جلد نمبر 21 شمارہ نمبر11

11امشرہۺربمن 21دلجۺربمنۺ

ھ۱۴۳۰ءۺذدعقی09امشرہۺونربم

نسحۺرتبیت

‘دمحۺابریۺاعتیلۺلجۺالجہل

4رپورسیفۺدمحمۺارکؾۺراضدجمدیۺ

ملسو هيلع هللا ىلصتعنۺوضحبرۺرسوۺرۺاکانئتۺ

5دمحمۺدبعاویقلؾۺاطرؼۺاطلسؿۺوپریۺ

رکفورظن

6بیطخۺاالالسؾۺاصزبحادہۺضیفۺانسحلۺہیلعۺارلہمحۺ

دردیۺایوطؼۺالغیم؟؟؟)ریکیۺولرگۺلبۺ۔۔۔مادارہی)۔۔۔(ااہظرۺہ )

7العہمۺربۺونازۺاخںۺاریمجیۺ

دوعتۺرقآؿ)ریغاہللۺیکۺرطػۺوسنمبۺاایشءۺیکۺرشیعۺتیثیحۺ۔۔۔ )

11رضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمحۺ

دوعتۺدحثی)دکوۺرشفیۺ۔۔۔ )

19دجمدیۺالعہمۺدمحمراضمؿۺ

اانیبلت)بلقۺمیلس۔۔۔ابثعۺرفغمتۺےہ۔۔۔ )

24رساجۺااعلرنیفۺرضحتۺاوباایبلؿۺدمحمۺدیعسۺادمحۺدجمدیۺہیلعۺارلہمحۺ

رقآؿۺاورااسنؿ

36رضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمحۺاکاامیؿۺارفوزۺاطخبۺ

ۺازعلسی ویقؾۺاہچرؾۺرضحتۺوخاہجۺدمحمۺزریبۺرسدنہیۺدقسۺرسہ

52ہیلعۺارلہمحۺرضحتۺاوباایبلؿۺ:ازۺاافداتۺ

بطقۺاالوایلءۺرضحتۺوخاہجۺوصیفۺدمحمۺیلعۺدنبشقنیۺدجمدیۺرۃمحۺاہللۺہیلع

56رضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمحۺ:ازۺاافداتۺ

ۺاشہۺونریۺدامئۺاوضحلری

ن

ن

اسالہنۺرعسۺاپکۺرضحتۺوخاہجۺدیسۺچ

( 61۔۔۔العہمۺدمحمۺاینیسۺدجمدیۺ(ہحملۺہبۺہحملۺروپرٹۺ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ریۺاعتیلۺلجۺالجہلدمحۺاب

ورۺآیہگۺےہ

ن

اےۺاخقلۺدوۺاعملۺوتۺن

رہۺاصبحۺںیقیۺےکۺدؽۺیکۺوتۺروینشۺےہ

وۺےہۺاجؿۺاہبرۺوتۺےہ

دؽۺاکۺرقارۺن

رہۺاکۺدگاۺوکۺھجتۺےسۺریخاتۺلمۺریہۺےہ

ہۺرپۺرتیۺالچای ریتاۺہتپۺاتبایۺر

ریتاۺبیبحۺےہۺوجۺ،ۺوہۺوتۺرماۺیبنۺےہ

اۺںیقیۺےہداھکیۺںیہنۺےہۺھجتۺوکۺرھپۺیھبۺرت

ۺرایتسۺےہ رہۺاکیۺمکحۺریتاۺاغیپؾ

لقعۺوۺرخدۺیکۺدحۺااکمؿۺےسۺوراءۺےہ

وخشۺتخبۺےہۺوہۺسجۺیکۺھجتۺےسۺیہۺولۺیگلۺےہ

ااکفرۺبجۺوہںۺوبلھجۺااسحسۺرلزاںۺرلزاں

اےسیۺںیمۺانؾۺریتاۺااسحسۺاتزیگۺےہ

وتۺےہۺراضۺےکۺدؽۺںیمۺرہۺوسچۺےکۺرگنۺںیم

ےہ ریتاۺیہۺذرکۺاعیلۺازعازۺاشرعی

ززززز

العہمۺرپورسیفۺدمحمۺارکؾۺراضدجمدی

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ملسو هيلع هللا ىلصتعنۺوضحبرۺرسوراکانئتۺ

نبۺایگۺڑگباۺدقمرۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

وہۺایگۺےہۺتخبۺایورۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

اہللۺاہللۺہیۺاعسدتۺیھبۺرمیۺتمسقۺںیمۺیھت

روینشۺاامیؿۺیکۺھچکۺاورۺوہۺاجیتۺےہۺزیت

ووںۺاکۺاصیورۺڑبھۺاجاتےہۺششخبۺاکۺنیقیاع

وخشۺیبیصنۺےسۺچنہپۺاجےئۺوجۺاؿۺےکۺرہشۺںیم

آرزوۺتنجۺیکۺےبۺکشۺیھتۺدؽۺاتشمؼۺںیم

ایایہلۺاکیۺہحملۺیھبۺہنۺوہۺھجمۺوکۺبیصن

اکیۺیہۺارامؿۺےہ،ۺوہاجےئۺوپراۺاےۺدخا

دوۺرکومیںۺےکۺےئلۺدوشارۺےہۺایکۺہیۺرکؾ

شیپۺیکۺیھتۺتعنۺرسورۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

ر ۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرکونرۺ ہممط

اکۺرکیپ،ۺ

اؿۺیکۺوچٹھکۺہپۺچنہپۺرکۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

وایسپۺاکۺوسےچۺویکرکنۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

ابۺاہکںۺےہۺ،ۺروحۺرپورۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

اؿۺےکۺوکےچۺےسۺلکنۺرکۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

اجؿۺآاجےئۺوبلںۺرپۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

رکتعنۺوھکلںۺزدنیگۺرھبۺزبسۺدبنگۺدھکیۺ

یکۺداعۺاطرؼۺہبۺمشچۺرتۺہکۺآؤںۺابرۺابر

وخبۺرتۺ،ۺرتہبۺ،ۺںیسحۺرتۺزبسۺدبنگۺدھکیۺرک

ززززز

دمحمۺدبعاویقلؾۺاطرؼۺاطلسوپنری

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

رکفورظن

ۺیکۺاچسیئۺاوردریتسۺرپۺاکلمۺیبنۺیکۺذاتۺرپۺاامتعۺدۺیکۺبسۺےسۺیلہپۺرشطۺہیۺےہۺہکۺاےسۺوصعمؾۺقلطمۺامانۺاجےئ۔ۺاسۺےکۺوقؽۺولعفۺاورملعۺولمع

نیقیۺوہ۔یبنۺرپۺاسۺونعۺےکۺاکلمۺنیقیۺوکۺاامیؿۺےکۺانؾۺےسۺوموسؾۺایکاجاتےہ۔

ػۺےسۺیبنۺیکۺتمصعۺاکۺوہفمؾۺہیۺےہۺہکۺیبنۺانگہۺرپۺاقدرۺوہےنۺےکۺابووجدۺانگہۺےسۺاانتجبۺاکہکلمۺاورۺاہمرتۺراتھکےہۺ۔۔۔وہۺاہللۺاعتیلۺیکۺرط

انگہۺیکۺرتبغۺاوراسۺےکۺوصترےسۺیھبۺزنمہۺوہاتےہۺ۔۔۔اسۺاکۺملعۺاعطقحیحصۺ۔۔۔اسۺےکۺشیپۺرکدہۺاقحقئۺاطعرکدہۺرطفتۺمیلسۺیکۺانبرپۺ

اعطقدرتسۺ۔۔۔ۺاوراسۺاکۺرہۺہلصیفۺرسااپۺقحۺوہاتےہۺ،ہنۺرصػۺہیۺہکلبۺاسۺںیمۺیسکۺیھبۺیطلغۺاکامگؿۺںیہنۺوہات۔اظنؾۺاکانئتۺےکۺاوصؽۺ

ںیمۺرفؼۺںیہنۺآاتکس۔۔۔اسۺاکۺذاتۺقحۺےسۺرہۺوتقۺااسیوقیۺاوررقیبیۺراہطبۺوہاتےہۺہکۺ ووقانینۺاچےہۺدبؽۺاجںیئۺنکیلۺملعۺوبنتۺیکۺتحص

وہۺرہۺوتقۺالباانثتسءۺؤمۺدیہبۺدقرتۺوہاتےہ۔۔۔ۺاسۺےکۺامتؾۺاامعؽۺیھبۺاسۺےکۺملعۺیہۺیکۺرطحۺےبۺاطخاوردرتسۺوہےتۺںیہ۔۔۔وہۺدخایکۺ

میۺاورۺرشتعیۺیکۺلیکشتۺرپۺامومروہاتےہ۔ارگۺوبنتۺیکۺتقیقحۺےسۺرمیضۺاکۺرتامجؿۺاوراسۺیکۺراضاکرہظمۺوہاتےہ۔ۺیبن،ۺوقانینۺیکۺوقت

سۺتمصعۺوکۺاگلۺرکایلاجےئۺوتیبنۺےکۺالےئۺوہےئۺدنیۺیکۺوکیئۺتقیقحۺابیقۺںیہنۺریتہۺاورہنۺیہۺدنیۺاکۺوکیئۺوہفمؾۺاقلبۺمیلستۺرہۺاجاتےہ۔۔۔ا

ممۺااتکلبۺوازیملاہینۺزیم

معہ

اؿۺیبنۺیکۺوہۺرطفتۺاصحلۺےہۺوجۺریخورشیکۺایعمرۺوہیتۺےہ۔ۺبجۺیکۺرطفتۺیہۺقحۺوابلطۺاکۺایعمرۺوہیتۺےہ۔ۺازنانلۺ

قحۺاورزماجۺوبنتۺرتمادػۺوہےتۺںیہۺاورقحۺودصاتقۺمسجمۺنبۺرکۺاسےنمۺآےتۺںیہۺوترکیپوبنتۺنبۺاجےتۺںیہ۔۔۔نمۺراینۺدقفۺراءۺاقحلۺاکۺ

۵۸اموخذازۺاقمالتۺبیطخۺاالالسؾۺص)االعؿۺاسۺاکۺواحضۺوبثتۺےہ۔ۺ )

ۃ

ۺرحتکیۺمتخۺوبنتۺ،ۺاقہلفۺاسالرۺرحتکیۺرحتیۺ،بیطخۺاالالسؾ،ۺاقدئ

ۺاالنسح رضحتۺاصزبحادہۺدیسۺضیفۺانسحلۺدقسۺرسہ

وارثۺدنسمۺآولۺاہمررشفیۺواسقبۺدصرۺتیعمجۺااملعلءۺاپاتسکؿ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ادارہی

ریکیۺولرگۺلب

دردی۔۔۔ای۔۔۔وطؼۺالغیم؟؟؟م ااہظرہ

العہمۺربۺونازۺاخںۺاریمجی

ۂۺرپۺوشرۺاکرگۺوھکل

ںۺاوحاؽۺاےنپۺانم

ولںۺرصریۺاخہمۺےسۺںیمۺاکؾۺابگنۺوصرۺاک

دصرتکلممۺاپاتسکؿۺیکۺومعمؽۺیکۺارمیکیۺایرتاےکۺدعباشدایےنۺاجبےئۺاجرےہۺںیہ۔۔۔ۺڈوھؽۺاٹیپۺاجۺراہےہۺاورنشجۺانمایاجراہےہۺہکۺریکیۺ

ڈارلزیکۺاسالہنۺادمادۺےلمۺیگۺ۔یئکۺوزریوںۺاورریفسوںۺےکۺوخیشۺ ولرگۺلبۺارمیکیۺٹنیسۺںیمۺاپسۺوہایگےہۺاوراسۺےسۺاکھبرویںۺوکۺڈزیھۺارب

ےسۺوھپےنلۺےسۺولتپںینۺرچیئگۺوہںۺیگۺاوریئکۺولوگںۺےکۺوکٹۺٹھپۺےئگۺوہےگنۺرگمۺہیۺنکۺولوگںۺیکۺوخیشۺوہیتکسۺےہ،ااکسۺادنازہۺآپۺوخدۺاگلۺ

ےسیکۺرمکحاؿۺںیہۺوجۺاپاتسکؿۺوکۺارمہکیۺےکۺےضبقۺںیمۺدےۺرےہۺ ےتکسۺںیہۺویکہکنۺریکیۺولرگۺلبۺںیمۺاپاتسکؿۺیکۺوخدۺاتخمریۺاکوسداوہراہےہۺ۔ہی

ےکۺںیہ۔۔۔ۺاپاتسکؿۺیکۺوفجۺ۔۔۔اپاتسکؿۺیکۺدعہیلۺ۔۔۔اپاتسکؿۺاکۺایمٹیۺرپورگاؾۺ۔۔۔اپاتسکؿۺیکۺاپرٹنمیلۺ۔۔۔ۺاورۺاپاتسکؿۺیکۺوکحتمۺارمہکیۺ

دایایگوہایہیۺایسیۺزنیمۺےہۺسجۺاکۺہضبقۺدےۺدایایگوہ۔رٹنکوؽۺںیمۺیلچۺاجریہۺےہ۔ۺاےسیۺےسیجۺاےسۺہٹپۺرپدےۺدایایگوہۺایاےسۺرفوتخۺرک

اسۺےسۺعطقۺرظنۺہکۺامہریۺوفجۺےکۺرنجؽۺ،رمکحاؿۺےننبۺےکۺوخادنمشہۺوہےتۺںیہۺاوروکحوتمںۺوکۺرگاےنۺیکۺرحںیتکۺرکےتۺرےتہۺںیہۺرگمۺ

ۺاہیںۺکتۺہکۺوہۺاپاتسکینۺاوفاجۺیکۺرتیقۺایکوموجدہۺوکحتمۺوکہیۺاایتخرۺدایاجاتکسےہۺہکۺوہۺوفجۺوکۺارمہکیۺیکۺامکڈنۺںیمۺددیےۺ۔۔۔اوروہۺیھب

رپارثادنازۺوہ۔ۺمہۺےتھجمسۺںیہۺہکۺہیۺلبۺیسکۺیھبۺبحمۺونطۺاپاتسکینۺےکۺےئلۺاقلبۺوبقؽۺںیہنۺےہ۔

ارمیکیۺریکیۺوللگۺلبۺںیمۺوقیمۺالسیتمۺےکۺالخػۺوقشںۺرپۺوفیجۺایقدتۺوکۺوشتشیۺےہۺ۔اہڈنیلۺےکۺافسرتۺاخےنۺےکۺااکلہرۺاہحلسۺےلۺرکۺاالسؾۺ

دۺیکۺاشرہاوہںۺرپۺددنانےتۺرھپرےہۺںیہۺاورۺوزریامظعۺالیگینۺاصبحۺاکۺاراشدۺےہۺہکۺریکیۺولرگۺلبۺرپۺیفنمۺثحبۺےسۺارمیکیۺادمادۺلطعمۺآاب

وہیتکسۺےہۺ۔ۺبجعتۺےہۺایسیۺارمیکیۺادمادۺرپۺسجۺےسۺوعاؾۺےکۺےلگۺںیمۺالغیمۺاکۺوطؼۺانہپۺرکۺاٹسیۺاڈنایۺینپمکۺیکۺایدںیۺاتزہۺیکۺاجریہۺ

درھیۺاثنرۺ۔۔۔رمکحاونںۺیکۺآوھکنںۺرپۺرپدےۺزپےۺوہےئۺںیہۺ۔وہں۔وقبؽۺوچ

وپریۺوقؾۺیکۺرطحۺامہریۺیھبۺیہیۺسگارشۺےہۺہکۺاسۺلبۺوکۺرسکیۺرتسمدرکدایاجےئۺاورۺارمویکیںۺرپۺواحضۺرکدایاجےئۺہکۺابۺمہۺآپۺےکۺاسھتۺ

اچبےنۺےئلیکۺاانپۺاتریخیۺرکدارادارکںیۺاورۺاسۺ ںیہنۺ۔مہۺہیۺیھبۺرعضۺرکںیۺےگۺہکۺاپرٹنمیلۺےکۺربمماؿۺابۺدخااکۺوخػۺرکںیۺ،اسۺکلمۺوک

وکحتمۺاوراسۺدصرۺےکۺالخػۺدعؾۺاامتعدۺاکۺووٹۺاپسۺرکںیۺاوروجولگۺاسۺلبۺیکۺایتریۺںیمۺاشلمۺرےہۺوہںۺاںیہنۺاکنؽۺدایۺاجےئۺایرگاتفرۺ

رکایلۺاجےئ۔

رسۺےلگۺیکۺرطحۺلگنۺےلۺ۔االسؾۺآابدۺےکۺہمیخۺںیمۺاپاتسکؿۺےکۺابرےۺںیمۺارمہکیۺیکۺاتشیبۺددیینۺےہۺ۔اسۺاکۺسبۺںیہنۺلچۺراہہکۺوہۺاسۺوکۺ

اخمکۺدبنہ)ارمیکیۺاوٹنۺےنۺرگدؿۺڈاؽۺدیۺےہۺ۔۔۔ۺابۺاانپۺابیقۺدڑھوہۺینتکۺدمتۺںیمۺہمیخۺےکۺادنرۺدالخۺرکاتےہۺ،ہیۺدانھکیۺابیقۺےہ۔ۺ )

ووںۺےنۺاےسۺاکھبریۺانبدایلل

تووںۺ للےہ۔ۺبجۺیھبۺوکیئۺرمکحاؿۺریبوؿۺکلمۺتکلممۺدخاداداپاتسکؿۺرغبیۺوتہنۺاھترگمۺاسۺیکۺوکحوتمںۺےکۺا

ادۺےنۺدورےۺرپۺاجاتےہۺوتاپاتسکؿۺاکۺہچبۺہچبۺیہیۺےنہکۺاتگلےہۺہکۺوہۺوکشکؽۺدگایئۺےلۺرکۺابرہۺایگےہ۔ۺریکیۺولرگۺلبۺےکۺتحتۺرشموطۺارمیکیۺادم

ۺھجمسۺآےنۺاگلۺےہ۔اؿۺارمیکیۺڈارلوںۺیکۺرہاسحسۺاپاتسکینۺوکۺھچکۺوسےنچۺرپۺوبجمررکدایےہۺاوراےسۺاپاتسکؿۺےکۺابرےۺںیمۺارمیکیۺاڈنجیاۺلھکۺرک

ادمادۺیکۺاکیۺرشطۺہکلبۺڑبیۺوخانفۺکۺرشطۺہیۺےہۺہکۺیسکۺیھبۺرہشیۺکتۺراسیئۺںیمۺوکیئۺراکوٹۺہنۺوہۺ۔ۺسجۺےکۺےجیتنۺںیمۺابۺوکہٹئ،ۺرمدیےکۺ

ۺرنوخںۺںیمۺااضہفۺیھبۺریکیۺولرگۺاورونجیبۺاجنپبۺیکۺاجبنۺیھبۺارمویکیںۺیکۺانھبنھبٹہۺانسیئۺدےۺریہۺےہۺ۔کلمۺںیمۺولڈۺڈیشگنۺاوریلجبۺےک

لبۺیکۺرشاطئۺاکۺہصحۺولعمؾۺوہاتےہۺاتہکۺیلجبۺہنۺوہےنۺےسۺوتعنصںۺاکۺہیہپۺاجؾۺوہاجےئۺاورولگۺزمدیۺولفمکۺااحلؽۺوہاجںیئۺ۔۔۔ۺویکہکنۺولگ

ےنتجۺزایدہۺرغبیۺاورۺےکھتۺامدنےۺوہںۺےگۺوتوہۺیسکۺااجتحجۺےکۺاقلبۺہنۺرںیہۺےگ۔

تۺاخےنۺیکۺاالسؾۺآابدۺںیمۺوتعیسۺاوریتمیقۺزریعۺارایضۺیکۺزیلۺرپکیلبۺوارٹۺاورارمیکیۺافسر

ۺےکۺاالٹنمٹۺامہریۺےبۺیسبۺیکۺوگایہۺدےۺریہۺےہۺاوررمکحاؿۺںیہۺہکۺودعہۺالخویفںۺیکۺرچنسایںۺانبےنۺاکۺہیہتۺےئکۺوہےئۺںیہ۔یلجبۺسیگۺیکۺایمکیب

ۺاحامکؿۺافجۺوجۺوکۺابوررکااناچےتہۺںیہۺہکۺوہۺاینپۺوخاوبںۺیکۺداینےسۺابرہۺدعبۺوعاؾۺوکۺاپینۺےکۺرحباونںۺےسۺربندآزاموہےنۺاکۺژمدہۺانسرےہۺںیہۺ۔مہ

ںیلکن۔۔۔ۺرسابۺوکۺافشػۺاپینۺاکۺدرایہنۺںیھجمسۺ۔۔۔اوراینپۺریصبتۺواصبرتۺاکۺہلبقۺدرتسۺرکںیۺ۔

ۺریبعتۺاکرہتسۺدوھکیۺویکہکنۺریبعتۺںیۺایدۺرےہۺہکۺوخابۺ،ۺریبعتںیۺاعؾۺرکےنۺےئلیکۺںیہنۺوہےتۺ۔وخابۺریبعتۺیکۺراہۺدےنھکیۺےئلیکۺوہےتۺںیہ۔اسۺےئل

الٹۺوہیتۺںیہۺ۔اپاتسکؿۺیھبۺاکیۺوخابۺاھترگمۺاسۺیکۺریبعتۺالٹۺیھتۺوجۺایقؾۺاپاتسکؿۺیکۺوصرتۺںیمۺداینےکۺہشقنۺرپۺرعمضۺووجدۺںیمۺآیئگۺ

ریمشکۺآزادۺوہےکۺرےہۺاگۺاورریمشکۺےکۺ۔ریمشکیکۺآزادیۺیھبۺاکیۺوخابۺانبدیۺیئگۺےہۺذہلاابۺاسۺیکۺریبعتۺیھبۺالٹۺرکدیۺیئگۺےہۺ۔اؿۺاشءۺاہللۺ

دبوخاہۺروسااورروایسہۺوہےکۺرںیہۺےگۺ۔

وہاںیئۺزورۺانتکۺیہۺاگلںیئۺآدنایھںۺنبۺرک

ۺےکۺآاتۺےہۺوہۺابدؽۺاھچۺیہۺاجاتۺےہ

رگمۺوجۺگ

مب )اپاتسکؿۺےسۺدقرےۺوافقۺاحصیفۺ لۂۺ

ن

انیٹس

ےنۺاپاتسکؿۺرپۺاکیۺاتکبۺیھکلۺےہ(رکرک Waiting For Allah ولمحںۺےسۺ سجۺںیمۺڈروؿ

ۺاکۺاشنہنۺیھبۺآےگۺڑبےنھۺاکۺاغیپؾۺدےۺدایایگۺےہۺہکۺاپاتسکؿۺیکۺایلیٹنۺسنجۺاایسنجیںۺابۺاطابلؿۺوکۺرکایچۺجیھبۺریہۺںیہۺینعیۺوکہٹئۺےکۺدعبۺارمہکی

ےہۺاورولباتسچؿۺںیمۺرکایچۺوہاگۺ۔ویںۺوپرااپاتسکؿۺارمیکیۺولمحںۺیکۺزدۺںیمۺآاترےہۺاگاورۺوہۺاپاتسکؿۺےکۺفلتخمۺالعوقںۺںیمۺاینپۺاپٹکۺانباکچ

وشرشۺرکااکچۺےہۺ۔رکایچۺںیمۺالۺاقونتینۺسکۺےکۺملعۺںیمۺںیہنۺ؟ۺ۔۔۔رسدحۺلسلسمۺاحتلۺگنجۺںیمۺےہ۔۔۔اپاتسکینۺوفجۺےکۺالخػۺوخدۺ

ایستسۺداؿۺرمکۺہتسبۺںیہ۔۔۔اجنپبۺںیمۺالاقونتینۺوکرفوغۺدایاجراہےہ۔۔۔ارمیکیۺوصنموبںۺیکۺلیمکتۺںیمۺکیلبۺوارٹاورارٹنکنلۺیسیجۺیئک

ںیمیظنتۺرسرگؾۺلمعۺںیہۺوجۺارمیکیۺزعامئۺیکۺلیمکتۺرکریہۺںیہ۔ۺبحمۺونطۺانعرصۺایۺوجۺارمیکیۺزعامئۺیکۺراہۺںیمۺاحلئۺوہں،ۺرمرےہۺںیہۺ

،ۺوہۺ۔۔۔ںیہکۺاسیعویئںۺرپۺےلمحۺوہرےہۺںیہۺوتںیہکۺوکیئۺاورونصمیعۺہلئسمۺڑھکاایکاجراہےہ۔ۺیئکۺبحمۺونطۺوہۺیھبۺںیہۺںیہنجۺرمکحاینۺاکۺوشؼۺےہ

ھٹۺےسۺےنلچۺاکۺزماولٹۺرےہۺںیہۺاوراپاتسکؿۺرپۺارمہکیۺدجدیۺادنازۺےسۺہلمحۺآورۺےہ۔اھٹ

اکلبۺاورۺدغبادۺںیمۺارمویکیںۺوکۺلھکۺےنلیھکۺےکۺےئلۺاےنپۺاڈےۺاقمئۺرکےنۺ،ۺوفںیجۺانیعتتۺرکےنۺاورۺاجوسسۺدالخۺرکےنۺیکۺاسۺےئلۺآزادیۺ

رمہکیۺاورۺوٹینۺوفرزساؿۺدوونںۺاممکلۺیکۺآزادیۺاورۺوخداتخمریۺبلسۺرکیکچۺںیہۺےہۺہکۺااغفاتسنؿۺاوررعاؼۺارمہکیۺیکۺوبقمہضۺرایںیتسۺںیہۺ۔ا

ۺاکۺاشنہنۺانبےہۺاورۺہنۺاسۺےنۺارمہکیۺوکۺاینپۺافحتظۺاییسکۺدورسےۺدصقم

ۺےکۺنکیلۺاپاتسکؿۺابۺکتۺدخاوخناہتسۺہنۺوتۺارمہکیۺیکۺیسکۺوفیجۺاجرح

ےکۺابووجدۺاالسؾۺآابدۺاورۺاشپورۺںیمۺدبانؾۺزامہنۺکیلبۺوارٹمیظنتۺیکۺالخػۺاقونؿۺ ےئلۺاےنپۺوفیجۺانیعتتۺرکےنۺیکۺوکیئۺدروخاتسۺیکۺےہۺ۔ۺاس

رسرگایمں۔۔۔ۺافسرتۺاخےنۺےکۺانؾۺرپۺوفیجۺاھچؤینۺیکۺریمعت۔۔۔ۺڈارٹکۺدبعادقلریۺاخؿۺیکۺراہشئۺاگہۺاورۺدرگیۺاسحسۺابیصنتتۺےکۺرقبیۺ

ۺیکۺوخاشہۺ۔۔۔اورۺکلمۺےکۺفلتخمۺوہایئۺاڈوںۺوکاامعتسؽۺامعراتۺاحلصۺرکےنۺیکۺارمیکیۺوکشش۔۔۔اشپورۺےکۺاکیۺوہلٹۺوکرخدیےن

رکےنۺیکۺتمکحۺیلمعۺےسۺوپریۺوقؾۺوشتشیۺںیمۺالتبمےہۺاورۺاےسۺاپاتسکؿۺےکۺالخػۺاھبرتۺیکۺہنکممۺاجرتیحۺاورۺاطیشینۺااحتدۺالثہثۺیکۺذمومؾ

ااثوثںۺرپرٹنکوؽ،ۺارمیکیۺزعامئۺاکۺآہنیئۺدارۺ اسزوشںۺےکۺےجیتنۺںیمۺاپاتسکؿۺےکۺدعؾۺااکحتسؾۺےسۺدواچرۺوہےنۺیکۺوصرتۺںیمۺاسحسۺوقیم

رقاردیتیۺےہۺاتہکۺاپاتسکؿۺاےنپۺدافعۺےئلیکۺایمٹیۺاورۺزیمالئۺالصتیحۺاامعتسؽۺہنۺرکےکس۔

ارگۺمہۺوکیئۺوقؾۺںیہۺوتارمہکیۺوکۺولباتسچؿۺرپۺڈروؿۺےلمحۺہنۺرکےنۺدںی۔ۺاوفاںیہۺوتہیۺیھبۺرگدشۺرکریہۺںیہۺہکۺوکہٹئۺےکۺدعب!اےۺاحامکؿۺوتقۺ

یھبۺارمہکیۺےکۺڈروؿۺولمحںۺاکۺدہػۺوہاگ۔(اجنپب)رمدیےکۺ

رمکحاونںۺںیمۺارگۺوقیمۺریغتۺےہۺوتریکیۺولرگۺلبۺرتسمدۺرکدںیۺ۔ۺہیۺوکحتمۺایوموجدہۺاپرٹنمیلۺامہرےۺکلمۺیکۺافحتظۺںیہنۺرکیتکس۔۔۔ۺ

سجۺیکۺانبءۺرپۺاپاتسکینۺوقؾۺےکۺربصۺاکۺامیپہنۺکلھچۺےچبۺاگ۔ۺوعاؾۺاسۺےئلیکۺاتاحؽۺایترںیہنۺ۔ ارگرکیتکسۺےہۺوترکےکۺداھکےئۺورہنۺوتۺھچکۺںیہن

راہےہۺاورۺطبضۺاکۺاپینۺوحولصںۺےکۺانکروںۺےسۺابرہۺآےنۺےکۺےئلۺارطضابۺںیمۺےہ۔ۺوعایمۺےبۺینیچۺیکۺاحتلۺ،االقنبۺیکۺاجبنۺڑبھۺریہۺےہۺ

Diveration ۔ابۺوکیئۺایقدتۺوتآےگۺڑبھۺرکۺوہمجرتیۺیکۺراہۺرپۺاکیۺوبرڈۺآوسیاںۺرکےۺسجۺرپ وہاوہۺہکۺمہۺفیلکتۺےکۺےئلۺاھکل

!ذعمرتۺوخاہۺںیہ۔ایدۺروھک

وجۺداہنۺکنیھپۺاجاتۺےہۺنمچۺےکۺوگےشۺوگےشۺںیم

وہۺاؿۺدااتۺںیہنۺایصدۺوہاتۺےہ! نمچۺواول

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

دوعتۺرقآؿ

ریغاہللۺیکۺرطػ

وسنمبۺاایشءۺیکۺرشیعۺتیثیح

وسرۃۺااملدئہۺاکاامجیلۺاعترػ

رضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمح: طسقۺاوؽۺدرس

ۺارلمیجۺمسبۺاہللۺارلنمحۺارلمیح

ن

نی ط

ش

اوعذۺابہللۺنمۺا

ۺ

ن

مۺغ

ی ک لع

ۺ

ۂتیۂمۺالۂؾ

ن

نۺالۂ

ۂ

مۃھلبب

مۺ

لک

ۺ

دۺاحووق عۂاۺببو

ن

فاۺاوو

ن

دنیۺام

ن

ۂال ۺاہللۺایی ۺرحؾۺاؿ

ن

انۺو ی دد صیۺا

حلم

ۂۺریدیمۺم

کحب

۱:ااملدئہ) )

دصؼۺاہللۺامیظعل

اےنپۺودعےۺوپرےۺرکو۔ۺاہمترےۺےئلۺرہۺمسقۺےکۺوچاپےئۺالحؽۺرکۺدےیئۺےئگۺںیہۺوساےئۺاؿۺےکۺنجۺاکۺمکحۺمتۺ!اےۺاامیؿۺواول:رتہمج

اتہےہۺ،مکحۺداتیےہ۔رپآدنئہۺالتوتۺایکاجےئۺاگ۔ۺنکیلۺمتۺاحتلۺارحاؾۺںیمۺاکشرۺوکۺالحؽۺہنۺانھجمس۔ےبۺکشۺاہللۺاعتیلۺوجۺاچ

رشتحیۺووتحیض

وسرۃۺااملدئہۺزنوؽۺےکۺاابتعرۺےسۺرقآؿۺاپکۺیکۺآرخیۺوسرتۺےہۺسجۺںیمۺاکیۺوسسیبۺآںیتی،وسہلۺروکعۺاورابرہۺزہارۺاچروسۺوچھٹسنۺرحوػۺ

اضمنیمۺذنراقرنیئۺںیہ۔ۺارگہچۺہیۺوسرۃۺفلتخمۺوموضاعتۺاورۺاضمنیمۺرپۺلمتشمۺےہۺاتمہۺاسۺوتقۺاسۺاکۺرصػۺاامجیلۺاخہکۺاوردنچامنایںۺ

ںیہۺ۔

زامۂنۺزنوؽ

ایکسۺادتبایئۺآایتۺےسۺہتپۺاتلچےہۺہکۺہیۺوسرتۺحلصۺدحہیبیۺےکۺدعبۺانزؽۺوہیئۺاوراسۺیکۺضعبۺآایتۺۃجحۺاولداعۺےکۺومعقۺرپۺہکمۺرکمہمۺںیمۺ

ۺہیلعۺوملسۺبجۺۃجحۺاولداعۺےئلیکۺہکمۺانزؽۺوہیئۺںیھت۔ۺاسیجہکۺرضحتۺاامؾۺیقہیبۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺداللئۺاوبنلۃۺںیمۺلقنۺایکےہۺہکۺوضحریلصۺاہلل

ۺےسۺآپۺیکۺاوینٹنۺاکۺاشہنۺوٹٹۺایگۺ۔

رکمہمۺیکۺرطػۺاحتلۺرفسۺںیمۺےھتۺہکۺوسرۃۺااملدئہۺیکۺآںیتیۺانزؽۺوہانۺرشوعۺوہںیئگۺاوراسۺےکۺث

رجہیۺکتۺوسرۃۺااملدئہۺاکۺ10رکۺرجہیۺےسۺےلۺ7اثتبۺوہاۺہکۺدحہیبیۺےسۺوایسپۺےکۺدعبےسۺےلۺرکۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺوافتۺکتۺینعیۺ

۲/۲۵۲دراوشنملر)زامۂنۺزنوؽۺےہۺ۔ۺ )

رجہیۺ6وسرۃۺااملدئہۺدمینۺےہۺینعیۺرجہتۺےکۺدعبۺانزؽۺوہیئۺ۔اسۺوسرتۺیکۺادتباءۺںیمۺجحۺورمعہۺےکۺآدابۺاورااکحؾۺایبؿۺےیکۺےئگۺںیہۺویکہکنۺ

ۺمہیلعۺانیعمجۺےکۺاسھتۺرمعہۺادارکےنۺےئلیکۺدمہنیۺونمرہۺےسۺرواہنۺوچدہۺوسۺاحصہبۺرکاؾۺروضاؿۺاہلل( 1400)ںیمۺروسؽۺاہللۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺ

۱وہےئۺرگمرقشیۺہکمۺیکۺزماتمحۺیکۺانبءۺرپۺرمعہۺاداہنۺرکےکس۔ۺ

ۂداایکاور7رھپاےلگۺاسؽۺ

رجہیۺوکۺاملسمؿۺرفتیضۺجحۺےکۺدعبۺیلہپۺابرۺرضحتۺاوبرکبۺدصقیۺریضۺاہللۺہنعۺ9رجہیۺوکۺاملسمونںۺےنۺرمعۃۺااضقلب

ںیمۺجحۺےئلیکۺرواہنۺوہےئ۔ۺاسۺےئلۺرضوریۺاھتہکۺاملسمونںۺوکۺرمعہۺاورجحۺےکۺآدابۺاورااکحؾۺاتبےئۺاجےت۔ یکۺایقدت

رجہیۺںیمۺارحاؾۺابدنھۺرکۺرمعہۺیکۺادایگیئۺےئلیکۺرواہنۺوہےئۺوتۺرقشیۺہکمۺےنۺاںیہنۺہکمۺ6اؿۺااکحؾۺاکۺاکیۺاظرہیۺببسۺھچکۺویںۺانبہکۺبجۺاملسمؿۺ

۔ہیۺنیبۺاالوقایمۺاعمدہےۺیکۺرسارسالخػۺورزیۺیھتۺسجۺےسۺاحصہبۺرکاؾۺےکۺارامونںۺوکۺلچکۺدایایگۺاورتیبۺرکمہمۺںیمۺداےلخۺےسۺروکۺدای

اہللۺرشفیۺ،ےکۺوطاػۺوزایرتۺےکۺوشؼۺوکۺسیھٹۺاچنہپیئۺیئگۺوتاحصہبۺرکاؾۺڑبےۺدربلداہتشۺوہےئۺاورےصغۺےسۺالملتاےھٹۺرگمۺوبحمبۺدخایلصۺ

ۺاخومشۺوہےئگ۔ۺدؽۺںیمۺرجنۺرضورراہہکۺمہۺےنۺاسریۺواضںیتحۺںیکۺاوراےکنۺامتؾۺوکشکۺوۺاہبشتۺاہللۺہیلعۺوملسۺےکۺادبۺوارتحاؾۺیکۺانبءۺرپ

دورۺےیکۺرھپۺیھبۺںیمہۺاسۺاسؽۺرمعےۺےسۺروکۺدایایگ۔ۺوچہکنۺاکرفوںۺےکۺتہبۺےسۺابقلئۺاملسمونںۺےکۺوتفمہحۺالعوقںۺےسۺذگررکجحۺےئلیکۺ

رفوںۺےنۺاملسمونںۺوکۺرمعہۺرکےنۺاورزایرتۺتیبۺاہللۺےسۺروکۺدایاھت،ںیہکۺاملسمؿۺہکمۺرکمہمۺاجےتۺےھت،ۺاےئلسۺہیۺوہۺاتکساھتۺہکۺسجۺرطحۺاک

یھبۺاکرفوںۺوکزایرتۺرحؾۺےسۺہنۺروکۺدںیۺ۔اؿۺوکۺاسۺاعمہلمۺںیمۺیھبۺدہاایتۺدانیوصقمۺدںیھتۺاوررحؾۺہبعکۺےکۺآدابۺاکۺاحلظۺرانھکۺیھبۺ

رضوریۺاھتۺاسۺےئلۺہیۺااکحؾۺانزؽۺرفامےئۺےئگ۔

۳/۲۶۹۹:مقۺادحلثیحیحصۺاخبریۺر)ۺ۱ )

وہجۺہیمست

داعےکۺ اسۺوسرۃۺیکۺوہجۺہیمستۺہیۺےہۺہکۺاسۺوسرۃںیمۺدواقمامتۺرپۺامدئہۺاکۺایبؿۺےہۺ۔امدئہۺاکۺینعمۺےہۺدرتسوخاؿۺ،وجرضحتۺیسیعۺہیلعۺاالسلؾۺیک

دئہۺاہکایگاوراسۺواےعقۺاکۺذرکاسۺوسرۃۺںیمۺےجیتنۺںیمۺآیکپۺوقؾۺےئلیکۺآامسؿۺےسۺاھکانۺارتااھتۺ۔ۺوچہکنۺوجوخاؿۺتمعنۺاےکنۺےئلۺانزؽۺوہااوراسۺوکۺام

رفامایۺایگۺ۔۔۔ۺایسۺةسنۺےسۺوپریۺوسرۃۺاکۺانؾۺامدئہۺرھکۺدایایگ۔ہیۺوسرتۺوچہکنۺرقآؿۺاپکۺیکۺانزؽۺوہےنۺوایلۺوسروتںۺںیمۺےسۺآرخیۺوسرۃ

ۺیئگۺےہۺاسۺاحلظۺےسۺرحاؾۺاورالحؽۺےہۺاورایسۺوسرۃۺےکۺادنرۺوہۺآتیۺےہۺسجۺںیمۺدنیۺیکۺلیمکتۺاوروتمعنںۺےکۺامتؾۺوہےنۺیکۺاشبرتۺانسیئ

وسرۃۺاایشءۺےکۺایبؿۺںیمۺہیۺوسرۃۺیعطقۺتیثیحۺریتھکۺےہۺ۔املسمونںۺےئلیکۺوجۺزیچںیۺالحؽۺںیہۺاوروجۺزیچںیۺرحاؾۺںیہۺاؿۺاکۺایبؿۺرکےنۺںیمۺہیۺ

ۺاوررحتمۺیکۺالیصفتتۺولعمؾۺرکےنۺےئلیکۺںیمہۺاسۺوسرۃیکۺرطػۺروجعۺرکانزپاتۺےہ

ۺ۔رحػۺآرخۺےہۺ۔ذہلاح

اافیےئۺدہع

د

ن

ۂال اۺاسۺوسرۃیکۺادتباۺءۺںیمۺاملسمونںۺیکۺاالخیقۺاحتلۺرتہبۺانبےنۺرپۺاخصۺوتہجۺدیۺیئگۺےہۺ۔ۺ انچۺاراشدۺابریۺاعتیلۺےہۺایی

و

ن

فاۺاوو

ن

نیۺام

د ووق عۂاعمدہہۺرکےکۺاسۺوکۺوپرارکےنۺاکۺمکحۺدہعۺیکۺاپدنبیۺرکو۔ۺاہیںۺبسۺےسۺےلہپۺودعہۺاور‘‘اےۺاامیؿۺواولاےنپۺودعےۺوپرےۺرکو۔’’بب

دایاجراہےہۺ۔رسفمنیۺرکاؾۺےنۺاہیںۺتہبۺےسۺاوقاؽۺلقنۺرفامےئۺںیہۺہکۺنکۺودعوںۺوکۺوپرارکےنۺاکاہیںۺمکحۺدایایگےہ۔

ےۺاےنپۺودعےۺوپر!رسفمنیۺرفامےتۺںیہۺہکۺہیۺمکحۺاعؾۺےہۺاوراہیںۺرہمسقۺےکۺودعےۺرمادۺںیہۺ۔اہللۺاعتیلۺرفامےتۺںیہۺاےۺاامیؿۺواول

رکو۔۔۔وخاہۺوہۺودعےۺوجۺمتۺےنۺاعملۺارواحۺںیمۺاےنپۺربۺےسۺےیکۺےھت۔۔۔ۺوخاہۺوہۺودعےۺوجۺمتۺےنۺاےنپۺیبنۺےکۺاسھتۺےیکۺںیہۺ۔۔۔وخاہۺمتۺ

ی ںی اۂۺدورسیۺوقومںۺےکۺاسھتۺوجۺودعےۺاعمدہےۺرکےتۺوہ،وہۺامتؾۺاالصیحۺ،دافیعۺ،ۺاجتریتۺ،ۺاکروابریۺاوراعمرشیتۺودعےۺوپرےۺمآسپۺ

اںیہمتۺمکحۺدےۺراہےہۺ۔ویکہکنۺاکیۺاملسمؿۺاکۺاالخؼۺاانتۺدنلبوہاناچےیہۺہکۺارگۺوہۺریغوملسمںۺےسۺیھبۺاعمدہےۺرکےۺرکےنۺاکۺاہمترادخ

ۺںیہنۺوہےت۔ۺاسۺےئلۺاسۺوسرۃۺیکۺادتباءۺںیمۺاعمدہاتۺابیمہۺوتوپرےۺرکےۺاتہکۺوکیئۺریغۺملسمۺہیۺہنۺہہکۺےکسۺہکۺاملسمؿۺودعےۺےکۺکپ

یکۺاپدنبیۺاکمکحۺدایایگےہ۔ ینعیۺاکیۺدورسےۺےکۺاسھتۺودعوں

االسؾۺےکۺاالخیقۺاظنؾۺیکۺاینبدۺنجۺزیچوںۺرپۺریھکۺیئگۺےہۺاؿۺںیمۺےسۺاکیۺزیچۺدہعۺیکۺاپدنبیۺےہۺ۔ۺوجۺصخشۺاےنپۺدہعۺیکۺاپدساریۺہنۺرکےۺ

ۺانمقفۺیکۺوجۺاوراےنپۺودعےۺرپۺوپراہنۺارتےۺوگایۺہکۺوہۺوھجاٹےہۺاوروھجٹۺوبےنلۺواےلۺرپۺاہللۺیکۺتنعلۺےہۺ۔ایسۺرطحۺدحثیۺاپکۺںیم

اشناینںۺںیہۺاؿۺںیمۺےسۺاکیۺاشنینۺہیۺیھبۺےہۺہکۺوہۺودعہۺوپراںیہنۺرکات۔ۺومنمۺیکۺاشنینۺہیۺےہۺہکۺوہۺبجۺودعہۺرکاتۺےہۺوتوپرارکاےہۺ۔

آجۺارگمہۺاےنپۺاعمرشےۺرپۺرظنڈاںیلۺوتڑبےۺاوسفسۺےکۺاسھتۺانہکزپاتےہۺہکۺامہرےۺاعمرشےۺںیمۺودعےۺیکۺاپدنبیۺاکۺوصترۺتہبۺمکۺےہۺ

،اخصۺرکۺایستسۺیکۺداینںیمۺ۔ۺآجۺلکۺودعوںۺیکۺوجۺیٹمۺدیلپۺوہریہۺےہۺوہۺاقلبۺایبؿۺںیہنۺےہۺ۔رمکحاؿۺاینپۺوقؾۺےسۺوجۺودعےۺرکےتۺںیہۺ

ایایسدتساؿۺوعاؾۺےسۺوجۺودعےۺرکےتۺںیہۺوہۺرصػۺعملمۺاسزیۺوہیتۺےہۺاؿۺںیمۺتقیقحۺاکۺاشہبئۺیھبۺںیہنۺوہات۔ااسیولعمؾۺوہاتےہۺہکۺےسیجۺہیۺ

ۺازعلتۺامہریۺوقؾۺیکۺاسۺڑگبیۺوہیئۺولگۺدینیۺاوراالسیمۺاالخؼۺاوراالسیمۺرتتیبۺےسۺابلکلۺےبۺرہبہۺاورےبۺربخۺںیہۺ۔داعرکںیۺہکۺاہللۺرب

احتلۺوکۺونسارےۺاورںیمہۺودعوںۺیکۺاپدنبیۺیکۺوتقیفۺاطعرفامےئۺ۔آنیم

تلحۺورحتمۺیکۺںیتمکح

مۺ

لک

ۺ

اےلگۺوظفلںۺںیمۺاہللۺربۺازعلتۺرفامےتۺںیہۺاح

ۂؾ

ن

نۺالۂ

ۂ

م ‘‘ اہمترےۺےئلۺےبۺزابؿۺاجونراورومیشیۺالحؽۺرکدےیۺےئگۺںیہ’’ ب

لعۺ

ۂے ۂمۺبجۺمتۺرحؾۺیکۺزنیمۺرپوہاورۺارحاؾۺیکۺ‘‘رگمۺوہۺنجۺاکۺذرکۺآےگۺآراہےہۺوہۺمتۺرپۺرحاؾۺںیہ۔’’ال

ن

ن

ی کلم

ۺرح

ن

اندۺو ص

یۺا

حلم

ۺر

ن

غ

وہۺارحاؾۺرمعےۺاکۺوہۺایجحۺاکۺ۔۔۔ارحاؾۺیکۺاحتلۺںیمۺرہۺمسقۺاکۺاکشرمتۺرپرحاؾۺےہۺ۔ احتلۺںیمۺوہ،ۺوخاہ

ۺ ابۺوساؽۺدیپاوہاتاھتۺہکۺاہللۺاعتیلۺےنۺارحاؾۺیکۺاحتلۺںیمۺاکشروکۺرحاؾۺویکںۺرقاردایےہۺوتاسۺوساؽۺوکۺروےتکۺوہےئۺاہللۺاعتیلۺرفامےت ںیہۺاؿ

ۂۺےرےدۺم

بجۺمتۺاےکسۺدنبےۺرہھٹےۺاوروہۺاہمترااخقلۺوامکلۺرہھٹا۔۔۔وہۺاہمتراۺدیپاۺ‘‘مکحۺداتیےہۺوجۺاچاتہےہۺ۔ اہللۺاعتیل’’اہللۺےکح

رکےنۺواالےہۺ۔۔۔وہۺاہمترااخقلۺےہۺوتںیہمتۺایکقحۺےہۺہکۺمتۺدخاےسۺوپوھچہکۺوتےنۺالفںۺزیچۺالحؽۺویکںۺیکۺاورالفںۺزیچۺرحاؾۺویکںۺیکۺ۔اہلل

ۺوکۺاچوہںۺالحؽۺرکدوںۺسجۺوکۺاچوہںۺرحاؾۺرکدوں۔ۺوگایدنبوںۺوکۺہیۺقبسۺاھکسایایگہکۺاہللۺیکۺرحاؾۺاعتیلۺرفاماتےہۺ،ہیۺریمیۺرمیضۺںیمۺسج

ویہۺاورالحؽۺرکدہۺزیچوںۺےکۺابرےۺںیمۺثحبۺہنۺرکانۺہکلبۺوجۺںیہمتۺمکحۺدایاجاتےہۺاسۺےکۺاپدنبۺروہ،ہیۺںیتمکحۺمتۺںیہنۺھجمسۺےتکس۔ہیۺںیتمکحۺ

زیچۺےکۺادنراہمترےۺےئلۺافدئہۺےہۺاورسکۺزیچۺےکۺادنرۺاہمترےۺےئلۺاصقنؿۺےہۺ۔اجاتنےہۺسجۺےنۺںیہمتۺدیپاایکےہۺہکۺسکۺ

وتبںۺیکۺرطػۺوسنمبۺاجونرۺاسۺابتۺیکۺواضتحۺاسۺےئلۺیھبۺرضوریۺیھتۺہکۺاحصہبۺرکاؾۺروضاؿۺاہللۺمہیلعۺانیعمجۺیکۺاعدتۺیھتۺہکۺاںیہنۺ

وہۺاجونراورومیشیۺیھبۺاملسمونںۺےکۺےضبقۺںیمۺآےتۺنجۺوکۺ فلتخمۺزغواتۺںیمۺبجۺحتفۺبیصنۺوہیتۺاورامؽۺتمینغۺںیمۺافکرورشمنیکۺےک

رشمنیکۺےنۺرطحۺرطحۺےکۺانؾۺرھکۺےکۺوتبںۺےکۺانؾۺرپۺڑچاھواڑچاھایوہاتاوروہۺوتبںۺےکۺانؾۺرپۺوھچڑےۺوہےتۺاؿۺےسۺیسکۺمسقۺاکۺافدئہۺانیلوہۺ

ۺےکۺمکحۺےکۺاطمقبۺاؿۺانزمدہۺاجونروںۺوکۺمسبۺاہللۺاہللۺرحاؾۺےتھجمسۺےھت۔۔۔رگمۺاحصہبۺرکاؾۺاؿۺاکۺدودھۺیپۺےتیلۺاورۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملس

اربکزپھۺرکۺذحبۺرکےتۺاوراھکےتیلۺاوروضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیھبۺاسۺںیمۺےسۺاھکےتیلۺےھت۔۔۔اتہکۺہیۺواحضۺوہاجےئۺہکۺسجۺوکۺاہللۺےنۺ

الحؽۺایکےہۺوہۺاؿۺافکرۺےکۺےنہکۺےسۺرحاؾۺںیہنۺوہاتکس۔

یکۺطلغۺیمہفۺدوروہاجینۺاچےیہۺنجۺاکۺومفقۺےہۺہکۺاوایلءۺاہللۺےکۺانؾۺرپۺارگۺوکیئۺاجونروصخمصۺایکاجےئۺوتوہۺرحاؾۺاسۺآہیۺرکہمیۺےسۺاؿۺولوگںۺ

وہاجاتےہۺ۔ۺبجۺرقآؿۺےسۺہیۺاثتبۺوہراہےہۺہکۺنجۺاجونروںۺہپۺوتبںۺےکۺانؾۺآےئگۺںیہۺوتوتبںۺاکانؾۺآےنۺےکۺابووجدوہۺرحاؾۺںیہنۺوہےتۺ

رکےکۺمتۺاھکےتکسۺوہ۔۔۔وتنجۺرپۺاہللۺےکۺربسگدیہۺویبنںۺوویلںۺاکۺانؾۺآاجےئۺوہۺےسیکۺرحاؾۺوہںۺےگۺ ۔۔۔اؿۺوکۺیھبۺاہللۺےکۺانؾۺےسۺذحب

ۺذہااایقلس

۔۔۔ویکہکنۺاؿۺرپۺیھبۺدنعاذلحبۺاہللۺیہۺاکۺانؾۺایلاجاتےہۺ۔لع

اہللۺےکۺرحاؾۺرکدہۺاجونر

وردودھۺینبۺارسالیئۺرپۺرحاؾۺاھتۺ۔ایکسۺوہجۺہیۺیھتۺہکۺوہۺرضحتۺھچکۺاجونرۺوہۺےھتۺوجۺینبۺارسالیئۺرپۺرحاؾۺےیکۺےئگۺےھتۺےسیجۺاوٹنۺاکۺوگتشۺا

رضحتۺربجالیئۺانیمۺہیلعۺاالسلؾۺےنۺراھکۺاھتاےئلسۺآپۺےکۺہیۺدوونںۺانؾۺ‘‘ارسالیئۺ’’وقعیبۺہیلعۺاالسلؾۺیکۺاوالدۺےھتۺ۔وچہکنۺآپۺاکۺانؾۺ

اامعتسؽۺوہےتۺ۔

اکدردۺےتہکۺںیہۺینعیۺرمکےسۺےلۺرکۺاٹگنۺاوراپؤںۺکتۺآپۺوکۺدردۺاھتۺسجۺوکۺرضحتۺوقعیبۺہیلعۺاالسلؾۺوکاکیۺرمضۺالقحۺوہااھتسجۺوکۺڑگنلیۺ

رعؼۺااسنلءۺیھبۺےتہکۺںیہۺ۔آپۺےنۺومیکحںۺےکۺوشمرےۺےسۺاوٹنۺاکۺوگتشۺرتکۺرکےتۺوہےئۺرفامایہکۺآجۺےکۺدعبۺںیمۺاوٹنۺاکۺوگتشۺ

ارگۺمتۺںیہنۺاھکؤۺےگۺ!وتاہللۺاعتیلۺےنۺرفامایۺاےۺوقعیبۺ ںیہنۺاھکؤںۺاگ۔ۺابۺاہللۺیکۺتمکحۺدوھکیۺہکۺبجۺیبنۺےنۺاوٹنۺاکۺوگتشۺاھکانوھچڑدای

ۺرحاؾۺوتاہمتریۺوقؾۺاوراہمتریۺاوالدۺرپۺیھبۺںیمۺاوٹنۺاکۺوگتشۺرحاؾۺرکاتوہںۺ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺاملعءۺرفامےتۺںیہۺبجۺیسکۺزیچۺوکۺیبنۺاےنپۺاورپ

ےنۺاوٹنۺاکۺوگتشۺاوردودھۺاےنپۺاورپۺرحاؾۺرکۺایلاھتۺذہلاۺ رکدےۺوتوہۺاتمۺرپۺوخدوخبدۺرحاؾۺوہاجیتۺےہ۔ۺوچہکنۺرضحتۺوقعیبۺہیلعۺاالسلؾ

ۺمتۺاؿۺیکۺوقؾۺرپۺیھبۺاورایکنۺاوالدۺرپۺیھبۺرحاؾۺراہ۔۔۔ۺاتآہکنۺرضحتۺومیسۺہیلعۺاالسلؾۺرشتفیۺالےئۺاورۺآپۺےنۺاالعؿۺایکۺہکۺضعبۺزیچںیۺںیم

ارسالیئۺاسۺےکۺابووجدۺاوٹنۺےکۺوگتشۺاوردودھۺوکۺرحاؾۺ رپۺالحؽۺرکاتوہںۺنجۺںیمۺےسۺاوٹنۺاکۺوگتشۺاوردودھۺیھبۺاشلمۺاھتۺنکیلۺینب

ےتہکۺرےہ۔۔۔رگمبجۺیبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺرشتفیۺالےئۺوتآپۺےنۺرفامایۺںیمۺمتۺرپۺوہۺزیچںیۺالحؽۺرکےنۺآایوہںۺوجۺےلھچپۺزامےنۺںیم

رےۺاورپۺاوٹنۺاکوگتشۺاوراوینٹنۺاکۺدودھۺالحؽۺرکدایۺایگۺاہمت!متۺرپرحاؾۺںیھتۺ۔ انچۺیبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےنۺاالعؿۺرفامایۺاےۺاملسمون

ےہ۔

افکرورشمنیکۺےکۺرحاؾۺرکدہۺاجونر

ۺاورپۺایسۺرطحۺھچکۺاجونرۺینبۺارسالیئۺرپۺرحاؾۺےھتۺوجۺایکنۺانرفاموینںۺیکۺانبءۺرپۺاہللۺےنۺاؿۺرپۺرحاؾۺےیکۺےھتۺ۔۔۔اورھچکۺاوہنںۺےنۺوخدۺاےنپ

ۺرحاؾۺرکےیلۺےھتۺ۔۔۔ۺاورھچکۺرشمنیکۺ

ےنۺاےنپۺاورپۺرحاؾۺےیکۺےھتۺ،اؿۺامتؾۺوصروتںۺےکۺوحاےلۺےسۺوسرۂامدئہۺںیمۺاالعؿۺوہراہےہۺاح

وہۺامتؾۺاجونرۺ،وچاپےئۺاورومیشیۺوجۺمتۺرپۺزساۺےکۺوطررپۺرحاؾۺےھت۔۔۔ۺایۺاہمتریۺاینپۺرطػۺےسۺمتۺرپۺرحاۂم

ن

نۺالۂ

ۂ

مۃھلبب

مۺ

لک

ؾۺےھتۺ۔۔۔وکۺیئۺیھبۺ

نیملۺیبنۺہیۺاالعؿۺرکراہےہۺ۔۔۔ۺہکۺمتۺرپۺوہۺاسرےۺالحؽۺرکدےیئۺےئگۺںیہۺ۔ۺاہںۺوہۺدنچاجونراورۺدنچۺزیچںیۺنجۺیکۺوصرتۺیھتۺ۔آجۺرۃمحۺااعلل

بجۺمتۺارحاؾۺاکۺابلسۺ!اوراےۺرمعہۺرکےنۺواول!رحتمۺابۺیھبۺابیقۺےہۺاؿۺاکذرکۺآےگۺآراہےہۺاوراسھتۺیہۺہیۺاتبدایۺہکۺاےۺجحۺرکےنۺواول

ےنتجۺاجونرۺالحؽۺںیہۺ،اسۺاقمؾۺیکۺرحتمۺیکۺانبءۺرپۺاؿۺاکۺاکشریھبۺواہںۺمتۺرپۺرحاؾۺرکدایایگۺےہ۔ نہپۺرکۺرحؾۺیکۺزنیمۺرپۺاجؤۺوت

اعشرئۺاہللۺاکۺارتحاؾ

اؾ۔۔۔اخلۺاامیؿۺواول! اسۺےکۺدعبۺایلگۺآےۂۺرکہمیۺںیمۺرفامای

ۺالر ہم

ش

ۂۺالۺاہللۺواۂءرع

اۺشوو

حل

ب

ۂۺاۺلو

ن

دۺنیۺام

ن

ۂال ہنۺےبۺرحیتمۺرکانۺاہللۺیکۺاشنوینںۺایی

ےئگۺ یکۺاورہنۺرحتمۺواےلۺےنیہمۺیکۺاورہنۺرحؾۺوکۺیجیھبۺوہیئۺرقابوینںۺیکۺاورہنۺاؿۺاجونروںۺیکۺنجۺےکۺےلگۺںیمۺرقابینۺیکۺالعتمۺےکۺےٹپۺڈاےل

ہبعکۺیکۺرطػۺآےنۺاکۺارادہۺرکراھکۺ ںیہۺاورہنۺےبۺرحیتمۺرکانۺاؿۺولوگںۺیکۺوہنجںۺےنۺاہللۺےکۺلضفۺاوراسۺیکۺراضیکۺاخرطزعتۺواےلۺرھگۺاخہن

وہ۔

اعشرئۺاہللۺیکۺمیظعتۺاکمکح

مۺنبۺدنہۺسجۺاکۺدورساۺانؾۺرشحیۺنبۺدنہۺ

حط

اسۺآہیۺرکہمیۺےکۺاشؿۺزنوؽۺےکۺوحاےلۺےسۺرضحتۺاامؾۺربطیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺلقنۺرفامےتۺںیہۺہکۺ

ایۺاورۺیبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺابراگہۺںیمۺرعضۺرکےنۺاگلۺہکۺاھتوہۺرعبۺاکۺڑباوہشمر،ڑبادبتخبۺاوررشاریتۺآدیمۺاھت،وہۺدمہنیۺہبیطۺںیمۺآ

آپۺولوگںۺوکۺایکدوعتۺدےۺرےہۺںیہۺ؟۔

آپۺےنۺرفامایۺہکۺںیمۺاہللۺودحہۺالرشکیۺرپۺاامیؿۺالےنۺاوراینپۺراستلۺیکۺدصتقیۺرکےنۺیکۺدوعتۺدےۺراہوہںۺاورولوگںۺوکۺامنزۺزپےنھۺ

اورزوکۃۺدےنیۺاکۺمکحۺدےۺراہوہںۺ۔

اگل۔۔۔ہیۺدوعتۺوتۺتہبۺایھچۺےہۺاورآپۺاکۺاغیپؾۺاوررپورگاؾۺوتڑباۺااھچۺےہۺرگمۺایھبۺںیمۺوغرۺرکوںۺاگۺآپۺیکۺدوعتۺرپاےنپۺرسداروںۺیکۺ ےنہک

راےئۺولاگن۔اسۺےکۺدعبۺادیمۺےہۺہکۺںیمۺیھبۺاالسؾۺوبقؽۺرکۺولاگناورریمےۺاسیھتۺیھبۺاالسؾۺوبقؽۺرکںیلۺےگۺاورںیمۺاںیہنۺاسھتۺالؤںۺاگۺ

ےکۺاہھتۺرپۺتعیبۺرکںیلۺےگۺ۔ۺہیۺہہکۺرکۺوہۺالچایگ۔اورمہۺآپۺ

ۺوہۺیبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےنۺاسۺےکۺآےنۺےسۺےلہپۺیہۺاحصہبۺرکاؾۺوکۺرفامدایۺاھتۺہکۺااسیصخشۺوجۺڑبااچالکۺاوراطیشؿۺیکۺوبیلۺوباتلۺےہ

ہیۺدنچۺابںیتۺرکےکۺالچایگۺوتیبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺ ریمےۺاپسۺآراہےہ۔ۺبجۺوضحرۺہیلعۺاالسلؾۺےنۺہیۺربخدیۺوتوھتڑیۺدریۺےکۺدعبہیۺآایگ۔ۺبج

ۂدۺرہیۺصخشۺآایۺاھتۺاکرفۺیکۺوحنتسۺےلۺرک،ۺاورایگۺےہۺاغدرۺیکۺلکشۺاو

ن

ۺغقمبعببرخجۺۂرفۺوۺک ۺوبجب

ن

خرتشپۺےلۺرکۺ۔اغدرۺےکۺینعمۺوملسۺےنۺرفامایۺد

اٹوتدمےنیۺاپکۺےکۺریبوینۺاضمافتۺاورولگنجںۺےسۺبجۺسگراوتاہجںۺاہجںۺںیہۺدغرۺرکےنۺواالۺینعیۺولٹۺامررکےنۺواالۺ۔ۺبجۺہیۺواسپۺول

املسمونںۺےکۺامؽۺومیشیۺرکبایںۺومیشیۺرظنآےئۺبسۺوکۺاہکنۺےکۺےلۺایگ۔۔۔ہیۺےہۺاغدرۺاکوہفمؾۺ۔

مۺامہرےۺاوٹنۺوریغہۺےلۺرکۺالچایگۺےہۺوتاسۺوتقۺکتۺوہۺلکنۺاکچاھت۔ۺاسۺواہعقۺوکۺبج

حط

ۺاکیۺاسؽۺسجۺوتقۺاملسمونںۺوکۺہتپۺالچۺہکۺ

سگراوتوہۺدبتخبۺوجامؽۺومیشیۺےلۺرکۺالچایگۺاھتۺاؿۺںیمۺےسۺھچکۺاجونرۺےلۺےکۺرقابوینںۺیکۺرغضۺےسۺےکمۺیکۺرطػۺآای۔بجۺوہۺاحصہبۺرکاؾۺ

روضاؿۺاہللۺمہیلعۺانیعمجۺےکۺرقبیۺےسۺسگراوتاحصہبۺےنۺاےنپۺومیشیۺاچہپؿۺےیلۺوتاحصہبۺےنۺوکششۺیکۺہکۺاسۺےسۺاانپامؽۺواسپۺےلۺایلاجےئۺ

سۺۺیبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےنۺاحصہبۺاکہیۺارادہۺداھکیۺوتآپۺےنۺرفامایۺ۔۔۔ںیہنۺںیمۺںیہمتۺاسۺابتۺیکۺااجزتۺںیہنۺداتی۔۔۔ انچۺا۔بج

امؽۺاکۺ وتقۺہیۺآہیۺرکہمیۺارتیۺاوراملسمونںۺوکۺمکحۺدایایگۺہکۺوجۺصخشۺتیبۺاہللۺاکۺدصقۺےلۺےکۺآایگۺےہۺ،وہۺوخاہۺاکرفۺےہۺ،وخاہۺاسۺےکۺاپسۺوچری

ہیۺاہمتریۺاشؿۺاورتمظعۺےکۺالخػۺےہۺہکۺمتۺاسۺےسۺاےنپۺامؽۺومیشیۺ!ےہۺ۔۔۔وچہکنۺوہۺتیبۺاہللۺاکارادہۺےلۺرکۺآایےہۺذہلااےۺاملسمون

واسپۺول۔۔۔وچہکنۺاسۺےنۺاؿۺوکۺرقابینۺےئلیکۺوصخمصۺرکدایےہۺذہلاۺمتۺاسۺوکۺوھچڑدو۔ۺارگاسۺاظملۺےنۺولٹۺامریکۺےہۺوتوہۺوخدۺدخاےکۺاسےنم

وبطمہعۺدارارکفلۺریبوت۶/۷۹:اجعمۺاایبلؿ)ےۺاگ،نکیلۺمتۺوتۺاہللۺےکۺاعشرئۺیکۺمیظعتۺرکو۔وجابۺد )

ؾۺیکۺاسۺمکحۺےکۺذرےعیۺاملسمونںۺوکۺتہبۺڑبااالخیقۺاقمؾۺاشخبۺایگۺاوراملسمونںۺوکۺہیۺاہکایگہکۺںیہمتۺہیۺقحۺںیہنۺاتچنہپۺہکۺارگدورسےۺولگۺرح

اشنوینںۺیکۺمیظعتۺںیہنۺرکےتۺوتمتۺیھبۺاؿۺیکۺرطحۺہنۺوہاجانۺویکہکنۺاہمترااقمؾۺاورےہۺاوراۺؿۺاکاقمؾۺ میظعتۺہنۺرکںیۺوتمتۺیھبۺہنۺرکو۔ارگوہۺاہللۺیک

اورےہۺ۔

ۺرغمبۺےسۺہنۺرک اینپۺتلمۺوکۺایقسۺاوقاؾ

ۺروسؽۺاہیمش اخصۺےہۺرتبیکۺںیمۺوقؾ

۔۔ںیہمتۺاچےیہۺہکۺارحاؾۺےکۺابلسۺاکۺارتحاؾۺوچہکنۺمتۺروسؽۺرعیبۺیکۺوقؾۺوہۺذہلاںیہمتۺاچےیہۺہکۺرحتمۺواےلۺونیہمںۺاکۺارتحاؾۺرکو۔

ں،ۺرکو۔۔۔ۺںیہمتۺاچےیہۺہکۺرحؾۺیکۺزنیمۺیکۺیھبۺمیظعتۺرکو۔۔۔ںیہمتۺاچےیہۺہکۺاہللۺےکۺوجۺاعشرئۺںیہۺایکنۺیھبۺمیظعتۺرکو۔۔۔وخاہۺوہۺرھتپۺوہ

اعشرئۺںیہ۔۔۔اخہنۺہبعکۺاہللۺےکۺاعشرئۺےسۺ ہیۺافصاوررموہۺاہللۺےک(۱۵۸:ارقبلہۺ)وخاہۺوہۺدرودویارۺوہں۔ۺاؿۺاافصلۺوارملوۃۺنمۺاعشرئاہلل

ۺاوررحتمۺواہتسبۺےہۺوہۺامتؾۺاہللۺےکۺاعشرئۺںیہ۔واحضۺرےہۺہکۺرقآؿۺںیمۺاہجںۺںیہکۺنمۺدوؿۺ

ںیہ۔۔۔ۺدنیۺیکۺوہۺزیچںیۺنجۺےکۺاسھتۺح

مکحۺرفامایےہ۔اہللۺےکۺظفلۺآےئۺںیہۺاؿۺےسۺرمادۺتبۺںیہۺہنۺہکۺاعشرئۺاہللۺ۔۔۔نجۺیکۺمیظعتۺاکۺوخدۺاخقلۺاکانئتۺےنۺ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

دوعتۺدحثی

دکورشفی

یکۺاکیۺرمۺوغبۺذغاملسو هيلع هللا ىلص وبحمبۺدخاۺ

رضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمحۺیکۺرشحۺامشلئۺرتذمی

امی۔ۺلف)العہمۺدمحمۺراضمؿۺدجمدی:رتبیتۺودتونی )

مسبۺاہللۺارلنمحۺارلمیح

ملساببۺاماجءۺیفۺۃفصۺاداؾۺروسؽۺاہللۺیلصۺاہللۺہیلعۺو

عۃۺاقفؽۺاسنۺذفتبہۺعمۺروسؽۺاہللۺاۺایلۺذکلۺااعطلؾۺرقفبۺایلۺروسؽۺاہللۺا

ن

اۺنمۺ نعۺاسنۺنبۺامکلۺوقیؽۺاؿۺایخاطداعۺروسؽۺاہللۺااعطلؾۺصی

ن

ب

ن

خ

د

ن

ۂۺملفۺازؽۺابحۺادلابءۺنمۺویم

حفۃ ص

عۺادلابءۺوحایلۺا

ب ی

ی

یی

ریعشورماقۺہیفۺدابءۺودقدیۺاقؽۺاسنۺرفأتیۺایبنلۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺ

رضحتۺاسنۺنبۺامکلۺریضۺاہللۺہنعۺرفامےتۺںیہۺہکۺاکیۺدرزیۺےنۺروسؽۺاہللۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺدوعتۺیکۺ۔ۺںیمۺیھبۺآپۺےکۺاسھتۺاسۺ

دوعتۺںیمۺرشکیۺوہا۔ۺاسۺےنۺآپۺیکۺدختمۺںیمۺوجۺیکۺرویٹۺاوروشرابسجۺںیمۺدکوۺےھتۺاورۺکشخۺوگتشۺشیپۺایکۺ۔ۺںیمۺےنۺداھکیۺہکۺآپۺ

وۺےکۺڑکٹےۺالتشۺرکرکۺےکۺانتوؽۺرفامرےہۺںیہۺسپۺایسۺدؿۺےسۺںیمۺدکوۺوکۺدنسپۺرکاتوہں۔ایپےلۺےکۺانکروںۺےسۺدک

( ۱۰:امشلئۺرتذمی،ۺاوبیسیعۺدمحمۺنبۺیسیعۺرتذمیۺص )

وتحیضۺدحثی

ےتپۺڑبےۺدکوۺاکیۺاعؾۺزبسیۺےہۺوجۺامہرےۺکلمۺںیمۺوممسۺرگامۺںیمۺیبمل،ۺوگؽۺاوراناپشیتۺیکۺلکشۺںیمۺوارفۺاپیئۺاجیتۺےہ۔ۺاسۺےکۺوپدےۺےکۺ

ڑبےۺاورۺرنؾۺوالممئۺوہےتۺںیہ۔دکویکۺاتریخیۺتیثیحۺہیۺےہۺہکۺوخدۺاہللۺربۺازعلتۺےنۺرقآؿۺدیجمۺںیمۺدکورشفیۺاکۺذرکۺڑبےۺنیسحتۺ

ۺ

ن

ن قطی ب

ۺ

ن

ۃۺمر ب ح

ش

ی ۃۺ لاۂۺع

ن

ی

ییب

ن

یاۂت)آرفنیۺادنازۺںیمۺرکےتۺوہےئۺرفامایۺو

ن

۱۴۶:ااصلف )

السلؾۺاچسیلۺدؿۺیلھچمۺےکۺٹیپۺںیمۺرےنہۺےکۺدعبۺواسپۺیکشخۺرپۺولجہۺرگوہےئۺوتوچہکنۺاسۺرعہصۺںیمۺینعیۺبجۺاہللۺےکۺیبنۺرضحتۺویسنۺہیلعۺا

یکۺ آپۺاکۺمسجۺادقسۺااہتنیئۺانزکۺوہاکچاھتۺاورۺآپۺےنلچۺرھپےنۺاورۺاےنھٹۺےنھٹیبۺےسۺاعزجۺےھتۺ۔ذہلاۺابۺآپۺےکۺووجدۺیکۺتہبۺزایدہۺدہگناتش

الچلچیتۺدوھۺپۺےسۺاچبایۺاجےکس۔ۺ انچۺاخقلۺاکانئتۺےنۺآپۺیکۺافحتظۺاکویںۺاامتہؾۺرفامایۺہکۺرضورتۺیھتۺاتہکۺآپۺوکوسرجۺیکۺرحارتۺاورۺ

آپۺدرایۺےکۺانکرےۺزنیمۺرپۺاہجںۺرشتفیۺرفامےھتۺاہللۺےنۺواہںۺدکوۺیکۺلیبۺااگےکۺاسۺےکۺڑبےۺڑبےۺاورۺرنؾۺوالممئۺوتپںۺےکۺوخوگشارۺ

امتزتۺےسۺآپۺوکۺوفحمظۺرفامدای۔ۺاسۺاصحرۺںیمۺدنچۺدونںۺےکۺدعبآپۺاکۺمسجۺسملۺےسۺآپۺوکۺرفتحۺیشخبۺاورۺآپۺرپاسہیۺرکےکۺوسرجۺیکۺ

ارہطۺدوابرہۺےنلچۺرھپےنۺےکۺاقلبۺوہایگ۔

اامؾۺرتذمیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺاسۺاببۺںیمۺدکوۺےکۺقلعتمۺنیتۺااحدثیۺرواتیۺرفامیئۺںیہۺدورضحتۺاسنۺاورۺاکیۺرضحتۺاجربۺریضۺاہللۺامہنعۺ

ۺاتلچےہۺہکۺدکوۺرشفیۺامہرےۺآاقۺاتدجارۺاایبنءۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺڑبیۺرموغبۺذغایھتۺ۔اورآپۺےنۺےسۺرمویۺےہۺ۔اؿۺرواایتۺےسۺہتپ

اہنتیۺدنسپدییگۺےکۺاسھتۺدکوۺرشفیۺیکۺاکںیشۺالتشۺرکرکےکۺاھکںیئ۔

ےسۺآپۺیکۺوادلہۺ رضحتۺاسنۺنبۺامکلۺریضۺاہللۺہنعۺآپۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےکۺتہبۺیہۺایپرےۺاحصیبۺےھتۺ۔ۺآپۺدسۺاسؽۺےکۺےھتۺبج

ےنۺاںیہنۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺدختمۺںیمۺدےۺدایاھت۔آپۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےکۺرھگۺاکۺوسدافلسۺالےتۺاورۺاسۺرطحۺرہوتقۺ

دختمۺادقسۺںیمۺاحرضرےتہۺ۔ۺدوعتۺرکےنۺواےلۺوخشۺبیصنۺاحصیبۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےکۺآزادۺرکدہۺالغؾۺرضحتۺبیعشۺریضۺاہللۺ

ۺےھتۺوجۺڑپکوںۺیکۺالسیئۺرکےکۺاانپۺاورۺاےنپۺالہۺوایعؽۺاکٹیپۺاپےتلۺےھتۺ۔ہنع

ۺازعلتۺیکۺرظنۺںیمۺتیثیحبۺااسن ؿۺآجۺلکۺامہرےۺاعمرشےۺںیمۺایخطۺینعیۺدرزیۺوکۺاکیۺومعمیلۺتیثیحۺاکآدیمۺاھجمسۺاجاتۺےہۺاحالہکنۺاہللۺرب

ۺوہاگوہۺاانتۺیہۺابراگہۺدخاودنیۺںیمۺوبقمؽۺووظنمرۺبسۺرباربۺںیہۺ۔نکیلۺوجۺصخشۺانتجۺیقتم،ۺرپزیہاگرۺاورۺوخػۺدخاۺ

ن

یسیجۺایلعۺافصتۺےسۺزمی

وہاگۺ۔

اعؾۺاعمرشےۺیکۺرظنۺںیمۺارگہچۺاحصہبۺروسؽۺرضحتۺبیعشۺریضۺاہللۺہنعۺیکۺالغیمۺاورۺایخیطۺیکۺانبءۺرپۺایلعۺدرےجۺیکۺزعتۺووتریقۺہنۺیھتۺرگم

یبۺاورۺرہۺہملکۺوگۺوبحمبۺاھت۔ۺآپۺےنۺومیتیںۺ،ۺونیکسمںۺ،ۺالغومں،ۺےبۺاہسرااورۺاعمرشےۺوبحمبۺدخاۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺرظنۺںیمۺآپۺاکرہۺاحص

روفۺ ںیمۺمکۺرتۺدرےجۺےکۺارفادۺیکۺدوعتۺوکوبقؽۺرکےکۺاؿۺیکۺوحہلصۺازفایئۺرفامیئ،ۺاؿۺےکۺاسھتۺھٹیبۺرکۺاھکانۺاھکایاورۺاؿۺےکۺااسحسۺرتمکیۺوک

ہیلعۺوملسۺاکۺواصؽۺوہایگۺوتۺرمادۺروسؽۺرضحتۺدیسانۺافروؼۺامظعۺریضۺاہللۺہنعۺروےتۺوہےئۺرکدای۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺبجۺوبحمبۺدخاۺیلصۺاہللۺ

رعضۺرکےنۺےگلۺایروسؽۺاہللۺیلصۺاہللۺکیلعۺوملسۺآپۺےنتکۺمیظعۺےھتۺہکۺرعیشۺوہرکۺمہۺےسیجۺاخویکںۺےکۺاسھتۺھٹیبۺرکاھکانۺاھکایۺرکےتۺےھت۔

اکہکۺآپۺےنۺاعمرشےۺےکۺرہۺےقبطۺوکۺزعوتںۺےسۺویںۺونازاۺہکۺابۺوہۺاعمرشےۺںیمۺ درتقیقحۺہیۺاقتاضۺاھتۺ،ۺآاقۺےکۺرۃمحۺاعللنیملۺوہےن

رخفےسۺاانپرسدنلبۺرکےکۺہہکۺاتکسےہۺہک

ایکۺوہاۺارگۺمتۺےھجمۺااھچۺںیہنۺےتھجمسۺ،ۺریمےۺآاقۺوتۺھجمۺےسۺایپرۺرکےتۺںیہ

االسلؾۺےنۺوبقؽۺرفامایۺوتۺآپۺےکۺشیپۺرکدہۺاعطؾۺ ھچکۺیہیۺادنازۺاسۺدوعتۺےکۺےھتۺہکۺبجۺرضحتۺبیعشۺریضۺاہللۺہنعۺیکۺدوعتۺوکۺآاقہیلع

بمب ح للۺ

دۺا

بجۺںیہمتۺوکیئۺدوعتۺدےۺوتۺاسۺیکۺاریمیۺرغیبیۺوکۺاعطقۺشیپۺ’’وکۺوخبۺزمےۺےلۺےکۺاھکایۺاورۺاینپۺاتمۺوکیھبۺرفامایۺاذاۺد

ہلصۺازفایئۺوہےکسۺاورۺاعمرشےۺںیمۺاسۺاکۺواقرۺدنلبۺوہ۔اسۺاتہکۺاسۺیکۺوح‘‘رظنہنۺراھکۺرکوۺہکلبۺوخشۺدیلۺےسۺاسۺیکۺدوعتۺوکۺوبقؽۺایکرکو

دوعتۺاکۺمشچۺددیۺرظنماخدؾۺروسؽۺرضحتۺدیسانۺاسنۺنبۺامکلۺریضۺاہللۺہنعۺویںۺایبؿۺرکےتۺںیہۺہکۺبجۺآپۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺدختمۺ

ۺادنازۺںیمۺدکوۺرشفیۺےکۺڑکٹےۺالتشۺادقسۺںیمۺوجیکۺرویٹۺ،ۺکشخۺوگتشۺاورۺوشرےبۺواالۺدکوابمرکۺشیپۺایکایگۺوتۺآپۺاہنتیۺرپفطل

۱۲۴: ومابہۺص)رکرکےکۺاھکےتۺرےہۺاورۺدکوۺےکۺقلعتمۺرعتیفیۺاملکتۺیھبۺرفامےتۺرےہ۔ )

دوعتۺرپیسکۺدورسےۺوکۺاسھتۺےلۺاجان

ۺرگمۺاہجںۺہیۺابتۺیھبۺڑبیۺوتہجۺبلطۺےہۺہکۺاالخیقۺاورذمیبہۺاابتعرےسۺدوعتۺرپدموعۺصخشۺوکۺدوعتۺوبقؽۺرکےتۺوہےئۺاےلیکۺیہۺاجانۺاچےئہ

ےبۺیفلکتۺوہۺایااسیۺرکانۺرعموػۺوہہکۺدموعصخشۺاےنپۺاسھتۺارگۺیسکۺاوروکۺیھبۺےلۺاجےئۺوتۺرھگۺواےلۺوسحمسۺںیہنۺرکےتۺوتایسیۺوصرتۺںیمۺ

واہںۺاےنپۺاخدؾۺایوھچےٹۺےچبۺوکۺاسھتۺےلۺاجےتکسۺںیہ۔

ںیمۺدکوۺرشفیۺتہبۺیہۺدنسپۺاوررموغبۺاھت۔ۺوضحرۺیلصۺ اسۺدحثیۺاپکۺےسۺولعمؾۺوہاہکۺوضحرۺاتدجاردمہنیۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺوکۺزبسویں

وواہللۺاوراسۺےکۺروسؽۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیہۺاجےتنۺںیہۺرگمۺدنچۺووجاہتۺوجۺاملع

میحقہ

ءۺاورامکحۺءۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺدکوۺےسۺرتبغۺیکۺووجاہتۺوکۺامک

ےنۺایبؿۺیکۺںیہۺوہۺذنرۺاقرنیئۺںیہ۔

دکوےکۺدنسپدیہۺوہےنۺیکۺووجاہت

ۃۺیلصۺاہللۺہیلعۺدکوےکۺرم

بیحیم

وغبۺوہےنۺیکۺوہجۺرعموػۺدحمثۺاورلیلجۺادقلرۺاعملۺرضحتۺالمیلعۺاقریۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺرفامےتۺںیہۺاکؿۺببسۺ

ددۃلۺ

ی عل

۲۵۴:عمجۺاولاسلئۺ،ۺادارہۺاتافیلتۺارشہیفۺ)وملسۺہلۺامۺہیفۺنمۺاافدۃۺزایدۃۺالقعلۺوارلوطۃبۺا )

ۺےہۺہکۺہیۺلقعۺوکۺزایدہۺرکاتےہۺاوردتعمؽۺروطتبۺوکۺڑباھاتۺےہدکوےسۺوضحریلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺتبحمۺاسۺےئل

مۺدقراۺافرثک

ل

ن

بحطل

ۺاذاۂ

ۂءشواۺز۔۔۔وخۺدآپۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺدکوےکۺرموغبۺووبحمبۺوہےنۺیکۺوہجۺایبؿۺرکےتۺوہےئۺاراشدۺرفامےتۺںیہۺایۺغ

ۺبلقۺازحلنی د

ھاۂۺنمۺادلابءۺافہنۺی

فل

۲۵۴:ۺاولاسلئۺ،ۺاداراتافیلتۺارشہیفۺدبعارلؤػۺاانملویۺ،ۺاحہیشۺعمج)‘‘ )

اےۺاعہشئۺبجۺمتۺڈنہایاکپؤۺوتاسۺںیمۺارثکدکواکپایرکوۺویکہکنۺدکوۺنیگمغۺورپاشیؿۺدؽۺوکۺوبضمطۺرکاتےہ۔

سۺز۔۔۔العہمۺانبۺمیقۺرفامےتۺںیہۺدکویکلہۺیکلھپۺذغاےہۺہیۺرگؾۺزماجۺواےلۺوکۺعفنۺداتیےہۺاورۺرسدۺزماجۺواےلۺےئلیکۺیھبۺدیفمۺےہۺ۔ۺہیۺایپ

اھجباتےہۺاورۺوسداءۺوکۺاخرجۺرکاتےہ۔

دکوےسۺتبحمۺ،اامیؿۺاکۺاقتاضےہ

وچہکنۺہیۺرطفتۺےہۺہکۺوبحمبۺےسۺقلعتۺرےنھکۺوایلۺرہۺزیچۺوبحمبۺوہیتۺےہۺاورۺوضحریلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺوجہکۺوبحمبۺربۺااعلنیملۺںیہۺاورآپ

ۺانیعمجۺاکیھبۺیہیۺومعمؽۺاھتۺہکۺوہۺرہۺزیچۺےسۺڑبھۺرکۺوضحریلصۺاہللۺیکۺتبحمۺاامیؿۺیکۺاجؿۺےہۺ۔یہیۺوہجۺےہۺہکۺاحصہبۺرکاؾۺروضاؿۺاہللۺمہیلع

ہنعۺ ہیلعۺوملسۺےسۺتبحمۺرکےتۺاورآپۺیکۺرہۺدنسپوکۺاینپۺدنسپۺاورآپۺیکۺاندنسپۺوکۺاینپۺاندنسپرقارۺدےتیۺ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺرضحتۺاسنۺریضۺاہلل

ںیہۺوتۺبتۺےسۺآپۺیھبۺدکوۺےسۺتبحمۺرفامےنۺےگل۔ۺسپۺدنبۂؤمنمۺوکۺےنۺبجۺداھکیۺہکۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺدکوۺںیمۺرتبغۺرفامےتۺ

اچےیہۺہکۺوہۺدکوۺرشفیۺوکۺرموغبۺےھجمسۺاوراےسۺدنسپدیہۺذغاےکۺوطررپۺوشؼۺورتبغۺےسۺاھکےئۺ۔ایسۺرطحۺدرگیۺاایشءۺاوراعمالمتۺںیمۺیھبۺ

وکۺاندنسپۺیھتۺاسیجہکۺرعموػۺدحمثۺرضحتۺالعہمۺ رہۺاسۺزیچۺوکۺدنسپۺرکےۺےسجۺوضحرۺدنسپۺرفامےتۺےھتۺاوررہۺاسۺزیچۺےسۺرفنتۺرکےۺوجآپ

بۃ ی حب

ۂۺروسؽۺاہللۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺوذکاۺلکۺیئشۺاکؿۺ

بۃ یحمل

دبعارلؤػۺانمویۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺرفامےتۺںیہۺواہنۺنسیۺۃبحمۺادلابءۺ

آپۺیکۺرہۺدنسپدیہۺزیچےسۺیھبۺتبحمۺینعیۺہیۺتنسۺےہۺہکۺوضحریلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺتبحمۺیکۺوہجۺےسۺدکوۺرشفیۺےسۺتبحمۺیکۺاجےئۺ،ۺایسۺرطحۺ

یکۺاجےئۺ۔

وجتبحمۺریغتۺیکۺاگنچریۺےسۺاخیلۺوہۺوہۺرسارسۺانمتقفۺےہۺ۔اکیۺبحمۺاصدؼۺیکۺاشنینۺہیۺےہۺہکۺاہجںۺوہۺوبحمبۺےسۺاوراسۺےسۺةسنۺ

زیچۺوکۺاندنسپۺایخؽۺرکےنۺواےلۺےسۺاورقلعتۺرےنھکۺوایلۺرہزیچۺےسۺتبحمۺرکےۺ،واہںۺاسۺیکۺدنسپدیہۺزیچۺوکۺاینپۺدنسپاجےنۺاوروبحمبۺیکۺدنسپدیہۺ

رفنتۺرکے۔

بۺاکیۺدہعفۺرضحتۺاامؾۺاوبۺویفسۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺرشتفیۺرفامےھتۺہکۺرسلفحمۺدکوۺرشفیۺاکۺذرکۺڑھچۺایگۺہکۺہیۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺوکۺوبحم

ارےۺدبتخبۺارگرصػۺدکویکۺابتۺوہیتۺ’’ررفامایۺاھت۔ۺاکیۺآدیمۺےنہکۺاگلۺےھجمۺوتۺدکوۺدنسپۺںیہن۔ۺوتآپۺوفراۺریغۺتۺاامیینۺےسۺزتپۺاےھٹۺاو

دکیۺوتۺاوروتۺاندنسپدییگۺاکۺااہظرۺرکاتوتابتۺاوریھتۺ۔ۺابۺوتےنۺوضحرۺیکۺدنسپدیہۺزیچۺےسۺااہظرۺاندنسپدییگۺرکےکۺاتسگیخۺیکۺےہۺذہلاریمۺےۺزن

اونارۺوغہیث)‘‘ وابجۺالتقلۺےہۺ۔ )

ی ںاۂپۺ( دمحمدیعسۺادمحدجمدی)ےسۺآےگۺرامقۺارحلوػۺ60ہیقبۺہحفصموکۺاحلصۺوہیئ،ۺامنزۺہعمجۺےکۺدعبآپۺوکۺالکںۺربقاتسؿۺےکۺاکیۺوکےنۺ

اکیۺےکۺوادلۺرموحؾۺرضحتۺوخاہجۺرنکۺادلنیۺرۃمحاہللۺہیلعۺےکۺولہپۺںیمۺدنفۺایکایگ،ۺاہجںاۂجۺاکیۺمیظعۺااشلؿۺروہضۺاعہیلۺریمعتۺوہاکچۺےہۺاورۺ

درابرۺ)ونربمۺ۲۲رقآؿۺیکۺمیلعتۺدیۺاجیتۺےہۺ۔آپۺاکۺاسالہنۺرعسۺرہۺاسؽۺدینیۺدمرہسۺیھبۺوموجدےہۺسجۺںیمۺرنرسیۺاتۺڈمؽۺاورۺانرظہۺوظفحۺ

وکۺااہتنیئۺستکۺوااشتحؾۺےسۺانمایۺاجاتۺےہۺ۔(اعہیلۺرضحتۺوخاہجۺرنکۺادلنیۺہیلعۺارلہمحۺلصتمۺالکںۺربقاتسؿۺوگرجاوناہلۺ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اانیبلتۺرشحۺوتکمابت

ادمحدجمدیۺدقسۺرسہۺازعلسیاشرحۺ۔۔۔اوباایبلؿۺریپدمحمۺدیعس

۱۸۵درتفۺاوؽۺ۔۔۔ۺوتکمب

بلقۺمیلسۺ۔۔۔ابثعۺرفغمۺتۺےہ

ۺبلقۺاتسۺازۺرگاتفریۺامدوؿۺقحۺاحبسہنۺوانیۺالسیتمۺربۺدقتریےۺرسیمۺرگددۺہکۺریغۺاوۺرااحبسہنۺربدؽۺ:نتم

آانچۺرباموامشۺالزؾۺاتسۺالسم

دردوطخرےۺامندنۺارگۺرفاضۺزہارۺاسؽۺایحتۺوافدنکۺریغربدؽۺ

ن

گد

ن

ت

وجھچکۺمہۺاورمتۺرپۺالزؾۺےہۺوہۺقحۺاحبسہنۺےکۺاموساۺیکۺرگاتفریۺےسۺاےنپۺبلقۺیکۺالسیتمۺےہۺاورہیۺالسیتمۺایسۺوصرتۺرسیمۺوہیتۺےہۺہکۺ: رتہمج

اسۺاحبسہنۺےکۺریغاکدؽۺرپۺوکیئۺذگرہنۺرےہۺارگۺرفبضۺاحمؽۺزہارۺربسۺیھبۺزدنیگۺوافرکےۺرھپۺیھبۺدؽۺرپۺریغۺاکذگرہنۺوہ۔

رشح

ۺازعلسیۺوتکمبۺاہیلۺوکۺاجدہۺرشتعیۺرپۺااقتستمۺسگںیۺاوروتمہجۺایلۺاہللۺرےنہۺیکۺداعدیۺزریرظنوتکمبۺرگایمۺںیمۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہ

رےہۺںیہۺویکہکنۺاسنیکلۺسجۺدقرۺقحۺاعتیلۺیکۺرطػۺوتمہجۺوہےتۺںیہۺاسۺدقرۺاایغرۺیکۺتبحمۺےسۺزیبارۺاوراموسایکۺرگاتفریۺےسۺاجنتۺاپےتۺ

ۺبلقۺاورانفےتہکۺںیہ۔روزۺایقتمۺبلقۺمیلسۺیہۺابثعۺرفغمتۺاورۺومبجۺرتمحۺوہاگ۔ںیہۺ۔ۺالہۺرطتقی

ۺایسۺوکۺالسم

ۺازعلسیۺیکۺاینپۺانفتیئۺاتہمۺاوروحمتیۺہیلکۺاکایبؿۺےہۺ:ہنیبسجۺواحضۺرےہۺہکۺزہارۺربسۺاموسیۺاہللۺےکۺایسنؿۺاکۺوقؽۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہ

وروسہلۺاملعۺابوصلابےسۺآپۺیہۺصتخمۺواتممزۺںیہ۔واہللۺ

۱۸۶درتفۺاوؽۺ۔۔۔ۺوتکمب

ۺاک رضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہ

میسقتۺدبتعۺےسۺااکنراورۺاسۺیکۺوتاہیجت

ہتفگۺادنہکۺدبتعۺربۺدوونعۺاتسۺہنسحۺوےسۂۺہنسحۺآؿۺلمعۺکینۺراوگدنیۺہکۺدعباززامؿۺآرسنوروۺافلخءۺرادشنیۺہیلعۺومہیلعۺنمۺ: نتمۺ

ملۃکماۂۺنسحۺوونراےنۃۺاولصلاتۺااہمتۺونمۺاایحتلتۺا ہ

ۂدیۺےسۂۺآہکنۺراعفۺتنسۺابدشۺانیۺریقفۺدرچیہۺدبےتعۺازنیۺدبػل

ن ن

اۺدیپادشہۺابدشۺورعفۺتنسۺن

ۂۺفعضۺاصبرتۺرطباوتۺواضنرتۺدننیبۺرفداۺہکۺ

ۂۺلمعۺدتبمعۺراارموزۺوباشطۃ

ن

ددۺوزجتملظۺودکورتۺااسحسۺیمنۺامندیۺارگۺرفض

ن

یی ک

ن

ب

اشمدہہۺ

تمۺہجیتنۺدناتشۺتیبدحدیارصبلۺرگددنۺدادننۺہکۺزجۺاسخرتۺودنا

وبتقۺحبصۺوشدۺوچمہروزولعمتم

ہکۺابہکۺابہتخۺقشعۺدربشۺدوجیر

ر امدیۺہیلعۺویلعۺاہلۺاولصلاتۺواامیلستلتۺنمۺادحثۺیفۺارمانۺذہاۺامسیلۺہنمۺووھردۺزیچہکیۺرمدودابدشۺنسحۺازۺاجکدیپاۺدنکی فم دیسۺارشبلۺ

ۂۺ۔ۺدبتعۺہنسحۺاسۺکینۺلمعۺوکۺےتہکۺںیہۺوجۺوضحۺرارکؾۺاورۺافلخےئۺرادشنیۺضعبۺاملعءۺےتہکۺںیہۺہکۺدبتعۺدومسقۺیکۺےہۺہنسحۺاورۺےس: رتہمج

ماۂےکۺزامہنۺاظرہیۺےکۺاظرہۺوہاوہاۺورۺرعفۺتنسۺہنۺرکےۺاورۺدبتعۺےسۂۺوہۺےہۺوجۺراعفۺ ہملک

ہیلعۺومہیلعۺنمۺاولصلاتۺااہمتۺونمۺاامیلستلتۺا

دہہۺںیہنۺرکاتۺاورۺوساےئۺتملظۺوۺدکورتۺےکۺھچکۺوسحمسۺںیہنۺتنسۺوہۺرگمۺہیۺریقفاؿۺدبوتعںۺںیمۺےسۺیسکۺدبتعۺںیمۺنسحۺوونراتینۺاشم

وہاتۺارگۺابرفلضۺوکیئۺدبتعۺآجۺفعضۺاصبرتۺیکۺانبءۺرپۺاتزہۺاورۺوخشۺامنۺداھکیئۺدیتیۺےہۺلکۺوجۺدحتۺرصبۺدےۺدںیۺےگۺوتۺوساےئۺاسخرہۺ

سۺورشدنمیگۺےکۺھچکۺہجیتنۺربآدمںیہنۺوہاگ۔ۺرضحتۺدیسۺارشبلۺہیلعۺویلعۺاہلۺاولصلاتۺواامیلستل

ۂۺلۂۺذھاۺم

ن

ۺام ب

ن

ثۺفدتۺرفامےتۺںیہۺنمۺا

ۺوجۺزیچیہۺرمدودۺوہاسۺںیمۺنسحۺاہکۺںۺےسۺاظرہۺوہاگ؟۔ دۺرو

مہۺو

ن

م

رضحتۺوخاہجۺدبعارلامحؿۺیتفمۺاکیلبۺرۃمحۺاہللۺہیلع: وتکمبۺاہیلۺ

رشح

ۺازعلسیۺےکۺرعمہکۺآراءۺاکمبیتۺرشہفیۺںیمۺےسۺےہۺسجۺںیمۺآپۺےنۺمیسقتۺدبتعۺےسۺااکنرۺزریۺرظنۺوتکمبۺرگایمۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہ

رفامایۺےہۺ۔انمبسۺولعمؾۺوہاتےہۺہکۺاہیںۺدبتعۺیکۺدقرےۺالیصفتتۺایبؿۺرکدیۺاجںیئۺاتہکۺمہفۺوتکمبۺںیمۺوہستلۺرےہۺ۔وابہللۺاوتلقیف

ۃۺاہللۺہیلعۺدبتعۺاکۺوغلیۺینعمۺایبؿۺ

ی حرکےتۺوہےئۺررطمقازۺںیہ۔ز۔۔۔دحمثۺریبکۺرضحتۺالمیلعۺاقریۺر

یۺدہعۺذگہتشۺںیمۺسجۺزیچۺیکۺاثمؽۺہنۺوہۺاےسۺومعمؽۺانبایلاجےئۺ،وہۺدب

ن

قی علبب

ۂؽۺسۂ

ۺم

ن

ۺغ

ۺلع

ۺمع

ۺش

ۺک

ۂ

ۃعدبرماقتۺیلعۺ)تعۺالہکاتےہ۔ۺال

۱۲۹:وکشمۃۺدلجۺاوؽۺ )

اراقؾۺذپریۺںیہز۔۔۔اشرحۺاخبریۺرضحتۺالعہمۺانبۺرجحۺالقسعینۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺویںۺ

یۺدبتعۺیکۺالصۺہیۺےہۺہکۺاےسیۺاومرۺوکۺااجیدۺرکایلاجےئۺسجۺیکۺاس

ن

قی علبب

ۂؽۺسۂ

ۺم

ن

ۺغ

دثۺلع

ۂۺا ھاۂۺم

لص

ۺا

ۂ

ۃعدبحتفۺ)ہقبۺدورۺںیمۺریظنہنۺیتلمۺوہ۔ال

۲۵۳:اابلریۺرشحۺاخبرۺیۺدلجۺاہچرؾۺ )

دبتعۺیکۺرعتفیۺرکےتۺوہےئۺررطمقازۺںیہز۔۔۔افلضۺالجۺرضحتۺدیسۺرشفیۺرجاجینۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ :

ۂہ

ن

ۂۺاا

ۺ

ن

ن

ت ک

ۺؿۺوووعببۂ

ااۺو

ۂ

اۂ بح صی ۃۺا لۺع

ن

ن

ت ک

دیۺ ۺ

ن

ثۺال ددحم ل

ۺام ۺالۂ م

ۺ

ۂ

ۃعدبۺینعیۺدبتعۺاےسیۺونۺااجیدۺارمۺوکۺاہکاجاتےہۺسجۺرپۺال

ر

ش

لۺای ۺادل

۱۹:اتکبۺارعتلافیت)ۺاہللۺمہنعۺاکۺاعتلمۺہنۺوہۺاورہنۺیہۺاسۺرپۺوکیئۺدلیلۺرشیعۺوہۺ۔ۺاحصہبۺواتنیعبۺرکاؾۺریض )

:ز۔۔۔رضحتۺالعہمۺیلعۺاقریۺیفنحۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺویںۺرحتریۺرفامےتۺںیہ

وسؽۺاہللۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺینعیۺرشتعیۺںیمۺدبتعۺاسۺدۺر ۺعم

ن

ۺف

ن

ن

ت ک

ۂ ۺاثۺمدر عۺا

ش

ۺا

ن

ےئنۺاکؾۺوکۺاہکاجاتےہۺوجۺدہعۺوبنیۺیلعۺف

اصاہبحاولصلاتۺںیمۺںیہنۺاھت۔

( ۱۷۹:رماقتۺیلعۺوکشمۃۺدلجۺاوؽۺ )

:ز۔۔۔رضحتۺالعہمۺاامسلیعۺیقحۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےتھکلۺںیہ

یلب

ن

لی

ی ۃۺا لۂؿۺعۂکۂػۺم

ن

ۺ

ۺادلنیۺلع

ن

ۺف

ۂ

ۃعر

ن

حم ل

ۺا

لۃ ع ۺا م

ۺ ۂ

ۃعدبۺال ۺؿۺینعیۺدبتعۺاسۺلعفۺوکۺےتہکۺںیہۺوجۺتنسۺوبنیۺیلعۺ اؿ

ووعببۂ

ااۺو

ۂ

اۂ بح صی ۃۺا لۺع

ن

ۂنکو

ریسفتۺروحۺاایبلؿۺدلجۺ)اصاہبحاولصلاتۺےکۺالخػۺوعضۺایکاجےئۺوییہنۺوہۺاحصہبۺواتنیعبۺرکاؾۺریضۺاہللۺمہنعۺےکۺرطہقیۺےکۺاخمفلۺوہۺ۔ۺ

۲۴:مہن )

ۺہیلعۺےنۺرضحتۺاامؾۺاشیعفۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺیکۺایبؿۺرفومدہۺدحماثتۺیکۺدوۺااسقؾۺلقنۺرفامیئۺںیہۺالمہظحۺز۔۔۔رضحتۺالعہمۺالقسعینۺرۃمحۺاہلل

وہں

ۂ

ۂۺ

ن

ۺ

ۂ

ۃہۺ ع د

ن

دہم ۂۺۂغ ۺا ب اۺاو

ۺا ۺاو

ۂ

ن

ۂۺاوۂبب

ۂۺ

ن

ۂ

ن

ثۺ دۂا ۂؿۺمبب

ن

ۺ ۂت

ب ددحم ل

ا

ن

ثۺ ۺاادۂۺا مۺۺو

د

ن

ۺم

ن

ۺغ

ۂ

ۺ دہۺم د

ن

دہم اۺ ۺذاکلۺ

ء

ۺش

ن

ۂل

ن

ۂۺیریۺل

ۂینعیۺدحماثتۺیکۺدوںیمسقۺںیہۺاےسیۺاومروجۺرقآؿۺایتنسۺایۺارثایۺاامجعۺےکۺاخمفلۺوہںۺوہۺدبتعۺالضہلۺںیہۺاوروجۺاومرۺاؿۺ

ماتکبۺ)مو

۳۰۲:یۺرشحۺاخبریۺدلجۺاوؽۺحتفۺاابلر)ےکۺاخمفلۺہنۺوہںۺوہۺدحماثتۺومحمدہۺںیہ۔ۺ(وتنسۺوارثواامجع )

ۺدۺرووھ

ۺ

ن

ۺم

ۂلاۺمد

ن

ۂۺہم

ن

ۺام ب

ن

ثۺفد ’’ںیمۺ(۲۸۷:اوبداؤدۺدلجۺاثینۺ)ہکبجۺاراشدۺوبنیۺیلعۺاصاہبحاولصلاتۺںیمۺنمۺا

ن

ۺم

ۂلیکۺدیقۺاگلۺرکۺاسۺ‘‘م

دےہۺاوروجۺزیچۺاالسؾۺےسۺزمامحۺواصتمدؾۺہنۺوہۺدحماثتۺومحمدہۺںیمۺارمۺیکۺرصاتحۺرفامدیۺیئگۺہکۺوجۺزیچۺدنیۺاالسؾۺےکۺالخػۺوہۺویہۺاقلبۺر

ےسۺےہۺےسجۺدحثیۺںیمۺتنسۺہنسحۺرفامایایگۺےہۺ۔انبربںیۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہۺازعلسیۺدبتعۺیکۺمیسقتۺےکۺاقلئۺںیہنۺاورآپۺےکۺ

دۺم

ۺیکۺ ۺانمبسۺںیہنۺہکلبۺآپۺےکۺزندکیۺک

ۂ

ۂۺ

ن

ۂۺ

ۃۺ ع

ۺاعؾۺوصخمصۺاضعبلۺرقارۺاپاتےہۺایسۺےئلۺآپۺادحاثۺیفۺزندکیۺک

ۂ

ۃۺ ع ۂ

وکۺدبتعۺرفامےتۺںیہۺاوررہۺدبتعۺوکۺالضتلۺوۺرمگایہۺاکرسہمشچۺایخؽۺرکےتۺںیہ۔( الخػۺاتکبۺوتنسۺوریغاہۺ)ادلنی

ز۔۔۔آپۺہیلعۺارلہمحۺاکیۺوتکمبۺںیمۺاراقؾۺذپریۺںیہ

ۺاصاہبحاولصلۃۺواالسلؾۺ

ماۂۺوتسمرۺاسہتخۺادنوروقنۺتلمۺوفطصمہیۺرایلعۺدصمراھۺاولصلۃۺواالسلؾۺواۃیحتلۺونرتنسۺہینسۺرالع ہ

ۃۺاملظتۺدبػلح

ل

وا

ماۂۺراانسحتۺیمۺااگنرۺدنۺولیمکتۺدنیۺ دکورتۺاومرۺدحمہثۺاضعئۺرگدادینہۺبجعۺرتۺآہکنۺےعمجۺآںۺدحماثتۺرااومر ہ

ۃۺدیمادننۺوآںۺدبػل

ن

یسح

سلم

ر ۺیمنۺدادننۺہکۺدنیۺشیپۺازںیۺدحمۺاثتۺاکلمۺومیمتتۺتلمۺازاںۺانسحتۺیمۺوجدنیودراایتؿۺآمگط

ںۺاومرۺرتبیغۺیمۺامندنیۺدہامہۺاہللۺاحبسہنۺوساءۺارصلا

مۺ۔۔۔ۺاخلۺسپۺامکؽۺدنی

ک

ن

یی

ۺمکلۺد

ملمک

ۺاویلؾۺاۺوصحبؽۺویپہتسۺامکاقؽۺاہللۺاعتل

ۺازںیۺدشہۺوبدوتمعنۺامتؾۺہتشگۺوراضءۺرضحتۺقحۺاحبسہنۺواعتل

ۺیفۺاتقیقحلۺااکنرۺ

ن

ب

۲۶۰:درتفۺاوؽۺوتکمبۺ)ومندؿۺاتسۺاضتقمبےئۺاںیۺآہیۺرکہمیۺ۔ۺدحماثتۺج )

روسؽۺاہللۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺوتنسںۺےکۺونرۺوکۺدباعتۺیکۺاترویکیںۺےنۺاپھچدایۺےہۺاورۺتلمۺوفطصمیۺیلعۺدصمراھۺاولصلۃۺواالسلؾۺ: رتہمج

ۺیکۺابتۺےہۺہکۺاکیۺامجتع،ۺاؿۺدباعتۺوکۺنسحتسمۺاجیتنۺےہۺواہیحتلۺیکۺروقنۺوکاؿۺونااجیدۺاومرۺیکۺدکوروتںۺےنۺاضعئۺرکدایےہ۔ۺےنتکۺبجعت

۔ۺاہللۺ اورۺاؿۺوکۺایکینںۺیتھجمسۺےہۺاورۺاؿۺےکۺذرےعیۺےسۺدنیۺوتلمۺیکۺلیمکتۺومیمتتۺرکانۺاچیتہۺےہۺاورۺاؿۺاومرۺےکۺاجبالےنۺیکۺرتبیغۺدےتیۺںیہ

اؿۺدباعتۺےسۺےلہپۺلمکمۺوہاکچےہۺاورۺاہللۺیکۺںیتمعنۺوپریۺ اعتیلۺاؿۺولوگںۺوکۺدیسےھۺراےتسۺیکۺدہاتیۺدے۔ۺہیۺولگۺںیہنۺاجےتنۺہکۺدنی

رپاینپۺوہیکچۺںیہۺاورۺاسۺیکۺراضۺاؿۺےکۺوصحؽۺاسیکھتۺیلمۺوہیئۺےہۺاسیجہکۺاہللۺاعتیلۺےنۺرفامایۺآجۺںیمۺےنۺاہمترےۺدنیۺوکۺلمکمۺرکدایۺاورۺمتۺ

اؿۺدباعتۺںیمۺانھجمسدرتقیقحۺاسۺآہیۺرکہمیۺےکۺومضمؿۺےسۺتمعنۺوپریۺرکدیۺاورۺاہمترےۺےئلۺدنیۺاالسؾۺوکۺدنسپرکایل۔ۺسپۺدنیۺاکۺامکؽۺ

ااکنرۺرکانےہ۔

:ز۔۔۔ۺآپۺاکیۺدورسےۺاقمؾۺرپۺویںۺرحتریۺرفامےتۺںیہ

ۺددیہۺابدنشۺہکۺضعبۺارفادۺآرناۺنسحتسمۺداہتشۺادنۺاامۺاںیۺریقفۺدرںیۺہلئسمۺاباشیںۺوماتقفۺدناردۺوۺچیہۺرفددبتعۺر

ن

شیح

ۂؿۺدردبتعۺ

اہنسحۺذگش

ی ددۺادنۺوزج

ن

ب

ۺاہلۺاولصلۃۺواالسلؾۺلکۺدبۃعۺالضۃلۺویمۺایدبہکۺدرںیۺرغتبۺوفعضۺاالسؾۺ

تملظۺودکورتۺدراںۺااسحسۺیمنۺامندیۺاقؽۺہیلعۺولع

ۺاینبدۺاالسؾۺیمۺالسیتمۺونمطۺابایتؿۺتنسۺاتسۺورخایبۺرموبطۺہبۺلیصحتۺدبتعۺرہدبتعۺہکۺابدشۺدبتعۺرادررگنۺدنلکۺدیمادنۺہکۺدہؾ

ۺوتقیفۺداہدۺہکۺنسحبۺچیہۺامندیوتنسۺرادررگنۺوکبکۺدراشخںۺیمۺایدبۺہکۺدربشۺدوجیرۺالضتلۺدہاتیۺیمۺرفامدیۺاملعءۺوتقۺراقحۺاحبسہنۺوۺاعتل

دبتعۺبلۺاشکندنیۺوابایتؿۺچیہۺدبتعۺوتفیۺدندنہۺارگہچۺآںۺدبتعۺدررظنۺاشںۺدررگنۺقلفۺحبصۺرونشۺدرآدیۺہچۺوستالیتۺاطیشؿۺرادرۺاموراےئۺ

۲۳:رتفۺدوؾۺوتکمبۺد)تنسۺاطلسؿۺمیظعۺاتسۺ )

ضعبۺاےلگۺولوگںۺےنۺدباعتۺںیمۺوکیئۺنسحۺداھکیۺوہاگہکۺاسۺےکۺضعبۺارفادۺوکۺاوہنںۺےنۺنسحتسمۺرقاردای۔ۺہیۺریقفاؿۺےسۺاسۺہلئسمۺ: رتہمج

ریلصۺاہللۺںیہنۺاجاتنۺاورۺوساےئۺتملظۺودکورتۺےکۺاؿۺںیمۺھچکۺوسحمسۺںیہنۺوہات۔ۺوضح‘‘ہنسح’’ںیمۺاافتؼۺںیہنۺراتھکۺاورۺیسکۺرفددبتعۺوکۺ

ہیلعۺوملسۺاکاراشدۺےہۺہکۺرہدبتعۺرمگایہۺےہۺ۔ریقفۺےکۺزندکیۺاالسؾۺیکۺاسۺرغتبۺوزمکوریۺےکۺزامےنۺںیمۺالسیتم،ۺتنسۺےسۺاورۺرخایبۺ،ۺ

دبتعۺےسۺواہتسبۺےہۺ۔ۺوخاہۺوکیئۺدبتعۺوہ،ۺدبتعۺاسۺریقفۺوکۺدکاؽۺیکۺوصرتۺںیمۺرظنۺآیتۺےہۺہکۺوجاالسؾۺیکۺاینبدۺوکۺڈاھریہۺےہۺاورۺتنسۺ

وکاکیۺدراشخںۺاتسرےۺےکۺرگنۺںیمۺاپاتۺےہۺوجۺرمگایہۺیکۺبشۺاترکیۺںیمۺرامنہیئۺرکاتےہۺ۔ۺاہللۺاعتیلۺاملعءۺوتقۺوکۺوتقیفۺدےۺہکۺیسکۺ

یکۺ‘‘ قلفۺحبص’’ دبتعۺےکۺہنسحۺوہےنۺےکۺقلعتمۺزابؿۺہنۺوھکںیلۺاورۺیسکۺدبتعۺےکۺرکےنۺاکوتفیۺہنۺدںیۺارگہچۺوہۺدبتعۺاؿۺیکۺرظنۺںیم

ںیمۺڑباطلستۺےہ۔( دبتع)ہکنۺاطیشینۺرکموکاموراےئۺتنسامدننرونشۺوہویک

رپدبتعۺ( دبتعۺہنسح)وطسرابالۺےسۺہیۺارمۺوخبیبۺواحضۺوہاکچےہۺہکۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدجمدافلۺاثینۺدقسۺرسہۺازعلسیۺدبتعۺیکۺمسقۺاوؽۺ

‘‘ لکۺدبۃعۺالضۃل’’ ۺدبتعۺوکۺرپیہۺرکےتۺںیہۺاورۺرہ( دبتعۺےسۂ)اکاالطؼۺںیہنۺرکےتۺہکلبۺآپۺدبتعۺاکۺاالطؼۺرصػۺدورسیۺمسقۺ

ےکۺتحتۺرےتھکۺںیہۺ۔ۺآپۺےکۺاسۺؤمفقۺرپنجۺولوگںۺےنۺارتعاضۺوااکنرۺایکےہۺوہۺآپۺےکۺولعرمتبتۺاورۺومسزنمتلۺ( ۲/۲۷۹اوبداؤدۺ)

ےسۺےبۺربخۺںیہ۔ۺارگۺدایتنۺداریۺےسۺاسۺےلئسمۺرپوغرۺایکاجےئۺوتۺدنمرہجۺذلیۺاتنجئۺاسےنمۺآےتۺںیہ۔

ۺوتاہیجتمیسقتۺدبتعۺےسۺااکنرۺیک

۔۔۔ۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہۺتنسۺرتوجیۺیکۺاورۺرختبیۺدبتعۺرپامومرۺےھتۺاورۺوہۺدوردباعتۺورخاافتۺےکۺالیسبۺاکدوراھتاورۺآپۺ۱

دبتعۺےسۺتخسۺرفنتمۺےھتۺ۔اہقفءۺےنۺدباعتۺیکۺمیسقتۺرکےکۺضعبۺدبوتعںۺوکاجزئۺ،ۺبحتسم،ۺوابجۺوریغاہۺرقاردایاورۺیملعۺوماگشویفںۺیکۺ

وہےئگۺہکبجۺرضحتۺاامؾۺرابینۺرکفیۺوۺیملعۺاالقنبۺالےنۺاورۺدنیۺاالسؾۺیکۺدجتدیۺوریمعتۺںیمۺرصموػۺےھت۔ۺآپۺیکۺرظنۺآدنئہۺرطػۺاملئۺ

زہاراسؽۺیکۺرطػۺرموکزیھتۺاورۺآپۺوکتلمۺاالسہیمۺیکۺڈویتبۺیتشکۺوکۺاچبےنۺیکۺرکفۺدانمۺریگۺیھتۺ۔

،دلینۺاورۺوضحریۺاھت۔آپۺاقمؾۺاقفتہۺےسۺںیہنۺہکلبۺاقمؾۺاامتمۺووالتیۺ ۔۔۔ۺآپۺاشمدہہۺونیقیۺیکۺآرخیۺزنمؽۺرپافزئۺےھت۔ۺآپۺاکملع۲

ےسۺاسۺمیسقتۺیکۺیفنۺرفامرےہۺےھت۔ۺآپۺرسوراکانئتۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺتبحمۺںیمۺاسۺدقرۺانفوہےکچۺےھتۺہکۺسجۺوقؽۺولعفۺوکۺوضحرۺیلصۺ

ہنۺآات۔ۺقشعۺوتبحمۺیکۺداینۺںیمۺةسنۺاورۺراےطبۺوکۺوجاتیمہۺاحلصۺ اہللۺہیلعۺوملسۺےسۺوکیئۺةسنۺہنۺوہیتۺاسۺںیمۺآپۺوکوکیئۺنسحۺوامجؽۺرظن

ےہۺوہۺااحصبۺولقبۺےسۺوپدیشہۺںیہن۔

ںیمۺظفلۺدبۃعۺوکۺاعؾۺوصخمصۺاضعبلۺرقاردےتیۺںیہۺاورۺرضحتۺ‘‘لکۺدبۃعۺالضۃل’’ ۔۔۔ۺنجۺاملعےئۺاتمۺےنۺدبتعۺیکۺمیسقتۺرفامیئۺےہۺوہۺ۳

ۂۺدبۃع’’ اامؾۺرابینۺ

ۂ’’ںیمۺظفلۺ‘‘ لکۺدحم

ۂ’’ وکۺاعؾۺوصخمصۺاضعبلۺرقاردےتیۺںیہۺاورۺتقیقحۺیھبۺیہیۺےہۺہکۺارگۺ‘‘ دحم

یکۺ ۺ‘‘ دحم

رکدیۺاجےئۺوتدبتعۺیکۺمیسقتۺیکۺرضورتۺیہۺابیقۺںیہنۺرہۺاجیت۔

ےسۺےہۺ۔۔۔ۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہۺازعلسیۺاسۺاتمۺےکۺدجمدۺامظعۺںیہۺ۔آپۺاکدبتعۺہنسحۺیکۺقلطمۺیفنۺرفامانۺدساابلبۺےکۺلیبقۺ۴

اتہکۺوعاؾۺدبتعۺہنسحۺاکۺاہسراےلۺرکدبتعۺالضہلۺںیمۺہنۺسنھپۺاجںیئۺذہلاۺآپۺےنۺدجتدییۺوتمکحںۺےکۺشیپۺرظنۺیہیۺانمبسۺاجانۺہکۺرسےۺ

ےسۺدبتعۺاکۺدروازہۺیہۺدنبۺرکدایاجےئ۔

ےکۺتحتۺدبتعۺیکۺمیسقتۺ ۔۔۔ۺدبتعۺہنسحۺاورۺدبتعۺالضہلۺںیمۺرفؼۺرکاناملعےئۺنیققحمۺیکۺذہمۺداریۺےہۺ۔ۺآپۺےنۺاایتحیطۺدتاریب۵

ءۺوسءۺےنۺ،رفتقیۺاورۺنییعتۺاکۺقحۺوعاؾۺےکۺرپسدۺںیہنۺرفامایۺاتہکۺاسۺیکۺآڑۺںیمۺالہۺوہس،ۺدنیۺںیمۺہنتفۺواسفدۺاکۺدروازہۺہنۺوھکؽۺدںیۺاسیجہکۺاملع

اسۺمیسقتۺےسۺاناجزئۺافدئہۺااھٹایۺنجۺےکۺقلعتمۺآپۺےنۺویںۺاشندنیہۺرفامیئ

درتفۺ) دبتعۺادنووحمدننکۺاہےئۺتنس۔۔۔ۺوجبازۺہکلبۺاباسحتسؿۺاووتفیۺیمۺددنہۺرمدؾۺراربۺدبتعۺدالتلۺیمۺامندنیۺاملعءۺاںیۺوتقۺرواجۺددنہۺاہےئۺ

۵۴:دوؾۺوتکمبۺ )

اسۺزامہنۺےکۺارثکۺاملعءۺوخدۺیہۺدبتعۺےکۺرواجۺدےنیۺواےلۺاورۺتنسۺےکۺاٹمےنۺواےلۺںیہۺ۔۔۔ۺہیۺولوگںۺوکۺدبتعۺیکۺرطػۺراامنہیئۺ: رتہمج

تعۺوکۺرشاعۺاجزئۺہکلبۺنسحتسمۺرقاردےۺرکۺوتفیۺدےتیۺںیہۺ۔رکےتۺںیہۺاورۺدب

۔۔۔ۺآپۺدہتجمںیہۺاورۺآپۺاکۺہیۺوقؽۺااہتجدۺےکۺلیبقۺےسۺےہۺاسیجہکۺآپۺےنۺدہشتۺںیمۺرعفۺابسہبۺاکااکنرۺرفامایےہ۔ۺسجۺیکۺوتہہیجۺرکےتۺ۶

وہےئۺرضحتۺرمزاۺرہظمۺاجؿۺاجانںۺدیہشۺدولہیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامای

۲۹: املکتۺابیطتۺافریسۺ)‘‘ یضۺاہللۺہنعۺاکرتکۺرعفۺابسہبۺانبءۺربۺااہتجدۺےہۺوضحرۺدجمدۺر )

ںیمۺدبتعۺاکوغلیۺیقیقحۺینعمۺ( اخبریۺاوؽ)‘‘ ۃمعنۺادبلۃعۺذہہۺ’’ ۔۔۔ۺآپۺےکۺزندکیۺدیسانۺافروؼۺامظعۺریضۺاہللۺہنعۺےکۺاسۺوقؽۺ۷

تۺاکانؾۺواشنؿۺکتۺہنۺاھتۺ۔ۺزینۺہفیلخۺدوؾۺاکۺلمعۺاراشدۺوبنیۺیلعۺاصاہبحۺرمادےہۺویکہکنۺدورۺافرویقۺںیمۺدبتعۺیکۺمیسقتۺاوراسۺیسیجۺدرگیۺاحلطصم

دنیۺ

اشفاۂءۺارل ل

ن

ح ل

ۺا ۂ

ن

یۺو

ل

ن

یشبب

مۺ

ی ک لع

تنسۺےہۺہنۺہکۺدبتعۺہنسح،ۺذہلاۺدحثیۺےکۺاؿۺاافلظۺوکۺدبتعۺیکۺمیسقتۺرپۺومحمؽۺ(۵: انبۺامہجۺ) اولصلاتۺ

افمہف)رکانۺفلکتۺےسۺاخیلۺںیہنۺ۔ۺ )

۔۔۔ۺرضحتۺاامؾۺرابینۺےنۺریمۺبحمۺاہللۺیکۺرطػۺاکیۺوتکمبۺںیمۺاھکلہک۸

دبتعۺدواحؽۺےسۺاخیلۺںیہنۺےہۺایۺوہۺتنسۺیکۺراعفۺوہیگۺایۺرعفۺتنسۺےسۺاستکۺوہیگۺ۔ۺاستکۺوہےنۺیکۺوصرتۺںیمۺوہۺابرضلورۺتنسۺرپۺزادئۺ

انخسۺےہۺ۔ۺسپۺولعمؾۺوہاہکۺدبتعۺوخاہۺیسکۺمسقۺیکۺوہتنسۺیکۺوہیگۺوجۺدرتقیقحۺاسۺوکۺوسنمخۺرکےنۺوایلۺےہۺویکہکنۺصنۺرپزایدیتۺصنۺیکۺ

راعفۺاورۺاسۺیکۺضیقنۺوہیتۺےہۺ،ہنۺاسۺںیمۺریخۺےہۺہنۺنسحۺ۔ۺاہےئۺاوسفسۺاوہنںۺےنۺدبتعۺےکۺہنسحۺوہےنۺاکۺسکۺرطحۺمکحۺدےۺدای؟

دبتعۺہنسح۔۔۔ۺراعفۺتنسۺےہ

۔۔۔رضحتۺاامؾۺرابینۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺاراقؾۺذپریۺںیہۺالمہظحۺوہ۹ !

اجاننۺاچےئہۺہکۺضعبۺدبںیتعۺنجۺوکۺاملعءۺواشمخئۺےنۺنسحۺاھجمسےہۺبجۺاؿۺوکۺایھچۺرطحۺالمہظحۺایکاجےئۺوتۺولعمؾۺوہاتۺےہۺہکۺوہۺتنسۺوکۺرعف’’

( نیتۺڑپکوں)رکےنۺوایلۺںیہۺالثمۺتیمۺےکۺنفکۺدےنیۺںیمۺامعہمۺوکۺدبتعۺہنسحۺےتہکۺںیہۺاحالہکنۺیہیۺدبتعۺ،راعفۺتنسۺےہۺویکہکنۺدعدۺونسمؿۺ

ںۺےکۺرپزایدیتۺخسنۺےہۺاورۺخسنۺنیعۺرعفۺےہۺاورۺاےسیۺیہۺاشمخئۺےنۺہلمشۺداتسرۺوکۺابںیئۺرطػۺوھچڑاندنسپۺایکےہ،ۺاحالہکنۺہلمشۺاکۺدوونںۺدنکوھ

۱۸۶:درتفۺاوؽۺوتکمبۺ)درایمؿۺوھچڑانۺتنسۺےہۺ۔ۺاظرہۺےہۺہکۺہیۺدبتع،ۺراعفۺتنسۺےہۺ۔ۺ )

اورۺدصراوؽۺںیمۺاسۺیکۺوکیئۺاثمؽۺایالصۺاثتبۺوہوتۺاسۺوکۺدبتعۺہنسحۺیکۺاجبےئۺ۔۔۔ۺآپۺےکۺزندکیۺوجۺاکؾ،ۺوصقمدۺرشعۺےکۺاطمقبۺوہ۱۰

: تنسۺاہکاجےئۺاگۺاسیجہکۺدحثیۺںیمۺےہ

۳۳: وکشمۃۺ)نمۺنسۺیفۺاالالسؾۺۃنسۺۃنسحۺہلفۺارجاہۺ۔۔۔اخلۺ )

دتفرب)ۺےہۺ۔ۺذہلاۺدحثیۺےسۺاثتبۺدشہۺمیسقتۺتنسۺںیمۺظفلۺتنسۺہنسحۺاکۺاالطؼۺدبتعۺہنسحۺےکۺاالطؼۺےسۺدبراہجۺاویل )

: بطقۺاشؾۺرضحتۺاامؾۺدبعاینغلۺانیسلبۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےتھکلۺںیہ

یۺۃنس

مش

ب

ۂۺوصقملدۺارشلعۺ

اؿۺادبلۃعۺاۃنسحلۺاوملافقۃ

وجۺدبتعۺہنسحۺوصقمدۺرشعۺےکۺاطمقبۺوہاسۺوکۺیھبۺتنسۺیہۺاہکاجےئۺاگ۔: رتہمج

درایمؿۺظفلۺدبتعۺےکۺابرےۺںیمۺاالتخػۺضحمۺیظفلۺےہۺاورۺوہۺہیۺہکۺمسقۺ ۔۔۔ۺاسۺوہفمؾۺےکۺشیپۺرظنۺرضحتۺاامۺؾۺرابینۺاورۺضعبۺاملعءۺےک۱۱

اوؽۺرپۺدبتعۺاکۺاالطؼۺرکانۺاچےئہۺایںیہن؟

ریۺاسۺیظفلۺزناعۺیکۺواضتحۺرکےتۺوہےئۺرضحتۺاشہۺدمحمۺرہظمۺافرویقۺدجمدیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺنبۺرضحتۺاشہۺادمحۺدیعسۺدولہیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺرحت

:رفامےتۺںیہ

’’ ۺوزناعۺدرایمؿۺیمۺرفومددن

ۂ

ۂ

ن

ۂۺ

ۃۺ ع

ہکۺدبتعۺہنسحۺزندۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہۺدالخۺتنسۺاتسۺاالطؼۺدبتعۺربآںۺیمنۺرفامدنیۺومببجۺک

۱۲۵: اقمامتۺدیعسہیۺ)‘‘ ااشیںۺواملعءۺہکۺوبوجدۺنسحۺدردبتعۺاقلئۺادنۺیظفلۺاتس )

ۺرضحتۺاامؾۺرابینۺرۃمحاہللۺہیلعۺےکۺزندکیۺدالخۺتنسۺےہۺ۔ۺرضحتۺدجمدۺرضحتۺاشہۺادمحۺدیعسۺدولہیۺرفامایۺرکےتۺےھتۺہکۺدبتعۺہنسح: رتہمج

ہیلعۺارلہمحۺلکۺدبۃعۺالضۃلۺےکۺاطمقبۺاسۺرپۺدبتعۺاکۺظفلۺںیہنۺوبےتلۺاورۺآپۺےکۺاورۺاؿۺاملعءۺےکۺدرایمؿۺوجۺدبتعۺہنسحۺےکۺاقلئۺںیہۺ

رصػۺیظفلۺزناعۺےہۺ۔

ہیلعۺےکۺاکیۺلصفمۺومضمؿۺاکۺاردوۺرتہمجۺشیپۺدختمۺےہۺالمہظحۺوہ ز۔۔۔ۺرعمبۺوتکمابتۺرضحتۺالعہمۺدمحمۺرمادیکمۺرۃمحاہلل

ےنۺاےنپۺاکمبیتۺرشہفیۺںیمۺےسۺتہبۺےسۺاقمامتۺ‘اتہکےہۺہکۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہۺ( دمحمۺرمادۺیکمۺیفعۺہنع)رعمبۺوتکمابتۺاامؾۺرابینۺ

ۺویکہکنۺارگۺآپۺدبتعۺےکۺاعمہلمۺںیمۺدشتۺہنۺرفامےتۺرپدبتعۺےکۺقلعتمۺتہبۺدشدیۺروہیۺاایتخرۺرفامایۺےہۺاورۺآپۺاسۺےکۺدقحارۺیھبۺےھت

وتۺاسراۺدنہواتسؿۺاورۺاموراءۺارہنلاکالعہقۺدبتعۺےکۺادنریھوںۺںیمۺڈوبۺاجات۔ۺدبتعۺےکۺابرےۺںیمۺآپۺاکۺہیۺروہیۺدورسےۺاملعءۺاالسۺػۺرمہمح

ےسۺاؿۺیکۺرمادۺرہۺایسیۺزیچۺےہۺسجۺےکۺےئلۺ ویکہکنۺہنسح‘‘ ہنسحۺاورۺےسۂ’’اہللۺےکۺاسۺوقؽۺےکۺالخػۺںیہنۺہکۺدبتعۺدومسقۺرپۺےہۺ۔ۺ

دتونیۺ دصراوؽۺںیمۺالصۺوموجدۺوہارگہچۺااشرۃۺیہۺوہۺےسیجۺاسمدجےکۺانمربانبانۺ،ۺدمارسۺاالسہیمۺاقمئۺرکان،ۺاسمرفۺاخےنۺریمعتۺرکان،ۺاتکوبںۺیک

ۺاسۺیکۺوکیئۺالصۺہنۺوہ۔ۺرضحتۺاامؾۺرابینۺاورداللئۺیکۺرتبیتۺاورۺایسۺرطحۺاورۺیھبۺیئکۺاثمںیلۺںیہۺاورۺدبتعۺےسۂۺوہۺےہۺہکۺدصرۺاوؽۺںیم

ہیلعۺارلہمحۺدبتعۺیکۺمسقۺاوؽۺرپۺدبتعۺاکۺاالطؼۺںیہنۺرکےتۺویکہکنۺاسۺیکۺالصۺدصرۺاوؽۺںیمۺوموجدۺوہیتۺےہۺذہلاۺااسیۺصخشۺدتبمعۺاورۺ

مسقۺاکۺرمبکتۺیہۺدتبمعۺاورۺدحمثۺیھبۺںیہنۺالہکےئۺاگۺہکلبۺآپۺدبتعۺاکۺاالطؼۺرصػۺدورسیۺمسقۺرپۺیہۺرکےتۺںیہۺ۔ۺدرالصۺاسۺدورسیۺ

دحمثۺالہکےنۺاکزساوارۺےہۺاورۺاسۺانبءۺرپۺیھبۺہکۺوضحرۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےنۺاقلطمۺرفامای۔۔۔ۺلکۺدبۃعۺالضۃل

الخہصۺالکؾۺہیۺےہۺہکۺدبتعۺہنسحۺاورۺےسۂۺےکۺہلئسمۺںیمۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدقۺسۺرسہۺاورۺدورسےۺاملعءۺرکاؾۺےکۺدرایمؿۺضحمۺزناعۺیظفلۺےہۺ

مسقۺاوؽۺرپۺدبتعۺاکۺاالطۺؼۺرکاناچےیہۺایۺںیہن۔ۺارغلضۺاملعءۺےسجۺدبتعۺہنسحۺےتہکۺںیہۺاامؾۺرابینۺےکۺزندکیۺوہۺتنسۺںیمۺدالخۺےہۺ۔ ہک

۔ۺازۺومالانۺونرادمحۺرموحؾۺارمرستیۺوبطمہعۺوقنشۺرپسیۺالوہر ۱۸۶:احہیشۺوتکمابتۺرشہفی،ۺدرتفۺاوؽۺوتکمبۺ ) )

ےکۺتحتۺرفامےتۺںیہ( اخل)‘‘ نمۺادحثۺیفۺارمانۺذہا’’ ہیلعۺارلہمحۺدحثیۺز۔۔۔رضحتۺاشہۺدبعاینغلۺدحمثۺدولہیۺ

قۺاہیلعۺامسۺادبلۃعۺافؿ

ب طل

ادبلۃعۺدنعہۺ وذہلاۺاقؽۺاخیشلۺادجملدۺریضۺاہللۺہنعۺاؿۺاولعلؾۺایتلۺواسلئۺالرمۺادلنیۺاکرصلػۺواوحنلۺداۃلخۺیفۺاۃنسلۺوال

ۂۺ

ۃ

بیلی۳:ۺیلعۺننسۺانبۺامۺہجۺاحہیشۺااجنحۺااحلۺہج)ریضۺاہللۺہنعۺسیلۺاہیفۺنسحۺا )

تنسۺینعیۺایسۺانبءۺرپۺرضحتۺخیشۺدجمدۺریضۺاہللۺہنعۺےنۺرفامایۺےہۺہکۺاےسیۺولعؾۺوجوصحؽۺدنیۺےکۺذراعئۺاورواسلئۺںیہۺےسیجۺملعۺرصػۺووحن،ۺوہۺ

ںیہنۺےہۺ۔ ںیمۺدالخۺںیہۺاورۺرضحتۺخیشۺدجمداؿۺرپۺدبتعۺاکۺاالطؼۺںیہنۺرکےتۺویکہکنۺآپۺےکۺزندکیۺدبتعۺںیمۺابلکلۺوکیئۺنسح

ؿۺذموکرہۺابالۺثحبۺوقیقحتۺےسۺہیۺارمۺروزۺرونشۺیکۺرطحۺاظرہۺوہایگۺہکۺہلئسمۺدبتعۺںیمۺرضحتۺاامؾۺرابینۺاورۺدورسےۺاملعءۺاتنسلہۺےکۺدرایم

ؼۺرہسگۺوکیئۺاینبدیۺوۺیقیقحۺاالتخػۺںیہنۺہکلبۺرصػۺیظفلۺزناعۺےہۺ۔ۺوہفمؾۺوۺرمادۺبسۺےکۺزندکیۺاکیۺیہۺےہۺرصػۺادنازۺایبؿۺاورۺاالط

اافلظۺںیمۺرفؼۺےہۺ۔

رضحتۺالعہمۺدمحمۺرمادۺیکمۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺاراشدۺرفامےتۺںیہۺہکۺہلئسمۺدبتعۺےکۺقلعتمۺاملعےئۺدقتمنیمۺاورۺآپۺےکۺدرایمؿۺزناعۺیظفلۺ: ہنیب

یسۺدباعتۺےسۂۺوکۺ وہنجںۺےنۺدبتعۺہنسحۺےکۺدانمۺوکاۺانتۺوعیسۺرکدایۺےہۺہکۺتہب( مہۺرصعۺاورۺمہۺونطۺاملعء)ےہۺرگمۺوہۺاملعےئۺاتمرخنیۺ

نجۺیکۺالصۺدصرۺاوؽۺںیمۺںیہنۺاپیئۺاجیتۺاورۺ( نفکۺتیمۺںیمۺامعہمۺاورۺہلمشۺداتسرۺوکۺابںیئۺرطػۺاکٹلانۺوریغاہ)دباعتۺہنسحۺںیمۺدالخۺرکدایےہۺ

ػۺیظفلۺںیہنۺہکلبۺہنۺیہۺاملعےئۺدقتمنیمۺےنۺاؿۺوکۺدبتعۺہنسحۺںیمۺامشرۺایکۺےہ۔ۺاؿۺاملعےئۺاتمرخنیۺاورآپۺےکۺدرایمؿۺہلئسمۺدبتعۺںیمۺاالتخ

ونعمیۺاورۺیقیقحۺاالتخػۺےہۺ۔ۺآپۺےنۺاکمبیتۺدعدیہۺںیمۺدبتعۺیکۺتلعۺیکۺانبءۺرپۺومولدۺوخاینۺےسۺعنمۺرفامایۺےہۺنکیلۺہیۺاممتعنۺرشتعیۺ

ۺادمحۺرہطمہۺےسۺاصتمدؾۺرخاافتۺاورۺرطہقیۺوادنازۺیکۺوہجۺےسۺےہۺ۔۔۔ہنۺہکۺالصۺالیمدۺےسۺ۔۔۔ۺاسیجہکۺآپۺےنۺرضحتۺوخاہجۺاسحؾۺادلنی

: رۃمحۺاہللۺہیلعۺوکۺاھکل

درۺاببۺومولدۺوخاینۺادنرۺاجۺایہتفۺوبدۺدرۺسفنۺرقآؿۺوخادنؿۺوصبتۺنسحۺودراصقدئۺتعنۺوتبقنمۺوخادنؿۺہچۺاضمہقئۺاتسۺونممعۺرحتفیۺ

قۺانمبسۺآؿۺہکۺدررعشۺزین ص ی

ب

ۺراعتیۺاقمامتۺہمغنۺورتددیۺوصتۺآبؿۺرطبقیۺااحلؿۺابۺۺریغۺابمحۺاتسۺارگۺورییغتۺرحوػۺرقآؿۺاتسۺوازتلاؾ

ۺہچۺامعنۺاتسۺبر ؿہجے خواؿؿد کہ تحریػے درکؽؾات ؼرآؿی واؼع ؿشود و در ؼصائد خواؿدؿ شرائط ؾذکورہ ؾتحؼؼ ؿگردد وآؿ راہؾ بغرض صحیح تجویز ؿؾایؿد

ۺدیصقےۺزپےنھۺںیمۺایکاضمہقئۺینعیۺآپۺےنۺومولدۺوخاینۺےکۺقلعتمۺرحتریۺرفامایۺاھتہکۺایھچۺآوازۺےکۺاسھتۺالتوتۺرقآؿۺاورۺتعنۺوتبقنمۺےک

وکۺ ےہۺ۔۔۔ونممعۺوترقآینۺرحوػۺںیمۺرحتفیۺورییغتۺرکانۺ،ۺدیصقہۺوخاینۺںیمۺوقادعۺومیقیسۺیکۺراعتیۺاکازتلاؾۺرکانۺ،ۺااحلؿۺےکۺرطہقیۺےسۺآواز

وخاینۺرکںیۺہکۺرقآینۺاملکتۺ قلحۺںیمۺریھپانۺاورۺاسۺےکۺانمبسۺاتایلںۺاجبانۺےہۺوجہکۺرعشۺںیمۺیھبۺابمحۺںیہنۺےہۺ۔ارگۺاسۺرطہقیۺےسۺومولد

ققحتمۺہنۺوہںۺاورۺاسۺوکۺیھبۺحیحصۺرغضۺےسۺوجتسیۺرکںیۺ( رس،ۺاتؽۺ،وریغاہ)ںیمۺوکیئۺرحتفیۺواعقۺہنۺوہۺاورۺاصقدئۺوخاینۺںیمۺذموکرہۺرشاطئۺ

وکیسنۺےسۺزیچۺامعنۺےہۺ؟۔(ومولدۺوخاینۺےکۺاجزئۺوہےنۺںیم)وت

۷۲:درتفۺوسؾۺوتکمبۺ ) )

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

رقآؿۺاورااسنؿ

رضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمحۺاکۺاامیؿۺارفوزۺاطخب

العہمۺدمحمۺوندیۺاابقؽۺدجمدی:رتبیتۺودتونی

مۺیلعۺروسہلۺارکلمی

شل

ن

ب

یۺو

صل

ن

ب

مددہۺوح

ن

ب

اامدعبۺافوعذۺابہللۺنمۺااطیشلؿۺارلمیجۺمسبۺاہللۺارلنمحۺارلمیح

و

ۺاف م

یۺ

ل ل ل ھددیۺب

آؿۺر قاۺاد

ن

ۺہم ۹:االرساءۺ)ؾۺاؿ )

دصؼۺاہللۺومالانۺامیظعل

زعمزاسنیعمۺرکاؾۺ،ربادراؿۺالہۺتنس!رضحاتۺرتحمؾۺ !

ہیۺامدتیۺاوراسسنئۺاکۺدورۺےہ،ۺااسنؿۺڑبیۺزیتیۺےکۺاسھتۺاےنپۺربۺےسۺدور،ۺرقآؿۺےسۺاگیبہنۺاوراےنپۺدصقمۺقیلختۺوکۺوھباتلاجراہےہ۔اسۺ

ںۺاگۺاسۺےئلۺاہیںۺہشیمہۺرےنہۺےکۺوصنمےبۺانبراہےہ۔ۺہیۺامؽۺاوردوتلۺیکۺرفاواینۺیکۺےنۺاشدئہیۺھجمسۺایلےہۺہکۺںیمۺاسۺداینںیمۺہشیمہۺروہ

الہکنۺوخاشہۺ،ۺہیۺوبضمطۺاوراویچنۺامعرںیتۺ،ہیۺےلگنبۺاوروکایھٹںۺاسۺابتۺیکۺامغزیۺرکیتۺںیہۺہکۺااسنؿۺاسۺداینںیمۺلقتسمۺوطررپۺرانہاچاتہےہۺاح

ہیۺااسنؿۺیکۺوھبؽۺےہ۔

ںیہنآاگہۺاینپۺومتۺےسۺوکیئۺرشبۺ

اسامؿۺوسۺربسۺاکۺلپۺیکۺربخۺںیہن

ااسنینۺزواؽۺےکۺاابسب

ۺےہۺوچہکنۺہیۺامدیۺرتیقۺاکزامۺہنۺےہۺاسۺےئلۺرواحینۺرپورگاؾۺزواؽۺذپریۺرظنآےتۺںیہ۔ۺااسنؿۺےنۺلقعۺوکۺاانپۺدخاھجمسۺراھکۺےہ،ۺوقؾۺرتیقۺذپری

ی ںی ۃۺوکیئۺرتیقۺںیہنۺہکلبۺہیۺاتمۺہملسمۺےکۺزواؽۺاکم دورۺےہ۔ اوراراقتءۺاکۺوہفمؾۺوکعمسۺےہ۔ۺسجۺامدیۺاورۺاسیسنئۺاراقتءۺوکۺمہۺڑبیۺرتیقۺےتھجمسۺہ

واےئۺاناکیمۺاتمعۺاکرواںۺاجاتۺراہ

اکرواںۺےکۺدؽۺےسۺااسحسۺزایںۺاجاتۺراہ

یئۺآجۺاکااسنؿۺامدیۺرتیقۺںیمۺھچکۺااسیوھکاکچےہۺہکۺزنیمۺوآامسؿۺےکۺالقےبۺالمراہےہ۔۔۔ۺولےہۺےکۺرحبیۺاہجزۺانبرکۺاپینۺرپۺریتاراہےہ۔۔۔وہا

کنیھپۺراہےہ۔۔۔زجۺالۺزجتیےسیۺایمٹیۺوتاانیئۺایترۺرکراہےہ۔۔۔اشکہکںۺیکۺوادویںۺرپۺاہجزۺانبرکۺوہاںیمۺاڑاراہےہ۔۔۔اچدنۺاورۺوسرجۺکتۺریت

!دنمکںیۺکنیھپۺراہےہۺ۔۔۔نکیلۺاوسفسۺدصۺاوسفس

ڈوھڈنےنۺواالۺاتسروںۺیکۺذگراگوہںۺاک

اےنپۺااکفرۺیکۺداینۺںیمۺرفسۺرکۺہنۺاکس

اینپۺتمکحۺےکۺمخۺوۺچیپۺںیمۺااھجلۺااسی

ۂۺعفنۺوۺرضرۺرکۺہن

ن

ۺاکسآجۺکتۺف

ادنیھۺدیلقتۺےکۺرضمارثات

آپۺنیقیۺاجںینۺہکۺآجۺویرپۺےنۺاینتۺرتیقۺیکۺےہۺہکۺرتیقۺیکۺآرخیۺدحوںۺوکۺوھچایلےہۺنکیلۺاسۺےکۺابووجدۺویرپۺیکۺرتیقۺایہتفۺاوررتیقۺذپری

ےکۺاسملئۺلحۺںیہنۺوہےکس۔ۺوقںیمۺوشراچمریہۺںیہۺہکۺمہۺےنۺلقعۺانۺامتؾۺےکۺذرےعیۺینتجۺیھبۺرتایقںۺیکۺںیہۺاؿۺےکۺابووجدۺااسنینۺزدنیگۺ

ااسنؿۺآجۺیھبۺرپاشیؿۺےہ۔۔۔ااسنؿۺآجۺیھبۺوکسؿۺیکۺدوتلۺےسۺرحموؾۺےہ۔۔۔ۺااسنؿۺآجۺیھبۺرطضمبۺازملاجۺےہ۔۔۔ہتپۺںیہنۺاسۺوکۺ

ےسیکۺوکسؿۺےلمۺاگ۔

اےھجلۺوہےئۺاسملئۺ اسۺےنۺدوتلۺاحلصۺرکےکۺدیھکیۺ،رگمۺااسنینۺہلئسمۺلحۺںیہنۺوہا۔۔۔ادتقارۺےکۺزےنیۺرپۺڑچھۺےکۺداھکی،رگمۺااسنؿۺےک

لحۺںیہنۺوہےئۺ۔۔۔اسسنئۺےکۺرجتےبۺرکۺےکۺداھکیۺ،رگمۺداینوکۺھکسۺاورنیچۺاکۺاسسنۺرھپۺیھبۺبیصنۺہنۺوہا۔ۺولعمؾۺوہاتےہۺہکۺااسنؿۺاینپۺ

۔۔اسسنئۺرتیقۺےکۺرازۺوکۺاپںیہنۺاکس۔۔۔ااسنؿۺاےنپۺاےھجلۺوہےئۺاسملئۺوکۺاھجلسۺںیہنۺاکس۔۔۔ااسنؿۺاعزجۺآایگےہۺ۔۔۔ۺلقعۺاعزجۺآیئگۺےہۺ۔

وجابۺدےۺیئگۺےہ۔۔۔بطۺوجابۺدےۺیئگۺےہۺ۔۔۔ااسنؿۺےکۺاسملئۺآجۺیھبۺاےھجلۺوہےئۺںیہۺاوراےھجلۺیہۺرںیہۺےگ۔۔۔اسریۺداینۺےکۺ

ادنرۺارفارفتیۺاکۺالسیتمۺوکلسنۺیھبۺھچکۺںیہنۺرکیتکس۔۔۔داینےکۺڑبےۺڑبےۺاپورۺواےلۺکلمۺاےنپۺیکلمۺاسملئۺلحۺںیہنۺرکےکس۔ۺدوۺاعریگملۺ

اکۺرظنمۺاسریۺداینۺےنۺداھکیۺاورارگۺرسیتیۺگنجۺیھبۺوہیئگۺوتہیۺامتؾۺداینۺےکۺادنرۺینتجۺامدیۺرتیقۺاورالحمۺتۺوۺامعراتۺرظنۺآیتۺںیہۺوگنجںۺیکۺابتیہۺ

بسۺامسمرۺوہاجںیئۺیگ۔ۺاسۺوصراحتؽۺےسۺہیۺابتۺآاسینۺےسۺھجمسۺںیمۺآریہۺےہۺہکۺااسنؿۺیطلغۺرکراہےہ۔اےنپۺوصقمدۺیکۺرطػۺاسۺےکۺ

ہیۺکٹھبۺراہےہۺ،اسۺےئلۺہیۺرپاشیؿۺےہۺ۔وساؽۺہیۺےہۺہکۺآرخااسنؿۺایکیطلغۺرکۺراہےہ؟دقؾۺںیہنۺاھٹۺرےہ،ۺ

! وترضحاتۺوتہجۺرفامںیئ

آجۺیکۺااسنتینۺوجۺواحضۺاورشحفۺیطلغۺرکریہۺےہۺوہۺےہۺلقعۺیکۺادنیھۺدیلقت۔ۺولوگںۺےنۺلقعۺوکۺاانپۺاامؾۺانبایلےہ۔۔۔ولگۺلقعۺوکۺاانپۺ

ۺےہۺویہۺرکےتۺںیہۺ۔۔۔ۺلقعۺےسۺرامنہیئۺےتیلۺںیہ۔۔۔لقعۺوکۺوشیپاانبےتۺںیہۺ۔۔۔لقعۺوکۺاامؾۺدخاانبےکۺوپجۺرےہۺںیہۺ۔۔۔وجۺلقعۺیتہک

انبےتۺںیہۺ۔۔۔احالہکنۺلقعۺانامتؾۺےہۺ۔۔۔لقعۺہتخپۺںیہن۔۔۔لقعۺزنمؽۺوصقمدۺرپۺاچنہپۺںیہنۺیتکسۺ۔۔۔ویکہکن

لقعۺایعرۺےہۺوسۺسیھبۺانبۺیتیلۺےہ

قشعۺاچیبرہۺہنۺزادہۺہنۺالمۺہنۺمیکح

! رضحات

ںیمۺوجۺہلئسمۺرعضۺرکراہوہںۺاسۺیکۺہہتۺکتۺاجےنۺیکۺوکششۺرکںیۺ۔ۺریماۺدوعیۺہیۺےہۺہکۺلقعۺااسنینۺاطخءۺرکیتۺےہۺاورابرابرۺرکیتۺےہۺ

ۺایسۺنمضویکہکنۺہیۺیطلغۺاکۺہمسجمۺےہۺ،ذہلالقعۺرپۺزایدہۺاامتعدۺاوررھبوہسۺںیہنۺرکاناچےیہ۔ۺرتامجؿۺقشعۺویتسمۺالعہمۺاابقؽۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺیھب

ںیمۺویںۺےتہکۺںیہ

لقعۺڈریتۺےہۺہشیمہۺرگدشۺاایؾۺےس

قشعۺیکۺزنمؽۺرپےۺےہۺرچخۺیلینۺافؾۺےس

آپۺےنۺیئکۺابررٹنیۺرپۺرفسۺایکوہاگ۔۔۔یسکۺانشیٹسۺرپۺاگڑیۺڑھکیۺوہاجےئۺاوردورسیۺالنئۺرپۺدورسیۺاگڑیۺوہوتارثکۺمہۺےنۺداھکیۺےہۺہکۺ

ریہۺےہ،ۺیھبکۺاینپۺاگڑیۺلچۺریہۺوہۺوتۺمہۺےتھجمسۺںیہۺہیۺڑھکیۺےہۺاوروہۺلچۺریہۺےہۺاگڑیۺدورسیۺےلچۺوتمہۺےتھجمسۺںیہۺہکۺامہریۺاگڑیۺلچۺ

۔ولعمؾۺوہاۺلقعۺحیحصۺاایتمزۺرکےنۺےکۺاقلبۺںیہنۺ،ۺلقعۺیطلغۺاھکاجیتۺےہ۔ۺالعہمۺاابقؽۺےنۺایسۺےئلۺاہکاھت

رخدۺوافقۺںیہنۺےہۺکینۺوۺدبۺےس

ڑبیھۺاجیتۺےہۺاظملۺاینپۺدحۺےس

ۺےہدخاۺاجےنۺےھجمۺایکۺوہۺایگ

رخدۺزیبارۺدؽۺےسۺدؽۺرخدۺےس

رکبیۺاکۺہچبۺدیپاوہےتۺیہۺہیۺاجاتنےہۺہکۺریمیۺذغاایکےہ،ۺاسۺےئلۺرکبیۺاکۺہچبۺریغبۺیسکۺااتسدۺےکۺزپاھےنۺےکۺاھگسۺاھکاتےہ۔ۺاسۺوکۺہتپۺ

اھکاتویکہکنۺاسۺوکۺوہاتےہۺہکۺہیۺرمیۺذغاےہ،ۺہیۺریمےۺےئلۺاجزئۺےہۺ،ۺہیۺریمےۺےئلۺالحؽۺےہۺ۔ۺوگتشۺاسۺےکۺآےگۺرھکۺیھبۺدوۺوتںیہنۺ

ریغبۺ اینپۺذغاےکۺابرےۺںیمۺملعۺےہۺ۔وہۺاجاتنےہۺاوراسۺیکۺرطفتۺںیمۺہیۺزیچۺودتعیۺیکۺیئگۺےہۺہکۺوہۺاینپۺذغاوکۺاچہپؿۺےل۔ۺایسۺرطحۺریشۺاکۺہچب

ےئۺاگہنمۺومڑۺےلۺااتسدۺےک،ۺریغبۺیسکۺےکۺاتبےئۺہیۺاجاتنےہۺہکۺریمیۺذغاوگتشۺےہ،ۺاھگسۺںیہنۺ۔ۺاھگسۺاسۺےکۺآےگۺرھکۺیھبۺدوۺوتۺںیہنۺاھک

اگ۔۔۔نکیلۺااسنؿۺےکۺےچبۺوکوکیئۺہتپۺںیہنۺہکۺریمیۺذغاایکےہ۔ۺرحاؾۺآےئۺوتاےسۺیھبۺاھکاجاتےہۺ۔۔۔الحؽۺآےئۺوتاےسۺیھبۺاھکۺاجاتےہۺ

۔۔۔اوریھبکۺہنۺاھکےنۺوایلۺےشۺیھبۺاھکاجاتےہ۔

رامنہیئۺںیمۺہیۺرضورۺیطلغۺرکےۺاگ۔ۺلقعۺاامؾۺںیہنۺہکلبۺولعمؾۺوہاہکۺااسنؿۺیکۺرطفتۺاورتلبجۺںیمۺلقعۺوکۺرامنہںیہنۺانبایایگویکہکنۺلقعۺیکۺ

الغؾۺےہۺ۔ۺابۺآپۺوسےتچۺوہےگنۺہکۺمہۺوتاسرےۺاکؾۺلقعۺےکۺذرےعیۺرکےتۺںیہ۔ۺںیمۺاتہکوہںۺہکۺآپۺیکۺہیۺوسچۺیھبۺادوھریۺےہ۔ۺرہاکؾۺ

ےکۺدعبۺدحۺےسۺہنۺڑبوھ۔لقعۺےکۺذرےعیۺہنۺرکو۔لقعۺاامعتسؽۺرضورۺرکونکیلۺلقعۺیکۺاکیۺدحۺےہۺواہںۺکتۺاامعتسؽۺرکو۔۔۔اسۺ

ااسنؿۺیکۺراامنہیئۺویحۺدخاےہ

۔۔۔ااسنؿۺیکۺرامنہیئۺرکےنۺوایلۺےئشۺاکانؾۺلقعۺںیہن،ۺویحۺدخاےہ۔ۺوجملعۺلقعۺےکۺذرےعیۺاحلصۺوہۺاسۺںیمۺیطلغۺاکااکمؿۺےہۺ!رضحات

وہۺدؿۺراتۺایطلغںۺرکےتۺںیہۺ اوروجۺابتۺویحۺےکۺذرےعیۺاحلصۺوہاسۺںیمۺیطلغۺاکۺااکمؿۺںیہن۔ۺنجۺولوگںۺےنۺلقعۺوکۺاامؾۺانبایۺےہ

ںیہمتۺابمرکۺوہۺ،ۺوخشۺوبیصنںیہمتۺابمرکۺوہۺاہمتریۺاامؾۺلقعۺںیہنۺہکلبۺاہمتریۺاامؾۺویحۺدخاےہ۔!اوررکےتۺرںیہۺےگۺرگمۺاملسمون

ویحۺاکۺوہفمؾ

،ۺاہللۺےکۺرفامؿۺوکۺےتہکۺںیہ۔ۺوجۺابۺآپۺاسۺرطػۺوتہجۺرفامںیئۺہکۺویحۺایکزیچۺےہۺ۔ویحۺ۔۔۔الکؾۺدخاۺوکۺےتہکۺںیہۺ،اہللۺےکۺاقونؿۺوکۺےتہکۺںیہ

ملع،ۺلقعۺےکۺذرےعیۺآےئۺاسۺںیمۺاابتلسۺوحاسۺوہاتکسےہۺرگمۺوجۺملعۺ،ۺویحۺےکۺذرےعیۺآےئۺاسۺںیمۺاابتلسۺوحاسۺںیہنۺ،ۺاسۺںیمۺیطلغۺاکۺ

:ااکمؿۺںیہن،ۺاسۺےئلۺہکۺوجۺملعۺویحۺےکۺذرےعیۺآایۺاسۺوکۺرقآؿۺےتہکۺںیہۺاوردخاےنۺرقآؿۺںیمۺرفامای

ہۺذاکلۺا

ن

بیۺفۂرۺلاۂب

یلک

۲:ارقبلہ) )

ہیۺاتکبۺرقآؿۺاسۺملعۺرپۺلمتشمۺےہۺسجۺںیمۺوکیئۺکشۺںیہنۺ،وکیئۺہبشۺںیہن۔۔۔ہیۺملعۺینظۺںیہنۺ،ۺینیقیۺےہ۔۔۔ہیۺملعۺاعریضۺںیہنۺ،لقتسمۺ

ۺےسۺاپکۺےہۺ۔۔۔ہیۺالربیۺےہ۔۔۔ہیۺملعۺریبوینۺںیہن،ۺادنروینۺےہۺ۔۔۔ہیۺملعۺوصحیلۺںیہنۺوضحریۺےہ۔۔۔ہیۺملعۺےہبشۺواالںیہنۺ،ہکلبۺےہبش

ہیفۺےہۺ۔ۺاہللۺاعتیلۺےنۺوہۺملعۺنیقیۺویحۺےکۺذرےعیۺولخمؼۺوکۺاطعرفامای۔وترات،ۺزوبر،ۺالیجنۺاوررقآؿۺہیۺملعۺویحۺاکۺاکۺاصنبۺںیہ۔

اتکبۺاورملعمۺاتکب

ی ںی ۃۺملعۺاطعرفامےکۺاہللۺاعتیلۺےنۺرفامایۺاےۺریمےممہ

ںیمۺولخمؼۺوکۺاکۺاتکبۺدےۺ!وبحمب یبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺواستطۺےسۺ

راہوہںۺاوراکۺریتیۺذاتۺدےۺراہوہں،ۺاںیہنۺرصػۺاتکبۺیہۺاکیفۺںیہن۔اسۺیکۺوہجۺہیۺےہۺہکۺارگۺوکسؽۺںیمۺرصػۺاتکںیبۺرھکۺدیۺاجںیئۺ

اچےیہۺاتہکۺوجۺھچکۺ اورۺاہکۺاجےئۺآؤ۔۔۔اورزپھۺےکۺےلچۺاجؤۺوتایکاحلصۺوہاگ؟ھچکۺیھبۺںیہن۔ولعمؾۺوہاہکۺاتکبۺےکۺاسھتۺوکیئۺاتکبۺواالۺوہان

اسۺاتکبۺںیمۺاھکلۺےہۺوہۺاسۺوکۺادارکے۔۔۔اسۺوکۺزپاھےئۺ۔۔۔ۺاسۺاکۺیلمعۺومنہنۺاتبےئۺاورۺاھکیسےئۺویکہکنۺزپاھےنۺواےلۺےکۺریغبۺاتکبۺ

افدئہۺںیہنۺدیتی۔

ڑیۺاکۺروکسرٹۺواالۺآےئۺاگۺ،وہۺاکۺاتکبۺوہرٹکفیۺےکۺوقانینۺاوروقادعۺووضاطبۺیک۔ۺارگۺوہۺاتکبۺیسکۺوچکۺںیمۺلبیٹۺرپۺرھکۺدیۺاجےئۺہکۺوجۺاگ

اگڑیۺےسۺارتۺرکۺاتکبۺےسۺرٹکفیۺےکۺوقانینۺزپھۺرکۺاگڑیۺالچےلۺاگۺوتۺاتبؤاظنؾۺےلچۺاگ؟۔۔۔رٹکفیۺےلچۺیگ؟۔۔۔رہسگۺںیہن۔۔۔ہکلبۺ

اڈیسکیٹنۺوہےگنۺ۔۔۔ۺاصتدؾۺوہاگ۔۔۔ۺارفارفتیۺوہیگ۔۔۔ۺرٹکفیۺدنبۺوہاجےئۺیگۺ۔۔۔ۺاوراظنؾۺلطعمۺوہاجےئۺاگۺ۔

بۺوتےہۺاقونؿۺوایلۺرگمۺوکیئۺتیصخشۺایسیۺوہینۺاچےیہۺوجۺاتکبۺںیمۺوموجدۺوقانینۺاکۺیلمعۺومنہنۺنبۺےکۺاچروںۺرطػۺےسۺآےنۺاثتبۺوہاہکۺاتک

وایلۺرٹکفیۺوکۺاینپۺایلگنۺےکۺااشرےۺےسۺالچےئ۔ۺبجۺکتۺاتکبۺےکۺاسھتۺوکیئۺتیصخشۺہنۺوہۺسجۺےکۺااشروںۺرپۺرٹکفیۺےلچۺ،اسۺوتقۺکتۺ

اہللۺےنۺاتکبۺوتدیۺےہۺرقآؿۺمیظعۺنکیلۺایدۺروھکۺہکۺرصػۺرقآؿۺیہۺاکیفۺںیہنۺبجۺکتۺوکیئۺایسیۺتیصخشۺ اظنؾۺںیہنۺلچۺاتکس۔۔۔ایسۺرطح

ہنۺوہۺسجۺےکۺااشروںۺرپۺاظنؾۺاکانئتۺےلچ۔

اسۺےئلۺرقآؿۺےکۺاسھتۺاہللۺےنۺاکۺیتسہۺیجیھبۺ۔۔۔اکۺتیصخشۺیجیھبۺ۔۔۔اکۺوبحمبۺاجیھبۺ۔۔۔ۺاکۺیبنۺاجیھبۺ۔۔۔اکۺروسؽۺ

ۺ۔۔۔اکۺربمغیپۺاالقنبۺاجیھب۔۔۔اکۺدایعۺایلۺاہللۺاجیھبۺ۔۔۔اکۺریشبۺاجیھبۺ۔۔۔اکۺذنریۺاجیھب۔۔۔اکۺرساجۺرینمۺاجیھب۔۔۔اکۺاقدئۺاجیھب

اجیھب۔۔۔رھپںیمہۺاطخبۺرکےکۺرفامای

ۺ

ۂ

ۃ

ن

ی س حۺ ۃوسؽۺاہللۺاسو

ۺر

ن

مۺف

لک

ۂؿۺۺک دد۲۱:االزحابۺ) ق )

ۺوتاسۺیکۺاداںیئۺدوھکی۔۔۔ریمیۺوتدیحۺاکہلئسمۺانھکیسۺےہۺوتاسۺیکۺاداںیئۺہیۺوجۺریماوبحمبۺآایےہ۔۔۔رقآؿۺانھجمسۺےہ!اےۺولوگ

دوھکی۔۔۔اقونؿۺاالسؾۺوکانھکیسۺےہۺوتاسۺیکۺاداؤںۺوکۺدوھکی۔۔۔ہیۺومنہنۺانبےکۺںیمۺےنۺاجیھبےہۺ۔۔۔اسۺیکۺرہادااقلبۺارتحاؾۺےہ۔۔۔اسۺ

دقؾۺرپۺولچوتریمےۺالہکؤۺےگ۔۔۔اسۺاکۺشقنۺدقؾۺوھچڑۺ یکۺرہتنسۺاقلبۺدیلقتۺےہ۔۔۔ۺاسۺاکۺرہۺرفامؿۺاقلبۺمیلستۺےہ۔۔۔اسۺےکۺشقن

دوےگۺوتہنۺرقآؿۺاہمترےۺاکؾۺآےئۺاگۺہنۺوتدیحۺاہمترےۺاکؾۺآےئۺیگ۔

بصنمۺراستل

ارگۺاینپۺلقعۺےسۺرقآؿۺوکۺےنھجمسۺیکۺوکششۺرکوےگۺوترھپۺیھبۺرمگاہۺوہاجؤۺےگۺویکہکنۺلقعۺیکۺاعدتۺاوررطفتۺےہۺیطلغۺ!رضحاتۺذیۺواقر

لقعۺوکۺالطؼۺدو۔۔۔اینپۺلقعۺوکۺاکیۺرطػۺروھکۺ۔۔۔ۺہیۺوجۺںیمۺےنۺوبحمبۺاجیھبۺےہۺسجۺرطحۺہیۺرقآؿۺاھجمساتےہۺاسۺ رکان۔ۺاسۺےئلۺاینپ

ۂ

مۃک ح ل

اۺواۂب

یلکمۺا

کم

لب ع

رطحۺرقآؿۺ ۺویکہکنۺاسۺیکۺتیثیحۺہیۺےہۺ

اتکبۺیھبۺںیہمتۺ۔۔۔ہیۺزپاھےئۺاگۺ،تمکحۺیھبۺںیہمتۺ۔۔۔ہیۺاھکسےئۺاگ۔

اوررقآؿۺیلمعرقآؿۺیظفلۺ

۔۔۔اسۺرصتخمۺدیہمتۺےکۺدعبۺہیۺاثتبۺوہاہکۺامہرےۺاسےنمۺدوۺرقآؿۺںیہ۔ۺاکۺرقآؿۺوہۺےہۺوجۺیظفلۺوصرتۺںیمۺےہۺ۔ۺہیۺ!رضحاتۺرتحمؾ

وجامہرےۺاپسۺاکذغۺرپۺاھکلوہا،ۺےتگۺںیمۺدلجۺایکوہا،ۺالغػۺںیمۺاٹپلوہا،ہیۺرقآؿۺیظفلۺوصرتۺںیمۺےہ۔

اورۺوہۺےہۺذاتۺیفطصمۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺ۔ۺہیۺرقآؿۺیظفلۺاسۺوتقۺکتۺدیفمۺبلطمۺںیہنۺبجۺکتۺاکیۺرقآؿۺوہۺےہۺوجۺیلمعۺوصرتۺںیمۺےہۺ

اسۺوکۺاوسۂۺروسؽۺیکۺروینشۺںیمۺیلمعۺوطررپۺےنھجمسۺاوراسۺرپۺلمعۺرکےنۺیکۺوکششۺہنۺیکۺاجےئ۔

ںیمۺےہ،ہیۺرقآؿۺاصتمۺےہۺاثتبۺوہاہکۺاکیۺرقآؿۺیظفلۺوصرتۺںیمۺےہۺاکیۺرقآؿۺیلمعۺوصرتۺںیمۺےہۺ۔ۺہیۺرقآؿۺوجۺیظفلۺوصرتۺ

۔۔۔پچۺاچپۺےہۺ۔۔۔وباتلںیہنۺ۔۔۔اتلچۺںیہنۺ۔۔۔ۺرھپاتۺںیہن۔۔۔یسکۺوکۺھچکۺاتہکںیہن۔۔۔اکذغہپۺاھکلۺوہاےہ۔۔۔ااملریۺںیمۺراھکوہۺ

! وتوںیہۺزپاۺراتہۺےہۺ۔۔۔ۺرلحۺہپۺرھکۺدوۺوتوںیہۺزپاراتہےہ۔۔۔مہۺےسۺابںیتۺںیہنۺرکات۔رگماکۺرقآؿۺوہۺےہ

ۺےہ۔۔۔اتلچیھبۺےہ۔۔۔رھپاتیھبۺےہ۔۔۔ۺیھبکۺےکمۺیکۺویلگںۺںیم۔۔۔یھبکۺدمےنیۺیکۺویلگںۺںیم۔۔۔یھبکۺوجۺآاتیھبۺےہ۔۔۔اجاتیھب

اطفئۺیکۺوادویںۺںیم۔۔۔یھبکۺافراؿۺیکۺاہپڑویںۺںیم۔۔۔یھبکۺاغروثرۺیکۺوچویٹںۺںیم۔۔۔یھبکۺاغرۺرحایکۺولخوتںۺںیم۔۔۔یھبکۺےبعکۺےکۺ

یھبکۺاہپڑوںۺںیم۔۔۔یھبکۺاغروںۺںیم۔۔۔وقبؽۺومالانرفظیلعۺاخںرمزغاروںۺںیمۺ۔۔۔یھبکۺاجحزۺےکۺالہلۺزاروںۺںیمۺ۔۔۔

وہۺعمشۺااجالۺسجۺےنۺایکۺاچسیلۺربسۺکتۺاغروںۺںیم

اکۺروزۺےنکمچۺوایلۺیھتۺبسۺداینۺےکۺدرابروںۺںیم

رگۺارضۺوۺامسۺیکۺلفحمۺںیمۺولالکۺاملۺاکۺوشرۺہنۺوہ

ہیۺرگنۺہنۺوہۺزلگاروںۺںیمۺہیۺونرۺہنۺوہۺایسروںۺںیم

یلمکۺواےلۺکلمۺرعبۺےکۺراجۺدالرے واہۺرےۺاکیل

روحۺدبؿۺںیمۺےسیجۺیپھچۺےہۺاےسیۺےپھچۺےھتۺاغروںۺںیم

اکیۺوہۺرقآؿۺےہۺہک

وہۺدنسرۺرہچہۺونرۺرھباۺوہۺروپۺرسویپۺوتماال

وہۺنینۺرےلیسۺرپمیۺرھبےۺددلارۺاھتۺوہۺددلاروںۺںیم

جۺیھبۺوبؽۺراہۺےہ۔۔۔ۺاسۺیکۺرہاداوبؽۺریہۺےہۺ۔۔۔اسۺاکۺوہۺرقآؿۺانقطۺےہۺ۔۔۔وہۺوباتلوہارقآؿۺےہۺ۔۔۔دصایںۺسگرںیئگۺںیہۺرگمۺوہۺآ

رہادنازۺوبؽۺراہےہ۔۔۔اسۺیکۺرہرحتکۺوبؽۺریہۺےہ۔۔۔اسۺاکۺرہویترۺوبۺؽۺراہےہ۔۔۔ہیۺیلمعۺرقآؿۺےہ

اکیۺےہۺرقآؿۺاصتمۺ۔۔۔اکیۺےہۺرقآؿۺانقطۺ۔۔۔ںیہۺدوونںۺرقآؿۺ۔۔۔رگمۺرفؼۺےہۺہک

ہیۺرقآؿۺپچۺاچپۺ۔۔۔ۺوہۺرقآؿۺوباتلۺوہا

رہھٹاۺوہاۺ۔۔۔ۺوہۺرقآؿۺاتلچۺرھپاتہیۺرقآؿۺ

ہیۺرقآؿۺیظفلۺ۔۔۔ۺوہۺرقآؿۺیلمع

ہیۺرقآؿۺنتمۺ۔۔۔ۺوہۺرقآؿۺرشتحی

ہیۺرقآؿۺانکہیۺ۔۔۔ۺوہۺرقآؿۺرصتحی

ہیۺرقآؿۺاامجؽۺ۔۔۔ۺوہۺرقآؿۺلیصفت

ےہۺہیۺیھبۺرقآؿۺ۔۔۔ۺےہۺوہۺیھبۺرقآؿ۔۔۔رگمۺرفؼۺےہ

اسۺاکۺیھبۺددیارۺوہاتۺےہۺ۔۔۔ۺاسۺاکۺیھبۺددیارۺوہاتۺےہ

اسۺیکۺیھبۺزایرتۺوہیتۺےہۺ۔۔۔ۺاسۺیکۺیھبۺزایرتۺوہیتۺےہ

اسۺیکۺیھبۺالتوتۺوہیتۺےہۺ۔۔۔ۺاسۺیکۺیھبۺالتوتۺوہیتۺےہ

وجۺاسۺیکۺالتوتۺرکاتۺےہۺوہۺاقریۺنبۺاجاتےہ

وجۺاسۺیکۺالتوتۺرکےۺوہۺاحصیبۺنبۺاجاتۺےہ

(احبسؿۺاہلل)

! رضحاتۺرتحمؾ

ریبنۺیکۺدحثیۺامہرےۺاسےنمۺہنۺوہۺ،ہنۺرقآؿۺاھجمسۺاجاتکسےہۺ۔۔۔ہنۺرقآؿۺرپۺلمعۺبجۺکتۺیبنۺیکۺریستۺ۔۔۔یبنۺیکۺتنسۺ۔۔۔او

ایکاجاتکسےہ۔۔۔اورہنۺیہۺرقآؿۺیکۺتقیقحۺاحلصۺوہیتکسۺےہۺ۔ۺویکہکنۺوجۺصخشۺاینپۺلقعۺےکۺذرےعیۺرقآؿۺوکےنھجمسۺیکۺوکششۺرکےۺاگۺوہۺ

ۺوملسۺیکۺروینشۺںیم۔۔۔دحثیۺےفطصمۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺیکۺیطلغۺرکےۺاگۺاور۔۔۔وجۺویحۺدخایکۺروینشۺںیم۔۔۔تنسۺےفطصمۺیلصۺاہللۺہیلع

روینشۺںیمۺرقآؿۺزپےھۺاگ۔۔۔ےھجمسۺاگۺ۔۔۔ویہۺدخاکتۺےچنہپۺاگ۔۔۔ۺایسۺےنۺرقآؿۺوکۺاھجمسۺےہۺ۔

ہیۺےہۺہکۺرہۺاتکبۺارگیبنۺیکۺتنسۺےکۺریغبۺرقآؿۺھجمسۺںیمۺآاجاتوتۺایکرضورتۺیھتۺہکۺدخارقآؿۺےکۺاسھتۺیبنۺوکۺاتجیھب۔ۺدوھکیاہللۺاکۺرطہقیۺاکرۺ

ویحۺےکۺاسھتۺاکۺاتکبۺزپاھےنۺواالۺاتجیھبےہ۔ۺایسۺےئلۺوتاتجیھبےہۺہکۺہیۺدایناینپۺلقعۺےکۺذرےعیۺاتکبۺوکۺںیہنۺھجمسۺےکسۺیگۺویکہکنۺہیۺریمیۺ

ےکۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺےہۺ ےہۺاورویحۺدخاۺکتۺااسنینۺلقعۺںیہنۺچنہپۺیتکسۺذہلااسۺاتکبۺاکۺبلطمۺویہۺاھجمسےئۺاگۺوجۺاہللۺاکۺامندنئہۺاوررتامجؿۺنب

تیثیحۺوبنتۺیکۺاورراستلۺیک۔

دصقمۺزنوؽۺرقآؿ

یۺ!رضحات

لللمددیۺ ہب رقآؿۺےکۺزنوؽۺاکدصقمۺااسنؿۺیکۺدہاتیۺےہۺایسۺےئلۺاہللۺربۺازعلتۺرقآؿۺںیمۺواحضۺاالعؿۺرفامراہےہۺاؿۺذہاارقلآؿۺ

۔۔ۺسجۺںیمۺوکیئۺڑیٹاھۺنپۺںیہنۺ۔۔۔وکیئۺیجکۺیہۺاوقہیمۺرقآؿۺدہاتیۺدےنیۺےئلیکۺآایےہ۔۔۔ۺںیہمتۺرصاطۺمیقتسمۺرپۺالچےنۺآایۺےہۺ۔

ںیہن۔۔۔ۺوکیئۺیمکۺںیہن۔۔۔ہیۺامہراۺاہدیۺےہ۔۔۔ہیۺامہرارامنہےہ۔۔۔ہیۺامہرااامؾۺےہ۔۔۔ہیۺامہراوشیپاےہۺ۔۔۔ویکں؟اسۺےئلۺہکۺہیۺویحۺ

دبؽۺیتکسۺےہۺہکلبۺوجۺاسۺدخاےہۺ۔۔۔اسۺںیمۺدبتیلیۺںیہن۔۔۔اسۺںیمۺوکیئۺیطلغۺںیہن۔۔۔ہنۺاسۺیکۺزریۺدبؽۺیتکسۺےہۺ۔۔۔ۺہنۺاسۺیکۺزرب

ےکۺزریوزربۺوکۺدبےنلۺیکۺوکششۺرکےۺاگۺوہۺوخدۺزریوزربۺوہاجےئۺاگویکہکنۺاراشدۺابریۺاعتیلۺےہ

ماۂتۺاہللۺلک

دلیۺب

ۂۺت۶۴:ویسن)ل )

ؿۺوو

طح ل

ۂ ۺ

ن

ابۺو ۂاذلک

ن

ا

ن

ن

ۺن

ن

ن

ۂن

ن

۹:ارجحل)اب )

ےنۺیہۺانزؽۺایکےہۺاوراسۺیکۺافحتظۺیکۺذہمۺداریۺیھبۺامہریۺےہۺ۔اہللۺےکۺودعےۺںیہۺہکۺاسۺرقآؿۺوکۺمہۺ

دخاۺاکۺرحنمػۺایمۺیبنۺیکۺاشؿۺوکۺدےھکی

وبنتۺوکۺرپانھکۺوہۺوتۺاسۺرقآؿۺوکۺدےھکی

!رضحاتۺرتحمؾ

اھکسےنۺواالۺےہۺہیۺرقآؿۺامہریۺرامنہیئۺےئلیکۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺامہرارامنہےہ۔۔۔ہیۺامہرااامؾۺےہۺ۔۔۔ہیۺامہراۺااتسدۺےہۺ۔۔۔ہیۺںیمہۺقبسۺ

۔۔۔نکیلۺرقآؿۺاکاماننۺاسۺوتقۺکتۺدیفمۺںیہنۺبجۺکتۺرقآؿۺالےنۺواےلۺوکۺہنۺامانۺاجےئ۔ۺرقآؿۺاکۺانھجمساسۺوتقۺکتۺنکممۺںیہنۺبجۺکتۺ

رقآؿۺاھجمسےنۺواےلۺےکۺاطمقبۺاسۺوکۺہنۺاھجمسۺاجےئ۔ۺنجۺولوگںۺےنۺاینپۺلقعۺےکۺزورۺرپۺرقآؿۺوکۺاھجمسۺوہۺرمگاہۺوہےئگ۔ۺامہریۺدوعیۺہی

اکۺےہۺہکۺرقآؿۺامہرارامنہےہۺنکیلۺاسۺاکۺملعمۺیلمکۺواالۺیفطصمۺےہ۔ۺدمرہسۺدخااکۺےہۺاوردمرےسۺاکانؾۺتیبۺاہللۺےہ،ۺاتکبۺدخایکۺےہۺاوراتکبۺ

ےہانؾۺاتکبۺاہللۺےہ۔ۺدمرہسۺربۺےنۺانبایےہۺاوروہۺوخدۺاہللۺےہۺ۔۔۔زپاھےنۺےئلیکۺاسۺںیمۺیفطصمۺآایےہۺوجۺروسۺؽۺاہللۺےہ۔ۺذہلاہیۺوہۺاتکبۺ

ۂۺالوہیتۺےہۺ۔۔۔ہیۺوہۺرقآؿۺدیجمۺےہۺ۔۔۔ۺہیۺوہۺرفاقؿۺدیمحۺےہۺ۔۔۔ہیۺوہۺاتکبۺمیظع

مۃ

ن

ع

ن

بۂۺازیلۺےہ۔۔۔ہیۺوہۺرسودۺرسدمیۺےہۺ۔۔۔ہیۺوہۺ

مۃ

ن

ع

ن

ب وجۺ

ۂ:ےہۺ۔۔۔ہیۺوہۺزخہنیۺاجہعمۺےہۺ۔۔۔ہیۺوہۺہخسنۺایمیکۺءۺےہۺسجۺےکۺقلعتمۺوخدۺاخقلۺاکانئتۺےنۺاراشدۺرفامایۺآؿۺمر قؽۺ ۺا

ن

ن

ن

نۺو

ۂ

مۃح

ر ۺوۂء

ن

ۺشو

مہ

ۺ

ن

ن

موو لل

۸۲:االرساء) )

اسۺرقآؿۺےکۺادنرۺافشءۺےہۺ۔۔۔رتمحۺےہۺ۔۔۔دہاتیۺےہۺ۔۔۔ربتکۺےہۺ۔۔۔ملعۺےہۺ۔۔۔ۺرامنہیئۺےہۺ۔۔۔ہیۺداینیکۺاامتمۺرکےنۺ

رپۺاچنہپےنۺآایےہ۔۔۔ہیۺذرےۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺداینیکۺایقدتۺرکےنۺآایےہ۔۔۔ہیۺداینۺیکۺایسدتۺرکےنۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺاکانئتۺوکۺزنمؽۺوصقمدۺ

وکۺآاتفبۺانبےنۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺرطقےۺوکدنمسرانبےنۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺذرےۺوکوگرہۺانبےنۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺرووتںۺوکۺاسنہےنۺآایےہۺ۔۔۔ہیۺ

وںۺوکۺاھجبےنۺآایےہ۔۔۔ہیۺرگوتںۺوکۺااھٹےنۺآایےہۺ۔۔۔اوررقبیۺالبےکۺےنیسۺےسۺاگلےکۺربۺےسۺالمےنۺآایےہۺ۔

ب ج

ؿۺمیکحآںۺاتکبۺزدنہۺرقآ

تمکحۺاوۺالۺسیاؽۺاتسۺوۺدقمی

رقآؿۺیکۺدوںیتیثیح

ۺ۔۔۔ۺاکۺرقآؿۺاکۺاظرہۺےہۺ،اکۺرقآؿۺاکۺابنطۺےہ۔ۺ

ن

نببط

ۺوم

ھاۂۺظ

ہملک

ہیۺاتکبۺاسۺےئلۺیھبۺرصػۺلقعۺےکۺلبۺوبےتۺرپۺںیہنۺیھجمسۺاجیتۺ

رقآؿۺانھجمسےہۺوتویحۺدخاےسۺروینشۺےلۺرکۺاظرہیۺرقآؿۺوتمتۺاینپۺزابونںۺےسۺادارکولۺےگ۔۔۔رگمابنطۺرقآؿۺوکۺوکؿۺےھجمسۺاگ؟۔ابنطۺ

اھجمساجےئۺاگ۔ۺرقآؿۺیکۺالتوتۺڑباوثابۺےہۺ۔ۺوخشۺبیصنۺےہۺوہۺاملسمؿۺوجروزاہنۺحبصۺاھٹۺےکۺرقآؿۺزپاتھےہ،ۺاےنپۺوچبںۺوکۺرقآؿۺ

آؿۺالضفۺابعدتۺالتوتۺرقآؿۺےہۺ۔ۺبجۺدنبر قۃۺاۂو

ۃۺتاۂدیب عۺا

ن

ن

ہۺرقآؿۺزپاتھےہۺوتالصۺںیمۺاےنپۺزپاھاتےہۺویکہکنۺرفبامؿۺدحثیۺاف

بووبۺزپںیھۺ۔۔۔ۺارگۺآپۺاچےتہۺںیہۺہکۺاامؾۺرابینۺححمل

ربۺےسۺابںیتۺرکاتۺےہ۔ۺارگۺآپۺاچےتہۺںیہۺہکۺدااتاصبحۺےسۺابںیتۺرکںیۺوتۺفشکۺا

دیۺےسۺابتۺرکںیۺوتۺدجمدۺافلۺاثینۺےسۺابںیتۺرکںیۺوتۺوتکمابتۺاامؾۺرابینۺزپںیھۺ۔۔۔ۺارگۺآپۺاچےتہۺںیہۺہکۺرضحتۺخیشۺاہشبۺادلنیۺرہسور

وعارػۺااعملرػۺزپںیھ۔۔۔ارگآپۺاچےتہۺںیہۺہکۺوغثۺامظعۺرضحتۺریپۺدبعااقلدرۺالیجینۺےسۺابتۺرکںیۺوتاۺؿۺیکۺوتفحۺابیغلۺزپںیھۺ

۔۔۔ارگۺآپۺاچےتہۺںیہۺہکۺدخاےسۺابتۺرکںیۺوتۺربۺاکۺرقآؿۺزپںیھ۔ۺرقآؿۺزپےنھۺواالواہللۺدخاےسۺالکمہؾۺوہاتےہ۔

ۺںیہۺ۔ۺرقآؿۺاتہکےہرقآؿۺزپےنھۺےکۺیئکۺرطےقی :

ۺاہللۺ ۂ

ی ۃ

س

ن

حۂۺ ۺغ دد ص

یمۺ عاۂ

ۂش

ن

ۺخ

اأۺی ۺل

ب ب

ۺج

آؿۺلعر قاۺاد

ن

ۂۺہم

ن

ا

ن

ن

انو۲۱: ارشحل)ل )

،ۺ ارگہیۺرقآؿۺدنلبۺاہپڑوںۺرپۺانزؽۺوہات۔۔۔اسۺیکۺتبیہۺ،ۺاسۺےکۺرپاتؤ،ۺاسۺےکۺاونارۺ،اسۺےکۺارسارۺ،ۺاسۺےکۺرومزۺ،ۺاسۺےکۺولعؾۺدلہین

اسۺےکۺولعؾۺابہینطۺ،ۺاسۺیکۺتقیقحۺ،ۺاسۺاکۺضیفۺازیلۺاورادبیۺارگۺاہپڑوںۺرپۺانزؽۺوہںۺوتۺاہپڑۺرسیہۺرسیہۺوہاجںیئ۔۔۔ڑکٹےۺڑکٹےۺوہاجںیئ

یۺےسۺرسہمۺنبۺاجںیئ۔ہمل

۔۔۔ۺاورتبیہۺا

التوتۺرقآؿۺےکۺدوۺادناز

ۺلکنۺاجؤاورووجدۺوموہبۺاقحینۺوجۺاجؿۺاپکۺےہۺسجۺاکۺالتوتۺرقآؿۺاکرطہقیۺہیۺےہۺہکۺبجۺمتۺرقآؿۺزپوھۺوتاےنپۺووجدۺرشبیۺےس!رضحات

واگلول۔۔۔ۺانفےکۺاقمؾۺرپۺےلچۺاجؤ۔۔۔اےنپۺرشبیۺوعارضۺوھچڑدو۔۔۔ۺرشبتیۺوکۺیٹھچۺدےۺدوۺ۔۔۔ۺقلعتۺذاتۺاپکۺےکۺاسھتۺےہ،ۺاسۺےسۺل

رھپۺریتےۺدؽۺےکۺوطررپۺرقآؿۺارتےۺاینپۺیتسہۺوکۺمتخۺرکۺےکۺتسینۺوہاجؤۺاوررقآؿۺویںۺزپوھۺہکۺرقآؿۺھجمۺرپۺارتراہےہ۔۔۔انزؽۺوہراہےہۺ

رقآؿۺزپھ۔۔۔نکیلۺ!ہکۺوطررپاکۺافیتۺیلجتۺےسۺارگۺومیسۺوہیبشۺوہےتکسۺںیہۺوتۺاہمتراۺایکاحؽۺوہاگ؟اےۺدنبۂۺومنمۺ!اگ۔ۺابۺادنازہۺرکو

ھۺرھپۺدھکیۺرقآؿۺووجدۺرشبیۺےسۺلکنۺرکۺزپھۺ۔۔۔ۺارغاضۺاسفنینۺوھچڑۺرکۺزپھۺ۔۔۔دخایکۺراضۺںیمۺڈوبۺرکۺزپھۺ۔۔۔ولخصۺاکۺرکیپۺنبۺےکۺزپ

ریتےۺاورپۺایکاتریثۺرکاتےہ۔ۺاہللۺاہلل

رتےۺریمضۺہپۺبجۺکتۺہنۺوہۺزنوؽۺاتکب

ۂػ

رگہۺاشکۺےہۺہنۺرازیۺہنۺاصبحۺک

وصایفءۺےتہکۺںیہۺاکیۺےہۺزابؿۺےسۺالتوتۺ۔۔۔اکیۺےہۺبلقۺےسۺالتوتۺ۔۔۔اکیۺےہۺسفنۺےسۺالتوتۺ۔۔۔اکیۺےہۺروحۺےسۺالتوتۺ

۔۔۔

وتۺرکانۺاورابتۺےہۺ۔۔۔اوردؽۺےسۺرقآؿۺزپانھۺاورابتۺےہ۔۔۔اسۺامدیۺزابؿۺےسۺرفرفۺرقآؿۺاحظفۺیھبۺامدیۺزابؿۺےسۺرقآؿۺیکۺالت

زپےتھۺںیہ۔۔۔اقریۺیھبۺزپےتھۺںیہ۔۔۔ۺاملسمؿۺیھبۺزپےتھۺںیہ۔۔۔ریغۺملسمۺیھبۺزپےتھۺںیہۺوخاہۺیسکۺدصقمۺےسۺزپےتھۺوہں۔۔۔ۺرمگاہۺ

ۺوہاتھچکۺیھبۺںیہنۺ۔۔۔اسۺیکۺوہجۺہیۺےہۺہکۺاخبریۺرشفیۺںیمۺامہرےۺیبنۺرکمیۺاورۺدبدیقعہۺرفےقۺیھبۺزپےتھۺںیہۺنکیلۺرصػۺزپےتھۺںیہۺرگم

رؤۺػۺورمیحۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےنۺرفامای

م

ۂ

ن

ۂوزۺ ب ۂۺیآؿۺلر قاآؿۺور قؿۺاؤو

آؿۺ ر ق ل لۂؽۺ

ۺب باوامکؽۺاقؽ)ر )

ۺوہںۺےگۺوجۺرقآؿۺڑبازپںیھۺےگۺنکیلۺرقآؿۺاؿۺےکۺقلحۺےسۺےچینۺںیہنۺارتےۺاگ۔ۺینعیۺآرخزامےنۺںیمۺریمیۺاتمۺےکۺادنرۺھچکۺولگۺاےسی

رقآؿۺاؿۺیکۺزابؿۺرپۺوترےہۺاگرگمۺدؽۺںیمۺںیہنۺاجےئۺاگ۔ۺاثتبۺوہاہکۺزابؿۺےسۺرقآؿۺزپانھۺاسۺوتقۺکتۺدیفمۺںیہنۺبجۺکتۺریتادؽۺ

ںۺیکۺذغاۺاتنبےہ۔رقآؿۺہنۺزپےھ۔ۺبجۺیسکۺاکدؽۺرقآؿۺزپےھۺوتاسۺالتوتۺےسۺوجونرۺاتلکنےہۺوہۺرفوتش

وصایفءۺرفامےتۺںیہۺہکۺدؽۺیکۺزابؿۺےسۺرقآؿۺزپوھ۔بجۺاکۺابرۺاکۺظفلۺزپوھۺےگۺوتۺوہۺاکۺظفلۺاہپڑۺاورایلجبںۺنبۺےکۺریتےۺسفنۺ

ےۺاوروخااشہتۺوکۺابتہۺوربابدۺرکدےۺاگۺاورےھجتۺربۺےکۺرقبیۺرکدےۺاگ۔ۺرھپۺوتاکۺابرۺرقآؿۺزپےھۺاگۺوتۺاہللۺوسۺابرۺےھجتۺکیبلۺےہکۺاگۺاےۺریم

دنبےۺںیمۺاحرضۺوہںۺںیمۺریتےۺاپسۺوہں،ۺںیمۺریتیۺالتوتۺنسۺراہوہں۔

!رضحات

اکیۺرقآؿۺوہۺےہۺوجۺمہۺاعؾۺولگۺزپےتھۺںیہ۔۔۔اکیۺرقآؿۺوہۺےہۺوجۺابابۺرفدیۺےنۺزپاھۺاھت۔ۺاکۺرقآؿۺوہۺےہۺوجۺومولیۺزپاتھےہۺ۔۔۔اکۺ

۔۔رگمۺزپےنھۺواےلۺدجادجاںیہ۔رقآؿۺوہۺےہۺوجۺدیہشوںۺےنۺزپاھۺےہ۔ۺہیۺیھبۺرقآؿۺےہۺوہۺیھبۺرقآؿۺےہۺ۔

رپوازۺےہۺدوونںۺیکۺایسۺاکیۺاضفۺںیم

رکشگۺاکۺاہجںۺاورۺےہۺاشںیہۺاکۺاہجںۺاور

اافلظۺوۺاعمینۺںیمۺافتوتۺںیہنۺنکیل

المۺیکۺاذاںۺاورۺ،ۺاجمدہۺیکۺاذاںۺاور

۔۔رھپدؽۺےسۺالتوتۺرکےنۺاکۺالتوتۺاکۺڑباوثابۺےہۺ،التوتۺرضورۺرکونکیلۺزابؿۺےسۺالتوتۺرکےنۺےکۺدعبۺ۔!اےۺرقآؿۺزپےنھۺواول

رطہقیۺوھکیس۔۔۔رھپۺرقآؿۺوکۺےنھجمسۺیکۺوکششۺرکو۔۔۔اسۺرقآؿۺیکۺوصرتۺںیمۺدخاےنۺںیمہۺوجۺطخۺاھکلۺےہ۔۔۔وجۺیھٹچۺیجیھبۺےہۺ۔۔۔وجۺ

دوتسرۺدایۺاغیپؾۺدایےہ۔۔۔امہریۺرامنہیئۺےئلیکۺوجۺافرومالۺایترایکےہ۔۔۔اہللۺےنۺامہرےۺاظنؾۺزدنیگۺےئلیکۺوجۺآنیئۺایترۺایکۺےہۺ۔۔۔وجۺ

ےہ۔۔۔وجۺوشنمرۺانبایےہۺ۔۔۔ۺاسۺںیمۺںیمہۺرےنہۺےنہسۺےکۺوجۺرطےقیۺاھکیسےئۺںیہ۔۔۔وبدوابشۺےکۺوجۺےقیلسۺاھکسےئۺںیہۺ۔۔۔رمےنۺ

اورےنیجۺےکۺوجۺآدابۺاھکسےئۺںیہۺ۔۔۔اھکےنۺاورےنیپۺےکۺوجۺاوطارۺاھجمسےئۺںیہۺ۔۔۔وچہکنۺہیۺامہرےۺےئلۺآایےہۺذہلامہۺاسۺوکۺزپھۺےکۺ

یگۺںیمۺانذفۺرکںیۺاوراسۺرپۺلمعۺرکےکۺےچسۺاملسمؿۺنبۺاجںیئ۔اینپۺیلمعۺزدن

ارگۺمہۺےنۺرصػۺیہیۺھجمسۺراھکۺےہۺہکۺرقآؿۺیکۺرصػۺزابینۺالتوتۺرکےکۺ۔۔۔رھپۺدنبرکےکۺوخوبشاگلےکۺ۔۔۔الغػۺںیمۺٹیپلۺےکۺ

۔ۺرقآؿۺاسۺےئلۺںیہنۺآایۺاھتہکۺوترقآؿۺاکۺبلطمۺیہۺںیہنۺاھجمس!۔۔۔رھگۺےکۺادنرۺرھکۺدووتاکروابرۺںیمۺربتکۺوہیگۺ۔۔۔ۺوتۺاےۺاغلفۺاملسمؿ

اسۺوکۺالغوفںۺںیمۺٹیپلۺرکۺرصػۺربتکۺےئلیکۺرھگوںۺںیمۺرھکۺایلاجےئ۔۔۔رقآؿۺاسۺےئلۺںیہنۺآایۺہکۺاسۺےکۺوعتذیۺانبےکۺےلگۺںیمۺاکٹلےئلۺ

ۺڑبےۺاجںیئ۔۔۔رقآؿۺرصػۺاسۺےئلۺںیہنۺآایۺہکۺرقآؿۺمتخۺزپاھےکۺرمدوںۺوکۺوثابۺشخبۺدایاجےئۺ۔۔۔ہیۺکیھٹۺےہۺہکۺرقآؿۺےک

افدئےۺںیہ۔۔۔رمدوںۺوکۺوثابۺیھبۺاتچنہپۺےہۺ۔۔۔ےلگۺںیمۺوعتذیۺانبےکۺاکٹلںیئۺوتافدئہۺیھبۺاتلمےہ۔۔۔رھگۺںیمۺرںیھکۺوتربتکۺیھبۺیتلمۺےہۺ

نکیلۺہیۺوتریتےۺدصقمۺںیہ،ۺرقآؿۺاکۺدصقمۺوتںیہن۔ۺرقآؿۺاکۺدصقمہیۺےہۺہکۺوتدخاکتۺچنہپۺاجےئ۔۔۔اسۺابتۺوکۺیھبۺوتاحلصۺرک۔

اکۺامکؽ رقآؿ

رقآؿۺاکامکؽۺدوھکیۺہکۺہیۺرعبۺیکۺسجۺوقؾۺےکۺاپسۺآای۔۔۔بسۺےسۺےلہپۺسجۺوقؾۺےنۺیبنۺیکۺزابؿۺےسۺانس۔۔۔وہۺاونیلۺاخمبطۺ!رضحات

وکؿۺںیہ؟وہۺاوقاؾۺرعبۺںیہ،ۺرھپآےگۺاسریۺداینۺےسۺاخمبطۺےہ۔ۺرقآؿۺایسیۺوقؾۺےکۺاپسۺآایۺوجۺاسریۺداینںیمۺدبرتنیۺ،ۺبسۺےسۺزایدہۺ

ؽۺوقؾۺیھت۔ۺایسیۺوقؾۺسجۺےکۺاپسۺہنۺذہتبیۺیھت۔۔۔ہنۺدمتؿۺ۔۔۔ہنۺرشاتفۺیھتۺہنۺااسنتینۺ۔۔۔ہنۺاالخؼۺاجلہۺاوربسۺےسۺزایدہۺدگنس

اھتہنۺرکدار۔۔۔داینےکۺادنرۺرہۺےقبطۺاوررہکلمۺںیمۺاجلہۺدیپاۺوہےتۺںیہۺاوروہےتۺرےتہۺںیہۺہیۺاورابتۺےہۺنکیلۺسجۺوقؾۺںیمۺبسۺےسۺےلہپۺ

دیپاوہےتۺےھت۔ۺدخاےنۺبسۺےسۺےلہپۺدہاتیۺےکۺےئلۺایسۺوقؾۺاکۺااختنبۺایکاتہکۺداینوکۺہتپۺےلچۺرقآؿۺآایاسۺوقؾۺںیمۺاجلہۺیہۺںیہنۺاوبۺاجلہۺ

ہکۺرقآؿۺیکۺاتریثۺایکےہ۔

اسۺںیمۺایسیۺاتریثۺےہۺہکۺداینںیمۺبسۺےسۺیئگۺسگریۺوقؾۺیھبۺارگاسۺوکۺزپھۺےلۺوتاکانئتۺیکۺاامؾۺنبۺیتکسۺےہ۔ۺرقآؿۺآایرعبۺےکۺاسۺےطخۺ

وکۺدخایتہکۺیھتۺنکیلۺاسۺاڈجاوراجلہۺوقؾۺںیمۺوہۺولگۺوجدبوےھت،ۺوہۺولگۺوجۺڈگرےیۺےھت،ۺوہۺولگۺوجۺاوٹنۺںیمۺاہجںۺاجلہۺوقؾۺرھتپوںۺ

رچاےنۺواےلۺےھت،ۺبجۺاؿۺےکۺاپسۺرقآؿۺآایگ۔۔۔بجۺاؿۺےکۺاپسۺویحۺدخاآیئگۺ۔۔۔بجۺاؿۺےکۺاپسۺاتکبۺآیئگۺ۔۔۔بجۺیلمکۺواےلۺ

یکۺزابؿۺےسۺانس۔۔۔رھپۺیبنۺیکۺاداؤںۺےسۺاسۺوکۺاھجمسۺ۔۔۔رھپۺزپھۺےکۺھجمسۺآاقۺےنۺاںیہنۺۂخسنۺایمیکدئےۺدای۔۔۔بجۺاوہنںۺےنۺاےسۺیبنۺ

ےکۺاسۺرپۺلمعۺایکۺوتۺہجیتنۺہیۺالکنۺہک

وجۺادینۺےھتۺوہۺایلعۺوہےئگ۔۔۔وجۺذرےۺےھتۺوہۺآاتفبۺنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺرطقےۺےھتۺوہۺدنمسرنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺےبۺزرےھتۺوہۺاوبۺذرۺنبۺےئگۺ

کلۂہۺنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺےبۺوناےھتۺوہۺابداشہۺنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺیشبحۺےھتۺوہۺرعیشۺنبۺےئگۺ۔۔ب حک

۔وجۺارعایبۺےھتۺوہۺاحصیبۺنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺدگاےھتۺوہۺ

۔۔۔وجۺھچکۺہنۺےھتۺوہۺبسۺھچکۺنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺاگیبےنۺےھتۺوہۺاگیےنۺنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺاعؾۺےھتۺوہۺاخصۺنبۺےئگۺ۔۔۔وجۺاخصۺےھتۺوہۺااسنؿۺنبۺ

ۺاملسمؿۺےھتۺوہۺاملسؿۺنبۺےئگۺ۔۔۔اوروجۺاملسؿۺےھتۺوہۺرخفامیلسؿۺنبۺےئگ۔ےئگۺ۔۔۔وجۺااسنؿۺےھتۺوہۺاملسمؿۺنبۺےئگۺ۔۔۔وج

ااسحسۺرمگۺوۺزتسیۺےکۺاقلبۺانبۺدای

سجۺدؽۺوکۺوتۺےنۺدھکیۺایلۺدؽۺانبۺدای

ایسۺرقآؿۺیکۺربتکۺےس!رضحات

نیۺنبۺایگ۔۔۔وجۺیلعۺاھتۺوہۺریشدخاۺنبۺوجۺاوبرکبۺاھتۺوہۺدصقیۺاربکۺنبۺایگ۔۔۔وجۺرمعۺاھتۺوہۺافروؼۺامظعۺنبۺایگ۔۔۔وجۺامثعؿۺاھتۺوہۺذواونلر

ایگ۔۔۔ابتۺایکیھتۺ؟ہیۺبسۺھچکۺےسیکۺنکممۺوہا۔۔۔؟

وہۺےبۺرتتیبۺاوراوٹنۺرچاےنۺواےلۺولگۺبجۺاسۺرقآؿۺوکۺزپےنھۺےگلۺوتۺرھپۺایکوہا۔۔۔رھپاریاؿۺحتفۺوہایگ۔۔۔روؾۺحتفۺوہایگ۔۔۔ہیۺ!ونس

ولگۺداینےکۺافحتۺنبۺےئگ۔۔۔ۺوقبؽۺومالانۺرفظیلعۺاخں

اںۺےسۺہنۺروامںۺےسۺدےبہنۺاری

دنچۺےبۺرتتیبۺاووٹنںۺےکۺرچاےنۺواےل

ہیۺولۺگۺوکسؽۺںیمۺیھبکۺےئگۺںیہنۺ۔۔۔ااتسدۺےکۺاسےنمۺےھٹیبۺںیہنۺ۔۔۔ملقۺڑکپاۺںیہن۔۔۔یتختۺیھکلۺںیہن۔۔۔ۺاکجلۺںیمۺ! رضحاتۺایدۺروھک

۔رقآؿۺزپاھ۔۔۔رھپۺاھجمسۺ۔۔۔اوراسۺرپۺلمعۺےئگۺںیہن۔۔۔ڈرگیۺیلۺںیہن۔۔۔دنسۺاحلصۺیکۺںیہن۔۔۔ۺسبۺاےنپۺیبنۺیکۺتبحصۺںیمۺےھٹیبۺ۔۔

ایک۔۔۔وتہجیتنۺہیۺالکنہکۺوہۺاسریۺداینۺےکۺاےسیۺاامؾۺنبۺےئگۺہکۺوتقۺےکۺڑبےۺڑبےۺاجربۺابداشہۺیھبۺاؿۺاکۺانؾۺنسۺےکۺاکپنۺاجےتۺےھت۔

املسمںۺوہۺاملسمںۺےھتۺوجۺدیماںۺںیمۺلکنۺآےئ

وتۺاسۺےکۺاسھتۺرصیقۺاورۺرسکیۺوکۺلچکۺآےئ

ۺوکۺآامسںۺےسۺرکۺدایۺاواچناہجںۺےچنہپۺزنیم

اہجںۺرہھٹےۺدرۺوۺدویارۺاکۺہشقنۺدبؽۺآےئ

!رضحات

مہۺاعیملۺادارہۺمیظنتۺاالالسؾۺیکۺرطػۺےسۺہیۺدوعتۺاعؾۺرکاناچےتہۺںیہۺہکۺآؤرقآؿۺزپںیھ۔۔۔آؤۺرقآؿۺںیھکیس۔۔۔آؤۺرقآؿۺںیھجمسۺ

۔۔۔آؤۺرقآؿۺرپۺلمعۺرکںی۔

ۺاصمبئۺمتخۺوہاجںیئۺےگۺ۔۔۔ۺاسۺیکۺرپاشیاینںۺیلچۺاجںیئۺیگ۔۔۔مغۺےکۺادنریھےۺربۺذواالجلؽۺیکۺمسقۺوجۺرقآؿۺھجمسۺےلۺاگ۔۔۔اسۺےک

ٹھچۺاجںیئۺےگۺ۔۔۔ۺتملظۺےکۺادنریھےۺٹمۺاجںیئۺےگ۔۔۔رھپۺوکسؿۺآےئۺاگ۔۔۔اانیمطؿۺآےئۺاگ۔۔۔تنجۺےلمۺیگۺ۔۔۔اجنتۺےلمۺ

رےۺرھگۺںیمۺ۔۔۔اہمتریۺیلگۺںیمۺ۔۔۔ۺاہمترےۺیگۺ۔۔۔ۺاکایمیبۺےلمۺیگۺ۔۔۔رواحینۺوکسؿۺےلمۺاگ۔۔۔اظنؾۺاکانئتۺکیھٹۺوہاجےئۺاگۺاوراہمت

ےلحمۺںیمۺتنجۺاکۺومنہنۺنبۺاجےئۺاگ۔

یہیۺےہۺآرزوۺمیلعتۺرقآںۺاعؾۺوہۺاجےئ

الکؾۺاہللۺےسۺرہۺملسمۺاکۺدؽۺرپۺونرۺوہۺاجےئ

رہۺاکۺرپمچۺےسۺاواچنۺرپمچۺاالسؾۺوہۺاجےئ

انمتۺےہۺہکۺداینۺےسۺاہجتلۺدورۺوہۺاجےئ

وامۺانیلعۺاالۺاالبلغۺانیبمل

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اسہحنءۺاراحتؽۺ۔۔۔اانہللۺواانۺاہیلۺراوعجؿ

رساجۺااعلرنیفۺرضحتۺاوباایبلؿۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےکۺزعسیۺوچدہریۺرایضۺادمحۺرساےئۺاعریگملۺںیمۺاضقےئۺایہلۺےسۺوافتۺاپےئگ۔ۺرموحؾۺڑبےۺ

یلۺآپۺےکۺدراجتۺدنلبۺرفامےئۺ۔ۺآنیمزدنہۺدؽۺ،ۺاپدنبۺوصؾۺوولصۃۺاورۺرہۺدزعلسیۺتیصخشۺےھت۔ۺاہللۺاعت

ز۔۔۔امانہہمۺدوعتۺمیظنتۺاالالسؾۺےکۺانمظۺامایلتۺزہشادہۺدمحماعرػۺدجمدیۺاکۺونومولدۺاھباجنۺالہۺاخہنۺوکۺوسوگارۺرکایگ۔

اکوجاںۺاسؽۺاٹیبۺااچکنۺداغۺافمرتقۺدےۺایگۺ۔(وگرجاوناہلۺ)ز۔۔۔رعموػۺانثءۺوخاؿۺروسؽۺوصیفۺالغؾۺروسؽۺیتشچۺ

ےکۺوھپاھپاجؿۺیھبۺےلھچپۺامہۺدایعۺالجۺوکۺکیبلۺہہکۺےئگ۔(رفدیاٹؤؿۺوگرجاوناہل)ااختفرۺادمحۺدجمدی ز۔۔۔احظف

ےہۺ۔اہللۺاعتیلۺامتؾۺرموحنیمۺیکۺاکلمۺششخبۺرفامےئۺاورۺتنجۺارفلدوسۺںیمۺاقمؾۺایلعۺاطعۺرفامےئۺآنیمۺ۔ۺادارہۺامتؾۺوسوگاراؿۺاکۺرشکیۺمغۺ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ۺاہچرؾ سمشادلنی،ویقؾ

ۺازعلسی رضحتۺوخاہجۺدمحمۺزریبۺرسدنہیۺدقسۺرسہ

ازۺاافداتۺرضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمح

ھۺربوزۺریپۺرسدنہۺرشفیۺںیمۺوہیئۺ۔دہاتیۺیبنۺیلعۺاصاہبحۺاولصلتۺےکۺاطمقبۺآپۺاکاۺمسۺرگایمۺدمحمۺزریبۺتینکۺ۱۰۹۳ذدعقیۺ ۵آپۺیکۺوالدت

ۺایگۺ۔ۺآۺپۺویقؾۺاثثلۺرضحتۺوخاہجۺدمحمۺدنبشقنۺاثینۺدقسۺرسہۺازعلسیۺےکۺوپےتۺاورۺاجنیشنۺںیہۺ۔آپۺاکۺاوباربلاکتۺاورۺبقلۺسمشۺادلنیۺراھک

ۺاثینۺنبۺہلسلسۺبسنۺرضحتۺدجمدۺافلۺاثینۺاامؾۺرابینۺدقسۺرسہۺازعلسیۺکتۺویںۺاتچنہپۺےہۺوخاہجۺدمحمۺزریبۺنبۺوخاہجۺاوبایلعلۺنبۺوخاہجۺدمحمۺدنبشقن

دجمدۺافلۺاثینۺدقسۺاہللۺارسارمھۺ۔وخاہجۺدمحموصعمؾۺنبۺرضحتۺ

دۺآپۺےنۺاعؾۺوچبںۺیکۺرطحۺیھبکۺرتسۺایدبؿۺابمرکۺوبؽۺوربازۺےسۺولمثۺہنۺایکۺ،ۺربہنہۺرےنہۺےسۺاعبطۺرفنتمۺےھتۺ۔آپۺےنۺیھبکۺداہیۺےسۺوخدۺوخب

لیھکۺوکدۺیکۺرطػۺرتبغۺدالےتۺ دودھۺہنۺاماگنۺاورۺہنۺیہۺوچبںۺیکۺرطحۺروےت۔آپۺلیھکۺوکدۺںیمۺرصموػۺہنۺوہےئۺ۔۔۔ارگۺمہۺرمعۺےچبۺآپۺوک

وتۺآپۺرہسگۺلیھکۺیکۺرطػۺاملئۺہنۺوہےتۺاورۺہنۺیہۺوخاشہۺرکےتۺہکلبۺزابؿۺابمرکۺےسۺرفامےتۺہکۺاےنپۺاواقتۺریپیۺرمدییۺںیمۺرصػۺرکانۺ

ۺرکےتۺےھت۔وخشۺویتقۺےہۺ۔اےنپۺداداۺرتحمؾۺرضحتۺویقؾۺاثثلۺیکۺرطحۺولوگںۺوکۺوتاہجتۺدقہیسۺےسۺونازےتۺاورۺاشبراتۺےسۺرشمػۺرفامای

طیحمۺضیفۺزةیۺوگرہےۺآدمۺدپدی

ربۺرہپسۺرشعۺرونشۺارتخےۺآدمۺدپدی

میلعتۺوۺرتتیب

یئکۺبجۺآپۺیکۺرمعۺابمرکۺاچرۺربسۺاچرۺامہۺوہیئۺوتۺآپۺوکۺاکیۺاعسدتۺدنمۺادبیۺاورۺاطعلۺدنمۺااتقیلۺےکۺرپسدۺایکۺایگۺاورۺاالصحۺعبطۺےکۺےئلۺ

ۺآپۺاانپۺوتقۺلیمکتۺولعؾۺاورۺلیصحتۺاضفلئۺںیمۺرصػۺرکںیۺ۔۔۔ انچۺآپۺےنۺاینپۺاداےئۺرخدرپورۺاورۺنخسۺورۺداوشنرۺرقمرۺےیکۺےئگۺہک

رکامیہنۺاورۺدقوؾۺتنمیمۺزلوؾۺےسۺااتسداگیہنۺیکۺاگنوہںۺںیمۺرھگۺرکایلۺ۔

داتسلؿۺازۺدقوشمۺدشۺاتسلگں

ہکۺایدبۺاںیۺںینچۺوحیلۺااتسں

رۺیۺوہےتۺوجۺعبطۺابمرکۺوکۺاانتۺریغتمۺرکےتۺہکۺآپۺےبۺوخدۺوہاجےتۺ۔ارگۺوکیئۺدوراؿۺنپچبۺآپۺرپۺضعبۺاواقتۺاےسیۺوقیۺاوحاؽۺووارداتۺاط

اؿۺایفیکتۺیکۺابتبۺدرایتفۺرکاتۺوتۺآپۺعلطمۺہنۺرفامےتۺ۔

رہۺےسکۺراۺرسۺقحۺآومدنتخ

رہمۺرکددنۺوۺداہشنۺودنتخ

ۺازعلسیۺرفامایۺرکےتۺےھتۺہکۺہیۺانمبصۺؿۺاوحاؽۺواعمرػۺےکۺقلعتمۺآپۺےکۺدجۺرکمیۺدقسۺرسہ ادمحہیۺےکۺدہنیفۺاورۺامکالتۺوصعمہیمۺےکۺ ا

زخہنیۺےکۺہیفخۺارسارۺںیہۺوجۺابمرکۺوتقۺںیمۺولجہۺرگۺوہےتۺرےتہۺںیہ۔استۺربسۺیکۺرمعۺںیمۺیہۺاشیگتسئۺاحؽۺ،آرایگتسۺاقمؽۺ،اواضعۺرکامیہن

ۃۺاورۺاوطارۺزبراگہنۺآپۺیکۺنیبجۺاعسدتۺےسۺوہدیاۺوہےئگۺےھتۺ۔ۺایھبۺآپۺیکۺرمعۺریتہۺربسۺوہیئۺہکۺوادل

ی حۺرگایمۺرضحتۺخیشۺاوبایلعلۺافرویقۺر

ۺازعلسیۺےنۺیہۺرفامیئۺ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺاہللۺہیلعۺاکۺاسہیۺاعتفطۺرسۺےسۺاھٹۺایگۺاسۺےئلۺآپۺیکۺاظرہیۺوۺابینطۺرپورشۺآپۺےکۺدجۺادجمۺدقسۺرسہ

مکۺینسۺںیمۺیہۺآپۺرپۺارغتساؼۺاکۺہبلغۺراتہۺاھتۺ۔

زایرتۺرحنیمۺنیبیط

ۺازعلسیۺاےنپۺوپےتۺویقؾۺاہچرؾۺرضحتۺوخاہجۺدمحمۺزریبدقسۺرسہۺازعلسیۺوکۺرمہاہۺےلۺرکۺاجحزۺدقمسۺرواہنۺوہےئۺرضحتۺویقؾۺاثثلۺدقسۺرسہ

ےنۺاےنپۺاصزبحادےۺخیشۺ( وجۺکلمۺاشؾۺےکۺبسۺےسۺڑبےۺخیشۺےھت)اہجںۺرضحتۺوخاہجۺدمحمۺوصعمؾۺےکۺہفیلخۺالجۺرضحتۺخیشۺرمادۺاشیمۺ

ۺازعلسیۺےنۺاؿۺیکۺابینطۺرتتیبۺرفامۺرکۺالختفۺانعتیۺرفامیئۺ دمحماشیمۺوکۺرضحتۺوخاہجۺدمحمۺزریبۺاکرمدیرکوادایۺرضحتۺویقؾۺاثثلۺدقسۺرسہ

اھتۺ۔وتآپۺےبۺامشرۺولوگںۺیکۺردشۺوۺدہاتیۺاکۺابثعۺوہےئۺ۔آپۺیکۺاخاقنہۺاکۺاسالہنۺرخہچۺنیتۺالھکۺدانیرۺوہاتۺ،اطلسؿۺروؾۺیھبۺاںیہنۺاکۺرمدیۺ

تعلخۺویقتیم

ؽۺرضحتۺدیسانۺدجمۺۺازعلسیۺوکۺسجۺربسۺویقؾۺاو

اکۺبصنمۺمیظعۺاطعۺوہاۺاھتۺاسۺےکۺوپرےۺوسۺربسۺدعبۺ‘‘ دجتدیۺافلۺاثین’’دۺافلۺاثینۺدقسۺرسہ

ھۺںیمۺرضحتۺویقؾۺاثثلۺےنۺاہجںۺددیہۺاطلسؿۺاورگنۺزبیۺےکۺرکشلۺاشیہۺںیمۺآپۺوکۺاانپۺانبئۺانمبۺانبۺرکۺبطقۺاالاطقیبۺاورۺتعلخۺ1111

ھۺ۱۱۱۱راضمؿۺاابملرکۺ۱۱ایسۺاسؽۺ)رفامۺدایاورۺاےنپۺامتؾۺافلخءۺاورۺرمدیوںۺیکۺرتتیبۺآپۺےکۺرپسدۺرفامۺدیۺ۔ۺویقتیمۺانہپۺرکۺاانپۺاجنیشنۺرقمرۺ

ۃۺاہللۺہیلعۺیکۺوالدتۺاباعسدتۺوہیئۺ۔

ی حۃۺاابملرکۺوبتقۺرجفۺرضحتۺرمزاۺرہظمۺاجؿۺاجانںۺدیہشۺدولہیۺر

یب عح

اطلسؿۺآپۺیکۺریحتۺ( ربوزۺ

ھکیۺرکۺاتہکۺاھتۺہکۺوجۺزبریگۺوۺرفاتسۺاسۺوخردۺاسؽۺےچبۺںیمۺےہۺیسکۺاسؽۺوخردہۺںیمۺیھبۺدےنھکیۺںیمۺںیہنۺآیئۺازیگنۺذاکوتۺعبطۺاورۺمہفۺوۺرفاتسۺد

۔

وشاؽۺ ۴ایسۺربسۺ)ھۺربوزۺہتفہۺآپۺدنسمۺویقتیمۺرپۺولجہۺارفوزۺوہےئۺ۔۱۱۱۴ھۺوکۺرضحتۺویقؾۺاثثلۺاکۺواصؽۺوہایگۺوتۺمکیۺرفصۺارفظملۺ۱۱۱۴بجۺ

آاتفبۺرضحتۺاشہۺویلۺاہللۺدحمثۺدولہیۺدقسۺرسہۺازعلسیۺوتمدلۺوہےئ ھۺوکۺربوزۺدبھۺوبتقۺولطع۱۱۱۴ )

ومعمالتۺابمرہک

آپۺعبتمۺتنسۺاورۺریثکۺاابعلدتۺےھتۺ،امنزۺدجہتۺںیمۺاسھٹۺرمہبتۺوسرہۺےسۺزپاھۺرکےتۺاورامنزۺرہظۺےسۺلبقۺمتخۺوخااگجؿۺدنبشقنہیۺاورۺمتخ

زہارۺرمہبتۺہملکۺہبیطۺ ۲۴ۺوکشمۃۺرشفیۺایۺوتکمابتۺاامؾۺرابینۺاکۺدرسۺاراشدۺرفامےتۺ۔ۺدجمدہیۺااحصبۺےکۺاسھتۺھٹیبۺرکۺزپےتھ۔ۺامنزۺرصعۺےکۺدعب

زہارۺرمہبتۺہملکۺہبیطۺاورۺزہارۺرمہبتۺدرودۺرشفیۺراتۺوکۺآپۺاکدایمئۺوہفیظۺاھت۔ۺامنۺ ۵زہارۺرمہبتۺذرکامسۺذاتۺدؿۺوکۺ۔۔۔اورۺ۱۵۔۔۔

وتۺرفامےت۔زرغمبۺےکۺدعبۺولصۃۺاوانیبۺںیمۺدسۺاپرےۺرقآؿۺدیجمۺیکۺالت

آپۺاکۺہقلحۺرمدینیۺتہبۺوعیسۺاھتۺ،زامےنۺےکۺڑبےۺڑبےۺاملعءۺوارماءۺآپۺےکۺدقتعمۺےھت۔ۺںیہنجۺآپۺوتاہجتۺدقہیسۺےسۺونازےتۺاورۺاؿۺیکۺ

رواحینۺرتتیبۺرفامےتۺےھت۔ۺآپۺبجۺیھبکۺایعدتۺرمضیۺایۺسلجمۺوظعۺںیمۺومشتیلۺےکۺےئلۺدوتلۺدکہۺےسۺابرہۺرشتفیۺالےتۺوتۺاشیہۺارماءۺ

دواشےلۺاورڑگپایںۺربتمکۺانبےنۺےکۺےئلۺرفشۺراہۺرکےتۺاتہکۺآپۺےکۺدقؾۺابمرکۺزنیمۺرپۺہنۺزپںیۺ۔ اےنپ

ولعۺرمتبت

آپۺاکیۺرمہبتۺیسکۺرقتبیۺںیمۺرشتکۺےکۺےئلۺاجعمۺدجسمۺےکۺرقبیۺےسۺذگرےۺاورۺوساریۺےکۺاسھتۺےبۺامشرۺارادتۺدنموںۺاکۺمجۺریفغۺ

دخاؾۺےنۺ‘‘ اےسۺالجدو’’ۺآپۺیکۺوساریۺیکۺروقنۺدھکیۺرکۺاینپۺیلمکۺااترۺرکۺےتکنیھپۺوہےئۺرفامایۺاھتۺ۔رضحتۺاشہۺنشلگۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺدجسمۺےس

بجۺببسۺدرایتفۺایکۺوتۺرفامای

اسۺزبرگۺیکۺوساریۺںیمۺاسۺدقرۺونرۺےہۺہکۺاسۺاکۺاکیۺہمشۺیھبۺںیمۺےنۺاینپۺیلمکۺںیمۺںیہنۺداھکیۺ۔۔۔احالہکنۺسیتۺربسۺےسۺاسۺیلمکۺںیمۺ

) ہیۺوتۺامہرےۺریپۺزادہۺںیہ،امہریۺآربوۺرہۺیئگ۔ۺ! یسکۺےنۺرعضۺایکۺہکۺہیۺرضحتۺوخاہجۺدمحمۺزریبۺںیہۺ۔۔۔وتۺرفامایۺادمحلہللۺرایتضۺرکراہوہںۺ۔

واحضۺرےہۺہکۺرضحتۺاشہۺنشلگۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺرضحتۺوخاہجۺدمحمۺدیعسۺنبۺرضحتۺاامؾۺرابینۺےکۺاصزبحادےۺرضحتۺوخاہجۺدبعاالدحۺےکۺرمدیۺ

۔(ھۺےہۺرمدقۺاونرۺدیلہۺںیمۺےہۺ۱۱۵۲ےھتۺ۔آپۺاکۺنسۺواصؽۺ

ااقلےئۺةسن

اکیۺصخشۺآپۺیکۺدختمۺابربتکۺںیمۺرعضۺذگاروہاۺہکۺاخدناؿۺدجمدہیۺریضۺاہللۺمہنعۺیکۺةسنۺےھجمۺاکیۺوتہجۺںیمۺانعتیۺرفامدںیۺوتآپۺ

تیۺےسۺابرہۺےہۺ۔۔۔رگمۺوہۺصخشۺاےنپۺرفامایۺہیۺومعمؽۺںیہنۺےہۺ۔ارگۺةسنۺاکیۺیہۺوتہجۺںیمۺدیۺاجےئۺوتۺاسۺاکۺلمحتۺاوروحہلصۺرشب ےنۺاراشد

بۺہنۺوساؽۺرپۺرصمۺراہۺاورۺزمدیۺااحلحۺوزاریۺےسۺرعضۺرکےنۺاگلۺ۔اناچرۺآپۺےنۺامتؾۺةسنۺاکیۺیہۺوتہجۺںیمۺابکیریگۺااقلءۺرفامدیۺرگمۺوہۺصخشۺات

الاکسۺاورۺدیہشۺقشعۺوہایگۺ۔

وافتۺرسحتۺآایت

ربسۺربوزۺدبھۺوبتقۺارشاؼۺدیلہۺںیمۺدارافینۺےسۺ ۵۹ءۺرمعبۺ۱۷۴۰/ھ۱۱۵۲ ذدعقیہ ۴ربسۺدنسمۺویقتیمۺرپۺروقنۺارفوزۺرہۺرکۺ۳۸آپۺ

رتصخۺوہےئگۺاانہللۺواانۺاہیلۺراوعجؿۺآپۺیکۺرمدقۺاونرۺرسدنہۺرشفیۺںیمۺےہ

اربۺرتمحۺاؿۺیکۺرمدقۺرپۺرہگۺابریۺرکے

رشحۺںیمۺاشؿۺرکیمیۺانزۺربداریۺرکے

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

راگتفں اید

بطقۺاالوایلءۺ،ۺرہظمۺاونارۺیفخۺویلج

ۺازعلسی رضحتۺوخاہجۺوصیفۺدمحمیلعۺدنبشقنیۺدقسۺرسہ

رضحتۺاوباایبلؿۺہیلعۺارلہمح: ازۺاافداتۺ

ءۺںیمۺومعضۺآولۺاہمرۺرشفیۺںیمۺ۱۹۰۱ےکۺہفیلخۺاخصۺےھتۺ۔آپۺیکۺوالدتۺ‘ آپۺبطقۺاوکلنینۺرضحتۺوخاہجۺدیسدمحمۺنیسحۺاشہۺدقسۺرسہ

ۺدنسوھاںۺےہۺوچہکنۺآپۺےکۺوادلنیۺےنۺاسریۺرمعۺاشمخئۺآولۺاہمرۺرشفیۺیکۺوہیئ۔ۺآپۺاکک ی ھح

ۺآابیئۺاگؤںۺوگرجاوناہلۺےکۺوناحۺںیمۺومعضۺام

دختمۺںیمۺسگاریۺیھتۺاورۺوںیہۺوکستنۺذپریۺےھت،ایسۺےئلۺآپۺیکۺوالدتۺیھبۺوںیہۺوہیئ۔

ۂۺآپۺاکامسۺرگایمۺدمحمیلعۺاورۺوادلۺامدجۺاکۺانؾۺوخاہجۺرنکۺادلنیۺاھتۺ ب

ن

۔آپۺدیسانۺدصقیۺاربکۺریضۺاہللۺہنعۺیکۺاوالدۺںیمۺےسۺےھتۺ،ۺایسۺےئلۺن

دصیقیۺالہکےتۺےھت۔ۺدنسھۺاورۺاجنپبۺںیمۺسجۺڈوؽۺابداشہۺیکۺوجدواخسۺےکۺےصقۺاخصۺواعؾۺںیمۺوہشمرۺےھت،ہیۺابداشہۺایسۺاخدناؿۺاکاکیۺرفدۺ

رقفۺودرویشیۺاکۺراہتسۺاایتخرۺایکۺ۔ۺاسۺرطحۺہیۺاخدناؿۺوجۺےلہپۺومسجںۺاھت۔ۺڈوؽۺابداشہۺےکۺزہشادوںۺںیمۺےسۺاکیۺزہشادےۺےنۺرمکحاینۺوھچڑۺرکۺ

رپۺرمکحاؿۺاھتۺابۺدولںۺرپۺوکحتمۺرکےنۺاگلۺ۔

میلعتۺورتتیب

ےکۺاسھتۺاسھتۺرپورشۺاورۺمیلعتۺورتتیبۺےکۺرمالحۺںیمۺبطقۺزامہنۺ،وغثۺاگیہنۺ( زگیت)رضحتۺوخاہجۺوصیفۺدمحمۺیلعۺرۃمحاۺہللۺہیلعۺیکۺکینحت

دیسۺدمحمۺانیمۺاشہۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺیکۺوصخیصۺوتاہجتۺاشلمۺاحؽۺرںیہۺ۔یھبکۺآپۺیکۺوگدۺںیمۺاورۺیھبکۺدنکوھںۺرپوساریۺرفامےتۺ رضحتۺوخاہج

ۺےسۺرےہۺ،ۺرضحتۺوخاہجۺےنۺوالدتۺےکۺروزۺیہۺاینپۺحیبستۺابمرکۺآپۺےکۺےلگۺںیمۺڈاؽۺدیۺاورۺرفامایۺہیۺہچبۺویلۺوہاگۺاغابلۺیہیۺوہجۺیھتۺہکۺنپچب

ۺوۺتبحمۺاورۺذجبۺویتسمۺیکۺایفیکتۺاکۺہبلغۺاھت۔ۺاحظفۺاصبحۺےسۺرقآؿۺمیکحۺانرظہۺزپاھۺاورۺھچکۺوکسؽۺیکۺمیلعتۺاحلصۺیکۺرگمۺیہۺآپۺرپۺقشع

ذجہبۺاسۺدقرۺاطریۺاھتۺہکۺہیۺتیفیکۺولعؾۺےکۺاحلصۺرکےنۺںیمۺراکوٹۺاثتبۺوہےنۺیگل۔ۺآپۺاعؾۺوچبںۺےسۺابلکلۺاگلۺاورۺفلتخمۺےھتۺ۔ۺ

ۺذہلارہوتقۺرماہبقۺاورۺذرکۺںیمۺرصموػۺرےتہۺ،ۺوضفؽۺمسقۺےکۺلیھکۺوکدۺںیمۺیھبکۺہصحۺہنۺےتیل،ۺآپۺوکۺملعۺدلینۺےسۺوچہکنۺآپۺامدرۺزادۺویلۺےھت

ےکۺآپۺوارفۺہصحۺاطعۺوہۺااھتۺ۔آپۺیکۺسلجمۺںیمۺوتقۺےکۺاملعءۺاحرضۺوہےتۺوتۺآپۺاؿۺوکۺیھبۺغیلبتۺرفامےت۔ۺاتکتبۺاورۺہشقنۺونیسیۺںیمۺریغبۺتنحمۺ

وکۺدنہی،ۺاردوۺاوراجنپیبۺزابونںۺرپۺدرتسسۺاحلصۺیھت،ۺیھبکۺاھبکرۺدردووسزۺیکۺایفیکتۺںیمۺڈوبۺرکاجنپیبۺےکۺدواچرۺ وکۺامکؽۺاحلصۺاھت۔آپ

رعشۺیھبۺرفامایلۺرکےت،ۺومنہنۺےکۺوطرۺرپۺنیتۺرعشۺذنرۺاقرنیئۺںیہۺ۔

وشؼۺوطافؿۺدنمسرۺواوگنںۺادنرۺاھٹاھٹںۺامرے

اگۺرفاؼۺےنۺامرۺالجایۺودسےۺدورۺایپرے

اھٹۺاھٹۺےکۺےتۺآںیہۺامرۺاکپراں ادیھۺراںیت

بھۺدمےنیۺواےلۺ،ۺوکؿۺولےۺاگۺاسراںمحہ

ریتےۺاب

کینۺلمعۺںیمۺرکۺہنۺایکسۺ،ۺاونیںیۺرمعۺذگاری

ادملدۺایۺیکمۺ،ۺدمینۺ،ۺروواںۺرکۺرکۺزاری

لیصحتۺولسک

احلمۺوادلنیۺیکۺرپورشۺوتقفشۺاسۺ آپۺازؽۺیہۺےسۺرقفۺووالتیۺیکۺدوتلۺےسۺامالۺامؽۺےھتۺاوراوایلءۺیکۺرتتیبۺزینۺاپزیکہۺریستۺورکدارۺےک

رپۺزتسماد۔

یکۺرواحینۺوتاہجتۺاورۺداعؤںۺےکۺالعوہۺاعرػۺاکلمۺرضحتۺوخاہجۺریپۺدیسۺدمحمنیسحۺاشہۺہیلعۺارلہمحۺ‘رضحتۺوخاہجۺدیسۺدمحمۺانیمۺاشہۺدقسۺرسۺہۺ

ہیۺدجمدہیۺیکۺمیلعتۺاپیئۺاورۺآپۺےنۺےکۺدتسۺقحۺرپۺتسۺرپۺوصحؽۺتعیبۺےنۺوسےنۺرپۺاہسےگۺاکۺاکؾۺایکۺ،ۺآپۺیکۺتبحصۺںیمۺیہۺولسکۺدنبشقن

یہۺاظرہیۺالختفۺوااجزتۺےسۺونازا۔ابینطۺالختفۺآپۺوکۺرضحتۺاامؾۺرابینۺدجمدافلۺاثینۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےسۺاطعۺوہیئۺاورۺرسدنہۺرشفیۺیئکۺ

اسؽۺکتۺاحرضۺرےنہۺےکۺدعبۺولسکۺیکۺلیمکتۺوہیئ۔

ةسنۺاویسی

ےکۺاویسیۺےھتۺاورۺارثکۺاواقتۺ( آولاہمررشفی)اامؾۺرابینۺاورۺرضحتۺوخاہجۺدیسۺدمحمۺانیمۺاشہۺآپۺوضحرۺارکؾۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺ،ۺرضحتۺ

ایہنۺرضحاتۺیکۺاظرہیۺوابینطۺاحرضیۺووضحریۺےسۺرشمػۺرےتہ۔

ۺضیف ااستکب

ۺ۔آپۺےنۺنجۺاوایلءۺرکاؾۺیکۺدختمۺاورۺاظرہیۺتبحصۺںیمۺاحرضۺوہۺرکۺااستکبۺضیفۺایک،ۺاؿۺےکۺاامسءۺرگایمۺبسحۺذلیۺںیہ

ۺاشہۺونریۺدامئۺاوضحلریۺ

ن

ن

آولاہمررشفی)سمشۺادنہلۺوخاہجۺدیسۺدمحمۺچ )

یلعۺوپرۺرشفی)رضحتۺوخاہجۺریپۺدیسۺامجتعۺیلعۺاشہۺالاثینۺ )

وچرہۺرشفی) رضحتۺوخاہجۺریپۺدیسۺدیحراشہۺاکیلۺاچدرۺواےلۺ )

رشوپقررشفی) رضحتۺایمںۺریشۺدمحمۺرشوپقریۺ )

الہۺوبقرۺےسۺضیف

اگؿۺدنیۺیکۺوبقرۺدقمہسۺرپۺاحرضۺوہۺرکۺضیفۺاحلصۺایکۺ۔آپۺےنۺدنمرہجۺذلیۺزبر

رضحتۺدیسۺدخموؾۺیلعۺوجہرییۺارعملوػۺدااتۺجنگۺشخبۺرۃمحۺاہللۺہیلع

رضحتۺاحیجۺدویاؿۺریشۺاچویلۺازۺاشمخئۺعلضۺاسویہاؽ

ۺاشہۺونریۺآولاہمررشفی

ن

ن

رضحتۺوخاہجۺدیسچ

االخؼۺواعدات

ریۺےھت۔ۺآپۺوکدھکیۺرکۺویںۺوسحمسۺوہاتۺاھتہکۺدورۺاوؽۺےکۺوصایفےئۺرکاؾۺےکۺآپۺوصرتۺوریستۺںیمۺفلسۺاصنیحلۺیکۺیتیجۺاجیتگۺوصت

نیۺاقےلفۺےسۺڑھچبرکۺاکیۺاسمرفۺاسۺدورۺںیمۺآایگۺےہۺ۔ۺآپۺااہتنیئۺدنلبۺرکدارۺ،ۺاعیلۺرظػۺ،ۺوخشۺقلخ،ۺرغبیۺرپور،ۺرکیپۺقشعۺوتبحمۺ،ۺاخدؾۺد

اکۺوکہۺرگاںۺےھت۔ۺآپۺیکۺراںیتۺابعدتۺںیمۺاورۺدؿۺرایتضۺںیمۺرسبۺوہےتۺ وتلم،ۺربکتۺورغورۺےسۺاخیل،ۺرقفۺوافہقۺےکۺاعدیۺاورۺزدہۺووتلک

دہۺ،درووشیںۺاورۺامہمونںۺیکۺدختمۺآپۺاکۺوصخیصۺہلغشمۺاھتۺ۔ۺاملعءۺےکۺارتحاؾۺںیمۺوپراۺوپراۺاامتہؾۺرفامےتۺ۔ۺآپۺاکرکدارۺدیپسۂۺحبصۺےسۺزای

ڑبےۺےسۺڑبےۺاحمکۺوکۺیھبۺاخرطۺںیمۺہنۺالےت۔ۺدردۺدؽۺاکۺہیۺاعملۺاھتۺہکۺزمکورۺاورۺامیبرۺاصػۺاورۺمنبشۺےسۺزایدہۺاپزیکہۺاھتۺ۔ۺقحۺوگیئۺاکۺہیۺاعملۺاھتۺہکۺ

ںیمۺاجونروںۺیکۺیھبۺدختمۺرکےت،ۺیسکۺرپاشیؿۺاحؽۺوکۺدےتھکیۺوتۺےبۺاایتخرۺآںیھکنۺکلھچۺزپںیت،ۺیسکۺافہقۺتسمۺزمغدہۺوکۺدےتھکیۺوتوجۺھچکۺبیجۺ

ۺیتسمۺیکۺاحتلۺںیمۺرےتہۺرگمۺیھبکۺااہظرہنۺرفامےت۔ۺدجسمۺاورۺدمرہسۺںیمۺاےنپۺاہوھتںۺےسۺوہاتۺاسۺےکۺوحاےلۺرکدےتیۺاورۺوخدیئکۺیئکۺدؿۺافہق

اھجڑوۺدےتی،ۺافصیئۺرکےتۺبجۺوکیئۺاطبلۺملعۺایۺدیقعتۺدنمۺآےگۺڑباتھۺوتۺرفامےتۺےھجمۺیھبۺاےنپۺامکلۺیکۺزمدوریۺرکےنیلۺدوۺاورۺزابؿۺےسۺہی

رعشۺانگنگےتۺرےتہ

اھٹۺرفدیاۺایتسۺاھجڑوۺدےۺتیسم

وتںۺاتسۺربۺاجدگاۺریتیۺڈاڈہےۺانؽۺرپتی

آپۺاانپۺاکؾۺاےنپۺاہھتۺےسۺرکےتۺاورۺایسۺیکۺنیقلتۺرفامےتۺ۔ۺاجونروںۺرپۺوصخیصۺتقفشۺرفامےتۺاورۺاتےگنۺرپۺوساریۺےسۺرگسیۺرفامےتۺہکلبۺیئک

اجۺرپیسۺرفامےتۺاورۺاسالہنۺرعسۺےکۺیئکۺلیمۺکتۺدیپؽۺانلچۺدنسپۺرفامےت۔ۺرہیسکۺےکۺاسھتۺدنخہۺاشیپینۺےسۺشیپۺآےتۺاورۺاہنتیۺوتہجۺےسۺزم

ومعقۺرپۺرمدینیۺںیمۺوخدۺرگنلۺمیسقتۺرفامےتۺاورۺبسۺےسۺآرخۺںیمۺوخدۺاھکےتۺ۔ۺآپۺاسدیگۺدنسپۺےھتۺ،ۺابلس،ۺوبدوابشۺاورۺراہشئۺںیمۺاسدیگۺ

ۺیکۺدیفسۺصیمقۺ،ۺوکرتحیجۺدےتیۺ،دیفسۺابلسۺاامعتسؽۺرکےتۺاورۺولشارۺصیمقۺریشواینۺےکۺاسھتۺداتسرۺزبیۺرسرفامےتۺےھتۺ۔ۺاعملۺھ

انیٹس

ل

ریپیۺںیمۺ

دیفسۺدنبہتۺاورۺدنبشقنیۺوٹیپۺجنپۺرتیکۺاامعتسؽۺرفامےتۺ۔ۺابلسۺںیمۺاسدیگۺرگمۺافصیئۺواہطرتۺوکرتحیجۺدےتی۔

ومعمالت

اؾۺآپۺروزاہنۺدجہتۺےسۺےلۺرکۺامنزۺرجفۺکتۺدسۺاپرےۺالتوتۺرفامایۺرکےتۺ۔ۺرسیتےۺروزۺرقآۺؿۺاپکۺمتخۺرکےتۺاورامنزۺاشعءۺےکۺوفرادعبآر

رفامےت۔ۺرگیمۺوہۺایۺرسدیۺہشیمہۺراتۺےکۺاکیۺےجبۺدیباروہۺاجےتۺ۔ۺروزاہنۺدسۺزہارۺرمہبتۺدرودۺرضخیۺزپےتھۺاورۺسیچپۺزہارۺرمہبتۺذرکۺامسۺ

ذاتۺرکےتۺ۔روزاہنۺمتخۺوخااگجؿۺدنبشقنہیۺ،متخۺدجمدہیۺ،متخۺوصعمہیمۺآپۺےکۺاورۺادوواظفئۺںیمۺاشلمۺےھتۺآپۺذرکۺیفخۺاورۺرماےبقۺاکۺ

ؾۺرفامےت۔ۺآپۺیکۺتعیبطۺںیمۺذجہبۺووشؼۺاکۺہبلغۺراتہ۔ۺرمدینیۺیکۺرتتیبۺرپاخاصۺزورۺدےتیۺاریموںۺیکۺدوعںیتۺتہبۺیہۺمکۺوبقؽۺوصخیصۺااظتن

رفامےت،ۺابزارۺاورۺوہلٹۺےکۺاھکےنۺاعطقۺدنسپۺہنۺرفامےت۔ۺہقحۺ،رگسٹیۺاوراپؿۺکتۺےسۺیھبۺلمکمۺاانتجبۺرفامےت۔

ۂۺذجبۺویتسم

بۃ یل

ن

ع

بجۺآپۺرپۺقشعۺایہلۺاکۺہبلغۺوہۺااورۺذجبۺوونجؿۺیکۺتیفیکۺلقتسمۺوصرتۺاایتخرۺرکیئگۺوتآپۺآابدیۺوھچڑۺرکۺلگنجۺیکۺرطػۺےلچۺاجےتۺاورۺ

التشۺرکےنۺرپۺیسکۺاغرۺایۺیسکۺدرتخۺیکۺوھکہۺںیمۺرمابقۺرظنۺآےتۺ،ۺبجۺہیۺایفیکتۺروزۺازفوںۺوہںیئگۺوتآپۺےنۺآابدویںۺوکۺریخآابدۺہہکۺدای

ربسۺسگرۺےئگ،ۺولگنجںۺںیمۺآپۺیکۺذغاۺذرکۺایہلۺاورۺدرودۺرضخیۺاھتۺ۔ۺ( ۲۸)ںۺاوراسنسؿۺایبابونںۺیکۺراہۺیلۺاورۺایسۺاحتلۺںیمۺااھٹسیئۺاورۺولگنج

ۺذرکۺوتۺاییھبکۺدروتخںۺےکۺےتپۺاورۺاھگسۺرپۺسگارۺہۺوہاتۺاورۺیھبکۺاہھتۺیکۺاایلگنںۺہنمۺںیمۺرےتھکۺوتۺدودھۺاورۺدہشۺاکۺزمہۺاپےت۔ۺاہجںۺھٹیبۺرکۺالت

رکےتۺوتلگنجۺےکۺاجونرۺیھبۺآپۺےکۺاردرگدۺھٹیبۺاجےتۺ،نجۺںیمۺریش،ۺاتیچ،ۺاژداھۺوریغہۺاشلمۺےھت،ۺایسۺدوراؿۺآپۺےسۺریحماوقعلؽۺرکاامتۺ

یھبۺاصدرۺوہںیت،ۺنجۺںیمۺالہۺوبقرۺےسۺالماقںیتۺاورۺرمدوںۺوکزدنہۺرکےنۺےکۺبیجعۺوااعقتۺروامنۺوہےت۔

افلخء

ۺاعہیلۺدنبشقنہیۺدجمدہیۺیکۺااجزتۺوالختفۺےسۺونازاۺ،ۺاؿۺےکۺاامسءۺرگایمۺدرجۺذلیۺںیہۺ،آپۺےنۺنجۺوخشۺبیصنۺرضحاتۺوکہلسلس

۔۔۔ۺرضحتۺایمںۺدمحمۺویسنۺدنبشقنیۺرشوپقرۺرشفی۱

۔۔۔ۺانجبۺاحیجۺدمحمۺرشفیۺدنبشقنیۺرپاینۺاانریلکۺالوہر۲

۔۔۔ۺومالانۺدمحمۺنیسحۺدنبشقنیۺرۃمحاہللۺہیلعۺوگرجاوناہل۳

ۺاخؿۺدنبشقنیۺوگرجاوناہل۔۔۔ۺوصیفۺدمحمۺاریم۴

دمحمۺدیعسادمحدجمدی)۔۔۔ۺرامقۺارحلوػۺ۵ )

واصؽ

ءۺربوزۺرعمجاتۺوہاۺ۔ۺاطعۺءۺدمحمۺاالسہیمۺاہیئۺوکسؽۺےکۺوعیسۺرگاؤڈنۺںیمۺامنزۺانجزہۺاداۺیکۺیئگ۔امنزانجزہۺزپاھےنۺیکۺ۱۹۷۴ونربمۺ ۲۲آپۺاکۺواصؽۺ

رپ23اعسدتۺابیقۺہحفصۺ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اعیملۺادارہۺمیظنتۺاالالسؾۺ۔۔۔ہحملۺہبۺہحمل

العہمۺدمحمۺاینیسۺدجمدی

اسالہنۺرعسۺاپک

ۺاشہۺونریۺدامئۺاوضحلری

ن

ن

سمشۺادنہلۺرضحتۺوخاہجۺدیسۺچ

ۺاشہۺونریۺدامئۺاوضحلریۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺاکۺدورۺایحتۺویہۺزامہنۺےہۺبجۺہیلغم

ن

ن

ۺتنطلسۺےکۺادتقارۺاکۺوخاۂجۺوخااگجؿۺ،ۺسمشۺادنہلۺرضحتۺریپۺدیسۺچ

اتمۺہملسمۺیکۺردشودہاتیۺےئلیکۺاسۺاکانئتۺںیمۺرشتفیۺ(ءۺ1790ات1789)وسرجۺرغوبۺوہۺاکچاھت۔ۺآپۺااھٹروھںیۺدصیۺےکۺااتتخؾۺرپۺ

وکۺسجۺ الےئۺ۔ویںۺوتۺآپۺےسۺرتشیپۺیھبۺارشاػۺاسداتۺےکۺاسۺرھگاےنۺںیمۺانومرۺاوایلءۺاکنیلمۺاکۺووجدۺوموجدۺراہرگمۺاشمخئۺآولۺاہمرۺرشفی

ووجدۺےسۺرہشتۺیلمۺوہۺرضحتۺوموصػۺہیلعۺارلہمحۺیکۺذاتۺوتسدہۺافصتۺیہۺےہ۔ۺآپۺنپچبۺیہۺےسۺالبےکۺذنیہۺ،ۺاہنتیۺنیطفۺ،ۺاخومشۺعبطۺ

ۺںیماوراہنتیئۺدنسپۺےھت۔ۺاتسرۂۺدنلبیۺآپۺیکۺولحۺاشیپینۺرپۺنپچبۺیہۺےسۺوہدیااھت۔ۺآپۺولعؾۺہیلقعۺوۺہیلقنۺںیمۺاہمرتۺاتہمۺےکۺدعبۺالتشۺرمدش

ااگجںۺوجۺےلکنۺوتۺاہجںۺیسکۺالہۺدؽۺاکۺانؾۺےتنسۺوتۺدویاہنۺوارۺواہںۺاحرضۺوہےتۺ۔ۺاکیفۺالتشۺےکۺدعبۺآپۺےنۺریپۺاکلمۺ،دقوۃۺااکلنیلمۺوخاۂجۺوخ

رضحتۺدمحمۺاہدیۺاندمارۺاشہۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺہفیلخۺاجمزۺآاتسہنۺاعہیلۺوچرہۺرشفیۺےکۺدتسۺادقسۺرپۺتعیبۺیکۺاورۺوھتڑےۺیہۺرعےصۺںیمۺرقبۺ

التیۺیکۺزنمولںۺرپۺافزئۺارملاؾۺوہرکۺقلخۺدخایکۺدہاتیۺرپۺامومرۺوہۺےئگ۔ۺآپۺےنۺاےنپۺاافنسۺدقہیسۺےسۺزہاروںۺدولںۺوکدخاآانشۺانبدایۺو

ءۺںیمۺداراقبۺیکۺرطػۺرتصخۺ1890ءۺای1889اوراسۺدارانفۺںیمۺرقتتیاکیۺدصیۺزدنیگۺذگارۺےکۺاورالوھکںۺدولںۺیکۺدڑھنکۺنبۺرکۺ

اہیلۺراوعجؿوہےئگ۔ۺاانۺہللۺواانۺ

ءۺربوزۺدبھۺآاتسہنۺاعہیلۺآولاہمرۺرشفیۺعلضۺایسوکلٹۺںیمۺاہنتیۺ2009اوتکربۺ21بسحۺاسقبۺااسمؽۺیھبۺآپۺاکۺاسالہنۺرعسۺاپکۺومرہخۺ

ستکۺوااشتحؾۺےکۺاسھتۺانمایایگۺسجۺیکۺدصارتۺاجنیشنۺبیطخۺاالالسؾۺرضحتۺاصزبحادہۺدیسۺرمیضتۺانیمۺاشہۺدجمدیۺاجسدہۺنیشنۺآاتسہنۺ

ولاہمرۺرشفیۺےنۺرفامیئۺہکبجۺاجنیشنۺرضحتۺاوباایبلؿۺخیشۺرطتقیۺرضحتۺاصزبحادہۺریپۺدمحمۺرقیفۺادمحۺدجمدیۺدمہلظۺوطبرۺامہمؿۺاعہیلۺآ

وصخیصۺولجہۺارفوزۺےھت۔

ۺاشہۺونریۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺونباایۺاھتاورۺوخدۺیھب

ن

ن

اسۺیکۺریمعتۺںیمۺ ہیۺرقتبیۺدیعسۺایسۺاتریخیۺدجسمۺںیمۺدقعنمۺوہیئۺسجۺوکۺوخدۺرضحتۺریپدیسۺچ

ہصحۺایلاھت۔ۺامنزۺرہظۺےسۺےلۺرکۺامنزۺرصعۺکتۺاسۺرصتخمۺرپورگاؾۺںیمۺالتوتۺوتعنۺاوراملعءۺرکاؾۺےکۺاطخابتۺےکۺدعبۺآرخںیمۺرجشہۺرشفیۺ

زپاھۺایگۺاورۺاجنیشنۺرضحتۺاوباایبلؿۺدمہلظۺےنۺوصخیصۺداعرفامیئۺاوراحرضنیۺوکۺرتصخۺایک۔

ۂشۺبیطخۺاالالسؾۺااختفرۺتلمۺرضحتۺاصزبحادہۺدیسۺااختفرۺانسحلۺاشہۺدجمدیۺدمہلظۺےنۺرفامیئۺ۔اسۺامتؾۺرترپورگاؾۺیکۺرگناینۺرگجۺوگ

اماہہنۺدروسۺرقآؿۺدیجم

اعیملۺادارہۺمیظنتۺاالالسؾۺےکۺزریاامتہؾۺوجاباقدعہۺدروسۺرقآؿۺدیجمۺاکۺہلسلسۺرشوعۺایکایگۺےہۺاسۺےسۺاکیۺوتمہۺاانپرفضۺیبصنمۺاداۺرکےت

ےہۺںیہۺوتدورسیۺرطػۺوعاؾۺاانلسۺےکۺادنرۺہیۺابمرکۺرپورگاؾۺاہنتیۺوبقمؽۺوہراہےہۺاوروعاؾۺاانلسۺاکۺاکۺمجۺوہےئۺدنعاہللۺرسرخووہر

ریفغۺاؿۺدروسۺںیمۺدیپسچلۺےسۺرشتکۺرکراہےہ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺدروسۺرقآؿۺاکۺہیۺدارئہۺدؿۺدبؿۺوعیسۺےسۺوعیسۺرتۺوہاتۺاجراہےہۺاوردعتمدۺ

ۂۺغیلبتۺاداایکایگاؿۺاکاامجیلۺذترکہۺذنراقرنیئۺاقمامتۺرپۺاؿۺدروسۺےکۺرپورگاؾۺلقتسمۺدقعنم

ۃ

ن

صبۺوہرےہۺںیہۺ۔ۺامہۺاوتکربۺںیمۺنجۺاقمامتۺرپۺہیۺرف

ےہ۔

ومرہخۺربوزۺاقمبؾ

اوتکربۺۃعمجۺاابملرکۺاجعمۺدجسمۺاعہشئۺالکسکیمئۺاگرڈؿۺاشنیہۺآابد2

اوتکربۺاوتارۺاجعمۺدجسمۺدمہنیۺزڈیۺالبکۺزلپیپاکولین4

5 دمہنیۺویننشلگۺاکولین اوتکربۺوسومارۺاجعمۺدجسم

اوتکربۺدبھۺاجعمۺدجسمۺونرۺایحتۺہلحمۺافروؼۺجنگ7

اوتکربۺرعمجاتۺاجعمۺدجسمۺوغہیثۺاقیضۺوکٹ8

اوتکربۺۃعمجۺاابملرکۺاجعمۺدجسمۺاہبرۺدمہنیۺوکٹۺاشاہں9

اوتکربۺۃعمجۺاابملرکۺاجعمۺدجسمۺاہللۺوایلۺرفدیۺاٹؤؿ9

12 ؿاوتکربۺوسومارۺاجہعمۺمیظنتۺاالالسؾۺکچۺراحی

اوتکربۺرعمجاتۺاجعمۺدجسمۺونردمہنیۺدےلھ15

اوتکربۺۃعمجۺاابملرکۺاجعمۺدجسمۺونراینۺوسؽۺالنئ16

اوتکربۺۃعمجۺاابملرکۺاجعمۺدجسمۺبشۺرھبۺاطرؼۺآابدۺوھکرھکیک16

اوتکربۺہتفہۺاجعمۺدجسمۺوغہیثۺرمایلۺواال17

اوتکربۺوسومارۺاجعمۺدجسمۺابقءۺداراالسلؾۺڈنمایہلۺوڑاچئ19

19 ارۺاجعمۺدجسمۺونریۺہلحمۺاہنمسۺوپرہۺوگدنالوناہلۺروڈاوتکربۺوسوم

اوتکربۺلگنمۺاجعمۺدجسمۺزلگارۺدمہنیۺلضفۺاٹؤؿ20

اوتکربۺۃعمجۺاابملرکۺاجعمۺدجسمۺوغثۺامظعۺہعلقۺدنچ23

اوتکربۺہتفہۺاجہعمۺمیظنتۺاالالسؾۺہلحمۺنمچۺاشہ24

اوتکربۺہتفہۺاجعمۺدجسمۺونردمہنیۺرٹباونایل24

ۺرضحتۺاصزبحادہۺریپدمحمۺرقیفۺادمحۺدجمدیۺاریمایلعۺادارہۺاورادارہۺےکۺافلضۺاملعءۺرکاؾۺالعہمۺدیسۺوخردیشۺادمحۺاشہۺاؿۺاقمامتۺرپۺخیشۺرطتقی

العہمۺ دجمدیۺ،العہمۺدیسیلعۺاعدبۺاشہۺدہشمیۺ،ۺالعہمۺرپورسیفۺاربارۺنیسحۺاسیقۺ،العہمۺدمحمۺاشبرتۺیلعۺدجمدیۺ،ۺالعہمۺدمحمۺوندیۺاابقؽۺدجمدی،

اقلدریۺ،العہمۺدمحمۺاونردیعسۺدجمدیۺ،العہمۺاقریۺریغصۺادمحۺدجمدیۺ،ۺالعہمۺاقریۺدمحمۺاجسدۺانسحلۺدجمدیۺ،ۺالعہمۺرایضۺادمحۺدجمدیۺرپورسیفۺدیمحا

راضمؿۺاطلسینۺ،ۺالعہمۺریبشۺنیسحۺدنبشقنیۺ،العہمۺونتریۺنیسحۺدجمدیۺ،ۺالعہمۺزہشادہۺدمحمۺاعرػۺدجمدیۺ،ۺالعہمۺذنریۺنیسحۺدجمدیۺ،ۺالعہمۺدمحمۺ

یۺ،ۺالعہمۺدمحمۺابہشزۺادمحۺدجمدیۺاوررامقۺارحلوػۺےنۺغیلبتۺےکۺرفاضئۺرسااجنؾۺدےیئۺاورزہارۺاہۺوفنسۺکتۺرقآؿۺمیکحۺیکۺامیلعتتۺمہبۺدجمد

اچنہپںیئ۔

ۺذاکل

وادمحلۺہللۺلع