chattha sanghayana cdbuddhism.lib.ntu.edu.tw/dlmbs/sutra/pali/samyutta/khandhavagga-… ·...

64
Khandhavagga-µ²k± : 1 - 2279 Namo tassa bhagavato arahato samm±sambuddhassa Sa½yuttanik±ye Khandhavaggaµ²k± 1. Khandhasa½yutta½ 1. Nakulapituvaggo 1. Nakulapitusuttavaººan± 1. Bhagg± (2.0201) n±ma j±napadino r±jakum±r±. Tesa½ niv±so ekopi jana- pado ru¼h²vasena “bhagg±”tveva vuccat²ti katv± vutta½ “eva½n±make janapa- de”ti, eva½ bahuvacanavasena laddhan±me”ti attho. Tasmi½ vanasaº¹eti yo pana vanasaº¹o pubbe mig±na½ abhayatth±ya dinno, tasmi½ vanasaº¹e. Yasm± so gahapati tasmi½ nagare “nakulapit±”ti puttassa vasena paññ±yittha, tasm± vutta½ “nakulapit±”ti nakulassa n±ma d±rakassa pit±ti attho. Bhariy±pissa “nakulam±t±”ti paññ±yittha. Jar±jiººoti jar±vasena jiººo, na by±dhi-±d²na½ vasena jiººo. Vayovu¹¹hoti jiººatt± eva vayovu¹¹hippattiy± vu¹¹ho, na s²l±divu¹¹hiy±. J±tiy± mahantat±ya cirarattat±ya j±timahallako. Tiyaddhagatoti paµhamo majjhimo pacchimoti tayo addhe gato. Tattha paµhama½ dutiyañca atikkantatt± pacchima½ upagatatt± vayo-anuppatto. ¾turak±yoti dukkhavedan±pavisat±ya anass±dak±yo. Gelañña½ pana dukkhagatikanti (2.0202) “gil±nak±yo”ti vutta½. Tath± hi saccavibhaªge (vibha. 190 ±dayo) dukkhasaccaniddese dukkhaggahaºeneva gahitatt± by±dhi na niddiµµho. Niccapaggharaºaµµhen±ti sabbad± asucipaggharaºabh±vena. So panassa ±turabh±ven±ti ±ha– “±tura½yeva n±m±”ti. Visesen±ti adhikabh±vena. ¾turat²ti ±turo. Saªg±mappatto santattak±yo. Jar±ya ±turat± jar±turat±. Kusalapa- kkhava¹¹hanena mano bh±vent²ti manobh±van²y±. Manas± bh±van²y± sambh±van²y±ti manobh±van²y±. Anus±sat³ti anu anu s±sat³ti ayamettha atthoti ±ha– “punappuna½ s±sat³”ti. Apar±para½ pavattita½ hitavacana½. Anotiººe vatthusmi½ yo eva½ karoti, tassa aya½ guºo dosoti vacana½. Tantivasen±ti tanti- sannissayena aya½ anus±san² n±ma. Paveº²ti tantiy± eva vevacana½. Aº¹a½ viya bh³toti adhikopam± k±yassa aº¹akosato abaladubbalabh±vato.

Upload: others

Post on 19-Oct-2020

9 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Khandhavagga-µ²k± : 1 - 2279 Namo tassa bhagavato arahato samm±sambuddhassa Sa½yuttanik±ye Khandhavaggaµ²k± 1. Khandhasa½yutta½ 1. Nakulapituvaggo 1. Nakulapitusuttavaººan± 1. Bhagg± (2.0201) n±ma j±napadino r±jakum±r±. Tesa½ niv±so ekopi jana-pado ru¼h²vasena “bhagg±”tveva vuccat²ti katv± vutta½ “eva½n±make janapa-de”ti, eva½ bahuvacanavasena laddhan±me”ti attho. Tasmi½ vanasaº¹eti yopana vanasaº¹o pubbe mig±na½ abhayatth±ya dinno, tasmi½ vanasaº¹e.Yasm± so gahapati tasmi½ nagare “nakulapit±”ti puttassa vasena paññ±yittha,tasm± vutta½ “nakulapit±”ti nakulassa n±ma d±rakassa pit±ti attho. Bhariy±pissa“nakulam±t±”ti paññ±yittha. Jar±jiººoti jar±vasena jiººo, na by±dhi-±d²na½ vasena jiººo. Vayovu¹¹hotijiººatt± eva vayovu¹¹hippattiy± vu¹¹ho, na s²l±divu¹¹hiy±. J±tiy± mahantat±yacirarattat±ya j±timahallako. Tiyaddhagatoti paµhamo majjhimo pacchimoti tayoaddhe gato. Tattha paµhama½ dutiyañca atikkantatt± pacchima½ upagatatt±vayo-anuppatto. ¾turak±yoti dukkhavedan±pavisat±ya anass±dak±yo. Gelañña½pana dukkhagatikanti (2.0202) “gil±nak±yo”ti vutta½. Tath± hi saccavibhaªge(vibha. 190 ±dayo) dukkhasaccaniddese dukkhaggahaºeneva gahitatt± by±dhi naniddiµµho. Niccapaggharaºaµµhen±ti sabbad± asucipaggharaºabh±vena. Sopanassa ±turabh±ven±ti ±ha– “±tura½yeva n±m±”ti. Visesen±ti adhikabh±vena.¾turat²ti ±turo. Saªg±mappatto santattak±yo. Jar±ya ±turat± jar±turat±. Kusalapa-kkhava¹¹hanena mano bh±vent²ti manobh±van²y±. Manas± v± bh±van²y±sambh±van²y±ti manobh±van²y±. Anus±sat³ti anu anu s±sat³ti ayamettha atthoti±ha– “punappuna½ s±sat³”ti. Apar±para½ pavattita½ hitavacana½. Anotiººevatthusmi½ yo eva½ karoti, tassa aya½ guºo dosoti vacana½. Tantivasen±ti tanti-sannissayena aya½ anus±san² n±ma. Paveº²ti tantiy± eva vevacana½. Aº¹a½ viya bh³toti adhikopam± k±yassa aº¹akosato abaladubbalabh±vato.

Page 2: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Ten±ha “aº¹a½ h²”ti-±di. B±loyeva t±disattabh±vasamaªg² muhuttampi ±rogya½paµij±nanto. Vippasann±n²Ti pakatim±k±ra½ atikkamitv± visesena pasann±ni. Ten±ha– “su-upasann±n²”ti. Pasannacittasamuµµhitar³pasampad±hi t±hi tassa mukhavaººassap±risuddh²ti ±ha– “parisuddhoti niddoso”ti. Tenev±ha “nirupakkilesat±y±”ti-±di.Etenevassindriyavippasannat±k±raºampi sa½vaººitanti daµµhabba½. Esa mukha-vaººo. Nayagg±hapaññ± kires±ti ida½ an±vajjanavaseneva vuttabh±va½ sandh±-y±ha. Ya½ neva puttass±ti-±di “ovadatu no, bhante, bhagav± yath± maya½ paralo-kepi aññamañña½ sam±gaccheyy±m±”ti vuttavacana½ sandh±ya vuttameva.Madhuradhammadesan±yeva satthu sammukh± paµiladdh±, tassa attano pemag±-ravagahitatt± “amat±bhiseko”ti veditabbo. Ida½ padadvaya½. ¾rakatt± kilesehi maggena samucchinnatt±. Anayeti ava-¹¹hiya½, anattheti attho. Anaye v± anup±ye. Na iriyanato avattanato. Ayetiva¹¹hiya½ atthe up±ye ca. Araº²yatoti payirup±sitabbato. Niruttinayena pada-siddhi veditabb± purimesu atthavikappesu (2.0203), pacchime pana saddasattha-vasenapi. Yadipi ariyasaddo “ye hi vo ariy± parisuddhak±yakammant±”ti-±d²su(ma. ni. 1.35) visuddh±sayapayogesu puthujjanesupi vaµµati, idha pana ariyama-gg±dhigamena sabbalokuttarabh±vena ca ariyabh±vo adhippetoti dassento ±ha–“buddh± c±”ti-±di. Tattha paccekabuddh± tath±gatas±vak± ca sappuris±ti ida½“ariy± sappuris±”ti idha vuttapad±na½ attha½ asaªkarato dassetu½ vutta½.Yasm± pana nippariy±yato ariyasappurisabh±v± abhinnasabh±v±, tasm± “sabbevav±”ti-±di vutta½. Ett±vat± hi buddhas±vako vutto, tassa hi ekantena kaly±ºamitto icchitabboparato ghosamantarena paµhamamaggassa anuppajjanato. Visesato cassa bhaga-v±va “kaly±ºamitto”ti adhippeto. Vuttañheta½ “mamañhi, ±nanda, kaly±ºamitta½±gamma j±tidhamm± satt± j±tiy± parimuccant²”ti-±di (sa½. ni. 1.129; 5.2). So evaca aveccapas±d±dhigamena da¼habhatti n±ma. Vuttampi ceta½ “ya½ may± s±va-k±na½ sikkh±pada½ paññatta½, ta½ mama s±vak± j²vitahetupi n±tikkamant²”ti(ud±. 45; c³¼ava. 385). Kataññut±d²hi paccekabuddhabuddh±ti ettha kata½ j±n±-t²ti kataññ³. Kata½ vidita½ p±kaµa½ karot²ti kataved². Paccekabuddh± hi aneke-supi kappasatasahassesu kata½ upak±ra½ j±nanti, katañca p±kaµa½ karonti sati-janana-±misapaµiggahaº±din±. Tath± sa½s±radukkhadukkhitassa sakkacca½karonti kicca½, ya½ attan± k±tu½ sakk±. Samm±sambuddho pana kapp±na½ asa-ªkhyeyyasahassesupi kata½ upak±ra½ maggaphal±na½ upanissayañca j±nanti,p±kaµañca karonti. S²ho viya ca eva½ sabbattha sakkaccameva dhammadesana½karontena buddhakicca½ karonti. Y±ya paµipattiy± ariy± diµµh± n±ma honti, tass±appaµipajjana½, tattha ca ±dar±bh±vo ariy±na½ adassanas²lat±, na ca dassanes±dhuk±rit±ti veditabb±. Cakkhun± adass±v²ti ettha cakkhu n±ma na ma½sa-cakkhu eva, atha kho dibbacakkhup²ti ±ha “dibbacakkhun± v±”ti. Ariyabh±votiyehi yogato “ariy±”ti vuccanti, te maggaphaladhamm± daµµhabb±. Tatr±ti ñ±ºadassanasseva dassanabh±ve. Vatth³ti adhippetatthañ±panak±-

Page 3: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

raºa½. Eva½ vuttep²ti eva½ aññ±padesena attupan±yika½ katv± (2.0204) vuttepi.Dhammanti lokuttaradhamma½, catusaccadhamma½ v±. Ariyakaradhamm± ani-cc±nupassan±dayo, vipassiyam±n± v± anicc±dayo, catt±ri v± ariyasacc±ni. Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½ abh±vena aya½ “avin²to”ti vuccati, te t±va dassetu½ “duvidho vinayon±m±”ti-±dim±ha. Tattha s²lasa½varoti p±timokkhasa½varo veditabbo, so caatthato k±yikav±casiko av²tikkamo. Satisa½varoti indriy±rakkh±, s± ca tath±pa-vatt± satiyeva. ѱºasa½varoti “sot±na½ sa½vara½ br³m²”ti (su. ni. 1041) vatv±“paññ±yete pidh²yare”ti (su. ni. 1041) vacanato sotasaªkh±t±na½ taºh±diµµhidu-ccarita-avijj±-avasiµµhakiles±na½ sa½varo pidahana½ samucchedañ±ºanti vedi-tabba½. Khantisa½varoti adhiv±san±, s± ca tath±pavatt± khandh±, adoso v±,“paññ±”ti keci vadanti. V²riyasa½varo k±mavitakk±d²na½ vinodanavasenapavatta½ v²riyameva. Tena tena aªgena tassa tassa aªgassa pah±na½ tadaªga-ppah±na½. Vikkhambhanavasena pah±na½ vikkhambhanappah±na½. Sesapada-ttayepi eseva nayo. Imin± p±timokkhasa½varen±ti-±di s²lasa½var±d²na½ vivaraºa½. Tattha samupe-toti iti-saddo ±di-attho. Tena “upagato”ti-±din± vibhaªge (vibha. 511) ±gata½sa½varavibhaªga½ dasseti. K±yaduccarit±d²nanti duss²lyasaªkh±t±na½ k±yava-c²duccarit±d²na½ muµµhasaccasaªkh±tassa pam±dassa, abhijjh±d²na½ v± akkha-nti-aññ±ºakosajj±nañca. Sa½varaºatoti pidahanato, vinayanatoti k±yav±c±ci-tt±na½ vir³papavattiy± vinayanato, k±yaduccarit±d²na½ v± apanayanato, k±y±-d²na½ v± jimhapavatti½ vicchinditv± ujukanayanatoti attho. Paccayasamav±yeuppajjan±rah±na½ k±yaduccarit±d²na½ tath± tath± anupp±danameva sa½va-raºa½ vinayanañca veditabba½. Ya½ pah±nanti sambandho. “N±mar³paparicched±d²su vipassan±ñ±ºes³”tikasm± vutta½? Nanu n±mar³paparicchedapaccayapariggahakaªkh±vitaraº±nina vipassan±ñ±º±ni sammasan±k±rena appavattanato? Saccameta½, vipassan±-ñ±ºassa pana adhiµµh±nabh±vato eva½ vutta½. N±mar³pamattamida½, “natthiettha att± v± attaniya½ (2.0205) v±”ti eva½ pavattañ±ºa½ n±mar³pavavatth±na½.Sati vijjam±ne khandhapañcakasaªkh±te k±ye, saya½ v± sat² tasmi½ k±ye diµµhisakk±yadiµµhi, s± ca “r³pa½ attato samanupassat²”ti eva½ pavatt± attadiµµhi.Tassa n±mar³passa kamm±vijj±dipaccayapariggaºhanañ±ºa½ paccayapariggaho.“Natthi hetu, natthi paccayo satt±na½ sa½kiles±y±”ti-±dinayappavatt± ahetudiµµhi.“Issarapurisapaj±patipakati-aºuk±l±d²hi loko pavattati nivattati c±”ti tath± tath±pavatt± diµµhi visamahetudiµµhi. Tassev±ti paccayapariggahasseva. Kaªkh±vitaraºe-n±ti yath± etarahi n±mar³passa kamm±dipaccayato uppatti, eva½ at²te an±gate-p²ti t²su k±lesu vicikicch±panayanañ±ºena. Katha½kath²bh±vass±ti “ahosi½ nukho aha½ at²tamaddh±nan”ti-±dinayapavatt±ya (ma. ni. 1.18; sa½. ni. 2.20)sa½sayappavattiy±. Kal±pasammasanen±ti “ya½ kiñci r³pa½ at²t±n±gatapaccu-ppannan”ti-±din± (sa½. ni. 3.48-49) khandhapañcaka½ ek±dasasu ok±sesupakkhipitv± sammasanavasena pavattena vipassan±ñ±ºena. Aha½ mam±ti g±ha-ss±ti “att± attaniyan”ti gahaºassa. Magg±maggavavatth±nen±ti magg±maggañ±-

Page 4: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

ºavisuddhiy±. Amagge maggasaññ±y±ti amagge obh±s±dike “maggo”ti uppanna-saññ±ya. Yasm± sammadeva saªkh±r±na½ udaya½ passanto “evametesaªkh±r± anur³pak±raºato uppajjanti, na pana ucchijjant²”ti gaºh±ti, tasm± vutta½“udayadassanena ucchedadiµµhiy±”ti. Yasm± pana saªkh±r±na½ vaya½ “yadi-pime saªkh±r± avicchinn± vattanti, uppannuppann± pana appaµisandhik± nirujjha-ntev±”ti passato kuto sassatagg±ho. Tasm± vutta½ “vayadassanena sassatadiµµhi-y±”ti. Bhayadassanen±ti bhayat³paµµh±nañ±ºena. Sabhayeti sabbabhay±na½±karabh±vato sakaladukkhav³pasamasaªkh±tassa paramass±sassa paµipakkha-bh±vato ca sabhaye khandhapañcake. Abhayasaññ±y±ti “abhaya½ kheman”tiuppannasaññ±ya. Ass±dasaññ± n±ma pañcup±d±nakkhandhesu ass±danava-sena pavattasaññ±, yo “±lay±bhiniveso”tipi vuccati. Abhiratisaññ± tattheva abhira-maºavasena pavattasaññ±, y± “nand²”tipi vuccati. Amuccituk±mat± ±d±na½. Anu-pekkh± saªkh±rehi anibbindana½, s±layat±ti attho. Dhammaµµhitiya½ paµiccasa-mupp±de. Paµilomabh±vo sassatucchedagg±ho, paccay±k±rapaµicch±dakamohov±. Nibb±ne (2.0206) Ca paµilomabh±vo saªkh±resu nati, nibb±napaµicch±daka-moho v±. Saªkh±ranimittagg±hoti y±disassa kilesassa appah²nat± vipassan±saªkh±ranimitta½ na muñcati, so kileso, yo “sa½yog±bhiniveso”tipi vuccati,saªkh±ranimittagg±hassa, atikkamanameva v± pah±na½. Pavatti eva pavattibh±vo, pariyuµµh±nanti attho. N²varaº±didhamm±nanti ±di-sa-ddena n²varaºapakkhiy± kiles± vitakkavic±r±dayo ca gayhanti. Catunna½ ariya-magg±na½ bh±vitatt± accanta½ appavattibh±vena ya½ pah±nanti sambandho.Kena pana pah±nanti? “Ariyamaggehev±”ti viññ±yam±noyamattho tesa½ bh±vi-tatt± appavattivacanato. “Samudayapakkhikass±”ti ettha catt±ropi magg± catusa-cc±bhisamay±ti katv± tehi pah±tabbena tena tena samudayasaªkh±tena lobhenasaha pah±tabbatt± samudayasabh±vatt± ca. Saccavibhaªge ca sabbakiles±na½samudayabh±vassa vuttatt± “samudayapakkhik±”ti diµµhi-±dayo vuccanti. Paµipa-ssaddhatta½ v³pasantat±. Saªkhatanissaµat± saªkh±rasabh±v±bh±vo. Pah²nasabbasaªkhatanti virahita-sabbasaªkhata½, visaªkh±ranti attho. Pah±nañca ta½ vinayo c±ti pah±navinayopurimena atthena. Dutiyena pana pah²yat²ti pah±na½, tassa vinayoti yojetabbo. Bhinnasa½varatt±ti naµµhasa½varatt±, sa½var±bh±vatoti attho.

Page 5: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Tena asam±dinnasa½varopi saªgahitova hoti. Sam±d±nena hi samp±detabbosa½varo, tadabh±ve na hot²ti. Ariyeti ariyo. Paccattavacanañheta½. Eseseti esoeso, atthato anaññoti attho. Tajj±teti atthato ta½sabh±vo, sappuriso ariyasabh±vo,ariyo ca sappurisabh±voti attho. So ahanti attan± parikappita½ att±na½ diµµhigatiko vadati. “Aha½buddhiniba-ndhano att±”ti hi attav±dino laddhi. Advayanti dvayat±rahita½. Abhinna½ vaººa-meva “acc²”ti gahetv± “acc²ti vaººo ev±”ti tesa½ ekatta½ passanto viya yath±pari-kappita½ att±na½ “r³pan”ti, yath±diµµha½ v± r³pa½, “att±”ti gahetv± tesa½ekatta½ passanto daµµhabbo. Ettha ca “r³pa½ att±”ti (2.0207) imiss± pavattiy±abh±vepi r³pe attaggahaºa½ pavattam±na½ acciya½ vaººaggahaºa½ viya“advayadassanan”ti vutta½. Upam±yo ca anaññatt±digahaºanidassanavasenevavutt±, na vaºº±d²na½ viya attano vijjam±nadassanattha½. Na hi attani s±mibh±-vena r³pañca sakiñcanabh±vena samanupassati. Attani v± r³panti att±na½r³passa sabh±vato ±dh±raºabh±vena. R³pasmi½ v± att±nanti r³passa attano±dh±raºabh±vena diµµhipassan±ya passati. Pariyuµµhaµµh±y²ti pariyuµµh±nappa-tt±hi diµµhitaºh±hi “r³pa½ att±, r³pav± att±”ti-±din± khandhapañcaka½ micch±gahetv± tiµµhanato. Ten±ha “pariyuµµh±n±k±ren±”ti-±di. Eseva nayoti yo “idhe-kacco r³pa½ attato samanupassat²”ti-±din± r³pakkhandhe vutto sa½vaººan±-nayo, vedan±kkhandh±d²supi eso eva nayo veditabbo. Suddhar³pamev±ti ar³pena amissita½ kevala½ r³pameva. Ar³panti suddha-a-r³pa½ r³passa aggahitatt±. Cat³su khandhesu tiººa½ tiººa½ vasen±ti cat³sukhandhesu tiººa½ tiººa½ gahaºavasena r³p±r³pamissako att± kathito tasmi½tasmi½ gahaºe vedan±divinimutta-ar³padhamme kasiºar³pena saddhi½ sabbar³-padhamme ca ekajjha½ gahaºasiddhito. Pañcasu µh±nesu ucchedadiµµhi kathit±,te te eva dhamme “att±”ti gahaºato tesañca ucchedabh±vato. Avasesesu panapannarasasu µh±nesu r³pa½ “att±”ti gahetv±pi diµµhigatiko tattha niccasañña½ navissajjeti kasiºar³pena ta½ missetv± tassa ca upp±d±d²na½ adassanato,tasm±ssa tatthapi hotiyeva sassatadiµµhi ekaccasassatag±havasenapi. Magg±va-raº± vipar²tadassanato. Na sagg±varaº± akammapathappattat±ya. Akiriy±hetuka-natthikadiµµhiyo eva hi kammapathadiµµhiyo. K±yoti r³pak±yo. So ±turoyeva asavasabh±vato. R±gadosamoh±nugatantiappah²nar±gadosamohasant±ne pavatta½. Idh±ti imasmi½ sutte. Dassita½ ±tura-bh±vena. Nikkilesat±y±ti saya½ pah²nakilesasant±nagatat±ya. Sekh± neva ±tura-citt± pah²nakilese up±d±ya, appah²ne pana up±d±ya ±turacitt±. An±turacittata½-yeva bhajanti vaµµ±nus±rimah±janassa viya tesa½ cittassa kilesavasena ±turatt±-bh±vato. Nakulapitusuttavaººan± niµµhit±. 2. Devadahasuttavaººan±

Page 6: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

2. Dev± (2.0208) vuccanti r±j±no “dibbanti k±maguºehi k²¼anti la¼anti, attano v±puññ±nubh±vena jotant²”ti katv±. Tesa½ dahoti devadaho. Saya½j±to v± so hoti,tasm±pi “devadaho”ti vutto. Tassa avid³re nigamo “devadahan”tveva saªkha½gato yath± “varaº±nagara½, godh±g±mo”ti. Pacch±bh³miya½ aparadis±ya½ nivi-µµhajanapado pacch±bh³ma½, ta½ gantuk±m± pacch±bh³magamik±. Te sabh±-reti te bhikkh³ therassa vasena sabh±re k±tuk±mat±ya. Yadi thero tesa½ bh±ro,therassapi te bh±r± ev±ti “te sabh±re k±tuk±mat±y±”ti vutta½. Evañhi thero te ova-ditabbe anus±sitabbe maññat²ti. Id±ni tamattha½ vivaranto “yo h²”ti-±dim±ha. Aya½nibbh±ro n±ma kañci puggala½ attano bh±ra½ katv± avattanato. Catubbidhen±ti dh±tukosalla½ ±yatanakosalla½ paµiccasamupp±dakosalla½µh±n±µµh±nakosallanti eva½ catubbidhena. Te mahallak±b±dhik±tidaharapuggale gaºhitv±va gacchati. Te hi divasadva-yena v³pasantaparissam± eva. Hatthiv±naratittirapaµibaddha½ vatthu½ kathetv±.“E¼ak±¼agumbeti k±¼atiºagacchamaº¹ape”tipi vadanti. Vividha½ n±n±bh³ta½ rajja½ virajja½, virajjameva verajja½, tattha gata½, para-desagatanti attho. Ten±ha “ekass±”ti-±di. Cittasudatt±dayoti cittagahapati-an±tha-piº¹ik±dayo. V²ma½sak±ti dhammavic±rak±. Kinti k²disa½. Dassanantisiddhanta½. ¾cikkhati k²disanti adhipp±yo. Dhammass±ti bhagavat± vuttadha-mmassa. Anudhammanti anuk³la½ avirujjhanadhamma½. So pana veneyyajjh±-say±nur³padesan±vitth±roti ±ha– “vuttaby±karaºassa anuby±karaºan”ti. Dh±retiattano phalanti dhammo, k±raºanti ±ha– “sahadhammikoti sak±raºo”ti. Imin±pip±µhantarena v±do eva d²pito, na tena pak±sit± kiriy±. Taºh±vaseneva channampi pad±na½ attho veditabbo. Yasm± r±g±dayotaºh±ya eva avatth±vises±ti. Ten±ha “taºh± h²”ti-±di. Vihananti k±ya½ cittañc±tivigh±to, dukkhanti ±ha– “avigh±toti (2.0209) nidukkho”ti. Up±y±seti upat±pet²tiup±y±so, upat±po. Tappaµipakkho pana anup±y±so nir³pat±po daµµhabbo. Sabba-tth±ti sabbav±resu. Devadahasuttavaººan± niµµhit±. 3. H±liddik±nisuttavaººan± 3. “Avantidakkhiº±pathe”ti aññesu suttapadesu ±gatatt± ±ha “avantidakkhiº±pa-thasaªkh±te”ti. Majjhimadesato hi dakkhiºadis±ya avantiraµµha½. Pavattayitthaettha laddh²ti pavatta½, pavattitabbaµµh±nanti ±ha “laddhipavattaµµh±ne”ti. Ruppa-nasabh±vo dhammoti katv± r³padh±t³ti r³pakkhandho vutto. R³padh±tumhi ±ra-mmaºapaccayabh³tena r±gena sahaj±tenapi asahaj±tenapi upanissayabh³tenaappah²nabh±veneva vinibaddha½ paµibaddha½ kammaviññ±ºa½. Okas±r²tivuccati– “tasmi½ r³padh±tusaññite oke sarati pavattat²”ti katv±. Avati etthagacchati pavattat²ti oka½, pavattiµµh±na½. Ten±ha– “gehas±r² ±layas±r²”ti. Ugacchati v± ettha vedan±d²hi saddhi½ samavet²ti oko, cakkhur³p±di. Pacca-

Page 7: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

yoti ±rammaº±divasena paccayo. Paccayo hot²Ti anantarasamanantar±din± cevakamm³panissaya-±rammaº±din± ca. “Viññ±ºadh±tu kho, gahapat²”ti eva½ vutte“kammaviññ±ºavip±kaviññ±ºesu katara½ nu kho”ti sammoho bhaveyya. Tassasammohassa vigh±tattha½ apagamanattha½. Asambhinn±v±ti asa½kiºº±vadesan± kat±. ¾rammaºavasena catasso abhisaªkh±raviññ±ºaµµhitiyo vutt±– “r³pu-paya½ v±, bhikkhave, viññ±ºa½ tiµµham±na½ tiµµheyya, r³p±rammaºan”ti-±din±(sa½. ni. 3.53). T± viññ±ºaµµhitiyo dassetumpi. Da¼ha½ abhinivesavasena ±rammaºa½ upent²ti upay±, taºh±diµµhiyo. Adhiµµh±na-bh³t±ti patiµµh±nabh³t±. Abhinivesabh³t±ti ta½ ta½ ±rammaºa½ abhinivissa ajjho-s±ya pavattiy± k±raºabh³t±. Anusayabh³t±ti r±g±nusayadiµµh±nusayabh³t±. Upari-makoµiy±ti pah±nassa uparimakoµiy±. Buddh±naññeva hi te sav±san± pah²n±.Pubbe aggahita½ viññ±ºa½ aggahitamev±ti katv± kasm± idha desan± kat±ticodeti– “idha (2.0210) viññ±ºa½ kasm± gahitan”ti. Pubbe “viññ±ºadh±tur±gavini-bandhañca viññ±ºan”ti vuccam±ne yath± yath± sammoho siy± paccayapaccayu-ppannavibh±gassa dukkaratt±, idha pana sammohassa ok±sova natthi avisesenapañcasu khandhesu kilesappah±navasen±ti. Ten±ha “kilesappah±nadassanatthan”-ti-±di. Kammaviññ±ºena oka½ asaranten±”ti itthambh³talakkhaºe karaºava-cana½. Asaranten±ti anupagacchantena. Paccayaµµhen±Ti ±rammaº±dipaccayabh±vena. Nimitta½ uppattika½. ¾ra-mmaºa …pe… niketanti ±rammaºakaraºasaªkh±tena niv±saµµh±nabh³tena r³pa-meva niketanti r³panimittaniketa½. Chandar±gassa balavadubbalat±y±ti ajjhattakhandhapañcake chandar±gassabalavabh±vena ta½ “oko”ti, bahiddh± chasu ±rammaºesu tassa dubbalat±ya t±ni“niketan”ti vutt±ni. Id±ni yath±vuttamattha½ p±kaµa½ katv± dassetu½ “sam±nepih²”ti-±di vutta½. Okoti vuccati gehameva rattiµµh±nabh±vato. Niketanti vuccatiuyy±n±di div±µµh±nabh±vato. Tato dubbalataro hoti chandar±go. Gehassitasukhen±ti gehanissitena cittassa sukhena sukhito sukhappatto hoti.Kiccakaraº²yes³ti khuddakesu ceva mahantesu ca kattabbatthesu. Sayanti attan±.Antoti cittajjh±saye. Eva½r³poTi ²disar³po. Vaººasaddo viya r³pasaddo r³p±yatanassa viyasaºµh±nassapi v±cakoti adhipp±yena “d²gharassa k±¼od±t±d²su r³pes³”ti vutta½.Sukh±d²s³ti somanass±d²su. Tattha hi “abhiºha½ somanassito bhaveyyan”tipatthan± siy±. Eva½sañño n±m±ti visayavasena saññ±visesapatthanam±ha. Eva½-viññ±ºoti pana idha visayamukhena viññ±ºavisesapatthana½ vadati– “eva½nipu-ºar³padassanasamattha½, eva½pañcapas±dapaµimaº¹itanissayañca meviññ±ºa½ bhaveyy±”ti. Vaµµa½ purato akur³m±noti loke citta½ apatthento. Asiliµµha½ pubben±para½asambaddha½. Vadanti eten±ti v±do, dosoti ±ha– “tuyha½ doso”ti-±di. Idheva ima-smi½yeva sam±game. Nibbeµhehi dosato att±na½ mocehi. H±liddik±nisuttavaººan± niµµhit±.

Page 8: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

4. Dutiyah±liddik±nisuttavaººan± 4. C³¼achakkapañheti (2.0211) m³lapaºº±se c³¼ataºh±saªkhayasutte (ma. ni.1.390 ±dayo). Mah±sakkapañhep²ti mah±taºh±saªkhayasuttepi (ma. ni. 1.396±dayo). Etanti “ye te samaºabr±hmaº±”ti-±disuttapada½. Taºh± sammadevakh²yati etth±ti taºh±saªkhayo, asaªkhat± dh±t³ti ±ha “taºh±saªkhaye nibb±ne”ti.Anta½ atikkantaniµµh±ti antarahitaniµµh±. Ten±ha “satataniµµh±”ti. Sesapades³ti“accantayogakkhemino”ti-±d²su. Dutiyah±liddik±nisuttavaººan± niµµhit±. 5. Sam±dhisuttavaººan± 5. Sam±dh²ti appan±sam±dhi, upac±rasam±dhi v±. Kammaµµh±nanti sam±dhip±-daka½ vipassan±kammaµµh±na½. “Ph±ti½ gamissat²”ti p±µho. Patthet²ti “aho vatame ²disa½ r³pa½ bhaveyy±”ti. Abhivadat²ti taºh±diµµhivasena abhinivesa½ vadati.Ten±ha “t±ya abhinandan±y±”ti-±di. “Aho piya½ iµµhan”ti vac²bhede asatipi tath±lobhupp±de sati abhivadatiyeva n±ma. Ten±ha “v±ca½ abhindanto”ti. “Mama ida-n”ti attano pariº±metv± anaññagocara½ viya katv± gaºhanto ajjhos±ya tiµµhatin±m±ti dassento ±ha

Page 9: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

“gilitv±ti pariniµµhapetv± gaºh±t²”ti. “Abhinandat²”ti-±dayo pubbabh±gavasenavutt±, “uppajjati nand²”ti dv±rappattavasena. Paµhamehi padehi anusayo, pacchi-mena pariyuµµh±nanti keci “gahaºaµµhena up±d±nan”ti katv±. N±bhinandati n±bhiva-dat²ti ettha heµµh± vuttavipariy±yena attho veditabbo. Na “iµµha½ kantan”ti vadat²ti“iµµhan”ti na vadati, “kantan”ti na vadati. N±bhivadatiyeva taºh±ya anup±diyatt±. Sam±dhisuttavaººan± niµµhit±. 6. Paµisall±ºasuttavaººan± 6. Ñatv± (2.0212) ±h±ti “sati k±yaviveke cittaviveko, tasmi½ sati upadhivivekoca imesa½ laddhu½ vaµµat²”ti ñatv± ±ha. Paµisall±ºasuttavaººan± niµµhit±. 7. Up±d±paritassan±suttavaººan± 7. Gahaºena uppanna½ paritassananti khandhapañcake “aha½ mam±”ti gaha-ºena uppanna½ taºh±paritassana½ diµµhiparitassanañca. Aparitassananti parita-ssan±bh±va½, paritassanapaµipakkha½ v±. Ahu vata meta½ balayobban±di.Kammaviññ±ºanti vipariº±m±rammaºa½ taºh±diµµhisahagata½ viññ±ºa½ tadanu-vatti ca. Anuparivatti n±ma ta½ ±rammaºa½ katv± pavatti. Ten±ha “vipariº±m±ra-mmaºacittato”ti. Akusaladhammasamupp±d±ti taºh±ya aññ±kusaladhammasa-mupp±d±. Pariy±diyitv±ti khepetv±, tassa pavattitu½ ok±sa½ adatv±. Sa-utt±sotitaºh±diµµhivasena sa-utt±so. Gaºhitv±ti taºh±diµµhigg±hehi gahetv± tesañcevavasena paritassako. R³pabhed±nuparivatti citta½ na hoti. Vaµµat²ti sabb±k±renavattu½ yuttanti attho. Up±d±paritassan±suttavaººan± niµµhit±. 8. Dutiya-up±d±paritassan±suttavaººan± 8. Taºh±m±nadiµµhivasena desan± kat± “eta½ mama, esohamasmi, eso meatt±”ti desan±ya ±gatatt±. Cat³su suttes³ti pañcam±d²su cat³su suttesu. Catutthepana vivaµµameva kathita½. Dutiya-up±d±paritassan±suttavaººan± niµµhit±.

Page 10: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

9. K±lattaya-aniccasuttavaººan± 9. Yadi (2.0213) at²t±n±gata½ etarahi natthibh±vato anicca½, paccuppannampitad± natth²ti ko pana v±do tassa aniccat±ya, paccuppannamhi kath±va k± udaya-bbayaparicchinnatt± tassa. Vuttañheta½ “nibbatt± ye ca tiµµhanti, ±ragge s±sap³-pam±”ti (mah±ni. 10). K±lattaya-aniccasuttavaººan± niµµhit±. 10-11. K±lattayadukkhasutt±divaººan± 10-11. Tath±r³penev±ti yath±r³peneva puggalajjh±sayena navama½ sutta½kathita½, tath±r³penev±ti. Te kira bhikkh³ at²t±n±gata½ “dukkhan”ti sallakkhetv±,tath± “anatt±”ti sallakkhetv± paccuppanne kilami½su. “Atha nesan”ti-±di sabba½heµµh± vuttanayena vattabba½. K±lattayadukkhasutt±divaººan± niµµhit±. Nakulapituvaggavaººan± niµµhit±. 2. Aniccavaggo 1-10. Anicc±disuttavaººan± 12-21. Pucch±vasika½ ±nandattherassa pucch±vasena desitatt±. Anicc±disuttavaººan± niµµhit±. Aniccavaggavaººan± niµµhit±. 3. Bh±ravaggo 1. Bh±rasuttavaººan± 22. Up±d±n±na½ ±rammaºabh³t± khandh± up±d±nakkhandh±. Parih±rabh±riya-

Page 11: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

µµhen±ti parih±rassa bh±riyabh±vena garutarabh±vena. Vuttameva attha½ (2.0214)p±kaµa½ k±tu½ “etesañh²”ti-±dim±ha. Tattha yasm± et±ni µh±nagaman±d²ni r³p±-r³padhamm±na½ paªgulajaccandh±na½ viya aññamaññ³passayavasena ijjhanti,na pacceka½, tasm± “etesan”ti avisesavacana½ kata½. Puggalanti khandhasa-nt±na½ vadati. Khandhasant±no hi avicchedena pavattam±no y±va parinibb±n±khandhabh±ra½ vahanto viya loke kh±yati tabbinimuttassa sattassa abh±vato.Ten±ha “puggalo”ti-±di. Bh±rah±roti j±toti bh±rah±ro n±ma j±to. Punabbhavakaraºa½ punabbhavo, ta½ phala½ arahati, tattha niyutt±ti v± pono-bhavik±. Tabbh±vasahagata½ yath± “sanidassan± dhamm±”ti, na sa½saµµhasaha-gata½, n±pi ±rammaºasahagata½. “Tatra tatr±”ti ya½ ya½ uppattiµµh±na½, r³p±-di-±rammaºa½ v± patv± tatratatr±bhinandin². Ten±ha “upapattiµµh±ne v±”ti-±di.Pañcak±maguºikoti pañcak±maguº±rammaºo. R³p±r³p³papattibhave r±go r³p±-r³pabhavar±go. Jh±nanikanti jh±nasaªkh±te kammabhave r±go. Sassat±diµµh²tibhavadiµµhi, ta½sahagato r±go. Ayanti r±go bhavataºh± n±ma. Ucchedadiµµhivibhavadiµµhi n±ma, ta½sahagato chandar±go vibhavataºh± n±ma. Esa puggalokhandhabh±ra½ ±diyati taºh±vasena paµisandhiggahaºato. “Asesamettha taºh±virajjati palujjati nirujjhati pah²yat²”ti-±din± sabbapad±ni nibb±navaseneva vedita-bb±n²ti ±ha “sabba½ nibb±nasseva vevacanan”ti. Bh±rasuttavaººan± niµµhit±. 2. Pariññasuttavaººan± 23. Parij±nitabbeti pah±napariññ±ya parij±nitabbe. Tath± parij±nanañca tatthachandar±gappah±na½, tesa½ atikkamoti ±ha “samatikkamitabbeti attho”ti. Acca-ntapariññanti nibb±na½ vadati. Ten±ha “samatikkamanti attho”ti. Pariññasuttavaººan± niµµhit±. 3. Abhij±nasuttavaººan± 24. ѱtapariññ± (2.0215) kathit± “abhivisiµµh±ya paññ±ya j±nanan”ti katv±. Duti-yapaden±ti “parij±nan”ti padena. Tatiyacatuttheh²ti “vir±jaya½ pajahan”ti padehi. Abhij±nasuttavaººan± niµµhit±. 4-9. Chandar±gasutt±divaººan± 25-30. Dh±tusa½yutte vuttanayeneva veditabb±ni, kevalañhi ettha khandhava-

Page 12: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

sena desan± ±gat±, tattha dh±tuvasen±ti ayameva viseso. Catt±ri sacc±ni kathi-t±ni ass±d±d²navanissaraºavasena desan±ya pavattatt±. Chandar±gasutt±divaººan± niµµhit±. 10. Agham³lasuttavaººan± 31. Agha½ vuccati p±pa½, aghanimittat±ya agha½ dukkha½. Idañhi dukkha½n±ma visesato p±pahetuka½ kammaphalasaññita½. Tath± vaµµadukkha½ avijj±ta-ºh±m³lakatt±. Aghassa nimittat±ya agha½ dukkha½. Vaµµ±nus±r² mah±jano hidukkh±bhibh³to tassa patik±ra½ maññam±no ta½ ta½ karot²ti. Agham³lasuttavaººan± niµµhit±. 11. Pabhaªgusuttavaººan± 32. Pabhijjanasabh±vanti khaºe khaºe pabhaªgusabh±va½. Pabhaªgusuttavaººan± niµµhit±. Bh±ravaggavaººan± niµµhit±. 4. Natumh±ka½vaggo 1. Natumh±ka½suttavaººan± 33. Chandar±gappah±nen±ti (2.0216) tappaµibaddhassa chandar±gassa pajaha-nena. Dabb±di p±katikatiºa½ p±kaµamev±ti ap±kaµa½ dassetu½ t±lan±¼iker±didassita½, tiºakaµµh±na½ v± bhedadassanattha½. Piy±lo ph±rusaka½. Natumh±ka½suttavaººan± niµµhit±. 3. Aññatarabhikkhusuttavaººan± 35. Yadi r³pa½ anuset²ti r³padhamme ±rabbha yadi r±g±dayo anusayanava-sena pavattanti. Tena saªkha½ gacchat²ti tena r±g±din± ta½samaªg²puggalo

Page 13: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

saªkh±tabbata½ “ratto duµµho”ti-±din± voharitabbata½ upagacchat²ti. Ten±ha“k±mar±g±d²s³”ti-±di. Abh³ten±ti aj±tena anusayavasena appavattena. Anusaya-s²sena hettha abhibhava½ vadati. Yato “ratto duµµho m³¼hoti saªkha½ na gacchat²”-ti vutta½. Nippariy±yato hi maggavajjhakiles± anusayo. Aññatarabhikkhusuttavaººan± niµµhit±. 4. Dutiya-aññatarabhikkhusuttavaººan± 36. Ta½ anusayita½ r³panti ta½ r±g±din± anusayita½ r³pa½ marantena anusa-yena anumarati. Tena vutta½ “na h²”ti-±di. Yena anusayena marantena ta½ anu-marati. Tena saªkha½ gacchat²ti tath±bh³tato tena “ratto”ti-±divoh±ra½ labhati.Yena anusayena k±raºabh³tena anum²yati, tena. Dutiya-aññatarabhikkhusuttavaººan± niµµhit±. 5-6. ¾nandasutt±divaººan± 37-38. Ýhitiy± (2.0217) µhitikkhaºena sahita½ µhita½. Ýhitassa aññathattantiupp±dakkhaºato aññath±bh±vo. Paññ±yat²ti upalabbhati. Paccayavasena dhara-m±natt± eva j²vam±nassa j²vitindriyavasena jar± paññ±yati upp±dakkhaºato añña-thattappattiy±. Vuttameva attha½ p±kaµatara½ k±tu½

Page 14: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

“µhit²”ti-±di vutta½. J²vi …pe… n±ma½. Tath± hi abhidhamme (dha. sa. 19) “±yuµhit²”ti niddiµµha½. Aññathattanti jar±ya n±manti sambandho. T²ºi lakkhaº±ni honti saªkhatasabh±valakkhaºato. Yo koci r³padhammo v± ar³-padhammo v± lokiyo v± lokuttaro v± saªkh±ro. Saªkh±ro, na lakkhaºa½ upp±d±-disabh±vatt±. Lakkhaºa½, na saªkh±ro upp±d±dirahitatt±. Na ca …pe… sakk±saªkh±radhammatt± lakkhaºassa. N±pi lakkhaºa½ vin± saªkh±ro paññ±petu½sakk± saªkh±rabh±vena. Ten±ha “lakkhaºen±”ti-±di. Id±ni yath±vuttamattha½upam±ya vibh±vetu½ “yath±”ti-±dim±ha. Tattha lakkhaºanti k±¼arattasabal±dibh±-valakkhaºa½ p±kaµa½ hoti “aya½ asukassa g±v²”ti. Eva½ saªkh±ropi paññ±yati sabh±vato upadh±rentassa upp±dalakkhaºampiupp±d±vatth±ti katv±. K±lasaªkh±toti uppajjam±nak±lasaªkh±to. Tassa saªkh±-rassa. Khaºop²ti upp±dakkhaºopi paññ±yati. Upp±dop²ti upp±dalakkhaºopi. Jar±la-kkhaºanti uppannaj²raºalakkhaºa½, ta½ “µhitassa aññathattan”ti vutta½. “Bhaªga-kkhaºe saªkh±ropi ta½lakkhaºampi k±lasaªkh±to tassa khaºopi paññ±yat²”tip±µho. Keci pana “jar±p²”ti padampettha pakkhipanti. Evañca vadanti “na hitasmi½ khaºe taruºo hutv± saªkh±ro bhijjati, atha kho jiyyam±no mahallako viyajiººo eva hutv± bhijjat²”ti, bhaªgeneva pana jar± abhibhuyyati khaºassa ati-ittara-bh±vato na sakk± paññ±petu½ µhitiy±ti tesa½ adhipp±yo. T±n²ti ar³padha-mm±na½ t²ºi lakkhaº±ni. Atthikkhaºanti ar³padhammavijjam±nakkhaºa½, upp±-dakkhaºanti adhipp±yo. Sabbadhamm±nanti sabbesa½ r³p±r³padhamm±na½µhitiy± na bhavitabba½. Tassev±ti tass± eva µhitiy±. Tamatthanti jar±lakkhaºassapaññ±petu½ asakkuºeyyabh±va½. Aññe pana “santativasena µh±na½ µhit²”tivadanti, tayida½ (2.0218) ak±raºa½ aµµh±na½. Yasm± sutte “µhitassa aññathatta½paññ±yat²”ti upp±davayehi nibbisesena µhitiy± jotitatt±. Ya½ panettha vattabba½,ta½ heµµh± vuttameva. Apica yath± dhammassa upp±d±vatth±ya bhinn± bhaªg±-vatth± icchit±, aññath± uppajjam±nameva bhijjat²ti ±pajjati, eva½ bhaªg±vatth±-yapi bhinn± bhaªg±bhimukh±vatth± icchitabb±. Na hi abhaªg±bhimukho bhijjati.Na cettha sakk± upp±d±bhimukh±vattha½ parikappetu½ tad± tassa aladdhattal±-bhatt±. Aya½ visesoti µhitikkhaºo n±ma r³padhamm±na½yeva, na ar³padhamm±-nanti aya½ ²diso viseso. ¾cariyamati n±ma tasseva ±cariyassa mati, s± sabbadu-bbal±ti ±ha “tasm±”ti-±di. ¾nandasutt±divaººan± niµµhit±. 7-10. Anudhammasutt±divaººan± 39-42. Ap±yadukkhe sakalasa½s±radukkhe ca patitu½ adatv± dh±raºaµµhenadhammo, maggaphalanibb±n±ni. Tadanulomik± cassa pubbabh±gapaµipad±ti ±ha“dhamm±nudhammapaµipannass±”ti-±di. “Nibbid±bahulo”ti aµµhakath±ya½ padu-ddh±ro kato, p±¼iya½ pana “nibbid±bahula½ vihareyy±”ti ±gata½. Ukkaºµhanabahu-loti sabbabhavesu ukkaºµhanabahulo. T²hi pariññ±h²ti ñ±tat²raºappah±napari-

Page 15: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

ññ±hi. Parij±n±t²ti tebh³makadhamme paricchijja j±n±ti, vipassana½ ussukk±peti.Parimuccati sabbasa½kilesato “maggo pavattito parimuccat²”ti vuttatt±. Tath±tiimin± ito paresu t²su maggo hot²ti dasseti. Idh±ti imasmi½ sutte. Aniyamit±ti agga-hit±. Tesu niyamit± “Anicc±nupass²”ti-±divacanato. S±ti anupassan±. Tattha niya-mitavasenev±ti ida½ lakkhaºavacana½ yath± “yadi me by±dhayo bhaveyyu½,d±tabbamidamosadhan”ti. Na hi sakk± etiss± eva anupassan±ya vasena samma-san±c±ra½ matthaka½ p±petunti. Anudhammasutt±divaººan± niµµhit±. Natumh±ka½vaggavaººan± niµµhit±. 5. Attad²pavaggo 1. Attad²pasuttavaººan± 43. Dv²hi (2.0219) bh±gehi ±po ettha gat±ti d²po, d²po viy±ti d²po oghehi anajjho-ttharan²yat±ya. Yo paro na hoti, so att±, idha pana dhammo adhippeto. Att± d²poetesanti attad²p±. Paµisaraºattho d²paµµhoti ±ha– “attasaraº±ti ida½ tasseva vevaca-nan”ti. Lokiyalokuttaro dhammo att± n±ma ekantan±thabh±vato. Paµhamenapadena vutto eva attho dutiyapadena vuccat²ti vutta½ “tenev±h±”ti-±di. Yavatietasm± phala½ pasavat²ti yoni, k±raºa½. Ki½ pabhuti uppattiµµh±na½ etesanti ki½pabhutik±. Pah±nadassanattha½ ±raddha½. Tenev±ha “pubbe ceva …pe… tepah²yant²”ti. Na paritassati taºh±paritt±sassa abh±vato. Vipassanaªgen±ti vipa-ssan±saªkh±tena k±raºena. Attad²pasuttavaººan± niµµhit±. 2. Paµipad±suttavaººan± 44. Sabh±vatosanto vijjam±no k±yo r³p±didhammasam³hoti sakk±yoti ±ha–“sakk±yo dukkhan”ti. Diµµhi eva samanupassan±, diµµhisahit± v± samanupassan±diµµhisamanupassan±, diµµhimaññan±ya saddhi½ itaramaññan±. Saha vipassan±yacatumaggañ±ºa½ samanupassan± “catunna½ ariyasacc±na½ sammadeva anur³-pato passan±”ti katv±. Paµipad±suttavaººan± niµµhit±.

Page 16: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

3. Aniccasuttavaººan± 45. Vir±go n±ma maggo, vimuttiphalanti ±ha– “maggakkhaºe virajjati, phala-kkhaºe vimuccat²”ti. Aggahetv±ti eva½ nirujjham±nehi ±savehi “aha½ mam±”tikañci dhamma½ an±diyitv±. “Citta½ viratta½, vimutta½ hot²”ti vuttatt± (2.0220)phala½ gayhati, “kh²º± j±t²”ti-±din± paccavekkhaº±ti ±ha “saha phalena paccave-kkhaºadassanatthan”ti. Upari kattabbakicc±bh±vena µhita½. Ten±ha “vimuttatt±µhitan”ti. Ya½ pattabba½, ta½ aggaphalassa pattabh±vena adhigatatt± santuµµha½parituµµha½. Aniccasuttavaººan± niµµhit±. 4. Dutiya-aniccasuttavaººan± 46. Pubbanta½ at²takhandhakoµµh±sa½. Anugat±ti sassat±d²ni kappetv± gaha-ºavasena anugat±. Aµµh±rasa diµµhiyoti catasso sassatadiµµhiyo, catasso ekaccasa-ssatadiµµhiyo, catasso ant±nantikadiµµhiyo, catasso amar±vikkhepadiµµhiyo, dveadhiccasamuppannadiµµhiyoti eva½ aµµh±rasa diµµhiyo na honti paccayagh±tena.Aparantanti an±gata½ khandhakoµµh±sa½ sassat±dibh±va½ kappetv± gahaºava-sena anugat±. So¼asa saññ²v±d±, aµµha asaññ²v±d±, aµµha nevasaññ²n±saññ²v±d±,satta ucchedav±d±, pañca paramadiµµhadhammanibb±nav±d±ti eva½ catucatt±l²sadiµµhiyo na honti paccayagh±tena. Sassatadiµµhith±maso ceva s²labbatadiµµhipar±-m±so ca na hoti paccayagh±tena. Ten±ha “ett±vat± paµhamamaggo dassito”tianavasesadiµµhipah±nakittanato. Pah²n± vikkhambhit±. Ida½ pan±ti “r³pasmin”-ti-±di. Dutiya-aniccasuttavaººan± niµµhit±. 5. Samanupassan±suttavaººan± 47. Paripuººag±havasen±ti pañcakkhandhe asesetv± ekajjha½ “att±”ti gahaºa-vasena. Etesa½ pañcanna½ up±d±nakkhandh±na½ aññatara½ “att±”ti samanu-passanti. It²ti eva½. Yassa puggalassa aya½ attadiµµhisaªkh±t± samanupassan±atthi paµipakkhena avihatatt± sa½vijjati. Pañcanna½ indriy±nanti cakkh±d²na½indriy±na½. ¾rammaºanti kammaviññ±ºassa ±rammaºa½. M±navasena ca diµµhivasena ca“asm²”ti g±he sijjhante ta½sahagat± taºh±pi taggahit±va hot²ti (2.0221) vutta½“taºh±m±nadiµµhivasena asm²ti evampissa hot²”ti. Gahetv±ti aha½k±ravatthuva-sena gahetv±. Aya½ ahamasm²ti aya½ cakkh±diko, sukh±diko v± ahamasmi.

Page 17: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

“R³p² att± arogo para½ maraº±”ti evam±digahaºavasena pavattanato vutta½“r³p² bhavissanti-±d²ni sabb±ni sassatameva bhajant²”ti. Vipassan±bhinivesatopubbe yathev±k±r±ni pañcindriy±ni, atha vipassan±bhinivesato para½ tenev±k±-rena µhitesu cakkh±d²su indriyesu avijj± pah²yati vipassana½ va¹¹ha-etv±maggassa upp±danena, atha maggaparampar±ya arahattamaggavijj± uppajjati.Taºh±m±nadiµµhiyo kammasambh±rabh±vato. Kammassa …pe… eko sandh²tihetuphalasandhi. Puna eko sandh²ti phalahetusandhim±ha. Tayo papañc± at²toaddh± at²tabhava-addh±na½ tesa½ adhippetatt±. An±gatassa paccayo dassitoassutavato puthujjanassa vasena. Sutavato pana ariyas±vakassa vasenavaµµassa v³pasamo dassitoti. Samanupassan±suttavaººan± niµµhit±. 6. Khandhasuttavaººan± 48. Tathev±ti ±rammaºabh±veneva. ¾rammaºakaraºavasena up±d±nehi up±-d±tabbanti up±d±niya½. Idh±p²ti up±d±nakkhandhesupi. Vibh±gatthe gayham±neaniµµhappasaªgopi siy±, abhidhamme ca r±saµµho eva ±gato, “tadekajjha½ abhi-sa½yuhitv±”ti vacanato “r±saµµhena”icceva vutta½. Khandhasuttavaººan± niµµhit±. 7-8. Soºasutt±divaººan± 49-50. Visiµµhoti padh±no. Uttamoti ukkaµµho. Añña½ ki½ bhaveyy±ti añña½ ki½k±raºa½ bhaveyya tath± samanupassan±ya aññesa½ avijjam±nat±ya vacanapa-riµµhitipabhinnato. Vajirabhedadesana½ n±ma atthato teparivaµµadesan±. Soºasutt±divaººan± niµµhit±. 9-10. Nandikkhayasutt±divaººan± 51-52. Navamadasames³ti (2.0222) suttadvaya½ saheva uddhaµa½, dv²supiatthavaººan±ya sarikkhabh±vato. Nandanaµµhena nand², rañjanaµµhena r±go.Satipi saddatthato bhede “imesa½ atthato ninn±n±karaºat±y±”ti vatv±pi pah±ya-kadhammabhedena pana labbhateva bhedamatt±ti dassetu½ “nibbid±nupassa-n±ya v±”ti-±di vutta½. Virajjanto r±ga½ pajahat²ti sambandho. Ett±vat±ti “nandi-kkhay± r±gakkhayo”ti ett±vat±. Vipassana½ niµµhapetv± vipassan±kiccassa pariyo-s±nena. R±gakkhay±ti vuµµh±nag±minipariyos±n±ya vipassan±ya r±gassa khepi-

Page 18: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

tatt±. Anantara½ uppannena ariyamaggena samucchedavasena nandikkhayoti.Ten±ha “idha magga½ dassetv±”ti. Anantara½ pana uppannena ariyaphalenapaµipassaddhivasena nandir±gakkhay± sabba½ sa½kilesato citta½ vimuccat²ti.Ten±ha “phala½ dassitan”ti. Nandikkhayasutt±divaººan± niµµhit±.

Page 19: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Attad²pavaggavaººan± niµµhit±. M³lapaºº±sako samatto. 6. Upayavaggo 1. Upayasuttavaººan± 53. Upet²ti upayo. Kathamupeti? Taºh±m±n±divasen±ti ±ha “taºh±m±nadiµµhiva-sen±”ti. Kathamida½ labbhat²ti? “Avimutto”ti vacanato. Taºh±diµµhivasena hibaddho, ki½ upet²ti ±ha “pañcakkhandhe”ti tabbinimuttassa tath± upetassa abh±-vato. Ko panupet²ti? Ta½samaªg²puggalo. Taºh±diµµhivasena upagamassavuttatt± viññ±ºanti akusalakammaviññ±ºamev±ti vadanti. Jav±petv±ti gahitajava½katv±. Yath± paµisandhi½ ±ka¹¹hitu½ samattha½, eva½ katv±. Ten±ha “paµisa-ndh²”ti-±di. Aggahaºe k±raºa½ vuttameva “oka½ pah±ya aniketas±r²”ti g±th±yavissajjane. Kammanimitt±divasena paµisandhiy± paccayabh³ta½ (2.0223) ±ra-mmaºa½ paµisandhijanakassa kammassa vasena vocchijjati. Patiµµh± na hoti sar±-gak±le viya anupaµµh±nato. Appatiµµhita½ viññ±ºa½ vuttappak±rena. Anabhisa-ªkharitv±ti anupp±detv± paccayagh±tena. Upayasuttavaººan± niµµhit±. 2. B²jasuttavaººan± 54. B²jaj±t±n²ti j±ta-saddo padap³raºamattanti ±ha “b²j±n²”ti. Vacanti setavaca½.Ajjukanti tacchaka½. Phaºijjaka½ tulasi. Abhinn±n²ti ekadesenapi akhaº¹it±ni. B²ja-tth±y±ti b²jakicc±ya. Na upakappat²ti paccayo na hot²ti dasseti. Na p±pit±n²tip³tita½ na upagat±ni. Taº¹ulas±rassa ±d±nato s±r±d±ni. ¾rammaºaggahaºava-sena viññ±ºa½ tiµµhati etth±ti viññ±ºaµµhitiyo. ¾rammaºavasen±ti ±rammaºabh±-vavasena. Sinehanaµµhen±ti taºh±yanavasena siniddhat±p±danena, yato “nand³-pasecanan”ti vutta½. Tath± hi viropita½ ta½ kammaviññ±ºa½ paµisandhi-aªkuru-pp±danasamattha½ hoti. Sappaccayanti avijj±-ayonisonamanasik±r±dipaccayehisappaccaya½. Viruhati vip±kasant±nupp±danasamattho hutv±. B²jasuttavaººan± niµµhit±.

Page 20: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

3. Ud±nasuttavaººan± 55. Ud±na½ ud±har²ti attamanav±ca½ nicch±resi. Esa vuttappak±ro ud±h±ro.Bhuso nissayo upanissayo, d±nameva upanissayo d±n³panissayo. Esa nayosesesupi. Tattha d±n³panissayo ann±divatth³su balav±ti balavabh±vena hoti,tasm± upanissayabahulo k±mar±gappah±neneva kataparicayatt± vipassanamanu-yuñjanto na cirasseva an±g±miphala½ p±puº±ti, tath± suvisuddhas²l³panissayok±madosajigucchanena. Yadi eva½ kasm± ime dve upanissay± dubbal±ti vutt± (2.02Vijj³pamaññ±ºasseva paccayabh±vato. Sopi bh±van³panissayasah±yal±bhe-neva, na kevala½. Bh±van± pana paµivedhassa visesahetubh±vato balav± upani-ssayo. Tath± hi s± vajir³pamañ±ºassa visesapaccayo. Ten±ha “bh±van³pani-ssayo arahatta½ p±pet²”ti. Soti milakatthero. Vih±ranti vasanaµµh±na½. Vih±rapaccante hi paººas±l±yathero viharati. Upaµµh±ti ekalakkhaºena. K³µagoºo viya gamanav²thi½. Tatth±tiallakaµµhar±simhi. Udakamaºik±nanti udakathev±na½. Attaniyeva upanesi ud±nakath±ya vuttadhamm±na½ paripuºº±na½ attanisa½vijjam±natt±. Ten±ha “uµµh±navat±”ti-±di. Ayañhi milakatthero sikkh±yag±ravo sappatisso vattapaµivatta½ p³rento visuddhas²lo hutv± µhito, tasm± “dubba-l³panissaye”ti vutta½. Ten±ha bhagav± ud±nento “no cassa½ …pe… saññojan±-n²”ti. Sace aha½ na bhaveyyanti yadi aha½ n±ma koci na bhaveyya½ t±disassaaha½saddavacan²yassa kassaci atthassa abh±vato. Tato eva mama parikkh±ropina bhaveyyatassa ca pabhaªgubh±vena anavaµµhitabh±vato. Eva½ attuddesika-bh±vena padadvayassa attha½ vatv± id±ni kammaphalavasena vattu½ “sace v±pan±”ti-±di vutta½. At²tapaccuppannavasena suññata½ dassetv± id±ni paccuppa-nn±n±gatavasena ta½ dassento “id±ni pan±”ti-±di vutta½. Eva½ adhimuccantotiedisa½ adhimutti½ pavattento. Vibhavissat²ti vinassissati. Vibhavo hi vin±so.Ten±ha “bhijjissat²”ti. Vibhavadassana½ vibhavoti uttarapadalopena vuttanti ±ha“vibhavadassanen±”ti. Vibhavadassana½ n±ma accant±ya vin±sassa dassana½.Tanti ariyamagga½. S±maññajotan± hes± visesaniµµh± hot²ti tatiyamaggavasenaattho veditabbo. Upari maggaphalanti aggamaggaphala½. Natthi etiss± j±tiy± antaranti anantar±,anantar± vipassan± maggassa. Gotrabh³ pana anulomav²thipariy±pannatt± vipa-ssan±gatika½ v± siy±, nibb±n±rammaºatt± maggagatika½ v±ti na tena maggoantariko n±ma hoti. Ten±ha “vipassan± maggassa ±sann±nantara½ n±m±”ti (2.0225Phala½ pana nibb±n±rammaºatt± kiles±na½ pajahanavasena pavattanato lokutta-rabh±vato ca kammamaggagatikameva, kusalavip±kabh±vena pana nesa½ atthopabhedoti vipassan±ya phalassa siy± anantarat±ti vutta½ “phalassa d³r±nantara½n±m±”ti. “¾sav±na½ khayo”ti pana aggamagge vuccam±ne vipassan±na½ ±sa-nnat±ya vattabbameva natthi. Atasit±yeti na tasitabbe t±sa½ an±pajjitabbe.T±soti t±sahetu “tasati etasm±”ti katv±. Soti assutav± puthujjano. Tilakkhaº±ha-tanti aniccat±dilakkhaºattayalakkhita½. Manamhi naµµhoti ²saka½ naµµhomhi, tato

Page 21: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

parampi tattheva µhatv± kiñci ap³ritatt± eva muttoti adhipp±yo. “Na t±so n±ma hot²”-ti vatv± tassa at±sabh±va½ dassetu½ “na h²”ti-±di vutta½. Kaly±ºaputhujjano hibhayatupaµµh±nañ±ºena “sabhay± saªkh±r±”ti vipassanto na uttasati. Ud±nasuttavaººan± niµµhit±. 4. Up±d±naparipavattasuttavaººan± 56. Catunna½ parivaµµanavasen±ti paccekakkhandhesu catunna½ ariyasa-cc±na½ parivaµµanavasena. R³pa½ abbhaññ±sinti sakalabh³tup±d±r³pa½kucchitabh±vato tattha ca tucchavipall±sat±ya “dukkhasaccan”ti abhivisiµµhenañ±ºena aññ±si½ paµivijjhi½. ¾h±ravasena r³pak±yassa h±nivuddh±d²na½ p±kaµa-bh±vato visesapaccayato ca tassa “±h±rasamuday±”ti vutta½. Dukkhasamudaya-kath± n±ma vaµµakath±ti “sacchandar±go”ti visesetv± vutta½. Chandar±gaggaha-ºena ca up±d±nakamm±vijj±pi gahit± eva. Paµipann± hont²ti attho. Vattam±nak±la-ppayogo hesa yath± “kusala½ citta½ uppanna½ hot²”ti. Patiµµhahant²ti patiµµha½labhanti. Kevalinoti idha vimuttiguºena p±rip³r²ti ±ha “sakalino katasabbakicc±”ti.Yena teti yena avasiµµhena te asekkhe paññ±pent± paññ±peyyu½, ta½ nesa½vaµµa½ sekkh±na½ viya natthi paññ±pan±ya. Vaµµanti k±raºa½ vaµµanaµµhenaphalassa pavattanaµµhena. Asekkhabh³miv±roti asekkhabh³mippavatti. Up±d±naparipavattasuttavaººan± niµµhit±. 5. Sattaµµh±nasuttavaººan± 57. Sattasu (2.0226) ok±ses³ti r³papaj±nan±d²su sattasu ok±sesu. Vusitav±-soti vusita-ariyav±so. Etth±ti imasmi½ uddese. Sesa½ n±ma idha vutt±vasesa½.Vuttanayen±ti heµµh± vuttanayena veditabba½. Ussadanandiyanti ussannaguºa-vato tosana½ sammod±pana½. Guºakittanena palobhan²ya½ sekkhakaly±ºapu-thujjan±na½ pas±dupp±danena. Id±ni vuttameva attha½ p±kaµa½ k±tu½ “yath± h²”-ti-±di vutta½. Ett±vat±Ti pañcanna½ khandh±na½ vasena sattasu µh±nesu kosallad²panenaettakena desan±kkamena. Tanti ±rammaºa½. Dh±tu-±dimattamev±ti dh±t±yatana-paµiccasamupp±damattameva. Imesu dhammes³ti imesu j±t±d²su. Kamma½katv±ti sammasanakamma½ niµµhapetv±ti attho. Evamettha pañcanna½khandh±na½ vasena sattaµµh±nakosallapavattiy± pabhedena vibhajitv± “tividh³pa-parikkh²”ti dasseti dhammar±j±. Sattaµµh±nasuttavaººan± niµµhit±.

Page 22: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

6. Samm±sambuddhasuttavaººan± 58. Adhika½ savisesa½ payasati payuñjati eten±ti adhippay±so, visiµµhapayogo.Ten±ha “adhikapayogo”ti. Imañhi magganti aµµhaªgika½ ariyamaggam±ha.Idh±ti imasmi½ sutte. Avattam±naµµhen±ti buddhupp±dato pubbe na vattam±na-bh±vena. Magga½ j±n±t²ti samud±gamato paµµh±ya sapubbabh±ga½ sasambh±ra-visaya½ saphala½ sa-udraya½ ariya½ magga½ j±n±ti avabujjhat²ti maggaññ³.Viditanti aññesampi ñ±ta½ paµiladdha½ hatthatale ±malaka½ viya p±kaµa½ ak±si,tath± katv± desesi. Amagge parivajjanena magge paµipatt²ti tassa maggakusalat±viya amaggakusalat±pi icchitabb±ti ±ha “magge ca amagge ca kovido”ti. Aha½paµhama½ gatoti aha½ paµhamamaggena samann±gato. Samm±sambuddhasuttavaººan± niµµhit±. 7. Anattalakkhaºasuttavaººan± 59. Pur±ºupaµµh±keti (2.0227) pubbe padh±napadahanak±le upaµµh±kabh³te.“Avasavattanaµµhena ass±mikaµµhena suññataµµhena attapaµikkhepaµµhen±”ti eva½pubbe vuttehi. Ettakena µh±nen±ti “r³pa½, bhikkhave, anatt±”ti ±rabhitv± y±va“eva½ me viññ±ºa½ m± ahos²”ti ettakena suttapadesena. Akathitassevakathana½ uttara½, na kathitass±ti vutta½ “t±ni dassetv±”ti. Samodh±netv±tisampiº¹itv±. Vitth±rakath±ti vitth±rato aµµhakath±. Anattalakkhaºamev±ti tabbahu-lat±ya tappadh±nat±ya ca vutta½. Aniccat±d²nampi hi tattha ta½d²panatthamevavuttatt± tadeva jeµµha½ padh±na½ tath± veneyyajjh±sayato. Anattalakkhaºasuttavaººan± niµµhit±. 8. Mah±lisuttavaººan± 60. Ekantadukkhanti-±d²ni pad±ni vuttanay±neva, tasm± tattha vuttanayenevaattho veditabbo. Ettha ca yath± sar±go hetu paccayo sa½kiles±ya, eva½ savipa-ssano maggo hetu paccayo ca visuddhiy±ti daµµhabba½. Mah±lisuttavaººan± niµµhit±. 9. ¾dittasuttavaººan± 61. Ek±dasah²ti r±g±d²hi up±y±sapariyos±nehi ek±dasahi sant±panaµµhena

Page 23: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

agg²hi. Dv²s³ti aµµhamanavamesu. Dukkhalakkhaºamev±ti tabbahulat±ya tappa-dh±nat±ya ca vutta½. ¾dittasuttavaººan± niµµhit±. 10. Niruttipathasuttavaººan±

Page 24: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

62. Niruttiyova niruttipath±ti patha-saddena padava¹¹hanam±ha yath± “b²j±ni-yeva b²jaj±t±n²”ti. Niruttivasen±ti nibbacanavasena. Path± ca atth±nur³pabh±vato(2.0228). T²ºip²ti nirutti-adhivacanapaññattipathapad±ni. Tath± hi “phusat²tiphasso”ti-±din± n²haritv± vacana½ nirutti, “sir²va¹¹hako dhanava¹¹hako”ti-±din±vacanamattameva adhik±ra½ katv± pavatta½ adhivacana½, “takko vitakko”ti-±-din± ta½ta½pak±rena ñ±panato paññatti. Atha v± ta½ta½-atthappak±sanenanicchita½, niyata½ v± vacana½ nirutti. Adhi-saddo uparibh±ge, upari vacana½adhivacana½. Kassa upari? Pak±setabbassa atthass±ti p±kaµoyamattho. Adh²na½vacana½ adhivacana½. Kena adh²na½? Atthena. Atthassa paññ±panatthenapaññatt²ti eva½ nirutti-±dipad±na½ sabbavacanesu pavatti veditabb±. Aññath±“phusat²ti phasso”ti-±dippak±rena niddh±raºavacan±na½yeva niruttit±, siriva¹¹ha-kadhanava¹¹hakapak±r±nameva abhil±pana½ adhivacanat±. “Takko vitakko”tieva½pak±r±nameva ekameva attha½ tena tena pak±rena ñ±pent±na½ vaca-n±na½ paññattit± ca ±pajjeyya. Asa½kiºº±ti na sa½kiºº±. Ten±ha “avijahit± …pe…acha¹¹it±”ti. Na sa½k²yant²ti na sa½kir²yanti, na sa½k²yissanti na sa½kir²yissa-nt²ti attho. Appaµikuµµh±ti na paµikkhitt±. Yasm± bhaªga½ atikkanta½ upp±d±di ati-kkantameva hoti, tasm± vutta½ “bhaªgamev±”ti. Yasm± desantara½ saªkantopiatikkantanti vuccati, tasm± tad±bh±va½ dassetu½ “desantara½ asaªkamitv±”tivutta½. Yattha yattha hi saªkh±r± uppajjanti, tattha tattheva bhijjanti nirujjhantivipariºamanti vin±sa½ ±pajjanti. Ten±ha “vipariºatanti …pe… naµµhan”ti. Ap±kaµ²-bh³ta½ aj±tatt± eva. Vasabhaºagottat±ya vassabhaññ±. M³ladiµµhigatik±ti m³labh³t± diµµhigatik±,imasmi½ kappe sabbapaµhama½ t±disadiµµhisamupp±dak±. Punappuna½ ±vajje-ntass±ti ahetuv±dapaµisa½yuttagantha½ uggahetv± pariy±puºitv± tadattha½v²ma½santassa “natthi hetu, natthi paccayo satt±na½ sa½kiles±y±”ti-±dinayappa-vatt±ya laddhiy± ±rammaºe micch±sati santiµµhati, “natthi het³”ti-±divasena anu-ssav³paladdhe atthe tad±k±raparivitakkanehi saviggahe viya sar³pato cittassapaccupaµµhite cirak±laparicayena “evametan”ti nijjh±nakkhamabh±v³pagama-nena nijjh±nakkhantiy± tath±gahite punappuna½ tatheva ±sevantassa bahul²karo-ntassa micch±vitakkena sam±diyam±n± micch±v±y±m³patthambhit± ata½sa-bh±va½ “ta½sabh±van”ti (2.0229) gaºhant² micch±sat²ti laddhan±m± ta½laddhisa-hagat± taºh± santiµµhati. Yath±saka½ vitakk±dipaccayal±bhena tasmi½ ±ra-mmaºe adhiµµhitat±ya anekaggata½ pah±ya citta½ ekaggata½ appita½ viya hotimicch±sam±dhin±. Sopi hi paccayavisesehi laddhabh±van±balo ²dise µh±ne sam±-dh±napatir³pakiccakaro hotiyeva v±lavijjhan±d²su viy±ti daµµhabba½. Tath± hi ane-kakkhattu½ ten±k±rena pubbabh±giyesu javanav±resu pavattesu sabbapacchimejavanav±re satta javan±ni javanti. Tattha paµhame satekiccho hoti, tath± dutiy±-d²su. Sattame pana javane sampatte atekiccho hoti. Ten±ha “ass±dentass±-”ti-±di. Imesup²ti dv²supi µh±nesu. Paccuppanna½ v±ti ettha iti-saddo ±di-attho. Tena “yadeta½ an±gata½ n±ma,nayida½ an±gatan”ti-±dika½ saªgaºh±ti. Tep²ti te vassabhaññ±pi na maññi½sulokasamaññ±ya anatikkaman²yato. Ten±ha “at²ta½ pan±”ti-±di. Khandh±na½

Page 25: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

upari niru¼h± paººatti. Niruttipathasuttavaººan± niµµhit±. Upayavaggavaººan± niµµhit±. 7. Arahantavaggo 1. Up±diyam±nasuttavaººan± 63. Gaºham±noti “eta½ mam±”ti-±din± gaºham±no. P±sen±ti r±gap±sena.Tañhi m±ro m±rap±soti maññati. Ten±ha “antalikkhacaro p±so, yv±ya½ caratim±naso”ti (sa½. ni. 1.151; mah±va. 33). Mutto n±ma hoti anup±diyato sabbasokhandhassa abh±vato. Up±diyam±nasuttavaººan± niµµhit±. 2-6. Maññam±nasutt±divaººan± 64-68. “Eta½ (2.0230) mam±”ti-±din±. Maññan± abhinandan± ca. Taºh±cha-ndoti taºh± eva chando. S± hi taºh±yanaµµhena taºh±, chandikataµµhena chando.Catuttha½ aniccalakkhaºamukhena vutta½, pañcama½ dukkhalakkhaºamu-khena, chaµµha½ anattalakkhaºamukhena. Sesa½ t²supi sadisamev±ti vutta½“eseva nayo”ti. Maññam±nasutt±divaººan± niµµhit±. 7. Anattaniyasuttavaººan± 69. Anattaniyanti na attaniya½. Ten±ha “na attano santakan”ti. Anattaniyasuttavaººan± niµµhit±. 8-10. Rajan²yasaºµhitasutt±divaººan± 70-72. Rajan²yen±ti rajan²yena r±gupp±dakena. Ten±ha “r±gassa paccayabh±ve-

Page 26: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

n±”ti. R±hulasa½yutte r±hulattherassa pucch±vasena ±gat±. Idha r±dhattherassasur±dhattherassa ca pucch±vasena, p±¼i pana sabbattha sadis±. Ten±ha “vuttana-yeneva veditabb±n²”ti. Rajan²yasaºµhitasutt±divaººan± niµµhit±. Arahantavaggavaººan± niµµhit±. 8. Khajjan²yavaggo 1-3. Ass±dasutt±divaººan± 73-75. Catusaccameva kathita½ ass±d±d²nañceva samuday±d²nañca vasenadesan±ya pavattatt±. Yasm± ass±do samudayasacca½, ±d²navo dukkhasacca½,nissaraºa½ maggasacca½ nirodhasaccañc±ti vuttov±yamattho; dutiye samudaya-ss±do (2.0231) samudayasacca½, ±d²navo dukkhasacca½, atthaªgamo nirodha-sacca½, nissaraºa½ maggasaccanti vuttov±yamattho; tatiya½ ariyas±vakassevavasena vutta½. Ass±dasutt±divaººan± niµµhit±. 4. Arahantasuttavaººan± 76. Yattak± satt±v±s±ti tasmi½ tasmi½ sattanik±ye ±vasanaµµhena satt± evasatt±v±s±. Tena yattak± satt±v±s±, tehi sabbehipi ete agg± ete seµµh±, ye ime ara-hant±ti dasseti. Purimanayenev±ti purimasmi½ sattaµµh±nakosallasutte vuttana-yena. Tadatthaparid²pan±h²ti “pañcakkhandhe pariññ±ya. Taºh± tesa½ na vijjati.Asmim±no samucchinno”ti-±din± tassa yath±niddiµµhassa suttassa atthad²pan±hiceva “aneja½ te anuppatt±, citta½ tesa½ an±vilan”ti-±din± visesatthaparid²pa-n±hi ca. Jh±namaggaphalapariy±panna½ atisayitasukha½ etesamatth²ti sukhi-noti ±ha “jh±na …pe… sukhit±”ti. Taºh± tesa½ na vijjat²ti ettha tesa½ ap±yadu-kkhajanik± taºh± na vijjat²ti vutta½. Vaµµam³lik±ya taºh±ya abh±v± “nand² tesa½na vijjat²”ti ettha vuccat²ti. Imassap²ti pi-saddena dukkhass±bh±venap²ti dukkh±-bh±vo viya vaµµam³likataºh±bh±vo sampiº¹²yat²ti daµµhabba½. Tena hi te anup±-disesanibb±nappattiy± accantasukhit± ev±ti vuccant²ti. “Seyyohamasm²”ti-±dina-yappavattiy± navavidho. ѱºen±ti aggamaggaññ±ºena. Arahatta½ anuppatt±. Alitt±ti amakkhit±. Brahmabh³t±ti brahmabh±va½ patt±,

Page 27: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

brahmato v± ariyamaggañ±ºato bh³t± ariy±ya j±tiy± j±t±. Satta saddhamm±gocaro pavattiµµh±na½ etesanti sattasaddhammagocar±. Nir±saªkac±ro n±ma gahito kutocipi tesa½ ±saªk±ya abh±vato. Samm±diµµhi-±-d²hi dasahi aªgehi samm±vimutti-samm±ñ±ºapariyos±nehi. “¾gu½ na karot²”ti-±-d²hi cat³hi k±raºehi. Taºh± tesa½ na vijjat²ti idampi taºh±pah±nassa bah³pak±ra-t±dassana½. Ten±ha “d±sak±rik± taºh±pi tesa½ natth²”ti. Na (2.0232) vikampanti “seyyohamasm²”ti-±din±. Uddha½ tiriya½ ap±c²nanti ettha “uddha½ vuccat²”ti-±din± r³pamukhena atta-bh±va½ gahetv± pavatto paµhamanayo. K±lattayavasena dhammappavatti½gahetv± pavatto dutiyanayo. Ýh±navasena sakalalokadh±tu½ gahetv± pavattotatiyanayo. Buddh±ti catt±ri sacc±ni buddhavanto. S²han±dasamodh±nanti s²han±d±na½ sa½kalana½. Loke attano uttaritarass±-bh±v± anuttar±. Uttaro t±va tiµµhatu puriso, sadisopi t±va natth²ti asadis±. Saka-lampi bhava½ uttaritv± bhavapiµµhe µhatv± vimuttisukhena sukhitatt±divasena eka-v²satiy±k±rehi s²han±da½ nadanti. Arahantasuttavaººan± niµµhit±. 5. Dutiya-arahantasuttavaººan± 77. Suddhikamev±ti suddhasa½khittabandhameva katv±. Dutiya-arahantasuttavaººan± niµµhit±. 6. S²hasuttavaººan± 78. S²hoti parissayasahanato paµipakkhahananato ca “s²ho’ti laddhan±mo mig±-dhipati. Catt±roti ca sam±nepi s²haj±tikabh±ve vaººavises±disiddhena visesenacatt±ro s²h±. Te id±ni n±mato vaººato ±h±rato dassetv± idh±dhippetas²ha½ n±na-ppak±rato vibh±vetu½ “tiºas²ho”ti-±di ±raddha½. Tiºabhakkho s²ho tiºas²ho puri-mapade uttarapadalopena yath± “s±kapatthivo”ti. K±¼avaººat±ya k±¼as²ho. Tath±paº¹us²ho. Ten±ha “k±¼as²ho k±¼ag±visadiso, paº¹us²ho paº¹upal±savaººag±vi-sadiso”ti. Rattakambalassa viya kesaro kesarakal±po etassa atth²ti kesar². L±kh±-rasaparikammakatehi viya p±dapariyanteh²ti yojan±. Kamm±nubh±vasiddha-±dhipaccamahesakkhat±hi (2.0233) sabbamigagaºassar±j± suvaººaguhato v±ti-±di “s²hassa vih±ro kiriy± eva½ hot²”ti katv± vutta½. Sama½ patiµµh±petv±ti sabbabh±gehi samameva bh³miya½ patiµµh±petv±. ¾ka-¹¹hitv±ti purato ±ka¹¹hitv±. Abhiharitv±ti abhimukha½ haritv±. Saªgh±tantivin±sa½. V²satiyaµµhika½ µh±na½ usabha½. Samas²hoti samaj±tiko samabh±go ca s²ho.

Page 28: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Sam±nosm²ti desan±matta½, samappabh±vat±yapi na bh±yati. Sakk±yadiµµhibala-vat±y±ti “ke aññe amhehi uttaritar±, atha kho mayameva mah±bal±”ti eva½ bal±ti-m±nanimitt±ya ahaªk±rahetubh³t±ya sakk±yadiµµhiy± balabh±vena. Sakk±yadiµµhi-pah²natt±ti sakk±yadiµµhiy± pah²natt± nirahaªk±ratt± attasinehassa suµµhu samu-ggh±µitatt± na bh±yati. Tath± tath±ti s²hasadisat±din± tena tena pak±rena att±na½ kathes²ti vatv±tamattha½ vivaritv± dassetu½ “s²hoti kho”ti-±di vutta½. Kat±bhin²h±rassa lokan±thassa bodhiy± niyatabh±vappattiy± ekantabh±v²bu-ddhabh±voti katv± “t²su p±s±desu niv±sak±lo, magadharañño paµiññ±d±nak±lo,p±y±sassa paribhuttak±lo”ti-±din± abhisambodhito purim±vatth±pi s²hasadisa½katv± dassit±. Bh±vini, bh³topac±ropi hi lokavoh±ro. Vijj±bh±vas±maññato bh³ta-vijj± itaravijj±pi ekajjha½ gahetv± paµiccasamupp±dasammasanato ta½ puretara½siddha½ vip±ka½ viya katv± ±ha “tisso vijj± visodhetv±”ti. Anulomapaµilomatopavattañ±ºavasena “yamakañ±ºamanthanen±”ti vutta½. Tattha viharantass±ti ajap±lanigrodham³le viharantassa. Ek±dasame divasetisattasatt±hato para½ ek±dasame divase. Acalapallaªketi isipatane dhammaca-kkapavattanattha½ nisinnapallaªke. Tampi hi kenaci appaµivattiyadhammacakka-pavattanattha½ (2.0234) nisajj±ti katv± vajir±sana½ viya acalapallaªka½ vuccati.Imasmiñca pana padeti “dveme, bhikkhave, ant±”ti-±dinayappavatte imasmi½saddhammakoµµh±se. Dhammaghoso …pe… dasasahassilokadh±tu½ paµicch±-desi “sabbattha µhit± suºant³”ti adhiµµh±nena. So¼asah±k±reh²ti “dukkhapariññ±,samudayappah±na½, nirodhasacchikiriy±, maggabh±van±”ti eva½ ekekasmi½magge catt±ri catt±ri katv± so¼asahi ±k±rehi. Vuttoyeva, na idha vattabbo, tasm± tattha vuttanayeneva veditabboti adhipp±yo.Yasm± ca aparehipi aµµhahi k±raºehi bhagav± tath±gatoti ±rabhitv± ud±naµµhaka-th±d²supi (ud±. aµµha. 18; itivu. 38) tath±gatapadassa attho vutto eva, tasm± tatthavuttanayena attho veditabbo. Yadipi bhagav± na bodhipallaªke nisinnamattovaabhisambuddho j±to, tath±pi t±ya nisajj±ya nisinnova panujja sabbaparissaya½abhisambuddho j±to. Tath± hi ta½ “apar±jitapallaªkan”ti vuccati. Tasm± “y±vabodhipallaªk± v±”ti vatv± tena aparitussanto “y±va arahattamaggañ±º± v±”ti ±ha. Iti r³panti ettha iti-saddo nidassanattho. Tena r³pa½ sar³pato parim±ºato pari-cchedato dassitanti ±ha “ida½ rupan”ti-±di. “Ida½ r³pan”ti hi imin± bh³tup±d±ya-bhedar³pa½ sar³pato dassita½. Ettaka½ r³panti imin± ta½ parim±ºato dassita½.Tassa ca parim±ºassa ekantabh±vadassanena “na ito bhiyyo r³pa½ atth²”tivutta½. Sabh±vatoti salakkhaºato. Sarasatoti sakiccato. Pariyantatoti parim±ºapa-riyantato. Paricchedatoti yattake µh±ne tassa pavatti, tassa paricchedanato. Pari-cchindanatoti pariyos±nappattito. Ta½ sabba½ dassita½ hoti yath±vuttena vibh±-gena. Aya½ r³passa samudayo n±m±ti aya½ ±h±r±di r³passa samudayo n±ma.Ten±ha “ett±vat±”ti-±di. Atthaªgamoti nirodho. “¾h±rasamuday± ±h±ranirodh±”tica as±dh±raºameva gahetv± sese ±di-saddena saªgaºh±ti. Paºº±salakkhaºapaµimaº¹itanti (2.0235) paºº±sa-udayabbayalakkhaºavibh³-sita½ samudayatthaªgamagahaºato. Kh²º±savatt±ti anavasesa½ s±vasesañca

Page 29: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

±sav±na½ parikkh²ºatt±. An±g±m²nampi hi bhaya½ cittutr±so ca na hot²ti. ѱºasa½-vego bhayat³paµµh±nañ±ºa½. Itaresa½ pana dev±nanti akh²º±save devesandh±ya vadati. Bhoti dhamm±lapanamattanti v±casika½ tath±lapanamatta½. Cakkanti satthu ±º±cakka½, ta½ pana dhammato ±gatanti dhammacakka½.Tattha ariyas±vak±na½ paµivedhadhammato ±gatanti dhammacakka½. Itaresa½desan±dhammato ±gatanti dhammacakka½. Duvidhepi ñ±ºa½ padh±nanti ñ±ºa-s²sena vutta½ “paµivedhañ±ºampi desan±ñ±ºamp²”ti. Id±ni ta½ ñ±ºadvaya½sar³pato dassetu½ “paµivedhañ±ºa½ n±m±”ti-±di vutta½. Yasm± cassa ñ±ºassasuppaµividdhatt± bhagav± t±ni saµµhi nayasahass±ni veneyy±na½ dassetu½samattho ahosi, tasm± t±ni saµµhi nayasahass±ni tena ñ±ºena saddhi½yevasiddh±n²ti katv± dassento “saµµhiy± ca nayasahassehi paµivijjh²”ti ±ha. Tipariva-µµanti ida½ dukkhanti ca, pariññeyyanti ca, pariññ±tanti ca eva½ tiparivaµµa½,ta½yeva dv±das±k±ra½. Tanti desan±ñ±ºa½ pavatteti esa bhagav±. Appaµipugga-loti patinidhibh³tapuggalarahito. Ekasadisass±Ti nibbik±rassa. S²hasuttavaººan± niµµhit±. 7. Khajjan²yasuttavaººan± 79. Vipassan±vasen±ti etarahi r³pavedan±dayo anussaritv± “pubbep±ha½eva½vedano ahosin”ti at²t±na½ r³pavedan±d²na½ paccuppannehi vises±bh±va-dassan± vipassan±, tass± vipassan±ya vasena. Yv±ya½ “na ida½ abhiññ±vasen±”-ti paµikkhepo kato, tassa k±raºa½ dassento “abhiññ±vasena h²”ti-±dim±ha.Khandhapaµibaddh± n±ma gottavaººah±r±dayo. Eva½ anussarantoti yath±vutta-vipassan±vasena anussaranto. Sabh±vadhamm±na½ eva anussaraºassavuttatt± “suññat±pabban”ti vutta½. Yasm± (2.0236) te eva r³p±dayo neva att±, na attaniy± as±r± anissar±, tasm±tato suññ±, tesa½ bh±vo suññat±, tass± lakkhaºa½ ruppan±dika½ dassetu½. Kiñc±ti hetu-atthajotake k±raºe paccattavacananti ±ha “kiñc±ti k±raºapucch±,kena k±raºena r³pa½ vadeth±”ti. Etanti eta½ bh³tup±d±yabheda½ dhammaj±ta½.Kena k±raºena r³pa½ n±m±ti ki½ k±raºa½ niss±ya r³panti vuccat²ti attho. K±raºu-ddesoti k±raºassa uddisana½. Ruppat²ti ettha r³pa½ n±ma s²t±divirodhipaccaya-sannip±tena visadisuppatti. Ten±ha “s²tenap²”ti-±di. Pabbatap±deti cakkav±¼apa-bbatap±de, so pana tattha accuggato p±k±ro viya µhito. Tath± hi tattha satt± ola-mbant± tiµµhanti. Hatthap±s±gat±ti hatthap±sa½ ±gat± up±gat±. Tatth±ti tasmi½hatthap±s±gate satte. Chijjitv±ti mucch±pattiy± muccitv±, aªgapaccaªga-uccheda-vasena v± paricchijjitv±. Accantakh±re udaketi ±tapasant±p±bh±vena atis²tabh±va-meva sandh±ya accantakh±rat± vutt± siy±. Na hi ta½ kappasaºµh±na-udaka½sampattikaramah±meghavuµµha½ pathav²sandh±raka½ kappavin±sa-udaka½viya kh±ra½ bhavitu½ arahati, tath± sati pathav²pi vil²yeyy±ti. Mahi½sakaraµµha½n±ma himavantapadese eka½ raµµha½.

Page 30: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Av²cimah±nirayeti sa-ussada½ av²ciniraya½ vutta½. Gaªg±piµµheti gaªg±t²re. Sarant± gacchant²ti sar²sapapadassa attha½ vadati. Etanti ruppana½. Yath±kaµhinat± pathaviy± paccattalakkhaºa½, eva½ ruppana½ r³pakkhandhassapaccattalakkhaºa½, sabh±vabh³talakkhaºanti attho. Purimasadisanti purime r³pakkhandhe vuttena sadisa½. Ta½ “kinti k±raºapu-cch±”ti-±din± vuttanayeneva veditabba½. Sukha½ iµµh±rammaºa½. Sukh±d²na½vedan±na½. Paccayatoti ±rammaºapaccayato. Ayamatthoti “sukh±rammaºa½sukhanti vuccat²”ti ayamattho. Uttarapadalopena hesa niddeso. Vedayat²ti anubha-vati. Vedayitalakkhaº±ti anubhavanalakkhaº±. N²lapuppheti n²lavaººapupphe. Vatthe v±ti n²lavatthe. V±-saddena vaººadh±-tu-±di½ saªgaºh±ti. Appana½ v± jh±na½ v±pento. Uppajjanasaññ±p²ti ya½ (2.0237)kiñci n²la½ r³p±yatana½ ±rabbha uppajjanasaññ±pi, y± pakiººakasaññ±ti vuccati. R³patt±y±ti r³pabh±v±ya. Y±gumev±ti y±gubh±vinameva vatthu½. Y±gutt±yay±gubh±v±ya. Pacati n±ma puggalo. Evanti yath± y±gu-±divatthu½ puriso y±gu-±-di-atth±ya pacati nipph±deti, aya½ eva½ ruppan±disabh±ve dhammasam³heyath±saka½ paccayehi abhisaªkhariyam±ne cetan±padh±no dhammasam³hopavattanattha½ visesapaccayo hutv± te abhisaªkharoti niropeti nibbatteti. Ten±ha“paccayeh²”ti-±di. R³pamev±ti r³pasabh±vameva, na añña½ sabh±va½. Abhisa-ªkharot²Ti itarehi paccayadhammehi adhika½ suµµhu paccayata½ karoti. “Upaga-cchati y±peti ±y³hat²”ti tasseva vevacan±ni. Abhisaªkharaºameva hi ±y³han±-d²ni. Nibbattet²ti tesa½ dhamm±na½ ruppan±dibh±vena nibbattiy± paccayo hot²tiattho. Cetayitalakkhaºassa saªkh±rass±ti ida½ saªkh±rakkhandhadhamm±na½cetan±padh±natt± vutta½. Tath± hi bhagav± suttantabh±jan²ye saªkh±ra-kkhandha½ vibhajantena cetan±va vibhatt±. V±tiªgaºa½ brahatiphala½. Caturassavall²ti tivut±lat±. Akh±rikanti kh±rarasara-hita½, ta½ pana paººaphal±di. Yattha loºaraso adhiko, ta½ loºikanti ±ha “loºay±-g³”ti-±di. Ambil±dibheda½ rasa½. ¾k±rasaºµh±nagahaºavasen±ti n²lap²t±di-±k±ragahaºavasena ceva vaµµacatura-ss±disaºµh±nagahaºavasena ca. Vin±pi ±k±rasaºµh±n±ti ±k±rasaºµh±nehi vin±, teµhapetv±pi. Paccattabhedagahaºavasen±ti tassa tassa ±rammaºassa pabhedaga-haºavasena. Asammohatoti y±th±vato. Viseso visesatthad²panato, aviseso aya½dhammo avisesad²panato. Ten±ha “viseso veditabbo”ti. J±nanañhi avisiµµha½,ta½ sam±sapadato upasagg± visesenti. Tath± hi sañj±nanapada½ paccabhiññ±-ºanimitta½ ±k±ragahaºamatta½ bodheti, vij±nanapada½ tato visiµµhavisayaga-haºa½. Paj±nanapada½ pana tatopi visiµµhatara½ pak±rato avabodha½ bodheti.Ten±ha “tass±p²”ti-±di. ¾rammaºasañj±nanamattamev±ti n²l±dibhedassa ±ra-mmaºassa (2.0238) sallakkhaºamattameva. Avadh±raºena lakkhaºapaµive-dhatta½ nivatteti. Ten±ha “aniccan”ti-±di. ѱºasampayuttacittehi vipassantassavipassan±ya paguºabh±ve sati ñ±ºavippayuttena cittenapi vipassan± hotiyev±ti±ha “anicc±divasena lakkhaºapaµivedhañca p±pet²”ti. Paµivedhanti ca upaladdhi-meva vadati, na paµivijjhana½. Ten±ha “ussakkitv± pan±”ti-±di. Ussakkitv±ti ussa-kk±petv± maggap±tubh±vampi p±peti asammohasabh±vatt±. Yath± lakkhaºapaµi-

Page 31: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

vedhak±le sañj±nanalakkhaºavasena saññ±ºa-anur³pavaseneva pavatta½, eva½viññ±ºavij±nanavasena v±ya½ anur³pavaseneva pavattat²ti daµµhabba½. Id±ni tamattha½ heraññik±di-upam±ya vibh±vetu½ “yath± h²”ti-±dim±ha.Hirañña½ vuccati kah±paºa½, hiraññaj±nane niyutto heraññiko. Lokavoh±re aj±t±asañj±t± buddhi etass±ti aj±tabuddhi, b±lad±rako. Voh±rakusalo g±mav±s² purisog±mikapuriso. Upabhogaparibhog±rahatt± upabhogaparibhoga½. Tambaka½sa-mayatt± k³µo. Mah±s±ratt± cheko. A¹¹has±ratt± karaµo. Nih²nas±ratt± saºho.Ettha ca yath± heraññiko kah±paºa½ citt±dibh±vato uddha½ k³µ±dibh±va½ r³pa-dassan±divasena uppattiµµh±natopi j±nanto anek±k±rato j±n±ti, eva½ paññ± ±ra-mmaºa½ n±nappak±rato j±n±ti paµivijjhati, t±ya saddhi½ pavattam±naviññ±-ºampi yath±visaya½ ±rammaºa½ j±n±ti. Eva½ sv±ya½ nesa½ j±nane viseso aññesa½ avisayo, buddh±na½ eva visa-yoti ida½ visesa½ milindapañhena vibh±vetu½ “ten±h±”ti-±dim±ha, ta½ suviññe-yyameva. Attasuññ±na½ sabh±vadhamm±na½ dhammamattat±ya kathitatt± “anattala-kkhaºa½ kathetv±”ti vutta½. Heµµhimamagg± ca yadi adhigat±, arahattassa ana-dhigatatt± “ekadesamatten±”ti vutta½,

Page 32: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

ta½ aniccalakkhaºa½ dassetu½ ida½ pabbam±raddha½, itar±ni dve lakkhaº±nitassa parih±rabh±ven±ti adhipp±yo. Yasm± (2.0239) panettha “ta½ ki½ maññatha, bhikkhave”ti-±didesan±ya t²sulakkhaºesu idameva padh±nabh±vena dassita½, ida½ appadh±nabh±ven±ti nasakk± vattu½, tasm± “t²ºi lakkhaº±ni samodh±netv± dassetump²”ti vutta½. Apaci-n±t²ti apacayag±midhamme nivatteti eka½sato apacayag±mipaµipad±ya parip³ra-ºato. Ten±ha “no ±cin±t²”ti-±di. Vaµµa½ vin±set²ti vidhamati adassana½ gameti.Neva cin±t²ti na va¹¹heti. Tadev±ti ta½ vaµµa½ eva. Vissajjet²ti cha¹¹eti. Vikirat²tividdha½seti. Vidh³pet²ti vaµµattayasaªkh±ta½ aggikkhandha½ vigatadh³ma½vigatasant±pa½ karot²ti atthoti ±ha “nibb±pet²”ti. Eva½ passanti-±di an±g±miphale µhitassa ariyas±vakassa aggamaggaphal±-dhigam±ya desan±ti adhipp±yen±ha “vaµµa½ vin±setv± µhita½ mah±kh²º±sava½dassess±m²”ti. Kh²º±savassa an±gatabh±vadassana½yeva, sabb± c±ya½heµµhim± desan± suddhavipassan±kath±, sahapaµhamamagg± v± sahavijj³pama-dhamm± v± vipassan±kath±ti dassento “ettakena µh±nen±”ti-±dim±ha. Namassantiyeva mahat± g±ravabahum±nena. Ten±ha “namo te puris±jaññ±”-ti-±di. Tattha nidassana½ dassento “±yasmanta½ n²tatthera½ viy±”ti vatv±tamattha½ vibh±vetu½ “thero”ti-±dim±ha. Tattha khuraggeyev±ti kesoropa-nattha½ khuradh±r±ya agge s²se µhapite tacapañcakakammaµµh±namukhenabh±vana½ anuyuñjanto arahatta½ patv±. Brahmavim±n±ti brahm±na½ niv±sa-bh³t± vim±n±. Khajjan²yasuttavaººan± niµµhit±. 8. Piº¹olyasuttavaººan± 80. Apakar²yati eten±ti apakaraºa½, pada½. Apakaraºa½ pakaraºa½ k±ra-ºanti atthato eka½. Ten±ha “kismiñcideva k±raºe”ti. N²haritv±ti attano sam²pac±-rabh±vato apanetv±. Tath±karaºañca evamete (2.0240) ettakampi appaµir³pa½akatv± ±yati½ samm± paµipajjissant²ti. Laddhabal±ti laddhañ±ºabal±. Ekadv²hik±y±Ti ekekassa ceva dvinna½ dvinnañca ²hik± gati upasaªkaman±ekadv²hik±. Ten±ha “ekeko ceva dve dve ca hutv±”ti. Puthujjan±na½ samudi-t±na½ n±ma kiriy± t±dis²pi siy±ti vutta½ “ke¼impi kareyyun”ti. Parikappanavasenasamm±sambuddha½ uddissa pesal± bhikkh³pi eva½ karont²ti. Yugandharapabbat±d²na½ antare s²dantara½ samudda½ n±ma. Tattha kirav±to na v±yati, patita½ ya½ kiñcipi s²dantaranadiya½ vil²yant± s²danteva, tasm±ta½ pariv±retv± µhit± yugandhar±dayopi s²dapabbat± n±ma. Ta½ sandh±ya vutta½“s²dantare sannisinna½ mah±samudda½ viy±”ti. ¾h±rahet³ti ±misahetu sappitel±-dinimitta½, tesa½ paº±man±. Pacchimanti nih²na½. Ten±ha “l±makan”ti, l±makanto idh±dhippeto– “Mig±na½ koµµhuko anto, pakkh²na½ pana v±yaso;

Page 33: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

eraº¹o anto rukkh±na½, tayo ant± sam±gat±”ti.–¾d²su (j±. 1.3.135) viya. Ulat²ti abhicarati. Abhisapanti eten±ti abhis±po. Abhis±pa-vatthu piº¹olya½. Attho phala½ vaso etass±ti atthavasa½, k±raºa½, tampi tesuatthi, tattha niyutt±ti atthavasik±. Anto hadayassa abbhantare anupaviµµh± sokavatth³hi. Abhijjh±yit±ti abhijjh±yanas²lo. Abhiºhappavattiy± ceva bahulabh±vena ca bahu-lar±go. P³tibh±ven±ti kuthitabh±vena. By±p±do hi uppajjam±no citta½ apa-gandha½ karoti, na sucimanuññabh±va½. Bhattanikkhittak±ko viy±ti ida½ bhatta-µµh±nassa asaraºena k±kassa naµµhasatit± paññ±yat²ti katv± vutta½, na bhattani-kkhittat±ya. Asaºµhitoti asaºµhitacitto. Kaµµhatthanti kaµµhena kattabbakicca½. P±pavitakkehi kato, tasm± te anavasesato pah±tabb±ti dassanattha½. Dvinna½vuttatt± eko pubbabh±go, itaro missakoti vattu½ yuttanti (2.0241) adhipp±yena“ettha c±”ti-±di vutta½. Eva½ ta½ bh±ventassa nirujjhanti ev±ti ekekamissakat±-vasena gahetabbanti por±º±. Upari tiparivaµµadesan±ya animittasam±dhiyevad²pito. Ten±ha “y±vañcidan”ti. Niddosoti v²tar±g±din± niddoso. Piº¹olyasuttavaººan± niµµhit±. 9. P±lileyyasuttavaººan± 81. Pariy±diººar³pacitt±ti r±g±d²hi pariy±diyitv± khepetv± gahitacitt±. Bhagavato c±ro vidito paricayavasena. Satth± paribhoga½ karoti anugga-ºhanto “eva½ hissa duggatimokkho bhavissat²”ti. Aññatr±ti vin±. N±gen±ti buddhan±gena aªkusarahitena. Tato eva ujubh³tena cittena. ¿s±da-ntassa naªgalasadisadantassa hatthino eva½ citta½ sameti. Tattha k±raºam±ha“yadeko ramat² vane”ti. Etena k±yavivekena ratis±mañña½ vadati. Attano dhammat±y±ti pakatiy± sayameva. ¾sav±na½ khayoti idha arahatta½ adhippeta½, ta½ pana aggamagg±nantara-mev±ti ±ha “magg±nantara½ arahattaphalan”ti. Vicayo desan±paññ± adhippet±,s± ca anekadh± pavatt± ev±ti vutta½ “vicayaso”ti, anekakkhattu½ pavattam±n±pivicayo ev±ti katv± “vicayen±”ti attho vutto. S±sanadhammoti s²lakkhandh±dipari-d²pano pariyattidhammo. Parivitakko udap±di “catt±ro satipaµµh±n±”ti-±din±, eva½koµµh±sato paricchijja desite may± dhamme katamassa j±nanassa antar± ±sa-v±na½ khayo hot²ti ekaccassa kaªkh± hotiyev±ti adhipp±yo. Diµµhi eva samanupa-ssan± diµµhisamanupassan±. Diµµhisaªkh±roti diµµhipaccayo saªkh±ro. Tato evataºh±paccayo hot²ti vutta½ “tatojo so saªkh±ro”ti. Tato taºh±to so saªkh±ro j±toticat³su esa diµµhisaªkh±ro diµµh³panissayo saªkh±ro j±yati. Avijj±samphassoti (2.024avijj±sampayuttasamphasso. Evamettha bhagav± sa¼±yatanan±mar³paviññ±-º±ni saªkh±rapakkhik±neva katv± dasseti. Ettake µh±neti “idha bhikkhave assutav± puthujjano”ti-±di½ katv± y±va “na mebhavissat²”ti ettake µh±ne. Gahitagahitadiµµhinti sakk±yadiµµhiy± “so att±, so loko”-

Page 34: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

ti-±din± pavatta½ sassatadiµµhi½, no cassa½, no ca me siy±”ti-±din± pavatta½ucchedadiµµhinti tath± tath± gahitadiµµhi½. “Iti kho, bhikkhave, sopi saªkh±ro ani-cco”ti-±didesan±ya vissajj±pento ±gato. Tattha tatthev±ssa uppannadiµµhiviveca-nato imiss± desan±ya puggalajjh±sayena pavattitat± veditabb±, tev²satiy± µh±nesuarahattap±panena desan±vil±so. Tatojo so saªkh±roti tato vicikicch±ya paccaya-bh³tataºh±to j±to vicikicch±ya sampayutto saªkh±ro. Yadi sahaj±t±dipaccayava-sena tato taºh±to j±toti tatojo saªkh±roti vucceyya, idamayuttanti dassento “taºh±-sampayutta …pe… j±yat²”ti codeti. Itaro upanissayakoµi idh±dhippet±ti dassento“appah²natt±”ti vatv± “yassa h²”ti-±din± tamattha½ vivarati. Na hi taºh±ya vici-kicch± sambhavati. Yadi asati sahaj±takoµiy± upanissayakoµiy± taºh±paccay±vicikicch±ya sambhavo eva. Diµµhiy±p²ti dv±saµµhidiµµhiy±pi. Ten±ha “cat³suh²”ti-±di. V²sati sakk±yadiµµhiyo sassatadiµµhi½ ucchedadiµµhi½ vicikicchañcapakkhipitv± pacceka½ aniccat±mukhena vipassana½ dassetv± arahatta½p±petv± desan± niµµh±pit±ti ±ha “tev²satiy± µh±nes³”ti-±di. P±lileyyasuttavaººan± niµµhit±. 10. Puººamasuttavaººan± 82. Dissati apadissat²ti deso, k±raºa½, tañca kho ñ±paka½ daµµhabba½. Yañhiso j±nituk±mo ruppan±disabh±va½, paµhama½ pana sar³pa½ (2.0243) pucchitv±puna tassa viseso pucchitabboti paµhama½ “ime nu kho”ti-±din± puccha½ karoti,idh±pi ca so viseso eva tassa bhikkhuno antanti dasseti. Aj±nanto viya pucchatitesa½ hetunti adhipp±yo. Taºh±chandam³lak± pabhavatt±. Pañcup±d±nakkhandh±ti ettha visesatotaºhup±d±nassa gahaºa½ itarassa taggahaºeneva gahita½ tadavin±bh±vatotichandar±go eva uddhaµo. Idanti tappañhapaµikkhipana½. Yadipi khandh± up±d±-nehi asahaj±t±pi honti up±d±nassa an±rammaºabh³t±pi, up±d±na½ pana tehisahaj±tameva, tad±rammaºañca hotiyev±ti dasseti. Na hi asahaj±ta½ an±ramma-ºañca up±d±na½ atth²ti. Id±ni tamattha½ vivaritv± dassetu½ “taºh±sampayutta-smin”ti-±di vutta½, ta½ suviññeyyameva. ¾rammaºatoti ±rammaºakaraºato.“Eva½r³po siyan”ti eva½pavattassa chandar±gassa “eva½vedano siyan”ti eva½-pavattiy± abh±vato tattha tattheva natasaªkh±r± bhijjanti, tasm± r³pavedan±ra-mmaº±na½ chandar±g±d²na½ abh±vato attheva chandar±gavemattat±. Chanda-r±gassa pah±n±divasena chandar±gapaµisa½yuttassa apucchitatt±, “anusandhi naghaµiyat²”ti vutta½. Kiñc±pi na ghaµiyat²ti aññasseva pucchitatt±, tath±pi s±nusa-ndhik±va pucch±, tato eva s±nusandhika½ vissajjana½. Tattha k±raºam±ha “tesa½tesan”ti-±din±. Tena ajjh±say±nusandhivasena s±nusandhik±neva pucch±vissajja-n±n²ti dasseti. Puººamasuttavaººan± niµµhit±.

Page 35: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Khajjan²yavaggavaººan± niµµhit±. 9. Theravaggo 1. ¾nandasuttavaººan± 83. Paµicc±ti nissaya½ katv±. “Esohamasm²”ti diµµhigg±ho, “seyyohamasm²”tim±nagg±ho ca taºh±vaseneva hont²ti taºh±pi tath±pavattiy± paccayabh³t± tath±-pavatti ev±ti vutta½ “asm²ti eva½ pavatta½ (204) taºh±m±nadiµµhipapañcattaya½hot²”ti. Daharasaddo b±lad±rakepi pavattat²ti tato visesanattha½ “yuv±”ti vutta½.Yuv±pi eko amaº¹anas²loti tato visesanattha½ “maº¹anakaj±tiko”ti vutta½. Tenamukhanimittapaccavekkhaºassa sabbh±va½ dasseti. Tanti ±d±samaº¹ala½ olo-kayato. Parammukha½ hutv± paññ±yeyy±ti yadi puratthimadis±bhimukha½ hutv±µhita½, mukhanimittampi puratthimadis±bhimukhameva hutv± paññ±yeyy±ti attho.Yadipi parassa sadisassa mukha½ bhaveyya, tath±pi k±ci asadisat± bhaveyy±tivutta½ “vaºº±d²hi asadisa½ hutv± paññ±yeyy±”ti. Nibh±sar³panti paµibh±sa-r³pa½. Nibh±sar³pa½ t±va ka½s±dimaye pabhassare maº¹ale paññ±yatu, udakepana kathanti “kena k±raºen±”ti pucchati. Itaro “mah±bh³t±na½ visuddhat±y±”tivadanto tatth±pi yath±laddhapabhassarabh±venev±ti dasseti. Ettha ca maº¹ana-j±tiko puriso viya puthujjano, ±d±satal±dayo viya pañcakkhandh±, mukhanimitta½viya “asm²”ti gahaºa½, mukhanimitta½

Page 36: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

up±d±ya dissam±nar³p±di viya “asm²”ti sati “ahamasm²”ti “parosm²”ti-±dayo g±ha-vises±. Abhisametoti abhisamito, ayameva v± p±µho. ¾nandasuttavaººan± niµµhit±. 2. Tissasuttavaººan± 84. Madhuraka½ vuccati k±ye vibh±ranti ±ha– “madhurakaj±to viy±ti sañj±tagaru-bh±vo viy±”ti. Garubh±ve sati lahut± anok±s±va, tath± mudut± kammaññat± c±tivutta½ “akammañño”ti. “K±ye”ti ±netv± vattabba½. Na pakkh±yant²ti pak±s±hutv± na kh±yanti. Ten±ha “na p±kaµ± hont²”ti. Upaµµhahant²ti upatiµµhanti. Nadissat²ti gahaºa½ na gacchati. Mah±vicikicch±ti aµµhavatthuk± so¼asavatthuk± cavimati. Na hi uppajjati paripakkakusalam³latt±. K±m±nameta½ adhivacananti pada½ uddharitv± yena adhipp±yena bhagavat±ninna½ pallala½ k±m±na½ nidassanabh±vena ±bhata½, ta½ adhipp±ya½ vibh±-vetu½ “yath± h²”ti-±di vutta½. Tissasuttavaººan± niµµhit±. 3. Yamakasuttavaººan± 85. Diµµhi (2.0245) eva diµµhigata½ “g³thagata½ muttagatan”ti (ma. ni. 2.119; a.ni. 9.11) yath±. Diµµhigata½ n±ma j±ta½ khandhavinimuttassa sattassa gahitatt±. Kupiteti diµµhisaªkh±tarogena kupite. Paggayh±ti tesa½ bhikkh³na½ santikeviya therassa s±riputtassa sammukh± attano laddhi½ paggayha “eva½ khv±han”-ti eva½ nicchayena vattu½ asakkonto. Anuyogavatta½ N±ma yena yutto, tassa attano g±ha½ nijjh±nakkhantiy±vay±th±vato pavedana½. Therassa anuyoge bhummanti “ta½ ki½ maññasi, ±vusoyamak±”ti-±din± therena kathitapucch±ya bhummaniddeso. Sace ta½ ±vusotiidanti “sace ta½, ±vuso”ti evam±dika½ ida½ vacana½. Etanti yamakatthera½.Aññanti arahatta½. Vattabb±k±rena vadanto atthato arahatta½ by±karonto n±mahot²ti adhipp±yena vadati. Etassa paµhamamaggass±ti etassa id±niyeva tiparivaµµadesan±vas±ne tay±adhigatassa paµhamamaggassa. Cat³hi yogeh²ti attato piyato ud±sinato veritoticat³hipi uppajjana-anatthayogehi. Upet²ti taºhupayadiµµhupayehi up±diyati taºh±diµµhivatthu½ pappoti. Up±diya-t²ti da¼hagg±ha½ gaºh±ti. Adhitiµµhat²ti abhinivissa tiµµhati. Kinti? “Att± me”ti. Pacca-tthik± me eteti ete r³pavedan±dayo pañcup±d±nakkhandh± mayha½ paccatthik±anatth±vahatt±ti vipassan±ñ±ºena ñatv±. Vipassan±ya yojetv±ti vipassan±yakhandhe yojetv±.

Page 37: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Yamakasuttavaººan± niµµhit±. 4. Anur±dhasuttavaººan± 86. Tasseva vih±rass±ti mah±vane yasmi½ vih±re bhagav± viharati, tassevavih±rassa. Imeti aññatitthiy±. Yasm± aya½ thero (2.0246) µhapan²ya½ pañha½µhapan²yabh±vena na µhapesi, tasm±. Aññatitthiy± …pe… etadavocu½. Ten±ha“ekadesena s±sanasamaya½ j±nant±”ti. Gahitameva hoti tato pageva siddhatt±. Ten±ha “tassa m³latt±”ti. Evanti“dukkhañceva paññapemi, dukkhassa ca nirodhan”ti eva½. Vaµµavivaµµamev±tipañcanna½ pana khandh±na½ samanupassan±ya vasena vaµµa½, “eva½ passan”-ti-±din± vivaµµa½ kathitameva. Anur±dhasuttavaººan± niµµhit±. 5. Vakkalisuttavaººan± 87. Nagaramajjhe mah±-±b±dho uppajj²ti nagaramajjhena ±gacchanto kamma-samuµµh±no mahanto ±b±dho uppajjati. Samantato adhos²ti sabbabh±gena pari-pphandi. Iriy±patha½ y±petunti sayananisajj±dibheda½ iriy±patha½ pavattetu½.Nivattant²ti osakkanti, parih±yant²ti attho. Adhigacchant²ti va¹¹hanti. Satthu guºa-sar²ra½ n±ma navavidhalokuttaradhamm±dhigamam³lanti katv± vutta½ “nava-vidho hi …pe… k±yo n±m±”ti, yath± satt±na½ k±yo paµisandhim³lako. K±¼asil±ya½ katavih±ro k±¼asil±vih±ro. Maggavimokkhatth±y±ti aggamaggavi-mokkh±dhigam±ya. Devat±ti suddh±v±sadevat±. Al±maka½ n±ma puthujjanak±la-kiriy±ya abh±vato. Ten±ha “thero kir±”ti-±di. Eka½ dve ñ±º±n²ti eka½ dve pacca-vekkhaºañ±º±ni sabh±vato avassa½ uppajjanti, aya½ dhammat±. Maggaphalani-bb±napaccavekkhaº±ni ta½ta½maggavuµµh±ne uppajjanti eva. Eka½ dvetivacana½ uppannabh±vadassanattha½ vutta½. Dh³m±yanabh±vo dh³m±k±rat±, tath± timir±yanabh±vo. Vakkalisuttavaººan± niµµhit±. 6. Assajisuttavaººan± 88. Passambhitv±ti (2.0247) nirodhetv±. No ca sv±hanti no ca su aha½. Pari-h±yi kuppadhammatt±. Etanti sam±dhimattas±ra½, s²lamatte pana vattabbamevanatthi. Katha½ hot²ti katha½ abhinandan± hoti. Dukkha½ patv±ti dukkhuppattihetu

Page 38: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

sukha½ pattheti “eva½ me dukkhapari¼±ho na bhavissat²”ti. Yadaggen±ti yenabh±gena. “Dukkha½ patthetiyev±”ti vatv± tattha k±raºam±ha “sukhavipariº±menah²”ti-±di. Sukhaviparivatte sukhavipariº±madukkha½, tasm± sukha½ abhina-ndanto atthato dukkha½ abhinandati n±ma. Assajisuttavaººan± niµµhit±. 7. Khemakasuttavaººan± 89. Attaniyanti diµµhigatikaparikappitassa attano santaka½. Ten±ha “attano pari-kkh±raj±tan”ti. Taºh±m±no adhigato arahattassa anadhigatatt±, no diµµhim±noadhigato, tath± k±mar±gaby±p±d±pi. An±g±m² kira khemakatthero, “sakad±g±m²”-ti keci vadanti. Sandh±vanik±y±ti sañcaraºena. Ten±ha “punappuna½ gaman±ga-manen±”ti. Catukkhattu½ gaman±gamanen±ti catukkhattu½ gamanena ca ±gama-nena ca. Ten±ha– “ta½ divasa½ dviyojana½ addh±na½ ±hiº¹²”ti. Ñatv±ti ajjh±-saya½ ñatv±. Theroti khemakatthero. R³pameva asm²ti vadat²ti r³pakkhandhameva “asm²”ti g±hassa vatthu½ katv±vadati. Adhigato taºh±m±no. Aºusahagatoti aºubh±va½ gato. Ten±ha “sukhumo”ti. Tayo kh±r± viya tisso anu-passan± cittasa½kilesassa visodhanato. S²lagandh±d²hi guºagandhehi. Kathetunti uddesavasena kathetu½. Pak±setunti niddesavasena tamattha½pak±setu½. J±n±petunti k±raºavasena j±n±petu½. Patiµµh±petunti kath±petu½.Vivaµa½ k±tunti ud±haraºa½ vaººetv± p±kaµa½ k±tu½ (2.0248). Suvibhatta½k±tunti anvayato byatirekato suµµhu, vibhatta½ k±tu½. Utt±naka½ k±tunti upanaya-nigamehi tamattha½ vibh³ta½ k±tu½. Aññena n²h±ren±ti vipassan±vimuttena citt±-bhin²h±rena. Khemakasuttavaººan± niµµhit±. 8. Channasuttavaººan± 90. Makkh²ti guºamakkhanalakkhaºena makkhena samann±gato. Pa¼±s²ti yuga-gg±halakkhaºena pa¼±sena samann±gato. Eta½ avoc±ti “ovadantu ma½ …pe…passeyyan”ti eta½ avoca. Theranti channatthera½. Attano duggahaºena kañci up±rambhampi kareyya.Tena vutta½ “eva½ kira nesa½ ahos²”ti-±di. Niddosamevassa katv±ti ±dito anur³-pattameva katv± saddhamma½ kathess±m±ti. Paritassan± up±d±nanti bhayaparitassan± diµµhup±d±na½. Anattani sati anatta-kat±ni kamm±ni kamatt±na½ phusissant²ti bhayaparitassan± ceva diµµhup±d±-nañca uppajjati. Paµinivattat²ti yath±raddhavipassan±to paµinivattati, n±sakkh²ti

Page 39: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

attho. Kasm± panetassa vipassanamanuyuñjantassa eva½ ahos²ti tattha k±raºa½vadati “aya½ kir±”ti-±din±. Evanti “ko nu kho me att±”ti eva½ na hoti. T±vatik±vissatth²ti “mayha½ dhamma½ deset³”ti vuttaviss±so atth²ti attho. Ida½ kacc±na-sattha½ addas±ti yojan±. “Dvayanissito, kacc±na, loko”ti-±di diµµhiviniveµhan±.“Ete te, kacc±na, ubho ante anupagamm±”ti-±di buddhabalad²pan±. Channasuttavaººan± niµµhit±. 9-10. R±hulasutt±divaººan± 91-92. Et±ni sutt±ni. Idh±gat±n²ti imasmi½ vagge ±n²t±ni saªg²tik±reh²ti. R±hulasutt±divaººan± niµµhit±. Theravaggavaººan± niµµhit±. 10. Pupphavaggo 1. Nad²suttavaººan± 93. Pabbateyy±ti (2.0249) pabbatato ±gat±. Tato eva oh±rin². Tenass± caº¹aso-tata½ dasseti. D³ra½ gacchat²ti d³raªgam±. Tenass± mahoghata½ dasseti. Soteti vaµµasote. Cat³hi g±heh²ti “r³pa½ attato samanupassat²”ti-±dinayappava-ttehi cat³hi g±hehi. Palujjanatt±Ti chinnatt±. Sok±dibyasanappatt²ti sok±di-anatthu-ppatti. Nad²suttavaººan± niµµhit±. 2. Pupphasuttavaººan± 94. Vivadat²ti viv±da½ karoti. Vadantoti ayath±sabh±vena vadanto. Vivadatidhammat±ya viruddha½ katv± vadati. Lokadhammoti lujjanasabh±vadhammo. Kopana soti ±ha “khandhapañcakan”ti. Ten±ha “ta½ h²”ti-±di. Katha½ karom²ti kenapak±ren±ha½ b±la½ aj±nanta½ karomi. Ten±ha “mayha½ h²”ti-±di. Tath± c±ha“akkh±to vo may± maggo”ti-±di (dha. pa. 275).

Page 40: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

“Tayo lok± kathit±”ti vatv± ta½ vivaritu½ “n±ha½, bhikkhave”ti-±dim±ha. Pupphasuttavaººan± niµµhit±. 3. Pheºapiº¹³pamasuttavaººan± 95. Kenaci k±raºena yujjhitv± gahetu½ na sakk±ti ayujjh± n±ma. Nivattanaµµh±-neti udakappav±hassa nivattitaµµh±ne. Anusot±gamaneti anusota½ ±gamanahetu, “anusot±gamanen±”ti v± p±µho. Anu-pubbena pava¹¹hitv±ti tattha tattha uµµhit±na½ khuddakamahant±na½ (2.0250)pheºapiº¹±na½ sa½saggena pak±rato vuddhi½ patv±. ¾vaheyy±ti ±netv±vaheyya. K±raºena upaparikkheyy±ti ñ±ºena v²ma½seyya. “S±ro n±ma ki½bhaveyy±”ti vatv± sabbaso tadabh±va½ dassento “vil²yitv± viddha½seyyev±”ti±ha. Tena r³pampi niss±rat±ya bhijjatev±ti dasseti. Yath± hi aniccat±ya as±rat±-siddhi, eva½ as±rat±yapi aniccat±siddh²ti aniccat±ya eva niccas±ra½ thirabh±va-s±ra½ dhuvas±ra½ s±m²niv±s²k±rakabh³tassa attano vase pavattanampetthanatth²ti ±ha “r³pampi …pe… niss±ramev±”ti. Soti pheºapiº¹o. Gahitopi up±yenatamattha½ na s±dheti anarahatt±. Anekasandhighaµito tath± tath± ghaµito hutv±. By±mamattampi Etarahi manuss±na½ vasena. Avassameva bhijjati taraªga-bbh±hata½ hutv±. Tasmi½ tasmi½ udakabindumhi patite. Udakatalanti udakapiµµhi½. Aññatopatanta½ udakabindu½. Udakajallanti sant±naka½ hutv± µhita½ udakamala½.Tañhi sa½ka¹¹hitv± tato udaka½ puµa½ karoti, tasmi½ puµe pubbu¼asamaññ±.Vatthunti cakkh±divatthu½. ¾rammaºanti r³p±di-±rammaºa½. Kilesajallanti puri-masiddha½, paµilabbham±na½ v± kilesamala½. Phassasaªghaµµananti phassasa-modh±na½. Pubbu¼asadis± muhuttaramaº²yat±ya. Yasm± ghammak±le s³riy±ta-pasant±p±bhinibbattarasmij±lanip±te t±dise bh³mipadese ito cito samuggatav±ta-vegasamuddhaµaviru¼hasaªkh±tesu paribbhamantesu aºuparam±ºutajj±rippak±-resu bh³tasaªgh±tesu mar²cisamaññ±, tasm± sabbaso s±ravirahit±ti vutta½“saññ±pi as±rakaµµhena mar²cisadis±”ti. Yasm± ca passant±na½ yebhuyyena uda-k±k±rena kh±yati, tasm± “gahetv± pivitu½ v±”ti-±di vutta½. N²l±di-anubhavanatth±-y±ti n²l±di-±rammaºassa anubhavanatth±ya. Phandat²ti phandan±k±rappatt± viyahoti appah²nataºhassa puggalassa. Vippalambheti appah²navipall±sa½ puggala½.Ten±ha “ida½ n²lakan”ti-±di. Saññ±vipall±sato hi cittavipall±so, tato diµµhivipall±-soti. Vippalambhanen±ti vippak±ravaseneva ±rammaºassa lambhanena. Vippak±-ravasena hi eta½ lambhana½, yadida½ anudakameva udaka½ katv± dassana½anagarameva nagara½ katv± gandhabban±µak±didassana½. Kukkuka½ (2.0251) vuccati kadalikkhandhassa sabbapattavaµµ²na½ abbhantaredaº¹akanti ±ha “akukkukaj±tanti anto asañj±taghanadaº¹akan”ti. Na tath± hot²tiyadatth±ya upan²ta½, tadatth±ya na hoti. N±n±lakkhaºoti n±n±sabh±vo. Saªkh±ra-kkhandhov±ti eko saªkh±rakkhandhotveva vuccati.

Page 41: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Ass±ti purisassa. Apagatapaµalapi¼akanti apagatapaµaladosañceva apagatapi¼a-kadosañca. As±rabh±vadassanasamatthanti as±rassa as±rabh±vadassanasa-mattha½. Ittar±ti parittak±l±, na ciraµµhitik±. Ten±ha “lahupaccupaµµh±n±”ti. Añña-deva ca ±gamanak±le cittanti idañca o¼±rikavaseneva vutta½. Tath± hi ekacchara-kkhaºe anekakoµisatasahassasaªkh±ni citt±ni uppajjitv± nirujjhanti. M±y±yadassita½ r³pa½ m±y±ti vutta½. Ya½kiñcideva kap±liµµhakap±s±ºav±lik±di½.Vañcet²ti asuvaººameva suvaººanti, amuttameva mutt±ti-±din± vañceti. Nanu casaññ±pi mar²ci viya vippalambheti vañceti, idampi viññ±ºa½ m±y± viya vañcet²tiko imesa½ visesoti? Vacanattho nesa½ s±dh±raºo. Tath±pi saññ± anudaka½-yeva udaka½ katv± g±h±pent², apurisaññeva purisa½ katv± g±h±pent² vippala-mbhanavasena appavisay±, viññ±ºa½ pana ya½ kiñci ata½sabh±va½ ta½ katv±dassent² m±y± viya mah±visay±. Ten±ha “ya½kiñcidev±”ti-±di. Evamp²ti ativiyalahuparivattibh±venapi m±y±sadisanti. Desit±ti eva½ desit± pheºapiº¹±di-upam±hi. Bh³ri vuccati pathav², saºhaµµhena vipulaµµhena ca bh³risadisapaññat±ya bh³ri-pañño. Ten±ha “saºhapaññena cev±”ti-±di. Kimigaº±d²nanti ±di-saddena aneka-gijjh±dike saªgaºh±ti. Paveº²ti dhammapabandho. B±lal±pin² “aha½ mam±”ti-±-din±. Sesadh±tuyo gahetv±va bhijjati ekupp±dekanirodhatt±, vatthur³panissayapa-ccayatt± “ayan”ti na visu½ gahita½. Vadhabh±vatoti vadhassa maraºassa atthi-bh±vato. Saraºanti paµisaraºa½. Pheºapiº¹³pamasuttavaººan± niµµhit±. 4-6. Gomayapiº¹asutt±divaººan± 96-98. Sassata½ (2.0252) sabbak±la½ y±va kappavuµµh±n± hont²ti sassatiyo,sineru-±dayo. T±hi sama½ samak±la½. Anen±ti bhagavat±. Nayidanti etthak±ro padasandhikaro, idanti nip±tapada½. Ta½ pana yena yena sambandh²yati,ta½ tiliªgova hot²ti “aya½ maggabrahmacariyav±so”ti vutta½. “Na paññ±yeyy±”tivatv± tamattha½ vivaritu½ “maggo h²”ti-±di vutta½. Vivaµµentoti vinivaµµento appa-vatti½ karonto. R±jadh±n²Ti rañño niv±sanagara½. Suttamayanti cittavaººavaµµik±maya½. Gomayapiº¹asutt±divaººan± niµµhit±. 7. Gaddulabaddhasuttavaººan± 99. Ya½ mah±samuddoti ettha yanti samayassa pacc±masana½. Bhummattheceta½ paccattavacananti ±ha “yasmi½ samaye”ti. So ca samayo ayanti dassento“pañcame s³riye uµµhite”ti ±ha. Pariccheda½ na vad±mi paricchedak±rik±ya agga-

Page 42: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

maggavijj±ya anadhigatatt±. Sunakho viya vaµµanissito b±lo asavasabh±vato.Gaddulo viya diµµhibandho. Sakk±yo tassa asavasabh±vato. Puthujjanassa sakk±-y±nuparivattananti “sant±ne sattavoh±ro”ti ta½ tato añña½ katv± bhedenaniddeso. Gaddulabaddhasuttavaººan± niµµhit±. 8. Dutiyagaddulabaddhasuttavaººan± 100. Diµµhigaddulanissit±y±ti sahaj±t±dipaccayavasena diµµhigaddulanissit±yaniss±yeva pavattati tato att±na½ vivecetu½ asakkuºeyyatt±. Cittasa½kilesene-v±ti dasavidhakilesavatthuvasena cittassa sa½kiliµµhabh±vena. Ariyamagg±dhiga-manena cittassa vod±natt± vod±yanti visujjhanti. Vicaraºacittanti (2.0253) gahetv± vicaraºavasena vicaraºacitta½. Saªkh±n±-m±ti eva½n±mak±. Br±hmaºap±saº¹ik±ti j±tiy± br±hmaº±, channavutiy± p±sa-º¹esu ta½ saªkh±saññita½ p±saº¹a½ paggayha vicaraºak±. Paµakoµµhakantiduss±paºaka½. Dassent±ti yath±gatikammavip±kacittata½ dassent±. Ta½cittanti ta½ paµakoµµhakacitta½ gahetv± vicaranti. Cintetv± katatt±ti “imassar³passa eva½ hatthap±d±, eva½ mukha½ likhitabba½, eva½ ±k±ravatthaggaha-º±ni, eva½ kiriy±vises±, eva½ kiriy±vibh±ga½, sattavises±na½ vibh±ga½ k±tabba-n”ti tassa ubbattanakhipanapavattan±dipayojanañc±ti sabbameta½ tath± cintetv±katatt± cittena manas± cintita½ n±ma. Up±yapariyesanacittanti “hatthap±d± eva½likhitabb±”ti-±din± yath±vutta-up±yassa ceva pubbe pavattassa bh³miparikamma-vaººadh±tusamm±yojanup±yassa ca vasena pavatta½ citta½. Tatopi cittatarantitato cittakammatopi cittatara½ cittak±rena cintitappak±r±na½ sabbesa½yeva citta-kamme anipphajjanato. Kammacitten±Ti kammaviññ±ºena. Kammacitten±ti v±kammassa cittabh±vena. So kammassa vicittabh±vo taºh±vasena j±yat²ti vedi-tabbo. Sv±yamattho aµµhas±lin²µ²k±ya½ vibh±vito. Eva½ citt±ti eva½ cittar³pavi-ses±. Yoni½ upanet²ti ta½ ta½ aº¹aj±dibheda½ yonivisesa½ p±peti vaººavisesoviya phalikamaºika½. Na hi vises± hitavicittas±matthiyakamma½ yoni½ upaneti,tassa tassa vip±kuppattiy± paccayo hoti. Yonim³lako tesa½ cittabh±voti ya½ ya½yoni½ kamma½ satte upaneti, ta½ta½yonim³lako tesa½ satt±na½ cittavicitta-bh±vo. Ten±ha “yoni-upagat±”ti-±di. Sadisacitt±va sadisacittabh±v± eva. It²ti-±divuttasseva atthassa uppaµip±µiy± nigamana½. Tiracch±nagatacittabh±vato cittasseva savisesa½ cittabh±vakaraºa½dassetu½ “apic±”ti-±di vutta½. Tattha citta½ n±meta½ cittatarameva vedita-bbanti sambandho. Sahaj±tadhammacittat±y±ti r±g±disaddh±didhammavicittabh±-vena. Bh³micittat±y±ti adhiµµh±nacittat±ya. Kamman±natta½ m³la½ k±raºa½ ete-santi kamman±nattam³lak±, tesa½. Liªgan±natta½ itthiliªg±din±nattavasenaceva ta½ta½saºµh±nan±nattavasena ca veditabba½. Saññ±n±natta½ Itthipurisa-devamanuss±disaññ±n±nattavasena (2.0254). Voh±ran±natta½ tissoti-±divoh±ra-

Page 43: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

n±nattavasena. Citt±na½ vicitt±na½. Ta½ta½voh±ran±nattampi citteneva pañña-p²yati. Raªgaj±tar³pasamuµµh±pan±din± vattha½ rañjayat²ti rajako, vaººak±ro.Puthujjanassa attabh±vasaññitar³pasamuµµh±panat± niyat± ekantik±ti puthujjana-ggahaºa½. “Abhir³pa½ r³pa½ samuµµh±pet²”ti ±netv± sambandho. Dutiyagaddulabaddhasuttavaººan± niµµhit±. 9. V±sijaµasuttavaººan± 101. Atthass±ti hitassa. As±dhik± “bh±van±nuyoga½ ananuyuttass±”ti ananuyu-ttassa vuttatt±. Itar±ti sukkapakkha-upam±. S±dhik± bh±van±yogassa anuyuttatt±.Tañhi tassa s±dhik± veditabb±. Sambh±vanattheti paramatthasambh±vane.Evañhi kaºhapakkhepi apisaddaggahaºa½ samatthita½ hoti. Sambh±vanatthetiv± parikappanattheti attho. Saªkh±tabbe atthe aniyamato vuccam±ne saªkh±toaniyamattho v±saddo vattabboti “aµµha v±”ti-±di vutta½. Ðn±dhik±n²ti ³n±nipiadhik±nipi kiñc±pi honti, eka½so pana gahetabboti “aµµha v± dasa v± dv±dasav±”ti vutta½. Eva½ vacana½ sandh±ya “vacanasiliµµhat±y±”ti-±di vutta½. P±dana-khasikh±hi akopanavasena samm± adhisayit±ni. Utunti uºha-utu½ k±yusm±va-sena. Ten±ha “usm²kat±n²”ti. Bh±vit±n²ti kukkuµav±san±ya v±sit±ni. Samm±-adhi-sayan±ditividhakiriy±karaºena ima½ appam±da½ katv±. Sotthin± abhinibbhijji-tunti anantar±yena tato nikkhamitu½. Id±ni tamattha½ vivaranto “te h²”ti-±dim±ha.Sayamp²ti aº¹±ni. Pariº±manti paripakka½ bahinikkhamanayoggata½. Tanti opammasampaµip±dana½. Evanti id±ni vuccam±n±k±rena. Atthen±ti upa-meyyatthena. Sa½sanditv± samm± yojetv±. Sampayuttadhammavasena ñ±ºassatikkh±dibh±vo veditabbo. ѱºassa hi sabh±vato satinepakkato ca tikkhabh±vo,sam±dhivasena s³rabh±vo, saddh±vasena vippasannabh±vo (2.0255), v²riyava-sena

Page 44: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

pariº±mabh±vo. Pariº±mak±loti balavavipassan±k±lo. Va¹¹hitak±loti vuµµh±nag±-minivipassan±k±lo. Anulomaµµh±nassa hi vipassan± gahitagabbh± n±ma tad±maggagabbhassa gahitatt±. Tajj±tikanti tassa vipassan±nuyogassa anur³pa½.Satth±pi g±th±ya avijjaº¹akosa½ paharati bhind±peti. Olambakasaªkh±tanti olambakasuttasaªkh±ta½. Palanti tassa suttassa n±ma½.Dh±retv±ti d±r³na½ heyy±dij±nanattha½ upanetv±. D±r³na½ gaº¹a½ harat²ti pala-gaº¹oti etena palena gaº¹ah±ro “palagaº¹o”ti pacchimapade uttarapadalopenaniddesoti dasseti. Gahaºaµµh±neti hatthena gahetabbaµµh±ne. Sammadeva khep²-yanti etena k±yaduccarit±d²n²ti saªkhepo, tena. Vipassana½ anuyuñjantassapuggalasseva divase divase ±sav±na½ parikkhayo idha “vipassan±y±nisa½so”tiadhippeto. Hemantikena karaºabh³tena. Bhummatthe v± eta½ karaºavacana½,hemantiketi attho. Paµippassambhant²ti paµippassaddhaphal±ni honti. Ten±ha“p³tik±ni bhavant²”ti. Mah±samuddo viya s±sana½ sabh±vagambh²rabh±vato. N±v± viya yog±vacaromahoghuttaraºato. Pariy±d±na½ viy±ti parito aparip³raºa½ viya. Khajjam±n±-nanti saªkh±dantena viya udakena khepiyam±n±na½ bandhan±na½. Tanubh±-voti pariyuµµh±nuppattiy± asamatthat±ya dubbalabh±vo. Vipassan±ñ±ºap²tip±mojje-h²ti vipassan±ñ±ºasamuµµhitehi p²tip±mojjehi. Okkh±yam±ne pakkh±yam±neti vivi-dhapaµipattiy± ukkh±yam±ne paµisaªkh±nupassan±ya pakkh±yam±ne. Dubbalat±d²pit± “appakasireneva sa½yojan±ni paµippassambhanti, p³tik±ni bhavant²”tivuttatt±. V±sijaµasuttavaººan± niµµhit±. 10. Aniccasaññ±suttavaººan± 102. Bh±ventass±ti vipassan±ya magga½ bh±ventassa uppannasaññ±. Ten±ha–“sabba½ k±mar±ga½ pariy±diyat²”ti-±di. Sant±netv±ti kasanaµµh±na½ (2.0256)sabbaso vitanetv± pattharitv±. Kiles±ti upakkilesappabhed± kiles±. Aniccasaññ±ñ±-ºen±ti aniccasaññ±sahagatena ñ±ºena. L±yananti l±yana½ viya nayana½ viya nicchoµana½ viya ca aniccasaññ±ñ±ºa½.Imin± atthen±ti imin± yath±vuttena p±¼iy± atthena, upam± sa½sandetabb±ti etthapabbajal±yako viya yog±vacaro. L±yan±din± tassa tattha katakiccat±ya parituµµhiviya imassa kilese sabbaso chinditv± phalasam±pattisukhena k±lassa v²tin±man±. K³µa½ gacchant²ti p±rimantena k³µa½ gacchanti. K³µa½ pavisanabh±ven±tik³µacchidda½ aggena pavisanavasena. Samosaritv±ti chidde anupavisanava-sena ca ±hacca avaµµh±nena ca samosaritv± µhit±. K³µa½ viya aniccasaññ± ani-cc±nupassan±vasena avaµµh±nassa m³labh±vato. Gop±nasiyo viya catubh³maka-kusal± dhamm± aniccasaññ±m³lakatt±. K³µa½ agga½ sabbagop±nas²na½tath±-adhiµµh±nassa padh±nak±raºatt±. Aniccasaññ± agg±ti etth±pi eseva nayo.Aniccasaññ± lokiy±ti ida½ aniccasaññ±nupassana½ sandh±ya vutta½. Anicc±nu-

Page 45: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

passan±mukhena adhigata-ariyamagge uppannasaññ± aniccasaññ±ti vatta-bbata½ labhat²ti “aniccasaññ±, bhikkhave, bh±vit± bahul²kat± sabba½ k±mar±ga½pariy±diyat²”ti-±di vutta½. Tath± hi dhammasaªgahe (dha. sa. 357, 360) “yasmi½samaye lokuttara½ sañña½ bh±vet²”ti-±din± saññ±pi uddhaµ±. Sabb±su upam±-s³ti m³lasant±na-upam±d²su pañcasu upam±su. Purim±h²ti kassakapabbajal±ya-na-ambapiº¹i-upam±hi aniccasaññ±ya kicca½ vutta½ m³lasant±nakapad±lanapa-bbajal±yanavaºµacchedanapadesena aniccasaññ±ya paµipakkhapacchedanassadassitatt±. Pacchim±hi bala½ dassita½ paµipakkh±tibh±vassa jotitatt±. Aniccasaññ±suttavaººan± niµµhit±. Pupphavaggavaººan± niµµhit±. Majjhimapaºº±sako samatto. 11. Antavaggo 1. Antasuttavaººan± 103. Aññamañña½ (2.0257) asa½saµµhabh±vena eti gacchat²ti anto, bh±goti±ha “ant±ti koµµh±s±”ti. “Sakk±yanirodhanto”ti nirodhapaccayassa gahitatt±vutta½ “catusaccavasena pañcakkhandhe yojetv±”ti. Antoti …pe… ajjh±sayava-sena vutta½ yath±nulomadesanatt± suttantadesan±ya. Antasuttavaººan± niµµhit±. 2-3. Dukkhasutt±divaººan± 104-105. Dutiyamp²ti api-saddo sampiº¹anattho. Tena na kevala½ paµhamasu-ttameva, atha kho dutiyamp²ti. Tatiyampi tathev±ti imin± “pañcakkhandhe catusaccavasena yojetv±”ti ida½upasa½harati. Dukkhasutt±divaººan± niµµhit±. 4. Pariññeyyasuttavaººan±

Page 46: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

106. Pariññeyyeti ettha tisso pariññ± ñ±tapariññ±, t²raºapariññ±, pah±napari-ññ±ti. T±su ñ±tapariññ± y±vadeva t²raºapariññatth±. T²raºapariññ± ca y±vadevapah±napariññatth±ti. Tattha ukkaµµh±ya pariññ±ya kiccadassanavasena attha½dassento “pariññeyyeti parij±nitabbe samatikkamitabbe”ti, pah±tabbeti attho.Ten±ha bhagav±– “katam± ca, bhikkhave, pariññ±? R±gakkhayo, dosakkhayo,mohakkhayo”ti, tasm± samatikkamanti, samatikkanta½ pah±nassa up±ya½. Sama-tikkamitv± µhitanti pajahitv± µhitanti ayamettha attho. Pariññeyyasuttavaººan± niµµhit±. 5-10. Samaºasutt±divaººan± 107-112. Catt±ri (2.0258) sacc±ni kathit±ni ass±d±d²na½ samuday±d²nañcadesitatt±. Kilesappah±na½ kathita½ r±gappah±nassa jotitatt±. Samaºasutt±divaººan± niµµhit±. Antavaggavaººan± niµµhit±. 12. Dhammakathikavaggo 1-2. Avijj±sutt±divaººan± 113-114. Y±vat±ti yasm±. Im±ya …pe… samann±gatoti “ida½ dukkhanti yath±-bh³ta½ nappaj±n±t²”ti-±din± nayena vutt±ya cat³su ariyasaccesu aññ±ºasabh±-v±ya avijj±ya sammohena samann±gato. Ett±vat±ti ettakena k±raºena avijj±gatosamaªg²bh³tena upagato, avijj±ya v± upeto n±ma hoti. Dutiyep²Ti vijj±sutte. “Vijj±vasena desan±”ti ayameva visesoti ±ha “eseva nayo”-ti. Avijj±sutt±divaººan± niµµhit±. 3. Dhammakathikasuttavaººan± 115. Paµhamena dhammakathiko kathito “dhamma½ deset²”ti vuttatt±. Dutiyena

Page 47: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

sekhabh³mi kathit± “paµipanno hot²”ti vuttatt±, tatiyena asekhabh³mi kathit± “anu-p±d±vimutto hot²”ti vuttatt±. Dhammakathika½ pucchitena bhagavat±. Visesetv±tidhammakathikabh±vato visesetv± ukka½setv±. Dve bh³miyoti sekkh±sekkhabh³-miyo. Dhammakathikasuttavaººan± niµµhit±. 4. Dutiyadhammakathikasuttavaººan± 116. T²ºi (2.0259) vissajjan±n²ti yath±puccha½ t²ºi vissajjan±ni. Dutiyadhammakathikasuttavaººan± niµµhit±. 5-9. Bandhanasutt±divaººan± 117-121. T²ra½ vuccati vaµµa½ orimat²ranti katv±. Ten±ha “ath±ya½ itar± paj±,t²ramev±nudh±vat²”ti (dha. pa. 85). P±ra½ vuccati nibb±na½ sa½s±rassa p±ri-manti katv±. Baddhoti anusayappah±nassa akatatt± kilesabandhanena baddho,sukkapakkhepi diµµhisamanupassan±ya r³p±dibandhanassa paµikkhepamatta-meva vutta½, na vimokkhanti adhipp±yo. Imasmi½ sutte vaµµadukkha½ kathitanti“t²radass² p±radass², parimutto so dukkhasm±ti vad±m²”ti ±gatatt± vaµµavivaµµa½kathikanti vattu½ sakk±. Chaµµh±d²ni utt±natth±neva heµµh± vuttanayatt±. Bandhanasutt±divaººan± niµµhit±. 10. S²lavantasuttavaººan± 122. ¾b±dhaµµhen±ti ±dito uppattito paµµh±ya b±dhanaµµhena rujanaµµhena. Anto-dosaµµhen±ti abbhantare eva dussanaµµhena kuppanaµµhena. Khaºanaµµhen±tisasanaµµhena. Dukkhaµµhen±ti dukkhamatt± dukkhabh±vena. Dukkhañhi loke“aghan”ti vuccati ativiya hananato. Visabh±ga½ …pe… paccayaµµhen±ti yath±pa-vattam±n±na½ dh±t±d²na½ visabh±gabh³tamah±bh³tasamuµµh±nassa ±b±-dhassa paccayabh±vena. Asakaµµhen±ti anattaniyato. Palujjanaµµhen±ti pak±ratobhijjanaµµhena. Sattasuññataµµhen±ti sattasaªkh±ta-attasuññataµµhena. Att±bh±ve-n±ti diµµhigatikaparikappitassa attano abh±vena. Suññato anattatoti ettha “parato”-ti padassa saªgaho k±tabbo, tasm± “dv²hi anattamanasik±ro”ti vattabba½. S²lavantasuttavaººan± niµµhit±.

Page 48: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

11. Sutavantasuttavaººan± 123. Tath± (2.0260) ek±dasameti ettha tath±-saddena “utt±namev±”ti ida½ ±ka-¹¹hati. Idh±ti ek±dasame. Kammaµµh±nassa uggahadh±raºaparicayamanasik±ra-vasena pavattañ±ºa½ kammaµµh±nasutavasena nipphajjanato “sutan”ti vutta½. Sutavantasuttavaººan± niµµhit±. 12-13. Kappasutt±divaººan± 124-125. R±hulov±dasadis±n²ti

Page 49: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

r±hulov±dasutte (ma. ni. 2.113 ±dayo) ±gatasuttasadis±ni. Kappasutt±divaººan± niµµhit±. Dhammakathikavaggavaººan± niµµhit±. 13. Avijj±vaggo 1-10. Samudayadhammasutt±divaººan± 126-135. Imasminti avijj±vagge. Catusaccameva kathita½, tasm± heµµh± vutta-nayatt± utt±namev±ti adhipp±yo. Samudayadhammasutt±divaººan± niµµhit±. Avijj±vaggavaººan± niµµhit±. 14. Kukku¼avaggo 1-14. Kukku¼asutt±divaººan± 136-149. Anto aggi mahanto ch±rikar±si, tattha ukku¼avikulato akkamanta½y±va kesagga½ anudahat±ya kucchita½ ku¼anti kukku¼a½ (2.0261), r³paveda-n±di pana tatopi kañci k±la½ anudahanato mah±pari¼±hanaµµhena ca kukku¼a½viy±ti kukku¼a½. Aniccalakkhaº±d²n²ti aniccadukkh±nattalakkhaº±ni. Kukku¼asutt±divaººan± niµµhit±. Kukku¼avaggavaººan± niµµhit±. 15. Diµµhivaggo 1-9. Ajjhattasutt±divaººan±

Page 50: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

150-158. Paccaya½ katv±ti abhinivesapaccaya½ katv±. ¾disaddena micch±di-µµhisakk±yadiµµhi-att±nudiµµhi saññojan±bhinivesa-vinibandha-ajjhos±n±ni saªga-ºh±ti. Tattha abhinives± taºh±m±nadiµµhiyo. Vinibandh± “k±ye av²tar±go hot²”ti-±-din± (d². ni. 3.320; ma. ni. 1.186) ±gatacetasovinibandh±. Ajjhos±n±ti taºh±diµµhi-jjhos±n±ni. Ses±ni suviññeyy±neva. Ajjhattasutt±divaººan± niµµhit±. 10.¾nandasuttavaººan± 159. Dharam±nak±leti j²vam±nak±le. Pah±na½ apassantoti therassa kira bhaga-vati pema½ adhimatta½. Citta½ gaºhiss±m²ti citta½ ±r±dhess±mi. Gantabba½hoti, tasm± sapalibodho. Citta½ sampaha½sam±noti cittassa vibodhano. Vimutti…pe… j±to ±yati½ paµivedhapaccayatt±, na pana tad± vises±vahabh±v± nibbe-dhabh±giyo. ¾nandasuttavaººan± niµµhit±. Diµµhivaggavaººan± niµµhit±. Uparipaºº±sako samatto. S±ratthappak±siniy± sa½yuttanik±ya-aµµhakath±ya Khandhasa½yuttavaººan±ya l²natthappak±san± samatt±. 2. R±dhasa½yutta½ 1. Paµhamavaggo 1. M±rasuttavaººan± 160. M±rasaddoya½ (2.0262) bh±vas±dhanoti dassento “m±ro v± ass±ti

Page 51: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

maraºa½ v± bhaveyy±”ti ±ha. M±ret±ti maritabbo m±ra½ maraºa½ etabboti ±ha“m±retabbo”ti. Anup±d±nibb±natth±ti phalavimuttisaªkh±t± arahato arahantat±n±ma y±vadeva anup±d±nibb±natth±. Nibb±nabbhantareti anup±d±nibb±n±dhiga-massa abbhantare tato orameva ida½ magga½ brahmacariya½ vussati, na tatopara½. Ass±ti brahmacariyassa. M±rasuttavaººan± niµµhit±. 2-10. Sattasutt±divaººan± 161-169. Laggapucch±ti lagganassa bajjhanassa pucch±. Yadi r³p±d²susattatt± satto, kh²º±sav± katha½ satt±ti? Sattabh³tapubb±ti katv±. K²¼±vigamantik²¼±ya apanayana½ oramaºa½. Yantarajju viya bhavapabandhassa nayanatobhavarajj³ti taºh± vutt±. Sattasutt±divaººan± niµµhit±. Paµhamavaggavaººan± niµµhit±. 2. Dutiyavaggo 1-12. M±rasutt±divaººan± 170-181. R³p±divinimutta½ maraºa½ n±ma natthi r³p±d²na½yeva vibhavemaraºasamaññ±ti. Maraºadhammo vin±sabh±vo. M±rasutt±divaººan± niµµhit±. Dutiyavaggavaººan± niµµhit±. 3-4. ¾y±canavagg±di 1-11. M±r±disutta-ek±dasakavaººan± 182-205. Sukhuma½ (2.0263) k±raºa½ upaµµh±ti, tenesa thero paµibh±neyya-

Page 52: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

k±na½ etadagge µhapito. Vimuttiparip±can²yadhammavaseneva, na paµivedh±va-habh±vena. M±r±disutta-ek±dasakavaººan± niµµhit±. ¾y±canavagg±divaººan± niµµhit±. S±ratthappak±siniy± sa½yuttanik±ya-aµµhakath±ya R±dhasa½yuttavaººan±ya l²natthappak±san± samatt±. 3. Diµµhisa½yutta½ 1. Sot±pattivaggo 1. V±tasuttavaººan± 206. Na (2.0264) ete v±t±ti ye ime rukkhas±kh±dibhañjanakar±, ete sattak±-yatt± v±t± n±ma na honti. Te hi nicc± dhuv± sassat±. Ten±ha “v±to pan±”ti-±di.Tena sattasu k±yesu catuttha½ k±yam±ha. Rukkhas±kh±dibhañjanako eso v±ta-leso n±ma, v±tasadisoti attho. Esikatthambho viy±ti imin± niccalabh±vamevadasseti, pabbatak³µa½ viy±ti imin± pana sassatisama½v±pi. Ayañhi v±yu k±yassaniccata½ abhinivissa µhito “m± ca aniccat± paro hot³”ti na v±t± v±yant²ti b±dhati.Esa nayo nadiyo sandant²ti-±d²su. Udaka½ pan±ti dutiya½ k±ya½ sandh±y±ha.Gabbho pana na nikkhamati k³µaµµh±dibh±veneva tassa labbhanato. Neva teudenti yath± v±t±, eva½ tiµµhanato lokassa pana tath± matimattanti adhipp±yo. V±tasuttavaººan± niµµhit±. 2-4. Eta½mamasutt±divaººan± 207-209. Diµµha½ r³p±yatana½ cakkhun± daµµhabbato. Suta½ sadd±yatana½sotena sotabbato. Muta½ gandh±yatan±di tividha½ sampattag±h²hi gh±n±d²hipatv± gahetabbato. Avases±ni cakkh±d²ni satt±yatan±ni viññ±ta½ n±ma kevala½manoviññ±ºena vij±nitabbato. Pattanti anuppatta½, ya½ kiñci p±puºitabba½ pari-

Page 53: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

yesitv± gavesitv± sampattanti anuppatta½. Pariyesitanti pariyiµµha½. Cittena anusa-ñcaritanti manas± cintita½. “Patta½ pariyesitan”ti etasmi½ padadvaye catukka½sambhavat²ti ta½ dassetv± tassa vasena pattapariyesitapad±ni, tato manas± anu-vicaritañca n²haritv± dassetu½ (2.0265) “lokasmi½ h²”ti-±di vutta½. Tattha pariye-sitv± patta½ n±ma pariyesan±ya parigg±habh±vato. Pariyesita½ n±ma kevala½pariyesitamev±ti katv± pariyesitv± pattassa manuss±nuvicaritassa vuttatt±. Paµha-mavikappe saªkaro atth²ti asaªkarato ca dassetu½ “atha v±”ti-±di vutta½.Sabbanti viññ±t±di. Tañhi manoviññ±ºena gahitatt± manas± anuvicarita½ n±mana diµµha½ suta½ muta½. Eta½mamasutt±divaººan± niµµhit±. 5. Natthidinnasuttavaººan± 210. Dinnanti deyyadhammas²sena d±na½ vuttanti ±ha “dinnassa phal±bh±va½sandh±y±”ti, dinna½ pana ann±divatthu½ katha½ paµikkhipanti. Esa nayo “yiµµha½hutan”ti etth±pi. Mah±y±goti sabbas±dh±raºa½ mah±d±na½. Paheºakasakk±rotip±hunak±na½ k±tabbasakk±ro. Phalanti ±nisa½saphala½ nissandaphalañca. Vip±-koti sadisaphala½. Paraloke µhitassa aya½ loko natth²ti paraloke µhitassakammun± laddhabbo aya½ loko na hoti. Idhaloke µhitassapi paraloko natth²ti idha-loke µhitassa kammun± laddhabbo paraloko na hoti. Tattha k±raºam±ha– “sabbetattha tattheva ucchijjant²”ti. Ime satt± yattha yattha bhave yoni-±d²su ca µhit±,tattha tattheva ucchijjanti nirudayavin±savasena nassanti. Phal±bh±vavasen±tim±t±pit³su samm±paµipattimicch±paµipatt²na½ phalassa abh±vavasena “natthim±t±, natthi pit±”ti vadanti, na m±t±pit³na½, n±pi tesu id±ni kariyam±nasakk±r±sa-kk±r±na½ abh±vavasena tesa½ lokapaccakkhatt±. Pubbu¼akassa viya imesa½satt±na½ upp±do n±ma kevalo, na bhavato cavitv± ±gamanapubbakoti dassa-nattha½ “natthi satt± opap±tik±”ti vuttanti ±ha– “cavitv± uppajjanakasatt± n±manatth²”ti. Samaºena n±ma y±th±vato j±nantena kassaci akathetv± saññatenabhavitabba½, aññath± ±hopurisik± n±ma siy±. Kiñhi paro parassa karissati, tath±

Page 54: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

tameva b±hirapathav²k±ya½ upeti upagacchati, sabbaso tena nibbisesata½ ek²-bh±vameva gacchat²ti attho. ¾p±d²supi eseva nayoti ettha pajjunnena mah±samu-ddato gahita-±po viya vassodakabh±vena punapi mah±samudda½, s³riyara½sitogahita-indaggisaªkh±tatejo viya punapi s³riyara½si½, mah±v±yukhandhato nigga-tamah±v±yo viya tameva v±yukhandha½ upeti upagacchat²ti diµµhigatiko saya-meva attano v±da½ bhindati. Ummattakapacchisadisañhi diµµhigatikadassana½.Manacchaµµh±ni indriy±ni ±k±sa½ pakkhandanti tesa½ visayabh±v± visay±p²tivadati. Visayiggahaºena hi visay± gahit± eva hont²ti. Guº±guºapad±n²ti guºadosa-koµµh±s±. Sar²rameva pad±n²ti adhippeta½ sar²rena ta½ta½kiriy±ya pajjitabbato.Dabbanti muyhant²ti datt³, m³¼hapuggal±. Tehi datt³hi b±lamanussehi paññatta½. Natthidinnasuttavaººan± niµµhit±. 6. Karotosuttavaººan± 211. Sahatth± karontass±ti sahatthena karontassa. Nissaggiyath±var±dayopiidha sahatthakaraºeneva saªgahit±. Hatth±d²n²ti hatthap±dakaººan±s±d²ni.Pacana½ dahana½ vib±dhananti ±ha “daº¹ena p²¼entass±”ti. Papañcas³daniya½“tajjentassa c±”ti attho vutto, idha pana sumaªgalavil±siniya½ viya tajjana½ pari-bh±sana½ daº¹eneva saªgahetv± “daº¹ena p²¼entassa”icceva vutta½. Soka½saya½ karontass±ti parassa sokak±raºa½ saya½ karontassa, soka½ v± upp±de-ntassa. Parehi attano vacanakarehi. Sayampi phandatoti parassa vib±dhanappa-yogena (2.0267) sayampi phandato. Atip±tayatoti pada½ suddhakattu-atthe hetu-kattu-atthe ca vattat²ti ±ha– “hanantassapi han±pentassap²”ti. K±raºavasen±tik±r±panavasena. Gharassa bhitti anto ca bahi ca sandhit± hutv± µhit±va gharasandhi. Kiñcipi ase-setv± niravaseso lopo nillopo. Ek±g±re niyutto vilopo ek±g±riko. Parito sabbasopanthe hanana½ paripantho. P±pa½ na kar²yati pubbe asato upp±detu½ asakku-ºeyyatt±, tasm± natthi p±pa½. Yadi eva½ katha½ satt± p±pe pavattant²ti ±ha “satt±pana karom±ti eva½saññino hont²”ti eva½ kirassa hoti imesañhi satt±na½ hi½s±-dikiriy± na att±na½ phusati tassa niccat±ya nibbik±ratt±, sar²ra½ pana acetana½kaµµhakaliªgar³pama½, tasmi½ vikopitepi na kiñci p±panti. Khuranemin±ti nisita-khuramayanemin±, khurasadisanemin±ti attho. Gaªg±ya dakkhiº± dis± appatir³padeso, uttaradis± patir³padesoti adhipp±-yena “dakkhiºañcep²”ti-±di vuttanti ±ha “dakkhiºat²re manuss± kakkha¼±”ti-±di.Mah±y±ganti mah±vijitayaññasadisa½ mah±y±ga½. Uposathakammen±ti uposa-thakammena ca. Ca-saddo hettha luttaniddiµµho. Damasaddo hi indriyasa½va-rassa uposathas²lassa ca v±cako idh±dhippeto. Keci pana “uposathakammen±”tiida½ indriyadamanassa visesana½, tasm± “uposathakammabh³tena indriyada-men±”ti attha½ vadanti. S²lasa½yamen±ti s²lasa½varena. Saccavacanen±ti sacca-v±c±ya. Tass± visu½ vacana½ loke garutarapuññasammatabh±vato. Yath± hi

Page 55: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

p±padhammesu mus±v±do garu, eva½ puññadhammesu saccav±c±. Ten±habhagav±– “eka½ dhamma½ at²tass±”ti-±di (itivu. 25). Pavatt²ti yo karot²ti vuccati,tassa sant±ne phalassa nibbattiy± paccayabh±vena pavatti. Sabbath±ti “karoto”-ti-±din± vuttena sabbappak±rena kiriyameva paµikkhipanti. Karotosuttavaººan± niµµhit±. 7. Hetusuttavaººan± 212. Ubhayen±ti (2.0268) hetupaccayapaµisedhavacanena. Sa½kilesapacca-yanti sa½kilisanassa mal²nabh±vassa k±raºa½. Visuddhipaccayanti sa½kilesatovisuddhiy± vod±nassa k±raºa½. Natthi balanti satt±na½ diµµhadhammikasampar±-yikanibb±nasampatti-±vaha½ bala½ n±ma kiñci natthi. Ten±ha “yamh²”ti-±di.Nidassanamattañceta½, sa½kilesikampi c±ya½ paµikkhipateva. Aññamaññaveva-can±n²ti tass± tass± kiriy±ya ussannaµµhena bala½, s³rav²rabh±v±vahaµµhenav²riya½, tameva da¼hagg±habh±vato porisa½ dhura½ vahantena pavattetabbatopurisath±mo, para½ para½ µh±na½ akkamanappavattiy± purisaparakkamotivuttoti veditabba½. Satvayogato, r³p±d²su v± sattat±ya satt±, p±ºanato ass±sanapass±sanava-sena pavattiy± p±º±, te pana so ekindriy±divasena vibhajitv± vadat²ti ±ha “ekindri-yo”ti-±di. Aº¹akos±d²su bhavanato bh³t±ti vuccant²ti ±ha “aº¹a …pe… vadant²”ti.J²vanato p±ºa½ dh±rent± viya va¹¹hanato j²v±ti s±liyav±dike vadanti. Natthietesa½ sa½kilesavisuddh²su vasoti avas±. Natthi tesa½ bala½ v²riyanti abal± av²-riy±. Niyatat±ti acchejjasutt±vut±bhejjamaºino viya niyatappavattit±ya gatij±tiba-ndh±pavaggavasena niyamo. Tattha tattha gamananti channa½ abhij±t²na½vasena t±su t±su gat²su upagamana½. Samav±yena sam±gamo saªgati. Sabh±vo-yev±ti yath± kaºµakassa tikkhat±, kapitthaphal±na½ parimaº¹alat±, migapa-kkh²na½ vicitt±k±rat±, eva½ sabbassapi lokassa hetupaccayehi vin± tath± tath±pariº±mo, aya½ sabh±vo eva akittimo eva. Ten±ha “yena h²”ti-±di. Cha¼abhij±tiyoparato vitth±r²yanti. Sukhañca dukkhañca paµisa½vedent²ti vadant± adukkhamasu-khabh³bhi½ sabbena sabba½ na j±nant²ti ulliªgento “aññ± sukhadukkhabh³minatth²ti dassent²”ti ±ha. Hetusuttavaººan± niµµhit±. 8-10. Mah±diµµhisutt±divaººan± 213-215. Akat±ti (2.0269) samena v± visamena v± kenaci hetun± na kat± eva.Kenaci kata½ karaºa½ vidh±na½ natthi etesanti akatavidh±n±. Padadvayenapiloke kenaci hetupaccayena nesa½ abhinibbattit±bh±va½ dasseti. Iddhiy±pi na

Page 56: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

nimmit±ti kassaci iddhimato devassa brahmuno v± iddhiy±pi na nimmit±. Animmi-t±ti v± kassaci animm±pak±. Ajanak±ti etena pathav²k±y±d²na½ r³p±dijanaka-bh±va½ paµikkhipati. R³pasadd±dayo hi pathav²k±y±d²hi appaµibaddhavuttik±titassa laddhi. Yath± pabbatak³µa½ kenaci anibbattita½ kassaci ca anibbattaka½,evametep²ti ±ha “k³µaµµh±”ti. Yamida½ “b²j±dito aªkur±di j±yat²”ti vuccati, tañcavijjam±nameva tato nikkhamati, n±vijjam±na½, aññath± yato kutoci yassakassaci uppatti siy±ti adhipp±yo. Ýhit±ti nibbik±rabh±vena µhit±. Na calant²ti navik±ra½ ±pajjanti. Vik±r±bh±vena hi tesa½ sattanna½ k±y±na½ esikaµµh±yiµµhitat±.Aniñjanañca attano pakatiy± avaµµh±nameva. Ten±ha “na vipariºamant²”ti. Avipa-riº±madhammatt± eva ca ne aññamañña½ na by±b±dhenti. Sati hi vik±ra½ ±p±de-tabbat±ya by±b±dhakat±pi siy±, tath± anuggahetabbat±ya anugg±hakat±ti tada-bh±va½ dassetu½ p±¼iya½ “n±lan”ti-±di vutta½. Pathav² eva k±yekadesatt± patha-vik±yo. J²vasattam±na½ k±y±na½ niccat±ya nibbik±r±bh±vato na hantabbat±, nagh±µetabbat± c±ti neva koci hant± gh±tet± v±. Ten±ha “sattannantvev±”ti-±di.Yadi koci hant± natthi, katha½ satthappah±roti ±ha “yath± muggar±si-±d²s³”ti-±di.Kevala½ saññ±mattameva hoti, na gh±tan±di, paramatthato sattannantvevak±y±na½ avikopan²yabh±vatoti adhipp±yo. Pamukhayon²nanti manussatiracch±n±d²su khattiyabr±hmaº±dis²habyaggh±di-vasena padh±nayon²na½. Saµµhisat±ni chasahass±ni. “Pañca ca kammuno sat±-n²”ti padassa atthadassana½ “pañca kammasat±ni c±”ti. Eseva nayoti imin±“kevala½ takkamattena niratthakadiµµhi½ d²pet²”ti imameva attha½ atidisati. Etthaca takkamattaken±ti imin± yasm± takkik± niraªkusat±ya parikappanassa ya½kiñci attano parikappita½ s±rato (2.0270) maññam±n± tatheva abhinivissa takka-diµµhig±ha½ gaºhanti, tasm± na tesa½ diµµhivatth³su viññ³hi vic±raº± k±tabb±tidasseti. Kec²ti uttaravih±rav±sino. Te hi “pañca kamm±n²ti cakkhusotagh±najivh±-k±y±, im±ni pañcindriy±ni ‘pañca kamm±n²ti paññ±pent²”ti vadanti. Kammantiladdh²ti o¼±rikabh±vato paripuººakammanti laddhi. Manokamma½ ano¼±rikatt±upa¹¹hakammanti laddh²ti yojan±. “Dv±saµµhipaµipad±”ti vattabbe sabh±vanirutti½aj±nant± “dvaµµhipaµipad±”ti vadanti. Ekasmi½ kappeti ekasmi½ mah±kappe.Tatth±pi ca vivaµµaµµh±yisaññite ekasmi½ asaªkhyeyyakappe. Urabbhe hanant²ti orabbhik±. Eva½ s³karik±dayo veditabb±. Ludd±ti aññepi yekeci m±gavikanes±d±dayo, te p±pakammapasutat±ya kaºh±bhij±t²ti vadanti.Bhikkh³ti buddhas±sane bhikkh³. Te kira “sacchandar±g± paribhuñjant²”ti adhi-pp±yena cat³su paccayesu kaºµake pakkhipitv± kh±dant²ti vadanti. Kasm±ti ce?Yasm± te paº²tapaº²te paccaye paµisevant²ti tassa micch±g±ho. ѱyaladdhepipaccaye paribhuñjam±n± ±j²vakasamayassa vilomag±hit±ya paccayesu kaºµakepakkhipitv± kh±danti n±m±ti vadant²ti apare. Eke pabbajit±, ye visesato attakilama-th±nuyogamanuyutt±. Tath± hi te kaºµake vattant± viya hont²ti kaºµakavuttik±tivutt±. Ýhatv± bhuñjananah±napaµikkhep±divatasam±yogena paº¹aratar±. Acela-kas±vak±ti ±j²vakas±vake vadati. Te kira ±j²vakasamaye ±j²vakaladdhiy± da¼hag±-hit±ya nigaºµhehipi paº¹aratar±. Nand±dayo kira tath±r³pa½ ±j²vakapaµipatti½ukka½sa½ p±petv± µhit±, tasm± nigaºµhehi ±j²vakas±vakehi ca paº¹aratar± vutt±.

Page 57: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Paramasukk±bhij±t²ti aya½ tesa½ laddhi. Purisabh³miyoTi padh±napuggalena niddeso. Itth²nampet± bh³miyo iccha-nteva. Bhikkhu ca pannakoti-±di tesa½ p±¼i eva. Tattha pannakoti bhikkh±ya vica-raºako, tesa½ v± paµipattiy± paµipannako. Jinoti jiººo jar±vasena h²nadh±tuko,attano v± paµipattiy± paµipakkhe jinitv± µhito. So kira tath±bh³to dhammampikassaci na katheti. Ten±ha “na kiñci ±h±”ti. Niµµhuhan±divippak±re kenaci katepikhamanavasena (2.0271) na kiñci vadat²ti vadanti. Al±bhinti “so na kumbhimukh±paµiggaºh±t²”ti-±din± (d². ni. 1.394) nayena vutta-al±bhahetusam±yogena al±bhi½.Tato eva jighacch±dubbalyaparetat±ya sayanapar±yaºa½ samaºa½ pannabh³-m²ti vadanti. ¾j²vavuttisat±n²ti satt±na½ ±j²vabh³t±ni j²vik±vuttisat±ni. Pasuggahaºena e¼aka-j±ti gahit±, migaggahaºena rurugavay±disabbamigaj±ti. Bah³ dev±ti c±tumah±r±-jik±dibrahmak±yik±divasena tesa½ antarabhedavasena bah³ dev±. Tattha c±tu-mah±r±jik±na½ ekacce antarabhed± mah±samayasuttavasena (d². ni. 2.331±dayo) d²petabb±. Manuss±pi anant±ti d²padesakulava½s±j²v±divibh±gena manu-ss±pi anantabhed±. Pis±c± eva pes±c±, te mahantamahant± ajagarapet±dayo.Chaddantadahamand±kiniyo ku¼²ramucalindan±mena vadanti. Pavuµ±ti sabbagaºµhik±. Paº¹itopi …pe… uddha½ na gacchati. Kasm±?Satt±na½ sa½saraºak±lassa niyatabh±vato. Aparipakka½ sa½saraºanimitta½ s²l±din± parip±ceti n±ma s²gha½yeva visu-ddhippattiy±. Paripakka½ kamma½ phussa phussa patv± patv± k±le paripakka-bh±v±p±danena byant² karoti n±ma. Suttagu¼eti suttavaµµiya½. Nibbeµhiyam±na-meva palet²ti upam±ya satt±na½ sa½s±ro anukkamena kh²yateva, na tassava¹¹h²ti dasseti paricchinnar³patt±. Nibbeµhiyam±nameva suttagu¼a½ gacchat²tivuccati. Tañca kho suttapam±ºena, sutte pana asati kuto gacchati suttagu¼a½.Ten±ha– “sutte kh²ºe na gacchat²”ti. Tattheva tiµµhati suttapariyantanti adhipp±yo.K±lavasen±ti attani veµhetv±

Page 58: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

µhita½ sukhadukkha½ yath±vuttassa k±lassa vasena nibbeµhiyam±no b±lo capaº¹ito ca paleti gacchati, n±tikkamati sa½s±ra½. Mah±diµµhisutt±divaººan± niµµhit±. 11-18. Antav±sutt±divaººan± 216-223. Ekato (2.0272) va¹¹hitanimittanti ekapassena va¹¹hita½ kasiºani-mitta½. G±hen±ti l±bh² jh±nacakkhun± passitv± gahaºena. Takken±ti na l±bh²takkamattena. Uppannadiµµh²Ti “loko”ti uppannadiµµhi. Sabbato va¹¹hitanti sama-ntato appam±ºakasiºanimitta½. Ekamev±ti “ekameva vatth³”ti uppannadiµµhi.Aµµh±rasa veyy±karaº±n²ti veyy±karaºalakkhaºappatt±ni aµµh±rasa sutt±ni. Eka½gamananti eka½ veyy±karaºagamana½. Antav±sutt±divaººan± niµµhit±. 2. Dutiyagaman±divaggavaººan± 224-301. Dukkhavasena vuttanti “iti kho, bhikkhave, dukkhe sati dukkha½ up±-d±y±”ti-±didukkhavasena vutta½. T±disameva dutiya½ veyy±karaºagamana½.Ten±ha “tatr±pi aµµh±raseva veyy±karaº±n²”ti. Teh²ti “r³p² att± hot²”ti-±dinayapava-ttehi veyy±karaºehi saddhi½. Tanti dutiya½ gamana½. ¾rammaºamev±Ti kasiºasaªkh±ta½ ±rammaºameva. Takkisaddena suddhata-kkik±na½ gahaºa½ daµµhabba½. Aniccadukkhavasen±ti “yadanicca½, ta½ dukkha½, tasmi½ sati tadup±d±yaeva½ diµµhi uppajjat²”ti vutta-aniccadukkhavasen±ti. Tehiyev±ti dutiye peyy±levuttappak±rehiyeva. Tiparivaµµavasen±ti tehiyeva chabb²satiy± suttehi catutthape-yy±le tiparivaµµavasena vuttoti yojan±. Dutiyagaman±divaggavaººan± niµµhit±. S±ratthappak±siniy± sa½yuttanik±ya-aµµhakath±ya Diµµhisa½yuttavaººan±ya l²natthappak±san± samatt±. 4. Okkantasa½yutta½

Page 59: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

1-10. Cakkhusutt±divaººan± 302-311. Saddh±dhimokkhanti (2.0273) saddahanavasena pavatta½ adhi-mokkha½, na sanniµµh±namattavasena pavatta½ adhimokkha½. Dassanampisammatta½, ta½sijjh±navasena pavattaniy±mo sammattaniy±mo, ariyamaggo.Anantar±yata½ d²peti kappavin±sapaµibh±gena pavattatt±. Tath± c±ha “tenev±h±”-ti-±di. Kappas²sena bh±janaloka½ vadati. So hi u¹¹ayhati, na kappo, u¹¹ayhanave-l±ti jh±yanavel±. Ýhito kappo µhitakappo, so assa atth²ti µhitakapp², kappa½µhapetu½ samatthoti attho. Olokananti sacc±bhisamayasaªkh±ta½ dassana½.Khamanti sahanti, ñ±yant²ti attho. Cakkhusutt±divaººan± niµµhit±. Okkantasa½yuttavaººan± niµµhit±. 5. Upp±dasa½yuttavaººan± 312-321. Sabba½ p±kaµameva apubbassa abh±vato. Upp±dasa½yuttavaººan± niµµhit±. 6. Kilesasa½yuttavaººan± 322-331. Esoti cakkhusmi½ chandar±go. Upecca kileset²ti upakkileso. Citta-ss±ti s±maññavacana½ anicchanto codako “kataracittass±”ti ±ha. Itaro k±ma½upat±panamal²nabh±vakaraºavasena upakkileso lokuttarassa natthi, vib±dha-naµµho pana attheva uppattiniv±raºatoti adhipp±yen±ha “catubh³makacittass±”ti.Codako “tebh³mak±”ti-±din± attano adhipp±ya½ vivarati, itaro “uppattiniv±raºato”-ti-±din±. Ariyaphalapaµippassaddhipah±navasena pavattiy± (2.0274) sabbasa½ki-lesato nikkhantatt± nekkhamma½, magganibb±n±na½ pana nekkhammabh±voukka½sato gahito ev±ti ±ha “nekkhammaninnanti navalokuttaradhammani-n”ti. Abhij±nitv±ti abhimukhabh±vena j±nitv±. Sacchik±tabbes³ti paccakkhak±ta-bbesu. Cha¼abhiññ±dhammes³ti ariyamaggasampayuttadhammesu. Kilesasa½yuttavaººan± niµµhit±. 7. S±riputtasa½yutta½

Page 60: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

1-9. Vivekajasutt±divaººan± 332-340. Na eva½ hot²ti ettha “aha½ sam±pajj±m²”ti v±, “aha½ sam±panno”tiv± m± hotu tad± t±dis±bhog±bh±vato. “Aha½ vuµµhito”ti pana kasm± na hot²ti?Sabbath±pi na hotveva ahaªk±rassa sabbaso pah²natt±. Vivekajasutt±divaººan± niµµhit±. 10. S³cimukh²suttavaººan± 341. Tasmi½ vacane paµikkhitteti– “adhomukho bhuñjas²”ti paribb±jik±ya vutta-vacane– “na khv±ha½ bhagin²”ti paµikkhitte. V±danti dosa½. Ubbhamukhoti upari-mukho. Puratthim±dik± catasso dis±. Dakkhiºapuratthim±dik± catasso vidis±. ¾r±ma-±r±mavatthu-±d²su bh³miparikammab²j±bhisaªkharaº±dipaµisa½yutt±vijj± vatthuvijj±, tass± pana micch±j²vabh±va½ dassetu½ “tesan”ti-±di vutta½.Tesa½ tesa½ attano paccayad±yak±na½. Tattha tattha gamananti tesa½ s±sana-haraºavasena ta½ ta½ g±mantaradesantara½. Evam±roces²ti attukka½sanapara-vambhanarahita½ kaººasukha½ peman²ya½ hadayaªgama½ therassa dhamma-katha½ (2.0275) sutv± pasannam±nas± eva½ “dhammika½ samaº± sakyaputtiy±”-ti-±din± s±sanassa guºasa½kittanav±ca½ kul±na½ ±rocesi. S³cimukh²suttavaººan± niµµhit±. S±riputtasa½yuttavaººan± niµµhit±. 8. N±gasa½yutta½ 1. Suddhikasuttavaººan± 342. Aº¹aj±ti aº¹e j±t±. Vatthikoseti vatthikosasaññite jar±yupuµe j±t±. Sa½se-deti sa½sinne kilinnaµµh±ne uppann±. Upapatitv± viy±ti kutocipi avapatitv± viyanibbatt±. Puggal±nanti tath± vinetabbapuggal±na½. Suddhikasuttavaººan± niµµhit±.

Page 61: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

2-50. Paº²tatarasutt±divaººan± 343-391. Vissaµµhak±y±ti “ye cammena v± rudhirena v± aµµhin± v± atthik±, tesabba½ gaºhant³”ti tattha nirapekkhacittat±ya adhiµµhitas²lat±ya pariccattasar²r±.Duvidhak±rinoTi “k±lena kusala½, k±lena akusalan”ti eva½ kusal±kusalak±rino.Saha byayati pavattat²ti sahabyo, sahac±ro. Tassa bh±vo sahabyat±, ta½ saha-byata½. Adan²yato anna½. Kh±dan²yato khajja½. P±tabbato p±na½. Nivasan²yatovattha½. Nivasitabba½ niv±sana½. Parivaritabba½ p±vuraºa½. Y±nti ten±ti y±na½,up±han±diy±n±ni. ¾disaddena vayhasivik±d²na½ saªgaho. Chattampi parissay±-tapadukkhaparirakkhaºena maggagamanas±dhananti katv± “chattup±hana-”ti-±di vutta½. Tena vutta½ “ya½ kiñci gamanapaccayan”ti. Patthana½ katv±…pe… tattha nibbattanti campeyyan±gar±j± viy±ti daµµhabba½. Paº²tatarasutt±divaººan± niµµhit±. N±gasa½yuttavaººan± niµµhit±. 9. Supaººasa½yuttavaººan± 392-437. Patt±nanti (2.0276) ubhosu pakkhesu patt±na½. Vaººavantat±y±ti ati-sayena vicittavaººat±ya. Atisayattho hi aya½ vanta-Saddo. Purimanayen±ti n±ga-sa½yutte paµhamasutte vuttanayena. Uddharant²ti samuddato uddharanti, patha-vantarapabbatantarato pana tesa½ uddharaºa½ dukkarameva. Paº²tataretibalena paº²tatare, balavanteti attho. Anuddharaº²yan±g±ti ±nubh±vamahantat±yaca vasanaµµh±naviduggat±ya ca uddharitu½ asakkuºeyy± n±g±. Te “sattavidh±”tivatv± sar³pato vasanaµµh±nato ca dassento “kambalassatar±”ti-±dim±ha. Tatthakambalassatar± dhataraµµh±ti ime j±tivasena vutt±. Sattas²dantarav±sinoti sattavi-dhas²dasamuddav±sino. Pathaviµµhak±ti pathavantarav±sino, tath± pabbataµµhak±.Te ca vim±nav±sino. Te n±ge koci supaººo uddharitu½ na sakkot²ti sambandho.Sesanti “k±yena dvayak±rino”ti-±d²su ya½ vattabba½, ta½ sabba½ n±gasa½yuttevuttanayameva, tattha ca vuttanayeneva attho veditabboti adhipp±yo. Supaººasa½yuttavaººan± niµµhit±. 10. Gandhabbak±yasa½yuttavaººan± 438-549. M³lagandh±dibheda½ gandha½ avanti apayuñjant²ti gandhabb±,tesa½ k±yo sam³ho gandhabbak±yo, gandhabbadevanik±yo. C±tumah±r±jikesuekiy±va te daµµhabb±, tappariy±pannat±ya tattha v± niyutt±ti gandhabbak±yik±.

Page 62: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

Tesa½ tesa½ rukkhagacchalat±na½ m³la½ paµicca pavatto gandho m³lagandho,tasmi½ m³lagandhe. Adhivatth±ti m³lagandha½ adhiµµh±ya, abhibhuyya v±vasant±. Esa nayo sesesupi. Ta½ niss±y±ti ta½ m³lagandha½ rukkha½paccaya½ katv± nibbatt±. Na kevala½ tattha gandho eva, m³lameva v± tesa½paccayoti dassento “so h²”ti-±dim±ha. Upakappat²ti niv±saµµh±nabh±vena viniyu-ñjati. Gandhagandheti gandh±na½ gandhasamud±ye. M³l±digandh±na½gandheti m³l±digata-avayavagandh±na½ gandhe, tim³l±digatasamud±yabh³tetiattho. Pubbe hi “m³lagandhe”ti-±din± rukkh±na½ avayavagandho (2.0277) gahito,idha pana sabbaso gahitatt± samud±yagandho veditabbo. Ten±ha “yassa hirukkhass±”ti-±di. Soti so sabbo m³l±digato gandho gandhasamud±yo idhagandhagandho n±ma. Tassa gandhassa gandheti tassa samud±yagandhassatath±bh³te gandhe. Sarikkha½ sadisa½ paµid±na½ etiss±ti sarikkhad±na½,patthan±. Yath±dhippetaphal±ni sarikkhad±natt±va adhippetaphala½ dentu, asa-rikkhad±na½ kathanti? Tampi detiyeva puññassa sabbak±madadatt±ti ±ha “asari-kkhad±namp²”ti-±di. Gandhabbak±yasa½yuttavaººan± niµµhit±. 11. Val±hakasa½yuttavaººan±

Page 63: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

550-606. Loka½ v±lent± sa½varant± ch±dent± ahanti pariyesant²ti val±h±, deva-putt±. Tesa½ sam³ho val±hakadevak±yoti ±ha “val±hakak±yik±”ti-±di. S²takaraºa-val±hak±ti s²taharaºaval±hak±. Sesapades³ti uºhaval±hak±dipadesu. Esevanayoti “uºhakaraºaval±hak±”ti-±din± attho veditabbo. Cittaµµhapananti “s²ta½hot³”ti eva½ cittassa upp±dana½. Vass±neti vassak±le. Utusamuµµh±namev±tip±katikas²tamev±ti attho. Uºhep²ti uºhak±le. Abbhamaº¹apoti maº¹apasadisa-a-bbhapaµalavit±nam±ha. Abbha½ uppajjat²ti taha½ taha½ paµala½ uµµhahati. Abbhe-yev±ti abbhak±le eva, vass±neti attho. Ati-abbhanti satapaµalasahassapaµala½hutv± abbhuµµh±na½. Cittaves±kham±ses³ti vasantak±la½ sandh±y±ha. Tad± hividdho vigataval±hako devo bhavitu½ yutto. Uttaradakkhiº±d²ti ±di-saddenapacchimav±t±di½ saªgaºh±ti. Pakativ±toti pakatiy± sabh±vena v±yanakav±to. Ta½utusamuµµh±namev±ti ±h±r³paj²v²na½ satt±na½ s±dh±raºakamm³panissaya-utu-samuµµh±nameva. Esa nayo utusamuµµh±nas²tuºhav±tesupi. Tampi hi ±h±r³paj²-v²na½ satt±na½ s±dh±raºakamm³panissayamev±ti. G²tanti meghag²ta½. Saccakiriy±y±ti t±dis±na½ purisavises±na½ sacc±dhiµµh±-nena. Iddhibalen±ti iddhimant±na½ iddhi-±nubh±vena. Vin±sameghen±ti (2.0278)kappavin±sakameghena. Aññenapi kaºhap±pikasatt±na½ p±pakammapaccay±uppannavin±sameghena vuµµhena so so deso vinassateva. Val±hakasa½yuttavaººan± niµµhit±. 12. Vacchagottasa½yuttavaººan± 607-661. Aññ±º±ti aññ±ºahetu, saccapaµicch±dakasammohahet³ti attho. Aµµha-kath±ya½ pana imameva attha½ hetu-atthena karaºavacanena dassetu½ “aññ±ºe-n±”ti vutta½. Sabb±n²ti “aññ±º± adassan± anabhisamay±”ti-±d²ni pad±ni ek±da-sasu suttesu ±gat±ni, pañcapaññ±sa veyy±karaº±ni vutt±ni suttesu pañcanna½khandh±na½ vasena veyy±karaºassa ±gatatt±. Vacchagottasa½yuttavaººan± niµµhit±. 13. Jh±nasa½yutta½ 1. Sam±dhim³lakasam±pattisuttavaººan± 662. Sam±dhikusaloti sam±dhismi½ kusalo. Tayida½ sam±dhikosallatta½ sahajh±naªgayogena catubbidho jh±nasam±dhi, tasm± ta½ ta½ vibh±ga½ j±nantassasiddha½ hot²ti ±ha– “paµhama½ jh±nan”ti-±di. Tattha vitakkavic±rap²tisukhekagga-t±vasena paµhama½ pañcaªgika½, p²tisukhekaggat±vasena dutiya½ tivaªgika½,

Page 64: Chattha Sanghayana CDbuddhism.lib.ntu.edu.tw/DLMBS/sutra/pali/Samyutta/Khandhavagga-… · Avin²toti na vin²to adhis²lasikkh±d²na½ vasena na sikkhito. Yesa½ sa½varavina-y±d²na½

sukhekaggat±vasena tatiya½ duvaªgika½, upekkhekaggat±vasena catuttha½duvaªgikamev±ti eva½ tasmi½ tasmi½ jh±ne ta½ta½-aªg±na½ vavatth±nekusalo. Sam±pattikusaloti sam±pajjane kusalo. H±setv±ti tosetv±. Kalla½ katv±tisam±dh±nassa paµipakkhadhamm±na½ d³r²karaºena sahak±r²k±raºañca sam±-dh±nena sam±pajjane citta½ samattha½ katv±. Sesapad±n²ti ses± tayo koµµh±s±.Tatiy±d²su nayesu akusalopi jh±natth±ya paµipannatt± “jh±y²tev±”ti vutto. Sam±dhim³lakasam±pattisuttavaººan± niµµhit±. 2-55. Sam±dhim³lakaµhitisutt±divaººan± 663-716. Dutiy±disuttesu (2.0279) µhitikusaloti ettha antogadhahetu-attho µhiti-saddo, tasmiñca pana kusaloti atthoti ±ha– “jh±na½ µhapetu½ akusalo”ti. Satta-µµha-acchar±mattanti sattaµµha-acchar±matta½ khaºa½ jh±na½ µhapetu½ nasakkoti adhiµµh±navas²bh±vassa anipph±ditatt±. Yath±paricchedena k±lenavuµµh±tu½ na sakkoti vuµµh±navas²bh±vassa anipph±ditatt±. Kalla½ j±ta½ ass±tikallita½, tasmi½ kallite kallitabh±vena kasiº±rammaºesu “ida½ n±ma asuka-ss±”ti visayavasena sam±pajjitu½ asakkonto na sam±dhismi½ ±rammaºakusalo.Na sam±dhismi½ gocarakusaloti sam±dhismi½ nipph±ditabbe tassa gocarekammaµµh±nasaññite pavattiµµh±ne bhikkh±c±ragocare ca satisampajaññavirahitoakusalo. Keci pana “kammaµµh±nagocaro paµhamajjh±n±dika½, ‘eva½ sam±pajji-tabba½, eva½ bahul²k±tabban’ti aj±nanto tattha akusalo n±m±”ti vadanti. Kamma-µµh±na½ abhin²haritunti kammaµµh±na½ visesabh±giyat±ya abhin²haritu½ akusalo.Sakkaccak±r²ti citt²k±r². S±taccak±r²ti niyatak±r². Sam±dhissa upak±rakadha-mm±ti appan±kosall±. Sam±patti-±d²h²ti ±di-saddena sakkaccak±ripad±d²na½-yeva saªgaho daµµhabbo catukk±na½ vuttatt±. Ten±ha “yojetv± catukk± vutt±”ti.Lokiyajjh±navaseneva kathita½ “sam±dhikusalo”ti-±din± nayena desan±ya pava-ttatt±. Na hi lokuttaradhammesu akosalla½ n±ma labbhati. Yadi akosalla½, nakusalasaddena visesitabbat± siy±ti. Sam±dhim³lakaµhitisutt±divaººan± niµµhit±. Jh±nasa½yuttavaººan± niµµhit±. Niµµhit± ca s±ratthappak±siniy± Sa½yuttanik±ya-aµµhakath±ya khandhavaggavaººan±.