lapkas bedah dolly

7/23/2019 Lapkas Bedah DOLLY

http://slidepdf.com/reader/full/lapkas-bedah-dolly 1/30

LAPORAN KASUS

KEPANITERAAN KLINIK MADYA

APPENDICITIS.

OLEH :

Dolfince Sory

007 084 00 68

PEMBIMBING :dr. James Gedy,Sp.B

SMF BEDAH RSUD JAYAPURA

UNIVERSITAS CENDERAWASIH

FAKULTAS KEDOKTERAN

JAYAPURA

2014



DAFTAR ISI

Appendicitis akut2



DAFTAR S..............................................................................................................................!

BAB . T"JA#A"$#STA%A.................................................................................................&

'.' Apendisi(is...........................................................................................................&

a. Anatomi...........................................................................................................&

b. Histologi..........................................................................................................4

c. Fisiologi..........................................................................................................4

d. Epidemiologi...................................................................................................)

e. Etiologi............................................................................................................)

f. Patofisologi.....................................................................................................)

g. Klasifikasi........................................................................................................6

*. Klasifikasi........................................................................................................6

i. Gambaran Klinis.............................................................................................8

j. Diagnosis.........................................................................................................+

J. Penatalaksanaan...........................................................................................'8

K. Komplikasi.....................................................................................................'+

L. Pencegahan...................................................................................................'+

BAB . A$-RA" %AS#S $AS"....................................................................................!0

.!. "dentitas Pasien.................................................................................................!0

.. Anamnesis..........................................................................................................!0

.# Pemeriksaan Fisik .............................................................................................!'

.$ Pemeriksaan Pen%njang ....................................................................................!'

.& Diagnosa............................................................................................................!&

.' Follo( )p..........................................................................................................!4

.* +es%me...............................................................................................................!)

., Daftar -asalah..................................................................................................!)

BAB . $/BAASA".......................................................................................................!6

DAFTAR $#STA%A...............................................................................................................&!

Appendicitis akut3

http://var/www/apps/conversion/tmp/scratch_7/HYPERLINK%23_Toc379251393




















































































BAB I

TINJAUAN PUSTAKA

1.1 Ap!"#$#%#$

Appendici(is adala* peradan1an pada Appendi2s 3ermiformis a(a peradan1an

infe2si pada ss 5n( Appendi2s yan1 (erle(a2 di per( 2adran 2anan 5aa*

Smel9er, !00!. :alapn apendisi(is dapa( (er;adi pada se(iap sia, namn palin1 serin1

(er;adi pada rema;a dan deasa mda.

a. Anatomi

Appendi2s merpa2an or1an 5er5en(2 (a5n1, pan;an1nya 2ira<2ira '0 cm 2isaran

&<') cm, dan 5erpan12al di se2m. mennya sempi( di 5a1ian pro2simal dan

mele5ar pada 5a1ian dis(al. Appendi2s 3ermi3ormis (erle(a2 pada pnca2 caecm,

pada per(eman 2e<& (inea coli yai(=

• Taenia li5ra

• Taenia omen(alis

• Taenia meso2oli2a

Dari 2e (i1a (aenia (erse5( (er(ama (aenia an(erior yan1 di1na2an se5a1ai

penanda n(2 mencari 5asis appendi2s . 5asis appendi2s (erle(a2 di fossa ilia2a

2anan, 5ila diproye2si2an 2e dindin1 a5domen, (erle(a2 di 2adran 2anan 5aa*

yan1 dise5( den1an (i(i2 /c Brney.

-r1an lain di lar appendi2s yan1 mempnyai peranan 5esar apa5ila (er;adi

peradan1an apendi2s adala* omen(m, yan1 merpa2an sala* sa( ala( per(a*anan

(5* apa5ila (er;adi sa( proses in(ra a5dominal (ermas2 apendi2s. $ada ana2<

ana2 appendi2s le5i* pan;an1 dan le5i* (ipis dari pada deasa. -le* 2arena i( pada

peradan1an a2an le5i* mda* men1alami perforasi. Sampai mr 2ran1 le5i* '0

(a*n omen(m mays masi* (ipis, pende2 dan lem5( ser(a 5elm mamp

mem5en(2 per(a*anan a(a pendindin1an pada perforasi, se*in11a peri(oni(is mm

2arena appendici(is a2( le5i* serin1 (er;adi apada ana2<ana2 dari pada deasa.

"amn demi2ian, pada 5ayi, appendi2s 5er5en(2 2erc(, le5ar pada

pan12alnya dan menyempi( pada 5a1ian ;n1, Appendi2s (erle(a2 in(raperi(oneal.

%edd2an ini memn12in2an Appendi2s 5er1era2 dan ran1 1era2nya 5er1an(n1

pada pan;an1 mesoAppendi2s pen11an(n1nya. $ada 2ass sele5i*nya, Appendi2s

(erle(a2 re(roperi(oneal, yai( di 5ela2an1 se2m, di 5ela2an1 colon asendens, a(a di

(epi la(eral 2olon assendens Snell, !000.

Appendicitis akut4



$ersarafan parasimpa(is 5erasal dari ca5an1 n.3a1s yan1 men1i2(i

a.mesen(eri2a sperior dan a.apendi2laris, sedan12an persarafan simpa(is 5erasal

dari n.(ora2alis > Snell, !00.

$erdara*an Appendi2s 5erasal dari a.appendi2laris yan1 merpa2an ar(eri

(anpa 2ola(eral. Ji2a ar(eri ini (ersm5a(, misalnya 2arena (*rom5osis pada infe2si,

Appendi2s a2an men1alami 1an11ren Snell, !00.

Gam5ar '.' ana(omi ss 5esar

b. Histologi

Secara *is(olo1is, Appendi2s mempnyai 5asis s(r2(r yan1 sama seper(i ss

5esar. Glandla m2osanya (erpisa*2an dari 3asclar s5mcosa ole* mcosa

ms2laris. Ba1ian lar dari s5m2osa adala* dindin1 o(o( yan1 (ama. Appendi2s

(er5n12s ole* (ni2a serosa yan1 (erdiri a(as 3as2larisasi pem5l* dara* 5esar

dan 5er1a5n1 men;adi sa( di mesoAppendi2s. Ji2a appendi2 (erle(a2

re(roperi(oneal, ma2a appendi2 (ida2 (er5n12s ole* (ni2a serosa. /2osaAppendi2s (erdiri a(as sel<sel dari 1as(roin(es(inal endo2rin sis(em. Se2resi dari

m2osa ini adala* sero(onin dan (er2enal den1an nama sel ar1en(affin. Tmor 1anas

palin1 serin1 mncl pada appendi2 dan (m5* dari sel ini 3ic(or, !00&.

.

c. Fisiologi

Appendi2s men1*asil2an lendir '<! ml per *ari. $ada 2eadaan normal lendir

ini dicra*2an 2e dalam lmen dan selan;(nya men1alir 2e se2m. am5a(an aliran

lendir di mara appendi2s (ampa2nya 5erperan pada pa(*o1enesis apendisi(is. $ada

2eadaan normal (e2anan dalam lmen Appendi2s an(ara ')<!) cm !- pada a2(

2on(ra2si. $ada 2eadaan normal (e2anan pada lmen se2m an(ara & < 4 cm !-,

Appendicitis akut5



se*in11a (er;adi per5edaan (e2anan 5era2i5a( cairan di dalam lmen Appendi2s

(erdoron1 mas2 2e se2m $ie(er, !00) ? S*erood, !00'.

mno1lo5lin se2re(oar yan1 di*asil2an ole* GAT 1( associa(ed lymp*oid

(isse yan1 (erdapa( di sepan;an1 salran cerna (ermas2 Appendi2s, iala* 1A.

mno1lo5lin ini san1a( efe2(if se5a1ai pelindn1 (er*adap infe2si. "amn

demi2ian, pen1an12a(an Appendi2s (ida2 mempen1ar*i sis(em imn (5* 2arena

;mla* ;arin1an limfe di sini 2ecil se2ali ;i2a di5andin12an den1an ;mla* yan1 ada

di salran cerna dan di selr* (5* $ie(er, !00)

Appendi2s men1*asil2an lender '<! ml per *ari.

d. Epidemiologi

Appendici(is merpa2an 2edarra(an palin1 serin1 di ne1ara<ne1ara 5ara(.

"amn dalam (i1a<empa( dasaarsa (era2*ir 2e;adiannya menrn secara 5erma2na.

al ini did1a dise5a52an ole* menin12a(nya pen11naan ma2anan 5ersera( dalam

men se*ari<*ari. Appendi2s dapa( di(em2an pada sema mr, *anya pada ana2 2ran1 dari ! (a*n ;aran1 dilapor2an. nsiden apendisi(is (er(in11i pada 2elompo2

mr !0<&0 (a*n. Se(ela* mr &0 (a*n insiden Appendici(is men1alami penrnan

;mla*. nsiden pada la2i<la2i dan perempan mmnya se5andin1, 2ecali pada

mr !0<&0 (a*n, insiden la2i<la2i le5i* serin1 $ie(er, !00).

e. Etiologi dan Faktor Resiko

$enye5a5 5elm di2e(a*i secara pas(i. Beri2( adala* fa2(or<fa2(or yan1

• iperplasi 2elen;ar 1e(a* 5enin1 60@ pada ana2

• Fe2oli( yai( feses yan1 (erperan12ap dalam lman apendi2s men1alami

penyerapan air dan (er5en(2la* fe2oli( &)@, pada deasa

• orps alienm 4@, 5i;i<5i;ian

• S(ri2(r lmen '@, 2in2in1, 2arena mesoappendi2s pende2, adesi.

j. patofisiologi

Appendisi(is palin1 serin1 dise5a52an mla<mla ole* sm5a(an lmen a2i5a( fe2oli(

dan *iperplasia ;arin1an limfoid s5m2osa.o5(r2si lmen apendi2s merpa2an

fa2(or penye5a5 dominan pada appendisi(is a2(. $eradan1an pada apendi2s 5eraal

di m2osa dan 2emdian meli5a(2an selr* lapisan dindin1 apendi2s dalam a2(

!4<48 ;am. -5s(r2si pada 5a1ian yan1 le5i* pro2simal lmen menye5a52an s(asis 5a1ian dis(al apendi2s,se*in11a mcs yan1 (er5en(2 secara (ers meners a2an

Appendicitis akut6



(era2mlasi. Selan;(nya a2an menye5a52an (e2anan in(ralimnal menin12a(,

2ondisi ini a2an memac proses (ranslo2asi 2man dan (er;adi penin12a(an ;mla*

2man di dalam lmen apendi2s. Selan;(nya (er;adi 1an11an sir2lasi limfe yan1

menye5a52an dem. %ondisi ini memda*2an in3asi 5a2(eri dari dalam lmen

menem5s m2osa dan menye5a52an lserasi m2osa apendi2s ma2a (er;adi

2eadaan yan1 dise5( appendisitis fokal.

-5s(r2si yan1 (ers meners menye5a52an (e2anan in(ralminal sema2in

(in11i dan menye5a52an dem 5er(am5a* 5era(,(er;adila* is2emia, dan in3asi 5a2(eri

sema2in 5era( se*in11a (er;adi penmp2an nana* pada dindin1 apendi2s a(a

dise5( appendisitis akut supuratif

$ada 2eadaan yan1 le5i* lan;(, dimana (e2anan in(ralminar sema2in (in11i,

dema (er;adi le5i* *e5a(, (er;adi 1an11ren sir2lasi ar(erial. al ini menye5a52an

(er;adi 1an11ren.2eadaan ini dise5( appendisitis genggrenosa

Bila (e2anan (ers menin12a(, ma2a a2an (e;adi perforasi yan1 men1a2i5a(2an cairan

m2osa apendi2s a2an (ercra* 2e ron11a peri(onem dan terjadilah peritonitis.

#sa*a per(a*anan (5* adala* mem5a(asi proses radan1 den1an men(p

appendi2s den1an omen(m, ss *als a(a adne2sa se*in11a (er5en(2 massa

periappendi2ler $ie(er, !00). Apa5ila (er;adi pernana*an ma2a a2an (er5en(2

sa( ron11a yan1 5erisi nana* di se2i(ar Appendi2s dise5( a5ses periappendi2ler.

Appendi2s yan1 perna* meradan1 (ida2 sem5* semprna, (e(api a2an mem5en(2

;arin1an par( yan1 menye5a52an perlen12e(an den1an ;arin1an se2i(arnya.

$erlen12e(an ini dapa( menim5l2an seran1an 5erlan1 di per( 2anan 5aa* dise5(

den1an Appendici(is re2rens. $ada sa( 2e(i2a or1an ini meradan1 a2( la1i dan

dinya(a2an men1alami e2saser5asi a2( $ie(er, !00)

$ada ana2<ana2, 2arena omen(m le5i* pende2 dan apendi2s le5i* pan;an1,

dindin1 apendi2s le5i* (ipis, %eadaan (erse5( di(am5a* den1an daya (a*an (5*

yan1 masi* 2ran1 memda*2an (er;adinya perforasi. Sedan12an pada oran1(a

perforasi mda* (er;adi 2arena (ela* ada 1an11an pem5l* dara*

f. Klasifikasi

Appendicitis akut7



Apendisi(i (er5a1i men;adi da yai(,Appendici(is a2( dan 2roni S;ams*idaya(,

!00).

a. Appendici(is a2(

Serin1 (ampil den1an 1e;ala 2*as yan1 didasari ole* radan1 mendada2 appendi2s yan1 mem5eri2an (anda se(empa(, diser(ai mapn (ida2 diser(ai

ran1san1 peri(oniem lo2al. Ga;ala apendisi(is a2( adala* nyeri samar<samar

dan (mpl yan1 merpa2an nyeri 3iseral didaera* epi1as(rim dise2i(ar

m5ili2s. %el*an ini serin1 diser(ai mal dan 2adan1 mn(a*.#mmnya nafs

ma2an menrn. Dalam 5e5erapa ;am nyeri a2an 5erpinda* 2e(i(i2

mcBrney.Disini nyeri dirasa2an le5i* (a;am dan le5i* ;elas le(a2nya se*in11a

merpa2an nyeri soma(i2 se(empa(

5. Appendici(is 2roni2.

Dia1nosis apendisi(is 2ronis 5ar dapa( di(e1a22an ;i2a di(em2an adanya

riaya( nyeri per( 2anan 5aa* le5i* dari ! min11, radan1 2roni2 Appendi2s

secara ma2ros2opi2 dan mi2ros2opi2. %ri(eria mi2ros2opi2 apendisi(is 2roni2

adala* fi5rosis menyelr* dindin1 Appendi2s,sm5a(an parsial a(a (o(al lmen

Appendi2s, adanya ;arin1an par( dan l2s lama dim2osa, dan adanya

sel inflamasi 2roni2.nsiden apendisi(is 2roni2 an(ara '<)@.

1. Klasifikasi apendisitis menurut klinikopatologi =

a Appendici(is a2(Appendici(is a2( adala* 2eadaan a2( a5domen yan1 memerl2an

pem5eda*an se1era n(2 mence1a* 2ompli2asi yan1 le5i* 5r2 ;i2a (ela*

(er;adi perforasi, ma2a 2ompli2asi dapa( (er;adi seper(i peri(oni(is mm,

(er;adinya a5ses, dan 2ompli2asi pasca operasi seper(i fis(la dan infe2si l2a

operasi Jaffe ? Ber1er, !00).

Appendici(is a2( serin1 (ampil den1an 1e;ala 2*as yan1 didasari ole*

radan1 mendada2 m5ai cacin1 yan1 mem5eri2an (anda se(empa(, diser(ai

mapn (ida2 diser(ai ran1san1an peri(onem lo2al. Ge;ala 2lasi2 apendisi(is

iala* nyeri samar<samar dan (mpl yan1 merpa2an nyeri 3iceral di daera*

epi1as(rim di se2i(ar m5lics. %el*an ini serin1 diser(ai mal dan 2adan1 adamn(a*. #mmnya nafs ma2an menrn. Dalam 5e5erapa ;am nyeri a2an

5erpinda* 2e 2anan 5aa* 2e (i(i2 /c Brney. Disini nyeri dirasa2an le5i* (a;am

dan le5i* ;elas le(a2nya se*in11a merpa2an nyeri soma(ic se(empa(. %adan1

(ida2 ada nyeri epi1as(rim, (e(api (erdapa( 2ons(ipasi se*in11a penderi(a seper(i

memerl2an o5a( penca*ar.

Bila dila22an pene2anan 2emdian dilepas2an pada (i(i2 /cBrney ma2a

pasien apendisi(is a2( a2an merasa san1a( nyeri. $ene2anan ;1a dapa( dila22an

di a5domen 2iri 5aa*, di2a(a2an apendisi(is 5ila merasa nyeri pada a5domen

2anan 5aa* 5eda* #G/, !00+.

Appendicitis akut8



5 Appendici(is infil(ra(espra(if

Appendici(is nfil(ra(e adala* proses radan1 appendi2s yan1 penye5arannya

dapa( di5a(asi ole* omen(m, ss *als, se2m, 2olon dan peri(onem se*in11a

mem5en(2 1mpalan massa fle1mon yan1 mele2a( era( sa( den1an yan1

lainnya.

c Appendici(is A5ses

Appendici(is a5ses (er;adi 5ila massa lo2al yan1 (er5en(2 5erisi nana*.

d Appendici(is $erforasi

Appendici(is perforasi adala* peca*nya appendi2s yan1 sda* 1an1ren yan1

menye5a52an ps mas2 2e dalam ron11a per( se*in11a (er;adi peri(oni(is

mm.

*. /enr( elm( '+88 posisi Appendi2s san1a( 5er3ariasi, se*in11a 2emn12inansli( n(2 menen(2an posisi normal appendi2s.

'. $osisi re(rocecal,2ira<2ira 6)@ psoas dan o5(ra(or iri(asi /.iliopsoas.

!. $osisi pel3ic appendi2s (er1an(n1 menyilan1 linea (erminal mas2 2e pel3is

minor, (ipe desenden &' @.

&. $osisi paracolica appendi2s (erle(a2 *ori9on(al di 5ela2an1 se2m ! @.

4. $osisi preileal appendi2s di depan ;n1 a2ir ilem ' @

i. Gambaran Klinis

Appendici(is serin1 di(andai den1an 1e;ala 2*as yan1 didasari ole* radan1

mendada2 appendi2s yan1 mem5eri2an (anda se(empa(, diser(ai mapn (ida2

diser(ai ran1san1an peri(onem lo2al. Ge;ala 2lasi2 adala* rasa nyeri samar<samar

dan (mpl yan1 merpa2an nyeri 3iceral di daera* epi1as(rim di se2i(ar m5lics.

Ge;ala ini mmnya 5erlan1sn1 le5i* dari ' a(a ! *ari $ie(er, !00). Biasanya

diser(ai 2el*an (am5a*an 5erpa mal dan mn(a*, nafs ma2an menrn,

anore2sia, pada 5e5erapa penderi(a 2adan1 men1alami diare dan o5s(ipasi. Demam

rin1an dan le2osi(osis sedan1 dapa( di(em2an. Dalam 5e5erapa ;am nyeri a2an

5erpinda* 2e 2anan 5aa* 2e (i(i2 /c Brney. "yeri dirasa2an le5i* *e5a( dan

Appendicitis akut9



(erlo2alisir den1an (epa( se*in11a merpa2an nyeri soma(i2 se(empa( Jaffe ? Ber1er,

!00)

%ara2(er 2linis dari Appendici(is dapa( 5er3ariasi, namn mmnya di(ampi2an

den1an riaya( sa2i( per( yan1 samar<samar, dimana dirasa2an per(ama 2ali di l

*a(i. /n12in dii2(i mal dan mn(a*, demam rin1an. "yeri 5iasanya 5erpinda*

dari fossa ila2a 2anan se(ela* 5e5erapa ;am, sampai den1an !4 ;am. Ti(i2 ma2simal

nyeri adala* pada '& dari m5li2s 2e fossa ila2a 2anan, i( dise5( %#%#& M'

B()!*. "yeri 5iasanya (a;am dan diper5r2 den1an 1era2an seper(i 5a(2 dan

5er;alan. "yeri pada (i(i2 /c Brney ;1a dirasa2an pada pene2anan ilia2a 2iri,

yan1 5iasa dise5( %+!"+ R,-$#!. $osisi pasien dipen1ar*i ole* posisi dari

appendi2s. Ji2a Appendi2s di(em2an di posisi re(rose2al (erpapar an(ara se2m dan

o(o( psoas nyeri (ida2 (erasa di (i(i2 /c Brney, namn di(em2an le5i* 2e la(eral

pin11an1.

Ji2a appendi2s (erle(a2 re(rose2al nyeri ;i2a ila2a 2iri di(e2an (ida2 (erasa. %e(i2a

appendi2s de2a( den1an o(o( psoas, pasien da(an1 den1an pin11l (er(e22 dan ;i2a

2i(a co5a melrs2an ma2a a2an (er;adi nyeri pada lo2asi appendi2s %+!"+ p$,+$.

%e(i2a appendi2s (erle(a2 re(rose2al ma2a 5isa menye5a52an iri(asi pada re(er se*in11a dara* dan pro(ein dapa( di(em2an dalam rinalisis. Ji2a appendi2s (erle(a2

di pel3is, ma2a (anda 2lini2 san1a( sedi2i(, se*in11a *ars dila22an pemeri2saan

re2(al, menem2an nyeri dan 5en12a2 pada 2anan pemeri2saan. Ji2a appendi2s

(erle(a2 di de2a( o(o( o5(ra(or in(erns, ro(asi dari pin11an1 menin12a(2an nyeri

pada pasien %+!"+ ,/%()+%,). Ji2a appendi2s (erle(a2 di depan ilem (erminal de2a(

den1an dindin1 a5dominal, ma2a nyeri san1a( ;elas. Ji2a appendi2s (erle(a2 di

5ela2an1 ilem (erminal ma2a dia1nosa san1a( sli(, (anda<(anda yan1 ada samar dan

nyeri (erle(a2 (in11i di a5domen.

j. Diagnosis

A. Anamnesa

Cariasi pada posisi appendi2s sia, dan dera;a( inflamasi men;adi2an presen(ase

2linis dari appendisi(is men;adi (ida2 2onsis(en. Ge;ala (ama appendisi(is a2(

adala* nyeri a5domen. $ada mlanya (er;adi nyeri 3iseral, yai( nyeri yan1

sifa(nya *ilan1 (im5l (mpl den1an sifa( nyeri rin1an sampai 5era(, 2adan1<

2adan1 diser(ai den1an 2ram in(ermi(en. al (erse5( (im5l ole* 2arena apendi2s

Appendicitis akut10



dan ss *als mempnyai persarafan yan1 sama, ma2a nyeri 3iseral i( a2an

dirasa2an mla<mla didaera* epi1as(rim dan perim5ili2al.

"yeri a5domen yan1 di(im5l2an ole* 2arena adanya *iperperis(al(i2 n(2

men1a(asi o5s(r2si, dis(ensi dari lmen apendi2s a(apn 2arena (ari2an dindin1

appendi2s yan1 men1alami peradan1an. Apa5ila (ela* (er;adi inflamasi 6;am,

nyeri a2an 5erali* dan mene(ap di 2adran 2anan 5aa*. $ada 2eadaan (erse5(

sda* (er;adi nyeri soma(i2 yan1 5erar(i sda* (er;adi ran1san1an pada peri(onim

parie(al den1an sifa( nyeri yan1 le5i* (a;am, (erlo2alisir, ser(a nyeri a2an le5i*

*e5a( 5ila 5a(2 a(apn 5er;alan. $asien 5iasanya le5i* meny2ai posisi spine

den1an pa*a 2anan di(ari2 le5i* 2ea(as,2arena sa( 1era2an a2an menin12a(2an

nyeri.mn(a* merpa2an ran1san1an 3iseral a2i5a( a2(i3asi n.3a1s. Anore2sia

nasea dan 3omi(s yan1 (im5l 5e5erapa ;am sesda*nya, merpa2an 2elan;(an

dari rasa nyeri yan1 (im5l saa( permlaan, 2eadaan anore2sia *amir selal ada

pada se(iap penderira apandisi(is a2(, 5ila *al ini (ida2 ada ma2a dia1nosis

apendisi(is a2( perl diper(anya2an. amper 7)@ penderi(a diser(ai den1an

3omi(s, namn ;aran1 5erlan;( men;adi 5era( dan 3omi(s *anya se2ali a(a da

2ali. Ge;ala disria ;1a (im5l apa5ila peradan1 Appendi2s de2a( den1an 3esi2a

rinaria. $enderi(a appendisi(is a2( ;1a men1el* -5s(ipasi se5elm

da(an1nya rasa nyeri dan 5e5erapa penderi(a men1alami diare, *al (erse5( (im5l

5iasanya pada le(a2 appendi2s pel3i2a yan1 meran1san1 daera* rec(m. -5s(ipasi

dapa( ;1a (er;adi 2arena penderi(a (a2( men1e;an.

Cariasi lo2asi ana(omi appendi2s a2an men;elas2an 2el*an nyeri soma(i2

yan1 5era1am. Se5a1ai con(o* appendi2s yan1 pan;an1 den1an ;n1 yan1

men1alami inflamasi di 2adran 2iri 5aa* a2an menye5a52an nyeri didaera*

(erse5(, nyeri 2adran 2anan 5aa* secara 2lasi2 ada 5ila apendi2s yan1

meradan1 5erada di an(erior. Appedi2s re(rose2al a2an menye5a52an nyeri flank

area a(a pn11n1, appendi2s pel3i2a a2an meye5a52an nyeri pada sprap5ic

dan appendi2s re(roileal 5iasa menye5a52an nyeri (es(i2ler, mn12in 2arena

iri(asi pada ar(eri sperma(i2a dan re(er. Tanda 3i(al (ida2 5er5a* 5anya2,

penin11ian (empera(r ;aran1 le5i* dari &7,) <&8,) (e(api 5ila s* le5i* (in11i,

did1a (ela* (er;adi 2ompli2asi seper(i perforasi a(a dia1nosis lain yan1 perl

diper*a(i2an.

B. $emeri2saan fisis2

%esala*an mem5a( dia1nos(i2 dapa( (er;adi 2ala apendi2s (erle(a2 pada (empa(

yan1 52an (empa( 5iasa yai( 2adran 2anan 5aa*.

Appendicitis akut11



• nspe2si

per( 2anan 5aa* (erli*a( Apa2a* ada (anda<(anda peradan1an.

• $alpasi

$alpasi dindin1 a5domen apa2a* (erdapa( penon;olan per( 2anan 5aa*

(erli*a( pada appendi2ler a5ses S(a(s lo2alis a5domen 2adran 2anan

5aa* an(ara lain=

"yeri (e2an /c Brney

$ada palpasi didapa(2an (i(i2 nyeri (e2an ma2simal pada 2adran

2anan 5aa* a(a (i(i2 /c.Brney dan ini merpa2an (anda 2nci

dia1nosis. /c. Brney (erle(a2 an(ara ',)<! inc*i dari spina illiaca

an(erior speriorSAS pada 1aris lrs yan1 di(ari2 dari SAS 2e

m5ili2s.

Re5ond (enderness

"yeri lepas adala* rasa nyeri yan1 *e5a( di a5domen 2anan 5aa*saa( dila22an pene2anan yan1 perla*an dan dalam sampai pasien

(ida2 merasa nyeri pada daera* (i(i2 /c. Brney dan dilepas2an

secara (i5a<(i5a. al ini 2arena ran1san1an a(a iri(asi peri(onem.

Defans ms2ler

Defans ms2ler adala* nyeri (e2an selr* lapan1an a5domen yan1

menn;22an adanya ran1san1an peri(onem parie(ale pada m.rec(s

a5dominalis. Ta*anan ms2ler (er*adap palpasi a5domen se;a;ar

den1an dera;a( proses peradan1an,yan1 pada aalnya (er;adi secara3oln(er seirin1 den1an penin12a(an iri(asi peri(oneal (er;adi

penin12a(an spams o(o(, se*in11a 2emdian (er;adi secara

in3oln(er

Ro3sin1 si1n

Ro3sin1 si1n adala* nyeri a5domen di 2adran 2anan 5aa* apa5ila

dila22an pene2anan pada a5domen 5a1ian 2iri 5aa*. al ini

di2arena2an (e2anan meran1san1 peris(al(i2 dan dara ss, se*in11a

men11era2an peri(onem se2i(ar appendi2s yan1 meradan1 iri(asi

peri(oneal.

$soas si1n

$soas si1n (er;adi 2arena adanya ran1san1an ms2ls psoas ole*

peradan1an yan1 (er;adi pada apendi2s le(a2 re(rocaecal.

Ada ! cara pemeri2saan=

o A2(if = pasien posisi spine. Tn12ai 2anan lrs di(an1an

pemeri2sa, pasien dimin(a memfle2si2an ar(icla(io coEae 2anan,di2a(a2an posi(if ;i2a menim5l2an nyeri per( 2anan 5aa*.

Appendicitis akut12



o $asif pasien mirin1 2e2iri, pa*a 2anan di*iper<e2s(ensi2an ole*

pemeri2sa, di2a(a2an posi(if 5ila ;i2a menim5l2an nyeri per(

2anan 5aa*.

-5(ra(or si1n

Adala* rasa nyeri yan1 (er;adi ;i2a pan11l dan l(( di fle2si2an

2emdian diro(asi2an 2eara* dalam dan lar secara pasif, *al (erse5(

menn;2an peradan1an apendi2s (erle(a2 pada daera* *ipo1as(rim.

• $er2si

"yeri 2e(o2 a5domen posi(if dan sara redp pada daera* yan1 (erdapa(

massa

• As2l(asi =

$eris(al(ic normal, ne1a(i3e pada illes parali(i2 2arena peri(oni(is

1eneralisa(a a2i5a( appendici(is perfora(e. As2l(asi (ida2 5anya2

mem5an( dalam mene1a22an dian1nosis appendici(is, (e(api 2alo sda*

(er;adi peri(oni(is ma2a (ida2 (erden1ar 5nyi peris(al(ic ss.

•Rec(al Toc*er

Biasanya didapa(2an nyeri (e2an pada ;am +<'! . Rec(al (oc*er ;1a di

1na2an n(2 men1e(a*i adanya (mor a(a massa di rec(m ser(a

menilai adanya pem5esaran pros(a( pada la2i<la2i yan1 5ersia )0 (a*n.

+. $emeri2saan a5ora(orim

$emeri2saan la5ora(orim masi* merpa2an 5a1ian pen(in1 n(2 menilai

aal 2el*an nyeri 2adran 2anan 5aa* dalam mene1a22an dia1nosis

apendisi(is a2(. $enya2i( infe2si pada pel3is (er(ama pada ani(a a2an

mem5eri2an 1am5aran la5ora(orim yan1 (er2adan1 sli( di5eda2an den1anapendisi(is a2(. $emeri2saan la5ora(orim merpa2an ala( 5an( dia1nosis. $ada

Appendicitis akut13



pasien den1an apendisi(is a2(, 70<+0@ *asil la5ora(orim nilai le2osi( dan

ne(rofil a2an menin12a(, alpn *al ini 52an *asil yan1 2ara2(eris(i2.

/. i(n1 e2osi(

i(n1 le2osi( adala* men1*i(n1 ;mla* le2osi( per milime(er25i2 a(a

mi2roli(er dara*. e2osi( merpa2an 5a1ian pen(in1 dari si(em per(a*anan (5*

(er*adap 5enda asin1, mi2roor1anisme a(a ;arin1an asin1, se*in11a *i(n1

;mla* le2osi( merpa2an indi2a(or yan1 5ai2 n(2 men1e(a*i respon (5*

(er*adap infe2si.

Jmla* le2osi( dipen1ar*i ole* mr, penyimpan1an dari 2eadaan 5asal dan

lain<lain. $ada 5ayi 5ar la*ir ;mla* le2osi( (in11i, se2i(ar '0.000<&0.000l.

se(ela* i( ;mla* le2osi( (rn secara 5er(a*ap dan pada mr !' (a*n ;mla*

le2osi( 5er2isar an(ara 4)00<''.000l. pada 2eadaan 5asal ;mla* le2osi( pada

oran1 deasa 5er2isar an(ar )000<'0.000. Jmla* le2osi( menin12a( se(ela*

mela22an a2(ifi(as fisi2 yan1 sedan1, (e(api ;aran1 le5i* dari ''.000l.$enin12a(an ;mla* le2osi( dia(as normal dise5( le2osi(osis, sedan12an

penrnan ;mla* le2osi( di 5aa* normal dise5( le2openia.

e2osi(osis dapa( (er;adi secara fisiolo1i2 mapn pa(olo1i2. e2osis(osis

yan1 fisiolo1i2 di;mpai pada 2er;a fisi2 yan1 5era(, 1an11an emosi, 2e;an1,

(a2*i2ardi paro2simal, par(s dan *aid.

$enin12a(an le2osi( ;1a dapa( menn;22an adanya proses infe2si a(a

radan1 a2(. e2openia adala* 2eadaan dimana ;mla* le2osi( 2ran1 dari

)000 dara*. %arena pada *i(n1 ;enis le2osi(, ne(rofil adala* sel yan1 palin1

(in11i presen(asinya *ampir selal le2openia dise5a52an ne(ropenia.

$enrnan ;mla* le2osi( dapa( (er;adi pada penderi(a infe2si (er(en(,(er(ama 3irs, malaria, al2o*oli2, rematoid arthritis, dan penya2i( *emopoe(i2

anemia aplas(i2. e2openia ;1a dapa( dise5a52an pen11naan o5a( (er(ama

ase(aminofen, slfonamid, 5ar5i(ra(, 2emo(erapi 2an2er, dia9epam, dire(i2a,

an(idia5e(i2a oral, indome(asin, me(ildopa, rifampisin, feno(ia9in dan an(i5io(i2a

penisilin, cefalosporin, dan 2loramfeni2ol.

$ada penderi(a den1an 2el*an dan pemeri2saan fisi2 yan1 2ara2(eris(i2

apendisi(is a2(, a2an di(em2an pada pemeri2saan dara* adanya le2osi(osis

''.000<'4.000mm&, den1an pemeri2saan *i(n1 ;enis menn;22an per1eseran

2e 2iri *ampir 7)@. Ji2a ;mla* le2osi( le5i* dari '8.000mm & ma2a mmnya

sda* (er;adi perforasi dan peri(oni(is Raffensper1er, '++0. %om5inasi an(ara

2enai2an an12a le2osi( dan 1ranlosi( adala* yan1 dipa2ai n(2 pedoman

menen(2an dia1nosa apendisi(is a2( Doraisamy, '+7+. Tes la5oraorim

n(2 apendisi(is 5ersifa( 2ran1 spesifi2, se*in11a *asilnya ;1a 2ran1 dapa(

dipa2ai se5a1ai 2onfirmasi pene2anan dia1nosa. Jmla* le2osi( n(2 apendisi(is

a2( adala* '0.000mm, se*in11a 1am5aran le2osi(osis den1an penin12a(an

1ranlosi( dipa2ai se5a1ai pedoman n(2 apendisi(is a2(. %on(ro3ersi adala*

5e5erapa penderi(a den1an apendisi(is a2( memili2i ;mla* le2osi( dan

1ranlosi( (e(ap normal. Bol(on e( al, '+7).

'. Fo(o polos A5domen

Appendicitis akut14



$ada apendisi(is, pemeri2saan fo(o polos a5domen (ida2 5anya2 mem5an(.

/n12in (erli*a( adanya fe2ali( pada a5domen se5ela* 2anan 5aa* yan1 sesai

den1an lo2asi Appendi2s, 1am5aran ini di(em2an pada !0@ 2ass.

$emeri2saan radiolo1i den1an 2on(ras 5arim enema *anya di1na2an pada

2ass<2ass mena*n, pada apendisi(is 2roni2. $emeri2saan radiolo1i den1an

5arim enema dapa( menen(2an penya2i( lain yan1 menyer(ai apendisi(is.

Barim enema adala* sa( pemeri2saan E<ray dimana 5arim cair

dimas22an 2e 2olon dari ans n(2 memen*i 2olon. Tes ini dapa( se2ali1s

men11am5ar2an 2eadaan 2olon di se2i(ar appendi2s dimana peradan1an yan1

(er;adi ;1a didapa(2an pada 2olon. Barim enema ;1a dapa( menyin12ir2an

masala*<masala* in(es(inal lainnya yan1 menyerpai appendi2s, misalnya

penya2i( *ronHs in3e(ed appendicel s(mp, in(ssepsi, neoplasma

5eni1namali1na.

". #l(rasono1rafi#l(rasono1rafi (ela* 5anya2 di1na2an n(2 dia1nosis apendisi(is a2(

mapn Appendici(is den1an a5ses. Appendici(is yan1 normal ;aran1 (ampa2

se5a1ai lmen (5ler, diame(er le5i* dari 6 mm, (ida2 ada peris(al(i2 pada

penampa2an lon1i(dinal, dan 1am5aran (ar1e( pada penampa2an (rans3ersal.

%eadaan aal Appendi2s a2( di(andai den1an per5edaan densi(as pada lapisan

Appendi2s, lmen yan1 (*, dan diame(er +<'' mm. 2eadaaan appedi2s sprasi

a(a 1an1ren di(andai den1an dis(ensi lmen ole* cairan, pene5alan dindin1

Appendi2s den1an a(a (anpa apendi2oli(. %eadaan Appendi2s perforasi di(andai

den1an (e5al dindin1 Appendi2s yan1 asime(ris, cairan 5e5as in(raperi(onial, dan

a5ses (n11al a(a ml(iple Beda* #G/, !00+.#l(rasond dapa( men1iden(ifi2asi appendi2s yan1 mem5esar a(a a5ses.

:alapn 5e1i(, appendi2s *anya dapa( dili*a( pada )0@ pasien selama

(er;adinya Appendici(is. -le* 2arena i(, den1an (ida2 (erli*a(nya appendi2s

selama l(rasond (ida2 menyin12ir2an adanya Appendici(is. asil #SG dapa(

di2a(e1ori2an men;adi normal non spesifi2, 2emn12inan penya2i( 2elainan lain,

a(a 2emn12inan appendi2. asil #SG yan1 (ida2 spesifi2 melip(i adanya

dila(asi ss, dara 5e5as, a(a iles Beda* #G/, !00+.

. omp(ed Tomo1rap*y Scannin1 T<Scan

$ada 2eadaan normal Appendi2s ;aran1 (er3isalisasi den1an pemeri2saan

s2enin1 ini. Gam5aran pene5alan dindin1 Appendi2s den1an ;arin1an lna2

se2i(ar yan1 mele2a(, mend2n1 2eadaan Appendi2s yan1 meradan1. T<Scan

san1a( 5ai2 n(2 mende(e2si Appendi2s den1an a5ses a(a fle1mon.

U%)+$,!,)+# CTS'+!

S!$#%#-#%+$ 8)@ +0 I '00@

Sp$##&+$# +!@ +) I +7@

A&()+$# +0 I +4@ +4 I '00@

K(!%(!+! Aman e5i* a2ra(Rela(if (ida2 ma*al /en1iden(ifi2asi a5ses

Appendicitis akut15



dan fle1mon le5i* 5ai2

Dapa(

mendia1nosis

2elainan pada

ani(a

/en1iden(ifi2asi

Appendi2s normal le5i*

5ai2

Bai2 n(2 ana2<

ana2

K)(#+!Ter1an(n1

opera(or /a*al

Sli( secara (e2*i2 Radiasi ion

"yeri %on(ras

Sli( di RS daera* Sli( di RS daera*

Ta5el= per5andin1an pemeri2saan penn;an1 apendisi(is a2(.

$ada pasien yan1 (ida2 *amil, T<Scan pada daera* appendi2 san1a( 5er1na n(2 mendia1nosis Appendici(is dan a5ses periapendi2ler se2ali1s

menyin12ir2an adanya penya2i( lain dalam ron11a per( dan pel3is yan1

menyerpai Appendici(is Beda* #G/, !00+.

. aparos2opi

Di5idan1 5eda*, laparos2opi dapa( 5erfn1si se5a1ai ala( dia1nos(i2 dan

(erapi. Disampin1 dapa( mendia1nosisi apendisi(is secara lan1sn1, laparos2opi

;1a dapa( di1na2an n(2 meli*a( 2eadaan or1an in(ra5domen lainnya. al ini

san1a( 5ermanfaa( (er(ama pada pasien ani(a. $ada apendisi(is a2( laparos2opi

dia1nos(i2 5iasanya dilan;(2an den1an apendi2(omi laparos2opi Smin2 ?

Soy5el, !00).

g. Histopatologi

$emeri2saan *is(opa(olo1i adala* s(andar emas (gold standard untuk

diagnosis Appendicitis akut . Ada 5e5erapa per5edaan pendapa( men1enai

1am5aran *is(opa(olo1i apendisi(is a2(. $er5edaan ini didasar2an pada 2enya(aan

5a*a 5elm adanya 2ri(eria 1am5aran *is(opa(olo1i apendisi(is a2( secara

ni3ersal dan (ida2 ada 1am5aran *is(opa(olo1i Appendici(is a2( pada oran1 yan1

(ida2 dila22an opersi Ri5er e( al, perna* meneli(i 3ariasi dia1nosis *is(opa(olo1i

apendisi(is a2( opi Simar1i e( al., !008 .

Definisi *is(opa(olo1i apendisi(is a2( =

'. Sel 1ranlosi( pada m2osa den1an lserasi fo2al a(a difs di lapisan epi(el.

!. A5ses pada 2rip(e den1an sel 1ranlosi( di lapan1an epi(el

Appendicitis akut16



&. Sel 1ranlosi( dalam lmen Appendi2s den1an inflil(rasi 2e dalam lapisan

epi(el.

4. Sel 1ranlosi( di a(as lapisan serora Appendi2s den1an a5ses apendi2ler,

den1an a(a (anpa (erli5a(nya lapisan m2osa.

). Sel 1ranlosi( pada lapisan serosa a(a ms2ler (anpa a5ses m2osadan

2e(erli5a(an lapisan m2osa, 52an apendisi(is a2( (e(api periapendisi(is.

3. Sis(em s2or Al3arado

Alfredo Al3aro (a*n '+86 mem5a( sis(em s2or yan1 didasar2an pada (i1a 1e;ala,

(i1a (anda dan da (eman la5ora(orim. %lasifi2asi ini 5erdasar2an pada (eman

pra operasi dan n(2 menilai dera;a( 2epara*an appendisi(is.Berdasar2an s2orin1 (er*adap fa2(or risi2o yan1 di1na2an dalam sis(em s2or

Al3arado ma2a dapa( di asmsi2an 5a*a sema2in len12ap 1e;ala,(anda dan

pemeri2saan la5ora(orim yan1 mncl a(a 2e5eradaanya posi(if ma2a s2or

Al3arado a2an sema2in mende2a(i '0, dan ini men1ara*2an 2epada appendisi(is

a2( a(a appendisi(is perforasi. Demi2ian pla se5ali2nya ;i2a sema2in (ida2

len12ap ma2a s2or Al3arado sema2in mende2a(i ', ini men1ara*2an 2epada

appendisi(is 2ronis a(a 52an appendisi(is. Al3arado mere2ommendasi2an n(2

mela22an operasi pada sema pasien den1an s2or K7dan mela22an o5ser3asi

n(2 pasien den1an s2or ) a(a 6.

'. S2or Al3arado n(2 dia1nosis apendisi(is a2( =

Ge;ala dan (anda S2or

Appendici(is pain /eri fossa iliaka kanan0 !

e2osi(osis '0.000 selmm& !

Comi(s -%al1m%ntah '

Anore2sia '

Re5ond (endenees fenomen '

A5dominal mi1ra(e pain n/eri berpindah '

De1re of celsis &7oc peningkatan s%h% t%b%h

-5ser3a(ion of *emo1ram se1men 7!@ persentase

ne%trofil 2 3&40

'

To(al '0 poin(

'<4 = o5ser3asi

4.6 = an(i5io(i27.'0 operasi

Appendicitis akut17



2. K+$+!+! $',)

Ramire9 dan Des '++4 (ela* men1em2a2an sis(em s2or n(2 dia1nosis

appendisi(is a2( yan1 (er52(i dapa( mene2an appende2(omi ne1a(if.

Be5erapa *al yan1 men;adi 2ri(i2 pada peneli(ian (erse5(, se5a1ai 5eri2( ='. Sala* sa( parame(er yan1 dipa2ai adala* fo(o polos a5domen, yan1

se5enarnya 52an merpa2an pemeri2saan (ama dan r(in n(2

mene1a22an dia1nosa appendisi(is a2(, selain 5a*a pemeri2saan ini

(ida2 mn12in di;adi2an pemeri2saan r(in di rma* sa2i( di ndonesia

5a1i penderi(a den1an 2el*an nyeri per( 2anan 5aa* a2(

!. /asi* ada parame(er 2lini2 lainya yan1 perl diper*i(n12an,2*snya

pada ani(a (en(an1 adanya 2elainan a(a infe2si or1an 1eni(al dalam,

seper(i riaya( 2ep(i*an, perdara*an per3a1inam di lar *aid, riaya(

nyeri *e5a( saa( *aid.

Di ndonesia n(2 pen11naan sarana dia1nos(i2 seper(i laparos2opi dan

#l(rasono1rafi masi* 5anya2 2endala, yai( pen1adaan ala( yan1 (er1olon1

ma*al dan mem5(*2an 2ea*lian n(2 men1in(erpres(asi2an *asil

pemeri2saan, se*in11a 5elm di;adi2an pemeri2saan r(in dirma* sa2i(

(in12a( 2a5pa(en. $er(im5an1an lainya 5a*a den1an mela22an

pemeri2saan (erse5( a2an 5era2i5a( den1an perpan;an1an a2( dalam

pen1elolaan penderi(a.

-le* 2arena i( dr.larens B %alesaran seoran1 peneli(i dari #ndip

semaran1 mela22an peneli(ian dimana parame(er 2lini2 yan1 seder*ana

dan mra* n(2 5isa dipa2ai den1an mda* dan a2rasi (in11i dalam

mendia1nosis appendisi(is a2(, se*in11a dapa( mene2an an12a

appende2(omi ne1a(if, menrn2an an12a 2esa2i(an 2arena pem5eda*an

yan1 se5enarnya (ida2 perl, mene2an 5iaya penderi(a

"o $emeri2saan "ilai L "ilai < S2or

' Riaya( demam + <7

! Riaya( anore2sia !6 <!0

& Mo1* si1nN !7 <'+

4 Demam K&7,& '+ '8

) Tanda re5ond (enderness '8 <&

6 Tanda ro3sin1 '6 <+

7 Tanda psoas !0 <6

8 e2osi(osiK +000mm&

'+ <!4

Appendicitis akut18



+ "e(rofil K 70 @ !0 <!4

Ji2a ;mla* s2ory

• e5i* dari '0 = dia1nosis Appendici(is a2( dan se1era

*ars dila22an (inda2an operasi

• An(ara <7 sampai '0 = (inda2anN o5ser3asiN

• %ran1 dari I 7 = 52an Appendici(is a2(

• %ass den1an s2or <7 sampai '0, penderi(a *ars raa( inap n(2 di

e3alasi le5i* lan;(, yai( den1an pen1*i(n1an s2or 5erlan1 sampai

di(e1a2an den1an dia1nosis appendici(is a2( a(a 52an appendicis(i

a2(.

Ta5el '. /odified in5er1,s score

V+)#+/ I!"#'+%,) S',)

:B E '.000 mm& O '!.000 <')

'!.000 I !0.000 L!

!0.000 L'0Dra(ion of pain * O!4 L&

!4 I 48 0

48 <'!

$ro1resion of pain es L&

"o <4

Tempera(re

K&7,)P

es L7

"o <4

Comi( es L7

"o <)

/i1ra(ion of pain es L4

"o <''Re5ond (enderness es L)

"o <'0

Ri1idi(y es L')

"o <4

Tenderness o(side

RQ

es <6

"o L4

ons(an( <'0

Appendicitis akut19



S2or K < ! men1indi2asi2an operasi emer1ensi appendici(is, s2or <& < '8

men1indi2asi2an o5ser3asi 1e;ala appendici(is dalam !4 ;am, dan s2or < '+

52an appendici(is.

T+/ 2. P+"#+%)#' App!"#'#%#$ S',) PAS5

V+)#+/ S',)

o1*percsion (enderness

oppin1 (enderness

!

AnoreEia '

$yreEia '

"asea '

Tenderness in RQ '

ecocy(osis K '0.000 mm& !

$olymorp*onclear ne(rop*ilia '

/i1ra(ion of pain '

S2or ) 52an merpa2an appendici(is, sedan12an s2or K 6 merpa2an appendici(is %ompli2asi

i. D!AG"#$!$ %A"D!"G

'. Adne2si(is

!. ndome(riosis

&. %is(a o3arim (erpn(ir

4. Di3er(i2li(is

). liei(is re1ional

6. Adeni(is mesen(eri2a

7. Ba( re(er8. A5ses psoas

+. ernia in2asera(a

j. &enatalaksanaan

$ena(ala2sanaan yan1 dapa( dila22an pada penderi(a appendici(is melip(i

penan11lan1an 2onser3a(if dan operasi.

a %onser3a(if

$enan11lan1an 2onser3a(if (er(ama di5eri2an pada penderi(a yan1 (ida2

mempnyai a2ses 2e pelayanan 5eda* 5erpa pem5erian an(i5io(i2. $em5erian

an(i5io(i2 5er1na n(2 mence1a* infe2si. $ada penderi(a appendici(is perforasi,

se5elm operasi dila22an pen11an(ian cairan dan ele2(roli(, ser(a pem5erian

an(i5io(i2 sis(emi2.

• Tinda2an mm

$ada appendisi(is a2( den1an 2ompli2asi 5erpa peri(oni(is 2arena perforasi

menn(( (inda2an yan1 le5i* in(ensif, 2arena 5iasanya 2eadaan pasien

sda* sa2i( 5era(. Tim5l de*idrasi yan1 (er;adi 2arena mn(a*, se2es(rasi

cairan dalam ron11a a5domen dan fe5ris. $asien memerl2an peraa(an

Appendicitis akut20



in(ensif se2ran1<2ran1nya 4<6 ;am se5elm dila22an pem5eda*an. $ipa

naso1as(ri2 dipasan1 n(2 men1oson12an lam5n1 a1ar men1ran1i

dis(ensi a5domen dan mence1a* mn(a* dan pasien dipasa2an.

Ji2a pasien dalam 2eadaan syo2 *ipo3olemi2 a2i5a( de*idrasi a(apn

sepsis ma2a di5eri2an cairan rin1er la2(a( !0 m121BB secara in(ra3ena,

2emdian dilip(i ole* pem5erian plasma a(a dara* sesai indi2asi. Se(ela*

pem5erian cairan in(ra3ena se5ai2nya die3alasi 2em5ali 2e5(*an dan

2e2ran1an cairan, ser(a pan(a o(p( rin.

/asa apendi2s (er;adi 5ila (er;adi apendisi(is 1an11renosa a(a

mi2roperforasi di((pi a(a di5n12s ole* omen(m dan a(a le2ss ss

*als. $ada massa periappendi2lar yan1 pendidin1annya 5elm semprna,

dapa( (er;adi penya5aran ps 2eselr* ron11a peri(onem ;i2a perforasidii2(i peri(oni(is prlen(a 1eneralisa(a. -le* 2arena i(, massa

periapendi2ler yan1 masi* 5e5as disaran2an se1era dioperasi n(2

mence1a* penyli( (erse5(. Selain i( operasi le5i* mda*. $ada ana2

dipersiap2an n(2 operasi dalam a2( !<& *ari sa;a. $asien deasa den1an

periapendi2lar yan1 (erpancan1 den1an pendindin1an semprna dian;r2an

n(2 diraa( da*l dan di5eri an(i5io(i2 sam5il diaasi s* (5*,

2ran massa ser(a lasnya peri(oni(is. Bila sda* (ida2 ada demam, massa

periapendi2lar *ilan1 dan le2osi( normal, penderi(a diper5ole* plan1 dan

appendi2(omi ele2(if dapa( di2er;a2an !<& 5lan 2emdian a1ar perdara*an

a2i5a( perlen12e(an dapa( di(e2an se2ecil mn12in. Bila (er;adi perforasi,

a2an (er5en(2 a5ses apendi2s. al ini di(andai den1an 2enai2an s* dan

fre2ensi nadi, 5er(am5a*nya nyeri, dan (era5a pem5en12a2an massa, ser(a

5er(am5a*nya an12a le2osi(.

/assa apendi2s den1an proses radan1 yan1 masi* a2(if se5ai2nya

dila22an (inda2an pem5eda*an se1era se(ela* pasien dipersiap2an, 2arena

di2a(ir2an a2an (er;adi a5ses apendi2s dan peri(oni(is mm. $ersipan dan

pem5eda*an *ars dila22an se5ai2<5ai2nya men1in1a( penyli( l2a le5i*

(in11i daripada pem5eda*an pada apendisi(is seder*ana (anpa perforasi.

$ada periapendi2lar infil(ra(, dilaran1 2eras mem52a per(, (inda2an

5eda* apa5ila dila22an a2an le5i* sli( dan perdara*an le5i* 5anya2, le5i*<

le5i* 5ila massa apendi2s (ela* (er5en(2 le5i* dari sa( min11 se;a2

seran1an sa2i( per(. $em5eda*an dila22an se1era 5ila dalam peraa(an

(er;adi a5ses den1an a(a pn (anpa peri(oni(is mm.

Appendicitis akut21



Terapi semen(ara n(2 8<'! min11 adala* 2onser3a(if sa;a. $ada

ana2 2ecil, i5 *amil, dan penderi(a sia lan;(, ;i2a secara 2onser3a(if (ida2

mem5ai2 a(a 5er2em5an1 men;adi a5ses, dian;r2an operasi secepa(.

Bila pada a2( mem52a per( (erdapa( periapendi2lar infil(ra( ma2a l2a

operasi di((p la1i, apendi2s di5iar2an sa;a, (erapi 2onser3a(if pada

periapendi2lar infil(ra(=

'. To(al 5ed res( posisi faler a1ar ps (er2mpl di ca3m do1lassi

!. Die( lna2 55r sarin1

&. An(i5io(i2 paren(eral dalam dosis (in11i, an(i5io(i2 2om5inasi yan1 a2(if

(er*adap 2man anaero5 dan aero5.

Bar se(ela* 2eadaan (enan1, yai( se2i(ar 6<8 min11 2emdian, dila22an

apendi2(omi. Ji2a (ernya(a (ida2 ada 2el*an a(a 1e;ala apapn, dan

pemeri2saan ;asmani dan la5ora(orim (ida2 menn;2an (anda radan1 a(a

a5ses, dapa( diper(im5an12an mem5a(al2an (inda2an operasi.#n(2

menrn2an demam di5eri2an an(ipire(i2. Ji2a s* dia(as &8 oc pada saa(

mas2 rma* sa2i(, compres al2o*ol dan sedasi di indi2asi2an n(2

men1on(rol demam. Beri2an pla anal1esi2 dan an(ieme(i2 paren(eral n(2

2enyamanan pasien. Te(api (ida2 dian;r2an pem5erian anal1e(i2 pada

pasien den1an a2( a5domen yan1 penye5a5nya 5elm di2e(a*i 2arena

dapa( men1a5r2an pene1a22an dia1nosis. Beri2an pla an(i5io(i2 in(ra3ena

pada pasien yan1 menn;2an (anda< (anda sepsis dan pada pasien yan1

men;alani prosedr pem5eda*an laparo(omi.

5 -perasi

Bila dia1osis 2linis sda* ;elas ma2a (inda2an palin1 (epa( adala* apende2(omi

dan merpa2an sa(<sa(nya pili*an (er5ai2.

ndi2asi dari apende2(omi an(ara lain=

'. Appendisi(is a2( apendi2(omi c*ad!. Appendisi(is 2ronis apendi2(omi froid

&. $eri I appendi2lar infil(ra( dalam s(adim (enan1 a<froid

4. Appendi2s (er5aa pada laparo(omi operasi 2andn1 emped

). Appendi2s perforasi.

$enndaan appendi2(omi den1an pem5erian an(i5io(i2 dapa( men1a2i5a(2an

a5ses dan perforasi. $ada a5ses Appendi2s dila22an drainage

men1elar2an nana*.

Appendicitis akut22



apisan 2li( yan1 di52a pada Appende2(omi=

'. %(is

!. S52(is

&. Fascia scarfa

4. Fascia camfer

). Aponerosis /.o5lis e2s(esns

6. /.o5lis in(erns

7. /.(rans3erss

8. Fascia (rans3ersalis

+. $re<peri(onem'0. $eri(onem

'. nsisi 1ridiron /c Brney, yai( insisi (e1a2 lrs 1aris /c.Brney

2e(n1annya adala* caecm le5i* mda* dipe1an1 dan 2on(aminasi

2man minimal

!. nsisi $aramedian 2anan, (er(ama di1na2an pada ani(a 2arena

dapa( se2ali1s mela22an e2splorasi adne2sa, 1eni(alia in(erna,

2*ssnya pada 2ass<2ass yan1 mera12an. %er1iannya yai(

caecm le5i* s2ar di pe1an1 dan 2on(aminasi le5i* 5esar.'. K,6p#&+$# "+! p!*(#%

Bila (ida2 di(an1ani den1an 5ai2 ma2a appendi(is a2( dapa( men1alami perforasi

dan 5erlan;( men;adi peri(oni(is lo2al mapn mm. %ompli2asi yan1 palin1

serin1 (er;adi adala* perforasi 5ai2 5erpa perforasi 5e5as mapn perforasi pada

5a1ian appendisi(is yan1 (ela* men1alami pendindin1an (alling off se*in11a

5erpa massa yan1 (erdiri dari 2mplan mesoapendi2s, se2m,dan len12n1

ss yan1 dise5( se5a1ai massa periapendi2lar.

Ter;adinya massa periapendi2ler 5ila apendisi(is 1an11renosa a(a

mi2roperforasi di((pi pendindin1an ole* omen(m dan len12n1 ss. $ada

massa periapendi2ler yan1 pendindin1annya5elm semprna, dapa( (er;adi

penye5aran ps 2e selr* ron11a peri(onem saa( (er;adi perforasi, a2i5a(nya

a2an (er;adi peri(oni(is mm.

$eri(oni(is merpa2an 2ompli2asi yan1 5er5a*aya yan1 dapa( (er;adi dalam

5en(2 a2( mapn 2roni2. Bila infe2si (erse5ar las pada perm2aan peri(onem

menye5a52an peri(oni(is mm. Ge;ala I 1e;alanya = peris(al(i2 ss <, de*idrasi,

syo2, 1an11an sir2lasi.

Appendicitis akut23



%ompli2asi lain yan1 c2p 5er5a*aya adala* pylep*e5i(is, yai(

(rom5op*le5i(is spra(i3a pada sis(em 3ena por(a a2i5a( perlasan infe2si

appendisi(is. Ge;ala 5erpa men1i1il, demam (in11i, i2(eri2 rin1an, dan a5ses

*epa(i2.

". P!*(#% +pp!"&%,6#

1. $re operasi

$erdara*an dari a. mesen(eri2a dan omen(m

Ro5e2an se2m a(a ss lain

2. $asca operasi

$erdara*an

nfe2si

ema(om

$arali(i2 iles

$eri(oni(is

Fis(el ss

ernia si2a(ri2.

e. &encegahan

$ence1a*an 5er(;an n(2 men1*ilan12an fa2(or resi2o (er*adap 2e;adian

Appendici(is. #paya n(2 pence1a*an adala* den1an men12onsmsi sera( n(2

mem5an( mempercepa( pen1elaran sisa<sisa ma2anan se*in11a (ida2 (er;adi

2ons(ipasi yan1 men1a2i5a(2an pene2anan pada dindin1 2olon. Selain i(,

defe2asi yan1 (era(r a2an mem5an( pen1ran1an an12a 2e;adian apendisi(is

Smin2 ? Soy5el, !00)

Appendicitis akut24



BAB II

LAPORAN KASUS PASIEN

'.. !dentitas &asien

"ama = Tn. AR

#mr = 47 Ta*n

Jenis %elamin = a2i<la2i

/eni2a*5elm meni2a* = Sda* meni2a*

$endidi2an = S/A

$e2er;aan = Sas(a

Alama( = Do2 >

Tan11al /RS = !&0'!0'4

Tan11al %RS =!70'!0'4 "o. D/ = && +' )&

'.'. Anamnesis

a. %el*an (ama =

"yeri $er( se5ela* 2anan 5aa*.

5. Riaya( $enya2i( Se2aran1 =

$asien mr 47 (a*n da(an1 2e GD rma* sa2i( do2 den1an 2el*an nyeri

per( di se5ela* 2anan 5aa* yan1 dirasa2an se;a2 '! ;am se5elm mas2 rma*

sa2i( , aalnya pasien merasa nyeri di daera* l *a(i , nyerinya (mpl, *ilan1

Appendicitis akut25



(im5l selan;(nya 6 <7 ;am 2emdian pasien merasa nyeri pada per( 2anan

5aa* sifa(nya mene(ap, nyerinya ma2in lama ma2in *e5a( se*in11a pasien min(a di

5aa 2erma* sa2i( 2arena sda* (ida2 5isa mena*an nyerinya. "yeri per( 2anan

ini 5ar dirasa2an per(ama 2ali. $asien merasa le5i* nyaman 5ila 5er;alan a1a2

5n122. Riaya( pasien merasa demam <, mal <, mn(a* <, diare <,2ons(ipasi <, serin1 2encin1 <, naps ma2an menrn L, riaya( minm o5a(

pen1*ilan1 rasa nyeri < nyeri saa( 2encin1 <.

c. Riaya( $enya2i( Da*l =

< -perasi <

'.) &emeriksaan Fisik

%eadaan mm= Tampa2 Sa2i( Sedan1

%esadaran = ompos /en(is 4/)C6

Te2anan Dara* = ''080 mm1 "adi = +0 Emeni(

Respirasi = !4 Emeni(

S* rec(al = &6,80

%epala = on;n1(i3a Anemis <<, S2lera 2(eri2 <<

e*er = $em5esaran %GB <

T*oraE $lmo= nspe2si = Sime(ris, i2( 1era2 nafas, re(ra2si <

$alpasi = CF, DUS

$er2si = Sonor

As2l(asi = R*o <<, :*9 <<

T*oraE -R = nspe2si = <

$alpasi = T*rill <

$er2si = $e2a2

As2l(asi = BJ < re1ler, mrmr <, 1alop <

A5domen = nspe2si = Da(ar

As2l(asi = B# L

$alpasi = spel, epar ((5, ien ((5, "T / Brney L, re5ond

(enderness L, ro3sin1 sin1 L, psoas sin1 L, o5(ra(or <, defans msclar <.

$er2si = nyeri 2e(2 L, Tymp*ani,

2s(remi(as = A2ral *an1a(, dem <

• D#+!,$+ &)7+ = Appendici(is a2(a

• T)+p# = CFD R 8 ;am

< n;. efroEime !E'

< n;.2e(orolac &E'

< n;.rani(idin !E'

• P),. P6)#&$++!= D, T< BT, #SG,

R!'+!+ App!"#&%,6*

Appendicitis akut26



'.* &emeriksaan &enunjang

Darah lengkap

$er (1l !&0'!0'4$emeri2saan asil "ilai r;2an

:B '!,88 E '0&

mm & 4.0 I '0.0

RB ',74 E '06

mm & 4.00 I ).80

GB '),0 1rdl ''.0 I '6.)

T 47,)@ &).0 I )0.0

$T '86E '0&

mm & ')0 I 400

$erdara*an +,00 +,8 I '!,6

$em5e2an !,&0 !4,8 I &4,4

$emeri2saan #SG A5domen !&0'!0'4.

H+$# P6)#&$++! =

epar = #2ran normal,perm2aan ra(a, (epi (a;am, ec*os(r2(r parenc*im

*omo1en, (a2 (ampa2 masa *iper*ipoec*oic didalamnya, sis(em

3as2ler dan 5ilier normal.

%andn1 mped =#2ran normal,din1in1 (ida2 mene5al,(a2 (ampa2 massa

*iper*ipoec*oic di dalamnya, BD (ida2 mele5ar.

$ancreas =#2ran (ida2 mem5esar, s(r2(r ec*oparenc*im *omo1en, (a2 (ampa2

lesi *iper*ipoec*oic di dalamnya.

impa =#2ran (ida2 mem5esar, perm2aan ra(a, ec*os(r2(r parenc*im

*omo1en, (a2 (ampa2 lesi *iper*ipoec*oic didalamnya.

Appendicitis akut27



Gin;al %anan =#2ran normal, perm2aan ra(a, ec*os(r2(r parenc*im

TR-G",ra(io parenc*im medlla normal, sis(em pel3iocalyces

(ida2 mele5ar, (a2 (ampa2 lesi *iper*ipoec*oic di dalamnya.

Gin;al %iri =#2ran normal, perm2aan ra(a, ec*os(r2(r parenc*im

TR-G",ra(io parenc*im medlla normal, sis(em pel3iocalyces

(ida2 mele5ar, (a2 (ampa2 lesi *iper*ipoec*oic di dalamnya.

%andn1 %encin1 =#2ran normal, dindin1 m2osa (ida2 mene5al, (a2 (ampa2 lesi

*iper*ipoec*oic di dalamnya.

ain I lain = APPENDIKS MELEBAR HYPOECHOIC

%esimplan = NEFRITIS BILATERAL8 APPENDICITIS AKUT DD TERMINAL

ILLEITIS.

ACARAD- S%-R

A = !

= !

C = <

A = '

R = '

A = <

D = '

- = <

To(al U 7

.+ Resume

$asien mr 47 (a*n da(an1 2e GD rma* sa2i( do2 den1an 2el*an nyeri per( di

se5ela* 2anan 5aa* yan1 dirasa2an se;a2 '! ;am se5elm mas2 rma* sa2i( ,

aalnya pasien merasa nyeri di daera* l *a(i , nyerinya (mpl, *ilan1 (im5l

selan;(nya 6 <7 ;am 2emdian pasien merasa nyeri pada per( 2anan 5aa* sifa(nya

mene(ap, nyerinya ma2in lama ma2in *e5a( se*in11a pasien min(a di 5aa 2erma*

sa2i( 2arena sda* (ida2 5isa mena*an nyerinya. "yeri per( 2anan ini 5ar dirasa2an

per(ama 2ali. $asien merasa le5i* nyaman 5ila 5er;alan a1a2 5n122. Riaya( pasien

merasa demam <, mal <, mn(a* <, diare <, 2ons(ipasi <, serin1 2encin1 <,naps ma2an menrn L, riaya( minm o5a( pen1*ilan1 rasa nyeri < nyeri saa(

Appendicitis akut28



2encin1 <. TD = ''060 mm1, " = 68 Emeni(,R=!0Emeni(, S= &7.80. $ada

pemeri2saan fisi2 didapa(2an Re5ond (enderness L, ro3sin1 si1n L, nyeri (e2an L,

Jmla* al3arado s2or U 7. $ada pemeri2saan penn;an1 didapa(2an= e2osi( L V,

#SG di(em2an adanya 1am5aran APPENDIKS MELEBAR HYPOECHOIC yan1

menn;22an 2ecri1aan 2e ara* Appendici(is a2(.yai( APPENDIKS MELEBAR HYPOECHOIC

BAB III

PEMBAHASAN

Berdasar2an anamnesa, pemeri2saan fisi2 dan pemeri2saan

penn;an1 la5ora(orim dan s1 pasien ini didia1nosa ssp

Appendici(is a2(. Dari anamnesa didapa(2an= pasien men1el* nyeri

per( *ilan1 (im5l aalnya di daera* l *a(i 6<7 ;am 2emdian

pasien merasa nyeri pada per( 2anan 5aa* sifa(nya mene(ap,

nyerinya ma2in lama ma2in *e5a( al ini (er;adi 2arena

*iperperis(al(i2 n(2 men1a(asi o5(r2si, dan (er;adi pada selr*

salran cerna, se*in11a nyeri 3isceral dirasa2an pada selr* per(.

/la<mla daera* epi1as(rim 2emdian 2e /c Brney. Apa5ila

(ela* (er;adi inflamasi 6 ;am penderi(a dapa( menn;2an le(a2

nyeri, 2arena 5ersifa( soma(ic. $ada pasien ini (ampa2 demam

&7,)oc dan le2osi( '!, 88E '0&mm& *al ini 2arena pada 1e;ala

Appendici(is lain adala* demam yan1 (ida2 (erlal (in11i yai( s*an(ara &7,)< &8,)0. pemeri2saan fisi2 a5domen pada pasien ini

didapa(2an pemeri2saan re5ond (enderness L *al ini 2arena

ran1san1an a(a iri(asi peri(onem. ro3sin1 si1n Lal ini

di2arena2an (e2anan meran1san1 peris(al(i2 dan dara ss, se*in11a

men11era2an peri(onem se2i(ar appendi2s yan1 meradan1 iri(asi

peri(oneal. $ada pasien merasa nyeri *e5a( apa5ila 5er;alan (e1a2

*al ini 2arena 2on(ra2si o(o( psoas mayor yan1 mene1an1 dari

dorsal.

Appendicitis akut29



DAFTAR PUSTAKA

'. Grace $ierce A, Borley "eil R. A( a Glance lm Beda* disi %e(i1a./S.!00)

!. R. S;ams*ida;a(, :im de Jon1. B2a;arilm5eda*edisi !. G. Ja2ar(a. !004

&. *((ps=en.i2ipedia.or1i2iAppendici(is7

4. *((p=.li5rary.pn3;.ac.idpdf4s'2edo2(eran!07&''0')BAB@!0.pdf

). *((p=reposi(ory.s.ac.id5i(s(ream'!&4)678+&'&744*ap(er@!0.pdf

6. %ar(ono D, Apendisi(is A2(a.G.;a2ar(a.

https://en.wikipedia.org/wiki/Appendisitis

http://repository.usu.ac.id/bitstream/123456789/31374/4/Chapter%20II.pdf

https://en.wikipedia.org/wiki/Appendisitis

http://repository.usu.ac.id/bitstream/123456789/31374/4/Chapter%20II.pdf

lapkas bedah dolly

Documents