www.lawcommssion.gov.np
www.lawcommssion.gov.np 1
lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lsf] cfr/0f ;DaGwL lgodfjnL, @)^%lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lsf] cfr/0f ;DaGwL lgodfjnL, @)^%lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lsf] cfr/0f ;DaGwL lgodfjnL, @)^%lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lsf] cfr/0f ;DaGwL lgodfjnL, @)^% g]kfn /fhkqdf k|sfzg ldlt
@)^%.!!.!(
;'zf;g -Joj:yfkg tyf ;~rfng_ P]g, @)^$ sf] bkmf $$ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L
;f]xL P]gsf] bkmf @# sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ adf]lhd g]kfn ;/sf/n] b]xfosf lgodx?
agfPsf] 5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/DeM;+lIfKt gfd / k|f/DeM;+lIfKt gfd / k|f/DeM;+lIfKt gfd / k|f/DeM -!_ oL lgodx?sf] gfd ælghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lsf] cfr/0f
;DaGwL lgodfjnL,@)^%Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiffMkl/efiffMkl/efiffMkl/efiffM ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,–
-s_ ælghfdtL ;]jfsf sd{rf/LÆ eGgfn] lghfdtL ;]jf P]g,@)$( adf]lhd lghfdtL
;]jfdf sfo{/t sd{rf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] :jf:Yo ;]jf P]g,@)%# adf]lhdsf]
:jf:Yo ;]jfdf sfo{/t sd{rf/LnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-v_ ækl/jf/Æ eGgfn] lghfdtL sd{rf/L;Fu a:g] jf lgh cfkm}n] kfng kf]if0f ug'{ kg]{
klt, kTgL, 5f]/f, cljjflxtf 5f]/L, wd{k'q, cljjflxtf wd{k'qL, afa', cfdf jf ;f}t]gL
cfdf ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] k'?if / cljjflxtf dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf lghsf]
afh], aHo} tyf ljjflxtf dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] ;f;', ;;'/fnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
-u_ æsfof{noÆ eGgfn] lghfdtL sd{rf/L sfo{/t g]kfn ;/sf/sf dGqfno, ;lrjfno,
cfof]u, ljefu jf ;f] cGtu{tsf cGo h'g;'s} ;/sf/L lgsfo jf sfof{no ;Demg'
k5{ .
kl/R5]b–@
kbLo cfr/0f ;DaGwL Joj:yfkbLo cfr/0f ;DaGwL Joj:yfkbLo cfr/0f ;DaGwL Joj:yfkbLo cfr/0f ;DaGwL Joj:yf
#= kbLo dof{bf sfod /fVg' kg]{MkbLo dof{bf sfod /fVg' kg]{MkbLo dof{bf sfod /fVg' kg]{MkbLo dof{bf sfod /fVg' kg]{M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] kbLo lhDd]jf/Lsf] kfngf ubf{{
;b}j /fi6« / hgtfsf] a[xQ/ lxtnfO{ Wofgdf /fvL k|rlnt sfg"gsf] clwgdf /xL ug'{
kg]{5.
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln]] g]kfn /fi6« tyf ;/sf/ k|lt akmfbf/ /xL cfˆgf] ;]jfsf]
dof{bf / ul/dfdf cfFr k'Ug] u/L s'g} klg sfd gug{ / x'g glbg ;bf ;r]i6 /xg' kg]{5 .
www.lawcommssion.gov.np
www.lawcommssion.gov.np 2
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] kb tyf ;]jfnfO{ dof{lbt agfpg ;b}j ;sf/fTds
/xg'kg]{ tyf c?sf] nflu cg's/0fLo x'g] u/L ;a}nfO{ lzi6 tyf dof{lbt Jojxf/ ug'{
kg]{5 .
-$_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] kb cg'?ksf] lhDd]jf/L tbf?stfsf ;fy kfngf
ug'{ kg]{5 .
-%_ s'g} kbdf axfn /x]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfngf ug'{kg]{ cfr/0f ;DaGwL j]Un}
Joj:yf ePsf]df To:tf cfr/0fsf] ;d]t kfngf ug'{ kg]{5 .
$= plrt / ;dfg Jojxf/ ug]{Mplrt / ;dfg Jojxf/ ug]{Mplrt / ;dfg Jojxf/ ug]{Mplrt / ;dfg Jojxf/ ug]{M lghfdtL sd{rf/Ln] hft, hflt, wd{, efiff, lnË, pd]/,
/fhgLlts jf ;fdflhs x}l;ot, ef}uf]lnstf, /fhgLlts b[li6sf]0f, kx'Fr jf ;DaGw,
zfl//Ls cj:yf, j}jflxs l:ylt jf cGo s'g} klg cfwf/df e]befj gu/L ;a}nfO{ ;Ddfgsf
;fy plrt / ;dfg Jojxf/ ug'{ kg]{5 .
%= sfof{no ;dodf sfof{no;Fu ;DalGwt sfd dfq ug{' kg{]Msfof{no ;dodf sfof{no;Fu ;DalGwt sfd dfq ug{' kg{]Msfof{no ;dodf sfof{no;Fu ;DalGwt sfd dfq ug{' kg{]Msfof{no ;dodf sfof{no;Fu ;DalGwt sfd dfq ug{' kg{]M lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{no
;dodf sfof{nosf] sfdsf] nflu lgwf{l/t :yfgdf /x]/ sfof{nosf] sfd dfq ug'{ kg]{5 /
sfof{no ;dodf sfof{nosf] sfd;Fu c;DalGwt JolQmut jf cGo s'g} lqmofsnfkdf
;+nUg x'g' x'Fb}g.
t/ sfof{nosf] sfddf afwf gkg]{ u/L ;fj{hlgs If]qdf ;~rflnt ljZjljBfno jf
;fj{hlgs If]qdf tfnLd, k|lzIf0f ;~rfng ug]{ k|fl1s jf z}lIfs ;+:yfdf cfˆgf] k]zf jf
sfo{;+u ;DalGwt ljifodf k|lzIf0f lbg afwf kg]{ 5}g .
^= sfof{nosf ;fdfg tyf ;'ljwfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]Msfof{nosf ;fdfg tyf ;'ljwfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]Msfof{nosf ;fdfg tyf ;'ljwfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]Msfof{nosf ;fdfg tyf ;'ljwfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{nosf]
k|of]hgsf] nflu /x]sf d]lzg/L oGq jf cGo ;fwg tyf ;'ljwfx?sf] JolQmut k|of]hg jf
kmfObfsf] nflu k|of]u ug'{ x'Fb}g .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{nosf] k|of]hgsf] nflu /x]sf d]lzg/L oGq jf cGo
;fwg tyf ;'ljwfx? clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] lnlvt cfb]z lagf sfof{noaf6 cGoq
n}hfg tyf cGo JolQmnfO{ k|of]u ug{ lbg x'Fb}g .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] kbLo x}l;otdf k|fKt u/]sf] xs, clwsf/, ;'ljwf jf
;x'lnotsf] b'?kof]u ug'{ x'Fb}g .
&= ;"rgf lbg jf ;"rgfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]M;"rgf lbg jf ;"rgfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]M;"rgf lbg jf ;"rgfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]M;"rgf lbg jf ;"rgfsf] b'?kof]u ug{ gx'g]M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|rlnt sfg"g adf]lhd
uf]Ko dflgg] ;"rgfsf] hfgsf/L s;}nfO{ klg lbg' x'Fb}g .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] kbLo x}l;ot jf sfof{nosf] sfo{ ;Dkfbgsf] qmddf
jf cGo s'g} k|sf/af6 hfgsf/Ldf cfPsf] sfof{nodf pknAw ePsf] jf gePsf] s'g} ;"rgf
jf hfgsf/L s;}nfO{ lbg jf cfˆgf] jf cfˆgf] kl/jf/ jf cGo s'g} JolQmsf] kmfObfsf] nflu
k|of]u ug'{ x'Fb}g .
www.lawcommssion.gov.np
www.lawcommssion.gov.np 3
-#_ sfof{no k|d'v, ;"rgf clwsf/L jf k|jQmf afx]s c? lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"
jxfn /x]sf] sfof{noaf6 k|sfzg gul/Psf] ;"rgf ;fj{hlgs ug{ x'Fb}g .
t/ sfof{noaf6 ;fj{hlgs ul/Psf] ;"rgf lbg s'g} afwf kg{] 5}g .
-$_ sfof{noaf6 ;fj{hlgs ?kdf jf sfof{nosf] sfdsf] l;nl;nfdf s'g} JolQm jf
lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;"rgf jf hfgsf/L lbg' kbf{ k"0f{ / oyfy{ ;"rgf jf hfgsf/L lbg'
kg]{5 .
-%_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf hfgsf/L x'g cfPsf]
s'g} ;"rgfsf] k|of]u To:tf] ;"rgf h'g k|of]hgsf] nflu ;[hgf jf k|fKt ePsf] xf] ;f] jfx]s
cGo k|of]hgdf k|of]u ug'{ x'Fb}g .
-^_ sfof{no k|d'v, ;"rgf clwsf/L jf k|jQmf afx]s cGo lghfdtL sd{rf/Ln]
clwsf/ k|fKt gu/L sfof{nosf] sfd sf/afxL jf ;f];Fu ;DalGwt ljifodf s'g} klg
;~rf/sf ;fwg dfkm{t jQmJo lbg, cGtjf{tf{ lbg jf gfd uf]Ko /fv]/ jf g/fv]/ s'g}
;"rgf lbg x'Fb}g . clwsf/ k|fKt u/L To:tf] ;"rgf jf jQmJo jf cGtjf{tf{ lb+bf tYodf
;Lldt /x]/ lbg' kg]{5 / To;df cfˆgf] JolQmut b[li6sf]0f jf ljrf/ JoQm ug{ kfOg] 5}g .
*= sfd sf/afxLdf lgikIftf sfod sfd sf/afxLdf lgikIftf sfod sfd sf/afxLdf lgikIftf sfod sfd sf/afxLdf lgikIftf sfod ug]{Mug]{Mug]{Mug]{M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] kbLo lhDd]jf/L
s;}sf] cg'lrt k|efj, k|nf]eg, bjfj, eg;'g jf s'g} cfu|xaf6 k|efljt geO{ s;}k|lt s'g}
klg lsl;dsf] k"jf{u|x jf å]if g/fvL :jtGq / lgikIftfsf ;fy kfngf ug'{ kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{nosf] sfdsf/afxL;Fu ;DalGwt JolQm jf ;+:yf;Fu
s'g} n]gb]g Jojxf/ ug{ jf cfˆgf] kbLo st{Jodf c;/ kg]{ u/L s'g} JolQm jf ;+:yfaf6
s'g} lsl;dsf] pkxf/, bfg jf rGbf :jLsf/ ug{, lng tyf s'g} lsl;daf6 h'g;'s}
k|of]hgsf] nflu rGbf, bfg jf ;xof]u p7fpg] sfddf k|ToIf jf ck|ToIf ;+nUg x'g' x'Fb}g .
(= Jofkf/ Joj;fo ug{ gx'g]MJofkf/ Joj;fo ug{ gx'g]MJofkf/ Joj;fo ug{ gx'g]MJofkf/ Joj;fo ug{ gx'g]M k|rlnt sfg"gn] cg'dlt lbPsf]df afx]s lghfdtL sd{rf/Ln]
cfkm" PSn}n] jf s'g} JolQm jf ;d"x;Fu ldn]/ k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf s'g} klg Jofkf/
Joj;fo ug{ x'Fb}g .
!)= :jfy{ /x]sf] ljifodf hfgsf/L u/fpg]M:jfy{ /x]sf] ljifodf hfgsf/L u/fpg]M:jfy{ /x]sf] ljifodf hfgsf/L u/fpg]M:jfy{ /x]sf] ljifodf hfgsf/L u/fpg]M s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] cfˆgf] sfof{no;Fu
;DalGwt s'g} sfdsf ;DaGwdf s'g} JolQmut :jfy{ /x]sf] ePdf To:tf] sd{rf/Ln] ;f]
s'/fsf] hfgsf/L cfkm"eGbf dflyNnf] >]0fLsf] clws[tnfO{ u/fpg' kg]{5 .
!!= kl/rokq, kf]zfs nufpg' kg]{Mkl/rokq, kf]zfs nufpg' kg]{Mkl/rokq, kf]zfs nufpg' kg]{Mkl/rokq, kf]zfs nufpg' kg]{M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{nodf /xFbf cfˆgf] kl/rokq
;a}n] b]Vg ;Sg] u/L nufpg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] dof{lbt lsl;dsf] kf]zfs nufpg' kg{]{5 .
-#_ s'g} sfof{nosf lghfdtL sd{rf/Lsf] nflu kf]zfs lgwf{/0f ul/Psf]df To:tf]
sfof{nodf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{nodf /xFbf tyf sfof{nosf] tkm{af6
k|ltlglwTj ubf{ To:tf] kf]zfs nufpg' kg]{5 .
www.lawcommssion.gov.np
www.lawcommssion.gov.np 4
!@= /fhgLlts t6:ytf sfod ug]{M/fhgLlts t6:ytf sfod ug]{M/fhgLlts t6:ytf sfod ug]{M/fhgLlts t6:ytf sfod ug]{M -!_ lghfdtL sd{rf/L s'g} /fhgLlts kbflwsf/Lsf]
JolQmut, Joj;flos jf /fhgLlts OR5fnfO{ k|j4{g ug]{ lqmofsnfkdf ;+nUg x'g' x'Fb}g .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} klg /fhgLlts bn, ltgLx?sf eft[ ;+u7g jf s'g}
bnsf] g]tfsf] ;dy{g jf lj/f]wdf s'g} ljrf/ JoQm ug{ jf To;df s;}nfO{ ;dy{g jf lj/f]w
ug{sf] nflu k|efjdf kfg'{ x'Fb}g . 6«]8 o'lgogsf] xsdf ;f]xL P]gdf pNn]v eP adf]lhd
x'g]5.
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] kbLo lhDd]jf/L k"/f ubf{ k"0f{?kdf /fhgLlts
t6:ytf sfod ug'{ kg]{5 .
!#= kf/blz{tf sfod ug{] Mkf/blz{tf sfod ug{] Mkf/blz{tf sfod ug{] Mkf/blz{tf sfod ug{] M lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] sfof{noaf6 k|bfg ul/g] ;]jf ;'ljwf,
cfk"lt{ ug]{ jf pknAw u/fpg] ;fdu|L jf lgdf{0f sfo{ ;~rfng ug{] eP ;f] ;DaGwL
tf}/tl/sf / To;sf] lg0f{o k|s[ofnfO{ kf/bzL{ agfpg' kg]{5 .
!$= ;]jf k|jfxM;]jf k|jfxM;]jf k|jfxM;]jf k|jfxM -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mnfO{ ;'lDkPsf] lhDd]jf/L l56f], 5l/tf], k"0f{ /
u'0f:t/Lo ?kdf lgjf{x ug{ ;bf k|oTglzn /xg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf k|bfg ubf{ j[4, czQm, ckfË, ;'Ts]/L jf ue{jtL
dlxnf, afnaflnsf / c;xfonfO{ k|fyldstf lbg' kg]{5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jfu|fxLsf] sfd ;dod} ;DkGg ul/lbg' kg]{5 . s'g}
sf/0faf6 ;dod} sfd ;DkGg x'g g;Sg] ePdf jf ;]jfu|fxLn] rfx]sf] sfo{ ;Dkfbg ug{
g;lsg] jf gldNg] ePdf To;sf] cfwf/ / sf/0fsf] hfgsf/L oyfzL3| ;DalGwt
;]jfu|fxLnfO{ lbg' kg]{5 .
-$_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;]jfdf ;j{;fwf/0fsf] ;xh / k|ToIf
kx'Fr k'Ug] u/L ;s];Dd ;/n / ;xh efiffdf hfgsf/L tyf ;Nnfx lbg' kg]{5 .
-%_ s'g} ;]jfu|fxLsf] sfo{ ;Dkfbgsf] qmddf g]kfn ;/sf/sf] s'g} lgsfodf /x]sf]
s'g} hfgsf/L jf ljj/0f cfjZos kg]{ ePdf To:tf] hfgsf/L jf ljj/0f To:tf] sfo{ ;DkGg
ug]{ sd{rf/Ln] cfˆgf] sfof{no dfkm{t g} dufpg] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
!%= u'gf;f] Joj:yfkgMu'gf;f] Joj:yfkgMu'gf;f] Joj:yfkgMu'gf;f] Joj:yfkgM -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] sfof{noaf6 ul/g] ;]jf k|jfxsf]
;DaGwdf gful/sx?sf] u'gf;f] k|lt ;w} ;+j]bzLn /xg' kg]{5 / To:tf u'gf;fx? ;s];Dd
sd cfpg] u/L cfˆgf] sfo{z}nLdf ;'wf/ ub}{ hfg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"m sfo{/t sfof{nosf] sfd sf/afxLsf] ;DaGwdf s'g}
JolQmn] lng rfx]sf] hfgsf/L jf u/]sf] u'gf;f] jf lbPsf] s'g} lgj]bgsf] ;DaGwdf pko'Qm
/ k|efjsf/L hjfkm lzi6tfsf ;fy ;dod} lbg' kg]{5 / ;DalGwt sfof{nosf] k|d'v eO{
sfd ug{] lghfdtL sd{rf/Ln] To:tf u'gf;f] tyf lgj]bgsf ;DaGwdf ;dod} pko'Qm tyf
k|efjsf/L Joj:yfkg x'g] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .
www.lawcommssion.gov.np
www.lawcommssion.gov.np 5
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####
k]zfut cfr/0f ;DaGwL Joj:yfk]zfut cfr/0f ;DaGwL Joj:yfk]zfut cfr/0f ;DaGwL Joj:yfk]zfut cfr/0f ;DaGwL Joj:yf
!^= sfg"gsf] hfgsf/L / kfngf Msfg"gsf] hfgsf/L / kfngf Msfg"gsf] hfgsf/L / kfngf Msfg"gsf] hfgsf/L / kfngf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] sDtLdf klg cfk\mgf] sfd;Fu
;DalGwt ;a} sfg"gsf] hfgsf/L /fVg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|rlnt sfg"g, cbfntsf] lg0f{o jf cfb]z, ;+j}wflgs
lgsfo / g]kfn ;/sf/sf] lg0f{osf] ;b}j ;Ddfg / kfngf ug'{ kg]{5 .
!&= k]zfsf] ;Ddfg ug'{ kg]{k]zfsf] ;Ddfg ug'{ kg]{k]zfsf] ;Ddfg ug'{ kg]{k]zfsf] ;Ddfg ug'{ kg]{ M M M M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfk\mgf] k]zfsf] ;Ddfg ub}{ k]zfnfO{
k|lti7fk"0f{ / dof{lbt agfpgsf] nflu ;b}j k|oTgzLn /xg' kg]{5 .
-@_ ;]jfu|fxL jf ;j{;fwf/0f hgtfdf lghfdtL ;]jfk|lt gsf/fTds efjgf ljsf;
x'g] u/L s'g} s'/f JoQm ug{ jf s'g} ;"rgf k|jfx ug{' x'Fb}g .
!*= cfkcfkcfkcfk\\ \\mgf] Ifdtf ljsf; ug{ k|oTg ug]{mgf] Ifdtf ljsf; ug{ k|oTg ug]{mgf] Ifdtf ljsf; ug{ k|oTg ug]{mgf] Ifdtf ljsf; ug{ k|oTg ug]{M lghfdtL sd{rf/Ln] cfk\mgf] sfd sf/afxLsf] ;fy;fy
cfk\mgf] k]zfut Ifdtf ljsf;sf] nflu ;b}j k|oTgzLn /xg' kg]{5 .
!(= k]zfut cg'dltkqsf zt{x? kfngf ug{' kg{]k]zfut cg'dltkqsf zt{x? kfngf ug{' kg{]k]zfut cg'dltkqsf zt{x? kfngf ug{' kg{]k]zfut cg'dltkqsf zt{x? kfngf ug{' kg{]M s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm\gf] kbLo stJo{
lgjf{x ubf{ s'g} cg'dltkq lng' kg{] /x]5 eg] To:tf] lghfdtL sd{rf/Ln] To:tf]
cg'dltkqsf zt{x? kfngf ug{' kg{]5 .
@)= u'0f:t/Lo ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug]{ Mu'0f:t/Lo ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug]{ Mu'0f:t/Lo ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug]{ Mu'0f:t/Lo ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug]{ M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mnfO{ ;'lDkPsf] lhDd]jf/L
OdfGbfl/tfsf ;fy cfk\mgf] Ifdtfn] EofP;Dd u'0f:t/Lo ?kdf ;DkGg ug'{ kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n] ;Dkfbg u/]sf] sfdsf] lhDd]jf/L lng' kg{]5 .
t/ sfg"g adf]lhd ul/Psf] sfdsf] af/]df lghnfO{ s'g} sf/afxL ul/g]5}g\ .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/ jf cGo s'g} lgsfonfO{ /fo ;Nnfx lb+bf
lgikIftf Pj+ OdfGbfl/tfsf] ;fy ;f]lwPsf ;a} ljifodf sfg"g ;Ddt x'g] u/L lbg' kg]{5 .
@!= Jofj;flos dfkb08sf] kfngf MJofj;flos dfkb08sf] kfngf MJofj;flos dfkb08sf] kfngf MJofj;flos dfkb08sf] kfngf M s'g} k]zf jf sfo{sf ;DaGwdf sfod /x]sf g}lts dfkb08
;d]t To:tf k]zf jf If]qdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] kfngf ug'{ kg]{5 .
@@= lgb]{zgsf] kfngf ug'{ kg]{Mlgb]{zgsf] kfngf ug'{ kg]{Mlgb]{zgsf] kfngf ug'{ kg]{Mlgb]{zgsf] kfngf ug'{ kg]{M lghfdtL sd{rf/Ln] ;/sf/L jf sfof{nosf] sfdsf] ;DaGwdf
cfkm"eGbf dflysf] sd{rf/Ln] lbPsf] lgb]{zgnfO{ zLw|tfsf ;fy kfngf ug'{ kg]{5 .
@#= cfly{s cg'zf;g / ;bfrfl/tf Mcfly{s cg'zf;g / ;bfrfl/tf Mcfly{s cg'zf;g / ;bfrfl/tf Mcfly{s cg'zf;g / ;bfrfl/tf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] sfdsf/afxL cfly{s ?kdf
ldtJooL tyf lskmfotk"j{s ug'{ kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"m jf cfk\mgf] kl/jf/sf ;b:oaf6 ;d]t ;/sf/L sf]if
jf ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQsf] lxgfldgf, j]jf:tf / b'?kof]u ug{ u/fpg x'+b}g .
www.lawcommssion.gov.np
www.lawcommssion.gov.np 6
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQ cglws[t ?kdf s'g} klg
/fhgLlts bn jf /fhgLlts bnsf eft[;Ë7g jf To:tf bn jf eft[;Ë7gsf sfo{qmdsf
nflu k|of]u ug{ lbg x'+b}g .
kl/R5]b–$
cfr/0f ljk/Lt gx'g] cfr/0f ljk/Lt gx'g] cfr/0f ljk/Lt gx'g] cfr/0f ljk/Lt gx'g]
@$= cfr/0f ljk/Ltsf] sfo{ u/]sf] gdflgg]Mcfr/0f ljk/Ltsf] sfo{ u/]sf] gdflgg]Mcfr/0f ljk/Ltsf] sfo{ u/]sf] gdflgg]Mcfr/0f ljk/Ltsf] sfo{ u/]sf] gdflgg]M o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
ePtfklg b]xfosf sfo{nfO{ o; lgodfjnLsf] cfr/0f ljk/Ltsf sfo{ dflgg] 5}g M–
-s_ sfof{no ;do afx]s sfof{nosf] sfd sf/afxLdf k|lts"n k|efj gkg]{ u/L
cfkm"n] ljz]if1tf xfl;n u/]sf] ljifodf lnlvt jf df}lvs k|jrg lbg] tyf
k"j{ :jLs[lt lnO{ cWoog tyf cWofkg ug]{,
-v_ ;flxTo, snf, ;+:s[lt, v]ns"b, 1fg, lj1fg, k|ljlw, dgf]/~hg ;DaGwL /
k]zfut Pj+ ;fdflhs ;+:yfx?df ;b:o x'g / To:tf d~rx?df ;xefuL
x'g],
-u_ /fhg}lts bn / ltgLx?sf] eft[ ;+u7gn] cfof]hgf u/]sf] afx]s k]zfut
;+3 ;+:yfx?n] cfof]hgf u/]sf] ;ef, uf]i7L cflbdf sfof{no ;do afx]ssf]
;dodf ;xefuL x'g],
-3_ ;/sf/sf] gLlt, p2]Zo, sfo{qmd, sfd sf/afxL Pj+ uf]kgLotfdf k|lts"n
c;/ gkg]{ vfnsf n]v, /rgf k|sfzg ug]{,
-ª_ ;a}sf] nflu v'nf ul/Psf] k|lt:kwf{df ;xefuL eO{ k'/:sf/, kbs, k|df0fkq
Pj+ ;Ddfg u|x0f ug]{,
-r_ cfk"mnfO{ cGofo k/]sf] ljifodf To:tf] sfd sf/afxLsf] lj?4df sfg"g
adf]lhd c8\8f cbfntdf pkrf/ k|fKt ug{sf] nflu cfjZos sf/afxL
rnfpg .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––%%%%
ljljwljljwljljwljljw
@%= JolQmut cfr/0f MJolQmut cfr/0f MJolQmut cfr/0f MJolQmut cfr/0f M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln]] cfk"meGbf dflysf sd{rf/L k|lt plrt
cfb/efj b]vfpg' kb{5 / cfk"m eGbf d'lgsf sd{rf/Lk|lt plrt Jojxf/ ug'{ kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] h'jf v]Ng], tf; v]Ng] tyf ;fj{hlgs ?kdf hfF8 /S;L
;]jg ug]{ jf cGo o:t} ;dfhdf lgGblgo x'g] sfo{ ug{ jf To:tf] Jojxf/ k|bz{g ug{
x'+b}g .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/ / lghfdtL ;]jf k|lt hgljZjf; clej[l4
ug{ ;b}j k|oTgzLn /xg' kg]{5 .
www.lawcommssion.gov.np
www.lawcommssion.gov.np 7
@^==== hfgsf/L u/fpg' kg{]hfgsf/L u/fpg' kg{]hfgsf/L u/fpg' kg{]hfgsf/L u/fpg' kg{]M M M M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s;}n] ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQdf
s'g} lsl;dsf] gf]S;fg jf Iflt k'Øfpg] s'g} sfd ug{ nfu]sf] jf u/]sf] hfgsf/L jf ;""rgf
kfPdf ;f] ;DaGwdf cfkm}n] sf/afxL ug{' kg{]df To:tf] ;DklQdf ;+/If0fsf] nflu cfkm}n]
pko'Qm Joj:yf ug{' kg{]5 / ;f] ljifo cGo lgsfo jf sfof{nosf] sfo{If]qdf kg{] ePdf
To:tf] lgsfo jf sfof{nosf] k|d'v eO{ sfd ug{] JolQmnfO{ t'?Gt hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s;}n] s'g} u}/sfg"gL sfo{ jf cfk/flws sfo{ ug{
nfu]sf], ul//x]sf] jf u/]sf] hfgsf/L k|fKt u/]df ;f] ljifodf t'?Gt ;DalGwt lgsfodf jf
cfkm|gf] sfof{no k|d'vnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg{]5 .
@&= sfo{ k|s[lt cg';f/ yk cfrf/ ;+lxtf agfpg ;lsg] Msfo{ k|s[lt cg';f/ yk cfrf/ ;+lxtf agfpg ;lsg] Msfo{ k|s[lt cg';f/ yk cfrf/ ;+lxtf agfpg ;lsg] Msfo{ k|s[lt cg';f/ yk cfrf/ ;+lxtf agfpg ;lsg] M k[ys sfo{ k|s[lt ePsf dGqfno jf
;lrjfno / cGtu{t lgsfon] cf–cfˆgf] sfo{ k|s[lt cg';f/ sd{rf/Lsf] yk kbLo cfrf/
;+lxtf tof/ u/L nfu" ug{ ;Sg]5g\ .
@*= cjsfz k|fKt sd{rf/Ln] kfng ug'{ kg]{ cjsfz k|fKt sd{rf/Ln] kfng ug'{ kg]{ cjsfz k|fKt sd{rf/Ln] kfng ug'{ kg]{ cjsfz k|fKt sd{rf/Ln] kfng ug'{ kg]{ M M M M -!_ o; lgodfjnLsf] lgod #, &, !&, / @^ sf]
Joj:yf ;]jfaf6 cjsfz k|fKt lghfdtL sd{rf/Ln] ;d]t kfngf ug'{ kg]{5 .
-@_ lghfdtL ;]jfdf jxfn /xFbfsf avt st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf hfgsf/L x'g
cfPsf] ;fj{hlgs ?kdf k|sfzg gePsf] s'g} s'/f To:tf] ;]jfaf6 cjsfz k|fKt u/]kl5
s'g} klg tl/sfn] k|s6 ug{ jf u/fpg xF'b}g .
@(= cg'udg ;DaGwL Joj:yf Mcg'udg ;DaGwL Joj:yf Mcg'udg ;DaGwL Joj:yf Mcg'udg ;DaGwL Joj:yf M k|To]s dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf cGo s]Gb|Lo :t/sf
lgsfon] cfˆgf] / cfˆgf] dftxtsf sd{rf/Lx?n] o; lgodfjnL adf]lhdsf] Joj:yf kfng
u/] jf gu/]sf] ljifodf lgoldt cg'udg u/L kfng gug]{ sd{rf/Lx?nfO{ k|rlnt sfg"g
adf]lhd ljefuLo sf/afxL ug]{ Joj:yf ldnfpg' kg{]5 .
#)= lgodfjnLsf] hfgsf/L u/fplgodfjnLsf] hfgsf/L u/fplgodfjnLsf] hfgsf/L u/fplgodfjnLsf] hfgsf/L u/fpg]g]g]g]M M M M o; lgodfjnL k|f/De ePkl5 sfof{non] cfk\mgf sd{rf/LnfO{ o; lgodfjnLdf ePsf] Joj:yfsf] af/]df hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .