jean pi̇aget (dr fuad bashirov)
TRANSCRIPT
hayatı
kitaplarıThe Language and Thought of the Child (1924), The Child's Conception of the World (1926), The Child's Conception of Causality (1927), Judgment and Reasoning in the Child (1928), The Moral Judgment of the Child (1932), The Origins of Intelligence in Children (1936), The Construction of Reality in the Child (1937), The Psychology of Intelligence (1947), Genetic Epistemology (1950), Play, Dreams, and Imitation in Children (1951), The Growth of Logical Thinking From Childhood to Adolescence (1958), Insights and
Illusions of Philosophy (1965), The Psychology of the Child (1966), Biology and Knowledge (1971), The Grasp of Consciousness (1974) The Development of Thought (1977)
bilişsel gelişim kuramıbirey bilgiyi kazanma sürecinde uyarıcıları dışarıdan alan ve kendine göre yorumlayan aktif varlıklardır
en temel öğrenme yaşayarak öğrenmedir
bilişsel gelişim bir biri ardınca dizilmş hiyerarşik bir sıra izler. evrelerin dizilişi evrenseldir, bireysel farklılıklar göstermez. Ancak bu evrelere giriş yaşı ve kalış süreci farklılık gösterebilir
birey aynı anda birden fazla dönemlerin özelliklerini gösterebilir
bilişsel gelişim kuramıBilişsel gelişimi etkileyen faktörler:
olgunlaşma: bireyin herhangi bir organın çevre yaşantılarından bağımsız olarak kendisinden beklenen görevi yapabilecek düzeye gelmesi
yaşantı: bireyin fiziksel ve sosyal çevresi
kültürel: sosyal aktarım
dengeleme: bilgilerin artabilmesi için dengesizlik yaşaması şart
dengeleme(equilibration)
asimilasyon ve uyum sağlama(assimilation and accomodation)
schema
Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramının Temel Kavramları
• Doğumdan itibaren çocukların dünyayı anlamak ve keşfetmek için yaptığı girişimler sonucunda, fiziksel ve sosyal dünyanın nasıl işlediğine dair oluşturdukları kuramlara şema adı verilir.
• Şema yeni gelen bilginin yerleştirileceği bir çerçevedir
• Bilişsel ve davranışsal şemalar var (örn)
Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramının Temel Kavramları
ŞEMA
Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramının Temel Kavramları
ASİMİLASYON VE UYUM SAĞLAMA
• Çocuğun, yeni karşılaştığı nesne ve olayları , mevcut şema içine yerleştirmesidir. Yeni öğrenilen bilgiler asimile edilerek eski şema içine yerleştirmeye çalışılır.
• Asimilasyon bireyin yeni bilgileri eski bilgilerine katma işlemi sırasında kullandığı süreçtir.
• Uyum sağlama mevcut şemayı yeni durumlara , objelere , olaylara göre yeniden biçimlendirme sürecidir
Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramının Temel Kavramları
DENGELEME
• Çocuğun bilişsel dengesi, yeni karşılaştığı olay, obje, durum ve varlıklarla bozulur. Onlarla etkileşimde bulunarak yeni yaşantılar kazanır ve yeni obje, olay, varlık ve duruma uyum sağlar. Böylece yeni ve üst düzeyde bir dengeye ulaşır.
• Ancak bu denge statik değil, dinamik bir dengedir.
• Çevre sürekli değiştiğinden ve öğrenmesi gereken şey bulunduğundan, denge sürekli olarak bozulacak ve yeniden kurulacaktır.
Piaget’ ye göre bilişsel gelişim evreleri
1 sensori-motor 0-2 yaş
2 işlem öncesi (preoperatons subperiod) 2-7 yaş
3 somut işlemler evresi (concrete operations) 7-11 yaş
4 soyut işlemler evresi (formal operations) 11-ergenliğin sonuna kadar
sensori-motor evrebu evre 6 basamaktan meydana gelir
ilk evre (0-2 ay) yenidoğanın tüm hareketlerinin sorumlu olduğu reflekslerden oluşur: emme , palmar refleks
bu evrede şemalar 3 tür asimilasyondan oluşur 1a reproductive (repeating the action), 1b generalizing (repeating the actions on new objects), 1c recognitory (performing different varieties of the actions on different objects) (örn.)
Evre 2 (2-4 ay) ilk alışkanlıklar (habits) ve primary circular reaction
ilk alışkanlıklar: çocuk araç ve sonuç ilişkisin ayırt etmeden çevredeki cisimleri veya vucudunun parçalarını dener. Çocuk sadece hareketlerin farkındadır, kendisinnin bile farkında değildir
primary circular reaction: yeni motor hareketler bulur ve aynı hareketi tekrar eder
1,2 de nesnenin en son kayb olduğu yere bakar
sensori-motor evrebu evre 6 basamaktan meydana gelir
Evre 3 (4-8 ay): primitif duygularla neden ve sonuçları bir birinden ayırt etmeye başlar
secondary circular reaction: aynı hareketleri farklı nesneler üzerinde dener
elde tutulan nesnenin bırakınca yere düşeceğini bilir
sensori-motor evrebu evre 6 basamaktan meydana gelir
Evre 4 (8-12 ay): belirli hedefleri elde etmek için farklı araçlar kullanır, benzer araçlar kullanır
4 te nesneyi A dan Bye getirip saklarsak A da arar
Evre 5 (12-18 ay): belirli hedefleri elde etmek için farklı araçlar kullanır, farklı araçlar kullanır- keşif yapar
evre 4 ve evre 5 de tertiary circular reaction:
sensori-motor evrebu evre 6 basamaktan meydana gelir
Evre 6 (18-24 ay): içgörü kazanır, nesne sürekliliği vardır
5,6 da eşyaların yerini değiştirdiğimizde izler, kayb olmadığını bilir
sensori-motor evre
Kendisini dış dünyadan ayırt edebilmeReflekslerden amaçlı davranışlara geçiş
Ses bulaşmasıNesnenin sürekliliği
zaman, uzay, nedensellik kavramı gelişirDöngüsel tepki
TaklitErtelenmiş taklit
• Nesne kalıcılığı , algı alanına girmeyen nesnelerin varlıklarını sürdürdüklerinin farkında olmayı ifade eder . Bir nesne algılanmadığı sürece yoktur . Bebekler yaklaşık sekizinci aydan sonra nesnelerin sürekliliği kazanılır . İlk yedi aylık süreçte gözünün önünde kaldırılan bir nesneyi arama çabasına girmezler. Oyuncağı bir engelle saklanan bebek oyuncak yokmuş gibi davranır. Çünkü bu bebek henüz nesnenin sürekliliğini kazanmamıştır.
• 6 aylık bebeğin önüne ışıklar saçan bir top konur . Bu top bebeğin ilgisini çeker ve elini uzatıp almaya çalışır. Bu esnada topun üzeri bir bez parçasıyla örtülür; bebeğin topa olan ilgisinin bir anda yok olduğu , topa uzanmaktan vazgeçtiği görülür . Çünkü bu bebek henüz nesnelerin sürekliliğini kazanmamıştır.
• Aynı deney 1.5 yaşındaki bir çocuğa uygulandığında çocuğun bez parçasını çekiştirerek topu aradığı görülür . Çünkü nesnelerin sürekliliği kazanılmıştır.
• Bir odaya 4 – 5 adet bebek bir araya getirilirse ve bu bebeklerin sadece 1 tanesi ağlamaya başlayınca diğer bebeklerin de ağlamasıdır. Bebeklerin böyle davranmasının nedeni ise; ağlama sesinin kendisinden geldiğini idrak edememesi. Ses bulaşmasında kurtulan bir bebek benlik kavramının geliştiğini söyleyebiliriz. Benlik, kişinin kendisini algılama biçimidir. Kişilik, bireylerin farklı davranışları kişiliği belirler. Kimlik; ergenlikte ortaya çıkar. Kendini algılamanın daha ötesi.
• Döngüsel tepki: çıngırağı vuran çocuk hoşuna gitmesi sonucu tekrar çıngırağa vurması gibi. Ayağını salladığında bebek beşiğinde ses çıkarsa yani sesi çıkarmak için ayağını sallama hareketini tekrarlaması gibi,
• Taklit bir davranış örneğini ya da modelini takip ve kopya etme yeteneğidir.
• Başlangıçta sadece görebildiği hareketleri taklit eder . Çocuğun görmüş olduğu bir olayı olay ortadan kalktıktan sonra tekrarlamasına ertelenmiş taklit adı verilir . Ertelenmiş taklit olayların akılda tutulduğunun bir göstergesidir.
• Çocuğun dağarcığında bulunan davranışlarla başlar. Yeni doğan bebek ellerini açıp kapayabilir. Bu davranış yakalama refleksiyle ilgilidir. Eğer, anne bebekle oynarken ellerini açıp kapamaya başlarsa bebek bir süre sonra onu taklit edecektir. Annenin davranışı bebeğin aynı hareketi yapmaya sevk etmiştir. İnsanlarla sosyal etkileşimlere girmeye başlarlar.
• Tutarak , hareket ettirerek gözleyerek öğrenme birinci plandadır.
• Yaşantıya dayalı öğrenme bu dönemde en etkili öğrenme yoludur.
• Hedefe yönelik davranışların oluşması da bu dönemde gerçekleşir.
işlem öncesi (2-7 yaş)(preoperatons subperiod)
karakteristik davranış paterinleri görülür
1 taklit
2 simvolik oyunlar
3 resim çizme
4 mental image
5 olayların sözlü çağrışımı (verbal evocation of events)
işlem öncesi Korunum ilkesi gerçekleşmez
Piaget 5 yaşlarında bir çocukla deney yapar; iki bardak var bardakların uzunlukları aynı, içindeki su seviyeleri de. Piaget çocuğa hangi bardakta su fazla diye bir soru yöneltince ikisi de aynı cevabını alır. Bu bardakların bir tanesini geniş yayvan bir bardağa boşaltarak hangi bardakta su fazla diye tekrar sorunca uzun bardaktaki cevabını alır.
Odaklaşma oluşmamıştır Dikkatli bir olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dışarıda bırakarak yalnızca bir yönüne
yoğunlaştırma eğilimine, odaklaşma denilmektedir. Sıvı miktarı deneyinde çocuğun bardağın boyu üzerinde yoğunlaşması ve bardağın daha geniş olduğu için aynı miktar suyu alabileceğini düşünememesi odaklaşmaya örnek gösterilebilir. Küçük çocukların işlek yollarda karşıdan karşıya geçmekte zorlanmaları da odaklaşma ile ilgilidir. Çocuk trafik kurallarına uygun olarak önce soluna, sonra sağına tekrar soluna baktığında her seferinde ilk baktığını unutabilmekte, daha doğrusu o anda baktığı tarafa odaklamaktadır. Bir elmayı dörde böldüğümüzde, çocuk elmaları değerlendirirken sadece sayılar üzerinde odaklanır ya da merkezlenir. Dört çeyrek elmanın bir elmadan fazla olduğunu zanneder. Buda çocuk da korunum ya da kitlenin değişmezliği sürecindeki odaklama veya merkezleme kavramlarıyla açıklanır.
işlem öncesi
Tersine çevirememe Bir işlemi tersinden düşünemezler. Bir bardaktan sürahiye boşaltılan suyun tekrar bardağa doldurulması halinde önceki düzeyine geleceğini düşünemezler. A=B dir fakat B=A değildir. İlk akıl yürütmeyi kullanma faaliyetleri başlar. Tek yönlü mantık yürütme.
Ben merkezcilik Çocuğa göre dünyanın merkezi kendisidir. Kendisinin bildiğini herkesin bildiğini
ve kendisinin gördüğünü herkesin gördüğünü düşünür. Kendisini başkasının yerine koyamaz. Telefonla konuşurken kendisinin gördüğünü karşısındakinin de gördüğünü düşünür. Çocukların oyunları da paraleldir. Yani tek başlarına oynarlar. Egosantrik düşünme başlar.
Monolog bir iletişim yolu kullanırlarÇocuklar bir arada toplu konuşma halinde etkileşime girer. Hep bir ağızdan ve
birbirlerine karşılık vermeden konuşurlar. Sadece kendi konuşmasıyla ilgilenir.
işlem öncesi
Bu dönemde çocukların dili çok hızlı gelişir. Fakat geliştirdikleri kavramlar ve kullandıkları sembollerin anlamları kendine aittir. Dil gelişimi sembolleri kullanabilme yeteneğiyle ilgilidir.
Sembolik oyun ve düşünme: Çocuk hayal gücünü kullanarak düşünür. Çubuğu tabanca gibi kullanır. Boş çay fincanın da çay varmış gibi içmeye başlar. Nesneleri başka şeylerin yerine kullanabilir.
Sınıflama yapabilme Maddelerin sadece bir özelliğine göre sıralayabilir ve sınıflandırabilir. Örneğin; çocuğa on tane topu vererek sadece renklerine göre sınıflandırmasını bekleyebiliriz.
işlem öncesi
Animizm Yaşayan ve yaşamayan nesneler arasında ayrım yapamama durumunda ortaya çıkan karmaşadır. Çocuk cansız nesnelere canlılık özellikleri yükler. Örneğin; bir çocuk oyuncak bebekle canlıymış gibi konuşur. Özelden özele akıl yürütme Olayları yalnızca geçirdiği yaşantılara bağlı olarak tek yönlü düşünebilme özelliğidir. Her sabah kahvaltısında yumurta yiyen bir çocuk bir gece misafir olarak kaldığı arkadaşının evinde sabah uyandığında yaptığı kahvaltıda yumurta yememiştir. Annesi ona “kahvaltı yaptın mı?” diye sorduğunda çocuk “kahvaltı yapmadım” (yumurta yemediği için) demiştir. Televizyon izlemedim o halde akşam olmadı gibi.
Somut işlemler dönemi (8-12 yaş)(concrete operation)
• Bu dönem mantıksal düşünüşün temellerinin atıldığı dönemdir. İlişkisel terimleri kullanma becerisinin geliştiği bu dönemde çocuk aynı zamanda nesneleri ağırlık, büyüklük ya da niceliksel başka özelliklere göre ayırma yeteneğine sahip olmaya başlar.
• Çocuklar bu dönemle birlikte , yetişkinlerin kullandıkları aletleri kullanmaya başlarlar.
Korunum kavramı kazanılır. Odaktan uzaklaşma var. Herhangi bir nesnenin biçimi ya da mekandaki konumu değiştiğinde; miktar, ağırlık ve hacminde değişiklik olmayacağı -aynı kaldığı anlayışı - ilkesidir. Maddelerin görünümü değişse bile özü değişmez. Örneğin; bir anne iki çikolatayı 4 ve 8 yaşındaki çocuklarına birkaç parçaya bölecektir. 4 yaşındaki çocuk en çok parçanın olduğu tabaktaki çikolataları ister, korunumu kavrayamama. 8 yaşındaki çocuk ise herhangi bir tabağı isteyecektir. Korunumu kavramıştır. Korunum gelişimi; madde uzunluk (6-7), sayı/alan (7-8), ağırlık/hacim (9-12)
İşlemleri tersine çevirebilir. A=B ise B=A diyebilir. Mantıksal düşünmenin başladığı dönem. Oyunlar paralel olmaktan ziyade işbirliği içerisindedir.
Sınıflama yapabilirler. Örneğin; çocuklara 10 tane top verdiğimiz zaman topları; renk, ağırlık ve boyutlarına göre sınıflandırmalarını istersek bunu rahatlıkla yapabilirler.
Mantıklı düşünme başlar. Somut özelliklerdeki problemleri çözebilirler.
Cinsiyet rollerini öğrenirler. Hayal ve gerçeği birbirinden ayırırlar. Konuşmalarında toplu monolog azalır. Ben merkezcilik giderek azalır. Oluşlar ve nesneler hakkında mantıksal düşünür. Sayıları kullanmayı ve kümelemeyi öğrenir.
Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve üstü)
Piaget’nin bilişsel gelişim kuramına göre en son düzey , soyut işlemler dönemidir . Adından da anlaşılacağı gibi , bu dönemde en üst düzeyde zihinsel işlemler yapılır .
Ergenlik çağına geldiğinde , birey bilişsel olarak bu döneme girmeye hazır olur . Ergenlik dönemindeki genç , bir yandan bedeninde oluşan hızlı değişime ayak uydurmak , bir yandan da hormonlarının düzensiz olarak çalışması sonucu hızla değişen duygu durumundaki değişikliklerle başa çıkmak zorundadır .
Kendisine kim olduğu , nasıl bir insan olduğu sorularını çok çok sık sorduğu bu dönemde, çevresinden de bu karmaşayı besleyen mesajlar almaktadır.
Piaget ve onu izleyen diğer bilim adamlarının bu dönemlerle ilgili olarak görüşü , soyut işlemler dönemine girebilmenin ön koşulunun bireyin içinde yaşadığı çevreye bağlı oluşudur. Yani bireyin içinde yaşadığı çevre soyut düşünebilen insanlardan oluşuyorsa bireyde soyut işlemler dönemine girecek ve soyut düşünebilecektir.
Akıl yürütebilir. Tümevarım, tümdengelim vb. düşünme yollarını kullanır. Hipotez kurabilir ve test edebilir. Birey yetişkin gibi davranır. Hipotetik (varsayımsal) düşünme başlar.
İdeal, fikir, değer, inanç geliştirebilir. Ergen ben merkezcilik/egosantrizm, Kendi düşüncelerinin ve söylediklerinin en doğru olduğunu düşünür. Herkesin kendisiyle uğraştığını ve onu takip ettiğini düşünür.
Genel bir kuraldan özel bir kurala ya da özel bir kuraldan genel kurallara ulaşabilir.Bu döneme ulaşan çocuk düşünce ile oynayabilme becerisini kazanmıştır. Tartışmalara katılmayı sever, mantık oyunlarıyla uğraşmaktan hoşlanır. Resim, müzik, şiir gibi konulara izleyici olarak değil uğraşı olarak katılmayı tercih eder.
Empati kurabilmeOlayları başkalarının gözünden görmeyi başarma.
Mantıksal Düşünme Mantıksal düşünebilmekle beraber bunları olay ya da nesneler üzerinde uygulayabilme.
İleriye ve Geriye Doğru Düşünebilme Zihinsel bir işlem dizisini (bir deneyi) ileriye ve tersine doğru sıralayabilme.
Merkeziyetsizlik Karar verirken çok merkez boyut / özellik kullanabilme.