શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિ તાલીમ મોડ્યુલ

Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk, økwshkíkMkufxh-17, økktÄeLkøkh

økwshkík «kÚkr{f rþûký Ãkrh»kË

þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{rík (SMC)íkk÷e{ {kìzâw÷

LkðuBçkh - 2011

þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{rík (SMC){kt{khe yku¤¾....

Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk, økwshkík

SMC Lkk MkÇÞLke Mkne

SMC / þk¤kLkwt Lkk{:

SMCLkk MkÇÞLkwt Lkk{ :

SMC{kt nkuÆku:

½hLkwt MkhLkk{wt:

økk{:

íkk÷wfku:

rsÕ÷ku:

{khk hMkLkk rð»kÞku:

{khe þk¤k {kxu {khku MktfÕÃk:

«MíkkðLkk

RTE-2009 yLðÞu «kÚkr{f þk¤kyku{kt þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{rík (SMC) Lke h[Lkk

fhðk{kt ykðe Au. þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{ríkLkk 12 MkÇÞku{kt 75 % yux÷u Lkð MkÇÞku

þk¤k{kt yÇÞkMk fhíkkt çkk¤fkuLkk ðk÷e Au su{kt 50% {rn÷k MkÇÞku Au.

SMCLkk yæÞûk yLku WÃkkæÞûkLke ÃkMktËøke ðk÷e MkÇÞku{ktÚke fhðk{kt ykðe Au. þk¤kLkk

yk[kÞo / {wÏÞ rþûkf / ©uÞkLk rþûkf SMC Lkk MkÇÞ Mkr[ð íkhefu fk{økehe fhu Au. SMCLkk

MkÇÞkuLke Ëh ºký {rnLku yufðkh MkÇÞkuLke yLkwfq¤íkkyu çkuXf çkku÷kððk{kt ykðu Au.

SMC Lkk MkÇÞkuLkk MkþÂõíkfhý (Capacity Building) fhðk {kxu çkeò íkçk¬k{kt çku

rËðMkLke rLkðkMke íkk÷e{Lkwt ykÞkusLk fhðk{kt yðu÷ Au. yk íkk÷e{{kt {æÞknTLk ¼kusLk

ÞkusLkkLkk {kÃkËtzku, SMCLku ykÃkðk{kt ykðíke økúkLx, MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLkku

hezªøk {uxuheÞ÷ íkhefu Mk{kðuþ fhu÷ Au ßÞkhu RTE-2009 Lkk fkÞËk{kt Ëþkoðu÷

Mk{kLkíkk, þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{rík (SMC) Lke ¼qr{fk, þk¤kfeÞ fk{økeheLkwt

ËMíkkðuSfhý, økwýð¥kk yr¼ð]ÂæÄ, íktËwhMík MðkMÚÞ, MðåAíkk y™u «uhýk suðe

çkkçkíkkuLke rðrðÄ «ð]r¥kyku îkhk n¤ðkþÚke íkk÷e{ ykÃkðk {kxu «ÞíLk fhu÷ Au.

SMCLkk MkÇÞkuLku MðiÂåAf MktMÚkkyku (NGO) îkhk íkk÷e{ ykÃkðk{kt ykðLkkh Au.

Mk{ks{kt NGOLke fk{økehe îkhk ykøkðe AkÃkLkku ÷k¼ SMCLkk MkÇÞkuLku yÃkkLkkh Au.

suÚke SMCLkk MkÇÞku þk¤kLke Ëu¾hu¾ (Monitoring) fhe þk¤k{kt rLkÞr{íkíkk, økwýð¥kk

yr¼ð]ÂæÄ, þiûkrýf ÃkÞkoðhý suðe çkkçkíkkuLku yøkúuMkh hk¾e þfþu.

yk íkk÷e{ {kuzâw÷ hkßÞ Mkhfkh, Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk, UNICEF, Save the Children

suðe MðiÂåAf MktMÚkkykuLkk (NGO) MknfkhÚke íkiÞkh fhe ykÃk Mk{ûk {wfðk{kt ykðu÷ Au.

ykþk Au fu, økwshkíkLkk «kÚkr{f rþûkýLke Wßsð¤ ykðíkefk÷ Mkkfkh fhðk{kt SMCLkk

Ëhuf MkÇÞkuLku yk íkk÷e{ yLku íkk÷e{ Mkk{økúe WÃkÞkuøke Lkeðzþu.

ykÃk Mkki ¿kkLkYÃke Þ¿k{kt Éíðes çkLkku íkuðe yr¼÷k»kk.

{Lkkus yøkúðk÷, (IAS)

Mxux «kusuõx zkÞhuõxh, SSA yLku fr{~™h, MDM

økktÄeLkøkh, økwshkíkLkðuBçkh 2011

English Version økwshkíke yLkwðkË

1 SSA Sarva Shiksha Abhiyan Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk

2 RTE Right to Education rþûkýLkku yrÄfkh

Act 2009 Act 2009 yrÄrLkÞ{2009

3 SMC School Management þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{ríkCommittee

4 MDM Mid Day Meal {æÞknTLk ¼kusLk

5 WSDP Whole School MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkk Development Plan

6 CRC Cluster Resource õ÷Mxh rhMkkuMko MkuLxhCenter

7 BRC Block Resource ç÷kìf rhMkkuMko MkuLxhCenter

8 MIS Management Information {ìLkus{uLx ELVku{uoþLk

System rMkMx{

9 DPC District Project rzMxÙeõx «kusuõx

Co-ordinator fku-ykuzeoLkuxh

{khwt Ãkqhwt Lkk{ þwt Au?

yLkw¢{rýfk

¢{ rð»kÞktøk ÃkkLkk Lkt.

«MíkkðLkk

{khwt Ãkqhwt Lkk{ þwt Au ?

1 Mk{kLkíkk 01(Equality)

2 ¼uË¼kð 04(Discrimination)

3 MÚkkrLkf {w~fu÷eyku yLku ûk{íkkyku 07(Local Problems and Capabilities)

4 çkkøkçkkLke (y{khe þk¤kLkku çkøke[ku) 14(School Gardening)

5 íktËwhMíke, MðkMÚÞ yLku MðåAíkk 18(Health and Hygiene )

6 MÚkkrLkf MktMkkÄLk ({kLkðeÞ ÃkÞkoðhý MkktMf]ríkf yLku ¼kiríkf) 23

Lkku þk¤k{kt Vk¤ku( Contribution of Local school resources -Human, Environmental, Cultural and Physical)

7 «MktøkkuLkk ykÞkusLk yLku Wsðýe{kt Mk{wËkÞLke Mkk{u÷økehe 27(Involvement of Community in Event Planningand its celebrations)

8 «uhýk (rðãkÚkeoyku, rþûkfku, yLÞ) 31Motivation (Student, Teachers and Others)

9 ËMíkkðuSfhý 34(Documentation )

10 økwýð¥kk yr¼ð]ÂæÄ 38(Quality Enhancement)

11 þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk{kt Mkk{u÷økehe 41(Involvement in School Management)

12 fkuBÃÞwxh îkhk rþûký 44(Computer Aided Learning)

13 rðf÷ktøk çkk¤fku {kxuLkwt Mktfr÷ík rþûký 45(Integrated Education for Disabled Children - IED)

14 ðifÂÕÃkf rþûký ÔÞðMÚkk 47(Alternative Schooling)

15 {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk 48(Mid Day Meal)

16 þk¤k (SMC)Lku ykÃkðk{kt ykðíke økúkLx 55(Grants given to the school - SMC)

17 MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkk 59(Whole School Development Plan - WSDP)

¢{ rð»kÞktøk ÃkkLkk Lkt.

q þk¤kLkk ík{k{ çkk¤fkuLke òrík, Ä{oLkk ¼uË¼kð rMkðkÞ ÂMðf]íke ÚkkÞ íku{ fhðwt.

q ykŠÚkf MkæÄhíkkLkk ÄkuhýLku rþûkýLke «r¢Þk{ktÚke Ëwh fhe Mk{kLkíkkLke íkfku MÚkkÃkðe.

q økúkBÞ / þnuhe ík{k{ rðMíkkhLkkt çkk¤fkuLku økwýð¥kkÞwõík Mk{kLk rþûkýLke «kró fhkðe þfu.

q Mkk{kLÞ çkk¤fLke Mkh¾k{ýe{kt rðf÷ktøk çkk¤fkuLku Ãký ík{k{ «Mktøku Mk{kLk íkf Ãkqhe Ãkkzðe.

q SMC Lkk MkÇÞkuLke ÃkMktËøke{kt ík{k{ òrík, Ä{oLkk MkÇÞkuLku Mk{kLk Äkuhýu «kÄkLÞ ykÃkðk{kt ykðu.

Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk yLku RTE ytíkøkoík rþûký MkkiLkku Mk{kLk yrÄfkh y™u ‘‘Mkki ¼ýu Mkki ykøk¤

ðÄu’’ yu MktõÕÃkLkk ÃkrhÃkqýo fhðk {kxu Mk{kLkíkkLku yðhkuÄf Lke[uLkk Ãkrhçk¤ku Ëqh fhðk yrLkðkÞo Au.

økúkBÞ - þnuhe rðãkÚkeo ytøkuLke {kLÞíkk

økheçk - ÄrLkf rðãkÚkeo ytøkuLke {kLÞíkk

Mkk{kLÞ çkk¤f - rðf÷ktøk çkk¤f ytøkuLke {kLÞíkk

þe¾ðk þe¾ððkLke «r¢ÞkLkku ¼uË (nkUrþÞkh - Lkçk¤kt çkk¤fku)

òrík, Ä{oLkk ykÄkhu yMk{kLkíkk

fw{kh-fLÞkLke yMk{kLkíkk

Mk{kLkíkk1 Equality

1

«ð]r¥k

Ãkqðo¼qr{fk : ðøkoLkk Mkki íkk÷e{kÚkeoyku MkkÚku íks¿k Mk{kLkíkk yðhkuÄf

Ãkrhçk¤ku rðþu [[ko fhþu.

nuíkw : (1) SMCLkk MkÇÞku Mk{kLkíkkLkwt {níð Mk{su.

(2) çkk¤fkuLku Mk{kLk yrÄfkh «kó ÚkkÞ íku {kxu SMC {ËË fhu.

(3) «ð]r¥k îkh ykLktË «kó ÚkkÞ.

ÃkæÄrík : • íks¿k íkk÷e{kÚkeoykuLku {kuzâw÷{kt ykÃku÷ [uf÷eMx ¼hðk Mkq[Lkk

ykÃkþu.

• {kuzâw÷{kt ykÃku÷ [uf÷eMxLkk ykÄkhu ç÷ufçkkuzo Ãkh yÚkðk

fkzoÃkuÃkh Ãkh [kxo çkLkkðþu.

• íkk÷e{kÚkeoykuyu ¼hu÷ [uf÷eMx ÃkhÚke çkLkkðu÷ [kxo

íkk÷e{kÚkeoykuLkk «rík¼kðku Ëþkoðu Au.

SMC Mk{kLkíkkLkkt Äkuhýku MÚkkÃkðk ykx÷wt fhe þfu.

“fkuý çkLkþu MkV¤”

fkzo ÃkuÃkh yLku

{kfoh ÃkuLkyÚkðk

ç÷ufçkkuzo, [kuf

yLku zMxh

Mk{Þ 20 r{rLkx

Mkk{økúe

2

[uf÷eMxyLkw. Mkt¼kðLkk rðãkÚkeoLkk Lkk{

1. rþûkf çkLkþu

2. MkirLkf çkLkþu

3. zkuõxh çkLkþu

4. hMkkuE çkLkkðþu

5. h{íkðeh çkLkþu

6. ÃkkE÷kux çkLkþu

7. VuþLk rzÍkELkh çkLkþu

8. yuÂLsrLkÞh çkLkþu

9. «kuVuMkh çkLkþu

10 Mktøkeíkfkh çkLkþu

h{uþ

økheçkrðãkÚkeo

{eLkk søkík®Mkn {w{íkkÍ hu¾k MkwhÃkk÷

rðf÷ktøkrðãkÚkeo

yÇÞkMk{ktLkçk¤ku rðãkÚkeo fLÞk fLÞk

ðtr[ík sqÚk{ktÚke ykðíkku rðãkÚkeo

íkk÷e{kÚkeoyku Lkk «rík¼kð ÃkhÚke çkLkkðu÷ [kxorðãkÚkeoykuLkk Lkk{ [uf÷eMx {wsçk Mkt¼kðLkk ¢{

hu¾k

h{uþ

søkík®Mkn

{eLkk

{w{íkkÍ

MkwhÃkk÷

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 fw÷

[kxoLke Mk{s :

fkuE yuf rðãkÚkeo {kxu 30 íkk÷e{kÚkeo Ãkife 20 íkk÷e{kÚkeo fkuE yuf Mkt¼kðLkk Ãkh Mkt{ík Au íkku íku çkkçkík Ãkh

[[ko fhe þfkÞ.

3

rðãkÚkeo ‘þwt çkLkþu’ íkuLkku ykÄkh íkuLkk{kt hnu÷e Mkw»kwó þÂõíkyku yLku íkuLke ykðzík íku{s {nuLkík Ãkh hnu÷ku

Au. ynª Ëþkoðu÷ ÃkrhÂMÚkrík suðe fu “òrík ykÄkrhík, økheçk rðãkÚkeo, rðf÷ktøk rðãkÚkeo, Lkçk¤ku

rðãkÚkeo...” suðe çkkçkíkku Ãkh LkÚke.

MktËuþ :

Ëk.ík. : ynª hu¾k Lkk Lkk{ Mkk{u 25 íkk÷e{kÚkeoyku yu ‘hMkkuE çkLkkðþu’ Lkku rðfÕÃk ÃkMktË fhu÷ Au. yk

WÃkhÚke [[ko {kxuLkku {wÆku : þk {kxu {kuxk ¼køkLkk íkk÷e{kÚkeoykuyu yk rðfÕÃk ÃkMktË fÞkuo Au ?

[[ko - MktðkË :

çkkuzo Ãkh çkLkkðu÷ WËknhýYÃk [kxoLkk ykÄkhu Lke[u sýkÔÞk {wsçkLkku «&™ íkk÷e{kÚkeoyku Mk{ûk {qfe þfkÞ.

[k÷ku MktfÕÃk ÷Eyu....

y{u y{khe þk¤k{kt....

q MkkiLku Mk{kLk heíku rþûkýLkku yrÄfkh ykÃkeþwt.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................

4

økwýð¥kk÷ûke rþûkýLke «króLkk yðhkuÄkuLke ÞkËe{kt yuf {níðLkwt Ãkrhçk¤ ¼uË¼kð Au.

¼uË¼kð yux÷u þwt ?

y{wf òrík, ¿kkrík, Ä{o yLku ykŠÚkf Mk{]ræÄLkk íkVkðíkLku ykÄkhu yufçkeòÚke n÷fk fu WÃkhe

fûkkLkk Mkkrçkík Úkðwt yÚkðk fhðwt íku.

¼uË¼kð2 Discrimination

SMC MkÇÞku ¼uË¼kð Ëqh fhðk ykx÷wt fhe þfu.

q þk¤k Ãkrhðkh MkkÚku [[ko fhe Mk{kLkíkkLkwt ðkíkkðhý Q¼wt fhu.

q Mkðuo ykÄkrhík ík{k{ «ðuþÃkkºk çkk¤fkuLku «ðuþ yÃkkðu.

q økk{{ktÚke òrík¼uË yLku ¿kkrík¼uËLkk Ëq»kýLku Ëqh fhðk LÞkrÞf y™u Mktíkwr÷ík ðkíkkðhý Q¼wt fhu.

q zÙkuÃk ykWx çkk¤fkuLku Mk{òðe ÃkwLk:«ðuþ yÃkkðu.

q þk¤kLke rðrðÄ «ð]r¥kyku{kt ík{k{ fku{Lkkt çkk¤fkuLku Mkh¾e ¼køkeËkheLke íkf yÃkkðu.

q SMC Lkk rLkÞwõík MkÇÞku{kt ík{k{ òríkLku «kÄkLÞ ykÃku.

q þk¤k{kt Akufhkyku MkkÚku ík{k{ fLÞkykuLkku Ãký «ðuþ ÚkkÞ, «kÚkr{f rþûký Ãkqhwt fhu íku rLkrùík fheyu,

AkufheykuLku yÄðå[uÚke fkuEÃký Mktòuøkku{kt WXkzðk{kt Lk ykðu íkuLke fk¤S hk¾eyu.

«kÚkr{f rþûkýLkk MktË¼o{kt Mkk{krsf ®÷øk¼uË :

ßÞkhu çkk¤f sL{u Au íÞkhu †eíð yLku ÃkwY»kíð çktLkuLkk økwýku ÷ELku sL{u Au. Ãkhtíkw íku{Lkk WAuhLke

ÃkæÄríkLkk fkhýu s íku [ku¬Mk økwýkuLku ÃkkuíkkLkk{kt WAhðk Ëu Au. †e fu ÃkwY»kLkwt MÚkkLk Mk{ks{kt fux÷wt Ÿ[w nkuE

þfu íku çkkçkíku fkuE [ku¬Mk {kÃkËtzku LkÚke.

SMC Mkk{krsf ®÷øk¼uË Ëqh fhðk ykx÷wt fhe þfu.

q þk¤k Ãkrhðkh MkkÚku [[ko fhe Akufhk-Akufheyku {kxu Mk{kLk íkfku Ãkqhe Ãkkzu.

q çkk¤fkuLkk ðk÷eyku MkkÚku [[ko fhe økúkBÞ fûkkyu ®÷øk¼uË Ëqh ÚkkÞ íkuðwt ðkíkkðhý ÃkuËk fhu.

q þk¤k fûkkyu MkkUÃkkíke fk{økehe{kt Akufhk-AkufheykuLku Mkh¾wt «kÄkLÞ yÃkkÞ íku{fhðwt.

q Mk{ks{ktÚke òrík¼uË Ëqh fhðk økúkBÞ fûkkyu rðrðÄ «Þkuøkku îkhk MktËuþk {kuf÷ðk.

5

«ð]r¥k

nuíkw:

MkÇÞkuLke òrík, ¿kkrík ykÄkrhík {kLkrMkfíkk Ëqh fhðe.

MkÇÞkuLkk rð[khkuLku yr¼ÔÞÂõíkLke íkf ykÃkðe. «ð]r¥k îkhk

ykLktË ÷uðku.

íks¿k íkk÷e{kÚkeoykuLku Lke[u ykÃku÷k «&™kuLkk sðkçk ykÃku÷ Ãkìz{kt ÷¾ðk sýkðþu.

Lke[u ykÃku÷k «&™ku suðk çkeò «&™ku Ãký ç÷ìf çkkuzo Ãkh yÚkðk fkzo ÃkuÃkh Ãkh ÷¾eLku íks¿k

íkk÷e{kÚkeoyku Mk{ûk {qfe þfu Au.

«&™-1 ík{Lku MkkiÚke ðÄkhu r«Þ nkuÞ íkuðku htøk sýkðku.

«&™-2 ík{Lku MkkiÚke ðÄkhu ¼kðíke nkuÞ íkuðe ðkLkøkeLkwt Lkk{ ykÃkku.

«&™-3 ík{Lku MkkiÚke ðÄkhu ÃkMktË nkuÞ íku íknuðkhLkwt Lkk{ ÷¾ku.

«&™-4 ík{Lku ík{khe ËirLkf «ð]r¥kyku Ãkife fE «ð]r¥k MkkiÚke ðÄkhu øk{u Au ?

fkzo ÃkuÃkh yLku {kfoh ÃkuLkyÚkðk

ç÷ufçkkuzo, [kuf, zMxh,

Ãkìz yLku ÃkuLk

Mk{Þ 20 r{rLkx

Mkk{økúe

ÃkØrík:

Lk{qLkkYÃk «&Lkku:

q íks¿k ykÃku÷ Mkq[Lkk {wsçk ík{k{ MkÇÞku fk{ fhu Au fu Lknª íku òuþu.

q íkk÷e{kÚkeoyku ÃkkMkuÚke íkuykuyu ÷¾u÷ sðkçkku {u¤ðþu yLku íkuLke LkkUÄ ç÷ìfçkkuzo Ãkh fu fkzo ÃkuÃkh Ãkh

fhþu, íÞkhçkkË «kó rðøkíkkuLku ykÄkhu Lke[u sýkÔÞk {wsçkLkk íku{s íkuLkk suðk çkeò «&™ku Ãkh

[[ko fhþu.

«&™-1 þk {kxu ËhufLkku {LkÃkMktË htøk swËku Au ?

«&™-2 þk {kxu ËhufLke {LkÃkMktË ðkLkøke y÷øk Au ?

«&™-3 þk {kxu ËhufLku swËk-swËk íknuðkh ÃkMktË Au ?

[[ko-MktðkË:

ËhufLke ÃkMktËøke{kt íkVkðík nkuE þfu Au. yu s heíku Ëhuf rðãkÚkeo yufçkeòÚke y÷øk Au. ËhufLku íkuLke

ûk{íkkyku yLkwMkkh íkf Ãkqhe Ãkkzðe òuEyu.

MktËuþ:

6

SMC Lkkt MkÇÞkuLke ¼qr{fk

SMC LkktMkÇÞkuLke ¼qr{fk

þk¤k {hk{ík{kxuLkwt ykÞkusLk

íkiÞkh fheþwt.

økúkLx ðÃkhkþÃkh Ëu¾hu¾

hk¾eþwt.

RTE Lkeòýfkhe Mk{ksLku

ykÃkeþwt.

þk¤kLkefk{økehe WÃkh Ëu¾hu¾yLku rLkÞtºký hk¾eþwt.

þk¤kLke¼kiríkf MkwrðÄk ðÄkhðk

«ÞíLkku fheþwt.

Ëhuf çkk¤fLku rþûkýLkeMk{kLk íkf ykÃke MkðkOøke

rðfkMk fheþwt.

{æÞknLk ¼kusLkÞkusLkk{kt 100% çkk¤fku

÷k¼ ÷u íku{ fheþwt.

þk¤k çknkhLkktçkk¤fkuLku þk¤k «ðuþ

yÃkkðeþwt.

økk{Lkk çkk¤fkuLkwt100% Lkk{ktfLk ÚkkÞ

íku{ fheþwt.

çkk¤fkuLkuøkwýð¥kkÞwõík rþûký«kó ÚkkÞ íku òuEþwt.



q økk{ yLku Mk{ks{kt çkk¤fkuLkk rþûký MktË¼o{kt ËhufLku Mk{kLk íkf Ãkqhe Ãkkzeþwt.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................

7

fkuEÃký ûkuºk{kt MkV¤íkk {u¤ðu÷ ÔÞÂõíkLku ÃkqAeyu fu, ík{u MkV¤íkk fuðe heíku {u¤ðe ? íkku {nkLk ÔÞÂõík yuLke

ykt¾ku{kt yLkuhe [{f MkkÚku sðkçk ykÃkþu fu, fkuE Ãký fkÞo{kt {w~fu÷eyku íkku zøk÷u Lku Ãkøk÷u ykðþu s.

Ãkhtíkw ykÃkýe ÃkkMku su ûk{íkkyku fu Mkt¼kðLkkyku Au yuLkku ykÄkh - Mknfkh {u¤ðeLku {w~fu÷eyku{ktÚke {køko

þkuÄe {trÍ÷ íkhV ykøk¤ ðÄðkLkwt Au.

½h, fwxwtçk, þk¤k fu Mk{ksLkk ûkuºk{kt ykøk¤ ðÄðk {kxu ykÃkýwt ËþoLk (Vision) MÃkü nkuðwt òuEyu.

y{wf Mk{Þ ÃkAe ykÃkýk økk{Lke þk¤k fuðe nþu yu ytøku ÷ur¾ík ykÞkusLk fhðwt òuEyu.

©uc þk¤kLkk ykÞkusLkLku MktÃkqýo heíku Ãkkh Ãkkzðk yuõþLk Ã÷kLk çkLkkððku òuEyu.

yðhkuÄku yLku {w~fu÷eyku Mkk{u ykÃkýe ûk{íkkykuLkk WÃkÞkuøkLkwt ykÞkusLk fhðwt òuEyu.

MÚkkrLkf {w~fu÷eyku yLku ûk{íkkyku3Local Problems and Capabilities

«ð]r¥k Lke[u Ëþkoðu÷ ¼q÷¼q÷k{ýe{ktÚke hMíkku þkuÄðkLke «ð]r¥k fheþwt.

Ëþkoðu÷ r[ºk

yLku çkku÷ÃkuLk

Mk{Þ 20 r{rLkx

Mkk{økúe

8

ík{u WÃkhLke ¼q÷¼q÷k{ýe {ktÚke hMíkku þkuÄðkLke «ð]r¥k fhe ík{Lku hMíkku þkuÄðk{kt þe {w~fu÷e Ãkze ?

[[ko - MktðkË :

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

ík{u hMíkku fuðe heíku þkuæÞku ?

MktËuþ :

(1) MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷

MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷Lkku sL{ íku{Lkk {kuMkk¤

LkrzÞkË{kt E.Mk. 1875Lke 31{e ykuõxkuçkhu

¾uzqík fwxwtçk{kt ÚkÞku níkku. «kÚkr{f rþûký

fh{MkË yLku Ãkux÷kË{kt ÷eÄwt. LkrzÞkË{kt

ykøk¤Lkku yÇÞkMk fhe ðfe÷kíkLkwt ¼ýe

çkuheMxh Úkðk íkuyku rð÷kÞík økÞk. çkkhzku÷eLkk

¾uzqíkku {kxuLkk MkíÞkøkúnÚke økktÄeSyu íkuykuLku

MkhËkh íkhefu yku¤¾kÔÞk. ykÍkËeLke ÷zík{kt

¾uzk MkíÞkøkún, çkkhzku÷e MkíÞkøkún yLku ®nË

Akuzku [¤ð¤{kt íku{ýu Mkr¢Þ ¼køk ¼sÔÞku.

Mðíktºk ¼khík{kt 562 sux÷kt Ëuþe hsðkzktLku

¼khík Mkt½{kt òuzðkLkwt ¾wçk s fÃkÁt fkÞo

ÔÞðnkhfwþ¤íkkÚke Ãkkh Ãkkzâwt. íkuyku ¼khíkLkk

÷ku¾tze ÃkwY»k íkhefu yku¤¾kÞk. íkuyku Mðíktºk

¼khíkLkk «Úk{ LkkÞçk ðzk«ÄkLk yLku øk]n«ÄkLk

çkLÞk níkk.

«ð]r¥k

ÃkØrík:

{w~fu÷ ÃkrhÂMÚkrík{ktÚke {nkLk çkLku÷ ÔÞÂõíkykuLkk VkuxkuøkúkV hsw fhðk yLku íkuLkk rðþu yuf yuf

ðkõÞ hsw fhðk fnuðwt.

9

(2) zkì. yu.Ãke.su. yçËw÷ f÷k{

¼khík híLk zku. yçËw÷ f÷k{Lkku sL{ íkkr{÷LkkzwLkk

«rMkØ ÞkºkkÄk{ hk{uïh{kt 1931{kt ÚkÞku níkku.

«kÚkr{f rþûký hk{uïh{kt yLku {kæÞr{f rþûký

hk{LkkÚkÃkwh{{kt {u¤ÔÞwt. {ÿkMkLke «ÏÞkík MktMÚkk

(MIT) {kt yuhkuLkìrxõMkLkku yÇÞkMk fÞkuo. Yk.

250Lkk ðuíkLkÚke ¼khíkeÞ nðkEË¤Lkk xufrLkf÷

rzrðÍLk{kt rMkrLkÞh MkkEÂLxrVf ykrMkMxLx íkhefu

òuzkÞk. 21 LkðuBçkh 1966{kt íku{ýu ¼khíkeÞ

çkLkkðxLkwt «Úk{ hkufux Wzkzâwt. íkuyku r{MkkE÷{uLk

íkhefu yku¤¾kÞk. íkuyku 25-7-2002Lkk hkusÚke

ykÃkýk ËuþLkk 11{k hk»xÙÃkrík çkLÞk. Mkíkík ÔÞMíkíkk

ðå[u Ãký íkuyku nòhku çkk¤fkuLku YçkY {¤eLku «uhýk

Ãkqhe Ãkkzu Au. íku{Lke ykí{fÚkk “yøkLkÃkkt¾” yLku

“¼khík 2020” ÃkwMíkfku rðþu»k «rMkØ Au.

(3) þuhÃkk íkuLkMkªøk

íku{Lkku sL{ LkuÃkk¤{kt {u 1914{kt ÚkÞku níkku.

íku{Lke MkkiÚke rðþu»k «rMkrØ Ãkðoíkkhkunf

íkhefuLke Au. 29 {u 1953{kt íku «Úk{ðkh Mkh

yuz{Lz rn÷uhe MkkÚku {kWLx yuðhuMx rðsuíkk

çkLÞk níkk. xkE{ {uøkuÍeLk îkhk ðeMk{e MkËeLkk

100 MkkiÚke «¼kðþk¤e ÔÞÂõík{kt íku{Lku MÚkkLk

{éÞwt níkwt. 71 ð»koLke ðÞu íku{Lkwt {]íÞw

ËkŠs÷ªøk{kt 9 {u 1986{kt ÚkÞwt níkwt.

10

(4) fÕÃkLkk [kð÷k

fÕÃkLkk [kð÷kLkku sL{ 1 sw÷kE, 1931{k fLkko÷, nrhÞkýk

¾kíku ÚkÞku níkku. y{uhefLk, LkkMkk MktMÚkk îkhk «Úk{ ¼khíkeÞ

{rn÷k yðfkþÞkºke çkLÞk. 1÷e Vuçkúwykhe 2003 {kt MÃkuMk

þx÷ fku÷tçkeÞkLkk Wíkhký ð¾íku Ãk]ÚðeLkk ðkíkkðhý{kt

«ðuþíkk fÕÃkLkk [kð÷k MkrníkLkk Mkkík yðfkþ ÞkºkeykuLkk

{]íÞw ÚkÞk níkk.

[[ko MktðkË :

{nkLk ÔÞÂõíkyku suðk fu, MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷, zkì. f÷k{...

suðk çkeò Lkk{ ykÃke íkuykuyu su {w~fu÷eykuLkku Mkk{Lkku fÞkuo

yLku ûk{íkkyku rðfMkkðe íku çkkçkík Ãkh MktðkË

SMS : yuf ÔÞÂõík rn{k÷Þ Mkh fhðk{kt çku ð¾ík rLk»V¤ ÚkÞku. yk¾hu íku rn{k÷Þ Mkk{u yktøk¤e

[ªÄeLku fnu Au.

nu rn{k÷Þ ! nwt íkLku Mkh fheþ fkhý fu íkwt rLkSoð Au íkwt ðÄeþ Lknª. nwt MkSð Awt nwt {khe þÂõík ðÄkheLku

íkLku Mkh fheþ.

ðiÂõÕÃkf «ð]r¥k

ÃkæÄrík :

ík{khk SðLk{kt ykðu÷ fkuE {w~fu÷e Ëþkoðku y™u íku{ktÚke ík{u fuðe heíku {køko

fÞkuo íku sýkðku.

Lke[u ykÃku÷ {wÆkyku y÷øk-y÷øk fkøk¤{kt ÔÞðÂMÚkík heíku ÷¾e sðkçk {kxu

Ëhuf {wÆk ÃkAe Úkkuze søÞk ykÃkðe y™u nksh MktÏÞk {wsçk fkøk¤Lke Lkf÷

fhkððe.

q {w~fu÷e

q {w~fu÷e WËT¼ððkLkk fkhýku

q {w~fu÷e Ëqh fhðkLkwt ykÞkusLk

q WÃkkÞku

q MknÞkuøk fuðe heíku «kó ÚkÞku ?

q MktËuþ :

nksh MktÏÞk {wsçk

«ð]r¥kLkk fkøk¤Lke

Lkf÷ y™u çkku÷ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

11

ðifÂÕÃkf «ð]r¥k

ÃkæÄrík :

ík{kÁt fwxwtçk Lke[u Ëþkoðu÷ fkuE yuf ÃkrhÂMÚkrík{ktÚke ÃkMkkh ÚkE hÌkwt Au. fwxwtçkLkk

MkÇÞ íkhefu ík{u þwt fhþku. Lke[u ykÃku÷ çkkçkíkku Ãkife çku çkkçkík yÚkðk íkuLkk suðe

yLÞ çkkçkíkku y÷øk fkøk¤{kt ÷¾e sðkçk {kxu Ãkqhíke søÞk hk¾e nksh

MktÏÞk {wsçk fkøk¤Lke Lkf÷ fhkððe.

yk ÃkrhÂMÚkrík{kt þwt fhþku ?

q ½h{kt ËkËe{k çke{kh Au.

q ÞwðkLk ËefheLkk ÷øLkLkku «Mktøk Lk¬e ÚkÞku Au.

q ½h{kt ðnw-MkkMkwLkk Í½zk ÚkÞk fhu Au.

q Ãkwºk fkuE {níðLke ÃkheûkkLke íkiÞkhe fhe hÌkku Au.

q ¾uíkh{kt yLkksLkku Ãkkf íkiÞkh ÚkE økÞku Au

q ½hLkk ytøkík MkÇÞLku yfM{kík ÚkÞku Au.

nksh MktÏÞk {wsçk

«ð]r¥kLkk

fkøk¤Lke Lkf÷,

Ãkìz y™u çkku÷ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

WÃkhkuõík ÃkrhÂMÚkrík{kt ðze÷ íkhefu ík{u fE heíku fk{ ÷uþku ? íkuLke LkkUÄ Lke[u ykÃku÷ {wÆkLku ykðhe ÷ELku

íkiÞkh fhku.

(1) fwxwtçk{kt sðkçkËkheLke ðnU[ýe fE heíku fhþku ?

(2) {w~fu÷eLkk Mk{Þu fE heíku fk{ ÷Eþwt ?

(3) {w~fu÷eLkk Mk{Þu fk{Lkwt ykÞkusLk fE heíku fheþwt ?

«ð]r¥k

ÃkæÄrík :

íkk÷e{kÚkeoykuLkkt swÚk çkLkkðe Lke[uLkkt rðÄkLkkuLke [[ko fhkðku. Ëhuf swÚkLku

y÷øk y÷øk rðÄkLkku ykÃkðkt.

swÚk{kt yufþLk Ã÷kLk

(1) SMC Lke h[Lkk{kt ðk÷eyku yLku MkÇÞkuLke ÃkMktËøke fhðe.

(2) fux÷ktf íkíðku þk¤k{kt LkwfþkLkfkhf «ð]r¥kyku fhu Au.

(3) þk¤k{kt rðãkÚkeoykuLku rLkÞr{ík {kuf÷ðk{kt ðk÷eykuLke rLk»fk¤S òuðk {¤u Au.

(4) þk¤k çknkh™kt çkk¤fkuLku ðk÷eyku ¼ýkððk íkiÞkh LkÚke.

(5) økk{Lkk Ëkíkkyku þk¤kLku {ËËYÃk Úkíkk LkÚke, yLÞ MktMÚkkLku {ËË fhu Au.

Ãkìz y™u ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

12

(6) SMC Lkk ík{k{ MkÇÞku rLkÞr{ík {exªøk{kt ykðíkk LkÚke.

(7) þk¤kLkkt fux÷ktf çkk¤fku fwÃkku»kýÚke ÃkezkÞ Au.

(8) þk¤kLkk rþûkfku yLku ðk÷eyku rðf÷ktøk çkk¤fkuLkk rþûký Ãkhíðu Ëw÷oûk Mkuðu Au.

(9) økk{Lke fLÞkyku Äkuhý-7 ÃkAe yÇÞkMk Akuze Ëu Au.

(10) MÚkkrLkf MkkÄLkkuLkku þk¤k{kt WÃkÞkuøk fhðk {kxu SMC fE heíku fkÞo fhe þfu ?

[[ko - MktðkË :

Ëhuf swÚk [[ko Ãkqhe fheLku swÚk{ktLke fkuE ÔÞÂõík swÚkLke fkÞoÞkusLkk rðþu sýkðu.

q SMC Lkk MkÇÞku íkhefu þk¤k rðfkMk y™u økwýð¥kk {kxu ík{k{ «ÞkMkku fheþwt.

q {w~fu÷eLkku ®n{íkÚke Mkk{Lkku fheþwt yLku ûk{íkkLkku WÃkÞkuøk fhe ykøk¤ ðÄeþwt.

q ......................................................................................

q ......................................................................................

q ......................................................................................

fkuE Ãký {w~fu÷eLkwt rLkðkhý þõÞ Au. {kºk íkuLkk rLkðkhý {kxuLkk «ÞíLkkuLke sYh Au.

fkuEÃký fkÞo fhíke ð¾íku Q¼e Úkíke {w~fu÷eykuLkwt rLkðkhý ÷kððk {kxu Mkíkík «ÞíLkþe÷ çkLkðwt òuEyu.

MktËuþ :



13

nkUøku fk{Þkçk n{ nkUøku fk{Þkçk

n{nkUøku fk{Þkçk yuf rËLk

nku nku nku {Lk {U nu rðïkMk,

Ãkqhk nu rðïkMk n{ nkUøku fk{Þkçk yuf rËLk >>

nkuøke þktrík [khku ykuh

nkuøke þktrík [khku ykuh


Ãkqhk nu rðïkMk nkuøke þktrík [khku ykuh yuf rËLk >> 1 >>

n{ [÷Uøku MkkÚk MkkÚk

zk÷u nkÚkku{U nkÚk

n{ [÷utøku MkkÚk MkkÚk yuf rËLk


Ãkqhk nu rðïkMk n{ [÷Uøku MkkÚk MkkÚk yuf rËLk >> 2 >>

Lknª zh rfMkefk yks

Lknª ¼Þ rfMkefk yks

Lknª zh rfMkefk yks yuf rËLk


Ãkqhk nu rðïkMk Lknª zh rfMkefk yks yuf rËLk >> 3 >>

Mk{qnøkkLk:

Mkki íkk÷e{kÚkeoyku økkLk Mk{qn{kt Íe÷þu.

14

çkkøkçkkLke (y{khe þk¤kLkku çkøke[ku)4 School Gardening

økeík : íkÁLkku çknw yk¼kh søkík{kt

«ð]r¥k

q Ãkkt[ MkÇÞkuLku ykøk¤ Q¼k hk¾e ËhufLkk nkÚk{kt ÃkkLk/V¤ ykÃke

íkuLku çktLku nkÚku [ku¤eLku {qêe ðk¤e Ëuðk fnku.

q çkkfe hnu÷k MkÇÞkuLku yuf ÃkAe yuf çkku÷kðe øktÄ îkhk ðLkMÃkríkLke

yku¤¾ fhðk sýkðku.

q su MkÇÞ ðÄw ðLkMÃkrík yku¤¾e çkíkkðu íkuLku ºký íkk¤eLkwt {kLk ykÃkku.

“{Lku øktÄÚke yku¤¾ku”

íkw÷Mke, z{hku, VwËeLkku,ykS÷ku, ÷e÷e [k,fZe ÷e{zku, Lke÷økehe,÷e{zku, ÷Mký ðøkuhuLkkÃkkLk/V¤ fu Ãkkðzh ÷ku.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

«ð]r¥k

q MÚkkrLkf WÃk÷çÄ nkuÞ íkuðe Ëhuf «fkhLke þkf¼kS Úku÷e{kt {qfðe.

q Mktøkeík ¾whþeLke h{ík MkÇÞkuLku h{kzðe. Mktøkeík çktÄ Ãkzíkkt su MkÇÞLku

¾whþe Lk {¤e nkuÞ íkuðk MkÇÞLku òËwE Úku÷e{ktÚke yuf þkf¼kS fkZðk

fnuðwt.

q yk þkf¼kSLkwt þkf fuðe heíku çkLkkðe þfkÞ íkuLkwt ðýoLk fhðk fnuðwt, þõÞ

nkuÞ íkku íku{ktÚke fÞkt fÞkt Ãkku»kf íkíðku {¤u Au. íkuLkwt ðýoLk fhðk fnuðwt.

q ykÃkýk økk{{kt fkuLkkfkuLkk ¾uíkh{kt fE fE þkf¼kS WAuhðk{kt ykðu

Au íkuLke ÞkËe çkLkkððe.

q þkf¼kSLkk WíÃkkËLk ytøku [[ko fhðe.

“òËwE Úku÷e” (fe[Lk økkzoLk)

çkxkfk, hªøký, zwtøk¤e,VýMke, ÃkkÃkze, íkwðuh,x{uxk, fkuçke, ËqÄe,^÷kðh ðøkuhuyÚkðk su WÃk÷çÄ nkuÞíku þkf¼kSMktøkeík ðøkkzðk {kxuLkkMkkÄLk yLku h{ík h{ðk{kxuLke Ãkqhíke søÞk

Mk{Þ 5 r{rLkx

Mkk{økúe

íkhwLkku çknw yk¼kh, søkík Ãkh íkhwLkku çknw yk¼kh,

Vq÷ku ykÃku, V¤ ykÃku, økkzu økkzkt çke Ãký ykÃku,

AkÞk Lku rðMkk{ku ykÃku, Ãkt¾eLkku {kuxku ykÄkh, søkík Ãkh...

fkÃkku íkkuÞu fkuÃk Lk fhíkwt, MkwfkE òíku çk¤íký Ëuíkwt,

E{khíkkuLkwt ÷kfz Ëuíkwt, ½hLke Mkkh-Mkt¼k¤... søkík Ãkh...

frXÞkhkLke yu Ãkh hkuS, MkwÚkkhLke yu {kuxe ÃkqtS,

Ãk]Úðe {kxu ðkË¤ ¾U[e, ðhMkkðu Au s¤Lke Äkh. søkík Ãkh...

íkhwykuLke rþ¾k{ý yuðe, Mkki SðkuLke Mkuðk fhðe,

íkzfku ðuXe AkÞk Ëuðe, fhðku Ãkh-WÃkfkh. søkík Ãkh...

15

«ð]r¥k

q yktøk¤e fÃkkE sðkLkku fu {kÚkk{kt ðkøkðkLkku yr¼LkÞ fhðku.

ykðk Mk{Þu íkkífkr÷f fE Mkkhðkh ykÃkþwt ? fE ðLkMÃkríkÚke fu

½hu÷wt WÃk[kh Úke Mkkhðkh ykÃke þfkÞ.

q yks «{kýu “{kÚkwt Ëw¾ðwt, Ãkux{kt Ëw¾ðwt, [ktËk fu økw{zk Úkðk,

Íkzk Úkðk, íkkð ykððku, Mkkuò [Zðk” ðøkuhu «ð]r¥kyku fhe

íkuLkk WÃk[kh {kxu fE fE MÚkkrLkf yki»krÄÞ ðLkMÃkríkLkku

WÃkÞkuøk ÚkkÞ íkuLke ÞkËe fhðe.

q “fkuLkk ¾uíkh{kt fE yki»krÄ” “fkuLkk ½hu fE Ëðk Au” íkuLke

ÞkËe çkLkkðku.

“zkuþe{kLkwt ðiËw” (yki»krÄÞ ðLkMÃkrík)

fkzo ÃkuÃkh, Mfì[ÃkuLk, VwxÃkèe,

ç÷ìf çkkuzo, [kìf, zMxh.

MÚkkrLkf yki»krÄÞ ðLkMÃkríkLkk

ÃkkLk fu Ãkkðzh, fwnkzeÞwt,

n¤Ëh, [k, íku÷, Y ðøkuhu Ãkife

MÚkkrLkf ÃkÞkoðhý{kt WÃk÷çÄ

yLku WÃkÞkuøk{kt ykðíke

yki»krÄÞ ðLkMÃkríkLke

ÞkËe fhðe.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

«ð]r¥k

q þk¤k s{eLk rðþu.

q yk s{eLk{kt fÞk «fkhLke ðLkMÃkrík WAuhe þfkÞ.

q þk¤k ÃkÞkoðhý MkwtËh fuðe heíku çkLkkðe þfkÞ.

q r[ºk ËþoLk ÃkhÚke [[ko.

“School Garden” (“y{khe þk¤k{kt y{khku çkøke[ku”)

[[ko - MktðkË :Lke[u ykÃku÷ {wÆkyku rðþu [[ko fhku. ç÷ufçkkuzo, [kuf

yLku zMxh

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

16

íkk÷e{kÚkeoyku ÃkkuíkkLkk økk{Lke þk¤k{kt çkkøkçkkLkeLkk MktË¼o{kt Lke[u ykÃku÷ «&™kuLkksðkçk ykÃkþu yLku íks¿k fkuE yuf þk¤kLkk sðkçkkuLke LkkuUÄ ç÷ìfçkkuzo Ãkh fhþu.

(1) þk¤k ftÃkkWLz{kt {fkLk õÞkt Au ?

(2) þk¤k ftÃkkWLz{kt Mkwþku¼Lk Akuz õÞkt Au ?

(3) yki»krÄ çkøke[ku õÞkt Au ?

(4) rf[Lk økkzoLk õÞkt Au ?

«ð]r¥k

q “çkkøkçkkLke” rð»kÞ Ãkh çkLku÷e þk¤kLke rðzeÞku f÷eÃk çkíkkððe.

q yk zeðeze «k. þk¤k f÷økk{ çktÄkzeÃkkzk íkk. W{høkk{, rs.

ð÷MkkzLke þk¤kLke Au su çkíkkððkLke hnuþu. rðzeÞku õ÷eÃk Ãkqhe

ÚkÞk ÃkAe Lke[u ykÃku÷ {wÆkykuLke [[ko fhðe.

q þk¤k {kxu rðrðÄ ðLkMÃkríkyku ÷kððk {kxuLke sðkçkËkhe MkkUÃkðe.

çkkøkçkkLke rð»kÞLke

zeðeze, ðøko¾tz{kt

MÃkefh MkkÚkuLkk fkìBÃÞwxhLke

Mkøkðz sYhe Au.

Mk{Þ 15 r{rLkx

Mkk{økúe

«ð]r¥k þk¤kLkku Lkfþku çkLkkðe ykÞkusLk fhku.

fkzo ÃkuÃkh, Mfu[ÃkuLk,

{kÃkÃkèe,

ykÃku÷ çkkuûk{kt

þk¤kLkku Lkfþku

çkLkkððku.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

q çkkuûk{kt çkíkkðu÷ Lkfþk{kt çkkøkçkkLke {kxu søÞk õÞkt õÞkt Au ?

q çkkøkçkkLke{kt fÞk Akuzku õÞkt õÞkt hkuÃkþwt íkuLkeÞkËe çkLkkðku.

q fÞk çkkøkLke sðkçkËkhe fÞk MkÇÞkuLku ykÃkþwt íkuLke ÞkËe íkiÞkh fhku.

WÃkh Ëþkoðu÷ çkkuûkLku þk¤kLkku Lkfþku Mk{SLku þk¤kLke çkkøkçkkLkeLkwt ykÞkusLk fheyu.

17

q ÃkÞkoðhý yLku ð]ûkkuLku ÷økíkkt rðrðÄ ÃkwMíkfku, þk¤k ÃkwMíkfk÷Þ{kt hk¾eyu.

q Akuz {kxu ¾kíkh {u¤ððkLke sðkçkËkhe ÷Eyu.

q çkkøkçkkLke {kxu ÞkuøÞ {køkoËþoLk Ãkwhwt Ãkkzðk {ËË fheyu.

MktËuþ :

q çkkøkçkkLke çkLkkðe íkuLkwt síkLk yLku ò¤ðýe fheþwt.

q Efkuõ÷çk, fe[LkøkkzoLk yLku yki»krÄ çkkøk çkLkkðeþwt.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................



ykðòu yuf ð]ûk ðkðòu.

rf[Lk økkzoLk : (1) hªøkýLkku Akuz : ©e

(2) x{uxkLkku Akuz : ©e

yki»krÄ çkkøk : (1) íkw÷MkeLkku Akuz : ©e

(2) ÷e{zkLkku Akuz : ©e

Mkwþku¼Lk Akuz : (1) økw÷kçkLkku Akuz : ©e

(2) {UËeLkku Akuz : ©e

18

MðkMÚÞ yLku MðåAíkk5 Health and Hygiene

ykÃkýk yknkh, rðnkh, ðíkoLk yLku ÔÞðnkh yu íktËwhMík MðkMÚÞ y™u MðåAíkkLkku ykÄkh Au.

yk çkkçkíkkuLku SðLk{kt ð÷ýYÃku ÷kððk þwt fhe þfkÞ íku swËe swËe «ð]r¥kykuÚke òýeyu. rð[kheyu

y™u yk[hý{kt {wfðkLkku «ÞíLk fheyu.

1. MkVkE / MðåAíkk :

[[ko-MktðkË :

¾hkçk ykËíkku

q Aetf ykðíkkt Lkkf yLku {kut Ãkh nkÚk {qfðku.

q nkÚk ðzu þhËe MkkV fÞko ÃkAe Y{k÷Úke nkÚk

MkkV fhðk.

q hMkkuE fhíke ð¾íku Úkk¤e ðkxfe fu yLÞ

ðkMký MkkzeLkk AuzkÚke fu ykuZýeÚke MkkV

fhðku.

q Aªf ykðu íku ð¾íku Lkkf yLku {kU Ãkh Y{k÷ hk¾ku

q nkÚk ðzu þhËe MkkV fÞko ÃkAe ÃkkýeÚke nkÚk

Äkuðk.

q hMkkuE fhíke ð¾íku Úkk¤e, ðkxfe fu yLÞ

ðkMký {kxu hMkkuzk{kt {qfu÷ MðåA fkÃkzÚke

ðkMký MkkV fhðk.

Mkkhe ykËíkku

«ð]r¥k

q yuf ø÷kMk{kt [kuÏ¾wt Ãkkýe ÷uðwt.

q suLkk nkÚk [kuÏ¾k Ëu¾kíkk nkuÞ yuðk fkuE yuf íkk÷e{kÚkeoLku

çkku÷kððk yLku íku ÃkkýeLkku WÃkÞkuøk fhe, nkÚk ÄkuE þfkÞ yuðk

ðkMký{kt nkÚk Äkuðzkððk.

q nkÚk ÄkuÞu÷k ÃkkýeLku fk[Lkk ø÷kMk{kt ¼he yð÷kufLk fhkðku.

nkÚkLke MkVkE

«ð]r¥k

ËhufLku yuf yuf [kuf÷ux ¾kðk ykÃkðe. ¾kÄk ÃkAe [kuf÷uxLkku fkøk¤

õÞkt Lkk¾u Au íkuLkwt yð÷kufLk fhðwt. (ykuhzk{kt f[hkÃkuxe {qfðe.)

Mkq[Lkk : Ëhuf rðãkÚkeoyu [kuf÷ux ðøko¾tz{kt ¾kðkLke Au.

nksh hnu÷ Ëhuf {kxu

[kuf÷ux ÷kððe yLku f[hkÃkuxe

Mk{Þ 5 r{rLkx

Mkk{økúe

MkkV fhu÷ku

fk[Lkku ø÷kMk ÷uðku,

nkÚk Äkuðk Ãknku¤wt ðkMký,

Ãkkýe.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

19

r[ºk îkhk Mk{s :

þki[ r¢Þk ÃkAe nkÚk fuðe heíku Äkuðk òuEyu íku Ëþkoðíkk r[ºkLke Mk{s ykÃkðe.

«ð]r¥k

q ykuhzkLkk yuf ¾qýk{kt fu ykux÷k Ãkh yuf Ãkkýe ¼hu÷wt {kx÷wt, ø÷kMk

yLku zkuÞku {qfðku.

q íkk÷e{kÚkeoyku{ktÚke yuf Lku Q¼k fhe yuf ø÷kMk Ãkkýe ÷kððk sýkððwt.

q Ãkkýe yuf íkk÷e{kÚkeoLku Ãkeðk {kxu ykÃkðwt.

q Ãkkýe Ãke ÷eÄk ÃkAe ÃkkýeLkku ø÷kMk ¼he ÷kððk íkuykuLku sýkððwt.

Mkk{qrnf MÚk¤u {kx÷k{ktÚke Ãkkýe fE heíku ÷uðwt yLku Ãkeðwt.

{kx÷wt,

Ãkkýe ÃkeðkLkku ø÷kMk,

zkuÞku.

Mk{Þ 20 r{rLkx

Mkk{økúe

[[ko - MktðkË :yð÷kufLk ykÄkhu [[koLkk {wÆk Lke[u ËþkoÔÞk «{kýu ÷E þfkÞ.

(1) zkuÞkLkku WÃkÞkuøk ÚkÞku ?

(2) ø÷kMk Ãkkýet ¼hu÷k {kx÷k{kt zqçkkzâku MkkÚku yktøk¤k Ãký çkkuéÞkt.

(3) Ãkkýe ø÷kMk yutXeLku ÃkeÄwt.

q ÔÞÂõíkøkík MkVkE

q fÃkzktLke MkVkE

q ðøkoLke MkVkE

q ½hLke MkVkE

q yktøkýwt / {uËkLkLke MkVkE

(1)

(2)

(3)

(4)

20

2. ¾kuhkf

“[kðeLku ¾kðwt y™u [ku¤eLku Lnkðwt” - økktÄeS.

«ð]r¥k

q yuf ðkxfe {økLku Ãkkýe{kt Ãk÷k¤ðk. ðøko Aqxíkkt Ãknu÷kt

MðåA fÃkzk{kt çkktÄeLku {qfðk.

q fÃkzk{kt çkktÄu÷k {økLku Výøkk Vqxâk çkkË íkuLkwt fË ðÄe

økÞu÷wt sýkþu. Výøkkðu÷k {øk ËhufLku çkeò rËðMkLke «ð]r¥k þY

fhíkkt Ãknu÷k LkkMíkk {kxu ykÃke þfkÞ.

«Úk{ rËðMk :

çkeòu rËðMk :

Ãkku»kýÞwõík yknkh

[[ko MktðkË :

yð÷kufLk îkhk [[ko :

q Výøkkðu÷k {øk íku{s yLÞ fXku¤ ¾kðkÚke Ãkqhíkk «{ký{kt «kuxeLk y™u fkçkkuorËík {¤u Au.

q fkuE Ãký fXku¤Lku Výøkkðe ¾kðk òuEyu.

[[ko :

hMkkuELkk MktË¼o{kt Mkk[e heík

q çkxkfk fkÃÞk Ãknu÷kt Äkuðk.

q hMkkuE íkiÞkh ÚkÞk ÃkAe {eXwt Lkkt¾ðwt.

q V¤ yk¾wt ¾kðwt.

q {Mkk÷k íku÷{kt ík¤ðk Lk òuEyu.

q çkxkfk fkÃÞk ÃkAe Äkuðk.

q hMkkuE íkiÞkh ÚkÞk Ãknu÷k {eXwt Lkkt¾ðwt.

q V¤ fkÃkeLku ¾kðwt.

q {Mkk÷k íku÷{kt ík¤ðk òuEyu.

hMkkuE çkkçkíku ¾kuxe heík

500økúk{ {øk, ðkxfe,

Ãkkýe, MðåA fÃkzwt,

ÃkzeÞk, yuf {kuxwt ðkMký,

[{[eyku, {kuxku [{[ku.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

ðifÂÕÃkf «ð]r¥k

q çku ºký íkk÷e{kÚkeoykuLku hkux÷kLkku yuf xwfzku ¾kðk

ykÃkðku. (fuðku MðkË ÷køÞku íkuðwt ÃkqAðwt.)

q yu s íkk÷e{kÚkeoLku Vhe yuf xwfzku ykÃkðku yLku 40

ð¾ík [kðeLku ¾kðk sýkððwt.

[kðe - [kðeLku ¾kðwt.

swðkh, çkkshe, {fkE, [ku¾k

ðøkuhu ÃkifeLkku hkux÷ku, ÃkzeÞk,

yuf {kuxwt ðkMký su{kt xwfzk fhe þfkÞ.

Mk{Þ 5 r{rLkx

Mkk{økúe

21

[[ko MktðkË :[kðeLku ¾kðkÚke ÷k¤ òuzu hkMkkÞrýf «r¢ÞkÚke Mxk[o WíÃkLLk ÚkkÞ Au y™u

yk «r¢Þk {kutZk{kt s ÚkE þfu.

q Ãkku»kýÞwõík yknkh{kt ËqÄ, Ënª, Akþ yLku ½eLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

q ík{kfw, økwxfk, {kðk, rMkøkkhux, çkeze, nw¬k, ËkY, ÷êku, íkkze ðøkuhu ÔÞMkLkkuÚke þhehLku LkwfþkLk ÚkkÞ Au.

3. æÞkLk / «kÚkoLkk / Þkuøk

«ð]r¥k

q su heíku íks¿k fhu íku heíku fhðwt.

q íkk÷e Ãkkzðe, {kÚku nkÚk {qfðku, nkÚk Ÿ[ku fhðku,

íkk÷e Ãkkzðe, ¾¼u nkÚk {qfðk, íkk÷e Ãkkzíkkt nkÚk

yæÄh hk¾ðk ðøkuhu.

æÞkLk

«ð]r¥k

yk «ð]r¥k ðnu÷e Mkðkhu yLku ¾wÕ÷e søÞk{kt fu çkøke[k{ktçkuMke fhkððe.

yðks Mkkt¼¤ðku.

q yksw çkksw{ktÚke fkuLkk fkuLkk yðks ykðu Au íku

Mkkt¼¤ku.

q nðu ykt¾ çktÄ fheLku yðks Mkkt¼¤ku.

fkuBÃÞwxh fu xuÃk{kt n¤ðwt Mktøkeík ðøkkzðwt.

ðøko¾tz{kt fkuBÃÞwxhLke MkkÚku

MÃkefhLke Mkøkðz nkuðe òuEyu.

Mk{Þ 1 r{rLkx

Mkk{økúe

fkuBÃÞwxh fu xuÃk{kt n¤ðwt Mktøkeík ðøkkzðwt.

ðøko¾tz{kt fkuBÃÞwxhLke MkkÚku

MÃkefhLke Mkøkðz nkuðe òuEyu.

Mk{Þ 1 r{rLkx

Mkk{økúe

[[ko MktðkË :suLkwt æÞkLk nkuÞ íku s íkk÷Lkku MkkÚk ykÃke þfþu.

22

MktËuþ :

(1) Mkkhe xuðku íkhV ð¤ðwt.

(2) MkVkE y™u MðåAíkk ò¤ððe.

(3) Ãkku»kýÞwõík yknkh ÷uðku.

(4) ÔÞMkLkÚke Ëqh hnuðwt.


q fwxuð Akuze Mkwxuð yÃkLkkðeþwt.

q ¾kuhkf ÷uðkLke Mkk[e xuð yÃkLkkðeþwt.

q Ãkkýe ÷uðkLke yLku ykÃkðkLke Mkk[e Mk{s yÃkLkkðeþwt.

q Ãkku»kýÞwõík yknkh s ÷uþwt.

q ÔÞMkLkÚke Ëqh hneþwt.

q æÞkLk, «kÚkoLkk y™u Þkuøk rLkÞr{ík fheþwt.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................


[[ko MktðkË :

q ykt¾ çktÄ fheLku yufkøkúíkkÚke çkuMkeLku ykMkÃkkMkLkk yðks ðÄkhu Mkkhe heíku Mkkt¼¤e þfkÞ Au.

q ykt¾ çktÄ hk¾eLku yðks Mkkt¼¤ðku yLku ¾wÕ÷e ykt¾u yðks Mkkt¼¤ðku - yk çktLku ÃkØrík Ãkife fE

ÃkØrík{kt yufkøkúíkk fu¤ðe þfkÞ?

q þhehLku MVqŠík{kt hk¾ðk {kxu þwt sYhe Au ?

q h{íkÚke Úkíkk VkÞËkyku sýkðku.

q [Ãk¤íkk, rLkzhíkk, íðrhík rLkýoÞ þÂõík, Mk{qn¼kðLkk suðkt fkiþÕÞ fE heíku ¾e÷ðe þfkÞ ?

q fkuEÃký fk{{kt yufkøkúíkk fE heíku ðÄkhe þfkÞ ?

23

MÚkkrLkf Míkhu WÃk÷çÄ MktMkkÄLk -({kLkðeÞ, ÃkÞkoðhýeÞ, MkktMf]ríkf yLku

¼kiríkf)Lkku þk¤k{kt WÃkÞkuøk6Usefulness of Local School Resources-(Human, Environmental, Cultural and Physical)

çkË÷kíkk Mk{ÞLke MkkÚku rþûkýLke MktfÕÃkLkkyku Ãký çkË÷kE hne Au. rþûký yux÷u {kºk þk¤k, ðøko

¾tz, rðãkÚkeoyku, rþûkfku, ç÷uf çkkuzo yLku [kuf s Lkrn Ãkhtíkw yksu Mk{ks Ãký nðu ¿kkLkLkku Mktðknf çkLku Au.

þk¤k WÃkhktík rþûkýfkÞo{kt MÚkkrLkf MktMkkÄLkLkku ¼hÃkqh WÃkÞkuøk ÚkLkkh Au. rþûký ÔÞðnkY SðLk MkkÚku

òuzkE hÌkwt Au. ÃkkXâÃkwMíkfLke fux÷ef {ÞkoËkyku nkuðkÚke rðãkÚkeoLku Mkk[wt rþûký Mk{ks{ktÚke íkÚkk

ykMkÃkkMkLkkt ÃkÞkoðhý{ktÚke «kó Úkþu.

«ð]r¥k SMC Lkk MkÇÞkuLkwt rðrþü fkiþÕÞ/þku¾ - hMkLkk rð»kÞ

©e LkehkçkuLk ½høkÚÚkw WÃk[kh íkkuhý çkLkkððk

..................

..................

..................

..................

..................

..................

..................

..................

..................

..................

..................

..................

nksh MkÇÞku

{wsçk ÃkuLk, Ãkìz,

Mk{Þ 5 r{rLkx

Mkk{økúe

24

«ð]r¥k

ÃkæÄrík : f÷Mxh fûkkyu yuf Úke ðÄw þk¤kyku nkuðkÚke þk¤kLkwt Lkk{ çkku÷e SMC Lkk MkÇÞku Ãkife

fkuEÃký çku MkÇÞku ÃkkuíkkLkkt fkÞo ûkuºkLkwt rLkËþoLk yr¼LkÞ îkhk fhe çkíkkðþu.

yLÞ MkÇÞku «&™ku ÃkqAeLku ðÄw {krníke {u¤ðþu.

yr¼LkÞ îkhk fkÞoûkuºkLke yr¼ÔÞÂõík

«ð]r¥k økk{{kt fÞk-fÞk «fkhLkk ÔÞðMkkÞfkhku hnu Au ?ÞkËe çkLkkðku.

ÃkæÄrík : SMC Lkk MkÇÞkuLkk ÔÞðMkkÞ fÞk fÞk Au ? f÷Mxh{kt yufÚke ðÄw

þk¤kyku íkk÷e{ {kxu ykðe nkuÞ íÞkhu Ëhuf íkk÷e{kÚkeoyu ÃkkuíkkLke þk¤kLkk

SMCLkk MkÇÞkuLkkt Lkk{ yLku ÔÞðMkkÞ ÷¾ðkLkku hnuþu. yk {kxu íks¿kyu Mkki «Úk{

þk¤k {wsçk SMC Lkk MkÇÞkuLku MkkÚku çkuMkkze íkuykuLkku Ãkrh[Þ fhkððkLkku hnuþu.

nksh MkÇÞku

{wsçk ÃkuLk, Ãkìz,

õ÷Mxh ÷uð÷u

WÃkÂMÚkík

Ëhuf þk¤kLkk

SMC Lkk

MkÇÞkuLkk

Lkk{Lke ÞkËe

íkiÞkh

nkuðe òuEyu.

Mk{Þ 5 r{rLkx

Mkk{økúe

©e h{ý¼kE ¾uzqík

©e MkeíkkçkuLk øk]rnýe

Mk{Þ 5 r{rLkx

25

LkkUÄ :

ðifÂÕÃkf «ð]r¥k :



Lke[u Ëþkoðu÷ ðifÂÕÃkf «ð]r¥kyku fhðk {kxu yøkkWÚke yk ytøkuLke {krníke {u¤ðeLku fhkðe

þfkÞ. yk {kxu sYhe MkkÄLkku Ãký íkiÞkh fhðkLkk hnu Au yLku Mk{Þ {ÞkoËk Ãký su íku íkk÷e{kÚkeo ÃkkMkuÚke

òýeLku Lk¬e fhðkLke hnu Au.

SMC Lkk MkÇÞku Ãkife fkuEÃký çku MkÇÞku ÃkkuíkkLkk fkiiþÕÞ / f¤kLkwt «ËþoLk ðøko Mk{ûk fhþu.

- Ëk.ík. ¼híkøkqtÚký, ÷ªÃký, øk]nMkwþku¼Lk, htøkku¤e, Ãkøk÷wArýÞkt çkLkkððkt....

økk{{kt, íkk÷wfk{kt ykðe fkuE rðrþü fkiþÕÞ Ähkðíke ÔÞÂõíkyku nkuÞ yLku òu íkuyku SMC MkÇÞ Ãký

nkuÞ íkku íku{Lkk rðþu òýku, LkkUÄ fhku.

rðãkÚkeoykuLku {kÃkLk þe¾ððk {kxu økk{{ktÚke fÞk-fÞk ÔÞðMkkÞfkhku WÃkÞkuøke çkLke þfu ?

WËk . ËhS frzÞku

«ð]r¥k

[k÷ku, þk¤k - çkkøk{kt sEyu....

sqÚk fkÞo

Lktçkh çkku÷u íku ykÄkhu sqÚk çkLkkðeyu. sqÚk çkLkkððk {kxu çkÄk økku¤ çkLkkðeLku

Q¼k hnu. íkk÷e{kÚkeoyku 1, 2, 3 Lktçkh çkku÷u y™u íkuLkk ykÄkhu suyku Lkt-1

çkkuÕÞk íkuLkwt sqÚk, Lktçkh-2 çkkuÕÞk íkuLkwt sqÚk, Lktçkh-3 çkkuÕÞk íkuLkwt sqÚk çkLkkðe

þfkÞ.

Ëhuf swÚkLku {kxu Lke[u ykÃku÷ rðøkík y÷øk fkøk¤{kt ÷¾eLku ÷E sðe, sqÚkLkk MkÇÞku{kt yk rðøkík ykÃkðe yLku sýkÔÞk {wsçk sqÚkLkk MkÇÞkuyu sðkçk íkiÞkh fhðk.

q þk¤k çkkøk{kt Vw÷ ðk¤k Akuz fÞk-fÞk Au ?

q þk¤k çkkøk{kt V¤ ykÃkíkkt ð]ûk fÞkt fÞkt Au ?

q {æÞknTLk ¼kusLk çkLkkððk{kt WÃkÞkuøke ÚkkÞ íkuðk fÞk Akuz - ð]ûk Au ?

q þk¤k çkkøk{kt çku Akuz ðå[u fux÷wt ytíkh Au ?

q þk¤kLkk fux÷k rðMíkkh{kt çkkøk Au ?

sqÚk : 1

Ãkìz, ÃkuLk, sqÚk-1Lkk

«&™ku yuf fkøk¤{kt

÷¾eLku ÷E sðk.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

26

q çkkøk{kt sux÷k Akuz-ð]ûk Au íku{Lku LkkLkkÚke {kuxk ([Zíkk) ¢{{kt økkuXðku.

q çkkøk{kt sux÷kt ð]ûk- Akuz Au íku{Lkk ytøkúuS Lkk{ yLkwMkkh f, ¾, øk - økwshkíke {q¤kûkhLkk ¢{{kt

økkuXðku.

q økk{{kt fÞkt fÞkt Ãkt¾eyku yLku «kýeyku Au ?

q íku Ãkife WÃkÞkuøke Ãkt¾e - «kýeykuLke ÞkËe çkLkkðeyu.

q økk{{kt çknkhÚke ykðíkkt Ãkt¾e - «kýeykuLke ÞkËe çkLkkðeyu.

q økk{{kt ík¤kð{kt çkkhu {kMk òuðk {¤íkkt «kýe - Ãkûke sýkðku.

q økk{{kt MkkiÚke ðÄkhu «{ký{kt òuðk {¤íkkt «kýe - Ãkt¾eLke ÞkËe

çkLkkðeyu.

q yuðkt fÞk «kýe - Ãkt¾e Au, su{Lkwt «{ký rËLk - «ríkrËLk ½xíkwt òÞ Au ?

sqÚk- 2

q økk{{kt MkkiÚke ðÄkhu ð]ûkku fÞk rðMíkkh{kt òuðk {¤u Au ?

q økk{{kt MkkiÚke sqLkwt ð]ûk sýkðku.

q økk{{kt MkkiÚke ðÄkhu ð]ûkku þkLkkt Au ?

q økk{{kt òuðk {¤íkk nkuÞ yLku çkkhu{kMk Vw÷ ykðíkkt nkuÞ íkuðk Akuz -

ð]ûkLke {krníke ykÃkku.

q økk{Lke ¾uíke ÷kÞf s{eLk fuðk «fkhLke Au ?

q økk{{kt {wÏÞíðu fux÷k Ãkkf ÷uðk{kt ykðu Au ?

q økk{{kt ¾uzqík ÃkhtÃkhkøkík fu ykÄwrLkf fE ÃkæÄríkyu ¾uíkeLkwt fk{ fhu Au ?

sqÚk-3



÷¾eLku ÷E sðk.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe



÷¾eLku ÷E sðk.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

MktËuþ :

MÚkkrLkf Míkhu WÃk÷çÄ MktMkkÄLkkuLkku þk¤k rðfkMk{kt, çkk¤fkuLkk ½zíkh{kt yLku rþûký{kt QÃkÞkuøk fheyu.


q SMC MkÇÞkuLku rðrðÄ þiûkrýf «ð]r¥kyku{kt òuzeþwt.

q MÚkkrLkf Míkhu WÃk÷çÄ ÃkÞkoðhýeÞ yLku ¼kiríkf MktMkkÄLkkuLkku QÃkÞkuøk fheþwt.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................


27

«MktøkkuLkk ykÞkusLk y™u Wsðýe{ktMk{wËkÞLke Mkk{u÷økehe7

Involvement of community inEvent Planning and its Celebrations

þk¤k yu Mk{wËkÞLkwt yr¼LLk ytøk Au,þk¤k Mkhfkhe Lknª, Mknfkhe !

«ð]r¥k

ík{k{ ûkuºkkuLkk ÃkrhðíkoLk MkkÚku yksu ykÃkýk rþûký{kt, íkuLkk ykÞkusLk yLku y{÷efhý{kt {kuxwt ÃkrhðíkoLk

òuðk {¤u Au. rþûký yu MkrnÞkÁt MkknMk Au íÞkhu rþûký yu rþûkfku y™u þk¤k WÃkhktík økk{÷kufku yLku

Mk{ksLke rðþu»k sðkçkËkhe Au. þk¤k{kt ¼khíkLkwt ¼krð ½zkE hnÞwt nkuÞ íÞkhu ykÃkýe Ãký sðkçkËkhe

çkLku Au. þk¤kLke «ð]r¥k fu «MktøkkuLke Wsðýe{kt ykÃkýe yux÷u fu sLk Mk{wËkÞLke Mkk{u÷økehe Ãký yux÷e s

yøkíÞLke Au.

q Mkki «Úk{ ík{k{ íkk÷e{kÚkeoykuLkkt sqÚk Ãkkzðk{kt ykðþu. yuf sqÚk{kt

ðÄw{kt ðÄw ËMk yLku ykuAk{kt ykuAk Ãkkt[ MkÇÞku nkuðk òuRyu. Ëhuf sqÚkLku

fkuE Lkk{ ykÃkðwt. Ëhuf sqÚkLku sYhe Mkk{økúe ykÃke «ð]r¥k {kxuLke Mkq[Lkk

ykÃkðk{kt ykðþu.

q «[r÷ík íknuðkhkuu suðkfu rËðk¤e, Lkðhkrºk, nku¤e, ykuAk «[r÷ík

íknuðkhku : [uxe[ktË, økwzeÃkzðku, Ëþk{k, rËðMkkuLkwt ðúík, økkiheðúík, Vw÷

fks¤e ðøkuhu...

q MÚkkrLkf ÃkrhÂMÚkrík yLkwMkkh íknuðkhkuLke ÞkËe çkLkkðe þfkÞ.

«ð]r¥k

ÃkØrík:

q «[r÷ík íknuðkhku yLku ykuAk «[r÷ík íknuðkhkuLke ÞkËe çkLkkðe fkzo ÃkuÃkhLke Ãkèe Ãkh yufçkksw

«[r÷ík yLku çkeS çkksw ykuAk «[r÷ík íknuðkh ÷¾ðk.

q ðøko{kt Ëkuhe çkktÄe su «{kýu sqÚk ÃkkMkuÚke rðøkík ¼heLku fkzo ÃkuÃkh Ãkhík ykðíkk òÞ íku{ íkuLku

õ÷eÃkÚke Ëkuhe Ãkh ÷xfkððk.

q rðrðÄ íknuðkhkuLkk Lkk{ ÷¾u÷ nkuÞ íkuðe fkzo ÃkuÃkhLke W¼e fkÃku÷e Ãkèe Ëhuf sqÚkLkk fkuE yuf

MkÇÞLku ykÃkðk{kt ykðþu.

q íknuðkhLke Wsðýe {kxu ¢r{f yuf ðkõÞ ÷¾eLku íku çkeò MkÇÞLku ykÃkþu. Ëk.ík. fku»xf-7.1

fkzo ÃkuÃkhLke W¼e

fkÃku÷e Ãkèe, Mfu[

ÃkuLk, Ëkuhe, õ÷eÃk.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

28

[[ko - MktðkË :

su íknuðkh rðþu sqÚkLkk MkÇÞkuLku {krníke

LkÚke. íku ¾qçk ÍzÃkÚke fkøk¤ ÃkMkkh fhe

þfíkwt LkÚke.

Ëk.ík. [uxe[ktË, økwze Ãkzðku...

MktËuþ : þk¤k{kt Úkíke ík{k{ Wsðýe rðþu MkÇÞkuyu {krníkøkkh hnuðwt òuEyu. Mkíkík MktÃkfo - yÇÞkMk - [[ko

îkhk òýfkhe {u¤ððe òuEyu. su{fu «ðuþkuíMkð, fLÞk fu¤ðýe, hÚkÞkºkk, çkk¤{u¤ku, rð¿kkLk «ËþoLk,

rþûkf rËLkLke Wsðýe, ÃkíktøkkuíMkð, {eLkk fuBÃkuELk ytíkøkoík rðrðÄ nrhVkEyku, çkk÷Mk¼k, «òMk¥kkf

rËLk, MðkíktºÞ rËLk, hûkkçktÄLk, h{òLkEË, [uxe[ktË, nku¤e, ðkŠ»kfkuíMkð ðøkuhu y™u íkuLke Wsðýe.

MktËuþ :

Akýkt yufXk fhðk

÷kfzkt yufXkt fhðk

¾kzku ¾kuËeLku yÚkðk MkkiÚke Lke[u fk[wt

ÄkLk {kx÷k{kt {qfe «MkkË {qfðku.

÷kõzkt økkuXððk

nku¤e «økxkððe

«Ërûkýk fhðe

«økxu÷e nku¤e{kt ©eV¤ nku{ðwt

ÃkkýeLke Äkh fhíkkt «Ërûkýk fhðe

økkiheðúík nku¤e

ykuAku «[r÷íkíknuðkh «[r÷ík íknuðkh

fkuüf-7.1q ¢r{f ðkõÞku ÷¾u÷ fkøk¤ Mkki «Úk{

fÞwt sqÚk íks¿kLku ykÃku Au. íkuLke LkkutÄ

fhðe

q fÞk sqÚkLku ðÄw Mk{Þ ÷køÞku íkuLkkt

fkhýku rðþu [[ko fhðe.

«ð]r¥k

Lke[u fux÷kf íknuðkhku y™u WíMkðkuLkkt r[ºkku ykÃku÷kt Au íku Ãkife ík{khk

økk{{kt Wsðkíkk íknuðkhLkk r[ºkLke çkksw{kt ykÃku÷k ¾kLkk{kt

fkuEÃký htøk Ãkqhku.

íknuðkhLke Wsðýe

íkk÷e{kÚkeoykuLke MktÏÞk {wsçk

rðrðÄ htøkLke Mfì[ ÃkuLk

Mk{Þ 5 r{rLkx

Mkk{økúe

30

[[ko - MktðkË :

«òMk¥kkf rËLk, MðkíktºÞ rËLk, rËðk¤e, h{òLk EË, nku¤e, sL{kü{e,

Lkkíkk÷, Lkðhkrºk, hûkkçktÄLk, [uxe[ktË ðøkuhu...

q yk íknuðkhku Ãkife ykÃkýu ykÃkýe þk¤k{kt fÞk íknuðkh yLku WíMkðku Wsðe þfeyu ? yk Wsðýe{kt

SMC Lkk MkÇÞ íkhefu ykÃkýe ¼qr{fk þwt nkuE þfu ?

q rðrðÄ íknuðkhkuLke Wsðýe{kt þk¤k MkkÚku òuzkELku MktÞwõík heíku fkÞo fhe þfu íkuðe fE-fE MktMÚkkyku

økk{{kt ykðu÷e Au íku sýkðku.

q yuðk fÞk WíMkðku Au fu suLke þk¤k{kt Úkíke Wsðýe rðþu ÷kuf Mk{wËkÞ òýu Au ?

q fÞk WíMkðku yuðk Au fu suLke þk¤k{kt Úkíke Wsðýe rðþu ÷kufMk{wËkÞ yòý Au ?

q ykÃkýk økk{{kt MÚkkrLkf fûkkyu fÞk WíMkðkuLke Wsðýe W{uhe þfkÞ ?

q ykÃk Mkki fE heíku ykøkk{e «òMk¥kkf rËLkLke Wsðýe þk¤k{kt fhðk EåAku Aku ?

MktËuþ :

q Mk{wËkÞLkk MkÇÞku rðãkÚkeo {kxu ¿kkLkLkk Mktðknf çkLke þfu Au.

q rðãkÚkeoykuLku þk¤k WÃkhktík MÚkkrLkf Mk{ks yLku ÃkÞkoðhý{ktÚke Ãký rþûký «kó ÚkE þfu Au.


q fhðkLke Úkíke ík{k{ Wsðýe rðþu òýfkhe {u¤ðeþwt.

q «MktøkkuLke WsðýeLkk ykÞkusLk{kt WÃkÞkuøke çkLkeþwt.

q y{u MÚkkrLkf MkkÄLkkuLkku {n¥k{ WÃkÞkuøk þk¤kLkk / rðãkÚkeoLkk MkðkOøke rðfkMk {kxu fheþwt.

q ......................................................................................

q ......................................................................................

q ......................................................................................


31

«uhýk (rðãkÚkeoyku, rþûkfku, yLÞ.....)8 Motivation (Student, Teachers and Others)

«kuíMkknLk õÞkhuf «÷ku¼Lk fu ÷k÷[{kt Ãk÷xkE þfu Au. Ãkhtíkw «uhýk yu íkku MðÞt¼q †kuík Au. ¼eíkhÚke yu

Íhku sze òÞ íkku çkuzku Ãkkh ! ‘«uhýk’ yu ykøk¤ ðÄðk {kxuLkwt Ãkrðºk «uhf çk¤ Au. rðãkÚkeo rþûkfku fu

rþûký{kt hMk ÷uLkkh Mkðo{kt fkuELku fkuE heíku «uhýk «økxe òÞ Au íÞkhu ykÃkýkt ÷ûÞku ykMkkLk ÚkE òÞ Au.

«ð]r¥k ÃkØrík: «Úk{ rËðMk

q Ëhuf íkk÷e{kÚkeoyu ÃkkLkk Lkt. 33 Ãkh ykÃku÷ M{]ríkLkkUÄ Ãkºk ¼hðkLkwt Au.

q ík{k{ íkk÷e{kÚkeoykuLku ÃkºkLke rðøkík ¼hðk çkkçkíku Lke[u {wsçk {køkoËþoLk

ykÃkðk{kt ykðþu.

q yk «ð]r¥k {kxu Ëhuf {kxu íkk÷e{kÚkeoyu þk¤kLke {w÷kfkík fhu÷ nkuÞ íku

sYhe Au.

q þk¤k ÃkÞkoðhý, rþûkfkuLkku ÔÞðnkh, çkk¤fkuLkku ÔÞðnkh þk¤k{kt ¾qxíke

çkkçkíkku rðþu íkxMÚkíkkÚke LkkUÄ fhðe.

q ík{k{ íkk÷e{kÚkeoykuyu ÃkºkLke rðøkík òíku ¼hðe.

q su íkk÷e{kÚkeoLku ðkt[Lk-÷u¾Lk{kt {w~fu÷e nkuÞ íku{ýu yLÞ MkkÚkeLke {ËË

÷uðe.

q çkeò rËðMku Mkðkhu M{]ríkLkkUÄ Ãkºk{kt Ëþkoðu÷ rðøkík Ãkh [[ko fhðkLke Au.

q ÃkºkLke ík{k{ rðøkík ¼hðe sYhe Au.

fkzo ÃkuÃkh yLku

{kfoh ÃkuLkyÚkðk

ç÷ufçkkuzo, [kuf

yLku zMxh

Mk{Þ 15 r{rLkx

Mkk{økúe

«ð]r¥k ÃkØrík: çkeòu rËðMk

q çkeò rËðMku íks¿kyu íkk÷e{kÚkeoykuyu M{]ríkLkkUÄ Ãkºk{kt su LkkUÄ fhe Au íku LkkUÄ rðþu [[ko fhðe.

q rþûkfku rðþu nfkhkí{f LkkUÄ ònuh{kt ðkt[e ík{k{ rþûkfkuLku «kuíMkkrník fhðk.

q íkk÷e{kÚkeoyku ÃkkuíkkLke LkkUÄ rðþu {krníke ykÃkíkk òÞ íku {wsçk íks¿k ç÷ìfçkkuzo fu fkzoÃkuÃkh Ãkh

þk¤kLkwt Lkk{ ÷¾e íkuLke rðþu»kíkkyku yLku {ÞkoËkykuLke LkkUÄ fhíkk òÞ.

þk¤kLkwt Lkk{ økk{Lkwt Lkk{ rðþu»kíkkyku {ÞkoËkyku Mkq[Lk

þk¤k MkwÄkhýk çkkçkíkLke LkkUÄ

32

q íks¿k y™u íkk÷e{kÚkeoyku ðå[u [[ko Úkíke hnu yLku sýkðu÷ {ÞkoËkyku Ëqh fhðk þwt fhðwt íku ytøku

íkk÷e{kÚkeoykuLkk Mkq[Lkku {u¤ðeLku íkuLke LkkUÄ fhðe íku{s rðþu»kíkkyku{ktÚke çkÄkLku «uhýk {¤u íku

çkkçkíkku Ãkh ËhufLkwt æÞkLk Ëkuhðwt.

q þk¤k MkwÄkhýk çkkçkíku su LkkUÄ íkk÷e{ Ëhr{ÞkLk fhðk{kt ykðe nkuÞ íkuLke y÷øk fkøk¤{kt LkkUÄ

fhe ÷køkw Ãkzíke þk¤kLkk {wÏÞ rþûkfLku ykÃkðe.

q swËe-swËe þk¤k {wsçk y÷øk VkE÷ yk MktË¼o{kt íkiÞkh fhðe.


y{u yk{khe þk¤k{kt....

q økúk{sLkku, rþûkfku, çkk¤fku îkhk ÚkÞu÷ rðrþü fkÞoLke LkkUÄ ÷E íkuLku «kuíMkkrník fhe yLÞLku «uhýk

Ãkqhe Ãkkzeþ.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................

su þk¤k{kt íkk÷e{ ÞkuòE nkuÞ íku þk¤kLkkt çkk¤fku fu økúk{sLkku íkhVÚke su rðrþü fkÞo fhðk{kt ykðu÷

nkuÞ íkuLke «Úk{ rËðMku LkkUÄ fhðe yLku çkeò rËðMku Mk{qn çkuXf{kt ºký íkk¤e / [Ãkxe îkhk «kuíMkkrník

fhe «uhýk Ãkqhe ÃkkzðkLkwt fkÞo fhðwt.

q rðãkÚkeoykuLke W¥k{ þiûkrýf rMkÂæÄLke LkkUÄ yLku «kuíMkknLk.

q ð»ko ËhBÞkLk MkkiÚke ðÄw nksh rËðMk ÄhkðLkkh rðãkÚkeoLke LkkUÄ : «kuíMkknLk

q ‘yksLkwt økw÷kçk’ «ð]r¥k{kt ðÄw ð¾ík ÃkMktËøke Ãkk{u÷ rðãkÚkeoLke LkkUÄ - «kuíMkknLk

q çk[ík çkUf, Efkuõ÷çk, çkkøkçkkLke, ÃkwMíkfk÷Þ, fBÃÞwxh-÷uçk, «Þkuøkþk¤k, MkktMf]ríkf fkÞo¢{{kt

W¥k{ fkÞo fhLkkhLke LkkUÄ - «kuíMkknLk.

yk «fkhLke «ð]r¥k Ëhuf þk¤k ÃkkuíkkLku íÞkt fhe þfu Au.

MktËuþ :

yk «ð]r¥k îkhk Ëhuf þk¤k SMC MkÇÞkuLkk þk¤k ytøkuLkk {tíkÔÞku {u¤ðe þfu Au yLku íku yLkwMkkh þk¤kfeÞ

çkkçkík{kt MkwÄkh ÷kðe þfkÞ Au.

33

M{]ríkLkkUÄ ÃkºkLkku Lk{qLkku

{kLkLkeÞ {nkuËÞ©e,

þk¤k Ãkrhðkh îkhk þk¤k{kt ykÃkLkwt nkŠËf Mðkøkík Au.

ykÃkLke yk {w÷kfkík {kxu y{u ykÃkLkk yk¼khe Aeyu.

ykÃkLkkt Mkq[Lkku yLku «rík¼kðku y{khk {kxu {køkoËþof çkLke hnuþu.

yk¼kh...

þk¤k Ãkrhðkh

................................ þk¤k ................. økk{ ................. íkk÷wfku rsÕ÷ku

.......................... íkkhe¾ ....................... Lkk hkus {U þk¤k Mktfw÷Lke {w÷kfkík

÷eÄe. {khku «rík¼kð ynª Mktrûkó{kt ykÃkwt Awt.

(1) þk¤k ÃkÞkoðhý (1) MðåAíkk Mkkhe Au. (1) yki»kÄ çkkøk LkÚke.

(2) (2)

(3) (3)

(4) (4)

(2) çkk¤fkuLkku ÔÞðnkh (1) zkuÞk ðzu Ãkkýe ÷u Au. (1) f[hkÃkuxeLkku WÃkÞkuøk fhíkk LkÚke.

(2) (2)

(3) (3)

(4) (4)

(3) rþûkfkuLkku ÔÞðnkh (1) ËhufLku «u{Úke çkku÷kðu Au. (1) ðøko¾tz{kt {kuçkkE÷ VkuLkLkku WÃkÞkuøk fhu Au.

(2) (2)

(3) (3)

(4) (4)

(4) þk¤k{kt ¼kiríkf (1) çkk¤fku yLku fkuBÃÞwxhLkwt (1) ÃkwMíkfk÷Þ LkÚke çkk¤fku ÷E þfu íku

MkwrðÄk çkkçkík «{ký ÞkuøÞ Au. {wsçk ÃkwMíkfkuLke økkuXðý LkÚke.

(2) (2)

(3) (3)

(4) (4)

rðøkík rðþu»kíkkyku {ÞkoËkyku

{w÷kfkík ÷uLkkhLke Mkne :{w÷kfkík ÷uLkkhLkwt Lkk{:nkuÆku y™u MÚk¤ :

34

ËMíkkðuSfhý9 Documentation

þk¤k íkÚkk økúkBÞ fûkkyu çkk¤fku, rþûkfku íkÚkk Mk{wËkÞ {kxu ½ýe çkÄe «ð]r¥kyku Úkíke nkuÞ Au. yk

«ð]r¥kykuLkwt MksoLkkí{f ynuðk÷ ÷u¾Lk ÚkkÞ íku ¾qçk sYhe Au. yk «fkhLkwt ËMíkkðuSfhý fhðkÚke ÚkÞu÷

«ð]r¥k fu fkÞo¢{Lkk ykÄkh íkhefu íkuLkku WÃkÞkuøk fhe þfkÞ Au.

nuíkwyku :

q MksoLkkí{f ÷u¾LkLkku rðfkMk fhðku

q ËMíkkðuSfhý fkiþÕÞ rðMkkððwt

q {krníkeLkku Mktøkún, ðøkeofhý y™u Ãk]ÚÚkfhý fhðkLke xuðLkku rðfkMk fhðku

q ÚkÞu÷ «ð]r¥k íkÚkk fkÞo¢{kuLkk ykÄkhLkwt síkLk fhðkLke xuðLkku rðfkMk fhðku

q swËk swËk «fkhLkk ynuðk÷ku íkiÞkh fhðk

økk{Lkwt Ëðk¾kLkwt, «kÚkr{f þk¤k yLku {trËh ytøku {krníke yufrºkík fhðk {kxu «&™ku ÃkqAeLku Mkk{kLÞ

òýfkhe {u¤ðe þfkÞ.

«ð]r¥k «&™ku¥khe fheyu

q ykÃkýk økk{{kt çkMk ykððkLke þYykík õÞkhu ÚkE ?

q ykÃkýk økk{Lkwt {trËh õÞkhu çktÄkÞwt ?

q ykÃkýk økk{{kt ÃkkuMx ykurVMkLke þYykík õÞkhu ÚkE ?

q ykÃkýk økk{{kt çkUfLke MÚkkÃkLkk õÞkhu ÚkE ?

swLkk AkÃkkLkk ÷u¾, ÃkwMíkfku,

Vkuxkuøkúk^Mk hsq fhðk.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

ÃkØrík :

{¤u÷k sðkçkku {kxuLkk ykÄkhku þwt níkk, íkuLke [[ko fhku.

[[ko-MktðkË :

ËMíkkðus yux÷u þwt?{¤u÷ {krníkeLkk ykÄkhku yux÷u s ËMíkkðus

yk ËMíkkðus fuðk nkuÞ Au ?

q ftfkuºke

q íkfíke

q rËðk÷ku Ãkh fkuíkhu÷e

Mkk÷ fu yLÞ {krníke

q Ãkºkku

q «MktøkkuLkk Vkuxkuøkúk^Mk

q Mkk{krÞfku

q y¾çkkhku

q íkk{úÃkºkku

q ¼kusÃkºkku

q ÷u¾ku

q LkkUÄ

q Ãkt[kÞík fu Mkhfkhe f[uheLkwt ËVíkh

q ÃkwMíkfku

q swLkk rMk¬k, ðkMkýku

35

þõÞ nkuÞ íku Lk{qLkkyku {u¤ðe hsq fhku yLku [[ko fhku.

«ð]r¥k

þk¤k{kt ÚkÞu÷ fkÞo¢{kuLkk Vkuxkuøkúk^Mk yLku fkÞo¢{Lkk

ynuðk÷ku íkÚkk ytfkuLkwt «ËþoLk òuðk ÷E sðk

«ËþoLk ytøkuLkk «rík¼kð {u¤ððk...........

xuçk÷ Ãkh Vkuxku ykÕçk{ {qfðk, Mkku^xçkkuzo Ãkh

Vkuxkuøkúk^Mk {qfðk, ynuðk÷ku yLku ytfkuLkwt

«ËþoLk fhðwt yLku íkuLke rðøkíkkuLkk [kxo {qfðk.

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

«ð]r¥k

Ãkrhðkh{kt Wsðkíkk rðrðÄ «Mktøkku Ãkife fkuR yuf «MktøkLku ÷økíke ík{k{

çkkçkík rðþu çkku÷ðk fnuðwt. su ÷kufku ÷¾e þfíkk nkuÞ íkuykuLku fkuR yuf «Mktøk

ytøkuLke ík{k{ çkkçkík rðþu ÷¾eLku çkku÷ðk fnuðwt.

[[ko - MktðkË :

(1) «MktøkkuLke ÚkÞu÷ VkuxkuøkúkVe, rðrzÞkuøkúkVe yu þwt Au ?

(2) ftfkuíkhe, ¾heËeLkkt çke÷ku íkÚkk ÚkÞu÷k ÔÞðnkhkuLke LkkUÄ rðþu [[ko fhku.

þk¤k yu økk{Lke {níðLke MktMÚkk Au. íkuLkk ËMíkkðuòu Lke[u {wsçk rLk¼kððk{kt ykðu Au.

(1) ytfku (2) VkE÷ku (3) Vkuxkuøkúk^Mk (4) ÃkrhÃkºkku (5) Ãkºkku (6) r[ºkku (7) ynuðk÷ku

(8) rðrðÄ hSMxMko (9) ËVíkhku

nksh íkk÷e{kÚkeoLke

MktÏÞk {wsçk Ãkìz, ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

«ð]r¥k

q íkksuíkh{kt þk¤k{kt ÚkÞu÷e Wsðýe «MktøkLkku

Mkr[ºk ynuðk÷ hsw fhðku. xkEx÷ ÃkuEÍÚke

þY fhe Ëhuf ÃkuEÍ Ãkh Ëþkoðu÷ rðøkíkku rðþu

Mk{s ykÃkðe.

q SMC XhkðçkqfLkk XhkðkuLke LkkUÄLkwt rLkËþoLk

fhðwt.

q çkUf ÃkkMkçkwf rðþu Mk{s ykÃkðe, íkuLke ò¤ðýe

ytøku Mk{s ykÃkðe.

q Mkr[ºk ynuðk÷

q ynuðk÷{kt yLkw¢{rýfk, «MíkkðLkk,

nuíkwyku, fkÞo¢{Lke {krníke,

WÃk÷ÂçÄyku, rðþu»kíkkyku, Vkuxkuøkúk^Mk,

Ãkrhrþü ðøkuhu {wÆkykuLke [[ko fhðe.

q Xhkð çkwf

q çkUf ÃkkMkçkwf

Mk{Þ 15 r{rLkx

Mkk{økúeÃkØrík:

MktËuþ :

ËMíkkðuòuLku yku¤¾eyu.

36



q WsðkÞu÷ «MktøkkuLke Ëhuf ÞkËøkkh ûkýLku ËMíkkðuòu MðhYÃku Mkk[ðeþwt.

q «MktøkkuLke Wsðýe LkkrðLÞÃkqýo heíku fheþwt.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................

ËMíkkðuSfhý fE heíku fhe þfkÞ íku {kxuLkk {wÆkyku :

(1) «MíkkðLkk :

(2) yLkw¢{rýfk :

(3) fkÞo¢{Lkk nuíkwyku :

(4) ¼køk ÷uLkkhLke {krníke :

(5) fkÞo¢{ MktçktÄe {krníke :

fkuEÃký fkÞo¢{Lkk MktË¼o{kt íkuLke ¼qr{fk y™u ykð~ÞõíkkLkwt MÃküefhý «MíkkðLkk{kt fhðkLkwt nkuÞ Au.

fkÞo¢{Lku yLkw÷ûkeLku íkÚkk íkuLkk rðrðÄ ÃkkMkktLku æÞkLku ÷E «MíkkðLkk ÷¾ðe.

ËMíkkðuSfhý{kt sux÷k «fhýkuLkku Mk{kðuþ fhu÷ nkuÞ íku ík{k{Lkku Mk{kðuþ ÃkkLkk Lktçkh MkkÚku

yLkw¢{rýfk{kt WÕ÷u¾ fhðku ykð~Þf Au.

«ð]r¥k íkÚkk fkÞo¢{ su WÆuþkuLku Ãkqhk fhðk {kxu Úkíke nkuÞ Au íku {wÏÞ íkÚkk økkiý ík{k{ WÆuþku Ëþkoððk.

«ð]r¥k íkÚkk fkÞo¢{{kt ¼køk ÷uLkkh ík{k{Lke rðøkíkku Ëþkoððe. ¼køk ÷uLkkh, {køkoËþoLk ykÃkLkkh,

{w÷kfkík ÷uLkkh, yLÞ yk{trºkík {nu{kLkku íkÚkk yLÞ ík{k{Lke yktfzkfeÞ {krníke íkÚkk {nkLkw¼kðkuLkk

yLku rðrþü fk{økehe fhLkkh ík{k{Lke Lkk{ MkkÚkuLke ÞkËe {qfðe íkÚkk yktfzkfeÞ fkuüfku {qfðk.

fkÞo¢{ íkÚkk «ð]r¥kLke MktÃkqýo rðøkíkku íkÚkk íkuLke rðrþüíkkyku yLku rðþu»kíkkykuLkku WÕ÷u¾ fhðku, fkÞo¢{Lkk

Ëhuf ÃkkMkktyku Wòøkh ÚkkÞ íku heíku íkuLkwt yk÷u¾Lk fhðwt íkÚkk fkÞo¢{ MktçktÄe fhðk{kt ykðu÷e ÔÞqnh[LkkLkku

WÕ÷u¾ fhðku.

37

(6) WÃk÷ÂçÄyku :

(7) fkÞo¢{ MktçktÄe rðþu»kíkkyku :

(8) Vkuxkuøkúk^Mk :

(9) Ãkrhrþü

fkÞo¢{ fu «ð]r¥kLku ytíku {¤u÷ rMkÂæÄykuLkku yk rð¼køk{kt MÃkü WÕ÷u¾ fhðkLkku nkuÞ Au. fkuEÃký

fkÞo¢{Lkk ytíku LkkLke-{kuxe WÃk÷ÂçÄyku {¤íke s nkuÞ Au. íkuLku Ãkkh¾ðe íkÚkk íku{kt ðÄkhku fhðk {kxuLkk

Lkðk ykÞkusLkku nkÚk Ähðk {kxu íku ykÄkhYÃk çkLkíke nkuÞ Au.

Mk{økú fkÞo¢{ yÚkðk «ð]r¥k ËhBÞkLk ÃkhtÃkhkøkík heíku fk{ Lk fhíkkt, ftEf rðþu»k heíku íkÚkk LkkrðLÞÃkqýo

yr¼øk{Úke yr¼ÔÞÂõík ÚkE nkuÞ íkku íkuLkku WÕ÷u¾ ynª ¾kMk fhðku.

fkÞo¢{ íkÚkk «ð]r¥kLku ÷økíkk Vkuxøkúk^Mk hsq fhðk, Vkuxkuøkúk^Mk yuðk yutøk÷Úke ÷uðkÞu÷k nkuðk òuEyu fu

suÚke Vkuxkuøkúk^MkLkk fuLÿ{kt ¼køk ÷uLkkh íkÚkk íku{Lke «ð]r¥kyku MÃkü heíku ÿrüøkku[h Úkíke nkuðe òuEyu.

ynuðk÷ ÷u¾Lk ËhBÞkLk fkuE çkkçkíkku ÃkkA¤Úke W{uhðkLke sYrhÞkík sýkÞ yÚkðk Ãkqhf {krníke íkhefu

Ãkrhrþü yÚkðk rðþu»k çkkçkíkku íkhefu íkuLkku WÕ÷u¾ fhðku.

WÃkh {wsçk Mkðo Mkk{kLÞ «fkhLkwt ËMíkkðuSfhý ÚkE þfu. íku{ Aíkkt MksoLkLku fkuE Mke{k LkÚke. yk

ËMíkkðuSfhý «Þkuøkþe÷ yLku LkkrðLÞÃkqýo çkLke þfu Au.

38

økwýð¥kk yr¼ð]ÂæÄ10Quality Enhancement

ykÃkýk økk{Lke «kÚkr{f þk¤k{kt rþûkýLke økwýð¥kk{kt yr¼ð]ÂæÄ ÚkkÞ. þk¤kLkwt ÃkÞkoðhý

LkÞLkhBÞ nkuÞ. çkk¤fkuLkku MkðkOøke rðfkMk ÚkkÞ y™u ykÃkýk økk{Lke þkLk ðÄu íku {kxu {Lkku{tÚkLk fheyu.

«ð]r¥krðrðÄ òíkLkk / økwýð¥kkLkk fkÃkzLkkyuf Mkh¾k Ãkkt[ xwfzk ÷E íkuLkkWÃkh swËe swËe ®f{íkLke xefzeyku ÷økkððe.

íks¿k : íkk÷e{kÚkeoykuLku «&™ fhþu.

yuf Mkh¾k xwfzk nkuðk Aíkkt íkuLke ®f{ík{kt VuhVkh fu{ Au ?

íkk÷e{kÚkeo fÃkzktLkk xwfzkLku MÃkþo fhðk EåAu íkku íku çkLkkðu÷ [kxo

íkuLku ykÃke þfkÞ. [kxo yuf Úke ðÄw çkLkkððk.

Ëk.ík. økwýð¥kk swËe swËe nkuÞ íkuðe ðMíkwyku su{ fu- ¾ktzLkk

Lk{qLkk, yuøk{kfo, fu ISI {kfkoðk¤e ðMíkwyku y™u yk {kfko

rðLkkLke ðMíkwykuLkk Lk{qLkk økwýð¥kk{kt VuhVkh nkuÞ íkuðe

ðMíkwykuLkk WËknhý ykÃke þfkÞ. su{fu, ½ô - ËkWË¾kLke,

økwshkík-17, xwfze. ¾kãíku÷ - fÃkkrMkÞk, Mkªøkíku÷, {fkELkwt

íku÷, MkkuÞkçkeLkLkwt íku÷.

«ð]r¥k

q íks¿k íkk÷e{kÚkeoLku ÃkqAþu.

q ík{khk økk{Lke þk¤k fuðe nkuÞ íkku ík{Lku øk{u ?

q y{khk økk{Lke þk¤k{kt

q ..................................................................................

q ..................................................................................

q ..................................................................................

q ..................................................................................

q ..................................................................................

q íkk÷e{kÚkeo yuf ÃkAe yuf ÃkkuíkkLkku rð[kh {kuzâw÷{kt LkkUÄþu íÞkhçkkË hsq fhþu y™u íks¿k íkuLke

LkkUÄ ç÷uf çkkuzo Ãkh fhþu.

ÃkqtXk Ãkh rðrðÄ «fkhLkk fÃkzktLkk

Mkh¾k {kÃkLkk xwfzkyku ÷økkðeLku

[kxo çkLkkðþu.

fkÃkzLkk xwfzkyku{kt {w÷kÞ{

MkwíkhkW fkÃkz, ¾kËe rMkÕf,

LkkÞ÷kuLk, xuÃkuMxÙe, ÷eMkeçkeMke,

¾kËe fkuxLk, þeVkuLk,

çkhAx MkwíkhkW fkÃkz, {kËhÃkkx,

çkhAx fkÃkz ðøkuhu ÷E þfkÞ.

Mk{Þ 15 r{rLkx

Mkk{økúe

Ãkuz, ÃkuLk, ç÷uf çkkuzo, zMxh,

fkzo ÃkuÃkh, {kfoh ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

39

rþûký{kt økwýð¥kkçkk¤fuLÿe rþûký

rþûkfLkeÔÞkðMkkrÞf Mkßsíkk

sLkMk{wËkÞLkwtþk¤k MkkÚku

òuzký

rþûkfkuLkkuÃkkhMÃkrhfÔÞðnkh

rð»kÞ ðMíkw

¼ýðk ¼ýkððkLke

«r¢Þkçkk¤fkuLkk rMkrØMíkhLkwt {qÕÞktfLk

{k¤¾kfeÞ MkwrðÄkMkhfkhe økúkLxLkku

MkËTWÃkÞkuøk

þk¤k Mkt[k÷LkyLku þk¤kLkwtðkíkkðhý

«ð]r¥k 3

ík{khk økk{Lke þk¤k ðÄkhu MkkÁt fkÞo fhu íku {kxu þwt fhðkLke sYh Au ? íkuLke

LkkUÄ fhku.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Ãkìz, ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

40

MktËuþ :

q ykÃkýk økk{Lke þk¤k MkwtËh ÚkkÞ.

q ík{k{ çkk¤fku rLkÞr{ík þk¤kyu ykðu

q þk¤k{kt økwýð¥kkMk¼h rþûký fkÞo ÚkkÞ

q økk{Lkk çkÄk Lkkøkrhfku þk¤kLkk rðfkMk{kt hMk ÷uíkk ÚkkÞ íkuðk «ÞíLkku fheþwt

q Ÿ[e økwýð¥kkðk¤e ðMíkwLkwt {qÕÞ ðÄw nkuÞ Au.



q økwýð¥kkMk¼h rþûký ykÃkeþwt.

q rþûkfkuLku {wtÍðíkk «&™kuLkwt rLkhkfhý ÷kððk «ÞíLkþe÷ hneþwt.

q Ëh çku rËðMku {w÷kfkík ÷Eþwt.

q {khk økk{{kt yuf Ãký çkk¤f «kÚkr{f rþûkýÚke ðtr[ík Lknª nkuÞ.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................

ykx÷wt yð~Þ òýðwt yLku íku {kxu fkÞoþe÷ çkLkðwt ...........

q ík{khk økk{Lke þk¤k{kt fux÷k rþûkfku Au ?

q çkÄk rþûkfkuLkkt Lkk{ òýku Aku ?

q rþûkfku rLkÞr{ík þk¤k{kt ykðu Au ?

q rþûkfku çkk¤fkuLku WíMkkn Ãkqðof ¼ýkðu Au ?

q rþûkfkuLku þiûkrýf fkÞo Mkkhe heíku fhðk{kt fE {w~fu÷eykuLkku Mkk{Lkku fhðku Ãkzu Au ?

q þk¤k{kt þwæÄ Ãkeðk÷kÞf ÃkkýeLke ÔÞðMÚkk Au ?

q fLÞkyku {kxu y÷øk þki[k÷Þ (MkurLkxuþLk) Lke ÔÞðMÚkk Au ?

q þk¤k{kt çkÄk çkk¤fkuLku ÷¾íkkt-ðkt[íkkt ykðzu Au ?

q ík{khk økk{{kt þk¤k Akuze sLkkh (zÙkuÃk ykWx) çkk¤fku Au ?

òu nk, íkku íku{Lkk rþûký {kxu ykÃk þwt rð[khku Aku ?

41

þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk{kt Mkk{u÷økehe11Involvement in School Management

rþûkýLkku yrÄfkh yrÄrLkÞ{- 2009 ytíkøkoík 6 Úke 14 ð»koLke ðÞsqÚkLkkt ík{k{ çkk¤fkuLkk rþûký {kxu

þk¤k{kt þiûkrýf ðkíkkðhý rLk{koý fhðk {kxu þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{ríkLke h[Lkk fhðk{kt ykðe Au. yk

Mkr{rík ðÄw Mkr¢Þ çkLku, þk¤k «íÞu hMk Yr[ðk¤e çkLku yLku þk¤kLkwt þiûkrýf ðkíkkðhý økwýð¥kkÞwõík

rLk{koý fhe, økwýð¥kkMk¼h Mk{ks rLk{koý fhðk{kt yøkíÞLkku ¼køk ¼sðu íkÚkk þk¤kLke çkÄk s «fkhLke

ÔÞðMÚkkLkwt ½zíkh íkLk, {Lk, ÄLk yLku rððufçkwrØ íkÚkk fwLkunÃkqðof fhu yu yÃkuûkkykuLku MkkÚkof fhðk {kxu Lke[u

{wsçkLke «ð]r¥kyku íkk÷e{MktË¼uo «Míkwík fhðk{kt ykðu÷ Au.

«ð]r¥k 1 “½h ½h h{eyu”

q {exªøk nku÷Lkk [kh ¾qýk{kt hMkkuzwt, fçkkx, þÞLk¾tz yLku çkkÚkY{

({kuxk yûkhÚke) ÷¾u÷k fkzo [exfkzeyu.

q íÞkhçkkË ½h ðÃkhkþLkkt MkkÄLkkuLke r[êeyku çkLkkðe yuf Ã÷kÂMxfLkk

çktÄ zççkk{kt hk¾eyu Ëk.ík. MkkýMke, ÃkuLx, íkfeÞk, Mkkçkw, Äkufku,

[kËh, Mkkze, [{[ku, íkÃku÷e ðøkuhuLkkt r[ºkku yÚkðk Lkk{ ÷¾u÷

r[êeyku.

q íÞkhçkkË çkÄk s MkÇÞkuLku økku¤{kt çkuMkkze Ãkk®Mkøk Ä ÃkkMko÷ Lke h{ík

h{kzeþwt.

q Mktøkeík çktÄ Ãkzíkkt suLke ÃkkMku zççkku ykÔÞku nþu íkuLku r[ºk/r[êe ¾ku÷e su

r[ºk yÚkðk r[êe {¤e nþu íku òuE ðkt[e {exªøk nku÷Lkk [kh ¾qýk{kt

çkLkkðu÷ søÞk Ãkife ðMíkwLkk Lkk{ {wsçk ÞkuøÞ ¾qýk{kt sELku çkuMkþu.

yk{ h{ík ykøk¤ ðÄþu. su AuÕ÷u hnuþu íkuLku ºký íkk¤eLkwt {kLk

ykÃkeþwt.

[[ko - MktðkË :

MðåA yLku Mkw½z ½h, þk¤k rðþu [[ko fheþwt.

fkzo, ÃkuÃkh, Mfu[ÃkuLk,

økwtËh, ¾tshe,

Ã÷kMxefLkku zççkku,

WËknhý{kt

sýkÔÞk {wsçk

«ð]r¥k {kxu

sYhe r[êeyku fu r[ºkku

çkLkkððk fkuhk fkøk¤

fkíkh, fkzo ÃkuÃkh,

{kfoh ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

42

«ð]r¥k 2 {khe þk¤k fuðe nkuÞ ?

q Mkh¾k MkÇÞkuLkk çkLkkðu÷ sqÚkLku r[aeyku{kt ÷¾u÷ þk¤kLkk

½xfkuLke rðøkík ykÃkeyu. rðøkíkLkk ykÄkhu {khe þk¤kLkwt

r[ºk çkLkkðþu.

q fkzo ÃkuÃkh Ãkh Mfu[ÃkuLkÚke ÷¾u÷ r[êeykuLku [kUxkzeLku yÚkðk

{kfohÃkuLk/Mfu[ÃkuLkÚke {khe þk¤kLkwt r[ºk çkLkkðþu.

q sqÚk r[ºk çkLkkðeLku fu r[êeyku ÷økkðeLku {khe þk¤kLkwt r[ºk

çkLkkðe þfu Au.

q rLkÞík Mk{Þ {ÞkoËk{kt r[ºkkuLke ÞkuøÞ økkuXðýe fhe [kUxkzðk

fneyu yÚkðk Mfu[ÃkuLkÚke þk¤kLkk ykÃku÷ ½xfku {wsçk r[ºk

Ãký çkLkkðe þfkÞ.

[[ko - MktðkË : íkiÞkh ÚkÞu÷ r[ºk WÃkhÚke [[ko fhþu.

þk¾kLkk ½xfku {kxu

r[êeyku{kt þwt ÷¾e þfkÞ :

çkøke[ku, ¾kíkh¾kzku, þki[k÷Þ,

h{íkLkk MkkÄLkku, f[hkÃkuxe,

{wÏÞ Ëhðkòu, ÃkkýeLke xktfe,

ÃkwMíkfku, xuçk÷, ¾whþe,

fçkkx, r[êeyku çkLkkððk

fkuhk fkøk¤, fkíkh,

fkzo ÃkuÃkh, {kfoh ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

«ð]r¥k 3 þk¤k{kt {kÁt MÚkkLk õÞkt ?

q Lkfþku - Lkfþk ½kuze

q çkefh - «Þkuøkþk¤k

q feçkkuzo - fkuBÃÞwxh ÷uçk

q rþûkfkuLkwt nkshe Ãkºkf - yk[kÞo©eLke ykurVMk{kt

q Ãkkðzku - çkkøkçkkLke fkuLkoh

q ø÷kMk - ÃkeðkLkk ÃkkýeLke søÞk ÃkkMku

q Mk{k[kh Ãkºk - ÃkwMíkfk÷Þ

q zkuÞku - ÃkeðkLkk ÃkkýeLke søÞk ÃkkMku

q VeLkkE÷ - þki[k÷Þ

q ÃkwMíkf - ÃkwMíkfk÷Þ

WÃkhkufík r[ºkku yÚkðk MkkÄLkku y÷øk-y÷øk søÞkyu {qfe Sðtík «ð]r¥k Ãký ðøko{kt fhkðe þfkÞ.

þk¤kLkk rðrðÄ MkkÄLkkuLke r[êe çkLkkðe yk MkkÄLkku fÞkt nkuðk òuEyuíku ÃkqAðwt. Ëk.ík. þk¤k{kt «kó MkkÄLkku

fu íkuLku ÷økíke

r[êeyku fu r[ºkku,

r[êeyku çkLkkððk

fkuhk fkøk¤, fkíkh,

{kfoh ÃkuLk, fkzo ÃkuÃkh

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

[[ko - MktðkË : þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLkLkwt SðLk{kt {níð rðþu [[ko fhðe.

43

«ð]r¥k 4 rð[kheLku fnku.

q ík{u fhu÷k íkksuíkhLkk fkuE yuf «ðkMkLkk MÚk¤Lkwt Lkk{ sýkðku.

q yk MÚk¤u síkk Ãknu÷k ík{u þwt íkiÞkhe fhe níke ?

q «ðkMk ËhBÞkLk ík{Lku fE fE Mk{MÞkyku Lkze ?

q «ðkMk ËhBÞkLk ík{Lku þwt økBÞwt ? þwt Lk økBÞwt ?

q «ðkMkLkku ÞkËøkkh «Mktøk sýkðku.

q ík{u yk «ðkMk fÞk nuíkw {kxu fÞkuo níkku ?

q ík{khk {íku çkk¤fkuyu þk {kxu «ðkMk fhðku òuEyu ?

Lke[u ykÃku÷k «&™kuLku ÔÞðMÚkkÃkLk yLku ykÞkusLk MkkÚku Mkktf¤ðkLkk Au.íkk÷e{kÚkeo LkkUÄ çkLkkðe ykÃku÷ {wÆk rðþu ðøko Mk{ûk çkku÷e Ãký þfu.

Ãkìz, ÃkuLk

Mk{Þ 10 r{rLkx

Mkk{økúe

MktËuþ :

þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk ÞkuøÞ heíku ÚkkÞ íku {kxu..........

q ðMíkwykuLke ÔÞðÂMÚkík økkuXðý y™u íkuLkku fk¤SÃkqðof QÃkÞkuøk fhíkkt þe¾eyu.

q yMíkÔÞMík [es ðMíkwyku {kxu økkuXðýe rËðMk Lk¬e fhe þk¤kLku ÔÞðÂMÚkík fhðk{kt {ËËYÃk çkLkeyu.

q þk¤k{kt WÃk÷çÄ MkkÄLkku Wr[ík MÚkkLk Ãkh {qfðkLke rðãkÚkeoLku xuð nþu íkku íku ÃkkuíkkLke ðMíkwyku ÃkkuíkkLk

½h{kt fu yLÞ søÞkyu ÞkuøÞ søÞk Ãkh s {qfþu.



q y{u Mkki þk¤kLkk rðfkMk {kxu yLku çkk¤fkuLkk rþûký {kxu þk¤kLke rLkÞr{ík {w÷kfkík ÷Eþwt.

q y{khe ßÞkt ßÞkt sYh Ãkzu íÞkt þk¤kLku Mk{økú ÃkkMkk{kt MknÞkuøk ykÃkeþwt.

q y{khe Ëhuf {w÷kfkík çkk¤fkuLku fuLÿ{kt hk¾e, çkk¤fkuLkk þiûkrýf rðfkMk {kxu s nþu.

q þk¤kLke þiûkrýf, ¼kiríkf, MkktMf]ríkf yLku {qÕÞ÷ûke «ð]r¥kykuLke ÞkuøÞ heíku økkuXðýe fhðk nt{uþkt

íkíÃkh hneþwt.

q ßÞktÚke øktËw Ãkkýe Lkef¤Úkwt nkuÞ íkuðk rðMíkkhLke s{eLk{kt çkøke[ku çkLkkðeyu suÚke þk¤k ðÄw MkwtËh

Ëu¾kÞ y™u øktËk ÃkkýeLkku WÃkÞkuøk ÚkkÞ.

q .....................................................................................

q .....................................................................................

q .....................................................................................

ÃkØrík:

44

fkuBÃÞwxh îkhk rþûký12CAL (Computer Aided Learning)

økwshkík hksÞ{kt 5644 þk¤k{kt CAL «kuøkúk{ y{÷{kt {qfu÷ Au íku{s ðÄw 14,842 þk¤k{kt CAL

«kuøkúk{ y{÷{kt {qfðk sE hÌkk Aeyu.

CAL yux÷u Computer Aided Learning «kuøkúk{ fkuBÃÞwxh {kæÞ{ îkhk rþûký yux÷u þk¤k{kt Võík

fkuBÃÞwxhLkwt rþûký ykÃkðkLkwt LkÚke Ãkhtíkw ÃkkXâ ÃkwMíkfLkwt ¿kkLk á~Þ yLku ©kÔÞ yux÷u fu Multimedia îkhk

ykÃkðk{kt ykðu Au. ykLkk {kxu Äkuhýðkh y™u rð»kÞðkh Multimedia Úke Mkku^xðuh MkezeLkwt rLk{koý

fhðk{kt ykðu Au. su{kt MÚkkrLkf rþûkfku su ÃkæÄríkÚke çkk¤fkuLku ¼ýkðu Au íku s ÃkæÄríkLkku WÃkÞkuøk fhðk{kt

ykðu Au. suÚke çkk¤fku ¾qçks Mkh¤íkkÚke Mk{S þfu.

CAL «kuøkúk{ Mkki«Úk{ 5 fkuBÃÞwxh yLku 1 r«Lxhðk¤e fku{ÃÞwxh ÷uçk þk¤k{kt çkLkkððk{kt ykðe níke,

Ãkhtíkw nðu þk¤k{kt 10 fkuBÃÞwxh çkk¤fku {kxu, 1 fkuBÃÞwxh rþûkf {kxu y™u 1 r«Lxhðk¤e ÷uçk çkLkkððk{kt

ykðu Au. su{kt 1 LCD M¢eLk Ãký zeþ fLkuõþLk MkkÚku ykÃkðk{kt ykðu Au. yk{, rþûkf yk {kuxk M¢eLk îkhk

çkk¤fkuLku ¾qçk s Mkkhe heíku Mk{s ykÃke þfu Au. ík{k{ fkuBÃÞwxh {kxu sYhe VLkeo[h Ãký ykÃkðk{kt ykðu

Au.

þk¤kLkk Mk{ÞÃkºkf{kt s CAL Lkk íkkMkLkku Mk{kðuþ fhðk{kt ykðu Au. su{kt ¾kMk yu æÞkLk hk¾ðk{kt ykðu

Au fu, Ëhuf çkk¤f yXðkrzÞk{kt çku ð¾ík fkuBÃÞwxh ÷uçkLkku WÃkÞkuøk fhu. fkuBÃÞwxh ÷uçkLkk ðÃkhkþ {kxu

hSMxh Ãký rLk¼kððkLkwt nkuÞ Au. su{kt rþûkfu ÷uçkLkk WÃkÞkuøk ð¾íku sYhe yuLxÙe fhðkLke nkuÞ Au. suLkkÚke

fÞk ðøko rþûkfu fkuBÃÞwxh ÷uçkLkku ð»ko ËhBÞkLk fux÷e ð¾ík WÃkÞkuøk fÞkuo íku òýe þfkÞ Au.

yk ÷uçkLke ò¤ðýe SMC yu fhðkLke nkuÞ Au. íku{s íkuLkk WÃkÞkuøk ytøku sYhe {kuLkexhªøk Ãký SMC Lkk

MkÇÞkuyu fhðkLkwt nkuÞ Au. íkuLke WÃkh {køkoËþoLk y™u {kuLkexhªøk CRC, BRC, MIS, DPC yLku SPO

fûkkyu Ãký fhðk{kt ykðu Au.

yk{ CAL «kuøkúk{ yu Ãkqhf rþûkýLkku W¥k{ ÃkÞkoÞ çkLku Au

SMC Lkk MkÇÞkuyu þk¤k {w÷kfkík Mk{Þu fkuBÃÞwxh ÷uçkLke {w÷kfkík yð~Þ ÷uðe yLku rþûkfku íku{s çkk¤fku

îkhk fhðk{kt ykðíke fkuBÃÞwxh fk{økeheLke òýfkhe {u¤ððe.

45

rðf÷ktøk çkk¤fku {kxuLkwt Mktfr÷ík rþûký13Integrated Education forDisabled Children - IED

«khtr¼f rþûký{kt MkkðoºkefhýLkkt æÞuÞ nktMk÷ fhðk Mkk{kLÞ þk¤kLkk çkk¤fkuLku 6 Úke 14 ð»koLke ðÞ MkwÄe

ykðhe ÷uðk{kt ykðu÷ Au. ßÞkhu rðf÷ktøk çkk¤fku {kxu «kÚkr{f rþûký{kt 6 Úke 18 ð»koLke ðÞ MkwÄe

rðf÷ktøk Äkhk yLðÞu òuøkðkR fhðk{kt ykðe Au.

ÃkkuíkkLkk økk{Lke fu rðMíkkhLke Mkk{kLÞ þk¤k{kt Mkk{kLÞ çkk¤f MkkÚku rðf÷ktøk çkk¤f «kÚkr{f rþûký {u¤ðu

íku yk ÞkusLkkLkku þw¼ ykþÞ Au.

Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk ytíkøkoík Mktfr÷ík rþûkýLkkt WÆu~Þku:

rðf÷ktøk çkk¤fkuLku Mk{kLk rþûkýLke íkf, Mk{ks{kt MÚkkLk, ykuAk ¾[uo rþûkýLkku ðÄw ÔÞkÃk, ðÄw MktÏÞk{kt

ðÄw, ÍzÃkÚke rðf÷ktøk çkk¤fkuLku Mk{kððk, rðf÷ktøk çkk¤fkuLkk ðk÷eykuLke rþûký{kt ¼køkeËkhe

rðf÷ktøkíkk: fwËhíke heíku yÚkðk ykfÂM{f fkhýkuMkh rðf÷ktøkíkk ykðíke nkuÞ Au. yk rðf÷ktøkíkkyku yk

{wsçk Au:

ytÄíð yLku yÕÃkárü, ©ðýLke ¾k{e, {kLkrMkf ûkrík yLku {kLkrMkf hkuøk, yÂMÚkrð»kÞf rðf÷ktøkíkk,

{kLkrMkf rçk{khe, {xe økÞu÷ hõíkrÃk¥k, Mkuhuçkú÷ ÃkkÕMke ({øksLkku ÷fðku), ykìrxÍ{, çknw rðf÷ktøkíkk

q økk{Lke þk¤k{kt yÇÞkMk fhíkkt rðf÷ktøk çkk¤fLkk fkuR yuf ðk÷eLku SMC{kt MkÇÞ íkhefu rLkÞwõík

fhðk.

q rhMkkuMko xe[h, MÃkuþeÞ÷ xe[h, økk{Lke þk¤k / þk¤kykuLkk {wÏÞ rþûkf íkÚkk ík{k{ rþûkfku îkhk

zkuh xw zkuh Mkðuo nkÚk Ähkþu. su{kt þk¤k{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷ yLku þk¤k{kt Ëk¾÷ Lk ÚkÞu÷ çkk¤fkuLke

ÞkËeyku íkiÞkh fhðk{kt ykðþu. WÃkhktík su rðf÷ktøk çkk¤fku Ãkkt[ ð»ko Ãkqýo fhu Au íku{Lku þk¤k

«ðuþkuíMkð Mk{Þu þk¤k{kt Ëk¾÷ fhkððk íkÚkk þk¤k çknkhLkk yLÞ rðf÷ktøk çkk¤fkuLku þk¤k{kt

Ëk¾÷ fhkððk «ÞíLk fhðku.

q yk çkk¤fku þk¤k{kt hne ({n¥k{18 ð»ko MkwÄeLke ðÞ «kó fhu íÞkt MkwÄe) 8 Äkuhý MkwÄeLkwt rþûký

«kÃík fhu íku ykþÞ Au.

þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{rík:

46

q yk WÃkhktík Mkk{kLÞ çkk¤f su rþûký {u¤ðu Au, íku rþûký ðøkorþûkf íkÚkk þk¤kLkk r{ºkku ÃkkMkuÚke yk

çkk¤f {u¤ðþu.

q yk çkk¤fLkk ðk÷eLkku MktÃkfo fhe, íku{Lku òøk]ík fhe yk çkk¤fkuLkk MkðkOøke rðfkMk yLku ÃkwLk:MÚkkÃkLk

{kxu ðk÷eLku {køkoËþoLk yLku Mkhfkhe ÞkusLkkLkk MknkÞ- ÷k¼ {u¤ððk íkiÞkh fhðk.

q þk¤k çknkhLkk çkk¤fkuLku þk¤k{kt ÷kððk yLku þk¤k{kt ÷kÔÞk çkkË íkÚkk yÇÞkMk fhíkkt çkk¤fku

«kÚkr{f rþûký Ãkqýo fhu íku {kxu ¾kMk íkfuËkhe ÷uðe. su {kxu Mk{ksLku rðf÷ktøk çkk¤fkuLkk rþûký

{kxu rðrþ»x fkÞo¢{ku îkhk òøk]ík fhðk{kt ykðþu.

q IED fkÞo¢{{kt Ëhuf Míkhu nkÚk ÄhðkLke fk{økehe økk{{kt-þk¤k{kt rðf÷ktøkíkk Ähkðíkkt çkk¤fku

{kxu su íku rðf÷ktøkíkk {kxuLkk rhMkkuMko xe[h ykðk çkk¤fkuLku {¤þu, rþûký{kt sýkíke {w~fu÷eLkwt

rLkðkhý fhþu, íku çkk¤fLkk rþûkýLku sYhe íkk÷e{ yLku {køkoËþoLk Ãkqhwt Ãkkzþu, yk heíku rhMkkuMko

xe[h y÷øk-y÷øk økk{{kt y÷øk-y÷øk Mk{Þu rðf÷ktøk çkk¤fLke yXðkrzf yuf ð¾ík

{w÷kfkík ÷uþu.

q hkßÞ fu rsÕ÷k Míkhu yk ûkuºk{kt rhMkkuMko xe[h íkk÷e{ {u¤ðe ÃkkuíkkLkk ûkuºk{kt rþûkfkuLku íkk÷e{-

{køkoËþoLk ykÃkþu.

q þk¤k çknkhLkk yrík íkeðú rðf÷ktøkíkk Ähkðíkkt çkk¤fkuLkk rþûký yLku {køkoËþoLk {kxu fuhøkeðMko

nku{ çkuÍTz yìßÞwfuþLk Ãkqhwt Ãkkzþu.

q MkeykhMke fûkkyu {krMkf çkuXf{kt økk{{kt yÇÞkMk fhíkkt ykðk çkk¤fkuLke þiûkrýf «økríkLke [[ko

fhðe, sYrhÞkík÷ûke ykÞkusLk fhe, Mknfkh Ãkqhku Ãkkzðku.

q ykðk çkk¤fkuLke ðíkoýqtfLkku yÇÞkMk, {Lkkuði¿kkrLkf rð&÷u»ký, çkk¤fku «íÞu ð÷ý, çkk¤fkuLke

¾kMk yÃkuûkk-sYrhÞkíkku æÞkLku ÷E íkuLkk ÔÞÂõíkíðLkk rðfkMk yLku ÃkwLk:MÚkkÃkLk {kxuLke íkk÷e{

rþûkfku-ðk÷eykuLku rsÕ÷k fûkkyuÚke ykÃkðk{kt ykðþu.

47

ðifÂÕÃkf rþûký ÔÞðMÚkk14Alternative Schooling

Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk ytíkøkoík 6 Úke 14 ðÞsqÚkLkkt þk¤k çknkhLkkt çkk¤fkuLku ðifÂÕÃkf rþûkýLke swËe swËe

ÞkusLkkyku{kt Mkktf¤e rþûkýLkk {wÏÞ «ðkn{kt Mkk{u÷ fhðk{kt ykðe hÌkkt Au.

þk¤k çknkhLkkt çkk¤fku çku «fkhLkkt nkuÞ Au.

1. fËeyu þk¤kyu Lk økÞu÷ yux÷u fu yk çkk¤fkuLkkt Lkk{ þk¤k{kt õÞkhuÞ LkkUÄkÞu÷ LkÚke.

2. zÙkuÃkykWx çkk¤fku yux÷u fu yk çkk¤fkuLkkt Lkk{ þk¤k{kt LkkUÄkÞu÷k nkuÞ Au. Ãkhtíkw rðrþü MktòuøkkuLku

fkhýu yk çkk¤fku yÄðå[uÚke þk¤k Akuze Ëu Au.

SSA Lke {køkoËŠþfk ytíkøkoík 6 Úke 14 ð»koLke ðÞsqÚkLkk Ëhuf çkk¤fkuLku «kÚkr{f rþûkýLkk

MkkðorºkfefhýLkk æÞuÞ nuX¤ þk¤k{kt Ëk¾÷ fhkðe økwýð¥kkðk¤wt rþûký «kó fhðk «uhu íkuðwt rþ¾ððkLkwt

nkuÞ Au.

Right to Eduction yuõx - 2009 Lke òuøkðkE {wsçk hkßÞ{kt MÃkurþÞ÷ xÙuLkªøk «kuøkúk{Lkwt ykÞkusLk

fhðk{kt ykðu÷ Au. MÃkurþÞ÷ xÙuLkªøk «kuøkúk{ ytíkøkoík 6-14 ð»koLke ðÞsqÚkLkkt çkk¤fkuLke yku¤¾ fhe

íku{Lku ðÞfûkk {wsçkLkk Äkuhý{kt Lkk{ktfLk fhe ðÞfûkk {wsçkLke ûk{íkk rMkØ fhðk {kxu MÃkurþÞ÷ xÙuLkªøk

ykÃke ð»kkoLíku {qÕÞktfLk çkkË rþûkýLkk Mkk{kLÞ «ðkn{kt òuze Ëuðk{kt ykðu Au.

q MÃkurþÞ÷ xÙuLkªøk «kuøkúk{ (3 {kMk- yur«÷ Úke sqLk)

q MÃkurþÞ÷ xÙuLkªøk «kuøkúk{(rçkLk rLkðkMke - 10 Úke 20 {kMk) Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk yLku MðiÂåAf

MktMÚkk îkhk

q MÃkurþÞ÷ xÙuLkªøk «kuøkúk{(rLkðkMke) - Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk yLku MðiÂåAf MktMÚkk îkhk

q xuLx Mfw÷ (MÚk¤ktíkh fhíkkt çkk¤fku {kxu) -Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk yLku MðiÂåAf MktMÚkk îkhk

q Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk îkhk þk¤k çknkhLkk çkk¤fkuLke {krníke {kxu xku÷ £e Lktçkh -

18002337965 - ÃkhÚke nuÕÃk÷kELk Mkuðk þY fhðk{kt ykðu÷ Au.

48

{æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk15Mid Day Meal

økwshkík hkßÞLke økúkBÞ rð¼køkLke Mkhfkhe «kÚkr{f þk¤kyku íku{s BÞwrLkMkeÃk÷ fkuÃkkuohuþLkLke BÞwrLk.

fkuÃkkuohuþLk Mkt[kr÷ík «kÚkr{f þk¤kyku{kt yÇÞkMk fhíkk rðãkÚkeoyku {kxu {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk

y{÷{kt Au.

þk¤k{kt çkk¤fkuLku {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk ytíkøkoík Mkt[k÷fLkk {ËËLkeþ yLku hMkkuEÞk îkhk økh{ ¼kusLk

íkiÞkh fhe çkk¤fkuLku ykÃkðk{kt ykðu Au yÚkðk MðiÂåAf MktMÚkk (NGO) îkhk çkk¤fkuLku ¼kusLk ykÃkðkLke

ÔÞðMÚkk fhðk{kt ykðu÷ Au.

çkk¤fkuLku Ãkwhíke {kºkk{kt økh{ ¼kusLk {¤e hnu íku EåALkeÞ Au. rðãkÚkeo ËeX ËirLkf ¾kã Mkk{økúeLkwt «{ký

yLku {æÞknTLk ¼kusLkLke fk{økehe fhíkk MxkVLku {krMkf {kLkËT ðuíkLkLke òýfkhe yk MkkÚku ykÃku÷ Au.

çkk¤fkuLke nksh MktÏÞkLkk ykÄkhu ¼kusLk íkiÞkh fhe çkk¤fkuLku ¼kusLk ÃkehMkðk{kt ykðu Au. ¼kusLk

çkLkkððk {kxuLkk ðkMkýku íku{s ¼kusLk çkLkkðLkkh hMkkuEÞk îkhk MðåAíkk hk¾ðe ¾qçk s sYhe Au.

q Mkki «Úk{ çkk¤fkuLku nkÚk Äkuðk {kxu zku÷, zçk÷w, xwðk÷, MkkçkwLke ÔÞðMÚkk fhðe. ¼kusLk fÞko çkkË

çkk¤fkuyu nkÚk Äkuðk, ðkMký MkkV fhe ÔÞðÂMÚkík ykÞkusLk {wsçkLkk MÚk¤u ðkMký {wfðk.

q çkk¤fku ¼kusLk çkkË ÃkkuíkkLkk ðøko ¾tz{kt òÞ Au.

q {æÞknTLk ¼kusLk ËhBÞkLk çkk¤fku îkhk MðÞt rþMíkLkwt rLk{koý fhðk{kt ykðu Au. çkk¤fku Mkkhe heíku yk

ÞkusLkkLkku ÷k¼ ÷u íku {kxu SMC Lkk MkÇÞkuyu Mk{Þktíkhu þk¤k{kt {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkkLke

fk{økeheLkwt {kuLkexhªøk fhðwt. íkiÞkh fhu÷ ¼kusLk [k¾eLku økwýð¥kk ò¤ðe þfkÞ Au. SMC Lkk

MkÇÞkuyu çkk¤fku, fuLÿ Mkt[k÷f, hMkkuEÞk, {ËËLkeþLku sYhe {køkoËþoLk yLku «uhýk Ãkqhe Ãkkzðe.

økwshkík hkßÞLke økúkBÞ rðMíkkhLke Mkhfkhe «kÚkr{f þk¤kyku íku{s BÞwrLkrMkÃk÷ fkuÃkkuohuþLk rðMíkkhLke

BÞwrLkrMkÃk÷ fkuÃkkuohuþLk Mkt[kr÷ík «kÚkr{f þk¤kyku{kt yÇÞkMk fhíkk rðãkÚkeoyku {kxu ¼khík MkhfkhLke

{køkoËþof Mkq[Lkkyku íkÚkk íÞkhçkkË ð¾íkkuð¾íkLke Mkq[Lkkykuu {wsçk fuLÿ ÃkwhMf]ík ÞkusLkk íkhefu {æÞknTLk

¼kusLk ÞkusLkk y{÷{kt Au.

¼khík Mkhfkh îkhk {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk ytíkøkoík rðãkÚkeoykuLku ¼kusLk {kxu rðãkÚkeo ËeX ËirLkf ¾kã

Mkk{økúe yLku íkuLkku sÚÚkku, fwfªøk fkuMx yLku fwf-f{-nuÕÃkhLkk {kLkËT ðuíkLk ytøku Lkðk {kÃkËtz Lk¬e fhðk{kt

ykÔÞk Au.

49

Mkhfkh©eLkk íkk. 15-4-2010 yLku íkk. 6-5-2010 Lkk Xhkð îkhk ð»ko 2010-11 {kxu rðãkÚkeo ËeX

ËirLkf ¾kã Mkk{økúeLkku sÚÚkku, fwfªøk fkuMx yLku Mkt[k÷fkuLku ÃkuþøkeLkk Ëhku{kt Lke[u {wsçk MkwÄkhku fhe

y{÷{kt {wfðk{kt ykðu÷ Au.

Mkt[k÷fkuLku þkf¼kS, {he{Mkk÷k yLku çk¤íkýLkk ¾[o Ãkuxu ËirLkf Äku.1 Úke 5 {kxu rðãkÚkeo ËeX Y. 1.00

yLku Äku. 6 {kxu rðãkÚkeo ËeX Y. 1.50 Ãkuþøke íkhefu [qfððkLkk hnuþu.

rðãkÚkeo ËeX ËirLkf ¾kã Mkk{økúeLkwt «{ký fwfªøk fkuMx yLku Mkt[k÷fkuLku ÃkuþøkeLkk MkwÄkhu÷k Ëhku íkk. 1-4-

2010 Úke y{÷{kt ykðu÷ Au.

Ëhuf rsÕ÷k{kt ðkLkøkeykuLke ÞkËe swËe swËe :- MÚkkrLkf ÃkrhÂMÚkríkLku æÞkLk{kt ÷ELku rsÕ÷ku/ íkk÷wfku sYh

«{kýuLkwt {uLkw çkLkkðe zeMxÙeõx MkÃ÷kE ykurVMkh ÃkkMku sYh «{kýu {tswh fhkðu Au.

Mkhfkh©e íkk.17-2-2010Lkk Xhkð {wsçk yk ÞkusLkk ytíkøkoík fk{ fhíkk ÔÞðMÚkkÃkf, hMkkuEÞk yLkuu

{ËËLkeþLku {kLkËT ðuíkLk [wfððk Ãkkºk Au.

1 2 3 4 5 6

1 yLkks ([ku¾k) 100 150 0.00 0.00

2 fXku¤ 10 15 1.18 1.77

þkf¼kS 50 75

({he{Mkk÷k, çk¤íký) sYrhÞkík «{kýu

4 íku÷ 10 10 0.55 0.55

5 VkuxeoVkEz ykxku (½W) - - 0.72 1.07

6 LÞwxÙe.fuLze - - 0.03 0.03

fw÷ 180 265 3.48 4.92

y.Lkt. ¾kã Mkk{økúesÚÚkku

økúk{/rËðMk/rðãkÚkeo

fwfªøk fkuMx(ð»ko 2010-11 {kxu) (Y.)

Äku.1 Úke 5 Äku.6 Úke 7 Äku.1 Úke 5 Äku.6 Úke 7

1.00 1.50

50

økúkBÞ rðMíkkh :-

1 25 rðãkÚkeoLke MktÏÞk MkwÄeLkk fuLÿku {kxu MkuxyÃk

Mkt[k÷f-f{-fwf 1 Yk. 1000/-

fwf-1 Yk. 400/-

nuÕÃkh-1 Yk. 200/-

2 26 Úke 100 rðãkÚkeoLke MktÏÞk Ähkðíkk fuLÿku {kxu MkuxyÃk

Mkt[k÷f - f{- fwf 1 Yk. 1000/-

fwf-f{-nuÕÃkh-1 Yk. 1000/-

nuÕÃkh- 1 Yk. 400/-

3 101 Úke 200 rðãkÚkeoLke MktÏÞk Ähkðíkk fuLÿku {kxu MkuxyÃk

Mkt[k÷f-f{-fwf-1 Yk. 1000/-

fwf-f{-nuÕÃkh-1 Yk. 1000/-

nuÕÃkh-1 Yk. 1000/-

4 200 Úke ðÄw rðãkÚkeoLke MktÏÞk Ähkðíkk fuLÿku {kxu MkuxyÃk

200 rðãkÚkeoykuLke WÃkh 4 ÔÞÂõík Yk. 1000/-

(Mkt[k÷f-f{-fwf-1 yLku fwf-f{-nuÕÃkh-3)

yLku ÃkAeLkk Ëhuf rðãkÚkeo ËeX

1 ðÄkhkLkk fwf-f{-nuÕÃkh

y.Lkt. fuxuøkhe {krMkf {kLkËT ðuíkLkLkk Lkðk Ëh

WÃkhkuõík Ãkºkf{kt Ëþkoðu÷ {kLkËT ËhLkwt MÃküefhý Lke[u {wsçk Au.

(y) fuLÿ Mkt[k÷f, Mkt[k÷f-f{-fwf fnuðkþu.

(çk) 1 Úke 25 rðãkÚkeoLke MktÏÞk Ähkðíkk fuLÿ {kxu yuf fwf-f{-nuÕÃkh {¤ðkÃkkºk Au. ykðk fuLÿ{kt

rðãkÚkeoLke MktÏÞkLku æÞkLk{kt ÷uíkk fkÞoçkkus Ãký ykuAku nkuÞ Au. ykÚke íkuðk fuLÿLkk fuLÿ Mkt[k÷f,

Mkt[k÷f-f{-fwf íkhefu fk{ fhþu yLku fuLÿ Mkt[k÷fLku Mkt[k÷f-f{-fwf íkhefu Yk. 1000/- {kLkËT

ðuíkLk {¤þu. ßÞkhu nk÷Lkk MkuxyÃk {wsçk fk{fhíkkt fwf yLku {ËËLkeþ fwf-1 yLku nuÕÃkh-1

fnuðkþu, yLku íku{Lku yLkw¢{u Yk. 400/- yLku Yk. 200/- [wfððkLkk hnuþu.

(f) 26 Úke 100 rðãkÚkeoLke MktÏÞk Ähkðíkk fuLÿ {kxu çku fwf-f{-nuÕÃkh {¤ðkÃkkºk Au ykÚke íkuðk fuLÿ

{kxu {kLkËT ðuíkLkLkk Ëh (1) Mkt[k÷f-f{-fwf Lku {kLkËT ðuíkLk Yk. 1000/- (2) fwf-f{-nkuÕÃkh,

{kLkËT ðuíkLk Yk. 1000/- yLku (3) nuÕÃkh, {kLkËT ðuíkLk Yk. 400/- hnuþu.

51

(z) 101 Úke 200 rðãkÚkeoLke MktÏÞk Ähkðíkk fuLÿku {kxu ºký fwf-f{-nuÕÃkh {¤ðkÃkkºk Au. ykÚke íkuðk

fuLÿ {kxu y÷øk nuÕÃkh Lk hk¾íkk WÃkh Ãkºkf{kt ¢{-(3) {wsçk MkuxyÃk yLku {kLkËT ðuíkLk hnuþu.

yÚkkoíkT ykðk fuLÿ{kt nuÕÃkhLke søÞk nðu ÃkAe fwf-f{-nuÕÃkh-2 økýkþu yLku íku{Lku Yk. 1000/-

{kLkËT ðuíkLk {¤þu.

(E) 200 Úke ðÄw rðãkÚkeoLke MktÏÞk Ähkðíkk fuLÿ {kxu 4 + ðÄkhkLkk Ëhuf 100 rðãkÚkeo ËeX yuf fwf-

f{-nuÕÃkh {¤ðkÃkkºk Au ykÚke ykðk fuLÿ{kt y÷øk nuÕÃkhLke rLk{ýqtf Lk fhíkkt {¤ðkÃkkºk fwf-

f{-nuÕÃkhLke rLk{ýqtf fhðkLke hnuþu.

1 2 3

Mkt[k÷f-f{-fwf-1 1500

fwf f{nuÕÃkh-1 1000

fwf f{-nuÕÃkh-2 1000

fwf f{-nuÕÃkh 1000

y.Lkt. fuxuøkhe {krMkf {kLkËT ðuíkLkLkk Lkðk Ëh

BÞwrLkrMkÃk÷ fkuÃkkuohuþLk rðMíkkh

WÃkhkuõík Ãkºkf{kt Ëþkoðu÷ {kLkËT ËhLkwt MÃküefhý Lke[u {wsçk Au.

(y) fkuÃkkuohuþLk rðMíkkh{kt ykðu÷k {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkkLkk fuLÿku{kt fuLÿef]ík hMkkuzk {khVíku ¼kusLk

ykÃkðk{kt ykðu Au. ykðk fuLÿef]ík hMkkuzk{kt, ÷k¼kÚkeo rðãkÚkeoLke MktÏÞkLku ykÄkhu Ëhuf fuLÿef]ík

hMkkuzk ËeX fwf-f{-nuÕÃkh {¤ðkÃkkºk Úkþu. fuLÿ Mkt[k÷f, Mkt[k÷f-f{-fwf fnuðkþu.

(çk) Mkt[k÷fkuLkk {kLkËT ðuíkLk{kt nk÷ fkuE ðÄkhku fhðk{kt ykðíkku LkÚke.

(f) fuLÿef]ík hMkkuzk{kt fk{fhíkk {kLkËT f{o[kheyku-hMkkuEyk yLku {ËËLkeþ yu{ çku y÷øk fuxuøkheLkk

çkË÷u nðu íkuyku fwf-f{-nuÕÃkh 1, 2, 3 ðøkuhu økýkþu.

MðiÂåAf MktMÚkkyku Mkt[kr÷ík rðMíkkh :

4. yËkðkË, økktÄeLkøkh, ðzkuËhk yLku ð÷Mkkz rsÕ÷k{ktLkk fux÷kf rðMíkkhku{kt (1) †e þÂõík yLku

(2) yûkÞÃkkºk Lkk{Lke MðiÂåAf MktMÚkkyku îkhk fuLÿef]ík hMkkuzk îkhk {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk

ytíkøkoík ¼kusLk ykÃkðk{kt ykðu Au. nðuÚke MðiÂåAf MktMÚkkykuLku Ãký íkuyku îkhk Mkt[k÷eík fw÷

fuLÿkuLkk ÷k¼kÚkeo rðãkÚkeoLke MktÏÞkLku ykÄkhu Ëhuf fuLÿef]ík hMkkuzk ËeX fwf-f{-nuÕÃkhku {¤ðkÃkkºk

52

Úkþu yLku fwf-f{-nuÕÃkh ËeX {krMkf Yk.1000 Lkk Ëhu {kLkËT ðuíkLk {¤ðkÃkkºk Úkþu. fwf-f{-

nuÕÃkhkuLke MktÏÞk økúk{ rðMíkkhkuLkk fuLÿkuLkk Äkuhýu hnuþu.

5. BÞwrLkrMkÃk÷ fkuÃkkuohuþLk rðMíkkhkuLke nË{kt ÃkkA¤Úke W{uhðk{kt ykðu÷k økk{kuLke þk¤kyku{kt, ßÞkt

MkwÄe fuLÿef]ík hMkkuzk {khVík ¼kusLk ykÃkðk{kt Lk ykðu íÞkt MkwÄe íkuðk fuLÿkuLkk ÔÞðMÚkkÃkfku,

hMkkuEÞk yLku {ËËLkeþkuLku økúkBÞ rðMíkkh{kt ËþkoÔÞk {wsçk økúkBÞ rðMíkkhLkk fuLÿkuLkk Äkuhýu {kLkËT

ðuíkLk {¤ðkÃkkºk Úkþu.

6. ðÄkhkLkk fwf-f{-nuÕÃkhLke rLk{ýqtfLke fkÞoðkne ð»ko 2010-11 Úke fhðkLke hnuþu. ßÞkhu nk÷

{æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk fuLÿku ¾kíku Vhs çkòðíkk {kLkËT f{o[kheykuLku Lkðk Ëh {wsçkLkwt {kLkËT

ðuíkLk íkk. 1-12-2009 Úke {¤ðkÃkkºk Úkþu.

7. yk ÞkusLkk ytøkuLkwt ¾[o ytËksÃkºk MkËh-2236-Ãkku»ký-{æÞknTLk ¼kusLk (1) Mkhfkhe «kÚkr{f

þk¤kyku{kt rðãkÚkeo {kxu {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk MkËhu WÄkhðkLkwt hnuþu yLku su íku ð»ko {kxu {tswh

ÚkÞu÷e økúkLx{ktÚke {u¤ððkLkwt hnuþu.

{æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkk ytíkøkoík Mkt[k÷fLke/{ËËLkeþLke yLku hMkkuEÞkLke íkk÷e{ {kxuLke {køkoËŠþfk{kt Mkt[k÷f f{ fwf, fqf f{ nuÕÃkh yLku nuÕÃkh f{ fqfLke sðkçkËkhe yLku Vhòu rðøkíkðkh Ëþkoððk{kt ykðe Au.

Mkt[k÷f f{ fwfLke sðkçkËkhe yLku Vhòu

(1) rLkÞr{ík Mk{ÞMkh fuLÿ Ãkh nkshe ykÃkðe

(2) Mkku{ðkhÚke þrLkðkh MkwÄe Lk¬e fhðk{kt ykðu÷ {uLkw {wsçk ¼kusLk çkLkkððkLkwt hnu Au.

(3) ðøko ¾tz{kt nksh hnu÷k çkk¤fkuLke MktÏÞk ÷E Mkt[k÷fu hMkkuEÞkLku òíku ¾kã Mkk{økúe ykÃkðe.

(4) rðãkÚkeoykuLke MktÏÞk yLku ¼kusLk ÷eÄu÷ rðãkÚkeoykuLke MktÏÞkLkwt hSMxh rLkÞr{ík heíku

rLk¼kððkLkwt hnu Au.

(5) Ëkíkk íkhVÚke {¤u÷ fkuE Ãký LkkMíkk WÃkhktík ¼kusLk íkku ykÃkðkLkwt s Au. òu Ëkíkk íkhVÚke r{ükLk,

þkf-hkux÷e fu Ëk¤¼kík ykÃkðk{kt ykðu íkku íku ríkÚke ¼kusLk{kt ÷uðkLkwt hnuþu. íkuLkku Mxkuf hSMxhLkk

sÚÚkk{kt WÄkhðkLkwt hnuþu Lkne.

(6) ¾kã Mkk{økúeLkku sYhe Mxkuf fuLÿ WÃkh ÔÞðÂMÚkík heíku økkuXðeLku y÷øk Y{{kt hk¾ðkLkku hnuþu.

(7) þk¤k{kt ßÞkhu ðufuþLk þY ÚkðkLkwt nkuÞ íkuLkk yuf {rnLkk Ãknu÷k ¾kã Mkk{økúeLkk sÚÚkkLke Mk{eûkk

fhðe.

(8) ykðf yLku ¾[oLke rðøkíkkuLke rLkÞr{ík LkkUÄ fhðe.

(9) fuLÿ{kt ÷k¼kÚkeo çkk¤fkuLke {kíkkykuLku Ëu¾hu¾ yLku rLkheûký {kxuLke Mkr{íke ytøkuLkwt hSMxh

rLk¼kðe hSMxh{kt {kíkkLkwt Lkk{ / Mkne, Mkq[Lk rðøkuhuLke xqtfe rðøkík ÷¾ðe.

53

(1) rLkÞr{ík Mk{ÞMkh fuLÿ Ãkh nkshe ykÃkðe.

(2) MðåA ÚkELku ykððwt.

(3) Mkt[k÷f©e ÃkkMkuÚke ËirLkf s{LkkhLke ÞkËe MkkÚkuLkwt {kÃkËtz {wsçkLkwt yLkks ÷uðkLkwt hnuþu.

(4) yLkksLkku sÚÚkku MkkVMkVkE fheLku [kuÏ¾k ðkMký{kt ÷uðku.

(5) hMkkuE çkLkkðíke ð¾íku {kÚku fÃkzwt çkktÄe nkÚk MkkçkwÚke ÄkuE hMkkuE çkLkkððe.

(6) íkkðuÚkkLkku WÃkÞkuøk fhðku.

(7) Ã÷kMxefLke Úku÷e ÃknuheLku hMkkuELku yzfðwt.

(8) hMkkuE{kt ðÃkhkíkwt Ãkkýe [kuÏ¾w Au íkuLke ¾kºke fhðe.

(9) hMkkuE rf[Lk þuz{kt s çkLkkððkLke Au.

(10) hMkkuE{kt ykÞkuzeLk Þwõík {eXwt íku{s {he-{Mkk÷k yuøk{kfo ðk¤k nkuðk òuEyu.

(11) hktÄu÷k ¾kuhkfLku ZktfeLku hk¾ðku.

(12) hMkkuELkku xuMx yk[kÞo©e îkhk fhðk{kt ykðu íÞkhçkkË ¼kusLk çkk¤fkuLku ÃkehMkðwt.

(13) ÃkehMkíke ð¾íku Ã÷kMxefLke Úku÷eyku ÃknuheLku hk¾ðe.

(14) hMkkuzkLke MkkVMkVkE çkhkçkh fhðkLke hnuþu.

fqf f{ nuÕÃkhLke sðkçkËkhe yLku Vhòu

(1) MðåA ÚkELku ykððwt.

(2) yLkksLkku sÚÚkku VhrsÞkík MkkV fhðkLkku Au.

(3) sÚÚkku çkøkzu÷ku nkuÞ íkku Mkt[k÷f©eLkwt æÞkLk Ëkuhe y÷øk fkZðkLkku hnuþu.

(4) Mkzu÷k þkf¼kS Ëqh fhðk.

(5) þkf¼kS [kuÏ¾k [ÃÃkk/Ahe ðzu fkÃkðk.

(6) nuÕÃkh - ËkY, çkeze, MkeøkhuxLkwt MkuðLk fhíkku Lk nkuðku òuEyu.

(7) hMkkuE{kt hMkkuEÞkLku {ËË fhðe.

(8) ÃkehMkíke ð¾íku Ã÷kMxefLke Úku÷eyku ÃknuheLku hk¾ðe.

(9) hMkkuzkLke MkkVMkVkE çkhkçkh fhðkLke hnuþu. íÞkhçkkË Mkt[k÷f©eLku {¤eLku s ½uh sðwt.

nuÕÃkh f{ fqfLke sðkçkËkhe yLku Vhòu

54

(1) ËirLkf nksheLkwt hSMxh

(2) hkufz{u¤

(3) ÃknkU[çkwf

(4) ðkW[h VkE÷

(5) çkuLf ÃkkMkçkwf

(6) Mxkuf hSMxh

(7) zuz Mxkuf hSMxh

(8) fkÞoLkkUÄ ðne

(9) {w÷kfkík ÃkkuÚke

rLkÞík Ãkºkfku Lk{qLkk «{kýu hsw fhðk

(10) {k{÷íkËkhLku {krMkf ynuðk÷

(11) f÷uõxhLku {k{÷íkËkhLkku {krMkf ynuðk÷

(12) MkhfkhLku f÷uõxhLkku {krMkf ynuðk÷

(13) rLkheûký ynuðk÷

Mkhfkh©eLkk íkk. 9-11-1984 Lkk Xhkð {wsçk rLk¼kððkLkk Úkíkk hSMxhyLku rLkÞík Ãkºkfku :-

Ëhuf fuLÿ ¾kíku Lke[uLkk hSMxhku hk¾ðk

íkk. 22/3/2011 Lkk Xhkð {wsçk SMCLke Vhòu yLku fíkoÔÞku :-

çkkçkík Lkt. (12) þk¤k{kt çkk¤fku {kxuLke {æÞknTLk ¼kusLk ÞkusLkkLke y{÷ðkhe WÃkh Ëu¾hu¾-rLkÞtºký.

çkkçkík Lkt. (19) {æÞknTLk ¼kusLkLkk «¼kðe rLkÞtºký {kxu {æÞknTLk ¼kusLkLkk Mkt[k÷f, hMkkuEÞk yLku

{ËËLkeþLke rLk{ýqtf fhðkLke íkÚkk íkuykuLku nxkððkLke Mk¥kk hnuþu.

þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{ríkyu {æÞknTLk ¼kusLkLkk Mkt[k÷f, hMkkuEÞk yLku {ËËLkeþLke rLk{ýqtf fhðkLke

ÚkkÞ Au òu þk¤k ÔÞðMÚkkÃkLk Mkr{rík Mk{ÞMkh rLk{ýqtf Lkk fhu íkuðk rfMMkk{kt rLk{ýqtf yLku økuhherík Úkíkkt

Mkr{rík íkuykuLku Ëqh Lkk fhíke nkuÞ íÞkhu íkuykuLku nxkððkLke Mk¥kk íkk÷wfk {k{÷íkËkh©e yÚkðk hkßÞ

Mkhfkh ð¾íkku ð¾ík Lk¬e fhu íkuðk Mk¥kkrÄfkheLku ykÃkðk{kt ykðu Au.

55

þk¤k (SMC)Lku ykÃkðk{kt ykðíke økúktx16Grants given to the School - SMC

þk¤kLke ¼kiríkf MkwrðÄk suðe fu, ykuhzk, ÃkeðkLkk Ãkkýe, ðes¤efhý, MkuLkexuþLk {kxu Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk

yLku hkßÞ Mkhfkh îkhk ð¾íkkuð¾ík LkkýktfeÞ MknkÞ (økúktx) ykÃkðk{kt ykðu Au. þk¤kLke sYrhÞkík

æÞkLku ÷E su íku ð»kuo çksux{kt ykÞkusLk fhe y{wf MkwrðÄkykuLku yøkúíkk ykÃkðk{kt ykðu Au. LkkýktfeÞ MknkÞ

{kxu sYhe {køkoËþof Mkq[LkkykuLke {krníke {kxu ÃkrhÃkºk fhðk{kt ykðu Au.

økúktxLkk WÃkÞkuøk {kxu MkeykhMke, çkeykhMke, xeykhÃke îkhk ð¾íkkuð¾ík {køkoËþoLk ÃkwÁ Ãkkzðk{kt ykðu Au.

y{wf økúktx fk{økeheLke «økríkLku æÞkLk{kt ÷E çku Úke ºký nókyku{kt ykÃkðk{kt ykðu Au.

Mkðo rþûkk yr¼ÞkLk{kt Mk{ÞMkh (time limit) {kt fk{økehe Úkðe sYhe Au. þk¤k yLku SMC Lku yk MkkÚku

ykÃku÷ {krníke ÃkkA¤Lkkt ÃkkLkk Ãkh Ëþkoðu÷ fkuüf {wsçk økúktx ykÃkðk{kt ykðu Au.

56

S|D

U|Fg

8G]\G

FDZS

DSI

F\ H

DF

YI

FmSM

6 B

R" S

ZL X

S[m

C[T

]qpN[

'xI

!JU

"B\0G

]\ AF\W

SFD

#P*

5 ,FB

V[S

I]lG8

SM:8

SS

A-

SM

CS

MC

5P*5

,FB

D<8

L ,[J,

V[H

g;L w

JFZF

V[H

g;L w

JFZF

XF/

FDF\ V

MZ0F

qJU

"B\0G

]\ AF\W

SFD

ZSd

5Fpg

0 JM

,~F

P5P_

_ ,

FBS

SA

-SM

C

SM

CXF/

FDF\ ;

,FD

TL4 X

F/FG

F X{1Fl6

S JF

TFJZ

6 lG

DF"6

#5L

JFGF 5

F6LG

L ;]lJ

WF~F

P5____qv

JF:D

MJF

:DM

XF/

FDF\ 5

LJFG

F 5F6

LGL ;

UJ0

DF8

[

$JL

H/

LSZ6

GL ;

]lJWF

~FP5

____qv

SM

CS

MC

XF/

FDF\ J

LH/

LSZ6

;]WL

GL ;

]lJWF

55|I

MUXF/

F lJS

;FJ

JF~F

PZ5_

__qv

SM

CS

MC

AF/

SM lJ

7FG

lJQFI

5|tI

[ GFG

56YL

AF/

SMGL

VlE

~lR H

FU'T

SZJF

&pr

R 5

|FYlD

S XF/

FDF\

~FP$

(__

SM

CS

MC

:JrK

TF ;

\S],MG

L ;OF

. S

ZJF

:JrK

TF lJ

QFIS

;]lJ

WFs5

|lT D

F; $

__f

5]ZL 5

F0JL

*5|J

[XMt;

J DF8

[ ;CF

I~F

P5__

SM

CS

MC

lX1FSM

qJF,

LG[ 5

|[ZSA

/ 5

]Z] 5

F0JF

DF8

[

(5|F

YlDS

;FZ

JFZ ;

]lJWF

~FP5

__

SM

CS

MC

S[8,LS

GFG

L .H

FVM V

\U[ T

FtSFl,

S ;FZ

JFZ D

F8[

)DM0

[, G

D]GF ~

D X

F/F

~FPZ

P5_ ,

FBS

SA

SM

CS

MC

AF/

SMG]\ V

wIIG

VG[ J

'lwW 5

FD[ T

YF

lJSF

;GF 3

0TZ D

F8[

!_

JU"B

\0MG]\ Z

L5[ZL\U

SFD

XF/

FGL H

~ZLI

FT D

]HA

SS

AS

MC

JU"B

\0MGL D

ZFD

T DF8

[

SM

C

!!

SgIF

VM D

F8[

~FP5

_4_

__qv

SS

AS

MC

WMZ6

5 Y

L ( G

L SgI

FVMG

[ XF/

F

;[GL8

[XGGL ;

]lJWF

SM

C;DI

NZdI

FG ;

[GL8

[XGGL ;

]lJWF

DF8

[

!Z

0[8D U

|Fg8

lJn

FYL"V

M NL9

~FP(

SM

CS

MC

ZMH

AZMG

L Sg8

LHg;

L BR" D

F8[

XF/

FsS

MC

fG[ Z

FHI

;ZS

FZ w

JFZ

F V

F5J

FDF\V

FJT

L U

|Fg8G

L D

FlC

TL

57

S|D

U|Fg

8G]\G

FDZS

DSI

F\ H

DF

SM6

BR

" SZL

XS[

mC

[T]qp

N['xI

YI

Fm

!XF/

F lJS

F; U

|Fg8

WMZ6

! Y

L 5 D

F8[ 5

4___~l

5IF

SM

CD]PlX

P VG[ S

MC

XF/

FDF\E

F{lTS

;]lJ

WFV

M4 X{1Fl6

S

WMZ6

v& Y

L ( D

F8[ *

4___~l

5IF

;FW

G ;

FDU

|L pE

L SZJF

DF8

[

ZlX

1FS

U|Fg8

TDFD

lX1FSM

DF8

[ 5__ ~

FPS

MC

jIlS

TUT

ZLT

[ lX1FS

JU"B

\0DF\ V

wIF5

G D

F8[ H

~ZL ;

FDU

|LGF

lGDF"6

DF8

[GL S

FRL ;

FDU

|L BZLN

JF D

F8[4

JU" jIJ

CFZDF\ p

5IMU

L ;FD

U|L p

EL S

ZJF

DF8

[

#T

LE

U|Fg8

WMZ6

v( V

5U|[0

YGFZ

XF/

FG[

SM

CD]PlX

P VG[ S

MC

WMZ6

! Y

L * G

L XF/

FDF\

s8LlR

\U ,

GL"\U

V[S

JBT

!54

___ ~

FPWM

Z6

v( X

~ YT

F\ T[ D

F8[ H

~ZL

.SJ

L5D[g8

U|Fg8f

VwI

IGv

VwI

FIG ;

FDU

|L pE

L SZJF

DF8

[

$5|7

F U|Fg8

5|7F X

F/FG

F V[S

I]lG8

NL9

SM

C5|7

F lX1FSM

5|7F X

F/FD

F\ WMZ

6v

! V

G[ Z

GF l

JnFY

L"VM T

YF

(4_

__ ~

l5IF

sI]lG

8GF A

\G[ lX

1FSM

fO[h

v!GL 5

|7F X

F/F C

MI T

M WMZ

6v

! Y

L $ G

F lJn

FYL"V

M

DF8

[ ;%T

Z\U

L 5|J'l

tTV

M SZJF

DF8

[ T[DH

VwI

IGv

VwI

F5G ;

FDU

|L4 5M

8OM,

LIM A

GFJ

JF D

F8[

5JF

RG 5

J"WM

Z6

v! Y

L 5 G

L XF/

F DF8

[S

MC

D]PlX

P VG[ S

MC

c JF\R

G 5

J" c p

HJ6

LGF 5

lZ5+

VG];

FZ

pHJ6

LGL U

|Fg8

$__ ~

l5IF

lJlJ

W 5|J

'ltTV

M4 SF

I"S|DM4

:5WF

"VM S

ZJF

DF8

[

WMZ6

v& Y

L ( G

L XF/

F DF8

[ T[D

H :

5WF"G

F V\T[

lJn

FYL"V

MG[ 5

|Mt;FlC

T SZ

JF D

F8[

!___ ~

l5IF

&;\Sl

,T

p5RFZ

FtDS

TDFD

XF/

FVMG

[S

MC

D]PlX

P VG[ S

MC

WMZ6

vZ Y

L (GF l

JnFY

L"VM S

[ H[ J

F\RJF

4 ,B

JF4 U

6JF

DF\

lX1F6

SFI

" DF8

[GL

!___ ~

l5IF

IMuI

SF{X

<I C

F\;, S

ZL X

SFIF

GYL

T[V

M DF8

[ ;\Sl

,T

U|Fg8

p5RFZ

FtDS

lX1F6

SFI

" SZFJ

JF D

F8[4 H

~ZL

;FD

U|L T

{IFZ S

ZJF

DF8

[

XF/

FsS

MC

fG[ ;

J" l

X1F

F V

lEI

FG

wJFZ

F V

F5J

FDF\V

FJT

L U

|Fg8G

L D

FlC

TL

58

S|D

U|Fg

8G]\G

FDZS

DSI

F\ H

DF

SM6

BR

"C

[T]qp

N['xI

YI

FmSZ

L X

S[m

*U

l6T

lJ7

FG D

\0/WM

Z6

v& Y

L (GL X

F/F N

L9S

MC

Ul6

TvlJ

7FG

XF/

FDF\ U

l6Tv

lJ7

FG lJ

QFIDF\ l

JnFY

L"VMG

L Z;v

~lR

U|Fg8

#___ ~

l5IF

D\0/

GF l

X1FSM

JW[ T

[JL V

;ZSF

ZS

5|J'ltT

VM4

:5WF

"VM4

SFI"S

|DM S

ZJF

DF\

Ul6

TvlJ

7FG

GF D

M0,v

;FW

GMv

p5SZ

6M T

{IFZ S

ZJF

DF8

[

(XF/

F ZL5

[ZL\U

U|Fg8

# V

MZ0F

;]WL

GL X

F/F D

F8[

SM

CD]PlX

1FS

VG[

XF/

FDF\Z

L5[ZL\U

SFI

" DF8

[

*5_

_ ~

l5IF

sWM

Z6

v! Y

L 5f

SM

C

# S

ZTF

\ JWF

Z[ V

MZ0F

GL X

F/FN

L9

!54

___ ~

l5IF

sWM

Z6

v! Y

L *f

):5

[lXI,

8=[GL\U

~FP#

__qv

5|lT

JU" s

Z_f

AF/

SMS

MC

D]PlX

P:5

[lXI,

8=[GL\U

!_v

Z_ D

F;GF J

U"GF A

F/SM

G[

!_v

Z_ D

F;V

;ZSF

ZS

lX1F6

VG[ ,

[BG D

F8[

8LV

[,V

[D U

|Fg8

!_

:5[lX

I, 8

=[GL\U

~F

PZ5_

_qv

5|lT

DF;

SM

CD]PlX

PJU

" ;\RF,

G V

G[ V

;ZSF

ZS

JU" jIJ

CFZ D

F8[

!_v

Z_ D

F;GF

sD]bI

AF/

lD+

q:GFT

Sf

JU"GF A

F/lD

+G]\

~FP!

45__qv

5|lT

DF;

DFG

N J[T

Gs;

CFIS

AF/

lD+

qV[RV

[;;Lf

!!

:5[lX

I, 8

=[GL\U

~FPZ

$__qv

5|lT

JU

" V[SJ

FZS

MC

D]PlX

PJU

"DF\ H

~ZL E

F{lTS

;]lJ

WF D

F8[

!_v

Z_ D

F; J

U"GL

sA[9S

jIJ

:YF4

5F6

Lf

Sg8L

Hg;

L U|Fg8

!Z

DLG

F S[d5

[.G U

|Fg8

WMZ6

v! Y

L (GL X

F/FD

F\S

MC

D]PlX

P VG[

SgIF

VMG

[ :YF

ILSZ

6 J

WFZJF

4 0=M5

VFp

8 Z[8

38F0

JF4 l

JQFI

J:T]

~FP#

45__qv

5|[ZS

lX1FS

5|tI[

Z; V

G[ ~

lR J

WFZJF

4 lJQ

FIJ:

T] l;

JFIG

L 5|J'l

tTV

MDF\

Z; ,

[TL S

ZJF

4 T[V

MGL G

[TFU

LZL J

WFZJF

H[JF

C[T]V

MG[

l;wW

SZJF

DLG

F S[d5

[.G G

L DF;

JFZ lJ

lJW

5|J'ltT

VM

H]Gv

!! Y

L DFR

"v!Z ;

]WL V

FIMH

LT S

Z[,L K

[P

59

MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkk17Whole School Development Plan - WSDP

þk¤kLkku {k¤¾køkík rðfkMk þk¤kLkk ¼ðLkLke MkkÚku-MkkÚku íkuLke yktíkrhf íku{s çkkÌk søÞkykuLku yu heíku

rðfrMkík fhðkLkku yuf ÔÞkÃkf yÇÞkMk Au suÚke rþûkýLke Mkkðorºkf ÃknkU[, xfkð, ðksçkeÃkýk yLku

økwýð¥kkLkk æÞuÞ{kt ÞkuøkËkLk ÃkwÁt Ãkkze þfkÞ. fu{fu {k¤¾køkík h[Lkk yLku rðfkMk þk¤k{kt rðãkÚkeoykuLkk

rþûký{kt {n¥ðLkku Vk¤ku ykÃku Au.

MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkk (WSDP) yux÷u þwt ?

þk¤kLkk nku÷eMxef rðfkMkLke ÞkusLkk{kt þiûkrýf ykÞkusLkLkwt òuzký Au su {k¤¾kfeÞ ykÞkusLk yLku

þiûkrýf «r¢Þk{kt íkuLkk yMkhfkhf WÃkÞkuøk {kxu {køkoËþoLk ÃkwÁt Ãkkzu Au. MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkk

¼rð»ÞLke þk¤k nuÃke nkuðe òuEyu íku «ríkrçkÂBçkík fhu Au yLku íkuLke WÃk÷ÂçÄ {kxuLkk {køko Mkq[ðu Au.

íku þk¤kLkk þiûkrýf íku{s {k¤¾kfeÞ fkÞoLke MkkÚku-MkkÚku íkuLkk ¢r{f rðfkMkLkku {kMxh Ã÷kLk Au. íkuLkk

ykÞkusLkLku {kºk yuf ð¾ík çkLkíke «ð]r¥k fhíkkt Mkíkík Úkíke rðfkMkLke «r¢Þk íkhefu æÞkLku ÷uðkðwt òuEyu.

þk¤kLke MkðkOøke fÕÃkLkk

hk»xÙeÞ fûkkyu, Ëhuf þk¤kLkk ðkíkkðhýLku ÃkÞkoÞðhýeÞ rþûký íkhefu rðfrMkík fhðkLke fÕÃkLkk Au.

þk¤kLke fÕÃkLkk yuf Mk{kðuþf yLku rþûkýþk†Lku ÷økíke Mk{]Ø, xfkW, ÃkÞkoðhýeÞ MktfxkuÚke Mk÷k{ík

íku{s Mkwhrûkík, økúeLk yk¢exuõ[hLkk Mk{krðü ík¥ðku Ähkðíke, MkktMf]ríkf yLku ÃkÞkoðhýeÞ xfkW

yÇÞkMkkuLkk {kæÞ{Úke MktMkkÄLkkuLkk {n¥k{ðÃkhkþ {kxu MkwMkßs nkuÞ íku heíku fhðk{kt ykðe Au.

MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLkk {køkoËþof rMkØktíkku yk {wsçk Au :-

1. rþûkýLke ÞkusLkkLkwt yLkwfhý fhíkwt {k¤¾kfeÞ ykÞkusLk

2. çkk¤fLkk MkðkOøke rðfkMk (þkherhf, Mkk{krsf, ¼kðLkkþe÷ yLku ¿kkLkkí{f) MkkÚkuLkwt çkk¤f÷ûke

ykÞkusLk.

3. ík{k{ çkk¤fkuLke sYrhÞkíkku yLku su ðirðæÞ íkuyku þk¤k{kt ÷kðu Au íkuLkk «íÞu sðkçkËuÞ.

4. þk¤kLke Mk{økú søÞk (ytËh íku{s çknkh) çkk¤f íku{s rþûkf {kxu rþûký «ð]r¥kyku {kxuLke Mkíkík

h[Lkk Ähkðíke nkuÞ-ykÞkusLkLkk íkçk¬u s çkÄk rnMMkuËkh yk çkkçkík «íÞu Mk¼kLkíkk Ëk¾ðu.

5. Mk{økú þk¤k Mktfw÷Lku "¼ðLk- yuf rþûký MknkÞ fuLÿ (Building as Learning Aid-Bala) Lkk

rð[khkuLkk WÃkÞkuøk îkhk ykLktË«Ë íku{s rþûký «ð]r¥kyku {kxu yuf MktMkkÄLk íkhefu Q¼wt fhðk{kt

ykðu.

6. ík{k{ çkk¤fku {kxu Mk÷k{ík yLku Mkwhrûkík ðkíkkðhý.

7. ík{k{ çkk¤fku {kxu MðåA yLku MðkMÚÞ«Ë ðkíkkðhý.

60

8. Mk{økú þk¤kLku MktMkkÄLk íkhefu {n¥k{WÃkÞkuøk{kt ÷uðk{kt ykðu- {kºk íku þk¤kLkk çkk¤fku yLku

rþûkfku {kxu s Lkrn Ãkhtíkw Mk{wËkÞ yLku ykMkÃkkMkLke þk¤kyku {kxu Ãký.

9. MÚkkrLkf MktË¼o yLku ÃkhtÃkhkyku-rðîíkk, Mkk{krsf sYhíkku, þiûkrýf ykð~Þfíkkyku, MktMf]rík,

¼qMíkhþk†, ykçkkunðk, ðLkMÃkrík yLku ðLÞSðku «íÞu MkL{kLk¼kð.

10. MktMkkÄLkkuLkku {n¥k{WÃkÞkuøk yLku ykŠÚkf heíku Ãkku»kýûk{.

11. ÃkÞkoðhýLke MkkÚku MkwMktøkíkíkk Ähkðíke h[Lkk Q¼e fhíkkt «[r÷ík Mkkhe çkkçkíkkuLkku Mk{kðuþ-íkuLkkt

rLkËþoLk yLku ÔÞðnkh{kt ÷kððk {kxu.

12. ¼rð»Þ{kt rðMíkhý {kxuLkk {køkoLkku rð[kh.

MkðkOøke þk¤k rðfkMk þk {kxu sYhe Au ?

1. çkk¤f÷ûke, Mktfr÷ík rþûký {kxuLkk ðkíkkðhýLke sYh Au.

2. ykÞkusLkçkØ heíku MktMkkÄLkkuLkk {n¥k{WÃkÞkuøk {kxu

3. ykhxeE yrÄrLkÞ{(2009) Lke f÷{21 ytíkøkoík, Mkhfkh ÃkkMkuÚke fkuE Ãký yLkwËkLk «kó fhðk

{kxu þk¤k rðfkMk ykÞkusLkku íkiÞkh fhðk VhrsÞkík Au.

MkðkOøke þk¤k rðfkMk ykÞkusLk (WSDP) õÞkt ÷køkw ÚkkÞ Au ?

íku çkÄe s þk¤kLku ÷køkw Ãkzu Au, rMkðkÞ fu su þk¤kyku ¼kzkLke søÞk Ãkh [k÷íke nkuÞ {kuçkkE÷ þk¤k nkuÞ.

íku{kt Lke[u {wsçkLkku Mk{kðuþ fhðk{kt ykÔÞku Au :

1. økúkBÞ þk¤kyku-ðíko{kLk yLku Lkðe

2. þnuhe þk¤kyku - ðíko{kLk yLku Lkðe, rçkLk-yrÄf]ík heíku rðfrMkík yMktøkrXík/ÍqtÃkzÃkèe rðMíkkh,

yríkþÞ yðhkuÄ Ähkðíke søÞkykuLkk rðMíkkh, «ðíko{kLk ¼ðLkkuLku Lkðk ykuÃk ykÃkðk, ðkhtðkh

MÚk¤ çkË÷íke þk¤kyku rðøkuhu.

3. rðrþü rðMíkkhku (hkßÞ¼h{kt)

i. ßÞkt hMíkkykuLkku MkËtíkh y¼kð nkuÞ íkuðk ÃkðoíkeÞ ûkuºkku

ii. ykrËðkMke rðMíkkhku

iii. ykhrûkík ðLk rðMíkkhku

iv. ÃkqhLkk ¼ÞøkúMík "[kih" ûkuºkku

v. Lkkøkrhf yÚkzk{ýkuÚke yMkhøkúMík rðMíkkhku

4. fLÞkyku yLku fw{khku {kxuLke rLkðkMke þk¤kyku (Ëk.ík. fuSçkeðe)

5. MkeykhMke ¼ðLkku

6. çkeykhMke ¼ðLkku

61

WÃkhLkk çkÄk s rðMíkkhku {kxuLke rðrþü çkkçkíkkuLku þkuÄe fkZe íkuLkk {kxuLkk ÞkuøÞ WÃkkÞ þkuÄðk,

¼qMíkhþk†eÞ, ykçkkunðk rð»kÞf, Mkk{krsf-MkktMf]ríkf-þiûkrýf çkk¤fkuLke sYrhÞkíkku Ãkqhe Ãkkzðe.

WSDP{kt þk¤kLkk rðþu»k ½xfku

çkÄes {kuMk{ {kxuLke þk¤k{kt rLkBLkr÷r¾ík ½xfkuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au

1. ðøko¾tz - Ëhuf rþûkf {kxu yuf (ykhxeE)

a. ÷kEçkúuhe(ðøko¾tz/{wÏÞ rþûkf ¾tzLke MkkÚku òuze ËE þfkÞ Au)

2. fkÞko÷Þ Mkn {wÏÞ rþûkf ¾tz Mkn Mxkuh Mkn rþûkf¾tz (ykhxeE)

3. ÃkhMkk¤ ðhtzku

4. «ktøký

5. yðhkuÄ ðøkhLkk ÃkøkrÚkÞk/WÃkh Lke[u sðkLkku Zk¤ðk¤ku {køko (ykhxeE)

6. ËkËh

7. yøkkþe

8. çkÄk çkk¤fku {kxu MðåA yLku Ãkwhíkkt «{ký{kt ÃkeðkLkwt Ãkkýe (ykhxeE)

9. nkÚk ÄkuðkLkwt «ðkne

10. Mid Day Meal (MDM) hMkkuzwt ykhxeE (ykuAk{kt ykuAe 20 Mfu.{e.«rík hMkkuzkLke søÞk 100

çkk¤fkuLke MktÏÞk MkwÄe yLku ðÄkhkLke 4 Mfu.{e. søÞk Ëhuf 100 çkk¤fku {kxu) yLku Mxkuh (+

s{ðk {kxuLke søÞkLku yLÞ fkuE Ãký søÞk MkkÚku òuze þfkÞ Au)

11. {wíkhze yLku þki[k÷Þku (Akufhkyku yLku Akufheyku {kxu y÷øk-y÷øk)

12. çknkhLke søÞk

a. nË fu íkkhLke ðkz (ykhxeE)

b. Ëhðkòu

c. ÃkøkËtze

WÃkhkuõík çkkçkíkkuLku rMkØ fhðk {kxu, rLkBLkr÷r¾ík [kðe YÃk ûkuºku fkÞo fhðwt Ãkzu :

1. MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLku Ãkkh Ãkkzðk {kxu ÔÞðMÚkkyku yLku fkÞoíktºkLku ÞÚkkMÚkkLku økkuXððk.

2. þk¤kLke MkðkOøke-fÕÃkLkkLku þk¤k-Míkhu ÔÞðÂMÚkíkÃkýu yLku MÃküÃkýu hsq fhðe.

3. þk¤kLke MkðkOøke fÕÃkLkkLku ÔÞõík fhðk þk¤k rðfkMk þiûkrýf ÞkusLkk íkiÞkh fhðe.

4. þiûkrýf ÞkusLkk{kt «Míkkrðík «ð]r¥kyku {kxu rLk{koý fhðk{kt ykðu÷k ðkíkkðhý{kt ÞkuøÞ

Ãkkï¼qr{ Ãkqhe Ãkkzðk {kxu þk¤k rðfkMk {kxu yktíkh{k¤¾kfeÞ ÞkusLkk íkiÞkh fhðe.

fkÞoLke þYykík fuðe heíku fhðe

62

a. «ðíko{kLk/Lkðe þk¤kykuLkk Mðefkh fu ÃkwLk:MÚkkÃkLk ytøkuLkk «&™kuLke h[Lkk

b. yLkw{kLk yLku Ãkzíkh rLkÄkohý

c. þiûkrýf yLku yktíkh{k¤¾kfeÞ ÞkusLkk{kt ðMíkwykuLke yrøkú{íkk MkwrLkrùík fhðe

5. ÞkusLkkLku ðkMíkrðf MðYÃk ykÃkðk {kxu ÞkusLkkyku yLku Mkn¼køkeykuLke yku¤¾ Q¼e fhðe.

6. ÞkusLkkLkk y{÷efhý {kxu «r¢ÞkykuLkwt yLkwMkhý fhðw.

ÔÞðMÚkkyku yLku fkÞoíktºk

þk¤k MíkhuWSDP «íÞu {wÏÞ rþûkf/rþûkfkuLke ¼qr{fk yLku fkÞo

1. MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLkk ½xfkuLku Mk{sðk

2. çkk¤fkuLkk MkðkOøke rðfkMk «íÞu þk¤kLkk rðfkMkLku Mk{sðku

3. søÞkLkk ðÃkhkþ «íÞu rþûkýþk†Lkku rðfkMk yLku íkuLke Mk{sý

4. þk¤kLkk ykÞkusLk{kt çkk¤fkuLkk rð[khkuLkku Mðefkh yLku íkuLkk {kxu íku{Lku Mkwøkúkrník fhðk

5. ðøko¾tzkuLke ytËh íku{s çknkh þiûkrýf sYrhÞkíkkuLku yku¤¾ðe (yux÷u fu çkk¤fkuLke çkuMkðkLke

sYrhÞkík, [kuf-çkkuzo, VŠLk[h, xeyu÷yu{, ÃkwMíkfku, fex, þiûkrýf Mkk{økúeLkwt Mktøkúný, rLkËþoLk

rðMíkkh, ÷kEçkúuhe, h{ík-øk{ík ðøkuhu.)

6. MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLku rLkBLkr÷r¾íkLkk {kæÞ{Úke rðfMkkððe

þk¤kLke þiûkrýf ÞkusLkkLkwt ykÞkusLk

a. þk¤kLke yktíkh-{k¤¾kfeÞ rðfkMk ÞkusLkkLkwt ykÞkusLk

7. WÃkhkuõík çkkçkíkkuLkk MktçkkuÄLk {kxu {wÏÞ rþûkfku/rþûkfkuLke ûk{íkk rLk{koý/íkk÷e{ {kxuLkk {kìzâw÷Lke

h[Lkk

WSDP «íÞu SMC Lke ¼qr{fk yLku fkÞo

1. MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLkk ½xfkuLku Mk{sðk

2. þk¤kLkwt {qÕÞktfLk fhðwt yLku íkuLkk MktMkkÄLkkuLkwt rLkYÃký fhðwt

3. rðøkíkku «kó fhðe yLku íkuLkwt {qÕÞktfLk fhðwt

4. þk¤kLke sYrhÞkíkkuLku yku¤¾ðe (þiûkrýf yLku ¼kiríkf)

5. ykÞkusLk {kxu þiûkrýf rðøkíkkuLkku WÃkÞkuøk fhðku

6. MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLku rLkBLkr÷r¾íkLkk {kæÞ{Úke rðfMkkððe

a. þk¤kLke þiûkrýf ÞkusLkkLkwt ykÞkusLk

b. þk¤kLke yktíkh-{k¤¾kfeÞ rðfkMk ÞkusLkkLkwt ykÞkusLk

63

7. WSDP Lke «r¢Þk{kt çkk¤fku, rþûkfku yLku HM/HT Lke rnMMkuËkhe Q¼e fhðe yLku íku{kt íku{Lku

Mkk{u÷ fhðk

8. Mkfo÷ #MÃkuõxh/CRCC MkkÚku [[ko fhðe yLku íku{Lke ÃkkMkuÚke {krníke «kó fhðe

9. MktMkkÄLk MknkÞ/¼tzku¤ {kxu ÞkusLkk/ËkíkkykuLke yku¤¾

10. "MÚkkrLkf" ykfeoxuõx/ðMkkník rLkheûkf îkhk «kó {krníkeLkku íkk÷e{/WÃkÞkuøk fhðku

11. y{÷efhýLkk íkçk¬k Lk¬e fhðk yLku íkuLke yrøkú{íkk Lk¬e fhðe

12. rLkheûký yLku Mkt[k÷Lk

13. rnMkkçkkuLke ò¤ðýe

14. hufkuzo hk¾ðk yLku ËMíkkðuSfhý

15. ynuðk÷ ÷u¾Lk

16. WÃkhkuõík çkkçkíkkuLkk y{÷ {kxu SMC Lke ûk{íkk rLk{koý/íkk÷e{ {kìzâw÷

rðrðÄ Míkhkuyu WSDP Lkk rnMMkuËkhku fkuý Au

1. þk¤k Míkhu SMC rþûkf, {wÏÞ rþûkf yLku çkk¤fku-ðkMíkrðf ykÞkusLk yLku y{÷efhý {kxu

2. õ÷Mxh Míkhu CRC MíkhLkk yÂMíkíð ÄhkðLkkh (ÔÞkÏÞk fhðkLke çkkfe) - ykÞkusLk yLku

y{÷efhý{kt {ËË yLku Mktf÷Lk {kxu

3. ç÷kìf Míkhu BRC MíkhLkk yÂMíkíð ÄhkðLkkh (ÔÞkÏÞk fhðkLke çkkfe) yLku Mkeðe÷ yutrsrLkÞh-

{qÕÞktfLk yLku ¼÷k{ýku îkhk ykÞkusLk yLku y{÷efhý{kt {ËË íku{s Mktf÷Lk {kxu

4. SÕ÷k Míkhu DPC yLku yLÞ yuf{kuLkk EL[kso su{kt Mk{wËkÞ yr¼«uhýk, rþûkýþk†, ÷Irøkf,

IED rLk{koý fkÞkuo, MIS ðøkuhuLkku Ãký Mk{kðuþ ÚkkÞ Au - yMkhËkh ykÞkusLk, y{÷efhý yLku

Mkt[k÷Lk {kxu Mk{ÞMkhLke {tsqhe, fuLÿeÞfhý, yLku ¼tzku¤ku MkwrLkrùík fhðk {kxu

5. hkßÞ Míkhu SPD yLku yLÞ yuf{kuLkk EL[kso su{kt Mk{wËkÞ y¼e«uhýk, rþûkýþk†, ÷Irøkf,

IED rLk{koý fkÞkuo, MIS ËMíkkðuSfhý, RTE Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au - yMkhËkh ykÞkusLk,

y{÷efhý yLku Mkt[k÷Lk {kxu fkÞoLkeríkyku, ÔÞðMÚkkyku yLku íktºkLke MÚkkÃkLkk MkwrLkrùík fhðk

{kxu

6. hkßÞ Míkhu MktMkkÄLk yLku Mkt[k÷f MktMÚkkyku - Mkt[k÷Lk{kt {ËË {kxu

7. hk»xÙeÞ Míkhu AWP & B Lkk {qÕÞktfLk ËhBÞkLk {qÕÞktfLk xe{ Mkrník TSG ¾kíku çkÄe s

fkÞofkheykuLkk ðzkyku-{køkoËþoLk yLku {qÕÞktfLk fkÞo {kxu

64

ykÞkusLk fuðe heíku nkÚk Ähðk{kt ykðu Au ? ÃkkÞkLkk Míkhu fÞk Ãkøk÷kt sYhe Au ?

MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkk : ÃkkÞkLkk MíkhÚke yr¼øk{yLku ykÞkusLk

q SSA îkhk Mk{wËkÞLku þk¤k {kxu fÕÃkLkk Mkkfkh fhðk{kt {ËË fhðk{kt ykðu Au. WSDP Lkwt MÃkü

r[ºk ykÃkðwt. SMC Mk{S þfu yu {kxu MÚkkrLkf yLku «kËurþf ¼k»kkyku{kt WËknhýku yLku fuMk

MxzeÍLke ykÃk-÷u fhðe.

q SSA ykÞkusLk yLku Mk{wËkÞkuLke MkkÚku hneLku h[Lkkí{f fkÞkuo{kt {ËËYÃk ÚkE þfu íkuðkt ÷kufkuLkku

Mk{kðuþ fhðku.

q SSA îkhk yuðe ÃkrhÂMÚkríkykuLkwt rLk{koý Úkðwt òuEyu fu h[Lkk {kxu þk¤k Mk{wËkÞ fíkko-níkko íkhefu

çkLke hnu- çknkhLkk ÷kufku {kºk íkuLku ykøk¤ ÄÃkkððk{kt {ËË fhu.

þk¤k Míkh

þk¤kLkk Míkhu MkðkOøke þk¤k rðfkMk ÞkusLkkLku çkLkkððk ytøkuLkk Mkk{kLÞ Ãkøk÷kt

1. Mkk[e «kÚkr{f {krníke {u¤ððe

I. þk¤k {kxu ÷køkw Ãkzíkkt rLkÞ{ku

II. þk¤k {kxu þiûkrýf yktfzkyku

III. ¼kiríkf ðkíkkðhý - MktÃkr¥kLke rðøkík Ähkðíkwt Ãkºkf/ðíko{kLk Lkfþku

IV. þk¤kLku «kó Úkíkkt SSA yLkwËkLk yLku LkkýkfeÞ ÞkusLkkyku

2. sYrhÞkíkkuLku yku¤¾ðe-þk¤kyku {kxu þiûkrýf ÞkusLkk ½zðe-ynª Q¼k Úkíkk þiûkrýf

"økwýð¥kk" Lkk «&™kuLke MkkÚku Mkktf¤ðk

3. rnMMkuËkhkuLku Mk{krðü fhðk-çkk¤fku, rþûkfku, {wÏÞ rþûkf/{kMxh, Mk{wËkÞ. íku{Lke sYrhÞkíkku,

íku{Lkk {ík yLku nkUrþÞkheLku {kLk ykÃkðwt yLku ÞkusLkk{kt íkuLkku Mk{kðuþ fhðku òuEyu.

4. þiûkrýf sYhíkkuLke h[Lkk fhðe (Ëhuf {kxuLkk «ÞkusLk sýkððk) WËknhý íkhefu çkk¤fkuLke çkuXf

ÔÞðMÚkkLk sYrhÞkík, [kuf-çkkuzo, VŠLk[h, xeyu÷yu{, ÃkwMíkfku, rfxTMk, þiûkrýf Mkk{økúeLkku

Mktøkún, rLkËþoLk, rðMíkkh, ÃkwMíkfk÷Þ, h{ík-øk{ík ðøkuhu.

5. þk¤k{kt yøkkWÚke s rLk{koý Ãkk{u÷e h[Lkkyku/ðMíkwykuLkku Mxkuf ÷uðku-ðøko¾tzku, {wÏÞ rþûkf ¾tz,

ÃkwMíkfk÷Þ, Mxkìh, þki[k÷Þ, huBÃMk, ËkËh, çknkhLkkyku rðMíkkh, Akuzðkyku, h{íkLkk MkkÄLkku,

Mke{k rËðk÷. Ëhðkòu ðøkuhu swyku fu,

I. ðíko{kLk{kt þwt Au yLku þwt WÃk÷çÄ Au ?

II. ðÃkhkþ Lku ÷kÞf Au ?

III. ðÃkhkþLku ÷kÞf LkÚke Ãkhtíkw VheÚke ðÃkhkþ{kt ÷E þfkÞ íku{Au - MktÃkqýo fu ¼køk{kt?

65

6. rð&÷u»ký - þk¤kLke søÞk{kt þiûkrýf sYrhÞkíkku fuðe heíku Ãkqhe fhðk{kt ykðu Au íkuLkwt rLkheûký

fhðwt (Ëhuf {kxuLkk rðøkíkðkh fkhýku ykÃkðk)

I. ðøko-¾tz (ðøko ËeX)

II. HM/HT ¾tz + Mktøkún ¾tz

III. ykððk-sðk {kxuLkku {wÏÞ {køko yLku ðhtzku (òu fkuE nkuÞ íkku)

IV. ¾qÕ÷e søÞk (òu fkuE nkuÞ íkku)

V. MkwrðÄkyku-ÃkeðkLkwt Ãkkýe, þki[k÷Þ yLku {wíkhze, nkÚk ÄkuðkLke MkwrðÄkyku,

{æÞknTLk ¼kusLk hMkkuzwt.

VI. h{ðk {kxuLke ¾wÕ÷e søÞk, ÷UzMfuÃk, Mke{k yLku Ëhðkòu

VII. yøkkþe, ËkËh, ÃkøkÚkeÞkyku, huBÃMk.

7. {qÕÞktfLk - WÃkhkuõík ðMíkwykuLkku «ðíko{kLk yLku ¼rð»ÞLke sYrhÞkíkkuLku ÃknkU[e ð¤ðk {kxu fuðe

heíku WÃkÞkuøk fhðk{kt ykðu Au. (ËhufLke rðøkíkku ykÃkðe)

8. h[Lkk - ßÞkt Ãký «ðíko{kLk Mxkuf yÃkÞkoó fu yÃkwhíkku sýkÞ, íÞkt íkuLkk {kxu rLkBLkr÷r¾ík

h[Lkkyku nkÚk Ähe þfkÞ.

I. «ðíko{kLk ðMíkwykuLke ykðhËk ðÄkhe þfkÞ íku {kxu íkuLke {hk{ík yLku íkuLkwt ÃkwLk:òuzký ynª

÷ðr[fíkkLke ykð~Þfíkk Au (Mkk{økúe/søÞkykuLkk ÃkwLk: ðÃkhkþ/íkuLku Vhe WÃkÞkuøk{kt ÷E þfkÞ

íkuðwt çkLkkððk {kxu), yLku òu sYh sýkÞ íkku, «ðíko{kLk ðMíkwykuLku ÃkwLk:MÚkkrÃkík fheLku íkuLkku

WÃkÞkuøk fhðk {kxu

II. «ðíko{kLk ðMíkwykuLku yÃkøkúuz fhðe- Mk{ktíkh fu WÃkhLkk ¼køku rðMíkhý {kxu, yLku òu sYh

sýkÞ íkku, «ðíko{kLk ðMíkwykuLku ÃkwLk:MÚkkrÃkík fheLku íkuLkku WÃkÞkuøk fhðk {kxu

III. Lkðwt çkktÄfk{

9. ¼rð»ÞLke sYhíkkuLku æÞkLk{kt hk¾eLku {wõíkÃkýu h[Lkk (Ëhuf h[LkkLku nðu rðøkíku ykÞkusLk fhðkLke

sYh LkÚke- ¼rð»Þ {kxuLke íkfku ¾wÕ÷e hk¾ðe) - rþûký, MkwrðÄkyku, h{ík-øk{ík {kxuLke

søÞkykuLkku yðfkþ

10. yrøkú{íkk-WÃkhLke sYrhÞkíkkuLku "sYhe" økýe íkuLke yrøkú{íkk ykÃkðe (ykhxeE yrÄrLkÞ{

ytíkøkoík su Ãký ftE yrLkðkÞo nkuÞ) yLku "ðifÂÕÃkf" (Ëhuf {kxu ÞkuøÞ fkhý WÃk÷çÄ fhkððk)

11. yk¾he ykuÃk - çkÄe s ¼kiríkf {k¤¾kfeÞ sYheÞkíkkuLku yk¾he ykuÃk ykÃkðku. «Míkkrðík ¼kiríkf

rðfkMkLku íkÃkkMkku òu, (ËhufLke rðøkíkku ykÃkðe)

a. sYrhÞkíkku {kxu fkÞohík yLku Mkûk{Au ?

66

b. çkÄk s çkk¤fku {kxu Mk{kðuþ fhe þfkÞ íku{s yðhkuÄ {wõík Au ?

c. Mkkhkt, MðkMÚÞ«Ë yLku ykhkuøÞLke árüyu Mkwhrûkík Au ?

d. ykçkkunðkLke árüyu ykhk{ËkÞf yLku Mkkih-WòoLke Yyu MknLkþe÷ Au ?

e. ÷½w¥k{ WòoLkku WÃkÞkuøk fhu Au ?

f. {n¥k{ ykŠÚkf Ãkku»kýûk{Au ?

g. yfM{kíkku MktfxkuÚke Mkwhrûkík yLku Mk÷k{ík Au ?

h. þwt ðkíkkðhý þiûkrýf MktMkkÄLkkuLkku ðÃkhkþ fhðkLke íkf «ËkLk fhu Au?

12. ¾[oLkku ytËks WÃkhkuõík {wÆkyku ykÄkrhík, LkkýkfeÞ sYrhÞkíkkuLkku ytËks yktfðku (ËhufLke

rðøkíkku ykÃkðe)

13. íkçk¬k Lk¬e fhðk. LkkýktfeÞ yLku Mkk{økúe MktMkkÄLkLke WÃk÷çÄíkkLkk ykÄkhuu, WÃkhkuõík ¼kiríkf

sYrhÞkíkkuLku íkífk÷ íkçk¬k, íÞkhçkkËLkk íkçk¬k yLku rLkýkoÞf íkçk¬kyku{kt Mk{Þhu¾k Lk¬e

fhe ÞkuøÞ økkuXðýe fhku. (Ëhuf {kxu rðøkíkðkh rðøkík ykÃkðe)

14. WÃkhkuõík ÞkusLkkLku fkhýku Ëþkoðe zku#øk yLku ËMíkkðus{kt Ëþkoðku. yk MkðkOøke þk¤k rðfkMk

ÞkusLkk Au. Ëhuf Ãkøk÷kt {kxuLkk fkhýku WÃk÷çÄ fhkððkLkku WÆuþ ¼rð»ÞLkk fkuE Ãký MktË¼o {kxu

rLkýoÞkuLku ÃkkhËþeo yLku Mk{sÃkqðofLkk çkLkkððk {kxuLkku Au.

15. ykLke yuf Lkf÷ SSALku (hkßÞ/fuLÿþkrMkík «Ëuþ Lk¬e fhðkLkwt hnu Au) yLku yuf Lkf÷ þk¤k{kt

hk¾ðe.

16. WÃkhkuõík çkkçkíkkuLke SMC yLku yLÞ rnMMkuËkhkuLke ûk{íkkLkku rðfkMk þk¤k Míkhu fhðkLkku hnu Au.

Ëhuf hkßÞ/ fuLÿþkrMkík «Ëuþ {kxu {n¥ðLkwt Au fu íku ÃkkuíkkLke fkÞo-ÞkusLkkyku òíku çkLkkðu. su{kt ðíko{kLkLkk

MÚkkLkLkk ykÄkhu, ðktrAík MÚkkLkLke ÔÞkÏÞk MkkÚku WÃkhkuõík Ãkøk÷kykuLku ykðhe ÷ELku, [kðe YÃk ytíkhkÞkuLke

¼hÃkkE fheLku ðktrAík MÚkkLkLku, «Míkkrðík fkÞo MkkÚku «Þkuøkkí{f Mk{Þ hu¾k{kt yLku sYhe fkÞo MkkÚku

sðkçkËkheyku Lk¬e fhu.

«r¢Þkyku{kt fÞk Ãkøk÷kyku ÷uðk{kt ykðu Au ?

WSDP Lke «r¢Þk{kt su ÔÞkÃkf Ãkøk÷kt ÷uðk{kt ykðu Au íku{kt

1. ykÞkusLk 5. y{÷efhý

2. h[LkkLkku rðfkMk 6. Mkt[k÷Lk yLku rLkheûký

3. ÞkusLkk {qÕÞktfLk yLku çknk÷e 7. Ãkrhýk{kuLkwt yð÷kufLk

4. ûk{íkk rLk{koý

67

1. ykÞkusLk

2. h[LkkLkku rðfkMk

3. ÞkusLkk {qÕÞktfLk yLku çknk÷e

a. WSDP Lkk ½xfkuLku yrøkú{íkk ykÃkðe ("sYhe" (ykhxeE) yLku ðifÂÕÃkf)

b. þk¤kyku{ktÚke rðøkíkku

i. þiûkrýf rðøkíkku

ii. ¼kiríkf rðøkíkku

c. «&™ku yLku Lk{qLkkykuLku Mk{sðk {kxu rðøkíkkuLkku WÃkÞkuøk

d. ykÞkusLk yLku ò¤ðýe{kt çkk¤fkuLke rnMMkuËkhe W¼e fhðe

e. h[LkkLkk rðfkMk ytøkuLkk rLkÞ{ku

a. þk¤kLke fÕÃkLkk

b. h[LkkLke xqtfe LkkUÄ íkiÞkh fhðe

c. çkk¤f yLku rþûkf÷ûke ¼kiríkf sYrhÞkíkku

d. «ðíko{kLk {k¤¾kfeÞ MkwrðÄkykuLkku WÃkÞkuøk fhðku yLku íkuLku ÃkwLk: WÃkÞkuøk fhe þfkÞ íkuðe

çkLkkððe

e. ykçkkunðkLku yLkwfq¤ ykðu íkuðe Mkkih MknLkþe÷ h[Lkk

f. ytËh íku{s çknkhLke søÞkykuLkku rþûkýþk†Lke árüyu WÃkÞkuøk

g. MkwrLkrùík Mk{krðüíkkLke òuøkðkEyku

h. ÷Irøkf MktðuËLk þe÷íkk

i. þk¤kLke Mkwhûkk yLku ykÃkr¥k rLkðkhf

j. ¾[o «íÞu MktðuËLkþe÷ rLk{koý ÔÞðMÚkk

k. ¼rð»ÞLkk rðMíkhýLke íkf Ãkqhe Ãkkzu

l. Mk{qËkÞ ykÄkrhík h[Lkk rðfkMk

m. yrøkú{íkk yLku íkçk¬kðkh

n. h[LkkLke xqtf LkkUÄ rðfrMkík fhðe

o. h[LkkLkk rðfÕÃk rðfrMkík fhðk

p. ÞkuøÞ rðfÕÃk(Ãkku) ÃkMktË fhðk

q. ytËks yLku Ãkzíkh fkZðe

r. þk¤k yLku WSDP rðfrMkík fhðe

a. ÞkusLkk yLku h[LkkLkwt {qÕÞktfLk

b. ÞkusLkk yLku h[LkkLku çknk÷e

68

c. ytËks yLku Ãkzíkh fkZðe

d. yrøkú{íkk yLku íkçk¬kðkh økkuXðýe

e. furLÿÞfhý

f. AWP & B Lke íkiÞkhe, íkuLku hsq fhðe yLku íkuLkwt {qÕÞktfLk fhðwt

g. ÞkusLkkLku {tsqhe ykÃkðe

h. ûk{íkk yrøkú{íkk yLku íkçk¬kðkh

a. þk¤k Míkhu

I. {wÏÞ rþûkf yLku rþûkfku {kxu II. SMC {kxu

b. õ÷Mxh Míkhu

c. ç÷kìf Míkhu

d. SÕ÷k Míkhu

e. hkßÞ Míkhu

a. ÔÞðMÚkkÃkLk

b. furLÿÞfhý

c. ¼tzku¤ «ðkn

e. rnMkkçk

e. MkkEx ÃkhLkk [ku¬Mk rLk{koý fkÞkuo

f. íkfLkefe rLkheûký

g. «{kýÃkºk

a. ¼kiríkf yLku LkkýkfeÞ «økríkLkwt Mkt[k÷Lk

b. Mk{ÞMkhLke Ãkqýoíkk {kxu yðfkþ ûkuºkkuLku þkuÄe fkZðk yLku íkuLku MknkÞf çkLkðwt

c. ËMíkkðuSfhý

a. Mkq[LkkykuLku æÞkLk{kt ÷ELku {¤u÷kt Ãkrhýk{kuLke Mk{eûkk fhðe

b. WSDP {kt sYh sýkÞ íkku {æÞkðrÄ MkwÄkhkyku (ÞkusLkkLke çkkçkíkku yÚkðk íkuLke yrøkú{íkk)

c. nðu ÃkAeLkk íkçk¬kykuLkwt ykÞkusLk

þk¤k MkðkOøke rðfkMk ÞkusLkk (WSDP) íkk÷wfk rhMkkuMko ÃkMkoLk (TRP) yu þk¤kLkk yk[kÞkuo, rþûkfku, SMC

Lkk MkÇÞku îkhk íkiÞkh ÚkLkkh Au. yk {krníke ykÃk©eLku ykøk¤ síkkt WSDP íkiÞkh fhðk{kt WÃkÞkuøke Úkþu.

4. ûk{íkk rLk{koý

5. y{÷efhý

6. Mkt[k÷Lk yLku rLkheûký

7. Ãkrhýk{kuLke Mk{k÷ku[Lkk

શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિ તાલીમ મોડ્યુલ

Documents