neyamawali pusatka 2019-2020 - newsite.pseb.ac.in
TRANSCRIPT
n?Z;HJ/Hn?Z;HBro, w[jkbh
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov tZb'A ;fj^nekdfwe
ftZfdne w[ekpfbnK B{z fdZsk frnk nekdfwe bkG
fe;/ th f;Zfynk eqw ftZu ;fj^nekdfwe fefonktK dk ft;a/;a wjZst j[zdk j?.
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov tZb'A ;fj^nekdfwe fefonktK ti'A nk:'fis ehs/ iKd/
ftZfdne w[ekpb/ oki d/ ;e{bh ftfdnkoEhnK d/ ;opgZyh ftek; ftZu ;jkJh sK j[zd/ jh
jB, fJ; d/ Bk+ jh fJj ;kv/ fto;/ ns/ ;ZfGnkuko d/ oZfyne th jB.
nfij/ w[ekpfbnK d/ wjZst B{z w[Zy oZyd/ j'J/ gzikp ;oeko f;Zfynk ftGkr ns/
p'ov tZb'A nk:'fis fJjBK ;ZfGnkukfoe w[ekpfbnK B{z :{Bhtof;Nh gZXo d/ nzso y/so
:[te w/fbnK ftZu gqkgsh d/ pokpo wzfBnk frnk j? ns/ fJjBK jh bhjK *s/ ;e{b gZXo
*s/ th fJjBK w[ekpfbnK B{z nekdfwe bkG fdZsk frnk j?. ;e{b gZXo *s/ p'ov Bkba
;zpzfXs jo/e ;oekoh, wkBsk gqkgs ns/ n?cahbhJ/fNv ;z;EktK ftZu gqfs 50
ftfdnkoEh dh frDsh fgZS/ fe;/ th ;e{b gZXo (fwvb, w?fNqe, ;hBhno ;?ezvoh) dh
gqt/;a Pq/Dh (S/thA, B"thA, frnkoQthA) ftZu p'ov tZb'A gqtkfBs ;hNK s'A fJbktk fJZe tkX{
;hN p'ov tZb'A nk:'fis ftZfdne w[ekpfbnK ftZu Gkr b?D tkb/a ftfdnkoEhnK bJh,
T[jBK dh gqkgsh^eqw nB[;ko okythA ehsh rJh j?.
1
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ovr[Dksfwe f;Zfynk ns/ y/soh ;/tktK Pkyk tZb'A nk:'fis ;fj^nekdfwe ftZfdne w[ekpb/
;?;aaB 2019^20
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov tZb'A eotkJ/ ikD tkb/a ;fj^nekdfwe ftZfdne w[ekpfbnK d/ e[Zb fszB gZXo
j'Dr/. (1) fiabQk^gZXo (2) y/so^gZXo (3) oki^gZXo. fJj w[ekpb/ fszB torK (gqkfJwoh tor, fwvb tor, ;?ezvoh
tor) ftZu eotkJ/ ikDr/. fJjBK B{z ;[uko{ Yzr Bkba eotkT[D bJh gzikp d/ 22 fIfbQnK B{z uko y/soK ftZu tzfvnk frnk
j?, fiBQK dk t/otk fB:wktbh g[;se* ftZu nZr/ fdZsk frnk j?L^
Io{oh B'N L
1H ftZfdne ;kb 2019^20 ftZu eotkJ/ ik oj/ gqkfJwoh, fwvb ns/ ;?ezvoh tor d/ w[ekpb/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih
d/ 550 ;kbk gqekP g[op Bz{ ;owfgs ehs/ ikD/ jB. fJjBK w[ekpfbnK ftu GzrVk, frZXk, b'e^Bku, ;'b' vK;
ns/ fotkfJsh rhs nkfd gfjbh gqEk nB[;ko jh eotkJ/ ikD/ jB pkeh ;ko/ w[ekpb/ fit/A Ppd, tko, eftPoh,
rsek, rhs, ;[zdo fbykJh, fusoebk, BkNe, Ppd i'V, GkPD, eftsk, w"fbe fbys ns/ nkw frnkB nkfd
r[o{ ih dh ihtBh ns/ |b;|/ Bk+ ;zpzfXs j'Dr/.fJ; ;zpzXh j'o jdkfJsK nZr/ fdZshnK rJhnK jB.
2H gzikp oki d/ ;w{j ;oekoh$n?chbhJ/Nv$wkBsk gqkgs ;e{bK$;z;EktK d/ w[yhnK$w[ekpb/ fsnko eotkT[D tk+/
nfXnkgeK ns/ w[ekpfbnK ftZu Gkr b?D tk+/ ftfdnkoEhnK Bz{ ;\s jdkfJs ehsh iKdh j? fe fJBQK
w[ekpfbnK ftZu e'Jh th nZyo, rhs, tko, BkNe, eftsk, GkPD nkfd fJsoki:'r BjhA j'Dk ukjhdk. ;e{b
w[yh$;pzfXs nfXnkge ns/ ftfdnkoEh w[ekpb/ fsnko eoB$g/Pekoh eoB ;w/A f;Zy wfonkdk dk \k; fXnkB
oZyDr/.
3H nZr/ do;kJ/ y/so gZXo d/ w[ekpfbnK pko/ fXnkB Bk+ gVQ fbnk ikt/.
tor nB[;ko w[ekpfbnK dk t/otkL^
1H gqkfJwoh (gfjbh s'A gzithA Pq/Dh sZe)
(1) ;apd^rkfJB (2) Gk;aD (3) ;[zdo fbykJh (4) fuZsoebk (5) ;jh Ppd i'V
(6) ;'b'^vK; (7) b'e^rhs
2H fwvb tor (S/thA s'A nZmthA P/qDh sZe)
(1) ;apd^rkfJB (2) Gk;aD (3) ;[zdo^fbykJh (4) fuZsoebk (5) ;'b'^vK; (6) b'e^rhs
(7) nkw^frnkB (8) eth;aoh (9) tko^rkfJB (10) eftsk^T[ukoB (11) GzrVk^w[zfvnK bJh
(12) frZXk^e[VhnK bJh.
tko^rkfJB, ethPoh, nkw^frnkB, GzrVk (w[zfvnK bJh) ns/ frZXk (e[VhnK bJh), f;ZX/ s"o *s/ y/so^gZXo
*s/ eotkJ/ ikDr/. fIbQk^gZXo *s/ pkeh d/ 7 w[ekpb/ nZr/ do;kJ/ nk:'iB e/AdoK *s/ jh eotkJ/ ikDr/.
3H ;?ezvoh tor (B"thA s'A pkoQthA Pq/Dh sZe)
(1);apd^rkfJB (2) Gk;aD(3);[zdo^fbykJh (4) fuZsoebk (5) b'e^rhs (6) nkw^frnkB (7) eth;aoh (8)
tko^rkfJB (9) eftsk T[ukoB (10) w"fbe fbys (11) GzrVk (12) frZXk
(13) gzikph b'e^Bku ;zwh ns/ b[Zvh (e[VhnK bJh) wbtJh frZXk ns/ M{zwo (w[zfvnK bJh) (14) fJeKrh(15)
2
rsek^w[zfvnK bJh (16) rsek^e[VhnK bJh (17) bzwh j/e tkba/ rhs e/tb e[VhnK bJh.
shi/ tor d/ e[Zb 17 w[ekpfbnK ftZu'A w"fbe^fbys, tko^rkfJB, eth;aoh, nkw^frnkB, GzrVk (w[zfvnK
bJh), frZXk (e[VhnK bJh), b'e^Bku, fJeKrh, rsek (w[zfvnK bJh) rsek, (e[VhnK bJh) ns/ bzwh j/e tkb/a
rhs e/tb e[VhnK bJh f;ZX/ y/so^gZXo *s/ eotkJ/ ikDr/.fIbQk^gZXo *s/ pkeh d/ 6 w[ekpb/ nZr/ do;kJ/
nk:'iB e/AdoK fty/ jh eotkJ/ ikDr/.
4H w[ekpfbnK ftZu fjZ;k b?D dh ftXh L
(T) gqt/;a ew^ofi;No/;aB cakow^(fszB/ torK bJh)
fe;/ th ;e{b w[yh tZb'A nkgD/ ;e{b d/ ftfdnkoEhnK dh o[uh ns/ ekpbhns B{z fXnkB ftZu oZy e/ fB:wktbh
g[;se* ftZu doi jdkfJsK nB[;ko fIbQk^gZXo d/ w[ekpfbnK bJh fJZe ftfdnkoEh$Nhw dk g{ok t/otk ns/
nkgD/ ;e{b dk g{ok gsk, ;e{b dk e'v Bzpo,ftfdnkoEh d/ nXko ekov dh ekgh ;w/s, fgqz;hgb dk w'pkfJb
Bzpo ns/ ;e{b dk ca'B Bzpo, fIbQk nzs ftZu bZr/ gqt/;a^ew^ofi;No/;aB cakow (n?caghH^-2), ftZu doi eoBk
io{oh j?.ckow jo gZy'A w[ezwb eoe/ w[ekpb/ tk+/ fdB nkgD/ fI+/$y/so d/ nk:'iB e/Ado ftZu iwQK eotkJ/
ikDr/. fJ; ckow dh fJZe gVQs, Gkr b?D tk+h ;z;Ek ngD/ e'+ oZy/rh. jo/e tor bJh w[ekpb/^tko
tZy^tZy gqt/;aF ezwF^ofi;No/PBF^ckow Go e/ G/i/ ikD.ckow ftZu fBPfus ;EkB*s/ ftfdnkoEh dh ;N?Ag
;kJhia s;dhe P[[dk c'N' fugekJh ikDh io{oh j?. nX{o/ ns/ d/o Bk+ gqkgs j'J/ ckowK ;zpzXh nk:'iB e/Ado w[yh
jkbks tkuD T[gozs nkgD/ gZXo *s/ :'r fBoBk b? ;ed/ jB.
B'NL 1H fJjBK w[ekpfbnK ftZu gzikp oki d/ ;oekoh, J/fvv ns/ gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov Bkba n?cahbhJ/fNv
;e{bK d/ o?r{bo ftfdnkoEh jh Gkr b? ;ed/ jB.
5H ofi;No/PB ns/ w[ekpfbnK dk ;wKL
fibQk, y/so ns/ oki ̂ gZXo d/ w[ekpfbnK dh$tor tko, ofi;No/;aB fBPfus fwshnK tk+/ fdB ;t/o/
10H00 ti/ sZe ;zpzfXs nk:'iB e/AdoK ftZu ehsh ikt/rh. fJ; s'A pknd gj[zuD tk+/ ftfdnkoEh$Nhw B{z fe;/
th w[ekpb/ ftZu Gkr b?D dh nkfrnk BjhA j't/rh.;zpzfXs NhwK$ ftfdnkoEhnK B{z nk:'iB e/Ado ’u ;wA/^f;o
gj[zukT[D dh fIzw/tkoh Nhw w[yh$;e{b w[yh dh j't/rh. w[ekpb/ P[o{ j'D dk ;wk ;t/o/ 10H 15 ti/ dk j't/rk.
6H w[ekpfbnK dhnK fwshnKL^
fiabQk^gZXo d/ w[ekpb/ j/m fby/ nB[;ko d' o{NK ftZu eotkJ/ ikDr/L
(T) fibQk^gZXoL gfjbk o{N fibQk ̂ gZXoL d{ik o{N
gqkfJwoh tor 20H08H2019 gqkfJwoh tor 27H08H2019
fwvb tor 21H08H2019 fwvb tor 28H08H2019
;?ezvoh tor 22H08H2019 ;?ezvoh tor 29H08H2019
fiabQk^gZXo bJh gfjbk o{NL^ (pfmzvk, gfNnkbk, ibzXo, ckfIbek, Pjhd Grs f;zx Bro, fco'Ig[o,
o'gV, poBkbk, gmkBe'N, b[fXnkDk, wkB;k)
fiabQk^gZXo bJh d{ik o{NL^ (nzfwqs;o, soBskoB, eg{oEbk, cfsjrVQ ;kfjp, w'rk, cohde'N,
n?Z;HJ/Hn?Z;HBro (w[jkbh), ;qh w[es;o ;kfjp, r[odk;g[o, j[fPnkog[o, ;zro{o)
3
fJ; tko y/so gZXo d/ w[ekpb/ d' o{NK ftZu eotkJ/ ikD/ jB. nzfwqs;o ns/ ;zro{o y/so d/ w[ekpfbnK
ftZu d{i/ fdB ;?ezvoh gZXo d/ w[ekpb/ eotkJ/ ikD/ jB. fiBQK dk t/otk j/m fby/ nB[;ko j?.
ibzXo y/so^gZXo bJh fwshnKL^
(n) gqkfJwoh tor 17H09H2019 gqkfJwoh tor 17H09H2019
fwvb tor 18H09H2019 ;?ezvoh tor 18H09H2019
;?ezvoh tor 19H09H2019 fwvb tor 19H09H2019
pfmzvk y/so^gZXo bJh fwshnKL^ ;zro{o y/so^gZXo bJh fwshnKL^
(J) gqkfJwoh tor 25H09H2019 gqkfJwoh tor 25H09H2019
fwvb tor 26H09H2019 ;?ezvoh tor 26H09H2019
;?ezvoh tor 27H09H2019 fwvb tor 27H09H2019
(;) oki ̂ gZXo dhnK fwshnK
gqkfJwoh tor 01H11H2019
fwvb tor 02H11H2019
;?ezvoh tor 03H11H2019
(j) tZy^tZy y/soK ftZu nkT[Ad/ fIfbQnK dk t/otkL^
(e) iao{oh B'NL y/so ns/ oki^gZXo d/ w[ekpfbnK d/ rsek ns/ fJeKrh w[ekpb/ i' ;?ezvoh
gZXo d/ jB, gqkfJwoh^tor d/ w[ekpfbnK tk+/ fdB Gkt (w[ekpfbnK d/ gfjb/ fdB) eotkJ/ ikDr/.
7H nk:'iB ftXhL
(T) fIbQk^gZXoL
(1) fJj w[ekpb/ fB:wktbh g[;se* ftZu doi nfXn?B e/AdoK fty/ fBPfus fwshnK nB[;ko p'ov tZb'A
eotkJ/ ikDr/.
(2) jo/e fIbQ/ ftZu fJjBK w[ekpfbnK d/ ;[uZi/ nk:'iB$gqpzX bJh p'ov d/ dcaso tZb'A d'' nfXekoh ns/
fJZe eowukoh fB:[es ehsk ikt/rk.
(3) fIbQk^gZXo *s/ jo/e w[ekpb/ ftZu gfjbk, d{ik ns/ shik ;EkB gqkgs eoB tkb/a ftfdnkoEh$NhwK
y/so^gZXo *s/ j'D tkb/a w[ekpfbnK ftZu Gkr b? ;eDr/.
(4) nk:'iB e/Ado w[yh i/s{ ftfdnkoEh$NhwK B{z y/so *s/ Gkr b?D bJh nkoIh ;oNhfcae/N ikoh eoBr/.
(n) y/so^gZXoL
(1) y/so^gZXo *s/ j'D tkba/ w[ekpfbnK dh n?ANoh f;ZXh y/so^gZXo *s/ jh j't/rh ns/ ofi;No/PB ckow
w[ekpb/ tk+/ fdB 9^00 ti/ s'A gfjbK jo jkbs ftZu nk:'iB e/AdoK ftZu gj[zuD/ iao{oh jB.
(2) y/so^gZXo d/ Nhw w[ekpb/ ftZu gfjb/ d' ;EkB gqkgs eoB tkbahnK NhwK ns/ ftfdnkoEh oki^gZXo
*s/ Gkr b? ;ed/ jB ns/ f;zrb w[ekpb/ Gkt ;[zdo fbykJh, fuZsoebk, GkPD, eftsk, nkw frnkB,
w"fbe fbys, ;'b'^vK;, rhs ns/ Ppd i'V nkfd gfjb/ fszB ;EkB gqkgs eoB tkba/ oki gZXo *s/ Gkr
nzfwqs;o y/so^gZXo bJh fwshnKL^
y/so fIbQ/
nzfwqs;o nzfwqs;o, r[odk;g[o, eg{oEbk, soBskoB, gmkBe'N.
pfmzvk
cohde'N, pfmzvk, fco'Ig[o, wkB;k, ckfiabek, ;qh w[es;o ;kfjp.
;zro{o
gfNnkbk, cfsjrVQ ;kfjp, n?Z;HJ/Hn?Z;HBro, o'gV, ;zro{o.
ibzXo
ibzXo, b[fXnkDk, w'rk, poBkbk, j[fPnkog[o, Pjhd Grs f;zx Bro.
4
b? ;ed/ jB.
(J) oki ̂ gZXoL
(1) oki^gZXo d/ w[ekpb/ fB:wktbh' g[;se ftZu doi fwshnK nB[;ko ;zro{o fIbQk fty/ nk:'fis
eotkJ/ ikDr/.i/eo fJ; ;zpzXh e'Jh ;'X$spdhbh p'ov
tZb'A ehsh iKdh j? sK T[; dh ;{uBk t/ot/ ;fjs p'ov tZb'A y/so ftZu d/ fdZsh ikt/rh.
8H nkw fB:wL
(1) jo/e ;e{b dk ftfdnkoEh nkgD/ tor ftZu tZX s'A tZX fe;/ th fszB w[ekpfbnK ftZu Gkr b? ;edk j?.
fJZE/ ;gPN ehsk iKdk j? fe ;[zdo fbykJh d/ tZy tZy wkfXnw ftZu eotkJ/ iKd/ w[ekpfbnK *u fJZe
;e{b dk e/tb fJZe ftfdnkoEh jh Gkr b? ;edk j?. w[ekpfbnK d"okB i/eo Gkr b?D tkbak e'Jh
ftfdnkoEh fpwko j' iKdk j? iK fe;/ yak; wip{oh ekoB T[j d{i/ gVkn *u j'D tkb/a w[ekpb/ ftZu Gkr
BjhA b? ;edk sK T[; ;z;Ek dk fgqz;hgb, p'ov tZb'A nkJ/ nfXekoh Bz{ noIh d/ Bk+ ftfdnkoEh d/ g[ysk
;p{s g/P eo ;edk j?. nfXekoh dh gqtkBrh T[gozs jh T[; dh EK *s/ e'Jh d{ik ftfdnkoEh i' T[;/
tor dk j't/, w[ekpb/ ftZu Gkr b? ;e/rk.gqtkBrh T[gozs Gkr b?D tkb/a ftfdnkoEh B{z jh
fJBkw$;oNhfcae/N fdZsk ikt/rk. fJ; B{z tkX{ g/;aeko Bk ;wfMnk ikt/.Nhw dh frDsh ftZu e'Jh tkXk
BjhA j't/rk.
(2) jo ;kb ;e{bK tZb'A brksko fJZe' jh nkfJNw tkoF^ tko Bk d[jokJh ikt/.
(3) e'Jh th w[ekpb/ dh nkfJNw fIbQk^gZXo s'A pknd, y/so^gZXo ns/ oki^gZXo *s/ d[jokT[Dh
Io{oh BjhA j?. nkfJNw B{z d{i/ torK ftZu pdfbnk ik ;edk j? Gkt fIbQk^gZXo ’s/ rkfJnk
rhs iK rkfJB ehs/ ;apd B{z nrb/ gVQkn d/ w[ekpfbnK ftZu pdfbnk th ik ;edk j? .
(4) Nhw$ftfdnkoEh Bkba G/i/ rJ/ nfXnkge bJh nk:'ieK tZb'A wzr eoB *s/ nkgDk ozrhB
gSkD^gZso$;e{b w[yh tZb'A ikoh ehsk frnk nEkfoNh gZso* ftykT[Dk bkIwh j't/rk.
(5) jo w[ekpb/ bJh fBoXkfos ;w/ ftZu 15 ;?fezv dh fonkfJs fdZsh ikt/rh.
(6) w[ekpfbnK bJh p'ov tZb'A fBPfus ehsh rJh Nhw w?ApoK dh frDsh xNkJh$tXkJh BjhA ikt/rh.
(7) fe;/ th w[ekpb/ ftZu e'Jh th nzP nPbhb, okPNo fto'Xh, iks^gks, fe;/ tor iK Xow B{z m//;
gj[zukT[D tkbak BjhA j'Dk ukjhdk.
(8) w[ekpb/ ftZu Gkr b? oj/ fe;/ th ;e{b d/ ftfdnkoEh, nfXnkge iK ;fj:'rh tZb'A fe;/ th fe;w dh
pd;b{eh eoB eoe/ T[; ;e{b fto[ZX p'ov tZb'A ;\s nB[Pk;Bh ekotkJh ehsh ikt/rh.
(9) nfXnkge ns/ ftfdnkoEh fJ; rZb dk yk; fXnkB oZyD e/ Bshi/ x'fPs j'D T[gozs id'A fJBkw tzv
;wo'j ub fojk jz[dk j? sK T[; ;w/A Bshi/ Bz{ b? e/ fe;/ gqeko dk ftrB Bk gkT[D i/eo e'Jh ftfdnkoEh$
nfXnkge nfijk eodk j? sK nfijh ;{os ftZu p'ov tZb'A T[; ;z;Ek$nfXnkge$ftfdnkoEh fybkca
;\s ekotkJh ehsh ik ;edh j?. p'ov d/ fB:wK nB[;ko ftZfdne w[ekpfbnK d/ Bshi/ ;zpzXh nzfsw
fBoBk b?D dk nfXeko ;pzfXs iZiK e'ba j[zdk j? fco th i/eo e'Jh ;e{b$ftnesh iZiK d/ fBoB/ ;zpzXh
nghb eoBk ukj/ sK T[j w[ekpbk \sw j'D s'A ezw tkb/a (Working Days) d' fdBK d/ nzdo p'ov d/
w[Zy^dcaso ftZu ro[Zg nkJhNw bJh 5000$^ o[gJ/ ns/ fJeZb/ w[ekpb/ bJh 3000$^o[gJ/ gqfs
w[ekpbk, nghb^cah; iwQK eotk e/ 5 fdBK d/ nzdo g{o/ d;skt/ih ;p{sK ;w/s nkgDh gqfs p/Bsh,
T[g^vkfJo?eNo (cahbv gq'rokw) gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, c/I^8, n?Z;HJ/HnZ?;H Bro, B{z G/i ;edk
j?.iwQK eotkJh cah; dh n;b o;hd gqfs p/Bsh Bkba G/ih ikt/.fJj cah; fe;/ th ;{os ftZu w'VB :'r
5
BjhA j't/rh. oki^gZXo d/ w[ekpfbnK ftZu nghb do;kJh ftXh nB[;ko w"e/ *s/ ehsh ikt/rh ns/
seBheh ew/Nh T[;/ t/b/a nghb *s/ fBoBk d/t/rh.
(10) ;zpzfXs ;e{b w[yh tZb'A fe;/ th w[ekpb/ ftZu pkjob/ tor ns/ pkjob/ ;e{b d/ ftfdnkoEh B{z Pkwb
eoB *s/ ;e{b B{z nrb/ fszB ;kbK bJh fe;/ th w[ekpb/ ftZu fjZ;k BjhA b?D fdZsk ikt/rk.
(11) ;fj:'rhnK B{z Nhw d/ w?Apo sd jh wzfBnk ikt/rk i/eo T[j ;zpzfXs tor d/ ftfdnkoEh j'Dr/ ns/ Nhw
d/ w?ApoK bJh fB;fus frDsh (;hwk) nXhB nkT[Dr/.
(12) i/eo fe;/ th w[ekpb/ ftZu fjZ;k b? ojh Nhw d/ ftfdnkoEh \[d jh ;kI tikT[Ad/ jB sK ;w[Zu/ gqGkt j/m
T[jBK B{z ftP/P wjZst fdZsk ik ;edk j?.
(13) frZX/, GzrV/, b'e^BkuK ns/ bzwh j/e tkba/ fotkfJsh rhsK s'A fpBK pkeh ;kohnK NhwK ftZu bVe/ ns/
bVehnK d't/A Gkr b? ;ed/ jB.
(14) fJjBK fB:wK ftZu fe;/ fe;w dh ;'X$ spdhbh$ S'N ns/ ftnkfynk eoB dk nfXeko u/now?B, gzikp
;e{b f;Zfynk p'ov e'ba j't/rk ns/ w[ekpfbnK d"okB ftP/P ;fEsh, ;w/ ns/ ftfdnkoEh fjZsK B{z
fXnkB ftZu oZyd/ j'J/ fJ; nfXeko dh tos'A fvgNh vkfJo?eNo (cahbv gq'rokw) tZb'A ehsh ik ;edh
j? .
9H fJBkw ns/ ;oNhf|e/NL
(1) gfjbk, d{ik ns/ shik ;EkB gqkgs eoB tkba/ ftfdnkoEhnK B{z p'ov tZb'A fJBkw fdZs/
ikDr/.i/s{ ftfdnkoEhnK d/ ;oNhf|e/N ;ko/ w[ekpb/ \sw j'D s'A e[M fdBK T[gozs ;zpzfXs ;e{bK ftZu
G/i/ ikDr/.
(2) Uto^nkb Nokcah bJh oki^gZXo *s/ e/tb ro[Zg nkJhNw B{z gfjb/ ;EkB bJh 10 nze, d{i/ ;EkB bJh
7 nze ns/ shi/ ;EkB B{z 4 nze fdZs/ ikDr/. fJeZb/ w[ekpb/ bJh gfjb/ ;EkB B{z 5 nze, d{i/ ;EkB
B{z 3 nze ns/ shi/ ;EkB B{z 1 nze fdZsk ikt/rk.
10H gSkD^gZso ;zpzXhL
jo gZXo *s/ jo/e ftfdnkoEh$nfXnkge$;fIzd/ nkfd bJh gSkD^gZso ;e{b w[yh tZb'A s;dhe eoe/
fdZsk ikt/rk. fJj gSkD^gZso ftfdnkoEh$nfXnkge jo ;wA/ jo gZXo *s/ nkgD/ e'ba
oZy/rk.gSkD^gZso ikoh eoB dk Bw{Bk fB:wktbh g[;se ftZu doi j?.jo ftfdnkoEh, nfXnkge
ns/ ;fIzd/ bJh T[;dh ozrhB c'N' T[;d/ gSkD^gZso dk fjZ;k j't/rk.
11H iZiK dh fB:[esh ns/ iZiw?AN ekoiL
(1) nkw^frnkB w[ekpb/ bJh d' iZi ns/ pkeh w[ekpfbnK bJh p'ov tZb'A fszB^fszB iZiK dh fB:[esh ehsh
ikt/rh.
(2) p'ov tZb'A fB:[es ehs/ iZiK ftZu'A i/eo e'Jh iZi ;w/A f;o nk:'iB e/Ado ftZu BjhA gj[zudk sK T[; dh EK
*s/ nk:'iB e/Ado w[yh ns/ p'ov tZb'A nk:'iB e/Ado *s/ fvT{Nh d/ fojk p'ov nfXekoh fBoXkos :'rsk
ns/ ekpbhns oZyD tkb/a fe;/ j'o ftnesh B{z ps"o iZi fB:[es eo ;ed/ jB pPos/ Bt^fB:[es iZi
Bkba ;zpzfXs e'Jh ftfdnkoEh T[; w[ekpb/ ftZu fjZ;k Bk b? fojk j't/. iZiw?AN eoB tkba/ iZi fJeZm/ p?m
;ed/ jB ns/ nkg;h sk+^w/+ Bkba iiw?AN dk nzfsw fBoBk fsnko eoBr/.nzfsw Bshik PhN fsnko
eoe/ w[ekpb/ d"okB w"i{dk p'ov nfXekoh B{z ;"AgDr/.
(3) fB:[es iZi, iZiw?AN bJh tZy^tZy w[bKeD g'qcakow/ dh tos'A eoBr/.w[bKeD g'qcakofwnK *s/ iZiK tZb'A
6
ftfdnkoEhnK$NhwK B{z fdZs/ nzeK d/ nkXko *s/ nk:'iB e/Ado w[yh w?foN nB[;ko gfjb/ gzi ;EkB ns/
T[jBK d/ nze do;kT[Ad/ j'J/ Bshik PhN fsnko eoBr/ ns/ fJ; *s/ g{o/ gs/ ;w/s fszB/ iZiK d/ j;skyo th
j'D/ bkIwh jB. fJj Bshik PhN nk:'iB e/Ado w[yh tZb'A th s;dhe ehsh ikt/rh.
(4) i/eo e'Jh iZi ;kfjpkB ukj[D sK nkg;h ;fjwsh pDk e/ Gkr b? u[ZehnK NhwK dh g/Pekoh *s/ fNZgDh
eoe/ T[jBK dhnK T{DskJhnK pko/ ikDekoh th d/ ;ed/ jB.
'
(5) fB:wktbh g[;se* ftZu doi nzeK dh tzv d/ nkXko *s/ jh w[ekpfbnK dh iZiw?AN ehsh ikt/.
(6) w[ekpb/ dh nzfsw iZiw?AN ftZu bVh BzL e'v d/ Bkba^Bkba ftfdnkoEh$Nhw d/ ftfdnkoEhnK dk BK ns/
;e{b dk BK, g{ok ns/ ;jh doi ehsk ikt/.
(7) gfjb/ s'A gzit/A ;EkB *s/ nkT[D tkb/a ftfdnkoEh$Nhw d/ g{o/ ftfdnkoEhnK d/ BK, ;e{b dk g{ok ns/ ;jh
BK, Bkba Go/ Bshik gq'cakowk ns/ ofi;No/;aB^cakow fsnko ehsh nzfsw iZiw?AN d/ Bkba^BZEh ehs/
ikD.fJ; B{z nfs Io{oh ;wfMnk ikt/.
12H Bshi/L
jo/e gZXo d/ jo/e w[ekpb/ ftZu'A fszB ;EkB gqkgs eoB tkba/ i/s{ ftfdnkoEhnK d/ Bshi/ w[ekpbk yasw
j'D T[gozs ;N/i s'A x'f;as ehs/ ikDr/.
13H nk:'iB e/Ado tZb'A fBGkJ/ ikD tkba/ ekoiL
(1) w[ekpfbnK bJh :'r gqpzX eoB/.
(2) p'ov nfXekohnK Bkba sk+^w/+ eoe/ pkjo'A nkJ/ Nhw w[yhnK ns/ iZiK B{z ;fj:'r d/Dk.
(3) e/Ado w[yh jo/e w[ekpb/ d/ Bshi/ dh fJZe c'N' ekgh xZN'^xZN 2 ;kb bJh nkgD/ foekov ftZu oZyDr/.
(4) ;[zdo^fbykJh, fuZsoebk, w"fbe^fbys, nkw^frnkB ns/ ;jh Ppd i'V w[ekpfbnK d/ gfjb/ gzi ;EkB
gqkgs eoB tkba/ ftfdnkoEhnK dhnK T[Zso^gZsohnK ;hb pzd eoe/ p'ov nfXekoh B{z ;"AgDr/ ns/ pkeh
T[Zso^gZsohnK nkgD/ foekov ftZu oZyDr/.
(5) you/ dhnK o;hdK (ft;Eko ;kfjs) B{z nk:'iB e/Ado w[yh s;dhe eoBr/.
14H nB[PkPB Gzr eoB ;zpzXh$w[ekpfbnK d"okB ehsh pd;b{eh ;zpzXh ekotkJh pko/L
T) iZi ;kfjpkBK Bkba ehsh pd;b{ehL fIbQk^gZXo *s/ d' ;kbK bJh Nhw$ftfdnkoEh nk:'r ns/
y/so^gZXo bJh Nhw$ftfdnkoEh B{z fszB ;kb bJh nk:'r ehsk ikt/rk.
n) p'ov nfXekohnK$nk:'iB e/Ado w[yh Bkba ehsh pd;b{ehL
w"e/ *s/ jh ftfdnkoEh$Nhw nk:'r wzB/ ikDr/, nfij/ ftfdnkoEh$Nhw fe;/ th ;{os ftZu nrb/ gVkn
*s/ Gkr BjhA b? ;eDr/.
J) ;e{b ;zgsh$p'ov ;zgsh B{z B[e;kB gj[zukT[D dh ;{os ftZuL
fIbQk^gZXo$y/soh^gZXo *s/ B[e;kB eoB tkba/ ;zpzfXs ;e{b gzi ;kb bJh fe;/ th w[ekpb/ ftZu Gkr BjhA
b? ;e/rk ns/ ehs/ rJ/ B[e;kB dh GogkJh th ;zpzfXs ;e{b s'A jh t;{b ehsh ikt/rh.
15H gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov tZb'A eotkJ/ iKd/ ;fj^nekdfwe w[ekpfbnK dk t/otk ns/
jdkfJskL
(1) Ppd^rkfJB
(fJj w[ekpbk fszB/ torK bJh fiabQk^gZXo s'A nkozG j't/rk)
Ppd ;qh r[o{ BkBe d/t ih dh ous pkDh ftZu'A jh rkfJB ehs/ ikD.
7
IH ;wKL^
(1) gqkfJwoh tor 4 fwzN s'A 6 fwzN
(2) fwvb tor ns/ ;?ezvoh tor 6 fwzN s'A 8 fwzN
II. ;apd dk fBoXkos okr
ftZu jh rkfJB ehsk ikt/.
III. Nhw ftZu fszB s'A gzi sZe ftfdnkoEh Pkwb j' ;ed/ jB.Nhw d/ Bkba tZX s'A tZX d' pkjoh ;fIzd/ f;oca
jow'Bhnw, spbk ns/ szsh ;ki tikT[D bJh Pkwb j' ;ed/ jB.
VI. Ppd^rkfJB ftZu fjZ;k b?D tkba/ ftfdnkoEhnK dh frDsh tZX s'A tZX gzi j't/rh. ;kIh, Nhw dk fjZ;k
BjhA wzB/ ikDr/ go fe;/ ;{os ftZu i/eo Ppd^rkfJB ftZu fjZ;k b?D tkba/ ftfdnkoEh fszB j'D ns/ d'
;kI tikT[D tkb/a th T[;/ tor d/ ftfdnkoEh j'D sK T[j th Nhw dk fjZ;k wzB/ ikDr/ Gkt e[Zb gzi
ftfdnkoEh jh Nhw dk fjZ;k wzB/ ikDr/.nkg ;ki tikT[D tkbah Nhw B{z BzpoK ftZu soihj fdZsh
ikt/rh.
VI. Ppd^rkfJB ;w/ f;Zy wfonkdk dk g{ok^g{ok fXnkB oZfynk ikt/.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
1) ;[o^skb^ 5 nze 2) T[ukoB P?bh^ 5 nze
3) rkT[D P?bh ns/ b?n^ 10 nze 3) nkg;h skbw/b^ 5 nze
5) ;w[Zuk gqGkt^ 5 nze
B'NL Nhw ;N/i T[Zs/ nkT[D s'A gfjbK jh ;kIK B{z ;[o ftZu eoe/ fbnkt/.
(2) tko^rkfJB
tkoK ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |b;|/ Bk+ ;zpzXs j'D.
(fJj w[ekpbk y/so^gZXo *s/ fwvb ns/ ;?ezvoh tor s'A nkozG j't/rk)
IH ;wKL^ 3 fwzN s'A 5 fwzN.
IIH Nhw ftZu Gkr b?D tkba/ ftfdnkoEhnK dh frDsh f;o| fszB j'Dh ukjhdh j?.
III. tko^rkfJB Bkba ;zpzfXs b'e^;kI, e/tb YZv, ;kozrh dh jh tos'A ehsh ik ;edh j?.(;kozrh B{z wkJhe
iK ;gheo dh sko Bkba Bk i'fVnk ikt/)
IV. gqfs:'rhnK dk ;kE d'' ;fIzd/ jh d/ ;ed/ jB go T[j Nhw dk fjZ;k BjhA wzB/ ikDr/.
V. tko gVQ e/ BjhA rkJh ikt/rh.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
IH ekft o{gL tko ftZu j't/ 05 nze
IIH rkT[D P?bhL rkT[D P?bh, Szd d/ w[skpe j't/ 05 nze
III. ro[Zg dk nkg;h skbw/bL rkT[D tkfbanK dk ;[o fJZe' fijk j't/
ns/ rkT[D dh soshp, tko d/ nB[;ko j't/ 05 nze
IV. g/Pekoh$;wZ[uk gqGktL eh ;kI rtZJhnk nkg tikT[Adk j?,
eh gfjoktk Y[etK j?, eh ;ohfoe w[doktK tko d/ nB[;ko jB< 15 nze
(3) ethPoh
ethPoh ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |b;|/ Bk+ ;zpzXs j'D.
(fJj w[ekpbk y/so^gZXo *s/ fwvb ns/ ;?ezvoh tor s'A nkozG j't/rk)
Ppd^rkfJB ftZu ;orw dk gq:'r ns/ fJb?eNqkfBe :zso tosD dh wBkjh j?.
8
IH ;wKL^ 3 fwzN s'A 5 fwzN.
IIH ;kI tosD dh wBQkjh j?
III. ethPoh ftZu fszB ftfdnkoEh fjZ;k b?Dr/.
IV. ethPoh gVQ e/ BjhA rkJh ikt/rh.
iZiw?AN eoB bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) ftPk^ 4 nze (2) wzu T[Zs/ ;t?^ftPtk; ̂ 4 nze
(3) T[ukoB$nktkI ̂ 6 nze (4) nkg;h skbw/b ̂ 4 nze
(5) jkt^Gkt s/ w[doktK ̂ 3 nze (6) ;o'fsnK T[Zs/ gqGkt ̂ 4 nze
(7) ;w[Zuk gqGkt ̂ 5 nze
(4) eftsk T[ukoB
eftsktK ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |b;|/ Bk+ ;pzXs j'D.
(fJj w[ekpbk fwvb ns/ ;?ezvoh tor bJh fiabQk^gZXo s'A nkozG j't/rk)
IH ;wkL^ 3 fwzN s'A 5 fwzN.
IIH eftsk dk wkfXnw gzikph$fjzdh$nzro/Ih ftZu'A e'Jh fJZe j' ;edk j?.
IIIH eftsk^T[ukoB ;w/ fe;/ fe;w dk th ;kI tosD dh wBQkjh j?.
IVH eftsk rk e/ g/P ehsh ik ;edh j? go fJ; ekoB ftfdnkoEh B{z ftP/P bkG BjhA fdZsk ikt/rk. gfjb
fJ; rZb B{z fdZsh ikt/rh fe eh ftfdnkoEh eftsk d/ nzsoht^Gkt B{z, ;[o,N'B, dpkn, T[sokn ns/
uVQkn Bkba g/P eo ;fenk j? iK BjhA<
iZiw?AN eoB bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) eftsk dh u'D ^ 3 nze
(2) eftsk d/ GktK Bkba fJe;[osk, ;[Gkftesk^ 4 nze
(3) eftsk dh g/;aekoh^ 10 nze
(4) ;o'fsnK T[Zs/ gqGkt ̂ 4 nze
(5) T[ukoB ̂ 4 nze
(6) ;w[Zuk gqGkt ̂ 5 nze
B'NL ftfdnkoEh d/ wzu *s/ nk e/ ;zp'XB eoB s'A jh w[ekpb/ dk ;wK P[o{ j'fJnk wzFfBnk
ikt/rk.
(5) GkPD
GkPD ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |bPc/ Bkb ;zpzfXs j'Dr/
fJj w[ekpbk (fszB/ torK bJh fiabQk^gZXo s'A nkozG j't/rk)
IH ;wK L
1) gfjbk tor 2 fwzN s'A 3 fwzN.
2) d{ik tor ns/ shik tor 3 fwzN s'A 5 fwzN
IIH GkPD dk wkfXnw gzikph$fjzdh$nzro/Ih$T[od{ Gk;aktK ftZu'A e'Jh th j' ;edk j?.
III. GkPD dk f;ob/y ftfdnkoEh nkg fsnko eoe/ nkT[Dr/. GkPD gVQ e/ BjhA p'fbnk ikt/rk.
IV. GkPD dk ;wK ftfdnkoEh d/ ;zp'XB eoB s'A jh B'N ehsk ikt/rk Gkt i/eo ftfdnkoEh, w[Zy wfjwkB iK
fe;/ j'o ftnesh pko/ p'bdk j? sK T[j th ;w/A dh ;hwk ftZu Pkwb ehsk ikt/rk.
iZiw?AN eoB bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
1) ftPk t;s{^ 5 nze (2) GkPk ̂ 5 nze
(3) T[ukoB ̂ 5 nze (4) ;o'fsnK Bkba ;zuko ̂ 5 nze
(5) wzu *s/ ;t?^ftPtkP ns/ ;fji ;[Gkftesk ̂ 5 nze
(6) ;w[Zuk gqGkt ̂ 5 nze
9
B'NL^ oki^ gZXo ’s/ GkPD ns/ eftsk gqfs:'rh nkgDh^nkgDh ouBk dh fJZe^fJZe c'N' ekgh, w[ekpb/
T[gozs w"e/ ’s/ jh gzikp p'ov tZb'A fvT{Nh fBGkn oj/ nfXekoh B{z ;"AgDr/.
(6) ;[zdo^fbykJh
(fJj w[ekpbk fszB torK bJh fiabQk ^gZXo s'A nkozG j't/rk, fJ; w[ekpb/ ftZu fJZe
;e{b dk e/tb fJZe jh ftfdnkoEh Gkr b? ;edk j?.) Gkt fszB GkPktK d/ fJ; w[ekpb/
ftZu fJZe ;e{b d/ fszB ftfdnkoEh Gkr BjhA b? ;ed/.
;[zdo fbykJh bJh fbys ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |b;c/ Bkb ;zzpzXs j't/rh.
IH ;wKL^ gqkfJwoh $ fwvb tor bJh 40 fwzN ns/ ;?ezvoh tor bJh 30 fwzN.
IIH wkfXnw gzikph, fjzdh, nzro/Ih iK T[od{ GkPktK ftZu'A e'Jh th fJZe j' ;edk j?.
IIIH ;z[do^fbykJh bJh p'ov d[nkok fBoXkfos PhN nk:'iB e/Ado tZb'A fdZsh ikt/rh.
IVH ftfdnkoEh bJh p'ov tZb'A fdZs/ rJ/ g?oQ/ B{z brK, wksok ;D/ g{ok ns/ ;jh fbyDk Io{oh j't/rk.gfjb/
tor bJh ;[zdo fbykJh dk g?oQk brgr 35 PpdK dk , fwvb ns/ ;?ezvoh tor bJh 50 PpdK dk j't/rk.
III. fbyD^:'r ;wroh fit/A ekB/ tkbah ebw, f;nkjh ns/ vokfJzr p'ov$rZsk nkfd ftfdnkoEh nkg b? e/
nkT[Dr/.
IV. jo tor d/ ftfdnkoEh ekB/ tkbah ebw ns/ ekbah f;nkjh dh jh tos'A eoB. fe;/ fe;w d/ g?ZB
iK fBZp ns/ cfbT{v nkfd dh tos'A eoB dh ;\s wBkjh j?.
VIIH iZiw?AN eoB bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) g?oQ/ B{z fJzB^fpzB fbyDk^ 04 nze
(2) fbykJh ftZu Ppd i'VK dh P[ZXsk, gVQB:'r, fpBK efNzr, fpBK rabsh, nZyoK ns/ brK dh mhe
pDktN^ 08 nze
(3) w"fbeskL nZyoK ns/ brK dh fJZe;kosk ̂ 07 nze
(4) fbykJh dh fJe;kosk, nZyoK ns/ PpdK ftZu nkg;h cak;bk, PhN T[Zs/ fby/ nZyoK ftZu cak;b/ dh
fJZe;kosk^ 07 nze
(5) ;w[Zuk gqGkt ̂ 04 nze
VIIIH p'ov tZb'A fdZsh rJh PhN ’s/ ftfdnkoEh nkgD/ tZb'A e'Jh th ;jkfJe o/yk Gkt ckbs{ bkfJB Bk
brkJ/.
(7) fuZsoebk
(fJj w[ekpbk fszB/ torK bJh fiabQk ^gZXo s'A nkozG j't/rk)
fszB/ torK bJh fuZso ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |b;c/ Bk+ ;zpzXs j'Dr/. r[o{ ;kfjpkB dk ;o{g
fuZso pDkT[D dh ;\s wBkjh j? (;qh nekb sys ;kfjp tZb'A). r[o{ ;kfjp Bz{ e/tb gqekP o{g$gqSkt/A, ;ze/se
s"o ’s/ jh fdykfJnk ik ;edk j?.
IH ;wK
(1) gqkfJwoh tor 03 xzN/
(2) fwvb tor ns/ ;?ezvoh tor 03 xzN/
IIH PhN dk nkekoL^
gqkfJwoh tor bJh ;ahN 11 fJzu%15 fJzu (1$4) fJzghohnb$tkNo ebo
fwvb ns/ ;?ezvoh tor bJh ;ahN 20 fJzu%15 fJzu(1$2) fJzghohnb$tkNo ebo
10
PhN dk ;kJhI g{ok^g{ok T[Zgo fdZs/ nB[;ko j'Dk Io{oh j?. PhN dk nkeko xZN j'D *s/ PhN B{z oZd ;wfMnk
ikt/rk.
IIIH fuZsoebk, nkfJb ebo ns/ ;e?Zu g?ZB B{z SZv e/ fe;/ th ozr^wkfXnw ftZu ehsh ik ;edh j?.
IV. fuZsoekoh dk ;kwkB fit/A vokfJzr p'ov, PhN, p[oP ns/ ozr ftfdnkoEh nkg b? e/ nkT[Dr/.
V. ftfdnkoEh Bz{ gqkfJwoh tor,fwvb ns/ ;?ezvoh tor bJh fuZsoebk d/ ftP/ nkg fsnko eoB dh
y[ZbQ fdZsh rJh j? Gkt w[ekpb/ tk+/ fdB ftfdnkoEhnK nkgD/ fsnko ehs/ j'J/ ftfPnK ftZu'A jh w"e/ *s/
g/Pekoh eo/rk.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) ebk ns/ nkgk^gqrNkn ̂ 5 nze (2) vokfJzr$ezg'ihPB ̂ 10 nze
(3) ozr :'iBk ̂ 5 nze (4) bkJhN n?Av P/v ̂ 5 nze (5) ;w[Zuk gqGkt ̂ 5 nze
B'NL fuZsoebk bJh PhN ftfdnkoEh y[d b? e/ nkT[Dr//.
(8) ;jh Ppd i'V
(fJj w[ekpbk e/tb gqkfJwoh tor bJh fiabQk ̂ gZXo s'A nkozG j't/rk)
fJ; w[ekpb/ ftZu fJZe ;e{b dk e/tb fJZe jh ftfdnkoEh Gkr b? ;edk j?.Gkt fszB GkPktK d/ fJ;
w[ekpb/ ftZu fJZe ;e{b d/ 3 ftfdnkoEh Gkr BjhA b? ;ed/. fJZe ftfdnkoEh fJjBK fszB/ GkPktK ftZu'A
e/tb fJZe GkPk d/ w[ekpb/ ftZu Gkr b? ;edk j?. fJj w[ekpbk ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |b;|/
Bk+ ;zpzXs j't/rk.
IH fJj w[ekpbk fszB/ GkPktK gzikph, fjzdh ns/ nzrq/ih ftZu eotkfJnk ikt/rk.
IIH fJ; w[ekpb/ ftZu iZi ;kfjpkB tZb'A i[pkBh Ppd p'b/ ikDr/. Ppd Bzz{ d' tko
d[jokfJnk ikt/rk. Ppd d[jokT[D T[gozs ftfdnkoEh T[; Ppd Bz{ fby/rk.
IIIH Ppd fbyD bJh ftfdnkoEh Bz{15 ;?fezv dk ;wK fdZsk ikt/rk.
IVH gqkfJwoh tor bJh e[Zb 20 Ppd j'Dr/.
VH T[dkjoB d/ s"o ’s/ nzrq/ih ftZu p'fbnk frnk Ppd Nhfuzr Bz{ ftfdnkoEh tZb'A ;jh
Ppd i'V nzro/ih ftZu (Teaching) fbfynk ikt/rk.
VIH fJ; w[ekpb/ bJh ftfdnkoEh gzikph ns/ fjzdh bJh nkw ekgh d/ fJZe beho tkb/ 4
gzB/ ns/ nzrq/ih Ppd fbyD bJh 4 behoK$1 beho tkb/ 4 gzB/ ngD/ Bk+ b? e/ nkT[Dr/.
w[ekpb/ d/ ;w/A ftfdnkoEh fJ; gzB/ d/ T[Zs/ ngDk BK $ fgsk dk BK ns/ fIbQk fby/rk.
(9) nkw^frnkB
(fJj w[ekpbk d{i/ ns/ shi/ tor bJh y/so^gZXo s'A nkozG j't/rk.jo gZXo s/ fJj w[ekpb/
fbysh o{g ftZu jh jDr/.
IH ;wKL 1 xzNk 30 fwzN
IIH ftfdnkoEh nkgD/ Bkba e/tb rZsk ns/ ekbah f;nkjh tkbak pkb^g?ZB b? e/ nkT[Dr/.
IIIH nkw^frnkB Bkba ;zpzfXs gouk :EkofEe o{g (Objective Type) dk j't/rk fi; ftZu 100 gqPB
j'Dr/.
IV. gqPB^gZso ftZub/ 100 ;tkbK dh tzv j/m fby/ nB[;ko j't/rh. jo/e gqPB bJh fJZe nze fBoXkfos
j?L^
(1) ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |bPc/ Bkb ;zpzXs ftP/$;{uBk^40
(2) ;wkfie ftfrnkfBe ftP/$;{uBk^20 (3) P[ZX ftfrnkfBe ftP/$;{uBk^20
11
(4) gzikp s'A fJbktk Gkos d/ d{i/ okiK dk fto;k ns/ ;ZfGnkuko^20
VH ftfdnkoEh B{z jo ;tkb d/ fdZs/ uko T[ZsoK ftZu'A fJZe B{z, fi; B{z T[j ;jh ;wMdk j?, fNZe eoBk
j't/rk.
VIH fJj w[ekpbk y/so ns/ oki^gZXo *s/ jh eotkfJnk ikt/rk.
III. jo ;e{b tZX s'A tZX fJZe ftfdnkoEh B{z jh fJ; w[ekpb/ bJh G/i ;edk j?.
IV. nkw^frnkB dhnK T[Zso^gZsohnK p'ov dh wbehns j'DrhnK.
V. itkp fNZe eoB bJh e/tb ekbah f;nkjh tkbak g?ZB iK pkb^g?ZB jh fJ;s/wkb ehsk ikt/rk.
VI. itkp d/D bZfrnK, nZyo T[Zs/ w[V nZyo fbyD iK fBPkBh brkT[D bZfrnK d[pkok^d[pkok fBPkB
brkT[D *s/ T[; T[Zso B{z oZd wzfBnk ikt/rk.
VII. ;tkb dk itkp d/D bZfrnK g{oh soQK ;'u e/ fbfynk ikt/. fJZe tko brkJ/ rJ/ fBPkB B{z opV Bkba iK
fe;/ th t;s{ Bkba fwNkT[D iK fe;/ fe;w dh spdhbh eoB ’s/ e'Jh nze BjhA fdZsk ikt/rk Gkt T[Zso
rabs wzfBnk ikt/rk.
VIII. gqPBK d/ T[Zso d/D s'A gfjbK gqPB^gZso T[Zs/ fdZshnK rJhnK jdkfJsK B{z fXnkB Bkba gVQ fbnk ikt/.
(10) w"fbe^fbys
fJj w[ekpb/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |bPc/ Bk+ ;zpzXs j'Dr/.
(fJj w[ekpbk y/so gZXo ’s/ e/tb ;?ezvoh tor s'A nkozG j't/rk)
IH ;wKL 1 xzNk
IIH ftfdnkoEh g?ZB, ekrI, rZsk nkfd ;wZroh nkgD/ Bkba b? e/ nkT[Dr/.
ftfdnkoEhnK B{z w"e/ *s/ dZ;/ fszB ftfPnK ftZu'A fe;/ fJZe *s/ w"fbe fbys fbyDh j't/rh.
IIIH w"fbe^fbys ;kfjs d/ fe;/ th o{g ftZu j' ;edh j? fit/A eftsk, ejkDh, ;ztkd, :ksok, b/y nkfd.
IVH fbys dk wkfXnw gzikph$fjzdh$nzro/Ih$T[od{ e'Jh th j' ;edk j?.jo gZXo *s/ gqkgs fbysK p'ov dh
wbehns j'DrhnK ns/ b'V nB[;ko p'ov fJjBK fb\sK B{z nkgD/ w?rIhBK iK gkm g[;seK ftZu Skg
;edk j? iK fe;/ th j'o ;koEe sohe/ Bkba tos ;edk j?.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) w"fbesk ns/ f;oiDksfwesk ̂ 8 nze (2) ebgBk ̂ 7 nze
(3) gqrNktk ̂ 7 nze (4) ;w[Zuk gqGkt ̂ 8 nze
ebgBk s'A Gkt ftukoK dk BtKgD, BthA fdqPNh, BthA ftnkfynk, BthA gj[zu s'A j?. gqrNkt/ nXhB
e/tb Ppd i'V jh BjhA Ppd u'D, tke pDso, w[jkto/, ekfte^nzP, BkNeh nzP, ejkDh nzP,
ftukoK dh soshp nkfd th j'Dr/.
(11) b'e^rhs
(fJj w[ekpbk fszB/ torK bJh fiabQk^gZXo s'A nkozG j't/rk.)
rhs e/tb ;qh r[o{ BkBe d/t ih dh T[;ss, ihtB ns/ |b;c/ ;zpzXs j'Dr/.
IH ;wKL 3 fwzN s'A 5 fwzN (fszB/ torK d/ ftfdnkoEhnK bJh)
IIH rhs gVQ e/ BjhA rkJ/ ikDr/.
IIIH rhs dk wkfXnw gzikph j' ;edk j?.
IVH rhs rkT[D tkbak ftfdnkoEh yak; otkfJsh gfjoktk th gfjB ;edk j?.
IV. rhs rkT[D tkbak ftfdnkoEh fJeZbk jh j't/rk.b'e^rhs foekovv th j' ;ed/ jB.
V. rhsK ftZu s{zph, jow'Bhnw, ;kozrh, nbr'Ik, tzMbh, s{zpk, Y'beh, xVk, fuwNk, v|bh, spbk nkfd
12
Gkt b'e^;kIK dh jh tos'A ehsh ikt/.b'e^rhs ftZu xZN'^xZN fJZe ;kia dk j'Dk iao{oh j?.tZX s'A tZX
d' ;fIzd/ jh ;kI tikT[D bJh rkfJe dk ;kE d/ ;ed/ jB.
VI. b'e^rhs dk ;wK ftfdnkoEh d/ ;zp'XB eoB s'A B'N ehsk ikt/rk, Gkt i' e[M th ftfdnkoEh p'bdk j?,
;w/A dh jZd (Time Limit) ftZu Pkwb ehsk ikt/rk.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) b'e^rhs dh g/Pekoh ̂ 5 nze (2) b?n s/ nktkI ̂ 10 nze
(3) P[ZX T[ukoB ̂ 5 nze (4) ;kIK Bkba skbw/b ̂ 5 nze
(5) ;w[Zuk gqGkt ̂ 5 nze
(12) ;'b'^vK;
(fJj w[ekpbk e/tb gqkfJwoh ns/ fwvb tor bJh fiabQk^gZXo s'A nkozG j't/rk)
IH ;wKL 3 fwzN s'A 5 fwzN
IIH gzikph$T[Zsoh Gkos d/ ;ZfGnkuko dh gqfsfBXsk eoB tkb/a ;zrhs *s/ nXkfos Bku dh jh g/Pekoh j'Dh
ukjhdh j?, Pk;soh ;zrhs ns/ nzro/Ih rkfDnK dh wBkjh j?.
IIIH ftfdnkoEh nkgDh ebk dk gqdoPB fJeZbk jh ;N/i *s/ eo/rk. gqdoPB d"okB ;N/i s'A j/mK T[soB dh
wBkjh j't/rh. Bku Bkba ;zpzfXs t;s{nK dk jh gq:'r ehsk ikt/. ;N/I s/ p/b'VhnK t;s{nK Bk ;ikJhnK
ikD fiBQK dk g/;aekoh Bkba e'Jh w/b Bk j't/.
IV. fJ; rZb dk yak; fXnkB oZfynk ikt/ fe e[Vh fe;/ rkfJek ns/ w[zvk fe;/ rkfJe tZb'A rkJ/ rhs ’s/ jh
g/Pekoh eo/.
V. nfXnkge$;fj:'rh god/ fgZS/ ftfdnkoEh dk ;kE d/ ;edk j? Gkt ;zrhs tikT[D iK e?f;N brkT[D
nkfd ftZu.;'b' vK; bJh ;hH vh $g?B vokfJt dh jh tosA' ehsh ik ;edh j?. w'pkfJb *s/ rhs
ubkT[D dh ;\s wBkjh j?. ;h vh ns/ g?B vokfJt ftZu w[ekpb/ Bkba ;zpzXs rhs jh Pkfwb ehs/ ikD
sK i' w'e/ ’s/ rhs ubkT[D ftZu w[Pfeb Bk j't/ .
VI. ;wki d/ fe;/ tor B{z m/; gjz[ukT[D gqfs ;\s wBkjh j?.b'e rhsK ftZu fe;/ gqeko dh ukj/ p'b j'D iK
Bku d/ n?ePB,bZuosk dh ;yas wBkjh j?.
VII. fJZe b'e rhs ftZu eJh b'e rhsK dk fwPoB BK j't/.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) ftPk t;s{ ns/ gfjokt/ dh u'D^ 4 nze (2) ;N/i ’s/ nkwd^ 2 nze
(3) w[doktK ̂ 6 nze (4) g/Pekoh b?n ns/ sk+ dk ;[w/b ̂ 12 nze
(5) ;w[Zuk gqGkt ̂ 6 nze
(13) fJeKrh$BkNe
(fJj w[ekpbk e/tb ;?ezvoh tor bJh y/so^gZXo s'A nkozG j't/rk)
BkNe e/tb ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ ihtB ns/ |b;|/ Bk+ ;zpzXs j'Dr/
IH ;wKL 25 fwzN s'A 30 fwzN j't/rk.
IIH wzu *s/ fBod/Pe tZb'A fJeKrh ;zpzXh ;zp'XB eoB s'A jh ;wK P[o{ j'fJnk wzfBnk ikt/rk. ;N/i ;?fNzr
bJh 10 fwzN dk ;wK ns/ ;N/i B{z ;w/ND bJh 5 fwzN dk ;wK fBPfus ;w/ s'A tZyok fdZsk ikt/rk.fJ;
fB:w ftZu ;N/i ;?fNzr ns/ ;w/ND bJh fdZs/ ;wA/ dh ;yash Bkba gkbDk eoBh iao{oh j?.nfijk Bk eoB
dh ;{os ftZu g/Pekoh oZd th ehsh ik ;edh j? iK nze eZN/ ik ;ed/ jB.
13
III. fJeKrh dh GkPk dk wkfXnw gzikph$fjzdh$nzro/Ih$T[od{ ftZu'A e'Jh fJZe j' ;edk j?.
IV. ftfdnkoEhnK dh frDsh tZX s'A tZX 9 j't/rh. fJZe ftfdnkoEh ebkeko, fJeKrh ftZu fJZe s'A tZX
ufoZsoK iK gksoK dk o'b th fBGkn ;edk j?.
IV. Nhw d/ Bkba god/ d/ fgZS/ rhs rkT[D bJh tZX s'A tZX uko ;jkfJe ;fj:'rh j' ;ed/ jB. p?e rokT{Av
fwT{fIe bJh foekofvzr dh tos'A ehsh ik ;edh j?. fe;/ th fe;w dh ;jkfJe ;wZroh Nhw dh nkgDh
j't/rh Bk fe nk:'ie iK p'ov dh.
VIIH fJeKrh dh ;zg{oB ;N/i ns/ nkvhN'ohnw Bk j'D dh ;{os ftZu fJeKrh bJh pD/ ;?ANo tZb'A, EhJ/No
tkbak wj"b w[jZJhnk eoB bJh j/m fbyhnK b'VK g{ohnK eoBhnK iao{oh jBLF
;N/i dh p?e B{z, pb?eF^vokg ekbak godk & 20*%10*
;N/ia d/ d't/A gk;/ Gkt 4 n?ANoh ftzria & 8*%4* (d' yZp/, d' ;Zi/)
;N/i tZvh ns/ S'Nh j'D dh ;{os ftZu gofdnK dk ;kfJi S'Nk tZvk j' ;edk j?.
fJeKrh dh iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
;N/i ;?fNzr, gfjoktk$w/enZg, ;jkfJe ;wZroh dh :'r tos'A fit/A bkJhN nkfd, ;zrhs dh tos'A, ftPk
t;s{, n?efNzr, tkoskbkg, fBod/PB ns/ ;w[Zuk gqGkt.
fJeKrh dh iZiw?AN bJh ns/ nze^tzv bJh w[ekpb/ nkozG j'D s'A gfjbK iZi ;fjpkB whfNzr eoe/ Bhsh
s?n eo b?D sK i' iZiw?AN wkg^dzvK ns/ nze^tzv ftZu fJe;kosk ofj ;e/.
B'NL ejkDh w[skfpe b'V g?D *s/ j/mb/ tor d/ pZu/ B{z Nhw ftZu Pkwb ehsk ik ;edk j? go T[; B{z
Nhw dk w?Apo BjhA wzfBnk ikt/rk.
(14) GzrVk (w[zfvnK bJh)
(fJj w[ekpbk e/tb fwvb ns/ ;?ezvoh tor bJh y/so^gZXo s'A nkozG j't/rk)
IH ;wKL
1) fwvb tor 8 fwzN s'A 10 fwzN
2) ;?ezvoh tor 8 fwzN s'A 10 fwzN
IIH ;w/ dh P[o{nks Y'b d/ gfjb/ vZr/ s'A P[o{ wzBh ikt/rh. fJ; ;zpzXh Y'bh B{z Gkr b? ojh Nhw tZb'A ;[u/s
ehsk ikt/.Y'b bJh wkfJe tosD dh wBkjh j?.
IIIH GzrVk gqzgokrs skba *s/ nXkfos j't/rk ns/ fJ; B{z tZX s'A tZX otkfJsh ns/ gqwkfDe oZyD dh e'fPP
ehsh ikt/.
IVH GzrV/ Nhw ftZu eZ[b Gkr b?D tk+/ ftfdnkoEhnK dh frDsh 9 j't/rh. fJ; ftZu 8 ftfdnkoEh GzrV/ dh
g/Pekoh eoBr/. fJZe ftfdnkoEh i' fe T[;/ ;e{b ns/ T[;/ jh tor dk j? p'bhnK gkT[D bJh Nhw ftZu
;akfwb j't/rk.fJ; sA' fJbktk 3 g//;ato ;fj:'rh ebkeko j' ;ed/ jB go fJjBK Bz{ Nhw dk fjZ;k BjhA
;wfMnk ikt/rk.
III. GzrV/ d/ ebkeko ns/ ;fj:'rh ebkeko th GzrV/ dh gqzgokrs gfjokt/ ftZu j'D/ iao{oh jB.
IV. p'bhnK iK rhs rkT[D tkbak ftfdnkoEh e/tb T[;/ tor dk jh j'Dk ukjhdk j? Bk fe e'Jh pkjobk
ftnesh iK ftfdnkoEh.fJ; ftfdnkoEh B{z g/;aekoh dk fjZ;k wzfBnk ikt/rk Gkt B"tK w?Apo wzfBnk
ikt/rk.
V. GzrV/ ftZu ;zrhse^BkN d/ fdqP Pkwb BjhA j'D/ ukjhd/.
VI. n;ZfGne iK nPbhb p'bhnK gkT[D dh nkfrnk BjhA.
GzrV/ dh gqfeosh nB[;ko T[jBK dh ukb^rsh tZb ftP/P fXnkB fdZsk ikDk ukjhdk j?. p/b'Vh s/Ih
14
gqtkB BjhA ehsh ikt/rh.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) gfjoktk ̂ 2 nze (2) p'bhnK dh nB[e{bsk^5 nze
(3) fotkfJsh skbK ns/ gqwkfDe Bku fBGkn ̂ 15 nze (4) ;w[Zuh g/Pekoh ̂ 8 nze
(15) b'e^Bku
wbtJh frZXk ns/ M{zwo (w[zfvnK bJh) ;zwh ns/ b[Zvh (e[VhnK bJh)
(fJj w[ekpb/ e/tb ;?ezvoh tor bJh y/so^gZXo s'A nkozG j'Dr/)
I. fJj w[ekpb/ e/tb ;?ezvoh tor bJh jB fJj f;ZX/ y/so^gZXo s'A nkozG ehs/ ikDr/.wbtJh frZXk,
Mz{wo, ;zwh ns/ b[Zvh fJBQK uko/ w[ekpfbnK bJh fJZe ;e{b e/tb fJZe jh Nhw w[ekpb/ bJh G/i ;edk
j?.w[zfvnK d/ ;e{b tZb'A wbtJh frZXk ns/ M{zwo ftZu'A e'Jh fJZe Nhw w[ekpb/ ftZu Gkr b? ;edh j? ns/
fJ;/ soQK e[VhnK d/ ;e{b dh Nhw ;zwh ns/ b[Zvh ftZu'A e'Jh fJZe Nhw w[ekpb/ ftZu Gkr b? ;edh j?.fe;/
th jkbs ftZu ;e{b tZb'A e/tb fJZe jh Nhw G/ih ikt/rh, Gkt/A ;e{b, w[zv/^e[VhnK dk ;KMk jh feT[A Bk
j't//.fJjBK w[ekpfbnK dh ;KMh iZiw?AN j't/rh.fJj w[ekpb/ fJZe' ;N/i T[Zs/ eotkJ/ ikDr/.
IIH ;wKL^ 8 fwzN s'A 10 fwzN dk j't/rk.wbtJh frZX/ dk ;wK Nhw dh gfjbh Ekg, M{zwo dk ;wK Y'b d/ gfjb/
vZr/ Bkba, ;zwh ns/ b[Zvh, gfjb/ p'b s'A P[o{ wzfBnk ikt/rk.
IIIH frDshL^ Gkr b?D tkb/a ftfdnkoEhnK dh frDsh 8 s'A 10 j't/rh.wbtJh frZX/ ftZu fJZe g/P/to Y'beh
tkbak ;fj:'rh ns/ pkeh BkuK ftZu fszB g/P/to ;fj:'rh ;kE d/ ;ed/ jB.
IVH gfjoktkL^ gfjoktk ns/ tos/ ikD tkb/a ;kI b'e^Bku *s/ nXkfos otkfJsh j'Dr/.;fj:'rhnK dk
gfjoktk th ;zpzfXs b'e^BkuK *s/ nXkfos j'Dk iao{oh j?.
VH p'bhnK, ;ZfGnkuko d/ dkfJo/ ftZu ofj e/ jh gkJhnK ikD.nPbhb s/ n;ZfGne p'bhnK dh ;yas
wBkjh j?.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) gfjoktk ̂ 2 nze (2) p'bhnK dh nB[e{bsk^ 5 nze
(3) fotkfJsh Bku ̂ 15 nze (4) ;w[Zuh g/Pekoh ̂ 8 nze
B'NLfJj t/yD ftZu nkfJnk j? fe nbZr nbZr fyZfsnK d/ ;zwh Bku ftZu gfjokt/ ns/ p'bhnK
ftZu e[M tyo/tK j[zdk j? go iZi ;kfjpkB ;zwh dh g/Pekoh B{z jh w[Zy oZy e/ iZiw?AN eoB.
(16) frZXk (e[VhnK bJh)
(fJj w[ekpbk fwvb ns/ ;?ezvoh tor bJh y/so^gZXo s'A nkozG j't/rk)
IH ;wKL^ fwvb ns/ ;?ezvoh tor bJh 8 fwzN s'A 10 fwzN dk j't/rk.
IIH Y'beh dh Ekg iK gfjb/ p'b Bkba jh ;w/A dh P[o{nks wzBh ikt/rh.
III. frZX/ dh Nhw ftZu 8 s'A 10 ftfdnkoEDK ns/ fJZe g/Pto ;fj:'rh Y'beh tikT[D tk+k j' ;edk j?.
IV. frZX/ bJh gfjoktk ns/ g/Pekoh gozgokrs skbK *s/ nXkfos j't/. frZX/ bJh p/b'Vh s/Ih s'A goj/I ehsk
ikt/.
15
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) gfjoktk$rfjD/$o{g ;ik ̂ 5 nze (2) gqt/P$ftdkJh ̂ 5 nze
(3) gqtkfBs b'e^Bku w[doktK^ 10 nze (4) p'bhnK dh rkfJeh (g/Pekoh) ̂ 5 nze
(5) ;w[Zuk gqGkt ̂ 5 nze
B'NL^eZu dhnK u{VhnK gkT[D dh ;\s wBkjh j?.
(17) rsek (w[zfvnK bJh)
(fJj w[ekpbk ;?ezvoh tor bJh j? ns/ fJj w[ekpbk y/so^gZXo s'A nkozG j't/rk
IH ;wKL 5 fwzN s'A 8 fwzNL ;w/A dh P[o{nks P;so ;ikT[D s'A jh wzBh ikt/rh.
IIH rsek w[ekpb/ bJh g[;akeL rsek y/vD tkba/ ftfdnkoEh ;kdk e[Vsk, gikwk ns/ ewo^eZ;k gfjB
;ed/ jB. jo ftfdnkoEh bJh f;o YeDk Io{oh j?, f;o s/ tZvk o[wkb iK gNek th pzfBQnk ik ;edk j?.
fJ; s'A fJbktk g{oB pkDk th gkfJnk ik ;edk j?.
III. P;so ebkL ftfdnkoEh rse/ dhnK e[Zb 5 ebktK g/P eo ;ed/ jB.
fJeZb/ fyvoh bJh rsekL 1H bkmh $vKr x[wkT[Dk 2H wbZmh x[wkT[Dk (f;zrb ns/ vpb) 3H feogkB
fcokJh eoBh 4H yzvk x[wkT[Dk 5Hikb xwkT[Dk
d' iK d' s'A tZX fyvkohnK bJhL 1H coh ;'Nh 2H sbtko$Ykba 3H vKr 4H f;zrb ;'Nh
IV. fyvkohnK dh frDshL fJ; w[ekpb/ ftZu 5 s'A 8 fyvkoh Gkr b? ;ed/ jB.Nhw s'A fJbktk fJZe
;fj:'rh g/P/tko Y'bh th j' ;edk j?.
V. g/PekohL fJj w[ekpb/ nykV/ ’u ehs/ ikDr/ ns/ b'V nB[;ko nykV/ ftZu P;soK dh
;?fNzr ftfdnkoEhnK tZb'A nkgD/ gZXo *s/ ehsh ikt/rh.y/v dh ;wkgsh j'D *s/ P;so u[ZeD dk ;wK 2
fwzN dk j't/rk.
VI. rse/ dh g/Pekoh L rse/ dh g/Pekoh d"okB fgZm tosh ;zrhs dh wBkjh j? Y'bh ;w/s e/tb Y'b dh tos'A
jh ehsh ik ;edh j?.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) nykV/ ftZu dkyab j'D dk Yzr ^ 4 nze
(2) gfjoktk ^ 2 nze
(3) P;so tosD dk Yzr ^ 6 nze
(4) g/Pekoh nkg;h skbw/b ^ 10 nze
(5) g?Aso/ dh ocasko ^ 4 nze
(6) ;w[Zuk gqGkt ^ 4 nze
(18) rsek w[ekpbk (e[VhnK bJh)
fJj w[ekpbk ;?ezvoh tor bJh j? ns/ y/so^gZXo s'A nkozG j't/rk.
IH ;wKL^ 5 fwzN s'A 8 fwzN dk j't/rk. ;w/A dh P[o{nks P;so ;ikT[D s'A jh wzBh ikt/rh.
IIH g[PkeL^ ;kdk e[Vsk, u{Vhdko gikwh, ewo eZ;k, f;o s/ o[wkbk iK gNek pzfBQnk ik ;edk j?. fJ; s'A
fJbktk g{oB pkDk th gfjfBnk ik ;edk j?.
IIIH P;so^ebkL^ ftfdnkoEDK rse/ dhnK e[Zb 5 ebktK g/P eo ;edhnK jB.
fJeZbh fyvkoB bJh rsekL (1) bkmh$vKr x[wkT[Dk (2) wbZmh x[wkT[Dk (3) feogkB cokJh eoBh (4)
yzvk x[wkT[Dk.
16
d' iK d' s'A tZX fyvkoBK bJhL (1) coh ;'Nh (2) sbtko$Ykba (3) vKr x[wkT[Dk
IV. fyvkoBK dh frDshL^fJ; w[ekpb/ ftZu 5 s'A 8 fyvkoBK Gkr b? ;edhnK jB. Nhw s'A fJbktk fJZe
;fj:'rh g/P/tko Y'bh th j' ;edk j?.
V. g/PekohL^ g/Pekoh bJh fJj w[ekpb/ nykV/ ’u ehs/ ikDr/ ns/ ;PsoK dh ;?fNzr ftfdnkoEDK tZb'A
nkgD/ gZXo ’s/ jh ehsh ikt/rh.y/v dh ;wkgsh j'D ’s/ ;Pso u[ZeD dk ;wK 2 fwzN dk j't/rk.
VI. rse/ dh g/Pekoh L rse/ dh g/Pekoh d"okB fgZm tosh ;zrhs dh wBkjh j?. Y'bh ;w/s e/tb Y'b dh
tos'AA jh ehsh ik ;edh j?.
iZiw?AN bJh wkg^dzv ns/ nze^tzvL
(1) nykV/ ftZu dkyab j'D dk Yzr ^ 04 nze
(2) gfjoktk ^ 02 nze
(3) P;so tosD dk Yzr ^ 06 nze
(4) g/Pekoh nkg;h skbw/b ̂ 10 nze
(5) g?Aso/ dh ocasko ̂ 04 nze
(6) ;w[Zuk gqGkt ̂ 04 nze
(19) otkfJsh rhs
(1) bzwhnK j/eK tkb/ rhs
(2) x'VhnK
(3) ;[jkr
(4) Y'beh tkb/ rhs
;jkfJe ;kfizdk e'Jh BjhA j't/rk
;wkL 04 s'A 05 fwzN
rhs rkT[D tkbhnK uko jh bVehnK d' fJZe gk;/ ns/ d' d{i/ gk;/ j'DrhnK$p?mDrhnK.
iZiw?AN bJh wkg^dzv
1H rhs dk ftPk t;s{
2H rkT[D tkbhnK dk ;[ohbkgD
3H rkfJB P?bh
4H j/e
5H jkt Gkt s/ nXkfos j't/rh
6H p'Mb gfjokt/, p/b'VhnK^;ohfoe w[doktK, p/b'V/ fJPko/ ns/ ;jkfJe ;wZroh B{z e'Jh soihj
BjhA fdZsh ikt/rh.
7H fujo/ ns/ ;oho d/ jkt Gkt, rhs dh o{j d/ jkt d/ j'D fit/A dod d/ rhs ftZu y[P j'Dk iK
p/b'VK jZ;Dk nkfd podkP BjhA ehsk ikt/rk.
8H iZiK dk c?;bk nzsw j't/rk.
9H foekovv rhs BjhA rkJ/ ikDr/.
10H ;kiK ftZu e/tb Y'beh d/ rhsK bJh Y'beh dh jh tos'A ehsh ik ;edh j?. j'o ;ki tosD dh
wBQkjh j?.
;?PB 2019^20 bJh fIfbQnK d/ nk:'iB e/AdoK dh ;{uh
17
(jo/e tor d/ fIbQk^gZXo d/ w[ekpfbnK bJh nk:'iB e/AdoK dh ;{uh)
nk:'iB e/Ado pDB bJh ;e{b nkgD/ gZXo s/ fpB?^gZso t/ot/ ;w/s p'ov d/ dcaso B{z G/i ;ed/ jB i/eo
e'Jh nk:'iB e/Ado p'ov dcaso B{z nkgDh n;fjwsh BjhA G/idk iK dcaso tZb'A e'Jh spdhbh BjhA ehsh iKdh sK nrb/
;kb bJh th fJj' nk:'iB e/Ado ikoh ofjDr/.
nzfwqs;o
IH ykb;k ekbi ;hBhH ;?ezH ;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo fbykJh,
0183^2258267 pbke 1 fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ykb;k ekbi ;hBhH;?ezH;e{b, eftsk^T[ukoB,GkPD,;'b'^vK;.
nzfwqs;o 0183^2258267 pbke 2
pfmzvk
IH dPw/P ;hBhH;?ezH;e{b, f;tb bkfJB, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo fbykJh
pfmzvk 0164^2211076 pbke 1, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH dPw/P ;hBhH;?ezH;e{b, f;tb bkfJB, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
pfmzvk 0164^2211076 pbke 2,
poBkbk
IH ;otfjZsekoh ;H;HftZfdnk wzdo, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo fbykJh,
nBki wzvh, poBkbk fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
01679^239143
IIH fdnkBzd e/Adoh ftZfdnk wzdo, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
;/yk o'v, poBkbk 01679^232087
cohde'N
IH fBT{ ;hBhH;?ezH;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo^fbykJh,
pbke 1, cohde'N. fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
01639^250082, 98141^21414
IIH fBT{ ;hBhH;?ezH;e{b, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
pbke 11, cohde'N.
01639^250082, 98141^21414
cfsjrVQ ;kfjp
IH wksk r[ioh ;oekoh ;H;H;e{b, Ppd^rkfJB,b'e^rhs$rhs,;[zdo^fbykJh,
cfsjrVQ ;kfjp, 01763^232223 pbke fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH wksk r[ioh ;oekoh ;H;H ;e{b eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
cfsjrVQ ;kfjp pbke 2
fco'Ig[o
nzfwqs;o
18
IH ;oekoh (ez) ;H;H;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo .
pbke ̂ 1 (01632^243906) fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ;oekoh (ez) ;H;H;e{b, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
fco'Ig[o. pbke ̂ 2 (01632^243906)
r[odk;g[o
IH ;qh r[o{okw dk; ;hBhH ;?ezH ;e{b Ppd^rkfJB,b'e^rhs$rhs,;[zdo^fbykJh,
r[odk;g[o pbke 1, 9814906493 fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ;qh r[o{okw dk; ;hBhH ;?ezH ;e{b eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
r[odk;g[o pbke 2, 9814906493
j[fPnkog[o
IH ;oekoh (ez) ;H;H;e{b, o/bt/ wzvh Ppd^rkfJB,b'e^rhs$rhs,;[zdo^fbykJh,
j[fPnkog[o pbke^1, 78371-46688 fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ;oekoh (ez) ;H;H;e{b, o/bt/ wzvh eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
j[fPnkog[o pbke^2, 78371-46688
ibzXo
IH ;oekoh ezfBnK ;hBhH;?ezH;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
Bfjo{ rkovB, ibzXo. fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
0181^228223, 98552^79535
IIH ;oekoh ezfBnK ;hBhH;?ezH;e{b, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
Bfjo{ rkovB, pbke^2 ibXzo.
0181^228223
eg{oEbk
IH nkohnk wkvb ;hBhH;?ezH;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
crtkVk 01824^260328 fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH okwrVhnK robI ;hBhH;?ezH;e{b, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
g[okDk vkeykBk o'v, crtkVk,
01824^655824
b[fXnkDk
IH ;qh jofeqPB gpa;hBhH;?ezH;e{b,vkpk o'v Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
b[fXnkDk pbke^1, fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
0161^2500711
IIH ;qh jofeqPB gpa;hBhH;?ezH;e{b,vkpk o'v eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
b[fXnkDk pbke^2, 0161^2500711
0161^2751936
fco'Ig[o
19
wkB;k
IH ;oekoh ;H;H;e{b (bVe/), Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
wkB;k, pbke^1, 94172^34111 fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ;oekoh ;H;H;e{b, bVe/, wkB;k eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
pbke^2, 94172^34111
w'rk
IH G[fgzdo ykb;k ;hBhH;?ezH;e{b, w'rk Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
01636^223291 (pbke^1) fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH G[fgzdo ykb;k ;hBhH;?ezH;e{b, w'rk eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
01636^223291 (pbke^2)
ckfIbek
IH ;oekoh robI ;hBhH;?ez,;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
ckfIbek, pbke^1 99144^60514 fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ;oekoh robI ;hBhH;?ez,;e{b, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
ckfIbek, pbke^2 95010^16826
n?Z;HJ/Hn?Z;HBro
IH d;w/FP ykb;k ekbi, ihoeg[o, (w[jkbh) Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
B/V/ BkGk ;kfjp , r[o{d[nkok, ihoeg[o fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
gfNnkbk, o'v pbke 1 , 9988095610
IIH d;w/FP ykb;k ekbi, ihoeg[o, (w[jkbh)
B/V/ BkGk ;kfjp r[o{d[nkok eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
ihoeg[o gfNnkbk
o'v pbke 2, 9988095610
;aqh w[es;o ;kfjp
IH ihHNhHphH ykb;k ;H;H;e{b, wb'N, Ppd^rkfJB,b'e^rhs$rhs, ;[zdo
pbke 101637^261699 fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ihHNhHphH ykb;k ;H;H;e{b, wb'N, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
pbke 2, 01637^261699
Pjhd Grs f;zx Bro
IH i/Hn?ZcHn?Z;Hn?ZuH ykb;k jkJh ;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
Pjhd Grs f;zx Bro pbke^1 fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
01823^222087, 94646^78179
IIH i/Hn?ZcHn?Z;Hn?ZuH ykb;k jkJh ;e{b, eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
Pjhd Grs f;zx Bro pbke^2
01823^222087, 94646^78179
20
gfNnkbk
IH GkJh okw fe;aB r[ofws gpfbe ;hBhH ;?ezH ;apd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
pbke 1, fgzv u"ok, fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
B/V/ nopB n;N/N gfNnkbk^1
IIH GkJh okw fe;aB r[ofws gpfbe ;hBhH ;?ezH eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
;e{b, fgzv u"ok, B/V/ nopB n;N/N gfNnkbk
pbke 11, 9417459532
o'gV
IH ykb;k ;H;H;e{b, o'gV Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo
pbke^1, 01880-652240, 94170-57212 fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
IIH ykb;k ;H;H;e{b, o'gV eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
pbke^2, 01880-652240, 94170-57212
;zro{o
IH nkohnk ;hBhH ;?ezH ;e{b Ppd^rkfJB,b'e^rhs$rhs,;[zdo
X{oh ;zro{o, pbke 1 fbykJh, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
(01675^265183, 98556^27555) eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
nkohnk ;hBhH ;?ezH ;e{b
X{oh ;zro{o, pbke 2
(01675^265183, 98556^27555)
soBskoB
IH pkpk p[ZYk gpfbe ;H;H;e{b, Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo fbykJh,
phV pkpk p[ZYk, mZmk soBskoB, fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
01852^278500
IIH ykb;k ;H;H;e{b, phV pkpk p[ZYk eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
mZmk soBskoB, 01852^215321
gmkBe'N
IH fjzw f;ayk jkJh ;e{b fvc?AB o'v, wkw{B Ppd^rkfJB, b'e^rhs$rhs, ;[zdo fbykJh,
gmkBe'N, pbke^1 fuZsoebk, ;jh Ppd i'V
01862^347404, w'L 9814257404
IIH fjzw f;ayk jkJh ;e{b fvc?AB o'v, wkw{B eftsk^T[ukoB, GkPD, ;'b'^vK;.
gmkBe'N, pbke^11,
01862^347404 w'L 9814257404
21
;?PB 2018^19 bJh y/so^gZXo d/ ;fj^nekdfwe ftZfdne w[ekpfbnK bJh nk:'iB
e/AdoK dh ;{uh pknd ftZu dZ;h ikt/rh
22
23
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov
;fj^nekdfwe ftZfdne w[ekpb/
nkoIh ;oNhfcae/N^;?PB 2019^20
s;dhe ehsk iKdk j? fe HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH ;e{b Bkba
;pzfXs ftfdnkoEh$NhwHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHB/ fiabQk$
y/soHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHd/ HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH nk:'iB e/Ado fty/
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH w[ekpb/ ftZu HHHHHHHHHH;EkB gqkgs ehsk j?. fJj ftfdnkoEh$Nhw fIbQk$y/so-
gZXo *s/ fjZ;k b?D d/ :'r j?.
nk:'iB e/Ado dk w[yh
j;skyo ;w/s w'jo
fwshL HHHHHHHHHHHHHHHHHHHH N?bhca'B BzL
B'NL b'V nB[;ko fJ; nkoIh ;oNhfcae/N dhnK c'N' ekghnK th eotkJhnK ik ;edhnK jB.
24
gSkD^gZso dk Bw{Bk
;?PB ^ 2019^20
gZXoHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
ftfdnkoEh$ftnesh dk BKHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
fgsk dk BK L HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
;q/Dh L HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
;e{b$xo dk gskL HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
dk\bk ykoi ofi;No dk eqwKe BzLHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH(e/tb ftfdnkoEhnK bJh)
;kfizd/ dk g{ok BK ns/ gskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
nk:'iB e/Ado dk w[yh
j;skyo ;w/s w'jo
fwshL HHHHHHHHHHHHHHHHHHHH N?bhca'B BzL
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov
n?vhPB 2019
All rights including those of translation, reproduction, annotation etc.
are reserved by the Punjab School Education Board.
b'V g?D *s/ ;zgoe ns/ g[ZS^frZS bJh
1H oki e[wko ;hBhH ;jkfJe (98889^20645)
2H ;[govzN (98726^85400)
(0172^5227193)
3H jofizdo gkb f;zx, ftPk wkjo (98880^22647 )
(0172^5227198)
4H fJzukoiaL okw b[GkfJnk, fvgNh vkfJo?eNo (98550^82821)
(0172^5227208)
dcasoL fJzukoia |hbv g'qrokw
ca'B BzL 0172^5227208
Published by
Sceretary,Punjab School Education Board,
Vidya Bhawan,
Phase-8 Sector-62
Sahibzada Ajit Singh Nagar
Pin Code-160062
(w[ekpfbnK ns/ ;oNhfce/NK ;zpzXh ikDekoh bJh)
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov;fj^nekdfwe ftZfdne w[ekpfbnK bJh ofi;No/PB ns/ Bshik gq'|kowk
tor L gfjbk $ d{ik $ shik
;?PB L 20HHHHHHHHHHHHHHH^20HHHHHHHHHHHHHHH
|kow n?|H ghH^3
w[ekpb/ dk BK HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH gZXoHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH nk:'iB e/Ado dk BKHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH nk:'iB fwshHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
ftfdnkoEh dk BK
(gzikph ns/ lnzro/Ih ftZu)
bVh
BzL
iBw
fwshfgsk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)
wksk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu);e{b dk BK
ftfdnkoEh d/
j;skyo
B'N L w[ekpb/ ftZu gfjb/ gzi ;EkB gqkgs eoB tkb/ ftfdnkoEhnK d/ BK Bz{ bkb f;nkjh Bkb nzvobkJhB ehsk ikt/.
ftfdnkoEh dk BK
(gzikph ns/ lnzro/Ih ftZu)
bVh
BzL
iBw
fwshfgsk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)
wksk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu);e{b dk BK
ftfdnkoEh d/
j;skyo
iziK ;zpzXh t/ot/ Io{o Go/ ikD.
w[ekpb/
ftZu gqkgs
doik
iZi ^ 1 d/ j;skyo
BK ns/ gsk
N?bh|'B BzH L
w'pkJhb BzH L
iZi ^ 2 d/ j;skyo
BK ns/ gsk
N?bh|'B BzH L
w'pkJhb BzH L
iZi ^ 3 d/ j;skyo
BK ns/ gsk
N?bh|'B BzH L
w'pkJhb BzH L
nk:'iB e/Ado w[yh d/ j;skyo (w'jo ;w/s)
BK ns/ gsk
N?bh|'B BzH L
w'pkJhb BzH L
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov;fj^nekdfwe ftZfdne w[ekpb/ gqt/P^ew^ofiPNo/PB |kow ;?PB 20HHHHHHHHH^20HHHHHHHHH
|kow n?|H ghH^2
;e{b dk BK ns/ g{ok vke gsk HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH N?bh|'B Bzpo e'v ;w/sHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgqt/P |kow iwQK eotkT[D dh fwshHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
n?|hbhJ/PB dk gZXo L fwvb $w?fNqe$;hBhno ;?ezvoh. p'ov tZb'A ikoh PBkysh BzpoHHHHHHHw[ekpb/ dk gZXo^sfj;hb$fIbQk$y/so ftfdnkoEh tor^gfjbk$d{ik$shik ftZfdne P?PBHHHHHHHH
B'N L (1) b'V nB[;ko c'N' ekghnK eotkJhnK ik ;edhnK jB (2) jo tor bJh tZy^tZy |kow Gfonk ikt//.
bVh
BzLw[ekpb/ dk BK ftfdnkoEh dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)fgsk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)wksk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)P/qDh
dkybk ykoi ofi;No nB[;ko
dkybk eqw Bzpo iBw fwsh
fNeN d/ ;kJhI dh
s;dhe P[dk c'N'ftfdnkoEh d/
j;skyo
nkXko ekov
BzL
;e{b w[yh dk BKHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
fojkfJ;h gskHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
N?bhc'B Bzpo (e'v ;kfjs)HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHw'pkfJb BzLHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
(B'N L N?bh|'B Bzpo Io{o fdZsk ikt/)
;e{b w[yh d/ j;skyo
w'jo ;w/s
;e{b dk N?bhc'B Bzpo (e'v ;w/s)HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
bVh
BzLw[ekpb/ dk BK ftfdnkoEh dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)fgsk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)wksk dk BK
(gzikph ns/ nzro/Ih ftZu)P/qDh
dkybk ykoi ofi;No nB[;ko
dkybk eqw Bzpo iBw fwsh
fNeN d/ ;kJhI dh
s;dhe P[dk c'N'ftfdnkoEh d/
j;skyo
nkXko ekov
BzL