સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

44
સસસસસ સસસસસસસસ સસસસ સસસસસ સસસસસસસસ સસસસ સસસસ ૩૧-૧૦-૧૮૭૫ સસસસસ , સસસસસસ , સસસ સસસસસ ૧૫-૧૨-૧૯૫૦ (૭૫ સસસસ) સસસસસ , સસસસસસસસ સસ , સસસસ સસસસ સસસસસસ સસસસસસસસસસ સસસસ સસસસસ સસસસસ સસસસ સસસસ (૧૯૯૧ - સસસસસસસસસ)

Upload: kishandhingani

Post on 30-Jun-2015

5.196 views

Category:

Documents


7 download

TRANSCRIPT

Page 1: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

સરદા�ર વલ્લભભ�ઈ પટે�લસરદા�ર વલ્લભભ�ઈ પટે�લ

જન્મ ૩૧-૧૦-૧૮૭૫નડી�આદ, ગુ�જરા�ત, ભા�રાત

અવસ�ન ૧૫-૧૨-૧૯૫૦ (૭૫ વર્ષ� )મું��બઈ, મુંહા�રા�ષ્ટ્ર�, ભા�રાત

ચળવળ ભા�રાત�ય સ્વત� ત્રત� ચળવળ

મ� ખ્ય સન્મ�ન� ભા�રાત રાત્ન  (૧૯૯૧ - મુંરાણો"પરા�� ત)

સરદા�ર વલ્લભભ�ઈ પટે�લ (૩૧ ઓક્ટે"બરા ૧૮૭૫ - ૧૫ ડિડીસે� મ્બરા ૧૯૫૦) ભા�રાતન� એક રા�જક�ય તથા� સે�મું�જિજક ન� ત� હાત�, જ�મુંણો� દ�શન� સ્વત� ત્રત�ન� લડીતમું�� મુંહાત્વન" ફા�ળ" આપ્ય" અન� અખં�ડી, સ્વ�ત� ત્ર ભા�રાતન� એક�કરાણોન�� ન� ત2ત્વ કય�3 . ભા�રાત અન� દ� નિનય�ભારામું�� ત�ઓ સેરાદ�રાન� ન�મુંથા� સે�બ"ધા�ય છે� .

ત�મુંન" ઉછે� રા ગુ�જરા�તન� ગુ�મુંડી� (કરામુંસેદ)મું�� થાય�લ" અન� ત�મુંન� જિશક્ષા� મું�ખ્યત્વ� સ્વ-અભ્ય�સેથા� થાઈ હાત�. વલ્લભાભા�ઈ પટે�લ એક વક�લ હાત� અન� ત�મુંન� સેફાળ વક�લ�તન� પ્રે�ક્ટિક્ટેસે દરામ્ય�ન ત�ઓ મુંહા�ત્મા� ગુ�� ધા�ન� ક�મું અન� નિવચ�રાધા�રા�થા� ઘણો� પ્રેભા�નિવત થાય� હાત�. ત્યા�રાબ�દ ત�મુંણો� ગુ�જરા�તન� ખં�ડી�, બ"રાસેદ અન�  બ�રાડી"લ�ગુ�મુંન� ખં�ડીA ત"ન� સે�ગુડિBત કરા�, અ�ગ્રે�જો�ન� અત્યા�ચ�રા સે�મું� સેત્યા�ગ્રેહા" કય�� . ત�મુંન� આ ભાA ક્ટિમુંક�ન� લ�ધા� ત�મુંન� ગુણોન� ગુ�જરા�તન� પ્રેભા�વશ�ળ� ન� ત�મું�� થા�ય છે� . ત્યા�રાબ�દ ત�મુંણો�  ઇજિFડીયન ન�શનલ ક"�ગ્રે�સેન�� ન� ત2ત્વ પણો કય�3 અન� બળવ� તથા� રા�જક�ય ઘટેન�ઓમું�� આગુ�વ�ન� કરા�. ત�મુંણો� ૧૯૩૪ અન� ૧૯૩૭ન� ચA� ટેણો�મું�� પ�ટે��ન� સે�ગુડિBત કરા� અન� ત�મુંણો�  ભા�રાત છે"ડી" આ�દ"લનમું�� આગુળ પડીત" ભા�ગુ ભાજવ્ય" હાત".

ભા�રાતન� પહા� લ� ગુ2હામું�ત્ર� અન� ઉપપ્રેધા�નમું� ત્ર� તરા�ક� , સેરાદ�રા વલ્લભાભા�ઈ પટે�લ�  પ�જોબ અન�  ડિદલ્હા�ન� નિનરા�જિHત" મું�ટે� સેહા�યન�� આય"જન કય�3 હાત�� અન� દ�શભારામું�� શ�� નિતન� પ� ન:સ્થા�પન� મું�ટે� ન� પ્રેયત્ન"ન�� ન� ત2ત્વ કય�3 હાત�� . સેરાદ�રા� ૫૬૫ અધા� સ્વ�યત્ત રાજવ�ડી� અન� જિKટે�શ-રા�જ વખંતન� ડિરાય�સેત"ન� એકક્ટિત્રત કરા� એક અખં�ડી ભા�રાતન� નિનમું��ણોન�� બ�ડી�� જડીપ્ય�� . ત�મુંન� નિનખં�લસે મું�ત્સદ્દી�ગુ�રા�ન� સે�થા� જરૂરા પડીત� સેO Fયબળન� વપરા�શન� તOય�રા�ન� લ�ધા� સેરાદ�રાન� ન� ત2ત્વએ ભા�રાતન� પ્રેત્યા�ક રાજવ�ડી�ન" ભા�રાતમું�� સેમુંFવય પ� રા" કરા�વ્ય". ભા�રાતન� લ�ખં� ડી� પ� રુષ તરા�ક� ઓળખં�ત� સેરાદ�રાન� ઓલ ઇજિFડીય� સેર્વિવQસે (સેવ� ભા�રાત�ય સે�વ� - રા�જ્યક�રાભા�રાન� બધા� જિબનલશ્કરા� શ�ખં�ઓ) ન� રાચO ત�� હા"વ�થા�

Page 2: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

'પ� ટે� ન સેOન્ટ' તરા�ક� પણો ભા�રાત�ય સેનદ� સે�વ�મું�� ઓળખંવ�મું�� આવ� છે� . સેરાદ�રા, ભા�રાતમું�� મું� ક્ત વ્ય�પ�રા તથા� મું�જિલક� હાક્કન� સેVથા� પહા� લ�� નિહામું�યત�ઓમું�� ન� એક હાત�.

અન� ક્રમુંણિણોક�

૧   જFમું અન� કVટે�� બ�ક જીવન ૨   આઝા�દ�ન� લડીત

૨ . ૧   ગુ�જરા�તન" સેત્યા�ગ્રેહા ૨ . ૨   ક"�ગ્રે�સેન�� ન� ત2ત્ત્વ ૨ . ૩   ભા�રાત છે"ડી"

૩ ગુ�� ધા�જીન�� દ� હા�� ત અન� ન� હારુ સે�થા� ન� સે�બ� ધા" ૪   દ� હા�� ત ૫   ટે�ક� ત�મુંજ વ�રાસે" ૬ બ�હ્ય કડી�ઓ

જન્મ અન� કૌ�ટે�� બી�કૌ જીવન

તરુણો વલ્લભાભા�ઈ, જ્ય�રા� ત�ઓ નિવદ્યા�થા�� હાત�.

વલ્લભાભા�ઈ ઝાવ� રાભા�ઈ પટે�લન" જFમું ત�મુંન� મું�મું�ન� ઘરા�  નડી�આદ - ગુ�જરા�તમું�� થાય" હાત". ત�મુંન� વ�સ્તનિવક જFમું ત�રા�ખં ક્યા�રા�ય ન"�ધા�ય ન હાત� પણો ત�મુંણો� ત�મુંન� મું� ટે� �કન� પરા�ક્ષા�ન� પ� પરા વખંત�  ૩૧ ઓક્ટે"બરાન� પ"ત�ન� જFમું ત�રા�ખં તરા�ક� લ�ખં�વ� હાત�.ત�ઓ હિંહાQદ� ધામું�  પ�ળત� નિપત� ઝાવ� રાભા�ઈ અન� મું�ત� લ�ડીબ�ન� ચ"થા� પ�ત્ર હાત�� . ત�ઓ ખં�ડી� જિજલ્લ�ન� કરામુંસેદ ગુ�મુંમું�� રાહા� ત� ક� જ્ય�� ત�મુંન� નિપત� ઝાવ� રાભા�ઈન� વ�ડી� હાત�. સે"મું�ભા�ઈ, નરાસિંસેQહાભા�ઈ તથા� નિવઠ્ઠલભા�ઈ (ક� જ�ઓ પ"ત� પણો આગુળ જઈન� રા�જન�નિતજ્ઞ થાય�) ત�મુંન� મું"ટે� ભા�ઈઓ હાત�. ત�મુંન� એક ન�ન� ભા�ઈ - ક�શ�ભા�ઈ ત�મુંજ એક ન�ન� બ�ન - દહા�બ� હાત�. ન�નપણોમું�� વલ્લભાભા�ઈ ત�મુંન� નિપત�ન� ખં�તરામું�� મુંદદ કરા�વત� ત�મુંજ બ� મુંહા�ન� એકવ�રા ઉપવ�સે કરાત� ક� જ�મું�� ત�ઓ અન્ન-જળન�� ગ્રેહાણો ન કરાત�.૧૮ વર્ષ�ન� ઉ� મુંરા� ત�મુંન� લગ્ન બ�જ� ન� ગુ�મુંમું��જ રાહા� ત�, ૧૨ ક� ૧૩ વર્ષ�ન� ઉ� મુંરાન� ઝાવ� રાબ� સે�થા� થાય� હાત�. ડિરાવ�જન� આધા�ન, જ્ય�� સે�ધા� પનિત કમું�ઈન� ઘરા ચલ�વવ�ન� જવ�બદ�રા� ઉપ�ડી� ન શક� ત્યા�� સે�ધા� ત� ન� પરા�ણો�ત� ત� ન� નિપત�ન� ઘરા� રાહા� ત�.

Page 3: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

વલ્લભાભા�ઈન� નિનશ�ળન�� ભાણોતરા પ�રુ� કરાવ� નડી�આદ, પ� ટેલ�દ તથા� બ"રાસેદ જવ�� પડ્યું�� હાત�� ક� જ્ય�� ત�ઓ બ�જો છે"કરા�ઓ સે�થા� સ્વનિનરાભાત�� થા� રાહ્ય�� . ત�મુંણો� પ"ત�ન" પ્રેખ્ય�ત સે�યમું� સ્વભા�વ ક� ળવ્ય" - એક લ"કનિપ્રેય વ�ક્યા� પ્રેમું�ણો� ત�મુંણો� પ"ત�ન� થાય�લ�� એક ગુ�મુંડી�� ન� જરા�ય સે�ક"ચ�ય� નિવન� ફા"ડ્યું�� હાત�� ક� જ� કરાત� હાજોમું પણો થાથાય"� હાત".વલ્લભાભા�ઈ મું� ટે� �કન� પરા�ક્ષા�મું�� ૨૨ વર્ષ�ન� મું"ટે� ઉ� મુંરા� ઉત્ત�ણો� થાય� અન� ત્યા�રા� ત�મુંન� વડી�લ" ત�મુંન� મુંહાત્ત્ત્વ�ક��ક્ષા� વ્યક્તિક્ત તરા�ક� નહા"ત� ઓળખંત� તથા� એમું મું�નત� ક� ત�ઓ ક"ઈ સે�ધા�રાણો ન"કરા� ક� ધા� ધા" કરાશ� . પણો વલ્લભાભા�ઈન� પ"ત�ન� અલગુ ય"જન� હાત� - ત�ઓ વક�લ�તન�� ભાણો�, ક�મું કરા�ન� પOસે� બચ�વ�, ઈ� ગ્લ� Fડીમું�� ભાણો� બh ડિરાસ્ટરા બનવ� હાત�� . વલ્લભાભા�ઈ વર્ષ"� ત�મુંન� ક� ટે�� બથા� નિવખં� ટે� રાહા�ન� તથા� બ�જો વક�લ" પ�સે�થા� ચ"પડી�ઓ મું��ગુ�, પ"ત�ન� રા�ત� ભાણો�ન� બ� વર્ષ�મું�� પરા�ક્ષા�મું�� ઉત્ત�ણો� થાય�� . ઝાવ� રાબ�ન� ત�મુંન� નિપયરાથા� લઈ આવ�ન� ત�મુંણો�  ગુ"ધારા�મું�� પ"ત�ન� ગુ2હાસ્થા જીવનન� શરુઆત કરા� તથા� ત્યા�� ન� બ�રા (વક�લ મું� ડીળ) મું�� ન�મું ન"�ધા�વ્ય�� . ત�મુંન� પOસે� બચ�વવ� મું�ટે� જ� ઘણો�� વર્ષ"� લ�ગ્ય� ત�મું�� ત�મુંણો� પ"ત�ન� મું�ટે� એક ત�વ્ર તથા� ક� શળ વક�લ તરા�ક� ન� ક�રાક�દ�� મું�ળવ�. ત�મુંન� પત્ન� ઝાવ� રાબ�એ બ� સે�ત�ન" - ૧૯૦૪મું�� મુંણો�બ� ન તથા� ૧૯૦૬મું�� ડી�હ્ય�ભા�ઈન� જFમું આપ્ય". ગુ�જરા�તમું�� જ્ય�રા�  બ્ય�બ"નિનક પ્લ�ગુન" આત�ક છેવ�ય" હાત" ત્યા�રા� વલ્લભાભા�ઈએ ત�મુંન� એક ક્ટિમુંત્રન� સે�H�ર્ષ� પણો કરા� હાત�, પણો જ્ય�રા� ત�મુંન� પ"ત�ન� ત� રા"ગુ થાય" ત્યા�રા� ત�મુંણો� તરાતજ પ"ત�ન� ક� ટે�� બન� સે� રાજિક્ષાત સ્થા�ન� મું"કલ� દઈ પ"ત� ઘરા છે"ડી�ન� નડી�આદ ક્તિસ્થાત ખં�લ� ઘરામું�� જઈન� રાહ્ય� (બ�જો વ2ત્ત�Fત પ્રેમું�ણો� ત�મુંણો� આ સેમુંય જીણો� થાઈ ગુય�લ� મું� ડિદરામું�� વ્યત�ત કય"� હાત") ક� જ્ય�� ત�ઓ ધા�રા� રાહા�ન� સે�જો થાય�.

વલ્લભાભા�ઈએ ગુ"ધારા�, બ"રાસેદ તથા� આણો�દમું�� વક�લ�ત કરાત� વખંત� પ"ત�ન� કરામુંસેદ ક્તિસ્થાત વ�ડી�ન� ન�ણો�� ક�ય જવ�બદ�રા� પણો ઉપ�ડી� લ�ધા� હાત�. જ્ય�રા� ત�મુંણો�  ઈ� ગ્લ� Fડી જઈન� ભાણોવ� જ�ટેલ� પOસે� ભા�ગુ� કરા� લ�ધા� ત્યા�રા� ત�મુંણો� ત્યા�� જવ� મું�ટે� પરાવ�ન" ત�મુંજ ટે�ક�ટે બ� ક કરા�વ� ક� જ� ત�મુંન� વ�. જ�. પટે�લ ન� સે�ક્ષા�પ્ત ન�મું� ત�મુંન� મું"ટે�ભા�ઈ નિવઠ્ઠલભા�ઈ પટે�લન� ત્યા�� આવ�. નિવઠ્ઠલભા�ઈન� પણો ઈ� ગ્લ� Fડી જઈ ભાણોવ�ન� ય"જન� હાત� અન� ત�થા� ત�મુંણો� ત�મુંન� ન�ન� ભા�ઈ વલ્લભાભા�ઈ ન� Bપક" આપત� કહ્ય�� ક� મું"ટે" ભા�ઈ ન�ન� ભા�ઈન� પ�છેળ જોય ત� સે�રુ� ન� લ�ગુ� અન� ત્યા�રા� સેમું�જમું�� ક� ટે�� બન� આબરુન� ધ્ય�નમું�� રા�ખં� વલ્લભાભા�ઈએ ત�મુંન� મું"ટે� ભા�ઈન� ત�મુંન� જગ્ય�એ જવ� દ�ધા�. ત�મુંણો� ત�મુંન� મું"ટે� ભા�ઈન" ઈ� ગ્લ� Fડી ખં�ત� ન" ખંચ� ઉપ�ડ્યું" અન� ત� ઉપરા�� ત પ"ત�ન� ધ્ય� ય મું�ટે� પણો બચત કરાવ� મું�� ડી�.

૧૯૦૯મું�� વલ્લભાભા�ઈન� પત્ન� ઝાવ� રાબ�ન� ક� �સેરા મું�ટે� ન� શસ્ત્રનિક્રય� મું�ટે�  મું��બઈન� મું"ટે� રુગ્ણો�લયમું�� ભારાત� કરાવ�મું�� આવ્ય�. ત�મુંન� તબ�યત અચ�નક વણોસે� અન� ત�મુંન� ઉપરા કરા�લ� ત�ત્કા�લ�ક શસ્ત્રનિક્રય� સેફાળ હા"વ� છેત�� ત�મુંન�� રુગ્ણો�લયમું��જ દ� હા�� ત થાય�� . વલ્લભાભા�ઈન� ત�મુંન� પત્ન�ન� દ� હા�� તન� સેમું�ચ�રા આપત� ચબરાખં� જ્ય�રા� આપવ�મું�� આવ� ત્યા�રા� ત�ઓ Fય�ય�લયમું�� એક સે�ક્ષા�ન� ઉલટે-તપ�સે કરા� રાહ્ય� હાત�. બ�જોઓન� વ2ત્ત�Fત પ્રેમું�ણો� ક� જ�મુંણો� ત� ઘટેન� નિનહા�ળ� હાત�, વલ્લભાભા�ઈએ ત� ચબરાખં� વ�� ચ� ત�મુંન� ખં�સે�મું�� સેરાક�વ� દ�ધા� અન� સે�ક્ષા�ન� ઉત્કાટે તપ�સે ચ�લ� રા�ખં� અન� ત�ઓ ત� મું� કદ્દીમું" જીત� ગુય�. ત�મુંણો� બ�જોઓન� ત� સેમું�ચ�રા મું� કદ્દીમું" પત્યા� પછે�જ આપ્ય� હાત�. વલ્લભાભા�ઈએ પ� નpલગ્ન નહા�� કરાવ�ન�� નક્ક� કય�3 હાત�� . ત�મુંણો� ત�મુંન� બ�ળક"ન" ઉછે� રા ક� ટે�� બન� મુંદદથા� કય"� તથા� મું��બઈ ક્તિસ્થાત અ�ગ્રે�જી મું�ધ્યમુંન� શ�ળ�મું�� ભાણોવ� મું�ક્યા� હાત�. ૩૬ વર્ષ�ન� ઉ� મુંરા� ત�ઓ ઈ� ગ્લ� Fડી ગુય� ત�મુંજ લ� ડીનન� ક્ટિમુંડીલ ટે� મ્પલ ઈન્ન ખં�ત� ભારાત� થાય�. મુંહા�નિવદ્યા�લયમું�� ભાણોવ�ન" જરા�ય અન�ભાવ ન હા"વ� છેત�� ત�મુંણો� ૩૬ મુંહા�ન�ન" અભ્ય�સેક્રમું ૩૦ મુંહા�ન�મું�� પત�વ� વગુ�મું�� પહા� લ� સ્થા�ન� આવ્ય�. ભા�રાત પ�છે� આવ� ત�ઓ અમુંદ�વ�દમું�� સ્થા�ય� થાય� તથા� શહા� રાન� એક ન�મું�� નિકત બh ડિરાસ્ટરા બFય�. ત�ઓ ય� રા"નિપય શOલ�ન� કપડી�� પહા� રાત�� તથા� નિવવ� ક� જિશષ્ટ્રત� જોળવત� અન� ત�ઓ જિKજ રામુંતન� મું�હા� રા ખં�લ�ડી� પણો થાય�. ત�મુંણો� એવ� મુંહાત્વક��ક્ષા� ક� ળવ�લ� ત� જ�મું�� ત�મુંન� પ"ત�ન� વક�લ�તથા� ખં�બ પOસે� ભા�ગુ� કરા� ત�મુંન� બ�ળક"ન� આધા� નિનક જિશક્ષાણો આપવ�� હાત�� . ત�મુંન� પ"ત�ન� મું"ટે� ભા�ઈ નિવઠ્ઠલભા�ઈ સે�થા� એક સેમુંજ� ત� હાત� ક� જ�ન� થાક� ત�મુંન� મું"ટે� ભા�ઈ મું��બઈ પ્રે�જિસેડી� સે�મું�� રા�જક�રાણો� તરા�ક� ઉતરા� અન� ત� સેમુંય� વલ્લભાભા�ઈ ઘરાન� જવ�બદ�રા�ઓ પ�ણો� કરા� .

આઝા�દા�ન� લડીત

Page 4: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

વલ્લભાભા�ઈ પટે�લ - જ્ય�રા� ત�મુંન�� વક�લ�તન� જિશખંરા� હાત�

ક્ટિમુંત્ર"ન� આગ્રેહાન� મું�ન આપ� વલ્લભાભા�ઈ ચ�� ટેણો�મું�� ઉતરા� ૧૯૧૭મું�� અમુંદ�વ�દ શહા� રાન� સ્વચ્છેત� નિવભા�ગુન� અધા�ક�રા� તરા�ક� ચ�� ટે�ઈ આવ્ય�. ત�મુંન� જિKડિટેશ અધા�ક�રા�ઓ સે�થા� સે�ધારા�ઈ બ�બત થાત� મુંતભા� દ" છેત�� ત�ઓન� રા�જક�રાણોમું�� બહા� રાસે ન હાત". મું"હાનદ�સે ગુ�� ધા�ન� બ�બતમું�� સે��ભાળ�ન� ત�મુંણો� મુંવલ�કરાન� મુંજોકમું�� કહ્ય�� હાત�� ક� “પ�છેશ� ક� ઘઉ� મું�� થા� ક�� કરા�� નિવણોત� આવડી� છે� અન� એન�થા� દ�શન� આઝા�દ� મુંળશ�”.પણો ગુ�� ધા�જીએ જ્ય�રા�  ચ�પ�રાણ્ય નિવસ્ત�રાન� શ"ક્ટિર્ષત ખં�ડી� ત" મું�ટે� જિKડિટેશ સે�મ્રા�જ્યન� અવમું�Fય� કરા� ત્યા�રા� વલ્લભાભા�ઈ ત�મુંન�થા� ખં�બ પ્રેભા�નિવત થાય� હાત�. ત્યા�રાન� ભા�રાત�ય રા�જક�રાણોન� ચલણોથા� નિવરુધ્ધા ગુ�� ધા�જી ભા�રાત�ય Bબન� કપડી� પહા� રાત� તથા� અ�ગ્રેજી, ક� જ� ભા�રાત�ય બ� જિtજીવ�ઓન� સે�હાજીક ભા�ર્ષ� હાત�, ત� ન� બદલ� મું�ત2ભા�ર્ષ�ન� ઉપય"ગુન� પ્રે"ત્સ�હાન આપત�. વલ્લભાભા�ઈ ખં�સે કરા�ન� ગુ�� ધા�જીન� નક્કરા પગુલ�� ભારાવ�ન� વલણો તરાફા આક� ર્ષ�ય� હાત� – જ�મું�� રા�જક�ય ન� ત� ઍન� બhસેન્ટન� ધારાપકડીન� વખં"ડીત" પ્રેસ્ત�વ મું� કવ� જિસેવ�ય ગુ�� ધા�જીએ ત�મુંન� મુંળવ� સ્વય�સે� વક"ન� શ�� નિતનિપ્રેય ક� ચ કરાવ� પણો કહ્ય�� હાત�� .

વલ્લભાભા�ઈએ ત�મુંન� સેપ્ટે�મ્બરા ૧૯૧૭ન� બ"રાસેદમું�� આપ�લ�� ભા�ર્ષણોમું�� દ�શભારાન� ભા�રાત�ય"ન� ગુ�� ધા�જીન� અ�ગ્રે�જો� પ�સે�થા� સ્વરા�જન� મું��ગુણો� કરાત� નિપડિટેશનમું�� સેહાભા�ગુ� થાવ� મું�ટે� આવ�હાન કય�3 હાત�� . એક મુંહા�ન� પછે� ગુ"ધારા�મું�� આય"જીત ગુ�જરા�ત રા�જનO નિતક મુંહા�સેભા�મું�� ગુ�� ધા�જીન� મુંળ્યા� બ�દ તથા� ત�મુંન� તરાફાથા� પ્રે"ત્સ�હાન મુંળ્યા� બ�દ વલ્લભાભા�ઈ ગુ�જરા�ત સેભા�ન� સેક્ટિચવ બFય� ક� જ� આગુળ ચ�લ�ન� ઈ� ડિડીયન ન�શનલ ક"�ગ્રેસેન� ગુ�જરા�ત� શ�ખં�મું�� પરા�વ� ત�ત થાઈ હાત�. વલ્લભાભા�ઈએ હાવ� 'વ� B' – ભા�રાત�ય" દ્વા�રા� ય� રા"નિપયન"ન� ફારાજીય�ત બ�ગુ�રા� સે�મું� સ્ફુzર્વિતQથા� લડી{ વ�ન�� ચ�લ� કરા� દ�ધા� હાત�� તથા� ખં�ડી� જિજલ્લ�મું�� થાય�લ� પ્લ�ગુન� અનિતક્રમુંણો અન� દ� ષ્ક�ળથા� રા�હાત આપત� પગુલ�ઓ ભારાવ�ન�� ચ�લ� કય�3 હાત�� .ખં�ડી� જિજલ્લ�ન� ખં�ડી� ત"ન� કરા મું�� થા� રા�હાત આપવન� નિવન� ત�ન� અ�ગ્રે�જ સેરાક�રા B� કરા�વ� ચ� ક� હાત� અન� ત�થા� ગુ�� ધા�જીએ ત� ન� સે�મું� લડીત આપવ�ન� સે�મુંત� આપ�. ત�ઓ પ"ત� ચ�પ�રાણ્યમું�� વ્યસ્ત હા"વ�થા� આ લડીતન�� ન� ત2ત્વ ન કરા� શક્યા� અન� ત�થા� ત�મુંણો� જ્ય�રા� એક ગુ�જરા�ત� સેનિક્રય ક�ય� કરાન� આ ક�મું મું�ટે� પ"ત�ન� જોતન� સેમુંર્વિપQત કરાવ�ન� હા�કલ કરા� ત્યા�રા� વલ્લભાભા�ઈએ સ્વ� ચ્છે�થા� પ"ત�ન�� ન�મું આગુળ ધાય�3 જ� વ�તન� ગુ�� ધા�જીન� ખં�શ� હાત�. ત�મુંણો� આ નિનણો�ય ત્વડિરાત કય"� હા"વ� છેત�� પ�છેળથા� વલ્લભાભા�ઈએ કહ્ય�� હાત�� ક� એ ઈચ્છે� તથા� પ્રેનિતબધ્ધાત�ન� અન�સેરાવ�ન� ત�મુંન� નિનણો�ય પરા પહા"�ચત� પહા� લ� ત�મુંણો ખં�બ આત્મા ચિંચQતન કય�3 હાત�� , ક�રાણોક� ત� ન� મું�ટે� ત�મુંણો� પ"ત�ન� વક�લ�તન� ક�રાનિકદ�� તથા� ભાVનિતક મુંહાત્વક��ક્ષા�ઓન" ત્યા�ગુ કરાવ�ન" હાત"

ગુ�જર�તન� સત્યા�ગ્રહ

Page 5: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

વલ્લભાભા�ઈ પટે�લ, ગુ�� ધા�જીન� જીવનદ્રષ્ટ્ર� તથા� ભા�રાત�ય જીવનશOલ� અપન�વ્ય� બ�દ મું"હાનલ�લ પ�ડ્યું� તથા� અબ્બ�સે તOયબજી જ�વ� ક"�ગ્રે�સે� સ્વય�સે� વક"ન� સેહાય"ગુ સે�થા� વલ્લભાભા�ઈએ ખં�ડી� જિજલ્લ�ન� ગુ�મું� ગુ�મું ફારા� ગુ�મુંવ�સે�ઓન� દ� :ખં તથા� તકલ�ફા"ન� ન"�ધા કરા� ત�મુંન� જિKડિટેશ સેરાક�રાન� કરા નહા�� ભારા�ન� રા�જ્યવ્ય�નિપ બળવ�મું�� સેહાભા�ગુ� થાવ� કહ્ય��. ત�મુંણો� સે�ભા�નિવક મું� શ્ક� લ�ઓ વચ્ચ� પ�ણો� એકત� તથા� ઉશ્ક� રાણો� સે�મું� અહિંહાQસે� આચવ�� ન� મુંહાત્વ આપ્ય�� હાત�� . ત�મુંન� મું"ટે�ભા�ગુ� પ્રેત્યા�ક ગુ�મુંમું�� થા� ઉમુંળક�ભા� રા પ્રેનિતસે�દ મુંળ્યા".[૧૩]જ્ય�રા� બળવ�ન�� એલ�ન થાય�� અન� કરા નહા�� ભારા�ય" ત્યા�રા� અ�ગ્રે�જ સેરાક�રા� ક્ટિમુંલ્કત, તબ�લ�ન� પશ�ઓ ત�મુંજ આખં� આખં�� ખં�તરા" જપ્ત કરાવ� પ"લ�સે તથા� ઘમુંક� આપવ�વ�ળ� પB�ણો"ન� ટે� કડી�ઓ મું"કલ�. વલ્લભાભા�ઈએ પ્રેત્યા�ક ગુ�મુંન� રાહા� વ�સે�ઓન� ત�મુંન� મું�લ્યવ�ન વસ્ત�ઓ છે� પ�વવ� તથા� પ"લ�સેન� છે�પ�મું�� સ્વરાક્ષાણોમું�� મુંદદ કરા� શક� ત� વ� સ્વય�સે� વક"ન� એક ટે"ળક� બન�વ� હાત�. હાજોરા" ક�ય� કત�� તથા� ખં�ડી� ત"ન� ધારાપકડી કરાવ�મું�� આવ�, પણો પટે�લન� બ� દ� બન�વવ�મું�� ન આવ્ય�. બળવ�ન� ભા�રાતભારામું�� સેહા�ન�ભા� નિત ત�મુંજ પ્રેસે�શ� મુંળવ� મું�� ડી� અન� ત� ગુ�ટેમું�� જિKડિટેશ સેરાક�રાન� તરાફા� ણો કરાવ�વ�ળ� રા�જનO નિતજ્ઞ"ન" પણો સેમું�વ�શ થાય". જિKડિટેશ સેરાક�રા વલ્લભાભા�ઈ સે�થા� સેમુંજ� નિત કરાવ� તOય�રા થાઈ અન� વરાસે મું�ટે� કરા નહા�� ભારાવ� તથા� ત� ન" દરા ઓછે" કરાવ� ત�ણો� મું�જ� રા થાવ�� પડ્યું��. આ ઘટેન� બ�દ પટે�લ ગુ�જરા�ત�ઓ મું�ટે� ન�યક તરા�ક� ઉભારા� આવ્ય� તથા� ભા�રાતભારામું�� ત�મુંન� વખં�ણો થાય�.૧૯૨૦મું�� ત�ઓ નવ-રાક્ટિચત ગુ�જરા�ત પ્રેદ�શ ક"�ગ્રે�સે કક્ટિમુંટે�ન� અધ્યક્ષા તરા�ક� ચ�� ટે�ય� ક� જ�ન" ક�રાભા�રા ત�મુંણો� ૧૯૪૫ સે�ધા� સે�ભા�ળ્યા". ગુ�� ધા�જીન� અસેહાક�રા ચળવળન� સેમુંથા� નમું�� વલ્લભાભા�ઈએ રા�જ્યભારામું�� પ્રેવ�સે કરા� ૩ લ�ખં સેભ્ય" ભારાત� કય�� તથા� રુ.૧૫ લ�ખંન�� ભા�ડી"ળ ઉભા�� કય�3 . ત�મુંણો� અમુંદ�વ�દમું�� અ�ગ્રે�જી વસ્ત�ઓન� હા"ળ�ઓ કરાવ�મું�� મુંદદ કરા� તથા� ત�મું�� પ"ત�ન� બધા� અ�ગ્રે�જી શOલ�ન� કપડી�ઓ ન��ખં� દ�ધા�. ત�મુંણો� પ�ત્ર� મુંણો�બ� ન તથા� પ�ત્ર ડી�હ્ય�ભા�ઈ સે�થા� સે�પ�ણો� ખં�દ� પહા� રાવ�ન�� ચ�લ� કય�3 . ચVરા� ચVરા�ન� ઘટેન� બ�દ અસેહાક�રા ચળવળન� તત્પ� ત�� બ�ધા કરાવ�ન� ગુ�� ધા�જીન� નિનણો�યન� પણો વલ્લભાભા�ઈએ સેમુંથા� ન આપ્ય�� . ત્યા�રા બ�દન� વર્ષ"� દરામ્ય�ન ત�મુંણો� ગુ�જરા�તમું�� મુંડિદરા�પ�નન� અનિતરા� ક, અસ્પ2શ્યત� ત�મુંજ જોત-પ�તન� ભા� દભા�વન� નિવરા"ધામું�� તથા� ન�રા� અધા�ક�રાન� તરાફા� ણોમું�� નિવસ્ત2ત ક�મું કય�3 . ક"�ગ્રે�સેમું�� ત�ઓ સ્વરા�જીય ટે�ક�ક�રા"ન� નિવરુધ્ધામું�� ગુ�� ધા�જીન� દૃઢ સેમુંથા� ક રાહ્ય�. વલ્લભાભા�ઈ ૧૯૨૨, ૧૯૨૪ અન� ૧૯૨૭મું�� અમુંદ�વ�દ સે�ધારા�ઈન� અધ્યક્ષા તરા�ક� ચ�� ટે�ય� હાત� અન� ત�મુંન� ક�ય� ક�ળ દરામ્ય�ન અમુંદ�વ�દન� મુંહાત્વન� વધા�રા�ન� નિવજળ� પ� ત�� આપવ�મું�� આવ�, ત્યા�� ન� શ�ળ� પtનિતમું�� ધારાખંમું સે�ધા�રા�ઓ થાય� અન� ત્યા�� ન� જળ-કચરા�ન� નિનક�સે વ્યવસ્થા�મું�� આખં� શહા� રાન� આવરા� લ�વ�ય�� . રા�ષ્ટ્ર�વ�દ�ઓ દ્વા�રા� સ્થા�પવ�મું�� આવ�લ� શ�ળ�ઓ (જ� જિKડિટેશ

Page 6: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

સેરાક�રાન� નિનય� ત્રણોન� બહા�રા હાત�) મું�� ભાણો�વત� જિશક્ષાક"ન� મું�Fયત� અન� પગુ�રા મું�ટે� ત�ઓ લડ્યું� હાત�� તથા� ત�મુંણો� હિંહાQદ� -મું� ક્તિસ્લમુંન� સે�વ� દનશ�લ મું� દ્દી�ન� પણો હા�થા ધાય"� હાત".૧૯૨૭મું�� થાય�લ� અન�ધા�રા વર્ષ�� ન� ક�રાણો� આવ�લ� પ� રામું�� અમુંદ�વ�દ શહા� રા તથા� ખં�ડી� જિજલ્લ�મું�� થાય�લ� જોન-મું�લન� ત�રા�જીન� પહા"�ચ�વળવ� ત�મુંણો� સેહા�યત� અણિભાય�નન�� સે�ચ�લન કય�3 . ત�મુંણો� જિજલ્લ�મું�� નિનરા�H�ત" મું�ટે� ક� � દ્ર" ખં"લ્ય� - ખં"રા�ક, દવ� ત�મુંજ કપડી�� ન� ઉપલબ્ધા� કરા�વ� આપ� તથા� સ્વય�સે� વક" ઉભા� કરા� સેરાક�રા તથા� જનસેમું� દ�ય પ�સે�થા� ત�ત્કા�જિલક ન�ણો�� ભા�ગુ� કરા� આપ્ય�. ૧૯૨૩મું�� જ્ય�રા� ગુ�� ધા�જી જ�લમું�� હાત� ત્યા�રા� ક"�ગ્રે�સે�ઓએ સેરાદ�રા પટે�લન� ભા�રાત�ય ધ્વજન� નહા�� ફારાક�વવ�ન� ક�યદ� સે�મું� ન�ગુપ� રામું�� સેત્યા�ગ્રેહાન� આગુ�વ�ન� કરાવ� કહ્ય��. વલ્લભાભા�ઈએ દ�શભારામું�� થા� હાજોરા" સ્વય�સે� વક"ન� એકB� કરા� ધ્વજવ� દન આય"જ્ય��. ત�મુંણો� વ�ટે�ઘ�ટે" દ્વા�રા� બ� દ�ઓન� મું� ક્તિક્ત કરા�વ� તથા� રા�ષ્ટ્ર�વ�દ�ઓ જોહા� રામું�� ધ્વજવ� દન કરા� શક� ત� વ� ગુ"Bવણો પણો કરા�વ�. ત� વર્ષ� દરામ્ય�ન પ�છેળથા� વલ્લભાભા�ઈ તથા� ત�મુંન� ક�ય� કરાક્ટિમુંત્ર"એ મુંળ�ન� પ� રા�વ� એકB� કય�3 ક� જ�ન� પ્રેમું�ણો� સેરાક�રા ડી�ક� ઓ સે�મું� લડીવ� મું�ટે� વધા�રા�ન" કરાવ� રા" ન��ખંવ�ન� પ� રાવ�મું�� હાત� ત�જ સેમુંય દરામ્ય�ન પ"લ�સે બ"રાસેદ ત�લ� ક�ન� સ્થા�નિનક ડી�ક� ઓ સે�થા� મુંળ�લ� હાત�. ૬૦૦૦થા� પણો વધા� લ"ક" વલ્લભાભા�ઈન� ભા�ર્ષણોન� સે��ભાળવ� એકB� થાય� હાત� અન� જિબન-જરૂરા� ત�મુંજ અનO નિતક Bરા�વ�લ�� આ વધા�રા�ન� કરાન� સે�મું� પ્રેસ્ત�નિવત ચળવળન� સેમુંથા� ન આપ્ય�� . વલ્લભાભા�ઈએ હાજોરા" ક"�ગ્રે�સે� ક�ય� કરા"ન� ભા�ગુ� કય�� તથા� આજ� બ�જ� ન� ત�લ� ક�ઓ વચ્ચ� સે�ચન�ઓન� આપ-લ� ચ�લ� કરા�વ�. ત�લ� ક�ન� દરા� ક ગુ�મું� કરા ભારાવ�ન" પ્રેનિતક�રા કય"� અન� સે�ય� ક્ત રાહા�ન� જમું�ન અન� ક્ટિમુંલ્કતન� સેરાક�રાન� કબ્જો હા� Bળ જત� અટેક�વ�. એક લ��બ� લડીત બ�દ સેરાક�રા વધા�રા�ન" કરાવ� રા" પ�છે" ખં��ચવ� તOય�રા થાઈ. ઈનિતહા�સેક�રા"ન�� મું�નવ�� છે� ક� આ લડીતમું�� વલ્લભાભા�ઈન� મું�ખ્ય ભા� ક્ટિમુંક� જ� દ� જA દ� જોત-પ�તન� લ"ક"ન� ક� જ�ઓ ણિભાન્ન સે�મું�જીક અન� આર્થિથાQક પ�ર્શ્વ�ભાA ક્ટિમુંથા� સે�કળ�ય�લ�, ત�મુંન� સે�થા� લ�વ� ત�મુંન� વચ્ચ� સે�મું�ળ તથા� નિવર્શ્વ�સે બ�સે�ડીવ�ન� રાહા�.

પટે�લ, બ�રાડી"લ�ન�� ખં� ડી� ત"ન� સે�થા� એનિપ્રેલ ૧૯૨૭મું�� અમુંદ�વ�દ સે�ધારા�ઈન� ત�મુંન� જવ�દ�રા�ઓમું�� થા� બહા�રા ન�કળ� વલ્લભાભા�ઈ આઝા�દ�ન� ચળવળમું�� પ�છે� જો�ડી�ય� જ્ય�રા� બ�રાડી"લ�મું�� કપરા" દ� ષ્ક�ળ પડ્યું" હાત" અન� ભા�રા� કરા વધા�રા" કરાવ�મું�� આવ્ય" હાત". મું�ટે�ભા�ગુન�� ગુ�જરા�ત દ� ષ્ક�ળન� ઝાપ� ટેમું�� આવ્ય� હા"વ� છેત�� આ કરા વધા�રા" ખં�ડી� જીલ્લમું�� કરા�લ� પહા� લ� વધા�રા� કરાત� પણો વધા� હાત". ગુ�મુંવ�સે�ઓન� પ્રેનિતનિનક્ટિધાઓન� સે�થા� ન� વ�તચ�ત દરામ્ય�ન ત�મુંન� આગુ�મું� મું� શ્ક� લ�ઓન� પ� રાત� ચ�તવણો� આપ્ય� બ�દ તથા� અહિંહાQસે� અન� એકત�ન� ઉપરા પ� રાત" ભા�રા મું�ક્યા� પછે� ત�મુંણો� સેત્યા�ગ્રેહાન� ધા"ર્ષણો� કરા� – કરા અદ�યગુ�ન" પ�ણો� બહા�ષ્ક�રા.[૧૯] વલ્લભાભા�ઈએ સે�બ� ક્ટિધાત નિવસ્ત�રા"મું�� સ્વય�સે� વક", જિશજિબરા" તથા� મું�નિહાત�ન� આપ-લ�ન� ગુ"Bવણો કરા�. ખં�ડી� જિજલ્લ�મું�� થાય�લ� કરા બનિહાષ્ક�રા સેત્યા�ગ્રેહા કરાત� પણો આ વખંત� વધા� પ્રેનિતસે�દ મુંળ્યા" અન� રા�જ્યભારામું�� સેહા�ન�ભા� નિતક ટે� ક" આપત� અFય સેત્યા�ગ્રેહા" આય"જોય�. ધારાપકડી" તથા� જમું�ન-ક્ટિમુંલ્કતન� જપ્ત�ઓ થાઈ હા"વ� છેત�� સેત્યા�ગ્રેહા� જો�રા પકડ્યું��. ઓગુસ્ટ મુંહા�ન� સે�ધા�મું�� ક્તિસ્થાનિત ત� ન� ચરામું જિસેમું��એ પહા"�ચ� ગુઈ હાત� અન� ત્યા�રા� મું��બઈ સેરાક�રામું�� ફારાજ બજોવત� એક સેહા�ન�ભા� નિતક પ�રાસે�ન� મુંધ્યસ્થાત�થા� વલ્લભાભા�ઈ સેમુંજ� ત� મું�ટે� રા�જી થાય�� ક� જ�ન� થાક� કરા વધા�રા" પ�છે" ખં��ચ�ય", સેત્યા�ગ્રેહાન� તરાફા� ણોમું�� જ� સેરાક�રા� અક્ટિધાકરા�ઓએ રા�જીન�મું� આપ્ય� હાત� ત�મુંન� ફારા� નિનમુંણુ� ક થાઈ તથા� જપ્ત કરા�લ� જમું�ન-ક્ટિમુંલ્કત

Page 7: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

પરાત કરા�ઈ. આ સેત્યા�ગ્રેહા દરામ્ય�ન તથા� ત�મું�� નિવજય મું�ળવ્ય� બ�દ વલ્લભાભા�ઈ વધા� ન� વધા� લ"ક"થા� ‘સેરાદ�રા’ન� ન�મું� સે�બ"ધા�વ� લ�ગ્ય� સેરાદ�રા પટે�લ� ભા�રાતન� ભા�ગુલ� સેમુંય� કહ્ય�� હાત�� ક� , "ક�યરાત� એ આપણો� નબળ�ઇ છે� , દ� શ્મુંન સે�મું� છેપ્પનન� છે�ત� રા�ખં"." આપણો� સેહા� જોણો�એ છે�એ ક� ક�શ્મું�રા મું� દ્દી� સેરાદ�રા અન� નહા� રૂ વચ્ચ� મુંતભા� દ" હાત�. દ�શન� ભા�ગુલ� સેમુંય� જ્ય�રા� જિKડિટેશ સેરાક�રા� સેત્ત� છે"ડી� ત્યા�રા�  લ"ડી� મું�ઉન્ટબ� ટેન�  ક�શ્મું�રાન� મુંહા�રા�જોન� હિંહાQદ� સે�ઘ અથાવ� પ�નિકસ્ત�નમું�� થા� એકન� ભાળ� જવ�ન� સેલ�હા આપ� હાત� રા�જો હાડિરાસિંસેQહાજીએ ત�મુંન� અવગુણોન� કરા� હાત�. મુંહા�રા�જોએપ�નિકસ્ત�ન સે�થા� અમું�ક કરા�રા" કય�� પરા� ત� નિવક્ટિધાવત જો�ડી�ણો ન કય�3 જ�થા� પ�નિકસ્ત�ન ગુ�સ્સે� થાય�� અન� ક�શ્મું�રા સે�થા� ન" તમું�મું વ્યવહા�રા અટેક�વ� દ�ધા". આ સેમુંય� જીવવ-જરૂરા� પ� રાવB" મું�ળવવ� મું�ટે� ક�ક્તિશ્મુંરા ભા�રાત તરાફા વળ્યા�� અન� પ�નિકસ્ત�નન� લ�ગ્ય�� ક� ક�ક્તિશ્મુંરા ત�મુંન�� હા�થામું�� ક્ટિથાઇ છે� ટે�ન� ભા�રાત પ�સે� સેરાક� જશ� , અન� આ ભાય હા� Bળ પ�નિકસ્ત�ન� ક�શ્મું�રાન� સેરાહાદ ઉપરા છેમુંકલ�� કરાવ�ન� શરૂઆત કરા�. ૨૩ ઓકટે"બરા ૧૯૪૭ન� રા"જ પ�નિકસ્ત�ન� મું"ટે�પ�ય� હા� મુંલ" કય"� અન� ત� ન� સેO Fય H�નગુરાથા� આશરા� ૬૫ નિક.મું�. દA રા સે�ધા� પહા"�ચ� ગુય�� . આ કટે"કટે�ભારા� ક્તિસ્થાનિતમું�� મુંહા�રા�જો હાડિરાસિંસેQહાજીએ સેરાદ�રાન" સે�પક� સે�ધ્ય". સેરાદ�રાત" આવ� ક"ઇપણો આમું�ત્રણોન� રા�હા જ જો�ઇ રાહ્ય� હાત�. ત�મુંણો� ત�બડીત"બ મું�નનન� નિવમું�નમું�� જમ્મું� મું"કલ્ય� અન� મુંહા�રા�જોએ હિંહાQદ� સે�ઘ સે�થા� ન� જો�ડી�ણોખંત ઉપરા સેહા� કરા� આપ� અન� લશ્કરા� મુંદદન� મું��ગુણો� કરા�.સેરાદ�રા પટે�લન� આ સેમું�ચ�રા મુંળત�� જ ત�મુંણો� લ"ડી� મું�ઉન્ટ બ� ટેન અન� નહા� રૂ સે�થા� મુંસેલત કરા� હાવ�ઇ મું�ગુ� લશ્કરા ક�શ્મું�રા મું"કલ્ય��, પ�નિકસ્ત�ન� સેO Fયએ ૨૬ ઓક્ટે"બરાન� ડિદવસે� H�નગુરામું�� ઇદ ઉજવ�ન� પ"ત�ન" નિવજય જોહા� રા કરાવ�ન�� ફારામું�ન કરા� દ�ધા�� હાત�� , પરા� ત� ત� સે��જ� જ ભા�રાત�ય લશ્કરાન�� ધા�ડી� ઉતરા� પડ્યું�� . ઘમું�સે�ણો ય�t થાત� પ�નિકસ્ત�ન� સેO Fયએ પ�છે� હાB કરાવ� પડી�, પરા� ત� ક�શ્મું�રા પ્રેશ્ને� બ�ન� દ�શન�� ગુવન� રા જનરાલ" તથા� બ� વડી�પ્રેધા�ન" વચ્ચ� ક"ઈ સેમુંજ� ત� થાઇ શક� નહા��. બ�ન� સેરાક�રા"એ ક"ઈપન નિનણો�ય લ�ત�� પહા� લ�� સે�મું�વ�ળ� લકરાન� પ�છે�� ખં��ચવ�ન� મું��ગુણો� કરા�, પરા� ત� બ�ન� ન� હાBન� ક�રાણો� ત્યા�� પણો ક"ઇ નિનણો�ય થાઈ શક્યા" નહા�. લ"ડી� મું�ઉન્ટબ� ટેન� જિKડિટેશ વડી�પ્રેધા�નન� 'અ�ગુત મુંધ્યસ્થા�' મું�ટે� પ્રેય�સે કરાવ� નિવન� નિત કરા� પરા� ત� ત�મુંણો� એમું કરાવ�ન� ન� પ�ડી� સે�ય� કત રા�ષ્ટ્ર�સે�ઘન�� શરાણો� જવ� સે�ચવ્ય�� . અ�ત� લ"ડી� મું�ઉન્ટબ� ટેનન� સેલ�હાથા� હિંહાQદ સેરાક�રા� સે�ય� કત રા�ષ્ટ્ર�સે�ઘ પ�સે� ક�શ્મું�રાન" પ્રેશ્ને રાજA કરાવ�ન" નિનણો�ય કય"�. આ ઝાઘડી" બહા�રાન� સે�સ્થા� સેમુંક્ષા લઇ જવ�ન� નિનણો�યથા� ગુ�� ધા�જી ખં�શ નહા"ત�, ત�મુંણો� ચ�તવણો� આપ� હાત� ક� , 'એથા� ક� વળ વ�� દરા�ન" Fય�ય જ મુંળશ� . કૌ��ગ્ર�સન�� ન� ત) ત્ત્વ

મુંVલ�ન� આઝા�દ, સેરાદ�રા પટે�લ (ડી�બ� બ�જ� થા� ત્ર�જો, અગ્રેભાA ક્ટિમુંમું�� ), તથા� અFય ક"�ગ્રે�સે�ઓ, વધા�� મું�� .

જ્ય�રા� ગુ�� ધા�જીએ દ�� ડી�સેત્યા�ગ્રેહા ચ�લ� કય"� ત્યા�રા� સેરાદ�રાન� રા�સે ગુ�મુંમું�� થા� ધારાપકડી કરા� ત�મુંન� ઉપરા સે�ક્ષા�, વક�લન� ક� પત્રક�રા"ન� ગુ� રાહા�જરા�મું�� મું� કદમું" ચલ�વ�મું�� આવ્ય". પહા� લ� સેરાદ�રા અન� ત્યા�રા બ�દ ગુ�� ધા�જીન� ધારાપકડીથા� સેત્યા�ગ્રેહા� વધા� જો�રા પકડ્યું�� અન� જ્ય�� સે�ધા� બન્ન�ન� છે"ડીવ�મું�� નહા�� આવ્ય� ત્યા�� સે�ધા� ગુ�જરા�તન� જિજલ્લ�ઓએ કરા નિવરા"ધા� ચળવળ ચલ�વ�.જ�લમું�� થા� છે� ટ્યા� બ�દ સેરાદ�રા વચગુ�ળ�ન�

Page 8: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

ક"�ગ્રે�સે પ્રેમું�ખં બFય� પણો તરાતજ મું��બઈમું�� એક સેરાઘસેન� આગુ�વ�ન� કરાત� વખંત� ત�મુંન� પ�છે� ધારાપકડી કરાવ�મું�� આવ�. ગુ�� ધા�-ઇરાનિવન કરા�રા પરા સેહા� થાય� બ�દ સેરાદ�રાન� ક"�ગ્રે�સેન� ૧૯૩૧ન��  કરા�� ચ� અક્ટિધાવ�શનમું�� પ્રેમું�ખં તરા�ક� ચ�� ટેવ�મું�� આવ્ય� ક� જ્ય�� ક"�ગ્રે�સે� સેમુંજ� ત�ન� બહા�લ� કરા� જ�ન� પ્રેમું�ણો� ત� મું�ળભા�ત હાક્ક" અન� મું�નવ�ય સ્વત� ત્રત�ઓ, જિબનસે�� પ્રેદ�ક્ટિયક દ�શ મું�ટે� ન� કલ્પન� તથા� FયA નતમું વ� તનન� બહા�લ� અન� અસ્પ2શ્યત� તથા� ખં�તગુ�લ�મું�ન� ન�બ� દ કરાવ� પ્રેત્યા� કટે�બt રાહા� શ� . સેરાદ�રા ત�મુંન� હા"દ્દી"ન" ઉપય"ગુ કરા� ગુ�જરા�તન� ખં�ડી� ત"ન� જપ્ત થાય�લ� જમું�ન પરાત અપ�વવ�ન�� આય"જન કરા� આપ્ય�� .લ� ડીનન� ગુ"ળમું�જી પરા�ર્ષદ નિનષ્ફાળ ન�વડીત� વ� �ત આઝા�દ� મું�ટે� ન� ચળવળન� પ� ન: જો�રા મુંળ્યા�� અન� જોFય�આરા� ૧૯૩૨મું�� ગુ�� ધા�જી ત�મુંજ સેરાદ�રાન� ધારાપકડી કરા� ત�મુંન� યરાવડી�� જ�લમું�� રા�ખંવ�મું�� આવ્ય�. ત�મુંન� જ�લવ�સે દરામ્ય�ન સેરાદ�રા અન� ગુ�� ધા�જી વચ્ચ� સ્ન� હા, નિવર્શ્વ�સે તથા� નિનખંલ�સેત�ન" બ�ધાન બ�ધા�ય" ક� જ�ન� મું"ટે�ભા�ઈ – ગુ�� ધા�જી અન� ત�મુંન� ન�ન� ભા�ઈ સેરાદ�રા વચ્ચ� ન� બ�ધા� ત્વ તરા�ક� વણો�વ� શક�ય. ગુ�� ધા�જી સે�થા� થાત� સેરાદ�રાન� અવ�રાનવ�રા દલ�લ" છેત�� ત�મુંન� ગુ�� ધા�જીન� સેહાજ વ2જિત્ત તથા� આગુ�વ�ન� પ્રેત્યા� મું�ન હાત�� . જ�લવ�સે દરામ્ય�ન બન્ન� રા�ષ્ટ્ર��ય ત�મુંજ સે�મું�જીક મું� દ્દી�ઓ ઉપરા ચચ�� કરાત�, હિંહાQદ� મુંહા�ક�વ્ય" વ�� ચત� તથા� નિવન"દ� ટે� ચક�ઓ કહા� ત�. ગુ�� ધા�જીએ ત�મુંન�  સે�સ્કૃ2ત ભા�ર્ષ�  પણો જિશખંવ� હાત�. ગુ�� ધા�જીન� સેક્ટિચવ મુંહા�દ� વ દ�સે�ઈ બન્ન� વચ્ચ� ન� વ�ત�� લ�પન� નિવસ્ત2ત ન"�ધા રા�ખંત�.હારા�જન"ન� વ�ગુળ� અપ�ય�લ� મુંતદ�રામું� ડીળન� નિવરા"ધામું�� ગુ�� ધા�જી જ્ય�રા� આમુંરાણો ઉપવ�સે ઉપરા ઉતય�� ત્યા�રા� સેરાદ�રા� ત�મુંન� દ�ખંરા�ખં કરા� હાત� તથા� પ"ત� પણો અન્નન" ત્યા�ગુ કરા� ત�મું�� જો�ડી�ય� હાત�. પ�છે�થા� સેરાદ�રાન� ન�જિસેક જ�લમું�� ખંસે�ડીવ�મું�� આવ્ય� ક� જ્ય�� ૧૯૩૪મું�� ત�મુંન�� મું"ટે�ભા�ઈ નિવઠ્ઠલભા�ઈન� દ� હા�� ત બ�દ ત�મુંન� અ� નિતમુંનિક્રય�મું�� ભા�ગુ લ�વ� જિKડિટેશ સેરાક�રા� સેરાદ�રાન� થા"ડી� ડિદવસે" મું�ટે� મું� ક્ત કરાવ�ન� તOય�રા� દ�ખંવ� હા"વ� છેત� ત�મુંણો� ત� સ્વ�ક�રા� ન હાત�. ૧૯૩૪ અન� ૧૯૩૭મું�� સેરાદ�રા� અણિખંલ ભા�રાત�ય મુંતદ�ન મું�ટે� ન� ક"�ગ્રે�સે� પ્રેચ�રાન�� ન� ત2ત્વ કય�3 હાત�� ક� જ�મું�� ત�ઓએ ન�ણો�� એકB� કરા�વ્ય�, ઉમું� દવ�રા"ન� પસે� દગુ� કરા� તથા� મું� દ્દી�ઓ અન� પ્રેનિતસ્પર્થિધાQ તરાફા ક"�ગ્રે�સેન� વલણોન� નિનણિ�ત કય�3 .પ"ત� મુંતદ�નમું�� ઉભા� ન હા"વ� છેત�� ત�મુંણો� અFય ક"�ગ્રે�સે�ઓન� પ્રે�� નિતય ત�મુંજ રા�ષ્ટ્ર��ય મુંતદ�ન જીતવ�મું�� મું�ગુ� દશ� ન પ�રુ� પ�ડ્યું�� હાત�� . હારાસે મું�ટે� ન� શસ્ત્રનિક્રય� કરા�વ્ય� છેત�� ૧૯૩૭મું�� ત�મુંણો� બ�રાડી"લ�મું�� પ્લ�ગુ તથા� દ� ષ્ક�ળન� અનિતક્રમુંણો સે�મું� ન� રા�હાતન� ક�ય"�મું�� મું�ગુ� દશ� ન આપ્ય�� . ત�મુંણો� મુંતદ�નમું�� જીત�લ� ક"�ગ્રે�સે� મું�ત્ર�ઓન� મું�ગુ� દશ� ન આપવ�ન�� ચ�લ� રા�ખ્ય�� ક� જ�ન�થા� પ�ટે��મું�� જિશસ્ત જળવ�ઈ રાહા�. સેરાદ�રાન� ડીરા હાત" ક� અ�ગ્રેજો� ચ�� ટે�ય�લ� ક"�ગ્રે�સે�ઓ વચ્ચ� મુંતભા� દ" ઉભા� કરાવ�મું� કસેરા બ�ક� નહા�� રા�ખં� ક� જ�ન� લ�ધા� પ�ણો� સ્વરા�જન� ધ્ય� ય ઉપરાથા� ચ�� ટે�ય�લ� ક"�ગ્રે�સે�ઓન�� ધ્ય�ન હાટે� જોત.૧૯૩૬ન� ક"�ગ્રે�સે અક્ટિધાવ�શન દરામ્ય�ન ન� હારુન� સેમું�જવ�દન� અપન�વ�ન� ઘ"ર્ષણો�ન� નિવરુધ્ધા ત�મુંન� ન� હારુ સે�થા� મુંતભા� દ" ઉભા� થાય�. ૧૯૩૮મું�� , ત્યા�રાન� ક"�ગ્રેસે પ્રેમું�ખં સે�ભા�ર્ષચ� દ્ર બ"ઝાન� ગુ�� ધા�જીન� અહા��સે�ન� લગુત� જિસેદ્ઘાં�� ત"થા� નિવમું�ખં થાવ�ન� પ્રેયત્ન"ન" સેરાદ�રા� બ�જો ક"�ગ્રે�સે�ઓ સે�થા� મુંળ�ન� નિવરા"ધા કય"�. ત�ઓ બ"ઝાન� સેરામું�ખંત્યા�રાશ�હા તથા� પ�ટે�� ઉપરા વધા� વચ� સ્વ સે�ધાવ�ન� ઈચ્છે� ધારા�વત� હા"ય ત�મું મું�નત�. સેરાદ�રા� વડિરાષ્ઠ ક"�ગ્રે�સે� ન� ત�ઓન� લઈ નિવરા"ધા દશ�� વ્ય" ક� જ�ન� લ�ધા� બ"ઝા� રા�જીન�મું�� આપવ�� પડ્યું�� હાત� . પણો બ"ઝાન� સેમુંથા� ક", સેમું�જવ�દ�ઓ તથા� બ�જો ક"�ગ્રે�સે�ઓ પ�સે�થા� ત�મુંણો� ટે�ક�ન" સે�મુંન" કરાવ" પડ્યું" ક� જ�મુંન� પ્રેમું�ણો� પટે�લ પ"ત� ગુ�� ધા�જીન� સેત્ત�ક્ટિધાક�રાન� બચ�વવ� સેરામું�ખંત્યા�રાન� જ�મું વત�� રાહ્ય� હાત�.

ભ�રત છો�ડી�

આઞા�દ, પટે�લ તથા� ગુ�� ધા� એઆઈસે�સે� ન� એક સેભા� દરામ્ય�ન મું��બઈમું�� , ૧૯૪૦

Page 9: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

જ્ય�રા� બ�જ�� નિવર્શ્વ ય�t ફા�ટે� ન�કળ્યા�� ત્યા�રા� ગુ�� ધા�જીન� મુંતન� નિવરુt જઈ સેરાદ�રા� ક� Fદ્ર�ય તથા� પ્રે�� નિતય ધા�રા�સેભા�મું�� થા� ક"�ગ્રે�સેન� ન�કળ� જવ�ન� ન� હારુન� નિનણો�યન�� સેમુંથા� ન કય�3 હાત�� તથા� ચક્રવત�� રા�જગુ"પ�લ�ચ�રા�ન� એ પહા� લ ક� જ�ન� પ્રેમું�ણો� જો� અ�ગ્રે�જ સેરાક�રા ય�t પછે� જો� તરાતજ લ"કશ�હા�ન� સેરાક�રા સ્થા�પવ� તOય�રા હા"ય ત" ક"�ગ્રે�સે ત� ન� પ�ણો� સેમુંથા� ન ય�t દરામ્ય�ન આપ� , ત� પહા� લન� પણો ટે� ક" આપ્ય" હાત".

ગુ�� ધા�જીન" ય�t સે�મું� નO નિતક નિવરા"ધા હાવ�થા� ત�મુંણો� અ�ગ્રે�જ સેરાક�રાન� ક"ઈપણો જોતન" ટે� ક" આપવ�ન� તરાફા� ણોમું�� ન હાત�, જ્ય�રા� સે�ભા�ર્ષચ� દ્ર બ"ઝા� અ�ગ્રે�જો�ન� સે�મું� લશ્કરા� મું"ચ"� બ�� ધ્ય" હાત". અ�ગ્રે�જો�એ રા�જગુ"પ�લ�ચ�રા�ન� પહા� લ B� કરા�વ� દ�ધા� ન� સેરાદ�રા� પ�છે� ગુ�� ધા�જીન� આગુ�વ�ન� સ્વ�ક�રા�. ત�ઓ ગુ�� ધા�જીએ આપ�લ� વ્યક્તિક્તગુત અસેહાક�રાન� હા�કમું�� સેહાભા�ગુ� થાય� અન� ૧૯૪૦મું�� ત�મુંન� ૯ મુંહા�ન� મું�ટે� ધારાપકડી કરાવ�મું�� આવ�. ત�મુંણો� ૧૯૪૨મું�� નિક્રપ્સે ક્ટિમુંશનન� આપ�લ� સે�ચન�ઓન" પણો નિવરા"ધા કય"� હાત". આ દરામ્ય�ન જ�લમું�� ત�મુંન�� ૯ નિકલ" જ�વ�� વજન ઘટ્યા�� હાત�� શરુઆતમું�� જ્ય�રા� ન� હારુ, રા�જગુ"પ�લ�ચ�રા� ત�મુંજ મુંVલ�ન� આઝા�દએ અ�ગ્રે�જો�ન� ભા�રાત છે"ડી�વ� મું�ટે� ગુ�� ધા�જીન� ભા�રાત છે"ડી"ન� હા�ક�લન� ટે�ક� કરા� હાત� ત્યા�રા� સેરાદ�રા ત� ન� ઉત્સ�હા� સેમુંથા� ક હાત�. ત�મુંન� દલ�લ હાત� ક� જ�મું અ�ગ્રે�જો�એ સિંસેQગુ�પ� રા તથા� બમું�� મું�� થા� નિપછે� હાટે કરા� હાત� ત�મુંજ ત�ઓ ભા�રાતમું�� થા� પણો કરાશ� અન� ભા�રાત છે"ડી"ન� શરુઆત ત� રા� ત થાવ� જો�ઈએ.[૨૯] અ�ગ્રે�જો� ત� રા� ત ભા�રાત છે"ડી�ન� નહા� જોય ત� વ�તથા� વ�ક� ફા હા"વ� છેત�� સેરાદ�રા ખં� લ્લ� બળવ�ન� તરાફા� ણોમું�� હાત� ક�રાણોક� ત�મુંન� એમું હાત�� ક� નિવર્શ્વય�t પ્રેત્યા�ન� અલગુ અલગુ અણિભાગુમું"મું�� વહા� ચ�લ�� લ"ક"ન� આવ" બળવ" ઉત્ત�જીત કરા� એકજ� ટે કરાશ� . ત�મુંન� મુંત� ખં� લ્લ� બળવ�ન" એક ફા�યદ" એ પણો હાત" ક� ત� ન�થા� અ�ગ્રે�જ સેરાક�રા� મું�નવ�� પડીત ક� ત�મુંન� રા�જન�� ભા�રાતમું�� ક"ઈ સેમુંથા� ન ન હાત�� તથા� ત�મુંણો� ભા�રાત�ય"ન� સેત્ત� સે"પવ�ન�� ક�મું ઝાડીપથા� ચ�લ� કરા� દ� વ�� જો�ઈએ. બળવ�મું�� પ"ત�ન" પ�ણો� નિવર્શ્વ�સે હા"વ�થા� જો� ત� ન� ક"�ગ્રે�સે તરાફાથા� સેમુંથા� ન ન મુંળ� ત" સેરાદ�રા� ક"�ગ્રે�સેમું�� થા� રા�જીન�મું�� આપવ�ન� ઈચ્છે� પણો દશ�� વ� હાત�. ગુ�� ધા�જીએ અણિખંલ ભા�રાત�ય ક"�ગ્રે�સે સેક્ટિમુંત� ઉપરા બળવ�ન� સ્વ�ક્ર�ત� આપવ� દબ�ણો કય�� ક� જ�ન� પરા�ણો�મું� સેક્ટિમુંત�એ 7 ઓગુસ્ટ 1942 મું�� અસેહાક�રા ચળવળન� મું�જ� રા� આપ� હાત�. જ�લવ�સે દરામ્ય�ન ત�મુંન� તબ�યત કથાળ� હા"વ� છેત�� સેરાદ�રા� ભા�રાતભારામું�� મું"ટે� જન સેમું� દ�ય"ન� લ�ગુણો�શ�લ ભા�ર્ષણો" આપ્ય� હાત� ક� જ�મું�� ત�મુંણો� લ"ક"ન� કરા નહા� ભારા�ન� અસેહાક�રા ચળવળમું�� સે�મું�લ થાવ� તથા� મું"ટે�પ�ય� ધારાણો� આય"જી સેનદ� સે�વ�ઓન� Bપ કરાવ� કહ્ય�� હાત�� . ત�મુંણો� ન�ણો�� એકB� કય�� તથા� રા�ષ્ટ્ર��ય ન� ત�ઓન� ધારાપકડીન�� ભાય સે�મું� બ�જી હારા"ળન� સે�ચ�લક" ઉભા� કય�� . ૭મું� ઓગુસ્ટ� સેરાદ�રા� મું��બઈન� ગુ"વ�ળ�ય� ટે� �ક મું� દ�નમું�� ૧૦૦૦૦૦ લ"ક"ન� સે�મું� ભા�ર્ષણો કરાત� કહ્ય� હાત�� :

“બમું�� ન� ગુવન� રા લ� ડીનમું�� શ�ખં� હા�� ક� છે� ક� ત�ઓ બમું�� મું�� બધા� ધા�ળમું�� મુંળ� ગુય� બ�દજ ત્યા�� થા� નિનકળ્યા� હાત�, ત" શ�� તમું� અમુંન� પણો એજ વચન આપ" છે"?... તમું� તમું�રા� રા� ડી�ય" પ્રેસે�રાણો તથા� છે�પ�ઓમું�� બમું�� મું�� સ્થાપ�ય�લ� સેરાક�રાન� જોપ�ન�ઓન� કBપ� તળ� તરા�ક� ઓળખં�વ" છે"? ત" તમું�રા� ડિદલ્હા�ન� સેરાક�રા ક� વ� છે� ? જ્ય�રા� ય�tન� મુંધ્યમું�� ફ્રાં��સે ન�ઝા�ઓન� સે�મું� હા�રા� રાહ્ય�� ત્યા�રા� H� ચચ��લ� ઈ� ગુલ� Fડી સે�થા� ત� ન� સેમુંFવયન� દરાખં�સ્ત મું� ક�. અન� ત� દરાખં�સ્ત ત" અલબત� પ્રે�ડિરાત રા�જનિનત�જ્ઞત�ન" દ�ખંલ" હાત". પણો જ્ય�રા� ભા�રાતન� વ�ત આવ� છે� ત્યા�રા�? નહા�� નહા��! ય�t ગુ�ળ� દરામ્ય�ન બ�ધા�રાણો�ય ફા� રાફા�રા"? ત� બ�બતમું�� નિવચ�રા� પણો ન શક�ય... આ વખંતન�� ધ્ય� ય જોપ�ન�ઓન� આવ્ય� પહા� લ� ભા�રાતન� આઞા�દ કરા�વ�ન" તથા� જો� ત�ઓ આવ� ત" ત�મુંન� લડીત આપવ� તOય�રા રાહા� વ�ન" છે� . ત�ઓ (અ�ગ્રે�જો� ) ન� ત�ઓન� પકડી� લ�શ� , બધા� ન� ત�ઓન� પકડી� લ�શ� . અન� ત્યા�રા બ�દ અહા��સે�ન� હાદમું�� રાહા�ન� સેVથા� વધા� પ્રેયત્ન કરાવ�ન�� કત� વ્ય પ્રેત્યા�ક ભા�રાત�યન�� રાહા� શ� .. બદ� સ્ત્ર"ત્ર વપ્રે�ય� જો�ઈએ, ક"ઈ પણો હાક્ટિથાય�રા બ�ક� ન રાહા� વ�� જો�ઈએ. આ તક જીવનભારામું�� એકજવ�રા આવ� ત� વ� બન� રાહા� શ� .”

ઈનિતહા�સેક�રા"ન� મું�નવ�� છે� ક� પ્રેસ્ત�નિવત બળવ�ન� શ�ક�ન� નજરા� જો�ન�રા� રા�ષ્ટ્ર�વ�દ�ઓન� ઉત્ત�જીત કરાવ�મું� સેરાદ�રાન�� આ ભા�ર્ષણોલ ક�રાણોભા�ત થાઈ રાહ્ય�� હાત�� . ત�મુંજ આ ગુ�ળ� દરામ્ય�ન સેરાદ�રાન� સે�ઘટેન ક�ય� ન� ઈનિતહા�સેક�રા"એ ભા�રાતભારામું�� બળવ�ન� સેફાળ બન�વ� પછે�ળન�� મું�ખ્ય ક�રાણો મું�Fય�� .9 મું� ઓગુસ્ટ� સેરાદ�રાન� ધારાપકડી કરાવ�મું�� આવ� અન� ત�મુંન� સે�પ�ણો� ક"�ગ્રેસે ક�ય� કરા� સેક્ટિમુંત�ન� સે�થા� ૧૯૪૨થા� ૧૯૪૫ સે�ધા� અહામુંદનગુરા નિકલ્લ�ન� ક�રાવ�સેમું�� બ� દ� તરા�ક� રા�ખંવ�મું�� આવ્ય� હાત�. ત્યા�� ત�ઓ કપડી�� ક�� તત�, જિKજન� રામુંત રામુંત�, મું"ટે� સે�ખ્ય�મું� પ� સ્તક" વ�� ચત�, લ��બ� ગુ�ળ� સે�ધા� ચ�લવ� જત� તથા� બગુ�ચ�મું��

Page 10: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

ક�મું કરાત�. બહા�રાન� સેમું�ચ�રા" તથા� ગુત�નિવધા�ઓમું�� થાત� નિવક�સેન� રા�હા જો�ત� જો�ત� ત�ઓએ ત�મુંન� સેહાક�ય� કરા"ન� ભા�વન�ત્માક ટે� ક" પ� રા" પ�ડ્યું". મુંહા�દ� વ દ�સે�ઈ તથા� કસેત� રાબ�ન� દ� હા�� તન� સેમું�ચ�રા સે��ભાળ� ત�ઓ ખં�બ દ�ભા�ય� હાત�. સેરાદ�રા� ત�મુંન� પ�ત્ર�ન� એક ક�ગુળમું�� લખ્ય�� હાત�� ક� ત�ઓ ત�મુંજ ત�મુંન� સેહાક�ય� કરા" “પ�ણો� શ�� ત�ન"” અન�ભાવ કરા� રાહ્ય� હાત� ક�રાણોક� ત�મુંણો� ”પ"ત�ન� ફારાજ” પ�ણો� કરા� હાત�.આ�દ"લનન� અFય રા�જક�ય પક્ષા"ન" નિવરા"ધા ત�મુંજ અ�ગ્રે"જ સેરાક�રા� આ�દ"લનન� દ�બવ� મું�ટે� અપન�વ�લ� કB"રા વલણો છેત�, વ�યસેરા"ય� હિંવQસ્ટન ચચ��લન� મું"કલ�વ�લ� એક ત�રા પ્રેમું�ણો� ભા�રાત છે"ડી" આ�દ"લન “૧૮૫૭ન� બળવ� બ�દ સેVથા� ગુ�ભા�રા બળવ" હાત"”. એક લ�ખંથા� વધા� લ"ક"ન� ધારાપકડી કરાવ�મું�� આવ� હાત� તથા� હાજોરા" લ"ક" પ"લ�સે દ્વા�રા� કરાવ�મું� આવ�લ� ગુ"ળ�બ�રા�મું�� મું2ત્યા� પ�મ્ય� હાત�. હાડીત�લ", ધારાણો� તથા� અFય ક્ર�� ત�ક�રા� ગુત�નિવધા�ઓ ભા�રાતભારામું�� ઉગુ� આવ� હાત�.૧૫ જ� ન ૧૯૪૫મું�� જ્ચ�રા� સેરાદ�રાન� મું� ક્ત કરાવ�મું� આવ્ય� ત્યા�રા� ત�મુંણો� જોણ્ય�� ક� અ�ગ્રે�જો� ભા�રાત�ય"ન� સેત્ત� સે"�પવ�ન� પ્રેસ્ત�વ ઉપરા ક�મું કરા� રાહ્ય� હાત�.

ગુ�� ધી�જીન�� દા� હ�� ત અન� ન� હરુ સ�થે� ન� સ�બી� ધી�

૧૯૪૦ન� પ� વ�� ધા� મું�� ગુ�� ધા�જી સે�થા� સેરાદ�રા

સેરાદ�રા ગુ�� ધા�જી પ્રેત્યા� ખં�બજ વફા�દ�રા હાત� ત�મુંજ ત�ઓ અન� ન� હારુ બન્ન� પ"તન� વચ્ચ� ન� મુંતભા� દ"ન� ઉક� લ મું�ટે� ગુ�� ધા�જી પ�સે� જત�. સેરાદ�રા અન� ન� હારુ વચ્ચ� ધાણો�વ�રા રા�ષ્ટ્ર��ય મું� દ્દી�ઓ ઉપરા તરાક�રા ઉભા� થાઈ હાત�. જ્ય�રા� ન� હારુએ ક�ક્તિશ્મુંરાન� ન�ત� ઉપરા પ"ત�ન� નિનય� ત્રણોન" દ�વ" કય"� હાત" ત્યા�રા� સેરાદ�રાએ ત�મુંન� ગુ2હા ખં�ત�ન� અક્ટિધાક�રા�ઓન� અવગુણોન� સે�મું� નિવરા"ધા ન"�ધા�વ્ય" હાત".ન� હારુન� સેરાદ�રા� કરા�લ� રા�જ્ય"ન� સે�મું�લ�કરાણોન� લગુત� નિનણો�ય", ક� જ� લ�ત� વખંત� ત�મુંણો� ન� હારુ ક� મું�ત્ર�મું� ડીળન� સે�મું�લ ન કય�� , ત� ન�� ન� હારુન� મું�B�� લ�ગ્ય�� હાત�� . સેરાદ�રાન� ખંબરા હાત� ક� ત�ઓ ન� હારુ જ�ટેલ� જ� વ�ન ન હાત� ત�મુંજ ત�મુંન� જ�ટેલ� લ"કનિપ્રેય પણો ન હાત� અન� ત�થા� ત�ઓએ પ"ત�ન� જોતન� ક�ય� ક�રા� જવ�બદ�રા�મું�� થા� મું� ક્ત કરાવ� ગુ�� ધા�જીન� નિવન� ત� કરા� હાત�. ત�મુંન� મું�નવ� હાત�� ક� ખં� લ્લ� રા�જનO નિતક લડી�ઈથા� ભા�રાતન� ન� કશ�ન થાશ� . પ�ણો� નિવચ�રા અન� મુંસેલત કય�� બ�દ, સેરાદ�રાન� અપ�ક્ષા�થા� અલગુ, ગુ�� ધા�જીએ ૩૦ જોFય�આરા� ૧૯૪૮ન� ડિદવસે� ત�મુંન� સેરાક�રામું�� થા� બહા�રા જવ�ન� મુંન�ઈ કરા� હાત�. ગુ�� ધા�જીન� મુંત પ્રેમું�ણો� સ્વત� ત્ર ભા�રાતન� સેરાદ�રા અન� ન� હારુ બન્ન�ન� જરૂરા હાત�. ગુ�� ધા�જીન� મું2ત્યા�ન� ડિદવસે� સેરાદ�રા ત�મુંન� સે�થા� ખં�નગુ�મું�� વ�ત કરાવ� વ�ળ� છે� લ્લ� વ્યક્તિક્ત હાત� અન� ત�મુંન� ગુય� બ�દ થા"ડી�જ ક્ટિમુંનિનટે"મું�� ગુ�� ધા�જી ઉપરા જોનલ�વ� હા� મુંલ" થાય" હાત". [૫૬]ગુ�� ધા�જીન� મુંરાણો બ�દ ત�મુંન� Ht��જલ� આપત� ત�મુંન� પ�ર્થિથાQવ દ� હાન� બ�જ� મું�� પટે�લ અન� ન� હારુ એક બ�જોન� ભા�ટ્યા� હાત� અન� સે�થા� મુંળ�ન� રા�ષ્ટ્ર�ન� સે�બ"ધાન કય�3 હાત� . સેરાદ�રા� ત�મુંન� ઘણો� સે�થા�ઓ ત�મુંજ ક્ટિમુંત્ર"ન� સે�� ત્વન� આપ� હાત� જ� કય�� બ�દ ત�ઓએ તરાતજ સે�ભાનિવત હિંહાQસે�ન� ખં�ળવ�ન� પગુલ� લ�ધા� હાત�. ગુ�� ધા�જીન� મું2ત્યા�ન� બ�જ મુંહા�ન�મું�� સેરાદ�રાન� હ્રદય હા� મુંલ" થાય" હાત" પણો ત�મુંન� પ�ત્ર� ત�મુંજ ત�મુંન� મું�ખ્ય સેક્ટિચવ અન� પડિરાય�રા�ક�ન� સેમુંયસે�ચકત�ન� લ�ધા� સેરાદ�રાન" જીવ બચ� ગુય" હાત". પ�છેળથા� સેરાદ�રા� કહ્ય�� હાત� ક� ગુ�� ધા�જીન� દ� હા�� તન� લ�ધા� ત�મુંન� મુંનમું�� દ� :ખંન" ડી� મું" ભારા�વ�થા� ત�મુંન� હ્રદય હા� મુંલ" થાય" હાત". 

ક્ટિમુંડી�ય� ત�મુંજ બ�જો રા�જન�નિતજ્ઞ" તરાફાથા� ગુ�� ધા�જીન� રાક્ષા� કરાવ�મું�� નિનશ્ફાળ નિનવડ્યું�ન� ટે�ક� સેરાદ�રાન� ગુ2હાખં�ત� મું�ટે� ઉદ્ભવ� હાત�. ભા�વ�ત્માક રા�ત� થા�ક� ગુય� હા"વ�થા� સેરાદ�રા� રા�જીન�મું�� આપત�

Page 11: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

સેરાક�રા છે"ડીવ�ન� પહા� લ દ�ખંવ� હાત�. સેરાદ�રાન� સેક્ટિચવન� ત�મુંન� રા�જીન�મું�થા� રા�જનO નિતક દ� શ્મુંન" મું�ટે� સે�ન� ક� ળ પરા�ક્તિસ્થાત� ત�મુંજ ભા�રાતમું�� રા�જક�ય સે�ધાર્ષ� ઉભા" થાશ� તન� ખં�તરા� હાત� અન� ત�થા� ત�મુંણો� સેરાદ�રાન� રા�જીન�મું�ન" પત્ર પ�Bવવ� નિવરુt સેમુંજોવ્ય� હાત�.  છેત�� ન� હારુએ સેરાદ�રાન� પત્ર પ�Bવ્ય" હાત" ક� જ�મું� ત�મુંણો� આપસે� મુંતભા� દ ત�મુંજ ત�મુંન� સેરાદ�રાન� સેરાક�રામું�� થા� ક�ઢવ�ન� ક"ઈ ઈચ્છે� છે� ત� બ�બતન� નક�રા� હાત�. ત�મુંણો� સેરાદ�રાન� સ્વત� ત્રત� સે�ગ્રે�મું દરામ્ય�નન� ત�મુંન� ૩૦ વરાસેન� ભા�ગુ�દ�રા� ય�દ અપ�વત� જણો�વ્ય�� હાત� ક� ગુ�� ધા�જીન� મું2ત્યા� બ�દ ત� બન્ન� વચ્ચ� ન" અણોબન�વ અપનિનનિહાત હાત". નહા� રુ, રા�જગુ"પ�લ�ચ�રા� તથા� બ�જો ક"�ગ્રે�સે�ઓએ સેરાદ�રાન" જોહા� રામું�� બચ�વ કય"� હાત" અન� આ બધા�ન� અસેરાન� લ�ધા� સેરાદ�રા� ન� હારુન� ન� ત�ગુ�રા�મું�� નિવર્શ્વ�સે દ�ખંવ્ય" હાત" અન� ત� બન્ન� વચ્ચ� ક"ઈ મુંતભા� દ છે� ત� વ�તન� નક�રા� હાત�. સેરાદ�રા� એમું પણો જોહા� રા કય�3 હાત� ક� ત�મુંન� પ્રેધા�નમું�ત્ર� બનવ�ન� ક"ઈ ઈચ્છે� નથા�.  બન્ન� જણો�એ ક"�ગ્રે�સે પક્ષાન� ક�મુંગુ�રા�મું�� સેનિહાય�રા� ન� ત�ગુ�રા� ત�મુંજ એક બ�જોન� ક�મુંમું�� દખંલ ન આપવ�ન� નિનત� અપન�વ� હાત� પણો ત�મું છેત�� ત�ઓએ બ�જી બ�બત"મું�� એકબ�જોન� નિનનિતઓન� ટે�ક� કરા� હાત� ક� જ�મું� હાO દ્ર�બ�દન� નિવજિલણો�કરાણો તથા� ક�ક્તિશ્મુંરામું�� સે�યક્ત રા�ષ્ટ્ર� સે�ધાન� મુંધ્યસ્તથા�ન" સેમું�વ�શ હાત". ૧૯૫૦મું�� જ્ય�રા� ચ�ન� ટે�બ� ટે ઉપરા આક્રમુંણો કય�� હાત� ત્યા�રા� ત્યા�� સેહા�યત� મું"કલવ�ન� ત�મુંજ ગુ"વ�મું�� થા� પ"ટે� � ગુ�ઝાન� સેO Fય બળ વ�પરા�ન� ક�ઢવ�ન� સેરાદ�રાન� ભાલ�મુંણોન� નહા� રુએ મું�Fય નહા"ત� રા�ખં�.. 

જ્ય�રા� ન� હારુએ ૧૯૫૦મું�� રા�જગુ"પ�લ�ચ�રા�ન� તરાફા� ણોમું�� ડી". રા�જ�Fદ્ર પ્રેસે�દન� ભા�રાતન� પહા� લ� રા�ષ્ટ્ર�પનિત બનવ� મું�ટે� ન� નિનમુંણુ� ક અરાજીન� નક�રાવ� મું�ટે� દબ�ણો કય�3 ત્યા�રા� ત�મુંણો� પક્ષાન� નિવરા"ધાન" સે�મુંન" કરાવ" પડ્યું" હાત" ક�રાણોક� પક્ષાન� એમું લ�ગ્ય� હાત�� ક� ન� હારુ ત�મુંન� ઈચ્છે� B"ક� બ�સે�ડી� રાહ્ય� હાત�. ત્યા�રા� નહા� રુએ ક��ગ્રે�સે� ક�ય� કરા"ન" નિવર્શ્વ�સે જીતવ� સેરાદ�રાન� મુંદદ મું��ગુ� હાત� પણો સેરાદ�રા� ત�મુંન� ક"ઈ મુંદદ કરાવ�ન� ન� પ�ડી� અન� ડી�. પ્રેસે�દ ચ�� ટે�ઈ આવ્ય� હાત�. ૧૯૫૦મું�� ક��ગ્રે�સેન� પ્રેમું�ખંપદન� દ�વ� દ�રા તરા�ક� નહા� રુએ પ� રાશ"ત્તમુંદ�સે ટે� ડીન, ક� જ�ઓ રૂનિઢચ� સ્ત હિંહાQદ� ન� ત� હાત�, એમુંન� બદલ� જીવતરા�મું નિક્રપલ�ન�ન� તરાફા� ણો કરા� હાત� અન� જો� નિક્રપલ�ન� ચ�� ટે�ઈન� ન આવ� ત" રા�જીન�મું�� આપવ�ન� ધામુંક� આપ� હાત�. સેરાદ�રા� નહા� રુન� મુંતન" અક્તિસ્વક�રા કરાત� ટે� ડીનન� ગુ�જરા�તમું�� ટે� ક" આપ્ય" હાત" ક� જ�ન� લ�ધા� નિક્રપલ�ન� ક� જ�ઓ પ"ત� ગુ�જરા�ત રા�જ્યન� હા"વ� છેત� ત�મુંન� ત્યા�� થા� એક પણો મુંત નહા"ત" મુંળ્યા".  સેરાદ�રાન�� મું�નવ� હાત�� ક� નહા� રુએ એ વ�ત સેમુંજવ�ન� બ�ક� હાત� ક� ત�મુંન" મુંત ત� ક� ઈ ક"�ગ્રેસે મું�ટે� ન" ક�યદ" ન હાત", પણો ત� છેત�� જ્ય�રા� નહા� રુન� એમું લ�ગ્ય� ક� ત�ઓ પક્ષાન" નિવર્શ્વ�સે ગુ�મું�વ� ચ�ક્યા� છે� ત્યા�રા� સેરાદ�રા� પ"ત� નહા� રુન� રા�જીન�મું�� આપવ� નિવરુt સેમુંજોવ્ય� હાત�.

દા� હ�� ત

મુંણો�બ� ન પટે�લ ત�મુંન� નિપત� સેરાદ�રા વલ્લભાભા�ઈ પટે�લન� મું2તદ� હાન� બ�જ� મું�� ,૧૫ ડિડીસે� મ્બરા ૧૯૫૦.

૨૯ મું�ચ� ૧૯૪૯ ન� ડિદવસે� સેરાદ�રા તથા� ત�મુંન� પ�ત્ર� મુંણો�બ� ન ત�મુંજ પટે�ય�લ�ન� મુંહા�રા�જો જ� નિવમું�નમું�� પ્રેવ�સે કરા� રાહ્ય� હાત� ત� નિવમું�ન સે�થા� ન" સેત્ત�ક્ટિધાક�રા�ઓન" સે�પક� ટે� ટે� ગુય" હાત". એFજીન� ખંરા�બ�ન� ક�રાણો� નિવમું�નચ�લક� રા�જસ્થા�નન� રાણો પ્રેદ�શમું�� નિવમું�નન�� ત�ત�ન�� ઉતરા�ણો કરાવ�� પડ્યું� હાત�� . આ પ્રેસે�ગુમું�� ક"ઈન� હા�ન� ન પહા"�ચ� હાત� અન� સેરાદ�રા બ�જો ય�ત્ર�ઓ સે�થા� પ�સે� ન� ગુ�મું સે�ધા� ચ�લત� જઈ ત્યા�� ન� સ્થા�નિનક અક્ટિધાક�રા�ઓન� જોણો કરા� હાત�. જ્ય�રા� સેરાદ�રા ડિદલ્હા� પહા"�ચ્ય� ત્યા�રા� હાજોરા" ક"�ગ્રે�સે� ક�ય� કરા"એ ત�મુંન� હા�ર્દિદQક આવક�રા આપ્ય" હાત" ત�મુંજ સે�સેદમું�� મું�ત્ર�ઓએ ઉભા� થાઈન� લ��બ� સેમુંય સે�ધા� ત�ળ�ઓન�

Page 12: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

ગુડીગુડી�ટે સે�થા� અણિભાવ�દન કય�3 ક� જ�ન� લ�ધા� સે�સેદન� ક�ય� વ�હા� અડીધા� કલ�ક મું�ટે� બ�ધા રા�ખંવ�મું�� આવ� હાત�.  ત�મુંન� જીવનન�� પ�છેલ� વર્ષ"�મું�� સેરાદ�રાન� સે�સેદ તરાફાથા� બહા� મું�ન�ત કરાવ�મું�� આવ્ય� હાત� ત�મુંજ પ�જોબ નિવર્શ્વનિવદ્યા�લય અન� ઓસ્મા�નિનય� નિવર્શ્વનિવદ્યા�લય તરાફાથા� સેFમું�નિનત ડી�ક્ટેરા� ટેન� પદવ� નવ�જવ�મું�� આવ� હાત�.

સેરાદ�રાન� તજિબયત ૧૯૫૦ન� ઉન�ળ� દરામ્ય�ન બગુડીત� ગુઈ. ત�મુંન� પછે�થા� ઉધારાસેમું�� લ"હા� ન�કળત�� હાત�� અન� ત્યા�રા� મુંણો�બ� ન� ત�મુંન� મું�ત્રણો�ઓ ત�મુંજ ક�મું કરાવ�ન� કલ�ક"મું�� ઘટે�ડી" કરા�વ્ય� હાત" તથા� સેરાદ�રાન� દ�ખંરા�ખં મું�ટે� વ્યક્તિક્તગુત વO દ્યાક�ય મુંદદ તથા� પરા�ચ�રાક"ન" પ્રેબ�ધા કરા�વ્ય" હાત". પણિ�મું બ�ગુ�ળન� ગુવ� નરા તથા� ડી"ક્ટેકરા જિબધા�ન રા"યએ સેરાદ�રાન� ત�મુંન� અનિનવ�ય� અ�તન� બ�બતમું�� રામું�જ કરાત� સે��ભાળ્યા� હાત� ત�મુંજ એક ખં�નગુ� મું�ત્રણો� વખંત� સેરાદ�રા� ત�મુંન� મું�ત્ર�ય સેહાક�ય� કરા ન.વ.ગુ�ડીગુ�લન� નિનખં�લસેત�થા� કહ્ય�� હાત�� ક� પ"ત� લ��બ� જીવશ� નહા�. બ�જી નવ� મ્બરાથા�, ક� જ્ય�રા� સેરાદ�રા વ�રા� વ�રા શ� ધ્ધા� ખં"ઈ બ�સેત� હાત�, ત્યા�રાથા� ત�મુંન� નિહાલચ�લ ત�મુંન� પલ�ગુ સે�ધા� સે�ક્ટિમુંત રા�ખંવ�મું�� આવ� હાત�. ૧૨ ડિડીસે� મ્બરા� જ્ય�રા� ત�ઓ ત�મુંન� મું��બઈ સ્થા�ત ડિદકરા�, ડી�હ્ય�ભા�ઈન� ઘરા� આરા�મું કરાવ� નિવમું�ન પ્રેવ�સે કરાવન� હાત� ત્યા�રા� ત�મુંન� તબ�યત નજ� ક હાત� અન� ન� હારુ ત�મુંજ રા�જગુ"પ�લ�ચ�રા� ત�મુંન� નિવમું�નમુંથાક� મુંળવ� ગુય� હાત�.  ૧૫ ડિડીસે� મ્બરા ૧૯૫૦ન� ડિદવસે� ત�મુંન� મું"ટે� હ્રદય હા� મું�લ" થાય" હાત" (ત�મુંન" બ�જો� ) ક� જ�ન� લ�ધા� ત�મુંન� દ� હા�� ત થાય�� હાત� . ત� ડિદવસે� અભા�તપ� વ� ત�મુંજ અનFય ઘટેન�મું�� ભા�રાત�ય સેનદ� સે�વ� ત�મુંજ પ"લ�સે સે�વ�ન� ૧૫૦૦ અક્ટિધાક�રા�ઓ સેરાદ�રાન� ડિદલ્હા� સ્થા�ત ત�મુંન� રાહા� B�ણો� ત�મુંન� દ� હા�� તન� દ� :ખંમું�� સેહાભા�ગુ� થાવ� મુંળ્યા� હાત� અન� ત�ઓએ પ્રેણો લ�ધા�� હાત�� ક� ત�ઓ ભા�રાતન� સે�વ� ‘પ�ણો� વફા�દ�રા� ત�મુંજ અવડિરાત ઉત્સ�હા’ સે�થા� કરાશ� .  સેરાદ�રાન" અક્ટિગ્નદ�હા મું��બઈન� સે"ન�પ� રા ક્તિસ્થાત કરાવ�મું�� આવ્ય" હાત" અન� ત્યા�� મું"ટે" જનસેમું� દ�ય ત�મુંજ ન� હારુ, રા�જગુ"પ�લ�ચ�રા� અન� રા�ષ્ટ્ર�પત� પ્રેસે�દ હા�જરા હાત�.

ટે�કૌ� ત� મજ વ�રસ�

સેરાદ�રા પટે�લ રા�ષ્ટ્ર��ય સ્મા�રાક, અમુંદ�વ�દમું�� પ્રેદ� જિશત સેરાદ�રા પટે�લન" ક"ટે ત�મુંન� જીવનક�ળ દરામ્ય�ન સેરાદ�રા� ભા�ગુલ� વખંત� મું� ક્તિસ્લમું" નિવરુt વલણો અપન�વ્ય�ન� ટે�ક�ન" સે�મુંન" કય"� હાત" ત�મુંજ ત�મુંણો� દ�શન� ભા�ગુલ� મું�ટે� ત� રા� ત તOય�રા� બત�વ� હાત� ત� વ� ટે�ક� ત�મુંન� મું� ક્તિસ્લમું રા�ષ્ટ્ર�વ�દ� જ�મુંક� મુંVલ�ન� આઝા�દ ત�મુંજ હિંહાQદ� રા�ષ્ટ્ર�વ�દ�ઓ તરાફાથા� મુંળ� હાત�. સે�ભા�ર્ષચ� દ્ર બ"ઝા ન� સેમુંથા� ક" તરાફાથા� ગુ�� ધા�જીન� ટે� ક" ન આપત� રા�જનિનત�જ્ઞ" પ્રેત� જોણો� જો�ઈન� બ�જ� મું�� કરા� દ� વ�ન� અન� અવગુણો�ન� નિનત� અપન�વ� મું�ટે� સેરાદ�રાન� ટે�ક� કરાવ�મું�� આવ� હાત�. સેમું�જવ�દ� રા�જનિનત�જ્ઞ" જ�મુંક� જય પ્રેક�શ

Page 13: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

ન�રા�યણો તથા� અશ"ક મુંહા� ત� જ�વ�ઓએ સેરાદ�રાન� જિબરાલ� ત�મુંજ સે�રા�ભા�ઈ ક� ટે�� બ" જ�વ� ભા�રાત�ય ઉદ્યા"ગુપનિત ક� ટે�� બ" સે�થા� અ�ગુત નિનકટેત� હા"વ�ન� ટે�ક� કરા� હાત�. થા"ડી� ઈનિતહા�સેક�રા"એ રાજવ�ડી�ઓન� નિવલણો�કરાણો વખંતન� સેરાદ�રા� લ�ધા�લ� પગુલ�ઓન� ત� રા�જ્ય"ન� સ્વનિનણો�યન� હાકન� નિવરુદ્ઘાં ગુણો�વ� ત� ન� વખં"ડ્યું� હાત�. આમું છેત�� સેરાદ�રાન� એકલ� હા�થા� ભા�રાતન� આઝા�દ�ન� પવ� ઉપરા ભા�રાતન� એક રા�ષ્ટ્ર� તરા�ક� સે�મું� જિલત કરાવ�ન" યશ અપ�ય છે� . ત�મુંન� હિંહાQદ� મું� ક્તિસ્લમુંન� સેબ�ધા" પ્રેત્યા� નિનખં�લસેત�થા� બ"લવ� ત�મુંજ ભા�રાતન�� એક�કરાણો કરાત� વખંત� સેO Fયબળ વ�પરાવ� મું�ટે� ઘણો� ભા�રાત�ય" દ્વા�રા� જિબરાદ�વવ�મું�� આવ્ય� હાત�. ત�મુંન� ન� ત2ત્વ ત�મુંજ વહા� વ�રુ દ્રનિષ્ટ્રક"ણોન� ક�બ�લ�યત મું�ટે� સ્વત� ત્રત� સે�ગ્રે�મુંમું�� ત�મુંન� નિવરા"ધા�ઓ જ�મુંક� આર્વિકQબ�લ્ડી વh વ�લ, નિક્રપ્સે, પhથા�ક લ�રા�ન્સ તથા� મું�ઉન્ટબ� ટેન તરાફાથા� ત�મુંન� વખં�ણોવ�મું�� આવ્ય� હાત�. ઘણો� ઈનિતહા�સેક�રા" ત�મુંજ ત�મુંન� પ્રેશ�સેક" જ�મુંક� રા�જ�Fદ્ર પ્રેસે�દ ત�મુંજ ઉદ્યા"ગુપનિત જ�. આરા. ડી�. ત�ત�એ એવ" મુંત વ્યક્ત કય"� હાત" ક� સેરાદ�રા ભા�રાત મું�ટે� નહા� રુ કરાત� સે�રા� પ્રેધા�નમું�ત્ર� સે�જિબત થાય� હા"ત. નહા� રુન� ટે�ક�ક�રા" ત�મુંજ સેરાદ�રાન� પ્રેશ�સેક" નહા� રુ દ્વા�રા� ક�ક્તિશ્મુંરા અન� સે�ય� ક્ત રા�ષ્ટ્ર� સે�ધા ત�મુંજ ગુ"વ�ન�� સેO Fય બળ દ્વા�રા� નિવલ�ણો�કરાણો ન� લગુત� સેરાદ�રાન� ભાલ�મુંણો" નહા� રુએ મું"ડી� થા� સ્વ�ક�રા� હાત� ત� ન" દ�ખંલ" આપ� છે� . મું� ક્ત વ્ય�પ�રાન� ભાલ�મુંણો કરાવ� વ�ળ�ઓ નહા� રુન� સેમું�જવ�દ� નિનત�ઓન� ઓછેપ સે�મું� સેરાદ�રાન� મું�લક�ય હાકન� તરાફા� ણો ત�મુંજ અમું�લ સેહાક�રા� ય"જન�ન� સેરાદ�રા� આપ�લ� દ"રાવણો�ન" ઉલ્લ�ખં કરા� છે� . ત�મુંન� દ� હા�� ત બ�દ સેરાદ�રાન� પરા�વ�રામું�� થા�, મુંણો�બ� ન ત�મુંન� બ�ક�ન� જીવન દરામ્ય�ન મું��બઈન� એક ફ્લ� ટેમું�� રાહ્ય� હાત� ત�મુંજ ત�મુંણો� ઘણો� વ�રા સેરાદ�રા પટે�લ સ્મા�રાક ટે� સ્ટ ક� જ� પ્રેનિતક્ટિષ્ડીત વ�ર્થિર્ષQક સેરાદ�રા પટે�લ સ્મા�રાક વ્ય�ખ્ય�નન� આય"જન કરા� છે� ત�મુંજ બ�જી સેખં�વત� સે�સ્થા�ઓન� ક�મું"ન� આગુ�વ�ન� કરા� હાત�. ડી�હ્ય�ભા�ઈ એક વ� પ�રા� હાત� ક� જ�ઓ ૧૯૬૦મું�� લ"ક સેભા�મું�� સે�સેદ સેદસ્ય તરા�ક� ચ�� ટે�ઈન� આવ્ય� હાત�. એવ� મું�Fયત� છે� ક� સેરાદ�રાન� દ� હા�� ત બ�દ ઘણો� દ�યક�ઓ સે�ધા� ભા�રાત�ય સેરાક�રા, રા�ષ્ટ્ર��ય ક્ટિમુંડી�ય� ત�મુંજ ક"�ગ્રે�સે પ�ટે�� દ્વા�રા� સેરાદ�રાન� જીવન તથા� ત�મુંણો� કરા�લ� ક�ય"�ન� પ્રેસે�શ� ત�મુંજ પ્રેચ�રા કરાવ�મું�� ઉદસે�નત� દ�ખંવ� હાત�. આમું છેત�� સેરાદ�રાન� ગુ�જરા�તમું�� ન�યક તરા�ક� નિપછે�ણોવ�મું�� આવ� છે� અન� ત�મુંન� વતન કરામુંસેદમું�� ત�મુંન� પરા�વ�રા�ક ઘરાન� જોણોવણો� ત�મુંન� ય�દગુ�રા� તરા�ક� કરાવ�મું�� આવ� છે� . સેરાદ�રાન� આક્ટિધાક�રા�ક રુપ� ૧૯૯૧મું�� મુંરાણો"પરા�� ત ભા�રાત રાત્ન, ક� જ� ભા�રાતન�� સેVથા� મું"ટે�� બહા� મું�ન છે� , ત� આપવ�મું�� આવ્ય�� હાત� . ૩૧ ઓક્ટે"બરા ક� જ� સેરાદ�રાન" જFમુંડિદવસે છે� ત� રા�ષ્ટ્ર��ય સ્તરા� સેરાદ�રા જય� નિત તરા�ક� ઉજવવ�મું�� આવ� છે� . ૧૯૮૦મું�� મું"ત� મુંહાલ, અમુંદ�વ�દ ખં�ત� સેરાદ�રા પટે�લ રા�ષ્ટ્ર��ય સ્મા�રાકન� સ્થા�પન� થાઈ હાત� ક� જ�મું�� એક સે�ગ્રેહા�લય, ત�મુંન� ક્ટિચત્ર"ન�� પ્રેદ�શન, ઐનિતહાજિસેક ફા"ટે� તથા� ગ્રે�થા�લયન" ક� જ�મું�� ત�મુંન� લગુત� મુંહાત્ત્વન�� દસ્ત� વ�જો� ત�મુંજ ચ"પડી�ઓન" સેમું�વ�શ થા�ય છે� . પ્રેદ�શનમું�� સેરાદ�રાન� અ�ગુત વસ્ત�ઓ ત�મુંજ ત�મુંન� અ�ગુત અન� રા�જક�ય જીવનન� નિવભા�ન્ન ગુ�ળ�ઓ દરામ્ય�નન� અવશ�ર્ષ" દશ�� વવમું�� આવ્ય� છે� . ભા�રાતમું�� ઘણો� સે�વ�જનિનક સે�સ્થા�ઓન� સેરાદ�રાન�� ન�મું આપવ�મું�� આવ્ય� છે� . નમું� દ� નદ� ઉપરા બ�ધા�ય�લ� બ�ધા" ત�મુંજ ત� ન� નહા� રા" ત�મુંજ જળવ�જળ� ઉજો� ક� � દ્ર" આવરા� લ�ત� ય"જન�ન� પણો સેરાદ�રાન�� ન�મું આપવ�મું�� આવ્ય�� છે� અન� આ ય"જન�ન� લ�ધા� ત્રણો રા�જ્ય"મું�� નિપવ�ન� પ�ણો�, નિવજળ� ત�મુંજ ખં�ત� ઉપજમું�� વ્ર�t�ન� લ�ભા" મુંળ્યા� છે� . ભા�રાતમું�� અગ્રેણો� ત� વ� સેરાદ�રા વલ્લભાભા�ઈ ન�શનલ ઈ� સ્ટ�ટ્યા�ટે ઓફા ટે� કન"લ"જી, સેરાદ�રા પટે�લ નિવર્શ્વનિવદ્યા�લય, સેરાદ�રા પટે�લ નિવદ્યા�લય જ�વ� ભાણોતરાન� સે�સ્થા�ઓ ત�મુંજ ભા�રાત�ય પ"લ�સે સે�વ�ન� ટે� � હિંનQગુ અક� ડી� મું�ન� પણો સેરાદ�રાન�� ન�મું આપવ�મું�� આવ્ય� છે� . ૧૯૮૨મું�� બન�લ� ડિરાચડી� એટેનK"ન� ગુ�� ધા� ન�મુંન� ચલક્ટિચત્રમું�� સેOયદ જોફારા�એ સેરાદ�રાન� ભાA ક્ટિમુંક� ભાજવ� હાત�. ૧૯૯૩મું�� ક� તન મુંહા� ત�એ સેરાદ�રાન� જીવન ચરા�ત્ર ઉપરા ચલક્ટિચત્ર બન�વ્ય� હાત�� ક� જ�મું� ભા�રાતન� જોણો�ત� અણિભાન� ત� પરા�શ રા�વળ� મું�ખ્ય ભાA ક્ટિમુંક� ભાજવ� હાત�. ત� ચલક્ટિચત્રમું�� સેરાદ�રાન� જીવનન� એ ગુ�ળ� ઉપરા ધ્ય�ન આપવ�મું�� આવ્ય� હાત�� ક� જ�મું� સેરાદ�રા� આઝા�દ� સે�ધા� આપ�લ� ન� ત2ત્વ ત�મુંજ ભા�રાતન� ભા�ગુલ�, ભા�રાતન�� એક�કરાણો ત�મુંજ સેરાદ�રાન� ગુ�� ધા� અન� નહા� રુ સે�થા� ન� સેબ�ધા"ન" સેમું�વ�શ કય"� હાત".

Page 14: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ

બી�હ્ય કૌડી�ઓ સેરાદ�રા પટે�લ ન�શનલ ઈ� ફા"રામું� ટે�ક્સે સે��ટેરા ન�શનલ ઈ� ટે�ગ્રે�શન ઓફા ઇજિFડીય� ઈ� ડી�યનચ�ઈલ્ડી.ક"મું ઓપરા�શન પ"લ" ભા�રાત રાક્ષાક.ક"મું સેરાદ�રા પટે�લ સેવ�ધામું� .ઓગુ� સેરાદ�રા પટે�લ - જિબલ્ડીરા ઓફા સ્ટિસ્ટલ સ્ટ�"�ગુ ઇજિFડીય� પ્રે�સે ઈ� ફા"રામું�શન ઇજિFડીય�, ગુવ�મું�ન્ટ ઓફા ઇજિFડીય�

વક� સે બ�ય સેરાદ�રા વલ્લભાભા�ઈ પટે�લ  (પબ્લિ�ક ડી"મું�ઈન ઈન ક� ન� ડી�) આય�ન મું�ન , સેરાદ�રા વલ્લભાભા�ઈ પટે�લ