PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨUXÃHỘIHỌC

TS.TRẦNTHỊKIMXUYẾNGV.ThS.TRẦNTHỊBÍCHLIÊN

I.NHỮNGKHÁINIỆMCƠBẢNVỀPHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨUKHOAHỌCII.CÁCHTHỨCTIẾNHÀNHNGHIÊNCỨUXÃHỘIHỌCTHỰCNGHIỆMIII.PHÂNTÍCHKẾTQUẢTÀILIỆUTHAMKHẢO

CreatedbyAMWord2CHM

PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCƯUXÃHỘIHỌC

PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCƯUXÃHỘIHỌC

*Khoahọc?

Khoahọclàphươngpháppháttriểnkhốilượngkiếnthứcthôngquaviệcsửdụngnhữngkĩthuậtlôgicvàkháchquan.Mụctiêucủaphươngpháplàtrithứckhoahọc.

*Lô-gic?

Mỗiýkiếnhoặcmỗibướctiếnhànhđềugắnliềnchặtchẽvớiýkiếnhoặcbướcđitrướcđó.Mộtnhậnđịnhkhoahọckhôngthểchứađựngnhữngmâuthuẫnchưagiảiquyết

*Kháchquan?

Phảnánhhiệntượngsựvậtnhưnóvốncótronghiệnthực.Nhàkhoahọcphảidựavàocácthủthuậtcókhảnănggiảmthiểuảnhhưởngcủanhữngphỏngđoán,trựcgiácvàthiênkiếntronglúcquansátvàlýgiải.

*Lýthuyết?

-Lýthuyếtlàmộttậphợpnhữngphátbiểuđượcsắpxếpmộtcáchlô-gíc,tậphợpnàycốgắngmôtả,dựđoán,hoặcgiảithíchmộtsựkiện.

-Nhữngtrìnhbàycóhệthống(lô-gic)nàygiúpchúngtahìnhthànhcácýkiếncủachúngtavềsựkiệnđangnghiêncứu.

-Mụcđíchcủalýthuyếtnhằmgợilênchothấynhữngbiếnsốcóýnghĩavànhữngcáchthứcmànhữngbiếnsốnàyliênquanvớihiệntượngđangđượckhảosát.

-Cáclýthuyếtđượchìnhthànhtừnhữnggiảthuyết,mệnhđềvàkháiniệm.

*Giảthuyết?

-Nhữngnhậnđịnhdựatrênsựtintưởng,dựđoánnhưngchưađượctrắcnghiệm.

-Giảthuyếtlàkhâutrunggiangiữavấnđềnghiêncứuvàmôhìnhlýluận.Giảthuyếtsẽgiúpcácnhànghiêncứukhôngbịchệchhướngtrongnghiêncứu.

*Mệnhđề?

Gắnliềnchặtchẽmộtcáchlô-gicvớicácgiảđịnh,môtảsựvậnđộngcủacácnhântốvàcáchthứcliênhệgiữachúngvớinhau.

*Kháiniệm?

Nhữngthuậtngữdonhàlýthuyếtsửdụngđểđặttênchomộttậphợpcácýkiến.Cáckháiniệmnhưlàmộtngônngữđặcbiệtđểnhậnbiếtnhữngđiểmquychiếuđặcthù,nghĩalànhữngkhíacạnhđặc

I.NHỮNGKHÁINIỆMCƠBẢNVỀPHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨUKHOAHỌC

thùcủamôitrườngmàchúngdiễnđạt.

*Logicquynạpvàlogicdiễndịch

Logicquynạp

-Khiquansátmộtsốtrườnghợpcụthể,tacóthểđưaramộtnhậnđịnhtổngquátvềtoànbộcáctrườnghợpđó.Cáchthứcđitừtrườnghợpcụthểđếnlýthuyếttổngquátchínhlàchiềuhướngcủalogicquynạp.

-Nhiềulýthuyếtđượcpháttriểnthôngquaphépquynạp.Cácsựkiệnđượcquansátnhiềulầncóthểđượcghinhậnnhưmộtmôhình,lýthuyếtsẽmôtảvàcốgắnggiảithíchnhữngmôhìnhnhưthế.

VD:LindenSmith"quátrìnhnghiệnngậplàquátrìnhrơivàosựphụthuộcđốivớithuốc”

Logicdiễndịch:

-Phươngphápthựchiệnđitừcáitổngquátđếncáicụthể.Từmộtlýthuyếtngườitacóthểsuyrađượcmộtcáchlô-gicnhữngsựkiệnđangdiễnraxungquanh.VD:LýthuyếtxãhộicủaMarx(1848)"lốisốngtrongmộtxãhộiđượcquyđịnhbởiphươngthứcsảnxuất".

*Điềutrathựctế

-Làquátrìnhthuthậpdữkiệnhoặcthôngtin.Đâylàthànhphầnkháchquancủakhoahọc.Cáckĩthuậtthuthậpdữkiệnchophépchúngtatìmranhữnggìxảyrachungquanhta.Chúngcóthểđượcsửdụngđểkiểmtramộtlýthuyếtbổsunghoặcđểtiếnhànhmộtcuộcnghiêncứuthămdò.

-Lýthuyếtvàđiềutrathựctếbổsungchonhau:Lýthuyếtđượcsửdụngnhằmđềxuấtcácýkiếnvềsựkiện.Nhữngquansátcẩnthậnvàkĩlưỡngcungcấpthôngtinvềthựctạicóthểkháiquátthànhnhữnglýthuyếttheophươngphápquynạp.

-Sửdụnglogicsuydiễn,cùngnhữngkĩthuậtnghiêncứunàychophépkiểmtracáclýthuyết.

-Nếucácgiảthuyếtsuydiễnvềmặtlô-giclạikhôngxảyra,thìkhiđólýthuyếtbịbácbỏ,vàcầnđượcsửađổiđểphùhợpvớiđiềukiệncủasựkiệnđangnghiêncứu.

BẢNGQUYTRÌNHNGHIÊNCỨUXHHTHỰCNGHIỆM

-Mọicuộcđiềutracầnphảiđảmbảocó4thànhtốcơbản:vấnđềnghiêncứu,cácphươngpháp,cáckếtquảvàkếtluận.

-Vấnđềnghiêncứulàsựnhậnđịnhvềcáimànhàđiềutramuốntìmra.Nếuđólàviệckiểmtramột lý thuyết, thìđây làmộtnhậnđịnh tiênđoán trướcvềcáckếtquả(giả thuyết).Mặtkhác,nhữngcuộcnghiêncứuthămdòcóthểcungcấpnhữngthôngtinđểhìnhthànhmộtnhậnđịnh.

-Cácphươngpháptrìnhbàycácbướccầnphảitiếnhànhđểgiảiquyếtvấnđềđãđượcđặtratrước.Bảnthâncácphươngphápphảicungcấpthôngtinmàvấnđềđòihỏi.Ởđây,phươngphápcầntrảlờicáccâuhỏivề:mẫuđiềutra-sựmôtảcáccáthểhoặcđốitượngvàcáchmàchúngđượcchọn;

cácbiếnsốhaycácnhântốcầnđượcđolường;cáccôngcụđượcsửdụngđểđolườngvàphươngcáchmàcácdữkiệnsẽđượcphântích.

-Kếtquảlàsảnphẩmcủacácphươngpháp.Chỉcócácdữkiện(cácsựkiệnđượcquansát)vàcáckếtquảcủamọitrắcnghiệmthốngkêmớiđượcđưavàophầnkếtquả.Thôngtincóthểđượctrìnhbàydướihìnhthứcnhậnđịnhmôtảmàkhônglýgiải,dướihìnhthứcbiểubảngvàbiểuđồ.Phầnkếtquảchỉbaogồmnhữngtưliệuthuộcvềsựkiện.

-Kếtluậngiảithíchcáckếtquả:Nhànghiêncứunêulênsựđánhgiávềcácpháthiệncóliênquantớivấnđềnghiêncứu.Họcầngiảithíchýnghĩacủacáckếtquảtừđónêulênnhữngnhậnđịnhmangtínhchấtkháiquát.Ởđây,nhữngvấnđềnảysinhtừviệcápdụngcácphươngphápthuthậpthôngtinkhácnhaucũngcầnđượcnêura.Vềcănbản,cáckếtluậntrảlờichocâuhỏi"nhưvậythìsao?".Khitrảlờiđượcnhữngcâuhỏinày,chúngtacóthểđưarađượcnhữngkiếnnghịởcuốiphầnbáocáo.

CreatedbyAMWord2CHM

PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCƯUXÃHỘIHỌC

*3giaiđoạn:

-Giaiđoạnchuẩnbị

-Giaiđoạntiếnhànhđiềutra

-Giaiđoạnxửlývàgiảithíchthôngtin.

*Mỗimộtgiaiđoạnbaogồmcácbướckhácnhauvàphảituântheomộttrìnhtựnhấtđịnh.Giaiđoạntrướclàcơsởvàtiềnđềchocácgiaiđoạnsau.Cácbướcnghiêncứuvàcácgiaiđoạnphảiđượctiếnhànhsaochođảmbảođượctínhchỉđạovàtínhxuyênsuốtcủamụcđíchvàyêucầucủacuộcđiềutra.

*Trongbagiaiđoạnnày,khôngthểnóilàgiaiđoạnnàoquantrọnghơngiaiđoạnnào.Khichuẩnbịthậtchuđáovàchitiếtthìkếtquảthuđượcmớicókếtquảtốt:Thôngthườngkhâuchuẩnbịlàgiaiđoạntốnnhiềuthờigianvàtrílựcnhất.

*Giaiđoạnchuẩnbị

-Xácđịnhvấnđềnghiêncứu

-Thuthậpvàphântíchthôngtinsẵncó

-Xácđịnhkháchthểnghiêncứu(ai,nhữngnhómngườinàocóliênquantớinhữngthôngtincầnđượcphảnánh)

-Xácđịnhmụctiêuvànộidungcủacuộcnghiêncứu

-Đưaragiảthuyếtnghiêncứu

-Đưaramộtmôhìnhlýluận

Môhìnhnàygiúpchúngtakháiquáthóavấnđề,đưaracáclýgiảicótínhkhoahọc.Líluậnxãhộihọcchuyênngànhlàmôhìnhlíluậngiúpchúngtahiểuđượcbảnchấtcủasựvật.Môhìnhlí luậnchínhlàkhuônmẫu,làcáikhungđểchúngtacóthểsắpxếpcácsốliệurờirạcthànhhệthốngthốngnhất.

SƠĐỒCÁCYẾUTỐCHÍNHTRỊVÀVĂNHÓAXÃHỘI

*Thaotáchóacáckháiniệm:

-Làlàmđơngiảnhóacáckháiniệm,làmchochúngtrởthànhtiêuchícóthểđolườngđượctrongthựctế.

-Thaotáchóacáckháiniệmcóthểphânthànhnhiềugiaiđoạnvàtrongmỗimộtgiaiđoạncác

II.CÁCHTHỨCTIẾNHÀNHNGHIÊNCỨUXÃHỘIHỌCTHỰCNGHIỆM

kháiniệmlạiđượcđơngiảnhơnmộtbậc.Trongkhithựchiệncácbướckểtrênthìđộtrừutượngcủacáckháiniệmsẽđượcthuhẹplại,khảnăngthaotáchoávềkinhnghiệmsẽtănglên.

*Xácđịnhphươngphápnghiêncứu

- Lựa chọn phương pháp nào ta sẽ có phương án thu thập thông tin tương ứng: phương phápphỏngvấn,phươngphápđiềutrabằngbảnghỏi,phươngphápthảoluậnnhómtậptrunghayquansát...

-Xácđịnhviệcchọnmẫu

-Điềutrathử

-Saukhâuđiềutrathử,nhànghiêncứuphảiđiềuchỉnhlạicáccôngcụthuthậpthôngtin.

-Tậphuấnchođiềutraviên.

*Giaiđoạntiếnhànhđiềutra

-Tiềntrạm

-Xinphépchínhquyềnđịaphươngvàkếthợpvớihọtrongcôngtáctổchứcviệclựachọnnhữngngườicungcấpthôngtinsẽđượcchínhxáchóa.

-Tổchứcthuthậpthôngtintạiđịabànnghiêncứutheođúngdanhsáchmẫuđãđượcchọn.Việcthuthậpthôngtinđượctiếnhànhmộtcáchchặtchẽbởinhữngngườiđiềuphốivàgiámsátquátrìnhnghiêncứu.

-Soátphiếu

-Trongkhithuthậpthôngtin,việcgiámsátquátrìnhthựchiệnvàsoátphiếuđượctiếnhànhmộtcáchđồngthời.(bảoquảncácdữliệu)

*Giaiđoạnxửlývàphântíchthôngtin

-Xửlýnhữngsốliệuthuthậpđược(cácphươngánxửlýphảiđượcchuẩnbịtừtrước).Cácnhànghiêncứuthườngdựatrênnhữnggiảthuyếtnghiêncứu,nộidungnghiêncứuvàmụcđíchcủacácbáocáođểxácđịnhnhữngbiếnsố(độclậpvàphụthuộc)vànhữngmốiliênhệtươngquangiữanhữngbiếnsốđó.

-Phântíchthôngtin.Dưaranhữngnhậnxét,sosánhcáckếtquả,sựkháiquáthóa,nhữngkếtluậnvàkiếnnghịtừviệcphântíchvàlýgiảithôngtin.Tấtcảnhữngcôngviệcnàyvànhữngkếtquảcủanósẽđượcthểhiệntrongbáocáotổngkết.

*Mộtsốnguyêntắcđạođứcnghềnghiệp

-Tínhkháchquantrongnghiêncứukhoahọcvànhữngquyềnlợicôngdânvàpháplýcủacácđốitượngcungcấpthôngtin.

-Banguyêntắccơbản:

+Thứnhất,nhữngngườithamgiaphảihoàntoàntựnguyệnvànhữngngườiđithuthậpthôngtinkhôngđượcđưarabấtcứsựépbuộcnàođốivớihọđểđạtđượcsựhợptác

+Thứhai,tínhchấtvôdanhcầnphảiđượcbảovệ.Tứclàkhixửlý,phântíchthôngtinvàcôngbốkếtquả,ngườitakhôngthểnhậnrangườicungcấpthôngtinlàai.Đặcbiệtkhitiếnhànhđolườngnhiềulầnliêntụcđốivớicùngđốitượng,tínhchấtbímậtcánhâncầnphảiđượctínhđến.

+Thứba,khôngđượccóbấtcứbiệnphápnàođặtcácđối tượngvàomột tình thếnguyhiểmdướibấtcứhìnhthứcnào.

*Chọnmẫu

-Chọnmẫulàbướcquantrọngtronggiaiđoạnchuẩnbị.Chọnmẫutheophươngphápnàosẽtùythuộcvàomụctiêu,nộidungvàphươngphápnghiêncứu.Mặcdùđượcdựkiếntrước,nhữngđơnvịmẫuđượcchọnvẫncókhảnăngthayđổikhixuốngthựcđịa.

-Mẫulàmộttậphợpcácyếutố(cácđơnvị)đãđượcchọntừmộttổngthểcácyếutốtổngthểnàycóthểđượcliệtkêmộtcáchđầyđủnhưngcũngcóthểchỉlàgiathiết.

-Lấymẫu(chọnmẫu)làquátrìnhlựachọnphầnđạidiệncủakhốidâncư.

-Vìsaophảichọnmẫuđểkhảosát?

Thứnhất:khảosáttheomẫunhanhhơnvàrẻhơn.Vìmẫubaogiờcũngnhỏhơnsovớitoànkhốidâncư,chonênviệcthuthậpsốliệusẽnhanhhơnchínhxáchơnvàkinhtếhơn.

Thứhai:cũngvìdomẫunhỏnênthôngtinmànóđemlạisẽcặnkẽhơn,cụthểhơn.

Thứba:vớimẫunhỏhơnthìsựsaisótcũngsẽíthơnvìcókhảnăngtậptrungmộtnhómchuyêngiacótrìnhđộ.Trongkhiđó,nghiêncứutổngthểđòihỏimộtlượngcánbộlớnhơn,dovậyítcókhảnănglựachọnđượcnhiềuchuyêngiagiỏitậptrungchocuộcnghiêncứu.

Thứtưvìnókinhtếhơnvềmặttiềnbạcvàthờigian,khảosátmẫugiúptacóthểnghiêncứucáckhốidâncưlớnhơnvàbiếnđộnghơnsovớicuộcnghiêncứutrườnghợp.

*Khốidâncư

-Khốidâncưlàtoànbộmộtnhómcácthểloạihoặccánhânliênquancầnnghiêncứu

-Cầnphânbiệthaikhốidâncư:

-Khốidâncưmụctiêulàkhốidâncưmànhànghiêncứucầncóthôngtinđạidiện.

-Khốidâncưlấymẫulàkhốidâncưmàtừđómộtmẫucụthểđượcchọnradựatrênkhungmẫu.

*Mốiquanhệmẫu-khungmẫu-tổngthể

-Nếukhungmẫukhôngđạidiệnthựcsựchotổngthểmànóliệtkê,thìmẫukhôngthểlàđạidiệncủatổngthể.

-Mẫuchỉđạidiệnchokhungmẫu.Chonêntrongquátrìnhthiếtkếmẫu,chúngtacầnphảixemxétđếnkhảnăngkhôngphùhợp(khôngtươngxứng)cóthểcógiữakhungmẫuvàtổngthể.

-Khungmẫulàdanhsáchcácđơnvịlấymẫu(cáccánhân)đạidiệnchokhốidâncư.

-Khungmẫu(danhsách)làcáiđượcsửdụngđểđạidiệnchotổngthểvềmặtthựcnghiệm(tứclàcácthànhviênđãnằmtrongkhungmẫusẽđượcquansát,đượcnghiêncứulànhữngngườithuộcvềtổngthể.Khichúngtađãchuẩnbịxongkhungmẫuthìcóthểchọnramộtmẫu(mộttậphợp)từkhungmẫuđó.

-Nếumẫuđượclựachọntrựctiếptrongkhungmẫumàkhôngcầnxemxétcácthànhphần,cácyếutốtrongtổngthểthìmỗimộtlầnchọncácthànhviêncủamẫusẽlàmộtđơnvị.

-Nếucácđơnvịcầnphảiđượcnhómlạitrướckhichọn(theomộtsốtiêuchínàođó)thìcácnhómsẽtrởthànhnhữngđơnvịmẫucơbảnvàcáccánhânđượcchọnsẽlàđơnvịmẫuthứcấp.

*Cácphươngphápchọnmẫu

-Cáclạimẫuxácxuất

-Chọnmẫungẫunhiênđơngiản:

-Làcáchchọnmẫutrongđócácyếutốtrongkhungmẫuđượcđánhsố,sauđóviếtnhữngconsốlênmẩugiấyhaynhữnghònbichovàomộtchiếchộpsóclên,rồilầnlượtbốctừtronghộpranhữngmẩugiấy(hayhònbi)bấtkì.Nhữngconsốtrongmẩugiấyhayhònbinàođượcchọncùngvớiconsốcủaaitrongdanhsáchthìngườiđóđượcchọn.Cáchlàmnàynếuthựchiệnbằngtaythìcũnggiốngnhưtròchơilôtô.HiệnnayphầnmềmSPSScủamáytínhcóthểgiúpchúngtalấyramộttậphợpnhữngsốngẫunhiên.

Mẫuhệthốngquiđịnhrằngchúngtachọnmẫunhữngngườithứnkhiđãchọnmộtsốđầutiênngẫunhiên.Chẳnghạnkhichúngtacódanhsáchcácchủhộdocáctổtrưởngcungcấp,tổngsốlà5.000người, chúng tamuốn chọnmẫu códung lượng là 100người.Nhưvậy cứ50người trong tổng thể,chúngtacóthểchọn1vànếumuốnngườithứ1/50xuấthiệntrongmẫuthìchúngtasẽcầnlấyngườiđầutiênbấtkỳtrongsố50ngườiđầutiêncủatổngthểvàsauđócứ50người,chúngtasẽlạichọnmộtngườiđưavàodanhsáchmẫu.Cứlàmnhưvậychođếncuốidanhsách,nếuhếtdanhsáchtavẫnchưachọnxongthìcũngcóthểquaytrởlạitừđầubằngcáchđó,mỗingườitrongdanhsáchsẽđềucócơhộiđượcchọnnhưnhau.

-Cầnlưuýlàchúngtakhôngnhấtthiếtphảichọnsốđầutiêntrongdanhsáchmàcóthểchọnbấtkìmộtsốngẫunhiênnàođórồi lấysốthứ50tiếptheo.Chẳnghạn,nếutachọnsốđầutiênlàsố5,ngườiđầutiêntrongdanhsáchmẫulàngườicósốthứtự5,ngườithứhaisẽlàngườicósốthứtựlà55,ngườithứbalà105vv…chotớikhitachọnđược100người.

-Chọnmẫuphântầng,ngườichọnmẫucầnphảinắmđượcmộtsốđặcđiểmcủakhungmẫu,rồi

chiakhungmẫuđãcótheonhữngđặcđiểmmàhọquantâmthànhnhữngtầngkhácnhau.Vídụnhưđặcđiểmvềgiớitính,trìnhđộhọcvấnhaylứatuổivv...sauđóchọnmẫutrêncơsởcáctầng.

-Cácnhàxãhộihọcchorằngnhữngyếutốkểtrêncókhảnăngảnhhướngđếncâutrảlờivìvậynếuchọnđượccácmẫuxácxuấtdựatrêncơsởcáctầng,khixửlýkếtquảtheocácphântổnhưgiớitính,nghềnghiệp,họcvấn...thìkhảnăngđạidiệnchomỗitầngsẽlớnhơn.

-Mẫucụmnhiềugiaiđoạnlàloạimẫuxácxuấtmangtínhtổnghợp.Nókếthợpcáckiểuchọnmẫuđãkểởtrên.

-Mẫucụmcóđặcđiểmđối lậpvớimẫuphân tầng: các“tầng" trongmẫuphân tầng lànhữngnhómđồngnhấtđượcchọnratheotiêuchí,còncác"cụm"lạiliênkếtcácnhómkhôngđồngnhấtlạivớinhauđểtạothànhcácnhóm.

-Tiêuchuẩnđểchọncáctầngthườnglànhữngđặctrưngcánhân.Còntiêuchuẩnđểchọncáccụmlàcáctổchứcxãhội,cáccơsởsảnxuất,cáccụmdâncư...

-Mẫucụmnhiềugiaiđoạntrướchếtchúngtacầnthiếtlậpnêncáccụmkhôngđồngnhấtsauđóchọnthànhviênởcáccụmởgiaiđoạnhai.

-Trongmẫucụm,chúngtakhôngnhấtthiếtphảicóngaycáccánhânvớinhữngđặcđiểmriêngcủahọmàchỉcầncódanhsáchliệtkêtấtcảcáccụmđểchọnmẫucáccụmtrướcđã.Sauđómớichọncácđơnvịtrongcáccụmđãđượcxácđịnh.

-Mẫuxác suất thườngđòi hỏi phải cómột khungmẫu.Nếunhưkhông có sẵndanh sáchhaykhôngcóđủkinhphíđểthựchiệnviệclậpdanhsáchthìkhôngthểchọnmẫutheokiểuxácsuấtđược.Mặtkhác,nhữngcuộcnghiêncứuđòihỏimứcđộđạidiệncaothườngphảicódunglượngmẫulớnsẽrấttốnkém,khôngphảicuộcnghiêncứunàocũngđápứngđược.

-Mẫuphixácsuất

Nhữngnghiêncứuđịnhtính,nghiêncứutrườnghợptrongmộtkhuvựchẹpkhôngđòihỏiphảichọnmẫuxácsuất.

-Mẫuphixácsuấtcũngthườngđượcsửdụngđểkiểmtralạicáccuộckhảosátlớn,hoặcsửdụngtrongnhữngnghiêncứumangtínhkhaipháhayđểkiểmđịnhgiảthiết.

-Cónhiềucáchchọnmẫuphixácsuấtdướiđây làbốn loại thôngdụng trongcácnghiêncứutrườnghợp:mẫuthuậntiện,mẫuphánđoán,mẫuchỉtiêu,mẫutăngnhanh.

-Mẫuthuậntiệnbaogồmnhữngngườisẵnlòngtrảlờichongườithuthậpthôngtinmàkhôngcầnphảithuộcvềmộtdanhsáchnàovàviệcchọnhọlàmđơnvịmẫucũngkhôngcầntuântheonguyêntắcnào.Cầnphảilưuýrằng,khôngphảiaicũngsẵnsàngtrảlờichonhữngcâuhỏivềnhữngvấnđềquátếnhị(quanhệtìnhdụctiềnhônnhân,quanđiểmvềtìnhhìnhmạidâm.v.v...).Vìvậyphảicânnhắcxemailàngườicóthểsẵnlòngbàytỏquanđiểmcủahọtrướcnhữngyêucầucủamình.

-Mẫuphánđoánlàhìnhthứcchọnmẫutrongđócácđốitượngđượcchọnđượckỳvọngđápứngđượcnhữngyêucầucủacuộcnghiêncứu.Tứclàngườinghiêncứudựđoánvềnhữngnhómngườicóthểphùhợpvớiyêucầucungcấptincủaanh

-Mẫuchỉtiêuthoạtnhìnhơigiốngmẫuphântầng.Tuynhiên,đâylàcáchchọnmẫuphixácsuất,tuynóđượcchọntrêncơsởnhữngnhómđãđượcxácđịnhrõràngnhưngnếunhưmẫuphântầngphảicóđượcmộtkhungmẫuthìmẫunàylạikhôngcần.

Mẫutăngnhanhtrướchếtchúngtacầnchọnmộtsốngườicónhữngtiêuchuẩnmàtamongmuốn,phỏngvấnhọrồihỏixemhọcóthểgiớithiệuchochúngtavàingườitươngtự.Theocáchnày,sốlượngđơnvịsẽtănglênnhanhchóng.Nhưvậy,ngườitrảlờiđồngthờilàngườicungcấpmẫuchonhànghiêncứu.Cáchchọnmẫunàyrấtphùhợpvớinhữngcuộcnghiêncứuvềnhữngvấnđềtếnhịhayđặcbiệtcủaxãhộinhưtìmhiểuvềnhữngkháchlàngchơi,vềnhữngngườiđồngtínhluyếnái,nhữngđốitượngsửdụngmatuý

-Khôngcócáchchọnmẫunàođượccoilàtốiưuchomọicuộcnghiêncứu.Mẫutốtlàmẫuđượcchọnphùhợpvớimụctiêu,nhiệmvụ,phươngpháp,quimôvàtàichínhcủacuộcnghiêncứu.

-Trongcácbáocáophúctrìnhkếtquảnghiêncứu,ngườinghiêncứuphảitrìnhbàyrõràngcáchthứcchọnmẫucủamìnhcũngnhưhạnchếcủaviệcchọnmẫuđóđểbảnthânhọvànhữngngườikháccó thể rút kinh nghiệm.Điều qui định này được coi nhưmột trong những tiêu chuẩn đạo đức nghềnghiệp.

CÁCPHƯƠNGPHÁPTHUTHẬPTHÔNGTINXÃHỘIHỌC

*Phươngphápphântíchtưliệusẵncó

Baogồmphươngphápphântíchthứcấp,phântíchtưliệuthốngkêhiệncó,phươngpháplịchsửvàphântíchnộidung.

*Cácphươngphápthuthậpthôngtin

-Phươngphápđiềutra

Điềutralàphươngphápthuthậpthôngtinsơcấpbằnglờidựatrênsựtácđộngqualạivềmặttâmlýmangtínhtrựctiếp(phỏngvấn)hoặcgiántiếp(bảngankét)giữanhànghiêncứuvàngườiđượchỏi.Sovớimộtsốphươngphápkhác,vídụnhưquansát,phươngphápđiềutratỏraưuviệthơnvìphươngphápnàykhôngchỉdừnglạiởchỗmôtảđượcsựkiệnmàcòncóthểtrảlờiđượccáccâuhỏitạisaovànhưthếnào.Trongđó,bảnghỏilàmộttrongnhữngyếutốquantrọngcủaphươngphápđiềutra.

-Phươngphápđiềutracóthểthựchiệndướinhiềuhìnhthứckhácnhau:

Phátphiếuđiềutra(sửdụngbảnghỏilàđiền)

Trựctiếpphỏngvấnngườidânthôngquabảnghỏi(điềutraviêncầmbảnghỏiđểlấythôngtinrồiđánhdấuvàophiềuđiềutra)

Điềutraquađiệnthoại(hỏiquađiệnthoạivàđánhdấuvàobảnghỏi).

Gửibảnghỏiquađườngbưuđiện(ngườitralờitựđiềnvàgửilạibảnghỏi).

-Xâydựngbảnghỏi

Bảnghỏilàcôngcụđolườngnhữngnhântốcóliênquanđượccánhâncủangườitrảlời.Tínhđặcthùcủanóthểhiệnởchỗnhờnó,ngườitacóthểđođượccácbiếnsốnhấtđịnhcóquanhệvớiđốitượngnghiêncứu.

Trongphươngphápđiềutra,cácnhànghiêncứuđặcbiệtquantâmđếnchấtlượngcủathôngtin.Vìvậy,khi lậpkếhoạchnghiêncứuhọcốgắngtínhđếnnhữngđiềukiệncóthểảnhhưởngđếnchấtlượngcủathôngtin,saochocóthểđảmbảođượcđộtincậycủathôngtinvàtínhxácthựccủathôngtin.

-Bảnghỏibaogồm:

Phầnthưgiảithíchtrìnhbàyvắntắtmụctiêucủabảnghỏivàmongmuốnsựthamgiacủangườitrảlời.

Nhữngcâuhỏithuthậpthôngtinvềtháiđộ,nhậnthức,hànhvi.

Nhữngcâuhỏithuthậpthôngtinnhânkhẩuxãhộicủangườitrảlời(giớitính,lứatuổi,trìnhđộhọcvấn,hoàncảnhgiađình).

Trongbảnghỏicũngcầnđặtnhữngcâuhỏikiểmtrađểkiểmđộchínhxáccủacáccâu trả lờitrướcđó.

-Lờicámơn.

Cáccâuhỏitrongbảnghỏirấtđadạng:

Câuhỏiđónglànhữngcâuhỏivớinhữngtậphợpcóthểcónhữngphươngántrảlờiđượcquyếtđịnhtrước.

Mộtsốcâuhỏicóthểchỉchophéptrảlờicóhoặckhông,hoặckhôngkhẳngđịnh(câuhỏiloạitrừ).

Câuhỏibắtbuộclựachọn(câuhỏicótínhphạmtrù).Vídụtôngiáo:Thiênchúagiáo,Tinlành,Dothái,Phật,loạikhác,khôngtheotôngiáo.v.v

-Nhữngcâuhỏi thămdòcácquanniệm, tháiđộcó thểđưa ranhững lựachọnnhưhoàn toànđồngý,đồngý,tươngđốiđồngý,khôngđồngýlắm,hoàntoànkhôngđồngý...

-Vídụ,"ông(bà)hãychobiếtýkiếncủamìnhvềnhữngnguyênnhânlàmchomộtsốngườinông

dânởxãtanghèo:

Nguyênnhân

Mứcđộđồngý

Hoàntoànkhôngđồng

ý

Khôngđồngýlắm

Tươngđốiđồngý

ĐồngýHoàntoànđồngý

Nghèovìkhôngcóđất

-----------------------

-----------------------

-----------------------

Khôngbiếtcáchlàmăn

Khôngcóvốn

Khôngmuốnlaođộng

-Nhữngcâuhỏithườngkèmtheocácthangđo.

Thangđodanhnghĩa

Thangđothứtự

Thangđokhoảng

Thangđotỉlệ

Chophépchúngtakhôngnhữngbiếtđượcngườidânđồngýhaykhôngđồngývớiquanđiểmnàyhaykhácmàcònhiểuđượcmứcđộcủanhữngýkiếncủanhữngnhómngườikhácnhaurấtphùhợpchonhữngđánhgiámangtínhsosánh(chẳnghạntháiđộcủanhữngngườinghèovànhữngngườikhágiả,cácnhómnamgiớihaynữgiới,củacácnhómdântộckhácnhau...)

-Nhữngcâuhỏiđónglàmchocáccâutrảlờidễđolường,dễsosánhđồngthờicũngdễkháiquáthoáchotổngthểdâncư.Tuynhiên,vìnhữngngườithamgiaphảichọntừnhữngcâutrảlờimộtcáchchặtchẽ.nhữngcâuhỏiđóngđôikhikhônglàmrõtâmthếvànhữngýkiếnthựcsựcủahọ.

-Câuhỏimởlàcâuhỏiđểchongườitrảlờitựviếthaytrảlờitheoývàbằngngônngữriêngcủamình.

-Câuhỏiđóng:cácchịcóchorằngchỉcónamgiớimớinênđitậphuấnvềkỹthuậtchănnuôivàtrồng trọtkhông?"Tạisaocó?""Tại saokhông?"Bêndưới những câuhỏi, người ta phải đưa ra cácphươngántrảlờichặtchẽ.

-Câuhỏimở:"Nếunhưđượctựdoquyếtđịnhchịcóđitậphuấnvềkỹthuậtchănnuôihaytrồngtrọtkhông?Nếuchịthíchđimàanhấykhôngđồngýthìchịsẽlàmthếnào?"

-Nhữngcâuhỏimởchophépnhữngngườiphỏngvấnkiểmtrasâusắchơntâmthế.Cảmxúc,lòngtinvàýkiếncủangườitrảlời.Điềunàyrấtcóýnghĩavìnótạokhảnăngchocácnhómyếuthếcócơhộitrìnhbàynhữngýkiếntheohòancảnhriêngcủamình.Tuyvậy,nhữngcâutrảlờiđốivớicáccâuhỏimởkhôngdễdàngđolườngvàngườinghiêncứugặpkhókhănhơntrongkhisosánhcáccâutrảlời.

-Câuhỏimởrộngđượckếthợptừnhữngcâuhỏiđóngvànhữngcâuhỏimởcũngthườngđượcsửdụngđểcóthểdễdàngkhaithácsâuhơnnhữngthôngtincầnthiết.Vídụ:ông(bà)cóhàilòngvớicôngviệchiệnnaycủamìnhhaykhông?Nếucó,vìsao.Nếukhông,vìsao?

*Nhữngđiểmcầnlưuýkhixâydựngbảnghỏi:

-Mởđầubằngsựlàmquen,tạokhôngkhíthoảimảichongườitrảlời.

-Bảnghỏikhôngnênquádài,nhưngvẫnphảibaohàmmọikhíacạnhcủachủđề.

-Không nên dùng những thuật ngữ khoa họcmà chỉ dùng những từ thông dụngmang tính địaphương:

-Chỉnênbắtđầubảnghỏibằngnhữngcâuhỏiđơngiảnsauđómớiđưaranhữngcâuphứctạphơnđểtạo"đà"chocuộcphỏngvấn:

-Đốivớiloạibảnghỏiđểngườitrảlời tựđiền,cầnphảicónhữnghướngdẫncụthểsaochongườitrảlờitựcóthểtrảlờiđược.Đốivớibảnghỏichocuộcphóngvấncấutrúc,cầncónhữnggiảithíchchophỏngvấnviên.

-Vìbảnghỏibaogồmnhiềucâuhỏiđóng,cầnphảicânnhắctrướccácphươngántrảlờicóthểcócủangườitrảlờivàmởthêmkhảnăngtrảlờibằngcáchtạomộtkhoảngtrốngđểngườitrảlờicóthểtrìnhbàythêmýkiếnriêngcủahọ.

-Khiđặtcâuhỏi,cầnkiểmtraxemcâuhỏicókhảnăngđượchiểutheonhiềucáchkhácnhauhaykhông,cáctừngữcóđảmbảođượcsựtếnhịđểngườitrảlờikhôngcókhảnăngđưaranhữngthôngtinsailệchdotựthểhiệnmìnhhaykhông?

-Trướckhiinbảnghỏichocuộcnghiêncứuđạitrà,nênthựchiệnviệcđiềutrathửđểkiểmđịnhlầncuốicùngcácchitiết.đặcbiệtlàbảnghỏi.Chúngtacầnchắcchắnrằngcáccâuhỏicủachúngtađãđượctrìnhbàytheonhữngngôntừvàcáchnghĩcủangườiđịaphương.

-Tránhcáccâuhỏikép(lànhữngcâuhỏicùngmộtlúcmuốnđạthaimụctiêu).

-Tránhđịnhkiếntrongkhiđặtcâuhỏi.

-Trongquátrìnhthựchiệnbảnghỏi:cầnđắnđonênchọncâuhỏitrựctiếphaygiántiếp.

PHƯƠNGPHÁPPHỎNGVẤNSÂU

-Phỏngvấnsâulàmộtphươngphápthuthậpthôngtintrongđóngườiđượcphỏngvấnsẽtrảlời

mộtsốcâuhỏidonhànghiêncứuđặtra.Phỏngvấnsâugiúpnhànghiêncứucốgắngđisâuvàomộtsốkhíacạnhcủanhữngcảmnhận,độngcơ,tháiđộhoặclịchsửcuộcđờicủangườicungcấpthôngtin.Cácphỏngvấnviênphảibiếtrõnhữnggìmàhọmuốnngườicungcấpthôngtinđềcậptới,songhọcầnphảirấtlinhhoạt,mềmdẻovàtạocơhộichongườiđượchỏicóthểthoảimáinóivềnhữngđiềuquantrọng,tronghoàncảnhcủamình.

-Phỏngvấncóthểchuyểntiếpthôngtinvềsốliệuthựctếnhưcấutrúchộgiađình,phâncônglaođộngvàcáchlàmănsinhsống.Phỏngvấncũngcóthểsửdụngđểtìmhiểuvềquanniệm,giátrịvàcáchứngxửcủaconngười.

*Hìnhthứcphỏngvấn

-Cácphỏngvấnsâucóthểmangtínhchấtkhôngcơcấu,báncơcấuhoặccơcấuhóachặtchẽ.

-Phỏngvấnkhôngcơcấuđôikhicònđượcgọilàphỏngvấn“khônggiớihạn".

-Phỏngvấnviênkhôngcócáccâuhỏithiếtkếtrước.Ngườiđượchỏisẽđượckhíchlệđểnóivềnhữnglĩnhvựcmàphỏngvấnviênmongmuốn.Đólànhữngvùngvấnđềrấttổngquáthoặcthậmchícònkhámơhồvàolúckhởiđầucuộcchuyệntrò.Phỏngvấnviênnênđểchonhữngngườiđượcphỏngvấncóthểthoảimáinóivềnhữnggìmàhọthấylàquantrọng.Thôngthường,cácphỏngvấnsâukhôngcơcấuđượcsửdụngtrongquátrìnhquansátthamdự.

-Trongcuộcphảngvấnsâubáncơcấuthìphỏngvấnviêncómộtbảnliệtkêcácvùngchủđềhoặccáccâuhỏi.

-Phỏngvấnkiểunàylàtạođiềukiệnchongườiđượcphỏngvấncóthểnóilênbằngchínhlờiăntiếngnóicủahọ,dođómàcáccâuhỏikhôngnênquáchặtchẽ,nhằmchophépmởranhiềukhảnăngtrảlờikhácnhauhơn,tuyrằngđâyvẫnlàmộtcáchphỏngvấncóchủđềtậptrunghơnsovớikiểuphỏngvấnkhôngcơcấu,vốntínhchấttổngquáthơn,rộngmởhơn.

-Nếunhưtrongquátrìnhphỏngvấn,ngườiđượcphỏngvấntựđộngchuyểntừchủđềnàysangchủđềkhác(dùphỏngvấnviênchưađặtracâuhỏichochủđềmớinày)thìphỏngvấnviêncầnđánhdấuđểghinhậnlàchủđềđóđãgiảiquyếtxong,khôngcầnđặtcâuhỏiđãdựkiếntrongbảnliệtkênữa.

-Cáccâuhỏikhôngđặtratheomộtthứtựđịnhtrướcnào,màphảiđượcđưaramộtcáchlinhhoạtnhằmpháttriểncuộctròchuyệnthậttựnhiên,miễnlàmọichủđềdựkiếncuốicùngđềuđượcđềcậpđầyđủ.

-Phỏngvấnsâucơcấuhóacóphầngiốngvớiphỏngvấnbảngbảnghỏiinsẵn.

-Đốivớiphươngphápnày,phỏngvấnviêncósẵnmộtdanhmụccáccâuhỏiđặcthùđượcsoạnsẵn.Phỏngvấnsâucơcấuhóakhácvớiphỏngvấnbằngbảngcâuhỏiởmộtsốđiểmsauđây:

-Thứnhất,phỏngvấnsâucơcấuhóakhôngcósẵncáccâutrảlờiđượcmãhoánhưtrongbảnghỏi,tấtcảcâuhỏitrongphươngphápnàyđềuđược"đểmở".

-Thứhai,khôngnhấtthiếtmọicâuhỏiđềuđượcđemraphỏngvấnmọingườigiốnghệtnhau.Cuộcphỏngvâncơcấuhóachophépphỏngvấnviênsửdụnglinhhoạtcáccâuhỏiđóvớitừngđốitượngcụthể.

-Thứba,khácvớicáccuộcđiềutrabằngbảnghỏiinsẳn,phỏngvấnsâuthườngkhôngbắtbuộcthuthậpđầyđủcáccâutrảlờiđểcóthểđemsosánhchéogiữatấtcảcácđốitượngđượcchọn.

-Mụcđíchcủaphỏngvấnlàtạođiềukiệnchocácnhànghiêncứuthuthậpthôngtinchitiếtvềcáchmànhữngngườiđượcphỏngvấntạodựngcáchlàmănsinhsống,lốisống,cáckhókhănvàcácvấnđềưutiêncủahọ.

-Cácmôhìnhvàkhuynhhướngcủatoànbộcộngđồngcóthểđượcsuyratừcácthôngtinnày.

-Việcnắmđượccácyếutốvềgiới,độtuổi,tầnglớphoặccácbiếnsốxãhộikhácsẽchotamộthìnhảnhđạidiệnđíchthựchơnvềcộngđồngcũngnhưmộtphươngtiệnđểsosánhcácnhóm.

-Phỏngvấntạocơhộichocácnhànghiêncứuhoặcnhữngngườitổchứccộngđồngcóthểtiếpxúc,nóichuyệnvớinhữngcưdânmàthườngkhôngđượcmờiđếnthamdựcáccuộchọp.

*Chuẩnbịchươngtrìnhphỏngvấn

Khixâydựngmộtđềcươngphóngvấn.Cầnchúýđếnbanguyêntắc:

-Phảicósựhướngdẫnmộtcáchcẩnthậnrõràngchongườiđiphỏngvấn(Câuhỏiphảidiễnđạtrõràngtránhsựhiểulầmchongườitrảlời)

-Nộidungcâuhỏicầnđượcnhómtheotừngchủđề:đượcsắpxếpmộtcáchcótrậttự,giúpchongườiphỏngvấnthuậnlợihơntrongcuộcphỏngvấn.

MỘTSỐĐIỂMLƯUÝKHITIẾPXÚCVỚINGƯỜIDÂNTẠIĐỊABÀNNGHIÊNCỨU

-Cácnhànghiêncứuởcáccộngđồngcầnnóirõmụcđíchcủamìnhvớitoànbộ:cộngđồnghoặcvùnglánggiềng.Cưdâncộngđồngnênđượctạocơhộiđểđặtcâuhỏivàquyếtđịnhxemhọcómuốnthamgiavàodựánnàykhông.

-Từtrướcđếnnay,sựđạidiệncủanamgiớitrongphỏngvấnthườngcaohơn.Vìvậy,cầnphảicósựquantâmđểđảmbảorằngphụnữvàcácnhómngoàilềkháccũngcósựhiệndiệnthíchhợpvàtiếngnóicủahọđượclắngnghe.

-Nênsắpxếpthờigianphỏngvấnvớicáccánhânchophùhợpvớithờigiancủahọ.

-Hìnhthứcvànộidungphỏngvấnsẽtùythuộcvàonhucầuvềthôngtincủamỗidưán.

-Nóichuyệnthânmậtbìnhthườngvớingườiđượcphỏngvấntrướcvàsaukhiphỏngvấncóthểlàmtăngcảmgiácvềsựtraođổitíchcực.

NHỮNGYÊUCẦUĐỐIVỚIPHỎNGVẤNVIÊNKHIPHỎNGVẤN

-Khibắtđầuvàobuổinóichuyện,cầnphảinóirõmụcđíchcủaphỏngvấnvàkếtquảsẽđượcsửdụngnhưthếnào.Phảiđảmbảovớingườiđượcphỏngvấnvềsựgiữkínthôngtintuyệtđối,dovậykhôngnênghitênhoặcnhữngthôngtincánhâncóthểlàmnhậnrangườiđượcphỏngvấn.

-Trongquátrìnhphỏngvấn,phỏngvấnviênphảiluôngiữmộttháiđộghinhận,tiếpthu,phảitỏraluônquantâmđếncáccâutrảlờivàluônđộngviênkhuyếnkhíchtrongsuốtthờigianphỏngvấnđểtạomốiquanhệtốt.

-Lờinóiphảirõràng,vớitốcđộtrìnhbàyđều,luôntrongtưthếchuẩnbịlặplạihoặclàmrõcâuhỏinếunhưđượcyêucầu.

-Khônghỏinhữngcâucótínhcáchđedọahoặctháchthức.Nếungườiđượcphỏngvấnkhôngmuốntrảlờimộtcâuhỏinàođóthìnênchuyểnsangcâutiếptheo,nhưngnhớghilạitìnhhuốngvàphảnứngcủangườiđượcphóngvấn.

-Nênđểýcáctínhiệuqualờinóivàcáchbiểuhiệnkhingườiđượcphỏngvấnkhôngcảmthấythoảimái,khôngnênépngườiđượcphỏngvấntrảlời.

-Trongkhiphỏngvấn,ngườiphỏngvấnvìtậptrungvàoviệctạothiệncảmvàtruyềnđạtthôngtin,nênbịhạnchếtrongviệcghinhậnthôngtin.Máyghiâmlàcôngcụghitốtnhất,tụynhiêncóthểlàmchongườiđượcphỏngvấncảmthấykhôngthoảimáivàlàmcảntrởcáccâutrảlờimangtínhdễtranhcãihoặcngườiđượcphỏngvấnsợsẽngượclạivớicáchnghĩcánhâncủangườiphỏngvấn.Chỉnênghiâmnếungườiđượcphỏngvấnhoàntoànđồngývànếukhôngthìghichépcáccâutrảlờiđược.

-Khiđếnthuthậpthôngtinởcộngđồng,cầnchúýtìmkiếmđịađiểmphỏngvấnchothíchhợp.Nơiđócầnphảikínđáođểcáccâutrảlờikhôngbịảnhhưởngbởicáclờinhậnxétcủađámđông.

PHƯƠNGPHÁPQUANSÁT

-Làmộttrongnhữngphươngphápthuthậpthôngtinxãhộicủanhânchủnghọcvănhóađượcsửdụngrộngrãitrongnhữngnghiêncứuxãhội.

-Làphươngphápthuthậpthôngtinxãhộisơcấpvềđốitượngnghiêncứubằngcáchtrigiáctrựctiếpvàghichéptỉmỉmọinhântốcóliênquanđếnđốitượngnghiêncứuvàcóýnghĩađốivớimụctiêucủacuộcnghiêncứu.

-Thông thườngđượcsửdụngmộtcácđồng thờivớicácphươngpháp thu thập thông tinđịnhlượngvàmộtsốphươngphápthuthậpthôngtinđịnhtínhkhácnhưphỏngvấnsâu,phỏngvấnsâucánhânvàphỏngvấnnhóm.

*Xâydựngkếhoạchquansát

-Mụcđíchcủaviệcxâydựngkếhoạchquansátlàđểcóthểđảmbảomọithôngtinsẽđượcthuthậpđủvàcácbướcthựchiệnsẽdiễnramộtcáchlogic.

-Khixâydựngkếhoạch,cầnxácđịnhrõthờigiantiếnhànhquansát,quyđịnhnhữngphươngtiệnthuthậpthôngtincũngnhưmộtloạtcácyếutốkhácnhưtàichính,nhânlựcvàtrìnhđộchuyênmôncủahọ.

*Cácbướccủaquátrìnhquansát:

-Bước1:Xácđịnhmụctiêu,kháchthểvàđốitượngquansát.

-Bước2:Xácđịnhthờigian,liênhệvàxinphépcơsở,đơnvịsẽthựchiệnquansát

-Bước3:Lựachọnloạihìnhquansát.

-Bước4:Chuẩnbịcáctàiliệuvàcôngcụ,thiếtbịkỹthuậtv.v…

-Bước5:Tiếnhànhcáccuộcquansát.Thunhậptưliệuvàthôngtin.

-Bước6:Ghichépkếtquả,thựchiệncácphiếudùngđểghichép,biênbảnquansátnhậtkýquansátsửdụngcácphươngtiệnnghenhìnđểghinhậnthôngtin.

-Bước7:Kiểmtraviệcthựchiệncácquansát.

-Bước8:Báocáotrongbảnbáocáovềcuộcquansát,cầnphảicónhữngthôngtinvềthờigian,địađiểmvàhoàncảnhtiếnhànhquansát;thôngtinvềnhữngvaitròcủaquansátviêntrongnhóm,cộngđồngvàvềphươngphápquansát;đặcđiểmcủanhữngngườibịquansát,môtảtímỉcácsựkiệnbịquansát,nhậnxétvàgiảithíchcủaquansátviên.

CÁCKIỂU(LOẠIHÌNH)QUANSÁT

-Căncứvàomứcđộhìnhthứchóa:quansátcócơcấuvàquansátkhôngcócơcấu

-Căncứvàonơitiếnhànhvàđiềukiệntổchứccáchoạtđộngcầnquansát:quansáthiệntrườngvàquansáttrongphòngthínghiệm

-Căncứtrêncơsởcủamứcđộthamgiavàoquátrình:quansátthamdựvàquansátkhôngthamdự.

-Quansát thamdự làphươngpháp theođó,ngườinghiêncứu thâmnhậpvàonhómhaycộngđồngthuộcvềđốitượngnghiêncứuvàđượctiếpnhậnnhưmộtthànhviêncủanhómhaycộngđồng.

-Mứcđộthamgiacủangườiquansátvàotìnhhuốngnghiêncứucóthểrấtkhácnhau:quansátthụđộng(gầngiống-vớiphươngphápkhôngthamdự,họchỉcómặtởtrongcộngđồngvàquansát),quansátchủđộngkhingườiquansáthoànhậpvớinhómhoặccộngđồngnghiêncứu.

-Quansátcóthamdựdướimọihìnhthứcđềuchophépthunhậnđượcnhữngthôngtinxácthựcmànhữngphươngphápkháckhócóthểthuđược.

*Cóbaloạiquansátthamdự

-Quansátkín:ngườiquansátkhôngđểlộvaitròcủamình.Ngườinghiêncứuthamgiavàohoạt

động của cộngđồngnhưnhững thànhviênkhácvàđượchọ chấpnhậnnhưmột thànhviên.Dovậynhữnghoạtđộngcủacácthànhviêndiễnrahoàntoàntựnhiên.

-Tuynhiênsựthamgiavàocộngđồngquálâucũngdễdẫnđếnmộttìnhtrạngbất lợikhiquáquenthuộcvớinhữngtháiđộvàhànhvicủacộngđồng,đôikhiquansátviênlạikhôngquantâmđếnnhữngđặcđiểmcộngđồngnữa.Mặtkhác,nhữngứngxửcủaquansátviêncũngđượccộngđồnglàmtheo,dovậy,nhữnggìnhànghiêncứuthunhậnđượclạikhôngxuấtpháttừnềnvănhóacủacộngđồngđangđượcquansát.

-Ngườithamdựquansát(quansátcôngkhai):ngườiquansátkhônggiấuvaitròcủamình.Khiđượcsựđồngýcủacộngđồng.ngườiquansátcóthểsinhhoạtchungvớicộngđồngtrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnh.Khicùngthamgiasinhhoạtvớicộngđồng,anhtacóthểhỏithêmmộtsốvấnđềcầnsángtỏ.Quansátthamdựtrongthờigianngắn:sựquansátmangtínhhìnhthứchơnvìthờigiantiếpxúcgiữangườiquansátvớicácthànhviêncủacộngđồnghaynhómbịquansátrấtngắn.

-Quansátthamdựgiúpcácnghiêncứuviênbiếtcáchxâydựngcáccâuhỏiphùhợpbằngngônngữđịaphương.Nócungcấpchonghiêncứuviênnhữnghiểubiếtmangtínhchấttrựcgiácvềnhữnggìxảyratrongmộtnềnvănhóa,giúphọhiểuýnghĩacủacácsốliệuthuthậpđược;tốiưuhóakhảnăngcủahọtrongviệcxâydựngcáckếtluậnvềnềnvănhoáđangđượcnghiêncứu.

-Quansátthamdựcũnghếtsứchữuíchkhihoàncảnhnghiêncứuchưađượcbiếtrõ,vàkhichủđềnghiêncứuphứctạp.Đồngthờiphươngphápnàysửdụngrấttốtkhivấnđềnghiêncứubịchedấuhoặckhôngđượcđôngđảongườibiếtđếnhoặckhinhữngngườitrongcuộccóquanniệmhoàntoànkhácvớiquanniệmcủangườingoài.

-Quansátthamdựđặcbiệtphùhợpkhisửdụngđểtìmhiểuvềquátrình,sựkiện,tiêuchí,giátrịvàngữcảnhcủacáctìnhhuốngxãhội.

-Đểtránhhiệntượngnhómđượcquansátbịnhànghiêncứuvôtìnhtácđộnghoặcchínhnhómđótác độngđếnnhà nghiên cứu làmgiảm tính kháchquan của cuộc nghiên cứu, người ta sử dụngđếnphươngphápkhôngthamdự.

-Quansátkhôngthamdựlàphươngphápmàtrongđóngườiquansátkhôngthamgiavàocáchoạtđộngcủacácđối tượng.Họvới tưcáchlàngườiquansátchứkhôngphảivới tưcáchlà thànhviêncủanhóm(cóthểquansátkínhayquansátcôngkhai).

THẢOLUẬNNHÓMTẬPTRUNG

-Làviệctổchứcthànhnhữngnhómnhỏgồmnhữngngườicócùnghoàncảnhhoặckinhnghiệmtươngtựnàođóthảoluậnvớinhauvềmộtchủđềxácđịnhmànhànghiêncứuquantâm.Nhómthànhviênthamdựđượchướngdẫnbởimộtngườiđiềukhiểnchươngtrình(hoặcnhómtổchứcđiềuhành),ngườinàygiớithiệucácchủđềchocuộcthảoluậnvàgiúpchonhómtraođổivớinhaumộtcáchsôi

nổivàtựnhiên.

-Sửdụngriênghoặcvớiphươngphápnghiêncứuđịnhtínhkháctrongmộtdựánnghiêncứu.

-Đượcthựchiệntrướcmộtchươngtrìnhcanthiệphoặcdùngđểđánhgiádiễntiếnhaykhihoànthànhcủamộtquátrìnhcanthiệp

-Làphươngphápdùngđểkháosátniềmtin,tháiđộvàquanniệmcủaconngười,nhữngthôngtinthuđượctừphươngphápnàykháchẳnvềchấtsovớinhữngthôngtintừcáccuộcphỏngvấncánhânvìnólàsảnphẩmcủacácýkiếnđãđượcthảoluậntrongnhóm.

-Thảoluậnnhómkhôngthểgiúpchúngtavẽrađượcbứctranhchitiếtvềniềmtincủacộngđồnghaycóthểkhôngđịnhmứcđộphổbiếnnhữngýtướnghaytháiđộnàytrongcộngđồngnhưthếnào

-Thảo luận nhóm tập trung được sử dụng nhiều hơn trong các nghiên cứu có sự kết hợp vớiphươngphápkhác,đểthựchiệncácmụctiêukhácnhau,trongcácgiaiđoạnkhácnhaucủacáccuộcnghiêncứu,chẳnghạnnhư:nhữngnghiêncứumangtínhthămdò;kiểmchứngcácýtưởngvềnhữngkếhoạchmới;đánhgiácácchươngtrìnhhoặcdựánpháttriển.

*Thiếtkếcuộcnghiêncứuthảoluậnnhómtậptrung

-Xácđịnhnhữngmụctiêucụthểmàtamuốngiảiquyếttrongcuộcthảoluậnnhómtậptrungvàvànhữngcâuhỏimàtamuốntrảlời.Nhữngmụctiêunàysẽquyếtđịnhviệcxâydựngthiếtkếcáccâuhỏivàtậphuấnchocácđiềutraviên.

-Nêuranhữngcâuhỏichínhđểthuthậpthôngtin,phụcvụmụctiêuđềra.

-Xácđịnhngườicungcấpthôngtin.Khidựkiếnngườicungcấpthôngtin,chúngtacũngcầnphảitínhđếnngườimangchochúngtanhiềutintừnhiềugócđộkhácnhau.Vìvậy,cáccuộcthảoluậnnhónm.Khôngnênchỉthựchiệnởnhữngngườiphụnữ,namgiớimàcònphảiquantâmđếncáctiêuchíkhácnữa(giàu-nghèo,nghềnghiệp,...)đểcóthểtìmsựkhácbiệttrongtháiđộvàhànhvitừcácnhómnày.

-Lưuýxemxétxemthôngtinchúngtamuốnthuthậpsẽđượckếthợpvớicácthôngtintừnhữngphươngphápkháchaysẽđượcdùngđộclập.Vànhữngkếtquảthuđượcdùngđểlàmgì?Dùngđểbáocáocáccấplãnhđạo,nhàtàitrợ,cácthànhviêncộngđồng?

NGUỒNKINHPHÍ,THỜIGIAN,NHÂNSỰ

-Cóthểchọnnhữngngườicótrìnhđộthấphơncánhân.Lưuýkhitậphuấntaphảinắmđượcnăng lựcvàsở trườngcủahọ.Nhữngngườihướngdẫn thảo luậnnhómcó thể lànhữngngườiởđịaphương.

-Tùythuộcvàoquimôvàthờigianthựchiệncủađềtàimàxácđịnhsốlượngcộngtácviênchocuộcnghiêncứu.

-Vớimột cuộc thảo luận nhóm: 3 người:một người dẫn chương trình,một người chịu tráchnhiệmquansátvàghichépvàmộtngườitrợlý,chịutráchnhiệmvềkỹthuậtvàgiảiquyếtnhữngvấnđềnảysinh.

-Tậphuấnchocộngtácviên:kỹnăngthuthậpthôngtin,ýnghĩa,mụcđích,mụctiêunhiệmvụcủadựánvàvấnđềđạođứcnghềnghiệp.

-Ngườiđiềukhiểnlàngườilãnhđạocuộcthaoluận:kiểmsoátvàchịutráchnhiệmđịnhhướngchocuộcthảoluận.Anhta(hoặccôta)sẽvậndụngnhữngkiếnthứcvàkỹnănggiúpchocácthànhviênthamdựcảmthấythoảimáivàkhuyếnkhíchcuộcthảoluậnnhómdiễnratựnhiênvàsốngđộng.

-Ngườiđiềukhiểnsẽđượccungcấpmộtmạngcâuhỏi(hoặcbảnhướngdẫncâuhỏi)quiđịnhphươnghướngcủacáccâuhỏinhằmđạtđượccácthôngtinliênquanđếndựán.Ngườiđiềukhiểnphảinắmđượccácmụctiêucủacuộcnghiêncứuđểkhảosátcáccâutrảlờicóthểchúngchưađượcdựtínhbởinhómlậpkếhoạch.

-Cáccâuhỏiđưarachonhómphảilànhữngcâuhỏidễhiểuđốivớitấtcảmọingười,muốnvậy,cácngôntừphảiđơngiảnphùhợpvơớiđịaphương.Cáccâuhỏiđưarakhôngnêndàiquávàmỗicâuchỉnênbaohàmmộtnghĩa.Khitrìnhbàycáccâuhỏihaykhiđặtvấnđềkhôngnênthềhiệnsựđịnhkiến.

*Cácvaitròcủanhómnghiêncứu

-Tạođiềukiệnthuậnlợivàkhuyếnkhíchcácthànhviênbàytỏquanđiểmcủahọtrongkhôngkhímộtcuộcthảoluậnnhómchứkhôngphảilàcuộchọp.

-Đảmbảodẫndắtcuộcthảoluậnluônluôntậptrungvàocácchủđềcầnbànvàđảmbảocácchủđềđượcthảoluận

-Pháttriểnnhữnghướngcótriểnvọngphùhợpvớiđốitượngnghiêncứunảysinhtrongquátrìnhthảoluận.

-Điềukhiểnsựthamgiabằngcáchkhuyếnkhíchtấtcảcácthànhviênbàytỏquanđiểmcủamìnhmàkhôngđểcuộcthảoluậnbịlấnátbởimộtcánhâncụthểnào.

*Cácgiaiđoạncủacuộcthảoluậnnhómtậptrung

3giaiđoạn:khởiđộngthảoluậnsâucótậptrung,kếtthúc.

-Ngườidẫnchươngtrìnhcầnchàomừngcácthànhviênthamdựvàcámơnhọđãđến.

-Giớithiệunhómnghiêncứu.

-Giảithíchcôngviệccủanhómnghiêncứuvềdựánnhưngkhôngnêuchínhxácbảnchấtcủacáccâuhỏinghiêncứu.

-Giảithíchtạisaocácthànhviênnàyđượcchọn;tầmquantrọngcủasựđónggópcủahọđốivới

cuộcnghiêncứuvàđốivớicộngđồng.

-Đảmbảomọingườiđềuhiểuđượcrằngcuộcthảoluậnsẽđượcgiữkín.Giảithíchrằngbạnsẽsửdụngmộtbăngthuâm(nếuđượcđồngý)chocuộcthảoluậnđểlưulạinhữnggìhođãnói.

*Giaiđoạn1:Khởiđộng

-Cácthànhviêntựgiớithiệuvềmình:tên,tuổi,côngviệc,sốcon,thờigiankếthônchủyếulàthôngtinliênquanđếnnộidungnghiêncứu.

-Mụcđíchcủagiaiđoạnnàylà

-Tạobầukhôngkhínhómbaogồmvàicánhân,cácthànhviêncótươngtácvớinhau-tạochocácthànhviêncơhộiđểnóingaytừđầucuộcthảoluận.Điềuđósẽgiúphọkhắcphụcsựbốirốiảnhhướngđếnviệctrìnhbàyýkiếncủamình.

-Tạoracảmgiácyêntâmchonhómvàgiúpcácthànhviênhiểuvềcácthànhviênkháctrongnhóm.

-Ngườiđiềuhànhquantâmthậtsựđếnnhữngđiềumàcácthànhviênnóimộtcáchvôtư,khôngthànhkiến.Ngườiđiềuhànhcầnphảicốgắngđểthuthậpcácthôngtinvềcácđặcđiểmcánhâncủacácthànhviên.

*Giaiđoạn2:thảoluậnsâucótrọngtâm

-Chuyểncácchủđềkháiquátthànhcácchủđềcụthểchocuộcthảoluậnhoặctừcácvấnđềcụthểthànhcácvấnđềtrừutượng.

-Mụcđíchcủagiaiđoạnnàylànhằmtìmhiểunhữngvấnđềliênquanđếnchủđềnghiêncứu,bảnchấtcủaquátrìnhhìnhthànhtháiđộliênquanđếnhànhvicủađốitượngvàngônngữ,tìnhcảmcủađốitượngliênquanđếnchủđềnghiêncứu.

*Ngườiđiềuhành:

-Kíchthíchcácthànhviêntraođổivớinhaumàkhôngchỉvớingườiđiềuhành

-Biếtkhinàocầnthămdò,khinàocầnimlặng

-Chúýđếncácbiểuhiệnphingônngữcủađốitượngđểhiểurõcảmnghĩthậtcủađốitượng

-Diễnđạtlạicâuhỏicâuhỏinhưngcảmthấyhọcònkhótrảlời

-Khôngnêngiảđịnhrằngtấtcảnhữnggìmàđốitượngnóiđúnglànhữngđiềuhọmuốnnói

-Khuyếnkhíchnhữngthànhviênthụđộng;

-Khéoléokiềmchếthànhviênlấnát

-Chuẩnbịnhữngtìnhhuốngngoàidựkiệnvàbiếtcáchxửlý.

*Giaiđoạn3:Kếtthúccuộcthảoluận

-Nộidungcủagiaiđoạnnàychủyếulàtómtắtlạivàlàmrõmộtlầnnữacácchủđềđượcthảoluận.

-Mụcđíchcủagiaiđoạnnàylàgiúpchongườiđiềuhànhvàcácthànhviênhiểurõnhữnggìxảyratrongquátrìnhthảoluận.điềuđóchophépcácthànhviênlàmrõhoặcbổsungýkiếncủamìnhđồngthờichophépngườiđiềuhànhkiểmtralạikếtluậnvàgiảthuyếtxemcórõràngvàphùhợpkhông.

-Trướckhikết thúccầnnói lờicámơncácthànhviênđãýkiến, traoquàchocácthànhviênthamgiathảoluận,vàchàotạmbiệt.

*Quảnlýthôngtin

-Ngườiquansátcónhiệmvụtrongkhithựchiệnthảoluậnnhómphảighilạitoànbộnhữnggìdiễnravàbổsungchitiếtvàobiênbảncònthiếu.Trongnhữngtrườnghợpđượcphépcủacộngđồng,chúngtaghiâmcungcấpnhiềuthôngtinvàtạothuậnlợichothưkýviếtbáocáođượcchitiếthơn.

-Cóthểquayvideocungcấpbảntườngthuậtvềnhữnggìcácthànhviênthamdựđãphátbiểuvàtạoramộtbảnghihìnhvềcáctranhluậnđượcthựchiệnnhưthếnào?.Mộtsốcộngđồngcóthểengạitrướcốngkínhphảixinphéptrướckhithựchiện.

-Saukhikếtthúccuộcthảoluậnnhómtậptrung,thưkýphảichuyểncácbảnghichépthànhbáocáo.Nênlàmbáocáongayvìcónhữngchitiếtcầnbổsungchobiênbảnnếuđểquálâutakhôngthểnhớđượcchitiếtnàothuộcvềnhómnào.

-Trongcácbáocáocũngcầnmôtảtấtcảnhữnggìcóliênquanđếntìnhhìnhvàkhôngkhílàmviệccủanhómmàngườithưkýquansátvàghilại.Khiviếtbáocáocókèmvideothìsựthuậnlợisẽtănglênrấtnhiều.

CreatedbyAMWord2CHM

PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCƯUXÃHỘIHỌC

-Tùyvàotừngmụctiêuvàtínhchấtcủacuộcnghiêncứu,nhữngthôngtinsẽđượcxửlývàphântíchthíchđáng.Thôngthườngnhữngthôngtinloạinàymangtínhđịnhtínhnhiềuhơn.Vìvậy,ngườitathườngxửlýtheophươngphápxửlýđịnhtính.

III.PHÂNTÍCHKẾTQUẢ

CreatedbyAMWord2CHM

PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCƯUXÃHỘIHỌC

1.PhạmTấtDong-LêNgọcHùng(đồngchủbiên),Xãhộihọc,NhàxuấtbảnĐạihọcQuốcgiaHàNội,1997

2.NguyễnMinhHòa,MộtsốphươngphápvàkỹthuậtnghiêncứuXãhộihọcứngdụng,NhàxuấtbảnKhoahọcXãhội,TPHCM,1993

3.NguyễnXuânNghĩa,PhươngPháp&KỹThuậttrongnghiêncứuxãhội,NhàXuấtbảnTrẻTPHCM,2004

4.PhạmVănQuyết-NguyễnQuýThanh,PhươngphápnghiêncứuXãhộihọc,NhàxuấtbảnĐạihọcQuốcgiaHàNội,2001

5.HoàngTrọng,Xử lýDữ liệunghiên cứuvớiSPSS forWindows,NhàXuất bảnThốngkê,2002

6.TrầnThịKimXuyến(chủbiên),NhậpmônXãhộihọc,NhàxuấtbảnĐạihọcQuốcgiaThànhphốHồChíMinh,2005

7.HelmutKromrey, (Ngườidịch:HồKimTộ),Nghiêncứuxãhội thựcnghiệm,NhàxuấtbảnThếGiới,1999

8.L.ThereseBaker,Thựchànhnghiêncứuxãhội,NhàxuấtbảnChínhTrịQuốcGia,HàNội1998

9.JohnJ.Macionis, (TrungtâmDịchthuật thựchiện,Hiệuđính:TrầnNhựtTân),Xãhộihọc,NhàxuấtbảnThốngkê,1987

10.RichardT.Schaefer,(Ngườidịch:HuỳnhVănThanh),Xãhộihọc,NhàxuấtbảnThốngkê,2003

11.G.V.O-xi-pốp,Nhữngcơsởnghiêncứuxãhộihọc,NhàxuấtbảnKhoahọcxãhộivàNhàxuấtbảnTiếnbộ,1988.

12.GunterEndruveit.Cáclýthuyếtxãhộihọchiệnđại,NhàxuấtbảnThếgiới,HàNội,1999.

13.ViệntáithiếtnôngthônquốctếPhilippin,Cácphươngphápthamgiatrongquảnlýtàinguyênvenbiểndựavàocộngđồng,Trungtâmnghiêncứutàinguyênvàmôitrường,ĐạihọcquốcgiaHàNôidịchvàgiớithiệu,NhàxuấtbảnNôngnghiệp,HàNội,2000

14.H.RusselBemard,Cácphươngphápnghiêncứutrongnhânhọc-Tiếpcậnđịnhtínhvàđịnhlượng,NhàxuấtbảnĐạihọcquốcgiaTPHCM,2007

---//---

TÀILIỆUTHAMKHẢO

PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨUXÃHỘIHỌC

TS.TRẦNTHỊKIMXUYẾNGV.ThS.TRẦNTHỊBÍCHLIÊN

TRƯỜNGĐẠIHỌCKHXH&NHÂNVĂN

CreatedbyAMWord2CHM