|| ौी गणेशाय नम: ||

|| ौी दत्ताऽेयाय नम: ||

|| ौी ःवामी समथर् ||ौी ःवामी समथर् चिरऽ सारामतृ

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे"

अध्याय १॥ पिहला अध्याय ॥ौी गणेशाय नमः ॥ ौी सरःवत्यै नमः ॥ ौी गुरुभ्यो नमः ॥ ौी कुलदेवतायै नमः ॥ौी अक्कलकोटिनवासी - पूणर्दत्तावतार - िदगंबर - यितवयर् ःवािमराजाय नमः ॥

श्लोक ... ॄह्मानंद परमसुखदं केवलं ज्ञानमूितर् । दं्वद्वातीतं गगनसदृशं तत्त्वमःयािदलआयम ॥्एकं िनत्यं िवमलमचलं सवर्धीसािक्षभूतं । भावातीतं िऽगुणरिहतं सदगुरंु तं नमािम ॥जयजय ौीजगरक्षका । जयजयाजी भक्तपालका । जयजय किलमलनाशका । अनािदिसद्ध जगदगुरु ॥१॥जयजय क्षीरसागर िवलासा । मायाचबचालका अिवनाशा । शेषशयन अनंतवेषा । अनामातीता अनंता ॥२॥जयजयाजी गरुडवाहना । जयजयाजी कमललोचना । जयजयाजी पिततपावना । रमारमणा िवशे्वशा ॥३॥मेघवणर् आकार शांत । मःतकी िकरीट िवरािजत । तोच ःवयंभू आिदत्य । तेज विणर्ले न जाय ॥४॥िवशाळ भाळ आकणर् नयन । सरळ नािसका सुहाःय वदन । दंतपंिक्त कंुदकळ्यांसमान । शुॅवणर् िवराजती ॥५॥रत्नमाला हदयावरी । जे कोटी सयूार्चे तेज हरी । हेममय भूषणे सािजरी । कौःतुभमिण िवशेष ॥६॥वत्सलांच्छनाचे भूषण । तेिच ूेमळ भक्तीची खूण । उदरी िऽवळी शोभायमान । िऽवेणीसंगमासारखी ॥७॥नािभकमल सुंदर अित । जेथे िवधात्याची उत्पत्ती । की चराचरा जन्मदाती । मूळ जननी तेिच पै ॥८॥जानूपयर्ंत कर शोभती । मनगटी कंकणे िवराजती । करकमलांची आकृित । रक्तपंकजासमान ॥९॥भक्ता द्यावया अभय वर । िसद्ध सवर्दा सव्य कर । गदा पद्म शंख चब । चार हःती आयुधे ॥१०॥कांसे किसला पीतांबर । िवदु्यल्लतेसम तेज अपार । कदर्ळीःतंभापिर सुंदर । उभय जंघा िदसताती ॥११॥जेथे भक्तजन सुखावती । ज्याच्या दशर्ने पितत तरती । ज्याते अहोराऽ ध्याती । नारदािद ऋिषवयर् ॥१२॥ज्याते कमला करे चुरीत । संध्यारागा समान रक्त । तळवे योग्य िचन्हें मंिडत । विणर्ता वेद शीणले ॥१३॥चौदा िवद्या चौसष्ट कला । ज्याते विणर्ता थकल्या सकळा । ऐशा त्या परम मंगला । अल्पमती केिव वणूर् ॥१४॥नारदािद मुनीश्वर । व्यास वाल्मीकािद किववर । बमू न शकले मिहमांवर । तेथे पामर मी काय ॥१५॥जो सकळ िवश्वाचा जिनता । समुिकन्या ज्याची कांता । जो सवर् कारण कतार् । मंथारंभी नमू तया ॥१६॥त्या महािवंणूचा अवतार । गजवदन िशवकुमर । एकदंत फरशधर । अगम्य लीला जयांची ॥१७॥जो सकळ िवद्यांचा सागर । चौसष्ट कलांचे माहेर । ऋिद्ध िसद्धीचा दातार । भक्त पालक दयाळ ॥ू १८॥मंगल कायीर् किरता ःमरण । िवघ्ने जाती िनरसोन । भजका होई िदव्य ज्ञान । वेदांतसार कळे पां ॥१९॥सकल कायार्रंभी जाणा । किरती ज्याच्या नामःमरणा । ज्याच्या वरूसादे नाना । मंथरचना किरती कवी ॥२०॥तया मंगलासी साष्टांग नमन । करुनी मागे वरदान । ःवामी चिरऽ सारामतृ पूणर् । िनिवर्घ्नपणे होवो हे ॥२१॥िजचा वरूसाद िमळता । मूढ पंिडत होती तत्त्वता । सकळ काव्याथर् येत हाता । ती ॄह्मसुता निमयेली ॥२२॥मूढमती मी अज्ञान । काव्यािदकांचे नसे ज्ञान । माते तू ूसन्न होवोन । मंथरचना करवावी ॥२३॥जो अज्ञानितिमरनाशक । अिवद्याकाननच्छेदक । जो सदबुद्धीचा ूकाशक । िवद्यादायक गुरुवयर् ॥२४॥ज्यािचया कृपेकरोन । सिच्छंया लाधे िदव्यज्ञान । तेणेच जगी मानवपण । येतसे की िनश्चये ॥२५॥मी मितमंद अज्ञ बाळ । घेतली असे थोर आळ । ती पुरिवणार दयाळ । सदगुरुराज आपणची ॥२७॥नवमास उदरी पािळले । ूसववेदनांते सोिशले । कौतुके करुनी वाढिवले ॥२८॥जननीजनका समान । अन्य दैवत आहे कोण । वारंवार साष्टांग नमन । चरणी तयांच्या करीतसे ॥२९॥ॄह्मा िवंणु महेश्वर । ितन्ही देवांचा अवतार । लीलािवमही अिऽकुमर । दत्ताऽेय निमयेला ॥३०॥तीन मुखे सहा हात । गळा पुंपमाळा शोभत । कणीर् कंुडले तेज अिमत । िवदु्यल्लतेसमान ॥३१॥कामधेनु असोिन जवळी । हाती धिरली असे झोळी । जो पाहता एक ःथळी । कोणासही िदसेना ॥३२॥चार वेद होऊनी श्वान । वसती समीप राऽंिदन । ज्याचे िऽभुवनी गमन । मनावेगे जात जो ॥३३॥त्या परॄह्मासी नमन । करोिन मागे वरदान । ःवामी चिरऽ सारामतृ पूवर् । होवो कृपेने आपुल्या ॥३४॥वाढला कलीचा ूताप । करु लागले लोक पाप । पावली भूिम संताप । धमरॅ् ष्ट लोक बह ॥ू ३५॥

पहा कैसे दैव िविचऽ । आयार्वतीर् आयर्पुऽ । वैभवहीन झाले अपार । दािरद्र्य, दःखे भोिगती ॥ु ३६॥िशिथल झाली धमर्बंधने । नािःतक न मािनती वेदवचने । िदवसेिदवस होमहवने । कमी होऊ लागली ॥३७॥सुटला धमार्चा राजाौय । अधमरू् वतर्का नाही भय । उत्तरोत्तर नािःतकमय । भरतखंड जाहले ॥३८॥नाना िवद्या आिण कला । अःतालागी गेल्या सकला । ऐिहक भोगेच्छा बळावल्या । तेणे सुटला परमाथर् ॥३९॥धमर्संःथापनाकारणे । युगायुगी अवतार घेणे । नानािवध वेष नटणे । जगत्पतीचे कतर्व्य ॥४०॥लोक बह ॅष्ट झाले । ःवधमार्तें िवसरले । नािःतकमतवादी मातले । आयर्धमार्िवरुद्ध ॥ु ४१॥मग घेतसे अवतार । ूत्यक्ष जो का अिऽकुमर । अक्कलकोटी साचार । ूिसद्ध झाला ःवामीरुपे ॥४२॥कोठे आिण कोणत्या काळी । कोण्या जातीत कोणत्या कुळी । कोण वणार्ौम धमर् मुळी । कोणासही कळेना ॥४३॥ते ःवामी नामे महािसद्ध । अक्कलकोटी झाले ूिसद्ध । चमत्कार दािवले नानािवध । भक्त मनोरथ पुरिवले ॥४४॥त्यांसी साष्टांग नमोनी । करी ूाथर्ना कर जोडोनी । आपुला िवख्यात मिहमा जनी । गावयाचे योिजले ॥४५॥तुमचे चिरऽ महासागर । पावेन कैसा पैलतीर । पिर आत्मसाथर्क करावया साचार । मीन तेथे जाहलो ॥४६॥िकंवा अफाट गगनसमान । अगाध आपुले मिहमाना अल्पमती मी अज्ञान । आबमण केवी करु ॥४७॥िपपीिलका म्हणे िगरीसी । उचलून घालीन काखेसी । िकंवा खद्योत सूयार्सी । लोपवीन म्हणे ःवतेजे ॥४८॥तैसी असे माझी आळ । बाळ जाणूनी लिडवाळ । पुरिवता तू दयाळ । िदनबंधू यितवयार् ॥४९॥कतार् आिण करिवता । तंूिच एक ःवामीनाथा । मािझया ठाई वातार् । मीपणाची नसेची ॥५०॥ऐसी ऐकुिनया ःतुती । संतोषली ःवामीराजमूितर् । किवलागी अभय देती । वरदहःते करोनी ॥५१॥उणे न पडे मंथात । सफल होतील मनोरथ । पाहनी आयर्जन समःत । संतोषतील िनश्चये ॥ू ५२॥ऐसी ऐकोिन अभयवाणी । संतोष झाला मािझया मनी । यशःवी होवोनी लेखणी । मंथसमाप्तीूित पावो ॥५३॥आता नमू साधूवृंद । ज्यासी नाही भेदाभेद । जे ःवात्मसुखी आनंदमय । सदोिदत राहती ॥५४॥मग निमले किवश्वर । जे शब्दसषृ्टीचे ईश्वर । ज्यांची काव्ये सवर्ऽ । ूिसद्ध असती या लोकीं ॥५५॥व्यास वाल्मीक महाज्ञानी । बहत मंथ रिचले ज्यांनी । वारंवार तयांच्या चरणी । नमन माझे साष्टांग ॥ु ५६॥किवकुलमुकुटावतंस । निमले किव कािलदास । ज्यांची नाट्यरचना िवशेष । िूय जगीं जाहली ॥५७॥ौीधर आिण वामन । ज्यांची मंथरचना पाहोन । ज्ञातेही डोलािवती मान । तयांचे चरण निमयेले ॥५८॥ईशचरणी जडले िचत्त । ऐसे तुकारामािदक भक्त मंथारंभी तया निमत । वरूसादाकारणे ॥५९॥अहो तुम्ही संत जनी । मज दीनावरी कृपा करोनी । आपण हदयःथ राहोनी । मंथरचना करवावी ॥६०॥आता करु नमन । जे का ौोते िवचक्षण । महाज्ञानी आिण िवद्वान । ौवणी सादर बैसले ॥६१॥महापंिडत आिण चतुर । ऐसा ौोतसृमाज थोर । मितमंद मी त्यांच्यासमोर । आपले किवत्व केवी आणू ॥६२॥परी थोरांचे लक्षण । एक मला ठाउके पूणर् । काही असता सदगुण । आदर किरती तयाचा ॥६३॥संःकृताचा नसे गंध । मराठीही न ये शुद्ध । नाही पढलो शास्तर्छंद । किवत्वशक्ती अंगी नसे ॥६४॥परी हे अमतृ जाणोनी । आदर धरावा जी ौवणी । असे माझे असंःकृत वाणी । ितयेकडे न पहावे ॥६५॥न पाहता जी अवगुण । माह्य िततुकें च घ्यावे पूणर् । एवढी िवनंती कर जोडोनी । चरणी आपुल्या करीतसे ॥६६॥ःवामींच्या लीला बहत । असती ूिसद्ध लोकांत । त्या सवर् विणर्ता मंथ । पसरेल समुिसा ॥ु ६७॥त्या महोदधीतुनी पाही । अमोल मुक्ताफळे घेतली काही । द्यावया मान सुज्ञाही । अनमान काही न करावा ॥६८॥की हे उद्यान िवःतीणर् । तयामाजी ूवेश करीन । सुंदर कुसुमे िनवडोन । हार त्यांचा गंुिफला ॥६९॥किव होवोिनया माळी । घाली ौोत्यांच्या गळी । उभा ठाकोिन बद्धांजुळी । करी ूाथर्ने सूेमे ॥७०॥अहो या पुंपांचा सुवास । तपृ्त करील आपुले मानस । हा सुगंध नावडे जयास । तेिच पूणर् अभागी ॥७१॥आता असोत हे बोल । पुढे कथा बह अमोल । वदिवता ःवामी दयाळ । िनिमत्त माऽ िवंणुकिव ॥ु ७२॥वैराग्ये ूत्यक्ष शंकर । तेजे जैसा सहस्तर्कर । दष्टा केवळ सूयर्पुऽ । भक्ता मातेसमान ॥ु ७३॥यितराजपदकल्हार । िवंणुकिव होऊनी ॅमर । ज्ञानमधुःतव साचार । रंुजी तेथे घलीतसे ॥७४॥ःवामी चिरऽ सारामतृ ॥ नाना ूाकृत कथासंमत । आदरे भक्त पिरसोत । ूथमोऽध्याय गोड हा ॥७५॥ौीशंकरापर्णमःतु । ौी ौीपादौीवल्लभापर्णमःतु ।इित ौी ःवामी चिरऽ सारामतेृ मंगलाचरणं नाम ूथमोऽध्यायः ॥१॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे"

अध्याय २॥ दसरा अध्याय ॥ु

ौी गणेशाय नमः ।कामना धरोनी जे भजती । होय त्यांची मनोरथपूितर् । तैसेिच िनंकाम भक्ताूती । कैवल्यूाप्ती होतसे ॥१॥निृसंहसरःवती ूगट झाले । अगिणत पापी तािरले । कदर्वीवनी गुप्त जहाले । गुरुचिरऽी ती कथा ॥२॥पुढे लोकोद्धाराकारणे । भाग पडले ूगट होणे । धंुिडली बहत पट्टणे । तेिच ःवामी यितवयर् ॥ु ३॥ःवामींची जन्मपिऽका । एका भके्त केली देखा । परी ितजिवषयी शंका । मनामाजी येतसे ॥४॥गुरुराज गुप्त झाले । ःवामीरुपे ूगटले । त्यांचे शकूमाण न िमळे । म्हणोिन शंका पिऽकेची ॥५॥ते केवळ अनािदिसद्ध । खंुटला तेथें पिऽकावाद । लोकोद्धारासाठी ूिसद्ध मानवरुपे जाहले ॥६॥अक्कलकोटा - माझारी । राचाप्पा मोदी याचे घरी । बैसली समथार्ंची ःवारी । भक्तमंडळी वेिष्टत ॥७॥साहेब कोणी कलकत्त्याचा । हेतू धरोनी दशर्नाचा । पातला त्याच िदवशी साचा । आदर तयाचा केला की ॥८॥त्याजसवे एक पारसी । आता होता दशर्नासी । ते येण्यापूवीर् मंडळीसी । महाराजांनी सुचिवले ॥९॥तीन खुच्यार् आणोनी बाहेरी । मांडा म्हणती एके हारी । दोघांसी बैसवोनी दोहोंवरी । ितसरीवरी बैसले आपण ॥१०॥पाहोनी समथार्ंचे तेज । उभयतांसी वाटले चोज । साहेबाने ूश्न केला सहज । आपण आता कोठनी ॥ू ११॥ःवामीनी हाःयमुख करोनी । उत्तर िदलें तयालागोनी । आम्ही कदर्लीवनांतुनी । ूथमारंभी िनघालो ॥१२॥मग पािहले कलकत्ता शहर । दसरी नगरे देिखली अपूवर् । बंगालदेश समम । आम्ही असे पािहला ॥ु १३॥घेतले कालीचे दशर्न । पािहले गंगातटाक पावन । नाना तीथेर् िहंडोन । हिरद्वाराूित गेलो ॥१४॥पुढे पािहले केदारेश्वर । िहंडलो तीथर् समम । ऐंशी हजारो हजार । नगरे आम्ही देिखली ॥१५॥मग तेथुनी सहज गती । पातलो गोदातटाकाूित । िजयेची महाूख्याती । पुराणांतरी विणर्ली ॥१६॥केले गोदावरीचे ःनान । ःथळे पािहली परम पावन । काही िदवस िफरोन । हैदाराबादेसी पातलो ॥१७॥येउिनया मंगळवेढ्यास । बहत िदवस केला वास । मग येउिनया पंढरपुरास । ःवेच्छेने तेथे रािहलो ॥ु १८॥तदनंतर बेगमपूर । पािहले आम्ही सुंदर । रमले आमुचे अंतर । काही िदवस रािहलो ॥१९॥तेथोिन ःवेच्छेने केवळ मग पािहले मोहोळ । देश िहंडोनी सकळ । सोलापुरी पातलो ॥२०॥तेथे आम्ही काही मिहने । वास केला ःवेच्छेने । अक्कलकोटा - ूित येणे । तेथोिनया जाहले ॥२१॥तैपासूिन या नगरात । आनंदे आहो नांदत । ऐसे आमुचे सकल वतृ्त । असे मूळापासोिन ॥२२॥ऐकोिनया ऐशी वाणी । उभयता संतोषले मनी । मग ःवामी आज्ञा घेवोनी । गेले उठोनी उभयता ॥२३॥द्वादश वषेर् मंगळवेढ्याूित । रािहले ःवामीराज यती । परी त्या ःथळी ूख्याती । िवशेष त्यांची न जाहली ॥२४॥सदा वास अरण्यात । बहधा न येती गावात । जरी आिलया क्विचत । गिलच्छ जागी बैसती ॥ु २५॥कोणी काही आणोिन देती । तेिच महाराज भिक्षती । क्षणैक राहिन मागुती । अरण्यात जाती उठोनी ॥ू २६॥वेडा बुवा तयांूती । गावातील लोक म्हणती । कोणीही अज्ञाने नेणती । परॄम्हरुप हे ॥२७॥त्या समयी नामे िदगंबर । वतृ्तीने केवळ जे शंकर । तेव्हा तयांचा अवतार । सोलापूरी जाहला ॥२८॥ते जाणोनी अंतरखूण । ःवामींसी मािनती ईश्वरासमान । परी दसरे अज्ञ जन । वेडा म्हणोनी लेिखती ॥ु २९॥दशर्ना येता िदगंबर । लीलािवमही यितवयर् । कंबरेवरी ठेवूनी कर । दशर्न देती तयासी ॥३०॥अमतृासमान पुढें कथा । ऐकता पावन ौोता वक्ता । ःवामी समथर् वदिवता । ज्यांची सत्तासवर्ऽ ॥३१॥अहो हे ःवामी चिरऽ । भरला असे क्षीरसागर । मुक्त करोनी ौवणद्वर । ूाशन करा ौोते हो ॥३२॥तुम्हा नसावा येथे वीट । सवर्दा सेवावे आकंठ । भवभयाचे अिरष्ट । तेणे चुके िवंणू म्हणे ॥३३॥ःवामी चिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथासंमत । आनंदे भक्त पिरसोत । िद्वतीयोऽध्याय गोड हा ॥३४॥इित ौी ःवामी चिरऽ सारामतेृ िद्वतीयोऽध्यायः । ौीरःतु ॥ शुभमःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे"

अध्याय ३|| ितसरा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥धन्य धन्य ते या जगती । ःवामीचरणी ज्यांची भक्ती । त्यांसी नाही पुनरावतृ्ती । पद पावती कैवल्य ॥१॥गताध्यायी कथा सुंदर । ःवामींनी िनवेिदले ःवचिरऽ । आिण बाबा िदगंबर । त्यांचे वतृ्त िनवेिदले ॥२॥िनिवर्कार ःवामीमूितर् । लोका चमत्कार दािवती । काही वषेर् करोनी वःती । मंगळवेढे सोिडले ॥३॥मोहोळमाजी वाःतव्य करीत । आप्पा टोळ झाले भक्त । तेथीचे साकल्य वतृ्त । अल्पमती केवी वणूर् ॥४॥ःवामी चिरऽाचे हे सार । म्हणूनी केला नाहीं िवःतार । विणर्ता कथा समम । मंथ पसरे उदधीसम ॥् ५॥सवे घेउनी ःवामींसी । टोळ जाती अक्कलकोटासी । अधर्मागार्वरुनी टोळांसी । मागे परतणे भाग पडे ॥६॥टोळे आज्ञािपले सेवका जोवरी आम्ही येउ का । तोवरी ःवामींसी सोड नका । येथेच मुक्काम करावा ॥ू ७॥टोळ गेिलया परतोनी । ःवामी चालले उठोनी । बहत विजर्ले सेवकांनी । परी नच मािनले त्या ॥ु ८॥तेथोिनया िनघाले । अक्कलकोटाूित आले । मामद्वारी बैसले । यितराज ःवेच्छेने ॥९॥तेथे एक अिवंध होता । तो करी तयांची थट्टा । परी काही चमत्कार पाहता । महािसद्ध समजला ॥१०॥पूवर्पुण्याःतव िनिश्चती । आले चोळाप्पाचे गहृाूती । ःवामीसी जाणोनी ईश्वरमूतीर् । चोळाप्पा करी आदर ॥११॥चोळाप्पाचे भाग्य उदेले । यितराज गहृासी आले । जैसी कामधेनू आपण बळे । दािरद्र्याच्या घरी जाय ॥१२॥पूवर्पुण्य होते गाठी । म्हणून घडल्या या गोष्टी । झाली ःवामीराज भेटी । परम भाग्य तयाचे ॥१३॥धन्य धन्य तयाचे सदन । जे ःवामींचे वाःतव्यःथान । सुरवरा जे दलर्भ चरण । तयाच्या घरी लागले ॥ु १४॥योगाभ्यासी योग सािधती । तडी तापडी मागीर् ौमती । िनराहार िकतीक राहती । मौन धिरती िकती एक ॥१५॥एक चरणी उभे राहोन । सदा िवलोिकती गगन । एक िगिरगव्हरी बैसोन । तपश्चयार् किरताती ॥१६॥एक पंचािग्नसाधन किरती । एक पवनाते भिक्षती । िकत्येक संन्यासी होती । संसार अवघा सांडोनी ॥१७॥एक किरती कीतर्न । एक मांिडती पूजन । एक किरती होमहवन । एक षटकमेर् आचिरती ॥१८॥एक लोका उपदेिशती । एक मांिडती पूजन । एक ॄाह्मण भोजन किरती । एक बांिधती देवालये ॥१९॥परी जयाचे चरण । दलर्भ सदभक्तीवाचोन । केिलयासी नाना साधन । भावािवण सवर् व्यथर् ॥ु २०॥योगयागािदक काही । चोळापाने केले नाही । परी भिक्तःतव पाही । ःवामी आले सदनाते ॥२१॥तयाची देखोिनया भक्ती । ःवामी तेथे भोजन किरती । तेव्हा चोळाप्पाचे िचत्ती । आनंद झाला बहसाळ ॥ु २२॥तैपासून तयाचे घरी । रािहले ःवामी अवतारी । िदवसेंिदवस चाकरी । चोळाप्पा करी अिधकािधक ॥२३॥तेव्हा राज्यपदािधकारी । मालोजीराजे गादीवरी । दक्ष असोिन कारभारी परम ज्ञानी असती जे ॥२४॥अक्कलकोटची ूख्याती । तेव्हा काही िवशेष नव्हती । परी तयांचे भाग्य िनिश्चती । ःवामी चरणीं उदेलें ॥२५॥तैपासून जगांत । त्या नगराचें नाव गाजत । अूिसद्ध ते ूख्यात । िकतीएक जाहले ॥२६॥चोळाप्पाचे गहृाूती । आले कोणी एक यती । लोका चमत्कार दािवती । गावात मात पसरली ॥२७॥आपुली व्हावी ूख्याती । ऐसे नाही जयांचे िचत्ती । म्हणूिनया ःवामीराज यती । बहधा न जाती िफरावया ॥ु २८॥लोकांमाजी पसरली मात । नपृासी कळला वतृांत । की आपुिलया नगरात । यती िवख्यात पातले ॥२९॥राहती चोळप्पाचे घरी । दशर्ना जाती नरनारी । असती केवळ अवतारी । लीला ज्यांची िविचऽ ॥३०॥वातार् ऐसी ऐकोनी । राव बोलले काय वाणी । गावात यती येवोनी । फार िदवस जाहले ॥३१॥

परी आम्हा ौतु पाही । आजवरी जाहले नाही । आता जावोनी लवलाही । भेट तया तियवयार् ॥ू ३२॥परी ते केवळ अंतज्ञार्नी । ऐसी वातार् ऐकली कानी । हे सत्य तरी येवोनी । आताच देती दशर्ना ॥३३॥रावमुखातून वाणी िनघाली । तोिच यितमूतीर् पुढे ठेली । सकल सभा चिकत झाली । मित गंुगली रायाची ॥३४॥िसंहासनाखाली उतरोन । राव घाली लोटांगण । ूेमाौुनंी भरले नयन । कंठ झाला सदगिदत ॥३५॥दृढ घातली िमठी चरणी । चरण धुतले नेऽाौूनंी । मग तयां हःतकीं धरोनी । आसनावरी बैसिवले ॥३६॥खूण पटली अंतरी । ःवामी केवळ अवतारी । अभक्ती पळोनी गेली दरी । चरणी भक्ती जडली तै ॥ू ३७॥सकळ सभा आनंदली । समःती पाऊले विदली । षोडशोपचारे पूिजली । ःवामीमूतीर् नपृराये ॥३८॥िनराकार आिण िनगुर्ण । भक्तांसाठी झाले सगुण । तयांच्या पादका िशरी धरोन । िवंणू नाचे ॄम्हानंदे ॥ु ३९॥ःवामी चिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । ूेमळ भक्त पिरसोत । ततृीयोऽध्याय गोड हा ॥४०॥ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामतृ अक्कलकोटनगरूवेशे ततृीयोऽध्याय ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे"

अध्याय ४|| चौथा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ मुखें कीतर्न करावे । अथवा ौवणी ऐकावे । षोडशोपचारे पूजावे । ःवामीचरण भक्तीने ॥१॥नलगे करणे तीथार्टन । योगाभ्यास होमहवन । सांडोिनया अवघा शीण । नामःमरण करावे ॥२॥ःवामी नामाचा जप किरता । चारी पुरुषाथर् येती हाता । ःवामीचिरऽ गात ऐकता । पुनराविृत्त चुकेल ॥३॥गताध्यायाचे अंती । अक्कलकोटी आले यित । नपृराया दशर्न देती । ःवेच्छेने राहती तया पुरी ॥४॥चोळाप्पाचा दृढ भाव । घरी रािहले ःवामीराव । हे तयाचे सुकृत पूवर् । िनत्य सेवा घडे त्याते ॥५॥जे केवळ वैकंुठवासी । अष्टिसद्धी ज्यांच्या दासी । नविनधी तत्पर सेवेसी । ते धिरती मानवरुप ॥६॥चोळाप्पा केवळ िनधर्न । परी ःवामीकृपा होता पूणर् । लआमी होऊिनया आपण । सहज आली तया घरी ॥७॥कैसी आहे तयाची भक्ती । िनत्य पाहती परीक्षा यित । नाना ूकारे ऽास देती । परी तो कधी न कंटाळे ॥८॥चोळाप्पाची सदगुणी कांता । तीही केवळ पितोता । सदोिदत ितच्या िचत्ता । आनंद ःवामीसेवेचा ॥९॥ःवामी नाना खेळ खेळती । िविचऽ लीला दाखिवती । नगरवासी जनांची भक्ती । िदवसेंिदवस दृढ जडली ॥१०॥ःवामी केवळ ईश्वरमूतीर् । देशोदेशी झाली ख्याती । बहत लोक दशर्ना येती । कामना िचत्ती धरोनी ॥ु ११॥कोणी संपत्तीकारणे । कोणी मागती संताने । व्हावी म्हणोिनया लग्ने । येती दर देशाहनी ॥ू ू १२॥शरीरभोगें कष्टले । संसारतापे तप्त झाले । मायामय पसार् याते फसले । ऐसे आले िकतीएक ॥१३॥सवार्ंशी कल्पिमासमान । होऊनी कामना किरती पूणर् । भक्तकाजाःतव अवतीणर् । मानवरुपे जाहले ॥ु १४॥भक्त अंतरीं जे जे इिच्छती । ते ते यितराज पुरिवती । दृढ चरणी जयांची भिक्त । त्यासी होती कल्पतरु ॥१५॥जे का िनंदक कुिटल । तया शाःते केवळ । नािःतकाूती तात्काळ । योग्य शासन किरताती ॥१६॥मिहमा वाढला िवशेष । िकत्येक करु लागले दे्वष । कोणा एका समयास । वतर्मान घडले पै ॥१७॥कोणी दोन संन्यासी । आले अक्कलकोटासी । हासोिन म्हणती जनांसी । ढोंिगयाच्या नादी लागला ॥१८॥हा ःवामी नव्हे ढोंगी । जो नाना भोग भोगी । साधू लक्षणे याचे अंगी । कोणते हो वसतसे ॥१९॥काय तुम्हा वेड लागले । वंिदता ढोंग्याची पाऊले । यात ःवाथर् ना परमाथर् िमळे । फसला तुम्ही अवघेही ॥२०॥ऐसे तयांनी िनंिदले । समथार्ंनी अंतरी जािणले । जेव्हा ते भेटीसी आले । तेव्हा केले नवल एक ॥२१॥पहावया आले लक्षण । समथर्ं समजले ती खूण । ज्या घरी बैसले तेथोन । उठोिनया चािलले ॥२२॥एका भक्तािचया घरी । पातली समथार्ंची ःवारी । तेही दोघे अिवचारी । होते बरोबरी संन्यासी ॥२३॥तेथे या ितन्ही मूतीर् । बैसिवल्या भके्त पाटावरती । ौी ःवामी आपुले िचत्ती । चमत्कार म्हणती करु आता ॥२४॥दशर्नेच्छ जन असंख्यात । पातले तेथे क्षणाधार्ंत । समाज दाटला बहत । एकच गदीर् जाहली ॥ू ु २५॥दशर्न घेउन चरणांचे । मंगल नांव गजर्ती वाचे । हेतू पुरवावे मनीचे । म्हणोिनया िवनिवती ॥२६॥कोणी िव्य पुढे ठेिवती । कोणी फळे समिपर्ती । नाना वःतू अपर्ण किरती । नाही िमती तयांते ॥२७॥कोणी नवसाते किरती । कोणी आणोिनया देती । कोणी काही संकल्प किरती । चरण पूिजती आनंदे ॥२८॥संन्यासी कौतुक पाहती । मनामाजी आश्चयर् किरती । क्षण एक तटःथ होती । वैरभाव िवसरोनी ॥२९॥क्षण एक घडता सत्संगती । तत्काळ पालटे की कुमित । म्हणोनी किव विणर्ताती । संतमिहमा िवशेष ॥३०॥ःवामीपुढे जे जे पदाथर् । पडले होते असंख्यात । ते िनजहःते समथर् । संन्यासापुढे लोिटती ॥३१॥पाणी सुटले त्यांच्या मुखासी । म्हणती यथेच्छ िमळेल खावयासी । आजा सारा िदवस उपवासी । जीव आमुचा कवळवला ॥३२॥

मोडली जनांची गदीर् । तो येवोनी सेवेकरी । संन्याशांपुढल्या नानापरी । वःतू नेऊ लागले ॥३३॥तेव्हा एका क्षणाधार्त िव्यािदक सारे नेत । संन्यासी मनी झुरत । व्याकुळ होत भुकेने ॥३४॥समथार्ंनी त्या िदवशी । ःपशर् न केला अन्नोदकासी । सूयर् जाता अःताचळाची । तेथोिनया उठले ॥३५॥दोघे सन्यासी त्या िदवशी । रािहले केवळ उपवासी । राऽ होता तयांसी । अन्नोदक वज्यर् असे ॥३६॥जे पातले करु छळणा । त्यांची जाहली िवटंबना । दंडावया कुित्सत जना । अवतरले यितवयर् ॥३७॥त्यांच्या चरणी ज्यांची भिक्त । त्यांचे मनोरथ पुरिवती । पसरली जगी ऐशी ख्याती । लीला ज्यांची िविचऽ ॥३८॥ौीपादवल्लभ भिक्त । किलयुगीं वाढेल िनिश्चती । त्यांचा अवतार ःवामी यित । विणर् कीतीर् िवंणुदास ॥३९॥ौीःवामीचिरऽसारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ । भक्त चतुथोर्ऽध्याय गोड हा ॥४०॥ौीःवामीराजापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे"

अध्याय ५ || पाचवा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ भवकानन वैश्वानरा । अज्ञानतमच्छेदका भाःकरा । पूणर्साक्षी परात्परा । भक्ता खरा सदय तू ॥१॥गंगाजळ जैसे िनमर्ळ । तैसे तुझे मन कोमल । तुजसी ःतिवता ूेमळ । सत्वर त्याते पावसी ॥२॥िवशेष गंगाजळाहन । आपुले असे मिहमान । पाप ताप आिण दैन्य । तुमच्या ःमरणे िनवारती ॥ू ३॥ःवामीचिरऽ कराया ौवण । ौोते बैसले सावधान । ूसंगाहिन ूसंग पूणर् । रसभिरत पुढे पुढे ॥ू ४॥ज्यांचे सबळ पूवर्पुण्य । तया झाले ःवामी दशर्न । ऐसे चोळाप्पा आदीकरुन । भाग्यवंत सेवेकरी ॥५॥अक्कलकोट नगरात । एक तपपयर्ंत । ःवामीराज वास करीत । भक्त बहत जाहले ॥ु ६॥वातार् पसरली चहकडे । कोणासी पडता साकडे । धाव घेती ःवामींकडे । राजेराजवाडे थोर थोर ॥ू ७॥म्हणती भोसल्यांचे भाग्य परम । ःवामीरत्न लाधले उत्तम । नपृतीही भक्त िनःसीम । ःवामी चरणी िचत्त त्यांचे ॥८॥तेव्हा िकतीएक नपृती । ःवामीदशर्न घेऊ इिच्छती । आिण आपुल्या नगराूती । आणू म्हणती तयांसी ॥९॥अक्कलकोटाहनी ःवामीसी । आणावे आपुल्या नगरासी । मग कोणे एके िदवशी । सभेमाजी बैसले ॥ू ११॥िदवाण आिण सरदार । मानकरी तैसे थोर थोर । बैसले असता समम । बोले नपृवर तयांूती ॥१२॥कोणी जाऊनी अक्कलकोटासी । येथे आणील ःवामीसी । तरी आम्ही तयासी । इनाम देऊ बहत ॥ु १३॥त्याचा राखू सन्मान । लागेल िततुके देऊ धन । ही वटपुरी वैकंुठभवन । वसता ःवामी होईल ॥१४॥कायर् जाणूनीकठीण । कोणी न बोलती वचन । कोणा एका लागून । गोष्ट मान्य करवेना ॥१५॥तेव्हा तात्यासाहेब सरदार । होता योग्य आिण चतुर । तो बोलता झाला उत्तर । नपृलागी पिरयेसा ॥१६॥आपुली जरी इच्छा ऐसी । ःवामीते आणावे वटपुरीसी । तरी मी आणीन तयांसी । िनश्चय मानसी असो द्या ॥१७॥ऐसे ऐकोनी उत्तर । संतोषला तो नपृवर । तैसी सभाही समम । आनंिदत जाहली ॥१८॥संिजवनी िवद्या साधण्याकरीता । शुबाजवळी कच जाता । देवी सन्मािनला होता । बहत आनंदे करोनी ॥ु १९॥नपृतीसह सकळ जने । त्यावरी तात्यासी सन्माने । गौरवोिन मधुर वचने । यशःवी हो म्हणती तया ॥२०॥बहत धन देत नपृती । सेवक िदधले सांगाती । जावया अक्कलोटाूती । आज्ञा िदली तात्याते ॥ु २१॥तात्यासाहेब िनघाले । सत्वर अक्कलकोटी आले । नगर पाहनी संतोषले । जे केवळ वैकंुठ ॥ू २२॥पाहनी ःवामीची िदव्य मूतीर् । आनंद झाले िचत्ती । तेथील जनांची पाहनी भक्ती । धन्य म्हणती तयाते ॥ु ु २३॥अक्कलकोटीचे नपृती । ःवामीचरणी त्यांची भक्ती । राजघराण्यातील युवती । त्याही किरती ःवामीसेवा ॥२४॥आिण सवर् नागिरक । तेही झाले ःवामीसेवक । त्यांत विरष्ठ चोळाप्पािदक । सेवेकरी िनःसीम ॥२५॥ऐसे पाहनी तात्यांसी । िवचार पडला मानसी । या नगरातुनी ःवामींसी । कैसे नेऊ आपण ॥ू २६॥अक्कलकोटीचे सकल जन । ःवामीभक्त झाले पूणर् । ःवामींचेही मन रमोन । गेले ऐसे ह्या ठाया ॥२७॥ूयत्नांती परमेश्वर । ूयते्न कायर् होय सत्वर । लढवोनी युक्ती थोर । कायर् आपण साधावे ॥२८॥ऐसा मनी िवचार करोनी । कायर् आरंिभले तात्यांनी । संतुष्ट रहावे सेवकजनी । ऐसे सदा किरताती ॥२९॥करोनी नाना पक्वान्ने । किरती ॄाह्मणभोजने । िदधली बहसाल दाने । याचक धने तपृ्त केले ॥ु ३०॥ःवामीिचया पूजेूती । नाना िव्ये समिपर्ती । जेणे सेवेकरी संतुष्ट होती । ऐसे करीती सवर्दा ॥३१॥ूसन्न व्हावे भक्तवत्सले । कायर् साधावे आपुले । म्हणोनी नाना उपाय केले । िव्य वेिचले तात्यांनी ॥३२॥ऐशीयाने काही न झाले । केले िततुके व्यथर् गेले । तात्या मनी िखन्न झाले । िवचार पडला तयांसी ॥३३॥

मग लढिवली एक युक्ती । एकांती गाठनी चोळाप्पाूती । त्याजलागी िवनंती किरती । बुिद्धवाद सांगती त्या ॥ू ३४॥जरी तुम्ही समथार्ंसी । घेऊनी याल बडोद्यासी । मग मल्हारराव आदरेसी । इनाम देतील तुम्हाते ॥३५॥मान राहील दरबारी । आिण देतील जहािगरी । ऐसे नानाूकारी । चोळाप्पाते सांिगतले ॥३६॥िव्येण सवेर् वशाः । चोळाप्पासी लागली आशा । तयाच्या अंतरी भरवसा । जहािगरीचा बहसाल ॥ु ३७॥मग कोणे एके िदवशी । करीत असता ःवामीसेवेसी । यितराज तया समयासी । आनंदवतृ्ती बैसले ॥३८॥चोळाप्पाने कर जोडोनी । िवनंती केली मधुर वचनी । कृपाळ होऊनी समथार्ंनी । बडोद्याूती चलावे ॥ू ३९॥तेणे माझे कल्याण । िमळेल मला बहत धन । आपुलाही योग्य सन्मान । तेथे जाता होईल ॥ु ४०॥ऐसे ऐकोिनया वचन । समथार्ंनी हाःय करोन । उत्तर चोळाप्पालागोन । काय िदले सत्वर ॥४१॥रावमल्हार नपृती । त्याच्या अंतरी नाही भक्ती । मग आम्ही बडोद्याूती । काय म्हणोनी चलावे ॥४२॥पुढले अध्यायी सुंदर कथा । पावन होय ौोता वक्ता । ौीःवामीराज वदिवता । िनिमत्त िवंणुदास असे ॥४३॥इित ौीःवामीचिरऽसारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । पंचमोऽध्याय गोड हा ॥४४॥ौीरःतुः शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे"

अध्याय ६ || सहावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ धरोनी िशशूचा हात । अक्षरे पंिडत िलहवीत । तैसे ःवामीचिरऽामतृ । ःवामी समथर् वदिवती ॥१॥मी केवळ मितमंद । केवी वणूर् चिरऽ अगाध । परी माझा हा छंद । ःवामी समथर् पुरिवती ॥२॥ज्यांच्या वरूसादे करुन । मुढा होय शास्तर्ज्ञान । त्या समथार्ंचे चरण । वारवार निमतसे ॥३॥कृपाळ होऊन समथर्ं । वदवावे आपुल्या चिरता । ौवणे ौोतयांच्या िचत्ता । ॄह्मानंद ूाप्त होवो ॥ू ४॥सुरतरुची घेऊनी सुमने । त्यासीच अपार्वी ूीतीने । झाला मंथ ःवामी कृपेने । त्यांच्याच पदी अिपर्जे ॥५॥मागील अध्यायाच्या अंती । चोळाप्पा िवनवी ःवामीूती । कृपा करोनी मजवरती । बडोद्यासी चलावे ॥६॥भाषण ऐसे ऐकोनी । समथर्ं बोलती हांसोनी । मल्हाररावािचया मनी । आम्हांिवषयी भाव नसे ॥७॥म्हणोनी तयाच्या नगरात । आम्हा जाणे नव्हे उिचत । अक्कलकोट नगरात । आम्हा राहणे आवडे ॥८॥ऐसी ऐकोिनया वाणी । चोळाप्पा िखन्न झाला मनी । त्याने सत्वर येवोनी । तात्याूती सांिगतले ॥९॥ऐसा यत्न व्यथर् गेला । तात्या मनी िचंतावला । आपण आलो ज्या कायार्ला । ते न जाय िसद्धीसी ॥१०॥परी पहावी यत्न करोनी । ऐसा िवचार केला मनी । मग काय केले तात्यांनी । अनुष्ठान आरंिभले ॥११॥ऐसे नाना उपाय केले । परी ते सवर् व्यथर् गेले । कायर् िसिद्धस न गेले । िखन्न झाले मुख त्यांचे ॥१२॥भक्ती नाही अंतरी । दांिभक साधनाते करी । तयांते ःवामी नरहरी । ूसन्न कैसे होतील ॥१३॥तयांनी माजिवली ढोंगे । आिण केली नाना सोंगे । भक्तीिवण हठयोगे । ःवामी कृपा न होय ॥१४॥मग तात्यांनी काय केले । सप्ताहासी ॄाह्मण बैसिवले । गुरुचिरऽ आरंिभले । व्हावयासी ःवामीकृपा ॥१५॥परी तयाच्या वाड्यात । कधी न गेले समथर् । तात्या झाला व्यमिचत्त । काही उपाय सुचेना ॥१६॥मल्हारराव नपृाने । पाठिवले ज्या कायार्कारणे । ते आपल्या हातून होणे । अशक्य असे वाटते ॥१७॥आता जाऊनी बडोद्यासी । काय सांगावे रािजयासी । आिण सकळ जनांसी । तोंड कैसे दाखवावे ॥१८॥ऐशा उपाये करोन । न होती ःवामी ूसन्न । आता एक युक्ती योजुन । न्यावे पळवोन यतीसी ॥१९॥ःवामी केवळ ईश्वरमूतीर् । हे नेणे तो मंदमती । म्हणूनी योिजली कपटयुक्ती । परी ते िसद्धीते न जाय ॥२०॥असो कोणे एके िदवशी । साधोनी योग्य समायासी । मेण्यात घालोनी ःवामीसी । तात्यासाहेब िनघाले ॥२१॥कडपगांवचा मागर् धिरला । अधर्मागीर् मेणा आला । अंतरसाक्षी समथार्ला । गोष्ट िविदत जाहली ॥२२॥मेण्यातूनी उतरले । मागुती अक्कलकोटी आले । ऐसे बहत वेळा घडले । हाही उपाय खंुटला ॥ु २३॥मग पुढे राजवाड्यात । जाऊिनया रािहले समथर् । तेव्हा उपाय खंुटत । टेिकले हात तात्यांनी ॥२४॥या ूकारे यत्न केले । परी िततुके व्यथर् गेले । व्यथर् िदवस गपािवले । िव्य खिचर्ले व्यथर्ची ॥२५॥मग अपयशाते घेवोनी । बडोद्यासी आले परतोनी । समथर्कृपा भक्तीवाचोनी । अन्य उपाय न होय ॥२६॥परी मल्हारसव नपृती । ूयत्न आरंभीती पुढती । सवर्ऽांसी िवचािरती । कोण जातो ःवामींकडे ॥२७॥तेव्हा मराठा उमराव । यशवंत तयांचे नाव । नपृकायार्ची धरुन हाव । आपण पुढे जाहला ॥२८॥ःवामीकारणे वसे्तर् भूषणे । धन आिण अमोल रते्न । देऊनी त्याजवळी नपृाने । आज्ञा िदधली जावया ॥२९॥तो येवोिन अक्कलकोटी । घेतली समथार्ंची भेटी । वसे्तर् अलंकार सुवणर्ताटी । ःवामीपुढे ठेिवत ॥३०॥ती पाहनी समथार्ला । तेव्हा अिनवार बोध आला । यशवंता पाहोनी डोळा । काय तेव्हा बोलले ॥ू ३१॥अरे बेडी आणोनी । सत्वर ठोका याचे चरणी । ऐसे िऽवार मोठ्यांनी । समथर् बोधे बोलले ॥३२॥

बोध मुिा पाहोनी । यशवंतराव भ्याला मनी । पळाले तोंडचे पाणी । लटलटा कापू लागला ॥३३॥मग थोड्याच िदवशी । आज्ञा आली यशवंतासी । सत्वर यावे बडोद्यासी । तेथील कायार्सी सोडोनी ॥३४॥साहेबा िवषूयोग केला । मल्हाररावावरी आळ आला । त्या कृत्यामाजी यशवंताला । गुन्हेगार लेिखले ॥३५॥हाती पायी बेडी पडली । ःवामीवचनाची ूिचती आली । अघिटत लीला दािवली । ख्याती झाली सवर्ऽ ॥३६॥समथार्ंची अवकृपा जयावरी । त्याच्या कष्ट होती शरीरी । कृपा होय ज्यावरी । तया सवार्नंद ूाप्त होय ॥३७॥महासमथार् भक्त पालका । अनािदिसद्धा जगन्नायका । िनिशिदनी शंकर सखा । िवंणूिचया मनी वसे ॥३८॥इित ौीःवामीचिरऽसारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा भक्त पिरसोत । षष्ठोऽध्यायः गोड हा ॥३९॥इित ौीःवामीचिरऽसारामतेृ षष्ठोऽध्याय ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय ७|| सातवा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी िनगुर्णा । जयजयाजी सनातना । जयजयाजी अघहरणा । लोकपाला सवेर्शा ॥१॥आपुल्या कृपेकरोन । अल्प विणर्ले आपले गुण । ौोती द्यावे अवधान । ौवणी आदर धरावा ॥२॥अक्कलकोटी मालोजी नपृती । समथर्चरणी जयाची भिक्त । ःवहःते सेवा िनत्य करोिन । किरती यती परॄह्मा ॥३॥वेदांत आवडे तयासी । ौवण किरती िदवसिनशी । हेरळीकरािदक शास्तर्ासी । वेतने देऊिन ठेिवले ॥४॥त्या समयी मुंबापुरी । िवंणुबुवा ॄह्मचारी । ूाकृत भाषणे वेदांतावरी । करुनी लोका उपदेिशती ॥५॥कैकांचे ॅम दविडले । परधमोर्पदेशका िजंिकले । कुमागर्वितर्यासी आिणले । सन्मागार्वरी तयानी ॥६॥त्यासी आणावे अक्कलकोटी । हेतु उपजला नपृापोटी । बहत करोनी खटपटी । बुवांसी शेवटी आिणले ॥ु ७॥नपृा आवडे वेदांत । बुवा त्यात पारंगत । भाषणे ौोतयाचे िचत्त । आकषूर्िन घेती ते ॥८॥राऽंिदन नपृमंिदरी । वेदांतचचार् ॄह्माचारी । किरती तेणे अंतरी । नपृती बहत सुखावे ॥ु ९॥अमुतानुभविद मंथ । आिण ज्ञानेश्वरी िवख्यात । िकत्येक संःकृत ूाकृत । वेदात मंथ होते जे ॥१०॥त्याचे करोनी िववरण । संतोिषत केले सवर् जन । तया नगरी सन्मान । बहत पावले ॄह्माचारी ॥ु ११॥ख्याती वाढली लोकांत । ःतुित किरती जन समःत । सदा चचार् वेदात । राजगहृी होतसे ॥१२॥जे भक्त जनांचे माहेर । ूत्यक्ष दत्ताचा अवतार । ते समथर् यतीश्वर । अक्कलकोटी नांदती ॥१३॥एके िदवशी सहज िःथती । ॄह्माचारी दशर्ना येती । ौषे्ठ जन सांगती । िकत्येक होते तया वेळी ॥१४॥पहावया यतीचे लक्षण । ॄह्माचारी किरती भाषण । काही वेदांतिवषय काढन । ूश्न किरती ःवामीसी ॥ू १५॥ॄह्मपद तदाकार । काय केल्याने होय िनधार्र । ऐसे ऐकोिन सत्वर । यितराज हासले ॥१६॥मुखे काही न बोलती । वारंवार हाःय किरती । पाहनी ऐशी िविचऽ विृत्त । बुवा म्हणती काय मनी ॥ू १७॥हा तो वेडा संन्यासी । भुरळ पडली लोकांसी । लागले व्यथर् भक्तीसी । याने ढोंग माजिवले ॥१८॥तेथोिन िनघाले ॄह्मचारी । आले सत्वर बाहेरी । लोका बोलती हाःयोत्तरी । तुम्ही व्यथर् फसला हो ॥१९॥परमेश्वररुप म्हणता यती । आिण किरता त्याची भिक्त । परी हा ॅम तुम्हाूती । पडला असे सत्यची ॥२०॥पाहोिन तुमचे अज्ञान । याचे वाढले ढोंग पूणर् । वेदशास्तर्ािदक ज्ञान । याते काही असेना ॥२१॥ऐसे ॄह्मचारी बोलोनी । पातले आपुल्या ःवःथानी । िवकल्प पातला मनीं । ःवामीसी तुच्छ मािनती ॥२२॥िनत्यिनयम सारोन । ॄह्मचारी किरती शयन । जवळी पारशी दोघेजण । तेही िनििःथ जाहले ॥२३॥िनिा लागली बुवांसी । लोटली कांही िनशी । एक ःवप्न तयांसी । चमत्कािरक पडलेसे ॥२४॥आपुल्या अंगावरी विृश्चक । एकाएकी चढले असंख्य । महािवषारी त्यातुनी एक । दंश आपणा करीतसे ॥२५॥ऐसे पाहोनी ॄह्मचारी । खडबडोनी उठले लौकरी । बोबडी पडली वैखरी । शब्द एक ना बोलवे ॥२६॥जवळी होते जे पारशी । जागतृी आली तयांसी । त्यांनी धरोनी बुवांसी । सावध केले त्या वेळी ॥२७॥हदय धडाधड उड लागले । घमेर् शरीर झाले ओले । तेव्हा पारशांनी पुसले । काय झाले म्हणोनी ॥ू २८॥मग ःवप्नीचा वतृ्तांत । तयासी सांगती समःत । म्हणती यात काय अथर् । ऐसी ःवप्ने कैक पडती ॥२९॥असो दसर् या िदवशी । बुवा आले ःवामीपाशी । पुसता मागील ूश्नासी । खदखदा ःवामी हासले ॥ु ३०॥मग काय बोलती यतीश्वर । ॄह्मापद तदाकार । होण्यािवषयी अंतर । तुझे जरी इिच्छतसे ॥३१॥तरी ःवप्नी देखोनी विृश्चकांसी । काय म्हणोनी भ्यालासी । जरी वथृा भय मािनतोसी । मग ॄह्मापद जाणसी कैसे ॥३२॥

ॄह्मापद तदाकार होणे । हे नव्हे सोपे बोलणे । यासी लागती कष्ट करणे । फुकट हाता न येिच ॥३३॥बुवांूती पटली खूण । धिरले तत्काळ ःवामीचरण । ूेमाौूनंी भरले नयन । कंठ झाला सदगिदत ॥३४॥तया समयापासोनी । भक्ती जडली ःवामीचरणी । अहंकार गेला गळोनी । ॄह्मापद योग्य झाले ॥३५॥ःवामीचिरऽ महासागर । त्यातूनी मुके्त िनवडिन सुंदर । त्याचा करोिनया हार । अपीर् शंकर िवंणुकवी ॥ू ३६॥इित ौीःवामीचिरऽसारामतृ । नाना ूाकृत कथा समत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । सप्तमोऽध्याय गोड हा ॥३७॥ौीराजािधराज योिगराज ौी ःवामी समथार्पर्णमःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय ८|| आठवा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी सुखधामा । जयजयाजी परॄह्मा । जयजय भक्तजन िवौामा । अनंतवेषा अनंता ॥१॥तुझ्याच कृपे िनिश्चत । अल्प विणर्ले ःवामीचिरत । पुढे कथा सुरस अत्यंत । वदिवता तू दयाळ ॥२॥मागील अध्यायाचे अंती । िवंणुबुवा ॄह्मचार् यांूती । चमत्कार दािवती यती । ते चिरऽ विणर्ले ॥३॥अक्कलकोटी वास केला । जन लािवले भजनाला । आनंद होतसे सकला । वैकंुठासम नगरी ते ॥४॥राजे िनजाम सरकार । त्यांचे पदरी दप्तरदार । राजे रायबहाद्दर । शंकरराव नामक ॥ू ५॥सहा लक्षांची जहागीर त्याूती । सकल सुखे अनुकूल असती । िवपुल संपित्त संतती । काही कमती असेना ॥६॥परी पूवर्कमर् अगाध । तया लागला ॄह्मासमंध । उपाय केले नानािवध । परी बाधा न सोडी ॥७॥समंधबाधा म्हणोन । चैन न पडे राऽंिदन । गेले शरीर सुकोन । गोड न लागे अन्नपाणी ॥८॥नावडे भोगिवलास । सुखोपभोग कैचा त्यास । िनिा न येिच राऽंिदवस । िचंतानले पोळले ॥९॥केली िकत्येक अनुष्ठाने । तैशीच ॄाह्मण संतपर्णे । बहसाल िदधली दाने । आरोग्य व्हावे म्हणोनी ॥ु १०॥िवटले संसारसौख्यासी । ऽासले या भवयाऽेसी । कृंणवणर् आला शरीरासी । राऽंिदन चैन नसे ॥११॥िवधीने लेख भाळी िलिहला । तो न चुके कवणाला । तदनुसार ूािणमाऽाला । भोगणे ूाप्त असे की ॥१२॥कोणालागी जावे शरण । मजवरी कृपा करील कोण । सोडवील व्याधीपासोन । ऐसा कोण समथर् ॥१३॥मग केला एक िवचार । ूिसद्ध के्षऽ ौीगाणगापूर । तेथे जाऊिन अहोराऽ । दत्तसेवा करावी ॥१४॥ऐसा िवचार करोनी । तात्काळ आले त्या ःथानी । ःवतः बैसले अनुष्ठानी । व्याधी दर व्हावया ॥ू १५॥सेवा केली बहवस । ऐसे लोटले तीन मास । एके राऽी तयास । ःवप्नी दृष्टांत जाहला ॥ु १६॥अक्कलकोटी जावे तुवा । तेथे करावी ःवामीसेवा । यितवचनी भाव धरावा । तेणे व्याधी जाय दरी ॥ू १७॥शंकररावांची भक्ती । ःवामीचरणी काही नव्हती । म्हणोनी दृष्टांतावरती । गाणगापूर न सोिडले ॥१८॥ते तेथेिच रािहले । आणखी अनुष्ठान आरंिभले । पुन्हा तयांसी ःवप्नी पडले । अक्कलकोटी जावे त्वा ॥१९॥हे जाणोिन िहतगोष्टी । मानसी िवचारुनी शेवटी । त्विरत आले अक्कलकोटी । िूयपत्नीसिहत ॥२०॥अक्कलकोट नगरात । शंबरराव ूवेशत । तो देिखले जन समःत । ूेमळ भक्त ःवामीचे ॥२१॥ःवामीनाम वदती वाचे । कीतर्न ःवामीचिरऽाचे । पूजन ःवामीचरणांचे । आराध्यदैवत ःवामीच ।\२२॥तया नगरीच्या नरनारी । कामधंदा किरता घरी । ःवामीचिरऽ परःपरी । ूेमभावे सांगती ॥२३॥िकत्येक ूातः ःनाने करोनी । पूजािव्य घेवोनी । अपार्वया समथर्चरणी । जाती अित त्वरेने ॥२४॥महाराष्टर् भाषा उद्यान । पद्मकुसुमे िनवडोन । शंकर िवंणू दोघेजण । ःवामीचरण पुिजती ॥२५॥ौी ःवामीचरणारिवंदापर्णमःतु ॥ इितौीःवामीचिरऽसारामतेृ अष्टमोऽध्याय ॥ ौीरःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय ९|| नववा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ घरोघरी ःवामीकीतर्ने । िनत्य होती ॄाह्मण - भोजने । ःवामीनामाची जप ध्याने अखंिडत चालती ॥१॥िदगंतरी गाजली ख्याती । कामना धरोनी िचत्ती । बहत लोक दशर्ना येती । अक्कलकोट नगरात ॥ु २॥ॄाह्मण क्षिऽय वैँयािदक । शूि आिण अनािमक । पारसी यवन भािवक । दशर्ना येती धावोनी ॥३॥याऽेची गदीर् भारी । सदा आनंदमय नगरी । साधु संत ॄह्मचारी । फकीर संन्यासी येती पै ॥४॥िकती वणार्वे मिहमान । जेथे अवतरले परॄह्म । ते नगरी वैकंुठधाम । ूत्यक्ष भासू लागली ॥५॥असो ऐशा नगरात । शंकरराव ूवेशत । आनंदमय झाले िचत्त । समाधान वाटले ॥६॥याऽेची झाली दाटी । कैशी होईल ःवामीभेटी । हे िचंता उपजली पोटी । मग उपाय योिजला ॥७॥जे होते ःवामीसेवक । त्यात सुंदराबाई मुख्य । ःवामीसेवा सकिळक । ितच्या हःते होतसे ॥८॥ितयेची घेउनी गाठी । शंकरराव सांगती गोष्टी । करोनी द्याल ःवामी भेटी । तरी उपकार होतील ॥९॥व्याधी दर करावी म्हणोनी । िवनंती करला ःवामीचरणी । तरी आपणा लागोनी । िव्य काही देईन ॥ू १०॥बाईसी िव्यलोभ पूणर् । आनंदले ितयेचे मन । म्हणे मी इतुके करीन । दोन सहस्तर् रुपये द्याल की ॥११॥ते म्हणती बाईसी । इतुके कायर् जरी किरती । तरी दहा सहस्तर् रुपयांसी । देईन सत्य वचन हे ॥१२॥बाई िविःमत झाली अंतरीं । ती म्हणे हे सत्य जरी । तरी उदक घेऊनी करी । संकल्प आपण सोडावा ॥१३॥शंकरराव तैसे किरती । बाई आनंदली िचत्ती । म्हणे मी ूाथुर्िनया ःवामीूती । कायर् आपुले करीन ॥१४॥मग एके िदवशी यती । बैसले होते आनंदविृत्त । शंकरराव दशर्न. घेती । भाव िचत्ती िवशेष ॥१५॥बाई ःवामींसी बोले वचन । हे गहृःथ थोर कुलीन । परी पूवर्कमेर् यालागून । ॄहमसमंध पीिडती ॥१६॥तरी आता कृपा करोनी । मुक्त करावे व्याधीपासोनी । ऐसे ऐकता वरदानी । समथर् तेथोनी उठले ॥१७॥चालले गावाबाहेरी । आले शेखनुराचे दग्यार्वरी । शंकररावही बरोबरी । त्या ःथळी पातले ॥१८॥यवनःमशानभूमीत । आले यितराज त्विरत । एका नूतन खाचेत । िनजे छाटी टाकोनी ॥१९॥सेवेकरी शंकररावासी । म्हणती लीला करुन ऐसी । चुकिवले तुमच्या मरणासी । िनश्चय मानसी धरावा ॥२०॥काही वेळ गेल्यावरी । उठली समथार्ंची ःवारी । शेखनुराचे दग्यार्वरी । येउनी पुढे चालले ॥२१॥शंकररावे तया िदवशी । खाना िदधला फिकरासी । आिण शेखनूर दग्यार्सी । एक कफनी चढिवली ॥२२॥मग काही िदवस लोटत । ःवामीराज आज्ञािपत । बारीक वाटनी िनंबपऽ । दहा िमरे त्यात घालावी ॥ू २३॥ते घ्यावे हो औषध । तेणे जाईल ॄह्मासमंध । जाहला ःवामीराज वैद्य । व्याधी पळे आपणची ॥२४॥ःवामीवचनी धरुनी भाव । औषध घेती शंकरराव । तयासी आला अनुभव । दहा िदवस लोटले ॥२५॥ूकृतीची आराम पडला । राव गेले ःवनगराला । काही मास लोटता तयाला । ॄह्मसंमधे सोिडले ॥२६॥मग पुन्हा आनंदेसी । दशर्ना आले अक्कलकोटासी । घेउनी ःवामीदशर्नासी । आनंिदत जाहले ॥२७॥म्हणती व्याधी गेल्यानंतर । रुपये देईन दहा सहस्तर् । ऐसा केला िनधार्र । त्याचे काय करावे ॥२८॥महाराज आज्ञािपती । गावाबाहेर आहे मारुती । तेथे चुनेगच्ची िनिश्चती । मठ तुम्ही बांधावा ॥२९॥ऐिशया एकांत ःथानी । राहणार नाही कोणी । ऐसी िवनंती ःवामीचरणी । कारभारी किरताती ॥३०॥पिर पुन्हा आज्ञा झाली । मठ बांिधला चुनेगच्ची । कीतीर् शंकररावाची । अजरामर रािहली ॥३२॥अगाध ःवामीचिरऽ । तयाचा न लगेची पार । परी गंगोदक पिवऽ । अल्प सेिवता दोष जाती ॥३३॥ौवणी धरावा आदर । तेणे साधती इहपरऽ । जे झाले ःवामीिककर । िवंणू शंकर विदती त्या ॥३४॥ौी ःवामीसमथर्चिरऽसारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । नवमोऽध्याय गोड हा ॥३५॥॥ ौी ःवामीराजापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु ॥ ौीरःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १०|| दहावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ गाठी होते पूवर्पूण्य । म्हणूनी पावलो नरजन्म । याचे साथर्क उत्तम । करणे उिचत आपणा ॥१॥ऐसा मनी करुनी िवचार । आरंिभले ःवामीचिरऽ । ते शेवटासी नेणार । ःवामी समथर् असती पै ॥२॥हावेरी नाम मामी । यजुवेर्दी गहृःथाौमी । बाळाप्पा नामे िद्वज कोणी । राहत होते आनंदे ॥३॥संपित्त आिण संतती । अनुकूल सवर् तयांूती । सावकारी सराफी किरती । जनी वागती ूितिष्ठत ॥४॥तीस वषार्ंचे वय झाले । संसाराते उबगले । सदगुरुसेवेचे िदवस असाले । मती पालटली तयांची ॥५॥लिटका अवघा संसार । यामाजी नाही सार । परलोकी दारा पुऽ । कोणी नये कामाते ॥६॥इहलोकी जे जे करावे । परलोकी त्याचे फळ भोगावे । दंकमार्ने दःख भोगावे सत्कमेर् सौख्य पािवजे ॥ु ु ७॥बाळाप्पाचे मनात । यापरी िवचार येत । सदा उिद्वग्न िचत्त । व्यवहारी सौख्या वाटेना ॥८॥जरी संसारी वतर्ती । तरी मनी नाही शांती । योग्य सदगुरु आपणाूती । कोठे आता भेटेल ॥९॥हािच िवचार राऽंिदन । िचत्ताचे न होय समाधान । तयांूती सुःवप्न । तीन राऽी एक पडे ॥१०॥पंचपक्कान्ने सुवणर् ताटी । भरोनी आपणापुढे येती । पाहोिनया ऐशा गोष्टी । उल्हासले मानस ॥११॥तात्काळ केला िनधार्र । सोडावे सवर् घरदार । मायापाश दृढतर । िववेकशसे्तर् तोडावा ॥१२॥सोलापुरी काम आम्हांसी । ऐसे सांगूनी सवर्ऽांसी । िनघाले सदगुरु शोधासी । घरदार सोिडले ॥१३॥मुरगोड माम ूख्यात । तेथे आले िफरत िफरत । जेथे िचदंबर दीिक्षत । महापुरुष जन्मले ॥१४॥ते ईश्वरी अवतार । लोकां दािवले चमत्कार । तयांचा मिहमा अपार । वणूर् केवी अल्प मती ॥१५॥ःवामीचिरऽ विणर्तां । िचदंबर दीिक्षतांची कथा । आठवली ते विणर्ता । सवर् दोष हरतील ॥१६॥महायाऽा संकल्पेकरुन । जन िनघती घराहन । परी मागीर् लागल्या । पुण्यःथानू , ःनानदान किरताती ॥१७॥महायाऽा ःवामीचिरऽ । मंथ बिमता मी िकंकर । मागीर् लागले अित पिवऽ । िचदंबर पुण्यःथान ॥१८॥तयांचे घेऊनी दशर्न । पुढे करावे मागर्बमण । ौोती होउनी सावधान । ौवणी सादर असावे ॥१९॥मुरगोडी मल्हार दीिक्षत । वेदशास्तर्ी पारंगत । धमर्कमीर् सदारत । ईश्वरभक्त तैसाची ॥२०॥जयांची ख्याती सवर्ऽ । िवद्याधनाचे माहेर । अिलप्तपणे संसार । करोनी काळ बिमताती ॥२१॥परी तया नाही संतती । म्हणोिनया उिद्वग्न िचत्ती । मग िशवाराधना किरती । कामना िचत्ती धरोनी ॥२२॥द्वादश वषेर् अनुष्ठान । केले शंकराचें पूजन । सदािशव ूसन्न होऊन । वर देत तयांसी ॥२३॥तुझी भक्ती पाहोन । संतुष्ट झाले माझे मन । मीच तुझा पुऽ होईन । भरवसा पूणर् असावा ॥२४॥ऐकोिनया वरासी । आनंदले मानसी । वातार् सांगता कांतेसी । तेही िचत्ती तोषली ॥२५॥ितयेसी झाले गभर्धारण । आनंदले उभयतांचे मन । जो साक्षात उमारमण । ितच्या उदरी रािहला ॥् २६॥अनंत ॄह्मांड ज्याचे उदरी । इच्छामाऽे घडी मोडी । तो परमात्मा िऽपुरारी । गभर्वास भोगीत ॥२७॥नवमास भरता पूणर् । कांता ूसवली पुऽरत्न । मल्हार दीिक्षते आनंदोन । संःकार केले यथािवधी ॥२८॥िचदंबर नामािभधान । ठेिवयले तयालागून । शुक्ल पक्षीय शिशसमान । बाळ वाढ लागले ॥ू २९॥ूत्यक्ष शंकर अवतरला । करु लागला बाललीला । पाहोनी जननी - जनकाला । कौतुक अत्यंत वाटतसे ॥३०॥पुढे केले मौजीबंधन । वेदशास्तर्ी झाले िनपुण । िनघंट िशक्षा व्याकरण । काव्यमंथ पढिवले ॥३१॥एकदा यजमानाचे घरी । ोत होते गजगौरी । िचदंबर तया अवसरी । पूजेलागी आिणले ॥३२॥मिृत्तकेचा गज करोन । पूजा किरती यजमान । यथािवधी सवर् पूजन । दीिक्षत त्यांसी सांगती ॥३३॥ूाणूितष्ठा मंऽ म्हणता । गजासी ूाण येउनी तत्त्वता । चालू लागला हे पाहता िविःमत झाले यजमान ॥३४॥

बाळपणी ऐशी कृित । पाहोनी सवर् आश्चयर् किरती । हे ईश्वर अवतार म्हणती । सवर्ऽ ख्याती पसरली ॥३५॥ऐशा लीला अपार । दाखिवती िचदंबर । ूत्यक्ष जे का शंकर । जगदद्धाराथर् अवतरले ॥ु ३६॥असो पुढे ूौढपणी । यज्ञ केला दीिक्षतांनी । सवर् साममी िमळवूनी । िव्य बहत खिचर्ले ॥ु ३७॥तया समयी एके िदनी । ॄाह्मण बैसले भोजनी । तूप गेले सरोनी । दीिक्षताते समजले ॥३८॥जले भरले होते घट । तयांसी लािवता अमतृहःत । ते घतृ झाले समःत । आश्चयर् किरती सवर् जन ॥३९॥तेव्हा पुणे शहारामाजी । पेशवे होते रावबाजी । एके समयी ते सहजी । दशर्नाते पातले ॥४०॥अन्यायाने राज्य करीत । दसर् यांचे िव्य हरीत । यामुळे जन झाले ऽःत । दाद त्यांची लागेना ॥ु ४१॥तयांनी हे ऐकोन । मुरगोडी आले धावोन । म्हणती दीिक्षतांसी सांगून । दाद आपुली लावावी ॥४२॥रावबाजीसी वतृ्तान्त । कणोर्पकणीर् झाला ौतु । म्हणती जे सांगतील दीिक्षत । ते अमान्य करवेना ॥४३॥मग दीिक्षतांसी िनरोप पाठिवला । आम्ही येतो दशर्नाला । परी आपण आम्हांला । त्विरत िनरोप देईजे ॥४४॥ऐसे सांगता दीिक्षतांूती । तया वेळी काय बोलती । आता पालटली तुझी मती । त्विरत मागसी िनरोप ॥४५॥कोपला तुजवरी ईश्वर । जाईल राजलआमी सवर् । वचनी ठेवी िनधार्र । िनरोप तुज िदला असे ॥४६॥िसद्धवाक्य सत्य झाले । रावबाजीचे राज्य गेले । ॄह्मावतीर् रािहले । परतंऽ जन्मवरी ॥४७॥एके समयी अक्कलकोटी । दीिक्षतांच्या िनघाल्या गोष्टी । तेव्हा बोलले ःवामी यती । आम्ही त्याते जाणतो ॥४८॥यज्ञसमारंभाचे अवसरी । आम्ही होतो त्यांच्या घरी । तूप वाढण्याची कामिगरी । आम्हांकडे तै होती ॥४९॥लीलािवमही ौीःवामी । जयांचे आगमन िऽभुवनी । ते िदिक्षतांच्या सदनी । असतील नवल नसेची ॥५०॥महािसद्ध दीिक्षत । त्यांचे विणर्ले अल्पवतृ्त । मुरगोडी बाळाप्पा येत ॥ पुण्यःथान जाणोनी ॥५१॥ितथे ऐिकला वतृ्तान्त । अक्कलकोटी ःवामीसमथर् । भक्तजन तारणाथर् । यितरुपे ूगटले ॥५२॥अमतृासमान रसाळ कथा । ऐकता पावन ौोता - वक्ता । करोिनया एकाम िचत्ता । अवधान द्यावे ौोते हो ॥५३॥पुढले अध्यायी कथन । बाळाप्पा करील जप ध्यान । तयाची भक्ती देखोन । ःवामी कृपा करतील ॥५४॥भक्तजनांची माउली । अक्कलकोटी ूगटली । सदा कृपेची साउली । आम्हांवरी करो ते ॥५५॥मागणे हेिच ःवामीूती । दृढ इच्छा माझे िचत्ती । शंकराची ूेमळ ूीित । दास िवंणुवरी असो ॥५६॥इित ौीःवामीचिरऽसारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ भक्त । दशमोऽध्याय गोड हा ॥५७॥ौी ःवामीराजापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु । ौीरःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय ११|| अकरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ मागले अध्यायी विणर्ले । बाळाप्पा मुरगोडी आले । पुण्यःथानी रािहले । तीन राऽी आनंदे ॥१॥तेथे कळला वतृ्तांन्त । अक्कलकोटी साक्षात । यितरुपे ौीदत्त । वाःतव्य सांूत किरताती ॥२॥तेथे आपुला मनोदय । िसद्धीस जाईल िनःसंशय । िफटेल सवर्ही संदेह । ौी सदगरुकृपेने ॥३॥परी मुरगोडीचे िवू । बाळाप्पासी सांगत । गाणगापूर िवख्यात । महाके्षऽ भीमातीरी ॥४॥तेथे आपण जावोनी । बैसावे हो अनुष्ठानी । ौीगुरु ःवप्नी येवोिन । सांगती तैसे करावे ॥५॥मानला तयासी िवचार । िनघाले तेथूनी सत्वर । जवळी केले गाणगापूर । परम पावन ःथान ते ॥६॥कामना धरोनी िचत्ती । सेवेकरी सेवा किरती । जेथे वाहे भीमरथी । ःनान किरती भक्तजन ॥७॥पुऽकामना धरुनी िचत्ती । आरािधती निृसंहसरःवती । दिरिी धन इिच्छित । रोगीजन आरोग्य ॥८॥कोणी घािलती ूदिक्षणा । कोणी ॄाह्मणभोजना । कोणी किरती गंगाःनाना । नमःकार घािलती कोणी ॥९॥तेथील सवर् सेवेकरी । िनत्य िनयमे दोन ूहरी । मागोिनया मधुकरी । िनवार्ह किरती आपुला ॥१०॥बाळाप्पा तेथे पातले । ःथान पाहोनी आनंदले । निृसंहसरःवती पाऊले । ूेमभावे विदली ॥११॥ूातः काळी उठोनी । संगमावरी ःनान करोनी । जप ध्यान आटपोनी । मागुती येती गावात ॥१२॥सेवेकर् यांबरोबरी । मागोिनया माधुकरी । भोजनोत्तर संगमावरी । परतोिन येती ते ॥१३॥माध्यान्ह ःनान करोनी । पुन्हा बैसती जप ध्यानी । अःता जाता वासरमणी । संध्याःनान करावे ॥१४॥करोिनया संध्यावंदन । जप आिण नामःमरण । राऽ पडता परतोन । मामामाजी येती ते ॥१५॥बाळाप्पा ते गहृःथाौमी । संतती संपत्ती सवर् सदनी । परान्न ठावे नसे ःवप्नी । सांूत िभक्षा मागती ॥१६॥सदगुरुूाप्तीकिरता । सोडनी गहृ ू - सुत - कांता । शीतोंणाची पवार् न किरता । आनंदवतृ्ती राहती ॥१७॥पंचपक्कान्ने सेिवती घरी । येथे मागती मधुकरी । िमळती कोरड्या भाकरी । उदर पूतीर् न होय ॥१८॥शीतोंणाचा होय ऽास । अधर्पोटी उपवास । परी तयांचे मानस । कदा उदास नोहेची ॥१९॥अय्याराम सेवेकरी । राहत होते गाणगापुरी । त्यांनी देखुनी ऐसीपरी । बाळाप्पासी बोलती ॥२०॥तुम्ही िभक्षाअ घेवोनी । िनत्य यावे आमुचे सदनी । जे जे पडेल तुम्हांस कमी । ते ते आम्ही पुरवू जी ॥२१॥बाळाप्पासी मानवले । दोन िदवस तैसे केले । पोटभरोनी जेवले । परी संकोच मानसी ॥२२॥जाणे सोिडले त्यांचे घरी । मागोिनया मधुकरी । जावोिनया संगमावरी । झोळी उदकी बुडवावी ॥२३॥आणोिनया बाहेरी । बैसोनी ितथे िशळेवरी । मग खाव्या भाकरी । ऐसा नेम चालिवला ॥२४॥ऐसे लोटले काही िदवस । सवर् शरीर झाले कृश । िनिशिदनी िचंता िचत्तास । सदगुरुूाप्तीची लागली ॥२५॥घरदार सोिडले । विनता पुऽा त्यािगले । अिततर कष्ट सोिशले । सदगुरुकृपा नोहेची ॥२६॥हीन आपुले ूाक्तन । भोग भोगवी दारुण । पहावे सदगुरुचरण । ऐसे पुण्य नसेची ॥२७॥ऐसे िवचार िनिशिदनी । येती बाळाप्पाचे मनी । तथािप कष्ट सोसोनी । िनत्य नेम चालिवला ॥२८॥एक मास होता िनिश्चती । ःवप्नी तीन यितमूतीर् । येवोिनया दशर्न देती । बाळाप्पा िचत्ती सुखावे ॥२९॥पंधरा िदवस गेल्यावरी । िनििःत असता एके राऽी । एक ॄाह्मण ःवप्नाभीतरी । येवोिनया आज्ञापी ॥३०॥अक्कलकोटी ौीदत्त । ःवामीरुपे नांदत । तेथे जाउनी त्विरत । कायर् इिच्छत साधावे ॥३१॥पाहोिनया ऐसे ःवप्न । मनी पावले समाधान । म्हणती केले कष्ट दारुण । त्याचे फळ िमळेल की ॥३२॥अक्कलकोटी त्विरत । जावयाचा िवचार करीत । तंव तयासी एक पऽ । शय्येखाली मापडले ॥३३॥त्यात िलिहली एक ओळी । करु नये उतावळी । ऐसे पाहोनी त्या वेळी । िवचार केला मानसी ॥३४॥

आपण केले अनुष्ठान । परी ते जाहले पूणर् । आणखीही काही िदन । बम आपुला चालवावा ॥३५॥मग कोणे एके िदवशी । बाळाप्पा आले संगमासी । वकृ्षातळी ठेवून वस्तर्ासी । गेले ःनान करावया ॥३६॥परतले ःनान करोनी । सत्वर आले त्या ःथानी । वस्तर् उचिलता खालोनी । विृश्चक एक िनघाला ॥३७॥तयासी त्यांनी न मािरले । िनत्यकमर् आटोिपले । मामामाजी परत आले । गेले िभके्षकारणे ॥३८॥त्या िदवशी मामाभीतरी । पक्वान्न िमळाले घरोघरी । बाळाप्पा तोषले अंतरी । उत्तम िदन मािनला ॥३९॥अक्कलकोटी जावयासी । िनघाले मग त्याच िदवशी । उत्तम शकुन तयांसी । मागार्वरी जाहले ॥४०॥चरण - चाली चालोनी । अक्कलकोटी दसरे िदनी । बाळाप्पा पोचले येवोनी । नगरी रम्य देिखली ॥ु ४१॥जेथे निृसंहसरःवती । यितरुपे वास किरतो । तेथे सवर् सौख्ये नांदती । आनंद भरला सवर्ऽ ॥४२॥तया नगरीच्या नारी । कामधंदा करीता घरी । गीत गाउनी परोपरी । ःवामीमिहमा विणर्ती ॥४३॥दर देशीचे ॄाह्मण । वैँयािदक इतर वणर् । ःवामीमिहमा ऐकोन । दशर्नाते धावती ॥ू ४४॥तयांची जाहली गदीर् । याऽा उत्तरे घरोघरी । नामघोषे ते नगरी । राऽिदन गजबजे ॥४५॥राजे आिण पंिडत । शास्तर्ी वेदांती येत । तैसे िभक्षुक गहृःथ । ःवामीदशर्नाकारणे ॥४६॥कानफाटे नाथपंथी । संन्यासी फकीर यती । रामदासी अघोरपंथी । दशर्ना येती ःवामींच्या ॥४७॥कोणी किरती कीतर्न । गायन आिण वादन । कोणी भजनी नाचोन । ःवामीमिहमा विणर्ती ॥४८॥तया के्षऽीचे मिहमान । केवी वणूर् मी अज्ञान । ूत्यक्ष जे वैकंुठभुवन । ःवामीकृपेने जाहले ॥४९॥पुण्यपावन देखोन नगरी । बाळाप्पा तोषले अंतरी । पूवर्पुण्य तयांचे पदरी । जन्मसाथर्क जाहले ॥५०॥बाळाप्पा होउनी सेवेकरी । ःवहःते करील ौीचाकरी । ती मधुर कथा चतुरी । पुढीले अध्यायी पिरसावी ॥५१॥जयाचा मिहमा अगाध । जो केवळ सिच्चदानंद । िवंणूशंकरी अभेद । िमऽत्व ठेवो जन्मवरी ॥५२॥ौीःवामी चिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । ौोते सदा पिरसोत । एकादशोऽध्याय गोड हा ॥५३॥॥ ौीरःतु ॥ ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १२|| बारावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ करावया जगदद्धार । हरावया भूभार । वारंवार परमेश्वर । नाना अवतार धरीतसे ॥ु १॥भक्तजन तारणाथर् । अक्कलकोटी ौीदत्त । यितरुपे ूगट होत । तेची समथर् ौीःवामी ॥२॥गताध्यायाचे अंती । बाळाप्पा आले अक्कलकोटी । पुण्यनगर पाहोनी दृष्टी । आनंद पोटी नच मावे ॥३॥त्या िदवशी ौी समथर् । होते खासबागेत । याऽा आली बहत । गदीर् झाली ौीजवळी ॥ु ४॥बाळाप्पाचे मानसी । तेव्हा िचंता पडली ऐशी । ऐशा गदीर्त आपणासी । दशर्न कैसे होईल ॥५॥परी दशर्न घेतल्यािवण । आज करु नये भोजन । बाळाप्पाचे तनमन । ःवामीचरणी लागले ॥६॥दशर्नेच्छा उत्कट िचत्ती । खडीसाखर घेवोनी हाती । गदीर्माजी ूवेश किरती । ःवामी सािन्नध पातले ॥७॥आजानुबाह सुहाःयवदन । ौीःवामीमूतीर् पाहोन । बाळाप्पाने धावोन । दृढ चरण धिरयेले ॥८॥कंठ सदगिदत जाहला । चरणी भाळ ठेिवला । क्षणैक मीपण िवसरला । परम तोषला मानसी ॥९॥गंगा मीनली सागरी । जैसे तरंग जलाभीतरी । तैसे बाळाप्पा ते अवसरी । ःवामीचरणी दृढ झाले ॥१०॥मधुःतव ॅमर जैसा । कमलपुंप न सोडी सहसा । ःवामीचरणी बाळाप्पा तैसा । दृढ जडला ःवभावे ॥११॥येवोिनया भानावरती । ौीचरणांची सोिडली िमठी । ॄह्मानंद न मावे पोटी । ःतोऽ ओठी गातसे ॥१२॥ौी ःवामी समथर् त्या वेळी । पडले होते भूतळी । उठोिनया काय केली । लीला एक िविचऽ ॥१३॥सवर् वकृ्षांसी आिलंगन । िदले त्यांनी ूेमेकरोन । बाळाप्पावरचे ूेम । ऐशा कृतीने दािवले ॥१४॥धन्यता मानोनी मनी । बाळाप्पा िनघाले तेथोनी । परी तयांचे ौीचरणी । िचत्त गंुतले अखंड ॥१५॥त्यासवे एक जहािगरदार । ते होते िबर् हाडावर । ःवयंपाक करोनी तयार । म्हणती जाऊ दशर्ना ॥१६॥बाळाप्पा दशर्न करोन । आले िबर् हाडी परतोन । जहािगरदारे नैवेद्य काढोन । बाळाप्पा हाती दीधला ॥१७॥म्हणती जाउनी ःवामींसी । अपर्ण करा नैवेद्यासी । अवँय म्हणोिन तयांसी । बाळाप्पा तेव्हा चालले ॥१८॥म्हणती नैवेद्य दाखवून । मग करु ूसाद भक्षण । मागीर् तयांसी वतर्मान । िवदीत एक जाहले ॥१९॥या समयी ौी समथर् । असती नपृ मंिदरात । राजाजे्ञ वाचूनी तेथ । ूवेश कोणाचा न होय ॥२०॥ऐसे ऐकूनी वतर्मान । बाळाप्पा मनी झाले िखन्न । म्हणती आज नैवेद्यापर्ण । आपुल्या हःते नोहेची ॥२१॥मागार्वरुनी परतले । सत्वर िबर् हाडावरी आले । तेथे नैवेद्यापर्ण केले । मग सािरले भोजन ॥२२॥िनत्य ूातः काळी उठोन । षटकमार्ते आचरोन । घेवोनी ःवामी दशर्न । जपालागी बैसावे ॥२३॥ौी शंकर उपाःय दैवत । त्याचे करावे पूजन िनत्य । माध्यान्ही येता आिदत्य । जपानुष्ठान आटपावे ॥२४॥करी झोळी घेवोनी । ौी ःवामीजवळी येवोनी । मःतक ठेवोनी चरणी । जावे िभके्षकारणे ॥२५॥मागोिनया माधुकरी । मग यावे िबर् हाडावरी । जी िमळेल भाजीभाकरी । त्याने पोट भरावे ॥२६॥घ्यावे ःवामी दशर्न । मग करावे अनुष्ठान । ऐशा ूकारे करोन । अक्कलकोटी रािहले ॥२७॥चोळाप्पा आदीकरोन । सेवेकरी बहतजण । त्यांत सुंदराबाई म्हणून । मुख्य होती त्या वेळी ॥ु २८॥आपण व्हावे सेवेकरी । इच्छा बाळाप्पाचे अंतरी । सुंदराबाईिचये करी । आिधपत्य सवर् असे ॥२९॥एके िदवशी तयासी । बाई आज्ञा करी ऐशी । आपणही ौीसेवेसी । करीत जावे आनंदे ॥३०॥बाळाप्पा मनीं आनंदला । म्हणे सुिदन आज उगवला । सदगुरुसेवेचा लाभ झाला । जाहले साथर्क जन्मांचे ॥३१॥बहत जण सेवेकरी । बाई मुख्य त्यांमाझारी । सवर् अिधकार ितच्या करी । व्यवःथेचा होता पै ॥ु ३२॥मी िूय बह ःवामींसी । ऐसा अिभमान ितयेसी । गवर्भरे इतरांसी । तुच्छ मानू लागली ॥ू ३३॥या कारणे आपसात । भांडणे होती सदोिदत । ःवामीसेवेची तेथ । अव्यवःथा होतसे ॥३४॥

हे बाळप्पांनी पाहोन । नाना युक्ती योजून । मोडनी टािकले भांडण । एकिचत्त सवर् केले ॥ु ३५॥कोठेही असता समथर् । पूजािदक व्हावया यथाथर् । तत्संबंधी सवर् सािहत्य । बाळाप्पा िसद्ध ठेिवती ॥३६॥समथार्ंच्या येता िचत्ती । अरण्यांतही वःती किरती । परी तेथेही पूजा आरती । िनयमे किरती बाळाप्पा ॥३७॥बाळाप्पांची ूेमळ भक्ती । पाहनी संतोष ःवामीूती । दृढ भाव धरुनी िचत्ती । सेवा किरती आनंदे ॥ु ३८॥ऐसे लोटता काही िदवस बाळाप्पािचया शरीरास । व्याधी जडली राऽंिदवस । चैन नसे क्षणभरी ॥३९॥बेबीमधूिनया रक्त । वहातसे िदवसराऽ । तया दःखे िवव्हळ होत । म्हणती कैसे करावे ॥ु ४०॥भोग भोिगला काही िदन । कागदाची पुडी बेंबीतून । पडली ती पहाता उकलोन । िवष त्यात िनघाले ॥४१॥पूवीर् कोण्या कृतघ्ने । बाळाप्पासी यावे मरण । िवष िदधले कानोल्यातून । पडले आज बाहेर ॥४२॥ःवामीकृपेने आजवरी । गुप्त रािहले होते उदरी । सदगुरुसेवा त्यांचे करी । व्हावी िलिखत िवधीचे ॥४३॥आजवरी बहतापरी । बाळाप्पा करी चाकरी । तयाचे अंतर परी । ःवामीमय न जाहले ॥ु ४४॥ूत्येक सोमवारी तयांनी । महादेवाची पूजा करोनी । मग यावे परतोनी । ःवामीसेवेकारणे ॥४५॥हे पाहोनी एके िदवशी । बाई िवनवी समथार्ंसी । आपण सांगुिन बाळाप्पासी । शंकरपूजनी वजार्वे ॥४६॥तैशी आझा तयाूती । एके िदनी समथर् किरती । परी बाळाप्पाचे िचत्ती । िवश्वास काही पटेना ॥४७॥बाईच्या आमहावरुन । समथर् िदली आज्ञा जाण । हे नसेल सत्य पूणर् । िवनोद केला िनश्चये ॥४८॥पूजा करणे उिचत । न करावी हेिच सत्य । यापरी िचठ्ठ्या िलिहत । ूश्न पाहत बाळप्पा ॥४९॥एक िचठ्ठी तयातून । उचलुनी पाहता वाचून । न करावेची पूजन । तयामाजी िलिहलेसे ॥५०॥तेव्हा सवर् ॅांती िफटली । ःवामी आज्ञा सत्य मािनली । ही भानगड पािहली । ौीपाद भटजीने ॥५१॥समथार्ंचा पूणर् भक्त । चोळाप्पा नामे िवख्यात । तयाचा हा जामात । ौीपादभट्ट जािणजे ॥५२॥ःवामींपुढे भक्तजन । ठेिवती िव्यािदक आणोन । ते सुंदराबाई उचलोन । नेत असे सत्वर ॥५३॥त्यामुळे चोळाप्पाूती । अल्प होई िव्यूाप्ती । बाळाप्पामुळे म्हणती । नुकसान होते आपुले ॥५४॥तेव्हा जमात श्वशुर । उभयता किरती िवचार । बाळाप्पाते आता दर । केले पािहजे युक्तीने ॥ू ५५॥ौीपादभट्ट एके िदवशी । काय बोलती बाळाप्पासी । दासपुऽ सोडनी देशी । आपण येथे रािहला ॥ु ५६॥आपण आल्यापासोन । आमुचे होते नुकसान । ऐसे बोल ऐकोन । बाळाप्पा मनी िखन्न झाला ॥५७॥बाळाप्पा बोले वचन । तुमचे अन्न खावोन । किरतो तुमचे नुकसान । व्यथर् माझा जन्म हा ॥५८॥ःवामीनी मज आज्ञा द्यावी । मी जातो आपुल्या गावी । परी तुम्ही युक्ती योजावी । आज्ञा होईल ऐशीच ॥५९॥ौीपादभट्टे एके िदवशी । िवचारले समथार्ंसी । कुलदेवतेच्या दशर्नासी । जावया इच्छी बाळाप्पा ॥६०॥ऐसे ऐकुिनया समथर् । हाःयमुखे काय बोलत । कुलदेवतेचे दशर्न िनत्य । बाळाप्पा येथे करीतसे ॥६१॥तेव्हा िनरुत्तर जाहला । ऐसा उपाय खंुटला । मग तयाने पािहला । कारभार िचठ्ठ्यांचा ॥६२॥तयाने पुिसले वतर्मान । बाळाप्पा सांगे संपूणर् । ौीपादभट्टे ऐकोन । कापट्य मनी आिणले ॥६३॥म्हणे जावया आपणासी । समथर् न देती आजे्ञसी । तरी टाकून िचठ्ठ्यांसी । आज्ञा घ्यावी आपण ॥६४॥तयांचे कपट न जाणोनी । अवँय म्हणे त्याच िदनी । दोन िचठ्ठ्या िलहोनी । उभयतांनी टािकल्या ॥६५॥िचठ्ठी आपुल्या करी । भटजी उचली सत्वरी । येथे राहनी चाकरी । करी ऐसे िलिहलेसे ॥ु ६६॥भटजी मनी िखन्न झाला । सवर् उपाय खंुटला । महाराज आता बाळाप्पाला । न सोिडतील िनश्चये ॥६७॥ःवामी चरणी दृढ भक्ती । बाळाप्पाची जडली होती । कैसा दर तयाूती । किरतील यित दयाळ ॥ू ६८॥जो केवळ दयाघन । भक्तकाजकल्पिम । िवंणू शंकर दोघेजण । तयांसी शरण सदैव ॥ु ६९॥इित ौी ःवामीचिरऽ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा ूेमळ पिरसोत । द्वादशोऽध्याय गोड हा ॥७०॥ौीराजािधराज योगीराज ौीःवामीसमथर्महाराजापर्णमःतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १३|| तेरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥शुक्लपक्षीचा शिशकार । वाढे जैसा उत्तरोत्तर । तैसे हे ःवामी चिरऽ । अध्यायाध्यी वाढले द्वादशोऽध्यायाचे अंती ॥१॥ ौीपादभट्ट बाळाप्पाूती । कपट युक्तीने फसवू पाहती । परी झाले व्यथर्ची ॥२॥िखन्न झाला चोळाप्पा । म्हणे ौीची पूणर् कृपा । मजहनी तया बाळाप्पा । िूय असे जाहला ॥ु ३॥वतर्ले ऐसे वतर्मान । बाळाप्पा एकिनष्ठा धरोन । ःवामीसेवा राऽिदन । अत्यानंदे करीतसे ॥४॥ःवयंपाकािदक करावयासी । लज्जा वाटतसे त्यासी । तयाते एके समयासी । काय बोलती समथर् ॥५॥िनलर्ज्जासी सिन्नध गुरु । असे जाण िनरंतरु । ऐसे बोलता सदगुरु । बाळाप्पा मनी समजला ॥६॥अनेक उपाये करोन । शुद्ध केले बाळाप्पाचे मन । ःवामीिवणे दैवत अन्य । नसेिच थोर या जगी ॥७॥सेवेकर् यांमाजी विरष्ठ । सुंदराबाई होती तेथ । ितने सेवेकर् यास िनत्य । ऽास द्यावा व्यथर्ची ॥८॥नाना ूकारे बोलोन । करी सवार्ंचा अपमान । परी बाळाप्पावरी पूणर् । िवश्वास होता ितयेचा ॥९॥परी कोणे एके िदवशी । मध्यराऽीच्या समयासी । लघुशंका लागता ःवामीसी । बाळाप्पाते उठिवले ॥१०॥ौीते धरोिनया करी । घेऊनी गेले बाहेरी । पाहोिनया ऐशी परी । बाई अंतरी कोपली ॥११॥म्हणे याने येवोन । ःवामी केले आपणा आधीन । माझे गेले ौषे्ठपण । अपमान जाहला ॥१२॥तैपासूनी बाळाप्पासी । ऽास देत अहिनर्शी । गार् हाणे सांगता समथार्ंसी । बाईते शब्दे तािडती ॥१३॥अक्कलकोटी ौीसमथर् । ूथमतः ज्याचे घरी येत । तो चोळाप्पा िवख्यात । ःवामी भक्त जाहला ॥१४॥एक तपपयर्ंत । ःवामीसेवा तो करीत । तयासी िव्याशा बहत । असे सांूत लागली ॥ु १५॥िदवाळीचा सण येत । राजमंिदरामाजी समथर् । रािहले असता आनंदात । वतर्मान वतर्ले ॥१६॥कोण्या भके्त समथार्ंसी । अिपर्ले होते चंिहारासी । सणािनिमत्त त्या िदवशी । अगांवरी घालावा ॥१७॥राणीिचये मनांत । िवचार येता त्विरत । सुंदराबाईसी बोलत । चंिहार द्यावा की ॥१८॥सुंदराबाई बोलली । तो आहे चोळाप्पाजवळी । ऐसे ऐकतां त्या काळी । जमादार पाठिवला ॥१९॥गंगुलाल जमादार । चोळाप्पाजवळी ये सत्वर । म्हणे द्यावा जी चंिहार । राणीसाहेब मागती ॥२०॥चोळाप्पा बोले तयांसी । हार नाही आम्हापासी । बाळाप्पा ठेिवतो तयासी । तुम्ही मागून घ्यावा की ॥२१॥ऐसे ऐकूनी उत्तर । गंगुलाल जमादार । बाळाप्पा - जवळी येउनी सत्वर । हार मागू लागला ॥२२॥बाळाप्पा बोले उत्तर । आपणापासी चंिहार । परी चोळाप्पाची त्यावर । सत्ता असे सवर्ःवे ॥२३॥ऐसे ऐकुनी बोलणे । जमादार पुसे चोळाप्पाकारणे । जबाब िदधला चोळाप्पाने । बाळाप्पा देती तरी घेइजे ॥२४॥ऐसे भाषण ऐकोन । जमादार परतोन । नपृमंिदरी येवोन । वतर्मान सवर् सांगे ॥२५॥चोळाप्पाची ऐकून कृती । राग आला राणीूती । सुंदराबाईनेही गोष्टी । तयािवरुद्ध सांिगतल्या ॥२६॥कारभार चोळाप्पाचे करी । जो होता आजवरी । तो काढनी त्यास दरी । करावे राणी म्हणतसे ॥ू ू २७॥पिहलेच होते बाईच्या मनी । साहाय्य झाली आता राणी । सुंदराबाईच्या गगनी । हषर् तेव्हा न समावे ॥२८॥चोळाप्पाने आजवरी । केली समथार्ंची चाकरी । धनूाप्ती तया भारी । समथर्कृपेने होतसे ॥२९॥असो एके अवसरी । काय झाली नवलपरी । बैसली समथार्ंची ःवारी । भक्तमंडळी वेिष्टत ॥३०॥एक वस्तर् तया वेळी । पडले होते ौीजवळी । तयाची करोिनया झोळी । समथेर् करी घेतली ॥३१॥अल्लख शब्द उच्चािरला । म्हणती िभक्षा द्या आम्हाला । तया वेळी सवर्ऽाला । आश्चयर् वाटले ॥३२॥झोळी घेतली समथेर् । काय असे उणे तेथे । जे जे दशर्ना आले होते । त्यांनी िभक्षा घातली ॥३३॥कोणी एक कोणी दोन । रुपये टाकती आणोन । न लागता एक क्षण । शंभरावर गणती झाली ॥३४॥

झोळी चोळाप्पाते देवोन । समथर् बोले काय वचन । चोळाप्पा तुझे िफटले रीण । ःवःथ आता असावे ॥३५॥पाहोिनया िव्यासी । आनंद झाला तयासी । परी न आले मानसी । ौीचरण अंतरले ॥३६॥तयासी झाले मास दोन । पुढे काय झाले वतर्मान । राणीच्या आजे्ञने िशपाई दोन । ःवामीजवळी पातले ॥३७॥त्यांनी उठवून चोळाप्पासी । आपण बैसले ःवामीपाशी । चोळाप्पाच्या मानसी । दःख फार जाहले ॥ु ३८॥ःवामीपुढे वःतू येती । त्या िशपाई उचिलती । चोळाप्पाते काही न देती । ने तरी घेती िहरावोनी ॥३९॥चोळाप्पासी दर केले । बाईसी बरे वाटले । ऐसे कांही िदवस गेले । बाळाप्पा सेवा किरताती ॥ू ४०॥कोणे एके अवसरी । सुंदराबाई बाळाप्पावरी । रागावोनी दष्टोत्तरी । ताडण करी बहसाळ ॥ु ु ४१॥ते ऐकोनी बाळाप्पासी । दःख झाले मानसी । सोडन ःवामीचरणांसी । म्हणती जावे येथोनी ॥ु ू ४२॥ऐसा केला िवचार । जाहली असता राऽ । बाळाप्पा गेले िबर् हाडावर । िखन्न झाले मानसी ॥४३॥आज्ञा समथार्ंची घेवोनी । म्हणती जावे येथोनी । याकिरता दसरे िदनी । समथार्ंजवळी पातले ॥ु ४४॥आपुली आज्ञा घ्यावयासी बाळाप्पा येतो या समयासी । अंतज्ञार्नी समथार्ंसी । तत्काळ िविदत जाहले ॥४५॥तेव्हा एक सेवेकर् यांस । बोलले काय समथर् । बाळाप्पा दशर्नास येत । त्यासी आसन दाखवावे ॥४६॥बाळाप्पा येता त्या ःथानी । आसन दावले सेवेकर् यांनी । तेव्हा समजले िनजमनी । आज्ञा आपणा िमळेना ॥४७॥कोठे मांडावे आसन । िवचार पडला त्यालागून । तो त्याच राऽी ःवप्न । बाळाप्पाने देिखले ॥४८॥ौीमारुतीचे मंिदर । ःवप्नी आले सुंदर । तेथे जाउनी सत्वर । आसन त्यांनी मांिडले ॥४९॥ौीःवामी समथर् । या मंऽाचा जप करीत । एक वेळ दशर्ना येत । िहशेब ठेवीत जपाचा ॥५०॥काढनी िदले बाळाप्पासी । आनंद झाला बाईसी । गवर्भरे ती कोणासी । मानीनाशी जाहली ॥ू ५१॥सुंदरबाईसी करावे दर । समथार्ंचा झाला िवचार । त्याूमाणे चमत्कार । करोिनया दािव ती ॥ू ५२॥जे कोनी दशर्ना येत । त्यांसी बाई िव्य मागत । धन - धान्य साठवीत । ऐशा ूकारे करोनी ॥५३॥बाईची कृत्ये दरबारी । िविदत केली थोर थोरी । बाईने रहावे दरी । ौीचरणापासून ॥ू ५४॥परी राणीची ूीित । बाईवरी बह होती । याकारणे कोणाूती । धैयर् कही होईना ॥ू ५५॥अक्कलकोटी त्या अवसरी । माधवराव बवेर् कारभारी । तयांसी हकूम झाला सत्वरी । बाईसी दरी करावे ॥ु ु ५६॥परी राणीस िभवोनी । तैसे न केले तयांनी । समथर् दशर्नासी एके िदनी । कारभारी पातले ॥५७॥तयांसी बोलती समथर् । कैसा किरता कारभार । ऐसे ऐकोिनया उत्तर । बवेर् मनी समजले ॥५८॥मग त्यांनी त्याच िदवशी । पाठिवले फौजदारासी । कैद करुनीया बाईसी । आणावी म्हणती सत्वर ॥५९॥आजे्ञूमाणे सत्वर । बाईसी बांधी फौजदार । बाई करी शोक फार । घेत ऊर बडवूनी ॥६०॥ःवामीिचंया सेवेकिरता । सरकारांतूनी तत्त्वता । पंच नेमूनी व्यवःथा । केली असे नपृराये ॥६१॥मग सेवा करावयासी । घेउनी गेले बाळाप्पासी । म्हणती देऊ तुम्हांसी । पगार सरकारांतूनी ॥६२॥बाळाप्पा बोलले तयांसी । िव्याशा नाही आम्हांसी । आम्ही िनलोर्भ मानसी । ःवामीसेवा करु की ॥६३॥बाळाप्पाचा जप होता पूणर् । एक भक्तास सांगोन । करिवले ौीती उद्यापन । िहशेब जपाचा घेतला ॥६४॥बाळाप्पांनी चाकरी । एक तप सरासरी । केली उत्तम ूकारी । समथार् ते िूय झाले ॥६५॥अक्कलकोट नगरात । अद्यािप बाळाप्पा रहात । ौीपादकांची पूजा करीत । िनराहार राहोनी ॥ु ६६॥जे जे झाले ःवामीभक्त । त्यात बाळाप्पा ौषे्ठ । तयावरी ौी समथर् । करीत होते ूेम बह ॥ू ६७॥ऐसे बाळाप्पाचे चिरऽ । विणर्ले असे संकिलत । ःवामी चिरऽ सारामतृ । चिरऽसार घेतले ॥६८॥दृढिनश्चय आिण भक्ती । तैसी सदगुरुचरणी आसिक्त । तेणे येत मोक्ष हाती । अन्य साधने व्यथर्ची ॥६९॥िनश्चयाचे उदाहरण । हे चिरऽ असे पूणर् । ौोती होउनी सावधान । ौवणी आदर धरावा ॥७०॥उगीच किरती दांिभक भक्ती । त्यावरी ःवामी कृपा न किरती । सदभावे जे नमःकािरती । त्यावरी होती कृपाळ ॥ू ७१॥पुढले अध्यायी सुंदर कथा । ऐका ौोते देऊनी िचत्ता । जेणे िनवारे सवर् व्यथा । पापराशी दग्ध होती ॥७२॥अक्कलकोटिनवािसया । जयजयाजी ःवामीराया । राऽंिदन तुझ्या पाया । िवंणू शंकर वंिदती ॥७३॥इित ौीःवामीचिरऽ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा भक्त पिरसोत । ऽयोदशोऽध्याय गोड हा ॥७४॥इित ौीःवामीचिरऽसारामतेृ ऽयोदशोऽध्यायः ॥ ौीःवामीचरणापर्णमःतु । शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १४|| चौदावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः । जयजयाजी करुणाघना । जयजयाजी अघशमना । जयजयाजी परमपावना । दीनबंधो जगदगुरु ॥१॥आपुल्या कृपे िनिश्चत । ऽयोदश अध्यायापयर्ंत । विणर्ले ःवामी चिरऽामतृ । आता पुढे वदवावे ॥२॥आपुल्या कथा वदावया । बुद्धी देई ःवामीराया । चिरऽ ऐकोनी ौोतया । संतोष होवो बहसाळ ॥ु ३॥कैसी करावी आपुली भक्ती । हे नेणे मी मंदमती । परी ूश्न किरता ौोती । अल्पमती सांगतसे ॥४॥ूातः काळी उठोन । आधी करावे नामःमरण । अंतरी घ्यावे ःवामीचरण । शुद्ध मन करोनी ॥५॥ूातः कमेर् आटपोनी । मग बैसावे आसनी । भक्ती धरोनी ःवामीचरणी । पूजन करावे िविधयुक्त ॥६॥एकाम करोनी मन । घालावे शुद्धोदक ःनान । सुगंध चंदन लावोन । सुवािसक कुसूमे अपार्वी ॥७॥धूप - दीप - नैवेद्य । फल तांबूल दिक्षणा शुद्ध । अपार्वे नाना खाद्य । नैवेद्याकारणे ःवामींच्या ॥८॥षोडशोपचारे पूजन । करावे सदभावे करुन । धूप - दीपातीर् अपूर्न । नमःकार करावा ॥९॥जोडोिनया दोन्ही कर । उभे रहावे समोर । मुखे म्हणावे ूाथर्ना ःतोऽ । नाममंऽ ौषे्ठ पै ॥१०॥आजानुबाह सुहाःयवदन । काषायवस्तर् पिरधान । भव्य आिण मनोरम । मूतीर् िदसे सािजरी ॥ू ११॥मग करावी ूाथर्ना । जयजयाजी अघहरणा । परात्परा कैवल्यसदना । ॄह्मानंदा यितवयार् ॥१२॥जयजयाजी पुराणपुरुषा । लोकपाला सवेर्शा । अनंत ॄह्मांडाधीशा । वेदवंद्या जगदगुरु ॥१३॥सुखधामिनवािसया । सवर्साक्षी करुणालया । भक्तजन ताराया । अनंतरुपे नटलासी ॥१४॥तू अिग्न तू पवन । तू आकाश तू जीवन । तूची वसुंधरा पूणर् । चंि सूयर् तूच पै ॥१५॥तू िवंणू आिण शंकर । तू िवधाता तू इंि । अष्टिदकपालािद समम । तूच रुपे नटलासी ॥१६॥कतार् आिण करिवता । तूच हवी आिण होता । दाता आिण देविवता । तूच समथार् िनश्चये ॥१७॥जंगम आिण िःथर । तूच व्यािपले समम । तुजलागी आिदमध्याम । कोठे नसे पाहता ॥१८॥असोिनया िनगुर्ण । रुपे नटलासी सगुण । ज्ञाता आिण ज्ञान । तूच एक िवशे्वशा ॥१९॥वेदांचाही तकर् चाचरे । शास्तर्ांतेिह नावरे । िवंणू शंकर एकसरे । कंुिठत झाले सवर्िह ॥२०॥मी केवळ अल्पमती । करु केवी आपुली ःतुती । सहस्तर्मुखही िनिश्चती । िशणला ख्याती विणर्ता ॥२१॥दृढ ठेिवला चरणी माथा । रक्षावे मजसी समथार् । कृपाकटाके्ष दीनानाथा । दासाकडे पहावे ॥२२॥आता इतुकी ूाथर्ना । आणावी जी आपुल्या मना । कृपासमुिी या मीना । आौय देईजे सदैव ॥२३॥पाप ताप आिण दैन्य । सवर् जावो िनरसोन । इहलोकी सौख्य देवोन । परलोकसाधन करवावे ॥२४॥दःतर हा भवसागर । याचे पावावया पैलतीर । त्वन्नाम तरणी साचार । ूाप्त होवो मजला ते ॥ु २५॥आशा मनीषा तृं णा । कल्पना आिण वासना । ॅांती भलुी नाना । न बाधोत तुझ्या कृपे ॥२६॥िकती वणूर् आपुले गुण । द्यावे मज सुख साधन । अज्ञान ितिमर िनरसोन । ज्ञानाकर् हदयी ूगटो पै ॥२७॥शांती मनी सदा वसो । वथृािभमान नसो । सदा समाधान वसो । तुझ्या कृपेने अंतरी ॥२८॥भवदःखे हे िनरसो । तुझ्या भजनी िचत्त वसो । वथृा िवषयांची नसो । वासना या मनाते ॥ु २९॥सदा साधु - समागम । तुझे भजन उत्तम । तेणे होवो हा सुगम । दगर्म जो भवपंथ ॥ु ३०॥व्यवहारी वतर्ता । न पडो ॅांती िचत्ता । अंगी न यावी असत्यता । सत्य िवजयी सवर्दा ॥३१॥आप्तवगार्चे पोषण । न्याय मागार्वलंबन । इतुके द्यावे वरदान । कृपा करुनी समथार् ॥३२॥असोिनया संसारात । ूाशीन व नामामतृ । ूपंच आिण परमाथर् । तेणे सुगम मजलागी ॥३३॥ऐशी ूाथर्ना किरता । आनंद होय समथार् । संतोषोिन तत्त्वता । वरूसाद देतील ॥३४॥

गुरुवारी उपोषण । िविधयुक्त करावे ःवामीपूजन । ूदोषसमय होता जाण । उपोषणे सोडावे ॥३५॥तेणे वाढेल बुद्धी । सत्यसत्य हे िऽशुद्धी । अनुभवाची ूिसिद्ध । किरताती ःवामीभक्त ॥३६॥ौी ःवामी समथर् । ऐसा षडाक्षरी मंऽ । ूीतीने जपावा अहोराऽ । तेणे सवार्थर् पािवजे ॥३७॥ॄाह्मणा क्षिऽयांिदका लागोनी । मुख्य जप हा चहवणीर् । िस्तर्यांनीही िनिशिदनी । जप याचा करावा ॥ू ३८॥ूसंगी मानसपूजा किरता । तेिह िूय होय समथार् । ःवामीचिरऽ वािचता ऐकता । सकल दोष जातील ॥३९॥कैसी करावी ःवामी भक्ती । हे नेणे मी मंदमती । परी असता शुद्धिचत्ती । तेची भक्ती ौषे्ठ पै ॥४०॥आम्ही आहो ःवामी भक्त । िमरवू नये लोकात । जयासी भक्तीचा दभ व्यथर् । िनंफळ भक्ती तयाची ॥४१॥दंभ षोडशोपचारे पूिजता । परी िूय नव्हेिच समथार् । भावे पऽ - पुंप अिपर्ता । समाधान ःवामीते ॥४२॥जयाजयाजी आनंदकंदा । जयाजयाजी करुणासमुिा । िवंणू शंकरािचया छंदा । कृपा करोनी पुरवावे ॥४३॥ौी ःवामीचिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । चतुदर्शोऽध्याय गोड हा ॥४४॥ौीरःतु । शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १५|| पंधरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ नलगे करणे तीथार्टन । हठयोगािदक साधन । वेदाभ्यास शास्तर्ज्ञान । मोक्षसाधनकारणे ॥१॥अंतरी ःवामीभक्ती जडता । चारी पुरुषाथर् येती हाता । पाप ताप दैन्य वातार् । तेथे काही नुरेची ॥२॥वतर्त असता संसारी । ःवामीपद आठवी अंतरी । तयाते या भवसागरी । िनश्चये तािरती समथर् ॥३॥सवर् कामना पुरवोन । अंती दािवती सुरभुवन । जे नर किरती नामःमरण । ते मुक्त याच देही ॥४॥मंगळवेढे मामात । राहत असता ौीसमथर् । मामवासी जन समःत । वेडा म्हणती तयांसी ॥५॥आपुली व्हावी ूख्याती । हे नसेिच जयाच्या िचत्ती । ःवेच्छे वतर्न किरती । काही न जाणती जनवातार् ॥६॥कोणासी भाषण न किरती । कवणाचे गहृा न जाती । दष्टोत्तरे जन तािडती । तरी बोध नयेची ॥ु ७॥शीतोंणाची भीती । नसेची ज्यांिचया िचत्ती । सदा अरण्यात वसती । एकान्तःथळी समथर् ॥८॥सुखदःख समान । सदा तपृ्त असे मन । लोकवःती आिण ोन । दोन्ही जया सारखी ॥ु ९॥परमेश्वरःवरुप यती । ऐसे ज्यांच्या वाटे िचत्ती । ते किरता ःवामीभक्ती । जन हासती तयाते ॥१०॥या वेळी मंगळवेढ्यात । बसाप्पा तेली राहात । दािरद्र्ये पीिडला बहत । दीन िःथती तयाची ॥ु ११॥बसाप्पा व्यवसाय करी । पुरे न पडे त्यामाझारी । अठरािवशे्व दािरद्र्य घरी । पोटा भाकरी िमळेना ॥१२॥तो एके िदनी िफरत िफरत । सहज वनामाजी जात । तो देिखले ौीसमथर् । िदगंबर यितराज ॥१३॥कंटकशय्या करोन । ितयेवरी केले शयन । ऐसे नवल देखोन । लोटांगण घािलतसे ॥१४॥अंतरी पटली खूण । यित ईश्वरांश पूणर् । म्हणूनी सुखे शयन । कंटकशय्येवरी केले ॥१५॥अष्टभावे दाटोनी । माथा ठेवी ौीचरणी । म्हणे कृपाकटाके्ष करोनी । दासाकडे पहावे ॥१६॥ःवामीचरणांचा ःपशर् होता । ज्ञानी झाला तो तत्त्वता । कर जोडोिनया ःतिवता । झाला बहत ूकारे ॥ु १७॥सकल ॄह्मांडनायका । कृपाधना भक्तपालका । पाप, ताप आिण दैन्य हारका । िवश्वपते जगदगुरु ॥१८॥पाहिनया ूेमळ भक्ती । अंतरी संतोषले यित । वरदहःत ठेिवती । तत्काळ मःतकी तयाचे ॥ु १९॥बसाप्पाचे ौीचरणी । मन जडले तैपासोनी । राह लागला िनिशिदनी । ःवामीसिन्नध आनंदे ॥ू २०॥िजकडे जातील समथर् । ितकडे आपणही जात । ऐसे पाहनी हासत । कुिटल जन तयाते ॥ु २१॥वेड्याच्या नादी लागला । संसार याने सोिडला । घरदार िवसरला । वेडा झाला िनश्चये ॥२२॥मग बसाप्पाची कांता । ऐकूिनया ऐशी वातार् । करीतसे आकांता । म्हणे घर बुडाले ॥२३॥आधीच आम्ही िनधर्न । परी मोलमजुरी करोन । करीत होतो उपजीवन । आता काय करावे ॥२४॥बसाप्पा येता गहृासी । दष्टोत्तरे बोले त्यासी । म्हणे सोिडले संसारासी । वेड काय लागले ॥ु २५॥परी बसाप्पाचे िचत्त । ःवामींचरणी आसक्त । जनापवादा न भीत । नसे चाड कोणाची ॥२६॥ऐसे लोटले काही िदन । काय झाले वतर्मान । ते होवोनी सावधान । िचत्त देउनी ऐकावे ॥२७॥एके िदवशी अरण्यात । बसाप्पा ःवामीसेवा करीत । तव झाली असे रात । घोर तम दाटले ॥२८॥िचत्त जडले ौीचरणी । भीती नसे काही मनी । दोन ूहर होता रजनी । समथर् उठोनी चालले ॥२९॥पुढे जाता समथर् । बसाप्पा मागे चालत । ूवेशले घोर अरण्यात । बूर श्वापदे ओरडती ॥३०॥आधीच राऽ अंधारी । वकृ्ष दाटले नाना परी । मागर् न िदसे त्या माझारी । चरणी रुतती कंटक ॥३१॥परी बसाप्पाचे िचत्ती । न वाटे काही भीती । ःवामीचरणी जडली वतृ्ती । देहभान नसेची ॥३२॥

तो समथर् केले नवल । ूगट झाले असंख्य व्याल । भूभाग व्यािपला सकळ । तेजे अग्नीसमान ॥३३॥पादःपशर् सपार् झाला । बसाप्पा भानावरी आला । अपिरिमत देिखला । सपर्समूह चोहीकडे ॥३४॥वकृ्षशाखा अवलोिकत । तो सपर्मय िदसत । मागे पुढे पहात । तो िदसत सपर्मय ॥३५॥वाहोिनया ऐशी परी । भयभीत झाला अंतरी । तो तयासी मधुरोत्तरी । समथर् काय बोलले ॥३६॥िभऊ नको या समयी । िजतुके पािहजे िततुके घेई । न करी अनुमान काही । दैव तुझे उदेले ॥३७॥ऐसे बोलता समथर् । बसाप्पा भय सोडनी त्विरत । करी घेवोिन अंगवस्तर् । टाकीत एका सपार्वरी ॥ू ३८॥गंुडाळोनी सपार् त्विरत । सत्वर उचलोनी घेत । तव सपर् झाले गुप्त । तेजही नष्ट जाहले ॥३९॥तेथोिनया परतले । सत्वर मामामाजी आले । बसाप्पासिहत बैसले । समथर् एका देऊळी ॥४०॥तेथे आपुले अंगवस्तर् । बसाप्पा सोडोनी पहात । तव त्यात सुवणर् िदसत । सपर् गुप्त झाला ॥४१॥ऐसे नवल देखोनी । चिकत झाला अंतःकरणी । माथा ठेवी ःवामींचरणी । ूेमाौ ूनयनी वहाती ॥४२॥त्यासी बोलती यतीश्वर । घरी जावे त्वा सत्वर । सुखे करावा संसार । दारा पुऽा पोिशजे ॥४३॥आनंदोनी मानसी । बसाप्पा गेला गहृासी । वतर्मान सांगता कांतेसी । तेिह अंतरी सुखावे ॥४४॥कृपा होता समथार्ंची । वातार् नुरेची दैन्याची । यािवषयी ही बसाप्पाची । गोष्ट साक्ष देतसे ॥४५॥असो तो बसाप्पा भक्त । संसारसुख उपभोगीत । राऽिदन '' ौी ःवामी समथर् '' । मंऽ जपे त्यादरे ॥४६॥पाप, ताप आिण दैन्य । ज्यांचे दशर्ने िनरसोन । जाय ते पद राऽंिदन । ूेमे िवंणू शंकर ध्याती ॥४७॥पुढे कथा सुंदर । ःवामीसुताचे चिरऽ । मन करोिनया िःथर । सादर होउनी ऐकावे ॥४८॥इित ौी ःवामीचिरऽामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा भािवक पिरसोत । पंचदशोऽध्याय गोड हा ॥४९॥ौी ःवामीचरणापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १६|| सोळावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ भक्तजन तारणाथर् । यितरुपे ौीदत्त । भूवरी ूगट होत । अक्कलकोटी वास केला ॥१॥जे जे झाले त्यांचे भक्त । त्यात ौषे्ठ ःवामीसुत । ऐकता त्यांचे चिरऽ । महादोष जातील ॥२॥ूिसद्ध मुंबई शहरात । हरीभाऊ नामे िवख्यात । आनंदे होते नांदत । िनवार्ह करीत नौकरीने ॥३॥कोकणूांती राजापूर । तालुक्यात इिटया गाव सुंदर । हरीभाऊ तेथील राहणार । जात मराठे तयांची ॥४॥ते खोत त्या गावचे । होते संपन्न पूवीर्चे । त्याच गावी तयांचे । माता - बंधू राहती ॥५॥मुंबईत तयांचे िमऽ । ॄाह्मण उपनाव पंिडत । ते किरता व्यापार त्यात । तोटा आला तयांसी ॥६॥एके समयी पंिडतांनी । ःवामीकीितर् ऐिकली कानी । तेव्हा भाव धरोनी मनी । नवस केला ःवामीते ॥७॥जरी आठ िदवसात । मी होईन कजर्मुक्त । तरी दशर्ना त्विरत । अक्कलकोटी येईन ॥८॥यासी सात िदवस झाले । काही अनुभव न आले । तो नवल एक वतर्ले । ऐका िचत्त देउिन ॥९॥हरीभाऊ आिण त्यांचे िमऽ । अफूचा व्यापार किरता त्यात । आपणा नुकसान सत्य । येईल ऐसे वाटले ॥१०॥त्यांनी कािढली एक युक्ती । बोलावुनी पंिडताूती । सवर् वतर्मान त्या सांगती । म्हणती काय करावे ॥११॥हे नुकसान भरावयासी । िव्य नाही आम्हांपाशी । िफयार्द होता अॄुसी । बट्टा लागेल आमुच्या ॥१२॥तेव्हा पंिडत बोलले । मलाही कजर् काही झाले । िनघाले माझे िदवाळे । यात संशय असेना ॥१३॥तुम्ही व्हावया कजर्मुक्त । यासी करावी युक्ती एक । तुमचा होउनी मी मालक । िलहन देतो पेढीवर ॥ू १४॥उभयतांसी ते मानले । तत्काळ तयांपरी केले । तो नवल एक वतर्ले । ऐका सादर होवोनी ॥१५॥अफूचा भाव वाढला । व्यापारात नफा जाहला । हे सांगावया पंिडताला । मारवाडी आला आनंदे ॥१६॥पंिडत ऐकोन वतर्मान । आनंद झाला त्यालागोन । हरीभाऊते भेटोन । वतृ्त िनवेदन केले ॥१७॥अक्कलकोटी ःवामी समथर् । सांूतकाळी वास करीत । त्यांचीच कृपा ही सत्य । कजर्मुक्त झालो आम्ही ॥१८॥नवस केला तयांसी । जाऊ आता दशर्नासी । वातार् ऐकूनी उभयतांसी । चमत्कार वाटला ॥१९॥ज्यांनी आपुले मनोरथ । पूणर् केले असती सत्य । ऐसे जे का समथर् । अक्कलकोटी नांदती ॥२०॥तरी अक्कलकोटाूती । येतो तुमच्या सांगाती । आम्ही पाहिनया ःवामीमूतीर् । जन्म साथर्क करु की ॥ु २१॥गजानन हिरभाऊ पंिडत । िऽवगर् अक्कलकोटी जात । समथार्ंचे दशर्न घेत । पूजन करीत भक्तीने ॥२२॥पाहनी समथार्ंची मूतीर् । तल्लीन हरीभाऊंची वतृ्ती । मुख पाहता नयनपाती । न लवती तयांची ॥ू २३॥तेव्हा समथेर् तयांसी । िशव, राम, मारुती ऐसी । नामे िदधली िऽवगार्सी । आिणक मंऽ िदधले ॥२४॥पंिडता राम म्हटले । गजानना िशवनाम िदधले । मारुती हरीभाऊस म्हटले । ितघे केले एकरुप ॥२५॥मग समथेर् त्या वेळे । िऽवगार् जवळ बोलािवले । ितघांशी तीन श्लोक िदधले । मंऽ म्हणोनी ते ऐका ॥२६॥॥ श्लोक ॥ गुरुॄर्ह्मा गुरुिवरं् णूः गुरुदेर्वो महेश्वरः । गुरुदेर्वपरॄह्म तःमै ौी गुरवे नमः ॥१॥ऐसा मंऽ हरीभाऊते । िदधला असे समथेर् । तेव्हा तयाच्या आनंदाते । पारावार नसेची ॥२७॥दसरा मंऽ गजाननाला । तया वेळी ौींनी िदधला । तेव्हा तयांच्या मनाला । आनंद झाला बहसाळ ॥ु ु २८॥॥ श्लोक ॥ आकाशात पितत तोय यथा गच्छित सागरम ॥ सवर् ् ् - देव - नमःकारः केशव ूित गच्छित ॥२॥संतोषले त्याचे मन । मग पंिडता जवळ घेवोन । एक मंऽ उपदेशोन । केले पावन तयाते ॥२९॥॥ श्लोक ॥ इदमेव िशवम इदमेव िशवम । इदमेव िशवम इदमेव िशवः ॥् ् ् ३॥

तीनशे रुपये तयांनी । आिणले होते मुंबईहनी । त्यांचे काय करावे म्हणोनी । िवचािरले समथार्ंते ॥ू ३०॥ऐसा ूश्न ऐकोनी । समथर् बोलले त्या लागोनी । त्यांच्या पादका बनवोनी । येथे आणाव्या सत्वर ॥ु ३१॥ःवामीसिन्नध काही िदन । िऽवगर् रािहले आनंदाने । हिरभाऊंचे तनमन । ःवामींचरणी दृढ जडले ॥३२॥काही िदवस गेल्यावरी । िऽवगर् एके अवसरी । उभे राहनी जोडल्या करी । आज्ञा मागती जावया ॥ू ३३॥आज्ञा िमळता तयांसी । आनंदे आले मुंबईसी । हरीभाऊंच्या मानसी । ध्यास लागला ःवामींचा ॥३४॥व्यवहारी वतर्ता । ःवःथता नसेची िचत्ता । गोड न लागती संसारवातार् । चैन नसे क्षणभरी ॥३५॥असो पुढे िऽवगार्नी । चांदीच्या पादका करवोनी । अपार्वया ःवामींचरणी । आले अक्कलकोटाते ॥ु ३६॥भक्तजनांचा कैवारी । पाहोिनया डोळेभरी । माथा ठेिवला चरणांवरी । बहत अंतरी सुखावले ॥ु ३७॥चांदीच्या पादका आिणल्या । त्या ौी चरणीं अपर्ण केल्या । समथेर् आदरे घेतल्या । पायी घातल्या त्याच वेळी ॥ु ३८॥त्या आत्मिलंग पादका । चौदा िदवसांपयर्ंत देखा । पायी वागवी भक्तसखा । िदधल्या नाही कोणाते ॥ु ३९॥हरीभाऊ एके िदनी । समथार्ंसिन्नध येवोनी । दशर्न घेवोन ौीचरणी । मःतक त्यांनी ठेिवले ॥४०॥तो समथेर् त्याूती । घेवोिनया मांडीवरती । वरदहःत सत्वरगती । मःतकी त्यांचे ठेिवला ॥४१॥म्हणती तू माझा सूत । झालासी आता िनिश्चत । पिरधान करी भगवे वस्तर् । संसार देई सोडोनी ॥४२॥मग छाटी कफनी झोळी । समथेर् तयांसी िदधली । ती घेवोनी तया वेळी । पिरधान केली सत्वर ॥४३॥आत्मिलंग पादका सत्वरी । देती हरीभाऊंचे करी । म्हणती जाऊनी सागरतीरी । िकल्ला बांधोनी राहावे ॥ु ४४॥धरु नको आता लाज । उभार माझा यशध्वज । नको करु अन्य काज । जन भजना लावावे ॥४५॥जाऊनी आता सत्वर । लुटवी आपुला संसार । लोभ मोह अणुमाऽ । िचत्ती तुवा न धरावा ॥४६॥आज्ञा ऐकोिनया ऐसी । आनंद झाला मानसी । सत्वर आले मुंबईसी । साधूवेष घेवोनी ॥४७॥सदगुरुने मःतकी हःत । ठेिवता झाले ज्ञानवंत । धन्य धन्य ते ःवामीसुत । धन्य ःवामी दयाळ ॥४८॥सदगुरुचा उपदेश होता । तात्काळ गेली भवव्यथा । उपरती झाली िचत्ता । षडिवकार िनमाले ॥४९॥बहत गुरु जगी असती । नाना मंऽ उपदेिशती । िव्यूाप्तीःतव िनिश्चती । ढोंग माजिवती बहत ॥ु ु ५०॥तयांचा उपदेश न फळे । आत्मरुपी मन न वळे । सत्यज्ञान काही न कळे । मन न चळे ूपंची ॥५१॥तयांसी न म्हणावे गुरु । ते केवळ पोटभरु । भवसागर पैलतीरु । उतरतील ते कैसे ॥५२॥तैसे नव्हेची समथर् । जे परमेश्वर साक्षात । मःतकी ठेिवता वरदहःत । िदव्यज्ञान िशंयांते ॥५३॥असो हरीभाऊंनी काय केले । ॄाह्मणांसी बोलािवले । संकल्प करोनी ठेिवले । तुळसीपऽ घरावरी ॥५४॥हरीभाऊ घर लुटिवता । तारा नामे त्यांची कांता । ती करी बहत आकांता । घेत ऊर बडवोनी ॥ु ५५॥म्हणे जोडोिनया कर । लुटिवता तुम्ही संसार । हा नव्हे िवचार । दःख लागेल भोगावे ॥ु ५६॥आजवर अॄूने । िदवस कािढले आपण । परी आता अवलक्षण । आपणा काय आठवले ॥५७॥हांसतील सकल जन । िधक्कारतील िपशून । उपास पडता कोण । खावयाते घालील ॥५८॥अल्पवयी आपणासी । बुद्धी सुचली ही कैसी । त्यागोिनया संसारसुखासी । दःखडोही का पडता ॥ु ५९॥संसारसुख भोगोन । पुढे येता वदृ्धपण । मग करावे मोक्षसाधन । सेवावे वन तपाथर् ॥६०॥आपल्या विडलांची थोरवी । मनामाजी आणावी । त्यांची कीितर् मळवावी । उिचत नसे आपणा ॥६१॥तुम्ही संसार सोडोनी । जाऊनी बसाल जरी वनी । तरी मग सांगा कोणी । मजलागी पोसावे ॥६२॥माझे किरता पािणमहण । अिग्न ॄाह्मण साक्ष ठेवोन । आपण वािहली असे आण । ःमरण करावे मानसी ॥६३॥तुम्ही म्हणाल मजसवे । तूिह घरदार सोडावे । मजसमागमे िफरावे । िभक्षा मागत घरोघरी ॥६४॥तरी संसारसुखासक्त । मी असे जी सत्य सत्य । संसारी मन िवरक्त । माझे न होय कदाही ॥६५॥आता जरी आपण । संसार टािकला लुटोन । हे केले महत्पुण्य । ऐसे कोण म्हणेल ॥६६॥

कुटंबा उपवासी मारावे । सवर्ःव धमर् करावे । यासी काय पुण्य कायर् म्हणावे । पाप उलटे होतसे ॥ु ६७॥िवनिवते जोडोनी कर । अद्यािप ःवःथ करा अंतर । आपला हा िवचार । सोडोनी द्यावा ूाणिूया ॥६८॥ऐशी ितयेची उत्तरे । ऐकोिनया ःवामीकुमरे । समाधान बहत ूकारे । करीतसे ितयेचे ॥ु ६९॥परी तारेच्या िचत्तात । षडिरपु होते जागत । संसाराचे िमथ्यत्त्व । ितयेलागी कळेना ॥७०॥आशा, मनीषा, ॅांती आिण । कल्पना वासना या डािकणी । त्यांनी ितजला झडपोनी । आपणाधीन केलेसे ॥७१॥त्यायोगे सिद्वचार । ितयेसी न सुचे अणुमाऽ । धरोिनया दरामह । ःवामीसुता बोधीतसे ॥ु ७२॥षडिवकार त्यागोनी । रतला जो ःवामीचरणी । दृढ िनश्चय केला मनी । संसार त्याग करावा ॥७३॥िस्तर्येच्या अंगावरी अलंकार । तेिह लुटिवले समम । ितये िदधले शुॅ वस्तर् । पिरधान करावया ॥७४॥आत्मिलंग समथेर् । ःवामीसुताते िदधले होते । त्या पादका ःवहःते । मठामाजी ःथािपल्या ॥ु ७५॥कामाठीपुर् यात त्या समयी । मठ ःथािपला असे पाही । हरीभाऊ होऊनी गोसावी । मठामाजी रािहले ॥७६॥धन्य धन्य ते ःवामीसुत । गुवार्जे्ञने झाले िवरक्त । परी जन त्याते िनंिदत । नाना दोष देवोनी ॥७७॥पूवर्जन्मी तप केले । त्याचे फळ ूाप्त झाले । सदगुरुचरणी िवनटले । सवर् िफटले भवदःख ॥ु ७८॥इित ौी ःवामीचिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा भािवक भक्त पिरसोत । षोडशोऽध्याय गोड हा ॥८०॥ौीरःतु । शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १७|| सतरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥मागील अध्यायी कथा सुंदर । ूख्यात जे मुंबई शहर । तेथे येऊनी ःवामीकुमर । मठ ःथािपती समथार्ंचा ॥१॥षडिवकार िजंिकले । संसाराते त्यािगले । राऽंिदन रत झाले । ःवामी भजनी सुखाने ॥२॥ःवात्मसुखी तल्लीन वतृ्ती । तेणे हरली संसिृत । कवणाची नाही भीती । सदा िचत्ती आनंद ॥३॥ःवामीनामाचे भजन । त्यांिचया चिरऽाचे कीतर्न । त्याहनी व्यवसाय अन्य । ःवामीसुत नेणती ॥ु ४॥संसाराते सोडोन । बैसले गोसावी होवोन । हे पाहनी िकत्येकजण । हांसताती तयाते ॥ू ५॥परी त्याचा िवषाद िचत्ती । ःवामीसुत न मािनती । अंगी बाणली पूणर् िवरिक्त । िवषयासिक्त नसेची ॥६॥ःवामीसुताची जननी । काकूबाई नामे करोनी । ितने हे वतृ्त ऐकोनी । दःख केले अिनवार ॥ु ७॥मोहावतीर् सापडले । मायावश जे झाले । त्यांसी ूपंचावेगळे । गोड काही न लागेची ॥८॥पुऽवात्सल्येकरोनी पाही । शोक करीत काकूबाई । मुंबईत लवलाही । सुताजवळी पातल्या ॥९॥गोसावी िनजसुता पाहोनी । वक्षःःथळ घेती बडवोनी । अंग टाकीयले धरणी । बहत आबोश मांडीला ॥ु १०॥िनजमातेचा शोक पाहोन । दःिखत झाले अंतःकरण । ितयेलागी सावरुन । धिरले सत्वर ूेमाने ॥ु ११॥तुझ्या उदरी जन्मास आलो । सदगुरुपायी िवनटलो । जन्ममरणाते चुकलो । मुक्त झालो सहजची ॥१२॥धन्य धन्य तू गे जननी । मजलागी ूसवोनी । मान्य झालीस िऽभुवनी । काय धन्यता वणार्वी ॥१३॥अशा ूकारे ःवामीसुत । मातेचे समाधान करीत । मधुर शब्दे समजावीत । परमाथर् गोष्टी सांगोनी ॥१४॥परी त्याच्या या गोष्टी । ितयेसी गोड न लागती । म्हणे याची ॅष्ट मती । खिचत असे जाहली ॥१५॥यासी िपशाच्चबाधा झाली । िकंवा कोणी करणी केली । याची सोय पािहजे पािहली । पंचाक्षरी आणोनी ॥१६॥त्या समयी ूख्यात थोर । यशवंतराव भोसेकर । जयांसी देव मामलेदार । सवर् लोक बोलती ॥१७॥तयांची घेवोन भेटी । िवचारावी काही युक्ती । ते जरी कृपा किरती । तरी होय आरोग्य ॥१८॥ऐसा िवचार करोनी पोटी । दशर्ना आल्या उठाउठी । सांिगतल्या सुताच्या गोष्टी । मुळापासोन सवर्िह ॥१९॥होवोिनया दीनवदन । किरती िवनंती कर जोडोन । म्हणती सवर्ज्ञ आपण । उपाय यासी सांगावा ॥२०॥ऐकोिनया देव मामलेदार । हांसोनी देती उत्तर । त्यासी िपशाच्च लागले थोर । माझेनी दर नोहेची ॥ू २१॥ऐसे उत्तर ऐकोिन । दःिखत झाले अंतःकरणी । मग ते ःवामीसुताची जननी । अक्कलकोटी येतसे ॥ु २२॥म्हणे ज्याने वेड लािवले । त्याचीच धरावी पाउले । येणे उपाये आपुले । कायर् सत्य होईल ॥२३॥असो इकडे ःवामीसुत । मुंबईमाजी वाःतव्य करीत । िहंद पारसी ःवामीभक्त । त्यांच्या उपदेशे जहाले ॥ू २४॥मठ होता कामाठीपुर् यात । तेथे जागा नव्हती ूशःत । मग िदली कांदेवाडीत । जागा एक भिक्तणीने ॥२५॥िनःसीम जे ःवामीभक्त । आनंदे भजनी नाचत । कुटील जन त्याते हासत । ढोंग अवघे म्हणती हे ॥२६॥परी िनंदा आिण ःतुती । दोन्ही समान जे मािनती । ौीचरणांवीण आसिक्त । अन्य िवषयावरी नसे ॥२७॥जन िनंदा किरताती । अनेक ूकारे दषण देती । परी शांत िचते्त त्याूती । उपदेिशती ःवामीसुत ॥ू २८॥जे अहंकारे बुडले । सत्य पथाचरण चुकले । िनत्य कायार्ंते िवसरले । मोहे पडले भवजाली ॥२९॥ऐसे जे का मूढ जन । ते भक्ता देती दषण । परी तेणे अंतःकरण । दःिखत नोहे तयांचे ॥ू ु ३०॥तारा नामे त्यांची कांता । तेही ऽास देती ःवामीसुता । परी तयांच्या िचत्ता । दःख खेद नसेची ॥ु ३१॥ूथम मुंबई शहरात । शके सऽाशे त्र्याण्णवात । फाल्गुन कृंण ऽयोदशीस । ःवामी जयंती केलीसे ॥३२॥कोणे एके समयासी । नगरकर नाना जोशी । सहज आले मुंबईसी । त्यांनी ऐिकले वतर्मान ॥३३॥

या नगरांत सांूत । ःवामीसुत ःवामीभक्त । गोसावी होऊनी राहात । महाज्ञानी असती ते ॥३४॥एकवार पहावे तयांसी । इच्छा झाली नानांसी । मग कोणे एके समयासी । मठामाजी पातले ॥३५॥पाहनी ःवामीसुताूती । आनंदले नाना िचत्ती । ूेमानंदे चरण वंिदती । ःतवन किरती तयांचे ॥ु ३६॥ःवामीसुते तयासी । लािवयले ःवामीभक्तीसी । धन्य झाले नाना जोशी । रंगले भजनी समथार्ंच्या ॥३७॥ऐसे िकत्येक सज्जन । ःवामीसुते िशंय करोन । वाढिवले महात्म्य पूणर् । ौीसमथर् भक्तींचे ॥३८॥पुढे जोशी बुवांनी ःवामीची पिऽका करोनी । ती अपार्वया ौीचरणी । अक्कलकोटी पातले ॥३९॥पिऽका ौीचरनी अिपर्ली । ःवामीमूतीर् आनंदली । समथेर् त्यांसी आज्ञा केली । नगारा वाजवा म्हणोनी ॥४०॥नगारा वाजिवता जोशी । हसू आले समथार्ंसी । पाहोिनया ःवभक्तासी । परमानंद जाहला ॥४१॥अक्कलकोटी ःवामीसुत । ौीसिन्नध भजन करीत । कीतर्नी आनंदे नाचत । लोकलज्जा सोडोनी ॥४२॥लोकापवादाचे मनी भय । तो भक्ती करील काय । ूेमानंद िचत्त नोहे । भजनी मन लागेना ॥४३॥िऽिवध जन नानारीती । िनंदा ःतुित किरताती । खेदानंद मािनता िचत्ती । िचत्तविृत्त िद्वधा होय ॥४४॥असो अक्कलकोट नगरांत । शके सतराशे त्र्याण्णवात । ूथम ःवामी जयंती करीत । ःवामीसुत आनंदे ॥४५॥छेली खेडे मामांत । ूथम ःवामी ूगट होत । िवजयिसंग नामे भक्त । गोट्या खेळत त्यांसवे ॥४६॥ऐसे ःवामीसुताचे मत । परी िदसे आधाररिहत । सत्यासत्य जाणती समथर् । आपण तेथे अज्ञानी ॥४७॥ःवामीसुत िदवसेिदवस । ःवामीभक्ती करी िवशेष । जन लािवले भजनास । कीितर्ध्वज उभारीला ॥४८॥मनामाजी धरुनी कामना । कोणी येतािच दशर्ना । त्यासी समथर् किरती आज्ञा । सुताकडे जावयाची ॥४९॥ःवामीसुतिह त्यांूती । मनांतील खूण सांगती । ऐकोनी जन चिकत होती । विणर्ती ख्याती सुताची ॥५०॥एकदा सहज ःवामीसुत । अक्कलकोटी दशर्ना येत । तेव्हा समथर् राजवाड्यात । रािहले होते आनंदे ॥५१॥राणीिचये आजे्ञवाचोिन । दशर्न नोहे कोणालागोनी । ऐसे वतर्मान ऐकोनी । िखन्न मनी ःवामीसुत ॥५२॥ःवामीदशर्न घेतल्यािवण । तो न सेवी उदकान्न । ऐसे िदवस झाले तीन । िनराहार रािहला ॥५३॥मग वाड्यासमोर जावोन । आरंिभले ूेमळ भजन । जे करुणरसे भरले पूणर् । ऐिकले आंतून राणीने ॥५४॥हा समथार्ंचा िनःसीम भक्त । आनंदे भजनी नाचत । समथर् दशर्नाची धिरत । दृढ इच्छा अंतरी ॥५५॥सेवकांसी म्हणे सत्वरी । तुम्ही जाऊनी या अवसरी । त्य साधूते मंिदरी । ूाथोर्िनया आणावे ॥५६॥ऐसी राणीची आज्ञा होता । सेवक धावले तत्त्वता । ूाथूर्िनया ःवामीसुता । मंिदरामाजी आिणले ॥५७॥पाहोिनया समथार्ंसी । उल्हास सुताचे मानसी । धावोिनया वेगेसी । िमठी चरणी घातली ॥५८॥सदगिदत अंतःकरणी । चरण क्षािळले नयनाौूनंी । देहभान गेले िवसरोनी । ःवामीपदी सुखावला ॥५९॥बाळ चुकले मातेसी । ते भेटले बहत िदवसी । मग तयांच्या आनंदासी । पारावार नसेची ॥ु ६०॥िनजसुताते पाहोनी । आनंदले समथर् मनी । कर िफरिवला मुखावरुनी । हःती धरुनी उठिवले ॥६१॥अक्कलकोटी त्या अवसरी । बहत होते सेवेकरी । परी समथार्ंची ूीित खरी । ःवामीसुतावरी होती ॥ु ६२॥त्यांत होते जे दजर्न ते सुताचा उत्कषर् पाहोन । दिषत होय त्यांचे मन । दे्वष पूणर् किरताती ॥ु ू ६३॥काही उपाय करोन । िफरवोन समथार्ंचे मन । ःवामीसुतावरचे ूेम । कमी करु पाहताती ॥६४॥ःवामीसुत राऽंिदन । समथार्ंपुढे किरती भजन । पायी खडावा घालोन । ूेमरंगे नाचती ॥६५॥एके िदवशी ौीसमथर् । बैसले असता आनंदात । ःवामीसुत भजन करीत । पायी खडावा घालोन ॥६६॥ऐशी वेळ साधोनी । समथार्ं सांिगतले दजर्नी । ःवामीसुत हे करणी । योग्य नसे सवर्था ॥ु ६७॥बैसला असता आपण । पायी खडावा घालोन । हा नाचतो काय म्हणून । आपुला अपमान करावया ॥६८॥परकी आिण िनजसुत । समान लेिखती जे सत्य । जे सवार्ंसी आिलप्त । ौषे्ठ किनष्ठ कोण त्यांते ॥६९॥आता खडावा काढोनी । मग नाचावे त्वां भजनी । ऐशी आज्ञा सुतालागोनी । केली समथेर् त्या वेळी ॥७०॥तोच उठले िकत्येकजण । खडावा घेतल्या काढोन । ःवामीसुताचा अपमान । केला ऐशा ूकारे ॥७१॥पाहोिनया ऐशी परी । िखन्न झाला सुत अंतरी । काळजात बोचली सुरी । अपमान दःखे दखावला ॥ु ु ७२॥

मरणाहनी परम कठीण । दःख देतसे अपमान । उतरले सुताचे वदन । िनःतेज झाले सत्वर ॥ु ु ७३॥तयाते होते जे वैरी । ते आनंदले अंतरी । म्हणती मोडली खोड बरी । अिभमान उतरला ॥७४॥असो मग ःवामीसुत । ते ःथळ सोडोनी त्विरत । नगराबाहेर येत । मागर् धरीत मुंबईचा ॥७५॥अपमान दःखे दखावला । अंतरी बह िखन्न झाला । परतोनी नाही आला । जन्मभरी अक्कलकोटी ॥ु ु ू ७६॥ःवािभमानी जो नर । त्याचे दखिवता अंतर । ते दःख जन्मभर । त्याच्या मनी जाचतसे ॥ु ु ७७॥त्या दःखे उत्तरोत्तर । क्षीण झाला ःवामीकुमर । दःख करी िदवसराऽ । चैन नसे क्षणभरी ॥ु ु ७८॥तोची रोग लागला । शेवटी आजारी पडला । ऐसा समाचार समजला । अक्कलकोटी समथार्ते ॥७९॥ःवामीसुताची जननी । राहातसे त्या ःथानी । ितने हे वतर्मान ऐकोनी । िवनवीत समथार्ते ॥८०॥म्हणे कृपा करोिनया । सुतात ए आणावे या ठाया । कृपादृष्टी पाहोिनया । आरोग्य तया करावे ॥८१॥मग समथेर् त्या अवसरी । मुंबईस पाठिवले सेवेकरी । म्हणती सुताते सत्वरी । मजसिन्नध आणावे ॥८२॥परी सुत त्या सांगाती । आला नाही अक्कलकोटी । अपमान दःख त्याचे पोटी । राऽंिदन सलतसे ॥ु ८३॥सेवेकरी परतोनी आले । समथार्ंते वतृ्त किथले । आणखी दसरे पाठिवले । त्यांची गती तीच झाली ॥ु ८४॥मग सांगती समथर् । त्यासी घालोिन पेटीत । घेवोिन यावे त्विरत । कोणी तरी जावोिन ॥८५॥तथािप ःवामीसुत पाही । अक्कलकोटी आला नाही । िदवसेिदवस देही । क्षीण होत चालला ॥८६॥शेवटी बोलले समथर् । आता जरी न ये सत्य । तरी तोफ भरुनी यथाथर् । ठेिवली ती उडवू की ॥८७॥याचा अथर् ःपष्ट होता । तो समजला ःवामीसुता । परी तो न आला अक्कलकोटा । जीिवतपवार् न केली ॥८८॥आजार वाढला िवशेष । ौावण शुद्ध ूितपदेस । केला असे कैलासवास । सवर् लोक हळहळती ॥८९॥त्या समयी मुंबईत । तयांचे जे िशंय होत । त्यांसी झाले दःख अिमत । शोकसागरी बुडाले ॥ु ९०॥अक्कलकोटी त्या िदनी । समथर् किरती िविचऽ करणी । बैसले ःनान करोनी । परी गंध न लािवती ॥९१॥भोजनाते न उठती । धरणीवरी अंग टािकती । कोणासंगे न बोलती । रुदन किरती क्षणोक्षणी ॥९२॥इतुक्यामाजी सत्वर । मुंबईहनी आली तार । ौतु झाला समाचार । ःवामीसुत गत झाला ॥ू ९३॥उदािसनता त्या िदवशी । आली सवर् नगरासी । चैन न पडे काकूबाईंसी । पुसती समथार् क्षणोक्षणी ॥९४॥मग काकूबाईंने सत्वर । जवळी केले मुंबापूर । तेथे समजला समाचार । परऽ पावला आत्मज ॥९५॥िनजपुऽमरणवातार् । ऐकुनी किरती आकांता । तो दःखद समय विणर्ता । दःख अंतरी होतसे ॥ु ु ९६॥असो मग काकूबाई । अक्कलकोटी लवलाही । परतोनी आल्या पाही । बोलल्या काय समथार्ंते ॥९७॥सुत आपुला भक्त असोन । अकाली पावला का मरण । मग ःमरती जे हे चरण । त्यांचे तारण होय कैसे ॥९८॥समथर् बोलले ितयेसी । उल्लंिघले आमुच्या आजे्ञसी । संधी सापडली काळासी । ओढनी बळेची मग नेला ॥ू ९९॥पुऽशोके करोन । दःख करी राऽंिदन । समथर् ितयेचे समाधान । परोपरी किरताती ॥ु १००॥नरजन्मा येऊनी सत्य । भक्ती केली एकिनष्ठ । केले जन्माचे साथर्क । परमपदा पावले ॥१०१॥उच्च नीच भगवंती । नसे काही िनिश्चती । ज्याची असेल जैसी भक्ती । ौषे्ठ किनष्ठ तेणेिच ॥१०२॥धन्य धन्य ःवामीकुमर । उतरला भवौदिध दःतर । ख्याती झाली सवर्ऽ । कीितर् अमर रािहली ॥ु १०३॥ःवामीसुताच्या गादीवर । कोण नेमावा अिधकारी । ऐसा ूश्न एके अवसरी । पुसती सेवेकरी समथार्ते ॥१०४॥ते कथा रसाळ अत्यंत । विणर्ले पुढील अध्यायात । ौोते होऊनी सावधिचत्त । अवधान द्यावे कथेसी ॥१०५॥जयजय ौीभक्तपालका । जयजयाजी परम मंगला । िवंणू शंकराची िवमला । कीितर् पसरो सवर्ऽ ॥१०६॥इित ौी ःवामीचिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । भािवक भक्त पिरसोत । सप्तदशोऽध्याय गोड हा ॥१०७॥ौी भगवच्चरणापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतंु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १८|| अठरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ ःवामीसुताच्या गादीवरी । कोण नेमावा अिधकारी । ऐसा ूश्न सेवेकरी । किरताती समथार्ंते ॥१॥तेव्हा बोलले समथर् । सेवेकरी असती सांूत । परी एकही मजला त्यात । योग्य कोणी िदसेना ॥२॥जेव्हा येईल आमुच्या मानसी । त्या समयी मोर पांखरासी । अिधकारी नेमू गादीसी । िचंता तुम्ही न करावी ॥३॥मोर पांखरा मोर पांखरा । समथर् म्हणती वेळोवेळा । राऽंिदन तोची चाळा । मोठमोठ्याने ओरडती ॥४॥आमुची पायाची वीट । जतन करावी नीट । वारंवार म्हणती समथर् । काकूबाईलागोनी ॥५॥लपवूनी ठेिवले िवटेसी । ती िदली पािहजे आम्हांसी । याचा अथर् करणासी । ःपष्ट काही कळेना ॥६॥असो ःवामीसुताचा ॅाता । कोकणांत राहात होता । ःवामीसुत मतृ्यु पावता । वतर्मान कळले त्या ॥७॥तो केवळ अज्ञान । दादा तयांचे अिभधान । त्याचे शरीरी असमाधान । कृश होत चालला ॥८॥काकूबाईने तयासी । आणिवले आपणापासी । एके िदवशी समथार्ंसी । दादाूती दाखिवले ॥९॥बाळ चालले वाळोनी । यासी अमतृदृष्टीने पाहोनी । िनरोगी करावे जी ःवामी । बाई िवनवी समथार्ंते ॥१०॥समथर् बोलले बाईसी । चार वेळा जेवू घाला यासी । आरोग्य होईल बाळासी । िचंता मानसी करु नको ॥११॥त्याूमाणे बाई किरता । दादासी झाली आरोग्यता । समथार्ंची कृपा होता । रोग कोठे राहील ॥१२॥केजगांव मोगलाईत । तेथे नानासाहेब भक्त । त्यांनी बांिधला ौींचा मठ । िव्य बहत खिचर्ले ॥ु १३॥ौींची आज्ञा घेऊनी सत्य । पादका ःथापाव्या मठात । याकारणे अक्कलकोटी येत । दशर्न घेत समथार्ंचे ॥ु १४॥ते म्हणती काकूबाईसी । पादका ःथापन करायासी । तुम्ही पाठवा दादासी । समागमे आमुच्या ॥ु १५॥बाई म्हणे तो अज्ञान । तशात शरीरी असमाधान । त्याची काळजी घेईल कोण । सत्य सांगा मजलागी ॥१६॥परी आज्ञा देतील समथर् । तरी पाठवीन मी सत्य । मग समथार्ंजवळी येत । घेवोिनया दादासी ॥१७॥समथेर् वतृ्त एकोन । म्हणती द्यावे पाठवून । बाळ जरी आहे अज्ञ । तरी सांभाळ तयासी ॥ू १८॥काकूबाई बहत ूकारे । समथार् सांगे मधुरोत्तरे । दादासी पाठिवणे नाही बरे । वजार्वे आपण सवार्ते ॥ु १९॥समथर् ितयेसी बोलले । त्यात तुमचे काय गेले । आम्हांसी िदसेल जे भले । तेच आम्ही करु की ॥२०॥शेवटी मंडळी सांगाती । दादासी पाठिवले केजेूती । पादका ःथापन झाल्यावरती । दादा आला परतोनी ॥ु २१॥पुढे सेवेकर् यां सांगाती । त्यासी मुंबईस पाठिवती । ॄह्मचार् यांसी आज्ञा किरती । यासी ःथापा गादीवरी ॥२२॥ॄह्मचारीबुवांजवळी । दादासी नेत मंडळीं । जी समथेर् आज्ञा केली । ती सांिगतली तत्काळ ॥२३॥दादासी करुनी गोसावी । मुंबईची गादी चालवावी । ःवामीसुताची यासी द्यावी । कफनी झोळी िनशाण ॥२४॥ॄह्मचारी दादासी । उपदेिशती िदवस िनशी । गोसावी होऊनी गादीसी । चालवावे आपण ॥२५॥दादा जरी अज्ञान होता । तरी ऐशा गोष्टीकरीता । नकार म्हणेची सवर्था । न रुचे िचत्ता त्यािचया ॥२६॥यापरी ॄह्मचार् यांनी । पािहली खटपट करोनी । शेवटी दादांसी मुंबईहनी । अक्कलकोटा पाठिवले ॥ू २७॥दादास घेऊनी सत्वरी । ौीसिन्नध आले टाळकरी । तेव्हा दादा घेवोनी तंुबरी । भजन करीत आनंदे ॥२८॥समथेर् ऐसा समयासी । आज्ञा केली भुजंगासी । घेऊनी माझ्या पादकांसी । मःतकी ठेव दादाच्या ॥ु २९॥मोचेर्ल आणूिन सत्वरी । धरा म्हणती त्यावरी । आजे्ञपमाणे सेवेकरी । किरताती तैसेिच ॥३०॥ौींच्या पादका िशरी पडता । उपरती झाली त्याच्या िचत्ता । हदयी ूगटला ज्ञानसिवता । अज्ञान गेले लयाते ॥ु ३१॥दादा भजनी रंगला । देहभानिह िवसरला । ःवःवरुपी लीन झाला । सवर् पळाला अहंभाव ॥३२॥धन्य गुरुचे मिहमान । पादका ःपशर् करोन । जहाले तत्काळ ॄह्मज्ञान । काय धन्यता वणार्वी ॥ु ३३॥असो दादांची पाहन वतृ्ती । काकूबाई दचकली िचत्ती । म्हणे समथेर् दादांूती । वेड खिचत लािवले ॥ू ३४॥

ती म्हणे जी समथार् । आपण हे काय करता । दादांिचया िशरी ठेिवता । पादका काय म्हणोनी ॥ु ३५॥समथर् बोलले तयेसी । जे बरे वाटले आम्हासी । तेिच करु या समयासी । व्यथर् बडबड करु नको ॥३६॥काकूबाई बोले वचन । एकासी गोसावी बनवोन । टािकला आपण मारुन । इतुकेिच पुरे झाले ॥३७॥ऐकोन ऐशा वचनाला । समथार्ंसी बोध आला । घाला म्हणती बाईला । खोड्यामाजी सत्वर ॥३८॥काकूबाईने आकांत । करुिनया मांिडला अनथर् । नाना अपशब्द बोलत । भाळ िपटीत ःवहःते ॥३९॥परी समथेर् त्या समयीं । लक्ष ितकडे िदले नाही । दादांसी बनिवले गोसावी । कफनी झोळी अिपर्ली ॥४०॥दसरे िदवशी दादांसी । समथर् पाठिवती िभके्षसी । ते पाहनी काकूबाईसी । दःख झाले अपार ॥ु ुू ४१॥लोळे समथार्ंच्या चरणांवरी । करुणा भाकी पदर पसरी । िवनवीतसे नानापरी । शोक करी अपार ॥४२॥समथार्ंसी हसू आले । अिधकिच कौतुक मांिडले । दादांसी जवळ बोलािवले । काय सांिगतले तयासी ॥४३॥अनुसया तुझी माता । ितजपाशी िभक्षा माग आता । अवँय म्हणोनी तत्त्वता । जननीजवळ पातला ॥४४॥ऐसे बाईंने पाहोनी । बोधािवष्ट अंतःकरणी । म्हणे तुझी ही करणी । लोकापवादाकारण ॥४५॥िभक्षान्न आपण सेवावे । हे नव्हेची जाण बरवे । चाळे अवघे सोडावे । संसारी व्हावे सुखाने ॥४६॥ऐकोनी वचन । उदास झाले ितचे मन । असो दादा गोसावी होवोन । ःवामीभजनी रंगले ॥४८॥काही िदवस झाल्यावरी । मग आले मुंबापुरी । ःवामीसुताच्या गादीवरी । बसोन संःथा चालिवली ॥४९॥किलयुगी िदवसेिदवस । वाढेल ःवामी मिहमा िवशेष । ऐसे बोलले ःवामीदास । येथे िवश्वास धरावा ॥५०॥दोघा बंधंूचे ऐसे वतृ्त । विणर्ले असे संकिलत । केला नाही िवःतार येथ । सार माऽ घेतले ॥५१॥इित ौी ःवामीचिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा ूेमळ पिरसोत । अष्टदशोऽध्याय गोड हा ॥५२॥ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय १९|| एकोिणसावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥एकामिचते्त किरता ौवण । तेणे होय िदव्य ज्ञान । त्या ज्ञाने परमाथर्साधन । पंथ सुलभ होतसे ॥१॥सच्चिरऽे ौवण किरता । परमानंद होय िचत्ता । ओळखू ये सत्यासत्यता । परमाथर् ूपंचाची ॥२॥या नरदेहा येवोन । काय करावे आपण । जेणे होईल सुगम । दःतर हा भवपंथ ॥ु ३॥ज्यांसी वािनती भले । सज्जन ज्या मागेर् गेले । सवर् दःखमुक्त झाले । तो पंथ धरावा ॥ु ४॥बोलणे असो हे आता । वणूर्ं पुढे ःवामीचिरता । अत्त्यादरे ौवण किरता । सवार्थर् पािवजे िनश्चये ॥५॥ूिसद्ध आळंदी के्षऽी । नामे निृसंहसरःवती । जयांची सवर्ऽ ख्याती । अजरामर रािहली ॥६॥कृंणातटाकी के्षऽे पिवऽ । ती देिखली त्यांनी समःत । नाना योग्याभासी बहत । महासाधू देिखले ॥ु ७॥करावे हठयोगसाधन । ऐसी इच्छा बहत िदन । नाना ःथाने िफरोन । शोध करीती गुरुचा ॥ु ८॥जपी तपी संन्यासी । देिखले अनेक तापसी । जे सदा अरण्यवासी । योगाभ्यासी बैसले ॥९॥एक सूयर्मंडळ िवलोिकती । एक पंचािग्नसाधन किरती । एक वायू भिक्षताती । मौन धिरती िकतीएक ॥१०॥एक झाले िदगंबर । एकी केला उध्वर् कर । एक घािलती नमःकार । एक ध्यानःथ बैसले ॥११॥एक आौमी राहोन । िशंया सांगती गुह्यज्ञान । एक किरती तीथार्टन । एक पूजनी बैसले ॥१२॥ऐसे असखं्य देिखले । ज्ञान तयांचे पािहले । िकत्येकांचे चरण धिरले । पिर गेले व्यथर्ची ॥१३॥ठयोग परम कठीण । कैसा करावा साध्य आपण । यािवषयी पूणर् ज्ञान । कोणी तयाते सांगेना ॥१४॥एके समयी अक्कलकोटी । ःवामीदशर्नेच्छा । धरुनी पोटी । आले निृसंहसरःवती । मिहमा ौीचा ऐकोनी ॥१५॥निृसंहसरःवती दशर्नासी । येती कळले समथार्ंसी । जािणले त्यांच्या हदगतासी । अंतरामाजी आधीच ॥१६॥सन्मुख पाहोनी तयांना । आज्ञाचब भेदांतला । एक श्लोक सत्वर म्हटला । ौवणी पडला तयांच्या ॥१७॥श्लोक ऐकता तेथेिच । समाधी लागली साची । ःमिृत न रािहली देहाची । ॄह्मारंीी ूाणवायू ॥१८॥आश्चयर् किरती सकळ । असो झािलया काही वेळ । समाधी उतरोनी तत्काळ । निृसंहसरःवती धावले ॥१९॥ःवामी पदांबुजांवरी । मःतक ठेिवले झडकरी । सदगिदत झाले अंतरी । हषर् पोटी न सामावे ॥२०॥उठोिनया किरती ःतुती । धन्य धन्य हे यितमूतीर् । केवळ परमेश्वर असती । रुप घेती मानवाचे ॥२१॥मी आज िकत्येक िदवस । हठयोगसाधन करायास । केले बहत सायास । परी सवर् व्यथर् गेले ॥ु २२॥ःवामीकृपा आज झाली । तेणे माझी इच्छा पुरली । िचंता सकल दर झाली । कायर्भाग साधला ॥ू २३॥असो निृसंहसरःवती । आळंदी के्षऽी परतोन येती । तेथेिच वाःतव्य किरती । िसद्धी ूसन्न जयांना ॥२४॥बहत धमर्कृत्ये केली । दरदर कीितर् गेली । काही िदवशी एकेवेळी । अक्कलकोटी पातले ॥ु ू ू २५॥घेतले समथार्चे दशर्न । उभे रािहले कर जोडोिन । झाले बहत समाधान ॥ु २६॥पाहोनी निृसंहसरःवतीसी । समथर् बोलले त्या समयासी । लोकी धन्यता पावलासी । वारयोिषता पाळोनी ॥२७॥ितयेसी द्यावे सोडोनी । तरीच ौषे्ठत्व पावसी जनी । मग सहजिच सुरभुवनी । अंती जासी सुखाने ॥२८॥ऐकोनी समथार्ंची वाणी । आश्चयर् वाटले सकला मनी । निृसंहसरःवती ःवामी असोनी । िवपरीत केवी किरतील ॥२९॥परी अंतरीची खूण । यित तत्काळ जाणोन । पाहो लागले अधोवदन । शब्द एक न बोलवे ॥३०॥िसद्धी करोनी ूसन्न । वाढिवले आपुले मिहमान । तेिच वारयोिषतेसमान । अथर् ःवामीवचनाचा ॥३१॥असो तेव्हापासोिन । िसद्धी िदधली सोडोनी । येवोनी रािहले ःवःथानी । धमर्कृत्ये बह केली ॥ु ३२॥यशवंतराव भोसेकर । नामे देव मामलेदार । त्यासीही ज्ञान साचार । समथर्कृपेने जहाले ॥३३॥

ऐसे सिच्छंय अनेक । ौीकृपेने ज्ञानी िवशेष । ज्यांनी ओळिखले आत्मःवरुप । मिहमा त्यांचा न वणर्वे ॥३४॥वासुदेव ॄाह्मण थोर । ज्यांची ूिसद्धी सवर्ऽ । इंमजी अंमलात अिनवार । होऊनी बंड केले ज्यांनी ॥३५॥समथार्ंची कृपा होता । इिच्छत कायर् साधेल तत्त्वता । ऐसे वाटले त्याचे िचत्ता । दशर्नाते पातला ॥३६॥करी नग्न तलवार । घेवोन आला ौीसमोर । घालोन साष्टांग नमःकार । मनामाजी ूाथीर्त ॥३७॥ःवकायर् िचंतोिन अंतरीं । खङ्ग िदधले ौीच्या करी । म्हणे मजवरी कृपा जरी । तरी खङ्ग हाती देतील ॥३८॥जावोिन बैसला दर । ौीनी जािणले अंतर । त्यांचे पाहोिन कमर् घोर । राजिोह मानसी ॥ू ३९॥लगबगे उठली ःवारी । सत्वर आली बाहेरी । तरवडाचे झाडावरी । तलवार िदली टाकोनी ॥४०॥वासुदेवराव पाहोनी । िखन्न झाला अंतः करणी । समथार्ंते आपुली करणी । नावडे सवर्था म्हणतसे ॥४१॥कायर् आपण योिजले । ते शेवटा न जाय भले । ऐसे समथेर् दशर्िवले । म्हणूनी न िदले खङ्ग करी ॥४२॥परी तो अिभमानी पुरुष । खङ्ग घेवोिन तैसेच । आला परत ःवःथानास । झेंडा उभािरला बंडाचा ॥४३॥त्यात त्यासी यश न आले । सवर् हेतू िनंफळ झाले । शेवटी पािरपत्य भोगले । कष्ट गेले व्यथर्िच ॥४४॥असो ःवामीचे भक्त । तात्या भोसले िवख्यात । राहती अक्कलकोटात । राजािौत सरदार ॥४५॥काही कारण जहाले । संसारी मन िवटले । मग ूपंचाते सोिडले । भक्त झाले ःवामींचे ॥४६॥मायापाश तोडोनी । दृढ झाले ःवामीचरणी । भजन पूजन िनिशिदनी । किरताती आनंदे ॥४७॥अकःमात एके िदवशी । भयभीत झाले मानसी । यमदत िदसती दृष्टीसी । मतृ्यूसमय पातला ॥ू ४८॥पाहोिनया िवपरीत परी । ौीचरण धिरले झडकरी । उभा रािहला काळ दरी । नवलपरी जाहले ॥ू ४९॥दीन वदन होवोनी । दृढ घातली िमठी चरणी । तात्या किरती िवनवणी । मरण माझे चुकवावे ॥५०॥ते पाहोनी ौीसमथर् । कृतान्तासी काय सांगत । हा असे माझा भक्त । आयुंय याचे न सरले ॥५१॥पैल तो वषृभ िदसत । त्याचा आज असे अंत । त्यासी न्यावे त्वा त्विरत । ःपशर् याते करु नको ॥५२॥ऐसे समथर् बोलले । तोची नवल वतर्ले । तत्काळ वषृभाचे ूाण गेले । धरणी पडले कलेवर ॥५३॥जन पाहोनी आश्चयर् किरती । धन्यता थोर विणर्ताती । बैलाूती िदधली मुक्ती । मरण चुकले तात्यांचे ॥५४॥ऐशा लीला असंख्य । वणूर् जाता वाढेल मंथ । हे ःवामीचिरऽ सारामतृ । चिरऽसारमाऽ येथे ॥५५॥जयाची लीला अगम्य । ध्याती ज्याते िनगमागम । सुर - नर विणर्ताती गुण । अनािदिसद्ध परमात्मा ॥५६॥नानारुपे नटोनी । ःवेच्छे िवचरे जो या जनी । भक्ता सन्मागर् दाखवोनी । भवसागरी तारीत ॥५७॥त्या परमात्म्याचा अवतार । ौीःवामी यित िदगंबर । ूगट झाले धरणीवर । जगदद्धाराकारणे ॥ु ५८॥त्यांची पदसेवा िनिशिदनी । करोनी तत्पर सदा भजनी । िवंणू शंकराचे मनी । हेिच वसो सदैव ॥५९॥इित ौी ःवामीचिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ भक्त । एकोणिवसावा अध्याय गोड हा ॥६०॥॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय २०|| िवसावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी करुणाकरा । जयजयाजी यितवरा । भक्तजन संतापहरा । सवेर्श्वरा गुरुराया ॥१॥लीलावेषधारी दत्ता । सवर्साक्षी अनंता । िवमलरुपा गुरुनाथा । परॄह्म सनातना ॥२॥तुझे चिरऽ अगाध । केवी वणूर् मी मितमंद । परी घेतला असे छंद । पूणर् केला पािहजे ॥३॥तुझ्या गुणांचे वणर्न । किरता भागे सहस्तर्वदन । िनगमागमासिह जाण । नसे पार लागला ॥४॥तुझे वणार्वया चिरऽ । तुजसम कवी पािहजेत । तरी अल्पमतीने अत्यल्प । गुणानुवाद का न गावे ॥५॥विणर्ता समथार्ंचे गुण । नाना दोष होती दहन । सांगता ऐकता पावन । वक्ता ौोता दोघेिह ॥६॥अक्कलकोटी वास केला । जना दाखिवल्या अनंत लीला । उद्धिरले कैक पाप्यला । अदभुत चिरऽ ःवामींचे ॥७॥असो कोणे एके िदवशी । इच्छा धरोनी मानसी । गहृःथ एक दशर्नासी । समथार्ंच्या पातला ॥८॥करोिनया ौीची ःतुती । माथा ठेिवला चरणावती । तेव्हा समथर् त्याते वदती । हाःयवदने करोनी ॥९॥फिकराते देई खाना । तेणे पुरतील सवर् कामना । पक्वान्ने करोनी नाना । यथेच्छ भोजन देईजे ॥१०॥गहृःथे आज्ञा म्हणोन । केली नाना पक्वान्ने । फकीर बोलािवले पाच जण । जेवू घातले तयाते ॥११॥फकीर तपृ्त होवोन जाती । उिच्छष्ट उरले पाऽावरती । तेव्ह समथर् आज्ञािपती । गहृःथाते सत्वर ॥१२॥शेष अन्न करी महण । तुझे मनोरथ होतील पूणर् । परी त्या गहृःथाचे मन । साशंक झाले तेधवा ॥१३॥म्हणे यवन यती अपिवऽ । त्यांचे कैसे घेऊ उिच्छष्ट । याती मध्ये पावेन कष्ट । कळता ःवजना गोष्ट हे ॥१४॥आला मनी ऐसा िवचार । तो समथार्स कळला सत्वर । म्हणती हा अभािवक नर । िवकल्प िचत्ती यािचया ॥१५॥इतक्यामाजी साहिजक । कोणी ॅिमष्ट गहृःथ एक । येवोन ःवामीसन्मुख । ःवःथ उभा रािहला ॥१६॥दािरद्र्ये मःत झाला म्हणोन । ॅिमष्ट िफरे राऽंिदन । िव्य मेळवाया साधन । त्याजवळी नसे परी ॥१७॥त्यासी देखोन समथर् । म्हणती हे उिच्छष्ट घे त्विरत । तो िनःशंक मनांत । पाऽावरी बैसला ॥१८॥त्यासी बोलले समथर् । तु मुंबापुरी जाई त्विरत । सफल होतील मनोरथ । िव्यूाप्ती होईल ॥१९॥ःवामीवचनी भाव धिरला । तात्काळ मुंबईस आला । उगाच भटको लागला । िव्य िमळेल म्हणोनी ॥२०॥ूभात समयी एके िदवशी । गहृःथ िनघाला िफरायासी । येऊन एका घरापाशी । ःवःथ उभा रािहला ॥२१॥तो घरातून एक वदृ्ध बाई । दार उघडोन घाईघाई । बाहेर येवोिनया पाही । गहृःथ पडला दृष्टीसी ॥२२॥ितने बोलािवले त्याला । आसनावरी बैसिवला । दहा हजारांच्या िदधल्या । नोटा आणून सत्वरी ॥२३॥गहृःथ मनी आनंदला । बाईते आशीवार्द िदधला । िव्यलाभ होता आला । शुद्धीवर सत्वर ॥२४॥समथार्चे वचन सत्य । गहृःथा आली ूचीत । वारंवार ःतुती करीत । ःतोऽ गत ःवामीचे ॥२५॥समथार्ंचे लीला िविचऽ । केवी वंद शके मी पामर । ज्या विणर्ता थोर थोर । ौिमत झाले किवराज ॥ू २६॥कोणी दाता नपृवर । दान कराया भांडार । मोकळे करी परी शक्त्यनुसार । याचक नेती बांधोनी ॥२७॥षसस अन्नाचे ढीग पडले । क्षुिधत जन तेथे आले । त्यांनी त्यातून भिक्षले । क्षुधा शांत होई तो ॥२८॥ःवामीचिरऽ भांडारातून । रते्न घेतली िनवडोन । ूेमादरे माळ करोन । ौोतयांचे कंठी घातली ॥२९॥ौी ःवामीचरणसरोजी । िवंणुॅमर घाली रंुजी । अत्यादरे चरण पूजी । ःतोऽ गातसे ॥३०॥इित ौी ःवामीचिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । िवसावा अध्याय गोड हा ॥३१॥॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥

ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे."

अध्याय २१|| एकिवसावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥िनिमर्ली सुंदर देवमंिदरे । चौक बैठका नाना ूकारे । कळस ठेवल्यावरी सारे । पूणर् झाले म्हणती त्या ॥१॥ःवामीचिरऽ सारामतृ । झाले वीस अध्यायापयर्ंत । करोनी माझे मुख िनिमत्त । वदले ौीःवामीराज ॥२॥आता कळसाध्याय एकिवसावा । कृपा करोनी वदवावा । हा मंथ संपूणर् करावा । भक्तजनांकारणे ॥३॥संपवावा अवतार आता । ऐसे मनामाजी येता । जडदेह त्यागोिन तत्त्वता । गेले ःवःथानी यितराज ॥४॥शके अठराशे पूणर् । संवत्सर ते बहधान्य । मास चैऽ पक्ष कृंण । ऽयोदशी मंगळवार ॥ु ५॥िदवस गेला तीन ूहर । चतुथर् ूहाराचा अवसर । िचत्त करोनी एकाम । िनमग्न झाले िनजरुपी ॥६॥षटचबाते भेदोन । ॄह्मरंीा छेदन । आत्मज्योत िनघाली पूणर् । हदयामधुनी तेधवा ॥ू ७॥जवळ होते सेवेकरी । त्यांच्या दःख झाले अंतरी । शोक करीता नानापरी । तो विणर्ला न जाय ॥ु ८॥अक्कलकोटीचे जन समःत । दःखे करुन आबंदत । तो वतृ्तान्त विणर्ता मंथ । वाढेल समुिसा ॥ु ९॥असो ःवामींच्या अनंत लीला । जना सन्मागर् दािवला । उद्धिरले जडमूढाला । तो मिहमा कोण वणीर् ॥१०॥कोकणांत समुितीरी । ूिसद्ध िजल्हा रत्नािगरी । पालशेत मामामाझारी । जन्म माझा झालासे ॥११॥ौषे्ठ िचत्तपावन ज्ञातीत । उपनाम असे थोरात । बळवंत पावर्तीसुत । नाम माझे िवंणू असे ॥१२॥तेथेिच बाळपण गेले । आता कोपरलीस येणे केले । उपिशक्षक पद िमळाले । िवद्यालयी सांूत ॥१३॥वाणी मारवाडी ौषे्ठ । नाम ज्यांचे शंकरशेट । त्यांसी ःनेह झाला िनकट । आौयदाते ते माझे ॥१४॥त्यांची ःवामीचरणी भक्ती । भावाथेर् पूजन किरती । िदवसा उपजली िचत्ती । ःवामीचिरऽ ौवणाची ॥१५॥ते मजला सांिगतले । मी ःवामी गुणानुवाद गाइले । हे ःवामी चिरऽ िलिहले । अल्प मतीने अत्यल्प ॥१६॥शब्द सोपे व्यावहािरक भाषा । ूत्येक अध्याय लहानसा । आबालवदृ्धा समजे असा । लघु मंा रिचला हा ॥१७॥ूथमाध्यायी मंगलाचरण । कायर्िसद्ध्यथर् देवताःतवन । आधार ःवामी चिरऽास कोण । हेिच कथन केलेसे ॥१८॥ौीगुरु कदर्ळीवनातूनी आले । ःवामीरुपे ूगटले । भुवरी ूख्यात झाले । हे कथन िद्वतीयाध्यायी ॥१९॥तारावया भक्तजनांला । अक्कलकोटी ूवेश केला । तेथीचा मिहमा विणर्ला । ततृीयाध्यायी िनश्चये ॥२०॥ःवामींचा करावया छळ । आले दोन संन्यासी खल । तेिच वतृ्त सकल । चवथ्यामाजी विणर्ले ॥२१॥मल्हारराव राजा बडोद्यासी । त्याने न्यावया ःवामीसी । पाठिवले कारभार् यासी । पाचव्यांत ते कथा ॥२२॥यशवंतराव सरदार । त्यासी दािवला चमत्कार । तयांचे वतृ्त समम । सहाव्यात विणर्ले ॥२३॥िवंणुबुवा ॄह्मचारी । त्यांची ःवामीचरणांवरी । भक्ती जडली कोणे ूकारी । ते सातव्यात सांिगतले ॥२४॥शंकर नामे एक गहृःथ । होता ॄह्मासमधे मःत । त्यासी केले दःखमुक्त । आठव्यात ते कथा ॥ु २५॥खचोर्िनया िव्य बहत । त्यांनी बांिधला सुंदर मठ । ते वणर्न समःत । नवव्यात केलेसे ॥ु २६॥िचदंबर दीिक्षतांचे वतृ्त । विणर्ले दशमाध्यायात । ते ऐकता पुनीत । होती सत्यिच ॥२७॥अकरावा आिण बारावा । तैसािच अध्याय तेरावा । बाळाप्पाचा इितहास बरवा । त्यामाजी िनरुिपला ॥२८॥भिक्तमागर् िनरुपण । संकिलत केले वणर्न । तो चवदावा अध्याय पूणर् । सत्तारक भािवका ॥२९॥बसप्पा तेली सदभक्त । तो कैसा झाला भाग्यवंत । त्याची कथा गोड बहत । पंधराव्यांत विणर्ली ॥ु ३०॥हरीभाऊ मराठे गहृःथ । कैसे झाले ःवामीभक्त । सोळा सतरा यात िनिश्चत । वतृ्त त्यांचे विणर्ले ॥३१॥

ःवामीसुतांचा किनष्ठ बंधू । त्यासी लागला भजनछंद । जे दादाबुवा ूिसद्ध । अठाराव्यात वतृ्त त्यांचे ॥ू ु ३२॥वासुदेव फडक्यांची गोष्ट । आिण तात्यांचे वतृ्त । विणर्ले एकोणिवसाव्यांत । सारांशरुपे सत्य पै ॥३३॥एक गहृःथ िनधर्न । त्यासी आले भाग्य पूणर् । तेिच केले वणर्न । िवसाव्यांत िनधार्रे ॥३४॥ःवामी समािधःत झाले । एकिवसाव्यांत विणर्ले । मंथूयोजन किववतृ्त िनवेिदले । पूणर् केले ःवामीचिरऽ ॥३५॥शके अठराशे एकोणवीस । वसंतऋतू चैऽ मास । गुरुवार वद्य ऽयोदशीस । पूणर् केला मंथ हा ॥३६॥बळवंत नामे माझा िपता । पावर्ती माता पितोता । वंदोनी त्या उभयंता । मंथ समाप्त केलासे ॥३७॥ःवामीनी िदधला हा वर । जो भावे वाचील हे चिरऽ । त्यासी आयुरारोग्य अपार । संपत्ती, संतित ूाप्त होय ॥३८॥त्याची वाढो िवमल कीितर् । मुखी वसो सरःवती । भवसागर तरोन अंती । मोक्षपद िमळो त्या ॥३९॥अंगी सवर्दा िवनय वसो । वथृािभमान तो नसो । सवर् िवद्यासागर गवसो । भक्तौषे्ठा लागूनी ॥४०॥ज्या कारणे मंथ रिचला । िजही ूिसद्धीस आिणला । त्यासी रक्षावे दयाळा । कृपाघना समथार् ॥४१॥मी केवळ मितमंद । परी भावे घेतला छंद । कृपाळ तू सिच्चदानंद । पूणर् केला दयाळवा ॥ू ु ४२॥दोन्ही कर जोडोनी । आता हेिच िवनवणी । मंथसंरक्षकालोगोिन । सुखी ठेवी दयाळा ॥४३॥आता ज्ञानी वाचक असती । त्यास करु एक िवनंती । मी केवळ हीनमित । किवत्व करु नेणेची ॥४४॥परी माझी ही आषर् उत्तरे । वाचावी ऐकावी आदरे । उबग न मानावा चतुरे । ःवामीचिरऽ म्हणोनी ॥४५॥जयजयाजी परमानंदा । वैकंुठवासी ौीगोिवंदा । भक्ततारका आनंदकंदा । अनामातीता अभेदा ॥४६॥अिरमदर्ना सवेर्शा । िवशं्वभरा अिवनाशा । पुराणपुरुषा अनंतवेशा । भवपाशा सोडवी ॥४७॥जयजयाजी कमलासना । कमलावरा कमलनयना । िविधतात कमलवदना । हदयकमली वसावे ॥४८॥मत्ःय कूमर् वराह जाण । निृसंह आिण वामन । परशुराम दशरथनंदन । कृंण बौद्ध कलंकी तू ॥४९॥ःवामीचिरऽ सुंदर उद्यान । त्यातील कुसुमे वेचून । सुंदर माळ करोन । आला घेवोनी िवंणू किव ॥५०॥आपुल्या कंठी तात्काळ । घालोनी चरणी ठेिवला भाल । सदोिदत याचा ूितपाल । करावा बाळ आपुले ॥५१॥इित ौी ःवामीचिरऽ सारामतृ । नाना ूाकृत कथा संमत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । एकिवसावा अध्याय गोड हा ॥५२॥ौी ःवामीचरणापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु ॥