n. kalyana chakravarthy +91-9246365622n. kalyana chakravarthy +91-9246365622 n. kalyana...

N. Kalyana Chakravarthy www.OnlineIAS.com +91-9246365622


(BasicLaw)

(Checks & Balances)

RoyalCharter



(NonOfficial)



భారత రాజ్యాంగాం

భారత రాజ్యంగం భారత దేశానికి సరవోతకృష్ఠ చట్టాం. భారత రాజ్్యంగం దవోరా

భారత దేశానికి గణతాంతర ప్రతిప్తిి వచ్చాంది. 1950 జనవరి 26 న భారత

రాజ్యాంగానిి అమలుప్రిచ్న తరువాత సోతాంతర భారతదేశాం సరవసత్తా క,

ప్రజ్్స్ావమ్య, గణతంతర రాజ్యంగా అవతరిాంచ్ాంది. ప్రతి సాంవతసరాం ఆ

రవజును గణతంతర దినంగా జరుప్ుకుాంట్ారు. భారత ప్రభుతో నిరాాణాం ఎలా

ఉాండవలి, ప్రిపాలన ఎలా జరగాలి అనే విష్యాలను రాజ్యాంగాం నిరదేశాంచ్ాంది.

శాసన వయవసథ , కారయనిరాోహక వయవసథ , నవయయ వయవసథల ఏరాాట్ు, ఆయా

వయవసథల అధికారాలు, బాధ్యతలు, వాట్ి మధ్య సమనోయాం ఎలా ఉాండవలో

కూడవ నిరదేశస్ి ాంది.

రాజ్యాంగ ప్రషి్త్ భారత రాజ్యాంగానిి తయారు చెయయడవనికి ఒక రాజ్్యంగ సభ లేక రాజ్యంగ పరిషత్ ను ఏరాాట్ు చేసారు. ఈ సభలో సభుయలను ప్రవక్ష ఎనిిక దవోరా ఎనుికునవిరు. సభుయల కూరుా ఇలా ఉనిది:

రాష్ట ర శాసనసభల దవోరా ఎనిిక ైన సభుయలు: 292

భారత్ సాంసాథ నవల నుాండి ఎనిిక ైన సభుయలు: 93

https://te.wikipedia.org/wiki/1950

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%BF_26

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%97%E0%B0%A3%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%A6%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%8B%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97_%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A4%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97_%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A4%E0%B1%8D



ఛీఫ్ కమిష్నర్ పరా వినుసల ప్రతినిధ్ులు: 4

ఈ విధ్ాంగా మొతిాం సభుయల సాంఖ్య 389 అయాంది. అయతే, మ ాంట్బాట్ెన్ యొకక

జూన్ 1947 నవట్ి దేశ విభజన ప్రణవళిక కారణాంగా ఈ సభుయల సాంఖ్య 299కి

తగిిప్ యాంది. రాజ్యాంగ సభ మొదట్ి సమావేశాం ఢిలీ్లలో ఇప్ాట్ి పారీమ ాంట్ు భవనప్ు స ాంట్రల్ హాలులో 1946, డిస ాంబర్ 9 న జరిగిాంది. మొతిాం 211 మాంది సభుయలు ఈ సమావేశానికి హాజరయాయరు. అాందులో 9 మాంది మహిళలు. డవ.సచ్చదవనాంద సిన్హాను సభకు అధ్యక్షునిగా ఎనుికునవిరు. జవహర్లాల్

నెహరూ , మ లానవ అబుల్ కలాాం ఆజ్ద్, సరాే ర్ ప్ట్ేల్, ఆచవరయ జ .బి.కృప్లానీ, డవ.రాజదాందర ప్రసాద్, సరవజినీ

నవయుడు, రాజ్జీ, బి.ఆర్.అాంబేదకర్, ట్ాంగుట్ూరి ప్రకాశాం ప్ాంతులు, ప్ట్ాట భి

సీతవరామయయ మొదల ైన వారు ఈ సభలో సభుయలు.

1947 ఆగష్ుట 14 రాతిర రాజ్యాంగ సభ సమావేశమ ై, కచ్చతాంగా అరధరాతిర సమయానిక ిసోతాంతర భారత శాసన సభగా అవతరిాంచ్ాంది. రాజ్యాంగాం రాతప్రతిని

తయారు చెయయడాం కొరకు 1947 ఆగష్ుట 29 న రాజ్యాంగ సభ ఒక డవర ఫ్ుట కమిట్ీని

ఏరాాట్ు చేసిాంది. డవ.బి.ఆర్.అాంబేదకర్ ఈ కమిట్ీకి అధ్యక్షుడు.

రాజ్యాంగ సభ విశేషాలు

సోతాంతర భారత రాజ్యాంగ నిరాాణవనిక ిరాజ్యాంగ సభకు ప్ట్ిటన కాలాం: 2

సాంవతసరాల, 11 నెలల, 18 రవజులు.

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B1%8C%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B0%B0%E0%B1%8D_9

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%9A%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B0%BF%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%82%E0%B0%A6_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%B9%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%B5%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B1%86%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%82


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8C%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BE_%E0%B0%85%E0%B0%AC%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82_%E0%B0%86%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B0%9F%E0%B1%87%E0%B0%B2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%9A%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%9C%E0%B1%86.%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%AA%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%80

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%9A%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%9C%E0%B1%86.%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%AA%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%80

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D_(%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF)

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%80_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A1%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%80_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A1%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%80

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B1%87%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9F%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%81%E0%B0%9F%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B0%82_%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BE%E0%B0%AD%E0%B0%BF_%E0%B0%B8%E0%B1%80%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BE%E0%B0%AD%E0%B0%BF_%E0%B0%B8%E0%B1%80%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%97%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81_14

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%82





రాజ్యాంగ సభ 11 సారుీ , 165 రవజుల పాట్ు సమావేశమ ైాంది. ఇాందులో 114

రవజులు రాజ్యాంగాం రాతప్రతిప ై వెచ్చాంచ్ాంది. రాజ్యాంగ రాతప్రతిని తయారుచేసే కరమాంలో రాజ్యాంగ సభ ముాందుకు 7,635

సవరణ ప్రతిపాదనలు వచవచయ. వీట్ిలో 2,473 ప్రతిపాదనలను ప్రిశీలిాంచ్,

చరిచాంచ్, ప్రిష్కరిాంచ్ాంది. భారత రాజ్యాంగానిి 1949 నవాంబర్ 26న సభలో

ఆమోదిాంచవరు. 1950 జనవరి 24న సభుయలు ఈ ప్రతిప ై సాంతకాలు ప ట్ాట రు. మొతిాం 284 మాంది సభుయలు సాంతకాలు చేసారు.

రాజ్యాంగాంప ై సాంతకాలు చేసే రవజున బయట్ చ్రుజలుీ ప్డుతూ ఉాంది. దీనిి

శుభశకునాంగా భావిాంచవరు. 1950 జనవరి 26న భారత రాజ్యాంగాం అమలోీ కి వచ్చాంది. ఆ రవజున రాజ్యాంగ

సభ రదేయ, భారత్ తవతవకలిక పారీమ ాంట్ుగా మారిాంది. 1952లో జరిగిన

మొదట్ి సాధవరణ ఎనిికల తరువాత కొతి పారీమ ాంట్ు ఏరాడే వరకు ఈ

తవతవకలిక పారీమ ాంట్ు ఉనికిలో ఉాంది.

రాజ్యాంగ విశేషాలు భారత రాజ్యాంగాం ప్రప్ాంచాంలోని అతి ప దే లిఖిత రాజ్యాంగాలలో ఒకట్ి. అవతవరిక, 448 అధికరణవలు, 12 ష డయయళళతో కూడిన గరాంథాం ఇది. రాజ్యాంగాం భారత ప్రభుతో వయవసథ , రాషాట ర లు, రాషాట ర ల నిరాాణాం, కదాందర రాష్ట ర సాంబాంధవలు, కదాందర రాషాట ర ల విధ్ులు, అధికారాలు, సాథ నిక సాంసథలు, ఎనిికలు మొదల ైన


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%B5%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B0%B0%E0%B1%8D_26








విష్యాలను నిరోచ్ాంచ్ాంది. పౌరులకు, భారత రాజకీయ వయవసథకు సాంబాంధిాంచ్ కిాంది వాట్ిని సయత్రరకరిాంచ్ాంది:

ప్రజలాందరికీ సేోచఛ, సమానతోాం, సౌభరా తృతోాం పారీమ ాంట్రీ ప్రజ్సాోమయ వయవసథ బలమ ైన కదాందరాంతో కూడిన సమాఖ్య వయవసథ పరా థమిక విధ్ులు భారత రాజ్యాంగాం - పరా థమిక హకుకలు ఆదేశ సయతవర లు దిోసభా విధవనాం భాష్లు వెనుకబడిన సామాజిక వరాి లు

అవసరమ ైనప్ుడు రాజ్యాంగానిి సవరిాంచుకోడవనికి వెసులుబాట్ు కలిగిసయి , సవరణ విధవనవనిి కూడవ నిరదేశాంచ్ాంది.

అవతవరిక

రాజ్యాంగాంలో అవతవరిక ప్రముఖ్మ నైద.ి రాజ్యాంగ నిరాాణాం దవోరా భారత్రయులు తమకు తవము అాందివోదలచ్న సేోచఛ, సమానతోాం, సౌభరా తృతోాం ప్టీ్ తమ నిబదధతను, దీక్షను ప్రకట్ిాంచుకునవిరు.

పీఠిక

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%82_-_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%82_-_%E0%B0%86%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6_%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1



భారత ప్రజలమ నై మమేు, భారత్ను సరోసతవి క, సామయవాద, లౌకిక, ప్రజ్సాోమయ, గణతాంతర రాజయాంగా ఏరారచవలని, దేశ పౌరులాందరికీ కిాంద ిఅాంశాలు అాందుబాట్ులో ఉాంచవలని

సాంకలిాాంచవము:

సామాజిక, ఆరిథక, రాజకీయ నవయయాం; ఆలోచనవ సేోచఛ, భావప్రకట్న సేో చఛ, మతవవలాంబన

సేోచఛ; హో దవలోను, అవకాశాలలోను సమానతోాం; వయకిి గౌరవానిి, దేశ సమ ైకయతను, సమగరతను కాపాడి సౌభార తృతవోనిి నలెకొలుాతవమని కూడవ దీక్షాబదుధ లమ ై ఉనవిము;

1949 నవాంబర్ 26వ తదేీన మా రాజ్యాంగ సభలో ఈ రాజ్యాంగానిి సీోకరిాంచ్, ఆమోదిాంచ్,

మాకు మేము సమరిాాంచుకుాంట్ునవిము.

మొదట్లీ అవతవరికలో భారత్ను సరోసతవి క, ప్రజ్సాోమయ, గణతాంతర రాజయాంగా పేరకకనవిరు. అయతే 42వ రాజ్యాంగ సవరణలో భాగాంగా ఇద ిసరోసతవి క, సామయవాద, లౌకిక,

ప్రజ్సాోమయ, గణతాంతర రాజయాంగా మారిాంది. దీనిలో ఆదేశక సయతవర లు

ఇతర రాజ్్యంగాల న ంచి గరహ ంచిన అంశాలు

భారత రాజ్యాంగానికి 1935 భారత ప్రభుతో చట్టాం మూలాధవరాం అయనప్ాట్ికీ అనేక

అాంశాలు ఇతర రాజ్యాంగాల నుాంచ్ గరహిాంచవరు. వాట్ిలో ముఖ్యమ నైవి

ఏక పౌరసతోాం--బిరట్న్

పారీమ ాంట్రీ విధవనాం--బిరట్న్

సీాకర్ ప్దవి--బిరట్న్

భారతదేశాంలో పరా థమిక హకుకలు--అమ రికా సుపీరాం కోరుట --అమ రికా నవయయ సమీక్షాధికారాం--అమ రికా భారతదేశాంలో ఆదేశక సయతవర లు--ఐరాీ ాండ్



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%82_-_%E0%B0%86%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=1935_%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AD%E0%B1%81%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5_%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8F%E0%B0%95_%E0%B0%AA%E0%B1%8C%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%A8%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%80&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%80%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%82_%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF_%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%BE%E0%B0%A7%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%82&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%86%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%90%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D



రాష్ట రప్తి ఎనిిక ప్దధతి--ఐరాీ ాండ్

రాజయసభ సభుయల నియామకాం--ఐరాీ ాండ్

భారతదేశాంలో పరా థమిక విధ్ులు--రషాయ కదాందర రాష్ట ర సాంబాంధవలు--క నడవ అతయవసర ప్రిసిథతి--వెమైర్ (జరానీ)

భారత రాజ్యాంగాం లోని ష డయయళళళ

భారత రాజయాంగ రూప్కలాన సమయాంలో 8 ష డయయళళళ ఉాండగా ప్రసుి తాం 12 ష డయయళళళ ఉనవియ. 1951లో మొదట్ ిరాజ్యాంగ సవరణ దవోరా 9 వ ష డయయల్ ను చేరచగా, 1985లో 52 వ రాజ్యాంగ సవరన దవోరా రాజీవ్ గాాంధీప్రధవనమాంతిర కాలాంలో 10 వ

ష డయయల్ ను రాజ్యాంగాంలో చేరాచరు. ఆ తరాోత 1992లో 73, 74 రాజ్యాంగ సవరణల దవోరా 11 మరియు 12 వ ష డయయళళను చేరచబడిాంద.ి

1 వ ష డయయల్ .......భారత సమాఖ్యలోని రాషాట ర లు, కదాందర పాలిత పరా ాంతవలు 2 వ ష డయయల్ ......జీత భతవయలు 3 వ ష డయయల్ ......ప్రమాణ సీోకారాలు 4 వ ష డయయల్ ......రాజయసభలో రాషాట ర ల, కదాందర పాలిత పరా ాంతవల సీటీ్ విభజన

5 వ ష డయయల్ ......షేడయయల్ పరా ాంతవల ప్రపిాలన

6 వ ష డయయల్ ......ఈశానయ రాషాట ర లలోని గిరిజన పరా ాంతవల ప్రిపాలన

7 వ ష డయయల్ ......కదాందర, రాషాట ర ల మధ్య అధికార విభజన

8 వ ష డయయల్ ......రాజ్యాంగాం గురిిాంచ్న 22 భాష్లు 9 వ ష డయయల్ ......కోరుట ల ప్రధిిలోకి రాని కదాందర, రాషాట ర లు జ్రీ చేసని చట్ాట లు 10 వ ష డయయల్ ......పారీట ఫిరాయాంప్ుల నిరవధ్క చట్టాం

11 వ ష డయయల్ ......గార మ ప్ాంచవయతిల అధికారాలు

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B0%AD


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B0%A1%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B1%88%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%80



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%80%E0%B0%B5%E0%B1%8D_%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B1%80




https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE_%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%A4%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1



12 వ ష డయయల్ ......నగర ప్ాంచవయతి, మునిసపిాలిట్ిల అధికారాలు

Vs

Vs

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B0%97%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%A4%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1



Vs



Vs

సవరణలు రాజ్యంగంలో మారపులకు, చేరపులకు, తొలగింపులకు సంబంధించి పారలమ ంటుకు రాజ్యంగం అపరిమితమ నై అధికారాలిచిచంది. రాజ్యంగం నిరదేశంచినదాని పరకారం సవరణలను క ంది విధంగా చయె్ాయలి:

పారలమ ంటు ఉభయ్సభలోల ను సవరణ బిలుల ఆమోదం ప ందాలి. సభలో హాజర ైన సభయయలోల మూడ ంట ర ండు వంతుల ఆధికయత, మరియ్య మొతతం సభయయలోల

సాధారణ ఆధికయతతో మాతరమ ేబిలుల ఆమోదం ప ందుతుంది. అయితే పరతయేక ంచిన కొనిి అధికరణాలు, షడెయయళ్ళకు సంబంధించిన సవరణల బిలుల లు

పారలమ ంటు ఉభయ్సభలతో పాటు రాష్టార ా ల శాసనసభలోల కనీసం సగం సభలు కూడా ఆమోదించాలి.

పెై విధానాల దాారా ఆమోదం ప ందిన బిలుల లు రాషరపాతి సంతకం అయిన తరపవాత, సంతకం అయిన తేద ీనుండ సవరణ అమలు లోక వసుత ంది.



2012 ఏపరరల్ వరకు రాజ్యంగానిక 100 సవరణలు జరిగాయి. అవతారికలోను, సవరణ విధానంలోను కూడా సవరణలు జరిగాయి.

భారత రాజ్యంగ సవరణల జ్బితా

మొదట ిసవరణ: 1951

ఈ సవరణ వాక సాాతంతరయం పెనై, వృతిత , వాయపార నిరాహణ హకుు పెైన (ఆరిరకల్ 19) కొనిి నియ్ంతరణలను పరవేశపటెిర ంది. ఈ సవరణ నియ్ంతరణకు సహేతుక అన ేపదం చేరపచట దాారా నియ్ంతరణలను నాయయ్బదధం గావించింది. ఈ సవరణ చేసరన కొతత నియ్ంతరణలు పౌర భదరత, విదేశాలతో సంబంధ భాందవాయలకు సంబంధించింది. ఈ సవరణ పరకరణ 19 (6) కు వివరణ ఇసయత , పరభయతా పర వాణిజయం, జ్తీయికరణంపె ైపరభయతాానిక గల హకుును ధృవీకరించింద.ి పరకరణలు 31A, 31B రూపేణ ర ండు కొతత అంశాలను 9వ షెడయయలుకు చేరిచంది. భూసంసురణలకు సరిరమ ైన రూపునిచిచ, వాటనిి వయక తగత హకుుల పరిధి నుంచి తొలగించింది. పరకరణ 15కు కొతత కాల జు (4) ను చేరిచ, సామాజికంగా, విదాయపరంగా వనెుకబడడ తరగతుల అభివృదిధ కోరకు కొనిి కొతత అధికారాలను పరభయతాం ప ందింది. భారత రాజ్యంగం రూపుదిదుే కుని తరాాత అనేక సవరణలకు లోనెైంది. 1951 లో మొదటి రాజ్యంగ సవరణ జరిగింది. వాక సాాతంతరయం, ఏ వృతితనెనైా చేపటటర సేాచ్ఛ వంట ిఅంశాలాఅను జత చేసయత మొదట ిసవరణ చేశారప. చ్టరసభలోల మహిళ్లకు రిజరదాషనుల , లోక పాల్ ఏరాుటు, ఒడ ష్టా రాషర ంా పేరప మారపు వంటి తాజ్ పరతిపాదనలో దాదాపు 115 సవరణలు జరిగాయి.

2 వ సవరణ చ్టరం (1952) : లోక సభ ఎనిికలోల రాష్టార ా ల పరా తినిధాయనిక గల పరిమితులను పునసరపే బాటు చేశారప. ఆరిరకల్ 81ని సవరించారప.

3 వ సవరణ చ్టరం (1954) : 369 ఆరిరకల్ క ంద 7 వ షడేయయల్ లో గల కదందర రాష్టార ా ల ఉమమడ అధికారాల జ్బితాలో 33వ అనుబంధంగా ఎంటరరని చేరదచ సవరణ.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97_%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3%E0%B0%B2_%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BE



4 వ సవరణ చ్టరం (1955) : రాషర ాపరభయతాాలు అవసరమ ైనపుడు లేదా వాట ికారయకాా మాలకు అడుడ తగిలి నషరం జరపగయతుందని భావించినపుడు పెైవైటే ఆసుత లు, భూమయలు సేకరించేందుకు విసత ృత అధికారాలు కలిుంచే విదంగా ఆరిరకల్ 31 (2) ను సవరించారప.31 ఎ ఆరిరకల్ పరభయతాాలకు విసత ృత అధికారాలు కలిుంచ్డానక వీలగా సవరించ్ు ఆ సవరణ లక్ష్యయలను వివిధ కదటగిరీలుగా విభజించ్వచ్ుచ. పదేలకు సంక్ష్దమ చ్రయలు చేపటరడానిక వీలుగా జమిందారీ వయవసిను రదుే చయే్డానిక , భూమిలో నిక్ష్ పతమ ైన ఖనిజ్లు, చ్మయరప నిక్ష్దపాలపెై పరభయతాానిక పూరితగా అదుపును కలిగించేందుకు ఈ సవరణ దోహదపడుతుంది. దీనిక సంబంధించి తొమిమదో షెడయయలోల ఆరప చ్టార లను కూడా చేరాచరప. కొనిి అంశాలపెై రాజ్యనిక గల గయతాత ధికారం కాపాడటానిక వీలుగా ఆరిరకల్ 305 ను సవరించారప.

5వ సవరణల చ్టరం (1955) : ఈ సవరణ ఆరిరకల్ 3కు సంబంధించింద.ి రాష్టార ా ల మధయ సరిహదుే లు పరా ంతాలకు సంబంధించి కదందరం చసేరన పరతిపాదనలపె ైసంభదింత రాష్టార ా ల చ్టరసభలు తమ అభిపరా య్లను తెలియ్జదయ్డానిక ఒక గడువు నిరదేశంచ్డానిక గాను రాషర పాతిక అధికారాలను కలిుసయత ఈ సవరణ చశేారప.

6 వ సవరణ చ్టరం (1956) : అంతరాషర ావాణిజ్యనిక సంబంధించిన ఆరిరకల్స 269,286 లను 1956 లో సవరించారప. వివిధ రాష్టార ా ల మధయ వసుత వులపెై విధించే పనుిలు కొనుగోళ్ళళ, అమమకాలపెై సుషరత కోసం ఈ సవరణ తీసుకవచాచరప. ఇందుకు సంబంధించి రాజ్యంగంలోని ఏడో షెడయయల్ లో ఉని య్ూనియ్న అధికారాల జ్బితాలో 92 ఎ సెక్షన కొతతగా చేరాచరప.

7 వ సవరణ చ్టరం (1956) : రాష్టార ా ల పునరిాభజన కమిషన అవసరమ నై సరఫారపసలు చేయ్డానిక , తదానుగయణంగా అవసరమ ైన మారపులు సయచించ్డానిక సుషరమ నై అధికారాలను కలిుంచ్డానిక ఈ సవరణ తచెాచరప.

8 వ సవరణ చ్టరం (1960) : ఎస టి, ఎస సరలు ఆంగోల ండ య్నస కు కదందర, రాషర ాశాసనసభలోల అమలు చసేుత ని రిజరదాషనుల ను మరో పదేళ్ళపాటు కొనసాగించ్డానిక ఈ



సవరణ తెచాచరప. ఆంగోల ండ య్నస ను లోక సభలో రాషర పాతి, శాసనసభలో గవరిర నామినేట చసేాత రప.

9 వ సవరణ చ్టరం (1961) : అసాసం, పంజ్బ్, పశచమబ ంగాల్, తిరపుర రాష్టార ా లలో కొనిి పరా ంతాలను పాక సాి న కు బదిలి చయే్డానిక వీలుగా రాజ్యంగంలోని తొలి షెడుయల్ ను 1961 లో సవరించారప.

10 వ సవరణ చ్టరం (1961) :దాదార నాగర హవేలీ పరా ంతాలను కదందరపాలిత పరా ంతాలుగా పరకటించ్డానిక , వాట ిపారిపాలన వయవహారాలపెై అధికారాలను రాషర పాతిక అపుంగించ్డానిక వీలుగా 1961లో ఆరిరకల్ 240 ని

తొలి షెడుయల్ ను సవరించారప. 11 వ సవరణ చ్టరం (1961) : ఈ సవరణ దాారా ఆరిరకల్ 66,71 లను సవరించారప. దీని

పరకారం రాషర పాతి, ఉపరాషరపాతిలను ఎనుికొనే ఎలకోరో రల్ కాలేజ లో ఖాళీలునాియ్న ేకారణంతో వారి ఎనిికను సవాల్ చయే్డానిక వీలు లేకుండా ఈ సవరణను చేశారప.

12 వ సవరణ చ్టరం (1962) : గోవా, డయ్యయ, డామన పరా ంతాలను కదందరపాలిత పరా ంతాలుగా మారచడానిక వీలుగా 240 వ ఆరిరకల్ ను దీని దాారా సవరించ్వచారప.

13 వ సవరణ చ్టరం (1962) : నాగాలాండ్ రాష్టార నిక సంబంధించి కదందర పరభయతాానిక , నాగా పీపుల్స కనెానషన కు కుదిరిన ఒపుందం పరకారం రాజ్యంగంలో కొతతగా 371 వ ఆరిరకల్ ను ఈ సవరణ దాారా చేరాచరప.

14 వ సవరణ చ్టరం (1962) : 14 వ రాజ్యంగ సవరణ పుదుచేచరిని కదందరపాలిత పరా ంతంగా నిరాే రిసయత దానిి తొలి షెడయయల్ లో చరేచడానిక 14 వ సవరణ చ్టరం తీసుకవచాచరప. పారలమ ంటరీ చ్టరం దాారా హిమచ్ల్ పరదేశ్, మణపిూర, తిరపుర, గోవా, డయ్యయ, డామన, పుదుచేచరీలకు చ్టర సభలను ఏరాుటు చేశారప.



15 వ సవరణ చ్టరం (1963) : హ ైకోరపర నాయయ్మూరపత ల రిట ైర మ ంట వయోపరిమితిని 60 సంవతసరాల నుంచి 62 సంవతసరాలకు పెంచ్ుతూ ఈ సవరణ చేశారప. హ ైకోరపర నాయయ్మూరపత లకు ఓ కంపేనేసటరీ అలవెనస ఇవాడానిక ఈ సవరణలో వీలు కలిుంచారప.

42 వ సవరణ చ్టరం: ఈ సవరణ దాారా రాజ్యంగంలో "సామయవాద"లౌక క" గణతంతర" అన ేపధాలను చేరాచరప.ఈ సవరణను మిని రాజ్యంగంగా పెర్ుంటారప

44 వ సవరణ చ్టరం: అసరత హకుును పరా ధమిక హకుుల జ్బితా నుండ తొలగించినారప 73 వ సవరణ చ్టరం: గాా మ పంచాయితిల ఏరాుటు 74 వ సవరణ చ్టరం: నగర పాలక సంసిల ఏరాుటు. 86 వ సవరణ చ్టరం:14 సంవతసరాల లోపు బాలబాలికలకు ఉచిత నిరభంద విదయ

అవకాశాల కలున. 101 వ సవరణ చ్టరం: goods and service tax bill 2014

భారత రాజ్్యంగం - ప్రా థమిక హకుులు భారతదేశంలో ప్రా థమిక హకుులు (Fundamental Rights in India)

పరా ముఖ్యత మరియు లక్షణవలు

పరా థమిక హకుకలు, పౌరులకు తమ వయకిితవోనిి అభివృదిధప్రచుకొనుట్కు, మరియు

బాధ్యతగలిగిన పౌరులుగా హ ాందవగా జీవిాంచుట్కు, ప్రభుతోప్రాంగా, చట్టరీతవయ ఇవోబడిన

సేోచవఛ సాోతాంతవర ాలు. ఇకకడ ప్రభుతోమనగా, భారతదేశాంలో అధికారాంగల అనిి అాంగాలు.



వీట్ిలో భారత ప్రభుతోము, పారీమ ాంట్ు, భారతదేశాంలోని రాషాట ర లూ, రాషాట ర లలో గల,

జిలాీ ప్రిష్తుి లూ, కారకారదష్నుీ , నగరపాలికలు, ప్ాంచవయత్రలు, గార మప్ాంచవయత్రలు వగ ైరా.

1.సమానతోప్ు హకుక

సమానతోప్ు హకుక, రాజ్యాంగాం అధికరణలు 14, 15, 16, 17 మరియు 18 ల ప్రకారాం

ప్రసాదిాంచబడిాంది. ఈ హకుక చవలా ప్రధవనమ నైద,ి సేోచవఛ సమానతవోలు ప్రసాదిాంచ ేఈ

హకుక, కిరాంద ివిష్యాల గాయరాంట్ీనిసుి ాంది :

చట్టాం ముాందు సమానతోాం : రాజ్యాంగ అధికరణ (ఆరిటకల్) 14 ప్రకారాం, పౌరులాందరూ

సమానాంగా, భారతచట్ాట ల ప్రకారాం కాపాడబడవల ను. అనగా ప్రభుతోాం పౌరుల ప్టీ్ ఏలాాంట్ి

వివక్షలు మరియు భేదవలు చయప్రాదు. కుల, మత, వరి, వరణ, లిాంగ మరియు ప్ుట్ిటన

ప్రదేశాల ఆధవరాంగా ఏలాాంట్ి భదేవలు చయప్రాదు.

పౌరప్రదేశాలలో సామాజిక సమానతోాం మరియు సమాన ప్రవేశాలు : అధికరణ 15 ప్రకారాం,

పౌరులు పౌర (ప్బీిక్) ప్రదేశాలయన, పారుకలు, మూయజియాంలు, బావులు, సాినఘాట్లు,

మరియు దేవాలయాలు మొదలగు చవటీ్ ప్రవేశాంచుట్కు సమాన హకుకలు కలిగి ఉనవిరు.

ప్రభుతవోలు పౌరుల ప్టీ్ ఎలాాంట్ ివివక్ష చయప్రాదు. కానీ కొనిి సాందరాాలలో ప్రభుతోాం,

సీి లీకు, పిలీలకు ప్రతేయక వసతులు కలిాాంచవచుచ. అలాగద సామాజికాంగా వెనుకబడనివారికి

ప్రతేయక సదుపాయాలు, ప్రభుతవోలు కలుగజదయవచుచ.

పౌర ఉదయయగాల విష్యాలలో సమానతోాం : అధకిరణ 16 ప్రకారాం, ఉదయయగాలు ప ాందేాందుకు,

ప్రభుతవోలు పౌరులాందరకీి సమాన అవకాశాలు మరియు హకుకలు కలిాాంచవల ను.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AD%E0%B1%81%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%AE%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81



ప్రభుతవోలు, పౌరులకు ఏలాాంట్ి వివక్షలూ చయప్రాదు. 2003 'పౌర (సవరణ) బిలుీ ' ప్రకారాం,

ఈ హకుక, ఇతర దేశాల పౌరసతవోలు ప ాందిన భారత్రయులకు వరిిాంచదు.

అాంట్రానితనాం నిషేధవలు : అధికరణ 17 ప్రకారాం, అాంట్రానితనవనిి ఎవర ైనవ

అవలాంబిసయి వుాంట్ే చట్టాం ప్రకారాం శక్షారుు లు. అాంట్రానితనాం నేర చట్టాం (1955),

1976లో పౌరహకుకల ప్రిరక్షణవ చట్టాం పేరుమారుా ప ాందిాంద.ి

బిరుదుల నిషేధవలు : అధికరణ 18 ప్రకారాం, భారత పౌరులు, ఏలాాంట్ ిబిరుదులూ ప ాందరాదు.

ఇతరదేశాలనుాండ ికూడవ ఏలాాంట్ ిబిరుదులు ప ాందరాదు. ఉదవహరణకు బిరట్ిష్

ప్రభుతోాం, రాయ్ బహాదుర్, ఖ్ాన్ బహాదుర్లాాంట్ి, "ప్రభుతో లేక రాజయ సాంబాంధ్ బిరుదులు",

స ైనయప్రమ ైన బిరుదులూ ప్రకట్ిాంచేద,ి ఇలాాంట్విి నిషధే్ాం. కానీ విదయ, సాంసకృత్ర, కళలు,

శాసాి ర లు మొదలగువాట్ ిబిరుదులు ప్రసాదిాంచనయవచుచ మరియు ప ాందనయ వచుచ. భారత

రతి మరియ్య పదమ విభూషణ్ లాాంట్ ివాట్ిని ప ాందనివారు, వీట్ని తమ "గౌరవాలు"గా

ప్రిగణ ాంచవచుచగాని, 'బిరుదులు'గా ప్రగణ ాంచరాదు. 1995, 15 డ సెంబరప న సుపీరంకోరపర ,

ఇలాాంట్ ిబిరుదుల విలువలను నిలుప్ుదలచేసిాంది.

2.సాోతాంతరాప్ు హకుక

భారత రాజ్యాంగము, తన అధికరణలు 19, 20, 21 మరియు 22, ల దవోరా సాోతాంతరాప్ు

హకుకను ఇసుి నిద.ి ఇది వెయైుకిిక హకుక. ప్రతి పౌరుడయ ఈ హకుకను కలిగివుాండడాం,

రాజ్యాంగ రచనకరిల అసలు అభిలాష్. అధికరణ 19, కిరాంద ిఆరు సేోచఛలను పౌరులకు

ఇసుి నిద ి:

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%A8%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A8

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A8

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%AE_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%AD%E0%B1%82%E0%B0%B7%E0%B0%A3%E0%B1%8D


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=15_%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B0%B0%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81



వాక-సాాతంతరయపు హకుు మరియు భావవయకతతకరణ సాాతంతరయం, సమావేశాలకు సేోచఛ, ఈ

సమావేశాలు శాాంతియుతాంగా, ఆయుధవలు కలిగివుాండరాదు. దేశాం మరియు ప్రజ్

శేరయసుసలను దృషిటలో వుాంచుకుని, ప్రభుతవోలు వీట్ ిఅనుమతులు నియాంతిరాంచనయవచుచ.

సాంసథలు, స స ైట్లీు సాథ పాించే హకుక. దేశ మరియు ప్రజ్ శేరయసుసల దృషాట ా ప్రభుతోాం వీట్ిని

నియాంతిరాంచనయ వచుచ లేదవ నిషేధిాంచనయ వచుచ.

భారత పౌరుడు, భారతదేశాం అాంతరాాగాంలో ఏపరా ాంతాంలోనెైనవ ప్రయట్ిాంచవచుచ. కాని

కొనిిసారుీ ప్రభుతోాం ప్రజ్ శేరయసుస దృషాట ా అంటురోగం గల సమయాలలో వాట్ిని అరికట్ేట

ప్రయతవిలలో, పౌరుల ప్రయాణవలను నిషధేిాంచవచుచ.

భారత అాంతరాాగాంలో ఏప్రదేశాంలోనెైనవ, పౌరులు, నివాసానిి ఏరారచుకోవచుచ. కానీ,

ష డయయల్్ కులాల, ష డయయల్ తెగల ప్రిరక్షణ దృషాట ా, ప్రభుతోాం కొనిి నియాంతరణలు

చేయవచుచను.

భారతదేశాంలోని ఏపరా ాంతాంలోనెనైవ, పౌరులు వాయపారాలు, వరికాలూ, ఉదయయగాలూ

చేప్ట్టవచుచను. కానీ, నరేాలుగల వాయపారాలు, చీకట్ి వాయపారాలు మరియు నీతిబాహయ

వాయపారాలు చేప్ట్టరాదు.

పరా ణవలు కాపాడే మరియు కాపాడుకున ేహకుకనయ రాజ్యాంగాం కలిాసుి నిద.ి అధికరణ 20, ఈ

విష్యానీి చరిచసుి ాంది.

పరా ణవలు కాపాడుకోవడాం వయకిిగత సేోచఛ కిరాందనే ప్రిగణ ాంప్బడుతుాంద.ి అధికరణ 21 ప్రకారాం,

ఏ పౌరుడయ తన సేోచఛనయ, జీవితవనిి కోలోాయే హకుక కలిగిలేడు, చట్ాట నిి తపిాాంచ్.

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%8D-%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%AA%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B0%A3_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%81%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%82&action=edit&redlink=1



3.దయపిడిని నివారిాంచ ేహకుక

మరియు 'సేోచవఛరహిత కారిాకులు' (కట్ుట బానిసలు) గల విధవనాం నిషేధ్ాం. The right

against exploitation, అధికరణలు 23 మరియు 24 ల ప్రకారాం, కటుర

బానిసతాం మరియు బాలకారిమక విధవనవలు నిషధే్ాం. మరియు 14 సాంవతసరాలకు లోబడ ి

గల బాలబాలికలకు అపాయకరమ ైన ప్నులు (కరాాగారాలలో, గనులలో) చయేాంచుట్

నిషేధ్ాం. బాలకారిాక విధవనాం, రాజ్యాంగ ఊపిరకిద విఘాతాం లాాంట్ిద.ి కటుర బానిసతాం,

విధవనాంలో భూసాామయలు లేదవ ప తిాందవరుీ , మానవహకుకలకు విఘాతవలు కలుగజదసవేారు.

మానవులకు కట్ుట బానిసలుగా ఉాంచుకుని, తరతరాల సాోతాంతవర ానిి హరిాంచ్వేసేవారు. ఈ

దురాగతవనిి మానిాాంచడవనికద ఈ హకుక కలిాాంచబడిాంది. మానవులకు 'బానిస వరికాలు',

'వయభిచవరాం' లాాంట్ి అశీీల వృతుి లయాందు బలవాంతాంగా ప్రవశేాంచేలా చయేువారికి చట్టప్రకారాం

కఠిన శక్షలునవియ. కానీ కొనిి అతయవసర సమయాలలో ప్రభుతవోలు, జీతభతవయలు లేని

ఉదయయగాలు మరియు, తప్ానిసర ిస ైనిక భరీిలను చేప్ట్ుట ట్, లాాంట్ి వాట్నిి, ప్రతేయక

ప్రిసిథతులలో అనుమతిాంచవచుచను.

4. మతసాోతాంతరప్ు హకుక

భారతదేశాంలో పౌరులాందరికీ మతసాోతాంతరాప్ు హకుకను, అధికరణలు (ఆరిటకల్స) 25, 26,

27 మరియు 28 ల ప్రకారాం ఇవోబడిాంది. ఈ సేో చవఛ సాోతాంతరాాం సెకుయలరిజం సయతవర లను

సాథ పిాంచుట్కు ఉదేే ాశాంచ్నవి. భారత రాజ్యాంగాం ప్రకారాం, భారతదేశాంలోని అనిి మతవలు

సమానమ,ే ఏమతమూ ఇతర మతాంప ైపరా ధవనయతను కలిగి లేదు. ప్రతి పౌరుడు తన

ఇషాట నుసారాం మతవనిి అవలాంబిాంచుట్కు సేోచఛ కలిాాంప్బడవ్ డు. పౌరులు తమ

మతవలగూరిచ ఉప్నయసాించవచుచ, అవలాంబిాంచవచుచ మరియు మతవాయపిి కొరకు

https://en.wikipedia.org/wiki/Fundamental_Rights,_Directive_Principles_and_Fundamental_Duties_of_India#Right_against_Exploitation

https://en.wikipedia.org/wiki/Fundamental_Rights,_Directive_Principles_and_Fundamental_Duties_of_India#Right_against_Exploitation

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81_%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%82&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B1%82%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B0%82



పాట్ుప్డవచుచ. అలాగద, మతప్రమ ైన సాంప్రదవయాలను ఉదవహరణకు

సికుకలు క రాున లను తమ ఉదయయగాలు చేయు సమయాన ధ్రిాంచడవనికి, ప్రజల శేరయసుసను,

ఆరవగయకరమ ైన వాతవవరణవనిి సృషిటాంచడవనికి, నిరవధిాంచవచుచ. ధవరిాక సాంసథలు,

ప్రజ్ప్యోగ సోచఛాంద సాంసథలను సాథ పిాంచుకొనవచుచ. ఇతరతవర , మతసాంబాంధ్ాం కాని

కారయకలాపాలను, ప్రభుతోాం నిరదేశాంచ్న చట్ాట ల ప్రకారాం చేప్ట్టవచుచ. చవరిట్బుల్ సాంసథలను

కూడవ ప్రజ్ప్యోగాం, సుహృదవావన మరియు నియమాలను ప్ునసకరిాంచుకొని, తమ

కారయకలాపాలు చేయునట్ుీ గా ప్రభుతోాం నిరదేశాంచవచుచను.మతప్రమ నై కారయకలాపాల కొరకు

ఏలాాంట్ి ప్నుిలను విధిాంచగూడదు మరియు నిరదేశాంచగూడదు.ప్రభుతవోలు నడపిే

విదవయసాంసథలలో, ప్రతేయక మతవనిి రుదేే బో ధ్నలు చేప్ట్టకూడదు. అలాగద, ఈ ఆరిటకల్స లోని

విష్యాలు, ప్రభుతవోలు చేప్ట్ేట ప్రజోప్యోగ కారయకరమాలప ైఏలాాంట్ి విఘాతవలు

కలిగిాంచగూడదు. ప్రభుతవోలు చపే్ట్ేట ప్రజల ఆరిథక, సామాజిక, రాజకీయ విష్యాలలో, ధవరిాక

సాంసథల కారయకలాపాలు అడ్ాంకులుగా వుాండరాదు.

5. సాాంసకృతిక మరియు విదవయహకుకలు

భారతదేశాం, అనేక మతవలకు, భాష్లకు మరియు సాంసకృతులకు నిలయాం. రాజ్యాంగాం వీరికి

కొనిి ప్రతయేక హకుకలను ఇసయి ాంది. అధికరణ 29 మరియు 30 ల కారాం, మ ైనారిటీలకు కొనిి

హకుకలు ఇవోబడినవి. ఏ మ ైనవరిట్లీకు చెాందనివాడెైననయ, ప్రభుతోాం వీరికి, ప్రభుతో

మరియు ప్రభుతోసహాయాం ప ాందిన సాంసథలలో ప్రవేశానికి నిషధేిాంచరాదు. మ నైవరిట్లీు,

అనగా మతాం, భాష్ మరియు సాాంసకృతిక ప్రమ ైన మ నైవరిట్లీు, తమ మతవనిి, భాష్లనయ,

సాంసకృతినీ రక్షిాంచుకొనుట్కు, మ ైనవరిట్ీ సాంసథలు సాథ పిాంచుకొనవచుచను. ఆ సాంసథలదవోరా

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%AE%E0%B1%88%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B1%80%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1



వారు, తమ అభుయనితికి పాట్ుప్డవచుచను. ఈ సాంసథలలో దురిోనియోగాలు జరుగుతుని

సమయాన ప్రభుతవోలు తమ ప్రమేయాలు కలుగజదసుకోవచుచను.

6. రాజ్యాంగ ప్రిహారప్ు హకుక

పరా థమిక హకుకలకు ఏపాట్యి ైనవ భాంగాం కలిగితే, రాజ్యాంగ ప్రిహారప్ు హకుకను కోరుతూ

నవయయసాథ నవలను ఆశరయాంచవచుచ. ఉదవహరణకు, పౌరుడు, జ లైు శక్షను ప ాందిత,ే ఆ వయకిి,

నవయయసాథ నవలను ఆశరయాంచ్, ఇద ిదేశచట్ాట లనుసారాంగా వునిదవ లేదవ అని ప్రశిాంచే

హకుకను కలిగి ఉనవిడు. ఒకవళే, నవయయసాథ నాం నుాండ ిజవాబు "కాదు" అని వసేి , ఆవయకిికి

తక్షణమ ేవిడుదలచేయవలస ివసుి ాంది. పౌరుల హకుకలను వాట్ ిసాంరక్షణలను గూరిచ

నవయయసాథ నవలను అడిగద విధవనవలు కొనిి ఉనవియ. నవయయసాథ నవలు కొనిి దవవాలను

ప్రవేశప ట్టవచుచ. ఆ దవవాలు, హ బియ్స కారుస, మాండమస, ప ర హిబిషన, కో

వారంటో మరియు సెరిరయోరారి. ఒక వేళ దేశాంలో అతయవసర పరిసరితి యేరాడతిే, ఈ

హకుకలనీి కదాందర ప్రభుతోాంచే 'సస ాాండు' చేయబడుతవయ.

7. ఆసిి హకుక - కిరత పరా థమిక హకుక

భారత రాజ్యాంగాం, ఆరిటకల్ 19 మరియు 31 వరకు గల విష్యాలలో ఆసరత హకుును పౌరుల

పరా థమిక హకుకగా ప్రగిణ ాంచ్ాంది. ఆరిటకల్ 19, పౌరులాందరికీ, ఆసుి లను సాంపాదిాంచడాం,

వుాంచుకొనడాం, అమాడాం లాాంట్ ిహకుకలను కలుగజదసిాంద.ి ఆరిటకల్ 31 'పౌరుల వోరూ తమ

ఆసిి హకుకను, ప్రభుతవోల దవోరా కోలోాగూడదు'. ప్రభుతోాం ప్రజల అవసరాల రీతవయ పౌరుల

ఆసిిని గ ైకొని య డల, ఆ ఆసిిదవరునికి 'కాాంప న్జదష్న్' చెలీిాంచవల నని కూడవ నొకిక

వకాకణ సుి ాంది.

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B9%E0%B1%86%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%B8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8A%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%8B_%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%8B&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%8B_%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%8B&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%86%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1



కానీ భారత రాజ్యంగ 44వ సవరణ దవోరా, 1978 లో ఈ ఆసిి హకుకను, పరా థమిక హకుకల

జ్బితవనుాండి తొలగిాంచ్ాంది. ఓ కొర తి ఆరిటకల్ 300-ఏ, సృషిటాంప్బడిాంది. ఈ ఆరిటకల్ ప్రకారాం

"చట్టాం ప్రకారాం, పౌరుడు ప ాందని ఆసిిని, భాంగాం కలిగిాంచరాదు". ఆసిి హకుక రాజ్యాంగప్రమ ైన

హకుకగా ప్రిగణ ాంచబడుతునినయ, పరా థమిక హకుక హో దవను కోలోాయాంద.ి

విమరాాతాక విశేీష్ణ

ఈ పరా థమిక హకుులను చాలా మంది పలువిధాలుగా విమరిశంచారప. రాజకతయ్

సమయదాయ్ాలు, పరా థమిక హకుులలో పని హకుు, నిరుదయ యగసిథతి మరియు వయసు మీరిన

సిథతులలో ఆరిథకసహాయ హకుక, మునిగునవి చేరాచలని డిమాాండ్ చేసుి నవియ. ఈ

హకుకలనీి పరా థమిక హకుులు, ఆదేశక సయతార లు మరియ్య పరా థమిక

విధులులో కోర డీకరిాంచ్యునివి. సాోతాంతరాప్ు హకుక మరియు సీోయసోతాంతరాం కూడవ

కొనిిసారుీ విమరాలకు లోనెనైవి. ఇవి ప్రిధ్ులకు మిాంచ్ సేోచఛలు కలిగివునివని

విమరిాాంప్బడనివి. ఈ పౌరహకుకలు ఎమరజనీస యాందు, నిలుప్ుదల చేయబడుతవయ, ఇలా

నిలుప్ుదల చేస ేచట్ాట లకు ఉదవహరణ; 'మీసా' (MISA Maintenance of Internal

Security Act) మరియు జ్తీయ్ రక్షణా చ్టరం ఎన్.ఎస్.ఏ. NSA (National Security

Act). జ్త్రయ విప్తుి ల (దేశ రాజకయీ అాంతరిత సాంక్షోభాం) సమయాలలో 'అతయవసర

ప్రిసిథతి' ని ప్రకట్ిాంచ్, ఈ కాలాంలో పౌరహకుకలను తవతవకలికాంగా వెనకిక త్రసుకుాంట్ారు.

"పతిరకా సేాచ్ఛ" సాోతాంతరాప్ు హకుకలలో మిళితాం చేయబడలేదు, ప్రజల ఉదేేశాయల

ప్రకట్న, భావ పరకటనా సాాతంతరయం మునిగు విష్యాల కొరకు ప్తిరకాసేోచఛ

అవసరాం. అపాయకర ప్నులలో బాలల చవకిరి కొాంచెాం తగుి ముఖ్ాం ప్ట్ిటనవ, అపాయాలులేని

ప్నులలో బాలల చవకిరి (Child Labour) అనేవి, భారతరాజ్యాంగ విలువలను

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97_44%E0%B0%B5_%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%A8%E0%B0%BF_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81,_%E0%B0%86%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81,_%E0%B0%86%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%B0%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%A3%E0%B0%BE_%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%BE_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%9A%E0%B1%8D%E0%B0%9B&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B5_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%A8%E0%B0%BE_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82&action=edit&redlink=1



కాలరాసుి నవియ. 1.65 కోటీ్మాంది బాలబాలికలు నేట్ికీ భారతదేశాంలో వివిధ్ ప్నులలో

ఉదయయగాలు చేసుి నవిరు.

2005 'ట్రా న్సప్ర నీస ఇాంట్రదిష్నల్' అనే ప్తిరక ప్రచురిాంచ్న ప్రచురణల ఆధవరాంగా, ప్రప్ాంచాంలో

లాంచగకాండితనాం గల 159 దేశాల జ్బితవలో భారత్ 88వ సాథ నవనిి ఆకరమిస్ి ాంది. ఈ

లాంచగకాండులలో అధికారులు, రాజకీయనవయకులూ ఉనవిరు. 2003 'పౌర బిలుీ ' (సవరణ)

ప్రకారాం, ఉదయయగ ప్రయతవిలు చేసేాందుకు సమాన హకుకలు ప ాందవిుాంట్ారు గాని, ఉదయయగాలు

ప ాందే విధవనాంలో సమానతాపు హకుు ప్రిగణలోకి రాదు. ప్ ట్లీో నెగిినవారద ఉదయయగాలు ప ాందే

అరుత గలిగి వుాంట్ారు.

సవరణలు పరా థమిక హకుకలలో మారుాలు చయేాలాంట్ే రాజ్యంగ సవరణ అవసరాం. ఈ రాజ్యాంగ

సవరణ పారలమ ంటు ఆమోదాం ప ాందవలి. పారీమ ాంట్ు ఆమోదవనికి మూడిాంట్ ర ాండ ాంతుల

పారీమ ాంట్ు సభుయల ఆమోదాం అవసరాం. ఈ ఆమోదవనికి పారీమ ాంట్ులో ఓట్ిాంగ్ అవసరాం.

ఆసరత హకుు పరథమ దశలో పరా థమిక హకుుగా పరిగణింపబడ ంది. కాని 1978 లో జరిగిన భారత

రాజ్యంగ 44వ సవరణ ప్రకారాం దీనిని ఓహకుకగా కాకుాండవ, ప్రతి పౌరుడు తన ఆసిిని

కాపాడుకోవడవనికి చట్టాం ప్రకారాం హకుకను కలిగి వునవిడని చట్టాం చయేబడిాంద.ి ఈ చట్టాం,

ప్రజ్సాోమిక విలువలను కాపాడడవనికి సామయవాద ఉదేేశాలు సాధిాంచడవనికి, చయేబడిాంద.ి

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%AA%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97_%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%86%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1





విదాయ హకుు ను, 2002 లో, భారత రాజ్యంగ 86వ సవరణ ప్రకారాం పరా థమికహకుకగా

చేయబడిాంద.ి ఈ హకుక ప్రకారాం, ప్రతి బాలురు/బాలికలు, పౌరులు, ఎలిమ ాంట్రీ సాథ యలో

పరా థమిక విదయను ఓ హకుకగా కలిగివుాంట్ారు.

భారత రాజ్యాంగాం - పరా థమిక విధ్ులు భారతదేశంలో ప్రా థమిక విధ లు ( Fundamental Duties)

1976 భారత రాజ్యాంగ 42వ సవరణ ప్రకారాం భారతదేశప్ు పౌరులకు పరా థమిక విధ్ులు ఇవోబడినవి.అధికరణ 51-ఏ, ప్రకారాం ప్ద ిపరా థమిక విధ్ులు ఇవోబడినవి. పౌరులకు ఇవోబడిన ఈ ప్ది విధ్ులు, వయకిగత, ప్రిసరాల ప్టీ్, సమాజాం ప్టీ్ మరియు దేశాం ప్టీ్

తమ విదుయకి ధ్రాానిి తెలియజదసాి య. 2002 భారత రాజ్యాంగ 86వ సవరణ ప్రకారాం 11వ

విధ ిఇవోబడిాంద.ి ఈ విధి, "తాండిర గాని, సాంరక్షకుడు గాని, తమ బిడ్లకు 6-14 వయసుస

వరకు విదవయ బో ధ్న చపే్ట్ాట లి", అని బో ధిసుి ాంద.ి

పౌరులాందరూ తమకు ఇవోబడిన విధ్ులను గౌరవిాంచ్, దేశాం ప్టీ్, సమాజాం ప్టీ్, ప్రిసరాల

ప్టీ్ తమ వయకిిగత బాధ్యతను గురిిాంచ్ మసలుకోవల ను.

అధికరణ 51-ఏ ప్రకారాం పరా థమిక విధ్ులు భారతదేశాంలో ప్రతి పౌరునికి గల ప్రా థమిక విధ లు :

1. భారత రాజ్యాంగానిి గౌరవిాంచవల ను. రాజ్యాంగప్ు ఆదరాాలను, సభలను, జ్త్రయ

ప్తవకానిి, జ్త్రయ గీతవనిి గౌరవిాంచవల ను. 2. భారత సోతాంతర సాంగార మాంలో, ప్ర తసహిాంప్బడ్ ఆదరాాలను గౌరవిాంచవలి.

3. భారతదేశప్ు సారోభౌమతవోనిి, అఖ్ాండతవోనిి, ఏకతవోనిి గౌరవిాంచ్,

ప ాంప ాందిాంప్వల ను.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81








4. అవసరాం లేదవ అవకాశాం గలిగితే భారతదేశానికి సేవచయేుట్కు ఎలీవేళలా సిదధాంగా వుాండవల ను.

5. భారతదేశాంలో, కుల, మత, వరి, లిాంగ, వరణ విభదేవలు లేకుాండవ ప్రజలాందరినీ

గౌరవిాంచవల ను. స్ దరభావానిి, సౌభరా తృతవోనీి ప ాంప ాందిాంచవల ను. సీి లీను గౌరవిాంచవల ను.

6. మన భారతదేశాంలో గల మిశరమ సాంసకృతినీ, మిశరమ మరియు అదుాత వారసతవోనిి

కాపాడుకొన వల ను. 7. ప్రకృత్ర ప్రిసరాల నై అడవులను, సరసుసలను, నదులను మరియు వనయపరా ణులను

మరియు ఇతర జీవులను సాంరక్షిాంచుకొనవల ను. 8. శాసీి యీ దృకాథవనిి, వెజై్ా నిక విష్యాలను ప ాంప ాందిాంచ్ జ్ా నవభివృదిధ కొరకు

ఎలీవళేలా పాట్ుప్డవల ను. 9. ప్రభుతో ఆసుి లను, ప్రజల ఆసుి లను కాపాడవల ను. హిాంసను విడనవడవల ను. 10. భారతదేశాం అభివృదిధ చాెందునట్ుీ , వయకిిగతాంగాను, సామాజికాంగాను లేదవ

మిశరమాంగానయ పాట్ుప్డుతూ, దేశ ఉజోల భవిష్యతుి ను కాాంకి్షసయి , దవనిని

సాధిాంచుట్కు కృషిచయేవల ను.

భారత రాజ్యాంగాం - ఆదేశక సయతవర లు భారతదేశంలో ఆదేశక సయతరా లు ( Directive Principles of State Policy). భారతరాజ్యంగం,

పౌరపలకు పరా థమిక హకుులను ప్రకటించింద.ి మరి పరభయతాాలకు ఏవెనైా ఆదేశాలిచిచందా?

అవును ఆ ఆదేశాలనే ఆదేశక సయతార లు అంటారప. భారత రాజ్యంగం కదందర, రాషర ాపరభయతాాలకు కొనిి మారగ దరశకాలు చేసరంది. ఈ మారగదరశకాలు లేదా ఆదేశాలు, రాజ్యంగం పరకటించిన

పౌరపల హకుుల ైన పరా థమిక హకుులు కాపాడటానిక మరియ్య సవయంగా అమలుజరపపడానిక . పౌరపల పరా థమిక హకుులను కాపాడటం పరభయతా విధ.ి ఇకకడ 'ప్రభుతో'మనగా భారత


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%82




అాంతరాాగాంలో అధికారాలు గల అనిి అాంగాలు. అనగా భారత పరభయతామయ, భారత

పారలమ ంటు, రాషాట ర ల శాసనసభలు, మరియు ఇతర అనిి పరా దేశక ప్రభుతవోలు. ఉదవహరణ

జిలాీ ప్రిష్తుి లు, నగర పాలికలు, ప్ురపాలికలు, ప్ాంచవయత్రలు, గార మ ప్ాంచవయత్రలు వగ ైరా. ఈ ఆదేశక సయతార లు, పరా థమిక హకుులు, భారతదేశంలో ఆదేశక

సయతార లు మరియ్య భారతదేశంలో పరా థమిక విధులు మొదలగు విష్యాలతో పేరరతిమ ైరూప ాందిాంప్బడినవి.

వీట్ ిముఖ్య ఉదేేశాలు, సామాజిక, ఆరిథక ప్రజ్సాోమాయనిి, ప్రజ్హిత రాజ్యనిి సాథ పిాంచడాం.

చరితర ఆదేశక సయతవర లు, ఐరీాండు రాజ్యాంగాం నుాండ ిసాంగరహిాంచవరు. భారత రాజ్యాంగ కరిలు, ఐరిష్

జ్త్రయ ఉదయమాంతో పరభావితమ నైారప. కాన, భారత రాజ్యంగం ఐరిష్ ఆదేశక సయతార లకు

ఆదరశంగా తీసుకుని, ఆదేశక సయతార లను రచించింది. ఈ పాలసలీ ఉపాయ్ం, ఫెరంచి విపలవం,

మరియ్య అమ రికన కాలనీల సాాతంతరయ పరకటనలనుండ ప ందారప. ఇంకనయ, భారత

రాజ్యంగం, ఐకయరాజయసమితి యొకు సారాతిరక మానవహకుుల పరకటన నుండ సయూరితని

ప ందింద.ి

పరా థమిక హకుులు మరియ్య భారతదేశంలో ఆదశేక సయతార లు, డరా ఫరర ంగ్ కమిటర తన మొదట్ి

డవర ఫ్ుట లోనయ (ఫిబరవర ి1948), ర ాండవ డవర ఫ్ుట లోనయ (17 అకోట బరు, 1948) మరియు మూడవ

డవర ఫ్ుట లోనయ (26 నవాంబరు 1949) ప ాందు ప్రచ్ాంది.

లక్షణవలు ఆదేశక సయతవర లు, ప్రజ్ప్రయోజనవలను, పౌరుల సామాజిక ఆరిథక రాంగాల అభివృదిధని

ధేయయాంగా ప ట్ుట కుని తయారుచేయబడనివి. ఆదేశక సయతవర లు, పౌరుల సామాజిక, ఆరిథక







https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A7%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AB%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%BF_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%B5%E0%B0%82



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%90%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%B5%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%B2_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%A8&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AB%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B1%80&action=edit&redlink=1



అాంశాలను ఉదధ రిాంచడవనికి, 'శేరయోరాజ్యనిి' యేరాాట్ు చయేుట్కు ఎాంతగానో ఉప్యోగప్డుతవయ. 1971లో భారత రాజ్యంగ 25వ సవరణ లో, అధికరణ 31-సిను జోడిాంచ్, ఆదేశక సయతవర లను ఇాంకొాంచెాం విసిరిాంచవరు.

ఆదేశకలు (ఆదేశాలు) రాజయాం (ప్రభుతోాం) ప్రజల శేరయసుస కొరకు, సామాజిక అభివృదిధ కి పాట్ుప్డుతూ, సామాజిక

నవయయానిి ప ాందుట్కు ఎలీవళేలా ప్నిచేసుి ాందని పౌరులకు ఈ ఆదేశక సయతవర లు భరవసానిసాి య.

రాజయాం (భారత ప్రభుతోాం) తన పౌరులాందరికీ జీవనోపాధినీ, సీి పీ్ురుష్ులాందరికీ, సమాన

ఉదయయగాలు, ప్నులు, సమాన జీతవలు అన ేసయతరాంప ై, కలిగిసుి ాంది. ధ్నవనిి, ఆసుి లను, ఒకదచవట్ కదాందీరకృతాం కాకుాండవ, ప్రజలాందరిలో విభజన జరిగదలా ప్రభుతోాం చయసుి ాంది. దీనివలీ, ఉదయయగవకాశాలు మ రుగవుతవయ. ప్రజలనయ, పిలీలనయ కాపాడవలసిన

బాధ్యతకూడవ రాజ్యనిద.ే

రాజయాం, పౌరులకు, ఉచ్త వెదైయ విదవయ సదుపాయాలు కలిాాంచవల ను. నవయయానిి కూడవ ఉచ్తాంగా అాందజదయవలసిన బాధ్యత రాజ్యనిది. పౌరుని దగిర డబుులేదని, అతనికి

నవయయాం అాందకుాండవ ప్ వడాం, రాజయ బాధ్యతవరాహితవయనికి నిదరానాం.

గాా మ పంచాయ్తీ లకు ప్ర తవసహకాలిచ్చ, వాట్నిి సోయాంప్రిపాలన చసేుకొనుగల

ప్రిసిథతులను రాజయము కలిాాంచవల ను. రాజయము, పౌరులకు పని హకుు, విదాయహకుు, మరియ్య నిరపదో యగం, వయసుమీరిన,

అనవరవగయ మరియు అసహాయ ప్రిసిథతులలో ప్రజ్సహాయాలు, మరియు వసతులను కలిాాంచవలి.


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE_%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%A4%E0%B1%80

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%A8%E0%B0%BF_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%82



మానవ ప్రిశరమ సిథతిగతులను తలెుసుకొని, గరావతులకు తగు సదుపాయాలు కలిాాంచవలి.

కారిాకులకు సర ైన వేతనవలు, కనీస వేతనవలు, వారి ప్నులకు అనుసారాంగా సిథ రీకరిాంచ్,

అమలుప్రచవలి. వీరికి సర ైన ప్నివళేలు, సాాంసకృతిక కారయకరమాల సౌకరాయలు

కలిాాంచవల ను. లఘయ పరిశమాలు, కుటరర పరిశామలుఅభివృదిధ ప ాందేలా చయసుకోవాలి.

పారిశరా మిక వేతిలు, ప్రిశరమలను దతిత త్రసుకునేలా చసేి, పారిశాామిక వాడలను అభివృదిధ

ప్రచవలి.

పౌరులకు సమాన పౌర చ్టార లు తయారు చేసి వాట్ిని అమలు ప్రచలేా చేయాలి.

14 సాంవతసరాల వయసుసలోప్ు బాలబాలికలకు ఉచ్త మరియు తప్ానిసరి విదయను అాందజదసేలా చయేాలి. ఈ ఆదేశక, 2002లో భారత రాజ్యంగ 86వ సవరణ దవోరా ప ాందుప్రచవరు.

ష డయయల్ కులాల, ష డయయల్ తెగల మరియు వనెుకబడిన తరగతుల వారి విదయ, ఆరిథకాభివృదిధ మరియు సామాజికాభివృదిధ కొరకు, రాజయాం పాట్ుప్డవల ను.

పౌరుల ఆహార, పౌషిటకాహార, ఆరవగయ విష్యాల ప్టీ్ శరదధ వహిాంచ్ తగుచరయలు గ ైకొని

సామాజికాభివృదిధగావిాంప్వల ను. మదయపానము, ఇతర వయసనవలను సమాజాం నుాండ ి

దయరముాంచవల ను. వయవసాయాం, ప్శుగణవభివృదిధ మరియు వెైదయము, సమాజాంలో చకకట్ి ఫలితవలనిచేచట్ట్ుీ

చయడవల ను. వాతవవరణవనిి, అడవులను మరియు సామాజిక అడవులను అభివృదిధ ప్రచ్,

వనయజీవుల ప్రిరక్షణవ భారానిి వహిాంచవల ను. వనయజీవుల సాంరక్షణవ చటరం, 1976లో భారత రాజ్యంగ 42వ సవరణ మూలాంగా ప ాందుప్రచబడాింది.

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B2%E0%B0%98%E0%B1%81_%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%9F%E0%B1%80%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A1&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8_%E0%B0%AA%E0%B1%8C%E0%B0%B0_%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1







పరా చీన నిరాాణవలు, కట్టడవలు మరియు చవరితరక పరా ముఖ్యతగల అనిి కట్టడవలు, కళావారసతోప్ు విష్యాలను కాపాడవల ను.

సేవారాంగాంలోని ఎకిికూయట్ివ్ ను నవయయవయవసథ నుాండ ివేరుచయేవల ను. ఆఖ్రుగా, ఆదేశక సయతవర లు, అధికరణ 51 ప్రకారాం, అాంతరాి త్రయ శాాంతి మరియు రక్షణ,

నవయయాం మరియు ఇతర దేశాలతో గౌరవప్రథమ నై సాంబాంధ్ బాాంధ్వాయల కొరకు రాజయాం

పాట్ుప్డవల నని తవకీదు ఇసుి ాంద.ి అలాగద అాంతరాి త్రయ సమసయలను సామరసయాంగా ప్రిష్కరిాంచవల నని సయచ్సుి ాంద.ి

అమలుప్రచ ేవిధవనము

ఆదేశక సయతవర లను అమలు ప్రచేాందుకు, రాజయాం (ప్రభుతోాం) ఎనోి ప్రయతవిలను చేప్ట్ిటాంద.ి

14యేాండీ లోప్ు బాలబాలికలకు తప్ానిసరి ఉచ్తవిదయను అాందిాంచుట్ ప్రథమకరివయాంగా, పరా థమిక విదయను సారోత్రరకణ జదయుట్కు పంచ్వరష పరణాళిక లలో ప దే పీట్ వేశారు. భారత

రాజ్యాంగ 86వ సవరణ 2002, ప్రకారాం 6-14 యేాండీ మధ్యగల బాలబాలికలకు ఉచ్త

తప్ానిసరి విదయను ఖ్రారు చేశారు. అణగారిన, వనెుకబడని కులాలకు, అభుయనితిని కలుగజదయడవనికి, కదాందర రాష్ట ర

ప్రభుతవోలు ఎనోి కారయకరమాలు చపే్ట్ాట య. ష డయయల్ కులాలు, ష డయయల్ తెగల

విదవయరుథ లకు 'వసతి గరహాల' ఏరాాట్ుీ గావిాంచవరు. బి.ఆర.అంబేదుర సాంసారణవరథాం, 1990-1991 సాంవతసరానిి "సామాజిక నవయయ

సాంవతసరాం"గా ప్రకట్ిాంచవరు. ష డయయల్ కులాలకు, ష డయయల్ తెగలకు మరియు వెనుక బడిన జ్తుల విదవయరిథనీ

విదవయరుథ లు, వెదైయాం, ఇాంజనీరిాంగ్ కోరుసలు చదవడవనికి ఉచ్తపాఠ్యప్ుసికాలు ప్ాంపణిీ చేశారు. ష డయయల్ కులాలు, ష డయయల్ తెగలను ఇతరులచ ేపీడతిాంనుాండ ిరక్షిాంచడవనికి

1995లో ఒక చట్ాట నిి చేశారు, ఈ చట్టాం ప్రకారాం త్రవరమ నై శక్షలుాంట్ాయ.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B7_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%B3%E0%B0%BF%E0%B0%95




పేద ర తైుల అభుయనితి కొరకు, భూ-ఉదధరణ చట్ాట లను చేస,ి వయవసాయ మరియు నివాస

భూములను ప్ాంపిణ ీచపే్ట్ాట రు. స ప ట ాంబరు 2001, వరకు, 2 కోటీ్ ఎకరాల భూమి ప్ాంపణిీ జరిగిాంద.ి బాయాంకు పాలసీలను కరమబదీేకరిాంచ్, గార మీణ పరా ాంతవల అభివృదిధ కొరకు ప్రణవళికలు తయారు చశేారు.

1948 కనీస వేతనాల చ్టరం ప్రకారాం, ప్రభుతోాం తనకు లభిాంచ్న అధికారాలతో అనేక

ఉదయయగాల సిబుాందికి కనీస వతేనవలను సిథ రీకరిాంచ్ాంది. వినియోగదారపల సంరక్షణా చ్టరం 1986 పరకారం పరభయతాం, వినియోగదారపల ఫో రం లను

సాథ పిాంచ్, వినియోగదవరుల హకుకలను కాపాడుతూ వసయి ాంది. సమాన వతేనాల చ్టరం 1976 పరకారం, సీత ైపురపషులిదేరికత, లింగ భేదం లేకుండా, సమాన

వేతనాలను సరి రీకరణ జరిగింద.ి

2001 లో, సాంప్ూరణ గార మీణ రవజ్గార్ యోజన పరా రాంభిాంచబడిాంద.ి దీని ముఖ్ోయదేేశాం,

గార మీణ పరా ాంతవలవారికి ఉదయయగావకాశాలు కలిాాంచడాం. వీట్ిని ప్ాంచవయత్ రాజ్

ప్రభుతవోాంగాలదవోరా అమలు ప్రుసుి నవిరు. ప్ాంచవయత్ రాజ్ వయవసథ , దేశాంలో దవదవప్ు అనిి పరా ాంతవలలోనయ సాథ పిాంచబడిాంది.

మూడిాంట్ ఒక వాంతు సటీీ్ను ప్ాంచవయత్రలలో సీి లీకు కదట్ాయాంచడాం

జరిగిాంద.ి బీహారపలో ఐత ేసీి లీకు సగాం సీట్ుీ కదట్ాయాంప్బడవ్ య.

పేదవారి విష్యాంలో, కిరమినల్ చట్ాట ల ప్రకారాం, నవయయ సహాయ ఖ్రుచలు ప్రభుతవోలు భరిాంచేలా చట్టాం చయేబడిాంది. జమూమ కాశ్మమరప మరియ్య నాగాలాయండులో నవయయవయవసథను, ఎకిికూయట్ివ్ తో వరేుచేశారు.

భారత విదేశీ పాలసపీ ై, ఆదేశక సయతవర ల ప్రభావాం ఎాంతోవునిది. ఐకయరాజయసమితి శాాంతి

ప్రిరక్షణవ దళాలలో భారతదేశాం చురుగాి పాల్ి ాంట్ునిద.ి అణోసి ీనిరాయుధీకరణకు, భారత్ ఎాంతో సుముఖ్ాంగా ప్నిచేసయి వసయి ాంద.ి

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=1948_%E0%B0%95%E0%B0%A8%E0%B1%80%E0%B0%B8_%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%A4%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%B2_%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%B2_%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%B0%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%A3%E0%B0%BE_%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%82_1986&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%B2_%E0%B0%AB%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8_%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%A4%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%B2_%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%82_1976&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%80%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%82_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%90%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BF



సవరణలు ఆదేశక సయతవర లను సవరిాంచవలాంట్ే రాజ్యంగ సవరణ అవసరమౌతుంది. దీనిని పారలమ ంటు లో, బిలుీ ప్రవేశప ట్ిట , మూడాింట్ ర ాండ ాంతుల మ జ్రిట్ీతో చట్టాం చేసాి రు.

అధికరణ 31-సి, భారత రాజ్యంగ 25వ సవరణ 1971లో దీనిని జోడిాంచవరు. అధికరణ 45, దీని ఉదేేశాం, పరలల లకు తపునిసరి మరియ్య ఉచిత విదయ. దనీిని భారత

రాజ్యంగ 86వ సవరణ 2002లో సయతీరకరించారప. అధికరణ 48-ఏ, దీని ఉదేేశం అటవీ పరా ణయల మరియ్య అడవుల సంరక్షణ, దీనిని భారత

రాజ్యంగ 42వ సవరణ 1976లో సయతీరకరించారప.

కార్య నిరాాహక వ్యవ్స్థ

I.పరభయతామయ

II.పరధానమంతిర

III.కదందర మంతిరమండలి

I.భారత ప్రభుతోము

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97_%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3&action=edit&redlink=1










https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B0%95_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%BF



భారత ప్రభుతవమ్ు సాధవరణాంగా కదాందర ప్రభుతోము అని వయవహరిాంప్బడుతుాంద.ి భారత

రాజ్యాంగాం ప్రకారాం ఏరాాట్ు చేయబడిాంది. దేశాంలో గల 29 రాషాట ర లు, మరియు ఏడు కదాందరపాలిత పరా ాంతవల మీద అధికారానిి కలిగి ఉాంట్ుాంది. ఇది భారత

రాజధవనియ ైన ఢిలీ్లలో కదాందీరకృతమ ైఉాంట్ుాంది.

భారత ప్రభుతో యాంతవర ాంగాం మూడు సోతాంతర విభాగాలుగా ఏరాడి ఉాంద.ి కారయనిరావహక

వ్యవ్సథ , శాసన వ్యవ్సథ , న్తయయ వ్యవ్సథ . కారయనిరాోహక వయవసథ రాషరపాతి ఆదోరయాంలో నడుసుి ాంద.ి శాసన వయవసథ (పారీమ ాంట్ు) ఎగువసభగా పిలిచే రాజయసభను, దిగువసభగా పిలిచే లోక్సభను, రాష్ట రప్తిని కలిగి ఉాంట్ుాంది. నవయయ వయవసథ శీరషమున అతుయనిత

నవయయసాథ నమును (సుపీరమ్ కోరుట ), 21 ఉనిత నవయయసాథ నవలనయ (హ ై కోరుట ), ఇాంకా జిలాీ

సాథ యలో పౌర (సివిల్), నేర (కిరమినల్), కుట్ుాంబ (ఫామిల్ల) నవయయసాథ నములను కలిగి

ఉాంట్ుాంద.ి భారత పౌరులకు దిశా నిరదేశము చయేు పౌర విధవన సాృతి, భారత్రయ శక్షా సాృతి,

నేర విధవన సాృతి వాంట్ ిసాధవరణ నవయయ సయతవర లను కదాందర శాసన వయవసథ రూప ాందసిుి ాంది. కదాందర ప్రభుతోము వల న ేప్రత్ర రాష్ట ర ప్రభుతోమూ కారయనిరాోహక వయవసథ , శాసన వయవసథ , నవయయ వయవసథ లను కలిగి ఉాంట్ుాంది. కదాందవర నికి, రాషాట ర లకి వరిిాంచు నవయయ వయవసథ ఇాంగీీష్

కామన్ మరియు సాట ట్ుయట్రీ లా ఆధవరాంగా తయారు చెయయబడిాంది. భారత దేశము కొనిి

సౌలభయములతో అాంతరాి త్రయ నవయయ సాథ నము ( ఇాంట్ర్నేష్నల్ కోర్ట ఆఫ్ జసిటస్ ) ను అాంగీకరిస్ి ాంద.ి పరా ాంత్రయ ప్రిపాలన కొరకు, అధికార వికదాందీరకరణకు ఉప్కరాంచ్న ప్ంచతయతీ

రాజ్ వయవసథ రాజ్యాంగములోని 73వ మరియు 74వ సవరణల దవోరా ప్ాంచవయత్ర రాజ్ వయవసథ అమలులోకి వచ్చాంద.ి

II.ప్రధవనమాంతిర ప్రధతనమ్ంత్రర భారత ప్రభుతో అధినతే. ప్రభుతోాంలో అతయాంత శకిివాంతమ నై సాథ నాం. ప్దవి

రీతవయ రాష్ట రప్తి సాథ నాం దనీికాంట్ే ఉనితమ నైదెనైవ, రాష్ట రప్తి అధికారాలు కదవలాం



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%AE%E0%B1%81




అలాంకారపరా యము, నవమమాతరము కాగా, వాసివాంలో అధికారాలనీి ప్రధవనమాంతిర వదేే కదాందీరకృతమ ై ఉాంట్ాయ.

భారత్ అనుసరిసుి ని పారీమ ాంట్రీ ప్రజ్సాోమయ ప్దధతి లో లోక్సభలో అతయధిక బలాం కలిగిన

రాజకీయ ప్క్షానికి గాని, కూట్మికి గాని నవయకుడెై, సభలో మ జ్రిట్ీ ప ాందగలిగి ఉాండవలి.

ప్రధవన మాంతిర లోక్సభ లోగాని, రాజయసభలోగాని సభుయడె ైఉాండవలి, లేదవ ప్రధవనమాంతిరగా నియమితుడెైన ఆరు నలెల లోప్ు ఏదయ ఒక సభకు ఎనిికవాోలి.

ప్రధవనమాంతిర నియామకాం

ప్రధవనమాంతిరని రాష్ట రప్తి నియమిసాి డు. లోక్సభలో ఆధికయత కలిగిన పారీటకి చెాందిన

నవయకుడిని మాతరమ ేరాష్ట రప్తి ఆహాోనిసాి డు. కాని, ఏ ఒకక పారీటకి కూడవ ప్ూరణ ఆధికయత

(సభుయల సాంఖ్యలో సగానికాంట్ే ఒకట్ ిఎకుకవ) లేనప్ుడు, అతయధిక సభుయల మదేతు

కలిగిన సాంకీరణాం యొకక నవయకుడిని గాని, లోక్సభలో అతయధికుల మదేతు కూడగట్టగలిగిన

అతిప దే పారీట నవయకుడనిి గాని రాష్ట రప్తి ఆహాోనిసాి డు.

విధ్ులు, అధికారాలు

ప్రధవనమాంతిర తన విధ్ుల నిరోహణలో సహాయప్డేాందుకు మాంతిరవరాి నిి ఏరాాట్ు చేసుకుాంట్ాడు. తవను ఎాంపిక చేసని సభుయలను రాష్ట రప్తి ప్రమాణ నియమిసాి డు. మాంతుర లకు శాఖ్లను ప్రధవనమాంతిర కదట్ాయసాి డు. మాంతుర లను తొలగిాంచ ేఅధికారాం ప్రధవనమాంతిరద.ే

మాంతిరవరి సమావేశాలకు ప్రధవనమాంతిర అధ్యక్షత వహసిాి డు. ప్రభుతో విధవనవలను నిరణయసాి డు. వివిధ్ మాంతిరతో శాఖ్ల మధ్య సమనోా సాధ్న, వివాదవల ప్రిషాకరాం

ప్రధవనమాంతిర బాధ్యత. ప్రణవళికల రూప్కలానలో కీలకమ నై NITI AAYOG కి ప్రధవనమాంతిర అధ్యక్షత వహసిాి డు.

రాజ్యాంగ ప్రతిప్తిి కలిగిన ప్రధవన ఎనిికల కమిష్నరు, ప్రధవన విజిల నుస

కమిష్నరు, కాంప్ట ర లర్ అాండ్ ఆడటి్ర్ జనరల్, నవయయమూరుి లు మొదలనిన వారి

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%80_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B1%8B%E0%B0%95%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%B8%E0%B0%AD




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A3_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AD%E0%B1%81%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%B2_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%81_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%81_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%82%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%B2%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D_%E0%B0%86%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



నియామకాలోీ రాష్ట రప్తికి సలహాలు ఇసాి డు. పారీమ ాంట్ుసమావేశాలు, లోక్సభను రదుే

చేయడాం, ఎమర ినీస ప్రకట్న, యుదధ ప్రకట్న, యుదధ విరమణ మొదల నై కీలక ఆాంశాలప ై రాష్ట రప్తికి సలహా ఇసాి డు.

ప్రధవనమాంతుర ల జ్బితవ

ఇప్ాట్ ివరకు 12 మాంది ప్రధవనమాంతుర లుగా ప్నిచేసారు. జవహర్లాల్ నెహరూ నవలుగు సారుీ చేసాడు (1947-1952, 1952-1957, 1957-1962, 1962-1964). ఇాందిరా గాాంధ ీమూడు సారుీ (1966-1971, 1971-1977, 1980-1984), అట్ల్ బిహారీ

వాజపయే మూడు సారుీ (1996, 1998-1999, 1999-2004) ప్రధవనమాంతిరగా ప్నిచేసారు.. గులాి రీలాల్ నాందవ ర ాండు సారుీ తవతవకలిక ప్రధవనమాంతిరగా ప్నిచసేినవ, ఆప్దధరా

ప్రధవనిగా మాతరమ.ే సాోతాంతరాాం తరువాత, 30 ఏళళపాట్ు కాాంగ రసు వారద ప్రధవనమాంతిరగా ఉాంట్ూ వచవచరు. 1977లో మొట్టమొదట్ ిసారిగా మొరారిీ దేశాయ్ కాాంగ రసేతర

ప్రధవనమాంతిరగా బాధ్యతలు సీోకరిాంచవడు. భారత్రయ జనతవ పారీటకు చెాందిన అట్ల్ బిహారీ

వాజపయే 1996లో మొదట్సిారి ఎనిికయాయడు. మళ్ళళ, 1998లో ప్రధవనమాంతిర అయాయడు. 2004 ఎనిికలలో కాాంగ రసు నేతృతోాంలోని సాంకీరణాం అధికారాంలోకి

వచ్చ డవ.మనోాహన్ సాింగ్ ప్రధవనమాంతిర అయాయడు. ప్రధవని అధికార నివాసాం 7, రదస్కోరుస

రవడు్ , నయయఢిలీ్ల.

క్ర్.స్ం. పేర్ు న ండ ి వ్ర్కు పారటీ

01 జవహరలాల్ నెహరూ ఆగషుర 15, 1947 మే 27, 1964 కాంగ ాస

* గయలాజ రీలాల్ నంద ా మే 27, 1964 జూన 9, 1964 కాంగ ాస

02 లాల్ బహదయర శాసరత ై జూన 9, 1964 జనవర ి11, 1966 కాంగ ాస












https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BE_%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B1%80








https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%9F%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%80_%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%AF%E0%B0%BF







https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B0%BE


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B1%80_%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%A4%E0%B0%BE_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%80






https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A1%E0%B0%BE.%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%8B%E0%B0%B9%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=7,_%E0%B0%B0%E0%B1%87%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%81_%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%A1%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=7,_%E0%B0%B0%E0%B1%87%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%81_%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%A1%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%87_27





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B1%82%E0%B0%A8%E0%B1%8D_9


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B0%B9%E0%B0%A6%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF







* గయలాజ రీలాల్ నంద ా జనవర ి11, 1966 జనవర ి24, 1966 కాంగ ాస

03 ఇందిరా గాంధీ జనవర ి24, 1966 మారిచ 24, 1977 కాంగ ాస

04 మొరారీజ దేశాయ్ మారిచ 24, 1977 జూల ై 28, 1979 జనతా పారీర

05 చ్రణ్సరంగ్ జూల ై 28, 1979 జనవర ి14, 1980 జనతా పారీర

** ఇందిరా గాంధీ జనవర ి14, 1980 అకోర బర 31, 1984 కాంగ ాస

06 రాజీవ్ గాంధీ అకోర బర 31, 1984 డ సెంబర 2, 1989 కాంగ ాస***

07 వి.పర.సరంగ్ డ సెంబర 2, 1989 నవంబర

10, 1990

జనతా దళ్

08 చ్ందరశేఖర

నవంబర

10, 1990

జూన 21, 1991 జనతా దళ్

09 పర.వి.నరసరంహారావు జూన 21, 1991 మే 16, 1996 కాంగ ాస

10

అటల్ బిహారీ

వాజపయేి

మే 16, 1996 జూన 1, 1996 భారతీయ్ జనతా

పారీర

11 దేవెగౌడ జూన 1, 1996 ఏపరరల్ 21, 1997 జనతా దళ్









https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B0%BF_24





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B1%82%E0%B0%B2%E0%B1%88_28


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B0%B0%E0%B0%A3%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D








https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8B%E0%B0%AC%E0%B0%B0%E0%B1%8D_31



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8B%E0%B0%AC%E0%B0%B0%E0%B1%8D_31




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D






https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B6%E0%B1%87%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%8D






https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B1%81











https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%97%E0%B1%8C%E0%B0%A1



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8F%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D_21




12 ఐ.క .గయజ్ర ల్ ఏపరరల్ 21, 1997 మారిచ 19, 1998 జనతా దళ్

**

అటల్ బిహారీ

వాజపయేి

మారిచ 19, 1998 మే 22, 2004 భారతీయ్ జనతా

పారీర

13 డా.మనమమహన సరంగ్ మే 22, 2004 మే 25, 2014 కాంగ ాస సంకతరణం

14 నరదందర మోడీ మే 26, 2014

భారతీయ్ జనతా

భారత కదాందర మాంతిరమాండలి

భారత కదబినటె్ మాంతిరవరాి నిి క ంద్ర మ్ంత్రరమ్ండలి అనికూడవ పిలుసాి రు. కదాందర మాంతిరమాండలి

భారత ప్రభుతోాం యొకక సామూహిక నిరణయాలను త్రసుకునే అధికారాం కలిగిఉాంది. ప్రధవన

మాంతిర మరియు మాంతుర లు దీనిలో సభుయలు. కాయబినెట్ స కరట్ర ీకదాందర మాంతిరమాండలికి

సలహాదవరుగా వయవహరిసాి రు. మిగిలిన కదాందరమాంతుర లు కదాందర మాంతిరమాండలికి ప్నిలో సహాయ

ప్డతవరు.

1.కాయబినెట్ మాంతుర లు 2.సహాయ మాంతుర లు(సోతాంతర హో దవ) 3.సహాయ మాంతుర లు

శాస్న వ్యవ్స్థ

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%90.%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%97%E0%B1%81%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8F%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D_21










https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A1%E0%B0%BE.%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%8B%E0%B0%B9%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B1%8B%E0%B0%A1%E0%B1%80



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%BF#%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%86%E0%B0%9F%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%BF#%E0%B0%B8%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%AF_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81(%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%B9%E0%B1%8B%E0%B0%A6%E0%B0%BE)

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%BF#%E0%B0%B8%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%AF_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B0%A8_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5&action=edit&redlink=1



పారలమ ంట

రాషరపాతి

ఉప రాషరపాతి

లోక సభ

లోక సభ సీుకర

రాజయసభ

రాజయసభ చెరైమన

భారత పారీమ ాంట్ు

భారత ప్ారలమ ంటు Parliament of India (లేదవ సంసద్), భారత ఫ డరల్ ప్రభుతో,

అతుయనిత విధవన అాంగము. దీని యాందు ర ాండు సభలు గలవు, ఒకట్ి లోక సభ

ర ాండవది రాజయసభ. ఇద ిభారత రాజధవని ఢ లీల లోని సాంసద్ మారి్ లో గలదు.

పేరు ప్ుట్ుట ప్ూరవోతిరాలు సంసద్ అనే ప్దము సంసుృతానిక చెాందినది, అరథాం ఇలుల లేక భవనాం.

లోక్ సభ

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%AA_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B1%8B%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%AD

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B1%8B%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%AD_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%80%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%AA_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%B8%E0%B0%A6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%A4_%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B7

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%87%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%81



లోక సభ కు, ప్రజ్సభ లేదవ దిగువసభ అని అాంట్ారు. దీనిలోని దవదవప్ు సభుయలాంతవ ప్రజలచేత ఎనుికోబడనివారద. ఇది అతయాంత శకిివాంతమ ైన

సభ,కొనిిసారుీ రాజయసభ నిరణయాలను స తైాం తోసిరాజాంట్ుాంది.

ఈ సభలో భారత రాజ్యంగం ఆరిటకల్ 81 ప్రకారాం 552 సభుయలుాండవచుచను. దీని

కాలప్రిమితి 5 సాంవతసరాలు. దీనిని, దీని కాలప్రిమితి త్రరకముాందే రదుే ప్రచవచుచను. ఈ

నిరణయాం భారత రాషరపాతి త్రసుకుాంట్ారు. ఈ సభలో ప్రవేశమునకొరకు అభయరిథ, భారత పౌరుడెై, 25 యేాండుీ నిాండ,ి ప్రజలచే ఎనుికోబడి ఉాండవలి. ప్రసుి తాం లోక్ సభలో 545 మాంది సభుయలునవిరు. 530 మాంది రాషాట ర లనుాండి, 13 మాంద ికదందర పాలిత పరా ంతాల నుాండ ిమరియు 2 నవమినేట్ చయేబడిన ఆాంగవీ -ఇాండయిన్ సభుయలు గలరు.

రాజయ సభ

రాజయసభను "రాజ్యాంగ ప్రిష్తుి " అని లేదవ "ఎగువ సభ" అనికూడవ అాంట్ారు. దీని సభుయలు భారత రాషాట ర లు మరియు కదాందరపాలిత పరా ాంతవలచ ేఎనుికోబడతవరు. అనగా పారీమ ాంట్ు సభుయలు, రాషాట ర ల శాసన సభుయలు వీరిని ఎనుికుాంట్ారు.

రాజయసభలో 250 మాంద ిసభుయలు గలరు. ఈ సభ ఎనిట్ిక ీరదుే గాదు. ప్రతి సభుయడయ 6

సాంవతసరాల కాలప్రిమితి కొరకు ఎనుికోబడతవడు. ఈ సభలో ర ాండేాండీకొకసారి,

మూడవవాంతు సభుయలు ఎనుికోబడతవరు. ఈ విష్యాం భారత రాజ్యంగం ఆరిటకల్ 80 లో వివరిాంప్బడిాంద.ి

12 మాంద ిసభుయలు భారత రాషరపాతి చే నవమినటే్ చయేబడతవరు. వీరు జ్ా నరాంగాలనుాండ,ి

సాహితయ, శాసీియీ, కళా మరియు సాహితయరాంగాలనుాండ ినవమినటే్ చయేబడతవరు. రాషాట ర లలోని శాసనసభ సభుయలు, పారీమ ాంట్ు సభుయలు వీరిని ఎనుికుాంట్ారు.





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%A4_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B0%82






కదాందరపాలిత పరా ాంతవల సభుయలు, ఎల కోర రల్ కాలేజి దవోరా ఎనుికోబడుతవరు.

రాషాట ర ల నుాండ ిఎనిికయేయ సభుయల సాంఖ్య ఆయా రాషాట ర ల జనవభాప ైఆధవరప్డ ివుాంట్ుాంద.ి

ఉదవహరణకు ఉతతరపరదశే్ నుాండ ి31 సభుయలుాంట్ే, నాగాలాండ్ నుాండి కదవలాం ఒకకరద. ఈ

సభలో సభయతోాం ప ాందడవనికి కనీస వయసుస 30 సాంవతసరాలు. మనము నిజ్యత్రగా ఉాండవలసిన భవనము.

పారీమ ాంట్ భవనాం (సాంసద్ భవన్)

పారీమ ాంట్ు భవనాం (సాంసద్ భవన్), ఈ భవనవనిి బిరట్షి్ ఆరికట్ెక్ట "హ రుర్ట బేకర్" 1912-13

లో డిజ నై్ చేశాడు. దీని ప ైకప్ుాకు 257 గాా నెైట సిాంభాలు సప్ రుట గా నిలబెట్ాట రు. ఈ భవనవలు

జనప్థ్ రవడు్ లో గలవు, రాషరపాతి భవనుు అాందుకునిాంత దగిరలో గలవు.

భారత రాష్ట రప్తి

సరాసతాత క, సామయవాద, లౌక క, పరజ్సాామయ, గణతంతర రాజయమ నై భారత

దేశానిక దేశాధినేత రాషరపాతి (Rashtrapati / President). రాషరపాతి దేశ పరథమ పౌరపడు, సరా సెైనాయధయక్షుడు. రాజ్యంగం పరకారం రాషరపాతి కారయనిరాాహక దేశాధినేత. శాసన

విభాగమ ైన పారలమ ంటు ఉభయ్ సభలుి రాషరపాతి సమావేశపరపసాత రప, పరభయతాాధినతే

అయిన పరధానమంతిరని నియ్మిసాత రప, సుపీరం కోరపర పరధాన నాయయ్మూరితని, ఇతర

నాయయ్మూరపత లను నియ్మిసాత రప. అయితే, వాసతవానిక కారయనిరాాహక అధికారాలనీి

పరభయతాాధినతే అయిన పరధానమంతిరవే. పరధానమంతిర సలహా మేరకద, రాషరపాతి సంతకంతో ఉతతరపాలు జ్రీ అవుతాయి. రాషరపాతి పదవి అలంకార పరా య్మ ైనది.

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B2%E0%B1%86%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%88%E0%B0%9F%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%AD%E0%B0%B5%E0%B0%A8%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B0%82



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B0%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%A3_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%AE%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BF


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%B2%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%AE%E0%B1%81



1950 జనవర ి26 న భారత రాజ్యంగం అమలు లోక వచిచన తరపవాత దేశాధినేతగా రాషరపాతి

అయ్ాయరప. అపుటి వరకు గవరిర జనరల్ దేశాధినేతగా ఉండవేారప. సాాతంతరయం వచ్చన

తరువాత, భారత దేశానికి ఇదేరు గవరిర్ జనరల్ గా ప్నిచేసారు.

అరుతలు భారత రాష్ట రప్తిగా ఎనిికయేాందుకు కిరాంద తెలిపని అరుతలు ఉాండవలి.

భారత పౌరుడె ైఉాండవలి.

వయసు 35 ఏళళళ లేదవ ఆ ప ైబడి ఉాండవలి.

లోకసభ సభుయడయేాందుకు కావలసిన అరుతలు ఉాండవలి.

కదాందర, రాష్ట ర ప్రభుతవోలలో గానీ, ఆ ప్రభుతవోల నియాంతరణలోనుని సాంసథలలో గాని

సాంపాదనగల సాథ నాం కలిగి ఉాండకూడదు.

ఒక వయకిి ఎనిిమార లీనవ రాష్ట రప్తిగా ఎనిిక కావచుచ. రాష్ట రప్తిగా ఎనిికవోబో య ే

వయకిి, పారలమ ంటు ఉభయసభలోీ గాని, రాష్ట ర శాసన సభలోల గాని సభుయడగిా ఉాండరాదు. ఒకవళే

అట్ువాంట్ ిసభుయడు రాష్ట రప్తిగా ప్రమాణ సీోకారాం చేసేి వెాంట్న ేసదరు సభలోీ సభయతోాం

కోలోాతవరు. రాష్ట రప్తి వతేనాం పారీమ ాంట్ు నిరణయసుి ాంద.ి ప్దవీకాలాం ముగిసే వరకు రాష్ట రప్తి

వేతనాంలో కోత ఉాండదు.

రాష్ట రప్తి ఎనిిక

రాష్ట రప్తిని కిాంద ిసభుయలు గల ఎల కోట రల్ కాలేజి ఎనుికుాంట్ుాంది.

పారలమ ంటు ర ాండు సభలలోను గల ఎనిిక నై సభుయలు కదాందరపాలిత పరా ాంతవల ైన ఢ లీల మరియు పుదుచేచరి శాసన సభలలో ఎనిిక ైన సభుయలు




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B0%A8_%E0%B0%B8%E0%B0%AD



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%81%E0%B0%9A%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B1%87%E0%B0%B0%E0%B0%BF



రాష్ట ర శాసన సభలలోని ఎనిిక ైన సభుయలు. 2/3 వాంతు సభుయలు మ జ్రిట్ీ ఉాండవలి.

సుపీరం కోరపర పరధాన నాయయ్మూరిత రాషరపాతి చే ప్రమాణ సీోకారాం చేయసాి రు. ఏ కారణాం

చేతనెనైవ రాషరపాతి ప్దవి ఖ్ాళ్ళ అయనప్ుడు, ఆరు నలెలలోగా కొతి రాషరపాతి ప్దవీ సీోకారాం

జరగాలి.

రాష్ట రప్తి ప్దవీకాలాం

రాష్ట రప్తి ఐదళేళళ ప్దవిలో ఉాంట్ారు. అయత ేకిాంది ప్దధతుల దవోరా రాష్ట రప్తి ప్దవీకాలాం

ముాంద/ేతరువాత ముగియవచుచ.

రాష్ట రప్తి తన రాజీనవమాను ఉపరాషరపాతి కి సమరిాాంచ్నప్ుడు రాజ్యాంగాంలో సయచ్ాంచ్న విదాంగా పారలమ ంటు అభిశాంసన త్రరాానాం చసేినప్ుడు ప్దవీకాలాం ముగిసిన తరువాత కూడవ, వారసుడు ప్దవి చపే్ట్ేట వరకు తన రాజీనవమాను ఉపరాషరపాతి కి సమరిాాంచ్న విష్యానిి లోకసభ అధ్యక్షునికి

తెలియజదసనిప్ుడు

విధ్ులు, అధికారాలు ప్రభుతోాంలోని మూడు వయవసథలకు సాంబాంధిాంచ్, రాష్ట రప్తికి కిాంద ిఅధికారాలు ఉాంట్ాయ.

అయతే ఈ అధికారాలనీి అలాంకారపరా యమ నైవే. దవదవప్ుగా అనిి విధ్ులూ, ప్రధవనమాంతిర సలహా మేరకద జరుగుతవయ.

1.శాసన్తధికారాలు

రాష్ట రప్తికి శాసన వయవసథకు సాంబాంధిాంచ్న కిాంద ిఅధికారాలు ఉాంట్ాయ





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF






పారీమ ాంట్ు ఉభయ సభలను సమావేశప్రుసాి రు, ముగిసాి రు, లోక్ సభను రదుే ప్రిసాి రు ప్రతి సాంవతసరాం ఉభయసభల సమావేశానిి ఉదేేశాంచ్ ప్రసాంగిసాి రు. ఈ ప్రసాంగాం కూడవ,

కదాందర మాంతిరవరిాం ఆమోదిాంచ్నదే అయ ఉాంట్ుాంది పారీమ ాంట్ు ఆమోదిాంచ్న బిలుీ లప ైరాష్ట రప్తి సాంతకాం చసేాకద చట్టాంగా మారుతవయ. ఏ

బిలుీ నెైనవ తిరిగి ప్రిశీలిాంచవలసిాందిగా వనెకుక ప్ాంప్వచుచ. అయత ేపారీమ ాంట్ు మళ్ళళ ఆ

బిలుీ ను సాంతకాం కొరకు ప్ాంపినప్ుడు, రాష్ట రప్తి తప్ానిసరిగా సాంతకాం చయేవలస ి

ఉాంట్ుాంద.ి

పారీమ ాంట్ు సమావేశాలు జరగని సమయాంలో చట్ాట లు చయెయవలస ివసేి , రాష్ట రప్తి

సాంతకాంతో ఆర్ినెనుస ను జ్రీ చయెయవచుచ. అయత ేతరువాత సమావశేాలోీ

సదరు ఆర్ినెనుసను పారీమ ాంట్ు ఆమోదిాంచవలి.

2. కారయనిరావహక అధికారాలు

రాజ్యాంగాం ప్రకారాం కారయనిరాోహక అధికారాలనీి రాష్ట రప్తివ.ే అవి:

లోక్ సభలో ఆధికయత గల పారీట/కూట్మి నవయకుణ ణ ప్రధవనమాంతిరగా నియమిసాి రు. భారత రక్షణ వయవసి సరా సెైనాయధయక్షుడు అయన రాష్ట రప్తి యుదధ ప్రకట్న, సాంధి ప్రకట్న

చేసాి రు. గవరిరపల , ఎనిికల కమిషనరపల , నవయయమూరుి ల వాంట్ ిముఖ్యమ ైన నియమాకాలు

చేసాి రు. విదేశాలలో రాయబారులను నియమిసాి రు. భారత్లో నియమితుల ైన ఇతర దేశాల

రాయబారుల ప్తవర లను సీోకరిసాి రు.

మొదట్దిి సాధవరణ అధకిారాలు ర ాండవది అసాదవరణ అధికారాలు

3. న్తయయ వ్యవ్సథ అధికారాలు

నేరసుి లకు క్షమాభిక్ష ప్రసాదిాంచవచుచ, శక్ష తగిిాంచవచుచ, శక్షను మారచవచుచ


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5_%E0%B0%B8%E0%B1%88%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B1%81%E0%B0%A1%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%B2_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%AD%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7



ప్రజ్ ప్రయోజనకర విష్యాలోీ అవసరమనిపసిేి సుపీరాం కోరుట అభిపరా యాం త్రసుకోవచుచ.

కానీఆ అభిపరా యానిి పాట్ిాంచవలసిన అవసరాం రాష్ట రప్తికి లేదు. 4.అతయవ్సర అధికారాలు 1.జ్్తీయ అతయవ్సర ప్రిసిథత్ర

352 వ ప్రకరణాం ప్రకారాం యుదధాం, విదేశీ దురాకరమణ, సాయుధ్ తిరుగుబాట్ు జరిగినప్ుాడు దీనిని విధిసాి రు. ఇప్ాట్కిి ఇద ి3 సారుీ విధిాంచ బడిాంద ి

2.రాషా్తరప్త్ర ప్ాలన

356 వ ప్రకరణాం ప్రకారాంయే దేని రాష్ట రాంలో రాజ్ాంగ యాంతవర ాంగాం విఫలమ ైనప్ుాదు దీనిని

విధసిాి రు. ఇప్ాట్ికి ఇద ిసుమారుగా 120సారుీ విధిాంచ బడిాంద ి

3.ఆరిిక అతయవ్సరప్రిసిథత్ర

360 వ ప్రకరణాం ప్రకారాం దేశ ఆరిథక వయవసథ బలహీన ప్డినప్ుాడు దీనిని విధసిాి రు. ఇప్ాట్ిక ి

ఇద ిఒకకసారి కూడవిధాించ బడలేదు.

మహాభియోగ త్రరాానాం విధవనాం

రాష్ట రప్తి తొలగిాంప్ు ప్రకిరయను రాజ్యాంగాంలో వివరిాంచట్ాం జరిగిాంది. ఈ విష్యాంలో పారీమ ాంట్ు ఉభయ సభలకు సమాన అధికారములు ఉనవియ.

అభిశాంసన ప్రతిపాదన పారీమ ాంట్ులోని ఏదయ ఒక సభలో ప్రవేశప ట్ాట లి. ఈ త్రరాానాం

ప్రవేశప ట్ేట ాందుకు కనీసాం 14 రవజుల ముాందు సభలోని కనీసాం నవలుగవవాంతు సభుయల

మదేతుతో కూడని ఒక నోట్ీసును ఇవాోలి.

ఆ త్రరాానవనిి సదరు సభ మొతిాం సభుయలలో ర ాండిాంట్ మూడు వాంతుల ఆధికయతతో ఆమోదిాంచవలి



ఈ ప్రతిపాదనప ై పారీమ ాంట్ు లోని ర ాండయ సభ దరాయప్ుి చేయడాం కానీ, లేదవ దరాయప్ుి

చేయాంచడాం కానీ చేసుి ాంది. రాష్ట రప్తికి తన వాదనను వినిపిాంచ ేఅవకాశాం ఉాంట్ుాంది. ఈ దరాయప్ుి ముగిసిన తరువాత ర ాండయ సభ కూడవ, అభిశాంసన ప్రతిపాదనను ర ాండిాంట్

మూడు వాంతుల ఆధికయతతో ఆమోదిసేి , అలా ఆమోదిాంచ్న తేదీన రాష్ట రప్తిని ప్దవి

నుాండ ితొలగిాంచ్నట్ేీ .

ఇాంత వరకు ఏ రాష్ట రప్తి ఈ ప్దధతి దవోరా తొలగిాంచబడ లేదు. తొలగిాంచబదిన రాష్ట రప్తి

అనరుతల గురిాంచ్ రాజ్యాంగాంలో వివరిాంచలేదు.

సోతాంతర భారత గవరిర్ జనరల్ల జ్బితవ

స్ంఖ్య పేర్ు న ండ ి వ్ర్కు

01 లూయిీ మౌంటబాట న ఆగషుర 15, 1947 జూన 21, 1948

02 చ్కావరిత రాజగోపాలాచార ి జూన 21, 1948 జనవర ి26, 1950

భారత రాష్ట రప్తుల జ్బితవ

సంఖయ పేరప నుండ వరకు

01 రాజదందర పరసాద్ జనవర ి26, 1950 మే 13, 1962

02 డా. సరదాపలిల రాధాకృషణన మే 13, 1962 మే 13, 1967

03 డా.జ్కతర హుసేసన మే 13, 1967 మే 3, 1969

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B2%E0%B1%82%E0%B0%AF%E0%B1%80_%E0%B0%AE%E0%B1%8C%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%97%E0%B1%8B%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BF





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D_(%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF)





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%AA%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BF_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%A8%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%81%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%87%E0%B0%A8%E0%B1%8D







* వరాహగిరి వేంకటగిరి మే 3, 1969 జూల ై 20, 1969

* ఎం.హిదయ్తులాల జూల ై 20, 1969 ఆగషుర 24, 1969

04 వరాహగిరి వేంకటగిరి ఆగషుర 24, 1969 ఆగషుర 24, 1974

05 ఫకుా దీేన ఆలీ అహమద్ ఆగషుర 24, 1974 ఫరబరవర ి11, 1977

* బి.డ .జటిర ఫరబరవర ి11, 1977 జూల ై 25, 1977

06 నీలం సంజీవర డ డ జూల ై 25, 1977 జూల ై 25, 1982

07 జ్ా ని జ ైల్ సరంగ్ జూల ై 25, 1982 జూల ై 25, 1987

08 ఆర.వెంకటరామన జూల ై 25, 1987 జూల ై 25, 1992

09 డా.శంకర దయ్ాళ్ శరమ జూల ై 25, 1992 జూల ై 25, 1997

10 క .ఆర.నారాయ్ణన జూల ై 25, 1997 జూల ై 25, 2002

11 డా.ఏ.పర.జ .అబయే ల్ కలామ్ జూల ై 25, 2002 జూల ై 25, 2007

12 పరతిభా పాటిల్ జూల ై 25, 2007 జూల ై 25, 2012

13 పరణబ్ మయఖరీజ జూల ై 25, 2012 జూల ై 25, 2017

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B0%97%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BF_%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%97%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BF





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%A6%E0%B0%AF%E0%B0%A4%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B0%97%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BF_%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%97%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BF





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AB%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%86%E0%B0%B2%E0%B1%80_%E0%B0%85%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AB%E0%B0%BF%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%BF_11


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%A1%E0%B0%BF.%E0%B0%9C%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AB%E0%B0%BF%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%BF_11




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B1%80%E0%B0%B2%E0%B0%82_%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B1%80%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%A1%E0%B0%BF





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%9E%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF_%E0%B0%9C%E0%B1%88%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%B0_%E0%B0%A6%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%B3%E0%B1%8D_%E0%B0%B6%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%A3%E0%B0%A8%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8F.%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%9C%E0%B1%86.%E0%B0%85%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%A6%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%BF%E0%B0%AD%E0%B0%BE_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A3%E0%B0%AC%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B1%80







14 రామ్నాథ్ కోవింద్ జూల ై 25, 2017 నేటి వరకూ

కొతి రాష్ట రప్తి

భారత రాష్ట రప్తి ప్రణబ్ ముఖ్రిీ ప్దవీకాలాం ఈ ఏడవది జూల ై 24న ముగుసుి ాంది. కొతి రాష్ట రప్తి

కోసాం బీజదప ీకూట్మి రాష్ట రప్తి అభయరిథ దళిత నతే , బీహారప గవరిర రామ్నాథ్ కోవింద్ ఎన్.డ.ిఎ.ప్రతిపాదిాంచ్ాంది.. ర ాండుసారుీ రాజయసభ సభుయడిగా ప్నిచేసిన కోవిద్ వృతిి రీతవయ లాయర్ . బిజ పి దళిత మోరాచ అదయక్షుడిగా కూడవ ఆయన గతాంలో ప్నిచేశారు .క .ఆర.నారాయ్ణన తరాోత రాషరపాతి భవన్ లోకి ర ాండయ దళిత నతే అడుగు ప ట్టనునవిరు.

కొనిి వాసివాలు ఇప్ాట్ ివరకు ఇదేరు రాష్ట రప్తులు ప్దవిలో ఉాండగా మరణ ాంచవరు - డా.జ్కతర

హుసేసన, ఫకుా దీేన ఆలీ అహమద్.

ఇప్ాట్ ివరకు ఏ రాష్ట రప్తినీ అభిశాంసిాంచలేదు. 2007 జూల ై 25 న పరతిభా పాటిల్ ప్రమాణ సీోకారాం చయెయడాంతో మొట్టమొదట్ ిసారి ఓ

మహిళ రాష్ట రప్తి ప్దవిని అధషిిట ాంచ్నట్టయాంద.ి

1969లో జూల ై 20 నుండ ఆగషుర 24 వరకు భారత దేశానిక రాషరపాతి, ఉపరాషరపాతి ఇదేరూ

లేరప. రాషరపాతి డా.జ్కతర హుసేసన మే 3 న మరణ ాంచగా, ఉప్రాష్ట రప్తిగా ఉని వి.వి.గిరి తవతవకలిక బాధ్యతలు చపే్ట్ాట డు. అయతే రాష్ట రప్తిగా ప్ ట్ ీ

చేయడవనిక ైజూల ై 20న వి.వి.గిరి రాజీనవమా చసేాడు. దీనితో సుపీరాం కోరుట నవయయమూరిిగా ఉని జసిటస్ ఎం.హిదయ్తులాల తవతవకలిక రాష్ట రప్తిగా ప్రమాణ సీోకారాం చసేాడు.

1969లో రాష్ట రప్తి ఎనిిక, చీలిక దిశగా సాగుతుని కాాంగ రసు పారీట అాంతరిత రాజకీయాల

ఫలితాంగా వివాదవసాదమ ైాంది. కాాంగ రసు పారీట అధికారిక అభయరిథగా ప్ ట్ీ చేసిన నీలం

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B1%8D%E2%80%8C_%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E2%80%8C




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%8D








https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AB%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%86%E0%B0%B2%E0%B1%80_%E0%B0%85%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%BF%E0%B0%AD%E0%B0%BE_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D






https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%97%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BF







సంజీవర డ డ క వయతిరదకాంగా ఆతా ప్రబో ధవనుసారాంఓట్ు వయెయమని ఇందిరా గాంధీ తన పారీట వారిని ఆదేశాంచ్ాంది. పారీటలో తన వయతిరదకుల ఆట్కట్ిటాంచేాందుకు ఇాందిరా గాాంధీ వసేిన ఎతుి

ఇద.ి ఫలితాంగా ప్రతిప్క్ష మదేతు కూడవ గల వి.వి.గిరి, సాంజీవర డి్ని ఓడిాంచ్ రాష్ట రప్తి

అయాయడు. అనాంతరాం కాాంగ రస్ పారీట చీలిప్ యాంద.ి

ఉప్ రాష్ట రప్తి

ఉప్ రాష్్తరప్త్ర భారత ప్రభుతోాంలో ర ాండయ అతుయనిత సాథ నాం. భారత రాజ్యంగంలోని 63 వ

అధికరణాంలో ఉప్ రాష్ట రప్తి ప్దవి గురిాంచ్న ప్రసాి వన ఉాంది. ఈ ప్దవిక ిసాంబాంధిాంచ్ భారత్ కు ఒక ప్రతేయకత ఉాంది. పరపంచ్ంలోని మరద ప దే పారీమ ాంట్రీ పరజ్సాామయంలోను లేని అాంశాం ఇది. ప దే ప్రజ్సాోమాయలలో, అమ రికాలో మాతరమ ేఈ ప్దవి ఉాంది. అయతే భారత్, అమ రికాలలో ప్రజ్సాోమయ విధవనవలు వేరు (భారత్లో పారీమ ాంట్రీ ప్రజ్సాోమయము, అమ రికాలో అధ్యక

ప్రజ్సాోమయ ప్దధతి ఉనవియ) కనుక, ఉప్ రాష్ట రప్తి విధ్ులకు, అమ రికా ఉపాధ్యక్షుడి విధ్ులకు చవలా తేడవ ఉాంది.

అరుతలు

ఉప్ రాష్ట రప్తి ప్దవిక ిఎనిిక కావడవనికి కిాంద ిఅరుతలు ఉాండవలి.

భారత పౌరుడెై ఉాండవలి.

35 సాంవతసరాలు లేదవ ఆ ప ైబడి వయసు ఉాండవలి.

రాజయసభ సభుయడయేాందుకు అవసరమ ైన అరుతలు కలిగి ఉాండవలి.

అభయరిథ కదాందర, రాష్ట ర ప్రభుతవోలలో లేదవ వట్ి నియాంతరణ కలిగిన సాంసథలలో ఆదవయాం వచేచ

ప్దవిలో ఉాండరాదు.




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82






ఎనిిక విధవనాం, కాలప్రిమితి

ఉప్ రాష్ట రప్తి ఎనిిక ఎల కోట రల్ కాలేజి దవోరా జరుగుతుాంది. ఈ కాలేజిలో లోకసభ, రాజయసభ

ల సభుయలు సభుయలుగా ఉాంట్ారు.

ఉప్ రాష్ట రప్తి ఐదళేళళ ప్దవిలో ఉాంట్ారు. అయతే కిాంద ిసాందరాాలలో ప్దవీకాలాం ముాంద ే

ముగియవచుచ.

ఉప్ రాష్ట రపిి తన రాజీనవమాను రాష్ట రప్తికి ప్ాంపనిప్ుడు రాజయసభ త్రరాానాం దవోరా ఉప్ రాష్ట రప్తిని ప్దవి నుాండ ితొలగిాంచ్నప్ుడు

అయతే ఉప్ రాష్ట రప్తి ఐదేళళ కాలాం ముగిసినవ, తన వారసుడు ప్దవి చపే్ట్ేట వరకు ప్దవిలో కొనసాగుతవరు.

ఉప్ రాష్ట రప్తి ప్దవీకాలాం ముగిసే లోప్ు తదుప్రి ఉప్ రాష్ట రప్తి ఎనిిక ప్ూరిి అయప్ వాలి.

ఒకవేళ ఉప్ రాష్ట రప్తి ప్దవి అరధాంతరాంగా ఖ్ాళ్ళ అయతే (మరణాం, రాజీనవమా, తొలగిాంప్ు మొదల నై వాట్ి వలన) తదుప్రి ఉప్ రాష్ట రప్తి కొరకు ఎనిిక వీలయనాంత తోరగా జరగాలి.

అప్ుాడు ఎనిికయేయ వయకిి ఐదేళళ ప్ూరిి కాలాం అధికారంలో ఉాంట్ారు.

విధ్ులు, అధికారాలు

ఉప్ రాష్ట రప్తి ర ాండు ప్రముఖ్మ ైన విధ్ులు నిరోరిిసాి రు. కారయ నిరాోహక వయవసథకు సాంబాంధిాంచ్,

ఉప్ రాష్ట రప్తిగా బాధ్యతలు నిరోరిిసయి నే, శాసన వయవసథకు సాంబాంధిాంచ్, రాజయసభ ఉపాధ్యక్ష

బాధ్యతలు కూడవ నిరోరిిసాి రు.

మరణాం, రాజీనవమా, అభాాంసన వాంట్ి కారణవల వలన రాష్ట రప్తి ప్దవి ఖ్ాళ్ళ అయనప్ుడు, ఉప్

రాష్ట రప్తి, రాష్ట రప్తి విధ్ులు నిరోరిిసాి రు. అనవరవగయ కారణవల వలన రాష్ట రప్తి విధ్ులు నిరోరిిాంచలేని ప్రిసిథతిలో, ఉప్ రాష్ట రప్తి ఈ విధ్ులు చేప్డతవరు. రాష్ట రప్తి విధ్ులు నిరోరిిాంచే సమయాంలో, ఆ ప్దవికి లభిాంచే అనిి అధికారాలు, సౌకరాయలు, వేతనాం మొదల నైవనీి ఉప్



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%A7%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%82



రాష్ట రప్తికి లభిసాి య. రాజయసభ అధ్యక్షుడిగా సభా కారయకరమాలను నిరోహిసాి రు. దీనికి

డిప్ూయట్ీ ఛెైరాను సహకరిసాి రు.

ఉప్ రాష్ట రప్తుల జ్బితవ సంఖయ పేరప నుండ వరకు

1 డా.సరదాపలిల రాధాకృషణన మే 13 1952 మే 12 1962

2 డా.జ్కతర హుసేసన మే 13 1962 మే 12 1967

3 వి.వి.గిరి మే 13 1967 మే 3 1969

4 డా.గోపాల్ సారూప్ పాఠక ఆగషుర 31 1969 ఆగషుర 30 1974

5 బి.డ .జటిర ఆగషుర 31 1974 ఆగషుర 30 1979

6 ఎం.హిదయ్తులాల ఆగషుర 31 1979 ఆగషుర 30 1984

7 ఆర.వెంకటరామన ఆగషుర 31 1984 జూల ై 24 1987

8 డా.శంకర దయ్ాళ్ శరమ సెపెర ంబర 3 1987 జూల ై 24 1992

9 క .ఆర.నారాయ్ణన ఆగషుర 21 1992 జూల ై 24 1997


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%AA%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BF_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%A8%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A1%E0%B0%BE.%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%81%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%87%E0%B0%A8%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%97%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BF





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8B%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%82%E0%B0%AA%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A0%E0%B0%95%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%A1%E0%B0%BF.%E0%B0%9C%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BF










https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%A6%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%B3%E0%B1%8D_%E0%B0%B6%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B0%B0%E0%B1%8D_3











10 కృషణకాంత్ ఆగషుర 21 1997 జూల ై 27 2002

11 భ ైరన సరంగ్ షెఖావత్ ఆగషుర 19 2002 జూల ై 21 2007

12 మహమద్ హమీద్ అనాసరి ఆగషుర 11 2007 ఆగషుర 11 2017

13 ఎం. వెంకయ్నాయ్యడు

ఆగషుర 11 2017

లోక్ సభ సీాకర్

లోకసభ నిరాహణ బాధయతను సీుకర నిరాహిసాత రప. లోకసభ సభయయలు తమలో ఒకరిని సీుకరగా ఎనుికుంటారప. సీుకరకు సహాయ్ంగా ఒక డ పూయటర సుీకరను కూడా ఎనుికుంటారప. సారాతిరక ఎనిికల తరువాత సభుయల ప్రమాణ సీోకారాంతో లోక్సభ ఏరాాట్ు అవుతుాంది. ప్రమాణ సీోకార కారయకరమ నిరోహణకు ఒక తవతవకలిక సీా కరుగా సభుయలు తమలో ఒకరిని ఎాంచుకుాంట్ారు. సాధవరణాంగా అనుభవజాుడెైన సభుయడనిి ఎాంచుకోవడాం

రివాజు. ఇలా ఎనుికుని సీాకర్ ను ప్ర ట్ెాం సీాకరు అాంట్ారు తరువాత సీాకరు ఎనిిక

జరుగుతుాంది. ఆప ,ై సభా నిరోహణ బాధ్యత ప్ూరిిగా సీాకరుదే. సభానిరోహణ కొరకు వివిధ్

నిబాంధ్నలు ఏరాాట్యాయయ. సభుయల ప్రవరినను నిరదేశసయి ప్రవరినవ నియమావళి ఉాంది. వివిధ్ అాంశాలకు సమయాం కదట్ాయాంప్ు కొరకు బిజినసె్ ఎడెైోజర ీకౌనిసల్ ఉాంట్ుాంద.ి

ప్రసుి త 16 లోక్ సభ సీాకర్ గా అధ్యక్షత భారత్రయ జనతవ పారీట తరప్ునవ సుమితవర మహాజన్

ఉనవిరు. మీరా కుమార్ తరాోత 2వ మహిళా లోకసభ సీాకర్ గా ఆమ విధ్ులు నిరోరిిసుి నిరు.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B1%88%E0%B0%B0%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%B7%E0%B1%86%E0%B0%96%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%A6%E0%B1%8D_%E0%B0%85%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82._%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%AF%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A1%E0%B1%81&action=edit&redlink=1





https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Deputy_Speaker_of_the_Lok_Sabha

https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Indian_general_election,_2014




సీాకర్ అధకిారాలు మరయిు విధ్ులు లోక్సభా నిరోహణ బాధ్యతను సీాకర్ నిరోహిసాి రు, మరియు ఒక బిలుీ డబుు (money

bill) బిలుీ అవునవ కాదవ అనే నిరణయసాి రు. వారు సభలో కరమశక్షణ మరియు మరాయదతో ఉనిదన ేనిరోహిాంచడవనికి మరియు వాట్ిని రదుే చసేుకోవడాం దవోరా వారి వికృత ప్రవరిన

కోసాం సభుయడు శక్షిాంచే చేయవచుచ.వారు కూడవ అవిశాోస త్రరాానవనిి, వాయదవ యొకక

చలన, అభిశాంసన యొకక కదలిక మరియు నిబాంధ్నల ప్రకారాం దృషిటని నోట్సీు కాల్ వాంట్ ి

కదలికలు మరియు త్రరాానవలు వివిధ్ రకాల కదిలే అనుమతిసాి య.సీా కర్ సమావేశాంలో చరచకు త్రసుకోవాలి చరచనీయాాంశాంగా నిరణయాంచుకుాంట్ుాంది.సీాకర్ ఎనిిక తదేీ అధ్యక్షుడు దవోరా ప్రిష్కరిాంచబడిాంది.మరిాంత సభలో సభుయలు చసేిన అనిి వాయఖ్యలను ప్రసాంగాలు సీాకర్ ప్రసాంగిాంచవరు.సీాకర్ పారీమ ాంట్ ఉభయ సభల సాంయుకి సమావశేాంలో బెక ీ

అధ్యక్షత.రాజయసభలో సీా కర్ కౌాంట్ర్ భారతదేశాం వెైస్ ప రసిడెాంట్ అయన చెైరాన్, ఉాంద.ిప్ూరో

వార ాంట్ లో, లోక్ సభ సీా కర్ మాతరమ ేభారతదేశాం ఉప్ ప్రధవన మాంతిర ప్కకన వసుి ాంది.సీాకర్

భారతదేశాం యొకక రాజకీయ ఎగిికూయట్వి్ ఆరవ హో దవ ఉాంద ి

సీాకర్ యొకక తొలగిాంప్ు సీాకర్ ఆరిటకల్ 94 మరియు 96 ప్రకారాం హౌస్ యొకక సమరథవాంతమ నై మ జ్రిట్ ీ

ఆమోదిాంచ్న త్రరాానాం దవోరా లోక్ సభ సీా కర్ ను తొలగిాంచవచుచ.

సీాకర్ కూడవ స క్షనీ కిాంద లోక్ సభ సభుయడు 7 & రిప్రజ ాంట్ేష్న్ 8 అనరుతకు ప ాందడవనికి

తొలగిాంచబడుతుాంద ిచట్టాం, 1951 ఈ వాయసాలు రాజ్యాంగాంలోని 110 లో ఇచ్చన నిరోచనాం

తో డబుు బిలుీ అసిథరమ నై వాంట్ి బిలుీ లోని సీా కర్ యొకక తప్ుా సరిటఫికదష్న్ నుాండ ి

ఉతానిమవుతవయ అవుతుాంద.ి కోరుట లు డబుు బిలుీ బిలుీ లోని తప్ుా ధ్ుర వీకరణ కోసాం

సీాకర్ రాజ్యాంగ విరుదధాంగా చట్టాం సమరిథాంచేలా, అద ివిభాగాం 8K కిరాంద సీాకర్ యొకక లోక్



సభ సభయతవోనికి అనరుత వరిిసుి ాంది ఇద ినషే్నల్ హానర్ యాక్ట, 1971 వరకు చ్హాిలకు అవమానవలు నిరవధిాంచ ేకిరాంద దయషిగా అరుమ ైన రాజ్యాంగాం అవమానిాంచడాం మొతవి లను చట్టాం,

1951 పరా తినిధ్య.

తవతవకలికాధికార (ఫ ర ట్ెాం) సీాకర్

ఒక సాధవరణ ఎనిికల మరియు ఒక కొతి ప్రభుతోాం ఏరాడిన తరువాత, శాసన విభాగాం

తయారుచసేిన సీనియర్ లోక్ సభ సభుయల జ్బితవ ఒక తవతవకలికాధికారాం సీాకర్ ఎాంపిక

చేసిన పారీమ ాంట్రీ వయవహారాల మాంతిర, కు సమరిాాంచబడుతుాంది.అపాయాంట్ెాాంట్ అధ్యక్షుడు ఆమోదాం ఉాంది.

ఎనిికల తరువాత మొదట్ి సమావేశాం సీాకర్, డిప్ూయట్ ీసీాకర్ పారీమ ాంట్ సభుయలు ఎాంపిక

చేసినప్ుాడు ఫ ర ట్ెాం సీాకర్ కిాంద నిరోహిాంచబడుతుాంది.సీాకర్ లేకప్ వడాంతో, డిప్ూయట్ ీసీాకర్

సీాకర్ గా మరియు ఆరుగురి సభుయల సీా కర్ ఎాంపిక కమిట్ ీర ాండు లేకప్ వడాంతో ప్నిచసేుి ాంది వారి సీనియారిట్ ీప్రకారాం సీాకర్ గా ప్నిచేసాి య.

లోక్ సభ సీాకరీ జ్బితవ అం పేరప చితరం వయవధ ి

పారిర కూటమి

1

గణేశ్ వాసుదవే్

మావలన కర

1952 మే 15 -

1956 ఫరబరవరి

27

కాంగ ాస

భారత జ్తీయ్

కాంగదాసు+

2 మాడభూషర

అనంతశయ్నం

1956 మారిచ 8

- 1962 ఏపరరల్

16

కాంగ ాస



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%BF.%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%BF.%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%B8%E0%B1%8D



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B0%AD%E0%B1%82%E0%B0%B7%E0%B0%BF_%E0%B0%85%E0%B0%A8%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B0%B6%E0%B0%AF%E0%B0%A8%E0%B0%82_%E0%B0%85%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%81





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:Mavalankar.jpg

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:M.A-ayangar.jpg



అయ్యంగారప

3 సరాే ర హుకమ్ సరంగ్

1962 ఏపరరల్ 17

- 1967 మారిచ 16

కాంగ ాస



4 నీలం సంజీవర డ డ

1967 మారిచ 17 - 1969

జూల ై 19

కాంగ ాస



5 జి. య్స. ధలిలల న

1969 ఆగసుర 8

- 1975

డ సెంబరప 1

కాంగ ాస



6 బలి రామ్ భగత్

1976 జనవరి

15 - 1977

మారిచ 25

కాంగ ాస



(4) నీలం సంజీవర డ డ

1977 మారిచ 26 - 1977

జూల ై 13

జనతా పారీర జనతా పారీర+

7 క . య్స. హ గదడ

జుల ై 21, 1977

- 1980 జనవరి

21

జనతా పారీర జనతా పారీర+


https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Sardar_Hukam_Singh








https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Gurdial_Singh_Dhillon




https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Bali_Ram_Bhagat





https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Janata_Party


https://meta.wikimedia.org/wiki/en:K._S._Hegde



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:NeelamSanjeevaReddy.jpg

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:NeelamSanjeevaReddy.jpg

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:K._S._Hegde.jpg



8 బలరామ్ జ్ఖడ్

1980 జనవరి

22 - 1989


కాంగ ాస



9 రాబి రద

1989 డ సెంబరప 19 - 1991

జూల ై 9

జనతా దల్ నేషనల్ ఫరంట

10 శవరాజ పాటిల్

జుల ై 10, 1991

- 1996 మే 22

కాంగ ాస



11 పర. ఏ. సంగామ

1996 మే 25 -

1998 మారిచ 23

కాంగ ాస

య్యనెటై డ్

ఫరంట

12

గంటి మోహనచ్ందర

బాలయోగి

1998 మారిచ 24 - 2002

మారిచ 3

తె.ద.ేప ా

నేషనల్

డెమోకాటిక

అలియ్నస

13 మనమహర జోషర

2002 మే 10 -

2004 జూన 2

శవ సేన

నేషనల్



14 సో మనాథ్ ఛటరీజ

2004 జూన 4 -

సరపరఐ(ఎం) య్యనెటై డ్

https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Balram_Jakhar




https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Rabi_Ray

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%A4%E0%B0%BE_%E0%B0%A6%E0%B0%B3%E0%B1%8D

https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Third_Front_(India)

https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Shivraj_Patil




https://meta.wikimedia.org/wiki/en:P._A._Sangma




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AE%E0%B1%8B%E0%B0%B9%E0%B0%A8%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AE%E0%B1%8B%E0%B0%B9%E0%B0%A8%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A4%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%80

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%95%E0%B1%82%E0%B0%9F%E0%B0%AE%E0%B0%BF



https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Manohar_Joshi

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%B5_%E0%B0%B8%E0%B1%87%E0%B0%A8




https://meta.wikimedia.org/wiki/en:Somnath_Chatterjee

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%80_%E0%B0%86%E0%B0%AB%E0%B1%8D_%E0%B0%87%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE_(%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81)


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:Dr_Balram_Jakhar.jpg

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:Shivraj_Patil.jpg

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:G.M.C_BALAYOGI.jpg

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:Manohar_Joshi_cropped.jpg



2009 మే 30 పోర గ ాసరవ్

అలయ్నస

15 మీరా కుమార

2009 మే 30 -

2014 జూన 2

కాంగ ాస

య్యనెటై డ్

పోర గ ాసరవ్

అలయ్నస

16 సుమితర మహాజన 70px

2014 జూన 6 -

పరసుత తం

భాజప ా

నేషనల్



రాజయసభ

భారత పారీమ ాంట్ు లోని ఎగువ సభను రాజ్యసభ అాంట్ారు. రాజయసభ అాంట్ే రాషాట ర ల సభ అని

అరథాం. రాజయసభ సభుయలను వివిధ్ రాషాట ర ల శాసనసభల సభుయలు ఎనుికుాంట్ారు. అాందుకద దీనిి రాషాట ర ల సభ అాంట్ారు. దీని సభుయల సాంఖ్య 250. ఇాందులో 12 సాథ నవలకు వివిధ్

రాంగాలోీ ప్రసదిుధ ల నై వారిని రాష్ట రప్తి నవమినటే్ు చసేాి రు. సభుయల ప్దవీ కాలాం 6

సాంవతసరాలు. ప్రతి ర ాండేళళకు ఒకసారి మూడయ వాంతు సభుయల ప్దవీకాలాం ప్ూరివుతుాంద.ి ఈ

సాథ నవలకు ఎనిికలు నిరోహిసాి రు.

రాజయసభకు సభాప్తి (చెైరాను) గా ఉప్రాష్ట రప్తి వయవహరిసాి రు. సభుయల నుాండి ఒకరిని

ఉప్సభాప్తిగా ఎనుికుాంట్ారు. లోక్సభ వల రాజయసభ రదుే కావడాం అనేది ఉాండదు.



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B0%BE_%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B1%80%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE:%E0%B0%AB%E0%B1%88%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%8E%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%AA%E0%B1%81_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A1%E0%B1%81?wpDestFile=Lok_Sabha_Secretariat_officers_and_staff_donate_a_day%E2%80%99s_salary_to_the_PMNRF_(cropped).jpg





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B0%A8%E0%B0%B8%E0%B0%AD




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:Meira_Kumar.jpg



లోక్సభ వల నే రాజయసభకు కూడవ శాసనవధికారాం ఉాంట్ుాంద.ి అయత ేఆరిథక బిలుీ లకు సాంబాంధిాంచ్, రాజయసభ నిరణయానిి తోసిరాజన ేఅధికారాం లోక్సభకు ఉాంద.ి ఇతర బిలుీ లకు సాంబాంధిాంచ్ ఇరు సభల మధవయ వివాదాం తల తిినప్ుడు ర ాండు సభల సాంయుకి సమావేశాం

ఏరాాట్ు చేస ిచరిచసాి రు. అయత ేరాజ్యాంగ సవరణకు సాంబాంధిాంచ్న విష్యాలోీ ర ాండు సభలోీ నయ అాంగీకారాం ప ాందతిేన ేఅది సాధ్యప్డుతుాంద.ి రాజయసభలో ఏదెనైవ విష్యాంప ైఓట్ిాంగు జరిపినప్ుడు, సమాన సాంఖ్యలో ఓట్ుీ వచ్చనప్ుడు, సభాప్తి తన నిరాణ యక

ఓట్ును వసేాి రు.

రాష్ట రప్తి నవమినటే్ చేసని సభుయలకు ఉప్రాష్ట రప్తి ఎనిికలలో ఓట్ు వేస ేఅధికారాం ఉాంది. అయతే రాష్ట రప్తి ఎనిికలో మాతరాం వీరికి ఓట్సేే అధికారాం లేదు.

రాజయసభ తన మొదట్ ిసమావేశానిి 1952 మే 13 న నిరోహిాంచ్ాంది.

రాజయసభ సభుయలోీ రాషాట ర ల వాట్ా

రాజయసభకు ప్ాంపిాంచ ేసభుయలోీ వివిధ్ రాషాట ర ల వాట్ా ఇలా ఉాంద.ి

1. ఆాంధ్ర ప్రదేశ్ — 11

2. అరుణవచల్ ప్రదేశ్ — 1

3. అసాసాం — 7

4. బీహార్ — 16

5. చతి్రస్ గఢ్ - 5

6. గవవా — 1

7. గుజరాత్ — 11

8. హరాయనవ — 5

9. హిమాచల్ ప్రదేశ్ — 3

10. జమూా కాశీార్ — 4



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%80%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8B%E0%B0%B5%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%81%E0%B0%9C%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%82_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D



11. జ్రఖాండ్ - 6

12. కరాణ ట్క — 12

13. కదరళ — 9

14. మధ్య ప్రదేశ్ — 11

15. మహారాష్ట ర — 19

16. మణ ప్ూర్ — 1

17. మేఘాలయ — 1

18. మిజోరాం — 1

19. నవగాలాాండ్ — 1

20. ఒడిషా — 10

21. ప్ాంజ్బ్ — 7

22. రాజసాథ న్ — 10

23. సికికాం — 1

24. తమిళనవడు — 18

25. తిరప్ుర — 1

26. ఉతిరాాంచల్ - 3

27. ఉతిర ప్రదేశ్ — 31

28. ప్శచమ బెాంగాల్ — 16

29. తెలాంగాణ-7

కదాందర పాలిత పరా ాంతవలు:

1. ఢిలీ్ల — 3

2. పాాండిచేచర

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%96%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B0%95

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%B0%E0%B0%B3

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A3%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%87%E0%B0%98%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%AF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B0%82


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%92%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A4%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B3%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%B0

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B0%BF%E0%B0%AE_%E0%B0%AC%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%A4_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




మొతిాం: 223. ఇతర కదాందరపాలిత పరా ాంతవలకు రాజయసభలో పరా తినిధ్యాం లేదు.

నాయయ వ్యవ్స్థ 1. సుపీరం కోరపర

2. పరధాన నాయయ్మూరిత

3. హ ైకోరపర

1. సుపీరాం కోరుట

భారత దేశములోని అతుయనిత నవయయసాథ నము స పీరం కోరట్ ( Supreme Court) . ఇద ి

ఎట్ువాంట్ి రాజకయీ జోకాయనికి తవవులేని రాజ్యాంగబదధమ ైన సోతాంతర నవయయ వయవసథ . ఇద ిహ ైకోరుట లేదవ ఉనిత నవయయసాథ నములప ైనియాంతరణవధికారాం కలిిఉనిది.

చరితర సుపీరాంకోరుట ప్రధవన నవయయమూరిి సలహాప ైననే రాష్ట రప్తి హ ైకోరుట ప్రధవన

నవయయమూరుి లను, ఇతర నవయయమూరుి లను నియమిసాి డు. ఇాందులో 31 మాంది జడీిలు ఉాంట్ారు ప్రధవన నవయయ మూరిితో కలిప.ి ఈ కోరుట లలో

భారత ప్రభుతవోనికి, ఒకట్ి లేదవ అాంతకాంట్ ేఎకుకవ రాషాట ర ల మధ్య తగాదవలను

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%A8_%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%AE%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%A4_%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%AE%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%A4_%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%AE%E0%B1%81




భారత ప్రభుతోాం, ఒకట్ి లేదవ కొనిి రాషాట ర లు ఒక వెైప్ు ఒకట్ ిలేదవ కొనిి రాషాట ర లు ఇాంకొక

వెైప్ు ఉనిప్ుాడు వాట్ ిమధ్య తగాదవలను ర ాండు అాంత కాంట్ ేఎకుకవ రాషాట ర ల మధ్య తగాదవలను ప్రిష్కరిసుి ాంట్ాయ.

ఇాందులో సివిల్ కదసు అయనవ, కిరమినల్ కదసు అయనవ, ఇతర ఏ కదసు అయనవ హ ైకోరుట లో జరుగుతూ ఉనవి, ఆఖ్రి త్రరుా అయప్ యనవ మనము ఈ కోరుట లో (నవయయసాథ నాంలో) ఫిరాయదు చేసుకోవచుచ.

సుపీరాం కోరుట నవయయమూరిి ప్దవీ అరుతలు: భారతదేశ పౌరుడె ైఉాండవలి.

కనీసాం 5 సాంవతసరాల కాలాం హ ైకోరుట నవయయమూరిిగా ప్నిచేస ిఉాండవలి.లేదవ 10

సాంవతసరాలు హ ైకోరుట లో అడోకదట్ వృతిి నిరోహిాంచ్ ఉాండవలి లేదవ ప్రముఖ్ నవయయ

శాసివీేతి అయ ఉాండవలి.

అధికార ప్రిధ ి

1. భారత స పీరంకోరట్ దేశాంలో అతుయనితమ నై నవయయసాథ నాంగా ప్రిగణ ాంచబడుతుాంద,ి భారతదేశ

రాజ్యాంగాంలోని అధవయయాం ఆఅరవ భాగాం, అయదవ ప్రిధిలో ఇద ిఏరాాట్ు చేయబడిాంద.ి భారత దశేము రాజ్యాంగాం ప్రకారాం, ఒక సమాఖ్య కోరుట గా, రాజ్యాంగ ప్రిరక్షణకరిగా, అతుయనిత ధ్రాాసనాంగా సుపీరాంకోరుట విధ్ులు నిరోహిస్ి ాంద.ి

2. భారత రాజ్యాంగాంలోని 124 నుాంచ్ 147 వరకు అధికరణలు భారత అతుయనిత

నవయయసాథ నాం యొకక కూరుా మరియు అధికార ప్రిధిని నిరదేశాంచవయ.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%AE%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%82





ప్రధవనాంగా, ఇది రాషాట ర లు మరియు పరా ాంతవలోీ ని హ ైకోరుట లు ఇచ్చన త్రరుాలను సవాలు చేస ేఅపీాళీను సీోకరిాంచే ఒక ప్ునరిోచవరణ ధ్రాాసనాంగా ప్నిచేసుి ాంద.ి అయత ేత్రవరమ ైన మానవ హకుకల ఉలీాంఘనలకు సాంబాంధిాంచ్న

కదసులోీ అధికార పిట్షి్న్లను లేదవ తక్షణ ప్రిషాకరాం అవసరమ ైన త్రవరమ ైన

వివాదవలకు సాంబాంధిాంచ్న కదసులను కూడవ ఇద ివిచవరణకు సీోకరిసుి ాంద.ి

భారత అతుయనిత నవయయసాథ నాం 1950 జనవరి 28న సాథ పిాంచబడిాంది, అప్ాట్ ి

నుాంచ్ ఇప్ాట్ివరకు 24,000ప ైగా కదసులను విచవరిాంచ్ త్రరుాలు వెలువరిాంచ్ాంది.

సుపీరాంకోరుట భవనాం

సుపీరాంకోరుట భవనాం యొకక ప్రధవన భాగాం 22 ఎకరాల చతురసరా కార సథలాంలో నిరిాాంచబడిాంది, సపిిడబుీ ాడిక ినతేృతోాం వహిాంచ్న తొలి భారత్రయుడిగా గురిిాంప్ు ప ాందిన

ముఖ్య వాసుి శలిా గణషే్ భెైకాజీ డియోలాల్లకర్ దనీికి నమూనవ తయారు చేశారు, ఇాండయ-బిరట్ీష్ వాసుి శ ైలిలో సుపీరాంకోరుట భవనవనిి నిరిాాంచవరు. ఆయన తరువాత శీరధ్ర్ కృష్ణ జోగదీకర్ సుపీరాం కోరుట భవన నిరాాణవనికి నేతృతోాం వహిాంచవరు. నవయయసాథ నాం ప్రసుి త

భవనాంలోకి 1958లో మారచబడిాంద.ి నవయయసాథ నాంలోని తవర సు ఆకారానిి ప్రతిబిాంబిాంచ ే

విధ్ాంగా ఈ భవనాం నమూనవ తయారు చయేబడాింది, భవనాం యొకక మధ్య భాగాం

తవర సుకోలను ప్రతిబిాంబిసుి ాంది. 1979లో, ర ాండు కొతి భాగాలు-తూరుా భాగాం మరియు ప్శచమ భాగాం ఈ సముదవయానికి జోడిాంచబడవ్ య. భవనాంలోని వివిధ్ భాగాలోీ మొతిాం

15 కోరుట గదులు ఉనవియ. ప్రధవన నవయయమూరిి ధ్రాాసనాం మిగిలిన ధ్రాాసనవలనిిాంట్ ి

కాంట్ ేప దేద,ి ఇద ిమధ్య భాగాంలో ఉాంట్ుాంది.

నవయయసాథ నాం ఏరాాట్ు




భారతదేశాం సౌరోభౌమ ప్రజ్సాోమయ గణతాంతర రాజయాంగా ప్రకట్ిాంచబడని ర ాండు రవజుల

తరువాత, 1950 జనవరి 28న, సుపీరాంకోరుట ఏరాాట్ు చేయబడిాంద.ి పారీమ ాంట్

భవనాంలోని పిరనెసస్ ఛవాంబర్లో దీనిని పరా రాంభిాంచవరు. దీనికి ముాందు పిరనసెస్ ఛవాంబర్లో 12 ఏళీపాట్ు, 1937 నుాంచ్ 1950 వరకు భారత సమాఖ్య నవయయసాథ నవనిి

నిరోహిాంచవరు, ఇప్ుాడు నవయయసాథ నాం కారయకలాపాలు నిరోహిసుి ని భవన సముదవయాం

సిదధమయేయ వరకు, అాంట్ే 1958 వరకు సుపీరాంకోరుట కారయకలాపాలు కూడవ ఈ ఛవాంబర్లోన ే

కొనసాగాయ.

1950 జనవరి 28లో సాథ పిాంచ్న తరువాత, సుపీరాంకోరుట తన

విచవరణలను పారీమ ాంట్ భవనాంలోని పిరనెసస్ ఛవాంబర్లోన ేపరా రాంభిాంచ్ాంద.ి నవయయసాథ నాం

ప్రసుి త భవనాంలోకి 1958లో మారచబడిాంది. సుపీరాంకోరుట బార్ అస్ సయిషే్న్ అతుయనిత

నవయయసాథ నాం యొకక నవయయవాదుల సాంఘాంగా ఉాంది. ప్రసుి తాం దీనికి అధ్యక్షుడిగా ప.ిహ చ్. ప్రదఖ్ కొనసాగుతునవిరు.

కూరుా

అసలు భారత రాజ్యాంగాం (1950) ఒక ప్రధవన నవయయమూరిి మరియు 7 తకుకవ-హో దవ కలిగిన నవయయమూరుి లతో సుపీరాంకోరుట ఏరాాట్ు చేసేాందుకు వీలు కలిాాంచ్ాంది-అయతే నవయయమూరుి ల సాంఖ్యను ప ాంచే అవకాశానిి పారీమ ాంట్కు విడిచ్ప ట్ిట ాంది. పరా రాంభ

సాంవతసరాలోీ , తమ వదేకు వచేచ కదసులప ైసుపీరాంకోరుట యొకక సాంప్ూరణ ధ్రాాసనాం

విచవరణ నిరోహిాంచేది. నవయయసాథ నాం యొకక ప్ని ప రిగిప్ వడాం మరియు కదసులు పేరుకుప్ వడాంతో 1950లో మొతిాం నవయయమూరుి ల సాంఖ్య 8 వదే ఉాండగా, దవనిని

1956లో 11కి, 1960లో 14కి, 1978లో 18కి, 1986లో 26కి, 2008లో 31కి ప ాంచవరు. నవయయమూరుి ల సాంఖ్య ప రగడాంతో, ఇదేరు మరియు ముగుి రు నవయయమూరుి లతో

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%8D



కూడిన చ్ని ధ్రాాసనవలు విచవరణలు జరప్డాం పరా రాంభమ ైాంద ి(వీట్ిని డివిజను బెాంచ్గా సయచ్సాి రు) -ఐదుగురు నవయయమూరుి లతో కూడిన ధ్రాాసనాం (దీనిని రాజయాంగ

ధ్రాాసనాంగా సయచ్సాి రు) అవసరమ ైన సమయాంలో మాతరమ,ే ఒక అభిపరా య భదేాం లేదవ వివాదవనిి ప్రిష్కరిాంచాేందుకు, కొలువు త్రరుతుాంది. అవసరాం ఏరాడినప్ుాడు, ఏ చ్ని

ధ్రాాసనమ ైనవ ప దే ధ్రాాసనాం వరకు కదసును బదిల్ల చయేవచుచ.

భారత అతుయనిత నవయయసాథ నాంలో భారత రాష్ట రప్తి చేత నియమిాంచబడిన భారత ప్రధవన

నవయయమూరిి, గరిష్ఠ ాంగా 30 మాంది ఇతర నవయయమూరుి లు ఉాంట్ారు. ఇదలిా ఉాంట్,ే

నవయయమూరుి లను నియమిాంచేాందుకు సుపీరాంకోరుట తో రాష్ట రప్తి తప్ానిసరిగా సాంప్రదిాంప్ులు జరపాలి మరియు ఈ నియామకాలు సాధవరణాంగా అనుభవ పరా తిప్దికన

మరియు ఎట్ువాంట్ ిరాజకీయ పరా ధవనయతలు లేకుాండవ జరుగుతవయ. సుపీరాంకోరుట నవయయమూరుి లు 65 ఏళీ వయసుస వచ్చన తరువాత ప్దవీ విరమణ చసేాి రు. సుపీరాంకోరుట కు ఒక వయకిి నవయయమూరిిగా నియమిాంచబడవలాంట్ే, అతను తప్ానిసరిగా భారత్రయుడెై ఉాండవలి, అాంతేకాకుాండవ కనీసాం ఐదేళీపాట్ు, హ ైకోరుట నవయయమూరిిగా విధ్ులు నిరోహిాంచ్ ఉాండవలి లేదవ వరుసగా ఇట్ువాంట్ ిర ాండు లేదవ అాంతకాంట్ే ఎకుకవ

కోరుట లోీ నవయయమూరిిగా ప్నిచయేాలి లేదవ కనీసాం ప్దళీేపాట్ు ఏదెనైవ హ కైోరుట లో నవయయవాదిగా ప్ని చయేాలి లేదవ ఇట్ువాంట్ ిర ాండు లేదవ అాంతకాంట్ే ఎకుకవ కోరుట లోీ

వరుసగా 10 ఏళీపాట్ు నవయయవాదిగా ప్ని చయేాలి, లేదవ రాష్ట రప్తి దృషిటలో ఆ వయకిి ఒక

విలక్షణ నవయయవతిేగా ప్రిగణ ాంచబడవలి. ఒక హ కైోరుట నవయయమూరిిని సుపీరాంకోరుట లో తవతవకలిక (ప్రతయేక) నవయయమూరిిగా నియమిాంచేాందుకు మరియు సుపీరాంకోరుట లేదవ హ ైకోరుట లోీ ప్దవీ విరమణ చసేిన నవయయమూరుి లను ఈ కోరుట లో నవయయమూరుి లుగా నియమిాంచేాందుకు అవకాశాలు ఉనవియ.

సుపీరాంకోరుట లో ఎప్ుాడయ విసిృతమ ైన పరా ాంత్రయ పరా తినిధ్యాం పాట్ిాంచబడుతోాంద.ి మ నైవరిట్ ీ

మత మరియు జ్తులకు చెాందినవారు కూడవ సుపీరాంకోరుట నవయయమూరుి లోీ భాగాంగా ఉాంట్ారు. 1987లో సుపీరాంకోరుట నవయయమూరిిగా నియమిాంచబడని మొదట్ి మహిళగా






జసిటస్ ఫాతిమా బీవీ గురిిాంప్ు ప ాందవరు. ఆమ తరువాత నవయయమూరుి లు సుజ్తవ మనోహర్ మరియు రుమా పాల్లు కూడవ సుపీరాంకోరుట లో మహిళా నవయయమూరుి లుగా విధ్ులు నిరోహిాంచవరు.

సుపీరాంకోరుట లో అడుగుప ట్ిటన దళిత వరాి నికి చెాందిన మొట్టమొదట్ ినవయయమూరిిగా క .జి.

బాలకృష్ణన్ గురిిాంప్ు ప ాందవరు, 2000 సాంవతసరాంలో ఆయన సుపీరాంకోరుట నవయయమూరిిగా నియమిాంచబడవ్ రు. 2007లో ఆయన మొట్టమొదట్ ిదళిత భారత ప్రధవన నవయయమూరిిగా గురిిాంప్ు ప ాందవరు. అసాధవరణాంగా, నవయయమూరుి లు బి.ప.ి జీవన్ ర డి్ మరియు ఎ. ఆర్.

లక్షాణన్ భారత లా కమిష్న్ ఛెైరాన్లుగా నియమిాంచబడవ్ రు, వీరిలో ఎవరూ ప్రధవన

నవయయమూరిిగా ప్ని చయేకప్ వడాం గమనవరుాం.

అధికార ప్రిధ ి

సుపీరాంకోరుట అసల నై, ప్ునరిోచవరణ సాంబాంధ్ మరియు సలహా అధికార ప్రిధిని

కలిగివుాంది.

అసలు అధికార ప్రిధ:ి భారతదేశ ప్రభుతవం మ్రియు ఒకట ిలేదత అంతకంట ేఎకుువ్ రాష్టా్ ర లు మ్ధయ ఏద ైన్త వివాద్ం లేదత భారత ప్రభుతవం మ్రియు ఏద ైన్త రాష్్తరం లేదత రాష్టా్ ర లు ఒకవ పై్ు మ్రియు ఒకట ిలేదత అంతకంట ేఎకుువ్ రాష్టా్ ర లు మ్రోవ పై్ు ఉనన (త్ ైరప్ాకి్షక) వివాద్ం లేదత ర ండు లేదత అంతకంట ే

ఎకుువ్ రాష్టా్ ర ల మ్ధయ ఉనన వివాద్ంప ైఇద ిప్రత్ేయక అసలు అధికార ప్రిధ ి(అజ్మ్ాయిషీ) కలిగివ్ుంది, న్తయయబది్మ ైన హకుు యొకు అసిథతవం లేదత ప్రిధ ిఆధతరప్డివ్ునన

(చట్ప్రమ నై లేదత వాసావానికి సంబంధించిన) ఏద ైన్త ప్రశనకు సంబంధించిన వివాద్ంప ైదీనికి

ప్రత్ేయక అజ్మ్ాయిషీ ఉంటుంది. అంత్ేకాకుండత, రాజ్్యంగంలోని 32వ్ అధికరణ ప్రా థమిక

హకుులు అమ్లు చేయడతనికి సంబంధించి స పీరంకోరట్ కు విసాృతమ ైన మ్ూల అధికారానిన

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AB%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%BE_%E0%B0%AC%E0%B1%80%E0%B0%B5%E0%B1%80


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81





అంద్జ్ సింద.ి వీటిని అమ్లు చసే ంద్ కు స పీరంకోరట్ నిందితుడిని న్తయయస్ాథ న్తనికి

తీస కురమ్మనే్ ఆదేశాలు, ప్రవ్రాకాధలిేఖ, నిష ధం, అధికారానిన ప్రశ్నంచ ే

ఉతారటవ మ్రియు ఉత్రేషే్తణతధలిేఖ లకు సంబంధించిన ఉతారటవలత్ో కూడిన మ్ారగనిర ేశాలు, ఆదేశాలు జ్్ర ీచేస ంద్ కు అధికారం కలిగివ్ుంద.ి

ప్ునరివచతరణ అధికార ప్రిధ ి

సివిల్ మరియు కిరమినల్ ర ాండు రకాల కదసులోీ ఒక హ ైకోరుట యొకక ఏదెనైవ త్రరుా,

నిరణయాం లేదవ తుది ఆదేశానికి సాంబాంధిాంచ్ రాజ్యాంగాంలోని 132 (1), 133 (1) లేదవ 134 అధికరణల ప్రధిిలో సాంబాంధతి హ ైకోరుట జ్రీ చేసని ఒక ధ్ుర వప్తరాంతో సుపీరాంకోరుట యొకక ప్ునరిోచవరణ అధికారానికి అరిథాంచవచుచ. ఏదెనైవ మిలిట్రీయతేర భారత్రయ కోరుట వెలువరిాంచ ేత్రరుా లేదవ ఆదేశాంప ై ప్ునరిోచవరణకు విజాపిి చేసేాందుకు సుపీరాంకోరుట ప్రతయేక

ల్లవ్ జ్రీ చయేగలదు. సుపీరాంకోరుట యొకక ప్ునరిోచవరణ అధికార ప్రధిిని విసిరిాంచ ే

అధికారాం పారీమ ాంట్ కలిగివుాంది, సుపీరాంకోరుట (కిరమినల్ అపీాలేట్ జుయరిడకి్షన్) యాక్ట, 1970ను అమలు చయేడాం దవోరా కిరమినల్ విజాప్ుి ల సాందరాాంలో ఈ అధికారానిి

పారీమ ాంట్ ఉప్యోగిాంచ్ాంది. ప్ౌర విష్తయాలోల (ఎ) సాధవరణ పరా ముఖ్యత కలిగివుని చట్ాట నిి కదసు గణనీయమ నై సాథ యలో సవాలు

చేసుి ాంట్ ేమరియు (బి) ఒక విష్యానికి సాంబాంధిాంచ్ సుపీరాంకోరుట నిరణయాం త్రసుకోవాలని భావిసేి అట్ువాంట్ి

కదసులను హ ైకోరుట లు సుపీరాంకోరుట కు ప్ాంప్ుతవయ.

హ ైకోరుట (ఎ) ఒక నిాందతిుడిని నిరవే షిగా విడచి్ప ట్ిటనప్ుాడు లేదవ అతడకిి మరణశక్ష నుాంచ్

యావజిీవ శక్ష వరకు విధిాంచ్నప్ుాడు లేదవ కనీసాం ప్దేళీ కాంట్ ేఎకుకవ శక్ష

విధిాంచ్నప్ుాడు లేదవ



(బి) తన ప్రిధిలోని ఏదెనైవ దిగువ కోరుట నుాంచ్ వచ్చన కదసుప ై విచవరణ నుాంచ్ హ ైకోరుట తప్ుాకునిప్ుాడు, అట్ువాంట్ ివిచవరణలో నిాందితుడికి మరణశక్ష లేదవ యావజిీవ శక్ష

లేదవ 10 ఏళీ కాంట్ ేఎకుకవ కారాగార శక్ష విధిాంచబడనిప్ుాడు లేదవ (స)ి సుపీరాంకోరుట కు ప్ునరిోచవరణకు ప్ాంపేాందుకు తగిన కదసుగా హ ైకోరుట భావిాంచ్న కిరమినల్

క స లప ైసుపీరాంకోరుట విచవరణ చేప్డుతుాంద.ి ఒక హ ైకోరుట కిరమినల్ కదసు విచవరణలో వెలువరిాంచ్న త్రరుా, తుది ఆదేశాం లేదవ శక్షను ప్ునరిోచవరణకు సీోకరిాంచేాందుకు సుపీరాంకోరుట కు తదుప్రి అధికారాల ఇవోడాంప ైఆలోచనలు జరప్డవనికి పారీమ ాంట్

అధికారాం ఇవోబడిాంద.ి

సలహా అధికార ప్రిధ ి

రాజ్యాంగాంలోని 143వ అధికరణ ప్రిధలిో భారత రాష్ట రప్తి ప్రతయేకాంగా సఫిారుస చేస ే

విష్యాలోీ సలహాలు ఇచేచాందుకు, సుపీరాంకోరుట ప్రతేయక సలహా అధికార ప్రిధిని

కలిగివుాంది.

నవయయ సాోతాంతరా ాం

వివిధ్ మారాి లోీ సుపీరాంకోరుట నవయయమూరుి లకు సాోతాంతవర ానిి కలిాాంచేాందుకు రాజ్యాంగాం

ప్రయతిిసుి ాంది. సాధవరణాంగా ఎట్ువాంట్ ిరాజకీయ పరా ధవనయత లేకుాండవ, అనుభవాం

పరా తిప్దికన నవయయమూరుి లు నియమిాంచబడతవరు. సుపీరాంకోరుట లో ఒక నవయయమూరిిని

తొలగిాంచడవనికి ఒకొకకక లోక్సభలో కనీసాం మూడిాంట్ ర ాండ ాంతుల మాంది సభుయలు హాజర ైన ఓట్ిాంగ్లో మ జ్రిట్ీ సభుయలు సాంబాంధతి నవయయమూరిి తొలగిాంప్ు ప్రతిపాదనకు మదేతు ఇవాోలి, అనాంతరాం అదే సమావేశ కాలాంలో రాష్ట రప్తి సమాతిప ై జ్రీ అయన

ఆదేశాలతో, నిరూపిాంచబడిన దుష్్రవరిన లేదవ అసమరథత పరా తిప్దికన సుపీరాంకోరుట లో ఒక




నవయయమూరిిని తొలగిాంచవచుచ. సుపీరాంకోరుట నవయయమూరిి యొకక జీతభతవయలు నియామకాం కూడవ తరువాత తగిిాంచలేరు. సుపీరాంకోరుట లో ఒక నవయయమూరిిగా ఉని వయకిి

మరద ఇతర నవయయసాథ నాంలో లేదవ భారతదేశాంలోని మరద ఇతర అధికారిక యాంతవర ాంగాంలో ప్ని చయేడాం నిషధేిాంచబడిాంద.ి

ధికాురానిన శ్క్షించ ేఅధికారాలు భారతదేశాంలోని మరద ఇతర నవయయసాథ నవనిి లేదవ తనను ధికకరిాంచ్న ఎవరినెనైవ శక్షిాంచేాందుకు రాజ్యాంగాంలోని 129 మరియు 142 అధికరణ ప్రిధిలో సుపీరాంకోరుట కు అధికారాం

ఇవోబడిాంది. మహారాష్ట ర మాంతిర సోరూప్ సిాంగ్ నవయక్ విష్యాంలో సుపీరాంకోరుట ఈ

అధికారానిి ఉప్యోగిాంచ్ ఒక అసాధవరణ చరయ త్రసుకుాంది, 2006 మే 12న కోరుట ధికాకర

నేరాంప ై అతడిక ికోరుట 1 నెల జ ైలు శక్ష విధిాంచ్ాంది. మాంతిర ప్దవిలో ఉని ఒక వయకిి జ లైుకు ప్ాంప్బడట్ాం ఇద ేతొలిసారి.

జమూా & కాశీార్

జముా & కాశీార్ రాషాట ర నికి సాంబాంధిాంచ్ ఇకకడ క విష్యానిి గురిిాంచవలి, చవరితరక

కారణవల వలన భారతదశేాంలోని మరద ఇతర రాషాట ర నికి లేని విధ్ాంగా, జముా & కాశీార్ ఒక

ప్రతేయక హో దవ కలిగివుాంది. భారత రాజ్యాంగాంలోని 370వ అధికరణ జముా & కాశీార్ కోసాం

కొనిి ప్రతయేక మినహాయాంప్ులు ఇచ్చాంది. భారత రాజ్యాంగాం జముా & కాశీార్ రాషాట ర నికి

ప్ూరిిగా వరిిాంచదు. రాజ్యాంగాంలోని 370 అధికరణ ఈ విష్యానేి తెలియజదసుి ాంది. జముా & కాశీార్ రాషాట ర నికి భారత రాజ్యాంగాం వివిధ్ మారుాలు మరియు మినహాయాంప్ులతో వరిిసుి ాంది. కన్సిటట్ూయష్న్ (ఆపిీ కదష్న్ ట్ు జమూా అాండ్ కాశీార్)

ఆర్ర్, 1955 (జముా మరియు కాశీార్కు ఉదేేశాంచ్న రాజ్యాంగ ఆదేశాం, 1954) ప్రకారాం

ఈ మినహాయాంప్ులు కలిాాంచవరు. అాంతేకాకుాండవ, భారతదేశాంలో మరద ఇతర రాషాట ర నికి



లేని విధ్ాంగా, జముా-కాశీార్ స ాంత రాజ్యాంగానిి కలిగివుాంద.ి జమూా-కాశీార్ రాషాట ర నికి

భారత రాజ్యాంగాం అనేక మారుాలతో వరిిాంప్జదయబడుతునిప్ాట్ికీ, కన్సిటట్ూయష్న్

(అపిీ కదష్న్ ట్ు జముా అాండ్ కాశీార్) ఆర్ర్, 1954 రాజ్యాంగాంలోని 141 అధికరణను ఈ

రాషాట ర నికి కూడవ వరిిాంప్జదసిాంద,ి అాందువలన సుపీరాంకోరుట ప్రకట్ిాంచ ేచట్టాం జముా & కాశీార్

రాష్ట రాంలోని హ ైకోరుట తోసహా, అనిి కోరుట లకు సమానాంగా వరిిసుి ాంద.ి

చవరితవర తాక త్రరుాలు: నవయయ-అధికార వయవసథల మధ్య వివాదవలు 1. భూసంసురణలు (ప్రా రంభ వివాద్ం)

'జమీాందవరుీ (భూసాోములు) వదే నుాంచ్ సేకరిాంచ్న భూమి ప్ునఃప్ాంపణిీకి ఉదేేశాంచ్న

రాష్ట ర ప్రభుతవోల చట్ాట లను కొనిి నవయయసాథ నవలు జమీాందవరుీ యొకక పరా థమిక

హకుకలను ఈ చట్ాట లు అతికరమిసుి నవియన ేకారణాంతో కొట్ిటపారదశాయ, 1951లో మొదట్ ి

రాజ్యాంగ సవరణ చేసని పారీమ ాంట్, 1955లో భూమి ప్ునఃప్ాంపిణీని అమలు చయేడాంలో తన అధికారానిి రక్షిాంచుకునేాందుకు నవలుగవ రాజ్యాంగ సవరణను త్రసుకొచ్చాంద.ి ప ైీవటే్

ఆసుి ల నిబాంధ్నలతోపాట్ు, పరా థమిక హకుకలను రదుే చేస ేఅధికారాం పారీమ ాంట్కు లేదని అభిపరా యప్డుతూ, 1967లో గవలాకనవథ్ v. ప్ాంజ్బ్ రాష్ట రాం కదసులో సుపీరాంకోరుట ఈ

సవరణలకు వయతిరదకాంగా సాాందిాంచ్ాంది[3].

2. రాజ్్యంగ విరటది్ంగా ప్రిగణ ంచబడని ఇతర చటా్ లు

ప్రభుతోాం త్రసుకొచ్చన బాయాంకుల జ్త్రయాకరణ బిలుీ ను ఆగసుట 1969లో పారీమ ాంట్

ఆమోదిాంచగా, ఫిబరవరి 1, 1970న, సుపీరాంకోరుట ఈ బిలుీ ఆమోదయోగయాం కాదని త్రరుా

చెపిాాంద.ి

భారతదేశాంలోని పాత రాచరిక రాషాట ర లకు చెాందిన మాజీ పాలకుల ప్ట్ాట లు, ప్రతేయకారుతలు మరియు వారికి చెలీిాంచ ేభతవయలను రదుే చేసిన రాష్ట రప్తి ఆదేశానిి స ప టాంబరు 7, 1970న

సుపీరాంకోరుట రాజ్యాంగ విరుదధాంగా తిరసకరిాంచ్ాంద.ి

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%82_%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-3



ప్ారలమ ంట్ న ంచి సపంద్న

సుపీరాంకోరుట నిరణయాలకు సాాందనగా, 1971లో భారత పారీమ ాంట్ రాజ్యాంగాంలోని

ఎట్ువాంట్ి నిబాంధ్నను అయనవ, పరా థమిక హకుకలతోసహా, సవరిాంచేాందుకు తనకు వీలు కలిాాంచే ఒక సవరణను ఆమోదిాంచ్ాంద.ి

సర ైన భూమి ప్రిహారానికి సాంబాంధిాంచ్న ప్రపిాలనవప్రమ నై నిరణయాలు నవయయవయవసథ -ప్రిధిలో లేకుాండవ చేస ే25వ సవరణను భారత పారీమ ాంట్ ఆమోదిాంచ్ాంది.

రాచరిక ప్రతేయకారుతలు మరియు వారికి చెలీిాంచ ేభతవయలు రదుే చసేే ఒక రాజ్యాంగ

అధికరణను కొతిగా చేరుసయి , భారత రాజ్యాంగానికి పారీమ ాంట్ ఒక సవరణను ఆమోదిాంచ్ాంద.ి

స పీరంకోరట్ న ంచి ప్రత్ర-సపంద్న

రాజ్యాంగాం యొకక పరా థమిక నిరాాణవనిి సౌకరయాం కోసాం మారచకూడదని కోరుట త్రరుా

చెపిాాంద.ి ఏపిరల్ 24, 1973న, కదశవానాంద భారత్ర v. కదరళ రాష్ట రాం కదసులో, ఈ సవరణలు రాజ్యాంగబదధమ ైనప్ాట్ికీ, అవి రాజ్యాంగాం యొకక "పరా థమిక నిరాాణవనిి" మారచరాదని

సయచ్సయి , పారీమ ాంట్ ఆమోదిాంచ్న ఈ సవరణలను తన విచక్షణవధికారాంతో తోసిప్ుచ్చాంద,ి

ఈ నిరణయానికి ప్రధవన నవయయమూరిి సికీర నేతృతోాం వహిాంచవరు.

అతయవసర ప్రిసిథతి మరియు భారత ప్రభుతోాం

భారత జ్త్రయ కాాంగ రస్ పాలిాంచ్న ఒక శకిివాంతమ ైన కదాందర ప్రభుతో హయాాంలో నవయయవయవసథ సాోతాంతరాాం త్రవరాంగా తగిిాంచబడిాంద.ి ఇాందిరా గాాంధీ నతేృతోాంలోని భారత అతయవసర సిథతి

(1975-1977) సాందరాాంగా ఈ ప్రణివమాం చవట్ుచేసుకుాంది. పారీమ ాంట్ ఆమోదిాంచ్న

నివారక నిరుాంధ్ చట్ాట ల ప్రిధలిో జ లైులోని వయకుి ల రాజ్యాంగ హకుకలప ై ఆాంక్షలు విధిాంచబడవ్ య. హ బియస్ కారాస్ కదసు (బాంధితుడిని హాజరు ప్రచవలిసాందిగా నవయయ సాథ నాం

జ్రీ చసేే ఆదేశాం)గా పరా చురయాం ప ాందిన జబల్ప్ూర్ అదనప్ు జిలాీ మజేిసేట రట్ v. శవ కాాంత్

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=25%E0%B0%B5_%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3&action=edit&redlink=1


http://openarchive.in/judis/5622.htm



శుకాీ కదసులో ఐదుగురు అనుభవజాుల ైన నవయయమూరుి లతో కూడిన ఒక సుపీరాంకోరుట ధ్రాాసనాం అతయవసర ప్రిసిథతి సాందరాాంగా రాష్ట రాం యొకక అనియాంతిరత అధికారాల హకుకకు మదేతుగా త్రరుా చపెిాాంది. నవయయమూరుి లు ఎ.ఎన్. రాయ్, పి. ఎన్. భగవతి, వె.ైవి.

చాందరచయద్ మరియు ఎాం.హ చ్. బెగ్లతో కూడని ధ్రాాసనాంలో ఎకుకవ మాంది నవయయమూరుి లు ఈ కిాంది అభిపరా యానిి వయకిప్రిచవరు:

(అతయవసర ప్రిసిథతి ప్రకట్న ప్రిధలిో) నిరుాంధ్ ఆదేశాం యొకక నవయయబదధతను సవాలు

చేసయి హ బియస్ కారాస్ను లేదవ ఇతర ఉతిరుోను లేదవ ఆజా లేదవ ఆదేశానిి కోరుతూ

226వ అధికరణ ప్రధిిలో హ ైకోరుట లో ఎట్ువాంట్ి రిట్ పటి్ిష్న్నెైనవ దవఖ్లు చేస ేహకుక ఎవరికీ

ఉాండదు.

నవయయమూరిి H. R. ఖ్నవి ఒకకరు మాతరమ ేఈ కిాంద ివిధ్ాంగా భినిమ ైన అభిపరా యానిి

వెలిబుచవచరు:

వయకిిగత సేోచఛను కోరుకునే వారాందరికీ విచవరణ లేకుాండవ నిరుాంధ్మనేది ఒక శాప్ాం... ఈ

భినవిభిపరా యాం చట్టాం గురిాంచ్ లోలోప్ల రుగులుతుని కోప్ాంతో చేస ేదరీఘ యోచనకు,

నవయయమూరిి నవయయసాథ నాం మోసగిాంచబడిాందని భావిాంచ్న సాందరాానిి తరువాతి నిరణయాం

సరిచేయబడ ేభవిష్యత్ రవజు వివేకానికి ఒక విజాపిి అని పేరకకనవిరు.[5]

ఈ కదసులో తన భినవిభిపరా యానిి వయకిప్రచడవనికి ముాందు నవయయమూరిి ఖ్నవి తన

స్ దరితో మాట్ాీ డుతూ: నేను నవ త్రరుాను సదిధాం చేసుకునవిను, ఈ త్రరుా వలన నవకు ప్రధవన-నవయయమూరిి ప్దవి దకకకప్ వోచచనివాయఖ్ాయనిాంచ్నట్ుీ తెలుస్ి ాంది. జనవర ి1977లో ప్రధవన నవయయమూరిి ప్దవికి సుపీరాంకోరుట నవయయమూరుి లను సఫిారుస చేసుి ని సాందరాాంగా కదాందర ప్రభుతోాం, ఆ సమయానికి అతయాంత అనుభవజాుడిగా ఉని ఖ్నవిను విసారిాంచ్ ఆయన

సాథ నాంలో మరకకరిని నియమిాంచ్ాంది, ఈ విధ్ాంగా భారత ప్రధవన నవయయమూరిి అతయాంత

అనుభవజాుడె ైఉాండవలన ేసాంప్రదవయానికి ప్రభుతోాం భినిాంగా ప్రవరిిాంచ్ాంది. వాసివానికి, ఒకద


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%86%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E2%80%8C

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=H._R._%E0%B0%96%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%82_%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-pucl-5



విధ్మ నై త్రరుాను వలెువరిాంచ్న కారణాంగా ఇతర నవయయమూరుి ల కీరిి గతాంలోన ే

ఉాండిప్ యాంద.ి నవయయమూరిి ఖ్నవి మాతరాం ఈ భినవిభిపరా యాంతో భారతదేశ నవయయ

సమాజాంలో ఒక చ్రసారణీయ వయకిిగా నిలిచ్ప్ యారు.

నయయయార్క ట్ెైమ్స ఈ కిాంది అభిపరా యానిి వెలిబుచ్చాంద:ి "ఒక నిరాంకుశతో ప్రభుతవోనికి

సోతాంతర నవయయవయవసథ ల్ాంగిప్ వడాం ప్రజ్సాోమయ సమాజ వినవశనవనికి చ్వరి అడుగు; భారత అతుయనిత నవయయసాథ నాం యొకక నిరణయాం ప్ూరిిగా ల్ాంగిప్ వడవనికి దగిరగా ఉాంద.ి"

అతయవసర ప్రిసిథతి సాందరాాంగా, ప్రభుతోాం 39వ సవరణను త్రసుకొచ్చాంది, ప్రధవన మాంతిర ఎనిికకు నవయయప్రమ నై సమీక్షను ఇద ిప్రిమితాం చసేుి ాంది; అాంతేకాకుాండవ పారీమ ాంట్ చతే

ఏరాాట్ు చయేబడిన ఒక వయవసథ ఈ ఎనిికను సమీక్షిసుి ాంది[7]. ముాందు కదశవానాంద్ నిరణయాం

వయతిరదకాంగా ఉనిప్ాట్ిక,ీ ఈ నిరవధ్కానికి (1975) నవయయసాథ నాం సాధ్ువు మాదిరిగా అాంగీకరిాంచ్ాంద.ి తరువాత, పారీమ ాంట్, అతయవసర ప్రిసిథతి సాందరాాంగా ఎకుకవ మాంద ి

ప్రతిప్క్ష సభుయలు జ ైలులో ఉనిప్ుాడు, 42వ సవరణను ఆమోదిాంచ్ాంది, ధ్ృవీకరణకు సాంబాంధిాంచ్న ప్రకిరయాప్రమ ైన విష్యాలకు మినహాయాంప్ును ఇచ్చ, రాజ్యాంగానికి చేసిన

ఎట్ువాంట్ి సవరణను అయనవ సమీక్షిాంచే అధికారాం ఏ నవయయసాథ నవనికి లేకుాండవ చయేడవనికి

ఈ సవరణ చయేబడిాంద.ి అయత ేఅతయవసర ప్రిసిథతి అనాంతరాం కొనిి సాంవతసరాలకు, సుపీరాంకోరుట 42వ అధికరణ యొకక సాంప్ూరణతను తిరసకరిాంచ్ాంది, మినెరాో మిల్స కదసు (1980) విష్యాంలో నవయయ సమీక్షకు సాంబాంధాించ్న అధికారానిి తిరిగి ప ాందిాంది.

అతయవసర ప్రిసిథతి సాందరాాంగా ఒక చ్వర ిచరయగా, ప్రధవన నవయయమూరిితో కుదిరని

ఏకాభిపరా యాంతో, నవయయమూరుి లను దేశవాయపి్ాంగా ఇష్టమొచ్చనట్ుీ మారాచరు, దీనిని V.R.

కృషాణ అయయర్ హ ైకోరుట సాోతాంతరాాంప ై ఒక కతిిప్ ట్ుప ై వరిణాంచవరు.

1980-తరటవాత : నిశచయారథక స పీరంకోరట్

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%9F%E0%B1%88%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%82_%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-7




నవయయమూరిి ఖ్నవి సయచ్ాంచ్నట్ుీ గా లోలోప్ల రుగులుతుని కోప్ాంతో చేసని దీరఘ యోచనతో, అదృష్టవశాతూి భారతదేశాంలో నవయయశీలత జరిగిన అనవయయాలు అతయవసర

ప్రిసిథతి తొలగిాంచబడిన కొదిే కాలానికద సరిచయేబడవ్ య.

1977 ఎనిికలోీ ఇాందిరా గాాంధీ ప్రాజయాం పాల ైన తరువాత, మొరారిీ

దేశాయ్ నేతృతోాంలోని కొతి ప్రభుతోాం, ముఖ్యాంగా నవయయ శాఖ్ మాంతిర శాాంతి

భూష్న్ (గతాంలో ఆయన హ బియస్ కారాస్ కదసులో అవిచవరిత నిరుాంధితుడి కోసాం

వాదిాంచవరు) అతయవసర ప్రిసిథతి ప్రకట్ిాంచడవనిి మరిాంత కష్టతరాం చేసేాందుకు అనేక సవరణలు త్రసుకొచవచరు మరియు సుపీరాంకోరుట యొకక అధకిారానిి చవలావరకు ప్ునరుదధ రిాంచవరు. కదశవానాంద కదసులో పరా థమిక నిరాాణ సిదవధ ాంతాం ఇాందరిా గాాంధీ యొకక కదసులో మరిాంత బలప్డిాంది మరియు మినెరాో మిల్స కదసుతో ఇది బాగా ప్ట్ిష్ఠ ప్రచబడిాంద.ి

అతయవసర ప్రిసిథతి తరువాత రాజ్యాంగాంలోని 21 అధికరణ (జీవనాం మరియు వయకిిగత సేోచఛ)

కు సాంబాంధిాంచ్ సుపీరాంకోరుట ఇచ్చన సృజనవతాక మరియు విసిృత అరథ వివరణ ప్రజ్ హిత

వాయజ్యనికి ఒక కొతి నవయయ శాసి ీమీమాాంసను ప ాంప ాందిాంచ్ాంది, ఈ ప్రణివమాం ప్రిమితాం

చేయని అనేక ముఖ్యమ నై ఆరిథక మరియు సామాజిక హకుకలతోసహా (రాజ్యాంగబదధాంగా రక్షిాంచబడిన, అమలు చేయలేని హకుకలు), ఉచ్త విదయ, జీవనోపాధ,ి ప్రిశుభర ప్రాయవరణాం,

ఆహారాం మరియు అనేక ఇతర హకుకలను బాగా ప్ర తసహిాంచ్ాంది. పౌర మరియు రాజకయీ

హకుకలు (ఇవి భారత రాజ్యాంగాంలోని పరా థమిక హకుకల విభాగాంలో సాంప్రదవయబదధాంగా ప్రిరక్షిాంచబడవ్ య) కూడవ విసిరిాంచబడవ్ య మరియు వీట్ికి మరిాంత మ రుగ ైన భదరత

లభిాంచ్ాంద.ి ఈ కొతి అరథ వివరణలు అనేక ముఖ్యమ ైన సమసయలప ైవాయజయాం దవఖ్లు చేసేాందుకు విసిృత అవకాశాం కలిాాంచవయ. ADM జబల్ప్ూర్ కదసులో అతయవసర ప్రిసిథతి

సాందరాాంలో కూడవజీవిాంచే హకుకను త్రససేుకోరాదని త్రరుా చెపిాన నవయయమూరుి లోీ 21వ



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%AD%E0%B1%82%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%AD%E0%B1%82%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9C%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%A4_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9C%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%A4_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1



అధికరణకు విసిరిాంచ్న అరథ వివరణకు మారిదరాకుడిగా గురిిాంప్ు ప ాందని మాజీ ప్రధవన

నవయయమూరిి P N భగవతి కూడవ ఒకరు కావడాం గమనవరుాం.

ఇటీవ్లి మ్ుఖయమ ైన క స లు 2000 సాంవతసరాం తరువాత సుపీరాంకోరుట ఇచ్చన ముఖ్యమ ైన త్రరుాలోీ కోయ లోు కదసు (I.R.

కోయ లోు v. తమిళనవడు రాష్ట ర ప్రభుతోాం (త్రరుా 2007 జనవరి 11న ఇవోబడిాంద)ి ఒకట్ి. 9

మాంది నవయయమూరుి లతో కూడిన సుపీరాంకోరుట ధ్రాాసనాం సాంప్ూరణ ఏకాభిపరా యాంతో పరా థమిక

నిరాాణ సిదవధ ాంతవనిి మరవసారి నొకికవకాకణ ాంచ్ాంది. మాజీ ప్రభుతో నవయయమూరిి స్ ల్ల స్ రాబిీ

ఈ త్రరుాప ైమాట్ాీ డుతూ, I.R. కోయ లోు కదసులో సుపీరాంకోరుట త్రరుా పరా థమిక నిరాాణ

సిదవధ ాంతవనిి ప్ునరుదవఘ ట్ిాంచ్ాందనవిరు. వాసివాంలో కోరుట మరిాంత ముాందుక ళీి, నవయయసాథ నాం

రాజ్యాంగాం యొకక పరా థమిక నిరాాణాంగా ప్రిగణ సుి ని ఎట్ువాంట్ి పరా థమిక హకుకనెైనవ ధికకరిాంచే రాజ్యాంగ సవరణను, దవని యొకక ప్రభావాం మరియు ప్రిణవమాల ఆధవరాంగా తిరసకరిాంచవచచని అభిపరా యప్డిాంద.ి ఈ త్రరుా నిరేిష్ట పరా థమిక హకుకల సదివధ ాంతవలకు సాంబాంధిాంచ్ పారీమ ాంట్ యొకక రాజ్యాంగ అధికారాంప ై మరిాంత ప్రిమితులు విధిాంచ్ాంద.ి

పరా థమిక హకుకలను అతికరమిాంచే విధ్ాంగా రాజ్యాంగానిి సవరణలు చయేరాదని గవలక్ నవథ్

కదసులో వెలీడిాంచ్న నిరణయానిి వాసివానికి కోయ లోు కదసులో త్రరుాలో ప్ునరుదధ రిాంచ్ాంద,ి ఈ

త్రరుా కదశవానాంద భారతి కదసులో త్రరుాకు ఇద ివయతిరదకాంగా ఉాంద.ి బాగా గౌరవిాంచబడిన ఈ

త్రరుా సాష్టతకు అనుకూలాంగా లేదు. ఇద ి'హకుకల ప్రీక్ష సారాాంశాం' వాంట్ి అసాష్ట అాంశాలను ప్రిచయాం చసేిాంది. 21, 14 మరియు 19 అధికరణల నిబాంధ్నలు, వాట్ ికిాంద

అాంతరీీనాంగా ఎట్ువాంట్ి నియమాలు ఉనవియ? అనే అాంశాలను వయకిప్రిచ్ాంది. కోయ లోు త్రరుాను వివరిాంచడాంలో తదుప్ర ిచ్కుకలను చయసేాందుకు ప్రవకిలు అవసరాం లేదు, ఇది ప్రబలమ నై అనుమానవనిి కలిగిసుి ాంద.ి" ప్రసిదధ భారత్రయ బాీ గు 'లా అాండ్ అదర్

థిాంగ్స'లో పేరకకనబడినట్ుీ , ఓస్ీ లో జరిగిన ఒక కారయకరమాంలో ఈ విష్యాం ప్రసాి విాంచబడిాంద.ి

http://lawandotherthings.blogspot.com/2008/10/soli-jsorabjees-critique-of-ircoelho.html



ఇదిలా ఉాంట్ే, అశోక కుమార ఠాగూర్ v. భారత సమాఖ్య కదసులో ఐదుగురు నవయయమూరుి లతో కూడిన సుపీరాంకోరుట ధ్రాాసనాం మరవ ముఖ్యమ ైన త్రరుాను వెలువరిాంచ్ాంది; ఈ కదసులో ధ్రాాసనాం "సాంప్ని శేరణ " ప్రమాణవలకు సాంబాంధిాంచ్ కదాందీరయ

విదవయ సాంసథల (ప్రవేశాలోీ రిజరదోష్నుీ ) చట్టాం, 2006ను సమరిథాంచ్ాంద.ి ముఖ్యాంగా, అమ రికా సాంయుకి రాషాట ర ల సుపీరాంకోరుట సమీక్షకు ఆచరిాంచ ే'కఠిన ప్రిశీలనవ' ప్రమాణవలను అనుసరిాంచేాందుకు నవయయసాథ నాం నిరాకరిాంచ్ాంది. ఇద ేసమయాంలో, అనుజ్ గారి్ v. హో ట్ల్

అస్ సయిేష్న్ ఆఫ్ ఇాండియా (2007) కదసులో నవయయసాథ నాం కఠిన ప్రిశీలనవ ప్రమాణవలు వరిిాంప్జదసిాంద ి

అరావళి గవల్్ కోర్స మరియు ఇతర కదసులోీ , సుపీరాంకోరుట (ముఖ్యాంగా నవయయమూరిి మరకాండేయ కట్ుి ) కిరయాశీల పాతర త్రసుకోవడాం గురిాంచ్ అభయాంతరాలు వయకిాం చసేిాంద.ి

నవయయమూరుి ల అవినీతి మరయిు దుష్్రవరిన

2008లో సుపీరాంకోరుట ను వరుసగా వివాదవలు చుట్ుట ముట్ాట య, నవయయవయవసథ అగరభాగాంలో త్రవరమ ైన అవినీతి ఆరవప్ణలు ప్నుి చెలీిాంప్ుదవరుల డబుుతో విలాసవాంతమ ైన వయకిిగత

స లవులు అనుభవిాంచడాం, వయకిిగత ఆసిి వివరాలను బహిరితాం చసేేాందుకు నిరాకరిాంచడాం, నవయయమూరుి ల నియమాకాంలో రహసాయలు నుాంచ్, సమాచవర హకుక చట్టాం

కిాంద కూడవ తమ ఆసిి వివరాలు బయట్ప ట్టకప్ వడాం వరకు ప్రతి అాంశాం

వివాదవసాదమ నైాంది. భారత ప్రధవన నవయయమూరిి K.G.బాలకృష్ణన్ తన ప్దవిప ై చేసని

వాయఖ్యలు కూడవ విమరాలకు పాతరమయాయయ, తన ప్దవి ప్రజ్ సేవకుడి హో దవ కాదని, ఇది ఒక రాజ్యాంగ అధికారమని ఆయన వాయఖ్ాయనిాంచవరు. ఆయన తరువాత తన వాయఖ్యలప ై వెనకుకతగాి రు. విధ్ులను నిరోహిాంచడాంలో విఫలమవుతుాండట్ాంప ై నవయయవయవసథ ప్రసుి త

భారత రాష్ట రప్తి ప్రతిభా పాట్ిల్ మరియు మాజీ రాష్ట రప్తి APJ అబుే ల్ కలాాం ఇదేరి నుాంచ్ త్రవర



విమరాలు ఎదురకకాంది. ప్రధవన మాంతిర డవకటర్ మనోాహన్ సిాంగ్ నవయయవయవసథలో అవినీతి

ప్రధవన సవాలుగా ఉాందని, దీనిని తక్షణమ ేనిరవధిాంచవలిసన అవసరాం ఉాందని సయచ్ాంచవరు.

భారత ప్రభుతో కదాందర మాంతిరవరిాం దేశ ప్రధవన నవయయమూరిి నేతృతోాంలో జ్త్రయ నవయయ

మాండలి పేరుతో ఒక కమిట్ీని ఏరాాట్ు చేసేాందుకు ఇట్ీవల నవయయమూరుి ల విచవరణ

(సవరణ) బిలుీ 2008ను పారీమ ాంట్లో ప్రవేశప ట్ిట ాంది, ఇది హ ైకోరుట మరియు సుపీరాంకోరుట నవయయమూరుి లప ైవచ్చన అవినీతి మరియు దుష్్రవరిన ఆరవప్ణలప ై దరాయప్ుి జరప్నుాంద.ి

అయతే, ఈ బిలుీ కూడవ హాసాయసాదాంగా ఉాందని, ప్రజలను నోరునొకదకాందుకు మరియు ఆరవప్ణలను అణ చ్వసేాేందుకు ఇద ిఉదేేశాంచబడిాందని ఆరవప్ణలు వచవచయ. బిలుీ ప్రకారాం,

నవయయమూరుి లతో కూడిన ఒక కమిట్ ీనవయయమూరుి లప ై వచ్చన ఆరవప్ణలను విచవరిసుి ాంద,ి

భారత ప్రధవన నవయయమూరిి లేదవ ప్దవీ విరమణ చసేిన నవయయమూరుి లప ై ఎట్ువాంట్ ి

విచవరణ చపే్ట్టరాదు, ఇది సహజమ ైన నవయయ సిదవధ ాంతవలకు విరుదధాం, నవయయమూరుి లప ైచేసిన ఏదెైనవ ఫిరాయదు "ప్సలేనిదని" లేదవ "విసగిిాంచేదని" తేలిత,ే సదరు ఫిరాయదు చసేిన

పౌరుడికి శక్ష లేదవ జరమిానవ విధిాంచవచుచ, ఈ చరయలు నవయయమూరుి లప ైవాసివమ ైన

ఫిరాయదులు చయేాలనుకునే వారిని నిరుతవసహప్రిచేవిగా ఉనవియ.

సీనియర్ న్తయయమ్ూరటా లు

నవయయమూరిి B N అగరావల్, నవయయమూరిి V S సిరటపరాుర్ మరియు G S

సింఘ్వవ సభుయలుగా ఉని సుపీరాంకోరుట ధ్రాాసనాం ఈ విధ్ాంగా అభిపరా యప్డిాంద ి:

"నవయయమూరుి లాందరూ అవినీతి కళాంకాం లేనివారు అని మేము ధ్ృవీకరిాంచడాం లేదు. నలీ

గకర రలు అనిిచవట్ాీ ఉాంట్ాయ. ఇకకడ ఏ సాథ యలో అవినీతి ఉాందనదేి మాతరమే ప్రశి."

సుపీరాంకోరుట నవయయమూరిి అగరావల్ :

"రాజకీయ నవయకులు, నవయయవాదులు మరియు సమాజాం యొకక నడవడిక సాంగతేాంట్ి?

మేము కూడవ అవినీతి జరుగుతుని సమాజాం నుాంచే వచవచము, సోరిాం నుాంచ్ దిగిరాలేదు.



చయసేాందుకు ఇకకడ మీరద సోరిాం నుాంచ్ దిగవిచ్చనట్ుీ అనిపిసుి ాంద,ి అాందువలనే మాప ైఆరవప్ణలు చసేుి నవిరు."

నవయయమూరిి అరిజిత్ ప్స్ాయత్, నవయయమూరిి V S సిరటపరాుర్ మరియు నవయయమూరిి G

S సింఘ్వవ లతో కూడిన సుపీరాంకోరుట ధ్రాాసనాం :

"ఎవర ైనవ నవయయమూరిి యొకక సరోశేరష్ఠ యోగయత గురిాంచ్ కాకుాండవ, కొాంత మాంద ి

నవయయమూరుి లు చవలా నిజ్యత్రప్రులుగా పౌరులు వరీికరిాంచడాం వలన ఇట్ువాంట్ి ప్రిసిథతి

వచ్చాంద.ి ఇద ివయవసథ . వేళళీ ప కలిాంచేాందుకు మనాం సర నై ప్దధతిని గురిిాంచవలి."

"ఇప్ుాడుని విధవనాం పాతబడిప్ యాందవ? కొనిి చ్ని మారుాలతో, ఈ విధవనాం ఇప్ాట్ికీ

సమరథవాంతాంగా ఉాంట్ుాందవ?"

నవయయమూరిి G S సింఘ్వవ తో కూడని సుపీరాంకోరుట ధ్రాాసనాం :

"వేరు పాతుకుప్ యాంద.ి" ప్డిప్ తుని ప్రమాణవలను సయచ్సుి ని, విచవరణ నుాంచ్ తమకు రక్షణ కలిాాంచుకోవాలని నవయయమూరుి ల కోరికను ప్రశిసుి ని సీనియర్ నవయయవాద ిఅనీల్

దేవాన్, స లిసిట్ర్ జనరల్ G. E. వాహన్వతిలతో నవయయమూరుి లు ఏకీభవిసుి నిట్ుీ

కనిపిాంచ్ాంది.

సీనియర్ ప్రభుతవ అధికారటలు

భారత మాజీ రాష్ట రప్తి, APJ అబుే ల్ కలాం : "కదసులు సుదీరఘకాలాం ప్రిషాకరానికి నోచుకోని ప్రిసిథతి కొనసాగితే, పౌరులు నవయయవయవసేథతర

చరయలను ఆశరయసాి రు.."

భారత రాష్ట రప్తి, ప్రత్రభా ప్ాటిల్ : నవయయ సాంసకరణలప ైజరిగిన ఒక సదసుస లో మాట్ాీ డుతూ

"నవయయాం అాందిాంచడాంలో జరుగుతుని జ్ప్యాం నుాంచ్ నవయయవయవసథ తపిాాంచుకోలేదు, దీని

వలన ఘాతకాలు ప్ర తసహిాంచబడ ేభయాంకరమ ైన ప్రమాదాం ప ాంచ్వుాంద.ి"

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B1%8A%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=G._E._%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1



"మన నవయయ వయవసథ అాందరికీ సాంప్ూరణ నవయయాం అాందసిుి ాందని మరియు నిజాం, విశాోసాం,

ఆశలకు వెలుగుగా ఉాంట్ుాందని మనాం ప ట్ుట కుని అాంచనవలప ై త్రవర ఆతాప్రీక్ష చసేుకోవాలిసన

సమయాం ఆసనిమ ైాంద.ి"

"వాసివానికి, అసమగరత మరియు కళాంకాలోీ నవయయ యాంతవర ాంగాం తన భాగాం లేకుాండవ లేదు."

భారత మాజీ ప్రధవన నవయయమూరిి, Y. K. సభరావల్ :

"నవయయాం అాందిాంచే వయవసథ దవని యొకక అధయ సిథతికి చేరుకుాంద"ి

లోక్సభ సీాకర్, మీరా కుమ్ార్ :

"ఈ దేశ పౌరురాలిగా, అనేక దశాబాే లు అనుభవాం ఉని నవయయవాదిగా, నవకు ఒక

నవయయవయవసథ అధికారిప ైఆరవప్ణలకు సాంబాంధిాంచ్ గుసగుసలు వినిపిాంచ్నవ కూడవ వేదన

కలిగిసుి ాంది … అయత ేనిజమేమిట్ాంట్,ే నవయయవయవసథ అధికారులప ైఆరవప్ణలు వాసివికత

సాంతరిాంచుకుాంట్ునవియ. కదవలాం 20 శాతాం మాంది నవయయమూరుి లు మాతరమ ే

అవినీతిప్రులని ఒక ప్రధవన నవయయమూరిి చపెాారు. మరవ నవయయమూరిి ఇట్ువాంట్ ి

ఆరవప్ణలప ైవిచవరణ జరిపేాందుకు ఎట్ువాంట్ ిఅాంతరిత ప్రకిరయలు లేవని త్రవర విచవరాం వయకిాం

చేశారు. అాందువలన, దనీికి సాంబాంధిాంచ్ ఒక యాంతవర ాంగానిి ఏరాాట్ు చయేాలిసన

అవసరానిి నవయయమూరుి లే నొకికవకాకణ సుి నవిరు. ఈ యాంతవర ాంగానిి ఏ విధ్ాంగా త్రసుకురావాలి మరియు దీనిని ఎవరు త్రసుకురావాలన ేప్రశి ఉదయసుి ాంది. వాసివానికి

ప్రజ్సాోమయాంలో ప్రజలకు జవాబుదవరీగా ఉాండవలిసన అవసరాం లేని ఒకదఒకక విలక్షణ

వయవసథగా నవయయ విభాగాం ఉాంద.ి ఈ మొతిాం సాందరాాంలో, నవయయవయవసథను జవాబుదవరీగా చేసే ప్రకిరయలో బయట్ి అాంశాలను చేరాచలిసన అవసరాం సాష్టాంగా కనిపిసుి ాంద.ి"

అదనప్ు స లిసటి్ర్ జనరల్, G. E. వాహన్వ్త్ర : ఢిలీ్ల హ ైకోరుట చేప్ట్ిటన ఒక విచవరణలో "CJIకి తెలియజదసిన ఆసుి ల వాంట్ ినవయయమూరుి ల వయకిిగత సమాచవరానిి

ప్రసుి త RTI ప్రిధిలో బహిరితాం చయేడవనికి వీలు లేదు, దీనికి సాంబాంధిాంచ్ తగిన విధ్ాంగా


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=CJI&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=RTI&action=edit&redlink=1



సవరణలు చయేాలి.

"(నవయయమూరుి ల ఆసుి లకు సాంబాంధిాంచ్) తెలియజదసిన సమాచవరాం సాష్టాంగా వయకిిగత

సమాచవరాం మాతరమ,ే వీట్ిని బహిరితాం చయేడాం ఎట్ువాంట్ి ప్రజ్ కారయకలాపానికి

సాంబాంధిాంచ్న విష్యాం కాదు.

ప్రణబ్ మ్ుఖరీీ :

"నిరాాణవతాక విమరాలు ప్ర తసహిాంచబడవలి." నవయయ వయవసథలో జరుగుతుని సుదీరఘ జ్పాయలు, ప్రజలు చట్ాట నిి తమ చతేులోీ కి త్రసుకునేాందుకు కారణమవుతునవియన ే

వాదనకు ఆయన కూడవ గకాంతు కలిపారు. నవయయవయవసథ పరా థమిక సదుపాయాలను ప్ట్ిష్ఠ ప్రచవలిసన అవసరాం ఉాందని ఉదవఘ ట్ిాంచవరు.

ప్రసుి త నవయయమూరుి లు

"చీఫ్ జసిటస్ ఆఫ్ ఇాండయిా అాండ్ సటి్ిట ాంగ్ జడెిస్." సుపీరాం కోర్ట ఆఫ్ ఇాండియా . సహచర న్తయయమ్ూరటా లు

1. S. H. కపాడయిా 2. అలాి మస్ కబీర్

3. R. V. రవీాందరన్

4. దవల్లోర్ భాండవర ీ

5. D. K. జ ైన్

6. మారకాండేయ కట్ుి

7. H. S. బేడ ి

8. V. S. సిరుారాకర్

9. B. సుదరాన్ ర డి్

http://www.supremecourtofindia.nic.in/new_s/judge.htm

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=S._H._%E0%B0%95%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%AC%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=R._V._%E0%B0%B0%E0%B0%B5%E0%B1%80%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%AD%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=D._K._%E0%B0%9C%E0%B1%88%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%87%E0%B0%AF_%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=H._S._%E0%B0%AC%E0%B1%87%E0%B0%A1%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=V._S._%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=B._%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B6%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B0%E0%B1%86%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%A1%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1



10. P. సదవశవాం

11. G. S. సిాంఘ్ీో

12. అఫ్ాి బ్ ఆలాం

13. J. M. పాాంచల్

14. ముకుాందాం శరా

15. సిరియాక్ జోసఫ్

16. A.K. గాంగూల్ల

17. R.M. లోధవ 18. H.L. దతుి

19. దీప్క్ వరా 20. బాల్లుర్ సిాంగ్ చౌహాన్

21. A.K. ప్ట్ాియక్

22. T. S. ఠాగూర్

23. K. S. రాధవకృష్ణన్

24. సురీాందర్ సిాంగ్ నిజ్ర్

25. సోతాంతర కుమార్

26. చాందర మ ళి కుమార్ ప్రసాద్

మాజీ భారత ప్రధవన నవయయమూరుి లు

1. హరిలాల్ జ కనియా 2. ఎాం.ప.ిశాసిి ీ3. మ హర్ చాంద్ మహాజన్

4. బి.క .ముఖ్రీి

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=P._%E0%B0%B8%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=G._S._%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%98%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%AB%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D_%E0%B0%86%E0%B0%B2%E0%B0%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=J._M._%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B0%82_%E0%B0%B6%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%9C%E0%B1%8B%E0%B0%B8%E0%B0%AB%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=A.K._%E0%B0%97%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%82%E0%B0%B2%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=R.M._%E0%B0%B2%E0%B1%8B%E0%B0%A7%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=H.L._%E0%B0%A6%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%AC%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%9A%E0%B1%8C%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=A.K._%E0%B0%AA%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=T._S._%E0%B0%A0%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=K._S._%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B1%8C%E0%B0%B3%E0%B0%BF_%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%9C%E0%B1%86_%E0%B0%95%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B1%80&action=edit&redlink=1



5. సుధీ రాంజన్ దవస్

6. భువనేశోర్ ప్రసాద్ సినవు 7. ప.ిబి.గజదాందరగాడకర్

8. ఎ.క .సరాకర్

9. కోకా సుబాురావు 10. క .ఎన్.వాాంఛయ

11. మహమాద్ హిదయతులాీ

12. జ .స.ిషా 13. ఎస్.ఎాం.సికీర 14. ఎ.ఎన్.రాయ్

15. మీరాి హమీదులాీ బెగ్

16. వెై.వి.చాందరచయద్

17. పి.ఎన్.భగవతి

18. ఆర్.ఎస్.పాఠ్క్

19. ఇ.ఎస్.వెాంకట్రామయయ 20. ఎస్.ముఖ్రీి 21. రాంగనవథ్ మిశరా 22. క .ఎన్.సిాంగ్

23. ఎాం.ఎచ్.కనియా 24. ఎాం.ఎల్.శరా

25. ఎాం.ఎన్.వెాంకట్ాచలయయ 26. క .ఎస్.ప్రిప్ూరణన్

27. ఎ.ఎాం.అహాద ీ

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%A7%E0%B1%80_%E0%B0%B0%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AD%E0%B1%81%E0%B0%B5%E0%B0%A8%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%B9%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%97%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E.%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%95%E0%B0%BE_%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D.%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%9B%E0%B1%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%B9%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%A6%E0%B0%AF%E0%B0%A4%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%86.%E0%B0%B8%E0%B0%BF.%E0%B0%B7%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D.%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%A6%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE_%E0%B0%AC%E0%B1%86%E0%B0%97%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B1%88.%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9A%E0%B1%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D.%E0%B0%AD%E0%B0%97%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A0%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%87.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D.%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%8E%E0%B0%9A%E0%B1%8D.%E0%B0%95%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%8E%E0%B0%B2%E0%B1%8D.%E0%B0%B6%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D.%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E.%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%85%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%80&action=edit&redlink=1



28. జ .ఎస్.వరా 29. ఎాం.ఎాం.ప్ూాంఛి

30. ఎ.ఎస్.ఆనాంద్

31. ఎస్.ప.ిభారుచవ 32. బి.ఎన్.కిరాాల్

33. జి.బి.ప్ట్ాియక్

34. వి.ఎన్.ఖ్రద 35. రాజదాందర బాబు 36. ఆర్.సి.లాహో తి

37. వెై.క .సభరాోల్

భారత సుపీరాంకోరుట ప్రధవన నవయయమూరుి లు భారత ప్రధవన నవయయసాథ నమును సుపీరాం కోరుట గా పిలుసాి రు. 1950 జనవరి 26

న భారతదేశాం యొకక రిప్బీిక్ జననాం తరాోత 42 మాంది భారత దేశము యొకక (సజి ఐ) (చీఫ్

జసిటస్) ప్రధవన నవయయమూరుి లుగా ప్నిచేశారు. సుపీరాం కోరుట లో ప్నిచసేని ప్రధవన

నవయయమూరుి లు వారి జ్బితవ కిరాంద ప ాందు ప్రచడ మయనది..

భారత సుపీరాంకోరుట ప్రధవన నవయయమూరిి ప్రథమము (సిజ ఐ) గా హరిలాల్ జ . కనియా ఉాండగా,

కాగా, 28.09.2014 సాం.న అధికారికాంగా భారతదేశాం యొకక ప్రధవన నవయయమూరిిగా హ చ్ ఎల్

దతుి నియమితుల నైవరు. ప్రసుి త అధికారాంలో లేని భారత సుపీరాంకోరుట ప్రధవన నవయయమూరిిగా

జసిటస్ వెై వి. చాందరచయడ్ దీరఘకాలాం (22, ఫభిరవరి, 1978 నుాండ ి1985 జూల ై1 వరకు)

ప్నిచేశారు.ప్రసుి తాం భారతదేశాం యొకక ప్రధవన నవయయమూరిిగా ట్ి.స్.ట్కకర్

నియమితుల నైవరు

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%86.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%82%E0%B0%9B%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%86%E0%B0%A8%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%9A%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D.%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BF.%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%AA%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D.%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%87&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%B8%E0%B0%BF.%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B1%8B%E0%B0%A4%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B1%88.%E0%B0%95%E0%B1%86.%E0%B0%B8%E0%B0%AD%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%9C%E0%B1%86._%E0%B0%95%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B9%E0%B1%86%E0%B0%9A%E0%B1%8D_%E0%B0%8E%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%A6%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B1%88_%E0%B0%B5%E0%B0%BF._%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9A%E0%B1%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



భారత స పీరంకోరట్ ప్రధతన న్తయయమ్ూరటా ల జ్్బిత్త

వ్ర్ు

స్

స్ం

ఖ్య.

పేర్ు

(శ్్ర/శ్్రమతి/కు

మార ి

పదవి

స్వాకర్ణ

పదవీ

విర్మ

ణ

జనమత

చ ందిన

రాషీ్టరం

పదవీకాలంలో ఇచ్చిన కొనిి

ముఖ్యమ ైన తీర్ుులు

01

హరిలాల్ జ .

కనియ్ ా

15,

అగసుర ,19

47

1951

నవంబరప 16

బాంబ ేఇపుుడు (మయంబ )ై

ఎ.క .గోపాలన

వరసస

య్ూనియ్న

ఆఫ్ ఇండ య్ా

02

ఎం. పతంజలి

శాసరత ై

1951


1954

జనవర ి3 మదార సు (ఇపుుడు చనెెైి )

03

మ హర చ్ంద్

మహాజన

1954

జనవర ి3

1954


లాహో ర/కాశ్మమర

04

బి.క .

మయఖరిజయ్ ా

1954


1956

జనవర ి31 పశచమ బ ంగాల్



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B1%87

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B1%88

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82._%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%B2%E0%B0%BF_%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82._%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%B2%E0%B0%BF_%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B1%88



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%95%E0%B1%86._%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%95%E0%B1%86._%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1




05 ఎస. ఆర.దాస

1956

జనవర ి

31

1959

సెపెర ంబరప 30

పశచమ బ ంగాల్

06

భయవనేశార

పరసాద్ సరనాా

1959


1964

జనవర ి31 బీహార

07

పర.బి. గజదందర

ఘడుర

1964

జనవర ి

31

1966

మారిచ 15

బాంబ ే(ఇపుుడు మహారా

షర )ా

08 ఏ.క . సరాుర

1966

మారిచ

16

1966 జూన

29


09

కోకా

సుబాారావు

1966

జూన 30

1967 ఏపరరల్

11

మదార సు (ఇపుుడు తమి

ళ్నాడు)

గోలక నాథ్

వర సస ది సేరట

ఆఫ్ పంజ్బ్

10

క ైలాశ్ నాథ్

వానయచ

1967

ఏపరరల్ 12

24,

ఫరభరవర,ి19

68

ఉతతరపరదేశ్

11

ఎమ్.

హిదయ్తులాల

25, ఫరభర

వర,ి

1968

1970


పరసుత తంచ్తీతస గఢ్

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D._%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%AC%E0%B0%BF._%E0%B0%97%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%98%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%AC%E0%B0%BF._%E0%B0%97%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%98%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8F.%E0%B0%95%E0%B1%86._%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%81




https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%88%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B1%8D_%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B1%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%88%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B1%8D_%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B1%82&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D



12 జ .సర. ష్ట ా

1970


1971

జనవర ి21 పరసుత తం గయజరాత్

13 ఎస.ఎమ్. సరక ా1971

జనవర ి

22


25

పంజ్బ్

కదశవనంద

భారతి వర సస

ద ిసేరట

ఆఫ్ కదరళ్

14 ఏ.ఎన. రద 1973


1977

జనవర ి28 పశచమ బ ంగాల్

ఎ.డ .ఎం.జబ

లూుర వర సస

శవకాంత్ శుకాల

15

మిరాజ

హమీదులాల బేగ్

1977

జనవర ి

29

21,

ఫరభరవర,ి

1978

ఉతతర పరదేశ్

16

వెై.వి.

చ్ందరచ్యడ్

22,


1978

1985 జూల ై 11

బాంబ ే(ఇపుుడుమహారా

షర )ా

17 పర.ఎన. భగవతి

1985

జూల ై 12

1986


బాంబ ే(ఇపుుడుమహారా

షర )ా

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%86.%E0%B0%B8%E0%B0%BF._%E0%B0%B7%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D._%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8F.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D._%E0%B0%B0%E0%B1%87&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E.%E0%B0%A1%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%9C%E0%B0%AC%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D_%E0%B0%B6%E0%B1%81%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%A6%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE_%E0%B0%AC%E0%B1%87%E0%B0%97%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%A6%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE_%E0%B0%AC%E0%B1%87%E0%B0%97%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B1%88.%E0%B0%B5%E0%B0%BF._%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9A%E0%B1%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B1%88.%E0%B0%B5%E0%B0%BF._%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%9A%E0%B1%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D._%E0%B0%AD%E0%B0%97%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B0%BF






18 ఆర.ఎస. పాథక

1986


1989 జూన

6

ఉతతరపరదేశ్

19

ఈ. ఎస.

వెంకటరా మయ్య

1989

జూన 19

1989


మ ైసయరప (ఇపుుడు కరాి

టక)

20 ఎస. మయఖరీజ 1989


1990



21 రంగనాథ్ మిశాా

1990


1991


ఒడ ష్ట ా

22

కమల్

నారాయ్ణ్ సరంగ్

1991


1991


ఉతతర పరదేశ్

23

ఎం.హ చ్.

కనియ్ ా

1991


1992


మహారాషర ా

24

లలిత్ మోహన

శరమ

1992


11,

ఫరభరవర,ి19

93

బీహార

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D._%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%88._%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D._%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%88._%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D._%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%88%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%81



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D._%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%96%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B1%80&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%A3%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%A3%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%B9%E0%B1%86%E0%B0%9A%E0%B1%8D._%E0%B0%95%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%82.%E0%B0%B9%E0%B1%86%E0%B0%9A%E0%B1%8D._%E0%B0%95%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B2%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B1%8B%E0%B0%B9%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B6%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B2%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B1%8B%E0%B0%B9%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B6%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1




25

ఎమ్.ఎన.

వెంకటాచ్లయ్య

12,


1993

24,

అకొర బరప,19

94

కరాిటక

26

ఏ.ఎమ్.

అహమద ి

1994

అకోర బరప 25

1997

మారిచ 24 గయజరాత్

27 జ .ఎస. వరమ

1997

మారిచ

25

1998

జనవర ి18 మధయ పరదేశ్

28

ఎమ్.ఎమ్.

పుంఛి

1998

జనవర ి

18

1998

అకోర బరప 9 పంజ్బ్

29 ఏ.ఎస. ఆనంద్

1998

అకోర బరప 10

2001

నవంబరప 1 జమూమ కాశ్మమరప

30 ఎస.పర. భరపచ ా

2001


2002 మే 6 మహారాషర ా

31 బి.ఎన. క రాుల్

2002 మే

6

2002


ఢ లీల

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D._%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D._%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8F.%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D._%E0%B0%85%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8F.%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D._%E0%B0%85%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%86.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D._%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D._%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%82%E0%B0%9B%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D.%E0%B0%8E%E0%B0%AE%E0%B1%8D._%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%82%E0%B0%9B%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8F.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D._%E0%B0%86%E0%B0%A8%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%AA%E0%B0%BF._%E0%B0%AD%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%9A%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D._%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1




32

జి.బి.

పటాియ్క

2002


2002


ఒడ ష్ట ా

33 వి.ఎన. ఖారద 2002


2004 మే 2 ఉతతర పరదేశ్

బ సర బేక రి కదస,

ట.ిఎం.ఎ.పవి.

వర సస


ఆఫ్ ఇండ య్ా

(రిజర ాజను -

య్ాజమానయ

(వయక తగత)

విదాయలయ్ాలోల )

34 రాజదందర బాబయ

2004 మే

2

2004 జూన

1

కరాిటక

35 ఆర.సర. లహో ట ి

2004

జూన 1

2005

నవంబరప 1 ఉతతర పరదేశ్

36

యోగదష్

కుమార

సభరాాల్

2005


2007

జనవర ి14 ఢ లీల

2006 ఢ లీల

సేలింగ్

డెైవై్\లాండ్

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BF.%E0%B0%AC%E0%B0%BF._%E0%B0%AA%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BF.%E0%B0%AC%E0%B0%BF._%E0%B0%AA%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B5%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D._%E0%B0%96%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%87&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B1%86%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B1%87%E0%B0%95%E0%B1%86%E0%B0%B0%E0%B0%BF_%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%B8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D.%E0%B0%B8%E0%B0%BF._%E0%B0%B2%E0%B0%B9%E0%B1%8B%E0%B0%9F%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B1%87%E0%B0%B7%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%AD%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=2006_%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80_%E0%B0%B8%E0%B1%87%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%88%E0%B0%B5%E0%B1%8D%5C%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B1%80%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%B8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1





సలీింగ్

కదస (ఎం.సర.మ

హతా వర సస


ఆఫ్ ఇండ య్ా)

37

క . జి.

బాలకృషణన

2007

జనవర ి

14

2010 మే

11

కదరళ్

ఒబిసర

రిజర ాసను కదస

(ఆశోఖ్ కుమార

థాకూర వర సస


ఆఫ్ ఇండ య్ా)

38

ఎస.హ చ్.కపాడ

య్ ా

2010 మే

12

2012


మయంబాయి

39 అలతమస కబీర

2012


2013 జూల ై 18

కోలుత ా

40 పర. సదాశవం

2013

జూల ై 19


26

చెనెై ి



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%86._%E0%B0%9C%E0%B0%BF._%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%A8%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%86._%E0%B0%9C%E0%B0%BF._%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B1%83%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%A3%E0%B0%A8%E0%B1%8D


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%B9%E0%B1%86%E0%B0%9A%E0%B1%8D.%E0%B0%95%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%B9%E0%B1%86%E0%B0%9A%E0%B1%8D.%E0%B0%95%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%AE%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%AC%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%A4%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BF._%E0%B0%B8%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B0%82




41

రాజదందర మాల్

లోధ ా

2014


2014


రాజసాి న హ ైకోరపర

42

హ చ్ ఎల్

దతుత [2]

2014


2015

డ సెంబరప 2 కరాణ టక హ ైకోరపర

43 ట.ిఎస.ఠాకూర

2015


2017

జనవర ి3 జమయమ & కాశ్మమర హ ైకోరపర

44

జగదీష్ సరంగ్

ఖదహర

2017

జనవర ి4

2017 ఆగష్ర 27

పంజ్బ్ & హరాయనా హ కైో

రపర

45 దపీక మిశాా

2017

ఆగష్ర 28

పదవిలో

పరసుత తం

ఉనాిరప

ఒడ ష్టా హ ైకోరపర

హ ైకోరుట హ ైకోరట్ లేదవ ఉననత న్తయయస్ాథ నమ్ు ( High Court) అనగా భారతదేశాంలో రాష్ట రాంలో

అతుయనిత నవయయసాథ నాం. ప్రత్ర రాషాట ర నికీ, కదాందర పాలిత పరా ాంతవనికీ ఒకోక హ ైకోరుట ఉాంట్ుాంది.

ర ాండు లేక అాంతకాంట్ే ఎకుకవ రాషాట ర లకు కూడవ ఒకద హ ైకోరుట ఉాండేట్ట్ుీ పారీమ ాంట్ు చట్టాం

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%B2%E0%B1%8B%E0%B0%A7%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%87%E0%B0%82%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%B2%E0%B1%8B%E0%B0%A7%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%B8%E0%B1%81%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%A8_%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%AE%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81#cite_note-The_Times_of_India_-_28_September_2014_-_Justice_H_L_Dattu_sworn_in_as_Chief_Justice_of_India-2


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9F%E0%B0%BF.%E0%B0%8E%E0%B0%B8%E0%B1%8D.%E0%B0%A0%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%81_%26_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%97%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%B7%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%96%E0%B1%87%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%97%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%B7%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%96%E0%B1%87%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E2%80%8C_%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B0%95%E0%B1%8D%E2%80%8C_%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE






చేయవచుచ.హ ైకోరుట లు భారత రాజ్యాంగాంలోని ఆరవ భాగము, ఐదవ అధవయయము, 214 వ

నిభాంధ్ననుసరిాంచ్ ఏరాాట్ు చయేడాం జరిగిాంది.

హ ైకోరుట నవయయమూరుి లను భారత ప్రధవన నవయయమూరిి మరియు

రాష్ట ర గవరిర్ సలహాప ై, భారత రాష్ట రప్తి నియమిసాి డు.

మొతిాం భారతదేశాంలో 21 హ ైకోరుట లు ఉనవియ. ఒకొకకక హ ైకోరుట లో ఒకొకక ప్రధవన

నవయయమూరిి ఉాంట్ాడు. సుపీరాం కోర్ట ప్రధవన నవయయమూరిి, రాష్ట ర గవరిర్ను సాంప్రదిాంచ్.

రాష్ట రాంలో ఏ ఇతర కోరుట లలో జరిగిన కదసుల ప ై నవయయ విచవరణ కోసాం హ ైకోర్టను

సాంప్రదిాంచవచుచ.

హ ైకోరుట నవయయ మూరిి ప్దవీ అరుతలు:

భారత దేశ పౌరుడెై ఉాండవలి.

కనీసాం 10 సాంవతసరాలు పాట్ు దిగువ కోర్టలో నవయయమూరిిగా లేదవ హ ైకోరుట లలో 10

సాంవతసరాలు నవయయవాదిగా, లేదవ నవయయ శాసివీేతిగా ఉాండవలి.

హ ైకోరట్ లు

భారతదేశాంలో గల, కిరాంద ిఇరవెైనొికక (21 హ ైకోరుట ల జ్బితవను చయడాండి.)

నాయయ

స్ాథ న

ము

స్ాథ ప ంచ్చన

స్ంవ్తసర్ం

ఏ ఆకుీ

దాారా

స్ాథ ప ంచా

పరిధి పవఠము నాయయపవఠములు (బ ంచీలు)

నాయయ

మూర్ుు

లు.


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%8D





పేర్ు ర్ు

అలహా

బాద

హ ైకోర్ుీ [

1]

1866-06-11 హ ైకోరపర ల

ఆకుర , 1861

ఉతతర పరదేశ్ అలహాబా

దు

లకో ి

95

ఆంధ్ర

పరదేశ్

హ ైకోర్ుీ

1954-07-05 ఆంధర రాషర ాఆకుర , 1953

ఆంధర పరదేశ్ హ ైదరాబా

దు

39

బాంబ ే


1862-08-14 హ ైకోరపర ల

ఆకుర , 1861

మహారాషర ,ా గోవా, దాదరా

మరియ్య నాగర

హవేలీ, డామన మరియ్య

డయ్ూయ

మయంబ ై నాగపూర, పనాజీ, ఔరంగా

బాదు

60

కలకత్ాు


1862-07-02 హ ైకోరపర ల

ఆకుర , 1861

పశచమ బ ంగాల్, అండమాన

మరియ్య నికోబార దీాపాలు

కోలుత ా పో రర బ లయిర (సరూుయట

బ ంచీ)

63

ఛతీస్

గఢ్


2000-01-11 మధయపరదేశ్ రీ-

ఆరగనెైజదషన ఆకుర , 2000

ఛతీతస గఢ్ బిలాస

పూర

08

ఢిలీ్ల


1966-10-31 ఢ లీల హ ైకోరపర

నేషనల్ కాయపరటల్ ట రిటారీ

ఢ లీల

నయయఢ లీల 36

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%B2%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-ahc-1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=1866-06-11&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%B2%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B1%8B

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%A6%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B1%87_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%B2%E0%B1%80&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A1%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A1%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A1%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A1%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%94%E0%B0%B0%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%94%E0%B0%B0%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%86%E0%B0%AF%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9B%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9B%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-delhi-2


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B1%87%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AA%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%9F%E0%B1%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%80_%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B1%87%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AA%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%9F%E0%B1%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%80_%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80



2] ఆకుర ,

1966

గౌహతి


3]

1948-03-01 గవరిమ ంట

ఆఫ్

ఇండ య్ా ఆకుర , 1935

అరపనాచ్ల్

పరదేశ్, అసాసం, మణిపూర,

మేఘాలయ్ా, నాగాలాయండ్,

తిరపుర, మిజోరం

గౌహతి కోహిమా, ఐజ్ల్ & ఇంఫాల్.

Agartala & Shillongలలో

సరూుయట బ ంచీ గలదు.

27

గుజరా

త్


1960-05-01 బాంబే రీ

ఆరగనెైజదషన ఆకుర , 1960

గయజరాత్ అహమదా

బాదు

42

హిమా

చల్

పరదేశ్


1971 సేరట ఆఫ్

హి.పర. ఆకుర , 1970

హిమాచ్ల్ పరదేశ్ సరమాల

09

జమూమ

మరి

యు

కాశ్రమర్ు


1943-08-28 కాశ్మమరప

మహారా

జు

జ్రీచేసరన

పేట ంటు లేఖ

జమూమ & కాశ్మమరప శ్మనాగర &

జమూమ[4]

14

జార్ఖండ్ 2000 బీహారప రీ జ్రఖండ్ రాంచీ

12

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-delhi-2

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%97%E0%B1%8C%E0%B0%B9%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-assam-3

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-assam-3


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%87%E0%B0%98%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8C%E0%B0%B9%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%90%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%87%E0%B0%82%E0%B0%AB%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=Agartala&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=Shillong&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%97%E0%B1%81%E0%B0%9C%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%B9%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B9%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%82_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1






https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%82_%26_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B0%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%A8%E0%B0%97%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B1%82


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%96%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B1%80



హ ైకోర్ుీ ఆరగనెైజదషన ఆకుర , 2000

కరాిట

క


5]

1884 మ ైసయరప హ ైకోరపర ఆకుర , 1884

కరాిటక బ ంగళ్ూ

రప

40

కేర్ళ


6]

1956 రాష్టార ా ల

పునరాయవసీికరణ

చ్టరం, 19

56.

కదరళ్, లక్షదీాప్ కొచిచ

40

మధ్యపర

దేశ్


7]

1936-01-02 గవరిమ ంట

ఆఫ్


మధయపరదేశ్ జబల్

పూర

గాాలియ్ర, ఇండోర 42

మదార

స్


1862-08-15 హ ైకోరపర ఆకర, 1861

తమిళ్నాడు, పాండ చేచరి చెనెై ి మదుర ై 47

ఒడిషా


1948-04-03 ఒడ ష్టా హ ైకోరపర

ఒడ ష్టా కటక

27


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B0%95_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-kar-5


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%86%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%B3%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%81


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%95%E0%B1%87%E0%B0%B0%E0%B0%B3_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-kerala-6

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-kerala-6

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2_%E0%B0%AA%E0%B1%81%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B1%80%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B0%A3_%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%82&action=edit&redlink=1







https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%8A%E0%B0%9A%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-mp-7


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AC%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AC%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%87%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%9A%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B1%87%E0%B0%B0%E0%B0%BF


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%81%E0%B0%B0%E0%B1%88

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%92%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%95%E0%B1%8D



ఆరడరప, 1948

పాటాి


1916-09-02 గవరిమ ంట

ఆఫ్


బీహారప పాటాి

43

పంజాబ్

మరి

యు

హరాయ

నా


8]

1947-11-08 హ ైకోరపర (పంజ్బ్)

ఆరడరప, 1947

పంజ్బ్, హరాయనా, చ్ంఢీగఢ్ చ్ండీగఢ్

53

రాజస్ాథన్


1949-06-21 రాజసాి న

హ ైకోరపర ఆరిడనెనస, 1949

రాజసాి న జోధ్

పూర

జ ైపూరప

40

స్ క్కం


1975 38వ

సవరణ

సరక ుం గాంగ్ టక

03

ఉతురాం

చల్

2000 య్ూ.పీ. రీ

ఉతతరాంచ్ల్ నెైనితాల్

09

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BE_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1






https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-punjab-8

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81#cite_note-punjab-8


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D,_%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A2%E0%B1%80%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%80%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1





https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%8B%E0%B0%A7%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%8B%E0%B0%A7%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%88%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%82_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=38%E0%B0%B5_%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3,_%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%AE%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=38%E0%B0%B5_%E0%B0%B8%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3,_%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%AE%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%9F%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B1%88%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



హ ైకోర్ుీ ఆరగనెైజదషన ఆకుర , 2000

అతయధిక నవయయమూరుి లు అహాదవబాద్ హ ైకొర్ట కు ఉనవిరు.

పరా రాంభాంగా ఆగార లో సాథ పిాంచవరు. 1875 లో అలహాబాదుకు మారాచరు.

లాహో ర్ హ ైకోరుట 1919-03-21 లో సాథ పిాంచవరు. ప్రిధి, అవిభాజయ ప్ాంజ్బ్ మరియు

ఢిలీ్ల. 1947-08-11 లో ఒక ప్రతేయక హ ైకోరుట ఆఫ్ ప్ాంజ్బ్ సాథ పిాంచబడినద,ి భారత్రయ

సాోతాంతరా ఆకుట 1947, ప్రకారాం సిమాీ లో ఒక సటీ్ును ఏరాాట్ు చేశారు. 1966 లో

ప్ాంజ్బ్ గురిిాంప్బడిన తరువాత, ప్ాంజ్బ్ హరాయనవల కొరకు ఒక హ ైకోరుట ను

సాథ పిాంచవరు. ఢిలీ్ల హ ైకోరుట , 1966-10-31 లో, సమిాీ లో ఒక సీట్ుతో సాథ పాించవరు.

మూలాంగా ఇద ిఅసాసాం మరియు నవగాలాయాండ్ కొరకు సాథ పిాంప్బడిాంద.ి 1971 లో

దీనికి గౌహతి హ ైకోరుట ఈశానయభారత రీ-ఆరినెజైదష్న్ ఆకుట , 1971, ప్రకారాం పేరు

ప ట్ాట రు.

వేసవిలో రాజధవని శీరనగర్, శీతవకాలాంలో జమూా.

మూలాంగా దీనిని మ సైయరు హ ైకోరుట అనేవారు, తరువాత కరాిట్క హ ైకోరుట అని పేరు 1973.

ట్రా వాంకూర్-కొచ్చన్ హ కైోరుట , ఎరాికుళాంలో 1949 లో జూల ై7 న ఉదవఘ ట్న చేశారు.

కదరళ్ రాష్ట రాం, రాషాట ర ల రీ ఆరినెైజదష్న్ ఆక్ట 1956 ప్రకారాం ఏరాడిాంద.ి ఈ ఆకుట ట్రా వాంకూర్-

కొచ్చన్ హ ైకోరుట ను అబాలిష్ చసేి కదరళ హ ైకోరుట ను సృషిటాంచ్ాంద.ి దీని ప్రధిి, లక్షదీోప్

వరకు గలదు.


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B9%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%85%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81_%E0%B0%86%E0%B0%AB%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B1%88%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D-%E0%B0%95%E0%B1%8A%E0%B0%9A%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1





గవరిమ ాంట్ ఆఫ్ ఇాండయిా ఆకుట , 1935, ల ట్ర్ పేట్ెాంట్ దవోరా 2-1-1936 న ఒక

హ ైకోరుట నవగప్ూర్ నాందు సాథ పిాంచబదిాంది. రాషాట ర లు ఏరాడిన తరువాత జబల్ ప్ూర్ కు

మారచబడిాంద,ి 1956.

ప్ాంజ్బ్ హ ైకోరుట , తరువాత ప్ాంజ్బ్ & హరాయనవ హ ైకోరుట గా మారిాంద,ి 1966

హ ైకోరట్ లు రాష్టా్ ర లు / క ంద్రప్ాలిత ప్రా ంత్తల వారీగా

రాషీ్టరం లేదా కే.పా.పరా . కోర్ుీ నగర్ం

అండమాన్ మరియు నికోబార్

దీవ్ులు

కలకతాత హ ైకోరపర కోలుత ా

అర్ుణాచల్ పరదేశ్ గౌహతి హ ైకోరపర గౌహతి

ఆంధ్ర పరదేశ్ ఆంధర పరదేశ్ హ ైకోరపర హ ైదరాబాదు

అస్ాసం గౌహతి హ ైకోరపర గౌహతి

బీహార్ు పాటాి హ ైకోరపర పాటా ి

ఛతీుస్గఢ్ ఛతీతసగఢ్ హ ైకోరపర బిలాస పూర

చండీగఢ్

పంజ్బ్ మరియ్య హరాయనా

హ ైకోరపర

చ్ండీగఢ్

దాదార నగర్ హవేల్ల బాంబ ేహ ైకోరపర మయంబ ై

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%B5%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%A6%E0%B1%80%E0%B0%B5%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%9A%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D











https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9B%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9B%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%97%E0%B0%A2%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1






https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE_%E0%B0%A8%E0%B0%97%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%B2%E0%B1%80&action=edit&redlink=1





డామన్ మరియు డయుయ బాంబ ేహ ైకోరపర మయంబ ై

జాతీయ రాజధాని పరా ంతం

నయయఢిలీ్ల

ఢ లీల హ ైకోరపర నయయఢ లీల

గోవ ా బాంబే హ ైకోరపర మయంబ ై

గుజరాత్ గయజరాత్ హ ైకోరపర అహమదాబాదు

హరాయనా




హిమాచల్ పరదేశ్ హిమాచ్ల్ పరదేశ్ హ ైకోరపర సరమాల

జమూమ కాశ్రమర్ు

జమూమ మరియ్య కాశ్మమరప


శా్మనగర/జమూమ

జార్ఖండ్ జ్రఖండ్ హ ైకోరపర రాంచీ

కరాిటక కరాిటక హ ైకోరపర బ ంగళ్ూరప

కేర్ళ కదరళ్ హ ైకోరపర కోచి

లక్షదీాప్ కదరళ్ హ ైకోరపర కోచి

మధ్యపరదేశ్ మధయపరదేశ్ హ ైకోరపర జబల్పూర

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A1%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%81_%E0%B0%A1%E0%B0%AF%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%81



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B0%82_%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%A7%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B0%82_%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%A2%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%80

















https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80%E0%B0%A8%E0%B0%97%E0%B0%B0%E0%B1%8D




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B1%80






https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%9A%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%80%E0%B0%AA%E0%B1%8D


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%9A%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AC%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D



మహారాషీ్టర బాంబ ేహ ైకోరపర మయంబ ై

మణపిూర్ ఇంఫాల్ [[ఇంఫాల్

]]

మేఘాలయ గౌహతి హ ైకోరపర గౌహతి

మిజోర్ం గౌహతి హ ైకోరపర గౌహతి

నాగాలాండ్ గౌహతి హ ైకోరపర గౌహతి

ఒడిష ా ఒడ ష్టా హ ైకోరపర కటక

పాండిచేిరి మదార సు హ ైకోరపర చెనెై ి

పంజాబ్




రాజస్ాథ న్ రాజసాి న హ ైకోరపర జోధ్పూర

స్ క్కం సరక ుం హ ైకోరపర గాంగ్ టక

తమిళనాడు మదార సు హ ైకోరపర చెనెై ి

తిరపుర్ గౌహతి హ ైకోరపర గౌహతి

ఉతురాఖ్ండ్ ఉతతరాఖండ్ హ ైకోరపర నెైనితాల్





https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%87%E0%B0%98%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%AF











https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B0%95%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%9A%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B1%87%E0%B0%B0%E0%B0%BF









https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B1%8B%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%AA%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%97%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%9F%E0%B0%95%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1







https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%96%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%96%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A8%E0%B1%88%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



ఉతుర్పరదేశ్ అలహాబాదు హ ైకోరపర అలహాబాదు

పశ్చిమ బ ంగాల్ కలకతాత హ ైకోరపర కోలుత ా

రాషాీ లు దేశానిి పరపిాలనా సౌలభయం కోసం రాష్టార ా లు, కదందర పాలిత పరా ంతాలుగా విభజిసాత రప. పరతి

రాష్టార ా నిక రాజ్యంగం పరకారం, శాసన వయవసి, పరిపాలనా వయవసి, నాయయ్ వయవసి

వుంటాయి. భారత దేశానిి 29 రాష్టార ా లు, 7 కదందర పాలిత పరా ంతాలుగా విభజించారప.

శాసనసభ

శాసన మండలి

గవరిరప మయఖయమంతిర

ప్రతి రాషాట ర నికి ప్రజలు ఎనుికునే సభుయలతో కూడిన ఒక సభ ఉాంట్ుాంద.ి

దీనిి శాసనసభ లేదవ విధతనసభ అాంట్ారు. కొనిి రాషాట ర లోీ ర ాండు సభలుాంట్ాయ. ఈ ర ాండయ సభను శాసనమాండలి అాంట్ారు. రాజ్యాంగాం ప్రకారాం ఏ రాష్ట రాం లోనెనైవ శాసనసభలో 500 కాంట్ ే

ఎకుకవ కాకుాండవను, 60 కాంట్ ేతకుకవ కాకుాండవను సాథ నవలు ఉాండవలి.

సభుయల అరుతలు







https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B0%A8_%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%BF


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%96%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%AD

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B0%A8%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%BF




శాసనసభ సభుయడు కాదలచ్న వయకిి భారత పౌరుడెై ఉాండవలి

కనీసాం 25 ఏళళ వయసు ఉాండవలి

సభానిరోహణ

సభా నిరోహణ బాధ్యతలు నిరోహిాంచేాందుకు ఒక సభాప్తి (సీాకరు) ని,

ఒక ఉప్సభాప్తి (డపి్ూయట్ీ సీాకరు) ని సభుయల నుాండి ఎనుికుాంట్ారు. సాాంప్రదవయకాంగా సభాప్తిగా అధికార ప్క్షానికి, ఉప్సభాప్తిగా ప్రతిప్క్షానికి చెాందని వారిని ఎనుికుాంట్ారు. అయత ేఇద ినియమాం కాదు.

తమ ప్దవిక ిరాజీనవమా సమరిాాంచదలచ్న ప్క్షాంలో సభాప్తి ఉప్సభాప్తి కి, ఉప్సభాప్తి

సభాప్తిక ిసమరిాాంచవలి. వారి తొలగిాంప్ుకు మ జ్రిట్ీ సభుయల మదేతు అవసరాం.

సమావేశాలు శాసనసభను సమావేశప్రచడాం, సమావేశాలను ముగిాంచడాం, సభను రదుే చయెయడాం వాంట్ి అధికారాలు గవరిరు వదే ఉాంట్ాయ. శాసనసభ సమావేశాల చ్వరి రవజుకు, తదుప్ర ి

సమావేశాల మొదట్ి రవజుకు మధ్య 6 నెలలకు మిాంచ్ అాంతరాం ఉాండరాదు. సభలో సభుయలు కాని రాష్ట ర ప్రభుతోాంలోని మాంతుర లు, రాష్ట ర అడ ోకదట్ు జనరల్ సభనుదేేశాంచ్ ప్రసాంగిాంచవచుచ,

సభా కమిట్ీలలో పాల్ి నవచుచ. కాని వారికి సభలో ఓట్ు వసేే అధికారాం ఉాండదు.

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B8%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%89%E0%B0%AA%E0%B0%B8%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%BF&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A1%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%9F%E0%B1%80_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%80%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%81&action=edit&redlink=1



ముఖ్యమాంతిర

భారతదేశాంలో రాషాట ర ల ప్రభుతవోధనిేతను మ్ుఖయమ్ంత్రర అాంట్ారు. శాసనసభలో కనీస ఆధికయత

కలిగిన పారీట లేదవ కూట్మికి చెాందని నవయకుడు ముఖ్యమాంతిర అవుతవరు. ముఖ్యమాంతిర శాసనసభ లేదవ శాసనమాండలి సభుయడెై ఉాండవలి. అయత ేఏ సభలోనయ సభుయడు కాకునవి

ముఖ్యమాంతిర ప్దవి చపే్ట్టవచుచ, కానీ 6 నలెలలోప్ు ఏదయ ఒక సభలో సభయతోాం ప ాందవలి.

ప్రభుతవోధినతేగా ముఖ్యమాంతిర రాష్ట ర ప్రపిాలనకు బాధ్ుయడు. గవరిరు పేరిట్ ప్రిపాలన

జరిగినప్ాట్ిక,ీ అధికారాం యావతూి ముఖ్యమాంతిర చతేిలో ఉాంట్ుాంది. ప్రిపాలనలో తనకు సహాయాంగా ఉాండేాందుకు మాంతిరవరాి నిి నియమిాంచుకుాంట్ారు.

ఎంపిక విధతనం

భారత రాజ్యాంగాం, ముఖ్యమాంతిర ప్దవికి ప్ ట్ ీచేసే అభయరిథకి అరుతవ నియమావళిని

నిరదేశాంచ్ాంది.

● అభయరిథ భారత పౌరుడు అయయ ఉాండవలి.

● 25 సాంవతసరాలు, అాంతకాంట్ే ఎకుకవ వయసుస కలిగి ఉాండవలి.

● రాష్ట ర శాసనసభలో సభుయడు అయయ ఉాండవలి. సభయతోాం లేని య డల, అభయరిథ గవరిర్

ఆమోదాం కలిగి ఉాండవలి.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B0%A8%E0%B0%B8%E0%B0%AD

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B0%A8%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2%E0%B0%BF




అట్ిట ప్రిసిథతిలో అభయరిథ ముఖ్యమాంతిరగా బాధ్యతను సీోకరిాంచ్న నవట్ి నుాండి ఆరు మాసాల

కాల వయవధలిోప్ు శాసనసభా సభయతవోనిి ప ాందవలి. లేని ప్రిసిథతిలో ముఖ్యమాంతిర ప్దవి

నుాండ ిఅభయరిథ తొలగిాంచబడతవరు.

ప్ాంచవయత్ర

ప్ంచతయితీ గార మాం సాథ యలో అమలోీ ఉాండ ేఅతి పరా చీనమ నై పాలనవ వయవసథ . దీనినే సాథ నిక

సోప్రిపాలన సాంసథల వయవసథని, భారతదేశాంలో ప్ాంచవయత్ర రాజ్ అని అాంట్ారు. నపేాలోీ కూడవ ఇలాాంట్ ిప్ాంచవయత్ర వయవసథ నడుసుి ాంద.ి

ప్ాంచవయత్ర రాజ్ చరతిర పరా చీనకాలాంలో ప్నిచసేుి ని గార మ పాలనవ వయవసథ అప్ాట్ ిసాాంఘి్క ప్రిసిథతుల కనుగుణాంగా ఐదు ప్రధవన వృతుి ల ప్రతినిధ్ులతో ప్నిచేశవేి. అయతే ఇవి ఎకుకవగా అణచ్వతేకు గురయేయవి. బిరట్షి్ పాలన పరా రాంభాంలో అాంతగా ఆదరిాంచబడనప్ాట్ికీ గవరిర్ జనరల్ రిప్ాన్ ప్ర తవసహాంతో సాథ నిక సోప్రపిాలనవ సాంసథలు ప్ునరుజిీవనాం ప ాందవయ. 1919 మరియు 1935 భారత ప్రభుతో చట్ాట లు కొాంతమేరకు వీట్ికి బలాం చేకూరాచయ. భారతదేశాంలో మూడాంచెల ప్ాంచవయత్రరాజ్ వయవసథను పరా రాంభిాంచ్న తొలి రాష్ట రాం రాజసాథ న్ కాగా, 1959 నవాంబరు 1న, ఆాంధ్ర ప్రదేశ్ లో దేశాంలోన ేర ాండవదిగా, మహబూబ్ నగర్ జిలాీ , షాద్ నగరవీ పరా రాంభమ ైాంది. గార మ సాథ యలో గార మ ప్ాంచవయత్ర, బాీ కు సాధ యలో ప్ాంచవయతి సమితి, జిలాీ సాథ యలో జిలాీ ప్రిష్తవి ఏరాడిాంది. 1986 లో బాీ కు సాధ య వయవసథని మాండల ప్రిష్తవి మారాచరు.

73వ రాజ్యాంగ సవరణకు అనుగుణాంగా ఆాంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుతోాం 1994లో నయతన ప్ాంచవయత్ర రాజ్ చట్ాట నిి చసేిాంది. ప్రసుి త వయవసథ దీనికి అనుగుణాంగా ఉాంది.

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%A8

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%A8

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B1%87%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%A8%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%B9%E0%B0%AC%E0%B1%82%E0%B0%AC%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B0%97%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B7%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%A8%E0%B0%97%E0%B0%B0%E0%B1%8D



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%BF%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE_%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A4%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B0%B2_%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B0%A4%E0%B1%8D



కదాందరాంలో గార మీణవభివృదిధ మరియు ప్ాంచవయత్ర రాజ్ మాంతిరతో శాఖ్ రాషాట ర లలోని అట్ువాంట్ి మాంతిరతో శాఖ్లతో కారయకరమాలను నిరోహిసుి ాంది. ఏపిరల్ 24 ని ప్ాంచవయతిరాజ్ దినాంగా పాట్ిసుి నవిరు.

ఇాంచుమిాంచు 30 లక్షల మాంది ప్రజ్ ప్రతినిధ్ులతో నడుసుి ని ప్ంచతయితీ రాజ్ వ్యవ్సథ ప్రప్ాంచాంలోనే అతిప దే ప్రజ్సాోమయ వయవసథ . ప్రధవనాంగా మన గార మాలకు ఇద ివెనెిముకగా ప్నిచేసుి ాంది. దేశ వాయపి్ాంగా 537 జిలాీ ప్ాంచవయత్రలు, 6,097 మాండల ప్ాంచవయత్రలు మరియు 2,34,676 గార మ ప్ాంచవయత్రలు ప్నిచేసుి నవియ.

ప్రిశోధ్న, శక్షణ, విదవయబో ధ్న కోసాం కదాందర సాథ యలో జ్త్రయ గార మీణవభివృదిధ సాంసథ , రాష్ట ర ప్రిధిలో ఆాంధ్రప్రదేశ్ గార మీణవభివృదిధ అకాడమీ, ప్నిచేసుి నవియ. ఎనిికలు రాష్ట ర ఎనిికల కమీష్న్ నిరోహిసుి ాంద.ి

భారతదశేాంలో ఎనిికల వయవసథ ప్రజ్సాోమయ దేశాలలో ఓట్రీచ ేప్రజ్ప్రతినిధ్ులను ఎనుికొను ప్రకిరయనే ఎనిికల వయవసథగా పిలువబడుతుాంది. ప్రప్ాంచాంలోన ేఅతిప దే ప్రజ్సాోమయ దేశమ ైన భారతదేశాంలో సాోతాంతరాాం నుాంచే ఎనిికల దవోరా ప్రజ్సాోమయ విలువలకు గట్ిటగా ప్ునవదులు వసేుకుాంది. 2004 లో జరిగిన ఎనిికలలో దవదవప్ు 67 కోటీ్ మాంద ిఓట్రుీ ఉనవిరు. ఈ సాంఖ్య ఐరవపా మాఖ్యలోగల దేశాల మొతిాం ఓట్రీ సాంఖ్య కనవి ర ట్ిట ాంప్ు సాంఖ్య. 1989 ఎనిికల నిరోహణ కొరక ైన ఖ్రుచ 300 మిలియన్ డవలరుీ , మరియు ప్ద ిలక్షల ఎలకాటా నిక్ ఓట్ిాంగ్ మిష్నీ ఉప్యోగాం జరిగిాంది.[1]. ఓట్రుీ మరియు నియోజకవరాి ల సాంఖ్య అధికాంగా వుని కారణాంగా, ఎనిికలు అనేక విడతలుగా జరుప్ుకునే అవసరాం ఉాంది. 2004 లో జరిగిన సారోతిరక ఎనిికలు 4 విడతలుగా జరుగగా, 2009 ఎనిికలు 5 విడతలుగా నిరోహిాంచవరు. ఈ ఎనిికలు నిరోహిాంచుట్కు భారత ఎనిికల కమీష్ను ఉాంది. ఈ కమీష్ను రాజకయీ పారీటలకొరకు "ఎనిికల నియమాళిని రూప ాందసిుి ాంది మరియు ఎనిికల ఫలితవలను

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%AD%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE_%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B1%80

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8B%E0%B0%A7%E0%B0%A8

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B6%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%A3

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%AD%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B0%BF_%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%82%E0%B0%A7%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B1%8D_%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%AD%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B0%BF_%E0%B0%85%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B0%AE%E0%B1%80

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%B2_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B7%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0_%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%B2_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%93%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%82%E0%B0%B2%E0%B1%8B_%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%B2_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5#cite_note-1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%8E%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%B2_%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B1%80%E0%B0%B7%E0%B0%A8%E0%B1%81



ప్రకట్ిాంచ్ కదాందర లేక రాష్ట ర శాసనవధికారికి జ్బితవ సమరిాసుి ాంది. ఈ విధవనాం దవోరా కొతి ప్రభుతోాం ఏరాాట్ు చయేుట్కు మారిాం సుగమాం అవుతుాంది.

భారత్ లో ఎనిికల విధవనము భారత పారీమ ాంట్ులో రాజ్యధిప్తి లేదవ రాష్ట రప్తి మరియు ర ాండు సభలు వుాంట్ాయ. భారత

రాష్ట రప్తి ఐదు సాంవతసరాల కొరకు ఎలకోట రల్ కాలేజి చ ేఎనుికోబడుతవడు. ఈ ఎలకోట రల్

కాలేజిలో ఎనిిక ైన పారీమ ాంట్ు సభుయలు మరియు వివిధ్ రాషాట ర ల ఎనిిక ైన విధవనసభ

సభుయలు ఉాంట్ారు. భారత పారీమ ాంట్ు దిోసభా (బెైకామ రల్) విధవనవనిి

కలిగి, లోక్సభ మరియు రాజయసభను కలిగి ఉాంద.ి లోక్సభలో 545 సభుయలు ఉాంట్ారు. ఈ

సభుయలలో 543 సభుయలు భారత వోట్రీచ ేఐదేాండీ కొరకు ఎనుికోబడుతవరు. రాష్ట రప్తిచే ఇదేరు ఆాంగవీ -ఇాండియన్ సభుయలు నియమిాంచబడుతవరు. రాజయ సభలో 245 సభుయలు గలరు, ఇాందులో 233 సభుయలు ఆరదాండీ కొరకు ఎనుికోబడి, ప్రతి ర ాండేాండీకు మూడవ వాంతు సభుయలు ప్దవీ విరమణ ప ాంద ేవిధవనవనిి కలిగివుాంట్ారు. అలాగద 12 మాంది సభుయలు కళాకారుల, జడీిల, కీరడవరాంగ, వాయపారరాంగ మరియు జరిలిసుట ల మరియు సాధవరణ ప్రజల

సమూహాల నుాండ ిరాష్ట రప్తిచ ేనవమినేట్ చయేబడుతవరు.

భారతదశేాంలో ఎనిికల చరితర మొదట్ ిసారిగా ఎనిికలు 1951 లో, 26 రాషాట ర లలో 489 లోక్సభ నియోజకవరాి లకు జరిగాయ. ఆ కాలాంలో బహ సాంఖ్య నియోజకవరాి లుాండేవి. అనగా ఒక నియోజకవరిాంలో 2

సీట్ుీ లేదవ కొనిిసారుీ 3 సీట్ుీ వుాండవేి. 1960 లో ఈ విధవనవనిి రదుే చేశారు.

రాజకీయ పారీటల చరితర


https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%8E%E0%B0%B2%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%8B%E0%B0%B0%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B0%BF



https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF_%E0%B0%B8%E0%B0%AD





భారత జ్త్రయ కాాంగ రస్ యొకక ఏకఛతవర ధిప్తవయనికి 1977లో మొదట్ ిసారిగా విఘాతాం

గలిగినది. ఇాందిరా గాాంధ ీనేతృతోాంలో ఈ పారీట మొదట్సిారిగా ఓట్మిని

చవిచయసిాంద.ి అతయవసర ప్రిసిథతి కాలాంలో కాాంగ రస్ యొకక నియాంతృతో పాలనకు వయతిరదకాంగా 4 ప్రముఖ్ పారీటలచ ేఏరాాట్ెనై జనతవ పారీట మురారిీ దేశాయ్ నేతృతోాంలో ప్రభుతవోనిి ఏరాాట్ు చసేిాంది. అలాగద 1989లో ర ాండయ సారి అధికారానిి కోలోాగా విశోనవథ్

ప్రతవప్ సిాంగ్ (వి.ప.ిసిాంగ్) నతేృతోాంలో భారత్రయ జనతవ పారీట మరియు వామప్క్షాల

మదేతుతో జనతవదళ్ ప్రభుతోాం ఏరాడిాంద.ి

1992 లో మరియు ఆ తరువాత కదాందరాంలో ఏకపారీట గుతవి ధపి్తయాం నశాంచ్, సాంకీరణ ప్రభుతవోలు ఏరాడుతునవియ. ఈ వయవసథలో అనేక పారీటలు ఒక కూట్మిగా ఏరాడ ిప్రభుతవోనిి ఏరాాట్ు చేసుి నవియ. ఇాందులో పరా ాంత్రయ పారీటలు కూడవ ప్రధవన పాతర ప్ షసిుి నవియ. సమాజ్వాదీ పారీట, రాషీట రయ జనతవదళ్, తెలుగుదేశాం, అనవి డి.యాం.క . అసాసాం గణప్రిష్త్, నేష్నల్ ఫరాంట్,

లోక్దళ్, బహ జనసమాజ్ పారీట, లాాంట్విి ముఖ్యమ ైనవి.

ప్రసుి తాం కాాంగ రస్ పారీట నతేృతోాంలో ఉని "యునెటై్ెడ్ ప్ర గ రసివ్ అలియ న్స" కూట్మి ప్రభుతోాం

ఏరాాట్ు చేసిాంది. విప్క్షాంలో ఉని "నషే్నల్ డమెోకరట్ిక్ అలియ న్స" కూట్మికి భారత్రయ

జనతవ పారీట నేతృతోాం వహిసుి నిద.ి

భారత ఎనిికల కమీష్ను భారతదేశంలో ఎనినకల నిరవహణ భారత ఎనినకల కమీష్తన ఆధవరయంలో జ్రటగుతుంది. ఈ

కమీష్తన న భారత రాజ్్యంగం ఏరాపటు చేసింద.ి ఈ ఎనినకల కమీష్తన , న్తయయస్ాథ న్తలకు అతీతంగా ప్నిచేస ా ంద.ి కొనినస్ారటల త్తన్ ేన్తయయస్ాథ నంగా కూడత ప్నిచేస ా ంది. ఓటరల నమోద్ కారయకరమ్ం, ఓటరల గురాింప్ు కారటు ల విడుద్ల, ఎనినకల నిరవహణ, ఎనినకల ఫలిత్తల ప్రకటన

మొద్లగు కారయకరమ్ాలు సమ్రథవ్ంతంగా నిరవహ స ా ంద.ి




https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4_%E0%B0%85%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B0%B0_%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BF

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%A4%E0%B0%BE_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%80&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9C%E0%B1%80_%E0%B0%A6%E0%B1%87%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B1%8D



https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B0%B3%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AC%E0%B0%B9%E0%B1%81%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%80&action=edit&redlink=1







ఎనిికల విధవనము ఒక రాష్ట రాంలో ఎనిికలు జరగాలాంట్ే, దవదవప్ు ఎనిికల తతాంగాం ఒక నలె కాలాం పాట్ు జరుగుతుాంది. అవసరమ ైతే ఇాంకొనవిళళళ ఎకుకవనయ త్రసుకోవచుచ. ఓట్రీ నమోదు కారయకరమాం, ఓట్రీ జ్బితవ తయారీ, ఓట్రీ జ్బితవ సవరణలు, క ీయములు వగ ైరా సాధవరణ

కారయకరమాలు జరుగుతవయ. భారత రాజ్యాంగాం ప్రసాదిాంచ్న పరా థమిక హకుక అయనట్ు వాంట్ి ఓట్ు హకుక, 18 సాంవతసరాలు నిాండని ప్రతి భారత పౌరుడు కలిగి వుాంట్ాడు. ఓట్రీ

జ్బితవలో తమ పేరీను చేరుచట్ మరియు ఓట్ు హకుక ప ాందుట్ ప్రతి భారత పౌరుని హకుక

మరియు విధ.ి సాధవరణాంగా, ఎనిికల నవమినేష్న్ ప్రకిరయ పరా రాంభాంనకు ఓ వారాం రవజుల

ముాందు నుాంచ ేకొతి ఓట్రీ నమోదు కారయకరమాం పరా రాంభాం అవుతుాంది.

ఎనినకలకు (ప్ో లింగ్ కు) మ్ుంద్

ఎనిికలకు ముాందు, ఎనిికలు కమీష్న్, ఎనిికల, నవమినషే్నీ, ప్ లిాంగ్ మరియు కౌాంట్ిాంగ్

ల తదేీలను ప్రకట్ిసుి ాంద.ి అలాగద ఎనిికల కోడ్ లనయ ప్రకట్సిుి ాంది. కదాందరసాథ యలో కదాందర ఎనిికల కమీష్న్ రాష్ట ర సాథ యలో రాష్ట ర ఎనిికల కమీష్న్, జిలాీ సాథ యలో జిలాీ కల కటరు ఎనిికలను జరుప్ుట్కు, సజ్వుగా సాగదాందుకు కృషచిేసాి రు.

ఎనినకల (పో్ లింగ్) రోజు

ఎనిికల కదాందవర లుగా, ప్రభుతో భవనవలను, పాఠ్శాలలను, కళాశాల భవనవలను ఉప్యోగిసాి రు. ప్రతి గార మాంలో, ప్ట్టణవలలోనయ పాఠ్శాలలు ప్రజలకు అాందుబాట్ులో వుాంట్ాయ గనుక వీట్ిని ప్ లిాంగు కదాందవర లుగా వుప్యోగిసాి రు. ప్ లిాంగు రవజున మదయపాన దుకాణవలను మూసవిేసాి రు. అలాగద ప్రభుతో కారాయలయాలకు, పాఠ్శాలలకు శ లవు ప్రకట్ిసాి రు. ప్రజలాందరూ ఎనిికలలో పాల్ి ను విధ్ాంగా ప్రజలకు పిలుప్ునిసాి రు.

ప్ లిాంగు కొరకు, ఎలకాటా నిక్ వోట్ిాంగ్ మ షనిుీ ఉప్యోగిసాి రు. ప్ లిాంగు అయన తరువాత, ఈ మ షినీను, అతయాంత జ్గరూకతతో భదరప్రుసాి రు. ప్ లిాంగు రవజున ఎలాాంట్ి అవాాంఛనీయ

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%95_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%93%E0%B0%9F%E0%B1%81_%E0%B0%B9%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%93%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2_%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%93%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2_%E0%B0%9C%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BE&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%B2%E0%B1%86%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%B0%E0%B1%81

https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%A0%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B2



సాంఘట్నలూ జరుగకుాండవ, ప్ ల్లసువారి సహాయ సహకారాలు వుాంట్ాయ. ద ాంగవోట్ుీ ప్ లవకుాండవ, బూత్ ఆకరమణలు లాాంట్ి చరయలు జరుగకుాండవ చయసాి రు. ప్రజలాందరూ ఈ ప్రకిరయ సజ్వుగా సాగదాందుకు సహకారానిి అాందసిాి రు. ప్ లిాంగ్ బూత్ లలో, ప్ లిాంగు సబిుాందిగా ప్రభుతో ఉదయ యగులను, ఉపాధవయయులను నియమిాంచ్, వారి సేవలను ప ాందుతవరు. ప్ లిాంగ్ రవజు 144 స క్షను ప్రయోగిాంచ్, ప్రజలు య కుకవ మాంది ఒకద చవట్ గుమిగూడకుాండవ చయసాి రు.

ఎనినకల (పో్ లింగ్) తరటవాత

ఎనిికలు అయన తరువాత, ఎలకాటా నిక్ వోట్ిాంగ్ మ షినీను, ప్రకట్ిాంప్బడని వోటీ్ల కికాంప్ు రవజున తెరచ్, వోటీ్ ల కికాంప్ు కారయకరమానిి చపే్డుతవరు. దీనినీ ఎనిికలు కమీష్న ే

నిరోహిసుి ాంది. ఎవర వరికి ఎనిి వోట్ుీ వచవచయో ప్రకట్సిుి ాంది. అలాగద గ లిచ్నవారినీ

ప్రకట్ిసుి ాంద.ి గ లిచ్నవారి జ్బితవను దేశవాయపి్ాంగా ప్రకట్ిాంచ్, ఆయా జ్బితవలను, గవరిరుకూ, రాష్ట రప్తికీ అాందజదయబడుతవయ. ఆతరువాత కారయకరమానిి, రాష్ట రప్తి

కదాందరసాథ యలోనయ, గవరిరు రాష్ట రసాథ యలోనయ చేప్డుతవరు.

వోట్రు నమోదు విధవనాం

ఓట్రుీ , తమ తమ మాండల ర వెనయయ కారాయలయాలలోనయ, తహశీల్దవరు కారాయలయాలలోనయ తమ పేరుీ నమోదు చేసుకొన వచుచను. ఈ ఆఫసీులు ఎలకోట రల్

ఆఫీసులలాగా ప్నిచేసాి య. అలాగద కొనిి నగరాలలో 'ఆన్-ల ైన్' సౌకరయాం దవోరానయ తమ

పేరీను నమోదు చేసుకొనవచుచను.

గ ైరుహాజరు వోట్ిాంగ్ (Absentee voting)

ఎవర ైనవ వోట్ిాంగు రవజు గ రైాు జరు ఐనచవ వారి వోట్ు వృధవ అవుతుాంద.ి దనీి గురిాంచ్ అనేక

తరిన భరినలు జరుగుతూనే ఉనవియ. కానీ భారత్ లో అధికారికాంగా "గ ైరాు జరు వోట్ిాంగు విధవన"మాంట్ూ ఏమీ లేదు.

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%A6%E0%B1%8A%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B0%B5%E0%B1%8B%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%81&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8B%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1

https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AA%E0%B1%8B%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D&action=edit&redlink=1



భారత ఎనిికల ప్రకిరయ ప్టీ్ అభిపరా యాలు

భారత్ లో ఎనిికల వయవసథ మరియు ప్రకిరయ అాందరికీ గరోకారణమని అమ రికా ప్రశాంసిాంచ్ాంద.ి ఈ విష్యాం ప్టీ్ అాందరూ గరిోాంచవలని వెైట్ హౌస్ ప్రకట్ిాంచ్ాంద.ి



(Special Provisions)

(Schedules)

(Legislature)

(Executive)

(Judiciary)

(Center - State Relations)

(Center - State Administrative

Relations)

(Center - State Legislative

Relations)



(Center - State Financial

Relations)

(Administrative Reforms Commission)

(Sarkaria Commission)

(M.M. Punchhi Commission)

(Financial Commission)

Law



(Legislature)(AssociationforDemocraticReforms)

(Skeleton

Laws)



(Guilotine)



(Separation of

Powers)

2nd

ARC



(Judical

Activism)

XI



(

Dead

Letter)



(IAS,IPS,IFoS)

ART

258(A)

XI

n. kalyana chakravarthy +91-9246365622n. kalyana chakravarthy +91-9246365622 n. kalyana...

Documents