ®èi víi khuyÕnn«ng viªn c¬ së:

- hä ph¶i lµ ng−êi ®Þa ph−¬ng

- do chÝnh quyÒn x· giíi thiÖu

- cã quan hÖ tèt víi çc hé kh¸c

1. RÊt nhiÒu ý kiÕn cho r»ng cÇn ph¶i tr¶l−¬ng cho çn bé khuyÕn n«ng cÊp x·(hay/vµ cÊp th«n b¶n). VÊn ®Ò ë ®©y lµlµm thÕ nµo ®Ó cã ®ñ tµi chÝnh ®Ó thùchiÖn viÖc nµy? Nguån vèn bæ sung cñachÝnh phñ th× lóc nµo còng cÇn. Tuynhiªn ®iÒu nµy khã cã thÓ thùc hiÖn ®−îcë çc tØnh nghÌo, do vËy cÇn xem xÐt çcgi¶i ph¸p kh¸c nhau.

2. KhuyÕn n«ng viªn cÊp x· hay côm x·cã thÓ thiÕt lËp ®−îc dÔ dµng ë çc huyÖn®ång b»ng vµ trung du víi çc ®iÒu kiÖnc¬ së h¹ tÇng th«ng tin vµ giao th«ng tèt.Tuy nhiªn ë çc huyÖn vïng nói cao, kinhnghiÖm cho thÊy tÕt nhÊt lµ cã khuyÕnn«ng viªn cÊp th«n b¶n. Mét sè x· miÒnnói cã diÖn tÝch lín tíi møc mµ mét hayhai çn bé khuyÕn n«ng b¸n chuyªn tr¸chth× kh«ng thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô.

3. §µo t¹o cã lÏ lµ nhu cÇu cÊp b¸ch nhÊthiÖn nay ®Ó n©ng søc m¹nh vµ n¨ng lùccho çc tæ chøc khuyÕn n«ng ®Þa ph−¬ng.Trong khi çc tr−êng d¹y nghÒ ë tØnh hÇuhÕt chØ ®µo t¹o tèt çc chñ ®Ò mang tÝnhkü thuËt, cßn ®µo t¹o çc kü n¨ng th«ngtin vµ ph−¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch khuyÕnn«ng th× cßn yÕu vµ ch−a hîp lý.

86

- tèi thiÓu lµ ph¶i cã tr×nh ®é v¨n ho¸ tiÓu häc

- n«ng d©n cã kinh nghiÖm

- cã thêi gian ®Ó lµm ®µo t¹o vµ tham gia çc líp®µo t¹o

Mét sè tØnh cã chÝnh s¸ch −u tiªn d−a çc khuyÕnn«ng viªn c¬ së tíi çc x· xa x«i (DN) hay çcth«n b¶n vïng cao (TQ). Mét sè tØnh sö dôngkhuyÕn n«ng viªn hîp ®ång ng¾n h¹n hay theomïa vô, cã hiÖu qu¶ chi phÝ h¬n so víi sö dôngçn bé chuyªn tr¸ch (CT).

Kh¸i niÖm Nhãm qu¶n lý th«n b¶n hay Ban ph¸ttriÓn th«n b¶n ®· ®−îc ®−a vµo th«ng qua çc dù¸n tµi trî (vÝ dô MRDP vµ mét dù ¸n IFAD ëTQ) vµ çc dù ¸n Phi chÝnh phñ (vÝ dô, Dù ¸nCIDSE ë TN).

Ghi chó: HP=H¶i Phßng; TQ=Tuyªn Quang; CT=CÇn Th¬; TN=Th¸i Nguyªn; DN=§ångNai; HG=Hµ Giang.

87

Çc tæ chøc n«ng d©n t×nh nguyÖn


NhiÒu kinh nghiÖm tõ kh¾p n¬i trong n−íc ®·chØ ra r»ng cÇn ph¶i ®i xuèng d−íi cÊp x· ®Ócã thÓ t¹o ra mét m¹ng l−íi khuyÕn n«nghiÖu qu¶ mµ cã thÓ tiÕp cËn ®−îc mäi ng−êid©n. ë nhiÒu n¬i, mét çn bé khuyÕn n«ngcÊp x· kh«ng thÓ nµo cung cÊp çc dÞch vôkhuyÕn n«ng cho tÊt c¶ n«ng d©n, ë tÊt c¶ çcth«n vµ gi¶i quyÕt tÊt c¶ çc vÊn ®Ò cñakhuyÕn n«ng. Mét ®iÒu ®Æc biÖt quan tränglµ ph¶i v−¬n çc ho¹t ®éng tíi nh÷ng hénghÌo nhÊt nh÷ng ng−êi cã Ýt kh¶ n¨ng ®Ó cãthÓ tù liªn hÖ víi çc tæ chøc bªn ngoµi. ë®©y, l¹i cã mét sù ®a d¹ng cña nhiÒu lo¹i h×nhnhãm n«ng d©n tù nguyÖn ho¹t ®éng tronglÜnh vùc khuyÕn n«ng. Mét sè çc nhãmn«ng d©n ®ã ®−îc thµnh lËp do chÝnh b¶nth©n çc hé n«ng d©n víi nhau vµ çc tæ chøcnh− vËy rÊt kh«ng chÝnh thøc. Çc kiÓu tæchøc kh¸c th× ®−îc thµnh lËp theo h−íng dÉncña çc ®oµn thÓ quÇn chóng, hÖ thèngKhuyÕn N«ng L©m nhµ n−íc hay çc dù ¸n.

Çc C©u l¹c bé KhuyÕn n«ng cña n«ng d©n(tõ 30 ®Õn 50 thµnh viªn) rÊt phæ biÕn vµ®«ng ®¶o ë çc tØnh MiÒn Nam. Cã ba lo¹ic©u l¹c bé chÝnh:

- C©u l¹c bé thuéc Héi N«ng d©n

- C©u l¹c bé do chÝnh n«ng d©n lËp lªn

- CLB thµnh lËp víi hç trî cña KN nhµ n−íc

Çc c©u l¹c bé ho¹t ®éng vµ tån t¹i dùa vµoçc thµnh viªn tù nguyÖn. Hä th−êng huy®éng ®−îc nguån vèn tõ çc thµnh viªn vµ lùachän mét ®¹i diÖn ®Ó tham gia çc líp tËphuÊn vµ lµm ng−êi liªn l¹c cho CLB.

ë Sãc Tr¨ng, hÖ thèng KhuyÕn N«ng nhµn−íc hç trî mét sè vèn cho ho¹t ®éng cña çcCLB.

ë CÇn Th¬, phÇn lín çc CLB lµ kh«ng chÝnhthøc, trong khi mét sè kh¸c th× ®· ph¸t triÓn

1. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊtcÇn ph¶i ®−îc th¶o luËn lµ lµm thÕ nµo ®Ó liªnkÕt “chiÒu däc” (hÖ thèng khuyÕn n«ng chÝnhthøc cña nhµ n−íc) víi “chiÒu ngang” (hÖthèng khuyÕn n«ng kh«ng chÝnh thøc tõ n«ngd©n ®Õn n«ng d©n, tõ gia ®×nh ®Õn gia ®×nh, tõth«n ®Õn th«n) trªn c¬ së cña sù liªn kÕt vÒth«ng tin, trao ®æi kinh nghiÖm vµ hç trî lÉnnhau.

2. §iÒu nµy yªu cÇu cã sù hiÓu biÕt vÒ çchthøc mµ theo ®ã nhiÒu hé n«ng d©n ®ang ho¹tdéng víi s¸ng kiÕn cña riªng hä ®Ó cã thÓliªn kÕt víi çc dÞch vô bªn ngoµi vµ çcn«ng d©n kh¸c. Lµm thÕ nµo ®Ó hÖ thèngKhuyÕn N«ng nhµ n−íc hç trî çc doanhnghiÖp ®Þa ph−¬ng nµy?

3. Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng trong khi métsè çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng do çc khuyÕnn«ng viªn tiÕn hµnh, th× cã mét sè khÝa c¹nhnhÊt ®Þnh vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai lu«n cÇn cã sùphèi hîp hµnh ®éng vµ tr¸ch nhiÖm gi÷a n«ngd©n víi nhau (vÝ dô qu¶n lý hÖ thèng n−íc vµb·i ch¨n th¶)

4. Do ®ã m¹ng l−íi khuyÕn n«ng c¬ së sÏliªn quan tíi mét sù hîp t¸c gi÷a çc khuyÕnn«ng viªn (víi mét sè nhiÖm vô nhÊt ®Þnh) vµçc nhãm n«ng d©n (®Ó qu¶n lý çc nguån tµinguyªn chung).

88

thµnh hîp t¸c x· chÝnh thøc.

Nhãm Së thÝch cña N«ng d©n hay çc nhãmhç trî s¶n xuÊt rÊt phæ biÕn vµ ®«ng ®¶o ëçc tØnh MiÒn B¾c. Çc nhãm nµy cã vÎ nháh¬n çc C©u l¹c bé khuyÕn n«ng (kho¶ng tõ 5®Õn 25 hé gia ®×nh lµm thµnh mét nhãm).

Cã rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau cña nhãmsë thÝch:

- nhãm cã chung çc së thÝch vÒ s¶n xuÊt

- nhãm hé ë cïng ®Þa bµn

- nhãm h×nh thµnh trªn c¬ së dßng hä hay gia®×nh

- nhãm s¶n xuÊt ngµnh nghÒ n«ng th«n cìnhá

- ®¬n vÞ s¶n xuÊt

- nhãm sö dông n−íc

Çc Nhãm Së thÝch còng th−êng chän métng−êi tr−ëng nhãm vµ ng−êi nµy sÏ lµmnhiÖm vô liªn l¹c gi÷a thµnh viªn cña nhãmvµ çc çn bé khuyÕn n«ng bªn ngoµi.

Ch−¬ng tr×nh IPM ®· vµ ®ang hç trî ho¹t®éng HuÊn luyÖn n«ng d©n ngoµi ®ång ruéngtrªn ph¹m vi c¶ n−íc, vµ t¨ng c−êng n¨ng lùccho ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng tiÕp nhËn khuyÕnn«ng. Do vËy, cã mét tiÒm n¨ng rÊt lín ®Óliªn kÕt mét çch tÝch cùc çc nhãm huÊnluyÖn n«ng d©n trªn ®ång ruéng nµy víi hÖthèng KhuyÕn N«ng nhµ n−íc.

5. Mét vÊn ®Ò cã liªn quan ë ®©y lµ lµm thÕnµo ®Ó hç trî vµ khuyÕn khÝch çc nhãmn«ng d©n nµy x©y dùng ®−îc kh¶ n¨ng bªntrong ®Ó duy tr× çc ho¹t ®éng cña hä vµ ®¶mb¶o çc thµnh viªn cña nhãm ®Òu thÊy cã lîicho b¶n th©n hä còng nh− cho nhãm.

VÝ dô, mét sè Nhãm Së thÝch trong ch−¬ngtr×nh MRDP ®· thiÕt lËp hÖ thèng tiÕt kiÖmkh«ng chÝnh thøc cña riªng hä (b»ng g¹o) ®Óhç trî çc hé nghÌo trong thêi kú khã kh¨nvµ thiÕu ®ãi. T−¬ng tù, Çc c©u l¹c bé n«ngd©n ë CÇn Th¬ cã nh÷ng c¬ chÕ ®Æc biÖt ®Óhç trî vèn cho çc thµnh viªn nghÌo trongc©u l¹c bé.

89

çC PH−¬NG ¸N KH¸C NHAU VÒ GI¶I PH¸P CÊP VèN CHO ÇC Tæ CHøCKHUYÕN N¤NG §ÞA PH−¬NG Vµ ÇC DÞCH Vô KHUYÕN n¤NG

Nhãm chuÈn bÞ Héi th¶o

Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi çc gi¶i ph¸p cung cÊp tµi chÝnhcho çc dÞch vô khuyÕn n«ng vµ çc tæ chøc khuyÕn n«ng c¬ së

C¬ chÕ cung cÊpvèn

Mét sè thÝ dô Nh÷ng thuËn lîi Nh÷ng khã kh¨n

1) Ký hîp ®ångtuyÓn dông çn békhuyÕn n«ng ®Þaph−¬ng (liªn x·) dµih¹n cña çc Tr¹mKN hay Trung t©mKN.

ë H¶i Phßng cã çcnhãm khuyÕn n«ngliªn x· çn bé cñaçc nhãm nµy ký hîp®ång hµng n¨m víiTrung t©m KN.

ë CÇn Th¬ cã çcçn bé khuyÕn n«ngë tÊt c¶ çc x·. ChiphÝ l−¬ng tuú thuécvµo tr×nh ®é cña çnbé (tõ 150.000 ®Õn200.000/th¸ng) vµphô cÊp chi phÝ ®i l¹ic«ng t¸c.

DÔ qu¶n lý

DÔ ®iÒu hµnh

DÔ x©y dùng n¨nglùc kü thuËt vµ tr×nh®é

Lµ g¸nh nÆng ®èi víing©n s¸ch nhµ n−íc.

Çc tØnh nghÌo h¬nth× khã cã thÓ chÞu®−îc KN hoÆc b¶nth©n KN cã tÝnh bÒnv÷ng thÊp.

Khã kh¨n duy tr× çcmèi liªn l¹c th−êngxuyªn víi çc çn béKN ë vïng s©u, vïngxa

2) Hîp ®ång çn békhuyÕn n«ng chocÊp th«n, x· theomïa vô hoÆc ng¾nh¹n cña çc Trungt©m KN hay Tr¹mKN.

ë §ång Nai cã 82çn bé KN cÊp x· ëhÇu hÕt çc x· vïngxa.

ë CÇn Th¬ cã çcçn bé KN cÊp Êp,lµm viÖc ng¾n h¹n cãmøc trî cÊp t¹m thêihµng th¸ng lµ 30.000®ång/th¸ng.

Mét sè dù ¸n MRDPtr¶ phô cÊp cho çnbé KN th«n b¶n dong−êi d©n bÇu ra 10c«ng/ th¸ng, mçic«ng 5.000®, vÞ chi50.000®/ng−êi/th¸ng.

Bè trÝ çn bé KN ëçc cÊp cã thÓ ¸pdông h×nh thøc theomïa vô hoÆc dùa vµonhu cÇu cña ®Þaph−¬ng ®Ó cã trîgióp vÒ khuyÕn n«ngm¹nh mÏ h¬n.

§èi víi ng−êi thamgia c«ng t¸c KN th×lµm viÖc ng¾n h¹ntheo mïa vô dÔ dµngh¬n lµm viÖc chuyªntr¸ch dµi h¹n nhÊt lµnh÷ng ng−êi còng cã®ång ruéng.

Khã kh¨n trong viÖcký hîp ®ång ng¾nh¹n víi çn bé KNtheo mïa vô, ®Æc biÖtë vïng s©u, vïng xa.

C¬ héi x©y dùng kün¨ng KN cho çn béKN rÊt Ýt.

ë çc tØnh nghÌo th×thiÕu vèn.

90

3) Sö dông çc quücña x·, çc kho¶nthu thuÕ hoÆc çcnguån thu kh¸c ®Ótr¶ cho çn bé KN

ë huyÖn Hoµng SuPh× tØnh Hµ Giangtr−íc ®©y n«ng d©n®ãng gãp 2% s¶nl−îng lóa thu ho¹ch®−îc ®Ó tr¶ cho çnbé HTX. Nay huyÖn®· cã kÕ ho¹ch míi:n«ng d©n ®ãng gãp0,5% s¶n l−îng thuho¹ch ®Ó tr¶ cho çnbé KN th«n b¶n.

Mét sè x· ë Phó Thächi phÝ cho çn béKN hîp ®ång ng¾nh¹n ®−îc trÝch tõ sèthu thuÕ n«ng nghiÖpcña x·.

Sö dông mét çch cãhiÖu qu¶ ng−êi d©n®Þa ph−¬ng cã kinhnghiÖm vµ kü thuËt.

T¹o ®iÒu kiÖn cho sùho¹t ®éng tÝch cùccña hä.

Çn bé KN sÏ cãtr¸ch nhiÖm h¬n ®èivíi n«ng d©n vµchÝnh quyÒn ®Þaph−¬ng.

Cã thÓ sö dông cãhiÖu qu¶ nguån nh©nlùc ë ®Þa ph−¬ng víikü n¨ng qu¶n lý vµkü thuËt tèt (ch¼ngh¹n çc çn bé cñaHTX tr−íc ®©y)

Phï hîp víi ®Þnhh−íng ph¸t triÓn l©udµi nÕu ng−êi d©n ®Þaph−¬ng cã thÓ tr¶ tiÒncho dÞch vô KN mµhä nhËn ®−îc.

NÕu cã çc çn béKN cã tinh thÇn vµcã tr×nh ®é th× ng−êid©n ®Þa ph−¬ng sÏchÊp nhËn khuyÕnn«ng.

4) Trî gióp chon«ng d©n vµ çn béKN tham gia vµoçc ho¹t ®éng cungcÊp dÞch vô KN vµvËt t− n«ng nghiÖpcho nh÷ng ng−êin«ng d©n kh¸c trªnnguyªn t¾c cã nhËndÞch vô cã tr¶ tiÒn.

Ch¼ng h¹n:

Çc nhµ −¬m c©ygièng;

Çc b¸c sü thó y ëth«n, Êp.

Çc h×nh thøc cungcÊp dÞch vô kh¸c.

ChÊt l−îng (ch¼ngh¹n c©y gièng) cãkh¶ n¨ng ®−îc n©ngcao nÕu ng−êi n«ngd©n ®Çu t− thêi gianvµ tiÒn b¹c vµo qu¸tr×nh s¶n xuÊt.

Hç trî c«ng cuéc ®ad¹ng ho¸ çc ho¹t®éng s¶n xuÊt chonÒn kinh tÕ ®Þaph−¬ng.

Trªn khÝa c¹nh kh¸cchÊt l−îng dÞch vô cãthÓ bÞ suy gi¶m (vÝ dôviÖc kiÓm so¸t södông thuèc trõ s©u vµph©n bãn ho¸ häc)

Cã nhiÒu khã kh¨ntrong viÖc cung cÊp®µo t¹o vµ x©y dùngkü n¨ng KN.

91

5) Sö dông l·i cñaçc ho¹t ®éng tÝndông vµ tiÕt kiÖm ®Ótrang tr¶i chi phÝphô cÊp cho çn béKN

Trong Ch−¬ng tr×nhph¸t triÓn N«ng th«nMiÒn nói, mét phÇncña l·i thu ®−îc trongçc ho¹t ®éng chovay ®−îc sö dông ®Ótrang tr¶i chi phÝ phôcÊp cho Ban qu¶n lýth«n b¶n vµ çn béKN th«n b¶n.

Ng−êi n«ng d©n sÏchØ tr¶ tiÒn cho çcdÞch vô mµ hä nhËnnÕu nh− çn bé KNthùc sù cã dÞch vôcung cÊp cho hä.

Mét sè khÝa c¹nhquan träng cña KNkh«ng thÓ thùc hiÖn®−îc th«ng qua çcç nh©n (ch¼ng h¹nqu¶n lý çc nguån lîic«ng céng nh− nguånn−íc vµ sö dông ®Êtrõng).

Cã thÓ cã t¸c ®éngtrë l¹i tÝnh v÷ng bÒncña çc ho¹t ®éng tÝndông vµ tiÕt kiÖm.

Nh÷ng thµnh viªntrong nhãm TD&TKkh«ng ph¶i lµ n«ngd©n cã thÓ kh«ngnhÊt trÝ víi c¬ chÕnh− trªn.

ViÖc sö dông tÝndông l¹i cã thÓ bÞ g¾nvíi çc ho¹t ®éng s¶nxuÊt ®−îc phæ cËpkhuyÕn n«ng.

6) Hîp t¸c víi çc tæchøc vµ héi ë c¬ së®· cã çn bé ë c¬ së.

Ch¼ng h¹n:

Héi phô n÷;

Héi n«ng d©n ;

Th«n tr−ëng, xãmtr−ëng, giµ lµng,

TËn dông tèt m¹ngl−íi liªn l¹c vµ nh©nviªn hiÖn cã ë n«ngth«n.

Çc çn bé cña çc tæchøc nµy thiÕu çc kün¨ng khuyÕn n«ng cãthÓ dÉn tíi gi¶m hiÖuqu¶ chi phÝ.

Phèi hîp çc ho¹t®éng gi÷a çc tæchøc vµ c¬ quan sÏ cãkhã kh¨n.

92

7) Çc nhãm n«ngd©n huy ®éng çcnguån lùc cña hä ®Ótr¶ cho çc dÞch vô

Çc c«ng ty cung cÊpdÞch vô, çc chñ cöahµng b¸n lÎ hµng ho¸phôc vô n«ng nghiÖp.

ë CÇn Th¬, thµnhviªn cña çc c©u l¹cbé khuyÕn n«ng ph¶i®ãng gãp kinh phÝ,kinh phÝ nµy ®−îc södông ®Ó trang tr¶i çcchi phÝ ho¹t ®éngchung.

Mèi quan hÖ cung vµcÇu rÊt râ rµng.

Çc ®¹i diÖn cña çcnhãm n«ng d©n sÏ cãtr¸ch nhiÖm h¬n ®ovíi thµnh viªn cñanhãm m×nh.

Khã kh¨n trong viÖccung cÊp ®µo t¹o métçch hÖ thèng chong−êi n«ng d©n.

ë vïng s©u, vïng xa,vïng kÐm ph¸t triÓnth× vÊn ®Ò l¹i cãnhiÒu khã kh¨n h¬n.

Ng−êi n«ng d©n chØchÊp nhËn gi¶i ph¸pnµy nÕu cã ®ñ çn béKN nhiÖt t×nh vµ cãn¨ng lùc

8) N«ng d©n tr¶ çcdÞch vô khuyÕnn«ng cung cÊp bëiçc c«ng ty nhµn−íc vµ t− nh©n.

Çc c«ng ty cung ønggièng c©y trång.

Mèi quan hÖ cung vµcÇu râ rµng.

Cã hÖ thèng ph©nphèi hiÖu qu¶.

ViÖc kiÓm so¸t chÊtl−îng tuú thuéc vµothiÖn chÝ cña n«ngd©n tr¶ cho dÞch vôKN.

ë vïng s©u, vïng xa,vïng kÐm ph¸t triÓnth× vÊn ®Ò l¹i cãnhiÒu khã kh¨n h¬n.

Çc dÞch vô khuyÕnn«ng sÏ Ýt ái, bÞ lÖthuéc vµo c«ng nghÖvµ mïa vô cã kh¶n¨ng ®¶m b¶o tÝnhth−¬ng m¹i cña çcc«ng ty nµy.

Mét sè khÝa c¹nhquan träng cña KNkh«ng thÓ thùc hiÖn®−îc th«ng qua çcç nh©n (ch¼ng h¹nqu¶n lý çc nguån lîic«ng céng nh− nguånn−íc vµ sö dông ®Êtrõng).

93

DÞch vô khuyÕn n«ng nhµ n−íc

Cã cÇn suy nghÜ l¹i môc tiªu vµ x¸c ®Þnh l¹i nhiÖm vô?

Mét vµi ý t−ëng dùa trªn çc nguyªn t¾c ph¸t triÓn tæ chøc

Marit Werner, MRDP

Giíi thiÖu vÒ ph¸t triÓn tæ chøc

§Þnh h−íng theo kÕt qu¶ b¾t ®Çu tõ ng−êi d©n

Ph¸t triÓn tæ chøc cã nghÜa lµ mét sù thay ®æi mong muèn ®−îc b¾t ®Çu bëi sù tham gia cñamäi ng−êi lµm viÖc trong tæ chøc h¬n lµ bëi çc dù ¸n hay çc chuyªn gia bªn ngoµi. Vai trßcña ng−êi t− vÊn vÒ ph¸t triÓn tæ chøc lµ hç trî qu¸ tr×nh tù ph¸t triÓn vµ sù häc hái cña nh÷ngai trong tæ chøc chÞu sù t¸c ®éng trùc tiÕp bëi sù thay ®æi.

Trong ph¸t triÓn tæ chøc, kh¸i niÖm mét tæ chøc ®−îc hiÓu nh− mét ''hÖ thèng më''. §Ó tån t¹itrong m«i tr−êng thay ®æi nhanh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, con ng−êi lµm viÖc trong tæ chøc nµycÇn ph¶i hiÓu ®−îc r»ng t¹i sao tæ chøc m×nh l¹i tån t¹i? ph¶i hiÓu râ çc môc tiªu cña nã. CÇncã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh çc b−íc ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh thùc tÕ.

Çc c¬ héi cho mét qu¸ tr×nh thay ®æi mong muèn tÝch cùc x¶y ra lµ vèn cã trong mçi ng−êi,mçi nhãm hay mçi tæ chøc. §iÒu nµy cßn cã ngô ý r»ng nh÷ng ç nh©n, nhãm hoÆc tæ chøccÇn ph¶i ®−îc khuyÕn khÝch vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm lín ®èi víi sù thay ®æi.

Qu¸ tr×nh thay ®æi vµ ph¸t triÓn ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ''Häc th«ng qua lµm viÖc'' hay ''HäctËp thö nghiÖm''.

Ai sÏ lµ ®èi t−îng mµ tæ chøc khuyÕn n«ng t¸c ®éng tíi? KhuyÕn n«ng l©m t¸c ®éng ®Õn hai®èi t−îng sau:

1) N«ng d©n n«ng th«n vµ sù tham gia cña hä chÝnh lµ ng−êi lµm cho qu¸ tr×nh thay ®æi x¶yra t¹i çc céng ®ång n«ng th«n cña hä nh− x·, lµng b¶n, gia ®×nh vµ ç nh©n. Hä lµ ng−êikiÓm so¸t cuéc sèng vµ ®Êt ®ai cña hä. Hä cã çc −u tiªn bÞ ¶nh h−ëng bëi nhiÒu hiÖn tr¹ngthùc tÕ vÒ mÆt x· héi vµ kinh tÕ, vµ hä cã kh¶ n¨ng vµ muèn tù x¸c ®Þnh lo¹i h×nh ph¸t triÓnnµo cho gia ®×nh, th«n b¶n vµ cho chÝnh hä.

2) Çn bé lµm viÖc t¹i çc tæ chøc khuyÕn n«ng nhµ n−íc - sù tham gia vµ ho¹t ®éng cña hätrong qu¸ tr×nh h×nh thµnh çc dÞch vô hç trî cã hiÖu qu¶ cho ng−êi d©n n«ng th«n.

§iÒu c¬ b¶n vµ nh×n thÊy vµ hiÓu ®−îc hai nhãm ®èi t−îng nµy cã sù kh¸c nhau vµ lµ hainhãm riªng biÖt. Hä thuéc ''çc tæng thÓ'' kh¸c nhau (con ng−êi vµ çc nguån lùc cña hä baogåm c¶ ®Êt ®ai) vµ hä cã thÓ ®¹t ®−îc nh÷ng thay ®æi vµ hiÖu qu¶ mong muèn; ®ã lµ c¬ b¶nhiÓu ®−îc ''tæng thÓ'' mµ chóng ta ®ang cã quan hÖ víi.

§Þnh nghÜa vÒ " tæng thÓ"

Ch−¬ng tr×nh MRDP ®ang cè g¾ng giíi thiÖu mét triÓn väng chÝnh thÓ luËn vÒ Ph¸t triÓn n«ngth«n. TriÓn väng chÝnh thÓ luÈn (holism) lµ çch nh×n nhËn thÕ giíi ®−îc hiÓu r»ng thÕ giíichØ ho¹t ®éng trong ''çc tæng thÓ'' h¬n lµ "çc phÇn g¾n liÒn víi nhau''.

HiÓn nhiªn, cã Ýt nhÊt hai ''tæng thÓ'' tham gia vµo hÖ thèng khuyÕn n«ng, vµ ®iÒu quan tränglµ ph©n biÖt hai nhãm víi nhau:

94

1. Céng ®ång n«ng th«n hoÆc hé n«ng d©n.

2. Tæ chøc khuyÕn n«ng - KhuyÕn n«ng l©m.

Ng−êi d©n n«ng th«n (1) lµ kh¸ch hµng hoÆc ®èi t−îng phôc vô cña tæ chøc khuyÕn n«ng (2).Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ng−êi n«ng d©n lµ kh¸ch hµng vµ çn bé khuyÕn n«ng lµ ng−êib¸n vµ cung cÊp çc dÞch vô ph¸t triÓn n«ng th«n.

Vai trß cña nh÷ng ng−êi d©n n«ng th«n vµçc tæ chøc ®Þa ph−¬ng

Vai trß cña KhuyÕn n«ng l©m

Lµ ng−êi thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ®èivíi sù ph¸t triÓn cña chÝnh hä

Gióp ®ì vµ hç trî ph¸t triÓn n«ng th«n. ChÞutr¸ch nhiÖm cung cÊp hç trî phï hîp víi môctiªu chung cña tæ chøc KN ®ång thêi ®¸p øngvíi nhu cÇu cÇn thiÕt mµ ng−êi d©n yªu cÇu.

PhÇn tiÕp theo sÏ tËp trung ®Ò cËp ®Õn tæ chøc KhuyÕn n«ng l©m

X¸c ®Þnh môc tiªu

Gi¸ trÞ to lín cña mét tæ chøc lµ mäi ng−êi cã thÓ tËp hîp l¹i cïng nhau vµ thùc hiÖn ®−îcnhiÖm vô mµ tõng ç nh©n riªng lÎ kh«ng lµm ®−îc. (1+1-=3).

Mét tæ chøc ®ßi hái sù phèi hîp nhiÒu ho¹t ®éng. Çi g× g¾n bã çc ho¹t ®éng nµy l¹i víinhau? Th«ng th−êng ®ã lµ do mät nguyªn nh©n hoÆc môc tiªu chung. Môc tiªu ®Ých thùc lµc©u tr¶ lêi cho çc c©u hái nh−: ''T¹i sao tæ chøc nµy tån t¹i? sÏ ra sao nÕu kh«ng cã nã''?Thùc tÕ chóng ta Ýt khi nãi vÒ môc tiªu ®Ých thùc cña mét tæ chøc. Tuy vËy, khi chóng ta bµnluËn vÒ tæ chøc nµy cã thÓ sÏ lµ g×? nh÷ng gi¸ trÞ cña cuéc sèng mµ çn bé trong tæ chøc ®ãmong muèn, vµ nh÷ng tham väng cña hä ®èi víi tæ chøc.

Kh«ng cã sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ môc tiªu cña mét tæ chøc, chóng ta kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh®−îc çc ho¹t ®éng cña nã, bëi v× lµm sao mµ chóng ta cã thÓ lµm khi kh«ng cã mét môc tiªucô thÓ hoÆc ®iÒu ®ã khong ®−îc cho lµ quan träng? tÊt nhiªn chóng ta sÏ chän nh÷ng c«ngviÖc quan träng lµm tr−íc. Chóng ta nªn lµm nh÷ng g× gäi lµ c«ng viÖc h¬n lµ nh÷ng g× kh«ng®−îc coi lµ c«ng viÖc.

Môc ®Ých cña khuyÕn N«ng L©m lµ g×? §iÒu g× kh¸c cã thÓ x¶y ra nÕu tæ chøc KNL kh«ngtån t¹i?

X¸c ®Þnh çc chiÕn l−îc vµ nhiÖm vô ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu

Lµm çch nµo chóng ta x©y dùng tæ chøc theo môc ®Ých?

Chóng ta chän chiÕn l−îc vµ ph−¬ng ph¸p lµm viÖc g× ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu?

Tæ chøc tù t¹o kh¶ n¨ng vµ søc m¹nh nh− thÕ nµo?

Tæ chøc sÏ lÊy vèn ë ®©u ®Ó ho¹t ®éng?

Môc tiªu cña tæ chøc KhuyÕn n«ng l©m ®· ®−îc ®Æt ra, vËy çc chiÕn l−îc vµ nhiÖm vô chÝnhlµ g×?

95

X¸c ®Þnh lµm çch nµo ®Ó c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn.

Khi çc chiÕn l−îc vµ nhiÖm vô chÝnh ®· ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng, b−íc tiÕp theo lµ c«ng viÖcsÏ ®−îc tiÕn hµnh nh− thÕ nµo th«ng qua sö dông cã hiÖu qu¶ vµ phèi hîp çc nguån lùc kh¸cnhau s½n cã trong tæ chøc.

Nãi çch kh¸c, ®©y chÝnh lµ x©y dùng mét chiÕn l−îc qu¶n lý. ChiÕn l−îc qu¶n lý lµ cáng t¸cx©y dùng ''c¬ së'' ®Ó thùc hiÖn çc nhiÖm vô chÝnh, vµ bè trÝ çc nguån lùc cÇn thiÕt cã s½n ®Óng−êi d©n thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô chÝnh nµy.

ChiÕn l−îc qu¶n lý bao gåm:

• Çc hÖ thèng th«ng tin lËp kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý.

• C¬ cÊu tæ chøc.

• C«ng t¸c l·nh ®¹o, ph©n cÊp quyÕt ®Þnh.

• HÖ thèng th«ng tin/truyÒn th«ng

• HÖ thèng vµ çc ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.

• HÖ thèng thï lao - th−ëng/khuyÕn khÝch vµ tuyÓn dông çn bé.

§Ó cung cÊp ''c¬ së'' cÇn thiÕt ®Ó nhiÖm vô chÝnh ®−îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶, chiÕn l−îc qu¶nlý cña KhuyÕn N«ng L©m sÏ nh− thÕ nµo?

Ph¸t thiÓn N«ng th«n vµ KhuyÕn N«ng L©mChñ tÞnh Hå chÝ Minh ®· bµy tá lßng kh¸t khao cña Ng−êi nh− sau: ''Tæ quèc ta cÇn ph¶i®−îc ®éc lËp hoµn toµn, mäi ng−êi d©n chóng ta ph¶i cã c¬m ¨n, ¸o mÆc vµ ®−îc häc hµnh''.Nh−ng Chñ tÞch còng chØ râ r»ng ''§¸nh th¾ng chñ nghÜa §Õ quèc vµ Phong kiÕn th× dÔ,nh−ng c«ng t¸c xo¸ ®ãi nghÌo, l¹c hËu lµ c«ng viÖc khã h¬n nhiÒu"

Ngµy nay, ViÖt Nam ®· ®−îc ®éc lËp nh−ng vÉn cßn nhiÒu ng−êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vïng s©uvïng xa, sèng trong t×nh tr¹ng ®ãi vµ nghÌo.

Häc thuyÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh dùa trªn gi¸ trÞ cña con ng−êi, ®ã lµ sù tin t−ëng vµong−êi d©n, dùa vµo d©n, x©y dùng dùa trªn søc m¹nh cña d©n vµ ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng cñad©n. Chñ tÞnh Hå ChÝ Minh tin t−ëng r»ng ''Khi ng−êi d©n thøc tØnh, hä sÏ chøng tá ®−îc sùth«ng minh vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cßn tiÒm Èn trong hä''. Nh÷ng häc thuyÕt nµy t−¬ng øng víiçc nguyªn lý cña mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tæ chøc.

Mét sè thµnh tùu cña qu¸ tr×nh ®æi míi ®· ®−îc ®¸nh gi¸ t¹i §¹i héi VIII n¨m 1996, vµ méttrong nh÷ng ch−¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi chÝnh cho nh÷ng n¨m 1996-2000, kÕ ho¹ch 5 n¨m lµ''Xo¸ ®ãi vµ gi¶m nghÌo tõ tû lÖ 20-25% nh− hiÖn nay xuèng 10% ®Õn n¨m 2000''.

Nh÷ng môc tiªu ®Æt ra cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n ®−îc thÓ hiÖn trong nhiÒu çchkh¸c nhau, vÝ dô: ''Mét vïng n«ng th«n sinh ®éng víi nÒn n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp ph¸ttriÓn cao, t¹o viÖc lµm''.

"HiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ng− nghiÖp, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖpqui m« nhá, bao gåm tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ du lÞch...''.

KhuyÕn n«ng l©m

Thµnh lËp KhuyÕn n«ng l©m (Tæ chøc khuyÕn n«ng l©m quèc gia) lµ mét trong nh÷ng chiÕnl−îc cña qu¸ tr×nh ®æi míi cña nhµ n−íc nh»m ®−a ®Êt n−íc tiÕn tíi t−¬ng lai mong ®îi.

96

KhuyÕn n«ng l©m ®−îc thµnh lËp t¹i ViÖt Nam vµo n¨m 1993, theo nghÞ ®Þnh sè 13/CP, víimôc tiªu sau:

Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, çc Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh vµ çc Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn ®·®−îc thµnh lËp trªn ph¹m vi toµn quèc d−íi sù qu¶n lý cña chÝnh quyÒn tØnh vµ Bé N«ngnghiÖp vµ PTNT.

§· ®Õn lóc ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®−îc víi 4 n¨m kinh nghiÖm ®· qua. Tõ quan®iÓm vÒ ph¸t triÓn tæ chøc nh÷ng c©u hái ®−îc ®Æt ra:

1. Nh÷ng môc tiªu ®Æt ra tõ n¨m 1993 vÉn cßn gi¸ trÞ vµ râ rµng hay kh«ng?

2. Víi hiÖn tr¹ng thùc tÕ cña n¨m 1997, c¬ cÊu tæ chøc KNL nh− vËy cßn ®ãng gãp cã hiÖuqu¶ ®èi víi ph¸t triÓn n«ng th«n cña ViÖt Nam hay kh«ng?

Sau ®©y lµ hiÖn tr¹ng thùc tÕ cña tæ chøc KhuyÕn n«ng l©m t¹i çc tØnh vïng dù ¸n cñaCh−¬ng tr×nh MRDP ®−îc thÓ hiÖn trong sù liªn quan tíi çc nguyªn lý c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓntæ chøc. Nh÷ng vÝ dô ®−a ra ë ®©y dùa trªn c¬ së cña çc cuéc gÆp gì trao ®æi pháng vÊn víiçc trung t©m vµ tr¹m khuyÕn n«ng trong hai th¸ng 5 vµ 6 n¨m 1997.

Sù kh¸c nhau ®−îc x¸c ®Þnh gi÷a çc nguyªn lý ph¸t triÓn tæ chøc ®· ®−îc tr×nh bµy vµ hiÖntr¹ng thùc tÕ hiÖn nay cña tæ chøc KhuyÕn n«ng l©m cã thÓ ®−îc coi nh− mét c¬ së x¸c ®ÞnhkÕ ho¹ch hµnh ®éng cho c«ng t¸c ph¸t triÓn KhuyÕn n«ng l©m tiÕp theo phï hîp víi mongmuèn vµ nhu cÇu trong t−¬ng lai cña n«ng d©n n«ng th«n ViÖt Nam.

KhuyÕn n«ng l©m HiÖn tr¹ng thùc tÕ n¨m 1997Môc tiªu vµ çc chiÕn l−îc

KhuyÕn n«ng l©m cung cÊp çc dÞch vô g×?

Chóng ta sÏ ®−îc g× th«ng qua viÖc thµnh lËp KhuyÕn n«ng l©m? Nh÷ng dÞch vô nµy cã phïhîp víi nh÷ng g× mµ n«ng d©n, nam vµ n÷, ë nh÷ng vïng n«ng th«n ViÖt Nam thùc sù cÇn®Õn hay kh«ng?

Ai sÏ lµ "kh¸ch hµng" cña tæ chøc khuyÕn n«ng?

Cã ph¶i ''kh¸ch hµng'' còng chÝnh lµ ng−êi sö dông çc dÞch vô do KhuyÕn n«ng l©m cung cÊpkh«ng?

NÕu kh«ng, mèi quan hÖ gi÷a ng−êi quyÕt ®Þnh cung cÊp nh÷ng dÞch vô nµy vµ nh÷ng ng−êisö dông dÞch vô nµy lµ g×?

NÕu ''kh¸ch hµng'' kh«ng sö dông dÞch vô do khuyÕn n«ng l©m cung cÊp - cã ch¨ng hä sÏ:

• Sö dông dÞch vô tõ mét tæ chøc kh¸c?

• Kh«ng cã dÞch vô nµo kh¸c?

• Cè g¾ng t×m kiÕm mét lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c ®Ó thùc hiÖn mét chøc n¨ng t−¬ng®−¬ng.

Kinh tÕ x· héi ë çc vïng n«ng th«n ®−îc ph¸t triÓn

NÒn s¶n xuÊt cña ng−êi n«ng d©n ®−îc c¶i thiÖn vµ më réng,S¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ng− nghiÖp t¨ng

97

Cã sù t−¬ng xøng thùc sù gi÷a nh÷ng dÞch vô khuyÕn n«ng l©m cung cÊp vµ nh÷ng g× ng−êin«ng d©n muèn kh«ng?

NghÞ ®Þnh 13 n¨m 1993

Trong NghÞ ®Þnh 13/CP n¨m 1993 vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng, t− t−ëng chØ ®¹o ®−îc x¸c ®Þnhcho tæ chøc khuyÕn n«ng lµ: ''§Ó ... gióp n«ng d©n më réng s¶n xuÊt, t¨ng s¶n l−îng n«ngnghiÖp, vµ ph¸t triÓn t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ë çc vïng n«ng th«n".

1. ''Çc ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ng− nghiÖp, cïng víi çc ngµnh cã liªn quankh¸c... hµng n¨m ph¸t triÓn mét ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cho tõng vïng sinh th¸i...''

2. ''KhuyÕn n«ng bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng sau:

− Phæ biÕn tiÕn bé kü thuËt... ®ång thêi c¶ nh÷ng biÖn ph¸p kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong çc®¬n vÞ s¶n xuÊt thµnh c«ng.

− Cñng cè çc kü n¨ng vµ kiÕn thøc...

− Cung cÊp cho n«ng d©n th«ng tin vÒ thÞ tr−êng vµ gi¸ c¶ n«ng s¶n.

3. Tµi chÝnh cã 3 nguån vèn

− Ng©n s¸ch do Nhµ n−íc cÊp

− Çc Nguån vèn tõ bªn ngoµi, ®èi t¸c vµ ç nh©n n−íc ngoµi.

− §ãng gãp cña n«ng d©n khi c«ng t¸c khuyÕn n«ng cã kÕt qu¶ t¨ng n¨ng suÊt.

Môc tiªu vµ çc chiÕn l−îc. Çc vÝ dô tõ 5 tØnh

Môc tiªu cña chøc khuyÕn n«ng ®−îc nhÊn m¹nh nh− sau

− ''Gióp n«ng d©n"

− ''Gióp n«ng d©n b»ng çch giíi thiÖu - môc ®Ých n©ng cao nhËn thøc cña n«ng d©n"

− Thøc tØnh kiÕn thøc vµ kh¶ n¨ng cña n«ng d©n - B©y giê cã sù thay ®æi h−íng tíi ''tùlµm'' - tr−íc ®©y do tæ chøc khuyÕn n«ng lµm.

− ''Sù bÒn v÷ng, møc sèng cña çc hé cao vµ kh«ng cßn hé du canh"

− ''Gióp ®ì çc hé n«ng d©n c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn kinh tÕ cho hä''

− TÊt c¶ mäi ng−êi sèng trong ®iÒu kiÖn tèt - Nh÷ng ý t−ëng cña §¶ng - vµ còng lµmong muèn tõ d©n

− T¨ng c−êng n¨ng lùc vµ çc ®iÒu kiÖn sèng tèt ®Ñp''

N¨m tØnh cña Ch−¬ng tr×nh MRDP cã tÊt c¶ thÓ hiÖn t−¬ng tù víi NghÞ ®Þnh 13. Hä ®angtËp trung tÊt c¶ çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña hä vµo çc ch−¬ng tr×nh do Côc KhuyÕn n«ngkhuyÕn l©m cña Bé NN & PTNT hoÆc tØnh quyÕt ®Þnh:

− X©y dùng m« h×nh (liªn quan ®Õn kÕt qu¶ ®¹t ®−îc t¹i çc ®iÓm s¶n xuÊt thµnh c«ng).Hç trî vËt t− hoÆc tÝn dông ®Ó b¾t ®Çu s¶n xuÊt míi hay ph¸t triÓn s¶n xuÊt

− Çc kho¸ tËp huÊn ®µo t¹o.

− TiÕp xóc víi ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.

98

X©y dùng m« h×nh ®−îc coi lµ phÇn cèt lâi trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng t¹i 5 tØnh. Cã métc©u ng¹n ng÷ cña ViÖt Nam lµ ''tr¨m lÇn nghe kh«ng b»ng mét lÇn thÊy''. Gi¶ sö r»ng nÕu m«h×nh thµnh c«ng tèt th× tù ®éng ®−îc lan réng ®Õn nh÷ng n«ng d©n kh¸c. Bëi vËy, ph¶i cãnhiÒu m« h×nh ®Ó mçi hé n«ng d©n cã thÓ lµm theo (VÝ dô m« h×nh hé n«ng d©n trung b×nh,nghÌo vµ rÊt nghÌo) còng nªn cã çc m« h×nh cho çc vïng ®Þa lý kh¸c nhau (v× n«ng d©nkh«ng thÓ ®Õn th¨m quan m« h×nh ®−îc).

• TÊt c¶ mäi ng−êi ®· gÆp ®−îc thuyÕt phôc r»ng x©y dùng m« h×nh lµ çch quan trängnhÊt ®Ó tiÕn hµnh khuyÕn n«ng. ChØ cã mét trë ng¹i lµ nguån kinh phÝ cho x©y dùngm« h×nh bÞ h¹n chÕ.

• ''Nh÷ng m« h×nh ®−îc x©y dùng cho n«ng d©n c¬ héi ®−îc tËn m¾t nh×n thÊy çc kÕtqu¶ thùc tÕ". ''§©y lµ mét lêi mêi lµm thö'', ''Mçi hé n«ng d©n nªn cã mét m« h×nh''.

• ''Tr−íc tiªn chóng ta cÇn vËn ®éng ®Ó mäi ng−êi hiÓu vµ khi hä hiÓu, chóng ta sÏ tæchøc çc kho¸ tËp huÊn''

• ''Chóng ta cÇn x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång ®Ó sö dông tèi ®a tiÒm n¨ng ®Êt vµ t¨ng vô.T×nh h×nh trë nªn phøc t¹p tõ khi hÖ thèng hîp t¸c x· kh«ng cßn ho¹t ®éng.

• ''ChuyÓn giao kü thuËt kh«ng linh ho¹t (cã qu¸ nhiÒu m« h×nh vµ ch−¬ng tr×nh bÞ ¸p®Æt tõ trªn xuèng. Chóng t«i cè g¾ng chuyÓn ®æi, chóng t«i cè g¾ng thu thËp nh÷ng ýkiÕn tõ n«ng d©n, nh−ng chóng t«i cã qu¸ Ýt...''

Tuy nhiªn, hiÖn tr¹ng thùc tÕ lµ

X©y dùng m« h×nh lµ mét h×nh thøc rÊt tèn kÐm cña khuyÕn n«ng.

− Kh¸i niÖm cæ ®iÓn cña viÖc tuyªn truyÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thµnh c«ng ®−îc thaythÕ b»ng viÖc thiÕt kÕ çc m« h×nh.

− NhiÒu ''m« h×nh'' kh«ng bao giê ®−îc ®¸nh gi¸ vµ ®«i khi cã nhiÒu khã kh¨n ®Ó thuyÕtphôc nh÷ng n«ng d©n ç thÓ lµm theo ''m« h×nh''

− NhiÒu khi m« h×nh ®−îc sö dông trong çc dù ¸n, nh− ch−¬ng tr×nh MRDP, nh− métcí ®Ó cÊp trî cÊp.

− Trong nhiÒu tr−êng hîp ''nh÷ng m« h×nh'' tèt thùc sù kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ çc ýt−ëng hoÆc sù hç trî cña tæ chøc khuyÕn n«ng, nh−ng l¹i chÝnh lµ tõ nh÷ng n«ng d©nç thÓ.

− N«ng d©n ®ang kh«ng ngõng thay ®æi hÖ thèng c©y trång cña hä ®Ó phï hîp víi çc®iÒu kiÖn thay ®æi vµ hä lµ ng−êi quen víi nh÷ng thay ®æi h¬n ai hÕt.

− Ng−êi nghÌo vµ n«ng d©n vïng xa vïng s©u dÔ bÞ nguy hiÓm khi gÆp rñi ro vµ ®Çut−…

− Çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng th−êng lµ ®Þnh h−íng s¶n xuÊt; çc quyÕt ®Þnh ¸p ®Æt''tõ trªn xuèng" vÒ viÖc nªn trång çi g× vµ thö nghiÖm nh÷ng m« h×nh g×. Trong çcch−¬ng tr×nh cÊp tØnh, dÔ dµng h¬n cho cÊp huyÖn t¸c ®éng ®Õn viÖc vËn ®éng vµ thönghiÖm s¶n xuÊt çi g×.

− Cã mét gi¶ ®Þnh ®−îc lan truyÒn réng r·i r»ng n«ng d©n çc vïng s©u vïng xa kh«ngthÓ tù quyÕt ®Þnh viÖc sö dông ®Êt ®ai cña hä, trång çi g× vµ trång bao nhiªu vµ kinhtÕ liªn quan ®Õn ®iÒu nµy. ''Hä kh«ng cã kinh nghiÖm vÒ viÖc lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êtcña hä. Hä phô thuéc vµo trî cÊp vµ hç trî tõ nhµ n−íc vµ çc dÞch vô. Nh−ng khin«ng d©n cã kiÕn thøc sÏ cã mét hÖ thèng kh¸c''.

99

− Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nguy cÊp lµ viÖc cung cÊp vèn cña çc dÞch vô khuyÕn Trungt©m KhuyÕn n«ng ®−îc cÊp tõ Uû ban nh©n d©n vµ Bé NN & TPNT (Côc KhuyÕnN«ng). ''Chóng t«i chØ cã thÓ ngåi ®îi viÖc ph©n bæ tiÒn - biÕt lµm çch nµo kh¸c?.''Hµng n¨m çc trung t©m KhuyÕn n«ng nhËn ®−îc tõ 10-50% sè tiÒn yªu cÇu ®−îccÊp

Lµm sao ®Ó c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn çc chiÕn l−îc qu¶n lý

ThÕ nµo lµ ®Þnh h−íng theo nhu cÇu?

Thay ®æi ®èi víi mét tæ chøc ®Þnh h−íng theo nhu cÇu liªn quan tíi mét sù thay ®æi toµn béquan ®iÓm. §Þnh h−íng theo nhu cÇu liªn quan ®Õn kh¸ch hµng. Ng−êi cung øng dÞch vô cungcÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng g× mµ kh¸ch hµng muèn, nh÷ng dÞch vô ®−îc cÊp. Trong mét tæchøc khuyÕn n«ng ®Þnh h−íng theo nhu cÇu th× n«ng d©n lµ kh¸ch hµng. Çch ®Þnh h−íngtheo nhu cÇu lµ cung cÊp nh÷ng dÞch vô mµ n«ng d©n yªu cÇu.

ThÕ nµo lµ ph©n cÊp?

çc quyÒn quyÕt ®Þnh vµ tr¸ch nhiÖm cµng gÇn víi ng−êi d©n chÞu ¶nh h−ëng bëi quyÕt ®Þnhcµng tèt. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng çn bé lµ lËp kÕ ho¹ch vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ngviÖc. §iÒu nµy còng cã nghÜa r»ng tæ chøc ®−îc x©y dùng trªn gi¸ trÞ mµ mäi ng−êi cÝ thÓ chÞutr¸ch nhiÖm cho c«ng viÖc cña chÝnh hä, tin t−ëng vµo n¨ng lùc cña çn bé, lÜnh héi ý kiÕnph¶n håi vµ hái ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô cña hä.

Vai trß cña mét tæ chøc ph©n cÊp

Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm trong mét tæ chøc ph©n cÊp cã thÓ x¸c ®inh theo çch sau:

1) X¸c ®Þnh ng−êi thùc hiÖn

• Nh÷ng ç nh©n trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng viÖc vµ çc quyÕt ®Þnh cã liªn quan

• Ng−êi gi¸m s¸t/®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc nµy

• Qu¶n lý (Ban gi¸m ®èc, çc tæ dù ¸n)

• Ng−êi d©n ë ngoµi tæ chøc (Çc tæ chøc phi chÝnh phñ, çc nhµ t− vÊn, ng©n hµng...)

2) X¸c ®Þnh ai sÏ lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm ®Ó c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn, ai sÏ lµ ng−êi phªchuÈn, ai sÏ tµi trî, ai sÏ lµ ng−êi n¾m th«ng tin vµ t− vÊn tr−íc khi çc ho¹t ®éng ®−îc thùchiÖn.

QuyÒn ®iÒu hµnh ®−îc ph©n cÊp cho ®Þa ph−¬ng, nh−ng thµnh c«ng cña c«ng viÖc sÏ phôthuéc nhiÒu vµo sù hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cña çc cÊp trªn. HÇu nh− mäi ng−êi tin r»ng c¬cÊu cña mét tæ chøc ®ång nghÜa víi s¬ ®å tæ chøc. Tuy nhiªn, c¬ cÊu tæ chøc liªn quan nhiÒuh¬n ®Õn viÖc ph©n bæ çn bé trong çc phßng ban vµ ®¬n vÞ (theo vïng ®Þa lý hoÆc tÝnh chÊts¶n xuÊt hoÆc kÕt hîp c¶ hai).

Mét tæ chøc cã c¬ cÊu tèt th−êng cã nguyªn t¾c theo mét chñ ®Ò thèng nhÊt (®ã lµ ph−¬ngh−íng hoÆc môc tiªu) nguyªn t¾c nµy sÏ t¨ng c−êng søc m¹nh trong tæ chøc. ViÖc x©y dùngc¬ cÊu tæ chøc tèt sÏ g¾n bã çc bé phËn kh¸c nhau cña tæ chøc l¹i víi nhau nh»m cñng cènguyªn t¾c thèng nhÊt.

HÖ thèng th«ng tin qu¶n lý vµ lËp kÕ ho¹ch

Mét trong nh÷ng ''c¬ së'' cho çc ho¹t ®éng ®−îc thùc hiÖn ®ã lµ hÖ thèng lËp kÕ ho¹ch. HÖthèng lËp kÕ ho¹ch cÇn cã liªn quan vµ h−íng vµo çc môc tiªu tæng thÓ vµ çc kÕt qu¶ cuèicïng cña tæ chøc. Nh÷ng kÕt qu¶ tæng thÓ nµy h−íng dÉn cho ''n«ng d©n'' - çn bé çch x¸c®Þnh nh÷ng kÕt qu¶ mong muèn cuèi cïng cña hä.

100

H×nh 1. Mét cè g¾ng ph¸c th¶o "toµn c¶nh - ViÖt Nam'' vµ çc ý t−ëng chØ ®¹o

Thay ®æi tõ lËp kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang lËp kÕ ho¹ch ph©n cÊp sÏ cã nh÷ng ¶nh h−ëng®Õn vai trß vµ chøc n¨ng cña viÖc qu¶n lý tµi chÝnh. §iÒu quan träng lµ th«ng tin vÒ tµi chÝnh®−îc qu¶n lý gÇn víi nguån, vµ m¹ng l−íi ho¹t ®éng ®−îc thµnh lËp ®ång thêi nguån th«ngtin cã s½n t¹i çc cÊp.

Víi sù qu¶n lý tµi chÝnh ph©n cÊp, vai trß cña çc cÊp qu¶n lý trung −¬ng cÇn ®−îc x¸c ®Þnhl¹i. Hä nªn theo dâi vµ gi¸m s¸t çi g×?

Trong mét tæ chøc ph©n quyÒn, çn bé cÇn ph¶i ®−îc tiÕp cËn víi th«ng tin cã liªn quan ®Ó ra®−îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng vµ tèt. §iÒu nµy dÉn ®Õn tr¸ch nhiÖm cña qu¶n lý cÊp cao lµ h×nhthµnh mét hÖ thèng qu¶n lý th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o cã th«ng tin hîp lý t¹i tÊt c¶ çc cÊp. TÇmquan träng cña th«ng tin lµ cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý chiÕn l−îc, chø kh«ng ph¶i cho qu¶n lýkü thuËt. Çc nhµ qu¶n lý kü thuËt cña çc bé phËn, mét mÆt, cÇn ph¶i khuyÕn khÝch trao ®æith«ng tin qua l¹i gi÷a çn bé chuyªn gia cña hä, vµ ®ång thêi gióp hä duy tr× vµ ph¸t triÓn kh¶n¨ng chuyªn m«n cña hä.

Lµm çch nµo ®Ó c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn. Mét vµi vÝ dô tõ 5 tØnh

§Þnh h−íng theo nhu cÇu vµ tæ chøc ph©n cÊp:

• Tõ khi 5 tØnh ®−îc giíi thiÖu hÖ thèng lËp kÕ ho¹ch trªn c¬ së PRA th«n b¶n-®¸nh gi¸n«ng th«n cã sù tham gia, cã nhiÒu kinh nghiÖm vÒ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn tõ d−íi lªn.Tõ tr−íc ®Õn nay, PRA ®−îc cho r»ng cÇn qu¸ nhiÒu çn bé vµ qu¸ tèn kÐm ®Ó thùchiÖn trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng ''phæ th«ng''.

• Çc tØnh cho r»ng ®ã lµ çch quan träng nhÊt ®Ó n¾m ®−îc nhu cÇu tõ n«ng d©n, th«ngqua çc cuéc häp vµ lËp kÕ ho¹ch theo PRA. ''Sù ®iÒu tra - sau nhiÒu n¨m lµm viÖcchóng t«i hiÓu ®−îc nh÷ng g× hä muèn - nh−ng ®Ó cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ ®ßi hái ph¶i cã

101

sù hîp t¸c chÆt chÏ. Tuy nhiªn, trong vïng kh«ng cã dù ¸n (Ch−¬ng tr×nh MRDP hoÆcçc dù ¸n kh¸c), n«ng d©n kh«ng cã kinh phÝ ®Ó lËp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng.

• Mét vÊn ®Ò khi çc nhu cÇu ®· ®−îc x¸c ®Þnh lµ sù hîp t¸c gi÷a çc ban ngµnh trongc«ng t¸c ph¸t triÓn n«ng th«n ch−a tèt (KhuyÕn n«ng/gi¸o dôc/ch¨m sãc søc khoÎ...).

• ''TÊt c¶ phô thuéc vµo tµi chÝnh - c«ng t¸c ng©n s¸ch qu¸ tËp trung''

• HÇu nh− çn bé lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng tham gia qu¸ nhiÒu vµo viÖc thùc hiÖn ''kÕho¹ch s¶n xuÊt chung". Çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®−îc thùc hiÖn theo nhiÒu çchkh¸c nhau t¹i çc tØnh trong toµn quèc. Mét vµi tØnh xem kÕ ho¹ch nµy nh− mét sùtham kh¶o hoÆc h−íng dÉn cña nhµ n−íc, trong khi mét sè tØnh kh¸c th× l¹i coi nh−®©y lµ kÕ ho¹ch cÇn ph¶i triÓn khai.

• Khi ®Ò cËp ®Õn viÖc ph©n cÊp, kh«ng cã sù ph©n biÖt râ rµng gi÷a tæ chøc khuyÕnn«ng vµ n«ng d©n. C¶ hai nhãm ®Òu thuéc cïng mét ''Tæng thÓ'' hay c¬ cÊu. Thùc tÕlµ, s¶n xuÊt vµ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt thuÇn tuý cña n«ng d©n ®−îc xem nh− lµ mét béphËn trong çc kÕ ho¹ch cña tæ chøc khuyÕn n«ng.

• C¬ cÊu thuÇn tuý cña Nhµ n−íc vÉn cßn ¸p ®Æt vµ tËp trung tõ trªn xuèng, bao gåm c¶tæ chøc khuyÕn n«ng, vµ nhiÒu nhµ qu¶n lý trong c¬ cÊu nµy mong cã mét hÖ thèngho¹t ®éng dÔ dµng h¬n.

• HÖ thèng hiÖn nay lµ ®Þnh h−íng theo s¶n xuÊt víi çc môc tiªu träng t©m ®−îc ph©nbæ tõ çc cÊp trªn xuèng çc cÊp d−íi.

Çc hÖ thèng th«ng tin vµ lËp kÕ ho¹ch

• Mét kÕ ho¹ch ho¹t ®éng hµng n¨m (APO) ®−îc lËp chi tiÕt vµ ®−îc Héi ®ång nh©nd©n tØnh duyÖt. Nép kÕ ho¹ch chi tiÕt hµng quý vµ chuÈn bÞ çc b¸o ço hµng th¸ng.T¹i mét tØnh cã sù gi¶i thÝch nh− sau: ''Trung t©m khuyÕn n«ng sÏ ph©n bæ kÕ ho¹chcho çc huyÖn v× nÕu chóng t«i ®Ó çc huyÖn tù lËp kÕ ho¹ch th× hä sÏ ®Ò nghÞ qu¸nhiÒu. Chóng t«i sÏ chia ®Òu cho çc huyÖn". Tuy nhiªn, còng x¶y ra gièng nh− ®èivíi tØnh khi yªu cÇu Côc khuyÕn n«ng cÊp vèn. ''Chóng t«i ®Ò nghÞ mét lo¹i s¶n xuÊtnµy nh−ng hÇu nh− chóng t«i lu«n lu«n nhËn ®−îc çi g× ®ã kh¸c n÷a''.

• TÊt c¶ çc tØnh ph¸t triÓn tèt mèi liªn hÖ víi çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, vµmçi n¨m cã mét nguån ng©n s¸ch cho viÖc tuyªn truyÒn vµ tiÕp xóc víi çc ph−¬ngtiÖn th«ng tin ®¹i chóng.

102

C¬ cÊu tæ chøc

H×nh 2. Vai trß vµ c¬ cÊu tæ chøc liªn quan ®Õn KNL çc tØnh cña Ch−¬ng tr×nh MRDP

• Tõ mét quan ®iÓm chung tæ chøc khuyÕn n«ng hiÖn nay cã mét c¬ cÊu tæ chøc rÊt khãkh¨n vµ phøc t¹p. Çc gi¸m ®èc Trung t©m khuyÕn n«ng cã nhiÒu cÊp trªn (Bé NN &PTNT - Côc KhuyÕn n«ng, Gi¸m ®èc Së NN & PTNT, Héi ®ång nh©n d©n, Vô tµichÝnh). PhÇn nµy cña c¬ cÊu d−êng nh− rÊt quan liªu vµ kÐm hiÖu qu¶.

• Liªn quan ®Õn cÊp thÊp h¬n cña c¬ cÊu tæ chøc, thùc hiÖn ngoµi ®ång, cã mét cuéc t×mkiÕm rÊt tÝch cùc çch thùc hiÖn c«ng viÖc cã hiÖu qu¶ tèt vµ Ýt tèn kÐm nhÊt. Ph¸ttriÓn trong lÜnh vùc nµy rÊt g©y Ên t−îng mÆc dï hÇu nh− çc tØnh ®Òu c¶m thÊy khãkh¨n ®Ó h×nh thµnh mét m¹ng l−íi ho¹t ®éng ë c¬ së. (phÇn lín ®Òu do thiÕu nguånvèn).

Cã nhiÒu gi¶i ph¸p vÒ lµm çch nµo thùc hiÖn c«ng t¸c khuyÕn n«ng c¬ së vµ tiÕp tôc thñnghiÖm nh÷ng ý t−ëng míi. Trong nhiÒu tr−êng hîp cã nh÷ng sù tiÕp xóc víi nh÷ng n«ng d©ntèt cã kinh nghiÖm, thËm chÝ c¶ nh÷ng cuéc tiÕp xóc theo thêi vô ®èi víi mét c«ng viÖc côthÓ. Cã thÓ tæ chøc çc cuéc tiÕp xóc víi nh÷ng nhãm n«ng d©n (çc nhãm së thÝch, çc tæchøc quÇn chøng...). VÉn cßn mét c©u hái ®ã lµ tÝnh kh¶ thi ®Ó më réng toµn bé tæ chøckhuyÕn n«ng ®Õn cÊp x·. Mét sè tØnh ®ang tËp trung vµo cÊp x·, hoÆc cÊp liªn x· vµ mét sètØnh ®ang bµn vÒ khuyÕn n«ng cÊp th«n b¶n.

Nh÷ng c©u hái ®−îc tranh luËn nhiÒu nhÊt cã liªn quan ®Õn tæ chøc khuyÕn n«ng c¬ së nh−:

• Çn bé cã ®−îc biªn chÕ nhµ n−íc hay kh«ng?

• Trî cÊp vµ thï lao cña nhµ n−íc ra sao?

103

• CÊp x· cÊp liªn x· hay cÊp th«n b¶n?

• Çc nhãm qu¶n lý th«n b¶n (Ch−¬ng tr×nh MRDP), çc nhãm së thÝch, çc t« chøc phichÝnh phñ, çc tæ chøc quÇn chóng.

• Mèi quan hÖ ®èi víi nhãm thÝch hîp. Lo¹i m¹ng l−íi ho¹t ®éng g×, hîp ®ång vµ nh÷ngvai trß vµ çc tr¸ch nhiÖm.

Çc hÖ thèng hç trî c«ng t¸c l·nh ®¹o vµ qu¶n lý

C«ng t¸c l·nh ®¹o

C«ng t¸c l·nh ®¹o râ rµng lµ mét nh©n tè cùc kú quan träng trong bÊt kú tè chøc nµo. Trong®ã, tæ chøc cã thÓ tËp trung mäi cè g¾ng h−íng tíi mét ph−¬ng h−íng chung, liªn kÕt çcho¹t ®éng tËp thÓ, vµ häc hái ®iÒu chØnh.

KÕt qu¶ cña c«ng t¸c l·nh ®¹o thùc sù trong mét tæ chøc cÇn ph¶i minh b¹ch râ rµng. Mäing−êi hiÓu nh÷ng g× hä lµm vµ t¹i sao hä lµm. Hä còng muèn hç trî môc tiªu cña tæ chøc vµ®Þnh gi¸ b»ng çch ®−a hä vµo hµnh ®éng. Hä tham dù vµ hä quan t©m. Sù minh b¹ch râ rµngkh«ng tù x¶y ra víi mét tæ chøc. §iÒu nµy ®−îc t¹o ra mét çch cã ý thøc vµ cÈn träng bëing−êi l·nh ®¹o b¾t ®Çu b»ng sù minh b¹ch râ rµng cña chÝnh ç nh©n ng−êi ®ã. CÇn cã sùminh b¹ch râ rµng cña môc tiªu, nh−ng sù minh b¹ch râ rµng cña hiÖn tr¹ng còng kh«ng kÐmphÇn quan träng.

Lµm çch nµo mét l·nh ®¹o cã thÓ ñng hé môc tiªu vµ h−íng ®i cña mét tæ chøc trong khi cãnhiÒu ¸p lùc b¾t hä ph¶i lµm kh¸c ®i?. Hä ®−îc yªu cÇu thay mÆt cho tæ chøc trong viÖc lùachän quyÕt ®Þnh, chÝnh s¸ch, vµ çch mµ há ®· x©y dùng nªn tæ chøc.

L·nh ®¹o ph¶i cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ñng hé ph−¬ng h−íng vµ toµn bé çc kÕt qu¶ cuèi cïngcña tæ chøc. NÕu cã nhiÒu môc tiªu ph¶i so s¸nh th× l·nh ®¹o cÇn ph¶i x¸c ®Þnh môc tiªu nµolµ quan träng nhÊt vµ ñng hé nã nhiÒu h¬n çi kh¸c.NÕu kh«ng th× sÏ kh«ng cã môc tiªu nµo®¹t ®−îc.

Vai trß cña l·nh ®¹o còng cßn ë chç truyÒn lßng h¨ng h¸i cho tæ chøc ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môctiªu cña nã ®ång thêi khuyÕn khÝch sù ®ãng gãp cã hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra. TinhthÇn, ph−¬ng h−íng, môc tiªu vµ c¬ cÊu râ rµng b¾t ®Çu tõ nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o sÏ lµ nh÷ngbµi häc tèt. NÕu l·nh ®¹o kh«ng lµ mét tÊm g−¬ng tèt th× sÏ lµ mét khã kh¨n cho ng−êi kh¸ccña tæ chøc noi theo.

§µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc

NÕu mét tæ chøc mong muèn thu hót mäi ng−êi theo môc tiªu cña nã ph¶i cã 2 yÕu tè.

• Tæ chøc ph¶i ®−îc thóc ®Èy b»ng çch t¹o ra mét môc tiªu râ rµng.

• Tæ chøc ph¶i khuyÕn khÝch çc thµnh viªn cña m×nh chuyÓn tõ tËp trung vµo ®Çu t−sang tËp trung vµo kÕt qu¶ mong ®îi cuèi cïng cña tæ chøc ®ã.

ViÖc x¸c ®Þnh çc kÕt qu¶ cã ý nghÜa quan träng ®Ó çn bé chuyªn t©m häc hái lµ mét môctiªu ®Ò ra. ViÖc ph¸t triÓn tµi n¨ng cña nguån nh©n lùc vµ viÖc häc hái lµ tù nã t¹o nªn bëi v×con ng−êi mong muèn cã çc kü n¨ng, çc nguyªn t¾c,... ®Ó gióp hä ®¹t ®−îc çc môc ®Ýchcña hä. Hä còng muèn häc hái vµ biÕt nhiÒu h¬n vÒ hiÖn tr¹ng thùc tÕ.

TËp huÊn ®µo t¹o lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó thay ®æi vµ më réng n¨ng lùc.

Trong mét tæ chøc ph©n cÊp ''çc cuéc trao ®æi th¶o luËn vÒ kü n¨ng'' lµ mét trong nh÷ng ho¹t®éng quan träng nhÊt ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Dùa trªn môc tiªu tæng thÓ vµ çc kÕt qu¶cuèi cïng, nh÷ng yªu cÇu vÒ kü n¨ng mong muèn trong t−¬ng lai ®èi víi çn bé ®−îc x¸c®Þnh: Trong nh÷ng cuéc th¶o luËn ç nh©n, çn bé qu¶n lý ë çc cÊp kh¸c nhau sÏ bµn b¹c víi

104

mçi çn bé vÒ nh÷ng ho¹t ®éng vµ ®µo t¹o cÇn thiÕt cÇn lµm cho hä. Çc kÕ ho¹ch ph¸t triÓnç nh©n sÏ m« t¶ nh÷ng kÕt qu¶ mong muèn trong thêi gian ng¾n (1 n¨m) hoÆc dµi (trªn 3n¨m) vµ nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t triÓn. Häc tËp qua c«ng viÖc kÓ c¶ häc lÉn nhau lµ träng t©mtrong ph¸t trÞÓn kü n¨ng.

§éng viªn khen th−ëng

T¹i sao ng−êi ta lµm viÖc nµy? ®éng c¬ cña hä lµ g×? NÕu kh«ng nhËn thøc râ ý nghÜa cña viÖcnµy, dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng viÖc th−ëng ph¹t, ®éng viªn kh«ng gióp Ých ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng g×mong ®îi. Mét khi môc tiªu mong muèn ®· râ rµng, mét phÇn quan träng trong c¬ cÊu lµ çchÖ thèng th−ëng ph¹t vµ c¬ chÕ ph©n phèi nguån gåm c¶ c¬ héi tiÕp cËn th«ng tin hîp lý. Lµmçch nµo ®Ó cã ®−îc çc hÖ thèng th−ëng ph¹t vµ c¬ chÕ ph©n phèi nguån phôc vô cho môctiªu?

Trong çc tæ chøc khi mµ ®éng c¬ cña tæ chøc vµ cña ç nh©n trïng hîp, viÖc x©y dùng chÕ®é th−ëng ph¹t lµ ®Ó cñng cè sù phï hîp víi ®éng c¬ nµy. NÕu nh÷ng tæ chøc x©y dùng chÕ®é th−ëng ph¹t lµm t¨ng çc gi¸ trÞ vµ mong muèn cña tæ chøc, vµ nÕu lo¹i trõ nh÷ng th−ëngph¹t m©u thuÉn víi nh÷ng yÕu tè trªn, th× hä cã thÓ cñng cè tèt h¬n nh÷ng g× hä muèn.

Çc hÖ thèng hç trî qu¶n lý vµ l·nh ®¹o. Nh÷ng vÝ dô tõ 5 tØnh

C«ng t¸c l·nh ®¹o

Cã sù l·nh ®¹o v÷ng vµng ë cÊp cao vµ çc tØnh sÏ cã lîi thÕ khi cã sù quan t©m cña Uû bannh©n d©n. "§ã lµ mét sù ñng hé trùc tiÕp vµ mäi khã kh¨n ®Ò ®−îc gi¶i quyÕt"

Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc

§iÒu quan träng nhÊt ®èi víi çn bé trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng:

− T¸c phong lµm viÖc vµ ng«n ng÷

− Sù hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ x· héi

− Sù am hiÓu vÒ miÒn nói

− Ph−¬ng ph¸p tèt vµ biÕt çch lµm viÖc

''§iÒu nµy cã nghÜa lµ çn bé ph¶i n©ng cao kü n¨ng giao tiÕp víi n«ng d©n vµ häc nh÷ng thæng÷ chÝnh trong vïng m×nh lµm viÖc''. §iÒu nµy ®· ®−îc nªu ra ë mét tØnh vµ çc tØnh kh¸ccòng nhÊn m¹nh nh− vËy. "HiÖn nay th−êng nhÊn m¹nh h¬n vÒ viÖc l¾ng nghe n«ng d©n vµhiÓu ng−êi nghÌo vµ phô n÷". Chóng ta cÇn ph¶i häc tËp ®iÒu nµy.

Khen th−ëng vµ thï lao

• D−êng nh− khen th−ëng th−êng g¾n víi çc m« h×nh. Ng−êi ta cã thÓ th−ëng chonh÷ng ng−êi n«ng d©n lµm m« h×nh hay nh÷ng çn bé khuyÕn n«ng vËn (nhiÒu nhÊtlµ 200.000®ång).

• Tiªu chuÈn khen th−ëng nh− sau:

105

1. KÕ ho¹ch ®−îc thùc thi ë c¬ së

2. Ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®−îc x¸c nhËn cña n«ng d©n còng nh− cña huyÖn.

3. Th−ëng ç nh©n:

- TiÕp xóc víi n«ng d©n

- §¶m b¶o thêi gian

- C«ng t¸c cã hiÖu qu¶; m« h×nh tèt.

• Do Uû ban nh©n d©n (tØnh hoÆc huyÖn) hoÆc Së NN & PTNT tæ chøc khen th−ëng

• Mét "c«ng viÖc ®−îc ®¸nh gi¸ lµ tèt" dùa trªn b¸o ço tõ th«n b¶n vµ x·.

• V× l−¬ng cña nhµ n−íc rÊt thÊp, nhu cÇu ph¶i cã thu nhËp thªm ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng chochÝnh b¶n th©n vµ gia ®×nh çn bé. SÏ rÊt khã kh¨n cho viÖc ®i c«ng t¸c ®Õn çc vïng xax«i hÎo l¸nh nÕu kh«ng cã thªm phô cÊp cho çn bé. Do chØ cã mét sè dù ¸n ®Æc biÖt cãthÓ cã phô cÊp nªn kh«ng tæ chøc nhiÒu ®ît thùc ®Þa vµ th¨m quan ®ång ruéng. Nhu cÇucÊp b¸ch ®Æt ra lµ t¨ng l−¬ng cho çn bé nhµ n−íc, nh−ng "chóng t«i cÇn ph¶i chÞu ®ùngnh− vËy cho tíi khi t×nh tr¹ng kinh tÕ kh¸ h¬n".

Çc hÖ thèng hç trî lµm viÖc

• Nh×n chung, hÇu hÕt çn bé c¶m thÊy rÊt khã ph¶i ®i ®Õn nh÷ng vïng miÒn nói. HÇu hÕthä kh«ng ®−îc trang bÞ çc ph−¬ng tiÖn ®Ó ngñ vµ lµm viÖc t¹i çc vïng nµy. Ph−¬ngtiÖn ®i l¹i còng nghÌo nµn. Çc tØnh cã nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸c nhau vÒ viÖc mua xe m¸y.

• Cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña ch−¬ng tr×nh MRDP vµ ®iÒu kiÖn chungcña çn bé. Trong vïng dù ¸n MRDP, çn bé khuyÕn n«ng ®−îc ®µo t¹o vµ cã ng©n s¸chho¹t ®éng. §«i khi, mÉu ®iÒu tra vÒ nhu cÇu ®µo t¹o ®−îc göi xuèng th«n b¶n hoÆc çché n«ng d©n.

• Cã nhiÒu vÊn ®Ò vÒ vèn trong vïng dù ¸n MRDP. Mét vµi vÝ dô nh−:

NÕu çc th«n b¶n x©y dùng nh÷ng nhãm qu¶n lý th«n b¶n (VMGs) hä cÇn cã dù ¸n vµhä cã thÓ cã thï lao

Nhu cÇu ph¶i cã mét dù ¸n t¹i th«n, nÕu kh«ng th× n«ng d©n kh«ng cã g× ®Ó lµm

NhiÒu n«ng d©n kh«ng ®Õn nÕu hä kh«ng ®−îc tr¶ thï lao. Hä kh«ng cè g¾ng nÕuthiÕu sù ®éng viªn khuyÕn khÝch''.

KÕt luËn vµ çc kiÕn nghÞ

ý nghÜa cña ph¸t triÓn tæ chøc vµ chu tr×nh ®µo t¹o s©u nh− lµ mét c«ng cô cho ph¸t triÓnn«ng th«n bÒn v÷ng vµ cho ph¸t triÓn liªn tôc cña KNL lµ g×?

§iÒu nµy cã nghÜa lµ nh÷ng tæ chøc h÷u quan sÏ t¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ g©y Ên t−îng m¹nh mÏ.

LiÖu nh÷ng kÕt qu¶ bao gåm thêi gian, lîi Ých, chÊt l−îng, s¸ng kiÕn míi nªn ®−îc ®¸nh gi¸hay kh«ng. ''Chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc çc kÕt qu¶ mong muèn cuèi cïng ch−a?'' chóng tat¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc vµ mong muèn cña chóng ta kh«ng?.

TÊt c¶ çc môc tiªu ®−îc nhÊn m¹nh trong qu¸ tr×nh c¶i çch, cÇn ®−îc lµm râ vµ sö dôngnh− môc tiªu tæng thÓ vµ ®−îc thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tæ chøc cña khuyÕnn«ng. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy, môc tiªu cña khuyÕn n«ng còng ®−îc thÓ hiÖn râ rµngh¬n.

106

Çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng nhµ n−íc hiÖn nay ®Òu ®−îc triÓn khai theo c¬ cÊu tõ trªnxuèng, tËp trung vµ Ên ®Þnh ng©n s¸ch; kh«ng cã nhiÒu chç cho çc ho¹t ®éng linh ho¹t ëcÊp c¬ së. Trong ph¸t triÓn tæ chøc kÕt qu¶ mong muèn cuèi cïng ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh râvµ ph¶i ph¸t hiÖn lµ nh÷ng ng−êi thùc hiÖn ë ®Þa ph−¬ng vµ t×m ra çch tèt nhÊt ®Ó ®¹t®−îc môc tiªu. NhiÖm vô cña khuyÕn n«ng cÇn ®−îc x©y dùng l¹i vµ ®Æt ngang hµng víimôc tiªu tæng thÓ vµ môc ®Ých cña khuyÕn n«ng, ®ång thêi ph¶n ¸nh nh÷ng gi¸ trÞ quanträng - tin t−ëng vµ dùa vµo d©n; r»ng nh©n d©n cã thÓ ®¶m nhiÖm tr¸ch nhiÖm cho sùph¸t triÓn cña chÝnh hä nÕu hä cã çc c¬ héi thuËn lîi.

C«ng viÖc ®−îc qu¶n lý bëi nh÷ng môc tiªu chi tiÕt vµ hÖ thèng kÕ ho¹ch qu¶n lý tËptrung, mµ quyÒn thuéc çc c¬ quan Trung −¬ng vµ tØnh. Dùa trªn çc nguyªn lý vÒ ph¸ttriÓn tæ chøc, c«ng viÖc nªn chuyÓn sang ''l·nh ®¹o theo môc tiªu" vµ sù ph©n cÊp lËp kÕho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh, ë ®ã çc c¬ quan cÊp trªn ñng hé vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng viÖc.Ph©n cÊp lËp kÕ ho¹ch còng cã nghÜa lµ cÇn cã nhu cÇu thay ®æi tõ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËnth«ng tin mét chiÒu Ýt cëi më sang ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn th«ng tin hai chiÒu.

''Suy nghÜ vÒ m« h×nh" ®−îc x©y dùng dùa trªn ý t−ëng r»ng b¹n h·y t¹o mét sù thay ®æi''bªn ngoµi'' vµ sau ®ã n«ng hé/th«n b¶n... sÏ lµm gièng hoÆc t−¬ng tù nh− vËy trªn ®Êt ®aihoÆc trong nÒn kinh tÕ cña hä khi hä nh×n thÊy nã. Ph¸t triÓn tæ chøc ®−îc x©y dùng trªnsù thay ®æi ®ã ®−îc coi nh− ''ë trong''. XuÊt ph¸t ®iÓm trong khuyÕn n«ng ®ã lµ th«ng tinvÒ kü thuËt vµ xuÊt ph¸t ®iÓm trong ph¸t triÓn tæ chøc lµ con ng−êi. Con ng−êi lµ quanträng vµ lµ nh÷ng m« h×nh cè ®Þnh thay ®æi theo nh÷ng qu¸ tr×nh linh ho¹t.

C«ng t¸c khuyÕn n«ng bÞ giíi h¹n vµo ph¹m vi n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp rÊt nhiÒu, víisù nhÊn m¹nh tËp trung nhiÒu trong n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i. Tíi nay, khuyÕn n«ng vÉncßn rÊt khã kh¨n trong viÖc t×m çch hîp t¸c víi çc ban ngµnh kh¸c. Ph¸t triÓn tæ chøcvíi ngô ý lµ mét sù thay ®æi ®¸ng kÓ ®Õn mét sù ''phèi hîp chÐo'' víi çc ngµnh kh¸c vµchuyÓn tõ ®Æc thï sang sù liªn kÕt. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ sù tËp trung lµ réng lín, tõchØ nh×n vµo çc yÕu tè kü thuËt, sinh häc vµ vËt lý, nay bao gåm c¶ yÕu tè v¨n ho¸, kinhtÕ vµ x· héi.

§µo t¹o th«ng tin vµ truyÒn th«ng ®¹i chóng, còng tËp trung vµo c«ng t¸c chuyÓn giao küthuËt, kÕt qu¶ vµ kü thuËt míi. Trong ph¸t triÓn tæ chøc, ®µo t¹o vµ th«ng tin ngang hµngvíi môc tiªu tæng thÓ vµ ph¶i ®−îc x©y dùng trªn mét kh¸i niÖm cã nhu cÇu - th× trî gióp.Çn bé cÇn çc kho¸ ®µo t¹o nµo vµ lo¹i trî gióp g× ®Ó thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô cña hä?N«ng d©n yªu cÇu lo¹i th«ng tin g× ®Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña hä?§iÒu nµy cã nghÜa lµ chuyÓn tõ viÖc ph©n ph¸t çc tê r¬i khuyÕn n«ng ®· ®−îc chuÈn bÞtr−íc sang nghe vµ ®¸p øng çc nhu cÇu.

107



C¸C Tæ CHøC KHUYÕN N¤NG C¬ Së

108

c¢U L¹C Bé KHUYÕN N¤NG PHó Lîi TØNH CÇN TH¬

Qu¸ tr×nh thµnh lËp, tæ chøc, ho¹t ®éng

NguyÔn Thanh Long

Ban Chñ nhiÖm CLB.KN Phó Lîi

VÞ trÝ, ®Æc ®iÓm vµ qu¸ tr×nh thµnh lËpC©u l¹c bé KhuyÕn n«ng Phó Lîi n»m däc theo quèc lé 1, çch thÞ trÊn Çi R¨ng, huyÖnCh©u Thµnh 6 km vÒ h−íng Nam, thuéc x· T©n Phó Thanh, huyÖn Ch©u Thµnh, tØnh CÇn Th¬,cã vÞ trÝ rÊt thuËn lîi (tiÒn quèc lé 1, hËu s«ng), thuËn tiÖn cho viÖc giao l−u hµng ho¸. Cöangâ ra vµo thµnh phè CÇn Th¬; gÇn víi çc viÖn, tr−êng, tr¹m, tr¹i - rÊt dÔ nhËn ®−îc çcl−îng th«ng tin vµ tiÕp cËn víi çc tiÕn bé khoa häc kü thuËt.

Do gÇn thµnh phè, ®Êt rÊt Ýt, ng−êi ®«ng, kinh tÕ hé rÊt ®a d¹ng. Ngoµi nghÒ v−ên, tõng hécßn cã nh÷ng nghÒ phô kh¸c nhau.

C©u l¹c bé cã ®Þa ®iÓm giao dÞch vµ sinh ho¹t t¹i sè 31 Êp Phó Lîi, x· T©n Phó Thanh, huyÖnCh©u Thµnh, CÇn Th¬ - ®iÖn tho¹i sè 071-848956.

Tõ sau 1985 khi çc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp kiÓu cò kh«ng cßn t¸c dông; t×nh h×nh ®Êt ®aibiÕn ®éng mét sè çn bé h−u trÝ vµ d©n ë thµnh phè vÒ ®©y mua ®Êt ®Þnh c−, lËp nghiÖp. Néibé n«ng d©n t¹i chç cã nh÷ng ph©n hãa râ nÐt. Ng−êi cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, vèn vµ kü thuËtkh¸ lªn râ nÐt, mét Ýt hé kh¸c l¹i sa sót, ®Êt ®ai ph¶i sang b¸n. Kho¶ng çch gi÷a çc hé kh¸vµ hé nghÌo cµng ngµy cµng xa.

Çc tæ chøc chÝnh trÞ vµ kinh tÕ kh«ng chuyÓn kÞp t×nh h×nh lµm ng−êi d©n c¶m thÊy b¬ v¬.Nh−ng råi dÇn dÇn çc tæ chøc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. N¨m 1993 ®−îc sù h−íng dÉn cña tæchøc KhuyÕn n«ng, chóng t«i ®· tiÕn hµnh thµnh lËp mét c©u l¹c bé lÊy tªn lµ “C©u l¹c béThuû s¶n”, víi môc ®Ých tËn dông mÆt n−íc ao m−¬ng bÞ bá quªn ph¸t triÓn ch¨n nu«i ç ®Ót¹o thªm thu nhËp cho gia ®×nh.

C©u l¹c bé ®−îc thµnh lËp vµo th¸ng 7/1993, cã 11 thµnh viªn tham gia. Sau mét n¨m ho¹t®éng, c©u l¹c bé ®· ph¸t huy ®−îc hiÖu n¨ng cña m×nh. Nhê ®−îc h−íng dÉn kü thuËt vµ chom−în tiÒn mua ç gièng, nhiÒu hé ®· ®¹t kÕt qu¶ cao. Cã hé l·i trªn 6 triÖu ®ång/ n¨m (víi 1ao 100 m2 nu«i ç trª lai).

§Õn th¸ng 7/1994, c©u l¹c bé ®· cã 22 thµnh viªn. Çc cuéc sinh ho¹t hµng th¸ng cho thÊy:c©u l¹c bé kh«ng thÓ chØ dõng ë lÜnh vùc ch¨n nu«i c¶ mµ ph¶i ph¸t triÓn toµn diÖn ®Ó ®¸p øngyªu cÇu bøc xóc cña cuéc sèng.

Th¸ng 8/1994, c©u l¹c bé ®· tæ chøc ®¹i héi vµ bÇu ra Ban Chñ nhiÖm, ®æi tªn “C©u l¹c béThuû s¶n” thµnh “C©u l¹c bé KhuyÕn n«ng”. C©u l¹c bé khuyÕn n«ng ho¹t ®éng tõ th¸ng8/1994 cho ®Õn h«m nay vµ ®· cã 63 thµnh viªn tham dù.

Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c©u l¹c béC©u l¹c bé cã Ban Chñ nhiÖm gåm: 1 Chñ nhiÖm, 2 Phã chñ nhiÖm vµ 1 KÕ to¸n.

C©u l¹c bé chia thµnh 3 bé phËn:

- Bé phËn trång trät: do Chñ nhiÖm phô tr¸ch.

109

- Bé phËn ch¨n nu«i gia sóc,gia cÇm: do 1 Phã chñ nhiÖm phô tr¸ch.

- Bé phËn thñy s¶n: 1 Phã chñ nhiÖm phô tr¸ch.

C©u l¹c bé sinh ho¹t th−êng lÖ vµo ngµy 27 hµng th¸ng: ®i s©u vµo trång trät. Bé phËn ch¨nnu«i gia sóc, gia cÇm häp vµo ngµy 15 vµ 30 hµng th¸ng ®Ó ®−îc tËp huÊn kü thuËt ch¨n nu«i.Bé phËn thuû s¶n häp vµo ngµy 17 hµng th¸ng.

Trªn c¬ së tæ chøc ®· cã, nhiÖm vô chÝnh cña c©u l¹c bé lµ:

1. X©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng, tæ chøc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng theosù h−íng dÉn cña çc ngµnh chuyªn m«n.

2. §oµn kÕt, t−¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau, øng dông çc tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊtn«ng nghiÖp nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng, t¨ng thu nhËp kinh tÕ gia ®×nh theo kÕ ho¹chph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph−¬ng.

3. X©y dùng çc m« h×nh s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ hiÖu qu¶. §ång thêi tuyªn truyÒn nh©nréng m« h×nh ra bµ con nh©n d©n ®Ó thùc hiÖn, c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ gia ®×nh.

4. Th«ng qua çc nhiÖm vô trªn mµ x©y dùng ®−îc t×nh lµng nghÜa xãm, hoµn thµnhnghÜa vô ®èi víi Nhµ n−íc, gãp phÇn x©y dùng n«ng th«n míi.

5. C¨n cø vµo nhiÖm vô trªn, c©u l¹c bé ®· chän m« h×nh s¶n xuÊt chÝnh cña c©u l¹c bélµ m« h×nh V.A.C.B. Tõng bé phËn trång trät, ch¨n nu«i vµ thuû s¶n ph¶i kÕt hîp vµph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ cña m« h×nh.

C©u l¹c bé ®· ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ sau d©y

§èi víi v−ên

Tr−íc t×nh h×nh c©y cã mói ®ang bÞ dÞch bÖnh hoµnh hµnh, diÖn tÝch v−ên cña c©u l¹c bé hÇunh− ph¶i trång l¹i, c©u l¹c bé ®· bµn b¹c vµ trao ®æi ®i ®Õn thèng nhÊt: Ph¶i c¶i t¹o l¹i v−êntheo h−íng ®a d¹ng ho¸. Tõng b−íc biÕn thµnh v−ên du lÞch quanh n¨m, bèn mïa cã hoa tr¸i.

Tr−íc m¾t ph¶i lµm:

- V−ên rau b»ng çch trång xen ®Ó t¹o thu nhËp ngay.

- Mét v−ên rau nhá ®Ó phôc vô cho ch¨n nu«i vµ b÷a ¨n hµng ngµy.

- KhÈn tr−¬ng thµnh lËp mét tæ nh©n gièng c©y ¨n qu¶ ®Ó chän läc ®−îc gièng, cã gièng rÎ;gièng tèt phôc vô l¹i viÖc c¶i t¹o v−ên vµ b¸n ra thÞ tr−êng bªn ngoµi, t¹o thu nhËp choçc thµnh viªn.

C©u l¹c bæ ®· tæ chøc ®−îc 1 tæ gåm 08 thµnh viªn, 03 kü thuËt viªn vµ 05 thî ghÐp. §ångthêi hîp t¸c víi çc thµnh viªn kh«ng chuyªn kh¸c trong viÖc chiÕt cµnh. §−a ®i häc ë Trungt©m c©y ¨n qu¶ Long §Þnh 01 ng−êi vµ tËp huÊn t¹i chç ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vµ tay nghÒ.

§Õn nay, çc v−ên bÞ thiÖt h¹i nÆng ®· ®−îc thay thÕ b»ng çc c©y míi nhê çch ho¸n ®æigièng, mua tr¶ chËm hoÆc b¸n trî gi¸.

§Ó ph¸t huy tèt, tæ nh©n gièng c©u l¹c bé ®· ®−a h¹t gièng cho çc hé −¬m ®Ó lµm gèc ghÐp.Sau ®ã cã thÓ b¸n gèc ghÐp cho c©u l¹c bé theo gi¸ tho¶ thuËn hoÆc lµm thµnh phÈm ®−a vÒc©u l¹c bé b¸n. C©u l¹c bé ®−¬ng nhiªn h×nh thµnh mét dÞch vô c©y gièng.

Hµng n¨m, c©u l¹c bé ®· s¶n xuÊt tõ 30-40 ngµn c©y gièng çc lo¹i, ®em l¹i thu nhËp cho çcthµnh viªn hµng tr¨m triÖu ®ång. Cã nh÷ng hé lµm nhiÒu l·i ®Õn 30 triÖu ®ång/n¨m. Trî giópmçi th¸ng b×nh qu©n 700.000-1.000.000 ®ång. §éi ghÐp c©y ngoµi viÖc ghÐp t¹i chç cßn ®ighÐp m−ín cho çc khu vùc l©n cËn. C©u l¹c bé lu«n lu«n t×m çc gièng míi, n¨ng suÊt cao,phÈm chÊt tèt, kiÖn toµn ph−¬ng ph¸p ghÐp theo yªu cÇu. Ngoµi c©y gièng, c©u l¹c bé ®· vµ

110

®ang vËn ®éng çc hé cã ng−êi cao tuæi lµm c©y kiÓng, tiÕn ®Õn viÖc thµnh lËp héi hoa kiÓngcña c©u l¹c bé.

§èi víi ao m−¬ng

C©u l¹c bé chia ao m−¬ng thµnh 3 lo¹i:

- Ao ç thÞt nu«i ghÐp ë mËt ®é dµy 5-7 con/m2 cho ¨n bµng chÊt th¶i biogas.

- Ao ç thÞt th¶ lang trong m−¬ng v−ên, mËt ®é th−a 1-2 con/m2, cho ¨n phô thªm rau, bÌo.

- Ao −¬m ç gièng.

C©u l¹c bé cã bé phËn kü thuËt 03 ng−êi chuyªn s¶n xuÊt ç bét vµ ç gièng, bé phËn nµychÞu tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn kü thuËt −¬m gièng vµ nu«i ç thÞt cho tõng hé. Cung cÊp ç bétcho çc hé thµnh viªn −¬m thµnh ç gièng hoÆc ç gièng n©ng lªn løa. Sau ®ã ho¸n ®æi ®Ónu«i ç thÞt cßn thõa b¸n ra thÞ tr−êng bªn ngoµi. Sè l−îng ç thÞt hé nµo còng nu«i trungb×nh mçi n¨m ®−îc 100.000 con çc lo¹i vµ s¶n xuÊt mua b¸n 1-2 triÖu con gièng. Chñ lùcçc n¨m tr−íc ®©y lµ trª lai, tai t−îng, ç kh¸c nh− chÐp, r« phi, h−êng.

N¨m nay cã thªm ç sÆc r¾n.

- NhiÒu hé lµm gièng thu nhËp ®−îc 10-15 triÖu ®ång/n¨m.

- Sè hé nu«i ç thÞt ®−îc 1 tÊn kh¸ phæ biÕn, cßn l¹i Ýt ao m−¬ng th× cã ç c¶i thiÖn b÷a ¨n.

- Cã hé nu«i ®Õn 20.000 con, ®Æc biÖt cã nhiÒu hé th¶ lang ç tai t−îng trong m−¬ng v−ên®¹t kÕt qu¶ cao.

§èi víi ch¨n nu«i

- Tr−íc khi cã c©u l¹c bé ch¨n nu«i heo h¹n chÕ ë møc n¨m, b¶y hé. §Õn nay th× hé nµocòng cã. §µn n¸i cña c©u l¹c bé lªn ®Õn 50 con, cã ®ùc gièng tèt, ®µn heo thÞt ®−îc n¹cho¸. Cã hé võa nu«i heo, võa nu«i 200-500 gµ c«ng nghiÖp hoÆc 200-300 vÞt xiªm ®Î.

§Ó gi÷ v÷ng ®−îc møc ch¨n nu«i cã l·i, c©u l¹c bé ®· x©y dùng khÈu phÇn thøc ¨n cho tõnglo¹i con ®Ó çc hé tù trén, nh− vËy gi¸ thµnh sÏ thÊp, tæ chøc mét dÞch vô thøc ¨n gia sócnh»m h¹n chÕ sù bãc lét cña t− nh©n trong lóc çc thµnh viªn gÆp khã kh¨n.

- Nh÷ng n¨m ®Çu, çn bé kü thuËt ph¶i chÞu kh©u thó y cho tõng hé. DÇn dÇn mçi th¸nghäc 2 lÇn nªn çc hé ®Òu n¾m ®−îc kü thuËt vµ tù lµm ®−îc.

- Trong ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ thÞ tr−êng biÕn ®éng, c©u l¹c bé ®· khÈn tr−¬ng vay m−în 200triÖu ®ång ®Ó lµm 12 hÇm ñ Biogas kiªn cè vµ 16 tói Biogas vµ cÊp con gièng cho çc hé.Nhê cã Biogas, çc hé sÏ thu nhËp thªm tõ chÊt th¶i.

- Nu«i ç tõ 150-700 kg/n¨m tuú theo ao lín nhá vµ l−îng heo nu«i.

- Ph©n ®Ó t−íi c©y.

- TiÕt kiÖm ®−îc chÊt ®èt tõ 800.000-1.500.000®/n¨m.

- Gi¶m bít sù nÆng nhäc cña phô n÷ vµ mét ®iÒu v« gi¸ lµ gi÷ ®−îc vÖ sinh m«i tr−êng.

Nhê cã Biogas, ®µn gia sóc, gia cÇm cña c©u l¹c bé ®−îc æn ®Þnh.

Song song víi viÖc x©y dùng m« h×nh, c©u l¹c bé lu«n quan t©m ®Õn v¨n ho¸- x· héi.

- Më 2 líp ®ªm (líp 9 vµ líp 12) ®Ó d¹y thªm to¸n vµ ngo¹i ng÷ cho 25 em. C©u l¹c bé cßncã tñ s¸ch, b¸o.

111

- Tham gia héi phô huynh häc sinh. Trong 3 n¨m ®· vËn ®éng ®−îc gÇn 200 triÖu ®ång ®Óx©y dùng tr−êng së.

- Hoµn thµnh nghÜa vô ®èi víi Nhµ n−íc, tÝch cùc ®i ®Çu trong viÖc x©y dùng n«ng th«nmíi: Lµm giao th«ng cÇu ®−êng, kiÖn toµn cuéc sèng gia ®×nh mét çch v¨n minh.

Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞTrong mäi hoµn c¶nh x· héi muèn cã ®−îc phong trµo ®ã, ph¶i cã con ng−êi ®ã, thêi ®¹i hiÖnnay lµ thêi ®¹i khoa häc kü thuËt, ç nh©n nµo, hé nµo nÕu s¸ng suèt nhËn ®Þnh ®−îc cïng tËpthÓ øng dông khoa häc kü thuËt th× cuéc sèng sÏ kh¸ lªn. Ng−îc l¹i, sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n.

• M« h×nh s¶n xuÊt nªn chän toµn diÖn, khÐp kÝn. Kh«ng nªn ®¬n ®iÖu trong mét ngµnhnµo ®Ó tr¸nh ph¸ s¶n lóc gi¸ c¶ biÕn ®éng trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr−êng hiÖn nay.

• Tranh thñ ®−îc chÊt x¸m vµ ®Çu t− vèn tõ mäi h−íng.

• Tæ chøc thùc hiÖn ph¶i cô thÓ, râ rµng; kÕ ho¹ch ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn cã.

• Ngoµi ra, chóng t«i còng xin kiÕn nghÞ cã sù gióp ®ì vµ tµi trî cña çc c¬ quan chuyªnm«n vÒ kü thuËt, gióp ®ì vèn cña Nhµ n−íc b»ng çch cho vay dµi h¹n, cho vay theo kÕho¹ch, kh«ng cµo b»ng ®Þnh møc.

• H−íng dÉn, më réng çc dÞch vô, nhÊt lµ çc dÞch vô chÕ biÕn n«ng s¶n.

• T¹o ra n«ng s¶n cho bµ con n«ng d©n, kiÓm tra chÊt l−îng çc lo¹i vËt t− vµ thøc ¨n giasóc ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng, h¹ gi¸ thµnh b»ng nhiÒu biÖn ph¸p.

112

HO¹T §éNG CñA MéT LµNG KHUYÕN N¤NG Tù QU¶N

LµNG TAM TH¸i, TØNH TH¸I NGUY£N

Lª Th¸i

Ban Ph¸t triÓn lµng Tam Th¸i

KÝnh th−a çc vÞ §¹i biÓu

Th−a héi th¶o

§Ó ®¹t ®−îc kÕt qu¶ nh− ngµy h«m nay, lµ mét thµnh viªn cña Ban ph¸t triÓn lµng KhuyÕnn«ng tù qu¶n t«i c¶m thÊy ®©y lµ mét niÒm vinh dù ®−îc n«ng d©n giao tr¸ch nhiÖm vµ göig¾m nh÷ng t×nh c¶m ch©n thµnh tíi toµn thÓ héi nghÞ toµn quèc ngµy h«m nay. Tr−íc hÕt chophÐp t«i xin ®−îc chóc søc khoÎ çc vÞ ®¹i biÓu vµ toµn héi nghÞ, chóc héi th¶o thµnh c«ng tèt®Ñp.

Lµng chóng t«i lµ mét lµng ng−êi d©n téc S¸n d×u phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu, tr×nh ®é d©n trÝthÊp, canh t¸c thuÇn n«ng chØ ®éc canh c©y lóa do vËy n¨ng suÊt l−¬ng thùc rÊt thÊp, t×nhtr¹ng thiÕu ¨n triÒn miªn trÎ em nhiÒu nhµ ph¶i bá häc dë chõng v× kh«ng cã tiÒn ®ãng gãp.Tõ ®ã çc tæ chøc ®oµn thÓ cña lµng d−íi sù l·nh ®¹o cña chi bé §¶ng rÊt tr¨n trë t×m çch ®Ókh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi vµ trÎ em ®−îc häc hµnh. §ã lµ mét khã kh¨n cÇn t×m ra gi¶iph¸p kh¾c phôc.

T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi cña lµng KhuyÕn n«ng tù qu¶n tr−íckhi thùc hiÖn dù ¸n (Tr−íc n¨m 1994)

T×nh h×nh c¬ b¶n

Tæng sè hé: 50

khÈu: 266

Lao ®éng chÝnh: 136 (Nam: 113, N÷: 153)

D©n téc: S¸n d×u: 47 hé, kinh: 3 hé

DiÖn tÝch canh t¸c: 49 mÉu 6 sµo b¾c bé.

Tæng diÖn tÝch: 2 lóa: 16 mÉu.

1 lóa: 21 mÉu.

§Êt mµu: 12 mÉu 6 sµo.

§µn tr©u: 40 con.

Lîn: 216 con (trong ®ã 3 - 4 con n¸i).

Gµ: 3015 con

Sè nhµ ngãi: 31

Sè hé Kh¸ lµ 12 hé chiÕm 24%.

TB lµ 17 hé chiÕm 34%.

113

NghÌo lµ 17 hé chiÕm 34 %.

RÊt nghÌo lµ 4 hé chiÕm 8%.

B×nh qu©n l−¬ng thùc trªn ®Çu ng−êi tõ 12 - 18kg/th¸ng.

DiÖn thiÕu ¨n 50%.

Ho¹t ®éng cña çc ®oµn thÓ gåm cã:

• Chi bé §¶ng.

• Héi phô n÷.

• §oµn thanh niªn.

Ho¹t ®éng kinh tÕ

C¬ cÊu c©y trång

Ngoµi c©y lóa lµ c©y l−¬ng thùc chÝnh ra, n«ng d©n ë ®©y cßn trång thªm mét sè c©y mµukh¸c nh− ®ç, l¹c, khoai lang vµ mét sè Ýt ng« ®Þa ph−¬ng nh−ng n¨ng suÊt ®¹t thÊp, v× ch−abiÕt çch ¸p dông KHKT vµo s¶n xuÊt vµ còng ch−a biÕt chän gièng g× cã n¨ng suÊt cao ®Ólµm.

VÝ dô nh− lóa chØ ®¹t tõ: 70 - 100kg/sµo; mµu: 30 - 50kg/sµo.

VËt nu«i

Ngoµi con tr©u ®Ó kÐo cµy, lÊy ph©n cã nu«i thªm lîn, gµ, vÞt, th¶ ç nh−ng n¨ng suÊt còng rÊtkÐm, nhÊt lµ lîn n¸i ë nh÷ng n¨m tr−íc c¶ lµng chØ cã 3-4 con n¸i, kh«ng ph¸t triÓn ®−îc.

KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña lµng khi cã dù ¸n

Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh. §−îc sù gióp ®ì cña: Trung t©m KhuyÕn n«ng, Phßng n«ng nghiÖphuyÖn, Tæ chøc Quèc tÕ CIDSE - ViÖt Nam, lµng ®−îc tham gia dù ¸n.

B−íc 1. §iÒu tra PRA (§iÒu tra n«ng th«n cã sù tham gia cña n«ng d©n) qua 1 tuÇn lµm viÖc®· t×m ra nh÷ng khã kh¨n c¬ b¶n cña n«ng d©n:

- ThiÕu KHKT.

- ThiÕu l−¬ng thùc.

- ThiÕu vèn s¶n xuÊt vµ ch¨n nu«i.

Tõ ®ã ®· x¸c ®Þnh ®−îc nhu cÇu cña n«ng d©n trong lµng.

B−íc 2. Cñng cè hÖ thèng tæ chøc cña lµng:

* Thµnh lËp Ban ph¸t triÓn lµng gåm 5 ng−êi.

- Tr−ëng lµng (tr−ëng ban): Phô tr¸ch chung.

- Th− ký: LËp kÕ ho¹ch.

- Thñ quü: Gi¸m s¸t sö dông vèn.

114

- Uû viªn: Theo dâi ho¹t ®éng cña nhãm së thÝch nu«i lîn, gµ, ong vµ c©y ¨n qu¶.

- Uû viªn: Theo dâi ho¹t ®éng cña nhãm t¨ng vô, nhãm sö dông ®¹m vi sinh.

- Ban ph¸t triÓn lµng cã lÞch sinh ho¹t ®Þnh kú vµo ngµy mång 5 hµng th¸ng (Cã thÓ häp ®étxuÊt nÕu cã çc c«ng viÖc cÇn ph¶i bµn b¹c trong ban ph¸t triÓn lµng).

* Thµnh lËp çc nhãm së thÝch:

Khi ®iÒu tra nhu cÇu th¸ng 3/95 ®· lËp 4 nhãm n«ng d©n së thÝch ®ã lµ:

- Nhãm nu«i lîn n¸i.

- Nhãm nu«i gµ kiªm dông trøng, thÞt.

- Nhãm trång c©y ¨n qu¶ (C¶i t¹o v−ên t¹p).

- Nhãm t¨ng vô, sö dông ph©n ®¹m vi sinh trªn ®Êt bá ho¸ vô xu©n.

* Ho¹t ®éng cña nhãm së thÝch

- N«ng d©n cö ra nhãm tr−ëng ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña nhãm. B×nh xÐt hé ®−îc nhËn lµm «mÉu vµ theo dâi lu©n chuyÓn vèn cïng víi çn bé KhuyÕn n«ng vµ Ban ph¸t triÓn lµng tæ chøchéi th¶o ®Çu bê ®Ó më réng diÖn tÝch, x©y dùng kÕ ho¹ch cña nhãm dùa vµo yªu cÇu cña n«ngd©n.

KÕt qu¶ ®¹t ®−îc

TiÕp thu khoa häc kÜ thuËt

Hµng n¨m n«ng d©n ®−îc CBKN tËp huÊn cho 2 - 3 lÇn, cö ng−êi ®i häc líp IPM vÒ phßngtrõ dÞch h¹i tæng hîp. Tõ ®ã n«ng d©n ®· biÕt çch chän läc çc gièng lóa thuÇn, ng¾n ngµyn¨ng suÊt cao, chèng chÞu s©u bÖnh tèt.

VÒ ng« còng biÕt chän çc gièng ng« lai n¨ng suÊt cao ®Ó ®−a vµo s¶n xuÊt.

VÒ ch¨n nu«i: BiÕt chän çc con gièng tèt phï hîp víi ®Þa ph−¬ng ®Ó nu«i, biÕt çch ch¨msãc, nu«i d−ìng, sö dông thøc ¨n hîp lý cho nªn thêi gian nu«i rót ng¾n, träng l−îng xuÊtchuång t¨ng vµ biÕt çch phßng vµ ch÷a bÖnh cho gia sóc, gia cÇm, tõ ®ã s¶n xuÊt cña çc hén«ng d©n nghÌo dÇn dÇn ®· ®−îc c¶i thiÖn.

Sù ¶nh h−ëng vµ t¸c ®éng cña ban ph¸t triÓn lµng

- Ban ph¸t triÓn lµng ®−îc CBKN h−íng dÉn lËp kÕ ho¹ch, sau ®ã tù lËp kÕ ho¹ch cña lµngc¨n cø vµo nhu cÇu cña çc nhãm hé së thÝch, hµng quÝ cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊtgöi lªn phßng N«ng nghiÖp vµ Ban KhuyÕn n«ng huyÖn.

- Ban ph¸t triÓn lµng lËp sæ theo dâi tiÕn ®é vay vèn, l·i suÊt, lu©n chuyÓn vèn. Ban cã 3 sæcïng nhau theo dâi, riªng thñ quÜ cã 2 sæ: 1 sæ thu, 1 sæ chi.

PhÇn l·i suÊt 1%: nép lªn phßng 0,5% cßn l¹i 0,5% ®Ó t¹i lµng. Môc ®Ých ®Ó chi häp hµnh,giÊy tê, tiÕp kh¸ch, ngoµi ra Ban lµm viÖc kh«ng cã l−¬ng v× tinh thÇn tù nguyÖn lµ chÝnh ®Óphôc vô bµ con trong lµng.

* Ho¹t ®éng cña nhãm së thÝch n¨m thø 1:

X©y dùng ®−îc çc nhãm:

115

1. Nhãm sö dông ph©n vi sinh cã 10 hé vô ®Çu tham gia. Sau ®ã do cã sù ¶nh h−ëng tíinhiÒu hé kh¸c, vô thø 2 cã 30 hé tham gia.

2. Nhãm lîn n¸i: 18 hé tham gia.

3. Nhãm gµ: 13 hé tham gia.

4. Nhãm c©y ¨n qu¶: 13 hé tham gia.

Sau 2 n¨m thùc hiÖn dù ¸n, kÕt qu¶ cña çc nhãm ph¸t triÓn râ rÖt ®ã lµ:

1. Nhãm vi sinh míi: 30 hé tíi nay 50 hé.

2. Nhãm lîn n¸i míi: 18 hé nay 25 hé.

3. Nhãm gµ gièng míi: 13 hé nay 18 hé.

4. Nhãm c©y ¨n qua gièng míi: 13 hé nay 15 hé.

Vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn ®−îc thªm çc nhãm së thÝch nh− lµ:

1. Nhãm ong mËt: 16 hé

2. Nhãm ç: 15 hé.

3. Nhãm nu«i ngan: 9 hé.

Nh− vËy cho ®Õn nay t¨ng lªn ®−îc 7 nhãm së thÝch víi 100% sè hé tham gia, cã hé tham giatíi 3 nhãm.

KÕt qu¶ vÒ c©y trång vµ vËt nu«i tr−íc dù ¸n vµ sau khi cã dô ¸n n¨m thø nhÊt

Tr−íc dù ¸n Sau khi cã dù ¸n

Lóa: 2 vô

Tr©u: 40 con

Gµ: 3015 con

Lîn: 216 con

Lîn n¸i: 4 con

T¨ng thªm 1 vô ng« ®«ng

T¨ng thªm 47 con

T¨ng lªn 4500 con

T¨ng lªn 450 con

T¨ng lªn 12 con

Sö dông vµ lu©n chuyÓn vèn

* Vèn ban ®Çu lµ: 5.155.000 ®

Trong ®ã:

Lîn n¸i cã 7 « x 300.000 ® = 2.100.000 ®

Gµ cã: 3 « x 220.000 ® = 660.000 ®

C©y ¨n qu¶: 5 « x 175.000 ® = 875.000 ®

T¨ng vô: 10 « x 27.000 ® = 270.000 ®

Lîn thÞt: 5 « x 250.000 ® = 1.250.000 ®

30 « = 5.155.000 ®

116

Sau khi hÕt thêi h¹n vay vèn theo hîp ®ång cña tõng lo¹i « mÉu, chóng t«i ®· thu håi vµ lu©nchuyÓn tiÕp cho hé kh¸c. Cô thÓ sè « mÉu ®−îc t¨ng lªn:

Lîn n¸i 16 « = 4.800.000 ® ®· quay vßng 2 l−ît

Gµ: 14 « = 3.080.000 ® '' 2,8 ''

C©y 10 « = 1.750.000 ® '' 2 ''

T¨ng vô: 26 « = 702.000 ® '' 2,6 ''

Ph¸t triÓn míi:

Ç: 8 « = 1.600.000 ®

Ngan: 3 « = 750.000 ®

Ong mËt 16 « = 2.400.000 ®

Lîn thÞt: 5 « = 1.250.000 ®

85 « = 16.332.000 ®

KÝnh th−a héi nghÞ.

ë ®©y chóng t«i muèn ®Ò cËp tíi çch qu¶n lý vèn cña lµng lµ ®èi víi çc hé ®−îc nhËn vèndù ¸n ®· ®−îc th«ng qua cuéc häp cña nhãm b×nh xÐt s¸t thùc víi nhu cÇu, thêi h¹n vay theotõng lo¹i h×nh « mÉu.

N«ng d©n ®−îc häc tËp trao ®æi kinh nghiÖm t¹i çc héi nghÞ, héi th¶o ®Çu bê th«ng qua çclíp tËp huÊn cña CBKN vµ t¹i c¶ çc chuång ch¨n nu«i.

- Ban ph¸t triÓn lµng th−êng xuyªn kiÓm tra, ®«n ®èc vµ ®ét xuÊt kiÓm tra, nÕu nh− hé nµothùc hiÖn sai môc ®Ých th× bÞ thu håi vèn ®ã. Sau mét tuÇn kÓ tõ ngµy kiÓm tra ph¸t hiÖngia ®×nh ph¶i ®em nép vèn cho Ban ph¸t triÓn lµng, thñ quü sÏ thu vµ chuyÓn cho hé kh¸c.

- H¹ch to¸n: VÝ dô 1 lîn n¸i:

+ Vèn vay dù ¸n: thêi h¹n 18 th¸ng, l·i suÊt 1%: 300.000 ®

+ Vèn tù cã: Çm, ng«, ç, g¹o, rau lang

gia ®×nh t¨ng gia ®−îc tÝnh gi¸: 1.500.000 ®

+ Thøc ¨n bæ sung: 200.000 ®

+ TiÒn l·i cña 10 th¸ng: 30.000 ®'

+ KHKT ®−îc CBKN gióp

Céng: 2.030.000 ®

Sau 10 th¸ng lîn n¸i ®Î løa ®Çu: B×nh qu©n 10 con/løa, xuÊt chuång mçi con 15kg th× ®−îc:150kg x 17.000 ® - 2.550.000 ®ång. Trõ chi phÝ 2.030.000 ®ång, tæng l·i lµ 520.000 ®ångcña 1 con n¸i.

NÕu tÝnh c¶ lµng lµ 16 con n¸i x 520.000 ® = 8.320.000 ®. Nh− vËy riªng lîn n¸i cña lµng ®·cã l·i lµ “T¸m triÖu ba tr¨m hai m−¬i ngµn ®ång” ch−a kÓ çc lo¹i l·i kh¸c. Nh− vËy vay vènnu«i lîn n¸i xuÊt chuång sÏ ®−îc 2 løa lîn con míi ph¶i tr¶ vèn.

- Çc nhãm kh¸c còng cã l·i nh−ng ch−a l·i cao b»ng lîn n¸i.

117

- Riªng nhãm c©y ¨n qu¶, hiÖu qu¶ ®¹t ch−a cao v× do ¶nh h−ëng ®Êt c»n cçi, n−íc t−íi khãkh¨n vÒ mïa kh« nªn rÊt ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ ph¸t triÓn.

KÕt qu¶ kinh tÕ ®¹t ®−îc sau 2 n¨m thùc hiÖn dù ¸n:

So s¸nh: N¨m 1995 N¨m 1997

Hé kh¸ 12 hé chiÕm 24% 14 hé chiÕm 28%

Trung b×nh 17 hé chiÕm 34% 22 hé chiÕm 44%

NghÌo 17 hé chiÕm 34% 12 hé chiÕm 24%

RÊt nghÌo 4 hé chiÕm 8% 2 hé chiÕm 4%

100% 100%

- Tr©u: cã 47 con.

- Lîn: 450 con lîn thÞt, 24 con lîn n¸i, trong ®ã 16 con lîn n¸i do vèn dù ¸n hç trî,n«ng d©n tù mua thªm 8 con.

- Gµ tõ 5000 - 6000 con çc lo¹i gµ ta, G«n lai, Tam hoµng.

- Nhµ ngãi: cã 35.

- N¨ng suÊt lóa ®¹t tõ 120 - 180kg/sµo.

- N¨ng suÊt ng« ®¹t tõ 100 - 140kg/sµo.

- B×nh qu©n l−¬ng thùc 28kg/khÈu/th¸ng.

- Ong mËt cã 16 tæ.

- HÖ sè quay vßng cña ®Êt: 3 lÇn/ n¨m.

KÕt luËnSau 2 n¨m thùc hiÖn dù ¸n KhuyÕn n«ng chóng t«i tù nhËn thÊy nh− sau:

§iÓm m¹nh

1. Thay ®æi çch lµm ¨n cña n«ng d©n rÊt râ rÖt, biÕt tiÕp thu çc tiÕn bé KHKT míi vµkÕ thõa çc kü thuËt truyÒn thèng cña n«ng d©n.

2. ThÓ hiÖn t×nh c¶m, t×nh ®oµn kÕt xãm lµng, thÓ hiÖn tÝnh céng ®ång cao.

3. Phong trµo v¨n ho¸ - x· héi ®−îc thay ®æi rÊt nhiÒu; 90% cã ti vi, ®µi, tuy lo¹i Ýt tiÒnnh−ng còng lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó n«ng d©n n¾m b¾t ®−îc mäi vÊn ®Ò trong x· héi. TÖn¹n cê b¹c, nghiÖn hót kh«ng cã, phong trµo kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh rÊt tèt. TrÎ em®−îc häc hµnh tèt, chÊp hµnh çc ®−êng lèi chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc tèt.

4. Kinh tÕ gia ®×nh ngµy mét ®−îc n©ng lªn, t¨ng hé kh¸, gi¶m hé nghÌo. N¨m 1996lµng ®¹t ®−îc 60% gia ®×nh v¨n ho¸ míi.

118

§iÓm yÕu

Tuy nhiªn cßn mét sè tån t¹i lµ çc ®oµn thÓ ho¹t ®éng ch−a ®−îc ®Òu. Tæ chøc chØ ®¹o ch−a®i s©u ®i s¸t thùc tÕ víi n«ng d©n, mét sè hé chÊp hµnh çc mÆt cßn kÐm, cßn Ø l¹i cho çn bé,nhiÒu hé cßn nghÜ r»ng ®ã lµ çn bé ph¶i lo cho d©n...

1) VÒ thuû lîi phôc vô n«ng nghiÖp ch−a ®¸p øng kÞp thêi.

2) Giao th«ng n«ng th«n, ®i l¹i cßn gÆp khã kh¨n vµ ch−a më réng n©ng cÊp ®−îc.

3) N−íc sinh ho¹t rÊt khã kh¨n, mïa kh« ph¶i g¸nh n−íc ¨n tõ 3 - 5 th¸ng.

4) Çc ch¸u ë løa tuæi mÉu gi¸o, lµng ch−a cã líp häc nªn cßn ph¶i sang lµng kh¸c häc nhê.

§Ò nghÞ

1) Nhµ n−íc tiÕp tôc quan t©m gióp ®ì vµ ®Çu t− cho tØnh Th¸i Nguyªn, huyÖn §ång Hû vµlµng Tam Th¸i vÒ tinh thÇn còng nh− vËt chÊt ®Ó x©y dùng lµng ngµy cµng toµn diÖn h¬nnh»m thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.

2) Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh vµ Tæ chøc CIDSE tiÕp tôc gióp ®ì vèn dù ¸n lín h¬n,CBKN gióp KHKT nhiÒu h¬n n÷a.

3) ChÝnh phñ vµ tØnh Th¸i Nguyªn gióp cho lµng Tam Th¸i 2 - 3 giÕng khoan (vèn chokh«ng).

Trªn ®©y lµ toµn bé b¸o ço vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn cña lµng sau 2 n¨m thùc hiÖnch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng vµ mét sè kÕt qu¶ rÊt nhá bÐ cña lµng. Song ®ã còng lµ métniÒm vinh dù ®−îc b¸o ço tr−íc héi nghÞ ngµy h«m nay.

Cuèi cïng t«i xin kÝnh chóc çc vÞ §¹i biÓu, chóc héi nghÞ thµnh c«ng tèt ®Ñp.

Xin c¶m ¬n.

119

Ruéng bËc thang ë Hoµng Su Ph×, Hµ Giang

Ph¸t triÓn c©y quÕ ë Hµ Giang

120

Ng−êi Dao Tuyªn Quang ch¨m sãc rõng trång

Líp tËp huÊn th«ng tin khuyÕn n«ng choc¸n bé khuyÕn n«ng tØnh Tuyªn Quang 12/1997

121

c«NG T¸C KHUYÕN N¤NG-L¢M, ÇC DÞCH Vô

Vµ C¤NG T¸C §æI Míi HTX N¤NG NGHIÖP

PH−¬NG H¶i, TØNH QU¶NG TRÞ

Giíi thiÖuÇc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ë tØnh Qu¶ng TrÞ nãi chung vµ huyÖn H¶i L¨ng nãi riªng ®ãngmét vai trß tÝch cùc vµ quan träng trong qu¸ tr×nh ph¶t triÓn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ë çc vïngn«ng th«n. Çc HTX n«ng nghiÖp ®ang dÇn dÇn tù chuyÓn ®æi ®Ó ®¸p øng çc nhu cÇu hiÖnnay cña n«ng d©n nh− lµ mét phÇn cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña huyÖn. Víi sù ra ®êi cñaLuËt míi vÒ HTX th× qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ang diÔn ra m¹nh mÏ. TÊt c¶ çc HTX ë huyÖnH¶i L¨ng ®Òu tham gia vµo tËp huÊn vµ th¶o luËn dÉn ®Õn çc §¹i héi HTX th−êng kÐo dµivµi ngµy víi sù tham gia ®«ng ®¶o cña x· viªn. T¹i nh÷ng kú §¹i héi nµy, çc quy ®Þnh ®èivíi mét HTX ®· ®−îc ®æi míi th−êng ®−îc ®−a ra th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh vµ bÇu ra mét banqu¶n lý. HTX ®−îc ®æi míi nh− thÕ th−êng cã t− çch ph¸p nh©n nh− mét thùc thÓ kinh tÕ,víi çc x· viªn cña m×nh lµ nh÷ng ng−êi së h÷u chung vÒ vèn cña HTX vµ quyÕt ®Þnh çcho¹t ®éng cña HTX.

Cã nhiÒu lo¹i h×nh HTX ®−îc ®æi míi. Nh÷ng nhãm ng−êi cã çc ho¹t ®éng kinh tÕ gièngnhau cïng liªn kÕt l¹i nh− c¬ khÝ, thî méc, ng− d©n. Mét sè HTX ®−îc thµnh lËp v× nh÷ngmôc ®Ých ®Æc biÖt ch¼ng h¹n nh− HTX tÝn dông. Phæ biÕn nhÊt lµ çc HTX n«ng nghiÖp lính¬n liªn kÕt çc n«ng d©n cã cïng mèi quan t©m vÒ s¶n xuÊt. Ph−¬ng H¶i lµ mét HTX n«ngnghiÖp. Çc ho¹t ®éng cña HTX sau ®©y do «ng Vò §¹i Phong lµ chñ nhiÖm HTX tr×nh bµy.

Hîp t¸c x· Ph−¬ng H¶i

Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp Ph−¬ng H¶i thuéc x· H¶i Ba, huyÖn H¶i L¨ng tØnh Qu¶ng TrÞ. HTX®−îc thµnh lËp tõ n¨m 1976, ban ®Çu víi 10 tËp ®oµn s¶n xuÊt hîp nhÊt thµnh HTX n«ngnghiÖp. Lµ mét HTX cã quy m« toµn th«n víi diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 449 ha, trong ®ã diÖntÝch ®Êt n«ng nghiÖp lµ 199 ha vµ 250 ha ®Êt l©m nghiÖp/®Êt çt.

Hîp t¸c x· cã 530 hé víi 2630 nh©n khÈu, lao ®éng lµ 1610 ng−êi.

HTX cã mét ban qu¶n lý do x· viªn bÇu ra. Ban qu¶n lý gåm cã 01 chñ nhiÖm lµ ng−êi phôtr¸ch chung, 01 phã chñ nhiÖm phô tr¸ch vÒ kü thuËt khuyÕn n«ng, 01 ñy viªn ban qu¶n trÞphô tr¸ch ngµnh nghÒ vµ dÞch vô vµ hai çn bé gióp viÖc ®ã lµ kÕ to¸n vµ kho quü.

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña HTX

Trong gÇn 20 n¨m x©y dùng vµ tr−ëng thµnh, HTXNN Ph−¬ng H¶i lu«n thùc hiÖn çc chñtr−¬ng ®−êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. HTX ®· tiÕn hµnh x©y dùng m« h×nh míi qua nhiÒuc¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ kh¸c nhau. V× vËy HTX ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ,kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc cña HTXNN trong n«ng th«n Ph−¬ng H¶i.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thùc hiÖn nghÞ quyÕt 5 cña BCH TW §¶ng vÒ tiÕp tôc ®æi míi vµph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n, cïng víi môc tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp mét çch toµndiÖn theo h−íng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th©m canh vµ tiÕp ®Õn s¶n xuÊt hµng hãa phï hîp kinhtÕ ®Þa ph−¬ng. Tõ khi cã NghÞ ®Þnh 13/CP cña ChÝnh phñ vµ c¬ cÊu tæ chøc còng nh− chøc

122

n¨ng cña KhuyÕn n«ng - khuyÕn l©m vµ viÖc h×nh thµnh m¹ng l−íi khuyÕn n«ng tõ tØnh ®ÕnhuyÖn, x·, HTXNN Ph−¬ng H¶i ®· nhanh chãng tiÕp cËn vµ n¾m b¾t th«ng tin vµ ¸p dông vµos¶n xuÊt. Nhê vËy, HTX cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn v−ît bËc, gi¸ trÞ s¶n l−îng ngµy cµng t¨ng.

Tõ çc yÕu tè trªn cïng víi sù n¨ng ®éng cña BQL HTX trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©ytrång vËt nu«i vµ n¾m b¾t t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh míi nªn HTX ngµy cµng ®øng v÷ngvµ cã vai trß rÊt lín trong s¶n xuÊt hiÖn nay.

§Õn nay, HTX c¬ b¶n ®· xãa hÕt hé ®ãi nghÌo, hé giµu t¨ng lªn, bé mÆt n«ng th«n ngµy cµngkhëi s¾c. Tuy nhiªn HTX vÉn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ viÖc gieo cÊy trongnh÷ng n¨m qua do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khã kh¨n.

Trong ®iÒu kiÖn ®Êt n−íc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ s¶n xuÊthµng hãa theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, b¶n th©n HTX còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n nh− nhËn thøccña ®éi ngò çn bé vµ x· viªn HTX Ph−¬ng H¶i vµ néi dung ho¹t ®éng ch−a phï hîp, tr×nh ®éçn bé ch−a ®¸p øng víi c¬ chÕ thÞ tr−êng, cßn h¹n chÕ trong kinh doanh, sè çn bé quatr−êng líp vµ cã tr×nh ®é cßn Ýt. HiÖn HTX cßn thiÕu vèn ®Ó lµm dÞch vô. Thêi h¹n vay ng©nhµng ng¾n, thñ tôc r−êm rµ, x· viªn d©y d−a nî, bu«ng láng néi quy HTX vµ Ýt chó ý ®ÕnquyÒn lîi tËp thÓ.

C«ng t¸c tæ chøc çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng - khuyÕn l©mTrong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c«ng t¸c khuyÕn n«ng cÇn ph¶i ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò c«ng nghiÖphãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n, biÕn n«ng th«n thµnh thÞ tr−êng ®Çu t− vµ tiªu thôs¶n phÈm. Do vËy, HTX lu«n x¸c ®Þnh ý nghÜa khuyÕn n«ng kh«ng chØ gãi gän s¶n xuÊt mµcßn bao hµm nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi.

C«ng t¸c khuyÕn n«ng nh»m môc tiªu chuyÓn giao kiÕn thøc vÒ kü thuËt canh n«ng míi ®Õnvíi n«ng d©n, trang bÞ cho hä kiÕn thøc vÒ qu¶n lý kinh tÕ vµ ®Çy ®ñ kiÕn thøc ®Ó chñ ®éngs¶n xuÊt. §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu nµy, th× m¹ng l−íi dÞch vô khuyÕn n«ng cÇn ph¶i toµndiÖn vµ hç trî n«ng d©n b»ng nhiÒu mÆt.

Víi quan ®iÓm HTX tån t¹i tr−íc hÕt lµ v× môc tiªu vµ yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi x·viªn, HTX x¸c ®Þnh vai trß cña m×nh trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng. HTX lµ mét c¬ së, mét®Çu mèi cho mäi ho¹t ®éng khuyÕn n«ng tõ cÊp tØnh ®Õn huyÖn. Thêi gian qua (1993 - 1997)ho¹t ®éng khuyÕn n«ng tËp trung vµo mÊy néi dung chÝnh sau:

Çc ho¹t ®éng cña HTX trong viÖc chuyÓn giao kiÕn thøc

• T×m hiÓu quan hÖ thÞ tr−êng ®Ó tæ chøc cho hé n«ng d©n s¶n xuÊt c©y con cã gi¸ trÞ kinhtÕ;

• Phæ biÕn thêi vô, quy tr×nh s¶n xuÊt cña c©y trång vµo ®Çu vô qua hÖ thèng loa truyÒnthanh cña HTX vµ b»ng çc tê b−ím cho çc tæ xãm s¶n xuÊt;

• Mêi çn bé kü thuËt gi¶ng trùc tiÕp cho n«ng d©n vÒ kü thuËt trång trät vµ ch¨n nu«i. Cãmét sè líp ph¶i qua mét sè çn bé HTX lµ nh÷ng ng−êi sau ®ã vÒ më líp cho n«ng d©n;

• Tæ chøc thö nghiÖm vµ héi nghÞ ®Çu bê çc gièng míi vÒ c©y lóa, c©y võng, c©y ®Ëu xanhlai trong HTX cho n«ng d©n xem;

• Tæ chøc cho mét sè n«ng d©n ®i tham quan vÒ gièng míi ë çc HTX l©n cËn;

123

• Tæ chøc s¬ kÕt cuèi vô ®Ó rót ra kÕt luËn m« h×nh nµo thÝch hîp vµ cã hiÖu qu¶ cao cÇn®−îc duy tr×. Çc kÕt luËn dùa vµo ý kiÕn vµ th¶o luËn cña n«ng d©n;

• Trong thùc nghiÖm HTX cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm ®Ó khuyÕn khÝch n«ng d©n m¹nh d¹n;

• Tæ chøc çc nhãm trao ®æi kinh nghiÖm s¶n xuÊt.

Çc ho¹t ®éng cña HTX trong viÖc tæ chøc çc dÞch vô

* Gièng c©y trång vµ vËt nu«i

• Tæ chøc s¶n xuÊt

• Mua vµ cung øng gièng cho n«ng d©n b»ng tÝn dông vµ tr¶ l¹i sau khi thu ho¹ch

• Giíi thiÖu çc kh©u nèi ®Ó n«ng d©n mua gièng

* Thñy lîi t−íi tiªu

• Hîp ®ång víi c«ng ty thñy n«ng

• Qu¶n lý çc m¸y b¬m lÎ cña t− nh©n

• Khai th¸c vµ sö dông çc nguån n−íc tù ch¶y ®Ó t−íi tiªu

* Lµm ®Êt

Qu¶n lý viÖc sö dông m¸y kÐo t− nh©n ®Ó ph©n phèi ®Þa bµn theo lèi cuèn chiÕu

* Ph©n bãn

Hîp ®ång víi C«ng ty vËt t− n«ng nghiÖp hoÆc C«ng ty l−¬ng thùc ®Ó cung øng vËt t− n«ngnghiÖp cho n«ng d©n b»ng ph−¬ng thøc tr¶ chËm ®Õn vô.

B¶o vÖ c©y trång vµ con nu«i

• Ph¸t hiÖn s©u bÖnh

• H−íng dÉn phßng trõ

• Tæ chøc tiªm phßng gia sóc

• Mua thuèc thó y vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt theo h×nh thøc b¶o l·nh tÝn dông, tr¶ sau khi thuho¹ch.

HTX nhËn ®−îc sù hç trî trong çc ho¹t ®éng nµy tõ çc tæ chøc cÊp tØnh ®Õn huyÖn, chøkh«ng chØ cã Trung t©m khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m mµ th«i.

Çc tæ chøc cÊp tØnh vµ huyÖn cã hç trî cho HTX

* Phßng n«ng nghiÖp

• Hç trî liªn quan ®Õn viÖc ®æi míi HTX

• Hç trî tæ chøc çc m« h×nh tr×nh diÔn

124

• Hç trî tham gia çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng do vèn sù nghiÖp kinh tÕ cña huyÖn hç trî

• §−îc h−íng dÉn vÒ quy ho¹ch s¶n xuÊt vµ çc th«ng tin vÒ thêi vô, gièng c©y con míi

• Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o qu¶n lý cho çn bé HTX

• Cung cÊp gièng míi

* Tr¹m khuyÕn n«ng

• TiÕp nhËn çc th«ng tin KHKT trong s¶n xuÊt

• Më çc líp ®µo t¹o h−íng dÉn kü thuËt cho n«ng d©n

* Tr¹m b¶o vÖ thùc vËt

• Th«ng tin vÒ dù b¸o dù tÝnh c«ng t¸c phßng trõ s©u bÖnh

• H−íng dÉn sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt

• Më çc líp huÊn luyÖn ch−¬ng tr×nh qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM)

• §−îc cung øng thuèc kÞp thêi khi dÞch bÖnh x¶y ra

* Tr¹m thó y

• Tæ chøc c«ng t¸c tiªm phßng gia sóc

• H−íng dÉn c«ng t¸c ch¨n nu«i thó y b»ng më çc líp tËp huÊn

• §−îc cung øng thuèc khi dÞch x¶y ra mét çch kÞp thêi

* Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh

• Cung øng gièng

• Hç trî tËp huÊn

Vèn hç trî cho çc ho¹t ®éng vµ dÞch vô khuyÕn n«ngÇc ho¹t ®éng dÞch vô th−êng mang l¹i mét kho¶n l·i nhá hµng n¨m kho¶ng 15 triÖu ®ång.HTX cã mét sè ngµnh nghÒ quy m« nhá, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt g¹ch mang l¹i nguån l·i hµngn¨m tõ 12 - 15 triÖu ®ång.

ViÖc ph©n phèi çc quü nµy nh− sau:

Tr¶ thï lao kho¶ng: 25%

Tr¶ l·i cho n«ng d©n cho HTX vay vèn: 15%

Tr¶ l·i vèn gãp: 20%

Quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thö nghiÖm: 15%

KhuyÕn n«ng: 10%

TËp huÊn: 10%

Phóc lîi: 5%

125

Nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®−îc vµ mét sè ho¹t ®éng cô thÓNh÷ng n¨m gÇn ®©y, tæng s¶n l−îng l−¬ng thùc hµng n¨m −íc tÝnh t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m1980. Nhê lµm tèt vai trß HTX trong tæ chøc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng dÞch vô, HTX ®−îcnh©n d©n ®ång t×nh, vèn HTX ®−îc b¶o toµn, mèi quan hÖ gi÷a x· viªn víi HTX ngµy cµngg¾n bã.

Nh©n çc lo¹i gièng míi cã n¨ng suÊt cao

S¶n xuÊt t¨ng lªn ®¸ng kÓ do th©m canh s¶n xuÊt çc lo¹i gièng lóa cã n¨ng suÊt cao.

• N¨m 1993, HTX ®· chän ra 50 n«ng d©n trùc tiÕp s¶n xuÊt d−íi sù h−íng dÉn cña çn békhuyÕn n«ng huyÖn.

• N¨m 1994, HTX chän ra 20 hé x· viªn tham gia s¶n xuÊt lóa lai Trung Quèc víi diÖn tÝch0,5 ha. TÊt c¶ çc hé x· viªn ®Òu ®−îc h−íng dÉn mét çch cô thÓ vÒ thêi vô, mËt ®é gieocÊy vµ çc biÖn ph¸p kü thuËt ®Òu ®−îc ¸p dông mét çch nghiªm ngÆt. Vô ®«ng - xu©nn¨m 1994 - 1995 çc gièng míi ®−a vµo s¶n xuÊt cho n¨ng suÊt cao.

• N¨m 1995, HTX chän 10 hé lµ nh÷ng ®éi tr−ëng s¶n xuÊt ®i tham quan häc hái kinhnghiÖm ë mét sè ®Þa ph−¬ng ®· s¶n xuÊt çc gièng lóa nãi trªn, tæ chøc çc buæi tËp huÊnvÒ kü thuËt gieo trång çc gièng lóa míi do çn bé Tr¹m khuyÕn n«ng phô tr¸ch. Vô §Xn¨m 1995 - 1996 b−íc ®Çu ®· s¶n xuÊt víi diÖn tÝch 1 ha ë çc hé ®· ®−îc chän trªn. Quaçc kinh nghiÖm thu ®−îc cña mét sè hé vµ víi m« h×nh sö dông çc gièng cã n¨ng suÊtcao trong çc ®éi thö nghiÖm nªn vô HT 1997 ®· sö dông gièng tiÕn bé, chiÕm 40% tængdiÖn tÝch gieo cÊy trªn ®Þa bµn cña HTX.

• Ngoµi çc gièng lóa, HTX còng vËn ®éng bµ con trång thö çc gièng ng« lai Bioseed.HTX tæ chøc tËp huÊn 4 buæi vÒ kü thuËt trång ng« lai cho 4 ®éi phèi hîp víi çn békhuyÕn n«ng trùc tiÕp chØ ®¹o vµ xem ®©y lµ m« h×nh tr×nh diÔn cña huyÖn. Ngoµi ra,HTX ®· in Ên 200 tê tµi liÖu giíi thiÖu çc gièng ng« cã n¨ng suÊt cao. Nhê sù chØ ®¹ochÆt chÏ nªn n¨ng suÊt ng« ®¹t 50-55t¹/ha, cã n¬i lªn tíi 70-80 t¹/ha. Riªng vô §X n¨m1997, HTX gieo 15 ha cho n¨ng suÊt 55-60 t¹/ha. §Õn nay, ng« lai Bioseed ®· trë thµnhmét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi n«ng d©n Ph−¬ng H¶i.

• HTX ®−îc huyÖn quan t©m cho s¶n xuÊt mét gièng d−a hÊu trªn ch©n ®Êt ë vïng çt. §Ós¶n xuÊt thö nghiÖm cã hiÖu qu¶, HTX ®· cö çn bé tham quan cïng víi Héi phô n÷ vµHéi n«ng d©n, vËn ®éng bµ con trång thö. Qua 3 n¨m trång d−a hÊu trªn ®Êt çt, ®Õn naycã nhiÒu hé ®· giµu trªn vïng ®Êt mµ l©u nay chØ trång mét sè c©y kh«ng cã hiÖu qu¶ kinhtÕ.

TËp huÊn vÒ qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM)

C«ng t¸c tËp huÊn ®−îc thùc hiÖn tèt nhÊt lµ çc líp vÒ ch−¬ng tr×nh qu¶n lý dÞch h¹i tænghîp (IPM) cho çc x· viªn lµm. §−îc sù gióp ®ì cña Chi côc BVTV tØnh, Tr¹m BVTV huyÖnvÒ kinh phÝ vµ trùc tiÕp gi¶ng d¹y, HTX ®· chän ra 30 häc viªn lµ nh÷ng n«ng d©n s¶n xuÊtgiái vµ lµ nh÷ng ng−êi say mª víi khoa häc. Trong sè 30 häc viªn trªn phÇn lín lµ nh÷ngng−êi gi÷ vai trß chñ chèt trong BQLHTX, Héi n«ng d©n, Héi phô n÷ vµ §oµn thanh niªn.HTX ®· tæ chøc phßng häc, ruéng thÝ nghiÖm vµ mét sè vËt liÖu kh¸c phôc vô cho tËp huÊn.§Ó khuyÕn khÝch häc viªn häc tèt, HTX ®· trÝch mét sè kinh phÝ båi d−ìng thªm cho häcviªn vµ trÝch th−ëng cho nh÷ng häc viªn ®¹t kÕt qu¶ xuÊt s¾c.

126

Mçi n«ng d©n tham gia khãa häc ®· vËn ®éng 3-4 n«ng d©n kh¸c cïng lµm theo b»ng çchtrao ®æi kinh nghiÖm thùc tÕ. Vô hÌ thu 1995 HTX më thªm 2 líp cho 60 häc viªn tham gia.Mäi chi phÝ do HTX trang tr¶i. Gi¶ng viªn ®øng líp lµ çc häc viªn tham gia khãa tr−íc.B»ng ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o thùc tÕ vµ trao ®æi kiÕn thøc trªn ®ång ruéng, ®Õn nay toµn HTXcã 70% hé ®· ®−îc ®µo t¹o vµ ¸p dông IPM mét çch cã hiÖu qu¶. ViÖc sö dông thuèc s©ugi¶m 60-70% vµ n¨ng suÊt c©y trång t¨ng.

DÞch vô thó y

HTX tæ chøc mêi çn bé thó y vÒ tËp huÊn cho x· viªn vÒ kü thuËt phßng trõ dÞch bÖnh cho®µn gia sóc gia cÇm tõ 10-15 lÇn vµ nh÷ng lóc cã dÞch bÖnh x¶y ra. §µn gia sóc gia cÇm còng®−îc tæ chøc tiªm phßng theo ®óng kÕ ho¹ch cña huyÖn

DÞch vô gièng vËt nu«i míi

HTX hîp ®ång víi Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn cung øng gièng bß míi. HTX tæ chøc tËp huÊncho 100 hé tham gia nu«i víi môc ®Ých gióp n«ng d©n thÊy ®−îc cÇn ph¶i t¨ng c−êng tiÒmn¨ng s¶n xuÊt ch¨n nu«i cña hé qua c«ng t¸c chuyÓn giao vÒ gièng gia sóc, thøc ¨n. Çc hécã bª lai ®· trao ®æi kinh nghiÖm cho mäi ng−êi cïng lµm. HTX cã kÕ ho¹ch ®Ó ph¸t triÓnch−¬ng tr×nh nhanh h¬n vµ t¨ng tæng ®µn ngµy mét nhiÒu h¬n.

HTX ®· ®¨ng ký víi Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn thö nghiÖm h¬n 200 con gµ tam hoµng vµ métsè vÞt siªu trøng. HTX ®· giao gièng nµy cho 1 sè hé cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ cã kiÕnthøc vÒ ch¨n nu«i. §Õn nay, çc gièng gia cÇm trªn ph¸t triÓn tèt. M« h×nh tr×nh diÔn nµy cãthÓ sÏ ®−îc ph¸t triÓn réng kh¾p trªn toµn ®Þa bµn trong thêi gian tíi.

DÞch vô BVTV

HTX ®· vËn ®éng x· viªn ®ãng gãp thãc tÝnh trªn ®Çu sµo ®Ó hîp ®ång çn bé Tr¹m BVTVhuyÖn lµm c«ng t¸c dù tÝnh dù b¸o hîp ®ång theo vô. Nhê vËy, hµng n¨m thiÖt h¹i do s©ubÖnh g©y ra kh«ng ®¸ng kÓ, n«ng d©n rÊt ®ång t×nh víi dÞch vô nµy.

DÞch vô vËt t− n«ng nghiÖp

§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt cña n«ng d©n, HTX ®øng ra lµm ®¹i lý ®iÒu phèi viÖcmua vËt t− n«ng nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt vµ ph©n bæ cho n«ng d©n b»ng tÝn dông. §iÒu nµy giópcho çc hé nghÌo h¬n vÉn cã kh¶ n¨ng ®Çu t− mét l−îng ph©n bãn thÝch hîp vµ çc vËt t−kh¸c mÆc dï hä thiÕu tiÒn mÆt vµo ®Çu vô. HTX hîp ®ång víi C«ng ty vËt t− n«ng nghiÖphoÆc c«ng ty l−¬ng thùc ®Ó thùc hiÖn tÝn dông nµy. §èi víi C«ng ty l−¬ng thùc th× tÝn dông®−îc tr¶ trùc tiÕp b»ng lóa cho C«ng ty.

Çc dÞch vô tÝn dông

HTX ho¹t ®éng nh− mét ®¹i lý trung gian cho ng©n hµng gi¶i quyÕt çc thñ tôc hå s¬ chon«ng d©n. HTX nhËn vèn tõ Ng©n hµng vµ ph¸t th¼ng ®Õn hé n«ng d©n vay, hµng th¸ng thul·i vay vµ thu vèn gèc tr¶ cho ng©n hµng. HTX ®øng ra b¶o l·nh çc mãn vay cho phÐp ®ÆcbiÖt çc n«ng d©n nghÌo h¬n vay ®−îc vèn ng©n hµng. Çc thñ tôc ng©n hµng r−êm rµ ®−îcxem lµ mét khã kh¨n mµ n«ng d©n thÊy râ cÇn cã sù hç trî cña HTX ®Ó hä kh¾c phôc ®−îc.

127

Bµi häc kinh nghiÖm

• DiÖn tÝch ®Êt cña çc hé manh món, ®an xen. §iÒu nµy ®ßi hái sù ®iÒu phèi vµ hîp t¸ctrong çc nhu cÇu chung vÒ dÞch vô, tÝnh thèng nhÊt trong c¬ cÊu mïa vô vµ ®−a tiÕn béKHKT vµo s¶n xuÊt nhanh h¬n.

• §æi míi HTX lµ ®æi míi néi dung ho¹t ®éng. HTX nªn tËp trung vµo nh÷ng kh©u cÇnthiÕt, tõ ®ã chÊt l−îng dÞch vô cao h¬n, tæ chøc cã hiÖu qu¶, t¨ng niÒm tin cña n«ng d©n®èi víi HTX.

• Môc tiªu cña HTX võa lµ kinh tÕ, võa x· héi. Thùc tÕ cho thÊy Ph−¬ng H¶i nhê cã HTXlµm chç dùa cho nh÷ng hé thiÕu vèn, thiÕu tr×nh ®é s¶n xuÊt. HTX cã thÓ tæ chøc cho çché nghÌo øng tr−íc gièng vµ tÝn dông vËt t− n«ng nghiÖp. Chóng t«i tin r»ng, nhê cã t¸c®éng cña HTX nªn trªn ®ång ruéng kh«ng cßn biÓu hiÖn sù kh¸c nhau gi÷a hé nghÌo vµhé giµu.

Nh÷ng khã kh¨n v−íng m¾c hiÖn nay

HTX ph¶i c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr−êng hÕt søc gay g¾t, c¬ chÕ kho¸n vèn gÆp nhiÒu khãkh¨n, cho vay øng tr−íc ®èi víi x· viªn khi thu håi khã kh¨n.

VÊn ®Ò tù chñ trong kinh tÕ: HTX lµ mét tæ chøc kinh tÕ ®éc lËp nh−ng d−íi sù l·nh ®¹o cña§¶ng ñy, qu¶n lý nhµ n−íc cña UBND x·. Çc kho¶n chi phÝ phi môc ®Ých kinh tÕ vÉn ph¸tsinh.

Ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn cña HTX trong thêi gian tíiNh»m ph¸t huy nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®−îc vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng®èi víi n«ng th«n, HTX Ph−¬ng H¶i sÏ:

• TiÕp tôc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, t¹o nªn ®éng lùc míi trong s¶n xuÊt NN vµ n«ng th«n.

• Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ ®óng ®¾n gi÷a lîi Ých Nhµ n−íc, HTX vµ hé x· viªn, trong ®ã lîiÝch x· viªn lµ quan träng.

• Ph¸t huy d©n chñ trong néi bé HTX kh«ng ngõng ®Çu t− më réng s¶n xuÊt kinh doanhdÞch vô theo h−íng CNH - H§H trªn c¬ së b¶o ®¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng hiÖu qu¶ vµkhai th¸c tiÒm n¨ng s½n cã.

• X¸c ®Þnh vai trß HTX trong tæ chøc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng, phèi hîp chÆt chÏ víi çn békhuyÕn n«ng.

Mét sè kiÕn nghÞ

HiÖn nay §¶ng vµ Nhµ n−íc rÊt quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÓn HTX nhÊt lµ HTXNN. Lµnh÷ng ng−êi trùc tiÕp chØ ®¹o t¹i c¬ së, chóng t«i kiÕn nghÞ nh− sau:

• §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· cã chÝnh s¸ch hç trî cho x· viªn nh− trî gi¸ ®Ó thu mua lóa, trî gi¸vËt t− n«ng nghiÖp, nh−ng thùc tÕ kh«ng ®Õn ®−îc hoÆc ®Õn nh−ng ch−a trùc tiÕp víi n«ngd©n. §Ò nghÞ nhµ n−íc nªn cã chÝnh s¸ch ®Çu t− b»ng gi¸ trÞ hoÆc vËt t− ®Õn tËn ®¬n vÞn«ng d©n.

128

• HiÖn nay HTXNN lµ ng−êi ®¹i diÖn cho n«ng d©n tæ chøc thùc hiÖn dÞch vô. Çc lo¹idÞch vô ®ã mang tÝnh phôc vô, kh«ng thÓ tÝnh l·i cho x· viªn.

• Bæ sung çn bé khuyÕn n«ng ®Çy ®ñ cho nhu cÇu cña n«ng d©n vµ cã chÝnh s¸ch phèi hîpvíi lùc l−îng khuyÕn n«ng viªn c¬ së.

• Hç trî gi¸ thãc cho n«ng d©n, ph¸t triÓn çc dÞch vô thu mua n«ng s¶n xuÊt khÈu.

129

Tæ CHøC KHUYÕN N¤NG TH¤N B¶N ë TUY£N qUANG

(§Çu ®Ò bé phim)

Dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n

miÒn nói Tuyªn Quang

Lêi b×nh më ®Çu bé phimBé phim nµy sÏ nãi vÒ c«ng viÖc cña çc tæ chøc khuyÕn n«ng l©m cÊp lµng b¶n ë tØnh TuyªnQuang. C«ng viÖc khuyÕn n«ng l©m ®−îc më ®Çu b»ng 3 ngµy ®¸nh gi¸ ë th«n b¶n ®Ó t×m ranh÷ng nhu cÇu vµ c¬ héi s¶n xuÊt cña n«ng d©n ë trong b¶n. Ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ nµy ®−îc®Æt tªn lµ: Ng−êi d©n tham gia ®¸nh gi¸ n«ng th«n. Sau ®ã sÏ ®−a çc nhu cÇu cña ng−êi d©nvµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn lµng b¶n. KÕ ho¹ch nµy lµ nÒn t¶ng ®Ó thùc hiÖn trong c«ng t¸c phæcËp.

Sau khi th¶o xong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn lµng b¶n, n«ng d©n sÏ lËp ra mét tæ chøc cña riªngm×nh ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®ã. Tæ chøc nµy sÏ gåm mét nhãm qu¶n lý th«n b¶n hay cßn gäilµ ban ph¸t triÓn n«ng th«n. Ban nµy sÏ cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý toµn bé ch−¬ng tr×nh vµ theodâi s¸t sao tÊt c¶ çc ho¹t ®éng. Çc thµnh viªn cña ban nµy cã tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn vµgióp ®ì n«ng d©n, ®ång thêi ph¶i gi÷ liªn l¹c ®Òu ®Æn víi Tr¹m khuyÕn n«ng l©m huyÖn. T¹ith«n b¶n còng lËp ra çc nhãm n«ng d©n cïng së thÝch, trong çc nhãm nµy, n«ng d©n cã thÓtrao ®æi th«ng tin vµ kinh nghiÖm dùa trªn çc h×nh thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau.

Bé phim nµy ®Ò cËp ®Õn c«ng viÖc cña mét nhãm qu¶n lý th«n b¶n vµ çc nhãm n«ng d©ncïng së thÝch ë lµng Ngßi, x· Mü B»ng, huyÖn Yªn S¬n. Chóng t«i hy väng, tõ kinh nghiÖmcña x· Mü B»ng, çc lµng b¶n kh¸c cña tØnh Tuyªn Quang vµ çc vïng trªn toµn ViÖt Nam sÏx©y dùng ®−îc çc nhãm khuyÕn n«ng l©m cho riªng m×nh.

LµNG NGßi X· Mü B»NG

Tiªu ®Ò phÇn 1

phÇn 1

tr¸ch nhiÖm cña nhãm qu¶n lý th«n b¶n

Pháng vÊn «ng Hång

N¨m 1991, ®−îc dù ¸n cÊp trang tr¹i tØnh Tuyªn Quang chän xãm Ngßi lµ mét ®iÓm ®Ó tiÕnhµnh phæ cËp. Chóng t«i, vÒ phÝa xãm cã häp trong l·nh ®¹o xãm còng nh− th«ng b¸o chotoµn thÓ nh©n d©n ®Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh PRA. Sau khi qu¸ tr×nh tiÕn hµnh trong vßng h¬nmét tuÇn th× ®· ®¸nh gi¸ toµn bé t×nh h×nh cña th«n b¶n vµ x©y dùng hÖ thèng tæ chøc ®Ó tiÕpcËn dù ¸n cña tØnh. HÖ thèng tæ chøc nµy trªn c¬ së lµ nh÷ng ng−êi trong th«n b¶n cña chóngt«i trùc tiÕp qu¶n lý nh÷ng nguån cña dù ¸n ®· hç trî ®ång thêi h−íng dÉn cho bµ con nh©nd©n ë trong xãm thùc thi dù ¸n. VÒ tæ chøc th× chóng t«i tiÕn hµnh b»ng çch cho nh©n d©nbÇu.

130

C¶nh quay toµn bé ng«i lµng

Pháng vÊn «ng QuyÕt

Thø nhÊt chóng t«i muèn nãi vÒ tæ chøc ho¹t ®éng cña dù ¸n. §©y lµ mét c«ng t¸c míi hoµntoµn do d©n tù chñ vµ ng−êi ta lùa chän ra nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn cho hä. Cho nªn nguyªn t¾c®Çu tiªn chóng t«i qu¸n triÖt ®ã lµ do d©n bÇu, d©n lµm.

ChÝnh v× vËy mµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c phæ cËp tíi th«n b¶n anh em chóng t«iph¶i x¸c ®Þnh m×nh ®Õn víi hä nh− mét ng−êi n«ng d©n, mét ng−êi b¹n ®Õn víi nh÷ng ng−êib¹n. Thø hai chóng t«i x¸c ®Þnh lµ ng−êi n«ng d©n chÝnh lµ nh÷ng ng−êi cã nhiÒu kinhnghiÖm nhÊt vµ ng−êi ta ®ang cÇn çi g× th× m×nh ph¶i t×m hiÓu vµ gióp hä ®−a ra ®−îc nh÷ngçi mµ hä cÇn.

C¶nh quay v−ên b¾p c¶i


Tr−íc sù tÝn nhiÖm cña nh©n d©n, trong tæ cña chóng t«i bÇu ®−îc ba ng−êi vµo tæ qu¶n lý phæcËp, lµm c«ng t¸c qu¶n lý phæ cËp trong xãm. Ho¹t ®éng cña tæ phæ cËp cña chóng t«i cã sùph©n c«ng ph©n nhiÖm, cã tr¸ch nhiÖm cho tõng thµnh viªn mét, tøc lµ cho tõng phæ cËp viªn.T«i lµm chøc n¨ng lµ tæ tr−ëng phô tr¸ch chung, ®ång thêi trùc tiÕp theo dâi m¶ng c©y l©mnghiÖp vµ c©y ¨n qu¶.

Th¶o luËn: Kinh nghiÖm lµ m×nh tØa çi cµnh nµy s¸t b»ng çi dao nµy. §ßi hái çi dao nµyph¶i s¾c. Kh«ng chÆt xu«i, chÆt xu«i lµ nã bÞ vì cµnh.

Pháng vÊn «ng QuyÕt:

VÒ viÖc h×nh thµnh nhãm qu¶n lý phæ cËp xãm ®ã lµ mét tæ chøc míi nã kh«ng ph¶i mangtÝnh chÊt tæ chøc cña nhµ n−íc, mµ mang tÝnh chÊt cña d©n bÇu, d©n cö vµ çc c«ng viÖc ®Òuthùc hiÖn theo tÝnh chÊt tù nguyÖn. ChÝnh v× suy nghÜ ®ã, chóng t«i muèn g¾n liÒn çi tæ chøcnµy trë thµnh mét bé phËn cña céng ®ång bao gåm çc tæ chøc kh¸c cïng tham gia. VÝ dônh− tæ chøc chÝnh quyÒn cña th«n th−êng lµ ®ång chÝ tr−ëng th«n n¾m vai trß tæ tr−ëng hoÆclµ tæ viªn chÝnh cña nhãm phæ cËp nµy. Thø hai lµ çc tæ chøc kh¸c nh− phô n÷, thanh niªn,hoÆc lµ hîp t¸c x·, ®oµn thanh niªn ®Òu ®−îc bµ con tÝn nhiÖm cÊu thµnh trong tæ chøc nµy.ChÝnh v× vËy tuy mang tÝnh chÊt tù nguyÖn, d©n bÇu nh−ng tæ chøc cña chóng t«i l¹i ®−îc bµcon rÊt tÝn nhiÖm.

C¶nh v−ên c©y, cuèc ®Êt

Giíi thiÖu anh S¬n

Anh S¬n lµ phæ cËp viªn trùc tiÕp lµm thñ quÜ ®ång thêi trùc tiÕp theo dâi x©y dùng çc m«h×nh vÝ dô nh− m« h×nh canh t¸c trªn ®Êt dèc, m« h×nh v−ên c©y ¨n qu¶ hoÆc lµ m« h×nh ch¨nnu«i.

C¶nh anh S¬n trång c©y, Ao ç

Pháng vÊn anh S¬n

131

Víi chøc n¨ng lµ tr−ëng th«n, khi dù ¸n më ra ë xãm th× t«i ®· vËn ®éng bµ con tr−íc hÕt lµtham gia vµo dù ¸n nµy. Tøc lµ ngoµi nhiÖm vô chÝnh lµ thñ quü trong nhãm cña tæ qu¶n lýt«i cßn ®−îc ph©n c«ng theo dâi vµ x©y dùng çc m« h×nh ®iÓm: cã m« h×nh canh t¸c ®Êt dècråi m« h×nh vÒ c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i. Qua çc ®ît ®−îc ®i tËp huÊn vµ tham gia ë nh÷ngn¬i dù ¸n bè trÝ th× sau khi ®i tham quan vÒ t«i cã tæ chøc cho häp d©n, häp céng ®ång phæbiÕn trao ®æi l¹i ®ång thêi ®i xuèng nh÷ng hé chän lµm ®iÓm ®Ó gióp ng−êi d©n bè trÝ còngnh− t¹o nguån vèn cho hä ®Çu t− vµo ®Ó ph¸t triÓn m« h×nh theo ®óng nh÷ng ®iÓm tham quanmµ m×nh ®· häc tËp ®−îc.

H×nh ¶nh ng−êi d©n cïng ®i vµo ng«i nhµ häp céng ®ång

Giíi thiÖu chÞ Thuû

Cßn c« Thuû lµ chi héi tr−ëng phô n÷ cña xãm ®ång thêi ®¶m nhiÖm c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸gia ®×nh, còng lµ rÊt tèt trong viÖc tham gia vµo tæ phæ cËp, rÊt tèt trong mèi quan hÖ vµ vËn®éng nh©n d©n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña dù ¸n ®ång thêi trùc tiÕp theo dâi toµnbé m¶ng vÒ trång c©y lóa, th©m canh lóa vµ ch¨n nu«i gia sóc vµ gia cÇm.

Pháng vÊn chÞ Thuû

T«i ®−îc phô tr¸ch bªn tÝn dông th× vô võa råi ®−îc bµ con míi bÇu ®−îc mÊy th¸ng, vÒ ®µot¹o lªn trªn th× ch−a cã, nh−ng vÒ h−íng dÉn tÝn dông th× t«i còng cã tham gia vµ nãi chung lµcã n¾m b¾t ®−îc néi dung cña vay tÝn dông vµ còng phæ biÕn cho bµ con lµ vay nh− thÕ nµo?thñ tôc vay nh− thÕ nµo? vµ lµm ®¬n ®Ó vay, nãi chung lµ gän nhÑ, kh«ng cã g× phøc t¹p c¶,®ång tiÒn ®Õn tay bµ con lµ tho¶ ®¸ng.

Ngoµi tÝn dông trong tæ phæ cËp th× tõ tr−íc t«i còng tham gia hîp t¸c x· lµ kü thuËt viªn vÒtrång rõng. Sau ®ã, ®−îc bµ con tÝn nhiÖm t«i chuyÓn sang lµm bªn héi phô n÷ xãm. Ngoµira t«i còng phô tr¸ch vÒ ban d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. C«ng viÖc th× còng nhÑ nhµngth«i, kh«ng cã g× vÊt v¶ c¶. Çi ®ã ®−îc céng ®ång bµ con tÝn nhiÖm ®èi víi t«i, t«i thÊy m×nhcã kh¶ n¨ng, tr¸ch nhiÖm ®−îc giao lµm sao cho nã trän vÑn, ®Ó ®¸p øng lßng bµ con ng−êi tatÝn nhiÖm m×nh.


Mèi quan hÖ gi÷a chóng t«i víi phæ cËp cña x·, phæ cËp cña huyÖn thuéc dù ¸n tØnh, lµ métquan hÖ th−êng xuyªn. NhÊt lµ phæ cËp cña x·, phæ cËp cña x· cã anh Bïi Hïng lµ chñ tÞchx· ®ång thêi lµ ®iÒu phèi viªn cña x· th−êng xuyªn gÆp gì chóng t«i kiÓm tra gi¸m s¸t qóatr×nh thùc thi dù ¸n, còng nh− lµ hç trî chóng t«i vÒ mÆt hµnh chÝnh, mÆt nhµ n−íc trong c«ngt¸c giao ®Êt, giao rõng hoÆc lµ b¶o tån vèn cho dù ¸n.

Pháng vÊn «ng Bïi Hïng

Khi dù ¸n vµo t«i hoµn toµn nhÊt trÝ víi ch−¬ng tr×nh dù ¸n nµy, vÒ ®iÒu kiÖn gióp ®ì dù ¸nnµy, t«i ®· trùc tiÕp lµm ®iÒu phèi viªn cña x· gióp cho c«ng t¸c cña tæ. Cô thÓ lµ gióp hä vÒc«ng t¸c tæ chøc kiÖn toµn ban ®Çu. Thø hai lµ cïng hä x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®Õn hégia ®×nh hoÆc lµ x©y dùng nh÷ng m« h×nh tr×nh diÔn cña xãm ®Ó bµ con nh©n d©n häc tËp.Sau ®ã ®Ó cho nã ph¸t triÓn h¬n n÷a trong qu¸ tr×nh tæ chøc dù ¸n nµy.

§iÒu kiÖn ®Ó cho më réng thµnh c«ng, tr−íc hÕt t«i thÊy tù nguyÖn cña ng−êi d©n lµ mongmuèn ®−îc vµo phæ cËp, tiÕp nhËn dù ¸n nµy. Thø hai lµ chÝnh quyÒn çc cÊp vµ ®oµn thÓ çccÊp xãm vµ x· ph¶i hoµn toµn nhiÖt t×nh ñng hé vµ nhËn thøc ®©y lµ mét dù ¸n rÊt −u ¸i ®èivíi nh÷ng ng−êi n«ng d©n nghÌo ®ang cßn thiÕu kiÕn thøc lµm ¨n, çi ®ã míi ®¹t ®Õn thµnhc«ng.

132

H×nh ¶nh tr©u cµy ruéng.

HÕT PHÇN MéT

Tiªu ®Ò phÇn 2:

phÇn 2

thùc hiÖn vµ theo dâi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n


KÕ ho¹ch hµng n¨m th× chóng t«i x©y dùng vµo th¸ng 8 hµng n¨m, chóng t«i tiÕn hµnh ®¸nhgi¸ tæng kÕt l¹i toµn bé t×nh h×nh ho¹t ®éng trong mét n¨m võa qua, gäi lµ PRA. Trong quitr×nh cña dù ¸n th× nh− vËy. Sau khi ®¸nh gi¸ cã sù tham gia cña ng−êi d©n tøc lµ häp toµn béth«n b¶n cña m×nh ®¸nh gi¸ l¹i toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc,rót ra nh÷ng kinh nghiÖm.

Trªn c¬ së ®ã, tæ phæ cËp cña chóng t«i cïng víi çc tr−ëng nhãm bµn vµ ph¸c th¶o ra mét kÕho¹ch - kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n. Sau ®ã toµn bé kÕ ho¹ch nµy chóng t«i tr×nh bÇy l¹itr−íc d©n ®Ó cho d©n tham gia, trë thµnh kÕ ho¹ch cña th«n b¶n råi göi lªn cÊp huyÖn.

Sau mét thêi gian nghiªn cøu vµ tæng hîp ®−îc çn bé phæ cËp cÊp huyÖn thÈm ®Þnh kÕ ho¹chnµy. KÕ ho¹ch nµy thÈm ®Þnh trªn c¬ së víi huyÖn sau ®ã xuèng trùc tiÕp víi th«n b¶n vµ cãthÓ trùc tiÕp mét sè çc hé n«ng d©n ë trong xãm ®Ó thÈm ®Þnh l¹i, x¸c ®Þnh l¹i tÝnh kh¶ thicña nã. Sau ®ã chóng t«i tiÕn hµnh phæ cËp tíi tÊt c¶ çc tæ b¾t ®Çu tiÕn hµnh ho¹t ®éng.§ång thêi kÕt hîp víi nh÷ng viÖc hç trî cña dù ¸n nh− vèn, vËt t− kü thuËt, hoÆc lµ tiÕn hµnhchuyÓn giao khoa häc kü thuËt. §èi víi çc nhãm hé kinh tÕ ë trong xãm chóng t«i ®· ph©nra 3 nhãm lµ hé kh¸, hé trung b×nh, hé nghÌo.

§èi víi chóng t«i th−êng tËp trung vµo hç trî cho nh÷ng hé nghÌo. TÊt nhiªn lµ kh«ng ph¶ilµ nhiÒu h¬n, kh«ng ph¶i lµ qu©n b×nh chñ nghÜa, mµ theo kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña hé ®ã. Kh¶n¨ng ë ®©y muèn nãi tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, kh¶ n¨ng lao ®éng cña hä.

H×nh ¶nh mét gia ®×nh n«ng d©n


VÒ vÊn ®Ò hç trî ng−êi nghÌo th× t«i lÊy mét vÝ dô nh− lµ gia ®×nh anh NguyÔn V¨n Lùc, lµmét trong nh÷ng hé nghÌo. Chóng t«i t×m hiÓu nguyªn nh©n anh nµy cßn khã kh¨n, nguyªnnh©n dÉn ®Õn thu nhËp ch−a ®−îc cao th× çi chÝnh lµ anh thiÕu nh©n lùc vµ ch−a biÕt çch quiho¹ch x©y dùng v−ên hé. Trong qu¸ tr×nh nh− vËy chóng t«i ®Õn hé gia ®×nh ®ã, cïng víi anhLùc x©y dùng kÕ ho¹ch, qui ho¹ch v−ên hé cña anh Êy ngay t¹i v−ên cña anh Êy.

Thø hai lµ vÒ phÇn hç trî, chóng t«i trùc tiÕp cÊp, tøc lµ cÊp cho kh«ng mét sè vËt t− nh− lµph©n bãn, ph©n NPK. Trong qu¸ tr×nh chóng t«i còng trùc tiÕp cïng víi anh Êy bµn b¹c thùchiÖn çch bãn ph©n nh− thÕ nµo cho tèt. Anh nµy do ®iÒu kiÖn nh©n lùc thiÕu nªn kh«ng lµm®−îc ë xa hoÆc lµ trång rõng anh nµy kh«ng cã ®iÒu kiÖn. Mµ anh Êy chñ yÕu x©y dùng v−ênhé, trång c©y ¨n qu¶. HiÖn nay anh Êy ®· trång trªn 100 c©y quÝt, nãi chung sù ph¸t triÓn rÊttèt.

Vµ th−êng xuyªn chóng t«i ®Õn ®Ó xem çc hé n«ng d©n thùc hiÖn kÕ ho¹ch. VÝ dô theo tõngvô gieo trång nh− vµo vô trång rõng th¸ng 3, th¸ng 4 th× tiÕn hµnh x©y dùng v−ên −¬m tõ

133

th¸ng 10. X©y dùng v−ên −¬m xong råi, cung cÊp con gièng cho çc hé cã ®iÒu kiÖn trångrõng, hoÆc lµ tiÕp nhËn c©y ¨n qu¶ th−êng vµo 2 mïa: vô xu©n vµ vô thu. ë ®©y chung t«i do®Þa h×nh khÝ hËu thêi tiÕt, th−êng trång c©y vµo vô xu©n lµ c¬ b¶n, tøc lµ sau khi ¨n tÕtNguyªn ®¸n xong chóng t«i tiÕn hµnh trång c©y l©m nghiÖp, c©y ¨n qu¶.

Pháng vÊn «ng HoÌ

Sau mét thêi gian vµo ®©y ®Ó x©y dùng kinh tÕ rõng nµy, t«i còng nghÜ ra lµ ph¶i lµm thÕ nµo®Ó cã c©y gièng, kh«ng thÓ ®i mua ®−îc. Vµ tõ suy nghÜ Êy t«i ®· tæ chøc v−ên −¬m. Vµv−ên −¬m nµy ®−îc ch−¬ng tr×nh cña ViÖt Nam - Thôy §iÓn hç trî n©ng cÊp thµnh v−ên −¬m®Ó phôc vô c©y gièng cho céng ®ång th«n b¶n.

§èi víi t«i trong vô ký hîp ®ång víi ch−¬ng tr×nh, chóng t«i ®−îc ch−¬ng tr×nh hç trî cho h¹tgièng, tói bÇu vµ tiÒn c«ng lao ®éng. Vµ chóng t«i lµm theo kÕ ho¹ch cña ch−¬ng tr×nh vµch−¬ng tr×nh cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng t«i ®i tham gia huÊn luyÖn vÒ çc kü thuËt −¬m gieoc©y gièng. Nhãm phæ cËp cña lµng lu«n lu«n céng t¸c víi t«i vÒ çc qui tr×nh s¶n xuÊt vµ thêivô gieo −¬m ®Ó lµm thÕ nµo m×nh −¬m c©y gièng ra l¹i ®¸p øng ®óng nhu cÇu trång rõng thêi®iÓm. Lu«n trao ®æi kinh nghiÖm gióp ®ì t«i nh÷ng lóc khã kh¨n vÒ lao ®éng. VÒ ®µo t¹omét sè bµ con gieo −¬m ë ®©y, trong céng ®ång nh÷ng bµ con cã kh¶ n¨ng lµm c©y gièng,chóng t«i còng gióp ®ì hä vÒ kü thuËt vµ thêi vô gieo −¬m nh− thÕ nµo ®Ó ng−êi ta lµm ®−îcc©y gièng nh− gia ®×nh chóng t«i lµm.


Ph−¬ng ph¸p ph©n phèi çc kü thuËt vËt t− nµy th−êng lµ trªn c¬ së ng−êi d©n ®¨ng ký tr−íc.VÝ dô hä ®¨ng ký trång bao nhiªu c©y ¨n qu¶, th©m canh mÊy sµo ruéng lóa lai ch¼ng h¹n.Trªn c¬ së d©n ®¨ng ký ë çc nhãm, sau ®ã chóng t«i mêi trùc tiÕp çc hé ®· ®¨ng ký lªn trùctiÕp nhËn gièng vËt t− c©y trång nµy. VÝ dô chóng t«i cã x©y dùng mét quÇy dÞch vô, ngoµinh÷ng viÖc cung cÊp nh÷ng hç trî cña dù ¸n cã thÓ nhËn thªm nh÷ng vËt t− cña C«ng ty gièngvËt t− vÒ b¸n theo nh÷ng qui ®Þnh cña tØnh ®èi víi nh©n d©n.

ThÕ cßn ph©n bãn, thuèc trõ s©u, ë tØnh Tuyªn Quang cã C«ng ty gièng vµ vËt t− c©y trång.Dù ¸n lµ th«ng qua c«ng ty nµy hç trî ®Ó ®¶m b¶o vÒ gi¸ c¶ æn ®Þnh theo qui ®Þnh chung cñatØnh. Thø hai lµ ®Ó ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng, thuèc trõ s©u kh«ng bÞ dÝnh nh÷ng hµng gi¶ ®−avµo ch¼ng h¹n. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh− vËy, chóng t«i tiÕp thu nh÷ng çi nµy trùc tiÕp cñac«ng ty vËt t− c©y trång. Vèn lµ cña dù ¸n, vÒ phÇn cung cÊp nµy do c«ng ty cung cÊp ®Ó cã®ñ tin cËy ®èi víi nh©n d©n ®Ó ng−êi ta ®−a xuèng s¶n xuÊt ®−îc tèt.


Sau mét n¨m thùc hiÖn kÕ ho¹ch, thùc thi cña dù ¸n ë th«n b¶n céng víi çc ho¹t ®éng cñaçc hé n«ng d©n vµ qua mét thêi gian gi¸m s¸t, kiÓm tra ®¸nh gi¸ t×nh h×nh th× tæ phæ cËp cñachóng t«i ®· cïng víi ng−êi d©n ®¸nh gi¸ vµ xem xÐt mäi ho¹t ®éng cña mét n¨m. Sau ®ãtrªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®ã thÊy ®−îc nh÷ng mÆt m¹nh, nh÷ng mÆt yÕu, nh÷ng çi ®· lµm ®−îc vµnh÷ng çi ch−a lµm ®−îc ®Ó cã c¬ së x©y dùng kÕ ho¹ch cña nh÷ng n¨m tiÕp theo.

Th−êng lµ sau khi ho¹t ®éng cña mét n¨m nh− vËy, cã mét b−íc rµ so¸t l¹i kÕ ho¹ch cña n¨mcò vµ trªn c¬ së sù tham gia ®ãng gãp cña ng−êi d©n, nhu cÇu ph¸t triÓn cña ng−êi d©n nh÷ngn¨m sau th× x©y dùng tiÕp kÕ ho¹ch.

hÕt PHÇN HAI

134

Tiªu ®Ò phÇn 3

phÇn 3

thµnh lËp çc nhãm n«ng d©n cïng së thÝch

Lêi b×nh b¾t ®Çu phÇn 3

ë th«n b¶n ®· lËp ®−îc çc nhãm së thÝch. Mçi nhãm cã kho¶ng tõ 10 ®Õn 20 hé gia ®×nh,®©y lµ nh÷ng hé cã cïng mèi quan t©m ®Õn mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt gièng nhau. Môc ®Ýchchñ yÕu khi thiÕt lËp nhãm së thÝch nµy lµ ®Ó t¹o ra m«i tr−êng cho n«ng d©n trao ®æi ý kiÕn,kinh nghiÖm vµ gióp ®ì lÉn nhau. Çc nhãm së thÝch lµ mét nguån lý t−ëng ®Ó h−íng dÉnn«ng d©n vÒ kü thuËt.

ë mét sè n¬i, çc nhãm së thÝch nµy còng ®−îc xem nh− nh÷ng nhãm tÝn dông. Nhê çcnhãm së thÝch cã thÓ tham gia nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau, tæ chøc cña hä còng cÇn ph¶i linhho¹t vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn t¹i ®Þa ph−¬ng.

Çc thµnh viªn cña nhãm së thÝch sÏ bÇu lªn mét tr−ëng nhãm, vÞ tr−ëng nhãm cã nhiÖm vôgi÷ liªn l¹c th−êng xuyªn víi nhãm qu¶n lý th«n b¶n. Nhê ®ã th«ng tin hai chiÒu sÏ dÔ dµngh¬n vµ çc nhãm phæ cËp cã thÓ ®Õn ®−îc víi tÊt c¶ çc hé trong th«n b¶n.


Trong xãm cña chóng t«i h×nh thµnh tæ phæ cËp gåm cã 3 thµnh viªn lµ nh− vËy. Bªn d−íitrong xãm cã h×nh thµnh 6 nhãm së thÝch tøc lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ng−êi n«ng d©n th−êng®a d¹ng cã thÓ ch¨n nu«i kÕt hîp víi trång rõng hoÆc lµ nu«i ç kÕt hîp víi nh÷ng vÊn ®Òkh¸c nh− nu«i ç gièng, ç thÞt ch¼ng h¹n, hoÆc lµ ng−êi ta trång lóa kÕt hîp víi trång mÇu,hoÆc lµ ch¨n nu«i lîn. S¶n xuÊt cña ng−êi ta nã ®a d¹ng, nh−ng th−êng theo khu vùc nh− vËyth× cã nh÷ng môc ®Ých s¶n xuÊt t−¬ng ®èi t−¬ng ®ång víi nhau. Cho nªn cã thÓ gäi lµ nhãmsë thÝch th× còng ®−îc.

Pháng vÊn chÞ H¹nh

Nhãm cña t«i cã 22 hé gia ®×nh th× ®i s©u vµo 3 h×nh thøc: h×nh thøc thø nhÊt lµ ph¸t triÓnkinh tÕ rõng canh t¸c trªn ®Êt dèc, thø hai lµ ®Çu t− ch¨n nu«i chuång tr¹i vµ th¶ ç, thø ba lµ®i s©u vµo canh t¸c c©y lóa, c©y l−¬ng thùc. Trong ba h×nh thøc mµ trong nhãm cña em ®·thùc hiÖn th× nãi chung lµ song song c¶ ba mÆt. VÒ c©y rõng canh t¸c trªn ®Êt dèc nã cã kh¶n¨ng ph¸t triÓn chËm h¬n v× thêi gian cña c©y l©m nghiÖp nã dµi h¬n. Cßn vÒ ®Çu t− vµo c©ylóa, chuång tr¹i th× nã hiÖu qu¶ h¬n v× thêi gian ®Çu t− ng¾n h¬n, hiÖu qu¶ nã quay vßngnhanh h¬n.

Quan hÖ gi÷a nhãm cña em qu¶n lý víi nhãm tæ hîp bªn lµng còng th−êng xuyªn cã sù trao®æi hç trî lÉn nhau trong vÊn ®Ò ®«n ®èc nh¾c nhë héi viªn thùc hiÖn vÊn ®Ò tiÒn vèn ch¼ngh¹n. Cã héi viªn nµo cßn chÖch cho¹ng, cã héi viªn nµo cßn thiÕu vèn cÇn hç trî thªm, chóngem ghi nhËn lÊy ý kiÕn nguyÖn väng cña héi viªn, b¸o ço lªn ban qu¶n lý cña nhãm phæ cËp®Ó cïng nhau cã h−íng gi¶i quyÕt kÞp thêi hç trî cho hä. Còng cã tr−êng hîp, nhãm em còngcã héi viªn ®· ®−îc vay vèn, do ®iÒu kiÖn theo dù ¸n ban ®Çu cña hä cÇn vay vèn ®Ó më réngchuång tr¹i ®Ó ch¨n nu«i vµ hä còng ph¸t triÓn lµm ao. ThÕ trong qu¸ tr×nh thøc hiÖn bÞ thiÕuvèn cïng víi vèn tù cã céng hç trî vÉn cßn thiÕu, cÇn cã thªm hç trî n÷a, cã kiÕn nghÞ vµ emcòng h−íng dÉn cho hä lµm ®¬n vµ b¸o ço lªn nhãm phæ cËp vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi hç trî

135

cho bµ con lµm. HoÆc lµ cã nh÷ng tr−êng hîp bµ con gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò gieo trång,ch−a n¾m ®−îc kü thuËt gieo trång vµ phßng trõ s©u bÖnh, ng−êi ta cã ®Õn hái vµ em còngtham kh¶o ý kiÕn cña çc ®ång chÝ trong ban qu¶n lý vµ ®· truyÒn ®¹t l¹i h−íng dÉn cho hä côthÓ ®Ó hä lµm.

Pháng vÊn «ng Cèm

Ch¨n nu«i lîn n¸i lóc ®Çu vÒ phÝa gia ®×nh ch−a cã kü thuËt vÒ ch¨n nu«i. Sau khi ®−îc tæphæ cËp h−íng dÉn vÒ kü thuËt ch¨n nu«i, gia ®×nh t«i thÊy r»ng lµ lµm ¨n ®¹t ®−îc yªu cÇu,gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng trôc trÆc khi ch¨n nu«i lîn n¸i ®· gi¶i quyÕt ®−îc, th× trong ch¨n nu«ithÊy ®−îc r»ng mçi ngµy mét ph¸t triÓn. Sau khi trõ chi ®i råi, vÉn cßn cã vèn tÝch luü saunµy. HiÖn nay t«i cã 3 con n¸i Mãng Çi , mét con n¸i ngo¹i míi mua. Nh− n¨m võa råi th×gia ®×nh t«i xuÊt mét løa lîn 2 con Mãng Çi ®−îc 24 con lîn con. Lµm nh− çch cña gia®×nh t«i, t«i thÊy ë xãm nµy còng ®«ng, nhiÒu ng−êi nu«i lîn Mãng Çi sinh s¶n nãi chung lµçc gia ®×nh trong tæ phæ cËp. Héi viªn trong tæ phæ cËp th× çc b¸c còng thØnh tho¶ng ®Õnth¨m gia ®×nh, ®ång thêi còng trao ®æi víi nhau vÒ kinh nghiÖm ch¨n nu«i. T«i chuyªn nu«ilîn sinh s¶n th× nh÷ng gia ®×nh nu«i lîn n¸i ng−êi ta l¹i ®Õn ®Ó chuyÖn trß ®ång thêi hái vÒçch ch¨n nu«i lîn sinh s¶n.

H×nh ¶nh h¸i t¸o

Pháng vÊn «ng Tr−êng

Çi thø nhÊt, nhãm cña t«i thuéc vÒ nhãm Lµng Ngßi. Th−êng sinh ho¹t nhãm anh em ®Õn ®Óth¨m, ®ång thêi xem xÐt viÖc lµm yªu cÇu kü thuËt cña çc lo¹i c©y cña tõng thµnh viªn.Nhãm cña t«i gåm cã 12 thµnh viªn, chia ra n»m toµn bé trong tuyÕn tøc lµ khu vùc t«i qu¶nlý. Mçi n¨m lµ 3-4 lÇn tù ®i th¨m quan lÉn nhau tøc lµ xem xÐt viÖc lµm cña nhau, xem lµhiÖu qu¶ cña c©y ®ã tèt xÊu ra lµm sao.

H×nh ¶nh móc bïn vµo v−ên

Pháng vÊn anh Th¾ng

Em tham gia dù ¸n phæ cËp lµ vµo nhãm 1. Lµ thµnh viªn cña nhãm, dù ¸n gióp em vÒ thønhÊt lµ kü thuËt. Nhãm cña em lµ nhãm trång rõng, trång c©y ¨n qu¶ phæ biÕn nh÷ng çchthøc trång c©y l©u n¨m. Em vay tiÒn cïng víi gia ®×nh chñ yÕu lµ ch¨n nu«i, ngoµi ch¨n nu«iem lµm hoa mÇu nh− lµ c©y ng« lµ chñ yÕu. Vô thu ®«ng võa råi em vay 5 sµo ng«. C©y lóalµ c©y l−¬ng thùc chñ yÕu, ng«, khoai, s¾n lµ phô.

H×nh ¶nh chÞ Mai ®ang quÐt s©n

Pháng vÊn chÞ Mai

Vµo vô ®«ng võa råi theo sù h−íng dÉn cña tæ phæ cËp ®· −u tiªn ®−a gièng ng« Bioseed vÒ®Ó ®Çu t− cho gia ®×nh t«i. Gia ®×nh t«i còng lµ mét thµnh viªn vay vèn ®ã ®Ó trång. Tõngng−êi víi diÖn tÝch lµ 5 sµo. VÒ ph©n bãn, gièng bªn tæ cËp lµ gióp vèn kh«ng l·i. §Õn b©ygiê ng« cña gia ®×nh t«i ®· træ cê, ra hoa vµ rÊt lµ tèt.


§ång thêi chóng t«i gÆp gì th−êng xuyªn çc tr−ëng nhãm së thÝch. Çc tr−ëng nhãm nµytr−íc hÕt lµ ®Õn nép l·i hµng th¸ng ch¼ng h¹n. Còng lµ dÞp chóng t«i ngåi l¹i ®Ó trao ®æi rótkinh nghiÖm trong mét th¸ng ho¹t ®éng võa råi. Thùc thi nh− thÕ nµo hoÆc lµ n¾m b¾t çc

136

t©m t− nguyÖn väng cña bµ con, cña nh©n d©n trong nhãm ®ã ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh ®ã lªn dù¸n. §Ò xuÊt víi dù ¸n cã nh÷ng mÆt hç trî nhÊt ®Þnh vÒ vËt t− kü thuËt hoÆc lµ tæ chøc çc líptËp huÊn. Çc líp tËp huÊn ë ®©y nÕu nh− nh÷ng m¶ng nµo chóng t«i n¾m ®−îc cã thÓ tæ phæcËp cña chóng t«i cïng víi çc nhãm bµn b¹c vµ chuyÓn giao trùc tiÕp ®Õn hé n«ng d©n…ThÕ cßn nh÷ng çi míi, nh÷ng çi phøc t¹p h¬n, chóng t«i ph¶i ®Ò xuÊt víi dù ¸n xin gi¸oviªn cña huyÖn, çn bé kü thuËt cña së, cña dù ¸n xuèng trùc tiÕp gi¶ng dËy.

HÕT PHÇN BA

137

Tiªu ®Ò phÇn 4:

phÇn 4

çc m« h×nh s¶n xuÊt vµ h−íng dÉn n«ng d©n

Lêi b×nh phÇn 4 - C¶nh quay bµi gi¶ng cña chÞ Mü

ë Tuyªn Quang ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m ®−îc thùc hiÖn theo h×nh thøc “§µo t¹o tiÓu gi¸oviªn”. Theo h×nh thøc nµy, thµnh viªn cña nhãm qu¶n lý th«n b¶n, l·nh ®¹o çc nhãm sëthÝch vµ nh÷ng n«ng d©n cã kinh nghiÖm sÏ ®−îc chän tham gia çc líp häc do çc çn béhuyÖn vµ tØnh gi¶ng dËy. Sau ®ã çc çn bé khuyÕn n«ng l©m cña lµng sÏ trë l¹i h−íng dÉncho n«ng d©n. §Ó h×nh thøc nµy cã hiÖu qu¶, tr−íc tiªn ph¶i cã kÕ ho¹ch cÈn thËn vµ theo dâikho¸ häc thËt s¸t lµm sao cho kho¸ häc ®−îc diÔn ra ®óng thêi ®iÓm, néi dung kho¸ häc thùcsù phï hîp víi n«ng d©n. Bµi häc còng sÏ hiÖu qu¶ h¬n nÕu biÕt kÕt hîp bµi häc trªn líp víithùc hµnh.

Pháng vÊn «ng S¬n

Nãi chung lµ ®Òu ®−îc ®µo t¹o, ®µo t¹o cña tõ cÊp huyÖn lªn tØnh ®Òu ®−îc tham gia. §ît nµodù ¸n tØnh më ®Òu triÖu tËp chóng t«i. Chóng t«i còng cè g¾ng ®Ó tham gia tõ ®Çu ®Õn cuèi.Tøc lµ tiÕp thu çc th«ng tin nµy. Sau khi ®−îc phæ cËp tõ xãm th× hµng n¨m, hµng kú ë trªndù ¸n tØnh cã tæ chøc çc líp tËp huÊn chuyÓn giao kü thuËt, råi phæ cËp vÒ c«ng t¸c qu¶n lý,råi lµ tËp huÊn vÒ kü n¨ng vµ çc th«ng tin vÒ çc m« h×nh ch¨n nu«i, trång trät råi thuû s¶n...riªng b¶n th©n t«i ®· tham gia tËp huÊn vµ tham quan ë mét sè ®iÓm.

Lêi b×nh - C¶nh líp häc thó y cña chÞ LÖ vµ m« h×nh nu«i ç

H×nh thøc ®µo t¹o tiÓu gi¸o viªn còng cã thÓ t¹o ra nhiÒu h×nh thøc ®µo t¹o kh¸c nhau. ViÖc®µo t¹o còng lu«n liªn quan ®Õn ph¸t triÓn m« h×nh s¶n xuÊt hé gia ®×nh. Nh÷ng m« h×nh nµy®−îc dïng ®Ó minh ho¹ cho çc kü thuËt tiÕn bé míi trong n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ch¨nnu«i gia sóc. Çc m« h×nh nµy ph¶i bao gåm c¶ nh÷ng hé gia ®×nh giÇu vµ nghÌo trong th«nb¶n, ®iÒu nµy gióp ®¶m b¶o cho kü thuËt míi ®−îc thö nghiÖm d−íi nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸cnhau.

Çc m« h×nh nµy còng lµ nh÷ng ®Þa ®iÓm tèt ®Ó tæ chøc çc kho¸ ®µo t¹o thùc tÕ trªn hiÖntr−êng.

Pháng vÊn «ng S¬n

ë lµng Ngßi b©y giê cã 3 d¹ng m« h×nh, mét lµ m« h×nh ch¨n nu«i, hai lµ m« h×nh th©m canhc©y lóa vµ m« h×nh thø 3 lµ canh t¸c trªn ®Êt dèc. Çc m« h×nh nµy chóng t«i ®· ®Õn çc hé®−îc chän lµm m« h×nh ®iÓm, phæ biÕn kü thuËt còng nh− ph−¬ng thøc lµm ®Ó bµ con n¾m®−îc. Vµ qua mét n¨m, riªng vÒ canh t¸c ®Êt dèc ®· cã chiÒu h−íng ph¸t triÓn tèt vµ ®· cãt¸c dông lan réng ra cho çc hé kh¸c. VÒ m« h×nh ch¨n nu«i th× çc hé ®−îc chän lµm ®iÓmcòng ®· cã ph¸t triÓn rÊt tèt. T¨ng träng cña con gia sóc hay lµ con lîn hay träng l−îng xuÊtchuång nãi chung lµ so víi tr−íc ph¸t triÓn rÊt lµ tèt. §iÓn h×nh nh− lµ hé nhµ anh Th¾ng, lµnh÷ng hé cã thÓ nãi lµ rÊt thµnh ®¹t trong m« h×nh ch¨n nu«i. M« h×nh canh t¸c trªn ®Êt dèccã gia ®×nh anh Hoµng Tó. Trong nhãm chóng t«i ®· xuèng tËn hé gia ®×nh cïng tham giakiÕn thiÕt vµ c¶i t¹o m¶nh v−ên ®Ó lµm canh t¸c ®Êt dèc nµy.

HÕT PHÇN BèN

138

Tiªu ®Ò phÇn 5:

phÇn 5

sau ®ã phæ cËp khuyÕn n«ng sÏ lan sang çc lµng kh¸c


Xãm cña chóng t«i ®· ®−îc dù ¸n vµo ho¹t ®éng tõ n¨m 91, sau mét thêi gian ho¹t ®éng trongvßng 4 n¨m th× còng ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ rÊt lín. Trªn c¬ së ®ã còng ®· g©y ®−îc mét¶nh h−ëng ®èi víi çc xãm kh¸c. Mµ thùc tÕ tøc lµ çc xãm trong x· chóng t«i ®Òu lµ nh÷ngng−êi d©n quen biÕt nhau th−êng xuyªn, cho nªn ng−êi ta th−êng ®Õn ch¬i víi chóng t«i hoÆclµ ®Õn xem qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chóng t«i. Nã g©y ra mét çi ¶nh h−ëng vµ tù d−ng nãn¶y sinh çi nhu cÇu vµ ng−êi ta còng muèn ®−îc phæ cËp, vµ còng muèn ®−îc tham gia dù¸n. Tõ nhu cÇu nµy cña ng−êi d©n, chóng t«i cã ®Ò xuÊt víi dù ¸n tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p lanréng. Tøc lµ lÊy sù ¶nh h−ëng cña xãm chóng t«i vµ lan réng sang çc xãm kh¸c. Thùc tÕtrong n¨m võa qua, chóng t«i ®· tiÕn hµnh lan réng sang xãm §Çu Nói.

Pháng vÊn chÞ H−¬ng

B−íc ®Çu ®−a phæ cËp vÒ th× çc anh trong lµng Ngßi cô thÓ nh− lµ anh Vui, anh S¬n vµ anhHång ®· gióp ®ì chóng t«i rÊt nhiÒu, vµ çc anh Êy còng rÊt nhiÖt t×nh. Cô thÓ lµ ®· gióp ®ìchóng t«i vÒ lµm kÕ ho¹ch n¨m 95, Tæ phæ cËp ®· h−íng dÉn b−íc ®Çu. Çc anh tËp trungchóng t«i ®Õn nhµ tæ tr−ëng ®Ó h−íng dÉn kÕ ho¹ch, sau khi ®· lªn ®−îc kÕ ho¹ch cô thÓ råiçc anh Êy gióp ®ì chóng t«i vÒ khoa häc kü thuËt. Çc anh Êy cã gióp ®ì chóng t«i vÒ ho¹t®éng cña tæ phæ cËp nh− thÕ nµo vµ ho¹t ®éng cña nhãm së thÝch nh− thÕ nµo. Çc anh Êycòng nãi râ môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ho¹t ®éng cña tõng nhãm, tõng tæ vµ tiÕp theo lµ gióp ®ìchóng t«i vÒ tr¸ch nhiÖm cña tõng tæ viªn lµm nh÷ng çi g×.

Pháng vÊn «ng Bïi Hïng

Lµ c−¬ng vÞ chñ tÞch ph¶i ®iÒu hµnh c¶ x· vµ nhiÒu xãm do vËy khi nh©n réng vÒ dù ¸n nµyt«i thÊy hoµn toµn nhÊt trÝ vµ ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cho chóng t«i ®−îc n©ng cao tr×nh ®é tæ chøcqu¶n lý, ®iÒu hµnh cña cÊp c¬ së. §Ó cã b−íc thuËn lîi trong viÖc më réng ë t¹i x· th× viÖclµm cô thÓ cña t«i tr−íc hÕt lµ n¾m mét sè th«ng tin c¬ b¶n cña xãm m×nh ®Þnh më réng vµnhu cÇu. Trªn c¬ së nh©n d©n nhÊt trÝ víi quan ®iÓm mong muèn cña hä lµ muèn ®−îc mëréng vµ sau ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch tr×nh dù ¸n vµ ®−îc dù ¸n cho phÐp th× tæ chøc më réng.


ViÖc tiÕn hµnh PRA ë xãm míi theo ph−¬ng ph¸p lan réng nµy theo t«i nghÜ nã cã nh÷ng çikh¸c víi tiÕn hµnh PRA theo ph−¬ng ph¸p chÝnh qui tr−íc ®©y. VÝ dô nh− tiÕn hµnh tr−íc ®©yë xãm t«i lùc l−îng dù ¸n cña tØnh còng nh− lµ çn bé cña tØnh, çn bé cña x·, çn bé cñath«n lùc l−îng qu¸ ®«ng. Thø hai lµ chi phÝ vµo viÖc Êy còng lín. Thø ba n÷a lµ ®¸nh gi¸t×nh h×nh ë th«n b¶n nÕu lµm theo ph−¬ng ph¸p çn bé ë trªn vÒ th× th−êng lµ n¾m b¾t nh÷ngth«ng tin Êy kh«ng ®−îc chÝnh x¸c l¾m b»ng nh÷ng ng−êi ë t¹i c¬ së cña chóng t«i. NÕu lµmtheo ph−¬ng ph¸p lan réng nµy, th× vai trß cña dù ¸n sÏ ®ãng vai trß ®µo t¹o cho çn bé cñachóng t«i, tæ chóng t«i rÊt kü. Chóng t«i n¾m b¾t ®−îc ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh. Thø hai n÷alµ çn bé cña huyÖn còng nh− ®iÒu phèi viªn cña x· còng th−êng xuyªn gi¸m s¸t vµ hç trîgióp ®ì chóng t«i nh÷ng çi nµo gÆp khã kh¨n, thÕ cßn chñ yÕu lµ chóng t«i víi l·nh ®¹o cña

139

th«n, cïng víi çc th«ng tin viªn lµm. §Ó lµm çi viÖc nµy t«i nghÜ r»ng nã nhanh h¬n, gänh¬n vµ n¾m b¾t th«ng tin chÝnh x¸c h¬n, ®ång thêi çi c¬ b¶n lµ kinh phÝ gi¶m ®i.

Pháng vÊn «ng §¹o

KÕ ho¹ch cña n¨m 95 võa qua, chóng t«i ®· x©y dùng ®−îc trong kÕ ho¹ch cña dù ¸n còngnh− lµ trong kÕ ho¹ch ®· v¹ch ra trong thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n. §· ®−a xuèng xãmnh÷ng viÖc lµm cô thÓ lµ viÖc qui ho¹ch ®Êt ®ai, trång c©y l©m nghiÖp còng nh− trång c©yn«ng nghiÖp, ch¨n nu«i vµ qui ho¹ch l¹i çc v−ên hé hiÖn nay chóng t«i ®· ®i vµo lµm cô thÓth× sang n¨m 1996 còng chÝnh thøc ®−a vµo cô thÓ h¬n n÷a.


TiÕp tôc thùc hiÖn hç trî cña nhãm t«i ®èi víi nhãm míi th−êng cã nh÷ng cuéc trao ®æi gi÷achóng t«i vµ xãm míi. N¾m b¾t nh÷ng th«ng tin cña ng−êi d©n ë xãm ®ã gióp cho tæ ®ã thùchiÖn kÕ ho¹ch ®· ®−îc x©y dùng ë xãm míi vµ trªn c¬ së ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ rót kinh nghiÖmsau mét chu tr×nh PRA n¨m sau thÊy cã nh÷ng mÆt nµo ®· lµm ®−îc, mÆt nµo ch−a lµm ®−îcvµ thÊy cã thÓ kÕt thóc ®−îc sù hç trî còng lµ mét cè g¾ng vµ cßn mÆt nµo cÇn n÷a chóng t«ivÉn tiÕp tôc ph¶i x©y dùng hç trî thªm, nh−ng còng cã thÓ h¹n chÕ dÇn bëi ph¶i ph¸t huy tÝnh®éc lËp tÝnh n¨ng ®éng cña phæ cËp çi xãm míi.

Tiªu ®Ò kÕt thóc bé phim

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh©n d©n xãm §Çu Nói vµ lµng Ngßi ®· nhiÖt t×nh gióp ®ìchóng t«i thùc hiÖn bé phim nµy. Chóng t«i còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n çc b¹n ®· tham giabé phim nµy:

T£N Vµ CHøC Vô NH÷NG NG¦êI §¦îC PHáNG VÊN

§ç Xu©n Hïng - Tr−ëng nhãm qu¶n lý lµng Ngßi

Ph¹m Vò QuyÕt - Çn bé kÕ ho¹ch dù ¸n ViÖt Nam - Thôy §iÓn

NguyÔn Hång S¬n - Çn bé qu¶n lý lµng Ngßi

NguyÔn ThÞ Thuû - Çn bé qu¶n lý lµng Ngßi

Bïi Hïng - Chñ tÞch uû ban nh©n d©n x· Mü B»ng

§ång ThÞ Mü - Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh

Ph¹m thÞ LÖ - Nhãm khuyÕn n«ng l©m huyÖn Yªn S¬n

NguyÔn ThÞ H−êng - Çn bé nhãm qu¶n lý xãm §Çu Nói

NguyÔn V¨n §¹o - Tr−ëng nhãm qu¶n lý xãm §Çu Nói

140

Hång S¬n D−¬ng, ®Æc s¶n cña Tuyªn Quang

V−ên −¬m c©y ®iÒu ë Trung t©m nghiªn cøu H−ng Léc, §ång Nai

141

N«ng d©n b¸n s¶n phÈm s¶n xuÊt tõ hé gia ®×nh ë Phó Yªn

Nu«i c¸ r« phi gièng ph¸t triÓn ë Thñ §øc, TP Hå ChÝ Minh

142

M¤ H×NH KHUYÕN N¤NG LAN RéNG

ë TØNH TUY£N QUANG

Ph¹m Vò QuyÕt

Trung t©m KN Tuyªn Quang

Më ®ÇuTõ n¨m 1995, mét sè dù ¸n tØnh n»m trong ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt Nam - Thôy §iÓn ®· thönghiÖm mét m« h×nh lan réng çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng mµ çch lµm nµy ®· trë thµnh métkh¸i niÖm chung lµ khuyÕn n«ng lan réng. Néi dung c¬ b¶n cña viÖc lan réng thÓ hiÖn quac«ng t¸c khuyÕn n«ng ®−îc b¾t ®Çu triÓn khai ë mét sè th«n ®iÓm ®· ®−îc lùa chän kü l−ìngtrong mçi x·. Sau ®ã qua mét thêi gian khi mµ n¨ng lùc cña ®Þa ph−¬ng ®· ®−îc cñng cè, çcho¹t ®éng nµy sÏ ®−îc lan sang çc th«n míi l©n cËn nhê qu¸ tr×nh khuyÕn n«ng, th«n nä häctËp th«n kia vµ ng−êi n«ng d©n nµy häc theo ng−êi n«ng d©n kh¸c.

ý t−ëng khuyÕn n«ng lan réng ®−îc h×nh thµnh ®Çu tiªn sau khi ®· ®−îc th¶o luËn t¹i cuéchäp ®¸nh gi¸ gi÷a kú cña Ch−¬ng Tr×nh Hîp T¸c L©m NghiÖp ViÖt Nam - Thôy §iÓn (FCP)n¨m 1994. Tõ sau ®ã, FCP ®· tiÕn hµnh PRA vµ thùc thi çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng t¹ikho¶ng gÇn 1% sè th«n b¶n (trong tæng sè 7500 th«n) cña 5 tØnh Lµo Cai, Yªn B¸i, Hµ Giang,Tuyªn Quang vµ VÜnh Phó.

VÊn ®Ò ®· ®−îc nhËn thÊy r»ng nÕu nh− ph−¬ng ph¸p ®· thö nghiÖm t¹i çc th«n ®iÓm mangl¹i kÕt qu¶ râ rµng vµ gi÷ ®−îc ¶nh h−ëng cña nã trong viÖc më réng çc ho¹t ®éng trong hÖthèng míi cña nhµ n−íc th× viÖc t×m ra çch lan réng vµ sö dông PRA trªn ®Þa bµn lín h¬n®−îc coi lµ rÊt cÇn thiÕt. Quan ®iÓm nµy râ rµng lµ ®· ®−îc nªu lªn trong cuéc häp ®Æc biÖtcña ®¹i diÖn SIDA vÒ ®¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña FCP vµo ®Çu n¨m 1994:

“Cho ®Õn nay kh«ng thÊy cã nh÷ng b»ng chøng x¸c thùc vÒ çch tiÕn hµnh PRA ë qui m«®iÓm cã thÓ ®−îc triÓn khai ë qui m« réng h¬n mµ kh«ng cÇn cã sù ®Çu t− cña çn bé dù ¸nhay c¬ quan nhµ n−íc nh− lµ ®· ®−îc ®Çu t− ë çc th«n ®iÓm”.

“§oµn ®¸nh gi¸ nhËn thÊy, vÒ ph¹m vi l©u dµi, n¨ng lùc cña cÊp th«n b¶n cÇn ph¶i ®−îc cñngcè n©ng cao ®ñ m¹nh ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng yªu cÇu cña chÝnh th«n b¶n hä vµ phèi hîp®−îc víi çc c¬ quan nhµ n−íc hay t− nh©n ®Ó ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu ®ã. Môc tiªu l©udµi nµy ®em l¹i gi¸ trÞ vÒ c¶ hai mÆt n©ng cao hiÖu qu¶ cho th«n b¶n vµ cã thÓ ®ãng gãp kinhphÝ cïng víi nhµ n−íc trong viÖc ®Çu t− cho th«n b¶n”.

“HiÖn t¹i çc ho¹t ®éng ®· ®−îc thiÕt lËp ë qui m« th«n ®iÓm, nh−ng dù ¸n cÇn ph¶i ®Ò cËp®Õn c©u hái lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®−îc tíi môc tiªu l©u dµi mµ kh«ng ®ßi hái møc ®Çu t− caokh«ng chÊp nhËn ®−îc tõ çn bé nhµ n−íc trong ph¹m vi môc tiªu ng¾n h¹n vµ trung b×nh.§iÒu nµy cÇn ph¶i lµm ®Ó chèng l¹i t×nh tr¹ng ®ßi hái cao vÒ tµi chÝnh ®èi víi c¬ quan nhµn−íc”

Quan ®iÓm nµy còng ®· ®−îc sù ñng hé thªm nh− trong b¸o ço s¬ kÕt gi÷a kú cña Ch−¬ngTr×nh Hîp T¸c L©m NghiÖp tæ chøc vµo cuèi n¨m 1994:

“Sö dông PRA lµm ®iÓm khëi ®Çu cho c«ng t¸c khuyÕn n«ng biÓu lé ®−îc sù ñng hé nhiÒucña nh÷ng ng−êi tham gia vµ l·nh ®¹o çc c¬ quan nhµ n−íc. §iÒu quan träng lµ víi viÖcthµnh lËp mét tæ chøc ë cÊp th«n b¶n (Nhãm qu¶n lý th«n) ®Ó tiÕp tôc hç trî cho qu¸ tr×nhph¸t triÓn ®· ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua PRA thÓ hiÖn mét nh©n tè quan träng cho sù ph¸t triÓnbÒn v÷ng”.

143

Tuy nhiªn, b¶n b¸o ço còng nhÊn m¹nh r»ng ch−¬ng tr×nh còng ph¶i ®−¬ng ®Çu víi nh÷ngvÊn ®Ò chÝnh nh− tÝnh bÒn v÷ng, kh¶ n¨ng lÆp l¹i còng nh− tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ph−¬ngph¸p tiÕp cËn nµy. Mét sè h−íng chiÕn l−îc nh»m më réng sù ¸p dông ®ã cÇn ph¶i ®−îc thönghiÖm bao gåm:

• Lùa chän mét çch hÖ thèng çc th«n ®iÓm ®Ó tiÕn hµnh PRA b−íc 1 trong mçi khu vùc®−îc lùa chän.

• Ph¸t ®éng qu¸ tr×nh më réng tõ th«n nµy sang th«n kh¸c

• Bæ sung kinh nghiÖm lan réng th«ng qua ph−¬ng tiÖn th«ng tin hiÖn ®¹i vµ kü n¨ng gi¸odôc quÇn chóng.

Víi çch nµy, mét sè l−îng lín çc th«n “®iÓm mÉu” lµm PRA cã thÓ ®−îc x©y dùng, ®Óth«ng qua PRA g¾n çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng phï hîp víi thùc tÕ cña th«n b¶n, t¹o choho¹t ®éng khuyÕn n«ng kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo qu¸ tr×nh PRA.

Yªu cÇu ®Ò xuÊt ra ®−îc mét gi¶i ph¸p tÝch cùc cho sù ®ßi hái nµy ®· trë thµnh mét nh©n tèkhuyÕn khÝch quan träng cho sù ph¸t triÓn liªn tôc h−íng tiÕp cËn cña khuyÕn n«ng tõ n¨m1994 ®Õn nay. Bµi tr×nh bµy nµy nªu lªn nh÷ng kinh nghiÖm vµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«nglan réng ®· thu ®−îc ë tØnh Tuyªn Quang n¬i mµ ý t−ëng vÒ khuyÕn n«ng lan réng ®· ®−îch×nh thµnh ®Çu tiªn.

V× sao cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh phæ cËp lan réng?

• HÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc ch−a víi tíi ®−îc tÊt c¶n«ng d©n ë tÊt c¶ çc th«n b¶n. Do vËy, viÖc huy ®éng ng−êid©n vµ çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng tham gia vµo viÖc më réngc«ng t¸c khuyÕn ço vµ dÞch vô hç trî s¶n xuÊt n«ng nghiÖpth«ng qua m¹ng l−íi ho¹t ®éng ë ®Þa ph−¬ng lµ rÊt cÇn thiÕt.

• HÇu hÕt çc dù ¸n ph¸t triÓn (Nh− lµ Ch−¬ng Tr×nh Ph¸t TriÓnN«ng Th«n MiÒn Nói) b¾t ®Çu triÓn khai b»ng viÖc thönghiÖm çc h−íng tiÕp cËn vµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng ëmét vµi ®iÓm “mÉu”. Qua mét thêi gian, nÕu nh− h−íng tiÕpcËn ®ã cã kÕt qu¶ tèt th× viÖc t×m ra çch më réng ra nh÷ng®iÓm míi kh¸c mét çch bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ lµviÖc lµm cÇn thiÕt.

144

Sù ph¸t triÓn ban ®Çu cña h−íng tiÕp cËn khuyÕnn«ng trong ch−¬ng tr×nh MPDP

Trong hai n¨m ®Çu 1991-1993

• Mét ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng míi (Dùa trªn PRA) ®−îc thönghiÖm ë mét sè th«n ®iÓm trong vïng cao, xa x«i hÎo l¸nhcña çc ®ång bµo d©n téc Ýt ng−êi.

• PRA ®−îc xem nh− lµ b−íc khëi ®Çu cho çc ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng (nh−ng çc c«ng cô cßn nghÌo nµn vÒ néi dungvµ phÇn lín ®−îc trùc tiÕp tiÕn hµnh bëi çn bé cña tØnh).

• TiÕp sau PRA lµ çc ho¹t ®éng ®µo t¹o vµ cung cÊp çc hç trîvÒ vËt t− s¶n xuÊt chñ yÕu cho viÖc trång c©y l©m nghiÖp vµc©y ¨n qu¶.

• Ch−a cã c«ng t¸c theo dâi ®¸nh gi¸ vµ t− liÖu ho¸ çc ho¹t®éng tõ PRA.

• Giai ®o¹n nµy, dù ¸n míi tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng trong ph¹mvi 4 th«n b¶n n»m trong 2 x·.

Giai ®o¹n tõ 1994-1996

• Dù ¸n ®· ®−îc æn ®Þnh vÒ c¶ hai mÆt ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnhvµ tæ chøc dù ¸n

• §Õn gi÷a n¨m 1996, çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®· ®−îc tiÕnhµnh ë 20 th«n ®iÓm míi n»m trong 6 x· míi.

• PRA vÉn ®−îc coi lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhê ®· ®−îc c¶i tiÕnvµ qu¸ tr×nh theo dâi qu¶n lý míi ®· ®−îc tæng kÕt t− liÖuho¸.

• Ho¹t ®éng cña dù ¸n ®· ®−îc më réng bao gåm: çc lo¹i c©ytrång ng¾n ngµy, ch¨n nu«i, x©y dùng m« h×nh vµ x©y dùngc¬ së h¹ tÇng qui m« nhá ë th«n b¶n.

• Tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh PRA dÇn dÇn ®· ®−îc phi tËp trungho¸ b»ng çch chuyÓn giao cho cÊp huyÖn vµ th«n b¶n tiÕnhµnh.

• Nhu cÇu vÒ khuyÕn n«ng t¨ng lªn trong çc th«n míi. Çcth«n cò ®· cã kh¶ n¨ng vµ nhiÖt t×nh trong viÖc hç trî çcth«n l©n cËn b»ng çc chuyÕn tham quan häc tËp lÉn nhaugi÷a th«n nµy vµ th«n kh¸c tõ ®ã h×nh thµnh nªn h×nh thøckhuyÕn n«ng lan réng.

145

Tr×nh tù c¸c b−íc tæ chøc khuyÕn n«ng th«n b¶n

TiÕn hµnh PRA vßng 1

↓X©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n

↓H×nh thµnh c¸c tæ chøc cña th«n b¶n

↓Tæ chøc ®µo t¹o vÒ qu¶n lý

↓Cho vay vèn vµ hç trî vËt t− s¶n xuÊt

↓TiÕn hµnh PRA vßng 2

S¬ kÕt ®¸nh gi¸ vµ t− liÖu ho¸

↓§iÒu chØnh vµ x©y dùng kÕ ho¹ch

146

Kh¸i niÖm vÒ khuyÕn n«ng lan réng

• Lan réng lµ h×nh thøc çc nhãm qu¶n lý th«n vµ çc th«n cò cãkinh nghiÖm hç trî cho çc th«n míi çc phÇn viÖc nh− TiÕnhµnh PRA, ®µo t¹o vÒ qu¶n lý vµ hç trî mét sè vËt t− SX.

• Dù ¸n b¾t ®Çu triÓn khai t¹i çc th«n ®iÓm ®· ®−îc lùa chän kül−ìng. Khi çc th«n ®iÓm ®· ph¸t triÓn kh¶ n¨ng ®ñ m¹nh chóngcã thÓ gióp ®ì vµ hç trî çc th«n l©n cËn.

• TÊt c¶ çc th«n më réng sÏ lµ thµnh viªn cña nhãm th«n b¶n (vÒmÆt tæ chøc, x©y dùng kÕ ho¹ch vµ theo dâi gi¸m s¸t). Nhãmqu¶n lý th«n b¶n cña th«n ®iÓm lµ mèi liªn hÖ chñ yÕu ®Ó nhËn sùgióp ®ì hç trî.

• B»ng çch nµy, x· cã thÓ sö dông tèt lùc l−îng çn bé cña m×nhdÓ x©y dùng mµng l−íi khuyÕn n«ng cña x· víi sù tham gia vµ cãtr¸ch nhiÖm cña ng−êi d©n.

147

Nhãm çc th«n b¶n

Trong mét x· cã nhiÒu th«n kh¸c nhau. Nh÷ng th«n nµy cã thÓ ®−îcph©n chia theo çc nhãm th«n dùa theo çc tiªu chuÈn sau:

• Cã cïng chung khu vùc vµ vÞ trÝ ®Þa lý

• Cã chung hÖ thèng giao th«ng

• Cïng trong vïng kinh tÕ

• Cïng nhãm d©n téc

• Cã mèi quan hÖ vµ sù hiÓu biÕt lÉn nhau

• §−îc chÝnh quyÒn x· vµ quÇn chóng trong th«n b¶n chÊp nhËn

Nh÷ng th«n ®iÓm

• Trong mçi nhãm th«n chän mét th«n lµm th«n ®iÓm

• Th«n ®iÓm nµy tiÕn hµnh ®Çy ®ñ çc b−íc cña PRA vµ nhËn sùgióp ®ì cña dù ¸n

• Çc th«n kh¸c trong nhãm cã thÓ tham quan häc tËp vµ nhËn sùhç trî cña th«n ®iÓm

• X©y dùng çc m« h×nh tr×nh diÔn vµ thµnh lËp tæ chøc qu¶n lýth«n t¹i th«n ®iÓm

• Tõ th«n ®iÓm, dÇn dÇn më réng çc ho¹t déng cña dù ¸n sang çcth«n kh¸c trong cïng nhãm th«n vµ sau cïng tiÕn hµnh PRA theoqui m« toµn x·.

148

Lùa chän çc th«n ®iÓm

• Dù ¸n b¾t ®Çu triÓn khai t¹i çc th«n ®iÓm ®· ®−îc lùa chän kül−ìng. Khi çc th«n ®iÓm ®· ph¸t triÓn kh¶ n¨ng ®ñ m¹nh chóngcã thÓ gióp ®ì vµ hç trî

• T×nh nguyÖn tham gia ch−¬ng tr×nh vµ ®−îc sù chÊp nhËn cñachÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng

• §¹i diÖn cho nhãm d©n téc hoÆc khu vùc kinh tÕ cña tØnh

• Kh«ng cã çc dù ¸n kh¸c cã cïng môc tiªu ho¹t déng trªn ®Þabµn cña x·

Th«n ®iÓm trong nhãm th«n cÇn ph¶i®¹t ®−îc çc yªu cÇu sau:

• Cã lùc l−îng l·nh ®¹o tèt mµ cã kh¶ n¨ng hç trî vµ chuyÓn giao kü thuËttíi çc th«n kh¸c

• §¹i diÖn vÒ mÆt ®Þa lý còng nh− nhãm d©n téc trong mçi nhãm th«n

• Cã hÖ thèng giao th«ng vµ ®iÒu kiÖn ®i l¹i dÔ dµng tíi çc th«n kh¸c

• Cã kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt vµ cÇn ph¶i cã hÖ thèng s¶n xuÊt mang tÝnh®iÓn h×nh

• Cã mong muèn vµ nhiÖt t×nh trong viÖc hç trî çc th«n kh¸c khi cÇn thiÕt

• Ph¶i cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong çc ho¹t ®éng cña m×nh, ®−îc sù nhÊttrÝ cña nh©n d©n trong th«n vµ chÊp nhËn cña chÝnh quyÒn x·

149

Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®èi víi çc th«n lan réng

• ViÖc lan réng ho¹t ®éng khuyÕn n«ng sang çc th«n kh¸c cÇn ®îi Ýt nhÊtsau mét n¨m (sau mét chu kú PRA ë çc th«n ®iÓm) ®Ó nhãm qu¶n lý th«n®iÓm cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh c«ng t¸c lan réng

• Nh÷ng m« h×nh cã hiÖu qu¶ trong th«n ®iÓm ®· b¾t ®Çu cã ¶nh h−ëng tíiçc hé vµ çc th«n kh¸c trong nhãm th«n

• Çc th«n míi trong nhãm th«n b¾t ®Çu thÊy sù cÇn thiÕt vµ mong muèntham gia vµo ho¹t ®éng dù ¸n

• Th«n ®iÓm b¾t ®Çu hç trî çc th«n míi nh»m gióp ®ì hä tù qu¶n çc ho¹t®éng trong th«n

• Kh«ng tæ chøc çc nhãm qu¶n lý th«n ë çc th«n lan réng. Th−êng th−êngtr−ëng th«n cña çc th«n nµy ®−îc coi lµ mét thµnh viªn tham gia vµo qu¶nlý dù ¸n cïng víi nhãm qu¶n lý th«n b¶n cña th«n ®iÓm

• Th«n ®iÓm cÇn cã kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ tù ®iÒu hµnh çc ho¹t ®éng cña dù¸n

• ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng x· cÇn chó ý ®éng viªn ®−îc mäi nguån lùc ®Ó hçtrî cho ho¹t ®éng dù ¸n ë trong th«n

• Nhãm qu¶n lý th«n cña çc th«n cò cÇn s½n sµng hç trî vµ chia sÎ kinhnghiÖm ®èi víi çc th«n lan réng Ýt nhÊt trong thêi gian mét n¨m

150

VÝ dô vÒ khuyÕn n«ng l©m lan réng t¹i x· Th−îng L©m, huyÖn Na Hang, TuyªnQuang

(Toµn x· cã 11 th«n ®−îc chia lµm 4 nhãm th«n)

151

Çc b−íc tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng lan réng

B−íc 1:

• Ph©n chia çc nhãm th«n trong x· theo çc tiªu chuÈn ®Ò ra

• Kh«ng h¹n chÕ sè l−îng th«n trong mçi nhãm th«n

• Cã thÓ cã tõ 4-8 nhãm th«n trong mçi x·

B−íc 2:

• Lùa chän th«n ®iÓm trong mçi nhãm th«n theo çc tiªu chuÈn ®Ó chän lùath«n ®iÓm

B−íc 3:

• TiÕn hµnh ®Çy ®ñ çc b−íc PRA ë th«n ®iÓm

• X©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n ®Õn n¨m 2000

• ThiÕt lËp hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý dù ¸n (Nhãm qu¶n lý th«n, çc nhãm sëthÝch... )

B−íc 4:

• Tæ chøc çc líp ®µo t¹o huÊn luyÖn ®Ó chuyÓn giao kiÕn thøc, kü thuËt choçc nhãm qu¶n lý th«n vµ n«ng d©n

• X©y dùng çc m« h×nh tr×nh diÔn vÒ çc tiÕn bé kü thuËt vµ ph¸t triÓn kinhtÕ hé gia ®×nh

• Cung cÊp vèn tÝn dông cho n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt

B−íc 5:

• S¬ kÕt vµ cñng cè n¨ng lùc cña çc nhãm khuyÕn n«ng

• X¸c ®Þnh çc kÕt qu¶ vµ ¶nh h−ëng cña dù ¸n còng nh− çc nhu cÇu cña çcth«n kh¸c trong nhãm th«n mong muèn tham gia dù ¸n nh−:

- Kinh nghiÖm, kü n¨ng tæ chøc qu¶n lý còng nh− n¨ng lùc trong viÖcchuyÓn giao kinh nghiÖm cña nhãm qu¶n lý th«n ®iÓm ®· ®¹t yªu cÇuch−a?

- Çc m« h×nh ®· ®ñ søc thuyÕt phôc ch−a?

- Çc tæ chøc nhãm cã ®ñ søc m¹nh vµ thèng nhÊt ch−a?

- Çc th«n l©n cËn cã tù nguyÖn tham gia hay kh«ng?

152

B−íc 6: Lan réng ra çc th«n kh¸c trong cïng nhãm th«n

• LËp b¸o ço göi çc cÊp chÝnh quyÒn x·, huyÖn. X©y dùng qui −íc vÒ viÖccïng chia sÎ nguån lùc (Bao gåm: C©y gièng, ®µo t¹o, vèn tÝn dông tiÕtkiÖm...) gi÷a 2 th«n trong qu¸ tr×nh khuyÕn n«ng lan réng. ChuyÓn giaokiÕn thøc vÒ môc tiªu cña dù ¸n vµ vÒ tæ chøc cho çc th«n míi

• TiÕn hµnh PRA ë th«n míi (do nhãm qu¶n lý th«n cña th«n ®iÓm tiÕn hµnh)

• X©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt míi cña th«n

• Dùa vµo tr−ëng th«n ®Ó theo dâi vµ gióp ®ì th«n míi trong viÖc ®éng viªnnguån lùc s½n cã cña ®Þa ph−¬ng vµ sù hç trî cña dù ¸n hay çc tæ chøckh¸c.

• S¬ kÕt vµ ®iÒu chØnh sù hç trî ®Ó tõ ®ã rót ra bµi häc kinh nghiÖm. TiÕp tôchç trî gióp ®ì çc th«n kh¸c trong nhãm th«n.

Mét sè h×nh thøc gióp ®ì cña nhãm qu¶n lý th«n ®iÓmcho çc th«n míi (n¨m ®Çu tiªn)

• Gióp ®ì trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng mét çch cô thÓ vµ chitiÕt.

• Gióp ®ì vÒ mÆt tæ chøc:

* Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña tr−ëng th«n

* H×nh thµnh çc nhãm së thÝch vµ ®Ò ra çc ho¹t ®éng

• Trî gióp mét sè ho¹t ®éng ®µo t¹o

• Trî gióp viÖc thµnh lËp hÖ thèng tÝn dông vµ tiÕt kiÖm

• Gi¶i thÝch çc qui chÕvÒ mäi ho¹t ®éng cña dù ¸n

• Gióp ®ì trong viÖc theo dâi gi¸m s¸t vµ viÕt b¸o ço

• Gióp viÖc tæ chøc s¬ kÕt hµng n¨m vµ thùc hiÖn x©y dùng kÕ ho¹ch vßng 2.

153

So s¸nh gi÷a çch lµm PRA vßng 1vµ lµm PRA lan réng

PRA vßng 1 (®Çy ®ñ çc b−íc) PRA lan réng

• CÇn lµm trong 4-5 ngµy

• Chi phÝ cao (4-5 triÖu dång cho mçi th«n)

• CÇn nhiÒu sù gióp ®ì vÒ mÆt thêi gian vµnguån lùc cña çc çn bé tØnh, huyÖn.

• L·nh ®¹o lµm PRA vµ x©y dùng kÕ ho¹chdo çc çn bé khuyÕn n«ng ®¶m nhËn

• MÊt 3-5 ngµy ®Ó tiÕn hµnh

• Gi¶m ®−îc chi phÝ (1 triÖu ®ång cho métth«n nhê cã sù ®ãng gãp cña n«ng d©n)

• Çn bé th«n chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh tiÕnhµnh ho¹t ®éng (çn bé cña huyÖn chØtheo dâi vµ hç trî khi cÇn thiÕt)

• Gi¶m bít sù t¸c ®éng vµ hç trî tõ bªnngoµi.

• Më réng çc ý kiÕn ®ãng gãp th¶o luËn

• Nhanh chãng triÓn khai ®−îc çc ho¹t®éng cña dù ¸n

• Thµnh lËp çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng dÔ dµngh¬n

154

Tæng kÕt kinh nghiÖmvµ ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m sù thµnh c«ng

• Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng lan réng ®· ®−îc thö nghiÖm bëi Dù ¸n Ph¸tTriÓn N«ng Th«n MiÒn Nói ë tØnh Tuyªn Quang tõ n¨m 1995 víi sù ñng hétÝch cùc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ë th«n b¶n vµ x·.

• Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng lan réng lµ çch dÔ dµng më réng çc ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng vµ çc ho¹t ®éng cña dù ¸n tíi tÊt c¶ çc th«n trong mét thêigian ng¾n nhÊt v× nã tËp trung vµo viÖc x©y dùng çc m« h×nh tr×nh diÔn.

• Ph−¬ng ph¸p lµ phï hîp v× t¹o ra sù tËn dông tèi ®a nguån lùc t¹i chç vµkh¶ n¨ng cña th«n ®Ó më réng kÕt qu¶ ra çc th«n kh¸c vµ çc hé n«ng d©nkh¸c trªn c¬ së tù nguyÖn, bÒn v÷ng vµ çch lµm ®¬n gi¶n.

• Th«ng qua çch tiÕn hµnh nµy, mµng l−íi khuyÕn n«ng réng r·i cña x· tõngb−íc ®−îc x©y dùng, ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ®· cã kü n¨ng tèt th× hä cã kh¶n¨ng ®¶m ®−¬ng tr¸ch nhiÖm cung cÊp sù hç trî gióp ®ì cho ng−êi n«ngd©n kh¸c kÓ c¶ khi dù ¸n ®· kÕt thóc.

• Chi phÝ vµ thêi gian cña PRA lan réng (tõ th«n nµy sang th«n kh¸c) ®−îcgi¶m xuèng so víi PRA ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ cña PRA còng cao h¬n bëi v×nã ®−îc tiÕn hµnh bëi chÝnh ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng

• MÆc dï vËy, cÇn ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ cã nh÷ng sù hç trîh÷u hiÖu cho çc nhãm qu¶n lý th«n. §µo t¹o huÊn luyÖn lµ kh©u then chèt®Ó b¶o ®¶m thµnh c«ng. KhuyÕn n«ng lan réng còng cÇn cã sù hç trî toµndiÖn cña cÊp chÝnh quyÒn x· ®Ó b¶o ®¶m cho sù thµnh c«ng.

• Mét sè x· vµ th«n s½n sµng cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh khuyÕn n«ng lan réngnhanh vµ dÔ dµng h¬n çc th«n kh¸c. ThËm chÝ cã n¬i cã kh¶ n¨ng tiÕnhµnh rÊt nhanh. Do vËy yªu cÇu vÒ møc ®é gióp ®ì tõ bªn ngoµi còng kh¸cnhau tuú tõng ®Þa ph−¬ng.

• HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý cÇn ph¶i ®−îc x©y dùng ®ñ m¹nh nh−ng còngkh«ng nªn qu¸ cång kÒnh, phøc t¹p.

• Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng lan réng thùc hiÖn ë vïng cao cã nhiÒu khãkh¨n h¬n v× çc th«n b¶n ë xa nhau h¬n.

• §©y lµ mét ph−¬ng ph¸p míi trong ®ã mang tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµlinh ho¹t. Tuy nhiªn cÇn thiÕt ph¶i t− liÖu ho¸, s¬ kÕt, tæng kÕt ®Ó rót ra bµihäc kinh nghiÖm ®Ó lµm cho ph−¬ng ph¸p nµy ngµy cµng mang l¹i hiÖu qu¶cao h¬n.

155



ph¸t triÓn PH−¬NG PH¸P

KHuYÕN N¤NG KHUYÕN L¢M

156

PH−¬NG PH¸P §¸NH GI¸ N¤NG TH¤N

Cã Sù THAM GIA CñA NG−êi D¢N (PRA)

Vµ VIÖC ¸P DôNG T¹I VIÖT NAM

Ph¹m Nguyªn Kh«i - Helvetas Vietnam

Lêi giíi thiÖuPh−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia cña ng−êi d©n (PRA), ®· ®−îc ¸p dông tõnh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 t¹i nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn, cho viÖc x©y dùng çc kÕho¹ch ph¸t triÓn trªn c¬ së x¸c ®Þnh çc nhu cÇu cña çc céng ®ång.

Cuèi n¨m 1991, ph−¬ng ph¸p nµy ®· ®−îc Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c Ph¸t triÓn L©m nghiÖp ViÖtNam - Thôy §iÓn ®−a vµo thö nghiÖm, ®iÒu chØnh vµ ¸p dông ë n¨m tØnh: VÜnh Phó, Yªn B¸i,Lµo Cai, Tuyªn Quang vµ Hµ Giang. HiÖn nay ph−¬ng ph¸p PRA ®· ®−îc ¸p dông trongnhiÒu ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n/thµnh thÞ, víi nhiÒu chñ ®Ò kh¸c nhau ë çc®iÒu kiÖn kh¸c nhau vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ x· héi.

Víi kinh nghiÖm thùc tÕ cña 5 n¨m ho¹t ®éng trong ch−¬ng tr×nh SIDA vµ 2 n¨m lµm viÖc t¹itæ chøc Heveltas - HiÖp héi cña Thôy Sü cho hîp t¸c quèc tÕ, cïng víi çc ®ång nghiÖp vµng−êi d©n, b¶n th©n ®· tham gia vµo viÖc vËn dông c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p PRA trªn nhiÒu ®Þabµn cña çc tØnh vïng SIDA, tØnh Cao B»ng, tØnh Qu¶ng Nam vµ §µ N½ng. Trong khu«n khæb¸o ço nµy t«i xin nªu mét sè néi dung c¬ b¶n vÒ nguyªn t¾c cña ph−¬ng ph¸p PRA vµnh÷ng ®iÒu b¶n th©n quan s¸t, häc tËp ®−îc th«ng qua ho¹t ®éng hiÖn tr−êng.

Ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia

HiÖn nay trªn thÕ giíi cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau ®Ó chØ çc ph−¬ng ph¸p cã sù tham gianh−: §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n (RRA), §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia cña ng−êi d©n(PRA), Häc tËp cã sù tham gia (PLM ), Tham gia ph¸t triÓn kü thuËt c«ng nghÖ (PTD) vµTham gia häc tËp vµ hµnh ®éng (PLA)... Môc tiªu chung cña çc ph−¬ng ph¸p nµy lµ thu hót,t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tham gia cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vµ çc ®èi t−îng cã liªn quan vµo çcho¹t ®éng ph¸t triÓn, trong suèt qu¸ tr×nh tõ khëi ®Çu tíi khi kÕt thóc.

T¹i ViÖt Nam trong çch m¹ng d©n chñ nh©n d©n §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· ¸p dông ph−¬ngs¸ch Ba cïng (Cïng ¨n, Cïng ë, Cïng lµm). HiÖn nay trong c«ng cuéc ®æi míi Nhµ n−íc,Quèc héi lu«n nhÊn m¹nh ph−¬ng ch©m (D©n biÕt, D©n bµn, D©n lµm, D©n kiÓm tra). DovËy PRA kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt cho ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia vµ PRA nªn ®−îc hiÓu lµmét qu¸ tr×nh chø kh«ng ph¶i lµ mét sù kiÖn.

Nguyªn t¾c cña ph−¬ng ph¸p PRA

Ph−¬ng ph¸p PRA kh¸c víi RRA lµ nã chuyÓn tõ viÖc khai th¸c, thu thËp, ph©n tÝch çc th«ngtin do ng−êi ngoµi khëi x−íng, chñ tr×, sang viÖc trao quyÒn, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng cho ng−êid©n ®Þa ph−¬ng lµm c«ng viÖc ®ã. Ng−êi ngoµi chØ ®ãng vai trß lµ ng−êi lµm nhiÖm vô t¹o®iÒu kiÖn thuËn lîi (Lµm xóc t¸c) cho ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng lµ ng−êi khëi x−íng vµ chñ tr×viÖc ®¸nh gi¸ çc ®iÒu kiÖn cña hä ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng. Nªn ngoµi çc nguyªn

157

t¾c cña RRA, PRA cßn cã thªm çc nguyªn t¾c (Chamber, R, 1997) mµ ng−êi ngoµi/ ng−êixóc t¸c cÇn ph¶i lµm nh− sau:

• Trao que (bót hoÆc phÊn): Lµm xóc t¸c cho qu¸ tr×nh ®iÒu tra, ph©n tÝch, tr×nh bµy vµhäc tËp lÉn nhau cña néi bé ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng, ®Ó hä tù t¹o ra vµ lµm chñ çc kÕt qu¶.§iÒu nµy ®ßi hái sù tù tin r»ng "hä cã thÓ lµm ®−îc", ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng cã kh¶ n¨nglµm b¶n ®å, sa bµn, xÕp h¹ng, cho ®iÓm, lËp çc biÓu ®å, ph©n tÝch, lËp kÕ ho¹ch vµ hµnh®éng. Ng−êi ngoµi chØ lµm nhiÖm vô xóc t¸c gîi ý çc b−íc cña c«ng viÖc tr×nh bÇy, ph©ntÝch sau ®ã hä lïi “vÒ phÝa sau vµ im lÆng”.

• Tù giíi h¹n sù hiÓu biÕt cña b¶n th©n. Ng−êi lµm xóc t¸c ph¶i liªn tôc biÕt giíi h¹n çchµnh vi cña b¶n th©n bao gåm: ViÖc chÊp nhËn vµ ®i theo çi sai nh− lµ mét c¬ héi ®Ó häctËp, kh«ng sî sai, lu«n k×m h·m çc hµnh vi bét ph¸t bÊt lîi.

• Ç nh©n chÞu tr¸ch nhiÖm: Ng−êi lµm PRA cÇn h−íng tíi chÞu tr¸ch nhiÖm ç nh©n vÒçi g× ®· xÈy ra h¬n lµ cËy, dùa vµo quyÒn lùc cña çc qui t¾c kh¾t khe hoÆc cña s¸ch vë(Peter, 1989)

• Chia sÎ: Chia sÎ çc th«ng tin, çc ý t−ëng gi÷a ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng víi nhau, gi÷a hävíi ng−êi lµm xóc t¸c vµ gi÷a çc xóc t¸c viªn víi nhau.

Nh÷ng nguyªn t¾c trªn cña PRA chñ yÕu lµ yªu cÇu vÒ b¶n th©n ng−êi lµm xóc t¸c, ®Ó cã thÓlµm viÖc víi th¸i ®é - hµnh vi vµ sù tù nhËn biÕt ®óng ®¾n. Mäi cè g¾ng cña PRA lµ lµm thÕnµo dÓ ng−êi ngoµi cã thÓ hßa ®ång vµ t¸c ®éng qua l¹i víi ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng. Trªn thùctÕ ph−¬ng ph¸p PRA dùa vµo 3 nÒn t¶ng c¬ b¶n lµ: Hµnh vi - Th¸i ®é; Ph−¬ng ph¸p; Sù chiasÎ (xem h×nh 1)

H×nh 1: Ba nÒn t¶ng cña PRA (Chamber, R. 1997)

Ba nÒn t¶ng c¬ b¶n trªn cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, ®ãng vai trß quan träng nh− nhau,kh«ng thÓ chØ coi träng ph−¬ng ph¸p mµ kh«ng cÇn th¸i ®é vµ sù chia sÎ vµ ng−îc l¹i.

Ph−¬ng ph¸p PRA ®−îc ®øng v÷ng trªn mét môc tiªu chung lµ qu¸ tr×nh häc tËp lÉn nhau,nªn khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p PRA, kiÕn thøc cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ®−îc x¸c ®Þnh lµxuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó nh÷ng ng−êi ngoµi (nhµ kÕ ho¹ch, nhµ qu¶n lý/ hµnh chÝnh) häc tËp ng−êid©n ®Þa ph−¬ng, th«ng qua viÖc sö dông çc ph−¬ng ph¸p phï hîp, ®· ®−îc ®Þa ph−¬ng hãa.

Hµnh vi

th¸i ®é

Ph−¬ng ph¸p Chia sÎ

158

NhiÖm vô chÝnh cña ng−êi ngoµi lµ häc tËp, gîi më, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh(Lµm xóc t¸c) cho ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng cã c¸c kh¶ n¨ng: ®iÒu tra; chia sÎ, trao ®æi kiÕn thøcvíi ng−êi ngoµi, ph©n tÝch, tr×nh bÇy, lËp kÕ ho¹ch vµ lµ ng−êi chñ thËt sù cña kÕ ho¹ch ®ã.ChÝnh bëi vËy nªn ph−¬ng ph¸p nµy ®· khÝch lÖ nh÷ng ng−êi kh«ng biÕt ch÷ trong céng ®ång(®a sè ng−êi nghÌo, ng−êi thiÖt thßi) cã thÓ tiÕn hµnh ph©n tÝch vµ hµnh ®éng, nh− ng−êiHm«ng, ng−êi Dao ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c).

159

Chi tiÕt cña nguyªn t¾c PRA: (xem h×nh 2)

• Trao gËy, bót / phÊn

• “Hä cã thÓ lµm ®−îc”

• “Lu«n ph¸n xÐt vÒ b¶n th©n”

• Ngåi xuèng l¾ng nghe, kÝnh nh−êng

• Kh«ng häc

• Th− gi·n

• ChÊp nhËn sai sãt

• Lµm xóc t¸c

• Kh«ng thóc dôc

• Lu«n hái hä

• T¹o sù vui nhén

• G©y thiÖn c¶m víi mäi ng−êi

"Ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng"

• LËp sa bµn

• Pháng vÊn

• LËp b¶n ®å

• Cho ®iÓm

• XÕp h¹ng

• LËp biÓu ®å

• Ph©n tÝch

• Tr×nh bÇy

• Quan s¸t

• Thèng kª

• So s¸nh

• §Õm

• ¦íc l−îng

• KÕ ho¹ch

• Thùc hiÖn

• Gi¸m s¸t

• §¸nh gi¸

• Hä chia sÎ, Ph©n tÝch çc kiÕn thøccña ®Þa ph−¬ng víi nhau vµ víichóng ta

• TÊt c¶ cïng chia sÎ çc kinhnghiÖm cuéc sèng vµ chia sÎ ®å ¨nthøc uèng

• Çc tæ chøc (phi chÝnh phñ, ChÝnhphñ, çc tr−êng), çc gi¸o viªn chiasÎ çc c¬ së vµ kinh nghiÖm ®µo t¹o

• Sù hîp t¸c

H×nh 2. Chi tiÕt 3 nÒn t¶ng cña PRA (theo Chambers, 1997)

Hµnh vi

th¸i ®é

Ph−¬ng ph¸p Chia sÎ

160

Chi tiÕt vÒ kÕt qu¶ ®Çu ra cña PRA ë ViÖt Nam

H×nh d−íi ®©y nªu kÕt qu¶ cña PRA, çc kÕt qu¶ nµy ®−îc nhiÒu tæ chøc ¸p dông t¹i ViÖtNam (xem h×nh 3)

H×nh 3. §Çu ra cña PRA ë ViÖt Nam

PRA

KÕ ho¹ch ph¸ttriÓn th«n/b¶n

Çc tæ chøc céng®ång/çc mèi quan

hÖ míi

Ph¸t triÓn c«ngnghÖ cã sù tham gia

cña ng−êi d©n

Nhãm VMG,Nhãm së thÝch,N«ng d©n IPM

Líp hächiÖn tr−êng/thö nghiÖm

§Çu ra

161

Mét sè thÝ dô minh ho¹ viÖc¸p dông ph−¬ng ph¸p PRA t¹i viÖt nam

LÜnh vùc Ch−¬ng tr×nh/ Dù ¸n Môc ®Ých/Ph¹m vi øng dông

*Ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói/ SIDA

(Lµo Cai, Yªn B¸i, Phó Thä,Tuyªn Quang, Hµ Giang)

KÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n/b¶n (c©y trångn«ng, l©m liÖp, ch¨n nu«i, tÝn dông, KÕho¹ch sö dông ®Êt cÊp hé, cÊp céng®ång)

PRA vßng 2/ vßng 3 ( X©y dùng kÕho¹ch hµng n¨m)

PRA chuyªn ®Ò (Rõng phßng hé, ch¨nnu«i thó y, thÞ tr−êng tiªu thô s¶nphÈm)

*Ch−¬ng tr×nh PAM(Hµ Giang,B¾c C¹n, Cao B»ng, L¹ng s¬n,Hµ b¾c)

KÕ ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp cÊp hé,cÊp céng ®ång (Lùa chän loµi c©y, t¹oc©y, ®µo t¹o kü thuËt)

*FAO/BØ Qu¶ng Ninh

*Ch−¬ng tr×nh rõng phßng héS«ng §µ/GTZ (Lai ch©u, S¬nla)

*CARE quèc tÕ (Hµ B¾c, S¬nLa)

X©y dùng kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng phßnghé

Ph¸t triÓn n«ng, l©m nghiÖp céng ®ång

X©y dùng kÕ ho¹ch sö dông ®Êt

*Helvetas Hç trî LNXH§HLN Xu©n Mai, Hç trî s¶nxuÊt NLN Cao B»ng

§µo t¹o l©m nghiÖp x· héi / khuyÕn l©m

KÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n/ b¶n (C©ytrång n«ng l©m nghiÖp, ch¨n nu«i, thóy, thñy lîi nhá, n−íc s¹ch, IPM, TÝndông )

L©m nghiÖp/V−ên hé /Södông ®Êt

*L¸ng giÒng thÕ giíi

*CISED/B¾c Th¸i

Ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cÊp x·

§µo t¹o, x©y dùng m¹ng l−íi khuyÕnn«ng l©m, lµng tù qu¶n.

Gi¸o dôc *Ph¸t triÓn gi¸o dôc c¬ së cho®ång bµo d©n téc miÒn nóiTiªn Yªn/QuÜ nhi ®ång Anh

X¸c ®Þnh vµ nhu cÇu ®µo t¹o, ph¸t triÓnnguån nh©n lùc.

TËp huÊn vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tËp huÊn

Y tÕ *Ch−¬ng tr×nh søc kháe céng®ång Qu¶ng TrÞ/ Ch÷ thËp ®á/Hµ Lan

X¸c ®Þnh nguyªn nh©n nghÌo ®ãi vµmèi quan hÖ gi÷a nghÌo ®ãi víi søckháe

162

*Ch−¬ng tr×nh søc kháe LongAn, Th¸i B×nh / Ch÷ thËp ®á§an M¹ch

X©y dùng m¹ng l−íi y tÕ céng ®ång

B¶o vÖ søc khoÎ th«ng qua c¶i thiÖn®iÒu kiÖn sèng vµ m«i tr−êng

Thñy Lîi * Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ngth«n Qu¶ng trÞ / PhÇn Lan

* Oxfam Anh

Thñy lîi vµ qu¶n lý nguån n−íc (Thñylîi nhá, ®ª ng¨n mÆn...)

Sù ®ãng gãp cña céng ®ång trong x©ydùng vµ qu¶n lý sö dông çc c«ng trinh.

C¬ së h¹ tÇngn«ng th«n

* Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ngth«n QN-§N/ UNCDF

X©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¬ së h¹tÇng cña ®Þa ph−¬ng (X¸c ®Þnh dù ¸n,ph©n tÝch kh¶ thi, thùc thi vµ gi¸m s¸t®¸nh gi¸ dù ¸n)

Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù thµnh c«ngcña viÖc ¸p dông PRA t¹i ViÖt Nam

MÆc dï ph−¬ng ph¸p PRA cã xuÊt xø tõ n−íc ngoµi, song qua qu¸ tr×nh vËn dông s¸ng t¹o ëViÖt Nam nã ®· ®−îc ®iÒu chØnh phï hîp víi çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ta trong viÖcx©y dùng çc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång ë n«ng th«n / thµnh thÞ cã sù tham gia cña ng−êid©n ®Þa ph−¬ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã rÊt nhiÒu çc kinh nghiÖm thùc tÕ ®−îc ®ócrót bëi çc nhµ kü thuËt, çc çn bé hiÖn tr−êng (bao gåm c¶ ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng) thuéc çcngµnh nghÒ vµ ë çc vïng kh¸c nhau trong c¶ n−íc. Dùa trªn çc kinh nghiÖm thùc tÕ cñalÜnh vùc nµy, cho thÊy cßn cã mét sè h¹n chÕ cÇn ph¶i kh¾c phôc, còng nh− mét sè ®iÒu kiÖntiªn quyÕt cÇn thiÕt cho sù thµnh c«ng cña viÖc ¸p dông çch tiÕp cËn, ph−¬ng ph¸p PRA t¹iViÖt Nam trong t−¬ng lai, ®ã lµ:

§µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc

§µo t¹o víi chÊt l−îng tèt lµ mét trong çc yÕu tè cho sù thµnh c«ng cña viÖc sö dông PRA.Nhu cÇu ®µo t¹o ph¶i thùc tÕ vµ dùa vµo çc kinh nghiÖm trùc tiÕp, cô thÓ, bëi v× kh«ng thÓ®µo t¹o çc kü n¨ng PRA chØ b»ng lý thuyÕt trªn líp häc. Nã ®ßi hái sù thay ®æi vÒ hµnh vi,th¸i ®é, nhËn thøc vµ kinh nghiÖm thùc tÕ. NhÊt lµ khi ph−¬ng ph¸p míi ®−îc giíi thiÖu vµøng dông th× viÖc ®µo t¹o c¬ b¶n vÒ çc kü n¨ng, kü x¶o vµ quü thêi gian lµ v« cïng cÇn thiÕtcho tÊt c¶ çc thµnh viªn tham gia ®Ó hä lµm quen víi çc ph−¬ng ph¸p vµ tù ®iÒu chØnh l¹içc hµnh vi, th¸i ®é phong çch lµm viÖc cho phï hîp. NÕu kh«ng chó ý ®µo t¹o cÈn thËn,chu ®¸o cho ng−êi h−íng dÉn vµ çc çn bé, nh©n viªn hiÖn tr−êng, th× nh÷ng ng−êi n«ng d©nkhi lµm viÖc víi hä sÏ kh«ng chÊp nhËn, hoÆc kh«ng hiÓu biÕt vÒ çch tiÕp cËn, ph−¬ng ph¸pPRA. §iÒu nµy sÏ lµm gi¶m sù tham gia cña d©n vÒ c¶ sè, chÊt l−îng vµ kÕt qu¶ cña PRA,cña çc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn sÏ kh«ng tèt, nghÌo nµn. X©y dùng n¨ng lùc cña çc c¬ quan lµmc«ng t¸c ®µo t¹o ®ang lµ mét nhu cÇu ®−îc −u tiªn hiÖn nay. Víi sù hç trî cña chÝnh phñThôy Sü, Ch−¬ng tr×nh l©m nghiÖp x· héi bao gåm tr−êng ®¹i häc L©m nghiÖp Xu©n Maicïng bèn khoa L©m nghiÖp cña çc tr−êng ®¹i häc kh¸c trong c¶ n−íc, ®· ®−a PRA vµoch−¬ng tr×nh gi¶ng dËy cña çc kho¸ häc ng¾n vµ dµi h¹n. Trong t−¬ng lai nh÷ng sinh viªnnµy sÏ lµ lùc l−îng nßng cèt trong khuyÕn l©m ViÖt Nam vÒ ph−¬ng ph¸p PRA.

163

PRA lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi

Mét sè çn bé, nh©n viªn vµ mét sè tæ chøc cßn quan niÖm r»ng chØ cÇn ®¸nh gi¸ cã sù thamgia cña ng−êi d©n (PRA) mét lÇn ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång khi b¾t ®Çu dù¸n, ch−¬ng tr×nh lµ ®ñ. Song trong thùc tÕ th× nh÷ng ®iÒu g× x¶y ra sau khi b¶n kÕ ho¹ch ban®Çu ®−îc x©y dùng còng ®ãng vai trß quan träng kh«ng kÐm g× çc vÊn ®Ò ®· nªu ra. VÝ dôdo sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña ®Þa ph−¬ng, nhµ n−íc vÒ nhËn thøc cña d©n, vÒ vÊn ®Ò tiªu thôs¶n phÈm hoÆc vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn... dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ nhu cÇu cña ng−êi d©n cho ph¸ttriÓn. Do vËy PRA chØ lµ mét b−íc cña c¶ chu tr×nh cña çc ho¹t ®éng. Sù theo dâi cã hiÖuqu¶ c«ng t¸c ®µo t¹o cÇn ph¶i ®−îc s¾p xÕp vµ hç trî kÞp thêi, tho¶ ®¸ng bëi çc ®¬n vÞ tæchøc h÷u quan. Ngoµi ra theo kinh nghiÖm cña mét sè dù ¸n ®· sö dông PRA nhiÒu n¨m liªntôc, cho thÊy çc kü n¨ng x©y dùng kÕ ho¹ch tèt h¬n vµ chÊt l−îng b¶n kÕ ho¹ch ®¹t cao h¬nkhi tiÕn hµnh PRA vßng 2, bëi t¹i vßng nµy PRA ®−îc sö dông cho viÖc ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ kÕtqu¶ vßng 1, ®ång thêi x©y dùng kÕ ho¹ch cho vßng 2. PRA chØ cã hiÖu qu¶ khi x¸c ®Þnh nã lµmét qu¸ tr×nh häc tËp liªn tôc theo thêi gian vµ kh«ng gian.

Sù theo dâi hç trî trùc tiÕp cho PRA lµ cÇn thiÕt

Ph−¬ng ph¸p PRA ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh phï hîp víi tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña çc çn bé,nh©n viªn vµ ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trong ph¹m trï kh¶ n¨ng sö dông çc nguån lùc ®Ó häthùc hiÖn çc kÕ ho¹ch ®Ò ra. VÝ dô kh«ng nªn tiÕn hµnh PRA víi lÜnh vùc réng qu¸ (baogåm nhiÒu chñ ®Ò kh¸c nhau nh−: trång trät, l©m nghiÖp, ch¨n nu«i, thuû lîi...) khi dù ¸n, tæchøc kh«ng thÓ theo dâi vµ hç trî tiÕp theo, bëi nã v−ît qu¸ khu«n khæ, ph¹m vi hç trî cña dù¸n, tæ chøc. §iÒu nµy cã nghÜa lµ çc çn bé khuyÕn n«ng khuyÕn l©m vµ ng−êi d©n ®Þaph−¬ng cã thÓ chñ ®éng tiÕn hµnh PRA theo khu«n khæ dù ¸n hoÆc do çc nhu cÇu c«ng viÖcth−êng kú mµ kh«ng phô thuéc vµo sù hç trî cña ng−êi ngoµi. Do ®ã gãp phÇn vµo viÖc n©ngcao kh¶ n¨ng ¸p dông ph−¬ng ph¸p PRA mét çch bÒn v÷ng cña çc çn bé hiÖn tr−êng vµng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång khi mµ kh«ng cßn çc dù¸n tµi trî.

Sù linh ho¹t vµ tÝnh thÝch øng trong ¸p dông ph−¬ng ph¸p lµ cÇn thiÕt

Mét sè ng−êi quan niÖm PRA lµ mét çi g× ®Êy cè ®Þnh, khu«n khæ, cøng nh¾c, nªn khi ¸pdông nã th−êng m¸y mãc, kh«ng linh ho¹t. Trong çc tr−êng hîp nµy hä th−êng kh«ng quant©m tíi nh÷ng nhu cÇu thùc tÕ cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng, hoÆc kh«ng quan t©m tíi sù thamgia cña ng−êi d©n trong suèt qu¸ tr×nh. Trong sù ®a d¹ng vÒ çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ - v¨n ho¸x· héi cña c¶ n−íc, mét vÊn ®Ò rÊt quan träng lµ ph−¬ng ph¸p ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh ®Ó thÝchøng víi tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Þa ph−¬ng n¬i ¸p dông. Muèn vËy ph−¬ng ph¸p ph¶i ®−îcchÊp nhËn, ®−îc ®iÒu chØnh, bæ sung cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng bëi sù tham gia cña hä trongqu¸ tr×nh. Cã nh− vËy míi khuyÕn khÝch ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng lùa chän çc c«ng cô phï hîpvíi ®iÒu kiÖn cña hä, ®Ó hä x©y dùng çc kÕ ho¹ch thËt sù xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña chÝnh hächo çc môc tiªu ph¸t triÓn do hä ®Ò ra.

VÝ dô sö dông çc c«ng cô cã nhiÒu b¶ng biÓu viÕt trªn giÊy, trªn t−êng ë çc céng ®ång cã tûlÖ ng−êi biÕt ch÷ cao, th−êng lµ çc céng ®ång ë vïng trung du, ®ång b»ng. Trong khi ®ã çcc«ng cô trùc quan (b¶n ®å, sa bµn, biÓu ®å...) l¹i ®−îc ®¸nh gi¸ cao, cã hiÖu qu¶ h¬n t¹i çccéng ®ång cã tû lÖ ng−êi kh«ng biÕt ®äc, biÕt viÕt tiÕng phæ th«ng cao, th−êng lµ çc céng®ång d©n téc thiÓu sè ë vïng cao, vïng s©u, vïng xa.

164

Nªn sö dông PRA cho c¶ viÖc ph¸t triÓn çc tæ chøc ë ®Þa ph−¬ng

PRA kh«ng chØ lµ ph−¬ng ph¸p tèt cho viÖc lËp kÕ ho¹ch tõ d−íi lªn cã sù tham gia cña ng−êid©n, mµ cßn hç trî rÊt tÝch cùc, h÷u hiÖu cho viÖc thiÕt lËp, x©y dùng vµ cñng cè çc mèi quanhÖ, çc tæ chøc cã liªn quan, nhÊt lµ çc tæ chøc cña céng ®ång nh−: nhãm qu¶n lý dù ¸n th«nb¶n (VMG), nhãm khuyÕn n«ng l©m viªn, nhãm së thÝch, n«ng d©n nßng cèt (IPM, m« h×nh),nhãm tÝn chÊp... lµ çc tæ chøc tù nguyÖn ®−îc d©n chän bÇu, thay mÆt d©n qu¶n lý dù ¸n,qu¶n lý çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn céng ®ång. Do vËy viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch vµ ph¸t tiÓn tæchøc ph¶i lu«n lu«n ®i víi nhau trong c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña céng ®ång.

T¹o sù tham gia cña çc nhµ kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch vµo PRA

Ph−¬ng ph¸p PRA ®· ®−îc çc nhµ chuyªn m«n, çc çn bé hiÖn tr−êng biÕt ®Õn vµ ¸p dông.Tuy nhiªn PRA vÉn ch−a thu hót ®−îc sù quan t©m, chó ý cña çc nhµ kÕ ho¹ch vµ çc nhµx©y dùng chÝnh s¸ch. Sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc ta hiÖn nay ®· lµm cho kinh tÕ hégia ®×nh vµ kinh tÕ céng ®ång chuyÓn h−íng râ nÐt vµ ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinhtÕ n−íc nhµ vµ ®−a nÒn kinh tÕ tõ bao cÊp tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−ëng vµ ®a d¹ng. Tronghoµn c¶nh nh− vËy PRA ®ãng gãp phÇn c¶i tiÕn n¨ng lùc cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trong viÖclËp kÕ ho¹ch, qu¶n lý çc nguån lùc (nh©n lùc vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn) cña ®Þa ph−¬ng vµ tùhä t×m ra ®−îc çi g× thËt sù ®¸p øng víi nhu cÇu cña hä cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

ViÖc sö dông PRA ë çc c¬ quan, tæ chøc ®Þa ph−¬ng (chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng)

HiÖn nay PRA míi ®−îc sö dông chñ yÕu trong çc dù ¸n ph¸t triÓn do n−íc ngoµi tµi trî(ch−¬ng tr×nh chÝnh phñ, dù ¸n phi chÝnh phñ). Mét trong th¸ch thøc chÝnh trong t−¬ng lai lµt×m ra çc ph−¬ng çch sö dông PRA ®Ó c¶i tiÕn hÖ thèng lËp kÕ ho¹ch t¹i çc ®Þa ph−¬ng.KÕt qu¶ ban ®Çu cña PRA, vÝ dô nh− kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n ph¶i ®−îc çc c¬ quan, tæchøc (khuyÕn n«ng l©m, phô n÷, héi n«ng d©n, ng©n hµng cho ng−êi nghÌo...) cña çc ch−¬ngtr×nh, dù ¸n (327, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, dù ¸n nh©n ®¹o...) t«n träng vµ sö dông cho viÖc hç trî®ång bé cho ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n nªn cãmét nguån vèn linh ho¹t ®Ó hç trî cho çc ho¹t ®éng ®−îc ng−êi d©n ®Ò xuÊt sau khi hä tiÕnhµnh PRA, cã thÓ çc ho¹t ®éng nµy n»m ngoµi ý ®Þnh ban ®Çu cña çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n,song nã l¹i ®−îc d©n quan t©m vµ −u tiªn lµm ngay. §−îc nh− vËy sÏ ®¶m b¶o ch¾c ch¾n chosù thµnh c«ng cña dù ¸n vÒ mÆt l©u dµi.

LÞch tiÕn hµnh PRA

§Ó chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng sö dông cã hiÖu qu¶ PRA, lÞch tiÕn hµnh PRA cÇn ph¶i phï hîpvíi lÞch lËp kÕ ho¹ch cña ®Þa ph−¬ng. MÆc dï nhiÒu khi thêi gian vµ mïa vô cã ¶nh h−ëng rÊtlín ®Õn viÖc tiÕn hµnh còng nh− kÕt qu¶ cña PRA (vÝ dô nh− tr¸nh tiÕn hµnh PRA khi ng−êid©n qu¸ bËn rén trång cÊy hoÆc thu ho¹ch mïa mµng...) §iÒu nµy cã thÓ kh«ng phï hîp víilÞch tr×nh lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m cña tØnh còng nh− cña ®Þa ph−¬ng.

Bè trÝ nguån vèn linh ho¹t ®Ó hç trî sau PRA

Bëi çc kÕt qu¶ cña PRA th−êng xuÊt ph¸t tõ çc nhu cÇu ®a d¹ng cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng.Çc nhu cÇu Êy ®ßi hái sù hç trî rÊt kh¸c nhau tõ nhiÒu c¬ quan, tæ chøc thuéc nhiÒu lÜnh vùckh¸c nhaô. Do vËy cÇn thiÕt cã mét nguån vèn linh ho¹t ®Ó hç trî cho çc ho¹t ®éng cña kÕho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång. Mét trong trë ng¹i chÝnh hiÖn nay trong viÖc sö dông PRA cña

165

çc tæ chøc khuyÕn n«ng nhµ n−íc lµ th−êng rÊt cè ®Þnh vÒ néi dung kü thuËt vµ nguån ng©ns¸ch.

KÕt luËn

Trong qu¸ tr×nh ¸p dông ë ViÖt Nam, ph−¬ng ph¸p PRA ®· thÓ hiÖn rÊt râ nÐt çc −u ®iÓm bëiçc nguyªn t¾c vµ ph−¬ng ph¸p. Song ®Ó viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n trong c«ng t¸c khuyÕnn«ng, khuyÕn l©m cßn lµ mét qu¸ tr×nh vµ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, bëi lÏ ®©y kh«ng chØ lµvÊn ®Ò kü thuËt ®¬n thuÇn mµ cßn bao gåm c¶ vÊn ®Ò vÒ con ng−êi, vµ x· héi. Do vËy sù®ãng gãp ý kiÕn cña çc vÞ ®¹i biÓu trong héi th¶o lÇn nµy lµ rÊt quan träng trong viÖc thóc®Èy qu¸ tr×nh trªn. Trong khu«n khæ mét b¸o ço chuyªn ®Ò, hy väng çc néi dung ®Ò cËptrªn sÏ gãp phÇn nhá bÐ cho viÖc th¶o luËn cña çc thµnh viªn trong nhãm chuyªn ®Ò vÒph−¬ng ph¸p.

166

x¢Y DùNG KÕ HO¹CH PH¸T TRIÓN TH¤N B¶N,GI¸M S¸T Vµ §¸NH GI¸ Cã NG−êi D¢N THAM GIA

TRONG ÇC Dù ¸N PH¸T TRIÓN N¤NG TH¤N

(Kinh nghiÖm tõ ho¹t ®éng cñaCh−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói

ViÖt Nam - Thôy §iÓn)

Bïi §×nh To¸i

Tr−ëng bé phËn kü thuËt MRDP

NhËn thøc chungPh¸t triÓn n«ng th«n lµ ph¹m trï réng vµ v« cïng quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinhtÕ x· héi cña ®Êt n−íc ta vµ ®−îc Nhµ n−íc quan t©m ®Æc biÖt tõ tr−íc tíi nay. Tuy nhiªn,lµm thÕ nµo ®Ó huy ®éng ®−îc mét çch m¹nh mÏ hiÖu qu¶ mäi nguån lùc (cña c¶ ng−êi d©nvµ nhµ n−íc) vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n ®¹t hiÖu qu¶ cao ®ang thùc sù lµ mét vÊn ®ÒcÇn ®−îc nghiªn cøu, th¶o luËn vµ ®Ò xuÊt.

Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn (MRDP) lµ Ch−¬ng tr×nhHîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ chÝnh phñ Thôy §iÓn. Ch−¬ng tr×nh ®−îc tµitrî bëi Tæ chøc Hîp t¸c Ph¸t triÓn quèc tÕ (SIDA) cña ChÝnh phñ Thôy §iÓn, nh»m hç trîviÖc ph¸t triÓn n«ng th«n ë 5 tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam.

MRDP ®−îc x©y dùng trªn nh÷ng kinh nghiÖm vµ thµnh qu¶ cña sù hîp t¸c ph¸t triÓn l©u dµigiõa ViÖt Nam - Thôy §iÓn trong lÜnh vùc L©m nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n:

Tõ n¨m 1991, trong ho¹t ®éng cña Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c Ph¸t triÓn L©m nghiÖp (FCP) vµ tõn¨m 1996, Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói (MRDP) víi môc tiªu lµ t¹o®iÒu kiÖn gióp ®ì céng ®ång vµ çc hé n«ng d©n nghÌo, hé d©n téc ë n«ng th«n miÒn nói ®¹t®−îc nh÷ng kÕt qu¶ mµ hä mong muèn trong ho¹t ®éng Kinh tÕ - X· héi gãp phÇn xãa ®ãi,gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói, ®· ®−a vµo thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p cã ng−êid©n tham gia trong mäi ho¹t ®éng cña ch−¬ng tr×nh, trong qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch th«n,b¶n, ®Ó nh»m thùc hiÖn ý t−ëng cña ch−¬ng tr×nh lµ: Ng−êi d©n trong vïng thùc sù mongmuèn tham gia vµo mäi ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµ thËt sù nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ chÝnh sù ph¸ttriÓn cña hä.

Ph¸t triÓn ë ®©y ®−îc xem lµ mét qu¸ tr×nh mµ qua ®ã, ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng häc ®−îc çch®iÒu khiÓn cuéc sèng cña m×nh vµ cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cña riªng m×nh.

Qu¸ tr×nh häc hái, kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cña ng−êi ®Þa ph−¬ng sÏ ®−îcch−¬ng tr×nh vµ Nhµ n−íc hç trî tu©n theo nguyªn t¾c gi¶m dÇn cïng víi sù t¨ng dÇn kh¶n¨ng trªn cña ng−êi d©n:

Dùa vµo ý t−ëng trªn, ch−¬ng tr×nh lo¹i trõ hµnh vi “Ban ph¸t” vµ “Lµm thay” cho ng−êi d©nv× ban ph¸t vµ lµm thay lµ nh÷ng hµnh vi hoµn toµn tr¸i víi quan ®iÓm ph¸t triÓn cña ch−¬ngtr×nh.

167

Ph−¬ng thøc ho¹t ®éng ph¸t triÓn n«ng th«nKinh nghiÖm ®−îc ®óc rót tõ ho¹t ®éng cña Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c Ph¸t triÓn L©m nghiÖp vµCh−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam – Thôy §iÓn tõ n¨m 1991 ®Õn nay chothÊy qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ph¸t triÓn n«ng th«n ph¶i ®−îc th«ng qua 4 ph−¬ng thøc vµ thùc hiÖnnã mét çch tuÇn tù.

Ph−¬ng thøc x©y dùng mét c¬ cÊu vÒ yªu cÇu

C¬ cÊu yªu cÇu ®−îc x©y dùng trªn c¬ së qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n, b¶n vµ qu¸tr×nh nµy ph¶i ®−îc sù tham gia mét çch tÝch cùc vµ toµn diÖn cña ng−êi d©n, hay nãi métçch kh¸c ®ã lµ qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tõ ng−êi d©n (tr¸i víi ph−¬ng ph¸p x©y dùngkÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n tõ trªn xuèng) víi môc tiªu cña qu¸ tr×nh lµ ph¶n ¸nh ®−îc toµnbé yªu cÇu cña ng−êi d©n mét çch trung thùc lªn çc cÊp cao h¬n, ®Ó sù hç trî thiÕt thùc,hiÖu qu¶ h¬n cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th«n b¶n.

Ng−êi d©n ®−îc sù hç trî gióp ®ì cña çc çn bé nhµ n−íc (dù ¸n) thùc sù tham gia vµo viÖcx©y dùng mét c¬ cÊu yªu cÇu, th«ng qua lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n. §©y sÏ lµ ®iÒu kiÖnquan träng ®Ó thùc hiÖn khuyÕn n«ng theo ph−¬ng thøc tõ ng−êi d©n, hay khuyÕn n«ng theoyªu cÇu cña ng−êi d©n n«ng th«n.

Ph−¬ng thøc x©y dùng mét c¬ cÊu hç trî

Mét c¬ cÊu hç trî sÏ ®−îc x©y dùng sau khi ®· cã mét c¬ cÊu yªu cÇu ®−îc x©y dùng tõ ng−êid©n th«n b¶n. C¬ cÊu hç trî lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh trªn c¬ s¬ kÕt hîp gi÷ayªu cÇu cña ng−êi d©n vµ kh¶ n¨ng ph¹m vi hç trî cña nhµ n−íc hoÆc cña ch−¬ng tr×nh. C¬cÊu hç trî cña dù ¸n ph¶i ®−îc x©y dùng dùa trªn mét sè nguyªn t¾c cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn:

- Ph¶i trªn c¬ së yªu cÇu cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng (yªu cÇu ®−îc ph¶n ¸nh trong kÕ ho¹chph¸t triÓn th«n, b¶n do ng−êi d©n ®· x©y dùng).

- Ph¶i trªn c¬ së kh¶ n¨ng vµ ph¹m vi hç trî cña dù ¸n (thÓ hiÖn trªn môc tiªu vµ tháa thuËncña nhµ n−íc).

- Ph¶i trªn c¬ së chÝnh s¸ch hç trî cña dù ¸n ®· ban hµnh (c«ng b»ng nh−ng cã −u tiªn,kh«ng cho kh«ng, gi¶m dÇn theo kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ng−êi d©n vµ céng ®ång...).

- Hç trî trªn c¬ së ph¶i cã tæ chøc tèt vÒ qu¶n lý, ®iÒu hµnh ph©n phèi ®Ó sö dông ®óngchÝnh s¸ch vµ cã hiÖu qu¶.

168

C¬ cÊu hç trî cho mçi th«n b¶n ph¶i tr¶ lêi cho ng−êi d©n mÊy c©u hái sau:

1) Dù ¸n cam hÕt hç trî çi g×?

(VÝ dô: ChuyÓn giao çc kü thuËt s¶n xuÊt, ®µo t¹o khuyÕn n«ng viªn th«n b¶n, h¹t gièng, tóibÇu, ph©n bãn, c©y con, cho vay tÝn dông...).

2) Hç trî nh− thÕ nµo?

Hç trî bao nhiªu? ®èi t−îng nµo ®−îc nhËn hç trî? hç trî theo ph−¬ng thøc nµo? (Hay nãimét çch kh¸c ph¶i thÓ hiÖn râ chÝnh s¸ch hay quy ®Þnh ®· ®−îc thèng nhÊt).

VÝ dô: ChÝnh s¸ch cña ch−¬ng tr×nh:

• §èi t−îng nhËn hç trî lµ: çc thµnh viªn cña céng ®ång nghÌo ®· ®−îcchän tham gia dù ¸n tuy nhiªn −u tiªn hé nghÌo vµ hé d©n téc.

• Gia ®×nh nµo tù lµm ®−îc v−ên −¬m ®Ó t¹o c©y gièng cho trång rõng trªn®Êt ®· ®−îc giao th× dù ¸n hç trî h¹t gièng, tói bÇu, ph©n bãn vµ chuyÓngiao kü thuËt lµm v−ên −¬m.

• Gia ®×nh nµo cã yªu cÇu vÒ c©y con ®Ó trång rõng, c©y ¨n qu¶ ®Ó lµm v−ên,dù ¸n sÏ hç trî c©y gièng theo chÝnh s¸ch. Hç trî 2/3 - Hé gia ®×nh ph¶itr¶ l¹i cho dù ¸n 1/3 tiÒn gi¸ thµnh mçi c©y gièng. Sè tiÒn tr¶ l¹i, víi gia®×nh nghÌo (lo¹i 3-4) gia ®×nh ng−êi d©n téc, ®−îc dù ¸n ghi nî nh− méth×nh thøc cho vay tÝn dông kh«ng l·i. Sè tiÒn nµy tr¶ l¹i cho dù ¸n trongmét thêi ®iÓm thÝch hîp do hai bªn tháa thuËn. Víi gia ®×nh kh¸ lªn (lo¹i2-1) th× tr¶ ngay ®Ó chi phÝ cho s¶n xuÊt gièng.

3) Thêi gian ng−êi d©n cã thÓ nhËn hç trî

§−îc x¸c ®Þnh tõ yªu cÇu s¶n xuÊt cña ng−êi d©n (®−îc thÓ hiÖn trong kÕ ho¹ch cña céng®ång).

169

Tãm l¹i: Mçi dù ¸n ph¶i x©y dùng cho m×nh mét c¬ cÊu hç trî thÝch hîp c¨n cø: 1 - Yªu cÇucña ng−êi d©n, 2 - Môc tiªu ph¹m vi kh¶ n¨ng cña ch−¬ng tr×nh.

ChÝnh s¸ch (quy ®Þnh) hç trî cÇn ®−îc ®Ò xuÊt v× ®ã sÏ lµ ®iÒu kiÖn, gãp phÇn kh«ng nhá vµoviÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ vµ quyÕt ®Þnh tÝnh bÒn v÷ng, tÝnh c«ng b»ng cña ch−¬ng tr×nh.

Ph−¬ng thøc x©y dùng mét c¬ cÊu gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ vµ häc hái

§©y lµ mét c¬ cÊu thø 3 cã tÇm quan träng lín trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n hoÆc ch−¬ngtr×nh. C¬ cÊu nµy cã t¸c dông nh− ng−êi cÇm l¸i ®iÒu chØnh ch−¬ng tr×nh ®óng môc tiªu ®·®−îc x¸c ®Þnh.

MRDP x©y dùng c¬ cÊu nµy vµ gäi lµ hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸(MILS): lµ hÖ thèng ®Ó lËp kÕ ho¹ch, ghi chÐp, b¸o ço, ®¸nh gi¸, tµi liÖu hãa,chia sÎ th«ng tin vµ kinh nghiÖm... trong tÊt c¶ çc ho¹t ®éng cña Ch−¬ngtr×nh.

T¹i sao cÇn cã MILS?

• MILS sÏ gióp n«ng d©n vµ çn bé dù ¸n nhËn biÕt hä cã thùc sù ®¹t ®−îckÕt qu¶ cuèi cïng mµ hä ®· ®Æt ra tõ ®Çu ch−¬ng tr×nh hay kh«ng?

• MILS sÏ lµ cÇu nèi th«ng tin, chia sÎ kinh nghiÖm gi÷a çc cÊp ®Ó ®iÒuchØnh ho¹t ®éng cho cã hiÖu qu¶ vµ ®óng môc tiªu.

• MILS sÏ gióp çc nhµ qu¶n lý ch−¬ng tr×nh, çc nhµ qu¶n lý nhµ n−íc hiÓuçi g× ®ang diÔn ra ë cÊp th«n b¶n vµ nh÷ng kinh nghiÖm g× n«ng d©n ®·thu ®−îc ®Ó häc cã thÓ ®iÒu chØnh hay x©y dùng çc chÝnh s¸ch hîp lý h¬n.

• MILS cßn bao gåm çc ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, çc ho¹t ®éng ë mçi cÊp vµchuyÓn çc ý t−ëng míi lªn cÊp trªn.

Néi dung cho c¬ cÊu th«ng tin ®¸nh gi¸ cÇn cã 3 phÇn chñ yÕu:

1) Theo dâi, gi¸m s¸t (mang tÝnh sè l−îng ho¹t ®éng), bao gåm:

• Çc ho¹t ®éng ghi chÐp (çc ho¹t ®éng ë th«n, b¶n, huyÖn, tØnh...) nh− ghi chÐp vÒ çcho¹t ®éng ®µo t¹o, s¶n xuÊt, tÝn dông, tµi chÝnh...

• HÖ thèng b¸o ço tiÕn ®é ho¹t ®éng vµ tµi chÝnh hµng th¸ng, hµng quý, hµng n¨m tõ çccÊp cña dù ¸n vµ ch−¬ng tr×nh.

2) §¸nh gi¸ (mang tÝnh chÊt l−îng ho¹t ®éng), bao gåm:

• §¸nh gi¸ ®Þnh kú th−êng lµ hµng n¨m.

• §¸nh gi¸ chuyªn ®Ò (nh− ®¸nh gi¸ vÒ khuyÕn n«ng, nghiªn cøu øng dông, tÝn dông...)

• Tæ chøc çc héi th¶o ®Ó th¶o luËn vµ ®Ò xuÊt çc chiÕn l−îc, ®¸nh gi¸ çc ph−¬ng ph¸p(th−êng lµm hµng n¨m) ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng, ph¸t triÓn çc ph−¬ng ph¸p ho¹t ®éngcña ch−¬ng tr×nh.

170

3) Tµi liÖu hãa: lµ b−íc cuèi cïng vµ v« cïng quan träng nh»m tæng kÕt ®−îc tÊt c¶ nh÷ngth«ng tin, nh÷ng kÕt qu¶, nh÷ng kinh nghiÖm, nh÷ng bµi häc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch−¬ngtr×nh ®Ó gióp viÖc tuyªn truyÒn, nh©n réng diÖn... §Ó lµm tµi liÖu nghiªn cøu cho c¸c nhµqu¶n lý, c¸c nhµ chÝnh s¸ch nh»m c¶i tiÕn qu¶n lý, c¶i tiÕn vµ x©y dùng chÝnh s¸ch phï hîp,hîp lý cho ph¸t triÓn n«ng th«n.

171

Ph−¬ng thøc ho¹t ®éng ph¸t triÓn n«ng th«n

172

Ph−¬ng thøc x©y dùng c¬ cÊu chÝnh s¸ch

X©y dùng mét c¬ cÊu chÝnh s¸ch lµ nhiÖm vô cña çc nhµ qu¶n lý, çc c¬ quan chÝnh s¸ch nhµn−íc. Nh÷ng kÕt qu¶, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, nh÷ng yªu cÇu cña ng−êi d©n... thu nhËn®−îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n lµ nh÷ng tµi liÖu nh÷ng c¬ së quan träng cho hä, cho nhµn−íc x©y dùng c¬ cÊu nµy hoÆc ®iÒu chØnh c¶i tiÕn nã cµng ngµy cµng hîp lý h¬n.

X©y dùng c¬ cÊu chÝnh s¸ch hîp lý cho sù ph¸t triÓn n«ng th«n còng sÏ lµ nguån hç trî quanträng cho ng−êi d©n vµ lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn n«ng th«n.

X©y dùng vµ c¶i tiÕn c¬ cÊu chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n, miÒn nói lµ mét phÇnquan träng trong ho¹t ®éng cña MRDP vµ phÇn nµy ®−îc thiÕt kÕ trong néi dungho¹t ®éng cña dù ¸n t¨ng c−êng kh¶ n¨ng t− vÊn cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓnn«ng th«n.

HiÖn t¹i çc chÝnh s¸ch ®ang ®−îc nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt lµ:

Giao ®Êt giao rõng, tæ chøc l¹i hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn miÒnnói... §©y còng chÝnh lµ nguån hç trî lín lao cho sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«nmiÒn nói cïng víi viÖc hç trî vÒ kü thuËt, vËt t− kü thuËt, tÝn dông n«ng th«n...

Sù tham gia cña ng−êi d©n vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«nDo tÇm quan träng cña sù tham gia cña ng−êi d©n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, vµ ®Çu tiªn lµtham gia vµo qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho nªn: Sù tham gia cña ng−êi d©n nªn hiÓu lµmäi ng−êi d©n ®Ó toµn bé t©m trÝ vµo mäi khÝa c¹nh cña viÖc ra quyÕt ®Þnh cã liªn quan ®ÕnlËp kÕ ho¹ch vÒ kinh tÕ - x· héi cña chÝnh hä. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ßi hái cã sù tham gia cña ng−êid©n bao gåm:

a. Tham gia vµo ra quyÕt ®Þnh, trong viÖc x¸c ®Þnh çc khã kh¨n, çc ho¹t ®éng x©y dùng kÕho¹ch, ph©n phèi nguån lùc.

b. Tham gia vµo thùc hiÖn, trong viÖc tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng, çc ch−¬ng tr×nh qu¶n lý,cïng chia sÎ lîi Ých hoÆc çc dÞch vô.

c. Tham gia vµo mäi lîi Ých kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ, v¨n hãa vµ çc lîi Ých kh¸c cña ç nh©nhay tËp thÓ.

d. Tham gia vµo gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ cña çc ho¹t ®éng ®ã.

Sù tham gia cña ng−êi d©n lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÊt bÒn v÷ng cña dù ¸n vµ lµ yÕu tèquan träng cho sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n.

173

V× sù tham gia lµ sù trao tr¸ch nhiÖm, trao quyÒn cho ng−êi d©n; X©y dùng kh¶ n¨ng chong−êi h−ëng lîi cña sù ph¸t triÓn, biÓu hiÖn cña sù t¨ng ¶nh h−ëng; C¶i thiÖn ®−îc hiÖu qu¶cña qu¸ tr×nh vµ cuèi cïng lµ cã ng−êi d©n tham gia sÏ chia sÎ ®−îc chi phÝ do cã sù ®ãng gãpnguån lùc cho dù ¸n cña ng−êi d©n vµ céng ®ång.

Sù tham gia biÓu hiÖn nh− thÕ nµo?

Sù tham gia cã thÓ biÓu hiÖn tÝch cùc (hay mang tÝnh chÊt x©y dùng) còng cã thÓ biÓu hiÖnkhÝa c¹nh kh«ng tÝch cùc (hay kh«ng mang tÝnh chÊt x©y dùng).

Sù tham gia mang tÝnh chÊt x©y dùng ®ãng gãp nhiÒu thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn, v× lßng nhiÖtt×nh, tÝnh x©y dùng cña ng−êi d©n sù ®ãng gãp thùc sù cña hä lµ ®éng lùc quan träng lµm choqu¸ tr×nh ph¸t triÓn (ph¸t triÓn n«ng th«n nãi riªng) ®¶m b¶o thµnh c«ng vµ do ®ã cÇn thiÕtph¶i t×m mäi biÖn ph¸p ph¸t huy m¹nh mÏ sù tham gia cã tÝnh chÊt x©y dùng cña ng−êi d©ntrong ho¹t ®éng cña dù ¸n.

Sù tham gia kh«ng mang tÝnh chÊt x©y dùng còng ®· cã biÓu hiÖn trong mét sè ng−êi thamgia, nh÷ng biÓu hiÖn ®ã lµ chØ lµm theo ng−êi kh¸c, thÝch sù ban ph¸t (thËm chÝ cho kh«ng),®Èy tr¸ch nhiÖm vÒ ng−êi kh¸c, kh«ng hoÆc kh«ng muèn ®ãng gãp t©m trÝ vµ nguån lùc cñam×nh cho dù ¸n, thÝch h−ëng lîi h¬n ng−êi kh¸c... §©y lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nh÷ng ng−êitham gia cã tÝnh chÊt kh«ng x©y dùng, cÇn ®−îc h¹n chÕ.

ViÖc ph¸t huy sù tham gia cã tÝnh chÊt x©y dùng vµ h¹n chÕ sù tham gia kh«ng mang tÝnhchÊt x©y dùng lµ cÇn thiÕt, tuy nhiªn kh«ng dÔ dµng vµ ®ßi hái cã thêi gian. Th«ng qua thùctÕ, thÊy ®−îc r»ng, ®ã lµ mét qu¸ tr×nh n©ng cao nhËn thøc cho nh÷ng ng−êi tham gia, qu¸tr×nh ®ã diÔn ra dÇn dÇn, tõng b−íc cïng víi nhËn thøc cµng ngµy cµng ®−îc n©ng cao.

Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña dù ¸n Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói cã thÓ ph©n lo¹i n«ng d©n(nh÷ng ng−êi tham gia dù ¸n ë th«n, b¶n) lµm 3 lo¹i:

Lo¹i mét:

Nh÷ng ng−êi tham gia tÝch cùc ngay tõ ®Çu (nh÷ng ng−êi nµy lµ nh÷ng ng−êi n«ngd©n ham hiÓu biÕt, thÝch çi míi, trong s¶n xuÊt hä biÓu hiÖn: Nghe ®−îc lµ vÒ lµmthö ngay vµ ®· cã nhiÒu ng−êi hiÖn t¹i tù hä ®· t¹o ra m« h×nh s¶n xuÊt dï ch−a cãng−êi h−íng dÉn vµ ng−êi gióp ®ì ch−a tham gia vµo dù ¸n).

Lo¹i hai:

Nh÷ng ng−êi tham gia ngay tõ ®Çu nh−ng vÉn nghi ng¹i hä nghe ngãng nh−ng ch−anh×n thÊy cô thÓ nªn ch−a tham gia mét çch tÝch cùc (Th−êng gäi lo¹i nµy lµ ng−êich©n trong ch©n ngoµi). Tuy nhiªn, sau mét thêi gian ho¹t ®éng dù ¸n. hä ®· thamgia mét çch tÝch cùc vµ trë thµnh nh÷ng ng−êi lo¹i 1, khi hä nhËn thøc ®−îc thùctÕ, cã ng−êi trë thµnh nh÷ng cèt çn trong ho¹t ®éng dù ¸n, ®ãng gãp mét çch x©ydùng cho ho¹t ®éng dù ¸n. Tuy nhiªn, phô thuéc sù ho¹t ®éng cña dù ¸n, mét sèng−êi trong sè hä trë nªn tiªu cùc khi ho¹t ®éng cña dù ¸n gÆp khã kh¨n vµ kÐmhiÖu qu¶.

174

Lo¹i ba:

Lo¹i nµy tham gia vµo dù ¸n muén h¬n, v× hä tuy ®· nghe, ®· nhËn thøc ®−îc ®·nh×n nhËn ®−îc nh÷ng ho¹t ®éng cña dù ¸n nh−ng hä chê xem “kÕt qu¶ ra sao?” vµkhi hä ®· nh×n thÊy ®−îc hiÖu qu¶ vµ nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc cho hä th× hä sÏ trëthµnh nh÷ng ng−êi tham gia tÝch cùc. RÊt nhiÒu ng−êi trë thµnh nh÷ng nh©n tè,nh÷ng thµnh viªn quan träng cho ho¹t ®éng dù ¸n ë th«n, b¶n.

§Ó lo¹i nµy nhanh chãng nhËn thøc ®−îc vai trß vµ t¸c dông cña dù ¸n ®Ó l«i kÐo hätham gia cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng kÕt qu¶ nhanh chãng ®Æc biÖt lµ t¹o ra m« h×nh cãkÕt qu¶ cô thÓ.

Râ rµng qua 3 lo¹i ng−êi tham gia mang tÝnh chÊt x©y d−ng ph¶i ®−îc h×nh thµnh dÇn dÇn, nãphô thuéc vµo nhËn thøc cña hä vµ ®iÒu kiÖn kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ ho¹t ®éng cña dù¸n t¹i ®Þa ph−¬ng (th«n, b¶n) nh− thÕ nµo?

LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n, b¶n cã sù tham gia cña ng−êi d©nLËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n cã sù tham gia cña ng−êi d©n lµ mét ph−¬ng ph¸p ®· ®−îcMRDP xem lµ ho¹t ®éng cèt lâi cña Ch−¬ng tr×nh nh»m ®Ó x©y dùng c¬ cÊu yªu cÇu tõ d−íi,tõ ng−êi d©n tham gia ho¹t ®éng dù ¸n t¹i th«n b¶n.

Qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n cã ng−êi d©n tham gia ®−îc thùc hiÖn th«ng qua 4b−íc:

B−íc 1: B−íc chuÈn bÞ

Néi dung b−íc chuÈn bÞ bao gåm:

Chän ®iÓm

§iÓm thùc hiÖn dù ¸n th−êng lÊy ®¬n vÞ th«n, b¶n. Th«n, b¶n ®−îc chän ®Ó lËp kÕ ho¹ch ph¸ttriÓn thùc thi dù ¸n. Tiªu chuÈn chän ®iÓm ®−îc c¨n cø vµo chiÕn l−îc vÒ vïng ph©n bè cñadù ¸n ®· ®−îc x¸c ®Þnh tïy theo môc tiªu cña dù ¸n.

ChuÈn bÞ vÒ mÆt x· héi vµ tæ chøc céng ®ång

• Thu thËp mét sè th«ng tin c¬ b¶n vÒ mÆt kinh tÕ - x· héi céng ®ång

• T×m hiÓu xem xÐt vÒ çc tæ chøc c¬ së cña céng ®ång ®Ó ph¸t huy vai trß cña çc tæ chøcnµy trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch.

Häp d©n: §Ó th«ng b¸o cho toµn bé ng−êi d©n trong th«n b¶n biÕt vÒ dù ¸n, th¶o luËn ®i ®Õnthèng nhÊt vÒ th¸i ®é, tr¸ch nhiÖm tham gia dù ¸n, bµn luËn vÒ kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cho ®îttham gia lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n s¾p tíi vµ mét vÊn ®Ò quan träng lµ cö nh÷ng ng−êi®¹i diÖn cña th«n b¶n vµo nhãm c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch.

Nh− vËy, ®Ó cho b−íc chuÈn bÞ ®¹t ®−îc yªu cÇu cÇn ph¶i x¸c ®Þnh vai trß cña sù tham gia:

- Tham gia cña çc cÊp chÝnh quyÒn: ®Ó th¶o luËn vµ nhÊt trÝ vÒ quan ®iÓm “chän ®iÓm”, hçtrî vÒ chuyÓn giao nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Õn hé n«ng d©n vµ ng−êi n«ng d©n, ®Ó t¹o®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiÕp cËn ng−êi d©n cña dù ¸n.

175

- Tham gia cña ng−êi d©n: trong viÖc bµy tá th¸i ®é vµ tr¸ch nhiÖm, ®¨ng ký tham gia dù¸n, trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch, tiÕn hµnh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n vµ tham giavµo viÖc chän lùa nh÷ng thµnh viªn thay mÆt m×nh tham gia vµo nhãm c«ng t¸c lËp kÕho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n.

B−íc chuÈn bÞ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ b−íc hÕt søc cÇn thiÕt vµ quan träng trong qu¸ tr×nh lËpkÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n, b¶n trong ho¹t ®éng cña MRDP.

Theo chiÕn l−îc vÒ vïng ph©n bè çc ®iÓm ho¹t ®éng dù ¸n cña MRDP viÖc chän lùath«n b¶n tham gia dù ¸n ®−îc c¨n cø: lµ th«n nghÌo trong x· nghÌo vµ n»m tronghuyÖn vïng cao ®· ®−îc chän (tiªu chuÈn vïng cao, x· nghÌo, th«n nghÌo lµ c¨n cøvµo tiªu chuÈn ®· ®−îc x¸c ®Þnh cña nhµ n−íc).

• Qu¸ tr×nh chän ph¶i ®−îc çc cÊp chÝnh quyÒn tham gia, ®Æc biÖt lµ cÊp huyÖn vµcÊp x·.

• Ngoµi tiªu chuÈn lµ th«n b¶n nghÌo, çc tiªu chuÈn sau ®©y còng ®−îc ®Ò cËp tíi -lµ vïng ®ång bµo d©n téc, ®· cã quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x·, ®· giao ®Êt, cã cÊpchÝnh quyÒn vµ çc ®oµn thÓ ho¹t ®éng kh¸ m¹nh ë cÊp th«n b¶n vµ yÕu tè c¬ b¶nlµ ng−êi d©n cã kh¶ n¨ng vµ nguyÖn väng ph¸t triÓn s¶n xuÊt...

• Trong cuéc häp d©n ®Çu tiªn: çn bé dù ¸n tØnh, huyÖn truyÒn ®¹t ®Õn ng−êi d©nçc th«ng tin sau ®©y:

- Môc tiªu cña dù ¸n.

- ChÝnh s¸ch hç trî ng−êi n«ng d©n trong ho¹t ®éng dù ¸n.

- Tr¸ch nhiÖm cña ng−êi d©n tham gia dù ¸n ë th«n b¶n.

Vµ thu nhËn çc th«ng tin ph¶n håi tõ ng−êi d©n:

- Sù ®ång t×nh vµ nhÊt trÝ nh− thÕ nµo vÒ sù tham gia dù ¸n?

- Nh÷ng yªu cÇu cña ng−êi d©n ®èi víi dù ¸n

- Chän lùa ai vµo c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch?

(Mçi th«n b¶n th−êng chän 10-15 thµnh viªn: nh÷ng thµnh viªn nµy th−êng cã uy tÝn,cã hiÓu biÕt h¬n, vµ nªn cã çc thµnh phÇn: thanh niªn, phô n÷, cô giµ, n«ng d©n lµm¨n giái, çn bé th«n b¶n, ®oµn thÓ...) vµ cßn quan t©m ®Õn tÝnh tù nguyÖn.

B−íc 2: Thùc hiÖn qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n

B−íc nµy lµ b−íc kÕ tiÕp sau b−íc chuÈn bÞ ®−îc tiÕn hµnh t¹i th«n, b¶n ®· ®−îc chän trongthêi gian 4 ngµy. Tham gia b−íc nµy bªn ngoµi cã: ®¹i diÖn cÊp x· huyÖn (cã thÓ cã cÊptØnh): th«n b¶n cã: nhãm thµnh viªn nh©n d©n ®−îc ng−êi d©n lùa chän vµ ng−êi d©n trongth«n b¶n.

Çch thøc tiÕn hµnh nh− sau:

1) Çn bé huyÖn (tØnh) tæ chøc chuyÓn giao kü thuËt vµ kü n¨ng (PRA) cho nhãm thµnh viªn(chñ yÕu nh÷ng kü n¨ng sö dông cña PRA)

2) Thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ th«n b¶n cã ng−êi d©n tham gia ®Ó x¸c ®Þnh thùc tr¹ng cñath«n b¶n.

176

• B»ng çc c«ng cô PRA ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ tiÒm n¨ng (®Êt ®ai, lao ®éng, kiÕn thøc ®Þaph−¬ng, c©y trång vËt nu«i ®Þa ph−¬ng...)

• B»ng çc c«ng cô PRA ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ kinh tÕ x· héi cña th«n, b¶n (t×nh tr¹ng giµunghÌo ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña hé gia ®×nh, gi¸o dôc, y tÕ...)

• B»ng çc c«ng cô PRA ®¸nh gi¸ nhu cÇu cña ng−êi d©n vµ céng ®ång vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi.

Thùc tr¹ng cña th«n b¶n lµ bøc tranh toµn c¶nh m« t¶ mét çch ch©n thùc vÒ tiÒm n¨ng kinhtÕ, x· héi hiÖn t¹i cña th«n b¶n. §¸nh gi¸ tuy mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh nh−ng nÕu yÕu tè nµol−îng hãa ®−îc cµng cao cµng cã gi¸ trÞ trong ®¸nh gi¸, vµ cã ý nghÜa cho b−íc sau khi lËp kÕho¹ch ph¸t triÓn (vÝ dô nh− tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai; tæng diÖn tÝch, diÖn tÝch çc lo¹i ®Êt ®ai kh¸cnhau, tæng sè nh©n khÈu, sè lao ®éng... thu nhËp b×nh qu©n, n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i...).

M« t¶ vµ thèng nhÊt ®−îc ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh tÕ x· héi, trongnhËn thøc, trong gi¸o dôc, y tÕ søc kháe... lµ hÕt søc cÇn thiÕt lµm ®Ëm nÐt cho bøc tranh thùctÕ ®Þa ph−¬ng, thùc tr¹ng còng cã thÓ nãi lµ “chç ®øng hiÖn t¹i” cña céng ®ång vµ tõ chç ®øngcña m×nh ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh sù ho¹t ®éng ph¸t triÓn trong t−¬ng lai.

PRA ®· ®−îc ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn LNVNT§ ®−a vµo sö dông®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n, b¶n trong ph−¬ng thøc phæ cËp(khuyÕn n«ng) tõ ng−êi d©n tõ n¨m 1991 .

PRA Còng lµ ph−¬ng ph¸p chñ ®¹o ®Ó lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶nhiÖn t¹i cña Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn(MRDP) tuy nhiªn ®· ®−îc c¶i tiÕn tõng b−íc ®Ó cho c«ng cô nµy gióp ®ìmét çch cã hiÖu qu¶ h¬n trong viÖc khuyÕn khÝch ng−êi d©n tham giavµo ®¸nh gi¸ vµ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n.

Çc c«ng cô PRA lµ ph−¬ng tiÖn giao tiÕp dïng ®Ó tiÕp cËn ng−êi d©n, t¹o®iÒu kiÖn cho çn bé nhËn ®−îc nhiÒu th«ng tin ph¶n håi tõ ng−êi d©n.

• §Ó ®¸nh gi¸ ®−îc thùc tr¹ng vÒ nguån tµi nguyªn vµ sö dông tµinguyªn PRA th−êng dïng çc c«ng cô: - Sa bµn, s¬ ®å tµi nguyªn,khuynh h−íng sö dông tµi nguyªn, l¸t c¾t, mïa vô...

• §Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ kinh tÕ x· héi PRA th−êng dïng çc c«ngcô giao tiÕp: Ph©n lo¹i hé giÇu nghÌo, ph©n tÝch kinh tÕ hé, pháng vÊnb¸n chÝnh thøc, thèng kª, ph©n tÝch, cho ®iÓm...

• §Ó ®¸nh gi¸, x¸c ®Þnh nhu cÇu ng−êi d©n, PRA ®· dïng çc c«ng cô,®¸nh gi¸ cho ®iÓm çc loµi c©y trång, vËt nu«i, vÊn ®Ò tÝn dông n«ngth«n, ®−êng s¸ thñy lîi, n−íc s¹ch, y tÕ, gi¸o dôc...

X©y dùng môc tiªu dµi h¹n vµ ng¾n h¹n cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th«n b¶n

• B»ng çc c«ng cô PRA th¶o luËn vµ thu thËp th«ng tin tõ ng−êi d©n vÒ mong muèn cña hächo gia ®×nh hä vµ cho céng ®ång.

Mong muèn cña ng−êi d©n sÏ ®−îc tËp hîp l¹i thµnh 2 lo¹i:

177

- Nh÷ng mong muèn cã tÝnh chÊt dµi h¹n (th−êng lµ sau 5 n¨m hay cho t−¬ng lai xa h¬ncho sù ph¸t triÓn th«n b¶n).

- Nh÷ng mong muèn cã tÝnh chÊt ng¾n h¹n (th−êng lµ sau 1 n¨m)

• Nh÷ng mong muèn thu nhËn ®−îc tõ ng−êi d©n tËp hîp theo 2 lo¹i trªn sÏ ®−îc ®−a rath¶o luËn nh»m t×m ra sù nhÊt trÝ chung cña toµn céng ®ång ®Ó x©y dùng môc tiªu phÊn®Êu cho s− ph¸t triÓn cña céng ®ång vµ çc môc tiªu nµy sÏ ®−a vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓncéng ®ång, Môc tiªu còng chÝnh lµ ®Ých cuèi cïng mµ céng ®ång ph¶i ra søc phÊn ®Êutrong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Ó ®¹t tíi.

Môc tiªu (hay kÕt qu¶ cuèi cïng) cÇn ®−îc th¶o luËn bµn b¹c kü cµng vµ nhÊt thiÕt ph¶i ®−îcng−êi d©n tham gia v× ®ã lµ “§Ých” mµ hä h−íng tíi vµ phÊn ®Êu ®i tíi vµ còng ®Ó x¸c ®Þnh®−îc çc gi¶i ph¸p ®óng ®¾n cã hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh phÊn ®Êu ph¸t triÓn, do vËy môc tiªucÇn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh hÕt søc cô thÓ.

VÝ dô: ®Ó ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña 1 th«n cßn nhiÒu ®Êt trèng

Môc tiªu dµi h¹n: Phñ xanh toµn bé ®Êt trèng cña céng ®ång.

Môc tiªu cho 1 n¨m: Trång X ha rõng( môc tiªu hµng n¨m)

T×m çc gi¶i ph¸p cho kÕ ho¹ch ph¸t triÓn

Çc gi¶i ph¸p chÝnh lµ çc ho¹t ®éng cô thÓ trªn c¬ së thùc tr¹ng, th«n b¶n vµ môc tiªu ®·®−îc x¸c ®Þnh.

Th«ng th−êng th× çc ho¹t ®éng th−êng x©y dùng cho tõng néi dung ho¹t ®éng, cho nªn tr−íckhi x¸c ®Þnh çc ho¹t ®éng cô thÓ, nhãm c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch (PVPG) ph¶i tËp hîp sau ®ãth¶o luËn ®Ó nhÊt trÝ ®Ò xuÊt çc néi dung. §Ò xuÊt çc néi dung ho¹t ®éng cña céng ®ångnªn c¨n cø vµo 4 ®iÓm sau:

Thùc tr¹ng - Môc tiªu - Yªu cÇu cña ng−êi d©n vµ kh¶ n¨ng hç trî cña dù ¸n.

Çc néi dung ho¹t ®éng cho sù ph¸t triÓn th«n sau khi ®Ò xuÊt cÇn tËp hîp l¹i ®Ó x©y dùng çcph−¬ng thøc ho¹t ®éng cô thÓ vµ ®−a ra cïng ng−êi d©n céng ®ång th¶o luËn vµ ®i ®Õn nhÊttrÝ.

LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n, b¶n s¬ bé

LËp kÕ ho¹ch s¬ bé sÏ ®−îc nhãm c«ng t¸c ®Ò xuÊt vµ sÏ ®−îc ®em ra héi nghÞ céng ®ångth¶o luËn, bæ sung, söa ®æi vµ khi ®· nhÊt trÝ th× nã sÏ trë thµnh kÕ ho¹ch s¬ bé cña céng®ång.

Trong héi nghÞ nµy ngoµi néi dung chñ yÕu trªn, céng ®ång sÏ bÇu ra 1 ban qu¶n lý dù ¸n(VMG) nhËn tr¸ch nhiÖm tr−íc ng−êi d©n vÒ viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn kÕho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång cña th«n, b¶n.

178

KÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång cña 1 th«n b¶n cô thÓ bao gåm çc néi dung sau ®©y:

(kinh nghiÖm tõ MRDP)

1. Néi dung cña tõng ho¹t ®éng ( vÝ dô: ph¸t triÓn l©m nghiÖp, Ph¸t triÓn l−¬ng thùc, ph¸ttriÓn c©y mÇu, c©y c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn ch¨n nu«i, ph¸t triÓn kinh doanh, x©y dùngquü tÝn dông, tiÕt kiÖm n«ng th«n...

2. Çc ho¹t ®éng cô thÓ cho tõng néi dung: vÝ dô ho¹t ®éng cho néi dung ph¸t triÓn l©mnghiÖp cã çc ho¹t ®éng: X©y dùng v−ên −¬m céng ®ång (hay gia ®×nh), trång rõng,trång c©y ph©n t¸n...)

3. Khèi l−îng cho tõng ho¹t ®éng: vÝ dô: 50 ha trång rõng míi, cÇn bao nhiªu c©y gièngcho tõng loµi...)

4. X¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm (ng−êi d©n, céng ®ång, nhµ n−íc, dù ¸n hç trî theo cam kÕt,theo chÝnh s¸ch...)

5. X¸c ®Þnh thêi gian thùc hiÖn.

6. X©y dùng hÖ thèng theo dâi, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch.

KÕ ho¹ch s¬ bé ph¸t triÓn céng ®ång sau khi ®· ®−îc toµn bé céng ®ång nhÊt trÝ ®−îc nhãmqu¶n lý th«n b¶n lµm viÖc víi tõng hé gia ®×nh ®Ó bæ sung mét çch chi tiÕt vµ cô thÓ vÒ khèil−îng thùc hiÖn vµ sau ®ã göi cho dù ¸n HuyÖn. Dù ¸n huyÖn sÏ tæ chøc thÈm ®Þnh kÕ ho¹ch,®Ó kÕ ho¹ch cã gi¸ trÞ thùc thi cao: (kh¶ n¨ng thùc thi hay tÝnh kh¶ thi cao) kÕ ho¹ch s¬ bé saukhi qua thÈm ®Þnh sÏ trë thµnh kÕ ho¹ch chÝnh thøc vÒ ph¸t triÓn céng ®ång cña th«n b¶n vµ®−îc phª duyÖt lóc ®ã míi cã hiÖu lùc thùc hiÖn.

Qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh sÏ ®−îc tiÕn hµnh nh− sau:

(Theo kinh nghiÖm cña MRDP)

Thµnh viªn nhãm thÈm ®Þnh: CB dù ¸n huyÖn, çn bé x·, nhãm qu¶n lýth«n b¶n.

Néi dung thÈm ®Þnh:

- C¨n cø vµo kÕ ho¹ch s¬ bé, rµ so¸t l¹i kh¶ n¨ng dù ¸n, chÝnh s¸ch cñadù ¸n ®Ó ®iÒu chØnh (gi¶m t¨ng sù hç trî). Nªu râ cam kÕt cña dù ¸n.

- §Ò xuÊt thªm çc ho¹t ®éng, chñ yÕu lµ nh÷ng ho¹t ®éng tõ bªn ngoµi®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th«n, b¶n.

- Xem xÐt l¹i çc chØ sè, chØ tiªu tÝnh to¸n cho kÕ ho¹ch, xem xÐt l¹iph©n bè thêi gian

- X©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o nhãm qu¶n lý th«n b¶n ®Ó n©ng cao kh¶n¨ng qu¶n lý cho VMG sau thÈm ®Þnh, häp d©n ®Ó b¸o ço vµ thèngnhÊt víi d©n lÇn cuèi...

179

Qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång

180

Chu tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ph¸t triÓn th«n b¶ncã ng−êi d©n tham gia

181

Qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n(Theo chu kú hµng n¨m)

182

§¸nh gi¸ hµng n¨m vÒ çc ho¹t ®éng dù ¸n t¹ith«n b¶n, cã ng−êi d©n tham gia

§¸nh gi¸ hµng n¨m vÒ çc ho¹t ®éng dù ¸n t¹i th«n, b¶n cã ng−êi d©n tham gia lµ ho¹t ®éngquan träng trong ch−¬ng tr×nh s¸u b−íc cña thùc hiÖn dù ¸n t¹i th«n b¶n vµ ®· ®−îc ®−a vµohÖ thèng th«ng tin qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸ (MILS) nh− mét c«ng cô ®Ó thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸hiÖu qu¶ cña ch−¬ng tr×nh t¹i hiÖn tr−êng th«n, b¶n.

Môc ®Ých

1) Gióp n«ng d©n vµ çc nhãm qu¶n lý th«n b¶n ®¸nh gi¸ ®−îc tiÕn ®é vµ thµnh qu¶ cña çcho¹t ®éng dù ¸n trong th«n, b¶n cña hä.

2) §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n, b¶n n¨m tr−íc, thu thËp yªu cÇu cñang−êi d©n vµ x¸c ®Þnh çc ho¹t ®éng cho kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n¨m sau.

3) §¸nh gi¸ hµng n¨m cßn nh»m xem xÐt l¹i çc thay ®æi vÒ t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, thay®æi vÒ çc hÖ thèng sö dông ®Êt vµ m«i tr−êng t¹i th«n, b¶n cña hä sau thêi gian ho¹t®éng dù ¸n.

Ngoµi ra ®©y lµ mét c¬ héi tèt ®Ó th¶o luËn víi nhau vÒ hiÖu qu¶ vµ sù ph¸t triÓn cña çc tæchøc qu¶n lý dù ¸n ®Þa ph−¬ng ®ång thêi tËp hîp ®−îc çc ý t−ëng míi cña n«ng d©n ®Ó kÕthîp vµo viÖc ®iÒu chØnh, söa ®æi mét çch th−êng xuyªn çc ho¹t ®éng cña dù ¸n, gãp phÇnc¶i tiÕn çc chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cho phï hîp.

Tr×nh tù cña ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ hµng n¨m

(Xem s¬ ®å: trang sau)

Çc ph−¬ng ph¸p dïng trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸

Yªu cÇu: Ph¶i linh ho¹t vµ phï hîp víi çc yªu cÇu vµ hoµn c¶nh tõng ®Þa ph−¬ng vµ tõng néidung ®· x¸c ®Þnh.

Th«ng th−êng trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ cã ng−êi d©n tham gia ®· dïng çc ph−¬ng ph¸p sau:

- Pháng vÊn (ç nh©n, nhãm...)

- Th¶o luËn trong nhãm (nhãm së thÝch, nhãm tÝn chÊp...)

- Häp d©n

- Th«ng qua mét sè c«ng cô PRA (çc bµi tËp ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ cho ®iÓm...)

- Ph©n tÝch vµ tæng hîp tµi liÖu.

- B»ng x©y dùng b¶n ®å, biÓu ®å, b»ng ¶nh, vi deo...

183

tr×nh tù c¸c b−íc trong ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ hµng n¨mcã ng−êi d©n tham gia ë th«n, b¶n

184

Néi dung cÇn ph¶i ®¸nh gi¸

1) §¸nh gi¸ vÒ çc tæ chøc qu¶n lý (VMG, IG, TG...)

2) §¸nh gi¸ vÒ çc thay ®æi trong t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi (ph©n lo¹i, kinh tÕ hé, ph©n tÝchkinh tÕ hé, ph−¬ng thøc sö dông ®Êt ®ai...)

3) §¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng qu¶n lý ®Êt ®ai.

4) §¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng ®µo t¹o, chuyÓn giao kü thuËt cho n«ng d©n.

5) §¸nh gi¸ vÒ çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, tÝn dông n«ng th«n vµ mét sè néidung kh¸c

6) §¸nh gi¸ øng dông khoa häc kü thuËt, ho¹t ®éng x©y dùng m« h×nh...

Ghi chóÇc ch÷ viÕt t¾t trong b¸o ço:

PRA: §¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia

MRDP: Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói

VMG: Nhãm qu¶n lý th«n b¶n

IG: Nhãm së thÝch (cïng së thÝch vÒ s¶n xuÊt)

TG: Nhãm tÝn chÊp (nhãm vay vèn)

PVPG: Nhãm c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch Ph¸t triÓn th«n b¶n cã ng−êi d©n tham gia.

185

QU¶N Lý RõNG §ÇU NGUåN Cã Sù THAM GIA CñA

NG−êi D¢N ë HUYÖN HOµNH Bå - TØNH QU¶NG NINH

(Dù ¸n GCP/VIE/019/BEL)

C¬ së cña dù ¸nDù ¸n GCP/VIE/019/BEL “Qu¶n lý rõng ®Çu nguån cã sù tham gia cña ng−êi d©n ë huyÖnHoµnh Bå” b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 10/1995. Môc tiªu chung cña dù ¸n lµ giópChÝnh phñ ViÖt Nam (mµ ®¹i diÖn lµ Uû ban Nh©n d©n tØnh Qu¶ng Ninh vµ UBND huyÖnHoµnh Bå) thùc hiÖn viÖc qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn bÒn v÷ng ë khu vùc b¶o tån rõng®Çu nguån quanh hå Yªn LËp.

Môc tiªu nµy sÏ ®¹t ®−îc th«ng qua

“Sù tham gia tÝch cùc cña céng ®ång d©n ®Þa ph−¬ng vµ viÖc qu¶nlý ph¸t triÓn rõng ®Çu nguån phï hîp víi nhu cÇu s¶n xuÊt vµ çchÖ thèng kinh tÕ x· héi cña hä. §Æc biÖt, cÇn ph¶i quan t©m ®ÕnviÖc t¨ng c−êng kh¶ n¨ng céng ®ång vµ kh¶ n¨ng cña n«ng d©ntrong viÖc qu¶n lý, sö dông vµ b¶o vÖ ®Êt l©m nghiÖp còng nh− ®¶mb¶o ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ an ninh l−¬ng thùc. HiÖu qu¶ ®¹t ®−îc lµc¶i thiÖn l©u dµi thu nhËp vµ møc sèng chung, x©y dùng çc ph−¬ngph¸p thÝch hîp ®Ó lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn, theo dâi vµ ®¸nh gi¸ çcho¹t ®éng ph¸t triÓn t¹i ®Þa ph−¬ng vµ t¨ng c−êng nç lùc b¶n th©ncña n«ng d©n trong viÖc qu¶n lý vµ gi÷ g×n tµi nguyªn cña hä.C«ng t¸c tËp hîp tµi liÖu liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh nµy còng gãp phÇntruyÒn b¸ kinh nghiÖm vµ th«ng tin vµo viÖc lËp chÝnh s¸ch ë cÊpNhµ n−íc”.

M« h×nh ban ®Çu cña dù ¸n lµ mét dù ¸n qu¶n lý toµn diÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn trong métx· duy nhÊt víi môc tiªu lµ ®−a vµo thö nghiÖm çc ph−¬ng ph¸p luËn vµ kü thuËt sau nµy sÏ®−îc ®em øng dông réng r·i h¬n. Thêi gian ®Æt ra cho dù ¸n lµ 36 th¸ng. Nh»m n©ng cao t¸cdông cña viÖc dù ¸n t¹o ra nhiÒu kinh nghiÖm, ph¹m vi cña dù ¸n ®· ®−îc më réng sang 3 x·(bao gåm 11 th«n b¶n). Quy m« ®Þa lý cña dù ¸n t¨ng lªn kÐo theo thêi gian ho¹t ®éng cñanã còng t¨ng lªn thªm mét n¨m. Thay ®æi nµy ®−îc thùc hiÖn trong khu«n khæ kinh phÝ ph©nbæ hiÖn cã.

Ph−¬ng h−íng tiÕp cËn cã sù tham gia cña ng−êi d©n trong toµn bé chutr×nh dù ¸nSù tham gia cña céng ®ång nh»m t¨ng c−êng søc m¹nh vµ kh¶ n¨ng cña d©n c− ®Þa ph−¬ngtrong viÖc qu¶n lý rõng ®Çu nguån ®· ®−îc x¸c ®Þnh lµ môc tiªu vµ ®ång thêi lµ ph−¬ng tiÖnthùc hiÖn dù ¸n. B¾t ®Çu tõ viÖc ng−êi d©n tham gia vµo c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn, råi®Õn theo dâi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n.

186

Sau giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch ban ®Çu cã sù tham gia cña ng−êi d©n, dù ¸n ®· tr¶i qua h¬n métn¨m thùc hiÖn t¹i x· thø nhÊt. Gi÷a n¨m 1997 ®· hoµn thµnh viÖc lªn kÕ ho¹ch chi tiÕt ®ÓtriÓn khai çc ho¹t ®éng cña dù ¸n t¹i çc x· thªm sau nµy. §Ó phôc vô môc ®Ých nµy,ph−¬ng ph¸p luËn cña c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch ®· ®−îc söa ®æi thµnh chi tiÕt h¬n vµ h−íng tíimôc tiªu h¬n. ViÖc lªn kÕ ho¹ch cho tæng sè 8 th«n ®−îc thùc hiÖn theo 5 luång song songphï hîp víi çc m¶ng ho¹t ®éng riªng biÖt cña dù ¸n:

• Kh«i phôc thuû lîi vµ chuyÓn giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý.

• Qu¶n lý v−ên c©y ¨n qu¶ vµ c©y trång mïa vô.

• Qu¶n lý c«ng t¸c ch¨n nu«i vµ thó y.

• Qu¶n lý vµ b¶o vÖ rõng.

• TiÕt kiÖm vµ tÝn dông.

Dù ¸n víi ®Æc ®iÓm lµ cã sù tham gia cña ng−êi d©n nªn phï hîp víi viÖc ng−êi d©n tham giangµy cµng nhiÒu vµo c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ cÊp thiÕt ®ßi hái phÝa ®Þa ph−¬ng chia sÎ tr¸chnhiÖm thùc hiÖn dù ¸n. §iÒu nµy ®óng víi mäi ph−¬ng diÖn cña dù ¸n, tõ çc ho¹t ®éng tæchøc vµ qu¶n lý ®Õn çc ®ãng gãp cña phÝa ®Þa ph−¬ng vÒ tµi chÝnh vµ b»ng hiÖn vËt (søc lao®éng).

Çc c¬ chÕ theo dâi vµ ®¸nh gi¸ cã ng−êi d©n tham gia lóc ®Çu cã tÝnh chÊt h×nh thøc, nay®ang dÇn dÇn trë thµnh mét bé phËn cña chu tr×nh lªn kÕ ho¹ch th−êng xuyªn ë th«n b¶n, x·.ViÖc thùc hiÖn çc c¬ chÕ theo dâi vµ ®¸nh gi¸ nµy ®Æc biÖt gióp Ých cho viÖc ®−a ra vµ gi¶iquyÕt çc vÊn ®Ò n¶y sinh trong ho¹t ®éng vµ qu¶n lý.

Çc ®iÓm xuÊt ph¸t cho c«ng t¸c khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

Ngay tõ khi b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng, dù ¸n ®· t×m kiÕm çc ®iÓm xuÊt ph¸t cã kh¶ n¨ng sím®em l¹i thµnh c«ng vµ ¶nh h−ëng cho dù ¸n. Ban ®Çu ®· chän m« h×nh kÕt hîp ch¨n nu«i/t¨ng c−êng c«ng t¸c thó y vµ ®µo t¹o/ h×nh thµnh çc tæ tÝn dông vµ tiÕt kiÖm ë ®Þa ph−¬ng.Ch¨n nu«i ®−îc chän v× lµ träng t©m cña s¶n xuÊt ®Þnh h−íng th−¬ng m¹i vµ ®em l¹i l·i ng¾nh¹n cho vèn ®Çu t−. TiÕt kiÖm vµ tÝn dông ®−îc chän v× cã vai trß bæ sung cho m¶ng ho¹t®éng thø nhÊt cña dù ¸n vµ v× nhËn thÊy lµ mét trong sè nh÷ng m¶ng ho¹t ®éng sím nhÊt cñadù ¸n, sù hiÖn diÖn vµ −u thÕ vÒ kh¶ n¨ng tæ chøc cña héi liªn hiÖp phô n÷ ®Þa ph−¬ng còng®ãng vai trß quan träng.

Sau khi cã nh÷ng ho¹t ®éng ban ®Çu thuéc c¶ hai lÜnh vùc trªn, tÊt c¶ çc m¶ng ho¹t ®éngkh¸c nh− kh«i phôc thuû lîi vµ chuyÓn giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, thö nghiÖm vµ tr×nh diÔnc«ng t¸c trång c©y mïa vô, còng nh− qu¶n lý vµ b¶o vÖ rõng còng dÇn ®i vµo giai ®o¹n thùc

187

hiÖn. Çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m t¹o nªn bé phËn quan träng cña dù ¸n liªnquan ®Õn s¶n xuÊt hé gia ®×nh. C¬ cÊu tiÕt kiÖm vµ tÝn dông trong x· kÕt hîp víi h×nh thøc tÝndông hiÖn cã vµ çc ho¹t ®éng míi trªn c¬ së quü b¶o trî cña Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµPh¸t triÓn n«ng nghiÖp (VBARD) cã t¸c dông hç trî cho qu¸ tr×nh th©m canh vµ ®a d¹ng ho¸n«ng nghiÖp vèn lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng KhuyÕn l©m ®Þnh h−íng hé gia ®×nh.

V× vËy kh¸i niÖm KhuyÕn n«ng KhuyÕn l©mcña dù ¸n cã thÓ hiÓu nh− sau:

“Cung cÊp th«ng tin trän gãi vÒ çc nhu cÇu s¶n xuÊt dùa trªn ®¸nh gi¸ cñaçc hé gia ®×nh, lùa chän çc ph−¬ng ¸n kü thuËt vµ m« h×nh thö nghiÖm/tr×nh diÔn trªn thùc ®Þa ®−îc çc c¬ quan chÝnh quyÒn ñng hé vµ cuèi cïnglµ trî gióp vÒ mÆt tæ chøc viÖc nh©n réng - khuÕch tr−¬ng çc ph−¬ng ¸n®−îc lùa chän. Toµn bé qu¸ tr×nh khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®−îc xem lµviÖc cñng cè çch tiÕp cËn c«ng t¸c thu thËp vµ truyÒn b¸ th«ng tin vµ sè liÖuthu thËp t¹i ®Þa ph−¬ng vµ cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau. ViÖc nµy diÔn ratrªn c¬ së hai chiÒu dÉn tíi viÖc lùa chän cÈn thËn, ®−a vµo ¸p dông vµ ®µot¹o vÒ th«ng tin kü thuËt liªn quan”.

Sö dông nh©n lùc ®Þa ph−¬ng

Dù ¸n lÊy huyÖn lµm c¬ së vµ do ®Æc thï cña nã, mong muèn dùa nhiÒu vµo nguån nh©n lùckü thuËt cã s½n ngay ë huyÖn hoÆc ë cÊp thÊp h¬n. TËp trung vµo kh¶ n¨ng vÒ nh©n lùc ëhuyÖn rÊt quan träng nÕu xÐt theo khÝa c¹nh muèn nh©n réng vµ ph¸t triÓn l©u dµi çc ho¹t®éng trong t−¬ng lai cña dù ¸n. B»ng çch ký hîp ®ång víi çc çn bé kü thuËt cña huyÖn ®Óhä lµm viÖc cho dù ¸n, tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c«ng t¸c KhuyÕn n«ng KhuyÕn l©m vµ ®µo t¹oliªn quan thuéc vÒ tËp thÓ çn bé nµy.

§Ó më réng ph¹m vi ¸p dông çc ph−¬ng ¸n kü thuËt, trî gióp c«ng t¸c x©y dùng m« h×nh thönghiÖm, theo dâi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thu ®−îc còng nh− lËp b¸o ço, dù ¸n dùa nhiÒu h¬n n÷avµo çc hîp ®ång trî gióp kü thuËt chuyªn m«n ho¸ ®−îc ký kÕt víi çc chuyªn gia trongn−íc vµ çc c¬ së trung −¬ng nh− §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi.

Çc ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kü thuËt

C«ng t¸c khuyÕn n«ng ban ®Çu ë cÊp thùc ®Þa do dù ¸n trî gióp chñ yÕu dùa vµo c«ng t¸c ®µot¹o. §· gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò tõng ®−îc nhËn ®Þnh lµ quan träng nh− c¶i thiÖn hÖ thèng dÞchvô thó y kh«ng chuyªn th«ng qua c«ng t¸c ®µo t¹o l©u dµi vµ c¬ së vËt chÊt do çn bé thó yhuyÖn cung cÊp. Çc m« h×nh thö nghiÖm trång lóa vµ ng« cïng çc líp häc vÒ phßng trõ s©ubÖnh tæng hîp (IPM) ®−îc thùc hiÖn, b¾t ®Çu cho çc ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng KhuyÕn l©mlÊy c©y trång lµm c¬ së.

Mét trong nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña dù ¸n lµ x©y dùng mét sè m« h×nh thö nghiÖm vµ tr×nhdiÔn ë nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau ®−îc ®Þa ph−¬ng quan t©m víi mËt ®é lín, tuy quy m« t−¬ng®èi nhá nh−ng dÔ quan s¸t. ViÖc n«ng d©n theo dâi th−êng xuyªn çc m« h×nh thö nghiÖm®−îc sù trî gióp cña çn bé huyÖn vµ ®¶m b¶o r»ng çc m« h×nh thö nghiÖm vµ tr×nh diÔntrång trät lµ çc ho¹t ®éng thu ho¹ch vµ c©n ®o ®−îc quan t©m theo dâi s¸t sao, tiÕp sau lµtÝnh to¸n lîi thÕ so s¸nh gi÷a çc chñng lo¹i c©y trång çc çch xö lý kh¸c nhau.

Çc m« h×nh thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së vËt t− h¹n chÕ do dù ¸n cungcÊp (gièng míi, ph©n bãn vµ b¶o hiÓm mïa vô). Nhê cã b¶o hiÓm nµy cho ®Õn nay ®· cã400m2 diÖn tÝch canh t¸c hé gia ®×nh ®−îc ®¶m b¶o kh«ng bÞ thÊt b¸t nÕu s¶n xuÊt kh«nghiÖu qu¶. VÝ dô, çc khãa ®µo t¹o ®Æc biÖt vÒ c¶i thiÖn kinh tÕ v−ên vµ qu¶n lý hé gia ®×nh,

188

trong ®ã bao gåm c¶ kü thuËt nh©n béi v−ên −¬m ®−îc tiÕp nèi b»ng viÖc n«ng d©n ®Çu t−hoµn toµn vµo x©y dùng v−ên c©y ¨n qu¶ cã quy m« nhá.

Çc v−ên −¬m gièng c©y l©m nghiÖp quy m« nhá còng ®−îc x©y dùng theo hîp ®ång. ë lÜnhvùc nµy dù ¸n trî gióp ®µo t¹o kü thuËt, cung cÊp vËt t− tõng phÇn trªn c¬ së chi phÝ cã thÓhoµn tr¶ ®−îc vµ mua b¶o hiÓm cho mét n¨m s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®¹t chÊt l−îng. GÇn ®©ycòng b¾t ®Çu thö nghiÖm trång c©y lµm thøc ¨n cho gia sóc t¹i 3 x· víi tæng sè hé gia ®×nhtham gia trång lµ 18 hé. Mét lÇn n÷a ho¹t ®éng nµy ®−îc b¾t ®Çu b»ng viÖc tiÕn hµnh ®µo t¹okü l−ìng (lÇn nµy do Trung t©m Nghiªn cøu Dª vµ Thá Ba V× ®¶m nhiÖm). Çc m« h×nh thönghiÖm nµy còng ®−îc thùc hiÖn d−íi çc hîp ®ång ký kÕt, gåm c¶ viÖc mua b¶o hiÓm c©ygièng hoÆc s¶n phÈm thùc vËt víi møc tèi ®a 100m2 cho hé gia ®×nh tham gia thö nghiÖm.

Ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn tæ chøc KhuyÕn n«ng KhuyÕn l©m ë ®Þa ph−¬ng

Vµo lóc b¾t ®Çu ho¹t ®éng, dù ¸n chñ ®Þnh kh«ng ñng hé viÖc x©y dùng çc tæ khuyÕn n«ngkhuyÕn l©m ®Þa ph−¬ng hay mét m¹ng l−íi khuyÕn n«ng khuyÕn l©m trong th«n b¶n d−íid¹ng hîp ®ång v× ®· x¸c ®Þnh lµ tr−íc hÕt ph¶i h×nh thµnh mét mèi quan hÖ cã sù hiÓu biÕt lÉnnhau, th«ng tin qua l¹i vµ sù tin cËy gi÷a x· vµ dù ¸n. Mét mÆt ban l·nh ®¹o x· vµ çc thµnhviªn cÇn lµm quen víi ph−¬ng h−íng tiÕp cËn ho¹t ®éng cña dù ¸n, mÆt kh¸c dù ¸n còng cÇnx¸c ®Þnh ®−îc kh¶ n¨ng thùc tÕ cña x·. Hai ®iÒu kiÖn nµy lµ nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó cuèicïng x©y dùng nªn çc c¬ cÊu khuyÕn n«ng bÒn v÷ng ë ®Þa ph−¬ng.

Sau khi kÕt thóc giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia cña ng−êi d©n, dù ¸n ®· gi¶i quyÕt®−îc çc vÊn ®Ò kü thuËt b»ng viÖc ®Çu t− mét çch s¸ng suèt vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®¶mb¶o sù ®ång ®Òu vÒ sè l−îng häc viªn gi÷a çc x· cña dù ¸n. ViÖc ®µo t¹o vµ çc chuyÕnkh¶o s¸t ®Õn tõng häc viªn do çn bé dù ¸n tiÕn hµnh ®· gãp rÊt nhiÒu vµo viÖc dÇn dÇn x¸c®Þnh çc mèi quan t©m vµ cñng cè kh¶ n¨ng s½n cã cña ®Þa ph−¬ng. Ph¶i thõa nhËn r»ng vÉnch−a sö dông hÕt ®Çu t− dµnh cho ®µo t¹o do viÖc lùa chän häc viªn ch−a thËt sù hoµn h¶o vµcòng do nh÷ng nh−îc ®iÓm vèn cã vÒ chÊt l−îng cña b¶n th©n c«ng t¸c ®µo t¹o.

MÆc dï vËy ®· cã mét tû lÖ phÇn tr¨m võa ph¶i hé gia ®×nh vèn lµ môc tiªu cña c«ng t¸c ®µot¹o cña çc thö nghiÖm tiÕp theo vµ ®−îc h−ëng trî gióp, nay ®· cã kh¶ n¨ng sö dông vµ tiÕnhµnh lµm kinh tÕ b»ng nh÷ng kiÕn thøc míi cña m×nh. Nh÷ng ng−êi nh− vËy cã thÓ sau nµysÏ ®ãng vai trß nßng cèt trong çc m¹ng l−íi ph©n phèi th«ng tin chÝnh thøc h¬n ë cÊp x·, nÕuchÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng quyÕt ®Þnh xóc tiÕn nh÷ng dÞch vô nh− vËy trong çc x·. Nãi chung,ph−¬ng h−íng tiÕp cËn nµy lóc ®Çu xuÊt ph¸t tõ sù thiÕu v¾ng mét c¬ cÊu khuyÕn n«ngkhuyÕn l©m ®Þa ph−¬ng ®−îc ho¹ch ®Þnh râ rµng, giê ®©y ®−îc xem lµ mét ph−¬ng h−íng tiÕpcËn tiÕt kiÖm h¬n nhiÒu so víi viÖc tiÕp tôc sö dông chuyªn gia quèc tÕ dµi h¹n ®Ó trî giópcho çc m¹ng l−íi khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®Þa ph−¬ng.

N©ng cao kh¶ n¨ng ®Þa ph−¬ng trong c«ng t¸c thö nghiÖm kü thuËt míi

Còng quan träng t−¬ng tù nh− th«ng tin kü thuËt ®Æc biÖt ®· tr×nh bµy ë trªn lµ viÖc n©ng caokh¶ n¨ng ®−a çc ph−¬ng ¸n kü thuËt míi vµo thö nghiÖm cña çn bé ®Þa ph−¬ng. ChÝnh kh¶n¨ng nµy lµ kh¶ n¨ng mµ dù ¸n muèn cè g¾ng tiÕp tôc trªn ph¹m vi cµng réng cµng tèt. §iÒukiÖn cÇn thiÕt lµ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng ph¶i cã kinh nghiÖm thùc tÕ vµ n«ng d©n, häc viªn ph¶itiÕn hµnh so s¸nh lîi Ých gi÷a çc ph−¬ng ¸n kü thuËt ®Ó sau ®ã ¸p dông trªn diÖn réng, v−îtra ngoµi ph¹m vi c¬ së. Cã thÓ ®¹t ®−îc ®iÒu nµy trªn c¬ së n«ng d©n cã lßng mong mái, cãkh¶ n¨ng tiÕp cËn çc th«ng tin míi, thö nghiÖm çc th«ng tin ®ã trªn quy m« h¹n chÕ, södông kh¶ n¨ng ®Çu t− vµ th«ng tin thÞ tr−êng cã s½n ngay t¹i ®Þa ph−¬ng, còng nh− çch tiÕpcËn tÝn dông ®· ®−îc hoµn thiÖn.

189

Víi hai chu kú thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn hoµn thµnh ë mét x·, chu kú thø hai tiÕn hµnh trongc¶ 3 x·, hiÖn vÉn cßn qu¸ sím ®Ó cho biÕt møc ®é chÊp nhËn vµ phæ biÕn cña çc th«ng tin küthuËt ®−îc lùa chän. Trong x· thø nhÊt, 14 hé gia ®×nh tham gia thö nghiÖm trång ng« vµ lóa,trong khi 30 hé tham gia çc líp häc vÒ phßng trõ s©u bÖnh tæng hîp (mét phÇn trong sè nµycòng tham gia thö nghiÖm). Trong tr−êng hîp më réng trång c©y ¨n qu¶ vµ c©y mïa vô, çcho¹t ®éng ®−îc trî gióp trùc tiÕp sÏ diÔn ra trong suèt mét n¨m ë tõng x·. Sau thêi gian nµy,nh÷ng chuyÕn th¨m kh¶o s¸t theo dâi ®−îc tiÕn hµnh ®Õn tËn khi dù ¸n kÕt thóc. §èi víi x·®Çu tiªn cña dù ¸n, mét cuéc nghiªn cøu vÒ møc ®é chÊp nhËn vµ phæ biÕn çc th«ng tin küthuËt sÏ ®−îc thùc hiÖn vµo cuèi n¨m nay.

Thªm 20 hé gia ®×nh n÷a sÏ tham gia vµo çc m« h×nh thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn trong c¶ 3 x·.Còng ®· kÕt thóc kho¸ häc vÒ phßng trõ s©u bÖnh cho çc x· míi. HuyÖn vµ tr−êng ®¹i häcsÏ phèi hîp kh¶o s¸t vÒ çc c©y trång kh¸c vµ cuèi cïng sÏ x©y dùng nhiÒu m« h×nh thönghiÖm vµ tr×nh diÔn h¬n n÷a trång l¹c, khoai lang vµ s¾n.

§èi víi dÞch vô thó y, viÖc cung cÊp vµ c¶i t¹o chuång tr¹i cho gia sóc lµ ®¹t yªu cÇu. Trongthêi gian gÇn ®©y, tû lÖ tiªm phßng vµ ch÷a bÖnh gia sóc do çc çn bé thó y kh«ng chuyªnthùc hiÖn ®· cao h¬n so víi çc th«n b¶n l©n cËn vèn thiÕu thèn dÞch vô nµy. KÕt qu¶ lµ tû lÖsèng sãt cao cña gia sóc sau khi ®iÒu trÞ, çc kiÓu chuång lîn ®· c¶i tiÕn ngµy cµng ®−îc n«ngd©n ¸p dông nhiÒu h¬n trªn c¬ së vèn ®Çu t− cã s½n hay ®i vay. Cho ®Õn nay s¸u hé gia ®×nhtrong x· thø nhÊt ®· më réng v−ên c©y an qu¶, trong khi s¸u hé kh¸c tÝch cùc trång c©y gièngl©m nghiÖp theo hîp ®ång ký kÕt. Nh− ®· nãi ë trªn dù ¸n còng khuyÕn khÝch çc m« h×nhthö nghiÖm trång çc mÉu c©y lµm thøc ¨n cho gia sóc víi tæng sè 18 hé gia ®×nh trong 3 x·tham gia.

§¸nh gi¸ vµ th«ng tin thÞ tr−êng

§Ó ñng hé çc s¸ng kiÕn kü thuËt, dù ¸n chó träng çc vÊn ®Ò vÒ th«ng tin thÞ tr−êng vµ tæchøc thÞ tr−êng. GÇn ®©y hîp t¸c víi çc nhµ s¶n xuÊt ®Þa ph−¬ng, víi huyÖn, tØnh, dù ¸n®ang tiÕn hµnh hoÆc ®· hoµn thµnh çc cuéc nghiªn cøu thÞ tr−êng cho c©y v¶i, l©m s¶n vµ lîn(lîn thÞt vµ lîn gièng). Çc cuéc nghiªn cøu nµy ®−îc sù gióp ®ì cña tr−êng §¹i häc Kinh tÕquèc d©n Hµ néi. ViÖc cung cÊp çc th«ng tin ®· rµ so¸t vµ ®iÒu chØnh vÒ tiÒm n¨ng ph¸t triÓns¶n xuÊt xÐt theo triÓn väng vÒ kinh tÕ vµ thÞ tr−êng lµ rÊt quan träng gióp çc hé gia ®×nhquyÕt ®Þnh chiÕn l−îc s¶n xuÊt l©u dµi.

Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu phèi çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ë cÊp huyÖn

Mét trong çc kinh nghiÖm lín nhÊt thu ®−îc tõ çc nç lùc khuyÕn n«ng khuyÕn l©m hiÖn naylµ çc dÞch vô cÇn ph¶i ®−îc ®iÒu phèi ë cÊp huyÖn. HiÖn nay çc dÞch vô liªn quan ®ÕnkhuyÕn n«ng ®−îc tiÕn hµnh rÊt ch¾p v¸ gi÷a nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau. MÆc dï çc ç nh©nlóc nµy lóc kh¸c vÉn sö dông chung v¨n phßng víi nhau, vÉn cã mét nhu cÇu cÊp b¸ch lµ ph¶ic¶i thiÖn sù ®iÒu phèi gi÷a çc c¬ quan vµ c¶i thiÖn chÊt l−îng c«ng t¸c cung cÊp th«ng tinliªn l¹c.

§iÒu nµy ®Æc biÖt liªn quan ®Õn dù ¸n, v× çc c¬ quan nµy lµ çc c¬ quan chÝnh cung cÊpth«ng tin vÒ ph¸t triÓn kü thuËt tõ bªn ngoµi ®Õn çc x·. NÕu viÖc trao ®æi th«ng tin tá ra cãvÊn ®Ò nh− dù ¸n tõng ®−îc chøng kiÕn th× ®iÒu nµy sÏ ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng c«ng t¸ccung cÊp th«ng tin vµ liªn l¹c ë cÊp c¬ së.

Mét nh©n tè quan träng nh−ng kh«ng thÊy râ t¹o nªn sù thµnh c«ng cho toµn bé qu¸ tr×nh lµtËp thÓ dù ¸n ®· chÊp nhËn vµ cã lßng tin ®èi víi kiÓu lµm viÖc cã sù tham gia nhiÒu h¬n cñang−êi d©n hay kh«ng. §iÒu nµy ®Õn l−ît nã l¹i do nh÷ng nh©n tè sau ®©y quyÕt ®Þnh: nhËnthøc ®−îc kh¶ n¨ng cña ®ång nghiÖp, thõa nhËn nh÷ng yÕu kÐm cña b¶n th©n vµ −u ®iÓm vÒ

190

hiÓu biÕt cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. Nh÷ng ®iÓm nµy thùc tÕ lµ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh chÊtrÊt ç nh©n vµ nãi chung kh«ng thÓ huÊn luyÖn ®−îc.

Sù cÇn thiÕt ph¶i cã çc gi¶i ph¸p ®Þa ph−¬ng cho çc nhu cÇu ®Þa ph−¬ng

ViÖc ph¸t triÓn çc hÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m trong t−¬ng lai cÇn ph¶i xÐt ®Õn çc®iÒu kiÖn rÊt kh¸c nhau cña c¶ thùc tr¹ng lÉn m«i tr−êng thÓ chÕ ë ViÖt Nam. Cã nhu cÇuhiÓn nhiªn vÒ çc gi¶i ph¸p ®Þa ph−¬ng ®Ó tæ chøc vµ truyÒn b¸ th«ng tin, nh÷ng gi¶i ph¸p nh−vËy kh«ng chØ thÓ ¸p dông ë mäi n¬i mäi lóc ®−îc.

Vai trß cña nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o chÝnh quyÒn ë çc cÊp kh¸c nhau cÇn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh rârµng. HiÖn t¹i ®· cã sù trïng lÆp chøc n¨ng gi÷a çc cÊp trung −¬ng, tØnh, huyÖn.

C«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ngµy cµng cÇn ®−îc xem lµ c«ng viÖc nh»m ®¸p øng nhucÇu h¬n lµ nh»m ®¹t môc tiªu (vÝ dô: sè l−îng m« h×nh ®−îc x©y dùng). §iÒu nµy cho thÊy cãnhu cÇu cÇn theo dâi s¸t sao viÖc khuÕch tr−¬ng ¶nh h−ëng vµ ®iÒu chØnh çc ph−¬ng ¸nkh«ng ®¹t tiªu chuÈn c¬ b¶n sao cho thÝch hîp. H·y so s¸nh ®iÒu nµy víi mét ng−êi b¸n hµnglo¹i bá hµng sau mét thêi gian dµi kh«ng b¸n ®−îc ra khái gi¸ bµy hµng.

Còng cÇn chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn çc mèi liªn hÖ gi÷a çc c¬ së khuyÕn n«ng khuyÕnl©m thÝch hîp víi çc c¬ quan nghiªn cøu (liªn quan) vµ ®Õn çc ®iÓm xuÊt ph¸t cho viÖccung cÊp th«ng tin ë çc cÊp kh¸c nhau. Çc ph−¬ng ¸n kü thuËt muèn ®−îc nh©n réng métçch thµnh c«ng ph¶i ®−îc thiÕt lËp trªn c¬ së mét nÒn s¶n xuÊt kinh tÕ v÷ng ch¾c. V× vËycÇn thiÕt ph¶i c¾t gi¶m ngay c¬ chÕ trî cÊp vÒ vËt t− trong suèt çc giai ®o¹n më ®Çu, viÖcthµnh lËp çc quü khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ë nhiÒu tØnh ph¶n ¸nh r»ng kinh phÝ dµnh cho vËtt− qu¸ cao so víi ph−¬ng diÖn kh¸c cña ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m. Tèt h¬n lµ nªnb¾t ®Çu ¸p dông ph−¬ng ¸n kü thuËt ë qui m« nhá vµ t¨ng møc phæ cËp lªn ®Õn hÕt kh¶ n¨ngcña ph−¬ng ¸n ®ã thay v× khuyÕn khÝch mét ph−¬ng ¸n kü thuËt trªn c¬ së trî cÊp vËt t− vènrÊt khã, hoÆc kh«ng thÓ tho¶ m·n ®−îc trong t−¬ng lai.

KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m vµ çc mèi quan hÖ tÝn dông

Kh¸i niÖm vÒ tiÕt kiÖm vµ tÝn dông n«ng th«n cña dù ¸n cã thÓ ®−îc xem lµ “t¹o kh¶ n¨ng tiÕpcËn tiÕt kiÖm vµ tÝn dông n«ng th«n mét çch tin cËy vµ dÔ dµng Çc kh¶ n¨ng nµy trë thµnhhiÖn thùc trªn c¬ së hîp t¸c tèi ®a víi çc ®Þa ph−¬ng (x·), víi ®iÒu kiÖn çc c¬ quan nµy cãquyÒn së h÷u ë møc ®é chÊp nhËn ®−îc ®èi víi çc bé m¸y tiÕt kiÖm vµ tÝn dông. §Ó ®¶mb¶o cho m¶ng ho¹t ®éng quan träng cña dù ¸n lµ t¹o ra tiÕt kiÖm, qu¶n lý cã chÊt l−îng vµ sùbÒn v÷ng vÒ tµi chÝnh ë çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng do ®Þa ph−¬ng qu¶n lý, ®iÒu quan träng lµph¶i lµm viÖc trªn c¬ së minh b¹ch vµ ®−îc thõa nhËn víi møc l·i suÊt thùc trªn thÞ tr−êng”.

Râ rµng cã tån t¹i mèi quan hÖ khuyÕn n«ng khuyÕn l©m vµ tÝn dông. Kü thuËt lµm t¨ng kh¶n¨ng sinh lîi th«ng qua khuyÕn n«ng khuyÕn l©m, lóc ®Çu th−êng ®ßi hái møc ®Çu t− bªnngoµi cao h¬n. Dï vËy ngoµi tÝnh chÊt bæ sung gi÷a tÝn dông vµ khuyÕn n«ng khuyÕn l©m, dù¸n kh«ng nhËn thÊy cã mèi quan hÖ trùc tiÕp nµo kh¸c. ViÖc cung cÊp çc dÞch vô khuyÕnn«ng khuyÕn l©m ®ßi hái mét lo¹t kü n¨ng riªng tõ viÖc cÊp ph¸t tÝn dông vµ kh«ng thÓ lÉnlén hai thø nµy víi nhau.

VÝ dô: trong tr−êng hîp çc kho¶n cho vay cã b¶o trî cña ng©n hµng VBARD, çc çn béng©n hµng chÞu tr¸ch nhiÖm phª duyÖt çc kho¶n vay n«ng nghiÖp cÇn cã kiÕn thøc c¬ b¶n vÒdoanh nghiÖp n«ng nghiÖp vµ ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng ®èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Nh÷ng çnbé nµy tuy cÇn ph¶i cã kiÕn thøc kinh tÕ v÷ng vµng nh−ng l¹i kh«ng ®ßi hái ph¶i cã kiÕn thøcchuyªn s©u vÒ kü thuËt s¶n xuÊt. Çc çn bé liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn giao th«ng tin cÇnph¶i cã kü n¨ng ®Æc thï vÒ s¶n xuÊt. Çc kü n¨ng nh− vËy ph¶i ®−îc thö th¸ch trong m«itr−êng s¶n xuÊt vµ thÞ tr−êng ®· ®Þnh tr−íc. BÊt kú chøc n¨ng nµo bÞ trïng lÆp gi÷a khuyÕn

191

n«ng khuyÕn l©m vµ tÝn dông ®Òu cã kh¶ n¨ng lµm mÊt lßng tin khi c¸c ph−¬ng ¸n khuyÕnn«ng khuyÕn l©m tá ra kh«ng cã gi¸ trÞ vÒ mÆt kinh tÕ vµ v× thÕ trë thµnh nguyªn nh©n g©y trëng¹i cho viÖc hoµn tr¶ tÝn dông.

192

cH−¬NG TR×NH §µO T¹O, HUÊN LUYÖN Vµ øNG DôNG

IPM - MéT GI¶I PH¸P QUAN TRäNG, THIÕT THùC Vµ

HIÖU QU¶ §èI VíI C¤NG T¸C KHUYÕN N¤NG

Ng« TiÕn Dòng

Ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia

Trong nghÒ trång lóa nãi riªng vµ trång trät nãi chung, ngoµi nh÷ng khã kh¨n do thiªn tai(b·o, lò, kh« h¹n, gi¸ rÐt...) th× dÞch h¹i c©y trång ®· ®ãng vai trß kh«ng nhá trong viÖc lµmgi¶m n¨ng suÊt, hoÆc thÊt thu... g©y tèn kÐm kh«ng Ýt cho c«ng t¸c phßng trõ, vµ ®· ph¶i södông kh¸ nhiÒu thuèc ho¸ häc, mÆc dï còng cã nhiÒu nhiÒu biÖn ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¶nh−ng dÞch h¹i vÉn t¸i ph¸t.

Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn dÞch h¹i lóa (rÇy n©u, s©u cuèn l¸, s©u ®ôc th©n, bÖnh ®¹o«n...) nh−ng nguyªn nh©n chñ yÕu quan träng vµ còng lµ nguyªn nh©n do con ng−êi tøc lµn«ng d©n l¹m dông thuèc trõ s©u vµ sö dông nhiÒu ph©n v« c¬ (nhÊt lµ ®¹m), sö dông mÊt c©n®èi, tuú tiÖn, ®ång thêi biÖn ph¸p ch¨m sãc ch−a ®óng, phÇn lín theo tËp qu¸n vµ thãi quen.

§Ó thay ®æi ®−îc tËp qu¸n vµ thãi quen lµm ¨n cò cña n«ng d©n nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt, ®eml¹i lîi Ých cho hä, cÇn ph¶i cã ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc chuyÓn giao kü thuËt cho n«ng d©n métçch thiÕt thùc, cô thÓ, dÔ hiÓu, dÔ nhí, dÔ lµm vµ cã thÓ thùc hiÖn (øng dông) ®éc lËp. ChÝnhv× dùa vµo çc yªu cÇu trªn ®©y cho nªn ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, huÊn luyÖn IPM cho n«ng d©në ViÖt Nam ®· thµnh c«ng trªn ph¹m vi c¶ n−íc.

Môc ®Ých cña ch−¬ng tr×nh IPM lµ nh»m n©ng cao kiÕn thøc cho n«ng d©n, gióp hä hiÓu biÕt®Ó cã kh¶ n¨ng qu¶n lý ®ång ruéng cã nh÷ng biÖn ph¸p tèt nhÊt trong s¶n xuÊt víi chi phÝthÊp, thu nhËp cao, an toµn cho b¶n th©n n«ng d©n, cho x· héi, m«i tr−êng sinh th¸i. IPM®−îc dùa trªn 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ ®−îc qu¸n triÖt trong toµn bé ho¹t ®éng vÒ huÊn luyÖnIPM:

1) Trång c©y khoÎ (gåm ch¨m sãc, ph©n bãn, n−íc, gièng ...)

2) B¶o vÖ thiªn ®Þch.

3) Th¨m ®ång th−êng xuyªn.

4) N«ng d©n trë thµnh chuyªn gia.

Trong ph¹m vi b¸o ço nµy, chñ yÕu sÏ ®Ò cËp tíi ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc chuyÓn giao küthuËt vµ néi dung huÊn luyÖn cho mçi lo¹i h×nh ho¹t ®éng.

Nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ yªu cÇu quan träng cñach−¬ng tr×nh ®µo t¹o, huÊn luyÖn IPM

Nguyªn t¾c häc tËp cña IPMHäc vµ hµnh - tøc lµ häc th«ng qua viÖc lµm thùc tÕ ngoµi ®ång ruéng:

§ång ruéng, c©y trång lµ “gi¸o cô häc tËp”. Çc c«ng viÖc theo dâi ®ång ruéng, çc thùcnghiÖm, nghiªn cøu... lµ nh÷ng bµi häc, bµi tËp.

193

Ph−¬ng ph¸p häc tèt nhÊt ®èi víi n«ng d©n lµ häc qua thùc tÕ, häc ®i ®«i víi hµnh, nªn hÇuhÕt çc néi dung häc tËp ®Òu ®−îc tiÕn hµnh trªn ®ång ruéng: ®iÒu tra theo dâi diÔn biÕn cñahÖ sinh th¸i hµng tuÇn; ph©n tÝch, xö lý nh÷ng t×nh huèng cô thÓ ph¸t sinh trªn ®ång ruéng;®iÒu tra thÝ nghiÖm; thu thËp mÉu s©u bÖnh... nhËn thøc cña n«ng d©n ®−îc tÝch luü dÇn dÇn,cã hÖ thèng.

Häc th«ng qua trao ®æi th¶o luËn gi÷a ng−êi h−íng dÉn vµ ng−êi häc, dùa vµo kinhnghiÖm s¶n xuÊt cña n«ng d©n, thu thËp nh÷ng th«ng tin tõ nhiÒu nguån kÕt hîp thùc tÕ ®ångruéng ®Ó th¶o luËn.

T¹i trung t©m ®µo t¹o gi¶ng viªn IPM, häc viªn ph¶i tiÕn hµnh çc c«ng viÖc ®ång ¸ng (tõkh©u lµm ®Êt, gieo trång, ch¨m sãc ®Õn thu ho¹ch...) nh− n«ng d©n ®Ó n¾m ch¾c tõng kh©utrong s¶n xuÊt nh÷ng vÊn ®Ò th−êng ph¸t sinh. Trong khi huÊn luyÖn n«ng d©n häc viªn cïngtham gia çc ho¹t ®éng víi n«ng d©n, qua qu¸ tr×nh tiÕp xóc, trao ®æi th¶o luËn, häc viªn häc®−îc nh÷ng kinh nghiÖm tõ hä. T¹i líp häc ®ång ruéng n«ng d©n häc tËp kinh nghiÖm lÉnnhau th«ng qua çc cuéc trao ®æi th¶o luËn, ho¹t ®éng nhãm.

Häc tËp nhiÒu lÜnh vùc

Ch−¬ng tr×nh häc tËp lµ tæng hîp nhiÒu mÆt: kü thuËt n«ng häc, sinh häc, sinh th¸i, do ®ã häcviªn tiÕp thu ®−îc kiÕn thøc toµn diÖn cÇn thiÕt cho viÖc t− duy ph©n tÝch, lùa chän... ®Ó cãthÓ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ trong s¶n xuÊt (th¸o gì khã kh¨n, ¸p dông kü thuËt míi...).

Néi dung ®µo t¹o, huÊn luyÖn bao gåm c¶ viÖc ph¸t triÓn kü n¨ng truyÒn ®¹t, kü n¨ng tæ chøc,kü n¨ng ho¹t ®éng nhãm. Nh÷ng kü n¨ng trªn rÊt cÇn thiÕt ®Ó tiÕp tôc tæ chøc çc ho¹t ®éngøng dông vµ më réng IPM t¹i çc lµng, x· sau khi qua líp häc.

Mét gi¶ng viªn tèt kh«ng thÓ chØ giái vÒ kü thuËt mµ cßn ph¶i biÕt truyÒn ®¹t cho ng−êi kh¸c.

Häc tËp ®Ó tù øng dông vµ h−íng dÉn gióp ®ì ng−êi kh¸c cïng lµm: "trë thµnh chuyªngia": Thêi gian häc lµ c¶ mïa vô s¶n xuÊt c©y trång ®Ó hiÓu ®−îc toµn bé chu kú ph¸t triÓncña c©y, çc yÕu tè trong hÖ sinh th¸i vµ thùc hµnh çc biÖn ph¸p kü thuËt qu¶n lý ®ångruéng. KÕt qu¶ qu¸ tr×nh häc tËp lµ n«ng d©n trë thµnh chuyªn gia trong qu¶n lý hÖ sinh th¸i®ång ruéng.

Ph¶i ®¶m b¶o trong c¶ vô s¶n xuÊt - cã nghÜa lµ trän mét quy tr×nh s¶n xuÊt tõ khi b¾t®Çu cho tíi khi thu ho¹ch: Do ®Æc ®iÓm hÖ sinh th¸i ®ång ruéng lu«n biÕn ®éng bëi vËy cÇnph¶i theo dâi, nghiªn cøu c¶ chu kú ph¸t triÓn cña c©y míi hiÓu ®−îc toµn bé ®iÒu kiÖn ®ångruéng thay ®æi theo tõng giai ®o¹n cña chu kú ph¸t triÓn c©y trång.

Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p cña ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, huÊn luyÖn IPMHo¹t ®éng chÝnh cña ch−¬ng tr×nh IPM lµ ®µo t¹o gi¶ng viªn, huÊn luyÖn n«ng d©n.

§µo t¹o gi¶ng viªn IPM Training of trainer (TOT)

Thêi gian cña TOT lµ trän mét vô lóa. Tæng sè häc viªn kho¶ng 35 ng−êi, ®−îc chia thµnh 5nhãm häc tËp. Häc viªn lµ nh÷ng çn bé chØ ®¹o cña Chi côc, cña Tr¹m BVTV huyÖn. Gi¸oviªn cña TOT gåm 5-6 ng−êi.

Häc viªn häc ®Ó hiÓu vµ ¸p dông ®−îc 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n cña IPM, ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸phuÊn luyÖn n«ng d©n dùa trªn ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc phi chÝnh quy. Do ®ã néi dung häc tËpbao gåm: kü n¨ng kü thuËt, kü n¨ng huÊn luyÖn n«ng vµ kü n¨ng qu¶n lý

Néi dung h×nh thøc vµ kü n¨ng vÒ kü thuËt

Häc viªn tù trång vµ ch¨m sãc c©y trång, b¾t ®Çu tõ kh©u lµm ®Êt ®Õn thu ho¹ch. Çc biÖnph¸p kü thuËt nh− ch¨m sãc cho c©y lóa ph¸t triÓn tèt (c©y lóa khoÎ) ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng chèng

194

chÞu s©u bÖnh vµ çc ®iÒu kiÖn bÊt thuËn, ®¶m b¶o n¨ng suÊt lµ biÖn ph¸p rÊt quan träng trongIPM. §Ó n¾m ®−îc yªu cÇu (trång c©y lóa khoÎ) häc viªn ph¶i tiÕn hµnh çc néi dung:

• Çc thÝ nghiÖm ®ång ruéng:

- ThÝ nghiÖm ph©n bãn.

- T×m hiÓu kh¶ n¨ng ®Òn bï cña c©y.

- Thêi gian gieo cÊy, mËt ®é gieo cÊy.

- So s¸nh gièng.

- Vai trß cña thiªn ®Þch trong hÖ sinh th¸i (HST).

- Ph©n bè cña s©u h¹i, thiªn ®Þch trªn ®ång ruéng.

- Qu¶n lý cá d¹i.

• Ph©n tÝch hÖ sinh th¸i (HST) ®ång ruéng: quan s¸t ®ång ruéng hµng tuÇn gåm: sù ph¸ttriÓn cña c©y trång, cá d¹i, ph¸t triÓn cña s©u, bÖnh h¹i, thiªn ®Þch, n−íc, ®iÒu kiÖn thêitiÕt... nh÷ng sè liÖu nµy ®−îc ph©n tÝch th«ng qua viÖc vÏ bøc tranh vÒ HST ®ång ruéngvµ th¶o luËn nhãm dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh xö lý ®ång ruéng cho tuÇn tiÕp theo.

• INSECT ZOO: Häc viªn thùc hiÖn nu«i, thu thËp c«n trïng vµ tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖmtrong nhµ l−íi t×m hiÓu kh¶ n¨ng ¨n måi, kh¶ n¨ng ký sinh cña thiªn ®Þch.

• Çc giai ®o¹n ph¸t triÓn chÝnh cña c©y trång vµ çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tõng giai ®o¹ncña c©y còng ®−îc nghiªn cøu.

• Çc chuyªn ®Ò vÒ ¶nh h−ëng cña thuèc s©u ®Õn thiªn ®Þch, con ng−êi; çc biÖn ph¸p qu¶ns©u bÖnh, chuét h¹i...

Ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn vµ kü n¨ng truyÒn ®¹t, qu¶n lý vµ tæ chøc

Häc viªn häc th«ng qua viÖc lµm thùc tÕ: trùc tiÕp lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t theo dâi, ®¸nhgi¸, so s¸nh thÝ nghiÖm... ViÖc ph¸t triÓn kiÕn thøc b¾t ®Çu tõ nh÷ng kinh nghiÖm s½n cã cñahäc viªn.

Çc bµi häc vÒ tÝnh n¨ng ®éng cña nhãm vµ x©y dùng tæ ®éi (th«ng qua çc trß ch¬i, kÞch vui)®−îc tiÕn hµnh th−êng xuyªn ®Ó ph¸t triÓn kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña tËp thÓ cña mäi ng−êi(mäi ng−êi cïng tham gia ®ãng gãp chung).

Häc viªn häc ®Ó ph¸t triÓn kü n¨ng cña ng−êi gi¶ng viªn (lµ ng−êi h−íng dÉn, gióp ®ì) ®Ón«ng d©n ph¸t triÓn nh÷ng hiÓu biÕt s½n cã cña m×nh trong qu¸ tr×nh häc tËp. Häc viªn häcçch x©y dùng kÕ ho¹ch më líp FFS t¹i tØnh, bao gåm c«ng viÖc chuÈn bÞ, tæ chøc líp, kÕho¹ch dù trï kinh phÝ...

HuÊn luyÖn n«ng d©n (HLND) Farmer field school (FFS)

a) Néi dung häc tËp (huÊn luyÖn) vµ kü n¨ng kü thuËt

Mét líp häc gåm 25-30 n«ng d©n, mçi tuÇn häc mét buæi s¸ng, thêi gian häc trän mét vô s¶nxuÊt. Mçi líp häc cã mét ruéng thÝ nghiÖm kho¶ng 1000m2 ®−îc chia lµm hai «, mét « thùchiÖn theo IPM vµ mét « cßn l¹i lµm theo tËp qu¸n cña n«ng d©n trong vïng (FP).

Néi dung cña mçi tuÇn häc gåm:

- §iÒu tra hÖ sinh th¸i ®ång ruéng: Çc nhãm ®iÒu tra quan s¸t mäi yÕu tè trong HST®ång ruéng (c©y lóa, cá d¹i, n−íc, thêi tiÕt khÝ hËu, s©u bÖnh h¹i thiªn ®Þch). Tõ

195

ruéng vÒ, tõng nhãm vÏ tranh HST ®ång ruéng gåm toµn bé çc yÕu tè quan s¸t ®−îctrªn hai ruéng IPM vµ FP. Qua th¶o luËn, nhãm ®−a ra quyÕt ®inh biÖn ph¸p xö lý®ång ruéng. §èi víi ruéng FP mäi biÖn ph¸p canh t¸c ¸p dông theo n«ng d©n trongvïng. HST vµ mèi quan hÖ gi÷a çc yÕu tè trong HST lµ c¬ së ®Ó quyÕt ®Þnh viÖcqu¶n lý ®ång ruéng.

- N«ng d©n tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm bao gåm thÝ nghiÖm vÒ sù ®Òn bï cña c©y vai trßcña thiªn ®Þch, mËt ®é gieo s¹...

- §Æc ®iÓm sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y.

- Çc biÖn ph¸p qu¶n lý cô thÓ cho tõng ®èi t−îng dÞch h¹i.

- INSECT ZOO: ®Ó nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng ¨n måi, kh¶ n¨ng ký sinh cña thiªn ®Þch,vßng ®êi cña s©u h¹i, thiªn ®Þch...

- Çc chñ ®Ò ®Æc biÖt ®−îc tiÕn hµnh nh− ¶nh h−ëng cña thuèc ®Õn thiªn ®Þch, ®Õn søckhoÎ con ng−êi. Sù ph¸t triÓn cña quÇn thÓ chuét, m¹ng l−íi thøc ¨n.

b) Ph−¬ng ph¸p ®iÒu hµnh ho¹t ®éng, kü n¨ng truyÒn ®¹t kinh nghiÖm vµ ph−¬ng ph¸pqu¶n lý

Çc ho¹t ®éng vÒ tÝnh n¨ng ®éng cña nhãm, x©y dùng tæ ®éi ®−îc tiÕn hµnh th−êng xuyªn ®Ócñng cè m¹nh mÏ çc nhãm n«ng d©n, khai th¸c kh¶ n¨ng cña mçi ng−êi trong häc tËp vµn©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña mçi thµnh viªn trong nhãm.

Mçi vô sau khi thu ho¹ch n«ng d©n ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ ë hai ruéng IPM vµ FP.

Cuèi vô líp häc tæ chøc héi nghÞ ®Çu bê ®Ó b¸o ço vÒ qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ häc tËp cña líphäc. Kh¸ch mêi lµ n«ng d©n kh¸c ë lµng x·, çc l·nh ®¹o, çc tæ chøc, chÝnh quyÒn ®Þaph−¬ng ®Õn dù.

Trong líp häc n«ng d©n ®−îc khuyÕn khÝch viÖc s¸ng t¸c vµ tr×nh bÇy diÔn v¨n nghÖ vÒ IPM®Æc biÖt lµ v¨n nghÖ cæ truyÒn (th¬ ca, hß, vÌ...) ®Ó g©y kh«ng khÝ vui t−¬i trong häc tËp vµbiÓu hiÖn c¶m xóc cña m×nh vÒ ý nghÜa cña ch−¬ng tr×nh víi nh÷ng n«ng d©n kh¸c.

Trong ngµy héi nghÞ ®Çu bê bµ con cïng tr×nh bÇy ®Ó ®¹i biÓu th−ëng thøc.

c) Kinh nghiÖm tæ chøc líp

Çch chän häc viªn: lµ nh÷ng n«ng d©n tù nguyÖn vµ −u tiªn cho phô n÷. Líp häc ®Çu tiªnth−êng −u tiªn cho nh÷ng n«ng d©n cã kh¶ n¨ng truyÒn ®¹t tèt vµ cã kinh nghiÖm trong s¶nxuÊt ®Ó sau líp häc cã thÓ tham gia tæ chøc çc ho¹t ®éng IPM ë ®Þa ph−¬ng.

§¹i diÖn cña çc tæ chøc, chÝnh quyÒn còng ®−îc mêi tham gia líp häc ®Ó hiÓu vµ t¹o ®iÒukiÖn cho IPM ph¸t triÓn.

Häc viªn trong líp th−êng ®−îc chia theo nhãm nh÷ng ng−êi ë gÇn nhµ nhau ®Ó tiÖn trao ®æi,häc tËp ngoµi giê häc tËp trªn líp.

Líp häc th−êng tæ chøc ë n¬i thuËn tiÖn vÒ ®i l¹i vµ ®¹i diÖn cho ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ë ®Þaph−¬ng.

Cuèi kho¸ häc n«ng d©n x©y dùng kÕ ho¹ch tiÕp tôc çc ho¹t ®éng duy tr× IPM vµ ph©n c«nggióp ®ì n«ng d©n kh¸c hiÓu vµ lµm theo IPM vµ gióp ®ì ®Þa ph−¬ng trong s¶n xuÊt.

Mçi líp häc th−êng cã tõ 2-5 gi¶ng viªn phô tr¸ch.

196

d) Çc h×nh thøc ho¹t ®éng ®Ó duy tr× vµ më réng øng dông IPM

§©y lµ mét yªu cÇu rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi n«ng d©n ®· häc IPM, ®èi víi nh÷ng®Þa ph−¬ng ®· tæ chøc líp huÊn luyÖn IPM cho n«ng d©n.

Dùa vµo nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng ®· ®−îc häc, sau khi kÕt thóc líp häc, n«ng d©n tiÕp tôccïng nhau tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng nghiªn cøu, trao ®æi kinh nghiÖm, gióp ®ì lÉn nhau...H×nh thøc tæ chøc cã thÓ lµ c©u l¹c bé IPM hoÆc nhãm n«ng d©n. Néi dung çc ho¹t ®éngcña n«ng d©n rÊt phong phó vµ tuú thuéc vµo yªu cÇu s¶n xuÊt vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõngn¬i. Çc ho¹t ®éng chñ yÕu lµ:

- Më líp n«ng d©n huÊn luyÖn l¹i cho n«ng d©n vÒ IPM ë ®Þa ph−¬ng. Gi¶ng viªn lµ nh÷ngn«ng d©n ®· häc IPM sÏ ®−îc båi d−ìng thªm kiÕn thøc vµ ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn.

- Gióp n«ng d©n kh¸c hiÓu vµ lµm theo IPM.

- TiÕn hµnh çc nghiªn cøu ®ång ruéng.

- Nghiªn cøu øng dông IPM trªn c©y trång kh¸c.

- Trao ®æi vÒ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kü thuËt míi.

KÕt qu¶

§µo t¹o huÊn luyÖn

Trªn lóa

§µo t¹o gi¶ng viªn:

Cã 7 trung t©m ®µo t¹o gi¶ng viªn IPM (phÝa Nam 3, MiÒn trung 1, phÝa B¾c 3).

Tõ 8/1992 ®Õn cuèi n¨m 1996 ®· ®µo t¹o ®−îc 1.486 gi¶ng viªn IPM chÝnh quy (ch−a kÓgi¶ng viªn ®µo t¹o ng¾n h¹n cña tØnh vµ gi¶ng viªn lµ n«ng d©n).

Trong sè gi¶ng viªn ®−îc ®µo t¹o, ngoµi çn bé kü thuËt b¶o vÖ thùc vËt (BVTV) cña çc Chicôc tØnh, cßn cã mét sè çn bé cña çc c¬ quan nghiªn cøu, gi¶ng d¹y, çc héi thanh niªn,phô n÷ vµ çn bé khuyÕn n«ng cña mét sè tØnh.

NhiÖm vô cña gi¶ng viªn:

- Trùc tiÕp më líp huÊn luyÖn n«ng d©n trªn lóa vµ c©y trång kh¸c.

- Tæng kÕt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµ chÊt l−îng çc ho¹t ®éng IPM.

- Gióp ®ì n«ng d©n trong viÖc tæ chøc çc ho¹t ®éng më réng øng dông IPM ë ®Þa ph−¬ngnh−: Tæ chøc çc c©u l¹c bé IPM, båi d−ìng vÒ chuyªn m«n kü thuËt, cung cÊp th«ng tinmíi vµ tæ chøc çc héi nghÞ trao ®æi vÒ kü thuËt vµ héi nghÞ kÕ ho¹ch cho n«ng d©n.

- Liªn hÖ víi çc c¬ quan chuyªn m«n, nhµ nghiªn cøu gióp çc c©u l¹c bé tiÕn hµnh çcho¹t ®éng vµ cung cÊp nh÷ng th«ng tin míi cho n«ng d©n.

- Th«ng tin, tuyªn truyÒn.

HuÊn luyÖn ®ång ruéng cho n«ng d©n:

TÝnh tõ th¸ng 8/1992 tíi 12/1996 ®· cã kho¶ng trªn 12.000 líp huÊn luyÖn n«ng d©n ®−îc mëë 5.171 x· (chiÕm kho¶ng 60% tæng sè x· trång lóa) hiÖn cã cña ViÖt Nam, víi tæng sè hén«ng d©n ®−îc huÊn luyÖn lµ gÇn 330.000 hé. PhÇn lín mçi x· cã 1 líp, nh−ng còng cãnh÷ng x· ë vïng träng ®iÓm lóa ®· më ®−îc 3-5 líp (§BSCL, §BSH, ven biÒn miÒn TrunghoÆc mét sè huyÖn träng ®iÓm lóa cña çc tØnh ë vïng kh¸c).

197

Nh÷ng n«ng d©n ®· ®−îc häc IPM, ngoµi viÖc ¸p dông trªn ruéng lóa cña gia ®×nh m×nh, häcßn gióp ®ì nh÷ng n«ng d©n kh¸c hiÓu biÕt vµ lµm theo IPM, nhiÒu ng−êi trë thµnh gi¶ngviªn tham gia nhiÖt t×nh, ®ãng gãp tÝnh cùc trong phong trµo IPM cña x·. Theo b¸o ço cñaçc tØnh ®Õn nay cã 2.517 n«ng d©n sau khi häc líp huÊn luyÖn n«ng d©n (HLND) trë thµnhgi¶ng viªn IPM vµ ®· cã 1.233 líp n«ng d©n huÊn luyÖn n«ng d©n.

Theo ®iÒu tra, b¸o ço cña çc tØnh trong thêi gian häc tËp vµ sau khi kÕt thóc líp HLND th×b×nh qu©n mçi n«ng d©n IPM cã thÓ truyÒn ®¹t, h−íng dÉn, gióp ®ì cho 5-6 ng−êi n«ng d©nkh¸c biÕt vµ lµm theo IPM.

Trªn rau

Trªn c¬ së kinh nghiÖm thùc hiÖn IPM trªn lóa, çc gi¶ng viªn IPM ®−îc sù gióp ®ì cña çcchuyªn gia quèc tÕ ®· tiÕn hµnh çc nghiªn cøu t¹i vïng rau §µ L¹t vµ Hµ Néi ®Ó x©y dùngch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, huÊn luyÖn vµ çc bµi tËp thùc hµnh cho kho¸ ®µo t¹o gi¶ng viªn vµHLND vÒ IPM trªn mét sè lo¹i rau.

§µo t¹o gi¶ng viªn:

Ch−¬ng tr×nh ®· më ®−îc 3 kho¸ ®µo t¹o gi¶ng viªn IPM rau víi tæng sè gi¶ng viªn lµ 105.

HÇu hÕt häc viªn cña çc kho¸ lµ çc gi¶ng viªn IPM lóa ®· cã kinh nghiÖm, ph−¬ng ph¸p, kün¨ng huÊn luyÖn n«ng d©n, t¹i kho¸ ®µo t¹o IPM rau hä ®−îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc vÒ küthuËt liªn quan tíi sinh th¸i b¾p c¶i, cµ chua, ®Ëu qu¶, çc biÖn ph¸p canh t¸c vµ qu¶n lý çclo¹i rau nµy.

HuÊn luyÖn n«ng d©n:

Ch−¬ng tr×nh ®· më ®−îc 56 líp HLND vÒ IPM trªn c©y b¾p c¶i, cµ chua víi tæng sè 1.681n«ng d©n. Mét sè tØnh, thµnh ®· ®Çu t− cÊp kinh phÝ ®Ó më líp huÊn luyÖn IPM rau cho n«ngd©n.

Trªn c©y b«ng v¶i

Kho¸ ®µo ®¹o gi¶ng viªn IPM ®Çu tiªn cho b«ng ®· ®−îc tæ chøc trong n¨m 1996, víi 25 häcviªn lµ çc çn bé kü thuËt vÒ s¶n xuÊt b«ng do C«ng ty B«ng qu¶n lý.

Cïng víi kho¸ ®µo t¹o gi¶ng viªn, ®· më 4 líp HLND cho 100 n«ng d©n ë tØnh §ång Nai.Ch−¬ng tr×nh huÊn luyÖn n«ng d©n sÏ ®−îc më réng b¾t ®Çu tõ vô b«ng n¨m 1997.

Trªn chÌ

Tõ kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ IPM lóa, mét tæ chøc phi ChÝnh phñ (CIDSE) ë ViÖt Nam ®· hçtrî kinh phÝ cho çc gi¶ng viªn IPM lóa cïng çc nhãm n«ng d©n thùc hiÖn nghiªn cøu IPMtrªn chÌ t¹i tØnh B¾c Th¸i tõ ®Çu n¨m 1994 víi sù hîp t¸c vÒ kü thuËt cña ViÖn nghiªn cøuchÌ.

Dùa vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu, çc gi¶ng viªn ®· x©y dùng néi dung huÊn luyÖn n«ng d©n.Trong n¨m 1996 ®· më ®−îc 16 líp IPM trªn chÌ víi tæng sè 221 n«ng d©n tham gia.

198

Trªn c©y ®Ëu t−¬ng

Sau khi häc IPM trªn lóa çc nhãm n«ng d©n IPM ë 2 tØnh trång nhiÒu ®Ëu t−¬ng ®¹i diÖn cho2 vïng sinh th¸i (§ång Th¸p, Hµ B¾c) víi sù gióp ®ì cña gi¶ng viªn IPM vµ Chi côc BVTV®· thùc hiÖn mét sè néi dung nghiªn cøu IPM trªn c©y trång nµy. Tõ nh÷ng kinh nghiÖm vµkÕt qu¶ nghiªn cøu ®¹t ®−îc t¹i 2 tØnh nãi trªn gi¶ng viªn ®· x©y dùng néi dung huÊn luyÖn vµtæ chøc 20 líp HLND vÒ qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp trªn ®Ëu t−¬ng víi tæng sè 601 n«ng d©ntham gia.

Çc ho¹t ®éng tiÕp theo sau khi n«ng d©n ®· ®−îc häc qua líp HLND vÒ IPM

Tæ chøc çc líp häc ®ång ruéng do n«ng d©n lµ gi¶ng viªn.

H×nh thøc huÊn luyÖn nµy ®· ®Èy nhanh tiÕn ®é huÊn luyÖn ë çc lµng x· v× sè l−îng gi¶ngviªn chÝnh quy cã h¹n, h¹n chÕ vÒ ng«n ng÷, ®iÒu kiÖn ®i l¹i xuèng çc lµng x·, th«n b¶n rÊtkhã kh¨n ®Æc biÖt lµ miÒn nói.

N«ng d©n lµ gi¶ng viªn cã −u thÕ lµ cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt, dÔ thuyÕt phôc ®èi víi n«ng d©nkh¸c b»ng kÕt qu¶ ¸p dông thùc tÕ t¹i ruéng nhµ.

Thùc tÕ cho thÊy, chÊt l−îng cña çc líp n«ng d©n huÊn luyÖn n«ng d©n ®−îc ®¶m b¶o nh−çc líp do gi¶ng viªn chÝnh quy ®¶m nhiÖm.

X©y dùng çc c©u l¹c bé IPM

Tíi nay ®· cã 825 C©u l¹c bé ho¹t ®éng trªn c¬ së ch−¬ng tr×nh IPM víi 52.798 thµnh viªn(kh«ng kÓ çc c©u l¹c bé kh¸c còng ®−îc lång ghÐp ho¹t ®éng IPM).

Do ®iÒu kiÖn cña tõng n¬i cã kh¸c nhau nªn h×nh thøc tæ chøc, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p ho¹t®éng kh«ng gièng nhau vµ ®a d¹ng, nh−ng ®Òu tËp trung vµo 3 môc ®Ých sau:

- Trao ®æi vÒ nh÷ng khã kh¨n trong s¶n xuÊt, gi¶i ph¸p kh¾c phôc.

- Trao ®æi kinh nghiÖm s¶n xuÊt.

- Duy tr×, më réng ch−¬ng tr×nh IPM ë th«n, Êp, x· ... .

- Gióp n«ng d©n ch−a häc IPM hiÓu vµ lµm theo IPM.

- TËp hîp, thu hót nh÷ng n«ng d©n ®· häc IPM vµo çc ho¹t ®éng lîi Ých cho céng ®ång,lµm nßng cèt cho x· trong s¶n xuÊt vµ b¶o vÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gãp phÇn x©y dùngnÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng.

N«ng d©n IPM tham gia nghiªn cøu thùc nghiÖm

NhiÒu thùc nghiÖm, nghiªn cøu kh¸c phôc vô cho viÖc më réng IPM ®· vµ ®ang ®−îc n«ngd©n IPM lóa thùc hiÖn ë çc ®Þa ph−¬ng.

Trång lóa - nu«i ç vµ m« h×nh lóa – vÞt.

- Trång lóa - nu«i ç lµ mét néi dung vµ çc gi¶ng viªn ®−îc häc vµ thùc hµnh ë Trung t©m®µo t¹o IPM lóa. Tõ xa x−a, nu«i ç trong ruéng lóa ®· lµ tËp qu¸n ë mét sè vïng, nh−ngsau ®ã tËp qu¸n nµy bÞ mÊt ®i do viÖc sö dông thuèc ho¸ häc ngµy mét nhiÒu. Çc nhãmn«ng d©n IPM víi sù gióp ®ì cña çc gi¶ng viªn ®· thùc hiÖn nghiªn cøu nµy ®¹t kÕt qu¶tèt vµ ®ang ®−îc ¸p dông ë nhiÒu n¬i nh− §ång Th¸p, TiÒn Giang, Sãc Tr¨ng, CÇn Th¬,

199

Yªn B¸i ... Nu«i ç trong ruéng ®· gióp hä c¶i thiÖn b÷a ¨n, t¨ng thu nhËp vµ gãp phÇnb¶o vÖ m«i tr−êng. M« h×nh nµy sÏ ®−îc më réng trong thêi gian tíi.

- M« h×nh nu«i vÞt trong ruéng lóa do tæ chøc JIVC (NhËt B¶n) hç trî kinh phÝ ®· do 58nhãm n«ng d©n IPM ë HuÕ thùc hiÖn vµ ®· thu ®−îc kÕt qu¶ tèt: gi¶m chi phÝ vÒ ph©nbãn, thuèc ho¸ häc vµ t¨ng thu nhËp.

Më çc líp HLND vÒ qu¶n lý bÖnh h¹i lóa vµ ®¸nh gi¸ gièng

Ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia ®· phèi hîp víi ViÖn BVTV vµ chuyªn gia cña ViÖn lóa quèc tÕtõ vô ®«ng xu©n 1994 - 1995 ®· h−íng dÉn cho mét sè nhãm n«ng d©n IPM ë Qu¶ng Nam-§µ N½ng cïng víi gi¶ng viªn IPM ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn çc biÖn ph¸p qu¶n lý bÖnh ®¹o «nvµ kh« v»n b»ng çc biÖn ph¸p canh t¸c (sö dông ph©n bãn, mËt ®é gieo, cÊy ch¨m sãc...) vµph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chän gièng chèng chÞu phï hîp víi vïng sinh th¸i cña ®Þa ph−¬ng.Trªn c¬ së nghiªn cøu ®· x©y dùng tµi liÖu vµ ph−¬ng ph¸p huÊn luyÖn n«ng d©n.

Trong n¨m 1996, çc líp HLND vÒ qu¶n lý bÖnh vµ ®¸nh gi¸ gièng ®· ®−îc më réng ë métsè tØnh phÝa B¾c, miÒn Trung vµ §BSCL, ®· cã 70 nhãm n«ng d©n víi 1.112 hé tham gia häctËp, ®ång thêi néi dung huÊn luyÖn vÒ qu¶n lý bÖnh h¹i lóa ®· ®−îc x©y dùng vµ ®−a vµo huÊnluyÖn ë 42 líp huÊn luyÖn n«ng d©n.

Qu¶n lý OBV

Tõ cuèi n¨m 1995, ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia ®· x©y dùng ®−îc tµi liÖu huÊn luyÖn cho n«ngd©n vÒ qu¶n lý OBV. Nay ®· më ®−îc 400 líp huÊn luyÖn cho n«ng d©n.

HuÊn luyÖn n«ng d©n vÒ IPM trªn c©y l¹c

Tõ kinh nghiÖm thùc hiÖn IPM trªn lóa, gi¶ng viªn IPM ®· cïng çc nhãm n«ng d©n (®· häcIPM lóa) cña NghÖ An, T©y Ninh, Thanh Ho¸, Ninh B×nh tiÕn hµnh çc nghiªn cøu vµ x©ydùng néi dung huÊn luyÖn cho n«ng d©n. TØnh NghÖ An b¾t ®Çu më líp HLND trªn l¹c tõ vô®«ng xu©n 1997.

Ph¸t triÓn IPM céng ®ång

Trong n¨m 1997 ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia thùc hiÖn thÝ ®iÓm ch−¬ng tr×nh IPM céng ®ång®Ó rót kinh nghiÖm më réng trong çc n¨m tíi. Néi dung cña IPM céng ®ång lµ t¹o ®iÒu kiÖn®Ó çc nhãm n«ng d©n, c©u l¹c bé tiÕn hµnh ®Èy m¹nh çc ho¹t ®éng nh»m c¶i tiÕn s¶n xuÊt,gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n trong s¶n xuÊt Çc ho¹t ®éng chÝnh nh− sau:

- Tæ chøc héi nghÞ vÒ kÕ ho¹ch cña n«ng d©n trong huyÖn: Çc nhãm n«ng d©n, c©u l¹c béx©y dùng kÕ ho¹ch cña m×nh vµ tr×nh bÇy tr−íc Héi nghÞ ®Ó mäi ng−êi cïng tham gia xÐtduyÖt.

- Tæ chøc çc héi nghÞ kü thuËt cho n«ng d©n trong huyÖn: çc nhãm n«ng d©n, c©u l¹c bétr×nh bÇy çc kÕt qu¶ nghiªn cøu, thùc nghiÖm, nh÷ng kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt, trªn c¬së ®ã çc nhãm, c©u l¹c bé häc tËp lÉn nhau.

- Ph¸t triÓn h×nh thøc th«ng tin tuyªn truyÒn gi÷a çc nhãm, çc c©u l¹c bé vÒ nh÷ng ho¹t®éng vµ nh÷ng g× hä thÊy bæ Ých, cÇn thiÕt cho nh÷ng n«ng d©n kh¸c trong ®Þa ph−¬ng cãthÓ häc tËp ®−îc.

200

Çc ho¹t ®éng trªn ®©y ®Òu ®−îc çc gi¶ng viªn IPM theo dâi, gióp ®ì.

Vai trß cña phô n÷ trong IPM

Mét trong nh÷ng −u tiªn hµng ®Çu cña ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o huÊn luyÖn IPM lµ t¹o c¬ héi ®Óphô n÷ tham gia çc líp HLND vµ çc ho¹t ®éng kh¸c cña ch−¬ng tr×nh.

V× vËy, ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia ®· quan t©m, cè g¾ng ®Ó cã gi¶i ph¸p gióp phô n÷ n«ngth«n tham gia vµo ch−¬ng tr×nh IPM v× hä lµ lùc l−îng s¶n xuÊt quan träng ë n«ng th«n ViÖtNam.

Sè gi¶ng viªn IPM lµ n÷ trong 2 n¨m qua ®· t¨ng lªn râ rÖt, tÝnh ®Õn nay sè gi¶ng viªn lµ n÷®· chiÕm 34% (trong ®ã ë phÝa B¾c tíi gÇn 45%). Sè phô n÷ tham gia ë çc líp huÊn luyÖnn«ng d©n còng ®· t¨ng, song ch−a ®Òu, tû lÖ cao vÉn tËp trung ë phÝa B¾c.

Tæ chøc cña ch−¬ng tr×nh IPM vµ çc chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn viÖc triÓn khai ch−¬ng tr×nhtrong thêi gian qua

ë Trung −¬ng

Côc B¶o vÖ thùc vËt thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n lµ ®¬n vÞ ®−îc Bé N«ngnghiÖp vµ PTNT giao tr¸ch nhiÖm gióp Bé ®iÒu phèi ch−¬ng tr×nh. Côc BVTV kÕt hîp víiV¨n phßng IPM/FAO thuéc ch−¬ng tr×nh LHQ/FAO t¹i ViÖt Nam trong mäi ho¹t ®éng cñach−¬ng tr×nh d−íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Bé.

ë tØnh

Chi Côc BVTV thuéc Së N«ng nghiÖp vµ PTNT ®−îc Së giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vµ trùc tiÕpthùc hiÖn ch−¬ng tr×nh IPM ë tØnh; mçi tØnh cã mét nhãm gi¶ng viªn IPM, lµ lùc l−îng trongviÖc tæ chøc vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch huÊn luyÖn n«ng d©n cña tØnh.

Çc tæ chøc Phi chÝnh phñ t¹i ViÖt Nam

Çc tæ chøc CIDSE, SCF-UK, Plan International, TÇm nh×n ThÕ giíi, DANIDA, NARV,JIVC, CARE, FARM tham gia ch−¬ng tr×nh IPM víi néi dung ho¹t ®éng lµ huÊn luyÖn n«ngd©n qua viÖc më líp häc ®ång ruéng. Néi dung ho¹t ®éng cña çc tæ chøc nµy còng réngh¬n, ngoµi huÊn luyÖn n«ng d©n trªn lóa, cßn cã çc ho¹t ®éng nghiªn cøu, huÊn luyÖn n«ngd©n vÒ IPM trªn chÌ, ®µo t¹o gi¶ng viªn IPM, tæ chøc cho gi¶ng viªn, n«ng d©n tham quan,häc tËp trao ®æi kinh nghiÖm (CIDSE); x©y dùng m« h×nh lóa - ç, båi d−ìng l¹i cho gi¶ngviªn IPM (CIDSE, SCF-UK); thÝ nghiÖm ngo¹i kho¸ IPM cho häc sinh cuèi cÊp phæ th«ng c¬së (SDF-UK), x©y dùng m« h×nh trång lóa vµ nu«i vÞt (JIVC), nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña IPM®èi víi çc ®éng vËt thuû sinh (DANIDA).

Çc tæ chøc nµy thùc hiÖn çc ho¹t ®éng trªn theo sù ®iÒu phèi chung cña ch−¬ng tr×nh IPMquèc gia ë Trung −¬ng vµ ®ia ph−¬ng, cã sù hîp t¸c chÆt chÏ víi hÖ thèng BVTV vµ mäi ho¹t®éng, nghiªn cøu ®Òu theo ph−¬ng thøc do n«ng d©n thùc hiÖn.

Çc tæ chøc, ®oµn thÓ trong n−íc

NhiÒu c¬ quan nghiªn cøu, gi¶ng d¹y kÕt hîp chÆt chÏ gióp cho ch−¬ng tr×nh nghiªn cøunh÷ng vÊn ®Ò phôc vô IPM, ®· quan t©m vµ trùc tiÕp tham gia mét sè ho¹t ®éng cña ch−¬ng

201

tr×nh, nh− Héi n«ng d©n ViÖt Nam ®· tæ chøc héi th¶o cho çn bé l·nh ®¹o héi ë çc tØnhtrong c¶ n−íc vÒ néi dung ph¸t triÓn n«ng th«n, trong ®ã ®· ®−a ch−¬ng tr×nh IPM vµo néidung trao ®æi vµ kÕt hîp víi ch−¬ng tr×nh quèc gia ®Ó in tµi liÖu h−íng dÉn vÒ IPM phæ cËpcho héi viªn n«ng d©n t¹i c¬ së th«n, x·. ë mét sè n¬i Héi n«ng d©n còng hç trî kinh phÝ ®ÓtriÓn khai líp huÊn luyÖn n«ng d©n; §oµn Thanh niªn CSHCM ë çc cÊp tham gia tÝch cùctrong phong trµo thanh niªn n«ng th«n víi ch−¬ng tr×nh IPM (tæ chøc çc Héi th¶o vµ thi t×mhiÓu vÒ IPM). Trong n¨m 1996 cuéc thi “Thanh niªn n«ng th«n víi ch−¬ng tr×nh IPM” ®·®−îc Trung −¬ng §oµn kÕt hîp víi Côc BVTV tæ chøc thµnh c«ng t¹i Hµ Néi.

Héi phô n÷ ë ®Þa ph−¬ng (x·, huyÖn, tØnh) còng ®ãng vai trß vËn ®éng phô n÷ n«ng th«n thamgia huÊn luyÖn IPM vµ ®−a néi dung IPM lång ghÐp trong sinh ho¹t cña çc c©u l¹c bé riªngcña phô n÷.

Thµnh lËp Ban chØ ®¹o ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia

Th¸ng 5/1994, thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña héi nghÞ IPM toµn quèc th¸ng 3/1994, ®−îc phÐp cñaChÝnh phñ, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp Ban chØ ®¹och−¬ng tr×nh IPM quèc gia gåm Bé NN vµ PTNT, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Bé KHCN-MT, BéY tÕ, Bé Tµi chÝnh, Héi N«ng d©n ViÖt Nam, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, Trung −¬ng §oµn TNCS HCM, Héi LHPN ViÖt Nam do ®ång chÝ Thø tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT lµ Tr−ëngban.

ë nhiÒu tØnh còng ®· thµnh lËp Ban chØ ®¹o ch−¬ng tr×nh IPM cña tØnh víi sù tham gia cñaçc ban ngµnh t−¬ng øng nh− ë Trung −¬ng, ë mét sè huyÖn ®· thµnh lËp Ban chØ ®¹o ch−¬ngtr×nh IPM cña huyÖn.

§Ò xuÊt kiÕn nghÞ vÒ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ngVÊn ®Ò quan träng sè 1 trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng lµ trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vµnh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó n«ng d©n cã thÓ tù nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n khigÆp ph¶i, còng nh− chñ ®éng trong viÖc c¶i tiÕn vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt.

Gi¶i ph¸p

- Më çc líp HLND (farmer field school) trªn çc lÜnh vùc (trång trät, ch¨n nu«i, thó y,rõng).

- T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó çc nhãm d©n ®· ®−îc huÊn luyÖn lµm nßng cèt trong viÖc tæ chøc çcho¹t ®éng khuyÕn n«ng ë lµng, x·.

- N«ng d©n cïng tham gia vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt ë ®Þa ph−¬ng. KÕho¹ch ph¶i ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cô thÓ cña n«ng d©n, vµ phï hîp víi tõng ®iÒu kiÖn s¶nxuÊt cô thÓ. Tr¸nh kÕ ho¹ch mét chiÒu tõ trªn xuèng.

- T¨ng c−êng trao ®æi kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ th«ng tin qua l¹i gi÷a çc nhãm n«ng d©nvíi nhau.

- Çn bé khuyÕn n«ng ®−îc ®µo t¹o ®Ó n©ng cao kü n¨ng kü thuËt, kü n¨ng tæ chøc vµph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng ®Ó hä cã thÓ huÊn luyÖn n«ng d©n vµ h−íng dÉn hä tham giac«ng t¸c khuyÕn n«ng cña ®Þa ph−¬ng.

202

Çc ho¹t ®éng§µo t¹o çn bé khuyÕn n«ng

X©y dùng ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o çn bé khuyÕn n«ng theo tõng chuyªn ®Ò trång trät, ch¨nnu«i, c©y rõng dùa trªn kinh nghiÖm s½n cã cña ch−¬ng tr×nh IPM. Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¶mb¶o ®Ó çn bé khuyÕn n«ng ph¸t triÓn kü n¨ng kü thuËt, kü n¨ng nghiªn cøu, kü n¨ng huÊnluyÖn n«ng d©n dùa trªn ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc phi chÝnh quy, vµ kü n¨ng tæ chøc. Çc çnbé khuyÕn n«ng sau khi ®−îc ®µo t¹o sÏ trùc tiÕp huÊn luyÖn n«ng d©n vµ h−íng dÉn n«ngd©n thùc hiÖn c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë th«n b¶n, lµng x·.

Lãp huÊn luyÖn n«ng d©n (farmer field school)

Më líp FFS gi¶i ph¸p chÝnh ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c khuyÕn n«ng t¹i lµng x·.

Dùa trªn kinh nghiÖm líp häc ®ång ruéng cho n«ng d©n trong ch−¬ng tr×nh IPM ®−îc ¸pdông sang lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i thó y, c©y rõng.

Qua líp häc ®ång ruéng n«ng d©n n¾m ®−îc ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y con vµçc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn chóng, kü n¨ng xö lý ®ång ruéng, c©y rõng, bÖnh gia sóc... kün¨ng ho¹t ®éng nhãm, kü n¨ng nghiªn cøu ®ång ruéng gióp n«ng d©n tiÕp tôc nghiªn cøu saukhi häc, ®ång thêi cã thÓ tù kh¶o nghiÖm nh÷ng tiÕn bé kü thuËt míi ¸p dông vµo s¶n xuÊt.

Nhãm n«ng d©n, c©u l¹c bé

Do nh÷ng n«ng d©n tù nguyÖn tham gia, nßng cèt lµ nh÷ng n«ng d©n ®· ®−îc häc qua lípHLND. Th«ng qua sinh ho¹t, n«ng d©n cã ®iÒu kiÖn trao ®æi kinh nghiÖm, t×m hiÓu nh÷ngth«ng tin míi. D−íi sù gióp ®ì cña çn bé khuyÕn n«ng, çc tæ chøc, chÝnh quyÒn, n«ng d©ncã thÓ tham gia nghiªn cøu, tham gia çc ho¹t ®éng céng ®ång nh»m th¸o gì khã kh¨n cho hävµ c¶i tiÕn s¶n xuÊt. CLB, nhãm n«ng d©n lµ cÇu nèi gi÷a n«ng d©n víi çn bé kü thuËt, nhµnghiªn cøu.

Héi nghÞ kü thuËt n«ng d©n

Thµnh phÇn héi nghÞ lµ ®¹i diÖn çc nhãm n«ng d©n, CLB. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu, nh÷ngkinh nghiÖm s¶n xuÊt, nh÷ng m« h×nh hay ®−îc tr×nh bµy vµ trao ®æi trong héi nghÞ.

203

TH¤NG TIN TRONG C¤NG T¸C KHUYÕN N¤NG

(Mét sè kÕt qu¶ vµ ®Ò xuÊt)

Ph¹m Kim Oanh

Côc KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

Giíi thiÖu tãm t¾t vai trß vµ tÇm quan träng cñath«ng tin khuyÕn n«ngNghÞ quyÕt Trung −¬ng 2, khãa 8 cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996) ®· x¸c ®Þnh môc tiªuvµ h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Õn n¨m 2000 trong ®ã gi¶i ph¸p th«ngtin tuyªn truyÒn, phæ cËp kiÕn thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quan träng trong viÖc ®éng viªnquÇn chóng tiÕn c«ng vµo khoa häc. Víi 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n, viÖc thùc hiÖn c«ngnghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt Nam ®ßi hái t¨ng c−êng chuyÓn giaokhoa häc vµ c«ng nghÖ ®Õn n«ng d©n, n©ng cao d©n trÝ vµ ph¸t huy nguån lùc cña ng−êi n«ngd©n. MÆt kh¸c chÝnh ng−êi n«ng d©n còng cã nhu cÇu t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈmlµm ra, n©ng cao møc sèng vµ mong muèn hiÓu biÕt çi míi. Th«ng tin kÞp thêi çc tiÕn békü thuËt (TBKT) lµ cÇn thiÕt ®Ó hä ¸p dông vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. HÖ thèng khuyÕn n«ng®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ®ã cña ng−êi n«ng d©n.

KhuyÕn n«ng thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh dÞch vô th«ng tin cho n«ng d©n, cung cÊp cho hä nh÷ngth«ng tin TBKT vµ c«ng nghÖ míi, th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch, chñ tr−¬ng, luËt ph¸p cña nhµn−íc nh»m 2 môc tiªu: Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n.

TruyÒn th«ng th«ng tin lµ phÇn lín c«ng viÖc cña khuyÕn n«ng viªn, cña c¬ quan khuyÕnn«ng. C«ng t¸c truyÒn th«ng ®ßi hái ng−êi çn bé khuyÕn n«ng kh«ng nh÷ng cÇn tù n©ng caokiÕn thøc chuyªn m«n víi kü n¨ng thùc hµnh chuyªn s©u mµ cßn biÕt truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕnthøc ®ã tíi ng−êi n«ng d©n b»ng nhiÒu h×nh thøc sao cho dÔ hiÓu, dÔ ¸p dông.

Çn bé khuyÕn n«ng cã thÓ ¸p ®ông rÊt nhiÒu çch chuyÓn t¶i th«ng tin ®Õn ng−êi n«ng d©n:trùc tiÕp th«ng qua líp tËp huÊn, x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn, tæ chøc çc chuyÕn th¨m quan,s¶n xuÊt çc tµi liÖu khuyÕn n«ng, tuyªn truyÒn vµ chuyÓn giao th«ng tin th«ng qua ph−¬ngtiÖn th«ng tin ®¹i chóng...

Nh÷ng ho¹t ®éng th«ng tin khuyÕn n«ng t¹i ViÖt Nam thêi gian qua

Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m Bé NN vµ PTNTNgay tõ khi thµnh lËp Côc KhuyÕn n«ng vµ KhuyÕn l©m ®· cïng tæ chøc khuyÕn n«ng trªn c¶n−íc tËp trung vµo nhiÖm vô chuyÓn giao TBKT cho n«ng d©n b»ng nhiÒu h×nh thøc th«ng tin.

Bèn lÇn trong mét n¨m, Côc KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m xuÊt b¶n “Th«ng tin khuyÕn n«ngViÖt Nam”. Th«ng tin ®−îc ph©n phèi cho çc Trung t©m khuyÕn n«ng cÊp tØnh vµ Tr¹mhuyÖn trªn toµn quèc còng nh− çc tæ chøc nghiªn cøu, çc tr−êng ®¹i häc, çc vô, viÖn, c«ngty... NhiÖm vô cña tê tin lµ nh»m truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc, chuyÓn giao TBKT vµ trao ®æikinh nghiÖm vÒ khuyÕn n«ng trªn kh¾p ®Êt n−íc. Çc chuyªn gia, çc nhµ khoa häc còng nh−mét sè çn bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n giµu kinh nghiÖm ®Òu tham gia viÕt bµi cho t¹p chÝ.

Côc KhuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m cßn hîp t¸c víi çc c¬ quan truyÒn th«ng ®¹i chóng nh− §µitruyÒn h×nh ViÖt Nam trong mét sè ch−¬ng tr×nh n«ng nghiÖp, ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng 2

204

lÇn mét tuÇn. §µi tiÕng nãi ViÖt Nam ®· ph¸t Ch−¬ng tr×nh n«ng nghiÖp n«ng th«n vµkhuyÕn n«ng mçi buæi s¸ng vµ ph¸t l¹i vµo mçi buæi tr−a vµ tèi trong ngµy. Çn bé cña Côccßn tham gia viÕt bµi cho çc b¸o vµ t¹p chÝ nh− “B¸o N«ng nghiÖp”, mét tuÇn hai sè víi 2trang “khuyÕn n«ng”, ngoµi ra cßn tham gia viÕt cho çc b¸o “N«ng th«n Ngµy nay”, “Nh©nD©n” vµ nhiÒu t¹p chÝ kh¸c.

Phßng Th«ng tin - §µo t¹o cña Côc chÞu tr¸ch nhiÖm tËp hîp, huy ®éng trÝ tuÖ cña çc chuyªngia, so¹n th¶o in Ên tµi liÖu, çc tê r¬i, s¸ch cÈm nang, b¨ng h×nh vÒ mét lo¹t çc chñ ®Ò nh−çc gièng c©y nh− lóa, ng« míi lai t¹o, kü thuËt trång c©y ¨n qu¶, c©y l©m nghiÖp, mÝa ®åi...;vÒ ch¨n nu«i çc lo¹i gia sóc gia cÇm. Çc Ên phÈm nµy ®−îc ph©n phèi trªn toµn quèc.Ngoµi ra cßn cã çc ho¹t ®éng kh¸c nh− tæ chøc çc líp huÊn luyÖn víi çc bµi gi¶ng vÒ küthuËt khuyÕn n«ng, kü n¨ng s¶n xuÊt çc ch−¬ng tr×nh truyÒn th«ng, biªn so¹n tµi liÖu KN, kün¨ng viÕt tin bµi... cho çc Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh. Phßng còng lªn kÕ ho¹ch −u tiªn hçtrî kinh phÝ gióp çc tØnh miÒn nói xa x«i, nh÷ng tØnh míi t¸ch ®Ó më çc líp ®µo t¹o nghiÖpvô khuyÕn n«ng vµ th«ng tin ë mçi tØnh. Tõ n¨m 1993, h¬n 300 ngµn tê gÊp, h¬n 50 ngµn têtranh kü thuËt, 10 ngµn sæ tay khuyÕn n«ng, hµng tr¨m b¨ng h×nh, phim ®Ìn chiÕu... ®· ®−îcCôc KN vµ KL biªn so¹n, s¶n xuÊt vµ ph¸t hµnh. H¬n 100 líp tËp huÊn cho 8000 çn békhuyÕn n«ng vµ h¬n 20 ngµn n«ng d©n ë hÇu hÕt çc tØnh c¶ miÒn B¾c vµ miÒn Nam.

Qua 4 n¨m m¹ng l−íi khuyÕn n«ng c¶ n−íc ho¹t ®éng, l−îng Ên phÈm, ch−¬ng tr×nh th«ng tinphôc vô n«ng nghiÖp t¨ng c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng ch−a tõng cã so víi thêi gian tr−íc.Hµng triÖu Ên phÈm ®· ®−îc s¶n xuÊt, ph¸t hµnh réng r·i tíi tay n«ng d©n, hµng v¹n m« h×nhvÒ trång trät, ch¨n nu«i ®−îc triÓn khai ®Ó n«ng d©n ¸p dông, hµng v¹n khuyÕn n«ng viªn vµn«ng d©n ®· ®−îc ®µo t¹o huÊn luyÖn... Çc ch−¬ng tr×nh truyÒn thanh, truyÒn h×nh ®−îc ph¸tsãng, b¨ng h×nh kü thuËt, b¸o vµ tê tin khuyÕn n«ng ®· trë thµnh ng−êi b¹n kh«ng thÓ thiÕu®−îc cña n«ng d©n, qua ®ã bµ con kh«ng nh÷ng cã kiÕn thøc míi vÒ kü thuËt mµ cßn ®−îcn©ng cao hiÓu biÕt vÒ ®êi sèng x· héi, chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc, thÞ tr−êng, ph¸p luËt, x©ydùng n«ng th«n míi.

Kh«ng Ýt çc tµi liÖu th«ng tin çc líp tËp huÊn ®· ®−îc tæ chøc, ®−îc s¶n xuÊt víi sù gióp ®ìcña çc tæ chøc quèc tÕ nh−: SIDA, World Neighbours, World Bank, Oxfam. USFGC...

Ho¹t ®éng th«ng tin khuyÕn n«ng t¹i çc tØnhT¹i nhiÒu tØnh miÒn Nam ho¹t ®éng c©u l¹c bé khuyÕn n«ng ë lµng, x· hoÆc huyÖn ®· t−¬ng®èi th−êng xuyªn vµ phæ biÕn. §Õn çc c©u l¹c bé ng−êi n«ng d©n cã thÓ t×m ®−îc nh÷ngth«ng tin m×nh cÇn th«ng qua çc buæi häp, tËp huÊn, ®−îc ®äc hoÆc ®−îc nhËn tµi liÖu KN,xem b¨ng video... §Æc biÖt lµ trao ®æi trùc tiÕp víi çn bé KN hoÆc häc hái nh÷ng ng−êin«ng d©n kh¸c. ë miÒn B¾c h×nh thøc sinh ho¹t c©u l¹c bé còng ®· cã ë mét sè tØnh nh−ngchñ yÕu ë vïng ®ång b»ng.

HÇu hÕt ho¹t ®éng th«ng tin vµ ®µo t¹o ë çc tØnh ®Òu ®−îc thùc hiÖn ë ®Þa ph−¬ng cho çn béKN x· vµ huyÖn, tuy nhiªn sù ®Çu t− ë møc ®é rÊt kh¸c nhau. Nh÷ng ®Þa ph−¬ng nµo quant©m ®Çu t− hîp lý cho th«ng tin-®µo t¹o c«ng t¸c khuyÕn n«ng sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ nhanhchãng. Mét sè tØnh miÒn B¾c nh− Hµ Néi, NghÖ An, Phó Thä... dµnh trªn d−íi 50% tængkinh phÝ KN cho c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn vµ ®µo t¹o. Mét sè tØnh MiÒn Nam nh−Long An, §ång Nai, Vòng Tµu, §ång Th¸p... mÆc dï sè kinh phÝ dµnh cho TT-§T chØ chiÕmh¬n 10% nh−ng do phèi hîp vµ tæ chøc tèt nªn c«ng t¸c khuyÕn n«ng còng ®¹t hiÖu qu¶ cao.

Mét vÝ dô vÒ viÖc −u tiªn ®Çu t− cho c«ng t¸c th«ng tin vµ ®µo t¹o ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ choho¹t ®éng KN ë tØnh NghÖ An: N¨m 1997 NghÖ An ®Çu t− 55% kinh phÝ KN (trong tæng kinhphÝ KN lµ gÇn 1,4 tØ ®ång) cho th«ng tin-®µo t¹o, viÖc ®Çu t− cô thÓ vµo çc ho¹t ®éng sau:

• TËp huÊn cho 75 ngµn l−ît cho c¶ çn bé KN vµ n«ng d©n

205

• In 200.000 tê gÊp gåm 10 lo¹i ph¸t cho n«ng d©n ( h−íng dÉn kü thuËt trång lóa ng«,võng, mÝa, BVTV, nu«i gµ...)

• TØnh cã 14 ch−¬ng tr×nh vµ 19 huyÖn cã h¬n 100 ch−¬ng tr×nh ph¸t trªn ®µi truyÒn h×nhNghÖ An

• Hµng tuÇn cã 2 trang khuyÕn n«ng ®¨ng trªn B¸o NghÖ An

• KhuyÕn n«ng tØnh xuÊt b¶n 2000 cuèn Th«ng tin KN / qóy

HiÖu qu¶ cña viÖc ®Çu t− nµy ®· gãp phÇn kh«ng nhá cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña tØnh lµ:Sau 1 n¨m diÖn tÝch trång lóa lai t¨ng tõ 1 v¹n lªn 3 v¹n ha, ng« lai t¨ng tõ 2 v¹n lªn 2,5 v¹nha, gµ Tam Hoµng ®−a vµo d©n nu«i tõ vµi ngµn con lªn hµng v¹n con.

Phó Thä còng lµ mét trong nh÷ng tØnh quan t©m ®Çu t− cho th«ng tin KN vµ thµnh c«ng trongho¹t ®éng KN, víi 50% kinh phÝ riªng n¨m 1996 Phó Thä ®· tiÕn hµnh ®−îc nh÷ng ho¹t ®éngsau:

• TËp huÊn: + cho çn bé KN th«n b¶n: 495 l−ît.

+ cho n«ng d©n chñ chèt: 812 l−ît.

+ cho kü thuËt viªn: 45 l−ît.

• Th¨m quan ®Çu bê: gÇn 10 ngµn l−ît.

• Sè chuyªn môc trªn §µi truyÒn h×nh: 14 buæi.

• Sè bµi trªn b¸o: 82.

• XuÊt b¶n t¹p chÝ N«ng L©m nghiÖp: 8.800 cuèn.

• XuÊt b¶n lÞch thêi vô: 10.000 cuèn vµ hµng v¹n çc lo¹i Ên phÈm kh¸c.

ViÖc ®Çu t− nµy ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ to lín, ®−a tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt trªn diÖnréng, chuyÓn ®æi c¬ cÊu çc trµ lóa. HiÖn nay çc gièng lóa cã n¨ng suÊt vµ phÈm cÊp cao ®·chiÕm 60% ®Õn 70% diÖn tÝch mçi vô. Ba n¨m qua b×nh qu©n s¶n l−îng ng« lai t¨ng tõ 5 ®Õn6 ngµn tÊn / n¨m ( t−¬ng ®−¬ng 10 ®Õn 12 tØ ®ång ). DiÖn tÝch ng« lai t¨ng tõ 12 - 15% (n¨m93) lªn 65% (vô ®«ng 96). N¨ng suÊt ng« ®«ng b×nh qu©n t¨ng tõ 20-22 t¹/ha (thêi kú 90-93)lªn 27-28 t¹/ha (thêi kú 94-96). §Õn th¸ng 7-1997 h¬n 12.000 bß çi sinh s¶n ®· ®−îc phèigièng chiÕm 18,5% tæng sè bß cña tØnh, bª lai s¬ sinh cã tÇm vãc vµ träng l−îng tèt ®¹t 7.100con, gi¸ trÞ kinh tÕ ®· cao h¬n tõ 20-40%.

Çc ho¹t ®éng truyÒn th«ng vµ th«ng tin cña Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓnN«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn (MRDP)

Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn (MRDP) do SIDA tµi trî®ang ®−îc thùc hiÖn ë 5 tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam bao gåm Hµ Giang, Lµo Cai, YªnB¸i, Tuyªn Quang vµ Phó Thä, ®ång thêi víi mét dù ¸n n©ng cao kh¶ n¨ng t− vÊn cÊp Bé cñaBé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n.

Th«ng tin lµ mét néi dung ho¹t ®éng míi cã vai trß thiÕt thùc trong ch−¬ng tr×nh vµ còng lµmét trong nh÷ng môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh MRDP ®ã lµ ph¸t triÓn chiÕn l−îc lµm thÕ nµo ®ÓkÞp thêi phæ biÕn nh÷ng kinh nghiÖm míi qua ho¹t ®éng ph¸t triÓn n«ng th«n, ho¹t ®éngch−¬ng tr×nh, nh÷ng th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch míi theo çch hîp lý nhÊt.

§ång thêi víi viÖc cñng cè, n©ng cao n¨ng lùc çn bé cho ch−¬ng tr×nh MRDP vµ çn bé cÊptØnh vÒ truyÒn th«ng th«ng tin vµ c¶i tiÕn chÊt l−îng th«ng tin ë çc cÊp kh¸c nhau cñach−¬ng tr×nh còng nh− çc tæ chøc th«ng tin ®¹i chóng, Ch−¬ng tr×nh MRDP ®· thiÕt lËp mét

206

nhãm ho¹t ®éng th«ng tin gåm çc chuyªn gia ë çc c¬ quan Côc Vô cña Bé N«ng nghiÖp vµph¸t triÓn n«ng th«n. Nhãm nµy ®· thùc hiÖn çc chuyÕn kh¶o s¸t ®Ó t×m ra thùc tr¹ng vµ nhucÇu cña cÊp tØnh ®èi víi ch−¬ng tr×nh. VÒ mÆt th«ng tin khuyÕn n«ng, ®ît kh¶o s¸t nµy ®·mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ sau ®©y:

T¹i 5 tØnh trªn çc çn bé khuyÕn n«ng truyÒn ®¹t th«ng tin chñ yÕu qua tiÕp xóc trùc tiÕp víin«ng d©n nh− çc líp tËp huÊn, çc buæi häp ë th«n, x·, x©y dùng çc m« h×nh tham quan.Trong çc líp tËp huÊn th−êng sö dông çc ph−¬ng tiÖn nghe nh×n nh− tê r¬i, b¨ng h×nh. KÕtqu¶ kh¶o s¸t còng cho thÊy çc líp tËp huÊn trùc tiÕp cña çc çn bé khuyÕn n«ng ®−îc xemnh− lµ nguån th«ng tin tèt nhÊt vµ quan träng nhÊt ®èi víi ng−êi n«ng d©n.

Tuy nhiªn, hÖ thèng khuyÕn n«ng kh«ng ®ñ ®Ó tiÕp cËn ®Õn tõng ng−êi n«ng d©n vµ ®¸p øng®−îc nh÷ng nhu cÇu th«ng tin cña hä, ®Æc biÖt lµ çc vïng s©u vïng xa nh− Lµo Cai, HµGiang, nhiÒu vïng chØ ®¬n gi¶n lµ kh«ng ®ñ çn bé khuyÕn n«ng.

Nguyªn nh©n lµ cã nhiÒu lµng b¶n ë qu¸ xa rÊt Ýt ph−¬ng tiÖn ®i l¹i vµ kinh phÝ cho çn békhuyÕn n«ng l¹i qu¸ thÊp, rÊt nhiÒu lµng b¶n çn bé khuyÕn n«ng kh«ng thÓ th−êng xuyªn®Õn ®−îc. MÆt kh¸c, n«ng d©n kh«ng thÓ tham gia çc líp tËp huÊn hoÆc ®Õn çc Tr¹mkhuyÕn n«ng huyÖn do ®Þa h×nh ®i l¹i khã kh¨n. §iÒu nµy cßn c¶n trë tíi viÖc vËn chuyÓn çcthiÕt bÞ nghe nh×n nh− ti vi, ®Çu video tíi çc líp tËp huÊn ë b¶n, lµng.

Khã kh¨n n÷a lµ nhiÒu n«ng d©n lµ ng−êi d©n téc kh«ng thÓ ®äc vµ viÕt thËm chÝ kh«ng nãith¹o tiÕng Kinh trong khi hÇu hÕt çn bé khuyÕn n«ng còng kh«ng th¹o tiÕng d©n téc ®Ó trao®æi víi bµ con.

HÇu hÕt çc tØnh ®Òu rÊt cÇn ngµy cµng nhiÒu tµi liÖu khuyÕn n«ng. Sè tµi liÖu hiÖn nay mµçc Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn nhËn ®−îc tõ tØnh vµ trung −¬ng lµ qu¸ Ýt kh«ng ®¸p øng ®−îcyªu cÇu cña ®Þa ph−¬ng. §Æc biÖt çc tµi liÖu nµy l¹i kh«ng thÝch hîp khi ng−êi n«ng d©nthiÓu sè sö dông, nÕu çc tµi liÖu nµy ®−îc in nhiÒu tranh ¶nh, minh häa hoÆc chiÕu h×nh th×thÝch hîp h¬n.

HÇu hÕt çc tµi liÖu khuyÕn n«ng ®Òu tËp trung vµo çc vÊn ®Ò kü thuËt mµ Ýt ®Ò cËp ®Õn çcvÊn ®Ò ng−êi n«ng d©n cÇn nh− tÝn dông n«ng th«n, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt... PhÇn lín çc çnbé khuyÕn n«ng ®Òu thiÕu kü n¨ng viÕt, biªn tËp çc tµi liÖu khuyÕn n«ng nh− tê r¬i, b¨ng ¶nhhoÆc video.

ë tÊt c¶ çc tØnh cã dù ¸n ®Òu cã sù phèi hîp víi m¹ng l−íi truyÒn th«ng ®¹i chóng ë ®Þaph−¬ng, nh−ng møc ®é hîp t¸c kh¸c nhau ë tõng tØnh. Nh×n chung, ë çc tØnh trung du nh−Phó Thä th× sù hîp t¸c ®−îc thÓ hiÖn chÆt chÏ h¬n so víi çc tØnh vïng cao nh− Hµ Giang,Lµo Cai. Nh÷ng vïng s©u, vïng xa th× nh÷ng gia ®×nh ë gÇn thÞ x·, thÞ trÊn míi cã ti vi, ®µi.

HÇu nh− ë kh¾p n¬i n«ng d©n ®Òu “kh¸t” th«ng tin kh«ng chØ vÒ çc kü thuËt míi, gièng míi,ch¨n nu«i mµ c¶ vÒ gi¸ c¶ thÞ tr−êng, tÝn dông, ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt.Nãi chung çc d©n téc thiÓu sè sèng ë vïng s©u vïng xa ®Òu thiÕu tÊt c¶ çc lo¹i th«ng tin vµl¹i cã rÊt Ýt çn bé khuyÕn n«ng. ë tÊt c¶ çc tØnh ®Òu thÓ hiÖn râ mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷amøc sèng cña ng−êi d©n vµ nhu cÇu th«ng tin.

Çc çn bé khuyÕn n«ng ®Æc biÖt lµ ë cÊp huyÖn vµ x· ®Òu thiÕu th«ng tin cÇn thiÕt hµng ngµycho c«ng viÖc cña hä, còng nh− trao ®æi th«ng tin víi çc cÊp cao h¬n. Th«ng tin ph¶n håi tõng−êi n«ng d©n vµ çn bé khuyÕn n«ng c¬ së tíi çc çn bé l·nh ®¹o çc cÊp lµ ®iÓm yÕu ëhÇu hÕt çc tØnh.

Trong n¨m nay, Bé vµ hÇu hÕt çc tØnh trong ®ã cã nh÷ng tØnh trong vïng dù ¸n ®· b¾t ®Çucñng cè çc ho¹t ®éng th«ng tin:

T¹i 4 tØnh, çc khãa huÊn luyÖn cho çn bé khuyÕn n«ng vÒ kü n¨ng viÕt, s¶n xuÊt çc tµi liÖukhuyÕn n«ng nh− tµi liÖu ¶nh, tê r¬i cã minh häa ®· ®−îc thùc hiÖn nh»m gióp cho çc çn bé

207

khuyÕn n«ng s¶n xuÊt çc tµi liÖu mét çch ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu vµphï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng.

Çc khãa huÊn luyÖn nh»m môc tiªu x©y dùng m¹ng l−íi th«ng tin, tham gia viÕt bµi cho b¸o®Þa ph−¬ng, tê tin vÒ dù ¸n, “Th«ng tin khuyÕn n«ng” còng nh− çc b¸o kh¸c. §iÒu nµy sÏgióp cho viÖc tuyªn truyÒn ®−îc nhanh vµ hiÖu qu¶ h¬n.

ë tØnh Tuyªn Quang, ch−¬ng tr×nh MRDP ®· më líp huÊn luyÖn video ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶hîp t¸c víi ®µi truyÒn h×nh tØnh, b¾t ®Çu tõ n¨m nay, ch−¬ng tr×nh MRDP ®· vµ ®ang gióp ®ìho¹t ®éng truyÒn th«ng ®¹i chóng cña tØnh. Trung t©m khuyÕn n«ng cña tØnh phèi hîp víim¹ng l−íi truyÒn th«ng tØnh s¶n xuÊt nhanh mét ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cho ®µi vµ ti vicòng nh− çc b¸o cña Ch−¬ng tr×nh MRDP sÏ thiÕt lËp hÖ thèng tËp huÊn nh»m ®µo t¹o çc“gi¸o viªn” vÒ sö dông vµ s¶n xuÊt ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng vÒ khuyÕn n«ng ë c¶ cÊp TØnh vµBé N«ng nghiÖp vµ PTNT.

Ngoµi ra, ch−¬ng tr×nh MRDP ®ang cã kÕ ho¹ch thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n thÝ ®iÓm ë çc vïngs©u vïng xa nh− Lµo Cai vµ Hµ Giang nh»m n©ng cao viÖc cung cÊp th«ng tin cho bµ conn«ng d©n d©n téc thiÓu sè.

Bªn c¹nh ®ã, çc ho¹t ®éng kh¸c nh− c¶i tiÕn tê tin ch−¬ng tr×nh, trî gióp çc ho¹t ®éng in Ênvµ biªn tËp çc tµi liÖu viÕt vµ nghe nh×n ë c¶ cÊp TØnh vµ Bé, ®ång thêi cñng cè ho¹t ®éngcña Trung t©m th«ng tin cña Bé.

Nh÷ng nh×n nhËn kh¸i qu¸t sau 4 n¨m ho¹t ®éng cñath«ng tin khuyÕn n«ng t¹i ViÖt Nam1. Sù phèi hîp víi çc c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng lµ çch chuyÓn t¶i th«ng tin hiÖu qu¶ nhÊttíi sè l−îng lín n«ng d©n trong ho¹t ®éng th«ng tin khuyÕn n«ng

HiÖn nay ë ViÖt Nam radio ®ang lµ ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm −u viÖt:tiÖn lîi, th«ng dông, diÖn phñ sãng réng nªn cã kh¶ n¨ng tíi sè l−îng ng−êi nghe lín nhÊt -®Æc biÖt vïng s©u vïng xa. Ti vi còng ®ang th«ng dông nh−ng míi chØ chñ yÕu ë vïng ®ångb»ng vµ ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ ®èi víi bµ con n«ng d©n sèng ë vïng ven thÞ x·, huyÖn lþ.

Tõ n¨m 1995 ®Õn nay Nhµ n−íc ®· giao cho §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam thùc hiÖn 2 dù ¸n

- §−a truyÒn h×nh tíi vïng cao, vïng biªn giíi h¶i ®¶o

- Phñ sãng cho vïng lâm.

Riªng n¨m 1996 dù ¸n phñ sãng vïng lâm ®· thùc hiÖn l¾p ®Æt 15 tr¹m ph¸t l¹i cho 15 tØnhmiÒn nói. Dù kiÕn n¨m 97 sÏ l¾p thªm trªn 50 tr¹m cho 45 tØnh. Ch−¬ng tr×nh sÏ kÐo dµitrong 5 n¨m vµ sè tr¹m ph¸t l¹i dù kiÕn sÏ l¾p ®Æt lµ 750 tr¹m. HiÖn nay diÖn phñ sãng truyÒnh×nh c¶ n−íc lµ 60%, trong ®ã khu vùc miÒn nói kho¶ng 30%. Nhµ n−íc ®ang cã quyÕt t©m®Çu t− t¨ng diÖn phñ sãng lªn 70% ®Õn 80 % vµo n¨m 2001.

Qua 3 n¨m thùc hiÖn dù ¸n ®−a truyÒn h×nh tíi vïng cao ®· cung cÊp kho¶ng 18 000 m¸y thuh×nh cho hµng tr¨m x· vïng cao n¬i cã sãng truyÒn h×nh phñ tíi, n¬i cã ®iÖn æn ®Þnh hoÆc tùt¹o ®−îc nguån ®iÖn. ViÖc ®Çu t− nµy sÏ më ra mét triÓn väng tèt cho th«ng tin khuyÕn n«ngtrong viÖc ®−a tiÕn bé kü thuËt ®Õn cho bµ con vïng s©u, vïng d©n téc.

2. §µi ph¸t thanh tiÕng nãi VN ®· cã ph¸t mét sè ch−¬ng tr×nh tiÕng d©n téc vµ ®ang ®−îctiÕp sãng, nhiÒu ®µi truyÒn thanh ®Þa ph−¬ng còng ph¸t tiÕng d©n téc nh− Tµy, MÌo, Th¸i,H'mong, Khme, E®ª...Mét sè ®µi truyÒn h×nh ®· x©y dùng ch−¬ng tr×nh tiÕng d©n téc nh− ®µiTH CÇn Th¬ ph¸t tiÕng Khme, ®µi TH Hµ Giang ph¸t tiÕng Tµy, gÇn ®©y nhÊt ®µi TH §¾c L¾cph¸t ch−¬ng tr×nh tiÕng E®ª cho kho¶ng 230 000 ®ång bµo d©n téc E®ª trong tØnh...nh−ng hÇunh− çc ®µi ®Òu ch−a cã chuyªn môc KN riªng b»ng tiÕng d©n téc cho bµ con th−êng xuyªn.

208

3. RÊt nhiÒu Trung t©m khuyÕn n«ng ®Òu thiÕu nguån tµi chÝnh trong viÖc cñng cè mèi quanhÖ hîp t¸c víi çc c¬ quan truyÒn th«ng ®¹i chóng. MÆt kh¸c çc ®µi nµy còng cã nguån tµichÝnh h¹n hÑp trong viÖc tr¶ thï lao cho çc bµi viÕt. ViÖc thiÕu kinh phÝ còng h¹n chÕ çcphãng viªn ®i xuèng çc ®Þa ph−¬ng, çc vïng s©u, vïng xa mét çch th−êng xuyªn. H¬n n÷arÊt thiÕu nh÷ng th«ng tin ph¶n håi tõ n«ng d©n ë çc vïng ®ã. Çc çn bé khuyÕn n«ng lµnh÷ng ng−êi dµnh rÊt nhiÒu thêi gian lµm viÖc víi n«ng d©n nªn tù viÕt nhiÒu bµi vµ trë thµnhbé phËn kÕt hîp chÆt chÏ víi çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.

4. B¸o chÝ lµ ph−¬ng tiÖn quan träng trong viÖc chuyÓn t¶i nh÷ng th«ng tin khuyÕn n«ng.Mét sè b¸o ë çc tØnh miÒn nói nh− Lµo Cai, Hµ Giang ®· sö dông çc bøc ¶nh phï hîp víi®ång bµo d©n téc thiÓu sè. Çc trang khuyÕn n«ng trªn b¸o rÊt cã Ých ®èi víi çc çn békhuyÕn n«ng nh−ng chóng còng chØ ®−îc phæ biÕn ë ph¹m vi nhá ®èi víi n«ng d©n, çc ¶nhl¹i th−êng tËp trung cho çc héi th¶o, héi nghÞ mµ rÊt Ýt ®Ò cËp ®Õn th«ng tin cã gi¸ trÞ chong−êi n«ng d©n.

5. Sù kÕt hîp nhiÒu h×nh thøc th«ng tin vµ ®µo t¹o th−êng hiÖu qu¶ h¬n so víi viÖc dïng ®¬nlÎ mét h×nh thøc. Ng−êi n«ng d©n hiÓu, tin vµ lµm theo th«ng tin dÔ dµng h¬n nÕu hä nhËn®−îc tõ nhiÒu nguån cïng mét néi dung th«ng tin, nh− tê r¬i, tranh, ¶nh, ¸p phÝch, b¨ngvideo, ®µi vµ ch−¬ng tr×nh T.V, çc líp tËp huÊn hoÆc çc chuyÕn tham quan.

6. T¹i nhiÒu vïng c©u l¹c bé khuyÕn n«ng ®· cã ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Ng−êin«ng d©n cã thÓ nhËn ®−îc th«ng tin th«ng qua çc ho¹t ®éng nh− b¸o, s¸ch, ®µi, çc líp tËphuÊn. N«ng d©n cã thÓ trao ®æi kinh nghiÖm vµ häc hái lÉn nhau trong çc cuéc gÆp gì cñac©u l¹c bé.

7. Thùc tÕ chóng ta cßn coi nhÑ lµ ë mçi mét ®Þa ph−¬ng ®Òu cã nh÷ng nhu cÇu th«ng tinkh¸c nhau. Nh÷ng tµi liÖu khuyÕn n«ng th−êng ®−îc so¹n th¶o ë trung −¬ng, ch−a ®¸p øng®−îc yªu cÇu cña n«ng d©n ë ®Þa ph−¬ng, kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn sèngcña hä. Ch¼ng h¹n nh− bµ con n«ng d©n thiÓu sè vïng cao l¹i th−êng nhËn ®−îc tµi liÖukhuyÕn n«ng viÕt cho n«ng d©n vïng ®ång b»ng, mÆt kh¸c hä th−êng kh«ng hiÓu ®−îc do mïch÷ vµ ch−a hiÓu hÕt tiÕng Kinh. Qua mét sè ®ît ®iÒu tra nghiªn cøu cho thÊy cÇn quan t©mnhiÒu h¬n ®Õn nhu cÇu cña bµ con n«ng d©n tr−íc khi so¹n th¶o tµi liÖu.

8. Cßn thiÕu nh÷ng çn bé khuyÕn n«ng ®−îc ®µo t¹o chuyªn vÒ çc ho¹t ®éng th«ng tin. §asè çc çn bé khuyÕn n«ng ®Òu ®−îc trang bÞ kiÕn thøc kü thuËt tèt nh−ng l¹i thiÕu kü n¨ngdiÔn gi¶i, tr×nh bµy còng nh− s¶n xuÊt çc tµi liÖu khuyÕn n«ng hoÆc lµ çch phèi hîp víith«ng tin ®¹i chóng. D−êng nh− hiÖn nay ®ang cã nhu cÇu kh¸ lín ë çc tØnh vÒ ®µo t¹o kün¨ng th«ng tin vµ tuyªn truyÒn. Tuy nhiªn, sè gi¸o viªn, gi¶ng viªn vµ tµi liÖu gi¶ng d¹y l¹ikh«ng ®¶m b¶o tháa m·n ®−îc nhu cÇu nµy.

Çc líp tËp huÊn vÒ kü n¨ng truyÒn th«ng do ch−¬ng tr×nh MRDP thùc hiÖn ë çc tØnh dù ¸n®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. ChØ sau mét sè ngµy tËp huÊn çc çn bé khuyÕnn«ng ®· cã thÓ tù lµm ®−îc nh÷ng t− liÖu ¶nh, ¸p phÝch, tê gÊp vµ n©ng cao kü n¨ng viÕt tin.

9. HÇu hÕt çc tr¹m khuyÕn n«ng tØnh vµ huyÖn ®Òu thiÕu çc thiÕt bÞ s¶n xuÊt cung cÊpth«ng tin vµ tµi liÖu khuyÕn n«ng nh− ¶nh, m¸y ¶nh, m¸y chiÕu phim d−¬ng b¶n, b¶ng ®en...

10. Çc çn bé khuyÕn n«ng c¬ së th−êng khã cã ®−îc nh÷ng th«ng tin mµ hä cÇn cho c«ngviÖc tõ çc cÊp trung −¬ng, bé, çc tr−êng ®¹i häc... §ång thêi hä còng thiÕu th«ng tin ph¶n¸nh tõ cÊp c¬ së ®Æc biÖt lµ çc vïng s©u vïng xa.

209

Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt trong viÖc tÆng c−êng vµc¶i tiÕn c«ng t¸c th«ng tin khuyÕn n«ng1. VÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ t¨ng c−êng ®Çu t− kinh phÝ cho ho¹t ®éng TTKN, trang bÞ vËt t−,®µo t¹o kü thuËt sö dông vµ s¶n xuÊt ph−¬ng tiÖn th«ng tin khuyÕn n«ng, Phèi hîp víi ph−¬ngtiÖn th«ng tin ®¹i chóng... ë c¶ c¬ quan khuyÕn n«ng trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng.

2. Ho¹t ®éng th«ng tin khuyÕn n«ng cÇn ®−îc phèi hîp víi çc tæ chøc ®oµn thÓ nh− (phô n÷,thanh niªn, phô l·o, tr−êng häc...) ®Ó chuyÓn t¶i th«ng tin nhanh chãng, n©ng cao hiÖu qu¶c«ng t¸c khuyÕn n«ng. Kinh nghiÖm cho thÊy t¹i çc n−íc ch©u ¸ nhiÒu tæ chøc tham giavµo çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trong ®ã ®Æc biÖt lµ tæ chøc thanh niªn. T¹i Mü, Anh, Cana®avµ mét sè n−íc trªn thÕ giíi, “Ch−¬ng tr×nh 4H” (heart, hand, head and health) lµ mét trongnh÷ng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nhÊt cña ho¹t ®éng khuyÕn n«ng tõ h¬n 100 n¨m tr−íc cho ®Õnnay. Thµnh c«ng cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng do chó träng ®Õn ®èi t−îng thanh thiÕu niªn bëiv× ®ã lµ lùc l−îng n¨ng ®éng nh¹y bÐn víi kü thuËt míi ®ång thêi hä ®−îc ®µo t¹o chuÈn bÞcho lao ®éng trong t−¬ng lai... T−¬ng tù “Ch−¬ng tr×nh 4H” t¹i mét sè tØnh miÒn Nam còng®· tõng cã ch−¬ng tr×nh ®−îc gäi lµ “Ch−¬ng tr×nh 4T” (t©m, tay, trÝ, thÓ). Tr−íc m¾t, viÖcphèi hîp ho¹t ®éng th«ng tin khuyÕn n«ng víi tr−êng phæ th«ng ®Þa ph−¬ng vïng miÒn nói,®ång bµo d©n téc sÏ rÊt hiÖu qu¶ bëi v× çc em häc sinh sÏ lµ ng−êi chuyÓn t¶i kiÕn thøc míi,tiÕn bé kü thuËt tíi cha mÑ khi hä kh«ng th¹o tiÕng Kinh.

3. Çn bé KN c¶ cÊp Trung −¬ng vµ c¬ së cÇn cã sù phèi hîp th−êng xuyªn chÆt chÏ (b»ng®iÖn tho¹i, fax, nèi m¹ng trªn m¸y tÝnh...) t¹o thµnh m¹ng l−íi th«ng tin hai chiÒu ®Ó cã th«ngtin nhanh chãng hiÖu qu¶.

4. ë nh÷ng vïng vµ nh÷ng nhãm ®ång bµo d©n téc kh¸c nhau ®Òu cã nhu cÇu kh¸c nhau vÒlo¹i h×nh vµ néi dung th«ng tin. Nh÷ng ®iÒu tra t×m hiÓu nhu cÇu vÒ kü thuËt, kh¶ n¨ng tiÕpthu cña bµ con còng cÇn ®−îc tiÕn hµnh tr−íc khi s¶n xuÊt mét tµi liÖu hoÆc mét ch−¬ng tr×nhkhuyÕn n«ng.

5. CÇn tæ chøc çc líp tËp huÊn cho çc çn bé khuyÕn n«ng cÊp huyÖn vµ tØnh vÒ kü n¨ngth«ng tin vµ s¶n xuÊt çc tµi liÖu nghe nh×n. Çc çn bé khuyÕn n«ng ë çc ®Þa ph−¬ng cÇn tùm×nh s¶n xuÊt ®−îc çc Ên phÈm khuyÕn n«ng ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn ®¸p øng nhu cÇu ng−êi d©n®Þa ph−¬ng. §ång thêi çc çn bé nµy còng ®−îc tËp huÊn vÒ çch viÕt bµi cho çc b¸o, t¹pchÝ còng nh− hîp t¸c víi çc c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng. Çc tµi liÖu tËp huÊn cho çc cÊptØnh vµ huyÖn ®−îc chuÈn bÞ kü cµng vµ cµng sím cµng tèt.

6. Çc líp tËp huÊn vÒ truyÒn th«ng vµ th«ng tin cÇn ®−îc bæ sung vµo ch−¬ng tr×nh cñaKhoa khuyÕn n«ng ë çc tr−êng ®¹i häc hoÆc trung häc ®Ó sinh viªn cã thÓ n©ng cao kü n¨ngth«ng tin vµ ¸p dông sau khi ra tr−êng.

7. Çc çn bé khuyÕn n«ng cÇn nghiªn cøu çc kinh nghiÖm cña çc vïng kh¸c ë Ch©u ¸nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, In®«nªxia, §µi Loan, PhilÝppin liªn quan ®Õn çc ho¹t ®éng tËphuÊn vµ th«ng tin.

8. Çc dù ¸n thÝ ®iÓm cÇn bæ sung cho çc vïng s©u, vïng xa ®Ó n©ng cao kiÕn thøc cho n«ngd©n vÒ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ çc vïng khã ®i l¹i. Ch¼ng h¹n nh− th«ng tin cho bµ con vÒ gi¸c¶ thÞ th−êng hµng ngµy hoÆc thµnh lËp çc c©u l¹c bé khuyÕn n«ng cã tñ s¸ch KN, b¶ng tin,tËp huÊn KN ë ph¹m vi lµng, x·.

9. ViÖc phèi hîp víi çc c¬ quan truyÒn th«ng ®¹i chóng ë trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng cÇn®−îc cñng cè vµ n©ng cao, çc çn bé khuyÕn n«ng vµ çc ®¹i diÖn cña çc c¬ quan nµy cÇnphèi hîp vµ lµm viÖc cã hiÖu qu¶ h¬n nh»m më réng kªnh th«ng tin trªn çc ph−¬ng tiÖntruyÒn th«ng ®¹i chóng. §ång thêi còng cã thÓ s¶n xuÊt nhiÒu ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ngmang tÝnh gi¶i trÝ ch¼ng h¹n nh− vë kÞch vui c©u chuyÖn truyÒn thanh cña vïng s«ng CöuLong. T¹i nhiÒu n−íc ch©u ¸ còng nh− ch©u ¢u çc chñ ®Ò th«ng tin khuyÕn n«ng ®−îc phèi

210

hîp víi ch−¬ng tr×nh gi¶i trÝ do ®ã trë nªn rÊt phæ th«ng ®èi víi c«ng chóng. ë Anh, hµngngµy trªn ®µi cã ch−¬ng tr×nh rÊt thµnh c«ng trªn 50 n¨m nay gäi lµ “The Archers” nãi vÒcuéc sèng hµng ngµy cña mét gia ®×nh n«ng d©n. Mét ph−¬ng ph¸p kh¸c lµ sö dông çctruyÒn thèng v¨n hãa ®Þa ph−¬ng ®Ó truyÒn t¶i th«ng tin nh−: ©m nh¹c, móa rèi, kÞch ... §Ó®¸p øng sù mong mái cña ng−êi d©n, çc chuyªn gia cÇn tr¶ lêi çc c©u hái cña hä trªn çcch−¬ng tr×nh T.V, ®µi vµ trªn b¸o. Çc ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng lµ ph−¬ng tiÖn rÊttèt ®Ó truyÒn ®¹t nh÷ng th«ng tin ph¶n håi tõ ng−êi n«ng d©n, tuy nhiªn ®Ó lµm tèt c«ng viÖcnµy vai trß chÝnh l¹i lµ çn bé khuyÕn n«ng.

211



C¸C CHUY£N §Ò TRONG

KHUYÕN N¤NG KHUYÕN L¢M

212

§µo T¹O KHUYÕN L¢M

ÇC VÊN §Ò Vµ TIÕN TR×NH PH¸T TRIÓN CH−¬NG TR×NH

L¢M nghiÖp X· HéI DµNH CHO §µO T¹O ÇN Bé

L¢M nGHIÖP BËC CAO §¼NG Vµ ®¹I HäC

Bardolf Paul

Helvetas, SFSP

Tãm t¾t néi dungB¸o ço nµy m« t¶ ng¾n gän tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña khãa ®µo t¹o chuyªn ngµnh míi vÒLNXH t¹i Tr−êng §¹i häc l©m nghiÖp Xu©n Mai, Hµ T©y. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ngtr×nh ®· xuÊt hiÖn mét sè vÊn ®Ò cã liªn quan vµ ®−îc th¶o luËn.

Mèi liªn quan cña chñ ®Ò nµy víi ®Ò tµi héi th¶o quèc gia vÒ khuyÕn n«ng khuyÕn l©m c¬ b¶ndùa trªn quan ®iÓm: L©m nghiÖp x· héi (LNXH) quan t©m chñ yÕu tíi çc vÊn ®Ò cã liªnquan ®Õn khuyÕn l©m. V× vËy, néi dung chÝnh cña çc kho¸ ®µo t¹o LNXH ®Ò cËp trùc tiÕp®Õn çc kü n¨ng, kiÕn thøc vµ th¸i ®é cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng khuyÕn l©m.

TiÕn tr×nh ®−îc ¸p dông trong c«ng t¸c x©y dùng ch−¬ng tr×nh ®· kÕt hîp mét ph−¬ng ph¸ptiÕp cËn míi, mang tÝnh tham gia nhiÒu h¬n, l«i kÐo sù tham gia cña mét sè ç nh©n vµ c¬quan chñ chèt. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn míi nµy ®−îc bæ sung th«ng qua viÖc ¸p dông çcph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y míi, lÊy sinh viªn lµm c¬ së. ViÖc kÕt hîp gi÷a hai ph−¬ng ph¸p míinµy t¹o ra mét m«i tr−êng häc tËp hoµn toµn kh¸c nhau trong líp häc vµ t¹i hiÖn tr−êng.

Trong çc th¶o luËn t¹i héi th¶o quèc gia, ng−êi ta ®· ®−a ra quan ®iÓm xem xÐt kh¶ n¨ngthiÕt lËp hÖ thèng ®µo t¹o khuyÕn l©m dùa trªn çc kinh nghiÖm ®· cã nh− sau:

Nghiªn cøu xem lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn vµ tæ chøc mét çch tèt nhÊt mét hÖ thèng®µo t¹o khuyÕn l©m ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ®µo t¹o khuyÕn l©m ®a d¹ng ë tÊt c¶ mäicÊp trªn toµn quèc.

Nghiªn cøu nªn:

1. §¸p øng nh÷ng yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn tæ chøc vµph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh hç trî cho çc ho¹t ®éng ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m h«mnay vµ trong t−¬ng lai.

2. §¸nh gi¸ mèi liªn quan vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña çc ho¹t ®éng ®µo t¹o khuyÕn l©mhiÖn nay;

3. §Ò xuÊt víi ChÝnh phñ ViÖt Nam mét sè thay ®æi chÝnh s¸ch cÇn thiÕt nh»mn©ng cao hoÆc th¸o gì khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn mét hÖ thèng ®µo t¹okhuyÕn l©m thÝch hîp.

213

§µo T¹O KHUYÕN L¢M

Çc vÊn ®Ò vµ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh LNXH

dµnh cho ®µo t¹o çn bé l©m nghiÖp bËc cao ®¼ng vµ ®¹i häc3

Bèi c¶nhTõ ®Çu n¨m 1996, ch−¬ng tr×nh hç trî l©m nghiÖp x· héi4 ®· hç trî ph¸t triÓn häc phÇn ®µot¹o míi cho sinh viªn häc l©m nghiÖp t¹i n¨m tr−êng ®¹i häc cã gi¶ng d¹y l©m nghiÖp t¹i ViÖtNam5. Çc häc phÇn míi nµy tËp trung h¬n vµo khÝa c¹nh x· héi trong ho¹t ®éng l©m nghiÖp,vµ ®−îc gäi theo mét tªn thÝch hîp h¬n lµ “l©m nghiÖp x· héi”.

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh míi cho LNXH ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi hiÖn nay trongviÖc qu¶n lý rõng ë ViÖt Nam, trong ®ã, ngµy cµng nhiÒu ®Êt rõng ch−a sö dông ®−îc giaocho ng−êi d©n qu¶n lý, dùa trªn c¬ së mçi hé gia ®×nh.

Çc ho¹t ®éng hç trî cÇn thiÕt nh»m gióp ®ì çc gia ®×nh n«ng d©n nµy vÉn ch−a ®−îc ph¸ttriÓn ®Çy ®ñ. H¬n n÷a, çc kü n¨ng c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng víi h×nh thøc l©m nghiÖp míi®ang gÇn nh− kh«ng tån t¹i, ®iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao ng−êi ta nhÊn m¹nh nhiÒu vµo ph¸t triÓnçc kho¸ ®µo t¹o míi trong LNXH.

Trung t©m ®µo t¹o LNXH thuéc Tr−êng §¹i häc l©m nghiÖp Xu©n Mai, cïng víi mét sètr−êng ®¹i häc kh¸c, ®−îc sù hç trî cña ch−¬ng tr×nh hç trî l©m nghiÖp x· héi ®· ph¸t triÓngi¸o tr×nh míi cho kho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnh 300 giê trªn líp cho sinh viªn n¨m cuèi cña hÖcö nh©n ®¹i häc. TiÕn tr×nh trªn vµ mét sè vÊn ®Ò ®Ò cËp ®−îc tãm t¾t trong b¸o ço nµy.

Ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh cho ®µo t¹o chuyªn ngµnh trong LNXH

Çc b−íc c¬ b¶n cña tiÕn tr×nhB¶ng 1 cho thÊy çc b−íc c¬ b¶n trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh b¾t ®Çu tõ ®Çu n¨m1996, ®−îc ®Ò cËp nhiÒu nhÊt t¹i héi th¶o quèc gia vÒ nhu cÇu ®µo t¹o LNXH vµ tiÕp tôc cho®Õn cuèi n¨m ®ã.

§ã lµ mét tiÕn tr×nh kh¸ phøc t¹p vµ l©u dµi, ®· ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt6 trong phÇn tµi liÖu b¸oço cña héi th¶o.

Çc b−íc chñ yÕu ®−îc tiÕn hµnh lµ:

• Th¸ng 8 n¨m 96 - ®µo t¹o vÒ ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh mang tÝnh tham gia cho métnhãm gi¶ng viªn ®−îc chän lùa

• Th¸ng 9 n¨m 96 - mét cuéc kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o7 ®−îc tiÕn hµnh t¹i métsè khu vùc tiªu biÓu cña c¶ n−íc (xem s¬ ®å ë phô lôc).

3 B¸o ço nµy dùa trªn phÇn tr×nh bµy t¹i Héi thµo toµn quèc vÒ khuyÕn n«ng l©m t¹i Hµ Néi, ngµy 18-20 th¸ng11 n¨m 19974 Ch−¬ng tr×nh hç trî l©m nghiÖp x· héi do SDC - C¬ quan Thôy Sü vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn tµi trî vµ Helvetas - tæchøc Thôy Sü vÒ hîp t¸c quèc tÕ thùc htÖn5 Tr−êng ®¹i häc n«ng l©m Th¸i Nguyªn. Tr−êng ®¹i häc l©m nghiÖp Xu©n Mai, Tr−êng ®¹i häc n«ng l©m HuÕ.Tr−êng ®¹i häc n«ng l©m Thñ §øc vµ Tr−êng ®¹i häc T©y Nguyªn.6 Xem b¸o ço vÒ nhu cÇu ®µo t¹o LNXH t¹i Héi th¶o quèc gia Helvetas, 1996.7 §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o t¹i ViÖt Nam: tãm t¾t kÕt qu¶ ®ît kh¶o s¸t quèc gia, Helvetas 1996.

214

• Th¸ng 10 n¨m 1996 - Çc kÕt qu¶ cña mét sè th¨m dß ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o çcmiÒn ®−îc tæng kÕt vµ chØnh lý t¹i çc héi th¶o miÒn

• Th¸ng 10 n¨m 1996 - Çc kÕt qu¶ trªn ®−îc tæng hîp l¹i vµ ph¸t triÓn

• Th¸ng 11 n¨m 1996 - Çc khung ch−¬ng tr×nh trong mçi m«n häc ®−îc chuÈn bÞ chokho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnh

• Th¸ng 11 n¨m 1996 - Çc khung ch−¬ng tr×nh ®−îc tæng kÕt vµ hoµn thµnh t¹i héith¶o quèc gia

• Th¸ng 7 n¨m 97 - ChÝnh phñ cho phÐp ®−a vµo thùc hiÖn kho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnh1997

• Th¸ng 7 n¨m 97 - Thµnh lËp çc nhãm c«ng t¸c cho mçi m«n häc vµ ch−¬ng tr×nh côthÓ ®−îc chuÈn bÞ víi sù hç trî cña çc cè vÊn n−íc ngoµi.

Kho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnh ®−îc ®−a vµo gi¶ng d¹y trong th¸ng 9 n¨m 1997 víi 25 sinh viªn®ang häc t¹i tr−êng ®¹i häc l©m nghiÖp vµ kÐo dµi tíi th¸ng 12. Sinh viªn ®i thùc ®Þa t¹i CaoB»ng trong th¸ng 12.

Néi dung kho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnhN¨m m«n häc chÝnh trong kho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnh lµ:

• Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n

• N«ng nghiÖp cho çn bé l©m nghiÖp

• Ph−¬ng ph¸p, h−íng tiÕp cËn vµ kü thuËt khuyÕn n«ng l©m

• Çc hÖ thèng canh t¸c vµ sö dông ®Êt

• LËp vµ qu¶n lý dù ¸n LNXH

V× çc m«n häc nµy ®· ®−îc chän ra dùa trªn c¬ së ®ît kh¶o s¸t th¨m dß ®¸nh gi¸ nhu cÇu®µo t¹o, cã thÓ nãi r»ng çc sinh viªn tèt nghiÖp sÏ t×m ®−îc c«ng viÖc phï hîp kh¸ dÔ dµngc¶ ë çc c¬ quan nhµ n−íc hay çc tæ chøc phi chÝnh phñ ( vÝ dô ®èi víi çc dù ¸n ph¸t triÓnhay çc tæ chøc phi chÝnh phñ trong lÜnh vùc l©m nghiÖp).

Néi dung mçi m«n häc ®−îc triÓn khai bëi mét nhãm ho¹t ®éng víi thµnh viªn lµ çc gi¶ngviªn mét sè tr−êng ®¹i häc vµ çc cè vÊn n−íc ngoµi cña mét sè tæ chøc çc c¬ quan nghiªncøu, çc tæ chøc phi chÝnh phñ, çc c¬ quan chÝnh phñ vµ çc dù ¸n song ph−¬ng, ®a ph−¬ng.

GÇn cuèi tiÕn tr×nh, mét sè cè vÊn n−íc ngoµi8 ®· tham gia ®¸nh gi¸ vµ gîi ý cho phÇn chØnhlý cuèi cïng.

8 Hai ng−êi cña khoa LNXH Tr−êng §¹i häc tæng hîp Philippin, Los Banos (UPLB) vµ mét ng−êi tõ Trung t©mnghiªn cøu vïng kh« h¹n (CAZS), Tr−êng ®ai häc Wales, Bangor.

B¶ng 1: C¸c ho¹t ®éng tiÕn tíi héi th¶o toµn quèc vÒ®µo t¹o LNXH ë ViÖt Nam

PhÇn nhÊn m¹nh chÝnh ®−îc ®Æt ra trong viÖc ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ néi dungcã ë mçi m«n trong sè n¨m m«n häc ®Ó ®¶m b¶o tÝnh t−¬ng thÝch gi÷a çc m«n häc, vµ ®¶mb¶o sÏ kh«ng cã sù lÆp l¹i kh«ng cÇn thiÕt nµo trong néi dung m«n häc. Nç lùc nµy ®· kh«ngthµnh c«ng hoµn toµn, ®Æc biÖt trong çc phÇn sau:

Çc vÊn ®Ò n¶y sinhMÆc dï tiÕn tr×nh nãi trªn ®· ho¹t ®éng kh¸ tr«i ch¶y nh−ng vÉn n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò:

• Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ ®a phÇn trong tiÕn tr×nh lµ hoµn toµn míi ®èi víi hÇu hÕt ng−êitham dù9. VÝ dô, tr−íc ®©y kh«ng cã kinh nghiÖm sö dông ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhu cÇu®µo t¹o ®Ó quyÕt ®Þnh néi dung vµ lo¹i h×nh ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, v× vËy mÊt kh¸ nhiÒuthëi gian häc tËp ®Ó ®µo t¹o häc viªn t×m çch ph¸c th¶o ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o vµ södông mét sè ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n. T−¬ng tù nh− vËy, tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nhmang tÝnh tham gia nãi chung ch−a ®−îc biÕt ®Õn vµ cÇn mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó häc vµ ¸pdông.

• Khung thêi gian chñ yÕu chuÈn bÞ cho héi th¶o toµn quèc kh¸ ng¾n, cã nghÜa lµ kh«ng thÓtiÕn hµnh mét cuéc kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o mét çch hoµn h¶o vµtoµn diÖn. MÆc dï çc sè liÖu ®−a ra chÊp nhËn ®−îc nh−ng çc sè liÖu nµy hoµn toµnkh«ng ph¶i lµ tiªu biÓu. CÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu thªm khi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ngtr×nh vÉn tiÕp tôc vµ trong kho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnh, ng−êi ta ®ang chê ®îi çc thay ®æitiÕp theo.

• Thêi gian kÓ tõ khi chÝnh phñ chÊp thuËn tíi giai ®o¹n b¾t ®Çu ®µo t¹o chuyªn ngµnh rÊtng¾n - tæng céng chØ cã hai th¸ng. MÆc dï rÊt nhiÒu c«ng viÖc chuÈn bÞ ®· ®−îc thùc hiÖntr−íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kho¸ häc, giai ®o¹n cuèi cïng vÒ ph¸t triÓn néi dung ®µot¹o, kÕ ho¹ch bµi gi¶ng vµ vËt dông gi¶ng d¹y cßn rÊt h¹n chÕ. CÇn tiÕp tôc çc c«ng viÖcc¶i thiÖn mét sè mÆt trong kho¸ ®µo t¹o.

• M«n N«ng nghiÖp ®¹i c−¬ng nh»m cung cÊp cho çc sinh viªn l©m nghiÖp mét sè hiÓubiÕt vÒ: ng−êi n«ng d©n nghÜ thÕ nµo, quyÕt ®Þnh çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ phi s¶n xuÊt rasao? VÝ dô, nh÷ng lý do ®Ó chän mét ho¹t ®éng hay ph−¬ng ph¸p thùc hµnh cô thÓ lµ g×?Chóng t−¬ng thÝch víi çc ho¹t ®éng vµ ph−¬ng ph¸p thùc hµnh kh¸c ra sao? Hy vängr»ng víi hiÓu biÕt nµy, sinh viªn cã thÓ cã kh¶ n¨ng nh×n nhËn çc ho¹t ®éng l©m nghiÖphay trång rõng phï hîp trong ph¹m vi çc mèi quan t©m vµ −u tiªn cña ng−êi n«ng d©n.Nh− ®iÒu nµy chØ ra, cÇn nhÊn m¹nh thªm vµo kü thuËt canh t¸c.

• Mét trong çc môc tiªu cña m«n häc vÒ hÖ thèng canh t¸c vµ sö dông ®Êt lµ tr¸nh métph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vÒ sö dông ®Êt mang tÝnh kü trÞ, vµ ®Æc biÖt tr¸nh xu h−íng th«ngth−êng ®i t×m çc m« h×nh hay çc gi¶i ph¸p kü thuËt cøng nh¾c, cè ®Þnh. RÊt nhiÒu nhÊnm¹nh ®−îc ®Æt ra ®Ó xem xÐt çc ®éng lùc còng nh− tÝnh kinh tÕ cña çc ph−¬ng ph¸pthùc hµnh sö dông ®Êt kh¸c nhau. Ng−êi ta kh«ng ®¹t ®−îc môc tiªu nµy, vµ trong tr−ênghîp nµy, nhiÒu sinh viªn ®· bµy tá sù kh«ng hµi lßng vÒ çch tr×nh bµy cña häc phÇn nµy.

• Trong tÊt c¶ çc tr−êng hîp, ng−êi ta dù ®Þnh ®Ó çc ®¹i diÖn nhiÒu kinh nghiÖm ®Õn tõçc dù ¸n kh¸c nhau tr×nh bµy kinh nghiÖm cña hä trong viÖc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nhLNXH. V× thêi gian cã h¹n, kh«ng thÓ thùc hiÖn ®iÒu nµy trong kho¸ ®µo t¹o ®Çu tiªn, hyväng n¨m 1998 sÏ lµm ®−îc.

9 Khoa LNXH Tr−êng ®¹i häc n«ng l©m Thñ §øc ®· cã mét sè kinh nghiÖm vÒ ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o.

217

Çc kÕt qu¶ quan trängMÆc dï n¶y sinh mét sè khã kh¨n nh−ng ®· cã çc kÕt qu¶ quan träng nh−:

• §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o ®−îc xem nh− c«ng cô chñ yÕu ®Ó quyÕt ®Þnh quy m« vµ néidung ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh trong t−¬ng lai. Giê ®©y, mäi ng−êi cã kinh nghiÖm víi çcph−¬ng ph¸p, ng−êi ta thèng nhÊt sö dông ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o trongviÖc ph¸t triÓn çc kho¸ ®µo t¹o trong t−¬ng lai.

• Cã sù tham gia kh¸ ®Çy ®ñ cña mét sè çn bé chñ chèt tiªu biÓu t¹i mçi giai ®o¹n cña tiÕntr×nh. Trong t−¬ng lai gÇn, sÏ cã mét ®ît tæng kÕt s©u réng vÒ ®µo t¹o chuyªn ngµnh, l«ikÐo sù tham gia cña nhiÒu sinh viªn, gi¶ng viªn, çn bé chñ chèt vµ çc ngµnh cã liªnquan. Ng−êi ta sÏ ®¸nh gi¸ tÊt c¶ çc khÝa c¹nh cña kho¸ ®µo t¹o víi môc ®Ých t¹o ranh÷ng thay ®æi tÝch cùc tr−íc kú häc n¨m 1998.

• Ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh mang tÝnh tham gia (PCD) ®−îc thõa nhËn lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc −achuéng cho viÖc ph¸t triÓn kho¸ ®µo t¹o trong t−¬ng lai. V× tíi nay ®· cã mét sè kinhnghiÖm víi ph−¬ng ph¸p PCD, çc kho¸ häc trong t−¬ng lai d−êng nh− sÏ cã ý nghÜa h¬n,hay h¬n vµ cã liªn quan nhiÒu h¬n.

• Tõ cuèi n¨m 1995 ®· cã mét sè kho¸ ®µo t¹o vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy sinh viªn lµmc¬ së, ®Æc biÖt lµ kho¸ ®µo t¹o chuyªn s©u trong ba tuÇn cho mét nhãm çc gi¶ng viªntr−êng ®¹i häc diÔn ra trong th¸ng 6 n¨m 1997. Çc ph−¬ng ph¸p nµy ®· ®−îc ¸p dôngtrong gi¶ng d¹y cña kho¸ ®µo t¹o chuyªn ngµnh, v× vËy giê ®©y trªn gi¶ng ®−êng ®· cãmét ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn mang tÝnh t−¬ng t¸c h¬n. Sinh viªn cã çc ph¶n øng tÝch cùc®èi víi viÖc thay ®æi ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nµy vµ ng−êi ta ®· lËp ra çc kÕ ho¹ch ®Ó mëréng çc ph−¬ng ph¸p nµy tíi tÊt c¶ çc lÜnh vùc gi¶ng d¹y cña tr−êng ®¹i häc.

• Çc bµi tËp hiÖn tr−êng cho ®µo t¹o chuyªn ngµnh diÔn ra t¹i: tØnh Cao B»ng, d−íi sù tµitrî cña dù ¸n Helvetas Cao B»ng. Sinh viªn thùc tËp cïng víi çn bé dù ¸n Helvetas trongphÇn ph¸c th¶o mét sè ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n chñ ®Ò g¾n liÒn víi çc môc tiªuph¸t triÓn cña dù ¸n Cao b»ng, vµ tËp trung vµo çc chñ ®Ò mµ sinh viªn muèn nghiªn cøu.Çc nhãm sinh viªn ho¹t ®éng t¹i ba lµng, ¸p dông ®−îc rÊt nhiÒu nh÷ng ®iÒu mµ hä ®·®−îc häc trªn líp trong ph¹m vi n¨m m«n häc cña LNXH. Hä ph©n tÝch kÕt qu¶ víi d©nb¶n, vµ cïng hä chuÈn bÞ çc kÕ ho¹ch cho phÇn hç trî cña dù ¸n Helvetas. N¨m sinhviªn ®· ®−îc chän lµm luËn ¸n tèt nghiÖp t¹i Cao B»ng, tiÕp tôc ®i s©u dùa trªn nh÷ngc«ng viÖc hiÖn tr−êng ban ®Çu cña hä.

Çc vÊn ®Ò chÝnh trong ®µo t¹oTiÕn tr×nh nµy x¸c ®Þnh nhiÒu vÊn ®Ò quan t©m vÒ: ®µo t¹o çn bé l©m nghiÖp ®¸p øng thùc tÕmµ hä cã thÓ gÆp ph¶i trong c«ng viÖc cña m×nh, ®Æc biÖt t¹i hiÖn tr−êng. CÇn ph¶i thay ®æinhiÒu ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn, thùc hµnh th«ng th−êng. Mét trong nh÷ng mèi quan t©m c¬ b¶nlµ sù thiÕu v¾ng hiÖn nay cña mét sè c¬ cÊu tæ chøc hoÆc hÖ thèng ®µo t¹o trong khuyÕn n«ngl©m.

§a d¹ng ho¸ çc ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o trªn gi¶ng ®−êngÇc ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc truyÒn thèng trong ®µo t¹o l©m nghiÖp dùa trªn ph−¬ng ph¸p tiÕpcËn ®−îc nhµ tr−êng gi¶ng d¹y, ®−a l¹i mét bµi häc chuÈn mùc, cè ®Þnh cho sinh viªn, nh÷ngng−êi ghi chÐp vµ ®Æt ra c©u hái theo tr¸ch nhiÖm ph¶i lµm. Mét ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn rÊt dÔvµ ®¬n gi¶n cho mäi ng−êi cã liªn quan, v× kh«ng ai, sinh viªn hay gi¶ng viªn, ph¶i tèn nhiÒuc«ng søc cho tiÕn tr×nh.

218

§iÒu nµy mang l¹i kÕt qu¶ lµ mét nhãm kh¸ nhiÒu ng−êi gièng nhau, ch−a ®−îc häc çch ®Ætc©u hái, thiÕu kh¶ n¨ng ph©n tÝch trong c«ng viÖc. NÕu ng−êi ta chØ cã çc mèi quan hÖ qual¹i víi c©y cèi th× cã lÏ ®©y lµ c¬ së!

§iÒu kh¸ l¹ lïng lµ mét ngµnh khoa häc ®Ò cËp tíi mét sù ®a d¹ng ®Õn khã tin nh− vËy trªnthùc ®Þa - tøc lµ trong rõng - l¹i bá qua mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tù nhiªn lµtr¸nh viÖc ®¬n gi¶n ho¸ vµ ®ång ho¸ mäi vËt; t¨ng c−êng tÝnh ®a d¹ng. ChØ ë riªng ViÖt Nam®· cã hµng ngµn loµi c©y. T¹i sao l¹i nhiÒu nh− vËy? Chóng ta cÇn khuyÕn khÝch ®a d¹ng sinhhäc b»ng trÝ tuÖ khi chóng ta ®ang nghiªn cøu vµ lµm viÖc trong thiªn nhiªn.

V× vËy, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Çu tiªn cÇn ®Æt ra trong ph¸t triÓn çc kho¸ ®µo t¹o LNXHmíi lµ lµm sao trong qu¸ tr×nh häc hái ®¸nh gi¸, ph¸t triÓn mét trÝ tuÖ më mang, linh ho¹t vµlu«n häc hái. Mét c¬ chÕ kh¸ quan träng lµ ph¸c th¶o ch−¬ng tr×nh vµ çc kÕ ho¹ch gi¶ngd¹y cña mçi ç nh©n ®Ó kÕt hîp víi çc ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy sinh viªn lµm c¬ së. Çcph−¬ng ph¸p nµy sÏ khuyÕn khÝch th¶o luËn vµ tù do t− duy khi nghiªn cøu çc vÊn ®Ò c¬ b¶nvµ ®−a ra s¸ng kiÕn.

¦u tiªn tr−íc m¾t lµ thay ®æi th¸i ®é vµ çch øng xöTrong gi¸o dôc vµ ®µo t¹o l©m nghiÖp, th−êng ng−êi ta ®Æt ra −u tiªn tr−íc nhÊt cho ph¸t triÓnkiÕn thøc vµ kü n¨ng. Tuy ®iÒu nµy rÊt quan träng - ®Æc biÖt lµ çc kü n¨ng giao tiÕp - nh−ngth−êng phÈm chÊt quan träng nhÊt cña ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m lµ th¸i ®évµ çch øng xö cña hä ®èi víi ng−êi d©n sèng ë n«ng th«n. KhuyÕn n«ng l©m thµnh c«ng lµdùa trªn viÖc x©y dùng thµnh c«ng çc mèi quan hÖ.

VËy ®µo t¹o kü n¨ng nµy thÕ nµo? Kh«ng dÔ g× thay ®æi th¸i ®é cña mét con ng−êi ngay trªnlíp. Nhê qu¸ tr×nh l©u dµi khi ®i thùc ®Þa vµ cã çc mèi liªn hÖ víi ng−êi d©n mµ ng−êi tamíi thay ®æi ®−îc th¸i ®é cña m×nh. Khi ®µo t¹o, chóng t«i nhÊt thiÕt cÇn tr×nh bµy çcph−¬ng çch gióp mäi ng−êi cã ®−îc th¸i ®é vµ çch øng xö ®óng ®¾n.

Mét sè mèi quan t©m trong t−¬ng laiNÕu tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu trªn lµ kÕt qu¶ cña sù hç trî cña çc dù ¸n n−íc ngoµi, ta cÇn nãi tíimét sè quan t©m vÒ tÝnh tiÕp tôc vµ tÝnh bÒn v÷ng trong t−¬ng lai cña mét sè h−íng tiÕp cËnvµ ph−¬ng ph¸p trong ®µo t¹o. Chóng t«i ch−a thÓ biÕt líp sinh viªn s¾p tèt nghiÖp sÏ lµmviÖc cã hiÖu qu¶ ra sao sau khi rêi ghÕ nhµ tr−êng. Çc nghiªn cøu ë mçi “chÆng” sÏ lµ rÊtthiÕt yÕu ®Ó theo s¸t thµnh qu¶ cña sinh viªn vµ x¸c ®Þnh çc kiÕn thøc häc ®−êng cña hä cãgi¸ trÞ tíi møc nµo. Sau kho¸ ®µo t¹o, sinh viªn tèt nghiÖp nªn tham gia vµo mét sè ®ît tængkÕt ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y trong t−¬ng lai, v× hä sÏ cã kh¶ n¨ng ®−a ra nh÷ng nhËn ®Þnhmang tÝnh ph©n tÝch phª b×nh ®èi víi tÝnh phï hîp vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o hä ®· tr¶iqua.

Çch lµm nµy - sö dông çc ph−¬ng ph¸p vµ h−íng tiÕp cËn míi cã phô thuéc vµo sù hç trîtiÕp tôc tõ bªn ngoµi hay kh«ng? Cã vÎ ®ã lµ sù c«ng nhËn chung çc ph−¬ng ph¸p lµm viÖc -ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh mang tÝnh tham gia, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy sinh viªn lµm c¬ së.Tuy nhiªn, ®Ó giíi thiÖu vµ ®−a vµo thùc hiÖn çc ph−¬ng ph¸p nµy, còng ph¶i cã chi phÝ cñanã. CÇn ®µo t¹o chuyªn s©u tr−íc khi mét çn bé cã thÓ sö dông çc ph−¬ng ph¸p nµy, vµph¶i ®Çu t− kh¸ nhiÒu thêi gian ®Ó thùc hiÖn. Trong t−¬ng lai, ai sÏ ®¶m ®−¬ng nh÷ng ®iÒunµy? HiÖn t¹i, ch−¬ng tr×nh hç trî l©m nghiÖp x· héi gÇn nh− bao cÊp toµn bé vµ cã thÓ nãir»ng ®©y lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn, ë n¬i ®ang diÔn ra nh÷ng b−íc khëi ®Çu nh− thÕ.

Lµm thÕ nµo ®Ó phæ biÕn çc ph−¬ng ph¸p nµy trong toµn bé hÖ thèng gi¸o dôc mét çch tètnhÊt? Lµm sao ®Ó ChÝnh phñ chÊp thuËn ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn míi nµy? Nh÷ng g× tíi nay cã®−îc qu¶ lµ nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých, nh−ng chóng ta biÕt r»ng sÏ rÊt khã kh¨n ®Ó mét m×nh

219

trong c¶ mét hÖ thèng lín, duy tr× gi÷ v÷ng nh÷ng thay ®æi mang tÝnh c¶i tæ. CÇn nç lùc ®ÆcbiÖt ®Ó tr×nh bµy vµ ®Ò ®¹t nh÷ng lîi thÕ cã ®−îc tõ çc ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nµy víi çc çnbé qu¶n lý vµ nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. ë mét sè ®iÓm, cÇn tæng hîp çc kinhnghiÖm tõ nh÷ng ng−êi tr−íc ®©y ®· cã kinh nghiÖm trong c¶i tæ vÒ ®µo t¹o vµ gi¸o dôc.

KÕt luËnTrong giai ®o¹n míi cña ch−¬ng tr×nh hç trî l©m nghiÖp x· héi, néi dung cña ch−¬ng tr×nh10

c¬ b¶n dùa trªn nh÷ng nghiªn cøu, bµi häc cã ®−îc tíi nay. Ch−¬ng tr×nh ®· më réng ph¹mvi thªm mét sè ®èi t¸c chÝnh thøc kh¸c11 vµ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn vµ viÖc thùc hiÖn ch−¬ngtr×nh ®µo t¹o míi, th«ng qua çc ph−¬ng ph¸p vµ ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y míi còng nh− m«itr−êng häc tËp ®· ®−îc n©ng cao.

Ch−¬ng tr×nh míi ®−îc x©y dùng theo ba môc tiªu chÝnh:

• Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc

• T¹o kiÕn thøc

• Trao ®æi th«ng tin

PhÇn phæ cËp n«ng l©m nghiÖp sÏ vÉn tiÕp tôc lµ lÜnh vùc nghiªn cøu chÝnh, ®Ò cËp ®Õn c¶ bamôc tiªu trªn. Mèi liªn kÕt gi÷a gi¶ng ®−êng vµ thùc ®Þa rÊt kh¾t khe vµ kh«ng ph¶i lu«n dÔdµng duy tr× ®−îc v× nã ®ßi hái nç lùc vµ cèng hiÕn ®Æc biÖt míi ®¶m b¶o ®−îc mèi liªn kÕtnµy.

Héi th¶o quèc gia vÒ khuyÕn n«ng l©m ®· ®−a ra nhiÒu ®iÓm liªn quan tíi ch−¬ng tr×nh gi¶ngd¹y (xin xem nghÞ quyÕt vµ çc ®iÓm th¶o luËn trong Phô lôc I vµ II) §iÓm th¶o luËn quanträng nhÊt ®−îc ®Æt ra lµ nhu cÇu thiÕt lËp chÝnh s¸ch vµ h−íng dÉn cho mét sè d¹ng hÖ thèng®µo t¹o cho khuyÕn n«ng l©m. HiÖn t¹i, çc nç lùc cßn kh¸ rêi r¹c vµ d−êng nh− thiÕu kh¶n¨ng trong viÖc sö dông çc nguån cho ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m. Giê ®©y ®· cã ®ñ çc kinhnghiÖm ®Ó t¹o ra mét c¬ së v÷ng vµng cho th¶o luËn vµ ph©n tÝch, cã thÓ ¸p dông vµo viÖcthiÕt kÕ mét hÖ thèng ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m toµn diÖn.

10 Xem v¨n kiÖn ch−¬ng tr×nh cña ch−¬ng tr×nh hç trî l©m nghiÖp x· héi, Helvetas 1997.9 N¨m tr−êng ®¹i häc, ViÖn n«ng ho¸ thæ nh−ìng (NISF) vµ Trung t©m khuyÕn n«ng l©m tØnh Hoµ B×nh.

220

Phô lôc I: Çc ®Ò xuÊt chÝnh thøc

cña Ban c«ng t¸c ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m

TiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn vµ tæ chøc hÖ thèng ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m ®¸p øng çcnhu cÇu ®a d¹ng vÒ ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m ë mäi cÊp trong toµn quèc.

Nghiªn cøu nªn:

1) §¸p øng çc yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn tæ chøc, ph¸t triÓn ch−¬ngtr×nh. Çc yÕu tè nµy sÏ hç trî çc ho¹t ®éng ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m h«m nay vµ trongt−¬ng lai.

2) X¸c ®Þnh mèi liªn quan vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña çc ho¹t ®éng hiÖn nay trong ®µo t¹o khuyÕnn«ng l©m;

3) §Ò xuÊt víi ChÝnh phñ ViÖt Nam mét sè söa ®æi cÇn thiÕt vÒ chÝnh s¸ch, n©ng cao hayth¸o gì khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mét hÖ thèng ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©mphï hîp.

Mét sè ®Ò xuÊt cña Ban c«ng t¸c ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m

• TËp trung ®µo t¹o h¬n vµo çc ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng l©m vµ çc m«n häc phi küthuËt, vÝ dô m«n kinh tÕ häc hay marketing

• Xem xÐt viÖc thµnh lËp mét trung t©m ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m

• LËp chÝnh s¸ch cho çc dù ¸n do n−íc ngoµi tµi trî nh»m x©y dùng ho¹t ®éng ®µo t¹okhuyÕn n«ng l©m t¹i ®Þa ph−¬ng

• LËp nguyªn t¾c chän lùa vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n còng nh− phÈm chÊt cña çn békhuyÕn n«ng l©m

• §Æt ra mét sè −u tiªn cho ph¸t triÓn hÖ thèng

• ViÖc chän lùa sinh viªn lµ rÊt quan träng, ®Æc biÖt cho çc vïng s©u vïng xa (ng−êid©n ®Þa ph−¬ng lµ tèt nhÊt).

221

Phô lôc II: Th¶o luËn t¹i héi th¶o toµn quèc

vÒ çc vÊn ®Ò trong ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m

T¹i héi th¶o toµn quèc ®· diÔn ra çc th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m. Çc ®iÓmchÝnh ®−îc tãm t¾t d−íi ®©y:

• Nhu cÇu ®Ò nghÞ chÝnh phñ ViÖt Nam thiÕt lËp ®−êng lèi chÝnh s¸ch râ rµng vÒ hÖ thèngkhuyÕn n«ng l©m ë ViÖt Nam vµ x¸c ®Þnh râ çc d¹ng ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng l©m mµchÝnh phñ ViÖt Nam cã thÓ hç trî. VÝ dô, nÕu vÊn ®Ò gi¶m nghÌo lµ mét môc tiªu chÝnhs¸ch chÝnh, lóc ®ã ®iÒu nµy sÏ ¶nh h−ëng tíi viÖc hÖ thèng khuyÕn n«ng l©m ®iÒu tiÕt çchç trî nh− thÕ nµo. NÕu môc tiªu chÝnh lµ gióp cho ng−êi n«ng d©n giµu h¬n, lóc ®ã sÏ cãmét c¬ chÕ vµ träng t©m hoµn toµn kh¸c cho hÖ thèng khuyÕn n«ng l©m. HiÖn nay, cã rÊtnhiÒu ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn ®ang ®−îc ¸p dông, mét sè ph−¬ng ph¸p ®ang m©u thuÉn trùctiÕp víi çc ph−¬ng ph¸p kh¸c vÒ mÆt ph−¬ng ph¸p luËn vµ triÕt häc (®«i khi hai ph−¬ngph¸p tiÕp cËn m©u thuÉn l¹i cïng ®−îc mét çn bé khuyÕn n«ng l©m sö dông). Nh÷ngph−¬ng ph¸p tiÕp cËn kh¸c nhau nµy cÇn ®−îcph©n tÝch vÒ tÝnh phï hîp vµ tÝnh hiÖu qu¶,vµ lùa chän mét sè ph−¬ng ph¸p ®Ó nhËn ®−îc sù nç trî cña chÝnh phñ.

• Râ rµng ng−êi ta kh«ng thÓ ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµo çc céng ®ång vïng xa,vïng nói vµ vïng ®Öm gièng víi çc ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn ®· ®−îc sö dông thµnh c«ng t¹icéng ®ång vïng ®ång b»ng, n¬i gÇn chî bóa vµ cã nhiÒu dÞch vô hç trî. Çc ph−¬ng ph¸ptiÕp cËn khuyÕn n«ng l©m cÇn ®−îc ®iÒu chØnh kh¸c nhau sao cho phï hîp víi çc ®iÒukiÖn hoµn toµn kh¸c nhau cña mçi ®Þa ®iÓm. Cã nghÜa r»ng çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®·®Þnh râ rÊt cÇn cho çn bé khuyÕn n«ng l©m lµm viÖc theo çc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau.

• HÖ thèng ®µo t¹o trong khuyÕn n«ng l©m nªn bæ sung cho hÖ thèng khuyÕn n«ng l©m, bëiv× ng−êi ta kh«ng thÓ ph¸t triÓn mét ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn cã hÖ thèng cho ph¸t triÓn hÖthèng ®µo t¹o LNXH tr−íc khi çc ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng l©m ®−îc x¸c ®Þnh métçch râ rµng h¬n vµ çc chÝnh s¸ch ®−îc th«ng qua.

• B−íc ®Çu tiªn cÇn thiÕt khi x©y dùng hÖ thèng ®µo t¹o lµ t¹o n¨ng lùc cho çn bé gi¶ngd¹y còng nh− c¬ quan cña hä. Kh©u chuÈn bÞ cho ®µo t¹o trong khuyÕn n«ng l©m th−êngxuyªn s¬ sµi, bµi gi¶ng nghÌo nµn v× thiÕu çc nguån lùc vµ ®iÒu kiÖn.

• §Æt ra çc −u tiªn vÒ ®èi t−îng ®−îc ®µo t¹o tr−íc tiªn. NÕu lµm mét lóc th× cã qu¸ nhiÒung−êi ®Ó ®µo t¹o. H×nh thøc ®µo t¹o sÏ kh¸c nhau theo çc nhãm ®−îc chän ®Ó ®µo t¹o -®©y còng lµ mét lý do kh¸c ®Ó ®Æt ra −u tiªn.

• TËp trung ®Çu tiªn vµo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §iÒu cÇn thiÕt lµ x©y dùng ®éi ngò çnbé gi¶ng viªn ®· qua ®µo t¹o tr−íc khi tiÕn hµnh ®µo t¹o víi quy m« réng. HÇu hÕt kh©u®µo t¹o tíi nay thiÕu tÝnh liªn quan c¶ vÒ mÆt néi dung vµ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y. CÇn cãnç lùc lín ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng ph¸pluËn gi¶ng d¹y.

• CÇn ®−a ra çc c¬ së vÒ tæ chøc cho ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m vµ chuÈn bÞ kü l−ìng. HiÖnnay, cã qu¸ nhiÒu çc c¬ quan tham gia vµo ho¹t ®éng ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m nh−nghoµn toµn kh«ng cã kÕ ho¹ch tæng thÓ hay lËp ch−¬ng tr×nh hîp t¸c cho ho¹t ®éng cô thÓcña mçi ng−êi. Th−êng th× çc c¬ quan tæ chøc cã mèi quan hÖ gÇn gòi nhÊt víi nh÷ngng−êi cÇn ®µo t¹o l¹i kh«ng tham gia trùc tiÕp vµo ®µo t¹o - çc kho¸ ®µo t¹o vµ gi¶ngviªn do n¬i kh¸c ®−a ®Õn. Çc tr−êng trung cÊp kü thuËt h×nh nh− rÊt thÝch hîp ®Ó ®¸pøng çc nhu cÇu ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m ë ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, ng−êi ta hÇu nh− báqua çc tr−êng kü thuËt nµy. Çc tr−êng ®Òu ®ang cÇn çc hç trî thùc sù ®Ó cã thÓ cungcÊp çc dÞch vô ®µo t¹o liªn quan.

222

• NhiÒu dù ¸n do n−íc ngoµi tµi trî ®ang hç trî çc ho¹t ®éng ®µo t¹o. Tuy nhiªn, cã xuh−íng ®−a çc chuyªn gia tõ bªn ngoµi vµo vµ bá qua nhu cÇu x©y dùng ®éi ngò çn bétrong n−íc. §ã lµ c¬ héi ®· bÞ bá lì mµ chÝnh phñ ViÖt Nam nªn kh«i phôc khi ®µm ph¸nçc hiÖp ®Þnh song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng trong t−¬ng lai.

• Çc chñ ®Ò −u tiªn trong ®µo t¹o khuyÕn n«ng l©m lµ kinh tÕ/marketing vµ çc ph−¬ngph¸p khuyÕn n«ng l©m. Çc ®Ò tµi kü thuËt kh«ng ®−îc coi lµ −u tiªn.

ÇC CH÷ VIÕT T¾T Vµ T£N N−íC NGOµICAZS Trung t©m nghiªn cøu vïng kh« h¹n

GO Tæ chøc chÝnh phñ

GOVN ChÝnh phñ ViÖt Nam

Helvetas Tæ chøc Thôy Sü vÒ hîp t¸c quèc tÕ

LCTM Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy sinh viªn lµm c¬ së

NGO Tæ chøc phi chÝnh phñ

PCD Ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh mang tÝnh tham gia

SDC C¬ quan Thôy Sü vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn

SFSP Ch−¬ng tr×nh hç trî LNXH

TNA §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o

UPLB Tr−êng ®¹i häc tæng hîp Philippine t¹i Los Banos

223

C¸c khu vùc kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o

225

N©ng cao nhËn thøc vÒ giíi trong khuyÕn n«ng

Sù kh¸c nhau cña phô n÷ vµ nam giíi

vÒ çch tham gia vµ truyÒn ®¹t

NguyÔn ThÞ H»ng

Trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn Ong

Giíi thiÖu

−u tiªn trong khuyÕn n«ng, nh− gióp ®ì nh÷ng ng−êi n«ng d©n nghÌo nhÊt trong céng ®ångth−êng m©u thuÉn víi c¬ cÊu vµ ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. NhiÒu ch−¬ng tr×nh KN th−êngkh«ng tíi ®−îc phÇn ®«ng ng−êi nghÌo v× ®a sè hä th−êng lµ phô n÷. ViÖc lËp kÕ ho¹chchung vµ néi dung cña khuyÕn n«ng th−êng kh«ng ®−îc x©y dùng trªn quan niÖm cña phô n÷vÒ ph¸t triÓn hé vµ kinh tÕ hé. Nã kh«ng ®Ò cËp ®Õn "kinh tÕ x· héi" gåm c¶ kinh tÕ hé vµkinh tÕ th«n b¶n. DÞch vô khuyÕn n«ng th−êng ®−îc coi lµ ph−¬ng tiÖn gióp ®ì n«ng d©n chØ®¬n gi¶n lµ t¨ng vµ ®iÒu chØnh s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ hoµ nhËp vµo kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong khikhuyÕn n«ng d−êng nh− lµ chØ tËp trung vµo xuÊt khÈu, trång trät, s¶n xuÊt ®éc canh khuyÕnkhÝch ®Çu t−, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc vµ trang tr¹i lín th× phô n÷ nghÌo chØ tham gia vµo s¶nxuÊt tù tóc tù cÊp mµ th«i.

§Ó ph¸t triÓn dÞch vô khuyÕn n«ng phï hîp víi phô n÷ kh«ng ®¬n gi¶n lµ chØ tuyÓn thªm çnbé khuyÕn n«ng n÷ hay më çc líp tËp huÊn vÒ giíi mµ nã bao gåm nhiÒu lÜnh vùc kh¸c n÷a.DÞch vô khuyÕn n«ng sÏ mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ ng−êi d©n trong th«n b¶n khi nã mang l¹ilîi Ých cho nhiÒu phô n÷ h¬n vµ sö dông ph−¬ng ph¸p c©n nh¾c sù tham gia vµ çch truyÒn ®¹tcña phô n÷. Khai th¸c ý t−ëng vµ ¸p dông s¸ng kiÕn míi ®Ó gióp phô n÷ trong çc ho¹t ®éngkhuyÕn n«ng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cÇn ®−îc khuyÕn khÝch v× nhiÒu lý do bëi v× nã ®éngviªn ®−îc søc m¹nh cña toµn bé thµnh viªn trong gia ®×nh còng nh− th«n b¶n.

Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn ®· hç trî x©y dùng métbé phim video ®Ó minh ho¹ sù kh¸c nhau cña phô n÷ vÒ lèi suy nghÜ, truyÒn ®¹t vµ biÓu lé −ícm¬ còng nh− çch tham gia x©y dùng kinh tÕ th«n b¶n. §©y lµ mét nghiªn cøu ®iÓn h×nh vÒphô n÷ ng−êi d©n téc Dao ë b¶n NËm P−¬i, huyÖn V¨n ChÊn, tØnh Yªn B¸i. Bé phim videonµy dùa trªn ba b−íc cña "qu¸ tr×nh s¸ng t¹o" thuéc Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n miÒnnói. ë phÇn ®Çu phô n÷ ®−îc pháng vÊn vÒ −íc m¬ vµ nguyÖn väng "viÔn c¶nh". ë phÇn thøhai, hä m« t¶ vÒ cuéc sèng hiÖn t¹i cña m×nh vµ cuèn phim, hä ®Ò xuÊt mét sè hµnh ®éng côthÓ: Hä cÇn lµm g× ®Ó ®¹t ®−îc −íc m¬ cña m×nh vµ cÇn ®−îc gióp ®ì nh÷ng g×?

Bé phim kh«ng ®−îc x©y dùng theo çch lµm truyÒn thèng nghÜa lµ viÕt kÞch b¶n hoÆc ph©nc¶nh tr−íc hoÆc kh«ng ph¶i lµ chuyÖn kÓ, chØ cã phô n÷ nãi mµ th«i. Bé phim nµy ®−îc gäi lµphim video c¬ së vµ chØ cã phô n÷ tham gia trong qu¸ tr×nh quay phim mµ th«i. Vµo çc buæitèi, chóng t«i chiÕu l¹i nh÷ng phÇn ®· quay trong ngµy cho c¶ lµng xem. Hä sÏ quyÕt ®Þnh sÏbá hoÆc thªm c¶nh nµo. Mét m¸y quay phim ®¬n gi¶n ®−îc sö dông nªn kh«ng cÇn métng−êi quay phim chuyªn nghiÖp. Nhãm lµm phim chØ cã hai phô n÷: Mét ng−êi pháng vÊnphô n÷ Dao, cßn ng−êi kia quay phim. Bé phim cã thÓ ®−îc sö dông lµm tµi liÖu vµ th¶o luËntrong çc líp tËp huÊn cho çc çn bé KN nh»m ph¸t triÓn thªm ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng cãnhiÒu phô n÷ tham gia. Nã cã thÓ ®−îc chiÕu cho çc ®Þa ph−¬ng kh¸c xem ®Ó khuyÕn khÝchnh÷ng phô n÷ nãi vÒ −íc m¬, nguyÖn väng, khã kh¨n vµ ý kiÕn lµm thÕ nµo ®Ó c¶i thiÖn ®−îccuéc sèng cña m×nh. Phim video c¬ së còng lµ mét ph−¬ng tiÖn tèt ®Ó c¶i tiÕn "th«ng tin haichiÒu". Nã còng cung cÊp thªm th«ng tin cho çn bé l·nh ®¹o vÒ hoµn c¶nh hiÖn t¹i vµnguyÖn väng cña ng−êi d©n ë c¬ së.

226

KÕt qu¶ vµ bµi häc tõ bé phim videoMÆc dï, gi¶i thÝch môc ®Ých chuyÕn ®i kh¸ muén cho ng−êi d©n ë b¶n NËm P−¬i nh−ng nhiÒuphô n÷ kÓ c¶ ng−êi giµ vµ trÎ còng ®ång ý nãi chuyÖn víi chóng t«i. Khi chóng t«i hái, hä tr¶lêi rÊt tù nhiªn vµ kh«ng xÊu hæ khi ®−îc quay phim. Hä nªu nguyÖn väng, −íc m¬ vµ m« t¶cuéc sèng hµng ngµy vµ ý nghÜ cña m×nh rÊt râ rµng. MÆc dï, rÊt bËn vµ kh«ng cã nhiÒu thêigian nh−ng hä gióp chóng t«i rÊt nhiÖt t×nh. Thêi gian ë NËm P−¬i, chóng t«i rót ra mét sèkinh nghiÖm nh− sau:

• Phô n÷ th−êng ng¹i nãi khi cã nhiÒu nam giíi ë xung quanh. Khi cã mÆt, nam giíith−êng hay tr¶ lêi thay cho phô n÷. Khi tho¶i m¸i, phô n÷ nãi chuyÖn rÊt nhiÒu.

• So víi nam giíi, −íc m¬ vµ nguyÖn väng cña phô n÷ rÊt ®¬n gi¶n. KÕt qu¶ cña mét sènghiªn cøu kh¸c còng cho thÊy phô n÷ quan t©m chñ yÕu ®Õn nhu cÇu sinh ho¹t hµngngµy vÝ dô: an toµn l−¬ng thùc nguån n−íc - c¶ n−íc uèng vµ t−íi tiªu, cñi ®un, gi¸odôc cho b¶n th©n vµ con çi hä (Rita and Hang 1997). Theo lan Christoplos (1996: 7),phô n÷ th−êng kÕt hîp ch¨n nu«i nhá víi trång c©y l−¬ng thùc, rau, qu¶ víi ph−¬ngph¸p ®Çu t− thÊp trong v−ên quanh nhµ vµ ®Êt ®ai cña gia ®×nh.

• Hä ®Òu muèn nhËn ®−îc gièng míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu, chÊt ®Êt...cña ®Þa ph−¬ng.

• TÊt c¶ phô n÷ chØ nghÜ ®Õn s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc mµ th«i, hä kh«ng quan t©m g× ®Õns¶n xuÊt kinh doanh. NÕu lµm ra nhiÒu thãc, ng« vµ sµn h¬n th× hä vÉn chØ muèn dùtr÷ cho t−¬ng lai chø kh«ng muèn b¸n.

• HiÓu rÊt râ vÒ çc ho¹t ®éng n«ng nghiÖp, hä ®Ò nghÞ r»ng sù trî gióp, hç trî cÇn ®óngthêi gian kÌm theo h−íng dÉn râ rµng vµ cô thÓ cña çn bé KN.

• Hä còng muèn cã gi¸o viªn ë t¹i th«n b¶n ®Ó d¹y cho con çi m×nh.

• Phô n÷ vÉn Ýt cã c¬ héi tham dù çc cuéc häp th«n b¶n, qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh haynhËn ®−îc çc th«ng tin quan träng, vÝ dô nh− çc chÝnh s¸ch míi cña ChÝnh phñ,khuyÕn n«ng, tiÒn c«ng b¶o vÖ rõng... HiÓn nhiªn lµ hä Ýt cã c¬ héi ®−îc ®i häc, haynhËn çc dÞch vô KN vµ tËp huÊn KN. Phô n÷ ®Ò nghÞ cÇn th−êng xuyªn tæ chøc häpcho phô n÷ ®Ó hä cã thÓ gióp ®ì lÉn nhau c¶i thiÖn kinh tÕ gia ®×nh. Hä cßn muènnhËn thªm çc lo¹i th«ng tin tuyªn truyÒn.

• Phim video c¬ së lµ c«ng cô cã hiÖu qu¶, dÔ vµ phæ biÕn ®Ó ghi l¹i vµ tr×nh bµy nguyÖnväng cña phô n÷, cuéc sèng hiÖn t¹i vµ ý kiÕn cña hä tíi nhiÒu ng−êi bao gåm c¶nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh. Tuy nhiªn, viÖc lµm phim video c¬ së lµ mét ph−¬ng ph¸pmíi ch−a phæ biÕn ë ViÖt Nam nªn cßn gÆp mét sè khã kh¨n nhÊt ®Þnh. VÝ dô mét sèng−êi ®· yªu cÇu chóng t«i bá mét sè c©u nãi cña phô n÷ trong phim v× hä ®· ®−a ranhËn xÐt mang tÝnh chÊt phª b×nh mét vµi ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµng−êi Kinh sèng ë khu vùc ®ã. VÒ vÊn ®Ò nµy, cÇn gi¶i thÝch râ h¬n cho çc c¬ quancã liªn quan vÒ môc ®Ých lµm phim. ViÖc phô n÷ nãi ®óng hay sai kh«ng quan trängl¾m. NÕu hä ch−a hiÓu ®óng, cÇn th«ng tin tuyªn truyÒn nhiÒu h¬n ®Ó gióp hä nhËnthøc ®óng ®¾n. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy cho thÊy l¾ng nghe ý kiÕn cña phô n÷ vÉn cßn lµmét vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ dÔ.

KÕt luËn vµ ®Ò xuÊt

• CÇn ph¸t triÓn thªm çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cã nhiÒu phô n÷ tham gia tõ trung−¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng. ViÖc nµy nªn b¾t ®Çu ngay tõ khi lËp kÕ ho¹ch th«n b¶n. NÕucÇn thiÕt, nªn tæ chøc çc buæi häp riªng cho phô n÷ sau ®ã råi míi häp chung c¶ nam

227

giíi vµ phô n÷. §iÒu quan träng lµ çc líp tËp huÊn vµ trî gióp kü thuËt cÇn ®−îc tæchøc theo çch khuyÕn khÝch phô n÷ tham gia hoµn toµn. Khi tæ chøc tËp huÊn vµ héihäp, cÇn ph¶i xem xÐt thêi gian trong n¨m cho phï hîp ch¼ng h¹n nh− vµo lóc phô n÷kh«ng bËn c«ng viÖc ®ång ¸ng. Con çi hä còng cÇn cã ng−êi ch¨m sãc ®Ó chÞ emyªn t©m ®i häc. Sau tÊt c¶ çc líp tËp huÊn, cÇn ph¶i tiÕp tôc h−íng dÉn kü thuËt ®Ó®¶m b¶o ch¾c ch¨n r»ng çc th«ng tin ®· ®−îc chuyÓn giao mét çch chÝnh x¸c. CÇntæ chøc thªm nhiÒu çc chuyÕn n«ng d©n ®i th¨m n«ng d©n ®Ó t¨ng sù tham gia cñaphô n÷.

• X©y dùng çn bé "n÷ ®i tiªn phong" - çn bé nguån ë tõng th«n b¶n. V¨n phßng dù¸n cÇn cã danh s¸ch nh÷ng ng−êi nµy vµ çn bé dù ¸n nªn lµm viÖc víi hä.

• M¹ng l−íi KN cÇn cã thªm çn bé n÷, çn bé KN ph¶i t«n träng n«ng d©n vµ l¾ngnghe ý kiÕn cña hä cÈn thËn, ®Æc biÖt lµ phô n÷. §iÒu nµy d−êng nh− lµ dÔ nh−ng nãlµ vÊn ®Ò thiÕt yÕu vµ lµ vÊn ®Ò rÊt khã vµ thay ®æi kh«ng ph¶i dÔ.

• §Ó gióp phô n÷ d©n téc, nh÷ng ng−êi kh«ng biÕt nãi giái tiÕng Kinh, biÕt Ýt hoÆc gÇnnh− mï ch÷, cÇn ph¸t triÓn thªm çc lo¹i truyÒn th«ng ®¹i chóng ®Æc biÖt vÒ nhiÒu chñ®Ò cho çc líp tËp huÊn vµ th«ng tin gåm nhiÒu h×nh vÏ ®¬n gi¶n hoÆc ¶nh ®Ó minhho¹. Lý t−ëng h¬n lµ nã nªn ph¶n ¸nh tËp qu¸n, v¨n ho¸ ®Þa ph−¬ng còng nh− lµ sùtiÕp cËn víi phô n÷. VÝ dô nh− çc h×nh ¶nh nam giíi ®−îc thay b»ng h×nh ¶nh phô n÷vay vèn tÝn dông, trång c©y.

• CÇn t¨ng c−êng hîp t¸c víi ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng vÒ çc ch−¬ng tr×nhkhuyÕn n«ng ®Þnh h−íng cho phô n÷ cã nhiÒu phô n÷ tham gia.

• Çc çn bé khuyÕn n«ng ®Þa ph−¬ng cÇn x©y dùng nhiÒu phim video cÊp c¬ së. CÇntËp huÊn cho hä thËt râ rµng vµ ®Çy ®ñ vÒ môc ®Ých lµm çc phim nµy. Ngoµi ra cÇnth«ng b¸o cho çc nhµ l·nh ®¹o Së V¨n ho¸ vµ Th«ng tin cña tØnh biÕt môc ®Ých lµmphim ®Ó tr¸nh nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn. ë nh÷ng vïng mµ ng−êi d©n kh«ng nãi ®−îctiÕng Kinh, cÇn lµm phim b»ng tiÕng d©n téc cña hä. Tæ lµm phim cÇn sö dông nh÷ngph−¬ng ph¸p phï hîp tiÕp cËn víi n«ng d©n ®Æc biÖt lµ phô n÷. CÇn t¹o kh«ng khÝth©n mËt gi÷a ng−êi ®Þa ph−¬ng vµ tæ lµm phim vµ ®ã lµ c¬ së cho sù thµnh c«ng.

• §Ó gióp ®ì c¶ phô n÷ vµ nam giíi, cÇn ph¶i lµm phim t−¬ng tù cho nam giíi. Tõ ®ãcã thÓ thÊy râ h¬n sù kh¸c nhau vÒ suy nghÜ vµ th«ng tin gi÷a nam giíi vµ phô n÷, tõ®ã ®Ó x©y dùng chiÕn l−îc KN phï hîp cho c¶ nam vµ n÷ giíi.

• Vµo bÊt cø lóc nµo, kü n¨ng ra quyÕt ®Þnh vµ kü n¨ng l·nh ®¹o cña phô n÷ cÇn ®−îckhÝch lÖ ®Ó t¨ng niÒm tù tin cña hä khi nãi chuyÖn ë chç ®«ng ng−êi.

228

KhuyÕn n«ng ®èi víi ®ång bµo

d©n téc miÒn nói phÝa b¾c

NguyÔn Tö Siªm, NguyÔn H¶i Nam, Bïi ThÕ Hïng - MRDP

VÒ thµnh tùu khuyÕn n«ng ®· cã nhiÒu tæng kÕt ®Ò cËp. Trong bµi nµy chóng t«i sÏ bµn nhiÒu®Õn nh÷ng h¹n chÕ cña khuyÕn n«ng ®èi víi miÒn nói vµ gîi ra nh÷ng suy nghÜ lµm thÕ nµo®Ó khuyÕn n«ng ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu cña ®ång bµo d©n téc ë vïng cao vïng xa hiÖn cßn Ýt®−îc h−ëng nh÷ng thµnh qu¶ cña c«ng cuéc ®æi míi.

§Æc ®iÓm miÒn nói vµ c«ng t¸c khuyÕn n«ngMiÒn nói vµ vïng cao cña n−íc ta thuéc ®Þa bµn cña 39 tØnh, trong ®ã 24 tØnh cã huyÖn x·vïng cao vµ 30 tØnh cã huyÖn, x· miÒn nói. C¶ n−íc cã 121 huyÖn vïng cao gåm 2061 x· vµ87 huyÖn miÒn nói gåm 1763 x·. Riªng miÒn nói phÝa b¾c cã 61 huyÖn vïng cao vµ 51 huyÖnmiÒn nói. So víi c¸c khu vùc kh¸c, vïng miÒn nói cã nh÷ng khã kh¨n riªng cã thÓ tãm t¾t lµ:

§Þa h×nh bÞ ph©n c¾t. §Êt dèc dÔ bÞ xãi mßn vµ röa tr«i.

• MiÒn nói phÝa B¾c cã ®Æc ®iÓm khÝ hËu nhiÖt ®íi kh«ng ®iÓn h×nh vµ tiÓu khÝ hËu biÕn®éng, do vËy ®éng thùc vËt vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt rÊt ®a d¹ng.

• H¹ tÇng c¬ së kÐm, giao th«ng, thuû lîi, cung cÊp ®iÖn n−íc, tr¹m x¸, tr−êng häc... ®Òucßn thiÕu thèn.

• Lµ ®Þa bµn c− tró cña nhiÒu nhãm d©n téc thiÓu sè. Mçi nhãm d©n téc cã phong tôc, tËpqu¸n vµ v¨n ho¸ ®Æc thï. §ång bµo d©n téc thuéc nhãm nghÌo nhÊt trong céng ®ångn«ng d©n ViÖt Nam, vÝ dô cã thÓ thÊy t×nh h×nh nµy khi so s¸nh ë huyÖn Léc B×nh, L¹ngS¬n (b¶ng 1)

• Lµ vïng cßn thiÕu l−¬ng thùc, s¶n xuÊt mang tÝnh tù cÊp tù tóc, n«ng phÈm cßn Ýt vµ gÆpkhã kh¨n trong viÖc tiªu thô.

B¶ng 1. Ph©n lo¹i hé theo nhãm d©n téc ë Léc B×nh (L¹ng S¬n)

D©n téc Sè hé giÇu (%) Sè hé nghÌo (%)

Kinh 24,1 14,5

Hoa 6,7 6,6

Tµy 5,6 23,8

Nïng 1,4 26,9

B×nh qu©n L¹ng S¬n 6,3 24,0

So s¸nh sau ®©y minh ho¹ cho nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn (b¶ng 2).

229

B¶ng 2. So s¸nh huyÖn ®ång b»ng, vïng cao vµ miÒn nói

ChØ tiªu Quèc Oai(Hµ T©y)

B¶o Th¾ng(Lµo Cai)

Sapa(Lµo Cai)

DiÖn tÝch (ha) 12400 64046 67905

D©n sè (ng−êi) 138000 72081 33017

Sè x· 20 15 18

Sè th«n 101 151 86

Sè hé 27000 14887 4691

Sè d©n téc 2 4 8

Kinh 99% Dao + Tµy 35% Dao + H'm«ng 45%

% sè x· cã ®iÖn 100 50 0

BQLT (kg/ng/n¨m) 320 156 148

§Õn x· xa nhÊt (km) 15 30 67

Thêi gian ®i 1/2 giê 1 - 2 giê 2 ngµy

Sè CBKN 12 8 4

Tõ thùc tr¹ng trªn cã thÓ thÊy r»ng chÝnh s¸ch chung cho toµn quèc vÒ khuyÕn n«ng sÏ khã cãthÓ ph¸t huy ®−îc hiÖu lùc, nÕu kh«ng ®−îc cô thÓ ho¸ ®Ó cã thÓ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þaph−¬ng vµ céng ®ång d©n téc miÒn nói.

ViÖc giao ®Êt ®Õn hé n«ng d©n lµ tiÒn ®Ò quan träng cho ph¸t triÓn n«ng th«n, nh−ng vÊn ®Òquan träng vµ khã kh¨n h¬n lµ lµm sao gióp ®ång bµo d©n téc sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai cñahä. ë huyÖn Léc B×nh (L¹ng S¬n) ®Êt ruéng ®· ®−îc giao cho hé, nh−ng mét sè hé ng−êiNïng vÉn cho ng−êi Kinh d−íi xu«i lªn thuª ®Êt ®Ó trång d−a hÊu víi gi¸ 100 kg thãc/sµo/vôv× hä kh«ng ®−îc sù gióp ®ì vÒ çch trång d−a hÊu vµ tiªu thô s¶n phÈm ë ®©u. Còng nh−vËy, hµng n¨m Lµo Cai vÉn ph¶i nhËp tõ Trung Quèc 600 - 700 tÊn gièng khoai t©y víi gi¸3000®/kg. Trong khi ®ã ë Sa pa ng−êi n«ng d©n cã thÓ s¶n xuÊt vµ n¾m ®−îc kü thuËt ®Ógièng khoai t©y nh−ng v× hä thiÕu vèn ®Ó ®Çu t− vµ lùc l−îng khuyÕn n«ng cña huyÖn còngch−a ®−îc hç trî ®Ó ®¶m ®−¬ng ®−îc viÖc nµy.

HiÖn tr¹ng khuyÕn n«ng miÒn nói phÝa B¾c

VÒ tæ chøc khuyÕn n«ng ë cÊp tØnh vµ huyÖn

HÖ thèng khuyÕn n«ng nhµ n−íc chØ míi ®−îc h×nh thµnh thèng nhÊt ë cÊp tØnh víi viÖc thµnhlËp çc Trung t©m KhuyÕn n«ng cã tõ 10 ®Õn 25 ng−êi. Tõ cÊp huyÖn ®Õn th«n b¶n, hÖ thèngkhuyÕn n«ng thay ®æi vÒ mÆt tæ chøc, qu¶n lý vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng tuú theo sù qui ®Þnhcña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cÊp tØnh. PhÇn lín çc tØnh ®Òu thµnh lËp tr¹m khuyÕn n«nghuyÖn, trùc thuéc UBND huyÖn vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ chÞu sù qu¶n lý nghiÖp vô cña Trungt©m KhuyÕn n«ng tØnh vµ h×nh thøc nµy ®−îc coi lµ hîp lý nhê mäi ho¹t ®éng cña Tr¹m ®−îcg¾n liÒn víi ®Þa ph−¬ng. Víi biªn chÕ Ýt, trang thiÕt bÞ vµ ph−¬ng tiÖn thiÕu, l¹i çch trë giaoth«ng nÕu trùc thuéc hoµn toµn vµo Trung t©m tØnh th× tr¹m huyÖn khã cã thÓ ho¹t ®éng cãhiÖu qu¶.

230

Cã tØnh chñ tr−¬ng kh«ng lËp Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn (vÝ dô Cao B»ng), mµ chØ ®Þnh mét tæ(tõ 3 ®Õn 5) ng−êi lµm khuyÕn n«ng thuéc biªn chÕ phßng n«ng l©m nghiÖp. Nguyªn nh©nchÝnh lµ do kh«ng cã ®ñ çn bé v× sè l−îng çn bé huyÖn ®−îc chia theo ®Çu d©n (tæng sè çnbé huyÖn Qu¶ng Uyªn khèng chÕ lµ 93 ng−êi, so víi huyÖn Quèc Oai, Hµ T©y 125 ng−êi).

Mét vµi tØnh (Tuyªn Quang, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn) ngoµi Ban khuyÕn n«ng huyÖn (2 - 3ng−êi) cßn tæ chøc çc Tr¹m khuyÕn n«ng côm x· (3 - 5 ng−êi). Sè çn bé nµy ®−îc tr¶l−¬ng vµ do Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh hoÆc UBND huyÖn ®iÒu hµnh. TØnh Tuyªn Quangcã sè çn bé khuyÕn n«ng ®−îc tr¶ l−¬ng lµ 317 ng−êi (14 ng−êi ë Trung t©m KhuyÕn n«ngtØnh, 29 ng−êi thuéc Ban khuyÕn n«ng huyÖn, 130 ng−êi t¹i çc côm x· vµ 144 ng−êi lµm viÖct¹i x·) vµ 843 khuyÕn n«ng viªn ë t¹i çc th«n b¶n vïng s©u vïng xa ®−îc tr¶ phô cÊp. Çcçch s¾p xÕp vÒ tæ chøc nªu trªn mÆc dï ®Òu phï hîp víi NghÞ ®Þnh 13 cña ChÝnh phñ songcã sù kh¸c nhau Ýt nhiÒu do ®iÒu kiÖn riªng cña mçi tØnh. Chóng ta cÇn tæng kÕt ®Ó trao ®æit×m ra nh÷ng kinh nghiÖm tr−íc khi ®Ò xuÊt mét khung tæ chøc cho çc ®Þa ph−¬ng h¬n lµ ¸pdông mét khung tæ chøc cøng nh¾c chung cho toµn quèc.

TØnh Cao B»ng cho biÕt chØ cã 3 ®¬n vÞ khuyÕn n«ng cña çc huyÖn Nguyªn B×nh, TrïngKh¸nh vµ Qu¶ng Hoµ lµ cã ho¹t ®éng. Çc huyÖn kh¸c (B¶o L¹c, Th«ng N«ng, Trµ LÜnh,Th¹ch An vµ Hµ Qu¶ng) ®¬n vÞ khuyÕn n«ng ho¹t ®éng cßn rÊt yÕu. Mèi liªn hÖ cña tØnh víikhuyÕn n«ng huyÖn còng rÊt yÕu. Tõ khi thµnh lËp (1993) ®Õn nay ch−a bao giê Trung t©mkhuyÕn n«ng häp víi ®¬n vÞ khuyÕn n«ng huyÖn. ë nh÷ng n¬i mµ ®¬n vÞ khuyÕn n«ng n»mtrong phßng n«ng l©m huyÖn th× c«ng t¸c khuyÕn n«ng th−êng bÞ lu mê do phßng ph¶i ®¸pøng qu¸ nhiÒu nhiÖm vô kh¸c.

VÒ hÖ thèng khuyÕn n«ng ë c¬ së

Cã thÓ nãi m¹ng l−íi khuyÕn n«ng c¬ së hiÖn nay ë çc tØnh miÒn nói cßn rÊt yÕu hoÆc ch−ah×nh thµnh. Trong t×nh h×nh rÊt h¹n chÕ vÒ biªn chÕ vµ ng©n s¸ch, ®· cã mét sè tØnh bè trÝ çnbé khuyÕn n«ng trong biªn chÕ ®Õn côm x· (Tuyªn Quang, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn...), hoÆcmét sè tØnh thuª çn bé khuyÕn n«ng d−íi d¹ng hîp ®ång thêi vô ®Ó lµm viÖc ë cÊp x· (CaoB»ng, L¹ng S¬n), víi thï lao kho¶ng 200.000 ®/th¸ng.

Do viÖc hîp t¸c x· kh«ng cßn ho¹t ®éng, hoÆc chØ tån t¹i trªn danh nghÜa, nªn çn bé khuyÕnn«ng triÓn khai çc ho¹t ®éng th−êng ph¶i dùa vµo tr−ëng th«n. Hä ch−a tËp hîp ®−îc ®«ng®¶o n«ng d©n vµo çc nhãm, tæ hay c©u l¹c bé khuyÕn n«ng ë ®Þa ph−¬ng.

VÒ çn bé khuyÕn n«ng

ThiÕu trÇm träng vÒ mÆt sè l−îng

HuyÖn B¶o L¹c (Cao B»ng) cã diÖn tÝch b»ng c¶ tØnh Th¸i B×nh, ë çch xa thÞ x· trªn 140 kmvµ ®iÒu kiÖn giao th«ng rÊt khã kh¨n nh−ng chØ cã 1 kü s−, 1 trung cÊp ®Ó ho¹t ®éng trªn ®Þabµn 25 x·. Tõ huyÖn vµo çc x· Nam Quang, T©n ViÖt, Yªn Thæ xa 80 km ®i bé mÊt 3 ngµy.Kh«ng ph¶i vÊn ®Ò biªn chÕ quyÕt ®Þnh tÊt c¶, nh−ng ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng ëçc huyÖn miÒn nói khã kh¨n nh− trªn, cÇn thiÕt ph¶i ®ñ sè l−îng çn bé bao gåm çc chuyªnm«n kh¸c nhau míi cã thÓ ®¶m ®−¬ng ®−îc nhiÖm vô.

ThiÕu ®ång bé vÒ lo¹i h×nh ngµnh nghÒ

ë nhiÒu huyÖn miÒn nói chØ cã çn bé thuéc mét hai chuyªn ngµnh (phÇn lín lµ trång trät vµch¨n nu«i) vµ cßn thiÕu nhiÒu çn bé thuéc lÜnh vùc kh¸c nh− thó y, l©m sinh, tÝn dông, thuûlîi... Çc çn bé thuéc chuyªn m«n c©y trång vËt nu«i còng chØ ®−îc ®µo t¹o vÒ kü thuËttrong tr−êng tr−íc ®©y vµ hiÖn nay hä kh«ng ®−îc trang bÞ thªm vÒ kü n¨ng vµ ph−¬ng ph¸p

231

khuyÕn n«ng (x¸c ®Þnh nhu cÇu n«ng d©n, kÕ ho¹ch sö dông nguån lùc n«ng hé nh− ®Êt ®ai,lao ®éng, vèn...). RÊt nhiÒu ng−êi ch−a cã dÞp ®−îc häc tËp hoÆc tham quan ngoµi n¬i c«ngt¸c. Do vËy, ho¹t ®éng cña hä th−êng h¹n chÕ trong khu«n khæ phæ biÕn kü thuËt vÒ mét c©ytrång hoÆc vËt nu«i, cã khi chØ th«ng qua nh÷ng tµi liÖu ®−îc cung cÊp s½n. RÊt hiÕm cã çcho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®−îc më réng ra ph¹m vi hÖ thèng c¬ cÊu c©y trång vµ g¾n víi ®iÒukiÖn s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng còng nh− çc yÕu tè phi kü thuËt (nhu cÇu vµ n¨ng lùc n«ngd©n, nguån vèn, vËt t−, chÕ biÕn, thÞ tr−êng...). Cßn rÊt thiÕu çn bé ph¸t triÓn n«ng th«nmiÒn nói cã kinh nghiÖm vµ cã hiÓu biÕt vÒ çc mÆt kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña ®ång bµo d©ntéc ®Ó lµm viÖc trùc tiÕp víi ng−êi d©n ë cÊp x· vµ th«n b¶n.

ThiÕu çn bé lµ ng−êi d©n téc

ë huyÖn Léc B×nh cã 5 çn bé khuyÕn n«ng th× cã 3 ng−êi Tµy, 1 Nïng, Kinh cho nªn rÊtthuËn lîi trong giao tiÕp víi d©n. Ng−îc l¹i, ë Sapa cã 8 d©n téc, rÊt Ýt ng−êi biÕt tiÕng Kinhvµ tiÕng d©n téc kh¸c, nh−ng çn bé Tr¹m KhuyÕn n«ng ®Òu lµ ng−êi Kinh, giao tiÕp víi d©n®Òu ph¶i qua phiªn dÞch lµ tr−ëng th«n, khã cã thÓ nãi lµ viÖc th«ng tin qua l¹i thùc hiÖnnhanh chãng vµ chÝnh x¸c. ë huyÖn Hoµng Su Ph× cµng khã h¬n v× trong sè 52.520 d©n cãtíi 11 d©n téc, chØ cã 263 ng−êi Kinh. Víi tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, nhiÒu n¬i 1/3 çn bé x·kh«ng biÕt ch÷; nhiÒu x· chiªu sinh líp 4 ®Ó ®µo t¹o còng kh«ng cã. CÇn cã chÝnh s¸ch ®ÆcbiÖt cña nhµ n−íc vÒ ®µo t¹o çn bé cho nh÷ng vïng nµy.

VÒ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng

Theo çch tæ chøc hiÖn thêi th× c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë ®Þa ph−¬ng kh¸ ph©n t¸n (phßng trõs©u bÖnh do tr¹m BVTV lµm, bÖnh gia sóc do tr¹m Thó y ®¶m nhËn, gièng c©y do C«ng tyGièng cung øng...). ViÖc phèi hîp çc chuyªn ngµnh víi nhau cßn láng lÎo, trong khi n«ngd©n cÇn sù hç trî rÊt kÞp thêi vµ ®ång bé. Ch¼ng h¹n ë Trïng Kh¸nh khi 60% diÖn tÝch lóa ®·bÞ bä trÜ vÉn ch−a tæ chøc phun thuèc ®−îc.

HiÖn thêi ho¹t ®éng khuyÕn n«ng chñ yÕu lµ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ®−îccÊp trªn giao, v× chØ nh− vËy míi cã kinh phÝ ho¹t ®éng. §Æc ®iÓm chung cña çc ch−¬ngtr×nh nµy lµ chØ chó träng ®Õn chuyÓn giao kü thuËt, Ýt chó ý ®Õn çc yªu tè phi kü thuËt (tøclµ çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi, vèn, thÞ tr−êng...) b¶o ®¶m cho kü thuËt chuyÓn giao ®−îc tiÕpnhËn vµ ¸p dông l©u bÒn.

Th«ng th−êng khi chuyÓn giao kü thuËt mét c©y trång hoÆc vËt nu«i cho n«ng d©n, çn békhuyÕn n«ng chØ chó ý ®Õn viÖc phæ biÕn çc biÖn ph¸p kü thuËt riªng rÏ th«ng qua çc buæitËp huÊn hoÆc lµm mét vµi m« h×nh nhá mµ Ýt ®i s©u vµo phæ biÕn çc gi¶i ph¸p kü thuËt ®ångbé cho c¶ hÖ thèng s¶n xuÊt.

Nh×n chung cã thÓ nãi r»ng ho¹t ®éng khuyÕn n«ng theo h−íng cung cÊp çc kü thuËt ®−îcçn bé kü thuËt coi lµ tèt nh»m khuyÕn ço n«ng d©n lµm theo. Mét mÆt do ch−a cã çc h×nhthøc tæ chøc khuyÕn n«ng ®Þa ph−¬ng (tæ nhãm së thÝch, CLB khuyÕn n«ng...) lµm viÖc hµngngµy víi n«ng d©n, mÆt kh¸c do h¹n hÑp vÒ kinh phÝ, nªn viÖc thu thËp nhu cÇu, nguyÖn vängn«ng d©n ®Ó ®¸p øng ®óng çi mµ hä cÇn th× cßn rÊt h¹n chÕ.

ChuyÓn giao gièng míi lµ néi dung phæ biÕn h¬n c¶. Mçi gièng míi ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt®¹i trµ ®Òu cã nh÷ng −u ®iÓm kh«ng thÓ phñ nhËn, song sù thµnh c«ng vµ møc ®é tiÕp nhËncña n«ng d©n miÒn nói rÊt kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n ë Qu¶ng Uyªn (Cao B¸ng) huyÖn chñtr−¬ng thay thÕ 100% diÖn tÝch ng« b»ng gièng ng« lai DK 888. Gi¸ ng« gièng lµ 38 000®/kg, huyÖn ®· trî gi¸ 30 000 ® nh−ng d©n vÉn kh«ng trång. §ã lµ do ng« lai ®ßi hái ®Çu t−cao, lóc træ cê bÞ h¹n dÔ mÊt tr¾ng. Thu ho¹ch l¹i vµo lóc ph¶i bËn cÊy lóa vµ gÆp vô mïakh«ng ph¬i ®−îc. B¾p ng« kh«ng ®−îc l¸ bÞ che kÝn nªn dÔ bÞ mèc, mät, ph¶i b¸n nhanh víi

232

gi¸ rÎ. Gièng ng« tr¾ng ®Þa ph−¬ng tuy n¨ng suÊt chØ b»ng nöa (2,5 T/ha), nh−ng chÊt l−îngphï hîp víi khÈu vÞ cña ng−êi d©n h¬n. T×nh h×nh còng t−¬ng tù ®èi víi gièng ng« lai LVN-6ë Lôc Khu, Hµ Qu¶ng, lóc thu ho¹ch b¸n rÎ 600 ®/kg nh−ng còng kh«ng b¸n ®−îc.

Do kh«ng yªn t©m vÒ gièng, nhiÒu hé n«ng d©n ®· gieo lÉn ng« thuÇn víi ng« lai víi hy vängsÏ t¹o ra gièng míi võa cã n¨ng suÊt cao, võa ngon, mµ tù ®Ó gièng ®−îc! §iÒu ®ã nãi lªn khãkh¨n cña ng−êi d©n miÒn nói trong viÖc chän lùa kü thuËt phï hîp víi hoµn c¶nh cña hä.

Mét vÝ dô kh¸c vÒ sù chÊp nhËn ®èi víi gièng lóa. HuyÖn Trïng Kh¸nh trång gièng lóa laiS¸n −u 63 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt 6 T/ha, gieo th¸ng 5 cÊy cuèi th¸ng 6 ®· gÆp s©u n¨n vµ bäxÝt ph¸ rÊt nÆng, do vËy n«ng d©n ph¶i bá kh«ng trång n÷a. Trong khi ®ã trèng gièng lóathuÇn §oµn kÕt gieo th¸ng 4 cÊy cuèi th¸ng 5, kh«ng bÞ s©u bÖnh, ®Çu t− thÊp h¬n, tuy chØ ®¹t4 T/ha nh−ng d©n vÉn chÊp nhËn v× lµm ch¾c ¨n vµ d©n cã thÓ tù ®Ó gièng ®−îc.

ë Sa Pa t×nh h×nh l¹i kh¸c, lóa lai ®−îc chÊp nhËn do thêi tiÕt thÝch hîp vµ ng−êi d©n cã tËpqu¸n vµ kinh nghiÖm trång lóa n−íc trªn ruéng bËc thang. Ng−êi H'm«ng thÝch trång lóa lainhÞ −u 63 (13 trong 18 x· trång, chiÕm 50% diÖn tÝch lóa), n¨ng suÊt ®¹t 5 T/ha so víi giènglóa thuÇn ®Þa ph−¬ng (Tµ Lïng, Së Kho¶i) chØ cho n¨ng suÊt 1,8 T/ha.

Nh×n chung ®ång bµo vïng cao miÒn nói cßn Ýt ®−îc h−ëng thµnh qu¶ khuyÕn n«ng. Gi¸m®èc KN Cao B»ng cã nhËn xÐt: "Çc ch−¬ng tr×nh vµ qui chÕ khuyÕn n«ng hiÖn thêi chØ míikhuyÕn khÝch çc hé n«ng d©n trung b×nh hoÆc kh¸ gi¶ ë çc vïng gÇn, n¬i cã d©n trÝ kh¸.Cßn çc hé nghÌo í vïng s©u th× d©n cßn ch−a víi tíi ®−îc khuyÕn n«ng".

Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng ¸p dông chñ yÕu hiÖn nay lµ thùc hiÖn çc m« h×nh tr×nh diÔn küthuËt ë qui m« lín. Çc m« h×nh nµy th−êng ®−îc bè trÝ gÇn ®−êng giao th«ng do vËy th−êng®ãn çn bé ®Õn tham quan nhiÒu h¬n lµ ®Ó ng−êi n«ng d©n cã dÞp häc tËp. Do ®ã ®èi víivïng nói cao tèt nhÊt chØ nªn lµm çc m« h×nh nhá ë ngay t¹i th«n b¶n vïng s©u, vïng xa ®Ón«ng d©n tíi tham quan häc tËp trùc tiÕp.

ViÖc ®µo t¹o çn bé khuyÕn n«ng cßn qu¸ Ýt. RÊt nhiÒu çn bé ch−a ®−îc tËp huÊn vÒ nghiÖpvô khuyÕn n«ng.

TËp huÊn n«ng d©n chñ yÕu còng lµ phæ biÕn kü thuËt, Ýt chó träng ®Õn çch thøc lµm ¨n, kÕho¹ch kinh tÕ gia ®×nh, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n n«ngs¶n phÈm...

VÒ kinh phÝ ho¹t ®éng

Kinh phÝ lu«n lµ vÊn ®Ò gay g¾t mµ çc ®Þa ph−¬ng miÒn nói nªu ra. Kinh phÝ cña Trung −¬ngnÕu chia ®Òu th× mçi tØnh còng chØ ®−îc kho¶ng 400 triÖu/n¨m. Tuy nhiªn, nguån kinh phÝnµy chñ yÕu ®−îc sö dông cho çc ch−¬ng tr×nh träng ®iÓm, mµ miÒn nói vïng cao l¹i kh«ngph¶i lµ ®Þa bµn −u tiªn cña çc ch−¬ng tr×nh nµy. Bëi vËy kinh phÝ trung −¬ng giµnh cho çctØnh miÒn nói kh«ng nhiÒu (VÝ dô n¨m 1997: Hµ Giang 224 triÖu ®ång, Tuyªn Quang 132triÖu, L¹ng S¬n 177 triÖu, Cao B»ng 227 triÖu, Yªn B¸i 316 triÖu, Lµo Cai 246 triÖu). Kh¸cvíi vïng ®ång b»ng, çc tØnh miÒn nói kh«ng thÓ tù c©n ®èi ng©n s¸ch ®−îc, do vËy tÊt nhiªnphÇn kinh phÝ giµnh cho khuyÕn n«ng kh«ng nhiÒu.

Çc ®Þnh møc chi phÝ cho ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®−îc ¸p dông nh− nhau trong ph¹m vi toµnquèc lµ kh«ng thÝch hîp. Ch¼ng h¹n møc khÊu hao nit¬ láng lµ 1,6 lÝt cho truyÒn tinh bß ëtØnh miÒn nói (Cao B»ng kho¶ng çch tíi ®iÓm nhËn 200 km) còng b»ng víi ë ®ång b»ng (HµT©y 10 km).

VÒ chÝnh s¸ch ®èi víi ng−êi lµm khuyÕn n«ng

Çn bé khuyÕn n«ng, còng nh− çn bé trong çc ngµnh kh¸c, cã møc chi th−êng xuyªn

233

kho¶ng 11 triÖu/ng−êi/n¨m vµ ®−îc thanh to¸n c«ng t¸c phÝ khi ®i c«ng t¸c qu¸ 20 km víimøc 20.000®/ngµy nh−ng çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng l¹i kh«ng cã chÕ ®é cho ng−êi thùchiÖn. Nh÷ng qui ®Þnh nµy kh«ng khuyÕn khÝch çn bé khuyÕn n«ng ®i xuèng c¬ së cho nªncã n¬i ®µnh khèng chÕ mçi ng−êi chØ ®−îc ®i c¬ së kh«ng qu¸ 10 ngµy, nÕu h¬n n÷a th×kh«ng thanh to¸n c«ng t¸c phÝ.

ThËt kh«ng hîp lý khi ®i bé leo dèc d−íi 20 km th× kh«ng ®−îc thanh to¸n c«ng t¸c phÝ trongkhi ®i xe trªn 20 km mét çch dÔ dµng h¬n th× l¹i ®−îc chÊp nhËn. Víi møc l−¬ng b×nh qu©n300.000®/th¸ng vµ thu nhËp trung b×nh cña gia ®×nh çn bé khuyÕn n«ng b×nh qu©n d−íi100.000®/ng−êi/th¸ng th× ®êi sèng cña hä rÊt khã kh¨n. Nhµ n−íc cÇn söa ®æi bæ sung chÕ ®éc«ng t¸c phÝ, båi d−ìng d· ngo¹i cho çc çn bé khuyÕn n«ng ë vïng cao th× míi t¹o ®iÒukiÖn thuËn lîi vµ khuyÕn khÝch hä ®i xuèng th«n b¶n ®−îc.

Ph−¬ng tiÖn cña çc Trung t©m vµ Tr¹m khuyÕn n«ng miÒn nói qu¸ nghÌo nµn lµm h¹n chÕ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ng−êi çn bé khuyÕn n«ng ®èi víi n«ng d©n.

Lµm thÕ nµo ®Ó ®ång bµo d©n téc tiÕp cËn ®−îc khuyÕn n«ngVÒ tæ chøc m¹ng l−íi khuyÕn n«ng c¬ së miÒn nói

§Ó ng−êi d©n miÒn nói cã thÓ tiÕp cËn tèt víi khuyÕn n«ng th× viÖc thµnh lËp vµ t¨ng c−êng hÖthèng khuyÕn n«ng c¬ së, ®Æc biÖt lµ tõ cÊp huyÖn xuèng tíi th«n b¶n lµ rÊt cÇn thiÕt. Tr¹mkhuyÕn n«ng ë çc huyÖn miÒn nói nªn ®−îc tæ chøc kh¸c víi çc huyÖn miÒn xu«i nh»m®¶m b¶o ®−îc c¶ 3 chøc n¨ng: X©y dùng m¹ng l−íi c¬ së phæ biÕn kü thuËt vµ phôc vô hç trî.Tr¹m cÇn ®−îc coi nh− mét ®¬n vÞ riªng kh«ng g¾n víi ®¬n vÞ qu¶n lý nhµ n−íc, cã biªn chÕlµm viÖc t¹i x· (hoÆc côm x·), b¶o ®¶m mçi x· cã 1 çn bé khuyÕn n«ng ®−îc nhµ n−íc tr¶l−¬ng. Lùc l−îng nµy lµm nßng cèt tæ chøc vµ t− vÊn cho c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë th«n b¶n.

CÇn ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc çn bé cña çc Trung t©m tØnh vµ Tr¹m huyÖn vÒ kü n¨ng tæchøc, h−íng dÉn, ®iÒu hµnh, tËp huÊn... cho m¹ng l−íi khuyÕn n«ng c¬ së. §©y chÝnh lµ lùcl−îng khuyÕn n«ng nßng cèt, ®−a sù hç trî cña nhµ n−íc tíi céng ®ång n«ng d©n, thiÕu hä th×khuyÕn n«ng c¬ së ë miÒn nói kh«ng thÓ tù th©n ph¸t triÓn ®−îc. Tuy nhiªn, khuyÕn n«ngnhµ n−íc kh«ng nªn, vµ thùc tÕ kh«ng thÓ lµm thay khuyÕn n«ng ë cÊp c¬ së.

Çc tæ chøc khuyÕn n«ng ë x· vµ th«n b¶n do chÝnh ng−êi d©n lËp ra cã sù h−íng dÉn vµ gióp®ì cña Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn cÇn ph¶i ®−îc më réng. C«ng t¸c khuyÕn n«ng ph¶i ®−îcx· héi ho¸ cao ®é víi sù tham gia cña çc tæ chøc nh©n d©n nh−: §oµn Thanh niªn, Héi Phôn÷, Héi N«ng d©n, Héi Cùu chiÕn binh, VACVINA... Nh÷ng tæ chøc quÇn chóng nµy th−ênglµ nh÷ng tæ chøc cã uy tÝn lín, lµ cÇu nèi mËt thiÕt gi÷a chÝnh quyÒn vµ ng−êi d©n.

Ng−êi lµm khuyÕn n«ng

Nªn ®µo t¹o çc KNV chuyªn tr¸ch cho çc th«n b¶n tõ çc çn bé ®oµn thÓ, tr−ëng th«n, çnbé vÒ h−u, çn bé hîp t¸c x·... §ã lµ nh÷ng ng−êi kh«ng nh÷ng chØ cã kinh nghiÖm lµm ¨nmµ cßn cã kh¶ n¨ng thuyÕt phôc bµ con trong th«n b¶n v× hä ®−îc tin t−ëng vµ kÝnh träng.Thùc tÕ ®· cã rÊt nhiÒu ng−êi trong sè hä lµm viÖc tù nguyÖn hoÆc chØ nhËn mét phô cÊpkhiªm tèn. NÕu chØ dùa ®¬n thuÇn vµo nh÷ng n«ng d©n giái nh− ë vïng miÒn xu«i lµ ch−a ®ñ,v× lÏ hä chØ cã thÓ lµm g−¬ng cho ng−êi xãm giÒng, chø khã cã thÓ tæ chøc n«ng d©n l¹i.

Vïng s©u vïng xa cÇn ph¶i cã çn bé KN ng−êi d©n téc, ®µo t¹o t¹i chç ®Ó cã ng−êi g¾n bãl©u dµi, hiÓu biÕt tËp qu¸n, ng«n ng÷, v¨n ho¸ d©n téc cña hä.

Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng

V× nh÷ng lý do kh¸c nhau, néi dung ho¹t ®éng khuyÕn n«ng hiÖn nay ë vïng miÒn nói t−¬ng

234

®èi hÑp, míi chØ tËp trung chñ yÕu vµo viÖc phæ biÕn kü thuËt canh t¸c vµ giíi thiÖu gièngmíi. Do vËy cÇn ph¶i më réng néi dung hç trî n«ng d©n miÒn nói vÒ çch thøc lµm ¨n, tæchøc kinh tÕ gia ®×nh, sö dông hiÖu qu¶ nguån lùc ®Êt, rõng, vèn, lao ®éng...

Ho¹t ®éng cña çc ®¬n vÞ khuyÕn n«ng còng kh«ng nªn thu hÑp trong viÖc thùc hiÖn çcch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt mét sè c©y con víi gièng míi. §èi víi miÒn nói, rÊt cÇn c©n nh¾c thËnträng trong viÖc phæ biÕn çc "kü thuËt míi" ®ßi hái kü n¨ng cao, ®Çu t− lín, thÞ tr−êng phôthuéc vµo bªn ngoµi... lµm cho n«ng d©n khã tiÕp thu vµ kh«ng bÒn v÷ng. CÇn tiÕn hµnh ®iÒutra n¾m b¾t nhu cÇu n«ng d©n ®Ó ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®¸p øng thiÕt thùc nguyÖn väng cñahä.

H¬n bÊt cø ë ®©u kh¸c, ho¹t ®éng khuyÕn n«ng miÒn nói ph¶i ®i song song víi viÖc gi¶i quyÕtnguån vèn tÝn dông vµ trong tr−êng hîp nhÊt ®Þnh ph¶i cã hç trî vËt chÊt hoÆc tµi trî ban ®Çu.

C«ng t¸c th«ng tin, tËp huÊn lµ hîp phÇn rÊt quan träng, ®Æc biÖt lµ b»ng tiÕng ®Þa ph−¬ng,trong ®ã h×nh ¶nh, b¨ng h×nh... tá ra cã hiÖu lùc h¬n lµ v¨n b¶n hay bµi gi¶ng dµi.

Çc ®¬n vÞ khuyÕn n«ng cÇn ®−îc trang bÞ çc ph−¬ng tiÖn tèi thiÓu ®Ó phôc vô viÖc th«ng tin,®i l¹i vµ in Ên çc tµi liÖu tËp huÊn.

Çc m« h×nh nªn lµm nhá (d−íi 1 ha), ph©n t¸n, do hé n«ng d©n tù lµm cã søc thuyÕt phôccao h¬n çc m« h×nh lín.

VÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch

• PhÇn lín çc tØnh miÒn nói kh«ng tù c©n ®èi ®−îc ng©n s¸ch, do vËy hç trî kinh phÝkhuyÕn n«ng cÇn thiÕt ph¶i ®−îc t¨ng c−êng.

• Trong çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng, tû lÖ hç trî vËt t− hiÖn thêi cho miÒn nói nªn n©ngtõ 60% hiÖn thêi lªn 100%. CÇn ph¸t triÓn réng r·i tÝn dông quay vßng ®Õn vïng xa, v×r»ng kh¶ n¨ng ®Çu t− cña n«ng d©n miÒn nói qu¸ thÊp. §iÒu nµy cã thÓ kh«ng phï hîpvíi xu h−íng chung lµ gi¶m dÇn hç trî vËt chÊt tõ phÝa ChÝnh phñ, nh−ng riªng ®èivíi ®ång bµo d©n téc miÒn nói, ph¶i ch¨ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ cÇn thiÕt trong giai®o¹n ®Çu cña ph¸t triÓn n«ng th«n.

• CÇn ®Þnh râ çc chÕ ®é vËt chÊt vµ ®µo t¹o cho ng−êi lµm khuyÕn n«ng miÒn nói th«ngqua viÖc söa ®æi, bæ sung, cô thÓ ho¸ çc Th«ng t−, NghÞ ®Þnh hiÖn hµnh.

237

Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng øng dông

trong çc ®iÒu kiÖn canh t¸c ®a d¹ng ë miÒn nói:

vÝ dô vÒ çc hÖ thèng canh t¸c ng«

Edwin Shanks

(Ch−¬ng tr×nh PTNTMN ViÖt Nam - Thuþ §iÓn)

Giíi thiÖu

HiÖn t¹i Côc khuyÕn n«ng khuyÕn l©m ®ang triÓn khai 21 ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vµ 8ch−¬ng tr×nh khuyÕn l©m quèc gia. Mét trong nh÷ng môc tiªu chÝnh cña nh÷ng ch−¬ng tr×nh®ã lµ khuyÕn khÝch vµ hç trî ng−êi d©n tÝch cùc tham gia vµo s¶n xuÊt l−¬ng thùc, mïa vô vµch¨n nu«i nh»m gia t¨ng s¶n xuÊt hµng tiªu dïng trong n−íc còng nh− ®Ó xuÊt khÈu. §ångthêi gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë çc võng n«ng th«n. §èi víi mïa vô chÝnh (lóa vµ ng«),çc ch−¬ng thùc mét mÆt n©ng cao n¨ng suÊt l−¬ng thùc, mÆt kh¸c b¶o ®¶m an toµn l−¬ngthùc.

Nãi chung nh÷ng kü thuËt qua çc ch−¬ng tr×nh quèc gia ®· phï hîp h¬n, ®¸p øng ®−îcnh÷ng môc tiªu ®Çu tiªn cña çc hé trang tr¹i cã nguån lùc vµ c¬ héi tËp trung vµo s¶n xuÊtkinh doanh. ¸p dông çc ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cña Nhµ n−íc ®èi víi vïng nói cao xax«i lµ nhiÖm vô rÊt khã kh¨n. Trong phÇn tr×nh bÇy nµy, mét trong nh÷ng lý do chÝnh cÇn®−îc ®−a ra trao ®æi ë ®©y lµ do ®iÒu kiÖn canh t¸c ë çc vïng nói xa x«i, hÎo l¸nh ®a d¹ngh¬n so víi vïng miÒn xu«i ®ång b»ng. §ã lµ sù ®a d¹ng vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, m«itr−êng vµ ph−¬ng thøc canh t¸c truyÒn thèng cña mçi d©n téc. Do sù ®a d¹ng vÒ ph−¬ng thøccanh t¸c çc mïa vô l−¬ng thùc chÝnh cho nªn çc Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cÇn ph¶i cãnghiªn cøu øng dông vµo s¶n xuÊt l−¬ng thùc.

Trong b¶n b¸o ço nµy cã sö dông mét vÝ dô vÒ hÖ thèng canh t¸c ng« ë miÒn nói phÝa B¾c ®Óminh ho¹ cho sù ®a d¹ng ë vïng nµy, trong ba vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp lín: i) vïng ven®ång b»ng (Phó Thä); ii) vïng trung du (Tuyªn Quang); iii) vïng nói cao (Hµ Giang).

Tµi liÖu b¾t ®Çu b»ng nh÷ng ph¸c th¶o vÒ môc tiªu vµ chiÕn l−îc cña Ch−¬ng tr×nh khuyÕnn«ng s¶n xuÊt ng« quèc gia. Nh÷ng hÖ thèng canh t¸c ng« hiÖn t¹i ®−îc m« t¶ theo çc chØtiªu vÒ m«i tr−êng, kinh tÕ - x· héi, mïa vô vµ vÞ trÝ mïa vô (Xem b¶ng 1, 2 vµ 3). Trongnh÷ng b¶ng ®ã ®· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng tiÒm n¨ng cña Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng. VÒ c¬ b¶n,®· ®−a ra ®−îc mét sè kiÕn nghÞ vµ kÕt luËn ®èi víi çc Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng quèc giavÒ vÊn ®Ò cã nh÷ng øng dông tèt h¬n, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña d©n trong vïng nói xa x«i,®iÒu kiÖn canh t¸c ®a d¹ng vµ phøc t¹p.

238

Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn ng« lai- Nh÷ng môc tiªu vµ chiÕn l−îc chÝnh -

• T¨ng diÖn tÝch canh t¸c vµ s¶n l−îng ng« lai toµn quèc

• §¸p øng nhu cÇu thøc ¨n cho ch¨n nu«i

• T¨ng s¶n xuÊt vµ sö dông gièng lai ®Þa ph−¬ng

• TËp trung nghiªn cøu t¹o gièng míi phï hîp cã thÓ ph¸t triÓn á çc vïngd©n téc xa x«i hÎo l¸nh dÓ ®¶m b¶o an toµn l−¬ng thùc.

• H−íng dÉn vµ hç trî kü thuËt cho n«ng d©n nh»m më réng diÖn tÝch s¶nxuÊt vô ng«.

• §−a gièng ng« lai ®Þa ph−¬ng vµo çc vïng xa th«ng qua çc m« h×nh tr×nhdiÔn.

TrÝch: Sæ tay khuyÕn n«ng

239

B¶ng tãm t¾t: Sù ®a d¹ng cña c¸c hÖ thèng canh t¸c ng« ë vïng nói phÝa B¾c

(Phó Thä, Tuyªn Quang, Hµ Giang)

TØnh HÖ thèng D©n téc Vô / Mïa VÞ trÝmïa vô

Sö dông Gièng Sù thÝch øngcña ch−¬ng

tr×nh khuyÕnn«ng

Chuyªn ®éc canh trªn vïng nói cao H'm«ng HÌ ChÝnh Ph©n urª, ®Êt, ph©nchuång

Gièng ®Þa ph−¬ng ThÊp

Lu©n canh trªn vïng cao víi bá hoang H'm«ng HÌ ChÝnh Bá hoang Gièng ®Þa ph−¬ng ThÊp

Lu©n canh trªn vïng cao víi bá hoang Dao HÌ Phô Bá hoang Gièng ®Þa ph−¬ng ThÊp

Lu©n canh trªn ruéng lóa bËc thang Tµy, Nïng, Dao Xu©n Phô Ph©n HH vµ ph©nchuång

Gièng ®Þa ph−¬ngvµ cao s¶n

Trung b×nh -cao

Hµ Giang

Lu©n canh trªn bê s«ng vµ triÒn ®åi thÊp Tµy, Nïng,Kinh

Thu/Xu©n/HÌ

Phô Ph©n bãn HH vµph©n chuång

Chñ yÕu gièngcao s¶n

Trung b×nh -cao

Lu©n canh trªn bê s«ng vµ triÒn ®åi thÊp Dao, Cao Lan,Kinh

Thu/Xu©n/HÌ

Phô Ph©n bãn HH vµph©n chuång


Trung b×nh -cao

Lu©n canh trªn bê s«ng vµ triÒn ®åi trungb×nh

Tµy HÌ Phô Mét sè n«ng d©ndïng ph©n hãa häc

Gièng ®Þa ph−¬ngvµ cao s¶n

Trung b×nh

TuyªnQuang

Trång ng« trªn ®Êt lóa tiªu n−íc Tµy, Dao, Kinh Xu©n Phô Ph©n HH vµ ph©nchuång


Cao

Trång ng« trªn ®Êt lóa tiªu n−íc Kinh §«ng Phô Ph©n hãa häc Chñ yÕu gièngcao s¶n

CaoPhó Thä

Lu©n canh trªn triÒn ®åi thÊp Kinh Thu/Xu©n/HÌ

Phô Ph©n hãa häc Chñ yÕu gièngcao s¶n

Cao

240

Mét sè kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

B¶ng trªn cho thÊy ë miÒn nói cao cã nhiÒu hÖ thèng canh t¸c ng« vµ sù ®a d¹ng gi÷açc hÖ thèng ®ã còng lín h¬n. Sù ®a d¹ng lín nµy bao trïm hÇu hÕt çc khÝa c¹nh cñahÖ thèng canh t¸c gåm: mïa vô, b¶o tån ®Êt, kü thuËt, ph©n bãn, vÞ trÝ mïa vô, gièngvµ sö dông mïa vô .v.v...

• C«ng viÖc kh«ng chØ tiÕn hµnh ë mét Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn c©y ng« ë miÒn nói,cÇn ph¶i cã nhiÒu ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kü thuËt kh¸c nhau phï hîp víi tõng hÖthèng canh t¸c cô thÓ. VÝ dô cã sù kh¸c biÖt rÊt lín gi÷a 5 hÖ thèng canh t¸c ë HµGiang do vËy kh«ng thÓ ¸p dông chung mét ph−¬ng thøc chuÈn mùc ®−îc. §©y lµmét trë ng¹i khã kh¨n cho çn bé khuyÕn n«ng vµ ch−¬ng tr×nh qu¶n lý dÞch h¹itæng hîp (IPM).

• Trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÒn ng« lai ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnhc«ng ®¸ng kÓ ë mét sè vïng nói phÝa B¾c, ®· cã thÓ n©ngcao diÖn tÝch vµ s¶nl−îng. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng næi bËt nhÊt lµ ®· ®−a ®−îc vô ng« ®«ng trångtrªn ®Êt lóa tiªu n−íc ë nh÷ng vïng thÊp, mang l¹i vô mïa thø 3 trong n¨m (HÖthèng sè 1) vµ ®−a vô ng« xu©n trång trªn vô lóa tiªu n−íc ë vïng trung du vµ ëmét sè vïng cao ®· t¨ng lªn hai vô mét n¨m (HÖ thèng sè 5 vµ sè 9).

• Tuy nhiªn ë çc vïng kh¸c nh÷ng kü thuËt canh t¸c hiÖn t¹i ®· th©m canh h¬n vµmang l¹i n¨ng suÊt cao. Nh− vËy cÇn ph¶i tËp trung duy tr× nh÷ng hÖ thèng ®ã. VÝdô: chØ cã thÓ tiÕn hµnh ph−¬ng thøc canh t¸c quy m« nhá nh− kü thuËt ®éc canh /xen canh c©y ng« cña ng−êi H'm«ng t¹i çc vïng nói ®¸ v«i MÌo V¹c vµ §ångV¨n (HÖ thèng sè 6). HÖ thèng nµy hiÖn t¹i cã tÝnh chÊt th©m canh cao, sö dôngçc ph−¬ng ph¸p b¶o vÖ vµ lµm giµu ®Êt hiÖu qu¶. Cã lÏ nhê viÖc duy tr× vai trß cñachÊt h÷u ca vµ sù lu©n phiªn chung mét hÖ thèng (khu vùc ch¨n th¶ >gia sóc>ph©n bãn).

• M« h×nh tr×nh diÔn ë çc vïng nói xa x«i cÇn ph¶i ®−îc x©y dùng cÈn thËn h¬nnh»m kÕt hîp çc kü thuËt míi vµ kiÕn thøc ®Þa ph−¬ng víi thö nghiÖm gièng míivµ vËt t− s¶n xuÊt míi. Nh÷ng m« h×nh chuÈn mùc c¨n cø vµo vËt t− s¶n xuÊt vµnh÷ng lo¹i gièng ng« lai míi lµ kh«ng phï hîp víi nh÷ng hÖ thèng qu¸ ®a d¹ng.

• Trong mét sè hÖ thèng, ®iÓm c¬ b¶n nhÊt lµ n©ng cao s¶n l−îng th«ng qua çc biÖnph¸p sinh häc vÒ b¶o vÖ vµ lµm giµu ®Êt kÕt hîp víi viÖc sö dông thÝch øng vµ kinhnghiÖm ®· lµm ë ®Þa ph−¬ng vÒ nh÷ng vËt t− míi bªn ngoµi. VÊn ®Ò nµy bao gåmnh÷ng hÖ thèng lu©n canh sö dông bá hãa hoÆc lu©n canh c©y trång ®¬n gi¶n. Çcch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng hiÖn nay ch−a tËp trung nhiÒu vµo thö nghiÖm sö dôngvËt t− ®Þa ph−¬ng vµ vËt t− bªn ngoµi theo yªu cÇu t¹i chç vµ kh¶ n¨ng kinh tÕ cñang−êi d©n.

• VÞ trÝ cña c©y ng« vµ lý do trång ng« sÏ c¬ b¶n ¶nh h−ëng ®Õn ®Þnh h−íng ph¸ttriÓn kü thuËt.VÝ dô: sÏ cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ nÕu c©y ng« ®ã lµ c©y l−¬ng thùcchÝnh (HÖ thèng sè 6 vµ 7) so víi c©y ng« chØ lµ phô. VÊn ®Ò chÊt l−îng l−¬ng thùcsÏ lu«n lµ khÝa c¹nh quan träng t−¬ng ®−¬ng víi khèi l−îng l−¬ng thùc. CÇn ph¶itrång c¶ hai gièng cao s¶n vµ gièng chÊt l−îng cao.

241

BiÓu 1. Nh÷ng hÖ thèng canh t¸c ng«: Vïng ven ®ång b»ng tØnh Phó Thä

Çc tiªu thøc vÒ khuvùc vµ m«i tr−êng

Tiªu thøc vÒ kinh tÕx· héi vµ d©n téc

Mïa vô vµ hÖ thèng canh t¸c ng« HiÖn tr¹ng vµ t×nh h×nhsö dông mïa vô

§iÓm mÊu chèt cho Ch−¬ng tr×nhkhuyÕn n«ng

HÖ thèng canh t¸c sè 1: Lu©n canh trªn ruéng lóa kh« (HuyÖn Phong Ch©u)

Ven ®ång b»ngvµ ruéng lóa

• §é cao 15-25m sovíi mùc n−íc biÓn.

• §Êt phï sa.

Ng−êi Kinh

• MËt ®é>200ng−êi/km2

• TiÕp cËn dÔ dµngvíi dÞch vôkhuyÕn n«ng vµthÞ tr−êng

Canh t¸c ng« trªnruéng lóa kh«.

• Vô §«ng (lu©n canh ng¾nngµy).

• §é Èm cßn l¹i

• Xen canh víi ®Ëu ®ç.

• Bãn nhiÒu ph©n v« c¬.

• Gièng cao s¶n.

Ng« - vômïa phô.

• Sö dông chñ yÕu lµmthøc ¨n cho lîn vµnÊu r−îu.

• §· cã tiÕp cËn víi thÞtr−êng vµ trao ®æi lÊyg¹o

• Trång trät

• Ph¸t triÓn çc gièng cao s¶n(ng« bao tö).

• Thuû lîi

• Ph−¬ng ph¸p IPMs.

HÖ thèng canh t¸c sè 2: Lu©n canh trªn triÒn ®åi thÊp (huyÖn §oan Hïng)

§åi thÊp

• (®é cao 15-200m sovíi mùc n−íc biÓn)

• L−îng m−a 1500-2000mm/n¨m.

• §Êt feralit.

• HÖ thèng canh t¸ct¹p dùa vµo trånglóa, v−ên hé vµn−¬ng ®åi.

Ng−êi Kinh

• MËt ®é >200ng−êi /km2.

• DÔ dµng tiÕp cËnvíi thÞ tr−êng vµdÞch vô khuyÕnn«ng

Canh t¸c ng« trªntriÒn ®åi thÊp (vµ bê s«ng)

• Vô thu, hÌ, xu©n (rÊt ®a d¹ng).

• Nguån n−íc m−a tù nhiªn lµchñ yÕu

• Ng« trång lu©n canh víi çcmïa vô kh¸c (rÊt ®a d¹ng)

• Xen canh víi ®Ëu ®ç vµ rautrong v−ên hé.

• Cã sö dông ph©n v« c¬ vµ ph©nchuång.

Ng« - vômïa phô

• Sö dông lµm thøc ¨ncho lîn.

• Cã tiÕp cËn víi thÞtr−êng.

• Ph¸t triÒn trång trät vµ t¹o ®émïn.

• Ph¸t triÓn hÖ thèng xen canh vµb¨ng xanh víi c©y hä ®Ëu nh−®ç mïng, ®ç nho nhe

• Ph¸t triÓn ç gièng cao s¶n.

• Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p kÕt hîpbãn çc lo¹i ph©n kh¸c víi ph©nchuång.

• Ph−¬ng ph¸p IPM.

242

BiÓu 2. Çc hÖ thèng canh t¸c ng«: Vïng trung du tØnh Tuyªn Quang





HÖ thèng canh t¸c sè 3: Lu©n canh trªn ruéng lóa kh« (HuyÖn Phong Ch©u)

Vïng ®åithÊp

• §é cao 25-300mso víi mÆt biÓn.

• L−îng m−a trungb×nh 1500-1800mm/n¨m.

• §Êt mÇu mì.

• HÖ thèng th©mcanh t¹p bao gåmlóa, v−ên hé vµçc c©y trång trªnn−¬ng.

Ng−êi Dao,Kinh, Cao Lan,Tµy

• MËt ®é 90-140ng−êi /km2.

• DÔ dµng tiÕpcËn víi thÞtr−êng vµ dÞchvô khuyÕnn«ng.

Canh t¸c ng« trªntriÒn nói thÊp (vµ bê s«ng)

• Vô thu, hÌ, xu©n (rÊt ®ad¹ng)

• Chñ yÕu nhê vµo l−îng m−atù nhiªn (chØ cã mét diÖn tÝchnhá ®−îc t−íi)

• Ng« ®−îc lu©n canh víinhiÒu vô mïa kh¸c (rÊt ®ad¹ng).

• Xen canh víi ®Ëu ®ç vµ rautrong v−ên hé.

• Sö dông ph©n chuång hoÆcph©n v« c¬.

• Sö dông çc gièng cao s¶n.

Ng«- vô mïa+ Phô.

• Sö dông chñ yÕulµm thøc ¨n cholîn.

• §· cã tiÕp cËn víithÞ tr−êng.

• Ph¸t triÓn trång trät vµ t¹o ®émïn.

• Ph¸t triÓn hÖ thèng xen canhvµ b¨ng xanh víi c©y hä ®Ëunh− ®ç mïng, ®ç nho nhe

• Ph¸t triÓn ç gièng cao s¶n.

• Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p kÕthîp bãn çc lo¹i ph©n kh¸cvíi ph©n chuång.


243

HÖ thèng canh t¸c sè 4: Lu©n canh trªn ®åi nói thÊp bá hoang (huyÖn Na Hang)

Nói ®¸

Cã ®é cao trung b×nh

§é cao 300-1000m sovíi mùc n−íc biÓn.

L−¬ng m−a trungb×nh 1500-1800mm/n¨m.

Ng−êi

D©n téc TÇy

MËt ®é 40ng−êi/km2.

C¬ së h¹ tÇngnghÌo nµn, kÐm tiÕpcËn víi dÞch vôkhuyÕn n«ng.

Lu©n canh víi ng«

Vô hÌ.

N−íc tù nhiªn.

Canh t¸c l©u dµi vµ lu©n canhtheo kiÓu ®Ó hoang.

Sö dông mét Ýt ph©n v« c¬.

Canh t¸c c¶ gièng c¶i tiÕn vµgièng ®Þa ph−¬ng.

Ng«- vômïa Phô

Sö dông chñ yÕu lµmthøc ¨n cho lîn vµ nÊur−îu.

Ýt tiÕp cËn víi thÞtr−êng.

• Ph¸t triÓn hÖ thèng xen canhvµ b¨ng xanh víi c©y hä ®Ëunh− däc mïng, ®ç nho nhe

• Ph¸t triÓn çc gièng cao s¶n®Þa ph−¬ng.

• Ph¸t triÓn trång trät.

• Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p kÕthîp bãn ph©n ®Þa ph−¬ng.


HÖ thèng canh t¸c sè 5: Lu©n canh trªn ruéng lóa kh« (huyÖn Na Hang vµ Hµm Yªn)

Nói ®¸ v«ivµ granic cã ®é caotrung b×nh.

• §é cao 300-1000m so víi mùcn−íc biÓn.


Ng−êi Tµy,Dao vµ Cao Lan.

• MËt ®é 40- 60ng−êi/km2

Canh t¸c ng«trªn ruéng lóa kh«.

• Vô Xu©n (th¸ng 3 - 6).

• Vï thø nhÊt trªn ruéng lóa cãt−íi n−íc.

• Xen canh víi ®Ëu ®ç ë métvµi khu vùc.

• Sö dông ph©n v« c¬ vµ ph©nchuång.

• Chñ yÕu lµ trång çc lo¹igièng cao s¶n

Ng«- vômïa phô.

• Sö dông chñ yÕulµm thøc ¨n cho lînvµ nÊu r−îu.

• §· cã tiÕp cËn víithÞ tr−êng.

• Trång trät

• Ph¸t triÓn çc gièng cao s¶n.

• Sö dông ph©n bãn.

• Ph−¬ng ph¸p IPM

244

BiÓu 3: Çc hÖ thèng canh t¸c ng«: Vïng cao tØnh Hµ Giang





HÖ thèng canh t¸c sè 6: §éc canh trªn vïng nói cao (HuyÖn MÌo V¹c vµ §ång V¨n)

Nói ®¸v«i cao

• >1000m so víimÆt biÓn.

• Mïa ®«ng kh« vµl¹nh kÐo dµi.

• Khan hiÕm n−íctheo mïa.

• ThiÕu ®Êt canh t¸c(>66% nói ®¸).

Ng−êiH'm«ng

• MËt ®é +/- 184ng−êi /km2.

• 44% hé gia ®×nhrÊt nghÌo.

§éc canh c©y ng«

• Mïa hÌ.

• Nguån n−íc m−a tù nhiªn .

• Kh«ng bÞ bá hoang theo vô(do thiÕu ®Êt canh t¸c)

• ChØ sö dông ph©n Urea vµph©n chuång.

• Sö dông ®¸ v«i ®Ó chèng xãimßn.

• Cã nhiÒu lo¹i gièng ®Þaph−¬ng cã çc gi¸ trÞ kh¸cnhau

• Trång xen canh víi çc lo¹ic©y nh− gai dÇu, ®ç, bÇu bÝtrªn ®Êt b»ng

C©y ng«- mïavô l−¬ng thùc chÝnh

• Çc hé gia ®×nh södông.

• NÊu r−îu vµ cholîn ¨n.

• Ng« ®−îc mua ®ib¸n l¹i ë çc chî.

• Duy tr× chÊt h÷u c¬ trong ®Êt

• T¨ng ®é mïn vµ t¨ng vô

• Ph¸t triÓn trång trät vµ xenvô

• Sö dông çc gièng ®Þaph−¬ng cã chÊt l−îng cao

• Thö nghiÖm çc gièng c¶itiÕn

• Thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p södông ph©n bãn hîp lý ë ®Þaph−¬ng.


245

HÖ thèng canh t¸c sè 7: Lu©n canh trªn ®Êt hoang cã ®é cao (HuyÖn Hoµng Su Ph×)

Trªn mói ®¸Granic ë ®é cao

• >1000m so víimùc n−íc biÓn

• §é dèc rÊt lín

Ng−êiH'm«ng

• MËt ®é +/- 164ng−êi/km2.

• C¬ së h¹ tÇngnghÌo nµn, ÝttiÕp cËn víi dÞchvô khuyÕn n«ngvµ thÞ tr−êngbªn ngoµi.

Lu©n canh ng«

• Mïa hÌ.

• M−a mïa.

• Lu©n canh 2 n¨m trång lóan−¬ng vµ m× hoÆc n¨m ng«sau ®ã lµ s¾n Ýt sö dông ph©nbãn.

• Kh«ng cã ph−¬ng ph¸p b¶ovÖ ®Êt chØ cã çch cÇy theo®−êng møc

• Chñ yÕu lµ gièng ®Þa ph−¬ng.

Vô ng« chÝnh(cïng víi lóa n−¬ngvµ s¾n).

• §Ó nÊu r−îu vµ lµmthøc ¨n cho lîn,çc s¶n phÈm phô.

• Ho¹t ®éng tiÕp thÞvÒ ng« cßn rÊt kÐm.

• Trång xen canh víi çc c©yl−¬ng thùc kh¸c.

• Ph¸t triÓn trång trät

• N©ng cao ®é mïn (ng« vµr¬m) vµ lÊy bïn tõ çc s«ngnhá

• Thö nghiÖm sö dông ph©nbãn ®Þa ph−¬ng

• Thö nghiÖm çc gièng chon¨ng suÊt cao

• Thö nghiÖm trång c©y thµnhhµng ®Ó chèng sãi mßn

• Thö nghiÖm trång bµng xanh(chØ hîp lý cho nh÷ng n¬i cã®ñ lao ®éng)

246

HÖ thèng canh t¸c sè 8: Lu©n canh trªn ®Êt hoang cã ®é cao trung b×nh (HuyÖn Hoµng Su Ph× & B¾c Mª)

Trªn mói ®¸Granic ë ®é cao



Ng−êi Dzao

• MËt ®é +/-64/km2


Lu©n canh ng«

• Vô hÌ.

• Lu©n canh ng« trªn n−¬nglóa vµ s¾n trªn ®åi

• Lµm n−¬ng kho¶ng 2-3 n¨msau ®ã bá hoang 10 n¨m

• Sö dông ph©n bãn

• Cã nhiÒu gièng truyÒn thèng.

Ng« vµ s¾nvô mïa phô

• NÊu r−îu vµ lµmthøc ¨n cho lîn.

• Ýt trao ®æi bu«n b¸nngoµi chî.

• Xen canh víi rau.• Ph¸t triÓn trång trät.• N©ng cao ®é mïn (ng« vµ r¬m)

vµ lÊy bïn tõ çc s«ng nhá• Thö nghiÖm dïng ph©n bãn ®Þa

ph−¬ng• Thö nghiÖm çc gièng n¨ng

suÊt cao• Thö nghiÖm trång c©y thµnh

hµng ®Ó chèng xãi mßn• Thö nghiÖm trång b¨ng xanh

(chØ hîp lý cho nh÷ng n¬i cã®ñ lao ®éng)


HÖ thèng canh t¸c sè 9: Lu©n canh trªn n−¬ng lóa (vÝ dô: ë HuyÖn Hoµng Su Ph× vµ XÝn MÇn)

Trªn nói ®¸Granic ë ®é cao



Ng−êi TÇy,Nïng & Dzao

• MËt ®é +/-64/km2


Trång ng« trªnn−¬ng lóa.

• Vô xu©n (th¸ng 3- 7)

• Vô thø nhÊt trªn n−¬ng lóacßn Èm

• Mét vµi khu vùc trång xenvíi ®Ëu ®ç

Ng« vômïa + phô

• NÊu r−îu vµ çc s¶nphÈm phô lµm thøc¨n cho lîn

• §−a ra thÞ tr−êngmét phÇn.

• Trång trät b×nh th−êng saumïa ®«ng.

• Ph¸t triÓn ®éc canh hoÆc xencanh

• ph¸t triÓn çc gièng cao s¶n ®Þaph−¬ng (chÊt l−îng cao).

• §−a ph©n bãn vµ kÕt hîp víiph©n chuång vµo mïa vô.


247

HÖ thèng canh t¸c sè 10: Lu©n canh trªn bê s«ng vµ çc triÒn ®åi thÊp (HuyÖn B¾c Quang vµ VÞ Xuyªn)

§åi thÊp100-500m so víi mùcn−íc biÓn.

• Th©m canh canht¸c däc çc thunglòng S«ng L«


Ng−êi TÇy,Kinh & Nïng

• MËt ®é 60-90ng−êi /km2

• §· tiÕp cËn®−îc víi dÞchvô khuyÕnn«ng, giaoth«ng vµ thÞtr−êng bªnngoµi.

Canh t¸c ng«trªn bê s«ng vµ triÒn nói thÊp

• Vô hÌ thu, xu©n (rÊt ®ad¹ng).

• Ng« ®−îc trång lu©n canhvíi çc mïa vô kh¸c (rÊt ®ad¹ng).

• MËt ®é +/- 64/km2

• C¬ së h¹ tÇng nghÌo nµn, tiÕpcËn víi dÞch vô khuyÕn n«ngvµ thÞ tr−êng bªn ngoµi.

• TËn dông n−íc t−íi tr−íc vµsau vô lóa chÝnh.

• Xen canh víi c©y ®ç vµ rautrong v−ên hé.

Ng« vômïa phô

• Chñ yÕu lµm thøc¨n cho lîn.

• Trao ®æi ngoµi thÞtr−êng.

• Ph¸t triÓn trång trät theo tËptôc cæ truyÒn.

• Ph¸t triÓn hÖ thèng xen canh vµb¨ng c©y xanh.

• Ph¸t triÓn çc gièng cho n¨ngsuÊt cao

• Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p bãnph©n kÕt hîp víi ph©n chuång


248

S¶n xuÊt h¹t lóa lai F1 ë H¶i HËu Nam §Þnh

Gµ Tam Hoµng nu«i ë hé gia ®×nh Tõ Liªm Hµ Néi

249

M« h×nh canh t¸c bÒn v÷ng trªn ®Êt dèc ë L¹ng Giang B¾c Giang

KiÓm tra ch−¬ng tr×nh Sind ho¸ ®µn bß t¹i x· Th«m Mßn - ThuËn Ch©u - S¬n La

250




251

mét sè vÊn ®Ò khuyÕn n«ng

trong thêi gian tíi

PTS. Lª H−ng Quèc

Côc tr−ëng Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m

Thµnh tùu n«ng nghiÖp vµ th¸ch thøcLÞch sö ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n trong thêi gian qua liªn tôc ph¸t triÓn. Sau khicã chØ thÞ 100 (1981) vµ NghÞ quyÕt 10 (1988) vµ ®Æc biÖt tõ 1990 trë l¹i ®©y, n«ng nghiÖp cãb−íc ph¸t triÓn næi bËt.

Tõ th¸ng 3 n¨m 1993 ChÝnh phñ cã NghÞ ®Þnh 13/CP vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng vµ sau ®ã hÖthèng tæ chøc khuyÕn n«ng h×nh thµnh trong c¶ n−íc, trë thµnh nh©n tè nßng cèt trong viÖcchuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt cho n«ng d©n, gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¹o ra b−íc t¨ngtr−ëng m¹nh mÏ cña n«ng nghiÖp n¨m 1997:

• Tæng s¶n l−îng l−¬ng thùc 30 triÖu tÊn/n¨m.

• N¨ng suÊt lóa 4 tÊn/ha/n¨m.

• B×nh qu©n l−¬ng thùc ®Çu ng−êi 400 kg/n¨m.

• XuÊt khÈu trªn 3 triÖu tÊn g¹o/n¨m.

B−íc sang thêi kú míi, ®Õn n¨m 2000 vµ sau n¨m 2000, thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹iho¸, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n n−íc ta cã mét sè th¸ch thøc sau ®©y:

• Hµng ho¸ n«ng s¶n xuÊt khÈu ph¶i c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr−êng khu vùc vµ thÕgiíi.

• ViÖc lµm ë n«ng th«n d− thõa.

• Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, kh¾c phôc mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr−êng

KhuyÕn n«ng trong t−¬ng lai ph¶i tÝch cùc gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu míi cña n«ngnghiÖp vµ n«ng th«n.

Mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu cña ho¹t ®éng KhuyÕn n«ng s¾p tíiVÒ tæ chøc lùc l−îng

HiÖn nay ®· cã 61 Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh vµ trªn 70% çc huyÖn cã Tr¹m khuyÕn n«ng(450 huyÖn) kho¶ng 3.000 ng−êi. §©y lµ lùc l−îng nßng cèt cña hÖ thèng khuyÕn n«ng chÝnhquy.

Lùc l−îng trªn 50 ViÖn, Tr−êng, Trung t©m khoa häc... lµ nguån tiÕn bé kü thuËt vµ c«ngnghÖ cña khuyÕn n«ng víi ®éi ngò çn bé giµu chÊt x¸m vµ thùc tÕ, g¾n bã víi n«ng nghiÖpvµ n«ng th«n.

Çc ®oµn thÓ, hiÖp héi, c«ng ty (trong ngoµi n−íc), ban qu¶n lý HTX, çc tæ chøc cña n«ngd©n, çc thµnh phÇn kinh tÕ ®a d¹ng... lµ lùc l−îng trùc tiÕp g¾n víi n«ng d©n vµ thÞ tr−êng.

Çc tæ chøc Quèc tÕ vµ ç nh©n... còng lµ lùc l−îng quan träng gãp phÇn vµo c«ng t¸ckhuyÕn n«ng.

252

§éi ngò khuyÕn n«ng Nhµ n−íc cÇn qui tô tÊt c¶, thiÕt lËp m¹ng l−íi khuyÕn n«ng c¬ së, cñngcè khuyÕn n«ng cÊp huyÖn, tËp hîp thµnh lùc l−îng cã chung tiÕng nãi khuyÕn n«ng v× n«ngd©n, s¸t thùc tiÔn. Nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm nh−ng kh«ng nªn nhµ n−íc ho¸ khuyÕn n«ng.CÇn tiÕp tôc nghiªn cøu tæ chøc khuyÕn n«ng ë trung −¬ng vµ c¬ së nh− thÕ nµo trong t×nhh×nh míi.

VÒ vèn khuyÕn n«ng

N−íc ta cã 50 triÖu n«ng d©n, vèn giµnh cho khuyÕn n«ng míi kho¶ng 10 triÖu USD (100 tØ®ång). Trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch cßn nghÌo cÇn ph¶i ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña çccÊp, çc ngµnh ®Ó t¨ng c−êng vèn khuyÕn n«ng b»ng çc nguån chñ yÕu sau ®©y:

• Vèn chi ng©n s¸ch cho khuyÕn n«ng cña 4 cÊp: Trung −¬ng, tØnh, huyÖn, x·.

• Vèn tõ nguån 50% thuÕ sö dông ®Êt ®Ó l¹i cho n«ng nghiÖp.

• Vèn tõ quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.

• Vèn khuyÕn n«ng do n«ng d©n tù nguyÖn ®ãng gãp.

• Vèn tõ çc C«ng ty lµm khuyÕn n«ng.

• Çc nguån kh¸c, kÓ c¶ çc tæ chøc tõ thiÖn, lßng h¶o t©m cña çc tæ chøc ç nh©n.

Sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµ sù nghiÖp liªn ngµnh, ph¶i cã mèi quan hÖ tèt, réng vµ®−îc sù ñng hé cña n«ng d©n míi t¨ng c−êng ®−îc nguån lùc.

VÒ môc tiªu vµ çch lµm khuyÕn n«ng

KhuyÕn n«ng ë ta cßn lµ míi mÎ. Kinh nghiÖm çc n−íc phÇn nhiÒu ch−a phï hîp, mét lµ hä®i tr−íc ta, hai lµ ®i sau ta v× vËy chØ cã çch lµm cña ta míi cã hiÖu qu¶, cÇn nghe nhau, häcnhau, võa lµm võa tæng kÕt rót kinh nghiÖm.

CÇn thèng nhÊt 2 môc tiªu khuyÕn n«ng lµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n.

• Çch lµm khuyÕn n«ng lµ çch lµm ViÖt Nam, phï hîp víi çc vïng sinh th¸i, phï hîp víiçc lo¹i ®èi t−îng (çn bé chÝnh trÞ, çn bé khuyÕn n«ng, n«ng d©n, ®oµn thÓ v.v...)

• Kü n¨ng, nghiÖp vô khuyÕn n«ng rÊt quan träng. CÇn ph¶i cã thêi gian ®Ó ®µo t¹o çn békhuyÕn n«ng çc cÊp biÕt çch truyÒn ®¹t th«ng tin cho n«ng d©n vµ häc hái n«ng d©n ®Óc¶ hai ®Òu giái lªn nhê lµm KhuyÕn n«ng.

• Ph©n ®Þnh râ rµng c«ng viÖc khuyÕn n«ng cho tõng cÊp: khuyÕn n«ng trung −¬ng lµm g×,khuyÕn n«ng tØnh lµm g×, khuyÕn n«ng huyÖn lµm g×, khuyÕn n«ng c¬ së lµm g×, khuyÕnn«ng çc tå chøc lµm thÕ nµo v.v... tr¸nh trïng lÆp nhau vµ tèn kÐm, Ýt hiÖu qu¶.

Trong thêi gian tíi cÇn phÊn ®Êu lµm mét sè viÖc

• Kh¼ng ®Þnh nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi nµo ®−a vµo s¶n xuÊt ®−îc nh÷ngtiÕn bé kü thuËt ®ét ph¸ d©y chuyÒn kÐo theo nh÷ng tiÕn bé kü thuËt kh¸c phôc vô haih−íng lín: cho n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt l−îng n«ng s¶n,chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt cho tõng vïng ®Ó t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ cho viÖc x©y dùngm«i tr−êng sinh th¸i v÷ng bÒn. VÝ dô: lóa chÊt l−îng cao ë §ång b»ng s«ng Hång vµ§èng b»ng s«ng Cöu long; lóa lai ë vïng ch−a cã ®ñ l−¬ng thùc hµng ho¸; Ng« lai, raucao cÊp vµ vô ®«ng ë §ång b»ng s«ng Hång, c©y keo lai, m¨ng tre xuÊt khÈu, c©y së trªn®Êt dèc; c©y b¹ch ®µn lai, phi lao lai ë ®Êt b·i, çt; c©y døa Cayen vïng miÒn Trung; ca

253

cao ë miÒn Nam, c©y ¨n qu¶ vµ chÕ biÕn ë vïng miÒn nói trung du, bß s÷a ë ven ®«, lînxuÊt khÈu ë ®ång b»ng v.v...

Tõ ®ã hÖ thèng khuyÕn n«ng x©y dùng m« h×nh thËt tèt vµ chuyÓn giao cho ®éi ngò n«ng d©ns¶n xuÊt giái tr−íc, lµm theo khÈu hiÖu: lµm cho ng−êi giµu th× giµu h¬n, ng−êi kh¸ lªn giµu,ng−êi nghÌo thµnh kh¸, xo¸ dÇn hé ®ãi, h×nh thµnh vïng s¶n xuÊt hµng ho¸, t¨ng gi¸ trÞ thunhËp/ha vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt viÖc lµm.

• C«ng t¸c khuyÕn n«ng tËp trung vµo viÖc tæ chøc huy ®éng lùc l−îng x· h«i ho¸ nh÷ngvÊn ®Ò nghiÖp vô khuyÕn n«ng cÇn x©y dùng vµ tæng kÕt, çch huy ®éng vèn vµ hoµnchØnh chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng, tÝch cùc ®µo t¹o ®éi ngò çn bé khuyÕn n«ng giái... PhÊn®Êu ®¹t ®−îc yªu cÇu: quy tô lùc l−îng lín, sö dông vèn Ýt mµ cã hiÖu qu¶, ®µo t¹o ®«ingò khuyÕn n«ng tËn tuþ s¸t thùc tiÔn, d¸m lµm, ®æi míi suy nghÜ vµ cã phong çch chØ®¹o tËp trung, ®−îc n«ng d©n tÝn nhiÖm.

• Cïng víi çc C«ng ty, ngµnh hµng t×m thÞ tr−êng, g¾n víi Quèc tÕ, víi bÌ b¹n, tranh thñvèn vµ ®Çu t− cña bªn ngoµi, ng−êi ViÖt Nam ë n−íc ngoµi, thu hót c«ng nghÖ vµ tiÕn békü thuËt míi, ®Æc biÖt ë vïng Hoa Nam (Trung Quèc) vµ §µi Loan, thu hót trÝ tuÖ cñakho¶ng 300 triÖu ng−êi ë vïng nµy gióp cho n«ng nghiÖp n−íc ta cã b−íc ph¸t triÓn míi.

254

çc xU H−íNG MANG TÝNH QUèC TÕ

TRONG BèI C¶NH CñA ÇC DÞCH Vô KHUYÕN N¤NG

PHï HîP VíI ViÖT NaM

(B¸o ço chuÈn bÞ cho Héi th¶oKhuyÕn N«ng L©m Quèc Gia, th¸ng 11 n¨m 1997)

Ian Christoplos

Khoa Nghiªn cøu Ph¸t triÓn NN

Tr−êng §¹i häc KHNN Thôy §iÓn

T−¬ng t¸c bæ sung gi÷a çc tæ chøc, ®Þa ph−¬ng vµçc tæ chøc khuyÕn n«ng chÝnh thøcKhi t«i ®−îc mêi tham gia thùc hiÖn b¸o ço nµy t«i ®· tù hái m×nh ngay c©u hái r»ng ViÖtNam ®· rót ra ®−îc bµi häc g× tõ cuéc tranh luËn mang tÝnh quèc tÕ hiÖn nay vÒ t−¬ng lai cñakhuyÕn n«ng. Khi suy nghÜ vÒ ®iÒu ®ã, t«i ®· cã kÕt luËn r»ng cèt yÕu trong khi xem xÐt kh¶n¨ng øng dông cña çc c«ng cô kh¸c nhau trong khuyÕn n«ng lµ cÇn lµm râ çc quan ®iÓmmíi cã thÓ ¶nh h−ëng tèt hay ¶nh h−ëng xÊu tíi tÝnh bÒn v÷ng cña tæ chøc nh− thÕ nµo. §iÒunµy ®ßi hái cã mét çi nh×n míi mÎ xem ai lµm çi g× ®Ó gióp n«ng d©n víi çc nhu cÇu th«ngtin cña hä. NÕu chóng ta ®· häc ®−îc mét bµi häc trong nh÷ng n¨m qua khi thö nghiÖm çclo¹i h×nh dÞch vô khuyÕn n«ng míi, th× çc dÞch vô phï hîp, m¹nh mÏ vµ bÒn v÷ng vÒ mÆt tµichÝnh cÇn ®−îc b¾t rÔ s©u xa trong mèi quan hÖ gi÷a nhiÒu tæ chøc vµ ®¬n vÞ ho¹t ®éng tronglÜnh vùc ph¸t triÓn n«ng th«n. Ph¸t triÓn çc dÞch vô khuyÕn n«ng cÇn cã mét çi nh×n míimÎ ®èi víi tÊt c¶ çc tæ chøc tham gia vµo qu¸ tr×nh thay ®æi c«ng nghÖ. Ng−êi ta kh«ng thÓxem xÐt khuyÕn n«ng mµ kh«ng nh×n nhËn mét chñ ®Ò réng lín h¬n ®ã lµ viÖc n«ng d©n ®· södông rÊt nhiÒu çch kh¸c nhau ®Ó thu nhËn th«ng tin vµ thö nghiÖm çc kü thuËt míi. Trongb¸o ço nµy t«i sÏ tr×nh bµy quan ®iÓm cña t«i vÒ vÊn ®Ò ë ®©u th× çc xu h−íng hiÖn thêi hçtrî h×nh thøc hîp t¸c khuyÕn n«ng bÒn v÷ng cã thÓ thÝch hîp víi ViÖt Nam. Còng quan trängkh«ng kÐm, t«i sÏ xin tr×nh bµy nh÷ng ®iÓm mµ çc ý t−ëng míi nµy cã thÓ kh«ng phï hîp®èi víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam.

T«i sÏ b¾t ®Çu b»ng viÖc xem xÐt mét quan ®iÓm nh×n nhËn khuyÕn n«ng mµ t«i cho lµ kh«ngphï hîp ®èi víi ViÖt Nam. PhÇn lín çc cuéc th¶o luËn quèc tÕ vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n ®Òucho r»ng çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng/kh«ng chÝnh thøc b¾t buéc ph¶i dùa vµo çc ®oµn thÓ quÇnchóng, vµ r»ng çc tæ chøc phi chÝnh phñ nµy ph¶i t¹o søc Ðp lªn khuyÕn n«ng (tøc lµ khuyÕnn«ng nhµ n−íc) ®Ó khuyÕn n«ng cung cÊp çc dÞch vô tèt h¬n. Ng−êi ta còng cho r»ng çc tæchøc cung cÊp khuyÕn n«ng chÝnh phñ ch¾c ch¾n sÏ ho¹t ®éng rÊt kÐm nÕu çc tæ chøc phichÝnh phñ, vÝ dô çc héi n«ng d©n, kh«ng g©y ¸p lùc lªn khuyÕn n«ng ®Ó ®¸p øng çc nhu cÇucña hä. MÆc dï t«i ®ång ý víi ý kiÕn lµ çc nhu cÇu cña n«ng d©n rÊt cÇn thiÕt ®Ó duy tr×khuyÕn n«ng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, th× t«i còng kh«ng d¸m ch¾c r»ng chØ riªng çc tæ chøcphi chÝnh phñ cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô nµy. Sù t¸ch b¹ch râ rµng gi÷a ®oµn thÓ quÇnchóng vµ çc dÞch vô nhµ n−íc lµ kh«ng phï hîp ë ViÖt Nam bëi v× trªn thùc tÕ tÊt c¶ çc tæchøc ®ia ph−¬ng (kÓ c¶ çc tæ chøc kh«ng chÝnh thøc) ®Òu trén lÉn víi çc cÊp chÝnh quyÒn®Þa ph−¬ng. Çc nhãm qu¶n lý th«n b¶n, çc nhãm tÝn dông vµ çc nhãm së thÝch cña n«ngd©n th−êng do çc cÊp chÝnh quyÒn ë th«n b¶n l·nh ®¹o. Sù ph©n chia râ rµng gi÷a nhµ n−ícvµ ®oµn thÓ quÇn chóng, mµ nhiÒu chuyªn gia khuyÕn n«ng nghiÔm nhiªn coi lµ tÊt yÕu, hÇunh− kh«ng thÓ t×m thÊy t¹i çc th«n b¶n ë ViÖt Nam. Mét sè ®ång nghiÖp cña t«i cã nãi r»nglµm khuyÕn n«ng cã hiÖu qu¶ ë ViÖt Nam lµ v« cïng khã bëi çc ®oµn thÓ quÇn chóng qu¸

255

yÕu ®Ó cã thÓ kiÓm so¸t hÖ thèng khuyÕn n«ng. T«i kh«ng ®ång ý víi nhËn ®Þnh ®ã. KhuyÕnn«ng cã thÓ ho¹t ®éng tèt mµ kh«ng cÇn cã sù ph©n chia th¼ng thõng gi÷a khuyÕn n«ng nhµn−íc vµ çc ®oµn thÓ quÇn chóng. Tuy nhiªn mäi viÖc cÇn ph¶i b¾t ®Çu tõ mét khu«n khækh¸i niÖm míi.

§Ó t×m ra ®−îc çc vÝ dô vÒ khuyÕn n«ng cã hiÖu qu¶ vµ tho¶ m·n yªu cÇu cña ng−êi d©n phïhîp víi ViÖt Nam, chóng ta ph¶i xem xÐt çch thøc n«ng d©n ®Þa ph−¬ng hîp t¸c nh− thÕ nµovíi çc cÊp chÝnh quyÒn (mét qu¸ tr×nh ®−îc ®Ò cËp tíi nh− lµ sù céng t¸c), t¹o ra ®−îc çcdÞch vô míi m¹nh h¬n nh÷ng g× ®· lµm ®−îc bëi hoÆc lµ chØ riªng céng ®ång ng−êi d©n hoÆclµ chØ tõ phÝa nhµ n−íc. HiÖn cã mét tæ chøc nghiªn cøu tuy nhá song ®ang ph¸t triÓn ®·nhËn thøc ®−îc r»ng søc Ðp cña çc ®oµn thÓ quÇn chóng lªn mét tæ chøc dÞch vô yÕu vµkh«ng cã ®ñ nguån lùc chØ g©y ra sù n¶n lßng tõ hai phÝa. ChØ riªng m×nh khuyÕn n«ng th«ith× kh«ng thÓ tho¶ m·n tÊt c¶ çc nhu cÇu. KhuyÕn n«ng bÒn v÷ng cßn ph¶i phô thuéc vµoviÖc t×m ra ®−îc mét sù hoµ trén çc nç lùc cña c¶ céng ®ång vµ ChÝnh phñ. Cã nh÷ng viÖcmµ khuyÕn n«ng nªn lµm, cã nh÷ng viÖc mµ çc tæ chøc n«ng d©n nªn lµm vµ cã nh÷ng viÖcmµ mçi hé n«ng d©n nªn lµm. Chóng ta kh«ng nªn sö dông PRA ®Ó x©y dùng lÞch mïa vôcho trång c©y hay sö dông ph©n bãn nÕu nh− môc ®Ých chØ lµ g©y søc Ðp ®èi víi khuyÕn n«ng®Ó ph©n bæ cho chóng ta çc ®Çu vµo s¶n xuÊt ®ã. Hä th−êng kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ã! Nh−ng®iÒu ®¸ng tiÕc lµ viÖc nµy hay x¶y ra. Mäi ng−êi quay sang ®æ lçi cho khuyÕn n«ng cßn vÊn®Ò th× kh«ng ®−îc gi¶i quyÕt.

Thay v× chØ g©y søc Ðp lªn khuyÕn n«ng, mét gi¶i ph¸p kh¸c cho khuyÕn n«ng lµ thóc ®Èy sùcéng t¸c, ®Òu ®ã cã nghÜa lµ cïng t×m ra çc gi¶i ph¸p ®èi víi çc vÊn ®Ò mang tÝnh kü thuËt ëth«n b¶n. Theo quan s¸t cña t«i, ®©y sÏ lµ çch çc dÞch vô khuyÕn n«ng sÏ ho¹t ®éng ë ViÖtNam khi chóng ®¹t tíi giai ®o¹n ho¹t ®éng tèt nhÊt. Mét ®Ò tµi nghiªn cøu ®· ®−îc thùc hiÖn®Ó t×m ra c©u tr¶ lêi cho c©u hái t¹i sao çc hÖ thèng thuû lîi lÊy nguån kinh phÝ cña ChÝnhphñ l¹i ®−îc qu¶n lý rÊt cã hiÖu qu¶ ë §µi Loan, trong khi çc hÖ thèng ®ã ®· thÊt b¹i ë nhiÒun−íc kh¸c trªn thÕ giíi, ®· kÕt luËn r»ng thµnh c«ng ®ã cã ®−îc lµ nhê hä ®· t×m ra mèi quanhÖ bæ sung vµ hîp t¸c gi÷a çc nhãm ng−êi sö dông vµ çc dÞch vô cña ChÝnh phñ. Mét yÕutè quan träng trong viÖc t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho sù céng t¸c nµy lµ çc çn bé hiÖntr−êng cã ®−îc sù linh ho¹t cao ®é trong khi lµm viÖc víi n«ng d©n ®Ó cïng gi¶i quyÕt çc vÊn®Ò, ®Æc biÖt khi çc vÊn ®Ò n¶y sinh mét çch bÊt ngê. TÊt c¶ çc kinh nghiÖm khuyÕn n«ng®· chØ ra r»ng kh«ng thÓ lËp kÕ ho¹ch mét çch chÝnh x¸c ë cÊp tØnh hay cÊp quèc gia vÒ lo¹ih¹t nµo lµ phï hîp vµ khi nµo th× cã h¹t ®Ó gieo. Çc ®Þnh h−íng vµ quy chÕ cña ChÝnh phñlu«n ®−îc ¸p dông linh ho¹t sao cho phï hîp víi çc cÊp ®Þa ph−¬ng. ViÖc nµy chØ cã thÓthùc hiÖn ë cÊp huyÖn vµ cÊp th«n b¶n n¬i cã sù céng t¸c m¹nh nhÊt. Mét trong nh÷ng nhiÖmvô quan träng cña khuyÕn n«ng lµ gióp ®ì qu¸ tr×nh nµy.

VÊn ®Ò tiÕp theo lµ lµm thÕ nµo ®Ó hç trî vµ thóc ®Èy sù céng t¸c. Ng−êi ta ®· nhËn thÊy r»ngtËp trung vµo “çc n«ng d©n tiªn tiÕn”, nh− phÇn lín çc tæ chøc khuyÕn n«ng ®· lµm trongqu¸ khø (vµ b©y giê nhiÒu n¬i ë ViÖt Nam vÉn lµm), kh«ng phæ biÕn ®−îc nhiÒu çc kü thuËtmíi. Çc n«ng d©n tiªn tiÕn th−êng kh«ng thÓ phæ biÕn kü thuËt cho tÊt c¶ hµng xãm cña hä.Trªn thùc tÕ hiÖn nay, çc lêi khuyªn vÒ khuyÕn n«ng ®Òu cho r»ng chóng ta ph¶i tõ báph−¬ng ph¸p ®Çu tiªn lµ chän n«ng d©n tiªn tiÕn, sau ®ã gióp ®ì hä qu¶n lý çc ®iÓm tr×nhdiÔn (hay cßn gäi lµ m« h×nh), vµ cuèi cïng hy väng r»ng nh÷ng ng−êi n«ng d©n kh¸c sÏ hächái ®−îc tõ çc tÊm g−¬ng cña çc n«ng d©n tiªn tiÕn.

VËy th× thay cho çch ®ã chóng ta sÏ lµm g× ®©y? Çc çn bé khuyÕn n«ng kh«ng thÓ gÆp mÆttrùc tiÕp mét bé phËn lín n«ng d©n. Mét t©m ®iÓm cña çc cuéc th¶o luËn quèc tÕ vÒ khuyÕnn«ng hiÖn nay lµ sù hy väng vµo çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng sÏ nhËn vai trß ®i ®Çu ®Ó phôc håi l¹ihiÖu qu¶ ho¹t ®éng thÊp kÐm cña khuyÕn n«ng hiÖn nay. §Ó cã thÓ ®¶m b¶o cho mét sù ph©nbè çc dÞch vô khuyÕn n«ng c©n ®èi vµ réng më h¬n n÷a, cÇn ph¶i cã mét tæ chøc ®Þa ph−¬ng®Ó thiÕt lËp c¬ cÊu vµ hç trî qu¸ tr×nh truyÒn b¸ kiÕn thøc, ®Æc biÖt trong sè ng−êi nghÌo vµng−êi sèng ë çc vïng hÎo l¸nh.

256

Trong nhiÒu tr−êng hîp, çc nhãm nµy ®−îc h×nh thµnh xoay quanh çc së thÝch cô thÓ, nh−®· x¶y ra t¹i nhiÒu vïng ë ViÖt Nam. Çc nhãm së thÝch cña n«ng d©n nµy cïng chia sÎ thùchiÖn mét sè nhiÖm vô mµ lÏ ra tæ chøc khuyÕn n«ng ph¶i tù lµm mét m×nh. Hä gióp tæ chøchäp hµnh, t×m nguån ®Çu vµo s¶n xuÊt, ®iÒu tra çc c¬ héi thÞ tr−êng, v.v... §©y lµ h¹t nh©ncña sù céng t¸c. Vai trß cña khuyÕn n«ng lµ hç trî bæ sung h¬n lµ dÉn d¾t qu¸ tr×nh thönghiÖm çc kü thuËt míi ë th«n b¶n. §iÒu quan träng lµ çc nhµ qu¶n lý khuyÕn n«ng nhËnthøc ®−îc r»ng tæ chøc cña hä chØ nªn ®ãng vai trß hç trî víi çc nhãm nµy mµ th«i. KhuyÕnn«ng ph¶i hiÓu biÕt vÒ hµng lo¹t çc vÊn ®Ò cña n«ng d©n khi ®−a kü thuËt míi vµo, nh−ngkhuyÕn n«ng còng kh«ng nªn cè g¾ng gi¶i quyÕt tÊt c¶ çc vÊn ®Ò ®ã.

MÆc dï ®· cã nhiÒu thµnh c«ng ®¸ng kÓ, b»ng chøng vÒ viÖc çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng ®ãng vaitrß m¹nh mÏ h¬n vµo qu¸ tr×nh phæ biÕn kü thuËt th−êng cho thÊy mét thùc tÕ lµ chóng tath−êng cã nh÷ng hy väng kh«ng thùc tÕ ngay tõ ®Çu. RÊt khã duy tr× çc tæ chøc ë th«n b¶n.NÕu tæ chøc ®ã muèn bÒn v÷ng th× sÏ cã rÊt nhiÒu chi phÝ liªn quan mµ çc nguån lùc ®Þaph−¬ng ph¶i ®ñ m¹nh ®Ó trang tr¶i. Chi phÝ thùc tÕ lín nhÊt lµ thêi gian mµ b¶n th©n ng−êin«ng d©n ph¶i ®Çu t− vµo dù çc cuéc häp vµ qu¶n lý tæ chøc. Çc nhµ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓnrÊt hay bá qua lo¹i phÝ tæn nµy. Nh−ng n«ng d©n th× kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn! Hä sÏ chØ®ãng gãp ®Ó trang tr¶i çc chi phÝ nµy b»ng thêi gian hoÆc b»ng tiÒn nÕu tæ chøc ®ã ®¸p øng®−îc çc nhu cÇu bøc xóc cña riªng hä. Do vËy cÇn ph¶i nh×n xa h¬n çch biÖn luËn vÒnh÷ng g× chóng ta th−êng nghÜ lµ çc tæ chøc n«ng d©n nªn lµm, ®Ó xem xÐt çc b»ng chøngmµ kinh nghiÖm cho thÊy çc nhãm n«ng d©n ®· chän nh÷ng g× ®Ó lµm trªn thùc tÕ. ChÝnhçc môc ®Ých vµ viÔn c¶nh cña n«ng d©n ®èi víi tæ chøc sÏ quyÕt ®Þnh nhãm cña hä cã trëthµnh mét ®èi t¸c hiÖu qu¶ cña hÖ thèng khuyÕn n«ng hay kh«ng.

257

Çc tæ chøc n«ng d©n: Hä cã thÓ thùc sù hç trî khuyÕn n«ng kh«ng?

Cã thÓ tãm t¾t çc th¸ch thøc khi n©ng cao vai trß cña çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng trongkhuyÕn n«ng nh− sau:

• Çc tæ chøc n«ng d©n th−êng kh«ng ®Æt −u tiªn cao cho viÖc ph¸t triÓn kü thuËtmíi. Hä th−êng quan t©m tíi tÝn dông, thÞ tr−êng vµ vËt t− ®Çu vµo h¬n.

• Hç trî tõ bªn ngoµi lµ quan träng ®Ó gióp ®ì çc tæ chøc nµy ®Ó t¨ng c−êng liªn kÕt®èi víi çc tæ chøc nghiªn cøu vµ khuyÕn n«ng, nh−ng sù hç trî nµy sÏ kh«ng cãhiÖu qu¶ nÕu t¨ng c−êng tiÕp cËn ®èi víi kü thuËt míi kh«ng ph¶i lµ môc tiªu trungt©m cña chÝnh b¶n th©n çc tæ chøc n«ng d©n ®ã.

• N«ng d©n nghÌo vµ sèng ë çc vïng hÎo l¸nh cã thÓ kh«ng cã ®ñ thêi gian hay cãthÓ sèng qu¸ xa trung t©m th«n nªn khã tham gia vµo çc tæ chøc cña n«ng d©n.Hä cã thÓ kh«ng tin r»ng çc mèi quan t©m rÊt ®Æc biÖt cña hä cã thÓ ®−îc ph¶n¸nh trong çc −u tiªn cña tæ chøc. Çc tæ chøc n«ng d©n th−êng kh«ng thÓ “Ðpbuéc” çc tæ chøc nghiªn cøu vµ khuyÕn n«ng ®¸p øng çc nhu cÇu cña hä. NÕunh− c¬ cÊu tæ chøc cña khuyÕn n«ng ®· rÊt bËn bÞu víi çc ho¹t ®éng kh¸c råi th×çc yªu cÇu cña n«ng d©n sÏ bÞ bá qua.

Gi¶i ph¸p cho çc vÊn ®Ò nµy cã thÓ ®−îc t×m thÊy trong çc lÜnh vùc sau:

• Çc nhu cÇu kü thuËt cña nhiÒu thµnh viªn kh¸c nhau trong tæ chøc n«ng d©n ph¶i®−îc −u tiªn, víi viÖc ®Æt trung t©m cô thÓ vµ râ rµng ®èi víi çc nhu cÇu cña n«ngd©n nghÌo.

• Çc tæ chøc n«ng d©n sÏ hîp t¸c tèt h¬n víi khuyÕn n«ng nÕu hä cã ®−îc kh¶ n¨ngkü thuËt ngay bªn trong tæ chøc, cã nghÜa lµ nÕu ai ®ã trong tæ chøc ®−îc ®µo t¹ochÝnh thøc c¬ b¶n vÒ n«ng nghiÖp th× tõ ®ã hä cã thÓ chuyÓn çc nhu cÇu cña çcthµnh viªn trong tæ chøc tíi çc tæ chøc nghiªn cøu vµ khuyÕn n«ng mét çch tèth¬n.

• CÇn ph¶i chó ý ®Æc biÖt tíi ph¸t triÓn mét c¬ së nguån lùc vµ c¬ cÊu qu¶n lý tµichÝnh bªn trong tæ chøc. ChØ khi tæ chøc cã thÓ huy ®éng çc nguån lùc riªng cñahä th× nã míi cã thÓ thiÕt lËp mèi liªn kÕt m¹nh mÏ víi çc tæ chøc bªn ngoµi th«nb¶n. Çc quü nµy ph¶i ®−îc qu¶n lý thËt tèt nÕu çc thµnh viªn trong tæ chøc muènduy tr× ®−îc lßng tin cña hä.

• Nh×n chung, çc dÞch vô n«ng nghiÖp cña nhµ n−íc ph¶i cung cÊp mét m«i tr−êngthuËn lîi cho çc tæ chøc n«ng d©n b»ng çch xem hä nh− nh÷ng ®èi t¸c ®¸ng t«nträng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý çc thay ®æi kü thuËt. Çc tæ chøc n«ng d©n kh«ngthÓ bÞ xem ®¬n thuÇn nh− bªn nhËn hç trî cña phÝa nhµ n−íc.

258

KhuyÕn n«ng theo yªu cÇu, khuyÕn n«ng theo kiÓu cung øng vµkhuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøcMèi quan hÖ gi÷a çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng vµ c¬ cÊu khuyÕn n«ng chÝnh thøc ë ViÖt Nam ®·®−îc h×nh thµnh trong khu«n khæ çch thøc hÖ thèng khuyÕn n«ng xö lý c¶ çc yªu cÇu tõth«n b¶n vµ kÕ ho¹ch cung øng mÆc dï ®Çu vµo s¶n xuÊt ®−îc thóc ®Èy vµ hç trî th«ng quamét lo¹t çc ch−¬ng tr×nh tõ cÊp trung −¬ng (do ChÝnh phñ hay çc tæ chøc tµi trî cÊp ng©ns¸ch).

PhÇn lín çc c¬ quan khuyÕn n«ng ®Òu khuyÕn nghÞ r»ng cÇn ph¶i chó ý n÷a ®Õn viÖc t¨ngc−êng ¶nh h−ëng tõ phÝa cã yªu cÇu. ViÔn c¶nh cña chÝnh t«i vµ còng lµ cña nhiÒu ®ångnghiÖp cña t«i ë ViÖt Nam, lµ ph¶i h−íng nç lùc cña chóng ta vµo t¨ng c−ëng çc khÝa c¹nhyªu cÇu cña hÖ thèng khuyÕn n«ng ë ViÖt Nam. MÆc dï ®©y lµ ®iÒu quan träng sèng cßn,chóng ta còng kh«ng thÓ bá qua thùc tÕ lµ nhiÒu tæ chøc “cung cÊp” kh¸c nhau, tuy gi¸n tiÕp,vÉn gi÷ tÇm quan träng trung t©m ®èi víi viÖc huy ®éng sù céng t¸c ë ®Þa ph−¬ng. TÝn dôngvµ cung øng ®Çu vµo s¶n xuÊt cã thÓ lµ nh÷ng ®éng lùc quan träng nhÊt ®Ó ®−a khuyÕn n«ngsang ®ãng mét vai trß quan träng trong ph¸t triÓn n«ng th«n. Th«ng tin kh«ng th«i th× ch−a®ñ. §Ó n«ng d©n s½n sµng ®Çu t− thêi gian cña hä cho çc cuéc häp, tæ chøc çc nhãm sëthÝch hay çc ho¹t ®éng kh¸c, hä sÏ yªu cÇu ®Ó cã nhiÒu sù ®Çu t− h¬n lµ chØ th«ng tin. §iÒunµy ®Æc biÖt ®óng ®èi víi n«ng d©n nghÌo, nh÷ng ng−êi mµ ®«i lóc c¶m thÊy r»ng kh«ng cãtÝn dông hay kh«ng ®−îc −u tiªn tiÕp cËn tíi çc nguån ®Çu vµo s¶n xuÊt th× hä sÏ kh«ng thÓthö nghiÖm çc kü thuËt míi ®−îc nãi ®Õn. Th«ng tin khuyÕn n«ng cung cÊp mét lîi nhuËnbæ sung quan träng, nh−ng nã sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n nÕu ®−îc cung cÊp ®ång thêi víi viÖc th¶oluËn xem lµm thÕ nµo ®Ó huy ®éng nguån vèn ®Çu t− cho thay ®æi c«ng nghÖ.

Cung cÊp çc nguån lùc cã thÓ thóc ®Èy çc nhu cÇu cña n«ng d©n. Khi çc tæ chøc ®Þaph−¬ng qu¶n lý ®−îc çc nguån vèn tÝn dông quay vßng, ®©y cã thÓ lµ mét chÊt xóc t¸c ®Ó cãçc suy nghÜ míi vÒ nh÷ng kü thuËt nµo nªn ®Çu t− vµo. Khi n«ng d©n häp nhau l¹i ®Ó quyÕt®Þnh hä sÏ ph¶i sö dông vèn nh− thÕ nµo cho cã hiÖu qu¶, th× hä cã thÓ nhËn ra r»ng ®Ó b¶o vÖnh÷ng g× hä ®· ®Çu t−, hä cÇn ph¶i biÕt thªm vÒ bÖnh gia sóc, b¶o vÖ thùc vËt vµ çc yÕu tèkh¸c. Trong hÖ thèng khuyÕn n«ng ë ViÖt Nam, viÖc sö dông tÝn dông, ®Æc biÖt khi ®i cïngvíi çc tæ chøc ë th«n b¶n qu¶n lý chóng, cã tÇm quan träng râ rµng ®Ó thóc ®Èy yªu cÇu ®èivíi kiÕn thøc kü thuËt míi.

Cung vµ cÇu trong khuyÕn n«ng ë ViÖt NamÇc ch−¬ng tr×nh cung cÊp vµ çc ch−¬ng tr×nh yªu cÇu ®èi lËp mét çch v« cïng rârÖt víi nhau ë vïng nói. ChÝnh phñ (®«i lóc víi çc nguån vèn tµi trî) ®ang b¬mnhiÒu nguån lùc to lín (ch−¬ng tr×nh 327, 06, v.v...), ®ång thêi çc tæ chøc Phi chÝnhphñ (NGO) vµ çc nguån hç trî bªn ngoµi ®ang ®−îc sö dông ®Ó thóc ®Èy phÝa yªucÇu. ë gi÷a lµ mét sè c¬ cÊu khuyÕn n«ng ho¹t ®éng kÐm cái vµ yÕu ®uèi nhÊt ëtrong n−íc. ChÝnh hä lµ nh÷ng ng−êi ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Nã kh«ng dÔ chótnµo. Çc tæ chøc th«n b¶n cã thÓ s½n sµng hîp t¸c víi khuyÕn n«ng ®Ó nhËn biÕt ®−îcçc nhu cÇu cña hä ®ang ®−îc ®¸p øng, nh−ng cã thÓ hä kh«ng tin vµo dÞch vô khuyÕnn«ng v× ng−êi ta c¶m nhËn dÞch vô nµy chØ cã mét mèi quan t©m lµ thùc hiÖn çcch−¬ng tr×nh cung øng. NÕu mäi ng−êi ®Òu cho r»ng khuyÕn n«ng chØ khuyÕn khÝchsö dông tõng lo¹i h¹t cô thÓ, sÏ kh«ng cã ai phÝ thêi gian ®Ó hái thªm khuyÕn n«ng vÒçc lo¹i gièng c©y phï hîp kh¸c. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p song còng rÊt quan trängtrong khuyÕn n«ng ë ViÖt Nam. Chóng ta cÇn hiÓu râ h¬n vÒ çc søc Ðp kh¸c nhau mµçn bé khuyÕn n«ng c¶m nhËn ®−îc trong c«ng viÖc hµng ngµy. ChÝnh çn bé hiÖntr−êng lµ ng−êi ph¶i lµm tho¶ m·n c¶ n«ng d©n vµ çc cÊp l·nh ®¹o cña hä. §©y

259

kh«ng ph¶i lµ nhiÖm vô ®¬n gi¶n. CÇn ®i s©u ph©n tÝch vÊn ®Ò nµy h¬n n÷a nÕu chóngta cã ý ®Þnh t×m ra çc hÖ thèng khuyÕn n«ng bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶.

Nh×n vµo tÇm quan träng cña çc ch−¬ng tr×nh “cung øng” trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ngth«n ViÖt Nam, mét vÊn ®Ò rÊt quan träng ®èi víi khuyÕn n«ng lµ lµm thÕ nµo ®Ó chia sÎ tr¸chnhiÖm ®èi víi tÝn dông, cung cÊp ®Çu vµo vµ çc nhiÖm vô t−¬ng tù. Trong nhiÒu tr−êng hîp,çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng, kh«ng h¼n lµ dÞch vô khuyÕn n«ng chÝnh thøc ®ãng vai trß chñ ®¹otrong khi lµm viÖc trùc tiÕp víi n«ng d©n. GÇn ®©y, khuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøc trë thµnhmét kh¸i niÖm phæ biÕn trong çc cuéc th¶o luËn khuyÕn n«ng. Th«ng th−êng kh¸i niÖm nµyliªn quan tíi nhu cÇu nhËn thøc vµ hç trî sù tham gia cña phÝa çc tæ chøc t− nh©n vµ çc tæchøc phi chÝnh phñ vµo c«ng t¸c khuyÕn n«ng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. NhËn thøc tèt h¬n vÒvai trß cña çc tæ chøc t− nh©n lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn ®Ó cã thÓ quyÕt ®Þnh dÞch vô khuyÕnn«ng nªn lµm g× vµ nh÷ng g× nªn ®Ó cho çc tæ chøc kh¸c lµm. Tuy nhiªn, ®Æc biÖt ë ViÖtNam, tËp trung h¬n n÷a vµo vai trß hiÖn t¹i vµ tiÒm n¨ng cña çc tæ chøc chÝnh phñ, çc tæchøc gÇn gièng phi chÝnh phñ (çc tæ chøc quÇn chóng), vµ çc tæ chøc kinh tÕ nhµ n−íc(cung cÊp vËt t− nguyªn liÖu) ®Òu quan träng kh«ng kÐm g× nhau trong kh¶ n¨ng ®−a ra çclêi khuyÕn ço khuyÕn n«ng. Çc thay ®æi ®ang diÔn ra trong c¬ cÊu cña çc hîp t¸c x· còngsÏ më ra çc ®−êng h−íng míi.

Chóng ta ph¶i tho¸t khái xu h−íng ho¹t ®éng xem dÞch vô khuyÕn n«ng nhµ n−íc nh− lµnguån th«ng tin duy nhÊt cña n«ng d©n. KhuyÕn n«ng ®ang x¶y ra mäi lóc vµ ë nhiÒu hoµnc¶nh tæ chøc kh¸c nhau. Mét khi chóng ta ®· nhËn thøc ®−îc khuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøc,th× chóng ta cã thÓ suy nghÜ mét çch thùc tÕ vÒ c©u hái ai cã thÓ thùc hiÖn tèt nhÊt çc nhiÖmvô khuyÕn n«ng. Çc trung t©m khuyÕn n«ng rÊt bÐ nh− ë ViÖt Nam cÇn lùa chän nh÷ngtr¸ch nhiÖm nµo mµ hä ph¶i g¸nh v¸c vµ nªn ®Ó cho ng−êi kh¸c nhËn nh÷ng tr¸ch nhiÖm nµo,vµ viÖc lùa chän nµy kh«ng ph¶i lµ dÔ. KhuyÕn n«ng ®a ph−¬ng tøc cã nghÜa lµ chÊp nhËnr»ng c¬ quan khuyÕn n«ng kh«ng ph¶i lµ tæ chøc duy nhÊt cung cÊp çc dÞch vô khuyÕn n«ng!Cã rÊt nhiÒu ng−êi víi çc vai trß kh¸c nhau (çn bé cña çc tæ chøc quÇn chóng, thó y viªn®Þa ph−¬ng, chñ cña hµng, cùu çn bé hîp t¸c x·) nh÷ng ng−êi ®em th«ng tin kü thuËt tíigióp n«ng d©n. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi nµy ®· lµ “çn bé khuyÕn n«ng” råi. Chóng ta ph¶i x¸c®Þnh xem ai lµm ®−îc viÖc sau ®ã hç trî hä chø kh«ng ph¶i lµ thay thÕ hä. §iÒu nµy cã thÓ cãnghÜa lµ cÇn sö dông dÞch vô khuyÕn n«ng ®Ó t¨ng c−êng kiÕn thøc cña çn bé cung cÊp vËt t−s¶n xuÊt. Çn bé khuyÕn n«ng cã thÓ ®µo t¹o vÒ s¶n xuÊt rau xanh cho y t¸ th«n ng−êi ®angth¶o luËn çc vÊn ®Ò dinh d−ìng víi çc gia ®×nh xung quanh. RÊt nhiÒu çn bé hîp t¸c x·tr−íc ®©y vÉn ®ang tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng cung cÊp ®Çu vµo s¶n xuÊt vµ thÞ tr−êng.Hä còng cã thÓ lµ mét nguån lùc trong mét hÖ thèng khuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøc. B¶n th©nçn bé khuyÕn n«ng còng cã thÓ ®−îc ®µo t¹o bëi çc tæ chøc cung øng vËt t− t− nh©n vÒ küthuËt sö dông çc s¶n phÈm cña hä, hay bëi chÝnh nh÷ng ng−êi ®øng ®Çu th«n b¶n th«ng quaquan hÖ lµm viÖc víi çc tæ chøc phi chÝnh phñ ®· n©ng cao ®−îc çc kü n¨ng tæ chøc khuyÕnn«ng ®a ph−¬ng thøc cã thÓ x©y dùng trªn çc kh¶ n¨ng, lßng tin vµ mèi t−¬ng t¸c bæ sunghiÖn cã trong th«n b¶n. §ång thêi nã cã thÓ gi¶m bít sù lÆp l¹i g©y l·ng phÝ. C¶ çn békhuyÕn n«ng vµ n«ng d©n sÏ kh«ng ph¶i tham dù nhiÒu cuéc häp nh− tr−íc ®©y n÷a.

Trao ®æi kinh nghiÖm trong n−íc lµ v« cïng quan träng ®Ó cã thÓ hiÓu ®−îc sù vËn hµnh cñakhuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøc ë ViÖt Nam. Çc tØnh miÒn B¾c cã thÓ häc hái rÊt nhiÒu tõ çchçc tØnh miÒn Nam sö dông çc nguån lùc tõ phÝa çc tæ chøc t− nh©n ®ang lín m¹nh métçch nhanh chãng. Çc tØnh miÒn Nam còng cã thÓ häc tËp çc tØnh miÒn B¾c bëi hä cã nhiÒukinh nghiÖm lµm viÖc víi çc tæ chøc phi chÝnh phñ h¬n vµ cã lÏ hä cã m«i tr−êng më h¬n ®Ó®Ó t×m kiÕm nhiÒu h×nh thøc vµ c¬ cÊu hîp t¸c khuyÕn n«ng sau khi ®· cã çc ®Þnh h−íng vÒvÒ hîp t¸c x· míi.

Liªn kÕt yÕu nhÊt trong hÖ thèng khuyÕn n«ng cña ViÖt Nam (vµ ë nhiÒu n−íc kh¸c còng vËy)lµ ë chç khuyÕn n«ng gÆp n«ng d©n trùc tiÕp. §¬n gi¶n lµ cã qu¸ Ýt ng−êi ë cÊp x· vµ cÊpth«n. NÕu gi¶i quyÕt mét çch ®¬n gi¶n b»ng çch thuª thªm çn bé khuyÕn n«ng th× kh«ng

260

thÓ cã ®−îc bÒn v÷ng. §Æc biÖt ë çc khu vùc hÎo l¸nh nh− çc vïng nói hay çc kªnh r¹chnhá ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, hÖ thèng khuyÕn n«ng cÇn nh÷ng ng−êi cã thÓ gÆp gì trùctiÕp n«ng d©n ë cÊp th«n b¶n, nh−ng nh÷ng ng−êi nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ çn bé cña bém¸y khuyÕn n«ng nhµ n−íc. Chóng ta cÇn ph¶i x¸c ®Þnh xem n«ng d©n ®· cã thÓ lÊy th«ngtin tõ ®©u vµ sö dông çc çn bé khuyÕn n«ng hiÖn cã (chñ yÕu lµ ë cÊp th«n b¶n) ®Ó t¨ngc−êng, h¬n lµ thay thÕ, çc kªnh kh¸c nhau nµy. ë mét tØnh t«i ®· ®Õn th¨m, kh«ng cã métçn bé khuyÕn n«ng nµo ë çc cÊp d−íi huyÖn nh−ng l¹i cã 92 cña hµng cña C«ng ty VËt t−s¶n xuÊt b¸n ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u. Nh÷ng ng−êi b¸n hµng ë ®ã cã thÓ ®ãng mét vai trßrÊt to lín trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng, nh−ng l¹i kh«ng tham gia vµ c«ng t¸c lËp kÕ ho¹chkhuyÕn n«ng. KhuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøc cã nghÜa lµ cÇn thiÕt ph¶i nh×n nhËn mang tÝnhx©y dùng vµo çc vai trß hîp ph¸p hiÖn t¹i vµ tiÒm n¨ng cña çc thµnh phÇn kh¸c nhau ho¹t®éng trong lÜnh vùc ph¸t triÓn n«ng th«n nh÷ng ng−êi ®ang ho¹t ®éng ®Ó hç trî n«ng d©n gi¶iquyÕt çc vÊn ®Ò kü thuËt cña hä.

Ph−¬ng ph¸p diÔn ®µnPh−¬ng ph¸p diÔn ®µn lµ mét thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ sù tËp trung chó ý vµo çc nhu cÇu®èi víi çc çch bµn b¹c vµ qu¶n lý çc thay ®æi cña canh t¸c n«ng nghiÖp trong métm«i tr−êng ®a ph−¬ng thøc. Ph−¬ng ph¸p nµy ngµy cµng ®−îc nhiÒu ng−êi nãi ®Õn,rÊt phæ biÕn ®Ó hç trî sù céng t¸c. Ph−¬ng ph¸p diÔn ®µn kh¸c víi çc ph−¬ng ph¸pkhuyÕn n«ng tr−íc ®©y ë chç nã kh«ng mÆc ®Þnh r»ng dÞch vô khuyÕn n«ng lµ cãtr¸ch nhiÖm duy nhÊt vµ c¬ b¶n lµ chuyÓn giao kü thuËt cho n«ng d©n. Thay vµo ®ã,khuyÕn n«ng nªn sö dông mét lo¹t çc kü thuËt kh¸c nhau (çc kho¸ ®µo t¹o PRA,tr−êng häc ®ång ruéng cho n«ng d©n) ®Ó kÐo tÊt c¶ çc tæ chøc vµ ®¬n vÞ ho¹t ®éngkh¸c nhau tham gia vµo viÖc giíi thiÖu vµ thö nghiÖm kü thuËt míi. Khi hä ®−îc thamgia vµo çc diÔn ®µn nµy hä sÏ cã c¬ héi th¶o luËn çc ®Þnh h−íng cho nh÷ng thay ®æicã thÓ x¶y ra. Çc cÊp qu¶n lý thuû lîi cã thÓ cÇn ®−îc tham gia vµo ®¸nh gi¸ çc®Þnh h−íng qu¶n lý n−íc míi. Çc nhµ cung cÊp vËt t− thuéc ngµnh kinh tÕ t− nh©n cãthÓ còng muèn gióp n«ng d©n cã ®−îc ®Çu vµo s¶n xuÊt. Cã thÓ cã sù ®èi nghÞch gi÷acung cÊp n−íc cho canh t¸c n«ng nghiÖp vµ cung cÊp n−íc sinh ho¹t. Phô n÷ cã thÓcã çc −u tiªn kh¸c nhau vÒ lo¹i c©y trång so víi nam giíi. N«ng d©n nghÌo cã thÓmuèn ¸p dông kü thuËt theo çch thøc kh¸c víi çc l¸ng giÒng giµu cã cña hä. ÇcvÊn ®Ò nh− trªn cÇn ph¶i ®−îc th¶o luËn bëi çc "cæ ®«ng". Trong çc cuéc häp nµy,khuyÕn n«ng kh«ng thÓ cã tÊt c¶ çc c©u tr¶ lêi. Tuy nhiªn, nã cã thÓ t×m çch ®Ó kÐomäi ng−êi vµo víi nhau cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó th¶o luËn nh÷ng g× cÇn lµm.

H×nh thµnh çc nhãm PRA lµ mét c«ng cô quan träng ®èi víi çc çn bé khuyÕn n«ng ®Óh×nh thµnh çc diÔn ®µn ®Ó bµn vÒ çch n«ng d©n, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, çc nhµ cung cÊpvËt t−, vµ nh÷ng ng−êi kh¸c cã thÓ hîp t¸c. §ã còng lµ mét çch ®Ó céng ®ång truyÒn t¶i yªucÇu tíi dÞch vô khuyÕn n«ng. RÊt tiÕc lµ ë ViÖt Nam, vÒ c¬ b¶n PRA l¹i th−êng tËp trung vµox©y dùng kh¶ n¨ng tiÕp cËn çc nguån ®Çu vµo cña dù ¸n. C©u hái “Chóng ta sÏ tiªu tiÒn nh−thÕ nµo?” d−êng nh− lµ vÊn ®Ò tranh luËn chÝnh trong çc cuéc th¶o luËn. Râ rµng nÕu cø nh−thÕ nµy th× rÊt kh«ng bÒn v÷ng.

Çc kÕ ho¹ch cña PRA kh«ng thÓ bÞ rót xuèng thµnh çc kÕ ho¹ch ®¬n gi¶n chØ ®Ó phôc vôph©n phèi vËt t− ®Çu vµo. Th¸ch thøc ë ®©y lµ sö dông PRA nh− mét c«ng cô trao ®æi th«ngtin th−êng xuyªn h¬n ®Ó h×nh thµnh mét mèi quan hÖ céng t¸c linh ho¹t gi÷a çc bªn ®Ó hä cãthÓ ®èi mÆt víi çc th¸ch thøc míi trong çc ho¹t ®éng qu¶n lý sö dông ®Êt vµ çc tµi nguyªnthiªn nhiªn. YÕu tè c¬ b¶n quan träng nhÊt trong mét PRA lµ qu¸ tr×nh lµm PRA cã t¹o ra®−îc mét cÊp ®é tin t−ëng cao h¬n hay kh«ng. NÕu n«ng d©n tin r»ng hä sÏ ®−îc lîi tõ mèiquan hÖ tèt h¬n víi çc tæ chøc dÞch vô n«ng nghiÖp, quü cña dù ¸n kh«ng ph¶i lµ lý do duynhÊt ®Ó hä tham gia. Çc chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch sÏ ®−îc xo¸ bá dÇn vµ chi phÝ cao cña viÖc

261

lµm PRA cã thÓ gi¶m ®i nhanh h¬n. NÕu nh− l·nh ®¹o çc nhãm ë th«n b¶n ®−îc céng ®ångtÝn nhiÖm vµ t«n träng, hä s½n sµng lµm viÖc víi mét Ýt tiÒn thï lao hoÆc tù nguyÖn hoµn toµn.HiÖn t¹i çc ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng dùa trªn PRA ch−a ®−îc xem lµ cã thÓ tån t¹i nÕukh«ng cã çc nguån quü tµi trî. Cã lÏ còng cÇn thö nghiÖm ®Ó xem liÖu cuèi cïng khuyÕnn«ng cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc kho¶n tiÒn nµo ®ã b»ng çch chuyÓn dÇn tr¸ch nhiÖm cho çc tæchøc ë th«n b¶n.

TÝnh bÒn v÷ng vÒ mÆt tµi chÝnh vµ nhiÒu mÆt kh¸cLµm thÕ nµo ®Ó chóng ta cã thÓ thóc ®Èy vµ hç trî mét sè ng−êi ®«ng ®¶o hoµn thµnh ®−îcçc nhiÖm vô khuyÕn n«ng mét çch bÒn v÷ng? Nh÷ng khÝa c¹nh nµo cña hÖ thèng b¾t buécph¶i “bÒn v÷ng” vµ nh÷ng khÝa c¹nh nµo chØ cÇn thùc hiÖn tèt trong mét kho¶ng thêi gian giíih¹n? §Ó tr¶ lêi ®−îc çc c©u hái nµy cÇn ph¶i hiÓu râ vµ th¶o luËn th¼ng th¾n vÒ çch tæ chøckhuyÕn n«ng ë ViÖt Nam. Trªn thùc tÕ, tÊt c¶ çc quü c¬ b¶n dµnh cho khuyÕn n«ng hiÖn t¹i®Òu ®Ó tr¶ l−¬ng cho çn bé. PhÇn cßn l¹i cña nguån quü lµ rÊt Ýt cho çc ho¹t ®éng. §Ó choçc tæ chøc khuyÕn n«ng cã thÓ “lµm ®−îc çi g× ®ã” hä buéc ph¶i tiÕp cËn t¹m thêi tíi nguånlùc cña çc dù ¸n vµ ch−¬ng tr×nh cña chÝnh phñ trung −¬ng, çc tæ chøc tµi trî vµ çc tæ chøcphi chÝnh phñ. §©y kh«ng ph¶i lµ mét c¬ cÊu lý t−ëng, nh−ng dï muèn hay kh«ng, khuyÕnn«ng ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n vÉn dùa vµo sù tån t¹i hiÖn cã cña çc nguån cung cÊp vËt t−, tÝndông vµ nguån nh©n lùc cã bao cÊp. MÆc dï vÒ l©u vÒ dµi çc chÝnh s¸ch bao cÊp nµy sÏ bÞrót ®i, song hiÖn nay ®ã l¹i chÝnh lµ trung t©m cña mét thÕ giíi thùc mµ khuyÕn n«ng ®angho¹t ®éng trong ®ã. Chóng ta ph¶i t×m ra çch lµm viÖc trong mét hÖ thèng mµ sau thêi kú®Çu t− çc nguån lùc lín lóc nµy sÏ lµ thêi kú çc hÖ thèng ®ã ph¶i ho¹t ®éng víi çc nguånlùc ®Þa ph−¬ng Ýt ái. Thùc tÕ nµy rÊt ®óng ®èi víi çc vïng nói, n¬i ®ang ph¶i phô thuécnhiÒu vµo çc kho¶n bao cÊp vµ çc nguån quü t¹m thêi kh¸c, vµ ®ã còng lµ n¬i nguån tµichÝnh cña tØnh rÊt h¹n hÑp.

Mét sè ChÝnh phñ cã hç trî tµi chÝnh cho rÊt nhiÒu ho¹t ®éng hiÖn tr−êng khuyÕn n«ng th«ngqua çc cuéc vËn ®éng vµ ch−¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ, gièng nh− çc ch−¬ng tr×nh 06 hay327 ë ViÖt Nam. ë nhiÒu n−íc, ChÝnh phñ trung −¬ng kh«ng cung cÊp tµi chÝnh cho çc ho¹t®éng hiÖn tr−êng cña ChÝnh phñ mét chót nµo. Çc dÞch vô khuyÕn n«ng ®Ó cho phô thuéchoµn toµn vµo hoÆc lµ t×m ®−îc çc tæ chøc tµi trî hoÆc nhËn hç trî tõ chÝnh n«ng d©n nÕu çnbé khuyÕn n«ng ®i c«ng t¸c hiÖn tr−êng. Trong çc cuéc tranh luËn quèc tÕ, cã mét mèi quant©m lín, ®Æc biÖt lµ tõ çc tæ chøc tµi trî vÒ çc c¬ quan khuyÕn n«ng tån t¹i vÒ c¬ b¶n chØ lµ®Ó thùc hiÖn çc dù ¸n ng¾n h¹n. Thùc tÕ cho thÊy çc dù ¸n khuyÕn n«ng ®−îc hç trî tµichÝnh toµn bé th× hÇu hÕt ®Òu t¹o ra mét sù phô thuéc vµo çc hç trî bªn ngoµi. Khi nguån tµichÝnh cho dù ¸n hÕt, çc ho¹t ®éng còng chÊm døt. Trong nhiÒu tr−êng hîp, thËm chÝ ChÝnhphñ cßn ngõng viÖc tr¶ çc chi phÝ th«ng th−êng, nh− l−¬ng vµ chi phÝ ®i l¹i. §ã lµ lý do t¹isao çc tæ chøc tµi trî ®· n¶n lßng tíi møc hä còng tõ bá cung cÊp tµi chÝnh cho khuyÕn n«nglu«n. Trong sè çc tæ chøc tµi trî mµ vÉn hy väng r»ng t×nh h×nh sÏ ®−îc c¶i thiÖn, cã métmong muèn chuyÓn sù hç trî cña hä sang t¨ng c−êng tæ chøc h¹t nh©n - nguån nh©n lùc - vµtr¸nh xa lo¹i hç trî theo kiÓu b¬m nguån lùc theo dù ¸n vµo trång c©y hay çc dù ¸n s¶n xuÊtcô thÓ kh¸c. Tuy nhiªn, míi chØ cã Ýt ph−¬ng ph¸p ®−îc x¸c ®Þnh ®Ó x©y dùng kh¶ n¨ng chonguån nh©n lùc khi mµ tiÒn dµnh cho çc ho¹t ®éng cô thÓ th× h¹n chÕ v« cïng. §Ó cã thÓhiÓu ®−îc çch lµm cho khuyÕn n«ng bÒn v÷ng h¬n, chóng ta thËt sù cÇn nhiÒu nghiªn cøu vµph©n tÝch h¬n n÷a vÒ çch khuyÕn n«ng ho¹t ®éng thêi kú sau khi çc hç trî dù ¸n kÕt thóc,bëi chÝnh t¹i chç ®ã chóng ta cã thÓ kh¸m ph¸ ra chÝnh çc çn bé khuyÕn n«ng sÏ ®èi mÆtvíi çc th¸ch thøc nh− thÕ nµo.

NhiÒu ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng míi ho¹t ®éng tèt ®−îc mét thêi gian, hoÆc lµ nhê cã s½nçc nguån lùc, hay lµ v× cã çc vÊn ®Ò lín mµ n«ng d©n ®ang gÆp ph¶i (søc Ðp hç trî hay søcÐp yªu cÇu). Kh«ng nhÊt thiÕt tÊt c¶ çc ho¹t ®éng ph¶i bÒn v÷ng. RÊt nhiÒu nhãm n«ng d©n

262

thµnh lËp ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò (hay ®Ó tiªu mét kho¶n trî cÊp) vµ sau ®ã tan biÕn. Çcnhãm n«ng d©n kh¸c sÏ duy tr× mét hÖ thèng tÝn dông quay vßng trong nhiÒu n¨m. Quanträng lµ ph¶i t×m ra vµ sö dông ®−îc çc ph−¬ng ph¸p diÔn ®µn hiÖu qu¶ vµ ®a ph−¬ng thøc ®ÓkÐo çc çc tæ chøc vµ ç nh©n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy vµo víi nhau, thËm chÝ mét sèliªn minh nh− vËy kh«ng tån t¹i ®−îc l©u. NÕu chi phÝ cho PRA ®−îc gi¶m xuèng mét çchhîp lý, ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ trë thµnh mét c«ng cô cã hiÖu qu¶, ngay c¶ khi tæ chøc lËp kÕho¹ch ë céng ®ång chØ tån t¹i mét ®Õn hai n¨m.

Çc nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng tÝnh hiÖu qu¶ cña khuyÕn n«ng cã thÓ phô thuéc vµo çc nhµqu¶n lý linh ho¹t, n¨ng déng, vµ nhanh trÝ, nh÷ng ng−êi mµ cã thÓ huy ®éng rÊt nhanh çcnguån lùc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, hay ®Ó tËn dông hÕt kh¶ n¨ng cña chÝnh s¸ch hç trî vËt t− ®Çuvµo. Çc nhµ qu¶n lý tèt lµ nh÷ng ng−êi cã n¨ng khiÕu tæ chøc ®−îc çc diÔn ®µn, v−ît quaçc ranh giíi qu¶n trÞ ®Ó ®−a n«ng d©n, çn bé khuyÕn n«ng, çc tæ chøc quÇn chóng vµnh÷ng ng−êi kh¸c, cïng tham gia t×m kiÕm çc gi¶i ph¸p ë ®Þa ph−¬ng. ë ViÖt Nam, mét®iÒu râ rµng çc nhµ qu¶n lý khuyÕn n«ng m¹nh lµ nh÷ng ng−êi thùc hiÖn qu¶n lý theo çchnãi trªn, trong khi nh÷ng ng−êi qu¶n lý ch−a tèt th× chØ th−êng ®îi çc chØ dÉn tõ cÊp trung−¬ng. Lµm thÕ nµo ®Ó chóng ta cã thÓ khuyÕn khÝch vµ hç trî çc nhµ qu¶n lý tèt vµ t¨ngc−êng n¨ng lùc cho çc nhµ qu¶n lý yÕu?

C©u hái nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn c©u hái ph¶i t×m cho çc chÝnh s¸ch ®·i ngé nh− thÕ nµo®Ó cã thÓ huy ®éng ®−îc çc thµnh phÇn tham gia vµo khuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøc? NÕu çcçn bé cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam hay c«ng ty cung cÊp vËt t− tham gia vµo c«ng t¸ckhuyÕn n«ng, çc çn bé nµy ph¶i ®−îc coi nh− lµm viÖc cho tæ chøc khuyÕn n«ng mµ hä®ang tham gia vµ ®−îc tæ chøc nµy tr¶ l−¬ng. §Ó biÕn ®−îc ®iÒu nµy thµnh hiÖn thùc còng lµmét thö th¸ch. Mét gi¶i ph¸p cã thÓ lµ sö dông nhiÒu h¬n çc hîp ®ång c«ng t¸c ng¾n h¹n.Çc ç nh©n cã n¨ng lùc cô thÓ theo tõng chñ ®Ò thuéc mét lÜnh vùc nµo ®ã cã thÓ ®−îc thuªt¹m thêi ®Ó lµm ®µo t¹o hay çc nhiÖm vô khuyÕn n«ng kh¸c khi cã vÊn ®Ò n¶y sinh hay cãs½n çc nguån lùc phï hîp. Mét xu h−íng m¹nh trong tÊt c¶ çc h×nh thøc qu¶n lý nhµ n−íclµ thö nghiÖm çc ph−¬ng ph¸p phæ biÕn trong çc khu vùc t− nh©n b»ng viÖc tr¶ tiÒn chonh÷ng ng−êi trøc tiÕp thùc hiÖn çc nhiÖm vô cô thÓ trong mét thêi gian x¸c ®Þnh. ë mét sèn−íc (vÝ dô, Chilª) toµn bé hÖ thèng khuyÕn n«ng thùc chÊt lµ x©y dùng çc hîp ®ång lµmthuª ký víi çc tæ chøc thùc hiÖn khuyÕn n«ng, chñ yÕu lµ çc tæ chøc phi chÝnh phñ ë ®Þaph−¬ng vµ çc tæ chøc dÞch vô thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t− nh©n. ChÝnh phñ ®Æt ra çc −u tiªnvµ sau ®ã tr¶ tiÒn cho çc tæ chøc nµy ®Ó thùc hiÖn khuyÕn n«ng. Vai trß cña VACVINAtrong khuyÕn n«ng, gÇn nh− phô thuéc hoµn toµn vµo çc nguån quü hç trî ng¾n h¹n, cã thÓxem nh− lµ mét nç lùc ®Çu tiªn ®Ó ¸p dông mét ph−¬ng ph¸p t−¬ng tù nh− trªn vµo ViÖt Nam.

Hîp ®ång c«ng t¸c vµ khuyÕn n«ngMét yÕu tè ®ang h×nh thµnh trong çc ph−¬ng ph¸p míi ®Ó qu¶n lý lµ tæ chøc çc ho¹t®éng trªn c¬ së cña çc hîp ®ång c«ng t¸c theo chñ ®Ò cô thÓ trong thêi gian nhÊt®Þnh. Trong çc hÖ thèng nµy, çc tæ chøc kh¸c nhau (vÝ dô, çc tæ chøc phi chÝnhphñ, Héi N«ng d©n, VACVINA, hay thËm chÝ b¶n th©n çc trung t©m khuyÕn n«ng)c¹nh tranh ®Ó ký hîp ®ång thùc hiÖn mét ho¹t ®éng khuyÕn n«ng nµo ®ã, vÝ dô tiÕnhµnh çc kho¸ IPM, hay mét ch−¬ng tr×nh thö nghiÖm ë ®ång ruéng. Çc tæ chøc thÓhiÖn ®−îc kh¶ n¨ng ho¹t ®éng tèt nhÊt sÏ nhËn ®−îc nguån quü cho tiÕn hµnh. TrongnhiÒu tr−êng hîp, c¬ cÊu c¹nh tranh nµy ®· c¶i tiÕn ®−îc c«ng t¸c khuyÕn n«ng rÊtnhiÒu. Çch s¾p xÕp t−¬ng tù còng ®· ®−îc thö nghiÖm nhiÒu lÇn trong mét sè c¬quan cña chÝnh phñ. Ng−êi ta thuª c¶ ng−êi lµm gi¸m ®èc víi çc hîp ®ång ng¾n h¹nvµ môc tiªu ho¹t ®éng râ rµng. NÕu hä kh«ng thùc hiÖn ®−îc c«ng viÖc, hä sÏ bÞ mêira.

263

Qu¶n lý çc hîp ®ång c«ng t¸c kh«ng lµ viÖc ®¬n gi¶n. Nh÷ng ng−êi cã tr¸ch nhiÖmthiÕt kÕ, gi¸m s¸t vµ theo dâi çc hîp ®ång cÇn ph¶i cã kü n¨ng rÊt cao. Còng cÇnph¶i cã mét sè tæ chøc s½n sµng tham gia c¹nh tranh ®Ó giµnh ®−îc hîp ®ång. HiÖnt¹i ë ViÖt Nam, ®©y ch−a ph¶i lµ mét ph−¬ng ph¸p phæ biÕn. Çc thµnh phÇn t− nh©ncßn qu¸ yÕu, ®Æc biÖt lµ ë çc tØnh miÒn nói. Kinh nghiÖm ®· chØ ra r»ng nÕu çc hîp®ång c«ng t¸c kh«ng ®−îc x©y dùng tèt, kh«ng ®−îc gi¸m s¸t chÆt chÏ vµ kh«ng ®−îcc¹nh tranh mét çch lµnh m¹nh, th× çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®−îc thùc hiÖn chØ®Õn ®−îc víi nh÷ng n«ng d©n kh¸ gi¶ ë ®ång b»ng vµ ë gÇn çc trung t©m. §iÒu nµy®Æc biÖt ®óng khi çc hîp ®ång nhÊn m¹nh vµo çc môc tiªu sè l−îng (sè m« h×nhtr×nh diÔn sè n«ng d©n sö dông kü thuËt míi...). bëi v× th«ng th−êng lµm viÖc víin«ng d©n ®· kh¸ gi¶ th× dÔ dµng h¬n lµm viÖc víi n«ng d©n nghÌo. §ã lµ lý do t¹i saorÊt nhiÒu çc dÞch vô khuyÕn n«ng chØ chän n«ng d©n cã ®Êt, lao ®éng, vµ vèn ®Ó qu¶nlý çc (m« h×nh) tr×nh diÔn trªn ®ång ruéng. Çc tr−êng hîp cã "khã kh¨n", nh− ®ångbµo çc d©n téc thiÓu sè ë vïng nói, sÏ bÞ thua thiÖt nÕu çc hîp ®ång ®−îc x©y dùngnh− thÕ nµo ®ã mµ lµm viÖc víi n«ng d©n nghÌo th× cã "Ýt lîi nhuËn h¬n". Lµm viÖctheo hîp ®ång th«ng th−êng kh«ng phï hîp víi çch qu¶n lý "kh«ng lo¹i trõ ai", métyªu cÇu trong qu¶n lý ®Ó ®¶m b¶o r»ng Nhµ n−íc kh«ng quªn çc c«ng d©n nghÌonhÊt cña m×nh trong qu¸ tr×nh c¶i çch hµnh chÝnh.

Mét ph−¬ng ph¸p míi hiÖn ®ang ®−îc th¶o luËn rÊt nhiÒu lµ cung cÊp çc nguån tµichÝnh trùc tiÕp cho çc céng ®ång nghÌo, ®Ó víi nguån vèn nµy, hä cã thÓ ký hîp®ång thuª çc dÞch vô mµ hä thÊy cÇn thiÕt nhÊt. Trong mét sè tr−êng hîp ë ViÖtNam, Hîp t¸c x· còng ®· ký hîp ®ång víi çc dÞch vô khuyÕn n«ng ®Ó thùc hiÖn çckho¸ ®µo t¹o cho hä. NÕu tiÕp tôc ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p nµy, ChÝnh phñ sÏ kh«ngph¶i bao cÊp çc dÞch vô khuyÕn n«ng n÷a mµ thay vµo ®ã trao cho çc céng ®ångnghÌo nh÷ng c¬ héi t−¬ng tù ®Ó hä cã thÓ "mua" çc dÞch vô khuyÕn n«ng mµ çcth«n kh¸ gi¶ ®· cã råi; tõ çc nguån lùc cña riªng hä. Kh¸i niÖm nµy rÊt hay, songch−a ®−îc thö nghiÖm vµ chøng minh, vµ cã thÓ lµ kh«ng t−ëng nÕu kh«ng cã nhiÒuc¬ héi lùa chän çc dÞch vô kü thuËt.

ChÝnh s¸ch ®·i ngé ®Ó cã hiÖu qu¶ c«ng viÖc tèt h¬n kh«ng nhÊt thiÕt chØ lµ phÇn tµi chÝnh.Quan träng lµ ph¶i nh×n nhËn ®−îc hµng lo¹t çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi møc ®é miÖt mµi mµçc çn bé hiÖn tr−êng s½n sµng thùc hiÖn, vµ kh¶ n¨ng hä cã s½n sµng bá thªm c«ng søc ra ®Ó®Õn ®−îc çc céng ®ång hÎo l¸nh vµ n«ng d©n nghÌo hay kh«ng. Mét ®iÒu ®· ®−îc ph¸t hiÖnra lµ mét sù ®·i ngé rÊt quan träng ®èi víi nhiÒu tæ chøc vµ ç nh©n ho¹t ®éng trong lÜnh vùckhuyÕn n«ng, kÓ c¶ l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng vµ nh÷ng ng−êi kh¸c, lµ hä cã ®−îc sù t«n träng cñacéng ®ång. Cã rÊt nhiÒu çch phi tµi chÝnh ®· ®−îc t×m ra ®Ó ph¸t triÓn vµ ®éng viªn nh÷ngng−êi lµm viÖc víi khuyÕn n«ng b»ng çch gióp hä cã ®−îc mét vÞ trÝ ®¸ng t«n kÝnh trongcéng ®ång. Çc ph−¬ng ph¸p nµy bao gåm ph¸t phÇn th−ëng cho çc c«ng viÖc hoµn thµnhtèt, c«ng bè réng r·i çc s¸ng kiÕn khuyÕn n«ng ®· thµnh c«ng vµ nãi chung lµ thËt sù c¶mnhËn ®−îc r»ng çn bé hiÖn tr−êng lµ phÇn quan träng nhÊt trong khuyÕn n«ng. Chóng tath−êng ®æ lçi cho nh÷ng ng−êi çn bé hiÖn tr−êng nµy khi mµ cã viÖc g× ®ã kh«ng thµnhc«ng. Chóng ta ph¶i xem xÐt l¹i vµ thÓ hiÖn sù ®¸nh gi¸ cao vµ sù t«n träng ®èi víi çc çnbé hiÖn tr−êng mçi khi hä thµnh c«ng trong nh÷ng c«ng viÖc rÊt khã kh¨n cña hä.

Mét bµi häc rÊt quan träng ®· thu ®−îc vÒ çch n©ng cao sù tù träng cña çn bé lµ thiÕt lËpçc thñ tôc thuª tuyÓn nh©n viªn mét çch râ rµng b»ng çch dùa trªn thµnh tÝch. NÕu nh−ng−êi d©n ë th«n b¶n nhËn thÊy r»ng rÊt nhiÒu ng−êi ®ang ganh ®ua ®Ó nhËn ®−îc c«ng viÖclµm khuyÕn n«ng viªn, vµ r»ng viÖc thuª ng−êi ®ã dùa trªn çc thµnh tÝch chuyªn m«n mµ anhta ®· cã ®−îc, ngay lËp tøc vai trß cña çn bé hiÖn tr−êng ®−îc t¨ng lªn. T−¬ng tù, nÕu cãn«ng d©n ph¶n ¸nh v× viÖc lµm kÐm hiÖu qu¶ cña mét çn bé khuyÕn n«ng nµo ®ã th× ng−êinµy sÏ bÞ ®uæi viÖc mét çch c«ng khai. §©y sÏ lµ çch thÓ hiÖn hÖ thèng khuyÕn n«ng cã thÓ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu cña céng ®ång. Çc thñ tôc nãi trªn ®· ®−îc chøng minh lµ çc

264

ph−¬ng tiÖn cã hiÖu qu¶ nhÊt cña viÖc chuyÓn tõ hïng biÖn sang thùc tÕ trong khuyÕn n«ngtheo yªu cÇu.

Bï ®¾p chi phÝ ®èi víi çc dÞch vô khuyÕn n«ngÇc xu h−íng quèc tÕ trong cung cÊp tµi chÝnh cho khuyÕn n«ng râ rµng lµ h−íng tíigi¶m nguån lùc ®æ vµo cña ChÝnh phñ trung −¬ng. Hy väng lµ bï ®¾p chi phÝ ®Þaph−¬ng sÏ lÊp ®Çy ®−îc chç trèng nµy. Trong mét sè tr−êng hîp, còng cã lý do ®Ó l¹cquan, bëi ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ra r»ng ngay c¶ nh−ng n«ng d©n nghÌo nhÊt còng s½nsµng tr¶ tiÒn cho çc dÞch vô khuyÕn n«ng mµ hä thÊy lµ cã gi¸ trÞ.

Trong nhiÒu tr−êng hîp. sù bï ®¾p chi phÝ ®−îc xö lý b»ng sù kÕt hîp víi viÖc thanhto¸n cho çc dÞch vô kh¸c. N«ng d©n ë ViÖt Nam vÉn ®ang tr¶ "lÖ phÝ" cho khuyÕnn«ng trong nhiÒu n¨m nh− lµ mét phÇn trong sù ®ãng gãp cña hä ®èi víi çc chi phÝcho hîp t¸c x·. NhiÒu trung t©m khuyÕn n«ng cña çc tØnh vµ huyÖn ®· lÊy tiÒn l·i thu®−îc nhê b¸n vËt t− ®Çu vµo s¶n xuÊt ®Ó tr¶ l−¬ng cho khuyÕn n«ng. Khi c¬ quankhuyÕn n«ng b¸n vËt t− ®Çu vµo s¶n xuÊt, chi phÝ cho çc lêi khuyªn khuyÕn n«ng trªnthùc tÕ ®−îc gép vµo gi¸ cña çc hµng ho¸ b¸n ra. Çc dÞch vô thó y th«n b¶n còngho¹t ®éng t−¬ng tù nh− vËy. Çc thó y viªn ®· trang tr¶i çc chi phÝ ®i l¹i cña hä khitíi çc th«n b¶n b»ng mét phÇn tiÒn lÖ phÝ tiªm v¾c-xin t¹i ®ã. Çc thµnh phÇn t−nh©n th× th−êng lÊy tiÒn rÊt cã hiÖu qu¶ mét çch gi¸n tiÕp ®èi víi çc lêi khuyªnkhuyÕn n«ng. Mét vÝ dô rÊt thµnh c«ng cña khuyÕn n«ng thµnh phÇn t− nh©n ®èi víin«ng d©n nghÌo ®ã lµ sù phæ biÕn nu«i nÊm r¬m ë §ång b»ng s«ng Cöu Long. N«ngd©n tr¶ tiÒn cho çc lêi khuyªn mµ hä nhËn ®−îc nh− mét phÇn cña hç trî c¶ gãi, baogåm c¶ tÝn dông vµ vËt t− ®Çu vµo. Trong nh÷ng tr−êng hîp nh− thÕ nµy, viÖc thu phÝ,tiÒn tr¶ cho çc dÞch vô vµ hoµn l¹i vèn vay tÝn dông còng lµ mét c¬ héi ®Ó trß chuyÖnvíi n«ng d©n vÒ mäi viÖc diÔn ra nh− thÕ nµo víi çc kü thuËt míi. Nã ®ãng gãp chomèi quan hÖ gi÷a khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n.

Th«ng th−êng khi khuyÕn n«ng c«ng khai yªu cÇu tr¶ tiÒn phÝ, n«ng d©n vèn ®· quenvíi viÖc chØ tr¶ tiÒn cho sù bï ®¾p chi phÝ khuyÕn n«ng “Èn” kh«ng chÊp nhËn çc hÖthèng míi. Th«ng th−êng n«ng d©n còng rÊt s½n sµng tr¶ tiÒn cho çc dÞch vô thó ybëi mÊt ®i mét con bß hay mét con lîn cã thÓ g©y ra mét cuéc khñng ho¶ng lín vµ bÊtngê cho hé n«ng d©n, trong khi n¨ng suÊt c©y trång gi¶m v× sö dông ph©n bãn kh«nghîp lý l¹i Ýt ®−îc nhËn ra vµ kh«ng ®−îc nhÊn m¹nh.

Çc kinh nghiÖm trong bï ®¾p chi phÝ ®Þa ph−¬ng trong khuyÕn n«ng rÊt phøc t¹p. ënhiÒu n¬i çc nhãm n«ng d©n b¾t ®Çu g©y quü riªng ®Ó tr¶ cho çc dÞch vô khuyÕnn«ng dÇn dÇn lo¹i bá thµnh viªn lµ n«ng d©n nghÌo. §«i lóc çc dÞch vô khuyÕn n«ngtrë nªn phô thuéc vµo sù thóc ®Èy çc kü thuËt cã hç trî ®Çu vµo tõ bªn ngoµi cao ®Ótrang tr¶i çc chi phÝ hiÖn hµnh. Sau ®ã hä cã thÓ bá qua çc kü thuËt cã hç trî ®Çuvµo tõ bªn ngoµi thÊp, mµ nh÷ng kü thuËt nµy l¹i cã thÓ phï hîp nhÊt víi n«ng d©nnghÌo. TÊt c¶ çc c¬ quan dÞch vô n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam ®· nhËn biÕt râ rµng sùthiªn lÖch cña çc tæ chøc cung cÊp vËt t− ®Çu vµo thuéc t− nh©n lµ chØ thóc ®Èy çcs¶n phÈm cña riªng hä mµ th«i, nh−ng chØ Ýt tæ chøc nhËn biÕt ®−îc mét sè nguy hiÓmt−¬ng tù trong tæ chøc cña hä.

Cuèi cïng, ph¶i cã phÇn b×nh luËn râ rµng r»ng n«ng d©n sÏ chØ tr¶ cho mét dÞch vônÕu hä tin vµo chÊt l−îng cña dÞch vô. ë mét sè n¬i, çc çn bé hîp t¸c x· cò vÉn don«ng d©n tr¶ l−¬ng ®Ó thùc hiÖn çc dÞch vô khuyÕn n«ng. ë nh÷ng n¬i kh¸c, n«ngd©n kh«ng bao giê chÊp nhËn ®iÒu nµy bëi hä kh«ng tin r»ng çc çn bé nµy ®ang thËtsù gióp hä. TÊt c¶ çc h×nh thøc thùc hiÖn khuyÕn n«ng trªn c¬ së cã tr¶ tiÒn phÝ phô

265

thuéc hoµn toµn vµo ng−êi n«ng d©n cã thÊy dÞch vô khuyÕn n«ng ®ã cã gi¸ trÞ ®èi víihä hay kh«ng. VÊn ®Ò bï ®¾p chi phÝ kh«ng thÓ ph©n tÝch ®−îc nÕu kh«ng hiÓu sùc¶m nhËn cña n«ng d©n nh− thÕ nµo vÒ çc dÞch vô mµ hä ®ang nhËn.

Lßng tin lµ cÇn thiÕt ®èi víi cung cÊp tµi chÝnh ë ®Þa ph−¬ng vµ çc h×nh thøc bÒn v÷ng kh¸c.N«ng d©n sÏ cã ®ñ tµi chÝnh cho kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña riªng hä. Hä sÏ tiÕp tôc ®Çu t− thêigian cho çc cuéc häp nÕu hä c¶m thÊy r»ng hä ®ang trß chuyÖn víi nh÷ng ng−êi mµ hä tin lµsÏ gióp hä lµm nghÒ n«ng theo çch hä muèn. Hä sÏ kh«ng cung cÊp tµi chÝnh cho kÕ ho¹chcña ChÝnh phñ trung −¬ng mét sè çc ch−¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ râ rµng lµ tõ trªn xuèng.Chóng ta ph¶i nh×n nhËn l¹i ®iÒu nµy mét çch thùc tÕ. VÝ dô, xo¸ bá c©y thuèc phiÖn ch−ach¾c ®· cã thÓ thóc ®Èy n«ng d©n ®ãng gãp nguån lùc cña riªng hä vµo. KhuyÕn n«ng ph¶ikÕt hîp c¶ çc ch−¬ng tr×nh tõ trªn xuèng, mµ sÏ lu«n phô thuéc vµo çc nguån vèn cñaChÝnh phñ, víi çc ch−¬ng tr×nh tõ d−íi lªn, mµ ®−îc x©y dùng trªn lßng tin. §iÒu nµy sÏkh«ng dÔ.

X¸c ®Þnh çc nhiÖm vô khuyÕn n«ng c¬ b¶n trongmét m«i tr−êng phøc t¹pNh×n chung chóng ta ®Òu biÕt r»ng çc tæ chøc khuyÕn n«ng ph¶i g¸nh qu¸ nhiÒu tr¸ch nhiÖm.Lêi kªu gäi lµm khuyÕn n«ng ®a ph−¬ng thøc chØ míi ®−îc thóc ®Èy mét phÇn b»ng viÖc t×mkiÕm çch thøc gi¶m khèi l−îng cña qu¸ nhiÒu nhiÖm vô ®ang ®Ì lªn vai mét tæ chøc cßn yÕuvµ nhá nh− khuyÕn n«ng, trong khi vÉn ph¶i ®¶m b¶o r»ng çc nhiÖm vô cßn l¹i ph¶i phï hîpvíi nhu cÇu cña n«ng d©n.

VÊn ®Ò nµy kh«ng chØ quan träng ®èi víi riªng khuyÕn n«ng. Nãi chung çc tæ chøc cñaChÝnh phñ còng ®ang ph¶i g¸nh v¸c qu¸ nhiÒu çc nhiÖm vô kh¸c nhau cña qu¸ nhiÒu çc dù¸n kh¸c nhau. Çc tæ chøc tµi trî còng chÞu tr¸ch nhiÖm lín trong viÖc nµy v× hä th−êng chØquan t©m chñ yÕu tíi viÖc x©y dùng kh¶ n¨ng cña mét tæ chøc ®¬n lÎ ®Ó qu¶n lý dù ¸n ''cñahä''. Çc tæ chøc ph¸t triÓn ®· b¾t ®Çu nhËn ra r»ng hä ph¶i giíi h¹n yªu cÇu cña hä tíi møc®é x©y dùng nªn mét sè kh¶ n¨ng nhÊt ®Þnh vµ nh÷ng vai trß h¹t nh©n cña çc tæ chøc dÞch vô®Þa ph−¬ng, trong khi vÉn x¸c ®Þnh çc vai trß cho çc tæ chøc kh¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùckhuyÕn n«ng nh÷ng ng−êi kh«ng thuéc quyÒn chØ ®¹o trùc tiÕp cña dù ¸n.

Çc tæ chøc quèc gia còng th−êng m¾c ph¶i çc sai lÇm trong xu h−íng tiªu cùc t−¬ng tù.“Chñ dù ¸n” chØ biÕt t×m çch gi÷ çc nguån lùc dù ¸n cho riªng m×nh. NÕu mét dù ¸n ®−îcgäi lµ dù ¸n “khuyÕn n«ng”, çc dÞch vô khuyÕn n«ng cã thÓ sÏ ph¶i t¨ng c−êng n¨ng lùc ®Óthùc hiÖn tÊt c¶ çc chøc n¨ng kh¸c nhau, bao gåm c¶ tÝn dông. NÕu dù ¸n ®ã ®−îc gäi lµ dù¸n “tÝn dông”, Héi liªn hiÖp phô n÷ cã thÓ sÏ ®−îc yªu cÇu lµm mäi viÖc, kÓ c¶ khuyÕn n«ng.Râ rµng lµ mét ng−êi lËp kÕ ho¹ch dù ¸n cã thÓ cÇn mét bøc tranh vÒ ai lµm çi g× trong métdù ¸n, vµ sù phèi hîp cña nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau ®Ó lµm dù ¸n th× th−êng khã kh¨n h¬n lµx©y dùng lªn mét ®¬n vÞ ®éc lËp.

TÝnh bÒn v÷ng dùa trªn çch suy nghÜ ®a ph−¬ng thøc cÇn cã mét ph−¬ng ph¸p bÒn bØ h¬n.Sù hîp t¸c ph¶i ®−îc x©y dùng th«ng qua nhiÒu cuéc häp bµn kÕ ho¹ch vµ çc cuéc th¶o luËnë th«n. §ã lµ lý do t¹i sao ph−¬ng ph¸p diÔn ®µn ®èi víi khuyÕn n«ng lµ rÊt quan träng.

T¨ng c−êng kh¶ n¨ng cho khuyÕn n«ngB¸o ço vÒ t×nh h×nh thÕ giíi cña Ng©n hµng thÕ giíi trong n¨m nay cã chøa ®ùngnh÷ng lêi khuyªn rÊt hay vÒ çch thøc çc chÝnh phñ nªn nh×n nhËn vµo çc chøc n¨ngvµ kh¶ n¨ng chñ yÕu cÇn thiÕt vµ phï hîp cña çc tæ chøc hiÖn cã. Ng©n hµng thÕ giíigîi ý tr−íc hÕt lµ x¸c ®Þnh vµ tËp trung vµo çc chøc n¨ng quan träng nhÊt cña dÞch vôcña chÝnh phñ (vÝ dô vÒ nh÷ng g× Ng©n hµng thÕ giíi gîi ý bao gåm çc chøc n¨ng

266

mang tÝnh dÉn d¾t, b¶o vÖ m«i tr−êng, vµ çc dÞch vô cho çc vïng d©n c− dÔ bÞ tænth−¬ng nhÊt). Trong khi x¸c ®Þnh çc vai trß nµy, cã çi nh×n thùc tiÔn lµ rÊt quanträng liªn quan tíi nh÷ng c«ng viÖc nµo mµ tæ chøc ®ã thËt sù cã kh¶ n¨ng hoµnthµnh. Dùa trªn hiÓu biÕt râ rµng vÒ çc chøc n¨ng nµy, kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc chøcn¨ng ®ã sÏ t¨ng lªn. ChØ khi nµo c¬ quan ®ã thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc chøc n¨ng c¬b¶n nµy, th× lóc Êy míi cã thÓ xem xÐt tíi çc vai trß cã thÓ më réng cña khuyÕn n«ng.

Çc søc Ðp ®Ó thùc hiÖn çc dù ¸n vµ ch−¬ng tr×nh kh«ng phï hîp víi tÝnh bÒn bØ cÇncã trong ph−¬ng ph¸p nµy. Çc c¬ quan khuyÕn n«ng th−êng ph¶i g¸nh rÊt nhiÒunhiÖm vô mµ hoÆc lµ kh«ng bÒn v÷ng hoÆc lµ kh«ng liªn quan tíi çc chøc n¨ng c¬b¶n cña hä bëi nhu cÇu cña "ai ®ã" ®Ó nhËn lÊy tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn çc c«ng viÖccña dù ¸n. Chóng ta "ph¸ vì" hÖ thèng khuyÕn n«ng bëi sù véi v· cña chóng ta ®Óhoµn thµnh dù ¸n. Çc gi¶i ph¸p cho xu h−íng tiªu cùc nµy ph¶i ®−îc ph¸t hiÖn b»ngçch tr−íc hÕt nh×n nhËn dù ¸n trong mét bèi c¶nh réng h¬n, vµ thø hai, b»ng çchchÊp nhËn r»ng çch tiÕp cËn ®a ph−¬ng thøc ph¶i lµ c¬ së cho çc dÞch vô n«ngnghiÖp, thËm chÝ ®iÒu nµy kh«ng tr¸nh khái dÉn ®Õn viÖc lµm cho quyÒn lùc cña çcngµnh qu¶n lý yÕu ®i ®«i chót khi kiÓm so¸t thùc thi dù ¸n.

Çc nhiÖm vô c¬ b¶n cña khuyÕn n«ng cã thÓ kh¸c nhau ë çc cÊp kh¸c nhau. ë ViÖt Nam,çn bé tØnh dµnh phÇn lín thêi gian cña hä ®Ó qu¶n lý çc nguån lùc tõ çc nguån tµi chÝnhkh¸c nhau vµ cung cÊp ®µo t¹o tiÓu gi¸o viªn. Hä ®iÒu phèi çc nguån cung cÊp ®Çu vµo tõçc ch−¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ, çc tæ chøc phi chÝnh phñ vµ çc tæ chøc tµi trî kh¸c, vµ®ång thêi còng cung cÊp ®µo t¹o theo chñ ®Ò cho çn bé ë çc cÊp kh¸c. Hä cÇn çc kü n¨ng®Ó thùc hiÖn çc nhiÖm vô ®ã tèt h¬n. Çn bé huyÖn lµ ng−êi tiÕp xóc nhiÒu nhÊt víi chÝnhquyÒn ë th«n b¶n vµ çc tæ chøc quÇn chóng. Hä chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc çc diÔn ®µn ®ÓlËp kÕ ho¹ch ë th«n b¶n. ViÖc nµy l¹i cÇn mét lo¹t çc kü n¨ng kh¸e. Cã mét tiÒm n¨ng lín®Ó t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña ®Çu t− vµo ®µo t¹o vµ çc s¸ng kiÕn t¨ng c−êng kh¶ n¨ng kh¸c b»ngçch liªn kÕt râ rµng h¬n n÷a çc lo¹i ®Çu t− kh¸c nhau ®èi víi çc ho¹t ®éng c¬ b¶n cña çccÊp khuyÕn n«ng kh¸c nhau.

NghÞch lý tiÒm tµng trong tÊt c¶ çc nç lùc nh»m vµo çc chøc n¨ng c¬ b¶n lµ çc kinhnghiÖm quèc tÕ ®· chØ ra hai xu h−íng d−êng nh− lµ ®èi lËp. Tr−íc hÕt, ng−êi ta ®· ph¸t hiÖnra r»ng çc c¬ quan khuyÕn n«ng sÏ lµm viÖc tèt nhÊt nÕu hä chØ tËp trung vµo mét sè l−îngçc nhiÖm vô h¹n chÕ. Çc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®¬n gi¶n ho¹t ®éng tèt h¬n çc ho¹t ®éngphøc t¹p. §ång thêi kinh nghiÖm còng cho thÊy khuyÕn n«ng th−êng chän sai çc nhiÖm vôtrong mét thÕ giíi n«ng nghiÖp ®ang thay ®æi nhanh chãng vµ phøc t¹p nÕu nã kh«ng nh×nvµo toµn bé bøc tranh n«ng nghiÖp tæng thÓ. Hai nhËn thøc trªn cã thÓ ®−îc ¸p dông tèt nhÊtnÕu dÞch vô khuyÕn n«ng cã sù ®èi tho¹i cëi më vµ th¼ng th¾n víi tÊt c¶ çc tæ chøc ho¹t®éng trong lÜnh vùc ph¸t triÓn n«ng th«n, nh−ng ®ång thêi ph¶i chèng l¹i sù çm dç (vµ ®«ilóc lµ søc Ðp cña çc tæ chøc tµi trî) ®Ó tù hä gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò. Çc tæ chøc cña n«ngd©n cã thÓ lµ h×nh thøc tèt nhÊt ®Ó b¶n th©n n«ng d©n kh¸m ph¸ sù phï hîp cña çc kü thuËtmíi cô thÓ vµo hÖ thèng canh t¸c tæng thÓ cña hä: khuyÕn n«ng cÇn ph¶i häc hái cïng víin«ng d©n vÒ sù phøc t¹p cña hÖ thèng canh t¸c, kh«ng ph¶i chØ ®Ó gióp hä cã thÓ lËp kÕ ho¹chhay qu¶n lý mét qu¸ tr×nh nµo ®ã, mµ cao h¬n lµ ®Ó hä nhËn ra ®−îc çc nguån hç trî ®Çu vµoh¹n chÕ song quan träng cña hä sÏ ®−îc ¸p dông tèt nhÊt ë ®©u.

Th«ng qua mét çi nh×n träng t©m h¬n vµo vÊn ®Ò khuyÕn n«ng cã thÓ häc cïng víi n«ng d©nnh− thÕ nµo, chóng ta cã thÓ t×m ra çch chuyÓn tõ xu h−íng hiÖn t¹i, xem xÐt çc dù ¸n chØnh− lµ viÖc ®æ thªm çc nguån lùc bæ sung sang çch nh×n nhËn kh¸c lµ sö dông chóng nh−mét c¬ héi ®Ó häc hái thªm vÒ çc ph−¬ng ph¸p vµ cÊu tróc kh¸c cã thÓ ®−îc hoµ nhËp nh−thÕ nµo trong çc tæ chøc khuyÕn n«ng. Cã mét ®iÒu mµ chóng ta còng míi thu nhËn ®−îcqua çc cuéc tranh luËn vÒ khuyÕn n«ng trªn tr−êng quèc tÕ lµ çc m« h×nh khuyÕn n«ng míisÏ kh«ng bao giê (vµ còng kh«ng bao giê nªn) ¸p dông ngay lËp tøc. Chóng lµ çc c¬ héi ®Ót×m çch xö lý mét vÊn ®Ò lín vµ l©u n¨m cña khuyÕn n«ng: çc nhu cÇu cña n«ng d©n lu«n

267

lu«n lín h¬n nguån lùc më khuyÕn n«ng cã ®−îc. VÊn ®Ò nµy trªn thùc tÕ ®· khiÕn khuyÕnn«ng nhiÒu lÇn cè tr¸nh çc yªu cÇu cña n«ng d©n. §©y kh«ng ph¶i lµ çch ph¶n øng cñachóng ta. Mµ thay vµo ®ã chóng ta ph¶i t×m çch ®Ó lu«n kÐo khuyÕn n«ng tËp trung vµo çcyªu cÇu cña n«ng d©n, trong lóc cÇn ph¶i thùc tÕ vµ s¸ng t¹o hín ®Ó xö lý víi çc kh¶ n¨ngcña tæ chøc khuyÕn n«ng.

268

Tõ môc khuyÕn n«ng sö dông trong b¸o c¸o

Extension Word ListTiÕng Anh

English

TiÕng ViÖt

Vietnamese

1. Civil society

2. Coproduction

3. Cost recovery

4. Demand-driven

5. Extension agent/worker

6. Extension Clubs

7. Farmer Field School

8. Farmer Interest Group

9. Farmer organisation

10. Farmer to farmer extension

11. Interface

12. Lateral Spread Extension

13. Participatory Rural Appraisal (PRA)

14. Perfomance contracts

15. Platform approach

16. Pluralism

17. Private sector extension

18. Socialised extension

19. State extension

20. Supply-driven

21. Synergy

X· héi d©n sù

§ång s¶n xuÊt

Bï ®¾p chi phÝ

(KhuyÕn n«ng) theo yªu cÇu

KhuyÕn n«ng viªn

C©u l¹c bé khuyÕn n«ng

HuÊn luyÖn n«ng d©n trªn ®ång ruéng

Nhãm së thÝch cña n«ng d©n

Tæ chøc n«ng d©n

KhuyÕn n«ng tõ n«ng d©n tíi n«ng d©n

Giao ®iÓm

KhuyÕn n«ng lan réng

§¸nh gi¸ n«ng th«n cã ng−êi d©n tham gia

Hîp ®ång c«ng t¸c

TiÕp cËn diÔn ®µn

(KhuyÕn n«ng) ®a ph−¬ng thøc

KhuyÕn n«ng cña c¸c thµnh phÇn t− nh©n

X· héi ho¸ khuyÕn n«ng

KhuyÕn n«ng nhµ n−íc

(KhuyÕn n«ng) kiÓu cung øng

Mèi t−¬ng t¸c bæ sung

bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n qg ve kn-kl.pdf · v¨n phßng bé vô hîp t¸c...

Documents