samyak-june09

7/27/2019 SAMYAK-June09

1/36(1) mecei%eeve (petve-2009) Debke-12


2/36 mecei%eeve (petve-2009) (2) Debke-12



mebmLeeefhekee SJebMegYeeMeerJee&o :ejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

Founder & Auspicious Blessings :

Pujya Ganini Pramukh Aryika

SHRI GYANMATI MATAJI

meceeeespeve :e%eeeceCeer Deeefe&keeeboveeceleer ceeleepeer

Co-Ordination :

Pragya Shramni Aryika

SHRI CHANDNAMATI MATAJI

f veoxMeve :mJeefmle eer heer"eOeerMe #eguuekejlveleermeeiej peer cenejepeDirection :

Swasti Shri Peethadhish Kshullakratna

MOTI SAGAR JI MAHARAJ

mecheeoke :eesieer ye. jJeerv kegceej pewveEditor :

Karmayogi Br. Ravindra Kumar Jain

eyebOe mecheeoke : veManaging Editor :

eevan Prakash Jain

Je



mecheeo

keere..

..

eelegcee&me Deewj nceeje kee&Je-kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

YeieJeeve $e+



Fmeerefuees Fmes Jeerj Meemeve peebleer kes veece mes Yeer pewve celeeefmeef eehle nw~ Deepe kee GheueyOe mecee pewve Deeiece

ieJeeve ceneJeerj keer osMevee kee ner keg DebMe nw~ FmeerefueesceeefCeke nesves mes meYeer kes efueS ee SJeb %eeve kee efJe



pewve ceneYeejle(hetpe ieefCeveerecegKe eer%eeveceleerceeleepeerkes eJeeveebMe)

emlegefle-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer

ieleebke mesDeeies...

jepee Oe=leje^ kes heg$e-

keewjJeieCe, heeC[JeeW mes F&



peerJe kes mJeleJeuesefKekee-ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer

Deeheves iele Debke ceW GheMece mecekelJe Deewj eeefj$e keee&ve he{e nw SJeb mecekelJe kes keejCeeW kees Yeer mecePee nw~ Deyeies #eeefeke Deewj #eeeesheMeefceke YeeJeeW kees Yeer osefKees~ Deepeece keeue ceW kesJeueer Deewj egle kesJeueer kes heeocetue kee DeYeeJeves mes nce Deewj Deehe #eeefeke mecekelJe lees enCe veneR kejkeles nQ Dele: Jen keye eehle nes Ssmeer YeeJevee keerefpees~

#eeefeke YeeJe kes veJe Yeso nQ-kesJeue %eeve, kesJeue oMe&ve,efeke oeve, #eeefeke ueeYe, #eeefeke Yeesie, #eeefeke GheYeesie,efeke Jeere&, #eeefeke mecekelJe Deewj #eeefeke eeefj$e~

mechetCe& %eeveeJejCe kes #ee mes kesJeue %eeve eie neslee nw

mes #eeefeke %eeve Yeer kenles nQ~oMe&veeJejCe kes #ee mes kesJeue oMe&ve eie neslee nw

mekee veece #eeefeke oMe&ve Yeer nw~mecemle oeveeblejee kece& kes Delevle #ee mes Devevle

fCeeeW kee DeYeeoeve osves Jeeuee Ssmee DeeEnmee kee GheosMe hevevle oeve-#eeefeke oeve neslee nw~ mechetCe& ueeYeeblejee keelevle #ee nesves hej keJeueenej ve kejves Jeeues kesJeueer YeieJeeveMejerj keer efmLeefle kes efuees keejCeYetle hejce MegYe met#ce efoJe,

vevle hegodieueeW kee eefle mecee Mejerj mes mecyeefvOele nesveeefeke ueeYe nw~ Dele: keJeueenej kes efyevee keg kece hetJe&keesefe& leke Deewoeefjke Mejerj keer efmLeefle kewmes jn mekeleer nw? enkee efvejeOeej nes peeleer nw~

mechetCe& Yeesieeblejee kes veeMe mes nesves Jeeuee meeefleMee Yeesieefeke Yeesie nw~ Fmeer mes heg



ieejn cenJehetCe& mLeeveuesefKekee-ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer

ieleebke mesDeeies...

(Deeheves iele DebkeeW ceW Deeeleve, ewleie=n, efpeve eeflecee,Me&ve, efpeveefyecye, efpevecege, %eeve, osJe, leerLe& Deewj Deefjnble Fveme mLeeveeW kee JeCe&ve he{e nw~ Deye Fme Debke ceW Mes



cekedlJe mes ege cegefve keer eepee Deelce iegCeeW keer YeeJevee mesfjhetCe& nesleer nw~ en efveeLe oer#ee kee keLeve eneB hej Deeflemeb#esheYeieJeeve eer kegbokegbo kes eje kene ieee nw~

Deeies eer kegbokegbo osJe kenles nQ efke-efpeve Meemeve ceWLekej hejceosJe DeLeJee ieewlece heele ieCeOejeW ves efpeme ekeejne nw Gmeer ekeej efveke YeJe peerJeeW kees mebyeesOeves kes efueesnkeee kes peerJeeW kee efnle kejves Jeeuee en efveeLe cegeOeejerfve kee DeeejCe ceQves keceeehe Megef kes eeespeve mes keneyeesOe heeng[ keer 42 ieeLee mes ueskej 60 ieeLee leke kes DeeOeejen eepee kee JeCe&ve nw~ eepee kee DeLe& heeefjeepe nw~

mekes meeeF&me met$e Yeer efpevemesveeeee& ves kens nQ pees Fme ekeej-peeefle, cetefle&, GmeceW jnves Jeeues ue#eCe, Mejerj keer megvojlee,Yee, ceb[ue, ee, DeefYe



DeeefohegjeCe heJe& 39~

(24) Jeenve-pees heeo$eeCe Deewj meJeejer kee leeie kejkes

oiecyej eee& mes hewoue eueles nQ, GvnW keceueeW kes ceOe ejCeKeves eesie Dejnble DeJemLee eehle nesleer nw~

(25) Yee



Jemeben eMveesejeremlegefle-Deeefe&kee evoveeceleer

ieleebke mes Deeies.........

YeeJeyebOe Deewj JeyebOeyepPeefo kecceb pesCe og, esoCeYeeJesCe YeeJeyebOees mees~kecceoheosmeeCeb DeCCeesCCeheJesmeCe b Fojes~~32~~

efpeve esleve kes heefjCeeceeW mes, es kece& peerJe mes yebOeles nQ~Gve YeeJeeW kees ner YeeJe yebOe, meb%ee eer efpeveJej kenles nQ~~pees kece& Deewj Deelece eosMe, Fvekee Deeheme ceW efceue kejkes~Deefle Skeceske nes yebOe peevee, en JeyebOe nw yengefJeOe mes~~32~~

DeLe&-Deelcee kes efpeve YeeJeeW mes kece& yebOelee nw Jen Deelcee kee YeeJe ner YeeJe yebOe kenueelee nw, kece& Deewj Deelcee kes eosMeeW keejmhej ceW eJesMe nes peeveeefceue peevee Je yebOe kenueelee nw~Mve-yevOe efkemes kenles nQ?ej-peerJe ke



Mve-eosMeyevOe efkemes kenles nQ ?

ej-%eeveeJejCeeefo kece&he nesves Jeeues hegodieue mkevOeeW kes hejceeCegDeeW keer mebKee kees eosMeyevOe kenles nQ~Mve-eejeW ekeej kes yevOe efkeve-efkeve efveefceeeW mes nesles nQ ?ej-Fve eejeW ekeej kes yevOeeW ceW eke=efle Deewj eosMeyevOe eesie kes efveefcee mes nesles nQ leLee efmLeefle Deewj DevegYeeieyevOe ke



Mve-iegefhle efkemes kenles nQ ? Gmekes Yeso yeleeFes ?

ej-mebmeej YeceCe kes keejCeYetle ceve, Jeeve, keee leerveeW eesieeW kee efveen kejvee iegefhle nw~ Gmekes leerve Yeso-ceveesiegefhle, JeeveiegefhleleLee keeeiegefhle nQ~

Mve-Oece& efkemes kenles nQ ? Gmekes ome Yeso keewve-mes nQ ?ej-pees Deelcee kees mebmeej kes og:KeeW mes g[ekej Gece mLeeve ceW eehle kejeJes Gmes Oece& kenles nQ~ ome Oece&-1. Gece #ecee,

2. Gece ceeo&Je, 3. Gece Deepe&Je, 4. Gece Meewe, 5. Gece mele, 6. Gece mebece, 7. Gece lehe, 8. Gece leeie,9. Gece Deeefkeeve, 10. Gece yeeee&~

Mve-

Deveges#ee kee ue#eCe Je Gmekes yeejn Yeso yeleeFes ?ej-Mejerjeefoke kes mJehe kee yeej-yeej efevleve kejvee Deveges#ee nw~ yeejn Deveges#eeSB-1. Deefvele, 2. DeMejCe, 3. mebmeej,4. SkelJe, 5. DevelJe, 6. DeMegefe, 7. DeeeJe, 8. mebJej, 9. efvepe&je, 10. ueeske, 11. yeesefOeogue&Ye Deewj 12. Oece&~

Mve-hejer



~~ MebYeg vo ~~er osJeMeem$e ieg Jevove kej, hetJee&eeeeX kees veceve keB~er kegvokegvo keer hejcheje ceW, Meeefvle efmevOegkees veceve keB~~ve eLece efMe



hetpe ceeleepeer kes 52JeW pevceefoJemepes ke=



efke ceelee ceesefnveer osJeer ves Yeer Fme Demeej mebmeej kees leeiejkes Deeeee&eer Oece&meeiej peer cenejepe mes meved1971, DepecesjDeeefe&kee oer#ee enCe kej mJeeb Deheveer ner heg$eer kes efveoxMeve ceW

eceeefOe keer (15 peveJejer 1985 kees nefmleveehegj ceW) meheueeeOevee keer~ Ssmes ceneve hegCeMeeueer heefjJeej ceW 18 ceF& 1958ovegmeej pes ke=



ceeve hetpe ceeleepeer kes heeme ceW jnkej Deeiece ebLeeW keecegKe mes DeOeeve lees kej ner jner nQ, hetpe ieefCeveer %eeveceleerleepeer kes mebIe keer mesJee Deehekeer Deveve iegYeefe kee Glke=enjCe nw~ Deeheves Deheves Deefpe&le %eeve kee meogheeesie Yeer DeelceueeCe kes Deefleefje iegYeefe SJeb ieg iegCe uesKeve ceW nernguelee mes efkeee nw~

Dee



Deepe hetjs osMe ceW Fme yeele keer Keeefle nw efke ceeleepeer (hetpeefCeveer %eeveceleer ceeleepeer) efpeme keece kees neLe ceW uesleer nQ Jen hetCe&eslee nw~ Jes efkemeer keece kees DeOetje veneR es[leer nQ~ JeemleJe ceWeleepeer keer eespeveeDeeW keer hetCe&lee kes cetueeOeej 4 mlebYe nQ~ hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer (mJeeb) hetpe Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer #eguueke eer ceesleermeeiej peer cenejepe kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve

hetpe eboveeceleer ceeleepeer kes Fleves meeceeefpeke DeJeoeve keseeLe ner Gvekes meeefnefleke DeJeoeve Yeer kece veneR nQ eefo GvekeerefleeeW kee cetueebkeve/meceer#ee kejves ueie peeeW lees Ske eyebOe

yeve peeesiee heuele: efnvoer, Debespeer, mebmke=le Yee



%eeleJe nwefke DeemLee ewveue hej eefleefove ceOeevn 2.30 yepesemeeefjle nesvesJeeueshetpe ceeleepeerkes cebieue eJeeve kes heeeled Deeefe&kee eeroveeceleerceeleepeereje efJeeMeebefle nsleg YeeeWkes efueesOeeefce&ke Devegeve eefleeesefielee keerIees



eJeeMeeele ke eueS veeejee kee Yeecekee(eeeie-Fueeneyeeo ceW 22 ceee&2009 keesDeeeesefpele ef veyevOe eeef leeesefielee ceW efleere hegjmkeej eehle DeeuesKe)

-keg. mJeeefle pewve megheg$eer eerceleer uelee pewve, Deuueehegj-Fueeneyeeo

Deepe hetjs efJee ceW DeMeebefle SJeb DeelebkeJeeo kee penj hewuene nw~ efnbmee Deheveer ejce meercee hej nw, Demeblees



Meue vesle=lJe kee heefjee os jner nQ~ efJe%eeve kes #es$e ceW keuheveeJeuee, megveerlee efJeefueecme, efJeemegvojer kes he ceW Sseee&e, megef



peerve mlej hej heefjJeefle&le Keee e=BKeuee : Ske Keleje

(Debleje&ere Mew#eefCeke esefjsefyeue m yeter efJeoDeeG egSefueer-Fbef[ee kes peve&uekechewMeves ewC[- efJebj SC[ ef mebie 2009 Debke kes eeregle DeMeeske oeme ieghlee

eje ef ueefKele mecheeokeere kee ef nvoerheevlejCe)

emlegefle : ye. keg. mJeee fle pewve (mebIemLe)Sce.Sme.meer. (yeeeesmeebFmespe), pecyeterhe-nefmleveehegj

peerve eeweesefiekeer kes ceeOece mes efJeefJeOe heue-meefypeeeW Deeefo ceW peerve mlej hej efkeee pee jne heefjJele&ve eeefhe DeefOeke hewoeJeejleeefo kes ceeOece mes uegYeeJevee eleerle nes mekelee nw, leLeeefhe Fmekes eje GlheVe Kelejveeke heefjCeeceeW mes DeveefYe%e yeves jnvee Yeeroeefhe Gefele veneR nw~

Ske Debleje&^ere iewj mejkeejer mebie"ve(NGO) eerveheerme kes Devegmeej peerve mlej hej heefjJeefle&le(Genetically Modified-GM or Genetically-engineered or bio-tech-Bt) Keee heoeLeeX kee mJeemLe kes Devegketue nesves kee keesF& eceeCe veneR nw~

erveheerme keer efjhees& kes Devegmeej peerve mlej hej heefjJeefle&le yeQieve(GM Brinjal or Bt Brinjal) ceW ceke[er, efhekeueer, efleueee, efeeLeJee keWegSB keer peervme nes mekeleer nQ leLee iesntB ceW ieee keer peervme nes mekeleer nQ~eebme keer Ske mebmLee(France's Committee for Independent Research and Information on Genetic Engineer-

ng) ves Yeejle keer mebyebefOele mebmLeeGenetic Engineering Approval Committee (GEAC) kees en metevee eoeve keer nw efkeeerve mlej hej heefjJeefle&le yeQieve heMegDeeW SJeb ceeveJe mJeemLe kes Devegketue veneR nw~ peyeefke ceneje^ neFefye[ meer[dme kecheveerMAHYCO) MeerIe ner en yeQieve Yeejleere yeepeej ceW ueeves Jeeueer nw~

otmejer DeesjGEAC ves leerve ke=ef



efMeceuee efmLele mesv^ue heesses efjmee& Fbmeret eje peer Sce Deeuet(GM Potato)keer efkemceW efJekeefmele keer ieF& nQ~ efebmespeoj veece mes eefme Ske mepeeJeer(Ornamental) heewOes mes eehleAma-1 veeceke peerve, pees Ske mesjspe Suyetefceve eeserve peervetorage Albumin Protein Gene) nw, kees Deeuetkeer veF& efkemce ceW eleejesefhele efkeee ieee nw~ Jemlegle: peue ceW IegueveMeerue

uyetefceve eeserve DeC[s Deeefo ceW GheefmLele jnleer nw~meved2002 ceW ceuervesMeveue keeheexjsMeve ceesvmesCes eje yeesueiee[&(Bollgard) veece mes peer Sce keheeme keer Ske efkemce(GM

otton Strain) eeefuele keer ieF&~eej Je



jlveeW keer Keeve mes jlve efvekeuee kejles nQ en mele nw~Yeer lees ceelee ceesefnveer keer heefJe$e kegef#e mes Ske veneR keF&-keF&lve efvekeues Deewj mecemle mebmeej kees Deheveer efoJe DeeYee meskeeMeceeve kej efoee~ GvneR jlveeW ceW mes Ske jlve nQ nceejseeves-ceeves veJeegJekeeW kes DeeoMe& kece&eesieer yeeeejer YeeF&eer jJeerv peer~ Deehe Yeer ceelee ceesefnveer Je efhelee eer essueeueeer keer veJeceeR mebleeve nQ~ Deehekee pevce pes Megkeuee hebeceereglehebeceer) meved1950 ceW ngDee nw~ efhelee eer essueeue peer SJebelee ceesefnveer ves Deheves eej heg$eeW ceW mes Skecee$e Fmeer heg$e keesKeveT etefveJeefme&er mes yeer.S. leke DeOeeve kejeee Lee~

veeleke nesves kes yeeo Yeer mebmeej kes ceesnee ceW hebmevee FvneWvesJeerkeej veneR efkeee~

YeesieeW kees Yeesieves kes yeeo Gmemes efJejefe nesvee lees eeeKee peelee nw hejvlegpeye hetCe& eewJeve DeewjesieesheYeesie kes mecemle meeOeve GheefmLele neWme mecee Gve meyekee heefjleeie kej leeie keef"ve ceeie& hej mJeeb kees meceefhe&le kej

ves Jeeues efJejues ner ueesie nesles nQ~ Gmeer e=bKeueeer Ske ke[er ye.jJeerv peer Yeer nQ efpevneWveseved1968 mes hetpe ceeleepeer eje esefjle efkeeseeves hej DevleleesielJee meved1972 ceW hetpe Deeeee& eer Oece&meeiejeer cenejepe mes veeieewj (jepe.) ceW Deepevce yeeee&ele enCeeee~ Gmekes yeeo mes pecyeterhe-nefmleveehegj ceW ye. ceesleerebo peer meeLe mebmLeeve kee mechetCe& oeefelJe mebYeeueles ngS meved1987

hetpe ceeleepeer kes heeme mehlece eeflecee kes ele enCe kej DeehenefJejle nes iees~pecyeterhe mLeue Deehekee r efJeMes



eelegcee&me-2009 ceW Deeves Jeeues heJe& SJeb eleeW keer efleefLeeeB(efpeeeueeue pewve hebeebie kes DeeOeej mes)

emlegefle-ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer

e. heJe&SJeb ele ef leefLe ef oveeBke efove (Jeej)

1. Deeeef vnkee heJe& Dee



pecyeterhe-nefmleveehegj ceW YeieJeeve MeebefleveeLe pevcepeebleer hejefJeMes



efJeMes



MeebefleJeeF& efouueer, eer heoceebo ieghlee-efouueer, eer yeeyetueeue

Mecee&-efouueer, eer meleerMe pewve-cesj" (hegjeleJeefJeod), ees. [er.heer.Sme.Jecee&-efouueer, eer hebkepe kegceej oeme-efouueer (MeesOeeLeea), eer ceveespepewve-cesj", eer jekesMe pewve-cesj", eer Decegkegceej pewve-cesj"Deeefo cenevegYeeJeeW ves efJeMes



Deee (efmenesj) ce.e. ceW efJeefYeVe Meebefle Deeeespevehetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCee mes meejs

Me ceW MeebefleJe



Meekeenej eeej-emeej nslegmeceefhe&le melevee kes megeefmeeeve heb. efvece&ue pewve keer 70JeeR Je



jepeie=ner ceW cegefvemegeleveeLe pevcepeebleer mecheVeYeieJeeve cegefvemegeleveeLe keer pevceYetefce jepeie=ner (veeueboe)

nej ceW 20 Deewue 2009 kees YeieJeeve cegefvemegeleveeLe kesekeueeCeke SJeb 22 Deewue 2009 kees pevcekeueeCeke keeeespeve meevevo mecheVe ngDee~ Fme DeJemej hej eneB efJejepeceeve{s yeejn heg Gegbie YeieJeeve cegefvemegeleveeLe keer Ke[dieemeve

flecee kee hebeece=le DeefYe



Meebefle Je



eerceleer Yeeieceleer osJeer heeveer, veueJee[er (Deemeece) 3eerceleer keuhevee eye[e, veueJee[er (Deemeece) 1eerceleer Mekegbleuee osJeer PeebPejer, veueJee[er (Deemeece) 1eerceleer kegmegce heeveer, iegJeeneer (Deemeece) 1eerceleer cebpegheneef[ee MeesYevee, iegJeeneer (Deemeece) 1

ueIeg ceneJeerj efJeOeeve

eerceleer kegmegce heeveer, iegJeeneer (Deemeece) 2eerceleer cebpegheneef[ee MeesYevee, iegJeeneer (Deemeece) 1

mejmJelee r efJeOeeveeerceleer kegmegce heeveer, iegJeeneer (Deemeece) 1

eerceleer cebpegheneef[ee MeesYevee, iegJeeneer (Deemeece) 1

$e+



veeruesMe efvece&ue kegceej Jnesje 5001 yeej keg. #ecelee DeMeeske kegceej ieebOeer 8600 yeej meew. mebieerlee megjsMe cees[emes 5660 yeej meew. ceOegceleer Devebleueeue cees[emes 5960 yeej meew. ceOegje efJepeekegceej oesMeer 7421 yeej

0. meew. ceerveue ceneJeerj oesMeer 7953 yeej1. eerceleer efJepeekegceej cees[emes 1000 yeej2. meew. Deejleer Deceesue cees[emes 1050 yeej3. meew. Deefeveer Deefcele ieebOeer 5100 yeej

14. eerceleer Fefvoje megYee


36/36

samyak-june09

Documents