çré-närada-païcarätram

prathamaika-rätre prathamo 'dhyäyaù

oà namo bhagavate väsudeväya atha maìgaläcaraëam näräyaëaà namas kåtya naraà caiva narottamam | devéà sarasvatéà caiva tato jayam udérayet || gaëeça-çeña-brahmeça-dineça-pramukhäù suräù | kumärädyäç ca munayaù siddhäç ca kapilädayaù ||1|| lakñmé sarasvaté durgä sävitré rädhikä parä | bhaktyä namanti yaà çaçvat taà namämi parät paraà ||2|| dhyäyante satataà santo yogino vaiñëaväs tathä | jyotir-abhyantare rüpam atulaà çyäma-sundaram ||3|| dhyäyet taà paramaà brahma paramätmänam éçvaram | niréham ati-nirliptam nirguëaà prakåteù paraà ||4|| sarveçaà sarva-rüpaà ca sarva-käraëa-käraëam | satyaà nityaà ca puruñaà puräëaà param avyayam ||5|| maìgalyaà maìgalärhaà ca maìgalaà maìgalälayam | svecchä-mayaà paraà dhäma bhagavantaà sanätanam ||6|| stuvanti vedä yaà çaçvann änantaà jänanti yasya te | taà staumi paramänandaà sänandaà nanda-nandanam ||7|| bhakta-priyaà ca bhakteçaà bhaktänugraha-vigrahaà | çrédaà çréçaà çré-niväsaà çré-kåñëaà rädhikeçvaram ||8|| jïänämåtaà jïäna-sindhoù saàpräpya çaìkaräd guroù | parävaräc ca paramäd yogéndräëäà guror guroù ||9|| vedebhyo dadhi-sindhubhyaç caturbhyaù sumanoharam | taj jïäna-mantha-daëòena saànirmathya navaà navam ||10|| navanétaà samuddhåtya natvä çambhoù padämbujam | vidhi-putro närado 'haà païca-rätraà samärabhe ||11|| oà näräyaëäçrame puëye puëya-kñetre ca bhärata | siddhe näräyaëa-kñetre vaöa-müle supuëyade ||12|| kåñëäàçaà kåñëa-bhaktaà ca palaà kåñëa-paräyaëam |

çré-kåñëa-caraëämbhoja-dhyänaikatäna-mänasam ||13|| japantaà paramaà brahma kåñëa ity akñara-dvayam | sukhäsane sukhäsénaà kåñëa-dvaipäyanaà munim ||14|| papraccha çukadevaç ca sarva-jïaà pitaraà muniù | käraëaë ca puräëänäà puräëaà param avyayam ||15|| çré-çuka uväca bhagavan sarva-tattva-jïa veda-vedäìga-päraga | yad yat prakäraà jïänaà ca nigüòhaà çruti-sammatam ||16|| teñu yat sära-bhütaà cäpy ajïänändha-pradépakam | tat tat sarvaà samälocya mäà bodhayitum arhasi ||17|| atha çré-kåñëa-bhakti-praçaàçä sa pitä jïäna-dätä yo jïänaà tat kåñëa-bhaktidam | sä bhaktiù paramä çuddhä kåñëa-däsya-pradä ca yä ||18|| tad eva däsyaà çastaà yat säkñäc caraëa-sevanaà | nityaà goloka-väsaà ca purataù stavanaà hareù ||19|| çaçvan nimeña-rahitaà tat-päda-padma-darçanam | çaçvat tat-särdham äläpa-sevä-karma-niyojanam ||20|| tena särdham aviccheda-sthänaà paraà çobhanam | bhaktänäà väïcchitaà vastu sära-bhütaà çrutau çrutam ||21|| putrasya vacanaà çrutvä vyäsadevo jahäsa saù | vijïäya jïäninaà putraà paramählädam äpa ha ||22|| putraà çubhäçiñaà kåtvä sarva-jïaù sarva-bhävanaù | yathäpräptaà guru-mukhät pravaktum upacakrame ||23|| çré-vyäsa uväca çuka dhanyo 'si mänyo 'si puëya-rüpo 'si bhärate | putreëa bhavatäsmäkaà kulaà muktaà ca pävanam ||24|| sa putraù kåñëa-bhakto yo bhärate suyaças-karaù | punäti puàsäà çatakaà janma-mätreëa lélayä ||25|| mätä-mahänäà çatakaà mätaraà mätå-mätaram | sodarän bändhaväàç caiva bhåtyän patnéà sahätmajäm ||26|| yat-kanyäà pratigåhëäti tad-ädi-puruña-trayam | kanyä-pradätä çvaçuro jévan-muktaù sabhäryakaù ||27|| svayaà vidhätä bhagavän paraà kåñëa-paräyaëaù | kåñëa-bhakto vasiñöas tu tat suto vaiñëavaù svayam ||28|| vaiñëavas tat sutaù çaktiù kåñëa-dhyänaika-mänasaù | paräçaraç ca tat-putraù kåñëa-pädäbja-sevayä ||29|| jévan-mukto mahä-jïäné yogéndräëäà guror guruù | ahaà veda-vibhaktä ca çré-kåñëa-päda-sevayä ||30|| gurur me bhagavän säkñäd yogéndro närado muniù | guror gurur me çambhuç ca yogéndräëäà guror guruù ||31|| teñäà puëyena putras tvaà puëya-räçiç ca mürtimän |

padmänäà mama puàsäà ca prakäço bhäskaraù svayam ||32|| çré-kåñëa-caraëämbhojaà pädäbjaà näradeçayoù | sarasvatéà namas kåtya jïänaà vakñye sanätanam ||33|| çrüyatäm païca-rätraà ca veda-säram abhépsitam | païca-saàvädam iñöaà ca bhaktänäm abhiväïcchitam ||34|| präëädhikaà priyaà çuddhaà paraà jïänämåtaà çubhaà | atha ñaö-saàvädäù ?what? hi goloke çata-çåìge ca parvate ||35|| supuëye virajä-tére vaöa-müle manohare | purato rädhikäyäç ca brahmäëaà kamalodbhavam ||36|| tam uväca mahä-bhaktaà stuvantaà praëataà sutam | païca-rätram idaà puëyaà çrutvä ca jagatäà vidhiù ||37|| praëamya rädhikäà kåñëaà prayayau çiva-mandiram | bhaktyä tam püjayäm äsa çaìkaraù paramädaram ||38|| sukhäsane sukhäsénaà svasthaà bhaktaà ca püjitam | papraccha värtäà vinayé vinayena sukhävahäm ||39|| sarvaà taà kathayäm äsa païca-räträdikaà çubham | vasantaà vaöa-müle ca svarge mandäkiné-taöe ||40|| yogéndrair api siddhendrair munéndraiç ca stutaà prabhuà | jïänämåtaà tam uktvä sa brahma-lokaà jagäma ha ||41|| çambhuç ca kathayäm äsa sva-çiñyaà näradaà munim | näradaù kathayäm äsa puñkare sürya-parvaëi ||42|| mäà bhaktam anuraktaà ca puëyähe muni-saàsadi | païca-rätram idaà çuddhaà bhramändha-dhvaàsa-dépakam ||43|| atha païca-rätra-pada-vyäkhyä rätraà ca jïäna-vacanaà jïänaà païca-vidhaà småtam | tenedaà païca-rätraà ca pravadanti manéñiëaù ||44|| jïänaà parama-tattvaà ca janma-måtyu-jaräpaham | tato måtyuïjayaù çambhuù saàpräpa kåñëa-vaktrataù ||45|| jïänam dvitéyaà paramaà mumukñüëäà ca väïcchitam | paraà mukti-pradaà çuddhaà yato lénaà hareù pade ||46|| jïänaà çuddhaà tåtéyaà ca maìgalaà kåñëa-bhaktidam | tad-däsyam adhéñöaà ca yato däsyaà labhed dhareù ||47|| caturthaà yaugikaà jïänaà sarva-siddhi-pradaà param | sarvasvaà yoginäà putra siddhänäà ca sukha-pradam ||48|| aëimä laghimä vyäptiù präkämyaà mahimä tathä | éçitvaà ca vaçitvaà ca tathäkämävasäyitä ||49|| sävajïaà düra-çravaëaà para-käya-praveçanam | käya-vyühaà jéva-dänaà para-jéva-haraà param ||50|| sarga-kartåtva-çilpaà ca sarga-saàhära-käraëam | siddhaà ca ñoòaça-vidhaà jïäninäà ca yato bhavet ||51|| jïänaà ca paramaà proktaà tad vai vaiñayikaà nåëäà | yad iñöa-devé mäyä sä paraà saàmoha-käraëaà ||52|| viñaye baddha-citaà ca sarvam indriya-sevanam |

poñanaà sva-kuöumbänäà svätmanaç ca niranratam ||53|| prathamaà sättvikaà jïänaà dvitéyaà ca tad eva ca | nairguëyaà ca tåtéyaà ca jïänaà ca sarvataù param ||54|| caturtham ca räjasikaà bhaktas tan näbhiväïcchati | païcamaà tämasaà jïänaà vidväàs tan näbhiväïcchati ||55|| jïänaà païca-vidhaà proktaà païca-rätraà vidur budhäù | païca-rätraà sapta-vidhaà jïäninäà jïänadaà param ||56|| brähmaà çaivaà ca kaumäraà väsiñöaà käpilaà param | gautaméyaà näradéyam idaà sapta-vidhaà småtam ||57|| atha grantha-praçaàsä ñaö païca-rätraà vedäç ca puräëäni ca sarvaçaù | itihäsaà dharma-çästraà çätraà ca siddhi-yoga-jam ||58|| dåñövä sarvaà samälokya jïänaà saàpräpya çaìkarät | jïänämåtaà païca-rätraà cakära närado muniù ||59|| puëyaà ca päpa-vighnaà bhakti-däsya-pradaà hareù | sarvasvaà vaiñëavänäà ca priyaà präëädhikaà suta ||60|| sära-bhütaà ca sarveñäà vedänäà paramädbhutam | näradéyaà païca-rätraà puräëeñu sudurlabham ||61|| sarväntarätmä bhagavän brahma-jyotiù sanätanam | paripürëatamaù çrémän yathä kåñëaù sureñu ca ||62|| yathä devéñu püjyä sä müla-prakåtir éçvaré | vaiñëavänäà ca siddhänäà jïäninäà yoginäà çivaù ||63|| viçvastänäà indriyänäm manaç ca çéghra-gäminäm | brahmä ca veda-viduñäà püjyänäà ca gaëeçvaraù ||64|| sanat-kumäro bhagavän munénäà pravaro yathä | båhaspatir buddhimatäà siddhänäà kapilo yathä ||65|| yogéndränäà satäà çuddha åñir näräyaëo yathä | kavénäà ca yathä çukraù paëòitänäà båhaspatiù ||66|| saritäm ca yathä gaìgä samudräëäà jalärëavaù | våndävanaà vanänäà ca varñänäà bhärataà yathä ||67|| puñkaraà tatra térthänäà püjyänäà vaiñëavo yathä | ätmäkäço yathäptänäà yathä käçé puréñu ca ||68|| våkñäëäà kalpa-våkñaç ca surabhé käma-dhenuñu | puñpäëäà pärijätaç ca paträëäà tulasé yathä ||69|| manträëäà kåñëa-mantraç ca yathä vidyä dhaneñv api | yathä tejasvinäà süryo miñöänäm amåtaà yathä ||70|| ädhäräëäà ca sthülänäà mahä-viñëur yathä suta | sükñmäëäà paramäëuç ca guruëäà mantra-tantra-daù ||71|| putraç ca sneha-päträëäà nakñaträëäà yathä çaçé | yathä ghåtaà ca gavyänäà çasyänäà dhänyam épsitam ||72|| çästräëäà ca yathä vedäù säçramäëäà yathä dvijaù | taijasänäà yathä ratnaà muktämäëikyahérakam ||73|| yathä chandasi gäyatré durgä çaktimatéñv api |

pati-vratäsu laksméç ca kñamäçéläsu mediné ||74|| saubhägyäsu sundaréñu rädhä kåñëa-priyäsu ca | hanumän vänaräëäà ca pakñiëäà garuòo yathä ||75|| vähanänäà balavatäà çaìkarasya yathä våñaù | çälagrämaç ca yanträëäà püjäsu kåñëa-püjanam ||76|| ekädaçé vratänäà ca tapaùsv anaçanaà yathä | yajïänäà japa-yajïaç ca satyaà dharmeñu putraka ||77|| suçélaà ca guëänäà ca puëyeñu kåñëa-kértanam | çobhäçu sukha-dåçyeñu prabhä tejaùsu sarvataù ||78|| poñöréëäà upakartåëäà miträëäà janané yathä | lokänäm api lokeçaù çeño nägeñu püjitaù ||79|| sudarçanaà ca çasträëäà viçvakarmä ca çilpinäm | dharmiñöheñu dayävatsu devarñisu mahatsu ca ||80|| viñëu-bhakteñu vijïeñu yathaiva närado muniù | evaà ca sarva-çästreñu païca-rätraà ca püjitam ||81|| yathä nipéya péyüñaà na spåhä cänya-vastuñu | païca-rätram abhijïäya nänyeñu ca spåhä satäm ||82|| sarvärtha-jïäna-béjaà cäpy ajïänändha-pradépam | vedasäroddhåtaà tattvaà sarveñäà samabhépsitam ||83||

iti çré-närada-païca-rätre grantha-praçaàsanaà näma prathamo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre dvitéyo 'dhyäyaù

çuka uväca kutra vä païca-rätraà ca näradasya ca dhémate | pradattaà çambhunä täta tan me vyäkhyätum arhasi ||1|| atha näradasya tapo-varëanam vyäsa uväca adhétya sarvän vedäàç ca vedäìgäë pitur antike | jagäma tétrhaà kedäraà supraçastaà ca bhärate ||2|| himälayasya pürve ya gaìgä-tére manohare | siddhe näräyaëa-kñetre sarveñäà abhiväïcchite ||3|| tapaç cakära sa munir divyaà varña-sahasrakam | pitroktenaiva vidhinä satataà saàyutaù çuciù ||4|| çuçräväkäça-väëéà ca tapaso 'nte mahä-muniù | svalpäkñaräà ca bahv-arthäà pariëäma-sukhävahäm ||5|| atha näradaà prati daiva-väëé açarériñy uväca ädhärito yadi haris tapasä tataù kim | nädhärito yadi haris tapasä tataù kim | antar bahir yadi haris tapasä tataù kim | näntar bahir yadi haris tapasä tataù kim ||6|| virama virama brahman kià tapasyäsu vatsa | vraja vraja dvija çéghraà çaìkaraà jïäna-sindhum | labha labha hari-bhaktià vaiñëavoktäà supakväà | bhava-nigaòa-nibandha-chedinéà kartanéà ca ||7|| iti çrutvä ca sa munir vimanäù svar-ëadé-taöe | cakärärthänusandhänaà na prasannam ca tan manaù ||8|| ruroda svar-ëadé-tére smäraà smäraà hareù padam | dadarça puratas tätaà brahmäëaà sakumärakam ||9|| nanäma sahasä mürdhnä pitaraà taà sahodaram | pädyam arghyaà ca pradadau javena sädaraà muniù ||10|| çloka-dvayärthaà papraccha kumäraà jagatäà vidhim | sukhäsénaà susthiraà ca sasmitaà ca gata-çramam ||11|| svätmärämaà pürëa-kämaà jïäninäà ca guror gurum | säçru-netraù pulakito bhaktyä praëata-kandharam ||12|| näradasya vacaù çrutvä dåñövä taà kätaraà vidhiù | putreëa särddham älocya vyäkhyäà kartuà samärebhe ||13|| atha daiva-väëyarthaù

brahmoväca he vatsa pürva-çlokärthaà nigüòhaà çruti-sammatam | vedärthaà dvi-vidhaà çuddhaà vyäkhyäà kurvanti vaidikäù ||14|| ärädhito yadi harir yena puàsä sva-bhaktitaù | kià tasya tapasä vyarthaà tértha-pütasya närada ||15|| kåñëa-mantropäsakasya jévan-muktasya bhärate | tapaç copahäsa-béjaà tathä carvita-carvaëam ||16|| mantra-grahaëa-mätreëa puruñäëäà çataà suta | punäti sva-sva-bhaktaà ca cändhavaàç cävalélayä ||17|| nahi dharmo nahi tapaù çré-kåñëa-sevanät param | pariçramaà ca viphalaà tapasä vaiñëavasya ca ||18|| kåñëa-mantropäsakasya tértha-pütasya putraka | tértha-snänam anaçanaà vedeñu ca viòambanam ||19|| pürva-karmänurodhena yat päpaà vaiñëavasya ca | mantra-grahaëa-mätreëa nañöaà vahnau yathä tåëam ||20|| pavitraù paramo vahniù pavitraà cämalaà jalaà | pavitraà bhärataà varñaà térthaà yat tulasé-dalam ||21|| punäti lélayaitäni çuddhaù kåñëa-paräyaëaù | upasparça ca bhaktasyäpy ete väïcchanti sädaram ||22|| bhaktasya päda-rajasä sadyaù pütä vasundharä | nahi püta-stri-bhuvane çré-kåñëa-sevakät paraù ||23|| çäligräma-çilä-cakre karoti kåñëa-püjanam | tat-pädodaka-naivedyaà nityaà bhuìkte ca yaù pumän ||24|| sa vaiñëavo mahä-pütas tan-mantropäsakaù çuciù | punäti puàsäà çatakaà janma-mäträt sabändhavam ||25|| vatsa çlokasyaika-pädaà vyäkhyätaà ca yathägamam | vyäkhyätaà karomy anya-pädaà yathäjïänaà miçämaya ||26|| närädhito yadi harir yena puàsädhamena ca | kià tasya tapasä vyarthaà niñphalaà tat-pariçramaù ||27|| vratäny eva hi dänäni tapäàsy anaçanäni ca | vedopayuktä yajïäç ca karmäëi ca çubhäni ca || na niñpunäty abhaktaà ca suräkumbham iväpagä ||28|| abhakta-sparça-mätreëa térthäni kampitäni ca | abhakta-bhära-duùkhena kampitä sä vasundharä ||29|| çlokärdhaà kathitaà vatsa kiàcid eva yathägamam | tasyärdhasyäpi vyäkhyänaà karométi niçämaya ||30|| veda-säraà kåñëa-mataà mamäpi nahi kalpanä | antar bahir yadi hair yeñäà puàsäà mahätmanäà ||31|| svapne jägaraëe çaçvat tapas teñäà ca niñphalam | sa eva viñëu-tulyo hi tad-aàço bhärate mune ||32|| tasya rakñä-nibandhena tad-abhyäse sudarçanam | dhyäna-mätreëa niñ-päpaù punäti bhuvana-trayam ||33|| datvä cakraà ca rakñärthaà na niçcinto janärdanaù | svayaà tan nikaöaà yäti drañöuà rakñaëäya ca ||34||

tat-paro hi priyo nästi kåñëasya paramätmanaù | nahi bhaktät paraç cätmä präëäç cävayavädayaù || na lakñmé rädhikä väëé svayaàbhuù çambhur eva ca ||35|| bhakta-präëo hi kåñëaç ca kåñëa-präëä hi vaiñëaväù | dhyäyante vaiñëaväù kåñëaà kåñëaç ca vaiñëaväàs tathä ||36|| vyäkhyätam ca tri-pädaà ca he munéndra yathägamam | çeña-pädasya vyäkhyänaà karométi niçämaya ||37|| näntar bahir yadi harir yeñäà puàsäà ca närada | teñäm api tapo vyartham antar-malina-cetasäà ||38|| kià taj-jïänena tapasä vratena niyamena ca | tértha-snänena puëyenäpi abhakta-müòha-cetasäà ||39|| kåñëa-bhakti-vihénebhyo dvijebhyaù çvapaco mahän | çükaro mleccha-nivahaù sva-dharmäcareëa ca ||40|| sva-dharma-hénä vipräç cäpy abhakñya-bhakñaëena ca | nityaà nityaà vidharmeëa patitäù çvapacädhamäù ||41|| brahmaëänäà sva-dharmaç ca santataà kåñëa-sevanam | nityaà te bhuïjate santas tan-naivedyaà pädodakam ||42|| na datvä haraye yas tu yadi bhuìkte dvijädhamaù | annaà viñöhä-samaà mütra-samaà toyaà vidur budhäù ||43|| bhuìkte sva-bhakñyaà kolaç ca mlecchaç ca çvapacädhamaù | vipro nityam abhakñyaà ca bhuìkte ca patitas tataù ||44|| çlokam ekaà ca vyäkhyätaà yathä-jïänaà ca närada | sannibodha parasyärdhaà vyäkhyänaà ca yathocitaà ||45|| tapaso virama brahman vyarthaà bhakta-tapo dhruvam | çaìkaraç ca guruà kåtvä hari-bhaktià labhäciram ||46|| supakvä hari-bhaktiç ca taraëé bhava-täraëe | gurur eva paraà brahma karëa-dhära-svarüpakaù ||47|| ity evam uktvä tväà devé prajagäma sarasvaté | vyäkhyätas tad-abhipräyaù kià bhüyaù kathayämi te ||48|| brahmäëaç ca vacaù çrutvä jahäsa yoginäà guruù | sanat-kumäro bhagavän uväca pitaraà çuka ||49|| sanat-kumära uväca pürva-çlokasya vyäkhyänaà na buddhaà çiçunä mayä | putraà çiñyam abodhaà ca yuktaà bodhayitum punaù ||50|| ärädhito harir yena tasya vyarthaà tapo yadi | närädhito hair yena tasya vyartaà tapo yadi ||51|| tasyärahitau tau dvau tapasaç ca sthalaà kutaù | tapaù kurvanti ye täta tvaà mäà bodhaya bälakam ||52|| putrasya vacanaà çrutvä sandigdho jagatäà guruù | dadhyau kåñëa-padämbhojaà paraà kalpa-taruà çuka ||53|| kñaëaà saàcitya pädäbjaà präpa räddhäntam épsitam | vyäkhyäà kartuà samärebhe vidhätä jagatäm api ||54||

atha naivedya-praçaàsä brahmoväca dhanyo 'haà bhavataù puträt jïäninäà ca guror guroù | viñëu-bhaktäc ca dharmiñöhät sat-puträc ca pitä sukhé ||55|| dhanyo 'si paëòito 'si tvaà hari-bhakto 'si putraka | mamäpi saphalaà janma jévanaà ca tvayä budha ||56|| nibodha pürva-çlokärthaà punar vyäkhyäà karomi ca | tathäpi cen na santoño bhavän vyäkhyäà kariñyati ||57|| äçabdaù samyag-arthe ca rädhitaù präpta-väcakaù | saàpräptaç ca harir yena vyarthas tasya tapaù-çramaù ||58|| yena samyak-prakäreëa saàpräpto harir éçvaraù | svapne jïäne ca jïätas teñäà vyarthas tapaù-çramaù ||59|| çré-kåñëa-vimukhaà müòhaà dvijam eva narädhamam | térthaà dänaà täpaù puëyaà vrataà naiva punäti tam ||60|| yaç ca müòhatamo loke yaç ca bhaktià paräà gataù | täv ubhau sukha-sedhete tapaù kurvanti madhyamäù ||61|| devän anyäàç ca bhajate harià jänäti tat-paraù | tapaù karoti taà präptum äkäìkñan madhyamo janaù ||62|| präktanäd anurägé ca gåhé saàsära-saàvåtaù | tapaù karoti çré-kåñëa-päda-padmärtham épsitam ||63|| paraà çré-kåñëa-bhajanaà dhyänaà tan-näma-kértanam | tat-pädodaka-naivedya-bhakñaëaà sarva-väïcchitam ||64|| atéva müòho vipraç ca präktanäd guru-doñataù | tämaso hi na jänäti çré-kåñëaà tri-guëät param ||65|| ajïänäd atha vä jïänät sat-saìgäd eva präktanät | bhuìkte naivedyaà éçasya kåñëasya paramätmanaù ||66|| sa ca mukto bhavet putra mucyate sarva-pätakät | sa yäti divya-yänena golokaà lokam uttamam ||67|| çåëu vatsa pravakñyämi pürväkhyänaà purätanam | atéva suçravaà cäru madhuraà muktidaà param ||68|| känyakubjaù sukñubdhaç ca brähmaëo gräma-yäjakaù | devalo våña-vähaç ca mahä-müòhaç ca pätaké ||69|| svapne jïäne na jänäti puëyaà vä kåñëa-püjanam | kåñëa-bhakta-sahäläpa-darçana-sparçanaà çubhaà ||70|| babhüva präktanät tasya kñaëa-mätraà sudurlabham | tena puëyena naivedyaà lebhe kåñëasya brähmaëaù ||71|| pituù puëyena putraç ca märge patitam alpakam | svayaà bhuktävaçeñaà ca patitaà vaiñëaväj janät ||72|| susnigdhäkñata-jérëaà ca rajasä miçritaà param | gacchatas tatra viprasya patitaà bhakñya-vastu ca ||73|| naivedyopari kåñëasya tvaräyuktasya putraka | tad-vastu bhuktaà vipreëa kåñëa-naivedya-miçritam ||74|| saputreëa kñudhärtena tau yayatur gåham |

viprocchiñöaà ca bubhuje tasya patné pati-vratä ||75|| paramparänusaàbandhät paviträ sä babhüva ha | jévan-mukto brähmaëaç ca babhüva sa saputrakaù ||76|| kälena tena puëyena vyäghra-bhuktaç ca känane | särdhaà ca vyäghra-puträbhyäà golokaà prayayau dvija | pati-vratä saha-måtä bhartä särdhaà jagäma sä ||77||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre brahma-sanat-kumära-saàväde naivedya-praçaàsanaà näma dvitéyo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre tåtéyo 'dhyäyaù

sanat-kumära uväca aho täta kim äçcaryaà kåñëasya paramätmanaù | paraà naivedya-mähätmyaà vistaräd vada sämpratam ||1|| atha çré-kåñëa-mahima-varëanam brahmoväca ekadä brähmaëo håñöaù praphulla-vadanekñaëaù | putreëa särdhaà prayayau bändhavasya gåhaà mudä ||2|| nimantrito vivähena mahä-saàbhära-saàbhåtaù | bhuktvä pétvä ca tad-gåhe sva-gåhaà prayayau mudä ||3|| saputro brähmaëo märge kñut-pipäsärditaù sutaù | dadarça candra-bhägäà täà nadém ati-manoharäm ||4|| uväca putraù pitraà snätvä bhokñyämi ceti bhoù | kñut-pipäsä balavaté vardhate täta vartmani ||5|| putrasya vacanaà çrutvä tam uväca dvijaù svayam | bhayaàkaraà vanam idaà samépe saritaù sutaù ||6|| suçéghraà gaccha grämäntaà puro ramya-sarovaram | tatra snätvä ca bhokñyävo gaccha vatsa yathäsukham ||7|| tätasya vacanaà çrutvä jahäsa ca cukopa ha | pitaraà vaktum ärebhe rakta-paëgkaja-locanaù ||8|| çiçur uväca bälo 'haà daça-varñéyas tvaà ca våddhaç ca jïänadaù | pitä dadäti puträya jïänaà sarvatra bhü-tale ||9|| aho duratyayaù kälo vådhho vadati bälavat | kathaà präktanam ullaìghya brühi täta duratyayam ||10|| präktanät sukha-duùkhaà ca rogaà çokaà bhayaà pitaù | sumåtyur apamåtyur vä ciräyur alpa-jévanaù ||11|| yatra käle ca yan-måtyur bhavanaà çubha-karma ca | nyünädhikaà kñaëaà nästi niñekaù kena väryate ||12|| yasya haste ca yan-måtyur vidhäträ likhitaù purä | na ca taà khaëòituà çaktaù svayaà viñëuç ca çaìkaraù ||13|| täta vyartham adhétaà te durbuddher janma niñphalam | subuddheù saphalaà janma tat-kñaëam jévanaà sukham ||14|| yena çuklé-kåtä haàsäù çukäç ca harité-kåtäù | mayüräç citritä yena sa me rakñäà kariñyati ||15|| yena kåñëena viçväni cäsaàkhyäni kåtäni ca | caräcaraà ca yo rakñet sa me rakñäà kariñyati ||16|| ghoräraëye sukhaà çete yo hi kåñëena rakñitaù | nirbandho 'pi yasya maraëaà tasya mandire ||17|| yaù çete näga-çayyäsu präktanän maìgalähitaù |

yo näga-bhakñito bhogät sa bhåto garuòäntike ||18|| na samudre ca mriyate nägni-räçau viñänale | na çastreëa na cästreëäyur-marmäëi rakñati ||19|| näpräpta-kälo mriyate viddhaù çara-çatair api | tåëägreëäpi saàspåñöaù präpta-kälo na jévati ||20|| kaçcid garbhe ca mriyate kaçcid bhümiñöa-mätrataù | kaçcid yauvana-käle ca kaçcid eva hi värddhake ||21|| kaçcid ciräyu rogé cäpy arogé cäpi kaçcana | kaçcid dhané daridraç ca kaçcid eva hi karmaëä ||22|| kaçcit kalpänta-jévé ca cira-jévé ca kaçcana | präktanäd amaraù kaçcin niñeko balavattaraù ||23|| kaçcid yäti ca räjendro divya-yänena karmaëä | kaçcit kéöa-pataìgeñu kaçcit paçvädi-yoniñu ||24|| kaçcid eva hi sannyäsé kaçcic ca nara-ghätakaù | kaçcid gajendra-gämé ca paçu-yäyé ca kaçcana ||25|| kaçcid sükñmäàçukä-dhäré kaçcij jérëa-paöé janaù ||26|| kaçcin nagno 'apy anähäré sudhä-bhojé ca ca kaçcana | kaçcic ca sundaraù çrémän galat-kuñöé ca kaçcana ||27|| kaçcit kubjaç cäìga-héno badhiraù käëa eva ca | kaçcid dérgho madhyamaç ca kaçcit khaïjaç ca vämanaù ||28|| kaçcit kåñëaç ca gauraç ca çyämalaç ca sva-karmaëä | kaçcid bhaktyä ca präpnoti kåñëa-däsyaà sudurlabham ||29|| brahmaëaù paramaà sthänaà janma-måtyu-jarä-haram | kaçcit präpnoti paramaà brahma-lokaà nirämayam ||30|| kaçcit svargam indra-padaà çiva-lokaà svakarmaëä | kaçcit vargam indra-lokaà yama-lokaà ca kaçcana||31|| kaçcic ca narake ghore präpnoti kleçam ulvaëam | tädito yama-dütena kñudhitas tåñitaù sadä ||32|| bhuìkte vië-mütra-kéöaà tan-malaà çleñmaà garaà vasäm | kñura-dhäre tapta-taile vahnau çite jale sthale ||33|| präpnoti däruëaà duùkham äkalpaà pätaké pitaù | tathä bhogävaçeñe ca labdhä janma sva-karmaëä ||34|| vyädhi-yuktaù pramucyeta tayä ced éçvarecchayä | yad-bhayäd väti väto 'yaà süryas tapati yad-bhayät ||35|| varñaténdro dahaty agnir måtyuç carati jantuñu | yasyäjïayä såñöi-vidhau mürmo 'nantaà dadhäti ca|| 36|| sa ca sarvaà ca brahmäëòaà lélayä ceçvarecchayä | yasyäjïayä mahä-bhétä sarvädhärä vasundharä ||37|| dharä sä sarvasyädyä ratnaväàç ca himälayaù | svayaà vidhätä bhagavän dhyäyate yam ahar-niçam ||38|| yaà dhyäyate ca bhajate svayaà måtuïjayaù çivaù | sahasra-vaktro 'yaà stauti dhyäyate bhajate sadä ||39|| svayà sarasvaté stauti yam éçvaram abhépsitam | sevate päda-padmaà ca svayaà padmälayä pitaù ||40|| mäyä bhétä ca yaà stauti durgä durgati-näçiné |

stuvanti vedäù satataà sävitré veda-mätåkä ||41|| siddhendräç ca munéndräç ca yogéndräù sanakädayaù | räjendräç cäsurendräç ca surendrä manavas tathä ||42|| dhyäyante ca bhajante ca bhaktäù santo hi santatam | kecid vidanti yaà brahmäà bhagavantaà sanätanam ||43|| kecit pradhänaà sarvädyaà kecic ca jyotir éçvaram | kecic ca sarva-rüpaà ca sarva-käraëa-käraëam ||44|| kecit svecchäbhayaà rüpaà bhaktänugraha-vigraham | kecit suruciraà çyäma-sundaraà manoharam ||45|| sänandaà paramänandaà govindaà nanda-nandanam | bhaja täta paraà brahma smara çaçvat sureçvaram ||46|| ity evam uktvä pitaraà candra-bhägä-nadé-jale | snätvä papau jalaà svacchaà bubhuje miñöa-modakam ||47|| pitä tad-vacanaà çrutvä sänandäçru mumoca saù | cucumba gaëòaà putrasya samäçleñaëa-pürvakam ||48|| pitä snätvä samärebhe sandhyäà kartuà ca püjanam | susnätaà pitaraà dåñövä putraù sa prayayau vanam ||49|| patraà bhojana-päträrtham arhatuà caïcalaù çiçuù | cakära cayanaà türëaà praçastaà patra-païcakam ||50|| sundaraà kusumaà vanyaà püjanärthaà pitus tathä | dadarça purato bälaù supakvaà vadaré-phalam ||51|| cakära cayanaà täni phaläni çobhanäni ca | dhätré-phalaà supakvaà ca pakvam ämrätakaà tathä ||52|| supakvaà ca kadambaà ca cakära cayanaà punaù | supakvaà sundaraà ramyaà däòimaà çré-phalaà tathä ||53|| ramyaà jambu-phalaà caiva kharjüraà sumanoharam | karaïjakaà ca jämbéraà sundaraà cikuraà tathä ||54|| tat sarvaà cayanaà kåtvä dadarça purataù saraù | sunirmalaà jalaà svacchaà çveta-padmaà manoharam ||55|| ruciraà rakta-kahläraà prasphuöaà ca jaläntike | vihäya täni sarväëi saraù-çirasi susthale ||56|| papau saraù-svaccha-toyaà jahära padmam ulvaëam | kiàcit surakta-kahläraà pakvaà padma-phalaà tathä ||57|| sarvam äharaëaà kåtvä pitaraà gantum udyataù | praphulla-vadanaù çrémän sasmito dvija-bälakaù ||58|| praphulla-campaka-taruà dadarça purataù çiçuù | mallikä-mälaté-kundayüthikä-mädhavé-latäù ||59|| cakära cayanaà sphétaù puñpäëi sundaräëi ca | puñpeëa phala-patreëa tasya bhäro babhüva ha ||60|| bälo voòhum açakyantaç ca yayau gamana-mantharaù | na phalaà bubhuje so 'pi dharmädharma-bhayena ca ||61|| puro dadarça sa çiçur ghoraà vyäghrälayaà bhiyä | täta täteti çabdaà ca cakära ha punaù punaù ||62|| na dadarça ca tätaà ca çärdulaà ca dadarça saù | bhiyä sasmära govinda-pädäravaindam épsitam ||63||

harià nara-harià rämaà kåñëaà viñëuà ca mädhvam | dämodaraà håñékeçaà mukundaà madhu-südanam ||64|| etäni daça nämäni japan vipra-çiçur bhiyä | prayayau purataù çéghraà punar eva sarovaram ||65|| saraso nirmale tére puñpäëi ca phaläni ca | dadau bhaktyä bhagavate kåñëäya paramätmane ||66|| çré-kåñëa-püjäà kurvantaà dhyänamänäà padämbujam | nikaöaà na yayau vyäghro dåñövä bälaà ca dürataù ||67|| vyäghraà dadarça bälaç ca prakaöäsyaà bhayänakam | vikåtäkära-daçanaà vikaöäkñaà mahodaram ||68|| dåñövä ca durato vyäghram uväsa sarasas taöe | dadhyau kåñëa-padämbhojaà janma-måtyu-jarä-haram ||69|| mülädhäraà svädhiñöhänaà maëipüram anähatam | viçuddhaà ca tathäjïäkhyaà ñaö-cakraà ca vibhävya ca ||70|| kuëòalinyä sva-çaktyä ca sahitaà parameçvaram | sahasra-dala-padma-sthaà hådaye svätmanaù prabhum ||71|| dadarça dvibhujaà kåñëaà péta-kauçeya-väsasam | sasmitaà sundaraà çuddhaà navéna-jalada-prabham ||72|| koöi-kandarpa-saundarya-lélä-dhäma-manoharam | koöi-pärvaëa-pürëendu-prabhä-juñöaà ca sundaram ||73|| sukha-dåçyaà surüpaà ca bhaktänugraha-kärakam | candanokñita-sarväìgaà ratna-bhüñaëa-bhüñitam ||74|| praphulla-padma-nayanaà rädhä-vakñaù-sthala-sthitam | mälaté-mälya-sambaddha-cüòä-cäru-suçobhanam ||75|| dhåta-ratnaà ratna-padmaà dakñiëena kareëa ca | vämena maëi-nirmäëa-dépta-darpaëam ujjvalam ||76|| ratna-kuëòäla-yugmena gaëòa-sthala-viräjitam | kausthubhena maëéndreëa cäru-vakñaù-sthalojjvalam ||77| muktäräji-vinindaika-danta-räji-viräjitam | äjänu-mälaté-mälä-vana-mälä-vibhüñitam ||78|| vedänana-sarasvatyä stutaà brahmeça-vanditam | padmäpadmälayä-mäyä-saàsevita-padämbujam ||79|| pari-pürëatamam brahma paramätmänam éçvaram | nirliptaà säkñi-bhütaà ca bhagavantaà sanätanam ||80|| sarveçäà sarva-rüpaà ca sarva-käraëa-käraëam | puruñaà paramätmaikaà pareçaà prakåteù paraà ||81|| evaà bhütaà vibhuà dåñövä manasä praëanäma tam | tuñöäva parayä bhaktyä tam éçaà sampuöäïjaliù ||82|| çré-subhadra uväca he nätha darçnaà dehi mäà bhaktaà çaraëägatam | çréda çréça çré-niväsa çré-nidhe çré-niketana ||83|| çriyä sevita-pädäbja çré-samutpatti-käraëa | vedänirvacaniyeça niréha nirguëädhipa ||84|| sarvädya sarva-nilaya sarva-béja sanätana |

çänta sarasvaté-känta nitänta sarva-karmasu ||85|| sarvädhära nirädhära käma-püra parät para | duñpäräsära-saàsära-karëa-dhära namo 'stu te ||86|| ity evam uktvä sa çiçu ruroda ca punaù punaù | dhyäyena tat-padämbhojaà çaraëaà ca cakära saù ||87|| iti viprakåtaà stotraà tri-sandhyaà yaù paöhen naraù | mucyate sarva-päpebhyo viñëu-lokaà sa gacchati ||88||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre brahma-sanat-kumära-saàväde çré-kåñëa-mahimopälambhanaà näma tåtéyo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre caturtho 'dhyäyaù

brahmoväca brähmaëasya stavaà çrutvä parituñöo janärdanaù | kåpäà cakära bhagavän bhakteço bhakta-vatsalaù ||1|| etasminn antare tatra bhagavän nanda-nandanaù | näräyaëarñiù kåpayä cäjagäma sarovaram ||2|| dadarça brähmaëa-vaöuà tam eva muni-puìgavam | tejasä sukha-dåçyena sundaraà sumanoharam ||3|| péta-vastra-parédhänaà navéna-jalada-prabham | candanokñita-sarväìgaà vana-mälä-vibhüñitam ||4|| prasanna-vadanaà çuddhaà sasmitaà sarva-püjitam | vibhäntaà ca japantaà çuddha-sphaöika-mälayä ||5|| dåñövä nanäma sahasä çirasä vipra-puìgavaù | çubhäçiñaà dadau tasmai datvä çirasi hastakam ||6|| tam uväca muni-çreñöhaù kåpayä déna-vatsalaù | hitaà tathyaà néti-säraà pariëäma-sukhävaham ||7|| çré-näräyaëarñir uväca aye vipra mahä-bhäga saphalaà jévanaà tava | yasmin kule ca jäto 'si tad-dhanyaà supraçaàsitam ||8|| bhaja tvaà paramänandaà sänandaà nanda-nandanam | dhruvaà yäsyasi golokaà paramänandam épsitam ||9|| tat kulaà pävanaà dhanyaà yaçasyaà ca niräpadam | yasmin svayaà bhavän jätaù puëyaù kåñëa-paräyaëaù ||10|| naivedyaà patitaà märge jérnaà çväpada-bhakñitam | bhuktvä tavaiñä buddhiç ca kåñëa-bhaktir babhüva ca ||11|| kåñëa-naivedya-mähätmyaà ko vatsa kathituà kñamaù | yad vaktuà na hi çaktäç ca vedäç catvära eva ca ||12|| varaà våëuñva bhadraà te subhadra dvija-puìgava | sarvaà dätum ahaà çakto yat te manasi väïcchitam ||13|| näräyaëa-vacaù çrutvä tam uväca çiñuù svayam | punaù kampita-sarväìgaù säçru-netraù puöäïjaliù ||14|| subhadra uväca dehi me kåñëa-pädäbje dåòhaà bhaktià sudurlabham | tad-däsyaà tat-pade väsaà jarä-måtyu-haraà param ||15|| anyaà varaà na gåhëämi na me kiàcit prayojanam | nähaà varärthé kämé ca rägé vetana-bhug yathä ||16|| näräyaëarñir uväca çré-kåñëo yasya bhaktiç ca tasyätra kià sudurlabham | aëimädika-dva-triàçat-siddhiù kara-tale parä ||17||

nirvikalpo dadäty asya naiva gåhëäti vaiñëavaù | animittäà harer bhaktià bhaktä väïcchanti santatam ||18|| gåhäëa mantraà kåñëasya paraà kalpa-taruà varam | bhaktidaà däsyadaà çuddhaà karma-müla-nikåntanam ||19|| lakñmér mäyä-käma-béjaà ìe 'ntaà kåñëa-padaà tathä | vahni-jäyänta-mantraà ca mantra-räjaà manoharam ||20|| ity evam uktvä tat-karëe kathayäm äsa dakñiëe | vära-trayaà muni-çreñöhaù çuddha-bhävena putraka ||21|| yena stotreëa tuñöäva subhadraù parameçvaram | äjïäà cakära sa åñis tad eva paöhituà mudä ||22|| kavacaà ca dadau tasmai jagan-maìgala-maìgalam | dhyänaà ca säma-vedoktaà sarva-püjä-vidhi-kramam ||23|| harer däsyaà ca tad-bhaktir goloka-väsam épsitam | janma-dvayäntare caiva karma-bhoga-kñaye sati ||24|| subhadra uväca satyaà kuru mahä-bhäga varaà me yadi däsyasi | varaà våëomi tat paçcät yan me manasi väïcchitam ||25|| näräyaëarñir uväca oà satyaà vatsa däsyämi varaà våëu yathepsitam | mamäçakyaà nästi kiàcit dätähaà sarva-sampadäm ||26|| subhadra uväca kaëöhe te kià ca kavacaà kasya vä sarva-püjitam | amülya-ratna-guöikä-yuktaà ca sumanoharam ||27|| kavacaà dehi me deva sva-satya-rakñaëaà kuru | viprasya vacanaà çrutvä çuñka-kaëöhauñöhätälukaù ||28|| vaktuà na çaktas tad väkyaà dadhyau kåñëa-padämbujam | pradadau guöikäà tasmai noväca kavacaà muniù ||29|| tam uväca maharñiç ca vituñöaç conmanäù suta | vatsa krodho hi devasya varaà tulyaà ca väïcchitam ||30|| näräyaëarñir uväca triàñat-sahasra-varñaà ca bhuìkñva räjyaà sudurlabham | labhasva durlabhäà lakñméà mäyayä mohito bhava ||31|| mad-iñöa-deva-kavacaà gåhétaà yena hetunä | sapta-kalpänta-jévasya paratra ca bhaviñyati ||32|| sucireëaiva kälena golokaà ca präyasyasi | pare måkaëòu-putras tvaà märkaëòeyo bhaviñyasi ||33|| mayä dattaà ca kavacaà tväà ca rakñati putraka | tava kaëöhe sthitiç cäçya prati janmani janmani ||34||

punaç ca guöikä-yuktaà kåtvä ca kavacaà muniù | gale dadhära bhaktyä ca tad-bhakto dharma-nandanaù ||35|| varaà datvä ca sa munir yayau gehaà sa unmanäù | vipräya kavacaà datvä nañöa-vatsä gaur yathä ||36|| bhräträ nareëa piträ ca dharmeëa ca mahätmanä | mäträ mürtyä ca patnyä ca çäntyä ca bhartsito muniù ||37|| vipraù sampräpya kavacaà mantraà kalpa-taruà param | sarovarät samutthäya prajvalan brahma-tejasä ||38|| kñaëaà tasthau saras-tére vaöa-müle manohare | jajäpa paramaà mantraà sampüjya jagad-éçvaram ||39|| atha tat-täta-vipro hi samanviñya sutaà ciram | gatvä ca sva-gåhaà duùkhé çokärtaù sa ruroda ca ||40|| samudyatä tanuà tyaktuà tan-mätä putra-värtayä | na tatyäja tanuà vipro dåñövä susvapnam uttamam ||41|| vipro viprä gåhaà tyaktvä putränveñaëa-pürvakam | prayayau känanaà ghoraà sarvaiç ca bändhavaiù sahaù ||42|| sarvaà vanaà samanviñya prayayus te sarovaram | dadåçus te çiçuà gåhyaà süryäbhaà vaöa-mülake ||43|| cucumba gaëòaà putrasya vipro viprä ca säradam | äçiçleña krameëaiva mätä tätaù punaù punaù ||44|| putraç ca sarva-våttäntaà kathayäm äsa sädaram | çrutvä putrasya vipraç ca viprä bändhavas tathä || 45|| yayuù sarve sva-deçaà ca paramähläda-mänasäù | candra-bhägäà samuttérya viveça nagaraà param ||46|| nagara-stho nåpendraç ca dåñövä tejasvinaà çiçum | dadau tasmai sva-kanyäà ca ratnälaìkära-bhüñitam ||47|| yuvatéà sundaréà çyämäà tapta-kaïcana-saànibhäm | pati-vratäà mahä-bhägäà sundaréà kamaläkaläà ||48|| gajendräëäà sahasraà ca pradadau yautukaà mudä | açvänäà daça-lakñaà ca ratnänäà ca sahasrakam ||49|| däsénäà niñka-kaëöhénäà saundaréëäà sahasrakam | vastra-ratna-sahasraà ca bahu-mülyaà sudurlabham ||50|| däsänäà ca sahasraà ca padäténäà tri-lakñakam | daça-lakñaà suvarëaà ca ratna-mäläà sudurlabhäm ||51|| datvä tasmai ca kanyäà ca ruroda ca sabhäryakaù | räjä ca kanyayä särdhaà prayayau vipra-mandiram ||52|| gatvä cäpi kiyad düraà dadarça nagaraà nåpaù | atéva sundaraà ramyaà vijitya cämarävatém ||53|| çuddha-sphaöika-saàkäçaà ratna-sära-vinirmitam | tri-koöi-caööälikä-gehaà nava-koöi-sumandiram ||54|| sapta-präkära-yuktaà ca parikhä-traya-samyuktam | durlaìghyam ati-durgamyaà ripüëäm api putraka ||55|| çiçoç ca sväçramaà ramyaà sad-ratna-sära-nirmitam | sphurat vajra-kapäöaà ca ratnendra-kalaçänvitam ||56|| sad-ratna-darpaëäir dépaà ratna-kumbhair viräjitam |

präìgaëaà ratna-säräòhyaà ratna-sopäna-çobhitam ||57|| manoharaà räja-märgaà sindürädi-pariñkåtam | präkäraà maëi-bhüñäòhyam uccair äkäça-sparçi ca ||58|| jagäma vismayaà räjä dåñövä nagaram uttamam | piträ mäträ saha çiçur vismayaà ca yayau mudä ||59|| gajendräëäà tri-lakñaà ca çvänäà çata-lakñakam | catur-guëaà padäténäm äyayus te 'py anuvrajam ||60|| väraëendraà puras kåtya veçyäà ca nartakaà tathä | dvijäàç ca pürëa-kumbhäàç ca pati-putravatéà satéà ||61|| mahä-pätraù çiçuà dåñövä gajendropari-saàsthitam | mürdhnä nanäma vegenäpy avaruhya gajäd api ||62|| çiçuà praveçayäà äsa ratna-nirmäëa-mandiram | ratna-siàhäsanaà tasmai pradadau sädaraà mudä ||63|| kanyä-dätre ca pitre ca mätre ca sädaraà mudä | ratna-siàùäsanaà ramyaà pradadau pätra eva ca ||64|| çiçum siñeva pätraç ca svayaà ca çveta-cämaraiù | dadhära ratna-chatraà ca hérähära-pariñkåtam ||65|| uväsa sa sa-bhäryäà ca sudharmyäà mahendravat | çvasuraç ca yayau gehaà çiçunä ca puraskåtaù ||66|| triàçat-sahasra-varñaà ca räjä räjyaà cakära saù | käläntare tat-pitä ca vane vyäghreëa bhakñitaù ||67|| pati-vratä mahä-bhägä mätä saha-måtä suta | ratna-yänena ramyeëa sa-strékaù kåñëa-mandiram ||68|| prayayau sädaraà vipraù kåñëa-naivedya-bhakñaëät | tad-asthi bhuktvä vyäghraç ca pütaù sadyaç ca säàpratam ||69|| täbhyäà särdhaà ca prayayau golokaà sumanoharam | çiçur dehaà parityajya himädrau svar-ëadé-taöe ||70|| datvä puträya räjyaà ca svargäd api sudurlabham | måkaëòu-patné-garbhe ca lebhe janma sva-karmaëä ||71|| märkaëòeyo muni-çreñöho babhüva para-janmani | sapta-kalpänta-jévé ca näräyaëa-vareëa saù ||72|| babhüva säàprataà vipraù kåñëa-naivedya-bhakñaëät | çva-bhakñitaà ca naivedyaà bhuktvä ced édåçé gatiù | akämataç cäpy ajïäto jérëa-märga-sthitaà suta ||73|| yo bhakñet kämato jïäto nityaà naivedyam épsitam | na jänanti gatis tasya vedäç catvära eva ca ||74|| iti te kathitaà brahmann itihäsaà purätanam | äçcaryaà madhuraà ramyaà kià bhüyaù çrotum icchasi ||75|| çré-närada uväca çrutaà naivedya-mähätmyam atéva sumanoharam | éçvarasyäpi he täta kåñëasya paramätmanaù ||76|| adhunä çrotum icchämi svätma-sandeha-bhaïjanam | näräyaëarñer kaëöhe ca kavacaà tasya tad vada ||77||

atha kavaca-praçnaù sanat-kumära uväca mamäpy astéti sandeho vacane prapitämaha | kasya tat kavacaà brahmann idaà vaktuà tvam arhasi ||78|| sa pitä sa guruù svacchaù karoti bhrama-bhaïjanam | çéghraà brühi mahä-bhäga näradaà mäà suta-priya ||79|| putrayoç ca vacaù çrutvä çuñka-kaëöhauñöhatälukaù | uväca vacanaà brahmä smaran kåñëa-padämbujam ||80|| brahmoväca näräyaëena muninä jagan-maìgala-maìgalam | vipräya kavacaà dattam dhyänaà ca parmätmanaù ||81|| tad bravémi mahä-bhäga tväm eva näradaà prati | kaëöha-sthaà kavacaà vaktuà naiva çaknomi säàpratam ||82|| mat-kaëöhe kavacaà yasya gopanéyaà sudurlabham | näräyaëarñi-kaëöhe ca tad eva paramädbhutam ||83|| tad eva dharma-kaëöhe ca narasya ca mahätmanaù | agastyasya ca kaëöhe ca lomaçasya mahä-muneù ||84|| tulasyäç cäpi saàjïäyäù sävitryäç cäpi putraka | anyeñäà ca bhägyavatäà bhärate ca sudurlabhe ||85|| närada uväca paçcät çroñyämi kavacaà jagan-maìgala-maìgalam | dhyänaà püjäà vidhänaà ca kåñëasya paramätmanaù ||86|| ädau kathaya bhadraà te paraà parama-bhadrakam | subhadra-präptaà kavacaà mähätmyaà yasya durlabham ||87|| brahmoväca subhadra-präptaà kavacaà paçcät çroñyasi putraka | çaìkarasya mukhäd vipra sva-guror jïäninas tathä ||88||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre brahmä-närada-saàväde prathamaika-rätre kavaca-praçno näma caturtho 'dhyäyaù

prathamaika-rätre païcamo 'dhyäyaù çré-sanat-kumära uväca tavecchä yatra kavace dhyäne tad vada sämpratam | yac chåëomi çubhaà tac ca kena çreyasi tåpyate ||1|| bramoväca dhyänaà säma-vedoktaà dattam näräyaëena vai | kavacaà ca subhadräya dharmiñöhäya mahätmane ||2|| navéna-jalada-çyämaà péta-kauçeya-väsasam | candanokñita-sarväìgaà sasmitaà çyämasundaram ||3|| mälaté-mälya-bhüñäòhyaà ratna-bhüñaëa-bhüñitam | munéndreça-susiddheça-brahmeça-çeña-vanditam ||4|| sarva-svarüpaà sarveçaà sarva-béjaà sanätanam | sarvädyaà sarva-jïaà puruñaà prakåteù param ||5|| nirguëaà ca niréhaà ca nirliptam ésvaraà bhaje | dhyätvä mülena tasmai ca dadyät pädyädikaà mudä ||6|| tataù stotraà ca kavacaà bhaktyä ca prapaöhen naraù | japtvä ca mantraà bhaktyä daëòavat praëamed bhuvi | iti te kathitaà vatsa kià bhüyaù çrotum icchasi ||7|| çré-sanatkumära uväca brühi me kavacaà brahman jagan-maìgala-maìgalam | püjyaà puëya-svarüpaà ca kåñëasya paramätmanaù ||8|| atha jagan-maìgala-maìgala-kavacam brahmoväca çåëu vakñyämi viprendra kavacaà paramädbhutaà | çré-kåñëenaiva kathitaà mahyaà ca kåpayä parä ||9|| mayä dattaà ca dharmäya tena näräyaëarñaye | åñiëä tena tad dattaà subhadräya mahätmane ||10|| ati-guhyatamaà çuddhaà paraà snehäd vadämy aham | yad dhåtvä paöhanät siddhäù siddhäni präpnuvanti ca ||11|| evam indrädayaù sarve sarvaiçvaryam äpnuyuù | åñiç chandaç ca sävitré devo näräyaëaù svayam ||12|| dharmärtha-käma-mokñeñu viniyogaù prakértitaù | rädheço me çiraù pätu kaëöhaà radheçvaraù ||13|| gopéçaç cakñuñé pätu tälu ca bhagavän svayam | gaëòa-yugmaà ca govindaù karëa-yugmaà ca keçavaù ||14|| galaà gadädharaù pätu skandhaà kåñëaù svayaà prabhuù | vakña-sthalaà väsudevaç codaraà cäpi so 'cyutaù ||15|| nabhià pätu padma-näbhaù kaìkälaà kaàsa-südanaù | puruñottamaù pätu påñöhaà nityänando nitambakam |16||

puëòarékaù päda-yugmaà hasta-yugmaà hariù svayam | näsäà ca nakharaà pätu narasiàhaù svayaà prabhuù ||17|| sarveçvaraç ca sarväìgaà santataà madhu-südanaù | präcyäà pätu ca rämaç ca vahnau ca vaàçé-dharaù svayam ||18|| pätu dämodaro dakñe nairåte ca narottmaù | paçcime puëòarékäkño väyavyäà vämanaù svayam ||19|| anantaç cottare pätu aiçänyäm éçvaraù svayam | jale sthale cäntarékñe svapne jägaraëe tathä ||20|| pätu våndävaneçaç ca mäà bhaktaà çaraëägatam | iti te kathitaà vatsa kavacaà paramädbhutam ||21|| sukhadaà mokñadaà säraà sarva-siddhi-pradaà satäm | idaà kavacam iñöaà ca püjä-käle ca yaù paöhet ||22|| hari-däsyam aväpnoti goloke väsam uttamam | ihaiva hari-bhaktià ca jévan-mukto bhaven naraù ||23|| närada uväca näräyaëarñiëä dattaà kavacaà yat sudurlabham | subhadräya brähmaëäya tan me vaktum ihärhasi ||24|| brahmoväca mad-iñöa-devyäù kavacaà kathaà tat kathayämi te | mat-kaëöhe paçya kavacaà sad-ratna-guöikänvitam ||25|| näräyaëarñiëä dattaà kavacaà guöikänvitam | tathäpédaà na kathitaà niñiddhaà hariëä småtam ||26|| tasyarñeç ceñöa-devyäç ca noktaà tenedam épsitam | mahyaà na dattä guöikä bändhavair bhartsitena ca ||27|| ätmanaù kavacaà mantraà svayaà dätuà na cärhati | präëä nañöäç ca dänena ceti veda-vido viduù ||28|| çaìkaraà gaccha bhagavan janmäntara-guruà tava | sa eva tubhyaà kavacaà däsyasy eva na saàçayaù ||29|| tvat-präktanena viprendra sat-vareëa çubhena ca | dhruvaà präpsyasi tvaà vatsa kavacaà tat sudurlabham ||30|| kumära gaccha vaikuëöhaà sva-guruà paçya sat-varam | näräyaëaç ca kavacaà tubhyaà däsyasi niçcitam ||31|| sanat-kumäro bhagavän gatvä vaikuëöham épsitam | saàpräpya kavacaà vatsa kavacaà tat sudurlabham ||32|| äjïayä brahmaëaç cäpi närado gantum udyataù | brahmä yayau brahma-lokaà janma-måtyu-jaräpaham ||33||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre païcamo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre ñañöho 'dhyäyaù

çré-çuka uväca sanat-kumäro vaikuëöhaà brahma-lokaà ca brahmaëi ?what?| gate brahman kià cakära bhagavän närado muniù ||1|| vyäso uväca munis tayoç ca gatayoù sa ruroda sarit-taöe | itas tataç ca babhräma mad-viyoga-çucäspada ||2|| sva-mänase samälokya muni-çreñöhaù sa unmanäù | dhyäyamäno hari-padaà çivaà drañöuà samutsukaù ||3|| praëamya pitaraà bhaktyä kumäraà bhrätaraà tathä | jagäma tapasa-sthänät kailäsäbhimukhe muniù ||4|| snätvä ca kåta-mäläyäà saàpüjya parameçvaram | bhuktvä phalaà jalaà pétvä prayayau gandha-mädanam ||5|| dadarça brähmaëaà tatra vaöa-müle manohare | kaöamastam dhyäyamänaà çré-kåñëa-caraëämbujam ||6|| dérgaà nagnaà gauräìgaà dérgha-lomabhir ävåtam | nimélitäkñaà sänandaà sänandäçru-samanvitam ||7|| pädme padmeça-çeñädi-sura-püjita-vandite | çré-päda-padme çobhäòhye çaçvat-saànyasta-mänasam ||8|| bähya-jïäna-parityaktaà yoga-jïäna-viçäradam | çivasya çiñyaà sad-bhaktaà yogéndräëäà guror guroù ||9|| håt-padme padma-näbhaà ca paramätmänam éçvaram | pradépa-kalikäkäraà brahma-jyotiù-sanätanam ||10|| säkñi-svarüpaà paramaà bhagavantam adhokñajam | paçyantaà sasmitaà kåñëaà pulakäìkita-vigraham ||11|| sad-bhävodrikta-cittaà ca sad-bhävaà puruñottame | dåñövä maharñi-pravaraà devarñi-vismayam yayau ||12|| itas tataç ca babhräma dadarça sväçramaà muneù | atéva surahaù-sthänaà ramyaà ramyaà navaà navam ||13|| susnigdhaà sundaraà çuddhaà paraà svacchaà sarovaram | çveta-raktotpala-dalaiù kamalaiù kamanéyakam ||14|| guïjadindinda-varair ?what? makarandodarais tathä | vyäkulaiù saàkulaiù çaçvad-räjitaiç ca viräjitam ||15|| vanyair våkñair bahu-vidhaiù phala-çäkhä-suçobhitaiù | karaïjakaiç ca karajair bimbaiù çäkhoöikais tathä ||16|| tintiòébhiù kapitthaiç ca vaöa-çiàçapä-candanaiù | mandäraiù sindhu-väraiç ca täòi-patraiù suçobhanaiù ||17|| guväkair näriketaiç ca kharjuraiù panasais tathä | tälaiù çälaiù piyälaiç ca hintälair vakulair api ||18|| ämrair ämrätakaiç caiva jambérair däòimais tathä | çré-phalair vadarébhiç ca jambubhir nägaraìgakaiù ||19|| supakva-phala-çobhäòyaiù susnigdhaiù sumanoharaiù |

taruëais taru-räjais ca nänä-jätibhir épsitam ||20|| mallikä-mälaté-kunda-ketaké-kusumaiù çubhaiù | mädhavénäà latä-jälaiç carcitaà cäru-campakaiù ||21|| kadambänäà kadambaiç ca svacchaiù çvetaiç ca puñpitaiù | nägeçvaräëäà våndaiç ca déptaà mandärakair varaiù ||22|| haàsa-käraëòa-vakulaiù puàs-kokila-kulais tathä | santataà küjitaà çuddhaà suvyaktaà sumanoharam ||23|| çärdülaiù çarabhaiù siàhair gaëòakair mahiñaiù param | manoharaiù kåñëa-säraiç camarabhir bhäva-bhüñitam ||24|| mahä-muni-prabhävena hiàsä-doña-vivarjitam | dasyu-caura-hiàsra-jantu-bhaya-çoka-vivarjitam ||25|| supuëyadaà tértha-varaà bhärate supraçaàsitam | siddha-sthalaà siddhidaà taà mantra-siddhi-karaà paraà ||26|| dåñöväçramaà muni-çreñöho jagäma muni-saàsadi | äsane ca samäsénaà dhyäna-hénaà dadarça tam ||27|| samuttasthau sa vegena dåñövä devarñi-puìgavam | datvämalaà phalaà mülaà saàbhäñäà sa cakära ha ||28|| praçnaà cakära sa muni-véëä-päëià näradam | sasmitaù sasmitaà çuddhaà çuddha-vaàça-samudbhavam ||29|| sad-bhägyopasthitaà déptaà jvalantaà brahma-tejasä | atithià brähmaëa-varaà brahma-putraà ca püjitaà ||30|| munir uväca kià näma bhavato vipra kva yäséti kva cägataù | kva te pitä sa ko väpi kva väsaù kutra saàbhavaù ||31|| mäà vä mamäçramaà väpi pütaà kartum ihägataù | mürtimad-brahma-tejo hi mama bhägyäd upasthitaù ||32|| atha vaiñëava-darçana-phalam na hy ammayäni térthäni na devä måcchitämayäù | te punanty urukälena vaiñëavo darçanena ca ||33|| sadyaù pütäni térthäni sadyaù pütä sa-sägarä | sa-çaila-känana-dvépä päda-sparçäd vasundharä ||34|| dhanyo 'haà kåta-kåtyo 'haà saphalaà mama jévanam | sahasopasthito gehe brähmaëo vaiñëavo 'tithiù ||35|| püjito vaiñëavo yena viçvaà ca tena püjitam | äçramaà vastu-sahitaà sarvaà tubhyaà niveditam ||36|| phaläni ca supakväni bhuìkñva bhogäni sämpratam | suväsitam piba svädu çétalaà nirmalaà jalam ||37|| dugdhaà ca surabhé-dattaà ramyaà madhuritaà madhu | paripakvaà phala-rasaà piba svädu muhur muhuù ||38|| sukha-béjye sutalpe ca çayanaà kuru sundare | suçéta-väta-saugandhya-pütena surabhé-kåte ||39||

athätithi-püjana-phalam atithir yasya puñöo hi tasya puñöo hariù svayam | harau tuñöe gurus tuñöo gurau tuñöe jagat-trayam ||40|| adhiñöhätätithir gehe santataà sarva-devatäù | térthäny etäni sarväëi puëyäni ca vratäni ca ||41|| tapäàsi yajïäù satyaà ca çélaà dharmaù sukarma ca | apüjitair atithibhir särdhaà sarve prayänti te ||42|| athätithi-vimukhe doñäù atithir yasya bhagnäço gåhät pratinivartate | pitaras tasya deväç ca puëyaà dharma-vratäçanäù ||43|| yamaù pratiñöhä lakñméç cäbhéñöa-devo gurus tathä | niräçäù pratigacchanti tyaktvä päpaà ca püruñam ||44|| stré-ghnaiç caiva kåta-ghnaiç ca brahma-ghnair guru-talpa-gaiù | viçväsa-ghätibhir duñöair mitra-drohibhir eva ca ||45|| satya-ghnaiç ca kåta-ghnaiç ca päpibhiù sthäpibhis tathä | dänäpahäribhiç caiva kanyä-vikriyibhis tathä ||46|| sémäpahäribhiç caiva mithyä-säkñi-pradätåbhiù | brahma-svahäribhiç caiva tathä sthäpyasvahäribhiù ||47|| våña-vähair devalaiç ca tathaiva gräma-yäjibhiù | çüdränna-bhojibhiç caiva çüdra-çräddhäha-bhojibhiù ||48|| çré-kåñëa-vimukhair viprair hiàsrair nara-vighätibhiù | guräv abhaktai rogärtaiù çaçvan-mithyä-pravädibhiù ||49|| vipra-stré-gämibhiù çüdrair mätå-gämibhir eva ca | açvattha-ghätibhiç caiva patnébhiù pati-ghätibhiù ||50|| pitå-mätå-ghätibhiç ca çaraëägata-ghätibhiù | brähmaëa-kñatra-viö-çüdraiù çilä-svarëäpahäribhiù ||51|| tulyo bhavati viprendrätithir eva tv anarcitaù | itya evam uktvä muniù püjayäm äsa näradam | miñöaà ca bhojayäm äsa çäyayäm äsa bhaktitaù ||52|| çré-närada uväca närado 'haà muni-çreñöha brähmaëo brahmaëaù sutaù | tapaù-sthaläd ägato 'haà yämi kailäsam épsitam ||53|| ätmänaà pävanaà kartuà tväà ca drañöum ihägataù | punanti präëinaù sarve viñëu-bhakta-pradarçanät ||54|| ko bhavän dhyäna-pütaç ca nagnaç ca kaöa-mastakaù | kià dhyäyase mahä-bhäga çreñöha-devaç ca ko guruh ||55|| munir uväca jéva-mukto bhavän eva punäsi bhuvana-trayam | yasya tatra kule janma tasya tat-tad-vacomanaù ||56|| putre yaçasi toye ca kavitvena ca vidyayä |

pratiçhöhäyäà ca jïäyeta sarveñäà mänasaà nåëäm ||57|| vidhätä jagatäà brahmä brahmaikatäna-mänasaù | tat-putro 'si mahäkhyäto devarñi-pravaro mahän ||58|| lomaço ' haà mahä-bhäga jagat-pävana-pävana | nagno'lpäyur viveké ca väsasä kià prayojanam ||59|| våkña-müle niväse me chatreëa kià gåheëa ca | raudra-våñöi-väraëärthaà säàprataà kaöa-mastakaù ||60|| jala-budbuda-vidyudvat-trailokyaà kåtrimaà dvija | brahmädi-tåëa-paryantaà sarvaà mithyäiva svapnavat ||61|| kià kalatreëa putreëa dhanena saàpadä çriyä | kià vittena ca rüpeëa jévanälpäyuñä mune ||62|| indrasya patanenaiva lomakotpäöanaà mama | manoç ca patanaà tatra mäyayä kià prayojanam ||63|| sarva-lomakotpäöanena keçaughotpäöanena ca | alpäyuño mama mune maraëaà niçcitaà bhavet ||64|| dhyäye çré-päda-padmaà tat-pädma-padmeça-vanditam | parasya prakåtes tasya kåñëasya paramätmanaù ||65|| tasya me 'bhéñöa-devasya sarveñäà käraëasya ca | gurur me jagatäà nätho yogéndräëäà guruù çivaù ||66|| mat-kaëöhe kavacaà yasya mad-guruù kathayiñyati | guror niñedho yaträste tad vaktuà kaù kñamo bhuvi ||67|| guroç ca vacanaà yo hi pälanaà na karoti ca | gurüktam uktvä päpé sa brahma-hatyäà labhed dhruvam ||68|| sva-guruà çiva-rüpaà ca tad-bhinnaà manyate hi yaù | brahma-hatyäà labhet so 'pi vighnas tasya pade pade ||69|| akartavyaà tu kartavyaà pälanéyaà guror vacaù | apälane sarva-vighnaà labhate nätra saàçayaù ||70|| äçiñä päda-rajasä cocchiñöäliìgena ca | mucyate sarva-päpebhyo jévan-mukto bhaven naraù ||71|| sva-guruà çaìkaraà paçya gaccha kailäsam épsitam | mucyate vighna-päpebhyo guroç caraëa-darçanät ||72||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathmaika-rätre lomaça-närada-saàväde ñañöho 'dhyäyaù

prathamaika-rätre saptamo 'dhyäyaù

saàbhäñya lomaçaà tasmäj jagäma närado muniù | puñpa-bhadrä-nadé-téram atéva sumanoharam ||1|| yaträste çåìga-küöaç ca çuddha-sphaöika-sannibhiù | nänä-våkña-samäyuktais tribhir anyaiù sarovaraiù ||2|| haàsakäraëòaväkérëair bhramarair dhvani-sundaraiù | puàs-kokila-ninädaiç ca santataà sumanoharaiù ||3|| çaitya-saugandhya-mändhyaiç ca väyubhiù surabhé-kåtaiù | samädhi-yukto yaträste märkaëòeyo mahä-muniù ||4|| sa munir näradaà dåñövä bhaktyä ca praëanäma ca | papraccha kuçalaà çäntaà çäntaù sattva-guëäçrayaù ||5|| märkaëòeyo uväca adya me saphalaà janma jévanaà cätisärthakam | mamäçrame puëya-räçir brahma-putraç ca näradaù ||6|| aho devarñi-pravaro déptamän brahma-tejasä | kva yäsi kuta äyäsi kià te manasi vartate ||7|| mänasaà präëinäm eva sarva-karmaika-käraëam | manonurüpaà väkyaà ca väkyena prasphuöaà manaù ||8|| muneç ca vacanaà çrutvä véëä-päëi svam épsitam | uväca sasmitaà çäntaà vacaù satyaà sudhopamam ||9|| närada uväca he bandho yämi kailäsaà jïänärthaà jïäninäà varam | drañöuà mahä-devaà ca praëämaà kartum éçvaram ||10|| püjäà gåhétvä cety uktvä prayayau närado muniù | märkaëòeyaç ca çokärtaù sadvicchedaù sudäruëaù ||11|| himälayaà ca durlaghyaà vilaghyaà caiva lélayä | svarga-mandäkiné-téraà kailäsaà prayayau muniù ||12|| dadarça vaöa-våkñaà ca yojanäyatam ucchritam | çobhitaà çatakaiù skandhaiù rakta-pakva-phalänvitaiù ||13|| susnigdhaiù sundaraiù ramyai ramya-pakñéndra-saàkulaiù | siddhendraiç ca munéndraiç yogéndraiù pariçobhitam ||14|| praëatäàs täàç ca saàbhäñya pärvaté-känanaà yayau | sundaraà vartuläkäraà catur-yojanam épsitam ||15|| çobhitaà sundarai ramyaiù saptabhiç ca sarovaraiù | çaçvan-madhukaräsakta-padma-räji-viräjitaiù ||16|| néla-raktotpala-dala-paöalaiù pariçobhitaiù | puñpodyänaiç ca çatakaiù puñpitaiù sumanoharaiù ||17|| mallikä-mälaté-kunda-yüthikä-mädhavé-latä | ketaké-campakäçoka-mandäraka-viräjikä ||18||

näga-punnäga-kuöajapäöaläjïiëöjïijjïikä | viñëu-kräntä ca tulasé çophalé saptalä tathä ||19|| eteñäà ca samühaiç ca puñpa-vallé-viräjitaiù | ämrair ämrätakais tälanärikelaiù piyälakaiù ||20|| kharjüraiç ca guväkaiç ca paläsair jambubhis tathä | däòimbaiç cäpi jambérair nimbaiç caiva vaöais tathä ||21|| karaïjair vadarébhiç ca paritaù çré-phalojjvalaiù | kadambänäà kadambaiç ca tintiëòénäà kadambakaiù ||22|| açvatthaiù saralaiù çälaiù çälmalénäà samühakaiù | vaöa-çäkhoöakaiù kundaiù çaàgubhiù sapta-parëakaiù ||23|| picchilaiù parëa-çälaiç ca gambhäribhiç ca valgukaiù | hiìgulair aïjanair valkair bhürja-patraiù sapatrakaiù ||24|| anyaiç ca durlabhair vanyaiù puñpa-patrair viräjitam | kalpa-våkñaiù pärijätaiç cäru-candana-pallavaiù ||25|| susnigdha-sthala-padmaiç ca citritair bhümi-campakaiù | anyaiç ca durlabhair vanyaiù puñpa-patrair vibhüñitam ||26|| siàhendraiù çarabhendraiç ca gajendrair gaëòakendraiù | çärdülendraiç ca mahiñair açvaiç ca vanya-çükaraiù ||27|| çallakair ballakair markaiù küöaiç ca çaçakaiù çakaiù | kåñëa-säraiç ca hariëaiç camaré-cämarojjvalam |||28|| puàs-kokola-kulänäà ca gänaiç ca viräjitam | mattänäà pallava-sthänäà mädhaveñu manoharam ||29|| çukänäà räja-haàsänäà mayüräëäà ca putrakaiù | kñema-karé-khaïjanänäà räjibhiç ca manoharam ||30|| harit-péta-rakta-kåñëa-supakva-phala-patrakaiù | susnigdhäkñata-patraiç ca nütanair abhibhüñitam ||31|| hiàsä-bhayädi-rahitaà sarveñäà paçu-pakñiëäà | parasparaà ca suprétaà hiàsräëäà kñudra-jantubhiù ||32|| tatra kréòä-sthalaà ramyaà pärvaté-parameçayoù | munéndrair indra-nélaiç ca padma-rägaiù pariñkåtam ||33|| kroçäyataà parimitaà vartulaà candra-vimbavat | amläna-rambhä-stambhänäà lakña-lakñaiç ca veñöitam ||34|| citritaà sükñma-süträktair nütanair abhibhüñitam | nütanäkñata-patraiç ca lalitaiù pariçobhitam ||35|| rakta-pétäsitaiù snigdhair amlänaiù sumanoharaiù | paritaù paritaù çaçvan mäläjälair vibhüñitam ||36|| çayyä-bhütaà sutalpaiç ca snigdha-campaka-candanaiù | puñpa-candana-yuktena väyunä surabhé-kåtam ||37|| kastüré-kuìkamäsakta-sugandhi-candanaiù sitaiù | märjitaà citritaà citraiù parito raìga-vastubhiù ||38|| dåñövä tad adbhutaà çéghraà prayayau svar-ëadéà muniù | çuddha-sphaöika-saàkäsäà sarva-päpa-vinäçiném ||39|| bhaväbdhighora-taraëe taraëéà nityanütanäm | kåñëa-päda-prasütäà ca jagat-püjyäà pati-vratäà ||40|| snäövä kåñëaà ca saàpüjya paramätmänam éçvaram |

prakåteù parimiñöaà ca nirliptaà nirguëaà param ||41|| säkñiëaà karmaëäm eva brahma jyotiù sanätanam | prayayau purato ramyaà räja-märgaà dadarça saù ||42|| maëibhiù sphaöikäkärair amalair bahu-mülyakaiù | pariñkåtaà ca sarvatra nirmitaà viçva-karmaëä ||43|| satäà puëyavatäà dåñöam adåñöaà kåta-päpinäm | dhanuù çataà parimitaà citra-räji-viräjitam ||44|| dadhyaà sarväçramäntaà ca prakhyät koöi-guëottaram | rathaà dadarça purato manoyäyi manoharam ||45|| amülya-ratna-nirmäëa-vimäëa-sära-sundaram | dhanur lakñaà parimitaà parito vartuläkåtam ||46|| ürdhva-sthitam ürdhva-gaà ca sahasra-cakra-saàyutam | dhanur lakño 'pi sütaà ca vahni-çuddhäàçukänvitam ||47|| héräsära-vinirmäëaà sucäru-kalaçojjvalam | ratna-pradépa-déptäòhyaà ratna-darpaëa-bhüñitam ||48|| muktäçukti-nibaddhaiç ca çobhitaà çveta-cämaraiù | mäëikya-sära-häreëa maëi-räjair viräjitam ||49|| pärijäöa-prasütänäà mäyäjälaiù pariñkåtam | gréñma-madhyähna-märtaëòaà sahasra-sadåçojjvalam ||50|| éçvarecchä-vinirmäëaà käma-puraà ca käminäm | sarva-bhoga-samäviñöaà kalpa-våkña-paraà varam ||51|| sasakta-citritai ramyai rati-mandira-sundaraiù | golokäd ägataà pürvaà kréòärthaà çaìkarasya ca ||52|| vivähe pariniñpanne pärvaté-parameçayoù | rathaà dåñövä ca prayayau kiyad düraà mahä-muniù ||53|| atéva ramyaà ruciraà dadarça çaìkaräçramam | ratnendra-sära-nirmäëaà çiviraiù çata-koöibhiù ||54|| mitais tasmät çata-guëais tatra sundara-mandiraiù | yuktaà ratna-kapäöaiç ca ratna-dhätu-vicitritaiù ||55|| parama-stambha-sopänair vajra-miçrair vibhüñitam | dadarça çiviraà çambhoù parikhäbhis tribhir yutam ||56|| durlaghyäbhirä-miträëäà sugamyäbhiù satäm aho | prakäraiç ca tribhir yuktaà dhanur lakñocchritaà suta ||57|| sammitaà saptabhir dvärair nänä-rakñaka-rakñitaiù | dhanuù-çata-sahasraà ca caturasraà ca sammitam ||58|| amülya-ratna-nirmäëaà catuù-çälä-çatair yutam | atéva ramyaà purato pura-dväraà dadarça saù ||59|| purato ratna-bhittau ca kåtrimaà ca suçobhitam | puëyaà våndävanaà ramyaà tan-madhye räsa-maëòalam ||60|| sarvatra rädhä-kåñëaà ca pratyekaà rati-mandire | ramyaà kuïja-kuöéräëäà sahasraà sumanoharam ||61|| sugandhi puñpa-çayyänäà sahasraà candanokñitam | dvära-pälaà ca tatraiva maëi-bhadraà bhayaàkaram ||62|| tri-çüla-paööiça-dharaà vyäghra-carmämbaraà param | taà saàbhäñya vilokyaivaà dvitéya-dväram épsitam ||63||

jagäma ca muni-çreñöho dadarça citram uttamam | kadambänäà samühaà ca tan-mülaà ca manoharam ||64|| ratna-bhitti-samäyuktaà kälindé-külam uttamam | snätaà gopé-samühaà ca nagna-sarväìgam adbhutam ||65|| kadambägre ca çré-kåñëaà vastra-puïja-karaà param | tatraiva çüla-hastaà ca mahä-kälaà dadarça ca ||66|| kåpäluà dvära-pälaà taà saàbhäñya närado muniù | prayayau çéghra-gämé sa tåtéya-dväram uttamam ||67|| dadarça tatra purataù kåtrimaà vaöa-mülakam | gopänäà ca samühaà ca pétambara-dharaà param ||68|| bäla-kréòäà ca kurvantaà tan-madhye kåñëam uttamam | brähmaëébhiù pradattam ca bhuktavantaà supäyasam ||69|| kurvantaà ca samädhänaà muneù väma-kareëa ca | gåhétvä tad-anujïäà ca caturthaà dväram épsitam ||70|| prayayau brahma-putraç ca dadarça citram uttamam | govardhanaà parvataà ca tatra kåñëa-kara-sthitam ||71|| gokulaà gokula-sthänäà gopénäà caiva rakñaëam | vyäkulaà gokulaà bhétaà çakra-våñöi-bhayena ca ||72|| abhayaà dattavantaà ca kåñëaà dakña-kareëa ca | nandinaà dvära-pälaà ca çüla-hastaà ca sasmitam ||73|| vilokya prayayau vipraù païcamaà dväåam uttamam | nänä-kåtima-citräòhyaà véra-bhadränvitaà param ||74|| tatraiva népa-mülaà ca yamunäkulam eva ca | käléya-damanaà tatra kåtimaà ca dadarça ùa ||75|| tad dåñövä sasmitas tuñöaù ñañöa-dväåaà jagäma saù | dväre niyuktaà bälaà ca çüla-hastaà catur-bhujam ||76|| ratna-siàhäsana-sthaà ca sasmitaà sva-gaëädhipam | dadarça citraà tatraiva mathurä-gamanaà hareù ||77|| gopikänäà viläpaà ca yaçodä-nandayos tathä | vyäkulaà gokulaà cäpi ratha-sthaà çaraëaà harim ||78||| akrüraà ca tathä nandaà niränandaà çucäkulam | tad dåñövä saptama-dväraà dvära-pälaà dadarça saù ||79|| citraà kautuka-yuktaà ca mathuräyäù praveçanam | sabalaà gopa-sahitaà çré-kåñëaà prakåteù param ||80|| mathurä-nägarébhiç ca bälakair vänirargalaiù | vékñantaà sädaraà sarvair nagara-sthair manoharam ||81|| dhanur bhaìgaà tathä çaàbhoù kaàsädi-nidhanädikam | sabhäryaà vasudevaà ca nigaòän muktam épsitam ||82|| dväre niyuktaà deveçaà gaëeçaà gaëa-saàyutam | dhyäna-sthaà ca vibhäntaà ca çuddha-sphaöika-mälayä ||83|| japantaà paramaà çuddhaà brahma-jyotiù sanätanam | nirliptaà nirguëaà kåñëaà paramaà prakåteù param ||84|| dåñövä taà ca sura-çreñöhaà muni-çreñöho 'pi näradaù | säma-vedokta-stotreëa puñöäva parameçvaram | säçru-netraù pulakito bhakti-namrätmakaàdharaù ||85||

atha gaëapati-stotram bho gaëeça sura-çreñöha lambodara parät para | heramba maìgalärambha gaja-vaktra tri-locana ||86|| muktida çubhada çréda çrédhara-smaraëe rata | paramänanda parama pärvaté-nandana svayam ||87|| sarvatra püjya sarveça jagat-püjya mahä-mate | jagad-guro jagan-nätha jagad-éça namo 'stu te||88|| yat-püjä sarva-parato yaù stutaù sarva-yogibhiù | yaù püjitaù surendraiç ca munéndrais taà namämy aham ||89|| paramärädhanenaiva kåñëasya paramätmanaù | puëyakena vratenaiva yaà präpa pärvaté saté ||90|| taà namämi sura-çreñöhaà sarva-çreñöhaà gariñöhakam | jïäni-çreñöhaà variñöhaà ca taà namämi gaëeçvaram ||91|| ity evam uktvä devarñis tatraiväntar dadhe vibhuù | näradaù prayayau çéghram éçvaräbhyantaraà mudä ||92|| idaà lambodara-stotraà näradena kåtaà purä | püjä-käle paöhen nityaà jayas tasya pade pade ||93|| saàkalpitaà paöhed yo hi varñam ekaà susaàyataù | viçiñöa-putraà labhate paraà kåñëa-paräyaëam ||94|| yaçasvinaà ca vidväàsaà dhaninaà cira-jévinam | vighna-näço bhavet tasya mahaiçvaryaà yaço 'malam | ihaiva ca sukhaà bhaktyänte yäti hareù padam ||95||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre gaëapati-stotraà näma saptamo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre añöamo 'dhyäyaù

çré-vyäsa uväca atha cäbhyantaraà gatvä närado håñöa-mänasaù | dadarça sväçramaà ramyam atéva sumanoharam ||1|| payaù phena-nibha-çayyä-sahitaà ratna-mandiram | säkñäd gorocanäbhaiç ca maëi-stambhair vibhüñitam ||2|| maëéndra-särasopänaiù kapäöaiç ca pariñkåtam | muktämäëikya-héräëäà mälä-räji-viräjitam ||3|| çuddha-sphaöika-saàkäçaà präìgaëaà maëi-saàskåtam | sundaraà mandira-cayaà sad-ratna-kalaçojjvalam ||4|| ratna-patra-paöäkérëaà vahni-çuddhäàçukänvitam | sudhänäà ca madhünäm ca pürëa-kumbhakaà çataà çatam ||5|| däsa-däsé-samühaiç ca ratnälaìkära-bhüñitaiù | pärvaté-priya-saìgaiç ca sva-karmäkula-saìkalpam ||6|| tad dåñövä ca muni-çreñöhas tat paräbhyantaraà yayau | ratna-siàhäsana-sthaà ca çaìkaraà ca dadarça saù ||7|| vyäghra-carmämbara-dharaà sasmitaà candra-çekharam | prasanna-vadanaà svacchaà çäntaà çrémantam éçvaram ||8|| vibhüti-bhüñitäìgaà ca paraà gaìgä-jaöä-dharam | bhakta-priyaà ca bhakteçaà jvalantaà brahma-tejasä ||9|| tri-netraà païca-vaktraà ca koöi-candra-sama-prabham | japantaà paramätmänaà brahma jyotiù sanätanam ||10|| nirliptaà ca niréhaà ca dätäraà sarva-sampadäm | svecchä-mayaà sarva-béjaà çré-kåñëaà prakåteù paraà ||11|| siddhendraiç ca munéndraiç ca devendraiù parisevitam | pärçvada-pravara-çreñöha-sevitaà çveta-cämaraiù ||12|| durgä-sevita-pädäbjaà bhadra-kälé-pariñöutam | purato hi vasantaà taà skandaà gaëa-patém tathä ||13|| gale baddhvä ca vasanaà bhakti-namrätmakaàdharaù | yogéndraà sva-guruà çaàbhuà çirasä praëanäma saù ||14|| tuñöäva parayä bhaktyä devarñir jagatäà patim | sva-guruà ca paçu-patià vedoktena stavena ca ||15|| çré-närada uväca namas tubhyaà jagan-nätha mama nätha mama prabho | bhava-rüpa-taror béja phala-rüpa phala-prada ||16|| abéjaja praja präja sarva-béja namo 'stu te | sad-bhäva paramäbhäva vibhäva bhävanäçraya ||17|| bhaveça bhava-bandheça bhäväbdhinävinäyaka | sarvädhära nirädhära sädhära dharaëé-dhara ||18|| veda-vidyädhärädhära gaìädhara namo 'stu te | jayeça vijayädhära jaya-béja jayätmaka ||19|| jagad-äde jayänanda sarvänanda namo 'stu te|

ity evam uktvä devarñiù çambhoç ca purataù sthitaù | prasanna-vadanaù çrémän bhagaväàs tam uväca saù ||20|| çré-mahä-deva uväca varaà våëu mahä-bhäga yat te manasi vartate | däsyämi tväà dhruvaà putra dätähaà sarva-saàpadäm ||21|| sukhaà muktià harer bhaktià niçcaläm avinäçiném | hareù pädaà tad-däsyaà sälokyädi-catuñöayam ||22|| indratvam amaratvaà vä yamatvam anileçvaram | prajä-patitvaà brahmatvaà siddhatvaà siddha-sädhanam ||23|| siddhaiçvaryaà siddhi-béjaà veda-vidyädhipaà param | aëimädika-siddhià ca mano-yäyitvam épsitam ||24|| hareù padaà ca gamanaà sa-çaréreëa lélayä | eteñu väïchitärtheñu kià vä te väïchitaà suta ||25|| tan me brühi muni-çreñöha sarvaà dätum ahaà kñamaù | çaìkarasya vacaù çrutvä tam uväca mahä-muniù ||26|| çré-närada uväca dehi me hari-bhaktià ca tan-näma-sevane ruciù | ati-tåñëä guëäkhyäne nityam astu mameçvara ||27|| näradasya vacaù çrutvä jahäsa çaìkaraù svayam | pärvaté bhadra-kälé ca kärttikeyo gaëeçvaraù ||28|| sarvaà dadau mahä-devo näradäya ca dhémate | sarva-pradas tu sarveçaù sarva-käraëa-käraëaù ||29|| näradena kåtaà stotraà nityaà yaù prapaöhet çuciù | hari-bhaktir bhavet tasya tan-nämni guëato ruciù ||30|| daça-vära-japenaiva stotra-siddhir bhaven nåëäm | sarva-siddhir bhavet tasya siddha-stotro bhaved yadi ||31|| iha präpnoti lakñméà ca niçcaläà lakña-pauruñém | pari-pürëam ahaiçvaryam ante yäti hareù padam ||32|| putraà viçiñöaà labhate hari-bhaktaà jitendriyam | susädhyäà suvinétäà suvratäà ca pati-vratäm ||33|| prajäà bhümià yaçaù kértià vidyäà sa-kavitäà labhet | prasüyate mahä-bandhyä varñam ekaà çåëoti cet ||34|| galat-kuñöhé mahä-rogé sadyo rogät pramucyate | dhané mahä-daridraç ca kåpaëaù satyavän bhavet | viprad-grasto räja-baddho mucyate nätra saàçayaù ||35||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre añöamo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre navamo 'dhyäyaù

çré-vyäsa uväca varaà datvä mahä-devo bhaktyä taà brähmaëätithim | püjäà cakära vedoktäà svayaà veda-vidäà varaù ||1|| bhuktvä pétvä muni-çreñöho mahä-devasya mandire | tiñöhann upäsänäà cakre pärvaté-parameçayoù ||2|| ekadä cira-kälänte tam uväca mahä-munim | mahä-devaù sabhä-madhye kåpayä ca kåpä-nidhiù ||3|| çré-mahä-deva uväca kià vä te väïchitaà vatsa brühi mäà yadi rocate | varo dattaù kim aparaà yat te manasi vartate ||4|| mahä-deva-vacaù çrutvä tam uväca mahä-muniù | kailäse ca sabhä-madhye yat tan-manasi väïchitam ||5|| çré-närada uväca jïänam ädhyätmikaà näma veda-säraà manoharam | hari-bhakti-pradaà jïänaà muktidaà jïänam épsitam ||6|| yoga-yuktaà ca yaj jïänaà jïänaà yat siddhidaà tathä | saàsära-viñaya-jïänam eva païca-vidhaà småtam ||7|| äçramäëäà samäcäraà teñäà dharma-pariñkåtam | vidhavänäà ca bhikñüëäà yaténäà brahma-cäriëäà ||8|| püjä-vidhänaà kåñëasya tat-stotraà kavacaà manum | puraçcaryä-vidhänaà ca sarvähnikam abhépsitam ||9|| jéva-karma-vipäkaà ca karma-müla-nikåntanam | saàsära-väsanäà käà vä lakñaëaà prakåtéçayoù ||10|| tayoù paraà vä kià vastu tasyävatära-varëamam | ko vä tad-aàçaù kaù pürëaù paripürëatamaç ca kaù ||11|| näräyaëarñi-kavacaà subhadra-pravaräya ca | yad dattaà kià tad deveça tad ärädhyaà prayatnataù ||12|| mayä jïänaàm anäpåñöhaà yad yad asti surottama | tan me kathaya tattvena mäm evänugrahaà kuru ||13|| guroç ca jïänodgiraëäj jïänaà syän mantra-tantrayoù | tat tantraà sa ca mantraù syäd yato bhaktir adhokñaje ||14|| jïänaà syäd viduñäà kiàcid veda-vyäkhyäna-cintayä | svayaà bhavän veda-kartä jïänädhiñöhätå-devatä ||15|| näradasya vacaù çrutvä sasmitaù pärvaté-patiù | nirékñya pärvaté-vaktraà gaja-vaktram uväca saù ||16|| atha näradopadeça-grahaëam

çré-mahä-deva uväca aho ananta-däsänäà mähätmyaà paramädbhutam | kurvanty ahaitukéà bhaktià ye ca çaçvad dhareù pade ||17|| padma-näbha-päda-padmaà padmä-padmeçvarärcitam | diväniçaà ye dhyäyante çeñädi-sura-vanditam ||18|| äläpaà gätra-saàsparçaà päda-reëum abhépsitam | väïchanty eva hi térthäni vasudhä cätma-çuddhaye ||19|| kåñëa-mantropäsakänäà çuddhaà pädodakaà suta | punäti sarva-térthäni vasudhäm api pärvati ||20|| kåñëa-mantro dvija-mukhäd yasya karëaà prayäti ca | taà vaiñëavaà jagat-pütaà pravadanti purä-vidaù ||21|| mantra-grahaëa-mätreëa naro näräyanätmakaù | punäti lélä-mätreëa puruñäëäà çataà çatam ||22|| yaj janma-mäträt pütaà ca tat pitåëäà çataà çatam | prayäti sadyo golokaà karma-bhogät pramucyate ||23|| mätä-mahädikän sapta janma-mäträt samuddharet | yat kanyäà pratigåhëäti tasya saptävalélayä ||24|| mätaraà tat-praçüà bhäryäà puträc ca sapta-püruñam | bhrätaraà bhaginéà kanyäà kåñëa-bhaktaù samuddharet ||24|| sa snätaù sarva-tértheñu sarva-yajïeñu dékñitaù | phalaà sa lebhe püjänäà vraté sarva-vrateñu ca ||26|| viñëu-mantraà yo labhet vaiñëaväc ca dvijottamät | koöi-janmärjität päpän mucyate nätra saàçayaù ||27|| kåñëa-mantropäsakänäà sadyo darçana-mätrataù | çata-janmärjität päpän mucyate nätra saàçayaù ||28|| vaiñëaväd darçanenaiva sparçanena ca pärvati | sadyaù pütaà jalaà vahnir jagat pütaù saméraëaù ||29|| darçanaà vaiñëavänäà ca devä väïchanti nityaçaù | na vaiñëavät paraù püto viçveñu nikhileñu ca ||30|| ity uktvä saìkaraù çéghraà näradena sahätmajaù | yayau mandäkiné-téraà néraà kñéropamaà param ||31|| tatra snäto mahä-devé näradaç ca mahä-muniù | samäcäntaù çucis tatra dhåtvä dhaute ca väsavé ||32|| kåñëa-mantraà dadau tasmai näradäya maheçvaraù | paraà kapla-taru-varaà sarva-siddhi-pradaà çuka ||33|| lakñmér mäyä-käma-béjaà ìentaà kåñëa-padaà tataù | jagat-püta-priyäntaà ca mantra-räjaà prakértitam ||34|| mantraà gåhétvä sa muniù çivaà kåtvä pradakñiëam | sapta värän namas kåtya svätmänaà dakñiëäà dadau ||35|| tat-päda-padme vikrétamäjanma mastakaà param | muninä bhakti-yuktena svarga-mandäkiné-taöe ||36|| etasminn antare vatsa puñpa-våñöir babhüva ha | näradopari tatraiva suçräva dundubhir muniù ||37|| nanarta brahmaëaù putro brahma-loke nirämaye |

brahmä jagäma tatraiva suprasannaç ca sasmitaù ||38|| putraà çubhäçiñaà kåtvä tuñöäva candra-çekharam | çambhuç ca püjayäm äsa brähmaëam atithià tathä | çambhuà çubhäçiñaà kåtvä brahma-lokaà yayau vidhiù ||39||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre näradopadeça-grahaëaà näma navamo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre daçamo 'dhyäyaù

çré-çuka uväca närado hi mahä-jïäné devarñir brahmaëaù sutaù | sarva-veda-vidäà çreñöho gariñöhaç ca variñöhakaù ||1|| kathaà sa nopadiñöaç ca jïäna-héno mahä-muniù | tan mäà bodhaya vibho sandeha-bhaïjanaà kuru ||2|| çré-vyäsa uväca närado brahmaëaù putraù purä-kalpe babhüva saù | sarva-jïänaà dadau tasmai vidhätä jagatäm api ||3|| vedäàç ca päöhayäm äsa vedäìgäny api suvrata | siddha-vidyäà çilpa-vidyäà yoga-çästraà puräëakam ||4|| bhagavän ekadä putraà kathayäm äsa saàsadi | såñöià kuru mahä-bhäga kåtvä dära-parigraham ||5|| brahmaëaç ca vacaù çrutvä kopa-raktäsya-locanaù | uväca pitaraà kopät paraà kåñëa-paräyanaù ||6|| çré-närada uväca sarveñäm api vandyänäà pitä caiva mahä-guruù | jïäna-dätuù paro vandyo na bhüto na bhaviñyati ||7|| stana-dätré garbha-dhätré sneha-kartré sadämbikä | janma-dätänna-dätä syät sneha-kartä pitä sadä ||8|| na kñamau tau ca pitarau putrasya karma khaëòitum | karoti sad-guruù çiñya-karma-müla-nikåntanam ||9|| guruç ca jïänodgiraëät jïänaà syän mantra-tantrayoù | tat tantraà sa ca mantraç ca kåñëa-bhaktir yato bhavet ||10|| çré-kåñëa-vimukho bhütvä viñaye yasya mänasam | viñam atyamåtaà tyaktvä sa ca müòho narädhamaù ||11|| sa guruù sa pitä vandyaù sä mätä sa patiù sutaù | yo dadäti harau bhaktià karma-müla-nikåntané ||12|| çré-kåñëa-bhajanaà täta sarva-maìgala-maìgalam | karmopabhoga-rogaäëäm auñadhaà tan-nikåntanam ||13|| aho jagad-vidhätuç ca dharma-çästur iyaà matiù | svayaà mäyä-mohitaç ca paraà bhrañöaà karoti ca ||14|| viñëus tväà mohitäm kåtvä yuyoja srañöum éçvaraù | na dadau svätma-bhaktià täà sva-däsyaà cäti-durlabham ||15|| mätä dadäti puträya modakaà kñun-nivärakam | sa ca bälo na jänäti kathaàbhütaà ca modakam ||16|| bälakaà vaïcanaà kåtvä miñöaà dravyaà pradäya saù | pitä prayäti käryärthaà viñëunä mohitas tathä ||17|| saàsära-küpa-patito viñëunä prerito bhavän | na yuktaà patanaà tatra tad uddhäram abhépsitam ||18|| jïäné guruç ca balavän bhaväbdheù çiñyam uddharet | guruù svayam asiddhaç ca durbalaù katham uddharet ||19||

guror aty-avaliptasya käryäkäryam ajänataù | utpatha-pratipannasya parityägo vidhéyate ||20|| sa guruù paramo vairé yo dadäti hy asan-matim | taà namas-kåtya sat-çiñyaù prayäti jïänadaà gurum ||21|| saàsära-viñayonmatto guru-rärtaù sva-karmaëi | durbalo durvahaà bhäraà dadäti janakäya ca ||22|| näradasya vacaù çrutvä kruddhaù putram uväca saù | kampitas tamasä dhätä kopa-raktäsya-locanaù ||23|| brahmoväca jïänaà te bhavatu bhrañöaà stré-jito bhava pämara | sarva-jätiñu gandharvaù kämé so 'pi bhavän bhava ||24|| païcäçat-käminénäà ca svayaà bhartä bhaväcirät | täsäà vaçaç ca satataà stréëäà kréòä mågo yathä ||25|| çåìgära-çüro bhava re çaçvat-susthira-yauvanaù | täsäà nityaà yauvanänäà sundaréëäà priyo bhava ||26|| käma-bädhyo bhava ciraà divya-varña-sahasrakam | nirjane nirjane ramye vane kréòäà kariñyasi ||27|| tato varña-sahasränte mayä çaptaù sva-karmaëä | vipra-däsyäà tu çüdräyäà janiñyasi na saàçayaù ||28|| tato vaiñëava-saàsargät viñëor ucchiñöa-bhojanät | viñëu-mantra-prasädena viñëu-mäyä-vimohitaù ||29|| tätasya vacanaà çrutvä cukopa närado muniù | çaçäpa pitaraà çighraà däruëaà ca yathocitam ||30|| apüjyo bhava duñöaà tvaà tvan-mantropäsakaù kutaù | agamyägamanecchä te bhaviñyati na saàçayaù ||31|| näradasya tu çäpena so 'püjyo jagatäà vidhiù | dåñövä sva-kanyä-rüpaà ca paçcäd dhävitavän purä ||32|| punaù sva-dehaà tatyäja bhartsitaù sanakädibhiù | lajjitaù käma-yuktaç ca punar brahmä babhüva saù ||33|| näradas tu namas-kåtya pitaraà kamalodbhavam | vipra-dehaà parityajya gandharvaç ca babhüva saù ||34|| nava-yauvana-kälena balavän madanoddhataù | jahära kanyäù païcäçat baläc citra-rathasya tu ||35|| gändharvena vivähena tä uväha ca nirjane | mürcchäà präpuç ca täù kanyä dåñövä sundaram éçvaram ||36|| visaspuruç ca pitaraà mätaraà bhrätaraà tathä | remire tena särdhaà ca kämukyaù kämukena ca ||37|| kandarer kandare ramye ramye sundara-mandire | çaile çaile surahasi känane känane tathä ||38||

puñpodyane taru-dyäne nadyäà nadyäà nade nade | saraùçreñöhe saraùçreñöhe vare candra-sarovare ||39|| sureçasyäpi nikaöe subhadrasya taöe taöe | agamye ca mahä-ghore gandha-mädana-gahvare ||40|| parijäta-taruëäà ca puñpitänäà manohare | tad-antare sundare cämodite puñpa-väyunä ||41|| malaye nilaye ramye sugandhe candanänvite | candanokñita-sarväìgaç candanäktena käminä ||42|| ramya-campaka-çayyäsu candanäktäsu sasmitäù | diväniçaà na jänanti käminä sasmitena ca ||43|| visyandake çürasene nandane puñpa-bhadrake | svähä-vane kämyake ca ramyake päribhadrake ||44|| surandhake gandhake ca suraìhre puëòrake 'pi ca | kälaïjare païjare ca käïcé-käïcana-känane ||45|| madhu-mädhava-mäse ca madhüre madhu-känane | vane kalpa-tarüëäà ca viçva-käru-kåta-sthale ||46|| ratnäkaräëäà nikare sundare sundaräntare | suvele ca supärçve ca praväläàkura-känane ||47|| mandäre mandire püre gändhäre ca yugandhare | vane keli-kadambänäà ketakénäà manohare ||48|| mädhavé-mälaténäà ca yüthikänäà vane vane | campakänäà paläçänäà kundänäà vipine tathä ||49|| nägeçvara-lavaìgänäà antare lalitälaye | kumudänäà paìkajänäà paìkile komala-sthale ||50|| sthala-padma-prakäro ca bhümi-campaka-känane | läìgalénäà rasälänäà panasänäà sukha-prade ||51|| kadalé-badaréëäà ca çré-phalänäà ca çré-yute | jambéräëäà ca jambünäà karaïjänäà tathaiva ca ||52|| kåtvä bihäraà täbhiç ca gandharvaç copavarhaëaù | divyaà varña-sahasraà ca sväçramaà punar äyayau ||53|| çrutvä vidhätur ähvänaà puñkaraà ca yayau punaù | dadarça tatra brahmäëam ratna-siàhäsana-sthitam ||54|| devendraiç cäpi siddhendrair munéndraiù sankädibhiù | samävåtaà sabhäyäà ca rakño-gandharva-kinnaraiù ||55|| suçobhitaà yathä candraà gagane bhagaëaiù saha | praëanäma sabhä-madhye täbhiù särdhaà jagad-vidhim ||56|| maheçaà ca gaëeçaà ca dhaneçaà çeñam éçvaram | dharmaà dhanvantarià skandaà sürya-soma-hutäçanam ||57|| upendrendraà viçva-käruà varuëaà pavanaà smaram | yamam añöau vasün rudrän jayantaà nalaküvaram ||58|| sarvän devän namas-kåtya nanäma muni-puìgavam | agastyaà ca pulastyaà ca pulahaà ca pracetasam ||59|| sarva-çreñöhaà vasiñöhaà ca dakñaà ca kardamaà tathä | sanakaà sanandaà ca tåtéyaà ca sanätanam ||60|| sanat-kumäraà yogéçaà jïäninäà ca guror gurum |

voòhuà païca-çikhaà saìkhaà bhågum aìgirasaà tathä ||61|| äsurià kapilaà kautsaà kratuà näräyaëaà naram | marécià kaçyapaà kaëvaà vyäsaà durväsasaà kavim ||62|| båhaspatià ca cyavanaà märkaëòeyaà ca lomaçam | välmékià paraçu-rämaà saàvartaà ca vibhäëòakam ||63|| devalaà ca väma-devam åçayaçåìgaà paräçäram | etän sarvän namas-kåtya tasthau sa purato vidheù ||64|| tuñöäva sarvän deväàç ca munéndräàç ca tathaiva ca | tam uväca sabhä-madhye vidhätä jagatäm api | sasmitaù suprasannaç ca gandharvam upavarhaëam ||65|| brahmoväca çré-kåñëa-rasa-saìgétaà véëä-dhvani-samanvitam | kuru vatsädhunätraiva çåëvantu munayaù suräù ||66|| gopénäà vastra-haraëaà haraà räsa-mahotsavam | täbhiù särdhaà jala-kréòäà harer utkértanaà kuru ||67|| kåñëa-saìkértanaà türëaà punäti çruti-mätrataù | çrotäraà ca pravaktäraà puruñaiù saptabhiù saha ||68|| yatraiva prabhaved vatsa tan-näma-guëänukértanam | tatra sarväëi térthäni puëyäni maìgaläni ca ||69|| tat-kértana-dhvanià çrutvä sarväëi pätakäni ca | düräd eva paläyante vainateyam ivoragäù ||70|| tad dinaà saphalaà dhanyaà yaçasyaà sarva-maìgalam | çré-kåñëa-kértanaà yatra tatraiva näyuño vyayaù ||71|| saàkértana-dhvanià çrutvä ye ca nåtyanti vaiñëaväù | teñäà päda-rajaù-sparçät sadyaù pütä vasundharä ||72|| tat-kértanaà bhaved yatra kåñëasya paramätmanaù | sthänaà tac ca bhavet térthaà måtänäà tatra muktidam ||73|| nätra päpäni tiñöhanti puëyäni susthiräëi ca | tapasvinäà ca vratinäà vratänäà tapasäà sthalam ||74|| vartate päpinäà dehe päpäni tri-vidhäni ca | mahä-päpopapäpätipäpäny eva småtäni ca ||75|| hantä yo vipra-bhikñüëäà yaténäà brahma-cäriëäà | stréëäà ca vaiñëavänäà ca sa mahä-pätaké småtaù ||76|| bhrüëä-ghnaç cäpi go-ghnaç ca çüdra-ghnaç ca kåta-ghnakaù | viçväsa-ghäté viò-bhojé sa eva hy upapätaké ||77|| agamyägamino ye ca sura-vipra-svahäriëaù | atipätakinaç caite veda-vidbhiù prakértitäù ||78|| kåñëa-saàkértna-dhyänät tan-mantra-grahaëäd aho | mucyante pätakais tais taiù päpinas tri-vidhäù småtäù ||79|| tapo-yajïa-kåté pütas tértha-snäta-vraté tathä | bhikñur yatir brahma-cäré väna-prasthaç ca täpasaù ||80|| pavitraù paramo vahniù supavitraà jalaà yathä | ete sarve vaiñëavänäà kaläà närhanti ñoòaçém ||81|| viñëu-pädodakocchiñöaà bhuïjate ye ca nityaçaù |

paçyanti ca çilä-cakraà püjäà kurvanti nityaçaù ||82|| jévan-muktäs ca te dhanyä hari-däsäç ca bhärate | pade pade 'çvamedhasya präpnuvanti phalaà dhruvam ||83|| nahi teñäà paräbhütäù puëyavanto jagat-traye | teñäà ca päda-rajasä térthaà pütaà tathä dharä ||84||| teñäà ca darçanaà sparçaà väïchanti munayaù suräù | puruñäëäà sahasraà ca pütaà taj-janma-mätrataù ||85|| ity uktvä jagatäà dhätä tatra tüñëéà babhüva saù | äçcaryaà menire çrutvä deväç ca munayas tathä ||86|| etasminn antare tatra vidyä-dharyaù samägatäù | gandharväç cäpi vividhä nanåtuù kinnarä jaguù ||87|| rambhor vaçé ghåtäcé ca menakä ca tilottamä | sudhämukhé pürëa-citté mohiné kalikä tathä ||88|| campävaté candra-mukhé padmä padma-mukhéti ca | etäç cänyäç ca bahvyaç ca çvaçvat susthira-yauvanäù ||89|| båhan-nitamba-çroëékästanabhäraiù samänatäù | éñaddhäsyäù prasannäsyäù kämärtäç ca samäyayuù ||90|| veda-jïä mürtimantaç ca vedäç cätvära eva ca | brähmaëä bhikñavaù siddhä yatayo brahma-cäriëaù ||91|| samäyayus tathä mandä daiva-jïäù stuti-päöhakäù | lakñmé sarasvaté durgä sävitré rohiëé ratiù ||92|| tulasé påthivé gaìgä svähä ca yamunä tathä | väruëé manasendräëé täù sarvä deva-yoñitaù ||93|| muni-patnyaç ca gandharvyo harña-yuktäù samäyayuù | aho mahotsavaà paramänanda-mänasäù | viciträà ca brahma-sabhäà puñkaraà tértham äyayuù ||94||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre mahotsavärambho näma daçamo 'dhyäyaù

prathamaika-rätre ekädaço 'dhyäyaù

atha mahotsava-darçanam çré-vyäsa uväca atha gandharva-räjas tu bhagavän äjïayä vidheù | saàgétaà ca jagau tatra kåñëa-räsa-mahotsavam ||1|| susamaà tälamänaà ca sutänaà madhuraà çrutam | véëä-mådaìga-muraja-yuktaà dhvani-samanvitam ||2|| rägiëé-yukta-rägeëa samayoktena sundaram | mädhuryaà mürcchnäyuktaà manase harña-käraëam ||3|| vicitraà nåtya-ruciraà rüpa-veçam uttamam | lokänuräga-béjaà ca näöyopayukta-hastakam ||4|| dåñövä çrutvä suräù sarve munayaù sarva-yoñitaù | mürcchäà präyuç ca sahasä cetanäà ca punaù punaù ||5|| gopénäà vastra-haraëaà gopé-gaëa-viläpanaà | täbhyo vastra-pradänaà ca saàmänaà varadänakam ||6|| kätyäyané-vrataà cäpi vipra-däränna-bhojanam | mahendra-darpa-püjädi bhaïjanaà çaila-püjanam ||7|| punaç ca çuçruvuù sarve çré-våndävana-varëanam | saàpräpuç ca punar mürcchäà punaù präpuç ca cetanäm ||8|| tasmai dadau puro brahmä vahni-çuddhäàçukaà param | paraà çubhäçér-vacanaà yat tan-mänasa-väïchitam ||9|| amülya-ratna-nirmäëaà cäru-kuëòäla-yugmakam | maëéndra-sära-mukuöaà paraà ratnäìguréyakam ||10|| sugandhi candanaà puñpaà sva-päda-reëum épsitam | amülya-ratna-tilakaà ratna-bhüñaëam ujjvalam ||11|| pratyekaà vastu ruciraà tad-yoñidbhyaç ca saàdadau | viçvakarmä ca nirmäëa-maëià bhüñaëam uttamam ||12|| pratyekaà çaìkha-sindüraà kastüré-yukta-candanam | sakarpüraà ca tämbülaà ratnendra-sära-darpaëam ||13|| maëi-nirmäëä-maïjoraà çveta-cämara-çobhanam | manoyäyi rathaà divyaà ésvarecchä-vinirmitam ||14|| muktä-mäëikya-hérendrair maëéndraiç ca pariñkåtam | sad-ratna-mälä-jälaiç ca çveta-cämara-darpaëaiù ||15|| suçobhitaà ca parito lakñaiù sundara-mandiraiù | maëi-mänikya-héräòhyaà sad-ratna-kalaçojjvalam ||16|| sahasra-cakra-saàsaktaà yojanäyata-sammitam | dhanur lakñocchritaà caiva sahasräçvena yojitam ||17| etad eva dadau brahmä prahåñöas tuñöa eva ca | çambhus tuñöo dadau håñöo hari-bhaktià ca niçcaläm ||18|| jïänam adhyätmikaà caiva yoga-jïänaà sudurlabham | nänä-janma-småti-jïänaà naipuëyaà sarva-siddhiñu ||19|| hareç carcävidhänaà ca stavanaà püjanaà tathä |

mäëikya-hérähäraà ca ratna-lakñaà sudurlabham ||20|| näga-häraà dadau çeño nägendramauli-maëòanam | näga-kanyä-çataà caiva vara-bhüñaëa-bhüñitam ||21|| nägebhyaç cäbhyaà nityaà hisra-jantubhya eva ca | nåpälaya-gati-jïänaà sarva-loka-vilokanam ||22|| nirvighnatvaà dadau tasmai vighn-räjaç ca saàsadi | sudurlabhaà päda-padma-yugma-reëum abhépsitam ||23|| amülyaà ca nirupamaà gréñma-sürya-prabhopamam | maëi-räjaà sudéptaà ca triñu lokeñu durlabham ||24|| sarvatra vijayaà caiva väïcchitaà nirmalaà yaçaù | saàgéta-vidyä-vijïänaà tan-naipuëyaà manoharam ||25|| lakña-svarëaà dhaneçaç ca däsänäà ca çataà çatam | dharmaù kértimayéà mäläà skando dhairyaà dadau tathä ||26|| viñaya-jérëäpaharaëaà dadau dhanvantarir manum | süryaù syamantaka-maëià svarëä-bhäräñöakaprasum ||27|| candraù çvetäçva-ratnaà ca hy amülyam uttamaà dadau | vahni-çuddhäàçuka-yugaà dadau vahniç ca saàsadi ||28|| upendro ratna-koöià ca tad evendro dadau purä | véëä-çilpaà viçvakarmä varuëaç ca maëi-srajam ||29|| smaraù çåìgära-naipuëyaà vérya-stambhanam eva ca | käma-sandépanaà jïänaà käminé-prema-mürchanam ||30|| käminé-vaça-gaà çilpaà rati-tattvaà dadau tathä | päpa-dähana-mantraà ca ratna-chatraà saméraëaù ||31|| yamaç ca dharma-tattvaà ca naraka-träëa-käraëam | vasavaç ca vasün divyän rudras tebhyo 'bhayaà dadau ||32|| madhu-pätraà sudhä-pätraà jayanto nalaküvaraù | çukla-puñpaà çukla-dhänyaà päda-reëum abhépsitam ||33|| manobhiräà manuyo dadau tasmai çubhäçiñam | lakñméç ca paramaiçvaryaà bhäraté häram uttamam ||34|| ratna-mäläà dadau durgä sarvaträbhayam épsitam | tat-patnébhyaç ca ratnäni sindüräbharaëäni ca ||35|| kréòä-padmaà rohiné ca ratiù sad-ratna-darpaëam | tulasé cätulaà mälyaà divyaà vasu vasundharä ||36|| gaìgä ca vipulaà puëyaà svähä sad-ratna-päçakam | yamunä jalajaà padmam amlänaà särvakälikam ||37|| väruëéà väruëé tuñöä ratna-pätraà çacé dadau | manasä pradadau tasmai nägänäà mauli-maëòanam ||38|| gandharväç cäpi tat-patnyaù sva-çilpaà pradadus tathä | paramänanda-yuktäç ca muni-patnyaù çubhäçiñam ||39||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre mahotsava-darçanaà näma ekädaço 'dhyäyaù

prathamaika-rätre dvädaço 'dhyäyaù

çuka uväca mahotsave suniñpanne dänasyottara-kälataù | kià babhüva rahasyaà ca tan mäà vyäkhyätum arhasi ||1|| çré-vyäsa uväca saàpräpya dänaà devänäà gandharvaç copavarhaëaù | teñäà ca purato bhaktyä vidayäm äsa vai sadä ||2|| çrutvä tad vacanaà brahmä tam uväca ca saàsadi | çambhunä ca samälocya brahmoväca vidhätä jagatäm api ||3|| mathurä-gamanaà caiva kåñëasya paramätmanaù | viläpaà gopa-gopénäà çrävayäsmäàç ca sämpratam ||4||| mahotsavaà kuru punaù çåëvantu munayaù suräù | gäyantu täç ca saàgétaà nåtyantv apsaräà gaëäù ||5|| brahmaëaç ca vacaù çrutvä nanåtyuç cäpsarogaëäù | cakrus täù sarasaà gétaà vidyädharyaç ca saàsadi ||6|| mäyinäà caiva pravaro gandharvaç copavarhaëaù | jagau sandhäna-bhävena mathurä-gamanaà hareù ||7|| viläpaà gokula-sthänäà çrutvä vipräù surädayaù | mürcchäà präpuç ca rurudur dadur dänaà punaù punaù ||8|| gopénäà virahäläpair mürcchitaç copavarhaëaù | visvareëa vitanät tu täla-bhaìgo babhüva ha ||9|| tat täla-bhaìgaà vijïäya deväç ca munayas tathä | cukupuù sahasä sarve nirgatäs tan mukhägnayaù ||10|| tad dåñövä sahasä bhéto gandharvaç copavarhaëaù | sasmära kåñëaà svabhéñöaà paramätmänam éçvaram ||11|| dadåçuù småti-mätreëa tat-tejo nabhasi sthitam | stambhitä devatäù sarväçi-cakra-puttalikä yathä ||12|| stambhitä vahnayaù sarve munayaç ca vijåmbhitäù | hari-småtiç cäbhayadä çubhadä vighna-näçiné ||13|| dadåçur devatäù sarväù munayaç cäpi yoñitaù | gandharväç ca tathaivänye tejo dåçyaà sukha-pradam ||14|| paraà kuïjïaöikäkäraà koöéndu-kiraëa-prabham | yojanäyata-vistérëaà susnigdhaà sumanoharam ||15|| tat tejo 'bhyantare sarve dadåçü ratham uttamam | gavyütimänaà vistérëaà dhanuñ-koöi-samucchritam ||16|| çvetäçvänäà ca cakräëäà sahasreëa samävåtam | amülya-ratna-racitam éçvarecchä-vinirmitam ||17|| nänä-citra-viciträòhyaà manoyäyi mamoharam | muktämäëikya-parama-hérähärair viräjitam ||18|| ratna-darpaëa-lakñaiç ca tri-lakñaiù çveta-cämaraiù | vahni-çuddhäàçukänäà ca tri-lakñaiù pariçobhitam ||19|| tri-koöibhiç ca jvalitaà kréòä-sundara-mandiraiù |

pärijäta-prasünänäà mandaräëäà manoharaiù ||20|| mäläjälais tri-lakñaiç ca mälaténäà ca maëòitam | evaàbhütaà rathaà dåñövä dadåçus te tad-anantare ||21|| madhya-koñöhäbhyantare ca kiçoraà çyäma-sundaram | vahni-çuddhäàçukenaiva péta-varëena çobhitam ||22|| ratna-keyüra-valaya-ratna-maïjéra-raïjitam | ratna-kuëòala-yugmena gaëòa-sthala-samujjvalam |||23|| éñaddhäsya-prasannäsyaà nityopäsyaà suräsuraiù | candanokñita-sarväìgaà mälaté-mälya-maëòitam ||24|| maëinä kaustubhendreëa gaëòa-sthala-vibhüñitam | paraà pradhänaà paramaà paramätmänam éçvaram ||25|| stutaà brahmeça-çeñaiç ca rädhä-vakñaù sthala-sthitam | vedänirvacanéyaà ca svecchämayam anéçvaram ||26|| nityaà nityaà nirguëaà ca jyoti-rüpaà sanätanam | prakåteù param éçänaà bhaktänugrahakätaram ||27|| koöi-kandarpa-lävaëya-lélä-dhäma-manoharam | mayüra-puccha-cüòaà ca varaà vaàçé-dharaà paraà ||28|| dåñövä tam adbhutaà rüpaà tuñöäva kamalodbhavaù | gaëeçaù çeñaù çambhuç ca tad-anye munayaù suräù ||29|| brahmoväca paraà brahma paraà dhäma paramätmänam éçvaram | vande vandyaà ca sarveñäà sarva-käraëa-käraëam ||30|| sarveçvaraà sarva-rüpaà sarvädyaà sadbhir éòitam | vedävedyaà ca vidvadbhir na dåñöaà svapna-gocare ||31|| çré-mahädeva uväca siddha-svarüpaà siddhädyaà siddha-béjaà sanätanam | prasiddhaà siddhidaà çäntaà siddhänäà ca guror gurum ||32|| vande vandyaà ca mahatäà parät parataraà vibhum | svätmä-rämaà pürëa-kämaà bhaktänugrahakätaram ||33|| bhakti-priyaà ca bhakteçaà sva-bhakti-däsyadaà param | sva-pada-pradam ekaà ca dätäraà sarva-sampadäm ||34|| ananta uväca vakträëäà ca sahasreëa kià vä staumi çruti-çrutam | koöibhiù koöibhir vaktraiù ko vä stotuà kñamaù prabho ||35|| kim u stoñyati çambhuç ca païca-vaktreëa väïcchitam | kartä caturëäà vedänäà kià stoñyati catur-mukhaù ||36|| ñaò-vaktro gaja-vaktraç ca deväç ca munayo 'pi vä | vedä vä kià veda-vidaù stuvanti prakåteù param ||37|| vedänirvacanéyaà ca vedä nirvaktum akñamäù | veda-vijïäta-väkyena vidväàsaù kià stuvanti tam ||38|| çré-gaëeça uväca

mürkho vadati viñëäya budho vadati viñëave | nama ity evam artham ca dvayor eva samaà phalam ||39|| yasmai dattaà ca yaj jïänaà jïäna-dätä hariù svayam | jïänena tena sa stauti bhäva-grähé janärdanaù ||40|| eka-vaktro 'neka-vaktro mürkho vidvän sva-karmaëä | adhané ca dhané väpi saputro väpy aputrakaù ||41|| karmaëä param éçaà ca stotuà ko väpy anuttamam | yathä-çakti stutiù püjä vandanaà smaraëaà hareù ||42|| saàkértanaà ca bhajanaà japanaà buddhy-anukramam | kurvanti santo 'santaç ca santataà paramätmanaù ||43|| kärtikeya uväca sarväntarätmä bhagavän jïänaà ca sarva-jévinäà | jïänänurüpaà stavanaà santo naiva hasanti tam ||44|| bhaveñu tri-vidho loko 'py uttamo madhyamo 'dhamaù | sarve sva-karma-vaça-gä niñekaù kena väryate ||45|| sarveçvaraà ca saàvékñya sarvo vadati mat-prabhum | mad-éçvarasya samatä sarveñu kiàkareñu ca ||46|| bhajanti kecit çuddhäntaà paramätmänam éçvaram | kecit tad-aàçäàçaà präpnuvanti krameëa tam ||47|| dharma uväca ahaà säkñé ca sarveñäà vidhinä nirmitaù purä | vidhätuç ca vidhätä tvaà sarveçvaraà namo 'stu te ||48|| devä ücuù yaà stotum asamarthaç ca sahasräyuù svayaà vidhiù | jïänädhidevaù çambhuç ca taà stotuà kià vayaà kñamäù ||49|| vedä ücuù kià jänémo vayaà ke väpy ananteçasya yo guëaù | vayaà vedäç tvam asmäkaà käraëasyäpi kärakaù ||50|| munayaù ücuù yadi vedä na jänanti mähätmyaà paramätmanaù | na jänémas tava guëaà vedänusäriëo vayam ||51|| sarasvaty uväca vidyädhidevatähaà ca vedä vidyädhidevakäù | vedädhidevo dhätä ca tad-éçaà staumi kià prabho ||52|| padmoväca yat päda-padmaà padmeçaù çeñäç cänye suräs tathä | dhyäyante munayo devä dhyäye taà prakåteù param ||53||

sävitry uväca sävitré veda-mätähaà vedänäà janako vidhiù | tväm eva dhatte dhätaraà namämi tri-guëät param ||54|| çré-pärvaty uväca tava vakñasi rädhähaà räse våndävane vane | mahä-lakñméç ca vaikuëöhe päda-padmärcane ratä ||55|| çveta-dvépe sindhu-kanyä viñëor urasi bhü-tale | brahma-loke ca brahmäëé veda-mätä ca bhäraté ||56|| taväjïayä ca devänäm avirbhütä ca tejasi | nihatya daityän devärén datvä räjyaà suräya ca ||57|| tat-paçcäd dakña-kanyäham adhunä pärvaté hare | taväjïayä hara-kroòe tvad-bhaktä prati-janmani ||58|| näräyaëa-priyä çaçvat tena näräyaëé çrutau | viñëor ahaà parä-çaktir viñëu-mäyä ca vaiñëavé ||59|| ananta-koöi brahmäëòaà mayä sammohitaà sadä | viduñäà rasanägre ca pratyakñaà hi sarasvaté ||60|| mahä-viñëoç ca mätähaà viçväni yasya lomasu | rämeçvaré ca sarvädyä sarva-çakti-svarüpiëé ||61|| tad-räse dhäraëäd rädhä vidvadbhiù parikértitä | paramänanda-pädäbjaà vande sänanda-pürvakam ||62|| yat-päda-padmaà dhyäyante paramänanda-käraëam | päda-padmeça-çeñädyä munayo manavaù suräù ||63|| yoginaù santataà santaù siddhäç ca vaiñëaväs tathä | anugrahaà kuru vibho buddhi-çaktir ahaà tava ||64|| iti saàvåtaà stotraà yaù paöhet saàyataù çuciù | ihaiva ca sukhaà bhuìkte yäty ante çré-hareù padam ||65|| nivåtteñu ca vedeñu devéñu muni-puìgave | upavarhaëa-gandharvaù stutià kartuà samudyataù ||66|| atha gandharva-kåta-stotram gandharva uväca vande nava-ghana-çyämaà péta-kauçeya-väsasam | sänandaà sundaraà çuddhaà çré-kåñëaà prakåteù param ||67|| rädheçaà rädhikä-präëa-vallabhaà vallavé-sutam | rädhä-sevita-pädäbjaà rädhä-vakñaù-sthala-sthitam ||68|| rädhänurägaà rädhikeñöaà rädhäpahåta-mänasam | rädhädharaà bhavädhäraà sarvädhäraà namämi tam ||69|| rädhä-håt-padma-madhye ca vasantaà santataà çubham | rädhä-saha-caraà çaçvat rädhäjïä-pari-pälakam ||70|| dhyäyante yogino yogät siddhäù siddheçvaräç ca yam | taà dhyäye satataà çuddhaà bhagavantaà sanätanam ||71|| sevante santataà santo brahmeça-çeña-saàjïakäù |

sevante nirguëaà brahma bhagavantaà sanätanam ||72|| nirliptaà ca niréhaà ca paramätmänam éçvaram | nityaà satyaà ca paraà bhagavantaà sanätanam ||73|| yaà såñöer ädi-bhütaà ca sarva-béjaà parät param | yoginas taà prapadyante bhagavantaà sanätanam ||74|| béjaà nänävatäräëäà sarva-käraëa-käraëam | vedävedyaà veda-béjaà veda-käraëa-käraëam ||75|| yoginas taà prapadyante bhagavantaà sanätanam | ity evam uktvä gandharvaù papäta dharaëé-tale ||76|| nanäma daëòavad bhümau deva-devaà parät param | iti tena kåtaà stotraà yaù paöhet prayataù çuciù ||77|| ihaiva jévan-muktaç ca pare yäti paräà gatim | hari-bhaktià harer däsyaà goloke ca nirämayaù | pärñada-pravaratvaà ca labhate nätra saàçayaù ||78||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre gandharva-kåta-stotraà näma dvädaço 'dhyäyaù

prathamaika-rätre trayodaço 'dhyäyaù

çré-çuka uväca stoträntare ca käle ca kià rahasyaà babhüva ha | tan me kathaya bhadraà te bhagavan bhagavad-vacaù ||1|| çré-vyäsa uväca stoträntare ca käle ca gandharvaç copavarhaëaù | uväca brahma-saàsadi bhagavantaà sanätanam ||2|| sarvair devair ahaà çaptaç cädhunä deva-hetunä | devänäm agni-puïjaç ca pradéptaç ca sumeruvat ||3|| adhunä ca tvayi gate bhasmäsän mäà kariñyati | ato rakña jagannätha mäà samuddhartum arhasi ||4|| tvad-aàça-çükareëaiva dharoddhäraù kåtaù purä | hiraëyäkhyaà mahä-daityaà nihatya cävalélayä ||5|| pädma-padmärcita-pade padme te çaraëägatam | mäm anäthaà bhayäkräntaà rakña rakña suränalät ||6|| gandharvasya vacaù çrutvä prahasya jagad-éçvaraù | uväca çlakñëayä väcä brahmeço brahma-saàsadi ||7|| atha gandharva-mokñaëam çré-bhagavän uväca gandharva-räja-pravara sthiro bhava bhayaà tyaja | çubhäçrayasya bhaktasya bhayaà kià te mayi sthite ||8|| sarvebhyo 'pi bhayaà nästi mad-bhaktänäm akarmaëäm | janma-måtyu-jarä-vyädhi-bhayaà teñäà na vidyate ||9|| man-mantropäsakaç caiva svatantro nitya-vigrahaù | punar na vidyate janma mantra-grahaëa-mätrataù ||10|| nästi käläd bhayaà tasya na niñekäd vidher api | mantra-grahaëa-mätreëa mucyate sarva-karmaëaù ||11|| man-mantro hi dehät päpaà koöi-janma-kåtaà ca yat | sudépto jvalad-agniç ca tåëa-puïjaà dehäd yathä ||12|| man-mantra-grahaëäd yogän man-näma-grahaëasya vä | teñäà päpäni vepante koöi-janma-kåtäni ca ||13|| yamas tan-näma-likhanaà düré-bhütaà karoti ca | ante däsyaà ca labhate gatvä golokam uttamam ||14|| yävad äyur bhramet tävat svatantro matta-kuïjaraù | tataù päpäù phaläyante vainateyäd ivoragäù ||15|| teñäà ca päda-rajasä sadyaù pütä vasundharä | punäti sarva-térthäni dürato darçanäd api ||16|| pütaç ca pavano vahnir jalaà ca tulasé-dalam | pütäny eva hi térthäni gaìgädéni ca gäyana ||17||

pütä suçélä dharmiñöhä suvratä stré pati-vratä | man-mantropäsakäç caiva tebhyaù pütottamäù sadä ||18|| mantropäsakänäà ca tértha-sthänaà vrataà suta | çräddhaà dänaà püjanaà ca yathä carvita-carvaëam ||19|| bhaktyä térthäni pütäni svataù püto hi vaiñëavaù | tat tantraà ca tathä däna-malaà çräddhaà ca niñphalam ||20|| çräddhasya sampradänaà ca kartuç ca puruña-trayam | puruñäëäà çataà muktaà ko bhuìkte çräddha-vastu ca ||21|| kecid evaà vadantéti pitå-lokärtham eva ca | tad-viruddhaà ca te tuñöä mantra-grahaëa-mätrataù ||22|| teñäà çubhäçiñaà karma naiva bhogäya kalpate | devän na prabhaved vatsa siddha-dhänye yathäìkuraù ||23|| säkñät karoti teñäà ca karma-müla-nikåntanam | mantropäsakäd anye karma-bhogaà ca bhuïjate ||24|| mayä svayaà pradattaç ca sva-mantraù puruñäya ca | para-dväräd grähayitvä bhaktaà muktaà karomy aham ||25|| mayä pradatta-mantraç ca purä måtyuïjayas tathä | måtyuïjayäya goloke çuddha-sattva-guëäya ca ||26|| punaù sanat-kumäräya dharmäya brahmaëe tathä | kapiläya ca çeñäya gaëeçäya ca mahä-mate ||27|| näräyaëarñaye caiva dharma-puträya dhémate | punar mahä-viñëave ca viçväni yasya lomasu ||28|| kälädhiñöhätå-deväya tasmai sarväntakäya ca | upendräya ca kämäya bhågave 'ìgirase tathä ||29|| sarasvatyai ca padmäyai rädhäyai virajä-taöe | çavitryai viñëu-mäyäyai pärñadebhyaç ca putraka ||30|| tubhyaà na datto mantro 'tra çrüyatäà tan nimittakam | janiñyasi çüdra-yonau brahmaëo väkya-pälanät ||31|| ity evaà kathitaà sarvaà gaccha vatsa yathä sukham | dvädaçäbdäntare çüdra-yonau deväj janiñyasi ||32|| païca-varñäbhyantare ca man-mantraà präpya viprataù | daçäbdänte vapus tyaktvä brahma-putro bhaviñyasi ||33|| man-mantraà punar eveti çambhu-vakträl labhiñyasi | ity evam uktvä sarvätmä tatraiväntaradhéyata ||34|| gandharvaù prayayau tasmäd yoñidbhiù saha putraka | ity evaà kathitaà sarvaà pürva-våttäntam eva ca ||35||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre gandharva-mokñaëaà näma trayodaço 'dhyäyaù

prathamaika-rätre caturdaço 'dhyäyaù

çré-çuka uväca prayäte rädhikä-näthe golokaà ca nirämayam | babhüva kià rahasyaà ca gate gandharva-puìgave ||1|| çré-vyäsa uväca sarve deväç ca munayaù prayäte paramätmani | sarve babhüvus te tüñëéà vayäàséva dinätyaye ||2|| uväca çambhur brahmäëaà néti-sära-viçäradam | jïänädhidevo bhagavän pariëäma-sukhaà vacaù ||3|| çré-mahä-deva uväca rakñitä yasya bhagavän kalyäëaà tasya santatam | sa yasya vighna-kartä ca rakñituà taà ca kaù kñamaù ||4|| småti-mätreëa nirvighnä ye ca kåñëa-paräyaëaù | vighnaà kartuà ke samarthäs teñäà ca munayaù suräù ||5|| kopägninäà sthalaà kutra stambhitänäà ca sämpratam | devänäà ca munénäà ca kñaëenaiveçvarecchayä ||6|| yadi tiñöhanti bhümau ca dagdha-çasyä vasundharä | jale yadi tatas taptaà nañöhäste jala-jantavaù ||7|| sthäle dahanti lokäàç ca våkñäàç ca pralayägnayaù | vidhänaà kartum ucitam eñäà ca jagatäà vidhe ||8|| tvam eva dhätä jagatäà pitä ca viñëur éçvaraù | kälägni-rudraù saàhartä nedäné pralaya-kñamaù ||9|| ete viñayiëaù sarve kåñëasya paramätmanaù | äjïävahäç ca satataà dik-päläç ca dig-éçvaräù ||10|| tasyaiväjïävaho dharmaù säkñé ca karmaëäà nåëäm | bhramanti viñaye çaçvan mohitä mäyayä hareù ||11|| ahaà na pätä na srañöä na saàhartä ca jévanäm | nirlipto ' haà tapasvé ca harer ärädhanonmukhaù ||12|| saàhära-viñayaà mahyaà çré-kåñëaç ca purä dadau | datvä rudräya tad ahaà tapasyäsu rato hareù ||13|| tad-arcanena dhyänena tapasä püjanena ca | stavena kavacanenaiva näma-mantra-japena ca ||14|| måtyuïjayo ' haà adhunä na ca käläd bhayaà mama | kälaù saàharate sarvaà mäà vinä ca tatheçvaram ||15|| purä sarvädi-sarge ca kasyacit srañöur eva ca | bhälodbhaväç ca te rudräs teñv eko ' haà çaìkaraù ||16|| kalpaç ca brahmaëaù päte laye präkåtike tathä | sarve nañöä viñayiëo na bhaktäç ca yatheçvaraù ||17|| asaàkhya-brahmaëaù pätaù kalpaç cäsaàkhya eva ca | samatétaù kati-vidho bhavitä yä punaù punaù ||18|| çré-kåñëasya nimeñeëa brahmaëaù patanaà bhavet |

tatra präkåtikäù sarve tiro-bhütäù punaù punaù ||19|| na präkåto na viñayé nitya-dehé ca vaiñëavaù | harer vareëämaro 'haà çivädhäras tatas tataù ||20|| jala-plutaà ca viçvaughaà laye präkåtike dhruvam | äbrahma-loka-paryantaà paraà kåñëälayaà vinä ||21|| sarvä devyo vilénäç ca kåñëaù satyaà suniçcitam | sarve pumäàso lénäç ca satye nitye sanätane ||22|| ahaà kåñëaç ca prakåtiù pärñada-pravaro hareù | nityaà nityä vidyamänä goloke ca nirämaye ||23|| eka éço na dvitéya iti sarvädi-sargataù | nahi naçyanti tad-bhaktäù prakåti-präkåte laye ||24|| tasya bhaktottamänäà ca satataà smaraëena ca | äyur-vyayo nahi bhavet kathaà måtyur bhaviñyati ||25|| na väsudeva-bhaktänäm açubhaà vidyate kvacit | teñäà bhaktottamänäà ca satataà smaraëena ca ||26|| janma-måtyu-jarä-vyädhi-bhayaà näpy upajäyate | atra kalpe bhavän brahmä vyavasthätä ca karmasu ||27|| sthalaà kopänalänäà ca vidhänaà yad vidhe kuru | çambhoç ca vacanaà çrutvä kampitaù kamaläsanaù | sthalaà cakära vahnénäm äjïayä çaìkarasya ca ||28|| brahmovaca jvaras tri-pädas tri-çiräù ñaò-bhujo nava-locanaù | bhasma-praharaëo raudraù käläntakayamopamaù ||29|| bhave bhavatu sarvatra bhava-kopänalo 'dhunä | präkåteñu ca deheñu vyäpäro 'sya mayä kåtaù ||30|| mama kopänalaù çambho saàskåtägnir dvijasya ca | bhave bhavatu sarvatra vyäpäro 'sya mayä kåtaù ||31|| çeñasya kopa-vahniç ca çeñäsye 'stv adhunä çiva | yato viçvaà ca pralaye dahed gomaya-piëòavat ||32|| vahner mukhyänalo viçve vyavahärägnir éçvaraù | bhvatv eva hi sarvatra sarveñäm upakärakaù ||33|| dharmäsya-kopa-vahniç ca kåñëägniç ca bhavatv ayam | adharmaà kurvatäà sarvaà dähanaà ca kariñyati ||34|| sürya-kopänalaç cäyaà dävägniç ca vaneñu ca | sthitir asya taroù skandhe tad-bhakñyäù paçu-pakñiëaù ||35|| candra-kopänalo viçve käminäà virahänalaù | dampatyor virahe çaçvad bhakñyati sma dvayos tanum ||36|| indra-kopänalaù sadyo vajrägniç ca babhüva ha | upendrasyänalaç caiva vidyud eva bhvatv ayam ||37|| rudräëäm äsya-vahniç ca maholkägnir bhavatv ayam | gaëeçägniù påthivyäà tu yathästhäne tu tiñöhati ||38|| yatra tiñöhet tad uñaram evam evaà vidur budhäù | skanda-kopänalaç caiva raëästrägnir babhüva ha ||39|| kämetaräëäà devänäà munénäà ca mukhänalaù |

jagrähaurva-munis tatra tejasi brahmaëaù sutaù ||40|| sva-dakñiëorau sa muniù saàsthäpya veda-mantrataù | brahmaëaà ca namas-kåtya çaìkaraà tapase yayau ||41|| kälena tasmän niùsåtya samudre väòavänalaù | sa babhüva purä putra paramaurvänalaù svayam ||42|| kämägnim ulvaëaà dåñövä vicintya manasä vidhiù | samälocya suraiù särdhaà munéndraiù saha saàsadi ||43|| ajuhäva striyaù sarväù suvratäç ca pati-vratäù | äyuyur yoñitaù sarväs tä ücuù kamalodbhavam ||44|| striya ücuù kim asmän brühi bhagavan çädhi naù karaväma kim | älocya manasä sarvaà dehi bhäraà vayaà striyaù ||45|| brahmoväca gåhétvä madanägnià ca maithune sukha-däyakam | viçve ca yoñitaù sarväù çaçvat-kämä bhavantu ca ||46|| brahmaëaç ca vacaù çrutvä kopa-raktäsya-locanaù | tam ücuù yoñitaù sarvä bhayaà tyaktvä ca saàsadi ||47|| striya ücuù dhik tväà jagad-vidhià vyarthaà cakära parameçvaraù | apüjyo mohiné-çäpät putra-çäpena sämpratam ||48|| gåhétvä madanägnià ca puruñäç ca tathä striyaù | nityaà dahanti satataà västavaà duùsahaà param ||49|| tad-eka-bhägaù puruñe tri-bhägaç cäpi yoñiti | tena dugdhäù striyaù sarväç cäsmäkam apareëa kim ||50|| samarpaëaà cet puruñe yad yasmäsu smaränalaù | bhasmé-bhütaà kariñyämo rakñitä ko bhavet tava ||51|| pati-vratä-vacaù çrutvä tam uväca çivaù svayam | hitaà satyaà niti-säraà pariëäma-sukhävaham ||52|| atha kulaöotpattiù çré-mahä-deva uväca tyaja dvandvaà mahä-bhäga suvratäbhiù sahädhunä | pati-vratänäà tejaç ca sarvebhyaç ca paraà bhavet ||53|| nirmäëaà kuru devendra kåtyäà stré-jätim éçvara | tasyai dehi duùkha-béjaà käma-kopänalaà param ||54|| çaìkarasya vacaù çrutvä satvaraà jagatäà vidhiù | sasåje tat-kñaëaà mürtià stré-rüpäà sumanoharäà ||55|| aho rüpam aho veçam aho asyä navaà vayaù |

aho cakñuù kaöäkñaà ca munénäà mohayan manaù ||56|| aho kaöhinaà cäru stana-yugmaà suvartulam | vicitraà kaöhinaà sthülaà çroëi-yugmaà ca sundaram ||57|| nitamba-yugmaà valitaà cakräkäraà sukomalam | çveta-campaka-varëäbhaà sarvävayam épsitam ||58|| çarat-pärvaëa-koöéndu-vinindäsyaà suçobhanam | éñaddhäsya-prasannäsyaà vastreëäcchäditaà mudä ||59|| vapuù sukomalam cälaà näti-dérghaà na vakharam | vahni-çuddhäàçukaà ratna-bhüñaëair bhüñitaà sadä ||60|| däòimba-kumudäkäraà sändraà sindüra-sundaram | kastüré-vindunä särdhaà snigdha-candana-vindubhiù ||61|| pakva-bimba-phaläkäram adha-rauñöha-puöaà param | danta-paàkti-yugaà caiva däòimba-béja-sannibham ||62|| sucäru kavaré-bhäraà mälaté-mälya-maëòitam | tasyai dadau ca kämägnià dåñövä täà kamalodbhavaù ||63|| dåñövä sä candra-rüpaà ca kämonmattä vicetanä | kåtvä kaöäkñaà smeräçyä mäà bhajasvety uväca sä ||64|| saspitaù prayayau candro lajjayä ca sabhä-talät | kämaà dåñövä ca cakame kämärtä sä gata-trapä ||65|| dudräva kämas tasmäc ca tat-paçcät sä dadhäva ca | jahasur devatäù sarvä munayaç cäpi saàsadi ||66|| lajjitä yoñitah sarväs täà värayitum akñamäù | sarve cakruù paréhäsaà stré-vargaà çaìkarädayaù ||67|| kämaà na labdhvä sä ca stré nivåtyägatya saàsadi | tam açviné-kumäraà cäpy uväca sura-sannidhau ||68|| kåtyä-käminy uväca mäà bhajasva raveù putra priyäà rasavatéà mudä | çåìgäre sukhadäà çäntäà paräà kämäturäà varäà ||69|| tvayä çärdhaà bhramiñyämi sundare gahane vane | rahasi rahasi kréòäà kariñyämi diväniçam ||70|| madhu-pänaà ca däsyämi väsitaà cämalaà jalam | sakarpüraà ca tämbülaà bhoga-vastu manoharam ||71|| çayyäà manoramäà kåtvä sapuñpa-candanärcitäm | bhagavantaà kariñyämi puñpa-candana-carcitam ||72|| kumära uväca vacanaà vada väme mäm ätmano hådayaìgama | vihäya kapaöaà känte kapaöaà dharma-näçanam ||73|| stré-dharmaà stré-manas-kämaà stré-svabhävaà ca kédåçam | tad-äcäraà kati-vidhaà tan mäà vyäkhyätum arhasi ||74|| açvinéja-vacaù çrutvä kämärtä tam uväca sä | kämärtänäà kva lajjä ca kva bhayaà mänam eva ca ||75||

atha kulaöä-svabhäva-kathanam käminy uväca sthänaà nästi kñaëaà nästi nästi düté tad uttamä | tenaiva yuvaténäà ca satétvam upajäyate ||76|| suveçaà kämukaà dåñövä käminé madanäturä | tad rätraà ca pulakitaà yonau kaëòüyanaà paraà ||77|| vicetanä bhavet sä ca käma-jvara-prapéòitä | sarvaà tyajati tad-dhetoù putraà käntaà gåhaà dhanam ||78||| labdhvä yuvänaà puruñaà deça-tyägaà karoti sä | tad-uttamaà punar labdhvä taà tyajet sä kñaëena ca ||79|| viñaà dätuà samarthä sä sväminaà guëinäà varam | mlecchaà yuvänaà sampräpya sarvasvaà dätum utsukä ||80|| tyajet kula-bhayaà lajjäà dharmaà bandhuà yaçaù çriyam | sampräpya rati-çüraà ca yuvänaà suratonmukham ||81|| sudåçyaà sundara-mukhaà çaçvan-madhuritaà vacaù | hådayaà kñura-dhäräbhaà ko vä jänäti tan-manaù ||82|| vidyucchaöä jale rekhä cästhirä ca yathämbare | tathästhirä ca kulaöä-prétiù svapnaà ca tad-vacaù ||83|| kulaöänäà na satyaà ca na ca dharmo bhayaà dayä | na laukikaà na lajjä syäj jära-jintä nirantaram ||84|| svapne jägaraëe caiva bhojane çayane sadä | nirantaraà käma-cintä järe sneho na cänyataù ||85|| kulaöä nara-ghätibhyo nirdayä duñöa-mänasäù | järärthe ca sutaà hanti bändhavasya ca kä kathä ||86|| na hi vedä vidanty evaà kulatä-hådayaìgamam | kathaà deväs ca munayaù santo jänanti niçcayam ||87|| rati-çüraà priyaà dåñövä kñéraà ghåtam iväcaret | gate vayasi jérëaà taà viñaà dåñövä tyajet kñaëät ||88|| na viçvaseyus täà duñöo tasmät santo hi santataà | na ripuù puruñäëäà ca duñöa-strébhyaù paro bhuvi ||89|| viñaà manträd upaçamaà jaläd vahniç ca niçcitaà | agneç ca kaëöhakocchannaà durjanaù stavanäd vaçaù ||90|| lubdho dhanena räjä ca sevayä satataà vaçaù | miçraà svaccha-svabhävena bhayena ca ripur vaçaù ||91|| ädareëa vaço vipro yauvaté prema-bhärataù | bandhur vaçaù samatayä guruù praëatibhiù sadä ||92|| mürkho vaçaù kathäyäà ca vidvän vidyä-vicärataù | na hi duñöä ca kulaöä puàsaç ca vaçagä bhavet ||93|| sva-kärye tat-parä çaçvat prétiù käryänurodhataù | na sarvasya vaçé-bhütä vinä çåìgäram ulvaëam ||94|| na prétyä na dhanenaiva na stavän na sevayä | na präëa-dänato veçyä vaçé-bhütä bhavet kñaëam ||95|| ähäro dvi-guëas täsäà buddhis täsäà catur-guëä | ñaò-guëä mantraëä täsäà kämaç cäñöa-gunaù småtaù ||96||

çaçvat-kämä ca kulaöä na ca tåptiç ca kréòayä | haviñä kåñëa-vartmeva bhüya eväbhivardhate ||97|| diväniçaà ca çåìgäraà kurute tat-pumän yadi | na tåptiù kulaöänäà ca pumäàsaà grastum icchati ||98|| nägnis tåpyati käñöhänäà näpagänäà mahodadhiù | näntakaù sarva-bhütänäà näsäà tåpyati sampadäm ||99|| na çreyasäà manas tåptaà väòavägnir na päthasäm | vasundharä na rajasäà na puàsäà kulaöä tathä ||100|| ity evaà kathitaà kiàcit sarvaà vaktuà ca nocitam | lajjä béjaà yoñitäà ca nibodha bhäskarätmaja ||101|| çrutvä ca kåtyä-stré-väkyaà jahasur munayaù suräù | cukupur yoñitaù sarväù padmädyä lajjitäù suta ||102|| lajjä-natänanä lakñmér niryayau deva-maëòalät | tat paçcät pärvaté särdhaà sarasvatyä natänanä ||103|| sävitré rohiné svähä väruëé ca ratiù çacé | sarvä babhüvur ekatra pracakrur mantraëäà ca täù ||104|| kåtyä-striyaù samähüya tä ücuç ca krameëa ca | rodhayäm äsur iñöäà täà sugopyäà api yoñitaù ||105|| tasyä mukhe dadau hastaà suçélä kamalälayä | salajjitä bhava sute çäntä ceti çubhäçiñam ||106|| sarasvaté dadau tasyai cäbhimänaà ca dhairyatäm | maukharyaà vävadükatvaà mantraëäm ätma-rakñaëam ||107|| sävitré ca dadau tasyai sauçélyaà cätidurlabham | ätma-saàgopanaà caiva gämbhéryaà kulato bhayam ||108|| pärvaty uväca dhik tväà sva-bhäva-kulaöäà lajjitä bhava sundari | sva-mänaà gauravaà rakña hy asmäkaà ca smarätura ||109|| jani labha påthivyäà ca käya-vyühaà vidhäya ca | puàsäm añöa-guëaà kämaà labhasva ca påthak pråthak ||110|| lajjäà catur-guëäà cäpi dviguëäà dhairyatäà tathä | abhogecchadhame gaccha düraà gaccha mamäntikät ||111|| puàsäà ca dvi-guëaù kämo västavéëäà ca yoñitäm | lajjä cäñöa-guëä cäpi dhairyatä ca catur-guëä ||112|| kula-dharmaù kula-bhayaà sauçélyaà mänam ürjitam | çaçvat tiñöhatu puàsy eva stréñu ca mamäjïayä ||113|| yasmät sadasi sarvebhyo lajjä-hénaù surädhamaù | stré-sva-bhävaà ca papraccha yajïa-bhäk na bhavet tataù ||114|| adya-prabhåti viçveñu nägrähyaà päpa-saàyutam | cikitsakänäà viduñäà na bhakñya mamäjïayä ||115|| ity evam uktvä prayayur devyaç ca sarva-yoñitaù | deväç ca munayaç cäpi ye cänye ca samägataù ||116|| deväç ca munayaç cäpi ye cänye sarvataù suta |

pati-vratäëäà stréëäà ca lajjä béja-svarüpiëé ||117||

iti çré-närada-païca-rätre jïäëämåta-säre prathamaika-rätre kulaöottpatir näma caturdaço 'dhyäyaù

prathamaika-rätre païcadaço 'dhyäyaù

gate niyamite käle gandharvaç copavarhaëaù | sva-yogena jahau dehaà bhärate präktanäd aho ||1|| sa jajïe çudra-yonau ca pituù çäpena ca daivataù | viñëu-prasädaà bhuktvä ca babhüva brahmaëaù sutaù ||2|| vimuktas täta-çäpena sampräpya jïänam uttamam | prati-janma-småtis tasya kåñëa-mantra-prasädataù ||3|| pituù sakäçäd ägatya sampräpa candra-çekharät | çré-kåñëa-mantram atulaà svarga-mandäkiné-taöe ||4|| svarga-mandäkiné-téräd guruëä çaìkareëa ca | sahitaù prayayau türëaà pärvaté-sannidhänataù ||5|| uväsa tatra çambhuç ca näradaç ca mahä-muniù | pärvaté bhadra-kälé skando gaëa-patiù svayam ||6|| mahä-kälaç ca nandé ca véra-bhadraù pratäpavän | siddhä maharñayaç ca munayaù sankädayaù ||7|| yogéndrä jïäninaù sarve samücuù çambhu-saàsadi | yat stotraà kavacaà dhyänaà subhadräya ca känane ||8|| näräyaëarñi-bhagavän brähmaëäya dadau purä | püjä-vidhänaà yad yac ca puraç-caraëa-pürvakam ||9|| tad eva bhagavän çambhuù pradadau näradäya ca | uväca çambhuà devarñir yoginäà ca guror gurum | pärvaté-sannidhau tatra näradaç ca mahä-muniù ||10|| bhagavan sarva-dharma-jïa sarva-jïa sarva-käraëa | sad yat påñöaà mayä pürvaà tan mäà vyäkhyätum arhasi ||11|| yad yat påñöaà tvayä brahman pratyekaà ca krameëa ca | punaù praçnaà kuru mune çåëvantu mat-sabhäsadaù ||12|| ädhyätmikaà ca yaj jïänaà vedänäà säram uttamam | jïänaà jïäniñu säraà yat kåñëa-bhakti-pradaà çubhaà ||13|| nirväëa-muktidaà jïänaà karma-müla-nikåntanam | tat-siddhi-yogän muktiç ca yoginäm api väïcchitam ||14|| saàsära-viñayaà jïänaà çaçvat sammoha-veñöitam | äçramäëäà samäcäraà teñäà dharma-pariñkåtam ||15|| caturëäà varëanäà vidhänäà maheçvara | bhikñüëäà vaiñëavänäà ca yaténäà brahma-cäriëäm ||16|| väna-prasthäçramäëäà ca paëòitänäà tathaiva ca | pati-vratänäà yad yac ca çré-kåñëa-püjanaà ca yat ||17|| yat stotraà kavacaà mantraà puraç-caraëam épsitam | särvähnikam abhéñöaà ca vipäkaà karma-jévinäm ||18|| saàsära-väsanä-baddhaà lakñaëaà prakåtéçayoù | tayoù paraà vä yad brahma tasyävatära-varëanam ||19|| kas tat kalävatérëaç ca kas tad-aàçaç tathaiva ca | paripürëatamaù kaç ca kaù pürëaù kaù kaläàçakaù ||20||

kasya värädhane çambho kià phalaà kià yaças tathä | aìgäìginor bheda-phalaà vistérëaà nirapekñakam ||21|| näräyaëarñi-kavacaà subhadra-brähmaëäya ca | yad dattaà kià tad deveça tad-ärädhyaç ca kaù suraù ||22|| ati-saàgopanéyaà ca kavacaà paramädbhutam | sudurlabhaà ca viçveñu noktaà mäà brahmaëä purä ||23|| sanat-kumäro jänäti noktaà tena purä ca mäm | mayä jïänam anäpåñöaà yad yaj jänäsi maìgalam ||24|| veda-säram anupamaà karma-müla-nikåntanam | tan me kathaya bhadreça mäm evänugrahaà kuru ||25|| apürvaà rädhikäkhyänaà vedeñu ca sudurlabham | puräëeñv itihäse ca vedäìgeñu sudurlabham ||26|| guroç ca jïänodigaraëät jïänaà syän mantra-tantrayoù | tat tantaà sa ca mantraù syät kåñëa-bhaktir yato bhavet ||27|| jïänaà syäd viduñäà kiàcid veda-vyäkhyänataù prabho | veda-käraëa-püjyaç tvaà jïänädhiñöhätå-devatä ||28|| tasmäd bhavän paraà jïänaà vada veda-vidäà vara | mäà bhaktam anuraktaà ca çaraëägatam éçvara ||29|| näradasya vacaù çrutvä yoginäà ca guror guruù | bhagavatyä sahälocya jïänaà vaktuà samudyataù ||30|| ity evaà kathitaà sarvaà pürväkhyänaà manoharam | hari-bhakti-pradaà sarvaà karma-müla-nikåntanam ||31||

iti çré-närada-païca-rätre jïänämåta-säre prathamaika-rätre païcadaço 'dhyäyaù

samäptaç cedaà närada-païca-rätraika-rätram