rrfdi - tang truong ktvn 1988-2010

8/6/2019 Rrfdi - Tang Truong Ktvn 1988-2010

1/99

TC NG CA FDI TI TNG TRNG KINH T VIT NAM

Trang i

Dn SIDA

Nng cao nng lc nghin cu chnh sch thc hin chin lc pht trinkinh t-x hi ca Vit Nam thi k 2001-2010

TC NG CAU TTRC TIP NC NGOI

TI TNG TRNG KINH TVIT NAM

TS. Nguyn Th Tu Anh (Trng nhm)ThS. V Xun Nguyt HngThS. Trn Ton ThngTS. Nguyn Mnh Hi

H NI, THNG 2 NM 2006


2/99


3/99


Trang iii

2.2.2. Kt qu v nh gi .........................................................................................................602.3. Tc ng trn ca FDI ti nng sut lao ng ca doanh nghip trong nc...........662.3.1. M hnh............................................................................................................................662.3.2. Kt qu v nh gi .........................................................................................................692.3. Kh nng hp th tc ng trn ca doanh nghip trong nc ..................................76

CHNG NM: KT LUN V KIN NGH CHNH SCH............................................815.1. Mt s kt lun..................................................................................................................815.2. Kin ngh chnh sch ........................................................................................................ 85

TI LIU THAM KHO.........................................................................................................91

DANH MC TH

th 1: u t trc tip nc ngoi giai on 1988-2003........................................................5 th 2: Lung vn FDI vo Vit Nam v Trung Quc so vi lung FDI

vo khu vc ng, Nam v ng Nam .................................................................................7 th 3: Ccu vn FDI phn theo ngnh................................................................................9 th 4: FDI thc hin so vi tng u t ton x hi v so vi GDP )..................................10 th 5: Ti khon vn v dng FDI vo Vit Nam giai on 1993-2002 ..............................13 th 6: Doanh thu /lao ng ca doanh nghip....................................................................48

DANH MC CC BIU

Biu 1: Nhng thay i ch yu trong chnh sch thu ht FDI trong cc thi k sa i Lutu t nc ngoi ti Vit Nam................................................................................................14Biu 2: So snh nhng chnh sch thu ht FDI ch yu gia Vit Nam v mt snc trong khu vc v chuyn i ............................................................................................ 17Biu 3: Kt quc lng tc ng ca FDI ti tng trng giai on 1988-2003.................41Biu 4: FDI vi tng u t v nng sut ca FDI....................................................................44Biu 5: S lng doanh nghip iu tra...................................................................................46Biu 6: Quy m lao ng ca doanh nghip .............................................................................46Biu 7: T l vn cnh/lao ng ca cc doanh nghip.......................................................47Biu 8: T l lao ng chuyn i so vi tng s lao ng trung bnh trong 3 nm .................50Biu 9: Ngun tuyn dng lao ng ca cc doanh nghip trong nc....................................50Biu 10: T l lao ng c k nng ca cc doanh nghip ......................................................52Biu 11: T l chi cho R&D so vi doanh thu ..........................................................................53Biu 12: Ngun cung cp nguyn liu ca doanh nghi p FDI..................................................54Biu 13: Ccu tiu th sn phm ca doanh nghi p FDI ...................................................... 54Biu 14: nh gi v sc p cnh tranh ....................................................................................55Biu 15: Thng tin cbn v FDI trong ngnh cng nghip ch bin......................................56Biu 16: Kt qu m hnh nh gi tc ng ca FDI ti nng sut lao ng ca tt c doanhnghip ........................................................................................................................................62Biu 17: Kt qunh gi tc ng ca FDI ti NSL ca DN trong nc vi bin tytrong73Biu 18: Kt qu m hnh nh gi tc ng ca FDI ti NSL ca doanh nghip trong ncvi tytrong1 v tytrong2............................................................................................................74Biu 19: Kt qu m hnh tc ng trn qua kh nng hp th................................................79


4/99


Trang iv

DANH MC CC HP

Hp 1: Tc ng cnh tranh ca FDI ti doanh nghip trong nc..........................................31

CC TVIT TT

APEC Din n hp tc kinh t Chu - Thi Bnh DngASEAN Hip hi cc quc gia ng Nam CIEM Vin Nghin cu qun l kinh t trung ngDN Doanh nghipDNNN Doanh nghip nh ncDNTN Doanh nghip t nhnEU Lin minh Chu uFDI u t trc tip nc ngoiGDP Tng sn phm trong ncIMF Qu tin t quc t

JETRO T chc Ngoi thng ca Nht BnKCN Khu cng nghipKH&T K hoch v u tMFN Ch ti hu qucR&D Nghin cu v trin khaiTCTK Tng cc Thng kUNCTAD Hi ngh ca Lin hp quc v thng mi v pht trinUNDP T chc pht trin Lin hp qucUSD la MWTO T chc thng mi th giiXNK Xut nhp khu


5/99


Trang 1

GII THIU

Trong gn 20 nm tin hnh cng cuc i mi, Vit Nam t c nhng

thnh tu kh thuyt phc v kinh t v x hi. Tc tng trng kinh tt trung bnh

7,3% giai on 1990-2004, GDP thc bnh qun u ngi tng trung bnh 5,7% hng nmv t l ngho gim t gn 80% nm 1986 xung cn 24% vo nm 2004. Trong hn mt

thp k qua, Vit Nam lun c xp vo nhm nc c tc tng trng cao, ng thi

c thnh tch gim ngho nhanh trn th gii.

Thnh tu trn y l du hiu tt ca qu trnh chuyn i kinh t v l kt qu

ca cc chnh sch m Vit Nam v ang thc hin trc nhng thay i nhanh chng

ca nn kinh t th gii, c bit l xu th ton cu ha. Ngay t cui thp k 80, Vit

Nam thc hin ch trng hi nhp kinh t, bt u bng vic thng qua Lut u t

Nc ngoi vo nm 1987, tin hnh k kt cc hip nh thng mi song phng v a

phng, gn y nht l Hip nh thng mi Vit-M. Vit Nam trthnh thnh vin

ca ASEAN t nm 1995, ca APEC t nm 1998, tham gia Din n kinh t -u

(ASEM) vo nm 2001 v ang chun b gia nhp WTO.

Bn cnh mca cho thng mi, cng nh nhiu quc gia ang pht trin khc,

Vit Nam v ang tch cc ci thin mi trng u t, trc ht l khung kh php

lut nhm thu ht ngun vn u t trc tip nc ngoi. Vit Nam k hip nh song

phng v khuyn khch v bo hu t vi 45 nc v vng lnh th, trong phm vi

iu chnh ca cc hip nh u mrng hn so vi nhng qui nh hin hnh ca Lut

u t Nc ngoi ti Vit Nam. Cc n lc ca Chnh ph Vit Nam em li nhng

kt qung khch l v thu ht vn FDI vo Vit Nam. Tnh n 20/12/2004, Vit Nam

thu ht c 6.072 d n vi tng vn ng k t khong 49,2 t USD. n nay, khu

vc c vn u t nc ngoi c cng nhn l mt b phn cu thnh ca nn kinh t

vi ng gp vo GDP ngy cng tng, c t 14% vo nm 2004. Ngoi ra, khu vc c

vn u t nc ngoi cn to thm vic lm, gp phn tng kim ngch xut khu v

chuyn i ccu kinh t trong nc v ng gp cho Ngn sch Nh nc.

Mc d t c nhng kt qu nht nh, nhiu kin cho rng Vit Nam vn

cha tn dng ti u cc chi thu ht FDI v cha ti a c li ch m u t trc tip

nc ngoi c th mang li. Csdn n cc nhn xt trn l din bin bt thng v

dng vn FDI chy vo Vit Nam, t l FDI thc hin so vi vn ng k cn thp, tp


6/99


Trang 2

trung FDI ch trong mt s ngnh, vng, kh nng tuyn dng lao ng cn khim tn v.v.

Phn ln cc d n FDI c quy m nh, cng ngh s dng ch yu c ngun gc t Chu

, t mc trung bnh, c bit l Vit Nam cha c chn l im u t ca phn ln

cc cng ty a quc gia c tim nng ln v cng ngh v sn sng chuyn giao cng ngh

v tri thc. Thc trng ny cng vi p lc cnh tranh ngy cng gay gt hn v thu ht

FDI ca Trung Quc v cc nc trong khu vc t ra thch thc ln cho Vit Nam.

FDI c thnh hng ti nn kinh t tt c cc lnh vc kinh t, vn ha v x

hi. Tuy nhin, i vi cc nc ang pht trin, nht l cc nc ngho, k vng ln nht

ca vic thu ht FDI ch yu l nhm mc tiu tng trng kinh t. K vng ny dng

nhc th hin trong t tng ca cc nh kinh t v cc nh hoch nh chnh sch vi

ba l do chnh: Mt l, FDI gp phn vo tng thng d ca ti khon vn, gp phn ci

thin cn cn thanh ton ni chung v n nh kinh t vm.Hai l, cc nc ang pht

trin thng c t l tch ly vn thp v v vy, FDI c coi l mt ngun vn quan

trng b sung vn u t trong nc nhm mc tiu tng trng kinh t.Ba l, FDI to

chi cho cc nc ngho tip cn cng ngh tin tin hn, d dng chuyn giao cng

ngh hn, thc y qu trnh ph bin kin thc, nng cao k nng qun l v trnh lao

ng v.v. Tc ng ny c xem l cc tc ng trn v nng sut ca FDI, gp phn lm

tng nng sut ca cc doanh nghip trong nc v cui cng l ng gp vo tng trng

kinh t ni chung. Trn thc t khng phi nc no cng t c cng mt lc hai mc

tiu ny. Mt s nc thu ht c dng vn FDI kh ln nhng tc ng trn hu nh

khng xy ra. mt tnh th khc, vn FDI vo mt nc c th lm tng vn u t

cho nn kinh t nhng ng gp ca ngun vn ny vo tng trng l thp. C hai trng

hp trn u c coi l khng thnh cng vi chnh sch thu ht FDI hay cha tn dng

trit v lng ph ngun lc ny di gc tng trng kinh t. Thc trng ny khin

cho cc nh kinh t ngy cng quan tm nhiu hn ti vic nh gi tc ng ca FDI ti

tng trng kinh t, c bit l ca cc nc ang pht trin, thng qua hai knh tc ng

cp trn.

Vi cc lp lun v tip cn trn y, cun sch ny khng cp tt c tc ng

ca FDI ti nn kinh t, m s tp trung vo phn tch tc ng ca FDI ti tng trng

kinh t thng qua hai knh quan trng nht l vn u t v cc tc ng trn. Trong

khun kh c hn ca cun sch, cc tc gi tp trung vo nh gi tc ng trn trong


7/99


Trang 3

ngnh cng nghip ch bin, tp trung su hn vo vo ba nhm ngnh l dt-may, ch

bin thc phm v ckh-in t. Ba nhm ngnh ny va c vai cho trong ngnh

cng nghip ch bin ca Vit Nam, va l cc ngnh thu ht mnh FDI trong thi gian

qua.

Trn th gii c kh nhiu nghin cu nh gi tc ng ca FDI ti tng trng

kinh t v thng s dng phng php phn tch nh lng kim nh v lng ha

cc tc ng ny. Vit Nam cc nghin cu v FDI ni chung l kh nhiu, tuy nhin ch

c mt s nghin cu i su xem xt tc ng ca FDI ti tng trng kinh t. Nguyn

Mi (2003), Freeman (2002) v Nguyn Th Phng Hoa (2001) nghin cu tng qut

hot ng FDI Vit Nam cho ti nm 2002 v u i n kt lun chung rng FDI ctc

ng tch cc ti tng trng kinh t thng qua knh u t v ci thin ngun nhn lc.

Tc ng trn ca FDI cng xut hin ngnh cng nghi p ch bin nhdi chuyn lao

ng v p lc cnh tranh. Nguyn Th Hng v Bi Huy Nhng (2003) rt ra mt s

bi hc cho Vit Nam bng cch so snh chnh sch thu ht FDI Trung Quc v Vit

Nam trong thi k 1979-2002. on Ngc Phc (2003) phn tch thc trng ca FDI trong

thi k 1988-2003 v kt lun tng trng kinh tVit Nam ph thuc nhiu vo khu

vc c vn FDI.

Xt v phng php lun, hu ht cc nghin cu v FDI Vit Nam s dng

phng php phn tch nh tnh, tng kt tnh hnh FDI vo Vit Nam da vo s liu

thng k. Cc kt lun v tc ng ca FDI n tng trng kinh t ch yu da vo t

trng ca FDI so vi tng u t x hi v ng gp ca khu vc c vn FDI vo GDP

hoc vo tc tng gi tr sn xut ca ngnh. Nghin cu ca Nguyn Th Phng Hoa

(2004) l mt trong s rt t nghin cu dng c hai phng php nh tnh v nh lng.

Tuy nhin, nghin cu ny ch lng ha c tc ng ca FDI ti tng trng ca cc

tnh Vit Nam nhm mc ch cui cng l tm mi quan h gia FDI v xa i gim

ngho. Cc nghin cu nh lng khc kim nh tc ng trn ca FDI hu nh rt t.

S thiu vng cc nghin cu s dng phng php phn tch nh lng thng qua m

hnh ha c th l do thiu cc d liu cn thit hoc/v thiu tin tng vo s liu sn c.

Kt qu nghin cu trnh by trong Cun sch ny s khc phc phn no yu im

trn bng cch s dng cch tip cn rng hn, kt hp c hai phng php l phn tch

nh tnh s dng s liu thng k th cp v s cp v phn tch nh lng. Vic la


8/99


Trang 4

chn s dng kt hp cc phng php trn th hin s kh khn trong s dng n l cc

cng cnh lng trong trng hp ca Vit Nam do s liu dng cho phn tch thng

cha y v tin cy khng cao.

Ngoi phn gii thiu, Bo co nghin cu c thit k gm 5 chng. Chng

Mt trnh by bc tranh tng qut v FDI Vit Nam k t 1988 n nay v nh gi s

b vai tr ca FDI ti pht trin kinh t x hi. Chng ny cng nu ra nhng thay i

quan trng trong chnh sch thu ht FDI ca Vit Nam qua cc thi k khc nhau v so

snh vi mt s nc trong khu vc v trn th gii. Chng Hai trnh by phng php

lun c s dng nh gi tc ng ca FDI ti tng trng kinh t thng qua knh

u t v knh tc ng trn. Trong chng ny, cc tc gi s cp k cs l thuyt

ca mi quan h gia FDI v tng trng kinh t bng cch s dng m hnh tng trng.

Trn cs xy dng m hnh nh gi tc ng ca FDI ti tng trng kinh t thng

qua knh u t. Chng Hai cng cp ti cch sinh ra tc ng trn, cc knh truyn

ng v a ra khung kh phn tch cc tc ng trn trn cstip thu mt s m hnh

c s dng trn th gii. Da vo khung kh phn tch Chng Hai, ton b phn

phn tch nh lng tc ng ca FDI ti tng trng c trnh by Chng Ba.

Chng Bn t p trung vo phn tch cc yu tnh hng ti nng sut lao ng ca

doanh nghip; tc ng trn ca FDI ti nng sut lao ng ca doanh nghip trong nc

ni chung v trong 3 nhm ngnh la chn ni ring. Trc khi tin hnh phn tch nh

lng s dng s liu chnh thc t cuc iu tra Doanh nghip nm 2001 ca Tng cc

Thng k (TCTK) chng Bn cn phn tch kt quiu tra 60 doanh nghip c vn FDI

ang hot ng trong ngnh ch bin v 33 doanh nghip trong nc cng ngnh do nhm

tc gi thc hin. Kt quiu tra ny nhm b sung cho kt qu phn tch nh lng,

song cng l mt phng php xc nh cc biu hin ca tc ng trn v nhn dng

cc knh truyn tc ng trn trong mu iu tra. Chng Nm trnh by cc pht hin

chnh ca Nghin cu, trn cs a ra mt s kt lun v kin ngh chnh sch nhm

ti a ha li ch m FDI c th mang li v y mnh thu ht dng vn FDI vo Vit

Nam.


9/99


Trang 5

CHNG MTU TTRC TIP NC NGOI VIT NAM

T1988 N NAY

I. U TTRC TIP NC NGOI TI VIT NAM V VAI TR CA KHUVC C VN U TNC NGOI I VI NN KINH T

1.1. Tng quan din bin thu ht v thc hin FDI ti Vit Nam giai on 1988-200411.1.1 Cc giaion pht trin

K t khi Lut u t nc ngoi nm 1987 c hiu lc, Vit Nam t c kt qu

kh quan trong thu ht lung vn FDI. Tnh n 31/12/2004, Vit Nam thu ht c 6.164

d n vi tng vn ng k v tng thm2t khong 59,8 t USD. ng ch , tng s vn

thc hin tnh n ht nm 2004 chim gn 50.1% tng vn FDI ng k v tng thm.Tuy nhin, lung vn u t FDI hng nm vo Vit Nam din bin tht thng, khng n

nh, c bit l t nm 1997 trli y sau khi Vit Nam t ti nh cao thu ht FDI vo

nm 1996 ( th 1).

th 1: u ttrc tip nc ngoi giai on 1988-2004

0.0

2000.0

4000.0

6000.0

8000.0

10000.0

12000.0

1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Triu USD

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

D

n

Vn ng k Vn thc hin S d n

Ngun: Tng Cc thng k (2004).

C th phn chia qu trnh thu ht vn FDI vo Vit Nam trong 15 nm qua thnhba giai on ch yu sau:

1 Nu khng c trch ngun khc, tt c s liu trong mc ny c ly t ngun chnh thc ca Tng cc thngk, nin gim thng k t cc nm 2000-2004 v trn trang Website http://www.gso.gov.vn.2 K c vn ca doanh nghip Vit Nam. Theo TCTK, ng gp ca pha Vit Nam c xu hng gim dn trongtng vn ng k: bng 22,6% trung bnh giai on 1988-1990, 28,1% giai on 1991-1995, 27,7% giai on1996-2000 v ch cn xp x 8% giai on 2001-2004.


10/99


Trang 6

T1988 n 1996: Trong giai on ny, vn FDI vo Vit Nam lin tc tng

vi tc nhanh c v s d n, s vn ng k mi tng v t mc nh im gn 8,9 t

USD vo nm 1996. Kt qu ny phn no l do k vng ca cc nh u t nc ngoi

i vi mt nn kinh t mi mca, c quy m dn s kh ln vi trn 70 triu ngi v

th trng tiu thy tim nng. c im ca giai on ny l vn thc t gii ngn tng

v tuyt i v tng i, nhng t l vn gii ngn thp, mt phn do y l giai on

u, mt phn do tc tng vn ng k cao hn.

T1997n 1999: c trng bi s gim st mnh ca dng vn FDI vo Vit

Nam, ch yu do tc ng ca cuc khng hong ti chnh Chu v do mi trng u

t3Vit Nam trnn km hp dn hn so vi cc nc trong khu vc, nht l Trung

Quc. Mt nguyn nhn c th l do Lut u t Nc ngoi sa i nm 1996 gim i

mt su i i vi nh u t nc ngoi4. Vn FDI ng k mi gim trung bnh ti

24%/nm, trong khi vn gii ngn gim vi tc chm hn, trung bnh khong 14%, gp

phn thay i s tng quan gia vn gii ngn v vn ng k. T nm 1999 tri, vn

gii ngn lun vt vn ng k mi.

T2000 n 2003: Vn gii ngn c xu hng tng, nhng vi tc chm, trong

khi vn v s d n ng k mi bin ng tht thng. Nm 2002 c ghi nhn l nm

c s vn ng k thp nht, nhng s d n cao nht hay quy m vn/d n l thp nht.

Tnm 2004 n gia nm 2005: tng vn ng k tng trn 30% so vi nm 2003

(ca ring pha nc ngoi tng 28,4%), tng vn thc hin tuy nhin ch tng 7,6%. Tc

tng nhanh vn FDI nm 2004 v 6 thng u nm 2005 mt phn l do kt qu ca ci

thin mi trng u t bng vic sa i, b sung mt siu ca Lut u t nc

ngoi5.Ngoi ra, Chnh ph cho php u t gin tip vo 35 ngnh, ng thi mca

hn mt s ngnh do Nh nc c quyn nm gi trc y nhin lc, bo him, ngn

hng, vin thng cho u t nc ngoi v cho php chuyn i doanh nghip c vn u

3 Mi trng u t thng c s dng m t nhng kha cnh th ch c thnh hng ti vic ra quytnh u t v qu trnh thc hin u t ca doanh nghip. nh gi mi trng u t, thng cc ch s sauy hay c la chn: qui nh lut php, mc tham nhng, quyn shu, csh tng kinh t-x hi, dchv ti chnh. Ngoi ra, cc yu t khc nh quan liu, bt n nh v x hi v chnh tr, x l vi phm hp ngv.v. cng c s dng nh l cc ch snh gi (Globalization, Growth and Poverty. World bank. 2002).4 C th xem Biu 1. Tuy nhin, y cng l mt l do gy tranh ci. Bi c kin cho rng cc doanh nghiptrong nc khng c hng u i nhiu bng doanh nghip FDI. Chnh sch u i khc nhau c th to rami trng cnh tranh bt bnh ng gia cc doanh nghip trong v ngoi nc.5 Quyn kinh doanh c mrng hn nh t do la chn d n, la chn i tc u t, hnh thc, a im ut v n gin ha th tc cp php.


11/99


Trang 7

t nc ngoi sang cng ty c phn. Nm 2004, Vit Nam ch trng hn ti cng tc

xc tin u ttrong v ngoi nc.

T sau khng hong ti chnh tin t Chu cc nc trong khu vc ci thin

mnh m mi trng u t thu ht vn FDI. Cng t mc ny, chnh sch v FDI ca

Vit Nam cng c nhiu thay i. Tuy nhin, nhiu nh u t nc ngoi cho rng, mc

d thay i nhng cc quy nh lut php ca Vit Nam vn thiu minh bch, thiu nht

qun, hiu lc thc thi php lut thp. Nhng yu t ny lm tng chi ph u t v kinh

doanh v lm cho mi trng u tVit Nam trnn km hp dn hn so vi trc v

so vi mt s nc trong khu vc, nht l so vi Trung Quc6 ( th 2).

th 2: Lung vn FDI vo Vit Nam v Trung Quc so vi lung FDIvo khu vc ng, Nam v ng Nam

Ngun: UNCTAD, World Investment Report 2004,

1.1.2. Mt s c im ca FDI ti Vit Nam

Vqui m vn trn 1 dn: Nhn chung cc d n FDI vo Vit Nam u c qui

m va v nh, trung bnh cho c giai on 1988-2003 chmc 8,3 triu USD/d n.

ng ch , sau khi t mc 23 triu USD/d n vo nm 1996 t 2000 trli y quy m

vn ca d n ngy cng nh, chmc di 5 triu USD v n nm 2003 cn 2,5 triuUSD, nhng tng ln thnh 3,1 triu trong nm 2004. Theo thng k, hin mi c

6 Xem: Mi trngu tti Vit Nam qua gc nhn ca nh u tnc ngoi, Tp ch Kinh t v D bo, s1/2004. Tr. 18-19

49.3%

28.5%

45.9%

61.1%

55.2%

37.0%

47.1%

1.5%1.4%1.3%0.9%2.3% 1.8% 1.4%

-1000

19000

39000

59000

79000

99000

119000

139000

1992-1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

South, East, Southeast China Vietnam China - % of region VN -%of region


12/99


Trang 8

khong 80 trong tng s 500 cng ty xuyn quc gia hng u th gii c mt ti Vit

Nam7 trong khi ca Trung Quc l 400 cng ty8.

V hnh thc s hu: Do nhiu l do trong c vic hn ch thnh l p doanh

nghip FDI vi 100% vn u t nc ngoi, cc d n FDI ng k Vit Nam cho n

gia thp k 90 ch yu di hnh thc lin doanh gia doanh nghip nh nc (DNNN)

v nh u t nc ngoi. Tnh n cui nm 1998, s d n lin doanh chim ti 59 %

tng s d n v 69% tng s vn ng k. T nm 1997, hn ch ny c xa b v

tc ng mnh ti chuyn dch ccu s d n FDI theo hnh thc shu. Hin ti, hnh

thc lin doanh gim xung cn chim 42,5% tng vn ng k, trong khi hnh thc d

n c 100% vn nc ngoi chim 45,5%, cn li l d n BOT v hp ng hp tc kinh

doanh. Trong cc d n lin doanh, s d n lin doanh gia nh u t nc ngoi vi

doanh nghip ngoi nh nc cng tng ln ng k.

Vccu u t theo ngnh: Cc d n FDI ch yu tp trung vo lnh vc cng

nghi p, gp phn khng nh vo qu trnh chuyn i c cu kinh t theo hng cng

nghip ho. th 3 m t ccu u t FDI theo ngnh tnh n cui nm 2004 cho thy

cc d n FDI thuc lnh vc cng nghip chim ti 79% tng s d n, 78% tng vn

ng k v 77,3% tng vn gii ngn. Nng nghip l ngnh thu ht c t nht d n

FDI, k c s d n, s vn ng k v vn thc hin. ng ch , nu nh trong nhng

nm 90, FDI hng vo nhng ngnh cng nghip khai thc v thay th nhp khu th k

t nm 2000 n nay, cc d n FDI vo ngnh cng nghip ch bin v nh hng xut

khu d tng nhanh, gp phn tng tng kim ngch xut khu ca Vit Nam trong nhng

nm gn y (B KHT, 2003).

Va bn u t: Cho n nay FDI c mt 62/64 tnh, thnh ph ca Vit

Nam. Tuy nhin, trong giai on va qua ccu d n FDI theo vng thay i rt chm.

Phn ln cc d n FDI tp trung cc th ln v cc khu cng nghip tp trung, ni c

iu kin h tng csthun li, ngun lao ng di do v c trnh k nng. Ring 4

tnh Thnh ph H Ch Minh, H Ni, ng Nai v Bnh Dng trong nm 2004 thu

ht 2,61 t la, chim ti 61,7% tng vn FDI ng k ca c nc, 65,5% s d n.

7 B K hoch v u t, Chnh sch u tnc ngoi trong tin trnh Hi nhp kinh tquc t. Bo co tiHi Tho quc t: Vit Nam sn sng gia nhp WTO, thng 6/2003.8 CIEM v UNDP, Chnh sch pht trin kinh t: Kinh nghim v bi hc ca Trung qc, Tp I, 2003, tr. 194.


13/99


Trang 9

Gii ngn vn FDI 4 tnh t t l 51,4%, tc cao hn so vi mc trung bnh ca c

nc. S tnh, thnh ph cn li ch thu ht c 38,3% tng vn FDI ng k. T vi

nm li y, nhiu tnh rt tch cc ci thin mi trng u t v mt s kh thnh

cng, nh mt s tnh ln cn ca H Ni v TP. H Ch Minh.

th 3: Ccu vn FDI phn theo ngnh nm 2004

78.04

2.55

19.42

77.30

3.46

19.24

79.39

1.6618.95

0%

20%

40%

60%

80%

100%

%

Vn ng k Vn thc hin S d n

Cng nghip-xy dng Nng-lm nghip Dch v

Ngun: Tng cc thng k (2004).

Theo i tc u t: n nay c 74 nc v vng lnh th c d n FDI ti Vit

Nam, trong Singapore, i loan, Nht bn v Hn quc l nhng nh u t ln nht,

chim 63,3% tng s d n v 63% tng vn ng k. Hu nh cha c thay i ng k

v ccu FDI theo i tc v cc nc Chu vn l nh u t ln nht c v t trng sd n v t trng vn ng k. trong khi cc i tc t chu u ch gi v tr khim tn vi

t l tng ng 16% v 24%. u t t Hoa k tng ng k trong vi nm gn y sau

khi Vit Nam k Hip nh thng mi Vit M (2001), hin chim khong 4% tng s

d n v 2,7% tng vn ng k9.

1.2. Vai tr ca khu vc FDI vi nn kinh t Vit Nam

Khu vc kinh t c vn u t nc ngoi ngy cng khng nh vai tr quan trng

trong nn kinh t Vit Nam. Trc ht, FDI l ngun vn b sung quan trng vo tng u

t x hi v gp phn ci thin cn cn thanh ton trong giai on va qua. Cc nghin

cu gn y ca Freeman (2000), B K hoch v u t (2003), Nguyn Mi (2004) u

rt ra nhn nh chung rng khu vc c vn u t nc ngoi ng gp quan trng vo

GDP vi t trng ngy cng tng. Khu vc ny gp phn tng cng nng lc sn xut v

9 Tng cc thng k (2004).


14/99


Trang 10

i mi cng ngh ca nhiu ngnh kinh t, khai thng th trng sn phm (c bit l

trong gia tng kim ngch xut khu hng ho), ng gp cho ngn sch nh nc v to

vic lm cho mt b phn lao ng. Bn cnh , FDI c vai tr trong chuyn giao cng

ngh v cc doanh nghi p c vn u t nc ngoi to sc p buc cc doanh nghip

trong nc phi ti mi cng ngh, nng cao hiu qu sn xut. Cc d n FDI cng c

tc ng tch cc ti vic nng cao nng lc qun l v trnh ca ngi lao ng lm

vic trong cc d n FDI, to ra knh truyn tc ng trn tch cc hu hiu. Phn di

y s khi qut vai tr ca FDI n tng th nn kinh t.

1.2.1. FDIi vi vn du tx hi v tng trng kinh t

Vit Nam tin hnh cng cuc i mi vi xut pht im rt thp. Do vy, xt v

nhu cu vn, FDI c coi l mt ngun vn b sung quan trng cho vn u t trong

nc, nhm p nhu cu u t cho pht trin. ng gp ca FDI trong u t x hi bin

ng ln, mt phn phn nh din bin tht thng ca ngun vn ny nh phn tch

trn, mt phn th hin nhng thay i vu t ca cc thnh phn kinh t trong nc.

Giai on 1994-1995, t trng ca FDI trong tng u t x hi ln ti 30-31 %, l mc

cao nht cho n nay. T l ny gim dn v nm 2004, FDI thc hin c cn chim

15,5 % trong tng u t ton x hi ( th 4).

th 4: FDI thc hin so vi tng u tton x hi v ng gp ca khu vc cvn u tnc ngoi trong GDP (gi hin hnh)

17

2326

31 30.4

2628

20.817.3 18 17.6 17.5 16.3 15.5

2 2.6

6.1 6.4 6.37.4

9.1

15.214.513.8

13.8

13.3

12.2

10

0

5

10

15

20

25

30

35

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

%

0

2

4

6

8

10

12

14

16%

% so vi tng u t x hi % ng gp trong GDP

Ngun: Tng cc thng k (2000 n 2004). .

Trong sut mt thp k qua, khu vc c vn FDI chim t trng ngy cng tng

trong GDP. Nm 2004, khu vc FDI ng gp 15,2 % vo GDP so vi t lng gp


15/99


Trang 11

6,4% ca khu vc ny nm 199410. Bn cnh , khu vc c vn FDI lun dn u v tc

tng gi tr gia tng so vi cc khu vc kinh t khc v l khu vc pht trin nng ng

nht. Tc tng gi tr gia tng ca khu vc ny lun cao hn mc trung bnh ca c

nc11.

1.2.2. FDI vi vic nng cao nng lc sn xut cng nghip v xut khu

Nh trn cp, FDI vo Vit Nam ch yu tp trung vo lnh vc cng nghip.

Nh, trong hn mt thp k qua Vit Nam ci thin c nhiu ngnh kinh t quan

trng nh thm d, khai thc du kh, bu chnh vin thng, in t, xy dng h tng v.v.

Nm 2004, khu vc c vn FDI ng gp ti 35,68% (gi so snh nm 1994) tng gi tr

sn xut cng nghip c nc, trong khi t l ny ch l 25,1% nm 1995. n nay, khu

vc c vn FDI ng gp 100% sn lng ca mt s sn phm cng nghip nh du kh,

t, my git, iu ho, t lnh, thit b my tnh; 60% cn thp; 28% xi mng; 33% my

mc thit bin, in t; 76% dng c y t chnh xc; 55% sn lng si; 49% sn lng

da giy; 25% thc phm ung12... Nhn chung, tc tng gi tr sn xut cng nghip

ca khu vc c vn FDI lun duy tr mc cao, cao hn tc tng trng chung ton

ngnh trong sut giai on 1995-2003, tr nm 2001. Nm 2004, gi tr sn xut cng

nghip ca khu vc ny tuy cao, t 15,7% nhng thp hn mc chung ca ton ngnh,

ch yu do tc tng rt cao ca khu vc kinh t ngoi quc doanh trong nc (22,8%).

Trong mt thp k tr li y, tc tng kim ngch xut khu ca khu vc FDI

lun cao hn so vi tc tng trung bnh ca c nc. Nm 1991, kim ngch xut khu

ca Vit Nam t 2 t USD, trong khi nm 2004 con s ny l 26,5 t la, tng

gp 13,5 ln so vi nm 1991. Khu vc FDI chim t trng ngy cng tng trong tng gi

tr xut khu, t 4% nm 1991 ln 54,6 %13 nm 2004. Cn lu rng, mc d FDI c t

trng xut khu cao song gi tr xut khu rng ca khu vc c vn FDI khng cao. Sd

nh vy v cc d n FDI trong cng nghip vn ch yu s dng cc dy chuyn lp rp

c qui m nh v s dng ngun u vo t nhp khu l chnh.

10 Xem Bo coKinh tVit Nam nm 2000 v 2003-2004, Vin Nghin cu Qun l Kinh t Trung ng.11 Chng hn, nm 2000, kinh t c vn u t FDI tng trng 11,4% so vi mc tng trng 6,8% ca c nc;

Nm 200: tng ng l 7,2% so vi 6,9%; Nm 2002: 8,0% so vi 7,04%; Nm 2003: 8,1% so vi 7,2% - XemBng II.3, Bo co Kinh t Vit Nam nm 2003, Vin Nghin cu Qun l Kinh t T, tr.2612 B K hoch v u t, Chnh sch u tnc ngoi trong tin trnh Hi nhp kinh tquc t. Bo co tiHi Tho quc t: Vit Nam sn sng gia nhp WTO, thng 6/200313 K c du th.


16/99


Trang 12

1.2.3. FDIi vi vic lm v ci thin ngun nhn lc

Hin ti, cc d n c vn FDI ti Vit Nam ang s dng khong 730 ngn lao

ng, ch chim 1,5% tng lao ng c vic lm ti Vit Nam so vi t trng ny nm

1996 l 0,7%. iu cho thy FDI vn xut hin ch yu trong cc ngnh tp trung vn

v s dng lao ng c trnh k nng cao. cng l mt cch l gii cho mc thu

nhp trung bnh ca lao ng trong khu vc ny cao gp 2 ln so vi cc doanh nghip

khc cng ngnh14. Hn na, s lao ng ny c tip cn vi cng ngh hin i, c k

lut lao ng tt, hc hi c cc phng thc lao ng tin tin. c bit, mt s

chuyn gia Vit Nam lm vic ti cc doanh nghip FDI c th thay th dn cc chuyn

gia nc ngoi trong vic m nhim nhng chc v qun l doanh nghip v iu khin

cc qui trnh cng ngh hin i15.

Bn cnh s vic lm trc tip do FDI to ra ni trn, khu vc FDI cn gin tip to

thm vic lm trong lnh vc dch v v c th to thm lao ng trong cc ngnh cng

nghip ph trtrong nc vi iu kin tn ti mi quan h mua bn nguyn vt liu hoc

hng ha trung gian gia cc doanh nghip ny. Tuy nhin, cho n nay cha c s liu

thng k chnh thc v s lao ng gin tip c to ra bi khu vc FDI ti Vit Nam.

1.2.4. FDI vi ngun thu ngn sch Nh nc v cc cn i vm

Cng vi s pht trin, khu vc c vn FDI ng gp ngy cng tng vo ngun

thu ngn sch ca Nh nc. Theo tnh ton ca Tng cc Thu, nm 2002, khu vc FDI

ng gp khong 480 triu USD vo ngn sch Nh nc, tng 4,2 ln so vi nm 1994.

Tnh ring giai on 1996-2002, khu vc ny ng gp (trc ti p) vo ngn sch trung

bnh mc khong 6%16. T trng ng gp nh l do cc doanh nghip FDI c hng

chnh sch khuyn khch ca Chnh ph thng qua gim thu thu nhp trong nhng nm

u hot ng. Tuy nhin, nu tnh c thu t du th th t trng ny c khong 20%.

Bn cnh , FDI gp phn quan trng vo vic tng thng d ca ti khon

vn, gp phn ci thin cn cn thanh ton ni chung. ng thi ca cn cn vn trong

14 Chng hn, lng ca lao ng thng thng trong khu vc c vn FDI hin khong 75-80USD/thng, lngca k s khong 220-250 USD/thng v ca cn b qun l khong 490-510 USD/thng- Ngun t B Khoch v u t.15n nay, cha c nghin cu tng th no c thc hin a ra nhng con s c th chng minh nhn nhny. Tuy vy, c nhiu dn chng l tmt s doanh nghip v trn cc din n chnh thc c t chcti Vit Nam.16 Khng k thu t du th, bao gm cc loi thu trc thu t doanh nghip c vn FDI.


17/99


Trang 13

thi k 1994-2002 cho thy c mi quan h kh r gia s d ti khon vn v dng vn

FDI vo Vit Nam hng nm ( th 5).

th 5: Ti khon vn v dng FDI vo Vit Nam giai on 1993-2002

Ngun: Ngn hng Nh nc, Kinh tVit Nam 2002

II. TNG QUAN CHNH SCH THU HT FDI VIT NAM

2.1. Khung kh chnh sch thu ht FDIChnh sch thu ht vn FDI ti Vit Nam c thc hin ngay t khi Vit Nam

tin hnh ci cch kinh t v c th ch ha thng qua ban hnh Lut u t Nc

ngoi nm 1987. Cho n nay, Lut u t Nc ngoi c sa i v hon thin 4

ln vo cc nm 1990, 1992, 1996 v gn y nht l nm 2000. Biu 1 khi qut li

nhng thay i quan trng trong chnh schthu ht FDI qua cc k sa i Lut u t

Nc ngoi ti Vit Nam. Xu hng chung ca thay i chnh sch Vit Nam l ngy cng

ni rng quyn, to iu kin thun li hn cho cc nh u t nc ngoi v thu hp s

khc bit v chnh sch u t gia u t nc ngoi v u t trong nc. Nhng thay

i ny th hin n lc ca Chnh ph trong ci thin, to mi trng u t chung theo xu

hng hi nhp ca Vit Nam17.

Bn cnh din bin v thu ht vn FDI v thc tin hot ng ca khu vc c vn

FDI, nhng thay i trong chnh sch thu ht FDI ca Vit Nam trong 17 nm qua cn

xut pht t ba yu t khc, l: (1) s thay i v nhn thc v quan im ca ng v

Nh nc i vi khu vc c vn FDI; (2) chnh sch thu ht FDI ca cc nc trong khu

vc v trn th gii, to nn p lc cnh tranh i vi dng vn u t FDI vo Vit Nam

v; (3) nhng cam kt quc t ca Vit Nam vu t nc ngoi. Phn tch di y s

cp ti tng yu t, ng thi nu ln nhng thch thc i vi vic tip tc hon

thin chnh sch v lut php v FDI ti Vit Nam trong nhng nm ti.

17 Xem thm trong Mi trngu tti Vit Nam qua gc nhn ca nh u tnc ngoi ca L Th Gii,Tp ch Kinh t v D bo, s 1/2004.

-1000

-500

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

triuUSD

Ti khon vn (cn cn vn)

Vn FDI


18/99


Trang 14

Biu 1: Nhng thay i ch yu trong chnh sch thu ht FDI trong cc thi k sai Lut u tnc ngoi ti Vit Nam

Lnhvc c/s

Lut sa inm 1992 n 1995

Lut sa inm 1996 n ht 1999

Lut sa inm 2000 n nay

Trnhtng

k

+ D n FDI c nhn giyphp u t trong vng 45ngy;+ Sau khi c giy php,DNFDI vn phi xin ng khot ng.

+ DNFDI c t lachn loi hnh u t, tl gp vn, a im ut, i tc u t.+ DN xut khu snphm trn 80% c utin nhn giy php sm;

+ Ban hnh danh mc DNFDIc ng k kinh doanh,khng cn xin giy php;+ B ch thu ph ng ku t FDI

Lnhvc u

t

+ Khuyn khch cc d nlin doanh vi doanh nghiptrong nc; hn ch d n100% vn nc ngoi;

+ Khuyn khch DNFDIu t vo nhng lnhvc nh hng xutkhu, cng ngh cao.

+ Ban hnh danh mc d nku gi u t FDI cho giaion 2001-2005+ M rng lnh vc cho php

FDI u t xy dng nh ;+ a dng ho hnh thc ut; c mua c phn ca ccdoanh nghip trong nc

t ai + Pha Vit Nam chu trchnhim n b gii phng mtbng cho cc d n c vnu t nc ngoi;+ D n c vn FDI cthu t hot ng, nhngkhng c cho cc doanhnghip khc thu li.

+ UBND a phng toiu kin mt bng kinhdoanh khi d n cduyt; DN thanh ton tingii phng mt bng choUBND+ c quyn cho thuli t thu ti cc khuCN, khu ch xut;

+ c th ch p ti sn gnlin vi t v gi tr quyn sdng t;

T gi,ngoi t

+ Cc d n FDI u t htng v thay th nh p khuc nh nc bo m cni ngoi t;+ Cc DNFDI thuc cc lnhvc khc phi t lo cn ingoi t; Nh nc khngchu trch nhim v cn ingoi t i vi cc d nny.

+ T bo m cn inhu cu v ngoi t chohot ng ca mnh;+ p dng t l kt hingoi t do tc ngkhng hong ti chnhkhu vc (80%), sau ni dn t l ny.+ DN c th mua ngoi tvi s cho php ca Ngnhng nh nc

+ c mua ngoi t tiNHTM p ng nhu cugiao dch theo lut nh;+ Bi b yu cu chun y khichuyn nhng vn; gimmc ph chuyn li nhun ranc ngoi.+ Gim t l kt hi ngoi tt 80% xung 50% n 30%v 0%

Xutnhpkhu

+ DN phi bo m t l XKtheo ghi trong giy phpu t;+ Sn phm ca DNFDIkhng c bn th trngVN qua i l+ DNFDI khng c lm il XNK

+ Bi b hon ton vicduyt k hoch xut khuca doanh nghip FDI;+ Ci tin th tc xutnh p khu hng ho ivi xt xut x hng hoXNK

+ Thu hp lnh vc yu cu tl xut khu 80% sn lng;+ DN FDI c tham gia dchvi l XNK


19/99


Trang 15

Lnhvc c/s

Lut sa inm 1992 n 1995

Lut sa inm 1996 n ht 1999

Lut sa inm 2000 n nay

Thu + p dng thu u i chocc d n u t vo cc lnhvc c bit u tin vi mcthu thu nh p 10% trongvng 15 nm k t khi hotng;+ Mc thu thu nhp ca DN100% vn nc ngoi khng bao gm phn b tr linhun ca nm sau b chol ca cc nm trc;+ Khng c tnh vo chiph sn xut mt s khon chinht nh;+ Thu nh p khu c pvi mc gi thp trong khung

gi do B Ti chnh qui nh;

+ Min thu nh p khui vi thit b, my mc,vn ti chuyn dng,nguyn liu vt t...;+Min thu nh p khui vi DN u t vonhng lnh vc u tin,a bn u tin trong 5nm u hot ng;+ DN xut khu cmin thu nh p khunguyn vt liu XKsn phm;+ DN cung ng sn phmu vo cho DN Xkhucng c min thu

nh p khu nguyn vtliu trung gian vi t ltng ng;

+ Bi b qui nh bt bucDNFDI trch qud phng;+ Tip tc ci cch h thngthu, tng bc thu hpkhong cch v thu gia ut trong nc v u t ncngoi

Ngun: Tng hp ca nhm nghin cu

2.2. Chuyn bin v nhn thc v quan im ca Vit Nam v vai tr ca u ttrctip nc ngoi

Cho n nay, quan im ca ng v Nh nc Vit Nam v vai tr ca u t

nc ngoi ni chung, FDI ni ring c nhiu thay i. Nhng thay i ny xut pht t

thc tin ca nn kinh t v do thay i v bi cnh kinh t trong khu vc v th gii. Nu

nh trc nm 2000, cc doanh nghip FDI cha c coi nh mt ch thc lp trong

nn kinh t th ti hi ng ln th IX (nm 2001) tr li y, khu vc FDI c

khng nh l mt trong 6 thnh phn cng tn ti trong nn kinh t. Di y nu cc

mc quan trng nh du s thay i v quan nim v nhn thc ca ng v Nh nc v

vai tr ca FDI i vi nn kinh t.

i hi ng ln th VII (1991) v i hi VIII (1996) tuy khng tch ring khu

vc c vn u t trc tip nc ngoi thnh mt thnh phn kinh t trong nn kinh t

nhiu thnh phn ca Vit Nam, song ghi nhn s hp tc lin doanh gia kinh t nh

nc v t bn nc ngoi, khng nh khu vc u t nc ngoi c vai tr to ln trong

ng vin v vn, cng ngh , kh nng t chc qun l...18. Vi quan im nh vy,

chnh sch i vi khu vc c vn FDI trong thi k ny ch yu hng vo vic khuyn

18 Vn kin i hi ng ton quc ln th VIII, 1996.


20/99


Trang 16

khch cc nh u t lin doanh vi cc DNNN ca Vit Nam, hot ng trong nhiu lnh

vc kinh t, tr nhng lnh vc c tm quan trng c bit i vi nn kinh t quc dn v

an ninh quc phng.

Nm 2001, ln u tin khu vc kinh t c vn u t nc ngoi c cng nhn

l mt thnh phn kinh t vi vai tr hng vo xut khu, xy dng kt cu h tng

kinh t- x hi, gn vi thu ht cng ngh hin i, to thm nhiu vic lm...19. Ti Hi

ngh Tng ln th 9 (kho IX), ng CS Vit Nam ra nhim v phi to

chuyn bin cbn trong thu ht vn u ttrc tip nc ngoi20. Theo , chnh sch

thu ht FDI trong thi gian ti s tp trung vo nng cao cht lng FDI vo Vit Nam

thng qua vic thu ht mnh hn na cc tp on xuyn quc gia u t vo cc ngnh,

lnh vc quan trng ca nn kinh t, c bit l cc lnh vc cng ngh cao, cng ngh

ngun. Thay i trong nhn thc v quan im ca ng v Nh nc i vi khu vc

kinh t c vn u t nc ngoi l csquan trng Chnh ph sa i v hon thin

cc vn bn php lut v cch chnh sch thu ht vn FDI v i vi hot ng ca cc

doanh nghip FDI trong nhng nm gn y.

2.3. So snh chnh sch thu ht FDI hin hnh ca Vit Nam vi mt s nc

Nh trnh by trong Biu 1, so vi nhng thi k trc y, chnh sch thu ht

u t nc ngoi ca Vit Nam hin trnn thng thong hn, thun li hn i vi

cc nh u t nc ngoi. Biu 2 so snh mt vi chnh sch u i ch yu i vi nh

u t nc ngoi ti mt s nc trong khu vc v cc nc c nn kinh t chuyn i,

qua , c th rt ra mt s nhn xt nh sau:

Thnht, v nguyn tc, cc chnh sch u i ca Vit Nam i vi nh u t

trc tip nc ngoi l tng i cnh tranh so vi mt s nc (nu ti Biu 2) v mt s

mt nh hnh thc u t, th tc cp php. Mc d vy, so vi mt s nc chuyn i v

trong khu vc nh Balan, Hungary, CH Sc, Thi lan, Philippin, Innexia th mc u

i ca Vit Nam v Trung Quc v nhng mt ny vn cn thp;

Thhai, so vi cc nc khc trong khu vc v cc nc ang chuyn i th nh

u t nc ngoi khi vo Vit Nam vn gp phi nhng kh khn nht nh trong thi k

hu giy php u t, nht l vn t ai, gii phng mt bng thc hin d n (tr

19 Vn kin i hi ng ton quc ln th IX, 2001.20 Ti liu ca Hi ngh ton quc ln th 9 (kho IX) ca ng CS Vit Nam, 2004


21/99


Trang 17

trng hp nu u t vo khu cng nghip, khu ch xut). Trong nhiu trng hp lm

ko di thi gian chun b v xy dng, lm chm tr thi im d n bt u i vo sn

xut, v lm mt thi cca nh u t.

Thba, khu vc ngn hng cn km pht trin, ng tin cha chuyn i, chnh

sch tin t v nhng qui nh v qun l ngoi hi hin nay ca Vit Nam l nhng yu t

cha thun tin cho cc nh u t, km cnh tranh hn so vi cc nc trong khu vc v

ang chuyn i.

Tht, so vi hn mt thp k trc, mi trng u tVit Nam c hon

thin hn theo hng ngy cng to iu kin thun li hn cho cc nh u t nc ngoi

lm n kinh doanh trn t nc Vit Nam. Tuy h thng lut php, chnh sch lin quan

ti hot ng u t FDI ti Vit Nam c b sung, hon thin trong nhng nm qua

song vn cn thiu tnh ng b v hay thay i, cn thiu minh bch v kh don

trc. Mt iu tra gn y i vi cc doanh nghip c vn FDI ti Vit Nam21 cho thy

chnh sch i vi FDI hin ti ca Vit Nam vn ang to ra nhng ro cn bt hp l,

gy kh khn cho cc nh u t. C th l, nhng qui nh v hn ch ngnh ngh cho

php FDI u t, vic b sung danh mc FDI c iu kin, p t t l xut khu i vi

doanh nghip FDI, nng gi t v gi n b gii toang l nhng yu t lm tng tnh

bt n nh trong chnh sch FDI ca Vit Nam. cng l yu im v chnh sch ca

Vit Nam so vi mt s nc khc.

Biu 2: So snh nhng chnh sch thu ht FDI ch yu gia Vit Namv mt s nc trong khu vc v chuyn i

Tnnc

Hn chi vi loihnh cng ty v lnh

vc hot ng

Qui nh v cpphp u t

Tip cn vtai

Chnh sch t gi vqun l ngoi t

VitNam

M rng quyn choDN t la chn hnhthc u t, cho php

DN 100% vn, trmt s lnh vc quantrng v nhy cm;c chuyn i sangcng ty c phn; ct do la chn i tcu t

Mt s lnh vc chcn ng k u t,cn li vn phi xin

php T;Phn c p cho aphng, khu CN cpphp i vi d nva v nh;

DN khng cs hu t; cthu t trong

khu CN hay thumt bng kinhdoanh theo quihoch; cchuyn nhng,th chp vay vn

Kim sot ti khonvng lai; p dngph/thu chuyn tin

ra nc ngoi; yucu xin php khichuyn tin ra ncngoi.

21Mi trngu tti Vit Nam qua gc nhn ca nh u tnc ngoi L Th Gii, Tp ch Kinh t vD bo, s 1/2004, tr. 19.


22/99


Trang 18

Tnnc


vc hot ng

Qui nh v cpphp u t

Tip cn vtai


TrungQuc

DN 100% vn FDIphi xin php, ch trong lnh vc nhhng XK; mt slnh vc qui nh mcu t ti thiu trongnc; c chuyni hnh thc u t;nh u t t do lachn hnh thc T

Yu cu c giy phpT, phn cp cho aphng xt d n quim nh v va

Khng cho phps hu t; nhu t g p khkhn va im,t ai; quyn sdng t cchuyn nhng,th chp vay vn

Khng hn ch mcchuyn ngoi t, vnduy tr chnh schkim sot ti khonvng lai; chuyn tinra nc ngoi phic php.

Philippin

Cho php DN c100% vn FDI rngri nhiu lnh vc,ch hn ch t l tia vn FDI i vi

mt vi lnh vc; nhu t t la chn itc trong nc.

Ch yu cu giy php nu munhng chnh schkhuyn khch (trong3 tun); cn li th

tc u t thc hinging nh cc nhu t trong nckhc (ch phi ngk).

DNFDI c trn40% vn ncngoi khng cs hu t; mphi thu t cng

ty bt ng sn;c di 40% vnnc ngoi cthu t trong 50nm, cchuyn nhung,th chp

Ch qun l ngoit t do, khng hnch vn vay ngoi t,mc chuyn ngoi t,khng qui nh mc

lu ngoi t trong tikhon ca DN.

Thi lan Khng hn chu tvo cc lnh vc, vDN t la chn hnhthc u t , tr mt

s rt t lnh vc cmFDI hay hn ch FDI

Ch yu cu giy php nu munhng chnh schkhuyn khch. Nh

u t ch phi ngk vi B thng miv Cc thu.

c thu t 50nm, sau thihn t ng kodi khi ht hn;

hp ng thuc dng thchp vay vn.

Ch t do ngoihi, khng hn chvay ngoi t, chuynngoi t, lu ngoi t

ti ti khon ca DN.

Hnquc

Lc u rt kht khe,nhng thay i. Vcbn khng hn chu t FDI tr mt sngnh cng nghipnhy cm. nh ut c th s hu ti33% vn ca DNNN;c t do la chn

i tc trong nc

Trnh t th tc khphc t p, nhng c ci thin nhiusau khi xy ra khnghong tin t khuvc.

c thu t shu NN trong 50nm, c th dngquyn s dngt th chphay vay NH; vnu tin hn chocc lin doanhvi DN

trongnc

Ch t do ngoihi, khng hn chvay ngoi t, chuynngoi t, lu ngoi tti ti khon ca DN.

Indonxia

Mt s t lnh vccm DN 100% vnFDI, tuy nhin nhu tc t do lachn hnh thc u tv lnh vc u t, trmt s t ngnh nhycm.

Qui trnh phc tp,tnh trng thamnhng ph bin trongqu trnh c p phpT; i hi s ng ca Tng thng nud n trn 100 triuUSD; cn nhiu loi

DNFDI c thu t vo khuCN c ddng thu t,nhng khng d;phn ln l thut trong 30 nm.Quyn s dng

Khng c hn chng k g v chngoi hi.


23/99


Trang 19

Tnnc


vc hot ng

Qui nh v cpphp u t

Tip cn vtai


giy php sau khi DN c c p phpT;

t c chuyni, th chp vay vn.

Malaixia

Ch cho php DN100% vn FDI ivi d n nh hngXK, cn hn ch ivi cc lnh vc khc.

Mi d n FDI uphi xin php (thihn 6-8 tun). ivi mt s d n ihi thi gian xem xtdi hn.

DNFDI c th lachn mua haythu t trong 9999 nm; c thchuyn i, thchp vay vn.

Sau khng hong tichnh, p dng ch thu thu chuyntin ra nc ngoi.

Hungary

Khng hn ch g ivi hnh thc v loihnh DN FDI

Khng yu cu giyphp, tri vi mts t lnh vc

C th mua v shu t;

Ch t do ngoihi, ng tin chuyni

Balan Khng hn ch g i

vi hnh thc v loihnh DN FDI

Khng yu cu giy

php, tri vi mts t lnh vc

C th mua v s

hu t; tuynhin phi cphp.

Ch t do ngoi

hi, ng tin chuyni

Cngho Sc

Khng hn ch g ivi hnh thc v loihnh DN FDI

Khng yu cu giyphp, tri vi mts t lnh vc

C th mua v shu t;

Ch t do ngoihi, ng tin chuyni

Ngun: Tng hp ca nhm tc gi tnhiu ngun: Vietnam Attracting More and Better FDI, FIAS IFC at theWorld Bank, 1999 i vi cc nc ngoi Vit Nam v Trung Quc; Chnh sch pht trin kinh t: Kinh nghimv bi hc tTrung Quc, Vin NCQLKT T, 2003 cho thng tin vTrung Quc; thng tin vVit Nam ly t

Biu 1.

Bn cnh hiu lc thc thi php lut ca Vit Nam cn thp, to ra khong cch

gia chnh sch v thc tin thc hin. Mt s yu t khc cng nh hng ti hiu qu

u t FDI nh: thc trng csh tng v cc dch v h trkinh doanh cn yu km,

y chi ph kinh doanh ln cao (nh ph dch v vin thng, in, th tc hnh chnh). Cc

yu t ny nh hng ti nng lc cnh tranh quc t ca sn phm do cc d n FDI to

ra. Nm 2003, Bo co thng nin ca t chc JETRO so snh chi ph sn xut ca cc

doanh nghip Nht bn ti mt s thnh ph ca mt s nc trong khu vc cho thy so

vi nhng nm trc, chi ph i vi mt s dch vVit Nam vn cao so vi nhiu

nc khc nh chi ph vn chuyn ng thu, gi thng tin lin lc quc t, gi thu vn

phng, chi ph in cho sn xut22. Chng hn, gi cc 3 pht in thoi quc t gi i

Nht bn t thnh ph H Ch Minh v H ni hin cao gp 2,5 ln so vi mc cc gi t

22 Xem The 13th Survey of Investment Related Cost Comparision In Major Cities and Regions CitiesandRegions in Asia, Overseas Research Department, JETRO, March 2003.


24/99


Trang 20

cc thnh ph ca Trung Quc, gp 3,5 ln t Seoul (Hn quc) v Bankok (Thi lan), gp

4 ln t Kuala Lumpur (Malai xia), gp 5 ln t Singapore, v.v.23.

2.4. Nhng cam kt quc t ca Vit Nam vu tnc ngoi

Cng vi vic xy dng v tng bc hon thin h thng lut php, chnh sch vu t nc ngoi, trong nhng nm gn y Vit Nam k kt, tham gia mt siu

c quc t song phng v a phng vu t nc ngoi. y c thc coi l mt

trong nhng bc i khng th tch ri trong l trnh hi nhp kinh t quc t v trong

tng th chnh sch khuyn khch v bo hu t nc ngoi ti Vit Nam.

n nay, Vit Nam k kt Hip nh song phng v khuyn khch v bo h

u t vi 45 nc v vng lnh th. Theo , phm vi iu chnh ca cc hip nh ny

u m rng hn so vi nhng qui nh hin hnh ca Lut u t nc ngoi ti VitNam. Chng hn, cc hip nh ny c nhng iu khon qui nh i vi nhiu loi hnh

u t: trc tip, gin tip, cc quyn theo hp ng, ti sn hu hnh, ti sn v hnh,

quyn shu tr tu, v cc quyn khc theo qui nh ca php lut. Tuy nhin, hin ti

Vit Nam mi ch cam kt vi x theo quy ch ti hu quc, ng thi cam kt thc

hin cc bin php khuyn khch v bo hu t ph hp vi nhng tiu chun v tp

qun thng dng24.

T nm 1995 n nay Vit Nam k kt, tham gia mt siu c v din nquc t nh: i) Hip nh khung v khu vc u t ASEAN (AIA); ii) Din n hp tc

kinh t chu Thi bnh dng (APEC) vi vic a ra k hoch hnh ng nhm t do

ho v mca u t trong khu vc; iii) Din n hp tc - u, trong c vic trin

khai thc hin chng trnh hnh ng v xc tin u t (IPAP). c bit, Vit Nam ang

trong giai on tch cc m phn sm tr thnh thnh vin chnh thc ca T chc

thng mi quc t (WTO). Trong , vic cam kt thc hin Hip nh TRIMS l mt

yu cu tt yu trong tin trnh m phn gia nhp t chc ny.

23 Ti liu dn, tr.1724 Chng hn, tun th nguyn tc cng bng, khng phn bit i x; thc hin bin php bo hu t nhkhng trng thu, trng dng ti sn; bo m quyn chuyn vn, li nhun, v cc khon thu nhp hp php canh u tv nc; bo m quyn ca nh u t trong vic a cc tranh chp vi cquan nh nc ra tohnh chnh, trng ti v.v.- Xem chi tit trong Bo co ca B K hoch v u t v Chnh sch u tncngoi trong tin trnh Hi nhp kinh tquc t ti Hi Tho quc t: Vit Nam sn sng gia nhp WTO,thng 6/2003


25/99


Trang 21

Phn tch trn y cho thy, trong qu trnh tip tc thc y hi nhp kinh t quc

t ti y, Vit Nam s phi hon thin hn na h thng php lut u t hin hnh cho

ph hp vi cc iu c quc t v hip nh vu t m Vit Nam k hoc cam kt.


26/99


Trang 22

CHNG HAI:KHUNG KH PHN TCH

I. CSL THUYT V TC NG CA FDI TI TNG TRNG

1.1. Cc knh tc ngFDI tc ng ti tng trng kinh t thng qua nhiu knh khc nhau. Theo cch

tip cn hp, tc ng i vi tng trng ca FDI thng c thng qua knh u t v

gin tip thng qua cc tc ng trn. Theo cch tip cn rng, FDI gy p lc buc nc

sti phi nng cao nng lc cnh tranh quc gia m trc ht l ci thin mi trng u

t, qua lm gim chi ph giao dch cho cc nh u t nc ngoi, tng hiu sut ca

vn v rt cuc l tc ng tch cc ti tng trng kinh t. Mt s kin cn cho rng

FDI c th lm tng u t trong nc thng qua tng u t ca cc doanh nghip trong

nc, c bit l nhng doanh nghip trong nc cung cp nguyn liu cho doanh nghip

FDI hc tiu th sn phm t cc doanh nghip FDI. ng thi, cc chnh sch ci thin

c sh tng ca chnh ph nhm thu ht nhiu vn FDI hn cng thc y cc doanh

nghip trong nc hnh thnh v pht trin.

Tri li cng c mt s kin lo ngi v tc ng tiu cc ca FDI ti tng trng

kinh t, cho rng s xut hin ca doanh nghip c vn FDI c th gy cnh tranh khc litvi cc doanh nghi p trong nc m phn thua thit thng l cc doanh nghi p trong

nc. Cc doanh nghip trong nc b mt th trng, mt lao ng c k nng v v vy

c th dn n ph sn. Ngoi ra, vn FDI c th lm cho u t trong nc b thu hp do

nhiu doanh nghip b mt c hi u t hc u t khng hiu qu do trnh cng

ngh th p km, vn t. iu ny xy ra khi xut hin tc ng ln t u t ca doanh

nghip FDI.

Nghin cu ny ch tp trung phn tch tc ng ca FDI ti tng trng theo cchtip cn hp, da vo khung kh phn tch c vn dng trn th gii. Cc tc ng

trc tip ca FDI ti tng trng thng c truyn qua knh u t v c thc lng

bng cch s dng m hnh tng trng cp vm. Tri li, tc ng gin tip trong

c tc ng trn c thc xem xt c tm vm v vi m. Trn thc t, vic nh gi

tc ng trn tm vi m rt c ngha cho hoch nh chnh sch nn c quan tm


27/99


Trang 23

nhiu hn. tm vi m hay cp doanh nghip, vic nh gi loi tc ng ny i hi

phi xem xt t nht hai kha cnh: th nht l xc nh cc knh tc ng v cch truyn

tc ng v th hai l nh gi mc ca cc tc ng ny. Phn tip theo s trnh by

su hn phng php lun nh gi cc tc ng ca FDI ti tng trng thng qua

knh u ttm vm v thng qua tc ng trn cp vi m.

1.2. Csl thuyt v tc ng ca FDI ti tng trng thng qua knh u t

nghin cu mi quan h gia FDI v tng trng kinh t, cng nhnh gi

c tc ng ca n, phn ny trnh by mt khung kh l thuyt s dng m hnh tng

trng ni sinh25. Trong m hnh ny Y l sn phm u ra ca nn kinh tc to ra bi

khu vc sn xut sn phm cui cng bng cng ngh sn xut tng qut, s dng cc yu

tu vo l vn vt cht K v vn con ngi H26:

))(),(()()( tHtKftAtY =

Gi s tin b cng ngh, gi l A(t), tng trng vi tc khng i a (hay

ateAtA )0()( = vi )0(A l mc cng ngh ti thi im gc), th vi hm sn xut gi

nh trn trnh cng ngh A snh hng tch cc ti c hai yu tu vo )(tK v

)(tH . Kt qu ca cch ny l tin b cng ngh s tc ng gin tip ti sn phm u

ra )(tY . Gi s nn kinh t ch c mt h gia nh i din27, sn xut u ra Y(t) v dnh

mt phn thu nhp t sn phm duy nht Y(t) cho tiu dng. H ny c thc tit kim u t v dnh mt phn thu nhp cho chi tiu )(tC vi hm tha dng c tha dng

bin gim dn theo tiu dng28 l:

25 Phn ny trnh by m hnh l thuyt khi qut da trn nhiu ti liu khc nhau. Mt m hnh l thuyt c thhn v s dng hm sn xut Cobb-Douglas c th tham kho nghin cu ca Borensztein et al. (1995).26 ngn gn y gi tt K l vn vt cht. Trong phn tch tng trng v m hnh tng trng K thc chtl ti sn vn v c hnh thnh qua qu trnh u t v tch ly nh my mc, nh xng v.v phc v cho qutrnh sn xut. Khi nim vn con ngi c s dng rt nhiu trong l thuyt v m hnh tng trng v cnhiu nh ngha khc nhau. Song c th hiu chung l vn con ngi l nng lc ca con ngi c s dngvo qu trnh sn xut mang li nng sut cao hn v mt kinh t. Do vy, vn con ngi l kt qu ca qutrnh u t v tch ly nn cn c gi l ti sn vn con ngi. u t cho gio dc, o to v y t s gp

phn lm tng vn con ngi.27 Trn thc t, mt nn kinh t gm v s h gia nh khc nhau. Tuy nhin, n gin ho m hnh v tptrung vo trng tm ca bi, ginh y l cc h gia nh ng nht. Ngoi ra, gi ca sn phm u ra Yc chun ho v coi nh nhn gi tr 1.28 Ginh ny l st vi thc t, tc l li ch ca tiu dng thm 1 n v hng ho no c xu hng gim i.V bn cht khi nim ny khng khc vi sn phm bin hoc chi ph bin. Trong phng trnh (1), )(tU lhm tha dng, C(t) l chi tiu dng, l co dn li ch bin theo tiu dng v l mt hng s ; l t la

thch v thi gian khi xt v li ch ca tiu dng. T l cao tc l ngi tiu dng nh gi li ch ca tiu

dng hin ti cao hn so vi tng lai v ngc li.


28/99


Trang 24

(1) Max

=

dteC

tU tt

0

1

1

1)( vi 0, > ; 1 v

=

0)(

ttC

ti a ho hm tha dng trong khun kh gii hn v thu nhp, tiu dng ca

h gia nh c xc nh bi mi quan h sau phng trnh (2), trong Cg l tc tng tiu dng, *r l t l li sut th trng khi nn kinh t trong trng thi cn bng tng

trng29:

(2) ( )

= *1

rgC

Do nn kinh t trong trng thi cn bng tng trng nn tc tng tiu dng phi

bng tc tng sn phm u ra- gi l Yg - ca c nn kinh t hay:

(3) ( ) == *1 rgg CY

tp trung nh gi tc ng ca FDI ti tng trng, phn ny ginh vn con

ngi l cho trc, trong khi vn vt cht c o bng tng s hng ho vn c to ra

trong nn kinh t. Do , ti thi im t vn vt cht c hnh thnh thng qua s lng

hng ho vn tng ln ca nn kinh t ti thi im v c m t qua phng trnh

sau:

(4) =N

t idixtK0

)()()( vi ;0)( >ix ;0)( >tK [ ] ,0N

Trong phng trnh (4), )(tK l tng (ti sn) vn vt cht ca nn kinh t, )(ix l

hng ho vn th i v N l tng s hng ho vn trong nn kinh t. Nu a l s hng ho

vn c sn xut bi cc doanh nghi p trong nc v b l s lng sn xut bi cc

doanh nghip c vn u t nc ngoi, th N chnh l tng ca a v b (N=a+b). Gi s

cc doanh nghip chuyn mn ho to ra hng ho vn, sau cho cc doanh nghip sn

xut sn phm cui cng thu vi gi l z(i). Do doanh nghip sn xut sn phm cui

cng hot ng trong mi trng cnh tranh v cc th trng nhn t l hon ho nn iu

kin cn bng gia gi cho thu hng ho vn v sn phm bin ca vn phi c tho

mn, tc l:

29 Cch gii bi ton ti u trong m hnh tng trng ni sinh c th xem chi tit ti nhiu ti liu khc nhau nhEconomic Growth ca tc gi Barro, R. and Sala-i-Martin, X. (Cambridge, MA: McGraw-Hill, 1994). Lu

rng vic ti a ha tha dng ch xy ra nu iu kin cg)1( > c tha mn.


29/99


Trang 25

(5) KHKYiz = /),()(

T phng trnh (4) v (5) c th thy z(i) cng ph thuc vo cu v hng ho vn

th i, hay x(i). i vi cc nc chm pht trin, sn xut mt loi hng ho vn mi

th con ng nhanh nht l p dng cng ngh tin tin hn do cc cng ty nc ngoi,c bit l cc cng ty a quc gia, ang nm gi v truyn b vo trong nc thng qua

FDI. Tuy nhin, cc cng ty ch quyt nh u t ra nc ngoi sau khi mt siu kin

v csh tng thit yu nc nhn FDI c tho mn. Ni cch khc, qu trnh

u t v sn xut hng ha vn nc ngoi cn mt khon chi ph cnh nht nh v

chi ph ny t l nghch vi s hng ho vn c to ra bi cc DNFDI.

Lp lun trn y cng c ngha l, i vi nc ngho th vic sn xut mt loi

hng ho vn30 c l r hn so vi sn xut mt loi hng ho vn cha h c trn th

trng th gii. Ngoi ra, chi ph cnh ban u qu trnh ph bin tin b cng ngh

din ra cn ph thuc vo mc chnh lch v s lng v cht lng ca hng ho vn

c sn xut trong nc so vi hng ho vn c sn xut nc ngoi. Thng thng,

mc chnh lch ny t l thun vi chi ph cnh p dng cng ngh. Tc l chi

ph cnh p dng cng ngh s cao hn i vi nc sn xut t hng ho vn hn

hay chi ph ci tin mt hng ho vn c hm lng cht xm cao hn st hn chi

ph ci tin mt loi hng c hm lng cht xm thp hn. Nh vy, nu xy ra tc ng

bt kp v cng ngh th chi ph cnh p dng cng ngh thng qua cc cng ty

nc ngoi s gim i khi s lng hng ho vn c sn xut trong nc tng ln.

Gi s s hng ho vn c sn xut trn th gii l N* v gi F l chi ph c

nh, mi quan h gia chi ph cnh, s hng ho vn do cc cng ty nc ngoi sn

xut ti nc nhn (b) v t l gia hng ho vn c sn xut trong nc so vi s sn

xut nc ngoi (N/N*) ca cc cng ty nc ngoi c thc m t mt cch n

gin nh sau:

(6) *)/,( NNbFF= vi 0/


30/99


Trang 26

sut r. n gin ho, cho rng chi ph lu ng l cnh, hay chi ph bin sn xut

mt n v sn phm l 1 v t l li sut ti im cn bng tng trng l khng i31, vn

t ra vi doanh nghip FDI l ti a ho li nhun sau32:

(7) ( ) *)/,()()(*)(),( )( NNbFeixixizti dstsrt

=

Cho rng cc doanh nghip sn xut hng ho vn hot ng trong mi trng cnh

tranh hon ho, thay z(i) t phng trnh (5) vo (7) v gii iu kin ti a ho li

nhun33 sc mc cu v hng ho th i ti im cn bng )(* ix . Sau khi thay )(* ix

vo phng trnh (5) s tnh c mc gi cho thu hng ho vn th i ti im cn bng

l )(* im . Trong mi trng cnh tranh hon ho, vic gia nhp th trng l t do nn chi

ph chi ca vn vay smc tng doanh thu b p c tng chi ph34

. Trn cstnh c t l li sut vn ti im cn bng:

(8) 1*))/,((* = NNbFr vi ( )1)(*)(* = imix

Gi su ra Y l tng sn phm quc ni GDP, thay phng trnh (8) vo (3) s

thu c tc tng trng kinh t l:

(9) [ ]

== 1*))/,((1

NNbFgg GDPY

Kt qu thu c t m hnh trn cho thy tng trng ca mt nn kinh tc

xc nh bi nhiu yu t khc nhau. Song, iu quan trng nht rt ra t m hnh l tn

ti mi quan h trc tip gia FDI v tng trng kinh t. Thng qua FDI, khng nhng

nhiu hng ho vn mi c to ra (tng ti sn vn vt cht ca nn kinh t) m chi ph

sn xut ra chng cn gim i, qua tc ng tch cc ti tng trng kinh t. Ngoi

ra, tc tng trng cn t l nghch vi mc chnh lch v cng ngh- trong bi ny

c o bng t l gia s hng ho vn mi sn xut trong nc v hng ho vn sn

xut cc nc pht trin- gia nc nhn FDI v cc nc pht trin. Tc ng ny biu

31iu kin ny c biu th ton hc l 0/ = tr .32 Biu thc th hai v phi ca phng trnh (7) l chi ph cnh. Biu thc th nht biu th tng doanh thut mt n v hng ho vn sau khi tri chi ph lu ng v khu tr li sut.33iu kin ti a ho li nhun l doanh nghip s chn s lng sn phm sao cho doanh thu bin bng chi

ph bin. iu kin ny l: 0)(

)(

)()()1)((

)(=

+

ix

iz

izixiz

ix. Sau khi gii ta s thu c )(* ix l s

lng c th hng ho th i trng thi cn bng.34 Tc l iu kin 0),( = ti phi c tho mn.


31/99


Trang 27

th cho hin tng bt kp v tng trng kinh t ca nc ngho hn so vi nc giu

hn. Cc tc ng trn y l l do khin tt c cc nc u rt n lc thu ht ngun vn

u t trc tip nc ngoi, nht l cc nc ngho v m hnh (9) l csl thuyt

nh gi tc ng ca FDI ti tng trng kinh ttm vm.

Do ng gp ca FDI ti tng trng i vi cc nc ang pht trin l rt c

ngha nn cc nh phn tch cng hay quan tm ti vic xc nh cc yu t tc ng n

thu ht v thc hin dng vn ny. Vn ny sc xem xt c th trong phn phn

tch nh lng nhm b sung cho mc tiu chnh m ti a ra ban u.

1.3. Csl thuyt nh gi tc ng trn ca FDI1.3.1. Cchsinh ra tc ng trn

Bn cnh tc ng trc tip ti tng trng ca c nn kinh t, s c mt ca cc

doanh nghip FDI cn tc ng gin tip ti cc doanh nghip trong nc nh tng p lc

cnh tranh, buc cc doanh nghip trong nc phi tng hiu qu kinh doanh, thc y qu

trnh ph bin v chuyn giao cng ngh v.v. Cc tc ng ny cn c gi l tc ng

trn ca FDI. S xut hin ca tc ng trn ca FDI c th l gii qua s chnh lch v

trnh pht trin gia cc doanh nghip nc ngoi v doanh nghip trong nc v v

vy u th thuc v cc cng ty a quc gia- l cc cng ty c th mnh v vn v cng

ngh. Nh cc cng ty con hoc lin doanh do cc cng ty a quc gia thnh lp thng

c li th v cnh tranh so vi cc doanh nghip trong nc, c bit l cc nc km pht

trin. S xut hin ca cc doanh nghip nc ngoi trc ht lm mt cn bng trn th

trng v buc cc doanh nghip trong nc phi iu chnh hnh vi ca mnh nhm duy

tr th phn v li nhun. V vy, tc ng trn c thc coi l kt qu ca hot ng

ca cc cng ty nc ngoi din ra ng thi vi qu trnh iu chnh hnh vi ca cc

doanh nghip trong nc.

C th phn ra bn loi tc ng trn: (1) tc ng lin quan ti ccu u ra-u

vo ca doanh nghip35, (2) tc ng lin quan n ph bin v chuyn giao cng ngh36,

(3) tc ng lin quan n th phn trong nc hay tc ng cnh tranh37 v (4) tc ng

lin quan n trnh lao ng (hay vn con ngi). Cc tc ng trn nu trn c thnh

hng ti nng sut ca cc doanh nghip trong nc. Do gi tr gia tng ca c nn kinh

35 Backward-forward effects.36 Demonstration effects.37 Competition effect.


32/99


Trang 28

tc to ra ch yu bi cc doanh nghip, nn c th hnh dung ra mi quan h gin tip

gia tng trng v tc ng trn ca FDI.

Tc ng trn loi th nht xut hin khi c s trao i/hoc mua bn nguyn vt

liu hoc hng ho trung gian gia cc doanh nghip FDI v cc doanh nghip trong nc.

Loi tc ng ny c th sinh ra theo hai chiu: tc ng xui chiu (forward effect) xut

hin nu doanh nghip trong nc s dng hng ho trung gian ca doanh nghip FDI v

ngc li tc ng ngc chiu (backward effect) c th xut hin khi cc doanh nghip

FDI s dng hng ha trung gian do cc doanh nghi p trong nc sn xut. Vic cc

doanh nghip trong nc cung cp hng ho trung gian cho doanh nghip FDI s to iu

kin cho cc doanh nghip ny mrng sn xut v gim chi ph trn 1 n v sn phm38.

ng thi duy tr mi quan h bn hng lu di, cc doanh nghip trong nc phi p

ng yu cu ca cc doanh nghip FDI, nht l v cht lng sn phm nn c xu hng

p dng cc tiu chun cht lng mi trong sn xut. Chnh hnh vi ny gip doanh

nghip trong nc tng kh nng cnh tranh trn th trng sn phm trong trung v di

hn. Nhiu nghin cu thc tin cho rng hu ht cc doanh nghip trong nc kh tr

thnh nh cung cp nguyn liu/hng ho trung gian u vo cho doanh nghip FDI do

khng p ng c yu cu do pha cu a ra. Tuy nhin, nu tc ng ngc chiu xy

ra th cc doanh nghip trong nc c kh nng bt ln v tin hnh xut khu hoc chim

lnh dn th phn sn phm m trc y do cc doanh nghip FDI thng lnh. V vy, tc

ng ngc chiu ny l mong mun v rt c ngha i vi cc nc chm pht trin.

Tc ng trn lin quan n ph bin v chuyn giao cng ngh thng c coi l

mt mc tiu quan trng ca cc nc ngho. Thng qua FDI, cc cng ty nc ngoi s

em cng ngh tin tin hn t cng ty m vo sn xut ti nc sti thng qua thnh lp

cc cng ty con hay chi nhnh. S xut hin ca cc cng ty nc ngoi tuy nhin xut

pht t mc tiu li nhun trn cstn dng nhng li th c c t cng ty m sn

sng cnh tranh vi doanh nghi p trong nc. V vy, hot ng ca cc doanh nghip

FDI s khuyn khch nhng cng gy p lc vi mi cng ngh nhm tng nng lc

cnh tranh i vi cc doanh nghip trong nc. V pha doanh nghip trong nc, mt

mt do nng lc yu km vi mi cng ngh, mt khc cng ngh tin tin u do cc

38y l kt qu ca hiu sut tng dn theo qui m.


33/99


Trang 29

cng ty qui m ln c tim nng cng ngh trn th gii nm gi39, vt qua yu im

ny h c xu hng mun c p dng ngay cng ngh tin tin hoc trc tip thng qua

thnh l p cc lin doanh vi i tc nc ngoi hoc gin ti p thng qua ph bin v

chuyn giao cng ngh t cc doanh nghip FDI. Cc doanh nghi p FDI mc d khng

mun tit l b quyt cng ngh cho i th trong nc nhng cng sn sng bt tay vi

i tc trong nc thnh lp lin doanh, qua din ra qu trnh r r cng ngh. Tuy

nhin, vn t ra i vi cc nc ngho l liu cc iu kin trong nc c n

nhn ph bin v chuyn giao cng ngh hay khng. Kt qu t nhiu m hnh l thuyt40

cng rt ra l mc ph bin v chuyn giao cng ngh cn ph thuc vo kh nng hp

th ca doanh nghip trong nc41.

Loi tc ng trn tip theo cng c coi l rt quan trng i vi cc nc chm

pht trin l s c mt ca doanh nghip FDI to ra tc ng cnh tranh cho cc doanh

nghip trong nc. Tuy nhin, tc ng ny li ph thuc vo cu trc th trng v trnh

cng ngh ca nc nhn u t. i vi cc nc chm pht trin, trong nhiu trng

hp tc ng cnh tranh ca FDI l rt khc lit trc khi n mang li tc ng trn tch

cc khc. V d, cc doanh nghip FDI tung ra th trng mt loi sn phm mi c tnh

cht thay th cho sn phm trc y sn xut bi doanh nghip trong nc, qua nh

hng ln ti s tn ti ca doanh nghip trong nc. S hin din ca FDI chnh l mt

tc nhn thc y cnh tranh v trong nhiu trng hp, tc ng trn c th dn n tnh

trng gim sn lng ca doanh nghip trong nc trong ngn hn (Hp 1). Kt qu l cc

doanh nghip trong nc b tc ng hoc phi ri khi th trng hoc sng st nu vt

qua c giai on iu chnh ccu thch nghi vi mi trng cnh tranh.

Ngoi vic to thm vic lm, FDI cn l mt tc nhn truyn b kin thc qun l

v k nng tay ngh cho lao ng ca nc nhn FDI. Tc ng trn ny xut hin khi cc

doanh nghip FDI tuyn dng lao ng nc sti m nhn cc v tr qun l, cc cng

39 Lu l th trng cng ngh thng l khng hon ho v trong nhiu trng hp l khng tn ti. Nguynnhn chnh l tht bi ca th trng bi nhng thng tin khng cn xng. Chnh v vy m ngi mua v ngi

bn thng khng i n bt c tho thun no v dn n hnh vi mun cng chia s cng ngh thng qua thnhlp lin doanh hoc chuyn giao cng ngh cho doanh nghip trong nc ca cng ty nc ngoi.40 C th tham kho Blomstroem M. v Sjoehlm (1999); Haddad Mona v Harrison A. (1993) v nhiu ti liukhc.41 Theo Marin A. v Bell M. (2003), kh nng hp th ca doanh nghip trong nc c thc nh ngha lnng lc ca doanh nghip trong s dng mt cch hiu qu tri thc bn ngoi t cc nghin cu cbn, ngdng k thut ti trin khai dy chuyn sn xut mi.


34/99


Trang 30

vic chuyn mn hoc tham gia nghin cu v trin khai. Vic truyn b kin thc cng

din ra thng qua knh o to cng nhn k thut trong nc v ti cng ty m. Tc

ng trn tuy nhin ch pht huy tc dng khi i ng lao ng c trnh ny ra khi

doanh nghip FDI v chuyn sang lm vic ti cc doanh nghip trong nc hoc t thnh

lp doanh nghip v s dng nhng kin thc tch luc trong qu trnh lm vic cho

cc cng ty con hoc lin doanh vi nc ngoi vo cng vic kinh doanh tip . Song

mc di chuyn lao ng cn ph thuc vo nhiu yu t khc nh s pht trin ca th

trng lao ng, cu v lao ng c trnh k nng cng nh cc iu kin gia nhp th

trng khi mun khi s doanh nghip. y cng chnh l cn trln m cc nc chm

pht trin ang phi i mt42. Trn thc t, loi tc ng trn do di chuyn lao ng tuy

nhin rt kh nh gi vi nhiu l do. Chng hn, doanh nghip trong nc tip nhn lao

ng chuyn sang khng c iu kin hoc khng to iu kin cho s lao ng ny pht

huy nng lc ca mnh. Nng sut lao ng ca doanh nghip tng ln cn do nhiu yu t

khc, ph thuc vo quy m vn, c hi th trng v nng lc cnh tranh ca doanh

nghip.

42 Trn thc t kh nh gi tc ng trn do di chuyn lao ng. Chng hn, mt vi nh gi nh lng ch xcnhn mi quan h tch cc gia kt qu kinh doanh ca doanh nghip nhn lao ng chuyn t doanh nghip FDIcng ngnh. Tri li, mi quan h ny khng c xc nhn i vi lao ng trc y c cc cng ty FDI oto (d di hnh thc no, v d to to hoc ci o to) v lm trong cc doanh nghip FDI khc ngnh.C th xem Goerg H. v Strobl E. (2002).


35/99


Trang 31

Hp 1: Tc ng cnh tranh ca FDI ti doanh nghip trong nc

Hnh trn l mt v d th hin phn ng (hay l kt qu ca tc ng trn) ca doanh nghiptrong nc trc s xut hin ca doanh nghip FDI cng ngnh trong ngn hn. S ln t thtrng ca doanh nghip FDI lm thu hp th phn ca doanh nghip trong nc v y chi phcnh ln cao. Trc tc ng ny, doanh nghip trong nc c xu hng iu chnh gim chi

ph trung bnh (t 1AC xung 2AC ). Nhng nu p lc cnh tranh ban u t doanh nghip FDI

mnh, doanh nghip s buc phi gim sn lng (t 1Q xung 2Q ) v tc ng cui cng l

lm tng gi thnh trn 1 n v sn phm (chuyn dch t v tr 1 ln 2).

Ngun: Aitken v Harrison (1999).

1.3.2. M hnh c lng

nh gi tc ng trn ca FDI c thc thc hin bng c hai phng php

nh tnh v nh lng hoc kt hp c hai. Tuy nhin, kt qu ca nh gi nh tnh ch

yu mang tnh m t, xc nh kh nng c hay khng c cc biu hin c th to ra tc

ng trn, nhng khng nh gi c tc ng trn c thc s xut hin hay khng vmc ca cc tc ng . nh gi bng phng php nh lng khc phc im yu

ny trn csp dng cc m hnh kinh t lng c s dng ngy cng nhiu. T

c th rt ra nhng kt qu c th hn v v vy c ngha i vi cc nh hoch nh

chnh sch.

Nh nu trn, s xut hin ca FDI c th sinh ra tc ng trn thng qua

nhiu knh khc nhau. Tuy nhin, cc tc ng ny thng ch c th nhn bit c thng

qua thay i v kt qu sn xut, c tho bng nng sut ca doanh nghip. V l thuyt,s xut hin ca FDI c th lm thay i nng sut lao ng ca tt c doanh nghip trong

nc, chng hn do p lc cnh tranh. kim nh s tn ti ca tc ng trn cn trc

ht xem xt mi quan h gia mc tham gia ca pha nc ngoi v s thay i nng

sut lao ng ca cc doanh nghi p trong nc. Trong phn tch nh lng, c th s

dng nhiu ch s khc nhau c lng cho mc tham gia ca pha nc ngoi, cc

AC1

AC2

Sn lngQ1Q2

12

Githnh

mtn vsn

phm


36/99


Trang 32

tiu ch o v th ca doanh nghip hay c s dng l doanh thu c to ra bi cc

doanh nghi p FDI trong ngnh, t trng vn FDI trong ngnh hoc mt tiu ch v lao

ng

Nhiu phng php khc nhau c vn dng, ty thuc vo s liu c c

nu s dng phn tch nh lng. V d, Haddad v Harision (1993) tin hnh nh gi

tc ng trn ca FDI ti cc doanh nghip trong ngnh cng nghip ch tc ca Ma-rc-

k bng cch kim nh thay i khong cch v nng sut gia cc doanh nghi p ni

chung v doanh nghip c nng sut cao nht trong cng ngnh43. Kt qu cho thy, tc

ng trn ch xut hin khi mc chnh lch nng sut gia cc doanh nghip trong nc v

doanh nghip FDI khng qu ln. Nhng ngnh c t trng FDI ln hn cng ng thi l

ngnh c chnh lch v mc nng sut thp hn v cc doanh nghip trong nc thu

hp dn khong cch v nng sut ch yu do p lc cnh tranh to ra bi FDI ch khng

phi do tc ng trn t chuyn giao cng ngh. Da vo phng php lun trn, Barrios

(2000) kim nh tc ng trn ca FDI ti cc doanh nghi p trong cng ngnh ch

bin ca Ty-Ban Nha. Tc gi mrng m hnh nh lng bng vic a vo mt s

bin gi th hin c im ring ca tng ngnh ngh v s dng chi tiu cho hot ng

nghin cu v pht trin (R&D) ca doanh nghip nh l mt i lng o nng lc cng

ngh ca cc doanh nghip trong nc. Gi thuyt y l nu trnh cng ngh ca

doanh nghip khng t c mt mc nht nh th tc ng cnh tranh ca doanh nghip

FDI s ln t hn v h qu l tc ng trn tch cc s khng xut hin. Gi thuyt ny

c chng minh qua trng hp ca Ty-Ban Nha cho cc nhm ngnh c mc chi tiu

43 Cc tc gi s dng cch tip cn hm sn xut ca doanh nghip tin hnh kim nh. Gi s trong

ngnh j c N doanh nghip ang hot ng v mc nng sut ca doanh nghip th i (i=1,2,N) l ija v gi

)max( jj aa = l mc nng sut cao nht trong ngnh j. Gi iju l mc (tnh theo gi tr tuyt i) chnh lch

nng sut ca doanh nghip i so vi mc cao nht trong ngnh, ta c th tnh c i lng ny theo cng thc:( ) / aaau ijij = . Gi s iju l mt hm s ca t trng ti sn vn FDI trong doanh nghip i- nh ngha l

ijtytrongFDI1 -, t trng ti sn vn FDI trong ngnh j - nh ngha l ijtytrongFDI2 - v qui m ca doanhnghip c o bng t l doanh s bn ca doanh nghip i so vi mc doanh s bn cao nht trong ngnh j gi

l ijquimo . Tc ng ca t trng ti sn vn FDI v qui m doanh nghip ti iju c th hin qua hm

),2,1( ijjijij quimotytrongFDItytrongFDIfu = . Hm ny c vn dng kim nh tc ng thun

chiu ca ijtytrongFDI1 ti iju v mi quan h tch cc ca ijtytrongFDI2 ti gim chnh lch v nngsut.


37/99


Trang 33

cho nghin cu v trin khai (R&D) thp44 hay nng lc cng ngh thp. Ngoi ra, t trng

vn FDI trong cc doanh nghip FDI c quan h thun chiu vi mc v tc tng gi tr

gia tng ca doanh nghip.

Mc d phng php ca Haddad v Harision c nhiu u im, nhng ch thc

hin c khi c s liu cn thit, trong khi iu kin ca Vit Nam khng cho php c

c nhng thng tin chi tit v doanh nghip. Do , cun sch ny s dng khung kh

phn tch ca Blomstrom v Sjoholm45 (1999) v mrng m hnh da vo cch tip cn

ca Barrios (2000). xem xt nh hng ca FDI ti nng sut lao ng ca doanh

nghip ni chung, Blomstrom v Sjoholm bt u bng mt hm sn xut ginh, theo

nng sut lao ng ca doanh nghip i hot ng trong ngnh j ph thuc vo cng

vn, lao ng c trnh , quy m ca FDI (v d do bng t trng vn ca FDI trong

doanh nghi p), mt si lng c trng cho doanh nghi p v mt si lng c

trng cho ngnh. Gi Y, K, L v FDI ln lt l gi tr gia tng, ti sn vn (vt cht), s

lao ng, ng gp ca pha nc ngoi trong tng ti sn vn ca doanh nghip i, mi

quan h trn y c th hin qua hm nng sut ca doanh nghip i, ngnh j:

(10)

= jijijj

ij

ij

ij

ijnganhquimotrinhdoFDI

L

KF

L

Y,,,,

Trong hm nng sut trn,ij

trinhdo vij

quimo l hai bin biu thc trng ca

doanh nghip, vi ijtrinhdo o lng lao ng c trnh v ijquimo biu th cho qui m

hoc v th ca doanh nghip trong ngnh c tho bng nhiu ch tiu khc nhau nh

nu trn. jnganh l bin gic trng cho nhm ngnh c th trong ngnh j. Gi thuyt

cn kim nh thng qua m hnh ny l thay i v mc tham gia ca pha nc ngoi

FDIij nh hng nh th no ti nng sut lao ng ca doanh nghip.

M hnh trn y cng c s dng xc nh v nh gi tc ng trn ca FDI

ti cc doanh nghip trong nc. Nh nu trn, mc d s xut hin ca FDI trong

ngnh ny c th tc ng gin tip ti kt qu hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip

trong ngnh khc, nhng i tng chu nh hng trc tip vn l cc doanh nghip trong

44 Kt qu ny khng c ngha v mt thng k i vi ngnh ngh c hm lng R&D cao v Barrios khng a ra c li l gii no.45u im ca m hnh Blomstroem v Sjoholm (1999) s dng l n gin, ph hp cho trng hp ca Vit

Nam do thiu s liu chi tit, v nh khng c thng tin v mc nng sut cao nht ca doanh nghi p trongngnh.


38/99


Trang 34

nc cng ngnh. Do , tc ng trn c th nhn bit qua s thay i v nng sut lao

ng ca cc doanh nghip trong nc khi xut hin u t trc tip nc ngoi vo ngnh

m doanh nghip ang hot ng. m hnh ny vitheFDI l i lng phn nh v th

ca pha nc ngoi trong ngnh46 v di l k hiu ca doanh nghip trong nc. Vi s

hin din ca doanh nghip FDI trong ngnh j, nng sut lao ng ca doanh nghip trong

nc trong ngnh c th ph thuc vo cc yu t th hin phng trnh (11):

(11)

=

dijdijjdijdij trinhdonghiencuuvitheFDI

L

KF

L

Y,,,

Hm nng sut (11) c th dng nghin cu tc ng trn ca FDI ti doanh

nghip trong nc v c th bin i xem xt tc ng trn th hin qua vic la chn

i lng o v th ca doanh nghip FDI trong ngnh. Tc ng trn ch xem nh xut

hin nu bin v th ny c nh hng ti nng sut, th hin qua du v mc ngha

thng k ca bin trong cc phn tch nh lng. Trn thc t c xc nh v tch bch

tc ng trn ca cc knh truyn tc ng l rt kh.

Ngoi o lng tc ng trc tip, m hnh (11) cho php xem xt nh hng ca

mt s yu t khc biu th kh nng hp th tc ng trn ca doanh nghip. Cs

kim nh da vo kt qu ca nhiu nghin cu cho rng, tc ng trn cng nh mc

ca n ph thuc nhiu vo kh nng hp th hay kh nng iu chnh ca doanh nghip

khi xut hin pha nc ngoi. Hai yu t quan trng hay c nhc n l trnh cng

ngh v lao ng c trnh . Trong m hnh (11), dijnghiencuu l chi tiu cho nghin cu

v trin khai ca doanh nghip trong nc trong ngnh c dng o nng lc cng

ngh ca doanh nghip. Ngoi ra, chi tiu cho nghin cu v trin khai cn th hin R&D

l mt i lng tc ng trc tip ti nng sut lao ng ca doanh nghi p. Bin

dijtrinhdo cng c ngha tng t nh bin dijnghiencuu , va tc ng ti nng sut, va

kim sot vai tr ca lao ng k nng ti qu trnh to ra tc ng trn.Khung kh phn tch trnh by trn l cs tin hnh phn tch nh lng

Chng 4. Do kh nng p dng ca cc m hnh l thuyt ph thuc ln vo s liu thu

thp c, nn cc m hnh nh lng s c nhng bin i nht nh ph hp vi Vit

Nam v tn dng ti a s liu m nhm tc gi thu thp c.

46 C th s dng cc ch tiu khc nhau o v th nh t trng doanh thu ca tt c doanh nghip FDI sovi tng doanh thu ca ngnh v.v.


39/99


Trang 35

II. IM QUA MT S NGHIN CU NH LNG V TC NG CA FDITI TNG TRNG KINH T

Cc nghin cu nh gi tc ng ca FDI ti tng trng kinh t trn th gii kh

phong ph v a dng, v a ra nhiu kt lun khng thng nht v tc ng ca FDI ti

nn kinh t. Laura Alfaro (2003) s dng phng php hi qui vi s liu hn hp (pannel

data) kho st mi quan h gia FDI v nng sut lao ng cc ngnh khc nhau cho

47 nc trong giai on 1981-1999. Nghin cu i n kt lun, FDI c tc ng tch cc

ti tng nng sut ca doanh nghip ngnh ch bin, nhng ng thi li tc ng tiu cc

ti tng trng ca cc ngnh nng nghip v khai khong. Nghin cu ca Kokko (1994)

ch ra mi quan h tng quan thun gia FDI v tng trng kinh tM-hi-c. Tc

ng tch cc ca FDI ti tng trng cng c kim nh trong nghin cu ca Kumar

v Pradhan (2002) s dng s liu hn hp cho 107 nc ang pht trin trong thi k

1980-1999.

Trong Nghin cu ca Mencinger (2003) v vai tr ca FDI ti tng trng ca 8

nc chuyn i ng u s dng s liu hn hp cho thi k 1994-2001 li ch ra rng

FDI lm gim kh nng bt kp v tng trng ca cc nc ny vi EU. Nguyn nhn c

th l do quy m nh ca cc nn kinh t ny v FDI qu tp trung vo thng mi v ti

chnh nn lm gim tc ng trn v nng sut trong cc ngnh kinh t ni chung. FDIcng khng nht thit tng p lc cnh tranh do cc i th cnh tranh ca nc nhn u

t hu ht l mi v nh, do vy d by ra khi cuc chi.

V tc ng trn Gorge (2004) cho rng FDI c sinh ra tc ng trn v cng ngh,

tuy nhin vic xut hin tc ng trn ph thuc vo rt nhiu yu t khch quan v ch

quan, thm ch ph thuc c vo phng php c lng. Kokko (1994), Blomstrom

(1985) nghin cu trng hp ca Mehico a ra mt kt lun rt ng quan tm l tc

ng trn dng nh t xy ra i vi cc ngnh c bo h. Cng theo cc tc gi ny,nng lc hp th cng ngh v khong cch v cng ngh ca nc u t v nc nhn

u t l hai yu tnh hng ti vic xut hin tc ng trn. Trong mt nghin cu v

Trung Quc, Xiang Li (2001) cho rng hnh thc s hu ca doanh nghi p trong nc

cng l mt yu t quyt nh n s xut hin ca tc ng trn. Theo tc gi, tc ng

trn thng qua bt chc, sao chp cng ngh khng xut hin cc DNNN, m cc


40/99


Trang 36

doanh nghip t nhn (DNTN). Tri li, tc ng trn do cnh tranh li xut hin

DNNN, nhng khng gy p lc ln cho DNTN. mt nghin cu khc, Sjoholm (1999)

khi nghin cu v Indonexia khng tm thy s khc nhau v mc ca tc ng trn

theo hnh thc shu ca cc doanh nghip FDI . Trong khi , mt s nghin cu khc

cng Indonexia, v d nh Taki (2001) li cho rng doanh nghip c 100% vn nc

ngoi to ra tc ng trn mnh hn l doanh nghip lin doanh.

Haskel v ng s (2002) ch ra mi tng quan thun gia FDI v nng sut tng

hp nhn t (TFP) ca cc doanh nghip trong nc. Kt qu ny cng c kim chng

cho trng hp ca Lithuania trong mt nghin cu ca Smarzynska B.K (2002). Tc gi

cho rng cc doanh nghip nc ngoi sn xut hng vo th trng ni a c tc ng

tch cc mnh hn ti nng sut ca doanh nghip trong nc so vi cc doanh nghip

nc ngoi hng vo xut khu. Nghin cu ca Haddad v Harrison (1993) v ngnh

cng nghi p ch bin ca Ma-rc cng tm thy bng chng ca tc ng trn v nng

sut, nhng mc tc ng yu hn nhng ngnh c nhiu doanh nghip nc ngoi.

Nhn chung, nhiu nghin cu a ra bng chng v s tn ti ca mi quan h thun

chiu gia FDI v nng sut lao ng ca cc x nghip trong nc, tuy nhin tc ng

nghch chiu cng c kim nh mt s trng hp.

Vit Nam c kh nhiu nghin cu v FDI ni chung, nhng cn rt t cc

nghin cu su v mi quan h gia FDI v tng trng kinh t, nht l s dng phng

php phn tch nh lng. Nghin cu ca Nguyn Mi (2003) xem xt tc ng ca FDI

n tng trng kinh t c v chiu rng v chiu su bng vic s dng s liu thng k

v FDI ca Vit Nam trong thi k 1988-2003, d bo n 2005 v trn cs

xut cc gii php ch yu thc y tnh hnh thu ht FDI Vit Nam. Theo tc gi,

FDI c tc ng tch cc n tng trng kinh tmc quc gia v cho rng thu ht

vn FDI, Vit Nam cn mrng th trng v tm i tc mi.

Freeman (2002) nghin cu tng qut v FDI Vit Nam cho n nm 2002. Tc

gi im li nhng kinh nghim gn y trong vic thu ht FDI v nu nhng im yu

trong khung kh chnh sch v FDI Vit Nam, cng nh rt ra nhng yu t tc ng ti

FDI Vit Nam. Tc gi kt lun rng cc chnh sch ci cch kinh t v t do ho kinh

doanh thc hin c tc ng tch cc n mi trng kinh doanh cho cc nh u t.


41/99


Trang 37

Tuy nhin, thc y lung vn FDI, Vit Nam cn tng cng vic iu phi v hon

thin hn cc chnh sch .

Nghin cu ca Nguyn Th Phng Hoa (2004) kho st tc ng ca FDI n

tng trng v nng sut ca c nn kinh t, trong khun kh ca phn tch v quan h

gia FDI v i ngho kt lun rng FDI c tc ng tch cc ti tng trng kinh t ca

cc a phng thng qua hnh thnh v tch ly ti sn vn v c s tng tc tch cc

gia FDI v ngun vn nhn lc. Theo tc gi, tc ng trn tch cc ca FDI ch xut

hin cp quc gia i vi nhm ngnh ch bin nng-lm sn. Cc tc ng ny xy

ra ch yu thng qua knh di chuyn lao ng. Cc kt lun ny tuy nhin cha tht thuyt

phc, bi di chuyn lao ng l iu kin cn nhng cha c c tc ng trn ca

FDI.

Mt s nghin cu khc ca Nguyn Th Lin Hoa (2002) phn tch v xc nh l

trnh u t thu ht FDI ti Vit Nam trong thi k 1996-2001. Nguyn Th Hng v Bi

Huy Nhng (2003) phn tch so snh tnh hnh thu ht FDI Trung Quc v Vit Nam

trong thi k 1979-2002 lm csrt ra nhng bi hc cho Vit Nam. Cc tc ginh

gi FDI ng mt vai tr quan trng i vi s pht trin ca t nc ni chung nh tng

trng kinh t, chuyn i ccu kinh t, thu ngn sch, gii quyt vic lm .v.v thu

ht vn u t nc ngoi, tt c cc tc giu nht tr cn ng b ha t vic ban hnh

chnh sch, lut php, qui hoch pht trin cc ngnh v.vNghin cu ca on Ngc

Phc (2003) phn tch thc trng, nhng vn t ra v trin vng ca FDI vo Vit Nam

trong thi k kho st 1988-2003. Tc gi cho rng tng trng kinh tVit Nam ph

thuc nhiu vo khu vc c vn u t nc ngoi. Bin ng ca khu vc ny v vy nh

hng trc tip n tc tng trng kinh t ca t nc. c bit FDI c ng gp

ng k vo gi tr sn lng cng nghip, b sung ngun vn u t pht trin, to thm

nhiu vic lm, thc y sn xut hng ho, xut khu, ci thin cn cn thanh ton v

nng cao nng lc cnh tranh ca nn kinh t.


42/99


Trang 38

CHNG BA:

TC NG CA FDI TI TNG TRNG QUA KNH U T

I. M HNH NH GI TC NG

Tc ng ca FDI ti tng trng kinh t thng qua knh u tc thc hin

da vo cs l thuyt trnh by phng trnh (9) trong Chng Hai. M hnh cn

xem xt nh hng ca vic Vit Nam hi nhp vo nn kinh t khu vc v th gii, bt

u bng vic gia nh p ASEAN vo thng 7/1995 ti tng trng, th hin qua bin

thoinhapkt . M hnh c th vit nh sau:

(12) ( )tttttt XhoinhapktFDIxHHFDIfg ,,)(,,=

Bin ph thuc tg biu th cho tng trng kinh t, o bng tc tng GDP thc

t trn u ngi v l hm s ca mt lot bin c lp. Tc ng ca cc bin c lp ti

tng trng kinh tc th hin qua cc h sc lng, du ca chng v mc ngha

thng k. tFDI l bin th hin u t trc tip nc ngoi, o bng t l vn FDI thc

hin so vi GDP. tH l bin biu th cho ti sn vn con ngi nhm nh gi tc ng ca

vn con ngi ti tng trng. Bin tFDIxH)( rt c ngha trong m hnh ny nhm

kim nh mi tng tc gia FDI v vn con ngi cng nh vai tr ca vn con ngi

i vi mc ng gp ca FDI ti tng trng. Bin ny c a vo m hnh da

vo gi thuyt c kim nh nhiu nc, l ng gp ca FDI ti tng trng

cn ph thuc vo lao ng c trnh ca mt nc. Trong m hnh ny, bin tFDIxH)(

c coi l mt i lng biu th kh nng hp th FDI ca nn kinh t . tX l tp hp

ca cc bin c lp khc c nh hng ti tng trng, v d chi tiu ca chnh ph, vn

u t trong nc vi t cch l mt i lng xc nh tng trng v kt qu ca hot

ng xut nhp khu phn nh mca nn kinh t v.v.

II. S LIU

S liu s dng cho m hnh l b s liu theo chui thi gian t 1988-2003 ly t

nhiu ngun khc nhau. S liu v tc tng GDP thc t trn u ngi tg v s liu


43/99


Trang 39

tFDI (thc hin47) c thu thp v tnh ton da vo s liu chnh thc do Tng Cc

thng k v Cc u t Nc ngoi-B K hoch v u t cung cp.

Di gc l thuyt, vn con ngi l i lng phn nh trnh ca lc lng lao

ng, c hnh thnh qua nhiu knh khc nhau, nhng ch yu vn qua knh gio dc.Tuy nhin, trong phn tch nh lng, n nay vn cha c s thng nht trong cch xc

nh vn con ngi. L do chnh thng thy cc nc ang pht trin l h thng thng

k km, thng thiu s liu cn thit v khng c cp nht u n. Cho nn khng c

mt i lng chun cho vn con ngi. Nh cp trn, vn con ngi c th

tng tc vi FDI v v vy nh hng ti ng gp ca FDI ti tng trng. V vy, m

hnh (12) s kim nh gi thuyt ny bng cch s dng ba bin vn con ngi khc nhau

c th so snh nhng tc ng c th xy ra. Ba bin l: tHP, tHS v tHBC . Binth nht c o bng t l lao ng ang lm vic trong nn kinh t tt nghip cp tiu

hc, bin th hai l t l ca lao ng tt nghip ph thng cs, bin th ba l t l

dn s bit ch. Cc bin ny c ly t ngun ca B Lao ng-Thng binh v X hi

v nhiu ngun khc.

Cc bin c lp khc tc ng ti tng trng c a vo m hnh gm tnschi_ l

chi thng xuyn t ngn sch nh nc so vi GDP v thoinhapkt l bin gi biu th cho

hi nhp kinh t. Bin thoinhapkt nhn gi tr 1 t qu III nm 1995 v gi tr 0 cho cc

nm trv trc. S liu v tnschi_ c ly t ngun Tng cc Thng k v Bo co

kinh t Vit Nam nm 2003 ca Vin Nghin cu qun l kinh t T. Do thi gian nh

gi bt u tnh t nm 1988 l nm u tin thc hin Lut u t Nc ngoi- nn s

quan st theo nm ch l 16. khc phc nhc im ny, s liu s dng cho m hnh

c tch theo s liu qu.

III. KT QUNH GI

M hnh trn y c c lng bng phng php bnh phng nh nht hai bc

(2SLS) c ch n tng quan chui v tnh dng ca chui khi s dng chui s liu

47 Nhm nghin cu khng c c vn FDI thc hin ca ring pha nc ngoi theo chui s liu. Hn na,vic bc tch nu khng chnh xc c th dn n sai lch nhiu hn. V vy, n gin y ginh t l vnthc hin ca pha nc ngoi so vi tng vn FDI thc hin l khng i. Vi ginh nyth kt qu hi qui sdng s liu FDI thc hin tng l c th chp nhn i vi phng php phn tch lng.


44/99


Trang 40

theo thi gian48. Xt v phng php lun, mt khi c du hiu ca tng quan chui th

phng php bnh phng nh nht thng thng (OLS) khng hiu qu v phng php

2SLS l mt la chn tt hn. Ngoi ra, s dng phng php 2SLS c ch n tng

quan chui cn cho php s dng cc gi tr tr ca bin c lp v bin ph thuc lm cc

bin cng c cho m hnh. Do , m hnh ny cn kim sot c tc ng tr ca cc

bin a vo ti tng trng. M hnh s dng hai bin49 cng c l GDP thc t trn u

ngi di dng logarit (k hiu l )log( nGDPbinhqua ) v chi u t pht trin t ngn

sch (k hiu l dautupt). tha mn iu kin chn bin cng c, hai bin ny c gi

nh l c nh hng ti bin ph thuc v bin gii thch, nhng khng c nh hng ti

phn sai s. Trn thc t, hai bin )log( nGDPbinhqua v dautupt c thp ng cc iu

kin v v vy c la chn trong m hnh. Kt quc lng m hnh s dng vncon ngi l bin tHS c trnh by tc lng I n c lng IV ca Biu 3. M

hnh s dng vn con ngi l bin tHBC v tHP vi kt qu trnh by c lng V v

V

rrfdi - tang truong ktvn 1988-2010

Documents