farmer friendly handbook of mizoram (english) 2014

60

Upload: dinhhanh

Post on 07-Feb-2017

264 views

Category:

Documents


13 download

TRANSCRIPT

1

Shaphang kane ka kot lyngkdop:

Ka Department jong ka Agriculture bad Cooperation, ka sorkar India ka ju ai shibun ki jing iarap ban ai jing myntoi ia ki nongrep lyngba ki sorkar Jylla. Ki jingpynshai shaphang kine ki jingiarap bad ki jingbatai ba la thoh hangne ki ai ki jingtip kiba bniah shaphang kawei pa ka wei ka lad jing iarap kiba ki nongrep ki lah ban ioh na ki. Ia kane ka juh ka jing pynshai lah ban ioh lyngba ka internet ha ka bad http://agri.coop.nic.in/programmescheme.html. Shuh shuh ia ki jingtip ba kham bniah lah ban ioh ha http://agricoop.nic.in/schemesinfo.html.

Ki don ki bynta ,ha kaba ki lad jingiarap ki ba pher ki ai ki juh ki jingmyntoi ki ba ia syriem na ka bynta ka juh ka rukom trei kaba iadei bad ka rep ka riang.Kum ka nuksa, ki nongrep ha ki district ki ba pher jong ka jylla ki lah ban ioh jingiarap (subsidy ) na ka bynta ki symbai u juh u jingthung hapoh ka National Food Security Mission, NMOOP bad kumta ter ter. Ban kham pynsuk ia ki nongtrei bad ia ki nongrep ia ki kyndon ban ioh ia ki jingiarap bad ia ka bhah katno ban ioh ia ka subsidy na ka bynta ki jait jing iarap, Kane ka kot lyngkdop la thoh bad shon ha ka rukom kaba ryntih ban phiah ia ki jingtip katkum ki jait jingiarap ym da kaba kren kyllum shaphang ka lad ai jing iarap.

Ia kane ka kot lyngkdop la pynkhreh da k aba phiah ia ki jait jing iarap ha ki 11 tylli ki mat kiba thmu ban bishar bad pynbha ia ka jinglong jingman ka khyndew,ban iada ia ka khyndew na ka ki bor ka mariang bad ki sboh dawai (Soil health, Soil Conservation& Fertilizer), Ki symbai (Seeds). Ka um na ka bynta ka rep (Irrigation), Ki jing ai jing hikai bad ban pynphriang khubor na ka bynta ki nongrep (Training and Extension for Farmers), Ki kor, ki tiar ba iadei bad ka rep ka riang (Mechanisation and Technology), ban ioh ram n aka bynta ka rep (Agricultural Credit), Ban ioh jingiarap pisa haba don ka jingduh (Agricultural Insurance), Ki jingiada ia ka rep na ki khniang ne jingpang(Plant Protection), Ka rep soh, jhur, syntiew…(Horticulture), Ka iadie ia thied- ka iew ka hat ki mar rep (Agricultural Marketing) bad ka jingrep ryngkat lang bad kiwei ki jait jing trei kiba ia snoh bad ka rep ka riang (Integrated Farming ). Nalor kane, ki jingbthah shaphang ki jing pyntrei na ka bynta kawei pa kawei ka jingthmu la ban kynthup lang hangne. Namar kata ia kawei pa kawei ka lad jing iarap la phiah ia ka ha ki lai tylli ki mat kita ki long “Kaei kaba dei ban leh?” Kaei kaba lah ban ioh? Bad“Iano ba dei ban ia kynduh?”

2

Katkum ka rukom pyntrei kam, don ar jait Ki lad jai ing iarap ba lah ban ioh na ka sorkarkar Kmie

Na ka bynta ka ri India baroh kawei: Kum kine ki lad jing iarap ki kynthup ia ka Rashtriya Krishi Vikas Yojana (RKVY), Ka National e-Governance Plan Agriculture, National ission on Agricultural Extension & Technology bad kiwei. Ia kum kine ki lad ai jingiarap ka sorkar jylla ka jied ia ki nongrep kat kum ki jing bthah bad ka pisa ba la mang yn sam sha kito ki nongrep ba la jied.

Na ka bynta ki jaka ba la mang kyrpang/Ki jait jingthung/Districts: Baroh kiwei ki jait jingiarap ki hap hapoh kane ka thup. Kine ki long Ka National Food Security Mission, Mission for Integrated Development of Horticulture (MIDH), National Mission on Oilseed and Oil Palm (NMOOP), Cotton Technology Mission, Jute and Mesta Technology and Bringing Green Revolution to Eastern India (BGREI). Na ka bynta ban sngewthuh ia ka lad jing iarap kaba iahap ne em bad ka district sngewbha peit ha ka internet ha http://dacnet.nic.in/schemes.aspx. Ia ki nong ioh bynta hapoh jong kine ki lad jing iarap yn jied katkum ki kyndon bad jingdon hapoh ka mang tyngka.

Kane ka kot lyngkdop ban pynsuk ia ki nongrep ka ai jingtip tang ia ki lad ai jing iarap kiba ka sorkar kmie ka ai katkum ki jingiarap ki ba don hapoh ka plan san snem kaba Khadar(XII Plan period). Don katto katne ki jylla ki ba ai ruh ki jingiarap nalor kiei ki ba ka sorkar kmie ka ai bad kata ka shong kat kum ki jingdonkam bad jing long jing man ka jaka na ka bynta ban kyntiew ia ka rep ka riang ha kito ki jaka. Don ruh katto katne ki jylla ki ba la pynmih ia kum kine ki kot lyngkdop kyrpang na ka bynta la ki jong ki jylla. Ka Department jong ka Agriculture & Cooperation (DAC) kan ai jing iarap pisa hapoh ka ATMA na ka bynta ban pynmih ia kum kane ka kot lyngkdop ha la ki jong ki ktien tynrai (khyndiat kopi ha ka ktien phareng) hapoh ka jylla hadien ba la kynthup ryngkat lang ia ka bhah jong ka jylla na ka bynta kum kine ki jing iarap khnang ba ki nongrep kin lah ban sngewthuh ia ki jing iarap baroh hadien ba la kyllum lang ia kaei kaba ki dei ban ioh haman la kawei pa kawei ka lad ai jing iarap. Ha ba long kumta, ki nongrep ki lah ban leit wad ia ki jingtip na ki ophis trei kam jong ka Agriculture/Horticulture Department ki ba hajan khnang ba kin sngewthuh shaphang ki jing iarap kiba ka sorkar jylla ka lah ban ai nalor kaei kaba ka sorkar kmie ka la mang.

3

Sl No

Ki jait jing iarap Ki kyndon ban ioh jing iarap/ haduh katno lah ban ioh jing

iarap

Na kano ka jait jingiarap lah ban ioh (scheme)

Ka jing iarap ban pynbha ia ka khyndew1 Ban ai gypsum/ pyrite/lime /

dolomiteShiteng na ka dor +bai kit bad ym palat T. 750/- hektar

National Mission of Oil seeds and Oil palm (NMOOP)

2 Ki Dawai ban iada na ki khniang bad jingpang

Ki dawai khniang, jingpang, ki dawai iada bym ktah ia ka mariang bio pesticides/bio agents /micronutrients, bio fertilizers… ha ka dor 50% na ka 100/- tangba ym palat T. 500 /hektar

(NMOOP)

3 Ka jing rep ha ka rukom ban nym pynjot/ pynjulor ia ka khyndew /mariang (organic farming)

T. 10,000/- hektar National Horticulture Mission (NHM)/ Horticulture Mission For North East And Himalayan States (HMNEH) Sub schemes under Mission for Integrated Development of Horticulture (MIDH)

1. Ban pynbha ia ka jinglong jingman ka khyndew, ban iada ia ka khyndew na ka ki bor ka mariang bad ki sboh dawai

(Soil health, Soil Conservation& Fertilizer).

Kaei kaba dei ban leh?

• Pyndonkam da ki jait sboh dawai kiba iahap bad kat ban biang hadien ba la phah test/eksamin ia ka khyndew.

• Donkam ban pyndokam ia ki sboh niut, eit masi ban pynneh ia ka jing sboh ka khyndew

• Na ka bynta ban ioh ka jingmyntoi ka ba bha tam na ki sboh dawai, ai ia ki hajan trai u jingthung ha ka jaka ban shu ber ha ka jaka rep

• Pynmlien ban pyndonkam ia ka sboh dawai phosphorous kat kum ka jing donkam ban khlain ki thied bad ki tnad bad ban san biang por u jingthung, Khamtam ia ki jait jingthung ba long daiu/shana ki ba lah ban kjit ia ka jing bam nitrogen n aka lyer ban pynsboh iaka khyndew.

• Ban pynbha ia ki jait khyndew ba khlain ka acid, pyndonkam da ka shun, bad ia ki jait khyndew ba ba duna palat ka acid (alkaline) pyndonkam da u gypsum.

Kaei ka ba lah ban ioh ?

4

4 Ban shna sboh wieh (Vermi-Compost Unit

T. 50,000/- kawei (ka jingheh 30ft X 8ft X 2.5ft lane 600 cft) ka ban ia hap bad ka jing lut

(NHM)/ (HMNEH) Sub schemes under(MIDH)

5 Ban shna thliew pynmih sboh wieh da ka plastik

T. 8000/- kawei ((ka jingheh 12ft X 4ft X 2ft lane 96 cft) ka ban ia hap bad ka jing lut

(NHM)/ (HMNEH) Sub schemes under(MIDH)

6 Ban pynshlur ia ka rukom ai sboh kaba biang (Integrated Nutrient Management

T.1200/- hektar (haduh 4 hektar ka jaka)

(NHM)/ (HMNEH) Sub schemes under(MIDH)

7 Ban ai gypsum/ phosphogypsum/Bentonite sulphur ha ka jingrep ia u kew bad ki dai/ shana

ha ka dor 50% na ka 100/- tangba ym palat T. 750/- hektar

National Food Security Mission (NFSM)

8 Ban ai ia ki jait sboh ki ba kongsan bad donkam tang khyndiat ( micronutrient) na ka bynta u kew, ki dai /shana bad u kba

ha ka dor 50% na ka 100/- tangba ym palat T. 500/- hektar

(NFSM)

9 Ban ber shun ha ki pynthor kba bad jaka rep dai/shana

ha ka dor 50% na ka 100/- tangba ym palat T. 1000/- hektar

(NFSM)

10 ban pynsboh ia ka khyndew da ki jingthaw ba don jingim (Bio-fertilizers) Rhizobium/PSB)

ha ka dor 50% na ka 100/- tangba ym palat T. 100/- hektar

(NFSM)

11 Ban shna ki ophis test khyndew ba thymmai /kynthup ia ki kali kyrpang ban leit sha ki jaka rep ban jurip ia ka khyndew bad ban ai jing hikai

75 na ka 100 ka jing iarap sha ka sorkar jylla na ka bynta ban shna bad ym palat ia T. 56/- lak na ka bynta kawei ka jingtei/kali ban jurip ia ka khyndew

National Mission For Sustainable Agriculture (NMSA)

12 Ban pynshlur bad sam ia ki sboh dawai ba kongsan bad ba donkam tang khyndiat da ki jingthung (micro nutrient)

Shiteng na ka jinglut bad ym palat T. 500/- shi hektar/lane T.1000/- uwei u nongrep

(NMSA)

13 Ban tei ia ki karkhana ban pynmih ia ki jait sboh bad dawai khniang da ki jingthaw ba long jingim bym ktah ia ka mariang

25% na ka 100 ka jinglut bad ym palat T. 40/- lak kawei ka karkhana na ka bynta shimet ne ki seng lyngba ka NABARD kum ka baiseng ia 200 TPA ka jingpynmih sboh

(NMSA)

14 Ban tei ia ki jaka tylliat bad shna sboh da ki kor ia ki soh bad jhur ba la kyntait ha iew ha hat

33% na ka 100 ka jinglut ym palat T.63/- lak kawei ka karkhana ia ki shimet ne ki seng lyngba ka NABARD kum ka baiseng ia 3000TPA ka jingpynmih sboh

(NMSA)

5

15 Ban pynshlur ka jingpynmih ha ki jaka rep ia ki jait sboh bym pynsniew ia ka mariang (sboh niut,sboh wieh,ki sboh na ki jingthaw ba don jingim, ki sboh na ki jakhlia ba la kynktait , ki dawai kynbat bad kiwei kiwei.

50% na ka jinglut ym palat T.5000/- hektar lane T. 10,000/- marwei. La buh ka thong ban pyntrei kam haduh 1 million hektar ka jaka

(NMSA)

16 Ban kyntiew ia ka rukom rep ka ban ym pynsniew ia ka mariang, shi jaka ka kyntoit shnong bad ka jingia trei lang ban pynmih ia ki mar rep ba khlem pyndonkam dawai (PGS Certification)

T. 20,000/- hektar ym palat ia ka T. 40,000/- kawei na ka bynta 3 snem

(NMSA)

17 Ban ai jing kyrshan ia ki nongiarap ban buh record da ki kor ki bor kompiwtar ha ka PGS Certification

T. 200/- uwei u nongrep ym palat T. 5000/-shi kynhun shi snem ym palat T. 1.00/- lak regional council bad haduh T.10,000/- uwei u nongmuna na ka bynta u mar rep ba la pynmih

(NMSA)

18 Ban jied ia ka shnong ha nongkyndong ka ban pynmih sboh mariang bad thung ia ki jingthung naka bynta ban shna ki sboh ba ia hap bad ka rep ka bym pynjulor ia ka mariang

T.10/- lak kawei ka shnong na ka bynta ban pynmih sboh, ban thung ia ki dieng ba lah ban long sboh ha ki stir bad ban pynshlur ia ka jing rep ia ki jait dai/shana ia ki kynhun nongrep( yn jied ym palat 10 ki shnong ha ka shisnem)

(NMSA)

19 Ban rep pyni nuksa ia ka rukom rep ka bym ktah ia ka mariang (Demonstration)

T.20,000/- naka bynta kawei ka jingpyni nuksa k aba 50 ngut ki nong ia shim bynta ne palat

(NMSA)

20 Ban pynbha ia ki jaka rep ki bym seisoh

Ka khyndew ba duna acid (alkaline/ saline soil)Shiteng na ka jinglut ,ym palat T. 25,000/- hektar lane T.50,000/- marweiKa khyndew ba jur acid(acidic soil)Shiteng na ka jinglut ym palat T. 3000/- hektar lane T.6000/- marwei

(NMSA)

Iano ba dei ban ia kynduh ?

District Agriculture Officer/District Horticulture Officer/Project Director, ATMA

6

2. Ki Symbai(Seeds)

Kaei kaba dei ban leh?

• Pyndonkam barabor da ki symbai ba la bthah ba iadei katkum ka jinglong ka jaka bad bud ia ki rukom rep kumba la bthah

• Thung bujli ia ki symbai kew, kba, Barley, ki Dai/Shana (lait noh u dai saw), ki Symbai umphniang (lait noh u symbai tyrso,bad tiew sngi) shi sien man la ka lai snem.Ki symbai Riewhadem, Bajra, Jowar, Dai saw, symbai Tyrso bad Tiew sngi man la ka ar snem bad ia ki symbai Hybrid/Bt man la ka snem.

• Barabor, thied ia ki symbai ki ba bha na ki jaka ba la pynthikna. Buh ia ki symbai ha ki jaka ba khriat, ba rkhiang bad ba khuid.

• Barabor, khleh dawai ban ai jing iada ia ki symbai ha shuwa ban thung. Bishar bniah ba ki symbai ki dei ban long katkum u jait jong u, kiba mih bha bad bym shym la khleh lang bad kiwei ki symbai

Kaei ka ba lah ban ioh?

Sl No

Ki jait jingthung Jingiarap ban sam ia ki symbai ba la pynthikna

Na kano ka jait jingiarap lah ban ioh

A.Ki jing iarap ban sam symbai

1 (I)Ki symbai Kba bad u kew ba pynmih bun (HYV )

(ii) Ki symbai kba Hybrid

i) T.10/- Kg lane shiteng ka dor u symbai kat ka ba duna

ii)T. 50/- Kg lane shiteng ka dor u symbai kat kaba duna

National Food Security Mission (NFSM)

2 Kiwei pat ki symbai bymdei u kba ne kew

i)Ki symbai Hybrid

ii)ki symbai ba pynmih bun (HYV)

i)T. 50/- Kg lane shiteng jong ka dor u symbai kat ka ba duna

ii)T.15/- Kg lane shiteng ka dor u symbai kat kaba duna

NFSM

7

3 Ki symbai Dai/shana (dai saw,dai muk,motor,shana kulai.rajma

T.25/- Kg naka bynta ki symbai ba pynmih shibun lane shiteng dor kat kaba duna

NFSM

4 Ki symbai ban shna umphniang ( shana budam, toria, saff flower, tyrso, til bad castor

Shiteng jong ka dor u symbai bha lane T. 12/- Kg kat kaba duna ia ki jait bym pat palat 10 snem. Shiteng jong ka dor u symbai Hybrid lane T. 25/- kg kat kaba duna ia ki jait bym palat 10 snem

NMOOP

5 Ki tynrai snepkor 85 na ka 100 ka dor ki tynrai ym palat T. 8000/- hektar na ka bynta kawei ka jaka rep

NMOOP

6 Na ka bynta baroh ki jait jingthung ki ban sam ki symbai ba pynmih nyngkong (foundation)/ki symbai ba la pynthikna (certified) na ka bynta ban pynkha roi symbai ha ka jaka rep

Shiteng jong ka dor ki symbai ba long symboh. 60 na ka 100 ia ki jait symbai umphniang,dai/shana, ki jing bam jong ki jingri, ki jait ban pynsboh ia ka khyndew na ka bynta shi akar uwei u nongrep

National Mission on Agricultural Extension and Technology (NMAET) Sub Mission on Seed and Planting Material (SMSP) bad Seed Village Programme

7 Ban sam ia ki symbai ba pynmih nyngkong (foundation)/ ba la pynthikna (certified) ki ban pynmih umphniang, ki dai/shana,ki symbai ban long jingbam ia ka jingri, ban pynsboh ia ka khyndew. sha ki nongrep,ki seng iatrei mon sngewbha.(75 na ka 100 yn bei da ka sorkar kmie bad 25 na ka shi spah da ka sorkar jylla)

75 na ka 100 ka dor jong kine ki symbai baroh

NMAET, sub Mission jong ki symbai bad sara jingthung, ki symbai ban shna umphniang, symbai dai/shana, ki jingthung ba pynsboh khyndew lyngba ka prokram ki shnong pynmih symbai

8 Ka jinglut jingsep ban sumar ia ki snepkor baroh ki por haduh ban ioh kheit ia ki

Shiteng na ka jinglut haduh lai snem ka ban ym palat T. 14000/- hektar

NMOOP

8

9 Ban Pynroi ia ki symbai jingthung ban shna ksai (Sainalia,Mesta )ha ki nongkyndong

T.5500/- quintal u symbai ba la la pynmih bad pynthikna

NFSM Commercial Crops (Jute)

10 Ban thied ia ki symbai umphniang ba la pynkha nyngkong na ICAR, Ki skul bah ka rep ka riang

Baroh ka dor symbai kum ba la buh ka sorkar Kmie ka tnat kaba ia dei bad kane ka bynta

NMOOP

B. Ka jingiarap ban pynmih ia ki symbai ba nyngkong (foundation) bad ki symbai ba la pynthikna(certified)

11 Ban thied ia ki symbai Dai/ shana ba pynkha nyngkong (breeder seed) na ICAR, Ki skul bah ka rep ka riang

Baroh ka dor symbai kum ba la buh ka sorkar Kmie ka tnat kaba ia dei bad kane ka bynta

NFSM

12 Ka jing iarap ban pynshlur na ka bynta ka pynmih symbai da ki seng shimet,ki seng ia trei lang, ki nong lamlynti..

40 na ka 100 ia baroh, shiteng dor na ka bynta ki ri lum, ki SC ka ban ym palat T 150/- lak . Ia ka ba yn bynrap lang bad ka ram na ka bank

NMAET,Sub Mission on Seeds and Planting Material (SMSP) under Assistance for Boosting of Seed Production in Private Sector

C. Na ka bynta baroh ki jait symbai ban pynmih umphniang

13 Ka jingiarap ban pynmih ia ki symbai ba nyngkong (foundation seeds)

T. 1000/- quintal na ka bynta baroh ki jait symbai kiba la pyllait paitbah hapoh ki 10 snem bad T.100/- quintal ia kito ki symbai ba la pynmih hapoh ki 5 snem. 75 na ka 100 ka jingiarap ka dei jong u nongrep, 25 na ka shispah na ka bynta kito ki tnat trei kam ki ba khmih ia kane ka bynta ha ka rukom ban ai jingiarap kum(ka Sorkar, NSC/SFCI/NAFED/KRIBHCO/ IFFCO/ HIL/IFFDC/NCCF)

NMOOP

9

14 Ban pynmih ki symbai ba la pynthikna (certified)

Kumjuh kumba haneng NMOOP

15 Ki jingpynlut na ka bynta ban pynbiang ia ki jingdonkam ki jaka pynmih symbai

Ban bteng ka jingkyrshan ka jing treikam kito kiba la don bad ioh bor lypa jong ka jylla/lane ki tnat trei kam kiba hapoh ka ISOPOM bad kiba hap hapoh ka plan san snem kaba khadwei. Ia ka jingsam jing iarap yn ai ym palat shi bynta na ka 100 kumba la la mang lypa hapoh ka Mini Mission on Oilseed of NMOOP ha baroh ka por ba pyntrei kam jong ka plan khatar snem ka ban long 100 na ka 100

NMOOP

16 Ban pynroi symbai ia ki to ki jait symbai kiba la mang kyrpang

75 na ka 100 na ka bynta ka jingpynmih symbai sha ka NSC/ SFCI/Ki SSC ba la jied /ki seng ka sorkar jylla/ICAR/SAUs bad ki KVKs, Ki seng bar ri…ha ka dur ka projek, Katkum ka jing donkam ia ki symbai kiba nyngkong/ bad ki symbai ba la pynthi bad katkum ka jing don lypa jong ki symbai ba la pynkha nyngkong; ki jait hybrid ki bym pat palat 5 snem.

NMOOP

Iano ba dei ban ia kynduh ?

U District Agriculture Officer/District Seed Certification/State Seed Corporation/Project Director, ATMA

10

3 Ka Um na ka bynta ka rep(Irrigation)

Kaei kaba dei ban leh?

• Pynneh pynsah ia ka khyndew bad ka um da ki rukom rep ki ba biang

• Kynshew ia ka um slap da kaba den ia ki jaka pynlang um bad ki pung

• Thung ia ki jingthung ki ba ia hap, pynmih symbai bad sara ha ki jaka ba lang um

• Pyndonkam da ki rukom ai um ka juk mynta ban synreit (sprinkler) bad pynjaw (drip) ki ban pynduna

haduh 30-37 na ka 100 ka um bad na ka bynta ban bha bad pynmih mih bun ki mar rep.

Ka ei ka ba lah ban ioh?

Sl No

Ki lad jingiarap Katno ki jingiarap lah ban ioh Na kano ka jait jingiarap lah ban ioh

1 Ki pipe ban sam um T.25/- meter lane shiteng dor kat ka ba duna,ym palat 600 meter bad ka jinglut kaba T. 15000/-

NFSM

2 Ban bsa um ia ki dieng snep kor (drip irrigation)

Kat kum ba la bthah da ka National Mission for Sustainable Agriculture

NMOOP

3 Ki top um plastic ne dewbilat ban pynlang um slap/ki pung um/ ban shna pung um paidbah (100M X 100M X 3M). Ia ki pung rit yn pyniahap katkum ka jinglut ka ban iahap bad ka jaka ba ioh umrep

T.20/- lak kawei ia ki ri thor bad T.25/- lak ia ki jaka rilum, ban siang da ka plastic ka ba rben 500 micron ne siang dew bilat ia ka jaka pynlang um naka bynta ban bsa um 10 hektar ka jaka rep

NMOOP

4 Ban pynlang lang um ha ki jaka rep/ban tih pung( kaba heh 20M X 20M X 3M) da ki riew shimet, Na ka bynta ki pung rit/tih pung yn pyniahap kat kum ka bailut

T.1.50/- lak na ka bynta u wei u nongioh bynta ha ki ri thor bad T. 1.8/- lak na ka bynta ki ri lum da ka plastic kaba rben 300 micron /ne top dew bilat ka ba lah ban bsa um ha 2 hektar ka jaka rep.

NHM/HMNEH Sub schemes under MIDH

11

5 Kor synreit um ia ki jaka rep shana/dai bad kew

T.10,000/- hektar lane shiteng dor kat kaba duna

NMOOP

6 (a) Ban shna pung thymmai bad ruh ban siang plastic ne dewbilat ban pynduna ia ka jing sam ka um sha khyndew

(b)Ki jaka pynlang um slap/ ki pung

T.40,000/- kawei ka pung ka heh 20M X 20M X 3M ban shna bad T.40,000/- ban siang plastik ne sbor da ka dew bilat

Shiteng ka jinglut ne T.75,000/- ia ki jaka ri thor T. 90,000/- ia ki jaka rilum kynthup lang ban siangplastik ne dewbilat

NMOOP

7 Ban ai Diesel Pump tan um ia ki nongrep snep kor

Shiteng dor ym palat ia ka T.15,000/- ka pump ka ba khlain 10 Hp kat kum ki kyndon jong ka Sub Mission on Agricultural Mechanization (SMAM)

NMOOP

8 Ban sam shapoh khyndew ban ioh um (BGREI)

Ban sam shapoh khyndew ban ioh um na ka bynta ki nongrep snep kor

Baroh ka jinglut bad ym palat ia ka T. 30,000/- kawei-

Shiteng ka jinglut bad ym palat T.25,000/- kawei

BGREI

NMOOP

9 Ki pung um ba jyndong Baroh ka jing lut, ym palat T.12,000/- kawei

BGREI

10 Ka kor tan um kaba 10 HP T.10,000/- kawei lane shiteng dor kat ba duna

NFSM

Ban pynbiang um rep katkum ka National Mission for Sustainable Agriculture (NMSA)

1. Ban pynlang bad pynbiang umrep

1.1a Ban pynlang um da ki nongrep shimet

Shiteng ka jinglut (bai trei T. 125/- Cu. m ha ki ri thor/T. 150/- tyngka/Cu.m ha ki ri lum) ym palat T. 75,000/- ia ki ri thor ne T. 90,000/- ia ki ri lum kynthup ia ka jing siang ia ka trai khyndew. Na ka bynta ki pung rit /tih pung ka jing iarap kan long kat kum ka jinglut. Ki pung ba ym siang/lape dewbilat ia ka khyndew yn pynduna 30 na ka 100

NMSA

12

1.1b Ban siang plastic/dewbilat ia ka trai khyndew jong ki pung ba la shna da ka MNREGA/WSDP…

Shiteng ka dor plastic/siang dewbilat /ym palat T.25,000/- kawei ka pung

…Kumjuh..

1.2 Ki jaka pynlang um na ka bynta u paitbah:ban shna ki pung um paitbah/ ki pung ha lyngkha/ki den um /kynshew um ba la siang ia ka trai da ka plastic ne dew bilat ha ka jaka paitbah

Baroh ka jinglut bad ym palat T.20/- lak kawei ha ri thor. T.25/- lak kawei ha ri lum kaba lah ban ban bsa um 10 hektar ka jaka rep. Lada kham rit yn khein kat kum ka jinglut.Lada ym siang plastic/dew bilat ia ka trai khyndew yn khein duna 30 na ka 100 ia ka ba la kdew haneng

…Kumjuh..

1.3 Ban tih/ sam um napoh khyndew (kiba jyndong ne ba pdeng)

Shiteng na ka jinglut bad ym palat T.25,000/- kawei

…Kumjuh..

1.4 Ban pynbha/pynthymmai ia ki pung rit

Shiteng na ka jinglut bad ym palat T. 15,000/- kawei

…Kumjuh..

1.5 Ki pipe ban sam um sha lyngkha

Shiteng ka jinglut bad ym palat T. 10,000/- hektar bad yn iarap ym palat 4 hektar marwei ne shi kynhun

…Kumjuh..

1.6 Ki kor tan um napoh khyndew (da ka bor ding /diesel /ka lyer/solar)

Shiteng ka jinglut ym palat T.15,000/- kawei ka kor ba pyniaid da ka bording/DieselT.50,000/- kawei ka kor ba pyniaid da ka lyer/solar

…Kumjuh..

2 ki tiar ban ai um rep ha ka rukom ba shu pynjaw (Drip irrigation)

25-35 na ka 100 ka jinglut ha ki jaka bym hap hapoh ka DPAP (jaka ba ju rang tyrkhong)/DDP( ki jaka ri shyiap)/ ki jaka shatei lam mihngi bad kjat lum Himalaya bad 35-50 na ka 100 ha ki jaka ba hap hapoh ka DPAP/DDP/NE &H regions.10 na ka 100 ka jinglut yn bei da ka sorkar jylla.

…Kumjuh..

13

Iano ba dei ban ia kynduh ?

U District Agriculture Officer/District Soil Conservation Officer/Project Director, ATMA

Ka jing iarap haduh katno ban ai yn pynshongdor katkum ka nongrim ba la pynkhreh lypa kaba long T.37,200 /- hektar ia ki jait jingthung ba thung niar,T.90,000/- tyngka ia ki jingthung ba thung khah. Wat la kata ia ka jinglut yn pyniapher kat kum ka jingkhah jing iar ka rukom thung, ka jingheh ka jaka rep bad ka jingiarap kan ym palat ia ka 5 hektar

3. Ki tiar ban ai um rep da kaba shu synreit (Sprinkler irrigation)

Ka jinglut baroh bad ki jingiarap na ka sorkar jylla ka long kumjuh kumba long ka drip irrigation.Haduh katno yn lah ban ai ka jingiarap yn khmih kat kum ka kyndon jingiarap na ka bynta ban pynbiang ia kane ka kam. Ia ka jinglut la dep buh jingkhein ka ba long T.58,900 /- hektar na ka bynta ka Micro sprinkler, T. 85,200/- na ka bynta ka mini sprinkler, T.19,600/- hektar na ka bynta kito ki tiar kiba lah ban pynkynriah kat haba donkam. T.36,600/ - hektar na ka bynta kito ki ba neh hajuh bad ruh ba lah ruh ban pynkynriah, T.31 ,600/- hektar ki kor synreit kiba khlain (Rain gun). Ia ka jing iarap yn ym ai palat ia ka 5 hektar/u wei u nongrep ne kynhun.

…Kumjuh..

14

4 Ka jingai jinghikai bad jingialap ia ki nongrep(Training and Extension)

Kaei kaba dei ban leh?

• La thung 25,000 ki nongtrei ban ai ka jingshakri na ka bynta ban ialap ha ki Block bad ki nong kyndong halor ka jingthmu ban pynkylla ia ka rukom ialap ia kaba la pyntrei kam mynta da ka ATMA.Ia kynduh ia ki lane ia no iano na ki nongtrei sorkar jylla kiba ia dei bad ka rep ka riang ne ki tnat ba ia hap ban ioh ki jingpynshai naka bynta ki jingkylli ki jong phi, ki jingtip shaphang ki lad jing iarap bad ki jingstad thymmai na ka bynta ka jingrep jongphi

• Pynlong ne ia shim bynta ha ki skul ai jing hikai ia ka rep (farm school) lane ki jaka pyni nuksa sha phang ka jing rep (Demonstration)

• Wad jingtip ki ba thikna lyngba ka internet bad ia snoh bad pynrung kyrteng ialde hapoh jong ka

• Sngap ia ki khubor/jinghikai ki ba iadei bad ka rep ha ka doordarshan, FM, ki radio ban ioh ki jingtip ki ba thymmai.

• Phone bad Ia phylliew jingmut bad ka kisan call centre (KCC) kaba don hajan jong phi ha u Number 1800-180-1551 khlem da siew pisa naduh 6baje mynstep haduh 10 baje mynmiet man la ka sngi bad baroh shi snem.

• Ki khynnah pule ba la pyndep ia ka jingpule shaphang ka rep ki lah ban ioh ka jing hikai kaba 2 bnai khlem da hap ban siew na ka bynta ban seng ia la ki jong ki kam ki ban ai jingiarap halor ka rep (Agri clinics/ Call centres) da ka ba shim ram ban seng ia ki ryngkat bad ka jingiarap(subsidy) kaba long 36 na ka shispah ka jinglut( 44 na ka shi spah ia ki SC/ST/ shatei lam mihngi bad ri lum/ki kynthei)

• Shim bynta ha ki jing leit peit ia ka rep ka riang ha kiwei ki jaka bad ioh jing hikai(training)

• Wad ban ioh jing tip bad jing iarap lyngba ki SMS khlem da pyndonkam ia ka internet.

• Wad jingtip lyngba ka internet ne lyngba ki jaka ba la buh/ ki common service centre ban ioh ia ki jingtip ba ia dei bad ka rep (kynthup ia ki rukom thung ,ki nong die ia ki tiar rep, kiwei kiwei ki jingbthah) ia kine ki jingtip lah ruh ban ioh lyngba ka SMS portal na ka bynta ki nongrep da ka ba pynrung kyrteng ia lade bad ka Kisan Call Centre lane Common service Centre lane Pull SMS (KISAN REG<ka kyrteng jong phi>.< ki saw dak ba sdang ka kyrteng Ka jylla jongphi><

15

Sl No

Ki lad jingiarap Katno ki jingiarap lah ban ioh

Ka skim ba iadei

Ka jing iarap ban ai jing hikai ia ki nongrep (training)

1 Ka training na ka bynta ki kynhun nongrep kiba 50-150 ngut shaphang ka rukom pynmih symbai

T. 15,000/- kawei ka kynhun Seed Village programme(NMAET)

2 Ka training ia ki nongrep ha ki jaka ai jing hikai ba la buh kyrpang (yn ai stipend, jaka sah, bai lynti ia ki nongrep)

T.5200/- bnai na ka bynta uwei u nongrep

Post Harvest Technology Management

3 Ka training na ka bynta ki nongrep T.24,000/- kawei ka training kaba ar sngi na ka bynta 30 ngut (T.400/- uwei u nongrep shi sngi)

NMOOP

4 Ka training shaphang ki jing iada ia u jingthung ia ki kynhun nongrep ba 40 ngut

i)T. 29,200/- ia ka skul ki nongrep ban pynlong da ki seng bha lang /seng shimet

ii)T.26,700/- ka ba pyniaid da ka sorkar jylla

Plant Protection Scheme

5 Ka training na ka bynta ban shna pynbha ia ki kor rep ba bunjait ki ba la duh kynthup ia ki kor ba pyndonkam hadien ba la dep kheit ne ot ia ki mar rep

T.4000/- uwei u briew Sub Mission on Agricultural Mechanisation (SMAM)

6 Ka training ba 2 sngi na ka bynta ka rep jhur

T.1500/- kawei ka training/uwei u nongrep lait noh ka bai lynti

Vegetable Initiative For Urban Clusters

7 Ban pynshlur ia ki seng nongrep/ki kynhun nongrep ba 15-20 ngut ban ia synrop lang bad ki bank

T.4075/- uwei u nongrep ha ki lai bnai hapoh ki lai snem.

VIUC

8 Ban pynlong ka training kaba 3 sngi shaphang ka iew ka hat ia ki mar rep da ka National Institute of Agricultural Marketing (NIAM), Jaipur

T. 30,000/- kawei ka training Gramin Bhandaran Yojana

ki saw dak ba sdang ka kyrteng Ka distrik jongphi>< ki saw dak ba sdang ka kyrteng Ka Block jongphi>) bad phah ha u 51969 lane 9212357123.

Kaei ka ba lah ban ioh?

16

9 Ban ai training ia ki nongrep shabar jong ka jylla haduh 50 dor sngi ia kawei ka block

La mang ban pynlut na ka bynta uwei u nongrep T.1250/- shisngi ka ban kynthup ia ka bai bam, bai lynti bad bai sah

ATMA Scheme (NMAET), sub schemes NHM/HMNEH under MIDH

10 Ban ai training ia ki nongrep hapoh ka jylla (100 dor sngi ia kawei ka block)

La mang ban pynlut na ka bynta uwei u nongrep T.1000/-nongrep shisngi ka ban kynthup ia ka bam ,bai lynti bad bai sah

ATMA Scheme (NMAET),

11 Ban ai training ia ki nongrep hapoh ka district (1000 ngut ka dor sngi kawei ka block)

La mang ban pynlut na ka bynta uwei u nongrep T.400/- nongrep shisngi ka ban kynthup ia ka bai bam, bai lynti bad bai sah ia kito kiba sah, lym kumta T.250/- ia ki bym sah

ATMA Scheme (NMAET), sub schemes NHM/HMNEH under MIDH

12 Ban thung pyni nuksa (125 tylli ki nuksa kawei ka block)

Haduh T. 4000/- kawei ka nuksa (0.4Ha)

ATMA Scheme (NMAET)

13 Ka skul ki nongrep( ban ai jinghikai 25 ngut ki nongrep 6 sien shi aiom ki por ba kongsan u jingthung

T. 29,514/-kawei ka skul ATMA Scheme (NMAET)

14 Ban pyni nuksa ia ka rep ka riang shabar ka jylla- 7sngi (5 ngut kawei ka Block)

La mang ban pynlut na ka bynta uwei u nongrep T.800/-nongrep shisngi ka ban kynthup ia ka bai bam, bai lynti bad bai sah

ATMA Scheme (NMAET)

15 Ban pyni nuksa ia ka rep ka riang hapoh ka jylla- 5 sngi (25 ngut kawei ka Block

T.400/- uwei u nongrep shisngi ka ban kynthup ia ka bai bam, bai lynti bad bai sah

ATMA Scheme (NMAET), sub schemes NHM/HMNEH under MIDH

16 Ban pyni nuksa ia ka rep ka riang hapoh ka distrik ym palat 3 sngi (100 ngut kawei ka Block)

T.300/- uwei u nongrep shisngi ka ban kynthup ia ka bai bam, bai lynti bad bai sah

ATMA Scheme (NMAET)

17

17 a)Ban ai jinghikai ban pyniar ki jingmut jingpyrkhat, ban pyntbit ia ki jingtrei kam jong ki kynhun nongrep, bad kiwei ki jingkyrshan(20ngut kawei ka Block)

b) ka bai seng ba tang shi sien ia kitei ki kynhun bad ki nong kyrshan ban seng kam

c) Ki kynhun ban pynthikna ia ka jingpynmih bam

T. 5000/- kawei kakynhun

T.10,000/- kawei ka kynhun

T.10,000/- kawei ka kynhun

ATMA Scheme (NMAET)

18 Ban pyni nuksa ha ki nong kyndong kumno ban phah eksamin ia ka khyndew rep da ki nongtrei sorkar.

Ban pyni nuksa ha ki lyngkha

T.20,000/- kawei ka jingpyni nuksa

Baroh ki jingiarap yn ai sha ka ICAR/ICRISAT ka mang kaba long T.8500/-Hektar ka rep Shana budam,T. 6000/-Hektar ka rep Rymbai, Symbai tyrso,Tiew sngi, T.5000/- kiwei ki jait symbai umphniang. T.12,500 / Hektar na ka bynta ki nuksa ia ki rukom pyndon kam ia ki plastic ban siang ha u shana Budam da ka ICAR.

Yn shah tang kawei ka nuksa ia uwei u nongrep na ka bynta shi hektar uwei u jing thung. Ka jing heh ka jaka pyni nuksa ka dei ban long ha pdeng shi hektar bad ym duna ia ka 0.4 hektar

National Project on Management of Soil Health & Fertility

NMOOP

19 Ban pyni nuksa ha ka jaka rep shaphang ki rukom rep thymmai/rep bun ki jingthung shi jaka

T.8,000/- Hektar (T.7,000/- na ka bynta ki tiar bad T.1,000/- na ka bynta ki wei ki jinglut

NFSM

18

20 Ban pyni nuksa ha ka jaka rep shaphang ki rukom ba thymmai ban pdem sainalia

T.20,000/- Hektar(T.17,000/- na ka bynta ki tiar bad T.3,000/- na ka bynta kiwei ki jinglut

NFSM: Commercial Crop Jute

21 Ban pyni nuksa ha ka jaka rep shaphang ki rukom rep thymmai/rep shi jaka bun ki jingthung

T.8,000/- Hektar (T.7,000/- na ka bynta ki tiar bad T.1,000/- na ka bynta kiwei ki jinglut

NFSM: Commercial Crop Jute

22 Ban pyni nuksa ha ka jaka rep shaphang ki rukom rep ba thymmai jong ki jingthung

T.7,000/- Hektar (T.6,000/- na ka bynta ki i tiar bad T.1,000/- na ka bynta ki wei ki jinglut

NFSM: Commercial Crop Cotton

23 Ban pyni nuksa ha ki jaka rep shaphang ki rukom rep ba thymmai ia ki kynphad ba bun jait

T.8,000/- Hektar (T.7,000/- na ka bynta ki tiar bad T.1,000/- na ka bynta kiwei ki jinglut

NFSM: Commercial Crop Cotton

24 Ban pyni nuksa ha ki jaka rep shaphang ki rukom rep bun jait ki jingthung (jing heh 0.4 hektar)

T.7000/- Hektar (T.6,000/- na ka bynta ki tiar bad T.1,000/- na ka bynta kiwei ki jinglut

NFSM: Commercial Crop Cotton

25 Ban pyrshang ia ka rukom rep ka ba pynrung bun tylli u jingthung ha ka juh ka jaka

T.9,000/- Hektar (T.8,000/- na ka bynta ki tiar bad T.1,000/- na ka bynta kiwei ki jinglut

NFSM: Commercial Crop Cotton

26 Ban pyni nuksa ha ki jaka rep ia ka rukom thung bun jait ki jingthung bad thung pai ba tang uwei u khmat

T.8,000/- Hektar (T.7,000/- na ka bynta ki tiar bad T.1,000/- na ka bynta kiwei ki jinglut

NFSM: Commercial Crop Sugarcane

27 Ban pyni nuksa ia ki jingrep bun jait ha shi lynnong ka jaka da ka sorkar rep jong ka jylla ryngkat ka jing iatrei lang bad ka ICAR,ki Skul bah ka rep bad IRRI

T.7500/- hektar ia u kba kaba (kynthup ia ka rukom rah tynrai tang I wei I sara kba/ ba shu bet/ba thung lain ia ki tynrai). T.5,000/-Hektar ia u kew, Shana/Dai. T.12,500/- Hektar ia kiwei pat ki jait symboh ha rukom thung pyni nuksa.

NFSM

19

28 Ka Training na ka bynta ki jait rukom ban thung

T.14,000/- ka training ha ki saw aiom kata T. 3,500/- shi aiom

NFSM

29 Ka training na ka bynta ban jied, ban pyniaid bad ban shna ia ki kor lur bad kiwei ki kor rep

Ka baibam kaba T.1200/- uwei u nongrep ryngkat bad ka bai lynti bad ruh ka jaka sah na ka bynta shi taiew haduh 6 taiew

Promotion and Strengthening of Agricultural Machines through Training,Testing and Demonstration

B.Ka training bad jingialap ia ki nongrep hapoh ka National Mission for Sustainable Agriculture (NMSA)

30 Ka training ia ki nongrep kynthup bad ka jingpyni nuksa ha ki jaka rep: Ban kyntiew ia ka bor pyrkhat jong ki ba ia don bynta/ki nongrep da ka ba leit khmih ia ki rukom rep thymmai, Ka jingrep katkum ka jing jingkylla ka mariang, ka rukom rep ban ia hap bad ka khyndew, ka umrep bad ban sumar ha ka rukom kaba biang ia u jingthung

T.10,000/- kawei ka training kaba kynthup 20 ngut ne palat

T.20,000/- na ka bynta ban pyni nuksa ha ka jaka rep kaba don 50 ngut ne palat ki nong iashim bynta

NMSA

31 Ka training na ka bynta ki rukom kumno ban ai um rep ha ka jaka rep

T.50,000/- kawei ka training ka ban kynthup 30 ngut bad neh 2-3 sngi

NMSA

32 Ka training bad jing pyni nuksa na ka bynta ka jingpynbha ia ka khyndew

Ka training ia ki nongrep kaba kynthup ia ka jing pyninuksa. T.10,000/- kawei ka training ka ba don 20 ngut ne palat ki nong iashim bynta

20,000 tyngka naka bynta ka jing pyni nuksa ha ka jaka rep

NMSA

20

33 Ka jingiarap na ka bynta ban ai training iaka rukom pynmih symbai na ka bynta 50-150 ngut ki nongrep

T.15,000/- kawei ka training ( 3 tylli ki training kiba shi sngi)

i)Ha ka por ba bet ia u symbai; ban ai jinghikai shaphang ki buit jingstad, ban pynjngai na kiwei ki jingrep, ban bet ia u symbai bad ki rukom sumar kiba biang

ii)ha ka por ba sdang shylluit syntiew

iii) hadien ba la dep kheit ot bad ban sumar ia u symbai

Certified seed production of oilseeds,pulses, fodder and green manure crops through seed village Programme

Iano ba dei ban ia kynduh?

U District Agriculture Officer/District Horticulture Officer/Project Director, ATMA

21

5. Ki jingtip ha kaba iadei bad ki kor repMechanization and Technology

Kaei kaba dei ban leh?

• Thied ia ki kor/tiar rep kiba iadei katkum ka jingdon ka jaka rep bad ka jait jingrep

• Lah ban pyndonkam da ki kor kiba shu wai/ba shu ia synnisng lang hapdeng ki nongrep

• Pynduna ia ki jinglut-pyndonkam da ki kor thung kiba pynduna i aka bai lur khyndew, ban pynmadan/ban thung ia u symbai, Rotavator bad kiwei

• Yn ai jing hikai ia ki rukom kumno ban pyndonkam ia ki kor lur, ban maramot ia ki da ki jaka ai jinghikai kum ka Farm Machinery Training Institutes(FMTTIs), ki KVK Bad ki skul bah ka rep ka riang)

Kaei ka ba lah ban ioh?

1. Ki kyndon jong ka jingpynlut bad Ki jait rukom jing iarap hapoh ka Sub-Mission on Agricultural Mechanisation(SMAM).

2. Ka jing iarap pisa ban thied ia ki kor bad tiar rep

Ki jait kor lur *,$ Na ka bynta ki SC,ST, ki nongrep tang khyndiat ka jaka (small & Marginal

farmers), ki kynthei bad ki jylla shatei lam mihngi

Na ka bynta baroh kiwei pat ki nongrep

Haduh katno ka

subsidy lah ban ioh na ka bynta kawei ka kor/tiar

Ka rukom jing iarap

Haduh katno ka

subsidy lah ban ioh n aka bynta kawei ka kor/tiar

Ka rukom jing iarap

Ki Traktor

i) Traktor (08 - 20 PTO HP) T.1.0 lak 35 na ka 100 T.0.75 lak 25 na ka 100

ii) Traktor (Palat 20- 70 PTO HP) T.1.25 lak 35 na ka 100 T.1.0 lak 25 na ka 100

Ki Power Tiller

i) Ki power tiller (hapoh 8HP) T.0.50 lak 50 na ka 100 T.0.40lak 40 na ka 100

ii) Ki power tiller 8 HP bad palat T.0.75 lak 50 na ka 100 T.0.60 lak 40 na ka 100

22

Ki kor thung kba

i) ki kor thung kba 4 lain T.0.94 lak 50 na ka 100 T.0.75 lak 40na ka 100

i) ki kor thung kba 4-8 lainii) ki kor thung kba 8-16 lain T.2.0 lak 40 na ka 100 T.2.0 lak 40 na ka 100

Kiwei ki kor ba pyniaid da ki bor

i) ki kor ot bad teh khum T.1.25 lak 50 na ka 100 T.1.0 lak 40na ka 100

Ki kor ba la shna kyrpang

i) ki kor ot

T. 0.63 lak 50 na ka 100 T.0.50 lak 40 na ka 100ii) ki kor tih thliew

iii) kiwei ki jait kor thung

Ki kor ba ia dei bad ka rep soh bad kiwei ki jait dieng

i) Ban kheit sohii) Ban ngor tnatiii) Kheit bad lumiv) Ban jied sohv) kali ba shu tanvi) Ai sboh ia ki jaka saravii) ban rah bad rong tiarviii) ki tiarban ngor, krap, Khap tnat… ba pyniaid da ki bor

T.1.25 lak 50 na ka 100 T 1.0 lak 40 na ka 100

Ka jing iarap pisa na ka bynta ban thied ia ki kor bad tiar rep

Ki jait tiar na ka bynta ka rep Na ka bynta ki SC,ST, nongrep tang khyndiat,

kynthei bad ki jylla shatei lam mihngi

Na ka bynta kiwei pat

Haduh katno Ka jing iarp n aka bynta kawei ka kor/

tiar

Haduh katno Ka jing iarp n aka bynta kawei ka kor/tiar

Ki kor ba pyntrei kam da Ki bor ka Tractor/Power tiller. *, #

A. ki tiar ban pynbha ia ka jaka rep,ban lur bad shna ki jaka sara

i)Kor lur(MB plough)ii)Kor lur (Disc plough)iii)kor lur (Cultivator)iv) shain khyndew (harrow)v) pynmadan (leveler)vi) Cage wheel

i)Hapoh 20 BHP T.15,000/-ii) Palat 20 BHP T 19,000/-

i)Hapoh 20 BHP T. 12,000/-ii) Palat 20 BHP T. 15,000/-

23

vii) furrow openerviii)ridgerix) thiew kynbat(weed slasher)x)Laser land lavellerxi) Reversible mechanical plough

xii) Rotavatorxiii) Roto puddlerxiv) Reversible hydraulic plough

i)Hapoh 20 BHP T.35,000/- ii)Palat 20 BHP T. 44,000/-

i)Hapoh 20 BHP T. 28,000/- ii)Palat 20 BHP T.35,000/-

xv) Chisel plough i)Hapoh 20 BHP T. 8,000/- ii)Palat 20 BHP T. 10,000/-

i)Hapoh 20 BHP T.6,000/- ii)Palat 20 BHP T. 8,000/-

B. ki kor/tiar ban bet symbai, thung, ot bad tih * #

i) Ban khlong thliewii)Thung phaniii) Tih phaniv) tih shana budamv)Strip till Drillvi)Kor ot ba tan da ka tractorvii)Ban khlong piatviii) shain jyntang kbaix) tih thliew , buh symbai bad dawai sbohx)ban thung ha kynjang xi) pom bad pynkhuid sla paixii) thungxiii) tih thliew bad buh ia u symbaixiv) thung bun jait ki symbaixv) thung bunjait ki symbai khlem da lur xvi) kor thung ha ki nur kynjang

i) Hapoh 20 BHP T.15,000/- ii) Palat 20 BHP-35 BHP T.19,000/-

i) Hapoh 20BHP T.12,000/- ii) Palat 20 BHP-35 BHP T. 15,000/-

i)Turbo seederii)Pneumatic Planteriii) Pneumatic vegetable transplanteriv)Pneumatic vegetable seederv) Happy seedervi) kor ban siang plastik

i) Hapoh 20 BHP T.35,000/- ii) Palat 20-35 BHP T.44,000/-

i) Hapoh 20 BHP T.28,000/- ii) Palat 20-35 BHP T.35,000/-

24

C. Ki tiar ba pyndonkam ban sumar ia u jingthung *,#

i) Ot phlangii) Dain jyntang kbaiii) Thiew kynbat

i) Hapoh 20 BHP T.15,000/- ii) Palat 20-35 BHP T.19,000/-

i) Hapoh 20 BHP T.12,000/- ii) Palat 20-35 BHP T.15,000/-

D.ki tiar ban lum skum bad jingbam ki jingri *, #

(i) dain jingtang paiii) pynkhuid snepkoriii) khur /lum phlangiv) song ia u kynphadv) ot skum kba/kew…

i) Hapoh 20BHP T.15,000/- ii) Palat 20-35BHP T.19,000/-

i) Hapoh 20BHP T.12,000/- ii) Palat 20-35BHP T.15,000/-

E.Ki tiar ot bad shoh *, #

(i) lum shana budamii) shohiii) shoh bunjait ki jingthungiv) shoh kba v)Brush cutter

i) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3HP bad da ka power tiller ne tractor ba ba ym palat 20HP T.20,000/-ii) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3-5 HP bad da ka power tiller ne tractor ba ym palat 35HP T.25,000/-

i) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3HP bad da ka power tiller ne tractor ba ym palat 20HP T.16,000/-ii) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3-5 HP bad da ka power tiller ne tractor ba ym palat 35HP T.20,000

F. Dain jyntang *, # i) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3HP bad da ka power tiller ne tractor ba ba ym palat 20HP T.20,000/-ii) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3-5 HP bad da ka power tiller ne tractor ba ym palat 35HP T.25,000

i) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3HP bad da ka power tiller ne tractor ba ym palat 20HP T.16,000/-ii) Ba pyniaid da u motor/bording hapoh 3-5 HP bad da ka power tiller ne tractor ba ym palat 35HP T.20,000

25

Ki tiar ba pyniaid da ka tractor ba khlain 35HP

A. Ban pynbha ia ka jaka rep,ban lur bad shna ki jaka sara

i) Kor lur(MB plough)ii) Kor lur (Disc plough)iii) kor lur (Cultivator)iv) shain khyndew (harrow)v) kor pynmadan (leveler)vi) Cage wheelvii) furrow openerviii) kyntiew khyndew (ridger)ix) Reversible Mechnical plough

T. 44,000/- T. 35,000/-

x)thiew kynbat(weed slasher)xi)Laser land lavellerxii) Rotavatorxiii) Roto puddlerxivReversible hydraulic ploughxv)pynbha iaka dew kthang (sub soiler)xvi) Trench makerxvii) shna stirxviii) shain khyndew da ka power tillerxix)khat khyndew da ka tractor

T. 63,000/- T.50,000

Ki jait kor rep*, #Ba pyniaid da Ki tractor ba

khlain 35HP

Na ka bynta ki SC,ST, nongrep ba tang khyndiat,

ki kynthei bad ki jylla shatei lam mihngi

Na ka bynta kiwei pat

Haduh katno Ka jing iarp n aka bynta kawei ka

kor/tiar

Ka rukom ai jingiarap

Haduh katno Ka jing iarp n aka bynta kawei ka

kor/tiar

Ka rukom ai jingiarap

B. Ban bet,thung, kheit/ ot ban tih

i) Tih thliew, buh symbai bad sboh dawai khlem lurii) thung ha ki nur kynjangiii) khlong thliew ban buh symbai

T. 44,000/- T. 35,000/-

26

iv) tih phanv) ot ba tan da ka tractorvi) tih piat

i) Khlong thliewii) thung phaniii) tih shana budamiv)Strip till drillv) dain jyntang kbavi) ot/pynkhuid sla/thung paivii) thung bun jait viii) thung bun jait khlem lurix) kor thung ha kynjang x)turbo seederxi) pneumatic planterxii) pneumatic vegetable transplanterxiii) pneumatic vegetable seederxiv) happy seederxv) thung kait/shriewxvi) ber sbohxvii) sboh dawaixviii) siang plastikxix) bet symbai sara kba

T. 63,000/- 50 na ka 100

T. 50,000/- 40 na ka 100

Ki tiar ba pyniaid da ka tractor(palat 35BHP)*, #

C. ki tiar ban sumar ia u jingthung

i) ot phlang/kynbatii) dain jyntang kbaiii) thiew kynbat

T.63,000/- 50 na ka 100

T. 50,000/- 40 na ka 100

D. tiar ot bad shoh ( ba pyniaid da u motor/bor ding palat 5HP bad tractor ba khlain palat 35 BHP

i) pynkhlad shana budamii) kor shoh/ shoh bunjait jingthungiii) shoh kbaiv) ot jyntang v) ot phlang jingbam jingrivi) pyntieng ia ki sim

T.63,000/- 50 na ka 100

T. 50,000/- 40 na ka 100

27

E.Ki tiar pynkhuid ia ki skum, phlang jong ka jaka rep

i) Dain sla paiii) pynkhuid snepkor ii) proh lum skum iv) song kynphad (pyllun)v) song kynphad (sawdong)vi) pom diengvii) thung thymmai ia u pai viii) rat dieng kynphadix) ot skum

T. 63,000 /- 50 na ka 100

T. 50,000/- 40 na ka 100

Ki jait tiar Na ka bynta ki nongrepSC,ST kiba

rep khyndiat ka jaka, ki kynthei bad ki jylla

shatei lam mihngi

Na ka bynta baroh kiwei pat ki nongrep

Haduh katno ka subsidy lah ban ioh na ka bynta

kawei ka kor/tiar

Haduh katno ka subsidy lah ban ioh n aka bynta

kawei ka kor/tiarA .Ban pynbha ia ka jaka rep,ban lur bad shna ki jaka sarai)tiar lur(MB plough)ii)tiar lur (Disc plough)iii)tiar lur (Cultivator)iv) shain khyndew v) pynmadan (leveler)vi) khlong nalavii) kyntiew khyndewviii) pynpra ktieh

T.10,000/- T. 8,000/-

B. Tiar ban bet bad thungi) thung kbaii) tih buh symbai bad sboh dawaiiii) bet symbai ha kynjang ka jaka thungiv) ban thungv) tih thliewvi) ban rah i aka jaka sara kba ha kynjang

T.10,000/- T.8,000/-

vii) bet symbai hapoh 4 lain shi sien bet T.1,500/- T.1,200/-viii) bet symbai palat 4 lain shi sien bet T. 1,900/- T. 1,500/-

28

C.Ki tiar ot/kheit bad shohi) pynkhlad shana budamii) shohiii)pakha lyer pynher staitiv)kiew diengv) kiwei ki tiar ba pyndonkam da ki kti

T. 10,000/- T. 8,000/-

vi) Dain jyntang (duna3ft) T. 5000/- T. 4000/-vi) Dain jyntang (palat3ft) T. 6300/- T. 5000/-D.Ki tiar ban sumar ia u jingthungi) ban ot phlangii) ban thiew kynbatiii) ban thiew kynbat kbaiv) kiwei ki tiar ba pyndonkam da ki kti

T.600/- T.500/-

Ki tiar ba pyndonkam ban ai jing iada ia u jingthung hapoh ka SMAM *, $

Ki jait kor na ka bynta ka rep *, $

Na ka bynta ki SC,ST, nongrep ba rep khyndiat, kynthei bad ki jylla shatei lam mihngi

Na ka bynta kiwei pat

Haduh katno Ka jing iarp na ka bynta kawei

ka kor/tiar

Ka rukom ai jingiarap

Haduh katno Ka jing iarp n aka bynta

kawei ka kor/tiar

Ka rukom ai jingiarap

a. Ki pump synreit da ki kti bad iuh da ka kjat( Knapsack bad foot sprayer)

T.600/- …. T. 500/- ….

b. ki pump synreit ba pyniaid da ka bor u motor (Taiwan sprayers)

i) ba ngiam 8-12 lit T. 3100/- …. T. 2500/- ….

ii) ba ngiam 12-16 lit T. 3800/- …. T. 3000/- ….

iii) palat 16 lit T. 10,000/- …. T.8000/- ….

c. Ki sprayer ba pyniaid da ki bor ba la pyndait ha ka tractor

i) hapoh 20BHP T. 10,000/- ….. T. 8000/- ….

ii) ha pdeng 20-35 BH T. 13,000/- ….. T. 10,000/- ….

iii) palat 35 BHP T. 63,000/- 50 na ka 100 T. 50,000/- 40 na ka 100

d. ki jingshai ban riam khniang bad bym pynmynsaw

T. 1400/- …. T. 1200/- ….

29

e) ki pump synreit dawai da ka bor ding

T. 63,000/- 50 na ka 100 T. 50,000/- 40 na ka 100

Ki jingshem ba thymmai na ka bynta ki mar rep hadien ba la dep ne ot

Ban seng ia ka jaka ban shna ki jingbam ba bun jait na ki mar rep, ban thaw ki jaka buh ia ki mar rep( bym da bun jing lut), ki jaka lum bad song ia ki mar rep bad ki jaka ban shna ei ei ia ki mar ba tam na ka rep

T. 1.5/- lak 60 na ka 100 T. 1.25/- lak 50 na ka 100

Sl No

Ki jait jing iarap Haduh katno Ka jing iarp na ka bynta kane ka jingthmu

Ka rukom ai jingiarap

1 Jingiarap ban seng ia ka jaka ai wai ia ki kor kaba ka jinglut haduh T. 60/- lak

T. 24/- lak kat kum ka projek 40 na ka 100

Sl No

Ki jait jing iarap Haduh katno Ka jing iarp na ka bynta kane ka jingthmu

Ka rukom ai jingiarap

1 Jingiarap ban seng ia ka jaka ai wai kaba ka jinglut kaba T. 250/- lak

T. 100/- lak katkum ka projek 40 na ka100

I. Ban seng ia ki Jaka aiwai ia ki kor rep

II. Ban seng ia ki jaka ai wai ia ki tiar rep ba la pynbiang kyrpang kat kum ka juk mynta

Ki jing bthah

• Ia ki jait kor, tiar ba lah ban thied lah ban peit ha ka internet www.farmech.gov.in

• * Yn ioh jingiarap tang kito ki jait tiar, kor ba la pynithuh da ka DAC na ka bynta baroh ki jylla

• # Ia kine ki tiar lah ban phah test tang ha ki jaka ba la pynithuh da ka DAC

• $ Ia ki kor dei ban phah test tang ha ki jaka ba la pynithuh ha ki FMTTIs

• Kiwei ki jait tiar ba bthah da ka sorkar jylla yn sa pyrkhat bad pynrung ha ki bynta kiba dei.

Ban seng ia ki jaka aiwai ia ki kor rep hapoh ka SMAM

30

Sl No Kyrteng ki tiar Ka rukom ai jing iarap Ki jingthung ba lah ban iarapKba kew Dai bad

shanaKiwei ki jait

symboh

1. Ki kor repi) Cono weeder( tiar

thiew kynbat)T. 600/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

ii) Pump synreit dawai da ka kti/ iuh da ka kjat

T. 600/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √ √

iii) Ka jing diang ban bet symbai (drumseeder)

T. 1500/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

iv) pump synreit dawai ba pyniaid da ki bor

T. 3000/- ne shiteng dor kat kaba duna

√ √ √

v) Tiar ot da ka kti ia ki jingtang

T. 5000/- kawei ne 75 na ka shispah

vi) Tiar puh khyndew (Chiseller)

T. 8000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √

vii) pump synreit dawai ban pyndait ha ka tractor

T. 10,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √

viii) Tiar khlong thliew ban bet symbai

T. 15,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √ √

ix) Tiar khlong thliew khlem lur

T. 15,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √

x) Tiar thung bunjait ki jing thung

T. 15,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √ √

xi) Tiar thung bunjait khlem lur

T.15,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √ √

xii) Tiar thung ha ki nur T. 15,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

xiii) kor thiew kynbat ba pyniaid da ki bor

T. 15,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √

xiv) Tiar ai um rep ba lah ban tan

T. 15,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √

xv) kor dain jingtang ba pyniaid da ki bor

T. 20.000/- kawei ne 75 na ka shispah

xvi) Rotavator/Turbo seeder

T. 35,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √ √

xvii) kor tylliat kba/bun jait ki jingthung

T. 40,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

√ √ √

31

xviii) Laser land laveler T. 1.50/- lak kawei na ka bynta ki kynhun ki nongrep kiba 10 ngut

√ √ √

xix) kor thung sara kba ba pyniaid da ki bor

T. 75,000/- kawei ne shiteng dor kat kaba duna

C. Ka jing iarap pisa ban thied kor rep bad tiar rep hapoh ka Mini Mission-1 jong ka NMOOP

Jait kor lur **, $ Na ka bynta ki SC,ST, ki nongrep ba rep khyndiat ym palat 5 ngut,ki seng nongrep bad ki nongrep ka jylla shatei lam mihngi

Na ka bynta kiwei pat ki nongrep

Haduh katno ka subsidy yn

ioh ia kawei ka kor/tiar

Ka rukom ai jing iarap

Haduh katno ka

subsidy yn ioh ia kawei ka kor/tiar

Ka rukom ai jing iarap

Ki tiar ban ai jing iada ia u jingthung

a) Ki pump synreit dawai da ka kti

i)Ki jingshai (light trap) riam khniang bad ki pump synreit dawai da ka kti/ba iuh kjat

T. 800/- 50% na ka 100 T.600/- 40 na ka 100

ii) ka jingdiang ban khleh dawai ia ki symbai (20-40 kilo symbai)

T. 2000/- T. 1750/- Shiteng dor

b.i)Kor synreit dawai da ki bor ba ngiam hapoh 16 litre

T. 3800/- 60% na ka 100 T. 3000/- Shiteng dor

ii)Kor synreit dawai da ki bor ba ngiam palat 16 litre

T. 10,000/- 50% na ka 100 T. 8000/- 40 na ka 100

c. ki tiar rep ba thymmai

i)ba ring da ki kti/ki mrad kynthup ban siah khyndew

T.10,000/- 50% na ka 100 T. 8000/- 40 na ka 100

ii) ki tiar ba tan da ka tractor kum ka rotavator/ban tih thliew symbai/tih thliew khlem lur, thung bunjait/thung nur/tih shana budam bad shoh bun jait

T.63,000/- 50% na ka 100 T.50,000/- 40 na ka 100

32

C.Ka jing iarap pisa ban thied kor rep bad tiar rep hapoh ka Mini Mission-II (oil Palm) jong ka National Mission on Oil seeds and oil palm (NMOOP)

Ki bhah Ka rukom ai jing iarap

Ki kor bad ki tiar Ka jingiarap haduh shiteng dor ia ki tiar/kor kumba la buh da ka Agriculture Department / Horticulture jong ka Jyllai) Ki tiar ban kheit da u briew shajrong ia ki snep kor –T. 1500/- kaweiii) Ki jar ban tap ia u dieng snep kor-T. 15,000/- kawei ka kper iii) Tiar puh ba pyniaid da u motor T. 10,000/- kaweiiv) Ka jingkieng aluminium ba lah ban rah-T. 3000/- kaweiv)Tiar ot sla snep kor T. 7000/- kawei ( tang ki nongrep snepkor)vi) Ki tractor kiba rit hapoh 20HP bad ka kali tan, 25 na ka 100 ka dor thied ym palat T. 75,000/- 10 na ka 100 yn ai tam ia ki norep SC,ST, kiba rep khyndiat, ki kynthei ym palat 5 ngut , ki seng nongrep, ki jylla shatei lam mihngi bad ym palat T.1/- lak kaweivii) Kiwei pat ki kor ba la bthah da ka ICAR, Ki skul bah ka rep ha jylla ki ba donkam na ka bynta ki nongrep snep kor lah ban kynthup hangne.viii) Ban wanrah ia ki tiar na shabar ri kum ki kor synreit dawai ia ki snep kor ba dang rit, ki kor kheit snep kor, ki kor FFB transporter/ kor synreit dawai da ka jing mynjur ka komiti jong ka NMOOP

D. Ka jing iarap pisa ban thied kor bad tiar rep hapoh ka Mission jong Ka Integrated Development of Horticulture (MIDH) naka bynta ka plan san snem kaba XII

Ki jait Ki dor ba la buh* Ka rukom ban ai jingiarap

i) Tractor (haduh 20 PTO)

T. 3.0 lak/- kawei 25 na ka 100 ka dor ym palat ia ka T. 75,000/- na ka bynta kiwei ki nongrep bad 35 na ka 100 na ka bynta ki SC,ST,Ki nongrep ba rep khyndiat,ki kynthei bad ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi ym palat T.1.0/- lak kawei

ii) Power tiller

a) Power tiller (hapoh 8BHP)

T. 1.0 lak/- kawei ym palat ia ka T.40,000/-na ka bynta kiwei ki nongrep bad na ka bynta ki SC,ST, Ki nongrep ba rep khyndiat, ki kynthei bad ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi ym palat T. 50,000/- kawei

b) Power tiller (palat 8BHP)

T. 1.5 lak/-kawei ym palat ia ka T. 60,000/- na ka bynta kiwei ki nongrep bad na ka bynta ki SC,ST, Ki nongrep ba rep khyndiat, ki kynthei bad ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi ym palat T. 75,000/- kawei

33

iii) ki tiar rep ban pyndait ha ka tractor/Power tiller

a)Ban pynbha ia ka jaka rep,puh bad pynlwet ia ka khyndew

T.30,000/-kawei ym palat ia ka T. 12,000/- na ka bynta kiwei ki nongrep bad na ka bynta ki SC,ST, Ki nongrep ba rep khyndiat, ki kynthei bad ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi ym palat T. 15,000/- kawei

b)ban bet,thung,ot bad tih

T.30,000/- kawei ym palat ia ka T. 12,000/- na ka bynta kiwei ki nongrep bad na ka bynta ki SC,ST, Ki nongrep ba rep khyndiat, ki kynthei bad ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi ym palat T. 15,000/- kawei

c)ka kor ban siang ia ki plastik

T.70,000/- kawei ym palat ia ka T. 28,000/- na ka bynta kiweiki nongrep bad na ka bynta ki SC,ST, Ki nongrep ba rep khyndiat, ki kynthei bad ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi ym palat T. 35,000/- kawei

iv) Ki kor na ka bynta ka rep soh

T.2.50 lak/- kawei ym palat ia ka T.1/- lak na ka bynta kiwei ki nongrep bad na ka bynta ki SC,ST, Ki nongrep ba rep khyndiat, ki kynthei bad ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi ym palat T.1.25/- lak kawei

*Ka dor ba la kdew ka long na ka bynta ban khein ia ka subsidy

Iano ba dei ban ia kynduh ?

U District Agriculture Officer/District Horticulture Officer/Project Director, ATMA

34

6. Ban shim ram na ka bynta ka rep(Agricultural Credit)

Kaei ba dei ban leh

• Ban pyllait ia ki nongrep na ka tyngam ki nong ai ram, ki nong rep ki lah ban ioh ram na ki bank

• Ia kI ram lah ban ioh na baroh ki bank ki ba don ha kylleng kiba kynthup ia ki Commercial Bank, Regional Rural Bank bad Cooperative Credit Institution jong ka ri ban ai ram na ka bynta ka rep.

• Siew Tista ia ki ram ha ka por ba la buh

• Buh jingkhein kiba biang ia ki ram ba ki nongrep ki shim

• Pyndonkam ia ki ram na ka bynta ka jingdonkam kumba la thmui

Kaei ka ba lah ban ioh?

A. ki ram ia ki nongrep

Sl No Ki mat ai ram Ka bhah jing iarap

1 Ka jingiarap naka bynta ka sut (interest)

Ban buh bynda na ka bynta ka ram

Ka ram na ka bynta ka jingrep ba tang shi aiom ha ka dor sut kaba 7 na ka 100/1 snem.Ka sut ka long tang 4 na ka 100/ 1 snem ia kito ki nongrep kiba siew biang porYm donkam buh bynda ia ki ram hapoh 1 lak tyngka

2 Kisan Credit Card Ki nongrep ki lah ban ioh ram ha ka rukom ka Kisan Credit Card bad ia ka ram yn ai katkum u jait jingthung bad jing heh ka jaka.Ka Kisan Credit Card kan trei kam3-5 snem.Ki nongrep kin ioh ruh ka jing iada lada iap/ dkoh na ka daw ki bym poi pyrkhat u nongshim ram

3 Ka ram na ka bynta ban pynbiang/ pynbha ia ka jingrep

Yn ai ram ia ki nongrep na ka bynta ban ring um, thied ia ki kor rep, ban shna pynbha ia ka jaka rep, ban rep ia ki jingthung ba neh rta, ka rep soh bad na ka bynta sumar/ pynbha ia ki mar rep hadien ba la dep kheit

Iano ba dei ban ia kynduh?

Ki Commercial Bank, Regional Rural Bank bad Cooperative Credit Society ki ba don hajan.

35

B.

Ka

jing

kyrs

han

ia k

a do

r ki

mar

rep

- Pri

ce S

uppo

rt S

chem

e (P

SS) n

a ka

byn

ta k

a ia

die

iath

ied

ia k

i sym

bai u

mph

nian

g, D

ai/

Shan

a &

kyn

phad

hap

oh k

a M

inim

um P

rice

Sup

port

Pol

icy

(MSP

)

Kyr

teng

ka

sche

me

Ki j

ing

thm

uK

i non

g io

h by

nta

Ki b

or b

an

iara

pK

i mar

rep

ba

la k

ynth

upjin

gmyn

toi i

a ki

non

grep

Ka

ruko

m a

i jin

giar

ap

Pric

e Su

ppor

t Sc

hem

e(P

SS)

Ban

pyn

ioh

ka

dor k

aba

bian

g ia

ki n

ongr

ep

kiba

rep

sym

bai

umph

nian

g,

dai/s

hana

,bad

ky

npha

d la

da k

a do

r thi

ed k

a hi

ar

duna

ia k

a do

r ba

la b

uh (M

SP)

da k

a so

rkar

km

ie h

a ba

roh

ar k

i aio

m ly

iur

bad

tlang

Bar

oh k

i no

ngre

p sy

mba

i um

phni

ang,

dai

/sh

ana,

kyn

phad

jo

ng k

a ri

i) K

i bor

ka

sork

ar p

deng

- N

AFE

D &

SF

AC

ii) K

i bor

ka

sork

ar jy

lla -

ki

Coo

pera

tive

Mar

ketin

g /

Com

mod

ities

Fe

dera

tion

ka

jylla

ne

kino

ki

no k

i bor

ba

la b

uh d

a ka

so

rkar

pde

ng

ha k

a jy

llaiii

) ki b

or k

iba

hapo

h-C

oope

rativ

e M

arke

ting

Soci

etie

s,Ki

seng

non

grep

,ki

kom

pani

, ki

nong

rep

ha k

i no

ngky

ndon

g

Ki D

ai b

a bu

n ja

it(A

rhar

, M

oong

, Ura

d,

u Sh

ana

buda

m

bym

pat

kho

h,

ki S

ymba

i um

phni

ang

ba

bunj

ait(

Tiew

sn

gi,R

ymba

i kt

ung,

Se

sam

um,

Nig

er,S

hana

ku

lai,

Mas

ur,

Tyrs

o, S

aff

flow

er,T

oria

, C

opra

Ban

kyr

shan

ia

ka

dor.

Ki

nong

rep

kin

ioh

ia k

a do

r ba

la

pynb

na la

da k

a do

r iew

ka

hiar

kh

am d

una

ia

kata

ka

dor.

i)Non

grep

-Ka

dor t

hied

ia

ki m

ar re

p ba

la p

ynbn

a yn

si

ew b

eit s

ha k

i non

grep

la

da k

a do

r ka

hiar

kha

m

duna

ia k

aba

la p

ynbn

a.ii)

ki b

or k

a so

rkar

pde

ng-

ki ji

ng p

ynlu

t ki b

or b

a la

py

nshe

t da

ka so

rkar

yn

siew

da

ka so

rkar

km

ie.

Nal

or k

ane

2.5

na k

a 10

0 kl

jin

glut

ban

thie

d ia

u c

opra

ba

d 1.

5 na

ka

100

ban

thie

d ia

ki s

ymba

i um

phni

ang,

da

i/sha

na y

n si

ew ru

h sh

a ki

bor

.iiii

)Ia

ki b

or so

rkar

jylla

/ki

bor b

a ha

poh

Ia k

a jin

g ia

pher

hap

deng

ka

dor

ba

la b

uh (M

SP)

bad

ka d

or d

ie b

ad k

iwei

ki

jingl

ut y

n si

ew sh

a ki

bor

ka

sork

ar jy

lla d

a ka

sork

ar

pden

g. N

alor

kat

a 1

na k

a 10

0 ka

dor

yn

siew

kum

ka

jingl

ut k

atba

dan

g bu

h ia

ki

mar

rep

hadu

h ba

ioh

ban

die

36

Iano ba dei ban ia kynduh/wad jingtip

1. U Joint Secretary (Cooperation), Department of Agriculture & Cooperation,Krishi Bhavan,New Delhi.

2. Ki Regional Office jong ka NAFED &SFAC kiba don ha ki nongbah ka jylla

3. Ki Cooperative Marketing/ Commodities Federation ha ki District

4. Ki Marketing Cooperatives ha nongkyndong ki seng nongrep/ FPC ha ki Block.

Ha kano ka por ban ia kynduh/ wad jingtip?

Ka jing kyrshan ia ki dor ki symbai umphniang, dai / shana la ju pynbna naduh u June haduh October (arsien shi snem) shuwa ban bet ia ki jingthung lyiur& tlang khnang ba ki nongrep kin ioh jingmut ha shuwa ba kin thung.Ha ka por kheit/ot, ki nongrep kin lah ban sngewthuh ia ka dor kumba long ha iew bad ka dor kumba la pynbna da ka sorkar kmie. Lada ka dor ka hiar hapoh ka dor kumba la pynbna, ki nongrep ki lah ban wad jingtip na ki bor kumba la bthah.

37

7. Ka jing kynshew lada don ka jingduh jing julor ha ka rep (Agricultural Insurance)

Kaei kaba dei ban leh?

• Iada ia ki jing duh/jing julor ka rep na ka daw ki jingpynjot ka mariang kiba ym poi pyrkhat, na ki khniang, ki jingpang bad ka jing kylla kynsan jong ka mariang.

• Shim kabu ia ki lad jingiarap kiba iadei bad ka Crop Insurance Scheme na ka bynta ka jaka jong phi. Ka National Crop Insurance Scheme (NCIP) kaba don lai bynta ba la tip kum ka Modified National Agricultural Insurance scheme (MNAIS), Weather Based Crop Insurance Scheme (WBCIS) bad Coconut

Palm Insurance Scheme (CPIS) kiba la pyntrei kam mynta ha ka ri.

• Ban pyniasoh ia lade bad ka MNAIS/WBCIS ka long kaba dei ban leh, lada phi shim ram na ka bynta ki jingthung ba la pynithuh. Na ka bynta kito ki bym shim ram ruh lah ban pynia snoh kti khlem ka da pynbor. Ia kynduh ia ki bor jong ki bank/ki Insurance Company na ka bynta ban ioh ki jing myntoi kiba lah ban ai hapoh ka Crop Insurance Scheme.

Kaei kaba lah ban ioh?

Sl No

Ka lad jingiarap Ki Jingiarap ban siew na ka bynta ban ioh ka jing buria

1 Modified National Agricultural Insurance Scheme (MNAIS)

• Ka jingkynshew ban iada ia kito ki jing thung kiba la pynbna, ki symbai umphniang bad ki diengsoh ba neh rta/ki jingthung ban kamai pisa

• Ka jingkynshew ban iada na ka bynta ki jingthung ba la pynbna kaba ym palat 11 na ka 100 na ka bynta ki jingthung ban bam bad 9 na ka 100 na ka bynta ki symbai umphniang baroh ar ki aiom (Lyiur bad tlang).Na ka bynta ki dieng soh, kiwei ki jait dieng ba myntoi ka jingkynshew ka long 13 na ka 100.

• Ka jingiarap (subsidy) yn ai sha baroh ki nongrep kat kum ka dor ba dei ban siew hadien ba la dep khein kumne;

a) Palat 2 na ka 100- ym don jingiarap

b) Hapdeng 2-5 na ka 100: 40 na ka 100 bad ym duna ia ka 2 na ka100 ba hap ban siew

c) Hapdeng 5-10 na ka 100: shiteng bad ym duna ia ka 3 na ka100 ba hap ban siew

38

d) Hapdeng 10-15 na ka 100: 60 na ka 100 bad ym duna ia ka 5 na ka 100 ba hap ban siew

e) palat 15 na ka 100: 75na ka 100 bad ym duna ia ka 6 na ka 100 ba hap ban siew

• Lada ym lah ban bet symbai naka daw ka jinglong ka suin bneng ka jingiarap kan long 25 na ka 100 ia k aba la ia kut

• Lada ka jing mih u mar rep ka long duna ia ka ba la buh, ka jing iarap yn khein kat kum ka jing duna ka jing mih

• 25 na ka 100 ka jingburia yn ai lypa ha ka por ba dawa kum ka jing iarap ba mardor haba ka jing duh ka long palat shiteng na kaei kaba la thmu ban ioh

Nalor kane, yn ai jing iarap ruh haba don ka jingjulor na u ‘lapbah bad ka ‘er iong 2 taiew hadien ba la dep kheit ne ot ia ki mar rep.

Ki jingduh na u phria, twa khyndew tang ha ki kyntoit , yn shim jingkhein kyrpang tang na ka bynta kito ki nongrep kiba shah pynjulor.

2 Weather Based Crop Insurance Scheme(WBCIS)

• Ka jingiada na ka bynta ki jingthung ba la pynbna, ki symbai umphniang bad ki dieng soh bad kiwei ki jait dieng.

• Ka dor ban kynshew na ka bynta ki jingthung ba la pynbna, kaba ym palat 10 na ka 100 na ka bynta ka thung lyiur bad 8 na ka 100 na ka bynta ka thung tlang ia ki mar ba long jingbam & ki symbai umphniang. Ia ki diengsoh bad kiwei ki dieng ba pynmih jingbam kan long 12 na ka 100

a. Haduh 2 na ka 100-ym don jingiarap

b. Hapdeng 2-5 na ka 100 ka jingiarap kan long 25 na ka 100 ym duna 2 na 100 ka jingsiew baroh

c. Hapdeng 5-8 na ka 100 ka jingiarap kan long 40 na ka 100 ym duna 2 na 100 ka jingsiew baroh

d. Palat 8- na ka 100 ka jingiarap kan long 50na ka 100 ym duna 4.8 na 100 ne palat 6 na ka 100 ka jingsiew baroh

• Ia ki jingthew ka jinglong jingman ka suinbneng (u slap/jingshit-jing khriat/jur lyer bad kiwei) ki bym biang (tam /duna ia ka ba ju long na ka bynta ki jingthung ba la pynbna, ka jing siew ka ba ia hap bad ka kaei kaba la jia, yn siew beit sha kito ki nongrep ki ba la pyn ia snoh hapoh kane ka jingiada

39

3 Coconut Palm Insurance Scheme (CPIS)

• Ka jingiarap kynshew ban iada ia ki nong rep snepkor

• Ka jingsiew na ka bynta uwei u dieng ka long T.9/- (ki dieng kiba 4-15 snem) haduh T.14/- tyngka (ki dieng kiba 16-60 snem)

• 50-75 na ka 100 ka jingiarap sha baroh sha baroh ki nongrep

• Lada don ka jingjulor ki dieng, ka jingburia kaba ia ryngkat bad ka jingsiew ba la ia kut yn siew sha ki nongrep ha ki jaka ba la pynbna.

Iano ba dei ban ia kynduh?

Ia kynduh ia Ki bank ki ba ha jan / ki Insurance company ba la pynkup bor, Credit bad Cooperative Society bad District Agriculturai Officer/Block Development Officer

40

8. Ka jing iada ia ki jingthung(Plant Protection)

Kaei ba dei ban leh ?

• Pyndonkam da ki dawai khniang bym ktah ia ka koit ka khiah (Bio-pesticides) ha ka jaka ki dawai ba long bih (Chemical pesticides).

• Ithuh ia ki jaid khniang ki ba long ki nongiarap na ki khniang ba pynjulor ha shuwa ban synreit dawai. Kine ki jingtip ki long ki ba donkam na ka bynta ka jingrep ka ban ym ktah ia ka mariang

• Thung bynrap lang ia ki jait jingthung ki ba lah ban khring ia kito ki khniang ki ba long ki nongshun ia ki khniang ki ba pynjulor ia u jing thung

• Puh/lur jylliew ia ka khyndew ha ka por shit bad rang

• Pyndonkam da ki jait symbai ba lah ban shan na ki khniang/ jingpang bad ai jingiada da ka ba rep kylliang ia ki jingthung, rep bun jait shi jaka bad thung da ki jait balah ban khring ia ki khniang nong pynjulor.

• Pyndonkam da ki bor jingshai/ki jingriam ba dam bit/ki dawai ba bun jait ban riam ia ki khniang.

• Pyndonkam da ki bor ba kynja jingim (parasitoids & predators) ban iada na ki khniang ba pynjulor

• Pyndonkam ia ki dawai khniang ki ba ktah ia ka koit ka khiah tang hadien ba ki lad jing iada halor kim trei kam shuh, kata ruh hadien ba la ioh ka jing pynshai na ki ba shemphang bad bud ruh ia kine ki jingbthah.

¾ Bud ia baroh ki jingbthah haba pyndonkam ia ki dawai khniang ba pynmynsaw.

¾ Haba synreit dawai, iada ia lade da kaba deng ki jingdeng kti bad sop khmat.

¾ Synreit dawai arsut ia ka lyer bad husiar ban nym pyndei dawai ha ka met

¾ Barabor, buh ia ki tiar synreit dawai, ki dawai ha ki jaka ba lah ban khang tala bad jngai na ki khynnah bad ki jingri.

¾ Haba thied dawai, peit bniah ia ka jingsong bad ka tarik ba lah ban pyndonkam.

¾ Lada don kano kano ka jingmynsaw, khot ia ki doctor bad rah ruh lang ia ka jingsong dawai ha kaba don ki jingbatai.

41

¾ Pyndonkam ia ki dawai katkum ki jingbthah ha ka jingthoh.

¾ Bret ia ki song dawai ba la lut katkum ka jingbthah ha ka jingthoh.

Kaei kaba lah ban ioh?

Sl No.

Ki jait jingiarap Katno ka jingiarap

Ka kyrteng ka scheme

1. Ka Directorate of Plant Protection,Quarantine and storage, Faridabad, Haryana lyngba ki 31 tylli ki Central Integrated Pest Management Centres (CIPMC) ki ba don ha kylleng ka ri ka ju ai shibun ki jingiarap na ka bynta ka jingmyntoi ki nongrep ki ba long kumne harum:

National Mission on Agricultural Extension and Technology (NMAET) - Sub Mission on Plant Protection and Plant Quarantine (SMPP)

a. Ka training ba ar sngi ia ki nongrep, ki seng trei mon sngewbha, ki nongdie dawai khniang ia kaba yn pyniaid da Ka CIPMC ha ki nongkyndong, ki sor bad sorbah.

T. 38,600/- kawei ka Training

b. Ka training ba 5 sngi na ka bynta ki nongrep kiba la kham kiew bad ki nong trei sorkar ia ba yn pyniaid da ka CIPMC ha ki jaka ai jinghikai jong ka jylla

T. 1,52,100/- kawei ka Training

c. Ban seng ia ki skul ki nongrep (Farmers Field School) ki ban pyniaid da ka CIPMC

T. 26,700/- kawei ka Training

d. Ban seng ia ki Farmers Field School ki ban pyniaid da ki KVKs

T. 29,200/- kawei ka Training

2. Ban ai kyrshan na ka bynta ban ai jingiada ia ki jingthung ha ka rukom ka ban yn ym ktah iaka ka mariang, ban ai sboh, um rep bad kiwei.

Shiteng dor bad ym palat ia ka

T.5000/- shi hectar”.

Special Programme on Oil Palm Area Expansion

3. Ban sam ia ki dawai khniang /jingpang, ki dawai bym pynmynsaw bad kiwei

Shiteng dor bad ym palat ia ka

T.500/- shi hectar”.

National Food Security Mission (NFSM)

4. Ban sam ia ki dawai pyniap kynbat. Shiteng dor lane T. 500/- shi hectare kat kaba

duna

National Food Security Mission (NFSM)

5. Ban iada ia ki dieng soh bad kiwei ki jait dieng ba neh rta ha ka rukom ka juk mynta

Ym palat 4 hektar u wei u nongrep ha ka

dor T.1000/- shi hektar

NHM/HMNEH sub schemes under MIDH

42

Ka jingiarap pisa na ka bynta ban thied ia ki tiar ban iada ia ki jingthung hapoh ka sub Mission on Agricultural Mechanisation (SMAM) la dep buh ha ka bynta kaba 5 kaba iadei bad ki jingtip shaphang ki kor/Tiar rep hapoh ki tiar ban iada ia u jingthung ha ka sla kaba 28 hapoh ka Mini Mission-1 (oilseeds of National Mission on Oilseeds and Oil Palm (NMOOP) ha ka sla 32

Iano ba dei ban ia kynduh?

U District Agriculture Officer/ in-charge KVK/Project Director ATMA.

43

9. Ka Rep Jhur, Soh bad Syntiew ban kham myntoi(Cultivation of Fruits, Vegetables and Flowers for Higher Income)

Kaei kaba dei ban leh?

• Rep da ki soh, jhur bad syntiew ban kham myntoi ka jingioh na katjuh ka jaka

• Na ka bynta ka jingmih ba kham bha, pyndonkam da ki symbai ki ba paka

• Buh ia ki soh ki jhur ha ki jaka ba la pynkhriat, jaka ba pyngngad ba kin neh slem.

• Ioh khambun ka jingmyntoi da kaba bud ryntih ia ka por ban kheit, rukom ban pynkhuid, ban jied ban shna jingbam bad ban song.

• Thung ia ki jingthung ha ki iing plastic ban ioh kheit ha ki aiom ki bym iahap bad u jingthung.

Kaei ka ba lah ban ioh?

Sl No

Ki jait jing iarap Ka rukom ai jing iarap/ haduh katno Ka schemeKa jing iarap subsidy Haduh katno

A. Ka jingiarap na ka bynta ka rep soh, jhur bad syntiew1 Ban pynmih symbai jhur

(ym palat 5 hektar u wei u nongrep)

35 na ka 100 ia kiwei, 50 na 100 ia ki jylla Shatei lam mihngi,TSP, A&N bad dewlynnong Lakshwadeep

T.35,000/- ia ki kper bynm don jing da bad T. 1.5 lak/- ban pynmih ki symbai Hybrid

Ki Sub Scheme jong ka NHM & HMNEH

under MIDH2 Ka jaka thung ba shna paka

kat kum ka juk mynta (Hi-Tech Nursery) kaba heh 2-4 Hektar

40 na ka 100 ka jinglut ban bynrap lang bad ka ram na ka bank

T.25 lak/-shi hektar

-Ka juh-

3 Nursery ba rit kaba 1hektar 50 na ka 100 ka jinglut ban bynrap lang bad ka ram na ka bank

T.15 lak /-shi hektar

-Ka juh-

4 Ban seng ia ka kper soh kaba thymmai (ym palat 4 hektar u wei u nongrep)a) ka thung soh (ba la biang ka rukom ai um-Drip..)

40 na ka 100 ia kiwei, 50 na 100 ia ki jylla Shatei lam mihngi,TSP,A&N bad dewlynnongLakshwadeep Yn ai jingiarap ha ki lai bynta 60:20:20 ia ki kper ki ba ki tynrai kiba im 75 na ka 100 ha ka snem kaba ar bad 90 na ka 100 ha ka snem kaba lai

T.0.40 lak/- haduh T.2.20 lak/- shi hektar

-Ka juh-

44

b) Ka thung soh (Bym pat pynbiang ka rukom ai um)

40 na ka 100 ia kiwei,50 na 100 ia ki jtlla Shatei lam mihngi,TSP, A&N bad dewlynnong Lakshwadeep yn ai ha ki lai bynta 60:20:20 ia ki kper ki ba ki tynrai soh ki im 75 na ka 100 ha ka snem kaba ar bad 90 na ka 100 ha ka snem kaba lai

T.0.30 lak/- haduh T.0.50 lak/- shi hektar

-Ka juh-

5 Ka jingrep ki kynja musla(Ym palat 4 hektar uwei u nongrep)a) ki musla symbai bad ki ba long shapoh khyndew

40 na ka 100 ia kiwei ki nongrep bad 50 ka 100 ia ki nongrep ha ki jylla shatei lam Mihngi bad TSP

T. 12,000/- shi hektarT. 15,000/- shi hektar

-Ka juh-

b) Ki dieng musla ba im rta (sohmarit,sasia,long lachi bad nutmeg)

40 na ka 100 ia kiwei ki nongrep bad 50 ka 100 ia ki nongrep ha ki jylla shatei lam Mihngi bad ki jaka TSP

T. 20,000/- shi hektarT. 25,000/- shi hektar

6 Ki syntiew (kiba long piat, ki ban ot) ym palat 2 hektar uwei u nongrep

40 na ka 100 ia ki nong rep ba rep khyndiat jaka, 25 na ka 100 ia kiwei pat (50 na ka 100 ia ki nongrep ki jylla shatei lam mihngi bad ki jaka TSP)

T.16,000/- haduhT. 60,000/- shi hektar

-Ka juh-

7 Ki jingthung ba don ki jingsma iwbih( ym palat 4 hektar uwei u nongrep)

40 na ka 100 ia kiwei,50 na 100 ia ki jylla Shatei lam mihngi bad ki jaka TSP

T. 16,000/- haduhT. 40,000/- shi hektar

-Ka juh-

8 Ki dieng ba neh rta (cashew, cocoa kaba kynthup banthung bujli ia kiba jah trai ( ym palat 4 hektar uwei u nongrep)

40 na ka 100 ia kiwei,50 na 100 ia ki jylla Shatei lam mihngi,TSP, yn ai ha ki lai bynta 60:20:20 ia ki kper ki ba ki dieng soh ki im 75 na ka 100 ha ka snem kaba ar bad 90 na ka 100 ha ka snem kaba lai

T40,000/-ka ba bynrap lang ban ai umT.20,000/- shi hektar khlem bynrap bad ai um

-Ka juh-

9 Ban pynkhie im thymmai ia ki kper soh kiba la rim (ym palat 2 hektar uwei u nongrep)

Shiteng na ka jinglut T. 20,000/- shi hektar

-Ka juh-

45

10 Ban ri ngap kum ka jingkyrshan ia ki jingthung ban pynlong symbai ( ym palat 50 ki kynhun ngap u wei u nongrepa) shi kynhun ki ngap

Shiteng na ka jinglut T. 800/- shi kynhun

-Ka juh-

b) Ki rew ngap Shiteng na ka jinglut T. 800/- kawei ka rew

-Ka juh-

11 Ka jing rep ba don jingdaa) Green house ba don ki pakha bad ki jing pynkhriat( ym palat 4000 sq.m uwei u nongrep)

Shiteng na ka jinglut (15 na ka 100 tam ia ki ri lum)

T.700/- haduh 825/- shi sq.m

-Ka juh-

Ba khlem da buh pakha (haduh 4000sq.m uwei u nongrep)

Shiteng na ka jinglut(15 na ka 100 tam ia ki ri lum)

i) T.422 -530/- shi sq.M ba la pynieng da ki narii) T. 270/- shi sq.m ba la pynieng da ki diengiii) T. 225/- shi sq.m ba la pynieng da ki siej

-Ka juh-

b) Ki iing jar kah sngiBa shna da ki pipe nar (ym palat 1000 sq m uwei u nongrep

Shiteng na ka jinglut(15 na ka 100 tam ia ki ri lum)

T.355/- shi sqm -Ka juh-

Ba pynieng da ki dieng ne siej ( ym palat 200 sqm uwei u nongrep hapoh 5 tylli)

Shiteng na ka jinglut(15 na ka 100 tam ia ki ri lum)

T. 180/- shi sqm da ki siej T.246/- da ka dieng

-Ka juh-

c) ki plastic ban siang Shiteng n aka jinglut(15 na ka 100 tam ia ki ri lum)

T. 16,000/- hektar -Ka juh-

d) ki plastic siang nala um (ym palat 100 sqm uwei u nongrep

Shiteng n aka jinglut(15 na ka 100 tam ia ki ri lum)

T.300 /- shi sq m -Ka juh-

46

12 Ban sumar ia ki mar rep hadien ba la dep kheit/ot

Sub Schemes of NHM,

HMNEH & NHB under

MIDH

a) jaka ban lum thep bad buh ha lyngkha

Shiteng na ka jinglut T.2.0/-lak kawei kaba heh 9m x 6m

b) Jaka buh kaba don ki jingpynbiang ban jied lum thup ia ki mar rep.

35 na ka 100 na ka bynta kiwei bad shiteng ia ki ri lum bad SC ban bynrap lang bad ka ram na ki bank

T. 17.50/- lak kawei kaba heh 9m x 18m

c) ka jaka ban pynpyngngad ia ki mar rep (pre cooling)

35 na ka 100 na ka bynta kiwei bad shiteng ia ki ri lum bad SC ban bynrap lang bad ka ram na ki bank

T.8.75/- lak kawei kaba ngiam 5MT

d) ka jaka ban pynpyngngad ia ki mar rep(ba lah ban pynkynriah)

-katjuh- -katjuh-

e) ka jaka buh ba la pynkhriat /cold storage/ (ban shna/pyn heh bad pynthymmai) (Ban ym palat 5000MT)

-katjuh- i) T.2800/- shi Mt ia ka ka type 1ii) T. 3500/- shi Mt ia ka type 2iii) T. 3500/- shi Mt ia ka type 2 ba la pyndait lang bad ki tiar kyrpang

f) ka jaka ban pynih ia ki soh -katjuh- T 35,000/- shi MT

B. Ka National Bamboo Mission (NBM) hapoh ka MIDH13 A) ban pynmih sara Sub-

Schemes of National

Bamboo Mission (NBM) under

MIDH)

i) Ka jaka sara kat kum ka jingstad ba thymmai (Hi Tech) 2 hektarii) ki jaka sara ki bar it (0.5 ha)

40 na ka 100 na ka jinglut ka ban bynrap lang bad ka ram na ki bank

i) T. 16/- lak kaweiii)T. 5/- lak kawei

47

B) Ban pynheh jaka rep siej

ii) T.10,500/- shi hektarT.14,700/- shi hektar ki ba don kor ai um

i) Jaka khlaw/jaka paidbah (lyngba, ki panchayat, ki seng/trei mon sngewbha, ki seng kynthei)

i)Baroh ka jinglut ha ki 3 bynta (50:25:25) na ka bynta 3 snem ii)bym dei ki jaka khlaw

i)T. 42,000/- shi hektar

35 na ka 100 ka jinglut ha ki lai bynta na ka bynta 3 snem ym palat 4 hektar kawei

C) Ban pynbha ia ki dieng khlaw ba la don lypa

40 na ka 100 ka jinglut ym palat 2 hektar marwei

T. 8000/- shi hektar

D) Ban ai jingsumar hadien ba la dep khetKi jaka buh hadien ba la dep kheit bad pdem dawai ban pynneh ia ki siej.

40 na ka 100 ka jinglut ka ban bynrap lang bad ka ram na bank

T. 10/- lak

C. Ka National Hortidulture Board (NHB)14 A) Ban Pynbha ia ka rep

soh bad ki wei ki jaiti) Ka jing rep bym don jing iada

40 na ka 100 ka jinglut kum ba la mang ha kiwei ki jaka bad shiteng ia ki jylla shatei lam mihngi, ki SC ia ka ban bynrap lang bad ka ram na ka bank

T.30/- lak kawei ka projek (T.37.50 lak/- na ka bynta ki soh khajur, dieng saffron, olive) ka jingheh ka dei ban long palat 2 hektar

Sub-Schemes of the National Horticulture

Board (NHB) under

MIDH

ii) ka Ka jingrep ba don ryngkat ki jingda

Shiteng jong ka dor ka ban bynrap lang bad ka ram

T. 56/- lak kawei ka projek

iii) Ka jing sumar kaba biang hadien ba la dep kheitKi jaka ban pynih soh, ki kali kit ba don jing pynkhriat, ki dukan die sha ki nongbam, jaka pynpyngngad ia ki mar rep bad ki wei kiwei

35 na ka 100 ka jinglut kumba la mang ha kiwei ki jaka bad shiteng dor ia ki jylla shatei lam mihngi, ki SC

T.50.75/- lak kawei ka projek

-Ka juh-

48

a)Ki jaka buh kiba la pynkhriat

35 na ka 100 ka jinglut kumba la mang ha kiwei ki jaka ( shiteng dor ia ki jylla shatei lam mihngi, ki SC) ka jaka buh kaba heh 5000 MT ka ban bynrap lang bad ka ram

T. 2660/- shi MT ia ka Type 1T. 3225/- shi MT ia ka Type 2T.3500/- shi MT ia ka Type 2 lada la pynbiang shuh kiwei ki tiar

-Ka juh-

D: Coconut Development Board15 A) Ban pynmih bad sam ia

ki sara ki ba bhaSub-Scheme of Coconut

Development Board (CDB) under MIDH

i) ban sam ia ki sara Hybrid/ kiba lyngkot da ka sorkar ne seng shi met

i) 25 na ka 100 ka jinglut ka ba ym palat 25,000 ki sara shi acre

T.9/- uwei u sara

ii) ban seng ia ka jaka kyrpang ban sara snep kor

ii) 25 na ka 100 ka jinglut ka ba ym palat 4 hektar

T.1.5/- lak hektar -Ka juh-

iii) ban seng ia ki jaka sara snep kor kiba rit

iii)baroh ki jinglut na ka bynta ka sorkar bad seng shimet

T.2/- lak kawei ka jaka kaba heh 0.4 hektar

-Ka juh-

B) ban pyniar ia ka rep snep kori) ha baroh ki jaka rep 25 na ka 100 ka jinglut ym

palat 4 hektar marwei ha ki ar bynta mar katjuh

T. 7500/- shi hektar

-Ka juh-

ii) ha ki ri lum bad SC 25 na ka 100 ka jinglut ym palat 4 hektar marwei ha ki ar bynta ha ki ar bynta mar katjuh

T. 15,000/- shi hektar

-Ka juh-

C) Ka Technology Mission ban rep snep kora) ban pynbha bad bud ia ki rukom kiba biang ban iada na ki khniang bad jingpang u dieng snep kor

Shiteng na ka jinglut ban pynbha bad pyni nuksa 25 na ka 100 na ka bynta ban pyrthuh bud

T.25/- lak ban pynbha, T.12.5/- lak ban pyni nuksa bad T.6.25/- lak ban pyrthuh bud

-Ka juh-

b) ban pynbha bad pyntreikam ia ki rukom ban shna ban pynmih bunjait ki tiar na u snepkor

75 na ka 100 ka jinglut na ban pynbha bad 50 ban pyni nuksa, 25 na ka 100 na ka bynta ban pyrthuh bud

T.26.25 /- lak na ka bynta ban pynbha, T.12.50/- lak bad pyni nuksa bad T.6.25/- lak ban pyrthuh bud

-Ka juh-

49

D) Ban thung thymmai/ ban pyn khie im ia ki kper snep kor kiba rima) ban khet bad weng noh ia ki dieng ba la tymmen

T.1000/- uwei u dieng ym palat 32 tylli shi hektar

T.32,000/- shi hektar

-Ka juh-

b) Ka jing iarap ban thung thymmai ha ka juh ka jaka

Shiteng n aka jinglut ,ym palat T.4000/- shi hektar

T.40/- uwei u tynrai

-Ka juh-

c) ban pynbha ia ka kper snep kor ba la don lyngbaki rukom sumar thymmai

25 na ka 100 ka jinglut ha ki ar bynta

T.17,500/- shi hektar

-Ka juh-

E) Ka Skim Snepkor (Coconut) Insurance

75 na ka 100 ka bai siew shiteng ka jing siew yn siew da ka Coconut Dev. Board bad 25 na ka 100 da ka sorkar jylla

T.3.52 /- ia ki dieng ba ki ba 4-15 snem bad T.4.76/- ia ki dieng kiba 16-60 snem

-Ka juh-

Ka Mission for Integrated Development of Horticulture (MIDH) with sub schemes NHM, HMNEH, National Bamboo Mission, Coconut Development Board bad National Horticulture Board.

• Ki jingkhein ki long ha ka shi hectar lada ym pat shim kdew

• Ka jing khein ia ka jinglut ka dei na ka bynta ban khein ia ka subsidy

Iano ba dei ban ia kynduh ?

Ia u District Horticulture Officer/ Dy. Director (Horticulture) ha ki district bad Director, Horticulture jong ka jylla.

50

10. Ka iadie iathied ki mar rep(Agricultural Marketing)

Kaei kaba dei ban leh?

• Ki nongrep ki lah ban ioh jing tip shaphang ki dor jong ki mar rep ki jong ki lyngba ka Agmarknet website(www.agmarknet.nic.in) lane lyngba ki Kisan Call Centre lane SMS.

• Ki Pull SMs ban ioh jingtip ha ki por ba donkam ruh ka la don mynta

• Ka shlem jingtip ia ki nongdie nongthied yn ioh lyngba ka www.farmer.gov.in/buysell.htm.

• Kheit/ot bad shoh ha ka por ba biang

• Jied ia ki mar rep, buh/ thep bha bad da thoh ban pynithuh ia ki.

• Leit die ia ki mar rep sha ki iew ki ba dei khnang ban ioh ia ka dor kaba biang

• Buh bha ia ki mar rep ki ba lah ban pynneh bad sa die ia ki ha ka por ba ioh ia ka dor kaba biang

• Kiar na kaba die duh

• Ki kynhun nongrep ki lah ban ia snoh kti lang ban thaw seng ne cooperative na ka bynta ban kham myntoi ha ka jingdie ia ki mar rep

• Ki khynun nongrep ba ia snoh kti/ cooperatives ki lah ban plie ki dukan dielang/ diekhutia

• Ki nongrep ki lah ruh ban pyniaid hi ia ki kudam daitthah ban buh bad pynneh ia ki mar rep ban lait na jingdie duh.

Kaei ba lah ban ioh?

Sl No

Ki jait jingiarap

Ka bhah U pud jing iarap subsidy ba lah ban ioh Nangno ka jingiarapKa jing

iarapKaba ka jinghehHaduh

1000 MT

Palat T.1000-T.30,000

M.T

Haduh katno

lak

1 i)na ka bynta ka jingshna ia ki jaka buh mar rep(AMI) sub scheme of

A) baroh ki jylla shatei lam mihngi, Sikkim, UTs, Andaman & Nicobar bad Lakshwadeep bad ki ri lum*

33.33 na ka 100

T.1333.20 T.1333.20 T.400

Integrated Scheme for Agricultural Marketing (ISAM)

51

ISAM(mynshuwa ka skim Grameen Bhandarn Yojana)

B)Na ka bynta kiwei ki jakaKi seng ba la pynithuh,ki panchayat, ki kynthei, SC/ST lane ki cooperative jong ki**, ki seng kyrshan da ladeNa ka bynta kiwei pat

33.33 na ka 100

25 na ka 100

T.1166.55

T. 875

T.1000.00

T. 750

T.300

T.225

Ki kyndon ban ioh jing iarap/Haduh katno ka jingiarap

Sl No

Ki jait jingiarap Ka bhah Ka jing iarap

subsidy

Haduh katno ka jingiarap subsidy (lak)

Nangno ka jingiarap

(ii) na ka bynta kiwei pat ki jing shna kiba iadei bad ka iew ki marrep Agriculture Marketing Infrastructure (AMI) sub-scheme of ISAM

Mynshuwa ka skim pyntreikam bad pyniar ia ki jingtei ha ka iew ka hat, ka jingbuh ryntih bad kyrdan (AMIGS)

A) Ki jylla shatei lam mihngi, Sikkim, UTs ,Andaman & Nicobar bad Lakshwadeep bad ki ri lum*

B)Na ka bynta kiwei ki jaka-Ki seng ba la pynithuh, ki panchayat, ki kynthei, SC/ST ki riew shemphang lane ki cooperative jong ki** Na ka bynta kiwei pat

33.33 na ka 100

33.33 na ka 100

25 na ka 100

T. 500

T. 500

T.400

Integrated Scheme for Agricultural Marketing (ISAM)

* Ki rilum ki kynthup ia kito ki jaka kiba long palat 1000 Metres ka kynjang

** SC/ST Cooperatives ki dei kito ba la sabut da ka sorkar jylla

Ki jingshna ba iadei bad ka Iew ka hat ki mar rep kiba lah ban ioh jingiarap

• Baroh ki karkhana jingbam kiba iadei bad ki mar rep kiba la dep ot ne kheit.

• Ki jingpynbiang ia ki jingdonkam paidbah ha iew na ka bynta ki nongdie nongtheid mar rep, kum ki jaka ia die ia thied.

• Ki jingtei kiba ia dei ban pyndonkam da ki nongrep ban die ia ki mar rep beit sha ki nongthied.

52

• Ki jing pynbiang na ka bynta ban ai lad ia u nong rep ban die ia ki marrep beit sha ki nongbam

• Ki kali ban kit ia ki mar rep ba la pynkhriat na ka bynta ban pynpoi ia ki sha ki jaka ba jngai

Shano ban thoh n aka bynta ban ioh jing iarap ne ram ?

• Ki Commercial bank, Regional Rural Bank,ki cooperative bank ka jylla bad kiwei

• Ka National Cooperative Development Corporation (NCDC) ban ioh ki jingiarap lyngba ki cooperative

Ia ki jing tip ba kham bniah lah ban ioh na ka operational guidelines jong ka Integrated Scheme jong ka Agricultural Marketing (ISAM) ha ka website www.agmarknet.nic.in

53

11. Ka jingrep ba kynthup shibun jait ki rukom trei(Integrated Farming)

Kaei kaba dei ban leh?

• Ban pynshlur ia ki jingthung/ka rukom rep kaba ia hap katkum ka jinglong ka suin bneng bad ka jaka.

• Ban kham pynbun ki jait jingthung/ka jingrep ryngkat lang ka ri jingri, ri dohkha, rep jhur/soh, ri masi khem dud, thung dieng khlaw bad kiwei

• Ban shna bha ia ki tyllong ban ring um da ki bun rukom kum kaba den ia ka um, ban shna ki pung ki ba jyndong bad ki ba jylliew (shallow bad deep tube well)

• Ban pyndonkam da ki jingstad ka juk thymmai ha ba pyndonkam ia ka umrep, ban kunai ia ka um, ban ai um ha ka por ka ba biang, ban pynmadan ryntih ia ka jaka rep, ban iada ia ka khyndew na ki bor ka um ha ki jaka sharing, ban tap ia ka khyndew ba ka um kan nym sep ei bad kiwei kiwei ki rukom.

Kaei kaba dei ban ioh?

Ka jingiarap hapoh ka National Mission for Sustainable Agriculture

Sl No

Ki jait jing iarap Katno ka jing iarap Nangno ka jingiarap

A) Ka jingrep ba kynthup shibun jait ki jingtrei1 Ka jingrep ia u kba,kew, kiwei ki

jait symboh/ki symbai umphniang/ki jingthung ban shna ksai, ki dai/ shana ar jait ki jing thung

Shiteng na ka jing lut ki tiar ba pyndonkam ha ka rep bad ym palat T.10,000/- shi hektar bad ka jaka rep ym palat 2 hektar uwei u nongrep

National Mission for Sustainable

Agriculture (NMSA)

2 Ka jingrep ba kynthup lang bad ki jait jingthung ba neh ‘rta (Ki dieng soh + ki jingthung ba tang shi aiom)

Shiteng na ka jing lut ki tiar ba pyndonkam ha ka rep bad ym palat T.25,000/- shi hektar bad ka jaka rep ym palat 2 hektar uwei u nongrep

…Kumjuh…

3 Ki dieng khlaw/ ki diengba long jingbam ki jingri ban pynnneh ia ki dieng bym Long shna jingshna. (ki dieng ba neh rta + ki phlang bam jing ri/ki jingthung ba shi aiom

Shiteng na ka jing lut ki tiar ba pyndonkam ha ka jingrep bad ym palat T. 15,000/- shi hektar bad ka jaka rep ym palat 2 hektar uwei u nongrep

…Kumjuh…

54

4. Ka jingrep ryngkat ka ri jingri4.1 Ri ki masi ba bha+ rep bunjait+

rep ia ki jingbam muid+ rep bun jait+ rep jingbam masi/ muid+ ri masi khem dud+ rep jingbam masi/muid+ ri blang/lang brot

Shiteng na ki jing lut ki tiar ba pyndonkam ha ka rep kynthup ia ka dor ki jingri, jinglut na ka bynta shisnem u jingbam ka ban ym palat T.40,000/- shi hektar(2 ki masi dud+ 1 hektar ka jaka rep) ym palat 2 hektar u wei u nongrep

…Kumjuh…

4.2 Ri blang/ langbrot + rep bunjait + thung phlang jingbam ki jing ri

Ka ri syiar/han+ rep bunjait

Ka ri syiar/han + ri dohkha+rep bunjait

Shiteng na ki jing lut ki tiar ba pyndonkam ha ka rep kynthup ia ka dor ki jingri, shisnem u jingbam ka ban ym palat T. 25,000/- shi hektar (10 tylli ki mrad/50 tylli ki syiar+ 1 hektar ka jaka rep) ym palat 2 hektar u wei u nongrep

…Kumjuh…

5 Ka ri dohkha ryngkat lang bad ka jingrep

Shiteng na ki jing lut ki tiar ba pyndonkam ha ka rep kynthup ia ka jinglut na ka bynta ka ri dohkha ka ban ym palat T.25,000/- shi hektar ym palat 2 hektar u wei u nongrep

…Kumjuh…

6 Ban shna iaka jaka ban pynmih sboh wieh/sboh niut ne ki jait sboh bym long dawai bad ban rep ki jait jingthung ba pynlong sboh

Shiteng na ka jing lut bad ym palat T. 125/- shi cubic ft. ym palat T. 50,000/- ia kito ki jingshna ba paka bad T. 8000/- ia kito ki jingshna ba da plastic. Shiteng ka jinglut ban rep ia kito ki jait jingthung ba long sboh ym palat T.2000/- shi hektar bad ym palat 2 hektar uwei u nongrep

…Kumjuh…

7 Ban pdem phlang na ka bynta ban pyndap bam ia ki jingri baroh shi snem (silage making)

Ban shna ia ki jaka pdem phlang ki ba heh 2100-2500 cubic ft kaba ker da ki mawit bad dew bilat shapoh ne shalor ka khyndew bad ruh ban thied ki kor ot phlang bad jingthew

Baroh ki jing lut bad ym palat T.

1.25 /- lak kawei ka longiing

55

8 Ki jaka pynmih sboh wieh/sboh niut ne ki jait sboh bym long dawai bad rep ki jait jingthung ba pynlong sboh

Ban shna ki jaka pynmih sboh wieh/sboh niut ne ki jait sboh bym long dawai bad rep ki jait jingthung ba pynlong sboh

Shiteng naka jing lut bad ym palat T.125/- shi cubic ft. Ka jingiarap ka ban ym palat

T.50,000/- ia kito ki jingshna ba

paka bad T.8000/- ia kito ki jingshna

ba da plastik.

Shiteng ka jinglut ban rep ia kito ki jait jingthung ba

long sboh ym palat T.2000/- shi hektar

bad ym palat 2 hektar uwei u

nongrep9 Jaka buh ia ki mar rep/ ban shna ki

jait jingbam na ki jingthung ba mih ha khlaw

Ki jaka buh ki ba rit ha ki nongkyndong/ban thep/song ia ki mar rep ban shna kham pynbha ia ki mar rep ban kham pynsuk ia ki nongbam

Shiteng n aka jinglut ban tei ym palat T.4000/- sqm ka jaka buh/ jaka shna jingbam. Ka jingiarap ka ban

ym palat ia ka T. 2/- lak kawei

Iano ba dei ban ia kynduh ?

U District Agriculture Officer/District Horticulture Officer/Project Director, ATMA

58