saibhakti sadhana rahasyam - gurukrupa - sbsr.pdf · saibhakti sadhana rahasyam (telugu) by :: sri...

SaiBhakti Sadhana Rahasyam (Telugu)

By :: Sri Sainathuni Sarath BabujiPublishers :: Saipatham, SHIRDI

Fourth Revised Edition, July 2001

™ê~ÚÉèíH˜Î ™ê^èŒ# ~°Ç¨Ïã¨ºO

~°K«#:

N™ê~Ú<å^äŒ∞x â◊~°`üÉÏ|∂r, ti_ ô

„Ñ¨K«∞~°:

™ê~ÚÑ¨^äŒO, ti_ô„Ñ¨^äŒ=∞ =Ú„^Œ, QÆ∞~°∞Ñ¨Ói‚=∞, EÖˇ· 1996kfifÜ«∞ =Ú„^Œ, q[Ü«∞^Œâ◊q∞, JHÀì|~ü 1996

`«$fÜ«∞ =Ú„^Œ, Ñ¶≤„|=i 1997

K«`«∞~°÷ =Ú„^Œ, QÆ∞~°∞Ñ¨Ói‚=∞, EÖˇ· 2001

„Ñ¨`«∞Å‰õΩ:

™ê~ÚÑ¨^äŒO Ñ¨a¡ˆH+¨<£ûP.O.Box No.101q[Ü«∞"å_» óó 520 001

Phone:: 0866-566309eMail: <[email protected]>www.shirdi.comwww.saipatham.com

_ç*ˇ·xOQ∑ & „áÈã¨ã≤OQ∑:

™ê~Ú=Ú^Œ„, ti_ô

=Ú„^Œ:

N"≥OHõ>Ëâ◊ „Ñ≤O\˜OQ∑ Ç¨Ï∫ãπ, =∞„^•ã¨∞

3

5–8

1. „"≥ÚH˜¯#O`«<Õ „QÆ‰õΩ¯# =~°=ÚeK≥Û_ç "ÕÅ∞Ê!9–16

2. ™ê~ÚK«∂¿Ñ `˘e"≥∞@∞ì – =∞# Zé∞ˆH =∞e"≥∞@∞ì!17–22

3. ÉÏÉÏ#∞ |∞∞Ï#∞|O^èŒO ÃÑOK«∞HÀ=_»"≥∞ÖÏ?23–31

4. 'T~°—‰õΩO_»∞@ `≥Å∞Ñ¨Ù L`«Î=∞Ü≥∂QÆO!33–38

5. ™ê~ÚÜ≥∂QÆOÖ’ LÑ¨"åã¨xÜ«∞=∞O39–57

6. ™ê~ÚÜ≥∂QÆOÖ’ x„^•xÜ«∞=∞O59–63

7. âß¢™êÎÅ‰õΩ P^è•~°O– ^èŒ~å‡xH˜ PHÍ~°O65–70

8. =∞$`«∞ºO[Ü«∞ =∞O„`«~°Ç¨Ïã¨ºO!71–73

9. ™ê~Ú<å^äÀáêã¨#‰õΩ ... ™ê\˜ =∞ˆ~k?75–78

10. ã¨~°fi"åºÑ≤Ü≥ÿ∞# ™ê~Ú HÀã¨O ti_ô "≥àÏ¡ÖÏ?79–86

NÉÏ|∂r(Publishers' Note)

4


11. ã¨^Œ∞æ~°∞ã¨xflkèÖ’ ™ê^èŒ# - ^•x `«`«Îfiâ’^èŒ#87–96

12. ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ NQÆ∞~°∞K«i„ « áê~åÜ«∞ q^è•Ü«∞Hõ=∂?97–112

13. =∞<Àx„QÆÇ¨xH˜ =∞iH˘xfl =∂~åæÅ∞!113–114

14. ^è•º<åxH˜ U Pã¨#O =∞Ozk?115-116

15. Jã¨∂Ü«∞#∞ [~ÚOK«_»O JO`« ã¨∞à◊√"å?117–118

16. PÅÜ«∞ x~å‡OÖ’ Jã¨Öˇ·# PQÆ=∞ã¨∂„`åÅ∞119–123

17. ™ê~ÚÉèíH˜ÎÑ¨^äŒOÖ’ ™ê~Ú=∞Ok~åÅ∞125-126

18. ÑÖKåOQÍÅ Ñ¨@∞ì – „Ñ¨ÑüÎH˜ Q˘_»¤eÃÑ@∞ì!127–130

19. Q˘Å∞ã¨∞L`«Î~åÅ QÀÅ!131–132

20. Jã¨Öˇ·# ™ê~ÚÉÏ@– JO^Œ~°‰õÄ ~åK«ÉÏ@!133 – 136

21. ‰õΩÖÏÅ ‰õΩà◊√§ – =∞`åÅ =∞à◊√§! =∂#=`«ˆH =Úà◊√§– =ÚH˜ÎH˜ ãÖÔHà◊√§!

137 – 13922. ™ê~ÚÉèíH˜Î ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ ti_ô P~°`«∞Å∞.

140–151

5

''=∂ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞"Õ∞ "Õ~°∞!—— J<åfl~°∞ N™ê~Ú.

Õx#∞O_ç "Õ~°∞? ã≤ãÖ·# ™ê~Ú ™êO„Ñ^•Ü«∞O Uq∞\?–– J#fl l*Ïã#∞,

ãÖ^ÕÇ¨xfl =ºH©ÎHõiOK«ÖËHõ QÆ∞O_≥Ö’¡<Õ QÆ∂_»∞ Hõ@∞ìH˘#fl JãÖMÏºHõ

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ Ç¨Ï$^ŒÜ«∂O`«~åàÏÖ’¡x âı+¨„Ñ¨â◊flÅ‰õΩ ã¨=∂^è•#O––

N™ê~Ú<å^äŒ∞x â◊~°`üÉÏ|∂r. ™ê~Ú`«`åÎ fi<Õfi+¨Ö’, ™ê~Úã¨‡~°Ö’

Ñ¨Ùh`«"≥∞ÿOk PÜ«∞# rq`«O. ''<å K«~°ºÅ∞ JQÍ è•Å∞. Z=Ô~· Õ <å bÅÅ#∞

=∞##O KÕã∂Î JO Œ∞Ö’<Õ =ÚxyáÈ`å~À "åiH *Ï#~° åflÅ∞ Åaè™êÎ~Ú——

Jx N™ê~Ú L"åK«. P JQÍ^èŒÑ¨Ù JOK«∞Å#∞ `åH˜, P *Ï˝#~°`åflÅ#∞

"≥eHfã≤# =∞Ç=∞Ç≤Ï`å «∞‡_®Ü«∞#. XHõ _»∞QÆ∞ «# "≥·ÑÙH¿ãÎ Ñk J_»∞QÆ∞Å∞

`å#∞ =∞#"≥·Ñ¨ÙˆH™êÎ#x N™ê~Ú WzÛ# JÉèíÜ«∞O NÉÏ|∂r q+¨Ü«∞OÖ’

JHõ∆~°ã «º"≥∞ÿOk. Ñ¶e «OQÍ, Jx «~°™ê èŒº"≥∞ÿ# Jáê~°âß¢™êÎ èŒºÜ«∞#O Ju

Ñ≤#fl=Ü«∞ã∞ûÖ’<Õ giH ã∞™ê èŒº"≥∞ÿOk. „ÑÑOK«OÖ’ <Õ\=~°‰õΩ "≥e¡qiã≤#

P^è•ºu‡Hõ™êO„Ñ¨^•Ü«∂ÅxflO\˜ÃÑ· PkèHÍiHõOQÍ "åºMÏºxOK«QÆÅ nèâ◊H˜Î

PÜ«∞#‰õΩ N™ê~Ú =~°„Ñ¨™ê^ŒO. N™ê~Ú<À@ "≥Å∞=_ç# „Ñü=∂@ XHõ

„â◊√u"åHõº=∂Ü«∞#‰õΩ!

(Publisher's Note)

6


J~Ú<å, «=∞ Ñiâ’ èŒ# «Ñã∞û H=ÅO «=∞ J<Õfi+Ö’

ÉèÏQÆOQÍ =∂„ «"Õ∞ [iyOkQÍx, Z=i<À L ŒúiOKÕO Œ∞‰õΩ HÍ Œx — "åi

q#Ü«∞Ñ¨Ó~°fiHõ ã¨=∂^è•#O. Hõã¨∂Îi `å#∞ Ñ¨k=∞OkH˜ Ñ¨i=∞àÏÅ∞

"≥^Œ[ÖÏ¡Åx, Jq Ñ¨k=∞On P™êfikOz `«##∞ „Ñ¨â◊Oã≤OKåÅx

Ñi=∞oOK« Œ∞. •x ãÇÏ[QÆ∞O Ñi=∞àÏxfl=fi_»O. P ™œQÆO èŒ ™œ~°ÉèÏÅ#∞

P™êfikOKÕO Œ∞‰õΩ NÉÏ|∂rx Œi≈Oz# ÑO_ç «„ÑHÍO_»∞Å∞, ã «∞Ê~°∞+µÅ∞

ZO Œ~À! PÜ«∞# ™êxfl èŒºÑÙ P#O^•xfl J#∞ÉèíqOz# XHõ ÑO_ç «∞x "åºYº:

''U qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ H˘Å∞=ÖËx *Ï#O PÜ«∞# ™⁄ «∞Î! H=ÅO PÜ«∞#

™êxfl èŒºO „Ñ™êkã∞ÎOk ™ê~Ú J<Õ P#O Œ ~°™ê#∞Éèí∂ «∞Å =∞ «∞Î!

P è•ºu‡Hõ k=ºÑ äŒOÖ’ JO Œ∞H˘<åfl~°∞ PÜ«∞# K«∂ÑÙHõO Œx Z «∞Î!

â◊~°ÏQÆu Ñ ä•xH x~°fiK«#OQÍ N™ê~ÚH ã=∞iÊ «O PÜ«∞# rq «O

Ü«∂= «∂Î!—— ™êQÆ~°ãOQÆ=∞"Õ∞ «# QÆ=∞º"≥∞ÿ<å, P ÑÜ«∞#OÖ’ Z<Àfl H∆„ åÅ#∞

ããºâßº=∞ÅO KÕã∂Î, ZO Œi ^•ÇiÎ<À f~°∞ã∂Î, =∞Ô~O Œi rq`åÅ<À

ÑÙh «OQÍqã∂Î ™êyáÈ «∞Ok – áê=# QÆOQÍ#k. JÖÏ<Õ, '™ê~Ú— J<Õ

P#O^Œ~°™ê=∞$`å#∞Éèí=™êQÆ~°"Õ∞ `«=∞ r=# QÆ=∞º"≥∞ÿ<å, P JK«OK«Å

Ñ¨Ü«∞#OÖ’ ZO^Œi "≥`«Å<À f~°∞™ÈÎOk "åi ã¨xflkè. '™ê~Ú— J<Õ

â◊HÎH∆„ «OÖ’ „¿Ñ=∞ã¨∞QÆO è•Å#∞ q~°l"Õ∞‡ ‰õΩã¨∞=∞=∂Ü«∞# =∞k. ™ê~Úx

™ê~ÚQÍ K«∂¿Ñ F ã¨^Œ∞æ~°∞Ñ‘~î°=∂Ü«∞# ã¨xflkè. ™ê~Ú=∞Ç≤Ï=∞ J<Õ

J#∞„QÆÇÏH©∆~åxfl „¿Ñ=∞`À „`åyOKÕ K«Å¡x «e¡ X_ç Jk. "åi Pjã∞ûÅ`À,

H=ÅO "åi K«∂ÑÙ`À ãÊ~°≈`À, Z<Àfl Uà◊√§QÍ "≥· •ºÅ‰õΩ ÖÁOQÆHõ "Õkèã∞Î#fl

~°∞QÆ‡ «Å#∞ ÉÏÑ¨Ù‰õΩ#fl"åÔ~O Œ~À! P K≥O «# ™êfiO «# K≥O Œx =º è•Éèíi «

ÇÏ$ ŒÜ«∞O ÖË Œ∞† ã¨=∞ã¨ºÅ∞ f~°x Éèí‰õΩÎ_»∞ ÖË_»∞† PÜ«∞# „¿Ñ=∞áêâßxH˜

|^Œ∞ú_»∞ HÍx J#∞Ü«∂Ü«Ú_»∞ ÖË_»∞!

Ñ‘iîHõ

7

NÉÏ|∂r ti_ôÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_»_®xH˜ =Ú#∞Ñ¨Ù 1983–1989

=∞^èŒºHÍÅOÖ’, qq^èŒ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ~°zOz# "åº™êÅÖ’ H˘xflO\˜

ãOHõÅ#"Õ∞ D „QÆO äŒO. D "åº™êÅÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO 1988–1990

=∞ èŒºHÍÅOÖ’ ™ê~ÚÑ äŒO Ñ„uHõÖ’ „ÑK«∞iOÑ|_®¤~Ú. ã∞=∂~°∞ U_»∞

ãO= «û~åÅ ã∞n~°… HÍÅ=º=kèÖ’ qq èŒ ãO Œ~åƒù=ã~åÅ#∞|\˜ì q_çq_çQÆ

~°zOÑ|_ç# "åº™êeq! D "åº™êÅÖ’ q=iOÑ|_ç# JOâßÅÃÑ· NÉÏ|∂r

~°zOz# W «~° (J=Ú„k «) "åº™êÅ#∞O_ç H˘xfl ÉèÏQÍÅ#∞, ™ê~ÚÑ äŒOÖ’ „ÑK«∞iOÑ|_ç# "åº™êÅ‰õΩ KÕiÛ, D „QÆO äŒ~°∂ÑOÖ’ „ÑK«∞iOK«_»O

[iyOk.

D „QÆO äŒ=Ú„ ŒÖ’ =∂‰õΩ ãÇÏHõiOz# ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅO ŒiH©

=∂ Hõ$ «*`åaè=O Œ<åÅ∞. D „QÆO äŒ„ÑK«∞~°‰õΩ ŒÜ«∞`À J#∞=∞uOz#

QÆ∞~°∞ Õ=ÙÅ∞ N™ê~Ú<å äŒ∞x â◊~° üÉÏ|∞QÍiH =∂ ã„¿Ñ=∞=O Œ<åÅ∞.

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅO^Œ~°∂ K«kq f~°=Åã≤# "åº™êÅ∞ WO^Œ∞Ö’

L<åfl~Ú. Wq =∞#KÕ '™ê~Úx ™ê~ÚQÍ— Œi≈OÑ*Ë™êÎ~Ú. =∞#‰õΩ <Õ\=~°‰õΩ

=Ù#fl ÉèÏ"åÅ <ÕÑ äŒºOÖ’ ™ê~Úx ™ê~Ú Ñ~°OQÍ, PÜ«∞# É’ èŒ#Å Ñ~°OQÍ

K«∂Ñ≤OKÕ "≥Ú@ì"≥Ú Œ\ „QÆO äŒq∞k J#flk xifi"å^•Oâ◊O. „Ñu "åºãO

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ#∞ x["≥∞ÿ# ™ê~ÚÑ¨^äŒO "≥·Ñ¨Ù‰õΩ #_ç¿ÑO^Œ∞‰õΩ ^ÀÇ¨Ï^ŒO

KÕÜ«∞QÆÅ Œ<Õ qâßfiãO`À D „QÆO ä•xfl g∞HõOkã∞Î<åflO. J= èŒiOK«O_ç!

ti_ô,

QÆ∞~°∞ÑÓi‚=∞, EÖ· 30, 1996.~ Ñ¨a¡+¨~üû

8


K«`«∞~°÷ =Ú„^Œ(Publishers' Note for the Fourth Edition)

™ê~ÚÉèíH˜Î ™ê^èŒ# ~°Ç¨Ïã¨ºO, N™ê~ÚQÆ∞~°∞K«i„`« „QÆO^ä•Å#∞ 1996

QÆ∞~°∞Ñ¨Ói‚=∞ =∞Ç¨ÏŸ «û"åÅ ãÖ Œ~°ƒùOQÍ ti_ôÖ’ (`Õ. EÖˇ· 30 k #) q_»∞ ŒÅ

KÕÜ«∞_»O [iyOk. q_»∞^ŒÖˇ·# ã¨∞=∂~°∞ H˘xfl QÆO@ÅÖ’¿Ñ, (JOK«<åÅ‰õΩ

q∞Oz) P „QÆO^ä•Å „Ñ¨`«∞Åxfl Ñ¨ÓiÎQÆ q„HõÜ«∞"≥∞ ÿáÈ~Ú#q! WOHÍ

ZO`À=∞OkH˜ „Ñ¨`«∞Å∞ ÅaèOK«Hõ x~åâ◊‰õΩ Ö’<≥·<å~°∞. WÖÏ Ô~O_»∞ „QÆO^ä•Å∞

q_»∞^ŒÖˇ·# H˘xfl QÆO@Ö’¡<Õ =∞e =Ú„^Œ‰õΩ ã≤^Œú=∞=_»=∞#flk P^è•º`«‡„QÆO^äŒ

„Ñ¨K«∞~° K«i„`«Ö’<Õ XHõ 'iHÍ~°∞¤—! ™ê~ÚÉèíH˜Î ™ê^èŒ# ~°Ç¨Ïã¨ºO Ô~O_»=

=Ú„^ŒÖ’ '™ê~ÚÉèíH˜Î ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ NQÆ∞~°∞K«i„`«— ('™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ

NQÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞ q^è•Ü«∞Hõ=∂?—) J#fl "åº™êxfl J^Œ#OQÍ *’_çOz,

N™ê~ÚÉÏÉÏ 78= =∞Ç¨ã¨=∂kè k<À`«û==Ú, NÉÏ|∂r 42=

[#‡k<À`«û"åÅ ãÖ^Œ~°ƒùOQÍ (1996) q[Ü«∞^Œâ◊q∞<å_»∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_»O

[iyOk. P `«~°∞"å`«, J#∂Ç¨Ïº"≥∞ÿ# su# Ô~O_»∞ <≥ÅÖ’¡<Õ D „QÆO^äŒ

Ô~O_»= =Ú„^Œ „Ñ¨`«∞Åxfl ‰õÄ_» J~ÚáÈ~Ú, =∞m§ =¸_»∞ =∂™êÅÖ’<Õ

=¸_»= =Ú„^ Œ‰ õ Ω =Ú™ê Î|~Ú#k. Jâı+ ¨ PO„^ è Œ™ê~ÚÉè í‰ õ Ω ÎÅ

P Œ~åaè=∂<åÅ‰õΩ <ÀK«∞‰õΩ#fl D J=¸Åº „QÆO äŒO Ü≥ÚHõ <åÅæ= =Ú„ Œ#∞,

WkQÀ, ã¨q#Ü«∞OQÍ ã¨=∞iÊã¨∞Î<åflO!

ti_ô,

QÆ∞~°∞ÑÓi‚=∞, EÖ· 2001. ~ Ñä¡+¨~üû

9

N™ê~ÚÉÏÉÏ z„`«Ñ¨@O ÖËx WÅ∞¡, ™ê~Ú=∞Ok~°O ÖËx

Ñ¨@ìO, ŒH˜∆ÉèÏ~°`«OÖ’ – =ÚYºOQÍ PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ – D<å_»∞ |Ç¨ï

J~°∞ ŒO>Ë Juâ◊Ü≥∂HÎ HÍ Õ"≥∂! N™ê~ÚÉÏÉÏ =∞Ç¨ã¨=∂kè K≥Ok "≥Ú#fl

(1988) q[Ü«∞ Œâ◊q∞H _≥|ƒ~Ú Uà◊§~ÚOk. ÉÏÉÏ#∞ Éè∫uHõOQÍ Œi≈Oz#

`«~åxH˜ K≥Ok#"åÔ~O^Œ~À <Õ\˜H© ã¨r=ÙÖˇ·=Ù<åfl~°∞. ~å=Ú_»∞, Hõ$+¨µ‚_»∞,

|∞ Œ∞ú_»∞, Uã∞„ÑÉèí∞=Ù =O\ =∞ÇÑÙ~°∞+µÅ∞ ™ê=∂#º [#r=# „ã=OuÖ’

P~å èŒº ≥·"åÅ∞QÍ ã≤÷~°Ñ¨_»_»O "å~°∞ x~åºO K≥Ok# ZO`À HÍÖÏxH˜QÍx

[~°QÆÖË^Œ∞. HÍh, =∞Ç¨ã¨=∂kè K≥Ok# J#uHÍÅOÖ’<Õ ÉèÏ~°fÜ«∞

P^è•ºu‡Hõ™ê=∂lHõ r=#OÖ’ XHõ ÉèÏQÆ=∞Ü«∂º~°∞ N™ê~ÚÉÏÉÏ. Z<Àfl

â◊ åÉÏÌÅ∞QÍ P~åkèOÑ|_»∞ «∞#fl Õ=`å=¸~°∞ÎÅ ã~°ã# N™ê~Ú<å äŒ∞_»∞

F =∞Ç¨=∞Ç≤Ï=∂xfi`«∞_≥·# '^≥·=O—QÍ xeKå~°∞. D<å_»∞ ^Õâ◊OÖ’

(=ÚYºOQÍ =∞# ~åROÖ’) ÃÑ ŒÌÑ@ìÏÅÖ’<Õ HÍ Œ∞, ÑÖ¡ÑÖ¡Å "å_»"å_»Å

™ê~Ú=∞Ok~åÅ∞, ™ê~ÚÉèíHõÎã=∂*ÏÅ∞, ™ê~Ú ã «ûOQÆHO„^•Å∞ "≥e™ê~Ú

... WOHÍ Z<Àfl "≥Å∞ã¨∞Î<åfl~Ú. D<å_»∞ ÅHõ∆ÖÏk=∞OkH˜ N™ê~Ú

WÅ"ÕÅ∞Ñ¨Ù. ZO^Œ~À `«=∞ ãÖ`å<åxH˜, "åºáê~°ãÖã¨÷Å‰õΩ ™ê~ÚÉÏÉÏ

¿Ñ~°∞ „Ñ‘u`À ÃÑ@∞ì‰õΩO@∞<åfl~°∞. „Ñã∞Î «O =∞# Õâ◊OÖ’ u~°∞Ñu «~°∞"å «

Z‰õΩ¯= ãÖYºÖ’ „Ñ¨[Å∞ ãÖ^Œi≈ã¨∞Î#fl Ñ¨q„`«ˆH∆„`«O ti_çÜÕ∞#x

10


H˘O^Œ~°O\Ï~°∞! =∞i H˘<Õflà◊§‰õΩ, N~å=∞ NHõ$+¨‚ =∞Ok~åÅ ãÖYº`À

ã¨=∂#OQÍ ™ê~Ú=∞Ok~åÅ∞ "≥Åã≤<å Pâ◊Û~°ºÑ¨_»=Åã≤# Ñ¨xÖË Œ∞. WÖÏ

XHõ =∞Ç ¨` « ∞ ‡x =∞Ç≤Ï=∞–ãÖ„Ñ ¨^•Ü«∞O WO`« ` «fii`«Q Æu#

„Ñ*ÏÉÏÇïà◊ºOÖ’ ã∞ã≤÷~°=∞=_»O „ÑÑOK« P è•ºu‡HõK«i„ «Ö’<Õ JÑÓ~°fiO!

Ñ≤ez# ÑëˆH ^≥·=O!

J~Ú Õ, D JÑÓ~°fiãOÑ¶∞@#‰õΩ HÍ~°O U =ºHÎ ÖËHõ =º‰õΩÎÅ∞

HÍ Œ∞! U ãOã÷Å∂ HÍ Œ∞! =∞ «qâßfi™êÅ`À =Ú_çÑ_ç# PKå~°ãO„Ñ^•Ü«∂Å∞

JãÖË HÍ Œ∞! „ÑÏoHÍ| Œú"≥∞ÿ# '„ÑKå~°O— JO «HõO>Ë HÍ Œ∞! „Ñ=ÚY

™ê~ÚÉèíH˜ Î '„Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞—QÆ (!) Z#ÖËx ¿ã=ÅOkOz# Ñ¨Ó[ºN

a.q.#~°ã≤OÇ¨Ï™êfiq∞QÍ~°∞ ‰õÄ_® ~¸ q+¨Ü«∂<Õfl Ñ¨^ÕÑ¨^Õ <˘H˜¯

=HÍ¯OKÕ"å~°∞. ti_ôÖ’x N™ê~ÚÉÏÉÏ ãO™ê÷<£ ‰õÄ_® – ÉÏÉÏ « åÎ fixH

q~°∞ Œú=∞#fl ÉèÏ=O`À – U<å_»∂ ™ê~ÚÉèíHÎ „ÑKå~°HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ KÕÑ@ìÖË Œ∞.

J@∞=O@ÑC_»∞, =∞i ~¸ ™ê~ÚÉèíHÎ Ü≥ÚHõ J Œ∞ƒù « qãÎ~°‰õΩ HÍ~°O

Uq∞\˜? H˘OK≥O PÖ’z¿ãÎ, D<å\˜H© J^Œ∞ƒù`«su# „Ñ¨Hõ@=∞ø`«∞#fl

N™ê~Ú=∞Ç≤Ï=∞ÜÕ∞ ~¸ ™ê~ÚÉèíH˜Î L^Œº=∞"åºÑ≤ÎH˜ HÍ~°=∞x W>Ëì

J~°÷=∞ø «∞Ok. 'Ñ≤e¿ãÎ ÑeH Q˘ÑÊ x Œ~°≈#O QÆÅ Õ=Ú_»∞— Z=~°x J_çy Õ,

KåÖÏ=∞Ok ~î°‰õΩ¯# ''N™ê~ÚÉÏÉÏ!—— Jx ã=∂ è•#O K≥áêÎ~°∞. JO ÕHÍ Œ∞,

ÉÏÉÏ#∞ ÉèíHÎ„â◊ ŒúÅ`À P~åkèOKÕ ZO`À=∞Ok Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ N™ê~ÚK«i„ «–

„ÑÉ’ è•Å QÆ∞iOz •^•ÑÙ ≥eÜ«∞ Œ<Õ K≥áêÊe! "åix N™ê~Ú =ÚOy@

Hõ\˜ì Ñ_Õã≤# PHõ~°¬â◊HÎ N™ê~Ú=∞Ç≤Ï"Õ∞! rq «OÖ’ ÜÕ∞ ≥·# Hõ+ìO =zÛ#ÑÙ_»∞

– 'U^À Ñk~åà◊§Ö’ XHõ ~å~Ú— J#fl@∞¡ – ÉÏÉÏ#∞ „áêi÷Oz ("≥Ú‰õΩ¯H˘x),

~î°‰õΩ¯# x Œ~°≈#O ~å=_»O`À ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ~Ú#"å~ Z‰õΩ¯==∞Ok!

„"≥ÚH˜¯#O`«<Õ „QÆ‰õΩ¯# =~°=ÚeK≥Û_ç "ÕÅ∞Ê!

11

'q∞+¨<£—Å∞ ˆH=ÅO 'q∞+¨—Å∞

=∞Ô~· Õ ™ê~Ú « «Î fi '„ÑKå~°O— ÅHõ∆ ºOQÍ JãOMÏºHõOQÍ "≥Åã≤#

P^è•ºu‡Hõ ãÖã¨÷Å∞, Jq x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl Ñ¨„uHõÅ∞, Ñ¨Ùã¨ÎHõ „Ñ¨K«∞~°Å∞,

ã «ûOQÆHO„^•Å∞ «k «~° HÍ~°º„Hõ=∂Å =∂>Ëq∞@<Õ ãO ÕÇÏO Z=iÔH·<å

HõÅ∞QÆ=K«∞Û! ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl HÍ~°º„Hõ=∂Åxfl ™ê=∂#ºOQÍ ™ê~Ú '„ÑKå~°O—

¿Ñi@ =º=ÇÏiOÑ|_»∞ «∞O_»_»O x["Õ∞! HÍh Jk ™ê=∂#º =º=Ç~°O

=∂„`«"Õ∞. ™ê=∞^•#ÉèË^ÀáêÜ«∂Å#∞Ñ¨Ü≥∂yOz `«=∞ =∞`åxH˜,

=∞ «ã≤ •úO`åxH ãOMÏº|ÅO ÃÑOK«_»O HÀãO KÕ¿ã „ÑÜ«∞ «fl"Õ∞ '„ÑKå~°=∞—

<Õ Ñ^•x‰õΩ#fl ã∂Kåº~°÷O. WOH˘OK≥O ã∂\QÍ K≥áêÊÅO>Ë, ™ê èŒº"≥∞ÿ#O «

Z‰õΩ¯==∞Okx ™ê~ÚÉè í‰õΩ ÎÅ∞QÆ '=∂~°Û—_®xH˜ KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞

'™ê~Ú„Ñ¨Kå~°O—. «#‰õΩ „âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ=∞x #q∞‡# =∂~åæxfl «# ™ê\"åiH

‰õÄ_® ≥eÑ≤, "å~°∂ P =∂~°æOÖ’ Ñ¨Ü«∞xOKåÅx «Ç¨Ï «Ç¨ÏÖÏ_»@O

=∂#=<≥·[O. N™ê~Úx P~åkèã∂Î, ™ê~ÚbÅÅ∞ K«qK«∂z# ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞,

N™ê~Ú J#∞„QÆÇÏO JO Œig∞^• =i¬OKåÅx HÀ~°∞HÀ=_»O ãÇÏ[O. «=∞

«=∞ J#∞Éèí"åÅ#∞ (™ê~ÚbÅÅ#∞) `À\"åi`À ÑOK«∞HÀ=_»O ^•fi~å

"å~°∞ «=∞‰õΩ ≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ ™ê~Ú„ÑKå~°O KÕã∞Î<åfl~°x K≥áêÊe. D

Œ$ëêìº „Ñu ™ê~ÚÉèí‰õΩÎ_»∞ XHõ ™ê~Ú¿ã=‰õΩ_Õ, XHõ ™ê~Ú « «Î fi„ÑKå~°‰õΩ_Õ!

HÍh WHõ¯_» [iˆQk 'ÑÖK«∞HÀ=_»"Õ∞— QÍh, (`«=∞ ãÖMÏº|ÖÏxfl)

'ÃÑOK«∞HÀ=_»=∞<Õ— „ÑKå~°HÍ~°ºO HÍ Œ∞. D ÑOK«∞HÀ=_»=∞<Õ HÍ~°ºO «=∞

„uHõ~°ÏÅ#∞ ™ê èŒº"≥∞ÿ#O «¿ãÑÙ ™ê~Ú Tã∞Ö’– ™ê~Ú è•ºãÖ’ =ÙOK«∞H˘<Õ

=∂~°æ"Õ∞#x, Jk `«=∞ `«iOÑ¨Ù‰õΩ KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞QÍx, W`«~°∞Å#∞

L ŒúiOKÕO Œ∞HÀ ÖËHõ "åix ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞QÆ =∂~°Û_®xH KÕ¿ã '„ÑKå~°—

HÍ~°ºO HÍ Œ<Õ ã`åºxfl ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÖÑC_»∂ =∞~°∞=~å Œ∞! ZO Œ∞HõO>Ë, Z=fi~°∂

Z=fiix ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞QÆ '=∂~°Û—ÖË~°∞! D q+Ü«∂xfl, ''<å Éèí‰õΩÎ‚ <Õ<Õ

12


Z#∞fl‰õΩO\Ï#∞——, ''<å Éèí‰õΩÎ_»∞ ZO « Œ∂~å# =Ù<åfl – Ñ≤K«∞ÛHõ HÍeH •~°O

Hõ\˜ì ÖÏH˘¯#fl@∞¡ – ~°Hõ~°HÍÅ q∞+¨Åg∞^Œ <Õ<Õ "åix <å ^ŒQÆæ~°‰õΩ

~°Ñ≤ÊOK«∞H˘O\Ï#∞. Z=~°∂ "å~°O «@"å~°∞QÆ <å ŒQÆæ~°‰õΩ ~å~°∞!—— Jx ÉÏÉÏ

x~°ÌfiO ŒfiOQÆ „ÑHõ\OKÕ =Ù<åfl~°∞. JO ÕHÍ Œ∞! ''Wk „ÉÏÇÏ‡ =∞ã‘ Œ∞. D

„ÉÏÇ¨Ï‡∞_»∞ ÅHõ∆ÖÏk=∞Okx â◊√„Éèí=∂~åæ# #_çÑ≤Oz, z=iH˜ QÆ=∞ºO

KÕ~°∞™êÎ_»∞!—— ''<å <å=∞O ÑÅ∞‰õΩ «∞Ok! <å =∞\ì ã=∂ è•#q∞ã∞ÎOk!—— ''<å

ã=∂kè#∞O_ç ‰õÄ_® <Õ#∞ <å HÍ~åºxfl H˘#™êy™êÎ#∞!—— J#fl ÉÏÉÏ, «=∞‰õΩ

`å=ÚQÆ «=∞ Éèí‰õΩÎÅ#∞ qq èŒ 'q∞+Å—`À "åiH «=∞ =∞Ç≤Ï=∞#∞ ~°∞z

K«∂Ñ≤, „QÆ‰õΩ¯# "åi JHõ¯~°Å∞ fiÛ, „¿Ñ=∞áêâ◊O`À "åix J‰õΩ¯#

KÕ~°∞ÛH˘O@∞<åfl~°∞. P HÍ~°ºOÖ’ =∞#‰õΩ ÉÏÉÏ#∞ QÆ∞iOz ' ≥eÜ«∞*Ë¿ã—

=º‰õΩÎÅ∞, ãOã÷Å∞ H=ÅO xq∞ «Î=∂„`åÅ∞† PÜ«∂ ãOÑ¶∞@#Å∞, bÅÅ∞ –ÉÏÉÏ =∂@Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë – qq èŒ 'q∞+Å∞— =∂„ «"Õ∞! N™ê~ÚÉèíHÎ

L Œº=∞"åºÑ≤ÎH JãÅ∞ HÍ~°O P 'q∞+ÖË— HÍx, 'q∞+<£—Å∞ (missions,

„ÑKå~°ãOã÷Å∞) HÍ=Ù!

"åáê? |Å∞áê?

J~Ú Õ, „Ñ*ÏÉÏÇïà◊ºOÖ’ k#k<åaè=$kú K≥O Œ∞ «∞#fl ~¸

™ê~ÚÉèíHÎ L Œº=∞O H=ÅO '"å¿Ñ— HÍx '|Å∞ÑÙ— HÍ Œx H˘O Œ~°∞ 'Pã≤Î‰õΩÅ—

J#∞=∂#O! [~°∞QÆ∞ «∞#fl Ñiã≤÷u K«∂¿ãÎ r=ÙÅ P è•ºu‡HÀ#flu, «iOÑÙ

N™ê~Ú J=`å~°HÍ~åºÅ∞QÍ HõxÑ≤OK«@OÖË Œx, =∞Ç≤Ï=∞–K«=∞`å¯~åÅ

„ÑHõ@#, 'x Œ~°≈<åÅ „Ñ Œ~°≈#"Õ∞— ÉÏÉÏ HÍ~°º=∂ J#fl@∞¡#fl Œ<Õ ãO ÕÇÏO

– H˘kÌ=∞OkÔH·<å – HõÅQÆ_»O ãÇÏ["Õ∞! J Œ∞ƒù «"≥∞ÿ# N™ê~ÚK«i„ «–

„ÑÉ’ è•Å#∞ ã∞xt «OQÍ Ñije¿ãÎQÍx, N™ê~Ú =~° ≥·==∂? Ñ~° ≥·==∂?

– J<Õ x=$uÎ"å Œ∞Å ãO ÕÇÏO H˘O «=~°ÔH·<å x=$uÎ HÍ Œ∞!


13

=~°^≥·==∂? Ñ¨~°^≥·==∂?

P^è•ºu‡Hõ Ñïu ÑïÏ=∂Å ^Œ$ëêìº =º‰õΩÎÅ#∞ <åÅ∞QÆ∞

«~°QÆ «∞Å∞QÍ qÉèílOKå~°∞ =∞Ç «∞‡Å∞† P~°∞ÎÅ∞, J~å÷~°∞÷Å∞, l*Ïã∞=ÙÅ∞,

=Ú=Ú‰õ∆Ω=ÙÅ∞ – Jx. „Ñ*ÏÉÏÇïà◊ºOÖ’ Z‰õΩ¯==∞Ok P~°∞ÎÅ∞, J~å÷~°∞÷ÖË!

U"Õ"À HÀiHõÅ`À ãO™êiHõ `åÑ„ «Ü«∂Å`À ã «=∞ «=∞ø «∂ =ÙO_Õ"å~

P~°∞ÎÅ∞, J~å÷~°∞÷Å∞. =ÚHÎ «iOÑÙ ã Œæu=O\ q+Ü«∂Å‰õΩ – H=ÅO

<À\=∂@Å∞QÍ «ÑÊ – Z‰õΩ¯==∞Ok rq`åÅÖ’ ÃÑ ŒÌ„áê=ÚYº « ÖË Œ∞.

~°Hõ~°HÍÅ HÀiHõÅ`À ã=∞ãºÅ`À ã «=∞ «=∞=Ù «∞#fl =ºHÎH, ''x#∞fl h=Ù

≥Å∞ã∞HÀ!——, ''[QÆ «∞Î q∞ äŒº! ãO™ê~°=Ú =∂Ü«∞!—— =O\ „ÑÉ’ è•Å∞ ~°∞zOK«=Ù

ãiHõ •, Jq ~¸ ãO™ê~°™êQÆ~°ÑÙ QÆ>ìH¯OK«ÖËx =\˜ì "≥∞@ì"Õ •O «OQÍ

`Àã∞ÎOk. J@∞=O\ ™êO™êiHõ r=ÙÅÖ’ ‰õÄ_® P è•ºu‡Hõ l*Ïã#∞

~ÔHuÎOz, ã «ºÑ äŒO "≥·ÑÙ‰õΩ #_çÑ≤OK«QÆÅ ã=∞~°∞÷_Õ x["≥∞ÿ# ã Œ∞æ~°∞=Ù. D

Œ∞ãÎ~°HÍ~åºxfl J «ºO « ã∞<åÜ«∂ãOQÍ ã=∞~°ú=O «OQÍ x~°fiÇ≤Ïã∞Î#fl ã Œ∞æ~°∞

™ê„=∂\ò – N™ê~ÚÉÏÉÏ!

=∞Ç¨`«∞‡Å∞#fl^≥O^Œ∞‰õΩ?

J ≥ÖÏQÍ? – JO>Ë, ^•xH ã=∂ è•#O ÉÏÉÏ<Õ q=iOz

=Ù<åfl~°∞. ''Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ SÇ≤ÏHõOQÍ#∂, P=Ú+≤‡HõOQÍ#∂ ÖÏÉèíO KÕ‰õÄ~°Û_®xH

=∞Ç¨`«∞‡Å∞#flk—— J<Õ"å~°∞ ÉÏÉÏ. JO`ÕHÍ^Œ∞! _»|∞ƒ, "åºáê~°=Ú,

P~ÀQÆº=Ú, ãÖ`å#=Ú, L^ÀºQÆ=Ú `«k`«~° q+¨Ü«∞ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#

ã¨=∞ã¨ºÅ`À HÀiHõÅ`À ÉÏÉÏ#∞ P„â◊~ÚOKÕ Éèí‰õΩÎÅ#∞ x~°ã≤ã¨∂Î,

''N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\ ã Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P è•ºu‡HÀ#flu HÀãO „áêi÷OKåe QÍh,

«∞K«Ûù"≥∞ÿ# „áêÑOzHõ HÀiHõÅ`À P„â◊~ÚOK«‰õÄ_» Œ∞—— Jx 'Ç≤Ï «=Ù— K≥|∞ «∞#fl

XHõ Éèí‰õΩÎx`À ÉÏÉÏ, ''JÖÏ J<˘ Œ∞Ì! <å‰õΩ ãO|OkèOz"å~°∞ "≥Ú Œ@ JÖÏO\

14


HÍ~°ÏÅ`À<Õ <å ŒQÆæ~°‰õΩ =™êÎ~°∞. "åi HÀiHõÅ∞ fi rq «OÖ’ ™œYºO

zHÍ¯Hõ, ##∞fl J#∞ãiOz P è•ºu‡HõOQÍ ÑÙ~ÀQÆq∞™êÎ~°∞. x*ÏxH, ~°Hõ~°HÍÅ

q∞+Åg∞ Œ <Õ<Õ "åix <å ŒQÆæ~°‰õΩ ~°Ñ≤ÊOK«∞H˘O\Ï#∞. "åÔ~O « Œ∂~å#

=Ù<åfl ã¨ ˆ~ <Õ<Õ "åix HÀi <å =^Œ Ì‰õΩ KÕ~°∞ ÛH˘O\Ï#∞. Z=~°∂

"å~°O «@"å~°∞QÆ <å ŒQÆæ~°‰õΩ ~å~°∞!—— Jx J<åfl~°∞.

PiÎ #∞O_ç l*Ï˝ã¨

qq èŒ „áêÑOzHõ HÀiHõÅ`À, ™êfi~°÷O HÀã"Õ∞ "≥Ú Œ@ ÉÏÉÏ#∞

P„â◊~ÚOz<å, ÉÏÉÏ =∞Ç≤Ï=∞=Å¡ P HÀiHõÅ∞ fi, HõëêìÅ∞ QÆ>ìHõ _»O`À,

"åiÖ’ "≥Ú Œ@ ÉÏÉÏ Ñ@¡ Hõ$ «[`åÉèÏ=O U~°Ê_»∞ «∞Ok. J Õ „Hõ=∞OQÍ

ÉèíHÎqâßfi™êÅ∞QÍ Ñiu K≥O Œ∞ «∞Ok. «=∞#∞O_ç Ug∞ PtOK«‰õΩO_®,

«=∞Ö’ ÜÕ∞ J~°› «Å∞ K«∂_»‰õΩO_®, «=∞#∞ `å=ÚQÍ «e¡ÖÏ „¿Ñq∞Oz

HÍáê_Õ J"åº["≥∞ÿ# ÉÏÉÏ „¿Ñ=∞Hõ~°∞Å#∞ QÆ∞iÎOK«QÍ<Õ "åiÖ’ „Hõ=∞OQÍ

ÉÏÉÏÑ¨@¡ ÉÏÉÏ`«`«Î fiO Ñ¨@¡ l*Ï˝ã¨ ˆ~ÔH`«∞Î`«∞Ok. JÖÏ, P~°∞ÎÅ∞

l*Ïã∞Å=Ù`å~°∞!

N™ê~Ú – WÇ¨ÏÑ¨~„°âıÜ≥∂^•~Ú!

JÖÏ [xOz# l*Ïã =∞#Ö’ ÉÏÉÏ K«i„ «–É’ èŒ#Å#∞ QÆ∞iOz

≥Å∞ã∞H˘x, N™ê~Ú « åÎ fixfl QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ@@∞¡ KÕã∞ÎOk. ÉÏÉÏ

K«i„ «Ö’ „ÑHõ@=∞=Ù «∞#fl PÜ«∞# J"åº["≥∞ÿ# „¿Ñ=∞‰õΩ Hõ~°∞‰õΩ ã~°fi[ «‰õΩ

ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞`åfixH˜ =∞# =∞#ã¨∞Å∞ =ÚQÆú=∞=Ù`å~Ú. „Hõ=∞OQÍ, =∞#

ÇÏ$ ŒÜ«∂Å∞ ÉÏÉÏ"≥·ÑÙ f„=OQÍ PHõi¬ «=∞=_»O "≥Ú ŒÅ=Ù «∞Ok. ÉÏÉÏÑ@¡

PHõ~°¬ ÃÑiQH˘nÌ, =∞# =∞#ã∞ûÅ#∞ ZO`À f„=OQÍ Ñ\˜ìÑ‘_çã∞Î#fl ™ê=∂#º


15

™êO™êiHõ ã=∞ãºÅÑ@¡ HÀiHõÅÑ@¡ xi¡ÑÎ « [xã∞ÎOk. „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =º‰õΩÎÅ

QÆ∞iOz, q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz uiyuiy `«ÅáÈÜ«∞_»O =∞#ã¨∞û‰õΩ#fl

ãÇÏ[ÅHõ∆O. JO Œ∞=Å¡ ÉÏÉÏ"≥·ÑÙ‰õΩ =∞# ÇÏ$ ŒÜ«∂Å∞ PHõi¬ «=∞ÜÕ∞ºH˘nÌ,

ÉÏÉÏÃÑ· =∞‰õΩ¯= Z‰õΩ¯=HÍ™êy, „Hõ=∞OQÍ Jk 'J##ºzO`«#—‰õΩ

^•ifã¨∞ÎOk. '`«=∞ J#∞„QÆÇ¨Ï^Œ$+≤ìx ZÑ¨C_»∂ =∞#g∞^Œ<Õ xeÊ,

[#‡[#‡Å#∞O_ç HõO\H Ô~ÑÊÖÏ HÍáê_»∞ «∞#fl P ã~°fiAxH „Ñ ÕºHõOQÍ

=∞# HÀiHõÅ∞ x"ÕkOK«_»"Õ∞q∞\˜? =∞#ˆHk =∞Oz^À P WÇ¨ÏÑ¨~°

„âıÜ≥∂^•~ÚÜ≥ÿ∞# ™ê~ÚH˜ `≥eÜ«∞^•?— – J<Õ q"ÕHõO JO‰õΩiOz,

P#O ŒO`À PÜ«∞# K«~°ÏÅ‰õΩ â◊~°∞ á⁄Ok, ã~°fiO ÉÏÉÏ ãOHõÖÏÊxH

WK«Ûù‰õΩ x~°ƒùÜ«∞OQÍ = ŒeÃÑ\˜ì, 'xtÛO «QÍ— rqOK«_»O ™ê èŒº=∞=Ù «∞Ok.

JO>Ë, „Hõ=∞OQÍ P~°∞Î_»∞ l*Ïã∞=ÙQÍ, l*Ïã∞=Ù '=Ú=Ú‰õ∆Ω=Ù—QÍ =∂~å_»#fl

=∂@!

WÇ¨Ï=ÚÖ’<Õ Ñ¨~°=Ú!

qq èŒ q+Ü«∞"åã#Å`À, HÀiHõÅ`À, „áêÑOzHõ "åº"≥∂ÇÅ`À

ã «=∞ «=∞=Ù «∞#fl =∞#Å#∞ –– =∞#ã∞ûÜ≥ÚHõ ãÇÏ[ãfiÉèÏ"åx Hõ#∞QÆ∞OQÍ

–– ãOã¯iOz L ŒúiOz ã Œæux JO Œ*ËÜ«∞_»"Õ∞ ™ê~Ú J=`å~°HÍ~°ºO

Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨~°=∂~°÷O. JO`ÕHÍh, =Ú=ÚHõ∆`«fi^Œâ◊Ö’ É’kèOK«=Åã≤#

q"ÕHõ"≥·~åQÍºÅ#∞ "Õ •O «ã`åºÅ#∞, WOHÍ P~°∞ÎÅ∞QÍ J~å÷~°∞÷Å∞QÍ =Ù#fl Œâ◊Ö’

=∞#‰õΩ É’kè¿ãÎ, Jk â◊√+¯"Õ •O «=∞=Ù «∞Ok. J@∞=O\ â◊√+¯"Õ •O`åxH

N™ê~ÚÑ äŒOÖ’ KÀ@∞ÖË Œ∞. JO Œ∞H J<åfl~°∞ N"Õ=∞#Ü≥∂wO„ Œ∞Å∞, ''WÇÏ=Ú

q_çz Ñ¶¨Å=ÚeOÑ¨ÙQÍ QÆÅ=x =∞Ç≤Ïx Ñ¨Å∞¯"åi =∞`«=Ú HõÅ¡!

WÇÏ=ÚÖ’# |~°=Ú <˘ãQÆ∞@ HÍ#~À!—— Jx.

16


HÀÔ~¯Å#∞ f~°∞Û@Ö’ ÖË^Œ∞ x^•#=Ú!

HÀÔ~¯Å#∞ 'fiÛ–k

Œ∞Ì@—ÜÕ∞ N™ê~Ú q

è•#=Ú!

Ü≥∂QÆÉè’QÆO|∞Å ã¨OÜ≥∂[#O

ÉÏÉÏ Z#fl_»∂ WÇxfl x~°ã≤OK«ÖË Œ∞. «# Éèí‰õΩÎÅ áê~°=∂i÷Hõ

rq «OÑ@¡ =∂„ «"Õ∞ «# ÉÏ èŒº « JO@∂, "åi SÇ≤ÏHõ („áêÑOzHõ) rq`åxfl

Ñ\˜ìOK«∞HÀHõ x~°¡Hõ∆ ºO K≥Ü«∞ºÖË Œ∞. «# Éèí‰õΩÎÅ WÇÏÑ~åÅ ÉèÏ~°O å"Õ∞ =Ç≤Ïã∂Î,

qq èŒ «~°QÆ «∞Å „Ñ[Å#∞, "åi"åi ãO™ê¯~åÅ‰õΩ ÑiuH J#∞QÆ∞OQÍ

ÖÏeOz |∞[yOz É’kèOz fiÛk ŒÌ_»"Õ∞ ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ „Ñ ÕºHõ «.

''<å Éèí‰õΩÎÅ∞ J_çy#=hfl Wã∂Î<Õ =ÙO\Ï#∞!<Õ#∞ W=fi^ŒÅzOk "å~°∞ J_çˆQO`«=~°‰õΩ!——

– Jx ÉÏÉÏ JO Œ∞H J<Õ"å~°∞. =∞#O HÀ~ qq èŒ „áêÑOzHõ

HÀiHõÅ#∞ PÜ«∞# f~°∞ã∂Î<Õ =ÙO\Ï~°∞. ZÑÊ\=~°‰õΩ? =∞#Ö’ Ñiu

Hõey PÜ«∞# W=fi ŒÅK«∞H˘#flk =∞#O HÀ~O «=~°‰õΩ! HÍh, =∂#=Ùx

HÀiHõÅ‰õΩ JO «"≥∞Hõ _»? 'Hõ_»Å∞_çÑ≤ h~å_»QÍ— J#fl@∞¡ P HÀiHõÅhfl fi,

ÉÏÉÏ W=fi Œez# Õ À •xfl =∞#O HÀ~ ≥ÑC_»∞? W ŒãÅ∞ [iQ Õ<å?–J<Õ ãO ÕÇÏO ™ê~ÚÉèíHÎ~°ãO Ü≥ÚHõ ~°∞z ≥eÜ«∞x H˘O Œ~°∞ |∞kú=∞O «∞Å‰õΩ

HõÅ∞QÆ=K«∞Û. ÉÏÉÏ H=ÅO =∞# HÀiHõÅ∞ f~°Û@O =∂„ «"Õ∞ HÍ Œ∞, "å\x

XHõ „Hõ=∞OÖ’, K«Hõ \ ãOÑ¶∞@#Å ‰õÄ~°∞Ê`À =∞#‰õΩ JOkOz, =∞#

JO «~°OQÆO "å\=Å¡ ãÔ~·# ÑO ä•Ö’ „ÑÉèÏq «=∞ÜÕ∞º@∞¡ ‰õÄ_® K«∂™êÎ~°∞.

Z=iH "å~°∞ «=∞ «=∞ J#∞Éèí"åÅ#∞ *Ï„QÆ «ÎQÍ qâı¡+≤Oz ãg∞H∆OK«∞H˘O>Ë,

N™ê~Ú ˆH=ÅO '=~°—^≥·="Õ∞ HÍ^Œ∞, 'Ñ¨~°— ^≥·=O ‰õÄ_®##fl ã¨`«ºO

É’ èŒÑ_»QÆÅ Œ∞. JO ÕHÍ Œ∞, WÇÏÑ~°„âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# ™ê~ÚÉèíHÎ 'Ü≥∂QÆO—

Ü≥ÚHõ JÑÓ~°fi „áêâ◊ãÎºO ‰õÄ_® J=QÆ «O HÍQÆÅ Œ∞! v

17

"Look to me and I look to you!" J#flk N™ê~ÚÉÏÉÏLÑ ÕâßÅÖ’ J «ºO « „áêK«∞~åºxfl á⁄Ok# 'ã∂HÎ—. '' «∞ =∞~°≠Hõ_≥ J##ºáêÇ≤Ï! áêÇ‘Ï «∞~°≠Hõ_≥ ≥·™êKå g∞Ç‘Ï!——1 Jx ÉÏÉÏ =∞~å\©Ö’ K≥Ñ≤Ê# =∂@‰õΩÑÓ[ºN a.q.#~°ã≤OÇÏ™êfiq∞QÍ~°∞ Sri Sai Baba's Charters & Sayings J#fl„QÆO äŒOÖ’ KÕã≤# POQÍ¡#∞"å ŒO: "Look to me and I will look to you!"2

Jx. XHõ "åHÍºxfl ã∂H©ÎHõiOz K≥¿ÑÊ@ÑC_»∞ Jk U ãO Œ~°ƒùOÖ’ K≥ÑÊ|_çO^Àq=iOKÕO Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊=ÚO_» Œ∞. `åuÎ fiHõã¨O|O èŒ"≥∞ÿ# XHõ "åHÍºxflã∂H©ÎHõiOz J#∞=kOKÕ@ÑC_»∞ ÉèÏëêO «~°OÖ’ H˘O « ÉèÏ= JãÊ+ì «HõÅQÆ_»O ãÇÏ[O. P 'H˘O «—‰õΩ `À_»∞, P «~°∞"å « Z=~À Éèí‰õΩÎ_»∞ PJ#∞"å^ŒOÖ’x Ô~O_»∞ q_çq_ç "åHÍºÅ#∞ HõÅ∞Ñ¨Ù`«∞#fl 'and' J<Õcoordinating conjunction ™ê÷<Õ 'if' „Ñ¨`«ºÜ«∞O (subordinating

conjunction) KÕiÛ, "If you look to me, I look to you!" Jx„Ñ¨K«∞iOK«@O [iyOk. ^•x`À =¸ÖÏ#∞"å^ŒOÖ’ 'Jã¨Ê+¨ìOQÍ—`˘OyK«∂ã∞Î#fl '+~° «∞— (condition) qãÊ+ì"≥∞ÿ Jáê~å÷Å‰õΩ ^•ifã≤Ok!P ã∂HÎ Ü≥ÚHõ POQÍ¡#∞"å^•Ö’¡ =¸ÖÏ#∞"å^•xfl J#∞ãiOz H˘O Œ~°∞,''<åÃÑ· h ^Œ$+≤ì xÅ∞Ñ¨Ù† hÃÑ· <å ^Œ$+≤ì xÅ∞Ñ¨Ù`å#∞—— Jx `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜J#∞=k¿ãÎ, =∞iH˘O Œ~°∞ Ô~O_»= J#∞"å^•xfl Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞H˘x, ''<å ÃÑ·

Z=~°∞ Œ$+≤ì xÅ∞ÑÙ`å~À, "åiÜ«∞O Õ <å Hõ\ÏHõ∆=Ú—— Jx J#∞=kOKå~°∞.D "åHõºOÖ’ =ºHõÎ=∞ÜÕ∞º ÉèÏ=O Œ$ëêìº, ''ÉÏÉÏ Hõ\ÏHõ∆gHõ∆ÏÅ∞ PÜ«∞##∞ÑÓlOKÕ "åig∞ Œ =∂„ «"Õ∞<å? q∞ye# "åig∞ Œ „ÑãiOK«"å?—— J<ÕãO ÕÇÏO H˘O ŒiH HõÅQÆ_»O ãÇÏ[O† ã=∞O[ãO ‰õÄ_®!3

18


P qÑs`å~°÷O H=ÅO J#∞"å ŒÖ’ÑO =Å¡ HõeyO Õ HÍx, Jk

ÉÏÉÏ =∂@Ö’¡x PO «~°ºO HÍ Œx N™ê~ÚK«i„ «–É’ èŒ#Å∞ Ñije¿ãÎ W>Ëì

É’ èŒÑ_»∞ «∞Ok.

=∞=∞ « ã=∞ «Å ¿ÇÏÅ!

=∞#‰õΩ Hõey# ÃÑ· ãO ÕÇxH ã=∂ è•#=∂ J#fl@∞¡, XHõ

ãO Œ~°ƒùOÖ’ ÉÏÉÏ WÖÏ J<åfl~°∞: ''<å J#∞„QÆÇÏO ÖËHõ PÔH·<å Hõ ŒÅ Œ∞.

<Õ#O Œix ã=∂# Œ$+≤ì À K«∂™êÎ#∞!—— ("I look equally on all! Not a leaf

moves except by my grace. I look on all with equal eye.")4 JO ÕHÍ Œ∞!

ÉÏÉÏ =∞~À ãO Œ~°ƒùOÖ’ WÖÏ J<åfl~°∞, ''D „ÑÑOK«=Ú KåÖÏ qO ≥·#k.

JO Œ~°∂ <å "åàı§. JO Œix <Õ#∞ ã=∂#OQÍ K«∂™êÎ#∞. HÍx JO Œ∞Ö’

H˘O^Œ~°∞ ^˘OQÆÅ=Ù`å~°∞. "åiH˜ <Õ#∞ KÕÜ«∞QÆeyO^Õ=ÚOk?—— ÉÏÉÏ

Hõ\ÏHõ∆gHõ∆ÏÅ<Õ J=∞$ « è•~°Å∞ ZÑC_»∂ JO Œi g∞ Œ ‰õΩO_»áÈ «QÍ =i¬ã∂Î<Õ

L<åfl~Ú. HÍx, =∞# J*Ï#=∞<Õ Q˘_»∞QÆ∞ P J#∞„QÆÇÏ è•~°Å∞ =∞#g∞ Œ Ñ_»‰õΩO_®

J_»∞¤H˘O@∞#flk. P J*Ï<åxfl `˘ÅyOK«∞H˘x, XHõ™êi Hõà◊√§ ≥~°z 'K«∂¿ãÎ—,

N™ê~Ú J#∞„QÆÇÏgHõ∆ÏÅ∞ ZÑC_»∂ =∞#g∞ Œ L<åflÜ«∞x „QÆÇ≤Ï™êÎ=Ú.

JÖÏ N™ê~Ú Œ$+≤ì ã^• =∞#g∞ Œ∞#fl Œ#fl QÆ∞~Î(Zé∞H) =∞#‰õΩ QÆ∞~°∞"≥·

=∞#Å#∞ ~°H∆Oz «iOÑ*Ëã∞ÎOk. P Zé∞Hõ#∞ (QÆ∞~°∞Î#∞) ™ê èŒº"≥∞ÿ#O «QÍ

x~°O «~°O xÅ∞ÑÙHÀ=_»"Õ∞ ™ê èŒ#! P Zé∞HõÖ’ xÅ=_»"Õ∞ J##ºÉèÏ=O`À

ã Œ∞æ~°∞=Ù‰õΩ â◊~°ÏQÆu K≥O Œ_»O. D „ÑÜ«∞ «flO =∞#"≥·ÑÙ #∞O_ç [~°QÆ=Åã≤#

„HÜ«∞. ''QÆ∞~°∞=Ù Z#fl_»∂ «##∞ å#∞ h‰õΩ QÆ∞~°∞=ÙQÍ KÕã∞HÀ_»∞. PÜ«∞#∞fl

QÆ∞~°∞=ÙQÍ QÆ∞iÎOK«=Åã≤Ok #∞"Õfi!—— Jx ÉÏÉÏ ãÊ+ìO KÕ¿ã=Ù<åfl~°∞. =ÚO Œ∞

=∞#O ÉÏÉÏ"≥·ÑÙ K«∂¿ãÎ, PÃÑ·# ÉÏÉÏ =∞#Å#∞ Hõ\ÏH∆OK«_»O HÍ Œ∞ [iQk.

ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇÏO ZÑC_»∂ =∞# g∞ Œ∞#flk. ''J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_»"Õ∞ <å Ñx!——

("My business is to give blessings")5 Jx ÉÏÉÏ<Õ «# J=`å~°HÍ~åºxfl

19

™ê~ÚK«∂¿Ñ `˘e"≥∞@∞ì!

"≥Å¡_çOKå~°∞. ÉÏÉÏ `«=∞ ~°Hõ∆#∞ J#∞„QÆÇ¨xfl W=fi_®xH˜ ZÑ¨C_»∂

ãÖã≤^Œ∞úÖˇ· =Ù<åfl, =¸~°ö`«fiO`À =∞#"Õ∞ ^•xx ã‘fiHõiOK«ÖË‰õΩ<åfl=Ú.

''~°O_ç! |™êÎÅH˘nÌ Tn "≥∂ã¨∞‰õΩáÈO_ç! D =∞ã‘^Œ∞`«e¡ ÉèÏO_®QÍ~åxfl

|O_»¡H˘kÌ fã¨∞‰õΩáÈO_ç!——6 Jx ÉÏÉÏ ZÅ∞ÔQuÎ PÇ¨fixã¨∂Î<Õ =Ù<åfl~°∞.

HÍx, ÉÏÉÏ '~°Hõ∆— J<Õ Tnx, '*Ï˝#—=∞<Õ ÉèÏO_®QÍ~åxfl ã‘fiHõiOKÕ"åˆ~

ÖË~°∞. D q+¨Ü«∂<Õfl „Ñ¨™êÎqã¨∂Î ÉÏÉÏ, ''J_çy# "åiH˜ J_çy#O`«

ã¨=∞$kúQÍ W=fi=∞x <å Ü«∞[=∂x ##∞fl P^ÕtOKå_»∞. HÍx <å =∂@Å∞

K≥q#Éˇ>Ëì^≥=~°∞? <å ^èŒ<åQÍ~°Ñ¨Ù `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞ ÉÏ~å¡ `≥~°zÃÑ\˜ì =ÙOKå#∞.

HÍh P ãÖÑ¨^Œ#∞ fã¨∞H˘x á⁄ÜÕ∞º"åˆ~ ÖË~°∞! „Ñ¨[Å∞ T~°ˆH <å=^ŒÌH˘zÛ

'W=Ùfi W=Ùfi!— JO\Ï~°∞. <Õ#∞ 'fã∞HÀ—=∞O\Ï#∞. HÍx fã∞H˘<Õ"å~i!——7

Jx Z<Àfl™ê~°∞¡ "åáÈÜÕ∞"å~°∞. ÉÏÉÏ QÆ∞iOz Z=i^•fi~å<À q#@O

=Å¡<À, PÜ«∞#∞fl QÆ∞iOz ZHõ¯_À K«^Œ=_»O ^•fi~å<À, PÜ«∞##∞ QÆ∂iÛ

`≥Å∞ã¨∞H˘x, ZÑ¨C_À U^À Hõ+¨ìO =zÛ#Ñ¨C_»∞ Jk f~°Û=∞x PÜ«∞##∞

„áêiúOz, Jk f~°_»O`À ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ"≥∞ÿ PÜ«∞#∞fl P~åkèã¨∞Î<åfl=∞x

™ê=∂#ºOQÍ =∞#O ÉèÏq™êÎO. PÜ«∞##∞ =ÚO^Œ∞ =∞#O Ñ¨ÓlOK«_»O

[iy# «~°∞"å Õ, PÜ«∞# Hõ$áê Œ$+≤ì =∞#g∞ ŒÑ_ç PÜ«∞# =∞Ç≤Ï=∞ =∞#‰õΩ

„Ñ¨Hõ@=∞ø`«∞#fl^Œx „Éèíq∞™êÎ=Ú. J~Ú`Õ, Jk H=ÅO =∞# „Éèí"Õ∞#x ''<å

Éèí‰õΩÎx <Õ<Õ Z#∞flH˘O\Ï#∞——, Jx ÉÏÉÏ J#fl =∂@`À `ÕeáÈ`«∞#flk.

PÜ«∞# Hõ$áêHõ\ÏHõ∆O =∞#g∞^Œ ÖËHõáÈ`Õ ÉèíH˜Î`À =∞# ^Œ$+≤ì PÜ«∞# g∞^Œ

xÅÑ¨_»=∞#flk JãÖÉèí=O! D ã¨`«ºO H˘O`«=∞Ok q+¨Ü«∞OÖ’

J#∞Éèí=Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ Zé∞HõÖ’H˘ã¨∞ÎOk† Z‰õΩ¯==∞Ok q+¨Ü«∞OÖ’ ~å^Œ∞.

ÉÏÉÏ¿Ñ~°∞ ‰õÄ_® q#x ZO^Œ~À Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ÉÏÉÏ<Õ =ÚO^Œ∞QÍ(ã¨fiÑ¨flOÖ’)

^Œ~°≈#q∞zÛ, x^Œ~°≈#q∞zÛ '`«#"åiQÍ— KÕã¨∞H˘#fl ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ PÜ«∞#

K«i„`«Ö’ HÀH˘Å¡Å∞. P bÅÅ#∞ D ^Œ$ëêìº qâı¡+≤Oz K«∂¿ãÎ D ã¨`«ºO

=∞iO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ J=QÆ`«O HÍQÆÅ^Œ∞.

20


|∞∞Ï#∞|O^èŒÅÇ¨Ïi!

J~Ú`Õ WHõ¯_» XHõ „Ñ¨â◊fl L^Œ~Úã¨∞ÎOk! ÉÏÉÏ Hõ$áê^Œ$+≤ì

JO Œig∞^• ã=∂#OQÍ „Ñãiã∞ÎO>Ë, H˘O «=∞Okx =∂„ «"Õ∞ PÜ«∞#

«# Éèí‰õΩÎÅ∞QÍ ZOÑ≤Hõ KÕã∞HÀ=_»"Õ∞q∞\?– Jx. P 'ZOÑ≤Hõ—‰õΩ HÍ~°O

ÉÏÉÏ<Õ q=iOKå~°∞ – '|∞∞Ï#∞|O èŒ=∞—x! P |∞∞Ï#∞|O è•xÔH·<å "≥Ú Œ@

U^À HÍ~°=ÚO_®e Hõ^•? Jk H˘O`«=∞Ok`À<Õ U~°Ê_ç, =∞i

H˘O`«=∞Ok`À U~°Ê_»HõáÈ=\ÏxH˜ HÍ~°"Õ∞q∞@<Õ „Ñ¨â◊fl =∞m§ =∞#

=∞#ã∞ûÅ#∞ ˘ÅK«Hõ =∂# Œ∞! D „Ñâ◊fl‰õÄ ÉÏÉÏ<Õ ã=∂ è•#q∞zÛ =Ù<åfl~°∞.

''"≥#∞Hõ Z<Àfl [#‡ÅÖ’ g∞`À =Ù<åfl#∞. WHõ ~åÉ’ÜÕ∞ [#‡ÅxflO\Ö’#∂

g∞`À =ÙO_»QÆÅ#∞. =∞#O =∞m§ =∞m§ HõÅ∞ã∞H˘O\Ï=Ú. <å‰õΩ JÑÊ*ÑÊ|_ç#

„ÑüÃÑ·ã¨‰õΩ <Õ#∞ JÖÏ¡‰õΩ ÖˇHõ¯K≥Ñ¨CHÀ"åe!—— Jx. Éè íQÆ=O`«∞_»∞

r=ÙÅ#∞^ŒúiOK«_®xH˜– "åi"åi ãÖ™ê¯~åÅHõ#∞QÆ∞OQÍ – qq^èŒ

ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ ~°∂ÑÖÖ’ J=`«i™êÎ_»x âß¢™êÎÅ∞, `«`«Î fi^Œ~°≈#∞Öˇ·#

=∞Ç¨`«∞‡Å∞ K≥¿ÑÊ=Ù<åfl~°∞. N™ê~ÚÉÏÉÏ ~°∂ÑÖÖ’ J=`«iOz# P

ÉèíQÆ= «Î «Î fiO P „áêuÑkHõÃÑ·<Õ «#‰õΩ (P ~°∂áêxH) H\Ï~ÚOK«|_»¤ r=ÙÅ#∞

ã Œæu<˘Okã∞ÎOk. P r=ÙÅ<Õ ÉÏÉÏ «# ãÇÏ[ xQÆ∂_è»suÖ’ '' «#‰õΩ

JÑÊ*ÑÊ|_»¤ ÃÑ·ãÅx—— K≥áêÊ~°∞. WÖÏ, ÉÏÉÏ qq èŒãO Œ~åƒùÅÖ’ K≥Ñ≤Ê#

=∂@Å=Å¡, JãÖMÏºHõ"≥∞ ÿ# PÜ«∞# bÖÏ„Ñ¨É’^è•Å=Å¡ =∞#‰õΩ

≥e¿ã Õq∞@O>Ë, … ÉÏÉÏ Œ$+≤ì ZÅ¡ÑC_»∞ JO Œi g∞ Œ ã=∞OQÍ<Õ

„Ñãiã∞Î#fl Œh, ÉÏÉÏ`À =∞#‰õΩ QÆÅ [#‡[#‡Å |∞∞Ï#∞|O èŒO Ñ¶e «OQÍ

Hõey# ãO™ê¯~°O =Å¡ =∞#=Ú P Hõ$Ñ#∞ ãiQÍ ãkfixÜ≥∂QÆO KÕã∞H˘x

~°H∆OÑ|_» å=∞x!

D ã «ºO Ü≥ÚHõ "≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Ú Œ@ ¿Ñ~˘¯#fl ''<åÃÑ· h Œ$+≤ì

xÅ∞ÑÙ† hÃÑ· <å Œ$+≤ì xÅ∞ÑÙ`å#∞—— J#fl ÉÏÉÏ ã∂HÎx É’ èŒ#∞ Ñije¿ãÎ,

''<åÃÑ· h Œ$+≤ì xÅ∞ÑÙ† <å Œ$+≤ì ZÑC_»∂ hg∞ Œ<Õ L#fl Œx „QÆÇ≤Ï™êÎ=Ù!——

21

™ê~ÚK«∂¿Ñ `˘e"≥∞@∞ì!

J<Õk ÉÏÉÏ =∂@Å‰õΩ ã¨Ô~·# ÉèÏ"å#∞"å^ŒO J=Ù`«∞Ok. P ã¨∂H˜ÎH˜

ãO|OkèOz ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl ãO ÕÇÏO U J#∞"å ŒÖ’ÑO =Å¡ Hõeæ<å, Jk

XHõq^èŒOQÍ ã¨O`À+≤OK«=Åã≤# q+¨Ü«∞O! ZO^Œ∞HõO>Ë, ''J#<åº:

zO «Ü«∞O`À=∂O . . .—— ('Z=~°~Ú Õ <å QÆ∞iOKÕ J##ºOQÍ zO «#KÕ™êÎ~À . . .

"åi Ü≥∂QÆˆH∆=∂Å ÉÏ^èŒº`« <Õ#∞ =Ç≤Ï™êÎ#∞.—)– J#fl ÉèíQÆ=næ`åâ’¡HÍxfl

«~° «~åÅ∞QÍ qO@∞<åfl HõÅ∞QÆx ãO ÕÇÏO l*Ïã D ÉÏÉÏ ã∂HÎÑ@¡

HõeyO ŒO>Ë Jk N™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ N™ê~Ú Hõ~°∞Ñ@¡, ã~°fiã=∞ «fiOÑ@¡

QÆÅ „ÑQÍ_è» qâßfi™êxfl ≥eÜ«∞*Ëã∞Î#flk Hõ •? J Õ âßG"åHÍºxH, ãr="≥∞ÿ#

ã Œ∞æ~°∞"åHÍºxH QÆÅ Õ_®! H=ÅO âßGO =∞x+≤ PÖ’K«##∞ Ü«∂O„uHõO

KÕ¿ãÎ, ã Œ∞æ~°∞"åHõºO =∞#Ö’ ≥·=O Ñ@¡ l*Ïã#∞ qKå~°#∞ ~ÔHuÎOz

«iOÑÙ‰õΩ ÉÏ@ "Õã∞ÎOk!

WHõ _» QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ=Åã≤# =∞~˘Hõ q+Ü«∞"Õ∞q∞@O>Ë, N™ê~Ú

ÉèíHÎ ™ê èŒ#‰õΩ ãO|OkèOz# ÜÕ∞ ãO ÕÇxÔH·<å ã=∂ è•#O, „â◊ ŒúQÍ "≥uH Õ,

ÉÏÉÏ =∂@Ö’¡<Õ =∞#‰õΩ Åaèã∞ÎOk. =∞# rq «=∞<Õ „QÆO ä•xfl J~°÷=O «OQÍ

~°ã= «Î~°OQÍ K« Œ∞=Ù‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ J=ã~°"≥∞ÿ# JOâßÅÃÑ· ÉÏÉÏ K≥ÑÊHõ q_»z#

q+Ü«∞O ÖË Œ∞! N™ê~ÚÉ’ èŒ ã=∞„QÆ"≥∞ÿ# Õ† =∞# J=QÍÇÏ<Õ ã=∞„QÆO

HÍ=Åã≤=ÙOk! JO Œ∞Hõ<Õ HÍÉ’Å∞ ÉÏÉÏ<Õ J<åfl~°∞, ''<å =∂@Å J~°÷O

g∞‰õΩ ãiQÍæ É’ èŒÑ_»_»O ÖË Œ∞!—— Jx. v

22


Notes & References:

1N™ê~ÚãK«Ûi «„, 19= J è•ºÜ«∞=Ú, 73= Fg.2Narasimhaswami, B.V., com. by., Sri Sai Baba's Charters &

Sayings', (Madras, 1942), No.19.

3™ê~ÚÑ äŒO Ñ„uHõÖ’x 'l*Ï™êÑ¨ äŒO— ji¬Hõ‰õΩ XHõ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎ_»∞ l*Ïã`À„"åã≤#: "If you look to me, I look to you" J#fl N™ê~ÚÉÏÉÏ ã∂HÎÖ’ 'if'J#fl xÜ«∞=∞O KåÖÏ=∞Ok ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅÖ’ ã¨Oâ◊Ü«∂Å∞ ˆ~ÔHuÎã¨∞Î#flk.N™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ =ÚO Œ∞ =∞#O K«∂¿ãÎ, «~°∞"å « PÜ«∞# =∞#Å#∞ K«∂™êÎ#xK≥Ñ≤Ê#@∞¡ LOk. WO Œ∞Ö’ Hõ~°∞Ï=¸iÎÜ≥ÿ∞# N™ê~ÚK«∂ÑÙ ãHõÅr=ÙÅÃÑ·ã=∞OQÍ#∞, ãHõÅr=ÙÅ‰õΩ ã=∂#OQÍ ~°Hõ∆ HõeÊOKÕkQÍ#∞ =ÙO_» •? N™ê~Ú`«##∞ K«∂z#"åi<Õ J#QÍ ÉèíH˜Îqâßfi™êÅ`À Ñ¨ÓlOz# "åi<Õ Hõ\ÏH˜∆™êÎ#xK≥Ñ≤Ê#@¡~ÚOk Hõ •! JO>Ë "åiH ã~°fir=ÙÅÜ«∞O Œ∞ ã=∞ÉèÏ=O ÖË •? WkÉÏÉÏÖ’x ÉèíQÆ=`«Î`«Îfi=Ú#∞ =∞~°QÆ∞Ñ¨~°KÕ q^èŒOQÍ HõxÊã¨∞Î#flk. Hõ#∞Hõ Dq+Ü«∞=Ú#∞ ãq=~°OQÍ ™ê~ÚÑ äŒO •fi~å ≥eÜ«∞*ËÜ«∞=Åã≤OkQÍ „áê~°÷#!—— J#fl„Ñâ◊fl‰õΩ ã=∂ è•#OQÍ NÉÏ|∂r „"åã≤# "åºãq∞k! –Ñ¨a¡+¨~üû

4Narasimhaswami B.V., Ibid., No.89.5Narasimhaswami B.V., Ibid., No.55.6Narasimhaswami B.V., Ibid., No.44.7Narasimhaswami B.V., Ibid., Nos.44 & 45.

''|∞∞Ï#∞|O^è•xfl qâ◊fiã≤OK«∞!—— J<Õ"å~°∞ ÉÏÉÏ.

Z=fi~°∂ `«=∞O`«@ `å=ÚQÆ `«# =^ŒÌ‰õΩ ~å~°h, "åi`À `«#‰õΩ QÆÅ

|∞∞Ï#∞|O èŒO =Å¡ `å<Õ "åix «#K≥O «‰õΩ ~°Ñ≤ÊOK«∞‰õΩO\Ï#x ÉÏÉÏ

J<ÕHõ ãO Œ~åƒùÖ’¡ J<åfl~°∞. JO>Ë, ÉÏÉÏ`À |∞∞Ï#∞|O èŒ"Õ∞ ÖËHõáÈ Õ,

=∞#=∞ã¨Å∞ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ=_»"Õ∞ ' «@ã≤÷OK«— Œ#fl=∂@! N™ê~Ú Ü≥ÚHõ

ã Œ∞æ~°∞HÍ~°ºO, PÜ«∞# ~°Hõ∆ =∞#Hõ#∞Éèí==∞=_»O Ü≥ÚHõ <ÕÑ èŒºOÖ’ ~¸

|∞∞Ï#∞|O èŒ=∞<Õ ã∂„ «O •y=ÙOk. JO Œ∞=Å¡, D H©ÅHõã∂„ «O Ü≥ÚHõ

ã¨fi~°∂Ñ¨ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ J=QÍÇ¨Ï#KÕã¨∞H˘x, ÉÏÉÏ`À =∞#‰õΩ QÆÅ

|∞∞Ï#∞|O è•xfl 'WOHÍ— ÃÑOK«∞H˘<Õ Ü«∞ «flO KÕÜ«∞@O ™ê~ÚÉèíHÎ™ê èŒ#Ö’

J «ºO « P=â◊ºHõO Hõ •? =∞i, P '|∞∞— ™ê èŒ#‰õΩ =∂~åæÖËq∞\? P

ã∞à◊√=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® ÉÏÉÏ<Õ Hõ~°∞`À =∞#HõOkOz =Ù<åfl~°∞. "å\Ö’ XHõ\,

<≥·"Õ ŒºxÜ«∞=∞O! ''Z=Ô~· Õ <å‰õΩ JiÊOK«‰õΩO_® Ug∞ u#~À "åiH

<Õ#∞ ÉÏxã#∞—— J<åfl~°∞ ÉÏÉÏ. «=∞ ≥·# ÉÏ©Ö’ ÉÏÉÏ ã∂„ «„áêÜ«∞OQÍ

K≥Ñ≤Ê# D 'x"Õ Œ#— xÜ«∞=∂xfl áê\OK«_»OÖ’ Z<Àfl ã∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ# JOâßÅ∞

Wq∞_ç =Ù<åfl~Ú. J"Õq∞\’ K«∂^•ÌO!

' «#‰õΩ ã=∞iÊOz# „Ñu ÃÑ·™ê‰õΩ `å#∞ ÉèíQÆ=O «∞xH ÖHõK≥Ñ¨CHÀ"åÅx, `«#‰õΩ ã¨=∞iÊOz# ^•xH˜ Ñ¨kÔ~@∞¡ uiy "åiH˜W"åfieû=ÙO@∞O^Œx— ÉÏÉÏ J<Õ"å~°∞. JO>Ë, =∞#O ÉÏÉÏ‰õΩ UO

( <≥ ·" Õ^Œº ~°Ç ¨Ïã¨ºO )

24


ã¨=∞iÊOz<å, uiy ^•xH˜ Ñ¨kÔ~@∞¡ =∞#‰õΩ 'K≥e¡Oz—, P |∞∞O

f~°∞ÛHÀ"åeû=ÙO@∞O Œx ÉÏÉÏ ÉèÏ=O. Wk PÜ«∞# Hõ~°∞`À P#O ŒOQÍ

<≥~°"Õ~Û J=`å~°HÍ~°ºO, ≥·=O PÜ«∞#HõÑÊyOz# Hõ~°Î=ºO. D Œ$ëêìº

'ÉÏxã#∞— J#fl ÉÏÉÏ ÑÅ∞‰õΩÅ‰õΩ J~°÷O – '|∞∞„QÆã∞Î_»#∞— Jx! x*ÏxH

ÉÏÉÏ‰õΩ =∞#`À QÆÅ |O è•xfl '|∞∞Ï#∞|O èŒ—=∞<ÕHõ<åfl F J"åº[

'Hõ~°∞Ï#∞|O èŒ—=∞#_»O ã=∞O[ãO!

J~Ú Õ, ãâ◊s~°∞Å∞QÍ =∞# HõO\H Hõ#|_»x N™ê~ÚH =∞#O

u#É’ÜÕ∞ PÇ~åxfl ã=∞iÊOK«_»O ZÖÏ?– J<Õ „Ñâ◊fl WHõ _» L Œ~ÚOK«_»O

ãÇÏ[O. D „Ñâ◊fl‰õΩ ‰õÄ_® ÉÏÉÏ ã=∂ è•#q∞KÕÛ =Ù<åfl~°∞! ''|∞∞Ï#∞|O è•xfl

qâ◊fiã≤Oz QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ! h ŒQÆæ~°‰õΩ U „áê =zÛ<å JÅHõ∆ºO K≥Ü«∞ºHõ

P ŒiOK«∞! PHõeQ˘#fl "åiH J#flO, QÆ∞_»¤Å∞ÖËx "åiH QÆ∞_»¤Å∞ W=Ùfi!

ÉèíQÆ=O «∞_»∞ ãO„Ñ‘ «∞_»=Ù`å_»∞!—— Jx. ãâ◊s~°∞Ö· =Ù#flÑC_»∞ ‰õÄ_® ÉÏÉÏ

Z#fl_»∂ ÕÇxH =∂„ «"Õ∞ Ñiq∞ «"≥∞ÿ ÖË~°∞. ''Z=~°∞ <å ~¸ S Œ∞#fl~°

J_»∞QÆ∞Å ÕÇxfl =∂„ «"Õ∞ '™ê~Ú— Jx ÉèÏq™êÎ~À "å~°ãÅ∞ ™ê~Úx

QÆ∞iÎOK«#>Ë¡!—— J<åfl~°∞ ÉÏÉÏ. =∞Ô~· Õ, 'JãÖ·#— ™ê~Ú ãfi~°∂Ñ"Õ∞q∞\?

''qq^èŒ~°∂áêÖ’ ¡ (qq^èŒ„áê∞Å ~°∂ÑÖÖ’) <Õ<Õ „Ñ¨ÑÖK«=∞O`«@

ãOK«iã∞Î<åfl#∞. Ñ≤Å∞¡ÖËq∞, ‰õΩHõ ÖËq∞, HÍ‰õΩÖËq∞, DQÆÖËq∞ – Jhfl <Õ<Õ!

PHõeQ˘#fl U „áêH PÇ~°O ÃÑ\ì<å Jk <å‰õΩ ÃÑ\ì#>Ë¡! ã~°fi„áê∞Å

~°∂ÑÖÖ’ ãÖK«iOKÕ ##∞fl QÆ∞iÎOz, P QÆ∞iÎOÑ¨Ù`À Z=Ô~·`Õ

#_»K«∞H˘O\Ï~À "å~°∞ <åÔHO`À PÑÙÎÅ∞—— Jx ÉÏÉÏ «=∞ q~å\ò ãfi~°∂áêxfl

"åKå q=iOK«_»"Õ∞ HÍ Œ∞† å"Õ∞ Jxfl r=ÙÅ ~°∂ÑOÖ’ =Ù<åfl=∞x ZO Œ~À

Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ x Œ~°≈#ÑÓ~°fiHõOQÍ x~°∂Ñ≤OKå~°∞ ‰õÄ_®! JO>Ë, ÉÏÉÏ ãâ◊s~°∞Å∞QÍ

=∞# HõO\H ã∂÷ÅOQÍ HõxÑ≤OK«HõáÈ~Ú<å ãHõÅr=ÙÅ ~°∂ÑOÖ’ PÜ«∞#

«=∞ ãxflkèx =∞#ÔHÑC_»∂ „Ñ™êkã∂Î<Õ =Ù<åfl~°∞. P ãxflkèx QÆ∞iÎOz P

QÆ∞iÎOÑÙ‰õΩ «y# q èŒOQÍ =∞ãÅ∞HÀ=@"Õ∞ =∞#O KÕÜ«∂eûOk!

ÉÏÉÏ`À |∞∞Ï#∞|O^èŒO ÃÑOK«∞HÀ=_»"≥∞ÖÏ?

25

J~Ú`Õ, ~ÀE =∞#O Éè’[#O KÕ¿ã =ÚO^Œ∞ PHõeQ˘#fl

„áê∞ÖË"À ≥Å∞ã∞H˘x "å\H J#flO ÃÑ\ÏìÖÏ? Jq PHõeQ˘<åflÜ«∞#fl

q+Ü«∞O =∞#ÔHÖÏ ≥Å∞ã∞ÎOk? WÖÏ „Ñu~ÀE, „ÑuÑÓ\Ï PK«iOK«_»O

ZO «=~°‰õΩ ™ê èŒºO?– J<Õ „Ñâ◊flÅ∞ "≥O@<Õ =∞#‰õΩ Œ~Ú™êÎ~Ú! D „Ñâ◊flÅ‰õΩ

PK«~°Ü≥∂QÆº"≥∞ÿ# Ñ Œúux ÉÏÉÏ<Õ q=iOKå~°∞. XHõ™êi D „Ñâıfl J_çy#

N<å<å™êÃÇÏÉò K«O^À~°¯~ü`À ''Jukä JO>Ë J~Ú^Œ∞#fl~° J_»∞QÆ∞Å=∂#=Ù_Õ#x, JO Œ∞Ö’ „ÉÏÇÏ‡∞_Õ#<å h ÉèÏ=O? "Õà◊‰õΩ PHõeQ˘x=zÛ# ÜÕ∞ „áêÿ<å ã~, ÑH∆ J~Ú<å ÑÙ~°∞ÔQ·<å Ju äÕ. PHõeQ˘#fl=hflPÇ~°O HÀãO J<Õfi+≤™êÎ~Ú. x["≥∞ÿ# Ju äŒ∞Å#∞ #∞=Ùfi QÆ∞iÎOK«=Ù.Éè’[#OKÕ¿ã =ÚO Œ∞ J#flO ã=∞$kúQÍ WO\ |Ü«∞@ q_çz~å! "Õ\hÑ≤Å"˘ Œ∞Ì, «~°"≥Ú Œ∞Ì! u#_®xH U „áê =zÛO Œ#fl •xfl QÆ∂iÛ JãÅ∞PÖ’zOK«<Õ "˘ Œ∞Ì! JÖÏ KÕ¿ãÎ ~ÀE ÅHõ∆ÖÏk Ju äŒ∞Å#∞ P ŒiOz#>Ë¡!——J<åfl~°∞. JO>Ë, PKå~°O ¿Ñi@ âß¢™êÎxH XHõ =Ú ŒÌ (HÍHõ|e) QÆ_»Ñ= «Å

ÃÑ\˜ì, HÍHÖÏ ''HÍ … HÍ…—— Jx J~°=_»O ZO « Jq"ÕHõ"≥∞ÿ# «O`À

ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#^•xfl |\ì Ü≥∂z¿ãÎ W>Ëì Õ@ ≥Å¡=∞=Ù «∞Ok. PHõeQ˘#fl

„áê∞Å∞ J"Õ ã¨Ç¨Ï[OQÍ PÇ¨~°O HÀã¨O J<Õfi+≤™êÎ~Ú. PÇ¨~åxfl

"å\HõO Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LOK«_»"Õ∞ =∞#O KÕÜ«∂eûOk. PHõeQ˘#fl XHõ rqH

PHõe fi Õ P rqÖ’ „áêãfi~°∂ÑÙ_≥·=Ù#fl 'ÉÏÉÏ—'ÉÏÉÏ—'ÉÏÉÏ—'ÉÏÉÏ—'ÉÏÉÏ— ãO„Ñ‘ «∞_»=Ù`å_»∞.

ã~°fir=ãfi~°∂ÑÙ_»~Ú# ÉÏÉÏ ãO„Ñ‘ «∞_»~Ú Õ, ã~°fi„áê∞Å‰õΩ J#flO ÃÑ\˜ì#

'Ñ¶¨e`«O— =∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ =ã¨∞ÎOk Hõ^•! J^Õ, ''~ÀE ÅHõ∆ÖÏkJu äŒ∞Å#∞ P ŒiOz#>Ë¡!—— J#fl ÉÏÉÏ =∂@Ö’¡x JO «~å~°úO!

Éè’[#O KÕ¿ã=ÚO Œ∞ ÉÏÉÏ (ÃÑ·#) K≥Ñ≤Ê# q èŒOQÍ KÕÜ«∞_»O

PK«~°Ü≥∂QÆº"Õ∞HÍh, 'Uk u#É’ «∞<åfl— JÖÏ K≥Ü«∂ºÅO>Ë =∂„ «O JO «

ã∞ÅÉèíO HÍ Œ∞. JO ÕHÍ Œ∞! H˘xfl ãO Œ~åƒùÅÖ’ Éè’[#O =ÚO Œ∞‰õÄ_® JÖÏ

K≥Ü«∞º_®xH gÅ∞Ñ_»HõáÈ=K«∞Û. JO Œ∞KÕ « U Œ~Ú<å u#É’ÜÕ∞=ÚO Œ∞,

„`åQÆÉ’ÜÕ∞=ÚO Œ∞ ÉÏÉÏ#∞ =∞#™ê~å ã‡iOz, P Ñ^•~å÷Å∞ H˘O « ÉÏÉÏ

P~°yOz, âı+O „Ñ™ê ŒOQÍ =∞#‰õΩ ÃÑ\˜ì#@∞¡ ÉèÏqOK«∞HÀ"åe.

26


ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# JOâßÅ∞ Ô~O_çO\h, ÉÏÉÏ «# ≥·# â‹·eÖ’, H˘O «

ÇãºO "Õ∞à◊qOz, K«=∞ « iOz É’kèOz# ãO Œ~°ƒùO XHõ@∞#flk. J Õq∞\’

K«∂^•ÌO!

ti_ôÖ’ „Ñü Pk"å~°O 'ãÖ «— [~°∞QÆ∞ «∞Ok. P ~ÀA#

„QÍ=∞ã∞÷Å∞, K«∞@∞ì„ÑHõ Å ÑÖ¡„Ñ[Å∞ ti_ô =zÛ, "å~åxH ãiÑ_® ã~°∞‰õΩÅ∞

‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ "≥KåÛÅ∞ "≥ÚII#q H˘#∞H˘¯xáÈ`å~°∞. P Ñ Œúu ~¸ <å\H©

H˘#™êQÆ∞`ÀOk. JO Œ∞=Å¡ Pk"å~åÅÖ’ ÉÏÉÏ Œ~°≈<å~°÷O =KÕÛ Éèí‰õΩÎÅ

~°nÌ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_Õk. XHõ Pk"å~°O<å_»∞ q∞ye# Éèí‰õΩÎÅ`À áê@∞

=∞ã‘ Œ∞Ö’ ('N™ê~Ú ã¨K«Ûi„ «— „QÆO äŒHõ~°ÎÜ≥ÿ∞#) NJ<åfl™êÃÇÏÉò ^•Éè’à◊ ~ü

(¿ÇÏ=∂ ŒÊO ü) ‰õÄ_® ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»∞. WO «Ö’ ¿ÇÏ=∂ ŒÊO ü HÀ@∞ KÕu

=∞_»`«ÅÖ’ U^À Ñ¨^•~°÷O W~°∞H˘¯x =Ù#fl@∞¡ ëê=∂ HõO@Ñ¨_çOk.

''Uq∞\k?—— JO@∂ ëê=∂ P HÀ@∞KÕu =∞_» «Å∞ q¿ÑÊãiH H˘xfl â◊#QÆÅ∞

[Å[Å ~åe „HO ŒÑ_®¤~Ú. HÀ@∞ =∞_» «Å#∞O_ç â◊#QÆÅ∞ ~åÅ_»O K«∂z

=∞ã‘ Œ∞Ö’ =Ù#fl Éèí‰õΩÎÅO`å Ñ¶∞ÁÅ∞¡# #"åfi~°∞. JãÖÏ â◊#QÆÅ∞ JHõ _çH

ZÖÏ =KåÛÜ«∞x, ¿ÇÏ=∂ ŒÊO «∞ JO «‰õΩ =Ú#∞¿Ñ ÉÏÉÏ áê^•Å∞ Hõ_»∞QÆ∞ «∂

=Oy#Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_® „HÕ^Œ Ñ¨_»‰õΩO_® ZÖÏ =Ù<åflÜ«∞<Õ „Ñ¨â◊flÅ∞

|Ü«∞Å∞ Õ~å~Ú. ã~° •QÍ «ÖÏ XHõ ["å|∞ K≥áêÊ~°∞. HÍh q+Ü«∞O

ÕÅÖË Œ∞. ëê=∂ JÑC_»∞ ÉÏÉÏ`À '' Õ"å! g∞~°∞ K≥ÑÊO_ç! P â◊#QÆÅ∞

JHõ _çH ZÖÏ =KåÛÜ≥∂—— Jx J_çQÍ_»∞. •xH ÉÏÉÏ #=Ùfi «∂, ''WO Œ∞Ö’

JO « Pâ◊Û~°ºÑ_®eû# qO Õ=ÚOk? W «_çH W «~°∞Å‰õΩ ÃÑ@ì‰õΩO_® XHõ _Õ

u<Õ JÅ"å@∞Ok. D ~ÀA ãO « Hõ •! â◊#QÆÅ∞ H˘x Kå@∞QÍ XHõ _Õ

uO@∞<åfl_»∞. P ~åeÑ_»¤ â◊#QÆÖË, W «x Œ∞~°Å"å@∞‰õΩ ™êHõ∆ºO!—— J<åfl~°∞.

ÉÏÉÏ =∂@Å‰õΩ JHõ _»∞#fl Éèí‰õΩÎÅO`å WOHÍ Ñ¶∞ÁÅ∞¡# #"åfi~°∞. ¿ÇÏ=∂ ŒÊO «∞

L_»∞‰õΩ¯O@∂, ''ÉÏÉÏ, g∞iÑC_»∞ KÕã≤# JaèÜ≥∂QÆO =∂„ «O â◊√ Œú J| ŒúO.

ZÑC_»∂ „ÑHõ "åiH ÃÑ@ì‰õΩO_® <Õ<˘Hõ Ë‚ Ug∞ u##<Õ q+Ü«∞O g∞‰õÄ


27

≥Å∞ã∞. JnHÍHõ <Õh~ÀA |*Ï~°∞H (ãO «‰õΩ) "≥à◊§ÖË Œ∞. â◊#QÆÅ∞ JãÅ∞

H˘#∞HÀ¯<ÕÖË Œ∞. <å HÀ@∞ =∞_» «Ö’¡H P â◊#QÆÅ∞ ZÖÏ KÕ~åÜ≥∂ ‰õÄ_®

x[OQÍ <å‰õΩ ≥eÜ«∞ Œ∞. J@∞=O@ÑC_»∞ <Õ#∞ Kå@∞=∂@∞QÍ â◊#QÆÅ∞

u#_»O ZÖÏ ãOÉèí=O?—— Jx Å|Å|ÖÏ_®_»∞. JÑC_»∞ ÉÏÉÏ, ''h=Ù

u<Õ@ÑC_»∞ „ÑHõ # Z=Ô~·<å =ÙO>Ë "åiH ÃÑ_®Î=#fl =∂@ x["Õ∞. Z=~°∂

ÖËHõáÈ Õ ÃÑ@ì‰õΩO_® u#_»O h «ÑCHÍ Œ∞. Jk ã~! HÍh, =∞i <å

=∂>Ëq∞\˜? <Õ<≥Ñ¨C_»∂ h`À<Õ =Ù<åfl#∞ Hõ^•? h=Ù u#É’ÜÕ∞k

<åÔHÑC_»~Ú<å ÃÑ\Ïì"å?—— Jx J<åfl~°∞!1

JO ÕHÍHõ, ÉÏÉÏ KÕã≤# LÑ Õâ◊OÖ’ *Ï„QÆ «ÎQÍ QÆ=∞x¿ãÎQÍh

HõxÑ≤OK«x JOâ◊O =∞~˘Hõ@∞#flk. ÉÏÉÏ «#HÀãO „Ñ ÕºHõOQÍ <≥·"Õ ŒºO

«Ü«∂~°∞KÕã≤ ã=∞iÊOK«=∞xQÍh, ''Ñ¶ÅO ÑÙ+ÊO `ÀÜ«∞O—— J#fl@∞¡ U^À

XHõ\ x «ºÑÓ[Ö’ ÉèÏQÆOQÍ x"ÕkOK«=∞xQÍh J_»∞QÆÖË Œ∞! ÉÏÉÏ J_çyOk

=∞#O Z@∂ u#É’ÜÕ∞ Ñ^•~å÷Å<Õ (u#É’ÜÕ∞ =ÚO Œ∞) =∞#óã∂ÊùiÎQÍ

x"ÕkOK«=∞x. WO Œ∞Ö’ P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#‰õΩ ãO|OkèOz# =∞~˘Hõ ~°ÇÏãºO

‰õÄ_® Wq∞_ç=ÙOk.2

1 '' ≥·=O JO ŒiÖ’H Z‰õΩ¯=QÍ JãÇ≤ÏºOK«∞H˘<Õ ≥=i#Ü«∂º JO>Ë, „ÑHõ "åiHÃÑ@ì‰õΩO_® å<˘Hõ _Õ u<Õ"åË‚——#x 'H˘~å<£–W–=∞*Ï £— Ö’x "åHÍºxH, ''„¿ÑHõ∆ å=∞

„Ñ¨^•Ü«∞ #Éèí∞Or`«!—— ('„Ñ¨Hõ¯"åiH˜ ÃÑ@ì‰õΩO_® (XHõ¯_Õ) u#‰õÄ_»^Œ∞!—) JxÑ¨OK«=∞"Õ^Œ"≥∞ÿ# '=∞Ç¨ÉèÏ~°`«O— KÕã≤# x¿+^è•xH˜, ÃÑ·# L^ŒÇ¨ÏiOz# ÉÏÉÏbÖ’Ñ ÕâßÅ∞ ãr= "åºMÏº<åÅ∞.

2 PÇ¨~°xÜ«∞=∂xH˜ ã¨O|OkèOz# =∞iH˘xfl ™ê^èŒ# ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ =∞~À"åºãOÖ’ K«iÛOK«∞H˘O^•O.

28


P è•ºu‡Hõ™ê èŒ#Ö’ =∞<Àx„QÆÇÏO ãOÜ«∞=∞#O J`åº=â◊ºHÍÅ∞.

ãOÜ«∞=∞#O ™êkèOK«HõáÈ Õ, ãOÑÓ~°‚ â◊~°ÏQÆu ã∞#fl. =∞<Àx„QÆÇxfl

xsfi~°ºO KÕ¿ã KåÑÖÏºÅÖ’ lÇfiKåÑÖÏºxfl [~ÚOK«_»O KåÖÏ Hõ+ì=∞x

Ü≥∂QÆq*Ï˝#O K≥|∞`«∞#flk. „áê∞Å∞ rqOz LO_®ÅO>Ë PÇ¨~°O

«ÑÊxãi. Hõà◊√§ QÆ∞_ç¤"≥·<å K≥=ÙÅ∞ K≥q\"≥·<å Ö·OyHõã∞YO ÖËHõáÈ~Ú<å

=∞x+≤ rqOK«QÆÅ_»∞ QÍh, PÇ¨~°OÖË‰õΩO_® =∂„`«O rqOK«ÖË_»∞.

WO„kÜ«∂ÅÖ’ PÇ~åxH ãO|O èŒO Hõey#k l¿ÇÏfiO„kÜ«∞O. JO Œ∞Hõ<Õ

P l¿ÇÏfiO„kÜ«∂xH˜ HõeˆQ 'KåÑ¨ÖÏºxfl— [~ÚOK«_»O Hõ+¨ì™ê^èŒºO.

lÇfiKåÑÖÏºxfl [~ÚOK«QÆey Õ, =∞<Àx„QÆÇÏO 'KåÖÏ=~°‰õΩ— ™êkèOz#>Ë¡!

ÖËHõáÈ Õ, lÇfiKåÑÅºO 'ÃÑ ŒÌ Ñ\˜ìOK«∞HÀ=Åã≤#— KåÑÅºOQÍ JxÑ≤OK«Hõ,

Œ$_è»"≥∞ÿ# =∞<Àx„QÆÇ¨xfl ™êkèOÑ¨x=fiHõ, « •fi~å Ñ¨~ÀHõ∆OQÍ q∞ye#

WO„kÜ«∞ KåÑÖÏºÅ#∞ ‰õÄ_® ÃÑOz, „Hõ=∞OQÍ ™ê èŒ‰õΩ‚ Ñ «#O KÕã∞ÎOk.D

q+¨Ü«∂xfl „Ñ¨™êÎqã¨∂Î N=∞ •ƒùQÆ= «O WÖÏ JO@∞#flk: ''x~åÇ~°∞Ö·=Ú#∞Å∞ Jxfl WO„kÜ«∂Å#∞ [~ÚOK«QÆÅ~"≥∂QÍh, ~°ã<ÕO„kÜ«∂xfl=∂„ «O ÔQÅ∞=*ÏÅ~°∞. x~åÇ~°∞#‰õΩ lÇfiKåÑÅºO =$kúK≥O Œ∞ «∞Ok.W «~° WO„kÜ«∂Å#hfl ÔQez<å, ~°ã<ÕO„kÜ«∂xfl ÔQÅ∞=#O «=~°‰õΩ J «_»∞l`ÕO„kÜ«Ú_»∞ HÍ_»∞. lÇ¨Ïfi#∞ [~Ú¿ãÎ ã¨~åfihfl [~ÚOz#>Ë¡!—— 3

''lÇfiKåÑÅºO |Çï „Ñ=∂ Œ"≥∞ÿ#k. ZHõ _» lÇfiÖ’Å «fiO =ÙO@∞O^ÀJHõ _» J#~°úO á⁄Oz=ÙO Œx ≥Å∞ã∞HÀ! <åÅ∞Hõ À\ P@ HÀ\ Œ∞óMÏÅ=¸@!—— 4 JO\Ï~°∞ NUHõ<å ä£ =∞Ç¨Ï~å*ò. JO Œ∞ˆH, ''~°∞K«∞ÅHÀã¨O

„áê‰õΩÖÏ_»=^Œ∞Ì—— Jx N™ê~ÚÉÏÉÏ, ''lÇ¨Ïfi~°∞K«∞Å KÕ`« r=ÙO_»∞

K≥_»∞#Ü«∂—— Jx Ü≥∂y "Õ=∞# ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.

3 VWO„kÜ«∂˜ [~ÚO`åº+¨µ x~åÇ¨~å =∞h+≤ÏI =~°˚~Ú`åfi`«∞ ~°ã¨#O `«xfl~°#ºã¨º =~°˚`ÕII

`å= l`ÕO„kÜ≥∂# ™êfi^Œ∞ ql`å<ÕºO„kÜ«∞óÑ¨Ù=∂<£I # [ÜÕ∞^£ ~°ã¨#O Ü«∂=l˚`«O ã¨~°fil`Õ~°¿ãII

N=∞^•ƒùQÆ=`«O, XI, viii, 19-21. 4 UHõ<å^äŒ ÉèÏQÆ=`«=Ú, VII, 171-187.


29

D q+Ü«∂xfl WOH˘OK≥O q=~°OQÍ K«iÛOK«∞‰õΩO^•O! lÇÏfi‰õΩ

~°ã<ÕO„kÜ«∞=∞x ¿Ñ~°∞. '~°ã—=∞<Õ Ñ^•xH „ Œ==Ú, ~°∞z, ™ê~°=Ú J<Õ

J~å÷Å∞<åfl~Ú. PÇ~°O Éèí∞lOK«_»O J<Õ „HÜ«∞ Ü≥ÚHõ J#∞Éèí=™ê~°O P

PÇ¨~°Ñ¨^•~å÷Å ~°∞KÕ! ~°∞zÑ¨z ÖËx uO_çx =∞#O x™êû~°"≥∞ÿ#^Œx

(™ê~°Ç‘Ï#"≥∞ÿ# Œx) JO\ÏO. U ≥·<å u#∞|O_®~åxfl K«∂z#ÑC_»∞QÍh,

Jk QÆ∞~°∞ÎH˘zÛ#ÑC_»∞QÍh, K«@∞‰õΩ¯# =∞# =∞#ã∞H˘KÕÛk P Ñ^•~°÷O

Ü≥ÚHõ ~°∞zx QÆ∂iÛ# T¿ÇÏ! JÖÏ TÇÏ =∞#ã∞Ö’H ~åQÍ<Õ, <À\Ö’x

~°ã„QÆO äŒ∞Å‰õΩ „¿Ñ~° Hõey ÖÏÖÏ[ÅO (ZOye) T~°∞ «∞Ok. JO>Ë ÃÑ·#

K≥Ñ≤Ê# '~°ãO— Ü≥ÚHõ =¸_»∞ J~å÷Å∞ – ™ê~°O, ~°∞z, „ Œ=O – =¸_»∞

Œâ◊Å∞QÆ =∞#‰õΩ J#∞Éèí==∞ø «∞<åflÜ«∞#fl=∂@! J~Ú Õ, ~¸ '~°ã„Ñ„HÜ«∞—=∞# JÅ"å@∞¡ PHõe P~ÀQÆºã≤÷u WëêìWëêìÅ∞ "≥ÚII# q+Ü«∂Å =Å¡ „¿Ñ~°

á⁄O Œ∞ «∂ =∞# Pnè#OÖ’ =ÙO_» Œ∞. JÖÏ J Œ∞ÑÙÖËHõáÈ=_»O =Å¡ =∞#ã∞û

<å<å~°HÍÅ ~°∞K«∞Å#∞ HÀ~°∞ «∂, qq èŒ ~°∞K«ºÑ^•~å÷Å#∞ TÇ≤Ïã∂Î, P

TÇ¨ÏÅ =ÓÑ≤i`À TiOÑ¨|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok. WÖÏ '~°∞K«∞Å—#∞

J#∞ÉèíqOKÕO Œ∞‰õΩ =∞#ã∞Ñ_Õ KåÑÖº"Õ∞ lÇfiKåÑÅºO. <å<åÑ^•~å÷Å#∞

~°∞zK«∂_»@O=Å¡ HõeQ ã∞MÏ#∞Éèí∂u HÀãO =ºã#Ñ_»@=Ú P KåÑÅº

ÅHõ∆O. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `å#∞ ÃÑ@∞ìH˘#fl ÅHõ∆ ºO Ñ¨@¡ „â◊^Œ ú, qq^èŒ

WO„kÜ«∂#∞Éèí"åÅ `«`«Î fiO Ñ¨@¡ J=QÍÇ¨Ï# ÃÑOK«∞‰õΩO@∂ `«#Ö’

=ºã#~°∂ÑOQÍ =ÙO_Õ ~¸ KåÑÖÏºxfl `˘ÅyOK«∞HÀÜ«∞ufl¿ãÎ, „Hõ=∞OQÍ

~¸ KåÑÅºO #tã∞ÎOk. <å<å~°∞K«∞Å HÀãO J„~°∞Å∞ KåKÕ |∞kú ã≤÷~° «fiO

á⁄O Œ∞ «∞Ok. JÑ¨Ê\˜=~°‰õΩ aè#fl~°∞K«∞Å ^•fi~å =∂„ «"Õ∞ á⁄O ŒQÆeˆQ

ã¨∞MÏ#∞Éèí∂ux QÆ∞iÎOz, WO„kÜ«∂#∞Éèí∂`«∞Å‰õΩ Jf`«OQÍ ^•xx

P™êfikOKÕ ã∂Hõ∆ ‡O Ñ@∞ìÑ_»∞ «∞Ok. aè#fl~°∞K«∞Å∞ qaè#fl „¿Ñ~°Å^•fi~å

HõeyOKÕ P ~°™ê#∞Éèí∂u XHõ >Ë#<Õ J#∞Éèí= *Ï#O HõÅ∞QÆ∞ «∞Ok. WHõ P

~°™ê#∞Éèí= P™êfi Œ#Ö’ x=∞QÆfl=∞ø`å_»∞. P UHõ~°™ê™êfi Œ# =Å¡ HõeQ

„¿Ñ~°HõO Ü≥ÚHõ ã∂÷Å~°∂ÑOQÍ P =∞Ç «∞‡x <À\Ö’ „ãqOKÕ ~°™êxfl

30


(ZOyex) Ü≥∂QÆâßG ÑiÉèÏ+Ö’ J=∞$ «=∞<åfl~°∞! =∞<ÀKåÑÅºO=Å¡ HõeQ

~°ãã¯Å#~°∂Ñ"≥∞ÿ# '=∞$u—x ˘ÅyOz, P «‡ ' èŒ$u—x HõeyOKÕ 'J=∞$ «—=∞k. P ã≤÷u<˘Ok# =∞Ç «∞‡_»∞ ¿ãqOKÕ PÇ~°O PÜ«∞# ã^• P™êfikOKÕ

P ~°ã~°∂Ñ"≥∞ÿ# J=∞$ «O`À HõÅã≤, Jn J=∞$ «„áêÜ«∞=∞ø «∞Ok. JO Œ∞=Å¡

P =∞Ç «∞‡x Éèí∞HõÎâı+O ‰õÄ_® J=∞$ «"≥∞ÿ, ^•xfl „Ñ™ê ŒOQÍ Éèí∞lOKÕ

Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ (ÃÑ·# q=iOz#) J=∞$ « åÎ fixfl HõÅ∞QÆ*Ëã∞ÎOk. =∞Ç «∞‡Å LzÛù+ìO

=∞Ç=∞Ç≤Ï"≥∂¿Ñ «"≥∞ÿ# Œx âß¢™êÎÅ∞ K≥¿ÑÊkO Œ∞H! ≥·"åxH <≥·"Õ ŒºO ÃÑ>Ëì

ã=∞Ü«∞OÖ’ ''J=∞$ «=∞ã∞Î! J=∞$`ÀÑã‡~°q∞u ™êfiÇ——, ''~î°O J=∞$`å «‡<Õ

J=∞$ « «<å‡„ å „ÑHõ$`åº#O^• «‡<Õ – J=∞$`å «‡HõO <≥·"Õ ŒºO ã=∞~°ÊÜ«∂q∞!——

J<Õ =∞O„`åÅ#∞ K≥ÑÊ_»OÖ’x Ñ~°=∂~°÷O W Õ!

N™ê~ÚÉÏÉÏ x «ºO aèHõ∆KÕã≤ ¿ãHõiOz# ~˘>ì ‰õÄ~° ÑÙÅ∞ã∞

"≥ÚII# ÉèíH∆ÍºÅ#xflO\h XHõ\QÍ HõeÑ≤ Éèí∞lOKÕ"å~°∞. ÉèíQÆ"å<£ ~°=∞=∞ÇÏi¬

‰õÄ_® «# qãÎiÖ’ =_ç¤OÑ|_ç# qq èŒ Ñ^•~å÷Å#∞– J#flO ™êOÉÏ~°∞

~°ãO ‰õÄ~° ÑK«Û_ç "≥ÚII# "å\#xfl\x– XHõ\QÍ HõeÑ≤ Éèí∞lOKÕ"å~°∞.

JÖÏ ZO Œ∞‰õΩ KÕ™êÎ~°x „ÑtflOz# XHõ Éèí‰õΩÎx`À, ''g∞‰õΩ aè#fl «fiOÖ’~°∞z† <åH"≥∂ UHõ «fiOÖ’ ~°∞z!—— Jx K«=∞ « iOKå~°∞. WO «‰õΩ =Ú#∞ÑÙ

q=iOz# UHõ~°™ê™êfi Œ# « «Î fiO Ü≥ÚHõ "≥Å∞QÆ∞Ö’ K«∂¿ãÎQÍh, P =∞Ç «∞‡Å

K«~°ºÅÖ’x JQÍ èŒ"≥∞ÿ# JO «~å~å÷Å∞ J=QÆ «O HÍ=Ù.

<å<å~°HÍÅ u#∞|O_®~åÅ∞ u<åÅx L|ÖÏ@Ñ¨_»_»O

lÇ¨fiKåÑ¨ÅºO Ü≥ÚHõ¯ ã¨∂÷Å~°∂Ñ¨O =∂„`«"Õ∞! U^Œ~Ú<å Ñ¨^•~å÷xfl

K«∂z#Ñ¨C_»∞QÍh, •x¿Ñ~°∞ q#flÑ¨C_»∞QÍh, J„Ñ¨Ü«∞`«flOQÍ P Ñ¨^•~°÷O

Ü≥ÚHõ¯ ~°∞zx =∞#ã¨∞û 'TÇ≤ÏOK«_»O— J#flk lÇ¨fiKåÑ¨ÅºO Ü≥ÚHõ¯

ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂Ñ¨O. L^•Ç¨Ï~°‰õΩ P=HÍÜ«∞Ñ¨K«Ûà◊√§ Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞Å∞ T~°QÍÜ«∞Å∞

"≥Ú^ŒÖˇ·# ~°∞zHõ~°"≥∞ÿ# =O@HÍÅ¿Ñ~°∞¡ q#QÍ<Õ =∞# <Àà◊¥§~°∞`å~Ú.

JO>Ë P Ñ¨^•~å÷Å∞ QÆ∞~°∞Î‰õΩ ~åQÍ<Õ, =∞# =∞#ã¨∞û P Ñ¨^•~å÷Å ~°∞zx

TÇ≤ÏOz P™êfikã∞Î#fl ŒŒ#fl =∂@! ZO « ~°∞zHõ~°"≥∞ÿ# Ñ^•~å÷xfl K«∂z<å,


31

"å\˜ QÆ∞iOz q<åfl =∞# =∞#ã¨∞û‰õΩ ÖËâ◊=∂„`«O ‰õÄ_® "å\˜ ~°∞z

TÇÏ‰õΩ ~å#@¡~Ú Õ, lÇfiKåÑÖÏºxfl KåÖÏ=~°‰õΩ [~ÚOz#>Ë¡! <≥·"Õ ŒºO

ã¨=∞iÊOz#Ñ¨Ù_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã‘fiHõiOKÕk P x"ÕkOK«|_»¤ Ñ¨^•~°÷O

Ü≥ÚHõ ã∂÷Å~åtx HÍ Œ∞† Éèí‰õΩÎx =∞#ã∞ûÖ’ P Ñ^•~°÷O Ü≥ÚHõ '*ÏÑHõOQÍ—

(Zé∞Hõ ~°∂Ñ¨OÖ’) =ÙO_Õ ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂áê<Õfl! P '*Ï˝Ñ¨Hõ"Õ∞— =∞#=Ú XHõ

Ñ¨^•~å÷xfl K«∂z#Ñ¨C_»∞ QÍx, ÖË^• Jk QÆ∞~°∞ÎH˘zÛ#Ñ¨C_»∞ QÍx, ^•x

J#∞Éèí=™ê~°"≥∞ÿ# ~°∞zx =∂#ã≤HõOQÍ <≥=∞~°∞"Õã∞H˘<ÕÖÏ KÕã∞ÎOk. <≥·"Õ ŒºO

Ü≥ÚHõ¯ ~°∞zx TÇ≤ÏOK«_»=∞O>Ë, =∂#ã≤HõOQÍ P <≥·"Õ^•ºxfl ZOye

KÕã≤#>Ë¡ Hõ^•? #+"Õ^ŒºO, XHõ =ã¨∞Î=Ù Ü≥ÚHõ¯ ~°∞z ÖË^• ^•x

J#∞Éèí=™ê~°"≥∞ÿ# *ÏÑHõO (*Ï#O) ÖËHõáÈ=_»"Õ∞ — <≥·"Õ ŒºO. JO Œ∞H,

=ÚYºOQÍ Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’, <≥·"Õ •ºxH =ÚO Œ∞ x"ÕkOÑ|_Õ Ñ^•~å÷Å#∞

~°∞z K«∂_»‰õÄ_» Œ<ÕHÍHõ, =∂#ã≤HõOQÍ ‰õÄ_® 'ZOye— KÕÜ«∞‰õΩO_® <≥·"Õ ŒºO

=Ù#fl áê„ «ÅÃÑ· QÆ∞_»¤ HõÑÊ_»O, =¸ «ÃÑ@ì_»O, <≥·"Õ Œº ã=∞Ü«∞OÖ’ q„QÆÇÏO

=ÚO Œ∞ ≥~° "ÕÜ«∞@O =O\ '*Ï„QÆ «ÎÅ#∞— PQÆ=∞âß¢™êÎÅ∞ x~Ìtã∞Î<åfl~Ú.5

≥·"åxH ã=∞iÊOK«É’ÜÕ∞ ÑÓÅ#∞ ‰õÄ_® "åã# K«∂_»‰õÄ_» Œ<Õ xÜ«∞=∞O

‰õÄ_® JO^Œ∞ˆH qkèOK«|_çOk. x`«º<≥·"Õ^ŒºOÖ’x Ü≥∂QÆ~°Ç¨Ïã¨ºO W^Õ!

D <≥·"Õ^ŒºxÜ«∞=∂xfl 'ã¨Ô~·# suÖ’— PK«iã¨∂Î =∞#O u#É’ÜÕ∞

Ñ¨^•~å÷Å#xflO\˜x ÉÏÉÏ‰õΩ '=∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ— x"ÕkOK«QÆey`Õ =∞#Ö’x

=∞<ÀKåÑ¨ÖÏºÅ∞ #tOz =∞#ã¨∞ûÃÑ· J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# 'J^Œ∞Ñ¨Ù— ™êkèOK«QÆÅO.

=∞#O U^≥·<å u#É’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ 'P u#É’ÜÕ∞ Ñ¨^•~å÷<Õfl— `«=∞‰õΩ

ã¨=∞iÊOK«=∞x ÉÏÉÏ HÀ~°_»OÖ’x JO`«~å~°÷O W^Õ! v

5 J~Ú Õ, <≥·"Õ ŒºO =O_Õ@ÑC_»∞, ^•xfl x"Õ Œ# KÕ¿ã =ÚO Œ∞ «ÑÊxãiQÆ J~°Û‰õΩÅ∞ P

<≥·"Õ •ºxfl K«∂_»Hõ «ÑÊ Œ∞ Hõ •?– J<Õ ãO ÕÇÏO H˘O ŒiH HõÅ∞QÆ=K«∞Û. JO Œ∞H, l ÕO„kÜ«Ú_≥·#L «Î=∞ ™ê èŒ‰õΩ_Õ J~°ÛHõ åfixH J~°∞›_»x PQÆ=∞âß¢™êÎÅ∞ x~Ìtã∞Î<åfl~Ú.(– ''J~°ÛHõã¨º «áÈÜ≥∂QÍ`ü

…——, ''J~°ÛHõã¨∞Î Ç¨Ïi ™êH∆Í`ü K«~°~°∂¿Ñ# ã¨Oâ◊Ü«∞ó——) ÃÑ·# q=iOz# J=QÍÇÏ# Ö’Ñ≤OK«_»O`À<≥·"Õ ŒºO «k «~° Ü≥∂QÆ™ê èŒ#Ñ~°"≥∞ÿ# PQÆ=∞x~ÌâßÅ∞, „Hõ=∞OQÍ ‰õΩÅ„áêuÑkHõÃÑ· áê\OÑ|_Õ'=∞_ç— =O\ '=¸_è®—Kå~åÅ∞QÆ kQÆ*Ï~å~Ú!

32


ã¨`«ûOQÆO

U ≥· Õ 'L#fl^À— J Õ ã ü. «# LxHH ÜÕ∞ HÍ~°O ÖËHõ,

Jxfl HÍ~°ÏÅ‰õΩ `å<Õ HÍ~°"≥∞ÿ# ã «fi"Õ∞ 'ã ü— JO>Ë.

J^Õ ã¨`«ºO. P ã¨`üÑ¨^•~°úO`À J#∞Éèí=~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#

™êOQÆ «ºOÖ’ =ÙO_»@"Õ∞ 'ã «ûOQÆO—†

P 'ã ü—™êOQÆ åº#∞Éèí=O á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ ã^•ã «ûfi~°∂ÑÙÖ·#

=∞Ç¨`«∞‡Å#∞ ÅHõ∆ºâ◊√kú`À P„â◊~ÚOz, "åi ã¨xflkèÖ’

J<åÜ«∂ã¨OQÍ ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º P ã¨`«ûfi~°∂áê#O^•xfl

J#∞ÉèíqOK«_»O 'ã «ûOQÆO—†

`«`«fi^Œi≈#∞Öˇ·# ã¨`«∞Ê~°∞+¨µÅ Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨`«ºHõ ∆ã¨xflkè

ÅaèOK«#Ñ¨C_»∞, P ã¨^Œ∞ æ~°∞=¸~°∞ÎÅ k=ºã¨xflkèx

„Ñ™êkOK«QÆey# "åi rq « K«i„ «Å∞–É’ èŒ#Å#∞ „â◊ Œú À

J èŒºÜ«∞#O KÕã≤, P J èŒºÜ«∞#™ê~åxfl =∞##O KÕã≤, •xfl

ÇÏ$ ŒÜ«∞QÆ «O KÕã∞H˘#_»O ‰õÄ_® 'ã «ûOQÆ"Õ∞—!

~NÉÏ|∂r

33

''QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ÑQÍæÅ∞ JÑÊyOz xtÛO «QÍ T~°Hõ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë

KåÅ∞! KÕÜ«∞=Åã≤# ŒO`å <Õ#∞ KÕã≤, q∞=Ú‡Å#∞ z=iHõO\Ï QÆ=∞ºO

KÕ~°∞™êÎ#∞!—— – J#fl N™ê~Ú LÑ Õâ◊O PÜ«∞# É’ èŒ#™ê~°=∞x K≥á⁄ÊK«∞Û!

ÃÑ·H K«∂KÕO Œ∞‰õΩ Jk ZO`À ÕeÔH·# ™ê èŒ#QÍ HõxÑ≤OK«=K«∞Û† 'WO Õ<å— Jx

JxÑ≤OK«#∂ =K«∞Û! Ö’`«∞QÍ Ü≥∂z¿ãÎQÍh JQÍ^èŒ"≥∞ÿ# N™ê~ÚbÖÏ

„ÑÉ’ è•ÅÖ’x J=¸Åº JO «~å~å÷Å∞ =∞#Hõ=QÆ «O HÍ=Ù. ZO Œ∞HõO>Ë, ÉÏÉÏ

K≥Ñ≤Ê#@∞¡ PÜ«∞#‰õΩ ÑÓiÎQÍ 'ÑQÍæÅÑÊ*Ñ≤Ê xtÛO «QÍ T~°Hõ ‰õÄ~˘Û#_»O—

JO « ÕeÔH·# Ñ<Õg∞ HÍ Œ∞! =∞#Ö’x qq èŒ =∞<ÀKåÑÖÏºÅ∞ =∞#Å#ÖÏ

'T~°Hõ— ‰õÄ~˘Û#x=fi=Ù. D Œ$ëêìº ÉÏÉÏ É’kèOz# P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#‰õΩ

=∞<Àx„QÆÇÏ=Ú, ãOÜ«∞=∞#=Ú– Ñ~ÀHõ∆OQÍ P=â◊ºHÍÖË J=Ù «∞<åfl~Ú.

''T~°‰õΩO_»∞@ ^≥eÜ«∞ L`«Î=∞Ü≥∂QÆO|∞! =∂#ã¨OÑ¨Ù Hõeq∞

=∞ èŒº=∞O|∞—— Jx "Õ=∞#Ü≥∂wO„ Œ∞_»#fl ŒO Œ∞H. ÉÏÉÏ É’kèOz# 'T~°Hõ

‰õÄ~˘Û#_»=∞<Õ L «Î=∞ Ü≥∂QÆ— ã≤kúH Ü≥∞@∞=O\ KåÑÖÏºÅ∞ ÖËx =∂#ãOÑÙ

Hõeq∞ |eq∞ =∂ èŒºq∞Hõ"≥∞ÿ# ™ê èŒ# =∂~åæÅ∞. =∞# =∞<À~° ä•b_Õ~åÅO>Ë,

=∞# =∞#ãû<Õ ~° äŒO Ü≥ÚHõ ÑQÍæÅ∞ ÑÓiÎQÍ ÉÏÉÏ‰õΩ JÑÊyOKåe. JÖÏ

JÑÊyOKåÅO>Ë, =∞# =∞#ã∞ Ü≥ÚHõ ÑQÍæÅ∞ =ÚO Œ∞ =∞# KÕuÖ’H ~å"åe

Hõ •? JÖÏ =∞#ã∞ Ü≥ÚHõ ÑQÍæÅ∞ =∞#‰õΩ ™êfinè#O HÍ=_®xH ÉÏÉÏ É’kèOz#

J<ÕHõ LáêÜ«∂ÅÖ’ PÇ~° xÜ«∞=∞=Ú, <≥·"Õ Œº xÜ«∞=∞=Ú =ÚYº"≥∞ÿ#q.

J ≥ÖÏQÀ WOH˘OK≥O q=~°OQÍ ≥Å∞ã∞H˘O^•O!

34


=∞<Àx„QÆÇ¨xfl xsfi~°ºO KÕ¿ã KåÑ¨ÖÏºÅÖ’ HÍ=∂xfl

èŒ#"åº"≥∂Çxfl (– N ~å=∞Hõ$+‚ Ñ~°=∞ÇÏOã =∂@Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë ''HÍq∞h

HÍOK«<åÅ——#∞–) [~ÚOK«_»O Hõ+ì=∞x JO Œ~°∂ J#∞HÀ=_»O Hõ Œ∞Ì. XHõ

q èŒOQÍ Wk Ü«∞ ä•~°÷O ‰õÄ_®. D J=~À è•Å#∞ JkèQÆq∞OKÕO Œ∞‰õΩ

=∞Ç¨`«∞‡Å∞ Z<Àfl LáêÜ«∂Å#∞ ã¨∞à◊√=ÙÅ#∞ É’kèOKå~°∞. "å\˜Ö’

™êuÎ fiHÍÇ¨~°O XHõ\ ˜. J~Ú`Õ, =∞Ç¨`«∞‡Å∞ É’kèOz# q∞ye#

™ê èŒ<ÀáêÜ«∂ÅxflO\˜ HõO>Ë D ™êuÎ fiHõ 'PÇ¨~°—xÜ«∞=∂xH˜ Z‰õΩ¯=

„Ñ*ÏHõ~°¬ P Œ~° ÅaèOzOk. •O`À, =∞#Ö’ ã «fiQÆ∞Ïxfl ÃÑOá⁄OkOKÕ

™êuÎ fiHõ Ñ^•~å÷ÖËq∞\? UÜÕ∞ Ñ^•~å÷Å∞ ~°*’QÆ∞Ïxfl ÃÑOK«∞`å~Ú? UÜÕ∞

`å=∞ã Ñ^•~å÷Å =Å# =∞#Ö’ «"≥∂QÆ∞O ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok? ™ê èŒ‰õΩ_»∞

UÜÕ∞ Ñ^•~åúÅ∞ u<åe? Uq u#=K«∞Û? Uq u#‰õÄ_» Œ∞? Z=~°∞ ÃÑ_ç Õ

u#=K«∞Û? Z=i`À u#‰õÄ_» Œ∞? ZÑC_»∞ ZÖÏ u<åe? ZÑC_≥ÑC_»∞

u#‰õÄ_» Œ∞? ≥·"åxH UÜÕ∞ Ñ^•~å÷Å∞ <≥·"Õ ŒºOQÍ ÃÑ\Ïìe? Uq ÃÑ@ì~å Œ∞?

– =ÔQ·~å qzH˜`«û qKå~° ÃÑiQÍ~Ú. D ™êuÎ fiHÍÇ¨~° l*Ï˝ã¨

"å=∞#áê^ŒOÖÏ ÃÑiyÃÑiy „Hõ=∞OQÍ „|Ç¨Ï‡l*Ï˝ã¨#∞ |eH˘Ok.

« «Êùe «OQÍ ~¸ PÇ~° q+Ü«∞ qzH «û HÍÖÏO «~°OÖ’ U zH «û‰õΩ

JÅqHÍx =∞_ç "≥∞ÿÅ =O\˜ =¸_è®Kå~åÅ‰õΩ, Jã¨Ê $â◊º`« =O\˜

Œ∞~åKå~åÅ‰õΩ, 'LÑ¨"åã¨ «Ñ¨"å™êk— =º~å÷Kå~åÅ‰õΩ ^•ifã≤Ok. D

Œ∞ã≤÷uH P"Õ Œ# K≥Ok PÇ~°xÜ«∞=∂Å ¿Ñ~° JO@∞*Ï_»ºOÖÏ „Ñ|e#

Jq"ÕHõÑ¨Ù PKå~åÅ#∞ «∂~åÊ~°|\Ïì_»∞ Nq"ÕHÍ#O Œ™êfiq∞. ''PÇ~°áêiâ◊√ Œúº xÜ«∞=∞OÖ’x =¸ÅÉèÏ=O #tOzOk. •x JHõ∆~åÅ∞ =∂„ «Oáê\OÑ|_»∞ «∞<åfl~Ú. PÇ~° â◊ÉÏÌxH 'WO„kÜ«∞ q+Ü«∞=ÚÅ∞— JxNPkâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∞, 'J#fl=Ú— Jx N~å=∂#∞AÅ∞ J~°÷O K≥áêÊ~°∞.D Ô~O_»∞ Œ$HõÊ ä•Å‰õΩ ™ê=∞~°ãºO HõeÊOKÕ J~å÷xfl fã∞HÀ"åÅx <åJaè„áêÜ«∞O. PÇ~åxfl QÆ∂iÛ# Ñiâ◊√ Œú åÑiâ◊√ Œú «Å qKå~°OÖ’<Õ

'T~°—‰õΩO_»∞@ `≥Å∞Ñ¨Ù L`«Î=∞Ü≥∂QÆO!

35

rq «HÍÅ=∞O`å =º~°úOQÍ QÆ_çzáÈ «∞#flk. WO„kÜ«∞x„QÆÇÏ"Õ∞ (PÇ~°

xÜ«∞=∞O Ü≥ÚHõ¯) =ÚM’º^ÕÌâ◊º=Ú… =∞`åxfl =O@ WO\’¡|OkèOK«HõO_ç!—— Wk Nq"ÕHÍ#O Œ∞Å q"ÕHõ"å.

P`À‡ Œú~°‰õΩ q"ÕHÍÉèÏº™êÅ∞ Ô~O_»∂ J=ã~°O. q"ÕHõâ◊¥#º"≥∞ÿ#

JÉèÏºãO „Hõ=∞OQÍ Œ∞~°ÉèÏºãOQÍ =∂~°Hõ «ÑÊ Œ∞. =∞Ô~· Õ, Uk q"ÕHõO? D

JOâßxfl QÆ∂iÛ =∞i H˘OK≥O Ü≥∂z^•ÌO! Uk ™êuÎ fiHÍÇ~°O J<Õ q+Ü«∞OÖ’

=∞Ç «∞‡ÅÖ’#∞ qq èŒ Ü≥∂QÆâßG„QÆO ä•Å =∞ èŒº UHÍaè„áêÜ«∞O ÖË Œ∞!1

™êuÎ fiHÍÇ~°O Uk J#fl x~°‚Ü«∞O q+Ü«∞OÖ’ aè<åflaè„áêÜ«∂Å∞<åfl, ™ê èŒ#Ö’

™êuÎ fiHÍÇ~°O J=ã~°=∞#fl q+Ü«∂xfl =∂„ «O JO Œ~°∂ JOwHõiOKå~°∞.

=∞i P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#Ö’ ™êuÎ fiHÍÇ~°O J=ã~°=∞#fl q+Ü«∞O Zéy=ÙO_ç

‰õÄ_® ™ê èŒ‰õΩÅ∞ ™êuÎ fiHÍÇ~å<Õfl ZO Œ∞‰õΩ fã∞HÀÖËHõáÈ «∞<åfl~°∞? ZO Œ~À

™ê èŒ‰õΩÅ∞ ™êuÎ fiHÍÇ~° xÜ«∞=∞O áê\OK« ŒÅK«∞H˘<åfl J>Ëì HÍÅO P

JÉèÏº™êxfl H˘#™êyOK«ÖËHõáÈ=_®xH HÍ~°"Õ∞q∞\? "åiÖ’ ã «Î fiQÆ∞O

Ö’Ñ≤OK«_»O =Å¡<Õ#x âßGO K≥¿ÑÊ ã¨=∂^è•#O.L^•Ç¨Ï~°‰õΩ

ã «fiQÆ∞„Ñ è•#∞Å∞ ™êuÎ fiHõ"≥∞ÿ# PÇ~åxfl, ~å[ã∞Å∞ ~°*’QÆ∞ „Ñ è•#"≥∞ÿ#

PÇ~åxfl, «"≥∂QÆ∞ „Ñ è•#∞Å∞ å=∞ãÑ^•~å÷Å#∞ W+ìÑ_» å~°x ÉèíQÆ=næ «.2

JO>Ë, ã «fiQÆ∞O ÃÑOá⁄O^•ÅO>Ë ™êuÎ fiHÍÇ~°O fã∞HÀ"åe. ™êuÎfiHÍÇ~åxfl

„Ñ‘u`À fã∞HÀ"åÅO>Ë ã «fiQÆ∞=ÚO_®e! K«∂KÕO Œ∞H© ã=∞ãº 'ÃÑà‹§Â Õ HÍx

Ñ≤zÛ ‰õΩ Œ~° Œ∞† Ñ≤zÛ ‰õΩki Õ HÍh ÃÑo§ HÍ Œ∞!— J#fl@∞¡Ok Hõ Œ∂! „áê~°OÉèíOÖ’

™ê^èŒ‰õΩxH˜ ™êuÎ fiHÍÇ¨~°O g∞^Œ „Ñ‘u =ÙO_»^Œ∞† W+¨ìO ÖËHõáÈ~Ú<å,

™êuÎ fiHÍÇ~å<Õfl xÜ«∞=∞OQÍ fã∞‰õΩO@∞O>Ë, H˘O «HÍÖÏxH J «xÖ’

ã «fiQÆ∞O ÃÑiy, P «~°∞"å « P ™êuÎ fiHÍÇ~å<Õfl W+ìÑ_» å_»∞ – Jx

JO^•=∂? ãi! W+ìOÖËHõ Hõ+ìO`À XHõ xÜ«∞=∂xfl áê\OK«_»O å=∞ã"≥∞ÿ#

™ê èŒ#x ÃÑ ŒÌÅ L"åK«. JnQÍHõ, ãO`À+=Ú „Ñ‘u «$Ñ≤Î HõeyOK«x PÇ~°O

J™êuÎ fiHõ"Õ∞ J=Ù «∞Ok!

36


=∞#O fã∞H˘<Õ PÇ~°O ™êuÎ fiHõ"≥∞ÿ<å J™êuÎ fiHõ"≥∞ÿ<å, =∞#

Wëêì~ÚëêìÅÃÑ· P è•~°Ñ¨_ç L#flO «=~°‰õΩ Jk lÇ¨fiKåÑ¨ÅºO „H˜O Œ<Õ

[=∞=Ù «∞Ok. XHõ"Õà◊ ™êuÎ fiHÍÇ~°O Ñ@¡ 'W+ìO— J<Õk lÇfiKåÑÅº

ÅHõ∆O HÍ Œx Z=Ô~·<å J#=K«∞Û! =∞Oz Õ! HÍh, ~å[ã≤Hõ å=∞ã≤Hõ Ñ^•~å÷Å

Ñ@¡ =∞#‰õΩO_Õ KåÑÅº"Õ∞, JãÖ·# ™êufiHÍÇ~åxfl W+ìO`À u#hÜ«∞‰õΩO_®

KÕã∞ÎO Œ<Õk =∂„ «O xifi"å Œ"≥∞ÿ# JOâ◊O Hõ •? JO Œ∞=Å¡, lÇfiKåÑÖÏºxfl

[~ÚOK«_»O =Å¡<Õ ã «Î fiQÆ∞"≥ÚzÛ, P ã «Î fiQÆ∞O Ü≥ÚHõ XHÍ<˘Hõ ÅHõ∆OQÍ

™êuÎ fiHÍÇ~åxfl ãÇÏ[ „Ñ‘u`À Éèí∞lOK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. WO «‰õÄ U`å"å`å

ÕeO Õ=∞O>Ë, – ãOÑÓ~°‚ â◊~°ÏQÆu ÉèÏ=##∞ ã∞QÆ=∞O KÕ¿ã =∞<À

ãOÜ«∞=∞# ™ê èŒ#‰õΩ '™êuÎ fiHÍÇ~°O— L «Î"≥∂ «Î"≥∞ÿ# LáêÜ«∞O Jx K≥ÑÊ_®xH

gÅ∞ÖË Œx ÕÅ∞ «∞#flk. =∞i Uk ^•i?

N™ê~ÚbÖÏ„ÑÉ’ è•Å#∞ ã∞xt «OQÍ Ñije¿ãÎ Ju ã∞QÆ=∞"≥∞ÿ#

'^•i— =∞#‰õΩ W>Ëì QÀK«iã∞ÎOk. ã∂÷Å Œ$+≤ìH, ÉÏÉÏ K«~°ºÅ∞ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ

«=∞ÃÑ· '#=∞‡HõO— ‰õΩk~Û 'K«=∞`å¯~åÅ∞—QÍ#∞, PÜ«∞# LÑ ÕâßÅ∞ ™ê=∂#º

huÉ’ èŒHÍÖ·# 'ã∂‰õΩÎÅ∞—QÍ#∂ HõxÑ≤™êÎ~Ú. ''<Õ<≥ÑC_»∂ K«=∞`å¯~åÅ∞

K≥Ü«∞º#∞!——Jx K≥Ñ≤Ê# N™ê~Ú, ''<å K«~°ºÅ∞ JQÍ è•Å∞! … Z=Ô~· Õ

<å bÅÅ#∞ =∞##O KÕã¨∂Î JO^Œ∞Ö’<Õ =ÚxyáÈ`å~À "åiH˜

*Ï#~° åflÅ∞ Åaè™êÎ~Ú!—— Jx ‰õÄ_® J<åfl~°∞. N™ê~ÚbÖÏ„ÑÉ’ è•Å#∞

„â◊ Œú À =∞##O KÕã∂Î áÈ Õ, ÉÏÉÏ =∞ÇÏ «Î~°QÍ äŒÅ∞ "Õ ÀÑ|$OÇÏÏÖ·#

("Õ •~å÷Å#∞ q=iOKÕ) PMÏº<åÖÏ¡, PÜ«∞# ã∂‰õΩÎÅ∞ ~°ÇÏ™êº~°÷ „ÑuÉ’ èŒHÍÖ·#

Ü≥∂QÆã∂„`åÖÏ¡ =∞#‰õΩ QÀK«i™êÎ~Ú. J@∞=O\ « «Î fil*Ïã`À ‰õÄ_ç#

™ê~ÚbÖÏ„ÑÉ’ è•Å =∞##O =∞#Ö’ ãkfi"ÕHÍxfl, ÉÏÉÏ Ñ@¡ ÉèíHÎ„â◊ ŒúÅ#∞

èŒ$_è»O KÕã≤, xëêìã|∂sÅ`À ™ê~ÚÑ äŒOÖ’ ã∂\QÍ ™êyáÈÜÕ∞ÖÏ KÕ™êÎ~Ú.

ãi! WHõ, N™ê~ÚÉÏÉÏ PÇ~°xÜ«∞=∞O q+Ü«∞HõOQÍ UO K≥áêÊ~À, PÜ«∞#

LÑ ÕâßK«~° =∞#Ö’ ãOÜ«∞=∞<åxfl HõÅ∞QÆ*Ëã≤ „Hõ=∞OQÍ 'xtÛO «QÍ T~°Hõ

‰õÄ~˘Û#_»=∞—<Õ L «Î=∞Ü≥∂QÍxfl ZÖÏ ã≤kúOÑ*ËÜ«∞QÆÅ^À K«∂^•ÌO!

'T~°—‰õΩO_»∞@ `≥Å∞Ñ¨Ù L`«Î=∞Ü≥∂QÆO!

37

PÇ~°x„^•ÉèíÜ«∞ "≥∞ÿ äŒ∞<åÅ∞– r=ÙÅ‰õΩ ãÇÏ[ èŒ~å‡Åx =ÚO Õ

K≥ÑC‰õΩ<åflO. D <åÅ∞yO\Ö’ PÇ~°=Ú "≥∞ÿ äŒ∞#=Ú ÉÏÇÏºÑ^•~å÷Å`À

=º‰õΩÎÅ`À ã¨O|O^èŒO Hõey#q. JO>Ë =ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯ ÉÏÇ¨Ïº„Ñ¨=$uÎH˜

ãO|OkèOz#q. x„^•ÉèíÜ«∂Å∞ =∞øoHõOQÍ =∞<À=$ «∞ÎÅ‰õΩ, JO>Ë, =ºHÎ

Ü≥ÚHõ JO «ó„Ñ=$uÎ À =Ú_çÑ_ç#q. "≥∞ÿ äŒ∞#O r"À «ÊuÎH HÍ~°"≥∞ÿ Õ,

PÇ~°O r=áÈ+‰õΩ P è•~°O. r"À «ÊuÎH =¸Å"≥∞ÿ# g~°ºO PÇ~°O

#∞O_Õ L «Ê#fl=∞=Ù «∞Ok. JO Œ∞=Å¡ "≥∞ÿ äŒ∞#O HõO>Ë PÇ~°"Õ∞ r=ÙÅ‰õΩ

„áê èŒq∞HÍ=ã¨~°=∞x K≥á⁄ÊK«∞Û. JO>Ë, Jãöe « „|Ç¨Ï‡K«~°ºO áê\˜ã¨∂Î

rq`åO «O LO_»@O ™ê èŒº=∞=Ù «∞Ok HÍh, PÇ~°O ÖË‰õΩO_® H˘O «HÍÅO

‰õÄ_® rqOK«_»O J™ê èŒºO.

~°ã# =∞O>Ë <åÅ∞Hõ. lÇÏfi ~°ã<ÕO„kÜ«∞=Ú. '~°ã—=∞<Õ Ñ^•xH

„ Œ==Ú, ~°∞z, ™ê~°=Ú J<Õ J~å÷Å∞<åfl~Ú. =∞<À ÕÇÅ#∞ áÈ+≤OK«_»O

PÇ~°O Ü≥ÚHõ „Ñ è•# „ÑÜ≥∂[#O. qq èŒ ÉèíHõ∆ ºÉè’*ÏºÅ#∞ Éèí∞lOKÕ@ÑC_»∞

"å\ ~°∞zx P™êfikã∂Î =∞#ã∞ á⁄O Õ ã∞MÏ#∞Éèí∂ux PÇ~°O Ü≥ÚHõ

J"åO «~° „ÑÜ≥∂[#=∞#=K«∞Û. „áêÏ è•~°"≥∞ÿ# PÇ~°O Ñ@¡ =∞#ã∞‰õΩ

PHõ~°¬#∞ HõÅ∞QÆ*Ëã∞ÎOk ~°∞z. L^•ÇÏ~°‰õΩ, r"À «ÊuÎ J<Õ ãÇÏ[

r= èŒ~å‡xH ™ê èŒ#O "≥∞ÿ äŒ∞#=Ú. JO Œ=Ú JÅOHõ~°Å∞ "≥ÚII#q •xx

PHõ~°¬©Ü«∞O KÕ¿ã LáêÜ«∂Å∞. JO>Ë, PHõe–Éè’[#O KÕÜ«∞@O J<Õq

HÍ=∞„Ñ=$uÎ– "≥∞ÿ äŒ∞#„HÜ«∞Å =O\"≥· Õ, qq èŒ ~°∞K«∞Å∞– =O@HÍÅ∞ Ö·OyHõ

PHõ~°¬#∞ ÃÑOKÕ ™œO Œ~°º ™ê èŒ<åÅ=O\=#fl =∂\! "≥∞ÿ äŒ∞#O Ü≥ÚHõ

=∞øoHõ „ÑÜ≥∂[<åxfl =∞~°z, •x •fi~å HõeQ ã∞MÏ#∞Éèí∂u Ñ@¡ "≥∂A

ÃÑiy`Õ ã¨Ç¨Ï[HÍ=∞ „Ñ¨=$uÎ HÍ=ÚHõ`«fiOQÍ =∂~°∞`«∞Ok. JÖÏˆQ,

„áêÏ è•~°"≥∞ÿ# 'PÇ~°¿ã=<åxfl ã∞Y=O «O KÕ¿ãk ~°∞z—– J<Õ „ÑHõ$u

èŒ~å‡xfl =∞~°záÈ Õ, Jk ~°∞K«∞ÅHÀãO u#@=∞<Õ qHõ$uQÍ Ñiq∞ã∞ÎOk.

~°∞zQÍ ÖËHõáÈ Õ â◊s~åxH J=ã~°"≥∞ÿ<å u#HõáÈ=_»O, ~°∞zQÍ =ÙO>Ë PHõe–

38


J=ã~°O ÖËHõáÈ~Ú<å JuQÍ u#_»O, XHõ ~°∞z`À «$Ñ≤ÎÑ_»ÖËHõ, ZÑC_»∂

<å<å~°∞K«∞ÅHÀãO „áê‰õΩÖÏ_»@O [~°∞QÆ∞ «∞Ok. D qÑs « ÑiÏ=∞"Õ∞

lÇfiKåÑÅºO. D KåÑÖÏºxfl Œ∂~°O KÕã∞HÀ=_»"Õ∞, ''~°∞K«∞ÅHÀãO

„áê‰õΩÖÏ_˘ Œ∞Ì!—— J#fl ÉÏÉÏ LÑ Õâ◊OÖ’x ™ê~åOâ◊=Ú! v

1 =∞<Àx„QÆÇ¨xH˜ Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# ™êuÎfiHÍÇ~°O Uk? P^è•ºu‡Hõ ™ê^èŒ#Ö’ =∂O™êÇ~°O

=~°hÜ«∞=∂? N™ê~ÚÉÏÉÏ =∂O™êÇ~åxfl ZO Œ∞‰õΩ x¿+kèOK«ÖË Œ∞? x¿+kèOK«ÖË Œ∞ ãiHõ •,

ZO Œ∞‰õΩ ãfiÜ«∞OQÍ =O_ç =_ç¤Oz å=¸ Éèí∞lOKÕ"å~°∞!? Uk u#É’ «∞<åfl =ÚO Œ∞QÍ ÉÏÉÏ‰õΩ

<≥·"Õ ŒºO ÃÑ\ÏìÅ#flÑC_»∞, =∂O™êÇ~åxfl ‰õÄ_® <≥·"Õ ŒºOQÍ ÃÑ@ì=K«∞Û<å? "≥·kHõ J"≥·kHõ

ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂ÅÖ’#∞, âß„ã¨Î„QÆO^ä•ÅÖ’#∞ ™êuÎfiHÍÇ~° =∂O™êÇ~° g∞=∂OãÅ#∞ QÆ∂iÛ Uq∞

K≥Ñ¨Ê|_ç=ÙOk?— `«k`«~° JOâßÅ#∞ ‰õÄÅOHõ+ÖQÍ K«iÛã¨∂Î NÉÏ|∂r ~°zOz#

'™ê~ÚÜ≥∂QÆOÖ’ PÇ~° xÜ«∞=∞O— J#fl ã=∞„QÆ"åº™êxH „Ñã∞Î « "åºãO LáÈ^•… «O =∂„ «"Õ∞!

"åºãO "≥Ú`åÎxfl „ÑK«∞iOKÕO Œ∞‰õΩ NÉÏ|∂r J#∞=∞u ÅaèOK«ÖË Œ∞!— Ñä¡+¨~üûÑä¡+¨~üûÑä¡+¨~üûÑä¡+¨~üûÑä¡+¨~üû

2 N=∞^ŒƒùèQÆ=næ` «, J^è•º:17† â’¡:7–10.

|∞^Œ∞ú_»∞ K≥Ñ≤Ê# 'áê~î°O— !

''Éè’[#OÖ’ q∞ «O áê\OK«∞. J=ã~°"≥∞ÿ#O «=~°H

=∞#óã∂ÊùiÎQÍ u#∞! ã~° •HÀãO =ºã#OH˘nÌ KåÑÅºOH˘nÌ u<˘ Œ∞Ì!

ÕÇÏ™œO Œ~°ºO HÀãO u<˘ Œ∞Ì! â◊s~° ã=∞ «∞Åº «‰õΩ, ÕÇÏO P~ÀQÆºOQÍ

ã≤÷~°OQÍ =ÙO_»_®xH, â◊s~°O "åºkè„QÆãÎ=∞=‰õΩO_® HÍáê_»∞HÀ=_®xH,

èŒ~°‡| Œú"≥∞ÿ# rq «O QÆ_»Ñ_®xH J=ã~°"≥∞ÿ#O « PÇ~°O „QÆÇ≤ÏOK«∞! WO «‰õΩ

=Ú#∞¿Ñ hÖ’ KÀ@∞KÕã∞H˘x=Ù#fl (lÇÏfi) KåÑÖÏºÅ#∞ J Œ∞ÑÙÖ’

=ÙOK«∞! „H˘ «Î ~°∞K«∞Å‰õΩ =∞#ã∞Ö’ KÀ\=fi‰õΩ! WÖÏ KÕ¿ãÎ h‰õΩ ã∞Y=∞Ü«∞

rq «O Åaèã∞ÎOk. Wk PÇ~° q+Ü«∞OQÍ <Õ#∞ K≥¿ÑÊ áê~î°O!——

– Q“ «=∞ |∞ Œ∞ú_»∞.

39

N™ê~ÚÉÏÉÏ =∞#HõOkOz#k =∞ èÕº=∂~°æO. W@∞ q∞ug∞i#

Éè’QÆÖÏÅã «#∞, J@∞ JÅq=∂e# ÇÏ~î°Ü≥∂QÍxfl ÉÏÉÏ P"≥∂kOK«ÖË Œ∞.

HÍÅÑïÏ=∞OÖ’ Z<Àfl =∞`åÅ∞, P^è•ºu‡Hõ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å∞

Pq~°ƒùqOKå~Ú. ZO Œ~À =∞Ç «∞‡Å∞ „ÑÉèíqOz, "åi"åi HÍÅÑiã≤÷ «∞Å‰õΩ

P<å\ P è•ºu‡HÍ=ã~åÅ‰õΩ J#∞QÆ∞OQÍ Z<Àfl PKå~°ãO„Ñ^•Ü«∂Å#∞

áê Œ∞H˘ÖÏÊ~°∞. HÍh, =ºHÎ Ü≥ÚHõ ™ê=∂lHõ P è•ºu‡Hõ J=ã~åÅHõ#∞QÆ∞OQÍ

P PKå~°ãO„Ñ^•Ü«∂Å∞ ‰õÄ_® HÍÖÏ#∞QÆ∞OQÍ =∂~°=Åã≤OkáÈ~Ú,

J=hfl [#r=#„ã=OuÖ’ JÖÏQ HõÖQÍÑÙÅQÆOQÍ Hõeã≤áÈÜ«∂~Ú. P

PKå~°ãO„Ñ^•Ü«∂Å∞ PÜ«∂HÍÖÏÅÖ’ J~°÷=O «"≥∞ÿ#"Õ! J~Ú Õ, HÍÅQÆuÖ’

Jq U~°Ê_»_®xH "≥#∞Hõ =Ù#fl ÅHõ∆ ºO J=ã~°O J~°÷O JO «iOz — Hõi

„q∞Oy# "≥ÅQÆÑÖ_»∞ÖÏ — J~°÷~°Ç≤Ï`«=∞~Ú# =¸_è»qâßfi™êÅ∞QÍ

q∞yÖÏ~Ú. ZO Œ~À =∞ÇÑÙ~°∞+µÅ∞ PÜ«∂HÍÖÏÅÖ’ J@∞=O\ J~°÷OÖËx

=º~å÷Kå~åÅ#∞ YO_çOz x~°ã≤OKå~°∞. HÍh, 'áê «— g∞ Œ áê=∞~°„Ñ*ÏhHÍxH

=ÙO_Õ "≥∂A, =∞ø_è»ºO† D Ô~O\h P è•~°O KÕã∞H˘x „|uH XHõ =~°æO

'"Õ∞ è•=ÙÅ— ™êfi~°÷O =¸ÅOQÍ D PKå~åÅ∞ WOHÍ =∞# =∞#ã∞ûÅ<Õ

QÀ_»Å‰õΩ |∂A=Ö Ñ@∞ìH˘x „"ÕÖÏ_»∞ «∞<åfl~Ú. '*·™ê Õâò "≥·™ê"Õ+π,— J<åfl~°∞

N™ê~ÚÉÏÉÏ! U HÍÖÏxH J#∞QÆ∞"≥∞ÿ# èŒ~å‡xfl P HÍÅOÖ’ áê\OK«_»O

40


q"ÕHõO† 'HÍÅ èŒ~°‡O— K≥Ok# PKå~åÅ#∞ Ñ@∞ìH˘x „"ÕÖÏ_»_»O Jq"ÕHõO!

J~Ú Õ, =∞i D HÍÖÏxH J#∞QÆ∞"≥∞ÿ# èŒ~°‡O, ÑÙ~°∞ëê~°÷™ê èŒ#O Uq∞\?

J^≥ÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O?– J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO ~å=_»O ã¨Ç¨Ï[O. ^•xfl

≥eÜ«∞*ÑÊ_®xH N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\ =∞Ç «∞‡Å∞ W\©=Å HÍÅOÖ’

J= «iOKå~°∞! ÉÏÉÏ K«∂Ñ≤# ÉÏ@, PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# =∂@, «=∞ bÅÅ

^•fi~å PÜ«∞# ã∂zOz# É’ èŒ– W"Õ ~¸ HÍÖÏxH =∞# „â◊√ «∞Å∞ ã‡ $ «∞Å∞!

ÉÏÉÏ x~°ã≤Oz# =º~°÷ PKå~åÅÖ’ LÑ¨"åãÖ XHõ\ ˜.

LÑ"åã=∞O>Ë =∞#ã∞û (JO «óHõ~°=Ú)#∞ =º~°÷=∞~Ú# q+Ü«∂Å`À

xOÑHõ, MÏmQÍ =ÙOK«∞H˘x, JO Œ∞Ö’ =∞# Láêã<å ≥·"åxfl „Ñu+≤ìOK«∞H˘x,

PÜ«∞#‰õΩ JO «~°OQÆOÖ’ ŒQÆæ~°=_»=∞#fl=∂@! LÑ´ ŒQÆæ~°QÍ/ãg∞ÑOÖ’,

"åã=Ú´LO_»@O, Jx 'LÑ"åã—=∞<Õ Ñ^•xH J~°÷O. HÍh, JãÖ·#

~¸ J~°÷O áÈ~Ú, LÑ"åã=∞O>Ë x~åÇ~°OQÍ LO_»@OQÍ =∂iOk!

PHõeHõ_»∞ÑÙ`À ÑÓ[ è•º<å Œ∞Å∞ KÕ¿ã@ÑC_»∞ =∞# ÕÇÏOÖ’x „áêK«Å#O

JãÎ=ºãÎ"≥∞ÿ, â’+ x„ ŒÅ`À ‰õÄ_ç# XHõ q èŒ"≥∞ÿ# ' «=∞ã∞û— =∞#ã∞û#∞

P=iã¨∞ÎOk. D 'J=ã¨÷—<Õ H˘O^Œ~°∞ 'ã¨=∂kè— 'J=∞#ã¨¯O— Jx

á⁄~°|_»∞ «∞O_»\O ‰õÄ_® Hõ Œ∞Ì! ''|∞Éèí∞H∆ «O # „ÑuÉèÏu HOz ü——– JO>Ë,

'PHõe`À Hõ_»∞ÑÙ HÍÅ∞ «∞#fl"å_çH Ug∞ `ÀK«HõáÈ=_»O ãÇÏ["Õ∞!— J~Ú Õ,

P 'Ug∞ ÀK«HõáÈ=_»—=∞<Õk Ü≥∂QÆ™ê èŒ#Ö’ K≥ÑÊ|_»¤ =∞<ÀÅÜ«∞=Ú HÍ Œ∞,

J=∞#ã¯=Ú JO «HõO>Ë HÍ Œ∞!

F J~°÷â◊ å|ÌO „H «O QÆ∞[~å ü ~å„+ìOÖ’ N„ÑHÍâß#O Œ™êfiq∞

Nx`åº#O^Œ™êfiq∞ J<Õ W^ŒÌ~°∞ =∞Ç¨`«∞‡Å∞O_Õ"å~°∞. "åi~°∞=Ù~°∂

=¸sÎÉèíqOz# q"ÕHõ "≥·~åQÍºÅ=Ö rqOKå~°∞. N„ÑHÍâß#O Œ™êfiq∞"åi

„Ñ¨ãÖQÍÅ#∞ P =∞Ç¨ «∞‡e~°∞=Ùi =∞ èŒº [iy# ã¨ Àæ+¨µìÅ ~°∂ÑÖÖ’

'"å~åÎÖÏÑO— J<Õ „QÆO äŒOQÍ Éèí‰õΩÎÅ∞ „ÑK«∞iOKå~°∞. XHõ™êi Nx`åº#O Œ™êfiq∞

™ê~ÚÜ≥∂QÆOÖ’ LÑ¨"åã¨ xÜ«∞=∞O

41

N„ÑHÍâß#O Œ™êfiq∞ "åixÖÏ J_çQÍ~°∞, ''ZÑC_≥·<å PHõe`À #∞O_»=Åã≤#

J=ã~°=Ú Hõey#ÑC_»∞ PHõe=Å¡ xkè è•ºã#‰õΩ qÑ¶∞fl=Ú HõÅ∞QÆÖË •?——

^•xH N„ÑHÍâß#O Œ™êfiq∞, ''PÇ~°=Ú ÖË#ÑC_»∞ =$uÎ UHÍ„QÆ « K≥O Õ •xH

|^Œ∞Å∞ ã¨Î|ú"≥∞ÿ =¸_è»`«fiO K≥O^Õk!—— JO@∂ `«=∞ ™êfi#∞Éèí"åxfl

q=iOKå~°∞. N„ÑHÍâß#O Œ∞Å =O\ P~°∂_è»∞Ö·# Ü≥∂QÆ∞Å J#∞Éèí="Õ∞

JÖÏ =ÙO>Ë, WHõ ™ê=∂#∞ºÅ q+Ü«∞O K≥áêÊÖÏ? J~Ú Õ, ã∞+µìQÍ Éè’OKÕã≤,

^è•º#O KÕã¨∞‰õΩO^•=∞x ‰õÄ~°∞Û<åfl D „Ñ¨=∂^ŒO `«Ñ¨Ê^Œ∞. JO^Œ∞ˆH

q∞ «=∞~Ú# PÇ~°=Ú qÇ~°=Ú è•º<åxH J=ã~°O. è•º#Ü≥∂QÍxfl

É’kèã∂Î ÉèíQÆ=næ «:

''<å «ºâ◊fl «ã∞ÎÜ≥∂QÀ ã≤Î#K≥·HÍO « =∞#â◊fl «óI

# Kåu ãfiÑfljãÅº *Ï„QÆ À<≥·= Kå~°∞#II——

JO>Ë, 'JuQÍ u<Õ"å_çH, ÉÁuÎQÍ uO_ç u#x "åxH ~¸è•º#Ü≥∂QÆ=Ú ã≤kúOK« Œ∞!— Jx K≥|∞ «∞#flk. =∞i Z@∞=O\"å_çH Jk

ã≤kúã∞ÎOk? P «~°∞"åu â’¡HõOÖ’<Õ 'Ü«ÚHÍÎÇ~° qÇ~°ãº— (JO>Ë, 'ãÔ~·#

PÇ~°=Ú #_» « QÆey#"åxH—) Jx ã=∂ è•#q∞KåÛ_»∞ w`åKå~°∞º_»∞. 'Ü«ÚHõÎ—

J<Õ Ñ^•xH 'qkèOK«|_ç# H˘Å «Ö’— Jx J~°÷O K≥áêÊ~°∞ NPkâ◊OHõ~°∞Å∞

«=∞ w`åÉèÏ+ºOÖ’. JO ÕHÍ Œ∞! 'qkèOK«|_ç# H˘Å « HõO>Ë JkèHõOQÍ—u#_»O 'J «ºâ◊fl «ó—. w «Ö’<Õ =∞~ÀKÀ@ 'ÅÑ¶∂fij— JO@∂, 'ãfiÅÊOQÍÉèí∞lOKÕ"åxH— è•º#Ü≥∂QÆ ã≤kú HõÅ∞QÆ∞ «∞O Œx w`åKå~°∞º_Õ K≥áêÊ_»∞.

JO>Ë, Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# PÇ~°=∞O>Ë ãfiÅÊOQÍ Éèí∞lOK«_»=∞h, 'qkèOK«|_ç#H˘Å « HõO>Ë JkèHõOQÍ— Éèí∞lOK«‰õΩO_®=ÙO_»@=∞<Õk w`å~°÷=∞#∞‰õΩO>Ë,

WHõ _» =∞m§ F „Ñâ◊fl «Ö «∞Î ÀOk! 'ãfiÅÊOQÍ— JO>Ë ZO « ãfiÅÊOQÍ?

^•xH xiÌ+ì"≥∞ÿ# H˘Å Õ"≥∞ÿ<å =Ù#fl^•? LO>Ë, =∞i P H˘Å Õq∞\?–

Jx. ''P «‡ã=∞‡ «"≥∞ÿ# J#flO HõO>Ë JkèHõOQÍ u#_»"Õ∞—— H˘Å «HõO>Ë

Z‰õΩ¯=QÍ u#_»=∞x NPkâ◊OHõ~°∞Å q=~°. ZO « PÇ~°O fã∞‰õΩO>Ë

42


Jr~°‚O KÕÜ«∞‰õΩO_® =ÙO@∞O^À, (J<åÜ«∂ãOQÍ) Ñ#∞Å∞ KÕã∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ

J#∞‰õÄÅOQÍ =ÙO@∞O^À J Õ P «‡ã=∞‡ «=∞~Ú# J#flO Jx ‰õÄ_®

Nâ◊OHõ~°∞Å∞ q=iOKå~°∞. ''U J#fl=Ú «# H˘Å «‰õΩ «y#^À P J#fl=Ú

HÍáê_»∞ «∞#flk† Jk K≥~°∞ÑÙ KÕÜ«Ú@ ÖË Œ∞. •xHõO>Ë JkèHõ"≥∞ÿ#k K≥~°∞ÑÙ

KÕÜ«ÚK«∞#flk. ^•xHõO>Ë «yæ#k HÍáê_»∞@ÖË Œ∞—— J#fl â◊ «Ñ äŒÉÏ„ÇÏ‡=∞O„ «O Nâ◊OHõ~°∞Å x~°fiK«<åxH „Ñ=∂O. D x~°fiK«#O ‰õÄ_® 'H˘Å «ZO`«?— J<Õ „Ñ¨â◊fl‰õΩ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ã¨=∂^è•#O W=fi_»OÖË^Œ∞. ã¨i!

^è•º#Ü≥∂QÍÉèÏº™êxH˜ ã¨O|OkèOz# ~¸ q∞`åÇ¨~°g∞=∂Oã¨‰õΩ

Ü≥∂QÆâßG„QÆO ä•ÖË"≥∞ÿ<å ã=∂ è•#O K≥áêÊÜ«∂? K≥ÑÊHq∞! ¿Ñ¶∞~°O_»ãOÇ≤Ï «

J<Õ „áê=∂Hõ ÇÏ~î°Ü≥∂QÆâßG„QÆO äŒO WÖÏ K≥|∞ «∞#flk: ''J#fl=Ú ‰õÄ~°"≥Ú ŒÖ·#"å\H ãQÆO Hõ_»∞ÑÙ† h\H áêuHõ Hõ_»∞ÑÙ† QÍe ãOK«iOKÕO Œ∞‰õΩMÏmQÍ q∞ye# áêuHõ Hõ_»∞ÑÙ#∞ =ÙOKåe—— Jx. *ÏQÆ~°ÎQÆ K«∂¿ãÎ ~¸ã=∂ è•#=¸ =∞#O PtOz# 'H˘Å «—#∞ xiÌ+ìOQÍ K≥ÑÊ_»O ÖË Œ∞!WHõ èŒ~°‡âß„ãÎ„QÆO ä•Å#∞ Ñije^•ÌO! ''PÇ~åxfl B+ èŒOÖÏ fã∞HÀ!——(''B+ èŒ= ü „áêtflÜ«∂ ü—— É∫. èŒ.ã¨∂.2.10.53) Jx É∫ è•Ü«∞# =∞ÇÏi¬ É’kè¿ãÎ,''ã<åºã≤ Zxq∞k =Ú ŒÌÅ∞, "å#„Ñã∞Î_»∞ Ñ ŒÇ~°∞ =Ú ŒÌÅ∞, QÆ$ÇÏã∞Î=ÚÃÑ·ÊÔ~O_»∞ =Ú ŒÌÅ∞ PÇ~°O fã∞HÀ"åe. „|ÇÏ‡KåiH Ñiq∞u ÖË Œ∞!——Jx PÑãÎO| =∞ÇÏi¬ P Õâ◊O. WÑÊ\ =~°‰õΩ =∞#O ¿Ñ~˘¯#fl 'H˘Å «—ÅÖ’ PÑ¨ãÎO|xˆ~Ìâ◊O xiÌ+ìOQÍ HõxÑ≤Oz<å, Jk ™ê~°fi[h#HõOQÍZO «=~°‰õΩ PK«~° Ü≥∂QÆºO? U`å"å`å ÕeO Õq∞@O>Ë, ''ZO «PÇ~°=Ú fã∞HÀ"åe?—— J#fl „Ñâ◊fl‰õΩ 'WO «— Jx «∂xHõ H˘Å «ÅÖ’

K≥¿ÑÊO Œ∞‰õΩ gÅ∞ÖË Œ∞. 'ãfiÅÊO— J<Õk ™ê¿ÑH∆Hõ"≥∞ÿ# q+Ü«∞O. Jk =ºHÎH

=ºHÎH =∂~°∞ «∞Ok. XH =ºHÎ q+Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® =Ü«∞ã∞û, KÕ¿ã Ñx,

ÕÇ~ÀQÆºO, =∂#ã≤Hõã≤÷u "≥ÚII# JOâßÅ#∞ J#∞ãiOz =∂~°∞ «∞Ok.

ÕeQÍæ r~°‚=∞ÜÕ∞ºO «, Éèí∞HÍÎÜ«∂ã=Ú x„ Œ ~å#O «, u#QÍ<Õ Xà◊√§ |~°∞=Ù


43

ÖË‰õΩO_® ÑxKÕã∞H˘<ÕO « 'ÅÑ¶Ú=Ù—QÍ LO_Õ PÇ~°"Õ∞ 'Ü«ÚHÍÎÇ~°O—. D

q+Ü«∂<Õfl N=∞ •ƒùQÆ= «O WOH˘OK≥O YzÛ «OQÍ ‰õΩ¡ÑÎOQÍ, ''„áê=$ ≥ºÂ=

ãO «∞¿+º–#∞‡xÔ~flÂ"Õ¢xÌÜ«∞„Ñ≤Ü≥ÿ∞ó!—— JO>Ë, ''=∞## ãfiÉèÏ==Ú QÆÅ =Úxâ◊s~° x~°fiÇ¨Ï‰õΩ Kåe#O`« PÇ¨~°=Ú`À ã¨O`«∞+≤ ì K≥O^•e!WO„kÜ«∂Å‰õΩ „Ñ≤Ü«∞=ÚÖ·# (JO>Ë, lÇÏfi‰õΩ ~°∞zHõ~°=ÚÖ·#) Ñ^•~å÷Å#∞KåÑÅºO`À u#‰õÄ_» Œ∞—— Jx K≥|∞ «∞#flk. ''ãfiÅÊOQÍ u#∞! XHõ\

Ô~O_»∞ Ñ^•~å÷Å`À «$Ñ≤ÎÑ_»∞! ~°∞K«∞Å‰õΩ áÈ= Œ∞Ì!—— J#fl N™ê~ÚÉÏÉÏ

LÑ Õâßxfl 'Ñi„Ñâßfl «‡HõOQÍ— Ü≥∂z¿ãÎ, Ü≥∂zOz PK«i¿ãÎ, WOHÍ Z<Àfl

q+Ü«∂Å∞ J=QÆ «=∞ø`å~Ú!

JO`ÕHÍh, LÑ¨"å™êÅ∞ XHõ¯á⁄^Œ∞ÌÅ ¿Ñ~°∞`À ~°Hõ~°HÍÅ

Ñ¶ÅÇ~åÅ∞, '\ÃÑ¶#∞¡— P~°yOK«_»O, ÑO_»∞QÆ ÑÉÏƒÅÖ’ Õ=Ù_ç ¿Ñ~°∞ K≥Ñ≤Ê

<å<å~°HÍÅ #=HÍÜ«∞ Ñ≤O_ç=O@Å∞ =O_»∞H˘x, J@∞ Õ=Ù_çH 'K«∂Ñ≤Oz—

W@∞ "≥∞Hõ _»O (– P Ñ≤O_ç=O@Å‰õΩ '<åºÜ«∞O— KÕÜ«∞\ÏxHÍ J#fl@∞¡

<≥·"Õ ŒºO ÃÑ>Ëì •HÍ Ug∞ u#‰õΩO_® 'LÑ"åãO— =ÙO_ç, Hõ_»∞ÑÙ MÏm KÕã∞H˘x

=∞s PÜ«∞ «Î=∞=_»O–) … Wn =∞#O =∂=¸Å∞QÍ K«∂ã∞Î#fl KÕã∞Î#fl

`«O`«∞! ''lÇ¨Ïfi~°∞K«∞Å KÕ`« r=ÙO_»∞ K≥_»∞#Ü«∂—— J#fl@∞¡ g\˜=Å¡

lÇ¨fiKåÑ¨ÅºO ÃÑiy K≥_çáÈ=_»O `«Ñ¨Ê "Õˆ~ Ñ¶¨e`«O ÖË^Œ∞! J~Ú`Õ,

JÑC_»ÑC_»∞ LÑ"åãO =ÙO_»_»O P~ÀQÍºxH =∞Oz Œx, "≥· ŒºâßG s`åº

D LÑ"åã xÜ«∞=∂xfl ã=∞i÷OÑK«∂™êÎ~°∞ H˘O Œ~°∞. x["Õ∞! ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#

q èŒOQÍ LÑ"å™êÅ∞O_ç, «~åfi « <å<åQÆ_ô¤ ux JriÎ ≥K«∞Û‰õΩ#fl"åiH,

'ÅOYO Ñ¨~°=∞ø+¨^èŒO— HÍHõ =∞ˆ~=∞=Ù`«∞Ok? x*ÏxH˜ ''Ç≤Ï`«O

Éèí∞O*Ïx‡ «O Éèí∞O*Ïº ü, #Éèí∞O*Ïº Œ q∞ «O Ç≤Ï «O—— – JO>Ë, 'Ç≤Ï «"≥∞ÿ#Ñ^•~å÷Å<Õ u<åe. J"≥·<å q∞ «OQÍ<Õ u<åe. Ç≤Ï «"≥∞ÿ#"Õ J~Ú<åJq∞ «OQÍ u#~å Œx— PÜ«Ú~fi ŒO Ñ¶∞’+≤ã∞Î#flk. JO ÕHÍ Œ∞! n~°…HÍÅ

LÑ¨"å™êÅ∞O_»@O =Å¡ â◊s~°OÖ’ ^è•`«∞"≥·+¨=∞ºO Hõey, ^ÕÇ¨~ÀQÆºO

44


≥|ƒu#_»"Õ∞ QÍHõ, „Hõ=∞OQÍ Z<Àfl =∞<ÀqHÍ~åÅ‰õΩ ‰õÄ_® •i fã∞ÎO Œx

‰õÄ_® "≥· ŒºâßGO ÃÇÏK«Ûiã∞Î#flk. Z<Àfl ~°HÍÅ 'HÍº#û~ü—Å‰õΩ – =ÚYºOQÍ

'|¡_£HÍº#û~ü— (leukemia) ‰õΩ ^•if¿ã „Ñ¨^è•# HÍ~°ÏÅÖ’ PHõex

K«OÑ¨ÙHÀ=_»O (supression of hunger) XHõ\x P^èŒ∞xHõ "≥·^ŒºâßGO

=HÍ¯ã∞Î#flk.

D LÑ"å™êÅ∞ *ÏQÆ~°Å∞ „=`åÅ∞ "≥Ú ŒÅ~Ú# «O «∞Å‰õΩ,

D<å\ P è•ºu‡Hõ «‰õΩ ZO « „|ÇÏ‡=Ú_ç Ñ_ç=Ù#fl ŒO>Ë, "å\x =∞~°ÅÛ_»O,

= ŒÅ∞ÛHÀ=_»O XHõ „|ÇÏ‡Ü«∞["Õ∞! JO Œ∞H "Õ=∞#Ü≥∂y =O\ =∞Ç «∞‡Å∞,

''XHõ á⁄ Œ∞ÌÅ∞O_ç =~°=Ú K≥O ≥ Œ=∞OK«∞ I Ô~O_çK« «∞Î~°∞ =∂Å|O_» [#∞Å∞——

Jh, ''XHõ á⁄ Œ∞ÌKÕ « „|Hõ ÖO_»∞ QÍh z «Î"≥∞Å¡ QÆ∞~°∞x KÕ~°É’ Œ∞—— Jh, #Ü«∂#

K≥Ñ≤Ê K«∂Kå~°∞† ''‰õÄ_»∞ ÃÑ@ì‰õΩ#fl QÆ∞H˜∆Ö’ [~î°~åyfl I ÉèíHõ∆O|∞ KÕÜ«Ú

‰õΩH∆=∞Å=ÚI ‰õÄ_»∞ q_»z =∞Å=Ú ‰õΩ_»∞K«∞~å =ÙÑ"åã≤—— Jx Dã_çOKå~°∞.

JÑÊ\H© #Ü«∂# q#x"åiH, ''XHõ á⁄ Œ∞ÌÅ∞#fl =Ó~°ÑOkQÆ ÑÙ@∞ì!—— JO@∂

ÉèíÜ«∂# K≥Ñ¨ÊE™ê~°∞ – =∞#Hõ~°÷=∞ÜÕ∞º =∞# ÉèÏ+¨Ö’! ã¨i! WHõ,

N™ê~ÚÉÏÉÏ LÑ"å™êÅnHõ∆Å QÆ∂iÛ ÜÕ∞O K≥áêÊ~À K«∂^•ÌO!

N=∞u QÀYÖË «# q∞„ «∞~åÖ·# N=∞u HÍjÉÏ~Ú Hõh « ~ü

^•fi~å N™ê~ÚÉÏÉÏ QÆ∞iOz qx, ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#O HÀã¨O ti_ô

|Ü«∞Å∞ ÕiOk. JHõ _» «# |ã HÀãO ti_ôÖ’ x"åã=ÚO_Õ •^•HÅ¯~ü

J<Õ Éèí‰õΩÎxH «##∞ ÑiK«Ü«∞OKÕ¿ã L «Î~åxfl ‰õÄ_® «# ¿ãflÇ≤Ï «∞~åe#∞O_ç

fã∞‰õΩOk. |Ü«∞Å∞ Õ~=ÚO Œ∞ `å#∞ ti_ô KÕ~°QÍ<Õ ÉÏÉÏ ãxflkèÖ’

=¸_»∞~ÀAÅáê@∞ LÑ"åã nHõ∆ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩOk. ti_ôÖ’

ãiQÍæ J Õ ã=∞Ü«∂xH ÉÏÉÏ «# „ÑHõ <Õ =Ù#fl ^•^•HÅ¯~°∞`À ''<å

a_»¤efl <Õ#∞ Ñã∞ÎO_»x™êÎ<å? "åà◊√§ LÑ"åãO LO\Ï=∞O>Ë <Õ#∞

XÑCHÀ#∞!—— J<åfl~°∞. ÇÏ~îå «∞ÎQÍ ÉÏÉÏ «#`À JÖÏ ZO Œ∞HõO@∞<åfl~À


45

^•^•HÅ¯~°∞‰õΩ J~°÷O HÍÖË Œ∞. P =∞~°∞ã\~À*Ë N=∞u QÀYÖË ti_ô KÕi,

^•^•HÅ¯~ü WO\˜ÔHo§ «##∞ ÑiK«Ü«∞O KÕã∞H˘x, JHõ _Õ |ã U~åÊ@∞

KÕã∞‰õΩOk. P «~åfi « ÉÏÉÏ Œ~°≈#O HÀãO =∞ã‘ Œ∞ÔHo§Ok. ÉÏÉÏ‰õΩ

#=∞ã¯iOz ‰õÄ~˘Û#QÍ<Õ ÉÏÉÏ «#O «@ `å<Õ P"≥∞`À, ''J=∂‡, D

LÑã∞û (LÑ"åãO) «Ñã∞ûÅ`À J=ã~°O Uq∞\? =∞#O •^• WO\HáÈ~Ú K«Hõ QÍ ÑÓ~°<£áÈmÅ∞ Jg KÕã∞H˘x, ^•^•‰õΩ ^•^• Ñ≤Å¡Å‰õΩ

ÃÑ\ì, =∞#=¸ uO^•O!—— J<åfl~°∞. N=∞u QÀYÖË =∞ã‘ Œ∞ #∞O_ç •^•HÅ¯~ü

WO\ÔHàı§ãiH, JÑC_Õ ^•^• ÉèÏ~°º '|Ü«∞@ KÕ~°_»O—`À ã=∞Ü«∂xH

=O@KÕ¿ã"å~°∞ ÖËHõ, ZÖÏQÍ Jx PÖ’zã∞Î<åfl~°∞. N=∞u QÀYÖË `å#∞

=O@ KÕ™êÎ#O>Ë, WO\H˘zÛ# Jukä KÕ « =O@ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O Lz «O

HÍ^Œx ^•^• ã¨OHÀzOKå_»∞. JÑ¨C_»∞ N=∞u QÀYÖË `å#∞ ti_ô

|Ü«∞Å∞ Õ~°_®xH =ÚO Œ∞ ãOHõeÊOK«∞‰õΩ#fl LÑ"åãnHõ∆, JO «‰õΩ H˘kÌ¿ãÑÙ

=ÚO Œ∞ ÉÏÉÏ «#‰õΩ KÕã≤# LÑ Õâ◊O… Jhfl HÅ¯~ü‰õΩ q=iOzOk. P

=ÚO Œ∞ ~ÀA ÉÏÉÏ «#`À J#fl =∂@Å J~°÷O JÑC_»∞QÍx •^•HÅ¯~ü‰õΩ

É’ èŒÑ_»ÖË Œ∞. N=∞u QÀYÖË =O@ KÕã≤, ^•^• ‰õΩ@∞OÉÏxH =_ç¤Oz,

`å#∂ u#flk. ÉÏÉÏ P Õâß#∞™ê~°O «#∞ ãOHõeÊOz# LÑ"åãnHõ∆‰õΩ

ãfiã≤Î K≥Ñ≤ÊOk.

„Ñ ÕºHõ P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#– nHõ∆ ÖËx ™ê=∂#º Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ 'LÑã∞û–

«Ñã∞û— ÉÏÉÏ = ŒÌ<åfl~QÍh, f„=™ê èŒ#Ö’ =ÙO_Õ ™ê èŒ‰õΩÅ‰õΩ =∂„ «O

LÑ"å™êk nHõ∆Å∞ «ÑÊxã~"≥∂ – Jx ÉèÏqOK«_®xH ‰õÄ_® gÅ∞ÖË Œ∞!

ZO Œ∞HõO>Ë, ãO™ê~°|O è•Å∞ «ºlOz, ti_ôÖ’<Õ x"åã=ÚO@∂, P è•ºu‡Hõ

™ê èŒ#Ö’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ=Ù#fl HÍHÍ™êÃÇÏÉò nH∆ ü J#∞Éèí="Õ∞ fã∞‰õΩO^•O.

UHõÉèí∞HõÎO =ÙO@∂, xÜ«∞=∞OQÍ ~å„ «∞à◊√§ PÇ~°O fã∞HÀ=_»O =∂<åÅx

ãOHõeÊOK«∞‰õΩ<åfl_»∞ NnH∆ ü XHõ™êi. JÖÏ J#∞H˘x =∞ã‘ Œ∞ÔHà◊§QÍ<Õ ÉÏÉÏ,

''HÍHÍ, ~å„uH =∂=¸Å∞QÍ Éè’[#O «Ü«∂~°∞KÕã∞H˘x u#∞!—— J<åfl~°∞.

46


^•O`À, nH∆ ü `å#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl LÑ"åã xÜ«∞=∂xH uÖ’ ŒHÍeKåÛ_»∞.

JO>Ë P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<≥·<å ã~ LÑ"åãxÜ«∞=∂xfl ÉÏÉÏ

ã¨¿ãq∞~å P"≥∂kOK«ÖË^Œx ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞#flk. NLáêã¨h =∞Ç¨Ï~å*ò

=$`åÎO «O D JOâßxfl WOHÍ ãÊ+ìO KÕã∞ÎOk.

„Ñ «ºHõ∆™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅO ŒiÖ’ f„= «Ñã≤fiQÍ =∞Çã≤ ŒúÑÙ~°∞+µxQÍ

F ã¨ Œ∞æ~°∞=¸iÎQÍ "ÕÖÏk=∞OkKÕ P~åkèOÑ¨|_»∞ «∞#fl =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_»∞

NLáêãh =∞ÇÏ~å*ò. PÜ«∞# 1911Ö’ ÉÏÉÏ#∞ Œi≈Oz#ÑC_»∞, ÉÏÉÏ

PÜ«∞##∞ <åÅ∞æãO= «û~åÅ∞ ti_ôÖ’ =ÙO_»=∞x P ÕtOKå~°∞. JÖÏ KÕ¿ãÎ

LáêãhH ÑiÑÓ~°‚ã≤kú Åaèã∞ÎO Œx ‰õÄ_® ÉÏÉÏ Çg∞ WKåÛ~°∞. =∞i P

<åÅ∞Qà◊§ HÍÅOÖ’ å#∞ KÕÜ«∞=Åã≤# P è•ºu‡Hõ™ê èŒ#Å∞ Uq∞@x J_çQÍ_»∞

NLáêãh. •xH ÉÏÉÏ, ''Ug∞ K≥Ü«∞º#Hõ ~°ÖË Œ∞! ~˘>ì‰õÄ~° ux T~°Hõ

‰õÄ~°∞ÛO>Ë KåÅ∞! q∞yeO ŒO`å <Õ#∞ ÑÓiÎ KÕ™êÎ#∞—— Jx J<åfl~°∞.

ÉÏÉÏ H=ÅO ''T~°H ‰õÄ~ÀÛ!—— Jx K≥ÑÊ_»O`ÀÉÏ@∞, ''~˘>ì‰õÄ~° uO@∂

T~°Hõ ‰õÄ~ÀÛ!—— Jx PÇ~°O q+Ü«∞O „Ñ ÕºHõOQÍ <˘H¯ K≥ÑÊ_»O QÆ=∞<å~°›O.

ÉÏÉÏ JÖÏ PÇ~°O q+Ü«∞O <˘H¯ K≥ÑÊ_®xH Ô~O_»∞ HÍ~°ÏÅ#∞ =∞#O

TÇ≤ÏOK«=K«∞Û. LÑ"åã «Ñ"å™êÅ Ñ@¡ ÉÏÉÏ‰õΩ#fl x~°ã# ÉèÏ=O "≥Ú Œ\k†

Ô~O_»=k, ÉÏÉÏ Jaè=∞`åxH =ºu~HõOQÍ P «~°∞"å « NLáêãh KÕã≤#

'x~åÇ~° nHõ∆#∞—, ^•x=Å¡ PÜ«∞#‰õΩ HõÅ∞QÆÉ’ÜÕ∞ #ëêìxfl ÉÏÉÏ «# ≥·#

â‹·eÖ’ =ÚO Œ∞QÍ<Õ ã∂zOz ÃÇÏK«ÛiOK«_»O! ti_ôÖ’ H˘O Œ~°∞ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞

x~°fiÇ≤Ïã∞Î#fl Éè’[#âßÅÖ’ "≥Ú Œ@ Éè’[#O KÕ¿ã"å_»∞ NLáêãh. HÍh

H˘O «HÍÅO QÆ_çKåHõ P Éè’[#âßÅ x~åfiÇÏ‰õΩÅ‰õΩ NLáêãhH =∞ èŒº

U"À =∞#óãÊ~°÷Å∞ HõeQÍ~Ú. Éè’[#âßÅ x~åfiÇÏ‰õΩÅ∞ «##∞ J==∂#O

KÕ™ê~°x "åiÃÑ· H#∞Hõ À Éè’[#O =∂<Õã≤ Ñã∞ÎÅ∞O_»@O „áê~°OaèOKå_»∞

NLáêãh. ™ê\ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞ ZO « #K«ÛK≥ÑÊEã≤<å, ãfiÜ«∞OQÍ ÉÏÉÏ<Õ

Z<Àfl™ê~°∞¡ K≥Ñ≤Ê#ÑÊ\H© NLáêãh «# LÑ"åãnHõ∆#∞ q~°q∞OK«ÖË Œ∞. P


47

x~°ã# „=`åxfl ≥·=O x~°‚~ÚOz# XHõ «áÈnHõ∆QÍ ÉèÏqOz "≥ÚO_çQÍ

=¸~°öOQÍ H˘#™êyOKå_»∞. NLáêãh «#ÔH· `å#∞ qkèOK«∞‰õΩ#fl Hõiî#

LÑ"åãnHõ∆#∞ K«∂z# „QÍ=∞ã∞ÎÅ∞ PÜ«∞##∞ ''LÑ"åã‘ ÉÏÉÏ—— Jx

Ñ≤eKÕ"å~°∞. n~°…HÍÅO Hõiî# LÑ"å™êÅ=Å¡ NLáêãh ÕÇ~ÀQÆº"Õ∞QÍHõ

=∂#ã≤Hõ ãfiã÷ « ‰õÄ_® ≥|ƒu#flk† 1913 U„Ñ≤ÖòÖ’ KåÖÏ „Ñ=∂ ŒHõ~°OQÍ

Ñïq∞OzOk ‰õÄ_®. N™ê~ÚJ#∞„QÆÇ¨Ïqâı+¨=Ú =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fi=Ú

ÖË#@¡~Ú`Õ NLáêã¨h âßâ◊fi`«OQÍ Ñ≤zÛ"å_≥· JÖÏ<Õ =∞~°Õz

=ÙO_Õ"å_Õ"≥∂! NLáêã¨hx P „Ñ¨=∂^Œã≤÷u #∞O_ç `«Ñ≤ÊOz, ã¨fiã¨÷`«

KÕ‰õÄ~°Û_®xH N™ê~Ú «=∞ k=ºâ◊HÎ À UO KÕ™ê~À =∞#‰õΩ JQÀK«~°O.

NLáêãh ãfiã∞÷_»=_®xH ÉÏÇÏºOQÍ =∂„ «O ÉÏÉÏ KÕã≤# zH «û, WzÛ#

'B+ èŒO— =∂„ «O – PÇ~°O!PÇ~°O!PÇ~°O!PÇ~°O!PÇ~°O!

âßâ◊fi`«"≥∞ ÿ# P`å‡#O^•xfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ ∆˜H õ"≥∞ ÿ#

WO„kÜ«∞ã∞MÏÅ#xflO\x «ºlOz 'Jx «º"≥∞ÿ#— ÕÇxfl ~°Hõ~°HÍÅ H¡âßÅ‰õΩ

QÆ∞iKÕÜ«∞_»"Õ∞ ' «Ñãû—x KåÖÏ=∞Ok‰õΩ#fl J=QÍÇÏ#. â◊s~åxfl ZO «

Ñ¶∞’~°OQÍ Hõ+ìÃÑ_ç Õ Jk JO « 'L„QÆ «Ñã∞û— „HO Œ ÖHõ ! x*ÏxH "≥Ú Œ\’¡

' «Ñã∞û— J<Õ Ñ^•xH D<å\ =∞# =º=Ç~°OÖ’ =∞#‰õΩ ã∞Êùiã∞Î#fl ÃÑ·#

K≥Ñ≤Ê# J~°÷O ÖË Œ∞! ' «Ñã∞û— J<Õ Ñ ŒO ' «Ñπ— J<Õ è• «∞=Ù #∞O_ç ÑÙ\˜ìOk.

' «Ñπ— â◊ÉÏÌxH 'HÍÅ∞Û@—, '"Õ_ç—, ' «Ñ#— Jx J~åúÅ∞<åfl~Ú. ''ã «áÈ

«ãº «——. P "Õ_ç Z@∞=O\ "Õ_ç? U^À XHõ HÍ~åºxfl ™êkèOKåÅx P «∞~°Ñ_Õ

=ºHÎ JO «~°OQÆOÖ’ PÖ’K«#Å XiÑ≤_ç #∞O_ç ÑÙ>Ëì "Õ_ç† =∞O„`ÀKåÛù@#

KÕã∂Î ÇÏŸ=∂yfl =ÚO Œ∞ ‰õÄ~°∞Ûx =Ù#fl Ü«∞[nH∆ «∞_»∞ J#∞ÉèíqOKÕ "Õ_ç†

P «‡™êH∆Í`å¯~°O HÀãO «Ñ≤OKÕ ™ê èŒ‰õΩx f„= ÇÏ$ ŒÜ«∞ ãO"ÕQÆ#O #∞O_ç

|Ü«∞ÅÊ_Õ "Õ_ç† ÉèíQÆ=`åûH∆Í`å¯~°O HÀãO J##º „¿Ñ=∞ [fi~°O`À Ñi «Ñ≤OKÕ

Éèí‰õΩÎx q~°Çÿfl #∞O_ç L^ŒƒùqOKÕ "Õ_ç† z`«Î=$`«∞ÎÅ#∞ x~ÀkèOz

f„= è•º#Ü≥∂QÆ « «Ê~°∞_≥·# Ü≥∂y Ü≥ÚHõ „áêÏyfl #∞O_ç „ÑÉèíqOKÕ "Õ_ç†

48


' «Ñó— â◊|ÌO ≥eÜ«∞*¿ÑÊ "Õ_ç – J@∞=O\ "Õ_ç! J@∞=O\ "Õ_çx

(L`ÕÎ*Ïxfl) ™ê^èŒ‰õΩxÖ’ Ñ¨Ù\˜ìOKÕk, P "Õ_ç`À =ºH˜Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’x

Œ∞óYHÍ~°HÍÖ·# =∞e#"åã#Å#∞ =∞O_çOz =∞ã≤KÕ¿ã =∂~°æ"Õ∞ P è•ºu‡Hõ

=∂~°æO! JO Œ∞H ^•xx «ÑÎ=∂~°æ=∞<åfl~°∞!

HÍh, HÍÖÏO «~°OÖ’ ~¸ ' «Ñã∞û—Ö’x '"Õ_ç— '"å_ç— JO «iOz,

<å<å~°HÍÅ LáêÜ«∂Å`À â◊s~åxfl ÉÏkèOz «Ñ≤OÑKÕÜ«∞@"Õ∞ ' «Ñã∞û—

J<Õ ÉèÏ=O áê Œ∞Q˘Å∞ÊH˘#flk. JÖÏO\ P «‡Ç≤ÏO™êHõ~°"≥∞ÿ# ™ê èŒ<åÅÖ’

â◊s~åxfl PHõe`À JÅ=∞\OÑKÕÜ«∞@O XHõ „Ñ è•# ' «Ñã∞û—QÍ «Ü«∂Ô~·Ok.

''„=`ÀÑ"åã xÜ«∞"≥∞ÿó â◊s~À`åÎÑ#O «Ñó—— – Jx H˘xfl „QÆO ä•Å∞

«Ñã∞û#∞ x~°fizOKå~Ú. "≥Ú Œ\’¡ ~¸ LÑ"åã=∞<Õ ' «Ñã∞û—#∞ U ≥·<å

<Õ~°OQÍh áêÑOQÍh KÕã≤# =ºHÎH „áêÜ«∞tÛ «ÎHõ~°‡QÍ (– JO>Ë, tHõ∆QÍ)

èŒ~°‡âßG„QÆO ä•Å∞ qkèOKå~Ú1. èŒ~°‡âßG„QÆO äŒ ÑiÉèÏ+Ö’ ' «Ñã∞û— J<Õk

„áêÜ«∞tÛ`åÎxH Ñ~åºÜ«∞Ñ ŒO. L^•ÇÏ~°‰õΩ Ü«∂[=Å¯º ã‡$u W@∞=O\˜

„áêÜ«∞tÛ «Î ~°∂Ñ"≥∞ÿ# «Ñã∞û#∞ x~°fizã∂Î WÖÏ JO@∞#flk:

''qkè<ÀHÎ# =∂~æ Hõ$K«ÛùKå¢<åÌÜ«∞ <åkaèóIâ◊s~° â’+O „áêÇïó «Ñ™êO «Ñ=Ú «Î=∞O!!——– JO>Ë, 'âßG „Ñüáêk`«"≥∞ÿ# =∂~åæ#fl#∞ãïOz Hõ$K«Ûù

KåO„^•Ü«∞Ï Œ∞Å2 ^•fi~å â◊s~°=Ú#∞ â’+≤OÑ*ËÜ«∞@=Ú L «Î=∞=∞~Ú#

1 L^•Ç¨Ï~°‰õΩ, K«∂. Q“`«=∞ ^èŒ~°‡ ã¨∂`«„=ÚÅ∞, 27,16† =t+¨ì ^èŒ~°‡âßG=Ú, 23,47†q+¨µ‚ã¨‡$u, 50,30† PÑ¨ã¨ÎOÉ^èŒ~°‡ ã¨∂`«„=ÚÅ∞, 1,9,27,3† =∞#∞^èŒ~°‡ âßG=Ú, 11–215.

2 KåO„^•Ü«∞ „=`«=∞O>Ë KåO„^Œ=∂ãÖÖ’x â◊√Hõ¡Ñ¨Hõ∆OÖ’ "≥Ú^Œ\˜~ÀA# XHõ¯=Ú^ŒÌ (Ñ≤_çH˜eÖ’ Ñ¨>ËìO`«) =∂„`«"Õ∞ PÇ¨~°O fã¨∞H˘x, Ô~O_»=~ÀA Ô~O_»∞ =Ú^ŒÌÅ∞,=¸_»=~ÀA =¸_»∞ =Ú^ŒÌÅ∞, … WÖÏ ÃÑOK«∞‰õΩO@∂ áÈ~Ú, áœ~° ‚q∞=∞~°∞ã¨\˜~ÀA#∞O_ç, JO>Ë Hõ$+¨ ‚Ñ¨Hõ ∆OÖ’ ~ÀAH˘Hõ¯ =Ú^ŒÌK˘Ñ¨C# `«yæã¨∂Î,J=∂"åã¨º<å_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ x~åÇ¨~°OQÍ =ÙO_»@O. W@∞=O\˜"Õ Hõ$K«Ûù=Ú, Ñ¨~åHõ=Ú,™êO`«Ñ¨#=Ú, „áê*ÏÑ¨`«º=Ú "≥Ú^ŒÅ~Ú# LÑ¨"åã¨„=`åÅ∞. áêÑ¨ÑïÇ¨~°÷O KÕ¿ã„áêÜ«∞tÛ`«Î q^èŒ∞Å∞QÆ ^èŒ~°‡âßG„QÆO^ä•ÅÖ’ Wq q=iOÑ¨|_ç=Ù<åfl~Ú.


49

«Ñ=Ú— Jx JO ÕHÍ Œ∞! 'LÑ— JO>Ë 'uiy "≥#‰õΩ¯~å=_»=∞—h, '"åã—

=∞O>Ë rq «O QÆ_»Ñ_»=∞—h, LÑ"åã=∞O>Ë áêÑO KÕã≤#O Œ∞=Å¡ =∞e#"≥∞ÿ#

rq «O#∞O_ç "≥#‰õΩ¯ =∞~°e, Ñq„ « rq «O QÆ_»Ñ_»=∞h, – 'LÑ"åã—

Ñ^•xH ÑÙ~åÀHõÎ=∞~Ú# x~°fiK«#O.

P^è•ºu‡Hõ q^ŒºÃÑ· J„QÆ=~å‚Å QÆ∞`åÎkèÑ¨`«ºO, =~°‚qÉèË^•Å∞,

‰õΩÅ"≥·+=∂ºÅ∞ ÃÑK«∞Ûg∞i# HÍÅOÖ’ ~°zOÑ|_ç# H˘xfl „QÆO ä•ÅÖ’ ¢ã‘Î

â ◊¥„^Œ∞Å‰õΩ "Õ^•^è Œ ºÜ«∞#=Ú "≥Ú^ŒÅ~Ú# P^è•ºu‡Hõ q^ŒºÅ∞

x¿+kèOÑ|_®¤~Ú. P „QÆO äŒHõ~°ÎÅ Œ$+≤ìÖ’ ¢ã‘Î â◊¥„ Œ∞Å∞ 'áêÑÜ≥∂#∞Å∞—,

JÑq„ « â◊s~°∞Å∞! ÑÓ~°fi[#‡Ö’ "å~°∞ KÕã≤# áêáêÅ Ñ¶e «OQÍ JÖÏ

hK«[#‡Å#∞ á⁄Ok#"å~°∞! Hõ#∞Hõ "å~°∞ Ñq„ «∞Å=_®xH áêÑÑiÇ~å~°÷O

áê\OKÕ „áêÜ«∞tÛ «Îq èŒ∞ÖË "åiH ãÔ~·# «~°∞ÀáêÜ«∂Å∞QÍ x~°‚~ÚOz,

P LÑ"å™êk tHõ∆Å<Õ „=`åÅ¿Ñ~° "å~°∞ KÕÜ«∞ Œy# (J~°›"≥∞ÿ#) P è•ºu‡Hõ

™ê èŒ#Å∞QÍ qkèOKå~°∞. „Hõ"Õ∞Ï „Ñ*ÏÉÏÇïà◊ºOÖ’ å=Ú áêÑHõ~°∞‡Å=∞<Õ

'áêáê «‡ÉèÏ=#— ÃÑ~°QÆ_»O =Å¡ HÍÉ’Å∞, ~¸ LÑ"åãO =O\ („áêÜ«∞tÛ «Î)

„=`åÅ‰õΩ Jxfl =~åæÅÖ’#∞ P Œ~° ÃÑiy D<å_»∞ ™ê~°fi[h#OQÍ Jq

L «Î=∞ P è•ºu‡Hõ™ê èŒ<åÅ∞QÆ „áêK«∞~°ºO á⁄O^•~Ú. HÍh ~¸ q èŒ"≥∞ÿ#

P «‡Ç≤ÏO™êHõ~° „Ñ=$ «∞ÎÅ#∞ „Ñ„HÜ«∞Å#∞ =∞Ç «∞‡ÖËHÍ Œ∞, L «Î=∞ P è•ºu‡Hõ

„QÆO ä•Å∞ ‰õÄ_® ZÑÊ\HõÑC_»∞ x~°ã≤Oz YO_çã∂Î<Õ =KåÛ~Ú.

''[_®ãÎ=∞ áÈaèó â◊Ü«∞xÎ ÕÇÏO, |∞ è•=∞#âßÛÑ≤ qHÍ~°¿ÇÏ «∞OI

âßfi=ÚHõÎ =∞G Œà◊fu HÀáê ü, H∆áêÎ~° =ÚkÌâ◊º ÇÏ#ã≤Î ã≤OÇÏóII

– JO>Ë, '[_»|∞^Œ∞úÅ∞ (=¸~°∞öÅ∞) âßs~°Hõ `«Ñ¨ã¨∞ûKÕ

(LÑ"å™ê Œ∞ÅKÕ) «=∞ â◊s~°=Ú#∞ Hõ$tOÑKÕã∞H˘O\Ï~°∞. |∞kú=∞O «∞Å∞

ã~°fiqHÍ~°=ÚÅ‰õΩ HÍ~°Éèí∂ «"≥∞ÿ# =∞#ã∞û#∞ â◊q∞OÑKÕ™êÎ~°∞. ‰õΩHõ #∞

Hõ„~° À H˘_ç Õ P ‰õΩHõ Hõã≤ f~°∞ÛHÀ=_®xH P Hõ„~°#∞ Hõ~°∞ã∞ÎOk† J Õ

50


ã≤OÇÏ"≥∞ÿ Õ HÀÑO`À PÜ«Ú è•xfl „ÑÜ≥∂yOz# "åxÃÑ· LiH, "åx<Õ

K«OÑÙ «∞Ok—.

''JÇ≤ÏO™ê ã «º=K«#O J#ºâ◊OãºO Œ"≥∂Ñ¶∞$ÏI

U « «ÎáÈ q Œ∞sú~å # â◊s~°ãº â’+"£∞II——

– 'JÇ≤ÏOã, ã «º=Ú ÑÅHõ_»=Ú, W «~°∞Å‰õΩ Œ∞óY=Ú HõeyOKÕ

Ñ#∞Å∞ KÕÜ«∞‰õΩO_»_»=Ú, Œ=∞=Ú, ŒÜ«∞ WqÜÕ∞ «Ñ=ÚÅx qAÅ∞ K≥áêÎ~°∞†

â◊s~åxfl â’+≤OÑKÕÜ«∞_»O «Ñã∞û HÍ<ÕHÍ Œ∞.—

'' ÕÇÏ ŒO_» =∂„ Õ HÍ=ÚHÎ ~°q"ÕH<å"£∞I=b‡Hõ «_®<å ÕÌq =∞$ «ó HO ã∞=∞<À~°QÆóII=∂ãÑH∆ÀÑ"å¿ã# =∞#º¿ãÎÜÕ∞ «áÈ[<åóI

P «‡ «#∂ÎÑ Ñ¶∂`å¿ãÎ # «Ñãû « åO =∞ «OII——

– JO>Ë, 'â◊s~åxfl Hõ+ìÃÑ\˜ì#O « =∂„`å# P Jq"ÕHH =ÚHÎ

Åaèã∞ÎO^•? ÑÙ@ìÃÑ·# H˘\˜ì#O « =∂„`å# P ÑÙ@ìÖ’x áê=Ú K«ã∞ÎO^•†

… =∂ã¨O Ñ¨Hõ∆=Ú ~ÀAÅ∞ LÑ¨"åã¨=Ú LO_»@"Õ∞ `«Ñ¨ã¨∞û Jx

H˘O^Œ~°#∞‰õΩO\Ï~°∞. (x*ÏxH˜ JÖÏ KÕÜ«∞_»O =Å¡) "å~°∞ `«=∞

P «‡ «O «∞=Ù#∞ #tOÑKÕã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ã «∞Ê~°∞+µÅ∞ ^•xx «Ñã∞ûQÍ

JOwHõiOK«~°∞—.

JO Œ∞H ã «∞Ê~°∞+ „âı+µì_≥·# N™ê~Ú<å äŒ∞_»∞ ‰õÄ_® WÖÏO\˜

'LÑ"åã «Ñ"å™êÅ#∞— JOwHõiOK«ÖË Œ∞. ÇÏ~î°O`À (– JO>Ë, "≥ÚO_çQÍ)

ÕÇxfl qq èŒ H¡âßÅ‰õΩ QÆ∞iKÕã≤ KÕ¿ã ™ê èŒ# ÇÏ~î°Ü≥∂QÍÉèÏº™êxH K≥OkO Œx

™ê=∂#ºOQÍ J#∞HÀ=_»O Hõ Œ∞Ì. HÍh, Jk H=ÅO J=QÍÇÏ<åÖ’ÑO=Å¡

Hõey# ^Œ∞~°∂Ç¨Ï =∂„`«"Õ∞. L^•Ç¨Ï~°‰õΩ „áê=∂˜Hõ Ç¨Ï~î°Ü≥∂QÆ

âßG„QÆO ä•ÅÖ’ XHõ>ÿ# ¿Ñ¶∞~°O_» ãOÇ≤Ï « PÇ~°xÜ«∞=∂xfl QÆ∂iÛ UO

K≥|∞ «∞#fl^À K«∂^•ÌO.


51

''UHÍÇ~°O x~åÇ~°O Ü«∞=∂<ÕÎK« # HÍ~°ÜÕ∞ üII——

– JO>Ë, 'XO\˜„á⁄^Œ∞Ì Éè’[#O, =¸_»∞QÆO@Å‰õΩ q∞Oz

x~åÇ~°OQÍ LO_»_»O (Ü≥∂QÍÉèÏºã≤) KÕÜ«∞~å Œ∞— Jx!

D ãO Œ~°ƒùOÖ’ =∞~˘Hõ q+Ü«∞O q=iOK«=Åã≤# J=ã~°O

=ÙOk. ÑiÑÓ~°∞‚Å~Ú# =∞Ç «∞‡Å K«i„ «Å#∞ Ñije¿ãÎ, "å~°∞ «=∞

rq «OÖ’ U^À XHõ Œâ◊Ö’, ÕÇxfl Hõiî# „â◊=∞Å‰õΩ QÆ∞iKÕã≤, ZO`ÀHÍÅO

f„= ' «Ñã∞û—Ö’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ#"å~°<Õ q+Ü«∞O QÀK«iã∞ÎOk. Z=i =∂\’

ZO Œ∞‰õΩ? L^•ÇÏ~°‰õΩ N™ê~ÚK«i„ «<Õ fã∞H˘O^•O. XHõ™êi XHõ

™ê èŒ‰õΩ_»∞ ã=∞Ü«∂xH ãÔ~·# Éè’[#O ÅaèOK«ÖË Œx ã «=∞ «=∞ø «∞O>Ë,

J`«x`À ÉÏÉÏ =∞O^ŒeOÑ¨ÙQÍ WÖÏ J<åfl~°∞: ''XHõ¯Ñ¨Ó@ uO_ç

^˘~°Hõ#O Œ∞H JO « P~å@Ñ_» å"ÕO? <Õ#∞ H˘xfl =∂™êÅáê@∞ Éè’[#O

ÖË‰õΩO_® H=ÅO 'HÍÖÏ>Hõ Öò— P‰õΩÅ∞, "Õáê‰õΩ ux QÆ_çáê#∞. gã"≥∞ «∞Î

HõO_»#fl=∂@ ÖË‰õΩO_® ÕÇÏO "≥Ú «ÎO Z=ÚHõÅ „áÈQÆ∞ÖÏ «Ü«∂Ô~·Ok.

P Z=ÚHõÅ∞ ‰õÄ_® ZÑC_»∞ T_çáÈ~Ú ~åeáÈ`åÜ«∂ J#fl@∞¡O_Õq.

J~Ú<å, <å â◊s~°O #∞O_ç „áêÏÅ∞ =∂„ «O áÈÖË Œ∞. ŒÜ«∂=∞Ü«Ú_≥·#

P ÉèíQÆ=O «∞x ãOHõÅÊO JÖÏ =ÙOk!——

J~Ú Õ ÉÏÉÏ =i‚Oz# 'ã≤÷u— ™ê=∂#º ™ê èŒ‰õΩÅ∞ „áê~°OÉèíOÖ’<Õ

'J#∞HõiOK«— Œy# P Œ~°≈O HÍ Œ∞. ÉÏÉÏ=Öˇ <≥ÅÅ Ñ¨~°ºO «O ˆH=ÅO

"Õáê‰õΩÅ∞ ux rqOK«_»O ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ JãÅ∞ J™ê èŒº"≥∞ÿ# HÍ~°ºO.

P`«‡*Ï˝<À^ŒÜ«∞=∞~Ú# "≥O@<Õ, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞‰õΩÇ¨Ï~° Hõ"å\ÏÅ#∞ „|^ŒÌÅ∞

H˘@∞ìH˘x á⁄Oyá⁄~°ÖË P`å‡#O Œ ~°™ê#∞Éèí∂uÖ’, ÕÇÏã∞Êù~° ‰õÄ_®

H˘@∞ì‰õΩx áÈ~Ú#ÑÊ\ Ñiã≤÷u "åik! P ã≤÷uÖ’ PÇ~° ¿ãHõ~° =O\˜

ÕÇ=ã~åÅ#∞ Ñ\˜ìOK«∞HÀ=_»O J™ê èŒº=∞=Ù «∞Ok. P Œâ◊ "≥·~åQÆºO`À

P =∞Ç «∞‡Å∞ "åiÔH· "å~°∞ ãfiK«ÛùO ŒOQÍ qkèOK«∞H˘#fl xÜ«∞=∞O HÍ Œ∞.

P ã≤÷uÖ’ ãÇÏ[OQÍ HõeQ Jx"å~°º ÑiÏ=∞O.

52


D q+Ü«∂xfl ãO ÕÇÅ‰õΩ å=Ù ÖË‰õΩO_® WOH˘OK≥O q=~°OQÍ

≥Å∞ÑÙ «∞#flk ÉèíQÆ"å<£ N~°=∞=∞ÇÏi¬ J#∞Éèí=O. J~°∞ÏK«ÅO KÕi#

"≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀAÖ’¡ ZO`À HÍÅO ^ÕÇ¨Ïã¨∞Êù~°#∞ ‰õÄ_® qã¨‡iOz

P`å‡#O ŒOÖ’ JO «~°∞‡Y∞_≥· =ÙO_ç# =∞ÇÏi¬ JÑÊ\ «=∞ 'ã≤÷u—x QÆ∂iÛ

`å"Õ∞ XHõ™êi ãfiÜ«∞OQÍ WÖÏ K≥áêÊ~°∞: ''WHõ _»‰õΩ (J~°∞ÏK«ÅO) =zÛ#"≥Ú Œ\~ÀAÖ’¡ Hõà◊√§=¸ã∞‰õΩx XH è•º#OÖ’ LO>Ë, ~å„ Õ À ÑQÆÖË À≥e¿ãk HÍ Œ∞. ZÑC_≥·<å Hõà◊√¡ ≥iz K«∂¿ãÎ, JÑC_Õ „á⁄ Œ∞Ì‰õÄHO^•?≥Å¡"åiO^•? JxÑ≤OKÕk. PÇ~°O ÖË Œ∞, x„ ŒÖË Œ∞. qÇ~°O =ÙO>Ë

PÇ~°O HÍ"åe. PÇ~°O =ÙO>Ë x„ Œ =ã∞ÎOk. qÇ~°O ÖË‰õΩO>Ë PÇ~°O= Œ∞Ì. PÇ~°O ÖË‰õΩO>Ë x„ Œ~å Œ∞. „áêÏ è•~°OQÍ U ãfiÖÏÊÇ~°"≥∂‰õΩH∆Ö’ Ñ_ç Õ KåÅ∞. <åHõO Õ JÜÕ∞ºk. Hõà◊√§ ≥~°z#ÑC_»∞ Z=~À XHõ~°∞„ Œ=~°∂ÑOÖ’ U^À XHõ\ XHõ QÍ¡ã∞ PÇ~°q∞KÕÛ"å~°∞. JO Õ! J~Ú ÕXHõ\. XH xifiHõÅÊ x+ªÖ’ L#flÑC_Õ «ÑÊ, =∞#ã∞û â◊s~°O =º=Ç~å~°÷OLÑÜ≥∂yOz#ÑÙ_»∞ PÇ~°x„ ŒÅ∞ qãiOK«∞@‰õΩ gÅ∞ HÍ Œ∞. J\Ï¡KÕ¿ãÎâ◊s~°O «∂Å∞ «∞Ok. …JO Œ∞=Å¡ q∞ « ™êufiHÍÇ~° qÇ~° xÜ«∞uP`À‡#fluH˜ J`«ºO`å=â◊ºHõ=∞x K≥Ñ¨Ê=Åã≤ L#flk. … JO>Ë,PÇ~°x„ ŒÅ∞ JãÅ∞ =∂#_»O =∞Ozk HÍ Œ∞. JuQÍ#∂ LO_»‰õÄ_» Œ#fl=∂\!——

ÇÏ~îå «∞ÎQÍ P =∞Ç «∞‡ÅÖ’ =~° ŒÖÏ á⁄Oy# k=ºÉèÏ"å"Õâ◊ÑÙ

L èŒ$u «yæ, P P`å‡#O Œã≤÷u "åiH ãÇÏ[=Ú ™êfiÉèÏqHõ=Ú J~Ú#

«~°∞"å «, J@∞ N™ê~ÚÉÏÉÏQÍh, W@∞ ÉèíQÆ"å<£ N~°=∞=∞ÇÏi¬QÍh,

x «ºO aèHõ∆ KÕã≤ ãfiÅÊOQÍ Éèí∞lOKÕ"å~ «ÑÊ "å~<å_»∂ LÑ"åãO K≥Ü«∞ºÖË Œ∞!

JO ÕHÍ Œ∞! WHõ _» QÆ=∞xOK«=Åã≤# q+Ü«∞O =∞~˘Hõ @∞#flk. JO «\˜

^ÕÇ¨Ïqã¨‡ $ux HõeæOKÕ JO`«~°∞‡MÏ=ã¨ÎÖ’#∞#fl =∞Ç¨`«∞‡Å#∞ ‰õÄ_®

r= èŒ~°‡"≥∞ÿ# 'PHõe— |Ç≤Ï~°∞‡Y∞Å#∞ KÕã≤, „áêÏ è•~°OQÍ U P‰õΩÖ’ JÅ=ÚÖ’


53

u#=Åã≤# J=ã~åxfl HõeyOzOk. WHõ, ™ê=∂#º ™ê èŒ‰õΩÅ q+Ü«∞O

K≥áêÊÖÏ? ~°∞zx Ñ\˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® U^À XHõ\ ux ™ê èŒ# KÕã∞HÀ"åe

«ÑÊ, x~åÇ~°O x+≤ ŒúO. J#~°÷O ‰õÄ_®!

''J`åºÇ~° =∞<åÇ~°O x «ºO Ü≥∂w =~°ÜÕ∞ ü—— – (Ü≥∂y

ZÅ¡ÑC_»∂ J`åºÇ~åxfl, x~åÇ~åxfl «ºlOKåe!) J#fl â◊$u P Õâ◊OÖ’x

J~°÷O W Õ. J Õ, Éè’[#O ^˘~°HõÖË Œx ÉÏ èŒÑ_»∞ «∞#fl ™ê èŒ‰õΩxH ÉÏÉÏ

KÕã≤# Ç≤Ï «=ÙÖ’x JO «~å~°÷O.

N™ê~ÚÉÏÉÏ LÑ¨"å™êÅ<≥O « =∂„ «O P"≥∂kOK«‰õΩ<åfl,

ZO Œ~À ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞ ÉÏÉÏ ¿Ñ~° QÆ∞~°∞"å~åÅ∞, ÖË • "å~°∞ J#∞H˘#fl

(Z#∞flH˘#fl) =∞~À ~ÀA<À LÑ¨"å™êÅ∞O_»@O Ñ¨iáê\˜ J~ÚOk.

N™ê~ÚK«i„ «–É’ èŒ#Å Ñ@¡ ãÔ~·# J=QÍÇÏ# ÖËHõáÈ=_»"Õ∞ nxH HÍ~°O.

QÆ∞~°∞"å~åÅ∞ LÑ"å™êÅ∞O_»\Ïxfl QÆ∂iÛ ÉÏÉÏ<Õ ãfiÜ«∞OQÍ UO K≥áêÊ~À

K«∂^•ÌO!

NM.W.„Ñ è•<£ J<Õ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎ_»∞ XHõ™êi «# ‰õΩ=∂~°∞_ç

ÑÙ\˜ì#~ÀA ãO Œ~°ƒùOQÍ ti_ôÖ’ ëê=∂ WO\’¡ qO Œ∞ U~åÊ@∞KÕã≤, ™ê\˜

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅO Œih PÇfixOKå_»∞. P ~ÀA QÆ∞~°∞"å~°O Hõ#∞Hõ å#∞ Éè’[#O

KÕÜ«∞#h JO Œ∞=Å¡ qO Œ∞‰õΩ Ç[~°∞ HÍÖË#h „Ñ è•<£‰õΩ Hõ∆=∂Ñ K≥Ñ≤Ê,

ÉÏÉÏ = ŒÌ‰õΩ "≥àÏ§_»∞ ÉÏÖÏÉèÏ>Ë. ÉèÏ>Ë#∞ K«∂_»QÆ<Õ N™ê~ÚÉÏÉÏ, ''ÉèÏ=Ù

(„Ñ è•<£) ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕã≤# qO Œ∞‰õΩ "≥o§ Éè’OKÕ™ê"å?—— Jx J_çQÍ~°∞.

ÉèÏ>Ë: ''ÉÏÉÏ D ~ÀA QÆ∞~°∞"å~°O!——

ÉÏÉÏ: ''FÇÏŸ! J~Ú Õ Uq∞\@?——

ÉèÏ>Ë: ''<Õ#∞ QÆ∞~°∞"å~åÅ∞ Éè’[#O K≥Ü«∞º#∞. Jk <å xÜ«∞=∞O!——

ÉÏÉÏ: ''Z=i „Ñ‘u HÀãO D xÜ«∞=∞O ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl=Ù?——

ÉèÏ>Ë: ''g∞ „Ñ‘u HÀã"Õ∞!——

54


ÉÏÉÏ: ''J~Ú Õ <Õ<Õ K≥|∞ «∞<åfl#∞. áÈ! áÈ~Ú ÉèÏ=Ù`À áê@∞

Éè’[#O KÕ~Ú!——

JÑ¨Ê\˜ˆH ™êÜ«∞O„`«O <åÅ∞QÆ~ÚOk. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© „Ñ¨^è•<£#∞

HõÅ∞ã∞H˘x, ÉÏÉÏ P[ QÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê Éè’[#O KÕ™ê_»∞ NÉèÏ>Ë.

` «# „Ñ ‘uHÀã ¨=∞x Q Æ ∞~ ° ∞"å~ °O ` «k` «~ ° k<åÅÖ’

LÑ"åã=ÚO_»\Ïxfl ÉÏÉÏ JOwHõiOK«HõáÈ~Ú<å, HõhãO J#∂Kå~°OQÍ

=ã¨∞Î#fl UHÍ Œt =∞Ç¨t=~å„u =O\˜ Ñ¨q„ «k<åÅÖ’ LÑ¨=ã≤OK«_»O

=∂>Ëq∞\? „Ñ*ÏãOã¯ $uÖ’ ÉèÏQÆOQÍ áê Œ∞H˘xáÈ~Ú# JÖÏO\ PKå~°

=º=Ç~åÅÑ@¡ =∞ «™êO„Ñ^•Ü«∂Å Ñ@¡ Q“~°=O`À ( «=∞H+ìO ÖËHõáÈ~Ú<å)

ÉÏÉÏ L¿ÑHõ∆ =Ç≤ÏOz T~°∞H˘<åfl~å? ÖËHõ, "å\h x+¯~°¬QÍ „`Àã≤ÑÙKåÛ~å?–

ãi! WÑC_çHõ D JOâßxfl Ñije^•ÌO!

N™ê~Úx „Ñ «ºHõ∆OQÍ ¿ãqOz# Éèí‰õΩÎÅO ŒiÖ’ ÉÏÉÏ`À J «ºO «

K«#∞=Ù ™êxflÇ≤Ï «ºO QÆÅ Éèí‰õΩÎ_»∞ N`å`åºHÀ Õáê\Öò. ÉÏÉÏ`À ã∞=∂~°∞

Ñ Œ∞<åÅ∞æ ãO= «û~åÅáê@∞ ~å„ «∞à◊√§ =∞ã‘ Œ∞Ö’ x Œ∞iOKÕ =∞ÇÏ Œ=HÍâ◊O

á⁄Ok# ÉèÏQÆºâße N`å`åº. ÉÏÉÏ–`å`åºÅ J#∞|O è•xfl K«∂z# "å~°∞

`å`åº#∞ ÉÏÉÏ „áêÏkèHõOQÍ „¿Ñq∞OKÕ"å~°x J#∞H˘<Õ"å~°∞. J@∞=O\˜

ãxflÇ≤Ï « ™ê~ÚÉèí‰õΩÎ_≥·# N`å`åºHÀ Õáê\Öò «# 'ã‡$ «∞ÅÖ’— WÖÏ JO\Ï~°∞:

''<Õ#∞ UHÍ Œt, „âß= ™È=∞"å~åÅ∞, =∞Çt=~å„u "≥ÚII#Ñ~°fik<åÅÖ’ «ÑÊHõ LÑ=ã≤OKÕ"å_çx. HÍh, LÑ"åãO =Å¡ W@∞SÇ≤ÏHõOQÍQÍh, J@∞ P è•ºu‡HõOQÍQÍh Ug∞ „ÑÜ≥∂[#O ÖË Œx ÉÏÉÏJaè„áêÜ«∞O. P Ñ~°fik<åÅÖ’ <Õ<≥O « LÑ=tOKåÅx Ü«∞uflOz<åÉÏÉÏ <åKÕ`« U^À uxÑ≤Oz LÑ¨"å™êxfl ÉèíOQÆO KÕ¿ã"å~°∞. XHõt=~å„u<å_»∞ <Õ#∞ ÉÏÉÏ`À, 'ÉÏÉÏ, ŒÜ«∞KÕã≤ D t=~å„u <å_≥·<å <åKÕ « Uq∞ uxÑ≤OK«HõO_ç. #hfl ~À*·<å LÑ"åãO K≥Ü«∞ºx=fiO_ç!— Jx


55

J<åfl#∞. 'u#~å! u#∞! UO t=~å„u?— J<åfl~°∞ ÉÏÉÏ. „ÑHõ <Õ =Ù#fl^•^•ˆHÅ¯~ü ‰õÄ_® ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ K≥Ü«∞º=∞x, PÜ«∞# =∂@#∞LÅ¡OÑ¶≤∞OK«= ŒÌx ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. <ÕxHõ ÉÏÉÏ =∂@‰õΩ J_»∞¤K≥ÑÊÖË Œ∞.P <å\#∞O_ç <Õ<Õ ~ÀA<å LÑ"åãO K≥Ü«∞ºÖË Œ∞.——

N™ê~Ú =O\ J Œ∞ƒù « J=`å~°ÑÙ~°∞+µx`À JO «\ ™êxflÇ≤Ï «ºO

™êOQÆ «ºO QÆÅ å`åº=O\ èŒ#ºr=ÙÅ‰õΩ ™ê=∂#º P è•ºu‡Hõ xÜ«∞=∂Å`À

WHõ J=ã~°O U=ÚO@∞Ok? HÍh, `å`åº JO «\ ÉèÏQÍºxH <ÀK«∞HÀx

™ê=∂#ºÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ UHÍ Œt LÑ"åãO =O\ 'ã^•Kå~°— q èŒ∞Å#∞ áê\OK«_»O

L «Î=∞O Hõ •?– J<Õ ãO ÕÇÏO H˘O «=∞OkH HõÅ∞QÆ=K«∞Û! J@∞ ãxflÇ≤Ï «

Éèí‰õΩÎÅÔH·<å, W@∞ H=ÅO ãO Œ~°≈‰õΩÅ=O\ ™ê=∂#º Éèí‰õΩÎÅÔH·<å LÑ"å™êk

PKå~åÅ q+Ü«∞OÖ’ ÉÏÉÏ «=∞ "≥·Yix x~°ÌfiO ŒfiOQÍ<Õ „ÑHõ\OKå~°∞.

N=∞u QÀYÖË J#∞Éèí"åxfl =ÚO Œ∞ ≥Å∞ã∞H˘<åflO. NâßO`å~åO <åKÕfl

J#∞Éèí=O D q+Ü«∂xfl WOHÍ Õ@ ≥Å¡O KÕã∞ÎOk.

âßO`å~åO |ÅfiO ü <åKÕfl «# q∞„ «∞Ö·# â◊OHõ~° ÉÏÅHõ$+‚

"≥· Œº, JK«∞º « ^• ÕÅ`À Hõeã≤ 1912 Ö’ ti_ô ãO Œi≈OKå~°∞. ÉÏÉÏ

ãxflkèÖ’ =¸_»∞~ÀAÅ∞<åfl~°∞. "å~°∞ ti_ô KÕi# =∞~°∞ã\~ÀA UHÍ Œt.

"≥· Œº, • Õ KèåO ŒãÉèÏ"åÅ∞ Hõey#"å~°∞. UHÍ Œt~ÀA# Éè’[#O K≥Ü«∞º~°∞.

<åKÕfl‰õΩ LÑ"åã xÜ«∞=∞O ÖËHõáÈ~Ú<å `À\ q∞„ «∞Å#∞ q_»z XHõ _Õ

Éè’[#O KÕÜ«∞_»O ÉÏQÆ∞O_»^Œx, Ug∞ u#‰õΩO_® =∞j^Œ∞ KÕ~å_»∞.

=∞^è•ºÇ¨ÏflP~°uH˜ ã¨=∞Ü«∞O J~ÚºOk. Éè í‰ õΩ ÎÅO^Œ~°∂ =∞j^Œ∞

KÕ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ÉÏÉÏ JÑC_»∞ <åKÕfl#∞ Ñ≤ez ''Éè’[#O KÕ™ê"å?——

Jx J_çQÍ~°∞. <åKÕfl 'ÖË Œx— K≥áêÊ_»∞.

ÉÏÉÏ: ''J~Ú Õ "≥o§ Éè’OKÕã≤~å!——

<åKÕfl: ''ÉÏÉÏ! D ~ÀA UHÍ Œt!——

56


ÉÏÉÏ: (<åKÕfl q∞„ «∞e ŒÌih K«∂Ñ¨Ù «∂) ''gà◊√§ Ñ≤zÛ"åà◊√§. h=Ù

™ê~î"å_®‰õΩ áÈ~Ú Éè’[#O KÕã≤~å!—— J<åfl~°∞.

ÉÏÉÏ P[ „ÑHÍ~°O <åKÕfl ™ê~î"å_®‰õΩ "≥o§ JHõ _» Éè’[#âßÅ#∞

x~°fiÇ≤Ïã∞Î#fl ÉÏÖÏÉèÏ"£ J<Õ Éèí‰õΩÎx Éè’[#O ÃÑ@ì=∞x J_çQÍ_»∞. UHÍ Œt<å_»∞

‰õÄ_® <åKÕfl uO_ç HÀã¨O H˘@∞ì‰õΩO@∞<åfl_»x qã¨∞H˘¯O@∂, P~°u

J~ÚO^•HÍ Éè’[#O ÃÑ@ì#x K≥Ñ≤Ê, ÉÏÖÏÉèÏ"£ P~°uH =∞ã‘ Œ∞‰õΩ "≥àÏ§_»∞.

J «x "≥#∞Hõ<Õ <åKÕfl ‰õÄ_® =∞ã‘ Œ∞ KÕ~å_»∞. <åKÕfl#∞ K«∂_»QÍ<Õ ÉÏÉÏ,

''Éè’[#O KÕ™ê"å?—— Jx J_çQÍ~°∞. <åKÕfl [iyO ŒO`å K≥ÑÊ‰õΩO_®,

''ÉÏÉÏ, P~°u "Õà◊ J~ÚOk Hõ •! P~°u J~Ú# «~åfi « Éè’[#O KÕ™êÎ#∞——

Jx ãiÌ K≥ÑÊÉ’Ü«∂_»∞. HÍh ÉÏÉÏ Ñ@∞ì ŒÅQÍ, ''h=Ù Éè’[#O KÕã≤#

«~åfi «<Õ P~°u "≥Ú ŒÅ=Ù «∞Ok. JO «=~°‰õΩ P~°u PQÆ∞ «∞OkÖË! h=Ù

áÈ~Ú Éè’[#O KÕã≤~å!—— Jx J<åfl~°∞. JHõ _Õ =Ù#fl ÉÏÖÏÉèÏ"£HHõ <åKÕflH

Éè’[#O =_ç¤OK«Hõ «ÑÊÖË Œ∞. <åKÕfl Éè’[#O KÕã≤ =∞ã‘ Œ∞‰õΩ =zÛ# «~åfi «<Õ

P~°u „áê~°OÉèí=∞~ÚºOk. J Õ ã=∞Ü«∂xH =∞øã‘ J<Õ =$ ŒúÉèí‰õΩÎ~åÅ∞

ÉÏÉÏ‰õΩ åO|∂ÅO (c_®) ã=∞iÊOzOk. ÉÏÉÏ P åO|∂ÅO <åKÕflHzÛ

"Õã∞HÀ=∞<åfl~°∞. UHÍ Œt<å_»∞ åO|∂Å K«~°fiO x+≤ ŒúO. JO Œ∞Hõx <åKÕfl

H˘OK≥O =ÚO Œ∞"≥#∞HÍ_»∞ «∞O>Ë, ''ãO ÕÇ≤ÏOK«‰õΩ, Tñ! "Õã∞HÀ!—— J<åfl~°∞

ÉÏÉÏ. <åKÕfl c_® "Õã∞‰õΩ<åfl_»∞. P q èŒOQÍ UHÍ Œt<å_»∞ Éè’[#"Õ∞

HÍ‰õΩO_®, åO|∂Å¿ã=#O ‰õÄ_® KÕ~ÚOz, J~°÷OÖËx PKå~åÅ∞ =º~°÷=∞x

«=∞ „Ñ ÕºHõ ÑO ä•Ö’ LÑ ÕtOKå~°∞ ÉÏÉÏ.

UHÍ Œt xÜ«∞=∞O ÖËx <åKÕfl#∞ Éè’[#O KÕÜ«∞=∞<åfl~°∞ HÍh,

P xÜ«∞=∞O =Ù#fl <åKÕfl q∞„ «∞Å#∞ Éè’[#O KÕÜ«∞=∞x ÉÏÉÏ K≥ÑÊÖË Œ∞.

Hõ#∞Hõ, D xÜ«∞=∂Å#∞ ÉÏÉÏ Q“~°qOz#>Ë¡#x H˘O Œ~°∞ |∞kú=∞O «∞Å∞

"åkOK«=K«∞Û. <åKÕfl q∞„`«∞e^Œ Ìih ÉÏÉÏ Éè’[#O K≥Ü«∞º=∞x

K≥Ñ¨ÊHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°O– P xÜ«∞=∂ÅÑ¨@¡ Q“~°=O =ÙO_ç HÍ^Œx


57

"åi#∞^Õ ÌtOz, ''g~°O`å Ñ≤zÛ"åà◊√§—— Jx ÉÏÉÏ J#_»OÖ’<Õ

`Õ@`≥Å¡=∞=Ù`«∞Ok. Ñ¨Ó~åfiKå~°Ñ¨~åÜ«∞`«fi=∞<Õ 'Ñ≤zÛ— `«ÅÔHH˜¯#

''Ñ≤zÛ"åà◊√§—— `å#∞ Éè’[#O KÕÜ«∞=∞x K≥Ñ≤Ê<å q#~°x |Çïâß "åix

=keÃÑ\ì =ÙO_»=K«∞Û! ZO Œ∞HõO>Ë P "≥O@<Õ [iy# ãOÑ¶∞@<Õ P

q+Ü«∂xfl x~°∂Ñ≤ã∞ÎOk.

P~°u J~Ú#"≥O@<Õ XHõ =∂~åfi_ô ÉÏeHõ ÉÏÉÏ ŒQÆæ~°H˘zÛ

U ≥·# ÑO_»∞ =ÙO>Ë W=fi=∞x J_çyOk. ÉÏÉÏ JÑC_»∞ <åKÕfl q∞„ «∞_≥·#

^• Õ À, ''"≥o§ h=Ù ^•K«∞‰õΩ#fl <åiO[Ñà◊§#∞ fã∞‰õΩ~å!—— J<åfl~°∞.

UHÍ Œt LÑ"åãO Œ$ëêìº =∂=¸Å∞ PÇ~åxH | Œ∞Å∞QÍ 'Ñ¶ÅÇ~°O—

HÀã=∞x H˘xfl <åiO[ ÑO_»∞¡ „á⁄ Œ∞Ì<Õ J\˜ìÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞ ^• Õ. HÍh

ÉÏÉÏ P Ñà◊√§ ≥=∞‡x J_çy Õ, Jq `å#∞ UHÍ Œt Ñ¶ÅÇ~°O HÀãO

=ÙOK«∞‰õΩ<åfl#x K≥Ñ≤Ê, P ÑO_»∞¡ W=fiÖË Œ∞! ÉÏÉÏ ‰õÄ_® J «‚ =∞i

XuÎ_ç KÕÜ«∞ÖË Œ∞.

''QÆ∞~°∞=Ù ãHõÅ èŒ~å‡ «∞‡——_»x #q∞‡, JÖÏ PK«iOz# <åKÕfl‰õΩ

qâı+OQÍ ã Œ∞æ~°∞ „Ñ™ê ŒO Åaè¿ãÎ, Hõ~°∞_»∞ Hõ\˜ì# ã<å «# PKå~åÅ∞ «ÅÔHH¯#

KèåO Œã∞xH, XHõ Ñã≤a_»¤ HÀãO N™ê~ÚÜÕ∞ ãfiÜ«∞OQÍ J_çy<å XHõ

ÑO_»∞ ‰õÄ_® ã=∞iÊOK«∞HÀÖËx 'ãO™ê¯~°O— q∞yeOk. ã Œ∞æ~°∞ Hõ$Ñ‰õΩ

â◊~°ÏQÆuH =∞##∞ Œ∂~°O KÕ¿ã |∂A Ñ\˜ì# PKå~åÅ ÉÏi#∞O_ç =∞##∞

P ™ê~Ú<å äŒ∞_Õ HÍáê_»∞QÍHõ! v

58


=∞#Ö’ J=ºHõÎOQÍ Jã¨Ê+¨ìOQÍ

=Ù#fl 'ã¨OÑ¨Ó~°‚`«fi— ÉèÏ=#‰õΩ F xiÌ+¨ì"≥∞ÿ#

~°∂Ñ¨ÙxzÛ, ^•xx J#∞Éè í=Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ

'"åã¨Î=O— KÕã¨∞HÀ=_»"Õ∞ =∞# P^è•ºu‡Hõ

„áêÑ¨OzHõ ÅH∆ÍºÅ‰õΩ =¸ÅO, ™ê~°O!

~NÉÏ|∂r

59

ã~°fir=ÙÅ‰õΩ x„ Œ XHõ ™ê è•~° èŒ~°‡O. H˘O Œik "≥Ú Œ∞Ìx„ Œ†

=∞iH˘O Œik =∂QÆ#∞fl x„ Œ† H˘O «=∞Okk HõÅ «x„ Œ† WOH˘O «=∞Okk

ãiQÍ 'Ñ@ìx— x„ Œ! HõÅ‡+OÖËx =∞#ã∞‰õΩ, HÍÜ«∞HõëêìxH "≥~°∞=x HÍÜ«∂xH

x„ Œ‰õΩ H˘ Œ=ÙO_» Œ∞. x„ Œ ™È=∞i «<åxH <≥K≥Ûe† J@∞ P è•ºu‡Hõ ÅH∆Íºxfl

™êkèOÑ¨|∂x# Ü≥∂QÆ™ê^èŒ‰õΩxH˜, W@∞ Ö∫H˜Hõ ÖÏÉèÏxfl á⁄O^ŒQÀˆ~

HÍ~°º™ê èŒ‰õΩxH – W~°∞=ÙiH – | ŒÌHõÑÙ x„ Œ F | Œúâ◊„ «∞=Ù!

ZO^Œ~À Hõ=ÙÅ∞ x„^ŒÃÑ· Hõq`«ÅÖÏ¡~°∞. x„^Œ–=∞~°ÏÅ∞ Ô~O_»∞

Hõ=ÅÅ=O\˜=<åfl_À Hõq. =∞$`«∞º=<Õ 'Jã¨Å∞—‰õΩ h_»=O\˜ #H˜bÜÕ∞

x„ Œ<åfl_çOHÀ Hõq. x„ ŒÖ’x x[ « åÎ fixfl x~°fizOK«_®xH˜ xifl„ Œ∞Ö·<å~°∞

H˘O^Œ~°∞ `åuÎ fi‰õΩÅ∞. J~Ú`Õ, x„^ŒÜ≥ÚHõ¯ Jã¨Å∞ `«`åÎ fixfl PHõoOÑ¨Ù

KÕã¨∞HÀ=_»O – P=Ùeã¨∂Î x„^ŒáÈ~Ú#O`« – `ÕeHõHÍ^Œ∞! ZO^Œ∞HõO>Ë,

x„^ŒÖ’x 'J#∞Éèí=O— =∞~°Ñ¨Ù† "≥∞Å∞‰õΩ= Zé∞Hõ! x„^ŒÖ’x 'x[O— x„^Œ

"Õ∞ÖÁ¯#QÍ<Õ =∞é∞QÆ=Ù «∞Ok. x„ ŒÜ≥ÚHõ x[ « åÎ fixfl xQÆ∞ænÜ«∞_»=∞O>Ë,–J^˘Hõ Zé∞Hõ =∞~°Ñ¨ÙÅ U~°∞"åˆH!

60


PÇ~° x„^•ÉèíÜ«∞ "≥∞ÿ äŒ∞<åÅ∞ r=ÙÅHõO ŒiH© ™ê=∂#º èŒ~å‡Åx,

"å\˜Ö’ r=ÙÅ =∞#∞QÆ_»‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ# PÇ¨~°O J`«ºO`« „áê^èŒq∞Hõ=∞x

=ÚO^Œ∞ "åºãÖÖ’ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. J~Ú`Õ, ÉÁuÎQÍ PÇ¨~°O ÖË‰õΩO_®

H˘xfl "å~åÅáê>ˇÿ<å =∞#QÆÅ"Õ∞"≥∂ QÍh, 'Jã¨ûÅ∞— x„^ŒáÈ‰õΩO_® H˘xfl

~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® =ÙO_»@O J™ê^èŒºO!

P^è•ºu‡Hõ ™ê^èŒ#Ö’ PÇ¨~°xÜ«∞=∞O ZO`« J=ã¨~°"≥∂

x„^•xÜ«∞=∞O ‰õÄ_® JO`Õ J=ã¨~°O. ™ê=∂#ºOQÍ PÇ¨~°xÜ«∞=∞OÖ’

K«∂Ñ≤#O`« „â◊^Œú*Ï„QÆ`«ÎÅ∞ ™ê^èŒ‰õΩÅ∞ x„^Œ q+¨Ü«∞OÖ’ K«∂Ñ¨HõáÈ=_»O

K«∂™êÎO. Ü≥∂QÆâßG„QÆO ä•ÅÖ’ x„ Œ#∞ xÜ«∞q∞OKÕO Œ∞‰õΩ Z<Àfl ~°HÍÅ~Ú#

Ñ Œú «∞Å∞ K≥ÑÊ|_®¤~Ú. Jq Jhfl JO ŒiH© =iÎOK«=Ù. ™ê èŒ‰õΩx ÑiáêHÍxfl

|\ ˜ ì, QÆ∞~°∞=Ù x~° ‚Ü«∂xfl |\ ˜ ì J#∞ãïOK«=Åã≤#q. HÍh D

xÜ«∞=∂ÅxflO\˜H˜ =¸Åã¨∂„`«O =∂„`«O – JuQÍ x„^ŒáÈ=_»O, ÖË^•

Jã¨Å∞ x„^ŒÖËHõáÈ=_»O HÍh QÍHõ, q∞`«OQÍ x„kOK«_»O. J~Ú`Õ D

q∞`åxH˜ H˘Å|^ŒÌ Uq∞\˜? ZO`«¿ãÑ¨Ù x„k¿ãÎ q∞`«O? ZO`« Z‰õΩ¯=~Ú`Õ

Jq∞`«O? WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ PÇ¨~°q+¨Ü«∞Hõ K«~°ÛÖ’ q=iOz#@∞¡, D

'Ñïq∞u— ™ê^èŒ‰õΩx ãÖ™ê¯~°O, Ñïu, =Ü«∞ã¨∞û, KÕ¿ãÑ¨x, ÕÇ¨~ÀQÆºO,

=∂#ã≤Hõ ã≤÷u "≥ÚII# JOâßÅg∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç=ÙO@∞Ok. U q^èŒ"≥∞ÿ#

„áêÑÖzHõ "åºÑ¨HÍÅ∂ ÖË‰õΩO_®, Ñ¨ÓiÎQÍ P^è•ºu‡Hõ™ê^è Œ#Ö’

x=∞QÆfl=∞~Ú# ™ê^èŒ‰õΩxH˜ XHõ\˜ Ô~O_»∞ QÆO@Å x„^Œ ãïáÈ`Õ, ™ê=∂#º

™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ ã¨∞=∂~°∞ <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å x„^Œ ãïáÈ`«∞O^Œx =∞Ç¨`«∞‡Å

=∂@! JO^Œ∞ˆH ™ê=∂#º QÆ$Ç¨Ïã¨∞Î‰õΩ =¸_»∞ ãÖ^èŒºÅÖ’– „á⁄^Œ∞Ì#,

=∞^è•ºÇ¨ÏflO, ™êÜ«∞O„`«O– [Ñ¨^è•º<åÅ#∞ qkè¿ãÎ, ã¨<åºã≤ =∂„`«O

J~°÷~å„uÖ’ <åÅæ= ãÖ^èŒº ‰õÄ_® KÕÜ«∂Åx ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O. 'ZO`«— x„^Œ

ãiáÈ «∞Ok J<Õ •xH 'WO «— Jx xiÌ+ìOQÍ K≥ÑÊ_®xH gÅ∞ÖËHõáÈ~Ú<å,

™ê~ÚÜ≥∂QÆOÖ’ x„^•xÜ«∞=∞O

61

ã∂÷ÅOQÍ XHõ =∂~°æ Œ~°≈Hõã∂„`åxfl =∂„ «O K≥ÑÊ=K«∞Û. XHõ™êi x„ ŒÑ\ÏìHõ,

=∞<À^ÕÇ¨Å‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# q„âßOu ÅaèOK«QÍ<Õ, XHõ¯Hõ∆O "≥∞Å‰õΩ=

HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ™ê=∂#ºOQÍ x„^Œ=∞`«∞Î =Å¡ ^•xfl =∞#O QÆ∞iÎOK«‰õΩO_®

uiy x„^ŒÖ’H˜ *’yáÈ`åO! P "≥∞Å‰õΩ= á⁄Ok# Hõ∆Ïxfl QÆ∞iÎOKåÅx

QÆ\˜ìQÍ ãOHõÅÊO KÕã∞H˘x Ñ_»∞‰õΩO>Ë, „Hõ=∞OQÍ x„ Œ ãiáÈQÍ<Õ ãÇÏ[OQÍ

HõeˆQ P "≥∞Å‰õΩ= ã≤÷u ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok. JÖÏ "≥Ú^Œ\˜™êi ã¨Ç¨Ï[OQÍ

"≥∞Å‰õΩ= ~åQÍ<Õ, =∞m§ |^ŒúHõO`À x„^ŒÖ’H˜ *ÏiáÈ‰õΩO_® "≥O@<Õ

ÖËKÕÜ«∂e! JÖÏ K≥Ü«∞º_»O J@∞ ^ÕÇ¨~ÀQÍºxH˜, W@∞ =∂#ã≤HõOQÍ

K«∞~°∞‰õΩQÍ =ÙO_»_®xH˜ ZO`À ^ÀÇ¨Ï^ŒHÍi.

|∞^Œ∞ú_»∞ „âß=ã≤ÎÖ’ =∂^ŒæÖÏºÜ«Ú#∞_»<Õ t+¨µºxH˜ KÕã≤# tHõ∆Ï

q^è•#O Ü≥ÚHõ¯ É’^èŒ#Ö’ WÖÏ JO\Ï_»∞.

''"≥∞Å‰õΩ=#∞ á⁄Ok rqOK«∞! k#OÖ’ #∞=Ùfi ‰õÄ~°∞Ûx =Ù<åfl,#_»∞ã¨∞Î<åfl =∞ˆ~q∞ KÕã¨∞Î<åfl ã¨ˆ~, x#∞fl HõÅ=~°Ñ¨~°KÕ q+¨Ü«∂xfl hÇÏ$ ŒÜ«∞O #∞O_ç `˘ÅyOz"Õ~Ú. ~å„uHÍÅOÖ’ ‰õÄ_® ÇÏ$ ŒÜ«∂xflH∆Íà◊# KÕã∞‰õΩO@∂ =ÙO_»∞. ‰õΩ_ç"≥·ÑÙ uiy Ñ_»∞HÀ. XHõ HÍÅ∞ÃÑ· =∞~˘HõHÍÅ∞ PxOz Ñ_»∞HÀ! âßO « =∞#ã∞û Hõey=ÙO_»∞. ãfiã∞÷_»"≥· =ÙO_»∞.„HÜ«∂jÅ «‰õΩ ÀÇÏ ŒOKÕ¿ã PÖ’K«#ÅH =∞#ã∞Ö’ åq=Ùfi! ~å„u QÆuOz"≥∞Å‰õΩ= HõÅ∞QÆ∞ «∂ =ÙO_»QÍ, ÖËz ‰õÄ~ÀÛ! ÇÏ$ ŒÜ«∂xfl "åº‰õΩÅÑ~°KÕq+Ü«∂Å#∞ ˘ÅyOK«∞HÀ. ÖËz J@∞W@∞ H˘O «¿ãÑÙ #_»∞=Ù! Wk x„ Œ‰õΩãO|OkèOz# áê~î°O.——

N~å=∞Hõ$+¨ ‚ Ñ¨~°=∞Ç¨ÏOã¨ `«# t+¨µºÅKÕ`« ~å„`«O`å

Ü≥∂QÆ™ê^èŒ#Å∞ KÕ~ÚOz, J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ Ñ¨QÆÅ∞ XHõ\˜ Ô~O_»∞

QÆO@Å∞ x„^Œ‰õΩ J#∞=∞uOKÕ"å~°∞. N™ê~ÚÉÏÉÏ ‰õÄ_® =∞Ç¨ÏÖÏûÑ¨u,

J|∞ÌÖòÉÏÉÏ, =*Ë «k «~°∞Å‰õΩ ~å„ «O`å áê~åÜ«∞ è•º<åÅÖ’ QÆ_»Ñ=∞x

62


P^ÕtOK«_»O K«∂™êÎO. JO ÕHÍHõ, „Ñ[Å∞– =ÚYºOQÍ =∞#`À\"å~°∞ –

qq èŒ „áêÑOzHõ "åºÑHÍÅ∞ "åºáê~åÅ QÆ∞iOz KÕ¿ã =∞<ÀãOHõÅÊqHõÖÏÊÅ∞

=∞# =∞#ã∞ûÅ#∞ „ÑÉèÏq «O KÕã∞ÎO\Ï~Ú. ~å„uà◊√§ JO Œ~°∂ x„^•=ã÷Ö’

=Ù#flÑ¨C_»∞ P ãÖHõÖÏÊÅ |ÅO H©∆Õz "å\˜=Å¡ qˆH∆ÑÖ HõÅQÆ^Œ∞. nxH˜

`À_»∞ ~å„u"Õà◊ÅÖ’ =ÙO_Õ ã¨Ç¨Ï[ „Ñ¨âßO`«`« P^è•º`«‡™ê^èŒ#ÔHO`À

J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ#k!

=∞#ã¨∞#∞ xÜ«∞q∞OKÕ =∂~åæÅÖ’ x„^Œ#∞ xÜ«∞O„uOK«_»O

"≥Ú Œ\ "≥∞>ËìHÍ Œ∞! ã∞ÅÉèí™ê èŒ#O ‰õÄ_®!! [Ñ"≥∂, è•º#"≥∂ KÕÜ«∞_®xH

‰õÄ~°∞ÛO>Ë H˘O «¿ãÑ\H ≥~°Å∞ ≥~°Å∞QÍ U"À PÖ’K«#Å∞ Œ$âßºÅ∞ HõÅÅ

=∂ki =∞#ã∞û#∞ P=iOK«_»O, «~°∞"å « ÕÇÏO ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞QÍ «∂Å_»O

è•º#O KÕã∞HÀ"åÅx ‰õÄ~°∞Û<Õ"åiH ™ê=∂#ºOQÍ Z Œ∞~°ÜÕ∞º 'J#∞Éèí=O—.

[Ñ¨^è•º<åÅ Ñ¨@¡ =∞#O xÅ∞Ñ¨ÙHÀ^ŒÅz# *ÏQÆ~°∂Hõ`« P ã¨=∞Ü«∞OÖ’

'=∞~°ÑÙ—Ö’H J„ÑÜ«∞ «flOQÍ *ÏiáÈ «∞O Œ#fl =∂@. P '=∞~°ÑÙ—<Õ "Õ •O «

„QÆO^ä•Å∞ '`«=∞ã¨∞û— (pHõ\˜, J*Ï˝#O, =∞~°Ñ¨Ù Jx J~°÷O) Jh, JÖÏ

x„^ŒÖ’H˜– JO>Ë ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# x„^Œ=O\˜ ã≤÷uÖ’H˜ – *ÏiáÈÜÕ∞ <≥·*Ï<Õfl

'`«"≥∂QÆ∞—=∞h ¿Ñ~˘¯<åfl~Ú. P q^èŒOQÍ =∞#ã¨∞û#∞ P=iOKÕ '=∞~°Ñ¨Ù—

#∞ *ÏQÆ~°∂Hõ « À QÆ=∞xã∂Î, Ñ@∞ì ŒÅ`À P =∞ «∞Î#∞ q ŒÅ∞ÛH˘x è•º<åxfl

H˘#™êyOKåe. P „Ñ¨Ü«∞ «flOÖ’ è•º#O WOHÍ WOHÍ Ö’ «∞QÍ [~°QÆ_»"Õ∞

HÍ‰õΩO_®, =∞#ã¨∞ûÖ’ ãÖHõÖÏÊÅ∞ ZÖÏ Ñ¨Ù_»∞`«∞<åfl~Ú? Jq ZÖÏ =$kú

K≥Ok =∞#ã¨∞û#∞ P„Hõq∞ã¨∞Î<åfl~Ú? =∞#efl =∞~°Ñ¨ÙÖ’ Ñ¨_»"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ

=∞#ã¨∞ûKÕ¿ã Z`«∞ÎÖËq∞\ ˜? P Z`«∞ÎÅ#∞ z`«∞ÎKÕ¿ã ã¨∞à◊√=ÙÖËq∞\˜?

=∞#ã∞ûÜ≥ÚHõ <≥·["Õ∞q∞\? =∞<À ãOHõÅÊqHõÖÏÊÅ‰õΩ '|ÅO— ZHõ _ç#∞O_ç

=ã¨∞ÎOk?– J<Õ Z<Àfl '=∞<ÀQÆ`«—~°Ç¨Ï™êºÅ∞ =∞#Hõ=QÆ`«=∞ø`å~Ú.

™ê~ÚÜ≥∂QÆOÖ’ x„^•xÜ«∞=∞O

63

D q èŒOQÍ x„ Œ#∞ – « •fi~å =∞#ã∞û#∂ – xÜ«∞q∞OKÕ

„ÑÜ«∞ «flOÖ’ *ÏQÆ~°∂‰õΩÅ"≥∞ÿ (JO>Ë, *Ï„QÆ « Hõey) =ÙO_»@"Õ∞ *ÏQÆ~°

JO>Ë!g JO Œ∞H É∫ Œú è•º#Ü≥∂QÆ„QÆO äŒ"≥∞ÿ# Ñ„*Ïáê~°q∞u ã∂ «„O, ''J~°÷~å„u=ÚO Œ∞ «~åfi « P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ##∞ ZÑC_»∂ =∂#= Œ∞Ì! rq «O #∞O_çUn á⁄O ŒhÜ«∞‰õΩO_®, ÅHõ∆ºâ◊√kú ÖË‰õΩO_® KÕã≤, rq`åxfl =º~°÷O KÕ¿ãk

x„ Œ! ^•xH ™ê èŒ‰õΩ_»∞ Z#fl\H© ÉÏxã HÍ‰õÄ_» Œ∞—— Jx ™ê èŒ‰õΩÅ#∞

ÃÇÏK«Ûiã∞Î#flk. =∞<ÀãOÜ«∞=∞#O HÀãO Ñ@∞ì ŒÅQÍ KÕ¿ã Ü«∞ «fl"Õ∞ x+ª . P

x+ª#∞ h~°∞QÍ~Û =ºã#O Jux„ •Ö’Å «fiO. JO Œ∞H, x„ Œ Ñ@¡ J„Ñ=∞ «Î « À

=ÙO_»=∞x ÃÇÏK«Ûiã∂Î, ''x„ Œ =∞~°z#ÑÙ_Õ x+µªO_»∞ `å<åÜ≥∞, x„ ŒÖ’

Ñ_ç#ÑÙ_»∞ x+ªáÈÜ≥∞—— JO\Ï_»∞ "Õ=∞#Ü≥∂y! v

Ü≥∂QÆ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ x„^Œ#∞ xÜ«∞q∞OKÕ ™ê^èŒ#Å‰õΩ, HÍÖÏO`«~°OÖ’ Hõey#qHõ$`«~°∂Ñ¨"Õ∞ =∞#O ~¸<å_»∞ K«∂ã¨∞Î#fl, KÕã¨∞Î#fl t=~å„u–=ÚHÀ¯\˜ *ÏQÆ~°Å∞!=∞#ã¨∞#∞ =∞~°Ñ¨Ù J<Õ 'x„^Œ— Ö’H˜ *ÏiáÈ‰õΩO_® *ÏQÆ~°∂Hõ`«`À Zé∞HõÖ’xÅ∞Ñ¨ÙH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ JÉèÏº™êÅ∞QÆ ÜÕ∞~°Ê~°K«|_»¤ ~¸ PKå~åÅ∞ PÜ«∂ Ñ¨~°fik<åÖ’¡'ã≤x=∂ K«∂ã¨∂Î "Õ∞ÖÁ¯<åfl t=™êÜ«Ú[ºO, K«`«∞~°∞‡Y áê~åÜ«∞ KÕã¨∂Î HÍÅˆH∆Ñ¨OKÕã≤<å „|Ç¨Ï‡Ö’Hõ ^Œ~°≈#O, "≥·‰õΩO~î°áêo P_»∞`«∂ "Õ∞Å∞‰õΩ<åfl "≥·‰õΩO~î°„áêÑ≤Î—, J<Õ=¸_è»qâßfi™êÅ‰õΩ kQÆ*ÏiOk. ZÖÏ "Õ∞ÖÁ¯<åÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ "Õ∞ÖÁ¯<åÖ’ J<Õ JOâßxfl,JÖÏ "Õ∞ÖÁ¯x =ÙO_»@OÖ’x ÅH∆Íºxfl x„^ŒÑ¨ÙzÛ ZÖÏÔQ·<å "Õ∞ÖÁ¯x =ÙO_»@"Õ∞Ñ¨~°=∂~°÷OQÍ Ñ¨iq∞OzOk. =∞# PKå~°=º=Ç¨~åÅ "≥#∞Hõ x„^•OQÍ =Ù#fl ~¸P^è•º`«‡Ñ¨~°"≥∞ÿ# JOâßÅ#∞, ã¨∂H∆Í‡Å#∞ "Õ∞ÖÁ¯eÑ≤ "≥eH˜fã≤, =∞#O PK«iOz,™ê\˜"åiH˜ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê_»O =∞# Hõhã¨ <≥·uHõ ÉÏ^èŒº`«† ã≤ã¨Öˇ·# ã¨^•Kå~° áêÅ#!

64


Éèí[#Éèí[#‰õΩ ÉèÏ="Õ∞ „áêO. Éèí[#O>Ë |$O^ŒQÍ#O HÍ^Œ∞!

=∞# W+¨ì^≥·=OÑ¨@¡ =∞#‰õΩ#fl „¿Ñ=∞

WOHÍ J#O`«OQÍ J##ºOQÍ ÃÑ~°QÍÅ#fl PiÎH˜,

P PiÎ =∞# Ç¨Ï$^ŒÜ«∂ÅÖ’ xy_çã¨∞Î#fl

~°ã¨ã¨ÊO^Œ#‰õΩ =ºHõÎ~°∂Ñ¨"Õ∞ Éèí[#!

=∞Ç¨=∞Ç≤Ï`å`«‡Hõ"≥∞ÿ# N™ê~Ú~°∂Ñ¨O,

J_çy#O`«<Õ „QÆ‰õΩ¯# =~°=ÚeK≥Û_ç N™ê~Ú J"åº[ „¿Ñ=∞ã¨~°o,

ZO`« PÖ’zOz<å 'JO`«∞—Ñ¨@ìx JQÍ^èŒ"≥∞ÿ# N™ê~Ú`«`«ÎfiO,

P `«`«Îfiâ’^èŒ#Ö’ =ÚQÆú"≥∞ÿ# =∞# Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Å∞,

JÖÏ `«#‡Ü«∞"≥∞ÿ# =ÚQÆú`«Ö’

^ŒQÆú=∞ÜÕ∞º =∞# =ºH˜Î`«fiÑ¨Ù Ñ¨iq∞`«∞Å∞...

W"Õ Éèí[#‰õΩ "≥Ú^ŒÅ∞ …z=~°!

~NÉÏ|∂r

65

''~å"≥∂ q„QÆÇ¨Ï"å<£ ^èŒ~°‡ó—— ('~å=Ú_»∞ =¸sÎÉèíqOz#

èŒ~°‡=Ú—) J<åfl_»∞ "åb‡H˜=∞Ç¨Ïi¬. D qâı+Ö`À N~å=Ú<˘flHõ Ë‚ QÍHõ

WOH˘Hõifl‰õÄ_® H©iÎOKå_®Ü«∞#! 'U+¨ q„QÆÇ¨Ï"å<£ èŒ~°‡ó— Jx qâßfiq∞„ «

=∞Ç¨Ïi¬x ãÖÉèÏqOKå_»∞. qâßfiq∞„`«∞_»∞ ^èŒ~°‡q„QÆÇ¨ï_»∞ QÆ#∞Hõ, PÜ«∞#

ã¨zÛ+¨µº_≥·# N~å=Ú_»∂ ^èŒ~°‡ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»~Ú<å_»∞. ~å=Úx `«#`À

Ü«∞[˝~°Hõ∆‰õΩ ÑÖÑ¨=∞x J_»∞QÆ∞`«∂ qâßfiq∞„`«∞_»∞, ''~å=Ú_»∞ <åQÆ∞ÑÎ=∞~Ú# ~°Hõ∆Ö’ «# ãfi Õ[ã∞û`À Œ∞~å‡~°∞æÅ~Ú# ~åHõ∆ã∞ÅO Œih<åâ◊#=Ú KÕÜ«∞ ã¨=∞~°∞÷_»∞. D ~å=ÚxH˜ =¸_»∞Ö’HÍÖ’¡#∂„ÑMÏºuQÆÅ∞QÆ∞#@∞¡ <å<åq è•Å~Ú# „âıÜ«∞ã∞û#∞ WK≥Û Œ#∞—— ("åb‡H˜

~å=∂Ü«∞=Ú, ÉÏÅHÍO_», 19–9–10) Jx Œâ◊~° äŒ∞xH˜ JÉèíÜ«∞q∞KåÛ_»∞.

P „Ñü[˝ Ö’x QÆOcè~°`«#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËHõ, ~å=Úx Ü«∞[˝~°Hõ∆‰õΩ

ÑOÑ_®xH "≥#∞HÍ_»∞ «∞#fl Œâ◊~° äŒ∞xH ~å[QÆ∞~°∞"≥·# =t+µª_»∞, ''~å=Ú_»∞JG=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞~°∞ ÷_»∞HÍh HÍHõáÈh, qâßfiq∞„`«∞xKÕ~°H∆OÑ|_çÜ«Ú#flO « =~°‰õΩ – JyflÇÏŸ„ «∞xKÕ ~°H∆OÑ|_»∞ «∞#fl J=∞$ «O

66


=Öˇ – D`«xH˜ ~åHõ∆ã¨∞Å∞ ZO`« =∂„`«O H©_»∞ KÕÜ«∞ÖË~°∞. Dqâßfiq∞„`«∞_»∞ PHÍ~°=Ú<˘Ok# ^èŒ~°‡=Ú... PÜ«∞# `å<Õ P~åHõ∆ã∞Å#O Œih ãOÇÏiOÑ ã=∞~°∞÷_»~Ú<å, h H˘_»∞‰õΩ‰õΩ "Õ∞Å∞KÕÜ«∞\ÏxH x#∞fl Ü«∂zã∞Î<åfl_»∞...—— Jx Ç≤Ï «=Ù K≥áêÊ_»∞. ã Œ∞æ~°∞=¸iÎ

J~Ú# qâßfiq∞„`«=∞Ç¨Ïi¬ J#∞„QÆÇ¨ÏO J=`å~°=¸iÎÜ≥ÿ∞# N~å=ÚxH˜

~°Hõ∆Ü≥ÿ∞ ^èŒ~°‡ãÖ™ê÷Ñ¨# KÕã≤Ok. Wk ''"Õ^≥·â◊ÛãÖq∞`«"£∞—— Jx „QÆO^äŒ

„áê~°OÉèíOÖ’<Õ "åb‡H˜ „Ñ¨Hõ\ Õz# ~å=∂Ü«∞OÖ’ JO`«s¡#OQÍ

^Œ~°≈#q∞KÕÛ P^è•ºu‡Hõ ~°Ç¨Ïã¨ºO!

N~å=Úx „ÑuÉèí‰õΩ Hõ~°ÎÜ≥ÿ∞# qâßfiq∞„ « =∞ÇÏi¬ ~å=∞K«i «OÖ’

ZÖÏ 'QÆ∞Ñ¨ÎOQÍ— ^Àº`«Hõ=∞=Ù`å_À, JÖÏ<Õ N™ê~Ú<å^äŒ∞x „ÑüÉèí‰õΩ

=¸Å"≥∞ÿ# N™ê~ÚÉÏÉÏ QÆ∞~°∞=Ù ‰õÄ_® N™ê~ÚK«i„`«Ö’ <ÕÑ¨^äŒºOÖ’<Õ

^Œ~°≈#q∞™êÎ~°∞. D q+¨Ü«∂xfl N™ê~Ú x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ `≥eÜ«∞*ˇáêÊ~°∞

‰õÄ_®: ''<å QÆ∞~°∞=Ù #xflÖÏ Pj~°fikOKå~°∞: 'h"≥Hõ¯_»∞<åfl ã¨ˆ~ –WHõ¯_»QÍx, ã¨Ñ¨Îã¨=Ú„^•ÅHÍ=Å QÍx – <Õ<≥Ñ¨C_»∂ h"≥O@<Õ=ÙO\Ï#∞! `åÉËÅ∞ `«# =∞<À<Õ„`«O`À<Õ `«# a_»¤Å<≥ÖÏ ~°H˜∆ã¨∞ÎO^ŒxK≥|∞`å~À JÖÏ<Õ, <Õ#∞ <å (=∞<À)^Œ$+≤ì KÕ`«<Õ x#∞fl HÍáê_»∞`å#∞!—Jx. D<å\˜ <å ~¸ „ÑüÉèíHõO`«‰õÄ Hõ~°ÎÅ∞"åˆ~! PÜ«∞# Pjã¨∞ûÅ

Ñ¶ë`«"Õ∞ W^ŒO`å!—— Wk J<åkQÆ, J#∞„â◊√`«OQÍ =ã¨∞Î#fl P^è•ºu‡Hõ

™êO„Ñ¨^•Ü«∞O† P^Œ~°≈O ‰õÄ_®!

'QÆ$ÇÏã÷ =∂„t «º=~°ÎO Õ ã~åfi„â◊=∂—. QÆ$ÇÏã∞÷x P„â◊~ÚOK«∞H˘x

q∞ye# =¸_»∞– „|Ç¨Ï‡K«~°º "å#„Ñ¨ã¨÷ ã¨<åº™ê„â◊=∂Å∞– =ÙO\Ï~Ú.

ZO^Œ∞H õx? ' 'Ü«∞™ê‡ „`«Ü≥∂áêÎ „â◊q∞À *Ï˝<Õ<å<Õ# Kå#ºÇ¨ÏO,

QÆ$ÇÏ¿ãÎ<≥·= è•~°ºO Õ—— (=∞#∞ã‡$u)† JO>Ë, 'QÆ$ÇÏã∞÷ «H¯# =¸_»∞ P„â◊=∂Å

"åix J#fláêhÜ«∂ezÛ „Ñük#=¸ áÈ+≤ã¨∞Î<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ—! JO^Œ∞Hõ<Õ

^èŒ~å‡xH˜ PHÍ~°O– âß„™êÎÅ‰õΩ P^è•~°O

67

Jxfl P„â◊=∂ÅÖ’ QÆ$Ç¨Ï™ê÷„â◊=∞O „âı+¨ª=∞x K≥Ñ¨Ê|_çOk. HÍx, QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷

`«# èŒ~å‡xfl ã¨„Hõ=∞OQÍ P^Œ~°≈=O`«OQÍ PK«iOK«QÆeˆQ ã¨∂ÊùiÎx |ÖÏxfl

q∞ye# =¸_»∞ P„â◊=∂Å∞ W™êÎ~Ú. ã¨=∂*ÏxH˜ èŒ~å‡K«~°#∞ xˆ~ÌtOz

Ç≤Ï`«=Ù KÕã¨∞Î#flO^Œ∞<Õ `«H˜¯# =¸_»∞ P„â◊=∂Å#∞ áÈ+≤OKåeû# ÉÏ^èŒº`«

QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷‰õΩOk. QÆ$Ç¨Ï™ê÷„â◊=∞O r=ÙÅ‰õΩ PÇ¨~å#flOkOKÕ ÑÖ@

KÕ#∞=O\ ˜^≥ ·` Õ, PKå~°∞ºÅ∞ |∞∞+≤QÆ=¸ P KÕ#∞#∞ ~°H ˜ ∆OKÕ

HõOK≥=O\˜"å~°#fl=∂@. HõOK≥ |ÅÇ‘Ï#=∞~Ú Õ ÑÖ@ <åâ◊#=∞=Ù «∞Ok.

JO^Œ∞Hõ<Õ Ü«∞u~°∂Ñ¨^è•i J~Ú# N™ê~Ú J=`å~°HÍ~°ºOÖ’ Jã¨Öˇ·#

P^è•ºu‡Hõ ã¨`åûO„Ñ¨^•Ü«∞ ~°Hõ∆, ã¨^Œ∞æ~°∞ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞ ™ê÷Ñ¨# J`«ºO`«

=ÚMÏºOâßÅ∞QÍ ^Œ~°≈#q∞™êÎ~Ú.

N™ê~Ú W@∞ Ç≤ÏO Œ∂ ™êO„Ñ^•Ü«∞OÖ’x ™ê èŒ∞ èŒ~å‡K«~°#∞,

J@∞ =Úã≤¡O ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’x Ñ¶¨H©~°∞ ^èŒ~å‡Å#∞ ãÖ`«iOK«∞H˘x

„Ñ¨Hõ@=∞Ü«∂º~°∞. ã¨<åºã≤ `«# Ñ¨Ó~åfi„â◊=∞ <å=∂xfl q=~åÅ#∞ "≥Å¡_ç

KÕÜ«∞~å Œx ã «ûO„Ñ^•Ü«∞O. ''q^•fi<£ ãfi Õâ◊ =Ú «ûº[º ãO<åº™ê#O «~°O

ã¨fi`«ó HÍ~åQÍ~° q#∞~°∞‡HõÎKÀ~°=`ü ^Œ∂~°`À =¿ã`ü—— ('Ñï„"å[‰õΩ_≥·#

q^•fiOã∞_»∞ «#‰õΩ ÑiK«Ü«∞O QÆÅ „Ñ Õâßxfl «ºlOz M· Œ∞#∞O_ç q_»∞ ŒÖ·#

^˘OQÆ=Ö Œ∂~°OQÍ "≥o§ x=ã≤OK«∞#∞—) Jx â◊$u K≥Ñ≤Ê#@∞¡, N™ê~Ú‰õÄ_®

`«# T~°∞HÍh ¿Ñ~°∞HÍh Ñ¨Ù@∞ìÑ¨Ó~Àfi`«Î~åÅ∞ HÍh Z#fl_»∂ Z=fiiH©

"≥Å¡_çK≥Ü«∞ºÖË^Œ∞. Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡O ™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å "Õ∞Å∞ HõÅ~ÚHõQÆ

ÉèÏqOÑ¨|_Õ ã¨∂Ñ¶‘ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’x Ñ¶¨H©~°¡#∞, '™êÜü∞— Jx Ñ≤eKÕ L`«Î~°

ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êO„Ñ¨^•Ü«∂#fl#∞ãïOz „Ñ¨[ÖË PÜ«∞#∞fl '™ê~Ú— Jx

Ñ≤eKå~°∞. ÉÏÉÏ ÑeHÍ~°∞! WHõ, N™ê~Ú [#‡=$`åÎO`åxfl QÆ∂iÛ ' „ÑKå~°O—

Ö’ =Ù#fl Hõ^äŒ<åÅhfl ˆH=ÅO PÜ«∂ Hõ^äŒ‰õΩÅ ã¨fiHõáÈÅ HõeÊ`åÅ∞,

x~å^è•~åÅ∞!

68


N™ê~Ú „Ñ¨^äŒ=∞OQÍ ~°=∂~°q∞ 1870–75 =∞^èŒºHÍÅOÖ’

ã¨∞=∂~°∞ W~°"≥· Uà◊§ Ü«Ú=‰õΩxQÍ ti_ô „QÍ=∞O |Ü«∞@#∞#fl "ÕÑ¨K≥@∞ì

Ñïã¨~åÅÖ’ ãÖK«iã¨∂Î HõxÑ≤OKå~°∞. JÑ¨C_®Ü«∞# Ñ¨^Œúu:

J#~°yfl ~°xH «™êûº „QÍ=∞ =∞<åfl~°÷=∂„â◊ÜÕ∞ üIL¿ÑHõ∆HÀ ãO‰õΩã∞HÀ =Úx~åƒù= ã=∂Ç≤Ï «óIIHõáêÅO =$Hõ∆=¸ÖÏx ‰õΩKÕÅ=∞ãÇÜ«∞`åI

ã=∞`åK≥·= ã~°fiã≤‡<Õfl#∞‡HõÎãº ÅHõ∆"£∞II

(' «# HÀãO =O@, «#HõO@∂ WÅ∞¡ ÖËHõ, ÕÇÏ=ÚÑ@¡, q+Ü«∂ÅÑ@¡

L¿ÑHõ∆ HõÅ"å_≥·, PÇ¨~°=Ú H˘~°‰õΩ =∂„`«"Õ∞ „QÍ=∞=ÚÖ’xH˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ_»∞`«∂,

ZÑ¨C_»∂ =∞øxÜ≥ÿ∞ „|Ç¨Ï‡^è•º#=Ú#O^Œ∞ `«#‡Ü«Ú_≥· =ÙO\Ï_»∞. aèHõ∆ ÔH·

=∞\ì=¸‰õΩ_»∞, x"å™êxH K≥@¡h_», zOHÉÁO «ÖË Œ∞ã∞ÎÅ∞, Jxfl\Ü«∞O Œ∞#∞

ã¨=∞ «fi|∞kú, – Wq =Ú‰õΩÎ_»~Ú# Ü«∞u Ü≥ÚHõ ÅHõ∆=ÚÅ∞—) – J#fl ã¨‡ $u

"åHÍºxfl QÆ∞~°∞Î‰õΩ `≥ã¨∞ÎOk. Ñ¨QÆÅ∞ ~å„u Jx ÖËHõ P "ÕÑ¨K≥@∞ì„HÕ^Œ

UHÍO`«OQÍ QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. `«#‰õΩ `å<≥· Z=fii`À#∂ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞ HÍ~°∞.

'q∞`«ÉèÏ+Ö =∞ø#O— J#fl@∞¡ XHõ"Õà◊ =∂\Ï¡_ç<å, XHõ\ ˜ Ô~O_»∞

=∂@Ö’¡<Õ! PÜ«∞# k=º =~°Ûùã¨∞û, ™ê èŒ∞ Ñ¨ Œúux QÆ=∞xOz, ™ê èŒ∞¿ã=Ö’

J#∞~°H˜Î Hõey# „QÍ=∞ã¨∞÷Öˇ=fiÔ~·<å aèHõ∆ÃÑ_ç`Õ ã‘fiHõiOKÕ"å~°∞. „QÍ=∞ã¨∞÷Å

=uÎ_çÃÑ· P "ÕÑ¨K≥@∞ì „Ñ¨Hõ¯<Õ =Ù#fl XHõ tkäÅ"≥∞ÿ# =∞ã‘^Œ∞Ö’H˜ `«#

'x"å™êxfl— =∂~åÛ~°∞. ã¨~°ÊO `«#HõO@∂ XHõ x"å™êxfl xi‡OK«∞HÀHõ

p=∞Å∞ ÃÑ\˜ì =^Œe# Ñ¨Ù@ìÅ#∞ ZÖÏ P„â◊~ÚOz =ÙO@∞O^À, JÖÏ<Õ

™ê èŒ∞=Ù ‰õÄ_® «#HõO@∂ P„â◊=∂xfl, x"å™êxfl U~°Ê~°K«∞HÀ~å Œx âßGO.

„Ñ¨[Å∞ qãï˚Oz# QÆ$Ç¨Ö’¡#∂ ^Õ==∞Ok~åÖ’¡#∂ K≥@¡„HÕ^Œ =∂„`«"Õ∞

Ü«∞u `«Å ^•K«∞HÀ"åÅx qkè. N™ê~Ú `«# ^ÕÇ¨ÏÜ«∂„`«#O`«\˜x JÖÏ

'JxH «∞_»∞— QÍ<Õ ™êyOKå~°∞.

^èŒ~å‡xH˜ PHÍ~°O– âß„™êÎÅ‰õΩ P^è•~°O

69

'„QÍ=∞=∞<åfl~°ú =∂„â◊ÜÕ∞ ü— Jx K≥Ñ≤Ê#@∞¡, aèHõ∆H˘~°‰õΩ =∂„ «"Õ∞

ti_ô „QÍ=∞OÖ’H˜ "≥àı§"å~°∞. Ü«∞u Z=iO\’¡#∂ Éè’[#O K≥Ü«∞º~å^Œx

xÜ«∞=∞O. N™ê~Ú ZÑC_»∂ Z=fiiO\’¡#∞ J_»∞QÆ∞ ÃÑ@ìÖË Œ∞. ''#„Ñã*Ë˚ «

qãÎ~—— J#fl@∞¡ q™êÎ~°OQÍ aèHõ∆HÀãÖ "≥àı§"å~°∂ HÍ^Œ∞. SkO_»¡Hõ_»<Õ aèHõ∆

KÕ¿ã"å~°∞. SkO_»∞¡ =∂„`«O ZO^Œ∞‰õΩ? XHõ WO\˜ aèHõ∆`À<Õ `«$Ñ≤Î

Ñ_»=K«∞ÛHõ •? JO>Ë, 'É·H∆ =~°ÎÜÕ∞xfl «ºO <≥·HÍ<åfln Éèí"Õ Œºf— („Ñu~ÀA

Ü«∞u ÃÑ‰õΩ¯ WO_»¡‰õΩ "≥o§ `≥K«∞Û‰õΩ#fl J#fl=Ú<Õ u#=Öˇ#∞† XHõ¯ WO\˜

J#fl=Ú#∞ u#~å Œ∞)– Jx UHÍ#fl Éè’[<åx‰õΩ#fl ã¨‡ $u x¿+ èŒO ã¨‡ $uH˜

=ã∞ÎOk. Õ<≥\©QÆ ZÖÏQÆ~Ú Õ XH ÑÙ+ÊO #∞O_ç QÍHõ J<ÕHõ ÑÙëêÊÅ#∞O_ç

=∞^èŒ∞=Ù#∞ ãÖ„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎO^À, JÖÏˆQ Ñï„"å[‰õΩ_»∞ J<ÕHõ WO_»¡=^ŒÌ #∞O_ç

aèHõ∆#∞ ã‘fiHõiOKåe. JO Œ∞H aèHõ∆#∞ '=∞ èŒ∂Hõ~°=∞—x JO\Ï~°∞. =ÚO Œ∞QÍ

x~°‚~ÚOÑ¨|_»¤ ã¨=∞Ü«∂xH˜ 'Ñ¶¨ÖÏ<å— ™êfi=ÚÅ"å~°∞, t+¨ºã¨"Õ∞`«OQÍ,

J@ìÇãO`À Éèí‰õΩÎx WO\ =ÚO Œ∞ "åÇÏ#O ky, ÑÓ~°‚‰õΩOÉèíO`À WzÛ#

™êfiQÆ`å#flO^Œ∞H˘x, áê^ŒÑ¨Ó[ "≥Ú^ŒÖˇ·# `«O`«∞ =Úyã≤# `«~°∞"å`«

Ñ ÖK«É è íH õ ∆ ºÑ ¨~ °=∂<åflÅ`À qO^Œ∞Q Æ∞_ çz, '^ ŒH ˜ ∆— ã ‘fiH õiOz,

ãÖ^Œ~åƒù#∞™ê~°O U^À =∞O„`åxfl Éèí‰õΩÎx K≥qÖ’ J#∞„QÆÇ≤ÏOz "≥àı§–

'„Éèí+¨ì aèHõ∆— HÍ^Œ∞ ÉÏÉÏ PK«iOz#k! P ÉÏÑ¨`«∞ 'aèHõ∆—#∞ ''JaèÑÓl «

ÖÏÉèÏOã∞ÎAQÆ∞¿Ñû ≥·= ã~°fiâ◊óI JaèÑÓl « ÖÏÉè·â◊Û Ü«∞u~°∞‡HÀÎºÑ≤ | èŒº Õ——

('`«##∞ Q“~°qOz WzÛ# aèH∆Í^Œ∞Å#∞ Ü«∞u ZÅ¡Ñ¨C_»∞ ã‘fiHõiOK«~å^Œ∞! J\˜ì

aèH∆Í^Œ∞Å=Å¡ P Ü«∞u =Ú‰õΩÎ_»~Ú<å |O^èŒOÖ’ z‰õΩ¯‰õΩO@∞<åfl_»∞—) Jx

ã¨‡ $u f„=x~°ã¨<åÑ¨Ó~°fiHõOQÍ ÃÇÏK«Ûiã¨∞Î#flk.

''Éèí= «∂Ê~°fiO K≥~ ≥·fiHõ∆—— Jx âßGO. ''Éèí=u aèH∆ÍO ÕÇ≤Ï...——

JO@∂ Éèí=â◊≈ÉÏÌxfl xãûOHÀK«OQÍ K≥ÑÓÎ QÆ∞=∞‡O =ÚO Œ∞ xÅz aèHõ∆#∞

Ü«∂zOK«=Ö. N™ê~Ú WO\ QÆ∞=∞‡O =ÚO Œ∞ xÅ∞K«∞x (=∞~åsîÉèÏ+Ö’)

''PÉÏ Õ PÉÏ £ … ~À\©ÖÏ"£—— Jx aèHõ∆ J_çQ"å~°∞. ÅaèOz# aèHõ∆#∞

70


=∞ã‘ Œ∞Ö’x èŒ∞x(Jyfl)Ö’ H˘O « "Õã≤, «H¯#k F =¸Å =ÙOKÕ"å~°∞.

‰õΩHõ Å∞, Ñ≤Å∞¡Å∞ «k «~° r=ÙÅ∞ «=∞ =Ú>ìÅ`À ÔQeH u<Õq. "å\x

Z#fl_»∂ «i"Õ∞"å~°∞ HÍ~åÜ«∞#. «=∞ Éè’[# ã=∞Ü«∞O HÍQÍ<Õ, JÖÏ P

r=ÙÅ∞ ux =kÖËã≤# P PÇ¨~å<Õfl Éèí∞lOKÕ"å~°∞. PÜ«∞# MÏºu

#Å∞=¸ÅÖÏ "åºÑ≤Oz, "ÕÅ ãOYºÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ «=∞ Œ~°≈<å~°÷O =zÛ

Ys Œ~Ú# =O@HÍÅ#∞ ÉÏÉÏ‰õΩ x"ÕkOKÕ"å~°∞. P Ñ^•~å÷Å#xflO\x

¿Ñ Œ™ê ŒÅ‰õΩ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ÃÑ\˜ì å#∞ =∂„ «O ãfiÜ«∞OQÍ ≥K«∞Û‰õΩ#fl aèH∆Í<åfl<Õfl

J=∞$ «„áêÜ«∞OQÍ u<Õ"å~°∞. Wk K«∂¿ãÎ – ''aèH∆ÍÇs x~åÇs aèHõ∆<≥·<å

„Ñü„QÆÇ¨ÏóI JãÖ`À"åÑ≤ ãÖ`À=™È=∞™ê#O k<Õk<Õ—— ('aèH∆ÍÇ¨~åxfl

=∂„ «"Õ∞ Éèí∞lOKÕ"å_»∞ x~åÇi Jx J#|_» å_»∞. aèHõ∆#∞ J_»QÆ_»O=Å¡ „Ñu„QÆÇÏ

^À+O JO@ Œ∞. ã[#∞_ç#∞O_≥·<å, Œ∞~°#∞_ç#∞O_≥·<å Z=_»∞ aèHõ∆#∞ Ü«∂zOz

Éèí∞l™êÎ_À "å_»∞ „Ñuk#=¸ J=∞$ «áê#=Ú KÕã≤# "å_»QÆ∞K«∞<åfl_»∞!—) J<Õ

âßG"åHõºO QÆ∞~°∞Î‰õΩ ~åHõ=∂# Œ∞.

WO`«=~°‰õΩ KÕã≤#, N™ê~ÚK«~°ºÅ‰õΩ-âßG"åHÍºÅ‰õΩ QÆÅ

™ê~°∂Ñ¨º q+¨Ü«∞Hõ K«~°Û Ü≥ÚHõ¯ ™ê~åOâ◊O, ÉÏÉÏ âßGxÜ«∞=∂Å#∞

`≥eã≤H˘x, "å\˜x qkèQÍ Ñ¨ÓxHõ`À PK«iOKå~°x HÍ^Œ∞! x*ÏxH˜

N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\ =∞Ç «∞‡Å PK«~°–É’ èŒ#ÖË âß¢™êÎÅ‰õΩ P è•~°=Ú

„Ñ=∂=¸ ‰õÄ_®! ''P è•~°â‹ÛÂ= ™ê èŒ∞<å=∞‡——x =∞#∞ã‡ $u. x*ÏxH,

P`«‡*Ï˝<å#O^Œ Ñ¨~°=â◊√Öˇ ·# =∞Ç¨`«∞‡Å J#∞Éèí∂`«∞Å ã¨‡ $`«∞ÖË

=∂#"åoHõOk# =∞Ç≤Ï « „â◊√ «∞Å∞† "åi K«~°ºÖË =∂#= èŒ~°‡âß¢™êÎÅ‰õΩ

P è•~°ã‡ $ «∞Å∞. «~°zK«∂¿ãÎ, ãHõÅ „â◊√uã‡ $uÑÙ~åËuÇ™êÅ ™ê~°O –N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\ =∞Ç «∞‡Å ãK«Ûi «Å ™ê~°"Õ∞ Hõ •! v

71

KåÅ=∞OkH˜ =∞$`«∞ºO[Ü«∞=∞O„`«=∞O>Ë =∞Ç¨Ï"≥∂A!

HÍ~°O, =∞$ «∞ºO[Ü«∞=∞O„ « ÑÙ#óâ◊Û~° ([ÑO) KÕ « =∞$ «∞º=Ù ŒiKÕ~° Œ<Õ

qâßfiãO! H˘OK«O âßGÑiÉèÏ+Ö’ K≥áêÊÅO>Ë Jk 'JHÍÅ =∞$ «∞ºÇÏ~°=∞—x!

(Uk ã¨HÍÅ"≥∂ ÜÕ∞k JHÍÅ"≥∂ Z\Ï¡ x~°‚~ÚOK«_»O? – JO>Ë, Jk "Õˆ~

q+¨Ü«∞O!) D qâßfiã¨O „Ñ¨^è•#OQÍ =∞# =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ '=∞$`«∞º=Ù—'=∞$ «∞ºO[Ü«∞=Ú— J<Õ Ñ^•Å∞ U L ÕÌâ◊ºO`À "å_®~À ≥eÜ«∞HõáÈ=_»O

=Å¡ HõeyO Œx K≥ÑÊ=K«∞Û. ZO Œ∞HõO>Ë =∞$ «∞ºO[Ü«∞=∞O„`åxfl [Ñ≤Oz

=∞~°O ÖË‰õΩO_® KÕã∞H˘#fl "åÔ~=fiÔ~·<å =Ù<åfl~å? =∞Ô~· Õ, =∞$ «∞ºO[Ü«∞

=∞O„ «O Ü≥ÚHõ J~°÷O, ^•x Ñ¨Ù#óâ◊Û~° Ü≥ÚHõ Ñ¨~°=∂~°÷O, H©ÅHõO

U"≥∞ÿ=ÙO@∞Ok?

D q+¨Ü«∂xfl q=iOKÕ =ÚO^Œ∞ Jã¨Å∞ =∞$`«∞ºO[Ü«∞

=∞O„ «"Õ∞q∞\’ ≥Å∞ã∞H˘O^•O!

'' „ « ºO|HõO Ü«∞*Ï=∞¿ÇÏ ã∞QÆOkèO ÑÙ+≤ì =~°ú#"£∞IT~åfi~°∞Hõ q∞= |O èŒ<å ü =∞$`Àº~°‡ $H©∆Ü«∞ =∂=∞$`å ü——

72


– J#fl Õ P =∞O„ «O. ''"Õ∞Öˇ·# `åq QÆey#\˜ìÜ«Ú, Ö∫H˜Hõ=Ú

"≥·kHõ=Ú Ü≥ÿ∞# Ñ¨Ù+≤ìx ÃÑOá⁄OkOK«∞#\˜ìÜ«Ú Ü≥ÿ∞# P =¸_»∞Hõ#∞flÅ

^Õ=~°(Ñ¨~°=∞t=Ùx)#∞ Ñ¨ÓlO`«∞=Ú. `˘_ç=∞#∞O_ç q_ç=_ç# ^Àã¨Ñ¨O_»∞=Öˇ

=∞$`«∞º=Ù#∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_≥^Œ=Ú QÍHõ!—— J#flk P =∞O„ «O Ü≥ÚHõ ÉèÏ=O.

D =∞O„`åxfl Éèíã‡ è•~°=∞ÑC_»∞ (qÉèí∂u ÃÑ@∞ìH˘<ÕÑC_»∞) qkèQÍ ã‡i™êÎ~°∞.

D =∞O„ «O Ü≥ÚHõ JO «~å~å÷xfl q=iã∂Î, NK«O„ ŒâıY~O„ Œ ã~°ãfif™êfiq∞

(HõOz ÃÑ^ŒÌ™êfiq∞) "å~°O\Ï~°∞:

''Dâ◊fi~°∞_»∞ «Hõ «H¯# ŒO «Ü«Ú =∞$ «"Õ∞. =∞$ «=∞#QÍK«K«∞Û#k Jx J~°÷O. =∞~°O =∞~°∞[#‡‰õΩ c[HÍ~°O. =∞~°∞[#‡ÖËHõ =∞iy áÈ=Ù@‰õΩ J=∞$ «=∞x ¿Ñ~°∞. J=∞$ «=ÚQÍ #∞O_»∞#^˘Hõ≥·="Õ∞! =∞$ «∞Å=∞QÆ∞ =∞#‰õΩ J=∞$ «ã≤÷u hÜ«∞QÆÅ â◊HÎ PÜ«∞#‰õΩ HõÅ Œ∞.

^Œ∞ódOK«∞K«∞ =∞#=Ú K«xáÈ~Ú#, =∞#‰õΩ ^Œ∞ódOK≥_ç [#‡"Õ∞HõÅ∞QÆ∞#∞. P#O^Œ=ÚQÍ „áê`åºQÆ=Ú HÍqOK«∞KÀ J\˜ì ã≤÷uH˜J=∞$ «=∞x ¿Ñ~°∞. =∞$ «=ÚQÍHõ J=∞$ «=Ú <˘ãQÆ∞#k =ÚHõ O\.…"≥∂Hõ∆=∞#QÍ q_ç=_»∞@. «QÆ∞Å∞H˘#fl"å_»∞ «QÆ∞Å∞ÉÏ@∞ #∞O_ç«Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞@ÜÕ∞ "≥∂Hõ∆=Ú. T~åfi~°∞Hõ=∞#QÍ ÀãHÍÜ«∞. ÀãHÍÜ«∞

ÑO_ç#KÀ U „â◊=∞ ÖË‰õΩO_® J<åÜ«∂ã=ÚQÍ ˘_ç=∞#∞O_ç ˘Åy fQÆ„ÑHõ <Õ Ñ_çÜ«ÚO_»∞#∞. `˘_ç=∞‰õΩ ÑO_»∞‰õΩ Ü«Ú#fl Z_»=Ú Ãã· «O≥eÜ«∞ Œ∞. QÍe |Å=ÚQÍ gz, fQÆÅ∞ Hõ ŒÖÏ_ç#ÑÙ_»∞ =∂„ «=Ú

Hõ#∞flÅ‰õΩ ≥eÜ«Ú#∞. W\ì ã∞ÅÉèí"≥∂Hõ∆=Ú– T~åfi~°∞Hõ "≥∂Hõ∆=Ú–HÍ=Ö#xÜÕ∞ "Õ Œ=∞O Œe „áê~°÷#——.

–– ''<å =Ú~°¬^£(QÆ∞~°∞=Ù) ##∞fl D ^ÕÇ¨ÏO#∞O_ç U<å_À

q_»∞^ŒÅ KÕ™ê_»∞—— Jx N™ê~ÚÉÏÉÏ K≥Ñ≤ÊOk W@∞=O\˜ r=#∞‡H˜Î

QÆ∞iOKÕ. XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ÉÏÉÏ J<åfl~°∞. ''##∞fl „Ñ¨ã¨qOz#Ñ¨C_»∞

`«#‰õΩ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Hõey#O^Œ∞‰õΩ <å `«e¡ ZO`À Lá⁄ÊOyáÈ~ÚOk.

=∞$ «∞ºO[Ü«∞=∞O„ « ~°ÇÏãºO

73

<å =∞@∞‰õΩ <å‰õΩ P"≥∞ ãO`À+=Ú K«∂ã≤ Pâ◊Û~°ºO "Õã≤Ok. x*ÏxH

##∞fl P"≥∞ Hõ#fl ≥ÑC_»∞? JãÅ∞ <å‰õΩ ÑÙ@∞ìHõ =Ù#fl •? JO «‰õΩ =ÚO Œ∞

=∂„ «O <Õ#∞ ÖË<å?——– Jx. ÑÙ\˜ì# „Ñu „áê y@ìHõ «ÑÊ Œ∞. ''*Ï «ãºÇ≤Ï

=∞~°O èŒ$=O.—— J~Ú Õ, [##"Õ∞ ÖËx N™ê~ÚH =∞~°O =∂„ «O ZHõ _çk?

1886Ö’ å#∞ JÖÏ¡ ŒQÆæ~°‰õΩ "≥à◊√ «∞<åfl#h, =¸_»∞~ÀAÅ =~°‰õΩ xs="≥∞ÿ#

`«# ^ÕÇ¨xfl Éèí„^ŒÑ¨~°K«=∞x =∞Ç¨ÏÖÏûÑüH˜ K≥Ñ≤Ê ^ÕÇ¨Ï`åºQÆOKÕã≤,

=¸_»∞~ÀAÅ «~åfi « uiy «# ÕÇÏOÖ’ „Ñ"ÕtOz, P «~°∞"å « ã∞=∂~°∞

32 ãÖ=`«û~åÅ∞ J^Õ ^ÕÇ¨ÏO`À ãÖK«iOz# N™ê~Ú Hõ<åfl

=∞$ «∞ºO[Ü«Ú_≥=~°∞? ÉÏÉÏÜ≥ÚHõ =∞$ «∞ºO[Ü«∞ «fiO H=ÅO «# ÕÇxH

Ñiq∞ «O HÍ Œ∞. Jxfl q è•Å Pâ◊Å∞ ÑÓiÎQÍ = Œ∞Å∞H˘x, WHõ rqOK«_»O

JãÖÉèí=O J#∞H˘#fl ZO Œ~À Éèí‰õΩÎÅ#∞ =∞$ «∞º=ÚYO #∞O_ç ÉÏÉÏ

~°H∆OKå~°∞. =∂Å<£ÉÏ~Ú =O\"åix =∞~°Oz# «~°∞"å « ‰õÄ_® uiy

„|uHOKå~°∞! «=∞ Éèí‰õΩÎÅ#∞ =∞$ «∞º=Ù#∞O_ç ~°H∆OKÕ ãO Œ~åƒùÅÖ’ U^À

J Œ$â◊ºâ◊HÎ À Ñ¶∞~°¬ Ñ_»∞ «∞#fl@∞¡ u_»∞ «∂, Ékiã∂Î, Jkeã∂Î ÉÏÉÏ

KÕã≤# qO «K«~°ºÅ∞– «# Éèí‰õΩÎ_»~Ú# =∂~° O_ÕÜ«Úx „áêO ~°H∆OK«_®xH

P =ÚHõ O\ =∞$ «∞º Õ= « À áÈ~å\ÏxH ã≤ Œú=∞Ü«∂º_»x K≥¿ÑÊ ÑÙ~åHõ äŒÅ#∞

ã‡ $uH ÕHõ=∂#=Ù. ÉÏÉÏ =∞$ «∞ºO[Ü«Ú_»∞ Hõ#∞Hõ<Õ, ''<å ã=∂kè #∞O_ç

‰õÄ_® <Õ#∞ <å Hõ~°Î"åºxfl x~°fiiÎ™êÎ#∞. <å <å=∞O ÑÅ∞‰õΩ «∞Ok. <å

=∞\ì ã=∂ è•#q∞ã∞ÎOk—— Jx Çg∞ WzÛ, P Çg∞x WÑÊ\H «∂.K«.

«ÑÊ‰õΩO_® <≥~°"Õ~°∞ã∞Î<åfl~°∞. JO Œ∞H (N™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ) N™ê~Ú<å äŒ∞x

Hõ<åfl =∞$`«∞ºO[Ü«Ú_≥=fi~°∞? ™ê~Ú<å=∂xfl q∞Oz# =∞$`«∞ºO[Ü«∞

=∞O„ «"Õ∞=Ú#flk? v

74


' ''##∞fl P#O^Œã¨ fi~ °∂Ñ¨OQÍ

è•ºxOK«∞! Jk ™ê èŒºÑ_»HõáÈ Õ, <å ~¸

~°∂áêxfl è•ºxOK«∞!— J#flk N ™ê~Ú

LÑ¨^Õâ◊O. [QÆ`«∞ÎÖ’x Jxfl ~°∂áêÅ∂

^è ŒiOz# `«` « Î fiO `å<Õ Jx

J#∞Éèí=ÑÓ~°fiHõOQÍ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ≥eÜ«∞*Ëã≤#

P ~°∂áêf`«∞x '~°∂Ñ¨O— ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ

^è•º<åxH˜ ^èÕºÜ«∞O† P#O^•#∞Éèí"åxH˜

PÅO|#O!——

~NÉÏ|∂r

75

''Láêã¨HÍ<åO HÍ~åº~°÷O „|Ç¨Ï‡À ~°∂Ñ¨HõÅÊ#"£∞——.

'Láêã¨‰õΩÅ ™œHõ~°ºO HÀã¨"Õ∞ P Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡`«`åÎfixH˜ ~°∂Ñ¨HõÅÊ# KÕÜ«∞|_çOk—

Jx âßGO. ZÖÏ ~°∂ÑHõÅÊ# KÕÜ«∞|_çOk? ''P#O ŒO „|ÇÏ‡À~°∂ÑO——,

Hõ#∞Hõ, 'P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨OQÍ—, Jx Ñ¨~°â◊√~å=∞ HõÅÊO "≥Ú^ŒÅ~Ú#

âßG„QÆO ä•Å∞ K≥|∞ «∞<åfl~Ú.

''##∞fl P#O Œ ãfi~°∂ÑOQÍ è•ºxOK«∞!—— J<åfl~°∞ N™ê~Ú.

P#O Œãfi~°∂ÑOQÍ è•ºxOK«_»=∞O>Ë, «# ãfiãfi~°∂áêxfl è•ºxOK«_»"Õ∞.

JO ŒiH© WÖÏ è•ºxOK«QÆeQ ÑiáêHõO, ™ê=∞~°÷ºO LO_» Œ∞. JO Œ∞H

«##∞ P#O Œãfi~°∂ÑOQÍ è•ºxOK«=∞#fl ÉÏÉÏ, P "≥O@<Õ, ''Jk h‰õΩ

™ê èŒºÑ_»HõáÈ Õ, ~ÀE K«∂¿ã <å ~¸ ~°∂áêxfl è•ºxOK«∞—— Jx ‰õÄ_®

J<åfl~°∞.

''JHõ∆~å=QÆ=∞ Å|úÜÕ∞Ü«∞ ä• ã∂÷Å =~°∞ÎÅ Œ$+ «Êi„QÆÇÏóIâ◊√ Œú|∞ Œú ÑiÅ|úÜÕ∞ « ä• ^•~°∞=∞$‡Ü«∞tÖÏ=∞Ü« ~°Û#OII——

Jx âßGO. JO>Ë, 'JHõ∆~°*Ï#O HõeyOK«_®xÔH· z#flÑ≤Å¡Å‰õΩz#flg ÃÑ^ŒÌg QÆ∞O„_»xgÜ≥ÿ∞# ~åà◊§#∞ K≥H˜¯ K«∂Ñ≤OKÕ=∂kiQÍ<Õ,x «º=Ú â◊√ Œú=Ú, |∞ Œú=Ú S# Ñ~°=∂ «‡*Ï#O HõeyOKÕO Œ∞‰õΩ H˘Ü«∞º

76


=∞\ì ~å~Ú "≥Ú ŒÖ·# "å\˜ À q„QÆÇÅ∞ KÕã≤ ÑÓlã∞Î<åfl~°∞—– Jx.

=ºH˜ÎQÆ`«"≥∞ÿ# HÀiHõÅ`À Ñ¨ÓlOKÕ"å~°∞ ã¨QÆ∞Àáêã¨# K≥Ü«∂ºeQÍx,

xëê¯=Ú_≥·# ™ê èŒ‰õΩxH =¸iÎÑÓ[ x¿+ èŒ=∞x H˘O Œ~°∞ J#∞HÀ=_»O Hõ Œ∞Ì!

D Jaè„áêÜ«∂xfl ‰õÄ_® =∞# ÃÑ ŒÌÅ∞ x+¯~°¬QÍ „`Àã≤ÑÙKåÛ~°∞!

''ãHÍ=∂ ãQÆ∞Àáêã≤Îó #$ÏO Éè’QÍÜ«∞ HõÅÊ ÕIxëê¯=∂ z «Î â◊√ Œú~÷ Wu âßGãº xâ◊ÛÜ«∞óII——

(– HÀiHõÅ∞ QÆÅ"åi Éè’QÍ~°÷"Õ∞ ãQÆ∞Àáêã# HõÅÊ# KÕÜ«∞|_çOk†

xëê¯=ÚÅ∞ ‰õÄ_® z «Îâ◊√kúHÀãO ãQÆ∞Àáêã# KÕÜ«∞=Ö† Wk âßG xâ◊ÛÜ«∞=Ú!—)

ÉÏÉÏ å=Ú ãfiÜ«∞OQÍ Z#fl_»∂ q„QÆÇ~å èŒ# K≥Ü«∞ºHõáÈ~Ú<å,

q„QÆÇ¨ÏÑ¨Ó[#∞ Z#fl_»∂ x~°ã≤OK«ÖË^Œ∞. ã¨iHõ^•, Z<Àfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’

„áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞ ‰õÄ_®! ''=¸iÎÑ¨Ó[ =∞Oz^Õ! ^•x=Å¡ UHÍ„QÆ`«

‰õΩ Œ∞~°∞ «∞Ok. J~Ú<å ÉÁ=∞‡ ‰õÄ_® ≥·="Õ∞ Hõ •——! J<åfl~°∞ ÉÏÉÏ.1

ã~åfihfl ÉèíQÆ= «ûfi~°∂ÑOQÍ Œi≈Oz# ÉÏÉÏ‰õΩ ÉÁ=∞‡Å∞ =∂„ «O ≥·=O

HÍ‰õΩO_® áÈ`åÜ«∂? J~Ú`Õ ˆH=ÅO ÉÁ=∞‡ÖË ^≥·=O Jx =∞#O

„Éèíq∞OK«~å Œ∞.

11111 WHõ _» WOHÀ qâı+"Õ∞=∞O>Ë, ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# ~¸ =∂@ Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ÑÓ*Ïq èŒ∞Å#∞ q=iOKÕ „Ñ=∂„QÆO ä•Ö·# PQÆ=∞âß„™êÎÅ Ü≥ÚHõ – =ÚYºOQÍ"≥·MÏ#ã PQÆ=∂Å – =∞øoHõ ã≤ •úO «O! D PQÆ=∞=∞`å#fl#∞ãiOz, Láêã‰õΩ_»∞JiÛOKÕ Õ=`åq„QÆÇÏO ≥·"åxH ÖË • Õ=`å « åÎfixH „ÑfHõ HÍ Œ∞! q„QÆÇÏO™êH∆Í «∂Î ≥·="Õ∞! Láêã‰õΩ_»∞ JiÛOKÕk Õ= « Ü≥ÚHõ „Ñu=∞#∞ HÍ Œ∞† PÕ= « Ü≥ÚHõ 'J~åÛ=`å~åxfl—! 'J~°Û—=∞O>Ë q„QÆÇÏ=Ú, =¸iÎ Jx J~°÷O. ≥·=O

q„QÆÇÏO ~°∂ÑOÖ’ J= «iOK«_»"Õ∞ 'J~åÛ=`å~°O—. P ÉèÏ=#`À q„QÆÇxfl ( ≥·"åxfl)ÑÓlOK«_»"Õ∞ 'J~°Û#—. P J~°Û# q èŒ∞ÅÖ’ tHõ∆ á⁄Ok, ãâß¢ã‘ÎÜ«∞OQÍ J~°Û#KÕÜ«∞QÆÅ J~°› « QÆÅ Láêã‰õΩ_»∞ 'J~°Û‰õΩ_»∞—.

™ê~Ú<å^äÀáêã¨#‰õΩ…™ê\˜ =∞ˆ~k?

77

''# Õ"À q Œº Õ HÍ¿+ª # áêëêË # =∞$‡ÜÕ∞IÉèÏ"Õ «∞ q Œº Õ Õ=ó «™ê‡^•ƒù"ÀÇ≤Ï HÍ~°"£∞II——

('H˘Ü«∞ºÖ’#∞, ~åuÜ«∞O Œ∞, =∞\ìÖ’#∞ Õ=Ù_»∞ ÖË_»∞! ÉèÏ==Ú#O Õ

^≥·==Ú<åfl_»∞. ^•xH˜ ÉèÏ=#ÜÕ∞ HÍ~°"≥∞ÿ =Ù#flk.—)

Láêã#‰õΩ ÉèÏ=<Õ |ÅO. ÉèÏ=<å|ÅO ÖËHõ Láêã# Ñ¶eOK« Œ∞.

t=Ù_»∞, q+µ‚=Ù, Õq, QÆÑu, ‰õΩ=∂~°™êfiq∞ "≥Ú ŒÖ·# Õ=`å=¸~°∞ÎÅhfl

Láêã¨‰õΩÅ HÍ~åº~°÷O HõeÊOK«|_ç#"Õ. P Láêã¨<å=¸~°∞ÎÅ‰õΩ |ÅO

Láêã‰õΩx ÉèÏ=<Õ! JO «\Ï xO_çÜ«Ú#fl P Ñ~°„|ÇÏ‡ãfi~°∂ÑO Láêã‰õΩ_»∞

U ~°∂ÑOÖ’ ÉèÏq¿ãÎ P ~°∂ÑOÖ’– Láêã‰õΩx ÉèÏ=<å |ÖÏxfl |\˜ì

™êH∆Í « iOK«@O [~°∞QÆ∞ «∞Ok. Wk Õ=`Àáêã#Ö’x H©ÅHõO.

D q èŒ"≥∞ÿ# Õ=`Àáêã#‰õΩ, N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\ ã Œ∞æ~°∞=¸iÎ

Ü≥ÚHõ Láêã#‰õΩ XHõ ÉèË Œ=ÚOk. ÉÏÉÏ#∞ Láêã≤OKÕ@ÑC_»∞ Éèí‰õΩÎx

ÉèÏ=#‰õΩ ÉÏÉÏÜÕ∞ |ÅO! LÑ¨x+¨^•k qq^èŒâß¢™êÎÅÖ’ =i‚OÑ¨|_»¤

Ñ~°„|ÇÏ‡ « åÎ fixH N™ê~ÚÉÏÉÏ rq «O, PÜ«∞# bÅÅ∞, É’ èŒ#Å∞ 'ãr=

"åºMÏº<åÅ∞—. ZHõ _» Z=~q∞ KÕã∞Î<åfl Uq∞ [~°∞QÆ∞ «∞<åfl ≥e¿ã 'Zé∞Hõ—

Ö’ =ÙO_ç, Jk PÜ«∂ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ (ãO Œ~åƒù=ã~åÅ#∞|\˜ì) ≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O

^•fi~å å#∞ ã~°fiHõ~°‡™êH∆#h, U rqH Hõey# J#∞Éèí==∞~Ú<å Jk «#

J#∞Éèí="Õ∞#x K≥ÑÊ_»O •fi~å ã~°fir= ÇÏ$ ŒÜ«∂O «~°ã∞÷_»∞ ã~°fi"åºÑ≤Ü«∞h,

Éèí‰õΩÎ_»∞ U Hõ+ìOÖ’ =Ù<åfl «Hõ∆O ãÇÜ«∂#flOkOz ÉèíHõÎ~°Hõ∆ÏÑ~° «O„ «∞_»h,

ÑOK«Éèí∂`åÅ#∞ P*ÏÑ≤OK«QÆeQ k=ºâ◊HÎKÕ « Éèí∂ «Ñu QÆÑu Ü«∞h,

ã¨HõÅ^Õ=`å ã¨fi~°∂áêÅ∞ =∞Ç¨`«∞‡Å∞ `«#HõO>Ë aè#flO HÍ~°x

J#∞Éèí=ÑÓ~°fiHõOQÍ ≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O •fi~å, å=Ú ã~°fi Õ=`å ãfi~°∂ÑÙ_»h,

ã¨HõÅ ™ê^èŒ∞ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»h – ÉÏÉÏ J#∞Hõ∆O x^Œ~°≈<åÑ¨Ó~°fiHõOQÍ

x~°∂Ñ≤OKå~°∞. ÉÏÉÏ#∞ Láêã≤OKÕ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ PÜ«∞# ~°∂ÑO K«∂_»QÍ<Õ

78


ÖËHõ ã‡iOK«QÍ<Õ, PÜ«∞# bÅÅ∞, P bÅÅ ^•fi~å „ÑHõ@"≥∞ÿ# PÜ«∞#

qâßfi «‡ãfi~°∂ÑO J„ÑÜ«∞ «flOQÍ Juã∞à◊√=ÙQÍ =∞#ã∞H˘™êÎ~Ú. nx=Å¡

=∞#Ö’x ÉèíHÎÉèÏ=O XHõ"Õà◊ |ÅÇ‘Ï#OQÍ =Ù<åfl, ÉÏÉÏ ~°∂Ñ"Õ∞ =∞# ÉèíHÎ

ÉèÏ=#‰õΩ |ÅO Hõeyã∞ÎOk. JO ÕHÍ‰õΩO_® ã~°fir=ãfi~°∂ÑÙ_»x Z<Àfl

q è•Å =∞#ã∞û‰õΩ ÇÏ «∞ÎH˘<Õ@∞ì É’kèOz# PÜ«∞# bÅÅ∞, ' «# ~°∂ÑOÖ’

‰õÄ_® ™ê~ÚÜÕ∞ =Ù<åfl~°∞ Hõ •— J<Õ ã∞Êù~°#∞ „Hõ=∞OQÍ Láêã‰õΩxÖ’

Hõeyã¨∞ ÎOk. P 'P`«‡qKå~°O— „Hõ=∞OQÍ P`å‡#∞ã¨O^è•<åxH˜,

P «‡™êH∆Í`å¯~åxH ^•ifã∞ÎOk.

JO ÕHÍ Œ∞, Z=~ Õ= «Å#∞ Láêã≤Oz<å, P ÑÓ[Åhfl «#H

K≥O^•Ü«∞x JãOMÏºHõ"≥∞ÿ# «=∞ bÅÅ^•fi~å x~°∂Ñ≤OK«_»"Õ∞QÍHõ, PÜ«∂

Õ=`Àáêã#Å Ñ¶ÅOQÍ «=∞ Œ~°≈# J#∞„QÆÇÅ#∞ „Ñ™êkOKå~°∞ ÉÏÉÏ.

PÜ«∂ Éèí‰õΩÎÅ ÑiáêHÍxfl |\˜ì H˘O ŒiH ÉÏÉÏ PÜ«∂ Õ=`å=¸~°∞ÎÅ

Láêã#Ö’ „â◊ Œú#∞ JK«OK«ÅO KÕ¿ãÎ, [ã≤ìãπ ~Q =O\ =∞Ô~O Œ~À Éèí‰õΩÎÅ∞

Õ=`Àáêã#`À „áê~°OaèOz, ™ê~Ú<å äÀáêã#‰õΩ Ñiu K≥O^•~°∞.

''JO «= «∞Î Ñ¶ÅO ÕëêO « Œƒù= «ºÅÊ "Õ∞ èŒ™êOI

Õ"å<£ Õ= Ü«∞*’ Ü«∂Ou =∞ ŒƒùHÍÎ Ü«∂Ou =∂=∞Ñ≤II——

–J<åfl~°∞ ã Œ∞æ~°∞=¸iÎÜ≥ÿ∞# NHõ$+µ‚_»∞ ÉèíQÆ=næ «Ö’. (JO>Ë,

'JÅÊ"Õ∞^èŒã¨∞ûÖˇ·# Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ JÅÊ^Õ=`å Ñ¨Ó[Å=Å¡ JÅÊÑ¶¨ÖÏÖË Åaè™êÎ~Ú.

WHõ ##∞fl Ñ¨ÓlOKÕ"åiH˜ JO`«∞ÖËx =∞Ç¨Ñ¶¨Å=ÚÅ∞ Hõey, z=iH˜ #<Õfl

á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞— Jx ÉèÏ=O.)

qq^è Œ Láêã¨<å^Õ=`«Å#∞ Ñ¨ÓlOz# "åiH˜, PÜ«∂

Õ=`å~°∂áêÅ`À `å^• «‡ºO K≥Ok, 'ã~°fi Õ= #=∞™ê¯~°O ™ê~Ú<å äŒO

„ÑuQÆK«Ûùu— J#fl@∞¡, "åix J#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞ ÉÏÉÏ. JÖÏO@ÑC_»∞ q"ÕHõO`À

ÉÏÉÏ<Õ 'J##ºO—QÍ ÑÓlOz# "åiH =∞Ô~O « Ñ¶Å"≥∂Hõ •! b

79

''™ê~Ú ã~åfiO «~åºq∞. PÜ«∞# JO «\Ï =Ù<åfl~°∞.

ÉÏÉÏ#∞ „áêi÷OK«_®xH ti_ôÜÕ∞ "≥àÏ§eû# ÑxÖË Œ∞! =∞#O =Ù#flKÀ>Ë=ÙO@∂, ÉÏÉÏ#∞ ZOK«HÍ¯ è•ºxOK«∞HÀ=K«∞Û Hõ •!——

– Wk „â◊ •úÉèí‰õΩÎÅ`À «~°K«∞ ti_ç ãO Œi≈OKÕ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞

Ju «~°K«∞QÍ Z Œ∞~˘¯<Õ 'Ç≤Ï «É’ èŒ—. D Ç≤Ï «=Ù '`åuÎ fiHõÑ~°OQÍ— =Ú=∂‡\H©

ã «ºO! ''™ê~Ú JO>Ë D =¸_»∞#fl~° =¸~°Å ÕÇÏO =∂„ «"Õ∞ HÍ Œ∞.

ÉÏÉÏ ti_ôÖ’<Õ L<åfl_»x Ü≥∞=Ô~·<å J#∞H˘O>Ë, "å~°ã¨Å∞ ##∞fl

K«∂_»#>Ë¡!—— Jx ÉÏÉÏ ‰õÄ_® J<åfl~°∞. JO ÕHÍ Œ∞! ã~°fi„`å ã~°fir=ÙÅÖ’#∞

„ÑHÍtOKÕ K≥· «<åºxfl =∞#KÕ Œi≈OÑKÕÜ«∞@"Õ∞ N™ê~Ú •fi~å „ÑHõ@=∞~Ú#

bÖÏ„ÑÉ’ è•Å Ü≥ÚHõ Ñ~°=∂~°÷O. P ã`åºxfl Œi≈OK«_»"Õ∞ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ

™ê èŒ#ÅHõ∆ ºO ‰õÄ_®!

J~Ú Õ, f~å÷Å#∞ «áÈH∆„`åÅ#∞ =∞Ç «∞‡Å#∞ "åi ã=∂kè

™ê÷<åÅ#∞ `«áÈÉè í∂=ÚÅ#∞ ™ê^èŒ‰õΩÅ∞ qkèQÆ ^Œi≈OKåÅx Jxfl

=∞ «™êO„Ñ^•Ü«∂Å∞ x~Ìtã∞Î<åfl~Ú. =∞# ÑÙ~åËuÇ™êÅÖ’ KåÖÏÉèÏQÆO

D «áÈH∆„ «f~å÷Å =∞Ç`å‡ºxfl K≥¿ÑÊ"Õ. W™ê¡O ™êO„Ñ^•Ü«∞OÖ’ „Ñu

=Úã≤¡O «# rq «HÍÅOÖ’ XHõ ™êÔ~·<å 'ÇÏ*ò— (=∞HÍ¯Ü«∂„ «) K≥Ü«∂ºÅx

80


x~Ìtã∞Î#flk. ã∂Ñ¶‘ ™êO„Ñ^•Ü«∞O =∞Ç «∞‡Å#∞ P„â◊~ÚOK«@"Õ∞QÍHõ, "åi

ã=∂ èŒ∞Å#∞ ( Œ~åæÅ#∞) Œi≈Oz, JHõ _» ™ê èŒ# KÕã∞HÀ=_®xH J «ºO «

„áê=ÚMÏºxflã∞ÎOk. S`«ˆ~Ü«∞ ÉÏ„Ç¨Ï‡OÖ’ (33.3) ''Ü«∂„`« KÕÜ«∞x"å_çH˜

P#O^Œ"Õ∞ ÖË^Œ∞† ã¨OÑ¶¨∞rq`«OÖ’ ZO`«\˜ qt+¨ì =ºH˜Î J~Ú<å U^À ^À+¨O

K≥Ü«∞ºHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. (Ñ¨q„`«ˆH∆„`åÅ) Ü«∂„`« KÕ¿ã"å_çH˜ WO„^Œ∞_»∞ q∞„`«∞_≥·

ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»`å_»∞. JO^Œ∞=Å¡ Ü«∂„`«Å∞ K≥~Úº!—— Jx J~°÷"≥ÚKÕÛ

=∞O„ «=Ú#flk. XHõ"≥·ÑÙ ã~°fi„`å xO_ç xa_ôHõ$ «"≥∞ÿ=Ù#fl Ñ~°„|ÇÏ‡ « åÎ fixfl

Œi≈OK«=∞x L^Àƒkèã∞Î#fl P è•ºu‡Hõ âß¢™êÎÅ∞, =∞~À"≥·ÑÙ Ñq„ «H∆„`åÅ#∞

qkèQÍ Œi≈OK«=∞x =∞i ZO Œ∞‰õΩ qkèã∞Î#fl@∞¡?

âß¢™êÎÖË HÍ^Œ∞, =∞Ç¨`«∞‡Å PK«~° ‰õÄ_® JÖÏˆQ =ÙOk.

=∞ÇÏ~°∞¬Å∞, Õ= «Å∞ ‰õÄ_® «Ñã∞û HÀãO Ñq„ «H∆„`åÅ‰õΩ "≥o§ x=ã≤Oz#@∞¡

ÑÙ~åËuÇ™êÅ∞ K≥|∞ «∞<åfl~Ú. Ñ~°=∞ J ≥· fi`åKå~°∞º_≥·# Pkâ◊OHõ~°∞_»∞,

~å=∂#∞[, =∞ èŒfi, =Å¡Éèí "≥Ú ŒÅ~Ú# PKå~°∞ºÅ∞ Ñq„ «H∆„`åÅ#∞ ÉèíHÎ

„â◊^ŒúÅ`À ^Œi≈OKå~°∞. ã¨^• J=^èŒ∞Å∞ ÖËx Hõ$+¨‚ÉèíH˜Î ~°ã¨™êQÆ~°OÖ’

FÅÖÏ_»∞ «∂, ã~°fi„`å ≥·"åxfl Œi≈OK«QÆey# K≥· «#º„ÑÉèí∞=Ù, g∞~å, *Ï<Õâ◊fi~ü,

<å=∞ Õ"£, «∞HÍ~åO, ~å=∞Hõ$+‚ Ñ~°=∞ÇÏOã "≥Ú ŒÖ·# =∞Ç «∞‡Å∞ ‰õÄ_®

ÑO_»i, |$O^•=#O, ÑÓi, HÍj "≥Ú ŒÖ·# H∆„`åÅ#∞ J «ºO « L`åûÇÏO`À

ÉèíHÎ„â◊ ŒúÅ`À Œi≈OK«_»O QÆ=∞<å~°›O. g~°O Œ~°∂ `å=Ú#fl KÀ@<Õ =ÙO@∂

ÉèíQÆ=O «∞x Œi≈OK«ÖËHõ Ñq„ «H∆„`åÅ#∞ Œi≈OKå~°x Z=Ô~·<å J#∞‰õΩO>Ë,

JO «HõO>Ë J*Ï#q∞OH˘Hõ\ =ÙO@∞O^•? Ñq„ «H∆„ « Œ~°≈#O P =∞Ç «∞‡Å∞

`å=Ú ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕÜ«∞_»"Õ∞ QÍHõ, ™ê^èŒ‰õΩÅ∞ xÜ«∞=∞OQÍ `«~°K«∞

ãO Œi≈OKåÅx ‰õÄ_® „ÑÉ’kèOKå~°∞. *Ï<Õâ◊fi~ü =∞ÇÏ~å*ò, <å=∞ Õ"£ÅKÕ

™ê÷Ñ≤OK«|_ç, UHõ<å è£, «∞HÍ~åOÅ=O\ =∞Ç «∞‡ÅKÕ „Ñ=iÎÅ¡*ËÜ«∞|_ç#

'"å~° s— ÑO ä•Ö’ HõhãO ãO= «û~åxH˘Hõ ™êÔ~·<å ÑO_»i Ü«∂„ « K≥Ü«∞º_»O

xÜ«∞=∞O. '"å~° s— J<Õ =∞~å\© Ñ^•xH J~°÷O 'Ü«∂„u‰õΩ_»∞— Jx. Ü«∂„ «

ã¨~°fi"åºÑ≤Ü≥ÿ∞# ™ê~ÚHÀãÖ ti_ô "≥àÏ¡ÖÏ?

81

K≥Ü«∞º_»O P ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ ZO`« „Ñ¨^è•# xÜ«∞=∞"≥∂, P

™êO„Ñ^•Ü«∂xH ÃÑ@ì|_»¤ '"å~° s— J<Õ ¿Ñ~°∞Ö’<Õ ãÊ+ì=∞=Ù «∞Ok. P

=∞Ç «∞‡Å∞ qkèOz# Ü«∂„ «, J@∞ ÉÏÇÏº"≥∞ÿ#k W@∞ JO «~°"≥∞ÿ#k ‰õÄ_®!

P Ü«∂„ « Ü≥ÚHõ QÆ=∞ºO ÑO_»iÖ’ q~î°Å∞x Œi≈Oz, P Œ~°≈# „ÑÉèÏ=O

=Å¡ ã~°fi„`å ã~°fir=ÙÅÖ’#∞ q~î°Å∞x Œi≈OK«QÆÅQÆ_»O.

J~Ú Õ, =∞#q∞Hõ _» QÆ∞iÎOK«=Åã≤# JOâ◊O =∞~˘Hõ @∞#flk.

P^è•ºu‡Hõ âß¢™êÎÅ∞, =∞Ç¨`«∞‡Å∞ Ñ¨q„`« ˆH∆„`åÅ#∞ ^Œi≈OK«=∞x

L^ÀƒkèOK«_»OÖ’x „ÑÜ≥∂[#O Jq P «‡ãOÜ«∞=∞<åxH, P «‡™êH∆Í`å¯~åxH

^ÀÇÏ ŒHÍ~°∞Å<Õ «ÑÊ, KÕã≤# áêáêÅ#∞ Hõ_çQã∞HÀ=_®xHÀ, ÑÙÏºxfl

=¸@Hõ@∞ìHÀ_®xHÀ HÍ Œ∞! =∞#‰õΩ ÑÙ~åËuÇ™êÅÖ’ f~å÷@# =∞Ç≤Ï=∞#∞

=i‚ã∂Î, Jq 'áêÑÑiÇ~å~°÷=Ú ÑÙº ã=Úáê~°<å~°÷=∞—x K≥¿ÑÊ â’¡HÍÅ∞,

ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# Ü≥∂QÆ™ê èŒ# ÅH∆Íºxfl ã~°fi[<åHõ~°¬O K≥Ü«∞º_®xH «~°∞"åu

HÍÅOÖ’ ÑÙ~ÀÇ≤Ï «=~åæÅ∞ KÕiÛ# „ÑH∆áêÎÖË. JO Œ∞KÕ «<Õ áêÑHÍ~åºÅ∞

Œ∞~å‡~åæÅ∞ qiqQÍ KÕã∂Î, P À+O f~å÷@#`À áÈQ˘@∞ìHÀ=K«Û<Õ (=¸_è»)

qâßfi™êxfl WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ¿Ñ~˘¯#fl =∞Ç¨`«∞‡ÅO^Œ~°∂ x+¨¯~°¬QÍ

YO_çOKå~°∞. JO ÕHÍ Œ∞, WÖÏO\ Œ∞~åâ◊#∞ «∂~åÊ~°|_»∞ «∂, ÕgÉèÏQÆ= «O

WÖÏ JO@∞#flk: ''Z=Ô~· Õ «=∞ Ç¨Ï$ ŒÜ«∂xfl Ñ¨q„ «OQÍ =ÙOK«∞H˘O\Ï~À,

"åˆ~ Ñ¨q„`«ˆH∆„`åÅ∞ ^Œi≈OK«_»O =Å¡ Ñ¶ë`«O á⁄O^Œ∞`å~°∞. W`«~°∞Å∞

Ñ¨q„`«ˆH∆„`åÅ‰õΩ Ü«∂„`« K≥Ü«∞º_»"Õ∞ áêÑÖ!—— Jx.

*Ï„QÆ «ÎQÍ Ñije¿ãÎ, Jxfl Ñq„ «H∆„`åÅ∞ =¸ÅOÖ’ =∞ÇÏ~°∞¬Å

=∞Ç «∞‡Å «áÈÉèí∂=ÚÅ∞, "åi ã=∂kè™ê÷<åÅ∞QÍ<Õ =ÙO_ç, HÍÅQÆuÖ’

"å\ =¸Å~°∂ÑO =∞~°∞QÆ∞#Ñ_ç, (áœ~å˜‰õΩÅ HõÅÊ<å™ê=∞~°úºO =Å¡) P

™ê÷<Õ qq èŒ H∆„ «ÑÙ~åÏÅ∞, H∆„ «=∞Ç`å‡ºÅ∞ ÑÙ@∞ìH˘KåÛÜ«∞x J~°÷=∞ø «∞Ok.

Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å∞, QÆOQÆ "≥Ú ŒÖ·# ãHõÅf~°÷H∆„`åÅ =∞Ç`å‡ºxH =¸ÅO

82


=∞Ç «∞‡Å «Ñóâ◊≈HÎ#x âß¢™êÎÅ∞ L^À…+≤ã∞Î<åfl~Ú. D Œ$ëêìº K«∂¿ãÎ, ÃÑ·#

¿Ñ~˘¯#fl ÑiÑÓ~°‚ ã Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ∞ ZO Œ∞‰õΩ Ñq„ «H∆„`åÅ#∞ Œi≈OKÕ"å~À

=∞iH˘OK≥O É’ èŒÑ_»∞ «∞Ok.

=∞Ç «∞‡Å∞ Ñq„ «H∆„`åÅ#∞, f~å÷Å#∞ WOHÍ WOHÍ Ñq„ «O

KÕÜ«∞_®xH Œi≈¿ãÎ, ™ê èŒ‰õΩÅ∞ «=∞ ™ê èŒ#Ö’ ÉèÏQÆOQÍ =∞#ã∞û#∞ qq èŒ

qHõÖÏÊÅ#∞O_ç Œ∂~°O KÕã∞H˘x «=∞ QÆ=∂ºxfl ã∞ÅÉèíOQÍ «fii «QÆu#

™êkèOK«∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ ãO Œi≈OKåe.

=∞#O x=ã≤OKÕ KÀ@<Õ ‰õÄ~˘Ûx [Ñ è•º<åÅ∞ KÕÜ«∞_»OHõ<åfl

«áÈH∆„`åÅÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx ™ê èŒ# K≥Ü«∞º_»O Z<ÀflÔ~@∞¡ ã∞ÅÉèí «~°O. =∞Ç «∞‡Å

«áÈ„ÑÉèÏ=O`À xO_çxa_ôHõ$ «"≥∞ÿÜ«Ú#fl P „Ñ ÕâßÅÖ’xH J_»∞y_»QÍ<Õ

=∞#ã∞û J„ÑÜ«∞ «flOQÍ è•º#ã÷=∞ø «∞Ok. ™ê èŒ# J<Õ Ñ_»=Ö’ „ÑÑOK«=∞<Õ

„Ñ"åÇxH =∞#ã∞û`À ≥_»∞¡ "Õã∞‰õΩO@∂ Z Œ∞~°∞QÍ ™êQÆ_»O =O\k =∞#O

=Ù#flKÀ@<Õ (WO_» ¡Ö’<Õ) =ÙO@∂ ™ê^è Œ# KÕã¨∞HÀ=_»O. =∞#O

Ñ¨Ü«∞xOK«=Åã≤# k‰õΩ¯‰õΩ |ÅOQÍ gã¨∞Î#fl QÍe"å@∞‰õΩ ≥~°KåÑ¨<≥uÎ

xtÛO`«QÍ ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ ™êyáÈ=_»O =O\˜k `«áÈˆH∆„`åÅÖ’#∞,

=∞Ç «∞‡Å ãxflkèÖ’#∞ KÕ¿ã ™ê èŒ#. Z=iÖ’<≥·<å |Å"≥∞ÿ# ãOHõÖÏÊÅ∞,

ÉèÏ"åÅ∞ Hõey#ÑÙ_»∞, P =∞<ÀÉèÏ"åÅ „ÑÉèÏ=O P =ºHÎ JHõ _»#∞O_ç

"≥o§áÈ~Ú<å P „Ñ Õâ◊OÖ’ =Ú„kOK«∞‰õΩáÈ «∞O Œx, P „Ñ Õâ◊OÖ’ J_»∞y_ç#

W`«~°∞Å =∞#ã¨∞ûÅ#∞ `«^Œ#∞QÆ∞OQÍ „Ñ¨ÉèÏq`«OKÕã¨∞ÎO^Œx P^èŒ∞xHõ

q*Ï#âßGOÖ’ XHõ âßYQÆ ÑiQÆOÑ|_Õ Psychotronics Ñiâ’ èŒ#ÅÖ’

‰õÄ_® ã¨âß¢ã‘ÎÜ«∞OQÍ QÆ∞iÎOÑ¨|_ç# Œx K≥|∞`å~°∞. H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ [Ñ¨

è•º<å#∞ëêì<åÅÖ’ JÉèÏºã=Ú#fl ™ê èŒ‰õΩÖ=Ô~·<å ‰õÄ_® ~¸ „ÑÉèÏ"åxfl

W>Ëì QÆ∞iÎOK«QÆÅ~°∞. J~Ú Õ, ã=∞~°∞÷_≥·# QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ „Ñ «ºHõ∆ =∂~°æ Œ~°≈Hõ «fiO

ÖË#ÑÙ_»∞ ™ê èŒ‰õΩ_»∞ «# ™ê èŒ# =∂~åæxH J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# «áÈH∆„`åxfl

*Ï„QÆ`«ÎQÍ, q"ÕHõO`À Z#∞flHÀ"åe. XHÀ¯ `«áÈˆH∆„`åxH XHÀ¯~°Hõ"≥∞ÿ#


83

„ÑÉèÏ==ÚO@∞Ok. «# ™ê èŒ#=∂~åæxH, ÇÏ$ ŒÜ«∞QÆ « ãO™ê¯~åxH aè#fl"≥∞ÿ#

„ÑÉèÏ=O Hõey# «áÈH∆„`åÅÖ’ ™ê èŒ#K≥Ü«∞º_»O ™ê èŒ#‰õΩ ^ÀÇÏ ŒHÍi

HÍHõáÈQÍ, XHÀ¯™êi ÇxHõ~°O ‰õÄ_® HÍQÆÅ Œ∞!

D ã∂„`åxfl P è•~°O KÕã∞‰õΩx ™ê èŒ# ™êÑ¶ÖÏºxH =∞~À ™ê èŒ#

~°ÇÏ™êºxfl =∞Ç «∞‡Å∞ É’kèOKå~°∞. J Õ=∞O>Ë ÅHõ∆ ºâ◊√kúHõÅ ™ê=∂#º

™ê èŒ‰õΩÅ∞ ™ê èŒº"≥∞ÿ#O « «~°K«∞ «=∞ «=∞ ã Œ∞æ~°∞™ê÷<åÅ#∞ ãO Œi≈OKåÅh,

f„=™ê èŒ#‰õΩ JOH «"≥∞ÿ# ™ê èŒ‰õΩÅ∞ P QÆ∞~°∞™ê÷<åÅ<Õ P„â◊~ÚOK«∞H˘x

x=ã≤OKåÅx. JÖÏ É’kèOK«_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, ZO^Œ~À =∞Ç¨`«∞‡Å∞ JÖÏ

PK«iOKå~°∞ ‰õÄ_®!

W\©=e HÍÅOÖ’ nxH K«Hõ x L^•ÇÏ~° ÉèíQÆ"å<£ N~°=∞

=∞ÇÏi¬. ÇÏ$ ŒÜ«∞‰õΩÇÏ~° =∞ èŒºOÖ’ H=ÅO '<Õ#∞— J#fl JÇÏO ã∞Êù~°

~°∂ÑOÖ’ „ÑHÍtã∞Î#fl P «‡ « åÎ fixfl â’kèOz Œi≈OK«=∞x L^ÀƒkèOz#

ÉèíQÆ"å<£ ~°=∞∞Å‰õΩ J~°∞ÏK«ÅOÃÑ· =Ù#fl J"åº["≥∞ÿ# ÉèíHÎ„¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ∞

Éèí‰õΩ ÎÅ#∞ XHÀ¯™êi Pâ◊Û~°ºÑ¨~°KÕq. =∞^èŒ∞ Ô~·Ö’x `«=∞ WO\ ˜Ö’

P «‡™êH∆Í`å¯~°O á⁄Ok# «~°∞"å « ‰õÄ_® PÜ«∞# J~°∞ÏK«ÖËâ◊fi~°∞x

Œi≈OK«_®xH «Ñ≤ã∂Î J~°∞ÏK«ÖÏxH Ñ~°∞QÆ∞#KÕi, «=∞ rq «Ñ~°ºO «O

JHõ _Õ =ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. J~°∞ÏK«ÖËâ◊fi~°∞_Õ «=∞ QÆ∞~°∞=x K≥¿ÑÊ"å~°∞ ÉèíQÆ"å<£.

D Œ$ëêìº J~°∞ÏK«ÅO PÜ«∞# QÆ∞~°∞™ê÷#O. â◊√+¯"≥∞ÿ# "≥∞@ì"Õ •O`åxfl

«ÅÔHH¯OK«∞‰õΩ#fl H˘O ŒiH '=∞ èŒ∞Ô~·Ö’ ÖËxk J~°∞ÏK«ÅOÖ’ U=ÚO Œx

ÉèíQÆ"å<£ JÖÏ ÑiÔQ`åÎ~À— Jx JxÑ≤OK«Hõ =∂# Œ∞! XHõ™êi XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞,

''ÉèíQÆ"å<£, g∞ k=ºâ◊HÎ Hõ • JãOMÏºHõ Éèí‰õΩÎÅ#∞ Õâ◊ ÕâßÅ#∞O_ç WHõ _»‰õΩ

PHõi¬ã∞Î#flk!—— JO>Ë, "≥O@<Õ ÉèíQÆ"å<£ P =∂@#∞ YO_çã∂Î, ''=∞i

ÉèíQÆ"å<£#∞ WHõ _»‰õΩ PHõi¬Oz# â◊HÎq∞\’? P k=ºâ◊HÎ (J~°∞ÏK«ÖËâ◊fi~°∞_Õ)

JO Œih WHõ _»‰õΩ PHõi¬ã∞Î#flk!—— J<åfl~°∞. ÉèíQÆ"å<£ H=ÅO q#„=∞ «

84


HÀãO J#fl =∂@ HÍ Œk. P =∂@Ö’x =∞~°‡O É’ èŒÑ_ç Õ ™ê èŒ# « «Î fiOÖ’x

XHõ Q˘ÑÊ ~°ÇÏãºO =∞# ÇÏ$ ŒÜ«∂ÅÖ’ Pq+¯iOÑ|_»∞ «∞Ok. JO ÕHÍ Œ∞!

N™ê~ÚÉÏÉÏ ti_ôÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_»_»OÖ’QÆÅ Ñ¨~°=∂~°÷O, `«^•fi~å ÉÏÉÏ

=∞#HõOkOz# P Œ~°≈O J=QÆ «=∞ø «∞Ok.

D<å_»∞ ÅHõ∆ÖÏk=∞Ok Éèí‰õΩÎÅ#∞ ti_ôH PHõi¬ã∞Î#flk N™ê~Ú

k=ºâ◊ˆHÎ! HÍx, N™ê~Úx ti_ôH˜ PHõi¬Oz# â◊H˜Î Uk? ^•xH˜ ÉÏÉÏÜÕ∞

ã=∂ è•#q∞KåÛ~°∞. ti_ô «# QÆ∞~°∞™ê÷#=∞h, JHõ _» «# QÆ∞~°∞=Ù ã=∂kè

=Ù#fl^Œh, Hõ#∞Hõ<Õ `å=Ú ti_ôx `«=∞ x"åã¨™ê÷#OQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl=∞h!

J#º`åfixH˜ Jf`«∞_≥·, ã¨~°fi„`å `å<Õ =Ù<åfl#x x^Œ~°≈<åÑ¨Ó~°fiHõOQÍ

É’kèOz# N™ê~Ú<å^äŒ∞_Õ `«# QÆ∞~°∞™ê÷<åxfl JÅHõ∆ ºO KÕÜ«∞Hõ „â◊^Œú`À

P„â◊~ÚOz#Ñ¨Ù_»∞, J#º «fiÉèÏ=O`À H˘@∞ìq∞\Ïì_Õ =∞#O ''™ê~Ú ã¨~°fi„`å

=Ù<åfl_»∞ Hõ^•? ti_ôH˜ áÈ=eû# Ñ¨<Õq∞?—— Jx J#_»O – ˆH=ÅO

Ç™êºãÊ ŒO! ™ê=∂#ºOQÍ W@∞=O\ =∂@Å∞, ti_ô „ÑÜ«∂ÏxH _»|∞ƒ,

„â◊=∞, HÍÅO, Y~°∞Û J=Ù`«∞O^Œ<Õ Å∞|ú`åfixfl, P H˘kÌHÍÅO ‰õÄ_®

„áêÑÖzHõ=º=Ç¨~åÅ∞ =^Œe ÃÑ@ìÖËx =∞<À^Ò~°ƒÖÏºxfl HõÑ≤ÊÑ¨ÙK«∞ÛH˘x

ã=∞iúOK«∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ "Õã∞H˘<Õ "Õ∞e=Úã∞QÆ∞Å∞ =∂„ «"Õ∞. JO Œ∞H Ñ~°=∞

J^≥· fi`åKå~°∞º_≥·# Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ ‰õÄ_®, ''ÉèÏ=#Ö’ ã¨ • J ≥·fi`åxfl

J#∞+≤ªOK«∞! HÍh, „HÜ«∞Ö’ =∂„ «O J ≥fiÂ «O K«∂Ñ‰õΩ!—— Jx P^Õtã¨∂Î,

''=ÚÖ’¡HÍÖ’¡ ZHõ _»~Ú<å J ≥fiÂ «O áê\OK«∞HÍh, QÆ∞~°∞=Ù q+Ü«∞OÖ’

=∂„ «O U Ñiã≤÷ «∞ÅÖ’#∂ J ≥fiÂ «O K«∂Ñ‰õΩ!—— (''ÉèÏ"å ≥fiÂ «O ã^•‰õΩ~åfi üI

„HÜ«∂ ≥·fi «O #Hõi›z üI J ≥·fi «O „u+µÖ’H+µI <å ≥·fi «O QÆ∞~°∞ÏãÇÏII——)

Jx ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ N™ê~Ú<å^äŒ∞_Õ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù. JO`«\Ï

Jxfl r=ÙÅÖ’#∂ ã~°fi„`å =Ù#flk N™ê~ÚÜÕ∞#x Œi≈OK«_»O ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ

Ñ¨~°=∞ÅHõ∆ º"≥∞ÿ<å, P ã¨`åºxfl =∞#‰õΩ Kå\Õk ti_ôÖ’ ãÖK«iOz# P

N™ê~Ú~°∂Ñ¨"Õ∞#<Õ ã¨`åºxfl =∞#O =∞~°∞=~å^Œ∞.


85

JO^Œ∞ˆH, ''Z=Ô~·<å ™ê~ÚÉÏÉÏ JO>Ë ~¸ =¸_»∞#fl~°

=¸~°Å ÕÇÏO =∂„ «"Õ∞#x ÉèÏq¿ãÎ "å~°ãÅ∞ ##∞fl K«∂_»#>Ë¡!—— Jx

K≥Ñ≤Ê# ÉÏÉÏ<Õ, ''Z=~°~Ú Õ ÉèíHÎ À ~¸ =∞ã‘ Œ∞Ö’ J_»∞y_»∞`å~À "åi

Hõ~°‡ #tOz#>Ë¡——#h, `å=Ú 'ã=∂kè#∞O_Õ «=∞ J=`å~° HÍ~åºxfl

x~°fiÇ≤Ï™êÎ=∞—h, ''<å =∞\ì =∂\Ï¡_»∞ «∞Ok! ã=∂kè ã=∂ è•#q∞ã∞ÎOk——

Jx ‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞. ZO Œ~À Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ "å~°∞ 'ti_ôÖ’ =Ù#flO «=~°‰õΩ—

"åiÔH@∞=O\ PÑ ŒHõÅQÆ Œx x Œ~°≈<åÑÓ~°fiHõOQÍ ≥eÜ«∞KÕ™ê~°∞. =∞Ô~O Œ~À

Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ „Ñ «ºHõ∆OQÍ#∂, ãfiÑfl Œ~°≈<åÅ ^•fi~å#∂ «=∞ =∞<À"åOKè«Å

™êÑ¶ÖÏºxH 'H=ÅO— ti_ô Œi≈OK«=∞x P ÕtOKå~°∞. Ü≥∂QÍÉèÏºã « «Ê~°∞_≥·#

NLáêã¨h =∞Ç¨~å*ò `«# Ü≥∂QÆ™ê^èŒ#Ö’ Hõey# P@OHÍÅ#∞

JkèQÆq∞OK«ÖËHõ, ZO Œ~À Ü≥∂QÆ∞Å#∞ =∞Ç «∞‡Å#∞ Œi≈ã∂Î, z=~°‰õΩ ti_ô

KÕi ÉÏÉÏ#∞ P„â◊~ÚOKå_»∞. JÑC_»∞ N™ê~Ú PÜ«∞#‰õΩ qkèOz# ™ê èŒ#

– 'ti_ôÖ’ <åÅ∞Qà◊√§ =ÙO_»—=∞x! =∞i P <åÅ∞Qà◊√§ ti_ôÖ’ `å<ÕO

™ê èŒ# KÕÜ«∂Åx NLáêãh J_çy#ÑÙ_»∞, ''Éè’[#O KÕã≤, T~°Hõ ‰õÄ~ÀÛ!

KåÅ∞. KÕÜ«∞=Åã≤O^ŒO`å <Õ#∞ KÕ™êÎ#∞!—— J<åfl~°∞ ÉÏÉÏ. JO>Ë

ÅHõ∆ ºâ◊√kú À T~°Hõ ti_ôÖ’ QÆ_»Ñ_»"Õ∞ XHõ =∞ÇÏ «Î~° P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#QÆ

ÉÏÉÏ qkèOKå~°#fl=∂@! ti_ôÖ’ ZHõ _» H˘<åfl Jk «# ãfiÇÏ™êÎÅ`À

WzÛ# „Ñ™ê Œ=∞h, 'Z=Ô~· Õ ( «=∞) QÆ∞~°∞™ê÷# „áêOQÆÏxfl „Ñu QÆ∞~°∞

â◊√„Hõ"å~åÅ∞ zq∞‡ â◊√„ÉèíO KÕã≤ èŒ∂ÑO "Õ™êÎ~À "åix ≥·=O J#∞„QÆÇ≤Ï™êÎ_»h—

‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞. W=hfl ti_ô H∆„`åxH ÉÏÉÏ ZO «\ „áê=ÚMÏºxflKåÛ~À

≥eÜ«∞*Ëã∞Î<åfl~Ú.

D<å\H©, ti_ô Œi≈Oz# JãOMÏºHõ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ N™ê~Ú J Œ∞ƒù «

ãxflkè J#∞Éèí==∞ø «∂<Õ =ÙOk. ti_ô Œi≈OK«Hõ =ÚO Œ∞, P «~°∞"å «‰õΩ

«=∞ rq « QÆ=∞#OÖ’ ZO`À =∂~°∞Ê H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤ã∞ÎO_»@O ZO Œ~À

Éèí‰õΩÎÅ J#∞Éèí=O.

86


=ÚÅ∞¡#∞ =ÚÅ∞¡`À fã≤#@∞¡, =∞#Ö’x J#º`«fiÉèÏ"åxfl

áÈQ˘@∞ìHÀ"åÅO>Ë, (ÉÏÉÏ =∂@Ö’¡, PÜ«∞#‰õΩ =∞#‰õΩ =Ù#fl 'J_»∞¤QÀ_»—#∞

Ñ¨_»Q˘\ÏìÅO>Ë) ~¸ J#º «fiOÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ# N™ê~Ú~°∂ÑO, ãxflkè, ti_ô

„ÑÉèÏ=O "≥Ú ŒÅ~Ú# ™ê èŒ<åÅ#∞ P„â◊~ÚOK«Hõ «ÑÊ Œ∞!K v

K D JOâßxfl QÆ∂iÛ# =∞iH˘O`« `åuÎfiHõ q=~° D „QÆO^äŒOÖ’<Õ„ÑK«∞iOÑ|_ç# ''ã Œ∞æ~°∞ ãxflkèÖ’ ™ê èŒ# – •x « «Îfi â’ èŒ#—— J#fl "åºãOÖ’

K«∂_»=K«∞Û. – Ñ¨a¡+¨~üû.

87

N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\˜ ã¨=∞~°÷ ã¨^Œ∞æ~°∞=¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ ã¨xflkè

„Ñ¨ÉèÏ=O ™ê^èŒ‰õΩx JO`«~°OQÆOÖ’ Z@∞=O\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞ÎO^À

Ñïje^•ÌO! Jk „Ñ¨`«ºHõ∆ (Éè∫uHõ) ™êxfl^èŒºO HÍ=K«∞Û, ÖË^• Ñ¨~ÀHõ∆"≥∞ÿ#

k=ºãxflkè HÍ=K«∞Û! ã Œ∞æ~°∞ Hõ$áêqâı+ „ÑÉèÏ=O =Å¡ =∞# JO «~°OQÆOÖ’

™êˆQ P =∞ø#~åQÆO Ü≥ÚHõ¯ â◊$uÅÜ«∞q<åº™êÅ∞ J=QÆ`«O HÍ"åÅO>Ë,

=ÚO^Œ∞ =∞# JO`«~ °OQ ÆO Ü≥ÚH õ ¯ ã ¨fi~ °∂Ñ¨ã ¨fiÉ èÏ"åÖ Ëq∞\’

H˘OK≥OQÍ#~Ú<å J=QÆÇ¨Ï#=∞"åfie Hõ^•? ãï!

=∞# JO`«~°OQÆO XHõ H˘Å#∞=O\˜^Œ#∞H˘O>Ë, JO^Œ∞Ö’x

hˆ~ =∞#Ö’x Zé∞Hõ ÖËHõ K≥·`«#ºO. ã¨Ç¨Ï[OQÍ xâ◊ÛÅOQÍ LO_Õ h\˜ÃÑ·

QÍe gK«_»"≥∂, U ≥·<å =ã∞Î=ÙÅ∞ |Ü«∞@#∞O_ç h\Ö’ Ñ_»@"≥∂ [~°QÆ_»O

=Å# K«Å#O Hõey, P K«Å#O JÅÅ(`«~°OQÍÅ) ~°∂ÑÖÖ’

=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. JÖÏ<Õ ÉÏÇ¨Ïº[QÆ`«∞ÎÖ’x qq^èŒ =ã¨∞Î=ÙÅ, =º‰õΩÎÅ,

ãÖÑ¶¨∞@#Å Ñ¨@¡ (=Å¡) =∞# 'Zé∞Hõ—Ö’ [iˆQ qq^èŒ „Ñüã¨ÊO^Œ#ÖË

JÅÅ∞ JÅÅ∞QÍ =∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ K≥Åˆ~ˆQ PÖ’K«#Å∞. P ÉÏÇ¨Ïº

q+¨Ü«∂Å<Õ „¿Ñ~°Å∞ H˘Å#∞Ö’xH˜ qã¨~°|_»¤ =∞\˜ìÉˇ_»¤Å=Öˇ h\˜

88


LÑi «ÖÏxfl (=∞#ã∞û#∞) åH JÅÅ ã∞_»∞Å∞ (PÖ’K«#Å∞) ~Ñ≤, H˘Å#∞

J@ì_»∞QÆ∞‰õΩ (Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’H˜) KÕ~°∞H˘x (q+¨Ü«∞"åã¨#Å ~°∂ÑÖÖ’)

¿Ñ~°∞‰õΩáÈ`å~Ú. h\ (=∞#ã∞û) LÑi «ÖÏxfl åH =ã∞Î=Ù (q+Ü«∞„¿Ñ~°)

Ü≥ÚHõ¯ Ñï=∂O, "ÕQÍxfl|\˜ì Jk ã¨$+≤ìOKÕ JÅÅ `«~°OQÆ^≥·~°…ºO, "ÕQÆO

P^è•~°Ñ¨_ç=ÙO\Ï~Ú. XH˘¯Hõ¯™êi Z<Àfl q+¨Ü«∂Å∞ XHõ¯™êiQÆ

"≥O@"≥O@<Õ =∞#ã¨∞û#∞ `åHõ_»O =Å¡ Jq ã¨$+≤ìOKÕ ã¨∞_»∞Å #∞O_ç

|Ü«∞Å∞^Õˆ~ ÔH~°\ÏÅ∞ XHõ^•x`À XHõ\˜ HõÅã≤ =∞~À ãï„H˘`«Î ÔH~°@OQÍ

~°∂Ñ¨Ùk Œ∞ÌHÀ=K«∞Û† ÖË • Ô~O_»∞ÔH~°\ÏÅ∞ Ñ¨~°ã¨Ê~° q~°∞ ŒúOQÍ _èôH˘x "å\˜

|ÖÏxfl HÀÖ’Ê#∂=K«∞Û! D ÉÏÇ¨Ïº q+¨Ü«∞„¿Ñ~°Å∞ ™ê=∂#ºOQÍ =∞#

=∞#ã∞ûÜ≥ÚHõ "≥∞Å‰õΩ= ã≤÷uÖ’<Õ (*Ï„QÆ •=ã÷Ö’<Õ) =∞#Hõ#∞Éèí==∞ø`å~Ú.

Hõ#∞Hõ "≥∞Å‰õΩ= ã≤÷u Ü≥ÚHõ JOK«∞ – JO>Ë, "≥∞Å‰õΩ=‰õΩ x„ Œ‰õΩ =∞ èŒº#∞O_Õ

ãÖkè – H˘Å#∞ QÆ@∞ì =O\˜^Œ#fl=∂@. "≥∞Å‰õΩ= ã≤÷uÖ’ =∞# =∞#ã¨û<Õ

H˘Å#∞Ö’ Ñ¨_»¤ q+¨Ü«∞„¿Ñ~°Å∞ ã¨$+≤ìOz# JÅÅ∞ X_»∞¤‰õΩKÕi, QÆ@∞ì#∞

_èôH˘x "≥#‰õΩ¯ „Ñüã¨ÊOk™êÎ~Ú. JÖÏ "≥#‰õΩ¯ „Ñüã¨ÊOkOKÕ JÅÅ

„Ñ¨HõOÑ¨#ÖË =∞#Hõ#∞Éèí==∞ÜÕ∞º HõÅÅ∞ (ã¨fiáêflÅ∞)! X_»∞¤#∞ _èôH˘<Õ JÅÅ

ã¨fi~°∂Ñ¨ã¨fiÉèÏ"åÅg∞^Œ, "å\˜ "ÕQÍxfl |\˜ì, "≥#‰õΩ¯ =∞~°ÖË „ÑüHõOÑ¨#

P è•~°Ñ_ç =ÙO@∞Ok. JO Œ∞Hõ<Õ *Ï„QÆ •=ã÷Ö’ =∞#‰õΩ HõeQ J#∞Éèí"åÅ

'h_»Å— =∂ki HõÅÅ∞ =∞#Hõ#∞Éèí==∞=Ù`«∞O\Ï~Ú.

D HõOÑ¨#–„ÑüHõOÑ¨#Å=∞^è Œ º h~°∞(=∞#ã¨∞û) `«#

ãÇÏ[ã≤÷uÜ≥ÿ∞# ã≤÷~° «fiO HÀãO KÕ¿ã „ÑÜ«∞ «fl"Õ∞ 'ã∞+µÑ≤Î—. qq èŒ q+Ü«∂Å

„¿Ñ~°Å =Å¡ K≥Å~y# JÅÅ`À JÅ¡HõÖ’¡ÅOQÍ =ÙO_Õ H˘Å#∞ÖÏ =ÙO@∞Ok

™ê=∂#ºOQÍ =∞# =∞#óã≤÷u. h\˜ LÑï`«ÅO JÅÅ`À JÅ¡HõÖ’¡ÅOQÍ

=Ù#flÑ¨C_»∞ H˘Å#∞Ü≥ÚHõ¯ J_»∞QÆ∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÑ≤OK«#>Ë¡, z`«Î=$`«∞ÎÅ

`≥~°Å =∂@∞# JO`«~°OQÆÑ¨Ù J@ì_»∞QÆ∞ á⁄~°ÅÖ’ z~°HÍÅOQÍ ¿Ñ~°∞H˘x

áÈ~Ú# q+¨Ü«∞"åã¨#Å∞ =∞#Hõ=QÆ`«O HÍ=Ù.

ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèÖ’ ™ê^èŒ# – ^•x `«`«Îfi â’^èŒ#

89

D ã≤ ÷uÖ’ ã ¨^ Œ ∞ æ~ ° ∞ H õ $áêqâı+ Ö =Å¡, [<å‡O`«~ °

|∞∞Ï#∞|O^èŒO=Å¡ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ PiÎ`À ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèKÕi, PÜ«∞##∞

P„â◊~Ú™êÎ_»∞. JÖÏ ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèx PiÎ`À P„â◊~ÚOKÕ 'J=ã¨~°O—

HõÅQÆ_®xH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ¿ã qq^èŒ ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ J#∞Éèí"åÖË 'x*ÏxH˜—

ã¨^Œ∞æ~°∞ '„Ñ¨ÉèÏ=O=Å¡— =∞# JO`«~°OQÆOÖ’ [iˆQ '™ê^èŒ#— Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú^Œ\˜

^Œâ◊! „Ñ¨`«ºHõ∆OQÍ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOK«_®xH˜ =ÚO^Œ∞ [iˆQ ~¸ '^Œâ◊—

™ê^èŒ#Ö’ XHõ ^Œâ◊QÆ =∞# Zé∞HõÖ’xH˜ ~å^Œ∞. =∞# ^Œ$+≤ìÖ’ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞

P„â◊~ÚOK«_»O`À<Õ '™ê èŒ#— "≥Ú ŒÅ~Ú#@∞¡ ÖHõ . HÍh, ã Œ∞æ~°∞ Œ~°≈<åxH

'^•if¿ã— Ñïã≤÷`«∞Å#∞ `«=∞ k=ºâ◊H˜ÎKÕ =∞ÅK«_»OÖ’ N™ê~Ú =O\˜

ã Œ∞æ~°∞=¸iÎ „Ñ™êkOKÕ '=∂~°æ Œ~°≈Hõ «fiO— ÑÓiÎQÆ P ã Œ∞æ~°∞=¸iÎH Zé∞Hõ.

''<å Éèí‰õΩÎ˜‚ <Õ<Õ Z#∞flH˘O\Ï#∞!—— ''<å Éèí‰õΩÎ_»∞ ZO`« Œ∂~å# =Ù<åfl –Ñ≤K«∞ÛHõ HÍeH˜ ^•~°O Hõ\˜ì ÖÏH˘¯#fl@∞¡ – ~°Hõ~°HÍÅ q∞+¨Åg∞^Œ <Õ<Õ"åix <å ^ŒQÆæ~°‰õΩ ~°Ñ≤ÊOK«∞H˘O\Ï#∞. Z=~°∂ "å~°O`«@"å~°∞QÆ <å

=^ŒÌ‰õΩ ~å~°∞!—— Jx N ™ê~ÚÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# =∂@Ö’¡x Ñ¨~°=∂~°÷O W^Õ!

PiÎ`À ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèx KÕ~°QÍ<Õ, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#

ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xfl^è•# „Ñ¨ÉèÏ=O =Å¡ =∞# JO`«~°OQÆOÖ’ ™êˆQ HõÖ’¡ÅO

`«Hõ ∆O âßOuOz, JO`«óHõ~° ã≤ ÷~°`åfixfl á⁄O^Œ∞`«∞Ok. W^Õ

™ê^è•~°OQÍ =∞Ç¨`«∞‡Å ã¨xflkèÖ’H˜ J_»∞y_»QÍ<Õ =∞#Hõ#∞Éèí==∞ÜÕ∞º

âßOu P#O^•Å∞, Éèí„^Œ`åÉèÏ==Ú! P J#∞Éèí=O =Å¡ ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkè#

KÕi# =ºHÎ ã¨ Œ∞æ~°∞=Ù Ñ¨@¡ =∞iO «QÍ PHõi¬OÑ¨|_» å_»∞. N™ê~ÚÉÏÉÏ,

Éè íQ Æ"å<£ N~°=∞=∞Ç¨Ïi¬=O\ ˜ ã¨^Œ∞ æ~ °∞=¸~°∞ ÎÅ#∞ ^Œi≈Oz#

Éèí‰õΩÎÅO^ŒiH© D âßOu P#O^•Å∞ 'H˘\ÁìzÛ#@∞¡— J#∞Éèí==∞ÜÕ∞ºq.

D JÑ¨Ó~°fi âßOu P#O^•Å#∞ QÆ∂iÛ N l.Ü«∞ãπ.MÏÑ¨ˆ~¤, N=∞u

`å~å¯_£ "≥Ú^ŒÖˇ·# Éèí‰õΩÎÅ ã¨‡ $`«∞Å∞ N™ê~Ú K«i„`«ÅÖ’ K«∂_»=K«∞Û.

Wk ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèÖ’ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ á⁄O^Õ Ô~O_»= ^Œâ◊.

90


JÖÏ ã Œ∞æ~°∞ ™êxfl è•ºxH PHõi¬OÑ|_»¤ Éèí‰õΩÎ_»∞, =∞iH˘O «HÍÅO

P âßOu P#O^•Å#∞ J#∞Éèíqã¨∂Î, "å\˜x ã¨∞ã≤÷~°O KÕã¨∞‰õΩO^•=∞<Õ

«Ñ#`À ã Œ∞æ~°∞ ™êxfl èŒºOÖ’<Õ =ÙO@∂ '™ê èŒ#— KÕã∞HÀ"åÅx «Å∞™êÎ_»∞.

QÆ∞~°∞Hõ$Ñ¨ =ÙO>Ë JÖÏ ã¨^Œ∞æ~°∞ ™êxfl^èŒºOÖ’ =ÙO_®Å<Õ `«ÅOÑ¨Ù

<≥~°"Õ~°∞`«∞Ok ‰õÄ_®! HÍh, P k=º ã¨xflkèÖ’ H˘O`«HÍÅO QÆ_ç¿ÑãïH˜,

„Hõ=∞OQÍ ™ê^èŒ‰õΩx JO`«~°OQÆOÖ’ ZÑ¨C_»∂ ÖË#O`« ÉèÏ=f„=`«`À

~°Hõ~°HÍÅ HÀiHõÅ∞, q+¨Ü«∞"åOKè«Å∞, „áêÑÖzHõ "åº"≥∂Ç¨Å∞ K≥Åˆ~y,

=∞#ã¨∞û uiy K«OK«Å=∞=Ù`«∞Ok! âßOu P#O^•Å ™ê÷<Õ U^À ≥eÜ«∞x

Ç¨Ï$^ŒÜ«∞"Õ^Œ# KÀ@∞ KÕã¨∞HÀ<å~°Oaèã¨∞ÎOk. =∞#ã¨∞ F Ñ¨\Ïì# è•º#OÖ’

xÅ∞= Œ∞. è•ºã¨ q+¨Ü«∂#∞Éèí"åÅ"≥·Ñ¨Ù‰õΩ ÖÏQÆ∞ «∞O@∞Ok. "≥Ú Œ@ ÉÏQÍ

[~°∞QÆ∞ «∂O_ç# [Ñ è•º<åÅ∞ JãÅ∞ [~°∞QÆ‰õΩO_® áÈ «∞O\Ï~Ú. ZO Œ∞HÀ

J~°÷O HÍ^Œ∞! KåÖÏ=~°‰õΩ [~ÚOKÕâß=∞x 'J#∞H˘O@∞O_ç#— HÍ=∞=Ú,

HÀÑ¨=Ú, Jã¨∂Ü«∞ "≥Ú^ŒÅ~Ú# =∞<ÀqHÍ~åÅ∞ W#∞=∞_çOz#

ÉèÏ=f„=`«`À =∞#ã¨∞û#∞ P„Hõq∞OK«∞H˘O\Ï~Ú. <å<å~°HÍÅ 'JÑ¨q„`«Ñ¨Ù—

\ÏÖ’K«#Å∞ =∞#ã¨∞Ö’ `˘OyK«∂ã¨∞ÎO\Ï~Ú. ''pè!pè!! W^Õq∞\˜? Ñ¨q„`«

ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèÖ’ ‰õÄ_® W@∞=O\˜ áê_»∞PÖ’K«#Å∞ =ã¨∞Î<åflÜÕ∞! <å

JO`«\˜ áêáê`«∞‡_ »∞ =∞~˘H õ_ »∞O\Ï_®?—— Jx `«##∞ `å#∞

pè^ŒiOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. z`«ÎOÖ’ «Öˇ`≥ÎÕ K≥`«Î PÖ’K«#Å#∞ Jz"ÕÜ«∞_®xH˜

„Ñ¨Ü«∞uflOKÕH˘nÌ, Jq Ô~\˜ìOÑ¨Ù |ÅO`À ÃÑ·H˜ `«#∞flH˘ã¨∞ÎO\Ï~Ú.

'P`«‡™êH∆Í`å¯~°O HÀãÖ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë <å áêáê`«‡ã¨fi~°∂ÑÖ WÖÏ #QÆflOQÍ

™êH∆Í`«¯iã¨∞Î#fl^Õq∞\˜?— Jx HÕK«Ñ¨_»`å_»∞.

XHõ"≥·ÑÙ `å#∞ ™êkèOÑ ŒÅK«∞H˘#fl L#fl « ÅHõ∆ ºO† =∞~À"≥·ÑÙ

q[$OaèOz# =∞<À '|ÅÇ‘Ï# «Å— |ÅO! D Ô~O_çO\˜ ãÖÑ¶∞~°¬Ö’

™ê èŒ‰õΩ_»∞ #eyáÈ`å_»∞. «# ã≤÷u «#H Œ∞~°ƒù~°OQÍ Àã∞ÎOk. D Œ∞~°ƒù~°


91

ã≤÷uÖ’ ™ê^èŒ‰õΩx JO`«~°OQÆOÖ’ ™êˆQ ãÖ`åÑãÖÑ¶¨∞~°¬Ï ~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#

'=∞ äŒ#"Õ∞— JãÖ·# «Ñã∞û! D ãOÑ¶∞~°¬ ZO « f„=OQÍ ™êy Õ ™ê èŒ‰õΩx

ã≤÷u JO « Œ∞~°ƒù~°OQÍ Œ∞ãûÇÏOQÍ «Ü«∂~°=Ù «∞Ok. D Œ∞~°ƒù~°ã≤÷u ™ê èŒ‰õΩx

„âıÜ«∞ã¨∞ûˆH#x `≥eã≤# ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù‰õΩ =∂„`«O J`«x 'ã≤÷u— ZO`À

ãO`À+^•Ü«∞HõOQÍ LO@∞Ok! ã Œ∞æ~°∞=Ù Ü≥ÚHõ P ãO`Àëêxfl QÆ=∞xOz#

™ê èŒ‰õΩ_»∞ =∂„ «O «# QÆ∞~°∞ Õ=Ù_»∞ «# ÉÏ èŒ#∞ J~°÷O KÕã∞HÀ=_»OÖË Œh,

«# Ñiã≤÷u 'Ñ≤e¡H K≥ÅQÍ@O – ZÅ∞Hõ‰õΩ „áêãOHõ@O—ÖÏ =ÙO Œx WOHÍ

Hõ$OyáÈ`å_»∞.

"åã¨#Å ~¸ Ç¨Ï~îåkfi[$OÉèí‰õΩ HÍ~°"Õ∞q∞\˜? H˘Å#∞Ö’x

h\ LÑi «ÅOÃÑ·# JÅÅ L èŒ$u (K«Å#O) «yæ xâ◊ÛÅOQÍ JÜÕ∞ºH˘Ån,

H˘Å#∞ J_»∞QÆ∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ QÀK«iOK«_»"Õ∞QÍHõ, JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ J_»∞QÆ∞#

¿Ñ~°∞H˘x =Ù#fl ‰õΩà◊√§ <≥=∞‡kQÍ ÃÑ·H˜ `ÕÅ_»O "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. W^Õ ~¸

^Œâ◊Ö’ ™ê^èŒ‰õΩx JO`«~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® [iˆQk. XH˘¯Hõ¯™êi H˘O^Œ~°∞

=º‰õΩÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’ JO`«~°æ`«"≥∞ÿ# "åã¨#Å∞ XHõ¯™êiQÍ – Hõ@ìÅ∞

„`≥OK«∞H˘x „Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ =~°^Œ h\˜ÖÏ – Ju L^èŒ$`«"≥∞ÿ# "ÕQÆO`À "≥eH˜

=™êÎ~Ú. P L^èŒ$uH˜ =∞#ã¨∞ûÃÑ· ™ê=∂#ºOQÍ =ÙO_Õ J^Œ∞Ñ¨Ù HÀÖ’Ê~Ú,

K«∂KÕO Œ∞‰õΩ "å~°∞ =∞#óã≤÷q∞ «O «Ñ≤Ê#"åiÖÏ „Ñ=iÎã∞Î#fl@∞¡ HõxÑ≤ã∞ÎOk.

J~Ú`Õ, Wk `å`å¯eHõO! KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ [iˆQ q+¨Ü«∞O! "åã¨#Å∞

|Ç≤Ï~°æ`«=∞ÜÕ∞º "ÕQÆO `«QÆæQÍ<Õ, JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞HõO>Ë Z‰õΩ¯= ã≤÷~°"≥∞ÿ#

x~°‡Å"≥∞ÿ# =ºH˜Î`åfixfl "å~°∞ ãÖ`«iOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. ã¨fiÉèÏ=ã≤^ŒúOQÍ

=∞#ã¨∞Ö’ |ÅOQÍ U~°Ê_»¤ HÀiHõÅ∞, "åã¨#Å∞ ã¨Ç¨Ï[su# |Ç≤Ï~°æ`«O

HÍx=fi‰õΩO_® |Å=O`«OQÍ „`˘H˜¯Ñ¨\˜ì, ÉÏÇ¨ÏºOQÍ ^•xH˜ aè#fl=∞~Ú#

=∞~À =ºHÎ åfixfl (personality) =ºHõÎOKÕã∂Î, Ñ~°ãÊ~° q~°∞ Œú"≥∞ÿ# =ºHÎ «fiÑÙ

èÀ~°∞Å ãÖÑ¶∞~°¬Ö’ =º=Ç¨ÏiOKÕ =º‰õΩÎÖ’¡<Õ ™ê=∂#ºOQÍ ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#

'L^èŒ$`«ÑïÏ=∞O— HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.

92


„Hõ=∞OQÍ „áêÑOzHõ "åã#Å |ÅO ÃÑiy, «# ÅHõ∆ ºO Ñ@¡

„â◊ Œú–nHõ∆ H©∆OK«_»O „áê~°OÉèí=∞=Ù «∞Ok. 'ZÑC_≥ÑC_»∞ ã Œ∞æ~°∞ ãxflkè#∞O_ç

|Ü«∞@Ñ_» •=∂!— – Jx =∞#ã∞ Lqfià◊¥§~°∞ «∞O@∞Ok. ™ê èŒ#Ö’ =∞#ã∞

xÅ∞=Hõ, uiy Ö∫HHõ=º=Ç~åÅ∞ KÕÑ\Ïì#x K≥ÑCHÀ_®xH J==∂#O

Hõ#∞Hõ, ã Œ∞æ~°∞ ãxflkè#∞O_ç |Ü«∞@Ñ_ÕO Œ∞‰õΩ J=ã~°"≥∞ÿ# LáêÜ«∂Å∞

HÍ~°ÏÅ∞ "≥ «∞H˘¯O\Ï_»∞. JO «‰õΩ =ÚO Œ∞ [Ñ≤ÎH ~åx èŒ~å‡Å∞, ™êO™êiHõ

ÉÏ èŒº «Å∞– Hõ~°Î"åºÅÑ@¡ ÇÏ~îå «∞ÎQÍ 'Hõà◊√§ ≥~°∞™êÎ_»∞—. "å\H å<Õ Jx"å~°º=∞<Õ

„áê=ÚMÏºxflzÛ, ã Œ∞æ~°∞=Ù Ü≥ÚHõ „Ñ «ºHõ∆ ™êxfl èŒºÑÙ HõHõ∆ º#∞O_ç ~åÔH\ò "ÕQÆO`À

|Ü«∞@ Ñ_» å_»∞. HÍ Œ∞! |Ü«∞@ Ñ_®¤#x ÉèÏq™êÎ_»∞. HÍh, ã Œ∞æ~°∞x „¿Ñ=∞

ÑO[~°O #∞O_ç |Ü«∞@ Ñ_®¤##∞‰õΩ<Õ P ™ê èŒ‰õΩ_»<Õ Ñ≤K«∞ÛHõ, «# HÍeH

ã Œ∞æ~°∞ Hõ$áêgHõ∆=∞<Õ •~°O Hõ@ì|_ç=Ù#fl Œx „QÆÇ≤ÏOK«_»∞. ã~°fi„ å xO_ç=Ù#fl

ã Œ∞æ~°∞ J#∞„QÆÇÏâ◊HÎ ™ê èŒ‰õΩ‚ uiy ™ê èŒ# HõHõ∆ ºÖ’H ~°Ñ≤ÊOKÕ Ñiã≤÷ «∞Å#∞

HõeÊOK«™êQÆ∞ «∞Ok. ™ê=∂#ºOQÍ Z‰õΩ¯= âß «O ™ê èŒ‰õΩÅ∞ D Œâ◊Ö’<Õ

„â◊ •úÜ«Ú «"≥∞ÿ# ™ê èŒ#‰õΩ `å`å¯eHõOQÍ Œ∂~°O J=Ù`å~°∞. ã¨ Œ∞æ~°∞=Ù

ãâ◊s~°∞Å∞QÍ =ÙO>Ë WOHÀ „Ñ=∂ ŒO ‰õÄ_® =ÙOk! ÉÏÇÏºOQÍ ã Œ∞æ~°∞

ãxflkè#∞O_ç Œ∂~°OQÍ áÈÖËx Ñiã≤÷ «∞ÖË =ÙO>Ë, – ÇÏ$ ŒÜ«∂O «~åàÏÅ

Ö’Ñe á⁄~°Å#∞O_ç |Ç≤Ï~°æ «=∞=Ù «∞#fl q+Ü«∞"åã<å „ÑHÀÑO =Å¡ – =∞#ã∞

ã¨^Œ∞æ~°∞ã¨xflkèÖ’<Õ `«# Ö∫H˜Hõ"åã¨#Å Jaè=ºH©ÎHõ~°‰õΩ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞

HõeÊOK«∞‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ PÜ«∞ «Î=∞ø «∞Ok. JO Œ∞H ã Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ#∞ P„â◊~ÚOz#

ZO Œ~À ™ê èŒ‰õΩÅ∞ „Hõ=∞OQÍ å=Ú JHõ _»H˘zÛ# ÅHõ∆ ºO =∞~°záÈ~Ú ™ê\˜

Éèí‰õΩÎÅ`À\ =~°æáÈ~å\ÏÅ`À =∞ «û~åÅ`À, (ãOã÷Å∞O>Ë) ãO™ê÷QÆ «"≥∞ÿ#

=º=Ç~åÅÖ’ «Å Œ∂iÛ 'P è•ºu‡Hõ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ =Úxy—áÈ`å~°∞. N™ê~Ú

=O\ ã Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ ãxflkèÖ’ [iQ D "åã<å K«„Hõ„Éèí=∞ q[$OÉèíÏxfl

«@∞ìH˘x '„â◊ •ú ã|∂sÅ`À— ZO «=~°‰õΩ «##∞ å#∞ xÅ∞=iOK«∞HÀQÆÅ_À##fl

^•xÃÑ· ™ê èŒ#Ö’ [Ü«∂Ñ[Ü«∂Å∞ P è•~°Ñ_ç LO\Ï~Ú!


93

NLáêã¨hÉÏÉÏ#∞ `«~°K«∞ `«=∞ ^Œ~°≈<åxH˜ ‰õÄ_® =∞ã‘^Œ∞‰õΩ

~å‰õΩO_® YO_ÀÉÏ PÅÜ«∞OÖ’<Õ UHÍO`«OQÍ 'T~°Hõ ‰õÄ~ÀÛ=∞x— ÉÏÉÏ

P^ÕtOz# HÍ~°ÏÅÖ’ Wn XHõ\˜.

J~Ú<å, D q+Ü«∞OÖ’ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ =∂„ «O Z@∞=O\ ÉèíÜ«∂xH

`å=ÙÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë `«=∞ 'Éèí‰õΩÎx Z#fl\˜H© Ñ¨`«#O HÍx=fi#h—,

(PO`«~°ºOÖ’QÍh, ÉÏÇ¨ÏºOQÍQÍh) 'J`«_»∞ `«#ÔHO`« ^Œ∂~å#=Ù<åfl–

ãÑÎã=Ú„ •Å HÍ=Å=Ù<åfl– Ñ≤K«∞ÛHõ HÍeH •~°O Hõ\ì ÖÏH˘¯#fl@∞¡– «=∞

= ŒÌ‰õΩ ~°Ñ≤ÊOK«∞H˘O\Ï#h— Hõ • ÉÏÉÏ WzÛ# Çg∞!

WHõ<Õq∞? (Láêã¨hÉÏÉÏ q+¨Ü«∞OÖ’ [iy#@∞¡) ã¨^Œ∞æ~°∞

Hõ$áê|ÅO =Å¡ «Ñ¨Êxã¨Ô~·`Õ<Õq∞, ™ê^èŒ‰õΩx q"ÕHõ|ÅO =Å¡<≥·`Õ<Õq∞, «#

ÅHõ∆ ºâ◊√kúx HÍáê_»∞H˘x ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèÖ’ ™ê^èŒ# H˘#™êy¿ãÎ D

"åã¨<åHõ∆Ü«∞Ñ¨~°fiOÖ’ <åÅæ= J^è•ºÜ«∞O P~°OÉèí=∞ø`«∞Ok. D ^Œâ◊Ö’

™ê èŒ‰õΩ_»∞ «# „ÑÜ«∞ «flO X\˜ì „Éèí"Õ∞#h, x*ÏxH «# ™ê èŒ##∞ #_çÑ≤OKÕk

ã¨^Œ∞æ~°∞Hõ$áêÇ¨Ïã¨Î"Õ∞#h ã¨Ê+¨ìOQÍ „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞.

N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\ ã=∞~°÷ ã Œ∞æ~°∞=Ù «# k=ºâ◊HÎKÕ « ™ê èŒ‰õΩx

JO «~°OQÆOÖ’ ¿Ñ~°∞H˘x=Ù#fl =∞e# "åã#Å#∞ H˘xflk"åº#∞Éèí"åÅ •fi~å

x~°∂‡e™êÎ_»∞. Z<Àfl [#‡Å∞ Hõ~îÀ~° «Ñã∞û KÕã≤<å H∆Íà◊#HÍx Z<Àfl =∞e#

q+Ü«∞"åã#Å#∞ ã Œ∞æ~°∞=Ù H=ÅO «# Hõ$áêqâı+O`À =∞@∞=∂Ü«∞O

KÕ™êÎ_»∞. ÉÏÉÏ «=∞ bÖÏ„ÑÉ’ è•Å •fi~å ã^•ƒù=#Å∞ =∞# JO «~°OQÆÑÙ

Ö’ «∞ÅÖ’ <å@∞H˘<ÕÖÏ ZÖÏ KÕÜ«∞QÆÅ~°<Õk N™ê~ÚÉÏÉÏ K«i„ « K«kq Õ

W>Ëì J=QÆ «=∞=Ù «∞Ok. WHõ JO «óHõ~° =∂e<åºxfl â◊√kú KÕ¿ãO Œ∞‰õΩ

ã Œ∞æ~°∞=Ù ™ê=∂#ºOQÍ Z#∞flH˘<Õk, qq èŒ 'ãfiáêfl#∞Éèí"åÅ∞—, k=º Œ~°≈<åÅ∞.

ZO Œ∞HõO>Ë, x„^•=ã÷Ö’#∞, ãÔ~·# è•º#ã≤÷uÖ’#∞ ™ê èŒ‰õΩx JÇÏOHÍ~°O

|ÅÇ‘Ï#OQÍ ÑÅ∞K«QÍ =ÙO_ç, ã Œ∞æ~°∞ „ÑÉèÏ"åxfl x~ÀkèOK«‰õΩO_® „QÆÇ≤ÏOz,

PÜ«∞# ãOã¯~° HÍ~åºxfl ã∞QÆ=∞O KÕã∞ÎOk.

94


*Ï„QÆ •=ã÷Ö’ Hõey# J#∞Éèí"åÅ „ÑuHõOÑ#ÖË HõÅÅ(ãfiáêflÅ)

~°∂ÑÖÖ’ =∞#Hõ=QÆ`«=∞=Ù`åÜ«∞x =ÚO^Œ∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl=Ú. HÍh,

™ê=∂#ºOQÍ =∞#H˘KÕÛ ãfiáêflÅ∞ =∞# q+Ü«∞"åã#Å#∞ WOHÍ |ÅÑ~°z,

"å\x Éèí„ ŒOQÍ ÇÏ$ ŒÜ«∞ÑÙÖ’ «∞Ö’¡H <≥\ì"Õ™êÎ~Ú. HÍh, ã Œ∞æ~°∞ãxflkèÖ’

™ê èŒ‰õΩxH˜ J#∞Éèí==∞ÜÕ∞º ã¨fiáêflÅ∞ J «x JO «~åà◊Ñ¨Ù Ö’Ñë á⁄~°ÅÖ’

^•y# "åã¨#Å#∞ |Ü«∞\˜H˜ <≥\˜ì, "å\˜x x~°∂‡e™êÎ~Ú. J@∞=O\˜

k"åº#∞É è í=O H õey# ` «~ ° ∞"å` « ™ê^ è Œ‰ õ Ωx =∞#óã ≤ ÷uÖ’#∞,

PÖ’K«<å èÀ~°Ö’#∞, Œ$HõÊ äŒOÖ’#∞ ÃÑ ŒÌ =∂~°∞Ê H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤ã∞ÎOk.

XHÀ¯™êi P ã¨fiáêfl#∞Éèí"åÅ∞ ™ê èŒ‰õΩxH˜ Éè∫uHõOQÍ#∂, «# K«∞@∂ì=Ù#fl

Ñiã≤÷ «∞ÅÖ’#∞ ‰õÄ_® =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ*Ëã∞ÎOk. cè=∂r áê\Öò‰õΩ =zÛ#

„Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# Hõ∆Ü«∞~ÀQÍxfl ÉÏÉÏ Ô~O_»∞ ã¨fiáêfl#∞Éèí"åÅ ^•fi~å

x"åiOz# bÅ "≥Ú^ŒÖˇ ·#q WO^Œ∞‰õΩ^•Ç¨Ï~°Å∞. J^Õ =∞<À

KåOK«Åº~°∂áêÖˇ·# ™ê^è•~° ã¨fiáêflÅ‰õΩ, QÆ∞~°fi#∞„QÆÇ¨ÏO =Å¡ Hõey#

k=ºã¨fiáêflÅ‰õΩ L#fl Õ_®. LÑ¨CHõÑ¨C~åÅ =ÖË Jq K«∂KÕO^Œ∞‰õΩ XˆHÖÏ

=Ù<åfl, J#∞ÉèíqOz K«∂¿ãÎ HÍh "å\˜ ~°∞K«∞ÅÖ’x `Õ_® É’^èŒÑ¨_»^Œ∞. D

HÍ~°OQÍ<Õ =∞Ç¨`«∞‡Å ^Œ~°≈<åxH˜, "åi ã¨=∂kè™ê÷<åÅ~Ú#

Ñ¨q„`«ˆH∆„`åÅ‰õΩ "≥o§#Ñ¨Ù_»∞ HõhãÖ =¸_»∞ ~ÀAÖˇ·<å 'x„^ŒKÕÜ«∂Å<Õ—

xÜ«∞=∞O ÃÑ^ŒÌÅ∞ qkèOz#k.

J~Ú`Õ WHõ¯_» WOH˘Hõ¯=∂@! ã¨^Œ∞æ~°∞ ™êxfl^èŒºOÖ’ n~°…HÍÅO

=ÙO@∂ ™ê èŒ# KÕã∞H˘<Õ"åiÖ’<Õ ~¸ ™ê èŒ# ÑiÏ=∞ Œâ◊Å∞ „Ñã∞Êù@OQÍ

HõxÊ™êÎ~Ú.1 W`«~°∞Ö’¡ ~¸ ÑïÏ=∞O JO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ QÆ=∞xHõ‰õΩ ~å^Œ∞.

1 ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl '^Œâ◊Å∞— ˆH=ÅO J=QÍÇ¨Ï<å ™œÅÉèíºO HÀãÖ KÕÜ«∞|_»¤ qâı¡+¨Ë `«Ñ¨Ê,Jq P^è•ºu‡Hõ ã≤÷`«∞ÅÖ’x ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æÅ#∞ ã¨∂zOKÕ xiÌ+¨ì H˘Å=∂xHõÅ∞ HÍ=Ù.


95

H˘O Œi q+Ü«∞OÖ’, "åi"åi "åã<å|ÅO Œ$ëêìºQÍh, =∞~ HÍ~°OKÕ «

QÍh, P ™ê^èŒ‰õΩxÖ’x H˘xfl "åã¨#Å Hõ∆Ü«∞O Éè∫uHÍ#∞Éèí"åÅ ^•fi~å<Õ

[~°QÍÅ<Õk ã¨^Œ∞æ~°∞x ãÖHõÅÊ=∞~Ú`Õ, `«^Œ#∞QÆ∞=∞~Ú# Ñïã≤÷`«∞Å∞

HõeÊOK«|_ç PÜ«∂ J#∞Éèí"åÅ^•fi~å<Õ "åã<åHõ∆Ü«∞=∞=Ù «∞Ok. D Œâ◊Ö’

J`«∞º#fl`« ã≤÷uH˜ KÕi# ™ê^èŒ‰õΩÅ∞, ã¨^Œ∞æ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_® WO„kÜ«∞

Éè’QÆÖÏÅã¨`«‰õΩ, ^èŒ#"åº"≥∂Ç¨xH˜, H©iÎHÍ=ÚHõ`åfixH˜ Ö’#~Ú#@∞¡

HõxÑ≤™êÎ~°∞. „ÑÑOK«O"åix Ü≥∂QÆ„Éèí+µªÅ∞QÍ ÑiQÆã∞ÎOk. J~Ú Õ, Z=~°∞

"åã¨Î=OQÍ Ü≥∂QÆ„Éèí+¨µìÖ’, Z=~°∞ "åã¨<åHõ∆Ü«∞ ™ê^èŒ#"≥∞ÿ# Ü≥∂QÆOÖ’

=Ù<åfl~À „QÆÇ≤ÏOKÕ Ü≥∂QÆº «, ™ê=∞~°÷ºO, JkèHÍ~°O– ™ê~Ú =O\ ÑiÑÓ~°‚

ã¨^Œ∞æ~°∞ =¸~°∞ÎÅˆH `«Ñ¨Ê J#∞ºÅ‰õΩ J™ê^èŒºO!

D ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ =∞~À q+¨Ü«∞O „Ñ¨™êÎqOK«_»O J„Ñ¨ã¨∞Î`«O

HÍ Œ∞. ÃÑ·# q=iOz# ã Œ∞æ~°∞ ãxflkè „ÑÉèÏ=O QÆ∞iOz K«kq# «~°∞"å «,

J@∞=O\˜ „Ñ¨ÉèÏ=O N™ê~Ú ã¨â◊s~°∞Å∞QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ =ÙO_Õ^Õ"≥∂QÍh,

~¸<å_»∞ ti_ôÖ’ JO`«\˜ „Ñ¨ÉèÏ=O =ÙO@∞O^•?– J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO

H˘O Œ~°∞ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ HõÅQÆ=K«∞Û. ãÔ~·# suÖ’ N™ê~ÚK«i„ « K« Œ∞=x

"åiH˜, „â◊^Œú`À ti_ô ^Œi≈OK«x"åiH˜ =∂„`«"Õ∞ HõeˆQ ãÖ^ÕÇ¨Ïq∞k!

ZO^Œ∞HõO>Ë ã¨=∂kè J#O`«~°O =∞iO`« =Ú=∞‡~°OQÍ `«=∞ J=`å~°

HÍ~åºxfl H˘#™êy™êÎ#h, 'Ñ≤e¿ãÎ ÑÅ∞‰õΩ`å#h, «e¿ãÎ Œ~°≈#q∞™êÎ#h—

ÉÏÉÏ KÕã≤# „Ñü[˝Å∞ x`«ºã¨`åºÅx JãÖMÏºHõ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ J#∞Éèí=O.

JO`ÕHÍ^Œ∞! ti_ô Œi≈Oz# "ÕÖÏk Éèí‰õΩÎÅHõO^Œ~°‰õÄ ™ê=∂#ºOQÍ HõeˆQ

J#∞Éèí=O XHõ@∞#flk. Jk 'HÍÅQÆu— (passing of time) ã¨∞Êù~°‰õΩ

~åHõáÈ=_»O! JHõ¯_»∞#flxfl ~ÀAÅ∞ ("å~°O Ñ¨k~ÀAÅ~Ú<å) =∞#

ã=∞ãºÅ∞, „áêÑOzHõ |O è•Å∞, ÉÏ èŒº «Å∞ QÆ∞~°∞Î‰õΩ~å=Ù. ~ÀAÅ∞ Hõ∆ÏÖÏ¡

^˘i¡áÈ`å~Ú. ''JÔ~! =∞#O ti_ô =zÛ JÑ¨C_Õ Wxfl ~ÀAÅ~ÚO^•?

x#fl"≥Ú#fl =zÛ#@∞¡O^Õ!—— Jx ti_ô =^Œe "≥àı§~ÀA ™ê=∂#ºOQÍ

96


JO^Œ~°∂ J#∞HÀ=_»O Hõ^Œ∞Ì! K«∂KÕO^Œ∞‰õΩ Wk KåÖÏ z#flq+¨Ü«∞OQÍ

HõxÑ≤Oz<å, ã¨∂Hõ∆ ‡OQÍ PÖ’z¿ãÎ Wk KåÖÏ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞=∞x

J=QÆ`«=∞=Ù`«∞Ok. JÇ¨ÏOHÍ~°Ñ¨Ù Ö’Ñë á⁄~°Å∞ |ÅÇ‘Ï#=∞~Ú`Õ QÍx,

'HÍÅQÆu— ã∞Êù~°‰õΩ ~å‰õΩO_® áÈ Œ∞. xifiHõÅÊ ã=∂kèÖ’ =∂„ «"Õ∞ HÍÅQÆu

Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨∞Êù~°‰õΩ ~å‰õΩO_® áÈ`«∞O^Œx Ü≥∂QÆâßGO K≥|∞`«∞#flk. P

ã≤÷uH˜ ‰õÄ_® Jf`«=∞~Ú# ã≤÷uÖ’ =Ù#fl N™ê~ÚÜ≥ÚHõ¯ ã¨xflkè „Ñ¨ÉèÏ=O

=Å¡<Õ ti_ôÖ’ =∞#O P J#∞Éèí=O Ü≥ÚHõ¯ JOK«∞Å∞ ~°∞z K«∂™êÎO! Wk

™ê=∂#ºOQÍ =∞# QÆ∞iÎOÑ¨Ù‰õΩ ~å‰õΩO_®<Õ [iyáÈÜÕ∞ q+¨Ü«∞O. H=ÅO

PÜ«∞# ã¨xflkè „Ñ¨ÉèÏ=O =Å¡<Õ =∞# =O\˜ áê=∞~°∞Å‰õΩ ‰õÄ_® ~ÀAÅ∞

Hõ∆ÏÖÏ¡ QÆ_çz#Ñ¨Ù_»∞, N™ê~Ú `«# =Ü«∞ã¨∞û ÅHõ∆Å ãÖ=`«û~åÅx

K≥ÑÊ_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºO U=ÚOk? ti_ôÖ’ N™ê~Úãxflkè x «ºã «ºO† PÜ«∞#

Hõ$áê~°ãÖ ‰õΩO_»É’`«QÍ WÑ¨Ê\˜H© =i¬ã¨∂Î<Õ =ÙOk. ™ê~ÚbÖÏ„Ñ¨É’^èŒO

x~°O`«~°O H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOk! v

97

QÆ∞~°∞ÉèíH˜ Î „Ñ¨É’^è•`«‡Hõ"≥∞ÿ# 'NQÆ∞~°∞K«i`«„— ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ

t~À^è•~°º"≥∞ÿ#k. JO^Œ∞Ö’ =i‚OÑ¨|_»¤ QÆ∞~°∞=∞Ç≤Ï=∞, QÆ∞~°∞ã¨∞Îu =O\˜

QÆ∞~°∞ÉèíH˜Î „Ñ¨É’^è•`«‡Hõ"≥∞ÿ# JOâßÅ∞ P^è•ºu‡Hõ ™ê^èŒ# =∞#∞QÆ_»‰õΩ

PÇ¨~°O=O\ ˜q. „áê`«óã¨‡~ °©Ü«ÚÖˇ ·# Náê^Œ N=Å¡Éè í™êfiq∞,

N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif™êfiq∞ =O\˜ =∞Ç¨`«∞‡Å K«i„`«Å∞ ™ê^èŒ‰õΩÅ∞ J=â◊ºO

ÑïîOÑ¨=Åã≤#q. J~Ú`Õ, ãÖ`ü Hõc~ü, *Ï˝<Õâ◊fi~ü =∞Ç¨Ï~å*ò, `«∞HÍ~åO

=∞Ç¨Ï~å*ò, UHõ<å^ä £ =∞Ç¨Ï~å*ò, N™ê~ÚÉÏÉÏ "≥ÚII# ZO^Œ~À

ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅKÕ 'HÍÅ^À+Ö— Ñ¨\˜ìOK«|_»¤ Z<Àfl KèåO^Œã¨ PKå~åÅ∞,

^Œ∞~åKå~åÅ∞, =¸_è»qâßfi™êÅ∞ (H˘xfl Kåi„`«Hõ HÍ~°ÏÅ „Ñ¨ÉèÏ=O =Å¡)

P „QÆO^ä ŒOÖ’ 'K˘Ñ≤ÊOK«—|_®¤~Ú. ^•xH˜ `À_»∞, ÑïÑ¨Ó~° ‚"≥∞ ÿ#

N™ê~Ú™êO„Ñ¨^•Ü«∞O ^Œ`«Î™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ 'XHõ ÉèÏQÆO— =∂„`«"Õ∞#x,

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ ™ê~ÚK«i„`« HõO>Ë NQÆ∞~°∞K«i`«„ áê~åÜ«∞Ë „Ñ¨^è•#=∞<Õ

„Ñ¨Kå~°O XHõ\˜ W\©=Å „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. HÍh, N™ê~ÚÉÏÉÏ `«=∞

bÖÏ„Ñ¨É’^è•Å ^•fi~å =∂#"åo HõOkOz# =∞Ç≤Ï`« ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xH©,

NQÆ∞~°∞K«i`«„Ö’ K˘Ñ≤ÊOK«|_»¤ HÍÅ^À+Ö Ñ¨\ ˜ì# H˘xfl ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞

'J=âıëêÅ‰õΩ— =∞^èŒº#∞#fl "≥·~°∞^èŒºO ^Œ$ëêì º ZO^Œ~À ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞

NQÆ∞~°∞K«i`«„ áê~åÜ«∞ =Å¡ H˘O`« ÉèÏ=ãÖÑ¶¨∞~°¬‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞.

98


D Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ ^Œ`«Î™êO„Ñ¨^•Ü«∞O Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ù@∞ìHõ–ÑïÏ=∞O, P

™êO„Ñ¨^•Ü«∞O Ü≥ÚHõ¯ =ÚYºÅH∆ÍºÅ∞–ÅHõ∆ÏÅ∞, Jq NQÆ∞~°∞K«i`«„Ö’

ZO «=~°‰õΩ „ÑuaOaã∞Î<åfl~Ú, Wq N™ê~ÚãO„Ñ^•Ü«∞OÖ’ ZO «=~°‰õΩ

W=Ú_»∞`å~Ú, "≥ÚII# JOâßÅ#∞ H˘O`≥·<å Ñïâ’kèOz J=QÍÇ¨Ï#

KÕã¨∞HÀ=_»O ZO`≥·<å J=ã¨~°O!

ÑiÑÓ~°‚ ã Œ∞æ~°∞ãfi~°∂áêxH Ñ~åºÜ«∞Ñ ŒO Œ «Îãfi~°∂ÑO. Jxfl

=∞ « ™êO„Ñ^•Ü«∂Å, P è•ºu‡Hõ « «Î fi Œ~°≈<åÅ‰õΩ =¸ÅO ã Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ

bÖÏ„Ñ¨É’^è•ÖË. "Õ^•Å∞ ã¨`«º„^Œ+¨ìÖˇ·# =∞Ç¨Ï~°∞¬Å ^Œ~°≈<åÅ∞† P ^Œ~°≈<åÅ

P Œ~°≈"Õ∞ "≥·kHõ =∞`åxH ÑÙ<å Œ∞Å∞† ÃÇ·ÏO Œ= èŒ~å‡xH X~°=_ç =∞ÇÏ~°∞¬Å

#_»=_ç. JO^Œ∞ˆH "Õ^•xfl x`«ºO áê~åÜ«∞ KÕÜ«∞=∞h, JÖÏ áê~åÜ«∞

K≥Ü«∞º@O ^•fi~å "Õ^Œ™ê~åxfl „QÆÇ≤ÏOz, `«^Œ#∞QÆ∞OQÍ #_»K«∞H˘=∞‡x

"≥·kHõ^èŒ~°‡O L^Àƒkèã¨∞Î#flk, – ''"Õ^Àx`«º=∞nèÜ«∞`åO, `«^Œ∞u`«O

Hõ~°‡ã¨fi#∞+¨ ª º`åO!—— Jx. `«`« Î fi`«ó ~¸ "Õ^Œáê~åÜ«∞ "≥ ·kHõ

™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ qkèOK«|_»¤ QÆ∞~°∞K«i„`«–„Ñ¨É’^è•Å áê~åÜ«∞Ë!

Ü«¸^Œ∞ÅÖ’ Uã¨∞„H©ã¨∞Î‰õΩ =ÚO^Œ∞ „Ñ¨ÉèíqOz# „Ñ¨=HõÎÅ

(ã Œ∞æ~°∞=ÙÅ) rq « „ÑÉ’ è•Å∞ Ü« Œ∞=∞`å#∞Ü«∂Ü«ÚÅ Ñq„ «áê~åÜ«∞

„QÆO äŒ=∞~Ú Õ, Uã∞„ÑÉèí∞=Ù Ü≥ÚHõ K«i„ «–É’ èŒ#Å∞ (Éˇ·aÖò) „ÔHÂãÎ=ÙÅ

Ñq„ «áê~åÜ«∞ „QÆO äŒ=Ú. É·aÖòÖ’ Uã∞„H©ã∞Î#∞ '~°cƒ— (the Master,

ã Œ∞æ~°∞=Ù) Jx „Ñ™êÎqOK«|_ç =ÙOk. WHõ, =∞ÇÏ=∞‡ £ „Ñ=HõÎ rq «qâıëêÅ∞–

É’ èŒ#Å ~°∂Ñ"≥∞ÿ# Y∞~å<£ =∞ÇÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞ „â◊ ŒúQÍ áê~åÜ«∞ KÕã∞‰õΩ<Õ

Ñq„ «QÆO äŒO. JO>Ë, J=hfl PÜ«∂ =∞ «™êO„Ñ^•Ü«∂Å#∞ „Ñ=iÎÅ¡KÕã≤#

ÑïÑ¨Ó~° ‚ ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ K«i„`«–É’^èŒ#Å áê~åÜ«∞#fl =∂@!

«ÑãûOÑ#∞flÅ∞, ã «º„ Œ+ìÅ∞ Ü≥ÿ∞# =∞ÇÏ~°∞¬Å∞, ã Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞, PKå~°∞ºÅ∞

"≥·kHõ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xfl „Ñ¨ÉèÏq`«O KÕã¨∞Î#flO`« HÍÅO "≥·kHõ=∞`«O

q*Ï#ã∂ÊùiÎ À qÅã≤e¡Ok. „Hõ=∞OQÍ Ü«∞[Ü«∂QÍk Hõ~°‡HÍO_» Ü≥ÚHõ

99

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ NQÆ∞~°∞K«i`«„ áê~åÜ«∞

„áê|ÅºO ÃÑiy, åuÎ fiHõ P è•ºu‡HõÑ~°"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞™êO„Ñ^•Ü«∞O ã#flye¡Ok.

«Ñó™êfi è•ºÜ«∞ x~°u, *Ï#„ÑÉ’ èŒ<å ™ê=∞~°÷ºO PKå~°º™ê÷<åxH J~°› «Å=_»O

=∂x, PKå~°ºÑ Œq H=ÅO =Oâ◊Ñ~°OÑ~åQÆ «"≥∂, "å~°ã «fiÑ~°OQÍ<À

q∞yeOk. PKå~°ºÑ‘~îåÅ∞ J~°ÛHõÑ‘~îåÅ∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~Ú. WÖÏ, ã=∞~°÷"≥∞ÿ#

QÆ∞~°∞™êO„Ñ^•Ü«∞O QÆ∞ÑÎ"≥∞ÿ Å∞ÑÎ"≥∞ÿ, H=ÅO [_»"≥∞ÿ# Hõ~°‡HÍO_» „Ñ|Å"≥∞ÿOk.

H=ÅO ' «O «∞— «ÅÔHH¯ Õ, U =∞ «™êO„Ñ^•Ü«∞"≥∞ÿ<å q' «O «∞—=Ù HÍHõ

«ÑÊ Œ∞!

P Ñïã≤÷uÖ’ JÑ¨Ê\˜=~°‰õΩ QÆ∞Ñ¨Î"åÇ≤ÏxÜ≥ÿ∞# ã¨~°ã¨fif #kÖÏ

„Ñ=Ç≤Ïã∞Î#fl QÆ∞~°∞™êO„Ñ^•Ü«∞O "åã∞ Õ= « «Î fiOQÍ "≥eH =zÛ, NHõ$+µ‚x

^•fi~å ÉèÏ~°fÜ«∞ãÖã¨¯ $ux uiy Ñïáê¡q`«O KÕã≤Ok. ã¨~°fir=ÙÅ

ÇÏ$ ŒÜ«∂ÅÖ’ =ã≤OKÕ k=º «fi"Õ∞ "åã∞ Õ=Ù_»∞. D ã`åºxfl "åiH É’kèOz,

"åiKÕ P k=º`åfixfl Œi≈OÑ¨KÕÜ«∞_®xH˜ P "åã¨∞ Õ= « «Î fi"Õ∞ r=ÙÅ=∞ èŒº

J=`«iOz ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ∞QÍ =ã≤ã¨∞ÎOk. JÖÏ =∞#=∞^èŒº =ã≤OKÕ

k=ºã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ·# ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÖË "åã¨∞^Õ=ÙÅ∞. W^Õ, `«~°∞"åu HÍÅOÖ’

ÉèÏQÆ=`«™êO„Ñ¨^•Ü«∞OQÍ „Ñ¨MÏº`«"≥∞ÿOk.

NHõ$+¨‚"åã¨∞^Õ=Ùx Hõ$+≤`À ÃÑOK«|_»¤ ~¸ ÉèÏQÆ=`«HõÅÊ=$Hõ∆O

`«~°∞"åu HÍÖÏÖ’¡ âßM’Ñ¨âßYÖˇ· qã¨ÎiOz, „Ñ¨MÏº`«"≥∞ÿ# qq^èŒ ÉèíH˜Î *Ï˝#

Ü≥∂QÆ ™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å‰õΩ =¸ÅHõO^Œ"≥∞ÿOk. *ˇ·#™êO„Ñ¨^•Ü«∂ÅÖ’x

f~°÷OHõ~°ã≤^•úO`«O, É∫^ŒúOÖ’x É’kèã¨`«∞fiÅ [## ã≤^•úO`«O, \˜Éˇ\ò

É∫^ŒúOÖ’x Ñ¨^Œ‡ãÖÉèí= ™êO„Ñ¨^•Ü«∞O, ~¸ "åã¨∞^Õ=`«`«Î fi „Ñ¨ÉèÏ=O

=Å¡ „Ñ¨ÉèíqOz# J"≥·kHõ ~°∂áêÅ∞.

NHõ$+¨‚x~åºO `«~°∞"å`« H˘xfl â◊`åÉÏÌÅ‰õΩ Hõ$+¨‚"åã¨∞^Õ=Ùx

XHõ [QÆ Œ∞æ~°∞ ãfi~°∂ÑOQÍHÍHõ, bÖÏ=∂#∞+q„QÆÇï_»∞QÍ P~åkèOÑ|_»@O

„áê~°OÉèí"≥∞ÿ '"åã¨∞^Õ=Ù_»—<Õk NHõ$+¨µ‚x Ñ¨~åºÜ«∞<å=∞O J=_»O`À,

100


(=¸Å)"åã¨∞^Õ=`«`« Î fiO (QÆ∞~°∞™êO„Ñ¨^•Ü«∞O) "Õ~°∞"Õ~°∞ ¿Ñ~° ¡`À

„Ñ¨Kå~°"≥∞ÿOk.1 "å\˜Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ#k ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞`«`«Î fiO!

1 D QÆ∞~°∞™êO„Ñ¨^•Ü«∞"Õ∞ „^Œq_»^Õâ◊OÖ’ ã¨∞„|Ç¨Ï‡º ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OQÍ~°∂áêO «~°O K≥Ok „Ñ¨=iÎe¡Ok. ã¨∞„|Ç¨Ï‡∞º_»∞ ã¨∞–„ÉÏÇ¨Ï‡∞º_»∞. â◊√ Œú"≥∞ÿ#„|Ç¨Ï‡*Ï˝<åxfl É’kèOKÕ"å_»∞. DÜ«∞#‰õΩ QÆ∞~°∞QÆ∞Ç¨ï_»x, ™êfiq∞Ü«∞x,™êfiq∞<å äŒ∞_»x, t=QÆ∞~°∞_»x, ã¯O Œ∞_»h ¿Ñ~°∞¡. ™êfiq∞ JO>Ë QÆ∞~°∞=Ù. DÜ«∞#ã Œ∞æ~°∞<å äŒ∞_»∞. ã¯O Œ∞_»∞ „Ñ=<å Œ~°ÇÏ™êºxfl ≥eÜ«∞*¿ÑÊ ã Œ∞æ~°∞=¸iÎQÍH©iÎOÑ|_®¤_»∞ (''„Ñ=+∞‡YãÎ ä•!—— –™ê¯O ŒÑÙ~åO). JO ÕHÍ Œ∞! DÜ«∞# t=Ù_çH„Ñ¨=`«`åÎfixfl LÑ¨^ÕtOz t=QÆ∞~°∞_≥·<å_»x Ñ¨Ù~åÏÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.QÆ∞~°∞ « åÎfixfl J Œ∞ƒù «OQÍ =i‚OKÕ 'QÆ∞~°∞w «— ™ê¯O ŒÑÙ~åOÖ’x Õ. JO^Œ∞ˆH«q∞à◊ Õâ◊OÖ’ ÑiÑÓ~°‚ ã Œ∞æ~°∞=ÙÅ#∞, Ü≥∂QÆ∞Å#∞ ã∞„|ÇÏ‡º™êfiq∞ JOâ◊QÍ,

J=`å~°OQÍ ÉèÏq™êÎ~°∞. =¸ÅÉèÏQÆ= « ™êO„Ñ^•Ü«∂xH XHõ H˘=∞‡ (ã¯O ŒâßY)QÍ=ÙO_ç, «~°∞"å « â‹·=~°∂áêxfl ãO «iOK«∞H˘x ã¯O Œ"≥∞ÿ# « «Îfi"Õ∞ ã¯O Œ∞_»∞.(ã¯O Œ∞xH P ¿ÑÔ~O Œ∞‰õΩ =zÛO^À q=iOKÕ Z<Àfl Hõ äŒÅ∞ HÍO`åãOq∞`åÅ∞QÍ

ÑÙ~åÏÅÖ’ K≥ÑÊ|_®¤~Ú. Jk "Õ~ q+Ü«∞O.) JO Œ∞H =¸Å ™êO„Ñ^•Ü«∞ =$Hõ∆O#∞O_ç ZO « ã¯O Œ"≥∞ÿ<å (q_ç=_®¤) P =¸Å ™êO„Ñ¨ •Ü«∞ J=âıëêÅ∞QÍ H˘xflzÇ¨flÅ∞ ã¨¯O^Œ™êfiq∞Ö’ HõxÑ≤™êÎ~Ú. q+¨µ‚=Ù QÆ~°∞_»"åÇ¨Ï#∞_»∞† ã¨¯O^Œ∞_»∞<≥=∞e"åÇÏ#∞_»∞. Ô~O_»∂ qÇÏOQÍÖË. Ô~O_»∂ <åQÆ∞Å#∞ (‰õΩO_»exx) Éèí∂q∞(=¸ÖÏ è•~°O) #∞O_ç HÍà◊§`À «#∞flH˘x ÃÑ·H fã≤H˘xá⁄ÜÕ∞º"Õ (<åQÆq~À èŒ∞ÖË).NHõ$+µ‚_»∞ <≥=∞eÑ≤OKè«O èŒi¿ãÎ, ã¯O Œ∞_»∞ <≥=∞e "åÇÏ#∞_»∞. Hõ$+µ‚_»∞ "Õ∞ è•i."Õ∞gÏ è•i ã¨ O Œ∞x J#∞K«~°∞ÅÖ’ XHõ_»∞. Õ=H©#O Œ#∞_≥·# NHõ$+¨µ‚_»∞JOw~°ã=∞ÇÏi¬ = ŒÌ 'KåÅHõº—=∞<Õ ™ê=∞"Õ ŒQÍ# qkèx JÉèíºã≤Oz •xx =Ú~°oÃÑ·QÍ#O KÕÜ«∞_»OÖ’ „áêgºO ãOáê~ÚOKå_»x KèåO^ÀQÆºÑx+ «∞Î K≥|∞ «∞#flk.Hõ$+¨µ‚_»∞ ‰õÄ_» 'ÉèíQÆ=næ «— Ö’, ''"Õ^•ÅÖ’ ™ê=∞"Õ^•xfl <Õ#∞—— Jx K≥áêÊ_»∞.<å ŒÜ≥∂QÆ ™ê èŒ<å~°∂Ñ"≥∞ÿOk ™ê=∞"Õ ŒO. ™ê=∞"Õ •xfl "Õ∞gÏ"å^•ºÅg∞ ŒQÍ#O KÕ¿ã"å~°∞. D q+¨Ü«∞"Õ∞ "Õ∞gÏ^è•i ã¨¯O^Œ∞x J#∞K«~°∞_»∞QÍÑÙ~åÏÅÖ’ K≥ÑÊ|_»¤k.

101


ÉèÏQÆ=`« ™êO„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ "Õ^Œ`«∞Åº"≥∞ÿ# N=∞^•ƒùQÆ=`«=Ú

^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "åix q+¨µ‚=¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ 23 J=`å~åÅÖ’ XHõiQÍ,

Ü≥∂QÆq^Œº#∞ „Ñ¨=iÎÅ¡*Ëã≤# ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙQÍ ¿Ñ~˘¯O@∞#flk. ÉèÏQÆ=`«

™êO„Ñ¨^•Ü«∞=∞<Õ =∞Ç¨=$Hõ∆O #∞O_ç XHõ „Ñ¨`ÕºHõ âßYQÍ |Ü«∞Å∞^Õi#

~¸ ^Œ`«Î™êO„Ñ¨^•Ü«∞O L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ – =ÚYºOQÍ =∞Ç¨~åR

^Õâ◊OÖ’ – âßM’Ñ¨âßYÅ∞QÍ qã¨ÎiOzOk. <å^äŒ, =∞Ç¨#∞ÉèÏ=,

^Œ`«Î™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å∞ ~¸ gxÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ#q.

D LÑâßYÅÖ’ Œ åÎ„ ÕÜ«ÚÅ"åix „Ñ è•#OQÍ P~åkèOKÕ

^Œ`«Î™êO„Ñ¨^•Ü«∞O =∞Ç¨~åR^Õâ◊OÖ’ Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å∞, N#$ã≤OÇ¨Ï

ã~°ãfif™êfiq∞ "åi=Å¡ qMÏº «"≥∞ÿOk. D ™êO„Ñ^•Ü«∞‰õΩÅ#∞ ' Œ «∞ÎÅ—x

JO\Ï~°∞. Wk „Ñ¨^è•#OQÍ Ü≥∂QÆ=∂~åæxH˜ ãÖ|OkèOz#k.

Ñ¨Ù~åËuÇ¨™êÅ∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"åix Ü≥∂QÆ<å^èŒ∞_»<Õ ¿Ñ~˘¯<åfl~Ú.

^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"å~°∞ qq^è ŒHÍÖÏÖ’¡, qq^è Œ P^è•ºu‡Hõ =∂~åæÅ#∞

„Ñ=iÎÅ¡*ËÜ«∞_®xH qq èŒ ã Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ ~°∂ÑOÖ’ J= «iã∞ÎO\Ï~°<Õk

~¸ ™êO„Ñ^•Ü«∞‰õΩÅ qâßfiãO. Wk ÉèÏQÆ= « ™êO„Ñ^•Ü«∞OÖ’ K≥ÑÊ|_»¤

q+¨µ‚J=`å~° ã≤^•úO`åxH˜ ('ãÖÉèí"åq∞ Ü«ÚˆQÜ«ÚˆQ—) „Ñü~°∂ÑÖ.

''QÆ∞~°∞„|Ç‡ QÆ∞~°∞ifi+µ‚ó QÆ∞~°∞~Ì"À =∞¿ÇÏâ◊fi~°ó—— J#fl âßG (™ê¯O ŒÑÙ~å)

=K«<å#∞™ê~°O ÑiÑÓ~°‚ ã Œ∞æ~°∞ « «Î fi"≥∞ÿ# Œ «Î=¸iÎx „u=¸~åÎº «‡‰õΩ_»∞QÍ

ÉèÏqOz « Œ#∞QÆ∞OQÍ PÜ«∞# =¸iÎx ~°∂ÑHõÅÊ# K≥Ü«∞º@O [iyOk.

JO Œ∞H Œ «Î=¸iÎ =¸_»∞ «ÅÅ =¸iÎ JÜ«∂º_»∞. J~Ú Õ, Wk Œ «Î

™êO„Ñ^•Ü«∞O XHõ „Ñ ÕºHõâßYQÍ ~°∂á⁄O Œ∞ «∞#fl HÍÅOÖ’ [iyO Õ.

ZO^Œ∞HõO>Ë ÉèÏQÆ=`«, „|Ç¨‡O_», „|Ç¨Ï‡, =∂~°¯O_ÕÜ«∞ Ñ¨Ù~åÏÖËg

^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "åix „u=¸~åÎº`«‡‰õΩ_»∞QÍ ¿Ñ~˘¯#_»O ÖË^Œ∞! J„u

J#ã∂Ü«∞Å‰õΩ q+µ‚ JOâ◊OÖ’ Œ åÎ„ ÕÜ«ÚÅ∞ [x‡OKå~°x =∂„ «O H˘xfl

ÑÙ~åÏÅ∞ K≥a Õ, =∞iH˘xfl ÑÙ~åÏÅ∞ J„uJ#ã∂Ü«∞Å‰õΩ "≥Ú «ÎO =ÚQÆ∞æ~°∞

102


‰õΩ=∂~°∞Åh, "åiÖ’ qëê‚fiOâ◊Ö’ Œ «Î™êfiq∞, ~°∞„^•Oâ◊Ö’ Œ∞~åfiã=Úx,

„|Ç‡Oâ◊Ö’ K«O„ Œ∞_»∞ [x‡OKå~°x K≥|∞ «∞<åfl~Ú. Œ «Î™êO„Ñ^•Ü«∂Ö’¡

Œ «Î=¸iÎx Ñ~° ≥·=OQÍ Láêã≤OK«_»O „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# «~°∞"å Õ Œ «Î=¸iÎx

„u=¸~åÎº`«‡‰õΩ_çQÍ (=¸_»∞`«ÅÅ=¸iÎQÍ) ÉèÏ=#KÕã≤ P~åkèOK«_»O

P~°OÉèí"≥∞ÿOk. D QÆ∞~°∞™êO„Ñ^•Ü«∞O |Çïà◊„ÑKå~°O á⁄Ok# Ñ¶e «OQÍ,

JO^Œ~°∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ#∞ ("åiÖ’ =ºHõÎ"≥∞ÿ# ã≤kú, Ñ¨iÑ¨Hõfi`« ^Œ$ëêìº)

Œ åÎ„ ÕÜ«ÚÅ "åi JOâß=`å~åÅ∞QÍ<À, ÑÓ~å‚=`å~åÅ∞QÍ<À ÉèÏqOK«_»O

=∞Ç¨~åR Õâ◊OÖ’ PKå~°"≥∞ÿOk. D Œ$ëêìº<Õ N™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ ‰õÄ_®

^Œ`åÎ=`å~°OQÍ JHõ¯_» ÉèÏq™êÎ~°∞. JO`Õ `«Ñ¨Ê N™ê~ÚÉÏÉÏ `å=Ú

Œ åÎ=`å~°=∞x ZHõ _® Z#fl_»∂ „ÑHõ\OK«ÖË Œ∞. ã~°fi Õ=`åãfi~°∂áêÅ∞

`å<Õ Jx x~°∂Ñ WzÛ# ÉÏÉÏ, H˘O Œ~°∞ Œ «ÎÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ å<Õ Œ «Î=¸iÎ#x

‰õÄ_® x Œ~°≈#q∞KåÛ~°∞. JO Õ!

=∞Ç~åR Õâ◊OÖ’ Œ ÀÎáêã# <å äŒ™êO„Ñ^•Ü«∞O`À „áê~°OÉèí"≥∞ÿ,

Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å `«~°∞"å`« XHõ „Ñ¨`ÕºHõ Láêã¨<å ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OQÍ

~°∂Ñ¨Ùk^Œ∞ÌH˘x, `«~°∞"å`« N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif™êfiq∞ (NQÆ∞~°∞x) =Å¡

„ÑMÏº «"≥∞ÿOk. D <å äŒ Œ «Î ™êO„Ñ^•Ü«∂Å`À ÉÏ@∞, =∞Ç#∞ÉèÏ=

™êO„Ñ^•Ü«∞=∞<Õk =∞Ç~åR Õâ◊OÖ’ ÉÏQÍ "Õà◊¥§#∞H˘#fl ™êO„Ñ^•Ü«∞O.

NQÀqO Œ „ÑÉèí∞=ÙKÕ „áê~°OaèOK«|_ç# Œx K≥ÑÊ|_Õ ~¸ ÑO ä•, K«„Hõ èŒ~°∞Å

=Å¡ ÉÏQÍ „áêK«∞~°ºO á⁄OkOk. "≥Ú Œ@ ÉèÏQÆ= « ™êO„Ñ^•Ü«∂xfl ÑÓiÎQÍ

J=ÅOaOz, NHõ$+µ‚_ç<˘Hõ _ç<Õ Ñ~å ≥·= «OQÍ P~åkèOz# ~¸ ÑO ä•

«~åfiuHÍÅOÖ’ Œ ÀÎáêã##∞ ‰õÄ_® ã‘fiHõiOzOk. ÉèíQÆ=næ «, ÉèÏQÆ= «=Ú,

K«„Hõ èŒ~°∞Å∞ ~°zOz# 'ã∂ «„áê~î°=Ú— «ÑÊ, Hõ_»‰õΩ "Õ Œ „áê=∂Ïºxfl ‰õÄ_®

D ÑO ä• JOwHõiOK«HõáÈ=_»O =Å¡, =~å‚„â◊=∞ =º=ã÷ (‰õΩÅ=º=ã÷)#∞

f„=OQÍ =ºu~HOK«_»O =Å¡ P HÍÅOÖ’ ~¸ ÑO ä• J„QÆ=~å‚Å P„QÆÇxH

QÆ∞Ô~·, Z<Àfl q=∞~°≈Å JÑxO ŒÅ áêÖ·Ok.

103


KèåO^Œã¨ "≥ ·kHÍKå~åÅ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ |Ü«∞Å∞^Õi#

<å äŒ™êO„Ñ^•Ü«∂xH, ÑÓiÎQÍ "Õ Œ„áê=∂Ïº<Õfl „`Àã≤ ÑÙzÛ# =∞Ç#∞ÉèÏ=

ÑÖ^ä•‰õΩ ã¨∂ÊùiÎxzÛ ZO`À „Ñ¨ÉèÏq`«O KÕã≤# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞Ü≥∂QÆ

™êO„Ñ¨^•Ü«∞O «~°∞"å`« HÍÅOÖ’ Ñ¨~°=∞KèåO^Œã¨"≥∞ÿ# "≥·kHõ Hõ~°‡HÍO_»‰õΩ

<≥Å"≥·Ok! Z<Àfl Kåi„`«Hõ HÍ~°ÏÅ‰õΩ `À_»∞ ~¸ ÑïÏ=∂xH˜ XHõ

HÍ~°O– 'NQÆ∞~°∞K«i`«„—!!

N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu™êfiq∞ (c 1378-1458) x~åºÏ#O`«~°O

ã¨∞=∂~°∞ XHõ â◊`å|ÌO `«~°∞"å`« (1538 „áêO`«OÖ’) QÆOQÍ^èŒ~° ã¨~°ã¨fiu

J<Õ XHõ ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎ_»∞ =∞~å\©ÉèÏ+¨Ö’ ~¸ „QÆO^ä•xfl ~°zOKå_»∞. `å#∞

NQÆ∞~°∞x J#∞=∞u`À P „QÆO^äŒO „"åã¨∞Î<åfl#x NQÆOQÍ^èŒ~° ã¨~°ã¨fiu

„"åã≤# XHõ¯=∂@ P^è•~°OQÍ, QÆOQÍ^èŒ~°∞x N#$ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu ™êfiq∞

"åi ã=∞HÍe‰õΩxQÍ H˘O Œ~°∞ KÕã≤# x~°‚Ü«∞O ãÔ~·#k HÍ Œ∞. QÆOQÍ èŒ~°∞x

'J#∞=∞u— „ÑãHÎ H=ÅO „QÆO äŒ~°K«<å ™êO„Ñ^•Ü«∂xH ãO|OkèOz# Õ.

1854–1914 =∞ èŒºHÍÅOÖ’ rqOz# N"åã∞ Õ"å#O Œ ã~°ãfiu™êfiq∞

‰õÄ_® NQÆ∞~°∞K«i`«„#∞ ãÖã¨¯ $`«ÉèÏ+¨Ö’H˜ J#∞=kã¨∂Î, å#∞ Œ`«Î™êfiq∞

'„Ñ¨`«ºHõ∆— P[˝ "Õ∞~°‰õΩ P „QÆO^äŒ~°K«# KÕã¨∞Î<åfl#x „"å™ê~°∞. JO`ÕHÍHõ,

N#$ã≤OÇÏ ã~°ãfiu™êfiq∞H S Œ∞ «~åÅ «~åfi « QÆOQÍ èŒ~°∞_»∞ [x‡Oz#@∞¡

ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# P^è•~åÅ∞<åfl~Ú ‰õÄ_®. nx=Å¡ ã¨Ê+¨ì=∞ÜÕ∞º^Õ=∞O>Ë,

QÆOQÍ^èŒ~°ã¨~°ã¨fiu ã¨fiÜ«∞OQÍ NQÆ∞~°∞x =ÚYó`å "åi É’^èŒ#∞ q<Õ

J=HÍâ◊OÖË^Œ∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ã≤^Œú=Úx J<Õ ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎ_»∞ ~°zOKå_»x

K≥Ñ¨Ê|_Õ z#fl ãÖã¨¯ $`« „QÆO^äŒO P^è•~°OQÍ#∂, `å#∞ Hõ~å‚Hõi‚QÆ q#fl

q+Ü«∂Å 'P è•~°OQÍ—#∞ Náê Œ N=Å¡Éèí∞Å (c 1323-53) Ü≥ÚHõ , NQÆ∞~°∞x

Ü≥ÚHõ¯ rq`« qâıëêÅ#∞ „QÆO^äŒã¨ÎO KÕ™ê_»∞ NQÆOQÍ^èŒ~°ã¨~°ã¨fiu.

104


Ç≤ÏO Œ∂–=Úã≤¡O =∞`åÅ ã"≥∞ÿHõº «™ê èŒ#‰õΩ Hõ$+≤ KÕã≤# P è•ºu‡Hõ

L^Œº=∂ÅÖ’ ^Œ`« Îã Ö„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ K≥Ok# <å^ä ŒÑ ÖnäÜ«ÚÅ∞,

N#$ã≤OÇÏã~°ãfif™êfiq∞ "åi=Å¡ „ÑÉèÏq «∞Ö·# Œ «ÎÑOnäÜ«ÚÅ∞ =Ù<åfl~°∞.

J~Ú`Õ, N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif™êfiq∞ J#O`«~°O L`« Î~° Hõ~å‚@Hõ,

=∞Ç¨~åRÅÖ’ <≥ÅH˘#fl ™ê=∂lHõ ~å[H©Ü«∞ Ñïã≤÷`«∞Å „Ñ¨ÉèÏ=O =Å¡

W™ê¡O =∞`«„áê|ÖÏº#fliHõ\˜ì, ã¨<å`«# ÃÇ·ÏO^Œ=^èŒ~å‡xfl Ñ¨Ù#~°∞^ŒúiOKÕ

ÅHõ∆ ºO`À H˘O^Œ~°∞ L^Œºq∞OKå~°∞.P L^Œº=∞O '=∞Ç¨~å„+¨ì ^èŒ~°‡O— ¿Ñ~°

`«~°∞"å`« „Ñ¨MÏº`«"≥∞ÿOk. ^Œ`«ÎÑÖnäÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_® P L^Œº=∂ÅKÕ

„Ñ¨ÉèÏq`«∞ÅÜ«∂º~°∞2. P HÍÅOÖ’ ~°zOÑ¨|_»¤ NQÆ∞~°∞K«i`«„ '=∞Ç¨~å„+¨ì

^èŒ~å‡xfl— „ÑüáêkOz# „Ñ¨^äŒ=∞ „QÆO^äŒ=∞x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. ™ê=∂lHõ

„ÑüÑ¶¨∞@<å ~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# D '=∞Ç¨~å„+¨ì ^èŒ~À‡^Œº=∞O— `«~°∞"å`« HÍÅOÖ’

Nã=∞~°÷ ~å=∞^•ã™êfiq∞"åi ã∂ÊùiÎ À Ñ~åHÍ+ª #O Œ∞‰õΩOk. JO Œ∞Hõ<Õ,

NQÆ∞~°∞x rq`«qâıëêÅ#∞ „QÆO^ä Œã¨ ÎO KÕÜ«∞_»O`À ÉÏ@∞ qq^èŒ

Ñ¨Ù~åÏÅ#∞O_ç „= « „áêÜ«∞tÛ`«Î =∞Ç≤Ï=∞, Hõ~°‡HÍO_» „áêâ◊™ê÷ºxfl =i‚OKÕ

q+Ü«∂Å#∞ «#‰õΩ Àz# q èŒOQÍ ZOÑ≤Hõ KÕã≤, NQÆ∞~°∞x<À@ K≥Ñ≤ÊOKå_»∞

NQÆOQÍ^èŒ~°ã¨~°ã¨fiu. QÆOQÍ^èŒ~°∞_»∞ `«# NQÆ∞~°∞K«i`«„Ö’ NQÆ∞~°∞x <À@

ÑëHÕz# 'É’^èŒ— Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ H˘xfl Ñ¨Ù~å„QÆO^ä•ÅÖ’ =∞#‰õΩ

HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.

NQÆ∞~°∞K«i`«„ Ö’<Õ K≥Ñ¨Ê|_ç#@∞¡ =∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«ÚÅ#∞

(~°[‰õΩÅ=O\) â◊¥„ Œ∞Å#∞ P Œ~°O`À t+µºÅ∞QÍ ã‘fiHõiOz# NQÆ∞~°∞_»∞

‰õΩÅ =º=ã÷#∞ „áÈ «ûÇ≤ÏOKå_»#@O Ç™êºãÊ ŒO. ãfãÇÏQÆ=∞#O =O\˜

Œ∞~åKå~åÅ „Ñâ◊Oã, ~°∞„^•Hõ∆=∞Ç≤Ï=∞ =O\ ÉÏÇºKå~å_»O|~åÅ á⁄QÆ_»Î,

2 q=~åÅ‰õΩ K«∂. Justice M.G.Ranade, The Rise of the MarathaPower, 1966.

105


Hõ$â◊ÛKåO„^•Ü«∞Ïk „áêÜ«∞tÛ «Î Hõ~°‡Å, qq èŒ„= «q è•<åÅ ™ÈÎ„ «=Ú,

=~å‚„â◊=∞ èŒ~å‡Å (‰õΩÅ=º=ã÷) ã=∞~°ú#, áêu„= «º =∞Ç≤Ï=∞, ¢ã‘Î xO Œ,

qq èŒ ÉÏÇÏº â∫K« „Ñ„HÜ«∞Å q=~°, Hõ~°‡HÍO_» "≥Ú ŒÅ~Ú#=hfl NQÆ∞~°∞x

x[É’ èŒ JÜÕ∞º J=HÍâ◊O ÖË Œ∞. J~°÷~°Ç≤Ï «"≥∞ÿ# PKå~° Hõ~°‡HÍO_»Å‰õΩ

=ºu ˆ~H õOQÍ „Ñ ¨=i úe ¡# É è ÏQ Æ=` «™êO„Ñ ¨^•Ü«∞OÖ’ [xOz,

"≥·kHÍKå~°HÍO_»#∞, ‰õΩÅ=º=ã÷#∞ f„=OQÍ x~°ã≤Oz# <å äŒ™êO„Ñ^•Ü«∂xfl,

"Õ^Œ„Ñ¨=∂Ï<Õfl „`Àã≤~å[x, Ñ¨~°=∞ 'J"≥·kHõ— =∞`«OQÍ QÆ∞uÔHH˜¯#

=∞Ç#∞ÉèÏ=ÑO ä•#∞ „ÑÉèÏq «O KÕã≤# Œ «Î™êO„Ñ^•Ü«∞O NQÆ∞~°∞K«i «„

Ö’ (ÃÑ·#) ¿Ñ~˘¯#fl JOâßÅ‰õΩ PÅO|#"≥∞ÖÏ HÍQÆÅ Œ∞?

JO ÕHÍHõ, Œ åÎ„ ÕÜ«ÚÅ"å~°∞ "å «~°â◊#|∞∞+≤ ™êO„Ñ^•Ü«∂xH

K≥Ok#"å_»x „Ñfu. "å «~°â◊#∞Å∞ '„â◊=∞∞Å—x N=∞ •ƒùQÆ= «=Ú ãÊ+ìOQÍ

¿Ñ~˘¯O@∞#flk,''"å «~°â◊<åÜ«∞ |∞∞+≤Ü«∞ó „â◊=∞Ï....——. *·#∞Å∞ „â◊=∞∞Å∞†

É∫^Œú=∞`«OÃÑ· ‰õÄ_® „â◊=∞∞Å „Ñ¨ÉèÏ=O =ÙOk. D „â◊=∞∞Å∞ Ñ¨~°=∞

J"≥ ·k‰ õΩÅ∞QÍ Ñ¨ Ù~åËuÇ¨™êÅÖ’ „Ñ ¨ã ≤k ú. D „â ◊=∞=∞`«O

"Õ^Œ„áê=∂Ïºxfl JOwHõiOK«^Œ∞† "≥·kHõ Hõ~°‡HÍO_»#∞ x~°ã≤ã¨∞ÎOk†

‰õΩÅ=º=ã¨÷#∞ `«∂~åÊ~°|_»∞`«∞Ok. D q^èŒOQÍ K«∂z<å 'NQÆ∞~°∞K«i`«„—

Ö’ QÆOQÍ^èŒ~° ã¨~°ã¨fiuKÕ NQÆ∞~°∞É’^èŒQÍ K≥Ñ¨Ê|_»¤ JOâßÅ∞ x["≥∞ÿ# ^Œ`«Î

™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ W=∞_»=Ù.

JÖÏHÍ^Œ∞, ã¨~°fi"≥·kHÍKå~åÅ#∞ qã¨i˚Oz# J=^èŒ∂`«`«`«fiO,

Ñ¨~°=∞ KèåO^Œã¨"≥∞ÿ# Hõ~°‡HÍO_»Ñ¨~°"≥∞ÿ# ã¨O„Ñ¨^•Ü«∞O – D Ô~O_»∂ ^Œ`«Î

™êO„Ñ¨^•Ü«∞=∞<Õ <åÏxH˜ ÉÁ=∞‡ÉÁ~°∞ã¨∞Å =O\˜=x H˘O^Œ~°∞

„Ñ¨=z™êÎ~°∞. Wk ˆH=ÅO ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# P^è•ºu‡Hõ u~ÀQÆ=∞# ^èÀ~°˜x

ã¨=∞i÷OKÕ =OK«<åtÅÊOÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞ `«Ñ¨Ê, nxH˜ U q^èŒ"≥∞ÿ# x~°∞Ì+¨ì

âß¢™êÎ^è•~°O ÖË^Œ∞. J„u=∞Ç¨Ïi¬ ÜÕ∞ 'Ñ¨Ù„`«HÍ"Õ∞+≤ì— =O\˜ Ü«∂QÆ"≥∂ KÕã≤

106


^Œ`«Î=¸iÎx Ñ¨Ù„`«∞_»∞QÍ á⁄O^ŒÖË^Œ∞. "å`åâ◊#∞_≥· („áêÏÜ«∂=∞O •fi~å)

J„u=∞Ç¨Ïi¬ KÕã≤# «áÈÜ≥∂QÆ Ñ¶e «OQÍ Œ «Î=¸iÎ Pq~°ƒùqOKå_»∞. J„u

™êO„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ ^Œ`«∞Î_≥· ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_≥·<å_»∞. =∞Ç¨`«Ñ¨ã≤fiQÆ, ã≤^Œ∞ú_»∞QÆ,

Ü≥∂QÆ<å^äŒ∞_»∞QÆ, ã¨~°fiÉÏÇ¨ºKå~°=i˚`«∞_≥·# J=^èŒ∂`«QÆ, (H˘xflKÀ@¡)

=∞^Œº=∂Oã¨ "≥∞ÿ^èŒ∞#=ÚÅ =O\˜ J"≥·kHõ (`åO„uHõ) q^è•<åÅÖ’

=∞QÆfl"≥∞ ÿ#"å_»∞QÆ =∞#‰õΩ Ñ¨Ù~åËuÇ¨™êÅÖ’ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"å~°∞

^Œ~°≈#q∞™êÎ~°∞. Ü«∞^Œ∞=∞Ç¨~åA, HÍ~°Îg~åº~°∞˚#∞_»∞ "≥Ú^ŒÅ~Ú# "åiH˜

^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"å~°∞ KÕã≤# É’^èŒÖ’ ‰õÄ_® ZHõ¯_® Hõ~°‡HÍO_» HõxÑ≤OK«^Œ∞.

ÉèíH˜Î, *Ï˝#, Ü≥∂QÆ =∂~åæÅ „u"Õ© ãÖQÆ=∞"Õ∞ ^Œ`«Î ™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. ÃÑ·#

¿Ñ~˘¯#fl P è•~åÅ Œ$ëêìº NQÆ∞~°∞K«i`„« Ö’ NQÆ∞~°∞x É’ èŒ#Å∞QÍ K≥Ñ¨Ê|_»¤

q+¨Ü«∂Å∞ =¸Å ^Œ`«ÎãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ q~°∞^Œú"≥∞ÿ#=h, Jq ˆH=ÅO

QÆOQÍ^è Œ~° ã¨~°ã¨fiu (Ñ¨Ù~åÀHõ ÎOQÍ) KÕã≤# ã¨fiHõáÈÅHõÅÊ#ÖË#h

ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok.

J~Ú Õ, =∞i N#$ã≤OÇÏã~°ãfiu™êfiq∞"åi Ü«∞ ä•~°÷É’ èŒ U"≥∞ÿ

Ü«ÚO_®Å<Õ „Ñ¨â◊fl ÃÑ·# KÕã≤# K«~°Û Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨~°º=™ê#OQÍ HõÅQÆ_»O

ã¨Ç¨Ï[O. NQÆ∞~°∞x É’^èŒ#Å∞ ‰õÄÅOHõ+ÖQÍ qx, PÜ«∞#KÕ LÑ¨^Õâ◊O

á⁄Ok, PÜ«∞# ã¨xflkèÖ’ ™ê^èŒ#KÕã≤ ÑïÑ¨Ó~°∞‚Öˇ·# „Ñ¨`«ºHõ∆ t+¨µºÅ •fi~å

`«Ñ¨Ê NQÆ∞~°∞x Ü«∞^•~°÷É’^èŒ `≥e¿ã J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. J@∞=O\˜ "åiÖ’

N[<å~°Ì#™êfiq∞ XHõ~°∞QÆ =∞#‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞. (=∞Ç¨Ï~åR‰õΩ K≥Ok#)

„Ñ¨=ÚY ÑÖ_ç`«∞_»∞– Ñïâ’^èŒ‰õΩ_»∞Ü≥ÿ∞# „á⁄ÃÑ¶ã¨~ü G.S.Ñ¶¨Úˆ~ (Prof.

G.S.Ghurye) ~¸ q+¨Ü«∞OQÍ, ''Ç≤ÏO^Œ∂–=∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«ÚÅ =∞^èŒº™ê=∞~°ã¨º ™ê^èŒ# ^Œ`«ÎãÖ„Ñ¨^•Ü«∞ =ÚYº ÅHõ∆=∞<Õk ã¨Ê+¨ìO. ãÖ`ü[<å~°Ì#™êfiq∞, PÜ«∞# t+¨µºÖˇ·# UHõ<å^äŒ∞_»∞ `«k`«~°∞Å∞ Jã¨Öˇ·#^Œ`«ÎãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ „Ñüx^èŒ∞Å∞. J~Ú`Õ, ~¸ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O

107


Náê^ŒN=Å¡É è í ∞Å∞, N#$ã ≤OÇ ¨ Ïã ¨~ °ã ¨ fif™êfiq∞ "å~ ° ¡ =Å ¡„Ñ¨*ÏÉÏÇ¨ïà◊ºOÖ’ |Ç¨ïà◊ „Ñ¨Kå~åxfl á⁄OkOk——3 JO\Ï~°∞. ãO ü

UHõ<å ä£ =∞ÇÏ~å*ò QÆ∞~°∞=ÙQÍ N[<å~°Ì#™êfiq∞ „ÑMÏº «∞_»∞. N[<å~°Ì#™êfiq∞

"≥Ú Œ@ Éè’QÆÖÏÅã∞xQÍ =ÙO_ç, N#$ã≤OÇÏã~°ãfiu™êfiq∞"åi É’ èŒ#ÅKÕ

„ÑÉèÏq «∞_≥·, Ñi=~°Î# K≥Ok, NQÆ∞~°∞xKÕ (QÍ∞QÍÑÓ~°∞Ö’x B Œ∞O|~°

=$Hõ∆KèåÜ«∞ÅÖ’) ^Œ`ÀÎáêã¨#Ö’ LÑ¨^Õâ◊O á⁄Ok, PÜ«∞# ã¨xflkèÖ’<Õ

™ê^èŒ#KÕã≤ Ñ¨iÑ¨Ó~°∞‚_≥·<å_»x K≥áêÎ~°∞. D<å\˜H© =∞Ç¨Ï~åR^Õâ◊OÖ’

^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"åi JOâß=`å~°OQÍ P~åkèOÑ¨|_Õ DÜ«∞# `«~°∞"å`«

Õ=yiÖ’ ã≤÷~°Ñ_®¤_»∞. UHõ<å èŒ∞_»∞ Ju Ñ≤#fl =Ü«∞ã∞ûÖ’ N[<å~°Ì#™êfiq∞x

P„â◊~ÚOz, PÜ«∞# ãxflkèÖ’ tHõ∆Ö’ Z<Àfl Uà◊√§ P è•ºu‡Hõ™ê èŒ#ÅÖ’

QÆ_çáê_»∞. N[<å~°Ì#™êfiq∞ "≥Ú Œ@ UHõ<å äŒ∞xH Œ ÀÎáêã#Ö’ LÑ Õâ◊q∞zÛ

™ê èŒ# KÕ~ÚOKå~°∞. UHõ<å äŒ∞xH Z<Àfl™ê~°∞¡ XHõ =Úã≤¡O Ñ¶H©~°∞ (J= èŒ∂ «)

~°∂ÑOÖ’ Œ åÎ„ ÕÜ«∞ ™êH∆Í`å¯~°O ‰õÄ_® HõeyO Œx K≥áêÎ~°∞4. PÃÑ·#

N[<å~°Ì#™êfiq∞ UHõ<å^äŒ∞xH˜ Hõ$ëÈ‚áêã¨##∞ qkèOKå~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞!

^Œ`«Î™êO„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ =¸ÅHõO^Œ"≥∞ÿ# ÉèÏQÆ=`«™êO„Ñ¨^•Ü«∂xfl uiy

„Ñ¨=iÎÅ¡KÕÜ«∞_®xHÀ, =∞ˆ~ HÍ~°OQÍ<À N=∞^•ƒùQÆ=`«O ÃÑ· "åºYº#∞

3 "It is evident that Datta cult was an effort to strike a synthesis andharmony between Hindus and Moslems. Sant Janardhana Swamy and hisdisciples Eknath and others represented the true spirit of Datta tradition.But as a popular cult it gained strength by the power and influence ofSripada Srivallabha and Nrisimha Saraswati." Prof. G.S.Ghurye, Indian Sadhus,

Bombay, P.34-35.

4 W@∞=O\˜ H˘xfl L^ŒO`åÅ P^è•~°OQÍ#∂, N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu–[<å~°Ì#™êfi=ÚÅÖ’ HõxÑ≤OKÕ Ç≤ÏO Œ∂–=Úã≤¡O =∞ «™ê=∞~°ãºO Œ$ëêìº<À, [<å~°Ì#™êfiq∞QÆ∞~°∞=Ù XHõ ã∂Ñ¶‘ =∞Ç «∞‡_≥·Ü«ÚO_»=K«Ûx W\©=e H˘O Œi Ñiâ’ èŒ‰õΩÅ Jaè„áêÜ«∞O!(K«∂.Tulpule, S.G., Classical Marathi Literature, Weisbaden: 1979, p.353.)

108


~°zOK«=∞x UHõ<å äŒ∞x P ÕtOKå_»∞. P P Õâ◊Ñ¶e «"Õ∞ UHõ<å äŒ ÉèÏQÆ= «=Ú.

=∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÑÖ^ä•Ö’=Öˇ, N[<å~°Ì# UHõ<å^äŒ∞ÅÖ’ ‰õÄ_® 'NHõ$+¨‚–

Œ åÎ„ ÕÜ«∞— Láêã¨#Å ã¨=∞#fiÜ«∞O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Œ ÀÎáêã¨##∞ HÍ‰õΩO_®,

â◊√ Œú"≥∞ÿ# Hõ$+‚ÉèíHÎx „Ñ=iÎÅ¡K≥Ü«∞º=∞x N[<å~°Ì#™êfiq∞ UHõ<å äŒ∞xH KÕã≤#

P^ÕâßxH˜ N#$ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu™êfiq∞ P"≥∂^Œ=Ú P^Õâ◊=Ú `«Ñ¨ÊHõ LO_ç

LO_®e. ZO^Œ∞HõO>Ë, N[<å~°Ì#™êfiq∞, N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu ~°zOKå~°x

K≥Ñ¨Ê|_Õ Z<Àfl JÉèíOQÍÅ∞ ÉèíH˜Î`«`«Î fiO`À `˘˜H˜ã¨ÖÏ_»∞`«∞O\Ï~Ú. "å\˜

P^è•~°OQÍ z=~°‰õΩ H˘O^Œ~°∞ ÑÖ_ç`«∞Å∞ N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu,

N[<å~°Ì#™êfiq∞"å~°∞¡ W ŒÌ~°∂ áêO_»∞~°OQÆ ÉèíHõÎÑ~°OÑ~°‰õΩ K≥Ok# "å~° s

™êO„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ K≥Ok# "å~°x ‰õÄ_® ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞! L^•Ç¨Ï~°‰õΩ,

„Ñ=ÚY =∞~åsî ™êÇ≤Ï «ºÑiâ’ èŒ‰õΩ_»∞ _®II„ÑÉèÏHõ~ü =∂KÕfi WÖÏ JO\Ï~°∞:

''<å=∞ Õ=Ùx J#O «~°HÍÅOÖ’ „ÑÉèíqOz# ãO «Hõ=ÙÅÖ’ #~°ã≤OÇÏã¨~°ã¨fiu, *<å~°Ì# ™êfiq∞ =Ù<åfl~°∞. "åi~°∞=Ù~°∂ "å~°¯s ÑÖ^ä£‰õΩK≥Ok#"å~°∞. "å~°∞ ~°zOKå~°x K≥ÑÊ|_Õ ÉèíHÎw`åÅ∞ Z<Àfl Åaèã∞Î<åfl~Ú.—— 5

D Œ$ëêìº Œ «Î™êO„Ñ^•Ü«∞ ÇÏ$ ŒÜ«∞O, É’ èŒ#Å Ü≥ÚHõ Ñ~åHÍ+ª

=∞#‰õΩ UHõ<å äŒ∞x ~°K«#ÅÖ’ =ÚYºOQÍ UHõ<å äŒ ÉèÏQÆ= «O Ö’ ÅaèOK«QÆÅ Œ∞.

‰õΩÅ=∞ « Œ∞~°aè=∂<åxfl, =º~°÷ PKå~°HÍO_»#∞ x~°ã≤ã∂Î, ™ê~°fi[h#"≥∞ÿ#

â◊√ Œú ÉèíHÎ*Ï<åÅ#∞ É’kèã∞Î#flk UHõ<å äŒ ÉèÏQÆ= «O. N™ê~ÚÉÏÉÏ «# Éèí‰õΩÎÅ#∞

áê~åÜ«∞ K≥Ü«∞º=∞x qkèOz# „QÆO ä•ÅÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú Œ@ ¿Ñ~˘¯#=Åã≤Ok

UHõ<å äŒ ÉèÏQÆ= «"Õ∞##fl q+Ü«∞O ‰õÄ_» QÆ=∞<å~°›O.

5 "Among the teachers and writers of Post Namadeva period,

were Narasimha Saraswathi and Janardhana Swami. Both belonged

to the Varkari Panth. A number of devotional poems are attributed

to them." Cultural Heritage of India, Vol.V, 1978.

109


J~Ú Õ ‰õΩâßÉèÏ=Ù J<Õ Éèí‰õΩÎxH NQÆ∞~°∞K«i «„ áê~åÜ«∞#∞

N™ê~ÚÉÏÉÏ ZO Œ∞‰õΩ qkèOz#@∞¡?– J<Õ „Ñâ◊fl WHõ _» L Œ~Úã∞ÎOk.

™ê~ÚÉÏÉÏ ZO Œ∞‰õΩ, ZÑC_»∞, U ãO Œ~°ƒùOÖ’ ‰õΩâßÉèÏ=Ù‰õΩ NQÆ∞~°∞K«i «„

áê~åÜ«∞ qkèOKå~À ##fl q+Ü«∂xfl ≥eÜ«∞*Ë¿ã ÉÏÉÏ P Õâ◊OÜ≥ÚHõ

ÑÓ~åfiÑ~åÅ∞ •@"Õã≤, T~°H 'N™ê~Ú<å äŒ∞_»∞ ‰õΩâßÉèÏ=Ù J<Õ Éèí‰õΩÎxKÕ108 ™ê~°∞¡ áê~åÜ«∞ KÕ~ÚOz# J Œ∞ƒù « „QÆO äŒO— – Jx H˘O Œ~°∞

„ÑKå~°O KÕã∞Î#fl =∂@ "åãÎ="Õ∞. HÍh, N™ê~Ú U ãO Œ~°ƒùOÖ’ JÖÏ

P ÕtOKå~À ≥Å∞ã∞H˘O>Ë, P „ÑKå~°OÖ’x "åãÎ=O J~°÷O HÍQÆÅ Œ∞.

‰õΩâßÉèÏ=Ù JãÅ∞ ¿Ñ~°∞ Hõ$ëê‚r HÍj<å ä£ *’+≤. J «_»∞ z#fl «#OÖ’<Õ

Œ «Î=∞ÇÏ~å*ò J<Õ QÆ∞~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOz, Œ ÀÎáêã# Ü≥∂QÍÉèÏºãOÖ’

tHõ∆ á⁄O^•_»∞. H˘O`«HÍÖÏxH˜ `«# ™ê^èŒ# ÅH∆Íºxfl =∞~°z, `«#

QÆ∞~°∞=Ù^•fi~å =∂~° =jHõ~°Ïk ‰õ∆Ω„ Œq ŒºÅ#∞ ™êkèOKÕ =∞O„`åÅ∞ á⁄Ok,

"å\ ™ê èŒ#Ö’ x=∞QÆfl=∞Ü«∂º_»∞. H˘xfl ã≤ Œ∞úÅ∞ „Ñ Œi≈OK«_»O <Õ~åÛ_»∞

‰õÄ_®. J~Ú`Õ ‰õΩâßÉèÏ=Ù QÆ∞~°∞"≥·# ^Œ`«Î=∞Ç¨~å*ò Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å‰õΩ

"≥o§áÈ «∂, J «‚ N™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ P„â◊~ÚOK«=∞x P ÕtOKå_»∞. «#

QÆ∞~°∞=Ù P Õâß#∞™ê~°O ‰õΩâßÉèÏ=Ù ti_ô "≥àÏ§_»∞. ã≤ Œ∞úÅ „Ñ Œ~°≈# PÑÙ`å#x

J «_»∞ „Ñ=∂O KÕ¿ãÎQÍh ÉÏÉÏ J «_çx =∞ã‘ Œ∞Ö’ J_»∞y_»x=fiÖË Œ∞.

PÃÑ·#, J`«˜‚ =∞ã‘^Œ∞Ö’ XHõ =¸Å ‰õÄ~°∞Ûx, ~À[O`å Nã¨=∞~°÷

~å=∞^•ã¨™êfiq∞ ~°zOz# ^•ã¨É’^èŒ #∞ áê~åÜ«∞ KÕã¨∂Î LO_»=∞x

P ÕtOKå~°∞ ÉÏÉÏ. JO «‰õΩ q∞Oz =∞~ LÑ Õâ◊=Ú K≥Ü«∞ºÖË Œ∞. JÖÏ

J «_»∞ ã∞=∂~°∞ =¸_»∞ ãO= «û~åÅ∞ ti_ôÖ’ =Ù<åfl_»∞. XHõ™êi ÉÏÉÏ

J «_ç À, ''P =¸_»∞ «ÅÅ =∞x+≤x K«∂_»∞!—— J<åfl~°∞. P=∂@‰õΩ ÉÏÉÏ

«##∞ QÍ∞QÍÑÓ~°∞ "≥o§, Œ «Îáê Œ∞HõÅ∞ Œi≈Oz ~°=∞‡<åfl~°x J~°÷O

KÕã¨∞H˘x, ‰õΩâßÉèÏ=Ù QÍ∞QÍÑ¨Ó~°∞ "≥àÏ§_»∞. JÑ¨Ê\˜#∞O_ç „Ñ¨uU\Ï

QÆ∞~°∞ÑÓi‚=∞‰õΩ, =∂Ñ¶∞ÑÓi‚=∞‰õΩ (U\Ï "≥Ú «ÎO Ô~O_»∞™ê~°∞¡) QÍ∞QÍÑÓ~°∞

110


ãO Œi≈OK«_»O xÜ«∞=∞OQÍ ÃÑ@∞ìH˘<åfl_»∞ ‰õΩâßÉèÏ=Ù. XHõ™êi J «_»∞ JÖÏ

QÍ∞QÍÑÓ~°∞ |Ü«∞Å∞ Õ~°∞ «∞O>Ë ÉÏÉÏ J «_çx QÍ∞QÍÑÓ~°∞Ö’ QÆ∞~°∞K«i «„

#∞ 108 ™ê~°∞¡ áê~åÜ«∞ K≥Ü«∞º=∞x P ÕtOKå~°∞. J «_»∞ QÍ∞QÍÑÓ~°∞Ö’

10–11 =∂™êÅ∞O_ç P áê~åÜ«∞qkèx ÑÓiÎKÕ™ê_»∞. ÉÏÉÏ = ŒÌ‰õΩ

~å=_®xH =ÚO Õ Œ ÀÎáêã#Ö’ LÑ Õâ◊O á⁄Ok# XHõ Œ ÀÎáêã‰õΩxH

QÍ∞QÍÑÙ~°OÖ’ P H∆„ «™êO„Ñ^•Ü«∂#∞™ê~°O NQÆ∞~°∞K«i «„ áê~åÜ«∞

KÕã¨∞H˘=∞‡x K≥áêÊ~°∞ ÉÏÉÏ.5 NQÆ∞~°∞K«i`«„ Ö’ K≥Ñ¨Ê|_»¤ NQÆ∞~°∞x,

Náê ŒN=Å¡Éèí∞Å K«i„ «– bÅÅ‰õΩ «ÑÊ, ^•xÖ’x KèåO Œã PKå~°HÍO_»‰õΩ

«# P"≥∂ ŒO ÖË Œx P ‰õΩâßÉèÏ=ÙH ãÊ+ìOQÍ K≥ÑÊ_®xHÍ J#fl@∞¡, UHÍ Œt

~ÀA# LÑ"åãxÜ«∞=∞O qkèOK«∞H˘#fl J «_ç KÕ « XHõ UHÍ Œt <å_»∞

Le¡áêÜ«∞Å∞ ‰õÄ_® (Ñ@∞ì|\ì) uxÑ≤OKå~°∞ N™ê~Ú. JO ÕHÍ Œ∞! NQÆ∞~°∞K«i «„

áê~åÜ«∞ xÜ«∞=∞O QÆÅ Œ «ÎÑOnäÜ«Ú_≥·# ‰õΩâßÉèÏ=Ù‰õΩ «ÑÊ =∞iOÔH=fiiH©

NQÆ∞~°∞K«i «„ áê~åÜ«∞ K≥Ü«∞º=∞x ÉÏÉÏ P ÕtOK«ÖË Œ∞!6

5 PÜ«∂ ™ê èŒ‰õΩÅ QÆ∞~°∞™êO„Ñ^•Ü«∂#∞™ê~°O "åiH «QÆ∞ P ÕâßÅxzÛ, "åi"åi=∂~åæÅÖ’ ™ê èŒ‰õΩÅ#∞ „áÈ «ûÇ≤ÏOKÕ"å~°∞ ÉÏÉÏ. ‰õΩâßÉèÏ=Ù‰õΩ ÉÏÉÏ KÕã≤# P Õâ◊O J@∞=O\ Õ.Wk ™ê~Úx ã Œ∞æ~°∞=ÙQÆ, Ñ~° ≥·=OQÍ ÉèÏqOKÕ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ =iÎOK« Œ∞.

6 N™ê~Ú ã¨K«Ûi «„Ö’ L@HÕK«|_»¤ N™êˆ~î ã¨fiáêfl#∞Éèí=O =∂>Ëq∞@<Õ ãÖ ÕÇ¨ÏO~¸ ãO Œ~°ƒùOQÍ H˘O Œ~°‰õΩ HõÅ∞QÆ=K«∞Û! N™ê~î#∞ NQÆ∞~°∞K«i «„ áê~åÜ«∞ K≥Ü«∞º=∞xN™ê~ÚÉÏÉÏ P ÕtOK«ÖË Œ∞. P „QÆO äŒáê~åÜ«∞ qkèx N™ê~î «#‰õΩ å<Õ qkèOK«∞H˘xXHõ ã¨áêÎÇ¨ÏO áê~åÜ«∞ Ñ¨ÓiÎ KÕ™ê_»∞. P ~ÀA ~å„u J «xH˜ ã¨fiÑ¨flOÖ’ ÉÏÉÏ P„QÆO^ä•xfl q=iã¨∞Î#fl@∞¡ ^Œ~°≈#"≥∞ ÿOk. ^•#~° ÷"Õ∞=∞h, `åxOHÍ áê~åÜ«∞H˘#™êyOKåÖÏ? =^•Ì?– Jx ÉÏÉÏ#_»QÆ=∞x NHÍHÍ™êÃÇÏÉò nH∆ ü‰õΩ L «Î~°O „"å™ê_»∞N™êˆ~î. Z=iH˜ "å~°∞ qkèOK«∞‰õΩ#fl ÜÕ∞ xÜ«∞=∂#fl~Ú<å, ^•xÑ¨@¡ ÉèíH˜Î„â◊^ŒúÅ∞ÃÑOá⁄OkOz, kfiQÆ∞©Hõ$ «"≥∞ÿ# nHõ∆ À "åi xÜ«∞=∂Å#∞ H˘#™êyOKÕ@∞¡ KÕ¿ã"å~°∞ÉÏÉÏ. ‰õΩâßÉèÏ=Ù q+¨Ü«∞OÖ’ [iyOk ‰õÄ_® W Õ! N™êˆ~î „Ñ¨â◊fl‰õΩ ã¨=∂ è•#OQÍ,J «_çx áê~åÜ«∞ WOHÍ H˘#™êyOK«=∞x K≥áêÊ~°∞ ÉÏÉÏ! WHõ _» =∞~˘Hõ q+¨Ü«∞O.ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl ãÖÑ¶∞@#Ö’x '™êˆ~î— ÉÁOÉÏ~ÚH˜ K≥Ok# "åºáêi† PÜ«∞# ti_ôÖ’"å_®#∞ xi‡Oz# ã¨xflÇ≤Ï «™ê~ÚÉèí‰õΩÎ_≥·# NH.V. ™êˆ~î HÍ Œ∞!

111


N™ê~ÚÉÏÉÏ K«i„ « K«kq Õ N™ê~Ú É’kèOz#, PK«iOz#

« «Î fiO NQÆ∞~°∞K«i «„Ö’ K≥ÑÊ|_»¤ J~°÷~°Ç≤Ï « PKå~°HÍO_»‰õΩ q~°∞ Œú=∞x W>Ëì

É’^è ŒÑ¨_»QÆÅ^Œ∞. „Ñ¨Ñ¨OK« P^è•ºu‡HõK«i„`«Ö’ „Ñ¨Éè íqOz# Jxfl

=∞`«™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å‰õΩ K≥Ok# =∞Ç¨`«∞‡Å, ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ K«i„`«Å#∞

™ê èŒ‰õΩÅO Œ~°∂ J=â◊ºO K« Œ∞==Åã≤O Õ. JO Œ∞Ö’ "å~°∞ Z#∞flH˘#fl

ã¨^Œ∞æ~°∞=¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ K«i„`«#∞ `«Ñ¨ÊHõ qkèQÍ áê~åÜ«∞ K≥Ü«∂ºe.

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ ™ê~Ú<å äŒ∞_Õ ã Œ∞æ~°∞=Ù, ≥·=O, ™ê èŒ#, QÆ=∞ºO! ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ

N™ê~ÚK«i„`Õ x["≥∞ÿ# QÆ∞~°∞K«i„`«! JO^Œ∞ˆH, N¿ÇÏ=∂^ŒÊO`«∞ q~°z`«

N™ê~ÚãK«Ûi «„ Ü≥ÚHõ LáÈ^•… «O WÖÏ L^Àƒkèã∞Î#flk: ''NQÆ∞~°∞K«i «„

=ÚYº=ÚQÍ H õ~ °‡HÍO_» ÃÑ ·<å^ è •~ °Ñ ¨_ ç Ü«ÚO_»∞@KÕ ^•xxÉ’ èŒÑ~°K«∞H˘#∞@ |ÇïHõ+ì=Ú. •x <åK«~°Ö’ É@∞ì@ =∞iO « Hõ+ì=Ú.Œ å„Î ÕÜ«Úx =ÚYºt+µºÅ∞ QÆ∂_» ^•x <åK«~°Ö’ ÃÑ@ìÖË‰õΩ<åfl~°∞.

N™ê~ÚãK«Ûi «„ q+Ü«∞=∞\ìk HÍ Œ∞. Hõ#∞Hõ, N™ê~ÚãK«Ûi «„=Ú#∞ ~¸<å\'QÆ∞~°∞K«i„`«—Ü«∞x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û#∞.—— (K«∂. N™ê~Úã¨K«Ûi`«„, LáÈ^•…`«=Ú).

J=HÍâ◊=ÚO>Ë, N™ê~Ú K«∂Ñ≤# ÉÏ@‰õΩ K≥Ñ≤Ê# É’ èŒ‰õΩ q~°∞ ŒúO HÍx

=∞Ç «∞‡Å É’ èŒ#Å∞, K«i„ «Å∞ „â◊ Œúl*ÏãÖ`À K« Œ∞=ÙH˘#=K«∞Û. ''ÑxKÕ~Ú!

ã¨¢^ŒæO^ä•Å∞ K«^Œ∞=Ù! ^Õ=Ùx <å=∞O LK«ÛùiOK«∞!—— J#flk N™ê~Ú

LÑ Õâ◊=Ú. Ñ~°"≥∂ « $+ì"≥∞ÿ# ã Œ∞æ~°∞ÉèíHÎx „ÑÉ’kèOKÕ NQÆ∞~°∞K«i„ « =O\˜

L «Î=∞ P è•ºu‡Hõ „QÆO ä•Å#∞ ã Œ∞æ~°∞Ñ äŒOÖ’ ÑÜ«∞xOKÕ "å~°O Œ~°∂ l*Ïã`À

J=â◊ºO ÑiîOK«=Åã≤O Õ! P „QÆO ä•ÅÖ’ ã Œ∞æ~°∞<å äŒ∞_≥·# N™ê~Ú<å äŒ∞xH

J##ºOQÍ â◊~°∞á⁄O Œ_®xHõ=ã~°"≥∞ÿ# J=QÍÇÏ##∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<Õ

JOâßÅ#∞ q"ÕHõO`À „QÆÇ≤ÏOKåe! JÖÏ „QÆÇ≤ÏOz, P „QÆO^ä•ÅÖ’

N™ê~ÚbÖÏ„ÑÉ’ è•Å‰õΩ ã=∞#fiÜ«∞Ñ_»x JOâßÅ#∞ =∞#ã∞#∞O_ç x+¯~°¬QÍ

qãiOK«QÆÅQÍe. JÖÏO\ qK«Hõ∆ÏÜ«Ú «"≥∞ÿ# ã¢ ŒæO äŒÑ~î°#O =Å¡, ÉÏÉÏ<Õ

J#fl@∞¡, ''Éèí‰õΩÎÅ∞ Ñiâ◊√ Œ∞úÖ∫`å~°∞. ÉèíQÆ=O «∞_»∞ „Ñã#∞fl_≥· Éèí=|O è•Å#∞

112


`˘Åy™êÎ_»∞!—— JO`ÕHÍh, N™ê~Ú`«`åÎ fixH˜ q~°∞^Œú"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞

'áê~åÜ«∞— ¿Ñ~°∞`À «ÅÔHH¯OK«∞H˘x, Jq ã=∞#fiÜ«∞Ñ_»Hõ, J#=ã~°

ÉèÏ=ãOÑ¶∞~°¬‰õΩ Ö’#=_»O Jq"ÕHõO! JO ÕQÍ Œ∞! N™ê~ÚÉÏÉÏ K«∂Ñ≤#

â◊√„Éèí=∂~°æOÖ’ «fii «QÆu# ÑÙ~ÀQÆq∞OK«_®xH J^˘Hõ P@OHõO ‰õÄ_®! v

áê~åÜ«∞^Œ∞óY¿ÇÏ`«∞=ÙÖˇ·# =ºH˜Î`«fiÑ¨Ù Ñïq∞`«∞Å#∞ ^•\Õz,

Jxfl Ñïq∞`«∞Å‰õΩ Ñ¨~°"≥∞ÿ# P#O^•#flOkOz,

Ñ¨~åÜ«∞`åfixfl HõeyOKÕ^Õ

áê~åÜ«∞!

XHÍ<˘Hõ =∞Ç¨Ï`«Î~° JOâßxfl ‰õÄÅOHõ+ÖQÍ

J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤,

Jáê~°"≥∞ÿ# ^•x `«`åÎfixfl PHõoOÑ¨ÙKÕã¨∞H˘<Õ ™ê^èŒ#O

áê~åÜ«∞!

ã¨ Œ∞æ~°∞ k=ºáê^•Å#∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ „Ñü+≤ªOK«∞H˘x,

ÉèíH˜Î~åQÆ~°Ol`«"≥∞ÿ# =∞#ã¨û<Õ ‰õΩO‰õΩ=∞`À

P áê^•Å‰õΩ áê~å˜ KÕÜ«∞_»"Õ∞

áê~åÜ«∞!

~NÉÏ|∂r

113

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ [Ñ¨^è•º<åÅÖ’ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ ã¨∞à◊√=ÙÅ#∞

QÆ∂iÛ =ÚO^Œ∞ "åº™êÅÖ’ H˘O`« `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. =∞iH˘xfl ã¨∞à◊√=ÙÅ∞,

*Ï„QÆ`«ÎÅ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•=∂?

"≥·~åQÆºÅHõ∆=∞<Õ ÉèÏ=O`À H˘O Œ~°∞ K≥ÑCÅ∞ ÖË‰õΩO_® #_»=@O

=∞#O K«∂ã∞ÎO\Ï=Ú. HÍh, K≥ÑCÅ∞ ÖË‰õΩO_® #_»=_»O, Hõ\Hõ<ÕÅg∞ Œ

‰õÄ~˘Û#_»O ÑO_»∞H˘#_»O ™ê èŒ#‰õΩ JO « =∞Ozk HÍ Œ∞! è•º<åxH

‰õÄ~˘Û#É’ÜÕ∞ =ÚO Œ∞ «ÑÊxãiQÍ <ÕÅÃÑ·# KåÑHÍx, QÆ∞_»¤HÍx, H˘Ü«∞ºÑ‘@HÍh

Pã#OQÍ "Õã∞H˘x ‰õÄ~ÀÛ"åe. •x=Å¡ Éèí∂=∂ºHõ~°¬â◊HÎ Ü≥ÚHõ qH∆Ñ„ÑÉèÏ=O

=∞#ã∞ûÃÑ· «yæ ÕeHõQÍ =∞#ã∞ è•º#ã÷=∞=Ù «∞Ok.

U HÍ~°O KÕ`«#~Ú<åã¨ˆ~, è•º<åxH˜ ‰õÄ~°∞Û#flÑ¨Ù_»∞ =∞#ã¨∞û

=∞s QÆlalQÍ =ÙO>Ë, x\Ï~°∞QÍ ‰õÄ~˘Ûx TÑ≤iu «∞ÎÅ xO_® <≥=∞‡kQÍ

QÍeÑ‘eÛ, <≥=∞‡kQÍ =^ŒÖÏe. JÖÏ J~Ú^•~°∞™ê~°∞¡ K≥Ü«∂ºe. JÖÏ

KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞, âßfiã¨#∞ |Å=O`«OQÍ J^Œ∞Ñ¨ÙK≥Ü«∞º_»OQÍh, QÍe

Ñ‘ÖËÛ@Ñ¨C_»∞ =kÖË@Ñ¨C_»∞ „â◊=∞ fã¨∞HÀ=_»O QÍh ZO`« =∂„`«O

KÕÜ«∞‰õÄ_» Œ∞. LKåÛùfiãxâßfi™êÅ∞ (|Å=O «OQÍ HÍ‰õΩO_®) „Hõ=∞| ŒúOQÍ,

ÅÜ«∞|^ŒúOQÍ =ÙO_Õ@∞¡ K«∂K«∞HÀ=_»"Õ∞ XHõ ™ê^èŒ#.

114


=∞Ç «∞‡Å∞, L «Î=∞™ê èŒ‰õΩÅ∞, ãxflÇ≤Ï « QÆ∞~°∞|O èŒ∞=ÙÅ∞ «ÑÊ

W`«~°∞Å∞ – Z=Ô~·<å ã¨ˆ~ – WzÛ# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ Ug fã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞! "å~°∞

ÃÑ\˜ì#^Õn u#HõáÈ=_»O =∞Ozk. W`«~°∞Å∞ LÑ¨Ü≥∂yOz# =ã¨∞Î=ÙÅ∞

(K≥ÑCÅ∞, QÆ∞_»¤Å∞, Pã<åÅ∞, [Ñ=∂ÅÅ∞ "≥Ú ŒÖ·#q) U Ñiã≤÷ «∞ÅÖ’#∞

"å_»‰õÄ_»^Œ∞. W`«~°∞Å#∞O_ç =∞#O U =ã¨∞Î=Ù#∞QÍh, PÇ¨~åxflQÍh

ã‘fiHõiOz#Ñ¨C_»∞, P Ñ¨^•~å÷Å`À ÉÏ@∞ "åi =∞<À=$`«∞ÎÅ „Ñ¨ÉèÏ"åxfl

QÆ∂_® =∞#O „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl=∞#fl q+¨Ü«∞O QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. x «ºrq «OÖ’

D xÜ«∞=∂xfl PK«~°Ö’ ÃÑ@ì_»O Hõ+¨ì™ê^èŒº"≥∞ÿ#Ñ¨Ê\˜H©, P^è•ºu‡Hõ

™ê^èŒ#Ö’ D xÜ«∞=∞O Ü≥ÚHõ¯ J=ã¨~°O „Ñ¨Ü≥∂[#O JO`« WO`« Jx

K≥ÑÊ#Åq HÍ Œ∞. 'Z=i = ŒÌ#∞O_ç Un ÑÙK«∞ÛHÀHõáÈ=_»O— «# xÜ«∞=∞=∞x

ã¨∞xfl`«OQÍ, #„=∞`«QÍ, =∞~åº^ŒQÍ (Z^Œ∞\˜"å~°∞ <˘K«∞ÛHÀ‰õΩO_®) K≥a`Õ

™ê=∂#ºOQÍ Z^Œ∞\˜"å~°∞ |Å=O`«O K≥Ü«∞º~°∞. D xÜ«∞=∞O JO`«

J`«∞º`«Î=∞"≥∞ÿ#k QÆ#∞Hõ<Õ, J^≥· fi`«™ê^èŒ##∞ É’kèOz# Pkâ◊OHõ~°∞Å

=O\ ˜"å~ °∞ ‰ õÄ_® D 'JÑï„Q ÆÇ¨Ï — xÜ«∞=∞áêÅ#‰õΩ ZO`À

„áê=ÚMÏºxflKåÛ~°∞. =∞#ã¨∞û‰õΩ Ñ¨^•~°÷O g∞^•, Ñ¨^•~å÷xH© =∞#ã¨∞ g∞^Œ

LO_Õ D „Ñ¨ÉèÏ"åxfl W\©=Å âß¢ã‘ÎÜ«∞Ñïâ’^èŒ#ÅÖ’ ‰õÄ_® QÆ∞iÎOK«_»O

[iyOk! J~Ú Õ, ~¸ xÜ«∞=∞áêÅ# "≥#∞Hõ#∞#fl ã¨∂„`åÅ‰õΩ, ‰õΩÅ=∞ «

q=Hõ∆ «Å‰õΩ (JO@~åx «#O, =∞_ç "≥Ú ŒÅQÆ∞#q) Z@∞=O\˜ ãÖ|O èŒO

ÖË^Œx ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞ QÆ∞iÎOKåe. D 'JÑï„QÆÇ¨Ï— xÜ«∞=∂xfl H˘O`«HÍÅO

„â◊^ŒúQÍ áê\˜ã¨∂Î áÈ`Õ, P «~°∞"å`« ZÑ¨C_≥·<å «Ñ¨Êxã¨Ô~· D xÜ«∞=∂xfl

LÅ¡OÑ¶≤∞OK«=Åã≤ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ =∞#ˆH J#∞Éèí"åxH˜ =ã¨∞ÎOk – qK«Hõ∆Ï

~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# Ñï„QÆÇ¨ÏO =Å¡ =∞#O ZO`« #+¨ìáÈ`å"≥∂!

=∞Ç¨`«∞‡Å ™ê^èŒ# =∞^äŒ#OÖ’ L^ŒƒùqOz# W@∞=O\˜ ™ê^èŒ#

~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ =∞iH˘xflO\ ˜x =ÚO^Œ∞=ÚO^Œ∞ =∞~À "åºãÖÖ’

`≥Å∞ã¨∞H˘O^•O! v

115

„â◊=∞ÖË‰õΩO_® Z‰õΩ¯=¿ãÑÙ ã≤÷~°OQÍ U Ñ ŒúuÖ’ ‰õÄ~˘Û#\ÏxH

J#∞‰õÄÅ"≥∂, P ‰õÄ~˘Û<Õ Ñ Œú Õ Pã#=∞O>Ë! è•º<åxH 'Ñ¶ÖÏ<å— Pã#O

„âı+ª"≥∞ÿ# Œ<À, 'Ñ¶ÖÏ<å— Pã#OÖ’ ‰õÄ~˘Ûx [Ñ è•º<åÅ∞ KÕ¿ãÎ 'Ñ¶ÖÏ<å—

ã≤kú =ã∞ÎO Œ<À, '"≥<≥fl=ÚHõ, "≥∞_», «Å XH ã=∞~YÖ’ =ÙO_®e— J<Õ

Ü≥∂QÆâßGxÜ«∞=∂xfl ™êkèOKåÅ<À, ^è•º#O KÕã¨∞‰õΩ<ÕÑ¨C_»∞ Pã¨#O

=∂~°Û‰õÄ_» Œ<Õ ÉèÏ=O`À<À – Pã<åÉèÏºãO ¿Ñ~° â◊s~åxfl |Å=O «ÃÑ@ì_»O

=∞OzkHÍ Œ∞! â◊s~°O QÆ∂xQÍ =OyáÈ‰õΩO_®, Ñ@∞ì ayOÑÙ „â◊=∞ ÖË‰õΩO_®

Z‰õΩ¯=¿ãÑÙ ZÖÏ ‰õÄ~˘Û#QÆÅ"≥∂ K«∂K«∞H˘x, P Pã<åxfl (‰õÄ~°∞Û<Õ Ñ Œúux)

=∞# è•º<åxH ZOÑ≤Hõ KÕã∞HÀ"åe. =∞~Àq èŒOQÍ K≥áêÊÅO>Ë Ñ¶ÖÏ<å

Ñ ŒúuÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx =Ù<åfl=∞xQÍx, JãÅ∞ ‰õÄ~°∞Ûx =Ù<åfl=∞x QÍx ã∞Êù~°‰õΩ

~å‰õΩO_® =ÙO_Õ Pã#"Õ∞ JxflO\Ö’H L «Î=∞"≥∞ÿ# Pã#O. è•º#O =∞ èŒºÖ’

XHõ"Õà◊ Pã#O =∂~åÛÅx JxÑ≤¿ãÎ Ç~ÚQÍ =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û. PiÎ P¢~°Ì «Å`À

JÉèÏºãO KÕã∂Î KÕã∂Î áÈQÍ, è•º#OÖ’ z «ÎKåOK«ÅºO «yæ, =∞#ã∞û

JO «~°∞‡Y"≥∞ÿ Õ, Pã#ã≤kú ãÇÏ[OQÍ ã∞<åÜ«∂ãOQÍ ã≤kúã∞ÎOk. è•º#O

KÕã∞H˘x ÖË=QÆ<Õ ÕÇÏOÖ’ ZHõ _® U =∂„ «O ayOÑÙ ÖË‰õΩO_® Ç~ÚQÍ,

ÕeQÍæ =ÙO_®e. J Õ =∞#O ‰õÄ~°∞Û#fl Pã#O, KÕã≤# è•º#O ãÔ~·# Œx

116


K≥ÑÊ_®xH QÆ∞~°∞Î. Ü≥∂QÆâßG„QÆO è•ÅÖ’ =∞#O ‰õÄ~˘Û<Õ Ñ ŒúuH U ¿Ñ~°∞

ÃÑ\˜ì=Ù<åfl Jk =∞#O Ñ\˜ìOK«∞HÀ#=ã~°O ÖË Œ∞. U ~°HõOQÍ (Pã#OÖ’)

‰õÄ~°∞ÛO>Ë ÕÇxH =∞#ã∞û‰õΩ ã∞YOQÍ „â◊=∞~°Ç≤Ï «OQÍ =ÙO_ç è•º#O

Ç~ÚQÍ KÕã∞HÀQÆÅ"≥∂ – J Õ =∞# ãO™ê¯~åxH ãiÑ_Õ Pã#O. J Õ

'ã∞MÏã#O—! JO Œ∞H Jxfl Pã<åÅÖ’H 'ã∞MÏã#O— „âı+ª"≥∞ÿ# Œx JO\Ï~°∞

ÉèíQÆ"å<£ N~°=∞=∞ÇÏi¬! v

117

P#O^Œ=∞Ü«∞ rq`åxH˜, P`«‡*Ï˝<åxH˜ J_»∞¤QÀ_»Öˇ ·#

Ji+_»fi~åæÅÖ’ – HÍ=∞ „HÀ äŒ Ö’Éèí "≥∂ÇÏ =∞ Œ =∂ «û~åºÅÖ’ – z=ik

=∞`«û~°O. =∞`«û~°=∞O>Ë D~°¬º–Jã¨∂Ü«∞Å HõÅQÆÅ∞Ñ¨Ù ~°∂Ñ¨=∞x

K≥ÑCHÀ=K«∞Û. D~å¬ºã∂Ü«∞Å<Õ Ñ^•Å#∞ Ô~O\h ™ê=∂#ºOQÍ =∞#O

ã=∂<å~°÷OÖ’<Õ "å_»∞ «∂ =ÙO\ÏO. HÍh, P Ô~O\H© ã∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ# ÉèË ŒO

=ÙOk. «#‰õΩ K≥O Œ=eûOk W «~°∞Å‰õΩ áÈ~ÚO Õ##fl HOK«, ÉÏ èŒ– D~°¬º.

U^À XHõ q+Ü«∞O HÀãO W ŒÌ~°∞ áÈ\©Ñ_ç, "åiÖ’ XHõiH P Ñ¶e «O

ŒH¯, =∞~˘Hõ_çH ~åHõáÈ~Ú#ÑÙ_»∞ P Ô~O_À"å_»∞ Ñ_Õ ÉÏ èŒ D~°¬º. `å#∞

PtOzOk á⁄O ŒÖËHõáÈÜ«∂<Õ##fl ÉÏ èŒHõO>Ë, Jk ÑHõ "å_»∞ á⁄O^•_Õ##fl

Œ∞QÆú– D~°¬º Ü≥ÚHõ ãfi~°∂ÑO. nx=Å¡ XHõ"Õà◊ W ŒÌ~°‰õÄ P Ñ¶e «O

ÅaèOK«HõáÈ Õ, «#‰õΩ ~åÖË Œx ÉÏ èŒ =∞~°záÈ~Ú, ÑHõ "å_çH ‰õÄ_® Jk

ÅaèOK«ÖË Œx Ö’Ö’ÑÅ ãO`À+≤OK«_»O [~°∞QÆ∞ «∞Ok!

WHõ Jã¨∂Ü«∞ q+¨Ü«∞O JÖÏ HÍ^Œ∞. `«#ÔHO`«=∂„`«O

ãO|OkèOz#k HÍHõáÈ~Ú<å, å<Õ=∂„ «O •xHÀãO „ÑÜ«∞uflOK«HõáÈ~Ú<å,

Jk ÖËHõáÈ=_»O =Å¡ «#H =∂„ «O #+ìO ÖËHõáÈ~Ú<å, W «~°∞Å‰õΩ U ≥·<å

"Õ∞Å∞ ÖÏÉèíO Hõey Õ =∞#ã∞Ö’ T~°H HOK«Ñ_Õ ãfiÉèÏ=O Jã∂Ü«∞!

118


ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl Ji+_»fi~åæÅÖ’ q∞ye# "å\H– =∞#Ö’x JÇÏO,

HÀiHõÅ∞, "åã#Å∞, =ºHÎQÆ «"≥∞ÿ# ÖÏÉèí#ëêìÅ∞, ã∞Y Œ∞óMÏÅ∞ "≥Ú ŒÅ~Ú#

"å\ <ÕÑ äŒºOÖ’– H˘OK≥=∞~Ú<å HÍ~°O, „áêuÑkHõ LOk. Hõ#∞Hõ "å\x

H=ÅO q"ÕHõO`À [~ÚOz áÈQ˘@∞ìHÀ=_»O H˘OK≥O Hõ+ìO. HÍh, Jã∂Ü«∞

q+Ü«∞O JÖÏ HÍ Œ∞! Jk H=ÅO JHÍ~°OQÍ HõeQk! U ≥·<å HÍ~°=∞O@∂

LO>Ë Jk q∞ye# qHÍ~åÅ LxHx P è•~°O KÕã∞H˘x, "å\ h_»ÖÏ

LO@∞Ok. =∞#Ö’ KåÖÏ=∞Ok D qHÍ~°O (Jã∂Ü«∞) =∞#Ö’ ÖË Œx

„Éèí=∞Ñ_» åO. HÍh, *Ï„QÆ «ÎQÍ =∞# =∞#ã∞û#∞ «~°z K«∂¿ãÎ – =ÚYºOQÍ

W «~°∞Å∞ ÖÏÉèíÑ_»∞ «∞#fl "å~°Î qO@∞#fl ã=∞Ü«∞OÖ’ – •x LxH =∞#‰õΩ

J=QÆ «=∞=Ù «∞Ok. JÖÏ Jk =∞# JO «~°OQÆOÖ’ «à◊√‰õΩ=∞#fl „Ñu™ês

^•xfl QÆ∞iÎã∂Î áÈ Õ, „Hõ=∞OQÍ P qHÍ~°O JO «iã∞ÎOk. "≥Ú Œ@ ÕeHõQÍ

áÈQ˘@∞ìHÀQÆeQ qHÍ~åxfl [~Ú¿ãÎ, JÉèÏºã|ÅO`À „Hõ=∞OQÍ q∞ye# W «~°

qHÍ~åÅ#∞ QÆ∂_® QÆ∞iÎOz =keOK«∞H˘<Õ Ñ@∞ì z‰õΩ¯ «∞Ok.

Jã∂Ü«∞#∞ QÆ∂iÛ N™ê~ÚÉÏÉÏ «# ≥·# suÖ’ UO K≥áêÊ~À

K«∂^•ÌO. XHõ™êi <å<å™êÃÇÏÉò K«O^À~° ~ü À ÉÏÉÏ WÖÏ J<åfl~°∞:

''Ji+_»fi~åæÅÖ’ Jã∂Ü«∞#∞ [~ÚOK«_»O Ju ÕeHõ! nxÖ’

=∞#‰õΩ =KÕÛk HÍh, á⁄ÜÕ∞ºk HÍh Ug∞ LO_» Œ∞. W «~°∞Å "Õ∞Å∞, ã∞YO

K«∂ã≤ F~°fiÖËHõáÈ=_»"Õ∞ Jã∂Ü«∞. W «~°∞Å‰õΩ U ≥·<å =∞Oz ™ê÷~ÚQÍh

Sâ◊fi~°ºO QÍh =¿ãÎ, Jk K«∂z F~°fiÖËHõ "åixQÆ∂iÛ ÖËxáÈx =∂@Å∞

HõeÊOz ^Œ∂+≤™êÎO. "åiˆH=∞~Ú<å Hõ+¨ìO Hõey`Õ P#Ok™êÎO. Wk

ãÔ~·# Õ<å? "å_çÔH=_çHÀ "Õ∞Å∞ [iy Õ, JO Œ∞=Å¡ hH˘zÛ# #+ì"Õ∞=ÚOk?

HÍh =∞#∞+µÅ∞ D q+Ü«∞O PÖ’zOK«<Õ PÖ’zOK«~°∞. ÑHõ "å_çH "Õ∞Å∞

[iy`Õ ã¨O`À+≤OK«QÆÅQÍe. ÖË^Œ∞, Jk =∞#=¸ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ

„ÑÜ«∞uflOKåe. JO ÕHÍx, P ÉÏQÆ∞Ñ_»¤"å_»∞ =∞# ÕO ÖÏHÀ¯ÖË Œ∞Hõ •? "å_ç

Hõ~°‡ Ñ¶e «OQÍ Jk "å_çH ÅaèOzOk. •xH T~°H =∞#O =QÆz#O Œ∞=Å¡

ÖÏÉèí"Õ∞=ÚOk? JO Œ∞=Å¡, "≥Ú Œ@ Jã∂Ü«∞#∞ [~ÚOKåe!—— v

119

ã=∂[OÖ’ Pã≤ÎHõ`« J_»∞QÆO\ ˜ áÈ`«∞#fl^Œx, ^≥·=ÉèíH˜ Î

H©∆˜ã¨∞Î#fl^Œx XHõ„Ñ¨Hõ¯# ^≥·=zO`«#QÆÅ"å~°∞ =∞Ç¨=∞^äŒ#Ñ¨_çáÈ`«∞O>Ë,

=∞~À„ÑHõ ÑÖ¡ÑÖ¡ÖÏ Õ"åÅÜ«∂Å∞, "å_»"å_»ÖÏ =∞Ok~åÅ∞ ÖHõ ‰õΩq∞Oz

ÑÙ@∞ìH˘ã∂ÎO_»_»O, "å\Ö’ H˘xfl =∞s =∞Ç≤Ï=∞QÆÅ Õ"åÅÜ«∂Å P^•Ü«∞O

JO «∞ÖË‰õΩO_® ÃÑiyáÈ «∂O_»_»O K«∂ã∞ÎO>Ë, 'x[OQÍ ã=∂[OÖ’ ≥·=ÉèíHÎ

H©∆˜OK«_»OÖË^Õ"≥∂!— – ##fl J#∞=∂#O ~åHõ=∂#^Œ∞.

`«#‰õΩ PÅÜ«∂Å∞ Hõ\ ˜ ìOK«=∞x ^Õ=Ù_»∞ ^ÕaiOK«ÖË^Œ∞!

^Õ"åÅÜ«∂Å x~å‡O =ÚH˜ ÎH˜ u~°∞QÆ∞ÖËx =∂~° æ=∞x âß¢™êÎÅ∞

Ñ¶∞’+≤OK«_»=¸ÖË Œ∞. J~Ú<å „H˘ «Î Õ"åÅÜ«∂Å∞ ÑÙ@∞ìH˘ã∂Î<Õ L<åfl~Ú.

áê « Õ"åÅÜ«∂Å∞ nÑO ÃÑ>Ëì k‰õΩ¯ÖËHõ áê_»∞Ñ_çáÈ «∂<Õ L<åfl~Ú.

PÅÜ«∞x~å‡ÏxH Y~°∞ÛÃÑ\˜ì# _»|∞ƒ z„ «QÆ∞ÑÙÎx z\ÏìÖ’ ÑÙºO

„HO Œ (ÃÑ ŒÌ JHõ∆~åÅ`À) [=∞ J=Ù «∞O Œ<Õ qâßfiãO, `å=Ú ÃÑ@∞ì|_ç

ÃÑ\˜ì# Õ"åÅÜ«∞O xez L#flO «=~°‰õΩ J[~å=∞~°"≥∞ÿ# H©iÎ À áê@∞QÆ

[=∞ J~Ú# ÑÙºO åÅ∞‰õΩ =_ô¤ ‰õÄ_® «=∞‰õΩ =Ú@∞ì «∂O@∞O Œ<Õ Pâ◊

– ™ê=∂#ºOQÍ Õ"åÅÜ«∞x~å‡ÏxH „¿Ñ~°HÍÅ∞. «# W+ì ≥·=O g∞ Œ

120


„Ñ‘u`ÀHÍh P ≥·=O U"À «# HÀiHõÅ∞ fiÛ#O Œ∞‰õΩ Hõ$ «[ « ÀQÍh

Z=Ô~·<å =∞#óã¨∂Ê ùi ÎQ Æ PÅÜ«∞x~å‡ÏxH˜ ã¨OHõeÊOz<å, P

PÅÜ«∞x~å‡ÏxH èŒ#Hõ#Hõ=ã∞Î~°∂ÑOÖ’ =zÛÑ_Õ ãÇÏHÍ~°O "≥#∞ÔH·<å

ÃÑ·K≥Ñ≤Ê# „¿Ñ~° ™ê=∂#ºOQÍ Œ~°≈#q∞ã∞ÎOk. J@∞=O\ „¿Ñ~°Ö’ #∞O_ç

L ŒƒùqOz, èŒxHõ™êfi=ÚÅ∞ ( «=∞ P^•Ü«∞ÑÙ Ñ#∞fl q∞#Ç~ÚOÑÙ HÀãO)

qkeOz# #Å¡_»|∞ƒ`À Hõ@ì|_»¤ JÖÏO\ Õ"åÅÜ«∂Å∞ D HõeÖ’x áêáêÅ

~°∂áêÅ∞QÍ =∞# Hõà◊§=ÚO Œ∞ xÅ∞ã∞Î<åfl~Ú!

PÅÜ«∞x~å‡O=Å¡ X#QÆ∂_Õ ÑÙÏºxfl =∂„ «"Õ∞ "å\ x~å‡ «Å∞

K«∂ã∞Î<åfl~°∞ HÍh, „Ñ[ÅÖ’ ãÔ~·# è•i‡HõzO «#, ≥·=ÉèíHÎ (ÉèíÜ«∞OHÍ Œ∞!)

ã¨Ô~·# rq`«Ñ¨Ù qÅ∞=Å ™ê^èŒ#, JÖÏ Hõ\˜ì# ^Õ"åÅÜ«∂Å x~°fiÇ¨Ï

èŒ~°‡| ŒúOQÍ [~°∞QÆHõáÈ Õ Jk Ü≥∞O « Ñ¶∞’~°"≥∞ÿ# ^À+"≥∂##fl q+Ü«∞O

=∞#O QÆ∞iÎOK«_»O ÖË Œ∞. Jukäx WO\H PÇfixOz, P Jukä ~åQÍ<Õ

J «_çfl Ñ\˜ìOK«∞HÀHõ J„â◊ ŒúKÕÜ«∞_»O =O\ JHõ$ «ºq∞k. PÅÜ«∞OÖ’H ≥·"åxfl

P"åÇÏ#KÕã≤ („áê„Ñu+ªKÕã≤) „Ñu+≤ªOz, «~°∞"å « P ≥·=HÍ~°ºOÑ@¡

„â◊ Œú=Ç≤ÏOK«HõáÈ=_»O ≥·=kèHÍ¯~°"Õ∞ J=Ù «∞Ok† ' Õ"åÅÜ«∞OÖ’ nÑ¨O

P~°Ê_»"Õ∞— J=Ù «∞Ok!

D J#~å÷xH JãÅ∞ HÍ~°O Õ"åÅÜ«∞=∞O>Ë H=ÅO Õ=ÙxH

Hõ\˜ìOz# x"åã¨"Õ∞#<Õ ^Œ∞~°=QÍÇ¨Ï#, ^Õ"åÅÜ«∂Å`«`åÎ fixfl QÆ∞iOz

=∞Ç «∞‡Å∞ K≥Ñ≤Ê# ã`åºÅ∞ =∞~°∞QÆ∞# Ñ_»_»=¸ HÍ~°ÏÅx `Àã∞ÎOk.

ã∂÷Å"≥∞ÿ# qâßfixH (macrocosm) ã∂Hõ∆ ‡~°∂ÑO (microcosm) =ºHÎ.

J~Ú Õ, ~¸ ã∂÷Å–ã∂Hõ∆ ‡~°∂áêÅ 'ãfi—~°∂ÑO =∂„ «O XHõ >Ë. D 'J ≥· fi «—

ãfi~°∂áêxfl =∞#KÕ Œ~°≈#O KÕ~ÚOKÕq |∞∞+≤„áÈHÍÎÅ~Ú# xQÆ=∂QÆ=∂Å∞.

=º+≤ª (individual consciousness) ~°∂ÑÙ_≥·# r=Ùx, ãq∞+≤ª ~°∂ÑÙ_»~Ú#

(collective consciousness) Dâ◊fi~°∞x`À J#∞ãO è•#OKÕ¿ã „Ñ„HÜÕ∞

121

PÅÜ«∞x~å‡OÖ’ …'PQÆ=∞—ã¨∂„`åÅ∞!

Ü«∞[˝O. "Õ^ŒãÖã¨¯ $uÖ’ „Ñ¨^è•#áê„`«=Ç≤ÏOz# Ü«∞[˝"å\ ˜HõÅ∞

HÍÖÏO`«~°OÖ’ ^Õ"åÅÜ«∂Å∞QÍ ~°∂Ñ¨Ùk^Œ∞Ì‰õΩ<åfl~Ú. ÃÑ·# q=iOz#

Ü«∞*Ï˝xH˜ ^Õ"åÅÜ«∞O ãÖ*Ï˝~°∂ÑÖ. =∂#=Ùx =¸Å„Ñ¨Hõ$u U

HÍÅOÖ’#~Ú<å XHõ¯>Ë. Hõ#∞Hõ =ºH˜Î `«# „Ñ¨Hõ$ux U q^èŒOQÍ

ãÖã¨¯iOK«∞H˘x ÉÏÇ¨Ïº[QÆ`«∞Î`À ™ê=∞~°ã¨ºOQÍ =∞#QÆÅ_À xˆ~ÌtOKÕ

=∞øoHõã∂„`åÅ∞ ‰õÄ_® =∂~°x"Õ.

D JO «~°Ì~°≈<åxfl ™êkèOK«_®xH J=ã~°"≥∞ÿ# =∂#= èŒ~å‡Å#∞,

™ê èŒ<åÅ#∞ „ÑÉ’kèOKÕ HO„^•Å∞QÍ Õ"åÅÜ«∂Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. JO Œ∞Hõ<Õ

=Ú#∞ÑÙ PKå~°º Ñ‘~îåÅ∞QÍ, Ñ¶∞\HÍ™ê÷<åÅ∞QÍ (universities), èŒ~°‡l*Ïã‰õΩ

"ÕkHõÅ∞QÍ Õ"åÅÜ«∂Å∞ "≥Å∞Q˘O^•~Ú. HÍÅ„Hõ"Õ∞Ï ã=∂[OÖ’ åuÎ fiHõ

l*Ïã J=QÍÇÏ# H˘~°=_»_»O`À, Õ"åÅÜ«∂Å∞ PÜ«∂ PÅÜ«∞ Jkèëêª#

^Õ=`«Å‰õΩ ˆH=ÅO J~°Û<åˆHO„^•Å∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~Ú. PKå~°∞ºÅ∞

J~°Û‰õΩÅÜ«∂º~°∞. PKå~°ºÑ‘~îåÅ∞ Õ=`å~°Û# 'Ñ‘@Å∞—QÍ =∂iá⁄Ü«∂º~Ú.

l*Ïã∞=ÙÅ‰õΩ =Ú=Ú‰õ∆Ω=ÙÅ‰õΩ 'P„â◊=∂Å∞— QÍ "≥Å∞Q˘Ok# Õ"åÅÜ«∂Å∞

„Hõ=∞OQÍ H=ÅO P~°∞ÎÅ‰õΩ J~å÷~°∞÷Å‰õΩ P„â◊Ü«∂ÅÜ«∂º~Ú.

PÅÜ«∞x~å‡O KÕ|>Ëì =ÚO^Œ∞, PÅÜ«∞O xi‡OK«É’ÜÕ∞

„Ñ Õâ◊OÖ’ =∞Ç «∞‡Å K«i„ «Å Ñ~î°#=Ú, Ñq„ « P è•ºu‡Hõ è•i‡Hõ „QÆO ä•Å

J èŒºÜ«∞#=Ú, =∞Ç «∞‡Å Pjã∞ûÅ∞, ™ê=¸Ç≤ÏHõ [Ñ è•º<åÅ∞ H˘O « HÍÅO

áê@∞ [~°QÍe. x «º ã «ûOQÆ ™êfi è•ºÜ«∞ „Ñ=K«<åÅÑ@¡ P „áêO «OÖ’x

™ê÷xHõ „Ñ[Å‰õΩ „â◊ •úã‰õΩÎÅ∞ HõÅQÍe. JÖÏ [~°∞QÆ∞ «∂O>Ë „Hõ=∞OQÍ P

HO„ Œ"Õ∞ Õ"åÅÜ«∞OQÍ Ñiu K≥O Œ∞ «∞Ok. Wk ™êkèOK«‰õΩO_®, Õ"åÅÜ«∞

x~å‡ÏxH˜ Ñ¨Ó#∞H˘x, K«O^•Å∞ ^ŒO_çQÍ ^ŒO_ç, ^ŒO_»QÆ*ËÜ«∞_»O

x+≤ ŒúHÍ~°º"Õ∞ J=Ù «∞Ok. W Õ PQÆ=∞âß¢™êÎÖ’¡ PÅÜ«∞x~å‡ÏxH =ÚO Œ∞

KÕÜ«∞=Ö#x K≥ÑÊ|_»¤ 'ã÷Åâ’ èŒ#— 'ã÷Åâ◊√kú—ÅÖ’x PO «~°ºO.

122


ã∂÷Å"≥∞ÿ# qâßfixH (macrocosm) JO>Ë q~å\òãfi~°∂áêxH

ã¨∂Hõ ∆ ‡~°∂Ñ¨O (microcosm) =ºH˜ ÎÜ«∞h, ~¸ Ô~O_çO\ ˜Ü≥ÚHõ¯

ã=∞#fiÜ«∞ãfi~°∂áêxfl Œi≈OÑ*Ë¿ã ™ê èŒ#O Õ"åÅÜ«∞=∞h WO «‰õΩ =Ú#∞ÑÙ

K≥ÑC‰õΩ<åflO. JO Œ∞=Å¡<Õ =ºHÎÜ≥ÚHõ ÕÇÏ=Ú, r=„ÑHõ$uH „ÑfHõQÍ

PÅÜ«∞x~å‡O ‰õÄ_® ™êyOk. '' ÕÇÏŸ Õ"åÅÜ«∞„áÈHõÎó r"À Õ=ãû<å «#ó——

' ÕÇÏ"Õ∞ Õ"åÅÜ«∞O† JO Œ∞Ö’x r=Ù_Õ Õ=Ù_»∞ Jx ÉèÏqOz ÑÓlOK«∞—

Jx «=∞ 'P «‡ÑÓ[— „QÆO äŒOÖ’ NPkâ◊OHõ~°∞Å∞ „Ñ=zOKå~°∞. =∂#=

ÕÇÏx~å‡ÏxH „ÑHõ$uH „ÑfHõQÍ Õ"åÅÜ«∂xfl ZÖÏ xi‡OKåÅ<Õ ã∂„ åÅ#∞

K≥¿ÑÊO Œ∞‰õΩ Õ"åÅÜ«∞ "åã∞Î ÑÙ\˜ìOk. D ã`åº<Õfl ''#~°„áê™êÎ~°q∞u « •fiã∞Î

„Ñ™êÎ~° q∞ «ºÑ≤—— Jx P âßG"Õ∞ K≥|∞ «∞#flk.

=ºH˜Î «#Ö’x ~åQÆ^Õfiëê^Œ∞Å#∞ â’kèOz, JÖÏ â◊√kúKÕÜ«∞|_»¤

JO`«~°OQÆOÖ’ Jã¨ Î=ºã¨ ÎOQÍ Ñ¨_ç=Ù#fl `«# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞"åã¨#Å<Õ

K«O„^ŒtÅÅ#∞ PQÆ=∞ã¨∂„`åÅ Hõ#∞QÆ∞OQÍ fiÛ ¿ÑiÛ xi‡Oz#

Ç¨Ï$ ŒÜ«∞=∞Ok~°OÖ’ ÉèíQÆ=O «∞_»∞ P#O ŒO`À #iÎ™êÎ_»∞. =∞#O xi‡OÑ¨

`«ÅÃÑ\˜ì# ÉÏÇ¨Ïº=∞Ok~°O D Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=∞Ok~åxfl „Ñ¨uaOaOKÕ

`«`«Î fi=∞Ü«∞ x~å‡O HÍ"åe! JÑ¨C_Õ, ''aOÉÏ# =∂aè~°∂áêK«Û ^Õ"åó

™êxfl^èŒºq∞K«Ûùu—— (JO>Ë, 'aO| ™œO^Œ~åºxH˜, ÅHõ∆ÏÅ‰õΩ J#∞QÆ∞OQÍ

^Õ=`«Å∞ «=∞ ™êxfl^è•ºxfl W=fiQÀ~°∞`å~°∞—) J#fl PQÆ=∞âßG„áê=∂ºO

– P^è•ºu‡HÍ~°÷OÖ’ – ã≤kúã¨∞ÎOk.

«#Ñ@¡, ≥·=OÑ@¡, ™ê\ =∂#=ÙÅÑ@¡ ãÔ~·# J=QÍÇÏ##∞

ã=∂[OÖ’ HõeÊOK«_®xH „ÑÜ«∞uflOK«Hõ PÅÜ«∂Å∞ xi‡¿ãÎ P Õ"åÅÜ«∞

~åu Hõ@ì_®Å∞ ™êfi~°÷O`À Hõ~°_»∞ QÆ\˜ì# =∞x+≤ ÇÏ$ ŒÜ«∂Å‰õΩ „ÑfHõÅ∞QÍ

=∂„ «"Õ∞ xÅ∞™êÎ~Ú. L#fl «ãO™ê¯~åÅ<Õ q^•º„ÑÏoHõ À P «‡q Œº‰õΩ

|à◊√§QÍ =∞# ÃÑ ŒÌÅ∞ ~°∂á⁄OkOz# ~¸ QÆ∞à◊√§, ‰õΩÖÏÅ ‰õΩà◊√§‰õΩ =∞`åÅ

=∞à◊§‰õΩ Ö’yà◊√§ HÍ~å Œ∞!

123

PÅÜ«∞x~å‡OÖ’ …'PQÆ=∞—ã¨∂„`åÅ∞!

"Õ∞Å∞H˘Å∞Ñ¨Ù–ÉÏÅÉè’QÆO ^ŒQÆæ~°#∞O_ç, P~°yOÑ¨Ù–Ñ¨=oOÑ¨Ù

¿ã=Å^•HÍ ëÈ_è»â’ÑKå~åÅ∞ '[iÑ≤OK«_»O— =∂„ «"Õ∞ HÍ Œ∞ ≥·=OÑ@¡ „â◊ Œú

=Ç≤ÏOK«_»=∞O>Ë! ≥·=O èŒ~°‡ãfi~°∂ÑO. ™êfi è•ºÜ«∞„Ñ=K«<åÅ`À ‰õÄ_ç#

èŒ~°‡„ÑKå~åxH ãOã¯~°‰õΩ Õ"åÅÜ«∞O ™ê èŒ#O HÍ"åe.

ÖËHõáÈ`Õ, ~¸<å_»∞ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl@∞¡, ^Õ"åÅÜ«∂Å∞

^èŒxHõ™êfi=ÚÅ JkèHÍ~°áê@= „Ñ¨^Œ~°≈#âßÅÅ∞QÍ, ‰õΩà◊√§ ‰õΩÅ`«`«fiÑ¨Ù

‰ õΩ~ °∞ ˆH ∆ „`åÅ∞QÍ, Jã¨O`«$Ñ ¨ Î =Ú~îå~å[H©Ü«∞"å^Œ∞Å JkèHÍ~°

Ñ¨Ù#~å"åã¨ ˆHO„^•Å∞QÍ, q<À^ŒÜ«∂„`åã¨ ÷ÖÏÅ∞QÍ, =¸_è®Kå~åÅ

=∞ «∞Î=∞O Œ∞#OkOKÕ '=∞ «O— „ÉÏO_»∞ áê#âßÅÅ∞QÍ, â◊$OQÍ~° ã≤hw`åÅ

'EºH±ÉÏ‰õΩûÅ∞—QÍ, ÃÑo§=∞O@áêÅ∞QÍ, "≥Ú‰õΩ¯|à◊√§ f~Û H∆“~°âßÅÅ∞QÆ

=∂~°Hõ «ÑÊ=Ù!

JO Œ∞H J<åfl_»∞ "Õ=∞#: '' Õ=à◊=ÚÅÖ’#∞ f~°÷O|∞ÅO Œ∞#∞

=¸Å"≥∞~°∞QÆ‰õΩ#fl =ÚHÎ ÖË Œ∞!—— – Jx. "Õ=∞# Ü≥∂wO„ Œ∞x ~¸ =∂@

– PQÆ=∞âß¢™êÎÅ Õ@! v

124


''HÍÅQÆu =∞#∞QÆ_»‰õΩ =∞#¿ã QÆu!HÍÅ=∞<Õ QÆ_çÜ«∂~åxH˜ =∞#ã¨∞ Ü≥ÚHõ¯ ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨=$uÎÃÑ^ŒÌ=ÚÅ¡~Ú`Õ, JO`«~° „Ñ¨=$uÎ z#fl=ÚÅ∞¡. =∞<ÀÅÜ«∞"≥∞ÿ#=∞~°∞Hõ∆O P HÍÅ=∞<Õ QÆ_çÜ«∂~åxH '=∞~ÀHõ∆—=∞<Õ Õ =ÙO_» Œ∞.^Õâ◊HÍÖÏÅ Ñïq∞`«∞Å ÑïkèÖ’, '<Õ#∞"Õ~°∞–[QÆ`«∞Î "Õ~°∞— J<ÕJ#º «fiÉèÏ=#Ö’ "Õà◊¥§xH˘x =Ù#fl =∞#ã¨∞Ü≥ÚHõ J#∞Éèí="Õ∞HÍÅQÆu. «ÅÑÙÅ∞_çy# «#‡Ü«∞ «fi"Õ∞ å<≥·# N™ê~ÚH 'HÍÅQÆu—Ü≥ÚHõ ã¨∞Êù~° =ÙO_» Œ∞. JO Œ∞ˆH PÜ«∞# ''<å =Ü«∞ã¨∞ ÅHõ∆ÅãÖ=`«û~åÅx—— J<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞. =∞~À ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’, ''<Õ#∞Ñ¨Ù\ì#Ñ¨C_»∞ <å «e¡ «#‰õΩ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Hõey#O Œ∞‰õΩ Ü≥∞O`ÀãO|~°Ñ_çOk. <å =∞@∞‰õΩ<å‰õΩ, 'JãÅ∞ <Õ#∞ [x‡OzO ≥ÑC_»∞?JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ =∂„`«O <Õ#∞ ÖË<å?—Jx J#∞H˘<åfl#∞—— JxJ<åfl~°∞. XHõ"≥·ÑÙ '<Õ#∞ ÑÙ\ì#ÑC_»∞— JO@∂, «=∞ „áêHõ$uHõ ÕÇÏOÜ≥∞Hõ¯ ™ê¿ÑH˜∆Hõ "åã¨Î"åxfl =ÚK«Û\˜ã¨∂Î<Õ, =∞~À"≥·Ñ¨Ù, 'Jã¨Å∞<Õ<≥Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ù\Ïì#∞?— J#fl «=∞ ™êfi#∞Éèí"åxfl ≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.« «ÎfiÉ’ èŒ#Ö’ Jk ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ qÅHõ∆ â‹·e! Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ «e¡H˜,

PÃÑ·# «# ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ Ü≥ÿ∞# ~¸ [QÆ «∞Î‰õΩ P#O^•xflã¨∂Î, PP#O^•<Õfl QÆ∞iÎã¨∂Î, «~°∞QÆ∞ÖËx P#O Œ"Õ∞ `å#x ≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î=Ù#fl P#O Œã¨fi~°∂Ñ¨=∂Ü«∞#. Õâ◊HÍÅÑïq∞ «∞Å‰õΩ Jf «"≥∞ÿ#J#∞Éèí==∞<Õ hÖÏHÍâ◊Ñ¨Ù <ÕÑ¨^è ŒºOÖ’, =∞=∞`å#∞|O^è•Å=~°¬Ñ¨Ù[Å∞¡Å "≥#∞Hõ, *Ï˝#"≥·~åQÍºÅ "≥Å∞QÆ∞Ö’ =∞<ÀÇ¨Ï~°OQÍ„Ñ¨HÍtOKÕ WO„ Œ èŒ#ã¨∞û – N™ê~Ú~°∂ÑÖ!——

~NÉÏ|∂r

HÍÅQÆu

125

J Œ∞ƒù «OQÍ J#O «OQÍ =$kú K≥O Œ∞ «∂ "åºÑ≤ã∞Î#fl ™ê~ÚÉèíHÎ

J<Õ =∞Ç¨=@=$H∆ÍxH˜ "Õã≤# H˘=∞‡Å∞ Ô~=∞‡ÖË =∞#O D<å_»∞ K«∂ã¨∞Î#fl

™ê~Ú=∞Ok~åÅ∞. J~Ú Õ, ™ê~Ú=∞Ok~åÅ∞ H=ÅO ÑÓ*Ï=∞Ok~åÅ∞QÍ,

Éèí[#HO„^•Å∞QÍ =∂„ «"Õ∞ HÍ‰õ, N™ê~ÚÉÏÉÏ ÜÕ∞ qt+ª ™êO„Ñ^•Ü«∂xfl

„Ñ¨=iÎÅ¡*ËÜ«∞_®xH˜ J=`«iOKå~À, P ã¨`«ûO„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ Ñ¨@∞ìH˘=∞‡Å∞

HÍ"åe. =∞#‰õΩ `Àz# q^èŒOQÍ =∞#"Õ∞ U~°Ê~°K«∞‰õΩ#fl Ñ¨Ó*Ïq^èŒ∞Å∞

`«k`«~° '`«O`«∞—ÅHõ<åfl, N™ê~Ú Pq+¨¯iOz# L`«¯ $+¨ ì" ≥∞ ÿ#

P^è•ºu‡Hõã¨∂„`åÅ‰õΩ ™ê~Ú=∞Ok~åÅ∞ <≥Å=ÙÅ∞ HÍ"åe. ''ti_ôÖ’ÖÏQÍ=∞Ok~åxfl ZÖÏ Hõ\Ïìe? ti_ôÖ’ÖÏQÍ <åÅ∞QÆ∞ P~°`«∞Å∞ ZÖÏx~°fiÇ≤ÏOKåe? ti_ôÖ’x ÉÏÉÏq„QÆÇ¨ÏO '=∂ki— q„QÆÇ¨xfl ZÖÏ`«Ü«∂~°∞KÕ~ÚOKåe? ti_ôÖ’ ÉÏÉÏ "≥eyOz# ^èŒ∞x '=∂ki—JyflÇÏŸ„`åxfl =∞# =∞Ok~°OÖ’ ‰õÄ_® ZÖÏ „Ñu+≤ªOK«∞HÀ"åe? – J<Õ

JOâßÅHõO>Ë, ti_ôx JO`«\ ˜ =∞Ç¨=∞Ç≤Ï=∂xfi`«"≥∞ÿ# ˆH∆„`«OQÍ

~°∂á⁄OkOK«\ÏxH˜ HÍ~°"≥∞ÿ# ÉÏÉÏ P^Œ~°≈ rq`«q^è•#=Ú, PÜ«∞#

126


=∞#HõOkOz# P^è•ºu‡Hõã¨∂„`åÅ∞, ÉÏÉÏ áê^Œ∞H˘eÊ# qt+¨ ª

™êO„Ñ^•Ü«∞=Ú „áê=ÚYº «#∞ ãO «iOK«∞HÀ"åe. •xH HÍ=Åã≤# ™ê~Ú

J#∞„QÆÇxfl J=QÍÇÏ##∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ =∞#O Ü«∞uflOKåe.

''Wk =∂ ™ê~Ú=∞Ok~°O– Jk g∞ ™ê~Ú=∞Ok~°O– Jk Ñ¶¨ÖÏ<å"åi™ê~Ú=∞Ok~°O—— Jx HÍHõ, Jhfl '=∞# ™ê~Ú—=∞Ok~åÖË##fl ÉèÏ=O

=∞#Ö’ |ÅÑ¨_®e. =∞Ok~° x~°fiÇ¨ÏÖ’ Z=i ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞

"åi‰õΩ<åfl~Ú. '=∂k— 'g∞k— J<Õ Ç¨Ï^Œ∞ÌÅ∞ `«∞_çz"Õã≤ JO^Œ~°∂ Ñ¨~°ã¨Ê~°

ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À L^Œºq∞Oz#<å_»∞, P 'ã¨=∞ã¨ºÅ—Ö’ Z‰õΩ¯=ÉèÏQÆO Jã¨Å∞

'ã¨=∞ã¨ºÅ∞QÍ—<Õ q∞QÆÅ‰õΩO_® áÈ`å~Ú.

P â◊√Éè í „Ñ¨^Œ"≥∞ ÿ# â’Éè íã¨¯~°"≥∞ ÿ# Ñ¨iÏ=∂xfl ÉÏÉÏ<Õ

HõÅ∞QÆ*ËÜ«∂e. P J=QÍÇ¨Ï#`À, ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇ¨ÏO HÀã¨O „áêi÷OK«_»"Õ∞

=∞#q∞Ñ¨C_»∞ KÕÜ«∞QÆeyOk! v

127

=∞# *’ºu+µ¯Å∞ K≥¿ÑÊ *’™êºÅ âßGOÖ’ x[O ZO`À P

*Ï «"Õ Œ∞#H ≥Å∞ã∞! =∞#‰õΩ =∞# Éèíq+º «∞Î QÆ∞iOz ãÇÏ[OQÍ =ÙO_Õ

ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å∞, Éèí„^Œ`å~åÇ≤Ï`«ºÉèÏ=O, ZÖÏÔQ·<å Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ UO

[~°∞QÆ∞ «∞O^À ≥Å∞ã∞HÀ"åÅ<Õ P «∞~° «, ÜÕ∞=∂„ «O gÅ∞<åfl P 'Éèíq+º «∞Î—

#∞ =∞#Hõ#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞ÛHÀ"åÅ#fl Pâ◊… W=hfl Hõeã≤ =∞#Å#∞

*’ºuëêÅ áêÅ|_ÕÖÏ KÕã∞Î<åfl~Ú. Uk [~°QÍÅx x~°‚~ÚOÑ|_ç =ÙO^À

J Õ 'Éèíq+º «∞Î— J~Ú#@¡~Ú Õ, ^•xfl =ÚO Œ∞QÍ ≥Å∞ã∞H˘<Õ ™ê=∞~°úºO

*’ºu+µ¯Å ÔHO «=∞Ok‰õΩ#flk? XHõ"Õà◊ =Ù<åfl, P Éèíq+º «∞Î#∞ =∂~°ÛQÆeQ

'â◊HÎ— "å~°∞ KÕ¿ã '„QÆÇÏâßO «∞Å— ‰õΩ#fl^•? JO « ÕeQÍæ =∂~°∞ÛHÀQÆeyOk

JãÅ∞ 'Éèíq+º «∞Î— ZÖÏ J=Ù «∞Ok?– J<Õ q+Ü«∂Å#∞ QÆ∞iOz =∞#O

Ü≥∂zOK«O! „Ñ*ÏÉÏÇïàÏºxH ãO|OkèOz#O « =~°‰õΩ ~¸ J<åÖ’z «

K«~°ºÅ ãOQÆ ≥ÖÏ=Ù<åfl, N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\ ã Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOz#

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ =∂„ «O Wk J#∞z «=∞x K≥ÑÊHõ «ÑÊ Œ∞!

''*Ï`«HÍÅ∞ K«∂_»=^Œ∞Ì! ™ê=Ú„kHÍxfl #=∞‡=^Œ∞Ì!——1

~N™ê~ÚÉÏÉÏ

128


H˘O Œ~°_»QÆ=K«∞Û: ''=∞i, ÉÏÉÏ ‰õÄ_® Éèíq+º «∞Î K≥áêÊ~°∞ QÆ •?——Jx. W Õ „Ñâ◊fl N<å<å™êÃÇÏÉò K«O^À~° ~ü XHõ™êi ÉÏÉÏ<Õ J_çQÍ_»∞!

^•xH ÉÏÉÏ «# ãÇÏ["≥∞ÿ# xQÆ∂_è»su# K≥Ñ≤Ê# ã=∂ è•#O QÆ=∞<å~°›O.

ÉÏÉÏ J<åfl~°∞: ''ÖË Œ∞ <å<å! <Õ#∞ Z\ì K«=∞`å¯~åÅ∞ K≥Ü«∞º#∞! g∞‰õΩ

*’ºu+µ¯Å∞ =Ù<åfl~°∞. "å~°∞ U"À QÆ∞Oz K«∂z, F Ô~O_»∞~ÀAÅ=ÚO Œ∞QÍ Éèíq+º «∞Î K≥áêÎ~°∞. gxÖ’ H˘xfl x*ÏÅ=Ù`å~Ú. <Õ#∞ WOHÍH˘OK≥O ^Œ∂~°O =ÚO^Œ∞QÍ K«∂™êÎ#∞. <Õ#∞ K≥Ñ≤ÊOk [~°∞QÆ∞`«∞Ok.ÉÏÇÏºOQÍ, <Õ#∞ KÕ¿ãk QÆ∂_® XHõq èŒ"≥∞ÿ# *’ºu+OÖÏQÍ Hõ#|_»=K«∞Û..J~Ú Õ, nx PO «~°ºO áê=∞~°∞Å∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖË~°∞. h‰õΩ =ÚO Œ∞ =ÚO Œ∞Uq∞ [~°QÆÉ’ «∞O^À ≥eÜ«∞ Œ∞ QÆ#∞Hõ, Jk <Õ#∞ K≥¿ÑÎ, h‰õΩ Jk XHõK«=∞`å¯~°O (=∞ÇÏ «∞Î)QÍ HõxÑ≤ã∞ÎOk. Jq <å J Œ∞ƒù «â◊HÎH x Œ~°≈<åÅx«Åz <å Ñ@¡ ÉèíÜ«∞Éèí‰õΩÎÅ∞ K«∂ÑÙ`å=Ù. <Õ#∞ =∂„ «O g∞~°∞ K«∂¿Ñ

Éè íH˜ ÎQ“~°"åÅ#∞ P Éè íQÆ=O`«∞xˆH ã¨=∞iÊOz, g∞~°∞ x[OQÍ

J#∞„QÆÇ≤ÏOÑ|_ÕÖÏ K«∂™êÎ#∞——.2

KåÖÏ ã∞xt «OQÍ Ñije¿ãÎQÍx ÉÏÉÏ =∂@ÅÖ’x JO «~å~°÷O

É’ èŒÑ_» Œ∞. å=Ú ZÑC_»∂ 'K«=∞`å¯~åÅ∞— KÕÜ«∞=∞h, =∞# áê=∞~° «fi=Ú

=Å¡<Õ PÜ«∞# KÕ¿ã Ñ#∞Å∞ 'K«=∞`å¯~åÅ∞—QÍ '*’™êºÅ∞—QÍ HõxÑ≤™êÎÜ«∞h,

J@∞=O\ "å\HÀã"Õ∞ PÜ«∞#∞fl P„â◊~Ú¿ãÎ ã Œ∞æ~°∞=Ù#∞ XHõ *’ºu+µ¯x

™ê÷~ÚH kQÆ*Ï~°Û_»"Õ∞#x, JÖÏ K≥Ü«∞º_»O N™ê~Ú =O\ ã=∞~°÷ ã Œ∞æ~°∞x

F ã Œ∞æ~°∞=ÙQÍ HÍHõ, XHõ *’ºu+µ¯xQÍ «Åz P„â◊~ÚOK«_»O`À ã=∂#"Õ∞#x

– ÉÏÉÏ =∂@Ö’¡x âı¡+ . JO ÕHÍ Œ∞! ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# =∂@ÅÖ’ =∞~À

ã`åºxfl QÆ∞iÎOKåe. J Õ=∞O>Ë, *’ºu+µ¯Å∞ |Çïâß H˘OK≥O =ÚO Œ∞QÍ

[~°∞QÆÉ’ÜÕ∞k K≥ÑÊQÆÅ~"≥∂ HÍh, – ÉÏÉÏ 'K≥Ñ≤ÊOk [~°∞QÆ∞ «∞Ok—!

J~Ú Õ, JÖÏ *’™êºÅ∞QÍ 'HõxÑ≤OKÕ— K«~°ºÅ#~Ú<å ÉÏÉÏ

ZO Œ∞‰õΩ KÕã≤#@∞¡? ã Œ∞æ~°∞=Ù «=∞ Éèí∂ «Éèíq+º Œfi~°Î=∂<åÅ∞ ≥eã≤#

129

ÑÖKåOQÍÅ Ñ¨@∞ì – „Ñ¨ÑüÎH˜ Q˘_»¤e ÃÑ@∞ì!

„uHÍÅAÅx, «# „âıÜ«∞ã∞û HÀãO J=ã~°"≥∞ÿ Õ 'qkè—<Õ =∂~°ÛQÆÅ ã=∞~°∞÷Å<Õ

qâßfiãO ÉÏÉÏÜ≥ÚHõ bÅÅ =Å¡ Éèí‰õΩÎxH HõÅ∞QÆ∞ «∞Ok. „Hõ=∞OQÍ P

qâßfiã"Õ∞ Éèí‰õΩÎx ã Œ∞æ~°∞=Ù‰õΩ ãOÑÓ~°‚ â◊~°ÏQÆu K≥Okã∞ÎOk. JÑC_Õ

ã Œ∞æ~°∞=Ù‰õΩ ÑÓiÎQÍ 'ÑQÍæÅÑÊyOK«_»O— ™ê èŒºO. N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\˜

ã=∞~°÷ã Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOK«#O « =~°H *Ï «HÍÅ∞ „QÆÇÅ∞ "≥Ú ŒÖ·#

"å\ „ÑãHÎÜ«∞x, XHõ ™êi (N™ê~Ú =O\) ã Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOz#

«~°∞"å « '„QÆÇÅ∞— Ug∞ K≥Ü«∞ºÖË=x âßGO, =∞Ç «∞‡Å L"åK«. D

q+¨Ü«∂xfl ã¨∂zã¨∂Î ÉÏÉÏ XHõ Éèí‰õΩÎx`À, ''h „áê~°|ÌOÖ’ h‰õΩ

ãÖ`å#"≥∞Hõ¯_» =ÙOk? <å ^ÕÇ¨xfl peÛ h‰õΩ ‰õΩ=∂~°∞˜ ‚

„Ñ™êkOKå#∞—— Jh, =∞~À Éèí‰õΩÎx`À, ''^•fi~°HÍ=∂~Ú a_»¤Å#∞ „QÆÇÖËO

K≥Ü«∞ºQÆÅ=Ù?—— Jh JÉèíÜ«∞q∞KåÛ~°∞. =∞~À™êi XHõ „Ñ=ÚY *’ºu+

ã≤ •úOu ÉÏÉÏ#∞ JOQÆ™ê=Ú„kHõâßG Œ$ëêìº ÑijeOKåÅx ti_ô =KåÛ_»∞.

J «_»∞ =∞ã‘ Œ∞ KÕi XHõ =¸Å ‰õÄ~ÀÛÉ’ «∞O_»QÍ ÉÏÉÏ «=∞ „ÑHõ #∞#fl

Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ P ã≤^•úOux K«∂Ñ¨Ù`«∂, ''W`«_»∞ <å WO\˜ "å™êÅ#∞

ÖHõ É@ì_®xH˘KåÛ_»∞! <å ŒQÆæ~° J «_»∞ K«∂_»QÆeyO Õg∞ ÖË Œ∞. J «‚

"≥O@<Õ WHõ ∞‚O_ç |Ü«∞@‰õΩ ÑOÑ≤"ÕÜ«∞O_ç!—— (''F ÇÏ=∂~å *’Ñ≤_ô HÍ

ÉÏO|∞ y<£<ÕHÀ PÜ«∂...——) Jx HÀÑOQÍ HHõÖË™ê~°∞.

XHõ™êi XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞ XHõ *’ºu+âßG „QÆO ä•xfl ÉÏÉÏ KÕuHzÛ,

PÜ«∞# „Ñ¨™ê ŒOQÍ ^•xfl uiy «#H˜=fi=∞x „áêi÷OKå_»∞. JÖÏO\˜

ãO Œ~åƒùÅÖ’ ÉÏÉÏ «=∞ J#∞=∞ux W=fi ŒÅK«∞HÀHõáÈ Õ, P Pjã∞ûÅ∞ HÀ~

=ºHÎH P =ã∞Î=Ù#∞ uiy WKÕÛ"å~°∞ HÍ Œ∞. J~Ú Õ Éèí‰õΩÎÅ∞ ã=∞iÊOz# ÜÕ∞

=ã∞Î=Ù#∞ «=∞ = ŒÌ =ÙOK«∞H˘<Õ"å~°∞ ‰õÄ_® HÍ Œ∞. Hõ#∞Hõ J@∞=O\ =ã∞Î=ÙÅ#∞

(ÑÙãÎHÍÅ∞ "≥ÚII#q) «=∞ „ÑHõ #∞#fl ëê=∂=O\ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ WKÕÛ¿ã"å~°∞. *’ºu+O

=O\ q Œºefl Z#fl_»∂ „áÈ «ûÇ≤ÏOK«x ÉÏÉÏ, P *’ºu+„QÆO ä•xfl Pjã∞ûÅHÀãO

«=∞HzÛ# Éèí‰õΩÎxH uiy W=fiÖË Œ∞. P ÑÙãÎHÍxfl J@∞, W@∞ u~°Qã≤, P

ã=∞Ü«∞OÖ’ «# „ÑHõ #∞#fl N|∂\©H WzÛ"Õ™ê~°∞3.

130


`«=∞ˆHk =∞Oz^À Jk ÉÏÉÏ `«Ñ¨ÊHõ KÕ™êÎ~°<Õ qâßfiãÖ

™ê èŒ<åÑ äŒOÖ’ „Ñ äŒ=∞ ™Èáê#O. Jk =∞~°z ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÖË *’ºu+µ¯Å

K«∞@∞ì, "åã∞Î ã≤ •úO «∞Å K«∞@∂ì u~°QÆ_»O† H˘O Œ~°∞ „Ñ=ÚY ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÖË

*Ï «HÍÅ#∞ „áÈ «ûÇ≤Ïã∂Î, *’™êºÅ∞ K≥ÑÊ_»O† ZO Œ~À '=$uÎ *’ºu+µ¯Å—

‰õΩ N™ê~Ú '‰õΩÅ ≥·=O— HÍ=_»O– â’K«hÜ«∞O! ã Œ∞æ~°∞ K«~°ÏÅ<å„â◊~ÚOz,

"åix „âıÜ≥∂aèHõ∆ ÃÑ\ì=∞x JiúOz# KÕ «∞Å#∞ ÇÏãÎ™ê=Ú„k‰õΩÅ =ÚO Œ∞

Õaiã¨∂Î KåK«_»O – =∞#O P„â◊~ÚOz# ã¨ Œ∞æ~°∞=Ù<Õ J==∂xOz,

HOK«Ñ~°K«_»O HÍ^•? „Ñã≤ Œú *’ºu+âßG ÑO_ç «∞_»∞ N=¸àıâß¢ã≤Î (<åã≤H±)

XHõ™êi ÉÏÉÏ KÕ~Ú K«∂™êÎ#x „áêi÷¿ãÎ, ÉÏÉÏ F z~°∞#=Ùfi #qfi

=Ó~°∞‰õΩ<åfl~QÍh, P ÇÏãÎ™ê=Ú„k‰õΩx =ÚO Œ∞ «=∞ KÕ~Ú KåÑÖË Œ∞! D

*’™êºÅ PHõ~°¬ÅÖ’ „QÆÇÏâßO «∞Å TaÖ’ Ñ_»‰õΩO_®, q"ÕHõO`À «=∞#∞

`å=Ú x„QÆÇ≤ÏOK«∞HÀQÆey#<å_»∞ =∞#O N™ê~Ú â◊~°ÏQÆuÑ äŒOÖ’ XHõ

"≥∞@∞ì ÃÑ·#∞O\ÏO! v

1 ÉÏÉÏ =∂@: ''™êOÔQ «Ü«∂ãπ =∂Ô~≠ =∂<£, Ñ„uHÍ ~îgQÆ∞O_®à◊¥<£ … [#‡Ñ„uHÍ

áêÇ¨˙ #HÍ … ™ê=Ú„kHÍ qâßfiã¨∂ #HÍ …ˆ~îg qâßfiãπ =∞[=s!—— (''<Õ#∞ K≥¿ÑÊ

=∂@ q#∞HÀ! [#‡‰õΩO_»ex K«∞@ìK«∞\ì J= «Å áêÔ~Üü∞! *Ï «HÍÅ∞ K«∂_˘ Œ∞Ì! ™ê=Ú„kHÍxfl #"≥Ú‡ Œ∞Ì!

<åÃÑ· qâßfiã=ÚOK«∞!——) ––N™ê~Ú ã¨K«Ûi`„«, J^è•ºÜ«∞O:29† Fg 108–110.2 Narasimhaswami, B.V. The Gospel of Sai Baba's Charters & Sayings,

No.371.

3 *’ºu+Ö g∞^Œ U =∂„`«O Pã¨H˜Î ÖËHõáÈ~Ú<å ÉÏÉÏ KÕuQÆ∞O_® =zÛOk Hõ^• JxN|∂\© P „QÆO ä•xfl K« Œ=_»O, XHõ™êi NHÍHÍ™êÃÇÏÉò nH∆ ü ZxflHõÅÖ’ áÈ\©KÕÜ«∞QÍ ã~° •QÍnH∆ ü „QÆÇÏ|ÖÏxfl QÆ∞Oz U ã=∞Ü«∞OÖ’ ZxflHõÅ∞ [iy Õ J «#∞ ÔQÅ∞á⁄O Õ J=HÍâ◊=ÚO^ÀK≥ÑÊ_»O, ZxflHõÅ∞ JÖÏ<Õ [iy nH∆ ü ÔQÅ∞á⁄O Œ_»=¸ [iQÍ~Ú. nxfl|\ì ÉÏÉÏ *’ºuëêxflÑ¨~ÀHõ∆OQÍ<≥·<å „áÈ`«ûÇ≤ÏOz#>Ë¡ Hõ^•? Jx H˘O^Œ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ `«ÅK«_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞! H˘O^Œ~°∞~°K«~Ú`«Å∞ ~¸ q=~åxfl P^è•~°O KÕã¨∞H˘x JÖÏ<Õ "åºMÏºxOKå~°∞ ‰õÄ_®! HÍh, `å#∞ÔQÅ∞á⁄OkOk ˆH=ÅO ''ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇ¨ÏO—— =Å¡<Õ#x NnH˜∆`ü ã¨fiÜ«∞OQÍ `«=∞ _≥·sÖ’„"åã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞! N|∂\©H˜ P Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl W=fi_»O J<Õ ÉÏÉÏ K«~°º=Å¡, J@∞N|∂\©QÍh, W@∞ NnH˜∆`üQÍh *’ºu+Ö Ñ¨@¡ *’™êºÅÑ¨@¡ PHõi¬`«∞Å∞ HÍÖË^Œ∞. HÍÜ«∞#∞|\˜ì K≥@∞ì#∞ x~°‚~ÚOK«=∞x ("Judge the tree by the fruit!") Hõ^• P~ÀºH˜Î!

131

=∞# ¿Ñ~°∞`À áÈã¨∞ìÖ’ L`«Î~°O ~åQÍ<Õ P`«$`«QÍ

''ZHõ¯_»#∞OK«ÉÏƒ!—— J#∞H˘O@∂ JO^Œ∞H˘O\Ï=Ú. WO`å K«∂¿ãÎ Jk

'Q˘Å∞ã¨∞ L`«Î~°O—! LÑ¶π.Ñ¶π.. x`«ºrq`«OÖ’ Z@∂ =ÙO_Õ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ

`À_»∞ D Q˘Å∞ã¨∞ L «Î~åÅ (eOH±Öˇ@~üû) É_» Œ É ŒiOÑÙ Z‰õΩ¯"Ò «∞#fln

=∞ èŒº. ™ê~ÚÉÏÉÏ, "≥OHõ>Ëâ◊fi~°™êfiq∞, ãÖ`À+≤=∂ « «k «~° ≥·"åÅ¿Ñ~°∞¡

ÜÕ∞ 11 =∞OkHÀ 21 =∞OkHÀ uiy L`«Î~åÅ∞ „"åÜ«∞=∞h, JÖÏ

„"åã≤# 'Ñ¶¨ÖÏ<å— "åiH˜ U"À ã≤iãÖÑ¨^ŒÖÁKåÛÜ«∞h Pâ◊Éˇ_»∞`«∂,

x~°¡Hõ∆ ºOKÕã≤ JÖÏ „"åÜ«∞x "åÔ~O^Œ~À ÃÑ^ŒÌ PÑ¨^ŒÅÖ’ z‰õΩ¯H˘<åfl~°x

Éˇ^Œiã¨∂Î, … ™êˆQ ãÖ`«HõO ÖËx (PHÍâ◊~å=∞#fl) L`«Î~åÖË – D'Q˘Å∞ã¨∞ L`«Î~åÅ∞—. W\©=Å HÍÅOÖ’ D Q˘Å∞ã¨∞ L`«Î~åÅ 'Ñ≤zÛ—

=∞s =Úki#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. WÖÏO\˜ L`«Î~åÅ∞ =¿ãÎ `å"Õ∞q∞

K≥Ü«∂ºÅx J_»∞QÆ∞`«∂ =∂‰õΩ ‰õÄ_® ‰õΩÑ¨ÊÅ∞`≥Ñ¨ÊÅ∞QÍ L`«Î~åÅ∞

=ã¨∞Î<åfl~Ú. g\˜x QÆ∞iOz WO`«‰õΩ =Ú#∞Ñ¨Ù ™ê~ÚÑ¨^äŒO (U„Ñ≤Öò

1989)Ö’ q=iOK«_»O [iyOk. J~Ú<å, D ÉÏÑ¨ «∞ (Q˘Å∞ã¨∞) L «Î~åÅ

QÆ∞iOz ™ê~ÚÑ¨^äŒO =∂@ =∞~˘Hõ¯=∂~°∞!

132

Q˘Å∞ã¨∞ L`«Î~åÅ QÀÅ!

_»|∞ƒ =ã∞ÎO Œx Pâ◊ K«∂áÈ, PÑ ŒÖÁ™êÎÜ«∞x ÉèíÜ«∞ÃÑ\’ì «=∞

¿Ñ~°∞ L «Î~åÅ^•fi~å „ÑKå~°O KÕã∞H˘<Õ Œ∞~°æu Y~°‡ N™ê~ÚÉÏÉÏ =O\˜

≥·=ãfi~°∂ÑÙÅ‰õΩ ÖË Œ∞. N™ê~Úãfi~°∂ÑO – NLáêãhÉÏÉÏ ã∞ÎuOz#@∞¡

– 'JÇÏOÉèÏ=Ç‘Ï#O „Ñã<åfl «‡ ÉèÏ=O—. JO Œih J#∞„QÆÇ≤ÏOK«_»"Õ∞ «=∞

J=`å~°HÍ~°º=∞x ("My mission is to give blessings!") N™ê~ÚÜÕ∞

K≥áêÊ~°∞ ‰õÄ_®! JO ÕHÍ Œ∞. «=∞ÔHÑÊ\H© Z=i g∞^• HÀÑO ~å Œx QÆ∂_®

ÉÏÉÏ K≥áêÊ~°∞. ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇÏO ZÑC_»∂ JO Œi g∞^• ‰õΩO_»É’ «QÍ

=i¬ã∂Î<Õ L#flk. =∞# J*Ï#=∞<Õ Q˘_»∞QÆ∞ P J=∞$ « è•~°Å∞ =∞#g∞ Œ

Ñ_»‰õΩO_® J_»∞¤H˘O@∞#flk. J##º„¿Ñ=∞`À N™ê~Úx â◊~°∞ á⁄Ok Õ P

'J_»∞¤— `˘ÅyáÈ «∞Ok. JO ÕHÍh, ÉèíÜ«∞OKÕ « Pâ◊KÕ « HÍ~°∞¤ =ÚHõ Ö’¡ ÉÏÉÏ

¿Ñ~°∞ „"åã≤ Ñk=∞OkH ÑOÑ_»O =Å¡ N™ê~ÚHõ$Ñ#∞ á⁄O Œ∞^•=∞x

J#∞HÀ=_»O H=ÅO „Éèí=∞. JÖÏ «=∞ ¿Ñ~°∞¡ „ÑKå~°O K≥Ü«∞ºHõáÈ Õ, – ‰õ∆Ω„ Œ

Ñ≤âßK«QÆÏÖÏ¡ – P„QÆÇ≤ÏOz PÑ ŒÅ∞ Hõey™êÎ~°x ÉèÏqOK«_»O N™ê~Ú=O\˜

≥·=ãfi~°∂ÑÙÅ#∞ J==∂xOz#>Ë¡! P è•ºu‡Hõ « «Î fiO ™ê èŒ# "≥Ú ŒÅ~Ú#

q+Ü«∂ÅÖ’ „áê èŒq∞Hõ ã∂„ åÅÑ@¡ ‰õÄ_® J=QÍÇÏ# ÖËx =¸~°ötMÏ=∞∞ÖË

D Q˘Å∞ã∞ L «Î~åÅ =O\ Jq"ÕHõÑÙ K«~°ºÅ#∞ „áÈ «ûÇ≤Ïã∞ÎO\Ï~°∞. ''"å~°∞„"åÜ«∞=∞#fln =∞#O „"å¿ãn ‰õÄ_® N™ê~Ú<å=∞"Õ∞ Hõ •? „"åã≤ ÑOÑ≤ Õ=∞#‰õΩ áÈÜÕ∞ Õ=Ú#flk?—— Jx Z=Ô~·<å ÉèÏq¿ãÎ, Jk ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# HÍ~°OQÍ

H=ÅO P «‡=OK«<Õ J=Ù «∞Ok. JO Õ HÍ Œ∞! q"ÕHÍxfl P «‡Q“~°"åxfl

áÈQ˘@∞ìH˘x, ãO «HõO ‰õÄ_® ÃÑ@ìÖËx cè~°∞=ÙÖÏ¡ 'PHÍâ◊~å=∞#fl— L «Î~åÅ∞

„"å¿ã Œ∞ã≤÷uH =∞#Å#∞ kQÆ*Ï~°∞ã∞Î#fl D ÉÏÑ «∞ =¸~°ö åfixfl U HÍ~°OQÍ

„áÈ «ûÇ≤ÏOz<å Jk N™ê~ÚÉèíHÎ ãO„Ñ^•Ü«∂xH 'JÑKå~°"Õ∞— J=Ù «∞Ok.

ãi! J~Ú Õ =∞iÖÏO\ L «Î~åÅ∞ =zÛ#ÑC_»∞ Uq∞ K≥Ü«∂ºe?– Jx

=∞=∞‡efl J_çy# "åiH "Õ∞=Ú K≥¿ÑÊ ã=∂ è•#O XHõ >Ë! … "≥O@<Õ zOÑ≤

K≥ «Î|∞@ìÖ’ áê~°"ÕÜ«∞O_ç! v

133

=∞øoHõ"≥∞ÿ# P è•ºu‡Hõ ã∂„`åÅ∞ Z#fl_»∂ =∂~°=Ù!

HÍh, âßâ◊fi «=Ú ã<å «#=Ú J~Ú# P P è•ºu‡Hõã∂„`åÅ PK«~°‰õΩ

'ã¨∞à◊√=ÙÅ∞QÆ— PÜ«∂ ^Õâ◊HÍÅÑ¨iã≤÷`«∞Å‰õΩ J#∞QÆ∞OQÍ =∞Ç¨`«∞‡Å∞

ÜÕ∞~°Ê~°z# PKå~°=º=Ç~åÅ∞ =∂„ «O HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ =∂~°∞ÊK≥O ŒHõ «ÑÊ=Ù!

=∞# ÕÇÏOÖ’ ã «Î fiO HÀÖ’Ê~Ú# xs=HõÏÅ∞ ZÑÊ\HõÑC_»∞ qãiOÑ|_ç,

"å\ ™ê÷<Õ „H˘ «Î r=HõÏÅ∞ «Ü«∂~°=Ù «∂ =Ù#fl@∞¡, ã=∂[=∞<Õ ÕÇÏOÖ’

ZÑC_À ÜÕ∞~°Ê_ç# ÉÏÇºKå~°=º=Ç~åÅ∞ HÍÅQÆuÖ’ J~°÷~°Ç≤Ï «=Ú xs==Ú

J~Ú#Ñ¨C_»∞, J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ~Ú# ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ∞ L^ŒƒùqOz

ã¨=∂[OÖ’x P xs˚= ã¨O„Ñ¨^•Ü«∂Å#∞ `˘ÅyOz, #∂`«#

™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å#∞ áê^Œ∞Q˘eÊ, P^è•ºu‡Hõ`«‰õΩ „áê"≥∞ÿ# ã¨<å`«#

èŒ~°‡ã∂„`åxfl HÍáê_»∞ «∞O\Ï~°∞. Wk ã$+≤ì èŒ~°‡O† r= èŒ~°‡O. ''ãOÉèí"åq∞

Ü«ÚQ Ü«ÚQ—— Jx NHõ$+µ‚_»∞ K≥Ñ≤ÊOk ~¸ ã$+≤ ì' èŒ~°‡— ã∂„ «O QÆ∂~Û!

HÍh P ã Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ∞ ã=∂[OÖ’ P '=∂~°∞ÊÅ#∞— ™êkèOK«_®xH

134


L^Œºq∞Oz#Ñ¨C_ » ∞ , "åi „Ñ ¨Ü « ∞`åflÅ∞ PÜ«∂HÍÖÏÅÖ’

™êO„Ñ^•Ü«∞q~°∞ Œú"≥∞ÿ# „ÉèíëêìKå~åÅ∞QÆ ÑiQÆOÑ|_®¤~Ú. JO Œ∞H å#∞

É’kèOKÕk 'LÑx+ «∞ÎÅ ™ê~°"≥∞ÿ# ã<å «# èŒ~å‡<Õfl—#x w`åKå~°∞º_»∞

=∞m§=∞m§ <˘H¯=HÍ¯OK«=Åã≤=zÛOk. JÖÏQ, ''<Õ#∞ ã<å «# èŒ~å‡xflèŒfiOãO KÕÜ«∞_®xH HÍ Œ∞ =zÛOk† ^•xfl ÑiÑÓ~°‚O KÕÜ«∞_®xH!—— ("I

come not to destroy the law, but to fulfil it") Jx Uã∞„ÑÉèí∞=Ù „ÑHõ\Oz,

PÜ«∞# ãOã¯~°Å#∞ „ÑuÑ¶∞\Oz# P<å\ KèåO Œã∞Å#∞ âßO «Ñ~°KÕ

„ÑÜ«∞ «flO KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. P Ü«ÚQÆÑÙ~°∞+µÅ∞ «=∞ «=∞ '#∂ «#—

=∂~åæÅ#∞ Pq+¯iOz#ÑC_»∞, JÑÊ\H [=ã`åÎ fiÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú, H=ÅO

Ü«∂O„uHõOQÍ q∞ye# 'PKå~°=º=Ç~åÅ∞ =∞ « èŒ~å‡ÖË— ã «º=∞x =¸~°öOQÍ

#q∞‡# KèåO Œã∞Å#∞O_ç „ÑuÑ¶∞@# «ÑÊÖË Œ∞. JÑÊ\’¡ JÖÏO\ KèåO Œã∞ÖË

|∞ ŒúÉèíQÆ"å#∞x „ÑÉ’ è•Å#∞ '<åã≤ÎHõ áêëêO_»=∞ «O—QÍ Œ∂+≤Oz „ÑKå~°O

KÕ™ê~°∞. P "≥„i ZO «=~°‰õΩ "≥o§O ŒO>Ë, |∞ Œ∞ú‚ XHõ ˘OQÆQÍ N~å=Úx

KÕ « Œ∂+≤OÑKÕ¿ãO « =~°‰õΩ "≥o§Ok! "åb‡H~å=∂Ü«∞O (JÜ≥∂^èŒºHÍO_»

110–34) Ö’ N~å=Ú_»∞ WÖÏ JO\Ï_»∞: ''Ü«∞ ä• Ç≤Ï KÀ~°ãº « ä•Ç≤Ï |∞ Œúó

« ä•QÆ «O <åã≤ÎHõ =∞„ « qkÌ!...—— Jx. JO>Ë, '|∞ Œ∞ú_»∞ XHõ KÀ~°∞_»∞† P« ä•QÆ «∞x =∞ «O <åã≤ÎHõ=Ú, QÆ~°›º=Ú— – Jx ~å=Ú_»O@∞<åfl_»∞! H˘OK≥O

PÖ’z¿ãÎ, Z=_À |∞kúÇ‘Ï#∞_»~Ú# KèåO Œã "≥·kHõ=∞`À<å‡k, N~å=Ú_ç

«~åfi « ZO`ÀHÍÖÏxH |∞ Œ∞ú_»∞ [x‡OKå_»<Õ q+Ü«∞O ‰õÄ_® Ü≥∂zOK«Hõ,

É∫ Œú=∞ «OÃÑ·x Õfi+O`À ~¸ â’¡HõO HõeÊOz, '"åb‡H ~å=∂Ü«∞O—Ö’

K˘Ñ≤ÊOz<å_»x W>Ëì ãÊ+ì=∞=Ù «∞Ok. HÍh, Jk „ÑuÑ¶∞@#Ö’ XHõ Œâ◊

=∂„ «"Õ∞. |∞ Œ∞úx „ÑÉ’ è•Å „ÑK«O_» „ÑÉèíO[<åxfl Œ∂+`À Z Œ∞~˘¯#ÖË=∞x

QÆ∞iÎOz# |∞kú=∞O «∞Å∞ P «~°∞"åu HÍÅOÖ’ |∞ Œ∞ú‚ q+µ‚=Ù Ü≥ÚHõ

`˘q∞‡ Œ= J=`å~°OQÍ J=`å~åÅ *Ïa`åÖ’ KÕiÛ, … ãi! J^˘Hõ ÃÑ ŒÌ

Hõ äŒ! WHõ P q+Ü«∞O = Œe ÉÏÉÏ q+Ü«∂xH˘^•ÌO!

135

Jã¨Öˇ·# ™ê~ÚÉÏ@ – JO^Œ~°‰õÄ ~åK«ÉÏ@

''J"£∞Kå Ñ¶∞~å x~åàÏ J¿ÇÏ ü!—— '=∂ ™êO„Ñ^•Ü«∞"Õ∞ "Õ~°∞!—

J<åfl~°∞ N™ê~ÚÉÏÉÏ! "Õ~°O>Ë, Õ#∞flO_ç "Õ~°∞? D<å_»∞ P è•ºu‡Hõ «

¿Ñ~°∞#, ã<å «# ãO„Ñ^•Ü«∞O ¿Ñ~°∞# K«ÖÏ=∞ J=Ù «∞#fl =¸_è»#=∞‡HÍÅ∞,

Œ∞~åKå~åÅ∞, =º~°úPKå~°HÍO_» "≥Ú ŒÖ·#"å\˜ #∞O_ç "Õ~°∞! JÖÏO\˜

qt+ª"≥∞ÿ# XHõ #∂ «# ãO„Ñ^•Ü«∂xfl D Ü«ÚQÆ èŒ~°‡OQÍ N™ê~ÚÉÏÉÏ

„Ñ¨É’kèOKå~°∞. JO Œ∞Hõ<Õ N™ê~ÚÉÏÉÏ Éè∫uHõ~°∂ÑÖ`À ãÖK«iOz#

HÍÅOÖ’ PÜ«∞#‰õΩ W@∞ Ç≤ÏO^Œ∂, J@∞ =Úã≤¡O =∞`åÅ‰õΩ K≥Ok#

KèåO Œã∞Å #∞O_ç „ÑuÑ¶∞@# „áêu‰õÄÅºO «ÑÊÖË Œ∞. „ÑK«O_»"≥∞ÿ# ™ê~Ú

=∞Ç≤Ï=∞ Ü≥ÚHõ „áê|ÖÏºxfl «@∞ìHÀÖËHõ P „ÑuÑ¶∞@# ÉÏÉÏ ‰õÄ_® Ñ~°=∞

"≥·kHõ ãO„Ñ^•Ü«∞ „Ñ=~°Î‰õΩ_»<Õ „ÑKå~°OQÍ ~°∂ÑÙ=∂~°∞ÛH˘#flk. ÉÏÉÏ

ÜÕ∞<å_»∂ =∞O„`ÀÑ¨^ÕâßÅ∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ãïHõ^•, W`«~°∞Å =^ŒÌ‰õΩ

=∞O„`ÀÑ¨^ÕâßÅÔH· Ñ¨~°∞QÆ∞e_»\Ïxfl ‰õÄ_® PÜ«∞# JOwHõiOK«ÖË^Œ∞.

JÖÏO\˜k, D<å_»∞ N™ê~Ú ¿Ñ~°∞# '=∞O„`ÀÑ¨^ÕâßÅ∞— KÕã¨∞Î#fl

QÆ∞~°∞™êfi=ÚÅ∞ =∞# =∞ èŒº#∞<åfl~°∞. =∞_ç "≥∞ÿÅ JO@~åx «#O ‰õΩÅ « «fiO

LÑ"å™êÅ∞ "≥Ú ŒÖ·# PKå~°HÍO_»#∞ ÉÏÉÏ x~°ÌfiO ŒfiOQÍ x~°ã≤¿ãÎ, P

^Œ∞~åKå~åÅhfl ~¸<å_»∞ ™ê~Ú™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ ™ê~Ú=∞Ok~åÖ’¡

K˘Ñ≤ÊOK«|_»@O =∞#O K«∂ã∞Î<åflO. '<Õ<≥ÑC_»∂ K«=∞`å¯~åÅ∞ K≥Ü«∞º#∞—

J#fl N™ê~Ú<Õ `«=∞ '‰õΩÅ^≥·=O—QÍ K≥Ñ¨C‰õΩO@∂, `«=∞ =$`«∞ÎÅ#∞

x~å@OHõOQÍ KÕã∞‰õΩO@∞#fl *’™êºÅ~åÜ«Úà◊√§, '„Ñâ◊flÅ— Ñ~°=∞ÇÏOãÅ∞

K≥@∞ìH˘Hõ~°∞ ÑÙ@ìH˘Hõ~°∞QÍ ÑÙ@∞ìH˘ã∂Î<Õ =Ù<åfl~°∞. 'ã Œ∞æ~°∞=Ù‰õΩ J##ºOQÍ

â◊~°ÏQÆu— K≥O Œ=∞x ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# Láêã#, JO Œi Õ= «Å∞ XHõ>Ë##fl

qâßÅ Œ$HõÊ äŒO '¿Ñ~°∞#—, t=~å=∞Hõ$+‚QÆËâ◊ Œ «Î=∂~°∞`åºk ~°∂áêÅ`Àáê@∞

ÉÏÉÏ#∞ ‰õÄ_® KÕiÛ JO Œih =¸‰õΩ=∞‡_çQÍ ÑÓlOKÕ Ñ ŒúuH =∂iOk.

=∞#ã∞û qq èŒ ~°∂áêÅ∞ èŒiOK«@O =∂x, XH ~°∂ÑO èŒiOK«_»O •fi~å

K≥· «#ºÑ¶∞# « ÖËHõ „|ÇÏ‡ « ä•HÍ~°=$uÎ ã≤kúã∞ÎO Œx ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# Láêã<å

136


~°ÇÏãºO =∞~°=_»O =Å¡ ZO Œ~À ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ ÑÓ*Ï=∞Ok~åÅ∞ qq èŒ

^Õ=`å=¸~°∞ÎÅ z„`«Ñ¨\ÏÅ „Ñ¨^Œ~°≈#âßÅÅ∞QÍ =∂~°∞`«∞<åfl~Ú.

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅO Œ~°∞ q"ÕHõO`À D ÑiÏ=∂Å#∞ QÆ=∞xOz P «‡q=∞~°≈#

KÕã∞‰õΩO@∂, x["≥∞ÿ# ™ê~Ú™êO„Ñ^•Ü«∞"Õ∞q∞\’ qKåiOz ≥Å∞ã∞H˘x

=ÚO Œ∞‰õΩ ™êQÍe! JÖÏ =ÚO Œ∞‰õΩ ™êQÆhÜ«∞‰õΩO_® J_»∞¤Ñ_Õ |∂AÑ\˜ì#

PKå~°=º=Ç~åÅÑ@¡ =∞#‰õΩO_Õ =¸~°ö"≥∞ÿ# =¸_è»qâßfiã"Õ∞ =∞#Ö’x

=∞Ç≤Ï+ « «Î fiO. P =¸_è®Kå~åÅ#∞ ã=∂[OÖ’ „ÑKå~°O KÕ¿ã"å~ P

=∞Ç≤Ï+¨`«`« Î fiO =¸sÎÉèíqOz# =∞Ç≤Ïëêã¨∞~°∞Å∞. =∞# P^è•ºu‡Hõ

ÑÙ~ÀQÆ=∞<åxH x~À èŒ=∞~Ú# D =∞Ç≤Ï+ « åÎ fixfl XHõ~°∂ÑOÖ’ [~Ú¿ãÎ

Jk =∞~À~°∂ÑOÖ’ «Ö «∞Î «∂<Õ LO@∞Ok – =∞Ç≤Ïëêã∞~°∞x „Ñu ~°HõÎO

ÉÁ@∞ìÖ’ #∞O_ç =∞~À =∞Ç≤Ïëêã∞~°∞_»∞ ÑÙ\˜ì q[$OaèOz#@∞¡QÆ! =∞#Ö’x

„uHõ~ °ÏÅ#∞ UHõO KÕã ≤ , XHõ =∞Ç≤Ïëêã ¨∞~ ° =∞~ ° Ì# â ◊H ˜ ÎQÍ

~°∂á⁄OkOÑ*Ëã∞H˘x, ™ê~ÚÉèíHÎ q"ÕHõ=Ú x+ì–ã|∂sÅ<Õ PÜ«Ú è•Å`À

áÈi#ÑÙ_Õ P =∞Ç≤Ïëêã∞~° =∞~°Ì#O [~°∞QÆ∞ «∞Ok. Jk [iy#<å_Õ =∞#‰õΩ

x[=∞~Ú# q[Ü«∞ Œâ◊q∞!k v

kD "åºãO N™ê~ÚÉÏÉÏ =∞Çã=∂kè k#"≥∞ÿ# q[Ü«∞ Œâ◊q∞ ãO Œ~°ƒùOQÍ™ê~ÚÑ¨^äŒO (1988)Ö’ „Ñ¨K«∞iOÑ¨|_ç# NÉÏ|∂r ã¨O^Õâ◊O. – Ñ¨a¡+¨~üû

137

=∂#=ÙxÖ’x Ñ ¨â ◊ √ ã ¨O™ê¯~åÅ#∞ ã ¨Oã ¨ ¯iOz,

=∂#=`åfixfl "Õ∞ÖÁ¯eÑ≤, „Hõ=∞OQÍ ^≥·=ã¨fi~°∂Ñ¨ÙxQÍ ~°∂á⁄OkOK«_»"Õ∞

=∞`«O Ü≥ÚHõ¯ =ÚYº „Ñ¨Ü≥∂[#O. qq^èŒ ^Õâ◊HÍÖÏÅÖ’ „Ñ¨ÉèíqOz#

ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ∞ „Ñ¨=HõÎÅ∞ ÃÑ· „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ™êkèOK«_®xH˜ PÜ«∂

Õâ◊HÍÖÏÅÖ’x ™ê=∂lHõ ~å[H©Ü«∞ ™êOã¯ $uHõ Ñiã≤÷ «∞Å Hõ#∞QÆ∞"≥∞ÿ#

^èŒ~å‡Å#∞ qkèq^è•<åÅ#∞ PKå~°=º=Ç¨~åÅ#∞ U~°Ê~°Kå~°∞. HÍh,

HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ =∞`åxH˜–=∞`åxH˜ =∞x+≤H˜–=∞x+≤H˜ =∞^èŒº 'J_»∞¤QÀ_»Å∞—

HõeÊOz, =∞ « q Õfiëêyflx ~°QÆ∞ÖÁ¯eÊ, =∂#= «fiÑÙ =∞#∞QÆ_»H r=Hõé]Ü≥ÿ∞#

=∞`åxfl P =∞`«q^ÕfiëêyflÖ’ ã¨q∞^èŒÅ∞QÍ KÕã≤Ok – =∂#=ÙxÖ’x

J*Ï#O ™êfi~°÷O. Ñ~°º=™ê#O?... D<å_»∞ =∞#O K«∂ã∂Î#fl =∞ «HõÖ’¡ÖÏÅ∞,

Hõ~°∞_»∞Hõ\˜ì# =∞ «=∞ø_è»ºO, áêâ◊qHõ Ç≤ÏO™ê"å ŒO, g@xflO\ "≥#∞Hõ =∞O@

QÆÅ∞ã∞Î#fl HõhãÑÙ =∂#=`å qÅ∞=Å∞! =∂#=ÙxÖ’ ã=∞ «#∞ =∞=∞ «#∞

ÃÑOá⁄OkOz, =∞x+≤x k=ÙºxQÍ ~°∂á⁄OkOK«QÆÅ =∂~°æ=∞~Ú# =∞ «"Õ∞,

«kfi~°∞ Œú"≥∞ÿ# áêâ◊qHõ ÃÑ·âßzHõ „ÑÜ≥∂[<åÅ‰õΩ ™ê èŒ#O HÍ=_»"Õ∞ x["≥∞ÿ#

èŒ~°‡QÍ¡x! JO>Ë, èŒ~å‡xH Ñ¨\ì# [|∞ƒ! ã¨=∂[OÖ’ D ' èŒ~°‡QÍ¡x— =Úki

138


â◊$uq∞Oz ~åQÍ# (–~ÀQÍ#–) Ñ¨_Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂#"åoH˜ ã¨<å‡~åæxfl

K«∂Ñ¨\ÏxH˜ J=`å~° Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞^Œ~Ú™êÎ~°∞. ÃÑ·# „Ñ¨™êÎqOz# èŒ~°‡QÍ¡xx

=∂xÊ 'ÅHõ∆ÖÏk=∞Okx— â◊√„Éèí=∂~°æOÖ’ #_çÑ≤OK«_®xH˜ D Ü«ÚQÆOÖ’

J=`«iOz# Ü«ÚQÆÑ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ N™ê~ÚÉÏÉÏ.

N~å=∞Hõ$+‚ Ñ~°=∞ÇÏOã, N~°=∞=∞ÇÏi¬ "≥Ú ŒÖ·# =∞Ç «∞‡Å∞

ã¨~°fi=∞`åÅ ™ê~°O XHõ¯>Ë#x, Jxfl ÉèË^•ÅHõf`«"≥∞ÿ# P^è•ºu‡HÍ#∞Éèí∂`Õ

Ñ¨~°=∞ã¨`«º=∞x É’kèOz<å "å~°∞ '[#‡`«ó— XHõ =∞`åxH˜ K≥Ok#"å~°x

≥eÜ«∞@O KÕ «, W «~° =∞ «ã∞ÎÅ‰õΩ "åi Ç≤Ï «=Ù JO «QÍ K≥qÔHHõ HõáÈ=_»O

K«∂™êÎO. P =∞Ç¨`«∞‡Å∞ U =∞`åxH˜ K≥O^•~À, P =∞`å#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞

‰õÄ_®, "åi k=ºãÖ^Õâßxfl PK«iOK«_®xH˜ |^Œ∞Å∞, JO`«\˜"å~°∞ '=∂

=∞`åxH˜— K≥Ok#"å~°x Kå@∞‰õΩx 'QÆifiOK«_®xH˜— =∂„`«"Õ∞

LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=_»O ‰õÄ_® K«∂ã¨∞Î<åflO.

JO^Œ∞ˆH, N™ê~Ú `«=∞ [#‡q=~åÅ#∞ XHõ '^Õ=~°Ç¨Ïã¨ºOQÍ—

=ÙOKå~°∞. ÉÏÉÏ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ‰õΩ Ç≤ÏO^Œ∞=Ù, =Úã≤¡=ÚÅ‰õΩ =Úã≤¡O!

ã¨~°fi=∞`åÅÖ’x „âı+ªÅHõ∆ÏÅ∞ PÜ«∞#Ö’ =¸sÎÉèíqOz QÀK«i™êÎ~Ú. D

™ê=∞~°ã¨ºO ZO`« J^Œ∞ƒù`«OQÍ PÜ«∞#Ö’ Wq∞_çO^ŒO>Ë, qq^èŒ=∞`åÅ

KèåO^Œã¨"å^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® U =∂„`«O ãÖHÀK«O ÖË‰õΩO_® PÜ«∞##∞

'`«#"å_çQÍ— J#∞H˘<ÕO`«QÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Wk =∂#"åo P^è•ºu‡Hõ

K«i„`«Ö’<Õ JÑ¨Ó~°fiO. =∞`«q^ÕfiëêyflÖ’ ã¨q∞^èŒÅ=Ù`«∞#fl =∞#Ö’x

Ji+¨_»fi~åæÅ#∞ ™êfi~°÷Ñ¨~°`åfixfl `«=∞ *Ï˝<åyfl J<Õ '^èŒ∞x—Ö’ Éèíã¨‡OKÕã≤,

^•xH˜ Ñ¶¨Å"≥∞ÿ# =∞Ç≤Ï=∂xfi`«"≥∞ÿ# 'Tn—x =∞#‰õΩ „Ñ¨™êkã¨∞Î<åfl~°∞

N™ê~Ú. N™ê~ÚÖ’x ~¸ J^Œ∞ƒù`«`«`åÎ fi<Õfl ''QÆ∞~°∞^Õ= QÆ∞~°∞^Õ=

^Œ`åÎ=^èŒ∂`å—— J<Õ P~°uw`«O XHõ"≥·Ñ¨Ù N™ê~Úx ^Œ`«Îã¨fi~°∂ÑÖQÍ

Œi≈ã∂Î<Õ, =∞~À"≥·ÑÙ ''"≥∂q∞x [#‡x Ö’HÍ`åiÜ«∞ÖË …—— Jx H©iÎã∞Î#flk.

139

‰õΩÖÏÅ ‰õΩà◊√§ – =∞`åÅ =∞à◊√§ …

N™ê~ÚÉÏÉÏ J=`å~°HÍ~°ºOÖ’ „Ñ¨^è•# JOâ◊"≥∞ÿ# ~¸

ã~°fi=∞ «ã=∞~°ãÉèÏ"åxfl „uHõ~°â◊√kúQÍ PK«iOK«x Õ ZÑÊ\H© =∞#O

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ=∞=ÖË=Ú. ™ê~Ú «=∞ =∞ «O Hõc~°∞ =∞ «=∞x, ‰õΩÅO ≥·==∞h

(Ñ¨~°fii÷QÆ~ü) K≥áêÊ~°∞. JÖÏˆQ N™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅO^Œ~°∂ `«=∞ =∞`«O

(ã¨~°fi=∞ «™ê~°"≥∞ÿ#) ™ê~Ú=∞ «=∞h, ‰õΩÅO ™ê~Ú‰õΩÅ=∞h ã¨QÆ~°fiOQÍ

x~°ÌfiO ŒfiOQÍ K≥ÑCH˘#QÆÅQÍe. ™ê~Ú=∞Ok~åÅ#∞ ‰õΩÅ=∞ «ÉèË •ÅHõf «OQÍ

x~°fiÇ≤ÏOK«QÆÅQÍe. JÑC_Õ N™ê~Ú «=∞ Éè∫uHõ rq «Ñ~°ºO «O PK«iOz

Pq+¨¯iOz# L#fl`« P^Œ~å≈xfl H˘O`«=~°ÔH·<å J#∞ã¨iOK«QÆey,

N™ê~ÚHõ$Ñ‰õΩ áê„ «∞Å∞ HÍQÆÅO! v

140


^Õ=Ù_Õ Ñ¨Ù\˜ì`Õ ™ê~Ú~°∂Ñ¨O!

=∞x+≤ ^≥·=OQÆ ÃÑ~°QÆ@O ÉÏÉÏ=∞`«O!

Ü≥∂QÆÉè’QÆO|∞Å ã¨OÜ≥∂[#O

zO`«Å#∞ ÉÏÑ¨Ù>Ë ÉÏÉÏ=~°OI

P#O^Œ^•Ü«∞HõO ™ê~ÚÑ¨^äŒO

=∞##∞ QÆ=∞ºO|∞ *Ëˆ~Û\˜ ÉÏÉÏ~°^äŒOII

JO`«\Ï xO_ç# ™ê~Úáê^ŒO

K«∂z K«∂ÃÑ@∞ì>Ë ÉÏÉÏÑ¨^äŒO

J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å JkÜÕ∞ JÉèíÜ«∞„Ñ¨^ŒO

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ „|`«∞HõO`å â’Éèí„Ñ¨^ŒOII

~ NÉÏ|∂r

141

ti_ô ãO Œi≈Oz JHõ _» N™ê~ÚÉÏÉÏ ã=∂kè=∞Ok~°OÖ’

x «ºO [iQ <åÅ∞QÆ∞ P~° «∞ÅÖ’ áêÖÁæ#fl ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ, P «~°∞"å «

ZHõ _» P P~° «∞Å∞ qO@∞<åfl áê_»∞ «∞<åfl =∂#ã≤HõOQÍ ti_ôÖ’ =Ù#fl

J#∞Éèí∂u HõÅQÆ_»O ™ê=∂#º J#∞Éèí=O. ti_ôÜ«∂„ « KÕÜ«∞x ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ

‰õÄ_® P P~° «∞Å ÉÏ©Å∞ qO@∞O>Ë "åi ÇÏ$ ŒÜ«∂ÅÖ’ Jq XHõ z„ «"≥∞ÿ#

J#∞Éèí∂ux Hõey™êÎ~Ú. J Œ∞ƒù «=∞~Ú# N™ê~Ú=∞Ç «‡ º „áêÉèÏ=O =Å¡

ÉÏÉÏ =∞Çã=∂kè K≥Ok# Jz~°HÍÅOÖ’<Õ Õâ◊OÖ’ JãOMÏºHõOQÍ ™ê~Ú

=∞Ok~åÅ∞ "≥e™ê~Ú. "å\Ö’x KåÖÏ ™ê~Ú=∞Ok~åÅÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ ti_ôÖ’

=∂ki x «ºO <åÅ∞QÆ∞ P~° «∞Å∞ [~°∞ÑÙ‰õΩO@∞<åfl~°∞. ZO Œ~À ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ

ti_ô P~°`«∞Å∞ '"Õ^Œ=∞O„`åÅ=O\˜q—. 'ti_ô P~°`«∞Å∞ [~°∞QÆx

™ê~Ú=∞Ok~åÅ∞ JãÅ∞ ™ê~Ú=∞Ok~åÖË HÍ=—x =∞iH˘O Œi qâßfiãO.

Uk U"≥∞ÿ<å ti_ô P~° «∞Å∞ D<å_»∞ ™ê~ÚÉèíHÎ ™êO„Ñ^•Ü«∞OÖ’ XHõ

ÉèÏQÆ"≥∞ÿ<å~Ú. ™ê~ÚãO„Ñ^•Ü«∞OÖ’ WO « „áê=ÚMÏºxfl ãO «iOK«∞H˘#fl

~¸ ti_ô P~°`«∞Å∞ ti_ôÖ’ ZÖÏ „áê~°OÉèí=∞~Ú<å~Ú? "å\˜

~°K«~Ú «Ö=~°∞? P P~° «∞Å ã∂÷Åãfi~°∂Ñ"Õ∞q∞? Jq "≥ Œ[ÖË¡ ÉèÏ=™œ~°ÉèÏÅ

ãfi~°∂ÑãfiÉèÏ"åÖËq∞? "≥Ú ŒÅ~Ú# q+Ü«∂Å∞ ≥Å∞ã∞HÀ"åÅ#∞HÀ=_»O

™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ ãÇÏ[O!

142


=∞Ç¨Ï~åR^Õâ◊OÖ’ ^≥·"åxH˜ P~°`«∞Å∞ KÕÜ«∞_»O – ^ŒH˜∆Ïk#

x`«ºnáê~å^èŒ# K≥Ü«∞º_»OÖÏQÍ – KåÖÏ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# P~å^èŒ# qkè.

^≥·==∞Ok~åÅÖ’#∂, =∞Ç¨`«∞‡Å ã¨xflkèÖ’<Õ QÍHõ, WO_»¡Ö’ ‰õÄ_®

‰õΩ@∞O|ãÉèí∞ºÅO Œ~°∂ HõÅã≤ P~° «∞Å∞ KÕ¿ã Ñ Œúu D<å\H© =∞#O JHõ _»

K«∂_»=K«∞Û. N*Ï<Õâ◊fi~ü =∞ÇÏ~å*ò, ãO ü <å"£∞ Õ"£, N «∞HÍ~åO =∞ÇÏ~å*ò

"≥Ú^ŒÅ~Ú# áêO_»∞~°OQÆÉè í‰ õΩ ÎÅ∞ Pq+¨¯iOz# ~¸ ("å~°¯s)

™êO„Ñ¨^•Ü«∞O =∞Ç¨~åRÖ’ qâı+¨„áêK«∞~°ºO á⁄Ok, „Hõ"Õ∞Ï ™ê=∂#º

„Ñ¨*ÏhHõO Ü≥ÚHõ¯ P^è•ºu‡Hõ r=#„ã¨=OuÖ’ XHõ JO`«~åƒùQÆ"≥∞ÿOk.

D<å_»∞ =∞#O áê_»∞H˘O@∞#fl t~°_ô P~°`«∞Å#∞ ã¨∂÷ÅOQÍ

qâı¡+≤¿ãÎ, <åÅ∞QÆ∞ P~°`«∞ÅÖ’#∂ HõeÑ≤ =ÚÃÑÊÂ P~°u w`åÅ∞<åfl~Ú.

"å\ ˜Ö’ 14 `«∞HÍ~åO =∞Ç¨Ï~å*ò `«k`«~° ãÖ`üHõ=ÙÅ∞ ~°zOz#

P~°uw`åÅ∞, JÉèíOQÍÅ∞. "å\˜Ö’ 5 áê@Å∞ N`«∞HÍ~åO =∞Ç¨Ï~å*ò, 2

áê@Å∞ N<å=∞ Õ"£ =∞Ç¨Ï~å*ò, 2 áê@Å∞ ãÖ ü *Ï<åÉÏ~Ú ~°zOz#q.

q∞ye# SkO\˜Ö’ XHõ\˜ N~å=∞[<å~°Ì#™êfiq∞ ~°zOz# *Ï˝<Õâ◊fi~ü

=∞Ç¨Ï~å*ò P~°u HÍQÍ, =∞~˘Hõ\˜ N~å"Õ∞â◊fi~ü Éèí\ò ~°zOz# `«∞HÍ~åO

=∞Ç¨~å*ò P~°u† WqQÍHõ XHõ "Õ^Œã¨∂HõÎ=Ú (=∞O„`«Ñ¨Ù+¨Ê=Ú), Ô~O_»∞

™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ „áê~°÷#Å∞ L<åfl~Ú. „Ñ¨`ÕºHõOQÍ ÉÏÉÏÃÑ· ~°zOÑ¨|_»¤ 16

P~°u w`åÅÖ’ 9 áê@Å∞ NHõ$+¨‚*’wâ◊fi~° cè+¨‡, 3 áê@Å∞ N^•ã¨QÆ∞

=∞Ç¨Ï~å*ò ~°zOK«QÍ, NLáêã¨h=∞Ç¨Ï~å*ò, N=∂^è Œ= J_»¯~ü,

N"≥∂Ç≤Ïh~å*ò, Na.q.^Õ=ÙÅ∞ XH˘¯Hõ¯\˜ ~°zOKå~°∞. "≥Ú`«ÎO 30

P~°uw`åÅÖ’ 25 =∞~å\©ÉèÏ+¨Ö’#∞, 3 ™ÈÎ„`åÅ∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’#∞, 2

áê@Å∞ Ç≤ÏOnÖ’#∞ =Ù<åfl~Ú. D q^è ŒOQÍ ~¸<å_»∞ =∞#O

áê_»∞H˘O@∞#fl ti_ô P~°`«∞Å∞ "Õ~°∞"Õ~°∞ Hõ=ÙÅ∞, "Õ~°∞"Õ~°∞ HÍÖÏÅÖ’–

ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’, qq^èŒ ÉèÏ+¨ÅÖ’ ~°zOz# =∞^èŒ∞~° ÉèíH˜Î~°ã¨QÆ∞oHõÅ∞!

143

ti_ô P~° «∞Å∞

ti_ô P~° «∞Ö’¡x ÉèÏ=™œO Œ~°ºO

ãOH∆ÑÎOQÍ Wn, 'ti_ô P~° «∞Å— ã∂÷Å~°∂ÑO. WHõ P 'P~° «∞Å—

„áêâ◊™êÎºxfl, "å\ ˜Ö’ „Ñ¨Hõ@=∞ø`«∞#fl J^Œ∞ƒù`« ÉèÏ=™œO^Œ~åºxfl,

J~°÷QÍOcè~åºxfl, Jq "≥ Œ[Å∞¡ «∞#fl ÉèíHÎ~°ã ÉèÏ=™œ~°ÉèÏÅ#∞ P™êfikOK«_®xH

Ü«∞ufl^•ÌO!

Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ ™êO„Ñ^•Ü«∞Hõ J~°Û# qkè##∞ãiOz [~°∞Ñ|_Õ

qq èŒ¿ã=ÅÖ’ ÉèÏQÆOQÍ ti_ôÖ’#∂ ~¸ P~° «∞Å∞ K≥Ü«∞º_»O [~°∞QÆ∞ «∞#flk.

ti_ôÖ’ „Ñux «ºO Éèí‰õΩÎÅ∞ áê_Õ P~°u áê@Å#∞ ã∂÷ÅOQÍ <åÅ∞QÆ∞

ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û. HÍHõ_» (L^ŒÜ«∞) P~°u† =∞^è•ºÇ¨ÏflP~°u†

™êÜ«∞O„ « P~°u† âı[ (~å„u) P~°u.

HÍHõ_» (L ŒÜ«∞) P~°u

J~°Û# qkèÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ Éèí‰õΩÎÅ∞ ÉèíH˜ÎÑ¨Ó~°fiHõOQÍ KÕ¿ã

x «º¿ã=Å∞ ã∞„ÑÉèÏ « ¿ã=`À „áê~°OÉèí=∞ø`å~Ú. ã∞„ÑÉèÏ «O KÕÜ«∞_»=∞O>Ë

^≥ ·"åxfl x„^Œ ÖËÑ¨@=∞#fl =∂@! #=q^èŒ Éè í‰õΩ ÎÅÖ’x ^•ã¨ºÉè íH˜ Î

ÉèÏ"åxHõ#∞QÆ∞OQÍ Wk U~°Ê_çOk. D ã∞„ÑÉèÏ « ¿ã"Õ, ti_ô P~° «∞Ö’¡x

'HÍHõ_» P~°u—. HÍHõ_» P~°u, ã∂÷ÅOQÍ – N™ê~Ú<å äŒ∞‚ x„ Œ "Õ∞ÖÁ¯ÅÊ_»O!

HÍh, x„ Œ ãfiÑfl=Ú "≥∞Å‰õΩ=, D =¸_çO\H P è•~°"≥∞ÿ# «∞iÜ«∂=ã÷‰õΩ

‰õÄ_® Jf «∞_≥·, ã^• ã~°fir= ÇÏ$ ŒÜ«∂ÅÖ’ 'Zé∞Hõ— ~°∂ÑOÖ’ „ÑHÍtã∞Î#fl

P Ü≥∂QÆ<å^äŒ∞xH˜ x„^ŒáÈ=_»=∞#flk Jã¨Å∞#fl^•? (ÉÏÉÏ =∂@Ö’¡<Õ

K≥áêÊÅO>Ë) ''Hõà◊√§ ≥~°∞K«∞H˘x "≥∞Å‰õΩ=QÍ x„ ŒáÈQÆey#—— N™ê~Úx

=∞#=Ú x„ ŒÖËÑ_»"Õ∞q∞\? x*ÏxH, KåÖÏ=∞Ok ÉèÏqã∞Î#fl@∞¡, HÍHõ_»

P~°u ÉÏÉÏ‰õΩ "Õ∞Å∞H˘Å∞ÑÙ ¿ã= HÍ Œ∞! JO Œ∞Hõ<Õ HÍHõ_» P~°u w`åÖ’¡

ÉÏÉÏ#∞ x„ ŒÖËÑ_»=∞<Õ ÉèÏ=O Hõ<åfl ''Éèí‰õΩÎÅ#∞ PÑ ŒÅ#∞O_ç HÍáê_»_®xH

144


ã^• *ÏQÆ~°∂‰õΩ_≥· ™ê= è•#∞_»∞QÆ ‰õÄ~°∞Ûx=Ù#fl—— (''PÇ ã∞ã=∞Ü«∂ ã≤Ü«∂

QÆ∞~°∞ L~îÀxÜ«∂ É·ã¨ÖË——...) N™ê~Úx Œi≈Oz ã∞ÎuOK«_»=∞<Õ ÉèÏ="Õ∞

„Ñ è•#OQÍ =ºHõÎ=∞=Ù «∞Ok. P ã∞„ÑÉèÏ «w «O ÉÏÉÏ#∞ x„ Œ"Õ∞ÖÁ¯#=∞x

„áêi÷OK« Œ∞! ''F ã Œ∞æ~°∂! è•º# ã=∂kè#∞O_ç ÖËz =∞=Ú‡Å#∞ ŒúiOKÕO Œ∞‰õΩ

=∞ã‘ Œ∞‰õΩ ~°O_ç!—— (''ã=∂kè L «~ÀxÜ«∂ QÆ∞~°∞K«ÖÏ =∞ã‘n Hõ_Õ——...) J<Õ

„áêiúã∞Î#flk. JO`ÕHÍ^Œ∞! 'HÍHõ_» P~°u— x*ÏxH˜ "Õ∞ÖÁ¯Å∞Êáê_»∞`«∞#flk

ÉÏÉÏ‰õΩ HÍ^Œ∞! ''F ™ê^èŒ∞ ã¨[˚#∞ÖÏ~å ÖË=O_ç! ÖËz g∞ Ç≤Ï`«=Ú

KÕ‰õÄ~°∞ÛH˘#O_ç !—— (''L~îå ™ê^èŒ∞ã¨O`« ™ê^•– JÑ¨ÙÖÏÖËÇ≤Ï`«——) Jx Éèí‰õΩÎÅ<Õ

x„^ŒÖËÑ¨Ù`«∞#flk. U x„ Œ#∞O_ç? =∂=¸Å∞QÆ ~ÀE =∞#O á⁄ÜÕ∞º x„ Œ

#∞O_ç HÍ Œ∞! Ji+_»fi~åæÅ`À HõÑÊ|_ç, Zé∞Hõ#∞O_ç =∞~°ÑÙÖ’xH *Ïi#

x„ Œ #∞O_ç! P x„ Œ #∞O_ç =∞#ã∞ûÅ#∞ *ÏQÆ~°∂HõO KÕã∞Î#flk. ZÖÏ?

''HÍ=∞ „HÀ è•k „Ñ=$uÎ QÆÅ =∞#ã∞û#∞ nÑÑÙ XuÎQÍ KÕã≤, "≥·~åQÆº=∞<Õ

<Õu`À «_çÑ≤, ™ê~ÚÉèíHÎ J<Õ Jyfl`À "≥eyOz—— ÉÏÉÏ‰õΩ P~°u K≥Ü«∞º_»O

^•fi~å P «‡ « •HÍ~°=$uÎ Ü«∞<Õ "≥Å∞QÆ∞Ö’ ã Œ∞æ~°∞=Ù (=∞# JO «~°OQÆOÖ’)

„ÑHÍtã∂Î Œ~°≈#q∞™êÎ_»x (''HÍ=∞„HÀ èŒ. .... „ÑHÍâ◊ áê_çÜ«∞ÖÏ!——) „ÑÉ’kèã∞Î#flk.

''=∂Ö’x ÉèíH˜ ÎÉèÏ="Õ∞ P~°u. Ñ¨OK«„áêÏÅ`À "≥eˆQ r=ÉèÏ="Õ∞

HÍHõ_»*’ºu—— J<Õ ÉèÏ=O`À P~°u K≥Ü«∂ºÅx xHõ zÛQÍ x~Ìtã∞Î#flk.

JO ÕHÍ Œ∞! WO «\ L#fl «ÉèÏ"åxfl ÇÏ$ ŒÜ«∞OÖ’ *ÏQÆ~°∂Hõ « À xÅ∞ÑÙH˘x,

''F ã Œ∞æ~°∂! <å ÇÏ$ ŒÜ«∞=∞Ok~°OÖ’ xez D ã=∞ãÎ [QÆ «∂Î ã Œ∞æ~°∞

ãfi~°∂ÑOQÍ <å‰õΩ ÉèÏã≤OKÕ@@∞¡ K≥~Úº! ZÑC_»∂ [QÆ « àÏº HÍ~åºÅ∞

K≥Ü«∂ºÅ<Õ ã Œ∞ƒkúx „Ñ™êkOK«∞!—— (''QÆ∞~À q#u g∞Hõs ÇÏ$ ŒÜ«∞ =∞Oks

Ü«∂ |™ê ã=∞ãÎ [Q∑¿ÇÏ QÆ∞~°∞ ãfi~°∂Ñp ~î°™È =∂#™ê Hõ~À ã « « ã « $f

=∞u Ç≤Ï Õ [QÆ åÊ=<å——) Jx ™ê~Úx =∞#™ê~å „áêi÷Oz, PÃÑ· =∞#

x «º ≥·#Ok# HÍ~åºÅ‰õΩ LÑ„Hõq∞OKåe. D „áê~°÷#Ö’ „ÑHõ@=∞ø «∞#fl

L « $+ìÉèÏ="Õ∞ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Ñq„ « QÍÜ«∞„f=∞O„ «O.

145

ti_ô P~° «∞Å∞

''F ã Œ∞æ~°∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ, D „ÑÑOK«OÖ’ h=Ù «ÑÊ <å‰õΩ

P„â◊Ü«∞q∞zÛ ~°H∆OKÕ"å~°∞ ÖË~°∞—— (''Nã¨ Œ∞æ~°∞ ÉÏÉÏ ™ê~Ú, «∞["åK«∞x

P„â◊Ü«∞<åÇ‘Ï Éèí∂ «b...——) J<Õ P~°u w «O J##º â◊~°ÏQÆuH ™Èáê#=∞~Ú Õ,

''<Õ#∞ h =∞ã‘ Œ∞#∞ T_ÕÛ pÑÙ~°∞#——x (''JÑ<Õ =∞ã‘ £HÍ ~°≠Ï_»∂ QÆ∂ÃÇ·Ï——)

N^•ãQÆ∞ ÑeH# ÑÅ∞‰õΩÖ’¡x ÉèÏ=O ^•ãºÉèíHÎ ÉèÏ"åxH Ñ~åHÍ+ì.

''[Ü«∂=∞h *·™êÉèÏ"å «Ü«∂ ≥·™ê#∞ÉèÏ=—— J<Õ P~°uáê@ 'Z=i ÉèÏ=O

Z\Ï¡ =ÙO>Ë "å~°∞ á⁄O Õ J#∞Éèí=O ‰õÄ_® J\Ï¡Q =ÙO@∞Ok— JO@∂,

ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# ÉèÏ"åxfl ÇÏ$ ŒÜ«∞OÖ’ xÅ∞ÑÙHÀ‰õΩO_®, H=ÅO S Œ∞ X «∞ÎÅ

náêxfl Ü«∂O„uHõOQÆ „uÑC «∂ =Ö¡"Õ «QÍ P~°uáê@Å∞ áê_»@O =º~°÷=∞x

‰õÄ_® ÃÇÏK«Ûiã∞Î#flk!

=∞ è•ºÇÏfl– ™êÜ«∞O„ « P~° «∞Å∞

''ã≤÷~°"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À, QÆOcè~°"≥∞ÿ# N™ê~Ú « «ÎfiOÃÑ· è•º#O

KÕ •ÌO!—— (''Hõ~°∂xÜ«∂ ã≤÷~°=∞#– áêÇï QÆOcè~å ¿ÇÏ è•º#.…——) JO@∂

™ê~Ú|O èŒ∞=ÙÅ#∞ ''ÖO_ç, ~°O_ç, ~å~°O_ç!—— (L~îå L~îåÇÏŸ ÉÏ<£ èŒ=——)

J<Õ PÇfi#O`À „ÑÉ’kèã∂Î „áê~°OÉèí=∞=Ù «∞#flk ~¸ P~°u.

JÖÏ ™ê~Úáê^•Å = ŒÌ KÕi# '[_»z «∞ÎÖ·#— Éèí‰õΩÎÅ#∞ 'ã^• ™ê~Ú

áê^Œ^è Œ∂oÖ’ q„â◊q∞OKÕ@∞¡ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«=∞x, HÍ=∞qHÍ~åÅ#∞

ŒÇ≤ÏOÑKÕÜ«∞=∞x, "åi ã~°fiãfiO ™ê~Ú Ñ Œ¿ã=H ãkfixÜ≥∂QÆ=∞ÜÕ∞º@@∞¡

KÕã≤ ã<å‡~°æOÖ’ #_çÑ≤OK«=∞—x, ' Õ"åkè Õ=Ù_»∞—, 'HõeÜ«ÚQÆ J=`å~°=¸iÎ—,

'ãQÆ∞„|ÇÏ‡~°∂ÑÙ_»∞— J~Ú# ™ê~Ú<å äŒ∞xH KÕ¿ã „áê~°÷#– Ô~O_»= J~°u

w «O. D P~°u w «O ÉÏÉÏ#∞ ã~°fir=™œYº„Ñ^• «QÍ Œi≈ã∞Î#flk. J~Ú Õ

ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇ≤ÏOKÕ ã∞YO Z@∞=O\k? ™ê=∂#º ã∞YO HÍ Œk! Jk

«~°∞QÆ∞ÖËx P#O Œ~°∂Ñ"≥∞ÿ#–JãÖ·# 'ã∞Y=Ú— (''x[ã∂Y——). ÃÑ· w «O

ã~°fir=ÙÅ‰õΩ P «‡™œMÏºxfl „Ñ™êkOKÕ N™ê~ÚÜ≥ÚHõ 'ã=∞~°÷ ã Œ∞æ~°∞—

146


« åÎ fixfl =i‚¿ãÎ, P «~°∞"å « w «O ™ê=∂lHõOQÍ ÉÏÉÏ x~°fiÇ≤Ïã∞Î#fl

'HõeÜ«ÚQÆ J=`å~°— HÍ~åºxfl q=iã∞Î#flk. «=∞ P Œ~°≈ rq « q è•#O

^•fi~å, JãOMÏºHõ"≥∞ÿ# J Œ∞ƒù « bÅÅ^•fi~å, <åã≤Î‰õΩÅ#∞ ‰õÄ_® ™ê èŒ‰õΩÅ∞QÍ

=∂~°ÛQÆÅQÆ_»"Õ∞QÍHõ ('J= «~°¿ã «∂ÜÕ∞`å èŒ~å‡<£ Õ QÍ¡x, <åã≤ÎHÍ åg «∂

ÖÏqã≤ x[Éèí[h, •qã≤ <å<åbÖÏ JãOMÏº~°∂áêx. . .—), N™ê~Ú „Ñ è•#

J=`å~° ~°ÇÏ™êºxfl ~¸ w «O WÖÏ =i‚ã∞Î#flk: 'ÉÏÉÏ, h=Ù "≥∂q∞<£

=Oâ◊OÖ’ [x‡Oz =Úã¨ÖÏ‡#∞ ~°∂Ñ¨OÖ’ ^Œ~°≈#q∞zÛ =¸_è»∞Å#∞

L Œúiã∞Î<åfl=Ù. ≥·fi «ÉèÏ==Ú g_ç# h‰õΩ Ç≤ÏO Œ∂–=Úã≤¡O ÉèË Œ=Ú ÖË Œ∞.

=∂#= ~°∂ÑOÖ’ J= «iOz, Ô~O_»∞ =∞`åÅ "åix ã=∂#OQÍ P ŒiOz

"åiKÕ (=∞`«Éè Ë^•Å Hõf`«"≥∞ÿ#) ã¨~°fi"åºÑ¨ Î=∞~Ú# P`«‡`«`åÎfixfl

Œi≈OÑKÕã∞Î<åfl=Ù!——

JO ÕHÍ Œ∞! ''Ü«∞=#ãfi~°∂Ñ‘UHÍº Œ~°≈# åfikè ŒÖË.......— '"≥∂q∞#

=Ot [#∞‡x Ö’Hõ `åiÜ«∞Å . . .— JO@∂ ãO‰õΩz « =∞ «=∞ø_è»ºO`À,

ãO‰õΩÅ ‰õΩÅ « «Î fiO`À ‰õΩo§áÈ «∞#fl ã=∂*ÏxH N™ê~Ú „Ñ™êkOz#

„ÑÉ’ èŒO D HõeÜ«ÚQÆOÖ’ =∂#"åoHõOk# '=∞Ç≤Ï «w «—. D P~°u w «OÖ’

WOHÀ qâı+=Ú#flk. ÃÇ·ÏO Œ= qkèÖ’ N™ê~Ú =∞Ç≤Ï=∞‰õΩ Ç~°u áê_»∞ «∞#fl

D w «O ÉÏÉÏ#∞ ''"≥∂q∞#=Oâ◊A_»∞QÆ—— ''Ü«∞=#(=Úã≤¡O)ãfi~°∂Ñ≤——QÍ

x+¯Ñ@OQÍ H©iÎã∞Î#flk! Wk N™ê~Ú Ü≥ÚHõ =∞`åf « =∞Ç=$H∆ÍxH

HÍz# XHõ =∞ èŒ∞~°Ñ¶ÅO!

J#ºzO`«#Å∞ ÖË‰õΩO_® =∞#ã¨∞û XˆH ~°∂Ñ¨O ^èŒiOK«_»O

P^è•ºu‡Hõ ™ê^èŒ#Ö’ (ã¨QÆ∞Àáêã¨#Ö’) „áê^èŒq∞Hõ xÜ«∞=∞O. ™ê^èŒ#

q+Ü«∂xH˘¿ãÎ, ™ê èŒ‰õΩx W+ì ≥·=O (Láêã<å ≥·=O) «ÑÊ W «~° (J#º)

Õ=`å=¸~°∞ÎÅ zO «# ‰õÄ_® Láêã¨#‰õΩ qˆH∆Ñ¨"Õ∞! ™ê èŒ‰õΩxÖ’ «#

Láêã<å ≥·=O Ñ@¡ ZO «QÍ 'J##º— „¿Ñ=∞, ÉèíHÎ, â◊~°ÏQÆu HõÅ∞QÆ∞ «∞O^À,

147

ti_ô P~° «∞Å∞

JO «QÍ J «_»∞ P è•ºu‡HõOQÍ Ñ¨Ù~Àaè=$kú ™êkèOK«QÆÅ_»∞. N™ê~Úx

(W+¨ì)Láêã¨<å^≥·=OQÍ ZOK«∞‰õΩ#fl ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ N™ê~ÚÜÕ∞ ã¨HõÅ

Õ=`åãfi~°∂ÑÙ_»∞, ãHõÅ ™ê èŒ∞ãfi~°∂ÑÙ_»∞, ãHõÅ èŒ~°‡ãfi~°∂ÑÙ_»∞. "åiH

N™ê~ÚÜÕ∞ Ñ~° ≥·= «=Ú. D Œ$ëêìº, Láêã<å « «Ê~°∞Ö·# ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ–

J##º Õ=`å~å èŒ# x+≤ Œú"Õ∞! (J~Ú Õ– =ÚHÀ¯\ Õ= «Å‰õΩ =¸_»∞ HÀ@¡

ŒÏ‚Å∞ ÃÑ_»∞ «∂, ÉÏÉÏ#∞ ‰õÄ_® P =ÚHÀ¯\ Õ=Ùà◊§Ö’ XHõ_»∞QÍ ÉèÏqOKÕ

(Ö∫Hõº) Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ D ã∂„ «O =iÎOK« Œ∞!) D HÍ~°OQÍ P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#

ã≤kú QÆ=∞ºO "≥Ú ŒÅ~Ú# "å\Ñ@¡ PãHÎ, nHõ∆ QÆÅ ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ =∂„ «O

Jk ZÑÊ\˜ÔH·<å J#∞Å¡OÑ¶∞hÜ«∞O. «=∞ Ü≥∂QÆH∆=∂Å∞ ãOÑÓ~°‚OQÍ =Ç≤ÏOz

«=∞#∞ ã^• HõO\H Ô~ÑÊ=Ö HÍáê_Õ N™ê~Ú=O\ 'ã=∞~°∞÷_≥·—# ã Œ∞æ~°∞=Ù

ÅaèOKåHõ ‰õÄ_® ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞ J#º(J<ÕHõ) ^Õ=`å~å^èŒ#Å∞ „=`åÅ∞

Jaè¿+HÍÅ∞ „QÆÇÏâßO «∞Å∞ "åã∞ÎâßO «∞Å∞ "≥Ú ŒÅ~Ú# "å\H ÑÓ#∞HÀ=_»O

„áÈ «ûÇ≤ÏOK«_»O H=ÅO Jq"ÕHõO. Wk ™ê~ÚÉèíHÎ L Œº=∂xH Ñ\ì#

'„QÆÇÏKå~°O—. N™ê~Ú K«∂Ñ≤# 'â◊√„Éèí=∂~°æ— qãÎ~°‰õΩ JÑKå~°O.

JO ÕHÍHõ qq èŒ Õ=`å=¸~°∞ÎÅ Láêã# '™ê èŒ#—Ö’ „áê~°OÉèí Œâ◊

=∂„ «"Õ∞#x, P Láêã#Åhfl N™ê~Ú =O\ ã Œ∞æ~°∞=¸iÎx K«∂Ñ_®xH

ˆH=ÅO 'xq∞`«Î=∂„`åÅx— =∞Ç¨`«∞‡Å∞ ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∂

Õ=`å=¸~°∞ÎÅ#∞ Láêã≤OKÕ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ "åi W+ì Õ=`å=¸~°∞ÎÅ ~°∂ÑOÖ’

ÉÏÉÏ "åiH Œ~°≈#q∞=fi_»OÖ’x Ñ~°=∂~°÷O W Õ!

D Láêã<åã∂„`å<Õfl ~°=∞©Ü«∞OQÍ L^•…\ã∞Î#flk, ''ti_ô

=∂~≠ ÑO_»iÑÓ~°, ™ê~ÚÉÏÉÏ ~°=∂=~°....—— Jx N^•ãQÆ∞ =∞ÇÏ~å*ò

~°zOz# P~°uw «O. D P~°uáê@ ÃÑ· ã∂„`åxfl ÉèíHÎÉèÏ=Ü«Ú «OQÍ K≥a Õ,

NLáêãh=∞ÇÏ~å*ò ~°zOz# ''ã¨ •ã¨ üãfi~°∂ÑO . .—— Jx "≥Ú ŒÅÜÕ∞º 'N

™ê~Ú=∞Ç≤Ï=∞fl ™ÈÎ„ «O— ÉèíHÎ*Ï<åÅ<Õ náêÅ "≥Å∞QÆ∞Ö’ N™ê~Ú =∞Ç≤Ï=∞‰õΩ

148


P~°u Ñ¨_»∞`«∞#flk. N™ê~Ú=∞Ç≤Ï=∞fl™ÈÎ„`«O Ö’x '=∞<À"åQÆf`«O

=Úx~ü è•º#QÆ=∞º"£∞—, 'JÇÏOÉèÏ=Ç‘Ï#O „Ñã<åfl «‡ÉèÏ=O—, '=∂Ü«∞Ü≥∂ÑÇÏ «

z «Îâ◊√ ŒúÜÕ∞—, 'ãO™ê~° [#º Œ∞i`ÒÑ¶∞qx~°æ å¿ãÎ—, 'ÔH·=Åº ä•=∞Ñ~°=∞O

ã=∞"åÑÙfl=Ou— "≥Ú ŒÅ~Ú# N™ê~Ú â◊√ Œú*Ï# ã≤÷ux ≥e¿Ñ "åHÍºÅ∞

ÉÏÉÏ ã¨^Œ∞æ~°∞`«`åÎ fixfl q=i¿ãÎ, '[QÆ`«ûOÉèí= ™ê÷# ã¨OÇ¨~°¿ÇÏ`«∞O—,

'ãfiÉèíHÎK«ÛùÜ«∂ =∂#∞+O Œ~°≈Ü«∞O «O—, 'HõÖ∫ ãOÉèí=O «O—, 'J<ÕHÍ„â◊√`å

`«~°¯ºbÖÏ qÖÏÃã·ó— 'ÉèíH˜ÎÉèí „^Œ„Ñ¨^ŒO`«O—, 'JdÅ #$ÏO ã¨~åfi~°÷ã≤kú„Ñ¨^Œ—

"≥Ú^ŒÅ~Ú# ã≤kú "åHÍºÅ∞ ÉÏÉÏÖ’x ã≤^Œú`åfixfl Dâ◊fi~°`«`åfixfl

=i‚ã¨∞Î<åfl~Ú. N™ê~Úx 'Láêã¨<å ≥·= «OQÍ—, Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ 'Éèí∞HÎ =ÚHÎ

„Ñ¨^•`«QÍ— D ™ÈÎ„`«O „Ñ¨Hõ\˜ã¨∞Î#flk. ÉÏÉÏÖ’x D *Ï˝#ã≤^Œú`åfixfl

J"≥∂Ñ¶∞OQÍ =i‚ã∞Î#fl D ™ÈÎ„ «O Ü≥ÚHõ =∞‰õΩ@O '#=∂g∞â◊fi~°O ã Œ∞æ~°∞O

™ê~Ú<å äŒO— J#flk ™ê~Ú « åÎ fixfl q=iOKÕ Jxfl ™ÈÎ„`åÅ‰õΩ, P~° «∞Å‰õΩ

=∞‰õΩ\ÏÜ«∞=∂#O. JO ÕHÍ Œ∞! NLáêãh =∞ÇÏ~å*ò P è•ºu‡Hõ ™ê èŒ#

J «∞º#fl « ã≤÷uÖ’#∞#flÑC_»∞ N™ê~Ú J#∞„QÆÇÏqâı+OQÍ «# è•º#x+ªÖ’

Œi≈Oz, ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ JOkOz# =∞Ç=∞O„ «q∞k!

Éè’[#O KÕ¿ã=ÚO Œ∞, «~°∞"å «, x„ ŒáÈÜÕ∞=ÚO Œ∞, ÖËz#

«~°∞"å «, qÉèí∂u èŒiOKÕÑC_»∞, [O èŒºO "Õã∞H˘<Õ@ÑC_»∞, … JÖÏ,

=∞#O KÕ¿ã Jxfl Ñ#∞Å‰õΩ U =∞O„ «O ÑiîOKåÖ’, U ÉèÏ=O =∞#ã∞ûÖ’

èŒiOKåÖ’ K≥¿ÑÊ =∞O„`åÅ∞ «O„`åÅ∞ =∞#‰õΩ HÀH˘Å¡Å∞QÍ =Ù<åfl~Ú.

HÍx #=∞™ê¯~°O KÕ¿ã@ÑC_»∞ ÇÏ$ ŒÜ«∞QÆ «"≥∞ÿ# U 'ÉèÏ=ã∂„ «O— =∞# Ô~O_»∞

KÕ «∞Å#∞ #=∞™ê¯~°OQÍ Hõ\˜ìÑ_ÕÜ«∂Ö’ K≥¿ÑÊ ™ÈÎ„`åÅ∞ =∂„ «O J~°∞ Œ∞. P

Ö’@∞#∞ U Ö’@∞ÖË‰õΩO_® f~°∞ã∞Î#flk ti_ô P~° «∞Ö’¡x '#=∞™ê¯~å+ìHõO—.

D 'J+ìHõO— ÉÏÉÏ‰õΩ #=∞™ê¯~°O U ÉèÏ=O`À K≥Ü«∂ºÖ’ K≥ÑÊ_»"Õ∞ HÍ Œ∞,

=∞#KÕ J„ÑÜ«∞ «flOQÍ KÕ~Úã∞ÎOk ‰õÄ_®!

149

ti_ô P~° «∞Å∞

JÖÏ =∞# =∞<ÀHõ~°ÏÅ#∞ Hõ\˜ì Ñ_Õã≤# ÉèíHÎÉèÏ"åxfl ÕÇÏOÖ’x

J∞=∞=Ù‰õÄ "åºÑ≤OÑKÕã≤, «# S Œ∞ kfiÑ ŒÅ#∞ =∞#Ö’x S Œ∞„áêÏÅ`À

'Å~ÚOÑ—KÕã≤ #$ «ºO KÕ~Úã∞ÎOk, ''S™êÜÕ∞~¸ÉÏ! ™ê~ÚkQÆO|~å!—— J#fl

„áê~°÷#w «O.

^≥·#Ok# rq`«OÖ’x qq^èŒ ã¨O|O^è•Å ~°∞ã¨~°∞ã¨Å∞,

|∞ã|∞ãÅ`À qã≤y "Õ™êi# =∞# =∞#ã∞ûÅ#∞ ™êÜ«∞O„ «=∞ÜÕ∞ºãiH,

N™ê~Ú„¿Ñ=∂=∞$ « è•~°Å`À ™êfl#O KÕ~ÚOz Z=fii Ü≥∞_»Å Õfi+=Ú,

ÕxÜ«∞O Œ∞ HÀiHõ ÇÏ$ ŒÜ«∞OÖ’ ÖË‰õΩO_®, 'ã^• ™ê~Ú<å äŒ∞x è•º#=Ú

[~°∞QÆ∞QÍHõ! ã Œ∞æ~°∞ áê Œ=ÚÅÜ«∞O Œ∞ ÉèíHÎ ã≤÷~°=ÚQÍ =ÙO_»∞QÍHõ! [QÆ=∞O`å

N™ê~Ú~°∂Ñ¨OQÍ QÀK«iOK«∞QÍHõ!— (''‰õΩÏzÇ≤Ï Ñ¶¨∞$Ï… ^Œ$â◊ºÉÏÉÏ

kâ’…——) J<Õ Hõ=∞‡x 'ãOHõÅÊ— ãOw «O`À, J##º 'â◊~°ÏQÆu J<Õ

Ñ@∞ìáê#∞ÊÃÑ·— ¿ã Œf~@∞¡ KÕã∞ÎOk– ™êÜ«∞OãO è•º~°uÖ’x '~°∞™È=∞=Ú—.

âı*ò P~°u

ÉÏÉÏ‰õΩ KÕ¿ã Ñ=oOÑÙ ¿ã=Ö’ ÉèÏQÆO âı*Ï~°u. ÉÏÉÏ x„ Œ

ZO « J™ê è•~°"≥∞ÿO^À, PÜ«∞# â◊Ü«∞º (Ñ_»Hõ) ‰õÄ_® JO « JÖ∫HHõ"≥∞ÿ# Õ!

'#=q èŒ Éèí‰õΩÎÖË "≥∞@∞¡QÍ Hõey, xâ◊ÛÅÉèíHÎ J<Õ =∞OK«OÃÑ·# (Éèí‰õΩÎÅ∞

J*Ï#OÖ’ KÕ¿ã JÑ~å è•Å#∞ ŒÜ«∞`À Hõ∆q∞OKÕ) Hõ∆=∂QÆ∞=∞<Õ K«Hõ x

Ñ¨~°∞Ñ¨ÙÃÑ·— ÉÏÉÏ â◊Ü«∞x™êÎ~°∞. P â◊Ü«∞º 'ã¨^•ƒù"åÅ<Õ Ñ¨Ù=ÙfiÅ`À

JÅOHõiOK«|_ç =ÙOk. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ â◊Ü«∂º=∞Ok~°OÖ’ *Ï˝#=∞<Õ

=∞nÑO "≥Å∞QÆ∞ «∞#flk. PÜ«∞# UHÍO « ã=∂kèH U =∂„ «O ÉèíOQÆO

~å‰õΩO_® ^≥·fi`«ÉèÏ==∞<Õ P â◊Ü«∂º =∞Ok~°Ñ¨Ù `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞ =¸ã≤

ayOK«|_®¤~Ú …—

JÖÏO\ â◊Ü«∞ºÃÑ·, ''ÉÏÉÏ, WHõ UHÍO «OQÍ z#‡Ü«∞"≥∞ÿ# ãfiã∞Y

ã=∂kèÖ’ x„kOK«O_ç!—— (''P`å ™êfig∞ ã∞MËx„ •——) Jx Éèí‰õΩÎÅ∞ „áêi÷ã∞Î<åfl~°∞.

150


Éè íH õ ÎáêÅ# H˘~ °‰ õ Ω ' 'F ã ¨^ Œ ∞ æ~ °∂! ^ è • º#ã ¨=∂kè#∞O_ ç Ö Ëz

=∞=Ú‡Å#∞ ŒúiOK«O_ç!—— (''ã=∂kè L «~ÀxÜ«∂QÆ∞~°∞ …——) Jx L ŒÜ«∞"Õ∞

ã∞„ÑÉèÏ « w «=∂ÅÑ≤Oz# Éèí‰õΩÎÅ∞, å=Ú x„ Œ‰õΩÑ„Hõq∞OK«É’ÜÕ∞ =ÚO Œ∞

ÉÏÉÏ J#∞[Pj~åfi Œ„Ñ™ê^•ÅÔH· Ji÷ã∂Î (''P[ãÎ=Ç Pj„Ñ™ê Œ …——),

uiy ÉÏÉÏ#∞ ãfiã∞Yã=∂kèÖ’ UHÍO «OQÍ q„â◊q∞OK«=∞x „áêi÷ã∞Î<åfl~°∞!

P „áê~°÷# Ü≥ÚHõ P¢~°Ì « À "Õ∞#∞ "åeÛ# Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ '™ê~Úã‡~°— J<Õ

'=∞~°ÑÙÖËx x„ Œ— Ö’xH ã∞<åÜ«∂ãOQÍ *Ï~°∞H˘<Õ@∞¡ *’Åáê@ áê_»∞ «∞#flk

~¸ âı*Ï~°u! WHõ 'F"åà◊¥ P~°u …— J<Õ P~°u w «O, |∞∞Qfi ŒOÖ’x

'<åãn ã∂HõÎO—, 'ÑÙ~°∞+ã∂HõÎO— Ö’x H˘xfl |∞∞‰õΩ¯Å ™ê~°O.

WÑÊ\=~°‰õΩ 'ti_ô P~° «∞Å— Ö’x ÉèÏ=™œO Œ~åºxfl ‰õΩ¡ÑÎOQÍ

=∂„ «"Õ∞ ãg∞H∆OK«∞H˘<åflO.1 P (=∞~å\©) P~° «∞ÅÖ’x „Ñu"åHÍºxH

‰õ∆Ω‚OQÍ J~°÷O `≥Å∞ã¨∞H˘x Ñ¨ijÅ#`À zO`«# KÕ¿ãÎ, WOHÍ Z<Àfl

J=¸Åº"≥∞ÿ# P è•ºu‡Hõ ~°ÇÏ™êºÅ∞ =∞#‰õΩ QÀK«i™êÎ~Ú.

U ™êÇ≤Ï`åºxÔH·<å ÉèÏ+ ÕÇÏO=O\˜ ≥· Õ, ÉèÏ=O P «‡=O\k.

ÉèÏ=~°Ç≤Ï «"≥∞ÿ# (J~°÷O ≥eÜ«∞x) â◊|Ìã=Ú^•Ü«∞O xs= Hõàı|~°O =O\k.

ˆH=ÅO Ü«∂O„uHõOQÍ KÕ¿ã =∞O„`åÅ∞ ™ÈÎ„`åÅ∞ P~°`«∞Å=Å¡

ÉèÏ=„Ñ¨HõOÑ¨#Å‰õΩ ˆHO„^Œ=∞~Ú# =∞# Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Å∞ ã¨ÊOkOK«=Ù.

ÇÏ$ ŒÜ«∞ãÊO Œ# ÖËx ÑÓ[ P`À‡#flux HõeyOK«ÖË Œ∞. JO Œ∞H ''*Ï`åfi

Hõ~å‡ ‰õΩsfi «—— JO>Ë, 'KÕ¿ã ÑÓ[‰õΩ K≥¿ÑÊ =∞O„`åxH J~°÷O ≥Å∞ã∞H˘x

K≥~Úº!— Jx "Õ ŒO Ñ¶∞’+≤ã∞Î#flk.

1 "≥Ú «ÎO ti_ô P~° «∞Å Ü≥ÚHõ ã¨q=~°"≥∞ÿ# J~°÷ å «Ê~°ºqâıëêÅ∞ NÉÏ|∂r ~°zOz#

Arati Sai Baba (=¸Å=Ú–POQÍ¡#∞"å^Œ=Ú–"åºMÏº#=Ú) J#fl(POQÆ¡) „QÆO^äŒOÖ’K«∂_»QÆÅ~°∞. – Ñ¨a¡+¨~üû

151

ti_ô P~° «∞Å∞

''=∞O„ ÀÇ≤Ï ÉèÏ"Õ# Ü«Ú`À Ñ¶Å„Ñ¨ ŒóI=∞ø~åfiã∞ ãrHõ$ « ÉÏ= Œú$=OIIÉèÏ"Õ# Ç‘Ï#ã∞Î qx+ÊùÖ’ Éèí"Õ ü I

H©~°ãº "åw~° « ~å=∞ â◊|Ì= üII——

''U =∞O„`å#fl~Ú<å J~°÷O ≥Å∞ã∞H˘x ÑÙ#óâ◊Û~° KÕ¿ãÎQÍx

Ñ¶Å„Ñ ŒO HÍ Œ∞. ÉèÏ=Ü«Ú «"≥∞ÿ#ÑC_»∞ =∞O„ «O K«Hõ QÍ ãOkèOz# ÉÏOÖÏ

ÅH∆Íºxfl KÕ~°∞ «∞Ok. ÉèÏ=Ç‘Ï#"≥∞ÿ# =∞O„ «O x+ÊùÅO. zÅHõ Zxfl™ê~°∞¡ '~å=∞—

â◊ÉÏÌxfl ÑeH<å Jk =º~°÷"Õ∞ Hõ •?–—— Jx âß¢™êÎÅ∞ LQÆæ_çã∞Î<åfl~Ú.

=∞O„ «[Ñ"≥∞ÿ<å ÉèÏ=Ç‘Ï#OQÍ KÕ¿ãÎ Ñ¶e «O ã∞#fl Jx PQÆ=∂Å∞ x~Ìtã∞ÎO_»QÍ,

WHõ P~° «∞Å=O\ „áê~°÷#w`åÅ q+Ü«∞O K≥áêÊÖÏ? 'J<Õ— "å_çH 'q<Õ— "å_çH

J~°÷O ≥eÜ«∞x â◊ÉÏÌ_»O|~°O H=ÅO zÅHõÑÅ∞‰õΩÅ HõO~î°â’+† Ü≥∂y "Õ=∞#

=∂@Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë Jq – "˘\˜ì '"≥„i‰õÄ «Å∞—! ÇÏ$ ŒÜ«∞QÆ «"≥∞ÿ#ÑÙ_Õ U

„áê~°÷<≥·<å Ñ¶eã∞ÎOk. =∞#O =e¡OKÕ =∞O„`åÅ‰õΩ, â’¡HÍÅ‰õΩ, ™ÈÎ„`åÅ‰õΩ,

P~°u w`åÅ‰õΩ ãÔ~·# J~°÷O ≥eã≤#ÑÙ_Õ Jq =∞# ÇÏ$ ŒÜ«∂ÅÖ’ P¢~°Ì «#∞

HõeyOK«QÆÅ=Ù. P¢~°Ì « ÖË‰õΩO>Ë Jk „áê~°÷<Õ HÍ Œ∞!2 v

2 WOHÍ q=~åÅ‰õΩ, ÉèÏëê „áê è•#º «#∞ «yæOz ÉèÏ=„áê è•#º «#∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘#=∞xQ“`«=∞|∞^Œ∞úx "≥Ú^ŒÅ∞ N™ê~ÚÉÏÉÏ =~°‰õΩ J=`«iOz# =∞Ç¨`«∞‡ÅO^Œ~°∂ ZÖÏL^ÀƒkèOKå~À ‰õÄÅOHõ+OQÍ ≥e¿Ñ NÉÏ|∂r ~°zOz# ' ≥·"åxfl Õ=ÉèÏ+Ö’<Õ „áêi÷OKåÖÏ?—

J#fl "åºã¨O (™ê~ÚÑ¨^äŒO U„Ñ≤Öò 1988) K«∂_»QÆÅ~°∞.– Ñ¨a¡+¨~üû

saibhakti sadhana rahasyam - gurukrupa - sbsr.pdf · saibhakti sadhana rahasyam (telugu) by :: sri...

Documents