izk- MkW- lfork ek/kojko iokj 1P a g e

yksdxhrs Lo:i o ijaijk

izk- MkW- lfork ek/kojko iokj

dyk o foKku efgyk egkfo|k;ky;

esgdj, ft-- cqyMk.kk महाराषटर भारत

yksdxhrs gh ekuoh eukph uSlfxZd vfHkO;Drh vkgs ekSf[kd ijaijsus yksdxhrs yksdthoukr

izpfyr vlqu R;kapk drkZ vukfed vlrks- R;kaph fufeZrh lewgeukr gksr vlqu R;kaps vkokgugh

lewgkeukl vlrs- yksdxhrakrwu yksdthoukps vusd iSyw] R;kaP;k lw{e NVk lgti.ks O;Dr gksrkr-

yksdxhrs gh fuR;uwru Lo:ikph vlrkr- yksdxhrkps Lo:i fofo/k izdkjps vkgs- ekuoh thoukP;k

fofo/k vaxkauk yksdxhr Li'kZ djrs- euksjatu] fo/kh] Jeifjgkj] vkpj.k] nsonsorkaph mikluk]

HkkokfHkO;Drh] uhfrcks/k] [ksG] uR; ;kauk lkFk Eg.kwu v'kk vusd mfÌ"VkaalkBh yksdxhrkaph fufeZrh

>kysyh vlY;keqGs R;kaP;ke/;s fofo/krk vk<Grs- ;karwu yksdxhrkaph O;kidrk y{kkr ;srs-

yksdxhrkph ijaijk Qkj izkphu vkgs- osniwoZdkGkr yksdxhrs izpfyr vlkoh- osndkyhu

yksdxhrkaP;k Lo:ikpk fopkj djrk] fofo/k Lo#ikr yksdxhrs R;kdkGh izpfyr gksrh vls y{kkr

;srs- rRdkyhu yksdthoukr izpfyr vlysY;k v'kk yksdxhrkauk ^xkFkk^ EgVys tkrs- osndkGkuarj

iqjk.kdkGkrgh yksdxhrs izpfyr vlY;kps fnlrs- egkdkO;krgh yksdxhr ijaijspk mYys[k vk<Grks-

laLdr ok³+e;krgh yksdxhrkps mYys[k vk<Grkr- tSupw.khZrgh yksddkO;kpk mYys[k vkgs- lkrokgu

dkGkrgh yksdxhrs izpfyr gksrh- yksdxhrkaph gh ijaijk vusd 'krdkaiklwu yksdthoukr v[kaMi.ks

izpfyr vlY;kps fnlrs- izLrqr 'kks/kfuca/kke/;s yksdxhrkaps Lo#i o ijaijk ;kapk 'kks/k ?ks.;kpk

iz;Ru dj.;kr vkyk vkgs-

yksdxhrkps Lo#i %&

yksdxhrkapk vH;kl d#u R;kaP;k Lo#ikoj izdk'k Vkd.;kps iz;Ru vkiY;k ns'kkr vkf.k

ikf'pekR; ns'kkrhy vusd vH;kldkauh dsys vkgsr, R;ko#u yksdxhrkps Lo#i y{kkr ;srs- MkW-

ljksftuh ckcj ;kaP;k erkuqlkj, fofo/k izdkjP;k tkfroar Lojfoyklkauh f'kuxkjysys o vkf'kf{krkaauh

fdR;sd o"kkZekxs jfpys vlrkgh dsoG ikBkarjkP;k cGkoj fi<;ku fi<;k vkiY;k uouoksUes"k'kkyh

rstkus iq<P;k fi<hyk mRrsftr dj.kkjs Hkkoxhr Eg.kts yksdxhr gks;- gs yksdxhr Eg.kts lkekU;

izk- MkW- lfork ek/kojko iokj 2P a g e

ek.klkaP;k lkeqnkf;d thoukph vfHkO;Drhp vkgs,1 vls R;kauk okVrs- R;kaP;k ers] ekSf[kd ijaijsus

vf'kf{krkar pkyr vkysys Hkkoxhr Eg.krs yksdxhr gks;-

yksdxhrkaph fufeZrh yksdlewgkr LokHkkfodi.ksp gksr vlrs- yksdxhr Eg.kts T;k

yksdlewgkps ok³+e; vfyf[kr vkf.k ekSf[kd ijaijsus pkyr ;srs R;kaps laxhre; xhr gks;-

yksdxhrkaP;k ekSf[kd ijaijspk fopkj djrk R;kaph fuR;uwrurk gk fo'ks"k izR;;kl ;srks- EkkSf[kd

xhrkapk drkZ gk vukfed vlrks- yksdxhrkrwu yksdthoukps vusd iSyw] R;kP;k lw{e NVk lgti.ks

O;Dr gksrkr- yksdxhrkauk dkGkps ca/ku ulrs- rs dkykrhr vlrkr- yksdxhrkaph fufeZrh] tM.k?kM.k

vkf.k yksi iko.ks ;k fdz;k v[kaMi.ks pkyw vlrkr- R;keqGs yksdxhrkr uos&tqus vls dkgh Eg.krk

;sr ukgh- ijaijk fVdfo.;kpk iz;Ru yksdxhrkaOnkjs gksr vlY;keqGs R;krwu 'kCnkaph izkphu #is tqU;k

izFkkaps vo'ks"k lrr Mksdkor vlrkr-

ejkBh yksdxhrkae/;s fL=;kaph rlsp iq#"kkaph yksdxhrs vk<Grkr- iq#"kkaP;k xhrkae/;s

jatuewY; vf/kd vlrs- ejkBh yksdlaLd`rh vusdfo/k fo'ks"kkauh uVysyh vkgs- ;k laLd`rhP;k

mikldkar oklqnso] xksa/kGh] ok?;k-eqjGh] iksrjkt] HkjkMh] Mkd oktfo.kkjs dqaHkkj ;kapk izkeq[;kus

lekos'k gksrks- ;k mikldkauk ejkBh yksdthoukr Hkxrkaps LFkku izkIr >kysys vlrs- nsonsorkaP;k

miklukfof/kr ;k Hkxrkaps vuU;lk/kkj.k egRRo vkgs- ejkBh yksdlaLdrhps gs mikld nsonsorkaP;k

miklukfo/khizlaxh mnjfuokZgklkBh fHk{kk ekxrkuk xk.kh Eg.krkr- rlsp mnjfuokZgklkBh HkVdarh

dj.kkjs cgq:ih] ikaxqG] dqMeqM;k tks'kh] uanh cSyokys b- ekSf[skd ijaijsus pkyr vkysyh xk.kh

xkrkr-

1) xksa/kG;kph xk.kh %& xksa/kGk;kr lk/kkj.kr% pkj rs ikp O;Drh vlrkr- xksa/kGkr lacG]

rq.krq.;kP;k lkFkhoj iqjk.kkrhy ,[kknh dFkk in;kRed Lo:ikr lkfHku; lknj dsyh tkrs-

xksa/kGkph xk.kh ijaijsus Pkkyr vkysyh vlrkr-

rqGtkiwjph vkbZ xksa/kGk ;kos

dksYgkiqjph y{ehckbZ xksa/kGk ;kos

ekgwjph js.kqdk ekrs xksa/kGk ;kos

ckljP;k ljLorh xksa/kGk ;kos

;k xhrkrwu xksa/kGh egkjk"Vªkrhy vusd nso&nsorkauk xksa/kGkyk ;s.;kps vkokgu djrks-

izk- MkW- lfork ek/kojko iokj 3P a g e

2) oklqnsokaph xk.kh %& oklqnso gk Jhd`".k HkDr vlwu mnjfuokZgklkBh fHk{kk ekxr vlrkuk rks

Jhd`".kfo"k;d o vU; xk.kh xkr vlrks- jpusP;k o vkdkjkP;k n"Vhus gh dFkkxhrs eksBh

vlrkr- ;k xhrkrwu d`".kkP;k ckyyhyk] ;'kksnspk oRly Hkko] xksdqGkrhy xkSG.khps o.kZu jlkG

ok.khus dsysys vlrs- vk/;kfRed Lo:ikP;k xhrkrwu vkRek] ijekRek ;klanHkkZr foospu] ekuoh

thoukps lkFkZdRo fofo/k n"VkarkP;k vk/kkjs O;Dr dsys tkrs-

3) ok?;k&eqjGhph xk.kh %& ejkBh yksdthoukr [kaMksck ;k yksdnsorsP;k miklusr ok?;k&eqjGh

vkf.k R;kaps tkxj.k ;kauk egRokps LFkku vkgs- ok?;k&eqjGhph xk.kh izkeq[;kus tkxj.k izlaxh

xkrkr- ;k xk.;kapk egRRokpk fo'ks"k Eg.kts ekuoh HkkoHkkoukaps vkjksi.k ;kaP;krwu dsys tkrs-

ykSfdd thoukrhy ?kVukizlax] [kaMksck, EgkGlk vkf.k ck.kkbZ ;kaP;k thoun'kZukrwu of.kZysys

vlY;keqGs ;k nSorkafo"k;h vkf.k ok?;k&eqjGh ;kaP;kfo"k;h ,d vkiysi.kk lektthoukr

ikgko;kl feGrks-

4) iksrjktph xk.kh %& xkokps j{k.k dj.kkjh xzkensork Eg.kwu ejhvkbZyk ejkBh eqy[kkr J/nsps

LFkku vlwu frpk Hkxr Eg.kwu iksrjktkykgh ejkBh yksdthoukr vknjkps LFkku vkgs- tkxj.kkr

iksrjktkyk vuU;lk/kkj.k egRo vlrs- dFkkRe xhrs] vksohln`'; xhrs] /kwikthP;k dFkk vls

iksrjktkP;k xk.;kps Lo:i vlrs-

5) HkjkM;kph xk.kh %& HkSjoukFkkps mikld Eg.kwu HkjkMh yksdthoukr vksG[kys tkrkr- ,d

dqGkpkj Eg.kwu *HkjkM* ?kky.;kph izFkk dkgh ?kjk.;kr vkgs- HkSjokP;k miklukizlaxh vkf.k brj

osGhgh fHk{kk ekxrkuk HkjkMh xk.kh xkrkr- HkjkMkr iwoZjax o mRrjjax vls nksu Hkkx vlrkr-

iwoZjaxkr x.k] HkjkMkl ;s.;kps nsonsorkuk vkokgu vkf.k T;ksfrckph xk.kh vlrkr- rj

mRrjjaxkr dFkkxhr lknj dsys tkrs- dFkkxhr, fo/khxhrs] ea=kRed Lo#ikph xhrs vls

HkjkM;kP;k xhrkps Lo#i vlrs-

6) /kuxjkph xk.kh %& /kuxjkps mikluk nSor fcjksck- fcjksckP;k miklusrhy ‘laqcjkt’ vkf.k

‘gqbZd’ oSf'k"V;iw.kZ vlrs- fcjksckP;k miklusr ‘gqbZdyk’ vuU;lk/kkj.k egRo vkgs- /kuxjkph o

R;kaP;k Hkxrkph xhrs gh dFkkRe xhrs] fcjksckps ekgkRE; lkax.kkjh xhrs] v'kk Lo#ikph vkgsr-

xksa/kG tkxj.kkizek.ks gqbZd lq# gksrkuk fcjkscklg brj nsonsorkauk gqbZdkl ;s.;kps o gqbZd

fufoZ?u ikj ikM.;kps vkokgu dsys tkrs ‘laqcjkuk’ r ‘x.kk’ r fujfujkG;k nsonsorkaps mYys[k

dsys tkrkr-

izk- MkW- lfork ek/kojko iokj 4P a g e

7) ikaxqGkph xk.kh %& ejkBh yksdlaLdrhP;k vusd mikldkaiSdh ikaxqG gk ,d mikld vkgs- l/;k

ikaxqG lglk ikgko;kl feGr ukgh- ikaxqG gh laLFkk izkphu vlwu izkeq[;kus frpk vk<G

egkjk"Vªkr vkgs- HkVdarh d#u mnjfuokZg dj.ks o yksdkuk /kkfeZd dFkk lkax.ks vls R;kps

Lo#i gksrs-

8) d`"khthoufo"k;d xhrs %& xzkeh.k Hkkxkrhy yksdkapk eq[; O;olk; Eg.kts 'ksrh- izkr%dkGkiklwu

jk=h futsi;Zar ;k yksdkapk laca/k 'ksrh'khp ;sr vlrks- rsOgk v'kk yksdleqgkP;k yksdxhrakrwu

d`"khthoukpk vkfo"dkj ?kM.ks LokHkkfod vkgs- eksV gkdrkuk, isj.kh djrkuk] [kqji.kh djrkuk]

dki.kh djrkuk [kGs f'kairkuk, JeifjgkjklkBh xhrs xkf;yh tkrkr- rlsp QqjlrhP;k osGh

?kjkiq<hy vax.kkr] xkokrhy lkoZtfud fBdk.kh ] pkoMhoj fdaok 'ksrkrhy ekaMokoj leOk;Ld

iq#"k ,d= vkys dh xk.;kP;k eSQyh gksrkr vkf.k jaxw ykxrkr- 'ksrkrhy ihd dk<rkuk]

fo'ks"kr% dki.khP;k osGh “k srdjh ,d= ;sÅu dke djrk djrk JeifjgkjklkBh xk.kh xkrkr- ;k

xhrkuk ‘Hkyjh’ vls EgVys tkrs- v'kk xhrkaOnkjs fofo/k HkkoHkkoukaps jax ikgko;kl feGrkr-

9) yksddFkkxhrs %& ejkBh yksdok³e;kr yksddFkk o yksdxhrs ;kaP;kizek.ksp yksddFkkxhrkaps

le`/n o laiUu vls nkyu vkgs- ekSf[kd ijaijsus yksdthoukr izpfyr vlysys dFkkRe yksdxhrs

Eg.kts yksddFkkxhr gks;- MkW-izHkkdj ekaMs yksddFkkxhrkaps Lo#i Li"V djrkuk Eg.krkr-

“yksddFkkxhrs xs; vlwu rh ekSf[kd ijaijsus yksdlewgkr pkyr ;srkr- lkewfgdrk R;kapk ,d

fo'ks"k vlrks- fuekZR;kP;k O;fDreRokpk R;kr vHkko vlrks- Eg.ktsp rh vukfedkaph vlrkr-

yksddFkkxhrs lk/kh vkf.k vuyad`r vlrkr-”2 vkt ejkBh yksdthoukr oklqnso] xkas/kGh] ok?;k-

eqjGh lkj[ks dFkkxhr xk;d igko;kl feGrkr- yksdthoukr dFkkxhrs #tfo.;kl ;k

xk;dkapk eksykpk lgHkkx vkgs- yksddFkkxhr xk;dkaphgh ijaijk izkphu dkGkiklwu vfLrRokr

gksrh- iqjksfgr] iqjkf.kd] lwr v”kk Lo#ikps xk;d R;kosGh gksrs- ejkBh yksdFkkxhrkps iq<hy

izek.ks oxZ djrk ;srkr-

1) ikSjkf.kd ?kVukaoj vk/kkfjr dFkkxhrs

2) dkSVaqfcd vkf.k lkekftd dFkkxhrs

3) Hkxrkaph nsonsork fo’k;d dFkkxhrs

4) vksoh Lo#ikph dFkkxhrs

izk- MkW- lfork ek/kojko iokj 5P a g e

10) L=hxhrs :- ejkBh yksdxhrkae/;s L=hxhrkph la[;k eksBh vkgs- Lkklj&ekgsj] dqykpkj ]fo/kh]

fofo/k l.kmRlo] lq[knq%[kkps vuqHko L=hyk ;srkr- ejkBh yksdxhrkrhy L=hxhrkr iq<hy

izdkjph xhrs vk<Grkr-

1) vksohxhrs

2) fo/khxhrs

3) Qsjkojph xhrs

4) [ksGxhrs

vkssohxhrkr tkR;kojP;k vksO;k vk<Grkr- rj fof/kxhrkr yXu] eqat] ckjls] MksgkGs b- izlaxh

xk;Y;k tk.kkÚ;k xhrkapk lekos”k gksrks- ukxiapeh] oVikSf.kZek] eaxGkxkSjh] ladzakr ;klkj[;k

l.kmRlokP;k izlaxh ejkBh fL=;k th xk.kh xkrkr R;kapk lekos”k QsjkojP;k xhrkr dsyk tkrks-

L=hxhrkr [ksGkP;k fdz;s”kh lacaf/kr dkgh xhrs vkgsr- R;ke/;s Qsj /k#u EgVyh tk.kkjh u`R;[ksGxhrs]

f>Eek] fiaxk vkf.k >ksdk [ksGrkuk EgVY;k tk.kkÚ;k xk.;kpk lekos”k gksrks-

Ykksdxhrkph ijaijk :-

Ykksdxhrakph ijaijk Qkj izkphu vkgs- ekuokP;k vkfne voLFksr ekuo VksG;k d#u jkgq

ykxyk rsOgkiklwu yksdxhrkpk izokg v[kaMi.ks okgr vkysyk vlkok- osniqjk.k] laLd`r ok³e;kP;k

vk/kkjs yksdxhrakP;k ijaijspk ekxksok ?ksrk ;srks- osniwoZdkGkr yksdxhrs lektthoukr izpfyr

vlkoh- R;kuarjP;k fyf[kr ok³e;kr yksdxhrkps mYys[k vkMGrkr- osn] iqjk.ks] czkEg.kxzaFk] ckS/n

vkf.k tSu ok³e;krgh yksdxhrkpk mYys[k vkgs- ;ko#u vls vuqeku dk<rk ;sbZy dh] ;k

ok³e;kiwohZgh yksdxhrkps izpyu yksdthoukr gksrs- yksdxhrs gh ekSf[kd ijaijsus ,dk fi<hdMwu

nql∙;k fi<hdMs ladzkar gksr vlY;keqGs fujfujkG;k dkGkr R;kaP;k Lo#ikr FkksMkQkj Qjd iMr

xsyk rjh R;kaph ijaijk ek= dk;e gksrh- ekSf[kd #ikus Kku tru d#u Bso.;kph ijaijk osnkP;k

#ikus ikgko;kl feGrs- osn okM-e;kr yksdxhrkaps vfLrRo ikgko;kl feGrs-

Ykksdxhrkph osndkyhu ijaijk ikgr vlrk _Xosnkrhy lwDrs ekxZn”kZd Bjrkr- ;Kfo/kh

izlaxh EgVyh tk.kkjh lqDrs vktP;k fof/kxhrka”kh ukrs n”kZforkr- _Xosnkrhy laokn lwDrkpkgh

mYys[k dkjrk ;sbZy- yksdxhrs] iksokMs] egkdkO; vkf.k fof/kukV;kps mxeLFkku Eg.kts _Xosnkrhy

laokn lwDr gksr] vls er foaVjfuV Ël ;k ik”pkR; vH;kldkus O;Dr dsys vkgs- vkt miyC/k

izk- MkW- lfork ek/kojko iokj 6P a g e

>kysY;k yksdxhrkps Lo#i ikgqw tkrk foaVjfuV Ëlps gs er ekU; gks.;klkj[ks vkgs- R;keqGs-_Xosnkrhy

laokn lqDrs Eg.kts osndkyhu yksdxhrkps Lo#i gsk;-rRdkyhu yksdthoukr ekSf[kd ijaijsus gh

lwDrs izpfyr gksrh- ;k lwDrkizek.ksp vFkoZosnkrhy tkj.kej.k dekZlaca/khph lwDrsgh yksdthoukr :<

vlY;kus fnlrs- rsOgk osndkGkPkk fopkj djrk R;kdkGh yksdxhrkph ijaijk v”kk Lo#ikph gskrh-

osndkGkrhy yksdxhrkps Lo#i fuf”pr lkaxrk ;sr ulys rjh fofo/k Lo#ikr yksdxhrs R;kdkGh

izpfyr gksrh gs fnlrs-;Kfo/kh izlaxh xk.kh Eg.k.;kph vlysyh izFkk] fo/kh vkpj.kkr xk.kh xk.;kph

izFkk] iq=] tUe] fookg b- izlaxh xk.kh xkf;yh tkr vlr ;kps mYys[k vk<Grkr- rRdkyhu

yksdthoukr izpfyr vlysY;k v”kk Lo#ikP;k xhrkauk ‘xkFkk’ EgVys tkrs- xkFkk “kCnkph mRirh

ikgw tkrk ‘xS’ Eg.kts xk.ks ;kn`’Vhus ‘xkFkk’ “kCn #< >kkyk vlkok] vls Eg.krk ;srs- rsOgk ;k

xkFkkps Lo#i yksdxhrklkj[ksp gksrs- ;k xkFksrwu ekgkdkO;kP;k “kSyhpk mn; >kyk vlkok vls er

lkS- fla/kq Mkaxs ;kauh ekaMys vkgs- R;kaP;k ers] xkFkk lIr”krhe/kwup ,d O;Drh ok ,d izlax ;kauk

vuql#u eksBh dous fuekZ.k >kyh vlkohr] ;kp izfd;spk ifjikd iq<s jkek;.k o egkHkkjr ;k nksu

egkdkO;kr >kysyk fnlwu ;srks- ;k jpuakP;k fdrhrjh vk/kh ;krhy O;Drhauk ok izlaxkuk vuql#u

fdrhrjh NksBh eksBh dous >kyh vlkohr- rsOgk rRdkyhu ‘xkFkk’ yksdxhrka”kh lk/kE;Z n”kZforkr]

xkFkakps ;kxd ts canhtu Eg.kwu vksG[kys tkr] T;krwu lwr ijaijk mn;kl vkyh] R;krp ijaijs”khp

yksdxhr xk;dkaph ijaijkgh fuxMhr vlkoh vls fnlrs-

Ykksdxhr ijaijspk ekxksok ?ksrY;kl osndkGkuarj iqjk.kdkGkrgh yksdthoukr yksdxhrs

izpfyr vlY;kps fun”kZukl ;srs- egkdkO;kr yksdxhr ijaijspk mYys[k vk<Grks- jkek;.kkph jpukp

eqGh R;k dkGh izpfyr vlysY;k yksdxkFksP;k vk/kkjkoj >kyh vkgs- rRdkyhu yksdxhr ijaijspk

“kks/k ?ksrkuk jkek;.k ;k egkdkO;krhy jketUeizlaxh EgVY;k xsysY;k xhrkapk fopkj cjsp dkgh ;k

lanHkkZr lkaxwu tkrks- iqjk.ks, egkdkO;s ;kaP;k vk/kkjs Ykksdxhr ijaijspk “kks/k ?ksÅu R;k&R;k

iwoZdkGkr vki.kkl tkrk ;srs- laLd`r ok³Ëe;krgh yksdxhrkaps mYys[k vk<Grkr- laLdr

ok³Ëe;kizek.ksp tkrddFkkgh ;k ijaijsr ekxZn”kZd Vjrkr- FkksMD;kr Eg.kts osnok³Ëe; iqjk.ks]

egkdkO;s vkf.k laLd`r ok³ Ëe; bR;knhaP;k vk/kkjs yksdxhrakP;k ijaijspk ekxksok ?ksrk vkiY;kyk

osniwoZdkGki;Zar tkrk ;srs-

;kuarj lkrokgukP;k xkFkk lIr”krhr yksdxhrkaps mYys[k vkysys fnlrkr- R;ke/;s

yksdthoukP;k vusd fo”ks’kkaph ukasn dj.;kr vkysyh vkgs- uarjP;k dkGkr yksdxhrakps izpyu

vf/kd >kysys fnlrs- vkrk yksdxhrs fofo/k Lo#ikr vk<Grkr- vkt miyC/k vlysY;k

vksohyksdxhrakr L=hxhrkaph la[;k foiqy vkgs- v”kk L=hxhrkrhy vksohxhrkapk mYys[k lgkO;k

izk- MkW- lfork ek/kojko iokj 7P a g e

“krdkaiklwu >kysyk vkMGrks- vksohxhrakpk vkf.k nG.kdkaM.k ;kapk vlysyk laca/k tSukaP;k c`gRdYi

lw= Hkk’kkae/;s vkysyk vkgs- rlsp ;knodkGr fL=;k nG.kdkaM.k djrkuk vksO;k Eg.kr vlr] vls

mYys[k vk<Grkr- yksdxhrkaph gh ijaijk vusd “krdkaiklwu yksdthoukr v[kaMi.ks izpfyr

vlY;kps fnlrs- yksdxhrs ekSf[kd ijaijsus ,dk fi<hiklwu nqlP;k fi<hi;±r pkyr ;sr vlY;keqGs

brj ok³Ëe;krhy R;kaP;k mYys[kko#u ;k ijaijspk R;k R;k dkGkrhy ekxksok ?ksrk ;srks-

Lkekjksi%

Ykksdxhrs yksdthoukr izpfyr vlwu] R;kpk drkZ gk vukfed vlrks-ejkBh yksdxhrake/;s

fL=;kaph rlsp iq#’kkaph yksdxhrs vk<Grkr- ejkBh yksdlaLd`rhps mikld oklqnso] xksa/kGh]

ok?;keqjGh] iksrjkt] HkjkMh] Mkd oktfo.kkjs dqaHkkj ;kaP;k xhrkapk lekos”k yksdxhrke/;s gksrks-rlsp

mnjfuokZgklkBh HkVdarh dj.kkjs cgq#ih] ikaxqG] dqMeqMs tks”kh] uaanhcSyokys ;kaP;k ekSf[kd ijaijsus

pkyr vkysY;k xhrkaukgh ,d egRokps LFkku yksdxhrake/;s vkgs- ;k yksdxhrkao#u yksdthoukph]

yksdlaLdrhph dYiuk ;srs- xzkeh.k Hkkxkrhy yksdkapk eq[; O;olk; Eg.kts “ksrh- d`’khdeZ djrkuk

JeifjgkjklkBh rlsp QqjlrhP;k osGh xk.kh xkf;yh tkrkr- v”kk xhrakOnkjs fofo/k HkkoHkkoukaps jax

ikgko;kl feGrkr- ejkBh yksdxhrke/;s L=hxhrkaph la[;kgh eksBh vkgs- vksohxkrs] fo/khxhrs]

Qsjkojph xhrs] [ksGxhrs v”kh fofo/k Lo#ikph L=hxhrs vk<Grkr- yksdxhrs gh ekuolaLd`rhP;k

n`’Vhusgh egRokph vlrkr- ekuoh thoukrhy lq[knq%[kkpk vkfo’dkj yksdxhrkr >kysyk vk<Grks-

vkfne thoukps vo”ks’k yksdxhrkr ikgko;kl feGrkr- rh vkiY;k thoufodklkP;k bfrgklkph

uksn d#u Bsorkr] vkf.k ykssdthou] yksdlaLd`rh] jhrhfjokt] #<h] izFkk] vkpkjfopkj b- ps n”kZu

vki.kkl yksdxhrkaOnkjs ?kMrs- yksdxhrkaph ijaijk izkphu vkgs- osnok³Ëe;] iwjk.ks] egkdkO;s vkf.k

laLdr ok³ Ëe;krgh yksdxhrs vk<Grkr- R;kP;k vk/kkjs yksdxhrakpk ekxksok ?ksrY;kl

osniwoZdkGki;Zar tkrk ;srs- lkrokgukP;k xkFkk lIr”krhr yksdxhrkps mYys[k vk<Grkr- ;ko#u

yksdxhrkph gh ijaijk vusd “krdkaiklwu yksdthoukr v[kaMi.ks izpfyr vlY;kps fnlrs-

lanHkZ fVik

1 MkW- ljksftuh ckcj] MkW- “kjn O;ogkjs] ejkBh ykssdxhr: Lo#i fo”ks’k, i`- dz- 1 o#u mn Ë/k`r-

2 MkW- izHkkdj ekaMs] yksdlkfgR;kps Lo#i i`- dz- 266