silikosis eka putra anto

7/24/2019 Silikosis Eka Putra Anto

1/22

KATA PENGANTAR

Puji syukur penulis ucapankan kepada tuhan Yang Maha Esa, atas kehadiratnya sehingga

akhirnya penulis dapat menyelesaikan makalah dengan judul SILIKOSIS guna memenuhi

persyaratan dalam mengikuti Kepaniteraan Klinik Senir di SM! Paru RS"# dr$ Pirngadi

Medan$

"ngkapan terima kasih penulis ucapkan kepada dr. Ramadhani, Sp.P yang telah

%erkenan mem%erikan %im%ingan serta arahan selama mengikuti Kepaniteraan Klinik Senir di

SM! Paru RS"# dr$ Pirngadi Medan$

Penulis menyadari %ah&a masih %anyak kekurangan, %aik dari kelengkapan isi, 'ariasisum%er re(erensi, penuturan %ahasa, maupun cara penulisan$ )leh karena itu penulis

mengharapkan kritik dan saran untuk kesempurnaan paper ini$ *arapan penulis paper ini dapat

%erman(aat %agi pem%aca dan kita semua$

Medan, + )kt%er -.+/

Penulis

1


2/22

#A!TAR 0S0

KATA PENGANTAR$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$i

#A!TAR 0S0$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ ii

1A1 0$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ +

PENDAHULUAN$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+

A$ 2atar 1elakang$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+

1$ Rumusan Masalah$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$-

1A1 00$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$3

TINJAUAN PUSTAKA$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$3

A$ Pneumknisis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$3

1$ 4enis Pneumknisis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$/

5$ 4enis Penyakit aki%at kerja$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$6

#$ Silicsis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$

a$ #e(inisi Siliksis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$

%$ 4enis dan "kuran #e%u Silika$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$7

c$ Etilgi$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ ++

d$ Pat(isilgi Siliksis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ +-

e$ Mani(estasi Klinis Siliksis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ $+8

($ Pemeriksaan #iagnstik$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+3

g$ Penatalaksanaan Siliksis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+6

h$ Prgnsis dan Kmplikasi Siliksis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+6

i$ Tindakan Pencegahan Penyakit Siliksis$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+

1A1 000$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+7

PEN"T"P$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+7

#A!TAR P"STAKA$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ -.

2


3/22

1A1 0

PENDAHULUAN

A$ 2atar 1elakang

Sektr industri menjadi salah satu lapangan pekerjaan yang %anyak

menggunakan sum%er daya manusia, salah satunya adalah industri pa%rik$ Pa%rik

triplek merupakan salah satu industri strategis yang %erhu%ungan dengan

sistem agrindustri 9agr:%ased industry;$ 1erkem%angnya industri pa%rik

triplek yang dimaksud dapat pula mem%a&a dampak negati( yaitu tim%ulnya

pencemaran udara leh de%u yang tim%ul pada prses penglahan atau hasildari industri triplek terse%ut$ #e%u kayu ini akan mencemari udara dan

lingkungannya sehingga pekerja industri triplek dapat tepapar de%u karena

%ahan %aku atau pun prduk akhir$ Algasa( 9-..3; mengatakan %ah&a

perkem%angan kegiatan industri secara umum juga merupakan sektr yang

ptensial se%agai sum%er pencemaran yang akan merugikan %agi kesehatan dan

lingkungan$ 94urnal Respiratry Research #isease, -.+.;

Menurut 9#irektrat 1ina Kesehatan, -.+.; terdapat %e%erapa

penye%a% penyakit aki%at kerja yang diglngkan %erdasarkan penye%a% dari

penyakit yang ada ditempat kerja yaitu dari glngan (isik seperti %ising, radiasi,

suhu ekstrem, tekanan udara, 'i%rasi dan penerangan, dari glngan kimia&i

%erasal dari semua %ahan kimia dalam %entuk de%u, uap, gas, larutan, dan

ka%ut$ Glngan %ilgik %erasal dari %akteri, 'irus, jamur dan lain:lain,

kemudian dari glngan (isilgik %erasal dari desain tempat kerja dan %e%an

kerja serta dari glngan psikssial yaitu stress psikis, tuntutan pekerja danlain se%againya$ 5edera aki%at kerja dapat %ersi(at ergnmik, rtpedik, (isik,

mengenai mata, telinga dan lainnya$ Penyakit:penyakit aki%at pajanan di

lingkungan kerja dapat %erupa tksik, in(eksi, kanker, gangguan hati, sara(, alat

reprduksi, kardi'askular, kulit dan saluran napas$

Pneumknisis merupakan penyakit paru restrikti( aki%at inhalasi

kupasinal de%u, %iasanya dari pasir, %atu, %atu%ara, tum%uh:tum%uhan dan serat

%uatan 95r&in, -..7;$ Pneumknisis adalah penyakit paru yang %iasa terjadi

3


4/22

pada pekerja industri aki%at pajanan partikel anrganik$ Partikel anrganik

terse%ut dapat %erupa de%u nn(i%rgenik ataupun (i%rgenik$ #e%u yang

terinhalasi ini akan di%a&a makr(ag ke jaringan lim(id terdekat dan mem%entuk

(i%rsis$ Tiga penyakit yang paling sering terjadi adalah pneumknisis %atu

%ara, as%estsis, dan siliksis$

#ata American 2ung Assciatin State ( 2ung #i'erse in #i'erse

5mmunity 9-.+.; menye%utkan %ah&a perusahaan s&asta melaprkan

terjadi+3$

2. 1agaimanakah etilgi silicsis>

3. Apa saja mani(estasi klinis seserang hingga dikatakan menderita

silicsis>

4. 1agaimana pat(isilgi silicsis>

5. 1agaimana pemeriksaan diagnstik pada silicsis>

. Apa tindakan pre'enti( yang dilakukan untuk silicsis>

!. 1agaimana asuhan kepera&atan pasien dengan silicsis>

4


5/22

5


6/22

1A1 00

TINJAUAN PUSTAKA

A$ Pneumknisis

0nternatinal 2a%ur )rgani?atin 902); mende(inisikan pneumknisis

se%agai suatu kelainan yang terjadi aki%at penumpukan de%u dalam paru yang

menye%a%kan reaksi jaringan terhadap de%u terse%ut$ Reaksi utama aki%at pajanan

de%u di paru adalah (i%rsis 9Susant, -.++;$ Pneumknisis adalah penyakit

paru restrikti( aki%at inhalasi kupasinal de%u, %iasanya dari pasir, %atu,

%atu%ara, tum%uh:tum%uhan dan serat %uatan 95r&in, -..7;$ 1erdasarkanmacamnya de%u di%edakan menjadi %erikut@

+$ #e%u rganik @ de%u yang %erasal dari tanaman 9de%u kapas,

de%u daun:daunan, tem%akau;$

-$ #e%u anrganik, terdiri dari

a$ #e%u mineral @ de%u yang %erasal dari senya&a kmpleks

9Si)-, Si)8, dan arang %atu;$

%$ #e%u metal @ de%u yang mengandung unsur lgam 9P%, *g,

5d, Arsen, dan lain:lain;$"kuran partikel de%u yang semakin kecil dan knsentrasi yang semakin

%esar pada udara akan memper%esar kemungkinan partikel terdepsisi di al'eli$

Menurut *) 9+776;, ada %e%erapa ukuran partikel de%u %erdasarkan rgan yang

dapat dicapai, yaitu@

+$ /:+. mikrn @ akan tertahan leh saluran pernapasan %agian atas

-$ 8:/ mikrn @ akan tertahan leh saluran pernapasan %agian tengah

8$ +:8 mikrn @ sampai di permukaan al'eli

3$ .,/:+ mikrn@ mengendap di permukaan al'eliBselaput lendir

sehingga menye%a%kan (i%rsis paru

/$ .,+:.,/ mikrn@ melayang di permukaan al'eli$

Meskipun %atas de%u adalah / mikrn, namun de%u ukuran /:+. mikrn

dengan kadar %er%eda dapat masuk kedalam al'eli$ #e%u yang %erukuran C/

mikrn akan dikeluarkan semuanya %ila jumlahnya kurang dari +.

partikelBmmudara$ 1ila jumlahnya +... partikelBmm udara, maka +.=

akan tertim%un dalam paru$

6


7/22

1$ 4enis Pneumknisis

Penamaan pneumknisis tergantung pada de%u penye%a%nya, de%u

silika %erhu%ungan dengan siliksis, pajanan as%es menye%a%kan as%estsis, de%u

%atu%ara menye%a%kan pneumknisis %atu%ara dan lain:lain$ Secara ringkas

%e%erapa yang dikategrikan pneumknisis %erdasarkan jenis de%u

penye%a%nya terlihat pada ta%el -$+$

Ta%el -$+$ 1e%erapa 4enis Pneumknisis 1erdasarkan #e%u Penye%a%nya

J"ni# D"$%Pn"%m&'&nii#

Silika Siliksis

As%es As%estsis

1atu %ara Pneumknisis 1atu %ara1esi Sidersis

1erilium 1erilisis

Timah Stansis

Aluminium Aluminsis

Gra(it Pneumknisis gra(it

#e%u antimny Antimny Pneumknisis

#e%u Kar%n Pneumknisis kar%n

#e%u Ply'inyl 5hlride 9PD5; Pneumknisis PD5

#e%u 1akelite Pneumknisis 1akelite

Titanium )ksida Pneumknisis Titaniumirknium Pneumknisis irknium

Silikn 5ar%ide 5ar%rundum Pneumknisis

*ard Metal Tungsten 5ar%ide Pneumknisis

Nyln !lck !lck rkerFs 2ung

#e%u 5ampuran @

: 5ampuran silica dan %esi

: Silikat

: Slate 95ampuran mica, (eldspar,

crystalline uart?;

: Kalin: Mica

: Siliksidersis

: Silikatsis

: Slate rkerFs Pneumknisis

: Pneumknisis Kalin: Mica

Sumber : Susanto, 2011

5$ 4enis Penyakit aki%at kerja

Penyakit Aki%at Kerja adalah penyakit yang dise%a%kan leh pekerjaan,

alat kerja, %ahan, prses maupun lingkungan kerja$ #engan demikian Penyakit

Aki%at Kerja merupakan penyakit yang arti(isial atau man made disease$ #alam

melakukan pekerjaan apapun, se%enarnya kita %erisik untuk mendapatkan

7


8/22

gangguan Kesehatan atau penyakit yang ditim%ulkan leh penyakit terse%ut$)leh

karena itu , penyakit aki%at kerja adalah penyakit yang dise%a%kan leh

pekerjaan,alat kerja , %ahan , prses maupun lingkungan kerja$

Pada simpsium internasinal mengenai penyakit aki%at hu%ungan

pekerjaan yang diselenggarakan leh 02) 90nternatinal 2a%ur )rgani?atin; di

2in?, Austria, dihasilkan de(inisi menyangkut PAK se%agai %erikut@

+$ Penyakit Aki%at Kerja H )ccupatinal #isease adalah penyakit yang

mempunyai penye%a% yang spesi(ik atau assiasi yang kuat dengan

pekerjaan, yang pada umumnya terdiri dari satu agen penye%a% yang

sudah diakui$-$ Penyakit yang 1erhu%ungan dengan Pekerjaan H rk Related

#iseaseadalah penyakit yang mempunyai %e%erapa agen penye%a%,

dimana (aktr pekerjaan memegang peranan %ersama dengan (aktr risik

lainnya dalam %erkem%angnya penyakit yang mempunyai etilgi

kmpleks$

8$ Penyakit yang Mengenai Ppulasi Kerja H #isease ( !ecting rking

Ppulatins adalah penyakit yang terjadi pada ppulasi pekerja tanpa

adanya agen penye%a% ditempat kerja, namun dapat diper%erat leh

kndisi pekerjaan yang %uruk %agi kesehatan$

#alam melakukan tugas di perusahaan seserang atau sekelmpk pekerja

%erisik mendapatkan kecelakaan atau penyakit aki%at kerja$ *) mem%edakan

empat kategri Penyakit Aki%at Kerja, yaitu@

+$ Penyakit yang hanya dise%a%kan leh pekerjaan, misalnya

Pneumcnisis$

-$ Penyakit yang salah satu penye%a%nya adalah pekerjaan, misalnya

Karsinma 1rnkhgenik$

8$ Penyakit dengan pekerjaan merupakan salah satu penye%a% di

antara (aktr:(aktr penye%a% lainnya, misalnya 1rnkhitis

khrnis$

3$ Penyakit dimana pekerjaan memper%erat suatu kndisi yang sudah

ada se%elumnya, misalnya asma$

8


9/22

1e%erapa jenis penyakit pneumcnisis yang %anyak dijumpai di daerah

yang memiliki %anyak kegiatan industri dan teknlgi, yaitu@

+$ Siliksis

-$ As%estsis

8$ 1isinsis

3$ Antraksis

/$ 1erilisis

#$ Silicsis

a$ #e(inisi Siliksis

Pneumknisis adalah sekumpulan penyakit yang dise%a%kan leh

penim%unan de%u didalam jaringan paru:paru$ Salah satu jenis dari

pneumknisis adalah siliksis$ Siliksis merupakan suatu penyakit

saluran perna(asan aki%at inhalasi dari silikn diksida 9Si-; atau silika yang

menye%a%kan peradangan dan pem%entukan jaringan parut pada paru:paru$

Silika %e%as merupakan kmpnen utama pasir dan %atu masuk ke dalam

saluran pernapasan %iasanya terjadi karena peledakan, penggerindaan,

penghancuran, penge%ran dan penggilingan %atuan$ 1isa juga terdapat dari

usaha kmersial yang menggunakan granit, %atu pasir serta pasir giling atau

pem%akaran diatmit$ Silika adalah kristal yang sangat keras yang %iasanya

menempel di %atu atau tanah atau terdapat ada juga yang terdapat di udara

%e%as 9Riyani, -..7;$

Siliksis merupakan salah satu pneumcnisis restrikti( aki%at

inhalasi kupasinal de%u, %iasanya dari pasir, %atu, %atu%ara, tum%uh:

tum%uhan dan serat %uatan$ Pneumknisis %iasanya hanya tejadi setelah

pajanan de%u %ertahun:tahun$ #e%u yang mencapai saluran na(as %a&ah

akan merangsang reaksi imun dan in(lamasi yang menye%a%kan akumulasi

makr(ag sehingga akhirnya terjadi (i%rsis paru yang di(us$ 95r&in,

-..7;$

Menurut Agus Susant 9-..7;, Secara klinis terdapat 8 %entuk siliksis,

yakni siliksis akut, siliksis krnik, dan siliksis terakselerasi$

1. Silikosis Akut

9


10/22

Terjadi aki%at pemaparan siliksis dalam jumlah yang

sangat %esar, dalam &aktu cepat$Paru:paru sangat meradang dan

terisi leh cairan, sehingga tim%ul sesak na(as yang he%atdan

kadar ksigen darah yang rendah$ Gejala lain yang dapat tim%ul

pada penderita siliksis akut adalah demam, %atuk, dan

penurunan %erat %adan $

2. Silikosis Akselerata

Terjadi setelah terpapar leh sejumlah silika yang le%ih

%anyak selama &aktu yang le%ihpendek 93:< tahun;$ Peradangan,

pem%entukan jaringan parut dan gejala:gejalanya terjadile%ih

cepat, (i%rsis masi( dan sering terjadi myc%acterium tipikal

atau atipik$ !i%rsisini terjadi aki%at pem%entukan jaringan parut

dan menye%a%kan kerusakan pada strukturparu yang nrmal$

1iasanya penderita mengalami gagal na(as aki%at hipksemia$

8$ Siliksis Krnis Simplek

Terjadi aki%at pemaparan sejumlah kecil de%u silika

dalam jangka panjang 9le%ih dari -. tahun;$

Pemerikaan dengan sprirmetri dapat ditemukan adanya

tanda restriksi dan %struksi paru$ Ndul:ndul peradangan

krnis dan jaringan parut aki%at silika ter%entuk di paru:paru dan

kelenjar getah %ening dada$ Pada pemeriksaan spirmetri

Kerusakan diparu:paru %isa mengenai jantung dan menye%a%kan

gagal jantung yang %isa %eraki%at (atal jika terpapar leh

rganisme penye%a% tu%erkulsis 9 Myc%acterium tu%erculsis;

karena penderita siliksis mempunyai resik 8 kali le%ih %esaruntuk menderita tu%erculsis

%$ 4enis dan "kuran #e%u Silika

Saluran Perna(asan pada manusia %erhu%ungan dengan udara yang

dihirup$ "dara yang dihirup tentu %erasal dari lingkungan sekitar$ "dara

juga mem%a&a partikel:partikel kecil 9de%u; yang mungkin memiliki

10


11/22

ptensi %er%ahaya$ #e%u adalah salah satu %ahan atau partikel melayang di

udara dengan ukuran + mikrn sampai dengan /.. mikrn$ Partikel de%u

akan %erada di udara dalam &aktu yang relati( lama dalam keadaan

melayang di udara kemudian masuk ke dalam tu%uh manusia melalui

saluran pernapasan$ #alam hal ini de%u industri yang ada di udara akan

di%agi menjadi - karakteristik yaitu de%u yang hanya sementara di udara dan

tidak mudah mengendap 9Suspended Particulate Matter;$9Patel, RP @ -..;

Menurut #jjdi%rt -.., partikel de%u anrganik yang

terinhalasi dapat %erupa de%u inert ataupun (i%rgenik$ #e%u yang termasuk

dalam glngan de%u inert 9nn(i%rgenik; adalah de%u %esi, %arium, timah

putih, sedangkan yang termasuk glngan de%u (i%rgenik 9menim%ulkan

(i%rsis; adalah silika, as%es, %erilium, de%u tam%ang %atu%ara$

Ta%el$+ Ta%el 4enis Kristal Silika

Nama S(r%'(%r

I:uart?

Trignal

J:uart? *eagnal

I:tridymite )rthrhm%ic

J:tridymite*eagnal

I:crist%alite Tetragnal

J:crist%alite 5u%ic

(aujasite5u%ic

melanphlgite 5u%ic

11
http://en.wikipedia.org/wiki/Tridymitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Cristobalitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Faujasitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Melanophlogitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Tridymitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Cristobalitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Faujasitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Melanophlogite


12/22

keatite Tetragnal

mganiteMnclic

cesiteMnclic

stish'iteTetragnal

pststish'ite

)rthrhm%ic

(i%rus)rthrhm%ic

sei(ertite)rthrhm%ic

c$ Etilgi

Menurut #emedts M 9-..8; Silika %e%as yang merupakan

kmpnen utama pasir dan %atu masuk kedalam saluran pernapasan%iasanya terjadi karena peledakan, penggerindaan, pengahancuran,

penge%ran, dan penggilingan %atuan$ 1isa juga terdapat dari usaha

kmersial yang menggunakan granit, %atu pasir, serta pasir giling atau

pem%akaran diatmit$ Siliksis terjadi pada rang:rang yang telah

menghirup de%u silica selama %e%erapa tahun$ Silica adalah unsur utama

dari pasir, sehingga pemaparan %iasanya terjadi pada@

+$ Pekerja pemtng %atu dan granit

12
http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Keatite&action=edit&redlink=1http://en.wikipedia.org/wiki/Moganitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Coesitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Stishovitehttp://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Poststishovite&action=edit&redlink=1http://en.wikipedia.org/wiki/Seifertitehttp://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Keatite&action=edit&redlink=1http://en.wikipedia.org/wiki/Moganitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Coesitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Stishovitehttp://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Poststishovite&action=edit&redlink=1http://en.wikipedia.org/wiki/Seifertite


13/22

-$ Pekerja pengecran lgam

8$ Pem%uat tem%ikar

3$ 1uruh tam%ang lgam

1iasanya gejala tim%ul setelah pemaparan selama -.:8. tahun$

Tetapi pada peledakan pasir, pem%uatan ter&gan dan pem%uatan alat

pengampelas sa%un, dimana kadar silika yang dihasilkan sangat tinggi,

gejala dapat tim%ul dalam &aktu kurang dari +. tahun$

1ila terhirup, ser%uk silika masuk ke paru:paru dan sel pem%ersih

9misalnya makrofag; akan mencernanya$ Tu%uh akan mengeluarkan

makr(ag 9sel anti%di tu%uh; dari paru:paru yang menye%a%kan

ter%entuknya jaringan parut pada paru:paru$

Pada a&alnya, daerah parut ini hanya merupakan %ungkahan %ulat yang

tipis 9silikosis noduler simplek;$ Akhirnya, mereka %erga%ung menjadi

massa yang %esar 9silikosis konglomerata;$

#aerah parut ini tidak dapat mengalirkan ksigen ke dalam darah

secara nrmal$ Paru:paru menjadi kurang lentur dan penderita mengalami

gangguan perna(asan$

d$ Pat(isilgi Siliksis

Partikel Silikat %erukuran sangat kecil, kurang dari satu mikrn

setelah terhirup melalui pernapasan akan mengendap di ujung akhir saluran

pernapasan %rnkilus, saluran al'elus, dan al'eli paru:paru$ Permukaan

partikel silikat terse%ut akan menye%a%kan prduksi hidrgen, hidrgen

perksida, dan radikal %e%as senya&a ksigen lainnya$ Semua radikal %e%as

ini akan merusak lapisan lemak dinding sel tu%uh yang sehat dan mematikan

prtein:prtein penting untuk meta%lisme sel nrmal$ Sistem pertahanan

tu%uh kita tentunya akan %erespns terhadap kehadiran partikel asing

13


14/22

terse%ut$ Tu%uh akan mengeluarkan makr(ag 9sel anti%di tu%uh; dari paru:

paru yang selanjutnya diikuti pelepasan senya&a anti%di interleukin 902:

+ dan 1:3;$ Pelepasan senya&a ini akan mem%uat tu%uh merespns dengan

peningkatan suhu tu%uh sehingga gejala yang dirasakan adalah demam$ !aktr:(aktr

pertahanan tu%uh seperti (aktr pertum%uhan al(a akan menginduksi

pem%elahan sel tipe - pada paru:paru sehingga terjadi pem%elahan sel

(i%r%las dan memprduksi ndular:ndular dengan ukuran mikrskpik

9siliksis nduler simplek;$ Semakin lama semakin %anyak pula ndul yang

ter%entuk, kemudian %erga%ung menjadi ndul yang le%ih %esar

9siliksis knglmerata;$ Ndul:ndul terse%ut akan tertim%un dalam

jaringan paru sehingga terjadi (i%rsis paru$ !i%rsis adalah kelainan di

mana paru:paru menjadi mengeras dan mem%entuk gam%aran seperti skar

luka$ Kelainan inilah yang akan mem%antu penegakan diagnsis karena akan

terlihat jelas se%agai gam%aran putih, %ulat %eraturan dengan ukuran tertentu

pada (t rntgen paru$ Selama perkem%angan penyakit ini, aliran udara di

al'elus paru:paru akan ter%atas$ Pergantian ksigen dan kar%ndiksida di

paru menjadi tidak e(ekti( aki%atnya akan ditemukan gejala sesak diikuti

%atuk:%atuk$ Tim%unan silika juga menye%a%kan menyempitnya saluran

%rnchial yang merupakan se%a% utama dari dyspnea$ 91ecklake MR, -../;

)O* SILIKOSIS

14

Partikel de%u silika terinhalasi

Retensi silika di al'elus

!agsitsis leh makr(ag

Pelepasan senya&a anti%di se%agai pertahanan

Ter%entuk jaringan parut pada paru

Paru tercemar silika

SILIKOSIS


15/22

e$ Mani(estasi Klinis Siliksis

Penderita siliksis nduler simpel tidak memiliki masalah

perna(asan, tetapi mereka %isa menderita %atuk %erdahak karena saluran

perna(asannya mengalami iritasi 9%rnkitis;$ Siliksis knglmerata %isa

menye%a%kan %atuk %erdahak dan sesak na(as, mula:mula sesak na(as hanya

terjadi pada saat melakukan akti'itas, tapi akhirnya sesak tim%ul %ahkan

pada saat %eristirahat$ Keluhan perna(asan %isa mem%uruk dalam &aktu -:/

tahun setelah penderita %erhenti %ekerja$ Kerusakan di paru:paru %isa

mengenai jantung dan menye%a%kan gagal jantung yang %isa %eraki%at (atal$

4ika terpapar leh rganisme penye%a% tu%erkulsis 9Myc%acterium

tu%erculsis, penderita siliksis mempunyai resik 8 kali le%ih %esar untuk

menderita tu%erkulsis$9Nadel 4A, -../;

15

1ld 91-; 1ne 916;1&el 91/;1reath 91+;

Ekspansi

paru tidak

maksimal

!i%rsis pada

parenkim

paru

Penumpukan

sekret

Masuknya

%enda asing

di jalan na(as

Peru%ahan

kapiler

mem%ran

kapiler:al'elar

Reaksi sistemiksilika

Elastisitas paruPerasaan tidaknyaman

Paru:paru tidak

dapat

mengem%anglaju meta%lisme

sekunder dari

reaksi sistemis

silika

Na(su makan

Sekresi

tertahan 0ntake nutrsiPenyempitanarea di(usi

al'eli

Ke%utuhan energi

untuk respirasi

meningkat+K P"r%$ahan

n%(ri#i '%ran- dari'"$%(%han (%$%h

+K

Hip"r("rmiPergerakan

dada tidak

maksimal

Gangguan

Elastisitas paru

#i(usi gas

Ketidakseim%ang

an suplai ksigen

dengan ke%utuhanAkumulasi

sekret di

jalan na(as #ispnea

+K P&a

na/a# (ida'

"/"'(i/

Kelemahan (isik+K In(&"ran#i

a'(i0i(a#

+K

K"(ida'"/"'

(i/an

$"r#ihan

aan na/a#

+K an--%an

p"r(%'aran -a#

Peru%ahan TTD

setelah akti'itas


16/22

Penyakit siliksis ditandai dengan sesak na(as yang disertai %atuk:

%atuk$ 1atuk ini seringkali tidak disertai dengan dahak$ Pada siliksis

tingkah sedang, gejala sesak na(as yang disertai terlihat dan pada

pemeriksaan (ttraks kelainan paru:parunya mudah sekali diamati$ 1ila

penyakit siliksis sudah %erat maka sesak na(as akan semakin parah dan

kemudian diikuti dengan hipertrpi jantung se%elah kanan yang akan

mengaki%atkan kegagalan kerja jantung$ Gejala tam%ahan yang mungkin

ditemukan, terutama pada siliksis akut@

+$ #emam

-$ 1atuk

8$ Penurunan %erat %adan

3$ Gangguan perna(asan yang %erat$

($ Pemeriksaan #iagnstik

Pemeriksaan diagnstik yang dapat dilakukan pada pasien siliksis

menurut jeyaratnam 9-..7;, yaitu@

+$ Rntgen dada 9terlihat gam%aran pla ndul dan jaringan parut;

!t traks %erguna dalam mendeteksi dan memantau

respn paru untuk de%u mineral, lgam tertentu, dan de%u rganik

mampu mendrng pneumnitis hipersensiti'itas$ )rganisasi

Per%uruhan 0nternasinal 902); 0nternatinal Klasi(ikasi Radigra(i

dari Pneumcnises mengklasi(ikasikan radigra(i dada sesuai

dengan si(at dan ukuran dan kekeruhan melihat sejauh mana

keterli%atan parenkim terse%ut$ Secara umum, kekeruhan linier

terlihat di as%estsis$

16


17/22

Gam%ar +$ *asil Rntgen siliksis

-$ Tes (ungsi paru

1anyak de%u mineral menghasilkan peru%ahan karakteristik

dalam mekanisme pernapasan dan 'lume paru:paru yang secara

jelas menunjukkan pla restrikti($ #emikian pula, pemaparan de%u

rganik atau %ahan kimia dapat menye%a%kan asma kerja atau

PP)K$ Pengukuran peru%ahan 'lume ekspirasi paksa 9!ED+;

se%elum dan setelah shi(t kerja dapat digunakan untuk mendeteksi

respn %rnchcnstricti'e atau peradangan akut$

8$ *igh Reslutin 5mputed Tmgraphy 9*R5T; dan EKG*R5T %isa a%nrmal %ahkan %ila (t traks tampak

nrmal dan terlihat peru%ahan su%pleura yang %erlanjut

mem%entuk sarang le%ah$ #i %a&ah daerah (i%rsis pleura, %isa

terjadi klaps %er%entuk ndul yang pada (t traks nampak

se%agai massa$ *R5T %isa mem%edakannya dari gam%aran

karsinma$ EKG diindikasikan untuk mencari hipertr(i 'entrikel

kanan yang %eraki%at pada kegagalan jantung aki%at ksigen yang

tidak terpenuhi karena kerusakan paru siliksis$

g$ Penatalaksanaan Siliksis

Patrick 9-../; dalam %ukunya menye%utkan %ah&a tidak ada

peng%atan khusus untuk siliksis, namun untuk mencegah agar penyakit

siliksis tidak semakin mem%uruk yaitu dengan cara menghilangkan

sum%er pemaparan atau dengan menurunkan kadar de%u silika$

17


18/22

Salah satu terapi yang cck untuk penderita siliksis adalah terapi

suprti($ Terapi ini terdiri dari %at antitusi( atau penekan %atuk,

%rnkdilatr, dan ksigen$ 4ika terjadi in(eksi, %isa di%erikan anti%itik$

Tindakan pre'enti( le%ih penting dan %erarti di%andingkan dengan

tindakan peng%atannya$

Penyakit siliksis akan le%ih %uruk kalau penderita se%elumnya

juga sudah menderita penyakit T15 paru:paru, %rnkitis, asma %rnkial

dan penyakit saluran pernapasan lainnya$ Penga&asan dan pemeriksaan

kesehatan secara %erkala %agi pekerja akan sangat mem%antu dalam

pencegahan dan penanggulangan penyakit:penyakit aki%at kerja$ #ata

kesehatan pekerja se%elum masuk kerja, selama %ekerja dan sesudah

%ekerja perlu dicatat untuk pemantauan ri&ayat penyakit pekerja jika

se&aktu:&aktu diperlukan$

*al lain yang perlu dipertim%angkan adalah@

+$ Mem%atasi pemaparan terhadap de%u silika$

-$ Meru%ah pla hidup denga %erhenti merkk$

8$ Menjalani tes kulit untuk T15 secara rutin setiap tahunnya karena

penderita siliksis memiliki resik tinggi

menderita tuberkulosis9T15;$ Silika diduga dapat mempengaruhi

sistem keke%alan tu%uh terhadap %akteri penye%a% T15$ 4ika

hasilnya psiti(, maka di%erikan %at anti T15$

h$ Prgnsis dan Kmplikasi Siliksis

18


19/22

Silika dapat menye%a%kan menyempitnya saluran %rnchial yang

merupakan se%a% utama dari dyspnea$ 4ika penderita siliksis terpapar

leh rganisme penye%a% tu%erkulsis 9Myc%acterium tu%erculsis;

penderita siliksis mempunyai resik 8 kali le%ih %esar untuk menderita

tu%erkulsis$

1iasanya gejala tim%ul setelah pemaparan selama -.:8. tahun$

Pekerja penam%ang pasir, pekerja pem%uatan ter&gan dan pem%uatan

alat pengampelas sa%un dengan kadar silika yang dihasilkan sangat tinggi

akan tim%ul gejala dalam &aktu kurang dari +. tahun$

Siliksis dapat menye%a%kan kmplikasi pada %e%erapa penyakit

dan memiliki risik yang le%ih tinggi untuk@

i$ Em(isema

ii$ !i%rsis paru

iii$ Gagal napas in(eksi mikr%akteri

nntu%erklsis

i'$ Pneumtraks

'$ Penurunan 'lume paru disertai %struksi aliran

udara

'i$ Melanptisis atau sputum %er&arna hitam

'ii$ Tu%erkulsis 9T15;

i$ Tindakan Pencegahan Penyakit Siliksis

1 Prmti(

19


20/22

Pada prmti( dapat dilakukan penyuluhan kepada tenaga kerja

seperti penggunaan Alat Pelindung #iri 9AP#; saat %ekerja, penyuluhan

mengenai kesehatan para tenaga kerja%erdasarkan pekerjaan yang

dilakukannya$ Kepada pekerja perlu di%eri penyuluhan mengenai ke%ersihan

perrangan, makanan yang nilai gi?inya sesuai dengan jenis pekerjaan, gerak %adan

untuk kesehatan 9lahraga;, pertlngan pertama pada kecelakaan, dan

perilaku dalam Keselamatan dan Kesehatan Kerja 9K8;$

-; Pre'enti(

Penga&asan terhadap di lingkungan kerja dapat mem%antu

mencegah terjadinya siliksis$ Tindakan pre'enti( dapat dilakukan dengan

cara memperhatikan @

a$ Dentilasi %aik lkal maupun umum$ Dentilasi umum antara lain

dengan mengalirkan udara ke ruang kerja melalui pintu dan jendela

dan 'entilasi lkal %erupa pipa keluar stempat$ Pengendalian de%u

silika dapat menjadi hal yang penting dalam usaha mencegah

terjadinya siliksis$

%$ #engan melakukan su%stitusi$ Misalnya dalam prses sand%lasting,

%ahan untuk meratakan permukaan lgam yang %iasanya %erupa

de%u pasir diganti dengan %u%uk alumina$

c$ Metde yang memungkinkan %erkurangnya de%u di udara$

Misalnya dengan penge%ran %asah 9&et drilling;

d$ 0slasi sum%er agar tidak mengeluarkan de%u di ruang kerja

dengan L lcal ehauster atau dengan melengkapi &ater sprayer pada

cer%ng asap$

20


21/22

1A1 000

PEN"T"P

Penyakit pada lingkungan kerja dapat ter%entuk dari paparan de%u$

Siliksis adalah penyakit paru aki%at inhalasi kristal silikn diksida 9silika;$

Penyakit siliksis memiliki tiga jenis tingkatan, yaitu siliksis krnis simplek,

siliksis akselerata, dan siliksis akut$ Per%edaan dari ketiga jenis siliksis

%erdasarkan lamanya pasien terpapar dalam lingkungan yang %erptensi$

#engan menjaga ke%ersihan diri akan meminimalisasi penye%aran de%usilica yang %anyak terdapat di pa%rik$

21


22/22

#A!TAR P"STAKA

5r&in, E$ 4$ 9-..7;$Buku Saku Patofisiologi.4akarta@ EG5$

#a'ey, Patrick$ -../$At a lance Medicine$ 4akarta@ Erlangga$

#jjdi%rt, R$ #armant$ -..7$!espirology "!espiratory Medicine#$ 4akarta@

EG5$

4eyaratman, 4$, Kh, #a'id$ -.+.$Buku A$ar Praktik %edokteran %er$a. 4akarta@

EG5$

Marilyn E, et all$ -..-$!encana Asu&an %epera'atan. (disi )$ 4akarta@ EG5$

Ntatmdj, S$ 9-.+.;$Metodologi penelitian kese&atan$ Ed re'$ 4akarta@

Rineka 5ipta$ +.

)&h, #$P$, 02) *)$ 9-../;$Pedoman bersama *+ dan - tentang

pelayanan kese&atan dan */A*S$ 4akarta @ #irektrat penga&asan

kerja$

Pandita, S$ 9-.+.;$ Se$ua tenaga ker$a Asia diderita penyakit akibat ker$a$ #i

perleh tanggal + kt%er -.+3 jam -+@ 3/ 01 diakses dari http@

BBkampungtki$cmB

Price, S$A$+77/$Patofisiologi %onsep %linis ProsesProses Penyakit.4akarta@

EG5$

Sari, R$ Y$N$0 9-..7;$Pemakaian alat pelindung diri sebagi upaya dalm

memberikan perlindungan bagi tenaga ker$a$ Semarang@ "ni'ersitas

#ipnegr$

Sudy, A$$ 9-..6; $*lmu penyakit dalam$ 4akarta @ 0lmu Penyakit #alam

!akultas Kedkteran "ni'ersitas 0ndnesia

22

silikosis eka putra anto

Documents