Bg 1.1dhṛtarāṣṭra uvāca
dharma-kṣetre kuru-kṣetresamavetā yuyutsavaḥ
māmakāḥ pāṇḍavāś caivakim akurvata sañjaya
Bg 1.2sañjaya uvāca
dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkaṁvyūḍhaṁ duryodhanas tadā
ācāryam upasaṅgamyarājā vacanam abravīt
Bg 1.3paśyaitāṁ pāṇḍu-putrānām
ācārya mahatīṁ camūmvyūḍhāṁ drupada-putreṇa
tava śiṣyeṇa dhīmatāBg 1.4
atra śūrā maheṣv-āsābhīmārjuna-samā yudhi
yuyudhāno virāṭaś cadrupadaś ca mahā-rathaḥ
Bg 1.5dhṛṣṭaketuś cekitānaḥkāśirājaś ca vīryavānpurujit kuntibhojaś ca
śaibyaś ca nara-puṅgavaḥBg 1.6
yudhāmanyuś ca vikrāntauttamaujāś ca vīryavān
saubhadro draupadeyāś casarva eva mahā-rathāḥ
Bg 1.7asmākaṁ tu viśiṣṭā ye
tān nibodha dvijottamanāyakā mama sainyasya
saṁjñārthaṁ tān bravīmi te
Bg 1.8bhavān bhīṣmaś ca karṇaś ca
kṛpaś ca samitiṁ-jayaḥaśvatthāmā vikarṇaś casaumadattis tathaiva ca
Bg 1.9anye ca bahavaḥ śūrā
mad-arthe tyakta-jīvitāḥnānā-śastra-praharaṇāḥsarve yuddha-viśāradāḥ
Bg 1.10aparyāptaṁ tad asmākaṁbalaṁ bhīṣmābhirakṣitamparyāptaṁ tv idam eteṣāṁbalaṁ bhīmābhirakṣitam
Bg 1.11ayaneṣu ca sarveṣu
yathā-bhāgam avasthitāḥbhīṣmam evābhirakṣantubhavantaḥ sarva eva hi
Bg 1.12tasya sañjanayan harṣaṁkuru-vṛddhaḥ pitāmahaḥ
siṁha-nādaṁ vinadyoccaiḥśaṅkhaṁ dadhmau pratāpavān
Bg 1.13tataḥ śaṅkhāś ca bheryaś ca
paṇavānaka-gomukhāḥsahasaivābhyahanyanta
sa śabdas tumulo ’bhavatBg 1.14
tataḥ śvetair hayair yuktemahati syandane sthitau
mādhavaḥ pāṇḍavaś caivadivyau śaṅkhau pradadhmatuḥ
Bg 1.15pāñcajanyaṁ hṛṣīkeśo
devadattaṁ dhanañ-jayaḥpauṇḍraṁ dadhmau mahā-śaṅkhaṁ
bhīma-karmā vṛkodaraḥ
Bg 1.16-18anantavijayaṁ rājā
kuntī-putro yudhiṣṭhiraḥnakulaḥ sahadevaś ca
sughoṣa-maṇipuṣpakaukāśyaś ca parameṣv-āsaḥśikhaṇḍī ca mahā-rathaḥdhṛṣṭadyumno virāṭaś ca
sātyakiś cāparājitaḥdrupado draupadeyāś ca
sarvaśaḥ pṛthivī-patesaubhadraś ca mahā-bāhuḥ
śaṅkhān dadhmuḥ pṛthak pṛthak
Bg 1.19sa ghoṣo dhārtarāṣṭrāṇāṁ
hṛdayāni vyadārayatnabhaś ca pṛthivīṁ caivatumulo ’bhyanunādayan
Bg 1.20atha vyavasthitān dṛṣṭvā
dhārtarāṣṭrān kapi-dhvajaḥpravṛtte śastra-sampāte
dhanur udyamya pāṇḍavaḥhṛṣīkeśaṁ tadā vākyam
idam āha mahī-pate
Bg 1.21-22arjuna uvāca
senayor ubhayor madhyerathaṁ sthāpaya me ’cyuta
yāvad etān nirīkṣe ’haṁyoddhu-kāmān avasthitān
kair mayā saha yoddhavyamasmin raṇa-samudyame
Bg 1.23yotsyamānān avekṣe ’haṁ
ya ete ’tra samāgatāḥdhārtarāṣṭrasya durbuddher
yuddhe priya-cikīrṣavaḥ
Bg 1.24sañjaya uvāca
evam ukto hṛṣīkeśoguḍākeśena bhārata
senayor ubhayor madhyesthāpayitvā rathottamam
Bg 1.25bhīṣma-droṇa-pramukhataḥ
sarveṣāṁ ca mahī-kṣitāmuvāca pārtha paśyaitān
samavetān kurūn iti
Bg 1.26tatrāpaśyat sthitān pārthaḥ
pitṝn atha pitāmahānācāryān mātulān bhrātṝn
putrān pautrān sakhīṁs tathāśvaśurān suhṛdaś caiva
senayor ubhayor apiBg 1.27
tān samīkṣya sa kaunteyaḥsarvān bandhūn avasthitān
kṛpayā parayāviṣṭoviṣīdann idam abravīt
Bg 1.28arjuna uvāca
dṛṣṭvemaṁ sva-janaṁ kṛṣṇayuyutsuṁ samupasthitam
sīdanti mama gātrāṇimukhaṁ ca pariśuṣyati
Bg 1.29vepathuś ca śarīre meroma-harṣaś ca jāyate
gāṇḍīvaṁ sraṁsate hastāttvak caiva paridahyate
Bg 1.30na ca śaknomy avasthātuṁbhramatīva ca me manaḥ
nimittāni ca paśyāmiviparītāni keśava
Bg 1.31na ca śreyo ’nupaśyāmihatvā sva-janam āhavena kāṅkṣe vijayaṁ kṛṣṇana ca rājyaṁ sukhāni ca
Bg 1.32-35kiṁ no rājyena govindakiṁ bhogair jīvitena vā
yeṣām arthe kāṅkṣitaṁ norājyaṁ bhogāḥ sukhāni ca
ta ime ’vasthitā yuddheprāṇāṁs tyaktvā dhanāni ca
ācāryāḥ pitaraḥ putrāstathaiva ca pitāmahāḥ
mātulāḥ śvaśurāḥ pautrāḥśyālāḥ sambandhinas tathā
etān na hantum icchāmighnato ’pi madhusūdana
api trailokya-rājyasyahetoḥ kiṁ nu mahī-kṛte
nihatya dhārtarāṣṭrān naḥkā prītiḥ syāj janārdana
Bg 1.36pāpam evāśrayed asmān
hatvaitān ātatāyinaḥtasmān nārhā vayaṁ hantuṁdhārtarāṣṭrān sa-bāndhavānsva-janaṁ hi kathaṁ hatvāsukhinaḥ syāma mādhava
Bg 1.37-38yady apy ete na paśyanti
lobhopahata-cetasaḥkula-kṣaya-kṛtaṁ doṣaṁmitra-drohe ca pātakam
kathaṁ na jñeyam asmābhiḥpāpād asmān nivartitumkula-kṣaya-kṛtaṁ doṣaṁprapaśyadbhir janārdana
Bg 1.39kula-kṣaye praṇaśyanti
kula-dharmāḥ sanātanāḥdharme naṣṭe kulaṁ kṛtsnam
adharmo ’bhibhavaty utaBg 1.40
adharmābhibhavāt kṛṣṇapraduṣyanti kula-striyaḥstrīṣu duṣṭāsu vārṣṇeyajāyate varṇa-saṅkaraḥ
Bg 1.41saṅkaro narakāyaiva
kula-ghnānāṁ kulasya capatanti pitaro hy eṣāṁlupta-piṇḍodaka-kriyāḥ
Bg 1.42doṣair etaiḥ kula-ghnānāṁ
varṇa-saṅkara-kārakaiḥutsādyante jāti-dharmāḥ
kula-dharmāś ca śāśvatāḥ
Bg 1.43utsanna-kula-dharmāṇāṁmanuṣyāṇāṁ janārdana
narake niyataṁ vāsobhavatīty anuśuśruma
Bg 1.44aho bata mahat pāpaṁkartuṁ vyavasitā vayamyad rājya-sukha-lobhena
hantuṁ sva-janam udyatāḥ
Bg 1.45yadi mām apratīkāram
aśastraṁ śastra-pāṇayaḥdhārtarāṣṭrā raṇe hanyus
tan me kṣema-taraṁ bhavetBg 1.46
sañjaya uvācaevam uktvārjunaḥ saṅkhye
rathopastha upāviśatvisṛjya sa-śaraṁ cāpaṁ
śoka-saṁvigna-mānasaḥ
Bg 2.1sañjaya uvāca
taṁ tathā kṛpayāviṣṭamaśru-pūrṇākulekṣaṇam
viṣīdantam idaṁ vākyamuvāca madhusūdanaḥ
Bg 2.2śrī-bhagavān uvāca
kutas tvā kaśmalam idaṁviṣame samupasthitam
anārya-juṣṭam asvargyamakīrti-karam arjuna
Bg 2.3klaibyaṁ mā sma gamaḥ pārtha
naitat tvayy upapadyatekṣudraṁ hṛdaya-daurbalyaṁ
tyaktvottiṣṭha paran-tapaBg 2.4
arjuna uvācakathaṁ bhīṣmam ahaṁ saṅkhye
droṇaṁ ca madhusūdanaiṣubhiḥ pratiyotsyāmipūjārhāv ari-sūdana
Bg 2.5gurūn ahatvā hi mahānubhāvān
śreyo bhoktuṁ bhaikṣyam apīha lokehatvārtha-kāmāṁs tu gurūn ihaiva
bhuñjīya bhogān rudhira-pradigdhānBg 2.6
na caitad vidmaḥ kataran no garīyoyad vā jayema yadi vā no jayeyuḥ
yān eva hatvā na jijīviṣāmaste ’vasthitāḥ pramukhe dhārtarāṣṭrāḥ
Bg 2.7kārpaṇya-doṣopahata-svabhāvaḥ
pṛcchāmi tvāṁ dharma-sammūḍha-cetāḥyac chreyaḥ syān niścitaṁ brūhi tan me
śiṣyas te ’haṁ śādhi māṁ tvāṁ prapannamBg 2.8
na hi prapaśyāmi mamāpanudyādyac chokam ucchoṣaṇam indriyāṇāmavāpya bhūmāv asapatnam ṛddhaṁ
rājyaṁ surāṇām api cādhipatyam
Bg 2.9sañjaya uvāca
evam uktvā hṛṣīkeśaṁguḍākeśaḥ paran-tapaḥna yotsya iti govindam
uktvā tūṣṇīṁ babhūva haBg 2.10
tam uvāca hṛṣīkeśaḥprahasann iva bhārata
senayor ubhayor madhyeviṣīdantam idaṁ vacaḥ
Bg 2.11śrī-bhagavān uvāca
aśocyān anvaśocas tvaṁprajñā-vādāṁś ca bhāṣase
gatāsūn agatāsūṁś canānuśocanti paṇḍitāḥ
Bg 2.12na tv evāhaṁ jātu nāsaṁna tvaṁ neme janādhipāḥna caiva na bhaviṣyāmaḥsarve vayam ataḥ param
Bg 2.13dehino ’smin yathā dehe
kaumāraṁ yauvanaṁ jarātathā dehāntara-prāptirdhīras tatra na muhyati
Bg 2.14mātrā-sparśās tu kaunteyaśītoṣṇa-sukha-duḥkha-dāḥ
āgamāpāyino ’nityāstāṁs titikṣasva bhārata
Bg 2.15yaṁ hi na vyathayanty ete
puruṣaṁ puruṣarṣabhasama-duḥkha-sukhaṁ dhīraṁ
so ’mṛtatvāya kalpateBg 2.16
nāsato vidyate bhāvonābhāvo vidyate sataḥubhayor api dṛṣṭo ’ntas
tv anayos tattva-darśibhiḥ
Bg 2.17avināśi tu tad viddhi
yena sarvam idaṁ tatamvināśam avyayasyāsyana kaścit kartum arhati
Bg 2.18antavanta ime dehā
nityasyoktāḥ śarīriṇaḥanāśino ’prameyasya
tasmād yudhyasva bhārata
Bg 2.19ya enaṁ vetti hantāraṁ
yaś cainaṁ manyate hatamubhau tau na vijānīto
nāyaṁ hanti na hanyateBg 2.20
na jāyate mriyate vā kadācinnāyaṁ bhūtvā bhavitā vā na bhūyaḥ
ajo nityaḥ śāśvato ’yaṁ purāṇona hanyate hanyamāne śarīre
Bg 2.21vedāvināśinaṁ nityaṁ
ya enam ajam avyayamkathaṁ sa puruṣaḥ pārthakaṁ ghātayati hanti kam
Bg 2.22vāsāṁsi jīrṇāni yathā vihāyanavāni gṛhṇāti naro ’parāṇitathā śarīrāṇi vihāya jīrṇānyanyāni saṁyāti navāni dehī
Bg 2.23nainaṁ chindanti śastrāṇi
nainaṁ dahati pāvakaḥna cainaṁ kledayanty āpo
na śoṣayati mārutaḥBg 2.24
acchedyo ’yam adāhyo ’yamakledyo ’śoṣya eva ca
nityaḥ sarva-gataḥ sthāṇuracalo ’yaṁ sanātanaḥ
Bg 2.25avyakto ’yam acintyo ’yam
avikāryo ’yam ucyatetasmād evaṁ viditvainaṁ
nānuśocitum arhasiBg 2.26
atha cainaṁ nitya-jātaṁnityaṁ vā manyase mṛtamtathāpi tvaṁ mahā-bāho
nainaṁ śocitum arhasi
Bg 2.27jātasya hi dhruvo mṛtyur
dhruvaṁ janma mṛtasya catasmād aparihārye ’rthena tvaṁ śocitum arhasi
Bg 2.28avyaktādīni bhūtāni
vyakta-madhyāni bhārataavyakta-nidhanāny eva
tatra kā paridevanā
Bg 2.29āścarya-vat paśyati kaścid enam
āścarya-vad vadati tathaiva cānyaḥāścarya-vac cainam anyaḥ śṛṇoti
śrutvāpy enaṁ veda na caiva kaścitBg 2.30
dehī nityam avadhyo ’yaṁdehe sarvasya bhāratatasmāt sarvāṇi bhūtānina tvaṁ śocitum arhasi
Bg 2.31sva-dharmam api cāvekṣya
na vikampitum arhasidharmyād dhi yuddhāc chreyo ’nyat
kṣatriyasya na vidyateBg 2.32
yadṛcchayā copapannaṁsvarga-dvāram apāvṛtamsukhinaḥ kṣatriyāḥ pārthalabhante yuddham īdṛśam
Bg 2.33atha cet tvam imaṁ dharmyaṁ
saṅgrāmaṁ na kariṣyasitataḥ sva-dharmaṁ kīrtiṁ ca
hitvā pāpam avāpsyasiBg 2.34
akīrtiṁ cāpi bhūtānikathayiṣyanti te ’vyayāmsambhāvitasya cākīrtir
maraṇād atiricyate
Bg 2.35bhayād raṇād uparataṁ
maṁsyante tvāṁ mahā-rathāḥyeṣāṁ ca tvaṁ bahu-matobhūtvā yāsyasi lāghavam
Bg 2.36avācya-vādāṁś ca bahūn
vadiṣyanti tavāhitāḥnindantas tava sāmarthyaṁtato duḥkha-taraṁ nu kim
Bg 2.37hato vā prāpsyasi svargaṁjitvā vā bhokṣyase mahīmtasmād uttiṣṭha kaunteyayuddhāya kṛta-niścayaḥ
Bg 2.38sukha-duḥkhe same kṛtvā
lābhālābhau jayājayautato yuddhāya yujyasva
naivaṁ pāpam avāpsyasi
Bg 2.39eṣā te ’bhihitā sāṅkhye
buddhir yoge tv imāṁ śṛṇubuddhyā yukto yayā pārthakarma-bandhaṁ prahāsyasi
Bg 2.40nehābhikrama-nāśo ’stipratyavāyo na vidyate
sv-alpam apy asya dharmasyatrāyate mahato bhayāt
Bg 2.41vyavasāyātmikā buddhir
ekeha kuru-nandanabahu-śākhā hy anantāś cabuddhayo ’vyavasāyinām
Bg 2.42-43yām imāṁ puṣpitāṁ vācaṁ
pravadanty avipaścitaḥveda-vāda-ratāḥ pārtha
nānyad astīti vādinaḥkāmātmānaḥ svarga-parā
janma-karma-phala-pradāmkriyā-viśeṣa-bahulāṁ
bhogaiśvarya-gatiṁ prati
Bg 2.44bhogaiśvarya-prasaktānāṁ
tayāpahṛta-cetasāmvyavasāyātmikā buddhiḥsamādhau na vidhīyate
Bg 2.45trai-guṇya-viṣayā vedā
nistrai-guṇyo bhavārjunanirdvandvo nitya-sattva-stho
niryoga-kṣema ātmavān
Bg 2.46yāvān artha uda-pāne
sarvataḥ samplutodaketāvān sarveṣu vedeṣu
brāhmaṇasya vijānataḥBg 2.47
karmaṇy evādhikāras temā phaleṣu kadācana
mā karma-phala-hetur bhūrmā te saṅgo ’stv akarmaṇi
Bg 2.48yoga-sthaḥ kuru karmāṇi
saṅgaṁ tyaktvā dhanañ-jayasiddhy-asiddhyoḥ samo bhūtvā
samatvaṁ yoga ucyateBg 2.49
dūreṇa hy avaraṁ karmabuddhi-yogād dhanañ-jayabuddhau śaranam anviccha
kṛpaṇāḥ phala-hetavaḥ
Bg 2.50buddhi-yukto jahātīhaubhe sukṛta-duṣkṛte
tasmād yogāya yujyasvayogaḥ karmasu kauśalam
Bg 2.51karma-jaṁ buddhi-yuktā hiphalaṁ tyaktvā manīṣiṇaḥjanma-bandha-vinirmuktāḥ
padaṁ gacchanty anāmayam
Bg 2.52yadā te moha-kalilaṁbuddhir vyatitariṣyati
tadā gantāsi nirvedaṁśrotavyasya śrutasya ca
Bg 2.53śruti-vipratipannā te
yadā sthāsyati niścalāsamādhāv acalā buddhis
tadā yogam avāpsyasi
Bg 2.54arjuna uvāca
sthita-prajñasya kā bhāṣāsamādhi-sthasya keśava
sthita-dhīḥ kiṁ prabhāṣetakim āsīta vrajeta kim
Bg 2.55śrī-bhagavān uvāca
prajahāti yadā kāmānsarvān pārtha mano-gatānātmany evātmanā tuṣṭaḥsthita-prajñas tadocyate
Bg 2.56duḥkheṣv anudvigna-manāḥ
sukheṣu vigata-spṛhaḥvīta-rāga-bhaya-krodhaḥsthita-dhīr munir ucyate
Bg 2.57yaḥ sarvatrānabhisnehas
tat tat prāpya śubhāśubhamnābhinandati na dveṣṭitasya prajñā pratiṣṭhitā
Bg 2.58yadā saṁharate cāyaṁ
kūrmo ’ṅgānīva sarvaśaḥindriyāṇīndriyārthebhyastasya prajñā pratiṣṭhitā
Bg 2.59viṣayā vinivartante
nirāhārasya dehinaḥrasa-varjaṁ raso ’py asya
paraṁ dṛṣṭvā nivartate
Bg 2.60yatato hy api kaunteyapuruṣasya vipaścitaḥindriyāṇi pramāthīni
haranti prasabhaṁ manaḥBg 2.61
tāni sarvāṇi saṁyamyayukta āsīta mat-paraḥvaśe hi yasyendriyāṇi
tasya prajñā pratiṣṭhitā
Bg 2.62dhyāyato viṣayān puṁsaḥ
saṅgas teṣūpajāyatesaṅgāt sañjāyate kāmaḥkāmāt krodho ’bhijāyate
Bg 2.63krodhād bhavati sammohaḥsammohāt smṛti-vibhramaḥsmṛti-bhraṁśād buddhi-nāśo
buddhi-nāśāt praṇaśyati
Bg 2.64rāga-dveṣa-vimuktais tuviṣayān indriyaiś caran
ātma-vaśyair vidheyātmāprasādam adhigacchati
Bg 2.65prasāde sarva-duḥkhānāṁ
hānir asyopajāyateprasanna-cetaso hy āśubuddhiḥ paryavatiṣṭhate
Bg 2.66nāsti buddhir ayuktasyana cāyuktasya bhāvanāna cābhāvayataḥ śāntir
aśāntasya kutaḥ sukhamBg 2.67
indriyāṇāṁ hi caratāṁyan mano ’nuvidhīyate
tad asya harati prajñāṁvāyur nāvam ivāmbhasi
Bg 2.68tasmād yasya mahā-bāho
nigṛhītāni sarvaśaḥindriyāṇīndriyārthebhyastasya prajñā pratiṣṭhitā
Bg 2.69yā niśā sarva-bhūtānāṁtasyāṁ jāgarti saṁyamīyasyāṁ jāgrati bhūtānisā niśā paśyato muneḥ
Bg 2.70āpūryamāṇam acala-pratiṣṭhaṁ
samudram āpaḥ praviśanti yadvattadvat kāmā yaṁ praviśanti sarve
sa śāntim āpnoti na kāma-kāmīBg 2.71
vihāya kāmān yaḥ sarvānpumāṁś carati niḥspṛhaḥ
nirmamo nirahaṅkāraḥsa śāntim adhigacchati
Bg 2.72eṣā brāhmī sthitiḥ pārthanaināṁ prāpya vimuhyatisthitvāsyām anta-kāle ’pibrahma-nirvāṇam ṛcchati
Bg 3.1arjuna uvāca
jyāyasī cet karmaṇas tematā buddhir janārdana
tat kiṁ karmaṇi ghore māṁniyojayasi keśava
Bg 3.2vyāmiśreṇeva vākyena
buddhiṁ mohayasīva metad ekaṁ vada niścitya
yena śreyo ’ham āpnuyām
Bg 3.3śrī-bhagavān uvāca
loke ’smin dvi-vidhā niṣṭhāpurā proktā mayānagha
jñāna-yogena sāṅkhyānāṁkarma-yogena yoginām
Bg 3.4na karmaṇām anārambhānnaiṣkarmyaṁ puruṣo ’śnute
na ca sannyasanād evasiddhiṁ samadhigacchati
Bg 3.5na hi kaścit kṣaṇam apijātu tiṣṭhaty akarma-kṛt
kāryate hy avaśaḥ karmasarvaḥ prakṛti-jair guṇaiḥ
Bg 3.6karmendriyāṇi saṁyamyaya āste manasā smaran
indriyārthān vimūḍhātmāmithyācāraḥ sa ucyate
Bg 3.7yas tv indriyāṇi manasāniyamyārabhate ’rjuna
karmendriyaiḥ karma-yogamasaktaḥ sa viśiṣyate
Bg 3.8niyataṁ kuru karma tvaṁ
karma jyāyo hy akarmaṇaḥśarīra-yātrāpi ca te
na prasidhyed akarmaṇaḥ
Bg 3.9yajñārthāt karmaṇo ’nyatra
loko ’yaṁ karma-bandhanaḥtad-arthaṁ karma kaunteya
mukta-saṅgaḥ samācaraBg 3.10
saha-yajñāḥ prajāḥ sṛṣṭvāpurovāca prajāpatiḥ
anena prasaviṣyadhvameṣa vo ’stv iṣṭa-kāma-dhuk
Bg 3.11devān bhāvayatānena
te devā bhāvayantu vaḥparasparaṁ bhāvayantaḥśreyaḥ param avāpsyatha
Bg 3.12iṣṭān bhogān hi vo devādāsyante yajña-bhāvitāḥ
tair dattān apradāyaibhyoyo bhuṅkte stena eva saḥ
Bg 3.13yajña-śiṣṭāśinaḥ santo
mucyante sarva-kilbiṣaiḥbhuñjate te tv aghaṁ pāpāye pacanty ātma-kāraṇāt
Bg 3.14annād bhavanti bhūtāni
parjanyād anna-sambhavaḥyajñād bhavati parjanyo
yajñaḥ karma-samudbhavaḥ
Bg 3.15karma brahmodbhavaṁ viddhibrahmākṣara-samudbhavamtasmāt sarva-gataṁ brahma
nityaṁ yajñe pratiṣṭhitamBg 3.16
evaṁ pravartitaṁ cakraṁnānuvartayatīha yaḥaghāyur indriyārāmo
moghaṁ pārtha sa jīvati
Bg 3.17yas tv ātma-ratir eva syādātma-tṛptaś ca mānavaḥātmany eva ca santuṣṭastasya kāryaṁ na vidyate
Bg 3.18naiva tasya kṛtenārtho
nākṛteneha kaścanana cāsya sarva-bhūteṣu
kaścid artha-vyapāśrayaḥ
Bg 3.19tasmād asaktaḥ satataṁkāryaṁ karma samācaraasakto hy ācaran karmaparam āpnoti pūruṣaḥ
Bg 3.20karmaṇaiva hi saṁsiddhim
āsthitā janakādayaḥloka-saṅgraham evāpi
sampaśyan kartum arhasi
Bg 3.21yad yad ācarati śreṣṭhas
tat tad evetaro janaḥsa yat pramāṇaṁ kurute
lokas tad anuvartateBg 3.22
na me pārthāsti kartavyaṁtriṣu lokeṣu kiñcana
nānavāptam avāptavyaṁvarta eva ca karmaṇi
Bg 3.23yadi hy ahaṁ na varteyaṁjātu karmaṇy atandritaḥmama vartmānuvartante
manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥBg 3.24
utsīdeyur ime lokāna kuryāṁ karma ced aham
saṅkarasya ca kartā syāmupahanyām imāḥ prajāḥ
Bg 3.25saktāḥ karmaṇy avidvāṁso
yathā kurvanti bhāratakuryād vidvāṁs tathāsaktaś
cikīrṣur loka-saṅgrahamBg 3.26
na buddhi-bhedaṁ janayedajñānāṁ karma-saṅginām
joṣayet sarva-karmāṇividvān yuktaḥ samācaran
Bg 3.27prakṛteḥ kriyamāṇāni
guṇaiḥ karmāṇi sarvaśaḥahaṅkāra-vimūḍhātmākartāham iti manyate
Bg 3.28tattva-vit tu mahā-bāhoguṇa-karma-vibhāgayoḥ
guṇā guṇeṣu vartantaiti matvā na sajjate
Bg 3.29prakṛter guṇa-sammūḍhāḥ
sajjante guṇa-karmasutān akṛtsna-vido mandān
kṛtsna-vin na vicālayetBg 3.30
mayi sarvāṇi karmāṇisannyasyādhyātma-cetasā
nirāśīr nirmamo bhūtvāyudhyasva vigata-jvaraḥ
Bg 3.31ye me matam idaṁ nityam
anutiṣṭhanti mānavāḥśraddhāvanto ’nasūyanto
mucyante te ’pi karmabhiḥBg 3.32
ye tv etad abhyasūyantonānutiṣṭhanti me matam
sarva-jñāna-vimūḍhāṁs tānviddhi naṣṭān acetasaḥ
Bg 3.33sadṛśaṁ ceṣṭate svasyāḥ
prakṛter jñānavān apiprakṛtiṁ yānti bhūtāninigrahaḥ kiṁ kariṣyati
Bg 3.34indriyasyendriyasyārthe
rāga-dveṣau vyavasthitautayor na vaśam āgacchettau hy asya paripanthinau
Bg 3.35śreyān sva-dharmo viguṇaḥpara-dharmāt sv-anuṣṭhitāt
sva-dharme nidhanaṁ śreyaḥpara-dharmo bhayāvahaḥ
Bg 3.36arjuna uvāca
atha kena prayukto ’yaṁpāpaṁ carati pūruṣaḥ
anicchann api vārṣṇeyabalād iva niyojitaḥ
Bg 3.37śrī-bhagavān uvāca
kāma eṣa krodha eṣarajo-guṇa-samudbhavaḥmahāśano mahā-pāpmā
viddhy enam iha vairiṇamBg 3.38
dhūmenāvriyate vahniryathādarśo malena ca
yatholbenāvṛto garbhastathā tenedam āvṛtam
Bg 3.39āvṛtaṁ jñānam etenajñānino nitya-vairiṇā
kāma-rūpeṇa kaunteyaduṣpūreṇānalena ca
Bg 3.40indriyāṇi mano buddhirasyādhiṣṭhānam ucyate
etair vimohayaty eṣajñānam āvṛtya dehinam
Bg 3.41tasmāt tvam indriyāṇy ādau
niyamya bharatarṣabhapāpmānaṁ prajahi hy enaṁ
jñāna-vijñāna-nāśanamBg 3.42
indriyāṇi parāṇy āhurindriyebhyaḥ paraṁ manaḥ
manasas tu parā buddhiryo buddheḥ paratas tu saḥ
Bg 3.43evaṁ buddheḥ paraṁ buddhvā
saṁstabhyātmānam ātmanājahi śatruṁ mahā-bāho
kāma-rūpaṁ durāsadam
Bg 4.1śrī-bhagavān uvāca
imaṁ vivasvate yogaṁproktavān aham avyayam
vivasvān manave prāhamanur ikṣvākave ’bravīt
Bg 4.2evaṁ paramparā-prāptam
imaṁ rājarṣayo viduḥsa kāleneha mahatā
yogo naṣṭaḥ paran-tapa
Bg 4.3sa evāyaṁ mayā te ’dya
yogaḥ proktaḥ purātanaḥbhakto ’si me sakhā ceti
rahasyaṁ hy etad uttamamBg 4.4
arjuna uvācaaparaṁ bhavato janma
paraṁ janma vivasvataḥkatham etad vijānīyāṁ
tvam ādau proktavān iti
Bg 4.5śrī-bhagavān uvācabahūni me vyatītāni
janmāni tava cārjunatāny ahaṁ veda sarvāṇi
na tvaṁ vettha paran-tapaBg 4.6
ajo ’pi sann avyayātmābhūtānām īśvaro ’pi san
prakṛtiṁ svām adhiṣṭhāyasambhavāmy ātma-māyayā
Bg 4.7yadā yadā hi dharmasyaglānir bhavati bhārata
abhyutthānam adharmasyatadātmānaṁ sṛjāmy aham
Bg 4.8paritrāṇāya sādhūnāṁvināśāya ca duṣkṛtām
dharma-saṁsthāpanārthāyasambhavāmi yuge yuge
Bg 4.9janma karma ca me divyam
evaṁ yo vetti tattvataḥtyaktvā dehaṁ punar janma
naiti mām eti so ’rjunaBg 4.10
vīta-rāga-bhaya-krodhāman-mayā mām upāśritāḥ
bahavo jñāna-tapasāpūtā mad-bhāvam āgatāḥ
Bg 4.11ye yathā māṁ prapadyante
tāṁs tathaiva bhajāmy ahammama vartmānuvartante
manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥBg 4.12
kāṅkṣantaḥ karmaṇāṁ siddhiṁyajanta iha devatāḥ
kṣipraṁ hi mānuṣe lokesiddhir bhavati karma-jā
Bg 4.13cātur-varṇyaṁ mayā sṛṣṭaṁ
guṇa-karma-vibhāgaśaḥtasya kartāram api māṁ
viddhy akartāram avyayamBg 4.14
na māṁ karmāṇi limpantina me karma-phale spṛhā
iti māṁ yo ’bhijānātikarmabhir na sa badhyate
Bg 4.15evaṁ jñātvā kṛtaṁ karmapūrvair api mumukṣubhiḥ
kuru karmaiva tasmāt tvaṁpūrvaiḥ pūrva-taraṁ kṛtam
Bg 4.16kiṁ karma kim akarmetikavayo ’py atra mohitāḥ
tat te karma pravakṣyāmiyaj jñātvā mokṣyase ’śubhāt
Bg 4.17karmaṇo hy api boddhavyaṁboddhavyaṁ ca vikarmaṇaḥakarmaṇaś ca boddhavyaṁ
gahanā karmaṇo gatiḥBg 4.18
karmaṇy akarma yaḥ paśyedakarmaṇi ca karma yaḥ
sa buddhimān manuṣyeṣusa yuktaḥ kṛtsna-karma-kṛt
Bg 4.19yasya sarve samārambhāḥ
kāma-saṅkalpa-varjitāḥjñānāgni-dagdha-karmāṇaṁtam āhuḥ paṇḍitaṁ budhāḥ
Bg 4.20tyaktvā karma-phalāsaṅgaṁ
nitya-tṛpto nirāśrayaḥkarmaṇy abhipravṛtto ’pi
naiva kiñcit karoti saḥ
Bg 4.21nirāśīr yata-cittātmā
tyakta-sarva-parigrahaḥśārīraṁ kevalaṁ karmakurvan nāpnoti kilbiṣam
Bg 4.22yadṛcchā-lābha-santuṣṭodvandvātīto vimatsaraḥ
samaḥ siddhāv asiddhau cakṛtvāpi na nibadhyate
Bg 4.23gata-saṅgasya muktasya
jñānāvasthita-cetasaḥyajñāyācarataḥ karmasamagraṁ pravilīyate
Bg 4.24brahmārpaṇaṁ brahma havir
brahmāgnau brahmaṇā hutambrahmaiva tena gantavyaṁbrahma-karma-samādhinā
Bg 4.25daivam evāpare yajñaṁ
yoginaḥ paryupāsatebrahmāgnāv apare yajñaṁ
yajñenaivopajuhvatiBg 4.26
śrotrādīnīndriyāṇy anyesaṁyamāgniṣu juhvatiśabdādīn viṣayān anya
indriyāgniṣu juhvati
Bg 4.27sarvāṇīndriya-karmāṇiprāṇa-karmāṇi cāpare
ātma-saṁyama-yogāgnaujuhvati jñāna-dīpite
Bg 4.28dravya-yajñās tapo-yajñā
yoga-yajñās tathāparesvādhyāya-jñāna-yajñāś ca
yatayaḥ saṁśita-vratāḥ
Bg 4.29apāne juhvati prāṇaṁ
prāṇe ’pānaṁ tathāpareprāṇāpāna-gatī ruddhvāprāṇāyāma-parāyaṇāḥ
apare niyatāhārāḥprāṇān prāṇeṣu juhvati
Bg 4.30sarve ’py ete yajña-vidoyajña-kṣapita-kalmaṣāḥyajña-śiṣṭāmṛta-bhujo
yānti brahma sanātanam
Bg 4.31nāyaṁ loko ’sty ayajñasyakuto ’nyaḥ kuru-sattama
Bg 4.32evaṁ bahu-vidhā yajñāvitatā brahmaṇo mukhe
karma-jān viddhi tān sarvānevaṁ jñātvā vimokṣyase
Bg 4.33śreyān dravya-mayād yajñāj
jñāna-yajñaḥ paran-tapasarvaṁ karmākhilaṁ pārtha
jñāne parisamāpyateBg 4.34
tad viddhi praṇipātenaparipraśnena sevayā
upadekṣyanti te jñānaṁjñāninas tattva-darśinaḥ
Bg 4.35yaj jñātvā na punar moham
evaṁ yāsyasi pāṇḍavayena bhūtāny aśeṣāṇi
drakṣyasy ātmany atho mayiBg 4.36
api ced asi pāpebhyaḥsarvebhyaḥ pāpa-kṛt-tamaḥ
sarvaṁ jñāna-plavenaivavṛjinaṁ santariṣyasi
Bg 4.37yathaidhāṁsi samiddho ’gnir
bhasma-sāt kurute ’rjunajñānāgniḥ sarva-karmāṇibhasma-sāt kurute tathā
Bg 4.38na hi jñānena sadṛśaṁpavitram iha vidyate
tat svayaṁ yoga-saṁsiddhaḥkālenātmani vindati
Bg 4.39śraddhāvāḻ labhate jñānaṁtat-paraḥ saṁyatendriyaḥ
jñānaṁ labdhvā parāṁ śāntimacireṇādhigacchati
Bg 4.40ajñaś cāśraddadhānaś ca
saṁśayātmā vinaśyatināyaṁ loko ’sti na paro
na sukhaṁ saṁśayātmanaḥ
Bg 4.41yoga-sannyasta-karmāṇaṁjñāna-sañchinna-saṁśayam
ātmavantaṁ na karmāṇinibadhnanti dhanañ-jaya
Bg 4.42tasmād ajñāna-sambhūtaṁhṛt-sthaṁ jñānāsinātmanaḥ
chittvainaṁ saṁśayaṁ yogamātiṣṭhottiṣṭha bhārata
