bani azad 152 pages

_______________________________

,

સ સ .

- ‘ ’

….… …….

….

સ સ 2

…… ‘ ’

, ,

.

,

.

- , સ . , સ

. સ

.

sbjani2006@gmail.com

….

સ સ 3

…… ‘ ’

સ સ ;

સ

….

સ સ 4

…… ‘ ’

, !

સ

સ

. સ સ , , સ

–

….

સ સ 5

…… ‘ ’

, સ સ –

સ ***

સ ,

સ

, સ સ .

-

….

સ સ 6

…… ‘ ’

, .

, . .

. સ ;

. સ ;

સ .

….

સ સ 7

( ,

‘ ’ .)

2

3

4

5

6

7

- . 11

13

– ? 14

– ૧ ...................................................................................................................... 19

‘ ’ 21

23

25

( ) 27

( ) 30

33

36

39

-૨ સ ...................................................................................................................... 41

….

સ સ 8

43

, 45

47

સ સ 48

50

સ 52

54

ૐ સ S 56

58

61

સ 64

– ૩ ................................................................................................................... 67

સ 69

સ 71

– ૪ ................................................................................................................. 77

- 79

સ્વ મણૃાલિનીની રોજની પ્રવતૃ્તિઓ – પ્રજ્ઞા વ્યાસ 82

સ ? - 89

સ સ 93

– ૫ .................................................................................................................. 95

આનદંમયી, ચતૈન્યમયી, સત્યમયી, પરમ ે– સ દંરમ 97

102

103

….

સ સ 9

ઈશ્વરનો જન્મ 105

( સ ) 109

ઘાસ 114

116

117

119

121

બાગંિાદેશના ગાધંી – શ્રી. મોહમ્મદ ય ન સ 122

ભગવદ્કૃપા – ત્તતલ્િીચ 125

127

મદંદરનો જન્મ 129

131

133

: – ૧ 136

– :૨ 138

– :૩ 140

142

145

સ – 146

સ સ 149

….

સ સ 10

…… ‘ ’

….

સ સ 11

…… ‘ ’

- .

- સ .

સ સ ; સ .

, સ

.

સ ,

;

. સ .’

’

સ ;

સ . સ

. .

સ સ ,

,

સ સ .

સ સ ; સ

.સ ( ) સ

.

; ,

.

સ સ

.

….

સ સ 12

…… ‘ ’

સ

. સ - ; . સ

સ સ .

. સ .

….

સ સ 13

…… ‘ ’

‘

’ ‘ ’ સ . ‘ ’

, ‘ ’ સ . સ સ

સ . , સ

; સ .

સ ,

; ’ ’ સ . સ

. સ , ;

.

. ; સ

.

; ‘ ’

સ . સ સ

, .

, સ / . સ ઢ , , સ ,

. સ . સ ,

. . -

. - sbjani2006@gmail.com

, સ ; સ –

. સ સ . સ

,

, સ . , .

….

સ સ 14

…… ‘ ’

– ?

‘ – ?’ સ . ઢ સ

- સ .

સ ?- સ સ

સ ?!

, સ

. , સ ; ’ ’

; સ સ .

- .

-

‘ ’ . સ

.‘ ’, ‘ સ સ ’, ‘ ’,

‘ ’, ‘સ ’.

– સ ?

સ - – (

.)

સ સ – ( સ .)

, સ – ( સ )

‘ ’ . ? સ સ ?

સ ‘ ’ ?

સ . સ ઢ! .

….

સ સ 15

…… ‘ ’

, સ, , સ , , ,

, – ,

; , સ . ,

સ ; ,’

?!’

સ… – - ઢ

- !

, સ /

સ .

સ ;

સ સ , ‘ ’ . સ

સ . , ‘

. સ – , ;

૬૦+ !

, ઢ

સ સ સ સ .

!- સ ,

સ ; –

! ; સ સ સ

– સ .

- ;

, સ

.

….

સ સ 16

…… ‘ ’

…

,

. સ .

સ

. ,

સ , સ .

?

, .સ સ , સ , . સ

; . સ , , , સ . , સ –

સ .

, સ સ ; સ સ . સ . , , સ સ . ઢ , સ , ,

સ . સ સ સ સ . સ – ઢ .

સ .

[ સ ..... .... ]

?- ?-

?- ?- ?- સ

?

….

સ સ 17

…… ‘ ’

… … … … .

સ

….

સ સ 18

…… ‘ ’

….

સ સ 19

…… ‘ ’

– ૧

….

સ સ 20

…… ‘ ’

….

સ સ 21

- …… ‘ ’

‘ ’

,

સ સ

- ‘ ’

.સ

‘સ સ , .’

. .

, , સ ,

સ . – સ .

સ સ . ‘ ’ સ

; .

સ સ - સ

. ; સ

, સ .

, , , ….

. .

. સ .

, ?

‘ , સ

સ ; સ .’ .

. . ,

….

સ સ 22

…… ‘ ’

. ; સ

. – ; - , સ . સ –

, .

, .

સ ;

. , ; , –સ

, સ .

સ , સ

….

સ સ 23

…… ‘ ’

‘ સ .’

સ સ સ સ સ ,

સ સ .

,

. સ .

;

, સ .

?- , સ ;

. ! સ !

, સ

, સ સ

- , , , , સ .

સ , . સ

સ . -સ ,

, . , -

. .

? –

?– સ સ ? ;

સ , ?

, ?

….

સ સ 24

…… ‘ ’

: , , સ સ સ

, - સ. , સ

:

‘ . .’

; સ સ સ, - સ

.

– – સ – – -

………

– – સ – – - – -

સ, . . , –

સ ; –

, સ – -

‘ . .‘

. – – …. સ સ.

. – –

” , ,

”

- સ

? સ ? , , સ

? .

….

સ સ 25

…… ‘ ’

, .

,

સ .

. , . સ .

. સ .

; . . સ

.

; સ .

. -સ સ -સ સ

. . , .

. ,

સ , સ .

, ;

સ . (umbilical cord)

. .

. સ . સ

. સ સ . , , ,

. , સ સ સ .

; સ સ .

.

….

સ સ 26

…… ‘ ’

.સ , , ; , , ;

, ; સ .

, . સ સ .

સ . સ ,

; . , , , સ

સ , સ .

.

સ ?

? ; ? ,

, સ સ ?

સ સ .

- ( ‘ ’ )

….

સ સ 27

…… ‘ ’

)

(Instincts) –

- – -

સ .

. . ;

– .

. સ .સ સ સ ;

; સ ; સ સ –

, .

સ .

સ . , , , – સ

. સ સ .

.

’ ’ સ સ . સ સ .

. , સ સ ,

સ – સ

. સ . સ .

. ;

. , , , , , , સ .

….

સ સ 28

…… ‘ ’

સ , સ ,

– સ / . સ ‘ ’ .

સ . , ,

. .

સ . , સ સ સ

સ સ , ! સ સ

. ‘ ’ . ‘ ’ . સ

સ . ; ’

.

સ ; ;

. , , સ – સ

. સ . સ

. … .

. .

સ – સ

. .

.

;

; ; ; સ , સ

, – , , ,

.

….

સ સ 29

…… ‘ ’

, સ સ ;

.‘ ?’, ’ ?’, ’ ?’ -

.

સ સ .

સ

- ઈશ્વરનો જન્મ.........મદંદરનો જન્મ ‘ ’ .

‘ ’

, સ , , ઢ સ .

. સ

. સ .

; સ –

સ , સ .

.સ .

સ . સ , સ સ .

સ !

સ સ , .

. ….

….

સ સ 30

…… ‘ ’

( )

. સ સ

. સ ; . સ

સ . સ .

સ સ . સ

. , સ ;

.

, ; ;

– . .

. .

સ સ – – ‘

સ ’ .

; ; સ

; સ ; , , સ

, – સ . ‘ ’

. સ

‘ ’, . .

, સ . ;

સ .

….

સ સ 31

…… ‘ ’

. .

.

. .

સ .

, ;

. ;

, , , .

. ,

સ .

– . સ . સ

. !

ભગવદ્કૃપા – ત્તતલ્િીચ પર જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

સ ; ;

સ . (Depression)

; સ .

. , , સ

. . સ ;

.

, –

, . સ .

. સ ? સ ;

સ ; સ ;

. ;

….

સ સ 32

…… ‘ ’

. સ . .

– સ

સ

સ

;

. .

સ ,

સ ;

, , ,

સ સ ;

. ,

સ . સ સ સ

, , , .

(Paradigm)

——————————————————-

‘ ‘ સ , સ

, સ , સ

, , , સ સ

સ - …..

….

સ સ 33

…… ‘ ’

. સ …

.

? ? ?

.‘ સ ’– ;

સ ’ સ , ‘

.’ ઢ ; .

સ .

, ,’ ’ - .

-

. .

. સ ;

સ

સ સ . .

સ . ;

. સ સ

. . . સ

.

… … …

; . ‘ ’

; ; સ ;

….

સ સ 34

…… ‘ ’

સ , .

, સ સ , સ

.‘ , ’ - સ , . , “

. ?”.સ સ

સ , સ ‘ ’ . સ

? .સ સ સ

સ .

.

… … … . …

સ !

સ સ .‘ ’ ‘ ’ ; .“ ‘ ’ .”,

! . !

, .

. ; .

; .

સ . –

સ સ

….

સ સ 35

…… ‘ ’

આનદંમયી, ચૈતન્યમયી, સત્યમયી, પરમ ે– સ દંર મા ં .[ સ પર જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો]

‘ ’ સ , .

, .

, .

, , સ , .

. …. ; . ; . ,

. ; .સ

, સ ‘ ’ .

‘ ’

‘ , , ‘ ’

; સ સ ’

– ; સ .‘ ’,

‘ ’ - સ સ સ . સ –

; સ ; . ;

સ સ . સ

– , , , સ ….સ ..

. .

‘ ’ ‘ , !’

‘ ’ ‘ ’

….

સ સ 36

…… ‘ ’

. .

સ . – ? !

સ – .

; ?

- ઘાસ પર જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો .

, સ .

સ ? ? સ

?

! . સ ;

સ ?!

સ , સ ’ .

સ સ .

– . સ , , સ

સ , , , સ સ

સ . સ .

સ –

સ ?સ ,

?

.

….

સ સ 37

…… ‘ ’

. સ સ

. ;

.

.

– સ , , સ ,

; ,

સ … … … …

; સ ,

******

સ .

;

સ , સ ?

, ,

– …..

” “

;

, સ . .

? , , . સ , સ

સ . , ,

સ . !

….

સ સ 38

…… ‘ ’

;

. .

સ ઢ , . સ

સ , . સ

.

સ .

- .

! , સ !

‘ ’ ;

સ -

” સ ,

, .”

-

– .

સ

સ . . ,

. ; - ;

. , સ ; સ

સ - સ .

સ સ ; સ ; સ ; સ ; સ

….. સ

-

….

સ સ 39

…… ‘ ’

.

સ . સ , ,

સ – . સ સ .

. - . સ

. ,

. ….. , સ

?

– સ

.સ , . , ,

? , સ – .

, ?

; !

? સ –‘ ’.

. ; .

સ . .

સ . .

?

!........ .

; ,

. ;

.

….

સ સ 40

…… ‘ ’

….. સ ! ?

! , ! .

સ સ , !

, સ ,

?

, , સ

સ . , સ ; .

,સ , , – - .

. .

….. સ

….

. . સ …સ , સ , સ

સ , સ ….

….

સ સ 41

…… ‘ ’

-૨

સ

….

સ સ 42

…… ‘ ’

….

સ સ 43

…… ‘ ’

– .

. ? , .

, - ; ;

. , , સ

. સ ’ !

– . . –

, – .

સ , –

… સ

– -

, સ

——–

,

સ

સ

.

, સ ;

——————————–

….

સ સ 44

…… ‘ ’

, સ , , , ,-

.

———————-

. . . .

….. સ

સ ….

સ . …

- સ

. સ . ,

. ; .

સ .સ

. , સ

.

સ . . સ.

. સ , સ , સ

….

સ સ 45

…… ‘ ’

,

.

. – , , –

,

– ? ,

?

સ , ;

સ – .

, – .

[ સ !]

. .

; .

, - સ ,

.

સ સ સ – .

સ .

સ .

– સ . .

.

સ .

; સ

સ સ

– ‘ સ .’ સ .

….

સ સ 46

…… ‘ ’

સ ; સ

સ .

સ … – સ …

. .

, સ સ ;

, સ ; –

સ .

….

સ સ 47

…… ‘ ’

– સ ?

સ , સ – સ –

સ ! , ;

સ ? ; ,

– –

સ – . સ સ . સ

– – સ .

; ….. સ! સ સ

? ઢ ?!

, સ

–‘ ’ . સ . ,

‘ સ’ . સ , સ .

… , ,

. . . !

, સ…… સ – સ સ !

સ , સ …… સ … સ સ …..સ

સ . સ . સ !

, સ સ , સ ,

, સ .

,

, સ -

….

સ સ 48

…… ‘ ’

સ સ

, , , , સ …. . સ સ સ .

? સ સ

- , , , - સ સ .

’ ?’ .

- ઈશ્વરનો જન્મ.....મદંદરનો જન્મ …. ‘ ’

સ . , સ

. – , સ ,

; ;

સ

, સ .

સ .

સ સ . , , સ , . સ

. , , , .

, સ

. . ,

……

. . . !

; .

સ . સ, ,

….

સ સ 49

…… ‘ ’

સ સ . .

સ .

[ - , સ , ,

; , - .]

સ . સ સ

સ સ . સ

.

, સ – ,

. સ ; સ

– સ .

સ સ સ સ સ ;

. સ

….

સ સ 50

…… ‘ ’

– . સ

. સ ;

; સ સ .

; . સ

સ – .

સ .

, . સ

, સ . સ ; સ

; ; (!), ,

; , , , ,

, . -

.

સ . સ

, , ,

. સ - .

. સ સ !

, સ ?સ સ

. . , , , .

–

….

સ સ 51

…… ‘ ’

? સ .

; . સ સ સ –

. સ .

, , . ,

સ સ સ –

!

‘ ’ . સ

, . … સ સ

?!

, સ .

… , ,

. . . !

….

સ સ 52

…… ‘ ’

સ

, સ - ;

સ . સ સ ;

સ . – સ .

સ – , , સ સ ,

સ , સ, . સ

. સ સ

.

. .

, સ

સ સ સ .

, ઢ સ – .

…

સ સ સ .

.

સ , સ સ . સ !

….

સ સ 53

…… ‘ ’

, સ સ . સ

.

સ ૪૦ સ સ સ .

સ , – સ . ૪૦

સ સ !

સ સ .

, સ સ .

સ સ સ , ‘

? ;

સ ; સ સ .’

-

સ .

સ સ સ સ .

સ . સ . સ

; !

સ , ,

,

. . . !

…

સ . સ - સ , સ સ !

સ સ , , સ ૩૦ .

( ૪૫ સ / – સ સ )

….. ( સ ) પર જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

….

સ સ 54

…… ‘ ’

- ; સ . .

સ સ . સ . સ

; સ સ . સ .

, સ . , , , , ,

સ . , સ

. ‘ ’ .

સ સ

, . ;

. સ .

(સ – )…

( સ (stretch)

.)

( સ સ સ )

સ ( સ ઢ )

….

સ સ 55

…… ‘ ’

…….

સ .

.

સ , સ . સ

!

, સ સ . સ

.

સ ૪૦ સ સ સ .

સ , – સ . ૪૦

સ સ !

, .

સ , ‘

સ .’ .

.

સ - સ .

સ , ,

,

. . . !

…

સ . - સ સ

‘ ’

સ્વ મણૃાલિનીની રોજની પ્રવતૃ્તિઓ – પ્રજ્ઞા વ્યાસ ‘ ’

….

સ સ 56

…… ‘ ’

ૐ સ S

.

સ સ , સ

. , સ . સ

સ – .

‘ૐ’ , ૐ

– ‘ ’, ‘ ’ ‘ ’ ,

.ૐ સ સ .

‘ ’ ‘ ’ .ૐ

સ ‘ ’ , સ

. ‘ૐ‘ સ

ૐ ‘સ S ’ સ . સ ‘સ ’ ઢ ‘ ’

. .

– સ – ૨૦ ૨૪

– સ – ૪૦ ૪૮

– સ - ૪૦ ૪૮

….

સ સ 57

…… ‘ ’

…….

. સ સ

.

સ ૪૦ સ સ સ .

સ , – સ . ૪૦

સ સ !

, .

સ , ‘ ; .’

, , સ .

– .

સ ,

,

. . . !

; ‘સ S ’ , સ સ

. સ S સ .

સ ; સ .

, ,

‘સ S ’ સ . સ S ;

સ . ;

. .

….

….

સ સ 58

…… ‘ ’

Why should we meditate?

Buddha was aked – “What have you gained from meditation?

“He replied: “Nothing!”

However, Buddha said, “Let me tell you what I lost: Anger, Anxiety, Depression,

Insecurity, Fear of Old Age and Death.”

, સ સ સ

.સ સ સ સ -

‘

– , સ .

ઢ .

. .

સ . ‘ . , , સ , , , , સ

. – . ,

– .

સ . સ , ‘

- .’ સ .

; સ .

, સ સ . સ સ

.

….

સ સ 59

…… ‘ ’

સ . ,

. સ સ .

સ . [ ૐ]

… ‘ ’

સ ; સ ઢ

સ .

; ઢ સ

– .

, સ ;

સ સ સ , ;

સ . સ

–

; : – ૧ ; – :૨ ; – :૩

સ – ‘ ’

…….

.

સ સ સ

સ .

….

સ સ 60

…… ‘ ’

સ ૪૦ સ સ સ .

સ , – સ . ૪૦

સ સ !

સ , ‘ સ સ

.’

’ ; સ .’ સ સ .

‘ ’ ;

. .

, , સ .

– .

સ , ,

,

. . . !

….

સ સ 61

…… ‘ ’

સ (!) સ સ .

સ ; સ . સ

. , , સ સ

. સ .

, .

; - –

. ; ,

, . .

.

સ .

સ . ‘ ’ .

સ . .

“…….” . ( )

“ ” .

.

સ .

[ - ૧ - , ૨ - / ૩ -

/ , .]

.

' s ' - ' '

' ' , ...

..

….

સ સ 62

…… ‘ ’

.

.

.

.

. ---

---

---

.

સ , ,

- - 'સ ' સ .

સ - સ , /

;

; સ ( ); -

; ( )

( ) .

, .

; સ .

સ સ ;

. સ ; સ , સ

.

સ સ ; .

…….

….

સ સ 63

…… ‘ ’

સ સ ; સ સ ,

.

સ સ .

સ સ ( ) .

સ , ‘ .’

સ , ,

,

. . !

[ ‘ ’ ]

‘ ’ ‘ ’

….

સ સ 64

…… ‘ ’

સ

સ – . ,

સ , . …. … ! સ

……

! !

– .

. , ,

.

સ – સ

; .

સ

. , . …

.

.

સ – .

.સ સ .

, – ,

. સ - સ

સ

સ ઢ .( ) ,

સ સ – સ

, .

….

સ સ 65

…… ‘ ’

સ સ સ

.

[સ ‘ ’ ]

સ સ ,

, .

સ ‘ સ’ .

બાગંિાદેશના ગાધંી – શ્રી. મોહમ્મદ ય ન સ ‘ ’ ]

, સ , ,

સ ; . સ

; સ સ .

…

‘ ’ ‘સ ’ -

–

, .

.

સ સ સ !

….

સ સ 66

…… ‘ ’

-

….

સ સ 67

…… ‘ ’

– ૩

….

સ સ 68

…… ‘ ’

-

….

સ સ 69

…… ‘ ’

સ

. ઢ .

. , , સ , સ . ,

, , – સ . – ,

. !

ઢ ;

; . ; –

સ ; , સ (Sages) .

સ .

?- ,

.સ સ , સ , .

સ ; . સ , , ,

સ . , સ

– સ .

, સ સ ;

સ સ . સ . ,

, સ સ . ઢ

, સ , , સ .

સ સ

સ સ . સ

– ઢ . સ .

….

સ સ 70

…… ‘ ’

, ,

સ સ . સ સ ,

ઢ , , , , સ

સ / સ . – સ

. સ સ સ

સ , સ ; સ .

સ સ ; ઢ

. … ,

સ !- . સ . સ , ,

, , , , ઢ ઢ ! ,

, , ,

, !

‘ –

; ‘ .’

!

; સ ,

ઢ ?

, સ . . સ

સ સ / સ –

સ .

– ? …. ‘ ’ .

….

સ સ 71

…… ‘ ’

સ

૨૦ . સ ,

… સ સ ! ..

સ ; સ .

[ બાગંિાદેશના ગાધંી – શ્રી. મોહમ્મદ ય ન સ ‘ ’ .]

‘ ’, ‘ સ ’ સ

. ‘ ’ ‘ ’

.

. . –

સ . ,

સ સ .સ –

સ .

, ;

– ,

સ . . .. ,

સ સ સ

. સ સ

. ’ સ સ સ સ

; .

;

સ સ . . સ

….

સ સ 72

…… ‘ ’

…સ .સ .સ સ

ઢ … … …

…..

, ;

, …. સ

, સ સ ; ;

, , , . ; -

સ .

-

સ

,

સ

સ

.

, સ ; ,

, સ , , ,

-

———————-

. . - સ

….

સ સ 73

…… ‘ ’

, સ

. ,

.સ સ .

સ ,

સ – – - -

. . ,

. .

.

.

;

! . સ

, . ’ સ

; , .

સ સ ,

, સ . સ

; . સ સ

; !- સ ,

‘ સ’ .

; સ .

‘ સ ’ ,

….

સ સ 74

…… ‘ ’

“Don’t believe what your eyes are telling you. All they show is limitation. Look with

your understanding. Find out what you already know and you will see the way to fly.”

–

“You have the freedom to be yourself, your true self, here and now, and nothing can

stand in your way.”

― Richard Bach, Jonathan Livingston Seagull

. . .

સ . , , , સ સ

. સ સ , .

; - , , સ સ .

, સ ઢ

, ,

. ‘ ’ . ‘ ’ – સ ,

સ . . ,

, સ , સ .

….

સ સ 75

…… ‘ ’

; … સ ,

… સ … … … … … ,

, , સ , સ

–

ઢ

સ ,

, .

સ ; ’ -

- , સ , ઢ સ .

.

, સ સ સ . .

.

સ – –

– સ .

ઢ .

સ ઢ ઢ ; સ સ ,

સ / / .

સ .

.

ઢ ; !

ઢ , સ – .

, ; .

….

સ સ 76

…… ‘ ’

ઢ ; સ ,

.સ . .

‘ ’ .સ .

…..

સ . . સ સ

‘ ’ .

. સ સ સ સ .

, સ ? … સ …

… …

?- …

…

; ‘ ’ ;

; –

સ , ; સ .

…… ’ ……

**

સ સ .

સ સ સ .

સ

….

સ સ 77

…… ‘ ’

– ૪

….

સ સ 78

…… ‘ ’ -

….

સ સ 79

…… ‘ ’

-

‘ !’ ‘ !’

? સ ‘ સ ’ સ , ‘ ’ સ ‘ ’ . સ . ‘ ’ . - , - , - . સ સ . ‘ ’ ‘ ’, . . ઢ , , ‘સ ’ . ; સ –

સ સ

, સ સ .‘ સ ; સ ’. ! , સ . સ સ સ ?-’ સ સ સ -સ , ‘ ’ .‘ ’ . , , સ . ? સ .

. સ ‘ ’ . સ સ ‘ ’ .

. , . ! ! . ; . ,

….

સ સ 80

…… ‘ ’

. ‘ ’ . . સ . . ; . સ . સ . , . સ , . સ ; . / / ; . . ‘સ ’ . ; . , સ , સ .સ સ ; . , - સ . ઢ ; , સ . , સ . સ સ સ , સ . સ ? / સ . સ ? , , ‘ ’ ‘ ’, સ . ‘ , ’ સ . ‘ ’ , .( !) ‘ ’ . સ .‘ ’, ‘ સ સ ’, ‘ ’, ‘ ’, ‘સ ’ – સ ?

સ - – ( .)

સ સ – ( સ .) , સ - ( સ )

….

સ સ 81

…… ‘ ’

‘ ’ . ? સ સ ? સ ‘ ’ ? ? – . સ . સ . . ? ? ? ? , , . સ !‘ ’ ! . ‘Best bonding – in relationship’….. ‘ ’

– ? ……. ‘ ’ .

….

સ સ 82

…… ‘ ’

સ્વ મણૃાલિનીની રોજની પ્રવતૃ્તિઓ – પ્રજ્ઞા વ્યાસ

માનત્તસક તાણથી બચવા માટે દૂરદ્દષ્ટા ભારતીય ઋત્તિમ ત્તનઓ અને બીજા ઘણા ધમમના ધમમગ રૂઓ, માનવજાતને માનત્તસક અને શારીદરક સ્વસ્થતા મેળવવા માટેન ંસચોટ માગમદશમન આપી ગયા છે. માનત્તસક ઉદ્વગેથી ઉદભવતી ‘િડો અથવા ભાગો ની પ્રત્તતદિયાથી તદ્ન ત્તવરોધી પ્રત્તતદિયા – જે ત્તવશ્રાતં્તતની પ્રદિયા તરીકે ઓળખાય છે એ – ‘ધ્યાન (યોગાસન) ના અભ્યાસથી કેળવી શકાય છે. યોગના શાસ્ત્રમા ંદશામવેિી ‘ધ્યાનની પ્રદિયા જ દા ંજ દા ંઅનેક નામો અને પદ્ધત્તતઓ દ્વારા આચરણમા ંમકૂાય છે. ધ્યાનની પ્રદિયાથી મન પરનો કાબ ૂ વધી શકે અને ગ સ્સો ઘટાડી શકાય. સાથોસાથ, પદરસ્સ્થત્તતનો જે તે સ્વરૂપે સ્વીકાર કરવાની વતૃ્તિ, સદહષ્ણ તા, કરૂણા, ક્ષમા અને દયાભાવ જેવા સદ્ગુણો કેળવવાથી કાયમ માનત્તસક શાતં્તત અને પ્રસન્નતાનો અન ભવ કરી શકાય છે.

મહત્તિિ પતજંલિએ યોગના ં આઠ અંગો વણામવ્યા છે. ‘અષ્ટાગં યોગ તરીકે પ્રચલિત આ આઠ અંગો યોગના ંઆઠ પગત્તથયા ં તરીકે વણમવી શકાય. દરેક પગત્તથયાન ં મહતત્વ છે અને પહલે ં પગત્તથય ં શીખીને આત્મસાત કયામ પછી જ બીજા પગત્તથયા પર જવ ંદહતાવહ છે.

આ અષ્ટાગં યોગના ં આઠ પગત્તથયા ં છે – (૧) યમ (૨) ત્તનયમ (૩) આસન (૪) પ્રાણાયામ (૫) પ્રત્યાહાર (૬) ધારણા (૭) ધ્યાન અને (૮) સમાત્તધ.

યમ એટિે સ્વ-વતમન અંગેના કાયમી આગ્રહો – અદહિંસા; સત્ય; અસ્તેય; બ્રહ્મચયમ અને અપદરગ્રહ. આ પાચં શાશ્વત મલૂ્યો માણસને પશ વતૃ્તિથી ઉપર ઉઠાવી માનવીય બનાવે છે. ત્તનયમ એટિે દદનચયામમા ંરોજ સમાવવાની પ્રવતૃ્તિઓ. શૌચ, સતંોિ, તપ, સ્વાધ્યાય અને ઈશ્વરપ્રલણધાન આ પાચં ત્તનયમન ંપાિન કરવ ંશાતં અને સ ખમય જીવન જીવવા માટે જરૂરી છે. આસન, પ્રાણાયામ અન ેધ્યાન ત્તવિ ેનીચ ે ત્તવગત ેવાત કરી છે. પ્રત્યાહાર એટિે બાહ્ય જગતની ગત્તતત્તવત્તધઓથી મનને અલિપ્ત કરવ .ં ધારણા એટિે કોઇ એક ત્તવચાર પર મનને કેન્દ્ન્િત કરવ .ં સમાત્તધ એ ધ્યાનની પરાકાષ્ઠા છે જેમા ંમાત્ર ધ્યેયન ંજ ભાન રહ ેછે અને બીજી બધી બાબતો ગૌણ બની જાય છે.

યોગાસન અંગેના વજૈ્ઞાત્તનક અભ્યાસો

ત્રણ મદહના સ ધી યોગના કેન્િમા ં રહીને યોગાસન-ધ્યાન તથા શ દ્ધ શાકાહારી (દૂધની છૂટ) ખોરાક િેવાથી હ્રદયરોગ માટેના ંજોખમી પદરબળોમા ંનોંધપાત્ર ઘટાડો થાય છે વ્યસ્લતન ંવજન, ક િ કોિેસ્ટેરોિ

….

સ સ 83

…… ‘ ’

અને બ્િડપે્રશર ઘટે છે (ખાસ તો જે વ્યસ્લતઓમા ંશરૂઆતમા ંવધારે હોય તેમા)ં એમના પેશાબમા ંમાનત્તસક તાણ સાથે સકંળાયિેા અંત:સ્રાવો – એદિનાિીન, નોન-એદિનાિીન, ડોપામીન અને આલ્ડોસ્ટેરોનન ંપ્રમાણ ઘટે છે અને માનત્તસક શાતં્તત સાથે સકંળાયેિ કોટીસોિન ંપ્રમાણ નોંધપાત્ર રીતે વધે છે.

યોગાસન-ધ્યાન કરનાર વ્યસ્લતઓમા ંમડૂ-ડીસ્ટબમન્સન ંઅને લચિંતાન ંપ્રમાણ નોંધપાત્ર રીતે ઓછ ંરહ ેછે. િાબંા ગાળાના માનત્તસક તાણ સાથે સકંળાયેિ ઘણા ં બધા ં પદરબળો યોગાસન-ધ્યાન ન કરનાર વ્યસ્લતઓમા ં હતા ં અને યોગાસન – ધ્યાન ત્તનયત્તમત કરનારાઓમા ં નહોતા.ં યોગાસન-ધ્યાન કરનાર વ્યસ્લતઓના પેશાબમા ં એદ રનાિીન, નોરએદ રનાિીન, આલ્ડોસ્ટેરોનન ં પ્રમાણ આછ ં હોય છે જયારે ડીહાઇિોએત્તપએન્િોસ્ટેરોન તથા ૫-હાઇિોકસીઇન્ડોિ એત્તસટીક એત્તસડન ંપ્રમાણ વધારે હોય છે. આ હકીકત દશામવે છે કે ત્તનયત્તમત યોગાસન-ધ્યાન કરનાર વ્યસ્લતના શરીરમા ંઅંત:સ્રાવો અને ક્ષારના એવા ં ફેરફારો થાય છે જે વ્યસ્લતન ેહાઇબ્િડપ્રેશર અને હ્રદયરોગથી બચાવવામા ંમદદરૂપ થાય.

ત્તનયત્તમત યોગાસન-ધ્યાન કરનાર િોકોમા ંહ્રદયરોગન ંજોખમ ઘટે છે એવ ંત્તન:શકંપણે સાલબત થય છે . હાઇબ્ડપે્રશરથી પીડાતા િોકોન ંબ્િડપે્રશર યોગાસન-ધ્યાન કરવાથી નોંધપાત્ર પ્રમાણમા ંઘટે છે. એન્જાઇના કે એટેક આવવાની શકયતાઓ ત્તનયત્તમત યોગાસન-ધ્યાન કરનારાઓમા ંઘણી ઓછી જોવા મળે છે. ત્તનયત્તમત ધ્યાન કરનાર વ્યસ્લતઓને હોસ્સ્પટિમા ંદાખિ થવાની જરૂર અન્ય વ્યસ્લતઓ કરતા ૫૦ થી ૬૯ ટકા જેટિી ઓછી પડ ેછે. એ જ રીતે સાદી માદંગીમા ંહોસ્સ્પટિમા ંદાખિ થયા વગર દવા કરાવવાની જરૂદરયાત પણ ધ્યાન કરનાર વ્યસ્લતઓમા ં૪૬ થી ૭૪ ટકા જેટિી ઓછી જણાય છે. કેન્સર થવાની શકયતામા ં૫૫ ટકા ઘટાડો; હ્રદયરોગની શકયતામા ં૮૩ ટકા ઘટાડો; માનત્તસક રોગોમા ંઅને ચેપી રોગોમા ંપણ ૩૦ ટકા ઘટાડો થાય છે. ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ અને પ્રાણાયામ

ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ:

માત્ર એક ત્તમત્તનટની ઊંડા શ્વાસોશ્વાસની પ્રદિયાથી વધેલ ંબ્િડપે્રશર ઘટે છે અને ઘટાડાની અસર આશરે ત્રીસેક ત્તમત્તનટ સ ધી ચાલ રહ ે છે! જો ત્તનયત્તમત પેટથી ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ િેવાની ટેવ પાડી શકાય તો ઘણા બધા રોગોમાથંી બચી શકાય.

જે િોકોમા ં (ઊંડા શ્વાસોશ્વાસથી કે અન્ય કસરતો કરીને) ફેફસાનંી ક્ષમતા (વાઇટિ કેપેત્તસટી) વધારે હોય છે એ િોકોને હાટમ એટેક આવવાની શકયતા અન્ય િોકો કરતા ંઘણી ઓછી હોય છે. વળી, હ્રદયરોગન ેકારણે થતા દ :ખાવા ઉફે એન્જાઇનાન ંદદમ પણ ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ િેવાથી ઘટી શકે છે એવ ંસાલબત થય છે. આમ, હ્રદયરોગને અટકાવવામા ંઅને એનો દ :ખાવો થાય તો એને ઘટાડવામા ંઊંડા શ્વાસોશ્વાસ મદદરૂપ થાય છે.

….

સ સ 84

…… ‘ ’

ગ સ્સો કે હતાશાની પદરસ્સ્થત્તત ઉદભવે ત્યારે એકાદ ત્તમત્તનટ ટટ્ટાર બેસીને ઊંડા શ્વાસ િેવાથી ગ સ્સા-ત્તનરાશાની િાગણીઓ ઓગળી જાય છે. ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ તમારી માનત્તસક ક્ષમતા વધારે છે અને લચિંતા – ટેન્શન ઘટાડ ેછે!! તમારા મનને વધ તેજ કરવાની; ઝડપથી ઊંઘવામા ંમદદરૂપ થવાની; ગ સ્સાને ઓગાળી નાખંવાની; લચિંતાને ભગાડી મકૂવાની; હ્રદયરોગથી શરીરને બચાવવાની વગેરે અનેક શરીરને ઉપયોગી પ્રવતૃ્તત કરવાની ક્ષમતા આ ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ િેવાની પદ્ધત્તતમા ંરહિેી છે. માત્ર જરૂર છે એ અંગે સામાન્ય જાણકારી મેળવીને એને અમિમા ંમકૂવાની.

શ્વાસોશ્વાસ િેવાની સૌથી ક દરતી અને તદં રસ્ત પદ્ધત્તત ઊંડા સહજ શ્વાસોશ્વાસની છે, જેમા ં દરેક શ્વાસ િેતી વખત ે પેટ બહાર તરફ આવ ેઅન ે ઉચ્છ્વાસ કાઢતી વખત ે પેટ અંદર તરફ સકંોચાય. નાન ં બાળક શા(ંંંતથી ઊંઘત હોય ત્યારે એનો શ્વાસોશ્વાસ આવો ક દરતી જ હોય છે. આપણા પટે અને છાતી વચ્છ્ચ ેખાસ શ્વાસોશ્વાસની પ્રદિયા કરવા માટે જ મોટા સ્નાય ઓ ઉદરપટિમા ંઆવેિા હોય છે. જયારે વ્યસ્લત શ્વાસ િ ેત્યારે આ ઉદરપટિના સ્નાય ઓ પેટના અવયવોને નીચે તરફ ધકકો મારે છે, જેને કારણે પેટની આગળની દદવાિ સહજે આગળ આવે છે (પેટ ફુિે છે.) અને ઉચ્છ્વાસ વખતે ઉદરપટિના સ્નાય ઓ ઢીિા પડ ેછે અને ઉદરપટિ ઉપર તરફ ધકેિાય છે.

તમે ઊંડા શ્વાસ, ઉદરપટિ અને પેટના હિન ચિન સાથે િો છો એની ચોકસાઇ કરવા માટે સૌથી સરળ રસ્તો છે – પેટ પર હળવેકથી એક હાથ મકૂવાનો. પેટ પર એક હાથ રાખી મકૂીને પછી ઊંડો શ્વાસ ધીમે ધીમે િો. તમારો પેટ પરનો હાથ આગળ તરફ ધકેિાશે, હવે હળવેથી શ્વાસ છોડો હાથ અને પેટ અંદર તરફ ધકેિાશે. શરત એટિી જ કે શ્વાસ િેવાની પ્રદિયા ધીમી ગત્તતએ થવી જોઇએ. તમને શ્વાસોશ્વાસની આ પ્રદિયાથી થાક ન િાગવો જોઇએ – આરામ અને શાતં્તતનો અન ભવ થવો જોઇએ. શ્વાસ િેવાની પ્રદિયા એકદમ િયબદ્ધ સરળ રહવેી જોઇએ. શકય હોય તો શ્વાસ િેવાનો અને કાઢવાનો સમય પણ િગભગ સરખો જ રાખવો. ઊંડો શ્વાસ િેનાર વ્યસ્લતન ંપેટ સૌથી પહિેા ંબહાર આવે પછી પાસંળીઓનો ભાગ ફૂિ ેતો સાચી રીતે શ્વાસ િીધો છે એવ ંકહી શકાય.

દ ભામગ્ય,ે આમ સાચી રીતે શ્વાસોશ્વાસની પ્રદિયા પણ આજનો માણસ કરી નથી શકતો. જયારે માણસ ઉતાવળ, લચિંતા, ટેન્શનમા ંહોય છે ત્યારે એનો શ્વાસોશ્વાસ એકદમ છીછરો થઇ જાય છે. પેટન ેબદિ ેમાત્ર છાતીથી જ માણસ શ્વાસ િ ેછે અને પછી કાયમી ટેવ જ છાતીથી છીછરા શ્વાસ િવેાની પડી જાય છે. આન ેપદરણામે ફેફસાનંી ક્ષમતા (વાઇટિ કેપેત્તસટી) મા ંઘટાડો થાય છે, અને ટેન્શનમા ંવધારો.

જયારે પણ તમે ગ સ્સામા ંઆવો, લચિંતા કે ભયની િાગણી થાય, માનત્તસક તાણ અન ભવો કે ખબૂ ઝડપથી કોઇ કામ કરવ ંપડ ેએમ હોય ત્યારે માનત્તસક અને શારીદરક સ્વાસ્્ય જાળવી રાખવા માટેનો સૌથી સરળ

….

સ સ 85

…… ‘ ’

અને અસરકારક રસ્તો ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ િેવાનો છે. રાતે્ર સતૂી વખતે અને સવારે ઉઠતાનંી સાથે ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ કરવાથી પણ ઘણો ફાયદો થાય છે. રાતે્ર ઊંઘ િાવવામા ંઅને સવારે પણૂમ-જાગતૃ્તત િાવવામા ંઊંડા શ્વાસોશ્વાસની પ્રદિયા મદદરૂપ થાય ંે.

સામાન્ય રીતે માત્ર એકાદ-બે ત્તમત્તનટ સ ધી ઊંડા શ્વાસોશ્વાસ િેવાથી લચિંતા, ટેન્શન, ગ સ્સો, હતાશા, કંટાળો વગેરે દૂર થાય છે. ઊંડા શ્વાસોશ્વાસની ટેવ ન હોય એટિ ે અને ઘીમે ઘીમે િેવાને બદિ ે ખબૂ ઝડપથી િેવાવા િાગ ેતો કયારેક અમ ક િોકોને સહજે ચકકર આવવાનો અન ભવ થાય છે. આવ ંથાય કે તરત જ ઊંડા શ્વાસોશ્વાસની પ્રદિયા બધં કરી રૂટીન શ્વાસ િેતા હો એ પ્રમાણ ેિવેા િાગવો જેથી ચકકર કે અન્ય તકિીફ થઇ હોય તો આપોઆપ જતી રહશેે. દદવસમા ંજયારે જયારે યાદ આવે ત્યારે આ પ્રમાણ ેશ્વાસ િેવાથી ફાયદો થાય છે. ધીમે ધીમે તમને ઊંડા અન ેધીમા શ્વાસ, પેટના હિનચિન સાથે િેવાની ટેવ જ પડી જશે જે તમને િાબંા ગાળાનો ફાયદો કરી શકે.

આજથી જ આ બહ સીધી સાદી ટેકનીકનો અમિ શરૂ કરીને તમે તમારી અનેક માનત્તસક-શારીદરક સમસ્યાઓ ભગાડી શકો છો અથવા હળવી બનાવી શકો છો. તમારા અત્તતવ્યસ્ત ટાઇમટેબિમાથંી માત્ર એક ત્તમત્તનટનો સમય કાઢીને ઊંડા શ્વાસોશ્વાસની પે્રદકટસ શરૂ કરી દો અને તમે જાતે જ એના ફાયદા અન ભવો. ઓફીસે ખ રશીમા ંબેઠા ંબેઠા,ં બસ કે કારમા ંજતા ંજતા;ં ઘરે બેઠા ંબેઠા ંકે ઉભા ંઉભા ંગમે ત્યા ંતમે આ ઊંડા શ્વાસોશ્વાસની પ્રદિયા અમિમા ંમકૂી શકો છો.

પ્રાણાયામન ંત્તવજ્ઞાન:

પ્રાણાયામ એટિે પ્રાણ(શ્વાસ)ન ં ત્તનયમન કરવાની પ્રદિયા. શ્વાસોશ્વાસ એ મન તથા શરીરને જોડતી કડી છે એવ ંમાનવામા ંઆવે છે. જયારે તમારા શરીરમા ંકોઇ ફેરફાર થાય ત્યારે શ્વાસોશ્વાસમા ંફેરફાર થાય છે – દા.ત. શારીદરક કસરત કરવાથી શ્વાસોશ્વાસ ઝડપી બન ેછે. જયારે તમારા મનમા ં ફેરફાર થાય ત્યારે પણ શ્વાસોશ્વાસમા ંફેરફાર થાય છે – દા.ત. જયારે તમે લચિંતામા ંહો છો ત્યારે તમારો શ્વાસોશ્વાસ ઝડપી અને છીછરો થઇ જાય છે.

શ્વાસોશ્વાસ તમારી જાણ બહાર સતત ચાિતી પ્રદિયા છે અને તે છતા ંતમે એની ઉપર કાબ ૂરાખી શકો છો – વધારી કે ઘટાડી શકો છો. ટૂંકમા,ં શ્વાસોશ્વાસ પર અત્તનચ્છ્છાવત્તતિ અને ઇચ્છ્છાવત્તતિ – બનંે પ્રકારના ચેતાતતં્ર અસરો કરે છે. એથી ત્તવર દ્ધ – શ્વાસોશ્વાસ તમારા મન અને શરીર બનેં ઉપર સારી કે ખરાબ અસરો કરી શકે છે. દા.ત. ઊંડા – ધીમા શ્વાસોશ્વાસ માનત્તસક શાતં્તત આપે છે અને શરીરની ક્ષમતામા ંવધારો કરે છે.

….

સ સ 86

…… ‘ ’

શ્વાસ એ સદિય પ્રદિયા છે જયારે ઉચ્છ્વાસ એ આપોઆપ થતી પ્રદિયા છે છાતીમા ંબનેં બાજ એ આવેિા ંફેફસાનેં પરૂતા પ્રમાણમા ંફુિાવવા માટે એની ઉપર, નીચે અને આસપાસ જ દા જ દા સ્નાય ઓ કામ કરતા હોય છે.

(૧) અધો-શ્વાસ: શ્વાસ િેવા માટે સૌથી અગત્યના સ્નાય ઓ પેટ અને છાતી વચ્છ્ચ ેઆવેિા ઉદરપટિ ઉફે ડાયાફ્રામના સ્નાય ઓ છે. પેટ અને છાતીના અવયવોને એકબીજાથી જ દા પાડતા આ પડદા (ડાયાફ્રામ) ના સ્નાય ઓ જયારે સકંોચાય છે, ત્યારે પેટના અવયવોને નીચ ે તરફ ધક્ક ં ો િાગ ે છે પદરણામે પેટની આગળની દદવાિ સહજે બહાર આવે છે. નાના બાળકોમા ંઉદરપટિનો ઉપયોગ શ્વાસ િેવા માટે સૌથી વધ પ્રમાણમા ંથતો હોવાથી શાતં્તતથી સતેૂિ બાળકન ંદરેક શ્વાસ સાથે પેટ ઉપર ઉઠત ંઅને ઉચ્છ્વાસ સાથ ેનીચ ેજત ંજણાય છે. અંગ્રજેીમા ંડાયાફ્રાગ્મેટીક બ્રીધીંગ અથવા એબ્ડોમીનિ બ્રીધીંગ તરીકે; સસં્કૃતમા ંઅધો-શ્વાસ તરીકે અને સાદી ગ જરાતીમા ં‘પેટની શ્વાસોશ્વાસ િેવાની પ્રદિયા તરીકે ઓળખાય છે.

પેટથી શ્વાસોશ્વાસ િેવાન ંફાયદાકારક છે અને તણાવમ સ્લત માટે આ ખબૂ જ અગત્યની ટેકનીક છે. દ ભામગ્યે ખબૂ ઓછા િોકો આ સાદી સીધી પેટથી શ્વાસ િેવાની ટેકનીક જાણે છે અને ઉપયોગ કરે છે. તમે પેટથી શ્વાસ િો છો કે છાતીથી એ જાણવા માટે સ્સ્થર, ટટ્ટાર બસેી ડાબો હાથ પેટ ઉપર અને જમણો હાથ છાતી પર રાખો. દરેક શ્વાસ િવેાથી ડાબો હાથ આગળ આવે તો પેટથી શ્વાસ િો છો અન ેજમણો ઉપર આવે તો છાતીથી શ્વાસ િો છો એવ ંનક્ક ંી થાય. સતૂા ંસતૂા ંઆ પ્રમાણેન ંચેકીંગ વધ સારી રીતે થઇ શકે છે.

(૨) મધ્ય-શ્વાસ: છાતીમા ંબે પાસંળીની વચ્છ્ચ ેશ્વાસ િેવા માટેના સ્નાય ઓ આવેિા હોય છે જે સકંોચાવાથી પાસંળીઓ બહારની તરફ ખસે છે અને ફેફસાનેં ફુિાવાની જગ્યા થાય છે. છાતીથી િીધેિ શ્વાસ સામાન્ય રીતે છીછરો અન ેઝડપી હોય છે. માણસ ટેન્શનમા ંહોય ત્યારે આ પ્રકારે શ્વાસ િતેો હોય છે. વળી, છાતીથી શ્વાસ િેવાથી ફેફસાનંા નીચનેા ભાગમા ંઓછી હવા પહોંચે છે. ફેફસાનંા નીચેના ભાગમા ંજ સૌથી વધ િોહી પહોંચે છે જયા ંપરૂતી હવા ન મળવાથી િોહી શ ધ્ધ થઇ શકત ંનથી. પેટથી શ્વાસ િેવાથી ફેફસાનંો નીચેનો ભાગ બરાબર ખિૂ ેછે અને િોહીન ંશ (ધ્ધકરણ સારી રીતે થાય છે.

(૩) આદ્ય-શ્વાસ: છેલ્િે, ગળાના સ્નાય ઓ પાસંળીના માળખાને ઉપર તરફ ખેંચીને શ્વાસ ભરવામા ંમદદરૂપ થાય છે. ખાસ કરીને જયારે શ્વાસમા ંરૂધંામણ થતી હોય ત્યારે આ સ્નાય ઓ કાયમરત થઇને વધારાનો શ્વાસ ભરી આપે છે. ટટ્ટાર બેસીને હાસંડીને ઉપર તરફ તથા ખભાને પાછળ તરફ ખેંચવાથી ફેફસાનંો સૌથી ઉપરનો ભાગ ફૂિે છે અન ેહવાથી ભરાઇ જાય છે. અંગ્રેજીમા ંઆને કિેવીકય િર બ્રીધીંગ અને સસં્કૃતમા ંઆદ્ય શ્વાસ કહવેામા ંઆવે છે.

….

સ સ 87

…… ‘ ’

જયારે પેટ, છાતી અને ગળાના સ્નાય ઓ વારાફરતી ઉપયોગમા ં િઇને ફેફસાનંો દરેકે દરેક ખણૂો હવાથી ભરી દેવામા ંઆવે ત્યારે એને પણૂમ શ્વાસ કહવેાય છે. ટટ્ટાર બેસીને ધીમે ધીમે (ઝાટકા વગર) પહિેા ંપેટથી શ્વાસ ભરવો, પછી પેટ ફુિેલ ં રાખીને જ છાતી ફુિાવવી અને છેલ્િ ે ગળા હાસંડી અને ખભાની આસપાસના સ્નાય ઓ સકંોચી ત્યાનંો ફેફસાનંો ભાગ ફુિાવવો. કોઇ પણ જાતના જોર કે ઝાટકા વગર સહજપણે આ પ્રદિયામા ંફેફસ ંનીચેથી ઉપર સ ધી િમબદ્વ ફુિત ંઅન ભવાશે.

પ્રાણાયામની પદ્ધત્તત:

(૧) સ ખ પ્રાણાયામ

સ ખાસન, પદ્માસન કે વજ્રાસનમા ંટટ્ટાર બસેો.શરીરના બધા સ્નાય ઓને ઢીિા મકૂી દો. ચહરેા પર કોઇ તણાવ ન રાખો, હસત ંમોઢ ં રાખો

પરૂક: બનેં નસકોરા ંવડ ેઊંડો શ્વાસ શકય એટિી ધીમી ઝડપે ભરો. પહિેા ંપેટ (અને ઉદરપટિના)ં પછી છાતી અને ગળાના સ્નાય ઓ શ્વાસ િેવા માટે વાપરો.

ક ંભક: ઊંડો શ્વાસ ભયામ પછી સહજ રીતે (કોઇપણ જાતના પ્રયત્ન વગર) જેટિો સમય શ્વાસ ભરાયેિો રહ ેએટિો સમય રાખો. જરા પણ સમય ન રહ ેતો પણ કોઇ વાધંો નથી. ધીમ ેધીમે આપોઆપ આ સ્સ્થત્તત આવશ.ે

રેચક: પછી ધીમ ેધીમ ેશ્વાસ છોડો. ઉચ્છ્વાસનો ક િ સમય શ્વાસ ભરવાના ક િ સમય કરતા ંબમણો હોય તો સાર ં.

ક ંભક શ્વાસ છોડયા પછી સહજ રીતે (કોઇ પણ જાતના પ્રયત્ન વગર) જેટિો સમય શ્વાસ િીધા વગરનો રહ ેએ સમયને માણો. આવી સ્સ્થત્તત ન આવે તો એને માટે ખાસ પ્રયત્ન કરવાની જરૂર નથી. ધીમ ેધીમ ેઆપોઆપ આવી સ્સ્થત્તત આવશે. ટકૂમા,ં કહીએ તો ધીમે ધીમે ઊંડા શ્વાસોશ્વાસની પ્રદિયા સ ખ પ્રાણાયામ છે, અને અભ્યાસથી દદવસના દરેક સમયે સમયે આ પ્રદિયા ચાલ હોવી જોઇએ. ઊભા ંઊભા ંકે ખ રશી પર બેઠા ંબેઠા ંપણ આ પ્રાણાયામ થઇ શકે છે.

(૨) નાડીશ દ્ધદ્ધ પ્રાણાયામ

સ ખાસન, પદ્માસન, ત્તસદ્ધાસનમા ં કે ખ રશી પર ટટ્ટાર બેસો. જમણા હાથની પ્રથમ બે આંગળી વાળેિી રાખો, બાકીની આંગળી અને અંગઠૂો સીધો રાખો – આને નાત્તસકામ િા કહવેાય છે.

….

સ સ 88

…… ‘ ’

નાત્તસકામ િામા ંજમણા હાથને નાક પર રાખીને જમણ નસકોર ં બધં કરો અને ડાબા નસકોરા વડ ેશ્વાસને ધીમે ધીમે અંદર ખેંચો.થોડો વખત શ્વાસ છાતીમા ંસહજપણે રહ ેએમ રાખો.

હવે જમણા હાથની ત્રીજી આંગળી વડ ેડાબ ંનસકોર ં દબાવો અને જમણા નસકોરા વડ ેશ્વાસ બહાર કાઢો.

થોડો સમય સહજપણે થોભો. જમણા નસકોરા વડ ેશ્વાસ અંદર િો.

થોડો સમય થોભો. ડાબા નસકોરા વડ ેશ્વાસ બહાર કાઢો.

આ એક ચિ પરૂ ં થય ંઆવા ંપાચંથી દશ ચિ ત્તનયત્તમતપણે પરૂા ંકરવા ંજોઇએ.

(૩) ભસ્ત્રસ્ત્રકા પ્રાણાયામ

સ ખાસન, પદ્માસન, વજા રસનમા ંકે ખ રશીમા ંટટ્ટાર બેસો.

ચહરેા અને શરીરના સ્નાય ઓ ઢીિા મકૂી દો, હસત ંમોં રાખો.ધમણની જેમ ઝાટકાભેર પેટના સ્નાય ઓન ંસકંોચન કરીને ઝડપથી ઉચ્છ્વાસને બહાર કાઢો (જે થોડો અવાજ કરશે).

આ રીતે દશેક (દશથી વીસ) ઝાટકા પછી અટકી જવ .ં ત્યારે શ્વાસોશ્વાસ પણ થોડા સમય માટે અટકી જાય છે (ક ંભક). ધીમે ધીમે અન ભવથી ક ંભકનો સમય વધતો જાય છે. અહીં આ પ્રાણાયામન એક ચિ પરૂ ં થાય. આ રીતે ત્રણ ચિ ભસ્ત્રસ્ત્રકા પ્રાણાયામના ં કરવા ં જોઇએ આ પ્રાણાયામથી ચેતનાનો સચંાર થતો અન ભવાય છે.

જો આમાથંી કોઇ પણ પ્રાણાયામ વખત ેચકકર આવે; બેચેની િાગે કે શરીરને માફક ન આવે તો તરત જ અટકી જઇને, સામાન્ય શ્વાસોશ્વાસ િવેાન ંશરૂ કરી દેવ ંજોઇએ. કોઇ ત્તનષ્ણાતની હાજરીમા ંજ પ્રાણાયામ શીખવા જોઇએ. હાઇબ્િડપે્રશર અને હ્રદયરોગના દદીઓએ પ્રયત્નપવૂમક ક ંભક કરવાની લબિક િ કોત્તશશ ન કરવી. એનાથી િાભ કરતા ં ન કસાન વધારે થશે. ભારે કસરત કયામ પછી તરત પ્રાણાયામ ન કરવા. હળવાશ અને સહજતાથી ધીમે ધીમે યોગાસન, પ્રાણાયામ, ધારણા-ધ્યાન વગેરે કરવ ંજરૂરી છે. ‘ન હઠાત ન બિાત ત્તસદ્ધાતં હમેંશા યાદ રાખવો (હઠથી કે બળથી યોગ કરવો નહીં). પ્રાણાયામ યોગ્ય માગમદશમકની હાજરીમા ંજ શીખવા જોઇએ

પ્રકરણ પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો

….

સ સ 89

…… ‘ ’

સ ? -

સ , સ . , , , સ . સ સ ‘ .‘ સ . ‘ ’ સ . !- સ . સ સ . , ?- સ , સ . સ , . ‘ ’ . સ ‘ ’ . સ સ સ . . .

સ , સ સ સ , સ સ .

….

સ સ 90

…… ‘ ’

!- ; સ . . - સ ઢ . સ , , ! , સ ! – સ સ . સ સ !- (!) સ ?! સ . સ , ૮૦ . , સ . સ (multi tasking). સ સ . … , , સ . . . .

….

સ સ 91

…… ‘ ’

! , સ , સ . , સ, . ? , સ . . , સ સ , , . ઢસ સ , સ , . સ સ સ સ સ . – . સ સ – ‘ સ . સ .’ સ , . સ . . . , સ , , , . સ . - , , . સ – સ . , , . સ , , .

….

સ સ 92

…… ‘ ’ , સ . સ , . . સ સ ૩૦ સ સ સ સ ? , , . , , . સ , સ સ સ ! સ , . ….

સ .

Rajiv Jani Founder-Success Within

….

સ સ 93

…… ‘ ’

સ સ

સ ?

, ‘ સ’ , ‘ ,

, , ‘.

, . સ

ઢ , , . .

સ સ , સ સ .

સ . .

. ;

સ સ .‘ ’ ‘ ’ -

સ .

સ ; સ .

. , ‘ ’

. - . , સ ‘ ’ -

. ,

,‘ ’ .

,

; - , સ

. ( ) સ

.

….

સ સ 94

…… ‘ ’

….

સ સ 95

…… ‘ ’

– ૫

….

સ સ 96

…… ‘ ’

-

….

સ સ 97

…… ‘ ’

આનદંમયી, ચૈતન્યમયી, સત્યમયી, પરમે – સ દંરમ

આનદંમયી, ચતૈન્યમયી, સત્યમયી, પરમ…ે.

આનદંમયી, આનદંમયી, આનદંમયી….

તવ મહામ દાના ધામ ત્યહીં.

અમ અલ્પમ દાના ધામ,ઠામ,મ કામ અહીં.

તવ પરમ હિમના સાગર કેરી છોળ.

અમ લિેશ દ ુઃખના ઘોર અહીં વટંોળ.

ત ંઆવ િઈ (3), તવ ધસમસ, નદં-પ્રચડં તણા રસપરૂ

ત ંઆવ અહો.(3) આનદંમયી, ચૈતન્યમયી, સત્યમયી, પરમ…ે.

ચૈતન્યમયી, ચૈતન્યમયી, ચતૈન્યમયી

તવ ઊધ્વમલચત્તતના ગગન ત્યહીં,

અમ લચત્તતધરાના તમસ ઘોરમા ંમગન અહીં.

તવ પ્રખર ચૈત્યના ઝળહળતા રત્તવરાજ

અમ ટમટમ દીપક દીન તણા ંઅહીં કાજ

ત ંઆવ િઈ (3), તવ છિછિ ચેતન તણા સભર અંબાર

ત ંઆવ અહો.(3)\ આનદંમયી, ચૈતન્યમયી, સત્યમયી, પરમ…ે.

સત્યમયી, સત્યમયી, સત્યમયી

તવ સ્વણમજ્યોત્તતની સનૃ્દ્ષ્ટ ત્યહીં

અમ તમસ છાયી િઘ િન્દ્ષ્ટ અહીં.

તવ પ્રખર તેજના દીશ દીશ ભરતા ંનીર

અમ મનમનના આ પકં સહ મિીન સહ તીર

ત ંઆવ િઈ (3), તવ ઉજ્જવળ ઝળહળ, ભગમ તણા ભડંાર

ત ંઆવ અહો.(3) આનદંમયી, ચૈતન્યમયી, સત્યમયી, પરમ…ે.

….

સ સ 98

…… ‘ ’

પરમ,ે પરમ,ે પરમ,ે પરમ,ે

તવ ત્તવશ્વપારના પવન ત્યહીં

અમ ભમૂીજદડત સહ િમણ અહીં,

તવ સનૃ્દ્ષ્ટ સવમને િમી જતા ત્તનત, નતૂનતમ સચંાર

અમ ડગમગ પડતા કદમોનો આ શોક,મોહ, સસંાર

ત ંઆવ િઈ (3), તવ દદવ્ય જગતના ભવ્ય મધરૂ ઝકંાર

ત ંઆવ અહો.(3) આનદંમયી, ચૈતન્યમયી, સત્યમયી, પરમ ે….

- સ દંરમ

ગ જરાતી સાદહત્યની ગઇ પઢેીના મધૂમન્ય કત્તવ શ્રી સ દંરમ ની, પોંદડચેરી આશ્રમના માતાજીને માટે િખાયિેી

આ સ્તતૂ્તત શ્રી અરત્તવિંદના સાધકોને બહ જાણીતી છે. વેદો અન ેઉપત્તનિદો મા ંૐ સત લચત આનદં એમ િખાય છે.

આ િમ કેમ તેમણ ેકેમ બદિી નાખં્યો?

મારા સદગત ત્તપતાજી અમને ઘરમા ંઆ સ્તતૂ્તત અચકૂ ગવડાવતા. ત્યારે મને હમંેશ આ પ્રશ્ન ઊઠતો. હમણા ંજ

મને આ બાબતમા ં સ્ફૂરણા થઇ, અન ે આ ત્તવચારો અંદરથી ઊઠયા. આજે આ ત્તવચારોન ે અક્ષરદેહ મળે છે.

એક મહાશસ્લત જેને માણસજાતે ઇશ્વર, અલ્િાહ કે યહોવાહ ત્તવગેરે નામો આપ્યા ંછે તેના િક્ષણોની ૐ સત લચત

આનદં ના સતૂ્રમા ંસ દંર રીતે અલભવ્યસ્લત થઇ છે.

ૐ પરમ, સૌ ભૌત્તતકતાથી અિગ પણ કણ-કણન ંઆધારભતૂ તત્વ.- સૌ અસ્સ્તત્વનો પાયો.

સત નક્કર વાસ્તત્તવકતા, કપોિ-કક્લ્પત નહીં કે માન્યતા પર આધાદરત નહીં, પણ ઠોસ

લચત સજીવતાન ં પાયાન ં િક્ષણ – જડતા થી કૈક ત્તવશેિ , એ તત્વ જે માપી કે ઇિેલરોન

માઇિોસ્કોપથી પણ જોઇ ન શકાય .

આનદં સૌ જીત્તવતન ંએક માત્ર િક્ષ્ય

આ ચાર િક્ષણો નો સમાવેશ જેમા ંછે તેનાથી સનૃ્દ્ષ્ટ રચાઇ છે -તે સર્જક છે, તે ઇશ્વર છે; એમ મનાય છે.

….

સ સ 99

…… ‘ ’

પણ આપણે તેની અન ભતૂ્તત કરવી કઇ રીતે? આપણી ચેતના તો જડતામા,ં અંધકારમા ંઅટવાયેિી છે. તે આ

પરમ તત્વની સાથ ે શી રીતે એકરૂપ થઇ શકે? શી રીતે તે તત્વનો જીવનમા ં આત્તવભામવ થાય?

માટે પ્રથમ પગલ ંઆનદં જ હોય. જીવનન ંજે એક માત્ર પાયાન ંધ્યેય છે ત્યાથંીજ આગળ જવાન ંછે. માટે પહિેા ં

તો આનદં પ્રાપ્ત કરવાનો છે. પરમ તત્વની સાથ ેએકરૂપ થવાનો માગમ શ ષ્ક કદી ન હોઇ શકે. હરક્ષણ, હરસ્થળ

માત્ર આનદં, આનદં અન ે આનદં જ હોય, ધસમસતો આનદં જ હોય ત્યાર પછી જ આગળ વધવાન ં છે.

આનદંમાથંી પ્રગટશ.ે સાચી સજીવતા., ચૈતન્ય. એવ ંચતૈન્ય જે આપણા અણ અણ મા ં વ્યાપ્ત છે. જેના થકી

આપણ ં ધસમસત ં શોલણત કોિે કોિન ે છિકાવી દે છે અન ે તેમનામા ં પ્રાણ પરેૂ છે. એ છિ છિ ચૈતન્યની

અન ભતૂ્તત તે બીજ ંપગથીય .ં

આ સ્સ્થત્તતએ જ્યારે આપણ ંહોવાપણ ંપહોંચે ત્યારે જ નક્કર વાસ્તત્તવકતાની- સત્યની અન ભતૂ્તત થાય. ત્યારે જ

જેને ઋત કહવેાય છે તે ઠોસ વાસ્તત્તવકતા – તે સત્ય ઓળખાય. અન ેસત્ય ખબર પડ ેત્યારે જ ૐ શ ંછે તે ખબર

પડ.ે પરમ દૂર નથી પણ આપણા સમગ્ર અસ્સ્તત્વમા ં તે દદવ્યતા ઓતપ્રોત થયેિી છે તે અન ભવાય. આન ે

સાક્ષાત્કાર કહો કે ગમે તે કહો..તે તો શબ્દથી, ઇન્િીયથી મળતા જ્ઞાનથી સાવ ત્તનરાળં છે. અન ેછતા ંતે જ સવમસ્વ

છે.

માટે જ આ રસ્તો દદવાનાઓનો કહવેાય છે. અન ેદદવાનાઓનો આનદં તો દદવાના જ જાણે ને? ૐ સત લચત

આનદં ને જીવનમા ંઊતારવ ંહોય તો આનદં, ચૈતન્ય અન ેસત્યની અન ભતૂ્તત કરવી પડ.ે

આનદંથી અંતરયાત્રા શર થાય છે.

પણ આપણા જીવનમા ંઆનદં કઇ રીતે િાવવો? આપણા જીવનમા ંઆનદંની ક્ષણો બહ ઓછી હોય છે. ‘દ ુઃખ

પ્રધાન, સ ખ અલ્પ થકી ભરેલ ’ં આ જીવન છે. અન ેતે સ ખ પણ કેવા?ં આપણને પોતાને શ ંસ ખ આપશે તે તો

આપણને ખબર જ નથી. પડોશીની પાસ ેઆ છે ને તે છે અન ેમારી પાસ ેનથી. તે મળી જાય તો આનદં આનદં થઇ

જાય. મારો ભાઇ મારાથી આગળ નીકળી ગયો. હ ંતેન ેપાર કરી જાઉં તો મઝા આવી જાય. બધ ંસ ખ બહારથી

કલ્પેલ .ં અંતરનો આનદં તો ક્ા ંય નહીં. અન ેજેવ ંપેલ ંઊછીન ંસ ખ મળય ંકે બીજી જ ક્ષણ ેનવી અપેક્ષાઓ અન ે

નવી વ્યથાઓ, અન ેનવા સઘંિો શર …

….

સ સ 100

…… ‘ ’

માટે પહલે ંપગલ ંસ ખની શોધ બધં કરી આનદંની ખોજ કરીએ. સ ખ વસ્ત થી મળે છે. આનદં અંતરની ચીજ

છે. સમાજમા ં દ ુઃખી ગણાતા, આત્તથિક રીતે નીચિા થરના માણસો વધારે આનદંી હોય છે. કારણકે તઓે

વતમમાનમા ંજીવતા હોય છે.

આ આનદં ત્યારે િાબંો નીવડ ે છે જ્યારે તે આપણી પોતાની મનગમતી પ્રવતૃ્તિમાથંી નીપજતો હોય. કોઇ

સ દંર િશ્ય કે મધ ર સગંીતની સ રાવિી. કે મનગમતી કત્તવતા. કે બાળકન ંહાસ્ય જે િાગણીઓ ઊભી કરે છે તે,

કોઇ વસ્ત મળે તેનાથી મળતા ંઆનદં કરતા ંચઢીયાતી અન ેસહજ હોય છે.

આથી સઘંિમમય દદવસનો એક નાનો સરખો પણ ભાગ આવા ત્તનવ્યામજ અન ેઆપણા પોતાના આનદંની

પ્રાક્પ્ત માટે, આપણને મનગમતી પ્રવતૃ્તિમા ં ગાળતા થઈએ. આવા આનદંની એક ઘડી બાકીના ભાગમા ં

અનેકગણી તાકાત આપણા માનસને આપવા માડંશ.ે જેમ જેમ આ વાતની પ્રતીત્તત આપણને થવા માડંશ ેતેમ

આપોઆપ આવી પ્રવતૃ્તિ માટે આપણે વધ ને વધ સમય આપતા થવા માડંીશ .ં બસ.. તમે હવે ખરેખર ચાિવા

માડંયા.

અન ેઆપોઆપ તમે વધારે અન ેવધારે સમય આવી પ્રવતૃ્તિ માટે આપતા થશો. આ પ્રવતૃ્તિ કોઇ ભજન કે

ધ્યાન કે જપ હોય તે જરૂરી નથી. તે તમને અંતુઃકરણથી ગમતી હોવી જોઇએ -. કોઇએ કહ્ ં છે તે નહીં- પણ

તમારા મને પોત ેજ નક્કી કરેિી. તમને લચત્ર દોરવાન ંગમત ંહોય, અથવા કત્તવતા વાચંવી ગમતી હોય કે બસ

ખાિી આકાશ સામ ેતાકી રહવેાન ંગમત ંહોય તો તમે કરો. શરત માત્ર એટિી કે તે તમારી પોતાની હોવી જોઇએ.

ક્ાયંથી ઊછીની િીધેિી કે પડોશીને ગમે છે તે નહીં !

આ ખાિી સિાહ નથી, પણ નીવડિેો રસ્તો છે. અટ્ઠાવન વિમની ઉંમરે ત્તનવતૃ્તિકાળમા ંભજન, જાપ કરવા

જોઇએ તેવી ભિૂભરેિી અન ેકોઇકે આપેિી સચૂના પર આધાર રાખીન ેયતં્રવત કિાકો ના કિાકો સ ધી આ બધ ં

કરતો હતો. પણ કોઇ આનદં નહીં, કોઇ શાતં્તત નહીં. આ બધ ં જ સાવ છોડીને , સ ગમ સગંીતની કેસેટો

સાભંળવામાથંી શર થયિેી આ આનદં પ્રાક્પ્તની રીતે મન ેકત્તવતા િખતો કરી દીધો છે ! આમાથંી જ ‘ચાર વિમના

ડોસાજી’ જન્મ્યા છે. અન ેપછી , બાપ ! આનદં તે કેવો.. બસ આનદં અન ેઆનદં જ. આ િખ ંછ ંત્યારે રાતના એક

વાગ્યા છે. પહિેા ંતો પથારીમા ંઉંમર-સહજ અત્તનિાન ેશાપ આપતો, પાસા ંફેરવતા ંમતં્રોના વ્યથમ ઉચ્છ્ચારો કરતા,ં

ઊચાટમા ંરાત કાઢવી પડતી હતી. અન ેઆ રસ્તો પકડયા પછી .. ભાઇિા! બ્િોગના બ્િોગ િખવા શર થઇ ગયા

છે!! આમાથંી કોઇને પ્રેરણા મળે ને આવા પ્રયોગો કરવા માડં ેતો આ પ્રયત્ન સાથમક. અન ેકોઇ ન વાચંે તો ય શ .ં

આપણા આતમરામ તો જિસા કરે છે.

….

સ સ 101

…… ‘ ’

બસ આ જ આનદંના માગમની શર આત. ધસમસતો આનદં, જ વાન માણસન ેપણ શરમાવે તેવો આનદં.

દદવાનાનો આનદં. મરીઝ અને ઘાયિનો આનદં. શનૂ્ય અન ેબેફામનો આનદં. નાચવાન ંમન થઇ જાય તેવો

આનદં. મન થાય તો કત્તવતા વાચં ,ં મન થાય તો સાભંળં. મન થાય તો કાગળ િઇ ઓરીગામી ન ં મોડિ

બનાવવા બેસી જવાનો આનદં. બસ આનદં જ આનદં. એક પણ ક્ષણ નવરા ન બેસી રહવેાનો આનદં. મોત આવ ે

તો તેન ેપણ કહી બેસ ંકે,

‘મોત જરા રોકાઇ જતે , બ ેચાર મને પણ કામ હતા.ં’

જીવન જીવવાનો આનદં.

અત્યારે તો આ સ્સ્થત્તત પર છ.ં આગળ શ ંથશે તે ખબર નથી, જાણવાન ંમન પણ થત ંનથી.. બસ આ જ

મસ્તી કાયમ રહ.ે જવાહરભાઇ કહ ે છે તેમ આ મસ્તીમાથંી જ ત્તવરસ્લત ટપકી પડ ે તો કહવેાય નહીં!

કદાચ આમાથંી જ ચૈતન્યની – પ્રાણની અન ભતૂ્તત થશે. આગે આગ ેદેખા જાયગા!

પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

….

સ સ 102

…… ‘ ’

, ……..

સ , .

, …….

, સ .

સ .

, સ

,

સ .

.

-

.

, .

. સ

. સ .

, ; .

, , સ સ , .સ

. .

, .

….

સ સ 103

…… ‘ ’

. . સ ,

સ . : . ,

; ; સ ;

; , ; , , ,

, સ , સ . સ .

સ .

સ

; સ

સ ; સ સ

. સ .

, સ સ ;

સ સ સ , .

, સ સ

, ; . સ સ ; ,

!

? ? ? ?

સ . , , – સ

!- ; . .સ .

. સ .

; ?

….

સ સ 104

…… ‘ ’

!- . – !

, !- ? ,

. ; .

. ; સ

. ; સ સ , . સ

.( સ ! સ !)

. .

, .

!

; ; ; .

. ; સ , ,

સ , સ.

……. ‘ ’

….

સ સ 105

…… ‘ ’

ઈશ્વરનો જન્મ

ગીચ જગંિમા,ં ઝાડની એક ડાળી પર, સાજંના ધ ધંળા ઉજાસમા ંમન ફસાયેિો પડયો હતો. આખી બપોર તે એક હરણના ત્તશકાર માટે તેની પાછળ દોડતો રહ્યો હતો. આમ તો જો કે તે ત્તનશાન તરફ પ્થર ફેંકવામા ંપાવરધો હતો; પણ આ હરણ તેનાથી વધારે ચપળ હત .ં મન ના ંબધા ં ત્તનશાન તેણે ચ કવી દીધા ંહતા ંઅને મન ની કમર પરની ચામડાની કોથળીમા ંસઘંરેિા બધા પ્થર પણ ખિાસ થઈ ગયા હતા. ઘાસ અને ઝાડીથી ભરેિી જગંિની જમીન પરથી તે બીજા પ્થર વીણી િ ેએટિી વારમા ંતો એ ચાિાક હરણ ંગીચ ઝાડીઓની પાછળ રફુચક્કર થઈ ગય ંહત .ં

મન ગ ફાવાસી હતો. તનેી બ ેપત્નીઓ અને પાચં બાળકો સાથ ેજગંિના એક કોરાણે આવિેા પવમતની ગ ફામા ંએ રહતેો હતો. બીજાં ક ટ મ્બો પણ આજ બાજ ની ગ ફાઓમા ંરહતેા ંહતા.ંત્તશકાર કરવો અને ઝાડ પરથી ફળો અને સ કા મેવા પાડવા; આ બે પર જ એમનો ગ જારો થતો. આમ તો બધા પ રૂિો સાથે જ ત્તશકાર માટે સવારે નીકળી પડતા. પણ તે દદવસે મન તેમનાથી અનાયાસ ત્તવખટૂો પડી ગયો હતો. આ કમબખ્ત હરણનો પીછો એકધ્યાનથી કરવામા ંઆમ બન્ય ંહત .ં

ઝાડીઓમા ંતે હરણની ભાળ મેળવતા ંમળેવતા,ં તેને બે િીિી ચળકતી આંખો દેખાણી. તેની ચાિાક આંખોને સમજતા ંવાર ન િાગી કે કોઈક જગંિી અને માસંાહારી જાનવર તેની તરફ ધ્યાનથી તાકી રહ્ ંહત .ં અને મન ભાગવાનો વીચાર કરે તે પહિેા ંજ એક જોરાવર વાઘ ઝાડીમાથંી તેની તરફ િપક્ો. અન ેિો! ત્તશકારીનો જ ત્તશકાર થઈ જવાની નોબત બજી!

બીજી તરફની ખ લ્િી જમીન પર મન એની બધી તાકાત ભેગી કરી, મ ઠીઓ વાળીને ભાગ્યો. એ વાઘ ેતેનો પ ર ઝડપે પીછો કયો. મન ને ખબર પડી ગઈ કે, તેનાથી એ વાઘ કરતા ંવધારે ઝડપથી દોડી શકાય તેમ ન હત ંઅને થોડીક જ વારમા ંવાઘ તેનો કોળીયો કરી જશે.

મન ને તરત જ સ ઝ્ ંકે, પોતે ઝાડ પર ચઢી જાય, તો જ મોતના આ સાક્ષાત પીછામાથંી બચી શકે. ત ેનજીકના એક ઝાડ તરફ ગાડંાની માફક દોડયો અને ઠીક ઠીક ઊંચ ેપણ ચઢી ગયો. પણ વાઘ ેઉંચા થઈને એક થપાટ તો મારી જ િીધી, અને તેના ઘ ટંણને ચીરી નાખં્યો. મન અત્યતં પીડામા ંચીસ પાડી ઉઠયો. તેના ડાબા પગમાથંી દડ, દડ, દડ િોહી નીતરત ંહોવા છતા;ં બધી તાકાત ભેગી કરીને વાઘ તેને પકડી ન શકે એટિી ઉંચાઈએ તો તે ચઢી જ ગયો. તેને િાગ્ય ંકે તે બેભાન થઈ જશે. પણ તેણે ઊંડો શ્વાસ િઈ, દાતં ભીડી, તેના બને્ન હાથે ઝાડની એક ડાળી સાથે બાથ ભીડિેી રાખી.

….

સ સ 106

…… ‘ ’

અને આ જ સ્થીત્તતમા ંતે સખત હાફંતો પડયો રહ્યો. વાઘ તેના નીચે પડી જવાની રાહ જોતો, ઝાડની નીચે જ ઉભો રહ્યો. િાગ જોઈન ેઅને થોડીક કળ વળતા,ં તે થોડોક વધારે ઉંચે, સિામત જગ્યાએ ચઢી ગયો. વાઘને બદિે દીપડો હોત તો તો ત ેક્ારનોય મરણ શરણ થઈ ગયો હોત, ત ેત્તવચારે તેને પોતાન ંનસીબ કાઈંક સાર ં િાગ્ય .ં

આમ ને આમ કિાકેક વીતી ગયો. સરૂજ લક્ષતીજની પાર જવા માડંયો અને અંધાર ં ઘરેાવા િાગ્ય .ં નીચ ેવાઘ પણ દેખાતો બધં થઈ ગયો. આ જ સમે તેને ક્ાકં બાજ માથંી એક ત્તસસકારો સભંળાયો. સાવ આછા પ્રકાશમા ંતેને બાજ માથંી કાઈંક સળવળાટ થતો જણાયો. કશ કં લિસ્સ ંતેને સ્પશીને સરકી રહ્ ંહત .ં કાળોતરો નાગ તો નથી ને? ભયન ંએક િખિખ ંતેના શરીરમા ંફરી વળય .ં તેણે ચ ચંી નજર કરીને આજ બાજ જોઈ િીધ .ં સદભાગ્યે એક વેિો તેની સાવ નજીકમા ંિબડતો હતો. તેણ ેબધ ંબળ એકઠ ં કરી તેને પકડી, ગાડંા વાદંરાની જેમ હીંચ્છ્યો. જ ની આવડતથી તે ઝાડની બીજી ડાળી પર આવી પહોંચ્છ્યો અને મરજીવાની જેમ, વેિો છોડી તે ડાળી તણેે પકડી િીધી. તે માડં માડં નીચે પડવામાથંી બચ્છ્યો. તેના ડાબા પગમા ંજબરદસ્ત સણકારો તો થયો જ , પણ એની તરફ િક્ષ્ય આપવાન ંતેને પોસાય તેમ ક્ા ંહત ં?

અને આ ડાળી ઉપર જ મન અમાસની એ કાજળ કાળી રાતમા ંપડિેો રહ્યો. આખા દદવસના ંભ ખ અને સખત પદરશ્રમને કારણે તેના પેટમા ંતો વીણાચં ટા ંથતા ંહતા.ં દ ર લક્ષતીજમા ંકાળા ંદડબાગં વાદળો ઘરેાયેિા ંહતા;ં તે વધારે ને વધારે ઘનઘોર થવા ંિાગ્યા ંઅને છેવટે ઝરમર ઝરમર ટીપા ંપડવાની શર આત પણ થઈ ગઈ. થોડી વારમા ંજ તો હળવી બ દંો અને પછી તો બારે મેઘ મ શળધાર ટટૂી પડયા. તે બરાબર િથપથ થઈ ગયો હતો અને અશસ્લતમા ંકણસતો હતો. ત્તશયાળાની ત ે ત્તનષ્ઠ ર રાતે ઠંડો, જલ્િાદ જેવો પવન પણ તીણા સસૂવાટા મારતો, તનેા શરીરને આરપાર વીંધી નાખંતો હતો. તેની કાયા ઠંડી અને ભયના કારણે થરથર ધ્ર જતી હતી. આટલ ંઅધ ર ં હોય તેમ, તેને બીજા ભયની કલ્પના થવા િાગી કે આ દ શ્મન વરસાદે ગ ફામા ંસિામત પાછા ફરવાના જગંિમા ંરસ્તે છોડિેા ંબધા ંજ સગડ ધોઈ નાખં્યા ંહશે. અને વળી સાજંની આ ભયાવહ ઘટનામા ંગ ફા તરફની દીશાનો અંદાજો તો તે ક્ારનોય ગ માવી ચ ક્ો હતો !

મન ને િાગ્ય ંકે, તેન ંમરણ હવે ત્તનશ્ચીત છે. તે શબની જેમ ડાળી પર જેમ તેમ િટકેિી દશામા ંપડયો રહ્યો. આ અવસ્થામા ં તેની આંખો ક્ારે મીંચાઈ ગઈ, તેની તનેે ખબર જ ન પડી. તેની આ દયામણી ત્તનયતીમા,ં પોતાના જીવનના કર ણ અંતના સપનાની ભયાવહ દ નીયામા ંતે ખોવાઈ ગયો. મોંમાથંી ભયાનક આગ અન ે ઝેર ઓકતા, ઉડતા િગેનોએ તેને ચારે તરફથી ઘરેી િીધો હતો. ભયની પરાકાષ્ઠાની તીવ્ર િાગણી સીવાય કશ ંજ તેના હોવાપણામા ંબાકી રહ્ ંન હત .ં

તેની આવી અવસ્થા કંઈ કેટિાય સમય માટે ચાલ રહી. એવી જાગ્રત–અજાગ્રત અવસ્થામા ં જ ક્ાકંથી વહિેી સવાર સળવળવાટ કરવા િાગી. ઘરેા ંવાદળો તો ક્ારનાયં સમેટાઈ ગયા ંહતા.ં રહ્યા ંસહ્યા ં

….

સ સ 107

…… ‘ ’

વાદળોની આડશમાથંી, દ ર દ રથી સયૂમના ં પહિેા ં દકરણો અંધકારના ંઅંચળાને હળ હળ સમેટવા ં િાગ્યા.ં ઉિાના એ ઝાખંા ઉજાસમા ંતેના શબવત શરીરમાથંી તેની પાપંણો, જીવનના રહ્યા સહ્યા અસ્સ્તત્વને ઝકૃંત કરતી ખ િી. ન કશો ત્તવચાર, ન તો ભય કે મતૃ્ય ની કોઈ િાગણી પણ હવે બચી હતી. જીવન અને મતૃ્ય ની વચ્છ્ચેની એ કોઈક અણજાણ અવસ્થા હતી. તેની ખ લ્િી આંખો શનૂ્યવત બનીને આકાશના ઝાખંા ઉજાસને તાકી રહી અને એમા ંધીમે ધીમે વધ ને વધ પ્રકાશ પ્રવેશતો રહ્યો.

ઝાડની ડાળીઓની આડશમાથંી તેણ ેદ ર દ ર કાળા આકાશમા ંવાદળો આકાર િેતા ંજોયા.ં ધીમે ધીમ ેતેને તેનો આકાર દેખાવા માડંયો. એનો રંગ પણ ધીમે ધીમે બદિાવા માડંયો. પહિેા ંથોડોક રાખોડી, પછી આછો પીળો, પછી હળવો કેસરી, પછી ઘરેો કેસરી, પછી િાિાશ પડતો અને છેવટે અંગાર જેવા િાિ રંગોમા ંવાદળો રંગાયા.ં આ િાિચોળ વાદળોને વીંધીને એમની વચ્છ્ચેથી સયૂમના ંપ્રથમ દકરણો તેની સમક્ષ આવી ઉભા.ં કોઈ મહાન અસ્સ્તત્વની ત્તવશાળ અને િાિચોળ આંખ ઉભરવા માડંી. તેન ંસમગ્ર હોવાપણ ંએક ઊંડી એકિતામાથંી આળસ મરડીને અંગડાવા િાગ્ય .ં હળ–હળ તેના શરીરમા ં જીવનનો આછો–પાતળો સચંાર થવા િાગ્યો. કશાય આકાર કે રૂપ ત્તવનાન ,ં અજાણય ં અને અત્તતત્તવશાળ હોવાપણ ં તેના સમસ્ત હોવાપણાને ઘરેી વળય ંહોય તેવી અન ભતૂ્તત તેન ેથવા માડંી. એ િાિચોળ આંખમાથંી સયૂમના ંસોનેરી દકરણો રેિાવા માડંયા.ં તે જાણ ેકે, એને કાઈંક કહી રહ્યા ંહતા.ં તેન ંજાગતૃ મન ઝીિી શકે તેવા કોઈ જાણીતા શબ્દ કે ઈશારા ત્તવનાનો એ ગ પ્ત સદેંશ હતો. એ સદેંશની તો તેન ંહોવાપણ ંમાત્ર અન ભતૂ્તત જ કરી શકે તેમ હત ં– કોઈ સમજણ તો નહીં જ.

આ સાવ નવા નક્કોર અન ભવથી તેના રોમેરોમમા ં કોઈક અજાણી ઝણઝણાટી થઈ આવી. અને આ નતૂન અન ભતૂ્તતના આત્તવભામવે તેની જીવતંતા પણ ધીમેથી સચંાર કરતી સળવળવા િાગતી હોય તમે તેન ેિાગવા માડં્ .ં ત ેઅ–હોવાપણામાથંી હોવાપણામા ંધીમા પગરવ પાડી રહ્યો હતો. તેના ંઅંગ–પ્રત્યગં ધીમ ેધીમે જાગતૃ થવા ંમાડંયા ંઅને નતૂન જીવનના પગરણ તે અન ભવી રહ્યો. તેના પગનો દ ખાવો અને પીડા આશ્ચયમજનક રીતે ઓછા ંથઈ ગયા ંહતા.ં મન ધીમે ધીમે ડાળ પરથી નીચ ેઉતરવા િાગ્યો. છેવટે થડ પરથી સરકીને જમીન પર આવીને ઉભો અન ેકોઈ ઈચ્છ્છા વગર, દીશાના કોઈ ભાન વગર કે તે શોધવાની કોઈ આકાકં્ષા વગર ચાિવા િાગ્યો.

કોઈક અજાણી તાકાત તેને ચાિવા અને ચાિતા જ રહવેા માટે િાિાત્તયત કરી રહી હતી. હવ ેસયૂમ તો ઉંચો આવી ગયો હતો અને પેિા અજ્ઞાત હોવાપણાની મહાકાય આંખ પણ અદૃશ્ય થઈ ગઈ હતી. બધા ંવાદળોને વાયરો વાળી ગયો હતો. પ્રગલ્ભ અન ેતરોતાજા સવારમા ંત ેક્ા ંજઈ રહ્યો હતો : તેના કોઈ ભાન વગર, કેવળ આનદંની પરાકાષ્ઠાના અપ્રત્તતમ ભાવમા ં ત ે બસ ખેંચાઈ રહ્યો હતો. અપાર શાતં્તત અન ેસમાત્તધની અન ભતૂ્તતમા ંકોઈ અજાણ બળ વડ ે તે દોરાઈ રહ્યો હતો. તેની આજ બાજ ની સનૃ્દ્ષ્ટન ં તેને કશ ંજ ભાન ન હત ,ં અથવા એનો એને માટે કોઈ અથમ ન હતો.

….

સ સ 108

…… ‘ ’

ધીમે ધીમે તનેી સમાત્તધ–સ્થીત્તત ઓસરવા માડંી. તેને આજ બાજ ન ંપયામવરણ પદરલચત િાગવા માડં્ .ં ઝાડ, પાન, ઘાસ, પાિાણ, ધીમે ધીમે તનેે જાણીતા ંિાગવા માડંયા.ં તેને હવે સમજાય ંકે તે પોતાના જૂના અને જાણીતા ત્તનવાસસ્થાનની નજીક સરકી રહ્યો છે. તેની ગ ફા દૂરથી દેખાઈ રહી હતી. ડાબો પગ સહજે િગંડાતો હોવા છતા,ં આનદંના અત્તતરેકમા ંહવે તે દોડવા િાગ્યો.

થોડા જ વખતમા ંમન તેના આપ્તજનો વચ્છ્ચે ઘરેાઈ ગયો. તેની વહાિી પત્નીઓ અને તેના ંબાળકો; તેના સાથીઓ અન ે પાડોશીઓ વીંટળાઈ વળયા.ં આનદંની દકિકારીઓ, વહાિની બાથો, ખોરાક અન ેપાણીની વચ્છ્ચ ેતે પોતાના ગઈ બપોર પછીના અન ભવો વણમવવા િાગ્યો. ભાત્તવ સાથેની તેની મ ઠભેડ અને તેમાથંી તેના ચમત્કાદરક ઉગારની અજાયબ વાતો તેના મ ખેથી ઉતરવા િાગી. પણ મન ના માનસમા ંએ પ્રિયકારી પળોની ત્તવશાળ અને િાિચોળ આંખ સતત ડોકાતી રહી.

તે ઘટના આકારહીન, રૂપહીન, અજાણી હોવા છતા ંમન એ તેનો આભાર માન્યો. તે જ દદવ્ય અન ેસોનેરી આંખ ેતેને નવજીવન બક્ષ્ય ંહત ંઅને તેને હમે–ખેમ ઉગારી, સ્વજનો વચ્છ્ચ ેગ ફા ભગેો કયો હતો. મન એ તેને ‘ઈશ્વર’ કહ્યો.

ત્યારે જ ઈશ્વરનો જન્મ થયો અને ત્યારથી જ માનવમનમા ંતે હરહમ્મેશ વસતો રહ્યો છે.

( ) પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

સ સ પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

….

સ સ 109

…… ‘ ’

સ )

સ સ . , ; સ . . – સ . ઢ ; સ સ .સ . ; . ; . સ ; ઢ . … ..

.સ . . સ ! , .‘ ઢ .’ ! , સ , , ઢ . , .‘ ’ – .‘ ’ ; .

?

‘ ’ ‘Power of Now’ .

. સ . સ ? સ ઢ

‘ ’ ઢ .

ઢ . ? સ સ ?!

?

‘ ’ . ,

સ - સ . , સ

. , સ સ .

….

સ સ 110

…… ‘ ’

૮ . ‘ ’

સ ; ! .

સ ,” .”

?- न न - . સ સ

! સ ૪૫ , .

સ?

સ – ૩૮ . – ૨૫ ૩૦

– ,

– સ સ

સ , ૐ – .

( સ s સ )- (૨૦), (૪૦), (૪૦)

સ સ સ .

.

સ - સ .

સ

.

– .

!

, સ .

ઢ ; .

.

, . .

સ .

….

સ સ 111

…… ‘ ’

‘ ’ – સ

સ ‘ .’ – .

સ ?

. . . ૧૩૦ .

. સ ;

સ સ .

; , .

૧૦ – સ ‘ ’!

સ સ , સ સ . ‘ ’ સ .

સ , , , . .

.

સ સ …

.

, સ . સ

. સ ,” ? .”

, ! ! સ …સ !!

? ?

?

..

, , , , , , ,

. , ( ), , , સ, /

સ .

….

સ સ 112

…… ‘ ’

સ ‘ ’

….

૮, - ૨૦૧૧ ,

.૬૮ સ - સ

‘न न ’ – !

– ;

; ; –

. સ –

સ

સ

સ . સ

સ

૧૦

૧૧૮

૧૪૦

૧૬

૧૧૦

૧૨૦

સ

?

૧૨૫

૩૦

૧૬૦

૬૦

/

સ

?

૧૬૦

૧૫

૧૬૦

૩૦

૪

૩

૬

૦

….

સ સ 113

…… ‘ ’

સ . સ ૨૦ ;

૪૫ . સ . સ સ

. સ

! સ સ .

સ ‘ ’

….

સ સ 114

…… ‘ ’

ઘાસ

સામે દ ર આંખોને ઠંડક આપત ,ં િીિીછમ્મ ધરતીન ંમનોહારી િશ્ય છે. તમ ેકલ્પનાની પાખં ેઊડીને તેની નજીક ન ેનજીક જતા જાઓ છો. પ્રત્તતક્ષણ ત ેિીિો પટ્ટો મોટો ન ેમોટો થતો જાય છે. તમાર ં લક્ષતીજ આ િીિી ઝાયંથી ઘરેાવા માડં ેછે. હવે તમારી ચારે બાજ આ િીિો રંગ છવાઈ જાય છે.

જેમ આ િીિાશ નજીક આવતી જાય છે; તેમ તમે નાના ને નાના થતા જાઓ છો. એ હદરયાળીની ઠંડકમા ંતમને તમારા સકંોચાતા કદનો ખયાિ જ આવતો નથી. હવે તમે ચારે બાજ આ હદરયાળીની વચ્છ્ચ ેઘરેાઈ ગયા છો. તમને હવે િીિા સીવાય બીજો કોઈ રંગ દેખાતો નથી. ઘાસના ં તણખિા ં હવ ે ત્તવશાળ નાદરયેળીના ંપાન જેવા ંિાગી રહ્યા ંછે. તમે એક જતં ની જેમ તેની ઉપર બેસી તેની ઠંડકનો સ્પશમ માણી રહ્યા છો. તમાર ં જગત હવે િીલ છંમ્મ બની ગય ંછે. પરીકથામા ંમાણેિા મધ ર ત્તવશ્વની અંદર તમે મહાિી રહ્યા છો. ઈડનનો બગીચો તમારી ચારેપાસ હલે્િારા મારી રહ્યો છે. આ િીિા સાગરના િીલ્િોળે હીલ્િોળે તમારા દીિમાયં અપરંપાર આનદંનો મહાસાગર ઘ ૂઘ ૂ કરતો ઘઘૂવી રહ્યો છે. તમે આ આનદંના સાગરમા ં બી જવા, તેની સાથે એકાકાર બની જવા, િાિાત્તયત બની ગયા છો. તમારા ઉત્સાહને પ્રત્તતધ્વત્તનત કરતો મદં મદં સમીર આ િીિા સાગરને દહિંચોળી રહ્યો છે.

અને તમે એક ઠેકડો ભરીને એ િીિાછંમ્મ પાનની અંદર કદૂકો મારો છો. બાજ માથંી એક ત્તવશાળ નળીમાથંી પાનના કણકણને જીવન ત્તસિંચતા પાણીની નદી વહી રહી છે. િીિા ંિીિા ંઅસખં્ય કણ સયૂમના દકરણોથી તપ્ત બની ફુિી ને સકંોચાઈ રહ્યા ં છે- શ્વસી રહ્યા ં છે. હરેક શ્વાસે નળીમાથંી પાણી તેમની અંદર પ્રવેશે છે. અને હરેક ઉવાસે તે કણે બનાવેલ ંત્તમષ્ટ પકવાન પાણીની સાથે પાછ ંજાય છે. તમે પાનના હરેક શ્વાસની સાથે તાદાત્મ્ય અન ભવી રહ્યા છો. જીવનનો એ ધડકતો, ફરકતો રાસ તમારા જીવનતાિની સાથ ેએલતાિ બનવા માડં ેછે.

અને આ આનદંનો તીવ્રતમ અન ભવ કરવા તમે હવે બીજો ઠેકડો મારીને એક કણની અંદર પ્રવેશો છો.

અને આ શ ?ં અહીં તો કોઈ ઠંડક જ નથી, બધી શીતળતા વીદાય િઈ ચ કી છે. ગરમ ગરમ ભઠ્ઠીની અંદર તમે શેકાઈ રહ્યા છો. અહીં તો બાળી નાખં ે તવેા જિદ તજેાબ ધખધખી રહ્યા છે. તમારા સમગ્ર હોવાપણાને ગ્રસીને ઓહીયા ંકરે તેવી પાનના એ કણની હોવાપણાની લચરંતન ભ ખ તમારો કોળીયો કરવા આત રતાથી તમારી તરફ ધસી રહી છે. એ તેજાબના સાગરની મધ્યમાથંી કોઈક અજાણય ંજીવન પોતાના અસ્સ્તત્વ ત્તસવાયના બીજા કોઈ ખયાિ ત્તસવાય, તમારા પ્રાણને ઝબ્બ ેકરવા આદેશો આપી રહ્ ંછે.

….

સ સ 115

…… ‘ ’

તમે એલદમ ગભરાઈને પારોઠના ં પગિા ં ભરવા માડંો છો. પણ તમે હવે સાવ અસહાય છો. નાના બનવાની આ પ્રદિયા અપદરવતમનશીિ છે. તમે હવ ેપાછા તમારા અસિી રૂપમા ંનથી આવી શકતા. તમ ે કેદમાથંી ભાગવાનો મરલણયો પ્રયત્ન કરો છો. પણ બહારથી ક મળી અને હદરત િાગતી એ કણની ક્રૂર દદવાિ હવ ેપોિાદ જેવી બની ગઈ છે. તમે આ કેદમા ંથોડીક જ સેકંડો દ ર રહિેા તમારા અંતની નજીક ને નજીક ખસી રહ્યા છો અન ે એ કાળઝાળ તજેાબ તમને ઘરેી વળે છે. એક જ ક્ષણ અને તમે પણ એ લિોરોદફિ બની જવાના છો.

.........

અને તમે પસીને રેબઝેબ, આ દીવાસ્વપ્નમાથંી સફાળા ઝબકીને જાગી જાઓ છો. સામે દ ર એ જ હદરયાળી ફરી પાછી ત્તવિસી રહી છે.

જીવનન ંસૌદયમ શ ંઅને જીવનની ક્રૂરતા શ ,ં એ બધા ંસત્યો તમને હવે સાવ નગ્ન રીતે સમજાઈ ગયા ંછે. સત્ય બહ જ કડવ ંહોય છે; સત્ય બહ જ અસહ્ય હોય છે; સત્ય બહ જ કઠોર હોય છે – એ સત્ય સમજી તમારા સત્યશોધનના ધખારા પર પણૂમ ત્તવરામ મ કવ ંકે કેમ, તેવ ંતમે ત્તવચારતા થઈ જાઓ છો.

અને …. આ મામિામા ંવધ ઊંડા ઉતરવા કરતા ં ‘ આજની ઘડી રલળયામણી’ ના તમને મળેિા ંમહામલૂ્ય રત્ન જેવા ંજીવનસતૂ્ર અને જીવનશૈિીમા ંતમારો ત્તવશ્વાસ હવે િઢ બની ગયો છે.

પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

….

સ સ 116

…… ‘ ’

, ;

, સ

,

સ , ,

, સ , સ

,

સ સ ,

સ ,

, : સ સ

,

, સ

- ‘ ’

સ ‘ ’

….

સ સ 117

…… ‘ ’

! . સ

.સ ;

સ .

સ સ .

; સ . સ

. સ . સ

. ; .

.“ ; ‘ ’( )

. ? , સ સ

. સ .”

. સ . ,

સ . ઢ

– ‘ સ ?’ …

ઢ સ , સ .

સ સ . સ સ

. , સ .

, ; ;

સ .

. . , .

.

સ ; .

….

સ સ 118

…… ‘ ’

સ સ .

. સ , સ સ ; સ

. , સ .

.

. સ .

. સ .

સ !

;

. સ ; ‘ ?’ ઢ

.‘ , , સ ’– સ .

! સ , સ ‘સ ’

, .

,

?

– .

. ? .

, . .

‘ .’-

સ .

સ - !

ૐ સ S Error! Reference source not found.…… ‘ ’ .

….

સ સ 119

…… ‘ ’

…..

સ –

. , સ , સ ,

.

સ ‘ॐ न ।’ ; !

સ ઢ . સ .

. સ ; સ , સ ઢ ,

સ !

. સ , સ

સ . સ, ,

. ; .

સ સ . સ

.સ ; સ -

.

….

સ સ 120

…… ‘ ’

, ; .

. .ॐ न .

; . સ / સ

સ .

. , ’ સસ’

ઢ ‘ ’ ! ઢ . s

s , ; .

સ સ ,

. .

સ સ .

;

; .

સ , .

.સ . ; સ .

– –

? ?

‘ ’

….

સ સ 121

…… ‘ ’

; સ

, સ , , સ

. ૪૫ .

૭ ૮ . ૨૪ સ

૬૦ .

સ સ .

સ ( સ ) સ .

. સ ૧૨ . સ

. , .

; .

, સ સ ;

સ .

સ સ . ,

, સ . સ

; સ સ ( સ ) સ ;

, . ?

સ સ સ ?

‘ ’

….

સ સ 122

…… ‘ ’

બાગંિાદેશના ગાધંી – શ્રી. મોહમ્મદ ય ન સ

ગ્રામીણ બેન્ક દ્વારા બાગંિાદેશથી શરૂ કરીને ત્તવશ્વના અનેક દેશોમા ંદારૂણ ગરીબીમા ંસબડતા, અન ેગ િામી

અવસ્થા જેવી સ્સ્થત્તતમા ં સદીઓથી જીવતા, િોકોન ે પગભર કરી; ત્તવશ્વમાથંી ગરીબી નાબ દ કરવાન ં સ્વપ્ન

સેવનાર, અથમશાસ્ત્રના નોબિ ઈનામ ત્તવજેતા, મોહમ્મદ ય ન સ સાચા અથમમા ંબાગંિાદેશના ગાધંી છે. એમની

આત્મકથાના ગ જરાતી અન વાદ ‘વલંચતોના વાણોતર’ માથંી આ પ્રસગં અહીં રજ કર ં છ.ં

એક અમેદરકન પત્રકારે મારો સમ્પકમ સાધ્યો. ત્તવશ્વ બેન્ક સામે હ ંસતત રોિ ઠાિવતો હતો; તેનાથી તેમને ચીડ

ચઢી હતી. તેમને તો ત્તવશ્વ બને્ક અત્યતં દયાળ અન ેપ્રબ દ્ધ સસં્થા િાગતી હતી. તેમને એ જે કંઇ શ્રેષ્ઠ કરી શકે, તે

કરનારી સસં્થા દેખાતી હતી.

એમણે અમારા બેની વચ્છ્ચ ેહવામા ંકેસેટ રેકોડમરન ંમાઈિોફોન ઊંચ ંકય ું અન ેએકદમ ઊંચા અવાજે બોલ્યા

“ આખો વખત ટીકા કરવાને બદિ,ે તમે એમ કહો કે, તમે જો ત્તવશ્વ બેન્કના પ્રમ ખ થાવ તો તમ ેકયા ંનક્કર

પગિા ંભરો?”

તેમની આંખોમા ંમને હરાવવાની ઈચ્છ્છા હ ંજોઈ શકતો હતો. જાણે કે, તેઓ એમ કહવેા માગંતા હતા કે, િો! હવ ે

તમે શ ંકરી બતાવશો?

“ હ ંત્તવશ્વ બેન્કનો પ્રમ ખ થાઉં તો હ ંશ ંકર ં, એન ેત્તવશ ેમેં કશ ંત્તવચાય ું નથી. પણ જો હ ંથાઉં તો પહલે ંકામ એ કર ં

કે, ત્તવશ્વ બેન્કન ંવ ંમથક વોત્તશિંગ્ટનથી ખસેડીને ઢાકા િઈ જાઉં. “ મેં એ પ્રશ્ન ત્તવશે સહજે ત્તવચારીને કહ્ .ં

….

સ સ 123

…… ‘ ’

“ શા માટે એમ કરશો?”

“ ઠીક છે, જો ત્તવશ્વ બેન્કના પ્રમ ખ લ ઇ પ્રેસ્ટન એમ કહતેા હોય કે, ત્તવશ્વ બેન્કનો મ ખ્ય હતે જગતમાથંી ગરીબીની

નાબદૂીનો છે; તો મને એમ િાગે છે કે, ત્તવશ્વ બેન્કે જ્યા ંગરીબી ખબૂ પ્રમાણમા ંહોય ત્યા ંપોતાન ંવ ંમથક િઈ

જવ ં જોઈએ. ઢાકામા ં ત્તવશ્વ બેન્ક માણસોની કંગાલિયત અને ભયકંર ગરીબીથી ઘેરાઈ જશે. ગરીબોની અન ે

એમની સમસ્યાઓની ખબૂ જ નજીક રહીને મને િાગ ેછે કે, ત્તવશ્વ બેન્ક ખબૂ ઝડપથી અન ેસાચી રીતે ગરીબોની

સમસ્યાને ઉકેિી શકશ.ે “

તેમણ ેસહજે માથ ંધ ણાવ્ય ંઅન ેતેઓ મ િાકાતના આરંભે જેટિા આિમક િાગતા હતા, તેટિા હવ ેનહોતા

િાગતા.

“ વળી, ત્તવશ્વ બેન્કન ં વ ં મથક ઢાકા થશે, તો ત્તવશ્વ બેન્કના 5000 કમમચારીઓમાથંી ઘણા બધા તો ત્યા ં

આવવાનો જ ઈન્કાર કરે. ઢાકા એ કંઈ એમની પસદંગીન ં સ્થળ નથી કે, જ્યા ંતેમના ંબાળકોનો ઉછેર થાય;

અથવા ત્યા ંતેમને સામાસ્ત્રજક રીતે આહ્લાદક સ્ત્રજિંદગી જીવવા મળે. એટિે ઘણા બધા તો સ્વૈક્ચ્છ્છક રીતે ત્તનવતૃ્તિ િઈ

િ;ે અથવા નોકરી બદિી નાખંે. એનાથી બ ેવસ્ત ઓ ત્તસદ્ધ થાય. એક તો એ કે, જેઓ ગરીબી સામ ેિડવા માટે

સહજેે પ્રત્તતબદ્ધ નથી, એવા િોકોથી મને છટકારો મળે; અન ેએમન ેબદિ ેહ ંએવા િોકોને નોકરીએ રાખી શક ં કે,

જેઓ પ્રત્તતબદ્ધ હોય અન ેગરીબીની સમસ્યાને સમજતા હોય. “

“ બીજ ં એ કે, એનાથી હ ંએવા િોકોન ેરાખીશ કે, જેમને બહ ઊંચા પગારો આપવા ન પડ.ે કારણકે, ઢાકા કંઈ

વોત્તશિંગ્ટન જેટલ ંખચામળ શહરે તો નથી જ. આમ થવાથી તમેની જીવનશિૈી બદિાશ ેઅન ેખચમ ઘટશ.ે”

- ‘વલંચતોના વાણોતર’ પ સ્તકમાથંી – પાના ન.ં 40 અને 41 (અન વાદકાર શ્રી. હમેતં ક માર શાહ )

ગ્રામીણ બને્ક - ઢાકા

….

સ સ 124

…… ‘ ’

૧૯૭૬ મા ંપોતાના લખસ્સામાથંી ૪૨ જણન ે૮૫૬ રૂ . થી મહમ્મદ ય ન સે શરૂ કરેલ ,ં ગરીબી ત્તનવારણ

અલભયાન આ મકાન સ ધી પાગંય ું. ૧૯૯૮ મા ં૨૩ િાખ ક ટ મ્બોને ૯૨ અબજ રૂત્તપયા ધીરવામા ંઆવ્યા.

૨૦૦૭ મા.ં.....

૩૪૭.૭૫ અબજ ટકા ( બગંિાદેશન ંચિણ ) – ૬.૫૫ અબજ ડોિર

૩૧.૨ િાખ ક ટ મ્બો ૮૦,૨૫૭ ગામડા ં ૨૪,૭૦૩ બેન્ક કમમચારીઓ

૨,૪૬૮ શાખાઓ

સ …… સ ‘ ’ .

….

સ સ 125

…… ‘ ’

ભગવદ્કૃપા – ત્તતલ્િીચ

“તમને ખબર છે? ભગવદ્કૃપાન ં( God’s Grace) અવતરણ એ શ ંછે?“

- તે એ નથી કે, આપણે એકાએક માનવા િઇ જઇએ કે, ઇશ્વર અસ્સ્તત્વ ધરાવે છે, અથવા ઇશ્વર જ આપણો ઉધ્ધારક છે, કે ધમમગ્રથંો જ સત્ય છે. આવ ં કંઇક છે તેમ માનતા થવ ંએ તે કૃપાના અવતરણથી સાવ ત્તવલભન્ન વસ્ત છે. વળી ભગવદ્કૃપાનો અથમ માત્ર એટિો જ નથી થતો કે, આપણે પોતાની જાત ઉપરના નૈત્તતક સયંમની દદશામા ંકે સમાજ સામેની આપણી િડતમા ંઆગેકચૂ કરવા માડંીએ. નૈત્તતક પ્રગત્તત એ કદાચ ભગવદ કૃપાન ંફળ હોઇ શકે – પણ તે કૃપા પોતે તો નથી જ. કદાચ એવ ંપણ બને કે, નૈત્તતક પ્રગત્તતની આવી સભાનતા આપણને કૃપા પ્રાપ્ત કરવાથી ત્તવમ ખ પણ બનાવે. જ્યા ં સ ધી આપણે સ્વ-સભાનતામા ંએમ માનતા રહીએ કે, આપણને તેની જરૂર નથી ત્યારે તો ચોક્કસ કૃપા નથી જ અવતરતી. કૃપાન ંઅવતરણ ત્યારે થાય છે કે જ્યારે આપણે અથમહીન અને ખાિીખમ જીવનના અંધકારની ખીણમાથંી પસાર થઇ રહ્યા હોઇએ. તે ત્યારે અવતરે છે, કે જ્યારે આપણ ેપરમ તવ સાથેની જ દાઇનો સામાન્ય સયંોગો કરતા ં વધારે તીવ્ર સ્વરૂપે અન ભવ કરતા હોઇએ. તેન ંઅવતરણ ત્યારે થાય છે કે, જ્યારે આપણી જાત પ્રત્યેનો ત્તતરસ્કાર, આપણી બેધ્યાનતા, આપણી નબળાઇઓ, આપણી આિમકતા, આપણી દીશા-ત્તવહોણી અને સ્થાન-ત્તવહોણી સ્સ્થત્તત …. આ બધ ંઆપણે માટે સાવ અસહ્ય બની ગયા ંહોય છે. તે ત્યારે અવતરે છે કે- વિો અને વિો બાદ જીવનની પણૂમતા માટેની આપણી આકાકં્ષાઓ આકાર િેતી નથી – જ્યારે દાયકાઓ જ ની આપણી ત્તવવશતાઓ આપણી અંદર સામ્રાજ્ય જમાવીને મ્હાિતી હોય છે… જ્યારે નીરાશા આપણા સવે આનદંો અને આપણી બધી જ દહમ્મતનો નાશ કરી ચકૂી હોય છે.

આવી કોઇક ક્ષણે, આપણા માનસ અંધકારમા ંતજેની એક િહરી ફરી વળે છે, અને જાણે કે કોઇ ગઢૂ અવાજ આપણને કહી રહ્યો હોય તેમ િાગે છે કે, “ તારો સ્વીકાર થયો છે- એવી એક શસ્લત વડ ેજે તારા ંકરતા ંમહાન છે, અને જેન ંનામ તને ખબર નથી. અત્યારે કંઇ જ કરવા પ્રયત્ન ન કરીશ – કદાચ પછીથી ત ંઘણ ંકરી શકીશ. કાઇં પણ મેળવવાનો પ્રયત્ન ન કર – કાઇં પણ આકાકં્ષા ન રાખ. માત્ર એટલ ંજ સ્વીકારી િે કે, તારો સ્વીકાર થયો છે.“

જો આવ ંકાઇંક બને તો આપણને અન ભતૂ્તત થાય છે કે, તે કૃપા અવતરી છે. આવી અન ભતૂ્તત બાદ એમ બને કે, આપણે પહિેા ં હતા તેના ં કરતા ંવધ સારા ન બન્યા હોઇએ, અથવા આપણી માન્યતાઓ પહિેા ંકરતા ંવધ ઉદાિ ન થઇ હોય. પણ એમ પ્રતીત્તત તો થયા જ કરે કે, બધ ંતેમન ંતેમ હોવા છતા ંપણ જાણ ેકે, બધ ંજ બદિાઇ ગય ંછે. આવી કોક ક્ષણે તે પરમ તત્વ આપણી અંદર રહિેા અસદ્તત્વ ઉપર ત્તવજય

મેળવે છે. અને અિગતાની ભેંકાર ખાડી ઉપર, તાદાત્મ્ય-ભાવ સાથનેા જોડાણો બધંાઇ જાય છે. અને આવી

….

સ સ 126

…… ‘ ’

અન ભતૂ્તતના અત્તધકારી થવા માટે કોઇ નૈત્તતક, ધત્તમિક કે બૌક્ધ્ધક જાગતૃ્તત અથવા જ્ઞાનની માગંણી કરવામા ંઆવતી હોતી નથી – કૃપાની સ્વીકૃત્તત ત્તસવાય કોઇ પણ ચીજની નહીં.

આવી કૃપાના પ્રકાશમા ંઆપણે, આપણી જાત તમેજ અન્ય વ્યસ્લતઓ સાથનેા આપણા સબંધંોમા ંઆ કૃપાની શસ્લતનો આત્તવભામવ કરતા થઇએ છીએ, સામી વ્યસ્લતની આંખોમા ં ત્તનષ્પાપ રીતે મીટ માડંવાની આપણી નવી પ્રગટેિી શસ્લતમા ંઆપણ ેઆ કૃપા અન ભવી શકીએ છીએ, કારણકે, આ કૃપા એ જીવનન ંજીવન ( – ના મળૂ તત્વ ) સાથેન ંપ નત્તમિિન છે.

( ) પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

….

સ સ 127

…… ‘ ’

સ –

સ ઢ . સ .

. .

. , .

. સ

. સ .

,” , . સ . “

સ , . સ

. સ . .

,” , ?

. .

? ; .

સ .”

,” , ! .સ .

“

:” .”

,” . , સ

”

સ . .

. .

….

સ સ 128

…… ‘ ’

. સ , સ

. . સ સ

સ . .

. સ . , સ

. , સ ;

. , ‘

.’

સ . .‘ ઢ

? ‘ સ . સ

; . સ ,

સ .

, ” , ;

.”

સ સ .

. . સ ,

સ સ , .

સ , “ ! !

. ! “

સ ‘ ’ .

….

સ સ 129

…… ‘ ’

મદંદરનો જન્મ

મન ને દફનાવીને બધા ગ ફામા ંપાછા આવ્યા. બધાનંા મન શોકની કાલિમાથી ઘરેાયેિા ંહતા.ં સ્ત્રીઓ રડી રડીને થાકી ગઈ હતી. બાળકો ભખૂ્યા ંઅને તરસ્યા ંજ સઈૂ ગયા ંહતા.ં કોઈને કશ ંજ બોિવાના હોશકોશ ન હતા.

મન સૌનો િાડીિો વદૃ્ધ વડીિ હતો.સૌ એને માન આપતા ં હતા.ં એની સઝૂ, આવડત ડહાપણ,

દૂરંદેત્તશતા, પ્રેમ અને નેતાગીરી અજોડ હતા.ં પણ સૌથી વધારે િાડીિો તો તે એની પત્તવત્રતા માટે હતો.

દરરોજ રાતે્ર જમણ બાદ, તાપણાનંી આજ બાજ બધા ં ભેગા થઈ બેસતા; ત્યારે સરૂીિા અવાજે તે સૌની

પ્રાણપ્યારી જોગમાયાની સ્ત ત્તત ગાતો. તે ભજનની ટકૂ ઊપાડતો અને બધા ંસમહૂમા ંતે ઝીિી પ નરાવત્તતિત

કરતા.ં દદવ્ય આનદંની આભા સૌના ંમન પર છવાઈ જતી. કિાકેક આ ભાવ સમાત્તધ દરરોજ ચાિતી અને

સૌને મીઠી ત્તનિંદર ભેળી કરી દેતી. આખા દદવસના ંકષ્ટો, યાતનાઓ, નીરાશાઓ એ ભાવસમાત્તધમા ંગાયબ

થઈ જતા.ં

પણ તે દદવસે સવારે મન ન ંઅવસાન થય ંહત .ં

હવે એમાનં ંકશ ંપાછ ંઆવવાન ંન હત .ં મન ગયો તે ગયો જ. એના જેવ ંબીજ ંકોઈ, કદાત્તપ થવાન ંન

હત .ં એની છત્રચાયા ગઈ; એન ં વડપણ ગય ;ં એનો ભાવ ગયો; એની ભસ્લત ગઈ. મન ગયો અને ધોળે

દહાડ ેધબોનારાયણ થઈ ગય .ં બધ ંએની કબરની સાથે દફનાવાઈ ગય .ં કબીિાન ંભત્તવષ્ય સદાને માટે ઊંડી

ગ ફામા ં દટાઈ ગય .ં ઘરેી નીરાશા, અસહ્ય દ ુઃખના ઓથાર; બળબળતા તાપણાનંા કદી ન હોિવાય એવા

ભડકા અને અજાણયા, ભયાનક ભાત્તવના સકેંતો – આ જ તેમની ત્તનયત્તત બાકી રહી.

સૌ ગ ફામા ંટોળે વળીને, રડમસ અને શોલગયિ ચહરેે બીરાજ્યા.ં સામે ઊંચી બેઠક જેવો પ્થર આજે

ખાિી હતો. મન જે સ્થાન પર રોજ બીરાજતો, અને સ્ત ત્તત ગાતો – ગવડાવતો. તે બેઠક આજે સનૂી પડી

હતી. તે ખોટ હવે કદી પરૂાવાની ન હતી. આકાશમા ં ઘરેાયેિા ઘનઘોર વાદળની કની આટિા ં ટોળાનંી

એકિતા ઝળબી રહી.

ત્યા ંજ વીરાને કશ કં સઝૂ્ .ં તે ઊભો થઈને ગ ફાની બહાર ગયો; અને થોડીવારે હાથમા ંએક ચળકતો

અને િબંગોળ પ્થર િઈન ેઆવ્યો. તે પ્થર ઉપરથી અણીવાળો અને નીચે પહોળી બેસણીવાળો હતો.

….

સ સ 130

…… ‘ ’

તેણ ેએને પેિી બેઠક પર મકૂ્ો અને કહ્ ,ં” આજથી આ પ્થર આપણને મન દાદાની યાદ અપાવશે.

ભિે એમન ંશરીર આપણી વચ્છ્ચ ેહવે નથી; પણ આ પ્થર જ એમની યાદ. ચાિો આપણ ેએમને યાદ

કરીને રોજની સ્ત ત્તત ગાઈએ.”

મન ગવડાવતો હતો; એ પસં્લતઓ તો બધાનંે યાદ જ હતી. વીરાએ બોિી ચાલ કરી અને બધાએં એ

બોિ ઊપાડી િીધા. ધીમે ધીમે શોકના ં વાદળ ત્તવખેરાવા માડંયા. દ ુઃખના ઓથારથી ભડભડતા ં હૈયા ં પર

અમીછાટંણા ંથવા માડંયા. ફરીથી ભસ્લતરસની હિેી વરસવા માડંી. અને એ શાતામા ંબધા ંઅજપંો અળગો

કરીને મીઠી ત્તનિંદરમા ંપોઢી ગયા. બધાનેં સપનામા ંમન દાદાન ંમિકત ંમ ખ ં દેખાણ .ં મન દાદા ખ શ હતા.

બધાનંો શોક હળવો થયો; એ તેમને ગમ્ય ંહત .ં

બીજા દદવસે બીજા એક જણ – જેને સાર ં ચીતરતા ંઆવડત ંહત ં– તેણે એ પ્થર પર સરસ મજાના ં

આંખ, કાન, નાક અન ેહોઠ ચીતરી દીધા. હવે પ્થર માણસ જેવો દેખાવા માડંયો. બધાનેં એ આકૃત્તતમા ં

મન દાદા દેખાણા. બીજા દદવસે તો વધારે ભાવથી ભસ્લતરસ છિકાણો. હવ ે એ અજાણી, અણદીઠી

જોગમાયાને મન દાદાની આકૃત્તતન ં સ્વરૂપ મળય ં હત .ં જોગમાયા હાજરાહજૂર આ પ્થરમા ંઅવતયાું હતા.ં

મન દાદા ગયા ન હતા; જોગમાયા સાથે એકાકાર થઈ ગયા હતા. જોગમાયાની હાજરી કદી આટિી આબેહબૂ

વરતાણી ન હતી. હવે એ દૂર ન હતા.ં મન દાદા ગયા પણ જોગમાયાને મકૂતા ગયા. હવે બન્ને સદા એમની

સાથે જ આ મતૂ્તતિના રૂપમા ંવસવાના ંહતા.ં

વીરાએ સ્ત ત્તત પરૂી કરી ન કરી ; ત્યા ંજ મન દાદાની પત્ની બોિી ઊઠયા-ં” આજથી આ ગ ફામા ંઆપણ ે

કોઈ નહીં રહીએ. એ જોગમાયા અને મન દાદાન ંકાયમી ઘર. માત્ર વીરો જ એમા ંરહશેે અને એને સ્વચ્છ્છ

રાખશ.ે રોજ આપણે અહીં ભગેા થાશ ંઅને આમ જોગમાયાને અને એમને યાદ કરીશ .ં”

બધાએં આ જાહરેાતને એકમતે, હરખભેર, તાળીઓના ગડગડાટથી વધાવી િીધી.

જગતના પહિેા મદંદરનો જન્મ થઈ ચકૂ્ો હતો.

( ) પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

સ સ પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

….

સ સ 131

…… ‘ ’

સ સ ;

સ .

સ , – સ , ’ સ

, ’ સ .સ ;

. , – સ .

; .

. ’ સ

; સ સ .

. સ .

.

. – , , –

, . સ સ સ . સ

.

સ . . , સ

. . ! સ ,

સ . ?

.

. . સ ; સ સ

. . સ

.

.સ . . . સ

. .

….

સ સ 132

…… ‘ ’

. , , , ,

. .

. ; સ ; ;

. સ . , , . સ .

. સ સ –

. , ;

, સ ઢ . ,

; , ,

. ,

સ .

ઢ ; .

…... , ઢ ;

, , ?

?

? , , સ ; સ , સ સ

?

સ

,

?

( ) .....સ સ પર પાછા જવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

….

સ સ 133

…… ‘ ’

સ . સ

સ ;

,

. . ;

.

સ , સ .

. .

. સ સ ; .

સ ; સ –

.

. ,

. . સ ,

. ;

. સ .

. સ .

સ -

. ; ;

; ; .

.

સ .

, સ

; . સ .

….

સ સ 134

…… ‘ ’

, સ

. ઢ . સ ,

.

સ , સ ઢ .

સ સ , સ ; ;

. , , સ

. ,

.

સ .

, સ સ સ

. સ સ ;

ઢ .સ ; સ

. . ;

સ .

સ , , સ

. સ ‘ ’ .

‘ ’ .

સ સ .સ

. , , /

સ સ ; !- સ

. . . ’

.

….

સ સ 135

…… ‘ ’

. સ સ

સ . , સ , , , ,

.

.સ સ , સ સ

. સ સ , સ

. સ સ .

સ ,

. સ , .

. , .

. ,

સ .

સ સ સ ; સ

. .સ . -

. , .સ

. , સ સ સ સ

.

‘ ’ .

….

સ સ 136

…… ‘ ’

– ૧

. ,

. . સ

. . -

, . સ

.

—————————

.

સ . .

. સ સ સ . સ

. . સ ,

. સ . .

; સ .

સ . ,

સ સ સ . ,“ સ

. .

, સ .” .

સ , સ . ;

.

સ સ , સ .

. !સ

!

. .

….

સ સ 137

…… ‘ ’

,” ?”

,” !“

સ . સ .

૪૮ ૪૯ . . . સ

સ . ,

. , ,

, સ ; સ . સ ,“ સ .

. .”

સ ; સ સ .

સ . સ ,“ સ

, ; સ . ”. ,

સ !

સ સ .

, . સ .

સ ,” , , સ

”. . .

સ .

સ , ; ;

સ સ .

. ! .

સ સ .

‘ ’ .

….

સ સ 138

…… ‘ ’

– :૨

.

. સ . ,

. સ સ .

( ’ !-). .

સ .

સ સ . . ,

! ,

સ ! સ સ સ

. સ ,

! સ .

, સ ઢ

.સ . .

સ સ ? સ , ! સ

સ . સ સ . સ

સ ઢ .

સ સ સ ! . સ

. ?- , સ .

સ સ . . સ

સ સ . સ ઢ

. . . ,

. સ સ ; .

….

સ સ 139

…… ‘ ’

, . સ

.

,“ . સ . .

સ . .”

સ . ;

.

સ . ; સ

ઢ ! , .

ઢ ; .

; સ .

; .

-

સ , સ

, સ સ ?- ,

સ ઢ , .

.

સ . , સ

.

‘ ’

….

સ સ 140

…… ‘ ’

– :૩

સ . સ

. સ ‘ ’

. , .

સ સ .સ સ ,

સ .

સ . સ

. .

સ . સ

. સ .

સ સ સ .

સ ; સ સ

સ - સ . સ ,

‘ , , સ , , ?

?’ .

, સ .

‘ ! ! !‘

સ .

; સ . .

સ સ ; .

સ સ .

; સ ; સ

.

….

સ સ 141

…… ‘ ’

, , , , ,

. સ . સ .

. સ સ , . સ સ

સ સ . ; . .

?- , સ , સ

. ;

.સ . , , સ

. .

. સ . .

.સ .

.

સ .

સ . સ ; સ

, .

. સ .

‘ ’

….

સ સ 142

…… ‘ ’

સ ,

. ,

; .

‘ ’ , . -

. 100 50 .

. સ ,

સ , . સ

.

, ,

.( – !).

, સ .

. .

. , ’ સ ,

, સ . .

, , ઢ , - .

, , , , , . . સ .

. . !

. .

સ સ . સ .

, – ઢ !

!- સ સ

! .

….

સ સ 143

…… ‘ ’

, સ , સ , .

સ સ સ . ;

.

———————-

. સ સ

; . સ .

, સ ! ! સ

. , સ . , . .

- . સ ,

. ?- . સ

; . સ .

. ’ ?

સ ; સ સ સ

. સ સ . - .

સ ;

સ . , , સ - - ,

સ . સ

?

!- . . ,

, . , .

” સ ઢ , સ ,

.”

-

….

સ સ 144

…… ‘ ’

, સ સ ,

, !

-

——————————

!- સ , , ’ ,

.

સ ‘ ’

….

સ સ 145

…… ‘ ’

સ . . ;

સ . ( ?) .

. ; .

; ; !- સ

. , .‘ સ સ

; ’

, ;

.‘ !- . . ;

’ – , .

સ ;

.

સ સ . ‘ ’ .“ સ

. , . ?-

; ? , ‘ ’

. સ , .”

સ . . . , સ !

સ સ ; - – સ

.

!

‘ ’

….

સ સ 146

…… ‘ ’

સ –

સ .

; સ સ .

સ , .

. ; ,

; -

………….

સ ,

; .

. , સ

, સ .

.

‘ ’

;

સ સ . . . સ / ,

, સ , સ સ ,

, , , , સ

. ;

સ સ .

સ સ – સ

સ સ .

….

સ સ 147

…… ‘ ’

સ ; સ ;

સ , (Taken for granted) .

, , , , સ સ – સ સ .

– ,સ , , … .

સ , સ સ .

– ,સ , . ઢ

; , .

– , ,સ , , . ; સ

ઢ .

; . , !

; . સ

સ . સ સ

.

સ સ સ સ . ,સ , ,સ સ , ઢ

ઢ , સ - . ,

, ’ –

સ ; સ .

? ?

સ . . .

,

– સ

….

સ સ 148

…… ‘ ’

સ

સ / ( IT revolution)

સ ?

સ – !

સ . – ; ,

સ સ – , .

, , સ

.

સ ઢ – સ ?

‘ ’

….

સ સ 149

…… ‘ ’

સ સ

[ સ URL / ]

‘ સ ’ [http://en.wikipedia.org/wiki/Jonathan_Livingston_Seagull]

…..

Power of NOW

[http://gadyasoor.files.wordpress.com/2008/07/the-power-of-now-eckharttolle.pdf]

[http://gadyasoor.files.wordpress.com/2008/07/observations.pdf]

૨૦૦

[http://gadyasoor.files.wordpress.com/2008/07/new_avalokan_2.pdf]

[http://gadyasoor.files.wordpress.com/2009/03/antar_ni_wani.pdf]

….

Meditation Station( 108 techniques) [http://www.meditationsociety.com/108meds.html]

…..

સ [http://www.dadabhagwan.org/]

સ …..

- . – [http://www.yoga.com/]

….

સ સ 150

…… ‘ ’

– - [http://en.wikipedia.org/wiki/Yoga]

- -[ http://www.yogajournal.com/poses/finder/browse_categories]

-[http://gujarati.webdunia.com/miscellaneous/yoga/yogasan/]

…..

Dharma.org-[ http://www.dharma.org/]

સ [http://www.dhamma.org/gu/code.shtml ]

ત્તવપશ્યના’ ન ંત્તવજ્ઞાન

[http://bestbonding.wordpress.com/2012/05/16/vipasyana/]

સ [http://www.dhamma.org/gu/vipassana.shtml]

સ સ [http://www.dhamma.org/gu/qanda.shtml ]

….

[ http://hobbygurjari.wordpress.com/]

….

- ૧ – … [http://www.eyogaforbeginners.com/pranayama/ ]

- ૨ - …. [http://www.yoga-for-beginners-a-practical-guide.com/yoga-breathing.html ]

- ૩ - …..[ http://en.wikipedia.org/wiki/Pranayama ]

- ૪ - ……[ http://www.atmabodh.net/pranayama ]

- ૫ -…….[ http://theyogaworkout.com/demonstration-of-ujjayi-breathe-and-three-stage-

pranayama.html]

- ૬ - ….. [ http://www.3srb.org/ ]

….

સ સ 151

…… ‘ ’

- ૭ -…… [http://www.3stepbreath.com/index.html ]

Art of Yoga…… [ http://yogsandhya.blogspot.com/2011/03/blog-post_3256.html]

ૐ …….. [http://en.wikipedia.org/wiki/Om ]

સ ‘ ’ સ …… [http://www.anandashram.org/ ]

….

સ સ 152

…… ‘ ’