www.socialcm.wordpress.com/

• સામાિિક પિિવતતન એ સાવતતીક અને િિિલ પિિયા છે.• પિિવતતનની પિિયા કેિલાક દેશોમાં ઝડપી હોય છે .

તો કેિલાક દેશોમાં ઘીમી હોય છે .• પિિવતતનની સમાિ પિ વયાપક અને લાંબા ગાળાની

અસિો થતી હોય છે .• સામાિિક પિિવતતન – • સમાિના માળખામાં અને સામાિિક સંસથાઓમાં

આવતા બદલાવને સામાિિક પિિવતતન તિીકે ઓળખવામાં આવે છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• સાંસકૃિતક પિિવતતન• સમાિની સાંસકૃિતક બાબતમાં થતા પિિવતતનને સાંસકૃિતક પિિવતતન કહે છે .

• ભૌિતક પિિવતતન • સમિમાં ભૌિતક િીતે થતા પિિવતતનને ભૌિતક પિિવતતન કહે છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• ભાિતીય સમાિમાં કઇકઇ બાબતોમાં પિિવતતન આવયુ ંછે ?

• િશકણમાં વધાિો , લોકોમાં જગિૃત, વયિિતગત સંપતક અને

સામાિિક કાયદાઓ વગેિે બાબાતોમાં પિિવતત આવયુ ંછે.

• સામાિિક પિિવતતન કયા પિિબળોના કાિણે શકય બને છે.

• શહેિીકિણ, સાંસકૃિતક , િાિકીય, વૈચાિિક અને પચાિ- પસાિનાં સાધનો વગેિેના કિણે શક બને છે .

www.socialcm.wordpress.com/

• કાયદાની સામાનય જણકાિી અને તેની િરિિયાત શામાિે?

• આપણા દેશમાં સાકિતાના નીચા દિના કાિણે સામાનય

નાગિિકને કાયદાની જણકાિી ઓછી હોય છે .• જણકાિીના અભાવે કાયદાનો ભંગ થાયતો સજ કે

દંડ માફ થઇ શકતો નથી • એિલે નાગિિકે તેને સપશતતા કાયદાની સામાનય

જણકાિી હોયતો કાયદાનો ભંગ ન થાય તે િીતે વતી શકે .

www.socialcm.wordpress.com/

• બંધાિણ અને કાયદાની સામાનય જણકાિીથી આપણે આપણા અિધકાિો સાિી િીતે ભોગવી શકીએ છી.• તથા સમાિ અને િાષટ પતયેની આપણી ફિિો સાિી

િીતે અદા કિી શકીએ.• કાયદાની જણકાિી હોય તો આપણે શોષણ અને

અનયાય સામે િકણ પાપત કિી શકીએ.

www.socialcm.wordpress.com/

• નાગિિક અિધકાિો• નાગિીકોના વયિિતતતવના સવતતોમુખી િવકાસ માિે

મળવી િોઇતી અમુક ચોકસ અનુકૂળતાઓને મળૂભતૂ

અિધકાિો કહે છે.• સંયુિત િાષટસંધે માનવહકોનુ ંવૈ િિક ઘોષણા પત

જહેિ કુુ છે.• ભાિતનાં બંધાિણમાં માનવહકોના ઘોષણા પતનો

સમાવેશ કયો છે.• તેમાંથી કેિલીક બાબતો િાિનીિતના માગતદશતક

િસદાંતમાં સમાવેશ કિવામાં આવી છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• મળૂભતૂ અિધકાિો• ભાિતના બંઘાિણના તીજ ભાગમાં કોઇ પણ

ભેદભાવ વગિ દિેક નાગિિકને છ (6) મળૂભતૂ અિધકાિો આપવામાં આવયા છે .

• સમાનતાનો અિધકાિ• સવતંતતાનો અિધકાિ• શોષણ િવિોિધ અિધકાિ• ધાિમિક સવતંતતાનો અિધકાિ• સાંસકૃિતક અિધકાિ• બંધાિણીય ઇલાિનો અિધકાિ

www.socialcm.wordpress.com/

• સામાનય િીતે ભાિતના દિેક નાગિિક આ અિધકાિો ભોગવેશે

• િો આ અિધકાિનો ભંગ થાય તો અદાલતમાં િઇ પોતાના

અિધકાિનુ ંિકણ કિી શકે છે આ અિધકાિ ને બંધાિણીય

ઇલાિ નો અિધકાિ કહે છે.• બંધાિણીય ઇલાિનો અિધકાિ એ આપણા બંધાિણનુ ં

િવિશષિ લકણ છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• બાળકોના અિધકાિો• આપણા સમાિમાં સૌથી અસુિિકત વગત એ બાળકો

છે.

• કોઇ પણ િાષટના િવકાસનો આધાિ બાળકોના સવાુગી િવકાસ

પિ િહેલો છે.

• બાળિવકાસ અને તેમનુ ંકલયાણ કોઇ પણ સમાિના સવાુગી

િવકાસની પવૂતશિત છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• આપણી પાથિમકતા• બાળકોનો સાિી િીતે ઉછેિ , શાિીિિક, માનિસક અને

બોિદક શિિતનો િવકાસ કિવો તથા સવસથ, િવાબદાિ

નાગિિ બનાવવા એ છે.

• સંયુકત િાષટ સંઘે બાળકોના અિધકાિોની ઘોષણા કિી છે.

• બાળકોના અિધકાિો• જિત, િંગ , ભાષા, ધમત કે િાષટીયતાના આધાિે

ભેદભાવ વગિ જવવાનો અિધકાિ

www.socialcm.wordpress.com/

• બાળકોના યોગય પાલન પોષણનો આિધકાિ તથા ખાસ કાિણ

વગિ બાળકને માતાિપતાથી અલગ કિી શકાય નિહ• િશકણ મેળવવાનો અને વયિિતતવનો િવકાસ

કિવાનો અિધકાિ• તંદુિસત અને સવસથ જવન જવવાનો અિધકાિ ,

િમતગમત અને મનોિંિનની પવિૃતમાં ભાગ લઇ આનંદીત

જવન જવવાનો અિધકાિ.

www.socialcm.wordpress.com/

• અિભવયિિતનો અિધકાિ તથા મંડળો િચવાનો અને તેના સભય બનવાનો અિધકાિ દા.ત. બાળસંસદ.

• શાિીિિક અથવા માનિસક િહ ંસા, યાતના સામે િકણ મેળવવાનો અિધકાિ .• પોતાના શાિીિિક,માનિસક,નૈિતક અને સામાિિક

િવકાસ માિે સામાિિક સુિકા અને યોગય જવન સતિ પાપત

કિવાનો અિધકાિ.

www.socialcm.wordpress.com/

• આજ સમાિમાં બાળકોની ઉપેકા અને બાળમજૂિી જવી

ગંભીિ સમસયા ઉભી થઇ છે .• આજ બાળકો ઉપેકા અને બાળમજૂિીનો ભોગ ન બને

તે માિે તેમનુ ંિકણ કિવાની ખાસ િરિ છે.• આ કામ લોક જગિૃતની ઝંબેસ દાિ કિી શકાય તેમ

છે. • આ સમસયા આપણે સાવત િતક અને ફિિિયાત િશકાણ

દાિા હળવી કિી શકીએ

www.socialcm.wordpress.com/

• બાળપીડા• બાળકો ઉપિ થતા અતયાચાિની અસિ તેના શિીિ

અને મન ઉપિ થાય છે .• બાળકોનુ ંમન અતયતં સંવેદનશીલ હોય છે. • તેથી તેની ઉપેકા, શાિીિિક સજ કે ધમકીથી તેને

માનિસક પીડા થાય છે .• કેિલીક વખત બાળકો શાિીિિક અને જિતય

સતામણીનો ભોગ બનેશે તે તેને માનિસકપીડા આપે છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• આવી જિતય સતામણીની ઘિનામાં બાળક કહેતા ખચકાિ

અનુભવે છે. તેથી તેને િવિાસમાં લઇ િરિી કાનનૂી પગલા

ભિવા િોઇએ.

• આવી ઘિનાઓમાં માતાિપતા, િશકકો અને વડીલોએ તાતકાિલક ધયાન આપવુ ંિોઇએ• બાળકનો સવાુગી િવકાસ થાય તેમાિે ઘિમાં

વાતાવિણ સવસથ અને તનાવ મુિત હોવુ ંિોઇએ• કંુ ટંુબમાં બાળકોને સનેહ , હુંફ, સલામતી સવીકૃિત પાપત

થવી િોઇએ.

www.socialcm.wordpress.com/

• બાળમજુિી અને ઉપે િકત બાળકો• 14 વષતથી ઓછી ઉમિના શિમકોને બાળશિમક કે

બાળમજુિ કહે છે.• િવિમાં સૌથી વઘુ બાળમજુિ ભાિતમાં છે.• ભાિતમાં બાળમજુિની સંખયા એક કિોડ જિલી છે .• ભાિતની કુલ વસતીના 1.5% જિલી થાય છે .

• તેમાં સી બાળમજુિની સંખયા 45% છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• ભાિતમાં મોિાભાગના બાળમજુિો ખેતીવાડી અથવા તેની

સાથે સંકળાયેલી પવિૃતઓ પશુપાલન, મતસય ઉધોગ, િગંલ

સાથે સંકળાયેલી પવિૃતઓમાં િોકાયેલ છે.

• બાળકએ શમનુ ંસસતું સાધન છે .• બાળકને માલીક દાિા ડિાવી, ધમકાવી, લાલચ આપી

કામ કિાવી શકાય છે.

• બાળકના કામના કલાક નકી હોતા નથી, ઓછા વેતને કામ

કિાવી શકાય છે.www.socialcm.wordpress.com/

• બાળમજુિીનુ ંમુખય કાિણ ગિીબી છે.• બાળક પોતાનુ ંપેિ ભિવા કે પોતાના પિિવાિને

મદરપ થવા મજુિી કિે છે .• કેિલીક વખત કંુટંુબ દેવામાં ડુબી જય છે તયાિે

બાળકને મજુિી કિવા દબાણ કે ફિિ પાડવામાં આવે છે .

• બાળમજુિી ભાિતીય સમાિનુ ં કલંક છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• બંધાિણમાં બાળકના િકણ અને િવકાસ માિેની િોગવાઇઓ

• 14 વષતથી ઓછી ઉમિના બાળકને કાિખાના કે િોખમ ભિેલા

સથળે કામે િાખી શકે નિહ .

• બાળકનુ ંશોષણ ન થાય તેમિ નૈ િતક સુિકા અને ભૌિતક

સુિવધાઓથી વંચીત કિી શકાય નિહ.• બંધાિણમાં 14 વષતની ઉમિના દિેક બાળકને મફત

અને ફિજયાત િશકણનો મળૂભતૂ અિધકાિ આપવામાં

આવયો છે. www.socialcm.wordpress.com/

• બાળક િશકણથી વંચીત િહીજય તો કેિલીક વખત ચોિી,

લુિ ,નશીલા પદાથતની હેિાફેિી જવી અિનષિ પવિૃત કિવા

લાગે છે.

• વદૃો અને િન:સહાયનુ ંિકણ• વદૃો અને િન:સહાય વયિિતની સમસયાનો પશન

િવિવયાપી છે.

• આ પશન વયિિતગત છે .પણ આવા લોકો સમગ સમાિ માિે

િચંતાનો િવષય છે .www.socialcm.wordpress.com/

• ઇ.સ.1999 વષતને આતિ િાષટીય વદૃ વષત તિીકે ઘોિષત

કિવામાં આવયુ ંછે.• ભાિત સિકાિે ઇ .સ.1999માં વદૃો માિે િાષટીય નીિત

નકી કિી છે.• વદૃોની સમસયાઓ• વયિિતની ઉમિ વધતા શાિીિિક અને માનિસક શિિત

ઓછી થતી જય છે . તેથી કંુટંુબ પતયેનુ ંયોગદાન ઓછં

થત ંુજય છે.તેથી તેની પિતષઠા ઓછી થતી જય છે .

www.socialcm.wordpress.com/

• વધતા િતા વયિિતવાદ અને ભૌિતકવાદને કાિણે વદૃ વયિિતના માન-સનમાન ઓછા થતા જય છે.• કંુ ટંુબો િવભિત થતા વદૃોની સમસયામાં વધાિોથયો

છે. • તેમને ઘિડા ઘિમાં િહેવાની ફિિ પડે છે.• જયાિે વદૃોને સનેહ , હુંફની િરિ હોય છે .તયાિે તે

ઉપેકા અને િન:સહાયની િસથિત અનુભવે છે.• એકલા િહેતા વદૃોની સલામતીની સમસયા આજ

વધતી જય છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• વદૃોની સલામતી અને િકણ માિે ખાસ પગલા લેવા િોઇએ.

• પિંપિાગત વયવસાયમાંથી િનવતૃ થતા લોકો માિે પેશન

યોિના હોવી િોઇએ• એકલા િહેતા વદૃ વયિિતએ નજકના પોલીસ સિેશને

નોધણી કિાવવી િોઇએ.• વદૃોએ પણ અિસ પિસ મળતા િહેવ ુ ંિોઇએ અને

મુશકેલીમાં સહાયભતૂ થવુ ંિોઇએ

www.socialcm.wordpress.com/

• િવકલાંગ• જ વયિિત શાિીિિક અથવા માનિસક કિતઓથી

પીડાતી હોય તેમને સામાનય િીતે િવકલાંગ કહેવાય છે.• િવકલાંગના બે પકાિ છે. • (1) શાિીિિક – • બહેિા મકૂબિધિ ,નેતિહન કે હાડકાંની િવકૃિત

ધિાવનાિ શાિીિિક િવકલાંગ કહેવાય.

www.socialcm.wordpress.com/

• (2) માનિસક -

• મંદબુિદ,માનિસક બીમાિી કે મગિના લકવાગસત લોકોને

માનિસક િવકલાંગ કહેવાય.• આવી િવકલાંગતાના કાિણે કેિલીક વખત તેઓ

સામાિિક ઉપેકા, ધણૃા અને તચુછાતાની લાગણી અનુભવે છે.• તેથી તેમના પતયેનો આપણો વયવહાિ હુંફાળો અને

માનવીય હોવો િોઇએ.• િવકલાંગતા એક િવિ વયાપી સમસયા છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• િવિમાં 50 કિોડ જિલા િવકલાંગ લોકો છે.

• ભાિતમાં સવા કિોડ જિલા િવકલાંગો છે.• ભાિતની કુલ વસતીનાઅ 1.8% જિલા િવકલાંગ લોકો

છે.• સંયુિત િાષટસંઘે ઇ.સ.1981 ના વષતને આતિ િાષટીય િવકલાંગ વષત તિીકે ઘોિષત કુુ છે .• ઇ.સ.1983 થી ઇ.સ.1992 ના દસકાને િવકલાંગ દસકા

તિીકે ઘોિષત કો છે .

www.socialcm.wordpress.com/

• ભાિતમાં િવકલાંગના િહતોના િકણ માિેના કાયદા• ઇ.સ.1992નો િવકલાંગ પુનવાતસ માિેનો કાયદો• ઇ.સ.1995 નો િવકલાંગને સમાન તકો , અિધકાિો અને

તેમની સહભાિગતા સંબંધેનો કાયદો • ઇ.સ. 1999 નો િવકલાંગતાથી પીડાતી વયિિતઓ ના

કલયાણ માિે િાષટીય પંચ માિેનો કાયદો

www.socialcm.wordpress.com/

• ભાિતમાં આ કાયદાના આધાિે નીચેના પગલા ભિવામાં

આવયા છે.• સિકાિી નોકિીઓમાં 3% અનામત બેઠકોની િોગવાઇ • જહેિ અને ખાનગી સંસથાઓમાં 5% નોકિી િાખવામાં

આવે તે માિે પોતસાહન• 18 વષતની વય સુધી તમામ િવકલાંગને િન:શુલક

િશકણ• મકાન, વેપાિ , ફેકિિી જવી સંસથાઓ માિે િાહત દિે િમીનનો પિૂી પાડવામાં આવે છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• િવકલાંગો માિે ખાસ િોિગાિ કાયાતલયો , વીમાની પૉલીસીઓ

અને બેકાિી ભથથાંની વયવસથા કિવી.• િવકલાંગોના કલયાણ માિે એક મુખય કિમશનની

િનયુિિત કિવી અને તેમનાં િહતો અને હકોના િકણની

િવાબદાિી ઉઠાવવી.• અસામાિિક પવિૃતઓ• સમાિ અને કાયદા દાિા પિતબંિધત વયિિત કે

સમહૂની વતતણુકને અસામાિિક પવિૃત કહેશે.www.socialcm.wordpress.com/

• અસામાિિક પવિૃતઓ• ભષટાચાિ, દાણચોિી ,સંગાહાખોિી , કાળાબજિ, કાળં

નાંણું, નશીલા પદાથો , દવાઓ અને શસોની ગેિકાયદે

હેિફેિ જવી અસામાિિક પવતૃી છે.• ભષટાચાિ• સાવતિિનક હોદાનો વયિિતગત લાભ લેવા માિે

ઉપયોગ એિલે ભષટાચાિ• ભષટાચાિ એ એક િવિ વયાપી અસામાિિક પવિૃત છે.www.socialcm.wordpress.com/

• પદ અને સતાના દુિઉપયોગમાંથી ભષટાચાિ ઉદભવે છે.

• ભષટાચાિમાં ભેિસોગાદ, છેતિિપંડી , પકપાતી વલણનો

સમાવેશ થાય છે .• આજ ભષટાચાિ સમાિના દિેક કેતે કોઇ ને કોઇ

સવરપે િોવા િોવા મળે છે .• ભષટાચાિથી કાળં નાંણું સજતય છે .જ િાષટના િવકાસને અવિોધે છે.• લોકશાહીના પાયા િનબતળ બનાવે છે. તથા સામાિિક

અને નૈ િતક મલૂયોનો હાસ કિે છે .

www.socialcm.wordpress.com/

• કાયદા અને સતાની સવોચચતા અને િવિસનીયતા ઓછી કિે

છે.• ભષટાચાિીને િાષટદોિહ ગણવો િોઇએ• ટાનસપિનસી ઇનટનેશનલ િવિભિમાં સાવતિનીક સતિે ભષટાચાિની તપાસ કિીને કા દેશમાં કેિલો

ભષટાચાિ છે.

તેનો અહેવાલ બહાિ પાડે છે .

• ઇ.સ.2000 માં િવિના 90 દેશોમાં ભાિતનુ ંસથાન 69 મુ ંહતું

www.socialcm.wordpress.com/

• એિશયામાં સૌથી ઓછો ભષટાચાિ િસંગાપુિમાં છે. • પછી હોગકોગ અને જપાન આવે છે.• િવિમાં નિહવત ભષટાચાિ ધિાવતા પાંચ દેશો િફનલેનડ, ડેનમાકત , નયુિઝલેનડ, િસવડન અને કેનેડા છે .• સિકાિના ભષટાચાિ િોકવાના ઉપાયો• ઇ.સ.1988 નો ભષટાચાિ િવિોિધ િનયમન• આ િનયમ પમાણે સાવતિિનક જવન શુદ કિવા માિે સતા,પદનો દુિઉપયોગ અને આવક કિતાં વધુ

સંપિત િાખવી એ િશકાપાત ગુનો છે.

www.socialcm.wordpress.com/

• ઇ.સ.1964 માં કેનદીય લાંચ રુશવત બયુિોની સથાપના• કેનદીય લાંચ રુશવત બયુિો સિકાિી કમતચાિીઓ

િવરુધ ભષટાચાિના કેસોની તપાસ કિે છે . અને ગુનેગાિ

સાિબત થાય તો સજ કિે છે .

• દિેક િાજયે નાગિિક માગતદિશ િકા બહાિ પાડી છે .• નાગિિક માગતદિશ િકાનોઉદેશ – નાગિિકોએ શું કિવુ ં

અને શું ન કિવુ ંતેન ુ ંમાગતદશતન પુરુ પાડે છે .તથા લોકોમાં

જગિૃત લાવવાનુ ંકામ કિે છે .

www.socialcm.wordpress.com/