ljeif0f lgodfjnl, @)^%ljeif0f lgodfjnl, @)^%¤µिभूषण
TRANSCRIPT
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
1
lje"if0f lgodfjnL, @)^%lje"if0f lgodfjnL, @)^%lje"if0f lgodfjnL, @)^%lje"if0f lgodfjnL, @)^%
g]kfn /fhkqdf k|sfzg ldlt
@)^%.!!.!@
lje"if0f P]g, @)^$ sf] bkmf @* n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn ;/sf/n] b]xfosf
lgodx¿ agfPsf] 5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ! ! ! !
k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes
!=!=!=!= ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx¿sf] gfd ælje"if0f lgodfjnL, @)^%Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=@=@=@= kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf …P]gÚ eGgfn] lje"if0f P]g,
@)^$ ;Demg' k5{ .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– @ @ @ @
dfgkbjLdfgkbjLdfgkbjLdfgkbjL
#=#=#=#= g]kfn /Tg dfgkbjLg]kfn /Tg dfgkbjLg]kfn /Tg dfgkbjLg]kfn /Tg dfgkbjL M -!_ g]kfnsf] k|lti7f clej[l4 ug]{ u/L /fli6«o hLjgsf] s'g} klg If]qdf
pbfx/0fLo of]ubfg k'¥ofpg] g]kfnL gful/snfO{ g]kfn /Tg dfgkbjL k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] dfgkbjLsf] >]0fL ljefhg x'g] 5}g / To:tf] dfgkbjLsf]
k|tLs ;d"x / dfnfsf] gfk kl/lzi6 Ps cg';"rL–! df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
$=$=$=$= /fi6«uf}/j dfgkbjL/fi6«uf}/j dfgkbjL/fi6«uf}/j dfgkbjL/fi6«uf}/j dfgkbjL M -!_ cGt/f{li6«o If]qdf g]kfnsf] k|lti7f a9fpg ljlzi6 of]ubfg k'¥ofpg]
ljb]zL d'n'ssf] /fi6«fWoIf jf /fli6«o tyf cGt/f{li6«o hLjgsf s'g} klg If]qdf pNn]vgLo
of]ubfg k'¥ofpg] g]kfnL gful/snfO{ /fi6«uf}/j dfgkbjL k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] dfgkbjLsf] >]0fL ljefhg x'g] 5}g / To:tf] dfgkbjLsf]
d08g, k|fnlDasf / k§fsf] ljj/0f / gfk kl/lzi6 Ps cg';"rL–@ df pNn]v eP adf]lhd
x'g]5 .
%=%=%=%= /fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL M -!_ g]kfnsf] oz, >Lj[l4, lxt tyf pTyfgsf nflu cf–cfˆgf] If]qaf6
/fli6«o tyf cGt/f{li6«o If]qdf dxTjk"0f{ of]ubfg ug]{ g]kfnL gful/s jf ljb]zL gful/snfO{
/fi6«bLk dfgkbjL k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] dfgkbjLsf] >]0fL ljefhg b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ k|yd >]0fL – dxfpHHjn /fi6«bLk .
-v_ låtLo >]0fL – pHHjn sLlt{do /fi6«bLk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
2
-u_ t[tLo >]0fL – ;'sLlt{do /fi6«bLk .
-3_ rt'y{ >]0fL – sLlt{do /fi6«bLk .
-ª_ k~rd >]0fL – /fi6«bLk .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] dfgkbjLsf] d08g, k|fnlDasf / kl§sfsf] ljj/0f / gfk
kl/lzi6 Ps cg';"rL–# df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
^=^=^=^= hg;]jf>L dfhg;]jf>L dfhg;]jf>L dfhg;]jf>L dfgkbjLgkbjLgkbjLgkbjL M -!_ /fli6«o hLjgsf s'g}klg If]qdf k|z+;gLo sfd ug]{ g]kfnL gful/s
jf g]kfnsf] lxtdf ljz]if of]ubfg k'¥ofpg] ljb]zL gful/snfO{ hg;]jf>L] dfgkbjL k|bfg x'g
;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ Afdf]lhdsf] dfgkbjLsf] >]0fL ljefhg b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ k|yd >]0fL – ;'k|l;4 k|an hg;]jf >L .
-v_ låtLo >]0fL – k|l;4 k|an hg;]jf >L .
-u_ t[tLo >]0fL – ;'k|an hg;]jf >L .
-3_ rt'y{ >]0fL – k|an hg;]jf >L .
-ª_ k~rd >]0fL – hg;]jf >L .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] dfgkbjLsf] d08g, k|fnlDasf Pj+ kl§sfsf] ljj/0f /
gfk kl/lzi6 Ps cg';"rL–$ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
&=&=&=&= dfgkbjLsf] d08g nufpg] tl/sfdfgkbjLsf] d08g nufpg] tl/sfdfgkbjLsf] d08g nufpg] tl/sfdfgkbjLsf] d08g nufpg] tl/sf M -!_ dfgkbjLsf k|tLs ;d"xdWo] d08g k|d'v k|tLs
dflgg]5 / ;f] k|tLs gnufO{ c¿ k|tLs nufpg ;lsg] 5}g .
-@_ PseGbf a9L dfgkbjLx¿ kfpg] JolQmn] To:tf dfgkbjLx¿sf d08gx? Ps;fy
nufpg ;Sg]5 . o;/L PseGbf a9L dfgkbjLx?sf d08gx? nufpFbf dof{bfqmd cg';f/
nufpg' kg]{5 .
-#_ PseGbf a9L dfgkbjLx¿sf d08gx¿ Ps;fy nufpFbf dfgkbjLsf] dof{bfqmd
cg';f/ dflyNnf] dfgkbjLsf] d08g c¿ d08geGbf dfly jf bflxg]tkm{ nufpg' kg]{5 .
-$_ g]kfn / ljb]zL d'n'ssf] dfgkbjLx¿sf d08gx¿ Ps;fy nufpFbf g]kfnsf]
dfgkbjLsf] d08g ljb]zL d'n'ssf] dfgkbjLsf] d08geGbf dfly jf bflxg]tkm{ nufpg' kg]{5 .
t/ ljb]zL d'n'ssf /fi6«fWoIf g]kfnsf] /fhsLo jf cf}krfl/s e|d0fdf /x]sf] cj:yfdf
cfof]lht cf}krfl/s ;df/f]xdf pkl:yt x'Fbf jf s'g} ljb]zL d'n'ssf] cf}krfl/s e|d0fdf
uPsf] jf s'g} ljb]zL d'n'ssf] cf}krfl/s ;df/f]xdf ;l/s x'g'k/]sf] cj:yfdf g]kfnsf] / ;f]
ljb]zL d'n'ssf dfgkbjLsf d08gx¿ Ps;fy nufpFbf g]kfn ;/sf/n] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
3
-%_ ljb]zL d'n'saf6 kfPsf dfgkbjLx¿sf d08gx¿ Ps;fy nufpFbf >]0fL / kfPsf]
ldltsf] qmd cg';f/ nufpg' kg]{5 . s'g} Pp6f ljb]zL d'n'saf6 Pp6} >]0fLsf] b'O{ jf b'O{eGbf
a9L lsl;dsf] dfgkbjL kfPsf] eP dfgkbjL nufpFbf ;f] d'n'såf/f lgwf{l/t dof{bfqmd
cg';f/ nufpg' kg]{5 .
t/ s'g} Pp6f ljb]zL d'n'saf6 s'g} dfgkbjL k|fKt ePkl5 csf]{ ljb]zL d'n'saf6
;f]xL >]0fLsf] dfgkbjL k|fKt ePkl5 klxn] dfgkbjL lbg] d'n'sn] ;f]xL >]0fLsf] s'g} csf]{
dfgkbjL k|bfg u/]df dof{bfqmdsf ;DaGwdf To:tf d'n'sx¿df h:tf];'s} Joj:yf eP klg
To:tf dfgkbjLx¿ kfPsf] ldltsf] qmd cg';f/ nufpg' kg]{5 .
*=*=*=*= dfgkbjLsf] k§f jf kl§sf / k|fnlDasf nufpg] tl/sfdfgkbjLsf] k§f jf kl§sf / k|fnlDasf nufpg] tl/sfdfgkbjLsf] k§f jf kl§sf / k|fnlDasf nufpg] tl/sfdfgkbjLsf] k§f jf kl§sf / k|fnlDasf nufpg] tl/sf M dfgkbjLsf] d08g nufpFbf ;f]
dfgkbjLsf] k§f jf kl§sf / k|fnlDasf ePsf]df k|fnlDasf;d]t nufpg' kg]{5 .
t/, –
-!_ k|yd >]0fLsf] Pp6feGbf a9L dfgkbjLsf] d08g nufpFbf ;f]dWo] Pp6f dfgkbjLsf]
dfq k§f / k|fnlDasf nufpg'kg]{5 .
-@_ g]kfnL ;]gf / k|x/Lsf xsdf cj:yf cg';f/ d08gdfq klg nufpg ;lsg]5 .
(=(=(=(= dfgkbjLsf] k|lts ;d"x lkmtf{ ug]{dfgkbjLsf] k|lts ;d"x lkmtf{ ug]{dfgkbjLsf] k|lts ;d"x lkmtf{ ug]{dfgkbjLsf] k|lts ;d"x lkmtf{ ug]{ M M M M tNnf] >]0fLsf] dfgkbjL kfpg] JolQmn] dflyNnf] >]0fLsf]
dfgkbjL kfPdf tNnf] >]0fLsf] dfgkbjL lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
!)=!)=!)=!)= ;L;L;L;Lldt ;+Vofdf dfbkbjL k|bfg ug]{ldt ;+Vofdf dfbkbjL k|bfg ug]{ldt ;+Vofdf dfbkbjL k|bfg ug]{ldt ;+Vofdf dfbkbjL k|bfg ug]{ M b]xfosf dfgkbjL Ps k6sdf b]xfosf] ;+Vofdf
ga9fO{ k|bfg ug{ ;lsg]5–
-s_ g]kfn /Tg– Ps
-v_ /fi6« uf}/j– b'O{
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– # # # #
cnÍf/cnÍf/cnÍf/cnÍf/
!!=!!=!!=!!= /fi6« ozf]j4{s/fi6« ozf]j4{s/fi6« ozf]j4{s/fi6« ozf]j4{s M -!_ /fli6«o jf cGt/f{li6«o hLjgsf s'g} klg If]qdf pbfx/0fLo sfd u/L
/fi6«sf] dfg, k|lti7f, oz, uf}/j j[l4 ug]{ sfddf of]ubfg lbg] g]kfnL gful/snfO{ /fi6«
ozf]j4{ssf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{ cg';"rL–!
adf]lhdsf] x'g]5 .
!@=!@=!@=!@= k/d kf}/v ef:s/k/d kf}/v ef:s/k/d kf}/v ef:s/k/d kf}/v ef:s/ M -!_ g]kfnsf] /Iffsf] lgldQ jf st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf Hofgsf]
k/jfx g/fvL clt ;fx;k"0f{ sfd ug]{ jf /fd|f] of]hgf agfO{ ;kmn kl/0ffd xfl;n u/fpg]
g]kfnL ;]gfnfO{ dfq k/d kf}/v ef:s/sf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
4
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{ cg';"rL–@
df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!#=!#=!#=!#= g]kfn k|tfk ;'e"if0fg]kfn k|tfk ;'e"if0fg]kfn k|tfk ;'e"if0fg]kfn k|tfk ;'e"if0f M -!_ cftÍsf/L ultljlw jf bËf lgoGq0f ug]{ sfo{df pNn]Vo sfo{ ug]{,
uDeL/ k|s[ltsf] ck/fw lgoGq0f Pj+ cg';Gwfgdf pNn]Vo e"ldsf lgjf{x ug]{, cfˆgf] ;]jfk|lt
cToGt lgi7fjfg\ eO{ cfkm" sfo{/t ;Ë7gsf] gfd pRr /fVg pNn]Vo of]ubfg lbg] k|fs[lts
k|sf]k jf dxfdf/Ldf kLl8tx¿sf] p4f/, /fxt Pj+ Joj:yfkg jf hf]lvd Go"gLs/0f ug]{
sfo{df pNn]Vo of]ubfg k'¥ofpg] k|x/LnfO{ g]kfn k|tfk ;'e"if0fsf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{ cg';"rL–#
df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!$=!$=!$=!$= g]kfn ;]jf k|jL0fg]kfn ;]jf k|jL0fg]kfn ;]jf k|jL0fg]kfn ;]jf k|jL0f M -!_ lzIff, ;flxTo, snf, lj1fg, ;+:s[lt, ;fj{hlgs k|zf;g nufot
;fj{hlgs hLjgsf ljleGg If]qdf pTs[i6 sfo{ u/L d'n'ssf] ;Ddfg clej[l4 ug{df of]ubfg
k'¥ofpg] g]kfnL gful/snfO{ g]kfn ;]jf k|jL0fsf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{ cg';"rL–$
df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!%=!%=!%=!%= cltkf}/v ef:s/cltkf}/v ef:s/cltkf}/v ef:s/cltkf}/v ef:s/ M -!_ g]kfnsf] /Iffsf] lgldQ st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf Hofg hf]lvddf
/fvL ;fx;k"0f{ sfd ug]{ jf /fd|f] ;d"x agfO{ ;kmn kl/0ffd xfl;n u/fpg] g]kfnL ;]gfsf
hjfg jf clws[tnfO{ clt kf}/v ef:s/sf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{ cg';"rL–%
df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!^=!^=!^=!^= g]kg]kg]kg]kfn k|tfk cfe"if0ffn k|tfk cfe"if0ffn k|tfk cfe"if0ffn k|tfk cfe"if0f M -!_ cftÍsf/L ultljlw, bËf lgoGq0f, uDeL/ k|s[ltsf] ck/fw lgoGq0f
/ cg';Gwfg ug]{ sfo{, k|fs[lts k|sf]k jf dxfdf/Ldf kLl8tx¿sf] p4f/, /fxt Pj+ k|sf]k
Joj:yfkg jf hf]lvd Go"gLs/0f ug]{ sfo{df dxTjk"0f{ of]ubfg lbg] jf ckÅt JolQmsf] p4f/
ug]{ jf ;Ldf ;'/Iffdf ljlzi6 / pNn]Vo sfo{ ug]{ k|x/Lsf hjfg jf clws[tnfO{ g]kfn k|tfk
cfe"if0fsf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ jdf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{
cg';"rL–^ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!&=!&=!&=!&= ;dfh ;]jf /Tg;dfh ;]jf /Tg;dfh ;]jf /Tg;dfh ;]jf /Tg M -!_ ;fdflhs ;]jfsf] s'g} klg If]qdf pNn]Vo of]ubfg k'¥ofpg] jf j[4,
afnaflnsf, czQm, c;xfo, ckfË nufot zf/Ll/s jf dfgl;s¿kaf6 kLl8t JolQmsf] p4f/
x'g] lsl;dsf sfo{ ug]{ JolQmnfO{ ;dfh ;]jf /Tgsf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{
cg';"rL–& df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
5
!*=!*=!*=!*= dxfkf}/v ef:s/dxfkf}/v ef:s/dxfkf}/v ef:s/dxfkf}/v ef:s/ M -!_ g]kfnsf] /Iffsf] lgldQ st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf Hofg hf]lvddf
/fvL c;fwf/0f axfb'/Lsf ;fy ;fx;k"0f{ sfd ug]{ g]kfnL ;]gfsf hjfg jf clws[tnfO{
dxfkf}/v ef:s/sf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{
cg';"rL–* df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!(=!(=!(=!(= g]kfn k|tfk e"if0fg]kfn k|tfk e"if0fg]kfn k|tfk e"if0fg]kfn k|tfk e"if0f M -!_ cfˆgf] sfo{ If]qdf pNn]vgLo of]ubfg k'¥ofpg] jf k|fs[lts k|sf]ksf
;dodf kLl8tx¿nfO{ tTk/tf;fy ;]jf k'¥ofpg] k|x/Lsf hjfg jf clws[tnfO{ g]kfn k|tfk
e"if0fsf] cnÍf/ k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cnÍf/sf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 b'O{
cg';"rL–( df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– $ $ $ $
kbskbskbskbs
@)=@)=@)=@)= nf]s>L kbsnf]s>L kbsnf]s>L kbsnf]s>L kbs M -!_ nf]ssNof0f tyf ;fj{hlgs lxtsf] nflu k|z+;gLo sfd ug]{ g]kfnL
gful/snfO{ nf]s>L kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–! df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@!=@!=@!=@!= /fi6«;]jf kbs/fi6«;]jf kbs/fi6«;]jf kbs/fi6«;]jf kbs M -!_ /fi6«lxtsf] nflu /fi6«;]jfsf] If]qdf dxTjk"0f{ of]ubfg k'¥ofpg] lghfdtL
sd{rf/L, g]kfnL ;]gf jf k|x/Lsf hjfg jf clws[tnfO{ /fi6«;]jf kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbs k|yd >]0fL / låtLo >]0fLsf] x'g]5 .
-#_ b]xfo adf]lhdsf] ;]jf cjlw k"/f u/]sf lghfdtL sd{rf/L, g]kfnL ;]gf jf k|x/Lsf
hjfg jf clws[tnfO{ b]xfo adf]lhdsf] /fi6«;]jf kbs k|bfg ul/g]5 M–
-s_ cljlR5Gg @% jif{ ;]jf u/]sf]nfO{ k|yd >]0fLsf] /fi6«;]jf kbs,
-v_ cljlR5Gg !@ jif{ ;]jf u/]sf]nfO{ låtLo >]0fLsf] /fi6«;]jf kbs,
-$_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–@ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@@=@@=@@=@@= ;Tsfo{ kbs;Tsfo{ kbs;Tsfo{ kbs;Tsfo{ kbs M -!_ dfgj hLjgsf ljleGg If]qdf lg:jfy{ efjn] ;+nUg /xL d'n's tyf dfgj
hfltsf] pTyfg / sNof0fdf ;x|fxgLo of]ubfg k'¥ofpg] h'g;'s} JolQmnfO{ ;Tsfo{ kbs k|bfg
x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–# df pNn]v eP jdf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
6
@#=@#=@#=@#= ;dfh;]jf kbs;dfh;]jf kbs;dfh;]jf kbs;dfh;]jf kbs M -!_ ;fdflhs If]qdf pNn]vgLo ;]jf ug]{ nAw k|ltli7t ;dfh;]jLnfO{
;dfh ;]jf kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–$ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@$=@$=@$=@$= lzIffHof]lt kbslzIffHof]lt kbslzIffHof]lt kbslzIffHof]lt kbs M -!_ g]kfnleq jf cGt/f{li6«o If]qdf lzIff, jftfj/0f ;+/If0f jf ;"rgf
k|ljlwsf] If]qdf ljlzi6 of]ubfg k'¥ofpg] h'g;'s} g]kfnL tyf ljb]zL gful/snfO{ lzIff Hof]lt
kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–% df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@%=@%=@%=@%= ;u/dfyf kbs;u/dfyf kbs;u/dfyf kbs;u/dfyf kbs M -!_ kj{tf/f]x0f nufot ;fj{hlgs hLjgsf cGo If]qdf ;fxl;s sfo{ u/L
d'n'ssf] k|lti7f tyf uf}/j a9fpg of]ubfg k'¥ofpg] JolQmnfO{ ;u/dfyf kbs k|bfg x'g
;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–^ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@^=@^=@^=@^= ;';';';'sLlt{ kbssLlt{ kbssLlt{ kbssLlt{ kbs M -!_ /fli6«o hLjgsf s'g} klg If]qdf sLlt{dfg sfod u/L d'n'ssf] uf}/j tyf
k|lti7f a9fpg of]ubfg k'¥ofpg] g]kfnL gful/snfO{ ;'sLlt{ kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–& df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@&=@&=@&=@&= jL/tf kbsjL/tf kbsjL/tf kbsjL/tf kbs M -!_ g]kfnleq cfGtl/s pkb|j jf czflGt ePsf] avt jf s'g} b'3{6gf jf
ljklQdf k/]sf] JolQmnfO{ Hofg hf]lvddf /fvL arfpg] jf arfpg] k|oTg ubf{ cfˆgf] Hofg
u'dfpg] JolQm jf cfˆgf] Hofg;d]t vt/fdf kf/L zflGt sfod ug{ c;fwf/0f axfb'/L b]vfpg]
g]kfnL ;]gf Pj+ k|x/Ldf sfo{/t hjfg jf clws[t jf cGo h'g;'s} JolQmnfO{ jL/tf kbs
k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–* df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@*=@*=@*=@*= zf}o{ kbszf}o{ kbszf}o{ kbszf}o{ kbs M -!_ g]kfnsf] /Iffsf nflu jf g]kfndf cdg rog sfod /fVg Hofg hf]lvddf
/fvL cbDo ;fx;sf ;fy st{Jo kfng ug]{ g]kfnL ;]gfsf hjfg jf clws[t / g]kfndf cdg
rog sfod ug]{ / ck/fw lgoGq0f ug]{ l;nl;nfdf ljz]if axfb'/Lsf ;fy ;fx;k"0f{ sfd ug]{
k|x/L hjfg jf clws[tnfO{ zf}o{ kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–( df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
7
@(=@(=@(=@(= k|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbsk|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbsk|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbsk|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbs M -!_ k|fs[lts k|sf]kaf6 kLl8t JolQmx?sf] p4f/ Pj+
Joj:yfkg jf k|sf]ksf] hf]lvd Go"gLs/0f ug]{ sfo{df k|z+;gLo ¿kdf of]ubfg ug]{ jf ;xof]u
k'¥ofpg] JolQmnfO{ k|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–!) df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
#)=#)=#)=#)= ljsf; /Tg kbsljsf; /Tg kbsljsf; /Tg kbsljsf; /Tg kbs M -!_ d'n'ssf] ;fdflhs, cfly{s jf ljsf; lgdf{0f sfo{df ;+nUg /xL
;fj{hlgs sNof0f tyf hglxtsf] k|j4{g tyf hghLjgsf] :t/df ;'wf/sf nflu pNn]vgLo
of]ubfg k'¥ofpg] JolQmnfO{ ljsf; /Tg kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ jdf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–!! df pNn]v eP jdf]lhd x'g]5 .
#!=#!=#!=#!= zflGt kbszflGt kbszflGt kbszflGt kbs M -!_ ;+o'Qm /fi6« ;‹sf] cfXjfgdf ljb]zdf uO{ zflGt sfod ug]{ sfo{df of]ubfg
k'¥ofpg] jf d'n'sleq g} zflGt sfod ug{ pbfx/0fLo sfo{ ug]{ lghfdtL sd{rf/L, g]kfnL ;]gf
tyf k|x/Lsf hjfg jf clws[tnfO{ zflGt kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–!@ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
#@=#@=#@=#@= lj1fg k|jL0f kbslj1fg k|jL0f kbslj1fg k|jL0f kbslj1fg k|jL0f kbs M -!_ lj1fg tyf k|ljlwsf] If]qdf ljlzi6 of]ubfg k'¥ofpg] g]kfnL
j}1flgsnfO{ lj1fg k|jL0f kbs k|bfg x'g ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–!# df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
##=##=##=##= ;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs M M M M -!_ ;Djt\ @)^$ ;fn r}q @* ut] ;DkGg ePsf] ;+ljwfg;ef
;b:o lgjf{rg ;kmntfk"j{s ;DkGg ug]{ u/fpg] sfo{df dxTjk"0f{ of]ubfg lbg] /fli6«o tyf
cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yf tyf JolQmx¿ / /fi6«;]jsx¿nfO{ ;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs k|bfg x'g
;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kbssf] agf}6, cfsf/k|sf/ tyf kl§sf kl/lzi6 tLg
cg';"rL–!$ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– % % % %
ljljwljljwljljwljljw
#$=#$=#$=#$= sfo{ljlw agfpg ;Sgsfo{ljlw agfpg ;Sgsfo{ljlw agfpg ;Sgsfo{ljlw agfpg ;Sg] M– P]gsf] bkmf $ adf]lhd u7g ePsf] lje"if0f ;ldltn] dfgkbjL,
cnÍf/ / kbs l;kmfl/; tyf k|bfg ug]{ k|of]hgsf nflu k|lqmof lgwf{/0f ug{ cfjZostf
cg';f/ sfo{ljlw agfpg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
8
#%=#%=#%=#%= :jNkfsf/ jf :jNkfsf/ kl§sf:jNkfsf/ jf :jNkfsf/ kl§sf:jNkfsf/ jf :jNkfsf/ kl§sf:jNkfsf/ jf :jNkfsf/ kl§sf M -!_ lje"if0fx¿sf] :jNkfsf/ / :jNkfsf/ kl§sf x'g]5 /
:jNkfsf/ / :jNkfsf/ kl§sf o; lgodfjnLsf] cwLgdf /xL lje"if0f kfpg] JolQmn] nufpg
;Sg]5 .
-@_ :jNkfsf/ / :jNkfsf/ kl§sfsf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 rf/ cg';"rL–!
df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
#^=#^=#^=#^= tfl/sftfl/sftfl/sftfl/sf M -!_ k|yd >]0fLsf dfgkbjLx¿sf] tfl/sf x'g]5 . cfkm"n] kfPsf] dfgkbjLsf] tfl/sf
;f] dfgkbjL kfpg] JolQmn] sf]6sf] b]j|]kl§ nufpg' kg]{5 .
t/ dlxnfn] sf]6 nufP jf gnufP klg bflxg]tkm{ tfl/sf nufpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] tfl/sfsf] agf}6 tyf cfsf/k|sf/ kl/lzi6 rf/ cg';"rL–
@ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
#&=#&=#&=#&= kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf M -!_ lje"if0fsf] cfˆgf] ;]jfsf] lgwf{l/t kf]zfsdf nufOg] kl§sf x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] kl§sfsf] gfksf] ljj/0f kl/lzi6 rf/ cg';"rL–#
adf]lhd x'g]5.
#*=#*=#*=#*= lje"if0f / kf]zfslje"if0f / kf]zfslje"if0f / kf]zfslje"if0f / kf]zfs M ljleGg /fli6«o kj{ jf pT;jx¿df pkl:yt x'Fbf lje"if0f kfPsf lghfdtL,
k|x/L, g]kfnL ;]gf / cGo kbflwsf/Lx¿ tyf JolQmn] nufpg' kg]{ lje"if0f / kf]zfs g]kfn
;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
#(=#(=#(=#(= lje"if0fsf] k|tLs ;d"xsf] lhDdflje"if0fsf] k|tLs ;d"xsf] lhDdflje"if0fsf] k|tLs ;d"xsf] lhDdflje"if0fsf] k|tLs ;d"xsf] lhDdf M P]g adf]lhd k|bfg ul/g] ;a} lje"if0fx¿sf] k|tLs ;d"x u[x
dGqfnosf] lhDdfdf /xg]5 .
$)=$)=$)=$)= lje"if0fsf] k|tLs, :jNkfsf/, tfl/sf OToflb lsGg ;lsg]lje"if0fsf] k|tLs, :jNkfsf/, tfl/sf OToflb lsGg ;lsg]lje"if0fsf] k|tLs, :jNkfsf/, tfl/sf OToflb lsGg ;lsg]lje"if0fsf] k|tLs, :jNkfsf/, tfl/sf OToflb lsGg ;lsg] M -!_ s'g} JolQmn] kfPsf] lje"if0fsf]
s'g} k|tLs x/fPdf, rf]l/Pdf jf gfl;Pdf ;f] k|tLs lghn] u[x dGqfnon] tf]s]sf] 7fpFaf6
v/Lb ug{ ;Sg]5 .
-@_ lje"if0fsf] :jNkfsf/ / tfl/sf u[x dGqfnon] tf]s]sf] 7fpFaf6 v/Lb ug{ ;lsg]5 .
$!=$!=$!=$!= kl§sf nufpg ;lsgkl§sf nufpg ;lsgkl§sf nufpg ;lsgkl§sf nufpg ;lsg] M cfˆgf] ;]jfsf] lgwf{l/t kf]zfsdf kl§sf nufpg ;lsg]5 .
$@=$@=$@=$@= k|df0fkq k|bfg ug]{k|df0fkq k|bfg ug]{k|df0fkq k|bfg ug]{k|df0fkq k|bfg ug]{ M cn+sf/ / kbsx¿ k|fKt ug]{ JolQmx¿nfO{ k|df0fkq tyf+ k|z+;fkq
lbOg]5 . To:tf] k|df0fkq tyf k|z+;fkqsf] 9fFrf g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
$#=$#=$#=$#= lje"if0f wf/0f ug{ ;Sglje"if0f wf/0f ug{ ;Sglje"if0f wf/0f ug{ ;Sglje"if0f wf/0f ug{ ;Sg] M -!_ P]g k|f/De x'g'cl3 b]xfosf dfgkbjL, cnÍf/ / kbs k|fKt
JolQmx?n] To:tf dfgkbjL cn+sf/ / kbs wf/0f ug{ ;Sg]5g\M–
-s_ dfgkbjLM g]kfn k|tfkef:s/, cf]h:jL/fhGo, g]kfntf/f, ç/fdk§, lqzlQmk§,
uf]/vfblIf0fafx' .
-v_ cnÍf/x¿M ;]gf ;f}efUoef:s/, g]kfn dxfk|tfkj4{s, g]kfn k|tfkj4{s, ;'jL/ k§,
g]kfn ozf]j4{s, jL/ k§ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
9
-u_ kbsx¿M ;'k|z+;gLo k§, k|z+;gLo k§, k|x/L /Tg, uh]Gb|df]If, /fi6« ;]jf kbs,
b'u{d ;]jf kbs, k/b]z ;]jf kbs, cfsfz ;]jf k§, jf?0f kbs, ;dfh ;]jf
kbs, ;}lgs ;]jf k§, k|x/L k/fqmd kbs, g]kfn e"if0f, ;}lgs bL3{ ;]jf k§,
hfgkb bL3{ ;]jf k§, k|x/L bL3{ ;]jf k§, k|l;4 ;]jf kbs, ;}lgs ;]jf kbs,
hfgkb ;]jf kbs, k|x/L ;]jf kbs, ;]jf kbs, nIoe]bs kbs, b}jL k|sf]k
kLl8tf]4f/ kbs, t];|f] ;fs{ lzv/ ;Dd]ng kbs .
-@_ pklgod -!_ df pNn]v ePsf dfgkbjL, cnÍf/ / kbsafx]s P]g k|f/De
x'g'cl3 kfPsf To:tf dfgkbjL, cnÍf/ / kbs wf/0f ug{ kfOg] 5}g .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L jf
;z:q k|x/Lsf hjfg tyf clws[tn] P]g k|f/De x'g'cl3 k|fKt u/]sf] cGo s'g} dfg kbjL,
cn+sf/ / kbssf] l/ag cfkm\gf] kf]zfsdf nufpg jf ljb]zL d'n'ssf kbflwsf/L jf
gful/sn] To:tf dfgkbjL, cn+sf/ jf kbjL wf/0f ug{ o; lgoddf n]lvPsf] s'g} s'/fn]
afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g.
$$=$$=$$=$$= lje"if0f lkmtf{ ug'{ kg]{lje"if0f lkmtf{ ug'{ kg]{lje"if0f lkmtf{ ug'{ kg]{lje"if0f lkmtf{ ug'{ kg]{ M -!_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg b]xfosf
JolQmx?n] g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf] cjlwleq P]g k|f/De
x'g'cl3 lje"if0f ;DaGwL tTsfn k|rlnt sfg"g adf]lhd k|fKt u/]sf b]xfosf lje"if0fx? u[x
dGqfnodf lkmtf{ ug'{kg]{ 5M–
-s_ tTsfn sfod /x]sf] /fhkl/jf/sf ;b:o jf zfxL gft]bf/n] ;f]
x}l;otdf k|fKt u/]sf] kbs,
-v_ /fhgLltdf k|ToIf ?kdf ;+nUg /x]sf JolQmx?n] /fhg}lts x}l;otdf
k|fKt u/]sf] kbs,
-u_ s'g} klg g]kfnL gful/sn] k|fKt u/]sf] tTsfn sfod /x]sf] /fhtGq
jf ;f];+u ;DalGwt JolQmx?sf] gfddf /flvPsf] jf ;f];+u ;DalGwt
s'g} klg kbs .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|sfzg ePdf To:tf] kbs k|fKt u/]sf] JolQmn]
;f]xL ;"rgfdf tf]lsPsf] cjlwleq lkmtf{ ug'{ lghsf] st{Jo x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
10
kl/lzi6 Ps kl/lzi6 Ps kl/lzi6 Ps kl/lzi6 Ps
dfgkbjLdfgkbjLdfgkbjLdfgkbjL
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!
g]kfn/Tg dfgkbjLg]kfn/Tg dfgkbjLg]kfn/Tg dfgkbjLg]kfn/Tg dfgkbjL
g]kfn/Tg dfgkbjLsf] k|tLs dWod0fL dfnf x'g]5 . of] dfnf 3fF6Ldf nufOg]5 .
----s_s_s_s_ dWod0fL MdWod0fL MdWod0fL MdWod0fL M g]kfn/Tg dfgkbjLsf] dWod0fL * sf]0fx¿o'Qm x'g]5 . o;sf] Jof; *=% ;]lG6ld6/
x'g]5 . o;sf] cu|efudf k|To]s sf]0fx?df kfFr–kfFrj6f xL/fx? /xg]5g\ . sf]0fx?sf] aLrdf
b'O{ kft;lxtsf] cf7j6f nfnLu'/fF;x¿ x'g]5g\ . cf7j6f sf]0fx?sf] aLrdf ;'gsf] /ZdL
cfsf/sf cf7j6f sf]0fx? x'g]5g\ . ;'gsf] /ZdL cfsf/leq sdnsf] kft cfsf/sf] cf7j6f
/ftf] ldgf x'g]5g\ . dWoefudf b'O{j6f j[Qx? x'g]5g\ . oL j[Qx?sf] jLrsf] efusf] k[i7e"lddf
lgnf] ldgf x'g]5 . aflx/L j[Qsf] Jof; $ ;]lG6ld6/ x'g]5 . ldgfsf] k[i7e"lddf dflyNnf]
efudf o; dfgkbjLsf] gfd æg]kfn/TgÆ / tNnf] efudf o; dfgkbjLsf] cfbz{ jfSo
æ/fi6«f]Tyfgsf] laGb' /fi6«k|]dÆ n]lvPsf] x'g]5 . o;sf] dWoefu ;'gaf6 ag]sf] g]kfnsf] gS;f /
To;dfly ;/dfyfsf] lrqsf] k|tLs x'g]5 .
----v_v_v_v_ dfnf Mdfnf Mdfnf Mdfnf M of] dfnf rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . of] dfnf &% ;]lG6ld6/ nfdf] x'g]5 . dWod0fLsf]
bfofFafofF rfFbLaf6 ag]sf] bf]xf]/f] l;qmLx? x'g]5g\ . dfnfsf] jLrjLrdf @=% ;]lG6ld6/ Jof;
ePsf] rf/j6f j[Qx?leq Ps–Psj6f g]kfnsf] /fli6«o em08f x'g]5g\ . dfnfdf b'O{b'O{j6f
g]kfnsf] gS;f, nfnLu'/fF; / ;u/dfyfsf] l8hfOg x'g]5 . @=% ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] sdn
km"n cfsf/sf] bf]xf]/f] l;qmL hf]8\g] x's /xg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
11
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@@@@
/fi6«uf}/j dfgkbjL/fi6«uf}/j dfgkbjL/fi6«uf}/j dfgkbjL/fi6«uf}/j dfgkbjL
/fi6«uf}/j dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g -v_ k|fnlDasf -u_ k§f x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08g Md08g Md08g Md08g M /fi6«uf}/j dfgkbjLsf] d08gsf] Jof; *=% ;]lG6ld6/ x'g]5 . o;sf] cu|efudf
rf/j6f v8\usf] cfsf/ / rf/j6f uf]nfsf/sf] jLrdf b'O{j6f ;'gsf] j[Qx? x'g]5g\ . k|To]s
v8\ssf] cfsf/sf] jLrdf ;fgf] v8\ssf] cfsf/sf] /ftf] ldgf / /ftf] ldgfsf] aflx/ ;ftj6f
xL/fx? x'g]5g\ . uf]nfsf/ leq ;'gaf6 ag]sf] kfFr kqo'Qm km"nsf] cfsf/ x'g]5 . km"nsf] jLr
efudf xl/of] ldgf x'g]5 . km"nsf] aflx/ ;ftj6f xL/fx? x'g]5g\ . b'O{j6f ;'gsf j[Qsf] aLrdf
lgnf] ldgf x'g]5 . aflx/L j[Qsf] leq dflyNnf] efudf o; dfgkbjLsf] gfd æ/fi6«uf}/jÆ /
tNnf] efudf o; dfgkbjLsf] cfbz{ jfSo ædftf;dfg dft[e"ldÆ n]lvPsf] x'g]5 . dfgkbjLsf]
gfd / cfbz{ jfSo n]lvPsf] jLrdf bfofFafofF b'O{j6f ;'gsf laGb'x¿ x'g]5g\ . dWoefusf] @
;]lG6ld6/ Jof; ePsf] ;'gaf6 ag]sf] j[Qfsf/df k"0f{snzsf] cfs[lt x'g]5 .
----v_v_v_v_ k|fnlDasfk|fnlDasfk|fnlDasfk|fnlDasf M k|fnlDasfsf] Jof; &=% ;]lG6ld6/ x'g]5 . o;sf] aflx/L efudf rf/j6f v8\sf]
cfsf/ / rf/j6f uf]nfsf/sf] jLrdf Pp6f j[Q x'g]5 . k|To]s v8\usf] cfsf/sf] jLrdf ;fgf]
v8\usf] cfsf/sf] /ftf] ldgf x'g]5 . uf]nfsf/leq ;'gaf6 ag]sf] kfFr kqo'Qm k"mnsf] cfsf/
x'g]5 . dWoefusf] @ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] ;'gaf6 ag]sf] j[Qfsf/df k"0f{snzsf] cfs[lt
x'g]5.
----u_u_u_u_ k§f Mk§f Mk§f Mk§f M /]zdn] ag]sf] of] k§f !) ;]lG6ld6/ rf}8fO{ / !=^ ld6/ nfdf] x'g]5 . b'j} lsgf/fdf
cfsfz] /+usf] lgnf] 8f]/f, lgnf] 8f]/fleq /ftf] 8f]/f / jLrdf bfofFafofF 3'd]sf pWj{ ;]tf] 8f]/f
x'g]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
12
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––####
/fi6«bLk /fi6«bLk /fi6«bLk /fi6«bLk dfgkbjLdfgkbjLdfgkbjLdfgkbjL
k|yd >]0fLk|yd >]0fLk|yd >]0fLk|yd >]0fL
/fi6«bLk dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g, -v_ k|fnlDasf / -u_ k§f x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08g Md08g Md08g Md08g M o]f d08gsf] cu|efu *=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] ;'j0f{sf] rt'/sf]0fo'Qm tf/f x'g]5 .
o;sf] s0f{/]vf *=$ ;]lG6ld6/ x'g]5 . oL sf]0fx?df ;ft;ftj6f ls/0fx? x'g]5g\ . jLrsf]
ls/0f nfdf] eO{ bfofFafofF ls/0f qmdz ;fgf x'g]5g\ . oL sf]0fx?sf] jLr efudf sdnsf]
rf/j6f kqx¿ /xg]5g\ . sdnkqleq xl/of] ldgf / xl/of] ldgfsf] jLrdf tLg kfto'Qm
;'gaf6 ag]sf] nfnLu'/fF; /xg]5 .
o; dfgkbjLsf] dWoefudf b'O{ uf]nfsf/ ^ ;]lG6ld6/sf j[Qfsf/x¿ x'g]5g\ .
j[Qleq /ftf] ldgfsf] k[i7e"ld /xg]5 . o; j[Qsf] dflyNnf] efudf æ/fi6«bLkÆ / tNnf] efudf
o; dfgkbjLsf] cfbz{jfSo æ/fi6«elQm cd"NozlQmÆ n]lvPsf] x'g]5 . uf]nfsf/ j[Qleq lgnf]
ldgfsf] k[i7e"lddf % s'g] ;'gaf6 ag]sf] tf/f /xg]5 . tf/fsf] jLrdf g]kfnsf] gS;f /
k|Hjng eO/x]sf] lbof] /xg]5 .
----v_v_v_v_ k|fnlDasf Mk|fnlDasf Mk|fnlDasf Mk|fnlDasf M of] k|fnlDasf ^=# ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] ;'gaf6 ag]sf] cf7 kqo'Qm 3]/f x'g]5 .
o; 3]/fleq k|To]s 3]/fdf PsPs j6f xl/of] ldgfn] el/Psf] x'g]5 . o;sf] dWoefudf Pp6f
uf]nfsf/ j[Q x'g]5 . j[Qfsf/leq lgnf] ldgfsf] k[i7e"lddf kfFrj6f sf]0fo'Qm tf/f / tf/fleq
g]kfnsf] gS;f / k|Hjlnt bLk /xg]5 . of] k|fnlDasf k§fsf] ;fydf nufOg]5 .
----u_u_u_u_ k§f Mk§f Mk§f Mk§f M of] k§f l;d|Ls /Ësf] /]zdsf] x'g]5 . o;sf] rf}8fO{ !) ;]lG6ld6/ / nDafO{ !=^ ld6/
x'g]5 . k§fsf] b'j} lsgf/fdf ^ ;]lG6ld6/ rf}8f uf9f lgnf] pWj{ 8f]/fx? x'g]5g\ . k|fnlDasf
em'l08g] 7fpFdf ;'gsf] x's /xg]5 .
/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL
låtLo >]0fLlåtLo >]0fLlåtLo >]0fLlåtLo >]0fL
/fi6«bLk dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g, -v_ k|fnlDasf / -u_ k§f x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08g Md08g Md08g Md08g M o]f d08gsf] cu|efu *=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] ;'j0f{sf] rt'/sf]0fo'Qm tf/f x'g]5 .
o;sf] s0f{/]vf *=$ ;]lG6ld6/ x'g]5 . oL sf]0fx?df rfFbLsf ;ft;ftj6f ls/0fx? x'g]5g\ .
jLrsf] ls/0f nfdf] eO{ bfofFafofF ls/0f qmdzM ;fgf x'g]5g\ . oL sf]0fx?sf] jLr efudf
sdnsf] $ j6f kqx¿ /xg]5g\ . sdnkqleq xl/of] ldgf / xl/of] ldgfsf] jLrdf tLg
kfto'Qm ;'gaf6 ag]sf] nfnLu'/fF; /xg]5 .
o; dfgkbjLsf] dWoefudf b'O{ uf]nfsf/ ^ ;]lG6ld6/sf uf]nfsf/ j[Qx¿ x'g]5g\ .
j[Qleq /ftf] ldgfsf] k[i7e"ld /xg]5 . o; j[Qsf] dflyNnf] efudf æ/fi6«bLkÆ / tNnf] efudf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
13
o; dfgkbjLsf] cfbz{jfSo æ/fi6«elQm cd"NozlQmÆ n]lvPsf] x'g]5 . uf]nfsf/ j[Qleq lgnf]
ldgfsf] k[i7e"lddf kfFr s'g] ;'gaf6 ag]sf] tf/f /xg]5 . tf/fsf] jLrdf g]kfnsf] gS;f /
k|Hjng eO/x]sf] lbof] /xg]5 .
----v_v_v_v_ k|fnlDasfk|fnlDasfk|fnlDasfk|fnlDasf M of] k|fnlDasf ^=# ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] rfFbLaf6 ag]sf cf7 kqo'Qm 3]/f x'g]5 .
o; 3]/fleq k|To]s 3]/fdf Ps–Psj6f xl/of] ldgfx¿n] el/Psf] x'g]5 . o;sf] dWoefudf
Pp6f uf]nfsf/ j[Qfsf/ x'g]5 . j[Qfsf/leq lgnf] ldgfsf] k[i7e"lddf kfFrj6f sf]0fo'Qm tf/f /
tf/fleq g]kfnsf] gS;f / k|Hjlnt bLk /xg]5 . of] k|fnlDasf k§fsf] ;fydf nufOg]5 .
----u_u_u_u_ k§f Mk§f Mk§f Mk§f M of] k§f l;d|Ls /Ësf] /]zdsf] x'g]5 . o;sf] rf}8fO{ % ;]lG6ld6/ / nDafO{ !=^ ld6/
x'g]5. k§fsf] b'j} lsgf/fdf ;dfg gfksf uf9f lgnf] pWj{ 8f]/fx? x'g]5g\ . k|fnlDasf em'l08g]
7fpFdf ;'gsf] x's /xg]5 .
/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL
t[tLot[tLot[tLot[tLo >]0fL >]0fL >]0fL >]0fL
/fi6«bLk dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g -v_ k|fnlDasf / -u_ k§f x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08g Md08g Md08g Md08g M o]f d08gsf] cu|efu *=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] ;'j0f{sf] rt'/sf]0fo'Qm tf/f x'g]5 .
o;sf] s0f{/]vf *=$ ;]lG6ld6/ x'g]5 . oL sf]0fx?df rfFbLsf ;ft;ftj6f ls/0fx? x'g]5g\ .
jLrsf] ls/0f nfdf] eO{ bfofFafofFsf ls/0f qmdzM ;fgf x'g]5g\ . oL sf]0fx?sf] jLr efudf
rfFbLsf] sdnsf] rf/ j6f kqx¿ /xg]5g\ . sdnkqleq xl/of] ldgf / xl/of] ldgfsf] jLrdf
tLg kfto'Qm ;'gaf6 ag]sf] nfnLu'/fF; /xg]5g\ .
o; dfgkbjLsf] dWoefudf b'O{ uf]nfsf/ ^ ;]lG6ld6/sf uf]nfsf/ j[Qx¿ x'g]5g\ .
j[Qleq /ftf] ldgfsf] k[i7e"ld /xg]5 . o; j[Qsf] dflyNnf] efudf æ/fi6«bLkÆ / tNnf] efudf
o; dfgkbjLsf] cfbz{jfSo æ/fi6«elQm cd"NozlQmÆ n]lvPsf] x'g]5 . uf]nfsf/ j[Qleq lgnf]
ldgfsf] k[i7e"lddf kfFr s'g] ;'gaf6 ag]sf] tf/f /xg]5 . tf/fsf] jLrdf g]kfnsf] gS;f /
k|Hjng eO/x]sf] lbof] /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sfsf] sk8f / /Ësf] ljj/0f k|yd >]0fLsf] k§f;/x x'g]5 . t/ o;sf] rf}8fO{
#=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] kl§sf d08g ;lxt 3fF6Ldf nufOg]5 .
/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL
rt'y{ >]0fLrt'y{ >]0fLrt'y{ >]0fLrt'y{ >]0fL
/fi6«bLk dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g -v_ k|fnlDasf / -u_ k§f x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08gd08gd08gd08g M o]f d08gsf] cu|efu *=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] rfFbLsf] rt'/sf]0fo'Qm tf/f x'g]5 .
o;sf] s0f{/]vf *=$ ;]lG6ld6/ x'g]5 . oL sf]0fx?df rfFbLsf ;ft–;ftj6f ls/0fx? x'g]5g\ .
jLrsf] ls/0f nfdf] eO{ bfofFafofF ls/0f qmdzM ;fgf x'g]5g\ . oL sf]0fx?sf] jLr efudf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
14
rfFbLsf] sdnsf] rf/j6f kqx¿ /xg]5g\ . sdnkqleq tLg kfto'Qm ;'gaf6 ag]sf]
nfnLu'/fF; /xg]5g\ .
o; dfgkbjLsf] dWoefudf b'O{ uf]nfsf/ ^ ;]lG6ld6/sf] uf]nfsf/ j[Qx¿ x'g]5g\ .
j[Qleq /ftf] ldgfsf] k[i7e"ld /xg]5 . o; j[Qsf] dflyNnf] efudf æ/fi6«bLkÆ / tNnf] efudf
o; dfgkbjLsf] cfbz{jfSo æ/fi6«elQm cd"NozlQmÆ n]lvPsf] x'g]5 . uf]nfsf/ j[Qleq lgnf]
ldgfsf] k[i7e"lddf kfFr s'g] rfFbLaf6 ag]sf] tf/f /xg]5 . tf/fsf] jLrdf ;'gaf6 ag]sf]
g]kfnsf] gS;f / k|Hjng eO/x]sf] lbof] /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sfsf] sk8f / /Ësf] ljj/0f k|yd >]0fLsf] k§f;/x x'g]5 . t/ o;sf] rf}8fO{
#=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] kl§sf d08g;lxt 3fF6Ldf nufOg]5 .
/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL/fi6«bLk dfgkbjL
k~rd >]0fLk~rd >]0fLk~rd >]0fLk~rd >]0fL
/fi6«bLk dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g -v_ k|fnlDasf / -u_ k§f x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08gd08gd08gd08g M of] d08gsf] cu|efu *=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] rfFbLsf] rt'/sf]0fo'Qm tf/f x'g]5 .
o;sf] s0f{/]vf *=$ ;]lG6ld6/ x'g]5 . oL sf]0fx?df rfFbLsf ;ft–;ftj6f ls/0fx? x'g]5g\ .
jLrsf] ls/0f nfdf] eO bfofFafofF ls/0f qmdz ;fgf x'g]5g\ . oL sf]0fx?sf] jLr efudf
rfFbLsf] sdnsf] $ j6f kqx¿ /xg]5g\ . sdnkqleq tLg kfto'Qm rfFbLaf6 ag]sf]
nfnLu'/fF; /xg]5g\.
o; dfgkbjLsf] dWoefudf b'O{ uf]nfsf/ ^ ;]lG6ld6/sf uf]nfsf/ j[Qx¿ x'g]5g\ .
j[Qleq /ftf] ldgfsf] k[i7e"ld /xg]5 . o; j[Qsf] dflyNnf] efudf æ/fi6«bLkÆ / tNnf] efudf
o; dfgkbjLsf] cfbz{jfSo æ/fi6«elQm cd"NozlQmÆ n]lvPsf] x'g]5 . uf]nfsf/ j[Qleq lgnf]
ldgfsf] k[i7e"lddf kfFr s'g] rfFbLaf6 ag]sf] tf/f /xg]5 . tf/fsf] jLrdf ;'gaf6 ag]sf]
g]kfnsf] gS;f / k|Hjng eO/x]sf] lbof] /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sfsf] sk8f / /Ësf] ljj/0f k|yd >]0fLsf] k§f;/x x'g]5 . t/ o;sf] rf}8fO{
#=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] kl§sf d08g ;lxt 3fF6Ldf nufOg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
15
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$$$$
hg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjL
k|yd >]0fLk|yd >]0fLk|yd >]0fLk|yd >]0fL
o; dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g, -v_ k|fnlDasf / -u_ k§f x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08g Md08g Md08g Md08g M of] d08gsf] cu|efu ci6sf]0fo'Qm x'g]5 . of] ;'gaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] Jof; *=%
;]lG6ld6/ sf] x'g]5 . rf/j6f sf]0fx?df ;ft–;ftj6f ls/0fx? x'g]5g\ . rf/j6f sf]0fx?df
tLg–tLgj6f rf/kf6] ls/0fx? x'g]5g\ . oL rf/kf6] ls/0fx?dWo] jLrsf]df kfFrj6f / afFsL
b'Oj6fdf rf/–rf/j6f dfl0fsx? hl8t x'g]5g\ . ls/0fx?sf] dWoefudf $ ;]lG6ld6/ Jof;
ePsf] aflx/L j[Q / @=* ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] leqL j[Qx? x'g]5 . aflx/L j[Qleq /ftf]
ldgfdf j[Qsf] dflyNnf] efudf o; dfgkbjLsf] cfbz{ jfSo æ;]jf g} k/d wd{Æ / tNnf]
efudf o; dfgkbjLsf] gfd æhg;]jf>LÆ n]lvPsf] x'g]5 . leqL j[Qsf] 3]/fdf aQL;j6f
dfl0fsx? x'g]5g\ . dWoefudf g]kfnsf] gS;f / /fli6«o em08f c+lst x'g]5 .
----v_v_v_v_ k|fnlDasf Mk|fnlDasf Mk|fnlDasf Mk|fnlDasf M k|fnlDasfsf] Jof; ^=^ ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] ;'gaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] aflx/L
efudf kfFr–kfFrj6f ls/0fo'Qm rf/ sf]0f cfsf/ / afFsL rf/ efudf rfFbLsf] 3]/fdf kfFr–
kfFrj6f hls{g xL/f hl8t x'g]5 . $ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] aflx/L j[Q / @=* ;]lG6ld6/
Jof; ePsf] leqL j[Qx? x'g]5g\ . leqL j[Qleq dWoefudf g]kfnsf] gS;f / /fli6«o em08f
c+lst x'g]5 . of] k|fnlDasf k§fsf] ;fydf nufOg]5 .
----u_u_u_u_ k§f Mk§f Mk§f Mk§f M /]zdn] ag]sf] of] k§f !) ;]lG6ld6/ rf}8f / !=^ ld6/ nfdf] x'g]5 . aLrdf kx]nf],
kx]nf]sf] bfofFafofF /ftf] / /ftf]sf] bfofFafofF ;]tf] wsf{x? / b'j} lsgf/fdf lgnf] wsf{x? x'g]5g\
.
hg;]jf>L dfghg;]jf>L dfghg;]jf>L dfghg;]jf>L dfgkbjLkbjLkbjLkbjL
låtLo >]0fLlåtLo >]0fLlåtLo >]0fLlåtLo >]0fL
o; dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g, -v_ k|fnlDasf / -u_ kl§sf x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08g Md08g Md08g Md08g M of] d08gsf] cu|efu ci6sf]0fo'Qm x'g]5 . o;sf] Jof; *=% ;]lG6ld6/ sf] x'g]5 .
rf/j6f sf]0fx?df ;ft–;ftj6f :j0f{ ls/0fx? x'g]5g\ . rf/j6f sf]0fx?df tLg–tLgj6f
rf/kf6] rfFbLsf ls/0fx? x'g]5g\ . oL rf/kf6] ls/0fx?dWo] aLrsf]df kfFrj6f / afFsL
b'Oj6fdf rf/–rf/j6f hls{g xL/fx? hl8t x'g]5g\ . ls/0fx?sf] dWoefudf $ ;]lG6ld6/
Jof; ePsf] aflx/L j[Q / @=* ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] leqL j[Q x'g]5g\ . aflx/L j[Qleq /ftf]
ldgfdf j[Qsf] dflyNnf] efudf o; dfgkbjLsf] cfbz{ jfSo æ;]jf g} k/d wd{Æ / tNnf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
16
efudf o; dfgkbjLsf] gfd æhg;]jf>LÆ n]lvPsf] x'g]5 . dWoefudf ;'gsf] k[i7e"lddf
;'gsf] g]kfnsf] gS;f / /fli6«o em08f c+lst x'g]5.
----v_v_v_v_ k|fnlDasf Mk|fnlDasf Mk|fnlDasf Mk|fnlDasf M k|fnlDasfsf] Jof; ^=^ ;]lG6ld6/ x'g]5 . o;sf] aflx/L efudf rfFbLsf kfFr–
kfFrj6f ls/0fo'Qm rf/ sf]0f cfsf/ / afFsL rf/ efudf rfFbLsf] 3]/fdf kfFr–kfFrj6f hls{g
xL/f hl8t x'g]5 . $ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] aflx/L j[Q / @=* ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] leqL
j[Qx? x'g]5g\ . dWoefudf ;'gsf] k[i7e"lddf ;'gaf6 ag]sf] g]kfnsf] gS;f / /fli6«o em08f
c+lst x'g]5 . of] k|fnlDasf k§fsf] ;fydf nufOg]5 .
----u_u_u_u_ k§f Mk§f Mk§f Mk§f M /]zdn] ag]sf] of] k§fsf] rf}8fO{ % ;]lG6ld6/ x'g]5 . aLrdf kx]nf], kx]nf]sf] bfofFafofF
/ftf] / /ftf]sf] bfofFafofF ;]tf] wsf{x? / b'j} lsgf/fdf lgnf] wsf{x? x'g]5g\ .
hg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjL
t[tLo >]0fLt[tLo >]0fLt[tLo >]0fLt[tLo >]0fL
o; dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf -s_ d08g / -v_ kl§sf x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08g M d08g M d08g M d08g M of] d08gsf] cu|efu ci6sf]0fo'Qm x'g]5 . o;sf] Jof; & ;]lG6ld6/ sf] x'g]5 .
rf/j6f sf]0fx?df ;ft–;ftj6f rfFbLsf ls/0fx? x'g]5g\ . rf/ j6f sf]0fx?df tLg–tLgj6f
rf/kf6] :j0f{ ls/0fx? x'g]5g\ . ls/0fx?sf] dWoefudf #=^ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] aflx/L j[Q
/ @=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] leqL j[Q x'g]5g\ . aflx/L j[Qleq /ftf] ldgfdf j[Qsf] dflyNnf]
efudf o; dfgkbjLsf] cfbz{ jfSo æ;]jf g} k/d wd{Æ / tNnf] efudf o; dfgkbjLsf] gfd
æhg;]jf>LÆ n]lvPsf] x'g]5 . dWoefudf ;'gsf] k[i7e"lddf ;'gaf6 ag]sf] g]kfnsf] gS;f /
/fli6«o em08f c+lst x'g]5 . of] d08g kl§sfsf] ;fydf nufOg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M /]zdn] ag]sf] of] kl§sfsf] rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . aLrdf kx]nf], kx]nf]sf]
bfofFafofF /ftf] / /ftf]sf] bfofFafofF ;]tf] wsf{x? / b'j} lsgf/fdf lgnf] wsf{x? x'g]5g\ .
hg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjL
rt'y{ >]0fLrt'y{ >]0fLrt'y{ >]0fLrt'y{ >]0fL
o; dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf d08g / kl§sf x'g]5g\ .
----s_s_s_s_ d08gd08gd08gd08g M of] d08gsf] cu|efu ci6sf]0fo'Qm x'g]5 . o;sf] Jof; & ;]lG6ld6/ sf] x'g]5 .
rf/j6f sf]0fx?df ;ft–;ftj6f rfFbLsf ls/0fx? x'g]5g\ . rf/j6f sf]0fx?df tLg–tLgj6f
rf/kf6] rfFbLsf ls/0fx? x'g]5g\ . ls/0fx?sf] dWoefudf #=^ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] aflx/L
j[Q / @=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] leqL j[Q x'g]5g\ . aflx/L j[Qleq /ftf] ldgfdf j[Qsf]
dflyNnf] efudf o; dfgkbjLsf] cfbz{ jfSo æ;]jf g} k/d wd{Æ / tNnf] efudf o;
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
17
dfgkbjLsf] gfd æhg;]jf>LÆ n]lvPsf] x'g]5 . dWoefudf ;'gsf] k[i7e"lddf ;'gaf6 ag]sf]
g]kfnsf] gS;f / /fli6«o em08f c+lst x'g]5 . of] d08g kl§sfsf] ;fydf nufOg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M /]zdn] ag]sf] of] kl§sfsf] rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . aLrdf kx]nf], kx]nf]sf]
bfofFafofF /ftf] / /ftf]sf] bfofFafofF ;]tf] wsf{x? / b'j} lsgf/fdf lgnf] wsf{x? x'g]5g\ .
hg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjLhg;]jf>L dfgkbjL
k~rd >]0fLk~rd >]0fLk~rd >]0fLk~rd >]0fL
o; dfgkbjLsf] k|tLs ;d"xdf d08g / kl§sf x'g]5g\ .
-s_ d08gd08gd08gd08g M of] d08gsf] cu|efu ci6sf]0fo'Qm x'g]5 . o;sf] Jof; & ;]lG6ld6/ sf] x'g]5 .
rf/j6f sf]0fx?df ;ft–;ftj6f rfFbLsf ls/0fx? x'g]5g\ . rf/j6f sf]0fx?df tLg–tLgj6f
rf/kf6] rfFbLsf ls/0fx? x'g]5g\ . ls/0fx?sf] dWoefudf #=^ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] aflx/L
j[Q / @=$ ;]lG6ld6/ Jof; ePsf] leqL j[Q x'g]5g\ . aflx/L j[Qleq /ftf] ldgfdf j[Qsf]
dflyNnf] efudf o; dfgkbjLsf] cfbz{ jfSo æ;]jf g} k/d wd{Æ / tNnf] efudf o;
dfgkbjLsf] gfd æhg;]jf>LÆ n]lvPsf] x'g]5 . dWoefudf rfFbLsf] k[i7e"lddf g]kfnsf] gS;f
/ /fli6«o em08f c+lst x'g]5 . of] d08g kl§sfsf] ;fydf nufOg]5 .
-v_ kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf M /]zdn] ag]sf] of] kl§sfsf] rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . aLrdf kx]nf], kx]nf]sf]
bfofFafofF /ftf] / /ftf]sf] bfofFafofF ;]tf] wsf{x? / b'j} lsgf/fdf lgnf] wsf{x? x'g]5g\ .
kl/lzi6 b'O{kl/lzi6 b'O{kl/lzi6 b'O{kl/lzi6 b'O{
cnÍf/cnÍf/cnÍf/cnÍf/
;a} cnÍf/x¿sf] k|tLs ;d"xdf -!_ d08n -@_ kl§sf x'g]5g\ . kl§sf;lxt d08n afofF 5ftLdf
nufOg]5 . d08nsf] Jof; #=* ;]lG6ld6/ kl§sfsf] nDafO #=* ;]lG6ld6/ / rf}8fO !=@ ;]lG6ld6/
x'g]5 . d08n / kl§sfsf] ;+o'Qm nDafO{ *=$ ;]lG6ld6/ x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
18
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!
/fi6« ozf]a4{s/fi6« ozf]a4{s/fi6« ozf]a4{s/fi6« ozf]a4{s cnÍf/ cnÍf/ cnÍf/ cnÍf/
-s_ d08nd08nd08nd08n M of] d08n cf7 sf]0fo'Qm rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efudf g]kfnsf] gS;fdfly
b'O{j6f g]kfnsf] /fli6«o em08f qm; eO{ kmx/fO/x]sf] x'g]5 . kmx/fPsf] em08fsf] dflylt/ of]
cn+sf/sf] cfbz{ jfSo æof]uIf]d axgÆ /xg]5 . g]kfnsf] gS;fsf] d'lglt/ cnÍf/sf] gfd
æ/fi6« ozf]j4{sÆ /xg]5 . ci6sf]0fsf] jLr efudf cufl8 k5fl8 b'j}lt/af6 b]lvg] p7]sf] efu
/xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf tLg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
-v_ kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afFof kx+]nf]
/ aLrdf lgnf] x'g]5, x/]ssf] rf}8fO{ !! ldlnld6/ x'g]5 . lgnf]sf] bfofF afofF @=%
ldlnld6/sf] /ftf] wsf{x? x'g]5g\ .
cg';"rcg';"rcg';"rcg';"rLLLL––––@@@@
k/d kf}/v ef:s/ cnÍf/k/d kf}/v ef:s/ cnÍf/k/d kf}/v ef:s/ cnÍf/k/d kf}/v ef:s/ cnÍf/
-s_ d08nd08nd08nd08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWoefudf Ps if6\sf]0f /xg]5 .
;f]x| sf]0fo'Qm sdnsf] k"mnsf] kqsf] aflx/L 3]/f x'g]5 . if6\sf]0fleq 8d?, lqz'n / g]kfnsf]
gS;f /xg]5 . if6\sf]0fsf] aflx/L efudf Pp6f j[Q x'g]5 . j[Qsf] dflyNnf] efudf o;
cn+sf/sf] cfbz{ jfSo æpT;fxzlQm cg'kdzlQmÆ / j[Qsf] tNnf] efudf cn+sf/sf] gfd
æk/d kf}/v ef:s/Æ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf tLg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
-v_ kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF /ftf] afofF
kx]nf] / ljrdf lgnf] !@=^^ ldlnld6/sf] ;dfg gfksf wsf{x? x'g]5g\ .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––####
g]kfn k|tfk ;'e"if0f cng]kfn k|tfk ;'e"if0f cng]kfn k|tfk ;'e"if0f cng]kfn k|tfk ;'e"if0f cnÍf/Íf/Íf/Íf/
-s_ d08nd08nd08nd08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf if6\sf]0f x'g]5 . o;df
afx|j6f sdnkqo'Qm uf]nfO{ x'g]5 . if6\sf]0fsf] dflyNnf] efudf bfofF afofF rGb| / ;"o{ x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
19
if6\sf]0fsf] dWoefudf g]kfnsf] gS;f /xg]5 . if6\sf]0fsf] d'lglt/ bfofF v's'/L 808f qm; /
afofF v'F8f qm; x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dflyNnf] j[Qfsf/ efudf cfbz{ jfSo æljho>L
pQd zf]efÆ x'g]5 / tNnf] j[Qfsf/ efudf cn+sf/sf] gfd æg]kfn k|tfk ;'e"if0fÆ x'g]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf tLg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
-v_ kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afofF lgnf]
sn/sf] * ldlnld6/sf wsf{x? x'g]5g\ . aLrdf @ ldlnld6/sf] kx]nf] wsf{, o;sf] bfofF afofF
* ldlnld6/sf] /ftf] wsf{x? x'g]5g\ . oL /ftf wsf{sf bfofF afofF csf]{ @ ldlnld6/sf kx]nf]
wsf{x? x'g]5g\ .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$$$$
g]kfn ;]jf k|jL0f cnÍf/g]kfn ;]jf k|jL0f cnÍf/g]kfn ;]jf k|jL0f cnÍf/g]kfn ;]jf k|jL0f cnÍf/
-s_ d08nd08nd08nd08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] uf]nfsf/ cfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf
d08nfsf] cfs[lt x'g]5 . d08nfsf] aflx/L efudf rf/j6f sdnsf] km"nsf] sf]lknfsf] kq
/xg]5 . dflyNnf] efudf rGb| / ;"o{ /xg]5 . tNnf] efudf b'Oj6f g]kfnsf] em08f l;wf
/xg]5g\ . d08nfsf] aflx/L efudf Pp6f j[Qfsf/ x'g]5 . j[Qfsf/sf] dflyNnf] efudf of]
cn+sf/sf] cfbz{ jfSo æ;]jf wd{ k/d uxgÆ / j[Qfsf/sf] tNnf] efudf cn+sf/sf] gfd
æg]kfn ;]jf k|jL0fÆ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf ltg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
-v_ kl§sf kl§sf kl§sf kl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afofF /ftf]
/ ljrdf ;]tf] !@=^^ ldlnld6/s]f ;dfg gfksf wsf{x? x'g]5g\ .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%%%%
clt kf}/v ef:s/ cnÍf/clt kf}/v ef:s/ cnÍf/clt kf}/v ef:s/ cnÍf/clt kf}/v ef:s/ cnÍf/
----s_s_s_s_ d08nd08nd08nd08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf Ps if6\sf]0f /xg]5 .
5QL; kqo'Qm ;"o{d'vL km"n cfsf/sf] aflx/L efusf] 3]/f x'g]5 . if6\sf]0fleq 8d?, lqz'n /
g]kfnsf] gS;f /xg]5 . if6\sf]0fsf] aflx/L efudf b'O6f j[Q x'g]5g\ . b'O{ j[Qsf] leq dflyNnf]
efudf o; cn+sf/sf] cfbz{ jfSo æk'?iffy{df ;kmntfÆ / j[Qsf] tNnf] efudf cn+sf/sf]
gfd æclt kf}/v ef:s/Æ /xg]5.
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
20
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf tLg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF lgnf], afofF
/ftf] / ljrdf ;]tf] !@=^^ ldlnld6/sf] ;dfg gfksf wsf{x? x'g]5g\ .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––^̂̂̂
g]kfn k|tfk cfe"if0f cnÍf/g]kfn k|tfk cfe"if0f cnÍf/g]kfn k|tfk cfe"if0f cnÍf/g]kfn k|tfk cfe"if0f cnÍf/
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nfsf/ cfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf]
dWodf if6\sf]0f x'g]5 . if6\sf]0fsf] dflyNnf] efudf bfofF afofF rGb| / ;"o{ x'g]5 . if6\sf]0fsf]
dWoefudf g]kfnsf] gS;f /xg]5 . if6\sf]0fsf] d'lglt/ bfofF v's'/L 808f qm; / afofF v'F8f
qm; x'g]5 . if6\sf]0f aflx/L efudf j[Q /xg]5 . j[Q aflx/ afx| sf]0fo'Qm -leq aflx/_ ;"o{sf]
ls/0f x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dflyNnf] j[Qfsf/ efudf cfbz{ jfSo æzfx;Lsf] lz/ pRrÆ
x'g]5 / tNnf] j[Qfsf/ efudf cn+sf/sf] gfd æg]kfn k|tfk cfe"if0fÆ x'g]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf tLg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afofF /ftf]
/ ljrdf kx]nf] !! ldlnld6/sf wsf{x? x'g]5g\ / kxnf] wsf{sf bfofF afofF @=% ldlnld6/sf
lgnf wsf{x? x'g]5g\ .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––&&&&
;dfh;]jf /Tg cnÍf/;dfh;]jf /Tg cnÍf/;dfh;]jf /Tg cnÍf/;dfh;]jf /Tg cnÍf/
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nfsf/ cfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf]
dWodf dlxnf / k'?ifsf] xft ldnfPsf] cfs[lt x'g]5 . o;sf] aflx/ Pp6f j[Q x'g]5 .
j[Qfsf/sf] dflyNnf] efudf cfbz{ jfSo æ/fi6«sf] nflu hfuf}FÆ x'g]5 / tNnf] j[Qfsf/ efudf
cn+sf/sf] gfd ;dfh;]jf /TgÆ x'g]5 . j[Qsf] aflx/L efudf ;f]x|j6f km"nsf] kqsf] 7"nf /
;fgf cfsf/sf uf]nfsf/ j[Qx? /xg]5g\ .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf ltg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
-v_v_v_v_ kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf MMMM of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afofF lgnf]
/ ljrdf ;]tf] !@=^^ ldlnld6/sf] ;dfg gfksf wsf{x? x'g]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
21
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––****
dxfkf}/v ef:s/ cnÍf/dxfkf}/v ef:s/ cnÍf/dxfkf}/v ef:s/ cnÍf/dxfkf}/v ef:s/ cnÍf/
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf Ps if6\sf]0f /xg]5 .
o;sf] aflx/L efudf afx| sf]0fo'Qm ;"o{sf] ls/0f x'g]5 . if6\sf]0fleq 8d?, lqz'n / g]kfnsf]
gS;f /xg]5 . if6\sf]0fsf] aflx/L efudf b'O6f j[Q x'g]5g\ . b'O{ j[Qsf] leq dflyNnf] efudf
o; cn+sf/sf] cfbz{ jfSo ærDsG5 k'?iffy{Æ / j[Qsf] tNnf] efudf cn+sf/sf] gfd
ædxfkf}/v efis/Æ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf tLg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF ;]tf] afofF
xl/of] / ljrdf /ftf] !@=^^ ldlnld6/sf] ;dfg gfksf wsf{x? x'g]5g\ .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––((((
g]kfn k|tfk e"if0f cnÍf/g]kfn k|tfk e"if0f cnÍf/g]kfn k|tfk e"if0f cnÍf/g]kfn k|tfk e"if0f cnÍf/
----s_s_s_s_ d08nd08nd08nd08n M of] d08n rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nfsf/ cfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf]
dWodf if6\sf]0f x'g]5 . if6\sf]0fsf] dflyNnf] efudf bfofF afofF rGb| / ;"o{ x'g]5 . if6\sf]0fsf]
dWoefudf g]kfnsf] gS;f /xg]5 . if6\sf]0fsf] d'lglt/ bfofF v's'/L 808f qm; / afofF v'F8f
qm; x'g]5 . if6\sf]0fsf] aflx/L efudf j[Q /xg]5 . j[Q aflx/ ;f]x|j6f lqsf]0fo'Qm l5b| x'g]5 .
o;sf] dflyNnf] j[Qfsf/ efudf cfbz{ jfSo ækl/qf0ffo ;fw"gfd\Æ x'g]5 / tNnf] j[Qfsf/
efudf cn+sf/sf] gfd æg]kfn k|tfk e"if0fÆ x'g]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] tnlt/ kmls{P/ laF8 hf]l8Psf b'O{
v's'/Lx?sf] dWoefudf tLg kfto'Qm nfnLu'/fF; x'g]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn /
To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afofF lgnf]
/ jLrdf kx]nf] !! ldlnld6/sf wsf{x? x'g]5g\ . / kxnf]sf] bfofF afofF @=% ldlnld6/sf /ftf]
wsf{x? x'g]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
22
kl/lzi6 tLgkl/lzi6 tLgkl/lzi6 tLgkl/lzi6 tLg
kbsx?kbsx?kbsx?kbsx?
;a} kbsx¿sf] k|tLs ;d"xdf -!_ d08n / -@_ kl§sf x'g]5g\ . kl§sf;lxt d08n afofF 5ftLdf
nufOg]5 . d08nsf] Jof; #=* ;]lG6ld6/, kl§sfsf] nDafO #=@ ;]lG6ld6/ Pj+ rf}8fO !=@ ;]lG6ld6/
x'g]5 . d08n / kl§sfsf] ;+o'Qm nDafO &=* ;]lG6ld6/ x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!
nf]s>L kbsnf]s>L kbsnf]s>L kbsnf]s>L kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf Ps if6\sf]0f /xg]5 .
if6\sf]0fsf] leqL efudf g]kfnsf] gS;f /xg]5 . if6\sf]0fsf] aflx/L efudf b'O{j6f uf]nfsf/ j[Q
x'g]5g\ . j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æ:jR5 cfrf/ pRr ljrf/Æ /xg]5 .
j[Qsf] tNnf] efudf of] kbssf] gfd ænf]s>L kbsÆ /xg]5 . kbssf] aflx/L efudf ;f]x|j6f
lqsf]0fo'Qm l5b| /xg]5g\ .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afFof /ftf]
/ aLrdf lkmSsf lgnf] x'g]5 / rf}8f !)=^^ ldlnld6/sf] x'g]5g\ .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@@@@
/fi6«;]jf kbs k|yd >]0fL/fi6«;]jf kbs k|yd >]0fL/fi6«;]jf kbs k|yd >]0fL/fi6«;]jf kbs k|yd >]0fL
----s_s_s_s_ d08nd08nd08nd08n M of] kbs rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efudf if6\sf]0fsf] leqL efudf b'O{j6f
j[Qx? /xg]5g\ . j[Qsf] leqL efudf b'Oj6f g]kfnsf] em08fx? /xg]5g\ . em08fx?sf] jLrdf
;"o{sf ;ftj6f ls/0fx? /xg]5g\ . em08fx?sf] d'lg dlxnf / k'?ifsf b'O{j6f xftx? x'g]5g\ .
j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æ/fi6«;]jf ;jf]{k/LÆ /xg]5 . j[Qsf] tNnf]
efudf of] kbssf] gfd æ/fi6«;]jf kbsÆ /xg]5 . if6\sf]0fsf] k[i7e"ld uf]nfsf/ x'g]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sfkl§sfkl§sfkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afFof lgnf],
lardf /ftf] / lgnf] / /ftf]sf] jLrdf ;]tf] x'g]5 . x/]ssf] rf}8f ^=$ ldlnld6/sf] x'g]5 .
/fi6«;]jf kbs låtLo >]0fL /fi6«;]jf kbs låtLo >]0fL /fi6«;]jf kbs låtLo >]0fL /fi6«;]jf kbs låtLo >]0fL
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efudf Ps if6\sf]0f /xg]5 . if6\sf]0fsf]
leqL efudf Pp6f j[Q /xg]5 . j[Qsf] leqL efudf b'O{j6f g]kfnsf em08fx? /xg]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
23
em08fx?sf] jLrdf ;"o{sf ;ftj6f ls/0fx? /xg]5g\ . em08fx?sf] d'lg dlxnf / k'?ifsf
b'O{j6f xftx? x'g]5g\ . j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æ/fi6«;]jf ;jf]{k/LÆ
/xg]5 . j[Qsf] tNnf] efudf of] kbssf] gfd æ/fi6«;]jf kbsÆ /xg]5 . if6\sf]0fsf] k[i7e"ld
uf]nfsf/ x'g]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afFof lgnf],
lardf /ftf] / lgnf] / /ftf]sf] jLrdf ;]tf] x'g]5 . x/]ssf] rf}8f ^=$ ldlnld6/sf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––####
;Tsfo{ kbs;Tsfo{ kbs;Tsfo{ kbs;Tsfo{ kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nf] j[Qfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf
dlxnf / k'?ifn] em's]/ gd:sf/ u/]sf] cfs[lt /xg]5 . To;sf] aflx/ b'O{j6f j[Qx? /xg]5g\ .
j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æ;j{hglxtfo ;'vfoÆ /xg]5 . j[Qsf] tNnf]
efudf of] kbssf] gfd æ;Tsfo{ kbsÆ /xg]5 . j[Qsf] 5]pdf Ps;o cf7j6f wsf{x? /xg]
5g\ .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . ;dfg gfksf]
bfofF afFof xl/of] / lardf ;]tf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$$$$
;dfh;]jf kbs ;dfh;]jf kbs ;dfh;]jf kbs ;dfh;]jf kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nf] j[Qfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf
g]kfnsf] gS;f x'g]5 . gS;fsf] dfly ;dfh;]jf emlNsg] /Qmbfgsf] nf]uf] x'g]5 . o;sf] aflx/
b'O{j6f j[Qx? /xg]5g\ . j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æk/f]ksf/ k/dk'0oÆ
/xg]5 . j[Qsf] tNnf] efudf of] kbssf] gfd æ;dfh;]jf kbsÆ /xg]5 . j[Qsf] aflx/L efudf
aQL;j6f uf]nfsf laGb'x? x'g]5g\ .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . (=@^# ldlnld6/
gfksf] bfofF afFof cfsf;] lgnf], lardf ;]tf] / ;]tf]sf] bfofF afofF @=!)% ldlnld6/gfksf]
u'nfaL wsf{x? x'g]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
24
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%%%%
lzIffHof]lt kbs lzIffHof]lt kbs lzIffHof]lt kbs lzIffHof]lt kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] if6\sf]0f cfsf/sf] x'g]5 . if6\sf]0fsf] dWodf
cu|efudf xNsf p7]sf] j[Q /xg]5 . j[Qsf] dWoefudf sdnsf] km"n /xg]5 . sdnsf] km"nsf]
dfly aln/x]sf] lbof] / d'lg lstfa /xg]5 . j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo
æljBofd[td:g't]Æ /xg]5 . j[Qsf] tNnf] efudf of] kbssf] gfd ælzIffHof]lt kbsÆ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afFof
@=!)% ldlnld6/ rf}8f xl/of], lardf (=@^# ldlnld6/ rf}8f cfsf;] / cfsf;] lgnf]sf] bfofF
afofF klg (=@^# ldlnld6/ rf}8fs} ;]tf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––^̂̂̂
;u/dfyf kbs ;u/dfyf kbs ;u/dfyf kbs ;u/dfyf kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] kfFr sf]0fo'Qm cfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf]
dWodf klg s]xL p7]sf] kfFr sf]0fo'Qm cfsf/ x'g]5 . dWoefudf ;u/dfyfsf] lrq /xg]5 .
;u/dfyfsf] r'r'/f]dfly g]kfnsf] em08f / em08fsf] bfofafofF rGb| / ;"o{ /xg]5 . aflx/L /
leqL kfFr sf]0fo'Qm cfsf/sf] jLrsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æ;fx;Lsf] zL/
em'Sb}gÆ /xg]5 eg] tNnf] efudf of] kbssf] gfd æ;u/dfyf kbsÆ /xg]5.
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofFafFof &
ldlnld6/sf] ;]tf], aLrdf $ ldlnld6/sf] /ftf] / /ftf]sf] bfofFafofF & ldlnld6/sf] lgnf]
x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––&&&&
;'sLlt{ kbs ;'sLlt{ kbs ;'sLlt{ kbs ;'sLlt{ kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nf] j[Q cfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf]
dWodf g]kfn ;/sf/sf] nf]uf] /xg]5 . nf]uf]sf] aflx/L efudf Pp6f j[Q /xg]5 . j[Qsf] aflx/
dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æsLlt{o{:o ; lhjtLÆ /xg]5 eg] tNnf] efudf of]
kbssf] gfd æ;'sLlt{ kbsÆ /xg]5 . j[Qsf] aflx/L efudf cf7j6f sf]ls;sf] cfsf/sf]
cfs[lt /xg]5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
25
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF afFof &=%
ldlnld6/sf] KofhL, lardf @ ldlnld6/sf] kx]nf] /+u / kxnf] /+usf] bfofF jfofF &=%
ldlnld6/sf] /ftf] /+u x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––****
jL/tf kbs jL/tf kbs jL/tf kbs jL/tf kbs
-s_ d08n M of] kbs rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf qm; v's'/L /xg]5 . qm;
v's'/Lsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æ/fi6«k|lt ;dk{0fÆ /xg]5 eg] tNnf] efudf
of] kbssf] gfd æjL/tf kbsÆ /xg]5 . o;sf] aflx/ Pp6f j[Q /xg]5 . j[Q aflx/ b'Oj6f
v's'/Ln] ;'gf}nf] lbof]nfO{ 9fs]sf] afx|j6f cfs[ltx? /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
-v_ kl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . bfofF, afFof %
ldlnld6/sf] /ftf] /+u, lardf !) ldlnld6/sf] /ftf] /usf] / ;f] /ftf]sf] bfofF afofF ^
ldlnld6/sf] ;]tf] /+++usf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––((((
;f}o{ kbs ;f}o{ kbs ;f}o{ kbs ;f}o{ kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs rfFbLaf6 ag]sf] x'g]5 . of] afx| sf]0fo'Qm ;"o{sf] cfsf/sf] x'g]5 . o;sf]
cu|efusf] dWodf g]kfnsf] gS;f /xg]5 . gS;fsf] dflyNnf] efuaf6 pbfpFbf] ;"o{n] g]kfnsf]
gS;fdfly ls/0f ˆofFls/x]sf] cfs[lt /xg]5 . o;sf] aflx/ j[Q /xg]5 . j[Qsf] dflyNnf] efudf
of] kbssf] cfbz{ jfSo æcfTdandf zfx;Æ /xg]5 eg] tNnf] efudf of] kbssf] gfd æ;f}o{
kbsÆ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] bfofFaf6
qmdzM /ftf], lgnf], kx]Fnf], ;]tf], KofhL, xl/of], u'nfaL /+++usf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!)!)!)!)
k|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbsk|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbsk|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbsk|fs[lts k|sf]k kLl8tf]4f/ kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf k|fs[lts k|sf]k emNsg] -
af9L, klx/f], ?v, lxdfn, kxf8_ cfs[lt /xg]5 . j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
26
jfSo æcfTdjt\ ;j{e"t]if'Æ /xg]5 eg] tNnf] efudf of] kbssf] gfd æk|fs[lts k|sf]k
kLl8tf]4f/ kbsÆ /xg]5 . aflx/sf] efudf afx| sf]0fo'Qm sdnsf] km"nsf] kqx? /xg]5g\ .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] bfofF afofF
kx]Fnf], jLrdf ;]tf] / ;]tf]sf] bfofF afofF /ftf] /+++usf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!!!!!
ljsf;/Tg kbsljsf;/Tg kbsljsf;/Tg kbsljsf;/Tg kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] uf]nfsf/ cfs[ltsf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf] dWodf emf]n'Ë]
k'n, af6f] lgdf{0f sfo{ e}/x]sf] / j[Iff/f]k0f ul//x]sf] cfs[lt /xg]5 . dflyNnf] efudf of]
kbssf] cfbz{ jfSo ælg:jfy{ ;]jf k/fo0fÆ /xg]5 eg] tNnf] efudf of] kbssf] gfd
æljsf;/Tg kbsÆ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] bfofF afofF
xl/of], jLrdf ;]tf], ;]tf]sf] bfofF afofF u'nfaL / u'nfaL / xl/of]sf] jLrdf lgnf] /+++usf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!@!@!@!@
zflGt kbszflGt kbszflGt kbszflGt kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nf] j[Qfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efusf]
k[i7e"lddf g]kfnsf] gS;f x'g]5 . gS;fsf] dWoefudf zflGtsf] k|tLssf] ?kdf b'O{j6f k/]jfx?
bfofFtkm{ pl8/x]sf] cfs[lt x'g]5 . dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo ælzj;+sNkd:t'Æ
/xg]5 eg] tNnf] efudf of] kbssf] gfd æzflGt kbsÆ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] bfofF afofF
lgnf] / jLrdf ;]tf] /+++usf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!#!#!#!#
lj1fg k|jL0f kbslj1fg k|jL0f kbslj1fg k|jL0f kbslj1fg k|jL0f kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nfsf/ cfsf/sf]] x'g]5 . o;sf] cu|efusf]
dflyNnf] efudf bfofFtkm{ ;"Idbz{s oGq, afofFtkm{ l8:s PG6]gf / tNnf] efudf bfofFtkm{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
27
ljB't 6fj/ afofFtkm{ xjfOhxfhsf] cfs[ltx? x'g]5g\ . o;sf] aflx/ Pp6f j[Q x'g]5 . j[Qsf]
dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo ælj1fg k|ljlw cfhsf] zlQmÆ /xg]5 eg] tNnf]
efudf of] kbssf] gfd ælj1fg k|jL0f kbsÆ /xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . of] bfofF kx]Fnf],
afofF lgnf], jLrdf ;]tf] / ;]tf] / lgnf]sf] jLrdf /ftf] /+++usf] x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!$!$!$!$
;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs;+ljwfg;ef lgjf{rg kbs
----s_s_s_s_ d08n Md08n Md08n Md08n M of] kbs tfdfaf6 ag]sf] x'g]5 . of] uf]nfsf/ cfsf/sf] x'g]5 . o;sf] cu|efudf
g]kfnsf] gS;f x'g]5 . gS;fsf] jLr efudf dtk]l6sfdf dtbfg ub}{ u/]sf] cfs[lt x'g]5 .
o;sf] aflx/ Pp6f j[Q /xg]5 . j[Qsf] dflyNnf] efudf of] kbssf] cfbz{ jfSo æhgdt g}
;d'Ggltsf] k"jf{wf/Æ /xg]5 eg] tNnf] efudf of] kbssf] gfd æ;+ljwfg;ef lgjf{rg kbsÆ
/xg]5 .
d08n cjnDag x'g] :yfgdf ;f]xL wft'sf] snzdfly b'O{j6f xftx¿n] c8\ofPsf]
cfsf/sf] x's /xg]5 . o;sf] k5fl8sf] efudf g]kfn / To;sf] d'lg @)^$ /xg]5 .
----v_v_v_v_ kl§sf Mkl§sf Mkl§sf Mkl§sf M of] kl§sf /]zdsf] x'g]5 . o;sf] hDdf rf}8fO{ #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 . o;sf] aLrdf
/ftf], /ftf]sf] bfofF afFof ;]tf], ;]tf]sf] bfofF afofF /ftf] / /ftf]sf] bfofF afofF kx]Fnf] /+++usf] x'g]5 .
kl/lzi6 rf/kl/lzi6 rf/kl/lzi6 rf/kl/lzi6 rf/
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!
:jNkfsf/ :jNkfsf/ :jNkfsf/ :jNkfsf/ M M M M lje"if0fx¿sf :jNkfsf/x¿sf] ljj/0f ;f]xL dfgkbjLx¿sf d08g ;/x x'g]5g\ .
:jNkfsf/ kl§sf :jNkfsf/ kl§sf :jNkfsf/ kl§sf :jNkfsf/ kl§sf MMMM lje"if0fx¿sf] :jNkfsf/ kl§sfsf] sk8f / /Ësf] ljj/0f ;f]xL lje"if0fx¿sf] k§f
/ kl§sf ;/x x'g]5g\ .
:jNkfsf/x¿ kl§sf;lxt afofF 5ftLdf nufOg]5 . t/ jL/tf / ;f}o{ kbs bfofF 5fltdf
nufOg]5 . :jNkfsf/sf] kl§sfsf] rf}8fO{ !=^ ;]lG6ld6/ / d08g / kl§sfsf] ;+o'Qm nDafO{ %=#
;]lG6ld6/ x'g]5 .
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@@@@
tfl/sftfl/sftfl/sftfl/sf M M M M g]kfn/Tg dfgkbjL afx]s cGo dfgkbjLx¿sf] tfl/sfsf] ljj/0f ;f]xL dfgkbjLx¿sf]
d08g ;/x x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
28
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––####
kl§sfMkl§sfMkl§sfMkl§sfM lgwf{l/t kf]zfsdf nufpg] ;a} cnÍf/x¿sf] kl§sfx¿sf] gfksf] rf}8fO{ #=* ;]lG6ld6/ /
;a} kbsx¿sf] gfk #=@ ;]lG6ld6/ x'g]5 .