jayde roberts - the asia foundation · 8 အေျဖရွာရမည္ျဖစ္သည္။...

Jayde Roberts

4

နဒါနး .. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ..၅

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဟသည အဘယနညး .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ..၆ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးက အဓပၸာယဖြငဆျခငး.... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .. ၆ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရး စႏႈနးမား .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .. ၇ထေရာကေသာ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးအတြက စညးမဥးမား .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .. ၇

ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရး .. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၁ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာမႈျဖစစဥ(Urbanization).. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၁လကရၿမ႕ျပလၿခေရးစနေခၚမႈျပနာမား .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၁

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးအတြက တာဝနရေသာ အစးရ႐းဌာနမား .... .... .... .... .... ၁၄အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန .. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၅စညပငသာယာေရးအဖြ႕မား .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၅ျမနမာႏငငရတပဖြ႕ .. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၇အေထာကအကေပးေရးဌာနမား.. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၈႐းဌာနမားအၾကား ပးေပါငးလပေဆာငျခငး .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၁၉

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးကအားေကာငးေစရန မဝါဒေရးရာအခြငအလမးမား .... .... ၂၁႐းဌာနမားအၾကား ပမပးေပါငးေဆာငရြကႏငရန ေကာမတမားက အဆငျမႇငတငျခငး .... .... .... .... .... .... ၂၁အစးရအဖြ႕ႏင လမႈအသငးအဝငးၾကား အျပနအလနထေတြ႕ဆကဆမႈ .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၂၁လမႈအသငးအဝငး အဖြ႕အစညးမား .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၂၂အေထာကအထားအေျချပစနစက ဖြ႕ၿဖးေစျခငး .. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၂၂

ႏငငတကာအေတြ႕အႀကမ သငခနးစာမား .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၂၃နဂး.. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ၂၆

5

ေဝးလေခါငသေသာ ေကးလကေဒသရလမားမ ၿမ႕ျပပတဝနးကငမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕လာၿပး၊ ၎ျဖစစဥေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ အဆပါပတဝနးကငတစဝကရ ေျပာငးလမႈမားက ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာျခငး (Urbanization) ဟေခၚသည။ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈ မားႏင လငျမနေသာ ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာျခငးမားသည ျမနမာႏငငက ပမာဏႀကးမားစြာ အသြငေျပာငးလေစေသာေၾကာင ႏငင၏တးတကလာေသာ ၿမ႕ျပ လဥးေရႏင ၎တ႔၏ လၿခေရးႏင လၿခေရးအသက အဆငျမႇငရန၊ အစးရ႐းဌာနမား အခငးခငးၾကားႏင အစးရႏင လထၾကားတြင လကေတြ႕ပးေပါငးလပေဆာငရန အခြငအေရးသစမား ေပၚထြကလာၿပျဖစသည။ ထသ႔ေသာ ပးေပါငးလပေဆာငမႈမားက အသေပးရန ျပလပရာတြင ဤမဝါဒ စာတမးငယမ ၿမ႕ျပလၿခေရးအယအဆသေဘာထားက ရငးျပေပးၿပး ျမနမာႏငငရ ၿမ႕မားအတြငးတြင ၿမ႕ျပလၿခေရးသည မညသ႔အဓပၸာယသကေရာကသညက ဥပမာမားေဖာျပေပးကာ၊ ၿမ႕ျပလၿခေရး ရရႏငရနတာဝနရသည အဓက အစးရဌာနမားက ေဖာထတျပထားသည။ ဤစာတမးတြင ၿမ႕ျပလၿခေရးက အဆငျမႇငတငရာတြင ႏငငတကာအေတြ႕အႀကမားက စစညးတငျပထားၿပး ျမနမာအစးရတာဝနရသမားမ လပေဆာငႏငမည မဝါဒအခြငအလမးမားကလညး ေဖာျပထားသည။

တစကမၻာလးတြင ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာမႈပစတစခ ျဖစေပၚလကရသည။ ၂ဝ၃ဝ ျပညႏစတြင ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာမႈ၏ ၉၆% သည ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားတြင ျဖစေပၚလမမညျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြငမ ရနကန၏ လငျမနၿပးႀကတငျပငဆငစမထားမႈ နညးပါးၿပး ဆးရြားေသာ ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာမႈသည ၿမ႕ေတာ၏ ပရပက ပမာဏႀကးမားစြာ ေျပာငးလေစခၿပး ႏငငအတြငးရ အျခားၿမ႕ေတာမားသည တးတကလာေသာ လဥးေရႏင ဝနေဆာငမႈလအပခကမားႏငလက၍ ခနညႇေနရသည။ ဤသ႔လဥး ေရထထပစြာေနထငျခငးဆသ႔ အေရြ႕သညၿမ႕မားတြင ေနထငႏငျခငးအေပၚ အနညးႏငအမား သကေရာကမႈရသည ကစၥရပအမားအျပားက ျဖစေပၚေစၿပး ၎သည ၿမ႕ျပလထမား၏ ကနးမာေရးႏင ေပာရႊငမႈက တးတက (သ႔) ဆတယတေစႏငသည။

ဤၿမ႕ျပျဖစထြနးလာမႈေၾကာင လတနးစားအလႊာကြျပားၿပး၊ လၿခမႈမရသည စမခန႔ခြမႈညေသာ ၿမ႕မားျဖစေပၚလာႏငၿပး ၿမ႕ျပ စမ ခန႔ခြမႈက ပမေကာငးမြနေစရန မားျပားရႈပေထြးသည စနေခၚမႈျပနာမားႏင ရငဆငရမညျဖစသည။ ၿမ႕မားက သဘာဝ ပတဝနးကင အရေရာ၊ လမႈဘဝအရပါ ၾကာရညတညတေစရန စမခန႔ခြႏငရနအတြက ပထမဥးဆးေျခလမးမာ ျမနမာႏငငတြင ၿမ႕ျပသ႔ ေျပာငးေရႊ႕မႈ မညသ႔ျဖစေပၚေနသညက နားလညရနလအပသည။ လၿခစတခရသညဟေသာ ခစားမႈအသႏင လၿခေရးသည လတစဥးစအတြက အဓကအေၾကာငးအရာျဖစသည။

လထအားလး၏ လၿခစတခရသညဟေသာအသႏင မလၿခဟ ခစားရသညမားမ ၿမ႕ျပရလမးမားတြင ႐ပပငးဆငရာ သကေရာကမႈမား ျဖစေစသည။ အျပနအလနအားျဖင လမားအတြက လမး၊ အမနးခငး(သ႔)ၿမ႕တစခလးသည လၿခစတခရသည (သ႔)လၿခမႈ မရဟေသာ ခစားခကက ၿမ႕ျပေနရာမား၏ သြငျပငလကၡဏာမားမ ျဖစေပၚေစသည။

6

သေတသနျပနညးလမးအေပၚမတခကျမနမာၿမ႕ျပလၿခေရး႐းဌာနမား၏ စနေခၚမႈမား၊ အခကအခမားႏင အခြငအလမးမားဆငရာ ေတြ႕ရခကမား ရရေစမည လကေတြ႕ကြငးဆငးလပငနးမားက ရနကနရ လႈငသာယာႏင ေျမာကဒဂၿမ႕နယမား၊ ေတာငႀကးႏင ဘားအၿမ႕တ႔ရ ၿမ႕ထရပကြကမားတြင လပေဆာငထားပါသည။ သေတသနတြင အစးရဝနထမးမားႏင ျပညသမားက အရညအေသြးစထား အခကအလကရရမည အဓကသတငးေပးအငတာဗးနညးလမးျဖင ေမးျမနးထားမႈမားပါဝငပါသည။

ႏငငတကာႏင ျပညတြငးမ အမးသား၊ အမးသမးမား ပါဝငသည သေတသနအဖြ႕ႏစဖြ႕မ သတငးအခကအလက စေဆာငးျခငး က ဇြနႏင ဇလင ၂ဝ၁၇တြင ျပလပသည။ အစးရဝနထမး၊ ႏငငေရးသမားမား၊ CSO မား၊ မဒယာသမားမား၊ စးပြားေရးသမား မားႏင အသငးအဝငးအတြငးရ လမားအားလးေပါငး ၁၄၄ ေယာကက အထးျပအပစလကေဆြးေႏြးပြေျခာကခ အပါအဝင၊ အရညအေသြးဆငရာ ထညသြငးတြကခကေသာ တစတတပငး တညေဆာကထားသည အငတာဗး ၁၁၂ ခက ျပလပခသည။ ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနးအတြက အဓကအာ႐စကအထးျပသည ေခါငးစဥသးခအေပၚ မတည၍ အခကအလကခြျခမးစတျဖာမႈ ျပလပခပါသည။ အဆပါ ေခါငးစဥသးခမာ-႐းဌာနမား အၾကားပး ေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ စေပါငးျပနာေျဖရငးမႈႏင လၿခေရး က႑၊ အသငးအဝငးအတြငး ဆကဆျခငးမားတ႔ ျဖစသည။

အခကအလကအတညျပသည လပငနးစဥတြင ျပညနယႏင တငးဝနႀကးအဖြ႕မားႏင ဝနႀကးခပမားထ ရာေဖြေတြ႕ရခကမား ေပးအပၿပးေနာကတြင ၿမ႕ျပစမခန႔ခြေရးေကာမတမားႏင ေဆြးေႏြးျခငးတ႔ ပါဝငသည။

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးက အဓပၸာယဖြငဆျခငး

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆသညမာ ခႏၶာကယထခကမႈ (သ႔) ၿခမးေျခာကခရမႈမရဘ ၿမ႕တစခတြင ေနထငသမားမ ၿမ႕ျပဘဝထတြင ေနထင၊ လပကငႏငသည အတငးအတာက ရညညႊြနးသည။၁ ၎က ေအာကပါအခကအလကမားႏင ဆကစပေနသည အစဥအၿမ ေျပာငးလေနၿပး ဆကႏြယမႈရသည ႐ႈပေထြးသည ျပနာမားအျဖစ ႐ႈျမငႏငသည။

z ရပပငးဆငရာတညေထာကလပၿပးေသာ ပတဝနးကင z လမႈစးပြားေရးဆငရာ လပေဆာငခကမား z စနစမား (အစးရ၊ ဝနေဆာငမႈ ေထာကပေပးအပျခငး ပတဝနးကငဆငရာ)

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးက အဆငျမႇငရန ႀကးပမးရာတြင လဥးေရအားလး၏ လအပခကမားကလညးေကာငး၊ အမးသမးမား၊ ကေလးမားႏင သာမနမဟတသည လမားကသ႔ေသာ လဥးေရတြငးရ မတသည အပစမားမ အမးမးေသာ ထခကႏငေျခမားက မညသ႔ ရငဆင ရသညကလညးေကာငး ထညသြငးစဥးစားရမည။ အဆပါထခကႏငေျခရသည အပစမားက ၎တ႔ဘဝမားက တကရကသကေရာက သည ဆးျဖတခကျပလပမႈပစမားႏင စမကနးလပငနးစဥမားျပလပရာတြင ထညမစဥးစားဘ ခနထားေလရသည။ တစခနတညးမာပင ၿမ႕စြနဆငေျခဖးအကဆးေနရာမားတြင ေနထငသမားသည ဆငးရသားအမားစျဖစၾကၿပး မားေသာအားျဖင ၿမ႕ျပေနရာမားတြင ေနထငသည ေရႊ႕ေျပာငးအေျခခလပသားမားျဖစကာ ၎တ႔အသႏင ဆႏၵမား၊ ကစၥရပမားက မဝါဒခမတသမား သရရန မစြမးေဆာင ႏငၾကေပ။ ၿမ႕ျပလၿခေရး ျမႇငတငသညလပငနးမားသည ထခကႏငေျခ ရသမားႏင အစြနဘကအကဆးတြင ေနထငသမား၏ လအပ ခကကလညး ထညသြငးစဥးစားရန ႀကးပမးရမညျဖစသည။

၁ New Urban Agenda.. ကလသမဂၢ (၂၀၁၆)၊http://habitat3..org/wp-content/uploads/N1639668-English..pdf တြင႐ႈ။

7

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးစႏႈနးမား

ၿမ႕တစၿမ႕လၿခမႈရေစရန အပခပမႈႏင လၿခေရးေဆာငရြကသမားမ အနမဆးအေနျဖင အဓကလအပခကေလးခက ျဖညဆညးေပးသငသည။

z စမးလနးေသာေနရာမားႏင ၿမ႕ျပလထေနရာမား တညေဆာကျခငးအားလးအတြက လၿခစတခရသည ပ႔ေဆာငေရးမား ေထာကပေပးထားျခငး၊ ရပပငးႏင စတပငးဆငရာ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားႏင အေထာကအကပစၥညးမား ေပးအပျခငး၊ ညစညမးေသာေရ၊ ေလႏင ေျမဆလႊာ မ ျဖစေပၚေသာ ကနးမာေရးျပနာမားက ကာကြယျခငးတ႔ကသ႔ ၿမ႕ေနလထ၏ ရပပငးႏင စတပငးဆငရာ ကနးမာေရး တးတကေစရန အေျခအေနမား ဖနတးျခငး။

z မးေဘး၊ ေရေဘးႏင သဘာဝေဘးအႏရာယမားအတြက ႀကတငျပငဆငထားၿပးတ႔ျပနေဆာငရြကျခငး။ z ရာဇဝတမႈမားက တားဆးၿပးတ႔ျပနေဆာငရြကကာ ၿမ႕ေနလထ၏ စးရမပပနမႈႏင လအပခကမားကေျဖရငးေပးျခငးျဖင လျခမႈမရ

ဟခစားေနရမႈမားကေလာခေပးျခငး။ z ၿမ႕အတြငးတြင ေနရာခြျခားထားမႈမားကေလာခကာ၊ ၿမ႕ေနလထမားအၾကားယၾကညစတခရမႈႏင အသငးအဝငးစတဓာတမား

ျဖစေပၚေစၿပး လမႈေရးစညးလးမႈႏင ၿငမးခမးစြာအတယဥတြေနထငမႈက အားေပးျခငး

ကမာၻတဝနးရ ၿမ႕မားတြင ၾကေတြ႔ရေသာ (၎တ႔သာမဟတပ) တညသည ၿမ႕ျပလျခေရး ျပနာအခ႕မာေအာကပါအတငးျဖစသည။ z လမးမးမား၊ ေဘးေလာကလမးမားမရေသာ၊ ေဘးေလာကလမးမားတြင အေပါကမားရၿပးဓာတႀကးမားျပတကေနေသာ

လျခမႈမရသည လမးမား။ z လမးစညးကမးမားမလကနာျခငး၊ ေကာငးမြနသငေတာစြာပစထတ၊ တညေဆာက (သ႔) ေစာငၾကညစစေဆးမႈ မရေသာလမးမား၊

စတျပတေနေသာဘတစကားမား၊ အကန႔အသတရၿပးၿမ႕ေနလထကလျခစတခရမႈမရေသာလမးမားအေပၚ ဆငးေလာကေစေသာဘတစကားကြနယကႏင လျခစတခရမႈမရသည ပ႔ေဆာငဆကသြယေရး။

z အမႈကမား၊ ၾကြကမား၊ ျခငမား၊ လမးေဘးေခြးမားႏင အျခားကနးမာေရး အႏရာယမားရသည ကနးမာေရးႏင မညညြတေသာ ၿမ႕ျပပတဝနးကငမား။

z ခးမႈ၊ လယကမႈႏင မးယစေဆးဝါးႏင ဆကစပသညျပနာမားကသ႔ေသာ ရာဇဝတမႈမား။

ႏငငတကာအေတြ႔အၾကမားအရမလေလာကေသာ ၿမ႕ျပစမကနးမား၊ ေဒသတြငးအပခပမႈမား၊ လမႈေရးႏင နယပယမားတြင ဖယထတထားချခငးမားသည ရာဇဝတႏင အၾကမးဖကမႈမားက ကးလြနရနအားေပးသည အေျခအေနမားျဖစေပၚေစေၾကာငးသရရသည။ အလားတပင၊ မတမႈမရဟထငျမငခကမား၊ မရငးလငးေသာဥပေဒမား၊ လမႈေရးဆငရာဖယထတထားမႈမားႏင အသငးအဝငးမ ကညေထာကပမႈမရျခငးတ႔သညလညး ၿမ႕ျပလျခေရးအေျခအေနကပမဆးရြားေစသည။ ဆငးရမြေတမႈခညးသကသကသည ရာဇဝတမႈ ကးလြနရသည အေၾကာငးရငးမဟတေသာလညး၊ ၎သည ၿမ႕ျပလျခေရးအေျခအေနနမကေနခနတြင အထကပါ အခကမားႏင ယဥတြေတြ႔ရသည အေၾကာငးအခကတစချဖစသည။

တစခနတညးမာပင တစႏငငလး (သ႔) ႏငငအနးတဝကရ ေဒသတစခတြင ၾကာရညေသာအျပငးစားအၾကမးဖကမႈမားရေသာ ႏငငမား၏ ဖြ႕ျဖးတးတကမႈသည ခန႔မနးေျခအားျဖင ၂ဝ% ပတဝနးကငခန႔ ေနာကကၿပးဆယစႏစတစခစာစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈလညးဆးရႈးရသည။၂ ထ႔ေၾကာင ျမနမာၿမ႕ျပေနရာမားမ ၎တ႔၏ စးပြားေရးတးတကႏငေျခမားႏငအညမနကနစြာတးတကႏငရန ၎ၿမ႔မားတြင ၿမ႕ျပလျခမႈရရမညျဖစသည။

ထေရာကေသာ ၿမ႕ျပလျခေရးအတြက စညးမဥးမား

ၿမ႕ျပလျခေရးျပနာမားကေရရညေျဖရငးရာတြင စနစမားကခြျခမးစတျဖာထားမႈအေပၚ အေျခခထားေသာ၊ဆကစပပကသကေနသည ျပနာအားလးက လငျမနစြာေျဖရငးႏငသည အေျဖမားလအပသည။ ဤတြင အစးရမားႏင ျမနစပယ႐းဌာနမားမ ျပနာမား၏ အေၾကာငးရငးဇစျမစႏင ၎တ႔ၾကားပကသကဆကႏြယေနမႈမားက အေလးေပးအာ႐စကကာ မညသ႔အေကာငးဆးေျဖရငးႏငမညက

၂ ကမာၻ႕ဘဏ၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအစရငခစာ ၂၀၁၁၊ xii

8

အေျဖရာရမညျဖစသည။ လတစဥးခငး၏ျပနာမားက ေျဖရငးျခငးသည ထေရာကမႈမရေသာအေပၚယခဥးကပမႈမားဆ ဥးတည ေစႏငၿပး ေရရညတြင စရတစကပမကနကႏငသည။ထေရာကမႈရေစရနမာ ယခလပေဆာငေနဆ ေစာငၾကညအေရးယျခငးမားႏင ဆးျဖတခကမားက ဆကလကလပေဆာင သြားရမညျဖစသည။

အသငးအဝငးမား၊ ျမနစပယ႐းဌာနမားႏင အစးရအၾကားပးေပါငးေဆာငရြကၿပးေဒသတြငးလအပခက အေသးစတအေပၚ တ႔ျပနေဆာငရြကႏငၿပး လကေလာညေထြျပႏငမသာလင ထေရာကေသာ ၿမ႕ျပလျခေရးမဟာဗဟာတစချဖစေပမည။ဆးရြားေသာလျခေရးစႏႈနးမားဆကျဖစေစမည ၊အၾကမးဖကမႈမားႏင အျခားအခကမားအတြက ေမာငးႏငအားျဖစေစႏငသည၊ မညမမႈမားမ ျမစဖားခသည လမႈေရးျပနာမားကပမဆးေစပဖြ႕ျဖးတးတကမႈျဖစေစမည ဆးျဖတႏငစြမးႏင အလးစလႊမးျခ ပါဝငေသာ လေလာကစြာစမျပငဆငမႈျပထားသည ၿမ႕ျပေနရာမားကဖနတးျခငးဟေသာ ျပနာႏစရပႏင ျမနမာႏငငမ ရငဆင ေနရသည။

အလးစလႊမးျခေသာ ၿမ႕ျပအပခပမႈျဖင ပမလျခစတခရေသာ ၿမ႕မားကေဖာေဆာငႏငသည

ႏငငအဆငမ ေဒသတြငးထအဆငမားအားလးတြင၊ အစးရလညပတပသည ၿမ႕ျပလျခေရးအေပၚ သကေရာကမႈရၿပး၎အခကက ပမလျခစတခရေသာ ၿမ႕မားကေဖာေဆာငရန လပေဆာငခကမားအားလးအတြက ထညသြငးစဥးစားရမည။ သ႔ေသာ၊ အစးရမ ျမနစပယအဆငတြင လညပတပသည အဓကေသာခကျဖစၿပး ၎က အဓကေျပာငးလရႏငသည။ ၿမ႕ျပအပခပမႈတြင-

z အပခပပနညးလမး ဆသညမာလမႈေရးရညမနးခကမားႏင ၿမ႕ျပမဝါဒမားက ဆးျဖတခကခသည အစးရအတြငးအျပင အဓကပဂၢလမားအၾကား ဆကဆေဆာငရြကမႈ လပငနးစဥျဖစသည။ လပငနးေဆာငရြကႏငရနအတြက အစးရအဖြ႔သည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရရရန ႀကးပမးရမညျဖစေသာလညးမတကြျပားမႈမားႏင ပ႗ပကၡမားကထေရာကစြာေျဖရငးႏငမည လပငနးစဥမားလညး ရရမညျဖစသည။

z အပခပသညပဂၢလမား သည မတညေသာအစးရ႐းဌာနမား၊ အစးရအဖြ႕ႏင လထမားအၾကား ႀကတငစမခန႔ခြမႈလပငနးစဥမား တြငမရမျဖစပါဝငရသမားျဖစသည။ ဤအလးစလႊမးျခေသာအပခပမႈတြင မတကြျပားေသာအဓကပဂၢလမားသည မတညေသာအဆငမား (အမနးခငး၊ ရပကြက၊ ၿမ႕နယ၊ ခ႐ငႏင ၿမ႕ျပအဆင) တြင တၿပငနက အလပလပၾကသည။

လျခစတခရမႈကေစာငၾကညထနးခပျခငး (သ႔) ဥပေဒလကနာေစမႈ တစခတညးျဖင မရရႏင

ဤသေတသနမ ေဖာျပေနသညမာ- z သမာ႐းက ျပနလညတ႔ျပနမႈျပသည ေစာငၾကညထနးခပမဟာဗဟာမားက အလြနအကၽြအားကးျခငးသည လျခစတခ

ရမႈျဖစေစသညထက၊ ရာဇဝတမႈမားက ပဆးေစျခငး (သ႔) ျပနာကတစေနရာသ႔ ေရႊ႕လကျခငးသာ ျဖစေစၿပး ျပနာကအေျခခသည ေစာငၾကညထနးခပျခငးႏင အေျခအေနအလက ရာဇဝတမႈကာကြယျခငးတ႔သည ပမအကး သကေရာကမႈရႏငသည။၃

z ႏငငေတာလပေဆာငခကမားခညးသကသကသည ထေရာကမႈမရေပ။ ေဒသတြငး ျပနာေျဖရငးခကမားသည ေဒသတြငး အေျခအေနမားအတြက သးသန႔ျဖစရမည။

z အရြယအစားတစခတညးျဖင အရာအားလး အဝငဂြငက မျဖစႏငသကသ႔ မညသညမဟာဗဟာမ သ႔ခညးသကသကျဖင အလပမျဖစႏငေပ။ မဟာဗဟာမားကတစခတညးအေနျဖင စစညးအသးခမသာ ထေရာကမႈရၿပးေရရညခမည လျခစတခရမႈက ရရႏငမညျဖစသည။

၃ Otter, S.. ေရး - ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕တြငးၿမ႕ေပၚ ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ အကဥးခးစာတမး၊ ၂ဝ၁၇။ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ရနကန။

9

ခနထ

ားျခင

း ခနထားျခငး

ခနထားျခငး

အလးစလႊမးျချခငး

ဥပေဒ

မားက

နာ

းလည

ၿပး

လက

နာျခင

းပးေပါငး၍

ေစာငၾကည

ထနးခပျခငး

တာရညခေသာ တာဝနခြေဝေပးျခငး

ယာယသာျဖစၿပးတာဝန မခြေဝျခငး

ဥပေဒ

မား

စာရြက

ေပၚတ

ြငသာရ

ၿပး

လက

နာမႈ

မရျခင

းႀက

းေလးေသ

ာ ျပစဒဏ

လကနာေစျခငး စညးမဥးစညးကမးမား

ထေတြ႕မႈ

အလးစလႊမးျခေသာ ၿမ႕ျပလျခေရးစမခန႔ခြမႈပစ

သမငးေၾကာငးအားျဖင၊ ၿမ႕ျပအားလးသည ၎တ႔၏ ၿမ႕သၿမ႕သားမားလျခမႈရရေစရန အထကေအာကစညးမဥးႏင လကနာေစမႈက ျပလပခၾကသည။ သ႔ေသာ၊ ႏငငတကာ အေတြ႔အၾကမားအရမ၊ လျခစတရမႈမရေသာအေျခအေနမားၾကေတြ႔ေနရေသာ လမားက ျပနာေျဖရငးသည ျဖစစဥမ ခနထားခေသာအခါ၊ ထသ႔ ခနထားခမႈသည ၎တ႔၏ လျခစတခရမႈမရဟေသာခစားခကက ပမခစားရေစၿပးအစးရႏင ရတပဖြ႔တ႔၏ ထေရာကမႈက ေလာကေစသည။ယေန႔တြင၊ ၿမ႕ေနလထမားကပါ ျပနာ အတေျဖရငးသမား အျဖစ ထညသြငးျခငးသညပမထေရာကၿပး ေရရညခေသာေျဖရငးခကမား ျဖစသညဟေသာ အခကကၿမျပအစးရအဖြ႔မားႏင ရတပဖြ႔ မားမ လကခလာၿပျဖစသည။

စညးမဥးစညးကမးမား

ၿမ႕ျပအစးရအဖြ႔မားတြင ယာဥစညးကမး၊ လမးစညးကမးမား၊ ၿမ႕ျပေနရာအကြကခထားျခငးမား၊ စးပြားေရးလပငနးမားက လငစင ထတေပးျခငး၊ အမႈကသမးျခငးကသ႔ေသာ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ဝနေဆာငခေကာကချခငးတ႔ကသ႔ေသာ ကစၥမားႏင ရာဇဝတမႈ ကာကြယတားဆးေရးတ႔ႏင ပတသကသည စညးမဥးစညးကမးဆငရာ အခြငအာဏာမား ရသည။

ဖယထတထားျခငး။ အစးရအဖြ႔သည စညးမဥးမားက လသရငၾကားေၾကညာရန (သ႔) ရငးျပရနပကကြကေသာေၾကာင အမားျပညသအား ဖယထတထားသကသ႔ျဖစလင၊ ၿမ႕ေနလထသည စညးမဥးမားက နားလည (သ႔) လကနာမည မဟတေပ။ ဥပေဒမားရေနႏငေသာလညး စာရြကေပၚတြငသာရမညျဖစသည။

အလးစလႊမးျချခငး။ စညးမဥးမားႏင (၎တ႔က ထတျပနရသည အေၾကာငးရငးမား) က စဥဆကမျပတ ရငးလငးစြာ ဆကသြယတငျပထားလင၊ ၎စညးမဥးမားသည ၿမ႕ျပပတဝနးကငႏင စညးမဥးစညးကမးဆငရာ အျပ

10

အမမား ရရရနပသြငးရာတြင ထေရာကေသာကရယာမားျဖစလာႏငသည။ စညးမဥးမားက နားလညၿပး ၎စညးမဥးမားသည လထအားလး၏ အကးစးပြားက ရရရနကညေၾကာငး ယၾကညလာေသာအခါ၊ ၿမ႕ေနလထ၏ တာဝနအသလညး ပမေကာငးမြနလာႏငသည။

အထကပါသမာ႐းက စညးမဥးမားအျပင ရပကြကဧရယာအဆငစမကနးမားက အားေပးသည စမကနးမား၊ ေကာငးမားက ဥးစားေပး ေထာကပျခငးမား (သ႔) ေျမယာအသးခရာတြင ပဂၢလက အေဆာကအအေဖာေဆာငမႈမား၌ အမားျပညသဆငရာ အေဆာကအအမား ထညသြငးတညေဆာကေစျခငး တ႔ကသ႔ေသာ အျခားမဝါဒမားႏင ၿမ႕ျပစမခန႔ခြျခငးတ႔မတဆင ျပနာရငးျမစမားက ေျဖရငးျခငးျဖင လညး အစးရအဖြ႔မ ၿမ႕ျပလျခစတခရမႈက ျမငတကေစႏငသည။

လကနာေစျခငး

လကနာေစျခငးဆသညမာ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင စႏႈနးမားႏင အညလကနာေဆာငရြကေစသည ျဖစစဥပငျဖစသည။ ၿမ႕ျပလျခစတခရမႈတြင၊ သမာ႐းကနညးလမးမားသည ေစာငၾကညထနးခပျခငးႏင အျပစေပးသညစနစမား အေပၚအားကးခသည။ ေခတမေသာၿမ႕ျပမားတြငမ၊ ဥပေဒကလကနာေစရာ၌ လထလျခစတခရမႈျမငတကၿပး အေၾကာကတရားမားကေလာကေစရန လကဥးမႈရယေဆာငရြကႏငသည ျပနာေျဖရငးေသာနညးလမးမားႏင စနစတကပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက အားေပးကာ၊ ေဒသတြငး အသငးအဝငးမားကလညး ပါဝငေစသည။

ဖယထတထားျခငး။ ဥပေဒမားက လမားအတြက ထညသြငးတြကခကမႈမရပ ေရးဆြထားေသာအခါတြင၊ လထမစညးမဥးမားလကနာလာေစရန ရတပဖြ႔မားမ ပ၍ အငအားသးေဆာငရြကၾကရသည။

အလးစလႊမးျချခငး။ ဥပေဒသည ၎တ႔အကးစးပြားအတြကျဖစသညဟ လထမယၾကညလာေသာအခါ၊ ၎တ႔ခငး အျပနအလန ေစာငၾကညထနးခပျခငးျဖင ဥပေဒကလကနာေစရာတြင ကညေပးႏငသည။

ထေတြ႔မႈ

ထေတြ႔မႈသည ထခကမႈဒဏခႏငၿပး အလးစလႊမးျခေသာ ဥပေဒလကနာသည လမႈအဖြ႔အစညးမားက ပးေထာငရနအတြက အေရးၾကးေသာ ကရယာတစချဖစၿပး၊ ၎သည အနမဆး (လထက အသေပးျခငး) မ အျမငဆး ( ျပနာႏင အေျဖရာမႈက မေဝျပလပျခငး) အထ အဆငအမားအျပားတြင ျဖစေပၚႏငသည။ ထေတြ႔မႈက လပေဆာငရာတြင ခကခၿပး အခနကနႏငေသာလညး ႏငငေရးမပါဝငပ အလယအလတကေသာ နညးပညာပငးဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပရာတြင ထေတြ႔မႈလပငနးစဥ မပါဝင၍ မရေပ။ လျခစတခရမႈဟေသာ အေၾကာငးအရာက ဩဇာၾကးမားေသာ ကၽြမးကငပညာရငမားမ ခဥးကပေလလာျခငးသည အသးမဝငေၾကာငး သရခရၿပးျဖစသည။

ဖယထတထားျခငး။ အစးရအဖြ႕မ ၿမ႕ေနလထက ဖယထတထားေသာအခါ၊ ၎တ႔သည ျပနာအတြက တာဝနမရဟ ခစားရေသာေၾကာင အထကေအာက အေျဖရာနညးက ကငသးႏငရန ၎တ႔က အတငးအကပ ဖအားေပးရသည။ ေျဖရငးနညးမားသည ကနကစရတမားၿပး အစးရအဖြ႔မ စဥဆကမျပတ ေစာငၾကည ထနးခပရေသာေၾကာင ဤခဥးကပပမးသည လႀကကမားေထာကခမႈမရလင တာရညမခေပ။

အလးစလႊမးျချခငး။ ၿမ႕ျပလထက မဝါဒမားပေဖာရာတြင ထညသြငးစဥးစားၿပး ပမလျခစတခရေသာ ၿမ႕ျပမားဖနတးရာတြင ပါဝငခြငေပးလင၊ ၎တ႔သည ျပနာက မေစေျဖရငးရမညဟ ခစားမၿပး လျခစတခရမႈက ထနးသမး ရာတြင ပမ၍ လကဥးမႈရယကာ ပးေပါငးပါဝငလာမညျဖစသည။

11

ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာမႈျဖစစဥ (Urbanization)

ျမနမာသမငး၌ အထးသျဖင ၁၉၅ဝ ႏင ၁၉၉ဝ ႏစမားအတြငးတြင သသာထငရားေသာ ေကးလကမ ၿမ႕ျပသ႔ေျပာငးေရႊ႕မႈ ျဖစေပၚခၿပး မၾကာေသးမက လဥးေရအမားအျပားက ေနရာေရႊ႕ေျပာငးေစခေသာ ၂ဝဝ၈ ဆငကလနးနာဂစေၾကာင အထးသျဖင ဧရာဝတ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသမ လအမားအျပား ေျပာငးေရႊ႕လာခသည။

အကးအေျပာငးအစးရ၏ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားက ၂ဝ၁၁ တြင စတငျခငးသည ၿမျပသ႔ေျပာငးေရႊ႕အေျခခေနေသာ အသငးအဝငး၏ စတေခၚမႈျပနာမားက ေရးတနးပ႔လကသကသ႔ ျဖစၿပး၊ စးပြားေရးဆငရာေျဖေလာျခငးမားဆသ႔ ဥးတညသည ေျခလမးမား လပေဆာငလာေသာအခါ လြနခသည ႏစအနညးငယအတြငးတြင ၿမ႕ျပမား၌ ပမေကာငးမြနေသာ အခြငအလမးမား ေပၚထြကလာၾကသည။

အသငးအဝငးအဖြ႕အစညး၏ လငယမားသည ေရေျမျခားတြင အခြငအလမးမား သြားေရာကရာေဖြၾကေသာေၾကာင လယယာ စကပးေရးက႑ျဖင မ႐းဖလာ အသကေမြးဝမးေကာငးျပေနေသာ လအေရအတြကသည သသာထငရားစြာကဆငးလာသည။ ျမနမာႏငငတြင၊ ၿမ႕ျပမား၏အနာဂတအတြက ႀကတငၾကစညထားမႈ မရသေလာကပငျဖစၿပး ျမနစပယ႐းဌာနမားကသာ အေျခခ ၿမ႕ျပဆငရာဝနေဆာငမႈမားက လပေဆာငေပးၾကၿပး ၎တ႔တြင ၾကးထြားတးတကလာမႈက ထနးခပရန အာဏာမရေပ။

ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင လငျမနေသာ ၿမ႕ျပျဖစထြနးလာမႈ တ႔ေၾကာင ျမနမာႏငငပရပသည ပမာဏၾကးမားစြာေျပာငးလ လာေနေသာေၾကာင၊ အာရေဖာငေဒးရငး၏ ရညရြယခကသည အစးရ၏ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈႏင ၿမ႕ျပမားအတြငး ေနထငသ မား၏ လျခစတခရမႈက ျမႇငတငေပးရန ျဖစသည။ ဤတြင အာရေဖာငေဒးရငးမ ၿမ႕သးၿမ႕ရ ၿမ႕နယေလးခ (စးပြားေရးၿမ႕ေတာ ရနကနရ ၿမ႕နယ ၂ ခႏင ရမးျပညနယရ ေတာငႀကးၿမ႕၊ ကရငျပညနယရ ဘားအၿမ႕) တြင သေတသနျပခသည။

လကရၿမ႕ျပလျခေရးစနေခၚမႈျပနာမား

အသငးအဝငးအဖြ႔အစညးအတြငး လျခစတခရမႈအေပၚ စးရမပပနမႈမားျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ေနလထႏင အာဏာပငမားမ လျခစတခရမႈအေပၚ စးရမပပနေနၾကေသာ ျပနာမားမာ ရာဇဝတမႈႏင မးယစေဆးသးစြျခငး၊ ယာဥမေတာတဆမႈမား၊ တညေဆာကၿပးေသာ အေဆာကအအမားႏင ဆကစပသည အျခားျပနာမား၊ လမႈေရးမညမမႈမား၊ တရားဥပေဒအရမဟတသည ေျဖရငးခကမား၊ ေရထတစနစ ညဖငးမႈမား၊ အညစအေၾကးအစငအခမား၊ လမးမး ႏင ၾကးမားေသာပြလမးသဘငမားတြင လာေရာကေသာ ပရသတအတြကလျခေရး တ႔ျဖစသည။ အမးသမးမား စးရမေနၾကေသာ ကစၥရပမားမာ အမားျပညသေနရာတြင ညႇငးပနးေစာကားခရျခငးႏင လငပငးဆငရာ ေစာကားခရျခငးတ႔ျဖစသည။

အာရေဖာငေဒးရငးမ ၿမ႕ျပလျခေရးဆငရာ ကစၥရပမားက သေတသနလပေဆာငခေသာ ၿမ႕နယမားတြင၊ ေနရာအားလးရ ျပနလညေျဖၾကားခသမားမ တညသည အခကေတာေတာမားမားက စးရမပပနေနၾကၿပး၊ အခ႕ျပနာမားသည ၿမ႕နယတစခစႏင ပမအေသးစတ သကဆငေၾကာငး ေတြ႔ရသည။ ေတာငႀကးႏင ဘားအၿမ႕ရ တခ႕ေနရာမားတြင မးယစေဆးႏင ပတသကသည ျပနာမားႏင လငယမား မးယစေဆးသးစြမႈက တားျမစျခငးက ပမအာ႐စကၾကၿပး ရနကနတြငမ လမးပတဝနးကငႏင အေထြေထြ ရာဇဝတမႈမားက ပမအာ႐ထားၾကသညက ေတြ႔ရသည။ ေတာငႀကးတြငမ ထခကဒဏရာရမႈမားျဖစေလရသည ၿမ႕ေတာ၏ ႏစစဥ မးပးပပြတြင လထပရသတလျခေရးစမခန႔ခြမႈ က အဆငျမႇငတငျခငးသည အေရးႀကးဆးေသာ ၿမ႕ျပလျခစတခရမႈ ျပနာမားထမ တစချဖစသည။ ရနကနၿမ႕ရ အညစအေၾကးႏင စြန႔ပစပစၥညး စမခန႔ခြမႈႏင ဘားအၿမ႕တြင ေမာေတာယာဥႏင လမးလျခေရး ျပနာမားသည တစၿမ႕ခငးစအလက ျပျပငေျဖရငးရမည ျပနာမားျဖစသည။

12

အစးရအဖြ႔မ တ႔ျပနေဆာငရြကပ နညးလမးမားအသငးအဝငးအဖြ႔အစညးတြငးမ ေကာကခရရေသာ အခကအလကမားအရ အခ႕ေသာျပနာမားက ေဒသတြငးလျခစတခမႈ ရရေစရန ေဆာငရြကသမားမ လကဥးမႈရယေျဖရငးၾကၿပး အခ႕အာဏာပငမားက ျဖစပကၿပးမ ျပနလညတ႔ျပနေဆာငရြကၾကသည။ ၿမ႕နယေလးခရ ေျဖၾကားေပးသမားအရ ေဒသတြငးလျခစတခမႈရရေစရန ေဆာငရြကသမားႏင လထၾကားတြင လျခစတခရမႈ ျပနာမားက ေျဖရငးျခငးႏင နားလညသေဘာေပါကျခငး ကစၥရပမားတြင ခတဆကမႈမရေၾကာင ေတြ႔ရသည။ တစခနတညးမာပင၊ လထသည လပေဆာငရမည တာဝနႏင အခနးက႑မားက နားလညမႈမရဟ ေဒသတြငးလျခစတခမႈရရေစရန ေဆာငရြကသမားမ ေတြးထငၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသတြငးလျခစတခမႈရရေစရန ေဆာငရြကသမားႏင ၿမ႕ျပအဖြ႔အစညး အသငးအဝငးမားက ေပါငးစပေပးၿပး၊ ေဒသတြငး လျခစတခရမႈဆငရာ ျပနာမားက ပမနားလညေစကာ ၎တ႔က ေျဖရငးရန နညးလမးမားရာေဖြႏငမည အခြငအေရးတစခ ရေနသည။

နယပယအမားအျပားက ပမေကာငးမြနရန လပေဆာငႏငေသာလညး၊ အခ႕ကစၥရပမားက ေျဖရငးျခငးကပင မတညေသာ ႐းဌာနမားက ေပါငးစပေစၿပး ၊ ဌာနမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈပစမား ျဖစေစကာ၊ ထပမတးခ႕သြားႏငေသာ အပစလကပးေပါငးလပေဆာငေသာ အပခပေရးက ရရေစပါသည။ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနတြင ထငရားသသာေသာ ခပထနးႏငမႈ အာဏာရသည။ ဥပမာအေနျဖင ေရႀကးေရလမႈက ႐းဌာနမားမ တ႔ျပနလပေဆာငရာတြင အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန၏ လမးညႊနမႈေအာကတြင ႐းဌာနအသးသးမ ကစၥရပတစခက ေဆာငရြကျခငးမးကသ႔ ျဖစသည။ ဒတယဥပမာတစခမာ ႐းရာ ယဥေကးမႈပြေတာမား ကငးပရန ေဒသတြငးလျခစတခမႈရရေစရန ေဆာငရြကသမားမ ပးေပါငးေဆာငရြကၾကျခငးျဖစသည။ ေထြ/အပ၊ ရတပဖြ႔မား၊ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ကစၥရပမား လပေဆာငေသာ အဖြ႔မားႏင တခါတရတြင တငးရငးသား လကနကကင တပဖြ႔မားပါ ပးေပါငး၍ ပြေတာမားက စစဥၿပး လထလျခစတခရမႈရေစမညျဖစသည။ ၎တ႔တြင အထက၌ ေဖာျပၿပးေသာ ေတာငႀကးမးပးပပြ၊ ဘားအရ ကရငႏစသစကးႏင သၾကၤနပြေတာမား ပါဝငသည။

လမးပနးတညေဆာကမႈအေနအထားက စးရမမႈမား (သ႔) လငယမားမးယစေဆးသးစြျခငး တ႔ကသ႔ေသာ အျခားကစၥရပမားက ေျဖရငးရာတြင ႐းဌာနမားႏင လထက ပါဝငေဆြးေႏြးေစၿပး ရရေသာရငးျမစမားက အသးခကာ ေျဖရငးႏငသည အခြင အလမးမားရသည။

အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားက အၾကမးဖကမႈမား မျဖစေပၚေစရန မဝါဒခမတျခငးျမနမာႏငငတြင လငႏငဆငေသာ ၿမ႕ျပလျခစတခရမႈျပနာမားက လထမ ပမသရလာေစရနႀကးစားၿပး၊ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမားအတြက အစးရ အာဏာပငမားမ တကေသာမဟာဗဟာမားခမတရန တြနးအားေပးသည အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား (CSO) မားႏင NGO မား တးပြားလာေနသည။သ႔ေသာ ယေန႔အခနထ၊ ၿမ႕ျပဧရယာမားတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား ေနထငရမႈဘဝက အဆငျမႇငေပးမည၊ အဓပၸါယရေသာ မဝါဒခမတေပးႏငရန အဆပါ အဖြ႔မားႏင ေဒသတြငးအာဏာပငမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အနညးငယသာရေနေသးသည။

ျခြငးခကအေနျဖင လမႈဝနထမး၊ ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဝနႀကးဌာနသည အမးသမးအခြငေရးႏင ကေလး ကာကြယေစာငရာကေရး ျပနာမားႏင စပလဥး၍ တကၾကြလႈပရားသမား၊ CSO မား၊ INGO မားႏင ပမနထေတြ႔မႈရသည။ သ႔ေသာ၊ ေထြ/အပ ႏင အျခား ၿမ႕နယဆငရာပဂၢလမားႏင ယဥလင၊ ဝနၾကးဌာနႏင ၎ေအာကရ လမႈဝနထမးဌာနတ႔တြင လကလမးမမႈ၊ ဘ႑ာေငြ ႏင အခြငအာဏာတ႔ နညးပါးသည။ သ႔ေသာလညး ၎တ႔၏ အသႏင အခနးက႑သည ပ၍ပင အေရးပါလာေနသည။

(ၿမ႕နယတငးတြငတညရကာ အသငးအဝငးအဖြ႔အစညးတြငးမ အမးသမးအခ႕ အသငးဝငအျဖစပါဝငၿပး ၿမ႕နယ၏ ဌာနဆငရာ အႀကး အကမား၏ ဇနးမားမ ဥးေဆာငေသာ) ျမနမာႏငင အမးသမးေရးရာႏင မခငႏငကေလးေစာငေရာကေရးအသငးတ႔မလညး CSO မား၊ INGO မားႏင ပမနထေတြ႔မႈရေၾကာငးေတြ႔ရသည။ သ႔ေသာ၊ ဤစနစသည လထလကခသေဘာကမႈ၊ ထေရာကမႈႏင ၿမ႕နယအလက လပငနးစဥမားအေပၚမတည၍ ကြာျခားမႈရႏငသည။

ရဝနထမးမားသည ၎တ႔ထေရာကရလာေသာ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားက အၾကမးဖကမႈမားက ျပနလညတ႔ျပနမႈမျပဟ အမးသမးမားက ေျပာဆေလရသည။ ဤသ႔ အေရးယေဆာငရြကမႈမရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးရငးမာ လငပငးဆငရာ အေျခခေသာ

13

အၾကမးဖကမႈမားက အေရးမလပပ ျဖစ႐းျဖစစဥဟ သတမတထားေသာ လမႈအဖြ႔အစညးတြငး နကရႈငးစြာ ကနးေအာငးေနေသာ ပမနအျပအမမားေၾကာငျဖစၿပး၊ မားေသာအားျဖင အမးသားရဝနထမးမားသည အဆပါအမႈမားက အေလးအနကထားေလမရပ အၾကမး ဖကမႈမားမ လြတေျမာကလာေသာသမား ၾကေတြ႔ရေသာ စတဒဏရာကလညး စာနာခစားတတျခငးမရေပ။

14

လမႈဝနထမးဌာန

မးသတဌာနေထြအပ

ရတပဖြ႕ စညပင

ေဆာကလပေရးဥးစးဌာနစမ/ဘ႑ာ ဥးစးဌာန

ကနးမာေရး ဥးစးဌာန

အဓက အစးရ႐းဌာနမားႏင အေထာကအကေပးေရး ႐းဌာနမား

ျမနမာႏငင၏ ရညလားေသာ သမငးေၾကာငးရသည စစအစးရပစမားႏင ပ၍ ဒမကရကတစဆနေသာ အစးရတစရပဆသ႔ ကးေျပာငးေသာ အေရြြ႕တ႔သည ႏငင၏ ၿမ႕ျပလျခေရးအတြက အေျခချဖစသည။ ကးေျပာငးမႈ၏ တစတတပငးအေနျဖင၊ ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ျပဧရယာ ၾကးထြားတးတကလာသညႏင အမ၊ ထေရာကေသာမဝါဒက ေရးဆြၿပး အေကာငအထညေဖာႏငရနအတြက အပခပမႈ ပစမား တညေဆာကႏငရန အလြနပငအေရးၾကးသည။ ထ႔ျပင အစးရအာဏာပငမားသည ၿမ႕ျပအဖြ႔အစညး အသငးအဝငးမားအတြက တာဝနရၿပး၊ ၎အသငးအဝငးမား၏ ကစၥရပမားက ပးေပါငး၍ လကဥးမႈရယေျဖရငးရန လအပေၾကာငးက အဆပါအာဏာပငမားမ နားလညသေဘာေပါကျခငးသည ၿမ႕ျပမားတြင ေအာငျမငမႈရရရနအတြက အဓကအခကျဖစသည။

ပမအားေကာငးေသာ အရပဘကလမႈအသငးအဝငးႏင မဒယာမား ျမနမာႏငငတြင ေပၚထြကလာေသာေၾကာင အစးရအဖြ႔က ပမယၾကည စတခမႈရေစရနႏင ထေရာကစြာေဆာငရြကႏငရန အတငးအတာတစခအထ တြနးအားေပးႏငခသည။

ဤအေျပာငးအလသည အရပဘကႏင အပခပေရးပငးက ပမထေတြ႔မႈရေစရန ပထမေျခလမးျဖစေသာလညး ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ေနလထႏင လကဥးမႈရယကာ ထေတြ႔ေဆာငရြကေသာအခါ အပခပေရးပငးက ပမေကာငးမြနေစႏငမည အခြငအေရးမားစြာ ရေနသည။

သးျခားက႑မားအတြက အေရးၾကးေနရာတြငရေသာ အပခပေရးပငးဌာနမားႏင ၊ ၿမ႕ျပမားတြင အဓကစမခန႔ခြမႈလပေဆာငရမည ႐းဌာန သးခက အာရေဖာငေဒးရငးမေဖာထတထားသည။ ၎တ႔မာ-

z အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန (GAD) z စညပငသာယာေရးအဖြ႕မား (DAO)/ ရနကနၿမ႕ေတာ စညပငသာယာေရး ေကာမတ z ျမနမာႏငငရတပဖြ႔ (MPF)

15

အေထာကအကေပးေရး႐းဌာနမားတြင ကနးမာေရး၊ လမႈဝနထမး၊ စမကနးႏင ဘ႑ေရးဝနၾကးဌာနမားကသ႔ ေဒသတြငး႐းဌာနမားျဖင တက႐ကလပငနးလပေဆာငေသာ ဝနၾကးဌာနမား အျပင၊ မးသတဌာနကသ႔ သမာ႐းက လျခစတခေရးက ဥးစားေပးသည အဖြ႔အစညးမားလညး ပါဝငသည။

ရတပဖြ႔ႏင GAD ႏစခလးသည (ျမနမာစစတပမ တက႐ကထနးခပထားေသာ ဝနၾကးဌာန သးခထတြင ပါဝငေသာ) ျပညထေရးဝနၾကးဌာနေအာကတြင ရသည။ ထ႔ေၾကာငပင အဆပါ အဖြ႔အစညးႏစခလးသည ရာဇဝငေၾကာငးအရ ႏငငသားတ႔၏ လျခေရးထက ႏငငလျခေရးႏင ေအးခမးသာယာေရးက ပမဥးစားေပးေဆာငရြကခၾကသည။ အဖြ႔အစညးႏစခလးသည ႐းဌာနယဥေကးမႈက ေျပာငးလရနႏင ဝနေဆာငမႈေပးအပသည အပငးက ပမအေျခခရန ေျခလမးမားစလာခေသာလညး၊ ေအာငျမငရန အခနယရဥးမညျဖစသည။ ၂ဝ၁၂ တြင ျပျပငေျပာငးလမႈမား စတငခသည အခနမစ၍၊ ဖြ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ အဖြ႔အစညးမားသည ႏငငေတာအဆငတြင ဝနၾကးဌာနမား၏ ထနးခပမႈေအာကမ လြတေျမာကသြားၿပျဖစၿပး ၎တ႔ႏင သကဆငေသာ ျပညနယ (သ႔) တငး အစးရအဖြ႔သ႔ တက႐ကတငျပရၿပျဖစသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ၊ ၎တ႔ကလညး ရာဇဝငေၾကာငးအရ စစတပမထနးခပခဖးၿပး ယခငက နယစပေရးရာဝနၾကးဌာနေအာကတြင ရခသည။

အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန (GAD)

ေထြ/အပသည ၿမ႕နယအပခပေရး ပစမားတြင အာဏာအရဆးျဖစၿပး ၿမ႕နယအပခပမႈအမားစက ခတဆကညႇႏႈငးေပးၿပး ၿမ႕နယရစခနးမားအပါအဝင၊ အျခားေသာဌာနမား အားလးနးပါးအေပၚ လႊမးမးအပခပႏငသည။

ျမနမာႏငင၏ ေကးလကႏင ၿမ႕ျပရ ၿမ႕နယတငးတြင ေထြ/အပ႐းမားရၿပး၊ ၿမ႕နယအဆငက ႏငငသားမားႏင အစးရ႐းဌာနမားမ ျမနမာႏငငအပခပေရး၏ အဓကေထာကတငမားအျဖစ သနားလညထားၾကရမညျဖစသည။

ၿမ႕နယမားတြင၊ ၿမ႕နယအပခပေရးမးမားသည လထထသ႔ တက႐ကဝနေဆာငမႈေပးရန အာ႐မစကရေတာပ ၎တ႔၏ၿမ႕နယမားအတြငးရ အျခား႐းဌာနမားမ လပေဆာငသည ကစၥရပမားႏင လပေဆာငခကမားက နားလညသေဘာေပါကၿပး အျခားအဓကဌာနမားက စစညးရသည စမခန႔ခြေရးႏင ခတဆကညႏႈငးေရးကသာ လပေဆာငရမညျဖစသည။

စညပငသာယာေရးအဖြ႕မား(DAOs)

စညပငအဖြ႕မား၏အခနးက႑တြင မလာစနစမအစ ၿမ႕အတြက လမးမးမား စမေရးဆြျခငးအလယ သဘာဝေဘးအႏရာယမားက ကာကြယျခငးအဆး ၃၁ မးေသာ အေသးစတ ျမနစပယတာဝနမားက လပေဆာငျခငးတ႔ ပါဝငသည။ ထ႔ျပင ၎တ႔သည စားေသာကဆငမား အပါအဝင ေဒသတြငးလပငနးမားအတြက လငစငထတေပးသအျဖစ စးပြားေရးဆငရာ အပခပမႈတြင ပါဝငရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြင လမးတညေဆာကျခငးႏင အညစအေၾကးအစငအခမားအတြက ဝနေဆာငမႈေပးျခငးတ႔ကသ႔ေသာ ဝနေဆာငမႈအနညးငယကသာ အဆပါအဖြ႔အစညးမားမ ျပလပေပးႏငသညက ေတြ႔ရသည။ ၿမ႕ျပလျခေရးအတြက မဟာဗဟာကကခဥးကပရာတြင အေရးၾကးေသာ စမေရးဆြျခငးသည သသာထငရားစြာေပာကရေနသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေထြ/အပမ ေျမယာစမခန႔ခြမႈက ထနးခပထားၿပး စညပငအဖြ႕မားသည ၿမ႕ျပစမေရးဆြျခငးက ျပလပရနအာဏာရသညဟ၍ ခြျခားထား ေသာေၾကာငျဖစသည။

မညသ႔ပငဆေစကာမ၊ စညပငသာယာေရးအဖြ႕မားသည လထဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားက လပေဆာငေပးရသမားျဖစေသာေၾကာင ၎တ႔သည လျခေရးႏင ဆကစပသည ကစၥရပမားကပါ လပေဆာငသမားျဖစသည။ အေၾကာငးမာ ႐ပပငးဆငရာ တညေဆာက ၿပးေသာ ေနရာမားႏင ေရပမာဏ၊ စြန႔ပစပစၥညး စမခန႔ခြျခငးႏင အျခားေသာ ျမနစပယလအပခကမားသည ၿမ႕ျပဧရယာ၏ လျခေရး ကစၥမား ေဆာငရြကရာတြင လအပေသာေၾကာငျဖစသည။

သေတသနျပစဥအတြငးတြင၊ စညပငသာယာဝနထမးမားကယတငကပင ၿမ႕ျပလျခေရးစမခန႔ခြသမားဟ ျမငရမညအစား ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားအျဖစသာ မမကယကရႈျမငၾကေၾကာငးေတြ႔ရသည။ သ႔ေသာ၊ ၎တ႔၏အခြငအာဏာသည ၿမ႕ျပဆငရာဝနေဆာငမႈမားႏင

16

ၿမ႕နယ အပခပေရးမး

လကေထာက ၿမ႕နယအပခပေရးမး

ဌာနခြ - ၁လကေထာကၿမ႕နယဥးစးမး

အဖြ႕ - ၁ဝနထမးေရးရာ ဘ႑ာေငြႏငစာရငးအငး

အဖြ႕ - ၁ေဆြးေႏြးျခငးသတငးပ႔ျခငးအဖြ႕ဖြ႕ျခငး

သတငးစကားရရျခငး

အဖြ႕ - ၃ဥပေဒေရးရာမား စမခန႔ခြျခငး

လျခေရးေကးလကဖြ႕ၿဖးေရး

ေျမယာႏင အခြနေကာကချခငး ကစၥမား

အဖြ႕ - ၄ေျမယာစမခန႔ခြျခငးအခြနေကာကချခငး

အျခားဝနႀကးဌာနမားမ လႊအပထားေသာ လပပငခြင အာဏာရေသာ

လပငနးေဆာငတာမား

ဌာနခြ - ၂လကေထာကၿမ႕နယဥးစးမး

အဖြ႕ - ၅စးပြားေရးလမႈေရး

အစးရ႐းဌာနမား၏ အလပမား

ဌာနခြ - ၃လကေထာကၿမ႕နယဥးစးမး

အေသးစတဆကႏြယေနေသာေၾကာင ထသ႔ထငျမငၾကျခငးမာ မထးဆနးေပ။ စညပငသာယာဝနထမးမား တာဝနထမး ေဆာငၾကရာတြင စတအားတကၾကြမႈ အေျခအေန အမးမးရတတၾကၿပး မတညေသာ စညပငဌာနမား၏လကဥးမႈရယ၍ ျပနာ ေျဖရငးသည စတေနသေဘာထားမားႏင အရညအေသြးမားသည အရာရတစဥးခငးစႏငဆငၿပး ႐းဌာနဖြ႔စညးပ (သ႔) ယဥေကးမႈႏင မဆငေၾကာငး ေတြ႔ရသည။ ဌာနဆငရာေခါငးေဆာငမားမ ဥးေဆာငၿပး၊ ေအာကအဆင ဝနထမးမားက ၎တ႔၏ တာဝနမားက ထမးရြကလၾကေသာလညး ထ႔ထကပမ ေဆာငရြကၾကျခငးမရေပ။ လထဆငရာဝနေဆာငမႈအမးမးအတြက ရငးျမစမားလေလာကစြာ မရျခငးေၾကာင ၎တ႔၏လပေဆာငႏငစြမးက ေဘာငခတကဥးေျမာငးေစသညဟ ဝနထမးႏင ဌာနဆငရာေခါငးေဆာငမားမ တငျပၾကသည။

ရနကနၿမ႕ေတာစညပငသာယာေရးေကာမတ (YCDC)ရနကနႏင မႏေလးတြင ထးျခားၿပးမတညေသာ ျမနစပယစမခန႔ခြမႈစနစမားရသည။ ရနကနတြင YCDC သည ရနကနတငးေဒသၾကးအစးရအဖြ႔ေအာကရ စမခန႔ခြမႈဆငရာ လပငနးေဆာငတာမားက လပေဆာငရေသာလညး၊ ၎သည ကယပငအပခပခြငရေသာ ေဒသတြငးအစးရ မဟတေပ။ လကရတြင တငးေဒသၾကးအစးရမ ခန႔အပထားေသာ၊ ဌာန ၂ဝ က ႀကးၾကပသည လ ၅ ဥးမ YCDC က စမခန႔ခြေနသည။ လကေတြ႔တြငမ ဌာနတစခစ၏ တာဝနမားက ေကာမတအဖြ႔ဝင ေလးဥးထမ အဆပါနယပယအတြငးတြင အကၽြမးကငဆးသမ လပေဆာငေနျခငးျဖစသည။ ဥပမာ- အငဂငနယာပညာရပအေၾကာငး ေနာကခသရသည ေကာမတအဖြ႔ဝငမ အငဂငနယာဌာနမားက ႀကးၾကပျခငးမးျဖစသည။ YCDC ၿမ႕ေတာဝန (သ႔) ေကာမတအဖြ႔ဝင ၁ သည ရနကနတငးေဒသ၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ ဝနၾကးအျဖစလညး တစၿပငနကတာဝနထမးေဆာငသည။

YCDC သည ရနကနတငးေဒသၾကဒအတြငးရ ၿမ႕နယ ၄၅ ၿမ႕နယထမ ၃၃ ၿမ႕နယက စမခန႔ခြသည။ ၎တြင ျမနစပယဝနေဆာငမႈလပငနးမား ျပလပႏငရန အာ႐စကထားေသာ ဌာနေပါငး ၂ဝ ရသည။ ၿမ႕ျပလျခမႈႏင တက႐ကဆကစပေနေသာ

17

ဒ-ညႊနၾကားေရးမး

(အမႈေဆာငအရာရ)

စမခန႔ခြမႈ အဖြ႕ခြ အငဂငနယာအဖြ႕

လကေထာကညႊနၾကားေရးမး အငဂငနယာခပ

အရာရ

စမခန႔ခြမႈ

လကေထာကအငဂငနယာ

လကေထာကအငဂငနယာ (စက႐)

အသားေစး

စာရငးစစျခငး

ၿမ႕ျပ

သန႔ရငးေရး

ျပျပငထနးသမးျခငး

စညးမဥးစညးကမး

ေကးလက

အခြန

ကနးမာေရး

ေရ၊ မး၊ ပနးျခ

လပငနးေဆာငတာမားမာ- z အငဂငနယာဌာန(ေရႏင မလာစနစ) မတဆင ေရစမခန႔ခြျခငး။ z အညစအေၾကးထနးခပသန႔စငေရးဌာနမ တဆင စြန႔ပစပစၥညးမား သမးဆညးျခငး။ z အငဂငနယာဌာန (အေဆာကအအမား) မတဆင ေျမယာအသးခမႈက စမေရးဆြျခငး။ z ၿမ႕ျပစမေရးဆြျခငးႏင ေျမယာစမခန႔ခြေရးဌာနမ တဆင ေျမယာစမခန႔ခြျခငး။

ရနကနၿမ႕တြင၊ ၿမ႕နယအဆငဝနေဆာငမႈမားက YCDCစမခန႔ခြေရးဌာန ေအာကရ ၿမ႕နယစညပငသာယာေရးေကာမတ႐း (ၿမ႕နယ YCDC) မ စမခန႔ခြသည။ ၎က ၿမ႕နယအမႈေဆာငအရာရမ ခရငလကေထာကဥးစးဌာနထသ႔ အစရငချခငးျဖင ဥးေဆာငမႈျပသည။ လကေတြ႔တြငမ၊ အမႈေဆာငအရာရ (EO) သည YCDC တြငရေသာ စမခန႔ခြေရးဥးစးဌာနသ႔ အစရငခေနျခငးျဖစသည။

ျမနမာႏငငရတပဖြ႔(MPF)

ျပညထေရးဝနၾကးဌာန၏ လကေအာကတြငလညပတေနေသာ ျမနမာရတပဖြ႔ (MPF)သည ၿမ႕ျပလျခေရးက တးတကေအာင ျပလပရာတြင ထငရားၿပး၊ အေရးပါေသာအခနးက႑မ ပါဝငသည။ ႏငငတစဝနးရ ပမာဏ သသာထငရားေသာ ရတပဖြ႔မားမာ ျပညနယႏင တငးရတပဖြ႔တ႔ျဖစၿပး ၎တ႔ေအာကတြင ၿမ႕နယစမခန႔ခြေရး႐းမားမ လညပတေနၾကသည။ ၿမ႕နယရတပဖြ႔မားက ရမးမ အခြသးချဖင တစဖကပါပအတငး ကြပကအပခပသည။ၿမ႕နယရစခနး၏အဓကတာဝနႏငလပငနးမားမာ-

z မႈခငးမားကတားဆးျခငး z မႈခငးမားက စစမးျခငး z တရားဥပေဒစးမးမႈက ထနးသမးျခငး z လထလျခမႈရေစရန ထနးသမးေဆာငရြကျခငး z မးယစေဆးဝါးေရာငးဝယမႈက တားဆးပေပာကေစျခငး z လထ၏ အေထြေထြကစၥရပမားက ကညေပးရန

ၿမ႕နယရစခနးမားႏငအတ၊ ယာဥထနးရ၊ ဧညလမးညႊနရ၊ သစေတာရ၊ နယစပကာကြယေရးရ ႏင မးယစတပဖြ႔ (DED)၊ မႈခငးစစမးစစေဆးေရးတပဖြ႔ (CID) ႏင အထးရတပဖြ႔မားပါဝငသည အထး MPF အဖြ႔ ၁၄ ဖြ႔လညးရသည။ ၎အဖြ႔မားက

18

ၿမ႕နယရမး

ဝနထမးဥးစးမး

ဒတယရအပ - တာဝနခ (၁)ရတပၾကပႀကး - ရာဇဝတမႈ (၂)

ဝနထမး - သတငးစကားပ႔ေဆာငျခငး (၁)

ဒတယရအပ - တာဝနခ (၁)အထး ရတပၾကပႀကး (၁)

ယာဥေမာငး ရတပၾကပႀကး (၂)လကေအာကဝနထမး-

မတတမးယသ (၂)အက (၁)

အႀကးတနးစာေရး - စာရငးစစ (၁)အငယတနးစာေရး - စာရငးစစ (၂)

ရအပ - တာဝနခ (၁)ဒတယရအပ - မႈခငးတာဝနခ

အထးရ/ဗ႐ မႈခငးမတတမးမား

ေလလာရာတြင အဆပါအဖြ႔မားက ေလကငေပးျခငးႏင သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ကြနပတာႏင အဂၤလပစာစြမးရည ကသ႔ေသာရငးျမစမားေထာကပရာတြင ပမေကာငးမြနေစမည အခြငအလမးမားရေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။

၎အထးအဖြ႔မားထတြင၊ လငစငလပငနးဆငရာ စညးမဥးမားက လကနာေစျခငး၊ လမးလျခေရးႏင ပကသကသညမားက လထအားသရေစျခငး၊ ယာဥႏငဆငေသာ မေတာတဆမႈမားႏင ရာဇဝတမႈမားက စစမးစစေဆးျခငး၊ လမးစညးကမးမားက လကနာ ေစျခငး၊ ယာဥမေတာတဆမႈႏင ယာဥေၾကာၾကပတညးမႈမားက တားဆးေပးျခငး စသညတ႔အတြက တာဝနရေသာ ယာဥထနးရ မားသည ၿမ႕ျပလျခေရးအတြက ပမဆကစပေသာ လပေဆာငသမားျဖစသည။ အထကပါ ကစၥရပမားက ျပလပရန အျခား ရတပဖြ႕မားႏငသာမက သကဆငရာ ၿမ႕နယအပခပေရး႐းမားႏငပါ ပးေပါငးေဆာငရြကရန လအပသည။

သ႔ေသာ ဤအဖြ႔အစညးသည ျခစားမႈမားရသည ဟေသာယဆမႈေၾကာင လထအျမငတြင ဂဏသကၡာ အနညးငယသာရသည။ ယာဥထနးရမားက ေထာကကေပးမည နညးပညာရငးျမစႏင ပစၥညးမားမရဟတငျပၾကသည။ ရနကန၊ မႏေလးႏင ေနျပညေတာတ႔တြင ၿမ႕ေတာစညပငရတပဖြ႔ (CDPF)မားလညးရသည။ ၎တ႔က ျမနမာႏငငရတပဖြ႕၏ အစတအပငးတစခအျဖစ ယဆေသာလညး၊ ၎တ႔က ၿမ႕ေတာဝနမားမ ေငြေၾကးေထာကပကာ သးျခားလညပတသည။ ျပညနယႏင တငးမားကသ႔ပင စညပငရမားသည ရာဇဝတမႈမား တားဆးကာကြယရနကသာမက ပနးျခမားႏင ေစးဆငမားက ထနးသမးျခငးႏင အးအမမေနထငမႈက တားဆးျခငး ျပလပရနကပါ အခြငအာဏာရသည။

အေထာကအကေပးေရး ႐းဌာနမား

၎တ႔တြင လမႈဝနထမး၊ ကနးမာေရး တ႔ကသ႔ေသာ ဝနၾကးဌာနမားႏင မးသတတပဖြ႔ကသ႔ေသာ အဖြ႔အစညးမားမ အဓက လပငနး ေဆာငရြကသမား ရသည။ သ႔ေသာ၊ ၎အဖြ႔မားသည အေရ႕တြင ေဖာျပခၿပးေသာ ႐းဌာန သးခ၏ ခြငျပခက (သ႔) အကအည ေတာငးခခက (သ႔) ပးေပါငးေဆာငရြကခကမားျဖငသာ လပေဆာငရမညျဖစသည။ ၎တ႔တြင-

z လမႈဝနထမးဌာန (DSW)- လမႈဝနထမး၊ ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနၾကးဌာန ေအာကတြငရေသာ လ/ကယ/ျပန သည လမႈဝနထမးဝနေဆာငမႈမား ျပလပေပးရန အဓကဆမတျဖစသည။ ၎တြင ၿမ႕နယအဆငကယစားလယမရပ

19

ၿမ႕နယအဆင တာဝနမားက ေဆာငရြကေသာ တငးညႊနၾကားေရးမးမ ဥးေဆာငမညျဖစသည။ ေထြ/အပ ၾကညရႈမႈ ေအာကတြငမဟတပ လြတလပစြာလညပတေသာေၾကာင မတညေသာလပငနးေဆာငရြကသမားႏင လပကငရာတြင ကယပငဆးျဖတခကမား ခမတႏငမည ျဖစေသာေၾကာင CSO မား၊ INGO မား၊ UN ႐းဌာနမားႏင ပမအားေကာငးစြာ ခတဆကမေစႏငမညျဖစသည။

z မးသတတပဖြ႔ - မးသတတပဖြ႔သည ၿမ႕နယလျခေရးကြနယကႏင ခြထတ၍မရေသာ အစတအပငးတစချဖစသည။ ၎သည မးေလာငမႈႏင သဘာဝေဘးအႏရာယမားက တားဆးကာကြယျခငး၊ လထ၏အသက၊ အးအမ၊ စညးစမႏင ႏငငေတာပင အရငးအႏးမားက ေစာငးေရာကမညဟေသာ လျခေရးရညမနးခကမားက ရငးလငးစြာေဖာျပခၿပး ျဖစသည။ ၿမ႕နယအဆငတြင မးသတျခငး၊ ကယဆယျခငး၊ မးေဘးမ ကာကြယျခငးႏင တားဆးျခငးတ႔အတြက တာဝနရေသာ ဥးစးမး တစဥးႏင လကေထာကညႊနၾကားေရးမး (လကေထာကဥးစးမး) သးဥး ရမည။ ၿမ႕နယမးသတဌာနမားသည ေကာငးမားတြင မးေဘးအႏရာယသရရန ေလကငေပးျခငးမား ျပလပႏငၿပး၊ ပြေတာမားႏင သဘာဝေဘးအႏရာယမားကသ႔ေသာ ကစၥရပမားတြင ရတပဖြ႔ႏင ပးေပါငး၍ ကညေပးႏငသည။

z စမကနးႏင ဘ႑ေရးဌာန -ၿမ႕နယစမကနးဌာနသည တငးစမကနးဌာန၏ ေယဘယလမးညႊနမႈ ေအာကတြငရၿပး ၎သည ၿမ႕နယဌာနမားအားလး၏ ဘ႑ာေငြမားက စစညးကငတြယရသည တာဝနရေသာေၾကာင အေတာအတန ကယျပန႔စြာ ေဆာငရြကႏငမည ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အဆပါဌာနသည အျခားေသာ လျခေရးႏငဆကစပသည ဌာနမားႏင တက႐ကခတဆကေဆာငရြကရာတြင စစညးေပးသည အဓကကေသာ အစတအပငးျဖစလာသည။ ဤၿမ႕နယစမကနးဌာနက တငးစမခန႔ခြေရး ညႊနၾကားေရးမး ထသ႔အစရငခေသာ လကေထာကညႊနၾကားေရးမးတစဥး မစမကြပကမညျဖစသည။

z ေဆာကလပေရးဌာန (DOC) -လမးမား၊ တတားမား အပါအဝင အေျခခအေဆာကအအမားက ထနးသမးျခငးႏင တညေဆာကျခငး တာဝနမားရေသာေၾကာင ၿမ႕နယ DOCတြင ၿမ႕ျပလျခေရးဆငရာလပငနးတာဝနမား ရသည။ ၿမ႕နယညႊနၾကားေရးမးသည တငးေဆာကလပေရးညႊနၾကားေရးမးထသ႔ အစရငခရမညျဖစသည။

z ကနးမာေရးဌာန (DOH) - ၿမ႕နယ DOHသည လထ၏ကနးမာေရးအတြက အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါဝငသည။ ၎က ေဆးဝါးဆငရာႏင စမခန႔ခြမႈတာဝနမား သာမက အေျခခကနးမာေရးအခကအလကမားကပါ ေကာကယရနတာဝနရေသာ ၿမ႕နယေဆးဝါးအရာရ (TMO) မ ဥးေဆာငမညျဖစသည။ ၎ႏင ရာထးတသ ၿမ႕နယကနးမာေရးအရာရ (THO)သည အလးစေသာ လထကနးမာေရး ကစၥရပမားႏင ေဆးဝါးေထာကပမႈမားျပလပရန ဥးစးရမညျဖစသည။

ျပနာေပၚမတည၍၊ ရႈပေထြးေသာ လျခေရးျပနာမားက ကစၥရပတစခတညးအေနျဖင ေျဖရငးလင ပမေအာငျမငစြာေျဖရငးႏငေျခရေသာၾကာင ၊ ပညာေရး၊ လပစစႏင တရားေရးတ႔ကေသာ အျခားဌာနမားႏငလညး ဆကစပလပေဆာငရႏငသည။

႐းဌာနမားအၾကားပးေပါငးလပေဆာငျခငး

ျမနမာႏငင၏ ျပျပငေျပာငးလေရး စတငခသည အခနမစ၍၊ ၿမ႕ျပဧရယာမားတြင ေဒသတြငးအပခပေရး႐းဌာနမား၏ ပးေပါငး လပေဆာငမႈလညး ေျပာငးလလာခသည။ ႐းဌာနမားအၾကားပးေပါငးေဆာငရြကမႈသ႔ ဥးတညေသာေျခလမးမားသည ေကာငးမြနေသာလကၡဏာေဆာငေသာလညး၊ ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ျပဧရယာမား၏ အနာဂတလအပခကမားက ျဖညစညးေပးႏငရနမာ၊ ထပးေပါငး ေဆာငရြကမႈမားက ထပမတးျမႇင၍၊ အဓကလႊမးမးမႈရေသာ ပဂၢလမား ပမပါဝငႏငေစရန၊ ၎ေျခလမးမားက ႐းဌာနတညေဆာကပ အေပၚမတည၍ အေျချပ ကယျပန႔ကာ အားေကာငးလာေအာင ေဆာငရြကရမညျဖစသည။

ၿမ႕နယအဆငတြင၊ ႐းဌာနမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအတြက အဓကယႏရားမာ ၿမ႕နယေကာမတျဖစၿပး၊ အဆငအျမငဆးမာ ၿမ႕နယစမခန႔ခြေရးေကာမတျဖစသည။ တကေသာ စနေခၚမႈျပနာမားအတြက အသငျပငဆငဖြ႔စညးထားေသာ ႐းဌာနမား၊ လပငနး အဖြ႔အစညးမားႏင အေရးေပၚေကာမတမားလညးရသည။ သ႔ေသာ တစခႏငတစခ အျပနအလနခတဆကေဆာငရြကရမည ေကာမတမားအလြနမားလြနးျခငး ကသ႔ေသာ အခကမားေၾကာင ၎တ႔၏ ထေရာကမႈသည အကန႔အသတရေနသည။

မတကြျပားေသာ ေကာမတကယစားလယမားသည အျခားေကာမတမားတြငလညး ပါဝငေနေသာေၾကာင ၎တ႔၏ အခနးက႑ႏင တာဝနမားက ပမရႈပေထြးေစၿပး ၎ေကာမတအဖြ႔ဝငတ႔၏ အခနမားလညး အလြနကနမညျဖစသည။ ေကာမတမား၊ ေကာမတ အဖြ႔ဝငတစဥးစႏင ၎တ႔ပါဝငေသာ အဖြ႔အစညးမားအတြက ဘ႑ာေငြ အကန႔အသတရေနျခငးကလညး စနေခၚမႈျပနာမားက

20

ပမျဖစေပၚေစသည။ ေကာမတအစညးအေဝးမားက အမားအားျဖင၊ လစဥျပလပေလရၿပး၊ ၿမ႕နယစမခန႔ခြမႈေကာမတမားႏင ဌာနေခါငးေဆာငမားသည ပမနစညးေဝးၾကမည ျဖစသည။

ျခငသးသပလင၊ ကြငးဆငးသေတသနျပစဥ အစးရဝနထမးမားႏင ျပလပေသာ အငတာဗးမားမ ညႊနျပေနသညမာ၊ ထသ႔ေသာ ေကာမတမားေတြ႔ဆၿပး ဆးျဖတခကမားခမတသညပစျဖင ႐းဌာနမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတြင၊ အစညးအေဝး စညးမဥးပစမားက ေလာခၿပး မတညေသာရငးျမစမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကရာမ ရရေသာ ေျဖရငးခကမားႏင အၾကဉာဏမားက လကခလင ပ၍ လပငနးတြငကယမညျဖစသည။

21

ျမနမာႏငင၏ လကရ႐းဌာနဖြ႔စညးပေပၚတြင ၿမ႕ျပလျခေရးျပနာမား ေျဖရငးရနအတြက ခငမာေသာ အေျခခအတျမစမား တညေဆာကႏငသည။ ႏငငသားမားႏင အပခပသမား အပါအဝင အားလး၏အကးအတြက ၿမ႕ျပလျခေရးႏင ပးေပါငးလပေဆာငမႈ ယႏရားမားက ေအာကတြငေဖာျပထားသည။

႐းဌာနမားအၾကား ပမပးေပါငးေဆာငရြကႏငရန ေကာမတမားကအဆငျမႇငျခငး

လကရေကာမတဖြ႔စညးပမားသည အသးဝငေသာလညး ၿမ႕ျပလျခေရးႏင စပလဥးသညျပနာမားအေပၚ လပကငေျဖရငးေနသညသမားက စစညးေပါငးစပေပးရာတြငမ အားနညးေသာ ယႏရားမားျဖစေနေသးသည။ ေကာမတမားသည ၿမ႕ျပေနရာမားတြင ၾကေတြ႔ေနရေသာ လျခေရးစနေခၚမႈျပနာမားက သရေစသည ေဆြးေႏြးပြမားက ျဖစေပၚေစၿပး၊ အျမငဆး အဆငအေနျဖင လျခေရးျပနာမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေနေသာ အပခပသမားႏင ထေတြ႔ဆကဆရန နညးလမးမားက လထမားအား သရသြားေစႏငသည။ ယေန႔အခနထတြင၊ ၿမ႕ေနလထ၏ လျခေရးလအပခကမားက ပမျဖညစညးေပးႏငရန၊ ေကာမတမားႏင ၎တ႔လပငနးလညပတပမားက တးတကေကာငးမြနေစႏငမည ေနရာမားရေနေသးသညဟ သေတသနျပခကမ ေတြ႔ရရသည။ ဤတြင ၿမ႕နယတစခခငးတြငရေသာ ေကာမတအေရအတြကက ေလာချခငးႏင အသငးအဝငးအဖြ႔အစညးမားအေပၚ အေကာငးဆး ဝနေဆာငမႈေပးရန စတပငးျဖတထားေသာသမားက (ေနရာထပ သ႕ အၾကားလပမႈမရေသာ) ရငးလငးသည လပပငခြငအာဏာမားေပးအပျခငး တ႔ပါဝငသည။ ရငးလငးေသာလပပငခြငအာဏာရသည ေကာမတအနညးစသည အသငးအဝငးအဖြ႔အစညးမားမ လျခေရး ကစၥရပမားအလက မညသည႐းဌာနသ႔ ခဥးကပရမညက ပမနားလညလာေစႏငေသာေၾကာင လထမ ပါဝငလပေဆာငမႈက တးတက ေစႏငသည။

တစခနတညးမာပင၊ ေကာမတအနညးငယ၏နယပယက ခ႕ထြငျခငးျဖင၊ ၎တ႔သည ယခမၾကာခဏေတြ႔ျမငေနရေသာ ေရတေျဖ ရငးနညး ကရာေဖြျပလပေနၾကမညအစား၊ လျခစတခရမႈမရေစသည သမေမြ႔ေသာ ေမာငးႏငအားမားက ေျဖရငးႏငလာၾကၿပး ၿမ႕ျပလျခေရးျပနာမားက ပ၍ မဟာဗဟာကက ကငတြယလာႏငမညျဖစသည။ ေကာမတမားက စစညးလကျခငးေၾကာင ကနေသာ႐းဌာနမားအတြက ဘ႑ာေငြပမရရေစႏငမညျဖစေသာလညး၊ ၿမ႕နယေကာမတမားက ဘ႑ာေငြေထာကပမည နညးလမးအား ျပနလညပေဖာရာတြင ျပညနယ၊ တငးႏင ႏငငေတာအဆငမာႏင ပမထေတြ႔ရနလအပမညျဖစသည။

အဆးတြငမ ထေရာကကာ လပငနးေဆာငတာမား ပ၍ ျပလပႏငေသာ ေကာမတဖြ႔စညးပသည တာဝနမားက ရငးလငးစြာ ပငးျခားသတမတေပးၿပး၊ ထသ႔အႀကမမားစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးျဖင ႐းဌာနမားအၾကား ယၾကညမႈက တညေဆာကႏငသည။

အစးရအဖြ႔ႏင လမႈအသငးအဝငးအၾကား အျပနအလနထေတြ႔ဆကဆမႈ

သေတသနျပခကမ ေတြ႔ရေသာ သသာထငရားသည အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာအခကမာ၊ အစးရအဖြ႔ႏင ထေတြ႔ဆကဆရေသာ အသငးအဝငးအဖြ႔အစညးမားႏင ၿမ႕ျပလထမားမ အစးရအဖြ႔သည လထလအပခကမားက ပမတ႔ျပနေဆာငရြကေပးလာသညဟ ေတြးျမငလာၾကျခငးျဖစသည။ အထးသျဖင ၿမ႕ေနလထႏင ပမကယျပန႔စြာ ထေတြ႔ေဆာငရြကႏငရန လပေဆာငေနၾကေသာ GAD ႏင DAO မား၏ လမႈကြနယကစာမကႏာမားတြင သသာထငရားစြာေတြ႔ႏငသည။ သ႔ရာတြင လကရပးေပါငးေဆာငရြကေနမႈမားသည ျဖစရပ (သ႔) ျပနာတစခေၾကာင ႀကတငၾကစညထားျခငးမရဘ လအပ၍ အေရးေပၚပးေပါငး လပေဆာငေနၾကရေသာေၾကာင ထပမအဆငျမႇငႏငမည ေနရာမားရေသးသည။ ျဖစႏငလင ပမနအခနဇယားျပလပထားေသာ ၾကားနာျခငးမား (သ႔) ၿမ႕ေတာခနးမတြင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမား ျပလပျခငးတ႔ကသ႔ေသာ၊ အစးရအဖြ႔ႏင အသငးအဝငးအဖြ႔အစညးမားအၾကား ပမနေတြ႔ဆသည ဖြ႔စညးပမးက တညေဆာကျခငးသည အစးရမထပမျပလပရမည အေရးၾကးေသာ ေျခလမးျဖစသည။

22

လမႈအသငးအဝငးအဖြ႔အစညးမား

ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ျပဧရယာမားတြင တ႔ျပနလပေဆာငႏငေသာ တရားဝငအသငးအဝငးအဖြ႔အစညး ယႏရားမား (သ႔) ေဒသတြငး အစးရအဖြ႔က ကညေပးမည စတဝငစားေသာအပစမား နညးပါးေနဆျဖစသည။ လမး (သ႔) ရပကြကအဆငတြင၊ လမႈအသငးအဝငးအဖြ႔အစညးမားသည တကေသာ ျပနာမားက ေျဖရငးရန တစခါတစရ စတဓာတတကၾကြလာေလရေသာလညး၊ တစၿမ႕လးအတြက (သ႔) ထငရားေသာ ကယစားလယ လမႈအသငးအဝငးအဖြ႔မား နညးပါးေနေသးသည။ ရပကြကေစာငၾကညေရး (သ႔) အမပငရငမားအသငးတ႔သည အျခားအေၾကာငးအရာက႑မားမ ထသ႔ေသာအဖြ႔မားျဖစေသာလညး၊ ၎အဖြ႔မားတြင လမႈအသငးအဝငးမားမ လျခေရး ဆငရာစးရမမႈမားက ပးေပါငးေဖာထတႏငၿပး ၊ စနစတကဖြ႔စညးထားေသာ အဖြ႔အစညးမားျဖစသည။ ထ႔ျပင၎တ႔သည အစးရအဖြ႔ႏင ထေတြ႔ေဆာငရြကရာတြင လထမစေပါငးလပေဆာငႏငရန ေဆြးေႏြးပြမားျပလပေပးေသာေၾကာင အစးရအဖြ႔မ ၿမ႕ေနလထမားႏင ပမလြယကစြာ တက႐ကညႏႈငးလပေဆာငႏငသည။

အေထာကအထားအေျချပစနစက ဖြ႕ၿဖးေစျခငး

ၿမ႕နယမားတြင ၊ အဓကအာဏာပငအမားစသည ၿမ႕နယလျခစတခရေရးႏင လျခေရးျပနာမားက ေျဖရငးရန သကေသမားက ပမေကာငးမြနစြာအသးျပႏငသည အခြငအလမးရသည။ ႐းဌာနမားအၾကား ဆကသြယေျပာဆေဆြးေႏြးသည အေၾကာငးအရာမားသည ပမအားေကာငးခငမာသည စစညးထားေသာ သကေသအေျခတစခရရရန ပမလြယကေစသည။ အားနညးေသာ သကေသအေျခတစခတြင၊ မေဝထားသည သတငးအခကအလကမား ျပတလပေနၿပး ျပညသ႔ဝနထမးႏင အသငးအဝငးအဖြ႔အစညး၏ အေတြးအျမင အၾကားတြင ကြာဟမႈမားျဖစေစကာ၊ ၎အခကမားသည စေပါငး၍ ျပနာက ခြျခမးစတျဖာ အေျဖရာရာ၌ စြမးေဆာငရညေလာနညးေစသည။ မေဝထားေသာ သကေသအေျခတစခက တညေထာငၿပး အခကအလကမားက အေျခခကာ ဆးျဖတခကျပလပသည စနစမားက အသးျပျခငးေၾကာင၊ အခကအလကက အသးျပရသမားႏင စေဆငးေပးရသမားအၾကားတြင လပငနးဆငရာအရ ပမရငးႏးလာၿပး၊ အပခပေရးတြင ဆးျဖတေဆာငရြကရသမားအၾကား ညႏႈငးခတဆကေဆာငရြကမႈက တးတကအဆငျမငေစႏငမညျဖစသည။

23

ၿမ႕ျပလျခေရးက တးတကအဆငျမႇငရနမာ တစကမၻာလးအတြက စနေခၚမႈျပနာျဖစၿပး၊ ျမနမာႏငငသည ႏငငတကာအတြ႔အၾကမားမ အေကာငး၊အဆးမားက ေလလာႏငသည။ ၿမ႕ျပလျခေရးသည ဖြ႔ျဖးတးတကေရးအတြက အေရးၾကးေသာ အစတအပငးတစချဖစၿပး၊ ၎က ရရရန သကဆငရာ အပခပေရး႐းဌာန ဖြ႔စညးပမားႏင လမႈအသငးအဝငးမားအၾကားတြင ခငမာေသာ လပငနးဆငရာ ဆကဆမႈတစခရရန လအပသညဟေသာအခကက ပမလကခလာၾကၿပျဖစသည။

တစကမၻာလးအေနျဖင၊ လျခေရးသည ေရရညၿမ႕ျပဖြ႔ျဖးတးတကေရးအတြက လအပေသာ ေရ႕ဥးအေျခအေနျဖစသညသာမက၊ ၎က ေစာငၾကညထနးခပျခငး (သ႔) လကနာေဆာငရြကေစျခငး တစခတညးျဖငသာ မရရႏငေၾကာငးကပါ ထငရားစြာေတြ႔ရသည။ ေစာငၾကညထနးခပျခငး မဟာဗဟာမားႏင အျခားျပငးထနေသာ လျခေရးအထးျပမဝါဒမားက အလြနအမငးအားကးလင လမႈအသငးအဝငးမားလျခေရးက အဆငျမငတးတကမႈမျဖစေစပ၊ ရာဇဝတမႈျပနာမားက ေနရာေျပာငးေရြ႕ေစျခငးသာျဖစေစၿပး တခါတရတြင ပ၍ပငအေျခအေနဆးေစသည။ တစကမၻာလးမ အေတြ႔အၾကမားက သးသပခကအရ၊ ၿမ႕ေနလထမခစားရေသာ ၿမ႕ျပလျခေရးအေျခအေနက လႊမးမးသည အဓကအခက ေလးခရေၾကာငး ေတြ႔ရသည။

z လမႈေရးေပါငးစညးညညြတမႈအဆင - ပဂၢလက၊ မသားစ၊ လပငနးခြငႏင အမနးခငးတ႔ႏင ျပလပေသာ ဆကဆေရးကြနယက၏ ခငခမႈ

z ၿမ႕ျပဆငရာ မညမမႈအတငးအတာ - လမႈအသငးအဝငးအဖြ႔မားႏင အမနးခငးမားအၾကား ျခားနားကြာဟမႈျဖစလငလညး ရာဇဝတမႈပမာဏအေပၚ လႊမးမးမႈရသည စတအလမကမႈမားျဖစေစႏငသည။

z တညေဆာကၿပးသားပတဝနးကငရ အႏရာယမား - လမးမးမားမလေလာကျခငး၊ အမားျပညသဆငရာေနရာက ဖကဆးျခငးႏင အျခားေသာလကၡဏာရပမားရသည အႏရာယမားေသာ ပတဝနးကငသည၊ ရာဇဝတျဖစမႈက ျမငမားေစႏငသည။

z ၿမ႕ျပအပခပေရးတြင အလးစလႊမးျခပါဝငျခငး - ၿမ႕တစခက ႏငငေရးအရ စမခန႔ခြသည အတငးအတာတြင မတညေသာမဆႏၵနယမားမ ကြျပားေသာအျမငရသည လပေဆာငသမားပါဝငမည ျဖစသည။

ကမၻာလးဆငရာ အေတြ႔အၾကမားအရ၊ မဝါဒခမတသမား၊ အပခပေရးဆငရာ ကစၥရပ လပေဆာငသမား ႏင အျခားသမားမ ၿမ႕ျပလျခေရးျပနာမားက ရႈေထာငသစမားမ စဥးစားလင ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ျပလျခေရးကအဆငျမႇငတးတကေစရန လပေဆာငရာတြင လမးေၾကာငးသစမား ရရလာမညျဖစသည။ ၎တ႔တြင-

z စနစမားက ခြျခမးစတျဖာျခငး - ၿမ႕ျပမားသည အခငးခငး အျပနအလန ပကသကဆကႏြယေနေသာ၊ အလကသငေျပာငးလႏငသည အခကအလကမား၊ ရလဒမား၊ ျပနာမားက စစညးခညေႏာငထားေသာ ျဖစစဥမားျဖစသည။ ျပနာမားက သငေတာစြာေျဖရငးႏငရန၊ မတညေသာအေၾကာငးရငးမားမ မညသ႔ ပကသကဆကႏြယမႈရသညက သာမက၊ ဖြ႔ျဖးတးတကေရးႏင လျခေရးတ႔သည ကစၥတစခလးအေနျဖင မညသ႔ပကသကမႈရသညကပါ စနစအေျခခ၍ ခဥးကပေဆာငရြကရနလအပသည။

z အလကသငေျပာငးလႏငျခငး - ၿမ႕တစခသည စနစမားကစစညးထားေသာ အစအဖြ႔တစခ ျဖစေၾကာငးက နားလညသြားသညႏင တျပငနက၊ အပခပေရးဆငရာ ကစၥရပ လပေဆာငသမားသည အလကသငေျပာငးလႏငရန ေလလာဆးျဖတတညေဆာက ႏငေပသည။ အလကသငေျပာငးလႏငေသာ စနစတစခသည တားဆးျခငးႏင လကပါေျပာငးလရျခငးတ႔ေၾကာငျဖစေပၚလာေသာ ထခကမႈမားက ေလာခေပးႏငသည။ ေကာငးမြနစြာေရးဆြထားေသာစနစတစခသည ျပျပငေျပာငးလေသာေၾကာင ထခကေႏာငေႏးမႈ တစချဖစၿပးတငးတြင ပမေကာငးမြနလာၿပး၊ ၿမ႕ျပလျခမႈဆငရာကစၥမားတြငမ အလကသငေျပာငးလႏငေသာ စနစတစခသည ရာဇဝတမႈတစခ (သ႔) ထခကမႈတစချဖစေလ ပ၍လျခစတခရေလျဖစသည။

z ၿမ႕ျပလျခေရးက ပးေပါငးဖနတးျခငး - ဤစာတမးအကဥးတစခလးတြင အႀကမႀကမေရးသားလာသကသ႔ပင၊ ၿမ႕တစၿမ႕၏ ၿမ႕ျပလျခေရးက အဆငျမႇငရန၊ လႊမးမးမႈရၿပး အဓကလပေဆာငႏငသ အားလးမ တကၾကြစြာျဖင စဥဆကမျပတပါဝငရန အေရးၾကးသည။ ပမ၍ပါဝငလပေဆာငလာၾကသညႏငအမ၊ ေဒသတြငးကစၥရပ လပေဆာငသမားသည လပငနး မလပေဆာငေသာ “အကးခစားသမား” မဟတေတာဘ “ေျပာငးလမႈျပလပေသာ ကစၥရပ လပေဆာငသမား” ျဖစလာေပမည။

24

သေတသနျပခကအရ၊ ေကာငးမြနေသာအပခပမႈႏင လျခေသာၿမ႕မားသည အျပနအလနသေဘာတရားပငျဖစသည- ႏငငသားမားႏင ရပကြကမားတြင လျခမႈအဆငျမႇငၿပးေနာက၊ ၿမ႕တြငးေနထငသမားမ ေၾကာကရြ႕ေနရေသာကစၥမားမရလင လမား၊ အဖြ႔မားႏင လထ႐းဌာနမားအၾကား ထေတြ႔ဆကဆၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ပမျဖစေပၚလာႏငသည။ ထေတြ႔ဆကဆမႈအဆင အမးမးျဖစေပၚလာႏငသည။ လမႈေရး၊ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာကစၥရပမားအလက စတပငးဆငရာအရ အေကာငအထညေဖာႏငလင၊ ၎ထေတြ႔ဆကဆမႈအားလးမ ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင အရပဘကတာဝနမားက မေဝခြယသည စတဓာတမား ျဖစေပၚလာေစမညျဖစသည။

အဆးတြငမ၊ ပ၍လျခစတခရေသာ ၿမ႕မားေဖာေဆာငရာတြင အလးစလႊမးျခႏငမႈရေစရန ႀကးပမးရမညဟေသာအခကသည အေရးၾကးေၾကာငးက ႏငငတကာအေတြ႔အၾကမားမ ေဖာျပၿပးျဖစသည။ ထေရာကေသာ ၿမ႕ျပလျခေရးေဆာငရြကမႈမားျပလပရန၊ ျမနမာ အပခပေရးဆငရာ ကစၥရပလပေဆာငသမားမ ေအာကပါအခကမားသည ၿမ႕ျပတးတကေရးအတြက အေရးၾကးသညက အသအမတျပရနလအပသည။

z အမနးခငးမား - အမနးခငးမားသည အျပနအလန သညးခကညမႈမားက ျဖစေပၚေစႏငေသာ တညရမႈအေထာကအထားေနရာမားျဖစၿပး ပ၍လျခစတခရေသာ ၿမ႕မားေဖာေဆာငရန ကညေပးႏငသည။

z လမႈအသငးအဝငး ပငဆငမႈ - ေဒသတြငး လျခေရးႏင လျခေရးဆငရာ အေျဖအေနမားသည လမႈအသငးအဝငးမားမ အမားျပညသဆငရာေနရာမားႏင ဝနေဆာငမႈအေျခခအေဆာကအအမားက ေရရညပငဆငႏငမႈအေပၚတြင အလြနမတညသည။

z မလအေၾကာငးရငးမား - လျခေရးႏင ရာဇဝတမႈတားဆးကာကြယေရး မဟာဗဟာမား၊ မဝါဒမားႏင အစအစဥမားက မလ အေၾကာငးရငးမားႏငပကသကသည ကယျပန႔ေသာစညးမဥးဆငရာ အေျခခအသပညာ၊ အတတပညာ ေပၚတြငအေျခခ သငသည။

z ကစၥတစခတညးအေနျဖင ခဥးကပျခငး - လျခေရးအဆငျမႇငရနျပလပေသာ ကနဥးေဆာငရြကခကမားသည ေဒသတြငးအစးရ၏ တရားစရငေရးနယနမတတစခလး တြငျဖစပြားေသာ ရာဇဝတမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင လျခစတခရမႈမရသညမားက တစၿမ႕လးအေနျဖင ခဥးကပရမညျဖစသည။

ၿမ႕ျပေဘးကငးလျခေရး ပးေပါငးဖနတးျခငး

ၿမ႕ျပလျခေရးက ေအာငျမငစြာ အဆငျမႇငႏငခၾကေသာ ၿမ႕မားတြင၊ မတညေသာ အစးရ႐းဌာနမားႏင အေထြေထြလထတ႔မ စဥဆကမျပတတကၾကြစြာ ပါဝငေဆာငရြကျခငးသည အဓကအခကျဖစေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။ ပါဝငလပေဆာငမႈတးတကလာသညႏငအမ၊ အခတအဆကအေနျဖင ေဒသတြငးကစၥရပ လပေဆာငသမားသည လပငနးမလပေဆာငေသာ “အကးခစားသမား” မဟတေတာဘ “ေျပာငးလမႈျပလပေသာ ကစၥရပ လပေဆာငသမား” ျဖစလာေပမည။

ထေတြ႔ဆကဆမႈအဆင အမးမးျဖစေပၚလာႏငသည။ လမႈေရး၊ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာကစၥရပမားအလက စတပငးဆငရာအရ အေကာငအထညေဖာႏငလင၊ ၎ထေတြ႔ဆကဆမႈအားလးမ ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင အရပဘကတာဝနမားက မေဝခြယသည စတဓာတမား ျဖစေပၚလာေစမညျဖစသည။ ထ႔အျပင၊ အခကအလကစေဆာငးျခငး၊ အခကအလကခြျခမးစတျဖာျခငး၊ ျပနာမားက ေဖာထတျခငး၊ ဥးစားေပးအဆငသတမတျခငး၊ စမခကချခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ ျပနလညသးသပျခငးႏင ခနညႇမႈမား ျပလပျခငးဟေသာ စမကနး၏ အဆငမားအားလးတြင အဆပါ ထေတြ႔ဆကဆမႈအားလးက အသးခႏငသည။

အသေပးျခငးအကးေကးဇးမား- သတငးအခကအလကက ရငးရငးလငးျဖစေစျခငး (သ႔) တညေဆာကထားၿပးေသာ ပၾကမးေပၚတြင အေျခခေသာ အခါ ဆကသြယေျပာဆျခငးက လငျမနရငးလငးေစျခငး။ဥပမာ- လမးျပျပငျခငးအခနဇယား- ဘယအခနမာ လမးကအဆငျမႇငမလ။ ဘာေတြျဖစလာမလ။ ဘယအခနၿပးမလ၊ ဌာနအခငးခငးၾကားေမးခြနးမား - ဒစမကနးက ၿမ႕ရ႕အျခားစမကနးေတြန႔ အခနဇယားအေပၚ ဘယလအကးသကေရာကမႈရမလ။

25

အသေပးျခငး

မတၿပး ဓမၼဓဌာနကေသာ တ႔ျပနမႈက အခနမေပးျခငး

ေဆြးေႏြးျခငး

သတငးအခကအလက ခြျခမးစတျဖာမႈျပနာမားႏင

ဆးျဖတခကမားအေပၚ တ႔ျပနမႈရယျခငး

ပါဝငျခငး

စးရမပပနမႈမားႏင ဆႏၵမားက ထညသြငးစဥးစားမေစရန လထႏင

ေဆာငရြကျခငး

ပးေပါငးလပေဆာငျခငး

ဆးျဖတခကခသည က႑တစခစတြင လထႏငတြဖကလပေဆာငျခငး

လပပငခြငအာဏာေပးျခငး

ေနာကဆး ဆးျဖတခကခႏငသည အာဏာက ျပညသ႔လကတြငးသ႔

အပႏငးျခငး

ေဆြးေႏြးျခငးအကးေကးဇးမား- အဓကလပေဆာငသမားထမ လငျမနစြာသတငး အခကအလက ေပးျခငးေၾကာင အျခားဌာနမားႏင လထမ စမကနးတြင ပမလြယကစြာ ပါဝငလာႏငျခငး။ဥပမာ - လမးျပနာမား- ဘယေနရာမာ ခငေတြရေနလ။ ဘယေနရာမာ ယာဥေၾကာဆးလ။ ဘယေနရာေတြက လမးသြား လမးလာေတြအတြက အႏရာယမားလ။ဌာနအခငးခငးၾကားေမးခြနးမား - အျခားဘယဌာနေတြမာ လမးစမကနးအေပၚအကးသကေရာကမႈရၿပး အသးဝငတ သတငးအခကအလကရႏငမလ။ ဒလမးေပၚမာ အျခားဘာစမကနးေတြမား စစဥထားေသးလ။

ပါဝငျခငးအကးေကးဇးမား - ေအာငျမငႏငမညမဟာဗဟာမားက ေဖာထတၿပး ဥးစားေပးရမည လပေဆာငခကမားကသတမတျခငး။ အဓကဆးျဖတခကခႏငရန ေဒသတြငး အသပညာ၊ အတတပညာမားက စစညးျခငး။ဥပမာ - သာမန ဒဇငးပစ (သ႔) အငဂငနယာလပငနးစဥ။ လမးမားအဆငျမႇငရာတြင ဝငးဝနးကညရန အမနးခငးအပစမားဖြ႔ထားသည။ ဘယေနရာေတြမာ ေဘးေလာက လမးလလ။ ဘယေနရာမာ ယာဥလမးညႊနေတြ၊ မးပြငေတြ တပရင အဆငေျပမလ။ ဘယေနရာေတြမာ လမးေဘးေစးသညေတြ မနကပငး ေစးေရာငးတာလ။ ဒဇငးအဖြ႔က ဘယအခကေတြထညစဥးစားရဥးမလ။ အငဂငနယာအသငးန႔ ေဒသတြငး အစးရအဖြ႔မ ေနာကဆးဆးျဖတခကမားခမတျခငး။ဌာနအခငးခငးၾကားေမးခြနးမား - ထပေနတစမကနးေတြအတြက ႏစဥးႏစဖက အကးရေအာင အခနဇယားက ဘယလခနညမလ။

ပးေပါငးလပေဆာငျခငးအကးေကးဇးမား - စမကနးမားက ေရးဆြျခငးႏင/သ႔ အကာငအထညေဖာရာတြင အဓကလပေဆာငသမားႏင အျခားအစးရ႐း ဌာနမားက အသအမတျပျခငး။ လပငနး မားက အဓကလပေဆာငသအဖြ႔မားႏင အျခား႐းဌာနမားမ ခြေဝလပေဆာငႏငသည။ဥပမာ - ဌာနအခငးခငးၾကားေမးခြနးမား - ကးသနးသြားလာေရး အေျခခ အေဆာကအအအသစမ ျပနာေပၚေပါကေသာေၾကာင လမးဒဇငးအသစဆြရျခငး- လမး၊တတား၊ ေျမယာစမခန႔ခြေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရးအာဏာပင၊ ၿမ႕ျပစမကနးဌာနမားႏင PCCD တ႔မ တညေသာ ဥးတညခက၊ ဒဇငး၊ ဘ႑ာေငြႏင အခနပမာဏ သတမတႏငရန ပးေပါငးေဆာငရြကၾကျခငး။

လပပငခြငအာဏာေပးျခငးအကးေကးဇးမား- အခ႕ေသာဆးျဖတခကမားက ဗဟထနးခပမႈမရပ ခမတႏငျခငး။ လပငနးမားက လမႈအသငးအဝငးအဖြ႔မားမ လပေဆာငႏငျခငးေၾကာင အစးရအဖြ႔၏ အလပပမာဏေလာကျခငး။ဥပမာ - အစမးေရာငလမး(Green Streets) မား ျပလပရန မးေရစးဆငးသြားမညအေပါကမားပါဝငေသာေျမေနရာက အေကာငအထညေဖာရန စမကနးချခငး- ေဒသတြငး အစးရမ ခမတထားေသာ လမးညႊနခကမားက လကနာ၍ အမနးခငးအပစမားမ မးေရစးဆငးသြားမညအေပါကမားက တပဆငထနးသမးရနတာဝနယသည။

26

အထကပါသငခနးစာမားအရ၊ ၿမ႕ျပလျခေရးရရရန ေဆာငရြကရာတြင ရာဇဝတမႈျပနာမားက ေျဖရငးရန သမ႐းက လျခေရး ကစၥေဆာငရြကသမားကသာ အားကးျခငးမျပပ၊ ကယကယျပန႔ျပန႔ခဥးကပလင၊ ေဒသတြငးအပခပေရးကစၥမား ေဆာငရြကရေသာအဓကပဂၢလမားမ အျခားနယပယမားတြငအသးျပခေသာ ရာဇဝတမႈကာကြယတားဆးေရးနညးပညာမားက သရလာႏငမညျဖစသည။ ရာဇဝတမႈေလာခရာတြင လထကပမပးေပါငးပါဝငေစရန ႀကးပမးျခငးႏင ျပနာေျဖရငးသည ခဥးကပမႈက အေလးထားသည ေျခလမးသစမားေဆာငရြကျခငးတ႔သညသာ ပမေအာငျမငရနအခြငအလမးမားၿပး၊ ႏငငေတာအဆင လပငနးေဆာငတာေဆာငရြကသမားႏင ျပညသမားအၾကား ဆကသြယေျပာဆမႈက တးတကေစၿပး၊ အစးရ႐းဌာနအဖြ႔မားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရေစရန ဖနတးေပးျခငးျဖင မေရရာမေသခာမႈမားႏင ေျပာငးလမႈမားရသည ျပနာမားႏင လကေလာညေထြရသည ရာဇဝတမႈကာကြယတားဆးေရးနညးလမးမားက ကငသးႏငမညျဖစသည။

ရာဇဝတမႈကာကြယတားဆးေရး ျပနာမားအျပင၊ ျမနမာၿမ႕ျပဧရယာမားမ ဆကလကၾကးထြားလာသညႏငအမ၊ လျခေရး ျပနာမားသည ပမဖအားမား၍ ရႈပေထြးလာမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင လမႈအသငးအဝငးႏင ေဒသတြငးအစးရအဖြ႔မ အဓက လပေဆာငရသမားပါ ၿမ႕ေနလထ၏ စးရမပပနမႈမားက ပးေပါငးေျဖရငးကာ၊ လထအားလးအတြက ျမနမာႏငင၏ၿမ႕မားတြငလျခမႈရေစရန၊ လအပေသာ ရငးျမစမားႏင ႐းဌာနအဖြ႔အစညးမားက စစညးေဆာငရြကရမညျဖစသည။ ဤမဝါဒစာတမးငယတစခလးတြင ေဖာျပထားခသညအတငး၊ ႏငငတကာအေတြ႔အၾကႏင ျမနမာႏငငရၿမ႕ေနလထ၏ စးရမပပနမႈမားအရ ပမေကာငးမြနေသာ ၿမ႕ျပလျခေရးရရရန တညေဆာကရာတြင၊ အဓကေထာကတငမားအျဖစ ေခါငးစဥၾကးသးခေပၚတြင အေျခခလပေဆာင သငေၾကာငးေတြ႔ရသည။

ပထမဥးဆးအေနျဖင၊ အပခပေရးဆငရာ လပငနးေဆာငရြကသမားမ ေဒသတြငးလျခေရးျပနာမား၏ ရႈပေထြးေသာ အေၾကာငးတရားမားႏင အကးဆကမားက ေျဖရငးႏငရန ႐းဌာနမားအၾကားပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ရရမညျဖစသည။ ျပနာအမားစက ႐းဌာနတစခတညးမ မေျဖရငးႏငေပ။ မတညေသာ အစးရ႐းဌာနခြမားမ ပးေပါငးလပေဆာငၾကရာတြင အနညးဆးအေနျဖင၊ အေထြေထြစမခန႔ခြမႈဌာန၊ ျမနစပယအာဏာပငမား၊ ရတပဖြ႔ႏင လမႈဝနထမး၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရး ဌာနမားကသ႔ေသာ အျခားဌာနမားပါဝငသငသည။ အခ႕ဧရယာမား (သ႔) ျပနာမားအတြကမ အျခား႐းဌာနမားက ထပမ ထညသြငးရမညျဖစသည။ ထသ႔ပးေပါငးေဆာငရြကမႈေၾကာင၊ အရပဘကထနခပမႈေအာကတြင ျမနစပယ႐းဌာနမားအၾကား ဆကဆေရးအေျခအေနကသာမက၊ ပ၍သမာ႐းကဆနေသာ လျခေရးႏင ဆကစပသည ကစၥမားလပေဆာငသတ႔အၾကားရ ဆကဆေရးကပါ တးတကေစသည။

ဒတယေခါငးစဥမာ၊ ရပကြက၊ ၿမ႕နယ ႏင ျမနစပယအဆငမားတြင လထပါဝငေဆာငရြကမႈက တးခ႕ရမည။ အေၾကာငးမာ ၎အခကသည ၿမ႕ျပေနရာမားအတြငးရ လျခေရးျပနာမားက နားလညရနသာမက၊ ကနဥးျခလမးမားေအာငျမငေစရန လထမ လကခနားလညေစရနအတြကပါ အေရးၾကးေသာေၾကာငျဖစသည။ လထေထာကခမႈမရလင၊ မဝါဒအသစမားမ ရညမနးထားေသာရလဒက မရရႏငေပ။ ပ၍အေျခခကေသာအခကမာ၊ လထပါဝငေဆာငရြကမႈရမသာ၊ အစးရအဖြ႔၏ လျခေရးႏင စတခရမႈဆငရာ ကနဥးေျခလမးမားသည လထ၏ ဥးစားေပးအစအစဥမားႏင ကကညမႈရမညျဖစသည။

ေနာကဆးအေနျဖင၊ ယခငအခကႏစခက စစညးဆကစပေပးသည၊ မတညေသာ အစးရ႐းဌာနမားႏင လထမားက ေပါငးစညးေစေသာ ျပနာကပးေပါငးေျဖရငးျခငး နညးလမးျဖစသည။ ျပနာက ပးေပါငးေျဖရငးျခငးသည အျပနအလနယၾကညမႈ၊ နားလညမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတ႔က တညေဆာကႏငရန အျမငမားကမေဝေစၿပး၊ (ၿမ႕ျပလျခေရးျပနာမားက ေဖာထတရနႏင ေျဖရငးခကမားက ရရဆးျဖတႏငရန) သကေသအေျချပ မဝါဒခမတျခငးကျပလပရနလညး အားေပးသည။ ၎သည ရႈပေထြးေသာ လျခေရးျပနာမားက လကခၿပး၊ ျပနာေျဖရငးသည မဟာဗဟာမား အျမတမးတးတကေနေစရနအတြက၊ စဥဆကမျပတ ျပနလညသးသပျခငး၊ သငယျခငးႏင လကေလာညေထြလပေဆာငျခငး မားကျပလပေစကာ၊ မလအေၾကာငးရငးမားက ေျဖရငးရန ကနဥးေျခလမးမားက တညေဆာကႏငေစသည။

ၿမ႕ျပလျခမႈဆငရာ စမကနး

မႈခငးကာကြယေရး ေနာကခအခကအလကမားစာတမး

စတဖင ေအာတာတရားဥပေဒစးမးေရးဆငရာ အႀကးတနး အႀကေပး

မတလ ၂ဝ၁၇

အာရေဖာငေဒးရငး ႏင ၿမ႕ျပလၿခမႈဆငရာ စာတမးတမားအေၾကာငး

အာရေဖာငေဒးရငးသည တးတကဖြ႕ၿဖးေနသည အာရတကတစဝမးရ လမႈဘဝမားတးတကေစရန အစဥႀကးပမး ေနသည ႏငငတကာဖြၿဖးတးတကမႈအဖြ႕အစညးတစဖြ႔ျဖစသည။ ေျခာကရာစႏစၾကာအေတြ႕အႀကႏင ေဒသႏရ ကြမးကငမႈျဖင အာရေဖာငေဒးရငး၏ ပ႐ဂရမမားသည အပခပမႈႏင ဥပေဒ၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမး စြမးရညျမႇငတငမႈ၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဒသဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အစရသည ၂၁ ရာစ ႏစတြင အာရတကက သကေရာကမႈရေနသည အဓကျပနာမားက ေျဖရငးႏငရန ေဆာငရြကလကရပါသည။ ထ႔အျပင အာရတကအတြက ထတေဝထားသည အာရေဖာငေဒးရငး၏ စာအပမားႏင အတတပညာဆငရာ ဖလယမႈမားသညလညး အာရတကအေနျဖင ကမာၻေပၚတြင ဆကလကဖြ႕ၿဖးၿပး ၿငမးခမး၍ တရားမတေသာ ေဒသအျဖစ ခငခငမာမာ ရပတညႏငေစရနအတြက အားေပးကညမႈျပသည နညးလမးမားပငျဖစသည။ အာရ ေဖာငေဒးရငးသည အာရႏငင ၁၈ ႏငငရ ႐းမားႏင ဝါရငတနဒစရ႐းမား ကြနယကဖြ႕ လပေဆာငေနျခငးျဖစ သည။ အမားျပညသဆငရာႏင ပဂၢလက ပါတနာအဖြ႕အစညးမားႏင အတတကြလပေဆာငျခငးျဖင အာရ ေဖာငေဒးရငးသည ႏစဥးႏစဖကႏင ဘကေပါငးစပါဝငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစမား၊ ေဖာငေဒးရငးမား၊ ေကာပေရးရငးမားႏင တသးပဂၢလမားစသည မတကြျပားေသာ အပစတ႔မ ေထာကပေငြမား ရရပါသည။

ၿမ႕ျပလၿခေရးစာတမးတမားသည ျပညေထာငစအဆငႏင ေဒသဆငရာအဆငရ ျမနမာမဝါဒခမတေရးဆြသမား ႏင အျခားေသာ စတပါဝငစားသည က႑ေပါငးစမ ပါဝငပကသကသမားက ျမနမာႏငငရ ၿမ႕ျပေနရာမားတြင အမားျပညသေဘးကငးလၿခေရးအတြက အသးခႏငေသာ (သ႔) ျပျပငေျပာငးလ၍ အသးျပႏငေသာ မဝါဒမားႏင လပထးလပနညးသာဓကမားႏင သ႐ပခြျခငးက ပပးေထာကပေပးရန ရညရြယသည။ အာရေဖာငေဒးရငးတြင ၿမ႕ျပအပခပမႈႏင ျပညသ႔ဘ႑ာ စမခန႔ခြမႈႏငပတသကသည မဝါဒေရးရာ သေတသနလပငနးမား ကယကယ ျပန႔ျပန႔လပေဆာငေနျခငး အစအစဥမားရပါသည။ ဤၿမ႕ျပလၿခေရး စာတမးတမားသည ထလပငနးမားက အေထာကအကျပသည စာတမးမားျဖစသည။ ဤစာတမးတမားျပစရနအတြက ယေကအစးရမ ေထာကပထား ပါသည။ ဤစာတမးတြငပါရေသာ အေတြးအျမငမားသည စာတမးျပစေရးသားသမား၏ အေတြးအျမငမားသာ ျဖစၿပး ယေကအစးရ သ႔မဟတ အာရေဖာငေဒးရငးအား ကယစားျပျခငး မရပါ။

ေကးဇးတငလႊာ

စာတမးျပစေရးသားသမ ဤစာတမးတစခခငးစျပငဆငရာတြင အကအညေပးျခငး၊ စာတမးေရးသားျပစသညလပငနးစဥတြင အခနႏင အႀကဥာဏမား ေပးချခငးတ႔အတြက Lucian Harriman က ေကးဇးတငလပါသည။

စာတမးျပစ ေရးသားသအေၾကာငး

Stephen Otter သည ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနးအတြက အာရေဖာငေဒးရငးမခန႔အပထားသည အႀကးတနး တရားဥပေဒစးမးေရး အႀကေပးျဖစပါသည။ ၂ဝ၁၂ မ ၂ဝ၁၆ ခႏစအတြငးတြင စတဖငေအာတာသည လနဒန ၿမ႕ေတာ ရတပဖြ႕၊ ႏငငအဆင ရာဇဝတမႈေအဂငစ၊ ကာကြယေရးဝနႀကးဌာန၊ ၿဗတသႏငငရပျခားေဒသမားႏင အၾကမးဖကမႈတကဖကေရး စသညတ႔တြင စစေဆးေရးႏင ထနးသမးၾကပမတျခငးလပငနးမား ေဆာငရြကရန ဘရငမႀကးမခန႔အပထားသည ရတပဖြ႕မ စစေဆးေရးအရာရတစဥးျဖစသည။ ထအခနမတငမတြင စတဖင ေအာတာသည ဒဗြနႏင ကြနးေဝါၿမ႕ရတပဖြ႕၏ အႀကးအကျဖစခၿပး ယေကရ ရတပဖြ႕ဝငအႀကးအကမား အသငး အဖြ႕အတြက တရားမတမႈ၊ ကြျပားျခားနားမႈႏင လ႔အခြငအေရးတ႔တြင ဥးတညလက ရဝနထမးေပါငး ၆ဝဝဝ က ဥးေဆာငခပါသည။ ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင စတဖငေအာတာသည ဘရငမႀကး၏ ရဝနထမး ဆတဆပေတာက လကခ ရရခပါသည။ သသည London School of Economics မ ရာဇဝတမႈဥပေဒဆငရာ မဝါဒအထးျပျဖင မဟာဘြ႕ ရရခၿပး ကမးဘရစခတကသလမ ျပစမႈေဗဒအထးျပျဖင ဘြ႕လြနဒပလမာ ရရခသည။

မာတကာ

၁။ နဒါနး ............................................................................................................................... ၁

၂။ မႈခငးကာကြယေရး၏ ပစတစခ ............................................................................................... ၂ ၃။ ၿမ႕ျပဧရယာမားတြင မႈခငးကာကြယေရး နညးလမးမား ................................................................. ၂ ၃.၁။ ျပနာအားေျဖရငးျခငး ................................................................................................ ၂ ၃.၂။ ထပမကးလြနခရျခငး ................................................................................................... ၆ ၃.၃။ ျပစမႈထပမကးလြနမႈက ေလာချခငး ................................................................................ ၇ ၃.၄။ တရားဝငျဖစျခငး ႏင အမားျပညသမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ .................................................... ၈ ၃.၅။ ႏငငေတာအဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငသားမားအၾကား အျပနအလနေဆြးေႏြးျခငး ........................... ၉ ၃.၆။ မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင ေအဂငစေပါငးစ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ .............................. ၁ဝ

၄။ နဂး ................................................................................................................................ ၁၂

ေနာကဆကတြ(က) ............................................................................................................... ၁၃

ေနာကဆကတြ (ခ) ............................................................................................................... ၁၄

1

၁။ နဒါနး

ျမနမာနငငမ ျပညသမား ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး အကးခစားနငေစရနအလ႔ငာ အာရေဖာငေဒးရငး (TAF) ၏ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးစမကနးတြင ေအာကေဖာျပပါအကးေကးဇး (၃) မးအား အေကာငအထညေဖာႏငမည အစအစဥမား ထညသြငးထားပါသည။ ယငးတ႔မာ -

၁။ ၿမ႕နယအဆင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမားသည ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈ မားႏင ရပရြာဥးစားေပးအရာမားအား ပမသရနားလညလာျခငး။

၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမား၏ ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ အရညအေသြးမား ျမငမားလာၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဆကဆေရးဆငရာ အားထတႀကးပမးမႈမား တးတကလာျခငး။

၃။ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးမားႏင ႏငငေတာအဆင အစးရဌာနမားရ တာဝနရသမားအၾကား၊ ဌာနအခငးခငး ႏင ပညာရငမား၏ မဝါဒဆငရာ ေဆြးေႏြးျခငးမားႏင ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အေလအကငမား ခငမာလာေစျခငး တ႔ျဖစပါသည။ 1

ဤစမကနးအတြက စမခကေရးဆြျခငးအား ပပးရာတြင အထကပါရလဒမားအား ရရေစရနအတြက မႈခငး ကာကြယေရးနညးလမးမားအား မညသ႔ထေရာကစြာ အသးျပနငသညအေၾကာငး ေနာကခအခကအလကမား ဆငရာ စာတမးေရးဆြရန အာရေဖာငေဒးရငးမ ၎၏ အႀကးတနးတရားဥပေဒစးမးေရးဆငရာ အႀကေပးအား တာဝနေပးခပါသည။ ၎တြင ႏငငေတာလၿခမႈႏင ဤၿမ႕ျပလၿခမႈဆငရာ ႀကပမးမႈတြင ပါဝငမည လၿခေရး အဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑မား တရားဝငျဖစျခငးကေဖာေဆာငရာမ ရရမည အကးေကးဇးမားအား ျပနလညသးသပမႈတစရပလညး ပါဝငပါသည။

1 USP Master Inception Deliverables v20170214 Draft to FCO. Yangon: The Asia Foundation

2

၂။ မႈခငးကာကြယေရး၏ ပစတစခ

ပညာေရးပငးဆငရာစာတမးမားတြင မႈခငး 2 ကာကြယေရးအား နညးလမးအမးမးျဖင ေဖာျပခၾကပါသည။ အမားဆးအသးျပေသာ နညးလမးမားထမ တစခမ အမးအစား(၃)ခအား ေအာကပါအတငး အမးအစားခြထား ပါသည 3 ။

၁။ အျပညျပညဆငရာမဝါဒမားႏင အေလအထမားအား စတငမတဆကေပးျခငးျဖင မႈခငးအား မျဖစပြားခင ကာကြယရန ရညရြယေသာ ပထမအဆငကာကြယျခငး။

၂။ မႈခငးကးလြနရန အလားအလာျမငေသာသမားအား ၎တ႔၏ မႈခငးဆငရာကစၥမားတြင ပါဝငမႈအား ေလာခေစရန ရညရြယခကျဖင ပစမတထားေသာ ဒတယအဆငကာကြယျခငး။

၃။ ျပစဒဏစရငျခငးခရေသာ ကးလြနသမားအား ေနာကထပ ကးလြနျခငးျဖစပြားႏငေျခအား ေလာခေစရန ရညရြယေသာ ကစားမႈစမခကမားႏင အျခားနညးလမးမား ေထာကပေပးျခငးျဖင မႈခငးကာကြယသည တတယအဆငကာကြယျခငး။

ဤနညးလမးအား ရာဇဝတေျမာကသည ဖကလဖကစမႈးႏင ခးယျခငးကသ႔ေသာ အမားသငာထခကေစသည ရာဇဝတမႈမားမသည အဖြ႕အစညးျဖငကးလြနေသာ ရာဇဝတမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားအထ မႈခငးအမးမး တြင အသးျပႏငပါသည။

၃။ ၿမ႕ျပဧရယာမားတြင မႈခငးကာကြယေရး နညးလမးမား

၃.၁။ ျပနာအား ေျဖရငးျခငး

အထကပါ မႈခငးကာကြယျခငး 4 ၏ အမးအစားမားတစခစအား ကငတြယေျဖရငးရနအတြက သတမတတညး ကေသာ ရလပငနးေဆာငရြကခကနညးလမးမာ ျပနာအားအေျခခေသာ ရလပငနးေဆာငရြကျခငး 5 ျဖစ သည။ (ဤစာတမးတြင ၎အား ျပနာက ေျဖရငးျခငးဟ ရညညႊနးထားသည။) Herman Goldstein 6 မ မလအဆျပခေသာ ဤခဥးကပမႈသည သးျခားျပနာမားအား ကငတြယေျဖရငးရန ပစခထားေသာ ခဥးကပမႈ တစချဖစသည။ ၎တြင ရပရြာလထဆငရာ လၿခမႈ ေနာကခအေျခအေနအေပၚတြင ျပနာမားႏင ၎တ႔၏ ေျဖရငးနညးလမးမား၏ ကးေၾကာငးဆေလာၿပး အေထာကအထားအေျခခေသာ သ႐ပခြမႈမားအား အသးျပရန ရညရြယသည။ ျပနာေျဖရငးျခငးသည မႈခငးႏင မၿငမသကမႈျပသနာမားအား စနစတက ေဖာထတ၍ သ႐ပခြ ၿပး၊ ျပနာတစချခငးအေပၚတြင သးျခားတ႔ျပနမႈမားက ေဖာထတကာ၊ ထတ႔ျပနမႈမား၏ ေအာငျမငျခငး ရ၊ မရ က ေနာကတြင အကျဖတဆနးစစသည။ ၎သည ၿမ႕ျပနယပယမားတြင အထးသျဖင ေအာငျမငသညက ေတြ႕ရၿပး၊ ၿမ႕ျပနယဧရယာမား7 ျဖငဆကစပေသာ အမးသားမႈခငးကာကြယေရး မဟာဗဟာ ၂ဝ၁၇-၂ဝ၁၉ ၏ အဓက မဟာဗဟာေျမာကလပေဆာကခကအမားအျပားအား အေကာငအထညေဖာရာတြင ထေရာကေသာ

2 Throughout this paper ‘crime’ is taken to include volume crime (theft, car crime and burglary) as well as violence, organised crime, disorderly behaviour and terrorism.3 Brantingham, P. J. and Faust, F. L. (1976). A conceptual model of crime prevention. Crime and Delinquency 22:284–296.4 Laycock, G. (2016) Policing and the prevention landscape. London: University College London.5 Weisburd, D., C. W. Telep, J. C. Hinckle and J. Eck (2010) Is problem-oriented policing effective in reducing crime and disorder? Criminology and Public Policy, Volume 9, Issue 1February 2010 Pages 139–1726 Goldstein, H. 1990. Problem-Oriented Policing. New York: McGraw-Hill.7 United Nations Office on Drugs and Crime (2017). National Crime Prevention Strategy 2017-2019, The Republic of the Union of Myanmar.

3

နညးလမးတစခ ျဖစလာမည။

ကြျပားေသာ ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ ပစမား ေပၚ ထြကခပါသည။ SARA သည အမားဆးအသးျပေသာ ပစျဖစၿပး ၎တြင အဆင (၄) ဆင ပါသည။ ရာေဖြ ျခငး၊ သ႐ပခြျခငး၊ တ႔ျပနျခငးႏင ဆနးစစအကျဖတျခငး တ႔ ျဖစပါသည။ SARA ပစသည စကဝနးပသ႑ာန လပငနးစဥျဖစၿပး မဥးေျဖာငပစတစခ မဟတပါ။ ၎ တြင တ႔ျပနမႈ၊ ထေရာကမႈ ရ၊ မရက ဆးျဖတရနအတြက စဥဆကမျပတလပေဆာငေသာ အေျခချဖင ဆနးစစ အကျဖတမႈ လအပပါသည။ ၎မတစဆင တ႔ျပနမႈ မားအား ျပျပငေျပာငးလေစႏငၿပး လအပပါက စမခက တေလာကလးတြင လပေဆာငႏငသည။ ေအာကပါ တ႔မ SARA အဆင (၄) ခတ႔၏ ေဖာျပခက မားက

ေပးထားပါသည။ အဆငမားတစခခငးစ၏ ထပမ ရငးလငးခကမားအား US’s Centre for Problem Oriented Policing website 8 တြင ေတြ႕ျမငႏငပါသည။

ရာေဖြျခငး - အထးသျဖင အမးသမးမားႏင ကေလးငယမား၏ လၿခမႈႏင သကဆငေသာ ျပနာမားအား ရာေဖြျခငးႏင ဥးစားေပးအဆင သတမတျခငး။ ရာေဖြျခငးအဆငတြင အလားတ ဆကစပေသာ၊ ဖနတလလ ျဖစေပၚေသာ ျဖစစဥမား၏ အစအဖြမားအား ေစာလဥစြာ ျပနလညသးသပျခငး ပါဝငပါသည။ ထ႔ေနာက ၎တ႔ အား ဥးစားေပးအဆငသတမတၿပး ထပမစစေဆးမႈမားျပလပရနအတြက ဥးစားေပးမႈခငးႏင ရပရြာလထ၏ လၿခမႈဆငရာ ျပနာမားက ေရြးခယပါသည။ UK ႏငငရ The National Reassurance Policing Programme မ ရပရြာလထမ ပါဝငျခငးသည ျပနာမားအား ရာေဖြျခငးႏင သတမတျခငးတ႔တြင ပမေကာငးမြနေသာ ရလဒမား 9 က ဥးတညေစသညဟ ေတြ႔ရခပါသည။ ဤအပငးအား အပငး (၃.၅) တြငလညး ထပမ၍ ေဆြးေႏြးထား ပါသည။ ဤအဆငတြင အေရးႀကးသညမာ ေဘးအႏရာယအလားအလာမား အလြနျမငမားေသာ မႈခငးမားက ရပရြာလထအဖြ႕ဝငမားမ မေဖာျပသညတင အထး အေလးထားရနျဖစသည။ (ဥပမာ- အမးသမးမားႏင ကေလး သငယမားအေပၚ ကးလြနေသာ လငပငး ဆငရာ မႈခငးမား )

သ႐ပခြျခငး - ျပနာမား၏ ဇစျမစအေၾကာငးအရငး မားအား ေဖာထတရနႏင ျပနာ၏ အတငးအတာ အား ျဖစႏငသမ ကဥးေျမာငးေစရန သတငးအခက အလကမား စေဆာငးျခငး။ ဤအဆငတြင ျပနာ၏ အမးအစားႏင ပတသတၿပး သရထားသညက သေသသနျပျခငးႏင ထျပနာႏင ဆကစပေသာ ရရႏငသည အခကအလကမားအား ေဖာထတျခငးတ႔ အပါအဝင သးျခားျပနာတစခ၏ ဇစျမစ အေၾကာငး အရငးမားအား ေဖာထတရနအတြက အခကအလက မားအား အေသးစတ ျပနလညသးသပျခငး ပါဝငပါ သည။ ၎တြင ျပနာသ႐ပခြျခငးႀတဂ 10 ဟေသာ

8 http://www.popcenter.org/about/?p=sara9 Tuffin, R., Morris, J. and Poole, A. (2006) An evaluation of the National Reassurance Policing Programme.London: Home Office.10 The Problem Analysis Triangle helps highlight potential partners for the police, in terms of identifying the

4

တျခားနညးတစခကလညး အသးျပထားပါသည (ပအားၾကညပါ)။ ၎မ ျပနာအား ႐ေဒါင (၃) ခမျဖစေသာ ကးလြနသ၊ ကးလြနခရသႏင ကးလြနသညေနရာတ႔အေပၚတြင သ႐ပခြျခငးက လပေဆာငႏငေစပါသည။ သင၏ သ႐ပခြျခငးသည ပမေကာငးမြနေလ ျပနာအေပၚ သင၏ တ႔ျပနမႈကလညး ပမဆေလာၿပး ပမ ကကညစြာ လပေဆာငႏငပါမည။

ျမနမာႏငငရ ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ ႀကးပမးအားထတမႈ၏ သ႐ပခြျခငးအဆငတြင အသးျပရနအတြက စဥးစားႏငေသာ သ႐ပခြျခငးဆငရာ နညးလမးအခ႕အား The College of Policing (အဂၤလန ႏင ေဝလျပညနယ) မ ေဖာျပထားပါသည။ 11 ထနညးလမးမားတြင မႈခငးႏင မၿငမမသကျဖစမႈမားျဖစပြားသည ျဖစ႐းျဖစစဥမား၏ သေဘာသဘာဝႏင အတငးအတာတ႔ကေဖာထတသည မႈခငးျဖစစဥ ပစသ႐ပခြျခငး၊ ပမနထက မႈခငးျဖစရပမား ျဖစပြားမႈ သသသာသာမားျပားေသာေနရာမားက ေဖာထတျခငးႏင လပကငသညနညးစနစ၊ ထငရားသည အျပ အမ၊ သတငးအခကအလကႏင မႈခငးေဆးပညာအေထာကအထားမား ဆကႏြယမႈေၾကာင အလားသ႑ာန တေသာ မႈခငးမားအား ကးလြနသတစဥးတညးကသာ ကးလြနထားျခငးျဖစႏငသညဟ ေဖာထတသည မႈခငး ကြငးဆကေဖာထတျခငး စသညတ႔ပါဝငသည။

ေနာကဆကတြ (က) တြင စာရငးအျပညအစ၏ အကဥးခပအား ေတြ႕ရႏငသည။

ျပနာေျဖရငးျခငးအစအစဥတစခ၏ သ႐ပခြျခငးအဆငအား ေဆာငရြကရာတြင အရညအေသြးျမင အခက အလကမား ရရရနႏင ျပနာသ႐ပခြျခငးဆငရာ ႀတဂ၏ အစတအပငး (၃) ခစလးအား ထညသြငးစဥးစားရန အေရးႀကးသည။

တ႔ျပနမႈ - သ႐ပခြျခငးအဆငတြင ေဖာျပထားသည ျပနာ၏အေၾကာငးအရငးမားအား ကငတြယေျဖရငး ရနအတြက ဒဇငးေရးဆြထားေသာ အဝငခြငကစစဥထားသည လပေဆာငမႈမား။ ၎တြင ၾကားဝငဟန႔တားမႈ မားအတြက အမးမးေသာ ေရြးခယရနနညးလမးမား ေပၚေပါကလာရန အမားျပညသႏင မတဖကအဖြ႕အစညး မားအား အႀကဥာဏသစမားအား ရာေဖြေစျခငးႏင အျခားနယပယမားတြင မညသညတ႔သည ေအာငျမငခ သညက သေသသနျပလပေစျခငးတ႔ ပါဝငသည။ အသငေလာဆးနညးလမးအား ေရြးခယၿပးသညႏင အစအစဥ အတြက ရညမနးခကမားႏင ဆေလာေသာ မတဖကအဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑မားပါဝငသည တ႔ျပနမႈ ဆငရာ စမခကတစခက ဖနတးသည။ မႈခငးကာကြယေရး၏ ပထမ၊ ဒတယႏင တတယအဆငတ႔ အတြငးတြင ရေသာ ၎၏ လပေဆာငခကမားျဖင ရငးလငးစြာ ခတဆကလပေဆာငႏငေစရန အေရးႀကးသည။ (အထက တြငေဖာျပထားသည အပငး (၂) အား ၾကညပါ)။

ပထမအဆင မႈခငးကာကြယေရးအပငးႏငစပလဥး၍ သေသသနမားမ ရာဇဝတသားမား၏ အျပအမမား အပါအဝင အျပအမမားသည အေျခအေနေျပာငးလသညႏငလက၍ ေျပာငးလေၾကာငးက ျပသခသည။ ဤ ခဥးကပမႈနညးလမးအား အေျခအေနပငးဆငရာ မႈခငးကာကြယေရး (SCP) ဟေခၚၿပး SCP အေပၚတြင သေသသနျပခေသာ ပးတြအဖြ႕အစညးမ ရာဇဝတမႈအား ကာကြယႏငေသာ 12 အစအမနညးလမးမား အနညးဆး (၅)ခ ခန႔ရေၾကာငးက ျပသခပါသည။ ၎တ႔မာ -

၁။ ရာဇဝတမႈကးလြနခဖးသမားက ေထာက႐ျခငးအားျဖင ဖမးဆးရရႏငေျခအား တးျမႇငေစျခငးကသ႔ေသာ အႏရာယျဖစႏငေျခမားအား ပမသရေစရနလပေဆာငျခငး။ ၎တြင မႈခငးျဖစပြားႏႈနးျမငမားေသာ ေနရာ မားတြင ညႊနၾကားခကျဖင ရတပဖြ႕မ ကငးလညျခငးတ႔ ပါဝငႏငသည။

manager of the location, a handler for the offender and a guardian for the victim. Partners can be numerous and varied. http://webarchive.nationalarchives. gov.uk/20100418065544/11 https://www.app.college.police.uk/app-content/intelligence-management/analysis/12 Clarke R. and J. Eck Become a problem solving crime analyst in 55 steps Available from www.popcenter.org

5

၂။ မႈခငးကးလြနရန ႀကးပမးအားထတမႈမားဆငရာ အႏရာယျဖစႏငေျခမားအား သရမႈ တးျမႇငျခငး။ ၎တြင ေသာမား၊ ဘားတမား၊ ပငနပါတမားထားရျခငးျဖင လၿခေရးေတာငတငးေစရန ေဆာငရြကျခငး။

၃။ မမတ႔ သတမသရထားသည ရလဒဆေၾကးမားအား ေလာချခငး၊ ဥပမာ - ဆငမားမ အခးခရပါက ကန ပစၥညးမားအား မငေဆးလးမားျဖငလညးေကာငး ေငြသမေကာငတာမားမ အခးခရပါက ေငြစကမားအား ေကာျဖင အမတအသားကပထားျခငး။

၄။ အမတအသားသေကၤတဆငးဘတမား အသးျပျခငးမတဆင စညးမဥးမားအား ရငးလငးေစျခငးျဖင ဆငေျခေပးမႈမားအား ဖယရားျခငး။

၅။ ဘားမားပတေသာအခနတြင တကစမား တနးစရမႈအား ထနးခပျခငးျဖင ရနစျခငး၊ ရနျဖစပြားျခငး မားအား ေလာချခငး။ 13

အေျခအေနပငးဆငရာ မႈခငးကာကြယေရးသည အမးသားမႈခငးကာကြယေရးမဟာဗဟာ ၂ဝ၁၇-၂ဝ၁၉ 14 ၏ အဓက မဟာဗဟာေျမာက လပေဆာငခကတစချဖစသည။ TAF စမကနးတြင ပါဝငသည အစးရအဖြ႕အစညး မားက ပထမအဆင မႈခငးကာကြယေရးတြင ၎တ႔၏ လပေဆာငခကမားႏငပတသတ၍ ကြျပားစြာႏင တထြငဖနတးဉာဏကြန႔ျမးစြာျဖင စဥးစားျခငးက တကတြနးအားေပးရန အေရးႀကးသည။ ဥပမာ - ရတပဖြ႕အေနျဖင ရာဇဝတမႈလပေဆာငမႈမားအား အဟန႔အတားျဖစေစရနအတြက ပမတးျမႇငကငးလညျခငးကသ႔ေသာ ၎တ႔၏ အစဥအလာအတငး တ႔ျပနမႈမားထက ေကာလြနၿပး စဥးစားသငသည။

ထသ႔ဟန႔တားျခငးသည နယပယကဥးၿပး မႈခငးအျဖစမားေသာ ေနရာ15 မားတြင ေအာငျမငေသာလညး ၎သည ကနကစားရတမားျပားၿပး အျခားအေျခအေနပငးဆငရာ မႈခငးကာကြယေရး နညးလမးမားႏငယဥလင ကာလရညအကးသကေရာကမႈ နညးပါးပါသည။

ဒတယအဆငကာကြယေရးအတြက တ႔ျပနမႈစမခကသည အျခားသငေလာေသာနညးလမးမားႏငအတ ျပစမႈ ကးလြနခရမႈ အလားအလာျမငမားသည ကေလးငယမားႏင မသားစမားအတြက ေစာလငစြာ ၾကားဝငဟန႔တား ျခငး အစအမမား ပါဝငႏငသည။ ကယျပန႔စြာျပလပထားေသာ သေသသနမားမ ဤခဥးကပမႈသည လငယမား အား ျပစမႈကးလြနျခငးမ တားဆးရာတြင မညမထေရာကေၾကာငးက ျပသခၿပး ၎သည အမးသား မႈခငး ကာကြယေရး စမခကႏင တသမတတညးျဖစပါသည။ ဤခဥးကပမႈ၏ သကေသအေထာကအထားႏင ၎အား မညကသ႔ ေအာငျမငေအာငလပေဆာငရနတ႔က UK ႏငင၏ Early Intervention Academy 16 ဝကဘဆဒတြင ေတြ႕ႏငပါသည။

ေနာကဆးအေနျဖင တ႔ျပနမႈစမခကတြင တတယအဆငကာကြယေရးအား စဥးစားသငပါသည။ ဥပမာ - စမခက တြင ျပစမႈထပမကးလြနျခငးအား ေလာကေသာနညးလမးမား၊ အထးသျဖင အမးသမးမားႏင ကေလးငယမား တြင အႏရာယကေရာကမညအလားအလာရေသာ အမႈမားတြင ရာဇဝတမႈ ထပမကးလြနျခငးအား ေလာခႏင ေသာ နညးလမးမားက ထညသြငးသငပါသည။ (ေအာကပါ အပငး (၃.၃) က ၾကညပါ)။

သးျခားရာဇဝတမႈခငး ျပနာတစခအား ကငတြယေျဖရငးရနအတြက စမခကတစခအားေရးဆြရာတြင စမ ေဆာငရြကသမားအေနျဖင လပေဆာငမညနညးလမး၊ ၾကပမတသမား (မညသ႔ေသာ နညးလမးမားသည

13 Laycock, G. (2016) Policing and the prevention landscape. London: University College London14 United Nations Office on Drugs and Crime (2017). National Crime Prevention Strategy 2017-2019, The Republic of the Union of Myanmar.15 Braga, A. A. (2015) Hot spots policing and crime prevention: A systematic review of randomized controlled trials Journal of Experimental Criminology (2005) 1: 317–34216 http://www.eif.org.uk

6

အလပျဖစႏငသည မျဖစႏငသညအား မညသညတ႔မ ဆးျဖတသည - ဥပမာ - ေနာကခအေၾကာငးအရငး) ၎အား မညသ႔ အေကာငအထညေဖာမညႏင ၎စမခကသည မညမကနကမည 17 ၊ ထအစတအပငး (၅) ခ အား ယခအခါတြင What Works Centre for Crime Reduction web-based toolkit 18 တြင ထညသြငးထားၿပး ဤစမကနးတြင တ႔ျပနမႈမားအား စမခကေရးဆြရာတြင အသးျပႏငပါသည။

ဆနးစစအကျဖတျခငး - တ႔ျပနမႈသည လလားအပေသာ သကေရာကမႈအား ရျခငး၊ မရျခငးက တငးတာသည - လအပပါက တ႔ျပနမႈအား ျပငဆငမႈမား ျပလပသည။ ဤအဆင၏ ရညရြယခကမာ တ႔ျပနမႈဆငရာ စမခက တြင သတမတထားသည ရညမနးခကမားက ရရသည၊ မရရသညက ဆးျဖတရနျဖစသည။ ၎အား ၾကားဝင ဟန႔တားမႈ အႀကႏင ၾကားဝငဟန႔တားမႈအၿပး အခကအလကမား (အရညအေသြးႏင အေရအတြက) ႏႈငးယဥ ျခငးျဖင လပေဆာငသည။ ၾကားဝငေဆာငရြကမႈ၏ စဥဆကမပက ဆနးစစအကျဖတမႈသည ၎၏ ဆကလက ထေရာကမႈရျခငးက ေသခာေစရနအတြက လအပသည။

ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာအပငးအား နဂးခပရလင ပညာေရးပငးဆငရာ သေသသနမားမ ျပနာေျဖရငးျခငး သည ပစမတထားေသာ 19 ျပနာမားေပၚတြင ေကာငးမြနေသာသကေရာကမႈ ရသညက ျပသပါသည။ ရာဇဝတမႈခငးအားလး ခငျခငးထက ရာဇဝတမႈခငးအမးအစားအလကအေပၚ ေထာက႐ျခငး၊ ေကာငးမြနေသာ သ႐ပခြျခငးႏင သတငးအခကအလက ေထာကလမးစေဆာငးျခငး၊ မတဖကအဖြ႕အစညးမား အတတကြ လပေဆာငျခငး၊ စမခကတြငပါဝငသမားအတြက သငေလာေသာ လေလာကသည ေလကငသငတနးေပးျခငး၊ ျပနာအား သငတငေလာကပတစြာေျဖရငးရနအတြက အခနေပးျခငး၊ အခကအလကမား စေဆာငးျခငး၊ စစညးျခငး၊ သ႐ပခြျခငးႏင ျဖန႔ေဝျခငး 20 တ႔ လပေဆာငႏငရန လအပေသာ အရငးအျမစမားအေပၚတြင လေလာကေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈ။

၃.၂။ ထပမကးလြနခရျခငး

အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင ျပငးထနေသာ လငပငးဆငရာမႈခငးမားကသ႔ေသာ အမးသမးမားႏင ကေလးငယမား အေပၚ ကးလြနေသာ ရာဇဝတမႈခငးမားႏင စပလဥးရာတြင ထပမကးလြနခရသမားႏင ထပမကးလြနျခငးမားက ေဖာထတျခငးသည အထးသျဖင အေရးႀကးပါသည။ UK ႏငငရ အမတြငး အၾကမးဖကမႈအေပၚ ျပညထေရးဌာနမ ေလလာမႈမ ထပမကးလြနခရျခငးအတြက အလြနျမငမားေသာ အႏရာယအလားအလာကာလရသညက ေတြ႕ရ ထားပါသည။ အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင သကဆငသည ျဖစစဥတစခအတြက ရတပဖြ႕အား ေခၚဆမႈတစခ ျပလပခေသာ အမေထာငစ တစစသည တစႏစအတြငး ယငးကသ႔ျဖစစဥ ေနာကထပတစႀကမ ျဖစေပၚလာႏငႏႈနး ဝ.၈ ရပါသည။ ပထမျဖစစဥအၿပးတြင ၃၅% ေသာ အမေထာငစမားသည ပထမျဖစစဥ၏ ရကသတငးတစပါတ ၅ ပါတတြင ဒတယျဖစစဥက ခစားရပါသည။ ဒတယျဖစစဥအၿပး ၄၅ % ေသာ အမေထာငစမားသည တတယ ျဖစစဥအား ရကသတငးတစပါတ ၅ ပါတအတြငး 21 ခစားၾကရပါသည။

မညသည ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ စမခကမဆတြင အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာ ရာဇဝတ မႈခငးမား ကးလြနခရသမားတြင အနာဂတတြင ျပနလညကးလြနခရျခငးမ ကာကြယႏငမညက ထညသြငး

17 Laycock, G. (2016) Policing and the prevention landscape18 The toolkit is available here http://whatworks.college.police.uk/toolkit/Pages/Toolkit.aspx.19 Weisburd D, Telep CW, Hinkle JC, Eck JE (2008). The effects of problem-oriented policing on crime and disorder. Campbell Systematic Reviews 2008:1420 College of Policing. The effects of problem-oriented policing on crime and disorder: What Works Briefing.http://whatworks.college.police.uk/Research/Briefings/Documents/CoP(What%20works(online_land_POPV3).pdf21 Farrell, G., and Pease, K (1993). Once Bitten, Twice Bitten: Repeat Victimisation and its Implications for Crime Prevention. London. Home Office Police Research Group

7

စဥးစားဖ႔ လအပပါသည။ UK ႏငငတြင ထရညမနးခကကရရရန အသးျပေသာ နညးလမးက ေအဂငစေပါငးစ အႏရာယအလားအလာ ဆနးစစအကျဖတျခငးဆငရာ ညလာခမား Multi-agency Risk Assessment Conferences’ (MARAC) ဟေခၚပါသည။ MARAC တစခသည အမတြငးအၾကမဖကမႈ မႈခငးမားႏငပတသတသည သတငးအခကအလကမားက ဖလယသည အစညးအေဝးတစချဖစပါသည။ (အမးသမးမားသည ကးလြနခရ သမား၏ အမားစျဖစပါသည) ရတပဖြ႕၊ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၊ ကေလးသငယမားကာကြယေရး၊ အမငားရမးသ မား၊ ခဝနဌာနႏင အျခားေသာ ဥပေဒပငးဆငရာႏင ေစတနာ႔ဝနထမးက႑မားမ ကၽြမးကငသမားကသ႔ေသာ ေအဂငစမား၏ ကယစားလယမားအၾကား ကးလြနခရသတစေယာက၏ ဆေလာေသာ သတငးအခကအလက အားလးအား ဖလယၿပးသညေနာကတြင ကယစားလယမားမ ကးလြနခရသ၏ ေဘးအႏရာယကငးရငးေရးအား တးတကေစေရးအတြက နညးလမးမားက ေဆြးေႏြးၾကၿပး ၎တ႔အား ညႇႏႈငးထားသည လပေဆာငခက စမခက တစခအသြငသ႔ ေျပာငးလၾကပါသည။ MARAC ၏ အဓက ရညရြယခကမာ လႀကးပငးကးလြနခရသက ေစာငေရာကရနျဖစပါသည။ MARAC အေနျဖင အျခားေအဂငစေပါငးစ အဖြ႕အစညးမားႏင ကေလးသငယမား အား ကာကြယရနအတြက ခတဆကမႈမားလညး ျပလပမညျဖစၿပး ကးလြနသ၏ အျပအမကလညး စမမည ျဖစသည။ (ထပမကးလြနျခငးအား ေလာချခငးအပငးက ေအာကတြငၾကညပါ)။

MARAC တြင အေရးႀကးေသာအခကမာ ေအဂငစတစခတညး (သ႕) တစဥးတစေယာကမ ကးလြနခရသ၏ ဘဝအေပၚ ျဖစစဥအလးစအား သရႏငရန မျဖစႏငဟေသာ ယဆခကျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ေအဂငစမားအားလး တြင ၎တ႔၏ လၿခမႈမားအတြက အေရးႀကးေသာ ႐ႈေထာငမား ရႏငပါသည။ အစညးအေဝးအား ကးလြနခရသမ မတကေရာကပါ။ သ႔ေသာ ၎တ႔ကယစားေျပာဆေပးသည ေစတနာဝနထမးမားက႑မ အလြတတနး အႀကေပး တစဥးမ ကယစားျပ 22 တကေရာကပါသည။

အျခားျပစမႈမားတြငလညး ထပမကးလြနခရျခငးမားအား သ႐ပခြရန အေရးႀကးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ပညာေရးပငးဆငရာ အေထာကအထားအမားအရ ရာဇဝတမႈတစမးမး ကးလြနခရသျဖစျခငးသည အနာဂတ တြင ကးလြနခရမႈအတြက ခန႔မနးႏငေသာ ညႊနးကနးတစခလညးျဖစပါသည။ ဥပမာ - UK ႏငငတြင နာမည ေကာၾကားေသာ ေလလာမႈတစခအရ ၿမ႕ျပအမရာတစခအေပၚ အမတစလးအား ေဖာကထြငးခရလင ၎အမ၏ ထပမ ေဖာကထြငးခရႏငေသာ အလားအလာသည လးဝေဖာကထြငးမခရေသးေသာ အမမား ထက ၄ ဆ ပရ ေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ 23 ထပမကးလြနခရျခငးအား ကာကြယျခငးသည အျခားနညးလမးမားထက ႏႈငးယဥ လင ေအာငျမငရနအလားအလာ ပမားၿပး ၎က အေလးထားလပေဆာငျခငးသည အရငးအျမစမားက ထေရာကစြာ အသးျပျခငးပငျဖစသည။ ၎မ ထခကလြယေသာ လအပစမားကလညး ကာကြယေပးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထပမျပစမႈကးလြနခရျခငးမားသည ထခကခစားလြယသမား အမားစေနထငရာ 24 မႈခငးေပါမားေသာနယပယမားတြင အလးစႏင အခးကစြာ ျဖစပြားႏႈနး အျမငဆးျဖစေသာေၾကာငျဖစသည။

၃.၃။ ျပစမႈထပမကးလြနမႈက ေလာချခငး

မညသည ျပနာေျဖရငးျခငး စမခကတြငမဆ၊ အထးသျဖင အျခားကစားမႈနညးလမးမားအား ထပေဆာငး နညးလမးအျဖစ အသးခေသာအခါတြင ျပငးထနေသာ ရာဇဝတမႈမားႏင စပလဥး၍ ထပမကးလြနမႈအား ေလာ႔ခရာတြင ထေရာကသည တရားမတမႈအား ျပနလညထေထာငေရးဆငရာ စညးေဝးညႇႏႈငးျခငးအား စတင ေဆာငရြကျခငးကလညး စဥးစားသငပါသည။ 25

22 http://www.safelives.org.uk/sites/default/files/resources/MARAC%20FAQs%20General%20FINAL.pdf23 ibid24 Pease, K. (1991) The Kirkholt Project: Preventing Burglary on a British Public Housing Estate in Ronald V. Clark (ed) Situational Crime Prevention: Successful Case Studies, New York: Harrow and Heston 25 http://whatworks.college.police.uk/toolkit/Pages/Intervention.aspx?InterventionID=24 (accessed 14.08.16)

8

သ႔ေသာ ပစၥညးဥစၥာမားႏငဆငေသာ ျပစမႈကးလြနသမားတြင ထပမကးလြနမႈအား ေလာခရာ၌ ေအာငျမင ေသာ အေထာကအထားမား မရပါ။ ခဥးကပမႈသည ငယရြယေသာ ျပစမႈကးလြနသမားတြင အထးသျဖင ထေရာကပါသည။ UNICEF မ တရားမတမႈ ျပနလညထေထာငေရးအား၊ “ကးလြနခရသ (သ႔) ကးလြနခရျခငးမ လြတေျမာကလာသႏင ကးလြနသႏင အခ႕ေသာအမႈမားတြင မႈခငးတစခေၾကာင သကေရာကခရေသာ၊ ထခကခရေသာအျခားသမားမ ျပစမႈမေပၚေပါကလာေသာ ကစၥရပမားအား ေျဖရငးရာတြင ေယဘယအားျဖင facilitator 26 (သ႔) အဆငေျပေခာေမြ႕ေစေရး ညႏႈငးသတစဥး၏ အကအညျဖင အတတကြ တကၾကြစြာ ပါဝင ေဆာငရြကသည ခဥးကပျခငးတစခ” ဟ အဓပၸါယဖြငဆထားပါသည။

တတယအဆင ကာကြယေရး၏ အေရးပါေသာ အျခားအစတအပငးတစခမာ ကးလြနခရသမားအား အကဥး ေထာငမားတြင ထနးသမးထားျခငးႏင ၎တ႔မ ရပရြာလထအတြငးသ႔ ျပနလႊတေပးၿပးေနာကတြင ကးလြန ခရသမားအား စမခန႔ခြသညနညးလမးပင ျဖစပါသည။ England ႏငငႏင Wales ျပညနယရ ျပစမႈ ကးလြနေသာ လဥးေရ၏ ၁ဝ %ခန႔သည ျပစမႈမားအားလး၏ ထကဝကအတြက ကးလြနသညဟ ခန႔မနးထားၿပး အလြန နညးပါးေသာလဥးေရ (၁% ထကနညးေသာ)သည ျပစမႈ ၁ဝခလင ၁ ခ 27 အတြကသာ တာဝနရပါသည။ UK ႏငငတြင Integrated Offender Management ျပစမႈကးလြနသအား ေပါငးစပစမခန႔ခြေသာ ခဥးကပမႈသည တရားဥပေဒေအဂငစမားျဖစေသာ အကဥးေထာငမား၊ အခပခနးမား၊ ရတပဖြ႕မား၊ ကနးမာေရးႏင ေဒသ ဆငရာ အစးရမား၊ ပရဟတေစတနာဝနထမး အဖြ႕အစညးမားျဖင အတတကြ ပေပါငးေဆာငရြကေစၿပး ထပမ ကးလြနျခငးႏင ဆကစပေနေသာ အေၾကာငးအရငးမားအား ကငတြယေျဖရငးရနအတြက ၎တ႔၏ အရငးအျမစ မားက စစညးေစရန ပးေပါငးေဆာငရြကၾကပါသည။ ထအေၾကာငးအရငးမားတြင မးယစေဆးဝါးသးစြျခငး၊ ရာဇဝတမႈကးလြနႏငသည စတေနသေဘာထားမားႏင ခကခၾကမးတမးေသာ မသားစေနာကခအေျခအေနမား၊ အလပအကင မရျခငး၊ အမရာမျဖစျခငးႏင စတကနးမာေရးျပနာမား 28 ပါဝငပါသည။ ၎အေၾကာငးအရာမား သည အမားျပညသထကစာလင ျပစမႈကးလြနသမားတြင မၾကာခဏေတြ႕ရရေသာ ျပနာမား (သ႔) လအပ ခကမား ျဖစပါသည။

၃.၄။ တရားဝငျဖစျခငးႏင အမားျပညသမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ

သေသသနျပလပခကအရ အမားျပညသမ ရတပဖြ႕ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကေစရနႏင ဥပေဒအား မခးေဖာကေစ ရန တကတြနးေပးေသာ ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ ခဥးကပမႈသည မႈခငးမားကာကြယေရး 29 အတြက သသာထငရားေသာ အကးေကးဇးမား ရရေစႏငသညက ေတြ႕ရရပါသည။ သေသသနျပလပခကမားအရ ျပညသမားအား ပးေပါငးေဆာငရြကရနႏင ဥပေဒအား မခးေဖာကရန တကတြနးခြနအားေပးသည အေရးအႀကးဆး အေၾကာငးအရငးမာ ရတပဖြ႕တရားဝငျဖစျခငးပင ျဖစပါသည။ ျပညသလထမ ရတပဖြ႕သည ၎တ႔ဘကတြင အတတကြရေနသညဟ ခစားေသာအခါတြင ၎တ႔သည မႈခငးမားအား ကးလြနရနျဖစႏငေခ သသာစြာ နညးပါးသြားၿပး ရတပဖြ႕အား ကညရနဆႏၵ ပမျဖစထြနးလာပါသည။ အေလးထားရမညအခကမာ ရတပဖြ႕မား တရားဝငျဖစျခငးသည လမားအား ဖမးဆးႏငျခငးႏင ဥပေဒအား ခးေဖာကမႈအတြက အျပစေပးႏငျခငးထက ပမအားေကာငးေသာ သကေရာကမႈမားရပါသည။ ဤခဥးကပမႈအား တစခါတစရတြင လပထးလပနညးဆငရာ တရားမတမႈ (procedural justice)ဟလညး ရညညႊနးပါသည။

တရားဝငျခငး၊ မဝငျခငးမာ အမားျပညသမား၏အျမငတြင ရတပဖြ႕သည ျပညသမားမ ရအရာရမားသည ၎တ႔ အား ေလးစားမႈျဖင ဆကဆၿပး တရားမတေသာ ဆးျဖတခကမားခမည၊ မတေသာဆးျဖတခကမားခမတၿပး

26 https://www.unicef.org/tdad/index_56040.html27 Home Office (2001) Criminal Justice: The Way Ahead.CM 5074. London: Home Office28 Ministry of Justice. (20130 Transforming Rehabilitation: a summary of evidence on reducing reoffending.London. Ministry of Justice Analytical Series 201329 Myhill, A., Quinton, P. (2011). It’s a fair cop? Police legitimacy, public cooperation, and crime reduction. An interpretative evidence commentary. London. National Policing Improvement Agency

9

ထဆးျဖတခကမားက အခနေပးရငးလငးျပမည၊ ေဖာေရြမည စသည ထငျမငခကတ႔အေပၚတြင မတညပါသည။ သေသသနျပခကမားအရ ရတပဖြ႕ဝငမားအေနျဖင တရားဝငျဖစျခငးက ခငမာေစမႈႏင အမားျပညသမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတ႔က ရရေစရနအတြက ျပမႈေဆာငရြကရာတြင ၎တ႔အေနျဖငလညး ရတပဖြ႕အတြငးတြင တရားမတမႈ၊ ေလးစားမႈတ႔ႏင ဆကဆခရသညဟ ယၾကညဖ႔ လအပပါသည။

အဖြ႕အစညးပငးဆငရာတရားမတမႈဟေခၚေသာ ႀကးၾကပမႈႏင အႀကးတနးအဆငမားတြင တရားမတမႈသည ၎တ႔၏ ကယကးမပါရဘ အရာရမားမ ေစတနာျဖင လပေဆာငေပးျခငး၊ အမားျပညသအား တနဖးထားျခငး၊ ခြနအားတးျမငေစသညဟ ခစားရျခငး၊ တရားမတၿပး ကငဝတႏငကကညေသာ ရလပငနးဆငရာနညးလမးမား 30 အား ပပးျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။

ထေတြ႕ရခကမားမ တရားမတေသာ ဆးျဖတခကချခငးႏင ေကာငးမြနေသာ အမားျပညသႏင ထေတြ႕ ဆကဆမႈတ႔သည ၎တ႔ခညးသာလင အေရးႀကးသညသာမက ေရရညတြင ျပစမႈမား ကာကြယရာတြငလညး အေရးပါပါသည။

ထ႔ေၾကာငလညး တရားဝငျဖစျခငးႏင အမားျပညသမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတ႔သည ေအာငျမငေသာ ျပနာ ေျဖရငးျခငးဆငရာ ႀကးပမးမႈတစခ၏ အေရးပါေသာ အစတအပငးမားျဖစပါသည။ ဤစမကနးတြင ပါဝငသည ၿမ႕နယမားရ အမားျပညသတ႔သည ၎တ႔၏ပတဝနးကငတြင မညသညကစၥရပမားႏင ျပနာရသညမားက ေကာငးမြနစြာသရၿပး ထျပနာမားႏင အႏရာယအႀကးမားဆးျဖစေပၚေစေသာ သေဘာသဘာဝမားက ရာေဖြ ေဖာထတရာတြင ကညႏငသညအေျခအေနတြင ရေနရန လအပပါသည။ ၎မ အစးရပငးဆငရာအဖြ႕အစညးမား 31 ႏင ယၾကညမႈက တညေဆာကႏငၿပး ၎မတစဆင ရတပဖြ႕ဆငရာ တ႔ျပနမႈမားထက ပမထေရာကေသာ ျပနာမားအေပၚ ေျဖရငးနညးမားအား အမားျပညသမ အဆျပသညသ႔ ဥးတညေစႏငၿပး ၎တ႔ကအေကာငအထညေဖာႏငရနအတြကလညး ကညေပးႏငသည။ 32

၃.၅။ ႏငငေတာအဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငသားမားအၾကား အျပနအလနေဆြးေႏြးျခငး

UK ႏငင၊ အေမရကနျပညေထာငစႏင အျခားႏငငမားတြင အမားျပညသ၏ ယၾကညမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ တ႔အား အေမရကနျပညေထာငစတြင လထအေျချပ ထနးသမးၾကပမတျခငးဟ မၾကာခဏေခၚဆၿပး UK ႏငင တြင ပတဝနးကငအေျချပ ထနးသမးၾကပမတျခငး(သ႔) ႏငငသား အေျချပ ထနးသမးၾကပမတျခငးဟ ေခၚဆ သည ခဥးကပမႈတစခမတစဆင ေဆာငရြကပါသည။ ဤခဥးကပမႈ၏ ေနာကကြယတြငရ အဓက အေျခခ သေဘာတရားမာ အစးရအဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငသားမားအၾကား ေဒသဆငရာျပနာမားအား ရာေဖြ ေဖာထတရနႏင ေျဖရငးနညးမား ခမတေဆာငရြကႏငရန ထေတြ႕ေဆြးေႏြးရာတြင အဆငေျပေခာေမြ႕ေစျခငးပင ျဖစပါသည။ ဤခဥးကပပနညးလမးအား ၿမ႕ျပေနရာမားတြငေဖာေဆာငရာတြင မႈခငးအား ကာကြယရန၊ လၿခ စတခသညဟ ခစားရမႈမား တးျမငလာရနႏင တရားဝငျဖစျခငး တးတကလာေစျခငး ျဖစထြနးလာႏငသညဟ အေထာကအထားရပါသည။ သ႔ေသာ ၎တြင ပါဝငပတသတသမားအားလးမ အျပညအဝပါဝငေဆာငရြကရန ဆႏၵရမႈႏင စြမးေဆာငႏငရညတ႔အေပၚတြင မတညေနၿပး အစးရအဖြ႕အစညးမားသညလညး တ႔ျပနျခငးမျပရန လေလာကသည အေၾကာငးျပခကရသညအခါမားမအပ ႏငငသားမား၏ ကညပပးမႈမားက တ႕ျပနသြားမညျဖစ ေၾကာငး မတယထားၾကပါသည။ 33 ရပရြာလထႏင ထေတြ႕ေဆာငရြကမႈအား အေကာငအထညေဖာျခငးအတြက

30 Quinton, P., Myhill, A., Bradford, B., Fildes, A., and Porter, G. (2015) Fair cop 2: Organisational justice, behaviour and ethical policing. An interpretative evidence commentary. London. College of Policing31 Tuffin, R., Morris, J. and Poole, A. (2006) An evaluation of the National Reassurance Policing Programme.London: Home Office. 32 Goldstein, H. (1990) Problem-oriented policing. New York: McGraw-Hill; Forrest, S., Myhill, A. and Tilley, N.(2005) Practical lessons for involving the community in crime and disorder problem-solving. London: Home Office.33 Myhill, A (2012) Community engagement in policing, Lessons from the literature. London: National Policing

10

အေရးႀကးသည ေအာငျမငေသာ အေျခခအေၾကာငးအရငးမား၏ အကဥးခပက ေနာကဆကတြ(ခ)တြင ေတြ႕ရ ႏငပါသည။

၃.၆။ မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင ေအဂငစေပါငးစပးေပါငးေဆာငရြကမႈ

မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကမႈဆငရာ ခဥးကပမႈမားသည ေအဂငစတစခတညးမ ႐ပေထြးေသာ ရပရြာ လထ လၿခမႈႏင မႈခငးဆငရာ ျပနာမားအား ကငတြယႏငစြမး (သ႔) ကငတြယျခငးတ႔ မလပေဆာငႏငဟေသာ ယဆခကအေပၚတြင အဓက တညေဆာကထားပါသည။ မတဖကပးေပါငးသညလပငနးအား တညေသာ ရညမနးခကပနးတငတစခအား ေအာငျမငေစရနအတြက အဖြ႕အစညး ၂ ခ (သ႔) ၂ ခထကပေသာ အဖြ႕အစညး မားၾကားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈဆငရာ ဆကဆေရးတစခဟ ေဖာျပႏငပါသည။ ၎သည ၿမ႕ျပလၿခမႈဆငရာ ကစၥရပမားတြင ေအဂငစမားအၾကားႏင ကၽြမးကငမႈဆငရာ မဝါဒ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားႏင အေလအထမားအား အားေကာငးေစရနေဆာငရြကၿပး ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနး၏ အေရးပါေသာ အစတအပငးတစခအျဖစ တညရသည။

ၿမျပလၿခမႈဆငရာႀကးပမးမႈမားသည ကာလရညေအာငျမငေရးအတြက မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကျခငးသည အေရးႀကးပါသည။ ၎အား UN-Habitat စမကနးမ ဖြငဆထားသညအတငး ၿမ႕ျပဧရယာမားတြင မႈခငးမားအား ေလာချခငးသည လတငး၏ တာဝနျဖစသညဟ ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားပါသည။ ဆလရငးမာ ေအာငျမငမႈ ရရ ျခငးသည အၾကမးဖကမႈ၊ ရာဇဝတမႈနင ေဘးကငးလၿခမႈမရျခငးတ႔ ပေပာကေစရန ရညရြယသည နညးဗဟာ မားနင လပငနးေဆာငတာမားလပေဆာငရာတြင ေဒသဆငရာအစးရမားႏင အျခားေသာက႑ေပါငးစမ ပါဝင သမားအၾကား မတဖကဆကဆေရးမားအေပၚတြင တညမသည။ မႈခငးမားႏင ေဘးကငးလၿခမႈမရျခငးအား ကငတြယေဆာငရြကျခငးသည ေကာငးမြနေသာ ၿမ႕ျပအပခပမႈ၏ အဓကအစတအပငးတစခ ျဖစပါသည။ ေကာငးမြနေသာ ၿမ႕ျပအပခပမႈသည လစလ႐ခထားရသမားနင ဆငးရမြေတသမားအပါအဝင အားလးေသာ ႏငငသားမားႏင တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႔တြင ပါဝငေစျခငးတ႔ျဖင ႏငငသားျဖစမႈႏင အားလးပါဝငမႈက တနဖးထားသည။ 34

မတဖကပးေပါငးလပေဆာငျခငး၏ ထေရာကမႈအား ႏငငတကာဆနးစစအကျဖတခကတစခမ ၎သည ျပစမႈ မားအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင ထေရာကသညဟ ယဆပါသည။ 35

၎သေတသနစာတမးတြင သေတသနျပစသမားမ ရာဇဝတမႈအေပၚေထာက႐သည ပဏာမေျခလမးမားႏင စပလဥး၍ လပငနးျဖစေျမာကႏငသညမားႏငပတသကသည ဆနးစစအကျဖတခကမားက ေဖာျပထားပါသည။ မတဖကပးေပါငးလပေဆာငျခငးက ထေရာကေစသည ဘအေၾကာငးရငးမားကလညး တငျပထားပါသည။အခပအားျဖင မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားသည ေအာကပါအေျခအေနမားတ႔တြင ပမၿပး ထေရာကႏငပါ သည။

• ျပစမတထားရမည ျပနာေပၚတြင ရငးလငးသည အာ႐စကမႈရျခငး၊ ထျပနာမားက ေျဖရငးရနအတြက လပငနးေဆာငရြကမႈမား ခမတျခငး။

• တညေသာ တနဖးထားမႈမား/ စႏႈနးမားရျခငး။

• မတဖကလပေဆာငမႈမား (အဓက စမခန႔ခြမႈအပစမားအပါအဝင) တြင တတကက သတမတထားေသာ

Improvement Agency. November 2012 (first published 2006).34 https://unhabitat.org/urban-themes/safety/35 Berry G., Briggs P., Erol R., and van Staden L. (2011). The effectiveness of partnership working in a crime and disorder context. A rapid evidence assessment. Research report 52. London: Home Office

11

အခနးက႑မားႏင တာဝနဝတရားမားျပဌာနးထားေသာ ရငးလငးသည ဖြ႕စညးပႏငအတ ေတာငတငး ခငမာေသာ ေခါငးေဆာငမႈရျခငး။

• ၎တ႔အၾကားတြင မတဖကပးေပါငးလပေဆာငျခငးႏင ပတသတေသာ ယခငအေတြ႕အႀကရသမား ပါဝင ျခငး။

• မတဖကအဖြ႕အစညးမားအၾကား ပမနဆကသြယေရးအား အဆငေျပေခာေမြ႕ေစရနအတြက ၎တ႔၏ အလပအဖြ႕မားအား ပးတြတာဝနေပးျခငး။

• ျပနာေျဖရငးျခငးအား ပပးရန အေထာကအထားမားမဥးေဆာငၿပး၊ အခကအလကျဖင ေမာငးႏငသည နညးလမးတစရပအား ထေထာငထားရျခငး ႏင

• ျပလြယျပငလြယေသာခဥးကပမႈအား ခမတကငသးၿပး တငးၾကပသည ဗ႐ကေရစဆငရာ ဖြ႕စညးပမား ျဖင မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကမႈအား ဝနထတဝနပးျဖစေစမႈအား ေရာငရားျခငး။ 36

အေမရကနျပညေထာငစရ မႈခငးကာကြယေရးဆငရာ မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား၏ ျပနလညသးသပခက တစခမလညး မႈခငးကာကြယေရးမားအေပၚတြင သကေရာကမႈအေပၚ မတဖက ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး လပေဆာငမႈ၏ အပေဆာငးအကးေကးဇး အမားအျပားကလညး ေဖာထတခၿပး ၎တ႔သည ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေနတြင အထးသျဖင အဓကကပါသည။ ထအလပမ မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကျခငး အလပမားသည ထေရာကစြာလပေဆာငႏငလင ၎တ႔သည ေအာကပါတ႔အား လပေဆာငႏငသညဟ ယဆပါ သည။ အဖြ႕အစညးမား၏ တာဝနယမႈအား တးျမႇငေစျခငး၊ ဝနေဆာငမႈမား၏ ထပမလပေဆာငျခငးႏင တစစတတစပငးစျဖစေနျခငးတ႔အား ေလာခေစျခငး၊ အစးရႏင ပဂၢလက က႑ ခတဆကမႈမားက တညေဆာကျခငး၊ မႈခငးကာကြယေရးဆငရာ ႀကးပမးမႈမားတြင အမားျပညသ၏ အသပညာႏင ပါဝငေဆာငရြကမႈမား တးျမငလာ ျခငး၊ ေဒသခ ရပရြာလထအဖြ႕အစညးမားအား အားေကာငးေစျခငးႏင ေအဂငစမားမ ၎တ႔၏လပငနးမား လပေဆာငသညပစမားအား ထာဝရေျပာငးလေစျခငး (ဥပမာ - အခကအလကမားအေပၚ အေျခခေသာ ပမ ေကာငးမြနသည ဆးျဖတခကမားခမတျခငး၊ ျပနာေျဖရငးျခငးႏင ကာကြယျခငးတ႔အေပၚ အေလးထားမႈ) 37

36 ibid37 Rosenbaum, D.P. (2002) ‘Evaluating multi-agency anti-crime partnerships: theory, design, and measurement issues’, Crime Prevention Studies. Vol 14. UK: Willan Publishing.

12

၄။ နဂး

ဤေနာကခအခကအလကဆငရာ စာတမးမ Asia foundation ၏ ၿမ႕နယအဆငတြင ၿမ႕ျပဧရယာမားရ ျပစမႈ ကာကြယေရးအေပၚတြင ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ ခဥးကပမႈတစခအား အသးျပရနအတြက ရညရြယခကက အေထာကအပျဖစေစသည အေထာကအထားတစခအေနျဖင ေပးပါသည။ အထးသျဖင၊ ၎မ စမကနး၏ ေျပာငးလမႈသအရ၏ အစတအပငးျဖစသည အစးအရအဖြ႕အစညးမားမ ျပညသမားအား ျပနာမားအား ေဖာထတျခငးႏင ၎အား ေျဖရငးျခငးႏင ေလာပါးေစျခငးတ႔တြင အမားျပညသမားအား ပါဝငေစျခငးျဖင အမား ျပညသမား၏အျမငတြင အစးရအဖြ႕အစညးမားအား တရားဝငျဖစျခငးက ထေထာငေပးရာတြင အကအညေပး ျခငး ဟေသာ အဆအေပၚတြင သသာထငရားေစမႈအား အားေကာငးေစပါသည။ 38 မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကမႈ တြင လပေဆာငေနေသာ အစးရဌာနမား၊ NGO မားႏင ေစတနာဝနထမး အဖြ႕အစညးမားအတြက တးတကသည တရားဝငျဖစျခငးျဖင မႈခငးမားေလာခေစမႈအပငးမားတြင အကးေကးဇးမားအတြကလညး အေထာကအထား အေနျဖင ေပးပါသည။ ထကသ႔ေသာ ခဥးကပမႈမားသည ပါဝငပတသတသည အဖြ႕အစညးမားအေနျဖင လပငနးလပေဆာငရာတြင နညးလမးအသစမားအား ေလလာသငယရနအတြက ဆႏၵရရနလညး လအပပါသည။ ႏငငေတာေခါငးေဆာငမားႏင ႀကးၾကပသမားမလညး ၎တ႔၏ ေျမျပငရဝနထမးမားသည ၎တ႔အား တရား မတစြာ ဆကဆခရလင၊ ၎တ႔၏ အဖြ႕အစညးမားအတြငး ေလးစားမႈခရလင ၎တ႔အေနျဖင အမားျပညသမား ကလညး တရားမတမႈ၊ ေလးစားမႈမားျဖင ဆကဆမညျဖစၿပး တရားဝငမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ပမရရေစ လာမညက သရရန လအပပါသည။

ၿမ႕ျပနယပယမားရ ျပညသမားႏင အျပနအလနေဆြးေႏြးမႈမား ထေထာငျခငးသည ဤစမကနး၏ သကတမး အတြငး ရပရြာလထဆငရာ လၿခမႈႏင လၿခေရးမား တးတကေစေရးတြင အထေရာကဆး နညးလမးသာ ျဖစသညသာမက ၎သည ရပရြာလထအား အနာဂတတြင ေဘးအႏရာယမားမ ၎တ႔ဘာသာ ကာကြယႏငရန အတြက စြမးေဆာငရညႏင လပေဆာငႏငစြမးမား တညေဆာကရနအတြက အကအညေပးရာတြင အထေရာက ဆးေသာ နညးလမးတစခလညး ျဖစပါသည။


13

ေနာကဆကတြ (က)

ျပနာေျဖရငးျခငး - သ႐ပခြျခငးဆငရာ နညးလမးမား

ျမနမာႏငငရ ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ ကးပမးအားထတမႈ၏ သ႐ပခြျခငးအဆငတြင အသးျပရနအတြက စဥးစားႏငေသာ သ႐ပခြျခငးဆငရာ နညးလမးအခ႕အား The College of Policing (အဂၤလန ႏင ေဝလျပညနယ) မ ေဖာျပထားပါသည 39 ။ ၎တ႔အား ေအာကပါအတငး အကဥးခပ ေဖာျပထားပါသည။

• မႈခငးမားႏင မၿငမသကမႈမားျဖစပြားရာ ပစမား၏ သေဘာသဘာဝႏင အတငးအတာ၊ ဆကစပေနေသာ မႈခငးမား (သ႔) ျဖစစဥမား၊ လပေဆာငမႈမား၏ အဓကအေရးပါေသာ ေနရာမား၊ ကးလြနသမားႏင ကးလြနသည အျပအမ၏ တညေသာဝေသသမားတ႔အား ေဖာထတသည မႈခငးပသ႑ာနအား သ႐ပခြ ျခငး။

• သာမန မႈခငးႏင (သ႔) ျဖစစဥမား၏ အဆငမားထက သသာထငရားစြာ ျမငမားသည ေနရာမားအေပၚတြင အေလးထားသည အေရးပါေသာေနရာမားအား ေဖာထတျခငး။

• မႈခငးႏင ျဖစစဥမား အသြားအလာအား ေဖာထတျခငး။

• ၎တ႔၏ မႈခငးကးလြနပ ၎တ႔၏ သသာထငရားေသာ အျပအမ၊ သတငးေထာကလမးေရး (သ႔) မႈခငး သပၸဆငရာ အေထာကအထားမားတ႔ျဖင ဆကစပမႈရေနသည ကးလြနသတစဥးတညးမ ကးလြနႏငေျခ ရေသာ အလားတျပစမႈမား (သ႔) ျဖစစဥမားတ႔တြင မႈခငးႏင ျဖစစဥမား အစဥလကအား ေဖာထတျခငး။

• ကးလြနခရသမား၏ ဝေသသမား (သ႔) ထးျခားသည မႈခငးကးလြနသည အျပအမမားက ေဖာျပေနေသာ ျပစမႈကးလြနသမား၏ တညသည ဝေသသမားက စစေဆးၿပး အေထြေထြ ပသ႑ာနအား သ႐ပခြျခငး။

• ျပစမႈႏင မၿငမသကမႈမား၏ အဆငမားႏင အမးအစားမားအေပၚ သကေရာကႏငၿပး ဧရယာတစခအတြငး လဥးေရအပစတစခအတြငးရ လဥးေရႏင လမႈေရးပငးဆငရာေျပာငးလမႈမား မညသ႔ေျပာငးလသညက စစေဆးသည လဥးေရႏင လမႈေရး အသြားအလာပစအား သ႐ပခြျခငး။

• ရာဇဝတေကာငအပစမား (သ႔) အဖြ႕အစညးမားအၾကား ခတဆကမႈမား၏ သေဘာသဘာဝႏင အေရးပါမႈ မား၏ နားလညမႈတ႔က ေပးအပႏငသည ကြနရကသ႐ပခြျခငး။

• ကနပစၥညးတစခ (သ႔) ဝနေဆာငမႈတစခအေပၚ ရာဇဝတမား၏ ေစးကြကအားေဖာထတသည ေစးကြက အား သ႐ပခြျခငး။

• ရာဇဝတေကာငမား၏ နညးလမးမား မညသ႔အလပလပသညက နားလညမႈအား ေဖာထတႏငရနအတြက အသးျပသည ရာဇဝတလပငနးမားအား သ႐ပခြျခငး။

• ကးလြနခရမည အလားအလာရေသာသမား အမားျပညသႏင တရားဥပေဒစးမးေရးဆငရာ ေအဂငစမား အေပၚတြင ျပစမႈကးလြနသတစဥးခငး၊ ရာဇဝတအပစမား (သ႔) မႈခငးအမးအစားမားမ ျဖစေပၚေစေသာ အႏရာယအလားအလာမား၏ အတငးအတာမားအား ဆနးစစအကျဖတျခငးက ပပးသည အႏရာယ အလားအလာမားအား သ႐ပခြျခငး။

• ကးလြနခရသတစဥးျခငး၊ သကေသ၊ သသယရသ (သ႕) ျပစမႈကးလြနသမားက အေသးစတ သ႐ပခြျခငး အား လပေဆာငသည Subject analysis

39 https://www.app.college.police.uk/app-content/intelligence-management/analysis/

14

• တားဆးေရး (သ႔) ကာကြယေရးဆငရာ လပေဆာငခကတစခ၏ ထေရာကမႈအား အကျဖတသးသပသည ရလဒမားအား သ႐ပခြျခငး။

ထနညးလမးမားႏငပတသတေသာ အေသးစတအခကအလကမားအား College of Policing (အဂၤလန ႏင ေဝလျပညနယ) ဝကဘဆဒ 40 မ ရရႏငပါသည။

ေနာကဆကတြ (ခ)

အစးရအဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငသားမားအၾကား ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးျခငး - အေရးပါေသာ ေအာငျမငျခငးဆငရာ အေၾကာငးအရငးမား။

ဤစမကနးႏငပတသတ၍ လပေဆာငခေသာ သေသသနျပမႈမားမ ရရေသာ သငခနးစာမားအား ေပါငးစပရနႏင အကဥးခပရနအတြက ႀကးစားမႈမားမ တစခအေနျဖင Myhill (2012) မ ေအာကပါအခကအလကမား အပါအဝင အစးရအဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငသားမားအၾကား အျပနအလနေဆြးေႏြးမႈမားအား အေကာငအထည ေဖာျခငးအတြက အေရးပါေသာ ေအာငျမငမႈဆငရာ အေၾကာငအရငး အမားအျပားအား ေဖာထတခပါသည။ • အဖြ႕အစညးပငးဆငရာ စတပငးျဖတမႈႏင ယဥေကးမႈဆငရာ ေျပာငးလျခငး - ရတပဖြ႕၏ ဝနေဆာငမႈ

သည ထေတြ႕ေဆာငရြကမႈမ ေပးအပႏငေသာ အကးေကးဇးမားအား နားလညႏငျခငးမ ေဝးကြာေနသည။

• စျဖစလာေစရန ေဆာငရြကျခငး - ၎အား သးျခားဌာနတစခ (သ႔) စမကနးတစခ၏ တာဝနဆသညထက အဓကအလပတစခအေနျဖင ႐ ျမငႏငရန လအပသည။

• ရပရြာလထႏင အာဏာအား ခြေဝျခငး - ထေတြ႕မႈမားသည ရပရြာလထႏင ေဆာငရြကသညထက ရပရြာ လထအေပၚတြင ေဆာငရြကသညက ပမမားျပားသည။

• လအပခကႏငအည စမျခငးႏင ေဒသဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ - ေဒသခအရာရမားသည ျပလြယ ေျပာငးလြယမရေသာ သာမနလပထးလပနညးစႏႈနးမားအား ကငဆြထားသညထက သးျခားအေျခအေနမား တြင မညသ႔ မညပ ထေတြ႕မႈမားအား ေအာငျမငေအာငေဆာငရြကရမညက လမၼာပါးနပစြာ လပေဆာငႏင ရန လအပသည။

• စြမးေဆာငရညဆငရာ စမခန႔ခြျခငး - ထေရာကေသာ ထေတြ႕မႈဆငရာ အလပမားအား ျပနလညခးျမႇငရန အတြက စြမးေဆာငရညပငးဆငရာ ဆနးစစအကျဖတျခငးမား လအပသည။

• ေလကငသငတနးေပးျခငးႏင စြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး - ထေတြ႕ေဆာငရြကမႈမားအား ေအာငျမင ေစႏငရန ရတပဖြႏင အမားျပညသ ႏစဖကစလးမ ကၽြမးကငမႈမားက ျမႇငတငရန လအပသည။

• စတခယၾကညျခငးႏင ယၾကညအပႏျခငး - ထေတြ႕ဆကဆမႈမားသည ‘clean site’ မားတြင ျဖစခၿပး အထးသျဖင ရတပဖြ႕မားမအသအမတျပ၍ လပငနးထမးေဆာငရာ လနညးစတငးရငးသားမားေနထင သည ရပရြာမားတြင ညဖငးေသာဆကဆေရးမား ျဖစေလရခသည။

• ဆကသြယေရး - မတဖကပးေပါငးေဆာငရြကရာတြင တစဖကတညးမ ေျပာဆျခငးမဟတဘ အျပနအလန ေဆြးေႏြးမႈမား လအပသည။

40 ibid

15

• မတဖက ပးေပါငးလပေဆာငျခငး - လေနမႈအဆငအတနး ျပနာမား 41 အား ကငတြယေျဖရငးရန ရပရြာအေျချပ ထနးသမးၾကပမတျခငး စမခကမားအတြက ရတပဖြ႕အေနျဖင မမတ႔ကယတငအပါအဝင ၎တ႔၏ အစးရက႑မ မတဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ထေတြ႕ေဆာငရြကရန လအပသည။

41 Myhill, A (2012) Community engagement in policing, Lessons from the literature. London: National PolicingImprovement Agency. November 2012 (first published 2006).


ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕တြငး/ ၿမ႕ေပၚ ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ အကဥးခးစာတမး


ေအာကတဘာလ ၂ဝ၁၇


အာရေဖာငေဒးရငးသည တးတကဖြ႕ၿဖးေနသည အာရတကတစဝမးရ လမႈဘဝမားတးတကေစရန အစဥႀကးပမး ေနသည ႏငငတကာဖြၿဖးတးတကမႈအဖြ႕အစညးတစဖြ႔ျဖစသည။ ေျခာကရာစႏစၾကာအေတြ႕အႀကႏင ေဒသႏရ ကြမးကငမႈျဖင အာရေဖာငေဒးရငး၏ ပ႐ဂရမမားသည အပခပမႈႏင ဥပေဒ၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမး စြမးရညျမႇငတငမႈ၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဒသဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အစရသည ၂၁ ရာစ ႏစတြင အာရတကက သကေရာကမႈရေနသည အဓကျပနာမားက ေျဖရငးႏငရန ေဆာငရြကလကရပါသည။ ထ႔အျပင အာရတကအတြက ထတေဝထားသည အာရေဖာငေဒးရငး၏ စာအပမားႏင အတတပညာဆငရာ ဖလယမႈမားသညလညး အာရတကအေနျဖင ကမာၻေပၚတြင ဆကလကဖြ႕ၿဖးၿပး ၿငမးခမး၍ တရားမတေသာ ေဒသအျဖစ ခငခငမာမာ ရပတညႏငေစရနအတြက အားေပးကညမႈျပသည နညးလမးမားပငျဖစသည။ အာရ ေဖာငေဒးရငးသည အာရႏငင ၁၈ ႏငငရ ႐းမားႏင ဝါရငတနဒစရ႐းမား ကြနယကဖြ႕ လပေဆာငေနျခငးျဖစ သည။ အမားျပညသဆငရာႏင ပဂၢလက ပါတနာအဖြ႕အစညးမားႏင အတတကြလပေဆာငျခငးျဖင အာရ ေဖာငေဒးရငးသည ႏစဥးႏစဖကႏင ဘကေပါငးစပါဝငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစမား၊ ေဖာငေဒးရငးမား၊ ေကာပေရးရငးမားႏင တသးပဂၢလမားစသည မတကြျပားေသာ အပစတ႔မ ေထာကပေငြမား ရရပါသည။





Stephen Otter သည ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနးအတြက အာရေဖာငေဒးရငးမခန႔အပထားသည အႀကးတနး တရားဥပေဒစးမးေရး အႀကေပးျဖစပါသည။ ၂ဝ၁၂ မ ၂ဝ၁၆ ခႏစအတြငးတြင စတဖငေအာတာသည လနဒန ၿမ႕ေတာရတပဖြ႕၊ ႏငငအဆင ရာဇဝတမႈေအဂငစ၊ ကာကြယေရးဝနႀကးဌာန၊ ၿဗတသႏငငရပျခားေဒသမားႏင အၾကမးဖကမႈတကဖကေရး စသညတ႔တြင စစေဆးေရးႏင ထနးသမးၾကပမတျခငးလပငနးမား ေဆာငရြကရန ဘရငမႀကးမခန႔အပထားသည ရတပဖြ႕မ စစေဆးေရးအရာရတစဥးျဖစသည။ ထအခနမတငမတြင စတဖင ေအာတာသည ဒဗြနႏင ကြနးေဝါၿမ႕ရတပဖြ႕၏ အႀကးအကျဖစခၿပး ယေကရ ရတပဖြ႕ဝငအႀကးအကမား အသငး အဖြ႕အတြက တရားမတမႈ၊ ကြျပားျခားနားမႈႏင လ႔အခြငအေရးတ႔တြင ဥးတညလက ရဝနထမးေပါငး ၆ဝဝဝ က ဥးေဆာငခပါသည။ ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင စတဖင ေအာတာသည ဘရငမႀကး၏ ရဝနထမး ဆတဆပေတာက လကခ ရရခပါသည။ သသည London School of Economics မ ရာဇဝတမႈဥပေဒဆငရာ မဝါဒအထးျပျဖင မဟာဘြ႕ ရရခၿပး ကမးဘရစခတကသလမ ျပစမႈေဗဒအထးျပျဖင ဘြ႕လြနဒပလမာ ရရခသည။

မာတကာ

၁။ နဒါနး ................................................................................................................................ ၁

၂။ အဓက သေဘာထားမားႏင ေဝါဟာရမားရငးလငးခက ................................................................. ၂ ၂.၁။ ယခစာတမးလႊာတြင အသးျပေသာ ေဝါဟာရမား၏ အဓပၸါယဖြငဆခကမား ............................... ၂ ၂.၂။ ၿမ႕ျပေနရာမားရ ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ စနေခၚမႈမား .................................................. ၂ ၂.၂.၁။ ဝငေငြနမေသာအဆငမ အလယအလတအဆငရ ႏငငမား ........................................ ၃

၃။ ႏငငတကာ အေတြ႕အႀကမ သငခနးစာမား ................................................................................ ၅ ၃.၁။ ျဖစရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတေပးျခငး .............................................................. ၅ ၃.၂ ျပနာေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတေပးျခငး ........................................................... ၆ ၃.၃။ ရပရြာေပၚေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငး ..................................................................... ၈ ၃.၄။ ပတဝနးကငအေနအထားေပၚမတည၍ ျဖစပြားတတေသာ ရာဇဝတမႈမားအား ႀကတငတာဆးကာကြယ

ျခငး ........................................................................................................................ ၁ဝ ၃.၅။ ၿမ႕ျပစမကနးႏင ထနးသမးၾကပမတျခငး ......................................................................... ၁၁ ၃.၆။ ပတဝနးကငဆငရာ ဒဇငးေရးဆြျခငးမတဆင ရာဇဝတမႈမားအား ႀကတငတားဆးကာကြယျခငး ... ၁၁

၄။ ျမနမာႏငငအတြက ၿမ႕ျပထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ ေရြးခယစရာမား ........................................ ၁၂ ၄.၁။ အႀကျပလသည ေရ႕ဆကလပေဆာငရန လပငနးစဥမား .................................................... ၁၃ ၄.၂။ အေကာငအထညေဖာရာတြင ႀကေတြ႕ရမည အခကအခစနေခၚမႈမား ..................................... ၁၅

၅။ နဂးခပ .......................................................................................................................... ၁၆

ေနာကဆကတြ(က) ............................................................................................................... ၁၇

1


ျမနမာနငငမ ျပညသမား ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး အကးခစားနငေစရနအလ႔ငာ အာရေဖာငေဒးရငး (TAF) ၏ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးစမကနးတြင ေအာကေဖာျပပါ အကးေကးဇး(၃)မးအား အေကာငအထညေဖာႏငမည အစအစဥမား ထညသြငးထားပါသည။ ယငးတ႔မာ -

၁။ ၿမ႕နယအဆင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမားသည ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈ မားႏင ရပရြာဥးစားေပးအရာမားအား ပမသရနားလညလာျခငး။

၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမား၏ ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ အရညအေသြးမားျမငမားလာ ၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဆကဆေရးဆငရာ အားထတႀကးပမးမႈမား တးတကလာျခငး။

၃။ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးမားႏင ႏငငေတာအဆင အစးရဌာနမားရ တာဝနရသမားအၾကား ဌာနအခငးခငး ႏင ပညာရငမား၏ မဝါဒဆငရာေဆြးေႏြးျခငးမားႏင ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အေလအကငမား ခငမာလာေစျခငး။ 1

ထသ႔ေသာ အကးေကးဇးမား ရရလာေစရနအလ႔ငာ ပညာရပဆငရာ သေတသနအရ ဝငေငြနမေသာႏငငမားႏင အလယအလတအဆင ဝငေငြရႏငငမားတြင ထေရာကမႈရေၾကာငး ထငရားသည ၿမ႕ျပထနးသမးၾကပမတျခငး နညးလမးမားႏင ၎တ႔အား ဤစမကနးတြငပါဝငသည ၿမ႕နယ ၄ ၿမ႕နယတြင မညသ႔အဝငခြငကျဖစေစရန ျပျပငအသးခရမညအေၾကာငးမား ပါဝငသည ေနာကခအခကအလကစာတမးအား ေရးသားရန အာရေဖာငေဒးရငး မ ၎၏ အႀကးတနး တရားဥပေဒစးမးေရး အႀကေပးအား တာဝနေပးခပါသည။ ကလသမဂၢ၏ ထးကေကာငးမြန ေသာ Introductory Handbook on Policing Urban Space 2 ၿမ႕ျပေနရာထနးသမးၾကပမတျခငး မတဆကလကစြ စာအပမ ေကာကႏတခကအေျမာကအမား ထတယေရးသားျခငးျဖင ဤစာတမးတြင ျမနမာႏငငရ ၿမ႕နယအဆင မားတြင ရေသာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးရာတြင အသးျပႏငမည ထနးသမး ၾကပမတျခငးဆငရာ လကေတြ႕လပေဆာငႏငသည နညးလမးမားက ေဖာျပထားပါသည။

ဤစာတမးက ၿမ႕ျပေနရာမားတြင အသးျပနငမည ရာဇဝတမႈတားဆးေရးဆငရာ ခဥးကပပနညးလမးမားေဖာျပ ထားေသာ အာရေဖာငေဒးရငး ၿမ႕ျပလၿခမႈစမကနး၏ ရာဇဝတမႈတားဆးေရး ေနာကခအခကအလကစာတမးႏင ေပါငးစပကာဖတ႐ႈသငပါသည။

1 Urban Safety Project Master Inception Deliverables v20170214 Draft to FCO (Yangon: The Asia Foundation, 2017).2 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook on Policing Urban Space (Vienna, United Nations Office on Drugs and Crime and United Nations Human Settlements Programme, 2011).

2

၂။ အဓက သေဘာထားမားႏင ေဝါဟာရမားရငးလငးခက

၂.၁။ ယခစာတမးလႊာတြင အသးျပေသာ ေဝါဟာရမား၏ အဓပၸါယဖြငဆခကမား

ျဖစရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငး နညးဗဟာမား။ ။ ခမးသာေသာရပကြကမားႏင စးပြားေရး အခကအခာကေသာ ေနရာမားတြင ရလၿခေရး ပမနခထားေပးၿပး အျခားေသာရပကြကမားတြင တစခါတစရမ သာ ရလၿခေရးခထားေပးျခငးက အဓကထားသည နညးဗဟာမား။

ရပရြာမားအတြကရညရြယသည ထနးသမးၾကပမတျခငး။ ။ ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာနညးဗဟာမား ေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးလပငနးမားတြင ေဒသတြငး တာဝနကအရာရမားႏင ျပညသမားႏင တက႐ကထေတြ႕ဆကဆမႈရေသာ အရာရမားႏင ရပရြာေနျပညသမား ေပါငးစပလပကငႏငေစရနအတြက ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ တာဝနဝတရားမားက ဗဟခပကငမႈေလာချခငးက အဓကထားသည နညးဗဟာ။

ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငး။ ။ ရာဇဝတမႈမားျဖစပြားၿပးေနာက ထျဖစရပမားက တ႔ျပနရနသာ ပဓာနမထားဘ သကေသအေထာကအထား၊ ရာဇဝတမႈမားကာကြယတားဆးရနႏင ရာဇဝတမႈမား ျဖစပြားရသည အေၾကာငးအရာမားက ေျဖရငးရနအတြက သေတသန၊ ရပရြာေနျပညသမားႏင အဆကအသြယ စသညတ႔က အသးျပျခငးက အဓကထားသည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးဗဟာ။

၂.၂။ ၿမ႕ျပေနရာမားရ ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ စနေခၚမႈမား

ဤအပငးတြင ၿမ႕ျပေနရာမားရ ထနးသမးၾကပမတျခငးအား အျခားေသာေနရာမားရ ထနးသမးၾကပမတမႈျခငး ကြျပားျခားနားေစသည အေၾကာငးအရာႏင အထးသျဖင ထၿမ႕ျပေနရာမားအား အစးရမားမ ထနးသမးၾကပမတရာ တြင ႀကေတြ႕ရေလရသည စနေခၚမႈမားက ဆနးစစေလလာ တငျပထားပါသည။

ၿမ႕ျပပတဝနးကငမားသည မတကြျပားျခားနားေသာ ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ စနေခၚမႈမား ေပၚေပါက ေစပါသည။ ၿမ႕ျပမားတြင မညမမႈမား အမားအျပားရေနျခငးသည ၿပငဆငမႈမားေပၚေပါကေစၿပး စေပါငး လပေဆာငသည အၾကမးဖကမႈမား ျဖစေစႏငပါသည။ ထသ႔ေသာ ဆငးရမႈမားျပားသည ေနရာမားနေဘးတြင အလြနကြယဝခမးသာသမားေနထငၾကသည မညမမႈသည ေလာဘရမၼကမားေၾကာင ကးလြနသည ရာဇဝတမႈမားျဖစလာေစရန အခြငအလမးမားေပးထားပါသည။ ဘဏႏင အျခားေသာ ေငြေၾကးႏင အဖးတန ဥစၥာပစၥညးမား ထနးသမးရာေနရာမား တညရေနျခငးသည အႀကးစား (သ႔) အေသးစား ဓားျပမႈမားဆသ႔ ဥးတညေနႏငပါသည။ ထ႔အျပင ဘ႑ာေရးနင စးပြားေရးဆငရာ အေျခခအေဆာကအမား ရေနျခငး သညလညး ၿမ႕ျပေနရာမားတြင မးယစေဆးဝါးမား၊ လကနကမားႏင ခးရာပါ ပစၥညးမားကသ႔ေသာ တရား မဝငကနပစၥညးမားက ေရာငးဝယေဖာကကားမႈမားျပလပႏငသည ေနရာမားျဖစေစသည။ လမးပနး ဆက သြယေရးႏင ဆပကမးမားရျခငးသညလညး ၿမ႕ျပေနရာမားက တရားမဝင ကနပစၥညးမား သယယပ႔ ေဆာငေရာငးဝယရာေနရာမားသ႔ ေျပာငးလႏငသည။

ႀကရာမရျဖစျခငးႏင ဆငးရမြေတမႈမားသည မးယစေဆးဝါးသးစြျခငးႏင လကနကးျခငးတ႔က ျဖစပြားေစသည အေျခအေနမားက ဖနတးႏငပါသည။ လဥးေရထထပမားျပားျခငးသညလညး လအမားပါဝငေသာ ဆႏၵျပပြႀကး မားႏင ႏငငေရးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားေပၚေပါကလာေစႏငၿပး ၿမ႕မားသည ႏငငေရးအခကအျခာ ကရာ ဗဟမားျဖစေသာေၾကာင ထဆႏၵျပပြမားသည ခကခေသာအခနကာလမားတြင အဓက႐ဏးမား အျဖစသ႔ ေျပာငး လသြားႏငသည။ ေနာကဆးအေနျဖင ၿမ႕ျပေနရာမား၏ လေနထထပသပသညးမႈႏင ၿမ႕ျပေနရာမားႏင မဒယာ႐းမား ကပလကတညရျခငးသည အၾကမးဖကလပငနးမားလပေဆာငလာေစႏငေသာ အေျခအေနမားက ဖနတးႏငသည။

3

၂.၂.၁။ ဝငေငြနမေသာအဆငမ အလယအလတအဆငရ ႏငငမား

ျမနမာႏငငကသ႔ ဝငေငြနမေသာအဆငမ အလယအလတအဆငရ ႏငငမား၏ 3 ၿမ႕ျပေနရာမားတြင ဝငေငြ အမားဆးရရေသာ ႏငငမားတြင ႀကေတြ႕ရေလမရေသာ စနေခၚမႈမား ရငဆငေနရသည။ အေျခခအားျဖင ဝငေငြနမေသာအဆငႏင အလယအလတအဆငရႏငငမားရ ၿမ႕ႀကးမားသည ၎တ႔၏အစးရမားမ စညးမဥး ခမတ အပခပႏငသည စြမးရညပမာဏထကေကာလြန၍ ပ၍တးပြားလာေနၾကသည။ ထေၾကာင ျဖစေပၚလာ ေသာ ျပနာရပမားမာ အးအမခထားရနအတြက အစးရတြင လေလာကေသာ အရငးအျမစမားမရျခငး၊ အျပင လမားႏင အစးရဝနထမးမားႏင အကြမးဝငမႈမရေသာ လမးပစအေနအထားမားရေသာ ပမနမဟတသည လေန ရပကြကမား ေပၚေပါကလာျခငးတ႔ေၾကာငလညး ျဖစေပၚလာသည။

ထကသ႔ေနရာမားတြင ေနထငၾကသမားသည အေျခခဝနေဆာငမႈမားကပင ရရၾကျခငးမရေသာေၾကာင ၎တ႔ဘာသာ ဝနေဆာငမႈမားက ဖနတးယရသည။ ပမကြယဝခမးသာေသာ ၿမ႕တြငးေနရာမားသ႔သာ ေရာကရ ေစရန စစဥထားေသာ၊ ပစခထားေသာ (သ႔) ပ၍ေသးငယေသာ ၿမ႕မားအတြက စစဥထားေသာ သယယ ပ႔ေဆာငေရးစနစမားမာ လဥးေရ၏ အခးအစားေတာေတာမားမား၏ လအပခကက ျဖညဆညးေပးႏငစြမးမရဘ ထလမားအား စညးမဥးဥပေဒအရ ထနးခပထားျခငးမရေသာ သယယပ႔ေဆာငေရးစနစမားက အသးျပေစသည။

အာရတက၊ အာဖရကတကႏင လကတငအေမရကတက တ႔ရ ၿမ႕မားတြင တရားဝင နညးလမးတကျဖစေသာ လပငနးမားတြင အလပအကငအခြငအလမးမား မလေလာကျခငးသည သမား႐းကမဟတေသာအလပ လပငနးမားသ႔ တြနးပ႔ေပးသည။ သမား႐းကမဟတေသာ လပငနးမားရအလပသမားမားတြင ရာဇဝတမႈ၊ အၾကမးဖကမႈႏင ေစာကားေႏာငယကမႈက ႀကေတြ႕ႏငသည အႏရာယျဖစႏငေျခ မားျပားပါသည။ ဥပမာအားျဖင စညးမဥးဥပေဒမားစးမးမႈမရေသာ ေနရာမားတြင ေစးေရာငးသမားသည ဓားျပတကချခငး၊ ရာဇဝတသားမားႏင အစးရဝနထမးမားမ ေငြညႇစျခငးမားက ႀကေတြ႕ႏငေျခပမားပါသည။

ထ႔အျပင ထသ႔ေသာ ေစးမားက စညးမဥးဥပေဒမားအရ ထနးခပမႈမရျခငးသည ထေစးမားတြင အလပ လပကငေနသမားမ ၎တ႔က ကာကြယရနအတြက ရာဇဝတသားမားဆသ႔ ခဥးကပေစသည။ လငယမား အလပလကမျဖစျခငးသညလညး အၾကမးဖကမႈႏင အျခားေသာ ရာဇဝတမႈမားက ျဖစေစႏငသည။ သမား႐းကမဟတေသာအလပမားႏင အလပလကမျဖစမႈမားသည အမးသမးမားႏင လငယမား အဓကႀကေတြ႕ေနရသည ျပနာမားျဖစသည။

အထးသျဖင ရနကနၿမ႕ကသ႔ ၿမ႕ႀကးမားတြင အပခပမႈႏင ထနးသမးၾကပမတေပးမႈဆငရာ စနေခၚမႈမား ေပၚေပါကႏငသည။ အခ႕တြင ျပညစေသာ လမးေျမပမားမရျခငးသည ေဒသဆငရာအပခပေရးအာဏာပငမားမ ၿမ႕ျပေျမေနရာမားအေၾကာငး ေစေစစပစပ 4 နားလညသရေစရန ခကခေစသည။ ထနးခပကန႔သတထားႏင ျခငးမရေသာ တးပြားမႈမားႏင ကယျပန႔မႈမားသည လအမားအား လၿခေစမညဝနေဆာငမႈမားေပးေနေသာ ၿမ႕ျပစမသမားနင ရမားအား သသာထငရားသည ေကာလႊားႏငရနခကခသည အခကအခအတားအဆးမား ႀကေတြ႕ေစသည။ လအပခကအရ တရားဥပေဒေဘာငျပငပတြင လဥးေရအေျမာကအျမားေနထငၾကသည ဆငေျခဖးေနရာမားတြင ရမားမ ထနးသမးၾကပမတျခငးလပငနးမား ေဆာငရြကရာတြင အခကေတြ႕ႏငသည။ၿမ႕ျပလဥးေရးတးပြားမႈႏနးမား ျမငမားျခငးမားႏင ဝနေဆာငမႈ လေလာကမႈမရျခငးတ႔အတ မၾကာေသးမက ျဖစပကခေသာ နငငေရးအေျပာငးအလမားသည ရာဇဝတမႈျဖစပြားမႈႏနးမား ျမငမားေစၿပး အပစအဖြ႕အမးမးမ

3 Countries with a per capita Gross Domestic Product (GDP) of between $US 976 and $US 3,855—UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook on Policing Urban Space. (Vienna: United Nations Office on Drugs and Crime and United Nations Human Settlements Programme, 2011).4 Andy Myhill and Paul Quinton, It’s a fair cop? Police legitimacy, public cooperation, and crime reduction. An interpretative evidence commentary (London: National Policing Improvement Agency, 2011).

4

ပ၍ဖႏပေသာ ထနးသမးၾကပမတျခငးက ေတာငးဆမႈမား လပေဆာငလာေစပါသည။ ရတပဖြ႕မားသည ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားႏင/သ႔ လဥးေရ၏ ေတာငးဆမႈမား ေျဖေလာေစရနအလ႔ငာ ဖႏပေသာ ထနးသမး ၾကပမတျခငးနညးလမးမားက ျပနလညအသးျပတတၾကသည။ ထသ႔ျပလပျခငးသည ရာဇဝတမႈႏႈနးမားက ေရတအခနအတြငးတြင ေလာခႏငေသာလညး ရမားက ျပညသမားႏင ပမကငးကြာေစသည။ တစဖန ထ႔မ တစဆင ရမားက ျပညသမ အယအၾကညေလာနညးလာၿပး ရမားမ ျပညသမားက ၎တ႔ႏင ပးေပါငးရနႏင ဥပေဒမခးေဖာကရန အားေပးႏငမည အဓကအခကျဖစသည တရားဝငျဖစျခငးကလညး ထခကေစသည။ ရတပဖြ႕မား တရားဝငျဖစျခငးနင လထပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ဆကစပမႈအေၾကာငးက ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနး မႈခငးတားဆးကာကြယေရး စာတမးတြင ေဆြးေႏြးထားသည။ 5

ယၾကညမႈႏင ရလပငနးတရားဝငျဖစျခငးတ႔က တညေဆာကမႈမာ အကးသကေရာကမႈရေသာ၊ ထနးသမး ၾကပမတေပးမႈဆငရာ မဟာဗဟာေပၚထြကလာေစရနအတြက အဓကကသည။ ယငးသည ဝငေငြနမေသာ အဆငမ အလယအလတအဆငရႏငငမားတြင စနေခၚမႈမား မၾကာခဏျဖစေစသည။ အာဏာရငဆနေသာ ဝါဒ၊ ကလနစနစႏင ပဋပကၡတ႔မ အေမြအႏစမားသည လဦးေရႏင ရတ႔အၾကား၊ မားစြာေသာ စတဝမးကြမႈမားက ဖနတးထားသည။

ရလဒအေနျဖင လထသည ရမားႏငပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင ရမားအား အကအညေပးျခငးတ႔ လပေဆာငမည ျဖစႏငေျခအေနအထား နညးပါလာသည။ 6 ထရလဒသည ၿမ႕ျပလၿခေရး စမကနး၏ ဗဟကေသာအပငးျဖစသည ရပရြာေနျပညသမား၏ စးရမမႈမားက တ႔ျပနေျဖရငးရနအတြက ေဒသႏရဗဟသတမားေပၚအေျခတညသည ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးကသ႔ေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကသည ထနးသမး ၾကပမတျခငးနညးလမးမား တညေဆာကရန အခကေတြ႕ေစသည။

အကဥးခပအားျဖင၊ ျမနမာႏငငကသ႔ ဝငေငြနမေသာအဆငမ အလယအလတအဆငရ ႏငငမားရ ၿမ႕ျပေနရာ ထနးသမးၾကပမတမႈဆငရာ စနေခၚမႈမားတြင ေအာကပါတ႔ပါဝငသည။ - တကမနကနေသာေျမပမား ရရႏငမႈနညးပါးျခငး။ ညညာမႈမရေသာႏင တသမတတညးမရေသာ လမးမား၊

အေျခခအေဆာကအဦ အရညအေသြးညျခငး။

- ျပညသမားမ ရမားႏငပးေပါငးရန တြန႔ဆတျခငး။ ရမားမ ျပညသမားႏငပးေပါငးရန တြန႔ဆတျခငး။ ပမေကာငးမြနေသာ အမားျပညသဆငရာ ေဘးကငးေရးမဟာဗဟာမားအား တညေဆာကရန မရမျဖစ လအပေသာ အျပနအလနယၾကညမႈ အားနညးျခငး။

- ျပစမႈကးလြနရနအတြက အပစဖြ႕ၿပး အခ႕ဧရယာမားအား စးမးခယလယႀကးစးျခငး။

- ေဒသမားတြင ျပစမႈမားႏငစပလဥးသည ေဒတာအခကလကမား မရျခငး။

- ရတပဖြ႕မားဝငေရာကရနအတြက အကန႔အသတျဖစေစသည ဝငးတခါးမားရ လေနရပကြကမား၊ ပဂၢလက လၿခေရးဝနေဆာငမႈမား ရေနျခငး။

- လမးပနးဆကသြယေရးဝနေဆာငမႈမား အကန႔အသတရျခငး။ အကးျဖစေျမာကႏငစြမး နညးပါးျခငး။

- ပမနမဟတေသာ သယယပ႔ေဆာငေရးဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား (တရားမဝငေသာ စေပါငးသယယ ပ႔ေဆာင ေရးဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား)။

5 Stephen Otter, Urban Safety Project Crime Prevention Background Paper (Yangon: The Asia Foundation, 2017).6 Herman Goldstein, Problem-Oriented Policing (New York: McGraw-Hill, 1990).

5

- တရားဝငအာဏာမရေသာ လတစစမ တရားဥပေဒလကနာေစရန အတငးအၾကပလပေဆာငျခငး။

- ဆငးရမြေတမႈ၊ လဥးေရအမားအျပား၏ စးပြားေရးအရ၊ လမႈေရးအရ ဖယၾကဥထားခရျခငး။

- ဆငးရခမးသာသမားသည မတတသာသညအဆး ၎တ႔ကယတင ရပကြကမားက စမခန႔ခြသည ျဖစေျမာကႏငစြမးနညးပါးေသာ အပခပေရးစနစတစခအား ကငသးရျခငး။

၃။ ႏငငတကာ အေတြ႕အႀကမ သငခနးစာမား

ဤအပငးတြင ကမ႓ာအဝမး ၿမ႕ျပေနရာမားမ လတတေလာအသးျပေနေသာ ထနးသမးၾကပမတေပးျခငးဆငရာမဟာဗဟာမားက ဆနးစစေဖာျပထားသည။

၃.၁။ ျဖစရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတေပးျခငး။

မၾကာခဏဆသလပင အာဏာရငစနစ၊ ကလနစနစႏင ပဋပကၡမား၏ အကးဆကတစရပအေနျဖင ျမနမာ ႏငငကသ႔ေသာ အဆငနမႏင အလယအလတအဆငဝငေငြရ ႏငငမားရ ရတပဖြ႕မားသည ခမးသာေသာ လေန ရပကြကမားႏင စးပြားေရးအခကအျခာကေသာေနရာမားတြင ရမားအား ပမနတာဝနခထားၿပး အျခားေသာ ရပကြကမားတြင တခါတရတြငသာ ရတပဖြ႕မား တာဝနခထားျခငးတ႔က အဓကထားလပေဆာငသည ျဖစရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးမားက အမျပၾကသည။ 7 ထသ႔ေသာ ႀကးပမးမႈမားသည ရမားမ လမးမားေပၚတြင ေနရာယထားၿပး ရာဇဝတအမးအစားမားက တ႔ျပနရငး အခနကနဆးေစသည တ႔ျပနေသာႀကးပမးမႈမားပင ျဖစတတသည။ ေယဘယအားျဖင ျဖစရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးက ကယျပန႔ေသာ ဥပေဒမေဘာငအတြငးတြင လပေဆာငၾကေသာလညး ခမးသာကြယဝမႈမရေသာ လဥးေရမားအား ထနးသမးၾကပမတရာတြင အသးျပေသာအခါ ရမားသည ဥပေဒေဘာငက ေကာလြန၍ လပေဆာငတတၾကသည။ ထသ႔ေသာ ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးက အေထာကအကျပေစရနအတြက လအပသည စစမးေထာကလမးျခငးႏင တရားစရငေရးစနစမား ပမနအားျဖင မရၾကပါ။ လစာလေလာကစြာ မရ ရေသာ၊ ကြမးကငတတေျမာကမႈမရေသာေသာ ဥပေဒလကနာေစရနေဆာငရြကသည အရာရမားမ ဥးေဆာင သညအခါတြင ထသ႔ ျဖစရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးသည က႐းတတၿပး 8 အေထြေထြလဦးေရ ႏင ျပညသ႔အရာရမားအၾကား စတပကစရာ အားမလအားမရျဖစၿပး တးတကမႈရသည ၾကပမတျခငးနညးလမးမား က ေတာငးဆလာေစသည။

ရနငၿပးျဖစသည သကေသအေထာကအထားမားသည ရမားအား ရာဇဝတမႈမား ကငတြယေျဖရငးရာတြင ရာဇဝတမႈမားက ကာကြယရနႏင လထမားနင ပမေကာငးမြနစြာလပေဆာငႏငရန ကညသည ထနးသမး ၾကပမတျခငး နညးဗဟာမားက ေဖာျပထားပါသည။ ထမဟာဗဟာမားအားလးသည ၿမ႕ျပေနရာမားတြငရ ျပစမႈက ကညထနးသမးေပးသည လမႈေရးဆငရာ သပၸပညာရပဆငရာ ဗဟသတတ႔အား အကးဝငေစသည။ ထသ႔ရာဇဝတမႈမား ကညထနးခပရနႏင ဆကစပသည နညးဗဟာႏစမးမာ ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးႏင ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငး တ႔ျဖစသည။

7 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook, 2011.8 Ibid.

6

၃.၂။ ျပနာေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတေပးျခငး

ဟာမန ဂးစတနးမ မလခမတခသည ျပနာေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးသည တက ေသာ ျပနာမားေျဖရငးရန ဖြ႕စညးတညေဆာကထားေသာ ခဥးကပပနညးလမးတစမး 9 ျဖစသည။ 10 ထ နညးလမးသည ရာဇဝတမႈတားဆးကာကြယရာတြင ထေရာကေၾကာငးေတြ႕ရၿပးျဖစသည။ 11 ၎သည ရပရြာ ေဘးကငးလၿခေရးကစၥရပမားတြင ျပနာမားႏင ေျဖရငးနညးမားအား ကးေၾကာငးဆငျခငျခငးႏင သကေသ အေထာကအထားေပၚမတညသည သ႐ပခြျခငးတ႔ေဆာငရြကရန ရညရြယသည။ ဤခဥးကပပနညးလမးက အသးချခငးျဖင ရမားသည ရာဇဝတမႈမားႏင ႐တ႐တသသျဖစျခငးျပနာမားအား စနစတကေဖာထတ၍ သ႐ပခြျခငး၊ လတစဥးခငးစ၏ ျပနာမားအတြက တကေသာ တ႔ျပနမႈမား ေဖာေဆာငျခငးႏင ဆကလက၍ ထတ႔ျပနမႈမား ေအာငျမငမႈ ရ၊ မရ ဆနးစစျခငး စသညတ႔ျဖင ရာဇဝတမႈျပနာမားအား ေျဖရငးရနအတြက အျခားေသာေအဂငစမားႏင အတတကြ ပးေပါငးလပေဆာငၾကရသည။

ယငးသည အထးသျဖင ၿမ႕ျပေနရာမားတြင ထေရာကမႈရေၾကာငး ေတြ႕ရၿပးျဖစၿပး ၿမ႕ျပေနရာမားႏင ပတသက ေသာ (၂ဝ၁၇-၂ဝ၁၉) ျမနမာႏငင အမးသားျပစမႈဆငရာ ႀကတငတားဆးကာကြယေရးမဟာဗဟာတြင ပါရ ေသာ အဓက မဟာဗဟာလႈပရားမႈဆငရာ အမႈကစၥရပမားထမ တစခအပါအဝငျဖစသည။ 12

ဤခဥးကပပနညးလမးသည ရာဇဝတသားမားျဖစေစေသာ လမႈေရးနင စးပြားေရးအေျခအေနမား၏ ကယျပန႔မႈ ထက ရာဇဝတမႈျဖစေစရနဥးတညသည တကေသာျဖစရပမားႏင အေျခအေနမားက အဓကေထာက႐႕သည။ ထသအရအရ အေၾကာငးအခကသးခသည တစခန၊ တစေနရာတညးတြင တကဆငျဖစပကမသာလင ရာဇဝတမႈတစခေပၚေပါကသညဟ ယဆသည။ ထအေၾကာငးအခကသးခမာ ျပစမႈကးလြနရန ရညရြယခက ရသ၊ ျပစမႈကးလြနျခငးခရရန သငေလာသႏင စြမးေဆာငမႈရေသာ အပထနးသ မရျခငး စသညတ႔ပငျဖစ သည။ 13

ဤခဥးကပပနညးလမးအရ အေျခခအားျဖင ရာဇဝတမႈတစရပသည ျဖစပြားရန ကးေၾကာငးဆေလာမႈရမသာ ျဖစပြားသည။ ရာဇဝတမႈျဖစရပမားျဖစေစေသာ အေၾကာငးအခကသးမးမာ

၁။ ရာဇဝတမႈကးလြနသအား ထသ႔ကးလြနျခငးျပရနအတြက အကးအျမတ တစစတစရာေပးႏငေသာ ကးလြနခရသမား ရေနျခငး။

၂။ ရာဇဝတမႈျဖစႏငသညေနရာ ရေနျခငးႏင ရာဇဝတမႈကးလြနသမ ထေနရာမးတြင ဖမးဆးခရျခငး မရႏင ဟ ယဆျခငး။

၃။ ရာဇဝတမႈကးလြနရန ရညရြယခကရသ ရာဇဝတသားရျခငး။

ထသ႔ေသာအေၾကာငးအရာမားေပါငးစ၍ ရာဇဝတမႈ ျပနာေျဖရငးျခငး မေဘာငက ေထာကပေပးသည ျပနာသ႐ပခြျခငး ႀတဂက ပေဖာသည။ (ပ ၁ က ၾကညပါ) 9 Sometimes referred to as ‘problem-solving policing’.10 Goldstein, Problem-Oriented Policing, 1990.11 David Weisburd et al., “Is problem-oriented policing effective in reducing crime and disorder?” Criminology and Public Policy, Volume 9, Issue 1, (February 2010): 139–172.12 United Nations Office on Drugs and Crime National Crime Prevention Strategy, The Republic of the Union of Myanmar. (Yangon: UNODC, 2017).13 Mike Maguire, Rod Morgan and Robert Reiner (eds), The Oxford Handbook of Criminology (Oxford: Clarendon Press, 1994).

7

ယခခဥးကပမႈကအသးျပ၍ ယေန႔ေခတ ေျမာက အေမရကတကႏင အေနာကဥေရာပတက တ႔ တြငရ ရတပဖြ႕မားသည သသာထငရားေသာ hot-spots မားတြင ရာဇဝတမႈမား မညသ႔ ျဖစပြားမႈမားသနညးဆသညက ဆနးစစေဖာ ထတၾကသည။ သေတသနမားအရ ရာဇဝတမႈ သည အခ႕ေသာေနရာမားတြင တစေန႔တာ၏ အခ႕အခနမားတြငသာ ျဖစပကေလရၾကသည က ေတြ႕ရသည။ ထသေတသနမ လမႈပထဝ သြငျပငလကၡဏာမားေပၚမတည၍ ၿမ႕တစၿမ႕ ႏင ၎ၿမ႕တြင ေနထငသ လဥးေရအေပၚ သကေရာကေနသည ရာဇဝတမႈျပနာမားက သရ နားလညေစသည။ 14

ယငးမဟာဗဟာသည SARA အျဖစ ရညၫႊနး ထားသည အဆင(၄)ဆငပါ ျပနာေျဖရငးသည နညးလမးျဖစသည။ အဆငတစခခငးစတြင ပဏာမ ေျခလမးျဖင လအပလင တ႔ျပနမႈမားက ျပျပငမြမးမေစႏငလက အဆပါတ႔ျပနမႈမာ ထေရာကမႈရသညျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ စစစတြကခကဆးျဖတေပးရန တညဆ အေျခခစနစေပၚတြင ခငခနဆးျဖတခကလအပသည။SARA အဆင(၄)ဆငမာ

ရာေဖြေဖာထတျခငး။ ။ အမးသမးမားႏင ကေလးမား ေဘးကငးေရးႏငပတသကၿပး သးျခား သးသန႔အျဖစ ျပနာရပမားက ေဖာထတခြျခားၿပး ဦးစားေပး သတမတထားျခငး။

သ႐ပခြျခငး။ ။ ျပနာအေျခခအေၾကာငးရငးက ေဖာထတခြျခားရနႏင ျပနာ၏ အတငးအတာက ျဖစႏင သ၍ အကဥးခပၿပး သတငးအခကအလကမားႏင ေသခာစြာစစစၿပး စစညးျခငး။ 15

တ႔ျပနျခငး။ ။ ျပနာမားအား ရာေဖြေဖာထတျခငးနင စစစျခငးတ႔၏ ရလဒမားအရ ျပနာျဖစရသည အေၾကာငးရာမားက ေျဖရငးနငရန တကေသာေဆာငရြကခကမားျဖင႔ လပေဆာငခကက အစအစဥေရးဆြျခငး။

ဆနးစစအကျဖတျခငး။ ။ တ႔ျပနမႈမားသည လလားသညသကေရာကမႈမား ရ၊ မရ တငးတာျခငး။ တငးတာရရ သည ရလဒမားအရ ေျပာငးလမႈမားလပျခငး။

ဤခဥးကပပနညးလမးႏငစပလဥး၍ ၿမ႕ျပစမကနး မႈခငးတားဆးကာကြယေရးဆငရာ ေနာကခစာတမးႏင အေမရကနႏငင၏ Problem-Oriented Policing website 16 က ကးကားႏငပါသည။ 17

14 (Also known as the crime triangle). Lawrence E. Chen and Marcus Felson, “Social change and crime rate trends: a routine activity approach,” American Sociological Review, Volume 44, No. 4, (1979).15 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook, 2011.16 Otter, Crime Prevention Background Paper, 2017.17 http://www.popcenter.org/about/?p=sara.

ပ ၁။ ျပနာသ႐ပခြျခငးႀတဂ

8

၃.၃။ ရပရြာေပၚေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငး။

ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငး 18 သည ရတပဖြ႕မား၏ စမအပခပေရးက ရပကြကအဆငသ႔ ယေဆာငလာျခငးျဖင ဗဟခပကငမႈေလာချခငးမား ျဖစေပၚေစရနေဆာငရြကသည။ ထနညးအားျဖင ရပရြာေန ျပညသမား၏ စးရမပပနမႈမားက ေျဖရငးရနႏင မႈခငးတားဆးကာကြယရန စြမးရညျမင ေဒသဆငရာအရာရမား အား ရပရြာေနျပညသမားႏင အတတကြ ပးေပါငးလပေဆာငေစသည။ မႈခငးတားဆးကာကြယရနအတြက ဆနးသစတထြငမႈရၿပး ထေရာကမႈရေသာ နညးဗဟာမား ေဖာေဆာငရနအတြက စဥဆကမျပတ ေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပျခငးမတဆင ရမားႏင ရပရြာေနျပညသမား၏ ဆကဆေရးက ေျပာငးလေစရန ထနညးဗဟာအား ေရးဆြထားျခငးျဖစသည။ ေရရညတြင ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမး၏ ထေရာကမႈတြင ရပရြာ၏ သတမတခကမားက ေျပာငးလၿပး ထေရာကမႈနညးပါးေသာ ရလပငနးမားက စစေဆးျခငးမားျပလပ ျခငး စသညတ႔ျဖင ျပညသမားမ ၎တ႔၏ ရာဇဝတမႈျပမားအား ၎တ႔ကယတင ပါဝငေျဖရငးလာျခငးလညး ပါဝငလာေပလမမည။

အထကတြင ေဆြးေႏြးေဖာျပၿပးခသည ျပနာေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပျခငးနညးလမးမားက ကငသးရာ တြင ရပကြကအဆငမားတြင ထထေရာကေရာကအသးခႏငမည နညးလမးတစရပျဖစသည။ ထနညးလမးအား ေအာငျမငစြာေဖာေဆာငႏငပါက ရဝနထမးမားနငေဒသခလအမားအၾကား တကကြေသာေဆြးေႏြးမႈမားမတဆင ျပနာမားေျဖရငးႏငမည အခြငအလမးမားေပးျခငးျဖင ရႏင ရပရြာမားအၾကား ရငးႏးေသာ ဆကဆမႈမားရရလာေစႏငမညျဖစသည။ ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးသည ပစအမးမးရႏငေသာလညး ရပရြာ အပစမား (တခါတရ ရပရြာေကာငစ သ႔ ေကာမတမားဟလညး ေခၚဆၾက) ကသ႔ တရားဝငအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးျခငးႏင မႈခငးကာကြယရနအတြက ေဒသႏရဗဟသတေပၚမတည၍ ထေရာကေသာနညးဗဟာမားအတတကြခမတႏငသည အထးေလကငထားေသာ ရဝနထမးအစအဖြ႕မား ဖြ႕စညးျခငးတ႔ျဖင အေျခခထားပါသည။ 19 အာရတကတဝမးရ ဝငေငြအဆငနမႏင အလယအလတဝငေငြရေသာ ႏငငမားတြင ရခသည အာဏာရငစနစ၊ ကလနစနစႏင ပဋပကၡမား အစရသည ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရးအေၾကာငးအရာမားမ ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးသည မညသ႔မညပရရမညက ပေဖာသြားမညျဖစသည။ 20

ရပကြကတစခအတြငးတြင မႈခငးကာကြယရနအတြက ရႏင ရပရြာေနျပညသမား၏ ရငးႏးေသာဆကဆေရးမားတညေဆာကျခငးသည ျပညသမ ရမားအေပၚထားရသည ယၾကညမႈတးတကေစရန ရညရြယသည။ သေတသန မားမ လအမားအား ရမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရနႏင ရာဇဝတမႈကးလြနျခငးမျပရန အားေပးရနအတြက အေရးႀကးဆးအေၾကာငးမာ ရမား၏ တရားဝငျဖစျခငးပငျဖစသညဟဆေသာေၾကာင ထသ႔ ယၾကညမႈ တညေဆာကျခငးမာ အထးပငအေရးႀကးပါသည။ လအမားမ ရမားသည ၎တ႔ဘကမာရေနသညဟ ယဆပါက ရာဇဝတမႈကးလြနႏငေျခ နညးပါးသြားၿပး ရမားကအကအညျပႏငေျခ မားျပားလာမညျဖစသည။ ထနညးလမးက တခါတရတြင လပထးလပနညးဆငရာ တရားမတမႈ(procedural justice) ဟေခၚၾကသည။ 21

အာရတကအတြငး ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငး ကငသးေနေသာႏငငမားမာ အေရ႕တေမာႏင သရလကာၤႏငငမားပငျဖစသည။ ထႏငငမားရ ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးက အာရေဖာငေဒးရငးႏင The Overseas Development Agency တ႔မ ပးတြေလလာထားျခငးမားရပါသည။

18 တခါတရတြင ရပရြာထနးသမးၾကပမတျခငးဟလညး ေခၚသည။19 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook, 2011.20 Todd Wassel, Institutionalising community policing in Timor-Leste (The Asia Foundation and Overseas Development Institute 2014)21 Andy Myhill and Paul Quinton, It’s a fair cop? Police legitimacy, public cooperation, and crime reduction. An interpretative evidence commentary (London: National Policing Improvement Agency, 2011).

9

အေရ႕တေမာရ ရပရြာထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးက ထႏငငအတြငး လပငနးမားေဆာငရြကလကရၾက ေသာ အလရငအဖြ႕အစညးမားႏင အစးရမဟတသညအဖြ႕အစညးအနဂအမားမ ေထာကခသည အမးမးေသာ စပစမားက အသးျပ၍ ေဖာေဆာငထားသည။ 22 ထသ႔ ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမး ကငသးျခငး၏ အစဥး ပငး ၂ဝဝ၄ ခႏစတြင ဂပန ကဘနစနစ၏ လကၡဏာသြငျပငမားက ထညသြငးကငသးခသည။ ကဘနဆသညမာ လမးမားေပၚတြငတညရေသာ ရကငးငယေလးမားျဖစၿပး ထရကငးမာသည ရမားက ရပရြာေနျပညသမားႏင ေရရညဆကဆမႈမားထားရႏငေစၿပး ထရပရြာအေၾကာငး ပမသရေစသည။ ထ ကဘနမားသည ေဒသချပညသ မားမ ၎တ႔၏ျပနာမားက တငၾကားရနႏင အျပငးပြားမႈမားက ေျဖရငးရနခဥးကပသည ေဒသဆငရာ စမ အပခပေရးစငတာမား ျဖစလာသည။ အဓကရညရြယခကမာ ရမားသည ရပရြာမား၏ တစစတတစပငးျဖစလာၿပး မႈခငးမားက ထနးခပရာတြင အေထာကအကျပႏငသည ဗဟသတမား ရငသနလာေစရနျဖစသည။ 23

ကဘန စနစ စတငကငသးၿပး တစႏစအၾကာတြင အေရ႕တေမာအစးရ၏ ထနးသမးၾကပမတေရးနညးလမးမာ ရပရြာေရး႐သညထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးမသည လကနကအေျမာကအျမားကငေဆာငထားၾကသညရအစအဖြ႕မားဖြ႕စညးျခငးဘကသ႔ ေျပာငးလလကသည။ ထမတစဖန ၂ဝဝ၉ ခႏစတြင ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမး ျပနလညကငသးရနေဆာငရြကခၿပး ထအခါတြင လထအမားပါဝငျခငးႏင ျပနာေျဖရငးျခငး အေျခခသေဘာတရားမားပါဝငသည နယးဇလနႏငင၏ ရပရြာက ေရး႐ ထနးသမးၾကပမတ ျခငး နညးလမးစပစက အေျချပခသည။ (၃.၂ ျပနာေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငး နညးလမး)

ဤေလလာမႈသည ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမား၏ ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ လပငနး မားတြင အားသြနခြနစကႀကးပမးၾကျခငးက ေဖာျပသည။ သ႔ေသာ မတကြျပားသည အမးမးေသာ နညးလမးမား က ေထာကခခၾကၿပး ထသ႔ ထနးသမးၾကပမတျခငးမား ျပျပငေျပာငးလမႈမား ခငခငမာမာျဖစလာေစရနအတြက ႏငငေရးပပးမႈရရရနအတြကငာ လေလာကေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမား ရမေနခပါ။ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားမ အတအလငးေဖာျပထားသည အေၾကာငးအရာတစခကမာ ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးသည စစပစၥညးမားတပဆငထားေသာ ရတပဖြ႕မား မျဖစသငပါဟ၍ျဖစသည။ ထေလလာမႈမ ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးခမတရနႀကးပမးမႈသည ေဆြးေႏြးျခငး၊ အမားသေဘာ တညမႈရယျခငး၊ အဓက ကသည ႏငငေတာအဆင ပါဝငပတသကသငသမားက ပါဝငေစျခငး အစရသညတ႔ ထညသြငးထားသည သမေမြ႕သည ခဥးကပပမးျဖငသာ ေဖာေဆာငသငသညဟ နဂးခပအေနျဖင ေဖာျပထားသည။ ဤကသ႔ေသာ ထနးသမးၾကပမတျခငးစပစတစရပ ေရရညတညတေစရနအလ႔ငာ အခနယေဖာေဆာငရမညျဖစေသာ ႏငငေရး ပပးမႈႏင ေဒသခမားမ ပငဆငမႈတ႔ လအပမညျဖစသည။ 24

သရလကၤာအာဏာပငမားသည ရပရြာလထပါဝငျခငးႏင ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ အေျခခသေဘာတရား မားက မတညသည ရပရြာထနးသမးၾကပမတျခငးစပစတစခ ေရးဆြကငသးရန ကတကဝတျပခသည။ အေရ႕ တေမာႏငမတဘ သရလကာၤသည ထသ႔ ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးက ကာလရညတညတစြာ ရငးႏး ေဆာငရြကခသည။

သရလကာၤ၏ ရပရြာထနးသမးၾကပမတျခငးတြင ရပရြာေနျပညသမား၏ စးရမပပနမႈမားႏင ျပနာမားက ေဖာထတေျဖရငးေပးႏငရနအတြက ရပရြာေနျပညသမားႏင ဆကဆေရးမားတညေဆာကႏငရန ေကးလက ေတာရြာမားႏင ၿမ႕ေပၚရပကြကမားရ ရတပဖြ႕မားမားတြင တာဝနထမးေဆာငေနေသာ သငတနးေပးထားသညရပရြာအေျချပရဝနထမးမားပါဝငသည။ လအမားမျမငေတြ႕ႏငေသာ စကဘးမားစး၍ ကငးလညျခငးသည ရ မား

22 Todd Wassel, Institutionalising community policing in Timor-Leste (The Asia Foundation and Overseas Development Institute 2014)23 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook, 2011.24 Todd Wassel, Institutionalising community policing in Timor-Leste (The Asia Foundation and Overseas Development Institute 2014)

10

ႏင ရပရြာေနျပညသအၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကရာတြင အေရးႀကးသညအပငးျဖစသည။ အမားျပညသ လၿခေရးေကာမတလ႔လညးေခၚၾကသည တရားဝင ရပရြာရတပဖြ႕ဖရမမား ဖြ႕စညးခၿပး ထဖရမမားမ ရပရြာ ေဘးကငးေရးႏင လၿခေရးျပနာမားက ရႏငရပရြာ ပးတြ၍ ေဖာထတေျဖရငးႏငမည စနစတစရပက ေထာကပ ေပးထားသည။ဤေလလာမႈအရ သရလကာၤႏငငတြင ကငသးသည ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးသည ေဒသ အဆငတြင ယၾကညမႈကတညေဆာကေစႏငၿပး လအမားမ ပမလၿခသညဟ ခစားေစသညအျပင ေဒသတြငး ျပနာေျဖရငးမႈမား ေပၚေပါကေစသည။ 25

၃.၄။ ပတဝနးကငအေနအထားေပၚမတည၍ ျဖစပြားတတေသာ ရာဇဝတမႈမားအား ႀကတင တားဆးကာကြယျခငး။

ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးႏင ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးစပစမားအား ေကာေထာကေနာကချပထားသည အေတြးအျမငယဆခကမာ တရားဥပေဒလကနာေစရန ၾကပမတျခငး ၏ အေျခခသေဘာတရားမာ ရာဇဝတမႈမားျဖစႏငသည အခြငအလမးမားက ေလာချခငးျဖင ရာဇဝတမႈမား ကာကြယရနအတြကျဖစသညဟသည အခကပငျဖစသည။ 26 သအရအရ ရာဇဝတမႈတစချဖစပြားရန တစေနရာ တညး၊ တစခနတညးတြင အေၾကာငးအရာအခကသးမး တကဆကျဖစပကလကရရမည။ ထ အေၾကာငးအခက သးခမာ ျပစမႈကးလြနရနရညရြယခကရသ၊ ျပစမႈကးလြနျခငးခရရန သငေလာသ ႏင စြမးေဆာငမႈရေသာ အပထနးသ (ျပစမႈကးလြနျခငးခရသမား၊ ေနရာမား၊ အရာဝတမားက ကာကြယေပးျခငးျဖင ရာဇဝတမႈမားက တားဆးေပးရန တာဝနရသ။ ဥပမာ မဘ) မရျခငး စသညတ႔ပငျဖစသည။ ရာဇဝတမႈမားက ထနညးအရ နားလည ျခငးျဖင ရမားသည ရာဇဝတမႈမားသ႔ဥးတညႏငမည အေျခအေနမားက အျခားေသာ ေအဂငစမားႏင ပးေပါငး ေျဖရငးႏငမာျဖစၿပး ထမတစဖန ရာဇဝတမႈမားမျဖစပြားရန တားဆးေပးႏငမာျဖစပါသည။ သာဓကအားျဖင လမးေဘးတြင မးတငမားတပဆငေပးျခငးျဖင လမးသြားလမးလာျပညသမားက အကာအကြယ ေပးျခငးျဖစ သည။

မၾကာခဏဆသလ ပတဝနးကငအေနအထားေပၚမတည၍ ျဖစပြားတတေသာရာဇဝတမႈမားအား ႀကတင တားဆးကာကြယျခငးဟ ေခၚၾကၿပး ရာဇဝတမႈျဖစႏငသညအခြငအလမးမားက ေလာနညးေစျခငးျဖင ရာဇဝတမႈ ကာကြယျခငးနညးလမးမားသည ၂၅ မးရၿပး အပစ ၅ စခြထားသည။ 27

၁။ ႀကးပမးမႈ တးျမႇငျခငး။ ။ ရာဇဝတမႈကးလြနရန ခကခေစေအာင လပေဆာငျခငး။၂။ အႏရာယျဖစႏငေျခ တးျမႇငျခငး။ ။ ကးလြနသမအဖမးခရႏငေျခ ျမငမားေစျခငးျဖင ရာဇဝတမႈ ကးလြန

ႏငေျခ နညးပါးေအာင ေဆာငရြကျခငး။၃။ ရလဒမား ေလာချခငး။ ။ ရာဇဝတမႈကးလြနျခငးျဖင ရရႏငမညအကးရလဒအား ကန႔သတျခငး။၄။ လႈ႕ေဆာမႈမား ေလာချခငး။ ။ ရာဇဝတမႈကးလြနႏငေစမည အေၾကာငးျပခကမားဖနတးႏငသည

အေျခအေနမားအား ပေပာကေစျခငး။၅။ ဆငေျခေစာဒကမား ပယဖကျခငး။ ။ လအမားမ ဥပေဒမားက ပမသရလာေစေသာ အေျခအေနမား

ဖနတးေပးျခငး။

စာရငးအျပညအစက ေနာကဆကတြ (က) က ၾကညပါ။

25 Victoria Chambers, Lisa Denny and Kanniya Pieris, Community policing through bicycles patrolling in Sri Lnaks: An incipient post-conflict strategy (The Asia Foundation and Overseas Development Institute 2014)26 Routine activities and rational choice theories in Mike Maguire, Rod Morgan and Robert Reiner (eds), The Oxford Handbook of Criminology (Oxford: Clarendon Press, 1994).27 www.popcenter.org/25techniques/.

11

၃.၅။ ၿမ႕ျပစမကနးႏင ထနးသမးၾကပမတျခငး ဤခဥးကပပနညးလမးသည ထေရာကေသာ မႈခငးတားဆးကာကြယေရးနညးဗဟာမား ခမတကငသးႏငရန အတြက မညသညေနရာမားက အသးခသညဆသညက မေဝနားလညသေဘာေပါကႏငရနအတြက ဥပေဒ လကနာေစရန ၾကပမတျခငးႏင စမကနးေရးဆြျခငး လပ႐းလပစဥမားက ေပါငးစပျခငးပငျဖစသည။ ဤသအရ အရ လတစဥးခငးစမ ၎တ႔ႏငသကဆငသညဟ ခစားရေသာ ေနရာမားတြငရ အေျခခအာဏာနင လၿခေရးက ထနးသမးၾကသည။ လတစဥးခငးစမ ထေနရာမားႏငကငးကြာေနသညဟ ခစားရပါက ထေနရာမား ပကစး ယယြငးေနသညက လစလ႐သညအခါ ရာဇဝတမႈမားသညလညး တးပြားလာမညျဖစသည။ ဤနညးလမးအရ လမားသည တျခားေသာသမားႏင ေနရာတစေနရာက မေဝေနရပါက ၎တ႔အေနျဖင ထေနရာတြင ေနထင ပငခြငႏင တာဝနဝတရားမားရေနသညဟ မတယၾကပါသည။

ထသအရက အေျချပ၍ လေနရပကြကတစခတြင ေဘးကငးေရးနင လၿခေရးမားရရေစရန ေအာကပါလပငနးမား က ေဆာငရြကႏငသည။

- ရပရြာေနျပညသမား၊ ထေနရာက အျခားနညးလမးမားျဖင အသးျပသမား၊ ၿမ႕သာယာေရးစစဥသမား၊ ေရြးေကာကခအရာရမားႏင ရမားက အတတကြ ေနရာေပါငးစပခန႔ခြျခငးမတစဆင ဝငထြကသြားလာႏငမႈ က ထနးခပျခငးမား စတငေဆာငရြကျခငး။

- ေန႔စဥသာမနလပငနးေဆာငတာမားေဆာငရြကရငး လတစဥးခငးစမ ၾကညႏငၿပး ရာဇဝတမႈျဖစပြားမႈမ ကာကြယရန သဘာဝေစာငၾကညျခငးမားမတဆကထားသည ရာဇဝတမႈကာကြယႏငေသာ ေနရာမား ေပၚထြနးလာေစျခငး။

- ရာဇဝတမႈမားျဖစပြားမႈေလာနညးေစရန စကပစၥညးကရယာမားအသးျပျခငး (ဥပမာ- ေကာငးမြနေသာ လမးမးမားထားရျခငး) ႏင အသငးအဖြ႕လကအေနျဖင ရာဇဝတမႈမားႏင ႐တ႐တသသျဖစျခငးမား ထနးခပသည ႀကးပမးမႈမားလပေဆာငရန ရပရြာေစာငၾကညေရးဘတအဖြ႕ကသ႔ အဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးျခငး။

၃.၆။ ပတဝနးကငဆငရာ ဒဇငးေရးဆြျခငးမတစဆင ရာဇဝတမႈမားအား ႀကတငတားဆး ကာကြယျခငး

အခနေျပာငးလလာသညႏငအမ ရာဇဝတမႈကာကြယႏငေသာေနရာမားကသ႔ေသာ ၿမ႕ျပဒဇငးပစ အယအဆ မားသည အေဆာကအဥႏငဒဇငးမား အသးျပ၍ ရာဇဝတမႈမား ထနးခပကာကြယသည ပတဝနးကငဆငရာ ဒဇငးေရးဆြျခငးမ ရာဇဝတမႈမားအား ႀကတငတားဆးကာကြယျခငးဟသထားသည နညးလမးအထ ပမျပညစ ကယျပန႔သည စမေရးနညးလမးအျဖစ တေရြ႕ေရြ႕ေျပာငးလသြားသည။ အဆပါခဥးကပမႈသည အစးရအရာရ အမႈေဆာငမား၊ ရမား၊ ဗသကာပညာရငမားႏင ေနရာလပဆငရာ အလပကစၥစမခန႔ခြသမားအား ဖြ႕စညးႏင ၿပးသား ပတဝနးကင၏ ေဘးကငးေစေရးႏင လၿခေရးတ႔က အတတကြလပကငတညေဆာကကာ ေဆာငရြကေစ မည။ ယငးတြင အထကပါ ၿမ႕တြငးၿမ႕ေပၚ စမကနးခဥးကပမႈအေပၚ ပ၍အေျခခေသာ အေျခခသေဘာတရားမား နယာမဥပေဒမား (၆)မးပါရသည။၁။ သဘာဝအေလာက ေစာငၾကပၾကည႐ႈျခငး။ ။ ေနရာမားက အထးအားစကထတစရာမလဘ ေစာငၾကပ

ၾကည႐ႏငေစရန ေရး႐၍ တညေဆာကထားျခငး။

၂။ ဝငထြကသြားလာမႈ စမခန႔ခြျခငးႏင ထနးခပျခငး။ ။ ရာဇဝတသားမားမ ဝငထြကသြားလာမႈျပႏငေျခအား ကန႔သတျခငးျဖင ေနရာသ႔ ဝငထြကသြားလာမႈက ထနးခပျခငး။

12

၃။ နယေျမအပငးအျခားသတမတျခငး။ ။ ေနထငသမားႏင အျခားေသာနညးလမးျဖင အသးျပသမားမ ထေနရာအား စေပါငးပငဆငမႈရသညဆသည အသက ဖနတးေပးျခငးျဖင ေနရာအား ပမလၿခေစျခငး။

၄။ ႐ပပငးဆငရာ ျပျပငထနးသမးျခငး။ ။ ရပကြက၏ ဖြ႕စညးပတစရပလးက ထနးသမးျခငးႏင အမႈကသ႐က ႏင အျခားေသာ ဖ႐ဖရျဖစႏငသည အေၾကာငးအရာမားက ေလာချခငးျဖင ေနထငသမားသည ေဘးကငး လၿခေရးက တးျမငေစႏငရန ၎တ႔၏ အမမားႏင ရပကြကတြငး အျခားေသာအဂၤါရပမား၏ အရညအေသြး ထနးသမးလာေစရန အားေပးႏငမညျဖစသည။

၅။ ပစမတ၏ လၿခေရးေတာငတငးေစျခငး။ ။ လၿခေရးအေျခအေနတးတကေစရန ေနထငသမားႏင စးပြားေရး လပငနးပငရငမားမ ၎တ႔၏ အမရာအေဆာကအဥးမားႏင ဥစၥာပစၥညးမားက လၿခေစရန တကတက ကြကြ ဥးေဆာငျပလပျခငး။

၆။ ကစဥကလားျဖစျခငးက အနညးဆးအဆငထတင ထနးခပျခငးႏင ေနရာအား ေကာငးမြနစြာအသးခ ျခငး။ ။ ရမားႏင မတဖကအဖြ႕အစညးမားသည ကစဥကလားျဖစႏငေျခရသညမားက ေလာခၿပး ရာဇဝတမႈမားကးလြနႏငသည အခြငအေရးမားေပးမျခငးမ ကာကြယႏငရန ေနရာတစေနရာအား စဥဆကမျပတအသးျပေစျခငး။

၄။ ျမနမာႏငငအတြက ၿမ႕ျပထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာ ေရြးခယစရာမား

ၿမ႕ျပမားတြငျဖစေပၚေနသည အေျခအေနရပမားျဖစသည ျမနဆနေသာ လဥးေရတးပြားမႈ၊ အစးရအရငးအျမစမား ရားပါးမႈ၊ ကစဥကလားျဖစေနသည ၿမ႕ျပဖြ႕ၿဖးေရးႏင ရႏငအျခားေသာ အစးရတာဝနရသမားက အယအၾကည ကငးမမႈမားသည ျမနမာႏငငကသ႔ေသာ ဝငေငြနမေသာအဆငႏင အလယအလတအဆငရေသာ ႏငင ေတာေတာမားမားတြင ရာဇဝတမႈျပနာမား ကယျပန႔လာေစႏငေသာ အေၾကာငးအျခငးအရာမားျဖစၾကသည။ 28 ထအေၾကာငးအျခငးအရာမားက နားလညသရၿပး ေဒသအဆင ရပရြာေဘးကငးေရး အစအမမားက တးတက ေစရနအတြက ေအာငျမငမႈရသည နညးဗဟာမားျဖင လပေဆာငရနလအပပါသည။ လထ၊ ရႏင အျခားေသာ အစးရတာဝနရသမားအၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးသည ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရး ျပနလညစစစျခငးမ ေဖာျပထားသည ေဘးကငးေရးဆငရာ ကစၥရပမားက ကငတြယေျဖရငးသည ႀကးပမးမႈမား၏ ေအာငျမငမႈ ရရ ေစရနအတြကငာ အဓကကပါသည။ လအမားက ရမားႏငပးေပါငးလာေစရနႏင တရားဥပေဒမခးေဖာကရန တကတြနးအားေပးရာတြင အဓကအကဆးျဖစသည တရားဝငျဖစျခငးကလညး ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးမ တးတကေစမညျဖစသည။ 29

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရး စမကနးရလဒမား (၃.၂ က ၾကညပါ) ရရရနအတြက ျဖစႏငေျခအရဆးေသာ ၿမ႕ျပ ထနးသမးၾကပမတျခငးမာ ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးဗဟာပငျဖစပါသည။ ထနညးဗဟာသည ရမားႏင အျခားေသာ လၿခေရးတာဝနရသမားမ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈ မားႏင ၎တ႔ပတဝနးကငရ ရပရြာမား၏ ဥးစားေပးလပေဆာငရမည အခကမားက သရနားလညေစရန အေထာကအကျပသည သ႐ပခြျခငးနညးလမးမားက အသးခပါသည။ ထနညးလမးသည မတကြျပားျခားနား ေသာ လပငနးေဆာငရြကသမားႏင က႑ေပါငးစမ ပါဝငပကသကေနေသာသမားတ႔ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈမားႏင ညႇႏႈငးဆကစပေဆာငရြကရနအတြက အေျဖရာျခငးမားက ပးေပါငးေဆာငရြကရန လအပသည နညးလမးပငျဖစသည။

ထနညးလမးသည ရမားက လထမ ယၾကညမႈႏင ျပနာမားေျဖရငးရာတြင လထမ ရမားနင ပးေပါငးေဆာငရြက

28 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook, 2011. 29 Myhill and Quinton, It’s a fair cop?, 2011

13

မႈ စသညမားတြင မတညသည။ ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးသည ရမားအေပၚ ယၾကညမႈ တးတကေစရာတြင အေထာကအကျဖစသညအတြကေၾကာင ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမး ၾကပမတျခငးနညးလမးႏင ေပါငးစပၿပး ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရး ျပနာမားက ေအာငျမငစြာေျဖရငးႏငေစရန လြယကေစမညျဖစသည။

ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးသညလညး အစးရတာဝနရသမားအေနျဖင ပတဝနးကင အေနအထားေပၚမတည၍ ရာဇဝတမႈမားအား တားဆးကာကြယျခငးနညးလမးႏင ၿမ႕ျပစမကနးေရးဆြျခငး နညးလမးမားက အသးျပျခငးျဖင ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈမားအား တ႔ျပနႏငေစရန ခြငျပသည။ ထနညးလမးမားသည ေျမာကအေမရကႏင အေနာကဥေရာပရ လကေတြ႕ကငသးျခငးမ ေလလာရရသည ေကာငးမြနေသာ သပၺနညးကအေထာကအထားမား ေကာေထာကေနာကချပထားၿပး ေတာငအေမရက ႏင အာရမ အေထာကအထားမားလညး ပါရသည။

ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးစမကနးတြင ပါဝငေသာ ၿမ႕နယေဒသအမးမးတြင မတညေသာ ၿမ႕ျပလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈမားရမညျဖစၿပး ျပနာရပေပၚမတညသည ထနးသမးၾကပမတျခငးနညးလမးသည တ႔ျပနမႈတစခ ခငးစက ထေဒသတစစအတြငးရ ျပနာရပမားအတြက အဝငခြငကျဖစေစရန ေဆာငရြကထားသည။ သ႔ေသာ ၎သညပငလင ေဘးကငးလၿခေရးနငစပလဥး၍ လထ၏ စးရမပးေပါငးမႈမားႏငသကဆငသည အရညအေသြးေကာငးသည ေဒတာအခကအလကမားနညးပါးေသာ ႏငငတြငးမ စနေခၚမႈတစရပျဖစေစသည။ ယခငရႏငၿပးေသာ အခကအလကမားကသာ မျငမးျခငးမျပဘ ေဘးကငးလၿခေရးစနေခၚမႈမားက နားလညနင ေစမည လကေတြ႕ကသညနညးလမးမား ရာေဖြရန လအပေပလမမည။

၄.၁။ အႀကျပလသည ေရ႕ဆကလပေဆာငရန လပငနးစဥမား အထကပါ အေသးစတရငးျပထားေသာ အေထာကအထားေပၚအေျခခ၍ ယခအပငးမ ၿမ႕တြငးၿမ႕ေပၚ ေဘးကငး ေရး စနေခၚမႈမားဆငရာတ႔ျပနရန၊ ၿမ႕နယအဆငတြငရယႏငေသာ တစခ႕ေသာအဆငမားက အေသးစတ ရငးျပထားသည။ မးယစေဆးဝါးမားႏငပတသကရာ စနေခၚမႈမားအတြက၊ မးယစေဆးဝါးမားအား ဆန႔ကင တ႔ျပနသညအေပၚ အာရေဖာငေဒးရငးမ အေၾကာငးအခကစာတမးလႊာကလညး ၾကည႐ပါ။

တညရဆေကာမတအေပၚ တညေဆာကျခငးသည ၿမ႕နယႏင ရပကြကအဆငမားတြင ဖြ႕စညးတညေဆာကၿပး၊ ၿမ႕နယတစခခငးစတြင သကဆငရာအဖြ႕အစညးမားႏင အမားျပညသတ႔မ ကယစားလယမားပါဝငေသာ ရပကြကရပရြာေဘးကငးေရး မတဖကအပစမားက တညေထာငရသည။ ယခအပစမာ ၿမ႕တြငးၿမ႕ေပၚေဘးကငး ေရး ျပနလညဆနးစစသးသပခကမားတြင ေဖာထတခြျခားႏငသကသ႔ သတမတထားေသာ ေဘးကငးေရးဆငရာ ျပနာမားအေပၚ အာ႐စကသငသည။ ယငးသည အဆပါျပနာမားက ကငတြယေဆာငရြကရန၊ ေစေစစပစပၾကည႐ႈျခငး၊ စစစခက၊ တ႔ျပနမႈႏင ခငခနဆးျဖတခက စသညတ႔ပါရေသာ SARA အဆင (၄)မး ျဖင၊ အလပလပၾကလက၊ ျပနာႏင ပတသက၍ လမးၫႊနေပးျခငးဆငရာ ခဥးကပမႈက အသးျပသငသည။

၁။ ေျဖရငးရမည ျပနာအေပၚမတည၍ ၄ငးအဖြ႕မား၏ အဖြ႕ဝငမား ေျပာငးလႏငေသာလညး ေအာကပါတ႔ ပါဝငႏငသည။ ရပကြကႏင ၿမ႕နယအပခပေရးမးမား၊ သကဆငရာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈေရးေကာမတႏင ႐းမားမ ကယစားလယမား၊ ၿမ႕နယရအရာရမား၊ စမေရးအရာရမား၊ ၿမ႕နယကနးမာေရး အရာရမား၊ လမႈဖလေရးဌာနမ ကယစားလယမားႏင ေျဖရငးရမည ျပနာအေပၚ ကြမးကငအဆင အသပညာ ဗဟသတရေသာ ကယစားလယမား။

၂။ တြဖကအပစမား၏ အဖြ႕ဝငမားက ျပနာအေပၚအေျခခၿပး၊ အေျခအေနအရ ရာဇဝတမႈကာကြယေရး လပဟနမားျဖင ေလကငသငတနးေပးရမည။

14

၃။ (အထက) ၿမ႕နယအဆငတြဖကအပစမားက ကညေထာကပရန အႀကေပးအဖြ႕တစခ ဖြ႕စညးရမည။ အႀကေပးအဖြ႕သည အခကအလကစေဆာငးျခငး၊ ေလလာသးသပျခငး၊ အေသးစတျပငဆငေရးဆြျခငး တ႔အပါအဝင လထအျမငစစတမးေကာကခေရး နညးလမးမား၊ ျပနာမားအေပၚ အေျခခသည ထနးခပကာကြယျခငးနညးလမးမား၊ မးယစေဆးဝါးကသ႔ေသာ လၿခေရးျပနာမားႏင အေျခအေန၊ ရာဇဝတမႈကာကြယေရးလပဟနမားတြင ကြမးကငအဆင အသပညာဗဟသတရရမည။ ႏငငတကာ ပညာေရး ကြမးကငသ ဆရာမားႏင ပညာရငမားက အတအေယာငအစညးအေဝးအျဖစ ဒဂစတယနညးပညာ အသးျပကာ ဤအဖြ႕က ဖြ႕စညးႏငေျခလညးရသည။

၄။ ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနးအသငးႏင အႀကေပးအဖြ႕တ႔၏ အကအညျဖင ေဒသတြငး ၿမ႕ျပလၿခေရး အခကအခ စနေခၚမႈမား အကဥးခပက ၿမ႕နယအသငးအဝငးလၿခမႈ တြဖကအပစမ ေရးဆြရမည။ လဦးေရသြငျပင လကၡဏာမားေပၚမတည၍ လဦးေရတစရပလးႏင နယေျမတစခလးအေပၚ သကေရာကေနသည ရာဇဝတမႈျပနာမားက နားလညႏငေစရန တကေသာေနရာႏင တကေသာအခနတြငရ ရာဇဝတမႈမား က အေသးစတစးစမးခကကသ႔ေသာ အခကအလကမားပါသည ထငရားေသာေနရာမားက ေရးဆြထား သညေျမပမား ျပလပျခငးတ႔လညး အထကပါေရးဆြခကတြင ထညသြငးရမည။

၅။ ထ႔ေနာက ၿမ႕ျပလၿခေရး အခကအခစနေခၚမႈမားက တ႔ျပနေဆာငရြကရန အစအစဥတစခက အသငးအဝငး လၿခမႈ တြဖကအပစမ ေရးဆြရမည။ ထအစအစဥသည မညသမ မညသညအခန၊ မညသညအရာက ျပမရမညက ထငထငရားရား သတမတေပးသည။

အစအစဥတြင- တစစတစခေသာ အလပေပၚတြင အေထာကအထားမားက အေျခခရမည။- ျပနာေျဖရငးႏငရန ပးေပါငးခဥးကပျခငးက ျမႇငတငအားေပးရမည။- စမကနးတစေလာကလးတြင လထႏင ထေတြ႕ဆကဆမညနညးလမးမားလညး ပါဝငရမည ျဖစၿပး - စမကနးတြင ပါဝငခသည ဌာနမားအေပၚ လထယၾကညမႈ အေျခအေနျမႇငတငရန ရငးလငးျပတသားေသာ

ပနးတငက ခမတထားရမည။

၆။ အစအစဥအေကာငအထညေဖာျခငးမျပမ ၄ငးအစအစဥေအာငျမငမႈက ဆနးစစသည နညးလမးမားက ဦးစြာသေဘာတ သတမတထားၾကရမည။ ဤအပငးသည အႀကေပးအဖြ႕မ ကညေပးရမည အေရးႀကးေသာ ေနရာျဖစသည။ အနာဂတျမနမာႏငငတြင သေတသနအဖြ႕တစခတညေထာငရန၊ ေဒသတြငး တကသလ မားက ဖတေခၚၿပး အစအစဥတစခစက ေလလာသးသပရာတြင အကအညေပးေစေရးကလညး ထညသြငး စဥးစားသငသည။

၄.၂။ အေကာငအထညေဖာရာတြင ႀကေတြ႕ရမည အခကအခစနေခၚမႈမား

ရပရြာကေရး႐သည ထနးသမးကာကြယျခငးႏင ျပနာေပၚမတညသညထနးသမး ကာကြယျခငး ႏစခလးပင အေကာငအထညေဖာရာတြင အခကအခစနေခၚမႈမားႏင ရငဆငရသည။ ထႏစခလးသည လကရထနးသမးကာကြယေရးလပေဆာငခကမားႏင ေနရာေတာေတာမားမားတြင အလြနကြာျခားၿပး ခခမႈလညးရငဆငရသည။ ထသ႔ေသာ အစအစဥပစမားက လပေဆာငရာတြင အဆငအသးသးမ ရဝနထမးမား၏ အကအည လြနစြာ လအပၿပး ၄ငးကရရရနလညး ခကခႏငသည။ တစခနတညးမာပင အာဏာရငစနစ၊ ကလနနယခ႕စနစ၊ ပဋပကၡ စသညတ႔ သကေရာကမႈကခရေသာ ျပစမႈျဖစပြားႏႈနးျမငမားသည ေနရာတြင ေနထငသည ျပညသမားသည ရတပဖြ႕ဝငမားႏင အျပသေဘာေဆာငေသာ ဆကဆေရးမး မရတတၾကေပ။ ထသ႔ေသာ ဆကဆေရးမးမရဘ ၄ငးအစအစဥ အမးအစားမားအနကမ တစခက အေကာငအထညေဖာျခငးသည အလြနအမငးခကခႏငမညျဖစသည။

15

ထနညးလမးမားသည ထနးသမးၾကပမတျခငးဆငရာအဖြ႕အစညးမားႏင လမႈအဖြ႕အစညးမားအတြငး အားအင ကနခမးမႈမား ျဖစေစၿပး ၎နညးလမးမားသည ထပပငးအရာရႀကးမားမ ပပးေနသ၍ တညတေနမညျဖစသည။ (အေရ႕တေမာအေၾကာငးတြင ေဆြးေႏြးခၿပး 30) ေနာကဆးတြင ရပရြာအေျချပထနးသမးၾကပမတျခငးသည လမႈ အဖြ႕အစညး၏ တစတတပငးမသာေဆာငရြကပါက အသငးအဖြ႕ျဖင တရားဝငအာဏာမရဘ တရားဥပေဒလကနာ ေစရန အတငးအၾကပေဆာငရြကျခငးပစမားသ႔ ဆတယတေျပာငးလသြားမညျဖစသည။ ထကသ႔ ပ႐ဂရမမားက လြယလငတက ေဆာငရြကႏငေသာလညး ေအာငျမငရနအတြကမႈ ရမားႏင ရပရြာေနျပညသမား၏ ကလေသာ ရငးႏးျမပႏမႈရရန လအပပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ကငသးရန ခကခေသာလညး သငတငေလာကပတစြာ ႀကးပမးေဆာငရြကမႈမား ျပလပႏငပါက ရပရြာေဘးကငးလၿခေရးအတြက ႀကးမားေသာ အခြငအလမးမားရရ ေစမညျဖစပါသည။ 31

နဂး

ျမနမာနငငတြင ရာဇဝတမႈကးလြနၿပးမသာ ဖမးဆးေရးက အာ႐ထားသည ခညးကပနညးျဖင႔သာ ထရာဇဝတမႈ က ထနးခပရန ႀကးစာလပေဆာငျခငးသည အနာဂတတြင ထကသ႔ ျပစမႈကးလြနမႈမား ရေနလမ႔မညျဖစသည။

ရာဇဝတမႈထနးခပျခငး၊ ရတပဖြ႕မား၊ တြဖကေအဂငစမားႏငလပကငျခငးဟေသာ အေၾကာငးအရာမားက ဆနးစစေဝဖနျခငး၊ နယေျမသတမတျခငးႏင သကေသအေထာကအထားတ႔အေပၚ အေျချပ၍ ခဥးကပျခငးသည ရာဇဝတမႈမားက ပ၍ ထေရာကစြာ ဟန႔တားႏငေၾကာငး ဤစာတမးတြင ေဆြးေႏြးထားသည အေတြးအေခၚမား ႏင ခဥးကပနညးမားမ အႀကျပထားသည။ လကတေလာရရထားသည အခကအလကမားက ဆနးစစေဝဖနျခငး၊ အသငးအဝငးအတြငးရသမားႏင ထေတြ႕ဆကဆျခငး၊ တြဖကေအဂငစမားႏင ပးေပါငးလပကငျခငးႏင အျခား သတငးရငးျမစမားေနာက လကလစစမးျခငးတ႔သည ကယျပန႔လာသည ၿမ႕မားႏင အျခားၿမ႕ျပေဒသမားတြင ႀကေတြ႕ရသည အခကအခမားက ပမထေရာကစြာေျဖရငးႏငေသာ စြမးရညျပည ရာဇဝတမႈထနးခပျခငး မဟာဗဟာမား ခမတရာ၌ အေထာကအကမားျဖစေစႏငသည။ ဤမဟာဗဟာမားသည စမးသပၿပးေသာ ရာဇဝတမႈထနးခပရန ခဥးကပမႈမားက အေလးအနကစဥးစားေဖာျပထားကာ ရာဇဝတမႈကာကြယေရးႏင ရာဇဝတဆငရာ အမနတရားတ႔အတြက ကလသမဂၢႏငငမား၏ စႏႈနးမားႏငလညး ကကညသည။

30 Todd Wassel, Institutionalising community policing in Timor-Leste (The Asia Foundation and Overseas Development Institute 2014)31 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook, 2011.

16


အေျခအေနအရ ရာဇဝတမႈကာကြယေရးလပဟနမား

အပငးက႑(၁) - အားထတမႈ ျမႇငတငျခငး။

ဤအပငးက႑ရ လပဟနမားသည ရာဇဝတမႈမား ကးလြနရန ပမခကခေအာင ျပလပျခငးျဖင တာဆးရန ရညရြယသည။

(က) ပစမတ၏ လၿခေရးေတာငတငးေစျခငး - ေနရာတစခတြင ရာဇဝတမႈကးလြနရန ပမခကခေစျခငး (ဥပမာ-မနကနစြာ ျဖညသြငးျခငးမရလင ပစၥညးတစခက အလပမလပေစႏငသည ထေရာကေသာေသာမား၊ (သ႔) ကြနပတာကတဒမား တပဆငထညသြငးထားျခငးျဖင ရာဇဝတမႈမားေလာခရန တာဝနရသမားမ ႀကးပမးျခငး။

(ခ) ဝငေရာကသြားလာမႈက ထနးခပျခငး - ေနရာဌာနတစခက ဝငထြကသြားလာရမႈအား ပမ႐ပေထြးခကခေစ ျခငးျဖင ရာဇဝတမႈက ထနးခပႏငသည။ ဤတြင အေဆာကအဦးတြငးသ႔ ဝငေရာကသမားက အတညျပ ရန အငတာကြနး (Intercon) စနစတပဆငျခငး (သ႔) လာေရာကသမားမ လကနကမား သယေဆာငလာျခငး မျပႏငရန ထေရာကစြာ စစေဆးျခငးတ႔ ပါဝငသည။

(ဂ) ထြကေပါကမားတြင စစေဆးျခငး - ရာဇဝငမႈ၊ အထးသျဖင ခးမႈကထနးခပရာတြင ဧရယာတြငးမ ထြကခြာ ျခငးမျပမ လပဂၢလမားက ေသခာစြာ စစေဆးျခငးပါဝငသည။ ဤတြင ထြကခြာေသာအခါ ကနစညမားပါဝင သည အတမားက စစေဆးျခငးလညး ပါဝငသည။

(ဃ) ကးလြနသမားက ေနရာလႊျခငး - ရာဇဝတမႈကးလြနရန လြယကသညေနရာမားမ လမးေၾကာငးလႊထား ျခငးျဖင ကးလြနႏငေျခရသမားက ရာဇဝတမႈ ကးလြနရနခကခေစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အားကစားပြမား တြင အားေပးသမားက ေနရာခြထားျခငး (သ႔) ကေလးမားက သးသန႔ (Locker) ေသတာမားေပးထားျခငးျဖင ရာဇဝတမႈက ထနးခပႏငသည။

(င) လကနက/ကရယာမား ရယႏငမႈက ထနးခပျခငး - ဤမဟာဗဟာသည ရာဇဝတသားမားမ ရာဇဝတမႈ ကးလြနရန လကနက/ကရယာမား ရယႏငျခငးက ခကခေစရန ရညရြယသည။ ထအစအစဥမးက - (ဥပမာ-ရာဇဝတသားမား ေသနကကငေဆာငမႈက တားျမစျခငး) သ႔ေသာ လပရပမးျဖင အစးရမားမ ကညေပးႏငသည။

အပငးက႑(၂) - ပမစြန႔စားေစျခငး။

ဤအပငးက႑ရ ႀကးပမးခကမားသည ရာဇဝတမႈကးလြနသမ ဖမးဆးခရႏငေျခ မားေစျခငးျဖင ကးလြန ႏငေျခရသမ ရာဇဝတမႈ ကးလြနႏငေျခ ေလာနညးေစရန ရညရြယသည။

(က) အပထနးသထားရျခငး - ဤလပဟနတြင လၿခေရးအတြက လပဂၢလမားအား အစအဖြ႕ျဖငသြားလာရန အႀကေပးျခငး၊ အကအညေတာငးရန ဆလဖနးမား ကငေဆာငေစျခငးႏင ရာဇဝတမႈမားက တငၾကားရန ေဒသခမားႏင ထေတြ႕ဆကဆ၍ ႀကးပမးျခငးမား ပါဝငသည။

(ခ) သဘာဝအတငး ေစာငၾကညမႈက အားေပးျခငး - ဤခဥးကပမႈတြင တရားမဝငလပရပမား ျပလပရာတြင အကာအကြယေပးႏငသည အပင၊ ခပတမား ဖယရားျခငး၊ ပမလၿခေအာင ပစထတထားသည

17

အေဆာကအဦပစမားျဖင အနးပတဝနးကငအတြငး လႈပရားမႈမားက ၾကညျခငးအား တာဝနရသမားမ အားေပးသငသည။

(ဂ) အမညေဖာျပေစျခငး - လထထသ႔ သတငးအခကအလကမား မေဝျခငးျဖင ျပညနယအရာရမားမ ကးလြနႏငေျခရသမားမ ကးလြနရနခကခေစသည အေျခအေနမား ျပလပဖနတးျခငး။ ထသ႔ ျပလပျခငး တြင အငားယဥေမာငးမားအား ယာဥလငစငက ထငရားစြာ ေဖာျပေစျခငးျဖင ၄ငးတ႔မ အပေငြေကာကခရန လကတြန႔ေစျခငးမား ပါဝငႏငသည။

(ဃ) ေနရာအလက စမခန႔ခြသမား အသးျပျခငး - ရာဇဝတမႈေလာခရန အျခားလပဟနတစခမာ ေနရာမားက သငေတာစြာ အသးျပႏငရန လပဂၢလမား ခန႔ထားျခငးျဖစၿပး ၄ငးတြင အမားျပညသဆငရာ အကးအေျပာငး ေနရာမားတြင အေစာငမားထားရျခငး (သ႔) တကခနးမားတြင တခါးဝဧညႀကမားထားရျခငးတ႔ ပါဝငသည။

(င) တရားဝငေစာငၾကညမႈက တးျမႇငျခငး - ဤေနာကဆးႀကးပမးခကတြင ဧရယာအတြငး ႐ပသစနစျဖင ေစာငၾကညျခငးႏင ကားအခကေပးသမားကသ႔ေသာ ေစာငၾကညေရးနညးပညာမားက အသးျပျခငးတ႔ ပါဝငသည။

အပငးက႑(၃) - အကးအျမတေလာနညးေစျခငး

ဤအပငးက႑ရ လပဟနမားသည လပရပတစခမ ရာဇဝတသားမား အကးေကးဇးရရမႈက ေလာခကန႔သတရန ရညရြယသည။

(က) ပစမတမားက ကြယဝကထားျခငး - ကးလြနသမားအဖ႔ ပစမတမားက သရရန ခကခေနလင ရာဇဝတမႈက ေလာခႏငသည။ ဤတြင တနဖးႀကးကနစညမားက အမတအသားမျပထားသည ကနတငယာဥမား၊ အတမားႏင အေကြးဝယကဒထတေပးသအမည မပါသည တငပ႔မႈ အေကြးကဒမားက စာအတမားအတြငး ထညသြငး၍ ေျပာငးေရႊ႕ျခငးတ႔ ပါဝငသည။

(ခ) ပစမတမားက ဖယရားျခငး - ဤအဆငသည ပစမတမားက ကြယဝကထားသည လပဟနက တစဆင ျမႇငၿပး ရာဇဝတမႈျဖစေစႏငသည အရာက လညလညသြားလာေျပာငးေရႊ႕မႈ မျပေစဘ ဖယရားျခငးျဖင ရာဇဝတမႈကးလြနႏငေျခက အျမစျပတျခငးျဖစသည။ ဥပမာအခ႕မာ- ပကဆအစား ခရးသြားခကလကမတ မား ကငေဆာငျခငးႏင ဆငပတခနတြင လကဝတရတနာမားက မနခနးမားထမ ထတယျခငးတ႔ျဖစသည။

(ဂ) ပစၥညးက အမးအမညပငဆငမႈ အတအက ေဖာျပျခငး - ဤ မဟာဗဟာသည ပငရငက တကရငးလငးစြာ ေဖာျပျခငးျဖငပစၥညးတစခက ခးယရန ပမခကခေစသည။ ဥပမာ- စာၾကညတကမားသည စာမကႏာမား၏ အျပငဘကတြင စာၾကညတကအမည႐ကႏပထားျခငးႏင တရစ ၧၧာနေမြးျမေရးလပငနး လပကငသမားသည ၄ငးတ႔ တရစၧၧာနမား၏ နားရြကတြင အမတအသား ခတဆြထားျခငးတ႔ျဖစသည။ ထ႔အတပင တနဖးႀကး တရယာပစၥညးပငရငမားသည ၄ငးတ႔ပစၥညးမား ေပာကသြားလင သရႏငရန အမတအသားျပ ထနးသမး ေလရသည။

(ဃ) ေစးကြကမားက ေႏာငယကဖကဆးျခငး - ရာဇဝတသားမားသည ကနပစၥညးမားက ခးယၿပးေနာက အကးအျမတရရရန ၄ငးတ႔က ေရာငးခရမညျဖစသည။ ခးယခရေသာ ကနပစၥညးတနဖးက ကန႔သတရာ တြင ကားတစစးခးယခရလင ျပနေရာငးျခငး မျပႏငရန ကားအစတအပငးမားက တဆပကပျခငးႏင အေပါငဆငမားက မၾကာခဏရတပဖြ႕ဝငမားအား စစေဆးျခငးျဖင ဒတယအဆင ရာဇဝတမႈဆငရာ ေစးကြကမားက ေလာချခငးတ႔ ပါဝငသည။

(င) အကးအျမတမားက ျငငးပယျခငး - ေနာကဆးတြင ကနပစၥညးမား ခးယခရလငပင ရာဇဝတသားမား

18

အဆပါ ပစၥညးတ႔မ အကးအျမတရယျခငးမျပႏငရန တာဝနရသမားမ ႀကးပမးသငသည။ ဤတြင ဥပမာ အေနျဖင - မရငး တပဆငထားသညကားမလြ၍ အျခားမညသညကားတြငမ အသးျပ၍မရသည ေရဒယ တထြငျခငးတ႔က ျပလပႏငသည။

အပငးက႑(၄) - လႈ႕ေဆာမႈမားက ေလာချခငး

ဤမဟာဗဟာသည ျပစမႈအတြကအေရးႀကးသည ေနာကခအေၾကာငးအရငးမား ျဖစေပၚေစႏငသည အေျခအေနမား မျဖစေပၚေစျခငး ျဖင ရာဇဝတမႈမားေလာခရန ရညရြယသည။

(က) ေဒါသထြကျခငးႏင စတဖစမႈမားေလာချခငး - ေစာငဆငးရသည လတနးရညျခငးကသ႔ေသာ အေျခအေန မားသည တငးမာမႈမားက ပမျဖစေပၚေစႏငသည။ ဤတြင လမားအစအေဝးျပလပႏငရန သငေတာေသာ ေနရာမား ဖနတးေပးျခငးျဖင မညမၾကာၾကာေစာငဆငးရမညက အသေပးျခငးတ႔ျဖင ပမနလမႈအေျခအေန မားတြင ျဖစေပၚလာသည တငးမာမႈမားက ထနးခပရနႀကးပမးကာ ဤအခကအခမားက ေျဖရငးႏငသည။

(ခ) အျငငးပြားမႈမားက ေရာငရားျခငး - အခ႕လမႈအေျခအေနမားသည ပဋပကၡမား ပမျဖစပြားေစႏငသည။ ၄ငးတ႔ထတြင မတညေသာ ႏငငေရးအျမငမားရသည အပစမားက နးနးကပကပရေစျခငး(သ႔) ဝနေဆာငမႈ တစခအတြက ေပးေခရမႈအေပၚ သေဘာမတျခငး စသညတ႔ပါဝငသည။ ဤတြင မတညသည ဆႏၵျပသ အဖြ႕မားက ခြထားျခငး (သ႔) မတာေၾကာင အျငငးပြားမႈက ေလာခရန အငားယာဥစးခမားက မေသ သတမတထားျခငးတ႔ျဖင ၄ငးပဋပကၡမားႏင ျပနာမားက ေျဖရငးေလာခႏငသည။

(ဂ) ခစားမႈမားထကြေစမႈက ေလာချခငး - အခ႕လပရပမားႏင ပြလမးသဘငျဖစရပမားသည ပမာဏႀကးမား ေသာ တငးမာမႈမား ျဖစေစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အၾကမးဖကမႈက ႏႈးဆြေပးသည အသးအႏႈနးမား သးႏႈနးျခငးသည တရားဥပေဒႏင မကကညေပ။ ထ႔ျပင ပဋပကၡမျဖစပြားေစရန ၿပငဘကအပစမားက ခြျခားထားျခငးကလညး စာသငေကာငးမားမ ျပလပရမည။

(ဃ) သကတရြယတဖအားက ေခဖကျခငး - မားစြာေသာျပစမႈတ႔သည ေသးငယေသာ လမႈအပစမားအတြငးရ ဆကဆေရးမား ေၾကာငျဖစသည။ ျဖစႏငေျခရေသာ ျပနေဆာငရြကမႈမားတြင ေကာငးမားရ ျပနာျဖစ နငသည အပစေလးမားက အပစခြျခငး၊ ဥပေဒမားအညေနထငေသာ ပဂၢလမားက အားေပးေထာကပရန အစအစဥမားတညေထာငျခငး (ဥပမာ-ကေလးသငယႏင အရြယေရာကၿပးသမားအတြက မးယစေဆး အလြနအကြသးစြမႈက ဆန႔ကငသည အစအဥမား (သ႔) ေငြေၾကးခဝါခမႈတြင ပါဝင လပေဆာငရႏငေျခမားက ဘ႑ာေရးဆငရာလပငနးတြင လပကငေနေသာ လပသားမားက အသေပးျခငး။

(င) အတလပျခငးက တားဆးျခငး - အနာဂတရာဇဝတမႈမားက လပေဆာငေစႏငမည အခကအလကမးက တာဝနရသမားမ ကန႔သတရန ႀကးပမးရမည။

အပငးက႑(၅) - အေၾကာငးျပခကမားက ဖယရားျခငး

ဤအပငးက႑တြငလအမားက စညးမဥးမားအား သတထားသရေစမည အေျခအေနမား ဖနတးျခငးျဖင ရာဇဝတမႈမားေလာခရန ရညရြယသည။

(က) စညးမဥးမားခမတျခငး - ဤလပဟနသည လလားေသာ အျပအမမားက တကျပတသားေစရန အေဆာကအအပငရငမားႏင အကးအေျပာငးကမၸဏမားမ စညးမဥးမားက အမားသရနေၾကျငာျခငးျဖင ရာဇဝတမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားက ထနးခပႏငသည။

19

(ခ) လမးၫြႊနခကမားက ေဖာျပထားရျခငး - အခ႕အေျခအေနမားတြင၊ ယာဥေမာငးမား ဟြနးမတးရသည ေနရာမားတြင ဟြနးမတးရ ဆငးဘတမားက ထငရားစြာေဖာျပထားရျခငးသ႔ေသာ ကစၥရပမားသည ဤ လပဟနတြင ပါဝငသည။

(ဂ) သစတအစဥက သတေပးျခငး - ဤလပဟနတြင လထမားမ စညးမဥးမားက လကနာရျခငးသည အဘယေၾကာငအေရးႀကးသညက ေဖာျပျခငးအေပၚ၌ အာ႐စကသည။ ထ႔ေၾကာင လထသရေရး လႈပရားမႈ မားသည လငစငမရသည အငားယာဥက စးနငးျခငး သည (သ႔) လပစစစြန႔ပစပစၥညးမားက မသားစတြငး၊ အမႈကပးတြငးထညျခငးသည အဘယေၾကာင မားယြငးသနညး ဟေသာ အခကမားက ေဖာျပမညျဖစသည။

(ဃ) လကနာႏငရန ကညေထာကပျခငး - အစးရမားသည ဥပမာအားျဖင အမႈကပးမားထသ႔ အလြယတက သြားေရာကႏငရန ျပလပေပးျခငးျဖင ဥပေဒလကနာရမႈက လြယကေစကာ ဥပေဒလကနာမႈက ျမႇငတငေပး ႏငသည။

(င) အရကႏင မးယစေဆးဝါးမားက ထနးခပျခငး - အဆးတြင ရာဇဝတမႈထနးခပရာတြင အရကႏင တရားမဝင မးယစေဆးဝါးမားက ရရႏငမႈအား ကန႔သတျခငးလညး ပါဝငသည။ အထးသျဖင ရာဇဝတမႈမား ျဖစရန အားေပးသည အေျခအေနမားတြငျဖစသည။ 32

32 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook, 2011.

ၿမ႕ျပလၿခမႈဆငရာ စမကနး

ျမနမာႏငင၏ မးယစထထငးေဆးမားတကဖကျခငးဆငရာ အကဥးခးစာတမး


ေအာကတဘာလ ၂ဝ၁၇


အာရေဖာငေဒးရငးသည တးတကဖြ႕ၿဖးေနသည အာရတကတစဝမးရ လမႈဘဝမားတးတကေစရန အစဥႀကးပမး ေနသည ႏငငတကာဖြၿဖးတးတကမႈအဖြ႕အစညးတစဖြ႔ျဖစသည။ ေျခာကရာစႏစၾကာအေတြ႕အႀကႏင ေဒသႏရ ကြမးကငမႈျဖင အာရေဖာငေဒးရငး၏ ပ႐ဂရမမားသည အပခပမႈႏင ဥပေဒ၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမး စြမးရညျမႇငတငမႈ၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဒသဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အစရသည ၂၁ ရာစ ႏစတြင အာရတကက သကေရာကမႈရေနသည အဓကျပနာမားက ေျဖရငးႏငရန ေဆာငရြကလကရပါသည။ ထ႔အျပင အာရတကအတြက ထတေဝထားသည အာရေဖာငေဒးရငး၏ စာအပမားႏင အတတပညာဆငရာ ဖလယမႈမားသညလညး အာရတကအေနျဖင ကမာၻေပၚတြင ဆကလကဖြ႕ၿဖးၿပး ၿငမးခမး၍ တရားမတေသာ ေဒသအျဖစ ခငခငမာမာ ရပတညႏငေစရနအတြက အားေပးကညမႈျပသည နညးလမးမားပငျဖစသည။ အာရ ေဖာငေဒးရငးသည အာရႏငင ၁၈ ႏငငရ ႐းမားႏင ဝါရငတနဒစရ႐းမား ကြနယကဖြ႕ လပေဆာငေနျခငးျဖစ သည။ အမားျပညသဆငရာႏင ပဂၢလက ပါတနာအဖြ႕အစညးမားႏင အတတကြလပေဆာငျခငးျဖင အာရ ေဖာငေဒးရငးသည ႏစဥးႏစဖကႏင ဘကေပါငးစပါဝငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစမား၊ ေဖာငေဒးရငးမား၊ ေကာပ ေရးရငးမားႏင တသးပဂၢလမားစသည မတကြျပားေသာ အပစတ႔မ ေထာကပေငြမား ရရပါသည။





Stephen Otter သည ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနးအတြက အာရေဖာငေဒးရငးမခန႔အပထားသည အႀကးတနး တရားဥပေဒစးမးေရး အႀကေပးျဖစပါသည။ ၂ဝ၁၂ မ ၂ဝ၁၆ ခႏစအတြငးတြင စတဖင ေအာတာသည လနဒန ၿမ႕ေတာရတပဖြ႕၊ ႏငငအဆင ရာဇဝတမႈေအဂငစ၊ ကာကြယေရးဝနႀကးဌာန၊ ၿဗတသႏငငရပျခားေဒသမားႏင အၾကမးဖကမႈတကဖကေရး စသညတ႔တြင စစေဆးေရးႏင ထနးသမးၾကပမတျခငးလပငနးမား ေဆာငရြက ရန ဘရငမႀကးမခန႔အပထားသည ရတပဖြ႕မ စစေဆးေရးအရာရတစဥးျဖစသည။ ထအခနမတငမတြင စတဖင ေအာတာသည ဒဗြနႏင ကြနးေဝါၿမ႕ရတပဖြ႕၏ အႀကးအကျဖစခၿပး ယေကရ ရတပဖြ႕ဝငအႀကးအကမား အသငး အဖြ႕အတြက တရားမတမႈ၊ ကြျပားျခားနားမႈႏင လ႔အခြငအေရးတ႔တြင ဥးတညလက ရဝနထမးေပါငး ၆ဝဝဝ က ဥးေဆာငခပါသည။ ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင စတဖငေအာတာသည ဘရငမႀကး၏ ရဝနထမး ဆတဆပေတာက လကခ ရရခပါသည။ သသည London School of Economics မ ရာဇဝတမႈဥပေဒဆငရာ မဝါဒအထးျပျဖင မာစတာ ရရခၿပး ကမးဘရစခတကသလမ ျပစမႈေဗဒအထးျပျဖင ဘြ႕လြနဒပလမာ ရရခသည။

မာတကာ

၁။ နဒါနး ............................................................................................................................... ၁

၂။ အဓက အယအဆမားႏင ေဝါဟာရမားအား ရငးျပျခငး ................................................................. ၁ ၂.၁။ ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ႏင ဆကစပေဆာငရြကမႈ ................................................... ၂ ၂.၁.၁။ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ မးယစေဆးဝါးဆငရာ သေဘာတစာခပမား .................................. ၂ ၂.၁.၂။ ဥေရာပသမဂၢ၏ ဆးျဖတခကမား .......................................................................... ၃ ၂.၁.၃။ ႏငငတကာမ ပးေပါငးအဖြ႕အစညးမား ................................................................... ၃ ၂.၂။ ဝယလအား ေလာချခငး ................................................................................................ ၄ ၂.၂.၁။ ကာကြယျခငး .................................................................................................. ၄ ၂.၂.၂။ ကသျခငး ........................................................................................................ ၆ ၂.၃။ ေရာငးလအား/ေထာကပမႈအား ထနးခပကန႔သတျခငး .......................................................... ၆

၃။ ႏငငတကာ အေတြ႕အႀကမားမ သငခနးစာမား ........................................................................... ၇ ၃.၁။ ဝယလအား ေလာခႏငရန သကေသသာဓကမား ................................................................ ၇ ၃.၁.၁။ ကာကြယျခငး .................................................................................................. ၇ ၃.၁.၂။ ကသျခငး ..................................................................................................... ၁ဝ ၃.၂။ ေရာငးလအား/ေထာကပမႈအား ေလာခႏငရန သကေသသာဓကမား ...................................... ၁၂ ၃.၂၁။ ျမနမာႏငငတြင မးယစေဆးဝါးအပငမား စကပးျခငးအား ကငတြယေျဖရငးျခငး ............. ၁၂ ၃.၂.၂။ ျပညတြငးေစးကြကမားတြင တရားမဝင မးယစေဆးမား ေရာငးဝယျခငးႏင တရားမဝင

မးယစေဆးအသးျပျခငးအား ကငတြယေျဖရငးျခငး ................................................. ၁၃ ၃.၂.၃။ အဂတလကစားမႈ .......................................................................................... ၁၅

၄။ ျမနမာႏငငရ ၿမ႕ျပေဒသမားအတြက မးယစထထငးေဆး တကဖကျခငးဆငရာ ေရြးခယႏငသည နညးလမး မား ................................................................................................................................ ၁၆

၄.၁။ ျမနမာႏငင၏ အေျခအေန ............................................................................................ ၁၆ ၄.၂။ အႀကျပထားသည ေရ႕ဆကလပေဆာငႏငမည လပငနးမား ................................................ ၁၈ ၄.၂.၁။ ၿမ႕နယအဆင မးယစထထငးေဆးမားအား တကဖကသည စမကနး/အစအစဥမားဆငရာ

လပေဆာငမႈ ဥပမာမား .................................................................................... ၂ဝ

၅။ နဂး ................................................................................................................................ ၂၂

1


ျမနမာႏငငမ ျပညသမား ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး အကးခစားႏငေစရနအလ႔ငာ အာရေဖာငေဒးရငး (TAF) ၏ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးစမကနးတြင ေအာကေဖာျပပါအကးေကးဇး (၃) မးအား အေကာငအထညေဖာႏငမည အစအစဥမား ထညသြငးထားပါသည။ ယငးတ႔မာ -

၁။ ၿမ႕နယအဆင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမားသည ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈ မား ႏင ရပရြာဥးစားေပးအရာမားအား ပမသရနားလညလာျခငး။

၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမား၏ ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ အရညအေသြးမားျမငမားလာၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဆကဆေရးဆငရာ အားထတႀကးပမးမႈမား တးတကလာျခငး။


ယခစမကနးတြင ပါဝငသည ၿမ႕နယေပါငး (၄) ၿမ႕နယအတြငးရ လအမားစ စးရမေနေသာ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရး ဆငရာ စနေခၚမႈမားအား ပမနားလညေစရနအလ႔ငာ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ ျပနလညသးသပမႈတစရပ 2 အား ျပလပခပါသည။ ဆးကးျဖစေစေသာ မးယစေဆးအသးျပမႈအား ဌာန၊ အဖြ႕အစညးမားအၾကား ပးေပါငး တ႔ျပနမႈျဖင အဓကအေလးထားေျဖရငးရမည ျပနာတစရပအျဖစ ထတေဖာတငျပထားသည။ ထသ႔ေသာ ရလဒမားက တ႔ျပနသညအေနျဖင ဤစာတမးက ေရးသားျပစေစချခငးျဖစသည။ ဤစာတမးတြင လကရ ႏငငတကာမ မးယစေဆးဝါးေရာငးလအားႏင သးစြမႈက ကငတြယေျဖရငးနညးမားအား ေဖာျပထားၿပး ၿမ႕နယ အဆငတြင အသးျပႏငေသာ မးယစေဆးဝါးဆန႔ကငတကဖကေရး နညးလမးမားကလညး အႀကျပထားသည။

1 Urban Safety Project Master Inception Deliverables v20170214 Draft to FCO (Yangon: The Asia Foundation, 2017).2 Jane Sail, Jayde Roberts and David Ney, Urban Safety Review, Hlaing Tharyar, North Dagon, Taunggyi, Hpa-An (Yangon: The Asia Foundation, 2017).

2

၂။ အဓက အယအဆမားႏင ေဝါဟာရမားအား ရငးျပျခငး

ထေရာကေသာ မးယစေဆးမားအား တကဖကသည နညးဗဟာတြင ေအာကပါခဥးကပပနစမး ပါဝငသညဟ အမားအားျဖင လကခထားပါသည။ ၁။ ဝယလအား ေလာချခငး - ယငးတြင ပထမအဆငအေနျဖင ျပညသမားအား မးယစေဆးသးစြသမား မျဖစ

ေစရန ကာကြယရနႏင ေဆးစြေနသညသမားအား ျပနလညေကာငးမြနလာေစရန ကသေပးျခငးႏင၂။ ေထာကပမႈ/ ေရာငးလအား ကန႔သတထနးခပျခငး

ယငးခဥးကပပနညးလမး (၂) ခက ယခက႑တြင ရငးျပထားပါသည။

ေရာငးလအား ႏင ဝယလအား ဆသည အေခၚအေဝၚမားမာ ေဘာဂေဗဒဘာသာရပမ အသးအႏႈနးမားျဖစပါ သည။ ေရာငးလအားဆသညမာ ကနပစၥညးတစခခအား ထတလပႏငသည ပမာဏ ျဖစၿပး ဝယလအားဆသညမာ ထကနပစၥညးအား ရယလမႈ ပမာဏပငျဖစသည။ အျပညျပညဆငရာ မးယစေဆးဝါးတကဖကေရး လႈပရားေနသ မားသည ဤေဘာဂေဗဒဆငရာ စပစက ဝယလအားႏင ေရာငးလအားၾကားရ ဆကႏြယမႈက နားလညသရေစရန အသးျပခသည။ ထနညးအားျဖင အသးျပသည မးယစေဆးဝါးအမးအစား၏ ေစးႏနးမာ မးယစေဆးဝါး တကဖကေရးဆငရာ လပငနးမား၏ ထေရာကမႈက ဆနးစစႏငသည နညးလမးတစမးျဖစလာသည။ သာဓက အားျဖငဆရလင ေယဘယအားျဖင မးယစေဆးဝါးတစမး၏ ေစးႏနးမာ ၎၏ ဝယလအား ျမငတကသည အေလာက ျမငလာမညျဖစသည။

၂ဝဝ၄ ခႏစတြင ႏငငတကာ မးယစေဆးႏင စတကေျပာငးလေစတတေသာ ေဆးဝါးမား ထနးခပေရးဘတအဖြ႕၏ အစရငခစာတြင မးယစေဆးဝါမားအား တကဖကသည နညးဗဟာမားသည ဝယလအားႏင ေရာငးလအားက အတတကြကငတြယေျဖရငးမသာ ထေရာကႏငသညဟ ရငးရငးလငးလငးေဖာျပထားသည။ ‘တရားမဝင မးယစေဆး ေရာငးလအားႏင ဝယလအားသည ျဖစရပတစခတညးမာပင ခြထတ၍မရႏငေအာင အမနပင ခတဆကေနသည အစတအပငးမားျဖစပါသည။ မးယစေဆး၏ ဝယလအားသည ေရာငးလအားက လႈ႕ေဆာေပး သည။ တစဖန မးယစေဆးဝါးမားက လကလမးမမႈရေနျခငးမာလညး လအမားမ မးယစေဆးဝါး ပမသးစြလာႏင ေစျခငးေၾကာင ဝယလအားက ျဖစေပၚေစပါသည။ 3

၂.၁။ ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ႏင ဆကစပေဆာငရြကမႈ

အျပညျပညဆငရာ မးယစေဆးဝါးတကဖကေရး လပေဆာငခကမားက ႏငငတကာသေဘာတညမႈစာခပမားတြင ထညသြငးျပဌာနးထားသည။

၂.၁.၁။ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ မးယစေဆးဝါးဆငရာ သေဘာတစာခပမား

• ၁၉၆၁ ခနစတြင (ယခငတညရခေသာ လကမတေရးထးထားသည သေဘာတညခကမားအားလးအား အစားထးသညအေနျဖင) မးယစေစသညပစၥညးမားအား အထးသျဖင အပငအားအေျခခထားေသာ ဘနး/ဘနးျဖ coca/ ကကငး ႏင ေဆးေျခာကစသညတ႔ စကပးျခငး၊ ထတလပျခငး၊ အေျမာကအမား ထတလပ ျခငး၊ တငပ႔ျခငး၊ တငသြငးျခငး၊ ျဖန႔ေဝျခငး၊ ကနသြယျခငး၊ အသးျပျခငးႏင ပငဆငျခငးတ႔အား ထနးခပ ရန မးယစထထငးေစသည ေဆးဝါးမားဆငရာ တစခတညးေသာ ညလာခအား တညေထာငခသည။

• အပငမားမ ရရေသာ ဘနး၊ ဘနးျဖ၊ ကကာ၊ ကကနး ႏင ေဆးေျခာကစသည မးယစေဆးမား စကပးျခငး၊

3 http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=13504&Cr=drug&Cr1=control#.WclAxEyZPq1.

3

ထတလပျခငး၊ ကနထတလပျခငး၊ တငပ႔ျခငး၊ တငသြငးျခငး၊ ျဖန႔ေဝျခငး၊ ကနသြယျခငး၊ သးစြျခငးႏင လကဝယထားရျခငးတ႔က ထနးခပရန 1961 ခႏစ မးယစေဆးဝါးမားဆငရာ တစခတညးေသာ သေဘာ တညခက ( ယခငလကမတေရးထးၿပးခေသာ သေဘာတစာခပမားအား အစားထးၿပး) အား ကမာၻတစဝမး လးဆငရာ စနစတစရပအေနျဖင ေဖာေဆာငခသည။

• မးယစေဆးဝါးသးစြမႈအမးအစားမား ကြျပားျခားနားလာျခငးက တ႔ျပနသညအေနျဖင ၁၉၇၁ ခႏစ စတက ေျပာငးလေစသည ေဆးဝါးမားဆငရာ သေဘာတညခကတြင amphetamines, LSD, ecstasy, valium စသည လမျပလပသည စတကေျပာငးလေစသည ေဆးဝါးအမးအစားေပါငး ၁ဝဝ ေကာက တရားဝင သးစြႏငမႈက ထနးခပသည အစအမမား စတငမတဆကခသည။

• ၁၉၇ဝ ႏင ၁၉၈ဝ ျပညႏစမားတြင မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ ႏင တရားမဝငကနကးသနးေရာငးဝယျခငးမား တးျမငလာျခငးက ေျဖရငးရန ၁၉၈၈ ခနစ မးယစေဆးဝါးႏင စတကေျပာငးလေစသည ေဆးဝါးမားအား တရားမဝငကးသနးေရာငးဝယျခငးအား တကဖကသည သေဘာတညခကက သေဘာတ လကမတေရးထး ခသည။ ထသေဘာတညခကတြင မးယစေဆးဝါးမား တရားမဝငကးသနးေရာငးဝယျခငးက တကဖက သည ျပညစေသာ နညးလမးမားကလညး ျပဌာနးထားသည။ ထနညးလမးမားအနက ေငြေၾကးခဝါချခငးႏင ဓာတပစၥညးမားအား မးယစေဆးဝါးျပလပရာတြင အသးချခငးတ႔က ဆန႔ကငသည ျပဌာနးခကမားႏင ႏစဥးႏစဖက ဥပေဒေၾကာငးအရ အကအညရယရန သေဘာတညခကမား ပါဝငသည။

ပထမဥးဆး သေဘာတစာခပ (၂) ခ၏ အဓကကေသာ ရညရြယခကမာ မးယစေဆးဝါးမား ႏင စတကေျပာငးလ ေစႏငသည ေဆးဝါးမားက ကနးမာေရးႏင သပၸနညးက ရညရြယခကမားအတြကသာ ရရေစႏငၿပး အျခားေသာ တရားမဝငသညလမးေၾကာငးမားသ႔ မေရာကရေစရန ကာကြယေပးသည ႏငငတကာတြင ကငသးႏငေသာ ထနးခပမႈနညးလမးမားအား စစညးတငျပရန ျဖစသည။

၂.၁.၂။ ဥေရာပသမဂၢ၏ ဆးျဖတခကမား

• ၂ဝဝ၄ ခႏစ တရားမဝင မးယစေဆးဝါးမား ကးသနးေရာငးဝယျခငးဆငရာ မေဘာငသည တရားမဝင မးယစေဆးဝါး ကးသနးေရာငးဝယျခငးႏင စပလဥးသည ရာဇဝတမႈမားႏင ျပစဒဏမားဆငရာ အနမဆး ျပဌာနးခကမားက ခမတခသည။ထသ႔ ျပဌာနးျခငးအားျဖင ဥေရာပသမဂၢႏငငမားအားလးတြင ျပစဒဏမား ပမတစသမတတညး ျဖစေစခသည။

• ၂ဝ၁၂ ခနစတြင ျပနလညသးသပထားသည ၂ဝဝ၅ ခနစ စတကေျပာငးလေစသည ေဆးဝါးအသစမားဆငရာ ေကာငစဆးျဖတခကတြင သတငးအခကအလကမား ဖလယမႈ၊ အႏရာယ ဆနးစစမႈ ႏင စတကေျပာငးလ ေစသည ေဆးဝါးအမးအစားအသစမားက ထနးခပမႈ စသညတ႔က ထညသြငးခသည။ ထေကာငစမ ဥေရာပသမဂၢတစဝမး ကယျပန႔သည ‘ႀကတငသတေပးစနစ’ တညေထာငရန ဥးတညေစခသည။

၂.၁.၃။ ႏငငတကာမ ပးေပါငးအဖြ႕အစညးမား

• ႏငငတကာ မးယစေစေသာေဆးဝါးမား ထနးခပမႈဘတအဖြ႕ (INCB) သည ကမာၻ႕ကသသမဂၢ၏ သေဘာတ စာခပမား အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ႀကးၾကပျခငးတာဝနမားလပေဆာငသည တရား စရငေရး အာဏာအထကအေလာကရေသာ အဖြ႕ျဖစသည။

• ကမာၻ႕ကနးမာေရးအဖြ႕ (WHO) သည စတကေျပာငးလေစသည ေဆးဝါးမားအားလးက ေဆးပညာနညးအရ ေသာလညးေကာငး၊ သပၸနညးအရေသာလညးေကာငး ဆနးစစရန တာဝနရၿပး ထမးယစေဆးဝါးမားက ၁၉၆၁ ခႏစ (သ႔) ၁၉၇၁ ခႏစ သေဘာတစာခပမားတြငပါရသည အခနးမားအရ အမးအစားခြျခားစတျဖာျခငး

4

ႏင စပလဥး၍ မးယစေဆးဝါးမားဆငရာ ေကာမရင (CND) က အႀကေပးရနလညး တာဝနရသည။• ဥေရာပ မးယစေဆးဝါးႏင မးယစေဆးဝါးစြလမးမႈ ေစာငၾကညေလလာေရးဌာနသည ဥေရာပသမဂၢႏင

၎၏ အဖြ႕ဝငႏငငမားအား ဥေရာပတက၏ မးယစေဆးဝါးျပနာမားဆငရာ အခကကက အကဥးခး တငျပရနႏင မးယစေဆးဝါးဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားအတြက သေတသနအေထာကအထားမား ပပးေပးရန ဖြ႕စညးထားျခငးျဖစသည။

၂.၂။ ဝယလအား ေလာချခငး

၂.၂.၁။ ကာကြယျခငး

‘မးယစေစေသာအရာ သ႔မဟတ မးယစေဆး ကာကြယျခငး’ ၏ ဘလကခထားေသာ အဓပၸါယဖြငဆခက သ႔မဟတ ယငးတြင မညကသ႔ေသာ လႈပရားမႈမားပါဝငသညက တကစြာေဖာျပထားျခငး မရပါ။ အေျခခအားျဖင မးယစေဆးကာကြယျခငးမညသည မးယစေဆးဝါးသးစြျခငးႏင ၎၏ ေနာကဆကတြ ကနးမာေရးႏင လမႈေရး အႏရာယ သ႔ စးရမဖြယရာရ မးယစေဆးသးစြမႈမားက ဟန႔တားျခငး၊ ေႏာငေႏးေစျခငး၊ ေလာချခငး စသညတ႔က တက႐ကေသာလညးေကာငး၊ သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး ရညရြယ၍ ေဖာေဆာငထားသည မဝါဒ၊ အစအစဥႏင လႈပေဆာငမႈမား ပါဝငမညျဖစသည။ 4

မးယစေဆးကာကြယျခငး၏ အဓကရညရြယခကမာ ‘လအမားအား အထးသျဖင လငယမားအား မးယစေဆး စတငသးစြျခငးမ ေရာငၾကဥႏငရန သ႔မဟတ ေစာလငစြာ မးယစေဆး သးစြျခငးမ ကာကြယႏငရန သ႔မဟတ ၄ငးတ႔ ေဆးစတငသးေနပါက ေရာဂါလကၡဏာေပါငးစမား (ဥပမာ-ေဆးစြျခငး) တ႔ ျဖစျခငးမ ေရာငၾကဥႏငရန ကညဖ႔’ ျဖစေၾကာငး ကမာၻ႔ကလသမဂၢမ အဓပၸါယဖြငဆထားပါသည။ သ႔ေသာ မးယစေဆးကာကြယျခငး၏ ေယဘယရညရြယခကမာ ယငးထက ပမကယျပန႔ပါသည။ ယငးတြင ကေလးသငယမားႏင လငယမားသည ေဘးကငးလၿခစြာ ဖြ႕ၿဖးလာၿပး ၄ငးတ႔၏ အစြမးအစမားႏင ျဖစထြနးႏငမႈမားက သျမငလာကာ ရပရြာလထႏင လမႈပတဝနးကငအတြက ပါဝငျဖညဆညးေပးႏငေသာ အဖြ႕ဝငမားျဖစလာရနပငျဖစသည။ ထေရာကေသာ မးယစေဆးကာကြယျခငးသည ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမားနင ၄ငးတ႔၏ မသားစမား၊ ေကာငးမား၊ အလပခြငမား ႏင ရပရြာမားအၾကား အျပသေဘာေဆာငသည ဆကဆေရးမား သသသာသာ ျဖစထြနးလာေစသည။’ 5

အတခပအေနျဖင ယငးကာကြယသည လပငနးစဥမားသည လမႈအသငးအဝငး၏ စသတမတခကမား၊ သကတရြယတမားႏင ေျပာဆဆကဆေရး၊ လေနမႈအေျခအေနမားႏင ကယပင ပငကယစရကလကၡဏာမား စသည အမးမးေသာ လႊမးမးမႈမားႏင ေလာညစြာ ၎တ႔၏ အမအကငမား၊ ကယရညကယေသြးမား၊ ကနးမာေရးတ႔က အလကသငျပမေနထငႏငေစရနအတြက ကညေပးရန အဓက ရညရြယသည။ 6

အေမရကနႏငငမ ေဆးတကသလမ အပစဖြ႕ျခငးစနစသည မးယစေဆးကာကြယျခငးတြင မညသညအရာမား ပါဝငသညက နားလညႏငေစရနအတြက မေဘာငတစရပ ျပစထားသည။ 7 (ပ (၁) က ၾကညပါ) မးယစေဆးဝါး

4 Advisory Council on the Misuse of Drugs, Prevention of drug and alcohol dependence. Briefing by the Recovery Committee. ACMD, UK, 2015.5 United Nations Office on Drugs and Crime, International Standards on Drug Use Prevention (Vienna: UNODC 2015).6 European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, European drug prevention quality standards, EMDCA, 2011.7 Institute of Medicine, Reducing Risks for Mental Disorders: Frontiers for Preventive Intervention Research. In: Mrazek PJ, Haggerty RJ, editors. Committee on Prevention of Mental Disorders, Division of Biobehavorial Sciences and Mental Disorders. (Washington, DC: The National Academy Press, 1994).

5

က႑အတြက ဝနေဆာငမႈအစဥအတနး/ ကာကြယျခငး မစ၍ ကသျခငး၊ ျပနလညေကာငးမြနျခငးႏင အႏရာယ ေလာချခငး စသညတ႔ ေဖာျပထားပါသည။ ယငးစနစသည မးယစေဆးဝါးသးစြမႈကာကြယျခငးဆငရာ ဘဘာသာ စကား အသးအႏႈနးမားက ထညသြငးထားၿပး စမကနးခမတျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ျပနလညဆနးစစ ျခငး လပေဆာငခကမားကလညး အေထာကအကျပေစသည။

ယငးစနစအား ဥေရာပ မးယစေဆးႏင မးယစေဆးစြလမးျခငးဆငရာ ေစာငၾကညေလလာသညဌာနမ ၄ငး၏ အရညအေသြးျပစႏႈနးမား ခမတရာတြင လကခကငသးခသည။ 8 ကာကြယျခငးအမးအစား တစမးခငးစ၏ အကဥးခးတငျပခကမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

အမားႏငဆငေသာ ကာကြယျခငး - ႏငငမားရ လဥးေရမားအားလးပါဝငသည ၾကားဝငေဆာငရြကျခငး။ အားလးႏငဆငေသာ ကာကြယျခငး၏ ရညရြယခကမာ လအပေသာ သတငးအခကအလကမားႏင ကြမးကငမႈ မားအားလး ေထာကပေပးျခငးျဖင မးယစေဆး စတငအသးျပမႈအား ကာကြယရန သ႔မဟတ ေနာငေႏးေစရန ျဖစသည။

အားလးႏငဆငေသာ ကာကြယသည စမကနးမားသည လအမားပါဝငေသာ အပစမားအတြက ၄ငးတ႔အပစ၏ မးယစေဆးအသးျပျခငးအႏရာယ မညမရေနသညက မညသည ႀကတငဆနးစစမႈမးမ မျပလပဘ ကာကြယ ျခငး အစအစဥမား လပေဆာငေပးျခငးျဖစသည။ ထလဥးေရတြင ပါဝငေသာလအမား၏ မးယစေဆးဝါး စတင သးစြႏငေျခရသည အႏရာယမာ ညတညမရသညဟ ယဆသည။

ေရြးခယၿပး ကာကြယျခငး - အပစမား အထးသျဖင ထရလြယေသာ အပစမားအား ၾကားဝငေဆာငရြကျခငး။ ေရြးခယၿပး ကာကြယျခငးသည မးယစေဆးဝါးသးစြမႈဆငရာေရာဂါလကၡဏာမား ရရလာႏငေျခ ပမးမထက သသသာသာမားေနသည လအစအဖြ႕မားအတြက အဓက စစဥထားရျခငးျဖစသည။ မားေသာအားျဖင လမႈေရး အရ ဖယကဥခရသမား (ဥပမာ - ျပစမႈကးလြနသ လငယမား၊ ေကာငးမႏတထြကသြားသမား၊ ပညာေရးအရ က႐းေနေသာ ေကာငးသား/သမား) တြင မးယစေဆးဝါးစတငသးစြႏငေျခ ျမငေလရပါသည။

8 EMDCA, European drug prevention, 2011.

ပ (၁) အေမရကန ေဆးတကသလမ ကာကြယျခငးအား အပစလက သ႐ပခြပစနစ

6

ၫႊနးဆထားေသာ ကာကြယျခငး - ထခကလြယေသာ လတစဥးခငးစအတြက ၾကားဝငေဆာငရြကျခငး၊ ၫႊနးဆထားေသာ ကာကြယျခငးသည ေနာငတစခနတြင မးယစေဆးသးစြရန အလားအလာမားႏင အမားအျပား ဆကစပမႈရေနသည လကၡဏာမား (ဥပမာ- စတေရာဂါရေနသမား၊ ေကာငးပညာေရး မေအာငျမငသမား၊ ‘လမႈအသကအဝနးမားႏင ဆန႔ကငဘကျဖစေနေသာ’) ရသည လပဂၢလမား သ႔မဟတ စးရမစရာရေသာ မးယစေဆးသးစြျခငး၏ ကနဥးလကၡဏာမား ေဖာျပေနသမားအတြက ရညရြယပါသည။

ေဆးတကသလ၏ အပစခြအမညေပးျခငးစနစတြင မပါေသာလညး သကဆငေသာ ကာကြယျခငး (၂) မးမာ ကနးမာေရးျမႇငတငျခငးႏင ပတဝနးကငဆငရာ ကာကြယျခငးတ႔ ျဖစပါသည။9

ကနးမာေရး ျမႇငတငျခငး နညးဗဟာမား - တစခါတစရတြင အျပသေဘာေဆာငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး နညးဗဟာမား ဟလညး ေခၚသည။ ယငးတ႔သည လထတစရပလးအား ရညရြယၿပး ေန႔စဥႏငအမ ကနးမာေရးေကာငးမြနေအာင ႏင ေနာကပငးတြင ျပနာျဖစေစေသာ ရလဒမား၊ အႏရာယမား ေလာခၿပး ေကာငးမြနေသာ အလားအလာမား ဖြ႕ၿဖးလာေအာင ဥးတညခကထားပါသည။

ပတဝနးကငဆငရာ ကာကြယျခငး ခဥးကပပနညးလမးမား - လမႈဝနးကငမားႏင စနစမားအား ၾကားဝင ေဆာငရြကျခငး။ ပတဝနးကငဆငရာ နညးဗဟာမားသည လထ၏ မးယစေဆးသးစြရန ေရြးခယမႈမားျပလပ သည ယဥေကးမႈ၊ လမႈေရး၊ ႐ပပငးႏင စးပြားေရး စသညတ႔ဆငရာ ပတဝနးကငမားက ေျပာငးလရန ရညရြယပါ သည။ ယငး႐ေထာငသည လပဂၢလမားသည ၎တ႔၏ ကယပင ပငကယစ႐ကလကၡဏာမားေပၚတြငပင အေျခခ၍ မးယစေဆးဝါးမား စတငသးစြျခငးမဟတဟ ယဆထားသည။ ၎တ႔သည ပတဝနးကငရ အေၾကာငး ရငးခ အမားအျပားမ လႊမးမးျခငးခရသည။ ဥပမာ- ၄ငးတ႔ ေနထငေသာ ရပရြာထတြင အမားျပညသ ေမာလင ထားသည (သ႔မဟတ) လကခထားသည ႏငငေတာမ စညးမဥးစညးကမးမားႏင အခြနစညးၾကပမႈမား၊ ၄ငးတ႔ ႀကေတြ႕ေနရေသာ လထေၾကာၾကားမႈ အသေပးခကမားႏင အရက၊ ေဆးလပႏင ေဆးရြကႀကးထြက ပစၥညးမား ႏင တရားမဝင မးယစေဆးဝါးမားရရႏငမႈ စသည အမးမးေသာ အေၾကာငးရငးခမားမ လႊမးမးျခငးက ခရသည။

၂.၂.၂။ ကသျခငး

မးယစေဆးစြကသျခငးဆသည ေဝါဟာရသည မးယစေဆး စြေနသမားက ေဆးစြျခငးမ ေကာငးမြနလာရနအတြက ကသမႈဆငရာ ေဆာငရြကမႈမားအတြက အသးျပပါသည။10 အဓပၸါယဖြငဆခကအရပင ကာကြယျခငး မေအာင ျမငေတာသညအခါ ကသျခငးသည လအပလာပါသည။ မးယစေဆးစြျခငးမ ေကာငးမြနလာရန ကသ ျခငးသည အျခားေသာဝနေဆာငမႈမားျဖစေသာ အးအမ၊ အလပအကင၊ စတကနးမာေရး စသညတ႔တြင အစတအပငး တစခအျဖစ အသးျပပါက အလြနထေရာကပါသည။ ႏငငအမားစတြင ကသမႈက ႏငငေတာအစးရ၊ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမ ေဒသႏရအစးရ၊ ေစတနာဝနထမးအဖြ႕အစညးမားႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၊ (NGO)မား စသည အျခားေသာဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင မတဖကအျဖစ ပးေပါငး၍ ေထာကပပါသည။

၂.၃။ ေရာငးလအား/ ေထာကပမႈအား ထနးခပကန႔သတျခငး

‘ေရာငးလအား’ ဆသည အေခၚသည မးယစေဆးတကဖကသည အေျခအေနမးတြင ႏငငတကာတြင မးယစ ထထငးေစသညပစၥညးမား တရားမဝင စကပးျခငး၊ ထတလပျခငးႏင ကနသြယျခငးတ႔က ရညညႊနးသည။ ယငးသည အစအဖြ႕အျဖစလႈပရားေသာ ဒစ႐ကသမားမားမ ထနးခပထားသည ကမာၻတစဝမးကယျပန႔သည

9 ACMD, Prevention of drug and alcohol, 2015.10 HM Government, 2017 Drug Strategy. United Kingdom.

7

စးပြားေရးလပငနးတစရပဟလညး အမားစမ လကခထားပါသည။11 ယငးသည မးယစေဆးဝါးစကပးသညမစ၍ မးယစေဆးသးစြသမားလကထ အေရာကပ႔သညအထပါဝငသည မးယစေဆးဝါးေထာကပမႈ လပငနးစဥတစခလး ႏင သကဆငသည။

အထကတြငေဖာျပခသညအတငး မးယစထထငးေစသညအရာမားအတြက ဝယလအားႏင ေရာငးလအားသည ခတဆကေနေသာေၾကာင ေအာငျမငေသာ မးယစေဆးတကဖကသည နညးဗဟာမားတြင ယငးႏစခစလးအား အတတကြ ကငတြယေျဖရငးရမည။

၃။ ႏငငတကာ အေတြ႕အႀကမားမ သငခနးစာမား

ယခက႑တြင မးယစထထငးေစသညအရာမား၏ ဝယလအားေလာချခငး ႏင ေရာငးလအား ကန႔သတေပးသည နညးလမးမားဆငရာ ပညာရပ သကေသသာဓကမား အကဥးခပေဖာျပထားသည။

၃.၁။ ဝယလအား ေလာခႏငရန သကေသသာဓကမား

၃.၁.၁။ ကာကြယျခငး

ကမာၻ႕ကလသမဂၢအဆအရ ‘ထေရာကေသာ ႏငငေတာအဆင မးယစေဆးကာကြယသည စနစတ႔မညသည မတညေသာအေျခအေနမားတြင သကဆငေသာ အသကအရြယအပငးအျခားအလကႏင အႏရာယအဆငမား အလက သပၸနညးကေသာ သကေသသာဓကမားအေပၚ အေျခခသည ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားႏင မဝါဒမား အမးမးက ေပါငးစပေပးစြမးႏငရမည။’ 12

ကမာၻ႕ကလသမဂၢ13 ႏင ဥေရာပ မးယစေဆးကာကြယသည စႏႈနးမား14 ႏင ယေက၏ မးယစေဆးဝါးမား အလြ အသးျပျခငးဆငရာ အႀကေပးေကာငစမ ေရးသားထားေသာ အကဥးခပစာတမး15 စသည အကးအကားမားမ ေကာကႏတသးသပၿပး ေအာကပါက႑တြင ၾကားဝငေဆာငရြကမႈအခ႕က ေဖာျပထားပါသည။ အခ႕ေသာ ေဆာငရြကမႈမားသည မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ ကာကြယေရးတြင အျပသေဘာေဆာငေသာလညး အခ႕မာ အႏတလကၡဏာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမား ရေနသည။ ယငးျပနလညသးသပခကမားအား အျပညအဝ အကဥးခပေဖာျပႏငရနမာ ယခေနာကခစာတမး၏ အတငးအဆထက ေကာလြနေနပါသည။ ယခစာတမးသည အသးျပရန သ႔မဟတ ေရာငၾကဥရနျဖစႏငေသာ ၾကားဝငေဆာငရြကႏငသညမားကသာ ၿခငေဖာျပႏငပါသည။ စတဝငစားေသာ စာဖတသအေနျဖင အေသးစတ ထပမသရလပါက သကဆငရာ စာတမးအရငးအျမစမားႏင ဖတ႐ေလလာရန အႀကျပလပါသည။

11 HM Government, 2017 Drug Strategy. United Kingdom.12 UNODC, International Standards, 2015.13 ibid14 EMDCA, European drug prevention, 2011.15 ACMD, Prevention of drug and alcohol, 2015.

8

မးယစေဆးအလြသးျခငးအား ကာကြယသည အျပသေဘာေဆာငေသာ အကးရေစသည ၾကားဝငေဆာငရြက မႈမား

အသက ၁ ႏစေအာက ကေလးငယႏင အရြယမေရာကမ ကေလးသငယဘဝမးယစေစသညအရာမား အသးျပ သည ကယဝနေဆာငမခငမားအား ဥးတညသည ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားသည ကေလးသငယဖြ႕ၿဖးမႈႏင ကေလးျပစျခငးဆငရာ အရညအေသြးမားအေပၚ အျပသေဘာေဆာငေသာ သကေရာကမႈရပါသည။

• မေမြးခင ႏင အသက (၁) ႏစေအာကအရြယမားတြင အႏရာယျမငမားေသာသမားဆသ႔ တတကြမးေသာ ကနးမာေရးဝနထမးမားမ သြားေရာကေတြ႕ဆျခငးသည ေနာကပငးတြင မးယစေစသညအရာမား သးစြ ျခငးမ ကာကြယႏငသည။

• ဆငးရခ႕တေသာရပရြာမားတြင မလတနးႀကပညာေရးသည တရားမဝင မးယစေဆးအသးျပျခငးႏင ေဆးလပေသာကျခငးတ႔အား ေလာနညးေစသည။

အလယတနး ကေလးသငယဘဝႏင အေစာပငး ဆယေကာသကအရြယ

• အားလးအတြကရညရြယေသာ မသားစအေျချပ စမကနးမားသည လငယမားမ ၎တ႔ကယတင အသေပး ေျပာၾကားေသာ မးယစေဆးအသးျပမႈျဖစရပမားအား ကာကြယေပးႏငသည။ ယငးတ႔သည မးယစေဆးဝါး ျပနာမား ရငဆငရႏငေျခရသည လငယမားတြင ေရရည မးယစေဆးသးစြမႈ ေလာခရာတြင အထ ေရာကဆးျဖစသည။

• စာသငခနးထတြင တစကယရညႏင လမႈေရးဆငရာ ကြမးကငမႈမား ဖြ႕ၿဖးလာေအာင ေထာကပေပးျခငး သည ေနာကပငးတြင မးယစေဆးသးစြျခငးအား ကာကြယေပးၿပး ပညာေရးဆငရာ စြမးေဆာငႏငရညႏင မမကယကယယၾကညမႈ စသညတ႔အေပၚတြငလညး အျပသေဘာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမားလညး ရပါသည။

• ဆရာ၊ ဆရာမမား၏ စာသငခနးစမခန႔ခြမႈ အရညအခငးမားအား ျဖညေပးသည စမကနးမားသည ကေလး သငယမား၏ လမႈဝနးကငတြင ျပနာျဖစေစသည အျပအမမားအား သသသာသာေလာနညးေစၿပး လမႈပတဝနးကငႏင လကေလာညေထြစြာ ေနထငႏငမႈႏင ပညာေရးဆငရာ စြမးေဆာငႏငမႈက အားေကာငးေစသည။

• ကေလးသငယမား ေကာငးတကမႈ တးတကေစသည မဝါဒမားသည မးယစေစသညအရာမား သးစြျခငး အႏရာယ အေျခခအေၾကာငးအရာမားေပၚတြင အျပသေဘာေဆာငေသာ အကးသကေရာကမႈရသည။

• ေကာငးတကမနျခငး၊ အျပသေဘာေဆာငေသာ ပါဝငေဆာငရြကမႈႏင လမႈေရးဆကဆမႈမား တးတကေစ ရနအလ႔ငာ ေကာငးပတဝနးကငက ေျပာငးလေစသည မဝါဒမားသည မးယစေဆးအလြသးမႈက ေလာနညးေစသည။

• ကြမးကငေသာ သငတနးဆရာမားမ ပ႔ခသည ကေလးသငယမားတြင မးယစေဆးဝါးသးစြေစႏငသည လမႈဝနးကငမ ဖအားမားက ကညခခႏငသည တစကယရညႏင လမႈေရးကြမးကငမႈမားအား ဖြ႕ၿဖးလာေစ ရန ရညရြယသည အျပနအလန တကကြစြာပါဝငေသာ ေကာငးစမကနးမားသည ေရရညတြင မးယစေဆး သးစြမႈက ေလာနညးေစသည။

• အလယအဆင ကေလးသငယ အသကအရြယအပငးအျခားတြင တစဥးခငးစ၏ စတပငးဆငရာထခက လြယမႈမား ဥပမာ- စတပပနျခငး၊ ထခကလြယျခငးႏင ေမာလငခကကငးမျခငး စသညတ႔အား ရငဆင ေျဖရငးသည ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားသည မမကယကယထနးခပႏငမႈစသည မးယစေစသညအရာမား အလြသးျခငးအား ေျပလညေစသညအခကမားအေပၚ အျပသေဘာေဆာငေသာ အကးသကေရာကမႈ ရသည။

9

ဆယေကာသကအရြယ ႏင အရြယေရာကၿပးသဘဝ

• ကြမးကင ကနးမာေရး သ႔မဟတ လမႈေရးဝနထမးမားမ ‘ ကာလတ ၾကားဝငေဆာငရြကမႈ’ ႏင ‘စတခြနအား တကေစသည ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး’ နညးလမးမားျဖင တစဥးခငး ႏစသမေဆြးေႏြးေပးျခငးမား (counseling) သည ေရရညတြင မးယစေစသညေဆးဝါးမား သးစြျခငးအား သသသာသာ ေလာနညးေစ ႏငသည။ ပမနအားျဖင အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစ သ႔မဟတ အေရးေပၚအခနးမားတြငသာ ေပးေလရေသာလညး ယငးသည ေကာငးႏင အလပခြငအေျချပထားေသာ စမကနးမားတြငလညး ထေရာကႏငပါသည။

• အပငးမားစြာပါဝငေသာ (ေကာငးမား၊ မသားစမား၊ ဥပေဒတညၿမေစမႈႏင ရပရြာ စသည) က႑မားစြာ ပါဝငေသာ စမကနးမားသည မးယစေစသညအရာမား သးစြျခငးအား ေလာနညးေစသည။

မးယစေဆးအလြသးျခငးအား ကာကြယသည အနတလကၡဏာေဆာငေသာ အကးရေစသည ၾကားဝင ေဆာငရြကမႈမား

အလယတနး ကေလးသငယဘဝႏင အေစာပငး ဆယေကာသကအရြယ

• တရားမဝငမးယစေဆးဝါးမားက သရေစရနရညရြယသည (‘မးယစေဆးဝါး ပညာေပး’) ၍ ေရးဆြထားသည တသးတျခားတညးရေနသည သင႐းမားသည ထေေရာကမႈ မရေႀကာငး ေတြ႕ရသည။

ဆယေကာသကမားႏင အရြယေရာကၿပးသဘဝ

• အပနးေျပေစေသာ/ အာ႐ေျပာငးေပးေသာ လႈပရားမႈမား ႏင ဇာတ႐/ ျပဇာတအေျခခေသာ ပညာေရးသည မးယစထထငးေစသညအရာမား သးစြျခငးအား ကာကြယရာတြင မထေရာကေပ။

• လမးၫႊနထနးေကာငးေပးသည စမကနးမားမာ မးယစထထငးေစသညအရာမား အလြသးျခငးအား ကာကြယရာတြင ေရတအကးသကေရာကမႈျဖစေစ၊ ေရရညအကးသကေရာကမႈျဖစေစ မရေပ။

• တသးတျခားတညးျဖစေသာ လအမားပါဝငေသာ မးယစေဆးဝါးသးစြျခငးဆငရာ မဒယာကမပနးမားသည ထေရာကမႈမရသညအျပင အဆးဆးအေနျဖင မးယစေဆးဝါးသးစြမႈကပင ပမျမငမားေစသည။ ထ႔ေၾကာင ေကာငးအေျချပကာကြယျခငးက ေထာကပရနအတြက လထအမားစအတြကျပလပေသာ မဒယာကမပနး မားက ထအစအစဥမား၏ တစစတတစေဒသအေနျဖငသာ ေဆာငရြကသငပါသည။

၃.၁.၂။ ကသျခငး

ယေက ႏင နငငတကာ သကေသသာဓကမားမ ပမနအားျဖင ေဖာျပေနသညမာ မးယစေဆးကသမႈသည မတည ေသာ မးယစေဆးဝါး ျပနာအမးအစားမား၊ မတညေသာ ကသမႈၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားႏင မတညေသာ ကသမႈအေျခအေနမား ၿခငထညသြငးၿပး ယငးသည မးယစေဆးသးစြမႈအဆငမား၊ မးယစေဆးဝါးဆငရာ ကးလြနမႈ၊ ေဆးလြနသညအႏရာယႏင ေသြးမတစဆငကးစကတတေသာ ဗငးရပစမားျပန႔ႏ႔ျခငးတ႔အား အျပ သေဘာေဆာင သကေရာကမႈရသည။ 16 ယေက၏ ႏငငေတာကသမႈရလဒမား သေတသနေလလာခကအရ ျပနလညေကာငးမြနမႈ ေရရညတညတေနသမားမာ ကသသမႈ စတငခယသမား၏ ေလးပတစပမ သးပတစပ ၾကားတြင ရေၾကာငး ျပသခပါသည။ 17

16 Department of Health (England) and the devolved administrations, Drug Misuse and Dependence: UK Guidelines on Clinical Management. (London: DH (England), the Scottish Government, Welsh Assembly Government and Northern Ireland Executive, 2007).17 Michael Gossop et al., The National Treatment Outcome Research Study (NTORS): 4–5 year follow-up results. Addiction, Volume 98: (2003), 291–303. doi:10.1046/j.1360-0443.2003.00296.x

10

မးယစေဆးဝါးကသမႈသည ျဖစရပတစခမဟတဘ မတညေသာ မးယစေဆးကသမႈအမမး ၊ ႏစကာလမားစြာပင ပါဝငပတသကရေသာ ျဖစစဥတစချဖစသည။ မးယစေဆးျဖင ကသမႈခယသတစဥးခငးစ၏ ျဖတသနးရမညခရးမာ မတညဘ ၄ငးတ႔၏ ကနးမာေရး၊ ေပါငးသငးဆကဆေရး၊ မးယစေဆးျပနာအမးအစားႏင လကခရရေနေသာ ကသမႈအရညအေသြးမားေပၚတြင မတညေနပါသည။ 18

သ႔ေသာလညး ေဆးကသမႈသည ကသမႈခယသမားမ အခနတစခအတြငး ကသျခငးခယလက၊ ရပနားလကႏင အပငးျခားအလကျဖစေသာ ျဖစရပမားျဖစသည။ အေမရကနႏငငမ သေတသနမားမ ဘနးျဖအသးျပသ/ကကငး႐သတစေယာကအတြက ပမးမ ကသခနမာ ၅ ႏစ မ ၇ ႏစအတြငးရၿပး အခ႕ေသာ ဘနးျဖအသးျပသ မားမာ ဘနးအစားထး ေဆးတစမးအား အခနအကန႔အသက သတသတမတမတမရဘ ဆကလကအသးျပသြား ရန လအပသညဟ အႀကျပထားသည။ 19 ကသမႈခယသမားသည ကသမႈျဖစရပျဖစစဥမားလက ခယၿပးပါက ထျဖစစဥမားစေပါငးၿပးမ ရရလာသည အကးေကးဇးက ခစားႏငသညဟလညး သကေသအေထာကအထားမား ရပါသည။

ကသမႈ စတငခယျခငးသညပင မးယစေဆးအသးျပမႈႏင ရာဇဝတမႈမား အထးသျဖင အစားထးေဆး ညႊနးထားသ မားအတြက ခကခငးအျပသေဘာေဆာငေသာ ထေရာကမႈရသညဟ သေတသနတြင ေတြ႕ရရသည။ ဝနေဆာငမႈအသးျပသမားတြင အႀကးမားဆး ေအာငျမငမႈရလဒမားမာ ကသမႈစတငခယသည ပထမ(၆)ႏစ အတြငး ျဖစႏငေျခရသည။ 20 သ႔ေသာ ယငးမာ ဝနေဆာငမႈအသးျပသမားအား ကသမႈခယရန ထနးသနးႏငမသာ တညတႏငသည။ အေကာငးမြနဆး ကသမႈတြင ကသမႈခယသမားအား အနညးဆး (၃)လ ခယေစရနလအပသည။ ယငးအခနသည ကသမႈ၏ ေရရညအကးေကးဇးမား စတငေပၚေပါကလာခန ျဖစသည။

ကသမႈခယသမားအား လေလာကသည အခနအတငးအတာႏင ကသမႈခယခနအတြငး ပါဝငပတသကေနေစျခငး သည အျပသေဘာေဆာငသည ဘဝေနထငမႈပစ အေျပာငးအလမား ျဖစလာေစသည။ ယငးခဥးကပပသည သသာထငရားသည ဘရညရြယခကမားျပညမရန ေရး႐သည ကသမႈေပးေသာသႏင ကသမႈခယသမားအၾကား မတဖကဆကဆေရးတစရပ လအပသည။ ယငးကသ႔ျဖစရန ကသမႈခယသမား၏ ေဆးဝါးကသမႈ လအပခက သာမက လအပခကအားလးက ကသမႈေပးေသာသမ ေဆာငရြကေပးရနလညး လအပပါသည။ ယငးတြင အရကအလြနအကြေသာကသးျခငး၊ ေသြးမတစဆငကးစကတတေသာ ဗငးရပစမား (အသညးေရာငအသားဝါ-စ) စသည ကနးမာေရးဆငရာ ျပနာမား၊ စတပပနမႈ သ႔မဟတ စတကျခငးအတြက ကသမႈ၊ လမႈေထာကပ ေရးဆငရာ ကြနယကမားတညေဆာကျခငးႏင သငေတာေသာ အးအမ၊ ပညာေရး သ႔မဟတ အလပအကငမား လကလမးမေစျခငး စသညတ႔ပါဝငသည။ ယငးအရာအားလးသည တရားမဝင မးယစေဆးသးစြျခငး ျပနလည မျဖစေအာင ကာကြယရာတြင အလြနအေရးႀကးပါသည။

ယေက21,22 ႏင အေမရကန 23 တ႔တြင ျပလပခေသာ သေတသနမားအရ ရပရြာတြငးကသမႈမားတြင ဆကလက ထနးထားႏငျခငးအတြက အေကာငးဆး ႀကတငမနးဆႏငသညအရာမာ ဝနေဆာငမႈအသးျပသမား၏ ဝေသသ လကၡဏာမားအျပင ပမသကဆငေနေၾကာငး ေဖာျပေနသည။ ဝနေဆာငမႈ ဖြ႕စညးပ ႏင လညပတပအား တးတကေစျခငးသည လမားအား ကသမႈအတြငး ထနးသမးထားႏငျခငးႏင အျပသေဘာေဆာငေသာ သက ေရာကမႈရေနသည။

18 National Treatment Agency, Models of Care for Treatment of Adult Drug Misusers: Update 2006 (London: National Treatment Agency for Substance Misuse, 2006.)19 www.DATOS.org20 Ibid21 National Drug Evidence Centre (NDEC), Treatment Effectiveness: Demonstration Analysis of Treatment Surveillance Data About Treatment Completion and Retention (London: National Treatment Agency, 2004.)22 Petra S. Meier, A National Survey of Retention in Residential Rehabilitation Services. (London: National Treatment Agency, 2005).23 www.DATOS.org

11

ယေကတြင ေဆးကသမႈေပးရာတြင အဆင (၄)ဆငျဖင ခဥးကပၾကသည။• အဆင (၁) - မးယစေဆးႏငဆငသည သတငးအခကအလကမားႏင အႀကဥာဏမား၊ ဆနးစစျခငးႏင

အထးစစဥထားေသာ ကသမႈပစသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငး ဝနေဆာငမႈမား ေထာကပေပးျခငး။• အဆင (၂) - မးယစေဆးႏငဆငသည သတငးအခကအလကမားႏင အႀကဥာဏမား ဆနးစစျခငးႏင

အထးဖြ႕စညးတညေဆာကထားေသာ ကသမႈပစသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငး၊ ကာလတ စတ၊ လမႈေရးရာ ေဆာငရြကမႈမား၊ အႏရာယေလာချခငး (ေဆးထးအပဖလယျခငး အပါအဝင)ႏင ေနာကဆကတြ ေစာငေရာကျခငး စသညတ႔ ပပးေပးျခငး။

• အဆင (၃) - ရပရြာအေျချပ အထးျပ ေဆးစစမႈႏင ပးေပါငးေစာငေရာကမႈ၊ အစအစဥတက ကသမႈႏင မးယစေဆး အထးကမားႏင ဆကသြယေပးျခငးတ႔ ေထာကပေပးျခငး။

• အဆင (၄) - အစအစဥတက ေစာငေရာကမႈ ႏင ပးေပါငးေစာငေရာကမႈတ႔ျဖင ဆကလကေစာငေရာကမႈ ႏင ေနာကဆကတြေစာငေရာကႏငေစရန ေနအမအေျချပ မးယစေဆးကသမႈ တ႔ ေထာကပေပးျခငး။

ယေကရ ရာဇဝတမႈ တရားမတမႈစနစႏင ေထာငမားတြင အဆင (၄)ဆငျဖင ခဥးကပေသာ ကသမႈပစအား မးယစေဆး ၾကားဝငေဆာငရြကမႈ စမကနးမားတြင တစစတတစေဒသအေနျဖင ကငသးပါသည။ ယငးတြင ရာဇဝတမႈ၊ တရားမတမႈႏင မးယစေဆးကသမႈ ဝနေဆာငမႈေပးသမားသည အျခားဝနေဆာငမႈမားႏငအတ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးျဖင မးယစေဆးအလြသးရန ေငြရရရနအလ႔ငာ ရာဇဝတမႈကးလြနသ အရြယေရာကသ မားအတြက ရညရြယ၍ ေဖာေဆာငထားေသာ ေျဖရငးနညးလမး ပါဝငပါသည။ ယငးသည မးယစေဆးအလြသးျခငး ႏင ျပစမႈကးလြနသည အျပအမမား၏ သသရာအား ျဖတေတာကၿပး ရာဇဝတမႈ တရားမတမႈစနစ၏ အဆငတငး တြင ျပစမႈကးလြနသမားအေနျဖင ေဆးကသမႈခယရန ၾကားဝငေဆာငရြကသြားရန ရညရြယပါသည။ ေဒသတြငးအဆငတြင အမႈစမခန႔ခြသည ခဥးကပပအား အသးျပ၍ ေဆးကသမႈအဖြ႕မ ရာဇဝတမႈ တရားမတမႈပးေပါငးေဆာငရြကသည အဖြ႕မားႏင မတဖကအျဖစ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးျဖင ကသမႈႏင ေထာကပမႈအား လကလမးမေစရန ေဆာငရြကပါသည။ ယငးသည ျပစမႈကးလြနသႏင ရာဇဝတမႈ တရားမတမႈစနစ အဆငဆင ျဖစေသာ အခပခနး၊ တရား႐း၊ ျပစဒဏကျခငးႏင အလြနေနာငးပငး ျပနလညအေျခချခငးတ႔ျဖင ပထမအႀကမ ထေတြ႕သညႏင စတငပါသည။

၃.၂။ ေရာငးလအား/ေထာကပမႈအား ေလာခႏငရန သကေသသာဓကမား

ယခက႑တြင မးယစထထငးေစသညေဆးဝါးမား၏ ေရာငးလအား/ေထာကပမႈအား ကန႔သတေပးႏငသည သကေသသာဓကမားက အပငး (၃) ခ ခြ၍ ေအာကပါအတငး ေဖာျပသြားပါမည။၁။ ျမနမာႏငငတြင မးယစေဆး သးႏပငမား စကပးျခငး

၂။ မးယစေဆး ကနသြယျခငး ႏင ျပညတြငးမးယစေဆး ေစးကြကမားတြင တရားမဝင မးယစေဆးအသးျပျခငး ႏင

၃။ အဂတလကစားျခငး

ၿခငႀကညပါက ေရာငးလအား/ေထာကပမႈအား ကန႔သတေပးသည ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားအား ျပနလည သးသပျခငးမားသည ဝယလအား ကန႔သတေပးသည ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားအား ျပနလညသးသပမႈမားထက သသာထငရားစြာ နညးေနဟနရသည။

12

၃.၂.၁။ ျမနမာႏငငတြင မးယစေဆးဝါးအပငမား စကပးျခငးအား ကငတြယေျဖရငးျခငး

၂ဝ၁၇ ခနစ မတလတြင အဘယေၾကာင ျမနမာႏငင ရမးျပညနယရ အခ႕ေသာေကးရြာမားတြင ဘနးပငမား စကပးေနႀကၿပး အခ႕တြင စကပးျခငးမရသည အေၾကာငးရငးခမားအား နားလညရန UNODC မ သေတသန ျပလပခပါသည။ ေဒသတြငး အျခားဖြ႕ၿဖးမႈ၏ သကေရာကမႈကလညး ျပနလညဆနးစစရန တ႔ျဖစသည။24

အေရ႕ေတာငအာရတြင အဓက ဘနးထတလပမႈမာ ျမနမာႏငင၏ ရမးျပညနယကသ႔ေသာ တငးရငးသား လက နကကငအပစမားရရာ ေဒသတြငသာ သတမတတညရေနသည။ ဘနးထတလပသမားႏင အေသးစား မးယစေဆးဝါး ေမာငခေရာငးခသမားမာ မားေသာအားျဖင ယငးအပစမားမျဖစေလရၿပး ဆငးရၾကသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ ေမာငခေရာငးခသည လမးေၾကာငးမားက အသးခ၍ ဘနး၊ ဘနးျဖေစးကြကႏင အျခားေသာ တရားမဝငလပငနးမားလပကငေနၾကသည အေရ႕ေတာငအာရမ ဝယယသမားနင ကနသညမားမ အဓက အကးအျမတမား ရရၾကသည။

ျမနမာႏငငအစးရမ အစရငခတငျပခသည မတတမးမားအရ ၂ဝ၁၃-၁၄ ဘနးစကပးသညကာလအတြငး ၁၅,ဝဝဝ ဟကတာနးပါးအား ဖကဆးႏငခသည။ ယငးမ အမားစမာ ရမးျပညနယ ေတာငပငးတြငျဖစသည။ ယငးကနးဂဏနးသည ယခငစကပးသညရာသထက ဟကတာ ၃,ဝဝဝ ပမားေနသည။ တစခနတညးတြင အျခား ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား အရနျမႇငလပေဆာငလငေတာငမ ယငးမဝါဒမားသည ေရရညတညတေသာ ဘနး စကပးသည ပမာဏမားအား ေလာကေစသညဟ လကေတြ႕ကေသာ သကေသသာဓကမား ေလလာေတြ႕ရျခငး မရေပ။ အခ႕ျဖစရပမားတြင ဖကဆးျခငးမားသည စကပးသညပမာဏမား တးျမငလာျခငး သ႔မဟတ ထ စကပးသညေနရာမ အျခားေဒသမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕သြားျခငးမားက ဥးတညေစသည။ 25

၂ဝ၁၃ ခႏစတြင စတငကငသးခေသာ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ သမ႐းကမဟတသည ဖြ႕ၿဖးျခငးဆငရာ လမးညႊန နယာမမား၏ ေဖာျပခကမားအရ သမ႐းကမဟတသည ဖြ႕ၿဖးျခငးဆငရာနညးလမးက မးယစေဆးဝါး စကပး ထတလပျခငးမ ခြထြကသည ေရရညတညတႏငသည နညးလမးတစရပအေနျဖငေသာလညးေကာငး၊ ကမာၻ႕မးယစေဆးဝါးျပနာက တကဖကသည ထေရာကသည အစအစဥတစရပအေနျဖင ေသာလညးေကာငး အလဥးသငသလ အသးျပသငသညဟ ေဖာျပထားပါသည။

ရမးျပညနယတြင ျပလပခေသာ UNODC သေတသနအရ ဘနးပငစကပးသညေဒသမားတြင အေျခခ အေဆာကအအမားႏင ဝနေဆာငမႈမား တးျမႇငေပးျခငးျဖင အျခားအစားထး ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား ေဖာေဆာင ေပးျခငးသည ထေဒသမားတြင ေနထငမႈစရတ ေလာကေစႏငၿပး ဘနးပငစကပးျခငးမရေသာ ဝငေငြအေပၚ မခမႈလညး ေလာခႏငပါသညဟ အႀကျပထားပါသည။ ဘနးပငစကပးမႈမားအား ဥပေဒအရ အေရးယျခငးတ႔ သညလညး ေဒသတြငး လထ၏ အဓကဝငေငြအရငးအျမစအား ဖယရားလကေသာေၾကာင ဘနးပငမရရေသာ ဝငေငြအား ပမမခလာေစၿပး ဆငးရမြေတမႈႏင အစာမဖလျခငးတ႔က တးတကေစသညဟလညး ေတြ႕ရ ရပါသည။

ယငးေတြ႕ရခကမားသည ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးမဝါဒမားသည အာ႐စကမႈ ေျပာငးလသငၿပး ဘနးပင စကပးသည ရပရြာမားတြင အျခားေသာ အသကေမြးဝမးေၾကာငးမားႏင မးယစေဆးအသးျပသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမား ေပးျခငးတ႔အား ဥးစားေပးေဆာငရြကရမညဆသညအျမငကလညး ေထာကခေနပါသည။26

24 United Nations Office on Drugs and Crime, Evidence for enhancing resilience opium poppy cultivation in Shan State Myanmar (Vienna: UNODC, 2017).25 Tom Kramer, The Current State of Counternarcotics Policy and Drug Reform Debates in Myanmar. Transnational Institute, 2016. https://www.tni.org/files/download/drug_law_reform_myanmar_ungass2016.pdf26 Ibid

13

ဆငးရမြေတမႈသည အကယအဓပၸါယဖြငဆခကအရ ဘနးစကပးရျခငး၏ အဓကတြနးအားေပးသညအခကမားတြင ပါဝငေနၿပး အျခားေသာဖြ႕ၿဖးမႈစမကနးမားသည အဓက ဘနးပငစကပးသညေဒသမားသ႔ ခ႕ထြငသြားရန အေရးႀကးပါသည။

အတခပအားျဖင ဘနးပငစကခငးမားအား ဖကဆးျခငးမားက ေဒသေနလအမားမ အျခားေသာ အသကေမြး ဝမးေကာငးလပငနးမားျဖင ဖလစြာ ေနထငလာႏငမသာ ျပလပသငသညဟ သေတသနအေထာကအထား ခငခငမာမာျဖင တငျပထားပါသည။

၃.၂.၂။ ျပညတြငးေစးကြကမားတြင မးယစေဆးမား ေရာငးဝယျခငးႏင တရားမဝင မးယစေဆး အသးျပျခငးအား ကငတြယေျဖရငးျခငး

ယခက႑သည မညသညသေတသနမ ဥပေဒအရအေရးယသည လပငနးစဥသည မညကသ႔ ေဒသတြငး ေစးကြကတြင မးယစေဆးဝါးမား ေထာကပႏငမႈ/ေရာငးလအားက ကန႔သတရာတြင မညမ ထေရာကမႈရေၾကာငး ဆနးစစေဖာျပသြားပါမည။ ေအာကေျခအဆင ထနးသမးၾကပမတျခငး နညးလမးမားသည ေရာငးသႏင ဝယသ အတြက ခန႔မနးရခကခေစၿပး မးယစေဆးေစးကြကမားအား ပကျပားေစသည။ သေတသန27 မ အႀကျပထား သညမာ ယငးနညးဗဟာသည မးယစေဆး ကးလြနသမားအား ရာဇဝတမႈျဖစစဥ ျဖတသနးေနစဥအတြငး ကသမႈဝနေဆာငမႈမားသ႔ ဆြသြငးသည ႀကးပမးမႈမား ပါဝငမသာ ထေရာကပါသည။

ထနးသမးၾကပမတသည ခဥးကပပစ၏ ႐ေထာငတစခမာ မးယစေဆးအေပၚ မခအသးျပေနသမားအား ဥးတည ၍ ေစးကြကထတြင ဝယလအားေလာခရန ႀကးစားျခငးပငျဖစသည။ ယငးအေၾကာငးရငးအရ ပမနဝယယသည ေဖာကသညမားအား ေစးကြကထမ ဖယရားျခငးသည ဝယယသးစြမႈကဆငးေစၿပး ေစးႏႈနးပါေလာကလာကာ ေနာကဆးတြင မးယစေဆးႏငဆငေသာ ရာဇဝတမႈမားလညး ေလာနညးလာမည ဟ၍ျဖစသည။ အျခား ႐ေထာငမာ ေရာငးသမားႏင ဝယသမားအား ရပတန႔ၿပး ရာေဖြျခငးကသ႔ေသာ နညးဗဟာမား အသးချခငးျဖင ဝယယသညလပငနးစဥက ေနာငေႏးေစျခငး သ႔မဟတ ပကျပားေစျခငးျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ လပထး လပနညးမားသည သကတမးကာလတာရညစြာ မးယစေဆးဝါးသးစြေနသမားက မးယစေဆးဝါးမသးစြေစရန ဟန႔တားႏငမႈနညးပါးေသာလညး ရဖနရခါ (သ႔) မးယစေဆးဝါးစတငသးစြသမားက မးယစေဆးဝါးဝယယျခငးမ ဟန႔တားေပးႏငေစရနျဖစသည။ ထသ႔ ဟန႔တားေပးျခငးမ မးယစေဆးဝါးေစးကြကက ေသးငယေအာငခ႕ႏငရန ရညရြယသည။ သေတသနမ သကေသသာဓကမားအရ ယငးခဥးကပပနညးလမးသည ေရာငးလအား ကန႔သတေပးရာတြင ထေရာကမႈအမားအျပားမရေၾကာငး ေဖာျပေနဟနရသည။

မၾကာေသးမကျပလပခေသာ ယေက၏ ၂ဝ၁ဝ မးယစေဆးဝါးနညးဗဟာ၏ တစစတတစပငးအေနျဖင ဥပေဒ အရ အေရးယမႈအား ျပနလညသးသပမႈအရ ေတြ႕ရခသညမာ -

• တရားမဝင မးယစေဆးဝါးေစးကြကမားသည အလြယတကျပနလညထေထာငလာတတၾကၿပး မးယစ ေဆးဝါးမားႏင ပငဆငမႈမား ဖမးဆးသမးဆညးမႈ ႀကးႀကးမားမားမားကပင ခႏငရညရသည။ အေရးယမႈမား ေၾကာင လကကားေစးႏႈနးမား ေျပာငးလႏငေျခရေသာလညး လကလေရာငးဝယမႈတြင မးယစေဆးမား၏ သန႔စငမႈက ေျပာငးလျခငးျပလပျခငးျဖင ေစးႏနးမားတညၿငမေစရန ေဆာငရြကထားတတသည။

• ေအာကေျခအဆင အေရးယမႈဆငရာ လပငနးစဥမားသည မးယစေဆးဝါးေစးကြက အဆငဆငက ပကျပားေစရန ကညေပးျခငးျဖင ရာဇဝတမႈမားေလာကေစၿပး ကနးမာေရးအကးေကးဇးမား ျဖစထြနး တးတကေစသည။ သ႔ေသာ ထသကေရာကမႈမားမာ ေရရညမတညတဘ အခနတတြငး ေပာကကြယသြား တတၾကသည။ ေစးကြကအတြငးမ မးယစေဆးဝါးမားအား ဖယရားသည လပငနးစဥမား ဥပမာ-မးယစ

27 Tiggey May et al., Serving Up: The impact of low-level police enforcement on drug markets. (London: Home Office Policing and Reducing Crime Unit, 2000.)

14

ေဆးဝါးမား ဖမးဆးသမးဆညးျခငးသည လကဝယရရႏငမႈအေပၚ သသသာသာ ထေရာကျခငးမရေပ။• မးယစေဆးဝါးေစးကြကမားက ပကျပားေစျခငးမ ျဖစပြားလာေစနငသည အၾကမးဖကမႈႏင ရာဇဝတမႈ

တရားဥပေဒစနစႏငပတသက၍ အထးသျဖင လငယမားအတြက အႏတသေဘာေဆာငသည သကေရာကမႈမားကသ႔ေသာ မရညရြယသည ေနာကဆကတြရလဒမား ျဖစလာႏငေျခရသည။

• သ႔ေသာ မးယစေဆးသးသ ႏင ကးလြနသမားအား ရာဇဝတမႈ တရားဥပေဒစနစမတဆင ကသမႈခယရန လမးေၾကာငးေျပာငးေပးျခငးျဖင ရာဇဝတမႈမားေလာခေစၿပး ကနးမာေရးဆငရာ ရလဒမား တးတကေစ ျခငးတ႔ အပါအဝင ကသမႈ၏ အကးအျမတမား ရရေစႏငေပသည။ 28

ေအာကေျခအဆင အေရးယမႈဆငရာ နညးလမးမားသည ေဒသတြငး မးယစေဆးဝါး ေစးကြကမား ေရာငးလအား အေပၚ ကာလတသာ သကေရာကမႈရေသာလညး အေျခအေနအရ ေအာငျမငေသာ ရာဇဝတမႈကာကြယျခငး နညးလမးမားသည မးယစေဆးဝါးေစးကြကမားက ပကျပားေစသညဟ သေတသနမ အႀကျပထားပါသည။ ယငးခဥးကပပနညးလမးသည အေျခအေန ႏင/သ႔မဟတ ပတဝနးကငအား ေျပာငးလလကလင လမား၏ အျပအမ အထးသျဖင ရာဇဝတမႈအျပအမမားကပါ ေျပာငးလႏငသညဟေသာ စတကးအေပၚ အေျခခထားသည။ 29 ရမား၊ ၿမ႕ျပေဒသ စမခန႔ခြသမားႏင ရာဇဝတသားမား၏ အျပအမမားအေပၚ လႊမးမးႏငသမား ဥပမာ- မဘ မားႏင လမႈေရးဝနထမးမား အၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကလင အထေရာကဆးျဖစေပလမမည။ 30

ကငးေထာကမႈပမာဏ (တရားဝင သ႔မဟတ အလြတသေဘာ) တးျမႇငရနမာ အသးျပႏငသည အေျခအေနဆငရာ ရာဇဝတမႈကာကြယသည နညးလမးတစချဖစသည။ ဥပမာအေနျဖင အလြတသေဘာ ကငးေထာကမႈတြင အစားအေသာကဆငမားမ မနေနဂာမား၊ သယယပ႔ေဆာငေရးဝနထမးမားႏင လၿခေရးအေစာငမားအား ေမးျမနးျခငးတ႔ပါဝငၿပး ၄ငးတ႔ထနးခပသည ေဒသမားတြင မးယစေဆးအသးျပမႈမား ေလာခရန ကညႏငသည။ တရားဝငကငးေထာကမႈတြင ရမားမ CCTV မား အသးျပျခငးႏင ေရာငးဝယေဖာကကားျခငးမားအတြက အသးျပေသာ လကကငဖနးမားအား ေစာငၾကညျခငးတ႔ျဖစသည။

အျခားအေျခအေနဆငရာ နညးလမးမာ ဝယယသမားႏင ေရာငးခသမားမ မးယစေဆးဝါးေစးကြကက လြယလငတက လကလမးမႏငျခငးက ေလာခရန ျဖစသည။ ယငးေနရာမား၏ လြယလငတက လကလမးမႏင ျခငးမာ အလြယတကဝငေရာကႏငမႈ၊ လမးမားေပၚတြင ရရႏငမႈႏင လသအမား၏ မကကြယျဖစေနျခငး စသည အခကမားေပၚတြင မတညပါသည။ ထကသ႔ေသာ အခကမားအား ျပျပငေျပာငးလျခငးျဖင ဝယသမားႏင ေရာငးသမားမ ထေနရာမားအား သြားေရာကလမႈ နညးပါးေအာင လပေဆာငႏငသည။ ဥပမာအားျဖင သစရပ မား၊ နရမားႏင အျခားေသာ မးယစေဆးဝါးေရာငးဝယမႈႏင တရားမဝငလႈပရားမႈမားက အကာအကြယျပေပးသည အရာမားအား ဖယရားျခငးတ႔ ျဖစသည။ ယငးခဥးကပပနညးလမးႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလကမား က အေျခအေနအရ ရာဇဝတမႈမားအား ကာကြယသညနညးလမး (၂၅)မး အပါအဝင ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ ၿမ႕ျပ ေဒသမားအား ေစာငၾကပၾကည႐ျခငး လကစြစာအပ အခနး (၃) တြင ေတြ႕ႏငသည။ 31

ေဒသတြငး မးယစေဆးဝါး ေစးကြကမားက ေရတအတြကသာ တားဆးမႈ ျပလပႏငဟနရသည။ သ႔ေသာ ဥပေဒ အရ အေရးယမႈသကသကျဖင ၄ငးတ႔အား အဆးတငဖယရားႏငေခမရေပ။ ေအာကေျခအဆင အေရးယမႈဆငရာ နညးလမးမားက မးယစေဆးဝါးကာကြယမႈႏင ကသမႈအထ ကယျပန႔ေသာ နညးဗဟာ၏ တစစတတစပငး အေနျဖင ထညသြငးေဆာငရြကေစပါမ မးယစေဆးအႏရာယေလာခႏငသည ေရရညသကေရာကမႈမား ရရလာ ႏငမညဟ သေတသနမားမ ေဖာျပထားပါသည။

28 Home Office, An Evaluation of the Government’s Drug Strategy 2010. (London, Home Office, 2017). Available at: https://www.gov.uk/government/policies/drug-misuse-and-dependency.29 Mark Edmunds et al., Tackling Local Drug Markets. (London: Home Office Police Research Group, 1996).30 UNODC and UN-HABITAT, Introductory Handbook on Policing Urban Space. (Vienna: United Nations Office on Drugs and Crime and United Nations Human Settlements Programme, 2011).31 Ibid

15

၃.၂.၃။ အဂတလကစားမႈ

မးယစေဆးထတလပမႈအဆငဆင၏ တစဆငစတြင အဂတလကစားမႈမား ျဖစပြားရန အခြငအလမးမားရသည။ ထတလပမႈအဆငတြင စကပးသမားမ မးယစေဆးဝါးစကပးမႈ တကဖကေရးအဖြ႕မားအား လာဘေပးျခငးမား ျပလပႏငသည။ ထတလပသမားမ တရားသႀကးမားႏင ရအရာရမားအား လာဘေပးႏငၿပး အေျမာကအမား ထတလပသမားမ ဓါတပစၥညးမားကမၸဏမားမ ဝနထမးမားအား ေငြေပးျခငးျဖင မးယစေဆးဝါးထတလပရာတြင အသးျပႏငသည ဓာတပစၥညးမားက လကဝယရယႏငသည။ ထတလပမႈေနာငးပငးအဆငမားတြင ကနကးသ မားမ အေကာကခြနအရာရမားအား လာဘေပးၿပး သယယပ႔ေဆာငေရးအဖြ႕မား၏ အားနညးခကမားက အခြင ေကာငးယ၍ အသးခႏငသည။ သးစြသမားအဆငတြင မးယစေဆးအသးျပသမားသည အဂတလကစားေသာ ဆရာဝနမားႏင ေဆးဝါးေရာငးခသမားမ မးယစေဆးရရႏငသည။ 32

Transnational Institute ၏ သေတသနတစရပအရ ျမနမာျပညတြင လပထးလပနညးအဆငဆငရ ပါဝင ပတသကသမားမ လာဘေပးလာဘယမႈမား လပေဆာငၾကၿပး ထသ႔ေသာ အဂတလကစားမႈမားသည ျမနမာ ႏငင၏ ရာဇဝတမႈတရားဥပေဒစနစ၏ တစတတပငးအေနျဖင တညရေနသည။ အထးသျဖင ရနကနႏင လား႐း ၿမ႕မားတြင လာဘေပးလာဘယမႈမားသည အျဖစမားၿပး လပထးလပနညးမား၏ တစစတတစပငးအေနျဖငပင သတမတထားၾကသည။ 33 ရမားအား လာဘေပးျခငးသည ဖမးဆးခရျခငးမ ကာကြယေပးသည။ ဓာတခြခနး ဝနထမးအား လာဘေပးလင ဖမးဆးစစေဆးသညအခါတြင မးယစေဆးသးစြထားျခငး မထငရားေအာင လပေပး ႏငသည။ တရားသႀကးမား လာဘေပးလင ျပစဒဏေလာချခငး၊ ေထာငဝနထမးမားအား လာဘေပးလင သကေတာငသကသာရေသာ ေထာငအခနး၊ ေထာငထတြင ပမေကာငးမြနေသာ အစားအေသာက သ႔မဟတ အလပမား စစဥေပးႏငသည။ ရမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကေသာ သတငးေပးမားသညလညး လာဘစားမႈ၏ တစစတတစပငးက ခစားရသညဟ ျပနလညေျဖၾကားသအခ႕မ ေျပာဆခပါသည။ မသားစေနာကခအေျခအေန သည ျပစဒဏကခရမႈႏင ေထာငတြငး ဆကဆခရမႈအတြက ဆးျဖတေပးေသာ အေရးႀကးသည အခကျဖစသည။

ကမာၻ႕ဘဏမ ျပလပထားေသာ သေတသနအရ အဂတလကစားမႈသည ျပညပရငးႏးျမႇပႏမႈအား ေလာနညး ေစၿပး ဆငးရမြေတမႈအား အျမစတြယေစသည။34 ယငးသည မးယစေဆးဝါးအေျချပ စးပြားေရးက႑ႀကးတစခဟ ဆလငပင ပမမနကနေပမည။ အဂတလကစားမႈရေသာ တရားမတမႈစနစႏင ေငြေၾကးခဝါခသည မးယစေဆးဝါး စးပြားေရးမားရေနသညအတြက ျပညပအဖြ႕အစညးမားသည ရငးႏးျမႇပနမႈမားအား ျပလပရန သ႔မဟတ တးျမႇင ရန မျဖစႏငေပ။ အဂတလကစားမႈသည ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕ IMF ၏ သေတသန ေဖာျပခကအရ ဝငေငြမညမမႈပမာဏက တးပြားလာေစသညဟ ဆထားသည။ ဝငေငြမညမမႈပမာဏ ျမငမားျခငးသည မးယစ ေဆးကနသြယျခငးႏင အဂတလကစားမႈက အားေပးသည။ အမနစငစစ မးယစေဆးဝါးလပငနးသည ဝငေငြ မညမမႈက ဆကလကရေစႏငၿပး ပမဆးရြားလာေစသည။ ထမတစဖန မးယစေဆးထတလပမႈႏင ကနသြယမႈမား တးခ႕ျခငးအား ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေစႏငပါသည။

32 United Nations Office on Drugs and Crime, World Drug Report 2017. (Vienna: UNODC, 2017).33 Ernestien Jenseema and Nang Pham Ei Kham N.P.E, Found in the Dark. The Impact of Drug Law Enforcement Practices in Myanmar. (Amsterdam: The Transnational Institute, 2016). https://www.tni.org/files/publication-downloads/drug_policy_briefing_47_found_in_the_dark.pdf34 UNODC, World Drug Report 2017.

16

၄။ ျမနမာႏငငရ ၿမ႕ျပေဒသမားအတြက မးယစထထငးေဆး တကဖကျခငး ဆငရာ ေရြးခယႏငသည နညးလမးမား ယခက႑သည အထကပါေဖာျပခေသာ ႏငငတကာအေတြ႕အႀကမားမ သငခနးစာမားေကာကႏတၿပး ၿမ႕ျပ ေဘးကငးလၿခေရးစမကနးတြင ပါဝငေနေသာ ၿမ႕နယ(၄)ခအတြငး အာရေဖာငေဒးရငးမ ျပနလညသးသပခကမား ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရး ကစၥရပမားအား တ႔ျပနရာတြင စဥးစားႏငသညအရာမားက တစစတတစပငးအျဖစ ထညသြငးေဖာျပသြားပါမည။

၄.၁။ ျမနမာႏငင၏ အေျခအေန

ျမနမာႏငင၏ အေျခအေနသည Transnational Institute. 35 မ အႏစခပျပခသညအတငး စနေခၚမႈမားစြာ ရေန ပါသည။ အေရ႕ေတာငအာရ၏ ‘ေရႊႀတဂ’ တြင 36 တညရေနေသာ ျမနမာႏငငသည အာဖဂနနစၥတနၿပးလင ကမာၻ႕ဒတယအႀကးဆး ဘနးထတလပသညႏငငျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင စကပးေသာ ဘနးပငမားမာ ေဒသတြငး အထးသျဖင ေတာငထထပေသာ တငးရငးသားေဒသမားတြင ႐းရာႏင ေဆးဝါးအရ အသးျပၾကသည။ သ႔ေသာ ဘနးပငအမားစမာ ျပညတြငးေစးကြကႏင ေဒသတြငးႏငငမားသ႔ တငပ႔ရန အထးသျဖင တ႐တႏငငသ႔ တငပ႔ ရန ပမအႏရာယမားေသာပစ ဘနးျဖ (ဟ႐အငး)အျဖစ ေျပာငးလၾကသည။ ျမနမာႏငငသည စတကြေဆးပစ ေဆးဝါးမား (ATS) ထတလပတငပ႔သညအတြက ႏငငတကာမ ေစာငၾကညမႈက ခေနရသည။

ျမနမာႏငငအစးရမ မၾကာေသးမက ခန႔မနးခကမားအရ ႏငငတြငး မးယစေဆးထးသြငးသည အေရအတြကမာ ၈၃,ဝဝဝ ခန႔ 37 ေဖာျပေသာလညး ယငးမာ ေလာတြကျခငးသာ ျဖစေပလမမည။ မးယစေဆးစြေနသမားအား ကညေပးေနေသာ NGO မားႏင UN အဖြ႕အစညးမား၏ စစတမးေကာကယခကမားအရ ႏငငအတြငးတြင မးယစေဆးအသးျပသ ၃ဝဝ,ဝဝဝ ခန႔ 38 ရႏငေၾကာငး ေဖာျပေနသည။ ဘနးျဖထးသညသမား အေရအတြကမာ အထးသျဖင ႏငင၏ ေျမာကပငးေဒသမားျဖစသည ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယတ႔တြင အမားဆးရၾက သည။ ထ႔ျပင စစကငးတငးႏင မႏေလးတငးေဒသႀကးတ႔တြင မးယစေဆးထးသြငးသ မားစြာရပါသည။

၂ဝဝဝ ခနစတြင HIV/AIDS ျဖစပြားမႈႏႈနးမာ မးယစေဆးထးသြငးသမားတြင ၆၃% ျဖစၿပး ယငးမာ အျခားေသာ အဓကလအပစမားျဖစေသာ လငလပသားမားႏင လငတဆကဆသမားတြင ျဖစပြားမႈႏႈနးထက အလြနမားေန သည။ မသန႔ရငးေသာ ေဆးထးအပမားႏင အျခားေသာ ထးသြငးသညကရယာမားသည ယငးလအပစတြင HIV/ AIDS ျဖစမႈႏႈနး ျမငမားေစသည အဓကအေၾကာငးရငးျဖစသည။ ၂ဝဝ၃ ခႏစတြင HIV ကးစကျပန႔ႏ႔မႈမား စးရမစရာအေနအထားျဖစလာျခငးက တ႔ျပနသညအေနျဖင NGOs မားမ ေဆးထးအပႏင ႁပြနမား လလယေပး သည စမကနးမားပါဝငေသာ အႏရာယေလာချခငးဝနေဆာငမႈမား စတငအေကာငအထညေဖာခသည။ ေနာကပငးတြင ျမနမာအစးရမ မကသကဒနး methadone ျဖင ထနးသမးကသမႈအား လကလမးမေစရန စတင ေဆာငရြကခသည။ ယငးၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားသည မးယစေဆးထးသြငးသမားတြင HIV ေရာဂါပးကးစက ႏႈနး တျဖညးျဖညးေလာကေစခသည။ ၂ဝ၁၄ ခႏစမ ကနးဂဏနးမားအရ ၂၃.၁% ႏႈနးထ ကဆငးခပါသည။ သ႔ေသာလညး မၾကာေသးမက ခန႔မနးခကမားအရ မတညေသာနညးလမးေပၚ အေျခခ၍ ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ကးစကမႈႏႈနးမာ ၂၈.၃% ျဖစေနၿပး ထသ႔ျဖစရျခငးအေၾကာငးအရငးမား၏ တစစတတစေဒသမာ ေဘးအႏရာယ

35 Jenseema and Kham, Found in the Dark, 2016.36 ထေဝါဟာရသည ျမနမာႏငငေျမာကပငး၊ လာအႏငငႏင ထငးႏငငမေနရာမားအပါအဝင အေရ႕ေတာငအာရရ ဘနးစကပး သည အဓကေနရာမားက ရညညႊနးျခငးျဖစသည။37 Jenseema and Kham, Found in the Dark, 2016.38 US Department of State, Country Report, Burma, Bureau of International Narcotics and Law Enforcement Affairs, International Narcotics Control Strategy Report, 2015. http://www.state.gov/j/inl/rls/nrcrpt/2015/vol1/238952.htm

17

ေလာခမႈ ဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမမႈ ေႏာငေႏးေစသည ေဒသတြငး တရားဥပေဒအရအေရးယမႈ အစအမမားေၾကာင ျဖစသည။ 39

ၿမ႕နယအဆငတြင လအပေသာ တ႔ျပနမႈမာ ေဒသတြငး မးယစေဆးဝါးေစးကြကမားဆငရာ လပငနးစဥမားတြင အဓက ဥးစားေပးရဟနရသည။ သေတသနေလလာခကမားအရ ယငးအဆငတြင ကာကြယမႈႏင ကသမႈသည အျဖစေျမာကဆးေသာ လပငနးစဥမားျဖစသည။ ေအာကေျခအဆင ဥပေဒအရ အေရးယမႈမားသည မးယစ ေဆးဝါး ေစးကြကအဆငအမးမးက ပကျပားေစႏငေသာလညး ၎၏ သကေရာကမႈမားသည ေရရည မတညတဘ အခနတအတြငး ေပာကကြယသြားႏငသည။ ေစးကြကထမ မးယစေဆးမား ဖယရားရနသာ ရညရြယသည မးယစေဆးဝါး ဖမးဆးသမးဆညးျခငးကသ႔ေသာ လပငနးစဥမားမာ လကဝယရရႏငမႈအေပၚ သကေရာကမႈ အလြနနညးပါးသည။ မးယစေဆးဝါးအႏရာယက ေလာခသည အဖကဖကမျပညစေသာ စမကနး တစရပတြင ရမားႏင ကနးမာေရး၊ ျပညတြငးအစးရႏင NGO မားမ မတဖကအဖြ႕အစညးမားအျဖစ ပါဝငမသာ ဥပေဒအရ အေရးယျခငးမားသည ထေရာကမႈရႏငမည ျဖစသည။ ဖမးဆးၿပးေနာကပငး မးယစေဆးဝါးအတြက ကသမႈ ရရႏငမသာ ထေရာကမႈရပါသည။ မးယစေဆးအသးျပသမားက ဖမးဆးထနးသမးၿပးေနာကပငးတြင လညး ထေရာကေသာကသမႈမား ပပးေပးႏငမသာလင ထသ႔ေသာထေရာကမႈ ရရႏငမည။

ျမနမာႏငငတြင လကရအေျခအေနအရ မးယစေဆးကသမႈႏင အႏရာယေလာချခငး၏ လႊမးၿခမႈမာ နညးေနေသး သည။ ဥပမာအေနျဖင USAID ၏ ထတျပနခကအရ မးယစေဆးထးသြငးသမားမ ၂၂% သာ HIV စမးသပမႈ ျပလပၾကၿပး အျခားေသာ HIV ကးစကခရမႈ အႏရာယျမငေသာ လအပစမားေအာက ေလာနညးေနသည။ ေယဘယအားျဖင အစးရမေထာကပေသာ ဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြးမာ နမကၿပး ေဆးသးစြသ၏ ဆႏၵ အေလာကမဟတဘ ေဆးသးစြသမား၏ လအပခကမားကလညး ထညသြငးစဥးစားျခငး မရပါ။ 40

ေဆးဝါးကသမႈက႑က အဓကအားျဖင မးယစေဆးအသးျပသမားအား ေဆး႐တငေဆးျဖတျခငးက ကနးမာေရး ဝနႀကးဌာနမ ေထာကပပါသည။ 41 မးယစေဆးအသးျပသမားသည မတပတငၿပး ရကသတပတ ၅ပတ မ ၆ပတ မ ေဆး႐တက ေဆးကသမႈခယရသည။ ကနးမာေရးဌာနမား (တစႏငငလးတြင ၄၆ ခရေသာ) တြင မကသကဒနး ထနးသမးကသမႈက အစးရမ ေထာကပထားသညက ေတြ႕ရရသည။ လမႈဝနထမးဝနႀကးဌာနမ ေဆးကသမႈ ခယၿပးေသာ နာတာရည မးယစေဆးစြေနသမားအတြက နာလနျပနထေရးစမကနးမား အေကာငအထညေဖာရန တာဝနေပးခထားရပါသည။ မးယစေဆးသးသမားသည ထစမကနးတြင အနညးဆး (၆)ပတ ပါဝငရန လအပၿပး သကြမးသမားႏင တငပင၍ လမးညႊနမႈမားရယျခငး၊ အားကစား၊ အႏပညာ/လကမႈပညာ၊ တရား႐မတျခငးႏင အသကေမြးဝမးေၾကာငးသငတနးမား ရရၾကသည။ သ႔ေသာ ယငးဝနေဆာငမႈမားသည အရညအေသြးႏင လႊမးၿခႏငမႈတ႔တြင ကန႔သတမႈမား ရေနၿပး တစခါတစရတြင လပငနးလညပတမႈပင မရဘ ျဖစေနပါသည။

ဥပေဒအရ အေရးယမႈအတြက ျမနမာႏငငရတပဖြ႕မား၏ ခဥးကပပနညးလမးမာ မးယစေဆးအသးျပသမားထ တြင မးယစေဆး သ႔မဟတ ေဆးထးႁပြနကသ႔ ကရယာမား ရာေဖြျခငးျဖစပါသည။ 42 ရမားသည မးယစေဆးထးသ မား စေဝးကာ ေဆးသးတတသညေနရာမားႏင မးယစေဆးဝါးေရာငးခသညေနရာမားသ႔ ၎တ႔အား သတငး ေပးသမားမ ေခၚေဆာငသြားေစသည။ ယငးသတငးေပးသအမားစမာ မးယစေဆးသးသမား သ႔မဟတ ယခငက ဖမးဆးခခရဖးေသာ အေသးစားမးယစေဆးေရာငးခသမား ျဖစေလရသည။ ဖမးဆးမႈအမားစမာ ယငးသတငး ေပးမား၏ အကအညျဖငသာ ျပလပႏငျခငးျဖစသည။ မးယစေဆးသးသတစဥး အဖမးခရသညႏင ရစခနးသ႔ ေခၚေဆာငသြားၿပး ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ ဝနထမးတစဥး၏ ဆးနမနာယကာ ဘနးျဖ၊ ATS ၊ ေဆးေျခာကႏင 39 Jenseema and Kham, Found in the Dark, 2016.40 Jenseema and Kham, Found in the Dark, 2016.41 ibid42 ibid

18

အရကတ႔ ပါ၊ မပါ စစေဆးပါသည။ ဆးအေျဖတြင မးယစေဆးသးစြထားျခငးရသညဟ စစေဆးေတြ႕ရျခငးမရေသာ သမားႏင အျခားေသာ မးယစေဆးမား၊ ေဆးထးအပႏင ပနယစလငပလငးအလြတမား လကဝယမေတြ႕ရေသာ သမားက ျပနလႊတေပးသည။ ဆးအေျဖေတြ႕ေသာ သ႔မဟတ မးယစေဆးႏင ဆကစပပစၥညးကရယာမားေတြ႕ရပါက အခပခနးထထညၿပး အမႈဖြငထားသည။ မးယစေဆးဝါးႏင ပတသက၍ ျပစမႈကးလြနသညဟ သသယရသ မားသည အာမချဖင လြတခြငမရဘ တရားမရငဆငခငကာလမာ (၂) ႏစမ ၾကာသညအထ ထနးသမးခရႏငသည။

Transnational Institute ၏ သေတသနအရ ျမနမာႏငင၏ မးယစေစသညေဆးဝါး တကဖကသည ခဥးကပပမာ မးယစေဆးသးသမားအား ဖမးဆးျခငး၊ တရားစြဆျခငးႏင ေထာငဒဏေပးျခငးတ႔ျဖစေၾကာငး ေဖာျပေနၿပး ယငး လပငနးစဥမားသည ေရရည မးယစေဆးမ အႏရာယေလာခရာတြင ထေရာကမႈအလြနနညးပါးသညဟ ဆထား ပါသည။ ကန႔သတမႈရေသာ ေဆးကသမႈသညလညး မးယစေဆးအသးျပသတစဥးစ၏ လအပခကမားက အေလးအနက ထညသြငးစဥးစားထားျခငး မရေပ။ ေဒသတြငးအဆငတြငလညး ယငးခဥးကပပႏစမးၾကားတြင ဆကစပေဆာငရြကမႈ နညးေနဟနရသည။

သ႔ေသာ ယငး Transnational Institute သေတသနမ ေတြ႕ရခကမားအရ သေတသနျပလပစဥတြင မႏေလး တငးေဒသႀကးမ အခ႕အစတအပငးမားတြင ရမားသည လထအေျချပအဖြ႕အစညးမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြက ေနၿပး ေဆးကသမႈခယေနေသာ မးယစေဆးအသးျပသမားအား ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ေႏာငယကျခငးမား မျပ လပေတာေပ။ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးစမကနးမားအတြက ၿမ႕နယ (၄) ခမ လအမားႀကေနရေသာ မးယစေဆး ျပနာမားက ပမထေရာကစြာ တ႔ျပနႏငရန ရမား၊ ကနးမာေရးႏင လမႈေရးဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႕အစညး မားႏင ပးေပါငးလပေဆာငႏငမည အခြငအလမးမားစြာ ရေနဟန ေတြ႕ရရသည။

၄.၂။ အႀကျပထားသည ေရ႕ဆကလပေဆာငႏငမည လပငနးမား

အထကတြငေဖာျပခေသာ သကေသသာဓကမားေပၚ အေျခခ၍ ယခက႑တြင ၿမ႕နယအဆငရ မးယစေဆးဝါး အသးျပမႈႏင ေရာငးလ အားဆငရာ ကစၥရပမားက ကငတြယေျဖရငးရန အသးျပႏငသည နညးလမးအဆငဆငက ေဖာျပထားပါသည။

(က) ရ၊ ေဒသႏရအစးရ၊ ကနးမာေရး၊ လမႈဖလေရး၊ ပညာေရးနင မးယစေဆးဝါးတကဖကေရးတြင ကြမးကင သည အနဂအ အဖြ႕အစညးမားေသာ ၿမ႕နယအဆင ‘ မးယစေဆးဆငရာ လပေဆာငခက’ မတဖက လပငနးတစခ ဖြ႕စညးပါ။ ယငးသည မရမျဖစအေရးႀကးေသာ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးက႑အတြက ဌာန ဆငရာအခငးခငး ပးေပါငးလပေဆာငျခငးႏင မဝါဒ အျပနအလနေဆြးေႏြးပြမား 43 အားေကာငးေစရန ကညေပးပါလမမည။ (မတဖကမားႏင ဌာနဆငရာမား ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး၏ အကးေကးဇးမားအတြက ၂ဝ၁၇ ခႏစ အာရေဖာငေဒးရငး၏ ရာဇဝတမႈ ကာကြယျခငးဆငရာ ေနာကခစာတမးအား ဖတ႐ေလလာႏင သည)။ 44

(ခ) မတဖကအျဖစေဆာငရြကႏငရန အေထာကအပေပးျခငး။

• ေဒသတြငး မးယစေဆးျပနာမား အကဥးျပစျခငးႏင လအပခကမားအား အၿပးသတဆနးစစမႈ ျပလပပါ။ ယငးသည မးယစေဆးႏငဆကစပေနေသာ ျပနာမားအား ကငတြယေျဖရငးရန လအပ သည လပေဆာငမႈမားအတြက အသးျပႏငသည။

• မးယစေဆးဝါးကာကြယျခငး၊ ကသျခငးႏင အေရးယမႈတ႔အား လႊမးၿခထားသည ရညရြယခကမား

43 အာရေဖာငေဒးရငး ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနး၏ ရညရြယခကတစချဖစ။44 Stephen Otter, Urban Safety Project Crime Prevention Background Paper. (Yangon: The Asia Foundation, 2017).

19

ပါဝငေသာ မးယစေဆးဝါး ဆငရာ လပေဆာငရမည အစအစဥ/ စမကနးတစခက ေရးဆြပါ။ ထစမကနး တြင တာဝနယမႈမား၊ အခနကာလမားႏင ေမာမနးထားသည ရလဒမား ရငးလငးစြာ သတမတ ေဖာထတထားသငသည။

• ျပနလညသးသပမႈအတြက နညးလမးတစခ တညေဆာကပါ။

(ဂ) မးယစေဆးဆငရာ လပေဆာငမႈ မတဖကအဖြ႕သည အလဥးသငပါက ယခငက ထေရာကမႈရသညဟ သးသပယဆထားသည နညးလမးမားက အသးျပႏငရန ေဆာငရြကရမည။ ယခအစရငခစာ အခနး(၃)တြင ပါဝငေသာ သတငးအခကအလကမားသည ထသ႔ေသာ နညးလမးမားက သရေစရန အေထာကအက ေပးပါလမမည။

(ဃ) နညးဗဟာတစချဖစေပၚလာရန လပေဆာငရန လာထားခကမားအား အေကာငအထညေဖာရနႏင ယငး လပငနးမားအား ျပနလညသးသပႏငရန သငေတာေသာ ဗဟသတႏင ကြမးကငမႈမားရသည အႀကျပႏင သည ပညာရငမားႏင အပစတစခဖြ႕ပါ။

(င) ေအာကေဖာျပပါ တညေဆာကပအရ အေျခခအခကမားအား အသးျပ၍ အစရငခပါ - • အေထာကအကျဖစေစေသာ မဝါဒ ႏင ဥပေဒ မေဘာငတစခ

• သပၸနညးကေသာ သကေသသာဓက ႏင သေတသန

• ပါဝငပတသကေသာ က႑မား ႏင အဆငဆင (ႏငငေတာ၊ ျပညနယ/တငး ႏင စညပင/ေဒသတြငး) ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ

• မဝါဒေရးဆြသမား ႏင ေလကငမညသမားအား သငတနး ႏင

• အရငးအျမစမား လေလာကေအာငေပးမည တစကမတမတေဆာငရြကျခငး ႏင ေရရညတညတေသာ စနစတစခ ျဖစေစရန 45

၄.၂.၁။ ၿမ႕နယအဆင မးယစထထငးေဆးမားအား တကဖကသည စမကနး/ အစအစဥမား ဆငရာ လပေဆာငမႈ သာဓကမား။

ယခအစရငခ၏ ေအာကပါအပငးတြင ၿမ႕နယတစခ၏ မးယစေဆးျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးျခငးစမကနးတြင ပါဝငသငသညမားက သကေသ၊ သာဓကမားေပၚအေျခခထားသည ခဥးကပပနညးလမးမား ထညသြငး ေဖာျပထားပါသည။ စမကနးတစခသည ေဒသတြငး အၿပးသတထားသည လပငနးလအပခကအရ ဆနးစစခက မားအေပၚတြင အေျခခသငသည။ ယခတငျပခကမားမာ သာဓကေကာငးမား အျဖစျမငႏငရနအတြကသာ ရညရြယေဖာျပေပးျခငးသာ ျဖစသည။

ကာကြယျခငး

• မခငမားအား တတကြမးသည ကနးမာေရးလပသားမားမ ထမခငမား မေမြးခငႏင ၎တ႔၏ ကေလး (၁)ႏစ ေအာကအရြယတြင သြားေရာကၾကညရႈျခငး။

• မလတနးႏင အလယတနးအဆင ေကာငးမားရ ကေလးသငယမား၏ မးယစေဆးအသးျပရန လမႈေရး ဆငရာ ဖအားေပးမႈက ဆန႔ကငႏငေစသည တစကယရညႏင လမႈေရးဆငရာ ကြမးကငမႈမား ဖြ႕ၿဖးလာေစ ရန တတကြမးသည ဝနထမးမားမ ဆရာ/မ မားအား ေထာကပေပးရန။

45 EMDCA, European drug prevention, 2011.

20

ကသမႈခယျခငး

(ေဆးဝါးကသမႈသည အလြနအဆငျမင အထးျပဘာသာရပျဖစၿပး အစအစဥတစခစမာ လအပေသာ ဗဟသတ ႏင ကြမးကငမႈရသမသာ ေရးသငပါသည။ (ေအာကပါစာရငးမာ ပေဖာရနအတြက ရညညႊနးထားပါသည)။

• မးယစေဆးအသးျပသမားအတြက အကဥးေထာငမားတြင ထနးသမးထားျခငးထကစာလင အျခားေသာ ေဆးကသမႈခယႏငေစသည အခြငအလမးမားက ရာဇဝတ တရားဥပေဒစနစတြင ဖနတးေပးရန လအပ သည။

• (တစဥးခငး၏ လအပခကမားက ဥးစားေပးေသာ) မမဆႏၵအရ ေဆးကသမႈဝနေဆာငမႈမားအား မးယစေဆးအသးျပသမားအတြက လကလမးမေအာင ေဆာငရြကပါ။ ယငးသည မးယစေဆးဝါး အသးျပမႈ ျမငေသာ ႏငငအမားစတြင ရပ/ေကးမားမ မကသကဒနး ႏင ေရရညေဆးဝါးအကညပါေသာ စတပငး ဆငရာ ကသမႈ ႏင (သမႈျဖင အျပအမပငးဆငရာ ကထး(CBT)၊ ႏင အျခားအေရးေပၚ စမခန႔ခြမႈမား ပါဝင ေသာ) မးယစေဆးဝါးအသးျပျခငးမ ေရာဂါေပါငးခပမားအတြက ေစာငေရာကမႈ တ႔ပါဝငသည။ 46 47

• ေဒသတြငး ေဆးထးႁပြနလလယႏငသည ေနရာမား ထားရပါ။• ဖမးဆးခရၿပး ပစဒဏေပးျခငးႏင ေထာငကမည စးရမမႈမရဘ ေဆးကသမႈ လကလမးမေစရန သတမတ

ထားေသာ ေနရာမားတြင မးယစေဆးဝါးပငဆငမႈအတြက ရမားမ ဖမးဆးျခငးလပငနးမား မျပလပပါ ဟေသာ ကတကဝတတ႔ ရယရနတ႔ ပါရသည။

ဥပေဒအရ အေရးယျခငး

• ရမားမ မးယစေဆးဝါးအသးျပသမားအား ဖမးဆးျခငးမ ေဒသတြငး မးယစေဆးဝါးေရာငးလအား ပကျပား ေစေအာင လပေဆာငျခငးအျဖစ ေျပာငးလေပးရန။ ယငးသ႔ျပလပရန ေထာကပမႈကြနယကမားႏင စေပါငး ကးလြနေသာ ရာဇဝတသားအပစမားက ခြျခားေဖာထတေပးႏငသည သတငးအခကအလကမားႏင သးသပမႈမား လအပပါသည။ အခကအလကမားက သးသပမႈမားသည ေဒသတြငး ေစးကြကထသ႔ မးယစေဆးဝါးေထာကပေနသည ရာဇဝတသားအပစမားႏင ကြနယကမားအား သတမတေဖာထတေပး မသာ ၄ငးတ႔အား ဖကဆးေပးႏငသညအေရးယမႈမားအတြက အသးျပႏငမညျဖစသည။

• စေပါငးကးလြနသည ရာဇဝတမႈမားအား တရားမတမႈရေစျခငးအျပင ရမားသည ေငြေၾကးခဝါချခငး ႏင အဂတလကစားျခငးတ႔က ျဖစေစေသာ ထရာဇဝတမႈဆငရာ လပငနးစဥမားအား ကငတြယေျဖရငးသင သည။

• အေျခအေနအရ ရာဇဝတမႈကာကြယသည နညးလမးမား အသးျပပါ။ ဥပမာ-မးယစေဆးဝါးမား ေရာငးဝယ သမားအတြက သကေတာငသကသာျဖစမႈ ေလာနညးေစရန ကငးေထာကမႈ တးျမႇငျခငးႏင ေဒသတြငး မးယစေဆးေစးကြကမား၏ ႐ပပငးဆငရာ ပတဝနးကငအား ေျပာငးလေပးရန အဆျပအပသည။

46 UNODC, World Drug Report 2017.47 Renaud Cachia, Addressing drug problems in Myanmar: 5 key interventions that can make a difference. (Yangon: Drug Policy Advocacy Group Myanmar, 2017).

21

၅။ နဂး

ယခအစရငခစာတြင အမားစေဖာျပၿပးျဖစသလ တစကမာၻလးမ တးပြားလာေနေသာ သကေသသာဓကမားအရ မးယစေဆးဝါးတကဖကသည မဝါဒမားသည ျပညသ႕ကနးမာေရး၊ လ႔အခြငအေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးတ႔တြင အေျခခ ထားၿပး မားလစြာေသာ အကးေကးဇးမား ေပးစြမးႏငသည။ အလြနေကာငးမြနေသာ ပႏပထတေဝထားသည ျမနမာႏငငတြငး မးယစေဆးဝါးျပနာမားအား ကငတြယျခငးတြင ယၾကညေလာကေသာ သကေသသာဓက မားအရ အဓက (၅) ခေသာ နညးဗဟာကသည ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားျဖင ေထာကခေပးထားသည။ ယငး တ႔သည ဤစာတမးတြင အဓက အေၾကာငးအရာမားက အတခး၍ ထညသြငးေရးသားထားသည။

ပထမအေနျဖင ကနးမာေရး၊ အႏရာယေလာခေရးႏင မးယစေဆးအသးျပသမားမ မမဆႏၵအေလာက ေဆးကသမႈခယမႈတ႔အား တးျမႇငလကလမးမေစရနျဖစသည။ ႏငငတကာ မးယစေဆးထနးခပမႈစနစ၏ အဓက ရညရြယခကမာ လအမား၏ ကနးမာေရး ကာကြယရနျဖစသည။ သ႔ေသာ သကေသသာဓကအေပၚ အေျခခေသာ ကနးမာေရးႏင လမႈၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားအတြက အရငးအျမစမား ခြေဝေပးမႈမာ နညးေနေသးသည။

ဒတယအေနျဖင မးယစေဆးအသးျပသမားအား ရာဇဝတမႈ ျပစမႈျပစဒဏေပးျခငးအား ရပတန႔ရန၊ ဖမးဆးခရမႈ ႏင ထနးသမးခရမႈသာ စးရမေၾကာကရြ႕မႈမားသည ျမနမာႏငငမ မးယစေဆးအသးျပသမားအား ပနးခသြားေစၿပး အႏရာယေလာခေရးႏင အျခားစေသာ မရမျဖစ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားမ အလမးေဝးေစသည။

တတယအေနျဖင စေပါငးကးလြနေနၾကေသာ အၾကမးဖကရာဇဝတမႈမားႏင မးယစေဆးဝါးမား အေျမာက အမား ထတလပျခငးႏင ကနသြယျခငးတ႔အေပၚ ဥပေဒအရ အေရးယမႈဆငရာ အားထတမႈမားအား ျပနလည အာ႐စကရနျဖစသည။ ယငးသည လကရ ေအာကေျခအဆင မးယစေဆးဝါးဆငရာ ရာဇဝတမႈမားကသာ အာ႐စကေနရေသာ ဥပေဒအရ အေရးယေနရသည အဖြ႕အစညးမား၏ ဝနထပဝနပးအား အလြနေလာနညးေစ ႏငၿပး ၎တ႔မ ပမျပငးထနေသာ ရာဇဝတမႈမားအား ေျဖရငးေလာခေပးႏငသည အရညအခငးမားအား အားျဖညေပးႏငသည။ ယငးသည မးယစေဆးအသးျပသမားအတြက ေငြေၾကးကနကသညအေလာက အကး သကေရာကမႈ ျဖစထြနးေစသည ကနးမာေရးႏင လမႈေရး ၾကားဝငေဆာငရြကမႈမားအတြက အရငးအျမစမား ေပၚထြနးလာေစမညျဖစသည။

စတတၾကားဝငေဆာငရြကမႈအေနျဖင ဘနးပငစကပးသညေဒသမားတြင အျခားအစားထး ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား တးျမႇငလပေဆာငေပးရနျဖစသည။ ရမးျပညနယတြင ျပလပခေသာ UNODC သေတသနစာတမးအရ ဘနးပင စကပးသညေဒသမားတြင အေျခခအေဆာကအအမားႏင ဝနေဆာငမႈမား တးျမႇငေပးသညအေနျဖင အျခား အစားထး ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားသည ထေဒသမားတြင ေနထငမႈစရတ ေလာကေစႏငၿပး ဘနးပငစကပးျခငးမ ရေသာ ဝငေငြအေပၚ မခမႈလညး ေလာနညးႏငပါသညဟ အႀကျပထားပါသည။

ပၪၥမေျမာကအေနျဖင အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင သကဆငရာရပရြာလထအား မဝါဒျပျပငရာတြင ပါဝငေစရန ျဖစသည။ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏင မးယစေဆးဝါးဆငရာျပနာမားႏင မဝါဒမား တက႐ကထခကေန ေသာ သကဆငရာ ရပရြာလထမားအၾကား အဓပၸါယရေသာ ပးေပါငးပါဝငမႈသည လထေထာကခမႈႏင မးယစ ေဆးဝါးမဝါဒမားႏင ခဥးကပပမားအတြက ေထာကခေပးႏငရနအတြက မရမျဖစအေရးႀကးေသာ အဆငျဖစေပ လမမည။


ျမနမာႏငင၏ ပြလမးသဘငစစဥျခငးႏငပရသတလထလၿခေရး စမခန႔ခြမႈဆငရာ

အကဥးခးစာတမး


ဒဇငဘာလ ၂ဝ၁၇


အာရေဖာငေဒးရငးသည တးတကဖြ႕ၿဖးေနသည အာရတကတစဝမးရ လမႈဘဝမားတးတကေစရန အစဥႀကးပမး ေနသည ႏငငတကာဖြၿဖးတးတကမႈအဖြ႕အစညးတစဖြ႔ျဖစသည။ ေျခာကရာစႏစၾကာအေတြ႕အႀကႏင ေဒသႏရ ကြမးကငမႈျဖင အာရေဖာငေဒးရငး၏ ပ႐ဂရမမားသည အပခပမႈႏင ဥပေဒ၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမး စြမးရညျမႇငတငမႈ၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဒသဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အစရသည ၂၁ ရာစ ႏစတြင အာရတကက သကေရာကမႈရေနသည အဓကျပနာမားက ေျဖရငးႏငရန ေဆာငရြကလကရပါသည။ ထ႔အျပင အာရတကအတြက ထတေဝထားသည အာရေဖာငေဒးရငး၏ စာအပမားႏင အတတပညာဆငရာ ဖလယမႈမားသညလညး အာရတကအေနျဖင ကမာၻေပၚတြင ဆကလကဖြ႕ၿဖးၿပး ၿငမးခမး၍ တရားမတေသာ ေဒသအျဖစ ခငခငမာမာ ရပတညႏငေစရနအတြက အားေပးကညမႈျပသည နညးလမးမားပငျဖစသည။ အာရ ေဖာငေဒးရငးသည အာရႏငင ၁၈ ႏငငရ ႐းမားႏင ဝါရငတနဒစရ႐းမား ကြနယကဖြ႕ လပေဆာငေနျခငးျဖစ သည။ အမားျပညသဆငရာႏင ပဂၢလက ပါတနာအဖြ႕အစညးမားႏင အတတကြလပေဆာငျခငးျဖင အာရ ေဖာငေဒးရငးသည ႏစဥးႏစဖကႏင ဘကေပါငးစပါဝငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးေအဂငစမား၊ ေဖာငေဒးရငးမား၊ ေကာပ ေရးရငးမားႏင တသးပဂၢလမားစသည မတကြျပားေသာ အပစတ႔မ ေထာကပေငြမား ရရပါသည။





Stephen Otter သည ၿမ႕ျပလၿခေရးစမကနးအတြက အာရေဖာငေဒးရငးမခန႔အပထားသည အႀကးတနး တရားဥပေဒစးမးေရး အႀကေပးျဖစပါသည။ ၂ဝ၁၂ မ ၂ဝ၁၆ ခႏစအတြငးတြင စတဖငေအာတာသည လနဒန ၿမ႕ေတာရတပဖြ႕၊ ႏငငအဆင ရာဇဝတမႈေအဂငစ၊ ကာကြယေရးဝနႀကးဌာန၊ ၿဗတသႏငငရပျခားေဒသမား ႏင အၾကမးဖကမႈတကဖကေရး စသညတ႔တြင စစေဆးေရးႏင ထနးသမးၾကပမတျခငးလပငနးမား ေဆာငရြကရန ဘရငမႀကးမခန႔အပထားသည ရတပဖြ႕မ စစေဆးေရးအရာရတစဥးျဖစသည။ ထအခနမတငမတြင စတဖင ေအာတာသည ဒဗြနႏင ကြနးေဝါၿမ႕ရတပဖြ႕၏ အႀကးအကျဖစခၿပး ယေကရ ရတပဖြ႕ဝငအႀကးအကမား အသငး အဖြ႕အတြက တရားမတမႈ၊ ကြျပားျခားနားမႈႏင လ႔အခြငအေရးတ႔တြင ဥးတညလက ရဝနထမးေပါငး ၆ဝဝဝ က ဥးေဆာငခပါသည။ ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင စတဖင ေအာတာသည ဘရငမႀကး၏ ရဝနထမး ဆတဆပေတာက လကခ ရရခပါသည။ သသည London School of Economics မ ရာဇဝတမႈဥပေဒဆငရာ မဝါဒအထးျပျဖင မာစတာ ရရခၿပး ကမးဘရစခတကသလမ ျပစမႈေဗဒအထးျပျဖင ဘြ႕လြနဒပလမာ ရရခသည။

မာတကာ

၁။ နဒါနး ............................................................................................................................... ၁

၂။ အဓက သေဘာတရားႏင အသးအႏႈနးမားရငးလငးခက ............................................................... ၂ ၂.၁။ ဤစာတမးတြင အသးျပထားေသာ အသးအႏႈနးအဓပၸာယမား ................................................ ၂ ၂.၂။ အခနးက႑ႏင တာဝနမား ............................................................................................ ၂

၃။ ႏငငတကာအေတြ႕အႀကေပၚ အေျခခထားသည လမးညႊနခက ...................................................... ၃ ၃.၁။ စစဥျခငး .................................................................................................................... ၄ ၃.၁.၁။ စစဥျခငးမတငမ ေလလာဆနးစစစစမးျခငး ............................................................. ၄ ၃.၁.၂။ ပြလမးသဘငက စစဥျခငး ................................................................................... ၅ ၃.၂။ အႏရာယျဖစႏငေျခမား တြကခကခန႔မနးျခငး .................................................................... ၇ ၃.၃။ ႀကတငကာကြယမႈမား ေနရာခထားျခငး ........................................................................... ၉ ၃.၃.၁။ ကငးပမညေနရာရ ႀကတငကာကြယမႈမား .............................................................. ၉ ၃.၃.၂။ လထစမခန႔ခြမႈအတြက ႀကတငကာကြယမႈမား ...................................................... ၁၁ ၃.၄။ အေရးေပၚစစဥမႈႏင နညးလမးအဆငဆငမား။ ................................................................. ၁၃ ၃.၄.၁။ အေရးေပၚအေျခအေနမားက စမခန႔ခြအပခပရန လပငနးမား ................................... ၁၃ ၃.၄.၂။ အေရးေပၚစမကနးႏင လပထးလပနညးမားတြငရ ရမား၏ အခနးက႑ ....................... ၁၇ ၃.၅။ ဆကသြယေရး ဆကဆေျပာဆျခငး ............................................................................... ၁၉ ၃.၅.၁။ အမားျပညသတ႔ႏင ဆကဆေျပာဆျခငး .............................................................. ၁၉ ၃.၅.၂။ ဝနထမးမားအၾကား ေျပာဆဆကဆျခငး .............................................................. ၂ဝ ၃.၆။ လစလေဝးမားအား ေစာငၾကညျခငး ............................................................................... ၂၁ ၃.၆.၁။ ေစာငၾကညရမည ေနရာမား .............................................................................. ၂၂ ၃.၆.၂။ ေစာငၾကညရာတြင အသးျပရမည နညးလမးမား ................................................... ၂၂ ၃.၇။ ျပညလညဆနးစစျခငး ................................................................................................ ၂၄

၄။ နဂး ................................................................................................................................ ၂၄

ေနာကဆကတြ(က) ............................................................................................................... ၂၅

1


ျမနမာႏငငမ ျပညသမား ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး အကးခစားႏငေစရနအလ႔ငာ အာရေဖာငေဒးရငး (TAF) ၏ ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးစမကနးတြင ေအာကေဖာျပပါအကးေကးဇး (၃) မးအား အေကာငအထညေဖာႏငမည အစအစဥမား ထညသြငးထားပါသည။ ယငးတ႔မာ -

၁။ ၿမ႕နယအဆင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမားသည ၿမ႕ျပေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စနေခၚမႈ မား ႏင ရပရြာဥးစားေပးအရာမားအား ပမသရနားလညလာျခငး။

၂။ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ တာဝနရသမား၏ ျပနာေျဖရငးျခငးဆငရာ အရညအေသြးမားျမငမားလာၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဆကဆေရးဆငရာ အားထတႀကးပမးမႈမား တးတကလာျခငး။


အထကပါရလဒမား ရရေစရန အေထာကအပျပသညအေနျဖင ထေရာကေသာ ပြလမးသဘငစစဥျခငးနင လစ လေဝး စမခန႔ခြျခငးတ႔မတစဆင လစလေဝးမား၏ လၿခမႈက ေဆာငၾကဥးေပးႏငမည နညးလမးမားပါဝငသည ဤစာတမးက ေရးသားျပစရန အာရေဖာငေဒးရငးမ ၎၏ အႀကးတနး တရားဥပေဒစးမးေရးဆငရာ အႀကေပးက တာဝနေပးအပခပါသည။ ဤစာတမးတြင အဓကအားျဖင ေတာငႀကးမးပးပပြကသ႔ေသာ လအမားက စတ အပနးေျပေစရန ကငးပသည ပြလမးသဘငမားအေပၚ အာ႐စက ေရးသားထားပါ သည။ ဤစာတမးတြင ယေက၊ အႏၵယ၊ နယးဇလနႏင ယအကစေအ ႏငငမားမ မဝါဒမားႏင အေလအထမားကလညး ေကာကႏတေလလာ သြားမညျဖစသည။


2

၂။ အဓက သေဘာတရားႏင ေဝါဟာရမားရငးလငးခက

၂.၁။ ဤစာတမးတြင အသးျပထားေသာ အသးအႏႈနးအဓပၸာယမား

ပြလမးသဘငမား။ ။ ပြလမးသဘငဟဆရာတြင ဤစာတမးတြင လအမားအျပားက စတအပနးေျပေစရန ေဖာေျဖသည ရညရြယခကျဖင ျပလပေသာ ပြလမးသဘငမားက အဓကထား ရညညႊနးျခငးျဖစသည။

ပရတသတ။ ။ ပြလမးသဘငအခမးအနားတစခခက တကေရာကရန တစေနရာတညးတြင လအမားအျပား စေဝးေသာအခါ ပရသတလထျဖစေပၚလာသည။ ထအခါ လစလေဝး၏ အျပအမမား 2 ေၾကာင အေသးစား (သ႔) အႀကးစားဒဏရာ ရရႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ပြအတြငးလျပညၾကပမေနေစရန ထေရာကလၿခသည ပရသတ လစ လေဝး စမခန႔ခြမႈ အစအမမားက ပြစစဥသမ ျပလပထားရမညျဖစသည။

ပြစစဥသ။ ။ ဤစာတမးတြင ပြလမးသဘငအတြက အဓကတာဝနရသည မညသမဆအား ပြစစဥသအျဖစ ရညၫႊနးသည။

လစလေဝးစမခန႔ခြမႈ။ ။ လစလေဝးစမခန႔ခြမႈ ဟဆရာတြင လအမားသြားလာလႈပရားမႈႏင ေပာရႊြငမႈတ႔က ကည ပပးေပးႏငသည နညးလမးမားက ဤစာတမးမ ျပစေရးသားထားသည။ လအမားသည အပနးေျဖ ေပာရႊငမႈ၊ ပညာေရး (သ႔) ေအာငပြချခငး 3 စသည ရညရြယခကမားျဖင ပြလမးသဘငမားက တကေရာကၾကသည။ လစ လေဝး စမခန႔ခြမႈသည ပြလမးသဘငအခမးအနားသ႔ တကေရာကလာေသာ လအမားမ ၎တ႔ေမာလငထား သညမားက ထပြမရရၿပး အမသ႔ လၿခေခာေမြ႕စြာ ျပနႏငေစရန ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။

လစလေဝးက ထနးခပျခငး။ ။ ဤစကားရပက လစလေဝး စမခန႔ခြမႈဟသည စကားရပႏင အလအလယျပ၍ တခါတရ အသးျပၾကေသာလညး ဤစာတမးတြငမ ႐တ႐တသသျဖစျခငးႏင အဓက႐ဏးျဖစပြားျခငးမ ကာကြယရန၊ ဒဏရာအနာတရျဖစျခငးမ ကာကြယရနႏင ကနးမာေရးႏင လၿခေရးအရ ကာကြယျခငးမား ျပလပရနအလ႔ငာ လစမားက ထနးခပျခငး 4 က ဆလျခငးျဖစသည။

ပြလမးသဘင လၿခေရး အစအစဥ။ ။ ပြလမးသဘငတစခက လၿခစတခစြာ ကငးပႏငရန စမခန႔ခြေရးပငးတြင ပါဝငသအားလးမ အသးျပေသာစာျဖင ေရးသားထားသည အစအစဥတစချဖစသည။ ထသ႔ေသာ ပြလမးသဘငလၿခေရးအစအစဥတြင ပါဝငသငသည အေၾကာငးအရာအခကအလကမားက (၃.၁.၂)တြင ေတြ႕ႏငသည။

ကငးပမညေနရာ လၿခေရး အစအစဥ။ ။ အေရးေပၚလမးေၾကာငးမားႏင အျခားေသာ ေခတေနရာခထားသည ပစၥညးမားအပါအဝင ပြကငးပမညေနရာ၏ စေကးကေျမပမား။

၂.၂။ အခနးက႑ႏင တာဝနမား

ဤအပငးတြင သေတသနစာရြကစာတမးမားအရ ပြလမးသဘငမားတြင လစလေဝး စမခန႔ခြမႈျပလပရာတြင အေရးႀကးသညဟ ေဖာျပထားေသာ အဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑ႏင တာဝနဝတရားမားက စစစေရးသား ျပစထားသည။

2 Health and Safety Executive, Managing crowds safely. HSG154 (Norwich: HMSO, 2000).3 Alexander Berlonghi, “Understanding and planning for different spectator crowds,” in Engineering for crowd safety: Roderick A. Smith and Jim F. Dickie (Eds). (Amsterdam: Elsevier Science Publishers B.V., 1993).4 ibid

3

ပြစစဥသ။ ။ အလပသမားမားႏင လာေရာကသည ပရသတလထတြင ကနးမာေရးႏင လၿခေရးအႏရာယမား မရရန ပြစစဥသမ ပြလမးသဘငက စစဥ၊ ခန႔ခြ၊ ေစာငၾကညရမည တာဝနမားရသည။ 5 ပြစစဥသသည ကးေၾကာငးဆေလာ သငေတာစြာ လပေဆာငႏငသည အတငးအတာအထ လာေရာကသညပရသတက လၿခမႈ ေပးရမညျဖစသည။ အခ႕ေသာ ပရသတ လၿခေရးအပငးမား (ဥပမာ - ပြမားတြငေစာငၾကပျခငး) က အျခားေသာ အဖြ႕အစညးမားသ႔ ခြေဝႏငေသာလညး၊ ပရသတလထလၿခေရးအတြကကမ ပြစစဥသမ အလးစ တာဝနခရမည ျဖစသည။

လၿခေရးအရာရ။ ။ ပြလမးသဘငတြင လၿခေရးအပငးအားလးက ခတဆကၫႇႏႈငးလပေဆာငရန ပြစစဥသမ ခန႔အပထားသျဖစသည။

ရတပဖြ႕ဝငမား။ ။ တရားစရငပငခြငနယပယအတြငးတြင အမားျပညသဆငရာ ပြလမးသဘငမားႏင သကဆင သည အဓကလပငနးလညပတမႈ စစဆငေရးတာဝနမားအျပင ေအာကပါတာဝနမားကလညး ရတပဖြ႕မ တာဝန ယရသည။ - အသကႏင စညးစမဥစၥာမားက ေစာငေရာကျခငး - စစဥတက ၿငမးခမးမႈရေစျခငး - ျပစမႈမားကးလြနျခငးမ ကာကြယျခငး - ရာဇဝတမႈမားက စစမးကာ ကးလြနသမားက တရားဥပေဒအရ အေရးယေဆာငရြကျခငး 6

ေဒသခအာဏာပင။ ။ ေဒသခအာဏာပငသည အစားအစာသန႔ရငးမႈ၊ ယာဥေၾကာခန႔ခြမႈ၊ အရကေသစာေရာငးခမႈ ႏင အစားအေသာကေရာငးခသမားက လငစငထတေပးျခငး၊ အေရးေပၚ စမခန႔ခြျခငးတ႔အတြက တာဝနရသည။

၃။ ႏငငတကာ အေတြ႕အႀကေပၚ အေျခခထားသည လမးၫႊနခက

ဤအပငးက႑သည ပြလမးသဘင စစဥသမားအေနအျဖင လထပရသတ လၿခေရးက စနစတက စမခန႔ခြႏငရန အတြက ႏငငတကာစာရြကစာတမးမားထမ လကေတြ႕ကသည လမးၫႊနခကက ေပးႏငရန ရညရြယသည။ ဤလမးညြနခကသည လစလေဝး လၿခေရးရရရန လပေဆာငရမည နညးလမး ဥပမာ- ပြလမးသဘငအမးအစား တစမးမးအတြက သးသန႔ရညၫြနးသည နညးလမးက ေဖာျပထားျခငးမဟတဘ ေယဘယဆနသည ခဥးကပပနညးလမးက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။7

ဤအပငးက႑တြင ယေက၏ ရတပဖြ႕ဝငမားမ စစဆငေရးလပေဆာငျခငးႏင စစဥျခငးနညးလမးမားႏင စပလဥး၍ ရသငတနးေကာလပမ တရားဝငခြငျပထားေသာ ကြမးကငပညာရင လပရပအေလအထမား8 ႏင လစလေဝး၏ လၿခေရးက စမခန႔ခြေရးအတြက ကနးမာေရးႏင လၿခေရးဆငရာလမးၫႊနခကမားတြင ပါဝင သည အေၾကာငးအရာမားက ခဥးကပေလလာသြားမညျဖစသည။8

ဤလမးၫႊနခကက ေအာကပါ ေခါငးစဥမားေအာကတြင စစဥတငျပသြားမည ျဖစသည။

- စစဥျခငး - အႏရာယမား တြကခကခန႔မနးျခငး

5 Health and Safety Executive (UK). http://www.hse.gov.uk/event-safety/running.htm.6 College of Policing (England and Wales). https://www.app.college.police.uk/app-content/operations/operational-planning/core-principles/.7 Health and Safety Executive, Managing crowds, 2000.8 College of Policing (England and Wales). https://www.app.college.police.uk/app-content/operations/.

4

- ေဘးအႏရာယမားက ေျဖရငးႏငရန ႀကတငကာကြယမႈမား ေနရာခထားျခငး။ - ရတပဖြ႕ဝငမား၏ အခနးက႑အပါအဝင၊ အေရးေပၚအေျခအေနအတြက စမခကႏင လပငနးစဥမား - ဆကသြယေျပာဆမႈ - လစလေဝးက ေစာငၾကညျခငး - ျပနလညဆနးစစျခငး

၃.၁။ စစဥျခငး

အေစာပငးအဆငမာပင ေကာငးမြနစြာ စစဥထားလင ပြစစဥသႏင အျခား သကဆငသမားသည ပြလမးသဘငက လၿခစတခစြာ ကငးပႏငသည။ ပြလမးသဘငတြင လအမား လၿခစတခစြာ စမခန႔ခြႏငရန သတငးအခက အလကစေဆာငးျခငး၊ ေဆြးေႏြးတငပငျခငး၊ အႀကဥာဏရယျခငးႏင ထေရာကေသာ ႀကတငကာကြယမႈမား ေနရာခထားျခငးတ႔အတြက လေလာကေသာ အခနအတငးအတာရရန ခြငျပထားသငသည။ စစဥျခငးလပငနးစဥ ၏ အစကနဥးမပင သကဆငရာ အာဏာပငအဖြ႕အစညးမား၊ ရအဖြ႕မားႏင အျခားေသာ အေရးေပၚဝနေဆာငမႈ ေပးသည အဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယမားအပါအဝင သငေတာေသာလမား ပါဝငေစရမညျဖစသည။

၃.၁.၁။ စစဥျခငးမတငမ ေလလာဆနးစစစစမးျခငး

မညသညစစဥျခငးမ မျပလပမတြင ပြလမးသဘငအမးအစားႏင ကငးပသညေနရာေပၚမတည၍ လထပရသတ လၿခေရးက ထေရာကစြာစစဥႏငသညဟ ေသခာေစရန အေရးႀကးပါသည။ ဤေလလာဆနးစစ စစမးျခငး အလပတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အေရးႀကးအခကမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

ခန႔မနးထားေသာ လာေရာကမညလအေရအတြက - ၎က ခန႔မနးတြကခကရာတြင ေအာကပါတ႔က ထညသြငး စဥးစားလင ပမလြယကအဆငေျပႏငသည။ - ယခငပြမားတြင တကေရာကသဥးေရ - အလားတ ပြလမးသဘငမားသ႔ တကေရာကသဥးေရ - လအမားသေစရန လပေဆာငမႈအတငးအတာ - ရာသဥတႏင အမားျပညသ႐းပတရကတ႔၏ သကေရာကမႈႏင - အထးဆြေဆာငမႈမားအတြက ထပမလာေရာကမညသ ရ၊ မရ

ပြလာသမား၏ စ႐ကလကၡဏာမား - ပြလမးသဘငက လၿခစတခစြာ ကငးပႏငရနအတြက ႀကတငေလလာ ဆနးစစတြကခကမႈ ျပလပရာတြင ပြလာမညသမား၏ သြငျပငလကၡဏာမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရမည။ (ဥပမာ - ကေလးသငယမား၊ အထးလအပခကရေသာ ပဂၢလမား (မသနစြမးမား) ႏင သကႀကးရြယအမား အတြက အထးထညသြငး စဥးစားရနလသည။

ကငးပမညေနရာသ႔ လာေရာကျခငးႏင ျပနလညထြကခြာျခငး - ေအာကပါပ႔ေဆာင ဆကသြယေရးကစၥမားအတြက ႀကတငစဥးစားထားရမည။ - အနးဆးဘတစကားမတတငႏင ရထားဘတာမား၊ တညေနရာ လကရေျပးဆြသည အခနဇယားႏင

လေလာကမႈ ရ၊ မရ - ေဒသတြငး ကားႏင ခရးေဝးသြားဘတစကား ရပနားကြငးမား တညေနရာ - ကငးပမညေနရာသ႔ လာမညလမးမားႏင ေလာကလမးေၾကာငးမားသည ခန႔မနးထားေသာ လာေရာက

မညလ အေရအတြကႏင ကကညအဆငေျပ လေလာကျခငး ရ၊ မရ - ရညမနးထားသည နယေျမအနးတစဝကတြင ေဆာကလပေရးလပငနး (သ႔) လမး ျပျပငေရးလပငနးမား

လပေဆာငေနမႈ ရ၊ မရ

5

ကငးပမညေနရာ၏ ကကညသငေလာမႈ - လမားျပညၾကပျခငးက ေရာငၾကဥရနႏင ပြလာသမားမ လၿခစြာ ဝငေရာက၊ ထြကခြာျခငးတ႔က လပေဆာငႏငရနအလ႔ငာ အစားအေသာကဆငတနးမားစသည ပြ၏အဂၤါရပမားမ ေနရာယထားသညဧရယာကလညး ထညသြငးစဥးစားၿပး ပြကငးပရာေနရာ၏ အမားဆးဆႏငေသာ ပမာဏက သတမတထားပါ။ အေရးေပၚအေျခအေနတြင လအမား လၿခစတခစြာ ထြကခြာႏငမႈကလညး ကငးပမညေနရာ အတြက စဥးစားရာတြင ထညသြငးရမည။ ေအာကပါအခကေလးခကက အသးျပ၍ ကငးပမညေနရာတစခ၏ အမားဆးဆေသာ ပမာဏက တြကခကသငသည။ - ကငးပမညေနရာသ႔ လာေရာကရန ၾကာခန - ကငးပမညေနရာမ ထြကခြာရန ၾကာခန - အေရးေပၚအေျခအေနတြင ထြကခြာရန ၾကာခန - ကငးပမညေနရာ၏ ဆေသာပမာဏ

ထအခက တစခကခငးေပၚမတည၍ ကငးပမညေနရာ၏ လအမားဆႏငေသာ ပမာဏ ကြာျခားသြားသည။ ထ အခကေလးခကလး ပမာဏနညးေလ၊ ပမလၿခစတခရေလ ျဖစသည။ ခန႔မနးသညထက ပမလာေရာကမႈမား - ရညမနးထားသညထက ပြလမးသဘငသ႔ လမားလာႏငေျခႏင မညသညပမာဏအဆငမးတြင ပရသတလထက စမခန႔ခြမႈ မျပႏငေတာသည ျဖစႏငေျခမားကပါ ႀကတင ေလလာရန အေရးႀကးသည။

၃.၁.၂။ ပြလမးသဘငက စစဥျခငး

ပြလမးသဘင ကငးပရန ဆးျဖတခကခၿပးလင ပမနအစညးအေဝးမား ျပလပရန ပြစစဥသမ ျပငဆငထားရမည။ ဤတြင အဓက စတဝငစားသမားက ပါဝငေစၿပး ၎တ႔အားလး၏ အခနးက႑ႏင တာဝနမားက ရငးလငး ျပတသားစြာ သတမတထားသငသည။ ထသ႔ေသာ ပမနအစညးအေဝးမားခမတသည ဆးျဖတခကမားက စဥဆကမျပတ သရႏငရနႏင ဆကစပႏငရနေသာလညးေကာငး၊ ပြလမးသဘင ကငးပၿပးစးေသာအခါ ပြလမး သဘင လၿခေရးအစအစဥသည မညမထေရာကမႈရခသညက ျပနလညဆနးစစရနအတြကေသာလညးေကာငး အစညးအေဝးမတတမးမတရာမား ထားရသငသည။

တခါတရတြင ကငးပမည ပြလမးသဘင၏ သဘာဝ၊ အရြယအစားႏင ကငးပမညေန႔တ႔က လေတာေတာၾကာၾကာ (သ႔) ႏစမားမတငမပင ႀကတငသရရသည။ ဤတြင ရရသညအခနက အသးျပ၍ တြဖကေအဂငစမားႏင သကဆငရာ ရပရြာအဖြ႕အစညးမားကသ႔ အျခားအဖြ႕အစညးမားႏင နးနးကပကပ ပးေပါငးေဆာငရြကရန ဟေသာ အခကကလညး ပြစစဥသမားႏင ရတပဖြ႕အရာရမားမ ပြလမးသဘငမတငမ မဟာဗဟာတြင ထညသြငးသငသည။ စစဥဆးျဖတျခငးတြင လာမညအပငးမားတြင ေဖာျပထားသည အဆငမားလညး ပါဝင သည။ ဤလပငနးစဥမ ပြလမးသဘငအခမးအနားတစရပ လၿခေခာေမြ႕စြာကငးပႏငေစရန စမခန႔ခြျခငးတြင ပါဝငပတသကသမားအားလးမ အသးျပႏငသည အစအစဥတစခ အၿပးသတေရးဆြႏငရမည။ ထသ႔ေသာ ပြလမးသဘင လၿခေရးအစအစဥတြင ေအာကေဖာျပပါ အခကအလကမား ပါဝငသငသည။၁။ အေရးေပၚလမးေၾကာငးမားႏင အျခားေသာ ေခတေနရာခထားသည ပစၥညးမားအပါအဝင ပြကငးပမည

ေနရာ၏ စေကးကေျမပမား ( ကငးပမညေနရာ လၿခေရးအစအစဥမား)၂။ ပြသ႔ တကေရာကမညသမား၏ အေၾကာငးက သရျခငး။ ပြလမးသဘငအတြငး သငေတာေသာ ႀကတင

ကာကြယမႈမား ေနရာခထားရနႏင ႀကေတြ႕ႏငသည အႏရာယမားအတြက အစအစဥခမတရာတြင လအပသည။

၃။ မညသမ မညသက အစရငခရမညကလညးေကာငး၊ ပြလမးသဘငအတြငး အဓကအခနးက႑မ ပါဝငသ မား၏ တာဝနမားက လညးေကာငး၊ အကဥးခးေဖာျပထားသည အဖြ႕အစညးပစကားခပ

6

၄။ လၿခေရးႏင လစလေဝးစမခန႔ခြမႈတြင ပါဝငေသာ ဝနထမးမား၊ ဤတြင အခေပးဝနထမးႏင ေစတနာဝနထမး အေရအတြက၊ ဝနထမးမားက ခြျခားနညး (ဥပမာ - အေပၚမစြပဝတရသည အဝါေရာငအကႌမား၊ ဝနထမး တာဝနမား၊ ေပးထားေသာသငတနးမား၊ ပြလမးသဘငအႀကကစၥရပမား၏ သေဘာသဘာဝႏင အကဥးခး ေတြ႕ဆရငးလငးျခငးမား၊ သငတနးခနမား)

၅။ ပြလမးသဘငရ ပြလာသမားက ေစာငၾကညရနႏင စမခန႔ခြရန နညးလမးမား ၆။ ပြလမးသဘင၌ ေျပာဆဆကသြယမႈစနစမား (ဥပမာ - အမားျပညသအား အသေပးအေၾကာငးၾကားသည

ပေအစနစမား၊ ေရဒယမား၊ ေအာလမား၊ မဘငးဖနးနပါတမား စသညတ႔ကလညးေကာငး၊ အမတအသား သေကၤတမားႏင အမားျပညသဆငရာ သတငးအခကအလကစနစမား (ဥပမာ - လမႈမဒယာ) တ႔ျဖင ေရးဦးသနာျပစေပးသည ေနရာမား၊ လမးေပာကသြားေသာ ကေလးက ေခၚယထနးသမးေပးသညေနရာမား စသည မဒယာႏင ဆကစပသည ဆကသြယရနအခကအလကမား အပါအဝင၊ ပြကငးပသည ေနရာ တဝကတြင လထပရသတ အမားသြားလာမႈ လြယကေစရန အေထာကအကေပးသည စနစမား

၇။ ပြလမးသဘငအတြက ေရးဦးသနာျပႏင အေရးေပၚကသမႈမားေပးသည ေနရာမား - ေရးဦးသနာျပ ကသမႈ ေပးသည ေနရာတစခစ၏ တညေနရာ (ေရးဥးသနာျပႏင အေရးေပၚကသမႈမားေပးသည ေနရာမားက ပြ ကငးပသညေနရာ လၿခေရးဆငရာ စေကးေျမပတြင ေဖာျပထားရမည)

၈။ မးေဘးအႏရာယက တြကခကခန႔မနးျခငး မးေဘးအႏရာယက တြကခကခန႔မနးျခငးတြင မးသတေဆးဗးမား၏ အမးအစား၊ နပါတနင တညေနရာမား

အျပင ပြအတြငးအသးျပမည မး႐းမးပနးႏင အထးျပလပခကအမးအစားမားက စာရငးျပစထားရမည။၉။ ရတပဖြ႕ ဗဟထနးခပေရးဌာနအေသးစတမား အပါအဝင ပြလမးသဘငအတြငး ရတပဖြ႕မား ပါဝင

လပေဆာငရမႈမား၁ဝ။ ယာဥေၾကာသြားလာမႈ စမခန႔ခြေရး အစအစဥ၁၁။ ပြလမးသဘငအတြငး ပါဝငသညအရာမား တစခစ၏ အႏရာယက ေလာခႏငရန စစဥ ဆးျဖတထားေသာ

ႀကတငကာကြယမႈမားႏင အႏရာယတြကခက ခန႔မနးမႈမား၁၂။ အေရးေပၚအေျခအေနျဖစလင ပြလမးသဘငတစခလး (သ႔) တစစတတစပငး ထနးခပမႈက အေရးေပၚ

ဝနေဆာငမႈမားေပးသည အဖြ႕ဌာန (ပမနအားျဖင ရတပဖြ႕) သ႔ လႊေျပာငးရန အစအမမားႏင လပငနးစဥ မား

၁၃။ အေရးေပၚယာဥမားအတြကသာ ရညရြယသတမတထားေသာ လမးေၾကာငးမား၊ ဆရပမားႏင အမားသး လမးေၾကာငးမား

၁၄။ တကေရာကသမားႏင လၿခေရးဝနထမးမားအတြက အေရးေပၚအေျခအေနတြင ထြကခြာရန အစအစဥမား။ (ပြကငးပသညေနရာ လၿခေရး အစအစဥဆးျဖတခကတြင ပါဝငၿပး)

၁၅။ အေရးေပၚအေျခအေနတြင ထြကခြာရန ႀကတငျပငဆငသညအေနျဖင ဝနထမးမားကေပးေသာ သငတနး အတြက အေသးစတအခကမား

၁၆။ မဘ (သ႔) ေစာငေရာကသမားႏင လာေရာကေသာ အျခားအားနညးခကရေသာသမားႏင ကေလးသငယ မား လမးေပာကေသာအခါ ေစာငေရာကမႈေပးရနႏင သကဆငသမားႏင ျပနလညဆေတြ႕ႏငေစရန အစအစဥမား

၁၇။ ပြလမးသဘငကငးပစဥႏင ကငးပၿပးခနတြင ျပနလညဆနးစစမႈျပလပရနအတြက ေမးခြနးမားေမးရန စစဥထားျခငး

ပြလမးသဘင လၿခေရးအစအစဥတစခတြင ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားသည ကငးပမည ပြလမးသဘင၏ ပမာဏႏင အမးအစားေပၚတြင မတညသည။ ပြလမးသဘငလၿခေရး စစဥဆးျဖတရနအတြက အေကာငးဆး လမးၫႊနတစခမာ အႏၵယအစးရ၏ ႏငငလးဆငရာ ေဘးအႏရာယ စမခန႔ခြမႈ အာဏာပငအဖြ႕မ ေရးသားသည လထအမားအျပား စစညးလာေရာကသည ေနရာမားႏင ပြလမးသဘငမားတြင လစလေဝးမားက စမခန႔ခြျခငး - အစးရ၊ ေဒသတြငးအာဏာပငမားႏင ပြစစဥသမားအတြက လမးညြန Managing Crowd at Events and ven-

7

ues of Mass Gathering, A Guide for State Government, Local Authorities and Organisers (2014). 9 ဟေသာ စာတမးျဖစသည။ ဆရတယလၿမ႕၊ အစးရအဖြ႕သည ၎တ႔၏ ပြလမးသဘင လၿခေရး အစအစဥမား အတြက စာရြကစာတမးတစခက ႀကတငစမ ေရးသားထားေလရၿပး၊ ၎တြင ထအစအစဥမားက မညသ႔ တငျပ ရမညက ေတြ႕ရ ႏငသည။ 10

၃.၂။ အႏရာယျဖစႏငေျခမား တြကခကခန႔မနးျခငး

ပြလမးသဘငမားတြင လစလေဝးက လၿခေရးစမခန႔ခြရန စစဥဆးျဖတရာတြင အဓကကေသာ အပငးတစခမာ အႏရာယျဖစႏငေျခမား တြကခကခန႔မနးျခငးျဖစသည။ ဤစကားရပ၏ အဓပၸာယမာ လာေရာကေသာ လမား (သ႔) ၎တ႔က လၿခေအာင ေစာငေရာကမႈေပးရန တာဝနရသမားက ထခကေစႏငမည အႏရာယမားက သရရန ရညရြယသတမတထားသညအရာမားက ေစစပေသခာစြာ ၾကည႐ျခငးျဖစသည။ အႏရာယျဖစႏငေျခ ဟသည မာ ေဘးအႏရာယတစခေၾကာင တစဦးတစေယာက ထခကႏငရန အလားအလာ အနညးငယ (သ႔) အမားအျပား ရျခငးျဖစသည။ ၎သည ေဘးအႏရာယတစခေၾကာင မညကသ႔ ထခကႏငမညနညးႏင ၎ထခကမႈသည မညမျပငးထနမညနညး ဟေသာ အခကႏစခက ေပါငးစပထားျခငးျဖစသည။

အႏရာယျဖစႏငေျခက တြကခကခန႔မနးရာတြင ပြလမးသဘငသ႔ သြားေရာကရနႏင ထြကခြာရန သယယ ပ႔ေဆာငေရး အပါအဝင ပြလမးသဘင၏ ႐ေထာငအလးစက စစေဆးဆနးစစရမညျဖစသည။ ဤတြင ျဖစႏငရန ခကခေသာလညး ျဖစႏငေျခရေသာ ျဖစရပမား (ဥပမာ - ဗးေပါကကြေစမညဟ ၿခမးေျခာကျခငး (သ႔) မးေလာင ျခငး) ကသ႔ ျဖစစဥမားကလညး ခြျခားေဖာထတရမညျဖစသည။ ပြလာေရာကသ လစလေဝး သပသညးမားျပား ၿပး ထသ႔မားျပားေၾကာင အခငးခငးတြနးတကမျခငးမား ျဖစေစႏငေသာ ေနရာမား (ဥပမာ - ပြကငးပရာေနရာ သ႔ ဝငေပါကတြင တနးစရေသာေနရာမား) အားလးက ေသေသခာခာစစစရန အေရးႀကးသည။

အႏရာယျဖစႏငေျခမား တြကခကခန႔မနးရာတြင ေအာကပါအဆင (၅)ဆငျဖင ခဥးကပႏငသည။

အဆင ၁။ ေဘးအႏရာယမားက ရာေဖြျခငး

ဤတြင ပြလမးသဘင၏ ႐ေထာငအလးစက ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစၿပး ပြလမးသဘငက စမခန႔ခြရာတြင ပါဝငေသာသမားအားလးကလညး မညသညေဘးအႏရာယျဖစလာႏငေၾကာငး ေဆြးေႏြးတငပငသငသည။ ယခငက ကငးပခေသာ အလားတ ပြလမးသဘငမားအေပၚ ျပနလညဆနးစစခကမားမ သတငးအခကအလက မားက ကးကားလငလညး အသးဝငႏငသည။ ပြလမးသဘငတြင ထပြ၏ အဂၤါရပအသစ ထပျဖညျခငးမ ျဖစေပၚ လာေသာ ခကခငး သသာထငရားျခငးမရသည ေဘးအႏရာယမား (ဥပမာ - စားေသာကဆငတနးမားက ေနာကကမ ထပမျဖညသြငးျခငး) တ႔ကလညး ခြျခားေဖာထတရမညျဖစသည။

ေအာကပါ အပဒမားတြင လစလေဝးႏင ကငးပသညေနရာတ႔မ ျဖစေပၚေစမည ေဘးအႏရာယ သာဓကမားက ေဖာျပထားသည။လထပရသတမ ျဖစေပၚေစမညေဘးအႏရာယမား

- လအခငးခငးတြနးတကမျခငး၊ တညေဆာကထားသည အေဆာကအအမားျဖင တကမျခငး - လပ၍ နငးခရျခငး - တရနထးသြားျခငး၊ ယမးထးျခငး (သ႔) ကေရာေသာပါးေျပးျခငးႏင

9 http://ndma.gov.in/images/pdf/managingcrowdsguide.pdf.10 https://www.seattle.gov/Documents/Departments/SpecialEvents/ADDENDUMS/ADD_F_SafetyPlan.pdf.

8

- တပဆငထားသည ပစၥညးကရယာမားအေပၚ တြယတကျခငး (သ႔) ပစၥညးမားျဖင ပစေပါကျခငး တ႔ ကသ႔ေသာ အႏရာယရသည အျပအမမား

ကငးပသညေနရာမ ျဖစေပၚေစမည ေဘးအႏရာယမား - အလငးေပးမႈ မလေလာကျခငးေၾကာင ေခာလျခငး (သ႔) ခလတတကျခငး - လကရနး၊ အကာမား စသညတ႔ လအမားၾကားထသ႔ လကျခငး - အမသာကသ႔ေသာေနရာမားသ႔ သြားေရာကရာတြင လားရာမားဆန႔ကင၍ တးေဝ႔သြားရျခငး - ဟငးခကပစၥညးမားကသ႔ မးေလာငႏငသညပစၥညးမား

ထ႔ျပင မးအားျပတေတာကျခငး (သ႔) လအမားေဘးကငးရာသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးရနလအပသည မးေလာငမႈ စသည အေရးေပၚအေျခအေနမားကသ႔ေသာ အစအစဥ ကေမာကကမျဖစျခငးမားမ ျဖစေပၚလာမည ေဘးအႏရာယမား ကလညး ခြျခားေဖာထတရန အလြနအေရးႀကးသည။

အဆင ၂။ မညသမ မညသ႔ ထခကမညက သရျခငး

ဤအဆငသည ေဘးအႏရာယတစခစ၏ အေၾကာငးရငးေပးႏငမည အႏရာယႏင ၎ေၾကာင ထခကမညသမား က သရနားလညႏငရန ရညရြယသည။ အဆင ၃။ အႏရာယျဖစႏငေျခမားက ခန႔မနးတြကခကျခငး

ဤအဆငသည ေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခႏင ျပငးထနမႈအဆငမားက တြကခကခန႔မနးသည။

ထသ႔ အႏရာယျဖစႏငေျခတစခစက လးဝအျမစျပတဖယရားရန ျဖစႏငေျခ ရ၊ မရက စဥးစားရမည။ ထသ႔ ဖယရားျခငးက ေဘးအႏရာယက ဖယရားျခငး (သ႔) ၄ငး၏ အေၾကာငးရငးက ကယတြယေျဖရငးျခငးျဖင ျပလပ ႏငသည။ ဥပမာအားျဖင ပြလမးသဘငကငးပျခငး မျပမတြင ကငးပမညေနရာမ ယာဥမားအားလးက ရငးလငး ထားျခငးျဖင ပြလမးသဘငအတြငး လအမားသည ယာဥႏင တကမႏငေျခက ဖယရားၿပးျဖစသြားမညျဖစသည။

အႏရာယျဖစႏငေျခတစရပက အၿပးတငဖယရားရန မျဖစႏငလင ျဖစႏငေျခေလာနညးေစရန သ႔/ ႏငအတ ထအႏရာယ၏ ျပငးထနမႈက ေလာခႏငရန စသည အႏရာယျဖစႏငေျခမားက ထနးခပႏငရန စဥးစားသငေပး သည။ ထသ႔ အႏရာယျဖစႏငေျခမားက ထနးခပရနအတြက ႀကတငကာကြယမႈမားႏင စပလဥး၍ ဤစာတမး၏ က႑တစခတြင ေဖာျပထားသည။

အဆင ၄။ ရာေဖြေတြ႕ရခကမားက မတတမးတငျခငး

ေဘးအႏရာယမားႏင ၎တ႔ေၾကာင အႏရာယျဖစႏငေျခရေသာသမား အေၾကာငးအေသးစတက မတတမးတင ထားရန အေရးႀကးသည။ မတတမးမားတြင အႏရာယျဖစႏငေျခအဆငက တြကခကခန႔မနးခက ပါဝငရမည။ ဆလသညမာ ၄ငးေဘးအႏရာယျဖစႏငေျခႏင ျပငးထနမႈအေပၚမတည၍ နညး၊ အလယအလတ၊ ျမင စသည အဆငမား သတမတၿပး လအမားထခကႏငေျခက ေလာခရနျပလပမည ႀကတငကာကြယမႈမားလညး ပါဝငရ မည။

9

အဆင ၅။ အႏရာယျဖစႏငေျခ တြကခကခန႔မနးမႈက ျပနလညဆနးစစၿပး လအပလင ျပျပငျခငး

ပြလမးသဘငတစခ ကငးပစဥအတြငးတြင စမခန႔ခြမႈအပငးတြင ပါဝငသည ပြစစဥသႏင အျခားသမားမ အႏရာယျဖစႏငေျခ တြကခကခန႔မနးမႈမားႏင ၎အႏရာယမား ေလာခေရးလပေဆာငခကမား မညမ ထေရာကမႈရေၾကာငး ျပနလညဆနးစစျခငးသည အေလအကငေကာငးတစခပငျဖစသည။

၃.၃။ ႀကတငကာကြယမႈမား ေနရာခထားျခငး

ပြလမးသဘငႏငပတသက၍ အႏရာယျဖစႏငေျခ တြကခကခန႔မနးမႈမား ျပလပၿပးေနာကတြင လမား ထခက ႏငေျခ ေလာခရန ႀကတငကာကြယမႈမားက ေနရာခထားရန လအပသည။ ႀကတငကာကြယမႈမားတြင ကယျပန႔ေသာ အပငးႏစခရသည။ ကငးပမညေနရာႏင ဆကစပသညမားႏင ပြလာသလစႏင ဆကစပသည မားတ႔ျဖစသည။ ေအာကေဖာျပပါစာရငးတြင ထညသြငးစဥးစားသငေသာ ႀကတငကာကြယမႈ ဥပမာမားက ေဖာျပထားသည။

၃.၃.၁။ ကငးပမညေနရာရ ႀကတငကာကြယမႈမား

ကငးမညေနရာသ႔ လာေရာကရနႏင ထြကခြာရန သယယပ႔ေဆာငေရး

- လျပညၾကပမႈမျဖစရန လာေရာကခနႏင ထြကခြာခနမားက အခနအပငးအျခားအလက သတမတရန - ခန႔မနးထားေသာ လအေရအတြကက ႏငႏငနငးနငးေျဖရငးႏငသည သယယပ႔ေဆာငေရးအတြက

လအပေသာ အဂၤါရပမား (ဥပမာ - ဘတစကားမတတငမား၊ ရထားဘတာမား၊ ကားရပနားကြငးမား) ရျခငး။ ပြလာေရာကသမား သယယပ႔ေဆာငေရးယာဥမားထသ႔ သြားရန အခနမားမား ရရႏငေစရန အခနကက၍ ပြက ၿပးဆးေစရန

- လအမားက အမားဆး သယယပ႔ေဆာငေရးယာဥမား အသးျပရန အားေပးျခငးမား ျပလပရန - ပြကငးပမညေနရာသ႔ လမားက ေခၚေဆာငျခငး (သ႔) ၎ေနရာမ ထြကခြာျခငးအတြက ေခါကျပနသြား

ဘတစကားမား အသးျပရန

ယာဥရပနားျခငး

- ကငးပမညေနရာသ႔ မေရာကလာမမာပင ယာဥေမာငးသမားမ ယာဥရပနားကြငး အေျခအေန၊ သတငး အခကအလကမား ရငးရငးလငးလငးျမငသာေစရန ကငးပမညေနရာမ အနညးငယကြာေဝးသည ေနရာမားမစ၍ ယာဥရပနားကြငးစမမႈမားက ထငရားေသာ အမတအသား သေကၤတမားျဖင ေဖာျပရန

- ဝငေပါကမား၊ ထြကေပါကမားႏင အလြနနးေသာ ေနရာမားတြင ယာဥရပနားေနရာမား၊ ခရးေဝးသြား ဘတစကား (Coach) လတင၊ လခေနရာမားအျဖစ သတမတျခငးမ ေရာငၾကဥရန

- လမးသြား၊ လမးလာမား ျဖတသနးသြားလာရနေနရာမားႏင အေရးေပၚလမးေၾကာငးမားတြင ယာဥ ရပနားျခငးမ ကာကြယရန ယာဥရပနားရာေနရာမားက သးသန႔ဝနးရထားရရန

ကငးပမညေနရာသ႔ လာေရာကရနႏင ထြကခြာရန လမးေၾကာငးမား

- ေျခကငေလာကသ၊ လမးသြားလမးလာမားအတြက ေလာကလမးက ယာဥသြားရာလမးမားမ ခြျခား ထားရရန

- အေရးေပၚယာဥမားအတြက လမးေၾကာငးမား ရငးလငးထားရၿပး အေရးေပၚဝနေဆာငမႈေပးသညအဖြ႕မားမ ထလမးေၾကာငးမားက သရေစရန ေဆာငရြကေပးရန

10

- လမးေၾကာငးမားက အလငးေရာငလေလာကစြာ ေပးထားၿပး ခလတတကျခငး၊ ေခာလျခငးမား မျဖစ ေစရန အကာအရမား (သ႔) လကရနးမားက ျပလပေပးရန

- ျဖစႏငလင လအမားမ တစလမးသြားလမးမား၊ ပတဆ႔မႈမားျဖစေနေသာ လမးေၾကာငးမားႏင အကဥး အကယေျပာငးလ၍ မရေသာလမးေၾကာငးမား၊ ဘးတပကလားထင အသးျပသမားအတြက လမးေၾကာငးမားက အသးျပ၍ ျဖတလမးမသြားျခငးက မျပလပေစရန တားျမစရန

- လအမားမ ႐ပေထြးေသာေနရာမားသ႔ သြားလာျခငးမျပေစရန ေစာစးစြာေရာကေနသမားအတြက အမသာႏင အစားအစာအေရာငးဆငမားက ပြကငးပမညေနရာ၏ အျပငဘကတြင ထားရေစရန

ဝငေပါက၊ ထြကေပါကမား

- ဝငေပါက၊ ထြကေပါကမားတြင စနစတကတနးစၿပး ေရြ႕လားသြားလာရန ထေရာကေသာ စမခန႔ခြမႈႏင အကာအရမား ျပလပျခငး

- လေရစးက ဆနမတကရဘ တနးစရာမ ထြကခြာႏငရန လမးေၾကာငးတစခထားရေပးရန - လကမတအေရာငးဌာနမား၊ ယာယအေဆာကအအမား၊ ဆြေဆာငမႈမား၊ အေဆာကအဦးမား၊ အဓက

သတငးအခကအလက ရရရာေနရာမားက ဝငေပါက၊ ထြကေပါကမားအနးတြင ထားရျခငးမ ေရာငၾကဥ ရန

- မသနမစြမးသမားအတြက သေကၤတ အမတအသားျဖင ေဖာျပထားသည ဝငေပါက၊ ထြကေပါကမား ျပလပထားျခငး

- ယာဥလမးေၾကာငးႏင လတနးစသညလငးက သးသန႔ခြျခားျခငး မျပႏငလင လမားက ကားလမးေပၚ တြင တနးစေစျခငးမ ေရာငၾကဥရန

- ျဖစႏငလင အေရးေပၚလမးေၾကာငး (သ႔) အျခားသမားမ အသးျပေနသည ေလကားမားတြင လမားက တနးစေစျခငးမ ေရာငျခငး

- တားျမစထားေသာ ပစၥညးမားက ကငးပမညေနရာသ႔ မယသြားေစႏငရန ဝငေပါကမားတြင အေရးယ လပေဆာငျခငး

ကငးပမည ေနရာအတြငး

- ကငးပမညေနရာအတြငးသ႔ လမား အစအစဥတကမဟတဘ ဝငလာျခငးမျဖစေစရန၊ ဝငေပါက လမးေၾကာငးမားမ ၾကည႐ရန ေနရာေကာငးမားဆသ႔ တက႐ကေရာကရႏငေစရန စမထားျခငး

- ပြလမးသဘင၏ စတလႈပရားဖြယရာ အေျခအေနတစရပေၾကာင ျဖစေပၚႏငသည ပြလာသ ပရတသတ မားမ တရနတးတြနးတကသြားလာျခငးေၾကာင တကမ၊ ဖမျခငးက ကာကြယရန၊ အကာအရမား ကသ႔ ေသာ အစအမေဆာငရြကခကမား ျပလပထားရရန

- အခ႕ေနရာမားတြင လမဝငေစရန ရငးလငးထားရနလအပပါက အကာအရမားအသးျပရန ၾကည႐ႈသည ေနရာမား

- ပမျမငႏငရန လအမား တဟနထးေရ႕တးျခငးေၾကာင ဖမ၊ တကမျခငး မျဖစေစရန ဆြေဆာငမႈမားက ေနရာစမ လအားလး ေကာငးစြာျမငႏငေအာင ဒဇငးဆြထားျခငး

- ဘးတပကလားထင အသးျပသမားအတြက သးသန႔ၾကည႐ႈသည ေနရာမားျပလပေပးျခငး။ ထသ႔ ျပလပရာတြငလညး လစလေဝးမ ေရြ႕လားျခငးမားမ ၎တ႔အား မထခကေစရနႏင ထြကေပါကမားက ပတမေစျခငးမား မျဖစေစရန ေဆာငရြကရန

11

၃.၃.၂။ လထစမခန႔ခြမႈအတြက ႀကတငကာကြယမႈမား

ဝနထမးအေရအတြကႏင စြမးေဆာငရညမား

- ထေရာကေသာ လထပရသတ စမခန႔ခြမႈရရရန လေလာကေသာ ဝနထမးအေရအတြက ရရမည။ ဝနထမးခန႔အပျခငးဆငရာ ဖြ႕စညးတညေဆာကပသည ပြလမးသဘင၏ သဘာဝႏင အရြယအစား အေပၚ မတည၍ ကြျပားသြားမညျဖစသည။

- အခနးက႑ႏင တာဝနမားက ရငးလငးခငမာစြာ နားလညေစျခငး (၎တ႔က ပြလမးသဘငလၿခေရး အစအစဥတြင ထညသြငးေရးသားရမည။ အထကတြငေဖာျပၿပးခသည ၃.၁.၂ က ၾကညပါ။) ဤအခက သည ဥပမာ ရ၊ မးသတတပဖြ႕၊ ေဒသခအစးရစသည ေအဂငစတစခထကပ၍ ပါဝငပတသကလင ပ၍ အေရးႀကးသည။

- ဝနထမးအားလးမ သကဆငရာ တာဝနမားက ထေရာကစြာ ထမးေဆာငႏငရန ေလကငသငတနးေပးရန။ အထးသျဖင ႀကးၾကပသမားက အေရးေပၚဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႕အစညးမားႏင လကတြလပေဆာင ႏငျခငးကသ႔ေသာ အေရးေပၚအေျခအေနမားက ကငတြယေျဖရငးျခငးက သငတနးေပးရမည။

- ပြလမးသဘငကငးပျခငးမတငမတြင ဝနထမးအားလးက အကဥးခပထပမ ရငးျပၿပး ကငးပမညေနရာ၏ အဓကအဂၤါရပမားႏင ၎တ႔ကေပးအပထားသည တာဝနမားက ေရးသားေဖာျပထားသည အစအစဥ တစခက အဆပါ ဝနထမးမားအား ေပးအပရမည။

- ဝနထမးမားက ၎တ႔၏ ဆငရာတာဝနမားအား ထငရားစြာေဖာျပသည သသာထငရားေသာ အဝတအစားႏင ခြျခားမႈမား ျပလပထားျခငး။ (ဥပမာ - အေရာင အမးမးရေသာ ႐ပအကႌမား၊ ဂာကင မားႏင အေပၚပငးေခါငးစြပအကႌမား။)

ဝနထမးမားက ေနရာခထားျခငး

- ပြကငးပမညေနရာ၏ ဝနထမးလအပမညအပငးမားႏင သာမနအေျခအေနႏင အေရးေပၚ အေျခအေန ႏစခလးတြင လအပမည ဝနထမးအေရအတြကမားက ေဖာထတသရရန ႀကးပမးရမည။ ဝငေပါက၊ ထြကေပါကတ႔ကသ႔ အဓကကေသာေနရာမားတြင ဝနထမးမားက ေနရာခထားပါ။

- ဝနထမးတာဝနမားတြင ေအာကပါအခကမားျဖစပါသည - • ကငးပမညေနရာ၏ ဖြ႕စညးတညေဆာကပကသရၿပး အထးလအပခကရသည ပဂၢလမားအတြက

အပါအဝင လအမားအသးျပႏငမည အဂၤါရပ အေဆာကအအပစၥညးမား အေၾကာငးအခကအလက မားက လထက ေျပာျပေပးျခငးျဖင ကညႏငျခငး။

• ဝငေပါက၊ ထြကေပါကႏင ေရးဦးသနာျပစမႈေပးသညေနရာမားက သရျခငး။ • ကငးပမညေနရာအတြငး လျပညၾကပျခငး မျဖစေစရန၊ အထးသျဖင ကငးပမညေနရာသ႔ ဝငေရာက

ျခငး (သ႔) ထြကခြာျခငးျပရာတြင လထပရသတက စမခန႔ခြ၍ လမးၫႊနေပးျခငး။ • ထငခမားအၾကားရလမးမားႏင ထြကေပါကမားက အခနျပညရငးလငးထားကာ ထငခႏင ပရေဘာဂ

ပစၥညးမားေပၚမတတပရပျခငးမျပရန တားျမစျခငး။ • မညသညေႏာငယကမႈ (သ႔) ျဖစရပမားကမဆ ခကခငးစစမးစစေဆးၿပး ဆပရမးကားသည

အမအယာမားက ထနးခပျခငး။ • မးေလာငႏငေသာ အမႈကမားတစေနရာတညးတြင စစညးမျခငးမကာကြယျခငး။ • ႀကးၾကပသမားႏင ဆကသြယေျပာဆျခငး။ • အေရးေပၚအေျခအေနတြင အသးျပေသာ သေကၤတျဖငေျပာေသာ သတငးစကားမားႏင တာဝနမား

အပါအဝင ကငးပသညေနရာမ လမားေရႊ႕ေျပာငးထြကခြာရနအတြက ျပလပထားေသာ အစအမမား က သရနားလညျခငး။

12

• လအလြနအကြျပညၾကပႏငေျခရသည အဓကေနရာမားတြင လထပရသတက ေစာငၾကညျခငး။ • ကားရပနားကြငးမားႏင ယာဥေၾကာသြားလာမႈက စနစတကႀကးၾကပထနးခပျခငး။

အမန႔ေပးျခငးႏင ထနးခပျခငး

ႀကးၾကပသမားႏင ဝနထမးအားလး အခငးခငးထေရာကစြာ ေျပာဆဆကသြယေစၿပး ပြလမးသဘင ထနးခပေရး ဌာနမ လႈပရားမႈအသးသး ဟနခကညေအာင ေပါငးစပၫႇႏႈငး ထနးခပေပးျခငး။

စညးမဥး၊ စညးကမးမားျပ႒ာနးျခငး

ပြလမးသဘငတြင အရကေသစာေသာကစားမႈ တားျမစပတပငျခငးကသ႔ေသာ စညးမဥး မားက မတျပတသားစြာ ျပ႒ာနးရမညျဖစၿပး လအပပါက ရတပဖြ႕မားျဖင ႀကတငၫႇႏႈငးကာ သေဘာတမႈ ရယထားရမည။

အေျခအေနမား ကေမာကကမျဖစလာခနမားတြင

- အႏရာယျဖစႏငေျခမားက ဆနးစစျခငး လပငနးစဥ၏ တစတတေဒသအေနျဖင ျဖစလာႏငေျခရသည ေႏာငယကဖကဆးမႈမားက ခြျခားေဖာထတၿပး ၎တ႔က ေျဖရငးမညနညးလမးအဆငဆင (တခါတရ တြင ထနညးလမးအဆငဆငက အေရးေပၚနညးလမးအဆငဆင သ႔မဟတ အေရးေပၚ အစအစဥမားဟ လညး ေခၚၾကသည။) ကေရးဆြရန။

- ယငးကသ႔ ေနာငယကဖကဆးမႈမားတစခခငးစအလက ဝနထမးမားႏင ပစၥညးကရယာမား ပမ လအပလာလမျဖစေၾကာငး ထညသြငးစဥးစားပါ။ သကဆငရာဝနထမးအားလးတ႔အား လပထးလပနညး မားက သရပါေစ။ ဝနထမးအစညးအေဝးမား (သ႔) အကဥးခပအသေပးေတြ႕ဆျခငးမားက အဆပါ ပြလမးသဘင အခမးအနားတစရပ မစတငခငမာ လပထးလပနညးမားအေၾကာငး ဝနထမးမားအား သတေပးရနအတြက အသးျပႏငသည။ ထသ႔ ေႏာငယကဖကဆးမႈမားႏင အေရးေပၚအေျခအေန ကစၥရပမားက ကငတြယေျဖရငးရန အလ႔ငာ ေရးဆြထားသည နညးလမးအဆငဆငက စမးသပၾကညရာ တြင အစမးေလကငခနးမားသညလညး အသးဝငေသာ နညးလမးတစရပျဖစသည။

- ပြလမးသဘငအခမးအနားႀကးမားတြင “ေဘးကငးဇ” မားဟ ေခၚဆၾကသည ကန႔သတပငးျခားထားသည ေနရာမားက သတမတထားသငသည။ လျပညၾကပမႈမား ဆးရြားလာပါက တြနးတကမျခငးမ ကာကြယ ရန လအမားက ထေဘးကငးဇမားအတြငးသ႔ ဝငေရာကျဖတသနးေစႏငသည။

ႀကတငကာကြယမႈမားအားလးသည ထေရာကမႈရၿပး ၎တ႔အား ရညရြယထားသည ရညရြယခကမားက ျဖညတငးရာတြင လၿခမႈရသညဆေသာ အေၾကာငးအခကက ေသခာေစရန လေလာကေသာစစေဆးမႈမား ေဆာငရြကျခငး၊ အစမးေလကငခနးမားႏင စမးသပစစေဆးမႈမားေဆာငရြကျခငးမားသည ေကာငးမြနေသာ အေလအကငမားပငျဖစသည။

အေရးေပၚကစၥရပမားအတြက စစဥမႈက ေအာကပါအပငးတြင ျဖညဆညးရသည။

၃.၄။ အေရးေပၚစစဥမႈႏင နညးလမးအဆငဆငမား

အေရးေပၚအေျခအေနမားဆသညမာ ကငးပသညေနရာတြငရေနသည ဝနထမးမာ ေဆာငရြကေပးႏငစြမး မရေသာ အထးကြမးကငသတစဥးဥးမ ခကခငးလပေဆာငေပးရနလအပေနေသာ ျပငးထနးသည ဒဏရာ အနာတရ ရရမႈမား ျဖစလာႏငသည အေျခအေနမားက ဆလျခငးျဖစသည။ ထသ႔ေသာ အေျခအေနမားတြင

13

အေရးေပၚ ဝနေဆာငမႈေပးသမားမ တကတကကြကြပါဝငလာတတၿပး တခါတရတြင လအမားကလညး ပြကငးပရာေနရာမ ေဘးကငးသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ေပးရတတသည။

အေရးေပၚအေျခအေနမားတြင မးေလာငျခငး၊ ေပါကကြျခငးမား၊ ဗးေပါကကြေစမညဟ ၿခမးေျခာကမႈမား၊ ထငခ ေနရာမားသ႔ စငျမငစသည အေဆာကအအပငး ၿပကျခငး၊ ဓာတေငြ႕ယစမျခငးစသည အႏရာယရေသာ ဓာတ ပစၥညးမားထြကျခငးနင ေရလႊမးမးျခငး (သ႔) ေလျပငးတကျခငးကသ႔ေသာ ေမာလငမထားသည ရာသဥတ ဆးရြားမႈမား ပါဝငႏငသည။

အေရးေပၚကစၥရပမား ဖနတးမႈတြင လမား ႁပြတသပၾကပမႈမားႏင ကစဥကလားျဖစျခငး၊ စနစတကမရျခငး၊ ဆဆပပျဖစျခငးတ႔သည အေျခခအေၾကာငးရပမား ျဖစႏငသည။ (ဥပမာ - အတားအဆးမား စစဥထားမႈမား၊ စသညတ႔မားတြင ဝနပေနျခငး) ယငးတ႔သညလညး ပမခကခေသာ အေရးေပၚကစၥရပမားက ကငတြယ ေျဖရငး ရေသာ အေျခခအေၾကာငးရငးတ႔ျဖစသည။

အကာအရမား လအပ၏ ဝနပျခငး၊ စငျမငမားေပၚတြင လအမားစၿပ၍ ဝနမားေစျခငး စသည အေရးေပၚ အေျခအေနမားက လျပညၾကပျခငးႏင ႐တ႐တသသျဖစျခငးတ႔မ ဖနတးႏငသည။ ၎တ႔သညပငလင အေရးေပၚအေျခအေနမားက ကငတြယေျဖရငးျခငးက ပ၍ ခကခေစႏငသည။

၃.၄.၁။ အေရးေပၚအေျခအေနမားက စမခန႔ခြအပခပရန လပငနးမား

ဤအပငးသည အေရးေပၚအေျခအေနရပမားတြင လစလေဝးေၾကာင အႏရာယျဖစႏငေျခမားက နညးသမ နညးေစရန ေဆာငရြကသည အေရးေပၚအေျခအေနေျဖရငးသည နညးလမးအဆငဆငတြင ပါဝငသငသည အေျခခသေဘာတရားကစၥရပမားက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။

အေရးေပၚစစဥထားမႈအျဖစ ေရးသားထားေသာ အေရးေပၚ လပထးလပနညးမားက သမးဆညးထားရန အေရးႀကးသည။ အထကပါ အပငး ၃.၁.၂ တြင ရငးျပထားသညအတငး အေရးေပၚအေျခအေနဆငရာ အစအစဥက ပြအခမးအနားလၿခေဘးကငးမႈအစအစဥ၏ တစစတတစပငးအေနျဖင ပါဝငေစရမည။

ေရးဆြထားသည အေရးေပၚစမခက စာေစာငမားက ေဒသခအာဏာပငမားမ ဝနထမးမား၊ မနေနဂာမား၊ ႀကးၾကပေရးမးမား၊ ေစာငၾကညၾကပမတသမားႏင အျခားသကဆငရာဝနထမးမား၊ အေရးေပၚဝနေဆာငမႈေပးသ မားႏင ေဒသခ အာဏာပငမားမ အလြယတကရရေစရန ေဆာငရြကေပးထားရမညျဖစသည။

ထအေရးေပၚနညးလမးအဆငဆငက ဝနထမးမားအား သငတနးေပးရာတြင ထညသြငးသငၾကားေပးသငၿပး အခမးအနားတြင အကဥး႐း ရငးလငးေတြ႕ဆျခငးမားတြင ျပနလညပ႔ခေပးသငသည။ ထအေရးေပၚနညးလမးအဆငဆငႏင အျခားေသာ ဆကစပသညအခကအလကမားက ကဒျပားအေသး (သ႔) စာရြကတစရြကတြင ေရးသားၿပး ဝနထမးအားလးက ေပးထားသငသည။

အစမးေလကငခနးမားျပလပျခငးသညလညး ထနညးလမးအဆငဆငသည အေရးေပၚအေျခအေနတစရပရပ ေပၚေပါကလာပါက ထေရာကသညဟ ေသခာေစရန လပေဆာငႏငသည အေလအကငေကာငးတစခပင ျဖစသည။

အေရးေပၚလပထးလပနညးမားတြင ေအာကပါစာပဒမားတြင အေသးစတရငးျပထားေသာ အေၾကာငးအရာမား ပါဝငသငသည။

14

အေရးေပၚဝနေဆာငမႈမားအား အသေပးအေၾကာငးၾကားျခငး

ပြစစဥသမ အေရးေပၚအေျခအေနတစရပ ေပၚေပါကလာပါက အေရးေပၚဝနေဆာငမႈေပးသညအဖြ႕မားႏင မညသက ညႇႏငးလပေဆာငမညက ဆးျဖတထားရမည။ ထ႔အျပင ဆးၿဖတခကခႏငသတစဦးဦး မရပါက ၄ငး၏ ကယစား အျခားတစဦးတစေယာကအား ခန႔အပေပးႏငသည။

အေရးေပၚအေျခအေနတစရပျဖစေပၚေနသညက သရသညႏငတစၿပငနက ရတပဖြ႕ႏင အျခားေသာ အေရးေပၚ ဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႕အစညးမားက အျမနဆးအသေပးရနလအပပါသည။

ေအာကပါသတငးအခကအလကမားက အေရးေပၚဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႕မားဆသ႔ လကဆငကမးေပးသင သည။ - အေရးေပၚအေျခအေနျဖစပြားသည ေနရာ - အေရးေပၚအေျခအေန၏ သေဘာသဘာဝႏင ထအေျခအေန၏ အရြယအစား - အေရးေပၚအေျခအေနျဖစပြားသညေနရာသ႔ သြားေရာကႏငမညလမးေၾကာငးႏင ဆရပ၊ သတျပရမည

မာ ယခငသေဘာတခမတထားေသာ လမးေၾကာငးမာ အေရးေပၚအေျခအေနအရပရပေၾကာင သငေတာႏငမညမဟတပါ။

- ေဘးဥပါဒအႏရာယမားဆငရာ မညသ႔ေသာ သကဆငရာသတငးအခကအလကမား။ ဥပမာ ဓာတ ပစၥညးမား သေလာငထားျခငး။

ဝနထမးမားႏင ေျပာဆဆကဆ ဆကသြယျခငး

လတစဥးတစေယာကမ ဒဏရာအနာတရျဖစျခငး သ႔ နာမကနးျဖစျခငးကသ႔ ကစၥရပမားမစ၍ ေဘးကငးရာသ႔အေရးေပၚေျပာငးေရႊ႕ရနအထ လအပလာေသာ ကစၥရပမားအထ မတညေသာအဆငရ အေရးေပၚတ႔ျပနျခငးမား လအပေပလမမည။ ထ႔ေၾကာင ပြကရပတန႔ႏငသည လပပငခြငအာဏာရသည တတကြမးလပဂၢလတစဥးက ပြစတငစစဥသည ကာလကပင ခန႔အပထားရန အေရးႀကးပါသည။ ထတာဝနက ပြလမးသဘငအခမးအနား၏ ေဘးကငးေရးဆငရာ အရာရမ တာဝနယရေလရသည။

မညသ႔က အေၾကာငးၾကရမညႏင ထသ႔အေၾကာငးၾကားရာတြင မညသ႔ေသာ အဆငမားက လပေဆာငရမည ဆသညက တတပပ ရငးရငးလငးလငး ေဖာျပထားသည ကငးပမညေနရာရ ဝနထမးမားႏင အျခားေသာ ျပငပမ အဖြ႕အစညးမားအား သတငးအခကအလက လကဆငကမးျခငးဆငရာ စနစတစခရသငသည။ ဝနထမးမားမ ႐တတရကလကပါလာမည လအပႀကးက ႏငနငးစြာ မထနးခပႏငခငအခနတြင လစလေဝးက အထတတလန႔ မျဖစေစဘ ဝနထမးမားကသာ အေရးေပၚအေျခအေနအေၾကာငး စဥဆကမျပတ အသေပးအေၾကာငးၾကားႏငဖ႔ လအပပါသည။ ထသ႔ေဆာငရြကရနအတြက ႏစဥးႏစဖကၾကားဆကသြယႏငေသာ စကားေျပာစက သ႔ စကားဝကအသးျပ၍ လအမားအၾကား ေၾကျငာခကမားက အသးျပႏငသည။ စကားဝကအသးျပျခငးျဖင ဝနထမးမားမ စကားေျပာစကမ သတငးစကားမားက နားေထာငလာေစရန (သ႔) ထနးခပသညေနရာက ဖနးျဖင ဆကသြယလာေစရန အခကေပးရာတြင အသးျပႏငသည။

ဝနထမးမားသ႔ အသေပးထားေသာ အခကအလကမားတြင အေရးေပၚအေျခအေနတစရပ၏ သေဘာသဘာဝ၊ ျဖစပြားသညေနရာ၊ လကနာရမည နညးလမးအဆငဆငႏင အသးျပရန မသငေသာ ထြကေပါကလမးေၾကာငးမား ႏင ထြကေပါကမား စသည အျခားေသာ အထးသတျပရမညအခကမား ပါဝငသငသည။

15

ပြကငးပရာ ပရာဝဏအတြငးရ လအမားႏင ဆကသြယမႈျပလပျခငး

အေရးေပၚကစၥရပႏငပတသက၍ မညသညအေၾကာငးအရာအား ပြကငးပရာ ပရဝဏအတြငးရ လအမားက အသေပးရနလအပသညႏင မညသညအခနတြင အသေပးမညဆသညမားက စဥးစားရမည။ အဆပါ အေရးေပၚ ကစၥရပအား ပြကငးပရာေနရာရ လမားအားလးက တခနတညးမာ အသေပးမည မေပးမညမာမ ထအေရးေပၚ ကစၥရပ၏ သေဘာသဘာဝေပၚတြငသာ မတညသည။

ျပညသမားမာလညး မရငးႏးေသာအေျခအေနတစရပတြင မညသ႔လပေဆာငရမညက မေသမခာျဖစကာ စတ႐ႈပႏငစရာရသည။ တခ႕မာ လစကြသြားေသာ သငယခငးမား၊ မသားစဝငမား ရာေဖြျခငး၊ ေႏာငေႏးမႈက အမသ႔ ဖနးဆကအေၾကာငးၾကားျခငး စသည အျခားေသာ အစအမမားလပေဆာငရနသာ ပ၍ စးရမပပနၾကသည။ နညးေပးလမးညႊနမႈမားက ေထာကပသည နညးလမးမားသည ထသ႔ေသာ စးရမပပနမႈမားက ေျဖရငးႏငၿပး၊ အမားျပညသတ႔၏ တ႔ျပနခကအလငက လႊမးမးသကေရာကမႈရႏငသည။

အေရးႀကးသတငးအေၾကာငးအရာမားက ထပခါတလေျပာၾကားျခငး၊ ညြနၾကားခကမားက ေျပာၾကားရာတြင “အနေရာငတခါးက အသးမျပပါန႔” ဟ မ- အသးျပ၍မေျပာဘ “ အစမးေရာငတခါးက အသးျပပါ”ဟ ေျပာျခငးတ႔ ျဖင လတရငးလမးၫႊနမႈမားေပးျခငးသည အကးရပါလမမည။ သတငးအခကအလကမားက ယဥယဥေကးေကး၊ ေသေသခာခာ၊ တညတညၿငမၿငမ ေပးရမညျဖစၿပး အထတတလန႔မျဖစေစရန ဂ႐ျပရမညျဖစသည။

ေအာကပါနညးလမးမား ေပါငးစပမႈမားျဖင ေဘးကငးရာသ႔ေျပာငးေရႊ႕ရန လအမားအားအေၾကာငးၾကားႏငသည။ - အသသြငးထားေသာ (သ႔) တက႐ကလႊငေသာ သတငးေပးစနစ - ဝနထမးမားႏႈတမ ေျပာၾကားျခငး (အသခ႕စကမားအသးျပ၍) - အေရးေပၚ အခကေပးအသစနစ - သတငးအခကအလကမားျပဆငးဘတမား (ရမတေရးရန ဘတျပားမား၊ စတား-ဆကကရငး စသညျဖင။)

အမားျပညသတ႔အား ေပးရမညသတငးအခကအလကမားတြင ပါဝငႏငသညတ႔မာ - - အသးျပရမညထြကေပါကမားႏင ထထြကေပါကမားသ႔ မညသ႔ေရာကရႏငမညအေၾကာငး - အလဥးသငပါက စေဝးေရာကရရမညေနရာ - ၫႊနၾကားခကမားေျပာၾကားရျခငး အေၾကာငးအရငးမား (ဥပမာ။ ။ လျပညၾကပမႈမျဖစေစရန….က

အသးျပပါ ဆသလ) ပြလာေရာကသလအမားက ေငြျပနအမးျခငး၊ ပြက ျပနလညစစဥေပးျခငး ဟ ေပးေလာမညဟ သေစပါ။

- ကြကြာေနေသာမတေဆြ သငယခငးမား၊ ေဆြမးမားအား စရပေနရာမားဆသ႔ လမးညြနေပးျခငး - ျပလပရာေနရာ၊ ျဖစပြားေနရာ ျပငပတြင အမသာမား၊ တယလဖနးမား ထားရျခငးႏင - အသးျပႏငေသာ သယယပ႔ေဆာငမႈဆငရာ စစဥထားမႈမားအေၾကာငး သတငးေပးျခငး

ေဘးကငးရာသ႔ေျပာငးေရႊ႕ျခငး

ပြကငးပရာေနရာ (သ႔) ထေနရာတစစတတစပငးမ ေဘးကငးရာသ႔ေျပာငးေရႊ႕မညဟ ဆးျဖတၿပးလင လအမား သည ၎တ႔ႏင အကြမးတဝငရေသာ လမးေၾကာငးမားႏင ထြကေပါကမားမသာ ေျပာငးေရႊ႕လတတၾကသည။ ၫႊနျပခကရငးရငးလငးလငးမရပါက အခ႕ေသာလမးေၾကာငးမားႏင ထြကေပါကမားတြင လျပညၾကပမႈမား ျဖစလာႏငသည။ အသးျပႏငေသာ ထြကေပါကအားလးက အသးျပေစရနအတြက အစအမမားလအပၿပး လ အမားက အသငေလာဆးေသာ ထြကေပါကသ႔ လမးညႊနၾကရမည။ ပြကငးပရာေနရာသ႔ ေရာကလာေသာသမား ကလညး အလငအျမန ျပနလညေစလႊတရနလညး လပါလမမည။

16

ေဘးကငးရာသ႔ေျပာငးေရႊ႕ခနတြင အထးလအပခကမားရသည မသနစြမးသမား၊ ကေလးငယမား ပါလာသမား ႏင ကေလးတြနးလညးမား ယေဆာငလာသမားက ကညေပးရနအတြက သငေတာေသာ အစအမမားရေစရန ေဆာငရြကပါ။

ပြကငးပရာေနရာ၏ ဖြ႕စညးပအဆငအျပငသည ႐ပေထြးပါက (သ႔ ) ေျပာငးေရႊ႕ရမည ဧရယာအကယအဝနးသည ႀကးမားပါက (သ႔) ထြကေပါကမားႏင အလမးေဝးေနပါက လအမားက ပြကငးပရာ၏ လၿခေသာေနရာမားတြင စေဝးေစၿပးမသာ ထြကေပါကမားသ႔ အဖြ႕တစဖြ႕ခငးစ လကပါပ႔ေဆာငေပးျခငးက ပ၍ လကေတြ႕ကပါသည။

တစစတစေယာကမ ပးေပါငးေဆာငရြကရန ျငငးဆလင ဥပမာ - ဥးတညရာလမးေၾကာငးအမားသ႔သာသြားျခငး (သ႔) ထြကခြာရန ျငငးဆနျခငးတ႔ ျဖစလာလင ဝနထမးမားမ မညသ႔လပေဆာငရမညက သရရန ၎တ႔အား ရငးလငးေသာလမးညႊနမႈေပးထားရန လအပသည။

အေရးေပၚယာဥမားအတြက ရငးလငးသညလမးေၾကာငးတစခရေစရန ထနးသမးထားသငၿပး အေရးေပၚ ဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႕မားသည ထလမးေၾကာငးက သရေစရနေဆာငရြကရမည။ သ႔မသာ ထြကခြာလာေသာ ယာဥလမးေၾကာငးမားႏင ေဘးကငးရာသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ေနၾကေသာ လအပစမားႏင ယဥၿပင၍ ယာဥလမးေၾကာငး အသးျပရျခငးမ ေရာငၾကဥႏငမညျဖစသည။

စေဝးသညေနရာမား

လၿခစတခရေသာစေဝးသညေနရာမားမာ ေဘးကငးလၿခရာသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ႏငေစရန မရမျဖစလအပသည။ လအပစေနရာထငခငးရရန လေလာကေသာ ဧရယာအကယအဝနးတ႔ ရသငသည။ ထဧရယာမားက မးေလာင တတေသာ ဓာတပစၥညးမားသေလာငသည ဆငမား၊ ဗးေပါကကြေစမည ၿခမးေျခာကသညအခါမားတြင ကား ရပနားရာေနရာမား စသည အႏရာယမားေသာ ဧရယာမားမ ေဝးေသာေနရာမားတြင သတမတထားရသင သည။ အမတသေကၤတအမားမာ ထငထငရားရားေပၚေပၚလြငလြငျဖစသငၿပး စစညးရာ ဧရယာမားရရာ တညေနရာမားအား ေျမပမား(သ႔) စစဥထားမႈမားတြင ရငးရငးလငးလငးမတသားျပထားသငသည။ ေဘးကငးရာ သ႔ ေရႊ႕ေျပာငးျခငး လအပလာပါက ထေနရာမားဆသ႔ လအမားက ၫႊနျပရာတြင ပ၍ လြယကေစမညျဖစသည။

စရပ-စေဝးရာေနရာမားတြငရ လအမားတ႔အား ေအာကပါတ႔ ေထာကပေပးသငသည။

သကဆငရာသတငးအခကအလကမား။ ဥပမာ-ကားရပနားရာေနရာမားပတထားျခငး၊ အမသာမား၊ တယလဖနး မားႏင စရပမားရျခငး စသည။

ျဖစပကေနသညအေၾကာငးမားက အခနႏငတေျပးညသရေစရန ပမနအခနအပငးအျခားအလက အေၾကာငး ၾကားေပးျခငး။ (ဥပမာ - ကငးပမညေနရာက ျပနဖြငမညဟတ၊ မဟတ၊ ပြအခမးအနားက ဆကလကကငးပမည ဟတ၊ မဟတ)

အေရးေပၚအေျခအေနတစရပအရ လစလေဝးမား အစလကအၿပလက ထြကခြာျခငးေၾကာင ထြကခြာရာ လမးေၾကာငးက ပတဆ႔မႈမား ျဖစလာႏငေျခရပါက အပငးျခားအလက ထြကခြာေစျခငးက ထညသြငးစဥးစားရ မညျဖစသည။

17

၃.၄.၂။ အေရးေပၚစမကနးႏင လပထးလပနညးမားတြငရ ရမား၏ အခနးက႑

အထကပါ (အပငး-၃.၁) တြင ေဖာျပထားသညအတငး၊ စမကနးအဆငဆင စလပျခငးမ မနကနေသာလမား ပါဝငလာရနမာ အေရးႀကးသည။ ေဒသခအာဏာပငမား၊ ရမားႏင အျခားအေရးေပၚ ဝနေဆာငမႈမားမ သငေတာေသာ ကယစားလယမားလညး အပါအဝငျဖစရနမာ အေရးႀကးသည။ ရမားမာ အဆပါ စမကနး အတြကေရာ၊ အေရးေပၚကစၥရပမားက တ႔ျပနရာမာေရာ ေခါငးေဆာငေနရာ အခနးက႑မ ပါဝငရသည။ ပြလမး သဘင အခမးအနားႀကးမားတြင ရမားသည တာဝနအရ ေရာကရေနေလရၾကသည။ ၎တ႔၏ ထနးခပခနးက ထပြကငးပရာေနရာတြင ထားရၿပး ရတပဖြ႕ဝငမားမ အေရးေပၚအေျခအေနမားက တ႔ျပနရန အသငရၾကသည။

တရားစရငပငခြငရ ေနရာေတာေတာမားမားတြင ရတပဖြ႕ဝငမား၏ အခရာကသည လပငနးတာဝနမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။ - အသကႏင ပစၥညးဥစၥာတ႔အား ကာကြယေပးရျခငး - အမန႔အား မလအေျခအေနအတငး ထနးသမးရျခငး - ရာဇဝတမႈမား ကးလြနျခငးမ ကာကြယျခငး - ရာဇဝတမႈက စစမးေဖာထတျခငးႏင ကးလြနသမားအား တရားဥပေဒအရ အေရးယျခငး 11

ဥပေဒေရးရာႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ထညသြငးစဥးစားစရာမား

ပြလမးသဘငအခမးအနားတစရပရ ရမား၏ အခနးက႑ႏငစပလဥး၍ နညးဗဟာမား ဆးျဖတရာတြင ရအရာရ ႀကးမားမ ေအာကပါအေၾကာငးအရာမားက ထညသြငးစဥးစားရမည။ - ရတ႔၏ တာဝနမားႏင အျခားတရားဝငျပဌာနးထားေသာ တာဝနဝတရားမား - လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ေဆာငရြကမႈမား 12 - ရအေရးယေဆာင႐ြကရမႈအတြက ဥပေဒအေျခခမား - သကဆငရာ ရတပဖြ႕၏ မဝါဒမားႏင - အငအားသးမႈဆငရာ အႀကျပခကမား - အမန႔အာဏာဆငရာ - ဖြ႕စညးတညေဆာကပမား

ၿဗတသႏငငႏင အျခား အခ႕တရားစရငပငခြငမားတြင ရမားသည ေ႐ႊ၊ ေငြ၊ ေၾကး 13 ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈက အသးျပလက ရာထးမား ဖြ႕စညးရသည။ ယခ ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈမ အေရးေပၚအေျခအေနႏငပတသက၍ မဟာဗဟာ၊ နညးဗဟာဆငရာႏင အမန႔၊ ကြပကမႈဆငရာ တ႔ျပနမႈတ႔က တညေဆာကရန မေဘာငတစခအား ေထာကပေပးသည။ အေရးေပၚအေျခအေနမားတြင အမန႔ဆးျဖတခကမားခမတျခငးႏင ခမတထားေသာ ဆးျဖတခကမားက ဆကသြယသရေစျခငးတ႔အတြက လအပေသာ သတငးအခကအလကမား စးဆငးျခငးက အေထာကအကျပေစပါသည။

ေရႊအဆင အရာရသည စစဆငျပလပရန (သ႔) ျဖစစဥျဖစရပအတြက၊ အလးစ အမန႔၊ ကြပကမႈတ႔က တာဝနယၿပး ထနးသမးရသည။ ၎တ႔တြင ေ႐ႊအဆင မဟာဗဟာႏငအတ ေငြအဆင (သ႔) ေၾကးအဆင အရာရႀကးမားမ လကနာသငသည နညးဗဟာမားအေပၚတြင တာဝနႏင အာဏာသကေရာကမႈရသည။

11 College of Policing (England and Wales). https://www.app.college.police.uk/app-content/operations/operational-planning/core-principles/.12 ကလသမဂၢလ႕အခြငအေရးေၾကညာစာတမး http://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/index.html.13 https://www.app.college.police.uk/app-content/operations/command-and-control/command-structures/.

18

သ႔ေသာ ေ႐ႊအဆင အရာရႀကးမာ နညးဗဟာဆငရာ ဆးျဖတခကမားက မျပလပသငပါ။ ေရႊအဆင အရာရႀကး မားသည ခမတထားေသာ နညးဗဟာမားမာ အႏရာယျဖစႏငေျခမားႏင အခးကမႈရျခငး၊ မဟာဗဟာ၏ ရညမနးခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငျခငး၊ တရားဥပေဒ လကနာမႈရျခငးတ႔ ရေစရန ေသခာေအာငလပေဆာငဖ႔ တာဝနရပါသည။ ထ ေရႊအဆငရအရာရသည ေရႊအဆငအမန႔အာဏာရ ေအဂငစအမးစပါဝငေသာ ဖရမ ျဖစသည ေရႊအပစက ဥးေဆာငသည။

ေငြအဆငအရာရသည အဆပါ မဟာဗဟာက ေလးစားလကနာလက အလးစ နညးဗဟာဆငရာ တ႔ျပနမႈက ကြပကအပခပအမန႔ေပးၿပး စေပါငး၍ ထေရာကစြာ လပကငေစမည။ အဆပါ ျဖစစဥျဖစရပတြင နညးဗဟာ ဆငရာ အရာရျဖစသည။ ေယဘယအားျဖင နညးဗဟာဆငရာ အရာရတစဦး ရသငသည။ သ႔ေသာ ေငြအဆင အရာရတစဦးထက ပရရန အႀကးစားျဖစစဥမား (သ႔) စစဆငေရးမားတြင လအပႏငဖြယရသည။ ေ႐ႊအဆင အရာရ (အမန႔ကြပကမႈက တာဝနယရသညအခါ သ႔မဟတ ယငးအား တာဝနယရန ခန႔အပျခငးခရေသာအခါ)သည ေငြအဆင အရာရမား အေတာမားမားက ၄ငးတ႔တစဦးခငး ကြပကအမန႔ေပးရမည သကတမးႏငတကြ မညသ႔ခန႔အပရသညက ဆးျဖတရသည။

ေငြအဆငအရာရမားသည နညးဗဟာဆငရာ အစအစဥက ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ျပလပေနခနတြင ေၾကးအဆင ရ အရာရမားႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကသငသည။ သတ႔သညလညး ေၾကးအဆငရ အရာရမားက မဟာဗဟာ ဆငရာ ရည႐ြယခကမားက ပမကယျပန႔ေသာ နညးဗဟာဆငရာ အစအစဥမ အဓကအခကမားႏင ၎တ႔ တာဝနယရမည ဧရယာဆငရာ ေသခာတကစြာပတသကေသာ နညးဗဟာဆငရာ ရညမနးခကမား စသည တ႔က နားလညသေဘာေပါကေစရန ျပလပေပးသငသည။

ေၾကးအဆငအရာရသည အပစလက အမန႔ကြပကမႈျပရနႏင နညးဗဟာဆငရာ အစအစဥႏင ပတသကေသာ လကေတြ႕က လပငနးသေဘာအရ (သ႔) ပထဝဝငဆငရာ တာဝနမား စသညတ႔က စမေဆာင႐ြကျပလပရန တာဝနရသည။ ေၾကးအဆငရ အရာရမား အေရအတြကႏင ၎တ႔၏ အခနးက႑မားက ျဖစစဥျဖစရပ၏ စကား သေဘာသဘာဝတ႔ျဖင ဆးျဖတသတမတရသည။ ေၾကးအဆင အခနးက႑မားက ျဖစစဥတစခ ကာလ တစေလာကလးတြင ဖနတးျပလပရၿပး ဖကသမးရသည။ ထ႔ေနာကမ ပထဝဝငဆငရာ (ပထဝဧရယာအား ကြပကအမန႔ေပးျခငး) (သ႔) လကေတြ႕က လပငနးသဘာဝျဖစ (အမားဆငရာ အစအစဥအမန႔ကသ႔ တတကက သတမတထားေသာ လပငနးတာဝနအား ကြပကအမန႔ေပးျခငး) စေသာ စဥးစားဆငျခင ထညသြငးစဥးစားရျခငး မားအေပၚ အေျခခ၍ ခြေဝသတမတခန႔ခြႏငသည။ ေၾကးအဆငရအရာရမားသည ေငြအဆငအရာရမားမ နညးဗဟာဆငရာ အစအစဥတ႔က ရငးရငးလငးလငး နားလညသေဘာေပါကထားရမည။ ဆလသညမာ ၎ တ႔မ မညသ႔ေသာအရာက ေပးပ႔၊ ေပးအပျခငး၊ မညသညအခနစေကးႏင မညသ႔ေသာ အရငးအျမစမားျဖင စသည အခ႕ေၾကးအဆင အရာရ အခနးက႑မားတြင ကြမးကငသတ႔၏ အသပညာ၊ ကြမးကငမႈမား စသညတ႔ လအပသည။ ထ႔ေၾကာင သငေလာစြာ ေလကငေပးထားၿပး ကြမးကငမႈရ အရညအခငးရေသာ ပဂၢလမား (သ႔) ေနာကပငး ကြမးကငလာသမားဆငရာက ခြေဝသတမတ ခန႔ခြသငသည။ ယငးသည ကြမးကငအရညအခငးရ အရာရမ ကြပကမန႔ေပးရေသာ မမထကရာထးငယအရာရမားအား ကငတြယရသညခနခါတြငေတာင မႈခငး ျဖစပြားမႈတ႔ ျဖစသငသည။

ရမားအား အေသးစတၫႊနၾကားျခငး

အေရးေပၚစစဆငေရးတြင ပါဝငပတသကေသာ အရာရမားႏင အျခားပဂၢလမားအား အေသးစတ ၫႊနၾကားခက မားက ေ႐ႊ၊ ေငြႏင ေၾကးအဆငရ အရာရမားမ စစဆငေရးႏင ၫႊနၾကားခကမား၏ လအပခကမားအတငး ဖြ႕စညးတညေဆာကသငသည။ ၿဗတသႏငငတြင ရတ႔သည အရာရမားအား အေသးစတၫႊနၾကားခနတြင ေနာကဆကတြ(က)တြင ႐ပပျဖင တငျပထားေသာ ပစက အသးျပၾကသည။ 14

14 https://www.app.college.police.uk/app-content/operations/briefing-and-debriefing/.

19

ရမားအား အေတြ႕အႀက -ေဆာငရြကခကမားက - ေမးျမနးမတသားျခငး

ယငးကသ႔ေမးျမနးမတသားျခငးမာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက ေကာငးေသာအေထာကအထားႏင ဧရယာမားက - ေဖာထတခြျခားႏငရနျဖစသည။ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးအဆငရ အရာရသည လအပေသာ ယငးကသ႔ ေမးျမနးမတသား ျခငးဆငရာ စစဥထားမႈမားက အေစာပငးတြင ထေထာငသငၿပး ျဖစေပၚေစေသာ မညသ႔ေသာ ေမးျမနးမတသား ျခငးဆငရာ ႐ပဝတက စေဆာငး - ျပစရနႏင အကျဖတ - ဆးျဖတသတမတရန - တာဝနရသညသအား ေဖာထတ ခြျခားႏငရနျဖစသည။

၃.၅။ ဆကသြယေရး ဆကဆေျပာဆျခငး

လစလေဝး ေဘးကငးေရးက ထနးသမးရန အမားျပညသႏင လကေတြ႕အသးခရေသာ ဝနထမးမားအၾကား ေကာငးစြာဆကဆေျပာဆျခငးသည ျဖစစဥျဖစရပအား ထေရာကစြာကငတြယရန မရမျဖစလအပေသာ က႑ တစရပျဖစသည။

၃.၅.၁။ အမားျပညသတ႔ႏင ဆကဆေျပာဆျခငး

ပြလမးသဘငအခမးအနားတစရပသ႔ ေရာကလာေသာလမားႏင အခနမ ရငးလငးစြာ ဆကဆေျပာဆမႈသည မညသညေနရာသ႔ သြားေရာကရန မေရမရာျဖစျခငးအား ေရာငလႊရန လအပသည။ ယငးသည လမား ျပညသပ ၾကပေနျခငးႏင စတညညးညျခငးမားတ႔က ႀကတငတားဆးကာကြယႏငသည။ ထ႔ေနာကမ ျပညသတ႔အား လမးညႊနခကတ႔က ပမလကနာ၍ လပကငလေသာ စတတ႔က ေပၚေပါကေစႏငသည။

အမားျပညသတ႔ႏင ထထေရာကေရာက ဆကဆေျပာဆရနမာ နညးလမးမားစြာရသည။ မညသ႔ေသာ နညးစနစ မားက သးသညျဖစေစ၊ ဆကဆေျပာဆမႈတြင တတကက မနမနကနကန ေနာကဆးရ သတငးအခကအလက တ႔ ျဖစေစရနမာ အေရးႀကးသည။ မဘငးလဖနးအကမားႏင ဆရယမဒယာတ႔ကသ႔ ဒဂစတယ နညးစနစမားက အသးျပလက သတငးအခကအလကတ႔က ေထာကပေပးရနမာ ထညသြငးစဥးစားသငေသာ နညးလမးတစရပ ျဖစသည။ ယငးပြလာလမားအား ၎တ႔ႏငသငေတာကကညမည ဘာသာစကားတ႔ျဖင ဆကဆေျပာဆသညမာ အေကာငးဆးျဖစသည။ အမားျပညသတ႔က သတငးအခကအလကမား ႀကတင အသေပးႏငရန ႀကးပမးမႈမား က အလဥးသငသလေဆာငရြကသငသည။ဥပမာ - သယယပ႔ေဆာငေရးဆငရာ အခကအလကမား။ ေတြ႕ဆရမညေနရာမား၊ ျဖစစဥျဖစပြားရာေနရာမ

စညးမဥးစညးကမးခကမားႏင တားဆးမႈမား စသညတ႔က လကမတအေပၚ (သ႔) ပ႐မရငး လကကမး စာေစာင၊ စာရြကစာတမးေပၚတြင ေရးသားထားႏငသည။

- ပြကငးပရာေနရာရ ဝငေပါကမားႏင ထြကေပါကမားတြင ဘတျပားမားေပၚတြင ျပညသတ႔အား လကမတမားကသ႔ အရာမားက အသငထားရရနႏင အဆပါေနရာသ႔ ယေဆာင၍မရေသာ တားျမစ ပစၥညးအား ျပသထားရန လအပပါသည။ ယငးသည လကမတစစရာေနရာမားတြင လျပညၾကပျခငးက ေလာခႏငသည။

- တရားဝင နညးလမးတကျဖစေသာ သတငးထတျပနခက၊ စာေရးျခငး (သ႔) ေၾကာျငာျခငးမား စသည တ႔က ေဒသခရပကြက ရပ႐ြာတ႔အား သတငးအခကအလကမား ေထာကပေပးရန အသးျပႏငသည။

ပြလမးသဘငအခမးအနားတစခအား ေ႐ႊ႕ဆငးျခငး (သ႔) သယယပ႔ေဆာငမႈ ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာသြားျခငးတ႔ ျဖစသညအခါ ျပညသလထအား မဆငးမတြပ အလငအျမန အေၾကာငးၾကားသငသည။ ခငးကငးျပသထားမည ဘတျပားမား၊ အမားျပညသဆငရာ၊ အေၾကာငးၾကားစနစ (သ႔) အသခ႕စကားေျပာစကမားအသးျပ၍

20

အေၾကာငးၾကားႏငသည။ ထသ႔ေသာ အေျပာငးအလမားက ကငတြယေျဖရငးရန ခမတထားသည လပငနးစဥ မားကလညး အသေပးသငသည။

သေကၤတမားအားလး အထးသျဖင မးေဘးအႏရာယကငးရငးေရးႏင အေရးေပၚ စြန႔ခြာေ႐ႊ႕ေျပာငးရမႈတ႔ဆငရာ အားလးက တငျပေပးသင တညရသငသည။ ယငးတ႔အား အျမငအာ႐ခ႕ယြငးေနသမားႏင အေရာငမား ၾကညျမင ႏငမႈ ခ႕ယြငးေနသမားမ လြယလငတက ရငးရငးလငးလငးျမငႏငရန သေကၤတမားထားရေပးသငသည။ ရငးလငးျပတသားေသာ ေၾကျငာခကမားသည အျမငအာရခ႕ယြငးေနသမား၏ ေဘးကငးမႈအတြက အထးပင အေရးႀကးပါသည။

အားနညးေသာ အၾကားအာ႐ရ ျပညသ လထတ႔မာ ၾကညလငျပတသားရငးလငးေသာ မတသားဖြယရာစလငေသာ စကၡအာ႐ဆငရာ သတငး အခကအလကမား စသညတ႔ တငျပခကအေပၚတြင အားကးအားထားျပရသည။

၃.၅.၂။ ဝနထမးမားအၾကား ေျပာဆဆကဆျခငး

ထနးခပသညေနရာမား

ဝနထမးမားအၾကား သတငးအခကအလကတ႔ ေပၚေပါကမႈက စေပါငး၍ထထ ေရာကေရာက လပကငရနျဖစစဥ တစရပတစေလာကလးတြင ထနးခပသညေနရာမားထားရျခငးမာ ေကာငးေသာ အေလအကငျဖစသည။ ယငး မ ေအာကပါတ႔က ကညႏငသည။

- လစလေဝး၏ အရြယအစား၊ လတနးစမႈမား၊ စးရမစရာရျဖစရပမား စသည ပြကငးပရာေနရာအေၾကာငးက ၿခငသရျခငး

- လစလေဝးစမခန႔ခြမႈအတြက တာဝနရေသာဝနထမးမား ထားရျခငးႏငစပလဥး၍ ဆကစပ ေဆာငရြက ျခငး

- အေရးေပၚဝနေဆာငမႈမားကသ႔ေသာ အျခားေအဂငစမားႏင လပငနးတာဝနမား ဆကစပေဆာငရြက ျခငး

ကငးပရာေနရာအေသးစားမားအတြက ထနးခပသညေနရာမားမာ အေျခခဆကသြယေရးဆငရာ ပစၥညး ကရယာမား (ဥပမာ-တယလဖနးႏင ႏစဥးႏစဖကေျပာၾကားႏငေသာ အသစနစ)ရေသာ ေကာငးခနးတစခနး သ႔ ႐းအေဆာကအဦးတစေနရာႏင လအပေသာအစအစဥမားႏင လပထးလပနညးခမတၿပးေသာ ေနရာတစေနရာ ျဖစႏငသည။ ေလဟာျပငတြင ကငးပသညပြမားတြင ယငးသည ရြကဖဥတ သ႔ တငယတစလးပင ျဖစနငသည။ကငးပသညေနရာ ႀကးႀကးမားမားမားတြငမ ထနးခပရနအတြကသာ ရညရြယထားသည တဗြ၊ ေမာနတာမား စသညျဖင တညေဆာကထားေသာ ဗဟထနးခပေရးအခနး လအပႏငသည။ မၾကာမၾကာ ရမားမ ထထနးခပ သညေနရာမားတြင တာဝနထမးေဆာငေပးျခငးမား ျပလပတတၾကသည။ ထနးခပေရးအခနးမားမာ အေရးေပၚ အေျခအေနမားတြင အထးအသးဝငသည။ ယငးကသ႔ အေျခအေနမားတြင ျပလပျဖစပြားရာ ေနရာတြငရ ဝနထမးမားႏင အေရးေပၚဝနေဆာငမႈမားမ အေရးယေဆာငရြကရမညတ႔က နးနးကပကပ စေပါငး၍ ထထ ေရာကေရာက ျပလပေဆာငရြကေပးရန လအပသည။ ပြစမခန႔ခြရာတြင ပါဝငသည အဖြ႕အစညးအမးမးအၾကား ႏင ၎တ႔၏ ဝနထမးမားအၾကား ဆကစပလပေဆာငဆကသြယမႈ ေကာငးမြနေစရန ထနးခပသည အခနး တစခနးက မေဝသးစြျခငးသညလညး အေလအကငေကာငးတစရပျဖစသည။

ေအာကပါအခကအလကမားက မညသ႔ေသာေနရာ၌ ထနးခပသညေနရာမားထားရရနႏင ယငးတ႔၏ မညသ႔ တပဆငရန ဆးျဖတမညအခါတြင ထညသြငးစဥးစားသငသည။

21

- ျဖစလာႏငေသာ ေဘးအႏရာယႏင အႏရာယျဖစႏငေျခမားေသာ ဧရယာမားအနးတြင ထနးခပသည

ေနရာမား ထားရျခငးမေရာငၾကဥရန။ - တာဝနမအပ ဝငေရာကျခငးမား မျပေစရန။ - လပစစပစၥညးမားအမားအျပား တပဆငထားပါက မးသတေဆးဗးမား ထားရရန။ - အေထြေထြ ဆညသမားက နညးႏငသေလာကနညးေစရန ျပလပထားရန။ သ႔မသာ ဝနထမးမားအၾကား

အခကအခမရဘ ဆကသြယႏငမညျဖစသည။ - အေရးေပၚအစားထး လပစစဓါတအားေထာကပေပးမႈမား၊ အေရးေပၚ လပစစမးေပးစနစႏင အစားထး

ေစာငၾကည စစေဆး ေထာကလမးရနႏင ဆကသြယရနစနစမား စသညတ႔က တပဆငျခငး။ - အေရးေပၚအေျခအေနတစရပေၾကာင လအပသညရေသာ အရထနးခပသညေနရာက ထားရရန။

ထေနရာမားအေၾကာငး ေျပာဆဆကသြယရာတြင ႐ပေထြးမႈမားမရေစရန ေဆာငရြကဖ႔ အေရးႀကးသည။ ယငးကသ႔ေသာ ေနရာဧရယာမားက ဝနထမးမားအားလး ရငးရငးလငး နားလညသေဘာေပါကေစႏငေသာ အမညနာမမား(သ႔) ဂဏနး၊ နပါတ၊ အမတစဥမားက ေပးထားသငသည။ ျပငပတြငျပလပေသာ ပြလမးသဘင အခမးအနားႀကးမားအတြက (ေျမပတြင ဆြထားေသာေလးေထာငကြက) ေခၚ (ဂရစ) ေျမပမားသည ဝနထမးမား မ ကငးပမညေနရာ၏ တညေနရာတစခခက ရာေဖြရာတြင အသးဝငသည။ ဆကသြယမႈလပငနးမားသည မနကနစြာေဆာငရြကႏငသညဟ ေသခာေစရနေဆာငရြကၿပးသည လပငနးမားက အမတျခစမတသားႏငမည စာရြကမားက ဝနထမးမားက ေပးထားသငသည။

ေဆးဘကဆငရာအသငးအဖြ႕တ႔ အသးျပရန ေရဒယခမနယလငးကသ႔ ဆကသြယမႈပစက အျမငဆး ဥးစားေပး ရမည အရာမားအတြကသာ အသးျပျခငးသည ေကာငးမြနေသာ အေလအကငတစရပျဖစသည။

၃.၆။ လစလေဝးမားအား ေစာငၾကညျခငး

လစလေဝးမားအား ေစာငၾကညျခငးျဖင အေစာပငးမာပင လစလေဝးျပနာမားက ရာေဖြသရႏငေစေသာ ေၾကာင လစလေဝး၏ အမအကငမားက ေစာငၾကညျခငးသည လစလေဝးစမခန႔ခြမႈ၏ အဓကကေသာအပငး ျဖစသည။ လစလေဝး ေဘးကငးလၿခမႈဆငရာ ႀကတငကာကြယမႈမား ျဖစေျမာကမႈ ရ၊ မရ ဆနးစစရနလညး အေထာကအကျဖစပါသည။

ေစာငၾကညရမညအရာမားမာ - - လဥးေရအေရအတြကစစေပါငး ( ကငးပမညေနရာမ ဆေသာပမာဏက ေကာလြနမႈမရေစရန) - လဥးေရျဖန႔ကကမႈ ( လျပညၾကပမႈက ကညကာကြယရန) ႏင - လစလေဝးျပနာမားက ေဖာထတျခငး ( လအမား ႐တ႐တသသျဖစျခငး ႏင လျပညၾကပမႈမား

စသည ျပနာမားက ကာကြယရန)

၃.၆.၁။ ေစာငၾကညရမည ေနရာမား

အႏရာယျဖစႏငေျခမားက ဆနးစစျခငးလပငနးစဥသည နးနးကပကပ ေစာငၾကညရနလအပသည ျပနာ ျဖစေပၚႏငသည ေနရာမားက ေဖာထတရမညျဖစသည။ ထေနရာမားသည -

- ဝငေပါကႏင ထြကေပါကမား - လအပမ တဟနထး တးျခငး၊ တြနးတကျခငးမားျဖစႏငေသာ ရပၾကညသညေနရာမား

22

- လႀကကမားေသာ ဆငမား၊ အထငကရေနရာမား၊ ျပခနးႏင အစားအေသာကဆငမား - ေလကားမား၊ စကေလကားမား - လအမားတနးစသညေနရာမား - အလပတထားသညေနရာမား၊ ကန႔သတထားသညေနရာမား

၃.၆.၂။ ေစာငၾကညရာတြင အသးျပရမည နညးလမးမား ေရတြကစနစမား

ေရတြကစနစမားမ ပြကငးပသညေနရာအတြငးရ လအေရအတြကက ကညခန႔မနးေပးႏငသည။ ထစနစမားသည လမားဘယေလာကျမနျမနဝငေရာကလာေနသလဆသညႏင မညသညအခနတြင ဧရယာတစခသည လျပည လာမညဆသည အခကအလကတ႔က ထနးခပသညေနရာမ ဝနထမးမားအား ပပးေပးႏငသည။

ေရတြကစနစမားတြငရ နမနာမားတြငပါဝငသည အရာမားမာ - - ဝငေပါကမားတြင အသးျပသည လကႏပေရတြကစကမား - ဂတပြေတာတြငရေသာ ဧရယာကသ႔ အထးဧရယာမားသ႔ လတ႔အား ဝငေရာကခြငျပရန လကပတမား

ထတေပးျခငး - အလအေလာကေရတြကစနစမားသ႔ ဆကသြယထားေသာ တစႀကမလင လတစေယာကသာ ဝငႏင

ထြကႏငေသာ ဆလညဂတမားႏင - အဝငေနရာမားတြင အာ႐ခကရယာမားႏငဆကသြယထားေသာ ကြနပတာသးစနစမား

ေအာကပါေရတြကနညးလမးမားသည လအမားမ တစေန႔ပတလး စဥဆကမျပတလာေရာကေနေသာႏင ထြကခြာသြားတတေသာ ေလဟာျပငတြငကငးပသည ပြမားကသ႔ နယနမတတတကက သတမတထားျခငးမရ ေသာ ပြမားအတြကပ၍ သငေတာေပလမမည။ - အဆပါျဖစစဥျဖစရပေနရာတြင - ဝင /ထြကၾကေသာ အေရအတြကမားက ခန႔မနးရန ဝငေပါကမား၌

ဝငေရာကလာေသာ ႏႈနးထားက နမနာယ၍ ခန႔မနးေရတြကျခငး - ကားထားရာေနရာမားမားတြင မည၍မညမထ ျပညလာသညက-စစေဆးျခငးႏင ပြခငးသ႔ ဝငေရာက

လာေသာ ကားမားႏင အေဝးေျပးဘတစကားမားက ေစာငၾကညျခငး - လစလေဝးအားၾကညရနႏင အေရအတြကတ႔အား ခန႔မနးရန အေပၚစးတြငရ စစတဗြ (သ႔) ဝနထမးမား

က အသးျပျခငးႏင - ႀကတငစာရငးေပးထားျခငးမား၊ သယယပ႔ေဆာငေရးဆငရာ စစဥထားမႈမား (သ႔) ယခင အေတြ႕အႀက

တ႔အေပၚ အေျခခေသာ - လအေရအတြကက ခန႔မနးျခငး

လစလေဝးမားၾကားမဝနထမးမား

လစလေဝးမားၾကားဝနထမးမားထားရျခငးျဖင ထဝနထမးမားမ လစလေဝး ျပနာမားက လကေတြ႕ ေတြ႕ႀက ႏငေစသည။ စတညညးညမႈမားသ႔ တငးမာမႈမား၏ လကၡဏာမားက သရေစႏငသည။ ထဝနထမးမားမ လ အမားက ကညေပးႏငျခငး (သ႔) ထငခမားေပၚတြင ခနေပါကျခငး၊ လအပစမားအေပၚတြင “လလႈငးစးကစားျခငး” စသည အႏရာယရေသာ အျပအမမားျပလပျခငးက ကာကြယျခငးတ႔လပႏငသည။

ေနရာတစေနရာတြင ေနရာခခရေသာ ဝနထမးတစဥးမ ေစာငၾကညရာတြင ၎မ ဧရယာကယကယတစခက မညသညအကာအကြယမမရဘ ျမငႏငသည အေပၚစးရေထာငမားတြင ေနရာယသငသည။

23

ကငးပရာေနရာကလညလညၾကညေသာ ဝနထမးမားမလညး ေစာငၾကညနငသည။ ထသ႔ေစာငၾကညျခငးသည ကငးပရာေနရာအတြငး ပြကငးပေနစဥတခနခနတြင ေပၚေပါကလာသည ျပနာမားကေစာငၾကညရာတြင သငေတာပါသည။ ဝနထမးမားသည အခနအပငးျခားအလက စစေဆးရန ေနရာမား သတမတခြေဝးထားျခငး ခရမညျဖစသည။

႐ပျမငသၾကား လပစးပတလမး အပတ CCTV

CCTV စနစမားတြင အဓကေနရာမားမ ေရြ႕လား၍မရေသာ ကငမရာမားမ အေဝးမအရာမားက အနးကပဆြၾကည ႏငေသာ ကငမရာအျမာကအမားအသးျပ၍ ကယကယျပနျပန႕ ေစာငၾကညျခငးတ႔အထ ပါဝငသည။ CCTV မားသည ထနးခပသညေနရာမားမ တက႐က႐ျမငႏငသည ဝငေပါက၊ ထြကေပါကလမးမား၊ အျခားေသာ ဧရယာမားက ခငျမငရေစသည။

ထစနစမားသည ဧရယာမားတြင လမားျပန႔ကမႈႏငစပလဥးသည သတငးအခကက ေထာကပေပးၿပး လစ လေဝး စမခန႔ခြမႈေဆာငရြကခကမားက ေစာငၾကညရနႏင ညႊနၾကားရနအတြကလညး အသးဝငသည။ CCTV မားသည ဝနထမးအေျမာကအမားေနရာခထားရနမလဘ ေစာငၾကညမႈမားလပေဆာငႏငသည။ CCTV စနစ တစခအား ေကာငးမြနေသာ ေစာငၾကပျခငး သ႔ အျခားေသာ ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈပစမားေနရာတြင အစားထးအျဖစ ထားရျခငးမးမဟတဘ အကအညအေထာကအပျဖစသည ေပါငးစပမႈတစခအျဖစပင ထငျမင သငသည။

CCTV စနစက လလေလာကေလာက ျပညျပညဝဝ ထနးသမးၿပး စစေဆးသငသည။ လပစစဓါတအား ျဖညဆညး ေပးရန (သ႔) စနစျပတေတာကျခငးအား ျဖညဆညးေပးရနလညး အေရးေပၚစစဥထားမႈလညး ရရလမမည။ ႀကးမားေသာျဖစရပမားအတြက အရလပစစဓါတအားျဖညဆညးေပးမႈသည သငေလာႏငေပသည။

၃.၇။ ျပနလညဆနးစစျခငး

ပြလမးသဘငအခမးအနားတစရပ ၿပးဆးခနတြင ထပခါထပခါျဖစတတေသာ အမားမားက ေရာငၾကဥရန၊ မညသ႔ေသာ သငယရရလာမႈက အနာဂတျဖစရပမားအတြက အသးျပႏငရန၊ လစလေဝးေဘးကငးေရးက စမ ခန႔ခြအပခပရန ရထားေသာ စစဥမႈမား က႑မးစအား ျပနလညဆနးစစရနအေရးႀကးသည။ ပြၿပးသညႏင ထသ႔ ျပနလညဆနးစစျခငးက တတႏငသမ လပေဆာငဖ႔လအပသည။ သ႔မသာ လအမား၏ စတထတြင အစအမမားႏငပတသက၍ မတမေနႏငအးမညျဖစသည။ ပါဝငသညအဖြ႕အစညးမားအားလး၏ ကယစားလယ မားသည ထျပနလညဆနးစစျခငးတြင ပါဝငသငၿပး ရလဒမားက ေရးသားထားရမညျဖစသည။ သ႔မာသာ ေနာငတြင ပြအခမးအနားမားကငးပပါက ေလလာစရာ မတတမးမတရာတစခအေနျဖင ရမညျဖစသည။ ယခ လမးညႊနမႈတြငပါရေသာ ေခါငးစဥမားသည ျပနလညဆနးစစျခငးဆငရာ ရာေဖြေတြ႕ရမႈမားက စစဥေဆာငရြက ရန အသးဝငေသာ ဖြ႕စညးမႈေဘာငက ေထာကပေပးလမမည။

24

၄။ နဂး

ေဘးကငးလၿခေသာ ပြလမးသဘငအခမးအနားတစရပက ေအာငေအာငျမငျမငကငးပႏငရနအတြက ပြစစဥသ မားႏင အျခားေသာ ေအဂငစမားအားလးမ ဤလမးညႊနတြင ေရးသားေဖာျပထားသည အဆငမားက လကနာ ေဆာငရြကရနလအပသည။

ေဘးကငးလၿခၿပး ဒကၡကငးေဝးေသာ ပြအခမးအနားတစချဖစရနအတြက အေစာပငးကာလမားမပင ေကာငးမြန ေသာ အစအမေရးဆြျခငးမား လအပပါသည။ ထသ႔ ေရးဆြရာတြင အႏရာယျဖစႏငေျခအလားအလာမားႏင စပလဥးသည သတငးအခကမားစေဆာငးျခငး၊ ယခငျပလပခမေသာ အမားမားမ သငခနးစာယျခငး စသညျဖင ထေရာကေသာ အစအစဥအစဥေရးဆြျခငးမား ေဆာငရြကႏငရနအတြက အခနယရနလအပသည။ ထ အစအစဥမားတြင ပြလာေရာကသမားသ႔ကေရာကႏငမည အႏရာယက ပေပာကေစျခငး (သ႔) ေလာချခငးမား လပေဆာငႏငေစမည ႀကတငကာကြယမႈမား ပါဝငသည။ ထအစအစဥမားက ေရးသားထားရမညျဖစၿပး ပြအခမးအနား စမခန႔ခြသမားအားလးမ လကလမးမနငရမညျဖစသည။

ရတပဖြ႕ႏင အျခားေသာအေရးေပၚဝနေဆာငမႈမားသည ပြတြင ျဖစေပၚႏငသည အေရးေပၚအေျခအေနအတြက ထေရာကေသာ အစအစဥမားႏင နညးလမးအဆငဆငတ႔ရျခငးက ေသခာေစရန အေစာပငးကာလမပင အစအစဥေရးဆြျခငးတြင ပါဝငသငသည။

ပြစစဥသမားအေနျဖင ပြက ဘယေလာကေအာငေအာငျမငျမင စမခန႔ခြႏငခသညဆသည အေၾကာငးက ျပနလညဆနးစစသငၿပး သငခနးစာမားမတသားကာ ျပလပခမေသာ အမားမး အျခားသမားမ ထပမ မျပလပမ ေစရန ထသငခနးစာမားက အျခားပြစစဥသမားအေနျဖငလညး လကလမးမႏငေအာငလပေဆာငထားရမည။ ေဘာလးပြမား၊ မးပပပြမားစသည ပမနကငးပေလရေသာ ပြမားတြင ထသ႔ေသာ ျပနလညဆနးစစျခငးသည အထးပင သငေလာသည။

25


ၿဗတသႏငင၏ ရဆငရာ အေသးစတညႊနၾကားခက ပစ 15

သတငးအခကအလကမား လပငနးေဆာငရြကမႈ အခနအတငးအတာ၊ တညေနရာ အေသးစတမား၊ ရာဇဝငအကဥး(သကဆငလင) အကျဖတေထာကလမးျခငး၊ လပေဖာကငဖက ႏင ရပကြကရပရြာမ ကစၥရပမား၊ ရပကြကရပရြာ အကးသကေရာကမႈဆငရာ အကျဖတဆးျဖတျခငး၊ တညမႈ - တရားမတ မႈဆငရာ အကျဖတဆးျဖတျခငးတ႔မ ရလဒမား။

ရညရြယခက ေရႊအဆင မဟာဗဟာ၊ နညးဗဟာဆငရာ အစအစဥထားရမႈ၊ လပပငခြင အာဏာ ရရႏငမႈ၊ အေရးေပၚ အစအစဥမား။

နညးစနစ နညးဗဟာဆငရာ စစဥထားမႈ၊ လပပငခြငအာဏာရရႏငမႈႏင မဝါဒျဖစလာ ႏငေသာ အေရးေပၚကစၥရပဆငရာ စစဥထားမႈမား။

စမခန႔ခြအပခပမႈ ကြပကအမန႔ေပးအရာရမား၊ တတကက သတမတထားေသာအရာရ ဆငရာ တာဝနမား၊ လပငနးေဆာငရြကျခငးဆငရာ မဝါဒမား (ျပဌာနးထားသည လပ႐း လပစဥမား၊ ဖမးဆးမႈမား၊ မဒယာ) လပေဖာကငဖကတာဝနမား တာဝနခန မားႏင တညေနရာမား၊ အတခပရငးလငးေတြ႕ဆျခငးႏင တညေနရာမား ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးေရး စနစတက ထနးသမးၾကပမတေပးမႈ စတငႏင သတမတထားေသာ ဝတစားဆငယငမႈပစ။

စြန႔စားမႈဆငရာအကျဖတ တနဖးျဖတျခငး

သကဆငရာ အႏရာယျဖစႏငေျခမားက ဆနးစစျခငး။

ဆကသြယေရးမား အျပနအလနအကအည အေထာကအက အမန႔-ကြပကမႈဆငရာ လကနာရ သည လပရးလပစဥမား၊ ဆကသြယေရးမား၊ ဆငရာစစဥထားမႈ၊ ေရဒယဆငရာ ပစၥညးကရယာမားႏင ခနနယမား၊ သေကၤတျပထားျခငးမား အမားျပညသ သ႔ ျဖန႔ေဝမညသတငး အခကအလကမား၊ ဆကသြယရန သတငးအခကအလက မား

လ႔အခြငအေရးမားႏင အျခားဥပေဒဆငရာတရားေရးရာဆငရာ ထတျပနခကမား

ဥေရာပ လ႕အခြငအေရးဆငရာ သေဘာတညခကတြငပါရသည ပဒမမားမ သကဆငသညအေၾကာငးအရာမား၊ လပငနးေဆာငတာမား လပေဆာငရျခငး ၏ ကးေၾကာငးျပခက၊ ထတေဖာခကအျပညအစ။

15 https://www.app.college.police.uk/app-content/operations/briefing-and-debriefing/.