1

ૐ

નમઃ સવ ાય

ીમ અ તચ િવરચત

સ ત કળશ સ હત

કિવવર બનારસીદાસ ર ચત

નાટક સમયસાર (સરળ ટ કા સ હત)

ટ કાકાર

દવર (સાગર)િનવાસી લાલ ાવક

અ વાદક

ી જલાલ ગરધરલાલ શાહ બીએઓનસ એસટ સી રા ભાષાર ન

કાશક

ી દગ બર ન વા યાયમ દર ટ સોનગઢ (સૌરા )

2

કાશક ય િનવદન

ી દ દાચાયદવ સમયસાર શા ની રચના કર ન ન સમાજ ઉપર મહાન ઉપકાર કય છ ી અ તચ ાચાય આ શા ની આ મ યાિત નામની સ ત ટ કા કર ન ગહન િવષયન પણ સરળ કય છ તથા તમણ આ શા ના કળશો સ ત પ ોમા ર યા છ િવ ય ી પાડ રાજમલ એ કળશો ઉપર બાલબોિધની ટ કા કર છ અન તના ઉપરથી િવ ાન પ ડત કિવવર ી બનારસીદાસ એ આ સમયસાર નાટકની રચના કર છ આ થ અ યા મ એક ઉ વલ ર ન છ અન પઠન-પાઠન માટ અ પયોગી છ ય દવ ી કાન વામીએ આ થ ઉપર પોતાની સચોટ અન બોધ શલીથી

રોચક વચન કયા છ તથી આ સવ આ મા ભવી મહા માઓનો ન જગત ઉપર પરમ ઉપકાર છ

ી લાલ ાવક ારા સપા દત સમયસાર નાટકનો આધાર લઈન આ સ થા તરફથી આ થ હ દ મા કાિશત કરવામા આ યો છ તનો જરાતી અ વાદ વઢવાણ િનવાસી સ મ મી ભાઈ ી જલાલ ગરધરલાલ શાહ જનવાણી યની ભ તવશ અ યત ઉ લાસ વક ત ન િનઃ હભાવ કર આ યો છ ત બદલ તમનો તઃકરણ વક આભાર માનીએ છ એ

આ થ ગટ કરવા માટ ભીલાઈ િનવાસી સ મ મી ી લચ ભાઈએ તમના િપતા ી તથા મા ીના મરણાથ 50001 આપલ છ તથા સ મ મી ભાઈ ી મ કચદ છોટાલાલ ઝોબા ળયાએ તમના ધમપ ની વ સમતાબનના મરણાથ

5001 આપલ છ આ રકમમાથી તઓ દરક આ થની 400 ત ળ કમત ખર દ લશ અન બાક વધલી રકમ આ થની કમત ઘટાડવા માટ લવામા આવશ ત બદલ તમન તથા તમના બીજનોન ધ યવાદ

આ થ ણકાય અજત ણાલયના સચાલક ી મગનલાલ ન ક છ ત બદલ તમનો આભાર માનીએ છ એ

OcircOcircનાટક નત હય ફાટક લત હOtildeOtilde પ ડત ના આ કથના સાર કોઈ ભ ય વ આ થના ઉ ચ આશયન તરમા પ રણમાવશ તના દય-કપાટ લી જશ અન

તમ આ મક યાણ અવ ય થશ

સોનગઢ

િવસ 2029 વશાખ દ-2 ય દવ ીની 84મી જ મજયતી

સા હ ય કાશન સિમિત ી દ ન વા યાયમ દર ટ સોનગઢ (સૌરા )

3

કિવવર બનારસીદાસ

સ ત વન-પ રચય જોક નધમના ધારક અન િવ ાનો ભારત- િમન પિવ બનાવી ગયા છ

તોપણ કોઈએ પોતા વન-ચ ર લખીન આપણી અભલાષા ત કર નથી પર આ થના િનમાતા વગ ય પ ડત બનારસીદાસ આ દોષથી ત છ તમણ પોત પોતાની કલમથી પચાવન વષ ધી તબા સ ય ચ ર લખીન નસા હ યન પિવ ક છ અન એક ઘણી મોટ ટન ર કર છ

ીમાન પિવ ચ ર OcircબનારસીિવલાસOtildeમા ન ઇિતહાસના આ િનક શોધક ીમા પ ના રામ મીએ છપા હ તના આધાર સ ત પ અહ ઉ ત કર એ છ એ

મ ય ભારતમા રોહતક ર પાસ બહોલી નામ એક ગામ છ યા રજ તોની વ તી છ એક વખત બહોલીમા ન િન ભાગમન થ િનરાજના િવ ા ણ ઉપદશ અન પિવ ચા ર થી ધ થઈન યાના બધા રજ તો ન થઈ ગયા અનNtilde

પહરી માલા મ કી પાયો કલ ીમાલ થાપયો ગોત િબહોિલયા િબહોલી-રખપાલ

નવકારમ ની માળા પહર ન ીમાળ ળની થાપના કર અન બહો લયા ગો રા બહો લયા ળ બ કર અન ર ર ધી ફલાઈ ગ આ ળમા પરપરાગત સવ 1643ના મહા મ હનામા ી બનારસીદાસ નો જ મ થયો

બા યકાળ

હરિષત કહ કિટમબ સબ સવામી પાસ સપાસ દહકો જનમ બનારસી યહ બનારસીદાસ

બાળક બ લાડકોડથી મોટો થવા લા યો માતા-િપતાનો ઉપર અસીમ મ હતો એક ઉપર કોન મ ન હોય સવત 1648મા સ હણી નામના રોગથી પીડાયો માતા-િપતાના શોકનો પાર ન ર ો મ-તમ કર ન મ -ત ના યોગથી સ હણીનો રોગ શાત થયો યા શીતળાએ ઘર લીધો આ ર ત

4

લગભગ એક વષ ધી બાળકન અ યત ક ટ પડ સવત 1650મા બાળક પાઠશાળામા જઈન પાડ પચદ ની પાસ િવ ા મળવવા શ ક બાળકની ઘણી તી ણ હતી ત બ- ણ વષમા જ સાર ર ત હોિશયાર બની ગયો

જન -પચક યાણકના રચિયતા પાડ પચદ અ યા મના િવ ાન અન િસ કિવ હતા

વખતનો આ ઇિતહાસ છ ત વખત દશમા સલમાનોની બળતા હતી તમના અ યાચારોના ભયથી બાળ-િવવાહનો િવશષ ચાર હતો તથી 9 વષની મર જ ખરાબાદના શઠ ક યાણમલ ની ક યા સાથ બાળક બનારસીદાસ ની સગાઈ કર દવામા આવી અન બ વષ પછ સ 1654મા મહા દ 12ન દવસ િવવાહ થઈ ગયા દવસ વ ઘરમા આવી ત જ દવસ ખરગસન ન યા એક ીનો જ મ થયો અન ત જ દવસ તમની દાદ મા પા યા આ

બાબતમા કિવ કહ છ Ntilde

નાની મરન સતા જનમ પ વધ આગૌન તીન કારજ એક િદન ભય એક હી ભૌન યહ સસાર િવડબના દખ ગટ દઃખ ખદ ચતર-િચ તયાગી ભય મઢ ન જાનિહ ભદ

બનારસીદાસ ની મર આ વખત 14 વષની થઈ ગઈ હતી બા યકાળ વીતી ગયો હતો અન વાવ થાની શ આત હતી આ વખત પ ડત દવદ પાસ ભણ એ જ તમ એક મા કામ હ ધનજયમાળા આદ કટલાક તકો તઓ શીખી ગયા હતા મ કmdash

પઢી નામમાલા શત દોય ઔર અનકારથ અવલોય જયોિતષ અલકાર લઘલોક ખડસફટ શત ચાર લોક

યૌવનકાળ

વાવ થાની શ આત ખરાબ હોય છ ઘણા માણસો આ અવ થામા શર રના મદથી ઉ મ થઈન ળની િત ઠા સપિ સતિત વગર સવનો નાશ કર નાખ છ આ અવ થામા વડ લોનો ય ન જ ર ણ કર શક છ ન હ તો શળતા રહતી નથી બનારસીદાસ પોતાના માતા-િપતાના એકના એક હતા તથી માતા-િપતા અન દાદ માનો તમના ઉપર અિતશય મ હોવો વાભાિવક છ

5

અસાધારણ મન લીધ વડ લોનો પર ટલો ભય હોવો જોઈએ એટલો બનારસીદાસ ન નહોતો તથીNtilde

તિજ કલકાન લોકકી લાજ ભયૌ બનારિસ આિસખબાજ આપણા ચ ર નાયક વાવ થામા અનગના રસમા મ ન થઈ ર ા હતા

ત વખત જોન રમા ખડતર ગ છ ય યિત ભા ચ (મહાકિવ બાણભ ત કાદ બર ના ટ કાકાર) આગમન થ યિત મહાશય સદાચાર અન િવ ાન હતા તમની પાસ સકડો ાવક આવતા જતા હતા એક દવસ બનારસીદાસ પોતાના િપતાની સાથ યિત ની પાસ ગયા યિત એ તમન સાર ર ત સમ શક તવો જોઈન નહ બતા યો બનારસીદાસ િત દન આવવા જવા લા યા પછ એટલો નહ વધી ગયો ક આખો દવસ યિતની પાસ જ પાઠશાળામા રહતા મા રા ઘર જતા હતા યિત ની પાસ પચસઘની રચના અ ઠૌન સામાિયક િત મણ છ દશા તબોધ કોષ અન અનક ટક લોક વગર િવષયો કઠ થ કયા આઠ ળ ણ પણ ધારણ કયા પણ હ ગારરસ ટ ો નહોતો

કટલાક સમય પછ બનારસીદાસ ના િવચારોમા પ રવતન થ સ ય ાનની યોત ત થઈ અન ગારરસ ય અ ચ થવા લાગી એક દવસ તઓ પોતાની િમ મડળ સાથ ગોમતીના લ ઉપર સ યા સમય હવા ખાઈ ર ા હતા અન નદ ના ચચળ મો ઓન ચ િ ની ઉપમા આપતા કાઈક િવચાર કર ર ા હતા પાસ એક પોથી પડ હતી કિવવર પોતાની મળ જ કાઈક ગણગણવા લા યા લોકો પાસથી સાભ છ ક એકવાર પણ બોલ છ ત નરક-િનગોદના અનક ખોમા પડ છ પણ માર કોણ ણ કવી દશા થશ ણ ઠનો એક સ હ બના યો છ મ આ તકમા ીઓના કપોલક પત નખ-

િશખની રચના કર છ હાય મ એ સા નથી ક તો પાપનો ભાગીદાર થઈ જ ગયો અન હવ બી માણસો પણ એ વાચીન પાપના ભાગીદાર થશ તથા લાબા સમય ધી પાપની પરપરા વધશ બસ આ ઉ ચ િવચારથી તમ દય ડગમગવા માડ તઓ બી કઈ િવચાર શ ા ન હ અન ન તો કોઈની ર લીધી પચાપ ત તક ગોમતીના અથાહ અન વગીલા વાહવાળા જળમા ફક દ ત દવસથી બનારસીદાસ એ એક નવીન અવ થા ધારણ કર Ntilde

6

િતસ િદનસ બાનારસી કરી ધમરકી ચાહ તજી આિસખી ફાિસખી પકરી કલકી રાહ

પાપકાય

કહ દોષ કોઉ ના તજ તજ અવસથા પાય જસ હાલકકી દશા તરણ ભય િમટ જાય

અન

ઉદય હોત શભ કમરક ભઈ અશભકી હાિન તાત તરત બનારસી ગહી ધમરકી બાિન

બનારસી સતાપજ ય રસના રિસયા હતા ત હવ જન ના શા તરસમા મ ત રહવા લા યા લોકો મન ગલી- ચયોમા ભટકતા જોતા હતા તમન હવ જનમદરમા અ ટ ય લઈન જતા જોવા લા યા બનારસીન જનદશન િવના ભોજન યાગની િત ા હતી તઓ ચૌદ િનયમ ત સામાિયક િત મણા દ અનક આચાર-િવચારમા ત મય દખાવા લા યા

તબ અપજસી બનારસી અબ જસ ભયો િવખયાત આ ામા અથમ લ નામના અ યા મ-રસના રિસક એક સ જન હતા

કિવવરનો તમની સાથ િવશષ સમાગમ રહતો હતો તઓ કિવવરની િવલ ણ કા યશ ત જોઈન આનદત થયા હતા પર તમની કિવતામા આ યા મક-િવ ાનો અભાવ જોઈન કોઈ કોઈ વાર ઃખી પણ થતા હતા એક દવસ અવસર પામીન તમણ કિવવરન પ રાજમ લ ત સમયસાર-ટ કા આપીન ક ક આપ એકવાર વાચો અન સ યની ખોજ કરો તમણ ત થ કટલીય વાર વા યો પર િવના તમન અ યા મનો યથાથ માગ ઝ ો ન હ અન તઓ િન યનયમા

એટલા ત લીન થઈ ગયા ક બા યાઓથી િવર ત થવા લા યાNtilde

કરનીકૌ રસ િમટ ગયો ભયો ન આતમસવાદ ભઈ બનારિસકી દશા જથા ઊટકો પાદ

તમણ જપ તપ સામાિયક િત મણા દ યાઓ બલ લ છોડ દ ધી યા ધી ક ભગવાનન ચડાવ નવ પણ ખાવા લા યા આ દશા ફ ત તમની જ નહોતી થઈ પણ તમના િમ ચ ભાણ ઉદયકરણ અન થાનમલ આદ પણ

7

આ જ ધારામા પડ ગયા હતા અન િન યનય એટલા એકા ત પ હણ કર લી હ કNtilde

નગન હ િહ ચાર જન િફરિહ કોઠરી માિહ કહિહ ભય મિનરાજ હમ કછ પિર હ નાિહ

સૌભા યવશ પ પચદ આ ામા આગમન થ પ ડત એ તમન અ યા મના એકા ત રોગથી િસત જોઈન ગો ટસાર પ ઔષધનો ઉપચાર કય ણ થાન અ સાર ાન અન યાઓ િવધાન સાર ર ત સમજતા જ તમની ખો લી ગઈNtilde

તબ બનારસી ઔરિહ ભયો સયાદવાદ પિરણિત પરણયો સિન સિન રપચદક બન બનારસી ભયો િદઢ જન િહરદમ કછ કાિલમા હતી સરહદન બીચ સોઉ િમટી સમતા ભઈ રહી ન ઊચ ન નીચ

કટલાક વષ મા તમણ ત તાવળ અ યા મબ ીસી મો પડ ફાગ ધમાલ િસ ચ દશી ટક કિવ િશવપ ચીસી ભાવના સહ નામ કમછ ીસી અ ટક ગીત વચિનકા આદ કિવતાઓની રચના કર આ બધી કિવતાઓ જનાગમન અ ળ જ થઈ છNtilde

સોલહ સૌ બાનવ લ િકયો િનયત રસ પાન પ કવીસરી સબ ભઈ સયાદવાદ પરમાન

ગો મટસાર વાચી લીધા પછ યાર તમના દયના પડ લી ગયા યાર ભગવાન દ દાચાય ણીત સમયસારનો ભાષા પ ા વાદ કરવા શ ક ભાષા-સા હ યમા આ થ અ તીય અન અ પમ છ એમા ઘણી સરળતાથી અ યા મ વા ક ઠન િવષય વણન ક છ સવ 1996મા એમનો એકનો એક િ ય પણ આ અસાર સસારમાથી િવદાઈ થઈ ગયો આ શોકનો તના દય ઉપર ઘણો ડો આઘાત થયો તમન આ સસાર ભયાનક દખાવા લા યો કારણ કNtilde

નૌ બાલક હએ મવ રહ નાિરનર દોય જય તરવર પતઝાર હવ રહ ઠઠસ હોય

8

તઓ િવચાર કરવા લા યા કNtilde

ત વદિ જો દિખય સતયારથકી ભાિત જય જાકો પિર હ ઘટ તય તાકો ઉપશાિત

પર

સસારી જાન નહ સતયારથકી બાત પિર હસ માન િવભવ પિર હ િબન ઉતપાત

કમભા ય કિવવર ણ વનચ ર ા ત નથી ભોદયથી કાઈ ા ત છ ત તમની 55 વષની અવ થા ધી ા ત છ અન ત તક

અ કથનાકના નામથી િસ છ તન કિવવર પોત પોતાની કલમથી લ છ લખક થમા પોતાના ણ અન દોષ બ િન પ પણ વણન ક છ કિવવરના વનની અનક જન િતઓ ચલત છ તમાથી કટલીક અહ કત કરવામા

આવી છ

કિવવર શતરજના મહાન ખલાડ હતા શાહજહા બાદશાહ એમની જ સાથ શતરજ ર યા કરતા હતા બાદશાહ વખત વાસમા નીકળતા હતા ત વખત પણ તઓ કિવવરન સાથ રાખતા હતા આ કથા સવ 1998 પછ ની છ યાર કિવવર ચ ર િનમળ થઈ ર હ અન યાર તઓ અ ટાગ સ ય વન ણપણ ધારણ કર ર ા હતા કહવાય છ ક ત વખત કિવવર એક ધર િત ા ધારણ કર હતી જન દવ િસવાય કોઈની પણ આગળ મ તક નમાવીશ ન હ યાર આ વાત ફલાતા ફલાતા બાદશાહના કાન પહ ચી યાર તઓ આ ય પા યા પણ ોધાયમાન ન થયા તઓ બનારસીદાસ ના વભાવથી અન ધમ ાથી સાર ર ત પ રચત હતા પર ત ાની સીમા અહ ધી પહ ચી ગઈ છ એ તઓ ણતા નહોતા તથી જ િવ મત થયા આ િત ાની પર ા કરવા માટ બાદશાહન એક મ ક ઝી પોત એક એવી જ યાએ બઠા ાર બ ના હ અન મા મા ની કયા િવના કોઈ વશ કર શક તમ નહો પછ કિવવરન એક નોકર ારા બોલાવવામા આ યા કિવવર બારણા પાસ આવીન અટક ગયા અન બાદશાહની ચાલાક સમ ગયા અન ઝટ દઈન બસી પછ તરત જ બારણામા પગ નાખીન દાખલ થઈ ગયા આ યાથી તમન મ તક નમાવ ન પડ બાદશાહ તમની આ મ ાથી બ સ થયા અન બો યા કિવરાજ

9

ઇ છો છો આ વખત માગો ત મળશ કિવવર ણ વાર વચનબ કર ન ક જહાપનાહ એ ઈ આજ પછ ફર કોઈવાર દરબારમા મન બોલાવવામા ન આવ બાદશાહ વચનબ હોવાથી બ ઃખી થયા અન ઉદાસ થઈન બો યા કિવવર આપ સા ન ક આટ કહ ન ત તઃ રમા ચા યા ગયા અન કટલાય દવસો ધી દરબારમા ન આ યા કિવવર પોતાના આ મ યાનમા લવલીન રહવા લા યા

એકવાર ગો વામી લસીદાસ બનારસીદાસ ની કા ય- શસા સાભળ ન પોતાના કટલાક િશ યો સાથ આ ા આ યા અન કિવવરન મ યા કટલાક દવસોના સમાગમ પછ તઓ પોતાની બનાવલી રામાયણની એક ત ભટ આપીન િવદાય થઈ ગયા અન પા નાથ વામીની િત બ- ણ કિવતાઓ સ હત બનારસીદાસ એ ભટ આપી હતી ત સાથ લતા ગયા યાર પછ બ-ણ વષ યાર બ ઠ કિવઓનો ફર થી મળાપ થયો યાર લસીદાસ એ

રામાયણના સૌ દય િવષ કય ના ઉ રમા કિવવર એક કિવતા ત જ સમય બનાવીન સભળાવીNtilde

િવરાજ રામાયણ ઘટમાિહ મરમી હોય મરમ સો જાન મરખ માન નાિહ િવરાજ રામાયણ0 1 આતમ રામ જઞાન ગન લછમન સીતા સમિત સમત શભોપયોગ વાનરદલ મિડત વર િવવક રનખતિવરાજ2 ધયાન ધનષ ટકાર શોર સિન ગઈ િવષયિદિત ભાગ ભઈ ભસમ િમથયામત લકા ઉઠી ધારણા આગિવરાજ3

પનખા સા સી

જર અજઞાન ભાવ રાકષસકલ લર િનકાિછત સર જઝ રાગદવષ સનાપિત સસ ગઢ ચકચરિવરાજ4 િવલખત કભકરણ ભવ િવ મ પલિકત મન દરયાવ થિકત ઉદાર વીર મિહરાવણ સતબધ સમભાવિવરાજ5 મિછત મદોદરી દરાશા સજગ ચરન હનમાન ઘટી ચતગરિત પરણિત સના છટ છપકગણ બાનિવરાજ6

10

િનરિખ સકિત ગન ચ સદશરન ઉદય િવિભષણ દીન િફર કબધ મહી રાવણકી ાણભાવ િશરહીનિવરાજ7 ઈહ િવિધ સકલ સાધ ઘટ અતર હોય સહજ સ ામ યહ િવવહારદિ રામાયણ કવલ િન ચય રામિવરાજ8

(બનારસીિવલાસ ઠ 242)

લસીદાસ આ અ યા મચા ય જોઈન બ જ સ થયા અન બો યા OcircOcircઆપની કિવતા મન બ જ િ ય લાગી છ તના બદલામા આપન સભળા 1 ત દવસ આપની પા નાથ- િત વાચીન મ પણ એક પા નાથ તો બના હ

OcircOcircત આપન જ અપણ ક OtildeOtilde એમ કહ ન OcircOcircભ તબરદાવલીOtildeOtilde નામની એક દર કિવતા કિવવરન અપણ કર કિવવરન ત કા યથી ઘણો સતોષ થયો અન

પછ ઘણા દવસો ધી બ સ જનોનો મળાપ વખતોવખત થતો ર ો

કિવવરના દહો સગનો સમય ણવામા નથી પર સમયની એક દતકથા િસ છ ક તસમય કિવવરનો કઠ ધાઈ ગયો હતો તથી તઓ બોલી શકતા નહોતા અન પોતાના ત સમયનો િન ય કર ન યાનાવ થત થઈ ગયા હતા લોકોન ખાતર થઈ ગઈ હતી ક એ હવ કલાક બ કલાકથી વધાર વતા ન હ રહ પર યાર કલાક બ કલાકમા કિવવરની યાનાવ થા ર ન થઈ યાર લાકો ત તના િવચાર કરવા લા યા ખ માણસો કહવા લા યા ક એમના ાણ માયા અન બીઓમા અટક ર ા છ યા ધી બીજનો એમની સામ ન હ આવ અન પસાની પોટલી એમની સમ ન હ કવામા આવ યા ધી ાણ જશ ન હ આ તાવમા બધાએ અ મિત આપી તમણ આ લોક ઢતા ટાળવા ઇ છા કર તથી એક પાટ અન કલમ લાવવા માટ ન કના લોકોન ઇશારો કય મહામહનત લોકો તમનો આ સકત સમ યા યાર કલમ આવી યાર તમણ બ લોક રચીન લખી દ ધા ત વાચીન લોકો પોતાની લ સમ ગયા અન કિવવરન કોઈ પરમ િવ ાન અન ધમા મા સમ ન તમની સવામા લાગી ગયા

જઞાન કતકકા હાથ માિર અિર મોહના ગટયૌ રપ સવરપ અનત સ સોહના

11

જા પરજકૌ અત સતય કર માનના ચલ બનારિસદાસ ફર નિહ આવના

દવર કલા (સાગર) કાિતક વદ 14 વીર સ 2454

સ જનોનો સવકETH હ રાલાલ નગી

અહ ી હ રાલાલ નગી ારા લખત વનચ ર સ ત પ આપવામા આ છ

1

ૐ

ી પરમા મન નમઃ

વ પ બનારસીદાસિવર ચત

સમયસાર નાટક ભાષાટ કાનો જરાતી અ વાદ

હ દ ટ કાકાર મગલાચરણ

(દોહરા)

િનજ સવરપકૌ પરમ રસ જામ ભરૌ અપાર વનદ પરમાનદમય સમયસાર અિવકાર1 કનદકનદ મિન-ચનદવર અમતચનદ મિન-ઇનદ આતમરસી બનારસી બનદ પદ અરિવનદ2

થકાર મગલાચરણ

ી પા નાથ ની િત

(વણ 31 મનહર છદ ચાલ-ઝઝરાની)

करम-भरम जग-ितिमर-हरन खग उरग-लखन-पग िसवमगदरसी1 िनरखत नयन भिवक जल बरखत हरखत अिमत भिवकजन-सरसी मदन-कदन-िजत परम-धरमिहत सिमरत भगित भगित सब डरसी

2

सजल-जलद-तन मकट सपत-फन कमठ-दलन िजन नमत बनरसी 1

શ દાથ Ntildeખગ=(ખ=આકાશ ગ=ગમન) ય કદન= સજલ=પાણી સ હત જલદ=(જલ=પાણી દ=આપનાર) વાદળ સપત=સાત

અથ Ntilde સસારમા કમના મ પ ધકારન ર કરવા માટ યસમાન છ મના ચરણમા સાપ ચ છ મો નો માગ દખાડનાર છ મના દશન કરવાથી ભ ય વોના ન ોમાથી આનદના વહ છ અન અનક ભ ય પી સરોવર સ થઈ ય છ મણ કામદવન મા હરાવી દ ધો છ ઉ ટ નધમના હતકાર છ મ મરણ કરવાથી ભ તજનોના બધા ભયો ર ભાગ

છ મ શર ર પાણીથી ભરલા વાદળા નીલ (રગ ) છ મનો ગટ સાત ફણોનો છ કમઠના વન અ ર પયાયમા હરાવનાર છ એવા પા નાથ જનરાજન (પ ડત) બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 1

1 આ છદમા ત વણ િસવાયના બધા અ ર લ છ મનહર છદમા ત ઇક પદ અવશ હ ધ રક એવો છદ શા નો િનયમ છ

2 યાર ભગવાન પા નાથ વામીની િન અવ થામા કમઠના વ ઉપસગ કય હતો યાર ની રા ય અવ થામા ઉપદશ પામલ નાગ-નાગણીના વ ધરણ પ ાવતીની પયાયમા ઉપસગ િનવારણ ક હ અન સાત ફણવાળા સાપ બનીન ની ઉપર છાયા કર ન અખડ જળ ટથી ર ણ ક હ ત જ હ થી આ ભગવાનની િતમા ઉપર સાત ફણો ચ ચલત છ અન તથી જ કિવએ ગટની ઉપમા આપી છ

છદ છ પા (આ છદમા બધા વણ લ છ)

सकल-करम-खल-दलन कमठ-सठ-पवन कनक-नग धवल परम-पद-रमन जगत-जन-अमल-कमल-खग परमत-जलधर-पवन सजल-घन-सम-तन समकर पर-अघ-रजहर जलद सकल-जन-नत-भव-भय-हर जमदलन नरकपद-छयकरन

3

अगम अतट भवजलतरन वर-सबल-मदन-वन-हरदहन जय जय परम अभयकरन 2

શ દાથ ETHકનક-નગ= (કનક=સો નગ=પહાડ) મ પરમત= નમત િસવાયના બી બધા િમ યામત નત=વદનીય હર દહન= ની અ ન

અથ Ntilde સ ણ ટકમ નો નાશ કરનાર છ કમઠના (ઉપસગ પ) પવનની સામ મ સમાન છ અથા કમઠના વ ચલાવલા ઉ ધીના ઉપસગથી ચલત થનાર નથી િનિવકાર િસ પદમા રમણ કર છ સસાર વો પ કમળોન લત કરવા માટ ય સમાન છ િમ યામત પ વાદળાન ઉડાડ કવા માટ ચડ વા પ છ મ શર ર પાણીથી ભરલા વાદળા સમાન નીલવણ છ વોન સમતા દનાર છ અ ભ કમ ની ળ ધોવા માટ વાદળ સમાન છ સમ ત વો ારા વદનીય છ જ મ-મરણનો ભય ર કરનાર છ મણ ન છ નરકગિતથી બચાવનાર છ મહાન અન ગભીર

સસાર-સાગરથી તારનાર છ અ યત બળવાન કામદવના વનન બાળવા માટ 1 ની અ ન સમાન છ વોન બલ લ નીડર બનાવનાર છ ત (પા નાથ ભગવાન)નો જય હો જય હો 2

1 આ વ ણવમત ટાત છ તમના મતમા કથન છ ક મહાદવ એ ી ન ખો અન કામદવન ભ મ કર ના યો જોક નમતમા આ વાતા માણ ત નથી તોપણ ટાત મા માણ છ

(સવયા એક ીસા)

िजिनहक वचन उर धारत जगल नाग भए धरिनद पदमावित पलकम जाकी नाममिहमास कधात कनक कर पारस पखान नामी भयौ ह खलकम िजनहकी जनमपरी-नामक भाव हम अपनौ सवरप लखयौ भानसौ भलकम तई भ पारस महारसक दाता अब दीज मोिह साता दगलीलारी ललकम 3

4

શ દાથ Ntilde ધા =લો પારસ પખાન=પારસ પ થર ખલક=જગત ભલક=તજ મહારસ=અ ભવનો વાદ સાતા=શા ત

અથ Ntilde મની વાણી દયમા ધારણ કર ન સપ જો ણમા મા ધરણ અન પ ાવતી થ મના નામના તાપથી જગતમા પ થર પણ પારસના નામથી િસ છ ક લોઢાન સો બનાવી દ છ મની જ મ િમના નામના ભાવથી અમ અમા આ મ વ પ જો છETH ણ ક યની યોિત જ ગટ થઈ છ ત અ ભવ-રસનો વાદ આપનાર પા નાથ જનરાજ પોતાની િ ય ટથી અમન શાિત આપો 3

( ી િસ ની િત અ ડ લ છદ)

अिवनाशी अिवकार परमरसधाम ह समाधान सरवग सहज अिभराम ह स ब अिवर अनािद अनत ह जगत िशरोमिण िस सदा जयवत ह 4

શ દાથ Ntildeસરવગ (સવાગ) =સવ આ મ દશ પરમરસ=આ મ ખ અભરામ=િ ય

અથ Ntilde િન ય અન િનિવકાર છ ઉ ટ ખ થાન છ સહજ શા તથી 1સવાગ દર છ િનદ ષ છ ણ ાની છ િવરોધર હત છ અના દ અનત છ ત લોકના િશખામણ િસ ભગવાન સદા જયવત હો 4

1 મનો યક આ મ દશ િવલ ણ શા તથી ભર ર છ

( ી સા િત સવયા એક ીસા)

गयानकौ उजागर सहज-सखसागर सगन-रतनागर िवराग-रस भरयौ ह सरनकी रीित हर मरनकौ न भ कर करनस पीिठ द चरन अनसरयौ ह धरमकौ मडन भरमको िवहडन ह परम नरम हवक करमस लरयो ह

5

ऐसौ मिनराज भवलोकम िवरामजान िनरिख बनारसी नमसकार करयौ ह 5

શ દાથ ETHઉ ગર= કાશક રતનાગર=(ર નાકર) =મણઓની ખાણ ભ (ભય) =ડર કરન (કરણ) = ઇ ય ચરન (ચરણ) = ચા ર િવહડન=િવનાશ કરનાર નરમ=કોમળ અથા કષાયર હત વ ( ) = વી

અથ ETH ાનના કાશક છ 1સહજ આ મ ખના સ છ સ ય વા દ ણર નોની ખાણ છ વરા યરસથી પ ર ણ છ કોઈનો આ ય ઇ છતા નથી થી ડરતા નથી ઇ ય-િવષયોથી િવર ત થઈન ચા ર પાલન કર છ મનાથી ધમની શોભા છ િમ યા વનો નાશ કરનાર છ કમ સાથ અ યત

શાિતથી 2લડ છ એવા સા મહા મા વી ઉપર શોભાયમાન છ તમના 3દશન કર ન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 5

1 આ મજિનત છ કોઈ ારા ઉ પ થ નથી 2 આ કમ ની લડાઈ ોધ આદ કષાયોના ઉ ગ ર હત હોય છ 3 દયમા દશન કરવાનો અભ ાય છ

સ ય ટની િત સવયા છદ (8 ભગણ)

भद व ान जगयौ िजनहक घट सीतल िच भयौ िजम चदन किल कर िसव मारगम जग मािह िजनसरक लघ नदन सतय सवरप सदा िजनहक

ग ौ अवदात िमथयातिनकदन सातदसा ितनहकी पिहचािन कर कर जोिर बनारिस वदन 6

શ દાથ ETHભદ ાન=િનજ અન પરનો િવવક કલ=મોજ લ નદન=નાના અવદાત= વ છ િમ યાત-િનકદન=િમ યા વનો નાશ કરનાર

અથ ETH મના દયમા િનજ-પરનો િવવક ગટ થયો છ મ ચ ચદન સમાન શીતળ છ અથા કષાયોનો આતાપ નથી અન િનજ-પર િવવક

6

થવાથી મો માગમા મોજ કર છ સસારમા અરહતદવના લ છ અથા થોડા જ સમયમા અરહતપદ ા ત કરનાર છ મન િમ યાદશનનો નાશ કરનાર િનમળ સ ય દશન ગટ થ છ ત સ ય ટ વોની આનદમય અવ થાનો િન ય કર ન પ બનારસીદાસ હાથ જોડ ન નમ કાર કર છ 6

(સવયા એક ીસા)

सवारथक साच परमारथक साच िच साच साच बन कह साच जनमती ह काहक िवरि नािह परजाय-बि नािह आतमगवषी न गहसथ ह न जती ह िसि िरि वि दीस घटम गट सदा अतरकी लिचछस अजाची लचछपची ह दास भगवनतक उदास रह जगतस सिखया सदव ऐस जीव समिकती ह 7

શ દાથ ETH વારથ=( વાથ વ=આ મા અથ=પદાથ) આ મપદાથ પરમારથ (1પરમાથ) = પરમ અથ અથા મો પર ય (પયાય) = શર ર લ છ=લ મી અ ચી=ન માગનાર

અથ ETH મન પોતાના આ મા સા ાન છ અન મો પદાથ ઉપર સાચો મ છ દયના સાચા છ અન સ ય વચન બોલ છ તથા સાચા ની2 છ કોઈની સાથ મન 3િવરોધ નથી શર રમા મન અહ નથી આ મ વ પના શોધક છ અ તી નથી ક મહા તી નથી4 મન સદવ પોતાના જ દયમા આ મ હતની િસ આ મશ તની ર અન આ મ ણની ગટ દખાય છ તરગ લ મીથી અયાચી લ પિત અથા સપ છ જનરાજના સવક છ સસારથી ઉદાસીન છ આ મક ખથી સદા આનદ પ રહ છ એ ણોના ધારક સ ય ટ વ હોય છ 7

1 નધમમા ધમ અથ કામ મો Ntildeએ ચાર પદાથ ક ા છ તમા મો પરમ પદાથ છ

2 જનવરના વચનો પર મન અટલ િવ ાસ છ

3 સમ ત નયોના ાતા હોવાથી એમના ાનમા કોઈ પણ સ ય િવવ ાનો િવરોધ ભાસતો નથી

7

4 અહ અસયત સ ય ટન યાનમા રાખીન ક છ ક મન ldquoચા ર મોહવશ લશ ન સયમ પ રનાથ જ હrdquo

(સવયા એક ીસા)

जाक घट गट िववक गणधरकौसौ िहरद हरिख महामोहक हरत ह साचौ सख मान िनजमिहमा अडौल जान आपहीम आपनौ सभाउ ल धरत ह जस जल-कदरम कतकफल िभ कर तस जीव अजीव िवलछन करत ह आतम सकित साध गयानकौ उदौ आराध सोई समिकती भवसागर तरत ह 8

શ દાથ ETHકદમ=ક ચડ કતકફળ=િનમળ િવલછ = થ રણ સકિત=શ ત

અથ ETH ના દયમા ગણધર વો વ-પરનો િવવક ગટ થયો છ આ મા ભવથી આનદત થઈન િમ યા વન ન ટ કર છ સાચા વાધીન ખન ખ માન છ પોતાના ાના દ ણોની અિવચળ ા કર છ પોતાના

સ ય દશના દ વભાવન પોતાનામા જ ધારણ કર છ અના દના મળલ વ અન અ વ થ રણ 1ક ચડથી પાણી થ રણ કતકફળની મ કર છ આ મબળ વધારવામા ય ન કર છ અન ાનનો કાશ કર છ ત જ સ ય ટ સસાર-સ થી પાર થાય છ 8

ગદા પાણીમા િનમળ (ફટકડ ) નાખવાથી ક ચડ નીચ બસી ય છ અન પાણી ચો થઈ ય છ

(િમ યા ટ લ ણ સવયા એક ીસા)

धरम न जानत बखानत भरमरप ठौर ठौर ठानत लराई पचछपातकी भलयौ अिभमानम न पाउ धर धरनीम िहरदम करनी िवचार उतपातकी

8

िफर डावाडोलसौ करमक कलोिलिनम वह रही अवसथा स बधलकस पातकी जाकी छाती ताती कारी किटल कवाती भारी ऐसौ घाती ह िमथयाती महापातकी 9

શ દાથ ETHધરમ (ધમ) =વ વભાવ ઉતપાત=ઉપ વ

અથ ETH વ વભાવથી અ ણ છ કથન િમ યા વમય છ અન એકા તનો પ લઈ ઠકઠકાણ લડાઈ કર છ પોતાના િમ યા ાનના અહકારમા લીન ધરતી પર પગ ટકવતો નથી અન ચ મા ઉપ વનો જ િવચાર કર છ

કમના ક લોલોથી સસારમા ડામાડોળ થઈન ફર છ અથા િવ ામ પામતો નથી તથી તની દશા વટો ળયાના પાદડા વી થઈ રહ છ દયમા ( ોધથી) ત ત રહ છ (લોભથી) મલન રહ છ (માયાથી) ટલ છ (માનથી) ભાર વચન બોલ છ આવો આ મઘાતી અન મહાપાપી િમ યા ટ છ 9

(દોહા)

बद िसव अवगाहना अर बद िसव पथ जस साद भाषा कर नाटकनाम गरथ 10

શ દાથ ETHઅવગાહના=આ િત

અથ ETH િસ ભગવાનન અન મો માગ (ર ન ય)ન નમ કાર ક મના સાદથી દશભાષામા નાટક સમયસાર થ ર 10

કિવ વ પ વણન (સવયા મ ગય દ વણ 23)

चतनरप अनप अमरित िस समान सदा पद मरौ मोह महातम आतम अग िकयौ परसग महा तम घरौ गयानकला उपजी अब मोिह कह गन नाटक आगमकरौ

9

जास साद सध िसवमारग विग िमट भववास बसरौ 11

અહ િન યનયની અપ ાએ કથન છ અહ યવહારનયની અપ ાએ કથન છ

શ દાથ ETHઅ રિત (અ િત) =િનરાકાર પરસગ( સગ) =સબધ

અથ ETHમા વ પ સદવ ચત ય વ પ ઉપમાર હત અન િનરાકાર િસ સમાન છ પર મોહના મહા ધકારનો સગ કરવાથી ધળો બની ર ો હતો હવ મન ાનની યોિત ગટ થઈ છ તથી નાટક સમયસાર થ ક ના સાદથી મો માગની િસ થાય છ અન જલદ સસારનો િનવાસ અથા જ મ-

મરણ ટ ય છ 11

કિવની લ તા વણન (છ દ મનહર વણ 31)

जस कोउ मरख महा सम ितिरवक भजािनस उ त भयौ ह तिज नावरौ जस िगिर ऊपर िवरखफल तोिरवक बावन परष कोऊ उमग उतावरौ जस जलकडम िनरिख सिस- ितिबमब ताक गिहबक कर नीचौ कर टाबरौ तस म अलपबि नाटक आरभ कीनौ गनी मोिह हसग कहग कोऊ बावरौ 12

આ શ દ મારવાડ ભાષાનો છ

શ દાથ ETHિવરખ ( ) =ઝાડ બાવ (બામન) =બ નીચા કદનો મ ય ટાબરો=બાળક બાવરૌ=પાગલ

અથ ETH વી ર ત ખ મ ય પોતાના બા બળથી ઘણા મોટા સ ન તરવાનો ય ન કર અથવા કોઈ ઠ ગણો માણસ પવત ઉપરના મા લાગ ફળ તોડવા માટ જલદ થી ઊછળ વી ર ત કોઈ બાળક પાણીમા પડલા ચ ના બ બન હાથથી પકડ છ તવી જ ર ત મદ વાળા મ નાટક સમયસાર

10

(મહાકાય)નો ારભ કય છ િવ ાનો મ કર કરશ અન કહશ ક કોઈ પાગલ હશ 12

(સવયા એક ીસા)

जस काह रतनस ब धयौ ह रतन कोऊ ताम सत रसमकी डोरी पोई गई ह तस बध टीकाकिर नाटक सगम कीनौ तापिर अलपबि सधी पिरनई ह जस काह दसक परष जसी भाषा कह तसी ितिनहक बालकिन सीख लई ह तस जय गरथकौ अरथ क ो गर तय िह हमारी मित किहवक सावधान भई ह 13

શ દાથ ETH ધ=િવ ાન પરનઈ (પરણઈ) = થઈ છ

અથ ETH વી ર ત હ રાની કણીથી કોઈ ર નમા િછ પાડ રા હોય તો તમા રશમનો દોરો નાખી દવાય છ તવી જ ર ત િવ ાન વામી અ તચ આચાયદવ ટ કા કર ન સમયસાર સરલ કર દ છ તથી અ પ વાળા મન સમજવામા આવી ગ અથવા વી ર ત કોઈ દશના રહવાસી વી ભાષા બોલ છ તવી તના બાળકો શીખી લ છ તવી જ ર ત મન -પરપરાથી અથ ાન થ છ ત જ કહવા માટ માર ત પર થઈ છ 13

હવ કિવ કહ છ ક ભગવાનની ભ તથી અમન બળ ા ત થ છ

(સવયા એક ીસા)

कबह समित वह कमितकौ िवनास कर कबह िवमल जोित अतर जगित ह कबह दया वह िच करत दयालरप कबह सलालसा वह लोचन लगित ह कबह आरती वह क भ सनमख आव कबह सभारती वह बाहिर बगित ह

11

धर दसा जसी तब कर रीित तसी ऐसी िहरद हमार भगवतकी भगित ह 14

શ દાથ ETH ભારતી= દર વાણી લાલસા=અભલાષા લોચન=ન

અથ ETHઅમારા દયમા ભગવાનની એવી ભ ત છ ક કોઈ વાર તો પ થઈન ન ર કર છ કોઈ વાર િનમળ યોત થઈન દયમા કાશ

આપ છ કોઈ વાર દયા થઈન ચ ન દયા બનાવ છ કોઈ વાર અ ભવની િપપાસા પ થઈન ખો થર કર છ કોઈ વાર આરતી પ થઈન ની સ ખ આવ છ કોઈ વાર દર વચનોથી તો બોલ છ યાર વી અવ થા થાય છ તવી યા કર છ 14

હવ નાટક સમયસારના મ હમા વણન કર છ (સવયા એક ીસા)

मोख चिलवकौ सौन करमकौ कर बौन जाक रस-भौन बध लौन जय घलत ह गनको गरनथ िनरगनकौ सगम पथ जाकौ जस कहत सरश अकलत ह याहीक ज पचछी त उड़त गयानगगनम याहीक िवपचछी जगजालम रलत ह हाटकसौ िवमल िवराटकसौ िवसतार नाटक सनत िहय फाटक खलत ह 15

શ દાથ ETHસૌન=સીડ બૌન=વમન હાટક= વણ ભૌન(ભવન) =જળ

અથ ETHઆ નાટક મો મા જવાન માટ સીડ વ પ છ કમ પી િવકાર વમન કર છ એના રસ પ જળમા િવ ાનો મીઠાની મ ઓગળ ય છ એ સ ય દશના દ ણોનો િપડ છ સરળ ર તો છ એના મ હમા વણન કરતા ઇ ો પણ લ ત થાય છ મન આ થના પ પ પાખો ા ત થઈ છ તઓ ાન પી આકાશમા િવહાર કર છ અન ન આ થના પ પ પાખો નથી તઓ

જગતની જ ળમા ફસાય છ આ થ વણ વો િનમળ છ િવ ના િવરાટ પ વો િવ ત છ આ થ સાભળવાથી દયના ાર લી ય છ 15

12

અ ભવ વણન (દોહરા)

कह श िनहच कथा कह श िववहार मकितपथकारन कह अनभौको अिधकार 16

અથ ETH િન યનય યવહારનય અન મો માગમા કારણ ત આ મા ભવની ચચા વણન ક 16

અ ભવ લ ણ (દોહરા)

वसत िवचारत धयावत मन पाव िव ाम रस सवादत सख ऊपज अनभौ याकौ नाम 17

શ દાથ ETHચતામણ=મનોવાિછત પદાથ આપનાર

અથNtildeઆ મપદાથનો િવચાર અન યાન કરવાથી ચ ન શાિત મળ છ તથા આ મકરસનો આ વાદ કરવાથી આનદ મળ છ તન જ અ ભવ કહ છ 17

અ ભવનો મ હમા (દોહરા)

अनभव िचतामिण रतन अनभव ह रसकप अनभव मारग मोखकौ अनभव मोख सरप 18

અથ ETHઅ ભવ ચતામણ ર ન છ શા તરસનો વો છ મો નો માગ છ અન મો વ પ છ 18

સવયા (મનહર)

अनभौक रसक रसायन कहत जग अनभौ अभयास यह तीरथकी ठौर ह अनभौकी जो रसा कहाव सोई पोरसा स अनभौ अधोरसास ऊरधकी दौर ह अनभौकी किल यह कामधन िच ाविल अनभौकौ सवाद पच अमतकौ कौर ह

13

अनभौ करम तोर परमस ीित जोर अनभौ समान न धरम कोऊ और ह 19

શ દાથ ETHરસા= વી અધોરસા=નરક પોરસા=ફળ પ જમીન ચ ાવલી= તની જડ ી નામ

નોટ ETHસસારમા પચા ત રસાયણ કામધ ચ ાવલી આદ ખદાયક પદાથ િસ છ તથી એમના ટાત આ યા છ પર અ ભવ એ બધાથી િનરાળો અન અ પમ છ

અથ ETHઅ ભવના રસન જગતના ાનીઓ રસાયણ કહ છ અ ભવનો અ યાસ એક તીથ િમ છ અ ભવની િમ બધા પદાથ ન ઉ પ કરનાર છ અ ભવ નરકમાથી કાઢ ન વગ-મો મા લઈ ય છ એનો આનદ કામધ અન ચ ાવલી સમાન છ એનો વાદ પચા ત ભોજન વો છ એ કમ નો ય કર છ અન પરમપદમા મ જોડ છ એના વો બીજો કોઈ ધમ નથી 19

છ યો ાન અ ભવ કારણ છ તથી તમ િવવચન કરવામા આવ છ

વ ય વ પ (દોહરા)

चतनवत अनत गन परज सकित अनत अलख अखिडत सवरगत जीव दरव िवरतत 20

શ દાથ ETHઅલખ=ઇ યગોચર નથી સવગત=સવ લોકમા

અથ ETHચત ય પ છ અનત ણ અનત પયાય અન અનત શ ત સ હત છ અ િતક છ અખ ડત છ 1સવ યાપી છ આ વ ય વ પ ક છ 20

1 લોક-અલોક િત બ બત થવાથી ણ ાનની અપ ાએ સવ યાપી છ

લ ય લ ણ (દોહરા)

फरस-वरन-रस-गनध मय नरद-पास-सठान अनरपी प ल दरव नभ- दश-परवान 21

શ દાથ ETHફરસ= પશ નરદ-પાસ=ચોપાટના પાસા સઠાન=આકાર પરવાન ( માન) =બરાબર

અથ Ntilde લ ય પરમા પ આકાશના દશ વ ચોપાટના પાસાના 2આકાર પશરસ ગધ અન વણવા છ 21

14

2 છ પાસાદાર ચોરસ હોય છ

ધમ ય લ ણ (દોહરા)

जस सिलल समहम कर मीन गित-कमर तस प ल जीवक चलनसहाई धमर 22

શ દાથ ETHસલલ=પાણી મીન=માછલી ગિત-કમ=ગમન યા

અથ ETH વી ર ત માછલીની ગમન યામા પાણી સહાયક થાય છ તવી જ ર ત વ- લની ગિતમા 3સહકાર ધમ ય છ 22

3 ઉદાસીન િનિમ કારણ છ રક નથી

અધમ ય લ ણ (દોહરા)

जय पथी ीषमसम बठ छायामािह तय अधमरकी भिमम जड चतन ठहरािह 23

શ દાથ ETHપથી= સાફર ીષમ સમ= ી મકાળમા

અથ ETH વી ર ત ી મઋ મા સાફળ છાયા િનિમ પામીન બસ છ તની જ ર ત અધમ ય વ- લની થિતમા િનિમ કારણ છ 23

આકાશ ય લ ણ (દોહરા)

सतत जाक उदरम सकल पदारथवास जो भाजन सब जगतकौ सोई दरव अकास 24

શ દાથ ETHસતત=સદા ભાજન=પા

અથ ETH ના પટમા સદવ સવ પદાથ રહ છ સવ યોન પા ની મ આધાર ત છ ત જ આકાશ ય છ 24

નોટ ETHઅવગાહના આકાશનો પરમ ધમ છ તથી ત આકાશ ય બી યોન અવકાશ આપી ર છ તમ જ પોતાન પણ અવકાશ આપી ર છ મ ETHાન વનો પરમ ધમ છ તથી ત વ અ ય યોન ણ છ તમ જ પોતાન

પણ ણ છ

કાળ ય લ ણ (દોહરા)

15

जो नवकिर जीरन कर सकल वसतिथित ठािन परावतर वतरन धर काल दरव सो जािन 25

શ દાથ ETHનવ=નવીન રન ( ણ) =

અથ ETH વ નો નાશ કરતા સવ પદાથ ની નવીન હાલતો ગટ થવામા અન વ પયાયોના નાશ પામવામા િનિમ કારણ છ એવા વતના લ ણ ધારક કાળ ય છ 25

નોટ ETHકાળ યનો પરમ ધમ વતના છ તથી ત અ ય યોની પયાય (પ ર)વતન કર છ અન પોતાની પયાયો પણ પલટ છ

નવ પદાથ ાન અ ભવ કારણ છ તથી તમ િવવચન કરવામા આવ છ

વ વણન (દોહરા)

समता रमता उरघता गयाकता सखभास वदकता चतनयता ए सब जीविवलास 26

શ દાથ ETHસમતા=રાગ- ષ ર હત વીતરાગભાવ રમતા=લીન રહ ત ઉરઘતા (ઊ વતા) = ઉપર જવાનો વભાવ યાયકતા= ણપ વદકતા= વાદ લવો ત

અથ ETHવીતરાગભાવમા લીન થ ઊ વગમન ાયક વભાવ સહજ ખનો સભોગ ખ ઃખનો વાદ અન ચત યપ Ntildeએ બધા વના પોતાના ણ

છ 26

અ વ વણન (દોહરા)

तनता मनता वचनता जडता जडसममल लघता गरता गमनता य अजीवक खल 27

શ દાથ ETHસ મલ=બધ લ તા=હલકાપ તા=ભારપ ગમનતા=ગિત કરવી ત

16

અથ ETHતનમન વચન અચતનપ એકબી ની સાથ મળ હલકા અન ભારપ તથા ગિત કરવીNtildeએ બધી લ નામના અ વ યની પ રણિત છ 27

ય વણન (દોહરા)

जो िवश भाविन बध अर ऊरघमख होइ जो सखदायक जगतम पनय पदारथ सोइ 28

અથ Ntilde ભભાવોથી બધાય છ વગા દની સ ખ થાય છ અન લૌ કક ખ આપનાર છ ત ય પદાથ છ 28

પાપ વણન (દોહરા)

सकलश भाविन बध सहज अधोमख होइ दखदायक ससारम पाप पदारथ सोइ 29

અથ ETH અ ભભાવોથી બધાય છ અન પોતાની મળ નીચ ગિતમા પડ છ તથા સસારમા ઃખ આપનાર છ ત પાપ પદાથ છ 29

આ વ વણન (દોહરા)

जोई करमउदोत धिर होइ ि या रसर करष नतन करमक सोई आ व त 30

શ દાથ ETHકરમઉદોત=કમનો ઉદય થવો ત યા=યોગોની િ રસર =રાગ સ હત ર =મ ન થ ત =ત વ

અથ ETHકમના ઉદયમા યોગોની 1રાગ સ હત િ થાય છ ત નવીન કમ ન ખચ છ તન આ વ-પદાથ કહ છ 30

1 અહ સાપરાિયક આ વ યતા અન ઐયાપિથક આ વ ગૌણતા વક કથન છ

સવર વણન (દોહરા)

जो उपयोग सवरप धिर वरत जोग िवर रोक आवत करमक सो ह सवर त 31

શ દાથ ETHિવર =અલગ થ ત

17

અથ ETH ાન-દશન ઉપયોગન ા ત કર ન યોગોની યાથી િવર ત થાય છ અન આ વન રોક દ છ ત સવર પદાથ છ 31

િન રા લ ણ (દોહરા)

जो परव स ा करम किर िथित परन आउ िखरबक उ त भयौ सो िनजररा लखाउ 32

શ દાથ ETHિથિત= થિત સ ા=અ ત વ ખરવક =ખરવાન માટ ઉ ત=તયાર-ત પર

અથ ETH વ થત કમ પોતાની અવિધ ર કર ન ખરવાન ત પર થાય છ તન િન રા પદાથ ણો 32

બધ વણન (દોહરા)

जो नवकरम परानस िमल गािठ िदढ़ होइ सकित बढ़ाव बसकी बध पदारथ सोइ 33

બધ ન ટ થવાથી મો અવ થા ા ત થાય છ તથી અહ મો ની વ બધ ત વ કથન ક છ અન આ વના િનરોધ વક સવર થાય છ તથી સવર પહલા આ વ ત વ કથન ક છ

શ દાથ ગા ઠ=ગાઠ દઢ ( ઢ) =પાક સકિત=શ ત

અથ ETH નવા કમ ના કમ સાથ પર પર મળ ન મજ તપણ બધાઈ ય છ અન કમશ તની પરપરાન વધાર છNtildeત બધ પદાથ છ 33

મો વણન (દોહરા)

िथित परन किर जो करम िखर बधपद भािन हस अस उ ल कर मोकष त व सो जािन 34

શ દાથ ETHભાિન=ન ટ કર ન હસ સ=આ માના ણ

અથ ETH કમ પોતાની થિત ણ કર ન બધદશાનો નાશ કર નાખ છ અન આ મ ણોન િનમળ કર છ તન મો પદાથ ણો 34

વ ના નામ (દોહરા)

18

भाव पदारथ समय धन ततव िच वस दवर िवन अरथ इतयािद बह वसत नाम य सवर 35

અથ ETHભાવ પદાથ સમય ધન ત વ વ ય િવણ અથ આદ સવ વ ના નામ છ 35

વ યના નામ (સવયા એક ીસા)

परमपरष परमसर परमजयोित पर परन परम परधान ह अनािद अनत अिवगत अिवनाशी अज िनरदद मकत मकद अमलान ह िनराबाध िनगम िनरजन िनरिवकार िनराकार ससारिसरोमिन सजान ह सरवदरसी सरवजञ िस सवामी िसव धनी नाथ ईस जगदीस भगवान ह 36

સામા યપણ વ યના નામ

िचदानद चतन अलख जीव समसार ब रप अब अश उपजोगी ह िच प सवयभ िचनमरित धरमवत

ानवत ानी जत भत भवभोगी ह गनधारी कलाधारी भषधारी िव ाधारी अगधारी सगधारी जोगधारी जोगी ह िचनमय अखड हस अकषर आतमराम करमकौ करतार परम िवजोगी ह 37

અથ Ntildeપરમ ષ પરમ ર પરમ યોિત પર ણ પરમ ધાન અના દ અનત અ ય ત અિવનાશી અજ િન ત દ અમલાન

19

િનરાબાધ િનગમ િનરજન િનિવકાર િનરાકાર સસારિશરોમ ણ ાન સવદશ સવ િસ વામી િશવ ધણી નાથ ઇશ જગદ શ ભગવાન 36

અથ Ntildeચદાનદ ચતન અલ વ સમયસાર પ અ અ ઉપયોગી ચ પ વય ચ િત ધમવાન ાણવાન ાણી જ ત ભવયોગી ણધાર કળાધાર વશધાર ગધાર સગધાર યોગધાર યોગી ચ મય અખડ હસ અ ર આ મારામ કમકતા પરમિવયોગીNtildeઆ બધા વ યના નામ છ 37

આકાશના નામ (દોહરા)

ख िवहाय अबर गगन अतिरचछ जगधाम ोम िवयत नभ मघपथ य अकाशक नाम 38

અથ ETHખ િવહાય બર ગગન ત ર જગધામ યોમ િવયત નભ મઘપથNtildeઆ આકાશના નામ છ 38

કાળના નામ (દોહરા)

जम कतात अतक ि दस आवत मतथान ानहरन आिदततनय काल नाम परवान 39

અથ ETHયમ તાક તક િ શ આવત થાન ાણહરણ આદ યતનયNtildeએ કાળના નામ છ 39

ય ના નામ (દોહરા)

पनय सकत ऊरघवदन अकररोग शभकमर सखदायक ससारफलस भाग बिहमरख धमर 40

અથ ETH ય ત ઊ વવદન અકરરોગ ભકમ ખદાયક સસારફળ ભા ય બ હ ખ ધમNtildeએ યના નામ છ 40

પાપ ના નામ (દોહરા)

20

पाप अधोमख एम अघ कप रोग दखधाम किलल कलस िकिलवस दिरत असभ करमक नाम 41 અથ ETHપાપ અધો ખ એન અઘ કપ રોગ ઃખધામ કલલ ક ષ

ક વષ અન રતNtildeએ અ ભ કમના નામ છ

મો ના નામ (દોહરા)

िस कष ि भवनमकट िशवथल अिवचलथान मोख मकित वकठ िसव पचमगित िनरवान 42

અથ ETHિસ િ વન ટ િશવથલ અિવચળ થાન મો ત વ ઠ િશવ પરમગિત િનવાણNtildeએ મો ના નામ છ 42

ના નામ (દોહરા)

जञा िघसना समसी घी मघा मित ब सरित मनीषा चतना आसय अश िवस 43

અથ ETH ા િધષણા સ ષી ઘી મઘા મિત રિત મનીષા ચતના આશય શ અન િવ Ntildeએ ના નામ છ 43

િવચ ણ ષના નામ (દોહરા)

िनपन िववचछन िवबध बध िव ाधर िव ान पट वीन पिडत चतर सधी सजन मितमान 44 कलावत कोिवद कसल समन दचछ धीमत जञाता स न िवद तजञ गनीजन सत 45

અથ ETHિન ણ િવચ ણ િવ ધ િવ ાધર િવ ાન પ વીણ પ ડત ચ ર ધી જન મિતમાન 44

કળાવત કોિવદ શળ મન દ ધીમત ાતા સ જન િવ ત ણીજન સતETHએ િવ ાન ષના નામ છ 45

ની રના નામ (દોહરા)

21

मिन महत तापस तपी िभचछक चािरतधाम जती तपोधन सयमी ती साध ऋिष नाम 46

અથ ETH િન મહત તાપસ તપી ભ કચા ર ધામ યતી તપોધન સયમી તી સા અન ઋિષNtildeએ િનના નામ છ 46

દશનના નામ (દોહરા)

दरस िवलोकिन दखन अवलोकिन दगचाल लखन दि िनरखिन जविन िचतविन चाहिन भाल 47 અથ ETHદશન િવલોકન દખ અવલોકન ગચાલ લખન ટ

િનર ણ જો ચતવન ચાહન ભાળ Ntildeએ દશનના નામ છ 47

ાન અન ચા ર ના નામ (દોહરા)

गयान बोध अवगम मनन जगतभान जगजान सजम चािरत आचरन चरन वि िथरवान 48

અથ ETH ાન બોધ અવગમ મનન જગ ભા જગત ાનNtildeએ ાનના નામ છ સયમ ચા ર આચરણ ચરણ થરવાનNtildeએ ચા ર ના નામ છ 48

સ યના નામ (દોહરા)

समयक सतय अमोघ सत िनसदह िनरधार ठीक जथारथ उिचत तथय िमथया आिद अकार 49

અથ ETHસ ય સ ય અમોઘ સ િનઃસદહ િનરાધાર ઠ ક યથાથ ઉચત ત યNtildeએ સ યના નામ છ આ શ દોની આદમા અકાર લગાડવાથી ઠના નામ થાય છ 49

ઠના નામ (દોહરા)

22

अजथारथ िमथया मषा वथा अस अलीक मधा मोघ िनःफल िवतथ अनिचत असक अठीक 50

અથ ETHઅયથાથ િમ યા ષા થા અસ ય અલીક ધા મોઘ િન ફળ િવતથ અ ચત અસ ય અઠ કNtildeએ ઠના નામ છ 50

નાટક સમયસારના બાર અિધકાર (સવયા એક ીસા)

जीव िनरजीव करता करम प पाप आ व सवर िनरजराबध मोष ह सरव िवशि सयादवाद साधय साधक दवादस दवार धर समसार कोष ह दरवानयोग दरवानजोग दिर कर िनगमकौ नाटक परमरसपोष ह सौ परमागम बनारसी बखान जाम गयानको िनदान स चािरतकी चोष ह 51

અથ Ntildeિનર વ=અ વ કરતા=કતા વાદસ= ાદશ (બાર) વાર=અિધકાર કોષ=ભડાર દરવા જોગ= યોનો સયોગ િનગમકૌ=આ માનો

અથ Ntildeસમયસાર ના ભડારમા વ અ વ કતાકમ યપાપ આ વ સવર િન રા બધ મો સવિવ યા ાદ અન સા યસાધકNtildeએ બાર અિધકાર છ આ ઉ ટ થ યા યોગ પ છ આ માન પર યોના સયોગથી દો કર છ અથા મો માગમા લગાડ છ આ આ મા નાટક પરમ શા તરસન ટ કરનાર છ સ ય ાન અન ચા ર કારણ છ એન પ ડત

બનારસીદાસ પ -રચનામા વણવ છ 51

23

સમયસાર નાટક વ ાર (1)

ચદાનદ ભગવાનની િત

नमः समयसाराय ःवानभ या चकासत िच ःवभावाय भावाय सवभावा तर छद 1

(દોહરા)

शोिभत िनज अनभित जत िचदानद भगवान सार पदारथ आतमा सकल पदारथ जान 1

શ દાથ ETHિનજ અ િત=પોતાના આ મા વસવદન ાન ચદાનદ (ચ +આનદ) = ન આ મક આનદ હોય

અથ ETHત ચદાનદ પોતાના વા ભવથી શો ભત છ સવ પદાથ મા સાર ત આ મપદાથ છ અન સવ પદાથ નો ાતા છ 1

अन तधमणःत व पय ती यगा मन अनका तमयी मितिन यमव काशताम 2

(સવયા એક ીસા)

િસ ભગવાનની િત મા આ મા વણન છ

जो अपनी दित आप िवराजत ह परधान पदारथ नामी चतन अक सदा िनकलक महा सख सागरकौ िवसरामी जीव अजीव िजत जगम ितनकौ गन जञायक अतरजामी

24

सो िशवरप बस िसव थानक तािह िवलोिक नम िसवगामी 2

નીચ ટ પણીમા લોક આપવામા આ યા છ ત ીમ અ તચ ાચાય રચત નાટક સમયસાર કળશના લોકો છ આ લોકોનો પ બનારસીદાસ એ પ ા વાદ કય છ

શ દાથ ETH િત ( િત) = યોત િવરાજત= કાિશત પરધાન= ધાન િવસરામી (િવ ામી) =શા તરસનો ભો તા િશવગામી=મો જનાર સ ય ટ ાવક સા તીથકર આદ

અથ ETH પોતાના આ મ ાનની યોિતથી કાિશત છ સવ પદાથ મા ય છ મ ચત ય ચ છ િનિવકાર છ બ મોટા ખસ મા આનદ કર

છ સસારમા ટલા ચતન-અચતન પદાથ છ તમના ણોના ાતા ઘટઘટન ણનાર છ ત િસ ભગવાન મો પ છ મો ર ના િનવાસી છ તમન

મો ગામી વ ાન ટથી જોઈન નમ કાર કર છ 2

જનવાણીની િત (સવયા તવીસા)

जोग धर रह जोगस िभ अनत गनातम कवलजञानी तास हद- हस िनकसी सिरतासम वह त-िसध समानी यात अनत नयातम लचछन सतय सवरप िसधत बखानी ब लख न लख दरब सदा जगमािह जग िजनवानी 3 अन तधमणःत व पय ती यगा मनः अनका तमयी मितिन यमव काशताम 2

શ દાથ ETH દ- હસ = દય પી સરોવરમાથી =પિવ નધમના િવ ાન ર =િમ યા ટ કોરા યાકરણ કોષ આદના ાતા પર નય ાનથી ર હતX

25

અથ ETHઅનત ણોના ધારક કવળ ાની ભગવાન જોક 1સયોગી છ તોપણ યોગોથી થ છ તમના દય પ સરોવરમાથી નદ પ જનવાણી નીકળ ન શા પ સ મા વશી ગઈ છ તથી િસ ાતમા એન સ ય વ પ અન અનતનયા મક કહલ છ એન નધમના મમ સ ય ટ વ ઓળખ છ ખ િમ યા ટ વો સમજતા નથી આવી જનવાણી જગતમા સદા જયવત હો 3

આવા લોકોન આદ રાણમા અ ર- લ છ ક ા છ

તરમા ણ થાનમા મન વચન કાયાના સાત યોગ ક ા છ પર યોગો ારા ાનનો અ ભવ કરતા નથી

परप रणितहतोम हना नोङनभावा- द वरतमनभा य याि क मा षताया मम परम वश ः श िच माऽमत- भवत समयसार या ययवानभतः 3

કિવ યવ થા (છ દ છ પા)

ह िनहच ितहकाल स चतनमय मरित पर परनित सजोग भई जड़ता िवसफरित मोहकमर पर हत पाइ चतन पर र इ जय धतर-रस पान करत नर बहिवध न इ अब समयसार वरनन करत परम स ता होह मझ अनयास बनारिसदास किह िमटह सहज मकी अरझ 4 શ દાથ Ntildeપર પરણિત=પોતાના આ મા િસવાય અ ય ચતન-અચતન

પદાથમા અહ અન રાગ- ષ િવસ રિત (િવ િત) = ત િત કાળ= ણ કાળ ( ત વતમાન ભિવ ય) ર ચઈ=રાગ કરવો ન ચઈ=નાચ અનયાસ= થ ભણવા વગરનો ય ન કયા િવના અ ઝ= ચવણ

અથ Ntilde િન યનયથી સદાકાળ ચત ય િત પર પર પ રણિતના સમાગમથી અ ાનદશા ા ત થઈ છ મોહકમ પર િનિમ પામીન આ મા પરપદાથ મા અ રાગ કર છ એથી ધ રાનો રસ પીન નાચનાર મ ય વી દશા થઈ રહ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક હવ સમયસાર વણન

26

કરવાથી મન પરમ િવ ા ત થાઓ અન િવના ય ન િમ યા વની ચવણ પોતાની મળ મટ ઓ 4

શા માહા ય (સવયા એક ીસા)

उभयनय वरोध विसिन ःया पदाइक जनवचिस र यत य ःवय वा तमोहाः सप द समयसार त पर योितप च - रनवमनयप ा णमी त एव 4

िनहचम रप एक िववहारम अनक याही न-िवरोधम जगत भरमायौ ह जगक िववाद नािसबकौ िजन आगम ह दरसनमोह जाकौ गयौ ह सहजरप आगम मान ताक िहरदम आयौ ह अनस अखिडत अनतन अनत तज ऐसो पद परन तरत ितिन पायौ ह 5

શ દાથ Ntildeન=નય દરસનમોહ (દશનમોહ) = ના ઉદયમા વ ત વ-ાનથી પડ ય છ પદ રન ( ણપદ) =મો

અથ િન યનયમા પદાથ એક પ છ અન યવહારનયમા અનક પ છ આ નય-િવરોધમા સસાર લી ર ો છ તથી આ િવવાદન ન ટ કરનાર જનાગમ છ મા યા ાદ ભ ચ છ વન દશનમોહનો ઉદય હોતો નથી તના દયમા સહજ વભાવથી આ ામા ણક જનાગમ વશ કર છ અન તન ત કાળ જ િન ય અના દ અન અનત કાશવાન મો પદ ા ત થાય છ 5

મહોર-છાપ લાગી છNtilde યા ાદથી જ ઓળખવામા આવ છ ક આ જનાગમ છ

यवहरणनयः ःया प ा पद या- िमह िन हतपदाना ह त हःताबल बः तद प परममथ िच चम कारमाऽ पर वर हतम तः पयता नष क चत 5

િન યનયની ધાનતા (સવયા તવીસા)

27

जय नर कौइ िगर िगिरस ितिह सोइ िहत जो गह िदढबाह तय बधकौ िववहार भलौ तबल जबल िशव ापित नाह य िप य परवान तथािप सध परमारथ चतनमाह जीव अ ापक ह परस िववहारस तो परकी परछाह 6

શ દાથ ETHગ રસ =પવત પરથી બાહ =હાથ = ાની ાપિત= ા ત

અથ Ntilde મ કોઈ મ ય પહાડ ઉપરથી લપસી ય અન કોઈ હતકાર બનીન તનો હાથ મજ તાઈથી પકડ લ તવી જ ર ત ાનીઓન યા ધી મો ા ત થયો નથી યા ધી યવહાર અવલબન છ જોક આ વાત સાચી છ

તોપણ િન યનય ચત યન િસ કર છ તથા વન પરથી ભ દશાવ છ અન યવહારનય તો વન પરન આિ ત કર છ

ભાવાથ Ntildeજોક ચોથા ણ થાનથી ચૌદમા ણ થાન ધી યવહાર હોય છ પર ઉપાદય તો િન યનય જ છ કારણ ક તનાથી પદાથ અસલી વ પ ણવામા આવ છ અન યવહારનય અ તાથ હોવાથી પરમાથમા યોજન ત

નથી 6

સ ય દશન વ પ (સવયા એક ીસા)

एक व िनयतःय श नयतो या यदःया मः पण ानघनःय दशनिमह ि या तर यः पथक स य दशनमतदव िनयमादा मा च तावानयम त म वा नवत वस तितिममामा मायमकोङःत न 6

श नय िनहच अकलौ आप िचदानद अपनही गन परजायक गहत ह परन िवगयानघन सो ह िववहारमािह

28

नव त वरपी पच दवरम रहत ह पच दवर नव त व नयार जीव नयारौ लख समयकदरस यह और न गहत ह समयकदरस जोई आतम सरप सोई मर घट गटो बनारसी कहत ह 7

શ દાથ ETH1લખ= ા કર ઘટ= દય ગહ હ=ધારણ કર છ

અથ ETH િન યનયથી ચદાનદ એકલો જ છ અન પોતાના ણપયાયોમા પ રણમન કર છ ત ણ ાનનો િપડ 2પાચ ય નવ ત વમા

ર ો છ એમ યવહારથી કહવાય છ પાચ ય અન નવ ત વોથી ચતિયતા ચતન િનરાળો છ એ ાન કર અન એના િસવાય બી ર ત ાન ન કર ત સ ય દશન છ અન સ ય દશન જ આ મા વ પ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત સ ય દશન અથા આ મા વ પ મારા દયમા ગટ થાવ 7

1 લખન દશન અવલોકન આદ શ દોનો અથ નાગમમા ાય તો Ocircજો Otilde થાય છ દશનાવરણી કમના યોપશમની અપ ા રાખ છ અન ાક આ શ દોનો અથ Ocirc ાન કર Otilde લવામા આવ છ દશનમોહના અ દયની અપ ાએ છ અહ દશનમોહના અ દય જ યોજન છ

2 નાગમમા છ ય ક ા છ પણ અહ કાળ યન ગૌણ કર ન પચા તકાયન જ ય કહલ છ

વની દશા પર અ ન ટાત (સવયા એક ીસા)

अत श नयाय य योित का ःत तत नवत वगत वङ प यदक वन मचित 7

जस तण काठ वास आरन इतयािद और ईधन अनक िविध पावकम दिहय आकित िवलोिकत कहाव आग नानारप दीस एक दाहक सभाव जब गिहय तस नव त वम भयौ ह बह भषी जीव स रप िमि त अस रप किहय

29

जाही िछन चतना सकितकौ िवचार कीज ताह िछन अलख अभदरप लिहय 8

શ દાથ Ntildeઆરન=જગલના દાહક=બાળનાર અલખ=અ પી અભદ=ભદ યવહારથી ર હત

અથ ETH વી ર ત ઘાસ લાકડા વાસ અથવા જગલના અનક ધન આદ અ નમા બળ છ તમના આકાર ઉપર યાન દવાથી અ ન અનક પ દખાય છ પર જો મા દાહક વભાવ ઉપર ટ કવામા આવ તો સવ અ મ એક પ જ છ તવી જ ર ત વ ( યવહારનયથી) નવ ત વોમા અ િમ આદ અનક પ થઈ ર ો છ પર યાર તની ચત યશ ત પર િવચાર કરવામા આવ છ યાર ત ( નયથી) અ પી અન અભદ પ હણ થાય છ 8

िचरिमित नवत व छ नम नीयमान कनकिमव िनम न वणमालाकलाप अथ सतत व व यतामक प ितपदिमदमा म योित ोतमानम 8 વની દશા પર સોના ટાત (સવયા એક ીસા)

जस बनवारीम कघातक िमलाप हम नानाभाित भयौ प तथािप एक नाम ह किसक कसोटी लीक िनरख सराफ तािह बानक वान किर लत दत दाम ह तस ही अनािद प लस सजोगी जीव नव त वरपम अरपी महा धाम ह दीस उनमानस उदोतवान ठौर ठौर दसरौ न और एक आतमाही राम ह 9

શ દાથ ETHબનવાર = લડ લી =રખા િનરખ= એ છ બાન=ચમક વાન=અ સાર માણ ઉનમાન(અ માન) =સાધનમા સા યના ાનન

અ માન કહ છ મ ક માડાન જોઈન અ ન ાન કર ત

30

અથ ETH મ સો ધા ના સયોગથી અ નના તાપમા અનક પ થાય છ પર તોપણ ત નામ એક સો જ રહ છ તથા શરાફ કસોટ ઉપર કસીન તની રખા એ છ અન તની ચમક માણ કમત દ-લ છ તવી જ ર ત અ પી મહા દ તવાળો વ અના દકાળથી લના સમાગમમા નવ ત વ પ દખાય છ પર અ માન માણથી સવ અવ થાઓમા ાન વ પ એક આ મરામ િસવાય બી કાઈ નથી

ભાવાથ ETH યાર આ મા અ ભભાવમા વત છ યાર પાપત વ પ હોય છ યાર ભભાવમા વત છ યાર યત વ પ હોય છ અન યાર શમ દમ સયમભાવમા વત છ યાર સવર પ હોય છ એવી જ ર ત ભાવા વ ભાવબધ આદમા વતતો ત આ વETHબધા દ પ હોય છ તથા યાર શર રા દ જડ પદાથ મા અહ કર છ યાર જડ વ પ હોય છ પર વા તવમા આ સવ અવ થાઓમા ત વણ સમાન િનિવકાર છ 9

उदयित न नयौीरःतमित माण विचद प च न व ो याित िन पचब कमपरमिभद मो धा न सवकषङ ःम ननभवमपयात भाित न तमव 9 અ ભવની દશામા ય ટાત (સવયા એક ીસા)

जस रित-मडलक उद मिह-मडलम आतप अटल तम पटल िवलात ह तस परमातमकौ अनभौ रहत जौल तौल कह दिवधा न कह पचछपात ह नयकौ न लस परवानकौ न परवस िनचछपक वसकौ िवधस होत जात ह ज ज वसत साधक ह तऊ तहा बाधक ह बाकी राग दोषकी दसाकी कौन बात ह 10

શ દાથ ETHમ હ-મડળ= વીતળ િવલા હ=નાશ પામી ય છ પરવાન= માણ વસકો=સ દાય પરવસ ( વશ) =પહ ચ

31

અથ Ntilde વી ર ત યના ઉદયમા વી ઉપર તડકો ફલાઈ ય છ અન ધકારનો નાશ થઈ ય છ તવી જ ર ત યા ધી આ માનો અ ભવ રહ

છ યા ધી કોઈ િવક પ અથવા નય આદનો પ રહતો નથી યા નય-િવચારનો લશ પણ નથી માણની પહ ચ નથી અન િન પોનો સ દાય ન ટ થઈ ય છ પહલાની દશામા વાતો સહાયક હતી ત જ અ ભવની દશામા

બાધક થાય છ અન રાગ- ષ તો બાધક છ જ

ભાવાથ Ntildeનય તો વ નો ણ િસ કર છ અન અ ભવિસ વ નો હોય છ તથી અ ભવમા નય કામ નથી ય -પરો આદ માણ અિસ વ ન િસ કર છ યા અ ભવમા વ િસ જ છ માટ માણ પણ અનાવ યક છ િન પથી વ ની થિત સમજવામા આવ છ યા અ ભવમા આ મ-પદાથ ભાન રહ છ માટ િન પ પણ િન યોજન છ એટ જ ન હ આ ણ અ ભવની દશામા બાધા કર છ પર તમન હાિન કરનાર સમ ન થમ અવ થામા છોડવાનો ઉપદશ નથી કમ ક એમના િવના પદાથ ાન થઈ શક નથી આ નય આદ સાધક છ અન અ ભવ સા ય છ મ દડ ચ આદ સાધનો િવના ઘડાની ઉ પિ થતી નથી પર વી ર ત ઘટ પદાથ િસ થયા પછ દડ ચ આદ િવડબના પ જ થાય છ તવી જ ર ત અ ભવ ા ત થયા પછ નય-િન પ આદના િવક પ હાિનકારક છ 10

आ मःवभाव परभाविभ नमापणमा त वम मक वलीनस क प वक पजाल काशयन श नयोङ यदित 10

નયની અપ ાએ વ વ પ (અ ડ લ)

आिद अत परन-सभाव-सय ह पर-सरप-परजोग-कलपनाम ह सदा एकरस गट कही ह जनम स नयातम वसत िवराज बनम 11

શ દાથ ETHઆદ ત=સદવ જોગ=સયોગ ક પના ત=ક પનાથી ર હત

32

અથ વ આદ અવ થા િનગોદથી માડ ન ત અવ થા િસ પયાય ધી પોતાના પ ર ણ વભાવથી સ ત છ પર યોની ક પનાથી ર હત છ

સદવ એક ચત યરસથી સપ છ એમ નયની અપ ાએ જનવાણીમા ક છ

न ह वदधित ब ःप भावादयोङमी ःफटमप र तर तोङङ य य यऽ ित ा अनभवत तमव ोतमान सम तात जगदपगतमोह भय स य ःवभाव 11

હતોપદશ કિવ (31 મા ા)

सदगर कह भ जीविनस तोरह तिरत मोहकी जल समिकतरप गहौ अपन गन करह स अनभवकौ खल प लिपड भाव रागािदक इनस नह तमहारौ मल ए जड गट गपत तम चतन जस िभ तोय अर तल 12

શ દાથ ETHતોર =તોડ નાખો ગહૌ= હણ કરો પત ( ત) =અ પી તોય=પાણી

અથ ETHભ ય વોન ી ઉપદશ કર છ ક શી મોહ બધન તોડ નાખો પોતાનો સ ય વ ણ હણ કરો અન અ ભવમા મ ત થઈ વ લ ય અન રાગા દક ભાવો તમાર સાથ કોઈ સબધ નથી એ પ ટ અચતન

છ અન તમ અ પી ચત ય છો તથા પાણીથી ભ તલની પઠ તમનાથી દા છો 12

भत भा तमभतमव रभसा िनिभ ब ध सधी- य तः कल कोङ यहो कलयित याह य मोह हठात आ मा मानभवकग यम हमा य ोङयमाःत ीव िन य कमकल ककप क वकलो दवः ःवय शा तः 12

33

સ ય ટના િવલાસ વણન (સવયા એક ીસા)

कोऊ बि वत नर िनरख सरीर-घर भदगयानदि स िवचार वसत-वासतौ अतीत अनागत वरतमान मोहरस भीगयौ िचदानद लख बधम िवलासतौ बधकौ िवदािर महा मोहकौ सभाउ डािर आतमाकौ धयान कर दख परगासतौ करम-कलक-पकरिहत गटरप अचल अबािधत िवलोक दव सासतौ 13

શ દાથ ETHિવદા ર=ન ટ કર ન પક=ક ચડ ભદ ાન=આ માન શર ર આદથી ભ ણવો

અથ Ntildeકોઈ િવ ાન મ ય શર ર પી ઘરન એ અન ભદ ાનની ટથી શર ર પી ઘરમા રહનાર આ મવ નો િવચાર કર તો પહલા ત વતમાન ભિવ ય એ ણ કાળ મોહથી ર જત અન કમબધમા ડા કરતા આ માનો િન ય કર યાર પછ મોહના બધનનો નાશ કર અન મોહ વભાવ છોડ ન આ મ યાનમા અ ભવનો કાશ કર તથા કમકલકના કાદવથી ર હત અચળ અબાિધત શા ત પોતાના આ મદવન ય દખ 13

आ मानभित रित श नया मका या ानानभित रयमव कलित ब वा

आ मानमा मिन िनवय सिनक प मकोङ ःत िन यमवबोधधनः सम तात 13

ણ- ણી અભદ છ એ િવચારવાનો ઉપદશ કર છ (સવયા તવીસા)

स नयातम आतमकी अनभित िवजञान-िवभित ह सोई वसत िवचारत एक पदारथ नामक भद कहावत दोई

34

यौ सरवग सदा लिख आपिह आतम-धयान कर जब कोई मिट अस िवभावदसा तब स सरपकी ापित होई 14

શ દાથ ETHિવભાવ=પરવ ના સયોગથી િવકાર થાય છ િવ િત=સપિ

અથ Ntilde નયના િવષય ત આ માનો અ ભવ જ ાનસપદા છ આ મા અન ાનમા નામભદ છ વ ભદ નથી આ મા ણી છ ાન ણ છ તથી ણ અન ણીન ઓળખીન યાર કોઈ આ મ યાન કર છ યાર તની રાગા દ અ અવ થા નાશ પામીન અવ થા ા ત થાય છ

ભાવાથ આ મા ણી છ અન ાન તનો ણ છ એમનામા વ ભદ નથી મ અ નનો ણ ઉ ણતા છ જો કોઈ અ ન અન ઉ ણતાન ભ પાડવા ઇ છ તો ત ભ થઈ શકતા નથી તવી જ ર ત ાન અન આ માનો સહભાવી સબધ છ પણ નામભદ જ ર છ ક આ ણી છ અન આ તનો ણ છ 14

अख डतमनाकल वलदन तम तब ह- महः परममःत नः सहजम लास सदा िचद छलनिनभर सकलकालमाल बत यदकरसम लस लवण ख यलीलाियत 14

ાનીઓ ચતન (સવયા એક ીસા)

अपन ही गन परजायस वाहरप पिरनयौ ितह काल अपन अधारस अनतर-बाहर-परकासवान एकरस िख ता न गह िभ रह भौ-िवकारस चतनाक रस सरवग भिर र ौ जीव जस ल न-काकर भय ह रस खारस

35

परन-सरप अित उ ल िवगयानघन मोक होह गट िवसस िनरवारस 15

શ દાથ ETHખ તા= નતા ભૌ (ભવ) =સસાર લૌન-કાકર=મીઠાની કણી િનવારસ = યથી

અથ ETH વ પદાથ સદવ પોતાના જ આધાર રહ છ અન પોતાના જ ધારા વાહ ણ-પયાયોમા પ રણમન કર છ બા અન અ યતર એકસરખો કાિશત

રહ છ કદ ઘટતો નથી ત સસારના િવકારોથી ભ છ તમા ચત યરસ એવો ઠાસોઠાસ ભય છ વીર ત મીઠાની ગાગડ ખારાશથી ભર ર હોય છ આવો પ ર ણ વ પ અ યત િનિવકાર િવ ાનઘન આ મા મોહના અ યત યથી મન ગટ થાઓ 15

एष ानघनो िन यमा मा िस मभी सिभः सा य-साधकभावन धकः समपाःयताम 15

સા ય-સાધક વ પ અથવા ય અન ણ-પયાયોની અભદ િવવ ા (કિવ )

जह वधमर कमरछय लचछन िसि समािध सािधपद सोई स पयोग जोग मिहमिडत साधक तािह कह सब कोई य परतचछ परोचछ रपस साधक सािध अवसथा दोई दहकौ एक गयान सचय किर सव िसववछक िथर होई 16

શ દાથ ETH વધમ=અિવનાશી વભાવ સા ય= ઇ ટ અબાિધત અન અિસ હોય પયોગ=વીતરાગ પ રણિત િસવવછક=મો નો અભલાષી િથર= થર

અથ ETHસવ કમ-સ હથી ર હત અન અિવનાશી વભાવ સ હત િસ પદ સા ય છ અન મન વચન કાયાના યોગોસ હત ોપયોગ પ અવ થા સાધક છ

36

તમા એક ય અન એક પરો છ આ બન અવ થાઓ એક વની છ એમ હણ કર છ ત જ મો નો અભલાષી થર-ચ થાય છ

ભાવાથ ETHિસ અવ થા સા ય છ અન અરહત સા ાવક સ યક વી આદ અવ થાઓ 1સાધક છ એમા ય -પરો નો ભદ છ આ બધી અવ થાઓ એક વની છ એમ ણનાર જ સ ય ટ હોય છ 16

1 વ અવ થા સાધક અન ઉ ર અવ થા સા ય હોય છ

दशन ानचा रऽ वादक वतः ःवयम मचकोङमचक ा प सममा मा माणतः 16

ય અન ણ-પયાયોની ભદ-િવવ ા (કિવ )

दरसन-गयान-चरन ि गनातम समलरप किहय िववहार िनहच-दि एकरस चतन भदरिहत अिवचल अिवकार समयकदसा मान उभ नय िनमरल समल एक ही बार य समकाल जीवकी पिरनित कह िजनन गह गनधार 17

શ દાથ ETHસમલ=અહ સમલ શ દથી અસ યાથ અ તાથ યોજન છ િનમલ=આ શ દથી અહ સ યાથ તાથ યોજન છ ઉભ નય=બ નય (િન યનય અન યવહારનય) ગનધાર=ગણધર (સમવસરણના ધાન આચાય)

અથ ETH યવહારનયથી આ મા દશન ાન ચા ર Ntildeએ ણ ણ પ છ આ યવહારનય િન યનયની અપ ાએ અ તાથ છ િન યનયથી આ મા એક ચત યરસસપ અભદ િન ય અન િનિવકાર છ આ બ િન ય અન યવહારનય સ ય ટન એક જ કાળમા માણ છ એવી એક જ સમયમા વની િનમળ અન સમળ પ રણિત જનરા કહ છ અન ગણધર વામીએ ધારણ

કર છ 17

37

दशन ानचा रऽ िभः प रणत वतः एकोङ प ऽःवभाव वा यवहारण मचकः 17

યવહારનયથી વ વ પ (દોહરા)

एकरप आतम दरव गयान चरन दग तीन भदभाव पिरनामस िववहार स मिलन 18

અથ ETHઆ મ ય એક પ છ તન દશન ાન ચા ર - ણ ભદ પ કહ ત યવહાર નય છNtildeઅસ યાથ છ 18

દોહરા Ntilde ત ભદ િવક પ હ ત ત સબ િવવહાર િનરાબાધ િનરક પ સો િન ય નય િનરધાર

परमाथन त य ात व योितषककः सवभावा तर विसःवभाव वादमचकः 18

િન યનયથી વ વ પ (દોહરા)

जदिप समल िववहारस पयत-सकित अनक तदिप िनयत-नय दिखय स िनरजन एक 19

શ દાથ ETHિનયત=િન ય િનરજન=કમમળ ર હત

અથ ETHજોક યવહારનયની અપ ાએ આ મા અનક ણ અન પયાયવાળો છ તોપણ િન યનયથી જોવામા આવ તો એક િનરજન જ છ 19

आ मन तयवाल मचकामचक वयोः दशन ानचा रऽः सा यिस न चा यथा 19

િન યનયથી વ વ પ (દોહરા)

एक दिखय जािनय रिम रिहय एक ठौर समल िवमल न िवचािरय यह िसि निह और 20

શ દાથ ETHરિમ ર હય=િવ ામ લવો ઇક ઠૌર=એક થાન

38

અથ ETHઆ માન એક પ વો અથવા એક પ જ ણવો જોઈએ તથા એકમા જ િવ ામ લવો જોઈએ િનમળ-સમળનો િવક પ ન કરવો જોઈએ એમા જ સવિસ છ બીજો ઉપાય નથી

ભાવાથ ETHઆ માન િનમળ-સમળના િવક પ ર હત એક પ વો ત સ ય દશન છ એક પ ણવો ત સ ય ાન છ અન એક પમા જ થર થ ત સ યકચા ર છ એ જ મો નો ઉપાય છ 20

कथम प समपा ऽ वम यकतायाः अपिततिमदमा म योित छद छम सततमनभवामोङन तचत यिच न खल न खल यःमाद यथा सा यिस ः 20

અ ભવની શસા (સવયા એક ીસા)

जाक पद सोहत सलचछन अनत गयान िवमल िवकासवत जयोित लहलही ह य िप ि िवधरप िववहारम तथािप एकता न तज यौ िनयत अग कही ह सो ह जीव कसीह जगितक सदीव ताक धयान किरबक मरी मनसा उनही ह जात अिवचल िरि होत और भाित िसि नाह नाह नाह याम धोखो नाह सही ह 21

શ દાથ Ntilde ગિત= ત મનસા=અભલાષા ઉનહ હ=તયાર થઈ છ અિવચલ ર =મો ધોખો=સદહ

અથ Ntildeઆ મા અનત ાન પ લ ણથી લ ત છ તના ાનની િનમળ કાશવાળ યોિત જગી રહ છ જોક ત યવહારનય થઈ ણ પ છ તોપણ

િન યનયથી એક જ પ છ ત કોઈ પણ તથી સદા યાન કરવાન મા ચ ઉ સાહ બ છ એનાથી જ મો ા ત થાય છ અન કોઈ બીજો ઉપાય કાય િસ થવાનો નથી નથી નથી એમા કોઈ શકા નથી બલ લ સ ય છ 21

દશન ાન ચા ર અહ વારવાર OcircનથીOtilde એમ કહ ન કથન સમથન ક છ

कथम प ह लभ त भद व ानमला ETH मचिलतमनभित य ःवतो वा यतो वा ितफलनिनम नाङन तभावःवभाव ETH मकरवद वकारा सतत ःयःत एव 21

39

ાતાની અવ થા (સવયા એક ીસા)

क अपन पद आप सभारत क गरक मखकी सिन बानी भदिवजञान जगयो िजिनहक

गटी सिववक-कला-रसधानी भाव अनत भए ितिबिबत जीवन मोख दसा ठहरानी त नर दपरन जय अिवकार रह िथररप सदा सखदानी 22

શ દાથ રસધાની=શ ત વન મોખદશા= ણ અહ જ મો ા ત કર ા

અથ પોતાની ત પોતા વ પ સભાળવાથી અથવા ી ના ખારિવદ ારા ઉપદશ સાભળવાથી મન ભદ ાન ત થ છ અથા વપર િવવકની ાનશ ત ગટ થઈ છ ત મહા માઓન વન ત અવ થા ા ત થઈ ય છ તમના િનમળ દપણ વા વ છ આ મામા અનત ભાવ ઝળક

છ પર તનાથી કાઈ િવકાર થતો નથી તઓ સદા આનદમા મ ત રહ છ 22

આ નસ ગક સ ય દશન છ આ અિધગમજ સ ય દશન છ

यजत जग ददानी मोहमाज मलीढ रसयत रिसकाना रोचन ानम त इह कथम प ना माङना मना साकमकः कल कलयित काल वा प तादा यव म 22

ભદિવ ાનનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

याही वतरमानसम भ िनकौ िमटौ मौह लगयौ ह अनािदकौ पगयौ ह कमरमलस उद कर भदजञान महा रिचकौ िनधान उरकौ उजारौ भारौ नयारौ दद-दलस

40

जात िथर रह अनभौ िवलास गह िफिर कबह अपनपौ न कह पदगलस यह करतित य जदाई कर जगतस पावक जय िभ कर कचन उपलस 23

શ દાથ ETHિનધાન=ખ નો દ ( ) =સશય ઉપલ=પ થર મહા ચ= ઢ ાન જગત=જ મ-મરણ પ સસાર

અથ Ntildeઆ સમય જ ભ ય વોનો અના દકાળથી લાગલો અન કમમળથી મળલો મોહ ન ટ થઈ વ એ ન ટ થઈ જવાથી દયમા મહા કાશ કરનાર સશય-સ હન મટાડનાર ઢ ાનની ચ- વ પ ભદ-િવ ાન ગટ થાય છ એનાથી વ પમા િવ ામ અન અ ભવનો આનદ મળ છ તથા શર રા દ લ પદાથ મા કદ અહ રહતી નથી આ યા તમન સસારથી એવી ર ત ભ કર નાખ છ મ અ ન વણન ક કા (પ થર)થી ભ કર દ છ 23

अिय कथम प म वा त वकौतहली स- ननभव भव म ः पा व मह म पथगथ वलसत ःव समालो य यन यजिस झिगित म या साकमक वमोह 23

પરમાથની િશ ા (સવયા એક ીસા)

बानारसी कह भया भ सनौ मरी सीख कह भाित कसहक ऐसौ काज कीिजए एकह महरत िमथयतकौ िवधस होइ गयानक जगाइ अस हस खोिज लीिजए वाहीकौ िवचार वाकौ धयान यह कौतहल य ही भिर जनम परम रस पीिजए तिज भव-वासकौ िवलास सिवकाररप अतकिर मौहकौ अनतकाल लीिजए 24

41

શ દાથ Ntildeક ભાિત=કોઈપણ ઉપાયથી કસ ક=પોત કોઈ કારનો બનીન હસ=આ મા કૌ હલ= ડા ભવ-વાસકૌ િવલાસ=જ મ-મરણમા ભટક અનતકાળ જએ=અમર થઈ વ અથા િસ પદ ા ત કરો

અથ ETHપ બનારસીદાસ કહ છNtildeહ ભાઈ ભ ય મારો ઉપદશ સાભળો ક કોઈ પણ ઉપાયથી અન કોઈ પણ કારનો બનીન એ કામ કર થી મા ત તન માટ િમ યા વનો ઉદય ન રહ ાનનો શ ત થાય

આ મ વ પની ઓળખાણ થાય જદગીભર તનો જ િવચાર ત જ યાન તની જ લીલામા પરમરસ પાન કરો અન રાગ- ષમય સસાર પ ર મણ છોડ ન તથા મોહનો નાશ કર ન િસ પદ ા ત કરો 24

lowast બ ઘડ અથા 48 િમિનટમા એક સમય ઓછો

का यव ःनपय त य दश दशो धा ना िन ध त य धामो ाममह ःवना जनमनो मण त पण च द यन विनना सख ौवणयोः सा ा र तोङमतम व ाःतङ सहॐल णधराःतीथ राः सरयः 24 તીથકર ભગવાનના શર રની િત (સવયા એક ીસા)

जाक दह- ितस दस िदसा पिव भई जाक तज आग सब तजवत रक ह जाकौ रप िनरिख थिकत महा रपवत जाकी वप-वासस सवास और लक ह जाकी िद धिन सिन वणक सख होत जाक तन लचछन अनक आइ ढक ह तई िजनराज जाक कह िववहार गन िनहच िनरिख स चतनस चक ह 25

શ દાથ ETHવ -વાસસ =શર રની ગધથી ક= પાઈ ગયા ક= વશ કય ક= દા

અથ ETH મના શર રની આભા (તજ)થી દશ દશાઓ પિવ થાય છ ના તજ આગળ બધા તજવાળો1 લ ત થાય છ મ પ જોઈન મહા પવાન2

42

હાર માન છ મના શર રની ગધ પાસ બધી ગધ3 પાઈ ય છ મની દ યવાણી સાભળવાથી કાનોન ખ થાય છ મના શર રમા અનક ભ લ ણો4 આવી વ યા છ એવા તીથકર ભગવાન છ તમના આ ણો યવહારનયથી ક ા છ િન યનયથી ઓ તો આ માના ણોથી આ દહાિ ત ણો ભ છ 25

1 ય ચ મા વગર 2 ઇ કામદવ વગર 3 મદાર પા ર ત વગર લોની 4 કમળ ચ વ ક પ િસહાસન સ આદ 1008 લ ણ

िन यम वकारस ःथतसवागमपवसहजलाव य अ ोभिमव समि जन ि प पर जयित 26

जाम वालपनौ तरनापौ व पनौ नािह आय-परजत महारप महाबल ह िबना ही जतन जाक तनम अनक गन अितस-िवरामजान काया िनमरल ह जस िबन पवन सम अिवचलरप तस जाक मन अर आसन अचल ह ऐसौ िजनराज जयवत होउ जगतम जाकी सभगित महा सकतकौ फल ह 26

શ દાથ -ત નાપૌ= વાની કાયા=શર ર અિવચળ= થર ભગિત= ભભ ત

અથ ETH મન બાળ ત ણ અન પ 1 નથી મન વનભર અ યત દર પ અન અ લ બળ રહ છ મના શર રમા વતઃ વભાવથી જ અનક ણો અન અિતશયો2 બરા છ તથા શર ર અ યત ઉ વળ3 છ મ મન

અન આસન પવનની લહરોથી ર હત સ સમાન થર છ ત તીથકર ભગવાન સસારમા જયવત હો મની ભભ ત ઘણા મોટા યના ઉદય ા ત થાય છ 26

1 બાળકની પઠ અ ાનપ વાનીની પઠ મદા ધપ અન ની પઠ દહ ણપ હો નથી 2 ચો ીસ અિતશય 3 પરસવો નાક કાન આદ મળર હત છ

જનરાજ યથાથ વ પ (દોહરા)

43

िजनपद नािह शरीरकौ िजनपद चतनमािह िजनवनरन कछ और ह यह िजनवनरन नािह 27

શ દાથ ETHઔર=બી જન= જત ત જન અથા મણ કામ- ોધા દ શ ઓન યા છ 27

અથ ETHઆ (ઉપર કહ ) જન-વણન નથી જન-વણન એનાથી ભ છ કારણ ક જનપદ શર રમા નથી ચતનાર ચતનમા છ

ाकारकविलताबरमपवनराजीिनगीणभिमतल पबतीव ह नगरिमद प रखावलयन पाताल 25

લ અન ચત યના ભ વભાવ ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

ऊच ऊच गढ़क कगर य िवराजत ह मान नभलोक गीिलवक दात दीयौ ह सोह चह ओर उपवनकी सघनताई घरा किर मानौ भिमलोक घिर लीयौ ह गिहरी गभीर खाई ताकी उपमा बनाई नीचौ किर आनन पताल जल पीयौ ह ऐसो ह नगर याम नपकौ न अग कोऊ य ही िचदानदस सरीर िभ कीयौ ह 28

શ દાથ ETHગઢ= ક લો નભલોક= વગ આનન=મો

અથ ETH નગરોમા મોટા મોટા ચા ક લા છ ના કાગરા એવા શોભ છ ણ ક વગન ગળ જવાન માટ દાત જ ફલા યા છ ત નગરની ચાર તરફ

સઘન બગીચા એવા શોભી ર ા છ ણ મ યલોકન જ ઘર લીધો છ અન ત નગરની એવી મોટ ડ ખાઈઓ છ ક ણ તમણ ની ખ કર ન પાતાળ લોક જળ પી લી છ પર ત નગરથી રા ભ જ છ તવી જ ર ત શર રથી આ મા ભ છ

ભાવાથ ETHઆ માન શર રથી સવથા ભ ગણવો જોઈએ શર રના કથનન આ મા કથન ન સમજ

44

તીથકરના િન ય વ પની િત (સવયા એક ીસા)

जाम लोकालोकक सभाव ितभास सब जगी गयान सकित िवमल जसी आरसी दसरन उ ोत लीयौ अतराय अत कीयौ गयौ महा मोह भयौ परम महारसी सनयासी सहज जोगी जोगस उदासी जाम

कित पचासी लिग रही जिर छारसी सोह घट मिदरम चतन गटरप ऐसौ िजनराज तािह बदत बनारसी 29

શ દાથ ETH િતભાસ= િત બબત થાય છ દશન=અહ કવળદશન યોજન છ છારસી=રાખ સમાન

અથ ETH મન એ ાન ત થ છ ક મા દપણની પઠ લોકાલોકના ભાવ િત બબત થાય છ મન કવળદશન ગટ થ છ મ તરાય કમ નાશ પા છ મન મહામોહકમનો નાશ થવાથી પરમ સા અથવા મહા સ યાસી અવ થા ા ત થઈ છ મણ વાભાિવક યોગો ધારણ કયા છ તોપણ યોગોથી િવર ત છ મન મા પચાસી1 િતઓ બળ ગયલી સ દર ની રાખની પઠ લાગલી છ એવા તીથકરદવ દહ પ દવાલયમા પ ટ ચત ય િત શોભાયમાન થાય છ તમન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 29

1-અશાતા વદનીય 2-દવગિત 3-ઔદા રક 4-વ યક 5-આહારક 6-તજસ 7-કામાણ પાચ બધન-8-ઔદા રક 9-વ યક 10-આહારક 11-તજસ 12-કામાણ પાચ સઘાત-13-ઔદા રક 14-વ યક 15-આહારક 16-તજસ 17-કામાણ છ સ થાન 18-સમચ ર સ થાન 19- ય ોધપ રમડલ 20- વાિતક 21-બાવન 22- જક 23- ડક ણ ગોપાગ 24-ઔદા રક 25-વ યક 26-આહારક છ સહનન-27-વ ષભનારાચ 28- જનારાચ 29-નારાચ 30-

અધનારાચ 31-ક લક 32- ફા ટક પાચ વણ 33-કાળો 34-લીલો 35-પીળો 36-સફદ 37-લાલ બ ગધ 38- ગધ 39- ગધ પાચ રસ-40-તીખો 41-ખાટો 42-કડવો 43-મીઠો-44-કષાયલો આઠ પશ-45-કોમળ 46-કઠોર 47-ઠડો 48-ગરમ 49-હલકો 50-ભાર 51- ન ધ 52- 53-દવગિત ાયો યા વ 54-અ લ 55-ઉપઘાત 56-પરઘાત 57-ઉ છવાસ 58- શ ત િવહાયોગિત 59-અ શ ત િવહાયોગિત 60-અપયા તક 61- યક શર ર 62- થર 63-અ થર 64- ભ 65-અ ભ 66- ભગ 67- વર 68- વર 69-અનાદય 70-અયશઃક િત 71-િનમાણ 72-નીચગો 73-શાતાવદનીય 74-મ ય ગિત 75-મ યા 76-પચ ય િત 77-મ યગિત ાયો યા વ 78- સ 79-બાદર 80-પયા તક 81- ભગ 82-આદય 83-યશઃક િત 84-તીથકર 85-ઉ ચગો

45

एक व यवहारतो न त पनः काया मनोिन या- नःःतोऽ यवहारतोङ ःत वपषः ःत या न त वतः ःतोऽ िन यत तो भवित िच ःत यव सव भव- नातःतीथकरःतवो रबलादक वमा म गयोः 27

િન ય અન યવહારની અપ ાએ શર ર અન જનવરનો ભદ (કિવ )

तन चतन िववहार एकस िनहच िभ िभ ह दोइ तनकी थित िववहार जीवथित िनयतदि िमथया थित सोइ िजन सो जीव जीव सो िजनवर तन िजन एक न मान कोइ ता कारन तनकी ससतितस िजनवरकी ससतित निह होइ 30

અથ ETH યવહારનયમા શર ર અન આ માની એકતા છ પર િન યનયમા બ દા- દા છ યવહારનયમા શર રની િતન વની િત ગણવામા આવ છ પર િન યનયની ટથી ત િત િમ યા છ િન યનયમા જનરાજ છ ત જ વ છ અન વ છ ત જ જનરાજ છ આ નય શર ર અન આ માન એક નથી માનતો એ કારણ િન યનયથી શર રની િત ત જનરાજની િત થઈ શકતી નથી 30

વ વ પની ા તમા ત લ મી ટાત (સવયા એક ીસા)

इित प रिचतत वरा मकायकताया नय वभजनय या य तम छा दतायाम अवरतित न बोधो बोधमवा कःय ःवरसभसक ःफट नक एव 28

जय िचरकाल गडी वसधामिह भिर महािनिध अतर गझी कोउ उखािर धर मिह ऊपिर

46

ज दगवत ितनह सब सझी तय यह आतमकी अनभित पडी जड़भाउ अनािद अरझी न जगतागम सािध कही गर लचछन-विद िवचचछन बझी 31

શ દાથ ETH ર=ઘણી ઝી= પાયલી મ હ= વી અ ઝી= ચવાયલી િવચ છન (િવચ ણ) =ચ ર લ છનવ દ=લ ણોના ણનાર ઝી=સમ યા

અથ ETH વી ર ત ઘણા સમયથી વીની દર દટાયલા ઘણા ધનન ખોદ ન કોઈ બહાર ક દ તો ટવાળાઓન ત બ દખાવા લાગ છ તવી જ ર ત અના દકાળથી અ ાનભાવમા દબાયલ આ મ ાનની સપિ ન ી એ નય ત અન આગમથી િસ કર ન સમ વી છ તન િવ ાનો લ ણ વડ ઓળખીન હણ કર છ

િવશષ ETHઆ છદમા Ocirc ગવતOtilde પદ આ છ ત વી ર ત બહાર કાઢ ધન પણ ખોવાળાન જ દખાય છNtilde ધળોઓન નથી દખા તવી જ ર ત ી ારા બતાવવામા આવ ત વ ાન ત ટ ભ યોન ા ત થાય છ દ ઘ

સસાર અન અભ યોની મા નથી આવ 31

अवतरित न याव म य तनवगा- दनवमपरभाव याग ा त ः झ टित सकलभावर यद य वम ा ःवयिमय मनभितःतावदा वबभव 29

ભદિવ ાનની ા તમા ધોબીના વ ટાત (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ जन गयौ धोबीक सदन तीन पिहरयौ परायौ व मरौ मािन र ो ह धनी दिख क ौ भया यह तौ हमारौ व िचनह पिहचानत ही तयागभाव ल ौ ह तसही अनािद प लस सजोगी जीव सगक ममतवस िवभाव ताम ब ौ ह

47

भदजञान भयौ जब आपौ पर जानयौ तब नयारौ परभावस सवभाविनज ग ौ ह 32

શ દાથ ETHસદન=ઘર િવભાવ=પરવ ના સયોગથી િવકાર થાય ત

અથ ETH મ કોઈ મ ય ધોબીના ઘર ય અન બી કપ પહર ન પોતા માનવા લાગ પર ત વ નો મા લક જોઈન કહ ક આ તો મા કપ છ તો ત મ ય પોતાના વ ચ જોઈન યાગ કર છ તવી જ ર ત આ કમસયોગી વ પ ર હના મમ વથી િવભાવમા રહ છ અથા શર ર આદન પોતા માન છ પર ભદિવ ાન થતા યાર વ-પરનો િવવક થઈ ય છ તો રાગા દ ભાવોથી ભ પોતાના િનજ- વભાવ હણ કર છ 32

િન મા સ ય વ પ (અ ડ લ છદ)

सवतः ःवरसिनभरभाव चतय ःवयमह ःविमहकम ना ःत ना ःत मम क न मोहः श िच नमहोिनिधर ःम 30

कह िवचचछन परष सदा म एक ह अपन रसस भरयौ आपनी टक ह मोहकमर मम नािह नािह मकप ह स चतना िसध हमारौ रप ह 33

શ દાથ ETHટક=આધાર મમ=મા િસ =સ

અથ ETH ાની ષ એવો િવચાર કર છ ક સદવ એકલો પોતાના ાન-દશન રસથી ભર ર પોતાના જ આધાર મ ળનો પ મોહકમ મા વ પ નથી નથી મા વ પ તો ચત યિસ છ 33

અહ બ વાર OcircનથીOtilde કહ ન િવષય સમથન ક છ

इित सित सह सवर यभाव ववक ःवयमयमपयोगो बदा मानमकम क टतपरमाथदशन ानव ः कतप रणितरा माराम एव व ः 31

ત વ ાન થતા વની અવ થા વણન (સવયા એક ીસા)

त वकी तीितस लखयौ ह िनजपरगन दग जञानचरन ि िवध पिरनयौ ह

48

िवसद िववक आयौ आछौ िवसराम पायौ आपहीम आपनौ सहारौ सोिध लयौ ह कहत बनारसी गहत परषारथक सहज सभावस िवभाव िमिट गयौ ह प ाक पकाय जस कचन िवमल होत तस स चतन काशरप भयो ह 34

શ દાથ ETH તીિત= ાન િવશદ=િનમળ િવસરામ (િવ ામ) =ચન સોિધ=ગોતીન પ ાક પકાય સ કચન િવમલ હોત=અ સોનાના નાના નાના કડા કર ન કાગળ વા પાતળા બનાવ છ તન પ ા કહ છ ત પ ાઓન મી તલ વગર રસાયણથી અ નમા પકવ છ તથી સો અ યત થઈ ય છ આ ર ત કર સો નશનલ પાટલો વગર કરતા ઘણી ચી ત હોય છ

અથ ETHત વ ાન થતા વ-પર ણની ઓળખાણ થઈ થી પોતાના િનજ ણ સ ય દશન ાન ચા ર મા પ રણમન ક છ િનમળ ભદ-િવ ાન થવાથી ઉ મ િવ ામ મ યો અન પોતાના વ પમા જ પોતાનો સહાયક ગોતી લીધો પ બનારસીદાસ કહ છ ક આ ય નથી પોતાની મળ જ િવભાવ પ રણમન ન ટ થઈ ગ અન આ મા એવો કાિશત થયો મ રસાયણમા સોનાના પ ા પકવવાથી ત ઉ વળ થઈ ય છ 34

म ज त िनभरममी सममव लोका आलोकम छलित शा तरस समःताः आ ला य वमितरःक रणी भरण ो म न एष भगवानबोधिस धः 32

વ વભાવની ા તમા નટ ટાત (સવયા એક ીસા)

जस कोउ पातर बनाय व आभरन आवित अखार िनिस आडौ पट किरक दह ओर दीविट सवािर पट दिर कीज सकल सभाक लोग दख दि धिरक तस गयान सागर िमथयाित िथ भिद किर

49

उमगयौ गट र ौ ितह लोक भिरक ऐसौ उपदश सिन चािहए जगत जीव स ता सभार जग जालस िनसिरक 35

શ દાથ ETHપા ર(પા ા) =નટ નાચનાર અખાર=નાટ શાળામા િનિશ=રાિ પટ=વ પડદો િથ=ગાઠ િનસ રક=નીકળ ન

અથ ETH મ નટ રા વ ા ષણોથી સ જ થઈન નાટ શાળામા પડદાની પાછળ આવીન ઊભી રહ છ તો કોઈન દખાતી નથી પર યાર બ તરફના દ વા ઠ ક કર ન પડદો ખસડ લવામા આવ છ તો સભાના બધા માણસોન પ ટપણ દખાય છ તવી જ ર ત ાનનો સ આ મા િમ યા વના પડદામા ઢકાઈ ર ો હતો ત ગટ થયો ણલોકનો ાયક થશ ી કહ છ ક હ જગતના વો આવો ઉપદશ સાભળ ન તમાર જગતની ળમાથી નીકળ ન પોતાની તાની સભાળ કરવી 35

એ માણ રગ િમકા ણ થઈ 1

થમ અિધકારનો સાર

આ મપદાથ િનિવક પ દહાતીત ચ ચમ કાર િવ ાનઘન આનદકદ પરમદવ િસ સમાન છ વો ત અના દ છ તવો અનત પણ છ અથા ન ત ઉ પ થયો છ અન ન કદ ન ટ થશ જોક ત પોતાના વ પથી વ છ છ પર સસાર દશામા યારથી ત છ યારથી અથા અના દકાળથી શર રથી સબ છ અન કમકા લમાથી મલન છ મ સો ખાણની દર કાદવ સ હત રહ છ પણ ભ ીમા તપાવવાથી સો થઈ ય છ અન કા લમા દ થઈ ય છ તવી જ ર ત સ ય તપNtilde યપણ લ યાનની અ ન ારા વા મા થઈ ય છ અન કમકા લમા દ થઈ ય છ વી ર ત ઝવર કાદવવાળા સોનાન

ઓળખીન સોનાની કમત દNtildeલ છ તની જ ર ત ાનીઓ અિન ય અન મળથી ભરલા શર રમા ણ ાન અન ણ આનદમય પરમા માનો અ ભવ કર છ

યાર કપડા ઉપર મલ મી ય છ યાર મલન કહવાય છ લોકો તનાથી લાિન કર છ અન િન પયોગી બતાવ છ પર િવવક ટથી િવચારવામા આવ તો કપ પોતાના વ પથી વ છ છ સા -પાણી િનિમ જોઈએ બસ

50

મલસ હત વ ની મ કદમસ હત આ માન મલન કહવો એ યવહારનયનો િવષય છ અન મલથી દા વ છ વ ની મ આ માન કમકા લમાથી દો જ ગણવો ત િન યનયનો િવષય છ અભ ાય એ છ ક વન ખરખર કમકા લમા લાગતી નથી કપડાના મલની મ ત શર ર આદથી બધાયો છ ભદિવ ાન પ સા અન સમતારસ પ જળ ારા ત વ છ થઈ શક છ તા પય એ છ ક વન દહથી ભ - ણનાર િન યનય છ અન શર રથી ત મય રાગ- ષ-મોહથી મલન કમન આધીન કહવાવાળો યવહારનય છ યા થમ અવ થામા આ નય ાન ારા વની અન અ પ રણિતન સમ ન પોતાના વ પમા લીન થ એ જ નામ અ ભવ છ અ ભવ ા ત થયા પછ નયોનો િવક પ પણ રહતો નથી તથી કહ પડશ ક નય થમ અવ થામા સાધક છ અન આ મા વ પ સમ યા પછ નયો કામ નથી

ણોના સ હન ય કહ છ વના ણ ચત ય ાન દશન આદ છ યની હાલતન પયાય કહ છ વની પયાયો નર નારક દવ પ આદ છ ણ અન પયાયો િવના ય હો નથી અન ય િવના ણ પયાય હોતા નથી

તથી ય અન ણ-પયાયોમા અ યિત ર ત ભાવ છ યાર પયાયન ગૌણ અન યન ય કર ન કથન કરવામા આવ છ યાર નય યાિથક કહવાય છ અન યાર પયાયન ય તથા યન ગૌણ કર ન કથન કરવામા આવ છ યાર નય પયાયાિથક કહવાય છ ય સામા ય હોય છ અન પયાય િવશષ હોય છ તથી યાિથક અન પયાયાિથક નયના િવષયમા સામા ય-િવશષ તર રહ છ વ વ પ િન યનયથી આ છ યવહારનયથી આ છ યાિથકનયથી

આ છ પયાયાિથકનયથી આ છ યવહારનયથી આ છ પયાયાિથકનયથી આ છ અથવા નયોના ભદો િન યનય અ િન યનય સ ત યવહારનય અસદ ત યવહારનય ઉપચ રત યવહારનય ઇ યા દ િવક પ ચ મા અનક તરગો ઉ પ કર છ એનાથી ચ ન િવ ામ મળ શકતો નથી તથી કહ જોઈએ ક નયના ક લોલ અ ભવમા બાધક છ પર પદાથ યથાથ વ પ ણવા અન સવભાવ-િવભાવન ઓળખવામા સહાયક અવ ય છ તથી નય િન પ અન માણથી અથવા મ બન તમ આ મ વ પની ઓળખાણ કર ન સદવ તના િવચાર તથા ચતવનમા લા યા રહ જોઈએ

51

અ વ ાર (2)

અ વ અિધકાર વણન કરવાની િત ા (દોહરા)

जीव त व अिधकार यह क ौ गट समझाय अब अिधकार अजीवकौ सनह चतर िचत लाय 1

શ દાથ ETH ચ ર=િવ ાન ચ =મન લાય=લગાડ ન

અથ Ntildeઆ પહલો અિધકાર વત વનો સમ વી ક ો હવ અ વત વનો અિધકાર કહ છ હ િવ ાનો ત મન દઈન સાભળો 1

(સવયા એક ીસા)

जीवाजीव ववकपकल शा याय पाषदाः नाससारिनब ब धन विध वसा श ःफटत आ माराममन तधाम महसा य ण िन यो दत धीरोदा मनाकल वलसित ान मनो ालादयत 1 મગલાચરણ ભદિવ ાન ારા ા ત ણ ાનન વદન

परम तीित उपजाय गनधरकीसी अतर अनािदकी िवभावता िवदारी ह भदगयान दि स िववककी सकित सािध चतन अचतनकी दसा िनरवारी ह करमकौ नासकिर अनभौ अभयास धिर िहएम हरिख िनज उ ता सभारी ह अतराय नास भयौ स परकास थयौ गयानकौ िवलास ताकौ वदना हमारी ह 2

52

શ દાથ Ntilde તીિત= ાન િવભાવના=િમ યાદશન િવદાર =નાશ કય િનરવાર = ર કર હએમ= દયમા હર ખ=આનદત થઈન ઉ તા=ઉ ટતા િવલાસ=આનદ

અથ ETHગણધર વામી ઢ ાન ઉ પ કર ન અના દકાળથી લાગલ તરગ િમ યા વ ન ટ ક અન ભદ ાનની ટથી ાનની શ ત િસ કર ન વNtildeઅ વનો િનણય કય પછ અ ભવનો અ યાસ કર ન કમ નો નાશ કય તથા દયમા હિષત થઈન પોતાની ઉ ટતા સભાળ થી તરાયકમ નાશ પા અન આ માનો કાશ અથા ણ ાનનો આનદ ગટ થયો તન મારા નમ કાર છ 2

આ મા શાસનમા આ ા આદ દસ કારના સ ય વોમાથી ગણધર વામીન અવગાઢ સ ય વ ક છ

वरम कमपरणाकायकोलाहलन ःवयम प िनभतः सन पय ष मासमकम दयसरिस पस प ला नधा नो नन कमनपल धभाित क चोपल धः 2

ી ની પારમાિથક િશ ા (સવયા એક ીસા)

भया जगवासी त उदासी वहक जगतस एक छ मिहना उपदश मरौ मान र और सकलप िवकलपक िवकार तिज बिठक एकत मन एक ठौर आन र तरौ घट सर ताम तही ह कमल ताकौ तही मधकर वह सवास पिहचान र

ापित न वहह कछ ऐसौ त िवचारत ह सही वहह ापित सरप य ही जान र 3

શ દાથ ETHજગવાસી=સસાર ઉદાસી=િવર ત ઉપદશ=િશખામણ સકલપ-િવકલપ (સક પ-િવક પ) =રાગ- ષ િવકાર=િવભાવ પ રણિત ત જ=છોડ ન એકત (એકા ત) =એકલો યા કોઈ અવાજ ઉપ વ વગર ન હોય યા

53

ઠૌ = થાન ઘટ= દય સર=તળાવ મ કર=ભમરો વાસ=પોતાની ગધ ાપિત ( ા ત) =િમલન હ=થશ સહ =ખરખર ય હ =એ જ

અથ ETHહ ભાઈ સસાર વ સસારથી િવરકત થઈન એક છ મ હના1 માટ માર િશખામણ માન અન એકા ત થાનમા બસીન રાગ- ષના તરગો છોડ ન ચ ન એકા કર તારા દય પ સરોવરમા જ કમળ બન અન જ ભમરો બનીન પોતના વભાવની ગધ લ જો એમ િવચાર ક એનાથી કાઈ ન હ મળ તો િનયમથી વ પની ા ત થશ આ મિસ એ જ ઉપાય છ

િવશષ ETHઆ િપડ થ2 યાન છ પોતાના ચ પ સરોવરમા સહ દળ કમળ ક પત કર ન ાણાયામ કરવામા આવ છ થી યાન થર થાય અન ાન ણ ગટ થાય છ 3

1 અહ પાઠમા છ મ હના માટ ક છ ત સામા ય કથન છ સ ય દશનની ા તનો જઘ યકાળ ત ત અન ઉ ટ અનતકાળ છ િશ યન માગમા લગાડવાની ટથી જઘ ય અન ઉ ટકાળ ન બતાવતા છ મ હના માટ રણા કર છ છ મ હનામા સ ય દશન ઊપ જ ઊપ એવો િનયમ નથી

2 િપડ થ યાન સ થાન િવચય યાનનો ભદ છ િપડ થ પદ થ પ થ અન પાતીતNtildeઆ ર ત ચાર સ થાનિવચય યાન હોય છ

िच छ या सवःवसारो जीव इयानय अतोङित र ाः सवऽ प भावाः पौ िलका अभी 3

વ અન લ લ ણ (દોહરા)

चतनवत अनत गन सिहत स आतमराम यात अनिमल और सब प लक पिरनाम 4

શ દાથ ETHઆતમરામ=િનજ વ પમા રમણ કરનારા આ મા યાત=એનાથી અનિમલ=ભ

અથ ETH વ ય ચત ય િત અન અનત ણસપ છ એનાથી ભ બી બધી લની પ રણિત છ

ભાવાથ ETHચત ય ાન દશન ખ વીય આદ આ માના અનત ણ છ અન આ માના ણો િસવાય પશ રસ ગધ વણ ક શ દ કાશ તડકો ચાદની

54

છાયો ધકાર શર ર ભાષા મન ાસો છવાસ તથા કામ ોધ લોભ મોહ માયા આદ કાઈ ઇ ય અન મનગોચર છ ત બ પૌ લક છ 4

सकलम प वहाया ाय िच छ र म ःफटतरमनगा ःव िच छ माऽ इममप र चर त चा व ःय सा ात कलयत परमा मानमा म यन त 4

આ મ ાન પ રણામ (કિવ )

जब चतन सभािर िनज पौरष िनरख िनज दगस िनज ममर तब सखरप िवमल अिवनािसक जान जगत िसरोमिन धमर अनभौ कर स चतनकौ रम सवभाव वम सब कमर इिह िविध सध मकितकौ मारग अर समीप आव िसव समर 5

શ દાથ ETHપૌ ષ= ષાથ િનરખ= એ ગ=ન મમ=અસલપ અિવનાસી=િન ય જગત િસરોમિન=સસારમા સૌથી ઉ મ ધમ= વભાવ રમ=લીન થાય વમ=ઉલટ કર (છોડ દ) ઇ હ િવિધ=આ ર ત કિત ( ત) =મો સમીપ=પાસ િસવ (િશવ) =મો સમ=આનદ

અથ ETH યાર આ મા પોતાની શ તન સભાળ છ અન ાનન ોથી પોતાના અસલ વભાવન ઓળખ છ યાર ત આ માનો વભાવ આનદ પ િનમળ િન ય અન લોકનો િશરોમ ણ ણ છ તથા ચત યનો અ ભવ કર ન પોતાના વભાવમા લીન થઈન સ ણ કમદળન ર કર છ આ ય નથી મો માગ િસ થાય છ અન િનરા ળતાનો આનદ િનકટ આવ છ 5

वणा ा वा रागमोहादयो वा िभ ना भावाः सव एवाःय पसः तनवाःतःव वतः पयतोङमी नो ाः ःय मक पर ःयात 5

જડ-ચતની ભ તા (દોહરા)

55

वरनािदक रागािद यह रप हमारो नािह एक निह दसरौ दीस अनभव मािह 6

શ દાથ ETH = આ મા દ સ=દખાય છ

અથ ETHશર ર સબધી પ રસ ગધ પશ આદ અથવા રાગ- ષ આદ િવભાવ સવ અચતન છ એ અમા વ પ નથી આ મા ભવમા એક િસવાય બી કાઈ જ નથી ભાસ 6

िनव यत यव यदऽ किच दव त ःया न कथ ना यत मण िनव िमहािसकोश पय त म न कथचनािस 6 દહ અન વની ભ તા પર બી ટાત (દોહરો)

खाडो किहय कनककौ कनक-मयान-सयोग नयारौ िनरखत मयानस लोह कह सब लोग 7

શ દાથ ETHખાડો=તલવાર કનક=સો યારૌ= દ િનરખત=જોવામા આવ છ

અથ ETHસોનાના યાનમા રાખલી લોઢાની તલવાર સોનાની કહવામા આવ છ પર યાર ત લોઢાની તલવાર સોનાના યાનમાથી દ કરવામા આવ છ યાર લોકો તન લોઢાની જ કહ છ

ભાવાથ ETHશર ર અન આ મા એક ાવગાહ થત છ સસાર વ ભદિવ ાનના અભાવથી શર રન જ આ મા સમ ય છ પર યાર ભદિવ ાનમા તમની ઓળખાણ કરવામા આવ છ યાર ચ ચમ કાર આ મા દો ભાસવા લાગ છ અન શર રમાથી આ મ ખસી ય છ 7

वणा दसाम िमद वद त िनमाणमकःय ह प लःय ततोङ ः वद प ल एव ना मा यतः व ानघनःततोङ यः 7

વ અન લની ભ તા (દોહરા)

वरनािदक प ल-दसा धर जीव बह रप वसत िवचारत करमस िभ एक िच प 8

56

શ દાથ ETHદશા=અવ થા બ =ઘણા ભ = દા ચ પ (ચ + પ) =ચત ય પ

અથ ETH પ રસ આદ લના ણ છ એના િનિમ થી વ અનક પ ધારણ કર છ પર જો વ વ પનો િવચાર કરવામા આવ તો ત કમથી ત ન ભ એક ચત ય િત છ

ભાવાથ ETHઅનત સસારમા સસરણ કરતો વ નર નારક આદ અનક પયાયો ા ત કર છ ત બધી લમય છ અન કમજિનત છ જો વ વભાવનો િવચાર કરવામા આવ તો ત વની નથી વ તો િનિવકાર દહાતીત અન ચત ય િત છ 8

घतक मािभधआनङ प क भो घतमयो न चत जीवो वणा दम जीव ज पनङ प न त मयः 8 દહ અન વની ભ તા પર બી ટાત (દોહરા)

जय घट किहय धीवकौ घटकौ रप न धीव तय वरनािदक नामस जडता लह न जीव 9

શ દાથ ETH ય = વી ર ત ઘટ=ઘડો જડતા=અચતનપ

અથ ETH વી ર ત ઘીના સયોગથી માટ ના ઘડાન ઘીનો ઘડો કહ છ પર ઘડો ઘી પ નથી થઈ જતો તવી જ ર ત શર રના સબધથી વ નાનો મોટો કાળો ધોળો વગર અનક નામ મળવ છ પણ ત શર રની પઠ અચતન થઈ જતો નથી

ભાવાથ ETHશર ર અચતન છ અન વનો તની સાથ અનતકાળથી સબધ છ તોપણ વ શર રના સબધથી કદ અચતન નથી થતો સદા ચતન જ રહ છ 9

अना न तमचल ःवसव िमद ःफटम जीवः ःवय त चत यम च कचकायत 9

આ મા ય વ પ (દોહરા)

57

िनराबाध चतन अलख जान सहज सवकीव अचल अनािद अनत िनत गट जगतम जीव 10

શ દાથ ETHિનરાબાધ=શાતા-અશાતાની બાધાર હત ચતન= ાનદશન અલખ=ચમચ ઓથી દખાતો નથી સહજ= વભાવથી વક વ ( વક ય) =પોતા ગટ= પ ટ

અથ ETH વ પદાથ િનરાબાધ ચત ય અ પી વાભાિવક ાતા અચળ અના દ અનત અન િન ય છ ત સસારમા ય માણ છ

ભાવાથ ETH વ શાતા-અશાતાની બાધાથી ર હત છ એથી િનરાબાધ છ સદા ચતતો રહ છ અન એથી ચતન છ ઇ યગોચર નથી એથી અલખ છ પોતાના વભાવન પોત જ ણ છ એથી વક ય છ પોતાના ાન વભાવથી ટતો નથી એથી અચળ છ આદ ર હત છ એથી અના દ છ અનત ણ સ હત છ

એથી અનત છ કદ નાશ પામતો નથી એથી િન ય છ 10

वणा ः स हतःतथा वर हतो धाः यजीवो यतो नाम वमपाःय पयित जग जीवःय त व ततः इ यालो च ववचकः समिचत ना या यित या प वा य य जतजीवत वमचल चत यमाला यता 10

અ ભવ િવધાન (સવયા એક ીસા)

रप-रसवत मरतीक एक पदगल रप िबन और य अजीव दवर दधा ह चािर ह अमरतीक जीव भी अमरतीक याहीत अमरतीक-वसत-धयान मधा ह औरस न कबह गट आपहीस ऐसौ िथर चतन-सभाउ स सधा ह चतनकौ अनभौ अराध जग तई जीव िजनहक अखड रस चािखवकी छधा ह 11

58

અથ ETH ધા=બ કારનો ધા= થા િથર=( થર) =અચળ ધા=અ ત અખડ= ણ ધા ( ધા) = ખ

અથ ETH લ ય વણ રસ આદ સ હત િતક છ બાક ના ધમ અધમ આદ ચાર અ વ ય અ િતક છ આ ર ત અ વ ય િતક અન અ િતક બ ભદ પ છ વ પણ િતક છ તથી અ િતક વ યાન કર યથ છ આ મા વયિસ થર ચત ય વભાવી ાના ત વ પ છ આ સસારમા મન પ ર ણ અ તરસનો વાદ લવાની અભલાષા છ ત આવા જ આ માનો અ ભવ કર છ

ભાવાથ Ntildeલોકમા છ ય છ તમા એક વ અન પાચ અ વ છ અ વ ય િતક અન અ િતકના ભદથી બ કારના છ લ િતક છ અન ધમ અધમ આકાશ કાળNtildeએ ચાર અ િતક છ વ પણ અ િતક છ યાર વ િસવાય અ ય પણ અ િતક છ તો અ િતક યાન કરવાથી વ યાન

થઈ શક નથી1 માટ અ િતક યાન કર એ અ ાન છ મન વા મરસ આ વાદન કરવાની અભલાષા છ તમન મા અ િતકપણા યાન ન કરતા ચત ય િન ય થર અન ાન વભાવી આ મા યાન કર જોઈએ 11

1 એનાથી અિત યા તદોષ આવ છ

जीवादजीविमित ल णतो विभ न ानी जनोङनभवित ःवयम लस त

अ ािननो िनरविध वज भतोङय मोहःत त कथमहो बत नानट ित 11

ઢ વભાવ વણન (સવયા તવીસા)

चतन जीव अजीव अचतन लचछन-भद उभ पद नयार समयकदि -उदोत िवचचछन िभ लख लिखक िनरधार ज जगमािह अनािद अखिडत मोह महामदक मतवार

59

त जड़ चतन एक कह ितनहकी िफिर टक कर निह टार 12

શ દાથ ETHઉભ (ઉભય) =બ પદ=અહ પદ કહતા પદાથ યોજન છ ઉદોત (ઉ ોત) = કાશ િવચ છન (િવચ ણ) =િવ ાન િનરધાર=િન ય કર મદ=શરાબ મતવાર=પાગલ ટક=હઠ

અથ Ntilde વ ચત ય છ અ વ જડ છ આ ર ત લ ણભદથી બન કારના પદાથ ભ ભ છ િવ ાનો સ ય દશના કાશથી તમન દા દા દખ

અન ન કર છ પર સસારમા મ ય અના દકાળથી િનવાર મોહની તી ણ મ દરાથી ઉ મ થઈ ર ા છ તઓ વ અન જડન એક જ કહ છ તમની આ ખોટ હઠ ટાળવાથી પણ ટળતી નથી

ભાવાથ કોઈ એક જ બતાવ છ કોઈ વન ઠા વડો કોઈ ચોખા વડો અન કોઈ િતક કહ છ તથી આ પ મા ત બધા અ ાનપ બતા છ 12

अ ःम नना दिन मह य ववकना य वणा दमा नटित प ल एव ना यः रागा दप ल वकार व श - चत यधातमयमितरय च जीवः 12

ાતાનો િવલાસ (સવયા તવીસા)

या घटम मरप अनािद िवसाल महा अिववक अखारौ तामिह और सवरप न दीसत पगगल नतय कर अित भारौ फरत भख िदखावत कौतक स िज िलय वरनािद पसारौ मोहस िभ जदौ जड़सौ िचनमरित नाटक दखन हारौ 13

60

શ દાથ ETHઘટ= દય મ=િમ યા વ મહા=મોટો અિવવક=અ ાન અખારૌ=નાટ શાળા દ સત=દખાય છ ગલ= લ ય=નાચ ફરત=બદલ છ સ જ=ભાગ પસારૌ ( સાર) =િવ તાર કૌ ક=ખલ

અથ ETHઆ દયમા અના દકાળથી િમ યા વ પ મહા અ ાનની િવ ત નાટ શાળા છ તમા બી કાઈ વ પ નથી દખા મા એક લ જ ઘણો મોટો નાચ કર ર છ ત અનક પ પલટ છ અન પ આદનો િવ તાર કર ન દા દા ખલ બતાવ છ પર મોહ અન જડથી ભ સ ય ટ આ મા ત નાટકનો મા જોનાર છ (હષ-િવષાદ નથી કરતો) 13

इ थ ानबकचकलनापाटन नाटिय वा जीवाजीवौ ःफट वघटन नव याव यातः व या सभ वकस य िच माऽश या ाति य ःवयमितरसा ावद च काश 13

ભદિવ ાન પ રણામ (સવયા એક ીસા)

जस करवत एक काठ बीच खड कर जस राजहस िनरवार दध जलक तस भदगयान िनज भदक-सकितसती िभ िभ कर िचदानद प लक अविधक धाव मनपयकी अवसथा पाव उमिगक आव परमाविधक थलक याही भाित परन सरपकौ उदोत धर कर ितिबिबत पदारथ सकलकौ 14

શ દાથ Ntildeખડ= કડા િનરવાર= દા કર સતી=વડ ઉમગક=વધીન

અથ ETH મ કરવત લાકડાના બ કડા કર નાખ છ અથવા મ રાજહસ ધ અન પાણીન દા કર દ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાન પોતાની ભદક-શ તથી વ અન લન દા દા કર છ પછ એ ભદિવ ાન ઉ િત કરતા કરતા

અવિધ ાન મનપયય ાન અન પરમાવિધ ાનની અવ થાન ા ત થાય છ અન

61

એ ર ત કર ન ણ વ પના કાશ અથા કવળ ાન વ પ થઈ ય છ મા લોક-અલોકના સવ પદાથ િત બબત થાય છ 14

એ માણ વા વાિધકાર ણ થયો 2

બી અિધકારનો સાર

મો માગમા ય અભ ાય કવળ ાના દ ણસ પ આ મા વ પ સમ વવાનો છ પર વી ર ત સોનાની ઓળખાણ કરાવવા માટ સોના િસવાય િપ ળ આદ વ પ સમ વ અથવા હ રાની ઓળખાણ કરાવવા માટ હ રા િસવાય કાચની ઓળખાણ કરાવવી જ ર છ તવી જ ર ત વ પદાથ વ પ ઢ કરાવવાન માટ ી એ અ વ પદાથ વણન ક છ અ વ ત વ વ ત વથી સવથા ભ છ અથા વ લ ણ ચતન અન અ વ લ ણ અચતન છ આ અચતન પદાથ લ આકાશ ધમ અધમ કાળ નામના પાચ કારના છ તમનામાથી પાછળના ચાર અ પી અન પહલો લ પી અથા

ઇ યગોચર છ લ ય પશ રસ ગધ વણવા છ એ વ યના ચ ોથી સવથા િત ળ છ વ સચતન છ તો લ અચતન છ વ અ પી છ તો લ પી છ વ અખડ છ તો લ સખડ (ખડસ હત) છ યપણ વન સસારમા ભટકવામા આ જ લ િનિમ કારણ છ આ જ લમય શર રથી ત સબ છ આ જ લમય કમ થી ત સવા મ દશોમા જકડાયલો છ આ જ લોના િનિમ થી તની અનત શ તઓ ઢકાઈ રહ છ આ જ લોના િનિમ થી

તમા િવભાવ ઉ પ થાય છ અ ાનના ઉદયમા ત આ જ લોન લીધ રાગ- ષ કર છ અથવા આ જ લોમા ઇ ટ-અિન ટની ક પના કર છ જો લ ન હોત તો આ મામા અ ય વ નો સબધ ન થાત તમા િવકાર અથવા રાગ- ષ ન થાત સસારમા પ ર મણ ન થાત સસારમા ટ નાટક છ ત બ લજિનત છ

તમ શર રમા ાય ચમટ થી દબાવશો તો તમન જણાશ ક આપણન દબાવવામા આવલ છ ઃખ ાન થ છ બસ આ ણવાની શ ત રાખનાર વ છ ત તમ જ છો ચત ય છો િન ય છો આ મા છો આ મા િસવાય એક બીજો

પદાથ ન તમ ચમટ થી દબા યો છ ત નરમ વો કાઈક મલો કાળા વો ખારા વો કાઈક ગધ- ગધવાળો જણાય છ તન શર ર કહ છ આ શર ર જડ છ

અચતન છ નાશવાન છ પરપદાથ છ આ મ વભાવથી ભ છ આ શર રમા

62

અહ કરવી અથા શર ર અન શર ર સબધી ધન ી ા દન પોતાના માનવા એ િમ યા ાન છ લ ણભદ ારા િનજ આ માન વ અન આ મા િસવાય બધા ચતન-અચતન પદાથ ન પર ણવા ત જ ભદિવ ાન છ એ જ નામ

ા છ વી ર ત રાજહસ ધ અન પાણીન દા- દા કર નાખ છ તવી જ ર ત િવવક વડ વ અન લન દા કરવા લોમાથી અહ અથવા રાગ- ષ હટાવીન િનજ વ પમા લીન થ જોઈએ અન OcircOcircતરૌ ઘટ સર તામ હ હ કમલ તાક હ હ મ કર હ વવાસ પહચાન રOtildeOtildeની િશખામણ હમશા અ યાસ કરવો જોઈએ

63

કતા કમ યા ાર (2)

િત ા (દોહરા)

यह अजीव अिधकारकौ गट बखानौ ममर अब सन जीव अजीवक करता िकिरया कमर 1

શ દાથ ETH ગટ= પ ટ બખાનૌ=વણન ક મમ=રહ ય =સાભળો

અથ -આ અ વ અિધકારના રહ ય પ ટ વણન ક હવ વ-અ વના કતા યા અન કમ સાભળો 1

एकः क ा िचदहिमह म कम कोपोदयोङमी इ या ाना शमयदिभतः क कमव ान योितः ःफरित परमोदा म य तधीर

सा ा कव न पिध पथ ि यिनभािस व 1 ભદિવ ાનમા વ કમનો કતા નથી િનજ વભાવનો કતા છ

(સવયા એક ીસા)

थम अगयानी जीव कह म सदीव एक दसरौ न और म ही करता करमकौ अतर-िववक आयौ आपा-पर-भद पायौ भयौ बोध गयौ भारत भरमकौ भास छह दरब गन परजाय सब नास दख लखयौ मख परन परमकौ करम कौ करतार मानयौ प ल िपड आप करतार भयौ आतम धरमकौ 2

શ દાથ ETHસદ વ=હમશા બોધ= ાન ભારત=મોટો ભરમ= લ ભાસ=જણાયા પરમ=પરમા મા

64

અથ ETH વ પહલા અ ાનની દશામા કહતો હતો ક હમશા એકલો જ કમનો કતા બીજો કોઈ નથી પર યાર તરગમા િવવક થયો અન વપરનો ભદ સમ યો યાર સ ય ાન ગટ થ મોટ લ મટ ગઈ છય ય ણ-પયાય સ હત જણાવા લા બધા ઃખો નાશ પા યા અન ણ

પરમા મા વ પ દખવા લા લ િપડન કમનો કતા મા યો પોત વભાવનો કતા થયો

ભાવાથ ETHસ ય ાન થતા વ પોતાન વભાવનો કતા અન કમનો અકતા ણવા લાગ છ 2

परप रणितम झत खडय दवादा- िनदम दतमख ड ानम च डम चः नन कथमवकाशः कतकमव - रह भवित कथ वा पौ लः कमब धः 2

जाही सम जीव दहबि कौ िवकार तज वदत सरप िनज भदत भरमक महा परचड मित मडन अखड रस अनभौ अभयािस परगासत परमक ताही सम घटम न रह िवपरीत भाव जस तम नास भान गिट धरमक ऐसी दसा आव जब साधक कहाव तब करता हव कस कर पगगल करमक 3

શ દાથ ETHવદત=ભોગવ છ ભદત=ન ટ કર છ પરચડ ( ચડ)=તજ વી િવપર ત=ઊલ તમ= ધકાર ભા = ય =થઈન

અથ ETH યાર વ શર રમા અહ નો િવકાર છોડ દ છ અન િમ યા ન ટ કર ન િનજ વ પનો વાદ લ છ તથા અ યત તી ન શો ભત કરનાર ણ રસથી ભરલા અ ભવના અ યાસથી પરમા માનો કાશ કર છ યાર યના ઉદયથી ન ટ થયલ ધકારની મ કમના કતાપણાનો િવપર ત ભાવ દયમા

65

નથી રહતો એવી દશા ા ત થતા ત આ મ વભાવનો સાધક થાય છ યાર પૌ લક કમ ન કતા થઈન કવી ર ત કર અથા ન હ જ કર 3

इ यव वर य स ित परि या नव परा ःव व ानघनःवभावमभयादा ःत नवानः पर अ ानो थतकतकमकलनात लशा नव ः ःवय ानीभत इत का ःत जगतः सा ी पराणः पमान 3

આ મા કમ કતા નથી મા ાતા- ટા છ (સવયા એક ીસા)

जगम अनािदकौ अगयानी कह मरौ कमर करता म याकौ िकिरयाकौ ितपाखी ह अतर समित भासी जोगस भयौ उदासी ममता िमटाइ परजाइ बि नाखी ह िनरभ सभाव लीनौ अनभौक रस भीनौ कीनौ िववहारदि िनहचम राखी ह भरमकी डोरी तोरी धरमकौ भयौ धोरी परमस ीित जोरी करमकौ साखी ह 4

શ દાથ ETH િતપાખી ( િતપ ી) =Ocircપ પાતીOtilde એવો અથ અહ છ નાખી=છોડ દ ધી િનરભ (િનભય) =િનડર ભીનૌ=મ ન થયો ધોર =ધારણ કરનાર

અથ ETHસસારમા અના દકાળનો આ અ ાની વ કહ છ ક કમ મા છ એનો કતા અન આ મા કર 1 છ પર યાર તરગમા સ ય ાનનો ઉદય થયો યાર મન-વચનના યોગોથી િવર ત થયો પરપદાથ થી મમ વ ખસી ગ પયાયમાથી અહ ટ ગઈ િનઃશક િનજ વભાવ હણ કય અ ભવમા મ ન થયો યવહારમા છ તોપણ િન ય ઉપર ા થઈ િમ યા વ બધન ટ ગ આ મધમનો ધારક થયો તમા મ કય અન કમનો મા ાતા- ટા થયો કતા ન ર ો 4

અથા યાનો પ પાત કર છ

66

या य यापकता तदा मिन भव नवातदाम य प या य यापकभावस भवमत का कतकम ःथितः इ य ाम ववकघःमरमहो भारण िभ दःतभो ानीभय तदा स एष लिसतः कत वश यः पमान 4

ભદિવ ાની વ લોકોન કમનો કતા દખાય છ પણ વા તવમા ત અકતા છ

(સવયા એક ીસા)

जसौ जो दरव ताक तसौ गन परजाय ताहीस िमलत प िमल न काह आनस जीव वसत चतन करम जड़ जाितभद अिमल िमलाप जय िनतब जर कानस ऐसौ सिववक जाक िहरद गट भयौ ताकौ म गयौ जय ितिमर भाग भानस सोई जीव करमकौ करता सौ दीस प अकरता क ौ ह स ताक परमानस 5

શ દાથ ETHઆનસ (અ યસ) =બી ઓથી અિમલ િમલાપ=ભ તા િનતબ=મોતી િવવક=સ ય ાન ભાન (ભા ) = ય સોઈ=ત

અથ ETH ય છ તવા જ તના ણ-પયાય હોય છ અન ત તની સાથ જ મળ છ બી કોઈ સાથ મળતા નથી ચત ય વ અન જડ કમમા િતભદ છ તથી મોતી અન કાનની મ તમનામા ભ તા છ આ સ ય ાન ના દયમા ત થાય છ ત િમ યા વ યના ઉદયમા ધકારની મ ર

થઈ ય છ ત લોકોન કમનો કતા દખાય છ પર રાગ- ષ આદ ર હત હોવાથી તન આગમમા અકતા ક ો છ 5

ानी जान नपीमा ःवपरप रणित प गल ा यजानन य़ा या य वम तः कलियतमसहौ िन यम य तभदात अ ाना कतकममितरनयोभाित ताव न याव-

ानािच का ःत बकचवददय भदम पा स ः 5 વ અન લના દા દા વભાવ (છદ છ પા)

67

जीव गयानगन सिहत आपगन-परगन-जञायक आपा परगन लख नािह पगगल इिह लायक जीवदरव िच प सहज पदगल अचत जड़ जीव अमरित मरतीक पदगल अतर बड़ जब लग न होइ अनभौ गट तब लग िमथयामित लस करतार जीव जड़ करमकौ सबिध िवकास यह म नस6

શ દાથ ETH ાયક= ણનાર ઇ હ લાયક=એન યો ય અચત= ાનર હત બડ=મો િમ યામિત=અ ાન લસ=રહ મ= લ

અથ ETH વમા ાન ણ છ ત પોતાના અન અ ય યોના ણોનો ાતા છ લ એન યો ય નથી અન તનામા પોતાના અથવા અ ય યોના ણ ણવાની શ ત નથી વ ચતન છ અન લ અચતન વ અ પી છ અન લ પી આ ર ત બ મા મોટો તફાવત છ યા ધી ભદિવ ાન થ નથી યા ધી અ ાન રહ છ અન વ પોતાન કમનો કતા માન છ પર નો કાશ

થતા આ મ મટ ય છ 6

यः प रणमित स कता यः प रणामो भवत त कम या प रणित बया सा ऽयम प िभ न न वःततया 6

કતા કમ અન યા વ પ (દોહરો)

करता पिरनामी दरव करम रप पिरनाम िकिरया परजय िफरिन वसत एक य नाम 7

શ દાથ ETHકતા= કાય કર ત કમ=કર કાય યા=પયાય પાતર થ ત મ ક ETHઘડો બનાવવામા ભાર કતા ઘડો કમ અન માટ ના િપડ પ પયાયમાથી ઘડા પ થ ત યા છ પણ આ ભદ-િવવ ા કથન છ અભદ-િવવ ામા ઘડાન ઉ પ કરનાર માટ છ તથી માટ જ કતા છ માટ ઘડા પ થાય છ તથી માટ જ કમ છ અન િપડ પ પયાય માટ ની હતી અન ઘડા પ

68

પયાય પણ માટ જ थઈ તથી માટ જ યા છ પ રણામી=અવ થાઓ બદલનાર પ રનામ=અવ થા

અથ ETHઅવ થાઓ બદલનાર ય કતા છ તની અવ થા કમ છ ન એક અવ થામાથી બી અવ થા પ થ ત યા છ આ ર ત એક વ ના ણ નામ છ

િવશષ ETHઅહ અભદ-િવવ ાથી કથન છ ય પોતાના પ રણામોન કરનાર પોત છ તથી ત તમનો કતા છ ત પ રણામ યના છ અન તનાથી અભ છ તથી ય જ કમ છ ય એક અવ થામાથી બી અવ થા પ થાય છ અન ત પોતાની બધી અવ થાઓથી અભ રહ છ તથી ય જ યા છ ભાવ એ છ ક ય જ કતા છ ય જ કમ છ અન ય જ યા છ વ એક જ છ નામ ણ છ 7

एकः प रणमित सदा प रणामो जायत सदकःय एकःय प रणितः ःयादनक यकमव यतः 7

કતા કમ અન યા એક વ (દોહરા)

करता करम ि या कर ि या करम करतार नाम-भद बह िविध भयौ वसत एक िनरधार 8

શ દાથ ETHબ િવિધ=અનક કારનો િનરધાર=િન ય

અથ ETHકતા કમ અન યાનો કરનાર છ કમ પણ યા અન કતા પ છ તથી નામના ભદથી એક જ વ કટલાય પ થાય છ 8 વળ

नोभौ प रणमतः खल प रणामो नोभयोः जायत उभयोन प रणितः ःया दनकमनकमव सदा 8

एक करम करत ता कर न करता दोइ दधा दरव स ा सधी एक भाव कय होइ 9

શ દાથ ETH ધા=બ કાર

અથ ETHએક કમની એક જ યા અન એક જ કતા હોય છ બ નથી હોતા તો વ- લની યાર દ દ સ ા છ યાર એક વભાવ કવી ર ત હોઈ શક

69

ભાવાથ ETHઅચતન કમનો કતા અથવા યા અચતન જ હોવી જોઈએ ચત ય આ મા જડ કમનો કતા નથી થઈ શકતો 9

नकःय ह कतारौ ौ ःतो कण न चकःय नकःय च बय एकमनक यतो न ःयात 9 કતા કમ અન યા પર િવચાર (સવયા એક ીસા)

एक पिरनामक न करता दरव दोइ दोइ पिरनाम एक दवर न धरत ह एक करतित दोइ दवर कबह न कर दोइ करतित एक दवर न करत ह जीव पदगल एक खत-अवगाही दोउ अपन अपन रप कोउ न टरत ह जड़ परनामिनकौ करता ह पदगल िचदानद चतन सभाउ आचरत ह 10

શ દાથ ETHકર િત= યા એક ખત-અવગાહ (એક ાવગાહ ) =એક જ અવ થામા રહનાર ના ટર હ=ખસ નથી આચર હ=વત છ

અથ ETHએક પ રણામના કતા બ ય નથી હોતા બ પ રણામોન એક ય નથી કર એક યાન બ ય કદ નથી કરતા બ યાઓન પણ એક ય નથી કર વ અન લ જોક એક ાવગાહ છ તોપણ પોતપોતાના વભાવન નથી છોડતા લ જડ છ તથી અચતન પ રણામોનો કતા છ અન ચદાનદ આ મા ચત યભાવનો કતા છ 10

आससारत एव धावित पर कवङहिम य चक- दवार नन मो हनािमह महाह कार प तमः त ताथप रमहण वलय य कवार ोजत त क ानधनःय ब धनमहो भयो भवदा मनः 10 િમ યા વ અન સ ય વ વ પ (સવયા એક ીસા)

महा धीठ दखकौ वसीठ परदवररप अधकप काहप िनवाय निह गयौ ह

70

ऐसौ िमथयाभाव लगयौ जीवक अनािदहीकौ याही अहबि िलए नानभाित भयौ ह काह सम काहकौ िमथयात अधकार भिद ममता उछिद स भाव पिरनयौ ह ितनही िववक धािर बधकौ िवलास डािर आतम सकितस जगत जीत लयौ ह 11

શ દાથ ETHધીઠ ( ટ) =હઠ લો વસીઠ= ત િનવારયૌ= ર કય સમ (સમય) ઉછ દ=ખસડ ન પ રનયૌ=થયૌ સ કત (શ ત) =બળ

અથ ETH અ યત કઠોર છ ઃખોનો ત છ પર ય જિનત છ ધા રયા વા સમાન છ કોઈથી ખસડ શકાતો નથી એવો િમ યા વ ભાવ વન અના દકાળથી લાગી ર ો છ અન એ જ કારણ વ પર યમા અહ કર ન અનક અવ થાઓ ધારણ કર છ જો કોઈ વ કોઈ વખત િમ યા વનો ધકાર ન ટ કર અન પર યમાથી મમ વભાવ ખસડ ન ભાવ પ પ રણામ કર તો ત ભદિવ ાન ધારણ કર ન બધના કારણોન2 ર કર ન પોતાની આ મશ તથી સસારન તી લ છ અથા ત થઈ ય છ 11

િમ યા વ િવભાવભાવ છ તન ર કર ન અનત વ ત થયા છ પણ હા કલીથી ર થાય છ એ ટએ Ocircિનવારયૌ ન હ ગયો હOtilde એ પદ આ છ

1 િમ યા વ અ ત માદ કષાય યોગ

आ मभावा करो या मा परभावा सदा परः आ मव ा मनो भावाः परःय पर एव त 11

કમ તવો કતા (સવયા એક ીસા)

स भाव चतन अस भाव चतन दहकौ करतार जीव और निह मािनय कमरिपडकौ िवलास वनर रस गध फास करता दहकौ पदगल पखािनय तात वरनािद गन गयानावरनािद कमर नाना परकार प लरप जािनय

71

समल िवमल पिरनाम ज ज चतनक त त सब अलख परष य बखािनय 12

શ દાથ ETH ભાવ=કવળદશન કવળ ાન અનત ખ આદ અ ભાવ=રાગ ષ ોધ માન આદ ઔર=બી ફાસ= પશ સમલ=અ િવમલ= અલપ=અ પી ષ=પરમ ર

અથ ETH ચત યભાવ અન અ ચત યભાવNtildeબ ભાવોનો કતા વ છ બીજો નથી યકમના પ રણામ અન વણ રસ ગધ પશNtildeએ બ નો કતા લ છ એથી વણ રસા દ ણસ હત શર ર અન ાનાવરણા દ કમ કધNtildeએન

અનક કારની લ પયાયો ણવી જોઈએ આ માના અન અ પ રણામ છ ત બધા અ િતક આ માના છ એમ પરમ ર ક છ 12

નોટ ETHઅ પ રણામ કમના ભાવથી થાય છ અન પ રણામ કમના અભાવથી થાય છ એથી બ કારના ભાવ કમજિનત કહ શકાય છ

अ ानतःत सतणा यवहारकार ान ःवय कल भव न प र यत यः

पी वा दधी मधरा लरसाितग या गा दो ध द धिमव ननमसौ रसालम 12

ભદ ાન રહ ય િમ યા ટ નથી ણતો એના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस गजराज नाज घासक गरास किर भचछत सभाय निह िभ रस लीयौ ह जस मतवारौ निह जान िसखरिन सवाद जगम मगन कह गऊ दध पीयौ ह तस िमथयाद ी जीव गयानरपी ह सदीव पगयौ पाप प स सहज स हीयौ ह चतन अचतन दहकौ िम िपड लिख एकमक मान न िववक कछ कीयौ ह 13

72

શ દાથ ETHગજરાજ =હાથી ગરાસ ( ાસ) =કો ળયો િસખરિન ( ીખડ) =અ યત ગાઢ દહ અન ખાડ િમ ણ ગ= ન સ ( ય) =િવવક ર હત

અથ ETH મ હાથી અનાજ અન ઘાસનો મળલો કો ળયો ખાય છ પણ ખાવાનો જ વભાવ હોવાથી દો દો વાદ લતો નથી અથવા વી ર ત શરાબથી મ બનલન શીખડ ખવરાવવામા આવ તો ત નશામા તનો વાદ ન ણતા કહ ક એનો વાદ ગાયના ધ વો છ તવી જ ર ત િમ યા ટ વ

જોક સદા ાન િત છ તોપણ ય-પાપમા લીન હોવાન કારણ ત દય આ મ ાનથઈ ય રહ છ તથી ચતન-અચતન બ ના મળલા િપડન જોઈન એક જ માન છ અન કાઈ િવચાર નથી કરતો

ભાવાથ ETHિમ યા ટ વ વ-પર િવવકના અભાવમા લના મળાપથી વન કમનો કતા માન છ 13

अ ाना मगत णका जलिधया धाव त पात मगा अ ाना मिस िव त भजगा यासन र जौ जनाः अ ाना वक पचबकरणा ातो र गा धवत श ानमया अ प ःवयमयी कऽ भव याकलाः 13

વન કમનો કતા માનવો ત િમ યા વ છ એના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस महा धपकी तपितम ितसायौ मग भरमस िमथयाजल पीवनक धायौ ह जस अधकार मािह जवर िनरिख नर भरमस डरिप सरप मािन आयौ ह अपन सभाव जस सागर सिथर सदा पवन-सजोगस उछिर अकलायौ ह तस जीव जड़सौ अ ापक सहज रप भरमसौ करमकौ करता कहायौ ह 14

શ દાથ ETHતપિત=ગરમી િતસાયૌ=તર યો િમ યાજડ= ગજળ વર =દોર સરપ (સપ) =સાપ સાગર=સ િથર= થર અ યાપક=ભ

ભરમ= લ

73

અથ વી ર ત અ યત આકરા તડકામા તરસથી પીડાય હરણ લથી ગજળ પીવાન દોડ છ અથવા મ કોઈ મ ય ધારામા દોર જોઈન તન સપ ણી ભયભીત થઈન ભાગ છ અન વી ર ત સ પોતાના વભાવથી સદવ થર છ તો પણ પવનની લહરોથી લહરાય છ તવી જ ર ત વ વભાવથી જડ પદાથ થી ભ છ પર િમ યા વી વ લથી પોતાન કમનો કતા માન છ 14

ाना वचकतया त परा मनोय जानाित हस इव वाःपयसो वशष चत यधातमचल स सदािध ढो जानीत एव ह करोित क चना प 14 ભદિવ ાની વ કમનો કતા નથી મા દશક છ

(સવયા એક ીસા)

जस राजहसक वदनक सपरसत दिखय गट नयारौ छीर नयारौ नीर ह तस समिकतीकी सदि म सहज रप नयारौ जीव नयारौ कमर नयारौ ही सरीर ह जब स चतनकौ अनभौ अभयास तब भास आप अचल न दजौ और सीर ह परव करम उद आइक िदखाई दइ करता न होय ितनहकौ तमासगीर ह 15

શ દાથ ETHવદન= ખ સપરસત( પશત) =અડવાથી છ ર ( ાર) = ધ નીર=પાણી ભાસ=દખાય છ સીર=સાથી તમસગીર=દશક

અથ ETH વી ર ત હસના ખનો પશ થવાથી ધ અન પાણી દા દા થઈ ય છ તવી જ ર ત સ ય ટ વોની ટમા વભાવથી જ વ કમ શર ર ભ ભ ભાસ છ યાર ચત યના અ ભવનો અ યાસ થાય યાર પોતા અચળ આ મ ય િતભાિસત થાય છ તનો કોઈ બી સાથ મળ દખાતો

74

નથી હા વ બાધલા કમ ઉદયમા આવલા દખાય છ પણ અહ ના અભાવમા તમનો કતા નથી થતો મા જોનાર રહ છ 15

ानादव वलनपसोरो यश य यवःथा ानादवो लसित लवणःवादभद यदासः ानादव ःवरस वकस न यच य यघातोः

बोधाद भवित िभदा िभ दती कतभावाम 15 મળલા વ અન લની દ દ ઓળખાણ (સવયા એક ીસા)

जस उसनोदकम उदक-सभाव सीरौ आगकी उसनता फरस गयान लिखय जस सवाद जनम दीसत िविवधरप लौनकौ सवाद खारौ जीभ-गयानस परिखय भरमस करमकौ करता ह िचदानद दरव िवचार करतार भाव निखय 16

શ દાથ ETHઉસનોદક (ઉ ણોદક) =ગરમ જળ ઉદક=જળ સીરૌ=ઠ ઉસનતા (ઉ ણતા) =ગરમી ફરસ= પશ યજન=શાક નખય=છોડ દ જોઈએ

અથ ETH વી ર ત પશ ાનથી ઠડા વભાવવાળા ગરમ જળની અ નજિનત ઉ ણતા ઓળખી શકાય છ અથવા વી ર ત જ ા ઇ યથી અનક વાદવાળા શાકમા મી ચાખી લવામા આવ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાનથી શર ર પ િપડમાનો અ ાન પ િવકાર અન ાન િત વ ઓળખી શકાય છ આ માન કમનો કતા માનવો એ િમ યા વ છ ય ટથી Ocircઆ મા કમનો કતાOtilde છ એવો ભાવ જ ન હોવો જોઈએ 16

अ ान ानम यव कव ना मानम जसा ःया क ा मा मभावःय परभावःय न विचत 16

પદાથ પોતાના વભાવનો કતા છ

(દોહરા)

गयान-भाव गयानी कर अगयानी अगयान दवरकमर प ल कर यह िनहच परवान 17

75

શ દાથ ETH યકમ= ાનાવરણા દ કમદળ પરવાન ( માણ) =સા ાન

અથ ETH ાનભાવનો કતા ાની છ અ ાનનો કતા અ ાની છ અન યકમનો કતા લ છNtildeએમ િન યથી ણો 17

आ मा ान ःवय ान ानाद य करोित कम परभावःय क ा मा मोहोङय यवहा रणाम 17

ાનનો કતા વ જ છ અ ય નથી

(દોહરા)

गयान सरपी आतमा कर गयान निह और दरव करम चतन कर यह िववहारी दौर 18

અથ ETH ાન પ આ મા જ ાનનો કતા છ બીજો નથી યકમન વ કર છNtildeએ યવહાર-વચન છ 18

जीवः करोित य द प लकम कःत ह त क त इितयिभश कयव एत ह तीो रयमोहिनवहणाय स क यत शणत प लकमकत 18

આ િવષયમા િશ યની શકા (સવયા તવીસા)

पगगलकमर कर निह जीव कही तम म समझी निह तसी कौन कर यह रप कह अब को करता करनी कह कसी आपही आप िमल िबछर जड़ कय किर मो मन ससय ऐसी िसषय सदह िनवारन कारन बात कह गर ह कछ जसी 19

શ દાથ ETHબ ર= દા થાય સશય (સશય) =શકા સદહ

અથ ETH લ કમન વ નથી કરતો એ આપ ક તો મારા સમજવામા આવ નથી કમનો કતા કોણ છ અન તની કવી યા છ આ અચતન કમ

76

પોતાની મળ વ સાથ કવી ર ત બધાય છ અન ટ છ મન આ શકા છ િશ યની આ શકાનો િનણય કરવા માટ ી યથાથ વાત કહ છ 19

ःथत य व ना खल प लःय ःवभावभता प रणामश ः तःया ःथताया स करोित भाव यमा मनःतःय स एव क ा 19

(દોહરા)

ઉપર કરવામા આવલી શકા સમાધાન

प ल पिरनामी दरव सदा पिरनव सोइ यात प स करमकौ पदगल करता होइ 20

શ દાથ ETHપ રનામી (પ રણામી) =પોતાનો વભાવ છોડ ા િવના એક પયાયથી બી પયાય પ થનાર સોઈ=ત યાત=એથી હોઈ=થાય છ

અથ Ntilde લ ય પ રણામી છ ત સદવ પ રણમન કયા કર છ તથી લ કમનો લ જ કતા છ 20

ःथतित जीवःय िनर तराया ःवभावभता प रणामश ः तःया ःथताया स करोित भाव य ःवःय तःयव भव स क ा 20

जीव चतना सजगत सदा परण सब ठौर तात चतन भावकौ करता जीव न और 21

શ દાથ ETH વ ચતના સ હત છ સવ થાનમા સદા ણ છ એ કારણ ચતનભાવોનો કતા વ જ છ બી કોઈ નથી 21

ानमय एव भावः कतो भव ािननो न पनर यः अ ानमयः सवः कतोङयम ािननो ना यः 21

િશ યનો ફર થી (અ ડ લ છદ)

गयानवतकौ भोग िनरजरा-हत ह अजञानीकौ भोग बध फल दत ह

77

यह अचरजकारी बात िहय निह आवही पछ कोऊ िसषय गर समझावही 22

શ દાથ -ભોગ= ભ-અ ભ કમ નો િવપાક િન રા-હ =કમ ખરવા કારણ હય=મનમા

અથ ETHકોઈ િશ ય કર છ ક હ ાનીના ભોગ િન રાન માટ છ અન અ ાનીના ભોગો ફળ બધ છ એ આ યભર વાત મારા મનમા ઠસતી નથી એન ી સમ વ છ 22

ािननो ानिनव ाः सव भावा भव त ह सवङ य ानिनव ा भव य ािननःत त 22

ઉપર કરવામા આવલી શકા સમાધાન

(સવયા એક ીસા)

दया-दान-पजािदक िवषय-कषायािदक दोऊ कमरबध प दहकौ एक खत ह गयानी मढ़ करम करत दीस एकस प पिरनामभद नयारौ नयारौ फल दत ह गयानवत करनी कर प उदासीन रप ममता न धर प मगनरप अध भयौ ममतास बध-फल लत ह 23

શ દાથ ETHખ ( ) = થાન પ રનામ (પ રણામ) =ભાવ ઉદાસીન=રાગા દ ર હત મગન પ=ત લીન ધ=િવવક ય

અથ ETHદયા દાન દ ય અથવા િવષય કષાય આદ પાપ બ કમબધ છ અન બ ઉ પિ થાન એક જ છ આ બ કારના કમ કરવામા સ ય ાની અન િમ યા ાની એક સરખા દખાય છ પર તમના ભાવોમા તર હોવાથી ફળ પણ ભ ભ થાય છ ાનીની યા િવર તભાવ સ હત અન અહ ર હત હોય છ તથી િન રા કારણ છ અન ત જ યા િમ યા વી વ

78

િવવક ર હત ત લીન થઈન અહ સ હત કર છ તથી બધ અન તના ફળન પામ છ 23

अ ानमयभावानाम ानी या य भिमकाः ि यकमिनिम ाना भावानामित हतताम 23 િમ યા વીના કતાપણાની િસ પર ભાર ટાત

जय माटीम कलस होनकी सकित रह व दड च चीवर कलाल बािहज िनिम हव तय पदगल परवान पज वरगना भस धिर गयानावरनािदक सवरप िवचरत िविवध पिर बािहज िनिम बिहरातमा गिह सस अगयानमित जगमािह अहकत भावस करमरप हव पिरनमित 24 શ દાથ ETHકલસ=ઘડો સકિત=શ ત ચ =ચાકડો ચીવર=દોર

લાલ= ભાર બાહ જ=બા જ=સ દાય પરવા =પરમા વરગના=વગણા ભસ= પ િવચરત= મણ કર છ િવિવધ= દા દા ગ હ=ધારણ કર ન બ હરાતમા=િમ યા ટ અહ ત=મમ વ

અથ ETH વી ર ત માટ મા ઘડા પ થવાની શ ત મો દ રહ છ અન દડ ચ દોર ભાર વગર બા િનિમ છ તવી જ ર ત લોકમા લપરમા ઓના દળ કમવગણા પ થઈન ાનાવરણીય વગર ત તની અવ થાઓમા મણ કર છ તન િમ યા ટ વ બા િનિમ છ સશય આદથી અ ાની હોય છ તન શર ર આદમા અહ હોવાથી ત લિપડ કમ પ થઈ ય છ 24

સશય િવમોહ અન િવ મ એ ાનના દોષ છ

य एव म वा नयप पात ःव पग ा िनवस त िन य वक पजाल यतशा तिच ाःत एव सा ादमत पब त 24

વન અકતા માનીન આ મ યાન કરવાનો મ હમા (સવયા તવીસા)

79

ज न कर नयपचछ िववाद धर न िवखाद अलीक न भाख ज उदवग तज घट अतर सीतल भाव िनरतर राख ज न गनी-गन-भद िवचारत आकलता मनकी सब नाख त जगम धिर आतम धयान अखिडत गयान-सधारस चाख 25

શ દાથ ETHિવવાદ=ઝઘડો િવખાદ (િવષાદ)=ખદ અલીક= ઠ ઉ ગ=ચતા સીતલ=શા ત નાખ=છોડ અખ ડત= ણ

અથ ETH નયવાદના ઝઘડાથી ર હત છ અસ ય ખદ ચ તા આ ળતા આદન દયમાથી ર કર છ અન હમશા શા તભાવ રાખ છ ણ- ણીના ભદ-િવક પન પણ નથી કરતા તઓ સસારમા આ મ યાન ધારણ કર ન ણ ાના તનો વાદ લ છ 25

एकःय ब ो न तथा परःय िचित यो ा वित प पातौ यःत ववद यतप पातःतःया ःत िन य खल िच चदव 25

વ િન યનયથી અકતા અન યવહારથી કતા છ (સવયા એક ીસા)

िववहार-दि स िवलोकत बधयौसौ दीस िनहच िनहारत न बाधयौ यह िकिनह एक पचछ बधयौ एक पचछस अबध सदा दोऊ पचछ अपन अनािद धर इिनह कोऊ कह समल िवमलरप कोऊ कह िचदानद तसौई बखानयौ जसौ िजिनह बधयौ मान खलयौ मान दोऊ नको भद जान सोई गयानवत जीव त व पायौ ितिनह 26

80

શ દાથ ETHિવલોકત=જોવાથી િનહારત=દખવાથી અબધ= ત બ યૌ=બધ સ હત તસૌઈ=તવો જ યો=બધ ર હત

અથ ETH યવહારનયથી ઓ તો આ મા બધાયલો દખાય છ િન ય ટથી ઓ તો એ કોઈથી બધાયલો નથી એકનયથી બધાયલો અન એક નયથી સદા અબધ- લો રહલો છ આવા આ પોતાના બ પ અના દકાળથી ધારણ કરલા છ એક નય કમ સ હત અન એક નય કમ ર હત કહ છ તથી નયથી નો ક ો છ તવો છ બધાયલો અન લો બ ય વાતોન માન છ અન બ નો

અભ ાય સમ છ ત જ સ ય ાની વ વ પ ણ છ 26

ःव छासम छलदन प वक पजाला मव यती य महती नयप क ाम अ तब हःसरसकरसःवभाव ःव भावमकमपया यनभितमाऽम 45

નોટ આ લોકથી આગળ 44મા ધીના લોકમા એક શ દનો ફરક છ બાક ના બધા જ લોકો આ જ તના છ વી ર ત આમા Ocircબ ોOtilde ત આગલા લોકમા Ocircબ ોOtildeના થાનમા Ocirc ઢોOtilde Ocircર તોOtilde Ocirc ટોOtilde છ તથી આ 19 લોક આપવામા આ યા નથી બધા લોકોનો એક જ આશય થાય છ

નય ાન ારા વ વ પ ણીન સમરસ ભાવમા રહનારાઓની શસા (સવયા એક ીસા)

थम िनयत नय दजी िववहार नय दहक फलावत अनत भद फल ह जय जय नय फल तय तय मनक कललोल फल चचल सभाव लोकालोकल उछल ह ऐसी नयककष ताकौ पकष तिज गयानी जीव समरसी भए एकतास निह टल ह महामोह नािस स -अनभौ अभयािस िनज बल परगािस सखरािस मािह रल ह 27

81

શ દાથ િનયત=િન ય ફલાવત=િવ તાર કરો તો ફલ=ઊપ ક લોલ=તરગ ઉછલ=વધય ક =ક ા પરગાિસ= ગટ કર ન રલ=મળ

અથ ETHપહલો િન ય અન બીજો યવહારનય છ એનો યક યના ણ-પયાયોની સાથ િવ તાર કરવામા આવ તો અનત ભદ થઈ ય છ મ મ

નયના ભદ વધ છ તમ તમ ચચળ વભાવી ચ મા તરગો પણ ઊપ છ લોક અન અલોકના દશોની બરાબર છ ાની વ આવી નયક ાનો પ છોડ ન સમતારસ હણ કર ન આ મ વ પની એકતા છોડતા નથી તઓ મહામોહનો નાશ કર ન અ ભવના અ યાસથી િન મ બળ ગટ કર ન ણ આનદમા લીન થાય છ 27

इ िजालिमदमवम छल पकलो चल वक पवीिचिभः यःय वःफरणमव त ण क ःनमःयित तद ःम िच महः 46

સ ય ાનથી આ મ વ પની ઓળખાણ થાય છ (સવયા એક ીસા)

जस काह बाजीगर चौहट बजाइ ढोल नानारप धिरक भगल-िव ा ठानी ह तस म अनािदकौ िमथयातकी तरगिनस भरमम धाइ बह काय िनज मानी ह अब गयानकला जागी भरमकी दि भागी अपनी पराई सब स ज पिहचानी ह जाक उद होत परवान ऐसी भाित भई िनहच हमारी जोित सोई हम जानी ह 28

શ દાથ ETHબા ગર=ખલ કરનાર ચૌહટ=ચોકમા ભગલ િવ ા=છળકપટ ધાઈ=ભટક ન કાય=શર ર સ જ=વ

અથ ETH મ કોઈ તમાશગીર ચોકમા ઢોલ વગાડ અન અનક વાગ રચીન ઠગિવ ાથી લોકોન મમા નાખી દ તવી જ ર ત અના દકાળથી િમ યા વના ઝપાટાથી મમા લી ર ો અન અનક શર રોન અપના યા હવ ાન યોિતનો ઉદય થયો થી િમ યા ટ ખસી ગઈ બધી વ-પર વ ની ઓળખાણ થઈ અન

82

ત ાનકળા ગટ થતા જ એવી અવ થા ા ત થઈ ક અમ અમાર ળ ાન યોિતન ઓળખી લીધી 28

िच ःवभावभरभा वतभावाभावभावपरमाथतयक ब धप ितपपाःय समःता चतय समयसारमपार 47 ાનીનો આ મા ભવમા િવચાર (સવયા એક ીસા)

जस महा रतनकी जयोितम लहिर उठ जलकी तरग जस लीन हो जलम तस स आतम दरब परजाय किर उपज िबनस िथर रह िनज थलम ऐस अिवकलपी अजलपी अनद रपी अनािद अनत गिह लीज एक पलम ताकौ अनभव कीज परम पीयष पीज बधकौ िवलास डािर दीज पदगलम 29

શ દાથ ETHઅિવકલપી=િવક પર હત અજલપી=અહ થરતાનો અથ છ ગ હ લી = હણ કરૌ પી ષ=અ ત િવલાસ=િવ તાર

અથ ETH વી ર ત ઉ મ ર નની યોિતમા ચમક ઉ પ થાય છ અથવા જળમા તરગ ઊઠ છ અન તમા જ સમાઈ ય છ તવી જ ર ત આ મા પયાય અપ ાએ ઊપ અન નાશ પામ છ તથા ય અપ ાએ પોતાના વ પમા થર રહ છ એવા િનિવક પ િન ય આનદ પ અના દ અનત આ મા ત કાળ હણ કરો તનો જ અ ભવ કર ન પરમ અ ત-રસ પીઓ અન કમબધના િવ તારન લમા છોડ દો 29

आबाम न वक पभावमचल प नयाना वना सारो यः समय़ःय भाित िनभतराःवा मानः ःवयम व ानकरसः स एष भगवा प यः पराणः पमान ान दशनम यय कमथवा य कचनकोङ यवम 48

આ મા ભવની શસા(સવયા એક ીસા)

83

दरबकी नय परजायन दोऊ तगयानरप तगयान तो परोख ह

स परमातमाकौ अनभौ गट तात अनभौ िवराजमान अनभौ अदोख ह अनभौ वान भगवान परष परान गयान औ िवगयानघन महा सखपोख ह परम पिव य अनत नाम अनभौक अनभौ िवना न कह और ठौर मोख ह 30

શ દાથ ETHપરોખ (પરો ) =ઇ ય અન મન આિ ત ાન િવરાજમાન= શો ભત અદોખ (અદોષ) =િનદ ષ પોખ(પોષ) =પોષક ઠૌર= થાન મોખ(મો ) = ત

અથ ETH યાિથક અન પયાયાિથક એ બ નય ત ાન1 છ અન ત ાન પરો માણ2 છ પણ પરમા માનો અ ભવ ય માણ છ

તથી અ ભવ શોભનીય િનદ ષ માણ ભગવાન ષ રાણ ાન િવ ાનઘન પરમ ખના પોષક પરમ પિવ એવા બી પણ અનત નામોનો ધારક છ અ ભવ િસવાય બી ાય મો નથી 30

1 ત ાનના શ છ 2 નય અન માણમા શ- શીનો ભદ છ

दर भ र वक पजालगहन ा य नघा यतो दरादव ववकिन नगमना नीतो िनजौघ बलात व ानकरसःतदकरिसनामा मानमा माहर- ना म यव सदा गतानगततामाया यय तोयवत 49

અ ભવના અભાવમા સસાર અન સ ાવમા મો છ એના ઉપર ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस एक जल नानारप-दसवानजोग भयौ बह भाित पिहचानयौ न परत ह िफिर काल पाइ दरबानजोग दिर होत अपन सहज नीच मारग ढरत ह

84

तस यह चतन पदारथ िवभाव तास गित जोिन भस भव-भाविर भरत ह समयक सभाइ पाइ अनभौक पथ धाइ बधकी जगित भािन मकित करत ह 31

શ દાથ ETHદરવા જોગ=અ ય વ ઓનો સયોગ મળાપ ભસ (વષ) = પ ભવભાવ ર=જ મ-મરણ પ સસાર ચ ર ભાિન=ન ટ કર ન

અથ ETH વી ર ત જળનો એક વણ છ પર ગ રાખ રગ આદ અનક વ ઓનો સયોગ થતા અનક પ થઈ જવાથી ઓળખવામા આવતો નથી પછ સયોગ ર થતા પોતાના વભાવમા વહવા લાગ છ તવી જ ર ત આ ચત યપદાથ િવભાવ-અવ થામા ગિત યોિન ળ પ સસારમા ચ ર લગા યા કર છ પછ અવસર મળતા િનજ વભાવન પામીન અ ભવના માગમા લાગીન કમબધનો નાશ કર છ અન તન ા ત થાય છ 31

वक पकः पर क ा वक पः कम कवल न जात कतकम व स वक पःय नयित 50

િમ યા ટ વ કમનો કતા છ (દોહરા)

िनिस िदन िमथयाभाव बह धर िमथयाती जीव तात भािवत करमकौ करता क ौ सदीव 32

શ દાથ ETHિનિસ દન=હમશા તાત=તથી ભાિવત કરમ=રાગ- ષ-મોહ આદ સદ વ=સદવ

અથ ETHિમ યા ટ વ સદવ િમ યાભાવ રા યા કર છ તથી ત ભાવકમ નો કતા છ

ભાવાથ ETHિમ યા ટ વ પોતાની લથી પર યોન પોતાના માન છ થી મ આ ક આ લી આ દ વગર અનક કારના રાગા દભાવ કયા કર

છ તથી ત ભાવકમનો કતા થાય છ 32

यः करोित स करोित कवल यःत व स त व कवल यः करोित न ह व स विचत यःत व न करोित स विचत 51

85

િમ યા વી વ કમનો કતા અન ાની અકતા છ (ચોપાઈ)

कर करम सोई करतारा जो जान सो जाननहारा जो करता निह जान सोई जान सो करता निह होई 33

શ દાથ ETHસોઈ=ત જ કરતારા=કતા નનહારા= ાતા

અથ ETH કમ કર ત કતા છ અન ણ ત ાતા છ કતા છ ત ાતા નથી હોતો અન ાતા છ ત કતા નથી હોતો

ભાવાથ ETH ઢ અન ાની બ ની યા જોવામા એકસરખી લાગ છ પર બ ના ભાવોમા મોટો તફાવત છ અ ાની વ મમ વભાવના સ ાવમા બધન પાન છ અન ાની મમ વના અભાવમા અબધ રહ છ 33

ि ः करोतौ न ह भासतङ तः ौ करोित न भासतङ तः ि ः करोित ततो विभ न ाता न कतित ततः ःथत च

52 ાની છ ત કતા નથી (સોરઠા)

गयान िमथयात न एक निह रागािदक गयान मिह गयान करम अितरक गयाता सो करता नह 34

શ દાથ ETHમ હ=મા અિતરક (અિત ર ત) =ભ ભ

અથ ETH ાનભાવ અન િમ યા વભાવ એક નથી અન ાનમા રાગા દભાવ હોતા નથી ાનથી કમ ભ છ ાતા છ ત જ કતા નથી 34

कता कम ण ना ःत ना ःत िनयत कमा प त कत र वित ष यत य द तदा का कतकम ःथितः

ाता ात र कम कम ण सदा य ित वःत ःथित- नप य बत नानट ित रसभा मोहःतथा यष कम 53

વ કમનો કતા નથી (છ પા)

86

करम िपड अर रागभाव िमिल एक ह िह निह दोऊ िभ -सरप बसिह दोऊ न जीवमिह करमिपड पगगल िवभाव रागािद मढ़ म अलख एक पगगल अनत िकिम धरिह कित सम िनज िनज िवलासजत जगतमिह जथा सहज पिरनमिह ितम करतार जीव जड़ करमकौ मोह-िवकल जन कहिह इम 35

શ દાથ ETHબસ હ=રહ છ મ હ=મા અલખ=આ મા કિ =કવી ર ત િત= વભાવ સમ=એકસર ત ( ત) =સ હત િવકલ= ઃખી

અથ ETH ાનાવરણા દ યકમ અન રાગ- ષ આદ ભાવકમNtildeઆ બ ભ ભ વભાવવાળા છ મળ ન એક નથી થઈ શકતા અન એ વના વભાવ પણ નથી યકમ લ પ છ અન ભાવકમ વના િવભાવ છ આ મા એક છ અન લકમ અનત છ બ ની એકસરખી િત કવી ર ત હોઈ શક કારણ ક સસારમા બધા યો પોતપોતાના વભાવમા પ રણમન કર છ તથી મ ય વન કમનો કતા કહ છ ત કવળ મોહની િવકળતા છ 35

क ा क ा भवित न यथा कम कमा प नव ान ान भवित च यथा प लः प लोऽ प ान योित विलतमचल य म तःतथो च- छ ना िनकरभरतोङ य तग भीरततत 54

ા મા ભવ માહા ય (છ પા)

जीव िमथयातव न कर भाव निह धर भरम मल गयान गयानरस रम होइ करमािदक पदगल असखयात परदस सकित जगमग गट अित िचदिवलास गभीर धीर िथर रह िवमलमित जब लिग बोध घटमिह उिदत

87

तब लिग अनय न पिखय िजिम धरम-राज वरतत पर जह तह नीित परिखय 36

શ દાથ ETHભરમ( મ) =અ ાન બોધ=સ ય ાન ઉ દત= કાિશત અનય=અ યાય ધરમરાજ=ધમ ત રા ય વરતત= વત ર=નગર પરખય=દખાય છ

અથ ETH વ િમ યાભાવ નથી કરતો અન ન તો રાગા દ ભાવમળનો ધારક છ કમ લ છ અન ાન તો ાનરસમા જ લીન રહ છ વના અસ યાત દશોમા તની થર ગભીર ધીર િનમળ યોિત અ યત ઝગમગ છ ત યા ધી દયમા કાિશત રહ છ યા ધી િમ યા વ નથી રહ વી ર ત નગરમા

ધમરાજ વત હોય યાર બધ નીિત જ નીિત દખાય છ અનીિતનો લશ પણ રહતો નથી 36

ી અિધકારનો સાર કર ત યા કરવામા આવ ત કમ કર ત કતા છ અભ ાય એ છ ક

યાનો યાપાર કર અથા કામ કરનારન કતા કહ છ મા યા ફળ રહ છ અથા કરલા કામન કમ કહ છ કાય કરવામા આવ તન યા કહ છ મ ક ભાર કતા છ ઘડો કમ છ અન ઘડો બનાવવાની િવિધ યા છ અથવા ાનીરામ કર તોડ છ આ વા મા ાનીરામ કતા કર કમ અન તોડ ત યા છ

યાદ રાખ ક ઉપરના બ ટાતોમા પ ટ ક છ ત ભદ-િવવ ાથી છ કારણ ક કતા ભાર દો પદાથ છ કમ ઘડો દો પદાથ છ ઘડાની રચના પ યા દ છ આ જ ર ત બી વા મા ાનીરામ કતા દો છો કર કમ છ

અન તોડવાની યા દ છ વી ર ત ભદ યવહારમા કતા-કમ- યા ભ ભ રહ છ તમ અભદ- ટમા નથી હો એક પદાથમા જ કતા-કમ- યા ણ રહ છ મ ક OcircOcircચ ાવ કમ ચદશ કતા ચતના ક રયા તહાOtildeOtilde અથા ચદશ આ મા કતા

ચત યભાવ કમ અન ચતના ( ણ ) યા છ અથવા માટ કતા ઘડો કમ અન માટ િપડપયાયમાથી ઘટપયાય પ થ ત યા છ આ અિધકારમા કતા-કમ-

88

યા શ દ ાક ભદ ટથી અન ાક અભદ ટથી આ યા છ તથી બ ગહન િવચાર વક સમજ

અ ાનની દશામા વ ભા ભ કમ અન ભા ભ િ ન પોતાની માન છ અન તનો કતા પોત બન છ પર બ યાન રાખો ક લોકમા અનત પૌ લક કામાણવગણાઓ ભરલી છ આ કામાણવગણાઓમા એવી શ ત છ ક આ માના રાગ- ષ િનિમ પામીન ત કમ પ થઈ ય છ તથી પ ટ છ ક ાનાવરણીય આદ કમ લ પ છ અચતન છ લ જ એનો કતા છNtildeઆ મા

ન હ હા રાગ- ષ-મોહ આ માના િવકાર છ એ આ મા-જિનત છ અથવા લ-જિનત છ એ હ યસ હમા ઘ સા સમાધાન ક છ ત આ ર ત છ કNtildeમ સતાનન ન તો એકલી માતાથી જ ઉ પ કર શક એ અન ન એકલા િપતાથી

ઉ પ કર શક એ પર બ ના સયોગથી સતાનની ઉ પિ છ તવી જ ર ત રાગ- ષ-મોહ ન તો એકલો આ મા ઉપ વ છ અન ન એક લ પણ ઉપ વ છ વ અન લ બ ના સયોગથી રાગ- ષ-મોહ ભાવકમની ઉ પિ છ જો એકલા લથી રાગ- ષ ઉ પ થાય તો કલમ કાગળ ટ પ થર આદમા પણ રાગ- ષ-મોહ હોત જો એકલા આ માથી ઉ પ થાય તો િસ આ મામા પણ રાગ-ષ હોત િવશષ લખવાથી રાગ- ષ-મોહ લ અન આ મા બ ના સયોગથી છ વ- લ પર પર એકબી ન માટ િનિમ Ntildeનિમિ ક છ પર આ થ િન યનયનો છ તથી અહ રાગ- ષ-મોહન લ-જિનત બતા યા છ એ આ મા િનજ વ પ નથી એવી જ ર ત ભા ભ યા પૌ લક કમ ના ઉદયથી વમા થાય છ તથી યા પણ લNtildeજિનત છ સારાશ એ ક ભા ભ કમ અથવા ભા ભ યાન આ માના માનવા અન ત બ નો કતા વન ઠરાવવો એ અ ાન

છ આ મા તો પોતાના ચ ાવ કમ અન ચત ય યાનો કતા છ અન લ કમ નો કતા લ જ છ િમ યા વના ઉદયથી વ શાતા-અશાતા આદ કમ અન દયા દાન અથવા િવષયNtildeકષાયા દ ભા ભ યામા અહ કર છ ક મારા કમ છ માર યા છ આ િમ યાભાવ છ બધ કારણ છ બધ-પરપરાન વધાર છ અન ભા ભ યામા અહ ન કરવી અથા પોતાની ન માનવી અન તમા ત મય ન થ Ntildeએ સ ય વભાવ છNtildeિન રા કારણ છ

89

ય-પાપ એક વ ાર (4)

િત ા (દોહરા)

करता िकिरया करमकौ गट बखानयौ मल अब वरन अिधकार यह पाप प समतल 1

શ દાથ ETH ગટ= પ ટ બખા યૌ=વણન ક બરન =ક સમ લ=સમાનતા

અથ ETHકતા યા અન કમ પ ટપણ રહ ય વણ હવ પાપ- યની માનતાનો અિધકાર ક 1

तदथ कम शभाशभभदतो तयता गतम यमपानयन ल पतिनभरमोहरजा अय ःवयमद यवबोधसधा लवः 1

મગલાચરણ (કિવત માિ ક)

जाक उद होत घट-अतर िबनस मोह-महातम-रोक सभ अर असभ करमकी दिवधा िमट सहज दीस इक थोक जाकी कला होत सपरन

ितभास सब लोक अलोक सो बोध-सिस िनरिख बनारिस सीस नवाइ दत पग धोक 2

શ દાથ ETHમોહ-મહાતમ=મોહ પી ઘોર ધકાર િવધા=ભદ ઈક થોક=એક જ બોધ-સિસ=કવળ ાન પ ચ મા પગ ધોક=ચરણ વદન

અથ ndash નો ઉદય થતા દયમાથી મોહ પી મહા ધકાર ન ટ થઈ ય છ અન ભકમ સા છ અથવા અ ભકમ ખરાબ છ એ ભદ મટ ન બ એકસરખા ભાસવા લાગ છ ની ણ કળાના કાશમા લોક-અલોક બ ઝળકવા

90

લાગ છ ત કવળ ાન પ ચ મા અવલોકન કર ન પ બનારસીદાસ મ તક નમાવીન વદન કર છ 2

एको दरा यजित म दरा ा ण वािभमाना- द यः शिः ःवयम हिमित ःनाित िन य तयव ाव यतौ यगपददरा नगतौ श िकायाः शिौसा ाद प च चरतो जाितभदमण 2

ય-પાપની સમાનતા (સવયા એક ીસા)

जस काह चडाली जगल प जन ितिन एक दीयौ बाभनक एक घर राखयौ ह बाभन कहायौ ितिन म माध तयाग कीनौ चडाल कहायौ ितिन म मास चाखयौ ह तस एक वदनी करमक जगल प एक पाप एक प नाम िभ भाखयौ ह दह मािह दौरधप दोऊ कमरबधरप यात गयानवत निह कोउ अिभलाखयौ ह 3

શ દાથ ETH ગલ=બ બાભન= ા ણ ભ = દા ભા યૌ=ક ા દૌર પ=ભટક અભલા યૌ=ઇ છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ ચડાળણીન બ થયા તમાથી તણ એક ા ણન આ યો અન એક પોતાના ઘરમા રા યો ા ણન આ યો ત ા ણ

કહવાયો અન મ -માસનો યાગી થયો પણ ઘરમા ર ો ત ચડાળ કહવાયો અન મ -માસનો તવી જ ર ત એક વદનીય કમના પાપ અન ય ભ -ભ નામવાળા બ છ ત બ મા સસાર ભટક છ અન બ બધ-પરપરાન વધાર છ તથી ાનીઓ કોઈની પણ અભલાષા કરતા નથી

ભાવાથ ndash વી ર ત પાપકમ બધન છ તથા સસારમા ભટકાવનાર છ તવી જ ર ત ય પણ બધન છ અન તનો િવપાક સસાર જ છ તથી બ એક વા જ છ ય સોનાની બડ છ અન પાપ લોઢાની બડ છ પણ બ બધન છ 3

91

हतःवभावानभवाौयाणा सदा यभदा न ह कमभदः त ब धमागािौतमकिम ःवय समःत खल ब धहतः 3 પાપ- યની સમાનતામા િશ યની શકા (ચોપાઈ)

कोऊ िसषय कह गर पाह पाप प दोऊ सम नाह कारन रस सभाव फल नयार एक अिन लग इक पयार 4

શ દાથ ETH પાહ = ની પાસ રસ= વાદ િવપાક અિન ટ=અિ ય

અથ ndash ી ની પાસ કોઈ િશ ય કહ છ ક પાપ અન ય બ સમાન નથી કારણ ક તમના કારણ રસ વભાવ તથા ફળ ચારય દા દા છ એકના (કારણ રસ વભાવ ફળ) અિ ય અન એકના િ ય લાગ છ 4 વળ Ntilde

(સવયા એક ીસા)

सकलस पिरनामिनस पाप बध होइ िवस स प बध हत-भद मानीय पापक उद असाता ताकौ ह कटक सवाद प उद साता िम रस भद जािनय पाप सकलस रप प ह िवस रप दहकौ सभाव िभ भद य बखािनय पापस कगित होइ प स सगित होइ ऐसौ फलभद परतिचछ परमािनय 5

શ દાથ ETH સકલશ=તી કષાય િવ =મદ કષાય અસાતા= ઃખ ક ક=કડવો સાતા= ખ પરિત છ ( ય ) =સા ા

અથ ndashસકલશ ભાવોથી પાપ અન િનમળ ભાવોથી યબધ થાય છ આ ર ત બ ના બધમા કારણ ભદ છ પાપનો ઉદય અસાતા છ નો વાદ કડવો છ અન યનો ઉદય સાતા છ નો વાદ મ ર છ આ ર ત બ ના વાદમા તર છ પાપનો વભાવ તી કષાય અન યનો વભાવ મદકષાય છ આ ર ત

92

બ ના વભાવમા ભદ છ પાપથી ગિત અન યથી ગિત થાય છ આ ર ત બ મા ફળભદ ય દખાય છ 5

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

पाप बध प बध दहम मकित नािह कटक मधर सवाद पगगलकौ पिखए सकलश िवस सहज दोऊ कमरचाल कगित सगित जगजालम िवसिखए कारनािद भद तोिह सझत िमथयात मािह ऐसौ त भाव गयान दि म न लिखए दोऊ महा अधकप दोऊ कमरबधरप दहकौ िवनास मोख मारगम दिखए 6

શ દાથ ETH કિત ( ત) =મો મ ર=િમ ટ તો હ=તન ઝત=દખાય છ ત=બપ કૌ=બ નો

અથ ndashપાપબધ અન યબધNtildeબ મો માગમા બાધક છ તથી બ ય સમાન છ એના કડવા અન મીઠા વાદ લના છ તથી બ ના રસ પણ સમાન છ સકલશ અન િવ ભાવ બ િવભાવ છ તથી બ ના ભાવ પણ સમાન છ ગિત અન ગિત બ સસારમય છ તથી બ ફળ પણ સમાન છ બ ના કારણ રસ વભાવ અન ફળમા તન અ ાનથી ભદ દખાય છ પર ાન ટથી બ મા કાઈ તર નથીmdashબ આ મ વ પન લાવનાર છ તથી મહા ધ પ છ અન બ ય કમબધ પ છ તથી મો માગમા એ બ નો યાગ ક ો છ 6

कम सवम प सव वदो य ब धसाधनमश य वशषात तन सवम प त ित ष ानमव व हत िशवहतः 4

મો માગમા ોપયોગ જ ઉપાદય છ (સવયા એક ીસા)

सील तप सजम िवरित दान पजािदक अथवा असजम कषाय िवष भोग ह कोऊ सभरप कोऊ अशभ सवरप मल

93

वसतक िवचारत दिवध कमररोग ह ऐसी बधप ित बखानी वीतराग दव आतम धरमम करम तयाग-जोग ह भौ-जल-तरया राग षकौ हरया महा मोखको करया एक स उपयोग ह 7

શ દાથ ETHસીલ(શીલ) = ચય તપ=ઇ છાઓ રોક સજમ (સયમ)

=છકાયના વોની ર ા અન ઈ યો તથા મનન વશ કરવા િવરિત( ત)

= હસા દ પાચ પાપોનો યાગ અસજમ=છ કાયના વોની હસા અન ઇ યો તથા મનની વત તા ભૌ (ભવ) =સસાર ઉપયોગ=વીતરાગ પ રણિત

અથ ETH ચય તપ સયમ ત દાન આદ અથવા અસયમ કષાય િવષય-ભોગ આદ એમા કોઈ ભ અન કોઈ અ ભ છ આ મ વભાવનો િવચાર કરવામા આવ તો બ ય કમ પી રોગ છ ભગવાન વીતરાગદવ બ ન બધની પરપરા કહ છ આ મ વભાવની ા તમા બ યા ય છ એક ોપયોગ જ સસાર-સ થી તારનાર રાગ- ષનો નાશ કરનાર અન પરમપદ આપનાર છ 7

यनाशन स ःतनाशनाःय ब धन ना ःत यनाशन त रागःतनाशनाःय ब धन भवित ઇ યા દ ( ષાથ િસ ) िन ष सव ःमन सकतद रत कम ण कल व नक य न खल मनयः स यशरणाः तदा ान ान ितच रतमषा ह शरण ःवय व द यत परमममत तऽ िनरताः 5

િશ ય- ના ો ર (સવયા એક ીસા)

िसषय कह सवामी तम करनी असभ सभ कीनी ह िनषध मर सस मन माही ह मोखक सधया गयाता दसिवरती मनीस ितनकी अवसथा तौ िनरावलब नाही ह

94

कह गर करमकौ नास अनभौ अभयास ऐसौ अवलब उनहीकौ उन पाही ह िनरपािध आतम समािध सोई िसवरप और दौर धप पदगल परछाही ह 8

શ દાથ ETHસસ (સશય) =સદહ દસિવરતી= ાવક નીસ=સા િનરાવલબન=િનરાધાર સમાિધ= યાન

અથ ndashિશ ય કહ છ ક હ વામી આપ ભ-અ ભ યાનો િનષધ કય તો મારા મનમા સદહ છ કમ ક મો માગ ાની અ તી ાવક અથવા મહા તી િન તો િનરાવલબી નથી હોતા અથા દાન સિમિત સયમ આદ ભ યા કર જ છ યા ી ઉ ર આપ છ ક કમની િન રા અ ભવના અ યાસથી છ તથી તઓ પોતાના જ ાનમા વા મા ભવ કર છ રાગ- ષ-મોહ ર હત િનિવક પ આ મ યાન જ મો પ છ એના િવના બી બ ભટક લજિનત છ

ભાવાથ ndash ભ યા સિમિતmdash ત આદ આ વ જ છ એનાથી સા ક ાવકન કમ-િન રા થતી નથી િન રા તો આ મા ભવથી થાય છ 8

यदत ाना मा ीवमचलमाभाित भवन िशवःयाय हतः ःवयम प यतःत छव इित अतोङ य ब धःय ःवॐम प यतो ब ध इित तत ततो ाना म व भवनमनभित ह व हत 6

િન ાવકની દશામા બધ અન મો બ છ (સવયા એક ીસા)

मोख सरप सदा िचनमरित बधमई करतित कही ह जावतकाल बस जहा चतन तावत सो रस रीित गही ह आतमकौ अनभौ जबल तबल िशवरप दसा िनबही ह

95

अध भयौ करनी जब ठानत बध िवथा तब फल रही ह 9

શ દાથ ETHચન રિત=આ મા ક િત= ભા ભ િવભાવ પ રણિત વતકાલ= ટલા સમય ધી તાવત= યા ધી િનબહ =રહ છ ધ=અ ાની

િવથા ( યથા)= ઃખ

અથ ndashઆ મા સદવ અથા અબધ છ અન યાન બધમય કહવામા આવી છ તથી ટલો સમય વ મા ( વ પ અથવા યામા) રહ છ તટલા સમય ધી તનો વાદ લ છ અથા યા ધી આ મા ભવ રહ છ યા ધી અબધદશા રહ છ પર યાર વ પમાથી ટ ન યામા લાગ છ યાર બધનો િવ તાર વધ છ 9

व ानःवभावन ानःय भवन सदा एकि यःवभाव वा मो हतःतदव तत 7

મો ની ા ત ત ટથી છ (સોરઠા)

अतर-दि -लखाउ िनज सरपकौ आचरन ए परमातम भाउ िसव कारन यई सदा 10

શ દાથ ETH તર- ટ= તરગ ાન વ પકૌ આચરણ= વ પમા થરતા ભાઉ= વભાવ

અથ ndash તરગ ાન ટ અન આ મ વ પમા થરતા એ પરમા માનો વભાવ છ અન એ જ મો નો ઉપાય છ

ભાવાથ ndashસ ય વ સ હત ાન અન ચા ર પરમ રનો વભાવ છ અન એ જ પરમ ર બનવાનો ઉપાય છ 10

व कमःवभावन ानःय भवन न ह ि या तरःवभाव वा मो हतन कम तत 8

બા ટથી મો નથી (સોરઠા)

करम सभासभ दोइ पदगलिपड िवभाव मल इनस मकित न होइ निह कवल पद पाइए 11

96

શ દાથ ETH ભા ભ=ભલા અન રા િવભાવ=િવકાર મલ=કલક

અથ ndash ભ અન અ ભ એ બ કમમળ છ લિપડ છ આ માના િવકાર છ એનાથી મો નથી થતો અન કવળ ાન પણ ા ત કર શકા નથી 11

मो हतितरोधआना ध वा ःवयमव च मो हतितरोधािय भाव वा न ष यत 9 આ િવષયમા િશ ય- ના ો ર (સવયા એક ીસા)

कोऊ िशषय कह सवामी असभि या अस सभि या स तम ऐसी कय न वरनी गर कह जबल ि याक पिरनाम रह तबल चपल उपयोग जोग धरनी िथरता न आव तोल स अनभौ न होइ यात दोऊ ि या मोख-पथकी कतरनी बधकी करया दोऊ दहम न भली कोऊ बाधक िवचािर म िनिस कीनी करनी 12

શ દાથ ETHઅ ભ યા=પાપ ભ યા= ય યા= ભા ભ પ રણિત ચપળ=ચચળ ઉપયોગ= ાન-દશન કતરની=કાતર િનિસ =વ ત કરની= યા

અથ ndashકોઈ િશ ય છ છ ક હ વામી આપ અ ભ યાન અ અન ભ યાન કમ ન કહ યા ી કહ છ ક યા ધી ભ-અ ભ યાના

પ રણામ રહ છ યા ધી ાન-દશન ઉપયોગ અન મન-વચન-કાયના યોગ ચચળ રહ છ તથા યા ધી એ થર ન થાય યા ધી અ ભવ થતો નથી તથી બ ય યાઓ મો માગમા બાધક છ બ ય બધ ઉ પ કરનાર છ બ માથી કોઈ સાર નથી બ મો માગમા બાધક છmdashએવો િવચાર કર ન મ યાનો િનષધ કય છ 12

स य़ःत यिमद समःतम प त कमव मो ािथना स यःत सित तऽ ता कल कथा प यःय पापःय वा स य वा दिनजःवभावभवना मो ःय हतभवन नक यितब म तरस ान ःवय धावित 10

97

મા ાન મો માગ છ (સવયા એક ીસા)

मकितक साधकक बाधक करम सब आतमा अनािदकौ करम मािह लकयौ ह एत पर कह जो िक पाप बरौ प भलौ सोई महा मढ़ मोख मारगस चकयौ ह समयक सभाउ िलय िहयम ग ौ गयान उरघ उमिग चलयौ काहप न रकयौ ह आरसीसौ उ ल बनारसी कहत आप कारन सरप हवक कारजक ढकयौ ह 13

શ દાથ ETHસાધક=િસ કરનાર ો= પાયો ૌ ( કૌ) = યો ઊરધ (ઊ વ) ઉપર ઉમગ=ઉ સાહ વક આરસી=દપણ ૌ=વ યો

અથ ndashમો ના સાધક આ માન સવ કમ બાધક છ આ મા અના દકાળથી કમ મા પાયલો છ એમ છતા પાપન ખરાબ અન યન સા કહ છ ત જ મહા ખ મો માગથી િવ ખ છ યાર વન સ ય દશન સ હત ાન ગટ થાય છ યાર ત અિનવાય ઉ િત કર છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત ાન દપણની સમાન ઉ વળ વય કારણ વ પ થઈન કાયમા પ રણમ છ અથા િસ પદ ા ત કર છ

ભાવાથ ndashિવ તા વક વધ ાન કોઈના રોકવાથી રોકા નથી વધ જ ય છ તથી વ અવ થામા ાન ઉ પ થ હ ત કારણ પ હ ત જ કાય પ પ રણમીન િસ વ પ થાય છ 13

याव पाकमपित कम वरित ानःय स य न सा कम ानसम चयोङ प व हतःताव न कािच ितः क वऽा प सम लस यवशतो य कम ब धाय तन मो ाय ःथतमकमव परम ान वम ःवतः 11 ાન અન ભા ભ કમ વણન (સવયા એક ીસા)

जौल अ कमर कमरकौ िवनास नाही सरवथा तौल अतरातमाम धारा दोइ बरनी

98

एक गयानधारा एक सभासभ कमरधारा दहकी कित नयारी नयारी नयारी धरनी इतनौ िवसस ज करमधारा बधरप पराधीन सकित िविवध बध करनी गयानधारा मोखरप मोखकी करनहार दोखकी हरनहार भौ-सम -तरनी 14

શ દાથ ETHસરવથા (સવથા) = ર રો બરની=વત છ ઘરની=સ ા પરાધીન=પરન આિ ત િવિવધ= ત તના ભૌ(ભવ) =સસાર તરની=નૌકા

અથ ndash યા ધી આઠ કમ સ ણપણ ન ટ નથી થતા યા ધી સ ય ટમા ાનધારા અન ભા ભ કમધારા બ વત છ બ ધારાઓનો દો દો વભાવ અન દ દ સ ા છ િવશષ ભદ એટલો છ ક કમધારા બધ પ છ આ મશ તન પરાધીન કર છ તથા અનક કાર બધન વધાર છ અન ાનધારા મો વ પ છ મો આપનાર છ દોષોન ર કર છ અન

સસારસાગરથી તારવા માટ નૌકા સમાન છ 14

म नाः कमनयावल बनपरा ान न जान त य म ना ाननय षणोङ प सतत ःव छ दम दो माः व ःयोप र त तर त सतत ान भव तः ःवय य कव त न कम जात न वश या त मादःय च 12 યથાયો ય કમ અન ાનથી મો છ (સવયા એક ીસા)

समझ न गयान कह करम िकयस मोख ऐस जीव िवकल िमथयातकी गहलम गयान पचछ गह कह आतमा अबध सदा बरत सछद तऊ बड़ ह चहलम जथा जोग करम कर प ममता न धर रह सावधान गयान धयानकी टहलम

99

तई भव सागरक ऊपर हव तर जीव िजिनहकौ िनवास सयादवादक महलम 15

શ દાથ ETHિવકલ=બચન ગહલ=પાગલપ છદ= વ છદ ચહલ=ક ચડ સાવધાન=સચત ટહલ=સવા મહલ=મ દર

અથ ndash ાનમા સમજતા નથી અન કમથી જ મો માન છ એવા યાવાદ વ િમ યા વના ઝપાટાથી બચન રહ છ અન સા યવાદ ફ ત ાનનો પ પકડ ન આ માન સદા અબધ કહ છmdashતથા વ છદપણ વત છ તઓ

પણ સસારના ક ચડમા ફસ છ પણ સ યા ાદ-મ દરના િનવાસી છ તઓ પોતાના પદ અ સાર યા કર છ અન ાન- યાનની સવામા સાવધાન રહ છ તઓ જ સસાર સાગરથી તર છ 15

भदो माद मरसभरा नाटय पीतमोह मलो मल सकलम प त कम क वा बलन हलो मील परमकलया साधमार धकिल ान योितः कविलततमः ो जज भ भरण 13

ઢ યા તથા િવચ ણ યા વણન (સવયા એક ીસા)

जस मतवारौ कोऊ कह और कर और तस मढ़ ानी िवपरीतता धरत ह असभ करम बध कारन बखान मान मकितक हत सभ-रीित आचरत ह अतर सदि भई मढ़ता िबसर गई गयानकौ उदोत म-ितिमर हरत ह करनीस िभ रह आतम-सरप गह अनभौ अरिभ रस कौतक करत ह 16

શ દાથ ETHમતવારૌ=નશામા ઉ મ ઢ ાની=અ ાની વ બખાન=કહ માન= ા કર બસર ગઇ= ર થઈ ગઈ ઉદોત= કાશ

100

અથ ndash મ કોઈ પાગલ મ ય કહ છ ક કાઈક અન કર છ કાઈક તવી જ ર ત િમ યા ટ વમા િવપર તભાવ રહ છ ત અ ભકમન બધ કારણ સમ છ અન ત માટ ભ આચરણ કર છ પણ સા ાન થતા અ ાન ન ટ થવાથી ાનનો કાશ િમ યા- ધકારન ર કર છ અન યાથી િવર ત થઈન આ મ વ પ હણ કર ન અ ભવ ધારણ કર પરમરસમા આનદ કર છ 16

એ માણ ય-પાપાિધકાર ણ

ચોથા અિધકારનો સાર

નો બધ િવ ભાવોથી થાય છ ત ય અન નો બધ સકલશ ભાવોથી થાય છ ત પાપ છ શ ત રાગ અ કપા ક ષતા ર હત ભાવ અરહત આદ પચ પરમ ઠ ની ભ ત ત સયમ શીલ દાન મદકષાય આદ િવ ભાવ યબધના કારણ છ અન શાતા ભ આ ય ચ ગો દવગિત આદ ભનામ યકમ છ માદ સ હત િ ચ ની ક ષતા િવષયોની લો પતા

બી ઓન સતાપ આપવો બી ઓનો અપવાદ કરવો આહાર પ ર હ ભય મ નmdashચાર સ ા ણ ાન આતરૌ યાન િમ યા વ અ શ ત રાગ ષ અ ત અસયમ બ આરભ ઃખ શોક તાપ આ દન યોગોની વ તા આ મ શસા ઢતા અનાયતન તી કષાય આદ સકલશ ભાવ છmdashપાપબધના કારણ છ ાનાવરણીય અશાતા મોહનીય નરકા પ ગિત અ ભનામ નીચ ગો તરાય આદ પાપકમ છ

અ ભ પ રણિત અન ભ પ રણિત બ આ માના િવભાવ છ બ ય આ વ-બધ પ છ સવર-િન રાના કારણ નથી તથી બ ય તના માગમા ઘાતક હોવાથી પાપ અન ય બ ય એક જ છ જોક બ ના કારણ રસ વભાવ ફળમા તર છ તથા ય િ ય અન પાપ અિ ય લાગ છ તોપણ સોનાની બડ અન લોઢાની બડ ની મ બ ય વન સસારમા સસરણ કરાવનાર છ એક ભોપયોગ અન બીજો અ ભોપયોદ છ ોપયોગ કોઈ પણ નથી તથી મો માગમા એકયની શસા નથી બ ય હય છ બ આ માના િવભાવભાવ છ વભાવ નથી બ દગલજિનત છ આ મજિનત નથી એનાથી મો થઈ શકતો નથી અન કવળ ાન પણ ગટ થ નથી

101

આ મામા વભાવ િવભાવ બ કારની પ રણિત થાય છ વભાવ પ રણિત તો વીતરાગભાવ છ અન િવભાવ પ રણિત રાગ- ષ પ છ આ રાગ અન ષમાથી ષ તો સવથા પાપ પ છ પર રાગ શ ત અન અ શ તના ભદથી બ કારનો છ તમા શ ત રાગ ય છ અન અ શ ત રાગ પાપ છ સ ય દશન ઉ પ થવા પહલા વભાવભાવનો ઉદય જ થતો નથી માટ િમ યા વની દશામા વની ભ અથવા અ ભ પ િવભાવ પ રણિત જ રહ છ સ ય દશનની ઉ પિ થયા પછ કમનો સવથા અભાવ થતા ધી વભાવ અન િવભાવ બ પ રણિત રહ છ યા વભાવ પ રણિત સવર-િન રા અન મો ની ઉ પિ કર છ અન િવભાવ પ રણિત બધન જ ઉ પ કર છ એનો લાસો આ ર ત છ ક ldquo વત ોપયોગ પાવત નહ મનોગ તાવત હ હણ જોગ કહ કરનીrdquoની ર ત સ ય ટ ાવક અન િન પાપ પ રણિતથી બચીન ભોપયોગ અવલબન લ છ અન ભ પ રણિત તન આ વ જ ઉ પ કર

છ તન ણ ણી પ િન રા થાય છ ત ોપયોગના બળથી થાય છ ભોપયોગ તો આ વ જ કર છ ભાવ એ છ ક ટલા શ રાગ છ તટલા શ બધ છ અન ટલા શ ાન તથા િન યચા ર છ તટલા શ બધ

નથી તથી યન પણ પાપ સમાન હય ણીન ોપયોગ શરણ લ જોઈએ

102

આ વ અિધકાર

(5)

િત ા (દોહરા)

पाप प की एकता वरनी अगम अनप अब आ व अिधकार कछ कह अधयातम रप 1

શ દાથ ETHઅગમ=ગહન અ પ=ઉપમા ર હત

અથ ndashપાપ- યની એકતાના ગહન અન અ પમ અિધકાર વણન ક હવ આ વ અિધકાર આ યા મક ર ત કાઈક વણન ક 1

Ocircઆગમ પOtilde એવો પણ પાઠ છ

अथ महामदिनभरम थर समर गपरागतमाॐव अयमदारगभीरमहोदयो जयित दजयबोधधनधरः 1

સ ય ાનન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

जत जगवासी जीव थावर जगमरप तत िनज बस किर राख बल तोिरक महा अिभमानी ऐसौ आ व अगाध जोधा रोिप रन-थभ ठाडौ भयौ मछ मोिरक आयौ ितिह थानक अचानक परम धाम गयान नाम सभट सवायौ बल फोिरक आ व पछारयौ रन-थभ डारयौ तािह िनरिख बनारसी नमत कर जोिरक 2

શ દાથ ETHથાવર( થાવર) =એક ય જગમ=બ ઇ ય વગર અભમાની=ઘમડ અગાધ=અપ રિમત રોિપ= થાપીન રનથભ= નો ઝડો થાનક= થાન અચાનક=અક મા ભટ=યો ો ફો રક= ત કર ન િનર ખ=જોઈન

103

અથ ણ સસારના બધા જ સ- થાવર વોન શ તહ ન કર ન પોતાન આધીન કયા છ એવો મહા અભમાની આ વ પ મહા યો ો છ મરડ ન લડાઈનો ઝડો થાપીન ઊભો થયો એટલામા યા અચાનક ાન નામનો મહાયો ો સવા બળ ઉ પ કર ન આ યો તણ આ વન પછાડ ો અન રણથભ તોડ ના યો આવા ાન પી યો ાન જોઈન પ બનારસીદાસ હાથ જોડ ન નમ કાર કર છ 2

भावो राग षमोह वना यो जीवःय ःया ानिनव एव धन सवान ि यकमाॐवौघान एषोऽभावः सवभावाॐवाणाम 2 યા વ ભાવા વ અન સ ય ાન લ ણ (સવયા તવીસા)

दिवत आ व सो किहए जह पगगल जीव दस गरास भािवत आ व सो किहए जह राग िवरोध िवमोह िवकास समयक प ित सो किहए जह दिवत भािवत आ व नास गयान कला गट ितिह थानक अतर बािहर और न भास 3

શ દાથ ETHદિવત આ વ= લ પરમા ઓ આગમન ગરાસ=ઘર લ ભાિવત આ વ= ય આ વમા કારણ ત આ માની િવભાવ પ રમિત પ િત=ચાલ યાન કલા= ાન યોિત

અથ ndashઆ મ દશોમા લ આગમન ત યા વ છ વના રાગ- ષ-મોહ પ પ રણામ ભાવા વ છ યા વ અન ભાવા વનો અભાવ આ મા સ ય - વ પ છ યા ાનકળા ગટ થાય છ યા તરગ અન બ હરગમા ાન િસવાય બી કાઈ દખા નથી 3

भावाॐवाभावमय प नो ि याॐव यः ःवत एव िभ नः ानी सदा ानमयकभावो िनराॐवो ायक एक एव 3

ાતા િનરા વી છ (ચોપાઈ)

104

जो दरवा व रप न होई जह भावा व भाव न कोई जाकी दसा गयानमय लिहए सो गयातर िनर व किहए 4

શ દાથ ETHદસા=અવ થા યાતાર= ાની િનરા વ=આ વર હત

અથ ndash યા વ પ નથી હોતા અન યા ભાવા વ ભાવ પણ નથી અન ની અવ થા ાનમય છ ત જ ાની આ વર હત કહવાય છ 4

स नःय नजब पविनश राग समम ःवयम वारवारमब पवम प त जत ःवश ःपशन उ छ दन परव मव सकला ानःय पण भव- ना मा िन यिनराॐवो भवित ह ानी यदा ःया दा 4 સ ય ાની િનરા વ રહ છ (સવયા એક ીસા)

जत मनगोचर गट-बि -परवक ितह पिरनामनकी ममता हरत ह मनस अगोचर अबि -परवक भाव ितनक िवनािसवक उि म धरत ह याही भाित पर परनितकौ पतन कर मोखकौ जतन कर भौ-जल तरत ह ऐस गयानवत त िनरा व कहाव सदा िजिनहकौ सजस सिवचचछन करत ह 5

શ દાથ ETHમનગોચર= યા ધી મન પહ ચ યા ધી મનસૌ અગોચર= યા મન પહ ચી શક નથી ત ઉ મ=ઉ ોગ પતન=નાશ જતન=ઉપાય ભૌ-જળ (ભવજળ) =સસાર-સાગર િવચ છન=પ ડત

અથ ndash મન મન ણી શક એવા ગ ય અ પ રણામોમા આ મ કરતો નથી અન મનન અગોચર અથા ગ ય ન હોય એવા અ ભાવ ન થવા દવામા સાવધાન રહ છ એ ર ત પર પ રણિતનો નાશ કર ન

105

અન મો માગમા ય ન કર ન સસાર-સાગરન તર છ ત સ ય ાની િનરા વી કહવાય છ તમની િવ ાનો સદા શસા કર છ

ભાવાથ ndashવતમાન કાળના અ પ રણામોમા આ મ કરતા નથી અન તકાળમા થયલા રાગા દ પ રણામોન પોતાના માનતા નથી અથવા આગામી

કાળમા થવાવાળા િવભાવ મારા નથી એ ાન હોવાથી ાની વ સદા િનરા વ રહ છ 5

सवःयामव जीव या ि य यसततौ कतो िनराॐवो ानी िन यमवित च मितः 5

િશ યનો (સવયા તવીસા)

जय जगम िवचर मितमद सछद सदा वरत बध तसो चचल िच असिजत वन सरीर-सनह जथावत जसो भोग सजोग पिर ह स ह मोह िवलास कर जह ऐसो पछत िसषय आचारजस यह समयकवत िनरा व कसो 6

શ દાથ ETHિવચર=વતન કર છદ ( વ છદ) =મનમા ધ= ાની વન=વચન સનહ( નહ) = મ સ હ=એક કર

અથ ndashિશ ય ન કર છ ક હ વામી સસારમા વી ર ત િમ યા ટ વ વત પણ વત છ તવી જ િ સ ય ટ વની પણ હમશા રહ છmdashબ ન ચ ની ચચળતા અસયત વચન શર રનો નહ ભોગનો સયોગ પ ર હનો સચય અન મોહનો િવકાસ એકસરખો હોય છ તો પછ સ ય ટ વ ા કારણ આ વર હત છ 6

वजहित न ह स ा ययाः पवब ाः समयनसर तो य प ि य पाः

106

तद प सकलराग षमोह यदासा- दवतरित न जात ािननः कमब धः 6

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

परव अवसथा ज करम-बध कीन अब तई उद आइ नाना भाित रस दत ह कई सभ साता कोई असभ असातारप दहस न राग न िवरोध समचत ह जथाजोग ि या कर फलकी न इचछा धर जीवन-मकितकौ िबरद गिह लत ह यात गयानवतक न आ व कहत कोऊ म तास नयार भए स ता समत ह 7

શ દાથ ETHઅવ થા=પયાય જથાજોગ= જોઈએ ત પોતાન પદન યો ય સમચત=સમતાભાવ બરદ=યશ તા=િમ યા વ સમત=સ હત

અથ ndash વકાળમા અ ાન અવ થામા કમ બા યા હતા ત હવ ઉદયમા આવીન ફળ આપ છ તમા અનક તો ભ છ ખદાયક છ અન અનક અ ભ છ ઃખદાયક છ યા સ ય ટ વ આ બ કારના કમ દયમા હષ-િવષાદ કરતા નથીmdashસમતાભાવ રાખ છ તઓ પોતાના પદન યો ય યા કર છ પણ તના ફળની આશા નથી કરતા સસાર હોવા છતા પણ ત કહવાય છ કારણ ક િસ ોની મ દહ આદથી અલ ત છ તઓ િમ યા વથી ર હત અ ભવ સ હત છ તથી ાનીઓન કોઈ આ વ સ હત કહ નથી 7

राग ष वमोहाना ािननो यदसभवः तत एव न ब धोङःय त ह ब धःय कारणम 7

રાગ- ષ-મોહ અન ાન લ ણ (દોહરા)

जो िहतभाव स राग ह अनिहतभाव िवरोध ािमक भाव िवमोह ह िनरमल भाव स बोध 8

શ દાથ ETH ાિમક=પર યમા અહ િનમળ=િવકાર ર હત બોધ= ાન

107

અથ ndash મનો ભાવ રાગ ણાનો ભાવ ષ પર યમા અહ નો ભાવ મોહ અન ણથી ર હત િનિવકારભાવ સ ય ાન છ 8

રાગ- ષ-મોહ જ આ વ છ (દોહરા)

राग िवरोध िवमोह मल एई आ वमल एई करम बढाईक कर धरमकी भल 9

અથ ETHરાગ- ષ-મોહ એ ણ આ માના િવકાર છ આ વના કારણ છ અન કમબધ કર ન આ મા વ પ લાવનાર છ 9

સ ય ટ વ િનરા વ છ (દોહરા)

जहा न रागािदक दसा सो समयक पिरनाम यात समयकवतकौ क ौ िनरा व नाम 10

અથ ETH યા રાગ- ષ-મોહ નથી ત સ ય વભાવ છ તથી જ સ ય ટન આ વર હત ક ો છ 10

अ याःय श नयम तबोधिच - मका मव कलय त सदव य त रागा दम मनसः सतत भव तः- पय त ब ध वधर समयःय सारम 8

િનરા વી વોનો આનદ (સવયા એક ીસા)

ज कई िनकटभ रासी जगवासी जीव िमथयामतभिद गयान भाव पिरनए ह िजिनहकी सदि म न राग ष मोह कह िवमल िवलोकिनम तीन जीित लए ह तिज परमाद घट सोिध ज िनरोिध जोग स उपयोगकी दसाम िमिल गए ह तई बधप ित िवदािर परसग डािर आपम भगत हवक आपरप भए ह 11

108

શ દાથ ETH ટ=સા ાન િવમલ=ઉ જવળ િવલોકિન= ાન પરમાદ=અસાવધાની ઘટ= દય સોિધ= કર ન ઉપયોગ=વીતરાગ-પ રણિત િવદા ર= ર કર ન

અથ ndash કોઈ િનકટ ભ યરાિશ સસાર વ િમ યા વ છોડ ન સ ય ભાવ હણ કર છ મણ િનમળ ાનથી રાગ- ષ-મોહ ણન તી લીધા છ અન માદન ર કર ચ ન કર યોગોનો િન હ કર ઉપયોગમા લીન થઈ ય છ ત જ બધ-પરપરાનો નાશ કર ન પરવ નો સબધ છોડ ન પોતાના પમા મ ન થઈન િનજ વ પન ા ત થાય છ અથા િસ થાય છ 11

य य श नयतः पनरव य त रागा दयोगमपया त वम बोधाः त कमब धिमह बित पवब - ि याॐवः कत विचऽ वक पजालम 9

ઉપશમ અન યોપશમ ભાવોની અ થરતા (સવયા એક ીસા)

जत जीव पिडत खयोपसमी उपसमी ितनहकी अवसथा जय लहारकी सडासी ह िखन आगमािह िखन पानीमािह तस एऊ िखनम िमथयात िखन गयानकला भासी ह जौल गयान रह तौल िसिथल चरन मोह जस कील नागकी सकित गित नासी ह आवत िमथयात तब नानारप बध कर जय उकील नागकी सकित परगासी ह 12

શ દાથ ETHપ ડત=સ ય ટ ખયોપશમી= યોપશમ સ ય ટ ઉપસમી=ઉપશમ સ ય ટ એઊ=ત ખન ( ણ)=અહ ણનો અથ ત ત છ િસિથલ=નબળા ક લ=મ અથવા જડ ીથી બાધી રાખલ નાગ=સપ ઉક લ=મ -બધનથી ત સકિત (શ ત) =બળ પરગાસી( કાશી)= ગટ કર

અથ ndash ની ર ત હારની સાણસી કોઈ વાર અ નમા તપલી અન કોઈ વાર પાણીમા ઠડ હોય છ તવી જ ર ત ાયોપશિમક અન ઔપશિમક સ ય ટ

109

વોની દશા છ અથા કોઈ વાર િમ યા વભાવ ગટ થાય છ અન કોઈ વાર ાનની યોત ઝગમગ છ યા ધી ાન રહ છ યા ધી ચા ર મોહનીયની

શ ત અન ગિત મ થી બાધલ સાપની મ િશિથલ રહ છ અન યાર િમ યા વરસ આપ છ યાર મ ના બધનથી ત સાપની ગટ થયલી શ ત અન ગિતની મ અનત કમ નો બધ વધાર છ

િવશષ ndashઉપશમ સ ય વનો ઉ ટ અન જઘ ય કાળ ત- ત અન યોપશમ સ ય વનો +છાસઠ સાગર અન જઘ ય કાળ ત ત છ આ બ સ ય વ િનયમથી ન ટ થાય જ છ તથી યા ધી સ ય વભાવ રહ છ યા ધી આ મા એક િવલ ણ શાિત અન આનદનો અ ભવ કર છ અન યાર સ ય વભાવ નાશ પામવાથી િમ યા વનો ઉદય થાય છ યાર આ મા પોતાના વ પથી ટ થઈન કમ-પરપરા વધાર છ 12

અનતા બધીની ચાર અન દશનમોહનીયની ણ એ સાત િતઓનો ઉપશમ થવાથી ઉપશમ સ ય વ થાય છ

અનતા બધીની ચોકડ અન િમ યા વ તથા સ ય િમ યા વ એ છ િતઓનો અ દય અન સ ય િતનો ઉદય રહતા યોપશમ સ ય વ થાય છ

+ અનત સસારની અપ ાએ આ કાળ થોડો છ

इदमवाऽ ता पय हयः श नयो न ह ना ःत ब धःतद यागा या ब ध एव ह 10 અ નયથી બધ અન નયથી મો છ (દોહરા)

यह िनचोर या थकौ यह परम रसपोख तज स नय बध ह गह स नय मोख 13

શ દાથ ETHિનચોર=સાર પોખ=પોષક ગહ= હણ કરવાથી મોખ=મો

અથ ndashઆ શા મા સાર વાત એ જ છ અન એ જ પરમ ત વની પોષક છ ક નયની ર ત છોડવાથી બધ અન નયની ર ત હણ કરવાથી મો થાય છ 13

धीरोदारम ह यना दिनधन बोध िनब न धितम या यः श नयो न जात कितिभः सवकषः कमणाम

110

तऽःथाः ःवमर िचचबिचरा स य िनय हः पण ानघनौघमकमचल पय त शा त महः 11 વની બા અન તરગ અવ થા (સવયા એક ીસા)

करमक च म िफरत जगवासी जीव हव र ौ बिहरमख ापत िवषमता अतर समित आई िवमल बड़ाई पाई प लसौ ीित टटी छटी माया ममता स न िनवास कीनौ अनभौ अभयास लीनौ

मभाव छािड़ दीनौ भीनौ िच समता अनािद अनत अिवकलप अचल ऐसौ पद अवलिब अवलोक राम रमता 14

શ દાથ ETHબ હર ખ=શર ર િવષયભોગ આદ બા વ ઓનો ાહક િવષમતા=અ તા મિત=સ ય ાન ભીનૌ=લીન

અથ ndashસસાર વ કમના ચ રમા ભટકતો િમ યા ટ થઈ ર ો છ અન તન અ તાએ ઘર લીધો છ યાર તરગમા ાન ઊપ િનમળ તા ા ત થઈ શર ર આદનો નહ ટ ો રાગ- ષ-મોહ ટ ા સમતા-રસનો વાદ

મ યો નયનો સહારો લીધો અ ભવનો અ યાસ થયો પયાયમા અહ નાશ પામી યાર પોતાના આ માના અના દ અનત િનિવક પ િન યપદ અવલબન કર ન આ મ વ પન દખ છ 14

रागाद ना झिगित वमगात सवतो यॐवाणा िन यो ोत कम प परम वःत स पयतोऽ तः ःफारःफारः ःवरस वसरः लावय सवभावा- नालोका तादचलमतल ानम म नमतत 12

આ મા જ સ ય દશન છ (સવયા એક ીસા)

जाक परगासम न दीस राग ष मोह आ व िमटत निह बधकौ तरस ह

111

ितह काल जाम ितिबबत अनतरप आपह अनत स ा नतत सरस ह भाव त गयान परवान जो िवचािर वसत अनभौ कर न जहा बानीकौ परस ह अतल अखड अिवचल अिवनासी धाम िचदानद नाम ऐसौ समयक दरस ह 15

શ દાથ ETHપરગાસ= કાશ તરસ( ાસ) =ક ટ િત બબત=ઝળક છ વાની=વચન પરસ= વશ=પહ ચ અ લ=અ પમ

અથ ndash ના કાશમા રાગ- ષ-મોહ રહતા નથી આ વનો અભાવ થાય છ બધનો ાસ મટ ય છ મા સમ ત પદાથ ના િ કાળવત અનત ણપયાય ઝળક છ અન પોત વય અનતાનત ણપયાયની સ ા સ હત છ

એવો અ પમ અખડ અચળ િન ય ાન િનધાન ચદાનદ જ સ ય દશન છ ભાવ ત ાન- માણથી પદાથનો િવચાર કરવામા આવ તો ત અ ભવગ ય છ અન ય ત અથા શ દશા થી િવચારવામા આવ તો વચનથી કહ શકા નથી 15

એ માણ આ વ અિધકાર ણ થયો 5

પાચમા અિધકારનો સાર

રાગ- ષ-મોહ તો ભાવા વ છ અન અ આ મા ારા કામણ વગણા પ લ દશો આકિષત થ ત યા વ છ આ યા વ અન ભાવા વથી ર હત

સ ય ાન છ સ ય દશનનો ઉદય થતા જ વ વતમાન ાન સ ય ાન કહવાય છ આ સ ય દશનની દશામા આ વનો અભાવ છ સ ય ાની અ તી પણ કમ ન હોય તોપણ તમન આ વ નથી થતો એ કારણ એ છ ક તરગમા સ ય દશનનો ઉદય થવાથી તઓ શર ર આદમા અહ રાખતા નથી અન િવષય આદમા ત લીન થતા નથી જોક બા ટથી લોકોના જોવામા િમ યા ટ વો અન અ તી સ ય ટઓના િવષય-ભોગ પ ર હ-સ હ આદની િ

એકસરખી દખાય છ પર બ ના પ રણામોમા મોટો તફાવત હોય છ અ ાનીઓની ભ-અ ભ યા ફળની અભલાષા ર હત હોય છ અન ાની

112

વોની ભા ભ યા ફળની અભલાષાથી ર હત હોય છ તથી અ ાનીઓની યા આ વ કારણ અન ાનીઓની યા િન રા કારણ થાય છ ાન-

વરા યનો એવો જ મ હમા છ વી ર ત રોગી અભ ચ ન હોવા છતા પણ ઔષિધ સવન કર છ અન ઘણા લોકો શોખ માટ શરબત ર બા વગર ચાખ છ તવી જ ર ત ાનીઓના ઉદયની બળજોર થી આસ ત ર હત ભોગવલ ભોગોમા અન મોજ માટ -સ હત અ ાનીઓના ભોગોમા મોટો તફાવત છ

આ વ થ તરમા ણ થાન ધી યોગોની િ હોવાથી રહ છ અન ચોથા ણ થાનમા તો િસ ર િતઓનો બધ ક ો છ વળ સ ય ટ વોન અ તની દશામા િનરા વ ક ા છ તનો અભ ાય એ છ ક અનત સસાર ળ કારણ િમ યા વ અન તની સાથ અ બધ કરનાર અનતા બધી ચોકડ નો ઉદય સ ય વની દશામા રહતો નથી તથી િમ યા વ અન અનતા બધી જિનત એકતાળ સ િતઓનો તો સવર જ રહ છ બાક ની િતઓનો બ જ ઓછા અ ભાવ અથવા થિતવાળો બધ થાય છ અન ણ ણ િન રા શ થાય છ તથી અ ાનીના િસ ર ોડા ોડ સાગર- માણ અન તી તમ અ ભાગની સામ ાનીનો આ બધ કોઈ ગણતર મા નથી તથી ાનીઓન િનરા વ ક ા છ

વા તવમા િમ યા વ જ આ વ છ અન ત સ ય વના ઉદયમા નથી રહ આ વ િવભાવ-પ રણિત છ ગલમય છ ગલજિનત છ આ માનો િનજ- વભાવ નથી એમ ણીન ાનીઓ પોતાના વ પમા િવ ામ લ છ અન અ લ અખડ અિવચળ અિવનાશી ચદાનદ પ સ ય દશનન િનમળ કર છ

113

સવર ાર

(6)

િત ા (દોહરા)

आ वकौ अिधकार यह क ौ जथावत जम अब सवर वरनन कर सनह भिवक धिर म 1

શ દાથ ETHઆ વ=બધ કારણ જથાવત= જોઈએ ત સવર=આ વનો િનરોધ વરનન=કથન

અથ ndashઆ વના અિધકાર યથાથ વણન ક હવ સવર વ પ ક ત હ ભ યો તમ મ વક સાભળો 1

आससार वरोिधसवरजयता ताविल ाॐव- य कारा ितल धिन य वजय स पादय सवरम याव पर पतो िनयिमत स य ःव प ःफर- योित मयम वल िनजरसा भारम ज भत 1 ાન પ સવરન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

आतमकौ अिहत अधयातमरिहत ऐसौ आ व महातम अखड अडवत ह ताकौ िवसतार िगिलबक परगट भयौ

मडकौ िवकासी मडवत ह जाम सब रप जो सबम सबरपसौ प सबिनस अिल आकास-खडवत ह सोह गयानभान स सवरकौ भष धर ताकी रिच-रखकौ हमारी दडवत ह 2

શ દાથ ETHઅ હત= કરનાર અ યાતમ=આ મ-અ ભવ મહાતમ=ઘોર ધકાર અખડ= ણ ડવત= ડાકાર િવસતાર=ફલાવો ગલવક =ગળ જવાન

114

માટ મડ ( ાડ) = ણ લોક િવકાસ=અજવા અલ ત=અલગ આકાસ-ખડ=આકાશનો દશ ભાન (ભા ) = ય ચ-રખ= કરણરખા કાશ દડવત= ણામ

અથ ndash આ માનો ઘાતક છ અન આ મ-અ ભવથી ર હત છ એવો આ વ પ મહા ધકાર અખડ ડાની મ જગતના બધા વોન ઘર રહલ છ તનો નાશ કરવાન માટ ણ લોકમા ફલાતા ય વો નો કાશ છ અન મા સવ પદાથ િત બબત થાય છ અન પોત ત બધા પદાથ ના આકાર પ થાય છ1 તોપણ આકાશના દશની મ તમનાથી અલ ત રહ છ ત ાન પી સય સવરના વશમા છ તના કાશન અમારા ણામ છ 2

चि य ज़ड पता च दधतोः क वा वभाग यो- र तदा णदा न प रतो ानःय रागःय च भद ानमदित िनमलिमद मोद वम यािसताः श ानघनौघमकमधना स तो तीय चताः 2

ભદિવ ાન મહ વ (સવયા એક ીસા)

स सछद अभद अबािधत भद-िवगयान सतीछन आरा अतरभद सभाव िवभाऊ कर जड़-चतनरप दफारा सो िजनहक उरम उपजयौ न रच ितनहक परसग-सहारा आतमको अनभौ किर त हरख परख परमातम-धारा 3

શ દાથ ETH ( ) =િનિવકાર છદ( વ છદ)= વત અભદ=ભદ ર હતmdashએક અબાિધત=બાધા ર હત તીછન ( તી ણ) =અિતશય તી ણ આરા=કરવત ફારા=બ ભાગ

1 Ocirc ાયક યાકારOtilde અથવા Ocirc યાકાર ાનની પ રણિતOtilde એ યવહાર-વચન છ

115

અથ ETH વત એક પ િનરાબાધ ભદિવ ાન પ તી ણ કરવત દર વશીન વભાવNtildeિવભાવ અન જડNtildeચતનન દા દા કર નાખ છ ત

ભદિવ ાન મના દયમા ઉ પ થ છ તમન શર ર આદ પર વ નો આ ય ચતો નથી તઓ આ મ-અ ભવ કર ન સ થાય છ અન પરમા મા વ પ ઓળખ છ

ભાવાથ ETH ાન પરભાવથી ર હત છ તથી છ િનજ-પર વ પ બતાવ છ તથી વત છ એમા કોઈ પરવ નો મલ નથી તથી એક છ નય-માણની એમા બાધા નથી તથી અબાિધત છ આ ભદિવ ાનની તી ણ કરવત યાર દર વશ કર છ યાર વભાવ-િવભાવ થ રણ કર નાખ છ અન જડ-ચતનનો ભદ બતાવ છ તથી ભદ-િવ ાનીઓની ચ પર યમાથી ખસી ય છ તઓ ધન પ ર હ આદમા રહ તોપણ બ આનદથી પરમત વની

પર ા કર ન આ મક રસનો આનદ લ છ

य द कथम प धारावा हना बोधनन ीवमपलभमानः श मा मानमाःत तदयमदयदा माराममा मानमा मा परप रणितरोधा छ मवा यपित 3

સ ય વથી સ ય ાન અન આ મ વ પની ા ત (સવયા તવીસા)

जो कबह यह जीव पदारथ औसर पाइ िमथयात िमटाव समयक धार बाह बह गन जञान उद मख ऊरघ धाव तो अिभअतर दिवत भािवत कमर कलस वस न पाव आतम सािध अधयातमक पथ परन हव पर कहाव 4

શ દાથ ETHકબ =કોઈવાર ઔસર(અવસર) =મોકો બાહ=વહણ ઊરઘ= ચ ધાવ=દોડ અભ તર=(અ યતર) = તરગમા

116

દિવતકમ= ાનાવરણીય આદ યકમ ભાિવત કમ=રાગ- ષ-મોહ આદ ભાવકમ લશ= ઃખ વસ=પહ ચ પથ=માગ રન= ણ પર =પરમા મા

અથ ndash યાર કોઈ વાર આ વપદાથ અવસર પામીન િમ યા વનો નાશ કર છ અન સ ય વ જળના વાહમા વહ ન ાન ણના કાશમા ચ ચઢ છ યાર તના તરગમા યકમ અન ભાવકમ ઃખ કાઈ અસર કર નથી ત આ મ ના સાધન એવા અ ભવના માગમા લાગીન પ ર ણ અવ થાન ા ત થાય છ તન જ પરમા મા કહ છ

ભાવાથ ndashઅનત સસારમા પ ર મણ કરતો વ કોઈવાર કાળલ ધ દશનમોહનીયનો અ દય અન -ઉપદશ આદનો અવસર પામીન ત વ ાન કર છ યાર યકમ અથવા ભાવકમ ની શ ત િશિથલ થઈ ય છ અન અ ભવના અ યાસથી ઉ િત કરતા કરતા કમબધનથી ત થઈન ઊ વગમન કર છ અથા િસ ગિતન પામ છ 4

िनजम हमरताना भद व ानश या भवित िनयतमषा श त वोपल भः अचिलतम खला यि यदर ःथताना भवित सित च त ःम न यः कममो ः 4

સ ય ટનો મ હમા (સવયા તવીસા)

भिद िमथयात स विद महारस भद-िवजञान कला िजनह पाई जो अपनी मिहमा अवधारत तयाग कर उर स ज पराई उ त रीित फरी िजनहक घट होत िनरतर जोित सवाई त मितमान सवनर समान लग ितनहक न सभासभ काई 5

117

શ દાથ ETHભ દ=ન ટ કર ન વ દ= ણીન મહારસ=આ મા ભવ અ ત અવધારત= હણ કરતો ઉ ત=ચઢતી ર ( રત) = ગટ વન=સો કાઈ=મળ

અથ ndash મણ િમ યા વનો િવનાશ કર ન સ ય વનો અ ત રસ ચાખીન ાન યોિત ગટ કર છ પોતાના િનજ ણ-દશન ાન ચા ર હણ કયા છ દયમાથી પર યોની મમતા છોડ દ ધી છ અન દશ ત મહા તા દ ચી યાઓ હણ કર ન ાન યોિતની સવાઈ કર છ ત િવ ાનો વણ

સમાન છ તમન ભા ભ કમમળ લાગતો નથી 5

स प त सवर एव सा ा छ ा मत वःय कलोपलमभात स भद व ानत एव तःमा द व ानमतीव भा यम 5

ભદ ાન સવર-િન રા અન મો કારણ છ (અ ડ લ છદ)

भदगयान सवर-िनदान िनरदोष ह सवरस िनरजरा अन म मोष ह भगगयान िसवमल जगतमिह मािनय जदिप हय ह तदिप उपादय जािनय 6

શ દાથ ETHિનદાન=કારણ િનરદોષ= િનરજરા=કમ એકદશ ખર અ મ= મ મ િસવ=મો લ= ળ હય=છોડવા યો ય ઉપાદય= હણ કરવા યો ય

અથ ndashલોકમા ભદિવ ાન િનદ ષ છ સવર કારણ છ સવર િન રા કારણ છ અન િન રા મો કારણ છ તથી ઉ િતના મમા ભદિવ ાન જ પરપરાએ મો કારણ છ જો ક ત યા ય છ તોપણ ઉપાદય છ

ભાવાથ ndashભદિવ ાન આ મા િનજ વ પ નથી તથી મો પરપરા કારણ છ ળ કારણ નથી પર તના િવના મો ના અસલ કારણ સ ય વ સવર િન રા થતા નથી તથી થમ અવ થામા ઉપાદય છ અન કાય થતા કારણ- લાપ પચ જ હોય છ તથી આ મ વ પની ા ત થતા હય છ 6

भावय द व ानिमदम छ नधारया ताव ाव परा य वा ान ान ित त 6

118

આ મ વ પની ા ત થતા ભદ ાન હય છ (દોહરો)

भदगयान तबल भलौ जबल मकित न होइ परम जोित परगट जहा तहा न िवकलप कोइ 7

શ દાથ ETHતબલૌ= યા ધી ભલૌ=સા પરમ જોિત=ઉ ટ ાન પરગટ ( ગટ) કાિશત

અથ ndashભદિવ ાન યા ધી જ શસનીય છ યા ધી મો અથા વ પની ા ત ન થાય અન યા ાનની ઉ ટ યોિત કાશમાન છ યા

કોઈ પણ િવક પ નથી (ભદિવ ાન તો રહશ જ કવી ર ત ) 7

ભદ ાન પરપરા મો કારણ છ (ચોપાઈ)

भदजञान सवर िजनह पायौ सो चतन िसवरप कहायौ भदजञान िजनहक घट नाही त जड़ जीव बध घट माही 8

भद व ानतः िस ाः िस ा य कल कचन अःयवाभावतो ब ा ब ा य कल कचन 7

શ દાથ ETHચતન=આ મા િસવ પ=મો પ ઘટ= દય

અથ ndash વોએ ભદિવ ાન પ સવર ા ત કય છ તઓ મો પ જ કહવાય છ અન ના દયમા ભદિવ ાન નથી ત ખ વો શર ર આદથી બધાય છ 8

ભદ ાનથી આ મા ઉ જવળ થાય છ (દોહરા)

भदगयान साब भयौ समरस िनरमल नीर धोबी अतर आतमा धोव िनजगन चीर 9

શ દાથ ETHસમરસ=સમતાભાવ નીર=પાણી તર આતમા=સ ય ટ ચીર=કપડા

119

અથ ndashસ ય ટ પ ધોબી ભદિવ ાન પ સા અન સમતા પ િનમળ જળથી આ મ ણ પ વ ન સાફ કર છ 9

भद ानो छलनकलना छ त वोपल भा- िागमामलयकरणा क मणा सवरण ब ोष परमममलालोकम लानमक ान ान िनयतम दत शा तो ोतमतत 8

इित सहरािधकारः 6 ભદિવ ાનની યામા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस रजसोधा रज सोिधक दरब काढ़ पावक कनक कािढ़ दाहत उपलक पकक गरभम जय डािरय कतक फल नीर कर उ ल िनतािर डार मलक दिधकौ मथया मिथ काढ़ जस माखनकौ राजहस जस दध पीव तयािग जलक तस गयानवत भदगयानकी सकित सािध वद िनज सपित उछद पर-दलक 10

શ દાથ ETHરજ= ળ દરબ( ય) =સો ચાદ પાવક=અ ન કનક=સો દાહત=બાળ છ ઉપલ=પ થર પક=કાદવ દરભ= દર કતકફળ=િનમળ વદ=અ ભવ કર ઉછદ(ઉ છદ) = યાગ કર પર-દલ=આ મા િસવાયના બી પદાથ

અથ ETH વી ર ત ળધોયો ળ શોધીન સો -ચાદ હણ કર છ અ ન ધા ન ગાળ ન સો પાડ છ કાદવમા િનમળ નાખવાથી ત પાણીન સાફ કર ન મલ ર કર દ છ દહ મથન કરનાર દહ મથીન માખણ કાઢ લ છ હસ ધ પી લ છ અન પાણી છોડ દ છ તવી જ ર ત ાનીઓ ભદિવ ાનના બળથી આ મ-સપદા હણ કર છ અન રાગ- ષ આદ અથવા લા દ પરપદાથ ન યાગી દ છ 10

મો ળ ભદિવ ાન છ (છ પા છદ)

120

गिट भद िवगयान आपगन परगन जान पर परनित पिरतयाग स अनभौ िथित ठान किर अनभौ अभयास सहज सवर परगास आ व ार िनरोिध करमघन-ितिमर िवनास छय किर िवभाव समभाव भिज िनरिवकलप िनज पद गह िनमरल िवस सासत सिथर पर अत ि य सख लह 11

શ દાથ ETHપ ર યાગ=છોડ ન િથિત ઠાન= થર કર પરગાસ ( કાશ)

= ગટ કર િનરોિધ=રોક ન િતિમર= ધકાર સમભાવ=સમતાભાવ ભ જ= હણ કર ન સા ત (શા ત) = વયિસ િથર=અચળ અતી ય= ઇ ય-ગોચર ન હોય ત

અથ ndashભદિવ ાન આ માના અન પર યોના ણોન પ ટ ણ છ પર યોમાથી પોતાપ છોડ ન અ ભવમા થર થાય છ અન તનો અ યાસ કર ન સવરન ગટ કર છ આ વ ારનો િન હ કર ન કમજિનત મહા ધકાર ન ટ કર છ રાગ- ષ આદ િવભાવ છોડ ન સમતાભાવ હ છ અન િવક પર હત પોતા પદ ા ત કર છ તથા િનમળ અનત અચળ અન પરમ અતી ય ખ ા ત કર છ 11

છ ા અિધકારનો સાર

વ અિધકારમા કહતા આ યા છ એ ક િમ યા વ જ આ વ છ તથી આ વનો િનરોધ અથા સ ય વ ત સવર છ આ સવર િન રા અન અ મ મો કારણ છ યાર આ મા વય થી અથવા ી ના ઉપદશ આદથી આ માNtildeઅના મા ભદિવ ાન અથવા વભાવ-િવભાવની ઓળખાણ કર છ યાર સ ય દશન ણ ગટ થાય છ વન વ અન પરન પર ણ એ જ નામ ભદિવ ાન છ એન જ વપરનો િવવક કહ છ Ocircતા ાનકૌ કારન વ-પર િવવક બખાનૌOtilde અથા ભદિવ ાન સ ય દશન કારણ છ વી ર ત કપડા સાફ કરવામા સા સહાયક બન છ તવી જ ર ત સ ય દશનની ઉ પિ મા ભદિવ ાન

121

સહાયક થાય છ અન યાર કપડા સાફ થઈ ય યાર સા કાઈ કામ રહ નથી અન સા હોય તો એક ભાર જ લાગ છ તવી જ ર ત સ ય દશન થયા પછ યાર વ-પરના િવક પની આવ યકતા નથી રહતી યાર ભદિવ ાન હય જ હોય છ ભાવ એ છ ક ભદિવ ાન થમ અવ થામા ઉપાદય છ અન સ ય દશન િનમળ થયા પછ ત કાઈ કામ નથી હય છ ભદિવ ાન જોક હય છ તોપણ સ ય દશનની ા ત કારણ હોવાથી ઉપાદય છ તથી વ ણ અન પર ણની ઓળખાણ કર ન પર-પ રણિતથી િવર ત થ જોઈએ અન અ ભવનો અ યાસ કર ન સમતાભાવ હણ કરવો જોઈએ

122

િન રા ાર

(7)

િત ા (દોહરા)

वरनी सवरकी दसा जथा जगित परवान मकित िवतरनी िनरजरा सनह भिवक धिर कान 1 શ દાથ ETHજથા ગિત પરવાન= આગમમા ક છ ત

િવતરની=આપનાર

અથ ndash આગમમા સવર કથન છ ત વણન ક હ ભ યો હવ મો આપનાર િન રા કથન કાન દઈન સાભળો 1

મગલાચરણ (ચોપાઈ)

जो सवरपद पाई अनद सो परवकत कमर िनकद जो अफद हव बहिर न फद सो िनरजरा बनारिस बद 2

रागा ॐवरोधतो िनजधरा ध वा परः सवरः कमागािम समःतमव भरतो दरा न धन ःथतः ागब त तदव द धमधना याज भत िनजरा ान योितरपावत न ह यतो रागा दिभम छित 1

શ દાથ ETHઅનદ= સ થાય િનકદ=ન ટ કર બ ર=વળ ફદ= ચવાય

અથ ndash સવરની અવ થા ા ત કર ન આનદ કર છ વ બાધલા કમ નો નાશ કર છ કમની ળમાથી ટ ન ફર ફસાતો નથી ત િન રાભાવન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 2

ાન-વરા યના બળથી ભા ભ યાઓથી પણ બધ થતો નથી

(દોહરા)

123

मिहमा समयकजञानकी अर िवरागबल जोइ ि या करत फल भजत करम बध निह होइ 3

त ानःयव साम य वरागःयव वा कल च को प कमिभः कम म जानोऽ प न ब यत 2

શ દાથ ETHમ હમા= ભાવ અ =અન જત=ભોગવતા

અથ ndashસ ય ાનના ભાવથી અન વરા યના બળથી ભા ભ યા કરવા છતા અન ત ફળ ભોગવવા છતા પણ કમબધ થતો નથી 3

ભોગ ભોગવવા છતા પણ ાનીઓન કમકા લમા લાગતી નથી

(સવયા એક ીસા)

जस भप कौतक सरप कर नीच कमर कौतकी कहाव तास कौन कह रक ह जस िवभचािरनी िवचार िवभचार वाकौ जारहीस म भरतास िच बक ह जस धाइ बालक चघाइ कर लािलपािल जान तािह औरकौ जदिप वाक अक ह तस गयानवत नाना भाित करतित ठान िकिरयाक िभ मान यात िनकलक ह 4

શ દાથ ETH પ=રા કૌ ક=ખલ નીચ કમ=હલ કામ રક=કગાલ વાકૌ=ત ર (યાર) િમ ભરતા=પિત બક=િવ ખ ઘાઈ=િપવડાવીન લા લપા લ=લાલનપાલન ક=ગોદ િનકલક=િનદ ષ

અથ ndash વી ર ત રા ખલ પ હલ કામ કર તો પણ ત ખલાડ ષ કહવાય છ તન કોઈ ગર બ નથી કહ અથવા વી ર ત યભચા રણી ી પિતની પાસ રહ તોપણ ત ચ યારમા જ રહ છmdashપિત ઉપર મ રહતો નથી અથવા વી ર ત ધાવ બાળકન ધ પીવડાવ લાલન-પાલન કર અન ગોદમા લ છ તોપણ તન બી નો ણ છ તવી જ ર ત ાની વ ઉદયની રણાથી1

124

ત તની ભા ભ યા કર છ પર ત યાન આ મ વભાવથી ભ કમજિનત માન છ તથી સ ય ાની વન કમકા લમા લાગતી નથી 4 વળ

1 હવાસી તીથકર ભરત ચ વત રા ણક વગરની મ

जस िनिस वासर कमल रह पकहीम पकज कहाव प न वाक िढग पक ह जस म वादी िवषधरस गहाव गात म की सकित वाक िवना-िवष डक ह जस जीभ गह िचकनाई रह रख अग पानीम कनक जस काईस अटक ह तस गयानवत नानाभाित करतित ठान िकिरयाकौ िभ मान यात िनकलक ह 5

શ દાથ ETHિનિસ(િનિશ) =રાિ વાસર= દવસ પક=કાદવ પકજ=કમળ િવષધર=સાપ ગાત=શર ર કાઈ=કાટ અટક=ર હત

અથ ndash મ કમળ કાદવમા ઉ પ થાય છ અન રાત- દવસ કાદવમા રહ છ પર તના ઉપર કાદવ ચ ટતો નથી અથવા મ મ વાદ પોતાના શર ર ઉપર સાપ ારા ડખ દવડાવ છ પણ મ ની શ તથી તના ઉપર િવષ ચડ નથી અથવા મ ભ ચીકણા પદાથ ખાય છ પણ ચીકણી થતી નથી ખી રહ છઅથવા મ સો પાણીમા પડ હોય તોપણ તના પર કાટ લાગતો નથી તવી જ ર ત ાની વ ઉદયની રણાથી ત તની ભા ભ યાઓ કર છ પર તન આ મ વભાવથી ભ કમજિનત માન છ તથી સ ય ાની વન કમકા લમા લાગતી નથી

ना त वषयसवनङ प य ःव फल वषयसवनःय ना ानवभव वरागताबला सवकोङ प तदसावसवकः 3

વરા ય શ ત વણન (સોરઠા)

पवर उद सनबध िवष भोगव समिकती कर न नतन बनध मिहमा गयान िवरागकी 6

125

અથ ETHસ ય ટ વ વ બાધલા કમ ના ઉદયથી િવષય આદ ભોગવ છ પણ કમબધ થતો નથી એ ાન અન વરા યનો ભાવ છ 6

स य भवित िनयत ानवरा यश ः ःव वःत व कलियतमय ःवा य पाि म या यःमा ा वा यितकरिमद त वतः ःव पर च ःव ःम नाःत वरमित परा सवतो रागयोगात 4 ાન-વરા યથી મો ની ા ત છ (સવયા તવીસા)

समयकवत सदा उर अतर गयान िवराग उभ गन धार जास भाव लख िनज लचछन जीव अजीव दसा िनखार आतमकौ अनभौ किर हव िथर आप तर अर औरिन तार सािध सदवर लह िसव समर स कमर-उपािध िवथा विम डार 7

શ દાથ ETHઉર= દય ભાવ= તાપથી િનરવાર=િનણય કર ઔરિન=બી ઓન ય( વ ય) =આ મત વ સમ (શમ) =આનદ ઉપાિધ= દ-ફદ યથા=ક ટ વિમ ડાર=કાઢ નાખ છ

અથ ndashસ ય ટ વ સદવ તઃકરણમા ાન અન વરા ય બ ણ ધારણ કર છ ના તાપથી િનજ આ મ વ પન દખ છ અન વ-અ વ ત વોનો િનણય કર છ1 તઓ આ મ-અ ભવ કર ન િનજ- વ પમા થર થાય છ તથા સસાર-સ થી પોત વય તર છ અથવા બી ઓન તાર છ2 આ ર ત આ મત વ િસ કર ન કમ ની ળ ર કર છ અન મો નો આનદ ા ત કર છ 7

1 વ અના દકાળથી દહા દ પર વ ઓન પોતાની માની લીધી હતી ત હઠ છોડ દ છ અન પોતાના આ માન તમનાથી દો માનવા લાગ છ

2 ધમ પદશ આપીન

126

स य ः ःवयमयमह जात ब धो न म ःया- द य ानो पलकवदना रािगणोङ याच त आल ब ता सिमितपरता त यतोङ ा प पापा आ माना मावगम वरहात स त स य व र ाः 5

સ ય ાન િવના સ ણ ચા ર નકા છ (સવયા તવીસા)

जो नर समयकवत कहावत समयकगयान कला निह जागी आतम अग अबध िवचारत धारत सग कह हम तयागी भष धर मिनराज-पटतर अतर मोह-महानल दागी स िहय करतित कर पर सो सठ जीव न होय िवरागी 8

શ દાથ ETHસગ=પ ર હ પટતર (પટતર) =સમાન મહાનલ=તી અ ન દાગી=ધગ છ હય= ય દય સઠ= ખ

અથ ndashમ યન સ ય ાન કરણ તો ગટ થ નથી અન પોતાન સ ય ટ માન છ ત િન મ વ પ અબધ પ ચતવન કર3 છ શર ર આદ પરવ મા મમ વ રાખ છ અન કહ છ ક અમ યાગી છ એ ત િનરાજ વો વષ ધારણ કર છ પર તરગમા મોહની મહા વાળા સળગ છ ત ય- દય થઈન ( િનરાજ વી) યા કર છ પર ત ખ છ વા તવમા સા નથી યલગી છ 8

3 િન યનયનો એકા ત પ લઈન

ભદિવ ાન િવના સમ ત ચા ર નકા છ (સવયા તવીસા)

नथ रच चरच सभ पथ लख जगम िववहार सप ा सािध सतोष अरािध िनरजन

127

दइ ससीख न लइ अद ा नग धरग िफर तिज सग छक सरवग मधारस म ा ए करतित कर सठ प समझ न अनातम-आतम-स ा 9

શ દાથ ETHરચ=બનાવ ચરચ=કથન કર ભ પથ=ધમમાગ પ ા= પા િનરજન=ઈ ર સીખ=સારો ઉપદશ અદ ા=આ યા િવના નગ-

ધરગ=ન ન સગ=પ ર હ ધારસ મ ા=અ ાનરસમા ઉ મ આતમ સ ા= ચત યભાવ અનાતમ સ ા=શર ર રાગ- ષ-મોહ આદ

અથ ndashત ખ થ-રચના કર છ ધમની ચચા કર છ ભ-અ ભ યાન ણ છ યો ય યવહાર રાખ છ સતોષન સભાળ છ અહ ભગવાનની

ભ ત કર છ સારો ઉપદશ આપ છ આ યા િવના લતો નથી1 બા પ ર હ છોડ ન ન ન ફર છ અ ાનરસમા ઉ મ થઈન બાળતપ કર છ ત ખ આવી યાઓ કર છ પર આ મસ ા અન અના મસ ાનો ભદ ણતો નથી 9

1 અચૌયા દ ત અન એષણા આદ સિમિત પાળ છ

વળ

धयान धर कर इिन य-िन ह िव हस न गन िनज न ा तयािग िवभित िवभित मढ तन जोग गह भवभोग-िवर ा मौन रह लिह मदकषाय सह बध बधन होइ न त ा ए करतित कर सठ प समझ न अनातम-आतम-स ा 10

128

શ દાથ ETHિન હ=દમન કર િવ હ=શર ર ન ા (નાતા) =સબધ િવ િત=ધન-સપિ િવ િત=ભ મ (રાખ) મઢ=લગાવ જોગ= યાગ1 િવર ા (િવર ત) = યાગી ત ા (ત ત) = ોિધત ઃખી

અથ ndashઆસન લગાવીન યાન કર છ ઇ યો દમન કર છ શર ર સાથ પોતાના આ માનો કાઈ સબધ ગણતો નથી ધન-સપિ નો યાગ કર છ શર રન રાખથી ચોળ છ2 ાણાયામ આદ યોગસાધના કર છ સસાર અન ભોગોથી િવર ત રહ છ મૌન ધારણ કર છ કષાયોન મદ કર છ વધ-બધન સહન કર ન ઃખી થતો નથી ત ખ આવી યાઓ કર છ પર આ મસ ા અન અના મસ ાનો ભદ ણતો નથી 10

1 દોહાNtildeઆસન ાણાયામ યમ િનયમ ધારણા યાન યાહાર સમાિધ ય અ ટ યોગ પ હચાન

2 નાન આદ ન કરવાથી

(ચોપાઈ)

जो िबन गयान ि या अवगाह जो िबन ि या मोखपद चाह जो िबन मोख कह म सिखया सो अजान मढ़िनम मिखया 11

શ દાથ ETH યા=ચા ર અવગાહ= હણ કર અ ન= ખ ઢિનમ= ખાઓમા ખયા= ધાન

અથ ndash સ ય ાન િવના ચા ર ધારણ કર છ અથવા ચા ર િવના મો પદ ચાહ છ તથા મો િવના પોતાન ખી કહ છ ત અ ાની છ ખાઓમા ધાન અથા મહા ખ છ 11

आससारा ितपदममी रािगणो िन यम ाः स ा य ःम नपदमपद त ब य वम धाः एतततः पदिमदिमद यऽ चत यधातः श ः श ः ःवरसभरतः ःथाियभाव वमित 6

ી નો ઉપદશ અ ાની વો માનતા નથી (સવયા એક ીસા)

129

जगवासी जीवनीस गर उपदस कह तम इहा सोवत अनत काल बीत ह जागौ हव सचत िच समता समत सनौ कवल-वचन जाम अकष-रस जीत ह आवौ मर िनकट बताऊ म तमहार गन परम सरस-भर करमस रीत ह ऐस बन कह गर तोऊ त न धर उर िम कस प िकध िच कस चीत ह 12

શ દાથ ETHિમ કસ =માટ ના તળા વા ચ કસ ચીત=ચ મા બનલા

અથ ndash ી જગવાસી વોન ઉપદશ આપ છ ક તમન આ સસારમા મોહિન ા લતા અનતકાળ વીતી ગયો હવ તો ગો અન સાવધાન અથવા શાત ચ થઈન ભગવાનની વાણી સાભળો નાથી ઇ યોના િવષયો તી શકાય છ માર પાસ આવો કમ-કલક ર હત પરમ આનદમય તમારા આ માના ણ તમન બતા ી આવા વચન કહ છ તોપણ સસાર મોહ વ કાઈ યાન આપતા નથી ણ ક તઓ માટ ના તળા છ અથવા ચ મા દોરલા મ ય છ 12

વની શયન અન ત દશા કહવાની િત ા (દોહરા)

एत पर बहर सगर बोल वचन रसाल सन दसा जागत दसा कह दहकी चाल 13

શ દાથ ETHરસાલ=મીઠા સન(શયન) = તલી દસા=અવ થા

અથ ndashઆમ છતા ફર થી પા વની િન ત અન ત દશા કથન મ ર વચનોમા કહ છ 13

વની શયન અવ થા (સવયા એક ીસા)

काया िच सारीम करम परजक भारी मायाकी सवारी सज चादिर कलपना

130

सन कर चतन अचतना न द िलय मोहकी मरोर यह लोचनकौ ढपना उद बल जोर यह सवासकौ सबद घोर िवष-सख कारजकी दौर यह सपना ऐसी मढ़ दसाम मगन रह ितह काल धाव म जालम न पाव रप अपना 14

શ દાથ ETHકાયા=શર ર ચ સાર =શયનાગાર વાની જ યા સવાર =સ પરજક (પયક) =પલગ સજ=પથાર ચાદ ર=ઓઢવા વ અચતના= વ પન લી જ ત લોચન= ખ વાસકૌ સબદ=નસકોરા બોલાવવા

અથ ndashશર ર પી મહલમા કમ પી મોટો પલગ છ માયાની પથાર સ લી છ ક પના પી1 ચાદર છ વ પની લ પ િન ા લઈ ર ો છ મોહની લહરોથી ખની પાપણ ઢકાઈ ગઈ છ કમ દયની જોરાવર એ નસકોરાનો રકાટ છ

િવષય ખના કાય માટ ભટક એ વ ન છ આવી અ ાનદશામા આ મા સદા મ ન થઈન િમ યા વમા ભટકતો ફર છ પર પોતાના આ મ વ પન જોતો નથી 14

1 યાર રાગ- ષના બા િનિમ નથી મળતા યાર મનમા ત તના સક પ-િવક પ કરવા ત

વની ત દશા (સવયા એક ીસા)

िच सारी नयारी परजक नयारौ सज नयारी चादिर भी नयारी इहा झठी मरी थपना अतीत अवसथा सन िन ा वािह कोउ प न िव मान पलक न याम अब छपना सवास औ सपन दोऊ िन ाकी अलग बझ सझ सब अग लिख आतम दरपना तयागी भयौ चतन अचतनता भाव तयािग भाल दि खोिलक सभाल रप अपना 15

131

શ દાથ ETHથપના= થાપના અતીત= તકાળ િન ાવા હ=િન ામા પડલો યામ=એમા છપના=લગાડ અલગ=સબધ દરપના=દપણ ભાલ=દખ

અથ ndash યાર સ ય ાન ગટ થ યાર વ િવચાર છ ક શર ર પ મહલ દો છ કમ પ પલગ દો છ માયા પ પથાર દ છ ક પના પ ચાદર દ છ આ િન ાવ થા માર નથીmdash વકાળમા િન ામા પડલી માર બી જ પયાય હતી હવ વતમાનની એક પળ પણ િન ામા ન હ વીતા ઉદયનો િનઃ ાસ અન િવષય વ નmdashએ બ િન ાના સયોગથી દખાતા હતા હવ આ મા પ દપણમા મારા સમ ત ણો દખાવા લા યા આ ર ત આ મા અચતન ભાવોનો યાગી થઈન ાન ટથી જોઈન પોતા વ પ સાભળ છ 15

ત દશા ફળ (દોહરા)

इिह िविध ज जाग परष त िशवरप सदीव ज सोविह ससारम त जगवासी जीव 16

શ દાથ ETHઇહ િવિધ=આ કાર ગ=સચત થયા ત=તઓ સદ વ (સદવ) =હમશા જગવાસી=સસાર

અથ ndash વ સસારમા આ ર ત આ મ-અ ભવ કર ન સચત થયા છ ત હમશા મો પ જ છ અન અચત થઈન ઈ ર ા છ ત સસાર છ 16

આ મ-અ ભવ હણ કરવાની િશખામણ (દોહરા)

जो पद भोपद भय हर सो पद सऊ अनप िजिह पद परसत और पद लग आपदारप 17

एकमव ह त ःवा वपदामपद पदम अपदा यव भास त पदा य यािन य परः 7

શ દાથ ndashભૌ(ભવ) =સસાર સઉ= વીકાર કરો અ પ=ઉપમા ર હત પરસત( પશત) = હણ કરતા જ આપદા=ક ટ

જ મ-મરણનો ભય ર કર છ ઉપમા ર હત છ હણ કરવાથી બી બધા પદ1 િવપિ પ ભાસવા લાગ છ ત આ મ-અ ભવ પ પદન ગીકાર કરો 17

132

1 ઇ ધરણ નર ા દ

સસાર સવથા અસ ય છ (સવયા એક ીસા)

जब जीव सोव तब समझ सपन सतय विह झठ लाग तब जाग न द खोइक जाग कह यह मरौ तन यह मरी स ज ताह झठ मानत मरन-िथित जोइक जान िनज मरम मरन तब सझ झठ बझ जब और अवतार रप होइक वाह अवतारकी दसाम िफिर यह पच याही भाित झठौ जग दखयौ हम टोइक 18

શ દાથ ETHસ જ=વ અવતાર=જ મ ટોઇક=શોધીન

અથ ndash યાર વ વ છ યાર વ નન સ ય માન છ યાર ગ છ યાર ત જણાય છ શર ર ક ધન-સામ ીન પોતાની ગણ છ પછ નો યાલ કર છ યાર તન પણ ઠ માન છ યાર પોતાના વ પનો િવચાર કર છ યાર પણ અસ ય જણાય છ અન બીજો જ મ સ ય લાગ છ યાર બી જ મનો િવચાર કર છ યાર પાછો આ જ ચ ાવામા પડ ય છmdashઆ ર ત શોધીન જો તો આ જ મ-મરણ પ આખો સસાર ઠો જ ઠો જણાય છ 18

एक ायकभाविनभरमहाःवाद समासादयन ःवाद मय वधातमसहः ःवा वःतव वदन आ मा मानभवानभाव ववशो य शषोदय सामा य कलयन कलष सकल ान नय यकताम 8

સ ય ાની આચરણ (સવયા એક ીસા)

पिडत िववक लिह एकताकी टक गिह ददज अवसथाकी अनकता हरत ह मित ित अविध इतयािद िवकलप मिट िनरिवकलप गयान मनम धरत ह

133

इिन यजिनत सख दखस िवमख हवक परमक रप हव करम िनरजरत ह सहज समािध सािध तयािग परकी उपािध आतम आरािध परमातम करत ह 19

શ દાથ ETHટક=હઠ દજ=િવક પ પ આ ળતા પ મ ટ= ર કર ન સમાિધ= યાન પરક ઉપાિધ=રાગ- ષ-મોહ

અથ ndashસ ય ટ વ ભદ ાન ા ત કર ન એક આ મા જ હણ કર છ દહા દથી મમ વના અનક િવક પો છોડ દ છ મિત ત અવિધ ઇ યા દ ાયોપશિમકભાવ છોડ ન િનિવક પ કવળ ાનન પોતા વ પ ણ છ

ઇ યજિનત ખ- ઃખમાથી ચ ખસડ ન આ મ-અ ભવ કર ન કમ ની િન રા કર છ અન રાગ- ષ-મોહનો યાગ કર ન ઉ જવળ યાનમા લીન થઈન આ માની આરાધના કર ન પરમા મા થાય છ 19

अ छा छाः ःवयम छल त य दमाः सवदन य यो िनपीता खलभावम डलरसा भाकम ा इव यःयािभ नरसः स एव भगवानकोऽ यनक भवन व ग य किलकािभर तिनिध त यर ाकरः 9 સ ય ાનન સ ની ઉપમા (સવયા એક ીસા)

जाक उर अतर िनरतर अनत दवर भाव भािस रह प सभाव न टरत ह िनमरलस िनमरल स जीवन गट जाक घटम अघट-रस कौतक करत ह जाम मित ित औिध मनपय कवल स पचधा तरगिन उमिग उछरत ह सो ह गयान उदिध उदार मिहमा अपार िनराधार एकम अनकता धरत ह 20

134

શ દાથ ETH તર= દર અઘટ= ણ ઔિધ (અવિધ) = ય- -કાળ-ભાવની મયાદાથી પી પદાથ ન એકદશ પ ટ ણનાર ાન પચધા=પાચ કારની તરગિન=લહરો યાન ઉદિધ= ાનનો સ િનરધાર= વત

ઘટ=ઓ અઘટ=ઓ ન હ સ ણ

અથ ndash ાન પ સ મા અનત ય પોતાના ણ-પયાયો સ હત હમશા ઝળક છ પણ ત ત યો પ થતો નથી અન પોતાના ાયક વભાવન છોડતો નથી ત અ યત િનમળ જળ પ આ મા ય છ પોતાના ણ રસમા મોજ કર છ તથા મા મિત ત અવિધ મનઃપયય અન કવળ ાન આ પાચ કારની લહરો ઊઠ છ મહાન છ નો મ હમા અપરપાર છ િન િ ત છ ત ાન એક છ તોપણ યોન ણવાની અનકતા સ હત છ

ભાવાથ ETHઅહ ાનન સ ની ઉપમા આપી છ સ મા ર ના દ અનત યો રહ છ ાનમા પણ અનત યો િત બબત થાય છ સ ર ના દ પ થઈ

જતો નથી ાન પણ ય પ થ નથી સ જળ િનમળ રહ છ ાન પણ િનમળ રહ છ સ પ ર ણ રહ છ ાન પણ પ ર ણ રહ છ સ મા લહરો ઉ પ થાય છ ાનમા પણ મિત ત આદ તરગો છ સ મહાન હોય છ ાન પણ મહાન હોય છ સ અપાર હોય છ ાન પણ અપાર છ સ જળ

િન ધાર રહ છ ાન પણ િન ધાર છ સ પોતાના વ પની અપ ાએ એક અન તરગોની અપ ાએ અનક હોય છ ાન પણ ાયક વભાવની અપ ાએ એક અન યોન ણવાની અપ ાએ અનક હોય છ 20

लय ता ःवयमव द करतरम ो मखः कमिभः लय ता च पर महाोततपोभारण भ ना र

सा ा मो इद िनरामयपद सव मान ःवय ान ानगण वना कथम प ा म त न ह 10 ાનર હત યાથી મો થતો નથી (સવયા એક ીસા)

कई र क सह तपस सरीर दह ध पान कर अधोमख हवक झल ह कई महा त गह ि याम मगन रह वह मिनभार प पयारकस पल ह

135

इतयािदक जीवनक सवरथा मकित नािह िफर जगमािह जय वयािरक बघल ह िजनहक िहयम गयान ितिनहहीकौ िनरवान करमक करतार भरमम भल ह 21

શ દાથ ETHકઈ=અનક ર= ખ દહ=બાળ અધો ખ =નીચ મા અન ઉપર પગ કર ન બયા ર=હવા િનરવાન=મો

અથ ndashઅનક ખ કાય લશ કર છ પચા ન તપ આદથી શર રન બાળ છ ગાજો ચરસ વગર પીવ છ નીચ મ તક અન ઉપર પગ રાખીન લટક છ મહા ત હણ કર ન તપાચરણમા લીન રહ છ પ રષહ આદ ક ટ ઉઠાવ છ પર ાન િવના તમની આ બધી યા કણ િવનાના ઘાસના ળા વી િન સાર છ આવા વોન કદ મો મળ શકતો નથી તઓ પવનના વટો ળયાની મ સસારમા ભટક છmdash ાય ઠકા પામતા નથી મના દયમા સ ય ાન છ તમન જ મો છ ાન ય યા કર છ તઓ મમા લલા છ 21

યવહારલીનતા પ રણામ (દોહરા)

लीन भयौ िववहारम उकित न उपज कोइ दीन भयौ भपद जप मकित कहास होइ 22

શ દાથ ETHઉકિત=ભદ ાન કહાસૌ=કવી ર ત

અથ ndash યામા લીન છ ભદિવ ાન ર હત છ અન દ ન થઈન ભગવાનના ચરણોનો પ કર છ અન એનાથી જ મો ની ઇ છા રાખ છ ત આ મા ભવ િવના મો કવી ર ત મળવી શક 22

વળ ETH (દોહરા)

भ समरौ पजौ पढ़ौ करौ िविवध िववहार मोख सरपी आतमा गयानगमय िनरधार 23

શ દાથ ETH મરૌ= મરણ કરો િવિવધ િવવહાર= દા દા કાર ચા ર

136

અથ ndashભગવાન મરણ કરવાથી - િત કરવાથી અથવા અનક કાર ચા ર હણ કરવાથી કાઈ થઈ શક નથી કમ ક મો - વ પ આ મા

અ ભવ- ાનગોચર છ 23

ાન િવના મો માગ ણી શકાતો નથી (સવયા એક ીસા)

काज िवना न कर िजय उ म लाज िवना रन मािह न जझ डील िवना न सध परमारथ सील िवना सतस न अरझ नम िवना न लह िनहच पद

म िवना रस रीित न बझ धयान िवना न थभ मनकी गित गयान िवना िसव पथ न सझ 24

શ દાથ ETHઉ મ=ઉ ોગ લાજ= વા ભમાન ડ લ=શર ર ઝ=લડ પરમારથ (પરમાથ) =મો અ ઝ=મળ નમ=િનયમ ઝ=સમ િસવપથ=મો માગ ઝ=દખાય

અથ ndash યોજન િવના વ ઉ મ કરતો નથી વા ભમાન િવના સ ામમા લડતો નથી શર ર િવના મો સધાતો નથી શીલ ધારણ કયા િવના સ યનો મળાપ થતો નથી સયન િવના મો પદ મળ નથી મ િવના રસની ર ત ણી શકાતી નથી યાન િવના ચ થર થ નથી અન ાન િવના મો માગ ણી શકાતો નથી 24

ાનનો મ હમા (સવયા તવીસા)

गयान उद िजनहक घट अतर जोित जगी मित होत न मली बािहज िदि िमटी िजनहक िहय आतमधयान कला िविध फली त जड चतन िभ लख

137

सिववक िलय परख गन-थली त जगम परमारथ जािन गह रिच मािन अधयातमसली 25

શ દાથ ETH તર= દર મિત= મલી=અ બા હજ દ ટ=શર ર આદમા આ મ ભ = દા પરખ=પર ા કર ચ= ાન અ યાતમ સલી=આ મ-અ ભવ

અથ ndash મના તરમા સ ય ાનનો ઉદય થયો છ મની આ મ યોિત ત થઈ છ અન િનમળ રહ છ મન શર ર આદમાથી આ મ ખસી

ગઈ છ આ મ યાનમા િન ણ છ તઓ જડ અન ચત યના ણોની પર ા કર ન તમન દા દા માન છ અન મો માગન સાર ર ત સમ ન ચ વક આ મ-અ ભવ કર છ 25

વળ Ntilde(દોહરા)

बहिविध ि या कलसस िसवपद लह न कोइ गयानकला परकाशस सहज मोखपद होई 26 गयानकला घटघट बस जोग जगितक पार िनज िनज कला उदोत किर मकत होइ ससार 27

पदिमद नन कमदरासद सहजबोधकलासलभ कल तत इद िनजबोधकलाबलात कलियत यतता सतत जगत 11

શ દાથ ETHબ િવિધ=અનક કારની બસ=રહ પાર (પર) =અગ ય ઉદોત= ગટ ત= ત

અથ ndashઅનક કારની બા યાઓના લશથી કોઈ મો પામી શક નથી અન સ ય ાન ગટ થતા લશ િવના જ મો પદની ા ત થાય છ 26

અથ ાન યોિત સમ ત વોના તરગમા રહ છ ત મન વચન કાય અન તથી અગ ય છ હ ભ યો પોતપોતાની ાન યોિત ગટ કર ન સસારથી ત થાઓ 27

અ ભવની શસા ( ડ લયા)

138

+अनभव िचतामिन रतन जाक िहय परगास सो पनीत िसवपद लह दह चतरगितवास दह चतरगितवास आस धिर ि या न मड नतन बध िनरोिध पबबकत कमर िबहड ताक न गन िवकार न गन बह भार न गन भव जाक िहरद मािह रतन िचतामिन अनभव 28

+ अिच यश ः ःवयमव दव माऽिच ताम णरष यःमात सवाथिस ा मतया वधत ानी कम यःय प रमहण 12

શ દાથ ETH નીત=પિવ દહ=બાળ આસ=આશા મડ(માડ) =કર િનરોિધ=રોક ન િવહડ=ખરવ ભાર=બોજો ભવ=જ મ

અથ ndashઅ ભવ પ ચતામણ ર નનો કાશ ના દયમા થઈ ય છ ત પિવ આ મા ચ ગિત મણ પ સસારનો નાશ કર ન મો પદ પામ છ ત આચરણ ઇ છા ર હત હોય છ ત કમ નો સવર અન વ ત કમ ની િન રા કર છ ત અ ભવી વન રાગ- ષ પ ર હનો ભાર અન ભાવી જ મ કાઈ ગણતર મા નથી અથા અ પકાળમા જ ત િસ પદ પામશ 28

સ ય દશનની શસા (સવયા એક ીસા)

िजनहक िहयम सतय सरज उदोत भयौ फली मित िकरन िमथयात तम न ह िजनहकी सिदि म न परच िवषमतास मसतास ीित ममतास ल प ह िजनहक कटाकषम सहज मोखपथ सध मनकौ िनरोध जाक तनकौ न क ह ितनहक करमकी कलोल यह ह समािध डोल यह जोगासन बोल यह म ह 29

139

શ દાથ ETHપરચ (પ રચય) =સબધ િવષમતા=રાગ- ષ સમતા=વીતરાગતા લ ટ ટ=િવ કટા =નજર કરમક કલોલ=કમના ઝપાટા સમાિધ= યાન ડોલ=ફર મ ટ=મૌન

અથ ndash મના દયમા અ ભવનો સ ય ય કાિશત થયો છ અન પ કરણો ફલાઈન િમ યા વનો ધકાર ન ટ કર છ મન સાચા આનમા રાગ- ષ સાથ સબધ નથી સમતા ય મન મ અન મમતા ય

ષ છ મની ટ મા થી મો માગ સધાય છ અન કાય લશ આદ િવના મન આદ યોગોનો િન હ કર છ ત સ ય ાની વોન િવષય-ભોગ પણ સમાિધ છ હાલ -ચાલ એ યોગ અથવા આસન છ અન બોલ -ચાલ એ જ મૌન ત છ

ભાવાથ ndashસ ય ાન ગટ થતા જ ણ ણ િન રા થાય છ ાની વ ચા ર મોહના બળ ઉદયમા જોક સયમ લતા નથીmdashઅ તની દશામા રહ છmdash

તોપણ કમિન રા થાય જ છ અથા િવષય આદ ભોગવતા હાલતા-ચાલતા અન બોલતા-ચાલતા છતા પણ તમન કમ ખર છ પ રણામ સમાિધ યોગ આસન મૌન છ ત જ પ રણામ ાનીન િવષય-ભોગ હાલ-ચાલ અન બોલ-ચાલ છ સ ય વનો આવો જ અટપટો મ હમા છ 29

इ थ प रमहमपाःय समःतमव सामा यतः ःवपरयोर ववकहतम अ ानम तमना अधना वशषा भयःतमव प रह मय व ः 13

પ ર હના િવશષ ભદ કથન કરવાની િત ા (સવયા એક ીસા)

आतम सभाउ परभावकी न सिध ताक जाकौ मन मगन पिर हम र ो ह ऐसौ अिववककौ िनधान पिर ह राग ताकौ तयाग इहालौ सम रप कहयो ह अब िनज पर म दिर किरवक काज बहर सगर उपदशको उम ो ह पिर ह तयाग पिर हकौ िवशष अग किहवकौ उि म उदार लहल ो ह 30

140

શ દાથ ETH િધ=ખબર અિવવક=અ ાન રાગ= મ સ ચ=સમ ઉમ ો હ=ત પર થયો છ ક હવકૌ=કહવાન

અથ ndash ચ પ ર હમા રમ છ તન વભાવ-પરભાવની ખબર રહતી નથી તથી પ ર હનો મ અ ાનનો ખ નો જ છ તનો અહ ધી સામા ય ર ત સમ પણ યાગ ક ો છ હવ ી િનજ-પરનો મ ર કરવા માટ પ ર હ અન પ ર હના િવશષ ભદ કહવાન ઉ સાહ વક સાવધાન થયા છ 30

સામા ય-િવશષ પ ર હનો િનણય (દોહરા)

तयाग जोग परवसत सब यह सामानय िवचार िविवध वसत नाना िवरित यह िवशष िवसतार 31 શ દાથ ETHપરવ =પોતાના આ મા િસવાય અ ય સવ ચતન-અચતન

પદાથ સામા ય=સાધારણ િવરિત= યાગ

અથ ndashપોતાના આ મા િસવાય અ ય સવ ચતન-અચતન પરપદાથ યાગવા યો ય છ એ સામા ય ઉપદશ છ અન તમનો અનક કાર યાગ કરવો એ પ ર હનો િવશષ યાગ છ

ભાવાથ ndashિમ યા વ રાગ ષ આદ ચૌદ તરગ પ ર હ અન ધન-ધા યા દ દસ બા પ ર હmdashઆ બધાનો યાગ એ સામા ય યાગ છ અન િમ યા વનો યાગ અ તનો યાગ કષાયનો યાગ કથાનો યાગ માદનો યાગ અભ યનો યાગ અ યાયનો યાગ આદ િવશષ યાગ છ 31

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વ િન પ ર હ છ

(ચોપાઈ)

परव करम उद रस भज गयान मगन ममता म यज उरम उदासीनता लिहय य बध पिर हवत न किहय 32

पवब िनजकम वपाकात ािननो य द भव यपभोगः त व वथ च राग वयोगात ननमित न प रमहभावम 14

141

શ દાથ ETH રવ ( વ) =પહલાના =ભોગવ =લીન થાય ઉદાસીનતા=વરા ય ધ=સ ય ટ

અથ ndash ાની વ વ બાધલા કમના ઉદયથી ખ- ઃખ બ ભોગવ છ પણ તઓ તમા મમતા અન રાગ- ષ કરતા નથી ાનમા જ મ ત રહ છ તથી તમન િન પર હ જ ક ા છ 32

व वदक वभावचल वा व त न खल का तमव तन का ित न क चन व ान ःवतोङ यित वर मपित 15

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વોન પ ર હ ર હત કહવા કારણ

(સવયા એક ીસા)

ज ज मनविछत िवलास भोग जगतम त त िवनासीक सब राख न रहत ह और ज ज भोग अिभलाष िच पिरनाम तऊ िवनासीक धारारप हव बहत ह एकता न दह मािह तात वाछा फर नािह ऐस म कारजकौ मरख चहत ह सतत रह सचत परस न कर हत यात गयानवतकौ अवछक कहत ह 33

શ દાથ ETHિવનાસીક=નાશવત ર=ઉપ કારજ(કાય) =કામ સતત=હમશા સચત=સાવધાન અવછક=ઇ છા ર હત

અથ ndashસસારની મનવાિછત ભોગ-િવલાસની સામ ી અ થર છ તઓ અનક ય નો કરવા છતા પણ થર રહતી નથી એવી જ ર ત િવષય-અભલાષાઓના ભાવ પણ અિન ય છ ભોગ અન ભોગની ઇ છાઓ આ બ મા એકતા નથી અન નાશવત છ તથી ાનીઓન ભોગોની અભલાષા જ ઊપજતી નથી આવા મ ણ કાય ન તો ખાઓ જ ઇ છ છ ાનીઓ તો સદા સાવધાન રહ છmdashપરપદાથ મા નહ કરતા નથી તથી ાનીઓન વાછા ર હત ક ા છ 33

142

ािननो न ह प रमहभाव कमरागरस र तयित र य रकषाियतव ःवीकतव ह ब हलठतीव 16

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વ િન પ ર હ છ એના ઉપર ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस िफटकड़ी लोद हरड़की पट िबना सवत व डािरय मजीठ रग नीरम भीगयौ रह िचरकाल सवरथा न होइ लाल भद निह अतर सफदी रह चीरम तस समिकतवत राग ष मोह िबन रह िनिश वासर पिर हकी भीरम परव करम हर नतन न बध कर जाच न जगत-सख राच न सरीरम 34

શ દાથ ETHમ ઠ=લાલરગ ચરકાળ=સદવ સવથા=સ ણપણ ચીર=વ િનિશ વાસર=રાત- દવસ ભીર=સ દાય ચ=ચાહ રાચ=લીન થાય

અથ ndash વી ર ત ફટકડ લોધર અન હરડનો ટ દ ધા િવના મ ઠના રગમા સફદ કપ બોળવાથી અન લાબો સમય બોળ રાખવા છતા પણ તના પર રગ ચડતો નથીndash-ત ત ન લાલ થ નથી દરમા સફદ જ રહ છ તવી જ ર ત રાગ- ષ-મોહ ર હત ાની મ ય પ ર હ-સ હમા રાત- દવસ રહ છ તોપણ વ-સચત કમ ની િન રા કર છ નવીન બધ કરતો નથી ત િવષય ખની વાછા નથી કરતો અન ન શર ર ઉપર મોહ રાખ છ

ભાવાથ ndashરાગ- ષ-મોહ ર હત હોવાના કારણ સ ય ટ વ પ ર હ આદનો સ હ રાખવા છતા પણ િન પ ર હ છ 34

વળ ETH

जस काह दशकौ बसया बलवत नर जगलम जाइ नध-छ ाक गहत ह वाक लपटािह चह ओर मध-मिचछका प

143

कबलकी ओटस अडिकत रहत ह तस समिकती िसवस ाकौ सवरप साध उदकी उपािधक समािधसी कहत ह पिहर सहज कौ सनाह मनम उछाह ठान सख-राह उदवग न लहत ह 35

શ દાથ ETHસમાિધ= યાન સનાહ=બ તર ઉછાહ=ઉ સાહ ઉદવગ=આ ળતા

અથ ndash મ કોઈ બળવાન ષ જગલમા જઈન મધ ડો તોડ છ તો તન ઘણી મધમાખીઓ ચ ટ ય છ પણ તણ કામળો ઓઢલો હોવાથી તન તમના ડખ લાગી શકતા નથી તવી જ ર ત સ ય ટ વ ઉદયની ઉપાિધ રહવા છતા પણ મો માગન સાધ છ તમન ાન વાભાિવક બ તર ા ત છ તથી આનદમા રહ છmdashઉપાિધજિનત આ ળતા યાપતી નથી સમાિધ કામ આપ છ

ભાવાથ ndashઉદયની ઉપાિધ સ ય ાની વોન િન રા જ કારણ છ તથી ત તમન ચા ર અન તપ કામ દ છ તથી તમની ઉપાિધ પણ સમાિધ છ 35

ાની વ સદા અબધ છ (દોહરા)

गयानी गयानमगन रह रागािदक मल खोइ िचत उदास करनी कर करम बध निह होइ 36

ानवान ःवरसतोऽ प यतः ःयात सवरागरसवजनशीलः िल यत सकलकमिभरषः कमम यपिततोऽ प ततो न 17

શ દાથ ETHમલ=દોષ ખોઈ= ર કર ન કરની= યા

અથ ndash ાની મ ય રાગ- ષ-મોહ આદ દોષન ર કર ાનમા મ ત રહ છ અન ભા ભ યા વરા ય સ હત કર છ તથી તન કમબધ થતો નથી 36

વળ ETH

मोह महातम मल हर धर समित परकास मकित पथ परगट कर दीपक गयान िवलास 37

144

શ દાથ ETH મિત=સાર ત પથ=મો માગ

અથ ndash ાન પી દ પક મોહ પી ધકારનો મળ ન ટ કર ન નો કાશ કર છ અન મો માગ બતાવ છ 37

ાન પી દ પકની શસા (સવયા એક ીસા)

जाम धमकौ न लस वातकौ न परवस करम पतगिनक नास कर पलम दसाकौ न भोग न सनहकौ सजोग जाम मोह अधकारकौ िवयोग जाक थलम जाम न तताई निह राग रकताई रच लहलह समता समािध जोल जलम ऐसी गयान दीपकी िसखा जगी अभगरप िनराधार फरी प दरी ह प लम 38

શ દાથ ETH મ= માડો વાત=હવા પરવસ( વશ) =પહ ચ દસા=બ ી સનહ ( નહ) =ચીકાશ (તલ વગર) તતાઈ=ગરમી ર તાઈ=લાલાશ અભગ=અખડ ર = રાયમાન થઈ ર = ર

અથ - મા જરા પણ માડો નથી પવનના ઝપાટાથી ઝાઈ જતો નથી એક ણમા મા કમ પી પતગયાઓન બાળ નાખ છ મા બ ી ઢાકણ નથી અન મા ઘી તલ વગર આવ યક નથી મોહ પી ધકારન મટાડ છ મા કચ પણ ચ નથી તમ જ ન રાગની લાલાશ છ મા સમતા સમાિધ અન યોગ કાિશત રહ છ ત ાનની અખડ યોિત વયિસ આ મામા રત થઈ છmdashશર રમા નથી 38

या क ता िगहा ःत तःय वशतो यःय ःवभावो ह यः क नष कथचना प ह परर या शः श यत अ ान न कदाचना प ह भवज ान भव स ततम ािनन भआव परापराधजिनतो नाःतीह ब धःतव 18 ાનની િનમળતા પર ટાત (સવયા એક ીસા)

145

जसो जो दरव ताम तसोई सभाउ सध कोऊ दवर काहकौ सभाउ न गहत ह जस सख उ ल िविवध वनर माटी भख माटीसौ न दीस िनत उ ल रहत ह तस गयानवत नाना भोद पिर ह-जोग करत िवलास न अगयानता लहत ह गयानकला दनी होइ दददसा सनी होइ ऊनी होइ भौ-िथित बनारसी कहत ह 39

શ દાથ ETHદવ ( ય) =પદાથ ભખ=ખાય છ દદસા= ા ત ની ( ય) =અભાવ ઊની=ઓછ ભૌ-િથિત=ભવ થિત

અથ ndashપ બનારસીદાસ કહ છ ક પદાથ વો હોય છ તનો તવો જ વભાવ હોય છ કોઈ પદાથ કોઈ અ ય પદાથના વભાવ હણ કર શકતો નથી મ ક શખ સફદ હોય છ અન માટ ખાય છ પણ ત માટ વો થઈ જતો નથીmdashહમશા ઊજળો જ રહ છ તવી જ ર ત ાનીઓ પ ર હના સયોગથી અનક ભોગ ભોગવ છ પણ ત અ ાની થઈ જતા નથી તમના ાનના કરણો દવસ દવસ વધતા ય છ મદશા મટ ય છ અન ભવ- થિત ઘટ ય છ 39

ािनन कम न जात कतमिचत क च था य यचत भ ह त न जात म य द पर दभ एवािस भोः ब धः ःयादपभोगतो य द न त क कामचारोऽ ःत त ान स वस ब धमयपरथा ःवःयापराधा ीवम 19

િવષયવાસનાઓથી િવર ત રહવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जौल गयानकौ उदोत तौल निह बध होत बरत िमथयात तब नाना बध होिह ह ऐसौ भद सिनक लगयौ त िवष भोगिनस जोगिनस उ मकी रीित त िबछोिह ह सन भया सत त कह म समिकतवत

146

यह तौ एकत भगवतकौ िदरोिह ह िवषस िवमख होिह अनभौ दसा अरोिह मोख सख टोिह ऐसी मित सोिह ह 40

શ દાથ ETHઉદોત=(ઉ ોત) =અજવા જોગ=સયમ બછો હ હ=છોડ દ ધી છ ઉ મ= ય ન દરો હ ( ોહ ) =વર (અ હત કરનાર) અરો હ= હણ કર ન ટો હ=જોઈન સો હ હ=શોભા આપ છ

અથ ndashહ ભાઈ ભ ય સાભળો યા ધી ાનનો કાશ રહ છ યા ધી બધ થતો નથી અન િમ યા વના ઉદયમા અનક બધ થાય છ એવી ચચા સાભળ ન તમ િવષયભોગમા લાગી વ તથા સયમ યાન ચા ર ન છોડ દો અન પોતાન સ ય વી કહો તો તમા આ કહ અનકા ત િમ યા વ છ અન આ મા અ હત કર છ િવષય ખથી િવર ત થઈન આ મ-અ ભવ હણ કર ન મો ખ સ ખ ઓ એવી મ ા તમન શોભા આપશ

ભાવાથ ndash ાનીન બધ થતો નથી એવો એકા તપ હણ કર ન િવષય ખમા િનર શ ન થઈ જ જોઈએ મો ખ સ ખ જો જોઈએ 40

कतार ःफलन य कल बला कमव नो योजयत कवाणः फलिल सरव ह फल ा नोित य कमणः ान सःतदपाःतरागरचनो नो ब यत कमणा

कवाणोऽ प ह कम त फलप र यागकशीलो मिनः 20 ાની વ િવષયોમા િનર શ રહતા નથી (ચોપાઈ)

गयानकला िजनक घट जागी त जगमािह सहज वरागी गयानी मगन िवषसख माही यह िवपरीित सभव नािह 41

અથ ETH મના ચ મા સ ય ાનના કરણો કાિશત થયા છ તઓ સસારમા વભાવથી જ વીતરાગી રહ છ ાની થઈન િવષય ખમા આસ ત હોય એ ઊલટ ર ત અસભવ છ 41

147

ાન અન વરા ય એક સાથ જ હોય છ (દોહરા)

गयान सकित वरागय बल िसव साध समकाल जय लोचन नयार रह िनरख दोउ नाल 42

શ દાથ ETHિનરખ=દખ નાલ=એક સાથ

અથ ndash ાન અન વરા ય એક સાથ ઊપજવાથી સ ય ટ વ મો માગન સાધ છ મ ક ખ દ દ રહ છ પણ જોવા કામ એક સાથ કર છ

ભાવાથ ndash વી ર ત ખ દ દ હોવા છતા પણ જોવાની યા એક સાથ કર છ તવી જ ર ત ાન અન વરા ય એક જ સાથ કમની િન રા કર છ ાન િવનાનો વરા ય અન વરા ય િવના ાન મો માગ સાધવામા અસમથ છ

42

અ ાની વોની યા બધ કારણ અન ાની વોની યા િન રા કારણ છ

(ચોપાઈ)

मढ़ करमकौ करता होव फल अिभलाष धर फल जोव गयानी ि या कर फल-सनी लग न लप िनजररा दनी 43

શ દાથ ETHજોવ=દખ ની ( ય) =ર હત લપ=બધ

અથ ndashિમ યા ટ વ યાના ફળ (ભોગોની) અભલાષા કર છ અન ત ફળ ચાહ છ તથી ત કમબધનો કતા છ સ ય ાની વોની ભોગ આદ ભા ભ યા ઉદાસીનતા વક હોય છ તથી તમન કમનો બધ થતો નથી અન િત દન બમણી િન રા જ થાય છ

િવશષ ndashઅહ Ocircિન રા નીOtilde એ પદ કા યનો ાસ મળવવાની ટથી આ છ સ ય દશન થયા પછ સમય સમય અસ યાત ણી િન રા થાય છ 43

ાનીના અબધ અન અ ાનીના બધ પર ક ડા ટાત (દોહરા)

148

बध करमस मढ़ जय पाट-कीट तन पम खल करमस समिकती गोरख धधा जम 44

શ દાથ ETHપાટ=રશમ ક ટ=ક ડો પમ= લ મ= વી ર ત

અથ ndash વી ર ત રશમનો ક ડો પોતાના શર ર ઉપર પોત જ ળ વ ટ છ તવી જ ર ત િમ યા ટ વ કમબધનન ા ત થાય છ અન વી ર ત ગોરખધધા નામનો ક ડો ળમાથી નીકળ છ તવી જ ર ત સ ય ટ વ કમબધનથી ત થાય છ 44

ાની વ કમના કતા નથી (સવયા એક ીસા)

ज िनज परब कमर उद सख भजत भोग उदास रहग ज दखम न िवलाप कर िनरबर िहय तन ताप सहग ह िजनहक िदढ़ आतम गयान ि या किरक फलक न चहग त स िवचचछन गयायक ह ितनहक करत हम तौ न कहग 45

य यन फल स कम क त नित तीमो वय क वःया प कतोऽ प क चद प त कमावशनापतत त ःम नापितत वक पपरम ानःवभाव ःथतो ानी क क तऽथ क न क त कमित जानाित कः 21

શ દાથ ETH જત=ભોગવતા ઉદાસ=િવર ત િવલાપ=હાય હાય કરવી િનરબર= ષર હત તાપ=ક ટ

અથ ndash વ બાધલા યકમના ઉદય-જિનત ખ ભોગવવામા આસ ત થતા નથી અન પાપકમના ઉદય-જિનત ઃખ ભોગવતા ઃખી થતા નથીmdash ઃખ દનાર ય ષભાવ કરતા નથી પણ સાહસ વક શાર રક ક ટ સહન કર છ મ ભદ-િવ ાન અ યત ઢ છ ભ યા કર ન ત ફળ વગ આદ

149

ઇ છતા નથી ત િવ ાન સ ય ાની છ તઓ જોક સાસા રક ખ ભોગવ છ તોપણ તમન કમના કતા તો અમ ન હ કહ એ 45

સ ય ાનીનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

िजनहकी सदि म अिन इ दोऊ सम िजनहकौ अचार स िवचार सभ धयान ह सवारथक तयािग ज लग ह परमारथक िजनहक बिनजम न नफा ह न जयान ह िजनहकी समिझम सरीर ऐसौ मािनयत धानकौसो छीलक कपानकौसौ मयान ह पारखी पदारथक साखी म भारथक तई साध ितनहीकौ जथारथ गयान ह 46

શ દાથ ETHબિનજ= યાપાર યાન=જ ત= કસાન છ લક=ફોતરા પાન=તલવાર પારખી=પર ક ભારથ (ભારત) =લડાઈ

અથ ndash મની ાન ટમા ઇ ટ-અિન ટ બ સમાન છ મની િ અન િવચાર ભ યાન કારણ છ લૌ કક યોજન છોડ ન સ યમાગમા ચાલ છ મના વચનનો યવહાર કોઈન કશાનકારક અથવા કોઈન લાભકારક નથી મની મા શર રન કમોદના ફોતરાની મ અન તલવારની યાનની મ

આ માથી ગણવામા આવ છ વ-અ વ પદાથ ના પર ક છ સશય આદ િમ યા વની ખચતાણના મા ાતા- ટા છ ત જ સા છ અન તમન જ સા ાન છ 46

स य य एव साहसिमद कत म त पर य वळऽ प पत यमी भयचल ऽलो यम ा विन सवामव िनसगिनर यतया श का वहाय ःवय जान तः ःवमब यबोधवपष बोधो यव त न ह 22

ાનની િનભયતા (સવયા એક ીસા)

150

जमकौसौ ाता दखदाता ह असाता कमर ताक उद मरख न साहस गहत ह सरगिनवासी भिमवासी औ पतालवासी सबहीकौ तन मन किपत रहत ह उरकौ उजारौ नयारौ दिखय सपत भस डोलत िनसक भयौ आनद लहत ह सहज सवीर जाकौ सासतौ सरीर ऐसौ गयानी जीव आरज आचारज कहत ह 47

શ દાથ ETH ાતા=ભાઈ સાહસ= હમત રગિનવાસી=દવ િમવાસી=મ ય પ આદ પાતાલવાસી= યતર ભવનવાસી નારક આદ

સપત (સ ત) =સાત ભ (ભય) =ડર સા વત=કદ નાશ ન પામનાર આરજ=પિવ

અથ ndashઆચાય કહ છ ક અ યત ઃખદાયક છ ણ જમનો ભાઈ છ નાથી વગ મ ય અન પાતાળmdash ણલોકના વોના તન-મન કા યા કર છ

એવા અસાતા-કમના ઉદયમા અ ાની વ િનરાશ થઈ ય છ પર ાની વના દયમા ાનનો કાશ છ ત આ મબળથી બળવાન છ ત ાન પી

શર ર અિવનાશી છ ત પરમ પિવ છ અન સાત ભયથી ર હત િનઃશકપણ વત છ 47

સાત ભયના નામ (દોહરા)

इहभव-भय परलोक-भय मरन-वदना-जात अनरचछा अनग -भय अकसमात-भय सात 48

અથ ETHઆ લોક-ભય પરલોક-ભય મરણ-ભય વદના-ભય અર ા-ભય અ ત ભય અન અક માત-ભયNtildeઆ સાત ભય છ 48

સાત ભય થ થ વ પ (સવયા એક ીસા)

दसधा पिर ह-िवयोग-िचता इह भव दगरित-गमन भय परलोक मािनय

151

ानिनकौ हरन मरन-भ कहाव सोइ रोगािदक क यह वदना बखािनय रचछक हमारौ कोऊ नाही अनरचछा-भय चोर ETHभ िवचार अनग मन आिनय अनिचतयौ अबही अचानक कहाध होइ ऐसौ भय अकसमात जगतम जािनय 49

શ દાથ ETHદસધા=દસ કારનો િવયોગ= ટ ત ચતા= ફકર ગિત=ખોટ ગિત 1અન ત=ચોર

1 ત=શા કાર અન ત=ચોર

અથETH વા આદ દસ કારના પ ર હનો િવયોગ થવાની ચતા કરવી ત આ લોકનો ભય છ ગિતમા જ મ થવાનો ડર લાગવો ત પરલોકભય છ દસ કારના ાણોનો િવયોગ થઈ જવાનો ડર રહવો ત મરણભય છ રોગ આદ ઃખ થવાનો ડર માનવો ત વદનાભય છ કોઈ મારો ર ક નથી એવી ચતા કરવી ત અર ાભય છ ચોર અન મન આવ તો કવી ર ત બચ એવી ચતા કરવી ત અ તભય છ અચાનક જ કાઈક િવપિ આવી ન પડ એવી ચ તા કરવી ત અક માતભય છ સસારમા આવા આ સાત ભય છ 49

लोकः शा त एक एष सकल य ो व व ा मन- लोक ःवयमव कवलमय य लोकय यककः

लोकोऽय न तवापरःतदपरःतःया ःत त ः कतो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 23

આ ભવ-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

नख िसख िमत परवान गयान अवगाह िनरकखत आतम अग अभग सग पर धन इम अकखत िछनभगर ससारिवभव पिरवार-भार झस जहा उतपित तहा लय जास सजोग िवरह तस

िर ह पच परगट परिख

152

इहभव भय उपज न िचत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 50

શ દાથ ETHનખ િસખ િમત=પગથી માથા ધી અવગાહ= યા ત િનરકખત=દખ છ અકખત= ણ છ િવભવ=ધન સપિ લય=નાશ પચ= ળ પરખ=જોઈન

અથ આ મા પગથી માથા ધી ાનમય છ િન ય છ શર ર આદ પર પદાથ છ સસારનો સવ વભવ અન બીઓનો સમાગમ ણભ ર છ ની ઉ પિ છ તનો નાશ છ નો સયોગ છ તનો િવયોગ છ અન પ ર હ-સ હ જ ળ સમાન છ આ ર ત ચતવન કરવાથી ચ મા આ ભવનો ભય ઊપજતો નથી ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 50

પરભવ-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

गयानच मम लोक जास अवलोक मोख-सख इतर लोक मम नािह नािह िजसमािह दोख दख प सगितदातार पाप दगरित पद-दायक दोऊ खिडत खािन म अखिडत िसवनायक इहिविध िवचार परलोक-भय निह ापत वरत सिखत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 51

શ દાથ ETH = ન ઇતર=બી ખ ડત=નાશવત અખ ડત=અિવનાશી િસવનાયક=મો નો રા

અથ ndash ાનનો િપડ આ મા જ અમારો લોક છ મા મો ખ મળ છ મા દોષ અન ઃખ છ એવા વગ આદ અ ય લોક મારા નથી નથી નથી

153

ગિત આપનાર ય અન ઃખદાયક ગિત પદ આપનાર પાપ છ ત બ ય નાશવત છ અન અિવનાશી mdashમો ર નો બાદશાહ એવો િવચાર કરવાથી પરલોકનો ભય સતાવતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 51

ाणो छदमदाहर त मरण ाणाः कलाःया मनो ानत ःवयमव शा ततया नो छ त जातिचत

तःयातो मरण क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 23

મરણનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

फरस जीभ नािसका नन अर वन अचछ इित मन वच तन बल तीन सवास उसवास आउ-िथित य दस ान-िवनास तािह जग मरन किह इ गयान- ान सजगत जीव ितह काल न िछ इ यह िचत करत निह मरन भय नय- वान िजनवरकिथत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 52 શ દાથ ETHફરસ= પશ નાિસકા=નાક નન= ખ વન=કાન અ છ

(અ ) =ઇ ય સ ગત=સ હત કિથત=કહ

અથ ndash પશ ભ નાક ખ અન કાનmdashએ પાચ ઇ યો મન વચન કાયાmdashએ ણ બળ ાસો છવાસ અન આ યmdashઆ દસ ાણોના િવયોગન લોકમા લોકો મરણ કહ છ પર આ મા ાન ાણ સ ત છ ત ણકાળમા કદ પણ નાશ પામનાર નથી આ ર ત જનરાજના કહલા નય- માણ સ હત ત વ વ પ ચતવન કરવાથી મરણનો ભય ઊપજતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 52

एषकव ह वदना यदचल ान ःवय व त िनभदो दतव वदकबलादक सदाऽनाकलः

154

नवा यगतवदनव ह भव ः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 24

વદનાનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

वदनवारौ जीव जािह वदत सोऊ िजय यह वदना अभग स तौ मम अग नािह िबय करम वदना दिवध एक सखमय दतीय दख दोऊ मोह िवकार पगगलाकार बिहरमख जब यह िववक मनमिह धरत तब न वदनामय िविदत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 53

શ દાથ ETHવદનવારૌ= ણનાર હ= ન અભગ=અખડ બય= યાપતી બ હર ખ=બા

અથ ndash વ ાની છ અન ાન વ અભગ ગ છ મારા ાન પ શર રમા જડ કમ ની વદનાનો વશ જ થઈ શકતો નથી બ કારનો ખ- ઃખ પ કમ-અ ભવ મોહનો િવકાર છ પૌ લક છ અન આ માથી બા છ આ કારનો િવવક યાર મનમા આવ છ યાર વદનાજિનત ભય જણાતો નથી ાની ષ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ

53

य सा नाशमपित त न िनयत य ित वःत ःथित- ान स ःवमव त कल तत ात कमःयापरः

अःयाऽाणमतो न क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 25

અર ાનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

जो सववसत स ासरप जगमिह ि कालगत तास िवनास न होइ सहज िनहच वान मत

155

सो मम आतम दरब सरवथा निह सहाय धर ितिह कारन रचछक न होइ भचछक न कोइ पर जब इिह कार िनरधान िकय तब अनरचछा-भय निसत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 54

શ દાથ ETH વવ =આ મપદાથ તા =તનો ર છક (ર ક) =બચાવનાર ભ છક (ભ ક) =નાશ કરનાર િનરધાર=િન ય

અથ સ વ પ આ મવ જગતમા સદા િન ય છ તનો કદ નાશ થઈ શકતો નથી એ વાત િન યનયથી િનિ ત છ તથી મારો આ મપદાથ કદ કોઈની મદદની અપ ા રાખતો નથી તથી આ માનો ન કોઈ ર ક છ ન કોઈ ભ ક છ આ ર ત યાર િન ય થઈ ય છ યાર અર ાભયનો અભાવ ર થઈ ય છ ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ

54

ःव प कल वःतनोऽ ःत परमा गि ः ःव प न यत श ः कोऽ प परः व मकत ान ःव प च नः अःयागि रतो न काचन भव ः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 26

ચોર-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

परम रप परतचछ जास लचछन िचनमिडत पर वश तहा नािह मािह मिह अगम अखिडत सो ममरप अनप अकत अनिमत अटट धन तािह चोर िकम गह ठौर निह लह और जन िचतवत एम धिर धयान जब तब अग भय उपसिमत

156

गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 55

શ દાથ ETHપરત છ ( ય )=સા ા વસ=પહોચ મ હ= વી અ ત=સવયિસ અનિમત=અપાર અ ટ=અ ય ડૌર= થાન અ ત=ચોર ઉપસિમત=રહતો નથી ર થાય છ

અથ ndashઆ મા સા ા પરમા મા પ છ ાનલ ણથી િવ િષત છ તની અગ ય1 અન િન ય િમમા પર યનો વશ નથી તથી મા ધન અ પમ વયિસ અપરપાર અન અ ય છ તન ચોર કવી ર ત લઈ શક બી મ યોન પહ ચવા તમા થાન જ નથી યાર આ ચતવન કરવામા આવ છ યાર ચોર-ભય રહતો નથી ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 55

1 ઇ ય અન મનથી અગોચર

एक ानमना न तमचल िस कलत ःवतो याव ाव दद सदव ह भव नाऽ तीयोदयः त नाक ःमकमऽ क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 28

અક માત-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

स ब अिवर सहज ससम िस सम अलख अनािद अनत अतल अिवचल सरप मम िचदिवलास परगास वीत-िवकलप सखथानक जहा दिवधा निह कोइ होइ तहा कछ न अचानक जब यह िवचार उपजत तब अकसमात भय निह उिदत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 56

શ દાથ ETH =કમકલક ર હત =કવળ ાની અિવ =વીતરાગ સ =વભવશાળ અલખ=અ પી અ લ=ઉપમા ર હત વીત-િવકલપ=િનિવક પ

157

અથ ndashમારો આ મા ાન તથા વીતરાગભાવમય છ અન િસ ભગવાન વો સ વાન છ મા વ પ અ પી અના દ અનત અ પમ િન ય ચત ય યોિત િનિવક પ આનદકદ અન દર હત છ તમનામા કોઈ આક મક ઘટના બની શકતી નથી યાર આ તનો ભાવ ઉ પ થાય છ યાર અક માતભય ગટ થતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 56

ट को क णःवरसिनिचत ानसवःवभाजः स य य दह सकल न त लआमा ण कम त ःया ःम पनर प मना क मणो ना ःत ब धः पव पा तदनभवतो िन त िनजरव 29

સ ય ાની વોન નમ કાર (છ પા)

जो परगन तयागत स िनज गन गहत धव िवमल गयान अकर जास घटमिह कास हव जो परबकत कमर िनरजरा-धार बहावत जो नव बध िनरोध मोख-मारग-मख धावत िनःसकतािद जस अ गन अ कमर अिर सहरत सो परष िवचचछन तास पद बानारिस वदन करत 57

શ દાથ ETH વ ( વ)=િન ય ધાર= વાહ િનરોધ=રોક ન મોખ-મારગ-ખ=મો માગ તરફ ધાવત=દોડ છ સહરત=ન ટ કર છ

અથ ndash પર યમાથી આ મ છોડ ન િનજ વ પ હણ કર છ મના દયમા િનમળ ાનનો ર ગટ થયો છ િન રાના વાહમા વ

કરલા કમ વહવડાવી દ છ અન નવીન કમબધનો સવર કર ન મો માગ સ ખ થયા છ મના િનશ કતા દ ણો આઠ કમ પ શ ઓનો નાશ કર છ ત સ ય ાની ષ છ તમન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 57

સ ય દશનના આઠ ગોના નામ (સોરઠા)

158

थम िनसस जािन दितय अविछत पिरनमन तितय अग अिगलािन िनमरल िदि चतथर गन 58 पच अकथ परदोष िथरीकरन छ म सहज स म वचछल पोष अ म अग भावना 59 શ દાથ ETHિનસસ (િનઃસશય)=િનઃશ ત અવિછત=વાછા ર હત િનકા ત

અગલાની= લાિન ર હત િનિવ ચ ક સત િનમળ દ ટ=યથાથ િવવક અ ઢ ટ અકથ પરદોષ=બી ના દોષ ન કહવા ઉપ હન િથર કરન= થર કર થિતકરણ વ સલ=વા સ ય મ

અથ ndashિનઃશ કત િનઃકા ત િનિવ ચ ક સત અ ઢ ટ ઉપ હન થિતકરણ વા સ ય અન ભાવનાmdashઆ સ ય દશનના આઠ ગ છ 59

સ ય વના આઠ ગો સવ પ (સવયા એક ીસા)

धमरम न सस सभकमर फलकी न इचछा असभकौ दिख न िगलािन आन िचतम साची िदि राख काह ानीकौ न दोष भाख चचलता भािन िथित ठान बोध िवतम पयार िनज रपस उछाहकी तरग उठ एई आठ अग जब जाग समिकतम तािह समिकतक धर सो समिकतवत वह मोख पाव जो आव िफिर इतम 60

શ દાથ ETHસસ(સશય) =સદહ ભાિન=નાશ કર ન િથિત ઠાન= થર કર બોધ=ર ન ય તરગ=લહર ઉછાહ=ઉ સાહ ઇતમ=અહ (સસારમા)

અથ ndash વ પમા સદહ ન કરવો એ િનઃશ કત ગ છ ભ યા કર ન તના ફળની અભલાષા ન કરવી એ િનઃકા ત ગ છ ઃખદાયક પદાથ જોઈન લાિન ન કરવી એ િનિવ ચ ક સા ગ છ ખાઈ છોડ ન ત વોનો યથાથ િનણય કરવો એ અ ઢ ટ ગ છ બી ઓના દોષ ગટ ન કરવા એ ઉપ હન ગ છ ચ ની ચચળતા ર કર ન ર ન યમા થર થ ત થિતકરણ ગ છ

159

આ મ વ પમા અ રાગ રાખવો ત વા સ ય ગ છ આ માની ઉ િત માટ ઉ સા હક રહ એ ભાવના ગ છ આ આઠ ગો ગટ થ ત સ ય વ છ ત સ ય વન ધારણ કર છ ત સ ય ટ છ સ ય ટ જ મો પામ છ અન પછ આ સસારમા આવતો નથી

િવશષ ndash વી ર ત શર રના આઠ ગ1 હોય છ અન ત પોતાના ગી અથા શર રથી થ થતા નથી અન શર ર ત ગોથી થ થ નથી તવી જ ર ત સ ય દશનના િનઃશ કત આદ આઠ ગ હોય છ અન ત પોતાના ગી અથા સ ય દશનથી થ થતા નથી અન સ ય દશન આઠ ગોથી હો નથીmdashઆઠ ગોનો સ દાય જ સ ય દશન છ 60

1 િસર િનતબ ઉર પીઠ કર ગલ ગલ પદ ટક આઠ ગ ય તન િવષ ઔર ઉપગ અનક

धन ब ध नविमित िनजः स गतोऽ ािभर गः ा ब त यमपनयन िनजरोज भणन स य ः ःवयमितरसादा दम या तम ान भ वा नटित गगनाभोग ग वगा 30

ચત ય નટ નાટક (સવયા એક ીસા)

पवर बध नास सो तो सगीत कला कास नव बध रिध ताल तोरत उछिरक िनसिकत आिद अ अग सग सखा जोिर समता अलाप चारी कर सर भिरक िनरजरा नाद गाज धयान िमरदग बाज छकयौ महानदम समािध रीिझ किरक स ा रगभिमम मकत भयौ ितह काल नाच स िदि नट गयान सवाग धिरक 61

શ દાથ ETHસગીત=ગાયન સખા=સાથી નાદ= વિન છ ૌ=લીન થયો મહાનદ=મહાન હષ રગ િમ=નાટ શાળા

અથ સ ય ટ પી નટ ાનનો વાગ ધારણ કર ન સ ા પ રગ િમમા મો થવાન માટ સદા ય કર છ વબધનો નાશ તની ગાયનિવ ા

160

છ નવીન બધનો સવર ણ ક તના તાલની મળવણી છ િનઃશ કત આદ આઠ ગ તના સહચાર છ સમતાનો આલાપ વરો ઉ ચારણ છ િન રાની વિન

થઈ રહ છ યાન દગ વાગ છ સમાિધ પ ગાયનમા લીન થઈન બ આનદમા મ ત છ 61

સાતમા અિધકારનો સાર

સસાર વ અના દકાળથી પોતા વ પ લલા છ એ કારણ થમ તો તમન આ મ હત કરવાની ભાવના જ થતી નથી જો કોઈવાર આ િવષયમા ય ન પણ કર છ તો સ યમાગ ન હ મળવાથી ઘ કર ન યવહારમા લીન થઈન સસારન જ વધાર છ અન અનત કમ નો બધ કર છ પર સ ય ાન પી ખીલાનો સહારો મળતા હ થ માગ અન પ ર હ-સ હની ઉપાિધ હોવા છતા પણ વ સસારની ચ મા પીસાતો નથી અન બી ઓન જગતની ળમાથી ટવાનો ર તો બતાવ છ તથી તનો ઉપાય ાન છ બા આડબર નથી અન ાન િવના બધી યા ભાર જ છ કમનો બધ અ ાનની દશામા જ થાય છ વી ર ત રશમનો ક ડો પોતાની ત જ પોતાની ઉપર ળ વ ટ છ તવી જ ર ત અ ાની પોતાની ત જ શર ર આદમા અહ કર ન પોતાની ઉપર અનત કમ નો બધ કર છ પણ ાનીઓ સપિ મા હષ કરતા નથી િવપિ મા િવષાદ કરતા નથી સપિ અન િવપિ ન કમજિનત ણ છ તથી તમન સસારમા ન કોઈ પદાથ સપિ છ ન કોઈ પદાથ િવપિ છ તઓ તો ાન-વરા યમા મ ત રહ છ તમન માટ સસારમા પોતાના આ મા િસવાય બીજો કોઈ પણ પદાથ એવો નથી ક ના પર રાગ કર અન સસારમા કોઈ એવો પદાથ નથી ના ઉપર ત ષ કર તમની યા ફળની ઇ છાર હત હોય છ તનાથી તમન કમબધ થતો નથી ણ ણ

અસ યાત ણી િન રા થાય છ તમન ભ-અ ભ ઇ ટ-અિન ટ બ એક સરખા છ અથવા સસારમા તમન કોઈ પદાથ ન તો ઇ ટ છ ક ન અિન ટ છ તો પછ રાગ- ષ કોના ઉપર કર કઈ ચીજના સયોગ-િવયોગમા લાભ-હાિન ગણ તથી િવવક વ લોકોની નજરમા ચાહ ધનવાન હોય ક િનધન હોય તઓ તો આનદમા જ રહ છ યાર તમણ પદાથ વ પ સમ લી અન પોતાના આ માન િન ય અન િનરાબાધ ણી લીધો તો તમના ચ મા સાત કારનો ભય ઊપજતો નથી અન તમન અ ટાગ સ ય દશન િનમળ હોય છ થી અનત કમ ની િન રા થાય છ

161

બધ ાર

(8)

િત ા (દોહરા)

कही िनरजराकी कथा िसवपथ साधनहार अब कछ बध बधकौ कह अलप िवसतार 1

શ દાથ ETHિસવપથ=મો માગ અલપ=થોડા

અથ ndashમો માગની િસ કરનાર િન રા ત વ કથન ક હવ બધ યા યાન કાઈક િવ તાર કર ન ક 1

रागो ारमहारसन सकल क वा म जगत ब ड त रसभाविनभरमहानाटयन ब ध धनत आन दामतिन यभो ज सहजावःथा ःफट नाटय धीरोदारमनाकल िन पिध ान सम म जित 1

મગલાચરણ (સવયા એક ીસા)

मोह मद पाइ िजिन ससारी िवकल कीन याहीत अजानबाह िबरद िबहत ह ऐसौ बध-वीर िवकराल महा जाल सम गयान मद कर चद राह जय गहत ह ताकौ बल भिजवक घटम गट भयौ उ त उदार जाकौ उि म महत ह सो ह समिकत सर आनद-अकर तािह िनरिख बनारसी नमो नमो कहत ह 2

શ દાથ ETHપાઈ=િપવડાવીન િવકલ= ઃખી બરદ=નામના અ બા (આ બા ) = ટણ ધી પહ ચ તવા લાબા હાથવાળા ભજવક =ન ટ કરવાન માટ ઉ ત=બળવાન ઉદાર=મહાન નમો નમો (નમઃ નમઃ) નમ કાર નમ કાર

162

અથ ndash ણ મોહનો દા પાઈન સસાર વોન યા ળ કર ના યા છ ના હાથ ટણ ધી લાબા છ એવી સસારમા િસ છ મહા ળ સમાન છ

અન ાન પી ચ માન તજર હત કરવા માટ રા સમાન છ એવા બધ પ ભયકર યો ા બળ ન ટ કરવાન માટ દયમા ઉ પ થયો છ બ બળવાન મહાન અન ષાથ છ એવા આનદમય સ ય વ પી યો ાન પ ડત બનારસીદાસ વારવાર નમ કાર કર છ 2

ાનચતના અન કમચતના વણન (સવયા એક ીસા)

जहाम परमातम कलाकौ परकास तहा धरम धराम सतय सरजकी धप ह जहा सभ असभ करमकौ गढ़ास तहा मोहक िबलासम महा अधर कप ह फली िफर घटासी घन-घटा बीिच चतनकी चतना दहधा गपचप ह बि स न गही जाइ बनस न कही जाइ पानीकी तरग जस पानीम गडप ह 3

શ દાથ ETHધરા= િમ ગઢાસ=ગાઢપ છટા=વીજળ ઘન=વાદ ધા=બ તરફ બ અવ થાઓમા બન=વચન પ= બી

અથ ndash યા આ મામા ાનની યોિત કાિશત છ યા ધમ પી ધરતી પર સ ય પ ય અજવા છ અન યા ભ-અ ભ કમ ની સઘનતા છ યા મોહના ફલાવાનો ઘોર ધકારમય વો જ છ આ ર ત વની ચતના બ અવ થાઓમા પ પ થઈન શર ર પી વાદળાની ઘટામા વીજળ ની મ ફલાઈ રહ છ ત ા નથી અન ન વચનગોચર છ ત તો પાણીના તરગની મ પાણીમા જ

સમાઈ ય છ

न कमबहल जग न चलना मक कम वा न नककरणािन वा न िचदिच धो ब धकतः यद यमपयोगभः समपयाित रागा दिभः स एव कल कवल भवित ब धहतनणाम 2

163

કમબધ કારણ અ ઉપયોગ છ (સવયા એક ીસા)

कमरजाल-वगरनास जगम न बध जीव बध न कदािप मन-वच-काय-जोगस चतन अचतनकी िहसास न बध जीव बध न अलख पच-िवष-िवष-रोगस कमरस अबध िस जोगस अबध िजन िहसास अबध साध गयाता िवष-भोगस इतयािदक वसतक िमलापस न बध जीव बध एक रागािद अस उपयोगस 4

શ દાથ ETHવગના=કમ પરમા ઓનો સ હન વગણા કહ છ કદાિપ=કદ પણ અલખ=આ મા પચ િવષ=પાચ ઇ યોના િવષય-ભોગ અ ઉપયોગ= વની ભા ભ પ રણિત

અથ ndash વન બધ કારણ ન તો કામાણ વગણા છ ન મન-વચન-કાયાના યોગ છ ન ચતન-અચતનની હસા છ અન ન ઇ યોના િવષયો છ કવળ રાગ આદ અ ઉપયોગ બધ કારણ છ કમ ક કામાણ વગણા રહવા છતા પણ િસ ભગવાન અબધ રહ છ યોગ હોવા છતા પણ અરહત ભગવાન અબધ રહ છ હસા થઈ જવા છતા પણ િન મહારાજ અબધ રહ છ અન પાચ ઇ યોના ભોગ ભોગવવા છતા પણ સ ય ટ વ અબધ રહ છ

ભાવાથ ETHકામાણવગણા યોગ હસા ઇ ય-િવષયભોગNtildeએ બધના કારણ કહવાય છ પર િસ ાલયમા અનતાનત કામાણ લવગણાઓ ભરલી છ ત રાગા દ િવના િસ ભગવાન સાથ બધતી નથી તરમા ણ થાનવત અ રહત ભગવાનન મન-વચન-કાયાના યોગ રહ છ પર રાગ- ષ આદ થતા નથી તથી તમન કમબધ થતો નથી મહા તી સા ઓથી અ વક હસા થયા કર છ પર રાગ- ષ ન હોવાથી તમન બધ નથી અ તી સ ય ટ વ પચ યના િવષયો ભોગવ છ પણ ત લીનતા ન હોવાથી તમન િન રા જ થાય છ તથી પ ટ છ ક કામાણવગણાઓ યોગ હસા અન સાસા રક િવષય બધના કારણ નથી કવળ અ ઉપયોગથી જ બધ થાય છ 4

164

મનોયોગ બNtildeસ ય મનોયોગ અ ભય મનોયોગ વચનયોગ બNtildeસ ય વચનયોગ અ ભય વચનયોગ કાયયોગ ણNtildeઔદા રક કામયોગ ઔદા રક િમ કાયયોગ અન કામાણ કાયયોગNtildeએવા સાત યોગ સયોગી જનરાજન હોય છ

સ થાવર હસાના યાગી મહા તી િન ઇયાસિમિત વક િવહાર કર છ અન અક માત કોઈ વ તમના પગ નીચ આવી પડ તથા મર ય તો મ યોગ ન હોવાથી તમન હસાનો બધ થતો નથી

लोकः कमततोऽःत सोऽःत च प रःप दा मक कम तत ता य ःम करणािन स त िचदिच यापादन चाःत तत रागाद नपयोगभिममनयन ान भवत कवल ब ध नव कतोऽ य यमयमहो स य गा मा ीवम 3

વળ ETH

कमरजाल-वगरनाकौ वास लोकाकासमािह मन-वच-कायकौ िनवास गित आउम चतन अचतनकी िहसा वस पगगलम िवषभोग वरत उदक उरझाउम रागािदक स ता अस ता ह अलखकी यह उपादान हत बधक बढ़ाउम याहीत िवचचछन अबध क ौ ितह काल राग दोष मोह नाह समयक सभाउम 5

શ દાથ ETHલોકાકાસ= ટલા આકાશમા વ લ ધમ અધમ અન કાળmdashએ પાચ યો ા ત થાય છ ત ઉપાદાન હ = વય કાય કર િવચ છન=સ ય ટ િત કાલ= ત ભિવ ય વતમાન

અથ ndashકામાણવગણાઓ લોકાકાશમા રહ છ મન-વચન-કાયાના યોગોની થિત ગિત અન આ યમા રહ છ ચતન-અચતનની હસા અ ત વ લમા છ ઇ યોના િવષય-ભોગ ઉદયની રણાથી થાય છ તથી વગણા યોગ હસા અન ભોગmdashઆ ચારનો સ ાવ લ સ ામા છmdashઆ માની સ ામા નથી તથી એ વન કમબધના કારણ નથી અન રાગ- ષ-મોહ વના વ પન લાવી દ છએ

તથી બધની પરપરામા અ ઉપયોગ જ તરગ કારણ છ સ ય વભાવમા રાગ- ષ-મોહ હોતા નથી તથી સ ય ાનીન સદા બધર હત ક ા છ 5

165

तथा प न िनरगल च रतिमयत ािनना तदायतनमव सा कल िनरगला यापितः अकामक कम त मतमकारण ािनना य न ह व यत कम करोित जानाित च 4

જોક ાની અબધ છ તોપણ ષાથ કર છ (સવયા એક ીસા)

कमरजालजोग िहसा-भोगस न बध प तथािप गयाता उि मी बखानयौ िजन बनम गयानिदि दत िवष-भोगिनस हत दोऊ ि या एक खत य त बन नािह जनम उद-बल उि म गह प फलक न चह िनरद दसा न होइ िहरद क ननम आलस िनरि मकी भिमका िमथयात मािह जहा न सभार जीव मोह न द सनम 6

શ દાથ ETHઉ મ= ષાથ બખા યૌ=ક ૌ બન=વચન િનરદ=કઠોર ન સભાર(ન સ હાલ) =અસાવધાની રહ સન(શયન) =િન ા

અથ ndash વ પની સભાળ અન ભોગોનો મmdashએ બ વાતો એક સાથ જ નધમમા હોઈ શક ન હ તથી જોક સ ય ાનની વગણા યોગ હસા અન

ભોગોથી અબધ છ તોપણ તન ષઆથ કરવાન માટ જનરાજની આ ા છ તઓ શ ત માણ ષાથ કર છ પણ ફળની અભલાષા રાખતા નથી અન દયમા સદા દયાભાવ રાખ છ િનદય હોતા નથી માદ અન ષાથહ નતા તો િમ યા વદશામા જ હોય છ યા વ મોહિન ાથી અચત રહ છ સ યક વભાવમા ષાથહ નતા નથી 6

ઉદયની બળતા (દોહરા)

जब जाकौ जसौ उद तब सो ह ितिह थान सकित मरोर जीवकी उद महा बलवान 7

શ દાથ ETH કૌ= ના થાન= થાન ઉદ (ઉદય) =કમનો િવપાક

166

અથ ndash યાર વનો વો ઉદય હોય છ યાર ત વ તની મ જ વત છ કમનો ઉદય બ જ બળ હોય છ ત વની શ તઓન કચડ નાખ છ અન તન પોતાના ઉદયન અ ળ પ રણમાવ છ 7

ઉદયની બળતા પર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस गजराज पय कदरमक कडबीच उि म अहट प न छट दख-ददस जस लोह-कटककी कोरस उरइयौ मीन

चत असाता लह साता लह सदस जस महाताप िसर वािहस गरासयौ नर तक िनज काज उिठ सक न सछदस तस गयानवत सब जान न बसाइ कछ बधयौ िफर परव करम-फल-फदस 8

શ દાથ ETHગજરાજ=હાથી કદમ=ક ચડ કટક=કાટો કોર=અણી ઉરઝયો=ફસાયલી મીન=માછલી સદસ = ટવાથી

અથ ndash વી ર ત કાદવના ખાડામા પડલો હાથી અનક ય નો કરવા છતા પણ ઃખથી ટતો નથી વી ર ત લોઢાના કાટામા ફસાયલી માછલી ઃખ પામ છmdashનીકળ શકતી નથી મ આકરા તાવ અન માથાના ળમા પડલો મ ય પોતા કાય કરવા માટ વત તાથી ઊઠ શકતો નથી તવી જ ર ત સ ય ાની વ ણ છ બ પણ વ પા ત કમની ળમા ફસાયલો હોવાથી ત કાઈ વશ

ચાલ નથી અથા ત સયમ આદ હણ કર શકતા નથી 8

મો માગમા અ ાની વ ષાથહ ન અન ાની ષાથ હોય છ (ચોપાઈ)

ज िजय मोह न दम सोव त आलसी िनरि म होव ि ि खोिल त जग वीना ितिन आलस तिज उि म कीना 9

167

અથ ETH વ િમ યા વની િન ામા ઈ રહ છ તઓ મો માગમા માદ અથવા ષાથહ ન હોય છ અન િવ ાન ાનન ઉઘાડ ન ત થયા છ તઓ માદ છોડ ન મો માગમા ષાથ કર છ 9

ાની અન અ ાનીની પ રણિત પર ટાત (સવયા એક ીસા)

काच बाध िसरस समिन बािध पाइिनस जान न गवार कसी मिन कसौ काच ह य ही मढ़ झढम मगन झठहीक दोर झठी बात मान प न जान कहा साच ह मिनक परिख जान ज हरी जगत मािह साचकी समिझ गयान लोचनकी जाच ह जहाको ज वासी सो तौ तहाकौ मरम जान जाको जसौ सवाग ताकौ ताही रप नाच ह 10

શ દાથ ETHિસર=મ તક મિન=ર ન પાઈિનસ =પગોથી પરખ=પર ા લોચન=ન વાગ=વષ

અથ ndash વી ર ત િવવકહ ન મ ય માથામા કાચ અન પગમા ર ન પહર છ ત કાચ અન ર ન ય સમજતો નથી તવી જ ર ત િમ યા વી વ અત વમા મ ન રહ છ અન અત વન જ હણ કર છ ત સ -અસ ન ણતો નથી સસારમા હ રાની પર ા ઝવર જ ણ છ સાચ- ઠની ઓળખાણ મા ાન ટથી થાય છ અવ થામા રહવાવાળો છ ત તન જ સાર ર ત ણ છ

અન વ પ છ ત તવી જ પ રણિત કર છ અથા િમ યા ટ વ િમ યા વન જ ા સમ છ અન તન અપનાવ છ તથા સ ય વી સ ય વન જ ા ણ છ અથવા તન અપનાવ છ

ભાવાથ ndashઝવર મણની પર ા કર લ છ અન કાચન ણીન તની કદર કરતો નથી પણ ખાઓ કાચન જ હ રો અન હ રાન કાચ સમ ન કાચની કદર અન હ રાનો અનાદર કર છ તવી જ ર ત સ ય ટ અન િમ યા ટની હાલત રહ છ અથા િમ યા ટ વ અત વ જ ત વ ાન કર છ અન સ ય ટ વ પદાથ યથાથ વ પ હણ કર છ 10

168

जानाित यः स न करोित करोित यःत जाना यय न खल त कल कमरागः राग वबोधमयम यवसायमाह- िम य शः स िनयत स च ब धहतः 5

વી યા ત ફળ (દોહરા)

बध बढ़ाव अध हव त आलसी अजान मकित हत करनी कर त नर उि मवान 11

શ દાથ ETH ધ=િવવકહ ન આલસી= માદ અ ન (અ ાન)=અ ાની ઉ મવાન= ષાથ

અથ ndash િવવકહ ન થઈન કમની બધ-પરપરા વધાર છ તઓ અ ાની તથા માદ છ અન મો ા ત કરવાનો ય ન કર છ તઓ ષાથ છ 11

યા ધી ાન છ યા ધી વરા ય છ (સવયા એક ીસા)

जबलग जीव स वसतक िवचार धयाव तबलग भ गस उदासी सरवग ह भोगम मगन तब गयानकी जगन नािह भोग-अिभलाषकी दसा िमथयात अग ह तात िवष-भोगम मगन सो िमथयाती जीव भोगस उदास सो समिकती अभग ह ऐसी जािन भोगस उदास हव मकित साध यह मन चग तौ कठौती मािह गग ह 12

શ દાથ ETHઉદાસી=િવર ત સરવગ=ત ન જગન=ઉદય અભલાષ=ઇ છા ત ( ત) =મો ચગ (ચગા) =પિવ કઠૌતી=કથરોટ

અથ ndash યા ધી વનો િવચાર વ મા રમ છ યા ધી ત ભોગોથી સવથા િવર ત રહ છ અન યાર ભોગોમા લીન થાય છ યાર ાનનો ઉદય રહતો નથી કારણ ક ભોગોની ઇ છા અ ાન પ છ તથી પ ટ છ ક વ ભોગોમા મ ન રહ છ ત િમ યા વી છ અન ભોગોથી િવર ત છ ત સ ય ટ છ એમ

169

ણીન ભોગોથી િવર ત થઈન મો સાધન કરો જો મન પિવ હોય તો કથરોટના પાણીમા નાહ ત જ ગગા- નાન સમાન છ અન જો મન િમ યા વ િવષયકષાય આદથી મલન છ તો ગગા આદ કરોડો તીથ ના નાનથી પણ આ મામા પિવ તા આવતી નથી 12

ચાર ષાથ (દોહરા)

धरम अरथ अर काम िसव परषारथ चतरग कधी कलपना गिह रह सधी गह सरवग 13

શ દાથ ETH ષારથ=ઉ મ પદાથ ચ રગ=ચાર ધી= ખ ધી= ાની સરવગ(સવાગ) = ણ

અથ ndashધમ અથ કામ અન મો mdashએ ષાથના ચાર ગ છ વ તમ મન ફાવ તમ હણ કર છ અન સ ય ટ ાની વ સ ણ ર ત

વા તિવક પમા ગીકાર કર છ 13

ચાર ષાથ ઉપર ાની અન અ ાનીનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

कलकौ आचार तािह मरख धरम कह पिडत धरम कह वसतक सभाउक खहकौ खजान तािह अगयानी अरथ कह गयानी कह अरथ दरव-दसाउक दपितकौ भोद तािह दरब ी काम कह सधी काम कह अिभलाष िचत चाउक इन लोक थानक अजान लोग कह मोख सधी मोख कह एक बधक अभाउक 14

શ દાથ ETHખહ=માટ દપતી= ી- ષ ર = ખ ધી= ાની ઇ લોક= વગ

અથ ndashઅ ાનીઓ ળપ િતmdash નાન ચોકા વગરન ધમ કહ છ અન પ ડતો વ વભાવન ધમ કહ છ અ ાનીઓ માટ ના સ હ એવા સોના-ચાદ આદન ય કહ છ પર ાનીઓ ત વ-અવલોકનન ય કહ છ અ ાનીઓ

170

ી- ષના િવષય-ભોગન કામ કહ છ ાની આ માની િન હતાન કામ કહ છ અ ાનીઓ વગલોકન વ ઠ (મો ) કહ છ પણ ાનીઓ કમબધનના નાશન મો કહ છ 14

આ મામા જ ચાર ષાથ છ (સવયા એક ીસા)

धरमकौ साधन ज वसतकौ सभाउ साध अरथकौ साधन िवलछ दवर षटम यह काम-साधन ज स ह िनरासपद सहज सरप मोख स ता गटम अतरकी ि ि स िनरतर िवलोक बध धरम अरथ काम मोख िनज घटम साधन आराधनकी स ज रह जाक सग भलयौ िफर मरख िमथयातकी अलटम 15

શ દાથ ETHિવલછ=ભ ભ હણ કર સ હ= હણ કર િનરાસપદ=િન હતા સ જ=સામ ી અલટ= મ

અથ વ વભાવન યથાથ ણ ત ધમ- ષાથની િસ છ છ યો ભ -ભ ણ ત અથ- ષાથની સાધના છ િન હતા હણ કર ત કામ- ષાથની િસ છ અન આ મ વ પની તા ગટ કરવી ત મો - ષાથની

િસ છ આવી ર ત ધમ અથ કામ અન મો આ ચાર ષાથ ન સ ય ટ વ પોતાના દયમા સદા ત ટથી દખ છ અન િમથઅયા ટ વ

િમ યા વના મમા પડ ન ચાર ષાથ ની સાધક અન આરાધક સામ ી પાસ રહવા છતા પણ તમન જોતો નથી અન બહાર ગો યા કર છ 15

सव सदव िनयत भवित ःवक य- कम दया मरणजी वतदःखसौ यम अ ानमत दह च परः परःय कया पमान मरणजी वतदःखसौखम 6

વ સ ય વ પ અન ખનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

171

ितह लोकमािह ितह काल सब जीविनकौ परव करम उद आइ रस दत ह कोउ दीरघाउ धर कोउ अलपाउ मर कोउ दखी कोउ सखी कोउ समचत ह यािह म िजवायौ यािह मारौ यािह सखी करौ याही दखी करौ ऐस मढ़ मान लत ह याही अहबि स न िवनस भरम भल यह िमथया धरम करम-बध-हत ह 16

શ દાથ ETHદ રઘાઉ (દ ઘા )=અિધક મર અલપાઉ (અ પા ) =નાની મર જવાયૌ= વાડ ો ઢ=િમ યા ટ હ =કારણ

અથ ndash ણ લોક અન ણ કાળમા જગતના સવ વોન વ ઉપા ત કમ ઉદયમા આવીન ફળ આપ છ થી કોઈ અિધક આ મળવ છ કોઈ નાની મરમા મર છ કોઈ ઃખી થાય છ કોઈ ખી થાય છ અન કોઈ સાધારણ થિતમા રહ છ યા િમ યા ટ એમ માનવા લાગ છ ક મ આન વાડ ો આન માય આન ખી કય આન ઃખી કય છ આ જ અહ થી અ ાનનો પડદો ર થતો નથી અન એ જ િમ યાભાવ છ કમબધ કારણ છ 16

अ ानमतदिधग य परा मपरःय पय त य मरणजी वतदःखसौ यम कमा यहकितरसन िचक षवःत िम या शो िनयतमा महनो भव त 7

વળ ETH

जहाल जगतक िनवासी जीव जगतम सब असहाइ कोऊ काहकौ न धनी ह जसी जसी परव करम-स ा बाधी िजन तसी उदम अवसथा आइ बनी ह एतपिर जो कोउ कह िक म िजवाऊ मार

172

इतयािद अनक िवकलप बात घनी ह सो तौ अहबि स िवकल भयौ ितह काल डोल िनज आतम सकित ितन हनी ह 17

શ દાથ ETHઅસહાઇ=િનરાધાર ધની=ર ક અવ થા=હાલત ધની=ઘણી િવકલ=બચન ડોલ=ફર છ િત કાલ=સદવ હની=નાશ કય

અથ ndash યા ધી સસાર વોન જ મ-મરણ પ સસાર છ યા ધી તઓ અસહાય છmdashકોઈ કોઈનો ર ક નથી ણ વ વી કમસ ા બાધી છ તન ઉદયમા તની તવી જ દશા થઈ ય છ આમ હોવા છતા પણ કોઈ કહ છ ક પા મા ઇ યા દ અનક કારની ક પનાઓ કર છ તથી ત આ જ અહ થી યા ળ થઈન સદા ભટકતો ફર છ અન પોતાની આ મશ તનો ઘાત કર છ 17

ઉ મ મ યમ અધમ અન અધમાધમ વોનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

उ म परष दसा जय िकसिमस दाख बािहज अिभतर िवरागी मद अग ह मधयम परष नािरअरकीसी भाित िलय बािहज किठन होय कोमल तरग ह अधम परष बदरीफल समान जाक बािहरस दीस नरमाई िदल सग ह अधमस अधम परष पगीफल सम अतरग बािहज कठोर सरवग ह 18

શ દાથ ETHઅભતર= દર બદર ફલ=બોર નરમાઈ=કોમળતા દલ= દય સગ=પ થર ગીફલ=સોપાર

અથ ndashઉ મ મ યનો વભાવ તરમા અન બહારમા કસિમસ ા વો કોમળ (દયા ) હોય છ મ યમ ષનો વભાવ ના ળયર સમાન બહારમા

તો કઠોર (અભમાની) અન દરથી કોમળ રહ છ અધમ ષનો વભાવ બોર

173

વો બહારથી કોમળ અન દરથી કઠોર રહ છ અન અધમાધમ ષનો વભાવ સોપાર વો દર અન બહારથી સવાગ કઠોર રહ છ 18

ઉ મ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

कीचसौ कनक जाक नीचसौ नरस पद मीचसी िमताई गरवाई जाक गारसी जहरसी जोग-जाित कहरसी करामाित हहरसी हौस पदगल-छिब छारसी जालसौ जग-िवलास भालसौ भवन वास कालसौ कटब काज लोक-लाज लारसी सीठसौ सजस जान बीठसौ वखत मान ऐसी जाकी रीित तािह वदत बनारसी 19

શ દાથ ETHમીચ= િમતાઈ=િમ તા ગ વાઈ=મોટાઈ ગાર (ગાલ)

=ગાળ જોગ- િત=યોગની યાઓ કહર= ઃખ હહર=અનથ હૌસ=હિવસ મહ વાકા ા દગલ-છિવ=શર રની કાિત છાર=ભ મ ભાલ=બાણ ઉપરની લોઢાની અણી લાર=મોઢાની લાળ સીઠ=નાકનો મલ બીઠ=િવ ટા વખત=ભા યોદય

અથ ndashસોનાન કાદવ સમાન રા યપદન અ યત છ લોકોની મ ીન સમાન શસાન ગાળ સમાન યોગની યાઓન ઝર સમાન મ ા દ તઓન ઃખ સમાન લૌ કક ઉ િતન અનથ સમાન શર રની કા તન રાખ

સમાન સસારની માયાન જ ળ સમાન ઘરના િનવાસન બાણની અણી સમાન બના કામન કાળ સમાન લોકલાજન લાળ સમાન યશન નાકના મલ સમાન અન ભા યોદયન િવ ટા સમાન ણ છ (ત ઉ મ ષ છ) તન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 19

ભાવાથ એ છ ક ાની વ સાસા રક અ દયન એક આપિ જ સમ છ

મ યમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

174

जस कोऊ सभट सभाइ ठग-मर खाइ चरा भयौ ठगनीक घराम रहत ह ठगौरी उतिर गइ तब तािह सिध भई परयो परवस नाना सकट सहत ह तसही अनािदकौ िमथयाती जीव जगतम डोल आठ जाम िवसराम न गहत ह गयानकला भासी भयौ अतर उदासी प तथािप उद ािधस समािध न लहत ह 20

શ દાથ ETH ર= ળ જડ ી ચરા=ચલો મ=પહોર િવસરામ=ચન યાિધ=આપિ સમાિધ= થરતા

અથ ndash વી ર ત કોઈ સ જનન કોઈ ઠગ જડ ી ખવડાવી દ તો ત મ ય ઠગોનો દાસ બની ય છ અન ત ઠગોની આ ા માણ ચાલ છ પર યાર ત ીની અસર મટ ય છ અન તન ભાન આવ છ યાર ઠગોન ભલા ન ણતો હોવા છતા પણ તમન આધઈન રહ ન અનક કારના ક ટો સહન કર છ

તવી જ ર ત અના દકાળનો િમ યા ટ વ સસારમા હમશા ભટકતો ફર છ અન ચન પામતો નથી પર યાર ાન યોિતનો િવકાસ થાય છ યાર તરગમા જોક િવર તભાવ રહ છ તોપણ કમ-ઉદયની બળતાન કારણ શા ત મળવતો નથી (એવો ષ મ યમ ષ છ) 20

અધમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

जस रक परषक भाय कानी कौड़ी धन उलवाक भाय जस सजञा ही िवहान ह ककरक भाय िपडोर िजरवानी मठा सकरक भाय जय परीष पकवान ह बायसक भाय जस न बकी िनबोरी दाख बालकक भाय दत-कथा जय परान ह

175

िहसकक भाय जस िहसाम धरम तस मरखक भाय सभबध िनरवान ह 21

શ દાથ ETHરક=ગર બ ભાય=િ ય લાગ કાની= ટલી ઉ વા= વડ િવહાન=સવાર ક = તરો િપડોર=ઉલટ ક = વર ર ષ=િવ ટા વાયસ=કાગડો દતકથા=લૌ કક વાતા િનરવાન=મો

અથ ndash મ ગર બ માણસન એક ટલી કોડ પણ સપિ સમાન િ ય લાગ છ વડન સ યા જ સવાર સમાન ઇ ટ લાગ છ તરાન ઉલટ જ દહ સમાન ચકર હોય છ કાગડાન લ મડાની લ બોળ ા સમાન િ ય હોય છ બાળકોન લૌ કક વાતાઓ (ગ પા) જ શા ની મ ચકર લાગ છ હસક મ યન હસામા જ ધમ દખાય છ તવી જ ર ત ખન યબધ જ મો સમાન િ ય લાગ છ (એવો અધમ ષ હોય છ) 21

અધમાધમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

कजरक दिख जस रोस किर भस सवान रोस कर िनधरन िवलोिक धनवतक रन क जगययाक िवलोिक चोर रोस कर िमथयामती रोस कर सनत िस तक हसक िवलोिक जस काग मन रोस कर अिभमानी रोस कर दखत महतक सकिवक दिख जय ककिव मन रोस कर तय ही दरजन रोस कर दिख सतक 22

શ દાથ ETH જર=હાથી રોસ (રોષ) = સો વાન= તરો િવલો ક=જોઈન કાગ=કાગડો રજન=અધમમા પણ અધમ

અથ ndash વી ર ત તરો હાથીન જોઈન ોિધત થઈન ભસ છ ધનવાન માણસન જોઈન િનધન મ ય ોિધત થાય છ રાત ગનારન જોઈન ચોર ોિધત થાય છ સા શા સાભળ ન િમ યા વી વ ોિધત થાય છ હસન જોઈન કાગડો સ થાય છ મહા ષન જોઈન ઘમડ મ ય ોધ કર છ

176

કિવન જોઈન કિવના મનમા ોધ આવ છ તવી જ ર ત સ ષન જોઈન અધમાધમ ષ સ થાય છ 22

વળ ETH

सरलक सठ कह वकताक धीठ कह िवन कर तास कह धनकौ अधीन ह छमीक िनबल कह दमीक अदित कह मधर वचन बोल तास कह दीन ह धरमीक दभी िनस हीक गमानी कह ितसना घटाव तास कह भागहीन ह जहा साधगन दख ितनहक लगाव दोष ऐसौ कछ दजरनकौ िहरदौ मलीन ह 23

શ દાથ ETHસરલ=સીધા સઠ= ખ વ તા=બોલવામા ચ ર િવન(િવનય)

=ન તા છમી= મા કરનાર દમી=સયમી અદિ =લોભી દ ન=ગર બ દભી=ઢ ગી િનસ હ (િન હ ) =ઇ છા ર હત િતસના ( ણા) =લોભ સા ન=સ ણ

અથ ndashઅધમાધમ મ ય સરળ ચ વાળા મ યન ખ કહ છ વાતચીતમા ચ ર હોય તન ધીઠ કહ છ િવનયવાનન ધનનો આિ ત બતાવ છ માવાનન કમજોર કહ છ સયમીન લોભી કહ છ મ ર બોલનારન ગર બ કહ

છ ધમા માન ઢ ગી કહ છ િન હ ન ઘમડ કહ છ સતોષીન ભા યહ ન કહ છ અથા યા સ ણ દખ છ યા દોષ લગાવ છ ન દય એ જ મલન હોય છ 23

bull પાન તમા વગર યસન રાખતા નથી અથવા અનાવ યક ગાર ચટક-મટક કરતા નથી તન અ ાની વો ક સ- પણ આદ કહ છ

िम या ः स एवाःय ब धहत वपययात य एवा यवसायोऽयम ाना माङःय यत 8

િમ યા ટની અહ વણન (ચોપાઈ)

177

म करता म कीनही कसी अब य करौ कहौ जो ऐसी ए िवपरीत भाव ह जाम सो बरत िमथयात दसाम 24

શ દાથ ETH ક ક મ આ કામ ક ( બી થી બની શક ન હ) હવ પણ ક છ ત જ કર શ નામા આવા અહકાર પ િવપર તભાવ હોય છ ત િમ યા ટ હોય છ 24

अनना यवसायन िनफलन वमो हतः त क चना प नवा ःत ना मा मान करोित यत 9

વળ Ntilde(દોહરા)

अहबि िमथयादसा धर सो िमथयावत िवकल भयौ ससारम कर िवलाप अनत 25

અથ ETHઅહકારનો ભાવ િમ યા વ છ આ ભાવ વમા હોય છ ત િમ યા ટ છ િમ યા ટ સસારમા ઃખી થઈન ભટક છ અન અનક કારના િવલાપ કર છ 25

ઢ મ ય િવષયોથી િવર ત હોતા નથી (સવયા એક ીસા)

रिवक उदोत असत होता िदन िदन ित अजिलक जीवन जय जीवन घटत ह कालक सत िछन िछन होत छीन तन आरक चलत मानौ काठ सौ कटत ह ऐत पिर मरख न खौज परमारथक सवारथक हत म भारत ठटत ह लगौ िफर लोगिनस पगयौ पर जोगिनस िवषरस भोगिनस नक न हटत ह 26

178

શ દાથ ETH વન=પાણી વન= જદગી આરા=કરવત પરમારથ (પરમાથ) =મો વારથ ( વાથ) =પોતા ભ કર ત લોગિન=લૌ કક-પરવ પ યૌ=લીન ન =જરા પણ

અથ વી ર ત ખોબામાથી પાણી મ મ ઘટ છ તવી જ ર ત યના ઉદય-અ ત થાય છ અન િત દન જ દગી ઓછ થાય છ વી ર ત કરવત ખચવાથી લાક કપાય છ તવી જ ર ત કાળ શર રન ણ ણ ીણ કર છ આમ છતા પણ અ ાની વ મો માગની શોધ કરતો નથી અન લૌ કક વાથ માટ અ ાનનો ભાર ઉપાડ છ શર ર આદ પરવ ઓમા મ કર છ મન વચન કાયાના યોગોમા અહ કર છ અન સાસા રક િવષયભોગોથી જરા પણ િવર ત થતો નથી 26

અ ાની વની ઢતા ઉપર ગજળ અન ધળા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस मग म वषािदतय तपत मािह तषावत मषा-जल कारन अटत ह तस भववासी मायाहीस िहत मािन मािन ठािन ठािन म म नाटक नटत ह आगक धकत धाइ पीछ बछरा चवाइ जस नन हीन नर जवरी बटत ह तस मढ़ चतन सकत करतित कर रोवत हसत फल खोवत खटत ह 27

શ દાથ ETH ષા દ ય= ષ સ ાિતનો ય ષાવત=તર યો ષા= ઠો અટ હ =ભટક છ નટ હ=નાચ છ નનહ ન નર= ધળઓ મ ય

અથ ndash વી ર ત ી મકાળમા યનો તી આતાપ થતા તર હરણ ઉ મ થઈન િમ યા જળ તરફ નકા જ દોડ છ તવી જ ર ત સસાર વ માયામા જ ક યાણ માનીન િમ યા ક પના કર ન સસારમા નાચ છ વી ર ત ધળઓ મ ય આગળ આગળ દોર વણતો ય અન પાછળ વાછ ખાતો ય તો તનો પ ર મ યથ ય છ તવી જ ર ત ખ વ ભા ભ યા કર છ

179

અથવા ભ યાના ફળમા હષ અન અ ભ યાના ફળમા ખદ કર ન યા ફળ ખોઈ નાખ છ 27

bull ઠ મ હનામા ય ષ સ ા ત પર આવ છ

અ ાની વ બધનથી ટ શકતો નથી તના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

िलय ि ढ़ पच िफर लोटन कबतरसौ उलटौ अनािदकौ न कह सलटत ह जाकौ फल दःख तािह सातास कहत सख सहत-लपटी अिस-धारासी चटत ह ऐस मढ़जन िनज सपदा न लख कय ही य िह मरी मरी िनिसवासर रटत ह याही ममतास परमारथ िवनिस जाइ काजीकौ परस पाइ दध जय फटत ह 28

શ દાથ ETH ઢ ( ઢ) =મજ ત સહત (શહદ) =મધ અિસ=તલવાર િનિસવાસર=રાત- દન પરસ ( પશ) =અડ ત

અથ ndash મ આળોટતા ક તરની પાખોમા મજ ત ચ પડ હોવાથી ત ઉલ - લ ( -ચ ) થયા કર છ તવી જ ર ત સસાર વ અના દકાળથી કમ-બધનની ચમા ઉલટો થઈ ર ૌ છ કદ સ માગ હણ કરતો નથી અન

ફળ ઃખ છ એવી િવષય-ભોગની થોડ ક શાતાન ખ માનીન મધ ચોપડલી તલવારની ધાર ચાટ છ આવો અ ાની વ સદા પરવ ઓન માર માર કહ છ અન પોતાના ાના દ વભવન જોતો નથી પર યના આ મમ વભાવથી આ મ હત એ નાશ પામ છ કા ના પશથી ધ ફાટ ય છ 28

અ ાની વની અહ પર ટાત (સવયા એક ીસા)

रपकी न झाक हीय करमकौ डाक िपय गयान दिब र ौ िमरगाक जस घनम लोचनकी ढाकस न मान सदगर हाक डोल मढ़ राकसौ िनसाक ितह पनम

180

टाक एक मासकी डलीसी ताम तीन फाक तीनकौसौ आक िलिख राखयौ काह तनम तास कह नाक ताक रािखवकौ कर काक लाकस खड़ग बािध बाक धर मनम 29

શ દાથ ETHિમરગાક ( ગાક) =ચ મા ઢાક=ઢાક હાક=પોકાર ટાક (ટક)

=જોખવા એક માપ (ચાર માશા) ફાક=ખડ કાક=ઝગડો લાક (લક) કમર ખડગ (ખ ગ) તલવાર બાક=વ તા

અથ ndashઅ ાની વન પોતાના વ પની ખબર નથી તમા કમ દયનો ડાક લાગી ર ો છ ત ાન એવી ર ત દબાઈ ગ છ મ ચ મા વાદળાઓથી દબાઈ ય છ ાન પ ન ઢકાઈ જવાથઈ ત સ ની િશખામણ માનતો નથી ખાઈવશ દ ર ી થઈન હમશા િનઃશક ફર છ નાક છ ત તો માસનો એક કડો છ તમા ણ કાણા છ ણ કોઈએ શર રમા ણનો કડો જ લખી રા યો છ તન નાક કહ છ ત નાક (અહકાર) રાખવા માટ લડાઈ કર છ કમર તલવાર બાધ છ અન મનમા વ તા ધારણ કર છ 29

સફદ કાચ ઉપર રગનો ડક લગાડવામા આવ છ ત જ રગનો કાચ દખાય છ તવી જ ર ત વ પ કાચ પર કમનો ડક લાગી ર ો છ તથી કમ વો રસ આપ તવા જ પ વા મા થઈ ય છ

जस कोउ ककर छिधत सक हाड़ चाब हाड़िनकी कोर चह ओर चभ मखम गाल ताल रसना मसढ़िनकौ मास फाट चाट िनज रिधर मगन सवाद-सखम तस मढ़ िवषयी परष रित-रीित ठान ताम िच सान िहत मान खद दखम दख परतचछ बल-हािन मल-मत-खािन गह न िगलािन पिग रह राग-रखम 30

શ દાથ ETHપગ રહ=મ ન થઈ ય ખ= ષ

181

અથ ndash મ યો તરો હાડ ચાવ છ અન તની અણી ચાર કોર મોઢામા વાગ છ થી ગાલ તાળ ભ અન જડબા માસ ચીરાઈ ય છ અન લોહ નીકળ છ ત નીકળલા પોતાના જ લોહ ન ત બ વાદથી ચાટતો થકો આનદત થાય છ તવી જ ર ત અ ાની િવષય-લો પ વ કામ-ભોગમા આસ ત થઈન સતાપ અન ક ટમા ભલાઈ માન છ કામ ડામા શ તની હાિન અન મળ ની ખાણ સા ા દખાય છ તોપણ લાિન કરતો નથી રાગ- ષમા મ ન જ રહ છ 30

व ा भ ोऽ प ह य भावादा मानमा मा वदधाित व म मोहकक दोऽ यवसाय एष नाःतीह यषा यतयःय एव 10

િનમ હ છ ત સા છ (અ ડ લ)

सदा करमस िभ सहज चतन क ौ मोह-िवकलता मािन िमथयाती हव र ौ कर िवकलप अनत अहमित धािरक सो मिन जो िथर होइ मम िनवािरक 31

શ દાથ ETHઅહમિત=અહ િનવા રક= ર કર ન

અથ ndashવા તવમા આ મા કમ થી િનરાળો સહજ ચતન પ છ પર મોહન કારણ વ પ લીન િમ યા વી બની ર ો છ અન શર ર આદમા અહ કર ન અનક િવક પો કર છ વ પર યોમા મમ વભાવ છોડ ન આ મ વ પમા થર થાય છ ત સા છ 31

सवऽा यवसानमवम खल या य यद जन- ःत म य यवहार एव िन खलोऽ य याौयः या जतः स य न यमकमव तदमी िनक पमाब य क श ानघन म ह न न िनज ब न त सतो धितम 11

સ ય ટ વ આ મ વ પમા થર થાય છ (સવયા એક ીસા)

असखयात लोक परवान ज िमथयात भाव तई िववहार भाव कवली-उकत ह िजनहकौ िमथयात गयौ समयक दरस भयौ

182

त िनयत-लीन िववहारस मकत ह िनरिवकलप िनरपािध आतम समािध सािध ज सगन मोख पथक ढकत ह तई जीव परम दसाम िथररप हवक धरमम धक न करमस रकत ह 32

શ દાથ ETHઅસ યાત લોક પરવાન= ટલા લોકાલોકના દશો છ ઉ ત=કહલા િનયત=િન યનય ત= ટલા

અથ ndash જનરાજ કથન છ ક વન લોકાલોકના દશો ટલા િમ યા વભાવના અ યવસાયો છ ત યવહારનયથી છ વન િમ યા વ ન ટ થતા સ ય દશન ગટ થાય છ ત યવહાર છોડ િન યમા લીન થાય છ ત િવક પ અન ઉપાિધર હત આ મ-અ ભવ હણ કર ન દશન- ાન-ચા ર પ મો માગમા લાગ છ અન ત જ પરમ યાનમા થર થઈન િનવાણ ા ત કર છ કમ નો રો ો રોકાતો નથી 32

रागादयो ब धिनदानम ाःत श िच माऽमहोङित र ाः आ मा परो वा कम त निम िमित ण नाः पनरवमाहः 12

િશ યનો (કિવ )

ज ज मोह करमकी परनित बध-िनदान कही तम सबब सतत िभ स चतनस ितनहकौ मल हत कह अबब क यह सहज जीवकौ कौतक क िनिम ह पगगल दबब सीस नवाइ िशषय इम पछत कह सगर उ र सन भबब 33

શ દાથ ETHપરનિત=ચાલ િનદાન=કારણ સતત=સદવ લ હ = ય કારણ કૌ ક=ખલ

183

અથ ndashિશ ય મ તક નમાવીન કર છ ક હ આપ મોહકમની સવ પ રણિતન બધ કારણ કહ છ ત ચત યભાવોથી સદા િનરાળ જ છ હવ કહો ક બધ ય કારણ છ બધ વનો વાભાિવક ધમ છ અથવા એમા લ ય િનિમ છ યા ી ઉ ર આપ છ ક હ ભ ય સાભળો 33

न जात रागा दिनिम भावमा मा मनो याित यथाकका तः त ःम निम परसग एव वःतःवभावोऽयमदित तावत 13

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

जस नाना बरन परी बनाइ दीज हठ उ ल िवमल मिन सरज-कराित ह उ लता भास जब वसतकौ िवचार कीज परीकी झलकस बरन भाित भाित ह तस जीव दरबक पगगल िनिम रप ताकी ममतास मोह मिदराकी माित ह भदगयान ि ि स सभाव सािध लीज तहा साची श चतना अवाची सख साित ह 34

શ દાથ ETHનાના-બરન=અનક રગ ર =ડક હઠ=નીચ કરાિત ( ા ત)

=ચમક માિત=ઉ મ પ અવાચી=વચન-અગોચર

અથ ndash મ વ છ અન સફદ યકા તમણ અથવા ફ ટકમણની નીચ અનક કારના ડક કવામા આવ તો ત અનક કારના રગ-બરગી દખાય છ અન જો વ ના અસલ વ પનો િવચાર કરવામા આવ તો ઉ જવળતા જ જણાય છ તવી જ ર ત વ યમા લના િનિમ તની મમતાના કારણ મોહ-મ દરા ઉ મ પ થાય છ પણ ભદિવ ાન ારા વભાવ િવચારવામા આવ તો સ ય અન ચત યની વચનાતીત ખ-શાિત તીતમા આવ છ 34

इित वःतःवभाव ःव ानी जानाित तन सः रागाद ना मनः कया नातो भवित कारकः 14

વળ

184

जस मिहमडलम नदीकौ वाह एक ताहीम अनक भाित नीरकी ढरिन ह पाथरकौ जोर तहा धारकी मरोर होित काकरकी खािन तहा झागकी झरिन ह प नकी झकोर तहा चचल तरग ऊठ भिमकी िनचािन तहा भ रकी परिन ह तस एक आतमा अनत-रस पदगल दहक सजोगम िवभावकी भरिन ह 35

શ દાથ ETHપાથર =પ થર ઝાગ=ફ ણ પ ન=પવન િનચાિન=ઢાળ

અથ ndash વી ર ત વી ઉપર જોક નદ નો વાહ એક પ હોય છ તોપણ પાણીની અનક અવ થાઓ થાય છ અથા યા પ થર અથડાય છ યા પાણીનો વળાક લ છ યા રતીનો સ હ હોય છ યા ફ ણ પડ ય છ યા પવનનો ઝપાટો લાગ છ યા તરગો ઊઠ છ યા જમીન ઢાળવાળ હોય છ યા વમળ ઉ પ થાય છ તવી જ ર ત એક આ મામા ત તના લોના સયોગ થવાથી અનક કારની િવભાવપ રણિત થાય છ 35

જડ અન ચત ય થ પ (દોહરા)

चतन लचछन आतमा जड़ लचछन तन-जाल तनकी ममता तयािगक लीज चतन-चाल 36

અથ ETHઆ મા લ ણ ચતના છ અન શર ર આદ લ ણ જડ છ તથી શર ર આદ મમ વ છોડ ન ચત ય હણ કર ઉચત છ 36

इित वःतःवभाव ःव ना ानी व तन सः रागा दना मनः कयादतो भवित कारकः 15

આ માની પ રણિત (સવયા તવીસા)

जो जगकी करनी सब ठानत जो जग जानत जोवत जोई दह वान प दहस दसर

185

दह अचतन चतन सोई दह धर भ दहस िभ रह परछ लख निह कोई लचछन विद िवचचछन बझत अचछनस परतचछ न होई 37

શ દાથ ETHજોવત=દખ છ વાન=બરાબર પરછ ( છ ) = ત ઢાકલ વ દ= ણીન િવચ છન= ાની ઝત=સમ છ અ છનસ =ઇ યોથી પરત છ ( ય ) ગટ

અથ ndash સસારમા સવ યાઓ કર છ જગતન ણનાર દખનાર છ શર ર માણ રહ છ પણ શર રથી ભ છ કમ ક શર ર જડ છ અન ત ચત ય છ ત (આ મા) જો ક દહમા છ પણ દહથી િનરાળો છ ત ઢકાઈન રહ છ બધાન દખાતો નથી ાનીઓ લ ણ આદથી તન ઓળખ છ ત ઇ યગોચર નથી 37

ચ ગિત ગમન રાગ- ષ આદ

શર રની અવ થા (સવયા તવીસા)

दह अचतन त-दरी रज- कत-भरी मल-खतकी कयारी

ािधकी पोट अरािधकी ओट उपािधकी जोट समािधस नयारी र िजय दह कर सख हािन इत पर तौ तोिह लागत पयारी दह तौ तोिह तजगी िनदान प तही तज िकन दहकी यारी 38

શ દાથ ETH ત-દર = ત શર ર રાખવા થાન રજ=ર ત રત=વીય ાર =વાડ પોટ=ગાસડ અરાિધ=આ મ વ પ ઉપાિધ= લશ જોટ=સ હ

186

અથ ndashદહ જડ છ ણ એક મડદા થાન જ છ ત રજ અન વીયથી ભર છ મળ-મ પી ખતરોનો ારો છ રોગો પોટ છ આ મા વ પ ઢાકનાર છ ક ટોનો સ હ છ અન આ મ યાનથી ભ છ હ વ આ દહ ખનો ઘાત કર છ તોપણ તન િ ય લાગ છ છવટ એ તન છોડશ જ તો પછ જ એનો નહ કમ છોડ દતો નથી 38

વળ Ntilde(દોહરા)

सन ानी सदगर कह दह खहकी खािन धर सहज दख दोषक कर मोखकी हािन 39

શ દાથ ETHખહ=માટ સહજ= વભાવથી

અથ ndash ી ઉપદશ આપ છ ક હ વ શર ર માટ ની ખાણ છ વભાવથી જ ઃખ અન દોષમય છ તથા મો ખમા બાધક છ 39

વળ Ntilde(સવયા તવીસા)

रतकीसी गढ़ी िकध मढ़ी ह मसानकीसी अदर अधरी जसी कदरा ह सलकी ऊपरकी चमक दमक पट भषनकी धोख लाग भली जसी कली ह कनलकी औगनकी डी महा भ डी मोहकी कनौडी मायाकी मसरित ह मरित ह मलकी ऐसी दह याहीक सनह याकी सगितस हव रही हमारी मित कोलहकस बलकी 40

શ દાથ ETHગઢ =નાનો ગઢ ક ક લો મઢ =ના મ દર-દર કદરા= ફા સલ=પહાડ કલી હ કનલક =કનરના લની કળ ડ = ડ ભાડ =ખરાબ કનૌડ =કાણી ખ મ રિત=આધાર

અથ ndashઆ દહ રતીના ગઢ સમાન અથવા મશાનની દર સમાન છ અન દર પવતી ફા સમાન ધકારમય છ ઉપરના ઠાઠમાઠ અન વ ા ષણોથી

સારો દખાય છ પર કનરની કળ સમાન ગ ધવાળો છ અવ ણોથી ભરલો

187

અ યત ખરાબ અન કાણી ખ સમાન નકામો છ માયાનો સ હ અન મલની િત જ છ એના જ મ અન સગથી આપણી ઘાણીના બળદ વી થઈ ગઈ છ થી સસારમા સદા મણ કર પડ છ 40

વળ ETH

ठौर ठौर रकतक कड कसिनक झड हाड़िनसौ भरी जस थरी ह चरलकी नकस धकाक लग ऐस फिटजाय मानौ कागदकी परी िकध चादिर ह चलकी सच म वािन ठािन मढ़िनस पहचािन कर सख हािन अर खािन बदफलकी ऐसी दह याहीक सनह याकी सगितस हव रही हमारी मित कोलहकस बलकी 41

OcircથોરસOtilde પણ પાઠ છ OcircગિતOtilde પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHઠૌર-ઠૌર=ઠકઠકાણ કસિનક=વાળના ડ==સ હ થર ( થલ)

= નાન રલ= ડલ ર =પડ વાિન=ટવ ચલ=કપડા બદફલ= રા કામ

અથ ndashઆ દહમા ઠકઠકાણ લોહ ના ડ અન વાળના ડ છ એ હાડકાઓથી ભરલો છ ણ ડલોનો િનવાસ થાન જ છ જરાક ધ ો લાગતા એવી ર ત ફાટ ય છ ણ કાગળ પડ અથવા કપડાની ની ચાદર એ પોતાનો અ થર વભાવ ગટ કર છ પણ ખાઓ એના ય નહ કર છ એ ખનો ઘાતક અન રાઈઓની ખાણ છ એના જ મ અન સગથી આપણી

ઘાણીના બળદ વી સસારમા ભટકનાર થઈ ગઈ છ 41

સસાર વોની દશા ઘાણીના બળદ વી છ (સવયા એક ીસા)

पाटी बाझी लोचिनस सकच दबोचिनस कोचिनक सोचस न बद खद तनकौ धायबो ही धधा अर कधामािह लगयौ जोत बार बार आर सह कायर ह मनकौ

188

भख सह पयास सह दजरनको ास सह िथरता न गह न उसास लह छनकौ पराधीन घम जसौ कोलहकौ कमरौ बल तसौई सवभाव या जगतवासी जनकौ 42

શ દાથ ETHપાટ =પ ી લોચિનસ = ખોથી સ ચ=સકોચાઈ છ કોચિનકૌ=ચા કોના ધાયબૌ=દોડ આર=એક કારની અણી કાયર=સાહસહ ન ાસ= ઃખ ઉસાસ=િવસામો કમરો (કમાઉ) =િનરતર જોડાનારો

અથ ndashસસાર વોની દશા ઘાણીના બળદ વી જ થઈ રહ છ ત આ ર ત છmdashન ો ઉપર પાટો બાધલો છ જ યા સાકડ હોવાથી દબાઈ-સકડાઈન રહ છ ચા કના મારની બીકથી શર રના ક ટની જરાપણ દરકાર કરતો નથી દોડ એ જ ત કામ છ તના ગળા ઉપર જોતર લાગ છ ( થી નીકળ શકતો નથી) દરક ણ આરનો માર સહન કરતો મનમા ના હમત થઈ ગયો છ ખ-તરસ અન િનદય ષો ારા ા ત ક ટ ભોગવ છ ણમા પણ િવસામો લવાની થરતા પામતો નથી અન પરાધીન થઈન ચ ર ફર છ 42

સસાર વોની ખો પર અ ાનની પ ી બાધલી છ તઓ મયા દત થી આગળ જઈ શકતા નથી એ તમન માટ દબાવનાર છ ી આદના તીખા વચન ચા ક છ િવષય-સામ ીન માટ ભટક ત તમનો ધધો છ હ થપ છોડ ન નીકળ નથી શકતા એ તમના ઉપર જોત છ કષાય ચતા વગર આર છ પ ર હનો સ હ કરવા

માટ ખ-તરસ સહન કર છ શઠ રા વગરનો ાસ સહન કરવો પડ છ કમ ની પરાધીનતા છ મણા કરતા અનતકાળ વીતી ગયો પણ એક ણ માટય સા ખ ા ત ક ન હ

સસાર વોની હાલત (સવયા એક ીસા)

जगतम डोल जगवासी नररप धर तकस दीप िकध रतकस थह ह

दीस पट भषन आडबरस नीक िफिर फीक िछनमाझ साझ-अबर जय सह ह मोहक अनल दग मायाकी मनीस पग डाभकी अनीस लग ओसकस फह ह धरमकी बझ नािह उरझ भरममािह नािच नािच मिर जािह मरीकस चह ह 43

189

શ દાથ ETHડોલ=ફર તકસ દ પ= મશાનમા દ વો સળગાવવામા આવ છ ત રતકસ હ=રતીના ઢગલા નીક=સારા ફ ક=મલન સાઝ- બર=સ યા આકાશ અનલ=અ ન દગ=બળ ડાભક =ઘાસની અની=અણી હ=ટ પા ઝ=ઓળખાણ મર = લગ

અથ ndashસસાર વ મ ય આદ શર ર ધારણ કર ન ભટક ર ા છ ત મશાનના દ વા અન રતીના ટ બા વા ણભ ર છ વ -આ ષણ આદથી સારા દખાય છ પર સ યાના આકાશ વા ણવારમા મલન થઈ ય છ તઓ મોહની અ નથી બળ છ છતા પણ માયાની મમતામા લીન થાય છ અન ઘાસ પર પડલ ઝાકળના ટ પાની મ ણમા મા નાશ પામી ય છ તમન પોતાના વ પની ઓળખાણ નથી મમા લી ર ા છ અન લગના દરોની મ નાચી-નાચીન તરત જ મર ય છ 43

જલદ ઓલવાઈ ય છ કોઈ રોકનાર નથી

મારવાડમા પવનના િનિમ રતીના ટ બા બન છ અન પાછા મટ ય છ

યાર દર ઉપર લગ આ મણ થાય છ યાર ત દરમાથી નીકળ ન જમીન ઉપર પડ છ અન બ આ ળતાથી બએક વાર પટકાઈન તરત મર ય છ

ધનસપિ નો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जास त कहत यह सपदा हमारी सो तौ साधिन अडारी ऐस जस नाक िसनकी तािह त कहत यािह प जोग पाई सो तौ नरककी साई ह बड़ाई डढ़ िदनकी घरा मािह पय त िवचार सख आिखनकौ मािखनक चटत िमठाई जस िभनकी एत पिर होिह न उदासी जगवासी जीव जगम असाता ह न साता एक िछनकी 44

શ દાથ ETHઅડાર =છોડ દ સાઈ=નાખનાર ઘરા=ચ ર

અથ ndashહ સસાર વો ન તમ કહો છો ક આ અમા ધન છ તન સ જનો વી ર ત નાકનો મલ ખખર નાખવામા આવ છ તમ છોડ દ છ અન

190

પછ હણ કરતા નથી ધન તમ યના િનિમ મળ કહો છો ત દોઢ દવસની મોટાઈ છ અન પછ નરકમા નાખનાર છ અથા પાપ પ છ તમન એનાથી ખો ખ દખાય છ તથી તમ બીજનો વગરથી એવા ઘરાઈ રહો છો વી ર ત મીઠાઈ ઉપ માખીઓ ગણગણ છ આ યની વાત એ છ ક આટ હોવા

છતા પણ સસાર વો સસારથી િવર ત થતા નથી સા છો તો સસારમા એકલી અશાતા જ છ ણમા પણ શાતા નથી 44

લૌ કકજનોનો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (દોહરા)

ए जगवासी यह जगत इनहस तोिह न काज तर घटम जग बस ताम तरौ राज 45

અથ ETHહ ભ ય આ સસાર વો અન આ સસાર સાથ તમાર કાઈ સબધ નથી તમારા ાનઘટમા સમ ત સસારનો સમાવશ છ અન તમા તમા જ રા ય છ 45

િનમળ ાનમા સમ ત લોક-અલોક ઝળક છ

શર રમા ણલોકનો િવલાસ ગભત છ (સવયા એક ીસા)

याही नर-िपडम िवराज ि भवन िथित याहीम ि िवध-पिरनामरप सि ह याहीम करमकी उपािध दख दावानल याहीम समािध सख वािरदकी वि ह याहीम करतार करतितह म िवभित याम भोग याह म िवयोग याम घि ह याहीम िवलास सब गिभत गपतरप ताहीक गट जाक अतर सदि ह 46

શ દાથ ETHનર-િપડ=મ ય શર ર િ િવધ=ઉ પાદ- યય- ૌ ય પ વા રદ=વાદ ટ=ધષણ ગભત=સમાવશ

અથ ndashઆ જ મ ય શર રમા ણ લોક મો દ છ એમા જ ણ કારના પ રણામ છ એમા જ કમ-ઉપાિધજિનત ઃખ પ અ ન છ એમા જ

191

આ મ યાન પ ખની મઘ ટ છ એમા કમનો કતા આ મા છ એમા જ તની યા છ એમા જ ાન-સપદા છ એમા જ કમનો ભોગ અથવા િવયોગ છ એમા

જ સારા ક ખરાબ ણો સઘષણ છ અન આ જ શર રમા સવ િવલાસ ત ર ત સમાયલા છ પર ના તરગમા સ ય ાન છ તન જ સવ િવલાસ જણાય છ 46

કડની નીચ પાતાળલોક ના ભ ત મ યલોક અન ના ભની ઉપર ઊ વલોક

ઉ પાદ- યય- ૌ ય

આ મિવલાસ ણવાનો ઉપદશ (સવયા તવીસા)

र रिचवत पचािर कह गर त अपनौ पद बझत नािह खओज िहय िनज चतन लचछन ह िनजम िनज गझत नाही स सछद सदा अित उ ल मायाक फद अरझत नाही तरौ सरप न ददकी दोहीम तोहीम ह तोिह सझत नाही 47

શ દાથ ETH ચવત=ભ ય પચા ર=બોલાવીન ઝત=ઓળખતો હય= દયમા ઝત નાહ = ચવાતો નથી છદ= વત ઉ જલ=િનમળ અ ઝત નાહ = ટ નથી દ ( ) = મ ળ દોહ = િવધા

અથ ndash ી બોલાવીન કહ છ ક હ ભ ય તારા વ પન ઓળખતો નથી પોતાના ઘટમા ચત ય લ ણ ગોતો ત પોતાનામા જ છ પોતાથી ચવાતો નથી તમ વાધીન અન અ યત િનિવકાર છો તમાર

આ મસ ામા માયાનો વશ નથી તમા વ પ મ ળ અન િવધાથી ર હત છ તમન ઝ નથી 47

આ મ વ પની ઓળખાણ ાનથી થાય છ (સવયા તવીસા)

192

कई उदास रह भ कारन कई कह उिठ जािह कह क कई नाम कर गिढ़ मरित कई पहार चढ़ छ क कई कह असमानक ऊपिर कई कह भ हिठ जम क मरो धनी निह दर िदसनतर मोहीम ह मोिह सझत नीक 48

શ દાથ ETHઉદાસ=િવર ત ગ ઢ=બનાવીન રિત ( િત) = િતમા પહાર (પહાડ) =પવત અસમાન(આસમાન) =ઊ વલોક હ ઠ=નીચ જમ (જમીન) ધરતી દસ તર (દશા તર) =અ ય િવદશ

અથ ndashઆ માન ણવા માટ અથા ઈ રની ખોજ કરવા માટ કોઈ તો યાગી બની ગયા છ કોઈ બી મા યા ા આદ માટ ય છ કોઈ િતમા બનાવીન નમ કાર જન કર છ કોઈ ડોળ મા બસીન પવત પર ચડ છ કોઈ કહ છ ઈ ર આકાશમા છ અન કોઈ કહ છ ક પાતાળમા છ પર આપણા ર દશમા નથીmdashઆપણામા જ છ ત આપણન સાર ર ત અ ભવમા આવ છ 48

વળ ETH (દોહરા)

कह सगर जो समिकती परम उदासी होइ सिथर िच अनभौ कर भपद परस सोइ 49

શ દાથ ETHપરમ=અ યત ઉદાસી=વીતરાગી પરસ= ા ત કર

અથ ndash ી કહ છ ક સ ય ટ અ યત વીતરાગી થઈન મનન બ થર કર ન આ મ-અ ભવ કર છ ત જ આ મ વ પન ા ત થાય છ 49

મનની ચચળતા (સવયા એક ીસા)

िछनम वीन िछनह म मायास मलीन िछनकम दीन िछनमािह जसौ स ह

193

िलय दोर धप िछन िछनम अनतरप कोलाहल ठानत मथानकौसौ त ह नटकौसौ थार िकध हार ह रहटकौसौ धारकौसौ भ र िक कभारकौसौ च ह ऐसौ मन ामक सिथर आज कस होई औरहीकौ चचल अनािदहीकौ व ह 50

શ દાથ ETH વીણ=ચ ર સ (શ )=ઇ ઠાનત=કર છ મથાન=વલો ત =છાશ થાર=થાળ હાર=માળા ચ =ચાકડો ામક= મણ કરનાર ચચળ=ચપળ વ =વા

અથ ndashઆ મન ણમા મા પ ડત બની ય છ ણમા મા માયામા મલન થઈ ય છ ણમા મા િવષયોન માટ દ ન બન છ ણમા મા ગવથી ઇ બની ય છ ણમા મા યા- યા દોડ છ અન ણમા મા અનક વષ કાઢ છ મ દહ વલોવતા છાશની ઉથલ-પાથલ થાય છ તવો કોલાહલ મચાવ છ નટનો થાળ રહટચ ની માળ નદ ના વાહ વમળ અથવા ભારના ચાકડાની મ યા જ કર છ આ મણ કરના મન આ કવી ર ત થર થઈ શક ક વભાવથી જ ચચળ અન અના દકાળથી વ છ 50

મનની ચચળતા ઉપર ાનનો ભાવ (સવયા એક ીસા)

धायौ सदा काल प न पायौ कह साचौ सख रपस िवमख दखकपवास बसा ह धमरकौ घाती अधरमकौ सघाती महा करापाती जाकी सिनपातकीसी दसा ह मायाक झपिट गह कायास लपिट रह भलयौ म-भीरम बहीरकौसौ ससा ह ऐसौ मन चचल पताकासौ अचल स गयानक जगस िनरवाण पथ धसा ह 51

194

શ દાથ ETHધાયૌ=દોડ ો િવ ખ=િવ સઘાતી=સાથી રાપાતી=ઉપ વી ગહ=પકડ બહ ર=િશકાર સસા (શશા) =સસ પતાકા= વ ચલ=કપ

અથ ndashઆ મન ખન માટ સદાય ભટક ર છ પણ ાય સા ખ મળ નથી પોતાના વા ભવના ખથી િવ થઈ ઃખના વામા પડ ર ો છ ધમનો ઘાતક અધમનો સાથી મહાઉપ વી સનપાતના રોગી વો અસાવધાન થઈ ર ો છ ધન-સપિ આદ િતથી હણ કર છ અન શર રમા નહ કર છ મ ળમા પડ ો થકો એવો લી ર ો છ વો િશકાર ના ઘરામા સસ ભટક

ર હોય આ મન ધ ના વ ની મ ચચળ છ ત ાનનો ઉદય થવાથી મો માગમા વશ કર છ 51

મનની થરતાનો ય ન (દોહરા)

जो मन िवषNtildeकषायम बरत चचल सोइ जो मन धयान िवचारस रक स अिवचल होइ 52 શ દાથ ETH ક=રોકાય અિવચલ= થર

અથ ndash મન િવષય-કષાય આદમા વત છ ત ચચળ છ અન આ મ વ પના ચતવનમા લા રહ છ ત થર થઈ ય છ 52

વળ Ntilde(દોહરા)

तात िवष कषायस फिर स मनकी बािन स ातम अनभौिवष कीज अिवचल आिन 53

શ દાથ ETHબાિન=આદત- વભાવ અિવચલ= થર આિન=લાવીન

અથ ndashમાટ મનની િ િવષય-કષાયથી ખસડ ન તન આ મા ભાવ તરફ લાવો અન થર કરો 53

આ મા ભવ કરવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

अलख अमरित अरपी अिवनासी अज िनराधार िनगम िनरजन िनरध ह नानारप भस धर भसकौ न लस धर

195

चतन दश धर चतनकौ खध ह मोह धर मोहीसौ िवराज तोम तोहीसौ न तोहीसौ न मोहीसौ न रागी िनरबध ह ऐसौ िचदानद याही घटम िनकट तर तािह त िवचार मन और सब धध ह 54

શ દાથ ETHઅ રિત (અ િત) =આકાર ર હત અિવનાસી=િન ય અજ=જ મ ર હત િનગમ= ાની િનરધ=અખડ ખધ( કધ)=િપડ ધધ ( ) = િવધા

અથ ndashઆ આ મા અલખ અ િતક અ પી િન ય અજ મ િન ધાર ાની િનિવકાર અન અખડ છ અનક શર ર ધારણ કર છ પણ ત શર રોના કોઈ શ પ થઈ જતો નથી ચતન દશોન ધારણ કરલ ચત યનો િપડ જ છ યાર

આ મા શર ર આદ ય મોહ કર છ યાર મોહ થઈ ય છ અન યાર અ ય વ ઓમા રાગ કર છ યાર ત પ થઈ ય છ વા તવમા ન શર ર પ છ અન ન અ ય વ ઓ પ છ ત સવથા વીતરાગ અન કમબધથી ર હત છ હ મન આવો ચદાનદ આ જ શર રમા તાર પાસ છ તનો િવચાર કર ત િસવાયની બી બધી જ ળ છ 54

આ મા ભવ કરવાની િવિધ (સવયા એક ીસા)

थम सि ि स सरीररप कीज िभ ताम और सचछम सरीर िभ मािनय अ कमरभावकी उपािध सोऊ कीज िभ ताहम सबि कौ िवलास िभ जािनय ताम भ चतन िवराजत अखडरप वह तगयानक वान उर आिनय वाहीकौ िवचार किर वाहीम मगन हज वाकौ पद सािधबकौ ऐसी िविध ठािनय 55

196

શ દાથ ETHશર ર=ઔદા રક આહારક વ યક છમ સર ર ( મ શર ર) =તજસ કામણ અ ટ કમ ભાવક ઉપાિધ=રાગ- ષ-મોહ કૌ િવલાસ=ભદિવ ાન

અથ ndashપહલા ભદિવ ાનથી ળ શર રન આ માથી ભ માન જોઈએ પછ ત ળ શર રમા તજસ કામાણ મ શર ર છ તમન ભ ણવા યો ય છ પછ આઠ કમની ઉપાિધજિનત રાગ- ષન ભ કરવા અન પછ ભદિવ ાનન પણ ભ માન જોઈએ ત ભદિવ ાનમા અખડ આ મા બરાજમાન છ તન ત ાન- માણ અથવા નય-િન પ આદથી ન કર ન તનો જ િવચાર કરવો

અન તમા જ લીન થ જોઈએ મો પદ પામવાની િનરતર આવી જ ર ત છ 55

इ यालो य वव य त कल परि य़ समम बलात त मला बहभावस तितिममाम तकामः समम आ मान समपित िनभरवह पणकस व तम यनो मिलतब ध एष भगवाना मा मिन ःफजित 16

આ મા ભવથી કમબધ થતો નથી (ચોપાઈ)

इिह िविध वसत वसथा जान रागािदक िनज रप न मान तात गयानवत जगमाही करम बधकौ करता नाही 56

શ દાથ ETHસસારમા સ ય ટ વ ઉપર ક ા માણ આ મા વ પ ણ છ અન રાગ- ષ આદન પોતા વ પ માનતા નથી તથી ત કમબધના

કતા નથી 56

ભદ ાનીની યા (સવયા એક ીસા)

गयानी भदगयानस िवलिछ पदगल कमर आतमीक धमरस िनरालो किर मानतौ ताकौ मल करान अस रागभाव ताक नािसक स अनभौ अभयािस ठानतौ

197

याही अन म पररप सनबध तयािग आपमािह अपनौ सभाव गिह आनतौ सािध िसवचाल िनरबध होत ितह काल कवल िवलोक पाइ लोकालोक जानतौ 57

શ દાથ ETHિવલિછ= દો ણવો િનરાલૌ=ભ અ મ= મ માણ સાિધ=િસ કર ન િસવચાલ=મો માગ િનરબધ=બધ ર હત િવલોક= ાન

અથ ndash ાની વ ભદિવ ાનના ભાવથી લ કમન ણ છ અન આ મ વભાવથી ભ માન છ ત લ કમ ળ કારણ રાગ ષ મોહ આદ િવભાવો છ તનો નાશ કરવા માટ અ ભવનો અ યાસ કર છ અન 54મા કિવ મા કહલી ર ત આ મ વભાવથી ભ અન પર પ એવી બધપ િતન ર કર ન પોતામા જ પોતાના ાન વભાવ હણ કર છ આ ર ત ત સદવ મો માગ સાધન કર ન બધન ર હત થાય છ અન કવળ ાન ા ત કર ન લોકાલોકનો ાયક થાય છ 57

रागाद नामदयमदन दारय कारणाना काय ब ध व वधमधना स एव ण ान योितः ितपितितिमर साध स न मतत

त सरमपरःकोऽ प नाःयावणोित 17 ઇિત બ ધૌ િન ા તઃ 8

ભદ ાની પરા મ (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ मनषय अजान महाबलवान खोिद मल वचछकौ उखार गिह बाहस तस मितमान दवरकमर भावकमर तयािग हव रह अतीत मित गयानकी दशाहस याही ि या अनसार िमट मोह अधकार जग जोित कवल धान सिवताहस चक न सकतीस लक न पदगल मािह धक मोख थलक रक न िफर काहस 58

198

શ દાથ ETHઅતીત=ખાલી ય સિવતા = ય ક= પાય ક=ચાલ છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ અ યો મહા બળવાન મ ય પોતાના બા બળથી કોઈ ન ળમાથી ઉખડ નાખ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાની મ ય ાનની શ તથી યકમ અન ભાવકમન ર કર ન હલકા થઈ ય છ આ ર ત મોહનો ધકાર નાશ પામ છ અન યથી પણ ઠ કવળ ાનની યોત ગ છ પછ

કમ અન નોકમથી પાઈ ન શકવા યો ય અનતશ ત ગટ થાય છ થી ત સીધા મો મા ય છ અન કોઈના રો ા રોકાતા નથી 58

આઠમા અિધકારનો સાર જોક િસ ાલયમા અનત કામણ વગણાઓ ભરલી છ તોપણ િસ

ભગવાનન કમનો બધ થતો નથી અ રહત ભગવાન યોગ સ હત હોવા છતા અબધ રહ છ માદ િવના હસા થઈ જવા છતા િનઓન બધ થતો નથી સ ય ટ વ અસયમી હોવા છતા પણ બધ ર હત છ એથી પ ટ છ ક કામણ વગણાઓ યોગ હસા અન અસયમથી બધ થતો નથી કવળ ભ-અ ભ અ ોપયોગ જ બધ કારણ છ અ ઉપયોગ રાગ- ષ-મોહ પ છ અન રાગ-ષ-મોહનો અભાવ સ ય દશન છ માટ બધનો અભાવ કરવા માટ સ ય દશનની સભાળ કરવી જોઈએ એમા માદ કરવો ઉચત નથી કમ ક સ ય દશન જ ધમ અથ કામ અન મો એ ચાર ષાથ નો દાતા છ આ સ ય દશન િવપર ત અભિનવશ ર હત હોય છ મ ક મા છ ઇ ત કર શ એ િમ યાભાવ સ ય દશનમા હોતો નથી એમા શર ર ધન બ અથવા િવષય-ભોગથી િવર તભાવ રહ છ અન ચચળ ચ ન િવ ામ મળ છ સ ય દશન ત થતા યવહારની ત લીનતા રહતી નથી િન યનયના િવષય ત િનિવક પ અન િન પાિધ આ મરામ વ પ-ચતવન હોય છ અન િમ યા વન આધીન થઈન સસાર આ મા અના દકાળથી ઘાણીના બળદની મ સસારમા પ ર મણ કર ર ો હતો તન િવલ ણ શા ત મળ છ સ ય ાનીઓન પોતાનો ઈ ર પોતાનામા જ દખાય છ અન બધના કારણોનો અભાવ થવાથી તમન પરમ રપદ ા ત થાય છ

199

મો ાર (9)

િત ા (દોહરા)

बध ार परौ भयौ जो दख दोष िनदान अब बरन सकषपस मोख ार सखथान

શ દાથ ETHિનદાન=કારણ વરન =વણન ક સ પસ =થોડામા

અથ ndash ઃખો અન દોષોના કારણ ત બધનો અિધકાર સમા ત થયો હવ કામા ખના થાન પ મો અિધકાર વણન ક 1

धाक य ाबकचदलना धप षौ नय मो सा ा प षमलपल भकिनयतम इदानीम म ज सहजपरमान दसरस पर पण ान कतसकलक य वजयत 1

મગલાચરણ (સવયા એક ીસા)

भदगयान आरास दफारा कर गयानी जीव आतम करम धारा िभ िभ चरच अनभौ अभयास लह परम धरम गह करम भरमकौ खजानौ खोिल खरच यौही मोख मख धाव कवल िनकट आव परन समािध लह परमकौ परच भयौ िनरदौर यािह करनौ न कछ और ऐसौ िव नाथ तािह बनारसी अरच 2

શ દાથ ETHચરચ= ણ ખરચ= ર કર પરચ=ઓળખ િનરદૌર= થર િવ નાથ=સસારનો વામી અરચ=વદન કર છ

200

અથ ndash ાની વ ભદિવ ાનની કરવતથી આ મપ રણિત અન કમપ રણિતન ભ કર ન તમન દ દ ણ છ અન અ ભવનો અ યાસ તથા ર ન ય હણ કર ન ાનાવરણા દ કમ અથવા રાગ- ષ આદ િવભાવનો ખ નો ખાલી કર નાખ છ આ ર ત ત મો ની સ ખ દોડ છ યાર કવળ ાન તની સમીપ આવ છ યાર ણ ાન ા ત કર ન પરમા મા બની ય છ અન સસાર ભટક મટ ય છ તથા કરવા કાઈ બાક રહ નથી અથા ત ય થઈ ય છ આવા િ લોક નાથન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 2

ाछऽी िशतय कथम प िनपणः पाितता सावधानः सआमङ तःस धब ध िनपतित रभसादा मकम भयःय आ मान म नम तः ःथर वशदलस ा न चत यपर ब ध चा ानभाव िनयिमतमिभतः कवती िभ निभ नौ 2 સ ય ાનથી આ માની િસ થાય છ (સવયા એક ીસા)

काह एक जनी सावधान हव परम पनी ऐसी बि छनी घटमािह डार दीनी ह पठी नो करम भिद दरव करम छिद सभाउ िवभाउताकी सिध सोिध लीनी ह तहा मधयपाती होय लखी ितन धारा दोय एक मधामई एक सधारस-भीनी ह मधास िवरिच सधािसधम मगन भई ऐती सब ि या एक सम बीिच कीनी ह 3

શ દાથ ETHસાવધાન= માદ ર હત પની=તી ણ પઠ = સી સિધ=િમલન થાન મ યપાતી=વ ચ પડ ન ધામઈ=અ ાનમય ધારસ=અ તરસ િવર ચ=છોડ ન

અથ ndash નશા ના ાતા એક ન ઘણા સાવધાન થઈન િવવક પી તી ણ છ ણી પોતાના દયમા નાખી દ ધી ણ વશ કરતા જ નોકમ યકમ ભાવકમ અન િનજ વભાવ દાપ કર ના યા ત ાતાએ વ ચ પડ ન એક અ ાનમય અન એક ાન ધારસમય એવી બ ધારા દખી યાર ત અ ાનધારા

201

છોડ ન ાન પ અ તસાગરમા મ ન થયો આટલી બધી યા તણ મા એક સમયમા જ કર 3

વળ ETH

जस छनी लोहकी कर एकसौ दोइ जड़ चतनकी िभ ता तय सबि स होइ 4

અથ ETH વી ર ત લોઢાની છ ણી કા ઠ આદ વ ના બ કડા કર નાખ છ તવી જ ર ત ચતન-અચતન થ રણ ભદિવ ાનથી થાય છ 4

નો િવલાસ (સવ વણ લ ચ કા ય ઘના ર )

धरित धरम फल हरित करम मल मन वच तन बल करित समरपन भखित असन िसत चखित रस िरत लखित अिमत िवत किर िचत दरपन कहित मरम धर दहित भरम पर गहित परम गर उर उपसरपन रहित जगित िहत लहित भगित रित चहित अगित गित यह मित परपन 5

શ દાથ ETHભખિત=ખાય છ અસન=ભોજન િસત=ઉ જવળ અિમત=અ માણ દહિત=બાળ છ ર=નગર ઉપસરપન= થર અગિત ગિત=મો

અથ ndash ધમ પ ફળ ધારણ કર છ કમમળ હર છ મન વચન કાય ણ બળઓન મો માગમા લગાવ છ ભથી વાદ લીધા િવના ઉ જવળ ાન

ભોજન ખાય છ પોતાની અનત ાન પ સપિ ચ પ દપણમા દખ છ મમની વાત અથા આ મા વ પ બતાવ છ િમ યા વ પ નગર ભ મ કર છ સ ની વાણી હણ કર છ ચ મા થરતા લાવ છ જગતની હતકાર બનીન રહ છ િ લોકનાથની ભ તમા અ રાગ કર છ તની અભલાષા ઉ પ કર છ એવો નો િવલાસ છ 5

202

સ ય ાની મહ વ (સવ વણ સવયા એક ીસા)

राणाकौसौ बाना लीन आप साध थाना चीन दानाअगी नानारगी खाना जगी जोधा ह मायाबली जती तती रतम धारती सती फदाहीकौ कदा खौद खतीकौसौ लोघा ह बाधासती हाता लोर राधासती ताता जोर बादीसती नाता तौर चादीकौसौ सोधा ह जान जाही ताही नीक मान राही पाही पीक ठान बात डाही ऐसौ धाराबाही बोधा ह 6

શ દાથ ETHરાણા=બાદશાહ બાના=વશ થાના= થાન ચીન=ઓળખ દાના ગી= તાપી ખાના જગી જોધા= મા મહા રવીર કદા=કાસના ળયા ખતીકૌસૌ લોધા=ખ ત વો બાધા= લશ હાતા લોર=અલગ કર છ તાતા=દોર બાદ =દાસી નાતા=સબધ ડાહ =હોિશયાર બોધા= ાની

અથ ndashભદિવ ાની ાતાએ રા પ બનાવ છ ત પોતાના આ મ પ વદશની ર ા માટ પ રણામોની સભાળ રાખ છ અન આ મસ ા િમ પ થાનન ઓળખ છ શમ સવગ અ કપા આદની સના સભાળવામા દાના અથા વીણ હોય છ શામ દામ દડ ભદ આદ કળાઓમા શળ રા ની સમાન છ તપ સિમિત ત પ રષહજય ધમ અ ા આદ અનક રગ ધારણ કર છ કમ પી શ ઓન તવામા ઘણો બહા ર છ માયા પી ટ લો છ ત બધાનો નાશ કરવા માટ રતી સમાન છ કમના ફદા પ કાસન ળમાથી ઉખડવા માટ કસાન સમાન છ કમબધના ઃખોથી બચાવનાર છ મિત રાિધકા સાથ ીિત જોડ છ મિત પ દાસી સાથ સબધ તોડ છ આ મપદાથ પ ચાદ હણ કરવામા અન પરપદાથ પ ળન છોડવામા સોની સમાન છ પદાથન વો ણ છ તવો જ માન છ ભાવ એ છ ક હયન હય ણ છ અન હય માન છ

ઉપાદયન ઉપાદય ણ છ અન ઉપાદય માન છ એવી ઉ મ વાતોના આરાધક ધારા વાહ ાતા છ 6

આ મા અડદના માવા ( દરનો ભાગ) મગજ સમાન આદ ઉપાદય છ અન ફોતરા વગર સમાન શર રા દ હય છ

203

ાની વ જ ચ વત છ (સવયા એક ીસા)

िजनहक दरब िमित साधन छखड िथित िबनस िवभाव अिर पकित पतन ह िजनहक भगितको िवधान एई नौ िनधान ि गनक भद मानौ चौदह रतन ह िजनह सबि रानी चर महा मोह व पर मगलीक ज ज मोखक जतन ह िजनहक मान अग सोह चम चतरग तई च वत तन धर प अतन ह 7

શ દાથ ETHઅ ર પકિત=શ ઓનો સ હ પતન=ન ટ થ નવ િનધાન=નવ િનિધ મગ લક=મડળ ચોક ચ =સના ચ રગ=સનાના ચાર ગ-હાથી ઘોડા રથ પાયદળ અતન=શર રર હત

અથ ndash ાની વ ચ વત સમાન છ કારણ ક ચ વત છ ખડ વી ત છ ાની છ યોન સાધ છ ચ વત શ ઓનો નાશ કર છ ાની વ િવભાવ પ રણિતનો િવનાશ કર છ ચ વત ન નવિનિધ હોય છ ાની નવભ ત ધારણ કર છ ચ વત ન ચૌદ ર ન+ હોય છ ાનીઓન સ ય દશન- ાન-ચા ર ના ભદ પ ચૌદ ર ન++ હોય છ ચ વત ની પટરાણી દ વજય માટ જવાન સમય ચપટ થી વ ર નોનો કો કર ન ચોક ર છ ાની વોની પ પટરાણી મો મા જવાના કન કરવા માટ મહામોહ પ વ ણ કર

છએ ચ વત ન હાથી ઘોડા રથ પાયદળ એવી ચ ર ગણી સના હોય છ ાની વોન ય પરો નય માણ અન િન પ હોય છ િવશષ એ છ ક

ચ વત ન શર ર હોય છ પણ ાની વ દહથી િવર ત હોવાન કારણ શર રર હત હોય છ તથી ાની વો પરા મ ચ વત સમાન છ 7

મહાકાલ અિસ મિસક સાધન દત કાલિનિધ થ મહાન માનવ આ ધ ભાડ નસરપ ભગ િપગલા ષન ખાન પા ક િનિધ સબ ધા ય દત હ કર શખ વા જ દાન સવ રતન ર ન ક દાતા વ દત િનિધ પ મહાન

નવ ભ તના નામ આગળના દોહામા છ

204

+ ચ વત ન ચૌદ ર નોમા સાત સ વ ર ન હોય છ અન સાત અ વ હોય ત આ કાર છ ETH

દોહરા ETH સનાપિત હપિત થિપત ો હત નાગ રગ બિનતા િમ લ સાત રતન હ સ વ સરવગ 1 ચ છ અિસ દડ મણ ચમ કાકણી નામ ય અ વ સાત રતન ચ વત ક ધામ 2

++ કિવએ ચૌદ ર નોની સ યા ણ ણના ભદોમા ગણાવલ છ ત સ ય દશનના ઉપશમ યોપશમ ાિયક એ ણ ાનના મિત ત અવિધ મનઃપયય કવળ એ પાચ અન ચા ર ના સામાિયક

છદોપ થાપના પ રહારિવ મસાપરાય અન સયમાસયમ એ છNtildeઆવી ર ત બધા મળ ન ચૌદ જણાય છ

નવભ તના નામ (દોહરા)

वन कीरतन िचतवन सवन बदन धयान लघता समता एकता नौधा भि वान 8

શ દાથ ETH વણ=ઉપાદય ણો સાભળ ક રતન (ક તન) = ણો યા યાન કર ચતવન= ણોનો િવચાર કરવો સવન= ણો અ યયન કર વદન= ણોની િત કરવી યાન= ણો મરણ કર લ તા= ણોનો ગવ ન કરવો સમતા=બધા ઉપર એક સરખી ટ રાખવી એકતા=એક આ માન જ માનવો શર રા દન પર માનવા

અથ ndash વણ ક તન ચતવન સવન વદન યાન લ તા સમતા એકતાmdashઆ નવ કારની ભ ત છ ાની વ કર છ 8

ાની વો મત ય (સવયા એક ીસા)

कोऊ अनभवी जीव कह मर अनभौम लकषन िवभद िभ करमकौ जाल ह जान आपा आपक द आपकिर आपिवषा उतपित नास व धारा असराल ह सार िवकलप मोस -नयार सरवथा मरौ िनहच सभाव यह िववहार चाल ह म तो स चतन अनत िचनम ा धारी

भता हमारी एकरप ितह काल ह 9

205

िभ वा सवम प ःवल णबला ह य छ यत िच मिा कतिन वभागम हमा श दवाः यहम िभ त य द कारका ण य द वा धमा गणा वा य द िभ ता न िभदा ःत काचन वभौ भाव वश िचित 3

અથ ETHઆ મા ભવી વ કહ છ ક અમારા અ ભવમા આ મ વભાવથી િવ ચ હોની ધારક કમ ની ળ અમારાથી ભ છ તઓ પોત પોતાન પોતા ારા પોતાનામા ણ છ યની ઉ પાદ યય અન વ એ િ ણ ધારા મારામા વહ છ ત િવક પો યવહારનયથી છ મારાથી સવથા ભ છ તો િન યનયના િવષય ત અન અનત ચત ય િતનો ધારક મા આ સામ ય સદા એકસર રહ છNtildeકદ ઘટ -વધ નથી 9

આ કતા પ છ આ કમ પ છ આ કરણ પ છ આ અિધકરણ છ

अ ता प ह चतना जगित च ि प यजत त सामा य वशष प वरहा साङ ःत वमव यजत त याग जडता िचतोङ प भवित या यो वना यापका- दा मा चा तमपित तन िनयत ि पाःत िचत 4 આ માનાNtildeચતન લ ણ વ પ (સવયા એક ીસા)

िनराकार चतना कहाव दरसन गन साकार चतना स जञान गनसार ह चतना अ त दोऊ चतन दरब मािह सामान िवशष स ाहीकौ िवसतार ह कोउ कह चतना िचहन नाही आतमाम चतनाक नास होत ि िवध िवकार ह लकषनकौ नास स ा नास मल वसत नास तात जीव दरबकौ चतना आधार ह 10

શ દાથ ETHિનરાકાર ચતના= વનો દશન ણ આકાર આદન ણતો નથી સાકાર ચતના= વનો ાન ણ આકાર આદ સ હત ણ છ અ ત=એક

206

સામા ય= મા આકાર આદનો િવક પ હોતો નથી િવશષ= આકાર આદ સ હત ણ છ ચ (ચ ) =લ ણ િ િવધ= ણ કારના િવકાર=દોષ

અથ ndashચત યપદાથ એક પ જ છ પણ દશન ણન િનરાકાર ચતના અન ાન ણન સાકાર ચતના કહ છ યા આ સામા ય અન િવશષ બ એક ચત યના જ ભદો છ એક યમા રહ છ વશિષક આદ મતવાદ ઓ આ મામા ચત ય ણ માનતા નથી તથી તમન ન મતવાદ ઓ કહ છ ક એ ચતનાનો અભાવ માનવાથી ણ દોષ ઉ પ થાય છ થમ તો લ ણનો નાશ થાય છ બી લ ણનો નાશ થવાથી સ ાનો નાશ થાય છ ી સ ાનો નાશ થવાથી ળ વ નો જ નાશ થાય છ તથી વ ય વ પ ણવા માટ ચત ય જ અવલબન છ 10

- પદાથન ણવા પહલા પદાથના અ ત વ કચ ભાન થાય છ ત દશન છ દશન એ નથી ણ ક પદાથ કવા આકાર ક રગનો છ ત તો સામા ય અ ત વ મા ણ છ તથી જ દશન ણ િનરાકાર અન

સામા ય છ એમા મહાસ ા અથા સામા ય સ ાનો િતભાસ થાય છ આકાર રગ આદ ણ ત ાન છ તથી ાન સાકાર છ સિવક પ છ િવશષ ણ છ એમા અવાતર સ ા અથા િવશષ સ ાનો િતભાસ થાય છ (િવશષ

સમજવા માટ Ocirc હ યસ હની જ સામ ણ ગહણ આદ ગાથાઓ અ યયન કર જોઈએ)

(દોહરા)

चतन लकषन आतमा आतम स ा मािह स ापिरिमत वसत ह भद ितहम नािह 11

અથ ETHઆ મા લ ણ ચતના છ અન આ મા સ ામા છ કારણ ક સ ાધમ િવના આ મ-પદાથ િસ થતો નથી અન પોતાની સ ા- માણ વ છ ય-અપ ાએ ણમા ભદ નથી એક જ છ 11

આ મા િન ય છ (સવયા તવીસા)

जय कलधौत सनारकी सगित भषन नाम कह सब कोई कचनता न िमटी ितिह हत वह िफिर औिटक कचन होई तय यह जीव अजीव सजोग भयौ बहरप भयौ निह दोई

207

चतनता न गई कबह ितिह कारन कहावत सोई 12

શ દાથ ETHકલધૌત=સો ષન=ઘર ટત=ગાળવાથી =િન ય આ મા

અથ ndash વી ર ત સોની ારા ઘડવામા આવ સો ઘરણાના પમા થઈ ય છ પણ ગાળવાથી પા સો જ કહવાય છ તવી જ ર ત આ વ

અ વ પ કમના િનિમ અનક વષ ધારણ કર છ પણ અ ય પ થઈ જતો નથી કારણ ક ચત યનો ણ ાય ચા યો જતો નથી એ જ કારણ વન સવ અવ થાઓમા કહ છ 12

સખીન વ પ સમ વ છ (સવયા તવીસા)

दख सखी यह िवरािजत याकी दसा सब याह कौ सोह एकम एक अनक अनकम दद िलय दिवधामह दो ह आप सभािर लख अपनौ पद आप िवसािरक आपिह मोह

ापकरप यह घट अतर गयानम कोन अगयानम को ह 13

શ દાથ ETHિવરા જત=શોભાયમાન દસા=પ રણિત િવસા રક= લીન

અથ સખીન કહ છ ક હ સખી જો આ પોતાનો ઈ ર શો ભત છ તની સવ પ રણિત તન જ શોભા આપ છ એવી િવ ચ તા બી કોઈમા નથી એન આ મ-સ ામા ઓ તો એક પ છ પરસ ામા ઓ તો અનક પ છ ાનદશામા ઓ તો ાન પ અ ાનદશામા ઓ તો અ ાન પ આવી બધી િવધાઓ એમા છ કોઈવાર ત સચત થઈન પોતાની શ તની સભાળ કર છ અન કોઈ વાર માદમા પડ ન પોતાના વ પન લી ય છ પણ એ ઈ ર

208

િનજઘટમા યાપક રહ છ હવ િવચાર કરો ક ાન પ પ રણમન કરનાર કોણ છ અન અ ાનદશામા વતનાર કોણ છ અથા ત જ છ 13

આ મ-અ ભવ ટાત (સવયા તવીસા)

जय नट एक धर बह भख कला गट बह कौतक दख आप लख अपनी करतित वह नट िभ िवलोकत भख तय घटम नट चतन राव िवभाउ दसा धिर रप िवसख खोिल सदि लख अपन पद दद िवचािर दसा निह लख 14

અથ ETH વી ર ત નટ અનક વાગ ધાર છ અન ત વાગના તમાશા જોઈન લોકો હલ સમ છ પણ ત નટ પોતાના અસલી પથી િ મ ધારણ કરલા વષન ભ ણ છ તવી જ ર ત આ નટ પ ચતનરા પર યના િનિમ અનક િવભાવ પયાયોન ા ત થાય છ પર યાર તરગ ટ ખોલીન પોતા પ દખ છ યાર અ ય અવ થાઓન પોતાની માનતો નથી 14

હય-ઉપાદય ભાવો ઉપર ઉપદશ (છદ અ ડ લ)

जाक चतन भाव िचदानद सोइ ह और भाव जो धर सौ औरौ कोइ ह तो िचनमिडत भाउ उपाद जानन तयाग जोग परभाव पराय मानन 15

एक त मय एव भावो भावाः पर य कल त परषाम मा ःतत मय एव भावो भावाः पर सवत एव हयाः 5

શ દાથ ETHચદાનદ=ચતનવત આ મા ઉપાદ(ઉપાદય) = હણ કરવાન યો ય હય= યાગવા યો ય પરાય=બી માનન= ા કરવી જોઈએ

209

અથ ndash મા ચત યભાવ છ ત ચદા મા છ અન મા અ ય ભાવ છ ત બી જ અથા અના મા છ ચત યભાવ ઉપાદય છ પર યોના ભાવ પર છmdash

યાગવા યો ય છ 15

ાની વ ચાહ ઘરમા રહ ચાહ વનમા રહ પણ મો માગન સાધ છ (સવયા એક ીસા)

िजनहक समित जागी भोगस भय िवरागी परसग तयागी ज परष ि भवनम रागािदक भाविनस िजिनकी रहिन नयारी कबह मगन हव न रह धाम धनम ज सदन आपक िवचार सरवाग स िजनहक िवकलता न ाप कह मनम तई मोख मारगक साधक कहाव जीव भाव रहो मिदरम भाव रह वनम 16

શ દાથ ETH મિત=સાર ગી= ગટ પરસગ યાગી=દહ આદથી મમ વનો યાગ કરવો િ વન= ણ લોક-ઊ વ મ યમ પાતાળ સરવાગ=(સવાગ) = ણ ર ત િવકલતા= મ ભાવ=ચાહ તો મ દરમ=ઘરમા

અથ ndash મન નો ઉદય થયો છ ભોગોથી િવર ત થયા છ મણ શર ર આદ પર યો મમ વ ર ક છ રાગ- ષ આદ ભાવોથી ર હત છ કદ ઘર અન ધન-સપિ આદમા લીન થતા નથી સદા પોતાના આ માન સ ણ ર ત િવચાર છ મન મનમા આ ળતા યાપતી નથી ત જ વો ણલોકમા મો માગના સાધક છ ભલ તઓ ઘરમા રહ ક જગલમા રહ 16

bull ચાહ તઓ ઊ વલોક અથવા દવગિતમા હોય મ યલોકમા અથા મ ય-િતયચ િતમા હોય ક પછ પાતાળલોકમા અથા ભવનવાસી યતર ક નરક ગિતમા હોય

िस ा तोङयमदा िच च रतम ािथिभः स यता श िच मयमकमव परम योितः सदवाः यहम एत य त सम लस त व वधा भावाः पथ ल णा- ःतङह ना ःम यतोङऽ त मम परि य सममा अ प 6

210

મો માગ વોની પ રણિત (સવયા તવીસા)

चतन मिडत अग अखिडत स पिव पदारथ मरो राग िवरोध िवमोह दसा समझ म नाटक पदगल करो भोग सयोग िवयोग िबथा अवलोिक कह यह कमरज घरौ ह िजनहकौ अनभौ इह भाित सदा ितनक परमारथ नरौ 17

શ દાથ ETHમ ડત=શો ભત અખ ડત= છદાતો-ભદાતો નથી ત

અથ ndash ઓ િવચાર છ ક મારો આ મપદાથ ચત ય પ છ અછ અભ અન પિવ છ રાગ- ષ-મોહન લ નાટક સમ છ ભોગસામ ીના

સયોગ અન િવયોગની આપિ ઓન જોઈન કહ છ ક આ કમજિનત છmdashએમા આપ કાઈ નથી એવો અ ભવ મન સદા રહ છ તમની સમીપ જ મો છ 17

परि यमह कवन ब यतवापराधवान ब यतानपराधो न ःवि य सवतो यितः 7 अनवरतमन तब यत सापराधः ःपशित िनरापराधो बधन नव जात िनयतमयमश ःव भज सापराधो भवित िनरपराधः साध श ा मसवी 8

સ ય ટ વ સા છ અન િમ યા ટ વ ચોર છ (દોહરા)

जो पमान परधन हर सो अपराधी अगय जो अपनौ धन ौहर सो धनपित सरवगय 18 परकी सगित जौ रच बध बढ़ाव सोइ जो िनज स ाम मगन सहज म सो होइ 19

211

શ દાથ ETH માન=મ ય પરધન હર=પર યન ગીકાર કર છ અ ય= ખ ધનપિત=શા કાર રચ=લીન થાય

અથ ndash મ ય પર ય હરણ કર છ ત ખ છ ચોર છ પોતાના ધનનો ઉપયોગ કર છ ત સમજણો છ શા કાર છ 18 પર યની સગિતમા મ ન રહ છ ત બધની પરપરા વધાર છ અન િનજસ ામા લીન રહ છ ત સહજમા જ મો પામ છ 19

ભાવાથ ndashલોકમા િ છ ક બી ધન લ છ તન અ ાની ચોર અથવા ડા કહવામા આવ છ ત નગાર અન દડન પા થાય છ અન પોતાના ધનનો ઉપયોગ કર છ ત મહાજન અથવા સમજદાર કહવાય છ તની શસા કરવામા આવ છ તવી જ ર ત વ પર ય અથા શર ર ક શર રના

સબધી ચતન-અચતન પદાથ ન પોતાના માન છ અથવા તમા લીન થાય છ ત િમ યા વી છ સસાર ઃખ ભોગવ છ અન િન માન પોતાનો માન છ અથવા તનો જ અ ભવ કર છ ત ાની છ મો નો આનદ પામ છ 18 19

ય અન સ ા વ પ (દોહરા)

उपज िवनस िथर रह यह तो वसत वखान जो मरजादा वसतकी सो स ा परवान 20

શ દાથ ndashઉપ =ઉ પ થાય િવનસ=ન ટ થાય વ = ય મયાદા=સીમા ાવગાહ પરવાન ( માણ) = ણ

અથ ndash પયાયોથી ઉ પ અન ન ટ થાય છ પણ વ પ થર રહ છ તન ય કહ છ અન યના ાવગાહન સ ા કહ છ 20

છ યની સ ા વ પ (સવયા એક ીસા)

लोकालोक मान एक स ा ह आकाश दवर धमर दवर एक स ा लोक परिमित ह लोक परवान एक स ा ह अधमर दवर कालक अन असख स ा अगिनित ह प ल स परवानकी अनत स ा

212

जीवकी अनत स ा नयारी नयारी िछित ह कोऊ स ा काहस न िमिल एकमक होइ सब असहाय य अनािदकी ही िथित ह 21

શ દાથ ETHલોકાલોક=સવ આકાશ પરિમિત=બરાબર પરવાન ( માણ)

=બરાબર અગિનિત=અસ યાત યાર યાર = દ દ િથિત ( થિત) =હયાતી અસહાય= વાધીન

અથ ndashઆકાશ ય એક છ તની સ ા લોક-અલોકમા છ ધમ ય એક છ તની સ ા લોક- માણ છ અધમ ય પણ એક છ તની સ ા પણ લોક માણ છ કાળના અ અસ યાત છ તની સ ા અસ યાત છ લ ય અનતાનત છ તની સ ા અનતાનત છ વ ય અનતાનત છ તની સ ા અનતાનત છ આ છએ યોની સ ાઓ દ દ છ કોઈ સ ા કોઈની સાથ મળતી નથી અન એકમક પણ થતી નથી િન યનયમા કોઈ કોઈન આિ ત નથી સવ વાધીન છ આ માણ અના દકાળથી ચાલ આ છ 21

છ યથી જ જગતની ઉ પિ છ (સવયા એક ીસા)

एई छह दवर इनहीकौ ह जगतजाल ताम पाच जड़ एक चतन सजान ह काहकी अनत स ा काहस न िमल कोइ एक एक स ाम अनत गन गान ह एक एक स ाम अनत परजाई िफर एकम अनक इिह भाित परवान ह यह सयादवाद यह सतिनकी मरजाद यह सख पोख यह मोखकौ िनदान ह 22

શ દાથ ETHજગત લ=સસાર ન= ાનમય સતનક =સ ષોની મર દ=સીમા પોખ= ટ કરનાર િનદાન=કારણ

અથ ndashઉપર કહલા જ છ યો છ એમનાથી જ જગત ઉ પ છ આ છ યોમા પાચ અચતન છ એક ચતન ય ાનમય છ કોઈની અનતસ ા કોઈની

213

સાથ કદ મળતી નથી યક સ ામા અનત ણસ હ છ અન અનત અવ થાઓ છ આ ર ત એકમા અનક ણવા એ જ યા ાદ છ એ જ સ ષો અખ ડત કથમ છ એ જ આનદવધક છ અન એ જ ાન મો કારણ છ 22

साची दिध मथम अराधी रस पथिनम जहा जहा थिनम स ाहीकौ सोर ह गयान भान स ाम सधा िनधान स ाहीम स ाकी दरिन साझ स ा मख भोर ह स ाकौ सरप मोख स ा भल यह दोष स ाक उलघ धमधाम चह वोर ह स ाकी समािधम िवरािज रह सोई साह स ात िनकिस और गह सोई चोर ह 23

શ દાથ ETHદિધ=દહ મથમ=વલોવવામા રસ પથ=રસનો ઉપાય સોર (શોર) = દોલન સ ા=વ અ ત વ મૌ દગી મધામ ચ વોર=ચાર ગિતમા મણ સમાિધ=અ ભવ સા =ભલો માણસ ગહ= હણ કર

અથ ndashદહ ના મથનથી ઘીની સ ા સાધવામા આવ છ ઔષિધઓની યામા રસની સ ા છ શા ોમા યા- યા સ ા જ કથન છ ાનનો ય

સ ામા છ અ તનો જ સ ામા છ સ ાન પાવવી એ સાજના ધકાર સમાન છ અન સ ાન ય કરવી એ સવારના યનો ઉદય કરવા સમાન છ સ ા વ પ જ મો છ સ ા લ ત જ જ મ-મરણ આદ દોષ પ સસાર છ પોતાની આ મસ ા ઉ લઘન કરવાથી ચાર ગિતમા ભટક પડ છ આ મસ ાના અ ભવમા િવરાજમાન છ ત જ ભલો માણસ છ અન આ મસ ા છોડ ન અ યની સ ા હણ કર છ ત જ ચોર છ 23

ETH સાજના ધકારનો ભાવ એ જણાય છ ક અ ાનનો ધકાર વધતો ય ભાતના ય દયનો એ ભાવ જણાય છ ક ાનનો ભાવ વધતો ય

આ મસ ાનો અ ભવ િનિવક પ છ (સવયા એક ીસા)

जाम लोक-वद नािह थापना उछद नािह पाप प खद नािह ि या नािह करनी

214

जाम राग दोष नािह जाम बध मोख नािह जाम भ दास न अकास नािह धरनी जाम कल रीत नािह जाम हािर जीत नािह जाम गर सीष नािह वीष नािह भरनी आ म बरन नािह काहकी सरन नािह ऐसी स स ाकी समािधभिम बरनी 24

શ દાથ ndashલોકવદ=લૌ કક ાન થાપના ઉછદ=લૌ કક વાતો ખડન ( મ િતન ઈ ર કહવા એ લોક યવહાર છ અન િત ખડન કર ત લોક થાપનાનો ઉ છદ કરવા બરાબર છ સ ામા ત બ નથી) ખદ=ક ટ

= વામી દાસ=સવક ધરની= વી વીષ ભરની=યા ા ર કરવી બરન આ મ (વણ આ મ) = ા ણ િ ય વ ય એ ચાર

અથ ndash મા લૌ કક ર ત રવાજોની ન િવિધ છ ક ન િનષધ છ ન પાપ- યનો લશ છ ન યાની આ ા છ ન રાગ- ષ છ ન બધ-મો છ ન વામી

છ ન સવક છ ન આકાશ છ ન ધરતી છ ન ળાચાર છ ન હાર- ત છ ન છ ન િશ ય છ ન હાલ -ચાલ છ ન વણા મ છ ન કોઈ શરણ છ એવી સ ા અ ભવ પ િમમા ા ત થાય છ 24

ETH ચ-નીચનો ભદનથી

अतो हताः मा दनो गताः सखासीनता लीन चापलम मिलतमाल बनम आ म यवालािनत च िच - मासपण व ानघनोपल धः 9 આ મસ ાન ણતો નથી ત અપરાધી છ (દોહરા)

जाक घट समता नह ममता मगन सदीव रमता राम न जानई सो अपराधी जीव 25 अपराधी िमथयामती िनरद िहरद अध परक मान आतमा कर करमकौ बध 26

215

झठी करनी आचर झठ सखकी आस झठी भगित िहए धर झठ भकौ दास 27

શ દાથ ETHસમતા=રાગ- ષર હતભાવ મમતા=પર યોમા અહ રમતા રામ=પોતાના પમા આનદ કરનાર આતમરામ અપરાધી=દોષી િનરદ (િનદય)

= ટ હરદ( દય)=મનમા આસ=ઉમદ ભગિત(ભ ત)=સવા દાસ=સવક

અથ ETH ના દયમા સમતા નથી સદા શર ર આદ પરપદાથ મા મ ન રહ છ અન પોતાના આતમરામન ણતો નથી ત વ અપરાધી છ 25 પોતાના આ મ વ પન નહ ણનાર અપરાધી વ િમ યા વી છ પોતાના આ માનો હસક છ દયનો ધ છ ત શર ર આદ પદાથ ન આ મા માન છ અન કમબધન વધાર છ 26 આ મ ાન િવના ત તપાચરણ િમ યા છ તની મો ખની આશા ઠ છ ઈ રન યા િવના ઈ રની ભ ત અથવા દાસ વ િમ યા છ 27

િમ યા વની િવપર ત િ (સવયા એક ીસા)

माटी भिम सलकी सो सपदा बखान िनज कमरम अमत जान गयानम जहर ह अपनौ न रप गह औरहीस आपौ कह साता तो समािध जाक असाता कहर ह कोपकौ कपान िलए मान मद पान िकय मायाकी मरोर िहय लोभकी लहर ह याही भाित चतन अचतनकी सगितस साचस िवमख भयौ झठम बहर ह 28

શ દાથ ETHસલ(શલ) =પવત જહર=િવષ ઔરહ સૌ=પર યથી કહર=આપિ પાન=તલવાર બહર હ=લાગી પડ ો છ

અથ ndashસો -ચાદ પહાડોની માટ છ તન સપિ કહ છ ભ યાન અ ત માન છ અન ાનન ઝર ણ છ પોતાના આ મ પ હણ કરતો નથી શર ર આદન આ મા માન છ શાતાવદનીયજિનત લૌ કક- ખમા આનદ માન છ અન અશાતાના ઉદયન આફત કહ છ ોધની તલવાર પકડ રાખી છ માનનો

216

શરાબ પીન બઠો છ મનમા માયાની વ તા છ અન લોભના ચ રમા પડલો છ આ ર ત અચતનની સગિતથી ચ પ આ મા સ યથી પરા ખ થઈન ઠમા જ ચવાઈ ગયો છ 28

तीन काल अतीत अनागत वरतमान जगम अखिडत वाहकौ डहर ह तास कह यह मरौ िदन यह मरी राित यह मरी घरी यह मरौही पहर ह खहकौ खजानौ जोर तास कह मरो गह जहा बस तास कह मरौही सहर ह यािह भाित चतन अचनतकी सगितस साचस िवमख भयौ झठम बहर ह 29

શ દાથ ETHઅતીતકાલ= તકાળ અનાગત=ભિવ ય ખહ=કચરો ગહ=ઘર સહર (શહર) =નગર

અથ ndashસસારમા ત વતમાન અન ભિવ યકાળ ધારા- વાહ ચ ચાલી ર છ તન કહ છ ક મારો દવસ માર રાિ માર ઘડ મારો પહોર છ કચરાનો ઢગલો ભગો કર છ અન કહ છ ક આ મા મકાન છ વીના ભાગમા રહ છ તન પોતા નગર બતાવ છ આ ર ત અચતનની સગિતથી ચ પ આ મા સ યથી પરા ખ થઈન ઠમા ઝાઈ ર ો છ 29

સ ય ટ વોનો સ ચાર (દોહરા)

िजनहक िमथयामित नह गयान कला घट मािह परच आतमरामस त अपराधी नािह 30

શ દાથ ETHિમ યામિત=ખોટ પરચ (પ રચય) =ઓળખાણ

અથ ndash વોની ન ટ થઈ ગઈ છ મના દયમા ાનનો કાશ છ અન મન આ મ વ પની ઓળખાણ છ ત ભલા માણસ છ 30

217

िजनहक धरम धयान पावक गट भयौ सस मोह िव म िबरख तीन डढ़ ह िजनहकी िचतौिन आग उद सवान भिस भाग लाग न करम रज गयान गज चढ़ ह िजनहकी समिझकी तरग अग आगमम आगमम िनपन अधयातमम कढ़ ह तई परमारथी पनीत नर आठ जाम राम रस गाढ़ कर पाठ पढ़ ह 31

શ દાથ ETHપાવક=અ ન બરખ ( ) =ઝાડ વાન= તરો રજ= ળ યાનગજ= ાન પી હાથી અ યા મ=આ મા વ પ બતાવનાર િવ ા પરમારથી

(પરમાથ ) =પરમ પદાથ અથા મો ના માગમા લાગલા નીત=પિવ આઠૌ મ=આઠય પહોરmdashસદાકાળ

અથ ndash મની ધમ યાન પ અ નમા સશય િવમોહ અન િવ મ એ ણ બળ ગયા છ મની ટ આગળ ઉદય પી તરા ભસતા ભસતા ભાગી ય છ તઓ ાન પી હાથી ઉપર બઠલા છ તથી કમ પી ળ તમના ધી

પહ ચતી નથી મના િવચારમા શા ાનની લહરો ઉઠ છ િસ ા તમા વીણ છ આ ય મક િવ ામા પારગામી છ તઓ જ મો માગ છmdashતઓ જ પિવ છ સદા આ મ-અ ભવનો રસ ઢ કર છ અન આ મ-અ ભવનો જ પાઠ ભણ છ 31

िजनहकी िचहिट िचमटासी गन चिनबक ककथाक सिनबक दोऊ कान मढ़ ह िजनहकौ सरल िच कोमल वचन बोल सोमदि िलय डोल मोम कस गढ़ ह िजनहकी सकित जगी अलख अरािधबक परम समािध सािधबक मन बढ़ ह

218

तई परमारथी पनीत नर आठ जाम राम रस गाढ़ कर यह पाठ पढ़ ह 32

શ દાથ ETHચ ટ= િનબક =પકડવાન- હણ કરવાન કથા=ખોટ વાતા- ીકથા આદ સૌમ ટ= ોધ આદ ર હત અલખ=આ મા

અથ ndash મની ણ હણ કરવામા ચિપયા વી છ િવકથા સાભળવાન માટ મના કાન મઢલા અથા બહરા છ મ ચ િન કપટ છ ભાષણ કર છ મની ોધા દ ર હત સૌ ય ટ છ એવા કોમળ વભાવવાળા છ ક ણ મીણના જ બનલા છ મન આ મ યાનની શ ત ગટ થઈ છ અન પરમ સમાિધ સાધવાન મ ચ ઉ સાહ રહ છ તઓ જ

મો માગ છ તઓ જ પિવ છ સદા આ મ-અ ભવનો રસ ઢ કર છ અન આ મ-અ ભવનો જ પાઠ ભણ છmdashઅથા આ મા જ રટણ લા રહ છ 32

મ ચિપયો નાની વ પણ ઉપાડ લ છ ત જ ર ત મ ત વો પણ તમની હણ કર છ

મ મીણ સહજમા ઓગળ ય છ અથવા બળ ય છ તમ તઓ થોડામા જ કોમળ થઈ ય છ ત વની વાત થોડામા જ સમ ય છ પછ હઠ કરતા નથી

સમાિધ વણન (દોહરા)

राम-रिसक अर राम-रस कहन सननक दोइ जब समािध परगट भई तब दिबधा निह कोइ 33

यऽ ितबमणमव वष णीतम तऽाितबमणमव सधा कतः ःयात त क मा ित जनः पत नधोऽधः क नो वम वमिधरोहित िनमादः 10

શ દાથ ETHરામ-રિસક=આ મા રામ-રસ=અ ભવ સમાિધ=આ મામા લીન થ િવ ા=ભદ

અથ ndashઆ મા અન આ મ-અ ભવ એ કહવા-સાભળવામા બ છ પણ યાર આ મ યાન ગટ થઈ ય છ યાર રિસક અન રસનો અથવા બીજો કોઈ ભદ રહતો નથી 33

ભ યાઓ પ ટ કરણ (દોહરા)

219

नदन वदन थित करन वण िचतवन जाप पढन पढ़ावन उपिदसन बहिविध ि या-कलाप 34 શ દાથ ETHનદન=રિસક અવ થાનો આનદ વદન=નમ કાર કરવા િત

( િત) = ણગાન કરવા વન ( વણ) =આ મ વ પનો ઉપદશ આદ સાભળવા ચતવન=િવચાર કરવો પ=વારવાર નામ ઉ ચારણ કર પઢન=ભણ પઢાવન=ભણાવ ઉપ દસન= યા યાન દ

અથ ndashઆનદ માનવો નમ કાર કરવા તવન કર ઉપદશ સાભળવો યાન ધર પ જપવો ભણ ભણાવ યા યાન આપ આદ સવ ભ યાઓ છ 34

ોપયોગમા ભોપયોગનો િનષધ (દોહરા)

स ातम अनभव जहा सभाचार तहा नािह करम करम मारग िवष िसव मारग िसवमािह 35 શ દાથ ETH ભાચાર= ભ િ કરમ મારગ (કમમાગ) =બધ કારણ

વ મારગ (િશવ માગ) =મો કારણ િસવમા હ=આ મામા

અથ ndashઉપર કહલી યાઓ કરતા કરતા યા આ માનો અ ભવ થઈ ય છ યા ભોપયોગ રહતો નથી ભ યા કમબધ કારણ છ અન મો ની ા ત આ મ-અ ભવમા છ 35

વળ - (ચોપાઈ)

इिह िबिघ वसत- वसथा जसी कही िजनद कही म तसी ज मादmdashसजत मिनराजा ितनक सभाचारस काजा 36

શ દાથ ETHવ યવ થા=પદાથ વ પ માદસ ત=આ મ-અ ભવમા અસાવધાન ભોપયોગી

220

અથ ndash થકાર કહ છ ક આ ર ત પદાથ વ પ જનરા ક છ ત અમ વણ િનરાજ માદદશામા રહ છ તમન ભ યા અવલબન લ જ પડ છ 36

जहा माद दसा निह ाप तहा अवलब आपनौ आप ता कारन माद उतपाती

गट मोख मारगकौ घाती 37 શ દાથ ETHઅવલબ=આધાર

અથ ndash યા ભ-અ ભ િ પ માદ નથી રહતો યા પોતાન પોતા જ અવલબન અથા ોપયોગ હોય છ તથી પ ટ છ ક માદની ઉ પિ મો માગમા બાધક છ 37

ज माद सजगत गसाई उठिह िगरिह िगदककी नाई ज माद तिज उ त ह ही ितनक मोख िनकट ि ग स ही 38

શ દાથ - સાઈ=સા ગ ક=દડો નાઈ= મ ગ= ખ

અથ ndash િન માદ સ હત હોય છ તઓ દડાની પઠ નીચથી ઉપર ચડ છ અન પાછા નીચ પડ છ અન માદ છોડ ન વ પમા સાવધાન હોય છ તમની ટમા મો બલ લ પાસ જ દખાય છ

િવશષ ndashસા દશામા છ ણ થાનક મ િન છ ત છ ામાથી સાતમામા તમની ટમા મો બલ લ પાસ જ દખાય છ

િવશષ ndashસા દશામા છ ણ થાનક મ િન છ ત છ ામાથી સાતમામા અન સાતમામાથી છ ામા અસ યાત વાર ચડ-ઉતર છ 38

घटम ह माद जब ताई पराधीन ानी तब ताई

221

जब मादकी भता नास तब धान अनभौ परगास 39

શ દાથ ETHજબ તાઈ= યા ધી તબ તાઈ= યા ધી તા=બળ નાસ (નાશ) =ન ટ થાય ધાન= ય પરગાસ ( કાશ) = ગટ થાય

અથ ndash યા ધી દયમા માદ રહ છ યા ધી વન પરાધીન રહ છ અન યાર માદની શ ત ન ટ થઈ ય છ યાર અ ભવનો ઉદય થાય છ 39

વળ Ntilde(દોહરા)

ता कारन जगपथ इत उत िसव मारग जोर परमादी जगक धक अपरमािद िसव ओर 40

શ દાથ ETHજગપથ=સસાર મણનો ઉપાય ઇત=અહ ઉત= યા િસવ-મારગ (િશવમાગ) =મો નો ઉપાય ક=દખ અપરમા દ (અ મા દ) = માદ ર હત

અથ ndashતથી માદ સસાર કારણ છ અન અ ભવ મો કારણ છ માદ વ સસાર તરફ દખ છ અન અ માદ વ મો તરફ દખ છ 40

ज परमादी आलसी िजनहक िवकलप भिर होइ िसथल अनभौिवष ितनहक िसवपथ दिर 41 શ દાથ ETHઆલસી=િન મી િવકલપ (િવક પ) =રાગ- ષની લહરો

ર=ઘણી િસથલ (િશિથલ) =અસમથ િસવપથ= વ પાચરણ

અથ ndash વ માદ અન આળ છ મના ચ મા અનક િવક પો થાય છ અનmdash આ મ-અ ભવમા િશિથલ છ તમનાથી વ પાચરણ ર જ રહ છ 41

ज परमादी आलसी त अिभमानी जीव ज अिवकलपी अनभवी त समरसी सदीव 42

222

मादकिलतः कथ भवित श भावोङलसः कषायभरगौरवादलस ा मादो यतः अतः ःवरसिनभर िनयिमतः ःवभाव भवन मिनः परमश ता ोजित म यत वाङिचरात 11

શ દાથ ETHઅભમાની=અહકાર સ હત અિવકલપી (અિવક પી) =રાગ- ષ ર હત

અથ ndash વ માદ સ હત અન અ ભવમા િશિથલ છ તઓ શર ર આદમા અહ કર છ અન િનિવક પ અ ભવમા રહ છ તમના ચ મા સદા સમતા-રસ રહ છ 42

ज अिवकलपी अनभवी स चतना य त मिनवर लघकालम ह िह करमस म 43

શ દાથ ETH ચતના= ાન-દશન

અથ ndash િનરાજ િવક પ ર હત છ અ ભવ અન ાન-દશન સ હત છ તઓ થોડા જ સમયમા કમર હત થાય છ અથા મો ા ત કર છ 43

ાનમા સવ વ એકસરખા ભાસ છ (કિવ )

जस परष लख परवत चिढ़ भचर-परष तािह लघ लगग भचर-परष लख ताक लघ उतिर िमल दहकौ म भगग तस अिभमानी उ त लग और जीवकौ लघपद दगग अिभमानीक कह तचछ सब गयान जग समता रस जगग 44

શ દાથ ETH ચર=ધરતી પર રહનાર લ =નાનો ઉ ત લગ= મ તક રાખનાર

223

અથ ndash વી ર ત પવત પર ચડલા મ યન નીચનો મ ય નાનો દખાય છ અન નીચના મ યન પવત પર ચડલો મ ય નાનો દખાય છ પણ યાર ત નીચ આવ છ યાર બ નો મ ર થઈ ય છ અન િવષમતા મટ ય છ તવી જ ર ત મ તક રાખનાર અભમાની મ યન બધા મ યો છ દખાય છ અન બધાન ત અભમાની છ દખાય છ પર યાર ાનનો ઉદય થાય છ યાર માન-કષાય ગળ જવાથી સમતા ગટ થાય છ ાનમા કોઈ ના -મો દખા નથી સવ વો એકસરખા ભાસ છ 44

અભમાની વોની દશા (સવયા એક ીસા)

करमक भारी समझ न गनकौ मरम परम अनीित अधरम रीित गह ह ह िह न नरम िच गरम घरमहत चरमकी ि ि स भरम भिल रह ह आसन न खोल मख वचन न बौल िसर नाय ह न डोल मान पाथरक चह ह दखनक हाऊ भव पथक बढ़ाऊ ऐस मायाक खटाऊ अिभमानी जीव कह ह 45

શ દાથ ETHકરમક ભાર =અ યત કમબધવાળા મરમ=રહ ય અધરમ (અધમ) =પાપ નરમ=કોમળ ધરમ=તડકો ચરમ ટ (ચમ ટ) =ઇ યજિનત ાન ચહ (ચય) =જડલા હાઉ=ભયકર બઢાઉ=વધારનાર ખટાઉ=મજ ત

અથ ndash મણ કમ ના તી બધ બા યા છ ઓ ણો રહ ય ણતા નથી અ યત અયો ય અન પાપમય માગ હણ કર છ કોમળ ચ વાળા હોતા નથી તડકાથી પણ અિધક ગરમ રહ છ અન ઇ ય- ાનમા જ લી ર ા છ દખાડવા માટ એક આસન બસી રહ છ અથવા ઊભા રહ છ મૌન રહ છ મહત સમ ન કોઈ નમ કાર કર તો ઉ રમા ગ પણ હલાવતા નથી ણ પ થર જ ખોડ ો હોય દખવામા ભયકર છ સસારમાગન વધારનાર છ માયાચારમા પાકા છ એવા અભમાની વ હોય છ 45

દોષન જ ણ સમ ય છ

224

આ મ ાન થ નથી

ાની વોની દશા (સવયા એક ીસા)

धीरक धरया भव नीरक तरया भय भीरक हरया बरबीर जय उमह ह मारक मरया सिवचारक करया सख ढारक ढरया गन लौस लहलह ह रपक िरझया सब नक समझया सब हीक लघ भया सबक कबोल सह ह बामक बमया दख दामक दमया ऐस रामक रमया नर गयानी जीव कह ह 46

શ દાથ ETHભવનીર=સસાર સ ભીર=સ હ બરબીર=મહાન યો ો ઉમહ=ઉમગ સ હત-ઉ સા હત માર=કામની વાસના લહલહ=લીલાછમ પક રઝયા=આ મ વ પની ચવાળા લ ભયા=નાના બનીન ન તા વક ચાલનાર બોલ=કઠોર વચન બામ=વ તા ખ દામક દમયા= ઃખોની પરપરાનો નાશ કરનાર રામક રમયા=આ મ વ પમા થર થનાર

અથ ndash ધય ધારણ કરનાર છ સસાર-સ ન તરનાર છ સવ કારના ભયોનો નાશ કરનાર છ મહાયો ા સમાન ધમમા ઉ સાહ રહ છ િવષય-વાસનાઓન બાળ નાખ છ આ મ હત ચતવન કયા કર છ ખ-શા તની ચાલ ચાલ છ સ ણોના કાશથી ઝગમગ છ આ મ વ પમા ચ રાખ છ બધા નયો રહ ય ણ છ એવા માશીલ છ ક બધાના નાના ભાઈ બનીન રહ છ અથવા તમની સાર -નરસી વાતો સહન કર છ દયની ટલતા છોડ ન સરળ ચ વાળા થયા છ ઃખ-સતાપના માગ ચાલતા નથી આ મ વ પમા િવ ામ કયા કર છ એવા મહા ભાવ ાની કહવાય છ 46

य वाङश वधािय त कल परि य समम ःवय ःवि य रितमित यः स िनयत सवापराध यतः ब ध वसमप य़ िन यम दत ःव योितर छो छल- चत यामतपणम हमा श ो भव म यत 12

225

સ ય વી વોનો મ હમા (ચોપાઈ)

ज समिकती जीव समचती ितनकी कथा कह तमसती जहा माद-ि या निह कोई िनरिवकलप अनभौ पद सोई 47 पिर ह तयाग जोग िथर तीन करम बध निह होय नवीन जहा न राग दोष रस मोह

गट मोख मारग मख सोह 48 परव बध उदय निह ाप जहा न भद प अर पाप दरव भाव गन िनरमल धारा बोध िवधान िविवध िवसतारा 49 िजनहकी सहज अवसथा ऐसी ितनहक िहरद दिवधा कसी ज मिन छपक िण चिढ़ धाय त कविल भगवान कहाय 50

શ દાથ ETHસમચતી=સમતાભાવવાળા કથા=વાતા મસતી=તમારાથી માદ યા= ભાચાર જોગ િથર તીન =મન-વચન-કાયાના યોગોનો િન હ

નવીન =નવો ( ય) = ભોપયોગ યભાવ=બા અન તરગ બોિધ=ર ન ય છપક ણી=મોહકમનો નાશ કરવાની સીડ ધાય=ચડ

અથ ndashહ ભ ય વો સમતા વભાવના ધારક સ ય ટ વોની દશા તમન ક યા ભાચારની િ નથી યા િનિવક પ અ ભવપદ રહ છ 47 સવ પ ર હ છોડ ન મન-વચન-કાયાના ણ યોગોનો િન હ કર ન બધ પરપરાનો સવર કર છ મન રાગ- ષ-મોહ રહતા નથી તઓ સા ા

226

મો માગની સ ખ રહ છ 48 વબધના ઉદયમા મમ વ કરતા નથી ય-પાપન એકસરખા ણ છ તરગ અન બા મા િનિવકાર રહ છ મના સ ય દશન- ાન-ચા ર ણની ઉ િત પર છ 49 આવી મની વાભાિવક દશા છ તમન આ મ- વ પની િવધા કવી ર ત હોઈ શક ત િનઓ પક ણી ઉપર ચડ છ અન કવળ ભગવાન બન છ 50

દખાવમા ન ોની લાલાશ અથવા ચહરાની વ તા ર હત શર રની ા રહ છ અન તરગમા ોધા દ િવકાર હોતા નથી

ब ध छदा कलयदतल मो म यमत- न यो ोतःफ टतसहजावःथमका तश म

एकाकारःवरसभरतोङ यग भीरधीर पण ान विलतमचल ःवःय लीन म ह न 13 इित मो ो िनबा तः 9

સ ય ટ વોન વદન (દોહરા)

इिह िविध ज परन भय अ करम बन दािह ितनहकी मिहमा जो लख नम बनारिस तािह 51

શ દાથ ETH રન ભય=પ ર ણ ઉ િતન ા ત થયા દા હ=બાળ ન લખ= ણ

અથ ndash આ ર ત આઠ કમ વન બાળ ન પ ર ણ થયા છ તમનો મ હમા ણ છ તન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 51

મો ા તનો મ (છ પા છ દ)

भयौ स अकर गयौ िमथयात मर निस म म होत उदोत सहज िजम सकल पकष सिस

कवल रप कािस भािस सख रािस धरम धव किर परन िथित आऊ तयािग गत लाभ परम हव इह िविध अननय भता धरत

गिट बिद सागर थयौ

227

अिवचल अखड अनभय अखय जीव दरव जग मिह जयौ 52

શ દાથ ETH ર ( ર) =છોડ ર ( લ) = ળમાથી કલ પ સિસ ( લ પ શિશ)=અજવા ળયાનો ચ અન ય= ના સમાન બી ન હોય તmdashસવ ઠ

અથ ndash તાનો ર ગટ થયો િમ યા વ ળમાથી ર થ કલ પ નો ચ મા સમાન મ કમ ાનનો ઉદય વ યો કવળ ાનનો કાશ થયો આ માનો િન ય અન ણ આનદમય વભાવ ભાસવા લા યો મ યના આ ય અન કમની થિત ર થઈ મ ય ગિતનો અભાવ થયો અન ણ પરમા મા બ યા આ ર ત સવ ઠ મ હમા ા ત કર ન પાણીના ટ પામાથી સ થવા સમાન અિવચળ અખડ િનભય અન અ ય વ પદાથ સસારમા જયવ ત થયો 52

આઠ કમ નાશ પામવાથી આઠ ણો ગટ થ (સવયા એક ીસા)

गयानावरनीक गय जािनय ज ह स सब दसरनावरनक गयत सब दिखय वदनी करमक गयत िनराबाध सख मोहनीक गय स चािरत िवसिखय आउकमर गय अवगाहना अटल होइ नामकमर गयत अमरतीक पिखय अगर अलघरप होत गो कमर गय अतराय गयत अनत बल लिखय 53

શ દાથ ETHિનરાબાધ રસ=શાતા-અશાતાના ોભનો અભાવ અટલ અવગાહના=ચાર ગિતના મણનો અભાવ અ રતીક=ચમચ ઓથી અગોચર અ અલ =ન ચ ન નીચ

અથ ndash ાનાવરણીય કમના અભાવથી કવળ ાન દશનાવરણીય કમના અભાવથી કવળદશન વદનીય કમના અભાવથી િનરાબાધતા મોહનીય કમના

228

અભાવથી ચા ર આ યકમના અભાવથી અટળ અવગાહના નામકમના અભાવથી અ િતકપ ગો કમના અભાવથી અ લ વ અન તરાયકમનો નાશ થવાથી અનતવીય ગટ થાય છ આ ર ત િસ ભગવાનમા અ ટ કમ ર હત હોવાથી અ ટ ણ હોય છ 53

નવમા અિધકારનો સાર િસ છ ક િમ યા વ જ આ વ બધ છ અન િમ યા વનો અભાવ અથા

સ ય વ ત સવર િન રા તથા મો આ માનો િનજ વભાવ અથા વની કમમળ ર હત અવ થા છવા તવમા િવચારવામા આવ તો મો થતો જ નથી કમ ક િન યનયમા વ બધાયો નથી અબધ છ અન યાર અબધ છ યાર ટશ વનો મો થયો એ કથન યવહાર મા છ ન હ તો ત હમશા મો પ જ

છ

આ વાત જગ િસ છ ક મ ય બી ના ધન ઉપર પોતાનો અિધકાર જમાવ છ ત ખન લોકો અ યાયી કહ છ જો ત પોતાની જ સપિ નો ઉપયોગ કર છ તો લોકો તન યાયશીલ કહ છ એવી જ ર ત યાર આ મા પર યોમા અહકાર કર છ યાર ત અ ાની િમ યા વી થાય છ અન યાર આવી ટવ છોડ ન ત આ યા મક િવ ાનો અ યાસ કર છ તથા આ મકરસનો વાદ લ છ યાર માદ પતન કર ન ય-પાપનો ભદ મટાડ દ છ અન પક ણી ચડ ન

કવળ ભગવાન બન છ પછ થોડા જ સમયમા આઠ કમ ર હત અન આઠ ણ ર હત િસ પદન પામ છ

ય અભ ાય મમતા ર કરવાનો અન સમતા લાવવાનો છ વી ર ત સોનીના સગ સોનાની દ દ અવ થાઓ થાય છ પર ત વણપ ચા જ નથી ગાળવાથી પા સોના સો જ બ રહ છ તવી જ ર ત આ વા મા અના માના સસગથી અનક વશ ધારણ કર છ પર ત ચત યપ ાય ચા જ નથીmdashત તો જ બ રહ છ તથી શર ર િમ યા

અભમાન છોડ ન આ મસ ા અન અના મસ ા થ રણ કર જોઈએ એમ થોડા જ સમયમા આ િનક દ મા ાન અ પકાળમા જ સ પ પ રણમન કર છ અન અિવચળ અખડ અ ય અનભય અન વ પ થાય છ

229

સવિવ ાર (10)

િત ા (દોહરા)

इित ी नाटक थम कहौ मोख अिधकार अब वरन सछपस सवर िवस ी ार 1

અથ ETHનાટક સમયસાર થના મો અિધકારની ણતા કર હવ સવિવ ાર સ પમા કહ એ છ એ 1

नी वा स यक लयम खलान कतभो ऽा दभावान दर भतः ितपदमय ब धमो ल ः श ः श ः ःवरस वरासपणप याचलािच- को क णकटम हमा ःफजित ानपजः 1

સવ ઉપાિધ ર હત આ મા વ પ (સવયા એક ીસા)

कमरिनकौ करता ह भोगिनकौ भोगता ह जाकी भताम ऐसौ कथन अिहत ह जाम एक इन ी आिद पचधा कथन नािह सदा िनरदोष बध मोखस रिहत ह गयानकौ समह गयानगमय ह सभाव जाकौ लोक ापी लोकातीत लौकम मिहत ह स बस स चतनाक रस अस भय ऐसौ हस परम पनीतता सिहत ह 2

શ દાથ ETH તા=સામ ય અ હત= કરનાર પચધા=પાચ કારની લોકાતીત=લોકથી પર મ હત= જનીય પરમ નીત=અ યત પિવ

અથ ETH ના સામ યમા (ત) કમનો કતા છ અન કમનો ભો તા છ એમ કહ હાિનકારક છ પચ યભદ કથન મા નથી સવ દોષ ર હત છ ન કમથી બધાય છ ન ટ છ ાનનો િપડ અન ાનગોચર છ લોક યાપી છ

230

લોકથી પર છ સસારમા જનીય અથા ઉપાદય છ ની િત છ મા ચત યરસ ભય છ એવો હસ અથા આ મા પરમ પિવ છ 2

યવહારનય વન કમનો કતા-ભો તા કહ છ પર વા તવમા વ કમનો કતા-ભો તા નથી પોતાના ાન-દશન વભાવનો કતા-ભો તા છ

क व न ःवभावोऽःय िचतो वदियत ववत अ ानादव कताय तदभावादकारकः 2

વળ (દોહરા)

जो िनहच िनरमल सदा आिद मधय अर अत सो िच प बनारसी जगत मािह जयवत 3

શ દાથ ETHિનહચ=િન યનયથી િનમલ=પિવ ચ પ=ચત ય પ

અથ ETH િન યનયથી આદ મ ય અન તમા સદવ િનમળ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત ચત યિપડ આ મા જગતમા સદા જયવત રહ 3

વા તવમા વ કમનો કતા-ભો તા નથી (ચોપાઈ)

जीव करम करता निह ऐस रस भोगता सभाव न तस िमथयामितस करता होई गए अगयान अकरता सोई 4

અથ ETH વ પદાથ વા તવમા કમનો કતા નથી અન ન કમરસનો ભો તા છ િમ યામિતથી કમનો કતા-ભો તા થાય છ અ ાન ર થતા કમનો અકતા-અભો તા જ થાય છ 4

अकता जीवोऽय ःथत इित वश ः ःवरसतः ःफर च योितिभछ रतभवनाभोगभवनः तथा यःयासौ ःया दह कल ब धः कितिभः स ख व ानःय ःफरित म हमा कोऽ प गहनः 3 અ ાનમા વ કમનો કતા છ (સવયા એક ીસા)

231

िनहच िनहारत सभाव यािह आतमाकौ आतमीक धरम परम परकासना अतीत अनागत बरतमान काल जाकौ कवल सवरप गन लोकालोक भासना सोई जीव ससार अवसथा मािह करमकौ करतासौ दीस लीए भरम उपासना यह महा मोहकौ पसार यह िमथयाचार यह भौ िवकार यह िववहार वासना 5

શ દાથ ETHિનહારત=જોવાથી ઉપાસના=સવા પસાર=િવ તાર િમ યાચાર=િનજ વભાવથી િવપર ત આચરણ ભૌ=જ મ-મરણ પ સસાર યવહાર=કોઈ િનિમ ના વશ એક પદાથન બી પદાથ પ ણનાર ાનન યવહારનય કહ છ મ કmdashમાટ ના ઘડાન ઘીનો ઘડો કહવો

અથ ndashિન યનયથી ઓ તો આ આ માનો િનજ વભાવ પરમ કાશ પ છ અન મા લોકાલોકના છએ યોના ત ભિવ ય વતમાનના િ કાળવત અનત ણ-પયાયો િતભાિસત થાય છ ત જ વ સસાર દશામા િમ યા વની સવા કરવાથી કમનો કતા દખાય છ આ િમ યા વની સવા મોહનો િવ તાર છ િમ યાચરણ છ જ મ-મરણ પ સસારનો િવકાર છ યવહારના િવષય ત આ માનો અ વભાવ છ 5

મ વ કમનો અકતા છ તમ અભો તા પણ છ (ચોપાઈ)

यथा जीव करता न कहाव तथा भोगता नाम न पाव ह भोगी िमथयामित माही गय िमथयात भोगता नाही 6

અથ ETH વી ર ત વ કમનો કતા નથી તવી જ ર ત ભો તા પણ નથી િમ યા વના ઉદયમા કમનો ભો તા છ િમ યા વના અભાવમા ભો તા નથી 6

232

भो व न ःवभावोऽःय ःमतः कत वव चतः अ ानादव भो ाऽय तदभावादवदकः 4

અ ાની વ િવષયનો ભો તા છ ાની નથી (સવયા એક ીસા)

जगवासी अगयानी ि काल परजाइ ब ी सो तौ िवष भोगिनकौ भोगता कहायौ ह समिकती जीव जोग भोगस उदासी तात सहज अभोगता गरथिमम गायौ ह याहा भाित वसतकी वसथा अवधािर बध परभाऊ तयागी अपनौ सभाउ आयौ ह िनरिवकलप िनरपािध आतम अरािध सािध जोग जगित समािधम समायौ ह 7

શ દાથ ETHજગવાસી=સસાર િવષ(િવષય) =પાચ ઇ ય અન મનના ભોગ ગરથિનમ=શા ોમા અવધા ર=િનણય કર ન ધ= ાની જોગ ગિત=યોગ િન હનો ઉપાય

અથ ndashશા ોમા મ ય આદ પયાયોમા હમશા અહ રાખનાર અ ાની સસાર વન પોતાના વ પનો ાતા ન હોવાથી િવષયભોગોનો ભો તા ક ો છ અન ાની સ ય ટ વનો ભોગોથી િવર તભાવ રાખવાન કારણ િવષય ભોગવવા છતા પણ અભો તા ક ો છ ાનીઓ આ ર ત વ વ પનો િનણય કર ન િવભાવભાવ છોડ વભાવ હણ કર છ અન િવક પ તથા ઉપાિધ ર હત આ માની આરાધના અથવા યોગ-િન હમાગ હણ કર ન િનજ- વ પમા લીન થાય છ 7

अ ानी कितःवभाविनरतो िन य भव दको ानी त कितःवभाव वरतो नो जातिच दकः

इ यव िनयम िन य िनपणर ािनता य यता श का ममय महःयचिलतरास यता ािनता 5

ાની કમના કતા-ભો તા નથી એ કારણ (સવયા એક ીસા)

233

िचनम ाधारी व धमर अिधकारी गन रतन भडारी अपहारी कमर रोगकौ पयारौ पिडतनकौ हसयारौ मोख मारगम नयारौ पदगलस उजयारौ उपयोगकौ जान िनज पर त रह जगम िवर गह न मम मन वच काय जोगकौ ता कारन गयानी गयानावरनािद करमकौ करता न होइ भोगता न होइ भोगकौ 8

શ દાથ ETHચ ા=ચત ય ચ વ=િન ય અપહાર કમરોગક =કમ પી રોગનો નાશ કરનાર યારૌ (હો યાર)= વીણ ઉ યારૌ= કાશ ઉપયોગ= ાનદશન ત (ત વ) =િનજ વ પ િવરત (િવર ત)=વરાગી મમ (મમ વ) =પોતાપ

અથ ETHચત ય-ચ નો ધારક પોતાના િન ય વભાવનો વામી ાન આદ ણ પ ર નોનો ભડાર કમ પ રોગોનો નાશ કરનાર ાનીઓન િ ય મો માગમા શળ શર ર આદ લોથી ભ ાનદશનનો કાશક િનજ-પર ત વનો ાતા સસારથી િવર ત મન-વચન-કાયાના યોગોના મમ વ ર હત હોવાના કારણ ાની વ ાનાવરણા દ કમ નો કતા અન ભોગોનો ભો તા થતો નથી 8

ानी करोित न न वदयत च कम जानाित कवलमय कल त ःवभावम जान पर करणवदनयोरभावा- छ ःवभाविनयतः स ह म एव 6

(દોહા)

िनरिभलाष करनी कर भोग अरिच घट मािह तात साधक िस सम करता भगता नािह 9

234

શ દાથ ETHિનર ભલાષ=ઇ છા ર હત અ ચ=અ રાગનો અભાવ સાધક=મો નો સાધક સ ય ટ વ ગતા(ભો તા) ભોગવનાર

અથ ndashસ ય ટ વ ઇ છા ર હત યા કર છ અન તરગ ભોગોથી િવર ત રહ છ તથી તઓ િસ ભગવાન સમાન મા ાતા- ટા છ કતા-ભો તા નથી 9

य त कतारमा मान पय त तमसा तताः सामा यजनव षा न मो ोऽ प मम ताम 7 અ ાની વ કમનો કતા-ભો તા છ એ કારણ (કિવ )

जय िहय अध िवकल िमथयात धर मषा सकल िवकलप उपजावत गिह एकत पकष आतमकौ करता मािन अधोमख धावत तय िजनमती दरबचािर ी कर करनी करतार कहावत विछत मकित तथािप मढ़मित िवन समिकत भव पार न पावत 10

અથ ETH દયનો ધ અ ાની વ િમ યા વથી યા ળ થઈન મનમા અનક કારના ઠા િવક પો ઉ પ કર છ અન અનકાત પ હણ કર ન આ માન કમનો કતા માની નીચ ગિતનો પથ પકડ છ ત યવહાર સ ય વી ભાવચા ર િવના બા ચા ર નો વીકાર કર ન ભ યાથી કમનો કતા કહવાય છ ત ખ મો તો ચાહ છ પર િન ય સ ય વ િવના સસાર-સ ન તર શકતો નથી 10

ना ःत सव ऽ प स ब धः परि या मत वयोः कतकम वस ब धाभाव त कतता कतः 8

વા તવમા વ કમનો અકતા છ એ કારણ

(ચોપાઈ)

235

चतन अक जीव लिख लीनहा पदगल कमर अचतन चीनहा बासी एक खतक दोऊ जदिप तथािप िमल निह कोऊ 11

અથ ETH વ ચત યચ ણી લી અન લકમન અચતન ઓળખી લી જોક એ બન એક ાવગાહ છ તોપણ એકબી ન મળતા નથી 11

વળ Ntilde(દોહરા)

िनज िनज भाव ि यासिहत ापक ािप न कोइ कतार पदगल करमकौ जीव कहास होइ 12

શ દાથ ETH યાપક= યાપ વશ કર યાિપ= મા યાપ મા વશ કર

અથ ndashબ યો પોતપોતાના ણ-પયાયમા રહ છ કોઈ કોઈ યા ય-યાપક નથી અથા વમા ન તો લનો વશ થાય છ અન ન લમા વનો વશ થાય છ તથી વ પદાથ પૌ લક કમ નો કતા કવી ર ત હોઈ

શક 12

एकःय वःतन इहा यतरण साध स ब ध एव सकलोऽ प यतो िन ष ः त कतकमघटना ःत न वःतभद पय वकत मनय जना त वम 9

અ ાનમા વ કમનો કતા અન ાનમા અકતા છ (સવયા એક ીસા)

जीव अर पदगल करम रह एक खत जदिप तथािप स ा नयारी नयारी कही ह लकषन सवरप गन परज कित भद दहम अनािदहीकी दिवधा हव रही ह एतपर िभ ता न भास जीव करमकी जौल िमथयाभाव तौल िध बाउ बही ह

236

गयानक उदोत होत ऐसी सधी ि ि भई जीव कमर िपडकौ अकरतार सही ह 13

શ દાથ ETHસ ા=અ ત વ િવધા=ભદભાવ િધ=ઉલટ ધી ટ=સાચી ા સહ =ખરખર

અથ ndashજો ક વ અન પૌ લક કમ એક ાવગાહ થત છ તોપણ બ ની સ ા દ દ છ તમના લ ણ વ પ ણ પયાય વભાવમા અના દનો જ ભદ છ આટ હોવા છતા પણ યા ધી િમ યાભાવનો ઉલટો િવચાર ચાલ છ યા ધી વ- લની ભ તા ભાસતી નથી તથી અ ાની વ પોતાન કમનો કતા માન છ પણ ાનનો ઉદય થતા જ એ સ ય ાન થ ક ખરખર વ કમનો કતા નથી

િવશષ ndash વ લ ણ ઉપયોગ છ લ લ ણ પશ રસ ગધ વણ છ વ અ િતક છ લ િતક છ વના ણ દશન ાન ખ આદ છ લના ણ પશ રસ ગધ વણ આદ છ વની પયાયો નર-નારક આદ છ લની પયાયો ટ પ થર વી આદ છ વ અબધ અન અખડ ય છ લમા ન ધ- પ છ તથી તના પરમા મળ છ અન ટા પડ છ ભાવ એ

છ ક બ ના ય કાળ અન ભાવના ચ ટય દા દા છ અન દ દ સ ા છ બ ય પોતાના જ ણ-પયાયોના કતા-ભો તા છ કોઈ કોઈ બી ના કતા-ભો તા નથી 13

વળ Ntilde(દોહરા)

एक वसत जसी ज ह तास िमल न आन जीव अकरता करमकौ यह अनभौ परवान 14

અથ ETH પદાથ વો છ ત તવો જ છ તમા અ ય પદાથ મળ શકતો નથી તથી વ કમનો અકતા છ એ િવ ાનથી સવથા સ ય છ 14

य त ःवभाविनयम कलय त नम- म ानम नमहसो बत त वराकाः कव त कम तत एव ह भावकम- कता ःवय भवित चतन एव ना यः 10

237

અ ાની વ અ ભભાવોનો કતા હોવાથી ભાવકમનો કતા છ (ચોપાઈ)

जो दरमती िवकल अगयानी िजिनह स रीित पर रीित न जानी माया मगन भरमक भरता त िजय भाव करमक करता 15

અથ ETH થી યા ળ અન અ ાની છ તઓ િનજ-પ રણિત અન પર-પ રણિતન ણતા નથી માયામા મ ન છ અન મમા લલા છ તથી તઓ ભાવકમના કતા છ 15

ज िमथयामित ितिमरस लख न जीव अजीव तई भािवत करमक करता ह िह सदीव 16 ज अस परनित धर कर अह परवान त अस पिरनामक करता ह िह अजान 17

અથ ETH િમ યા ાનના ધકારથી વ-અ વન ણતા નથી તઓ જ હમશા ભાવકમના કતા છ 16 ઓ િવભાવપ રણિતન કારણ પરપદાથ મા અહ કર છ ત અ ાની અ ભાવોના કતા હોવાથી ભાવકમ ના કતા છ 17

काय वादकत न कम न च त जीवक यो यो- र ायाः कतः ःवकायफलभ भावानषगा कितः नकःयाः कतरिच वलसना जीवोऽःय कता ततो जीवःयव च कम त चदनग ाता न य प लः 11

આ િવષયમા િશ યનો (દોહરા)

िशषय कह भ तम क ौ दिबिध करमकौ रप दरब कमर पदगल मई भावकमर िच प 18 करता दरिवत करमकौ जीव न होइ ि काल अब यह भािवत करम तम कहौ कौनकी चाल 19

238

करता याकौ कौन ह कौन कर फल भोग क पदगल क आतमा क दहकौ सजोग 20

અથ ETHિશ ય કર છ ક હ વામી આપ ક ક કમ વ પ બ કાર છ એક લમય યકમ છ અન બી ચત યના િવકાર પ ભાવકમ છ 18 આપ એમ પણ ક ક વ યકમ નો કતા કદ ણ કાળમા પણ થઈ શકતો નથી તો હવ આપ કહો ક ભાવકમ કોની પ રણિત છ 19 આ ભાવકમ નો કતા કોણ છ અન તમના ફળનો ભો તા કોણ છ ભાવકમ નો કતા-ભો તા લ છ અથવા વ છ અથવા બ ના સયોગથી કતા-ભો તા છ 20

આ િવષયમા ી સમાધાન કર છ (દોહરા)

ि या एक करता जगल य न िजनागम मािह अथवा करनी औरकी और कर य नािह 21 कर और फल भोगव और बन निह एम जो करता सो भोगता यह जथावत जम 22 भावकरम करत ता सवयिस निह होइ जो जगकी करनी कर जगवासी िजय सोइ 23 िजय करता िजय भोगता भावकरम िजयचाल पदगल कर न भोगव दिवधा िमथयाजाल 24 तात भािवत करमक कर िमथयाती जीव सख दख आपद सपदा भज सहज सदीव 25

શ દાથ ETH ગલ ( ગલ) =બ જનાગમ ( જન+આગમ) = જનરાજનો ઉપદશ જથાવત=વા તવમા કત યતા=કાય વયિસ =પોતાની મળ જગવાસી જય=સસાર વ જય ચાલ= વની પ રણિત િવધા=બ તરફ કાવ હોવો આપદ=ઇ ટ િવયોગ અિન ટ સયોગ સપદા=અિન ટ િવયોગ ઇ ટ સયોગ =ભોગવ

239

અથ ndash યા એક અન કતા બ એ કથન જનરાજના આગમમા નથી અથવા કોઈની યા કોઈ કર એમ પણ બની શક નથી 21 યા કોઈ કર અન ફળ કોઈ ભોગવ એ જન-વચનમા નથી કમ ક કતા હોય છ ત જ વા તવમા ભો તા હોય છ 22 ભાવકમનો ઉ પાદ એની મળ થતો નથી સસારની યાmdashહલન ચલન ચ ગિત મણ આદ કર છ ત જ સસાર વ ભાવકમનો કતા છ 23 ભાવકમ નો કતા વ છ ભાવકમ નો ભો તા વ છ ભાવકમ વની િવભાવપ રણિત છ એના કતા-ભો તા લ નથી ગલ તથા વ બ ન (કતા-ભો તા) માનવા ત િમ યા જ ળ છ 24 તથી પ ટ છ ક ભાવકમ નો કતા િમ યા વી વ છ અન ત જ તના ફળ ખ- ઃખ અથવા સયોગ-િવયોગન સદા ભોગવ છ 25

કમના કતા-ભો તા બાબતમા એકાત પ ઉપર િવચાર (સવયા એક ીસા)

कमव वत य कत हतकः वा मनः कतता कता मष कथिच द यचिलता क छितः को पता तषाम तमोहम ितिधया बोधःय सश य ःया ादितब धल ध वजया वःत ःथितः ःतयत 12

कई मढ़ िवकल एकत पचछ गह कह आतमा अकरतार परन परम ह ितिनहस ज कोऊ कह जीव करता ह तास फिर कह करमकौ करता करम ह ऐस िमथयामगन िमथयातो घाती जीव िजिनहक िहए अनािद मोहकौ भरम ह ितिनहक िमथयात दर किरबक कह गर सयादवाद परवान आतम धरम ह 26

શ દાથ ETHિવકલ= ઃખી એકા ત પ =પદાથના એક ધમન ત વ પ માનવાની હઠ ઘાતી=પોતાના વ અ હત કરનાર

અથ ndashઅ ાનથી ઃખી અનક અનકા તવાદ કહ છ ક આ મા કમનો કતા નથી ત ણ પરમા મા છ અન તમન કોઈ કહ ક કમ નો કતા વ છ તો ત

240

એકા તપ ી કહ છ ક કમનો કતા કમ જ છ આવા િમ યા વમા લાગલા િમ યા વી વો આ માના ઘાતક છ તમના દયમા અના દકાળથી મોહકમજિનત લ ભરલી છ તમ િમ યા વ ર કરવાન માટ ી એ યા ાદ પ આ માના વ પ વણન ક છ 26

સા યમતી ઇ યા દ

યા ાદમા આ મા વ પ (દોહરા)

चतन करता भोगता िमथया मगन अजान निह करता निह भोगता िनहच समयकवान 27

અથ ETHિમ યા વમા લાગલો અ ાની વ કમનો કતા-ભો તા છ િન ય અવલબન લનાર સ ય ટ કમનો ન કતા છ ન ભો તા છ 27

माऽकतारममी ःपश त प ष सा या इवा याहताः कतार कलय त त कल सदा भदावबोधादधः ऊ व त बोधधामिनयत य मन ःवयम पय त यतकतभावमचल ातारमक परम 13

આ િવષયના અનકા તપ ખડન કરનાર યા ાદનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जस साखयमती कह अलख अकरता ह सवरथा कार करता न होइ कबही तस िजनमती गरमख एक पकष सिन यािह भाित मान सो एकत तजौ अबह जौल दरमती तौल करमकौ करता ह समती सदा अकरतार क ौ सबह जाक घिट गयायक सभाउ जगयौ जबहीस सो तौ जगजालस िनरालौ भयौ तबह 28

શ દાથ ETH જનમતી= જનરાજ કિથત યા ાદ િવ ાના ાતા

અથ ndash વી ર ત સા યમતી કહ છ ક આ મા અકતા છ કોઈ પણ હાલતમા કદ કતા થઈ શકતો નથી નમતી પણ પોતાના ના ખ એક નય

241

કથન સાભળ ન આ જ ર ત માન છ પણ આ એકા તવાદન અ યાર છોડ ો સ યાથ વાત એ છ ક યા ધી અ ાન છ યા ધી જ વ કમનો કતા છ સ ય ાનની સવ હાલતોમા સદવ અકતા ક ો છ ના દયમા યારથી ાયક વભાવ ગટ થયો છ ત યારથી જગતની જ ળથી િનરાળો થયો છmdash

અથા મો સ ખ થયો છ 28

णकिमदिमहकः क पिय वा मत व िनजमनिस वध कतभो ऽो वभदम अपहरित वमोह तःय िन यामतौधः ःवयमयमिभ ष च चम कार एव 14 આ િવષયમા બૌ મતવાળાઓનો િવચાર (દોહરા)

बौध िछनकवादी कह िछनभगर तन मािह थम समय जो जीव ह दितय समय सो नािह

29 तात मर मतिवष कर करम जो कोइ सो न भोगव सरवथा और भोगता होइ 30

અથ ETH ણકવાદ બૌ મતવાળા કહ છ ક વ શર રમા ણભર રહ છ સદવ રહતો નથી થમ સમય વ છ ત બી સમય રહતો નથી 29 તથી મારા િવચાર માણ કમ કર છ ત કોઈ હાલતમા પણ ભો તા થઈ શકતો નથી ભોગવનાર બીજો જ હોય છ 30

એક સક ડમા અસ ય સમય હોય છ

બૌ મતવાળાઓનો એકા ત િવચાર ર કરવા માટ ટા ત ારા સમ વ છ (દોહરા)

यह एकत िमथयात पख दर करनक काज िचि लास अिवचल कथा भाष ी िजनराज 31 बालापन काह परष दखयौ पर एक कोइ तरन भए िफिरक लखयौ कह नगर यह सोइ 32

242

जो दह पनम एक थौ तौ ितिन सिमरन कीय और परषकौ अनभ ौ और न जान जीय 33 जब यह वचन गट सनयौ सनयौ जनमत स तब इकतवादी परष जन भयौ ितब 34

અથ ETHઆ એકા તવાદનો િમ યાપ ર કરવા માટ ીમ જન દવ આ માના િન ય વ પ કથન કરતા કહ છ 31 ક કોઈ માણસ બાળપણમા કોઈ શહર જો અન પછ કટલાક દવસો પછ વાન અવ થામા ત જ શહર જો તો કહ છ ક આ ત જ શહર છ પહલા જો હ 32 બ અવ થાઓમા ત એક જ વ હતો તથી તો એણ યાદ ક કોઈ બી વ ણ ત ણી શકતો

નહોતો 33 યાર આ ત પ ટ કથન સાભ અન સાચો નમતનો ઉપદશ મ યો યાર ત એકા તવાદ મ ય ાની થયો અન તણ નમત ગીકાર કય 34

व य़शभदतोऽ य त व म नाशक पनात अ यः करोित भ ऽ य इ यका त काःत मा 15

બૌ ૌ પણ વ યન ણભ ર કવી ર ત માની બઠા એ કારણ બતાવ છ

(સવયા એક ીસા)

एक परजाइ एक समम िवनिस जाइ दजी परजाइ दज सम उपजित ह ताकौ छल पकिरक बौध कह सम सम नवौ जीव उपज परातनकी छित ह तात मान करमकौ करता ह और जीव भोगता ह और वाक िहए ऐसी मित ह परजौ वानक सरवथा दरब जान ऐस दरबि क अविस दरगित ह 35

શ દાથ ETHપર ઈ=અવ થા રાતન= ાચીન છિત( િત) =નાશ મિત=સમજણ પરજૌ વાન=અવ થાઓ માણ ર = ખ

243

અથ ndash વની એક પયાય એક સમયમા નાશ પામ છ અન બી સમય બી પયાય ઉપ છ એવો નમતનો િસ ા ત પણ છ તથી ત જ વાત પકડ ન બૌ મત કહ છ ક ણ ણ નવો વ ઉપ છ અન નો નાશ પામ છ તથી તઓ માન છ ક કમનો કતા બીજો વ છ અન ભો તા બીજો જ છ એમના મનમા આવી ઉલટ સમજણ બસી ગઈ છ ી કહ છ ક પયાય માણ જ યન સવથા અિન ય માન છ એવા ખની અવ ય ગિત થાય છ

િવશષ ndash ણકવાદ ણ છ ક માસ-ભ ણ આદ અનાચારમા વતનાર વ છ ત ન ટ થઈ જશ અનાચારમા વતનારન તો કાઈ ભોગવ જ ન હ પડ

તથી મોજ કર છ અન વ છદપણ વત છ પર કર કમ ભોગવ જ પડ છ તથી િનયમથી તઓ પોતાના આ માન ગિતમા નાખ છ 35

ની ગિત જ થાય છ (દોહરા)

कह अनातमकी कथा चह न आतम सि रह अधयातमस िवमख दरारािध दरबि 36 दरबि िमथयामती दरगित िमथयाचाल गिह एकत दरबि स मकत न होइ ि काल 37

શ દાથ ETHઅનાતમ=અ વ અ યાતમ=આ મ ાન િવ ખ=િવ રારાિધ=કોઈ પણ ર ત ન સમજનાર ર = ખ

અથ ndash ખ મ ય અના માની ચચા કયા કર છ આ માનો અભાવ કર છmdashઆ મ ઇ છતો નથી ત આ મ ાનથી પરા ખ રહ છ બ પ ર મ વક સમ વવા છતા પણ સમજતો નથી 36 િમ યા ટ વ અ ાની છ અન તની િમ યા િ ગિત કારણ છ ત એકા તપ હણ કર છ અન એવી ખાઈથી ત કદ પણ ત થઈ શકતો નથી 37

ની લ પર ટાત (સવયા એક ીસા)

कायास िवचार ीित मायाहीस हािर जीित िलय हठ रीित जस हािरलकी लकरी चगलक जोर जस गोह गिह रह भिम

244

तय ही पाइ गाड़ प न छाड़ टक पकरी मोहकी मरोरस भरमकौ न छोर पाव धाव चह वौर जय बढ़ाव जाल मकरी ऐसी दरबि भली झठक झरोख झली फली िफर ममता जजीरिनस जकरी 38

શ દાથ ETHકાયા=શર ર હઠ= રા હ ગ હ રહ=પકડ રાખ લકર =લાઠ ચ લ=પકડ પાઈ ગાડ= ઢતાથી ઊભો રહ છ ટક=હઠ ધાવ=ભટક

અથ ndashઅ ાની વ શર ર ઉપર નહ કર છ ધન ઓ થાય યા હાર અન ધન વધ તમા ત માન છ હઠ લો તો એટલો છ ક વી ર ત હ રયલ પ ી પોતાના પગથી લાકડ બ મજ ત પકડ છ અથવા વી ર ત ો જમીન અથવા દ વાલ પકડ ન ચ ટ રહ છ તવી જ ર ત ત પોતાની ટવો છોડતો નથી તમા જ અડગ રહ છ મોહની લહરોથી તના મનો છડો મળતો નથી અથા ત િમ યા વ અનત હોય છ ત ચાર ગિતમા ભટકતો થકો કરો ળયાની મ ળ િવ તાર છ આવી ર ત તની ખાઈ અ ાનથી ઠા માગમા હરાય છ અન મમતાની સાકળોથી જકડાયલી વધી રહ છ 38

ઘો એક કાર ાણી છ ચોર તની પાસ રાખ છ યાર તમન ચ મકાનોમા ઉપર ચડ હોય યાર તઓ તની ઘોની કડ દોર બાધી તન ઉપર ફક છ યાર ત ઉપરની જમીન અથવા ભ તન બ મજ ત પકડ લ છ અન ચોર દોર પકડ ન ઉપર ચઢ ય છ

ની પ રણિત (સવયા એક ીસા)

बात सिन च िक उठ बातहीस भ िक उठ बातस नरम होइ बातहीस अकरी िनदा कर साधकी ससा कर िहसककी साता मान भता असाता मान फकरी मोख न सहाइ दोष दख तहा पिठ जाइ कालस डराइ जस नाहरस बकरी ऐसी दरबि भली झठक झरोख झली फली िफर ममता जजीरिनस जकरी 39

245

શ દાથ ETHચ ક ઉઠ=ઉ બની ય ભ ક ઉઠ= તરાની મ ભસવા લાગ અકર =અકડાઈ ય તા=મોટાઈ ફકર (ફક ર ) =ગર બી કાલ= નાહર=વાઘ િસહ

અથ ndashઅ ાની વ હતા હતનો િવચાર કરતો નથી વાત વાત સાભળતા જ તપી ય છ વાત જ સાભળ ન તરાની મ ભસવા માડ છ મનન ચ તવી વાત સાભળ ન નરમ થઈ ય છ અન અણગમતી વાત હોય તો અ ડ બની ય છ મો માગ સા ઓની િનદા કર છ હસક અધમઓની શસા કર છ

શાતાના ઉદયમા પોતાન મહાન અન અશાતાના ઉદયમા છ ગણ છ તન મો ગમતો નથી ાય ણ દખ તો તન તરત જ ગીકાર કર લ છ શર રમા અહ હોવાના કારણ મોતથી તો એવો ડર છ મ વાઘથી બકર ડર છ આ ર ત તની ખાઈ અ ાનથી ઠા માગમા લી રહ છ અન મમતાની સાકળોથી જકડાયલી વધી રહ છ 39

आ मान प रश मी सरित याि प ा धकः कालोपािधबलादश मिधकातऽा प म वा परः चत य णक क य पथकः श जसऽ रतः आ मा य झत एष हारवदहो िनःसऽम िभः 16

અનકા તનો મ હમા (કિવ )

कई कह जीव कषनभगर कई कह करम करतार कई करमरिहत िनत चपिह नय अनत नानापरकार ज एकात गह त मरख पिडत अनकात पख धार जस िभ िभ मकताहल गनस गहत कहाव हार 40

246

શ દાથ ETH નભ ર=અિન ય જપ હ=કહ છ એકા ત=એક જ નય અનકાત=અપ ત અનક નય પખધાર=પ હણ કરવો તાહલ ( તાફલ)

=મોતી ન=દોરો

અથ ndashબૌ મતી વન જ અિન ય કહ છ મીમાસક મતવાળા વન કમનો કતા જ કહ છ સા યમતી વન કમર હત જ કહ છ આવા અનક મતવાળા એક એક ધમ હણ કર ન અનક કારના કહ છ પણ એકા ત હણ કર છ ત ખ છ િવ ાનો અનકાતનો વીકાર કર છ વી ર ત મોતી દા દા હોય છ પણ દોરામા થવાથી હાર બની ય છ તવી જ ર ત અનકાતથી પદાથની િસ થાય છ અન વી ર ત દા દા મોતી હાર કામ આપતા નથી તવી જ ર ત એક નયથી પદાથ વ પ પ ટ થ નથી બ ક િવપર ત થઈ ય છ 40

कतवदियत य वशतो भदोऽः वभदोऽ प वा क ा वदियता च मा भवत वा वः वव च यताम ोता सऽ इवा मनीह िनपणभ न श या विच- च च ताम णमािलकयमिभतोऽ यका चकाः वव नः 17

વળ Ntilde(દોહરા)

यथा सत स ह िबना मकत माल निह होइ तथा सयादवादी िबना मोख न साध कोइ 41

શ દાથ ETHસ હ=એકઠા ત માલ=મોતીની માળા

અથ ndash વી ર ત તરમા પરો યા િવના મોતીઓની માળા બની શકતી નથી તવી જ ર ત યા ાદ િવના કોઈ મો માગ સાધી શક નથી 41

વળ Ntilde(દોહરા)

पद सभाव परब उद िनहच उ म काल पचछपात िमथयात पथ सरवगी िसव चाल 42

શ દાથ ETHપદ=પદાથ ભાવ ( વભાવ) =િનજધમ ઉ મ= ષાથ કાલ=સમય પ પાત=એક જ નય હણ સરવગી=અનક નય હણ

247

અથ ndashકોઈ પદાથના વભાવન જ કોઈ વકમના ઉદયન જ કોઈ મા િન યન કોઈ ષાથન અન કોઈ કાળન જ માન છ પણ એક જ પ ની હઠ લવી ત િમ યા વ છ અન અપ ાથી સવનો વીકાર કરવો ત સ યાથ છ 42

ભાવાથ ndashકોઈ કહ છ ક કાઈ થાય છ ત વભાવથી જ અથા િતથી જ થાય છ કોઈ કહ છ ક કાઈ થાય છ ત ાર ધથી થાય છ કોઈ કહ

છ ક એક જ છ ન કાઈ ઉ પ થાય છ ન કાઈ ન ટ થાય છ કોઈ કહ છ ક આ ષાથ જ ય છ કોઈ કહ છ ક કાઈ કર છ ત કાળ જ કર છ પર આ પાચમાથી કોઈ એકન જ માન બાક ના ચારનો અભાવ કરવો એ એકા ત છ

છ એ મતવાળાઓનો વપદાથ િવષ િવચાર (સવયા એક ીસા)

एक जीव वसतक अनक गन रप नाम िनजजोग स परजोगस अस ह वदपाठी कह मीमासक कमर कह िसवमती िसव कह बौ कह ब ह जनी कह िजन नयायवादी करतार कह छह दरसनम वचनकौ िवर ह वसतकौ सरप पिहचान सोई परवीन वचनक भद भद मान सोई म ह 43

શ દાથ ETHિનજજોગ=િનજ વ પથી પરજોગ=અ ય પદાથના સયોગથી દરસન (દશન) =મત વ કૌ પ=પદાથનો િનજ વભાવ પરવીન ( વીણ)

=પ ડત

અથ ndashએક વ પદાથના અનક ણ અનક પ અનક નામ છ ત પરપદાથના સયોગ િવના અથા િનજ વ પથી છ અન પર યના સયોગથી અ છ તન વદપાઠ અથા વદા તી કહ છ મીમાસક કમ કહ છ શવ-વશિષક મતવાળા િશવ કહ છ બૌ મતવાળા કહ છ નૌ જન કહ છ નયાિયક કતા કહ છ આ ર ત છય મતના કથનમા વચનનો િવરોધ છ પર પદાથ િનજ- વ પ ણ છ ત જ પ ડત છ અન વચનના ભદથી પદાથમા ભદ માન છ ત જ ખ છ 43

248

પાચ મતવાળા એકા તી અન નો યા ાદ છ (સવયા એક ીસા)

वदपाठी मािन िनहच सरप गह मीमासक कमर मािन उदम रहत ह बौ मती ब मािन सचछम सभाव साध िशवमती िशवरप कालक कहत ह नयाय थक पढ़या थाप करतार रप उि म उदीर उर आनद लहत ह पाच दरसिन ततौ पोष एक एक अग जनी िजनपथी सरवगी न गहत ह 44

શ દાથ mdashઉ મ= યા આનદ=હષ પૌષ= ટ કર જનપથી= ન મતના ઉપાસક સરવગી ન=સવનયmdash યા ાદ

અથ ndashવદા તી વન િન યનયની ટએ જોઈન તન સવથા કહ છ મીમાસક વના કમ-ઉદય તરફ ટ આપીન તન કમ કહ છ બૌ મતી વન માન છ અન તનો ણભ ર મ વભાવ િસ કર છ શવ વન

િશવ માન છ અન િશવન કાળ પ કહ છ નયાિયક વન યાનો કતા જોઈન આનદત થાય છ અન તન કતા માન છ આ ર ત પાચ મતવાળા વના એક એક ધમની ટ કર છ પર નધમના અ યાયી નૌ સવ નયના િવષય ત આ માન ણ છ અથા નમત વન અપ ાએ પણ માન છ કમ પ પણ માન છ અિન ય પણ માન છ િશવ વ પ પણ માન છ કતા પણ માન છ િન કમ પણ માન છ પણ એકા ત પ ન હ નમત િસવાય બધા મત મતવાળા છ સવથા એક પ ના પ પાતી હોવાથી તમન વ પની સમજણ નથી 44

પાચ મતોના એક-એક ગ નમત સમથન કર છ (સવયા એક ીસા)

िनहच अभद अग उद गनकी तरग उि मकी रीित िलए उ ता सकित ह परजाइ रपकौ वान सचछम सभाव कालकीसी ढाल पिरनाम च गित ह

249

याही भाित आतम दरबक अनक अग एक मान एकक न मान सो कमित ह टक डािर एकम अनक खोज सो सबि खोजी जीव वादी भर सािच कहावत ह 45

શ દાથ ETHયાહ ભાિત=આ ર ત મિત=િમ યા ાન ખો =ગોત =સ ય ાન ખો =ઉ ોગી

અથ ndash વ પદાથના લ ણમા ભદન નથી સવ વ સમાન છ તથી વદા તીનો માનલો અ તવાદ સ ય છ વના ઉદયમા ણોના તરગો ઉઠ છ તથી મીમાસકનો માનલો ઉદય પણ સ ય છ વમા અનત શ ત હોવાથી વભાવમા વત છ તથી નયાિયક માન ઉ મ ગ પણ સ ય છ વની પયાયો ણ ણ બદલ છ તથી બૌ મતીનો માનલો ણકભાવ પણ સ ય છ વના પ રણામ કાળના ચ ની મ ફર છ અન ત પ રણામોના પ રણમનમા

કાળ ય સહાયક છ તથી શવોનો માનલો કાળ પણ સ ય છ આ ર ત આ મપદાથના અનક ગ છ એકન માન અન એકન ન માન એ િમ યા ાન છ અન રા હ છોડ ન એકમા અનક ધમ ગોતવા એ સ ય ાન છ તથી સસારમા કહવત છ ક Ocircખો પાવ વાદ મરOtilde ત સ ય છ 45

યા ાદ યા યાન (સવયા એક ીસા)

एकम अनक ह अनकहीम एक ह सो एक न अनक कछ क ो न परत ह करता अकरता ह भोगता अभोगता ह उपज न उपजत मए न मरत ह बोलत िवचारत न बौल न िवचार कछ भखकौ न भाजन प भखसौ धरत ह ऐसौ भ चतन अचतनकी सगितस उलट पलट नटबाजीसी करत ह 46

250

શ દાથ ETH વમા અનક પયાયો થાય છ તથી એકમા અનક છ અનક પયાયો એક જ વ યની છ તથી અનકમા એક છ તથી એક છ ક અનક છ એમ કાઈ કહ જ શકા નથી એક પણ નથી અનક પણ નથી અપ ત એક છ અપ ત અનક છ ત યવહારનયથી કતા છ િન યથી અકતા છ યવહારનયથી કમ નો ભો તા છ િન યથી કમ નો અભો તા છ યવહારનયથી ઊપ છ િન યનયથી ઊપજતો નથીNtildeઊપજતો નહોતોNtildeઅન ઊપજશ ન હ યવહારનયથી મર છ િન યનયથી અમર છ યવહારનયથી બોલ છ િવચાર છ િન યનયથી ન બોલ છ ન િવચાર છ િન યનયથી ત કોઈ પ નથી યવહારનયથી અનક પોનો ધારક છ એવો ચત ય પરમ ર પૌ લક કમ ની સગિતથી ઉલટ-પલટ થઈ ર ો છ ણ નટ વો ખલ ખલી ર ો છ 46

િનિવક પ ઉપયોગ જ અ ભવવા યો ય છ (દોહરા)

नटबाजी िवकलप दसा नाही अनभौ जोग कवल अनभौ करनकौ िनरिवकलप उपजोग 47

OcircઘટવાસીOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHનટબા =નટનો ખલ જોગ=યો ય

અથ ndash વની નટની મ ઉલટ - લટ સિવક પ અવ થા છ ત અ ભવવા યો ય નથી અ ભવ કરવા યો ય તો તની ફ ત િનિવક પ અવ થા જ છ 47

અ ભવમા િવક પ યાગવા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस काह चतर सवारी ह मकत माल मालाकी ि याम नाना भाितकौ िवगयान ह ि याकौ िवकलप न दख पिहरनवारौ मोितनकी सोभाम मगन सखवान ह तस न कर न भज अथवा कर सो भज और कर और भज सब नय वान ह

251

जदिप तथािप िवकलप िविध तयाग जोग िनरिवकलप अनभौ अमत पान ह 48

શ દાથ ETHસવાર =સ વી ત માલ=મોતીઓની માળા િવ યાન=ચ રાઈ મગન=મ ત અ ત પાન=અ ત પી ત

અથ ndash મ કોઈ ચ ર મ ય મોતીની માળા બનાવી માળા બનાવવામા અનક કારની ચ રાઈ કરવામા આવી પર પહરનાર માળા બનાવવાની કાર ગીર ઉપર યાન દતો નથી મોતીની શોભામા મ ત થઈન આનદ માન છ તવી જ ર ત જોક વ ન કતા છ ન ભો તા છ કતા છ ત જ ભો તા છ કતા બીજો છ ભો તા બીજો છ આ બધા નય મા ય છ તો પણ અ ભવમા આ બધી િવક પ ળ યાગવા યો ય છ કવળ િનિવક પ અ ભવ જ અ તપાન કરવા છ 48

यावहा रक शव कवल कत कम च विभ निमयत िन यन य द वःत िच य कत कम च सदकिमय़त 18

ા નયથી આ મા કમ નો કતા છ અન ા નયથી નથી (દોહરા)

दरब करम करता अलख यह िववहार कहाउ िनहच जो जसौ दरब तसौ ताकौ भाउ 49

શ દાથ ETHદરબ કરમ( યકમ) = ાનાવરણીય આદ કમ ની ળ અલખ=આ મા તાકૌ=તનો ભાઉ= વભાવ

અથ ndash યકમનો કતા આ મા છ એમ યવહારનય કહ છ પણ િન યનયથી તો ય છ તનો તવો જ વભાવ હોય છmdashઅથા અચતન ય અચતનનો કતા છ અન ચતનભાવનો કતા ચત ય છ 49

नन प रणाम एव कल कम विन यतः स भवित नापरःय प रणािमन एव भवत न भवित कतश यिमह कम न चकतया ःथित रह वःतनो भवत कत तदव ततः

આ લોક કલક ાની છાપલી પરમા યા મતર ગણીમા છ પર તની સ ત ટ કા કાશકન ઉપલ ધ થઈ નથી કાશીના છપાયલા થમ છમા આ લોક નથી ઈડર ભડારની ાચીન હ તલખત િતમા પણ આ લોક નથી અન એની કિવતા ય નથી

252

ब हलठित य प ःफटद तश ः ःवय तथाऽ यपरवःतनो वशित ना यवः व तर ःवभाविनयत यतः सकलमव व ः वयत ःवभावचलनाकलः किमह मो हतः लयत 19

ાન યાકાર પ પ રણમન હોય છ પણ ત ય પ થઈ જ નથી

(સવયા એક ીસા)

गयानकौ सहज जञयाकार रप पिरणव य िप तथािप गयान गयानरप क ौ ह जञय जञयरप य अनािदही की मरजाद काह वसत काहकौ सभाव निह ग ो ह एतपर कोऊ िमथयामती कह जञयाकार

ितभासनस गयान अस हव र ौ ह याही दरबि स िवकल भयौ डोलत ह समझ न धरम य भरम मािह ब ो ह 50

શ દાથ ETH યાકાર= યના આકાર ય= ણવા યો ય ઘટ-પટા દ પદાથ મર દ (મયાદા) =સીમા િતભાસના=છાયા પડવી ભરમ= ા ત

અથ ndashજો ક ાનનો વભાવ યાકાર પ પ રણમન કરવાનો છ તો પણ ાન ાન જ રહ છ અન ય ય જ રહ છ આ મયાદા અના દકાળથી ચાલી

આવ છ કોઈ કોઈના વભાવ હણ કર નથી અથા ાન ય થઈ જ નથી અન ય ાન થઈ જ નથી આમ છતા કોઈ િમ યામતીmdashવશિષક આદ કહ છ ક યાકાર પ રણમનથી ાન અ થઈ ર છ તથી તઓ આ જ ખાઈથી યા ળ થઈ ભટક છmdashવ વભાવન ન સમજતા મમા લલા છ

િવશષ ndashવશિષકોનો એકા ત િસ ા ત છ ક જગતના પદાથ ાનમા િત બ બત થાય છ તથી ાન અ થઈ ય છ યા ધી અ તા ન હ મટ યા ધી ત ન હ થાય પર એમ નથી ાન વ છ આરસી સમાન છ તના ઉપર પદાથ ની છાયા પડ છ તથી યવહારથી કહ પડ છ ક અ ક રગનો

253

પદાથ ઝળકવાથી કાચ અ ક રગનો દખાય છ પણ વા તવમા છાયા પડવાથી કાચમા કાઈ પ રવતન થ નથી મનો તમ બની રહ છ 50

वःत चकिमह ना यवःतनो यन तन खल वःत वःत तत िन योऽयमपरो परःय कः क करोित ह ब हलठ न प 20 જગતના પદાથ પર પર અ યાપક છ (ચોપાઈ)

सकल वसत जगम असहाई वसत वसतस िमल न काई जीव वसत जान जग जती सोऊ िभ रह सब सती 51

શ દાથ ETHઅસહાઈ= વાધીન તી= ટલી

અથ ndashિન યનયથી જગતમા બધા પદાથ વાધીન છ કોઈ કોઈની અપ ા રાખતા નથી અન ન કોઈ પદાથ કોઈ પદાથમા મળ છ વા મા જગતના ટલા પદાથ છ તમન ણ છ પણ ત બધા તનાથી ભ રહ છ

ભાવાથ ndash યવહારનયથી જગતના યો એકબી ન મળ છ એકબી મા વશ કર છ અન એકબી ન અવકાશ આપ છ પણ િન યનયથી સવ િન િ ત

છ કોઈ કોઈન મળ નથી વના ણ ાનમા ત બધા અન અ ણ ાનમા યથાસભવ જગતના પદાથ િતભાિસત થાય છ પણ ાન તમન મળ નથી અન ન ત પદાથ ાનન મળ છ 51

य वःत क तऽ यवःतनः क चना प प रणािमनः ःवयम यावहा रक शव त मत ना यद ःत कमपीह िन यात 21

કમ કર અન ફળ ભોગવ એ વ િનજ વ પ નથી (દોહરા)

करम कर फल भोगव जीव अगयानी कोइ यह कथनी िववहारकी वसत सवरप न होइ 52

શ દાથ ETHકથની=ચચા વ =પદાથ

અથ ndashઅ ાની વ કમ કર છ અન ત ફળ ભોગવ છ આ કથન યવહારનય છ પદાથ િનજ વ પ નથી 52

254

श ि यिन पणा पतमतःत व सम पयतो नकि यगत चका ःत कम प ि या तर जातिचत ान यमवित य तदय श ःवभावोदयः क ि या तरच बनाकलिधयःत वा यव त जनाः 22

ાન અન યની ભ તા (કિવ )

जञयाकार गयानकी पिरणित प वह गयान जञय निह होइ जञयरप षट दरब िभ पद गयानरप आतम पद सोइ जान भदभाउ स िवचचछन गन लचछन समयिक ग जोइ मरख कह गयानमय आकित

गट कलक लख निह कोई 53 શ દાથ ETH ાન= ણ ય= ણવા યો ય પદાથ

અથ ndash ાનની પ રણિત યના આકાર થયા કર છ પણ ાન ય પ થઈ જ નથી છય ય ય છ અન ત આ માના િનજ વભાવ- ાનથી ભ છ ય- ાયકનો ભદભાવ ણ-લ ણથી ણ છ ત ભદિવ ાની સ ય ટ છ

વશિષક આદ અ ાની ાનમા આકારનો િવક પ જોઈન કહ છ ક ાનમા યની આ િત છ તથી ાન પ ટપણ અ થઈ ય છ લોકો આ અ તાન દખતા નથી

િવશષ ndash વ પદાથ ાયક છ ાન તનો ણ છ ત પોતાના ાન ણથી જગતના છય યોન ણ છ અન પોતાન પણ ણ છ તથી

જગતના સવ વ-અ વ પદાથન પોત આ મા ય છ અન આ મા વ-પરન ણવાથી ાયક છ ભાવ એ છ ક આ મા ય પણ છ ાયક પણ છ અન આ મા

િસવાય સવ પદાથ ય છ તથી યાર કોઈ ય પદાથ ાનમા િતભાિસત થાય છ યાર ાનની યાકાર પ રણિત થાય છ પણ ાન ાન જ રહ છ ય થઈ જ નથી અન ય ય જ રહ છ ાન થઈ જ નથી ન કોઈ કોઈમા મળ

255

છ યના ય કાળ ભાવ ચ ટય દા રહ છ અન ાયકના ય કાળ ભાવ ચ ટય દા રહ છ પર િવવક ય વશિષક આદ ાનમા યની આ િત જોઈન ાનમા અ તા ઠરાવ છ 53 તઓ કહ છ કmdash

ય અન ાન સબધમા અ ાનીઓનો હ (ચોપાઈ)

िमराकार जो कहाव सो आकार नाम कय पाव जञयाकार गयान जब ताई परन नािह तब ताई 54

શ દાથ ETHિનરાકાર=આકાર ર હત =આ મા ઈ ર સાકાર=આકાર સ હત રન ( ણ) = તાઈ= યા ધી

અથ ndash િનરાકાર છ ત સાકાર કવી ર ત થઈ શક તથી યા ધી ાન યાકાર રહ છ યા ધી ણ થઈ શક નથી 54

આ િવષયમા અ ાનીઓન સબોધન (ચોપાઈ)

जञयाकार मल मान नास करनकौ उि म ठान वसत सभाव िमट निह कय ही तात खद कर सठ य ही 55

શ દાથ ETHમલ=દોષ ઉ મ= ય ન કય હ =કોઈ કાર

અથ ndashવશિષક આદ ની યાકાર પ રણિતન દોષ માન છ અન તન મટાડવાનો ય ન કર છ યા કોઈ પણ ય ન વ નો વભાવ મટ શકતો નથી તથી ત ખ િનરથક જ ક ટ કર છ 55

વળ Ntilde(દોહરા)

मढ़ मरम जान नह गह एकत कपकष सयादवाद सरवग न मान दकष तकष 56

256

અથ ETHઅ ાનીઓ પદાથ વા તિવકપ ણતા નથી અન એકા ત ટવ પકડ છ યા ાદ પદાથના સવ ગોના ાતા છ અન પદાથના સવ ધમ ન સા ા માન છ

ભાવાથ ETH યા ાદ ાનની િનરાકાર અન સાકાર બ પ રણિતન માન છ સાકાર તો તથી ક ાનની યાકાર પ રણિત થાય છ અન િનરાકાર એટલા માટ ક ાનમા યજિનત કોઈ િવકાર થતો નથી 56

યા ાદ સ ય ટની શસા (દોહરા)

स दरब अनभौ कर स ि ि घटमािह तात समिकतवत नर सहज उछदक नािह 57

શ દાથ ETHઘટ= દય ઉછદક=લોપ કરનાર

અથ ndashસ ય ટ વ યનો અ ભવ કર છ અન વ ણવાથી દયમા ટ રાખ છ તથી તઓ સાહ જક વભાવનો લોપ કરતા

નથી અભ ાય એ છ ક યાકાર થ એ ાનનો સહજ વભાવ છ તથી સ ય ટ વના વભાવનો લોપ કરતા નથી 57

श ि यःवरसभवना क ःवभावःय शष- म यि य भवित य द वा तःय क ःया सवभावः यो ःना प ःनपयित भव नव तःया ःत भिम- ान य कलयित सदा यमःया ःत नव 23

ાન યમા અ યાપક છ એ ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस चद िकरिन गिट भिम सत कर भिमसी न दीस सदा जोितसी रहित ह तस गयान सकित कास हय उपादय जञयाकार दीस प न जञयक गहित ह स वसत स परजाइरप पिरनव स ा परवान माह ढाह न ढहित ह

257

सो तौ औररप कबह न होइ सरवथा िनहच अनािद िजनवानी य कहित ह 58

શ દાથ ETH ગ ટ=ઉદય થઈન િમ=ધરતી જોિતસી= કરણ પ કાસ= કાિશત કર સ ા પરવાન=પોતાના ાવગાહ માણ ઢાહ=િવચલત

કરવાથી ન ઢહિત હ= િવચલત થતી નથી કબ =કદ પણ સવથા=બધી હાલતમા

અથ ndash વી ર ત ચ ના કરણો કાિશત થઈન ધરતીન સફદ કર નાખ છ પણ ધરતી પ થઈ જતા નથીmdash યોિત પ જ રહ છ તવી જ ર ત ાનશ ત હય-ઉપાદય પ ય પદાથ ન કાિશત કર છ પણ ય પ થઈ જતી નથી વ પયાય પ પ રણમન કર છ અન િનજસ ા માણ રહ છ ત કદ પણ

કોઈ પણ હાલતમા અ ય પ થતી નથી એ વાત િનિ ત છ અન અના દકાળની જનવાણી એમ કહ રહ છ 58

राग ष यमदयत तावदत न यावत ान ान भवित न पनब धता याित बो यम ान ान भवत त दद य कता ानभाव

भावाभावौ भवित ितरयन यन पणःवभावः 24 આ મપદાથ યથાથ વ પ (સવયા તવીસા)

राग िवरोध उद जबल तबल यह दीव मषा मग धाव गयान जगयौ जब चतनकौ तब कमर दसा पर रप कहाव कमर िवलिछ कर अनभौ तहा मोह िमथयात वश न पाव मोह गय उपज सख कवल िस भयौ जगमािह न आव 59

શ દાથ ETHિવરોધ= ષ ષા મગ=િમ યામાગ ધાવ=દોડ છ

258

અથ ndash યા ધી આ વન િમ યા ાનનો ઉદય રહ છ યા ધી ત રાગ- ષમા વત છ પર યાર તન ાનનો ઉદય થઈ ય છ યાર ત કમપ રણિતન પોતાનાથી ભ ગણ છ અન યાર કમપ રણિત તથા આ મપ રણિત થ રપણ કર ન આ મ-અ ભવ કર છ યાર િમ યામોહનીયન થાન મળ નથી અન મોહ ણપણ ન ટ થતા કવળ ાન તથા અનત ખ ગટ થાય છ થી િસ પદની ા ત થાય છ અન પછ જ મ-મરણ પ સસારમા આવ પડ નથી 59

राग षा वह ह भवित ानम ानभावात तौ वःत व ण हत शा यमानौ न क चत स य ः पयत ततःत व या ःफट तौ ान योित वलित सहज यन पणाचलािचः 25 પરમા મપદની ા તનો માગ (છ પા છદ)

जीव करम सजोग सहज िमथयातरप धर राग दोष परनित भाव जान न आप पर तम िमथयात िमिट गयौ हवो समिकत उदोत सिस राग दोष कछ वसत नािह िछन मािह गय निस अनभौ अभयास सख रािस रिम भयौ िनपन तारन तरन परन कास िनहचल िनरिख बानारिस वदत चरन 60

શ દાથ ndashઉદોત=ઉદય સિસ=શિશ (ચ મા) િન ન= ણ ાતા તરન તારન=સસાર સાગરથી વય તરનાર અન બી ઓન તારનાર

અથ ndash વા માનો અના દકાળથી કમ ની સાથ સબધ છ તથી ત સહજ જ િમ યાભાવન ા ત થાય છ અન રાગ- ષ પ રણિતન કારણ વ-પર વ પન ણતો નથી પણ િમ યા વ પ ધકારનો નાશ અન સ ય વશિશનો ઉદય થતા

રાગ- ષ અ ત વ રહ નથી- ણવારમા નાશ પામી ય છ થી આ મઅ ભવના અ યાસ પ ખમા લીન થઈન તારણતરણ ણ પરમા મા થાય

259

છ એવા ણ પરમા માના િન ય- વ પ અવલોકન કર ન પ બનારસીદાસ ચરણવદના કર છ 60

राग षो पादक त व या ना य ि य वीआयत क चना प सवि यो प र त का ःत य ा य त ःवःवभावन यःमात 26

રાગ- ષ કારણ િમ યા વ છ (સવયા એક ીસા)

कोऊ िसषय कह सवामी राग दोष पिरनाम ताकौ मल रक कहह तम कौन ह पगगल करम जोग कध इिन िनकौ भोग कध धन कध पिरजन कध भौन ह

गर कह छह दवर अपन अपन रप सबिनकौ सदा असहाई पिरनौन ह कोऊ दरब काहकौ न रक कदािच तात राग दोष मोह मषा मिदरा अचौन ह 61

શ દાથ ETH લ=અસલી રક= રણા કરનાર પ રજન=ઘરના માણસો ભૌન (ભવન)=મકાન પ રનૌન=પ રણમન મ દરા=શરાબ અચૌન(અચવન)

=પી ત

અથ ndashિશ ય કર છ ક હ વામી રાગ- ષ પ રણામો ય કારણ છ પૌ લક કમ છ ક ઈ યોના ભોગ છ ક ઘન છ ક ઘરના માણસો છ ક ઘર છ ત આપ કહો યા ી સમાધાન કર છ ક છય ય પોતપોતાના વ પમા સદા િન િ ત પ રણમન કર છ કોઈ એક ય કોઈ યની પ રણિતન કદ પણ રક થ નથી માટ રાગ- ષ ળ કારણ મોહ િમ યા વ મ દરાપાન છ

य दह भवित राग षदोषसितः कतरद प परषा दषण ना ःत तऽ ःवयमयपराधी तऽ सप यबोधो भवत व दतमःत या वबोधोऽ ःम बोधः 27 અ ાનીઓના િવચારમા રાગ- ષ કારણ (દોહરા)

260

कोऊ मरख य कह राग दोष पिरनाम पगगलकी जोरावरी वरत आतमराम 62 जय जय पगगल बल कर धिरधिर कमरज भष रागदोषकौ पिरनमन तय तय होइ िवशष 63

શ દાથ ETHપ રનામ=ભાવ જોરાવર =જબરદ તી ભષ(વષ) = પ િવશષ=વધાર

અથ ndashકોઈ કોઈ ખ એમ કહ છ ક આ મામા રાગ- ષભાવ લની જબરદ તીથી થાય છ 62 તઓ કહ છ ક લ કમ પ પ રણમનના ઉદયમા મ મ જોર કર છ તમ તમ અિતશયપણ રાગ- ષ પ રણામ થાય છ 63

અ ાનીઓન સ યમાગનો ઉપદશ (દોહરા)

इिहिविध जो िवपरीत पख गह स ह कोइ सो नर राग िवरोधसौ कबह िभ न होइ 64

रागज मिन िनिम ता परि यमव कलय त य त त उ र त न ह मोहवा हनी श बोध वधरा धब यः 28 पणका यतश बोधम हमा बोधा न बो यादय याया काम प व बया तत इतो द पः काया दव त ःत ःथितबोधब धिधषणा एत कम ािननो राग षमयीभव त सहजा म च यदासीनताम 29

सगर कह कह जगम रह पगगल सग सदीव सहज स पिरनिमकौ औसर लह न जीव 65 तात िचदभाविन िवष समरथ चतन राउ राग िवरोध िमथयातम समिकतम िसव भाउ 66

શ દાથ ETHિવપર ત પખ=ઉલટ હઠ પ રણામ=ભાવ ઔસર=તક ચ ાવિન િવષ=ચત યભાવોમા અ દશામા રાગ- ષ ાનાવરણીય આદ અન દશામા ણ ાન ણ આનદ આદ સમરથ (સમથ)=બળવાન ચતન

261

રાઉ=ચત ય રા િસવ ભાઉ=મો ના ભાવ- ણ ાન ણ દશન ણ આનદ સ યક વ િસ વ આદ

અથ ndash ી કહ છ ક કોઈ આ ર ત ઉલટ હઠ પકડ ન ાન કર છ તઓ કદ પણ રાગ- ષ-મોહથી ટ શકતા નથી 64 અન જો જગતમા વોન લ સાથ હમશા જ સબધ રહ તો તન ભાવોની ા તનો કોઈ પણ અવસર

નથીmdashઅથા ત થઈ જ શકતો નથી 65 તથી ચત યભાવ ઉપ વવામા ચત યરા જ સમથ છ િમ યા વની દશામા રાગ- ષભાવ ઉપ છ અન સ ય વદશામા િશવભાવ અથા ાન દશન ખ આદ ઊપ છ 66

ાન માહા ય (દોહરા)

जय दीपक रजनी सम चह िदिस कर उदोत गट घटपटरपम घटपटरप न होत 67

तय सगयान जान सकल जञय वसतकौ ममर जञयाकित पिरनव प तज न आतम-धमर 68 गयानधमर अिवचल सदा गह िवकार न कोइ राग िवरोध िवमोहमय कबह भिल न होइ 69 ऐसी मिहमा गयानकी िनहच ह घट मािह मरख िमथयाि ि स सहज िवलोक नािह 70

અથ ETH વી ર ત રા દ પક ચાર તરફ કાશ પહ ચાડ છ અન ઘટ પટ પદાથ ન કાિશત કર છ પણ ઘટ-પટ પ થઈ જતો નથી 67 તવી જ ર ત ાન સવ ય પદાથ ન ણ છ અન યાકાર પ રણમન કર છ તોપણ પોતાના િનજ વભાવન છોડ નથી 68 ાનનો ણવાનો વભાવ સદા અચળ રહ છ તમા કદ કોઈ પણ કારનો િવકાર થતો નથી અન ન ત કદ લથી પણ રાગ-ષ-મોહ પ થાય છ 69 િન યનયથી આ મામા ાનનો એવો મ હમા છ પર અ ાની િમ યા ટ આ મ વ પ તરફ દખતા પણ નથી 70

અ ાની વ પર યમા જ લીન રહ છ (દોહરા)

262

पर सभावम मगन हव ठान राग िवरोध धर पिर ह धारना कर न आतम सोध 71

શ દાથ ETHપર ભાવ=આ મ વભાવ િવનાના સવ અચતન ભાવ ઠાન=કર રાગ િવરોધ=રાગ- ષ સોધ=ખોજ

અથ ndashઅ ાની વ પર યોમા મ ત રહ છ રાગ- ષ કર છ અન પ ર હની ઈ છા કર છ પર આ મ વભાવની ખોજ કરતા નથી 71

અ ાનીન મિત અન ાનીન મિત ઊપ છ (ચોપાઈ)

मरखक घट दरमित भासी पिडत िहय समित परगासी दरमित किबजा करम कमाव समित रािधका राम रमाव 72

(દોહરા)

किबजा कारी कबरी कर जगतम खद अलख अराध रािधका जान िनज पर भद 73

અથ ETH ખના દયમા મિત ઉ પ થાય છ અન ાનીઓના દયમા મિતનો કાશ રહ છ સમાન છ નવા કમ નો બધ કર છ અન રાિધકા છ આ મરામમા રમણ કરાવ છ 72 કાળ બડ

સમાન છ સસારમા સતાપ ઉપ વ છ અન રાિધકા સમાન છ િનજઆ માની ઉપાસના કરાવ છ તથા વપરનો ભદ ણ છ 73

1 હ ધમમા દવી-ભાગવત આદ થો કથન છ ક કસની દાસી હતી ત શર ર પ કા તહ ન હ રા ી ણચ પોતાની ી રાિધકાથી અલગ થઈન તનામા ફસાઈ ગયા હતા રાિધકાએ ઘણા ય નો કરતા તઓ સ માગ આ યા ત અહ ટાત મા લી છ

મિત અન ની સમાનતા (સવયા)

किटल करप अग लगी ह पराय सग अिपनौ वान किर आपही िबकाई ह गह गित अधकीसी सकित कबधकीसी

263

बधकौ बढ़ाउ कर धधहीम धाई ह राडकीसी रीत िलय माडकीसी मतवारी साड जय सछद डोल भाडकीसी जाई ह घरको न जान भद कर पराधीन खद यात दरबि दासी कबजा कहाई ह 74

શ દાથ ETH ટલ=કપટ પરાય=બી ના સગ=સાથ કબધ=એક રા સ નામ માડ(મ ડ) =શરાબ છદ= વત ઈ=પદા થઈ યાત=એથી

અથ ndash માયાનો ઉદય રહતા થાય છ તથી ત ટલા છ અન માયાચા રણી હતી તણ બી ના પિતન વશ કર રા યો હતો જગતન અણગમતી લાગ છ તથી પા છ કાળ કા તહ ન જ હતી તથી પા હતી પર યોન અપનાવ છ બી ના પિત સાથ સબધ રાખતી હતી તથી બ યભચા રણી થઈ પોતાની અ તાથી િવષયોન આધીન થાય છ તથી વચાઈ ગયલા વી છ પરવશ પડ હતી તથી બી ના હાથ વચાઈ જ ગઈ હતી ન અથવા ન પોતા ભ mdash દખા નથી તથી બ ની દશા ધળા વી થઈ પરપદાથ મા અહ કરવામા સમથ છ પણ ણન કબ મા રાખવા માટ સમથ હતી તથી બ કબધ સમાન બળવાન છ બ કમ નો બધ વધાર છ બ ની િ ઉપ વ તરફ રહ છ પોતાના પિત આ મા તરફ જોતી નથી પણ પોતાના પિત તરફ જોતી ન હતી તથી બ ની રાડ વી ર ત છ બ ય શરાબી સમાન પાગલ થઈ રહ છ મા કોઈ ધાિમક િનમય આદ બધન નથી પણ પોતાના પિત આદની આ ામા રહતી નહોતી તથી બ સાઢ સમાન વત છ બ ભાડની સતિત સમાન િનલ જ છ પોતાના આ મ પ ઘરનો મમ ણતી નથી પણ રાચારમા રત રહતી હતી ઘરની દશા જોતી ન હતી કમન આધીન છ પરપિતન આધીન તથી બ પરાધીનતાના લશમા છ આ ર ત ન દાસીની ઉપમા આપી છ 74

યભચા રણી ીઓ પોતાના મોઢ પોતાના શર ર ય કર છNtildeઅથા પોતા અ ય શીલ વચી દ છ આ વાત યાનમા રાખીન કિવએ ક છ ક Ocircઅ નો વાન ક ર આ હ બકાઈ હOtildelowast

264

આ પણ હ Ntildeધમશા ો ટાત લી છ ક કબધ વ જ મમા ગધવ હતો તણ વાસા ઋિષન ગીત સભળા પણ તઓ કાઈ સ ન થયા યાર તણ િનની મ કર કર તથી વાસાએ ોધ ભરાઈન ાપ આ યો ક રા સ થઈ બસ પછ થાય ત રા સ થઈ ગયો તન એક એક યોજનના હાથ હતા અન ત બ જ બળવાન

હતો ત પોતાના હાથથી એક યોજન રના વોન ખાઈ જતો હતો અન બ ઉપ વ કરતો હતો તથી ઈ તન વ મા તથી ત મા તના જ પટમા સી ગ પણ ત ાપના કારણ મય ન હ યારથી ત નામ કબધ પડ એક દવસ વનમા ફરતા રામ-લ મણ બ ભાઈ એના સપાટામા આવી ગયા અન તમન પણ ખાવાની તણ ઇ છા કર યાર રામચ એ તના હાથ કાપી ના યા અન તન વગમા પહ ચાડ દ ધો

દાસી=િવવાહ-િવિધ િવના જ ધમિવ રાખલી ી

સાથ રાિધકાની લના (સવયા એક ીસા)

रपकी रसीली म कलफकी कीली सील सधाक सम झीली सीली सखदाई ह

ाची गयानभानकी अजाची ह िनदानकी सराची िनरवाची ढौर साची ठकराई ह धामकी खबरदािर रामकी रमनहािर राधा रस-पथिनक थिनम गाई ह सतनकी मानी िनरबानी नरकी िनसानी यात सदबि रानी रािधका कहाई ह 75

શ દાથ ETH લફ=તા ક લી=ચાવી ઝીલી= નાન કરલી સીલી=ભ યલી ાચી= વ દશા અ ચી=ન માગનાર િનદાન=આગામી િવષયોની અભલાષા

િનરવાચી (િનરવા ય) =વચન-અગોચર ઠ રાઈ= વામીપ ધામ=ઘર રમનહા ર=મોજ કરનાર રસ-પથિનક થિનમ=રસ-માગના શા ોમા િનરબાની=ગભીર રક િનસાની=સૌ દય ચ

અથ ndash આ મ વ પમા સરસ છ રાિધકા પણ પવતી છ અ ાન તા ખોલવાની ચાવી છ રાિધકા પણ પોતાના પિતન ભ-સમિત આપ છ અન રાિધકા શીલ પી ધાના સ મા નાન કરલી છ બ શા ત વભાવવાળ ખ આપનાર છ ાન પી યનો ઉદય કરવામા બ વ દશા સમાન છ આગામી િવષયભોગોની વાછા ર હત છ રાિધકા પણ આગામી ભોગોની યાચના કરતી નથી આ મ વ પમા સાર ર ત રાચ છ રાિધકા પણ પિત મમા લાગ છ અન રાિધકા રાણી બ ના થાનનો

265

મ હમા વચન-અગોચર અથા મહાન છ આ મા ઉપર સા વાિમ વ છ રાિધકાની પણ પોતાના ઘર ઉપર મા લક છ પોતાના ઘર અથા આ માની સાવધાની રાખ છ રાિધકા પણ ઘરમી દખરખ રાખ છ પોતાના આ મરામમા રમણ કર છ રાિધકા પોતાના પિત ણની સાથ રમણ કર છ નો મ હમા અ યા મરસના થોમા વખાણવામા આ યો છ અન રાિધકાનો

મ હમા ગારરસ આદ થોમા કહવામા આ યો છ સા જનો ારા આદરણીય છ રાિધકા ાનીઓ ારા મા ય છ અન રાિધકા બ ોભર હત અથા ગભીર છ શોભાસપ છ રાિધકા પણ કા તવાન છ આ ર ત ન રાિધકા રાનીની ઉપમા આપવામા આવી છ 75

મિત અન મિત કાય (દોહરા)

वह किबजा वह रािधका दोऊ गित मितवान वह अिधकारिन करमकी वह िववककी खािन 76

અથ ETH છ રાિધકા છ સસારમા મણ કરાવનાર છ અન િવવકવાળ છ કમબધન યો ય છ અન વ-પર િવવકની ખાણ છ 76

યકમ ભાવકમ અન િવવકનો િનણય (દોહરા)

दरबकरम पगगल दसा भावकरम मित व जो सगयानकौ पिरनमन सो िववक गर च 77

શ દાથ ETHદરબકમ ( યકમ) = ાનાવરણીય આદ ભાવકમ=રાગ- ષ આદ મિત વ =આ માનો િવભાવ ચ =મોટો સ હ

અથ ndash ાનાવરણીય આદ યકમ લની પયાયો છ રાગ- ષ આદ ભાવકમ આ માના િવભાવ છ અન વ-પર િવવકની પ રણિત ાનનો મોટો સ હ છ 77

કમના ઉદય ઉપર ચોપાટ ટાત (કિવ )

266

जस नर िखलार चौपिरकौ लाभ िवचािर कर िचतचाउ धर सवािर सािर बिधबलस पासा जो कछ पर स दाउ तस जगत जीव सवारथकौ किर उि म िचतव उपाउ िलखयौ ललाट होई सोई फल करम च कौ यही सभाउ 78

શ દાથ ETHચતચાઉ=ઉ સાહ સા ર=સોગઠ ઉપાઉ(ઉપાય) = ય ન લ યૌ લલાટ=કપાળ લ હોય ત- ાર ધ

અથ ndash વી ર ત ચોપાટ રમનારો મનમા તવાનો ઉ સાહ રાખીન પોતાની ના બળ સભાળ વક બરાબર ર ત સોગઠ ગોઠવ છ પણ દાવ તો પાસાન આધીન છ તવી જ ર ત જગતના વ પોતાના યોજનની િસ માટ ય ન િવચાર છ પણ વો કમનો ઉદય હોય ત જ થાય છ કમપ રણિતની

એવી જ ર ત છ ઉદયાવળ મા આવ કમ ફળ આ યા િવના અટક નથી 78

િવવક-ચ ના વભાવ ઉપર શતરજ ટાત (કિવ )

जस नर िखलार सतरजकौ समझ सब सतरजकी घात चल चाल िनरख दोऊ दल म हरा िगन िवचार मात तस साध िनपन िसवपथम लचछन लख तज उतपात साध गन िचतव अभयपद यह सिववक च की बात 79

શ દાથ ETHઘાત=દાવ પચ િનરખ= એ મ હરા=હાથી ઘોડા વગર માત=ચાલ બધ કરવી-હરાવ

267

અથ ndash વી ર ત શતરજનો ખલાડ શતરજના સવ દાવ-પચ સમ છ અન બ દળ ઉપર નજર રાખીન ચાલ છ અથવા હાથી ઘોડા વ ર યાદા આદની ચાલ યાનમા રાખતો થકો તવાનો િવચાર કર છ તવી જ ર ત મો માગમા વીણ ાની ષ વ પની ઓળખાણ કર છ અન બાધક કારણોથી બચ છ ત આ મ ણોન િનમળ કર છ અન વ અથા િનભયપદ ચતવન કર છ આ ાનપ રણિતના હાલ છ 79

राग ष वभावम महसो िन य ःवभावःपशः पवागािमसमःतकम वकला िभ नाःतदा वोदयात दरा ढच रऽवभवबला च च चदिचमयी व द त ःवरसािभ भवना ानःय सचतना 30 મિત અન મિત રાિધકા કાય (દોહરા)

सतरग खल रािधका किबजा खल सािर याक िनिसिदन जीतवौ वाक िनिसिदन हािर 80 जाक उर किबजा बस सोई अलख अजान जाक िहरद रािधका सो बध समयकवान 81

શ દાથ ETHિનિસ દન=સદા સા ર=ચોપાટ અલખ= દખાય ન હ ત આ મા

અથ ndashરાિધકા અથા શતરજ ખલ છ તથી તની સદા ત રહ છ અન અથા ચોપાટ રમ છ તથી તની હમશા હાર રહ છ 80 ના દયમા અથા નો વાસ છ ત વ અ ાની છ અન ના દયમા રાિધકા અથા છ ત ાની સ ય ટ છ 81

ભાવાથ ndashઅ ાની વ કમચ ઉપર ચાલ છ તથી હાર છmdashઅથા સસારમા ભટક છ અન પ ડતો િવવક વક ચાલ છ તથી િવજય પામ છ અથા ત થાય છ

યા ાન છ યા ચા ર છ (સવયા એક ીસા)

जहा स गयानकी कला उदोत दीस तहा स ता वान स चािरतकौ अस ह

268

ता कारन गयानी सब जान जञय वसत ममर वराग िवलास धमर वाकौ सरवस ह राग दोष मोहकी दसास िभ रह यात सवरथा ि काल कमर जालकौ िवधस ह िनरपािध आतम समािधम िबराज तात किहए गट परन परम हस ह 82

શ દાથ ETHસરવસ (સવ વ) = ણ સપિ ન ય વ મમ= યાગવા યો ય અન હણ કરવા યો ય પદાથ ન ણ છ

અથ ndash યા ાનની કળાનો કાશ દખાય છ યા ત માણ ચા ર નો શ રહ છ તથી ાની વ સવ હયmdashઉપાદયન સમ છ તમ સવ વ વરા યભાવ જ રહ છ તઓ રાગ- ષ-મોહથી ભ રહ છ તથી તમના પહલાના બાધલા કમ ખર છ અન વતમાન અન ભિવ યમા કમબધ થતો નથી તઓ આ માની ભાવનામા થર થાય છ તથી સા ા ણ પરમા મા જ છ 82

ानःय सचतनयव िन य काशत ानमतीव श अ ानसचतनया त धावन बोधःय श िन ण ब धः 31

વળ Ntilde(દોહરા)

गयायक भाव जहा तहा स चरणकी चाल तात गयान िवराग िमिल िसव साध समकाल 83

શ દાથ ETH ાયકભાવ=આ મ વ પ ાન ચરન=ચા ર સમકાલ=એક જ સમયમા

અથ ndash યા ાનભાવ છ યા ચા ર રહ છ તથી ાન અન વરા ય એકસાથ મળ ન મો સાધ છ 83

ાન અન ચા ર ઉપર પાગળા અન ધળા ટાત (દોહરા)

जथा अधक कधपर चढ़ पग नर कोइ वाक दग वाक चरन ह िह पिथक िमिल दोइ 84

269

जहा गयान िकिरया िमल तहा मोख-मग सोइ वह जान पदकौ मरम वह पदम िथर होइ 85

શ દાથ ETHપ =લગડો વાક=તના ગ= ખ ચરન=પગ પિથક=ર ત ચાલનાર યા=ચા ર પદકૌ મરમ=આ મા વ પ પદમ િથર હોઈ=આ મામા થર થાય

અથ ndash વી ર ત કોઈ લગડો મ ય ધળાના ખભા ઉપર બસ તો લગડાની ખો અન ધળાના પગના સહકારથી બ ગમન થાય છ 84 તવી જ ર ત યા ાન અન ચા ર ની એકતા છ યા મો માગ છ ાન અન આ મા વ પ ણ છ અન ચા ર આ મામા થર થાય છ 85

ાન અન યાની પ રણિત (દોહરા)

गयान जीवकी सजगता करम जीवकी भल गयान मोख अकर ह करम जगतकौ मल 86 गयान चतनाक जग गट कवलराम कमर चतनाम बस कमरबध पिरनाम 87

OcircસહજગિતOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHસજગતા=સાવધાની ર=છોડ કવલરામ=આ મા વ પ કમચતના= ાનર હત ભાવ પ રનામ=ભાવ

અથ ndash ાન વની સાવધાનતા છ અન ભા ભ પ રણિત તન લાવ છ ાન મો ઉ પાદક છ અન કમ જ મ-મરણ પ સસાર કારણ છ 86 ાનચતનાનો ઉદય થવાથી પરમા મા ગટ થાય છ અન ભા ભ

પ રણિતથી બધ યો ય ભાવ ઉ પ થાય છ 87

કમ અન ાનનો ભ ભ ભાવ (ચોપાઈ)

जबलग गयान चतना नयारी तबलग जीव िवकल ससारी जब घट गयान चतना जागी तब समिकती सहज वरागी 88

270

िस समान रप िनज जान पर सजोग भाव परमान स ातम अनभौ अभयास ि िवध कमरकी ममता नास 89

Ocirc ર Otilde એવો પણ પાઠ આવ છ

कतका रतानमनन काल वषय मनोवचकायः प र य कम सव परम नक यमवल ब 32

1 यदहमकाष यदहमचीकर य कव तम य य सम व ािसष मनसा च वाचा च कायन च त म या म द कतिमित

શ દાથ ETH યા ધી ાનચતના પોતાથી ભ છ અથા ાન-ચતનાનો ઉદય થયો નથી યા ધી વ ઃખી અન સસાર રહ છ અન યાર દયમા ાનચતના ગ છ યાર ત પોતાની મળ જ ાની વરાગી થાય છ 88 ત

પોતા વ પ િસ સમાન ણ છ અન પરના િનિમ ઉ પ ભાવોન પર-વ પ માન છ ત આ માના અ ભવનો અ યાસ કર છ અન ભાવકમ યકમ તથા નોકમન પોતાના માનતો નથી 89

ાનીની આલોચના (દોહરા)

गयानवत अपनी कथा कह आपस आप म िमथयात दसा िवष कीन बहिविध पाप 90

અથ ETH ાની વ પોતાની કથા પોતાન કહ છ ક મ િમ યા વની દશામા અનક કારના પાપ કયા 90

मोहा दहमकाष समःतम प कम त ितब य आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना व 33

વળ Ntilde(સવયા એક ીસા)

िहरद हमार महा मोहकी िवकलताई तात हम करना न कीनी जीवघातकी आप पाप कीन ओरिनक उपदस दीन हती अनमोदना हमार याही बातकी

271

मन वच कायाम मगन हव कमाय कमर धाय मजालम कहाय हम पातकी गयानक उदय भए हमारी दसा ऐसी भई जस भान भासत अवसथा होत ातकी 91

અથ ETHઅમારા દયમા મહામોહ-જિનત મ હતો તથી અમ વો પર દયા ન કર અમ પોત પાપ કયા બી ઓન પાપનો ઉપદશ આ યો અન કોઈન પાપ કરતા જોયા તો ત સમથન ક મન વચન કાયાની િ ના િનજ વમા મ ન થઈન કમબધ કયા અન મ ળમા ભટક ન અમ પાપી કહવાયા પર ાનનો ઉદય થવાથી અમાર એવી અવ થા થઈ ગઈ વી યનો ઉદય થવાથી ભાતની થાય છNtildeઅથા કાશ ફલાઈ ય અન ધકાર ન ટ થઈ ય છ

91

ાનનો ઉદય થતા અ ાનદશા ર થઈ ય છ (સવયા એક ીસા)

गयानभन भासत वान गयानवान कह करना-िनधान अमलान मरौ रप ह कालस अतीत कमरजालस अजीत जोग- जालस अभीत जाकी मिहमा अनप ह मोहकौ िवलास यह जगतकौ वास म तौ जगतस स पाप प अध कप ह पाप िकिन िकयौ कौन कर किरह स कौन ि याकौ िवचार सिपनकी दौर धप ह 92

શ દાથ ETHઅભીત= િનભય કિન=કોણ િપન= વ ન

અથ ndash ાન યનો ઉદય થતા જ ાની એમ િવચાર છ ક મા વ પ ક ણામય અન િનમળ છ તનામા ની પહ ચ નથી ત કમ-પ રણિતન તી લ છ ત યોગ-સ હથી િનભય છ તનો મ હમા અપરપાર છ આ જગતની જ ળ મોહજિનત છ તો સસાર અથા જ મ-મરણથી ર હત અન ભા ભ િ

272

ધ- પ સમાન છ કોણ પાપ કયા પાપ કોણ કર છ પાપ કોણ કરશ આ તની યાનો િવચાર ાનીન વ નની મ િમ યા દખાય છ

એ ણ છ ક મન વચન કાયાના યોગ લના છ મારા વ પન બગાડ શકતા નથી

न करोिम न कारयािम न कव तम य य समनजानािम मनसा च वाचा च कायन चित

કમ- પચ િમ યા છ (દોહરા)

म कीन म य कर अब यह मरौ काम मन वच कायाम बस ए िमथया पिरनाम 93 मनवचकाया करमफल करम-दसा जड़ अग दरिबत पगगल िपडमय भािवत भरम तरग 94 तात आतम धरमस करम सभाउ अपठ कौन कराव कौ कर कोसल ह सब झठ 95

શ દાથ ETHઅ ઠ=અ ણ કોસલ(કૌશલ) =ચ રાઈ

અથ ndashમ આ ક હવ આમ કર શ આ મા કાય છ આ સવ િમ યાભાવ મન-વચન-કાયામા િનવાસ કર છ 93 મન-વચન-કાયા કમ-જિનત છ કમ-પ રણિત જડ છ યકમ લના િપડ છ અન ભાવકમ અ ાનની લહર છ 94 આ માથી કમ વભાવ િવપર ત છ તથી કમ કોણ કરાવ કોણ કર આ બધી ચ રાઈ િમ યા છ 95

मोह वलास वज मतिमदमदय कम सकलमालो य आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना व 34

न क रयािम न कारिययािम न कव तम य य समन ाःयािम मनसा च वाचा च कायन चित

આ કારના ઉપર ણ ઠકાણ સ ત ગ આપવામા આ યા છ આ ગ બ ત િતઓમા નથી પણ ઇડરની િતમાથી ઉપલ ધ થયલ છ આ ગ ોના અથ સાથ કિવતાના અથનો બરાબર મળ થતો નથી ઇડરની િતમા ાકથી ઉ ત કરવામા આવલ છ એમ લાગ છ

મો માગમા યાનો િનષધ (દોહરા)

करनी िहत हरनी सदा मकित िवतरनी नािह गनी बध-प ित िवष सनी महादखमािह 96

273

શ દાથ ETH યા આ મા અ હત કરનાર છ મો આપનાર નથી તથી યાની ગણતર બધ-પ િતમા કરવામા આવી છ એ મહા ઃખથી લ ત છ 96

યાની િનદા (સવયા એક ીસા)

करनीकी धरनीम महा मोह राजा बस करनी अगयान भाव रािकसकी परी ह करनी करम काया पगगलकी ितछाया करनी गट माया िमसरीकी छरी ह करनीक जालम उरिझ र ौ िचदानद करनीकी वोट गयानभान दित दरी ह आचारज कह करनीस िववहारी जीव करनी सदव िनहच सरप बरी ह 97

શ દાથ ETHરા કસ=રા સ વોટ (ઓટ) =આડ ર હ= પાયલી છ

અથ ndash યાની િમ ઉપર મોહ મહારા નો િનવાસ છ યા અ ાનભાવ પ રા સ નગર છ યા કમ અન શર ર આદ લોની િત છ યા સા ા માયા પ સાકર લપટલી છર છ યાની જ ળમા આ મા ફસાઈ

ગયો છ યાની આડ ાન- યના કાશન પાવી દ છ ી કહ છ ક યાથી વ કમનો કતા થાય છ િન ય વ પથી ઓ તો યા સદવ ઃખદાયક છ 97

यार याय भ वय कम समःत िनरःतस मोहः आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना वत 35 समःतिम यवमपाःय कम ऽकािलक श नयावल बी वलीनमोहो र हत वकार माऽमा मानमथावल ब 36

ાનીઓનો િવચાર (ચોપાઈ)

मषा मोहकी परनित फली तात करम चतना मली गयान होत हम समझी ऐती जीव सदीव िभ परसती 98

274

(દોહા)

जीव अनािद सरप मम करम रिहत िनरपािध अिवनासी असरन सदा सखमय िस समािध 99

અથ ETHપહલા ઠા મોહનો ઉદય ફલાઈ ર ો હતો તનાથી માર ચતના કમસ હત હોવાથી મલન થઈ રહ હતી હવ ાનનો ઉદય થવાથી અમ સમ ગયા ક આ મા સદા પરપ રણિતથી ભ છ 98 અમા વ પ ચત ય છ અના દ છ કમર હત છ છ અિવનાશી છ વાધીન છ િનિવક પ અન િસ સમાન ખમય છ 99

वगल त कम वषत फलािन मम भ म तरणव सचतयऽहमचल चत या मानमा मानम 27

વળ mdash(ચોપાઈ)

म ि काल करनीस नयारा िचदिवलास पद जग उजयारा राग िवरोध मोह मम नाही मरौ अवलबन मझमाही 100

અથ ETH સદવ કમથી ભ મારો ચત ય પદાથ જગતનો કાશક છ રાગ- ષ-મોહ મારા નથી મા વ પ મારામા જ છ 100

જો ાન ઢકાઈ ય તો સમ ત સસાર ધકારમય જ છ

(સવયા તવીસા)

समयकवत कह अपन गन म िनत राग िवरोधस रीतौ म करतित कर िनरवछक मोिह िवष रस लागत तीतौ स सचतनकौ अनभौ किर म जग मोह महा भट जीतौ

275

मोख समीप भयौ अब मोकह काल अनत इही िविध बीतौ 101

શ દાથ ETHર તૌ=ર હત મો હ=મન તીતૌ (િત ત) =તીખો

અથ ndashસ ય ટ વ પોતા વ પ િવચાર છ ક સદા રાગ- ષ-મોહથી ર હત લૌ કક યાઓ ઇ છા િવના ક મન િવષયરસ તીખો લાગ છ મ જગતમા આ માનો અ ભવ કર ન મોહ પી મહાયો ાન યો છ મો ત ન માર સમીપ થયો છ હવ મારો અનતકાળ આ જ ર ત પસાર થાવ 101

िनःशषकमफलस यसना मनव सव बया तर वहारिनव व ः चत यलआम भजतो भशमा मत व कालावलीयमचलःय वह वन ता 38

(દોહરા)

कह िवचचछन म र ौ सदा गयान रस रािच स ातम अनभितस खिलत न होह कदािच 102 पववकरम िवषतर भए उद भोग फलफल म इनको निह भोगता सहज होह िनरमल 103

શ દાથ ETHિવચ છન= ાની ષ રા ચ=રમણ ખલત= ટ

અથ ndash ાની વ િવચાર છ ક હમશા ાનરસમા રમણ ક અન આ મ-અ ભવથી કદ પણ ટતો નથી 102 વ ત કમ િવષ સમાન છ તમનો ઉદય ફળ- લ સમાન છ એમન ભોગવતો નથી તથી પોતાની મળ જ ન ટ થઈ જશ 103

यः पवभावकतकम वषिमाणा भ फलािन न खल ःवतः एव त ः आपातकालरमणीयमदकर य िनकमशममयमित दशा तर सः 39

વરા યનો મ હમા (દોહરા)

276

जो परवकत करम-फल रिचस भज नािह मगन रह आठ पहर स ातम पद मािह 104 सो बध करमदसा रिहत पाव मोख तरत भज परम समािध सख आगम काल अनत 105

શ દાથ ETH =ભોગવ આગત કાલ=આગામી કાળ

અથ ndash ાની વ વ મળવલા ભા ભ કમફળન અ રાગ વક ભોગવતા નથી અન હમશા આ મ-પદાથમા મ ત રહ છ ત તરત જ કમપ રણિતર હત મો પદન ા ત કર છ અન આગામી કાળમા પરમ ાનનો આનદ અનતકાળ ધી ભોગવ છ 104 105

अ य त भाविय वा वरितम वरत कमणःत फला च ःप नाटिय वा लयनम खला ानसचतनायाः पण क वा ःवभाव ःवरसप रगत ानसचतना ःवा साननद ना य तः शमरसिमतः सवकाल पब त 40

ાનીની ઉ િતનો મ (છ પા)

जो परवकतकरम िवरख-िवष-फल मिह भज जोग जगित कािरज करित ममता न यज राग िवरोध िनरोिध सग िवकलप सब छडइ स ातम अनभौ अभयािस िसव नाटक मडइ जो गयानवत इिह मग चलत परन हव कवल लह सो परम अतीिन य सख िवष मगन रप सतत रह 106

શ દાથ ETHિવરખ-િવષ-ફળ=િવષ ના િવષફળ કા રજ=કાય =કર છડઈ=છોડ મડઈ=કર સતત=સદવ

અથ ndash વ કમાયલા કમ પ િવષ ના ફળ ભોગવતા નથી અથા ભફળમા રિત અન અ ભ ફળમા અરિત કરતા નથી મન-વચન-કાયાના

યોગોનો િન હ કરતા થકા વત છ અન મમતા ર હત રાગ- ષ રોક ન

277

પ ર હજિનત સવ િવક પોનો યાગ કર છ તથા આ માના અ ભવનો અ યાસ કર ન ત નાટક ખલ છ ત ાની ઉપર કહલા માગ હણ કર ન ણ વભાવ ા ત કર કવળ ાન પામ છ અન સદવ ઉ ટ અતી ય ખમા મ ત રહ છ 106

इतः पदाथथनावग ठना ना कतरकमनाकल वलत समःतवःत यितरकिन या विचत ानिमहावित त 41

ા મ યન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

िनरभ िनराकल िनगम वद िनरभद जाक परगासम जगत माइयत ह रप रस गध फास पदगलकौ िवलास तास उदवास जाकौ जस गाइयत ह िव हस िवरत पिर हस नयारौ सदा जाम जोग िन ह िचहन पाइयत ह सो ह गयान परवान चतन िनधान तािह अिवनासी ईस जािन सीस नाइयत ह 107

શ દાથ ETHિનરા લ= ોભર હત િનગમ=ઉ ટ િનરભ (િનભય) =ભય ર હત પરગાસ= કાશ માઈય હ=સમાય છ ઉદવાસ=ર હત િવ હ=શર ર િન હ=િનરા ચહન=લ ણ

અથ ndashઆ મા િનભય આનદમય સવ ટ ાન પ અન ભદર હત છ તના ાન પ કાશમા ણલોકનો સમાવશ થાય છ પશ રસ ગધ વણ એ લના ણ છ એનાથી તનો મ હમા દો કહવામા આ યો છ ત લ ણ

શર રથી ભ પ ર હ ર હત મન-વચન-કાયાના યોગોથી િનરા છ ત ાન વ પ ચત યિપડ છ તન અિવનાશી ઈ ર માનીન મ તક નમા છ 107

अ य यो यित र मा मिनयत बत पथ वःतता- मादानो झनश यमतदमल ान तथाव ःथतम म या त वभागम सहजःफारभासरः श ानघनो यथाःय म हमा िन यो दत ःत ित 42

278

આ મ ય અથા પરમા મા વ પ (સવયા એક ીસા)

जसौ िनरभदरप िनहच अतीत हतो तसो िनरभद अब भद कौन कहगौ दीस कमर रिहत सिहत सख समाधान पायौ िनजसथान िफर बाहिर न बहगौ कबह कदािच अपनौ सभाव तयािग किर राग रस रािचक न पर वसत गहगौ अमलान गयान िव मान परगट भयौ याही भाित आगम अनत काल रहगौ 108

શ દાથ ETHિનરભદ=ભદર હત અતીત=પહલા રા ચક=લીન થઈન અમલાન=મળ ર હત આગમ=આગામી

અથ ndash વ અથા સસાર દશામા િન યનયથી આ મા વો અભદ પ હતો તવો ગટ થઈ ગયો ત પરમા માન હવ ભદ પ કોણ કહશ અથા કોઈ ન હ કમ ર હત અન ખશા ત સ હત દખાય છ તથા ણ િનજ થાન અથા મો ની ા ત કર છ ત બહાર અથા જ મ-મરણ પ સસારમા ન હ આવ ત કદ પણ પોતાનો િનજ વભાવ છોડ ન રાગ- ષમા લાગીન પરપદાથ અથા શર ર આદ હણ ન હ કર કારણ ક વતમાનકાળમા િનમળ ણ ાન ગટ થ છ ત તો આગામી અનત કાળ ધી એ જ રહશ 108

उ म म मो यमशषतःत था मादयमशषतःतत यदा मनः स तसवश ः पणःय स धारणमा मनीह 43

વળ Ntilde(સવયા એક ીસા)

जबहीत चतन िवभावस उलिट आप सम पाइ अपनौ सभाउ गिह लीनौ ह तबहीत जो जो लन जोग सो सो सब लीनौ जो जो तयागजोग सो सो सब छािड दीनौ ह लबक न रही ठौर तयािगवक नािह और

279

बाकी कहा उबरयौ ज कारज नवीनौ ह सग तयािग अग तयािग वचन तरग तयािग मन तयािग बि तयािग आपा स कीनौ ह 101

શ દાથ ETHઉલ ટ=િવ ખ થઈન સમ (સમય) =અવસર ઉબરયૌ=બાક ર કાર (કાય) =કામ સગ=પ ર હ ગ=શર ર તરગ=લહર =ઇ યજિનત ાન આપા=િનજ-આ મા

અથ ndashઅવસર મળતા યારથી આ માએ િવભાવ પ રણિત છોડ ન િનજ વભાવ હણ ક છ યારથી વાતો ઉપાદય અથા હણ કરવા યો ય હતી ત ત બધી હણ ક છ અન વાતો હય અથા યાગવા યો ય હતી ત બધી છોડ દ ધી છ હવ હણ કરવાયો ય અન છોડવા યો ય કાઈ રહ ગ નથી અન ન કામ કરવા બાક હોય એ પણ કાઈ બાક ર નથી પ ર હ છોડ દ ધો શર ર છોડ દ વચનની યાથી ર હત થયો મનના િવક પો છોડ દ ધા ઇ યજિનત ાન છોડ અન આ માન કય 109

यित र परि यादव ानमव ःथतम कथमाहारक त ःया न दहोऽःय श यत 44 एव ानःय श ःय दह एव न व त ततो दहमय ातन िल ग मो कारणम 45

ત ળ કારણ યલગ નથી (દોહરા)

स गयानक दह निह म ा भष न कोइ तात कारन मोखकौ दरबिलग निह होइ 110 दरबिलग नयारौ गट कला वचन िवगयान अ महािरिध अ िसिध एऊ होिह न गयान 111

શ દાથ ETH ા=આ િત ભસ(વષ) =બનાવટ દરબલગ=બા વશ ગટ= પ ટ એઊ=આ

280

અથ ndashઆ મા ાનમય છ અન ાનન શર ર નથી અન ન આકાર વશ આદ છ તથી યલગ મો કારણ નથી 110 બા વશ દા છ કળા-કૌશલ દા છ વચનચા ર દ છ આઠ મહા ઋ ઓ દ છ િસ ઓ દ છ અન આ કોઈ ાન નથી 111

1 આઠ ઋ ઓETH

(दोहा) अ णमा म हमा गरिमता लिधमा ा ी काम वशीकरण अक ईशता अ र क नाम

2 આઠ િસ ઓNtildeઆચાર ત શર ર વચન વાચન ઉપયોગ અન સ હ સલીનતા

આ મા િસવાય બી ાન નથી (સવયા એક ીસા)

भषम गयान निह गयान गर वतरनम म ज त म न गयानकी कहानी ह

थम न गयान निह गयान किव चातरीम बातिनम गयान निह गयान कहा बानी ह तात भष गरता किव थ म बात इनत अतीत गयान चतना िनशानी ह गयानहीम गयान निह गयान और ठौर कह जाक घट गयान सोई गयानका िनदानी ह 112

શ દાથ ETHમ =ઝાપટ ક જ =તાવીજ ત =ટોટકા કહાની=વાત થ=શા િનસાની=ચ બાની=વચન ઠૌર= થાન િનદાની=કારણ

અથ ndashવશમા ાન નથી મહત બનીન ફરવામા ાન નથી મ ત જ મા ાનની વાત નથી શા મા ાન નથી કિવતા-કૌશ યમા ાન નથી યા યાનમા ાન નથી કારણ ક વચન જડ છ તથી વશ પ કિવતા શા મ -ત યા યાન એનાથી ચત યલ ણ ધારક ાન છ ાન ાનમા જ છ બી નથી મના દયમા ાન ઉ પ થ છ ત જ ાન ળકારણ અથા આ મા છ 112

281

दशन ानचा रऽऽया मा त वमा मनः एक एव सदा स यो मो माग मम णा 46

ાન િવના વશધાર િવષયના ભખાર છ (સવયા એક ીસા)

भष धरी लोकिनक बच सौ धरम ठग गर सो कहाव गरवाई जािह चिहय म त साधक कहाव गनी जादगर पिडत कहाव पिडताई जाम लिहय किव की कलाम वीन सो कहाव किव बात किह जान सो पवारगीर किहय एतौ सब िवषक िभखारी मायाधारी जीव इनहक िवलोिकक दयालरप रिहय 113

શ દાથ ETHબચ=ઠગ વીન=ચ ર પવારગીર=વાત-ચીતમા હોિશયાર-સભાચ ર િવલૌ કક=જોઈન

અથ ndash વષ બનાવીન લોકોન ઠગ છ ત ધમ-ઠગ કહવાય છ મા લૌ કક મોટાઈ હોય છ ત મોટો કહવાય છ નામા મ -ત સાધવાનો ણ છ ત

ગર કહવાય છ કિવતામા હોિશયાર છ ત કિવ કહવાય છ વાતચીતમા ચ ર છ ત યા યાતા કહવાય છ આ બધા કપટ વ િવષયના ભખાર છ િવષયોની િત માટ યાચના કરતા ફર છ એમનામા વાથ યાગનો શ પણ નથી એમન જોઈન દયા આવવી જોઈએ 113

અ ભવની યો યતા (દોહરા)

जो दयालता भाव सो गट गयानकौ अग प तथािप अनभौ दसा वरत िवगत तरग 114 दरसन गयान चरन दसा कर एक जो कोइ िथर हव साध मोख-मग सधी अनभवी सोइ 115

282

શ દાથ ETH ગટ=સા ા તથાિપ=તોપણ િવગત=ર હત તરગ=િવક પ ધી=ભદિવ ાની

અથ ndashજોક ક ણાભાવ ાન સા ા ગ છ તોપણ અ ભવની પ રણિત િનિવક પ રહ છ 114 સ ય દશન- ાન-ચા ર ની એકતા વક આ મ વ પમા થર થઈન મો માગન સાધ છ ત જ ભદિવ ાની અ ભવી છ 115

આ મ-અ ભવ પ રણામ (સવયા એક ીસા)

जोई ि ग गयान चरनातमम बिठ ठौर भयौ िनरदौर पर वसतक न परस स ता िवचार धयाव स ताम किल कर स ताम िथर हव अमत-धारा बरस तयािग तन क हव सप अ करमकौ किर थान न कर और करस सो तौ िवकलप िवजई अलप काल मािह तयािग भौ िवधान िनरवान पद परस 116

શ દાથ ETHિનરદૌર=પ રણામોની ચચળતા ર હત થાન( થાન) = પરસ( પશ) =અડ ક લ=મોજ સપ ટ( પ ટ) = લાસો કરસ( ષ કર) = ણ કર િવકલપ િવજઈ=િવક પોની ળન તનાર અલપ(અ પ)=થો ભૌ િવધાન=જ મ-મરણના ફરા િનરવાન(િનવાણ)=મો

અથ ndash કોઈ સ ય દશન- ાન-ચા ર પ આ મામા અ યત ઢ થર થઈન િવક પ ળન ર કર છ અન તના પ રણામ પરપદાથ ન અડતા પણ નથી આ મ ની ભાવના અન યાન કર છ અથવા આ મામા મોજ કર છ અથવા એમ કહો ક આ મામા થર થઈન આ મીય આનદની અ ત ધારા વરસાવ છ ત શાર રક ક ટોન ગણતા નથી અન પ ટપણ આઠ કમ ની સ ાન િશિથલ અન િવચલત કર નાખ છ તથા તમની િન રા અન નાશ કર છ ત િનિવક પ ાની થોડા જ સમયમા જ મ-મરણ પ સસાર છોડ ન પરમધામ અથા મો પામ છ 116

283

एको मो पथो य एष िनयतो ि व या मक- ःतऽव ःथितमित यःतमिनश याय च च चतित त ःम नव िनर तर वहरित ि या तरा यःपशन सोऽवय समयःय सारिमचरा न योदय व दित 47

આ મ-અ ભવ કરવાનો ઉપદશ (ચોપાઈ)

गन परजम ि ि न दीज िनरिवकलप अनभौ-रस पीज आप समाइ आपम लीज तनपौ मिट अपनपौ कीज 117

શ દાથ ETH ટ=નજર રસ=અ ત ત પૌ=શર રમા અહકાર અપ પૌ=આ માન પોતાનો માનવો

અથ ndashઆ માના અનક ણ-પયાયોના િવક પમા ન પડતા િનિવક પ આ મ-અ ભવ અ ત પીઓ તમ પોતાના વ પમા લીન થઈ વ અન શર રમા અહ છોડ ન િનજ આ માન અપનાવો 117

વળ Ntilde(દોહરા)

तिज िवभाउ हज मगन स ातम पद मािह एक मोख-मारग यह और दसरौ नािह 118

અથ ETHરાગ- ષ આદ િવભાવપ રણિતન ર કર ન આ મપદમા લીન થાવ એ જ એક મો નો ર તો છ બીજો માગ કોઈ નથી 118

य वन प र य सवितपथःथा तना मना िल ग ि यमय वह त ममता त वावबोध यताः िन यो ोतमख डमकमतलालोक ःवभावभा - ा भार समयःय सारममल ना ा प पय त त 48

આ મ-અ ભવ િવના બા ચા ર હોવા છતા પણ વ અ તી છ

(સવયા એક ીસા)

284

कई िमथयाि ी जीव धर िजनम ा भष ि याम मगन रह कह हम जती ह अतल अखड मल रिहत सदा उदोत ऐस गयान भावस िवमख मढ़मती ह आगम सभाल दोस टाल िववहार भाल पाल त जदिप तथािप अिवरती ह आपक कहाव मोख मारगक अिधकारी मोखस सदीव र द दरमती ह 111

Ocirc રગતીOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETH યા=બા ચા ર જતી(યિત)=સા અ લ=ઉપમા ર હત અખડ=િન ય સદા ઉદોત=હમશા કાિશત રહનાર િવ ખ=પરા ખ ઢમતી=અ ાની આગમ=શા ભાલ=દખ અિવરિત(અ તી)= ત ર હત ટ=નારાજ રમતી=ખોટ વાળા

અથ ndashકટલાક િમ યા ટ વ જનલગ ધારણ કર ન ભાચારમા લા યા રહ છ અન કહ છ ક અમ સા છ એ ત ખ અ પમ અખડ અમલ અિવનાશી અન સદા કાશવાન એવા ાનભાવથી સદા પરા ખ છ જોક તઓ િસ ાત અ યયન કર છ િનદ ષ આહાર-િવહાર કર છ અન તો પાલન કર છ તોપણ અ તી છ તઓ પોતાન મો માગના અિધકાર કહ છએ પર ત ટો મો માગથી િવ ખ છ અન મિત છ 119

यवहार वमढ यः परमाथ कलय त नो जनाः तषबोध वम धब यः कलय तीह तष न त डलम 49

વળ Ntilde(ચોપાઈ)

जस मगध धान पिहचान तष तदलकौ भद न जान तस मढ़मती िववहारी लख न बध मोख गित नयारी 120

285

અથ ETH વી ર ત ભોળો મ ય અનાજન ઓળખ અન ફોતરા તથા અનાજના દાણાનો ભદ ન ણ તવી જ ર ત બા - યામા લીન રહનાર અ ાની બધ અન મો ની ભ તા ણતો નથી 120

વળ Ntilde(દોહરા)

ज िववहारी मढ़ नर परज ब ी जीव ितनहक बािहज ि यािवष ह अवलब सदीव 121

कमती बािहज दि स बािहज ि या करत मान मोख परपरा मनम हरष धरत 122 स ातम अनभौ कथा कह समिकती कोइ सो सिनक तास कह यह िसवपथ न होइ 123

અથ ETH યવહારમા લીન અન પયાયમા જ અહ કરનાર ભોળા મ યો છ તમન હમશા બા યાકાડ જ બળ રહ છ 121 બ હ ટ અન અ ાની છ તઓ બા ચા ર ન જ ગીકાર કર છ અન મનમા સ થઈન તન મો માગ સમ છ 122 જો કોઈ સ ય ટ વ ત િમ યા વીઓ સાથ આ મ-અ ભવની વાતા કર તો ત સાભળ ન તઓ કહ છ ક આ મો માગ નથી 123

ि यिल गममकारमीिलत यत समयसार एव न ि यिल गिमह य कला यतो ानमकिमदमव ह ःवतः 50 અ ાની અન ાનીઓની પ રણિતમા ભદ છ (કિવ )

िजनहक दहबि घट अतर मिन-म ा धिर ि या वानिह त िहय अध बधक करता परम त कौ भद न जानिह िजनहक िहए समितकी किनका बािहज ि या भष परमानिह

286

त समिकती मोख मारग मख किर सथान भविसथित भानिह 124

શ દાથ ETHદહ =શર રન પોતા માન માન હ=સ ય માન હય= દય પરમત =આ મપદાથ કિનકા= કરણ ભવ થિત=સસારની થિત ભાન હ=ન ટ કર છ

અથ ndash મના દયમા શર ર ઉપર અહ છ ત િનનો વશ ધારણ કર ન બા ચા ર ન જ સ ય માન છ ત દયના ધળા બધના કતા છ આ મપદાથનો મમ ણતા નથી અન સ ય ટ વોના દયમા સ ય ાન કરણ કાિશત થ છ તઓ બા યા અન વષન પોતા િનજ વ પ સમજતા નથી તઓ મો માગની સ ખ ગમન કર ન ભવ થિતન ન ટ કર છ 124

अलमलमितज पद वक परन प- रयम ह परमाथ यता िनतयमकः ःवरस वसरपण ान वःफितमाऽा- न खल समयसाराद र क चद ःत 51

સમયસારનો સાર (સવયા એક ીસા)

आचारज कह िजन वचनकौ िवसतार अगम अपार ह कहग हम िकतनौ बहत बोिलबस न मकसद चपप भली बोिलय सवचन योजन ह िजतनौ नानारप जलपस नाना िवकलप उठ तात जतौ कारज कथन भलौ िततनौ स परमातमाकौ अनभौ अभयास कीज यह मोख-पथ परमारथ ह इतनौ 125

શ દાથ ETHિવસતાર(િવ તાર) =ફલાવો અગમ=અથાહ મક દ=ઇ ટ જલપ=બકવાદ કારજ=કામ પરમારથ (પરમાથ)=પરમ પદાથ

287

અથ ndash ી કહ છ ક જનવાણીનો િવ તાર િવશાળ અન અપરપાર છ અમ ા ધી કહ વધાર બોલ અમાર યો ય નથી તથી હવ મૌન થઈ રહ સા છ કારણ ક વચન એટલા જ બોલવા જોઈએ ટલાથી યોજન સધાય અનક કારનો બકવાદ કરવાથી અનક િવક પ ઊઠ છ તથી તટ જ કથન કર બરાબર છ ટલા કામ હોય બસ પરમા માના અ ભવનો અ યાસ કરો એ જ મો માગ છ અન એટલો જ પરમાથ છ 125

इदमक जग च र य याित पणताम व ानघनमान दमय य ता नयत 52

વળ Ntilde(દોહરા)

स ातम अनभौ ि या स गयान ि ग दौर मकित-पथ साधन यह वागजाल सह और 126

શ દાથ ETH યા=ચા ર ગ=દશન વાગ લ=વચનોનો આડબર

અથ ndash આ માનો અ ભવ કરવો ત જ સ ય દશન- ાન-ચા ર છ બાક બધો વચનનો આડબર છ 126

इतीदमा मनःत व ानमाऽव ःथतम अख डमकमचल ःवसव मबािधतम 53 इित सव वश ानािधकारः 10

અ ભવ યો ય આ મા વ પ (દોહરા)

जगत चकष आनदमय गयान चतनाभास िनरिवकलप सासत सिथर कीज अनभौ तास 127 अचल अखिडत गयानमय परन वीत ममतव गयान गमय बाधा रिहत सो ह आतम त व 128

અથ ETHઆ મપદાથ જગતના સવ પદાથ ન દખવા માટ ન છ આન દમય છ ાન-ચતનાથી કાિશત છ સક પ-િવક પ ર હત છ વયિસ છ અિવનાશી છ અચળ છ અખ ડત છ ાનનો િપડ છ ખ આદ અનત ણોથી

288

પ ર ણ છ વીતરાગ છ ઇ યોથી અગોચર છ ાનગોચર છ જ મ-મરણ અથવા ધા- ષા આદની બાધાથી ર હત િનરાબાધ છ આવા આ મત વનો અ ભવ કરો 127 128

(દોહરા)

सवर िवसि ार यह क ौ गट िसवपथ कदकद मिनराज कत परन भयौ गरथ 129

અથ ETHસા ા મો નો માગ (એવો) આ સવિવ અિધકાર ક ો અન વામી દ દ િન ર ચત શા સમા ત થ 129

થકતા નામ અન થનો મ હમા (ચોપાઈ)

कदकद मिनराज वीना ितनह यह थ इहाल कीना गाथा ब स ाकत वानी गरपरपरा रीित बखानी 130 भयौ िगरथ जगत िवखयाता सनत महा सख पाविह गयाता ज नव रस जगमािह बखान त सब समयसार रस सान 131

OcircમાનOtilde એવો પણ પાઠ છ

અથ ETHઆ યા મક િવ ામા શળ વામી દ દ િનએ આ થ અહ ધી ર યો છ અન ત -પરપરાના કથન અ સાર ા ત ભાષામા ગાથાબ

કથન ક છ 130 આ થ જગ િસ છ એન સાભળ ાનીઓ પરમાનદ ા ત કર છ લોકોમા નવરસ િસ છ ત બધા આ સમયસારના રસમા

સમાયલા છ 131

વળ Ntilde(દોહરા)

289

गटरप ससारम नव रस नाटक होइ नवरस गिभत गयानमय िवरला जान कोइ 132

અથ ETHઆ સસારમા િસ છ ક નાયક નવરસ સ હત હોય છ પણ ાનમા નવય રસ ગભત છ એ વાત કોઈ િવરલા જ ણ છ

ભાવાથ ETHનવરસોમા બધાનો નાશક શા તરસ છ અન શા તરસ ાનમા છ 132

નવ રસોના નામ (કિવ )

थम िसगार वीर दजौ रस तीजौ रस करना सखदायक हासय चतथर र रस पचम छ म रस वीभचछ िवभायक स म भय अ म रस अदभत नवमो शात रसिनकौ नायक ए नव रस एई नव नाटक जो जह मगन सोइ ितिह लायक 133

અથ ETHપહલો ગાર બીજો વીરરસ ીજો ખદાયક ક ણારસ ચોથો હા ય પાચમો રૌ રસ છ ો ણા પદ બીભ સ રસ સાતમો ભયાનક આઠમો અ ત અન નવમો સવ રસોનો િશરતાજ શા તરસ છ આ નવ રસ છ અન એ જ નાટક પ છ રસમા મ ન થાય તન ત જ ચકર લાગ છ 133

નવરસોના લૌ કક થાન (સવયા એક ીસા)

सोभाम िसगार बस वीर परषारथम कोमल िहएम करना रस बखािनय आनदम हासय रड िवराज र बीभतस तहा जहा िगलानी मन आिनय िचताम भयानक अथाहताम अदभत

290

मायाकी अिरिच ताम सात रस मािनय एई नव रस भवरप एई भावरप इिनकौ िवलिछन सि ि जाग जािनय 134

શ દાથ ETH ડ- ડ=રણ-સ ામ િવલિછન= થ રણ

અથ ndashશોભામા ગાર ષાથમા વીર કોમળ દયમા ક ણા આનદમા હા ય રણ-સ ામમા રૌ લાિનમા બીભ સ શોક મરણા દની ચતામા ભયાનક આ યમા અ ત અન વરા યમા શા તરસનો િનવાસ છ આ નવ રસ લૌ કક છ અન પારમાિથક છ એ થ રણ ાન ટનો ઉદય થતા થાય છ 134

નવ રસોના પારમાિથક થાન (છ પા)

गन िवचार िसगार वीर उ म उदार रख करना समरस रीित हास िहरद उछाह सख अ करम दलमलन र वरत ितिह थानक तन िवलछ बीभचछ दद मख दसा भयानक अदभत अनत बल िचतवन सात सहज वराग धव नव रस िवलास परगास तब जब सबोध घट गट हव 135

શ દાથ ETHઉછાહ=ઉ સાહ દલમલન=ન ટ કર િવલછ=અ ચ

અથ ndashઆ માન ાન ણથી િવ િષત કરવાનો િવચાર ત ગાર રસ છ કમ-િન રાનો ઉ મ ત વીરરસ છ પોતાના જ વા સવ વોન સમજવા ત ક ણા રસ છ મનમા આ મ-અ ભવનો ઉ સાહ ત હા યરસ છ આઠ કમ નો નાશ કરવો ત રૌ રસ છ શર રની અ ચનો િવચાર કરવો ત બીભ સ રસ છ જ મ-મરણ આદ ઃખ ચતવ ત ભયાનક રસ છ આ માની અનત શ ત ચતવન કર ત અ ત રસ છ ઢ વરા ય ધારણ કરવો ત શા ત રસ છ યાર દયમા સ ય ાન ગટ થાય છ યાર આ ર ત નવરસનો િવલાસ કાિશત થાય છ 135

(ચોપાઈ)

291

जब सबोध घटम परगास तब रस िवरस िवषमता नास नव रस लख एक रस माही तात िवरस भाव िमिट जाही 136

શ દાથ ETH બોધ=સ ય ાન િવષમતા=ભદ

અથ ndash યાર દયમા સ ય ાન ગટ થાય છ યાર રસ-િવરસનો ભદ મટ ય છ એક જ રસમા નવરસ દખાય છ તથી િવરસભાવ ન ટ થઈન એક શા તરસમા જ આ મા િવ ામ લ છ 136

(દોહરા)

सबरसगिभत मल रस नाटक नाम गरथ जाक सनत वान िजय समझ पथ कपथ 137

શ દાથ ETH લ રસ= ધાનરસ પથ=િમ યામાગ

અથ ndashઆ નાટક સમયસાર થ સવ રસોથી ગભત આ મા ભવ પ ળ રસમય છ ત સાભળતા જ વ સ માગ અન ઉ માગન સમ ય છ 137

(ચોપાઈ)

वरत थ जगत िहत काजा गट अमतच मिनराजा

तब ितिनह थ जािन अित नीका रची बनाई ससकत टीका 138

અથ ETHઆ જગ હતકાર થ ા ત ભાષામા હતો અ તચ વામીએ તન અ યત ઠ ણીન એની સ ત ટ કા બનાવી 138

(દોહરા)

सरब िवस ी ारल आए करत बखान तब आचारज भगितस कर थ गन गान 139

292

અથ ETHઅ તચ વામીએ સવિવ ાર ધી આ થ સ ત ભાષામા યા યાન ક છ અન ભ ત વક ણા વાદ ગાયા છ 139

દસમા અિધકારનો સાર

અનતકાળથી જ મ-મરણ પ સસારમા િનવાસ કરતા આ મોહ વ લોના સમાગમથી કદ પોતાના વ પનો આ વાદ લીધો નથી અન રાગ- ષ

આદ િમ યાભાવોમા ત પર ર ો હવ સમાધાન થઈન િન મઅભ ચ પ મિત રાિધકા સાથ સબધ કરવો અન પરપદાથ મા અહ પ મિત થી િવર ત થ ઉચત છ મિત રાિધકા શતરજના ખલાડ સમાન ષાથન ય કર છ અન મિત ચોપાટના ખલાડ ની Ocirc મ પાસા પડ સો દાવOtildeની નીિતથી ભા ય અવલબન લ છ આ ટાતથી પ ટ છ ક નીિતથી પોતાના બળ અન બા સાધનોનો સ હ કર ન ઉ ોગમા ત પર થવાની િશખામણ આપવામા આવી છ નસીબની વાત છ કમ વો રસ આપશ ત થશ ભા યમા નથી ઇ યા દ ભા યન રો તન અ ાનભાવ ક ો છ કારણ ક ભા ય ધ છ અન ષાથ દખતો છ

આ મા વકમ પ િવષ ોનો કતા-ભો તા નથી આ તનો િવચાર ઢ રાખવાથી અન ા મપદમા મ ત રહવાથી ત કમ-સ હ પોતાની મળ ન ટ થઈ ય છ જો ધળો મ ય લગડા મ યન પોતાના ખભા ઉપર લઈ લ તો ધળો લગડાના ાન અન લગડો ધળાના પગની મદદથી ર તો પસાર કર

શક છ પર ધળો એકલો જ રહ અન લગડો પણ તનાથી દો રહ તો ત બ ઇ છત પહ ચી શકતા નથી અન િવપિ ઉપર િવજય મળવી શકતા નથી એ જ દશા ાન અન ચા ર ની છ સા છો તો ાન િવના ચા ર ચા ર જ નથી અન ચા ર િવના ાન ાન જ નથી કારણ ક ાન િવના પદાથ વ પ કોણ ઓળખશ અન ચા ર િવના વ પમા િવ ામ કવી ર ત મળશ તથી પ ટ છ ક ાન-વરા યની જોડ છ યાના ફળમા લીન થવાનો નમતમા કાઈ મ હમા નથી તન OcircOcircકરની હત હરની સદા કિત િવતરની ના હOtildeOtilde ક છ તથી ાનીઓ ાનગોચર અન ાન વ પ આ માનો જ અ ભવ કર છ

યાદ રહ ક ાન આ માનો અસાધારણ ણ છ યાર ત ય હણ કર છ અથા ણ છ યાર તની પ રણિત યાકાર થાય છ કારણ ક ાન સિવક પ

293

છ દશન સમાન િનિવક પ નથી અથા ાન યના આકાર આદનો િવક પ કર છ ક આ ના છ આ મો છ વા છ સી છ છ ની છ ગોળ છ િ કોણ છ મી છ કડ છ સાધક છ બાધક છ હય છ ઉપાદય છ ઇ યા દ પર ાન ાન જ રહ છ ય ાયક હોવાથી અથવા યાકાર પ રણમવાથી ય પ થ

નથી પર ાનમા યની આ િત િત બ બત થવાથી અથવા તમા આકાર આદનો િવક પ થવાથી અ ાનીઓ ાનનો દોષ સમ છ અન કહ છ ક યાર આ ાનની સિવક પતા મટ જશNtildeઅથા આ મા ય જડ વો થઈ જશ યાર ાન િનદ ષ થશ પર Ocircવ વભાવ િમટ ન હ હOtildeની નીિતથી તમનો િવચાર

િન ફળ છ ઘ ખ જોવામા આ છ ક આપણ કાઈન કાઈ ચતવન કયા જ કર એ છ એ તનાથી ખદ ખ થયા કર એ છ એ અન ઇ છ એ છ એ ક આ ચતવન ન થયા કર એ માટ આપણો અ ભવ એવો છ ક ચતિયતા ચતન તો ચતતો જ રહ છ ચતતો હતો અન ચતતો રહશ તનો ચતન વભાવ મટ શકતો નથી OcircOcircતાત ખદ કર સઠ ય હ Otildeની નીિતથી ખ તા તીત થાય છ માટ ચતવન ધમ- યાન અન મદકષાય પ થ જોઈએ એમ કરવાથી ઘણી શાિત મળ છ તથા વભાવનો વાદ મળવાથી સાસા રક સતાપ સતાવી શકતા નથી તથી સદા સાવધાન રહ ન ઇ ટ-િવયોગ અિન ટ-સયોગ પ ર હ-સ હ આદન અ યત ગૌણ કર ન િનભય િનરા ળ િનગમ િનભદ આ માના અ ભવનો અ યાસ કરવો જોઈએ

294

યા ાદ ાર (11)

વામી અ તચ િનની િત ા (ચોપાઈ)

अदभत थ अधयातम वानी समझ कोऊ िवरला गयानी याम सयादवाद अिधकारा ताकौ जो कीज िबसतारा 1 तो गरथ अित सोभा पाव वह मिदर यह कलस कहाव तब िचत अमत वचन गिढ खोल अमतच आचारज बोल 2

શ દાથ ETHઅ ત=અથાહ િવરલા=કોઈ કોઈ ગ ઢ=રચન

અથ ndashઆ અ યા મ-કથનનો ગહન થ છ એન કોઈ િવરલા મ ય જ સમ શક છ જો એમા યા ાદ અિધકાર વધારવામા આવ તો આ થ અ યત દર થઈ ય અથા જો દ દ વામી રચત થની રચના મ દરવ છ તો

તના ઉપર યા ાદ કથન કળશ સમાન શો ભત થશ એવો િવચાર કર ન અ ત-વચનોની રચના કર ન અ તચ વામી કહ છ 12

વળ Ntilde(દોહરા)

कदकद नाटक िवष क ौ दरब अिधकार सयादवाद न सािध म कह अवसथा ार 3 कह मकित-पदकी कथा कह मकितकौ पथ जस घत कारत जहा तहा कारन दिध मथ 4

અથ ETH વામી દ દાચાય નાટક થમા વ-અ વ યો વ પ વણ છ હવ યા ાદ નય અન સા ય-સાધક અિધકાર ક 3 સા ય-

295

વ પ મો પદ અન સાધક- વ પ મો માગ કથન ક વી ર ત ઘી- પ પદાથની ા ત માટ દહ વલોવ ત કારણ છ 4

ભાવાથ ETH વી ર ત દિધમથન પ કારણ મળવાથી ત પદાથની ા ત પ કાય િસ થાય છ તવી જ ર ત મો માગ હણ કરવાથી

મો પદાથની ા ત થાય છ મો માગ કારણ છ અન મો પદાથ કાય છ કારણ િવના કાયની િસ થતી નથી તથી કારણ વ પ મો માગ અન કાય વ પ મો બ વણન કરવામા આવ છ

(ચોપાઈ)

अमतच बोल मदवानी सयादवादकी सनौ कहानी कोऊ कह जीव जग माही कोऊ कह जीव ह नाही 5

(દોહરા)

एकरप कोऊ कह कोउ अगिनत अग िछनभगर कोउ कह कोऊ कह अभग 6 न अनत इहिबिध कही िमल न काह कोइ जो सब न साधन कर सयादवाद ह सोई 7

શ દાથ ETHકહાન=કથન અગિનત ગ=અનક પ િછનભ ર=અિન ય અભગ=િન ય

અથ ndashઅ તચ વામીએ વચનોમા ક ક યા ાદ કથન સાભળો કોઈ કહ છ ક સસારમા વ છ કોઈ કહ છ ક વ નથી 5 કોઈ વન એક પ અન કોઈ અનક પ કહ છ કોઈ વન અિન ય અન કોઈ િન ય કહ છ 6 આ રત અનક નય છ કોઈ કોઈમા મળતા નથી પર પર િવ છ અન સવ નયોન સાધ છ ત યા ાદ છ 7

િવશષ ndashકોઈ વ પદાથન અ ત વ પ અન કોઈ વ પદાથન ના ત વ પ કહ છ અ તવાદ વન એક પ કહ છ નયાિયક વન

296

અનક પ કહ છ બૌ મતવાળા વન અિન ય કહ છ સા યમતવાળા શા ત અથા િન ય કહ છ અન સવ પર પર િવ છ કોઈ કોઈન મળતા નથી પણ યા ાદ સવ નયોન અિવ સાધ છ

अऽ ःया ादश यथ वःतत व यव ःथितः उपायोपयभाव मना भयोऽ प िच यत 1

યા ાદ સસાર-સાગરથી તારનાર છ (દોહરા)

सयादवाद अिधकार अब कह जनकौ मल जाक जानत जगत जन लह जगत-जल-कल 8

શ દાથ ETH લ= ય જગત-જન=સસારના મ ય લ= કનારો

અથ ndash નમતનો ળ િસ ાત Ocirc યા ાદ અિધકારOtilde ક ાન થવાથી જગતના મ ય સસાર-સાગરથી પાર થાય છ 8

ा ाथः प रपीतम झतिनज य र भव वौा त पर प एव प रतो ान पशोः सीदित य दह ःव प इित ःया ा दनःत पन- दरो म नघनःवभावभरतः पण सम म जित 2

નય સ હ િવષ િશ યની શકા અન સમાધાન (સવયા એક ીસા)

िशषय कह सवामी जीव सवाधीन िक पराधीन जीव एक ह िकध अनक मािन लीिजए जीव ह सदीव िकध नाही ह जगत मािह जीव अिवन र िक न र कहीिजए सतगर कह जीव ह सदीव िनजाधीन एक अिवन र दरव-ि ि दीिजए जीव पराधीन िछनभगर अनक रप नाही जहा तहा परज वान कीिजए 9

શ દાથ ETHઅિવન ર=િન ય ન ર=અિન ય િન ધીન=પોતાન આધીન પરાધઈન=બી ન આધીન નાહ =ન ટ થનાર

297

અથ ndashિશ ય છ છ ક હ વામી જગતમા વ વાધીન છ ક પરાધીન વ એક છ અથવા અનક વ સદાકાળ છ અથવા કોઈવાર જગતમા નથી

રહતો વ અિવનાશી છ અથવા નાશવાન છ ી કહ છ ક ય ટથી ઓ તો વ સદાકાળ છ વાધીન છ એક છ અન અિવનાશી છ પયાય ટએ પરાધીન ણભ ર અન નાશવાન છ તથી યા અપ ાએ કહવામા આ હોય તન માણ કર જોઈએ

િવશષ ndash યાર વની કમર હત અવ થા ઉપર ટ કવામા આવ છ યાર ત વાધીન છ યાર તની કમાધીન દશા ઉપર યાન આપવામા આવ છ યાર ત પરાધીન છ લ ણની ટએ સવ વ ય એક છ સ યાની ટએ અનક છ વ હતો વ છ વ રહશ એ ટએ વ સદાકાળ છ વ એક ગિતમાથી બી ગિતમા ય છ તથી એક ગિતમા સદાકાળ નથી વ પદાથ કદ ન ટ થઈ જતો નથી તથી ત અિવનાશી છ ણ- ણ પ રણમન કર છ તથી ત અિન ય છ 9

પદાથ વ-ચ ટયની અપ ાએ અ ત વ પ અન પર-ચ ટયની અપ ાએ ના ત પ છ

(સવયા એક ીસા)

दवर खत काल भाव चयार भद वसतहीम अपन चतषक वसत अिसतरप मािनय परक चतषक वसत नासित िनयत अग ताकौ भद दवर-परजाइ मधय जािनय दरब तौ वसत खत स ाभिम काल चाल सवभाव सहज मल सकित बखािनय याही भाित पर िवकलप बि कलपना िववहारि ि अस भद परवािनय 10

શ દાથ ETHચ ક=ચારmdash ય- -કાળ-ભાવ અ ત=છ નાસિત=નથી િનયત=િન ય પર ઈ=અવ થા સ ા િમ= ાવગાહ

298

અથ ndash ય કાળ ભાવ એ ચાર વ મા જ છ તથી પોતાના ચ ક અથા વ ય વ વકાળ અન વભાવની અપ ાએ વ અ ત પ છ અન પરચ ક અથા પર ય પર પરકાળ અન પરભાવની અપ ાએ વ ના ત પ છ આ ર ત િન યથી ય અ ત-ના ત પ છ તમના ભદ ય અન પયાયમા ણી શકાય છ વ ન ય સ ા િમન વ ના પ રણમનન કાળ અન વ ના ળ વભાવન ભાવ કહ છ આ ર ત થી વચ ટય અન પરચ ટયની ક પના કરવી ત યવહારનયનો ભદ છ

િવશષ ndash ણmdashપયાયોના સ હન વ કહ છ એ જ નામ ય છ પદાથ આકાશમા દશોન રોક ન રહ છ અથવા દશઓમા પદાથ રહ છ ત સ ા િમન કહ છ પદાથના પ રણમન અથા પયાયથી પયાયા તર થ તન કાળ કહ છ અન પદાથના િનજ વભાવન ભાવ કહ છ આ જ ય કાળ ભાવ પદાથ ચ ક અથવા ચ ટય કહવાય છ આ પદાથ ચ ટય સદા પદાથમા જ રહ છ તનાથી ભ થ નથી મ કmdashઘટમા પશ રસ અથવા કઠોર ર ત આદ ણપયાયોનો સ દાય ય છ આકાશના દશોમા ઘટ થત છ અથવા ઘટના દશો ત છ ઘટના ણ-પયાયો

પ રવતન તનો કાળ છ ઘટની જળઘારણની શ ત તનો ભાવ છ એવી જ ર ત પટ પણ એક પદાથ છ ઘટની મ પટમા પણ ય કાળ ભાવ છ ઘટના ય કાળ ભાવ ઘટમા છ પટમા નથી તથી ઘટ પોતાના ય કાળ

ભાવથી અ ત પ છ અન પટના ય કાળ ભાવથી ના ત પ છ એવી જ ર ત પટના ય કાળ ભાવથી અ ત પ છ પટના ય કાળ ભાવ ઘટમા નથી તથી પટ ઘટના ય કાળ ભાવથી ના ત પ છ 10

યા ાદના સાત ભગ (દોહરા)

ह नाही नाही स ह ह ह नाही नाही यह सरवगी नय धनी सब मान सबमािह 11

શ દાથ ETHહ=છ ના હ=નથી હ નાહ =છ-નથી નાહ હ=અવ ત ય

299

અથ ndashઅ ત ના ત અ ત-ના ત અવ ત ય અ ત-અવ ત ય ના ત-અવ ત ય અન અ ત-ના ત અવ ત ય આવી ર ત સાત ભગ થાય છ એન સવાગ નયના વામી યા ાદ સવ વ મા માન છ

િવશષ ndash વ ય વ વકાળ અન વભાવ આ પોતાના ચ ટયની અપ ાએ તો ય અ ત વ પ છ અથા પોતા સમાન છ પર ય પર પરકાળ અન પરભાવ આ પરચ ટયની અપ ાએ ય ના ત વ પ છ અથા પરસમાન નથી ઉપ ત વચ ટય પરચ ટયની અપ ાએ મથી ણ કાળ પોતાના ભાવોથી અ ત-ના ત વ પ છ અથા પોતા સમાન છmdashપર સમાન નથી અન વચ ટયની અપ ાએ ય એક જ કાળ વચનગોચર નથી આ કારણ અવ ત ય છ અથા કહવામા આવી શકા નથી અન ત જ વચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળ વ-પર ચ ટયની અપ ાએ ય અ ત વ પ છ તો પણ અવ ત ય છ અન ત જ ય પરચ ટયની અપ ાએ ય અ ત વ પ છ તો પણ અવ ત ય છ અન ત જ પરચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળએ વપર ચ ટયની અપ ાએ ના ત વ પ છ તોપણ કહ શકા નથી અન ત જ ય વચ ટયની અપ ાએ અન પરચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળ વપરચ ટયની અપ ાએ આ તmdashના ત વ પ છ તોપણ અવ ત ય છ મકmdashએક જ ષ ની અપ ાએ િપતા કહવાય છ અન ત જ ષ પોતાના

િપતાની અપ ાએ કહવાય છ ત જ ષ મામાની અપ ાએ ભાણજ કહવાય છ અન ભાણજની અપ ાએ મામા કહવાય છ ીની અપ ાએ પિત કહવાય છ બહનની અપ ાએ ભાઈ કહવાય છ તથા ત જ ષ પોતાના વર ની અપ ાએ શ કહવાય છ અન ઇ ટની અપ ાએ િમ પણ કહવાય છ ઇ યા દ અનક સબધોથી એક જ ષ કથચ અનક કાર કહવામા આવ છ તવી જ ર ત એક ય સાત ભગ ારા સાધવામા આવ છ આ સાત ભગો િવશષ વ પ

સ તભગતર ગણી આદ અ ય નશા ોમાથી સમજ જોઈએ 11

અનકા તવાદ ઓના ચૌદ નય-ભદ (સવયા એક ીસા)

गयानकौ कारन जञय आतमा ि लोकमय जञयस अनक गयान मल जञय छाही ह जौल तौल गयान सवर दवरम िवगयान

300

जञय कष मान गयान जीव वसत नाही ह दह नस जीव नस दह उपजत लस आतमा अचतना ह स ा अस माही ह जीव िछनभगर अगयायक सहजरपी गयान ऐसी ऐसी एकानत अवसथा मढ पाही ह 12

Ocircस पी ानOtilde એવો પણ પાઠ છ

અથ ETH(1) ય (2) લૌ મય (3) અનક ાન (4) ય િત બ બ (5) ય કાળ (6) યમય ાન (7) ત ાન (8) વ ના ત (9) વ િવનાશ (10) વ ઉ પાદ (11) આ મા અચતન (12) સ ા શ (13) ણભ ર અન (14) અ ાયક આવી ર ત ચૌદ નય છ કોઈ એક નય હણ કર અન બાક નાન છોડ ત એકા તી િમ યા ટ છ

(1) ય-એક પ એ છ ક ાન માટ ય કારણ છ

(2) લો માણNtildeએક પ એ છ ક આ મા ણ લોક બરાબર છ

(3) અનક ાનNtildeએક પ એ છ ક યમા અનકતા હોવાથી ાન પણ અનક છ

(4) ય િત બ બNtildeએક પ છ ક ાનમા ય િત બ બત થાય છ

(5) ય કાળNtildeએક પ એ છ ક યા ધી ય છ યા ધી ાન છ યનો નાશ થવાથી ાનનો પણ નાશ થાય છ

(6) યમય ાનNtildeએક પ એ છ ક સવ ય થી અભ છ તથી બધા પદાથ ાન પ છ

(7) ત ાનNtildeએક પ એ છ ક યના બરાબર ાન છ એનાથી બહાર નથી

(8) વ ના તNtildeએક પ એ છ ક વ પદાથ અ ત વ જ નથી

(9) વ િવનાશNtildeએક પ એ છ ક દહનો નાશ થતા જ વનો નાશ થઈ ય છ

301

(10) વ ઉ પાદNtildeએક પ એ છ ક શર રની ઉ પિ થતા જ વની ઉ પિ થાય છ

(11) આ મા અચતનNtildeએક પ એ છ ક આ મા અચતન છ કમક ાન અચતન છ

(12) સ ા શNtildeએક પ એ છ ક આ મા સ ાનો શ છ

(13) ણભ રNtildeએક પ એ છ ક વ સદા પ રણમન થાય છ તથી ણભ ર છ

(14) અ ાયકNtildeએક પ એ છ ક ાનમા ણવાની શ ત નથી તથી અ ાયક છ 14

થમ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ मढ़ कह जस थम सवारी भीित पाछ ताक ऊपर सिच आ ौ लिखए तस मल कारन गट घट पट जसौ तसौ तहा गयानरप कारज िवसिखए गयानी कह जसी वसत तसौ ही सभाव ताकौ तात गयान जञय िभ िभ पद पिखए कारन कारज दोऊ एकहीम िनहच प तरौ मत साचौ िववहारदि दिखए 13

શ દાથ ETHભ િત=દ વાલ આછ ૌ=ઉ મ લકારન= ય કારણ કારજ=કાય િનહચ=િન યનયથી

અથ ndashકોઈ અ ાની (મીમાસક) આદ કહ છ ક પહલા દ વાલ સાફ કર ન પછ તના ઉપર ચ કામ કરવાથી ચ સા થાય છ અન જો દ વાલ ખરાબ હોય તો ચ પણ ખરાબ ઉઘડ છ તવી જ ર ત ાનના ળ કારણ ઘટ-પટ આદ ય વા હોય છ ત ાન પ કાય થાય છ તથી પ ટ છ ક ાન કારણ ય છ

અન યા ાદ ાની સબોધન કર છ ક વો પદાથ હોય છ તવો જ તનો વભાવ હોય છ તથી ાન અન ય ભ ભ પદાથ છ િન યનયથી કારણ

302

અન કાય બ એક જ પદાથમા છ તથી તા મત ય છ ત યવહારનયથી સ ય છ 13

व ानिमित त य सकल वा ःवत वाशया भ वा व मयः पशः पश रव ःव छ दमाच त य पर पतो न त दित ःया ाददश पन- व ा िभ नम व व घ टत तःय ःवत व ःपशत 3 બી પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ िमथयामती लोकालोक ािप गयान मािन समझ ि लोक िपड आतम दरब ह याहीत सछद भयौ डोल मखह न बोल कह या जगतम हमारोई परब ह तास गयाता कह जीव जगतस िभ प जगतकौ िवकासी तोही याहीत गरब ह जो वसत सो वसत पररपस िनराली सदा िनहच मान सयादवादम सरब ह 14

શ દાથ લોક= યા છ યો ા ત થાય અલોક=લોકથી બહાર છદ= વત ગરબ=અભમાન

અથ ndashકોઈ અ ાની (નયાિયક આદ) ાનન લોકાલોક યાપી ણીન આ મ-પદાથન લો - માણ સમ બઠા છ તથી પોતાન સવ યાપી સમ ન વત વત છ અન અભમાનમા મ ત થઈન બી ન ખ સમ છ કોઈની સાથ વાત પણ કરતા નથી અન કહ છ ક સસારમા અમારો જ િસ ાત સાચો છ તમન યા ાદ કહ છક વ જગતથી દો છ પર ત ાન ણ લોકમા સા રત થાય છ તથી તન ઈ રપણા અભમાન છ પર પદાથ પોતાના િસવાય અ ય પદાથ થી સદા િનરાળો રહ છ તથી િન યનયથી યા ાદમા સવ ગભત છ 14

बा ाथमहणःवभावभरतो वव विचऽो लस - याकार वशीणश रिभत य पशनयित

303

एकि यतया सदा य दतया भदम वसय- नक ानमबािधतानभवन पय यनका त वत 4 તીય પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ पश गयानकी अनत िविच ाई दख जञयक अकार नानारप िवसतरयौ ह ताहीको िवचािर कह गयानकी अनक स ा गिहक एकत पचछ लोकिनस लरयौ ह ताकौ म भिजवकौ गयानवत कह गयान अगम अगाध िनराबाध रस भरयौ ह जञायक सभाइ परजायस अनक भयौ ज िप तथािप एकतास निह टरयौ ह 15

શ દાથ ETHપ = ખ િવસતરયૌ=ફલાયો લરયૌ=ઝગડ છ ભજવકૌ=ન ટ કરવા માટ

અથ ndashઅનત યના આકાર પ પ રણમન કરવાથી ાનમા અનક િવ ચ તાઓ દખાય છ તનો િવચાર કર ન કોઈ કોઈ પ વ અ ાની કહ છ ક ાન અનક છ અન એનો એકા ત પ હણ કર ન લોકો સાથ ઝગડ છ તમ

અ ાન ર કરવા માટ યા ાદ ાની કહ છ ક ાન અગ ય ગભીર અન િનરાબાધ રસથી પ ર ણ છ તનો ાયક વભાવ છ ત જોક પયાય ટથી અનક છ તોપણ ય ટથી એક જ છ 15

याकारकल कमचकिचित ालन क पय- नकाकारिचक षया ःफटम प ान पशन छित विच यऽ य विचऽतामपगत ान ःवतः ािलत पयायःतनकता प रमश पय यनका त वत 5 ચ થ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ किध कह गयान मािह जञयकौ अकार ितभािस र ौ ह कलक तािह धोइय

304

जब धयान जलस पखािरक धवल कीज तब िनराकार स गयानमय होइय तास सयादवादी कह गयावकौ सभाउ यह जञयकौ अकार वसत मािह कहा खोइय जस नानारप ितिबबकी झलक दीख ज िप तथािप आरसी िवमल जोइय 16

શ દાથ ETH ધી= ખ િતભાિસ=ઝળક કલક=દોષ પખા રક=ધોઈન ધવલ=ઉ વળ આરસી=દપણ જોઈન=દખીએ

અથ ndashકોઈ અ ાની કહ છ ક ાનમા યોનો આકાર ઝળક છ એ ાનનો દોષ છ યાર યાન પ જળથી ાનનો આ દોષ ધોઈન સાફ કરવામા આવ યાર ાન િનરાકાર થાય છ તન યા ાદ ાની કહ છ ક ાનનો એવો જ વભાવ

છ યનો આકાર ાનમા ઝળક છ ત ા કાઢ કાય વી ર ત દપણમા જોક અનક પદાથ િત બ બત થાય છ તોપણ દપણ મ તમ વ છ જ બની રહ છ તમા કાઈ પણ િવકાર થતો નથી 16

या ािलतःफट ःथरपरि या ःतताव चतः ःवद यानवलोकनन प रतः श यः पशनयित ःवि या ःततया िन य िनपण स ः सम म जता ःया ाद त वश बोघमहसा पण भवन जीवित 6 પચમ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ अजञ कह जञयाकार गयान पिरनाम जौल िव मान तौल गयान परगट ह जञयक िवनास होत गयानकौ िवनास होइ ऐसी वाक िहरद िमथयातकी अलट ह तास समिकतवच कह अनभौ कहािन पजरय वान गयान नानाकार नट ह

305

िनरिवकलप अिवनसवर दरबरप गयान जञय वसतस अ ापक अघट ह 17

શ દાથ ETHઅ =અ ાની િવ માન=મૌ દ કહાિન=કથા પ ય વાન=પયાય વ નાનાકાર=અનક આ િત અ યાપક=એકમક ન હ થનાર

અઘટ=ઘટતી નથી અથા બસતી નથી

અથ ndashકોઈ કોઈ અ ાની કહ છ ક ાન પ રણમન યના આકાર થાય છ યા ધી ય િવ માન રહ છ યા ધી ાન ગટ રહ છ અન યનો િવનાશ થતા જ ાન ન ટ થઈ ય છ આ ર ત તન દયમા િમ યા વનો રા હ છ તથી ભદિવ ાની અ ભવની વાત કહ છ ક વી ર ત એક નટ અનક વાગ બનાવ છ તવી જ ર ત એક જ ાન પયાયો-અ સાર અનક પ ધારણ કર છ વા તવમા ાન િનિવક પ અન િન ય પદાથ છ ત યમા વશ નથી કર તથી ાન અન યની એકતા ઘટતી નથી 17

सवि यमय प प ष दवासनावािसतः ःवि यमतः पशः कल परि यष वौा यित ःया ाद त समःतवःतष परि या मना ना ःतता जान नमलश बोधम हमा ःवि यमवाौयत 7 છ ા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ मद कह धमर अधमर आकास काल पदगल जीव सब मरो रप जगम जान न मरम िनज मान आपा पर वसत बाध ि ढ़ करम धरम खोव डगम समिकती जीव स अनभौ अभयास तात परकौ ममतव तयाग कर पग पगम अपन सभावम मगन रह आठ जाम धारावाही पथक कहाव मोख मगम 18

શ દાથ ETH ઢ=પાકા ધરમ=પદાથનો િનજ વભાવ ડગ=કદમ મ= હર આઠ મ=હમશા પથક= સાફર

306

અથ ndashકોઈ અ તવાદ ખ કહ છ ક ધમ-અધમ-આકાશ-કાળ- લ અન વ આ સવ જગત જ મા વ પ છ અથા સવ યમય છ તઓ પોતા િનજ વ પ ણતા નથી અન પરપદાથ ન િનજ-આ મા માન છ તથી તઓ સમય સમય કમ નો ઢ બધન કર ન પોતા વ પ મલન કર છ પણ સ ય ાની વ આ મ-અ ભવ કર છ તથી ણ ણ પર પદાથ માથી મમ વ ર કર છ અન મો માગના ધારા વાહ પિથક કહવાય છ 18

िभ न ऽिन णबो यिनयत यापारिन ः सदा सीद यव ब हः पत तमिभतः पय पमस पशः ःव ऽा ःततया िन रभसः ःया ादवद पन- ःत या मिनखातबो यिनयत यापारश भवन 8

સાતમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ सठ कह जतौ जञयरप परवान ततौ गयान तात कह अिधक न और ह ितह काल परकष ापी परनयौ मान आपा न िपछान ऐसी िमथयादग दौर ह जनमती कह जीव स ा परवान गयान जञयस अ ापक जगत िसरमौर ह गयानकी भाम ितिबिबत िविवध जञय जदिप तथािप िथित नयारी नयारी ठौर ह 19

શ દાથ ETHદૌર=ભટક િસરમૌર= ધાન િથિત= થિત

અથ ndashકોઈ ખ કહ છ ક ટ ના અથવા મો ય વ પ હોય છ તટ જ ાન હોય છ તનાથી વધ -ઓ નથી હો આ ર ત તઓ સદવ ાનન પર યાપી અન ય સાથ ત મય માન છ તથી કહ જોઈએ ક તઓ

આ મા વ પ સમ શ ા નથી િમ યા વની એવી જ ગિત છ તમન યા ાદ ની કહ છ ક ાન આ મસ ા બરાબર છ ત ઘટ-પટા દ ય સાથ ત મય થ

307

નથી ાન જગતનો ડામ ણ છ તની ભામા જોક અનક ય િત બ બત થાય છ તોપણ જગતનો સ ા િમ દ દ છ 19

ःव ऽ ःथतय पथ वधपर ऽ ःथताथ झनात त छ भय पशः णयित िचदाकारान सहाथवमन ःया ाद वसन ःवधामिन पर ऽ वद ना ःतता य ाथ ऽ प न त छतामनभव याकारकष परान 9

આઠમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोई सनवादी कह जञयक िवनास होत गयानकौ िवनास होइ कहौ कस जीिजय तात जीवत ताकी िथरता िनिम सब जञयाकार पिरनामिनकौ नास कीिजय सतयवादी कह भया हज नािह खद िख जञयसौ िवरिच गयान िभ मािन लीिजय गयानकी सकती सािध अनभौ दसा अरािध करमक तयािगक परम रस पीिजय 20

શ દાથ ETH જય= વ ખદ ખ = ઃખી િવર ચ=િવર ત થઈન અરાિધ=આરાધના કર ન સ યવાદ =પદાથના યથાથ વ પ કથન કરનાર

અથ ndashકોઈ કોઈ યવાદ અથા ના તક કહ છ યનો નાશ થવાથી ાનનો નાશ સભવ છ અન ાન વ વ પ છ તથી ાનનો નાશ થવાથી વનો નાશ થાય ત પ ટ છ તો પછ એવી દશામા કવી ર ત વન રહ શક

માટ વની િન યતા માટ ાનમા યાકાર પ રણમનનો અભાવ માનવો જોઈએ યા સ યવાદ ાની કહ છ ક ભાઈ તમ યા ળ ન થાવ યથી ઉદાસીન થઈન ાનન તનાથી ભ માનો તથા ાનની ાયકશ ત િસ કર ન અ ભવનો

અ યાસ કરો અન કમબધનથી ત થઈન પરમાનદમય અ તરસ પાન કરો 20

पवाल बतबो यनाशसमय ानःय नाश वदन सीद यव न क चना प कलय न य तत छः पशः

308

अ ःत व िनजकालतोऽःय कलयन ःया ादवद पनः पण ःत ित बा वःतष महभ वा वनय ःव प 10 નવમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ र कह काया जीव दोऊ एक िपड जब दह नसगी तबही जीव मरगौ छायाकौसौ छल िकध मायाकौसौ परपच कायाम समाइ िफिर कायाकौ न धरगौ सधी कह दहस अ ापक सदीव जीव सम पाइ परकौ ममतव पिरहरगौ अपन सभाई आइ धारना धराम धाइ अपम मगन हवक आप स करगौ 21

શ દાથ ETH ર= ખ પરપચ=ઠગાઈ ધી=સ ય ાની પ રહરગૌ=છોડશ ધરા=ધરતી

અથ ndashકોઈ કોઈ ખ ચાવાક કહ છ ક શર ર અન વ બ નો એક િપડ છ એટલ યાર શર ર નાશ પામશ યાર વ પણ નાશ પામી જશ વી ર ત નો નાશ થવાથી છાયાનો નાશ થઈ ય છ તવી જ ર ત શર રનો નાશ

થવાથી વનો પણ નાશ થઈ જશ આ ઇ ળયાની માયા સમાન કૌ ક થઈ ર છ વા મા દ પકની યોતના કાશ સમાન શર રમા સમાઈ જશ પછ શર ર ધારણ નહ કર આ બાબતમા સ ય ાની કહ છ ક વ પદાથ શર રથી સદવ ભ છ ત કાળલ ધ પામીન પરપદાથ ય મમ વ છોડશ અન પોતાના વ પન ા ત થઈન િન મ િમમા િવ ામ કર ન તમા જ લીન થઈન પોતાન પોત જ કરશ 21

વળ Ntilde(દોહરા)

जय कचक तयागस िवनस नािह भजग तय सरीरक नासत अलख अखिडत अग 22

શ દાથ ETHક ક=કાચળ જગ=સાપ અખ ડત=અિવનાશી

309

અથ ndash વી ર ત કાચળ નો યાગ કરવાથી સાપ નાશ પામતો નથી તવી જ ર ત શર રનો નાશ થવાથી વ પદાથ નાશ પામતો નથી 22

अथाल बकाल एव कलयन ानःय स व ब ह- याल बनलालसन मनसा ा यन पशनयित

ना ःत व परकालतोऽःय कलयन ःया ादवद पन- ःत या मिनखातिन यसहज ानकप जीभवन 11

દસમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ दरबि कह पहल न हतौ जीव दह उपजत अब उपजय ह आइक जौल दह तौल दहधारी िफर दह नस रहगौ अलख जोित जोितम समाइक सदबि कह जीव अनािदकौ दहधारी जब गयान होइगौ कबह काल पाइक तबहीस पर तिज अपनौ सरप भिज पावगौ परमपद करम नसाइक 23

અથ ETHકોઈ કોઈ ખ કહ છ ક પહલા વ ન હતો વી જળ અ ન વા અન આકાશNtildeઆ પાચ ત વમય શર ર ઉ પ થતા ાનશ ત પ વ ઉપ છ યા ધી શર ર રહ છ યા ધી વ રહ છ અન શર રનો નાશ થતા વા માનો કાશ કાશમા સમાઈ ય છ આ િવષયમા સ ય ાની કહ છ ક વ પદાથ અના દકાળથી દહ ધારણ કરલ છ વ નવો ઉપજતો નથી અન ન

દહનો નાશ થવાથી ત નાશ પામ છ કોઈવાર અવસર પામીન યાર ાન ા ત કરશ યાર પરપદાથ મા અહ છોડ ન આ મ વ પ હણ કરશ અન

આઠ કમ નો નાશ કર ન િનવાણપદ પામશ 23

वौा तः परभावभावकलना न य ब हवःतष नय यव पशः ःवभावम हम यका तिन तनः सवःमा नःवभावभवन ाना भ ो भवन ःया ाद त न नाशमित सहजःप ीकत ययः 12

310

અગયારમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ पकषपाती जीव कह जञयक अकार पिरनयौ गयान तात चतना असत ह जञयक नसत चतनाकौ नास ता कारन आतमा अचतन ि काल मर मत ह पिडत कहत गयान सहज अखिडत ह जञयकौ आकार धर जञयस िवरत ह चतनाकौ नास होत स ाकौ िवनास होइ यात गयान चतना वान जीव तत ह 24

શ દાથ ETHપ પાતી=હઠા હ અસત=સ ા ર હત સહજ= વાભાિવક િવરત=િવર ત તત=ત વ

અથ ndashકોઈ કોઈ હઠા હ કહ છ ક યના આકાર ાન પ રણમન થાય છ અન ાનાકાર પ રણમન અસ છ તથી ચતનાનો અભાવ થયો યનો નાશ થવાથી ચતનાનો નાશ થાય છ તથી મારા િસ ાતમા આ મા સદા અચતન છ આમા યા ાદ ાની કહ છ ક ાન વભાવથી જ અિવનાશી છ ત યાકાર પ રણમન કર છ પર યથી ભ છ જો ાનચતનાનો નાશ માનશો તો આ મસ ાનો નાશ થઈ જશ તથી વત વન ાનચતના ત માન ત સ ય ાન છ 24

अ यःया मिन सवभावभवन श ःवभाव यतः सवऽा यिनवा रतो गतभयः ःवर पशः ब डित ःया ाद त वश एव लसित ःवःय ःवभाव भराः दा ढः परभाव वरह यालोकिनक पतः 13 બારમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोई महामरख कहत एक िपड मािह जहालौ अिचत िचत अग लहलह ह जोगरप भोगरप नानाकार जञयरप

311

जत भद करमक तत जीव कह ह मितमान कह एक िपड मिह एक जीव ताहीक अनत भाव अस फिल रह ह पगगलस िभ कमर जोगस अिख सदा उपज िवस िथरता सभाव गह ह 25

શ દાથ ETHઅચત=અચતન-જડ ચત=ચતન મિતમાન= માન-સ ય ાની

અથ ndashકોઈ ખ કહ છ ક એક શર રમા યા ધી ચતન-અચતન પદાથ ના તરગ ઉઠ છ યા ધી જોગ પ પ રણમ ત જોગી વ અન ભોગ પ પ રણમ ત ભોગી વ છ આવી ર ત ય પ યાના ટલા ભદ થાય છ વના તટલા ભદ એક દહમા ઊપ છ તથી આ મસ ાના અનત શ થાય છ તમન સ ય ાની કહ છ ક એક શર રમા એક જ વ છ તના ાન ણના પ રણમનથી અનત ભાવ પ શ ગટ થાય છ આ વ શર રથી ભ છ કમસયોગથી ર હત છ અન સદા ઉ પાદ- યય- ૌ ય ણ-સ પ છ 25

ादभाव वरामम ितवह ानाशनाना मना िन ाना णभ गस गपिततः ायः पशनयित ःया ाद त िचदा मना प रमश ःत िन यो दत ट को क णघनःवभावम हम ान भवत जीवित 14 તરમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ एक िछनवादी कह एक िपड मािह एक जीव उपजत एक िवनसत ह जाही सम अतर नवीन उतपित होइ ताही सम थम परातन बसत ह सरवागवादी कह जस जल वसत एक सोई जल िविवध तरगिन लसत ह

312

तस एक आतम दरब गन परजस अनक भयौ प एकरप दरसत ह 26

શ દાથ ETHસરવાગવાદ =અનકાતવાદ તરગિન=લહરો

અથ ndashકોઈ કોઈ ણકવાદ mdashબૌ કહ છ ક એક શર રમા એક વ ઉપ છ અન એક નાશ પામ છ ણ નવો વ ઉ પ થાય છ તના પહલાના સમયમા ાચીન વ હતો તમન યા ાદ કહ છ ક વી ર ત પાણી એક પદાથ છ ત જ અનક લહર પ થાય છ તવી જ ર ત આ મ ય પોતાના ણ-પયાયોથી અનક પ થાય છ પણ િન યનયથી એક પ દખાય છ 26

ट दो क ण वश बोध वसराकारा मत वाशया वा छछ य छलद छिच प रणतिभ न पशः क चन ान िन यमिन यताप रगमऽ यासादय य वल

ःया ाद तदिन यता प रमश ःतव बमात 15 ચૌદમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ बालबि कह गयायक सकित जौल तौल गयान अस जगत मधय जािनय जञायक सकित काल पाइ िमिट जाइ जब तब अिवरोध बोध िवमल बखािनय परम िवन कह ऐसी तौ न बन बात जस िबन परगास सरज न मािनय तस िबन गयायक सकित न कहाव गयान यह तौ न परोचछ परतचछ परवािनय 27

શ દાથ ETHબાલ =અ ાની પરમ વીન=સ ય ાની પરગાસ( કાશ)

=અજવા પરત છ=સા ા

અથ ndashકોઈ કોઈ અ ાની કહ છ ક યા ધી ાનમા ાયકશ ત છ યા ધી ત ાન સસારમા અ કહવાય છ ભાવ એ છ ક ાયકશ ત ાનનો દોષ છ અન યાર યાર સમય પામીન ાયકશ ત ન ટ થઈ ય છ યાર ાન

313

િનિવક પ અન િનમળ થઈ ય છ યા સ ય ાની કહ છ ક આ વાત અ ભવમા આવતી નથી કમ ક વી ર ત કાશ િવના ય હોતો નથી તવી જ ર ત ાયકશ ત િવના ાન હોઈ શક નથી તથી તમારો પ ય માણથી

બાિધત છ 27

इ या ान वमढाना ानमाऽ साधयन आ मत वमनका तः ःवयमवानभयत 16 एव त व यव ःथ या ःव यवःथापय ःवयम अल य शासन जनमनका तो यव ःथतः 17 इित ःया ादािधकार

યા ાદની શસા (દોહરા)

इिह िविध आतम गयान िहत सयादवाद परवान जाक वचन िवचारस मरख होइ सजान 28 सयादवाद आतम दशा ता कारन बलवान िसवसाधक बाधा रिहत अख अखिडत आन 29

અથ ETHઆ ર ત આ મ ાન માટ યા ાદ જ સમથ છ એના વચનો સાભળવાથી એન એ અ યયન કરવાથી અ ાનીઓ પ ડત બની ય છ 28 યા ાદથી આ મા વ પ ઓળખાય છ તથી આ ાન બ બળવાન છ મો સાધક છ અ માન- માણની બાધા ર હત છ અ ય છ એન આ ાવાદ િતવાદ ખ ડત કર શકતા નથી 29

અગયારમા અિધકારનો સાર નધમના મહ વ ણ અનક િસ ાતોમા યા ાદ ય છ નધમ

કાઈ ગૌરવ છ ત યા ાદ છ આ યા ાદ અનય ધમ ન િન ળ કરવા માટ દશનNtildeચ સમાન છ આ યા ાદ રહ ય સમજ ક ઠન નથી પર ઢ

અવ ય છ અન એટ ઢ છ ક એન વામી શકરાચાય અથવા વામી દયાનદ સર વતી વા અ ન િવ ાનો સમ શ ા ન હ અન યા ાદ ઉલ ખડન કર ન

314

નધમન મોટો ધ ો પહ ચાડ ગયા એટ જ નહ કટલાક આ િનક િવ ાનો પણ આ ધમ ઉપર ના તકપણા લાછન લગાડ છ

પદાથના અનક ધમ હોય છ ત બધા એક સાથ કહ શકાતા નથી કમ ક શ દમા એટલી શ ત નથી ક અનક ધમ ન એકસાથ કહ શક તથી કોઈ એક ધમન ય અન બાક નાન ગૌણ કર ન કથન કરવામા આવ છ વાિમકાિતકયા ામા ક છ ETH

णाणाधममजद िप य एव धमम िप व द अतथ तससयिवकखादो णितथ िववकखाह ससाण 264

અથ ETHતથી ધમ અપ ાએ કથન કરવામા આ હોય ત ધમ શ દથી કથન કરવામા આ હોય ત શ દ અન તન ણનાર ાનmdashએ ણ નય છ ક પણ છ ક

सो िचय इ ो धममो वाचयस ौ िव तसस धममसस त जाणिद त णाण त ितिणण िवणय िवससा य

અથ ETHઆપણી િન યની વાતચીત પણ નયગભત હોય છ મક યાર કોઈ મરણ-સ ખ હોય છ યાર તન હમત આપવામા આવ છ ક વ િન ય છ વ તો મરતો નથી શર ર પ વ નો તની સાથ સબધ છ તથ વ સમાન

શર ર બદલ પડ છ ન તો વ જ મ છ ન મર છ અન ન ધન સતાન બ આદ સાથ તમનો સબધ છ આ કાઈ કહવામા આ છ ત વ પદાથના િન યધમ તરફ ટ રાખીન કહવામા આ છ પછ યાર ત મર ય છ અન એના સબધીઓન સબોધન કર છ યાર કહ છ ક સસાર અિન ય છ જ મ છ ત મર જ છ પયાયો પલટ એ વનો વભાવ જ છ આ કથન પદાથના અિન ય ધમ તરફ ટ રાખીન ક છ દ દ વામીએ પચા તકાયમા આ િવષયન બ પ ટ કરલ છ વામી એ ક છ ક વના ચતના ઉપયોગ આદ ણ છ નર નારક આદ પય ય છ યાર કોઈ વ મ ય પયાયમાથી દવ પયાયમા ય છ યાર મ ય પયાયનો અભાવ ( યય) અન દવ પયાયનો સ ાવ (ઉ પાદ) થાય છ પર વ ન ઊપ યો છ ક ન મય છ આ તનો વધમ છ બસ આ જ નામ ઉ પાદ- યય- ૌ ય છ

315

सो चव जािद मरण जािद ण ण ो ण चव उपपणणो उपपणणो य िवण ो दवो मणसि प ाओ 18

(પચા તકાય 38)

અથ ETHત જ વ ઉપ છ ક મરણન ા ત થાય છ વભાવથી ત વ ન િવનાશ પા યો છ અન િન યથી ઊપ યો છ સદા એક પ છ યાર કોણ

ઊપ અન િવણ છ પયાય જ ઊપ છ અન પયાય જ િવણસી છ મ ક દવ પયાય ઉ પ થઈ છ મ ય પયાય નાશ પામી છ એ પયાયનો ઉ પાદ-યય છ વન ૌ ય ણવો

एव भावमभाव भावाभाव अभावभाव च गणप यिह सिहदौ ससरमाणो कणिद जीवो 21

(પચા તકાય 38)

અથ ETHપયાયાિથકનયની િવવ ાથી પચપરાવતન પ સસારમા મણ કરતો આ આ મા દવા દ પયાયોન ઉ પ કર છ મ યા દ પયાયોનો નાશ કર છ તથા િવ માન દવા દ પયાયોના નાશનો આરભ કર છ અન િવ માન નથી ત મ યા દ પયાયના ઉ પાદનો આરભ કર છ

બ યાદ રાખ ક નય કથન અપ ત હોય છ અન યાર જ ત નય કહવાય છ જો અપ ાર હત કથન કરવામા આવ તો ત નય નથી નય છ

त सािवकखा सणया िणरिवकखा त िव दणणया ह ित सयलववहारिस ी सणयादो होिद िणयमण અથ ETHઆ નય પર પર અપ ા સ હત હોય યાર નય છ અન ત જ

યાર અપ ાર હત લવામા આવ યાર ત નય છ નયથી સવ યવહારની િસ થાય છ

અ ય મતાવલબી પણ વ પદાથના એક જ ધમ ઉપર ટ રાખીન મ ત થઈ ગયા છ તથી નમતમા તમન મતવાળા ક ા છ આ અિધકારમા ચૌદ મતવાળાઓ સબોધન ક છ અન એમના માનલા યક ધમ સમથન કરતા યા ાદન ટ કરલ છ

પાગલ

316

સા ય-સાધક ાર (12)

િત ા (દોહરા)

सया ाद अिधकार यह क ौ अलप िवसतार अमतच मिनवर कह साधक साधय दवार 1

શ દાથ ETHસા ય= િસ કરવા યો ય છ ત ઇ ટ સાધક= સા યન િસ કર છ ત

અથ ndashઆ યા ાદ અિધકાર સ ત વણન ક હવ ી અ તચ િનરાજ સા ય-સાધક ાર વણન કર છ 1

इ या नकिनजश सिनभरोऽ प यो ानमाऽमयता न जहाित भावः एव बमाबम ववित ववतिचऽ त ि यपययमय िच दहा ःत वःत 1

(સવયા એક ીસા)

जोई जीव वसत अिसत मय अगरलघ अभोगी अमरतीक परदसवत ह उतपितरप नानारप अिवचलरप रतन यािद गनभदस अनत ह सोई जीव दरब मान सदा एकरप ऐसौ स िनहच सभाउ िनरतत ह सयादवाद मािह साधय पद अिधकार क ौ अब आग किहवक साधक िस त ह 2

શ દાથ ETHઅ ત=હ છ અન રહશ મય= માણમા આવવા યો ય અ લ =ન ભાર ન હલ ઉતપિત=નવી પયાય ગટ થ નાસ= વ પયાયોનો અભાવ અિવચલ= ૌ ય

317

स य ान माण

અથ ETHઆ વ પદાથ અ ત વ મય વ અ લ વ અભો વ અ િતક વ દશ વ સ હત છ ઉ પાદ- યય- ૌ ય અથવા દશન- ાન-ચા ર આદ ણોથી અનત પ છ િન યનયમા ત વ પદાથઓનો વાભાિવક ધમ સદા સ ય અન એક પ છ તન યા ાદ અિધકારમા સા ય- વ પ ક ો હવ આગળ તન સાધક પ કહ છ

વની સા ય-સાધક અવ થાઓ વણન (દોહરા)

साधय स कवल दशा अथवा िस महत साधक अिवरत आिद बध छीन मोह परजत 3

શ દાથ ETH કવલદશા=તરમા અન ચૌદમા ણ થાનવત અ રહત િસ મહત= વની આઠ કમ ર હત અવ થા અિવરત ધ=ચોથા ણ થાનવત અ ત સ ય ટ ખીનમોહ ( ીણમોહ) =બારમા ણ થાનવત

સવથા િનમ હ

અથ ndashકવળ ાની અ રહત અથવા િસ પરમા મપદ સા ય છ અન અ ત સ ય ટ અથા ચોથા ણ થાનથી માડ ન ીણમોહ અથા બારમા ણ થાન ધી નવ ણ થાનમાથી કોઈ પણ ણ થાનના ધારક ાની વ સાધક છ 3

સાધક અવ થા વ પ (સવયા એક ીસા)

जाकौ अधो अपरब अिनवित करनकौ भयौ लाभ भई गरवचनकी बोहनी जाक अनतानबध ोध मान माया लोभ अनािद िमथयात िम समिकत मोहनी सात परिकित खप कवा उपसमी जाक जगी उर मािह समिकत कला सोहनी सोई मोख साधक कहायौ ताक सरवग

गटी सकित गन थानक अरोहनी 4

318

શ દાથ ETHઅધઃકરણ= કરણમા (પ રણામ-સ હમા) ઉપ રતનસમયવત તથા અધ તનસમયવત વોના પ રણામ સ શ તથા િવસ શ હોય અ વકરણ= કરણમા ઉ રો ર અ વ અ વ પ રણામ થતા ય આ કરણમા ભ સમયવત વોના પ રણામ સદા િવસ શ જ રહ છ અન એક સમયવત વોના પ રણામ સ શ પણ રહ છ અન િવસ શ પણ રહ છ +અિન િ કરણ=

કરણમા ભ સમયવત વોના પ રણામ િવસ શ જ હોય અન એક સમયવત વોના પ રણામ સ શ જ હોય બોહની (બોધની) =ઉપદશ ખપ =સ ળ નાશ

પામી કવા=અથવા સોહની=શોભાયમાન અરોહની=ચડવાની

+ એન િવશષપણ સમજવા માટ ગો મટસાર વકાડ અ યયન કર જોઈએ અન શીલા ઉપ યાસના 247 થી 263 ધીના ઠોમા એ િવ તારથી વણન છ

આ ણ કરણોના પ રણામ િતસમય અનત ણી િવ તા સ હત હોય છ

અથ ndash વન અઘઃકરણ અ વકરણ અન અિન િ કરણ પ કરણલ ધઇની ા ત થઈ છ અન ી નો સ ય ઉપદશ મ યો છ ની અનતા બધી ોધ માન માયા લોભ તથા િમ યા વ િમ સ ય વમોહનીયmdash

એવી સાત િતઓનો સવથા ય અથવા ઉપશમ થયો છ અથવા તરગમા સ ય દશનના દર કરણો ત થયા છ ત જ વ સ ય ટ-મો નો સાધક કહવાય છ તના તર અન બા સવ ગમા ણ થાન ચઢવાની શ ત ગટ થાય છ 4

(સોરઠા)

जाक मकित समीप भई भविसथित घट गई ताकी मनसा सीप सगर मघ मकता वचन 5

શ દાથ ETHભવ થિત=ભવ- મણનો કાળ તા=મોતી

અથ ndash ની ભવ થિત ઘટ જવાથી અથા કચ ન અધ લપરાવતનકાળ શષ રહવાથી મો અવ થા સમીપ આવી ગઈ છ તના મન પ છ પમા સ મઘ પ અન તમના વચન મોતી પ પ રણમન કર છ ભાવ એ છ ક આવા વોન જ ી ના વચનો ચકર થાય છ 5

સ ન મઘની ઉપમા (દોહરા)

319

जय वरष वरषा सम मघ अखिडत धार तय सदगर वानी िखर जगत जीव िहतकार 6

શ દાથ ETHઅખ ડત ધાર=સતત વાની (વાણી) =વચનો

અથ ndash વી ર ત ચોમાસામા વરસાદની ધારા વાહ ટ થાય છ તવી જ ર ત ી નો ઉપદશ સસાર વોન હતકાર થાય છ

ભાવાથ ndash વી ર ત જળ જગતન હતકાર છ તવી જ ર ત સ ની વાણી સવ વોન હતકાર છ 6

ધન-સપિ થી મોહ ર કરવાનો ઉપાય (સવયા તવીસા)

चतनजी तम जािग िवलोकह लागी रह कहा मायाक ताई आए कह सौ कह तम जाहग माया रमगी जहाकी तहाई माया तमहारी न जाित न पाित न वसकी विल न असकी झाई दासी िकय िवन लातिन मारत ऐसी अिनित न कीज गसाई 7

શ દાથ ETHિવલોક = ઓ માયા=ધન-સપિ ઝાઈ=પડછાયો- િત બબ દાસી=નોકરડ સાઈ=મહત

અથ ndashહ આ મ તમ મોહિન ા છોડ ન સાવધાન થાવ અન ઓ તમ ધન-સપિ પ માયામા કમ લી ર ા છો તમ ાથી આ યા છો અન ા ચા યા જશો અન દોલત યાની યા પડ રહશ લ મી તમાર નાત- તની નથી વશ-પરપરાની નથી બી તો તમારા એક દશ પણ િત પ નથી જો એન તમ નોકરડ બનાવીન ન રાખી તો એ તમન લાત મારશ માટ મહાન થઈન તમાર આવો અ યાય કરવો યો ય નથી 7

વળ Ntilde(દોહરા)

320

माया छाया एक ह घट बढ़ िछन मािह इनहकी सगित ज लग ितनहिह कह सख नािह 8

અથ ETHલ મી અન છાયા એકસરખી છ ણમા વધ છ અન ણમા ઘટ છ એના સગમા જોડાય છ અથા નહ કર છ તમન કદ ચન પડ નથી 8

બી વગરનો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (સવયા તવીસા)

लोकिनस कछ नातौ न तरौ न तोस कछ इह लोककौ नातौ ए तौ रह रिम सवारथक रस त परमारथक रस मातौ य तनस तनम तनस जड़ चतन त ितनस िनत हातौ होह सखी अपनौ बल फिरक तोिरक राग िवरोधकौ तातौ 9

શ દાથ ETHલોકિનસ = બ આદ માણસોથી નાતૌ=સબધ રહ રિમ=લીન થયા પરમારથ=આ મ હત માતૌ=મ ત તનમ (ત મય)=લીન હાતૌ=ભ ફ રક= ગટ કર ન તો રક=તોડ ન તાતૌ(ત ) =દોરો

અથ ndashહ વ બી આદ લોકોનો તાર સાથ કાઈ સબધ નથી અન ન તા એમની સાથ કાઈ આ લોક સબધી યોજન છ એ તો પોતાના વાથ માટ તારા શર ર ઉપર મ રાખ છ અન તારા આ મ હતમા મ ન થા એ લોકો શર રમા ત મય થઈ ર ા છ તથી શર રના વા જ જડ છ અન ચત ય છો એમનાથી દો છો તથી રાગ- ષનો સબધ તોડ ન પોતા આ મબળ ગટ કર અન ખી થા 9

ઇ ા દ ચ પદની ઇ છા અ ાન છ (સોરઠા)

ज दरबि जीव त उतग पदवी चह ज समरसी सदीव ितनक कछ न चािहय 10

321

અથ ETH અ ાની વ છ ત ઇ ા દ ચ પદની અભલાષા કર છ પર સદા સમતારસના રિસયા છ ત સસાર સબધી કોઈ પણ વ ઇ છતા નથી

10

મા સમતાભાવમા જ ખ છ (સવયા એક ીસા)

हासीम िवषाद बस िव ाम िववाद बस कायाम मरन गर वतरनम हीनता सिचम िगलानी बस ापितम हािन बस जम हािर सदर दसाम छिब छीनता रोग बस भोगम सजोगम िवयोग बस गनम गरब बस सवा मािह हीनता और जग रीित जती गिभत असाता सती साताकी सहली ह अकली उदासीनता 11

શ દાથ ETHિવષાદ=રજ ખદ િવવાદ=ઉ ર- ર છબ=કા ત છ નતા=તગી ઓછપ ગરબ=ઘમડ સાતા= ખ સહલી=સાથ આપનાર

અથ ndashજો હા યમા ખ માનવામા આવ તો હા યમા લડાઈ થવાનો સભવ છ જો િવ ામા ખ માનવામા આવ તો િવ ામા િવવાદનો િનવાસ છ જો શર રમા ખ માનવામા આવ તો જ મ છ ત અવ ય મર છ જો મોટાઈમા ખ

માનવામા આવ તો તમા નીચપણાનો વાસ છ જો પિવ તામા ખ માનવામા આવ તો પિવ તામા લાિનનો વાસ છ જો લાભમા ખ માનવામા આવ તો યા નફો છ યા કસાન પણ છ જો તમા ખ માનવામા આવ તો યા ત છ યા હાર પણ છ જો દરતામા ખ માનવામા આવ તો ત સદા એકસરખી રહતી નથીmdashબગડ પણ છ જો ભોગોમા ખ માનવામા આવ તો ત રોગના કારણ છ જો ઇ ટ સયોગમા ખ માનવામા ત નો સયોગ થાય છ તનો િવયોગ પણ છ જો ણોમા ખ માનવામા આવ તો ણોમા ઘમડનો િનવાસ છ જો નોકર -ચાકર મા ખ માનવામા આવ તો ત હ નતા ( લામી) જ છ એ િસવાય બી પણ લૌ કક કાય છ ત બધા અશાતામય છ તથી પ ટ છ ક શાતાનો સયોગ

322

મળવવા માટ ઉદાસીનતા સખી સમાન છ ભાવ એ છ ક મા સમતાભાવ જ જગતમા ખદાયક છ 11

ીિતમા અ ીિત એવો પાઠ પણ છ

લૌ કક પિવ તા િન ય નથી તનો નાશ થતા મલનતા આવી ય છ

ખમ ફર ઃખ બસ એવો પણ પાઠ છ

ઉ િતની પછ અવનિત (આવ) છ ત ઉ િત નથી (દોહરા)

िजिह उतग चिढ़ िफर पतन निह उतग वह कप िजिह सख अतर भय बस सो सख ह दथरप 12 जो िवलस सख सपदा गय तहा दख होइ जो धरती बह तनवती जर अगिनस सोइ 13 શ દાથ ETHઉતગ= ચા થાન ઉપર પહ ચીન પછ પડ પડ છ ત ચ

પદ નથી ડો વો જ છ તવી જ ર ત ખ ા ત થઈન તના ન ટ થવાનો ભય છ ત ખ નથી ઃખ પ છ 12 કારણ ક લૌ કક ખ-સપિ નો િવલાસ ન ટ થતા પછ ઃખ જ ા ત થાય છ વી ર ત ક ગીચ ઘાસવાળ ધરતી જ અ નથી બળ ય છ 13

ી ના ઉપદશમા ાની વ ચ કર છ અન ખ સમજતા જ નથી (દોહરા)

सबद मािह सतगर कह गट रप िनज धमर सनत िवचछन स ह मढ़ न जान ममर 14

શ દાથ ETH ી આ મ-પદાથના વ પ વણન કર છ ત સાભળ ન માન માણસો ધારણા કર છ અન ખાઓ તનો મમ જ સમજતા નથી 14

ઉપરના દોહરા ટાત ારા સમથન (સવયા એક ીસા)

जस काह नगरक वासी परष भल ताम एक नर स एक द उरकौ दोउ िफर परक समीप पर ऊटवम काह और पिथकस पछ पथ परकौ सो तौ कह तमारौ नगर ह तमार िढग

323

मारग िदखाव समझाव खोज परकौ एतपर स पहचान प न मान द िहरद वान तस उपदस गरकौ 15

શ દાથ ETHવાસી=રહનાર ટ=સમજણો ટ= ઊટવ=ઉલટો ર તો ઢગ=પાસ

અથ ndash વી ર ત કોઈ શહરના રહવાસી બ ષો વ તીની સમીપમા ર તો લી ગયા તમા એક સ જન દયનો અન બીજો ન હતો ર તો લીન પાછા

ફયા અન ી સાફરન પોતાના નગરનો ર તો છ ો તથા ત સાફર તમન ર તો સમ વીન બતા યો અન ક ક આ તમા નગર તમાર ન ક જ છ યા ત ષોમા સ જન છ ત તની વાત સાચી માન છ અથા પોતા નગર ઓળખી લ છ અન ખ તન માનતો નથી એવી ર ત ાની ી ના ઉપદશ સ ય માન છ પણ અ ાનીઓના સમજવામા આવ નથી ભાવ એ છ ક ઉપદશની અસર ોતાઓના પ રણામ-અ સાર જ થાય છ 15

ચોપાઈNtilde િસખાવ હ બાર હ બારા ઝ પર ત મિત અ સારા

जस काह जगलम पासकौ सम पाइ अपन सभाव महामघ बरसत ह आमल कषाय कट तीखन मधर खार तसौ रस बाढ जहा जसौ दरखत ह तस गयानवत नर गयानकौ बखान कर रसकौ उमाह ह न काह परखत ह वह धिन सिन कोऊ गह कोऊ रह सोइ काहकौ िवखाद होइ कोऊ हरखत ह 16

શ દાથ ETHપાવસ=વરસાદ આમલ=ખા કષાય=કષાય ક =કડ તીખન (તી ણ) =તી મ ર=િમ ટ ખાર( ાર) =ખા દરખ (દર ત) = ઉમા =ઉ સા હત ન પરખ હ=પર ા કરતો નથી િન( વિન) =શ દ િવખાદ(િવષાદ) =ખદ હરખ =હિષત

324

અથ ndash વી ર ત કોઈ વનમા વરસાદના દવસોમા પોતાની મળ પાણી પડ છ તો ખા કષાય કડ તી મી ક ખા રસ હોય છ ત પાણી પણ ત જ રસ પ થઈ ય છ તવી જ ર ત ાનીઓ ાનના યા યાનમા પોતાના અ ભવ ગટ કર છ પા -અપા ની પર ા કરતા નથી ત વાણી સાભળ કોઈ તો હણ કર છ કોઈ ઘ છ કોઈ ખદ પામ છ અન કોઈ આનદત થાય છ

ભાવાથ ndash વી ર ત વરસાદ પોતાની મળ વરસ છ અન ત લીમડાના ઉપર પડવાથી કડ લ ના ઉપર પડવાથી ખા શરડ ઉપર પડવાથી મ ર મરચાના છોડ ઉપર પડવાથી તી ચણાના છોડ પર પડવાથી ખા અન બાવળના પર પડવાથી કષાય થઈ ય છ તવી જ ર ત ાનીઓ યાિત લાભા દની અપ ા ર હત મ ય થભાવથી ત વના વ પ કથન કર છ ત સાભળ ન કોઈ ોતા પરમાથ હણ કર છ કોઈ સસારથી ભયભીત થઈન યમ-િનયમ લ છ કોઈ ઝગડો કર છ કોઈ ઘ છ કોઈ તક કર છ કોઈ િન દા- િત કર છ અન કોઈ યા યાન થવાની જ રાહ જોયા કર છ 16

(દોહરા)

गर उपदश कहा कर दराधय ससार बस सदा जाक उदर जीव पच परकार 17

અથ ETH મા પાચ કરાના વ િનવાસ કર છ ત સસાર જ ઘણો જ તર છ તમા ી નો ઉપદશ કર 17

પાચ કારના વ (દોહરા)

डघा भ चघा चतर सघा रचक स ऊधा दरबि िवकल घघा घोर अब 18

શ દાથ ETH ચક= ચવાળા અ =અ ાની

અથ ETH ઘા વ છ ધા વ ચ ર છ ઘા વ ચવાળા છ ધા વ અન ઃખી છ અન ઘા વ મહા અ ાની છ 18

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

325

जाकी परम दसा िवष करम कलक न होइ डघा अगम अगाधपद वचन अगोचर सोइ 19

અથ ETH મન કમ-કા લમા ર હત અગ ય અગાધ અન વચન-અગોચર ઉ ટ પદ છ ત િસ ભગવાન ઘા વ છ 19

આ કથન પ ડત બનારસીદાસ એ પોતાની ક પનાથી ક છ કોઈ થના આધાર ન હ

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

जो उदास हव जगतस गह परम रस म सो चघा गरक वचन चघ बालक जम 20

શ દાથ ETHઉદાસ=િવર ત પરમ રસ=આ મ-અ ભવ ઘ= સ

અથ ndash સસારથી િવર ત થઈન આ મ-અ ભવનો રસ સ મ હણ કર છ અન ી ના વચન બાળકની મ ધની પઠ સ છ ત ઘા વ છ 20

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

जो सवचन रितस सन िहय द ता नािह परमारथ समझ नह सो सघा जगमािह 21

શ દાથ ETH ચસૌ= મથી પરમારથ=આ મત વ

અથ ndash ના વચન મ વક સાભળ છ અન દયમા ટતા નથી-ભ છ પણ આ મ વ પન ઓળખતા નથી એવા મ દ કષાયી વ ઘા છ 21

ધા વ લ ણ

जाक िवकथा िहत लग आगम अग अिन सो ऊधा िवषयी िवकल द र पािप 22

શ દાથ ETHિવકથા=ખોટ વાતા અિન ટ=અિ ય ટ= ષી ટ= ોધી પાિપ ટ=અધમ

અથ ndash ન સ શા નો ઉપદશ તો અિ ય લાગ છ અન િવકથાઓ િ ય લાગ છ ત િવષયા ભલાષી ષી- ોધી અન અધમ વ ધા છ 22

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

326

जाक वचन वन नह निह मन सरित िवराम जड़तास जड़वत भयौ घघा ताकौ नाम 23

શ દાથ ETH રિત= િત િવરામ=અ તી

અથ ndashવચન ર હત અથા એક ય વણ ર હત અથા િ ચ ર ય મન ર હત અથા અસ ી પચ ય અન અ તી અ ાની વ ાનાવરણીય કમના તી ઉદયથી જડ થઈ ગયા છ ત ઘા છ 23

ઉપ ત પાચ કારના વો િવશષ વણન (ચોપાઈ)

डघा िस कह सब कोऊ सघी ऊधा मरख जोऊ घघा घोर िवकल ससारी चघा जीव मोख अिधकारी 24

અથ ETH ઘા વન સવ કોઈ િસ કહ છ ઘા અન ઘા બન ખ છ ઘા ઘોર સસાર છ અન ઘા વ મો ના પા છ 24

ઘા વ વણન (દોહરા)

चघा साधक मोखकौ कर दोष दख नास लह मोख सतोषस वरन लचछन तास 25

અથ ETH ઘા વ મો ના સાધક છ દોષ અન ઃખોના નાશક છ સતોષથી પ ર ણ રહ છ તના ણો વણન ક 25

(દોહરા)

कपा सम सवग दम अिसतभाव वरागय य लचछन जाक िहय स सनकौ तयाग 26

શ દાથ ETH પા=દયા સમ( શમ) =કષાયોની મદતા સવગ=સસારથી ભયભીત દમ=ઇ યો દમન અ તભાવ (આ ત ) = જનવચનોમા ા વરા ય=સસારથી િવર ત

327

અથ ndashદયા શમ સવગ ઇ યદમન આ ત વરા ય અન સાત યસનોનો યાગmdashઆ ઘા અથા સાધક વના ચ છ 26

સાત યસનના નામ (ચોપાઈ)

जवा आिमष मिदरा दारी आखटक चोरी परनारी एई सात िवसन दखदाई दिरत मल दरगितक भाई 27

શ દાથ ETHઆિમષ=માસ મ દરા=શરાબ દાર =વ યા આખટક=િશકાર પરનાર =પરાઈ ી રત=પાપ લ=જડ

અથ ndash ગાર રમવો માસ ખા દા પીવો વ યા સવન કર િશકાર કરવો ચોર અન પર ી સવન કર mdashઆ સાત યસન ઃખદાયક છ પાપ ળ છ અન ગિતમા લઈ જનાર છ 27

યસનોના ય અન ભાવ પ ભદ (દોહરા)

दरिवत य सात िवसन दराचार दखधाम भािवत अतर कलपना मषा मोह पिरनाम 28

અથ ETHઆ સાત યસન શર રથી સવવામા આવ છ ત રાચાર પ ય- યસન છ અન ઠા મોહ-પ રણામની તરગ ક પના ત ભાવ- યસન છ ય અન ભાવ બ ય ઃખોના ઘર છ 28

સાત ભાવ- યસનો વ પ (સવયા એક ીસા)

अशभम हािर शभजीित यह दत कमर दहकी मगनताई यह मास भिखवौ मोहकी गहलस अजान यह सरापान कमितकी रीित गिनकाकौ रस चिखवौ िनरद हव ानघात करवौ यह िसकार परनारी सग परबि कौ परिखवौ

328

पयारस पराई स ज गिहवकी चाह चोरी एई सात िवसन िबडार लिखवौ 29

શ દાથ ETH ત ( ત)= ગાર ગહલ= છા અ ન=અચત રા=શરાબ પાન=પી ગિનકા=વ યા સ જ=વ બડાર=િવદારણ કર

અથ ndashઅ ભ કમના ઉદયમા હાર અન ભ કમના ઉદયમા િવજય માનવો એ ભાવ- ગાર છ શર રમા લીન થ એ ભાવ-માસભ ણ છ િમ યા વથી િછત થઈન વ પન લી જ એ ભાવ-મ પાન છ ના ર ત ચાલ એ ભાવ-વ યાસવન છ કઠોર પ રણામ રાખીન ાણોનો ઘાત કરવો એ ભાવ-િશકાર છ દહા દ પરવ મા આ મ રાખવી ત ભાવ-પરિસ ીસગ છ અ રાગ વક પર પદાથ હણ કરવાની અભલાષા ત ભાવ-ચોર છ આ જ સાત ભાવ-યસન આ મ ાન િવદારણ કર છ અથા આ મ ાન થવા દતા નથી 29

સાધક વનો ષાથ (દોહરો)

िवसन भाव जाम नह पौरष अगम अपार िकय गट घट िसधम चौदह रतन उदार 30

શ દાથ ETHિસ =સ ઉદાર=મહાન

અથ ndash મના ચ મા ભાવ- યસનોનો લશ પણ રહતો નથી ત અ ય અન અપરપાર ષાથના ધારક દય પ સ મા ચૌદ મહાર ન ગટ કર છ 30

ચૌદ ભાવર ન(સવયા એક ીસા)

ल मी सबि अनभित कउसतभ मिन वराग कलपवकष सख सवचन ह ऐरावत उि म तीित रभा उद िवष कामधन िनजररा सधा मोद धन ह धयान चाप मरीित मिदरा िववक व स भाव चन मा तरगरप मन ह

329

चौदह रतन य गट ह िह जहा तहा गयानक उदोत घट िसधकौ मथन ह 31

શ દાથ ETH ધા=અ ત મોદ=આનદ ચાપ=ધ ય રગ=ઘોડો

અથ ndash યા ાનના કાશમા ચ પ સ મથન કરવામા આવ છ યા પ લ મી અ િત પ કૌ ભમણ વરા ય પ ક પ સ ય વચન પ શખ ઐરાવત હાથી પ ઉ મ ા પ રભા ઉદય પ િવષ િન રા પ કામધ આનદ પ અ ત યાન પ ધ ય મ પ મ દરા િવવક પ વ ભાવ પ ચ મા અન મન પ ઘોડોmdashઆવી ર ત ચૌદ ર ન ગટ થાય છ 31

ચૌદ ર નમા હય અન ઉપાદય છ (દોહરા)

िकय अवसथाम गट चौदह रतन रसाल कछ तयाग कछ स ह िविधिनषधकी चाल 32 रमा सख िवष धन सरा व धन हय हय मिन रभा गज कलपतर सधा सोम आदय 33 इह िविध जो परभाव िवष वम रम िनजरप सो साधक िसवपथकौ िचद वदक िच प 34

શ દાથ ETHસ હ= હણ કર િવિધ= હણ કર િનષધ=છોડ રમા=લ મી ધ =ધ ય રા=શરાબ ધ =ગાય હય=ઘોડો રભા=અ સરા સોમ=ચ મા આદય= હ કરવા યો ય વમ=છોડ

અથ ndashસાધકદશામા ચૌદ ર નો ગટ કયા તમાથી ાની વ િવિધ-િનષધની ર ત પર કટલાકનો યાગ કર છ અન કટલાક હણ કર છ 32 અથા પ લ મી સ યવચન પ શખ ઉદય પ િવષ યાન પ ધ ય મ પ મ દરા િવવક પ ધ વ ત ર િન રા પ કામધ અન મન પી ઘોડોmdashઆ

આઠ અ થર છ તથી યાગવા યો ય છ તથા અ િત પ મણ તીિત પ રભા ઉ મ પ હાથી વરા ય પ ક પ આનદ પ અ ત ભાવ પ ચ માmdashઆ છ ર ન ઉપાદય છ 33 આ ર ત પરભાવ પ િવષિવકારનો યાગ કર ન િનજ-

330

વ પમા મ ન થાય છ ત િનજ- વ પનો ભો તા ચત ય આ મા મો માગનો સાધક છ 34

સાધક દશા

સ ય વચન પણ હય છ નમતમા તો મૌનની જ શસા છ

સાત ભાવ- યસન અન ચૌદ ર નોની કિવતા પ બનારસીદાસ એ વત રચી છ

नका तस ग शा ःवयमव वःत- त व यव ःथितिमित वलोकय तः ःया ादश मिधकामिधग य स तो ानीभव त जननीितमलघय तः 2

(આ લોક ઈડરની િતમા નથી)

મો માગના સાધક વોની અવ થા (કિવ )

गय़ान ि ि िजनहक घट अतर िनरख दरव सगन परजाइ िजनहक सहजरप िदन िदन ित सयादवाद साधन अिधकाइ ज कविल नीत मारग मख िचत चरन राख ठहराइ त वीन किर खीन मोहमल अिवचल होिह परमपद पाइ 35

શ દાથ ETHિનરખ=અવલોકન કર નીત( ણીત)=રા ચત

અથ ndash મના તરગમા ાન ટ ય ણ અન પયાયો અવલોકન કર છ ઓ વયમવ દન- િત દન યા ાદ ારા પોતા વ પ અિધકાિધક ણ છ કવળ -કિથત ધમમાગમા ા કર ન ત અ સાર આચરણ કર છ ત ાની મ યો મોહકમનો મળ ન ટ કર છ અન પરમ પદ ા ત કર ન થર થાય છ 35

य ानमाऽिनजभावमयीमक पा भिम ौय त कथम यपनीतमोहाः

331

त साधक वमिधग य भव त िस ा मढाः वममनपल य प रम त 3

અ ભવથી મો અન િમ યા વથી સસાર છ (સવયા એક ીસા)

चाकसौ िफरत जाकौ ससार िनकट आयौ पायौ िजन समयक िमथयात नास किरक िनरदद मनसा सभिम सािध लीनी िजन कीनी मोखकारन अवसथा धयान धिरक सो ही स अनभौ अभयासी अिवनासी भयौ गयौ ताकौ करम भरम रोग गिरक िमथयामती अपनौ सरप न िपछान तात डोल जगजालम अनत काल भिरक 36

શ દાથ ETHચાક=ચ િનર દ(િનર દ) = િવધા ર હત ગ રક(ગલક)

=ગળ ન નાશ પા િપછાન=ઓળખ

અથ ndashચાકડાની મ મતા મતા ન સસારનો ત ન ક આવી ગયો છ ણ િમ યા વનો નાશ કર ન સ ય દશન ા ત ક છ ણ રાગ- ષ છોડ ન મન પ િમન કર છ અન યાન ારા પોતાન મો ન યો ય બનાવલ છ ત જ અ ભવનો અ યાસ કરનાર અિવચળ પદ પામ છ અન તના કમ નાશ પામ છ તથા અ ાન પી રોગ ર થઈ ય છ પર િમ યા ટ પોતા વ પ ઓળખતા નથી તથી તઓ અનતકાળ ધી જગતની ળમા ભટક છ અન જ મ-મરણના ફરા કર છ 36

ःया ादकौशलसिन लसयमा या यो भावय यहरहः ःविमहोपय ः ान बयानयपरःपरतीोमऽी-

पाऽीकत ौयित भिमिममा स एकः 4 આ મ-અ ભવ પ રણામ (સવયા એક ીસા)

ज जीव दरबरप तथा परजायरप दोऊ न वान वसत स ता गहत ह

332

ज अस भाविनक तयागी भय सरवथा िवषस िवमख हव िवरागता बहत ह ज ज ा भाव तयागभाव दोऊ भाविनक अनभौ अभयास िवष एकता करत ह तई गयान ि याक आराधक सहज मोख मारगक साधक अबाधक महत ह 37

અથ ETH વોએ યાિથક અન પયાયાિથક બ નયો ારા પદાથ વ પ સમ ન આ માની તા હણ કર છ અ ભાવોના સવથા યાગી છ ઇ ય-િવષયોથી પરા ખ થઈન વીતરાગી થયા છ મણ અ ભવના અ યાસમા ઉપાદય અન હય બ કારના ભાવોન એકસરખા યા છ ત જ વો ાન યાના ઉપાસક છ મો માગના સાધક છ કમબાધા ર હત છ અન મહાન છ

37

ાન યા વ પ (દોહરા)

िवनसी अनािद अस ता होइ स ता पोख ता परनितको बध कह गयान ि यास मोख 38

શ દાથ ETHિવનિસ=ન ટ થઈન પોખ= ટ પરનિત=ચાલ

અથ ndash ાનીઓ કહ છ ક અના દકાળની અ તા ન ટ કરનાર અન તાન ટ કરનાર પ રણિત ાન યા છ અન તનાથી જ મો થાય છ 38

સ ય વથી મ મ ાનની ણતા થાય છ (દોહરા)

जगी स समिकत कला बगी मोख मग जोइ वह करम चरन कर म म परन होइ 39 जाक घट ऐसी दसा साधक ताकौ नाम जस जो दीपक धर सो उिजयारौ धाम 40

શ દાથ ETHબગી=ચાલી

333

અથ ndashસ ય દશન કરણ ગટ થાય છ અન મો ના માગમા ચાલ છ ત ધીર ધીર કમ નો નાશ કર પરમા મા બન છ 39 ના ચ મા આવા સ ય દશનના કરણનો ઉદય થયો છ ત જ નામ સાધક છ મ ક ઘરમા દ પક સળગાવવામા આવ છ ત જ ઘરમા અજવા થાય છ 40

िच प डच डम वलािस वकासहासः श काशभरिनभरसभातः आ दस ःथतदाःखिलतक प - ःतःयव चायमदय यचलािचरा मा 5

સ ય વનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जाक घट अतर िमथयात अधकरा गयौ भयौ परगास स समिकत भानकौ जाकी मोहिन ा घटी ममता पलक फटी जानयौ िजन मरन अवाची भगवानकौ जाकौ गयान तज बगयौ उि म उदार जगयौ लगौ सख पोख समरस सधा पानकौ ताही सिवचचछनकौ ससार िनकट आयौ पायौ ितन मारग सगम िनरवानकौ 41

શ દાથ ETHઅવાચી=વચનાતીત બ યૌ=વ

અથ ndash ના દયમા િમ યા વનો ધકાર ન ટ થવાથી સ ય દશનનો ય કાિશત થયો ની મોહિન ા ર થઈ ગઈ અન મમતાની પલકો ઊઘડ

ગઈ મ વચનાતીત પોતાના પરમ ર વ પ ઓળખી લી છ ના ાન તજ કાિશત થ મહાન ઉ મમા સાવધાન થયો સા યભાવના અ તરસ પાન કર ન ટ થયો ત જ ાનીન સસારનો ત સમીપ આ યો છ અન તણ જ િનવાણનો ગમ માગ ા ત કય છ 41

ःया ादद पतलस महिस काश श ःवभावम हम य दत मयीित

334

क ब धमो पथपाितिभर यभाव- िन योदयः परमय ःफरत ःवभावः 6

સ ય ાનનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जाक िहरदम सया ाद साधना करत स आतमाकौ अनभौ गट भयौ ह जाक सकलप िवकलपक िवकार िमिट सदाकाल एकीभाव रस पिरनयौ ह िजन बध िविध पिरहार मोख अगीकार ऐसौ सिवचार पचछ सोऊ छािड दयौ ह ताकौ गयान मिहमा उदोत िदन िदन ित सोही भवसागर उलिघ पार गयौ ह 42

શ દાથ ETHપ રનયૌ=થયૌ પ રહાર=ન ટ ગીકાર= વીકાર પાર= કનાર

અથ ndash યા ાદના અ યાસથી ના તઃકરણમા આ માનો અ ભવ ગટ થયો ના સક પ-િવક પના િવકાર ન ટ થઈ ગયા અન સદવ ાનભાવ પ થયો ણ બધિવિધના યાગ અન મો ના વીકારનો સ ચાર પણ

છોડ દ ધો છ ના ાનનો મ હમા દવસ- દવસ ગટ થયો છ ત જ સસારસાગરથી પાર થઈન તના કનાર પહ યો છ 42

िचऽा मश समदायमयोऽयमा मा स ः णयित नय णख यमानः य़ तःमादख डमिनराकतख डमक - मका तशा तमचल िचदह महोऽ ःम 7

અ ભવમા નયપ નથી (સવયા એક ીસા)

अिसतरप नासित अनक एक िथररप अिथर इतयािद नानारप जीव किहय दीस एक नकी ितपचछी न अपर दजी नकौ न िदखाइ वाद िववादम रिहय

335

िथरता न होइ िवकलपकी तरगिनम चचलता बढ़ अनभौ दसा न लिहय तात जीव अचल अबािधत अखड एक ऐसौ पद सािधक समािध सख गिहय 43

શ દાથ ETHિથર= થર અિથર=ચચળ િતપ છ =િવપર ત અપર=બી િથરતા=શા સમાિધ=અ ભવ

અથ ndash વ પદાથ નયની અપ ાએ અ ત-ના ત એક-અનક થર-અ થર આદ અનક પ કહવામા આ યો છ જો એક નયથી િવપર ત બીજો નય ન બતાવવામા આવ તો િવપર તતા દખાય છ અન વાદ-િવવાદ ઉપ થત થાય છ એવી દશામા અથા નયની િવક પ ળમા પડવાથી ચ ન િવ ામ મળતો નથી અન ચચળતા વધવાથી અ ભવ ટક શકતો નથી તથી વ પદાથન અચળ અબાિધત અખ ડત અન એક સાધીન અ ભવનો આનદ લવો જોઈએ

ભાવાથ ndashએક નય પદાથન અ ત પ કહ છ તો બીજો નય ત જ પદાથન ના ત પ કહ છ એક નય તન એક પ કહ છ તો બીજો નય તન અનક કહ છ એક નય િન ય કહ છ તો બીજો નય અિન ય કહ છ એક નય કહ છ તો બીજો નય તન અ કહ છ એક નય ાની કહ છ તો બીજો નય તન અ ાની કહ છ એક નય સબધ કહ છ તો બીજો નય તન અબધ કહ છ આવી ર ત પર પર િવ અનક ધમ ની એપ ાએ પદાથ અનક પ કહવાય છ યાર પહલો નય કહવામા આ યો હોય યાર તનો િવરોધી બતાવવામા ન આવ તો િવવાદ ઊભો થાય છ અન નયોના ભદ વધવાથી અનક િવક પો ઉ પ થાય છ નાથી ચ મા ચચળતા વધવાથી અ ભવ ન ટ થઈ ય છ તથી થમ અવ થામા તો નયોન ણવા આવ યક છ પછ તમના ારા પદાથ વા તિવક વ પ ન કયા પછ

એક આ મા જ ઉપાદય છ 43 न ि यण ख डयािम न ऽण ख डयािम न कालन ख डयािम न भावन ख डयािम स वश एको

ानमाऽभावोऽ ःम આ સ ત શ ત બ િતઓમા નથી પણ ઇડરની િતમા છ

योऽय भावो ानमाऽोऽहम ःम यो य ानमाऽः स नव यो य ानक लोलव गन ान य ातम ःतमाऽः 8

આતમા ય કાળ ભાવથી અખડત છ (સવયા એક ીસા)

336

जस एक पाकौ आबफल ताक चार अस रस जाली गठली छीलक जब मािनय य तौ न बन प ऐस बन जस वह फल रप रस गध फास अखड मािनय तस एक जीवकौ दरव खत काल भाव अस भद किर िभ िभ न बखािनय दवररप खतरप कालरप भावरप चार रप अलख अखड स ा मािनय 44

શ દાથ ETH બફળ=કર ફાસ= પશ અખડ=અભ અલખ=આ મા

અથ ndashકોઈ એમ સમ ક વી ર ત પાકા આ ફળમા રસ ળ ગોટલી અન છાલ એવી ર ત ચાર શ છ તવી જ ર ત પદાથમા ય કાળ ભાવ એ ચાર શ છmdashએમ નથી આ ર ત છ ક વી ર ત આ ફળ છ અન તના પશ રસ ગધ વણ તનાથી અભ છ તવી જ ર ત વપદાથના ય કાળ ભાવ તનાથી અભ છ અન આ મસ ા પોતાના વચ ટયથી સદા અખ ડત છ

ભાવાથ ndashજો કોઈ ઇ છ ક અ નથી ઉ ણતા ભ કરવામા આવ અથા કોઈ તો અ ન પોતાની પાસ રાખ અન બી ની પાસ ઉ ણતા સ પ તો તમ બની શક નથી તવી જ ર ત ય કાળ ભાવન પદાથથી અભ ણવા જોઈએ 44

ાન અન ય વ પ (સવયા એક ીસા)

कोऊ गयानवान कह गयान तौ हमारौ रप जञय षट दवर सो हमारौ रप नाह ह एक न वान ऐस दजी अब कह जस सरसवती अकखर अरथ एक ठाह ह तस गयाता मरौ नाम गयान चतना िवराम जञयरप सकित अनत मझ पाही ह

337

आ कारन वचनक भद भद कह कोऊ गयाता गयान जञयकौ िवलास स ा माही ह 45

અથ ETHકોઈ ાની કહ છ ક ાન મા પ છ અન યNtildeછ ય મા વ પ નથી યા ી સબોધન કર છ ક એક નય અથા યવહારનયથી તમા કહ સ ય છ અન બીજો િન યનય ક ત આ ર ત છ ક વી ર ત િવ ા અ ર અન અથ એક જ થાનમા છ ભ નથી તવી જ ર ત ાતા આ મા નામ છ અન ાન ચતનાના કાર છ તથા ત ાન ય પ પ રણમન કર છ ત ય પ પ રણમન કરવાની અનતશ ત આ મામા જ છ તથી વચનના ભદથી

ભલ ભદ કહો પણ િન યથી ાતા ાન અન યનો િવલાસ એક આ મસ ામા જ છ 45

ચતના બ કારની છNtilde ાનચતના અન દશનચતના

(ચોપાઈ)

सवपर कासक सकित हमारी तात वचन भद म भारी जञय दशा दिवधआ परगासी िनजरपा पररपा भासी 46

અથ ETHઆ માની ાનશ ત પોતા વ પ ણ છ અન પોતાના િસવાય અ ય પદાથ ન પણ ણ છ તથી ાન અન યનો વચન-ભદ ખાઓન મોટો મ ઉ પ કર છ ય અવ થા બ કારની છNtildeએક તો વ ય અન બી

પર ય 46

(દોહરા)

िनजरपा आतम सकित पररपा पर वसत िजन लिख लीन पच यह ितन लिख िलयौ समसत 47

અથ ETH વ ય આ મા છ અન પર ય આ મા િસવાયના જગતના સવ પદાથ છ ણ આ વ ય અન પર યની ચવણ (કોયડો) સમ લીધી છ તમ બ જ ણી લી છ એમ સમજો 47

338

विच लसित मचक विच मकामचक विच पनरमचक सहजमव त व मम तथा प न वमोहय यमलमघसा त मन परःपरससहतकटश चब ःफरत 9

યા ાદમા વ વ પ (સવયા એક ીસા)

करम अवसथाम अस सौ िवलोिकयत करम कलकस रिहत स अग ह उभ न वान समकाल स ास रप ऐसौ परजाइ धारी जीव नाना रग ह एक ही समम ि धारप प तथािप याकी अखिडत चतना सकित सरवग ह यह सयादवाद याकौ भद सयादवादी जान मरख न मान जाकौ िहयौ दगभग ह 48

શ દાથ ETHઅવ થા=દશા િવલો કયત=દખાય છ ઉભ(ઉભય) =બ ન=નય પર ઈ ધાર =શર ર સ હત સસાર રગ=ધમ િ ધા= ણ ગ ભગ= ધળો

અથ ndashજો વની કમસ હત અવ થા ઉપર ટ દવામા આવ તો ત યવહારનયથી અ દખાય છ જો િન યનયની કમમળ ર હત અવ થાનો િવચાર કરવામા આવ તો ત િનદ ષ છ અન જો એ બ નયોનો એકસાથ િવચાર કરવામા આવ તો ા પ જણાય છmdash આ ર ત સસાર વની િવ ચ ગિત છ જોક ત એક ણમા અ અન ા એવા ણ પ છ તોપણ આ ણ પોમા ત અખડ ચત યશ તથઈ સવાગ સ પ છ આ જ યા ાદ છ આ યા ાદનો મમ યા ાદ જ ણ છ ખ દયના ધળા છ ત આ અથ સમજતા નથી

इतो दतमनकता दध दतः सदा यकता- िमतः ण वभ गर ीविमतः सदवोदयात इतः परम वःतत धतिमतः दशिनज- रहो सहजमा मनःत ददम त वभवम 10

339

िनहच दरबि ि दीज तब एक रप गन परजाइ भद भावस बहत ह असखय परदस सजगत स ा परमान गयानकी भास लोका लोक मानयत ह परज तरगिनक अग छनभगर ह चतना सकितस अखिडत अचत ह सो ह जीव जगत िवनायक जगतसार जाकी मौज मिहमा अपार अदभत ह 49

શ દાથ ETHભદભાવ= યવહારનય સ ગત(સ ત) =સ હત ત( ત)

=સ હત અ ત=અચળ િવનાયક=િશરોમણ મૌજ= ખ

અથ ndashઆ મા િન યનય અન ય ટથી એક પ છ ણપયાયોના ભદ અથા યવહારનયથી અભદ પ છ અ ત વની ટથી િનજ ાવગાહમા થત છ દશોની ટએ લોક- માણ અસ ય દશી છ ાયક ટએ લોકાલોક મામ છ પયાયોની ટએ ણભ ર છ અિવનાશી ચતનાશ તની ટએ

િન ય છ ત વ જગતમા ઠ અન સાર પદાથ છ તના ખ ણનો મ હમા અપરપાર અન અ ત છ 49

લોક અન અલોકમા તના ાનની પહ ચ છ

कषायकिलररतः ःखलित शा तरः यकतो भवोपहितरकतः ःपशित म र यकतः जग ऽतयमकतः ःफरित िच चकाः यकतः ःवभावम हमा मनो वजयतऽ ताद तः 11

िवभाव सकित परनितस िवकल दीस स चतना िवचारत सहज सत ह करम सजोगस कहाव गित जोिन वासी िनहच सरप सदा मकत महत ह जञायक सभाउ धर लोकालोक परगासी

340

स ा परवान स ा परगासवत ह सो ह जीव जानत जहान कौतक महान जाकी िकरित कहा न अनािद अनत ह 50

કહાન એવો પણ પાઠ છ કહાન=કહાણી-વાતા

શ દાથ ETHિવકલ= ઃખી સહજ સત= વાભાિવક શાત વાસી=રહનાર જહાન=લોક ક રિત=(ક િત) =યશ કહા ન= ા નથી

અથ ndashઆ મા િવભાવ-પ રણિતથઈ ઃખી દખાય છ પણ તની ચત યશ તનો િવચાર કરો તો ત સાહ જક શા તમય જ છ ત કમના સયોગથી ગિત યોિનનો વાસી કહવાય છ પણ ત િન ય વ પ ઓ તો કમબધનથી ત પરમ ર જ છ તની ાયકશ ત ઉપર ટ કો તો ત લોકાલોકનો ાતા ટા છ જો ના અ ત વ ઉપર યાન આપો તો િનજ ાવગાહ- માણ ાનનો િપડ છ આવો વ જગતનો ાતા છ તની લીલા િવશાળ છ તની ક િત ા નથી અના દકાળથી ચાલી આવ છ અન અનતકાળ ધી ચાલશ 50

जयित सहजतजःप जम ज ऽलोक - ःखलद ख वक पोऽ यक एकःव पः ःवरस वसरपमा छ नत वोपल भः सभिनयिमता च चम कार एषः 12 સા ય વ પ કવળ ાન વણન (સવયા એક ીસા)

पच परकार गयानावरनकौ नास किर गिट िस जगमािह जगमगी ह

जञायक भाम नाना जञयकी अवसथा धिर अनक भई प एकताक रस पगी ह याही भाित रहगी अनत काल परजत अनत सकित फोिर अनतस लगी ह नरदह दवलम कवल सरप स ऐसी गयानजयोितकी िसखा समािध जगी ह 51

341

શ દાથ ETHફો ર= રત કર ન દવલ=મ દર િસખા(િશખા) = વાળા સમાિધ=અ ભવ

અથ ndashજગતમા ાયક યોિત પાચ કારના ાનાવરણીય કમ નો નાશ કર ન ચમકતી ગટ થઈ છ અન અનક કાર યાકાર પ રણમન કરવા છતા પણ એક પ થઈ રહ છ ત ાયકશ ત આવી જ ર ત અનતકાળ ધી રહશ અન અનત વીયની રણા કર ન અ યપદ ા ત કરશ ત કવળ ાન પ ભા મ ય-દહ પ મ દરમા પરમ શા તમય ગટ થઈ છ 51

अ वचिलतिचदा म या मना मानमा म- यनवरतिनम न धारय वःतमोहः उ दतममतच ि योितरत सम ता- वलत वमलपण िनःसप ःवभावम 13 અ તચ ના કળાના ણ અથ (સવયા એક ીસા)

अचछर अरथम मगन रह सदा काल महासख दवा जसी सवा कामगिवकी अमल अबािधत अलख गन गावना ह पावना परम स भावना ह भिवकी िमथयात ितिमर अपहारा वधरमान धारा जसी उभ जामल िकरण दीप रिवकी ऐसी ह अमतच कला ि धारप धर अनभौ दसा गरथ टीका बि किवकी 52

શ દાથ ETH કમગિવ=કામધ અલખ=આ મા પાવના=પિવ અપહારા=નાશ કરનાર વધમાન=ઉ િત પ ઉભ મ=બ પહોર િ ધા પ= ણ કારની

અથ ndashઅ તચ વામીની ચ કળા અ ભવની ટ કાની અન કિવતાનીmdashએમ ણ પ છ ત સદાકાળ અ ર અથ અથા મો પદાથથી ભર ર છ સવા કરવાથી કામધ સમાન મહા ખદાયક છ એમા િનમળ અન પરમા માના ણસ હ વણન છ પરમ પિવ છ િનમળ છ અન ભ ય વોન ચતવન

342

કરવા યો ય છ િમ યા વનો ધકાર ન ટ કરનાર છ બપોરના ય સમાન ઉ િતશીલ છ 52

(દોહરા)

नाम साधय साधक क ौ ार ादसम ठीक समयसार नाटक सकल परन भयौ सटीक 53

અથ ETHસા ય-સાધક નામના બારમા અિધકાર વણન ક અન ી અ તચ ાચાય ત સમયસાર સમા ત થ 53

થના તમા થકારની આલોચના (દોહરા)

अब किव िनज परब दसा कह आपस आप सहज हरख मनम धर कर न प ाताप 54

અથ ETH વ પ ાન થવાથી સ તા ગટ થઈ છ અન સતાપનો અભાવ થયો છ તથી હવ કા યકતા પોત જ પોતાની વદશાની આલોચના કર છ 54

यःमा तमभ परा ःवपरयोभत यतोऽऽा तर राग षप रमह सित यतो जात बयाकारकः भ जाना च यतोऽनभितर खल ख न बयायाः फल त ानघनौघम नमधना क च न क च कल 14

(સવયા એક ીસા)

जो म आपा ठािड दीनौ पररप गिह लीनौ कीनौ न बसरौ तहा जहा मरौ थल ह भोगिनकौ भोगी हव करमकौ करता भयौ िहरद हमार राग ष मोह मल ह ऐसी िवपरीत चाल भई जो अतीत काल सो तो मर ि याकी ममताहीकौ फल ह गयान ि भासी भयौ ि यास उदासी वह िमथया मोह िन ाम सपनकोसौ छल ह 55

343

શ દાથ ETHબસરૌ=િનવાસ થલ= થાન અતીત કાલ= વ સમય

અથ ndashમ વ મારા વ પ હણ ક નહો પરપદાથ ન પોતાના મા યા અન પરમ સમાિધમા લીન ન થયો ભોગોનો ભો તા થઈન કમ નો કતા થયો અન દય રાગ- ષ-મોહના મળથી મલન ર આવી િવભાવ પ રણિતમા અમ મમ વભાવ રા યો અથા િવભાવપ રણિતન આ મપ રણિત સમ યા તના ફળથી અમાર આ દશા થઈ હવ ાનનો ઉદય થવાથી યાથી િવર ત થયો આગળ કહ કાઈ થ ત િમ યા વની મોહિન ામા વ ન છળ થ છ હવ િન ા ઊડ ગઈ 55

ःवश ससिचतवःतत वर या या कतय समयःय श दः ःव पग ःय न क चद ःत कत यमवामतच िसरः 15 इित समयसारकलशाः समा ः

(દોહરા)

अमतच मिनराजकत परन भयौ िगरथ समयसार नाटक गट पचम गितको पथ 56

અથ ETHસા ા મો નો માગ બતાવનાર ી અ તચ િનરાજ ત નાટક સમયસાર થ સ ણ થયો 56

બારમા અિધકારનો સાર સાધ ત સાધક ન સાધવામા આવ ત સા ય છ મો માગમા મ

સા ય સાધક મ અબાધકની િનિતથી આ મા જ સા ય છ અન આ મા જ સાધક છ ભદ એટલો જ છ ક ચી અવ થા સા ય અન નીચલી અવ થા સાધક છ તથી કવળ ાની અહત િસ પયાય અન સ ય ટ ાવક સા (વગર) અવ થાઓ સાધક છ

અનતા બધીની ચોકડ અન દશનમોહનીય યનો અ દય થવાથી સ ય દશન થાય છ અન સ ય દશન ગટ થતા જ વ ઉપદશનો વા તિવક પા થાય છ તથી ય ઉપદશ તન ધન જન આદ તરફથી રાગ ર કરવાનો અન યસન તથા િવષયNtildeવાસનાઓથી િવર ત થવાનો છ યાર લૌ કક સપિ

344

અન િવષય-વાસનાઓથી ચ િવર ત થઈ ય છ યાર ઇ અહિમ ની સ પદા પણ િવરસ અન િન સાર જણાવા લાગ છ તથી ાનીઓ વગા દની અભલાષા કરતા નથી કારણ ક યા ધી (ઉપર) ચડ ન દવ ઇક ઇ ી ભયા ની ઉ ત અ સાર ફર નીચ પડ છ તન ઉ િત કહતા નથી અન ખમા ઃખનો સમાવશ છ ત ખ નથી ઃખ જ છ તથી િવવક વ વગ અન નરક બ ન એકસરખા ગણ જ છ

આ સવથા અિન ય સસારમા કોઈ પણ વ એવી નથી ના ય અ રાગ કરવામા આવ કારણ ક ભોગોમા રોગ સયોગમા િવયોગ િવ ામા િવવાદ ચમા લાિન જયમા હાર ા ત થાય છ ભાવ એ છ ક સસારની ટલી ખ સામ ી છ ત ઃખમય જ છ તથી ખની સહલી એકલી ઉદાસીનતા ણીન

તની જ ઉપાસના કરવી જોઈએ

વ કિવવર પ બનારસીદાસ િવચ રત

345

ચૌદ ણ થાનાિધકાર (13)

મગલાચરણ (દોહરા)

िजन-ितमा िजन-सारखी नम बनारिस तािह जाकी भि भावस कीनौ नथ िनवािह 1

શ દાથ ETHસારખી= વી િનવા હ=િનવાહ

અથ ndash ની ભ તના સાદથી આ થ િનિવ ન સમા ત થયો એવી જનરાજ-સમાન જન- િતમાન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ

જન- િત બબ માહા ય (સવયા એક ીસા)

जाक मख दरसस भगतक ननिनक िथरताकी बानी बढ़ चचलता िवनसी म ा कवलीकी म ा याद आव जहा जाक आग इन की िवभित दीस ितनसी जाकौ जस जपत कास जग िहरदम सोइ स मित होइ हती ज मिलनसी कहत बनारसी समिहमा गट जाकी सौहा िजनकी छिब सिव मान िजनसी 2

મિત મલનસી એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHબાિન=આદત િવનસી=ન ટ થઈ િવ િત=સ પિ તનસી ( ણસી) =તણખલા સમાન મલનસી(મલીનસી) =મલા વી જનસી= જનદવ વી

અથ ndash મના ખ દશન કરવાથી ભ તજનોના ન ોની ચચળતા ન ટ થાય છ અન થર થવાની આદત વધ છ અથા એકદમ ટકટક લગાવીન જોવા લાગ છ ા જોવાથઈ કવળ ભગવાન મરણ થઈ ય છ ની સામ ર ની સપિ પણ તણખલા સમાન છ ભાસવા લાગ છ ના ણો ગાન

346

કરવાથી દયમા ાનનો કાશ થાય છ અન મલન હતી ત પિવ થઈ ય છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક જનરાજના િત બબનો ય મ હમા છ

જન ની િત સા ા જન સમાન શો ભત થાય છ 2

જન- િત જકોની શસા (સવયા એક ીસા)

जाक उर अतर सि ि की लहर लसी िवनसी िमथयात मोहिन ाकी ममारखी सली िजनशासनकी फली जाक घट भयौ गरबकौ तयागी षट-दरवकौ पारखी आगमक अचछर पर ह जाक वनम िहरद-भडारम समानी वानी आरखी कहत बनारसी अलप भविथित जाकी सोई िजन ितमा वान िजन सारखी 3

શ દાથ ETH ટ=સ ય દશન મમારખી= છા-અચતનપ સલી (શલી)

=પ િત ગરવ (ગવ) =અભમાન પારખી=પર ક વન=કાન સમાની= વશ કર ગઈ આરખી (આિષત) ઋિષ ણીત અલપ (અ પ)=થોડ

અથ ndashપ બનારસીદાસ કહ છ ક ના તરગમા સ ય દશનની લહરો ઉ પ થઈન િમ યા વમોહનીયજિનત િન ાની અસાવધાની થઈ ગઈ છ મના દયમા નમતની પ િત ગટ થઈ છ મણ િમ યા ભમાનનો યાગ કય છ મન છ યોના વ પની ઓળખાણ થઈ છ મન અરહત કિથત આગમનો

ઉપદશ વણગોચર થયો છ મના દય પ ભડારમા નઋિષઓના વચનો વશ કર ગયા છ મનો સસાર િનકટ આ યો છ તઓ જ જન િતમાન જનરાજ સમાન માન છ 3

િત ા (ચોપાઈ)

िजन- ितमा जन दोष िनकद सीस नमाइ बनारिस बद

347

िफिर मनमािह िवचार ऐसा नाटक गरथ पर पद जसा 4 परम परच इस माही गनथानककी रचना नाही याम गनथानक रस आव तो गरथ अित सोभा पाव 5

શ દાથ ETHિનકદ=ન ટ કર નથાનક( ણ થાન) =મોહ અન યોગના િનિમ થી સ ય દશન સ ય ાન અન સ ય ચા ર પ આ માના તારત ય પ અવ થા િવશષન ણ થાન કહ છ યામ=આમા

અથ ndash જનરાજની િતમા ભ તો િમ યા વ ર કર છ ત જન િતમાન પ બનારસીદાસ એ નમ કાર કર ન મનમા એવો િવચાર કય ક નાટક સમયસાર થ પરમપદ પ છ અન આમા આ મત વ યા યાન તો છ પર ણ થાનો વણન નથી જો આમા ણ થાનોની ચચા ઉમરાય તો થ બ જ

ઉપયોગી થઈ શક 45

(દોહરા)

इह िवचािर सथपस गनथानक रस चोज वरनन कर बनारसी कारन िसव-पथ खोज 6 िनयत एक िववहारस जीव चतदरस भद रग जोग बह िविध भयौ जय पट सहज सफद 7

શ દાથ ETHસછપસ =થોડામા જોગ (યોગ) =સયોગ પટ=વ

અથ ndashઆમ િવચાર ન પ ડત બનારસીદાસ મો માગન શોધવામા કારણ ત ણ થાનો સ પમા વણન કર છ 6 વપદાથ િન યનયથી એક પ છ અન યવહારનયથી ણ થાનોના ભદથી ચૌદ કારનો છ વી ર ત ત વ ના રગોના સયોગથી અનક રગ થઈ ય છ તવી જ ર ત મોહ અન યોગના સયોગથી સસાર વોમા ચૌદ અવ થાઓ ા ત થાય છ 7

ચૌદ ણ થાનોના નામ (સવયા એક ીસા)

348

थम िमथयात दजौ सासादान तीजौ िम

चतथर अ त पचमौ िवरत रचत ह छ ौ परम नाम सातमौ अपरम आठमो अपरवकारन सख सच ह नौमौ अिनवि भाव दशमो सचछम लोभ एकादशमौ स उपसात मोह बच ह

ादशमो खीननमोह तरहो सजोगी िजन चौदहौ अजोगी जाकी िथित अक पच ह 8

શ દાથ ETHરચ=જરા પણ ખ સચ=આનદનો સ હ વચ (વચકતા)

=ઠગાઈ-દગો િથિત= થિત ક પચ=પાચ અ ર

અથ ndashપહ િમ યા વ બી સાસાદન ી િમ ચો અ તસ ય ટ પાચ દશ ત છ મ િન સાત અ મ િન આઠ અ વકરણ નવ અિન િ કરણ દશ મલોભ અગયાર ઉપશાતમોહ બાર ીણમોહ તર સયોગી જન અન ચૌદ અયોગી જન ની થિત અ ઈ ઉ ઋ mdashઆ પાચ અ રોના ઉ ચારણના સમય ટલી છ 8

િમ યા વ ણ થાન વણન (દોહરા)

बरन सब गनथानक नाम चतदरस सार अब बरन िमथयातक भद पच परकार 9

અથ ETH ણ થાનોના ચૌદ ય નામ બતા યા હવ પાચ કારના િમ યા વ વણન કર છ 9

િમ યા વ ણ થાનમા પાચ કારના િમ યા વનો ઉદય રહ છ

(સવયા એક ીસા)

थम एकात नाम िमथयात अिभ हीत दजौ िवपरीत अिभिनविसक गोत ह

349

तीजौ िवन िमथयात अनािभ ह नाम जाकौ चौथौ सस जहा िच भ रकौसौ पोत ह पाचमौ अगयान अनाभोिगक गहलरप जाक उद चतन अचतनसौ होत ह एई पाचौ िमथयात जीवक जगम माव इनकौ िवनास समिकतकौ उदौत ह 10

શ દાથ ગોત=નામ ભ ર=વમળ પોત=વહાણ ગહલ=અચતનપ ઉદોત= ગટ થ

અથ ndashપહ અભ હ ત અથા એકા ત િમ યા વ છ બી અભિનવિશક અથા િવપર ત િમ યા વ છ ી અનાભ હ અથા િવનય િમ યા વ છ ચો ચ ન વમળમા પડલા વહાણની મ ડામાડોળ કરનાર સશય િમ યા વ છ પાચ અનાભો ગક અથા અ ાન િમ યા વ સવથા અસાવધાનીની િત છ આ પાચય િમ યા વ વન સસારમા મણ કરાવ છ અન એનો નાશ થવાથી સ ય દશન ગટ થાય છ 10

એકા ત િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो इकत नय पचछ गिह छक कहाव दचछ सो इकतवादी परष मषावत परतचछ 11

શ દાથ ETH ષાવત= ઠો પરત છ ( ય ) =સા ા

અથ ETH કોઈ એક નયની હઠ પકડ ન તમા જ લીન થઈન પોતાન ત વ ાની કહ છ ત ષ એકા તવાદ સા ા િમ યા વી છ 11

િવપર ત િમ યા વ વ પ (દોહરા)

थ उकत पथ उथिप जो थाप कमत सवकीउ सजस हत गरता गह सो िवपरीती जीउ 12

શ દાથ ETHઉ ત=કહ ઉથિપ=ખડન કર ન તા=બડાઈ

350

અથ ndash આગમકિથત માગ ખડન કર ન નાન પ ય અ પ ય આદમા ધમ બતાવીન પોતા કપોલક પત પાખડ ટ કર છ અન પોતાની િસ માટ મોટો બનીન ફર છ ત વ િવપર ત િમ યા વી છ 12

િવનય િમ યા વ વ પ (દોહરા)

दव कदव सगर कगर ठान समान ज कोइ नम भगितस सबिनक िवन िमथयाती सोइ 13

અથ ndash દવ- - સ શા - શા બધાન એક સરખા ગણ છ અન િવવક િવના બધાની ભ ત વદન કર છ ત વ િવનય િમ યા વી છ 13

સશય િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो नाना िवकलप गह रह िहय हरान िथर हव त व न स ह सो िजय ससयवान 14

અથ ETH વ અનક કાર અવલબન કર ન ચચળ ચ વાળો રહ છ અન થરચ થઈન પદાથ ાન કરતો નથી ત સશય િમ યા વી છ 14

અ ાન િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जाकौ तन दख दहलस सरत होत निह रच गहल रप वरत सदा सो अगयान ितरजच 15

શ દાથ ETH રત=ભાન રચ=જરાપણ ગહલ=અચતનપ

અથ ETH ન શાર રક ક ટના ઉ ગથી જરાપણ ભાન (ર ) નથી અન સદવ ત વ ાનથી અ ણ રહ છ ત વ અ ાની છ પ સમાન છ 15

િમ યા વના બ ભદ (દોહરા)

पच भद िमथयातक कह िजनागम जोइ सािद अनािद सरप अब कह अवसथा दोइ 16

અથ ETH નશા ોમા પાચ કારના િમ યા વ વણન ક છ તના સા દ અન અના દ બ વ પ ક 16

351

સા દ િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो िमथया दल उपसम िथ भिद बध होइ िफर आव िमथयातम सािद िमथयाती सोइ 17

અથ ETH વ દશનમોહનીયના દળન અથા િમ યા વ સ ય -િમ યા વ અન સ ય - િતન ઉપશમ કર ન િમ યા વ ણ થાનથી ચઢ ન સ ય વનો વાદ લ છ અન પછ િમ યા વમા પડ છ ત સા દ િમ યા વી છ 17

અના દ િમ યા વ વ પ (દોહરા)

िजिन थी भद नह ममता मगन सदीव सो अनािद िमथयामती िवकल बिहमरख जीव 18

શ દાથ ETHિવકલ= ખ બ ખ=પયાય

અથ ndash ણ િમ યા વનો કદ અ દય નથી કય સદા શર રા દમા અહ રાખતો આ યો છ ત ખ આ મ ાનથી ય અના દ-િમ યા વી છ 18

સાસાદન ણ થાન વણ કરવાની િત ા (દોહરા)

क ौ थम गनथान यह िमथयामत अिभधान कर अलप वरनन अब सासादन गनथान 19

અલપ પ અબ બરનવૌ એવો પણ પાઠ છ

અથ ETHઆ પહલા િમ યા વ ણ થાન વ પ ક હવ સ પમા સાસાદન ણ થાન કથન ક 19

સાસાદન ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ छिधत परष खाइ खीर खाड वौन कर पीछकौ लगार सवाद पाव ह तस चिढ़ चौथ पाचए क छ गनथान काह उपसमीकौ कषाय उद आव ह ताही सम तहास िगर धान दसा तयागी िमथयात अवसथाकौ अधोमख हव धाव ह

352

बीिच एक सम वा छ आवली वान रह सोई सासादान गणथानक कहाव ह 20

શ દાથ ETHખાડ=સાકર વન=વમન ધાન= ચી અધો ખ=નીચ આવલી=અસ ય સમયની એક આવલી થાય છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ યો માણસ સાકરિમિ ત ખીર ખાય અન વમન થયા પછ તન કચ મા વાદ લતો રહ તવી જ ર ત ચોથા પાચમા છ ા ણ થાન ધી ચઢલા કોઈ ઉપશમસ ય વીન કષાયનો ઉદય થાય છ તો તજ

સમય યાથી િમ યા વમા પડ છ ત પડતી દશામા એક સમય અન અિધકમા અિધક છ આવલી ધી સ ય વનો કચ વાદ મળ છ ત સાસાદન ણ થાન છ

િવશષ ndashઅહ અનતા બધીની ચોકડ માથી કોઈ એકનો ઉદય રહ છ 20

ી ણ થાનક કહવાની િત ા (દોહરા)

सासदन गणथान यह भयौ समापत बीय िम नाम गणथान अब वरनन कर ततीय 21

શ દાથ ETHબીય બીજો) =બી

અથ ndashઆ બી સાસાદન ણ થાન વ પ સમા ત થ હવ ી િમ ણ થાન વણન કર છ 21

ી ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

उपसमी समिकती क तौ सािद िमथयामती दहिनक िमि त िमथयात आइ गह ह अनतानबधी चौकरीकौ उद नािह जाम िमथयात सम कित िमथयात न रह ह जहा स हन सतयासतयरप समकाल गयानभाव िमथयाभाव िम धारा वह ह

353

याकी िथित अतर महरत उभयरप ऐसौ िम गनथान आचारज कह ह 22

અથ ETHઆચાય કહ છ ક ઉપશમ-સ ય ટ અથવા સા દ િમ યા ટ વન જો િમ -િમ યા વ નામની કમ િતનો ઉદય આવી પડ અન

અનતા બધીની ચોકડ તથા િમ યા વ-મોહનીય અન સ ય વ-મોહનીય અન છ િતઓનો ઉદય ન હોય યા એકસાથ સ યાસ ય ાન પ ાન અન

િમ યા વિમ ભાવ રહ છ ત િમ ણ થાનક છ એનો કાળ ત ત છ 22

ભાવાથ ETHઅહ ગોળ-િમિ ત દહ સમાન સ યાસ ય-િમિ ત ભાવ રહ છ 22

ચોથા ણ થાનક વણન કરવાની િત ા (દોહરા)

िम दास परन भई कही यथामित भािख अब चतथर गनथान िविध कह िजनागम सािख 23

અથ ETHપોતાના યોપશમ અ સાર િમ ણ થાન કથન સમા ત થ હવ જનાગમની સા ી વક ચોથા ણ થાન વણન ક 23

कई जीव समिकत पाई अधर पदगल- परावतर काल ताई चोख होइ िचतक कई एक अतरमहरतम गिठ भिद मारग उलिध सख वद मोख िवतक तात अतरमहरतस अधरपदगल ल जत सम होिह तत भद समिकतक जाही सम जाक जब समिकत होइ सोई तबहीस गन गह दोस दह इतक 24

શ દાથ ETHચોખ=સારા વદ=ભોગવ દહ=બાળ ઇતક=સસારના

354

અથ ndash કોઈ વન સસાર- મણનો કાળ વધારમા વધાર અ લપરાવતન અન ઓછામા ઓછો ત ત બાક રહ છ ત િન યસ ય દશન હણ કર ન ચાર ગિત પ સસારન પાર કરનાર મો ખની વાનગી લ છ ત તથી માડ ન અ - લપરાવતન કાળના ટલા સમય છ તટલા જ સ ય વના ભદ છ વખત વન સ ય વ ગટ થાય છ યારથી જ આ મ ણ ગટ થવા માડ છ અન સાસા રક દોષ ન ટ થઈ ય છ 24

(દોહરા)

अध अपवव अिनवि ि क करन कर जो कोइ िमथया गिठ िवदािर गन गट समिकत सोइ 25

અથ ETH અધઃકરણ અ વકરણ અિન િ કરણ વક િમ યા વનો અ દાય કર છ તન આ મા ભવ ણ ગટ થાય છ અન ત જ સ ય વ છ 25

સ ય વના આઠ િવવરણ (દોહરા)

समिकत उतपित िचहन गन भषन दोष िवनास अतीचार जत अ िविध बरन िववरन तास 26

અથ ETHસ ય વ વ પ ઉ પિ ચ ણ ષણ દોષ નાશ અન અિતચારNtildeઆ સ ય વના આઠ િવવરણ છ 26

(1) સ ય વ વ પ (ચોપાઈ)

सतय तीित अवसथआ जाकी िदन िदन रीित गह समताकी िछन िछन कर सतयकौ साकौ समिकत नाम कहाव ताकौ 27

અથ ETHઆ મ વ પની સ ય તીિત થવી દન- િત દન સમતાભાવમા ઉ િત થવી અન ણ- ણ પ રણામોની િવ થવી એ જ નામ સ ય દશન છ 27

(2) સ ય વની ઉ પિ (દોહરા)

355

क तौ समहद सभाउ क उपदस गर कोई चहगित सनी जीउकौ समयकदरसन होइ 28

અથ ETHચારય ગિતમા સ ી વન સ ય દશન ગટ થાય છ ત પોતાની મળ અથા િનસગજ અન ના ઉપદશથી અથા અિધગમજ થાય છ 28

(3) સ ય વના ચ (દોહરા)

आपा पिरच िनज िवष उपज निह सदह सहज पच रिहत दसा समिकत लचछ एह 29

અથ ETHપોતામા જ આ મ- વ પનો પ રચય થાય છ કદ સદહ ઊપજતો નથી અન છળ-કપટર હત વરા યભાવ રહ છ એ જ સ ય દશન ચ છ 29

(4) સ ય દશનના આઠ ણ (દોહરા)

करना वचछल सजनता आतम िनदा पाठ समता भगित िवरागता धरमराग गन आठ 30

અથ ETHક ણા મ ી સ જનતા વ-લ તા સમતા ા ઉદાસીનતી અન ધમા રાગNtildeઆ સ ય વના આઠ ણ છ 30

(5) સ ય વના પાચ ષણ (દોહરા)

िचत भावना भावजत हय उपाद वािन धीरज हरख वीनता भषन पच बखािन 31

અથ ETH નધમની ભાવના કરવાનો અભ ાય હયNtildeઉપાદયનો િવવક ધીરજ સ ય દશનની ા તનો હષ અન ત વ-િવચારમા ચ રાઈ આ પાચ સ ય દશનના ષણ છ 31

(6) સ ય દશન પ ચીસ દોષ વ ત હોય છ (દોહરા)

अ महामद अ मल षट आयचन िवशष तीन मढ़ता सजगत दोष पचीस एष 32

અથ ETHઆઠ મદ આઠ મળ છ આયતન અન ણ ઢતાNtildeઆ બધા મળ ન પ ચીસ દોષ છ 32

356

આઠ મહામદના નામ (દોહરા)

जाित लाभ कल रप तप बल िव ा अिधकार इनकौ गरब ज कीिजय यह मद अ कार 33

અથ ETH િત ધન ળ પ તપ બળ િવ ા અન અિધકારNtildeએનો ગવ કરવો એ આઠ કારના મહામદ છ 33

આઠ મળના નામ (ચોપાઈ)

आसका अिसथरता वाछा ममता ि ि दसा दरगछा वचछल रिहत दोष पर भाख िचत भावना मािह न राख 34

લાિન

અથ ETH જન-વચનમા સદહ આ મ- વ પમાથી ડગ િવષયોની અભલાષા શર રા દમા મમ વ અ ચમા લાિન સહધમ ઓ ય ષ બી ઓની િનદા ાનની આદ ધમ- ભાવનાઓમા માદETHઆ આઠ મળ સ ય દશનન િષત કર છ 34

છ અનાયતન (દોહરા)

कगर कदव कधमर धर कगर कदव कधमर इनकी कर सराहना यह षडायतन कमर 35

અથ ETH દવ ધમના ઉપાસકો અન દવ ધમની શસા કરવી એ છ આયતન છ 35

ણ ઢતાના નામ અન પ ચીસ દોષોનો સરવાળો (દોહરા)

दवमझ गरमढता धमरमढता पोष आठ आठ षट तीन िमिल ए पचीस सब दोष 36

અથ ETHદવ ઢતા અથા સાચા દવ વ પ ન ણ ત ઢતા અથા િન થ િન વ પ ન સમજ અન ધમ ઢતા અથા જનભાિષત ધમ

357

વ પ ન સમજ આ ણ ઢતા છ આઠ મદ આઠ મળ છ આયતન અન ણ ઢતાNtildeઆ બધા મળ ન પ ચીસ દોષ થયા 36

(7) પાચ કારણોથી સ ય વનો િવનાશ થાય છ (દોહરા)

गयान गरब मित मदता िनठर वचन उदगार र भाव आलस दसा नास पच परकार 37

અથ ETH ાન અભમાન ની હ નતા િનદય વચનો બોલવા ોધી પ રણામ અન માદNtildeઆ પાચ સ ય વના ઘાતક છ 37

(8) સ ય દશનના પાચ અિતચાર (દોહરા)

लोक हास भय भोग रिच अ सोच िथित मव िमथया आगमकी भगित मषा दसरनी सव 38

અથ ETHલોક-હા યનો ભય અથા સ ય વ પ િ કરવામા લોકોની મ કર નો ભય ઈ યના િવષય ભોગવવામા અ રાગ આગામીકાળની ચ તા શા ોની ભ ત અન દવોની સવા આ સ ય દશના પાચ અિતચાર છ 38

(ચોપાઈ)

अतीचार ए पच परकारा समल करिह समिकतकी धारा दषन भषन गित अनसरनी दसा आठ समिकतकी वरनी 39

અથ ETHઆ પાચ કારના અિતચાર સ ય દશનની ઉ વળ પ રણિતન મલન કર છ અહ ધી સ ય દશનન સદોષ અન િનદ ષ દશા ા ત કરાવનાર આઠ િવવચનો વણન ક 39

મોહનીય કમની સાત િતઓના અ દયથી સ ય દશન ગટ થાય છ (દોહરા)

कित सात अब मोहकी कह िजनागम जोइ िजनकौ उद िनवािरक समयगदरसन होइ 40

358

અથ ETHમોહનીય કમની સાત િતઓના અ દયથી સ ય દશન ગટ થાય છ તમ જનશાસન અ સાર કથન ક 40

મોહનીય કમની સાત િતઓના નામ (સવયા એક ીસા)

चािरत मोहकी चयािर िमथयातकी तीन ताम थम कित अनतानबध कोहनी

बीजी महा-मानरसभीजी मायामयी तीजी चौथी महालोभ दसा पिर ह पोहनी पाचई िमथयामित छ ी िम परनित सातई सम कित समिकत मोहनी एई षट िवगविनतासी एक कितयासी सात मोह कित कहाव स ा रोहनी 41

શ દાથ ETHચા ર મોહ= આ મામા ચા ર ણોનો ઘાત કર અનતા બધી= આ માના વ પાચરણ ચા ર ન ઘાત-અનત સસારના કારણ ત િમ યા વની સાથ મનો બધ થાય છ કોહની= ોધ પોહની= ટ કરનાર િવગવિનતા=વાઘણ િતયા= તર અથા કકશા ી રોહની=ઢાકનાર

અથ ndashસ ય વની ઘાતક ચા ર મોહનીયની ચાર અન દશનમોહનીયની ણ એવી સાત િતઓ છ તમાથી પહલી અનતા બધી ોધ બી

અભમાનના રગમા રગાયલી અનતા બધી માન ી અનતા બધી માયા ચોથઈ પ ર હન ટ કરનાર અનતા બધી લોભ પાચમી િમ યા વ છ ી િમ િમ યા વ અન સાતમી સ ય વમોહનીય છ આમાથી છ િતઓ વાઘણ સમાન સ ય વની પાછળ પડ ભ ણ કરનાર છ અન સાતમી તર અથવા કકશા ી સમાન સ ય વન સકપ અથવા મલન કરનાર છ આ ર ત સાતય િતઓ સ ય વના સ ાવ રોક છ 41

સ ય વોના નામ (છ પા)

सात कित उपसमिह जास सो उपसम मिडत सात कित छय करन-हार छाियकी अखिडत

359

सातमािह कछ खप कछक उपसम किर रकख सो छय उपसमवत िम समिकत रस रकख षट कित उपसम वा खप अथवा छय उपसम कर सातई कित जाक उदय सो वदक समिकत धर 42

શ દાથ ETHઅખ ડત=અિવનાશી ચ ખ= વાદ લ ખપ= ય કર

અથ ndash ઉપર કહલી સાતય િતઓન ઉપશમાવ છ ત ઔપશિમક સ ય ટ છ સાતય િતઓનો ય કરનાર ાિયક સ ય ટ છ આ સ ય વ કદ ન ટ થ નથી સાત િતઓમાથી કટલીકનો ય થાય અન કટલીકનો ઉપશમ થાય તો ત યોપશમ સ ય ટ છ તન સ ય વનો િમ પ વાદ મળ છ છ િતઓનો ઉપશમ હોય અથવા ય હોય અથવા કોઈનો ય અન કોઈનો ઉપશમ હોય કવળ સાતમી િત સ ય વમોહનીયનો ઉદય હોય તો ત વદક સ ય વધાર હોય છ 42

સ ય વના નવ ભદો વણન (દોહરા)

छयउपसम वरत ि िवध वदक चयािर कार छायक उपसम जगल जत नौधा समिकत धार 43 શ દાથ ETHિ િવધ= ણ કાર ગલ=બ ત=સ હત

અથ ndash યોપશમ સ ય વ ણ કાર છ વદક સ ય વ ચાર કાર છ અન ઉપશમ તથા ાિયક એ બ ભદ બી મળવવાથી સ ય વના નવ ભદ થાય છ 43

યોપશમ સ ય વના ણ ભદો વણન (દોહરા)

चयािर िखप य उपसम पन छ उपसम दोइ छ षट उपसम एक य छयउपसम ि क होइ 44 અથ ETH(1) ચારનો અન ણનો ઉપશમ (2) પાચનો ય બનો

ઉપશમ (3) છનો ય એકનો ઉપશમNtildeઆ ર ત યોપશમ-સ ય વના ભદ છ 44

360

અનતા બધી ચોકડ દશનમોહનીયનો િ ક

અનતા બધઈ ચોકડ અન મહાિમ યા વ

િમ િમ યા વ અન સ ય િત

અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ

વદક સ ય વના ચાર ભદ (દોહરા)

जहा चयािर परिकित िखपिह उपसम इक वद छय-उपसम वदक दसा तास थम यह भद 45 पच िखप इक उपसम इक वद िजिह ठौर सो छय-उपसम वदकी दसा दितय यह और 46 छ षट वद एक जौ छायक वद सोइ षट उपसम एक कित िवद उपसम वदक होइ 47 અથ ETH(1) યા ચાર િતઓનો ય બનો ઉપશમ અન એકનો

ઉદય છ ત થમ યોપશમવદક સ ય વ છ (2) યા પાચ િતઓનો ય +એકનો ઉપશમ અન એકનો ઉદય છ ત બી યોપશમવદક સ ય વ છ

(3) યા ++છ િતઓનો ય અન એકનો ઉદય છ ત ાિયકવદક સ ય વ છ (4) યા +++છ િતઓનો ઉપશમ અન એકનો ઉદય છ ત ઉપશમવદક સ ય વ છ 45 46 47

અનતા બધી ચોક મહાિમ યા વ અન િમ સ ય - િત

અનતા બધી ચોકડ અન મહાિમ યા વ + િમ ++અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ +++ અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ

અહ ાિયક અન ઉપશમ સ ય વ વ પ ન કહવા કારણ (દોહરા)

उपसम छायककी दसा परव षट पदमािह कही गट अब पनरकित कारन वरनी नािह 48

શ દાથ ETH ન ત ( ન ત) =વારવાર કહ

અથ ndash ાિયક અન ઉપશમ સ ય વ વ પ પહલા 42મા છ પા છદમા કહ છ તથી ન ત દોષના કારણ અહ લ નથી 48

361

નવ કારના સ ય વો િવવરણ (દોહરા)

छय-उपसम वदक िखपक उपसम समिकत चयािर तीन चयािर इक इक िमलत सब नव भद िवचािर 49

અથ ETH યોપશમસ ય વ ણ કાર વદક સ ય વ ચાર કાર અન ઉપશમ સ ય વ એક તથા ાિયક સ ય વ એકETHઆ ર ત સ ય વના ળ ભદ ચાર અન ઉ ર ભદ નવ છ 49

િત ા (સોરઠા)

अब िनहच िववहार अर सामानय िवशष िविध कह चयािर परकार रचना समिकत भिमकी 50

અથ ETHસ ય વનીNtildeસ ાની િન ય યવહાર સામા ય અન િવશષNtildeએવી ચાર િવિધ કહ છ 50

સ ય વના ચાર કાર (સવયા એક ીસા)

िमथयामित-गिठ-भिद जगी िनरमल जोित जोगस अतीत सो तो िनहच मािनय वह दद दसास कहाव जोग म ा धर मित तगयान भद िववहार मािनय चतना िचहन पिहचािन आपा पर वद पौरष अलख तात सामानय बखािनय कर भदोभदकौ िवचार िवसतार रप हय गय उपादयस िवशष जािनय 51

શ દાથ ETHગ ઠ( િથ) =ગાઠ ભ દ=ન ટ કર ન અતીત=ર હત દદસા=સિવક પપ

અથ ndashિમ યા વ ન ટ થવાથી મન વચન કાયથી અગોચર આ માની િનિવકાર ાનની યોિત કાિશત થાય છ તન િન ય-સ ય વ ણ જોઈએ મા યોગ ા મિત ાન ત ાન આદના િવક પ છ તન યવહારસ ય વ

362

ણ ાનની અ પ શ તન કારણ ચતના-ચ ના ધારક આ માન ઓળખીન િનજ અન પર વ પ ણ ત સામા ય સ ય વ છ અન હય- ય-ઉપાદયના ભદાભદ સિવ તારપણ સમજવા ત િવશષ સ ય વ છ 51

ચોથા ણ થાનના વણનનો ઉપસહાર (સોરઠા)

िथित सागर ततीस अतमरहरत एक वा अिवरतसमिकत रीित यह चतथर गनथान इित 52

અથ ndashઅ ત સ ય ટ ણ થાનની ઉ ટ થિત ત ીસ સાગર અન જઘ ય થિત અ ત તની છ આ ચોથા ણ થાન કથન સમા ત થ 52

અ ત ણ થાન વણન િત ા (દોહરા)

अब वरन इकईस गन अर बावीस अभकष िजनक स ह तयागस सोभ ावक पकष 53

અથ ETH ણોના હણ કરવાથી અન અભ યોના યાગથી ાવકન પાચ ણ થાન શો ભત થાય છ એવા એકવીસ ણો અન બાવીસ અભ યો વણન ક 53

ાવકના એકવીસ ણ (સવયા એક ીસા)

ल ावत दयावत सग तीतवत परदोषकौ ढकया पर-उपगारी ह सौमद ी गन ाही गिर सबक इ िश पकषी िम वादी दीरघ िवचारी ह िवशषगय रसगय कतगय तगय धरमगय न दीन न अिभमानी मधय िववहारी ह सहज िवनीत पापि यास अतीत ऐसौ

ावक पनीत इसवीस गनधारी ह 54 શ દાથ ETH સત=મદકષાયી તીતવત= ા ગ ર ટ=સહનશીલ

ઇ ટ=િ ય િશ ટપ ી=સ યપ મા સહમત દ રઘ િવચાર =આગળથી િવચારનાર

363

િવશષ =અ ભવી રસ =મમ ણનાર ત =બી ના ઉપકારન ન હ લનાર મ ય યવહાર =દ નતા અન અભમાન ર હત િવનીત=ન અતીત=ર હત

અથ ndashલ દયા મદ કષાય ા બી ના દોષ ઢાકવા પરોપકાર સૌ ય ટ ણ ાહકપ સહનશીલતા સવિ યતા સ યપ િમ ટ વચન દ ઘ ટ િવશષ ાન શા ાન મમ પ ત તા ત વ ાનીપ ધમા માપ ન દ ન ક ન અભમાની મ ય યવહાર વાભાિવક િવનયવાન પાપચરણથી ર હતપ mdashઆવા એકવીસ પિવ ણો ાવકોએ હણ કર જોઈએ 54

બાવીસ અભ ય (કિવ )

ओरा घोरबरा िनिसभोजन बहबीजा बगन सधान पीपर बर ऊमर कठबर पाकर जो फल होइ अजान कदमल माटी िवष आिमष मध माखन अर मिदरापान फल अित तचछ तसार चिलत रस िजनमत ए बाईस अखान 55

શ દાથ ETHઘોરબરા= દળ િનિસભોજન=રા આહાર કરવો સધાન=અથા ર બો આિમષ=માસ મ =મધ મ દરા=દા અિત છ=બ ઝીણા ષાર=બરફ ચલત રસ= નો વાદ બગડ ગયો હોય અખાન=અભ ય

અથ ndash(1) કરા (2) દળ (3) રાિ ભોજન (4) ઘણા બીજવાળ વ (5) ર ગણા (6) અથા ર બા (7) પપા (8) વડના ટટા (9) ઊમરડાના ફળ (10) ક મર (11) પાકરના ફળ (12) અ યા ફળ (13) કદ ળ (14) માટ (15) િવષ (16) માસ (17) મધ (18) માખણ (19) દા (20) અિત મ ફળ (21) બરફ (22) ઉતર ગયલા-બ વાદ રસવાળ વ ndashઆ બાવીસ અભ ય નમતમા ક ા છ 55

અનાજની બ દાળ થાય છ તમા ઠ ધ દહ છાશ વગર મળવીન ખવાથી અભ ય થાય છ

364

જન બ બીજનક ઘર ના હ ત સબ બ બી કહલા હNtilde યાકોશ

ન ઓળખતા ન હોય ત ફળ

િત ા (દોહરા)

अब पचम गनथानकी रचना बरन अलप जाम एकादस दसा ितमा नाम िवकलप 56

અથ ETHહવ પાચમા ણ થાન થો ક વણન કર એ છ એ મા અગયાર િતમાઓના ભદ છ 56

અગયાર િતમાઓના નામ (સવયા એક ીસા)

दसरनिवस कारी बारह िवरतधारी सामाइकचारी पवर ोषध िविध वह सिचतकौ परहारी िदवा अपरस नारी आठ जाम चारी िनरारभी हव रह पाप पिर ह छड पापकी न िशकषा मड कोऊ याक िनिम कर सो वसत न गह ऐत दस तक धरया समिकती जीव गयारह ितमा ितनह भगवतजी कह 57

અથ ETH(1) સ ય દશનમા િવ ઉ પ કરનાર દશન િતમા છ (2) બાર તો આચરણ ત િતમા છ (3) સામાિયકની િ સામાિયક િતમા છ (4) પવમા ઉપવાસ-િવિધ કરવી ત ોષધ િતમા છ (5) સચ નો યાગ સચ િવરિત િતમા છ (6) દવસ ી પશનો યાગ એ દવા મ ન ત િતમા છ (7) આઠ પહોર ીમા નો યાગ ચચ િતમા છ (8) સવ આરભનો યાગ િનરારભ િતમા છ (9) પાપના કારણ ત પ ર હનો યાગ ત પ ર હ યાગ િતમા છ (10) પાપની િશ ાનો યાગ ત અ મિત યાગ િતમા છ (11) પોતાન

માટ બનાવલા ભોજના દનો યાગ ત ઉ શિવરિત િતમા છNtildeઆ અગયાર િતમા દશ તધાર સ ય ટ વોની જનરા કહ છ 57

િતમા વ પ (દોહરા)

365

सजम अस जगयौ जहा भोग अरिच पिरनाम उद ितगयाकौ भयौ ितमा ताकौ नाम 58

અથ ETHચા ર ણ ગટ થ પ રણામો ભોગોથી િવર ત થ અન િત ાનો ઉદય થવો એન િતમા કહ છ 58

દશન િતમા વ પ (દોહરા)

आठ मलगण स ह किवसन ि या न कोइ दरसन गन िनरमल कर दरसन ितमा सोइ 59

અથ ETHદશન ણની િનમળતા આઠ ળ ણો હણ અન સાત યસનોનો યાગ એન દશન િતમા કહ છ 59

પચ પરમ ઠ મા ભ ત વદયા પાણી ગાળઈન કામમા લ મ યાગ માસ યાગ રાિ ભોજન યાગ અન ઉદબર ફળોનો યાગNtildeએ આઠ ળ ણ છ ાક ાક મ માસ મધ અન પાચ પાપના યાગન આઠ લ ણ ક ા છ ાક ાક પાચ ઉદબર ફળ અન મ માસ મ ના યાગન ળ ણ બતા યા છ

સવ એવો પણ પાઠ છ

ત િતમા વ પ (દોહરા)

पच अन त आदर तीन गन त पाल िसचछा त चार धर यह त ितमा चाल 60

અથ ETHપાચ અ ત ણ ણ ત અન ચાર િશ ા ત ધારણ કરવાન ત િતમા કહ છ

િવશષ ETHઅહ પાચ અ ત િનરિતચાર પાલન હોય છ પણ ણ ત અન િશ ા તોના અિતચાર સવથા ટળતા નથી 60

સામાિયક િતમા વ પ (દોહરા)

दवर भाव िविध सजगत िहय ितगया टक तिज ममता समता ह अतरमहरत एक 61

(ચોપાઈ)

366

जो अिर िम समान िवचार आरत रौ कधयान िनवार सयम सिहत भावना भाव सो सामाियकवत कहाव 62

શ દાથ ETHદવિવિધ=બા યા-આસન ા પાઠ શર ર અન વચનની થરતા આદની સાવધાની ભાવ િવિધ=મનની થરતા અન પ રણામોમા સમતાભાવ રાખવા િત ા=આખડ અ ર=શ યાન=ખોટા િવચાર િનવાર= ર કર

અથ ndashમનમા સમયની િત ા વક ય અન ભાવિવિધ સ હત એક ત અથા બ ઘડ ધી મમ વભાવ ર હત સા યભાવ ઙણ કર શ અન

િમ પર એકસરખો ભાવ રાખવો આત અન રૌ બ યાનો િનવારણ કર અન સયમમા સાવધાન રહ ત સામાિયક િતમા કહવાય છ 61-62

ચોવીસ િમિનટની ઘડ થાય છ

ચોથી િતમા વ પ (દોહરા)

सामाियककीसी दसा चयािर पहरल होइ अथवा आठ पहर रह ोसह ितमा सोइ 63

અથ ETHબાર કલાક અથવા ચોવીસ કલાક ધી સામાિયક વી થિત અથા સમતાભાવ રાખવાન ોષધ િતમા કહ છ 63

પાચમી િતમા વ પ (દોહરા)

जो सिच भोजन तज पीव ाशक नीर सो सिच तयागी परष पच ितगयागीर 64

અથ ETHસચ ભોજનનો યાગ કરવો અન ા ક જળ પી તન સચ િવરિત િતમા કહ છ 64

ગરમ કર અથવા લવ ગ એલચી રાખ વગર નખીન વાદ બદલી નાખવાથી ા ક પાણી થાય છ

િવશષ ETHઅહ સચ વન પિત ખથી િવદારણ કરતા નથી 64

છ ી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

367

जो िदन चयर त पाल ितिथ आय िनिस िदवस सभाल गिह नौ वािड कर त रखया सो षट ितमा ावक अखया 65

અથ ETHનવ વાડ સ હત દવસ ચય ત પાલન કર અન પવની િતિથએ દવસ અન રા ચચ પાળ એ દવામ ન ત િતમા છ 65

સાતમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो नौ वािड सिहत िविध साध िनिस िदन चयर आराध सो स म ितमा घर गयाता सील-िसरोमिन जग िवखयाता 66

અથ ETH નવ વાડ સ હત સદાકાળ ચય ત પાલન કર છ ત ચય નામની સાતમી િતમાનો ધારક ાની જગતિવ યાત શીલિશરોમણ છ

66

નવ વાડના નામ (કિવ )

ितयथल वास म रिच िनरखन द परीछ भाख मध वन पपव भोग किल रस िचतन गर आहार लत िचत चन किर सिच तन िसगार बनावत ितय परजक मधय सख सन मनमथ-कथा उदर भिर भोजन य नौवािड़ कह िजन बन 67

કહ મત ન એવો પણ પાઠ છ

368

શ દાથ ETHિતયથલ વાસ= ીઓના સ દાયમા રહ િનરખન=દખ પર છ (પરો ) =અ ય ર આહાર=ગ ર ટ ભોજન ચ=પિવ પરજક=પલગ મનમથ=કામ ઉદર=પટ

અથ ETH ીઓના સમાગમમા રહ ીઓન રાગ ભરલી ટએ જોવી ીઓ સાથ પરો પણ રાગસ હત વાતચીત કરવી વકાળમા ભોગવલા ભોગ-

િવલાસો મરણ કર આનદદાયક ગ ર ટ ભોજન કર નાન મજન આદ ારા શર રન જ ર કરતા વધાર શણગાર ીઓના પલગ આસન ઉપર ક બસ કામકથા અથવા કામો પાદક કથા ગીતો સાભળવા ખ કરતા વધાર અથવા બ પટ ભર ન ભોજન કર એના યાગન નમતમા ચયની નવ વાડ કહ છ 67

પડદા વગરની ઓથમા રહ ન અથવા પ વડ

આઠમી િતમા વ પ (દોહરા)

जो िववक िविध आदर कर न पापरभ सो अ म ितमा धनी कगित िवज रनथभ 68

અથ ETH િવવક વક ધમમા સાવધાન રહ છ અન સવા િષ વપાર આદનો પાપારભ કરતો નથી ત ગિતના રણથભન તનાર આઠમી િતમાનો વામી છ 68

નવમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो दसधा पिर हकौ तयागी सख सतोष सिहत वरागी समरस सिचत किचत ाही सो ावक नौ ितमा वाही 69

અથ ETH વરા ય અન સતોષનો આનદ ા ત કર છ તથા દસ કારના પ ર હોમાથી થોડાક વ અન પા મા રાખ છ ત સા યભાવનો ધારક નવમી િતમાનો વામી છ 69

દસમી િત ા વ પ (દોહરા)

369

परक पापारभकौ जो न दइ उपदस सो दसमी ितमा सिहत ावक िवगत कलस 70 અથ ETH બી અન અ યજનોન િવવાહ વપાર આદ પાપારભ કરવાનો

ઉપદશ આપતા નથી ત પાપર હત દસમી િતમાનો ધારક છ 70

અગયારમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो सछद वरत तिज डरा मठ मडपम कर बसरा उिचत आहार उदड िवहारी सो एकादश ितमा धारी 71

અથ ETH ઘર છોડ મઠ મડપમા િનવાસ કર છ અન ી બ આદથી િવર ત થઈન વત પણ રહ છ તથા ત કા રત અ મોદન ર હત યો ય આહાર લ છ ત અગયારમી િતમા ધારક છ 71

િતમાઓ સબધી ય ઉ લખ (દોહરા)

एकादश ितमा दसा कही दस त मािह वही अन म मलस गहौ स छट नािह 72

અથ -દશ ત ણ થાનમા અગયાર િતમા હણ કરવાનો ઉપદશ છ ત શ આતથી ઉ રો ર ગીકાર કરવી જોઈએ અન નીચની િતમાઓની યાઓ છોડવી ન જોઈએ 72

િતમાની અપ ાએ ાવકોના ભદ (દોહરા)

षट ितमा ताई जघन मधय नौ परजत उ म दसमी गयारमी इित ितमा िवरतत 73

અથ ETHછ ી િતમા ધી જઘ ય ાવક નવમી િતમા ધી મ યમ ાવક અન દસમી-અગયારમી િતમા ધારણ કરનારાઓન ઉ ટ ાવક કહ છ

આ િતમાઓ વણન થ 73

પાચમા ણ થાનનો કાળ (ચોપાઈ)

370

एक कोिड परव िगिन लीज ताम आठ बरस घिट कीज यह उतक काल िथित जाकी अतरमहरत जघन दशाकी 74

અથ ETHપાચમા ણ થાનનો ઉ ટ કાળ એક કરોડ વમા આઠ વષ ઓછા અન જઘ ય કાળ ત ત છ 74

એક વ માપ (દોહરા)

स र लाख िकरोर िमत छपपन सहस िकरोड़ ऐत बरस िमलाइक परव सखया जोड़ 75

અથ ETHસ ર લાખ અન છ પન હ ર ન એક કરોડ વડ ણવાથી સ યા ા ત થાય છ એટલા વષનો એક વ થાય છ 75

ચોરાસી લાખ વષનો એક વાગ થાય છ અન ચોરાસી લાખ વાગનો એક વ થાય છ

ત ત માપ (દોહરા)

अतमरहरत घरी कछक घािट उतिक एक समय एकावली अतरमहतर किन 76

અથ ETHબ ઘડ મા એક સમય ઓછો હોય ત ત તનો ઉ ટ કાળ છ અન એક આવળ કરતા એક સમય વધાર હોય ત ત તનો જઘ ય કાળ છ તથા વ ચના અસ ય ભદો છ

અસ યાત સમયની એક આવળ થાય છ

છ ા ણ થાનના વણનની િત ા (દોહરા)

यह पचम गनथानकी रचना कही िविच अब छ गनथानकी दसा कह सन िम 77

અથ ETHપાચમા ણ થાન આ િવ ચ વણન ક હવ હ િમ છ ા ણ થાન વ પ સાભળો 77

છ ા ણ થાન વ પ (દોહરા)

371

पच माद दशा धर अ ाइस गनवान थिवरकिलप िजनकिलप जत ह म गनथान 78

અથ ETH િન અ ાવીસ ળ ણો પાલન કર છ પર પાચ કારના માદોમા કચ વત છ ત િન મ ણ થાની છ આ ણ થાનમા થિવરક પી અન જનક પી બ કારના સા રહ છ 78

પાચ માદોના નામ (દોહરા)

धमरराग िवकथा वचन िन ा िवषय कषाय पच माग दसा सिहत परमादी मिनराय 79

અથ ETHધમમા અ રાગ િવકથા વચન િન ા િવષય કષાયETHએવા માદ સ હત સા છ ા ણ થાનવત મ િન હોય છ 79

અહ અનતા બધી અ યા યાન અન યા યાનNtildeઆ ણ ચોકડ ના બાર કષાયોનો અ દય અ સ વલ કષાયનો તી ઉદય રહ છ તથી આ સા ક ચ માદન વશ હોય છ અન ભાચારમા િવશષપણ વત છ અહ િવષય સવન અથવા થળ પ કષાયમા વતવા યોજન નથી હા િશ યોન ઠપકો આપવો વગર િવક પ તો છ

સા ના અ ાવીસ ળ ણ (સવયા એક ીસા)

पच महा त पाल पच सिमित सभाल पच इन ी जीित भयौ भोगी िचत चनकौ षट आवशयक ि या दिवत भािवत साध

ासक धराम एक आसन ह सनकौ मजन न कर कश लच तन व मच तयाग दतवन प सगध सवास वनकौ ठाडौ करस आहार लघभजी एक बार अ ाइस मलगनधारी जती जनकौ 80

શ દાથ ETHપચ મહા ત=પાચ પાપોનો સવથા યાગ ા ક= વ ર હત સન (શયન) મજન= નાન કશ=વાળ ચ=ઉખાડ ચ=છોડ કરસ=હાથથી લ =થો જતી=સા

372

અથ ndashપાચ મહા ત પાળ છ પાચ સિમિત વક વત છ પાચ ઈ યોના િવષયોથી િવર ત થઈન સ થાય છ ય અન ભાવ છ આવ યક સાધ છ સ વ ર હત િમ પર પડ બદ યા િવના શયન કર છ વનભર નાન

કરતા નથી હાથથી કશલોચ કર છ ન ન રહ છ દાતણ કરતા નથી તો પણ વચન અન ાસમા ગધ જ નીકળ છ ઊભા રહ ન ભોજન લ છ થો ભોજન લ છ ભોજન દવસમા એક જ વાર લ છ આવા અ ાવીસ ળ ણોના ધારક ન સા હોય છ 80

પચ અ ત અન પચ મહા ત વ પ (દોહરા)

िहसा मषा अद धन मथन पिरगह साज किचत तयागी अन ती सब तयागी मिनराज 81

શ દાથ ETH ષા= ઠ અદ =આ યા િવના

અથ ndash હસા ઠ ચોર મ ન અન પ ર હmdashઆ પાચ પાપોના કચ યાગી અ તી ાવક અન સવથા યાગી મહા તી સા હોય છ 81

પાચ સિમિત વ પ (દોહરા)

चल िनरिख भाख उिचत भख अदोष अहार लइ िनरिख डार िनरिख सिमित पच परकार 82

અથ ETH વજ ની ર ા માટ જોઈન ચાલ ત ઈયાસિમિત છ હત િમત અન િ ય વચન બોલવા ત ભાષાસિમિત છ તરાય ર હત િનદ ષ આહાર લવો ત એષણાસિમિત છ શર ર તક પ છ કમડળ આદ જોઈ-તપાસીન લવા-કવા ત આદાનિન પણસિમિત છ ણ વ ર હત ા ક િમ ઉપર મળ- ા દનો યાગ કરવો ત િત ઠાપન સિમિત છETHઆવી આ પાચ સિમિત છ 82

છ આવ યક (દોહરા)

समता वदन थित करन पड़कौना सजझाव काउसगग म ा धरन षडाविसक य भाव 83

373

શ દાથ ETHસમતા=સામાિયક કરવી વદન=ચોવીસ તીથકરો અથવા આદન વદન કરવા પ ડકૌના ( િત મણ) =લાગલા દોષો ાયિ કર સ ઝાવ= વા યાય કાઉસ ગ (કાયો સગ) =ખ ગાસન થઈન યાન કર ષડાવિસક=છ આવ યક

અથ ndashસામાિયક વદન તવન િત મણ વા યાય અન કાયો સગ આ સા ના છ આવ યક કમ છ 83

થરિવક પી અન જનિવક પી સા ઓ વ પ (સવયા એક ીસા)

थिवरकलिप िजनकलपी दिवध मिन दोऊ वनवासी दोऊ नगन रहत ह दोऊ अठाईस मलगनक धरया दोऊ सरव तयागी हव िवरागता गहत ह थिवरकलिप त िजनक धमरदसना कहत ह एकाकी सहज िजनकलपी तपसवी घोर उदकी मरोरस परीसह सहत ह 84

અથ ETH થિવરક પી અન જનક પી એવા બ કારના ન સા હોય છ બ વનવાસી છ બ ન ન રહ છ બ અ ાવીસ ળ ણના ધારક હોય છ બ સવપ ર હના યાગી-વરાગી હોય છ પર થિવરક પી સા િશ ય સ દાયની સાથ રહ છ તથા સભામા બસીન ધમ પદશ આપ છ અન સાભળ છ પણ જનક પી સા િશ ય છોડ ન િનભય એકલા િવચર છ અન મહાતપ રણ કર છ તથા કમના ઉદયથી આવલા બાવીસ પ રષહો સહ છ 84

વદનીય કમજિનત અગયાર પ રષહ (સવયા એક ીસા)

ीषमम धपिथत सीतम अकपिचत भख धर धीर पयास नीर न चहत ह डस मसकािदस न डर भिम सन कर बध बध िवथाम अडोल हव रहत ह चयार दख भर ितन फासस न थरहर

374

मल दरगधकी िगलािन न गहत ह रोगिनकौ न कर इलाज ऐस मिनराज वदनीक उद य परीसह सहत ह 85

અથ ETHગરમીના દવસોમા તડકામા ઊભા રહ છ એ ઉ ણપ રષહજય છ િશયાળામા ઠડ થી ડરતા નથી એ શીતપ રષહજય છ ખ લાગ યાર ધીરજ રાખ છ એ ખપ રષહજય છ તરસ લાગ યાર પાણીની ઈ છા કરતા નથી એ ષા પ રષહજય છ ડાસ મ છરનો ભય રાખતા નથી એ દશમશકપ રષહજય છ િમ ઉપર વ છ એ શ યાપ રષહજય છ મારવા બાધવાના ક ટમા અચળ રહ છ એ વધપ રષહજય છ ચાલવા ક ટ સહન કર છ એ ચયાપ રષહજય છ ણ કાટો વગર લાગ તો ગભરાતા નથી એ ણ પશપ રષહજય છ મળ અન ગધમય પદાથ ય લાિન કરતા નથી એ મળપ રષહજય છ રોગજિનત ક ટ સહન કર છ પણ તના િનવારણનો ઉપાય કરતા નથી એ રોગપ રષહજય છ આ ર ત વદનીયકમના ઉદયજિનત અગયાર પ રષહ િનરાજ સહન કર છ 85

ચા ર મોહજિનત સાત પ રષહ ( ડ લયા)

एत सकट मिन सह चािरतमोङ उदोत ल ा सकच दख धर नगन िदगबर होत नगन िदगमबर होत ोत रित सवाद न सव ितय सनमख दग रोिक मन अपमान न बब िथर हव िनरभ रह सह कवचन जग जत िभचछकपद स ह लह मिन सकट ऐत 86

શ દાથ ETHસકટ= ઃખ ઉદોત=ઉદયથી ોત=કાન દગ=ન બવ(વદ)

=ભોગવ વચન=ગાળ ભ ક=યાચના

અથ ndashચા ર મોહના ઉદયથી િનરાજ િન ન-લખત સાત પ રષહ સહન કર છ અથા ત છ (1) ન ન દગબર રહવાથી લ અન સકોચજિનત ઃખ સહન કર છ એ ન નપ રષહજય છ (2) કણ આદ ઇ યોના િવષયોનો અ રાગ ન કરવો તઅરિતપ રષહજય છ (3) ીઓના હાવભાવમા મો હત ન થ ત

375

ીપ રષહજય છ (4) માન-અપમાનની પરવા કરતા નથી એ સ કાર ર કારપ રષહજય છ (6) ખાઓના ક વચન સહન કરવા ત આ ોશપ રષહજય છ (7) ાણ જય તોપણ આહારા દન માટ દ નતા પ િ ન કરવી એ યાચનાપ રષહજય છ આ સાત પ રષહ ચા ર મોહના ઉદયથી થાય છ 86

ાનાવરણીયજિનત બ પ રષહ (દોહરા)

अलप गयान लघता लख मित उतकरष िवलोइ जञानावरन उदोत मिन सह परीसह दोइ 87

અથ ETH ાનાવરણીયજિનત બ પ રષહ છ અ પ ાન હોવાથી લોકો નાના ગણ છ એનાથી ઃખ થાય છ તન સા સહન કર છ એ અ ાનપ રષહજય છ ાનની િવશાળતા હોવા છતા પણ ગવ કરતા નથી એ ાપ રષહજય છ આવા

આ બ પ રષહ ાનાવરણીય કમના ઉદયથી ન સા સહન કર છ 87

દશનમોહનીયજિનત એક અન તરાયજિનત એક પ રષહ (દોહરા)

सह अदसरन दरदसा दरसन मोह उदोत रोक उमग अलाभकी अतरायक होत 88

અથ ETHદશનમોહનીયના ઉદયથી સ ય દશનમા કદાચ દોષ ઉ પ થાય તો તઓ સાવધાન રહ છ-ચલાયમાન થતા નથી એ દશનપ રષહજય છ તરાય કમના ઉદયથી વાિછત પદાથની ા ત ન થાય તો ન િન ખદ ખ થતા નથી એ અલાભપ રષહજય છ 88

બાવીસ પ રષહો વણન (સવયા એક ીસા)

एकादस वदनीकीस चािरतमोहकी सात गयानावरनीकी दोइ एक अतरायकी दसरनमोहकी एक ािवसित बाधआ सब कई मनसाकी कई वाकी कई कायकी काहकौ अलप काहकौ बहत उनीस ताई एक ही समम उद आव असहायकी

376

चयार िथत स ामािह एक सीत उ मािह एक दोइ होिह तीन नािह समदायकी 89

શ દાથ ETHમનસાક =મનની વાક (વા ક ) =વચનની કાય=શર ર સ =શ યા સ દાય=એકસાથ

અથ ndashવદનીયના અગયાર ચા ર મોહનીયના સાત ાનાવરણના બ તરાયનો એક અન દશનમોહનીયનો એકmdashએવી ર ત બધા મળ ન બાવીસ

પ રષહો છ તમનામાથી કોઈ મનજિનત કોઈ વચનજિનત ન કોઈ કાયજિનત છ આ બાવીસ પ રષહોમાથી એક સમય એક સા ન વધારમા વધાર ઓગણીસ ધી પ રષહો ઉદયમા આવ છ કારણ ક ચયા આસન અન શ યા આ ણમાથી કોઈ એક અન શીત ઉ ણમાથી કોઈ એક આ ર ત પાચમા બનો ઉદય હોય છ બાક ના ણનો ઉદય હોતો નથી 89

થિવરક પી અન જનક પી સા ની સરખામણી (દોહરા)

नाना िवध सकट-दसा सिह साध िसवपथ थिवरकिलप िजनकिलप धर दोऊ सम िनगरथ 90 जो मिन सगितम रह थिवरकिलप सो जान एकाकी जाकी दसा सो िजनकिलप बखान 91

અથ ETH થિવરક પી અન જનક પી બ કારના સા એક સરખા િન થ હોય છ અન અનક કારના પ રષહો તીન મો માગ સાધ છ સા સઘમા રહ છ ત થિવરક પી છ અન એકલિવહાર છ ત જનક પી છ 90-91

थिवरकलपी घर कछक सरागी िजनकलपी महान वरागी इित म गनथानक धरनी परन भई जथारथ वरनी 92

377

અથ - થિવરક પી સા કચ સરાગી હોય છ અન જનક પી સા અ યત વરાગી હોય છ આ છ ા ણ થાન યથાથ વ પ વણ 92

સાતમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब वरन स म िवसरामा अपरम गनथानक नामा जहा माद ि या िविध नास धरम धयान िथरता परगास 93

અથ ETHહવ થરતાના થાન અ મ ણ થાન વણન કર છ યા ધમ યાનમા ચચળતા લાવનાર પાચ કારની માદ- યા નથી અન મન ધમ યાનમા થર થાય છ 93

(દોહરા)

थम करन चािर कौ जास अत पद होइ जहा अहार िवहार निह अपरम ह सोइ 94

અથ ETH ણ થાનના ત ધી ચા ર મોહના ઉપશમ અન ય કારણ અઘઃ િ કરણ ચા ર રહ છ અન આહાર િવહાર રહતા નથી ત અ મ ણ થાન છ

િવશષ ETHસાતમા ણ થાનના બ ભદ છNtildeપહ વ થાન અન બી સાિતશય યા ધી છ ાથી સાતમા અન સાતમાથી છ ામા અનકવાર ચઢ-ઉતર રહ છ યા ધી વ- થાન ણ થાન રહ છ અન સાિતશય ણ થાનમા અધઃકરણના પ રણામ રહ છ યા આહાર િવહાર નથી 94

આઠમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब वरन अ गनथाना नाम अपरवकरन बखाना कछक मोह उपशम किर राख अथवा किचत छय किर नाख 95

378

અથ ETHહવ અ વકરણ નામના આઠમા ણ થાન વણન ક યા મોહનો ક ચ ઉપશમ અથવા કચ ય થાય છ 95

ઉપશમ ણીમા ઉપશમ અન પક ણીમા ય થાય છ

ज पिरनाम भए निह कबही ितनकौ उद दिखय जबही तब अ म गनथानक होई चािरत करन दसरौ सोई 96

અથ ETHઆ ણ થાનમા એવા િવ પ રણામ હોય છ વા વ કદ થયા નહોતા તથી આ આઠમા ણ થાન નામ અ વકરણ છ અહ ચા ર ના ણ કરણોમાથી અ વકરણ નામ બી કરણ થાય છ 96

નવમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अबअिनवि करन सन भाई जहा भाव िथरता अिधकाई परव भाव चलाचल जत सहज अडोल भए सब तत 97

અથ ETHહ ભાઈ હવ અિન િ કરણ નામના નવમા ણ થાન વ પ સાભળો યા પ રણામોની અિધક થરતા છ આના પહલા આઠમા ણ થાનમા પ રણામ કચ ચપળ હતા ત અહ અચળ થઈ ય છ 97

जहा न भाव उलिट अध आव सो नवमो गनथान कहाव चािरतमोह जहा बह छीजा सो ह चरन करन पद तीजा 98

શ દાથ ETHઉલ ટ=પાછા ફર ન અધ=નીચ છ =નાશ પા યો

379

અથ ndash યા ચડલા પ રણામ પાછા પડ જતા નથી ત નવ ણ થાન કહવાય છ આ નવમા ણ થાનમા ચા ર મોહનીયનો ઘણો શ નાશ પામી ય છ એ ચા ર ી કારણ છ 98

મલોભ િસવાયનો

દસમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

कह दसम गनथान दसावा जह सछम िसनकी अिभलाखा सछम लोभ दसा जह लिहय सछम सापराय सो किहय 99

હવ દસમા ણ થાન વણન ક મા આઠમા અન નવમા ણ થાન પઠ ઉપશમ અન ાિયક ણીના ભદ છ યા મો ની અ યત મ અભલાષામા છ અહ મ લોભનો ઉદય છ તથી એન મ સા પરાય કહ છ 99

અગયારમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब उपशातमोह गनथाना कह तास भता परवाना जहा मोह उपशम न भास यथाखयातचािरत परगास 100

અથ ETHહવ અગયારમા ણ થાન ઉપશાતમોહ સામ ય ક અહ મોહનો સવથા ઉપશમ છNtildeબલ લ ઉદય દખાતો નથી અન વન યથા યાતચા ર ગટ થાય છ 100

વળ Ntilde(દોહરા)

जािह फरसक जीव िगर पर कर गन र सो एकादसमी दसा उपसमकी सरह 101

380

અથ ETH ણ થાનન ા ત થઈન વ અવ ય પડ જ છ અન ા ત થયલા ણનો નાશ કર છ ત ઉપશમચા ર ની ચરમસીમા ા ત અગયાર ણ થાન છ 101

બારમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

कवलगयान िनकट जह आव तहा जीव सब मोह िखपाव

गट यथाखयात परधाना सो ादसम खीन गनठाना 102

અથ ETH યા વ મોહનો સવથા ય કર છ અથવા કવળ ાન બલ લ પાસ આવી ય છ અન યથા યાતચા ર ગટ થાય છ ત ીણમોહ નામ બાર ણ થાન છ 102

ઉપશમ ણીની અપ ાએ ણ થાનોનો કાળ (દોહરા)

षट सात आठ नव दस एकादस थान अतरमहरत एक वा एक सम िथित जान 103

અથ ETHઉપશમ ણીની અપ ાએ છ ા સાતમા આઠમા નવમા દસમા અન અગયારમા ણ થાનનો ઉ ટ કાળ ત ત અથવા જઘ યકાળ એક સમય છ 103

પક ણીમા ણ થાનોનો કાળ (દોહરા)

छपक िन आठ नव दस अर विल बार िथित उतक जघनय भी अतरमहतर काल 104

અથ ETH પક ણીમા આઠમા નવમા દસમા અન બારમા ણ થાનની ઉ ટ થિત અ ત ત તથા જઘ ય પણ ત ત છ 104

તરમા ણ થાન વણન (દોહરા)

छीनमोह परन भयौ किर चरन िचत-चाल अब सजोगगनथानकी वरन दस रसाल 105

381

અથ ETHચ ની િ ન ણ કરનાર ીણમોહ ણ થાન કથન સમા ત થ હવ પરમાનદનમય સયોગ ણ થાનની અવ થા વણન ક 105

તરમા ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जाकी दखदाता-घाती चौकरी िवनिस गई चौकरी अघाती जरी जवरी समान ह

गट भयौ अनतदसन अनतगयान बीरजअनत सख स ा समाधान ह जाम आउ नाम गोत वदनी कित अससी इकयासी चौरासी वा पचासी परवान ह सो ह िजन कवली जगतवासी भगवान ताकी जो अवसथा सो सजोगीगनथान ह 106

શ દાથ ETHચૌકર =ચાર િવનિસ ગઈ=ન ટ થઈ ગઈ અનતદસન=અનત દશન સમાધાન=સ ય વ જગતવાસી=સસાર શર ર સ હત

અથ ndash િનન ઃખદાયક ઘાતીયા ચ ક અથા ાનાવરણીય દશનાવરણીય મોહનીય તરાય ન ટ થઈ ગયા છ અન અઘાતી ચ ક બળ ગયલી સ દર ની મ શ તહ ન થયા છ ન અનતદશન અનત ાન અનતવીય અનત ખ સ ા અન પરમાવગાઢ સ ય વ ગટ થયા છ મન આ નામ ગો અન વદનીયકમ ની મા સી એ ાસી ચોયાસી અથવા પચાસી િતઓની સ ા રહ છ ત કવળ ાની સસારમા શો ભત થાય છ અન તની જ અવ થાન સયોગીકવળ ણ થાન કહ છ

અહ મન વચન કાયાના સાત યોગ થાય છ તથી આ ણ થાન નામ સયોગીકવળ છ

િવશષ ndashતરમા ણ થાનમા પચાસી િતઓની સ ા કહવામા આવી છ ત તો સામા ય કથન છ કોઈ કોઈન તો તીથકર િત આહારક શર ર આહારાક ગોપાગ આહારક બધન આહારક સઘાત સ હત પચાસી િતઓની સ ા રહ છ પણ કોઈન તીથકર િતની સ ા નથી હોતી તો ચોરાસી િતઓની સ ા રહ છ અન કોઈન આહારક ચ કની સ ા નથી રહતી અન

તીથકર િતની સ ા રહ છ અન કોઈન આહારક ચ કની સ ા નથી રહતી

382

અન તીથકરકર િતની સ ા રહ છ તો એકાસી િતઓની સ ા રહ છ તથા કોઈન તીથકર િત અન આહારક ચ ક પાચની સ ા નથી રહતી મા સી િતઓની સ ા રહ છ 106

પચાસી િતઓના નામ પહલા અિધકારમા કહ આ યા છ એ

કવળ ાનીની ા અન થિત (સવયા એક ીસા)

जो अडोल परजक म ाधारी सरवथा अथवा स काउसगग म ा िथरपाल ह खत सपरस कमर कितक उद आय िबना डग भर अतरीचछ जाकी चाल ह जाकी िथित परव करोड़ आठ वषर घािट अतरमहरत जघनय जग-जाल ह सो ह दव अठारह दषन रिहत ताक बानारिस कह मरी वदना ि काल ह 107

શ દાથ ETHઅડોલ=અચળ પરજક ા=પ ાસન કાઉસ ગ(કાયો સગ) =ઊભા આસન તર છ=ઉપર િ કાલ=સદવ

અથ ndash કવળ ાની ભગવાન પ ાસન અથવા કાયો સગ ા ધઆરણ કરલી છ - પશ નામકમની િતના ઉદયથી પગ ઉપાડ ા િવના ચ ગમન કર છ મની સસારની થિત ઉ ટ એક કરોડ વમા આઠ વષ ઓછાની અન જઘ ય થિત ત તની છ ત સવ દવ અઢાર દોષ ર હત છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક તમન મારા િ કાળ વદન છ 107

મો ગામી વો ઉ ટ આ ય ચોથા કાળની અપ ાએ એક કરોડ વ છ અન આઠ વષની મર ધી કવળ ાન થ નથી

કવળ ભગવાનન અઢાર દોષ હોતા નથી ( ડ ળયા)

दषन अ ारह रिहत सो कविल सजोग जनम मरन जाक नह निह िन ा भय रोग निह िन ा भय रोग सोग िवसमय न मोह मित

383

जरा खद परसवद नािह मद बर िवष रित िचता नािह सनह नािह जह पयास न भखन िथर समािध सख सिहत रिहत अ ारह दषन 108

શ દાથ ETHસોગ=શોક િવ મય=આ ય જરા= ાવ થા પર વદ( વદ)

=પરસવો સનહ=રાગ

અથ ndashજ મ િન ા ભય રોગ શોક આ ય મોહ ાવ થા ખદ પરસવો ગવ ષ રિત ચતા રાગ તરસ ખmdashઆ અઢાર દોષ સયોગકવળ જનરાજન હોતા નથી અન િનિવક પ આનદમા સદા લીન રહ છ 108

કવળ ાની ના પરમૌદા રક શર રના અિતશય ( ડ ળયા)

वानी जहा िनरचछरी स धात मल नािह कस रोम नख निह बढ परम उदािरक मािह परम उदािरक मािह जािह इिन य िवकार निस यथाखयातचािरत धान िथर सकाल धयान सिस लोकालोक कास-करन कवल रजधानी सो तरम गनथान जहा अितशयमय वानी 109

શ દાથ ETHિનર છર =અ ર ર હત કસ (કશ) =વાળ ઉદા રક(ઔદા રક)

= ળ સિસ(શિશ) =ચ મા

અથ ndashતરમા ણ થાનમા ભગવાનની અિતશયવાળ િનર ર દ ય વિન ખર છ તમ પરમૌદા રક શર ર સાત ધા ઓ અન મળ- ર હત હોય છ કશ રોમ અન નખ વધતા નથી ઈ યોના િવષયો ન ટ થઈ ય છ પિવ યથા યાતચા ર ગટ થાય છ થર લ યાન પ ચ માનો ઉદય થાય છ લોકાલોકના કાશક કવળ ાન ઉપર તમ સા ા ય રહ છ 109

ચૌદમા ણ થાનના વણનની િત ા (દોહરા)

384

यह सयोगगनथानकी रचना कही अनप अब अयोगकलव दसा कह जथारथ रप 110

અથ -આ સયોગી ણ થાન વણન ક હવ અયોગીકવળ ણ થાન વા તિવક વણન ક 110

ચૌદમા ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जहा काह जीवक असाता उद साता नािह काहक असाता नािह साता उद पाइय मन वच कायस अतीत भयौ जहा जीव जाकौ जसगीत जगजीतरप गाइय जाम कमर कितकी स ा जोगी िजनकीनी अतकाल समम सकल िखपाइय जाकी िथित पच लघ अचछर मान सोई चौदह अजोगी गनठाना ठहराइय 111

શ દાથ ETHઅતીત=ર હત ખપાઈય= ય કર છ લ = વ

અથ ndash યા કોઈ વન અશાતાનો ઉદય રહ છ શાતાનો નથી રહતો અન કોઈ વન શાતાનો ઉદય રહ છ અશાતાનો નથી રહતો યા વન મન વચન કાયના યોગોની િ સવથા ય થઈ ય છ મના જગતજયી હોવાના ગીત ગાવામા આવ છ મન સયોગી જન સમાન અઘાિતયા કમ-િતઓની સ ા રહ છ તમનો તના બ સમયમા સવથા ય કર છ ણ થાનનો કાળ વ પાચ અ ર ટલો છ ત અયોગી જન ચૌદ ણ થાન

છ 111

કવળ ભગવાનન અશાતાનો ઉદય વાચીન િવ મત ન થ જોઈએ યા અશાતા કમ ઉદયમા શાતા પ પ રણમ છ

િન ચૌદહ ચૌથ કલબલ બહ ર તરહ હત ( જન -પચક યાણક)

બધ ળ આ વ અન મો ળ સવર છ (દોહરા)

385

चोदह गनथानक दसा जगवासी िजय मल आ व सवर भाव बध मोखक मल 112

અથ ETH ણ થાનોની આ ચૌદ અવ થાઓ સસાર અ વોની છ આ વ અન સવરભાવ બધ અન મો ના ળ છ અથા આ વ બધ ળ છ અન સવર મો ળ છ

સવરન નમ કાર (ચોપાઈ)

आ व सवर परनित जौल जगतिनवासी चतन तौल आ व सवर िविध िववहारा ष दोऊ भव-पथ िसव-पथ धारा 113 आ वरप बध उतपाता सवर गयान मोख-पद-दाता जा सवरस आ व छीज ताक नमसकार अब कीज 114

અથ ETH યા ધી આ વ અન સવરના પ રણામ છ યા ધી વનો સસારમા િનવાસ છ ત બનમા આ વ-િવિધનો યવહાર સસારમાગની પ રણિત છ અન સવર-િવિધનો યવહાર મો માગની પ રણિત છ 113 આ વ બધનો ઉ પાદક છ અન સવર ાન પ છ મો પદન આપનાર છ સવરથી આ વનો અભાવ થાય છ તન નમ કાર ક 114

થના તમા સવર વ પ ાનન નમ કાર

जगतक ानी जीित हव र ौ गमानी ऐसौ आ व असर दखदानी महाभीम ह ताकौ परताप खिडवक गट भयौ धमरक धरया कमर-रोगकौ हकीम ह जाक परभाव आग भाग परभाव सब

386

नागर नवल सखसागरकी सीम ह सवरकौ रप धर साध िसवराह ऐसौ गयान पातसाह ताक मरी तसलीम ह 115

શ દાથ ETH માની=અભમાની અ ર=રા સ મહાભીમ=અ યત ભયાનક પરતાપ( તાપ) =તજ ખ ડવકૌ=ન ટ કરવા માટ હક મ=વ પરભાવ( ભાવ)

=પરા મ પરભાવ= ગલજિનત િવકાર નાગર=ચ ર નવલ=નવીન સીમ=મયાદા પાતશાહ=બાદશાહ તસલીમ=વદન

અથ ndashઆ વ પ રા સ જગતના વોન પોતાન વશ કર ન અભમાની થઈ ર ો છ અ યત ઃખદાયક અન મહાભયકર છ તનો વભવ ન ટ કરવાન ઉ પ થયો છ ધમનો ધારક છ કમ પ રોગ માટ વદસમાન છ ના ભાવ આગળ પર યજિનત રાગ- ષ આદ િવભાવ ર ભાગ છ અ યત વીણ અન અના દકાળથી ા ત ક નહો તથી નવીન છ ખના સ ની

સીમાન ા ત થ છ ણ સવર પ ધારણ ક છ મો માગનો સાધક છ એવા ાન પ બાદશાહન મારા માણ છ 115

તરમા અિધકારનો સાર

વી ર ત સફદ વ ઉપર દા દા રગો િનિમ મળવાથી ત અનકાકાર થાય છ તવી જ ર ત આ મા સાથ અના દકાળથી મોહ અન યોગનો સબધ હોવાથી તની સસાર દશામા અનક અવ થાઓ થાય છ તમ જ નામ ણ થાન છ જો ક ત અનક છ પણ િશ યોન સબોધવા માટ ી એ 14 બતા યા છ આ ણ થાન વના વભાવ નથી પણ અ વમા હોતા નથી વમા જ હોય છ તથી વના િવભાવ છ અથવા એમ કહ જોઈએ ક યવહારનયથી ણ થાનોની અપ ાએ સસાર વોના ચૌદ ભદ છ

પહલા ણ થાનમા િમ યા વ બી ણ થાનમા અનતા બધી ી મા િમ મોહનીય ઉદય યપણ રહ છ અન ચોથા ણ થાનમા િમ યા વ અનતા બધી અન િમ મોહનીયનો પાચમામા અ યા યાનાવરણીયનો છ ામા યા યાનાવરણીયનો અ દય રહ છ સાતમા આઠમા અન નવમામા

સ વલનનો મ વક મદ મદતર અન મદતમ ઉદય રહ છ દસમામા સ વલ

387

મલોભ મા નો ઉદય અન અ ય સવમોહનો ય છ અગયારમામા સવમોહનો ઉપશમ અન બારમામા સવ મોહનો ય છ અહ ધી છ થ અવ થા છ કવળ ાનનો િવકાસ નથી તરમામા ણ ાન છ પર યોગો ારા આ મ દશ સકપ હોય છ અન ચૌદમા ણ થાનમા કવળ ાની ના આ મ દશ પણ થર થઈ ય છ બધા ણ થાનોમા વ સદહ રહ છ િસ ભગવાન ણ થાનોની ક પનાથી ર હત છ તથી ણ થાન વ િનજ- વ પ નથી પર છ પરજિનત છETHએમ ણીન ણ થાનોના િવક પોથી ર હત આ માનો અ ભવ કરવો જોઈએ

bull િવ હગિતમા કામાણ અન તજસ શર રનો સબધ રહ છ

388

થ સમા ત અન િતમ શ ત (ચોપાઈ)

भयौ थ सपरन भाखा वरनी गनथानककी साखा वरनन और कहाल किहय जथा सकित किह चप हव रिहय 1

અથ ETHભાષાનો સમયસાર થ સમા ત થયો અન ણ થાન અિધકાર વણન ક એ િવશષ કટ વણન કર એ શ ત અ સાર કહ ન પ થઈ જ ઉચત છ 1

(ચોપાઈ)

लिहय ओर न थ उदिधका जय जय किहय तय तय अिधका तात नाटक अगम अपारा अलप कवीसरकी मितधारा 2

અથ ETH થ પ સ નો પાર પામી શકાતો નથી મ મ કથન કરતા જઈએ તમ તમ વધતો જ ય છ કારણ ક નાટક અપરપાર છ અન કિવની છ છ 2

િવશષ ETHઅહ થન સ ની ઉપમા આપી છ અન કિવની ન નાની નદ ની ઉપમા છ

(દોહરા)

समयसार नाटक अकथ किवकी मित लघ होइ तात कहत बनारसी परन कथ न कोइ 3

અથ ETHસમયસાર નાટક વણન મહાન છ અન કિવની થોડ છ તથી પ ડત બનારસીદાસ કહ છ ક તન કોઈ ર કહ શકતા નથી 3

389

થ-મ હમા (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ एकाकी सभट परा म किर जीत िकिह भाित चि कटकस लरनौ जस कोऊ परवीन तार भजभार नर तर कस सवयभरमन िसध तरनौ जस कोऊ उ मी उछाह मनमािह धर कर कस कारज िवधाता कसौ करनौ तस तचछ मित मोरी ताम किवकला थोरी नाटक अपार म कहल यािह वरनौ 4

અથ ETHજો કોઈ એકલો યો ો પોતાના બા બળથી ચ વત ની સના સાથ લડ તો ત કવી ર ત તી શક અથવા કોઈ જલતા રણી િવ ામા શળ મ ય વય રમણ સ તરવા ઈ છ તો કવી ર ત પાર પામી શક અથવા કોઈ ઉ મી મ ય મનમા ઉ સા હત થઈન િવધાતા કામ કરવા ઇ છ તો કવી ર ત કર શક તવી જ ર ત માર અ પ છ અથવા કા ય-કૌશ ય ઓ છ અન નાટક મહાન છ એ ા ધી વણન ક 4

અહ ટાત મા હણ ક છ

વ-નટનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जस वट वचछ एक ताम फल ह अनक फल फल बह बीज बीज बीज वट ह वटमाही फल फल माही बीज ताम वट कीज जौ िवचार तौ अनतता अघट ह तस एक स ाम अनत गन परजाय पजम अनत नतय तामऽनत ठट ह ठटम अनतकला कलाम अनतरप रपम अनत स ा ऐसौ जीव नट ह 5

390

અથ ETH વી ર ત એક વડના ઝાડ પર અનક ફળ હોય છ યક ફળમા ઘણા બીજ અન યક બીજમા પા વડના ઝાડ અ ત વ રહ છ અન થી િવચારવામા આવ તો પા ત વડ મા ઘણા ફળ અન યક ફળમા અનક બીજ અન યક બીજમા વડ ની સ ા તીત થાય છ આ ર ત વડ ના અનતપણાનો છડો-પ ો મળતો નથી તવી જ ર ત વ પી નટની એક સ ામા અનત ણ છ યક ણમા અનત પયાયો છ યક પયાયમા અનત ય છ યક યમા અનત ખલ છ યક ખલમા અનત કળા છ અન યક કળાની

અનત આ િતઓ છETHઆ ર ત વ ઘ િવલ ણ નાટક કર છ 5

(દોહરા)

गयान आकसम उड़ खग होइ यथा सकित उि म कर पार न पाव कोइ 6

અથ ETH ાન પી આકાશમા જો ત ાન પી પ ી શ ત અ સાર ઊડવાનો ય ન કર તો કદ ત પામી શકતો નથી 6

(ચોપાઈ)

जञान-नभ अत न पाव समित परोछ कहाल धाव िजिह िविध समयसार िजिन कीन ितनक नाम कह अब तीन 7

અથ ETH ાન પ આકાશ અનત છ અન ત ાન પરો છ ા ધી દોડ લગાવ હવ મણ સમયસારની વી રચના કર છ ત ણના નામ ક 7

कदकदाचािरज थम गाथाब किर समसार नाटक िवचािर नाम दयौ ह ताहीकी परपरा अमतच भय ितन ससकत कलस समहािर सख लयौ ह

ग ौ बनारसी गहसथ िसरीमाल अब

391

िकय ह किव िहय बोिधबीज बयौ ह सबद अनािद ताम अरथ अनािद जीव नाटक अनािद य अनािद ही कौ भयौ ह 8

અથ ETHઆન પહલા વામી દ દાચાય ા ત ગાથા છ દમા ર અન સમયસાર નામ રા તમની જ રચના પર તમની જ આ નાયના વામી અ તચ ર સ તભાષાના કળશ રચીન સ થયા પછ ીમાળ િતમા પ ડત બનારસીદાસ ાવકધમના િતપાલક થયા તમણ કિવ ોની રચના કર ન દયમા ાન બીજ વા આમ તો શ દ અના દ છ તનો પદાથ અના દ છ વ અના દ છ નાટક અના દ છ તથી નાટક સમયસાર અના દકાળથી જ છ 8

કિવ લ ણ (ચોપાઈ)

अब कछ कह जथारथ वानी सकिव ककिवकी कथा कहानी

थमिह सकिव कहाव सोई परमारथ रस वरन जोई 9 कलिपत बात िहय निह आन गरपरपरा रीित बखान सतयारथ सिल निह छड मषावादस ीित न मड 10

અથ ETHહવ કિવ અન કિવની થોડ ક વા તિવક ચચા ક તમા કિવની થમ ણી છ તઓ પારમાિથક રસ વણન કર છ મનમા

કપોળક પના કરતા નથી અન ઋિષ-પરપરા અ સાર કથન કર છ સ યાથ-માગન છોડતા નથી અન અસ ય કથનમા મ જોડતા નથી 9-10

(દોહરા)

छद सबद अचछर अरथ कह िस ात वान जो इिह िविध रचना रच सो ह सकिव सजान 11

392

અથ ETH છ દ શ દ અ ર અથની રચના િસ ા ત અ સાર કર છ ત ાની કિવ છ 11

કિવ લ ણ (ચોપાઈ)

अब सन ककिव कह ह जसा अपराधी िहय अध अनसा मषाभाव रस वरन िहतस नई उकित उपजान िचतस 12 खयाित लाभ पजा मन आन परमारथ-पथ भद न जान वानी जीव एक किर बझ जाकौ िचत जड थ न सझ 13

અથ ETHહવ કિવ કવા હોય છ ત ક ત સાભળો ત પાપી દયનો ધ અન હઠા હ હોય છ તના મનમા નવી ક પનાઓ ઊપ છ ત અન

સાસા રક રસ વણન બ મથી કર છ ત મો માગનો મમ ણતો નથી અન મનમા યાિત લાભ આદની ઇ છા રાખ છ ત વચનન આ મા ણ છ દયનો ખ હોય છ તન શા ાન નથી 12-13

(ચોપાઈ)

वानी लीन भयौ जग डोल वानी ममता तयािग न बोल ह अनािद वानी जगमाही ककिव बात यह समझ नािह 14

અથ ETHત વચનમા લીન થઈન સસારમા ભટક છ વચનની મમતા છોડ ન કથન કરતા નથી સસારમા વચન અના દકાળના છ એ ત વ કિવઓ સમજતા નથી 14

વાણીની યા યા (સવયા એક ીસા)

393

जस काह दसम सिलल-धारा कारजकी नदीसौ िनकिस िफर नदीम समानी ह नगरम ठौर ठौर फिल रही चह और जाक िढग बह सोइ कह मरौ पानी ह तय ही घट सदन सदनम अनािद वदन वदनम अनािदहीकी वानी ह करम कलोलस उसासकी बयािर बाज तास कह मरी धिन ऐसौ मढ़ ानी ह 15

અથ ETH વી ર ત કોઈ થાનમા પાણીની ધારા શાખા પ થઈન નદ માથી નીકળ છ અન પાછ ત જ નદ મા મળ ય છ ત શાખા શહરમા યા- યા થઈન વહ નીકળ છ ત ના મકાન પાસથી વહ છ ત જ કહ છ ક આ પાણી મા છ તવી ર ત દય પ ઘર છ અન ઘરમા અના દ છ અન યકના ખમા અના દકાળ વચન છ કમની લહરોથી ઉ ાસ પ હવા વહ છ તથી ખ વ તન પોતાની વિન કહ છ 15

(દોહરા)

ऐस मढ़ ककिव कधी गह मषा मग दौर रह मगन अिभमानम कह औरकी और 16 वसत सरप लख नह बािहज ि ि वान मषा िवलास िवलोिकक कर मषा गन गान 17

અથ ETHઆ ર ત િમ યા ટ કિવઓ ઉ માગ પર ચાલ છ અન અભમાનમા મ ત થઈન અ યથા કથન કર છ તઓ પદાથ અસલી વ પ જોતા નથી બા ટથી અસ ય પ રણિત જોઈન વણન કર છ 16-17

ણગાન કથન (સવયા એક ીસા)

मासकी गरिथ कच कचन-कलस कह कह मख चद जो सलषमाको घर ह

394

हाड़क दसन आिह हीरा मोती कह तािह मासक अधर ठ कह िबबफर ह हाड़ दड भजा कह क सनाल कामधजा हाड़हीक थभा जघा कह रभातर ह य ही झठी जगित बनाव औ कहाव किव यतपर कह हम सारदाकौ वर ह 18

શ દાથ ETHગરિથ=ગાઠ ચ= તન સલષમા( લ મા) =કફ દસન=દાત આહ=છ બબફ (બબાફલ) =લાલ રગ બ બ નામ ફળ ક લનાલ(કમલનાલ) =કમળની દાડ રભાત =કળ ઝાડ

અથ ndash કિવ માસના િપડ પ તનન વણઘટ કહ છ કફ ખાસી વગરના ઘર પ ખન ચ મા કર છ હાડકાના દાતન હ રા-મોતી કહ છ માસના હોઠન બ બફળ કહ છ હાડકાના દડ પ હાથન કમળની દાડલી અથવા કામદવની પતાકા કહ છ હાડકાના થાભલા પ ઘન કળ કહ છ તઓ આ ર ત ઠ ઠ તઓ રચ છ અન કિવ કહવાય છ અન છતા પણ કહ છ ક અમન

સર વતી વરદાન છ

(ચોપાઈ)

िमथयावत ककिव ज ानी िमथया ितनकी भािषत वानी िमथयामती सकिव जो होई वचन वान कर सब कोई 19

અથ ETH ાણી િમ યા ટ અન કિવ હોય છ તમ કહ વચન અસ ય હોય છ પર સ ય દશનન પા યા ન હોય પણ શા ો ત કિવતા કર છ તમ વચન ાન કરવા યો ય હોય છ 19

(દોહરા)

वचन वान कर सकिव परष िहए परवान दोऊ अग वान जो सो ह सहज सजान 20

395

અથ ETH મની વાણી શા ો ત હોય છ અન દયમા ત વ ાન હોય છ તમના મન અન વચન બ ામા ણક છ અન તઓ જ કિવ છ 20

સમયસાર નાટકની યવ થા (ચોપાઈ)

अब यह बात कह ह जस नाटक भाषा भयौ स ऐस कदकदमिन मल उघरता अमतच टीकाक करता 21

અથ ETHહવ એ વાત ક ક નાટક સમયસારની કા ય-રચના કવી ર ત થઈ છ આ થના ળકતા દ દ વામી અન ટ કાકાર અ તચ ર છ 21

समसार नाटक सखदानी टीका सिहत ससकत वानी पिडत पढ़ िदढ़मित बझ अलपमितक अरथ न सझ 22

અથ ETHસમયસાર નાટકની ખદાયક સસ ત ટ કા પ ડતો વાચ છ અન િવશષ ાનીઓ સમ છ પર અ પ વોની સમજમા આવી શકતી નહોતી 22

पाड राजमलल िजनधम समसार नाटकक मम ितन िगरथकी टीका कीनी बालबोध सगम कर दीनी 23 इिह िविध बोध ndash वचिनका फली सम पाय अधयातम सली

गटी जगमाही िजनवानी घर घर नाटक कथा बखानी 24

396

અથ ETHનાટક સમયસારના ાતા નધમ પાડ રાજમલ એ આ થની બાલબોધ સહજ ટ કા કર આ ર ત સમય જતા આ આ યા મક િવ ાની ભાષા વચિનકા િવ ત થઈ જગતમા જનવાણીનો ચાર થયો અન ઘર ઘર નાટકની ચચા થવા લાગી 23-23

(ચોપાઈ)

अगर आगर मािह िवखयाता कारन पाइ भए बह गयाता पच परष अित िनपन वीन िनिसिदन गयान कथा रस-भीन 25

અથ ETH િસ શહર આ ામા િનિમ મળતા એના અનક ણકાર થયા તમા પાચ મ ય અ યત શળ થયા દનરાત ાનચચામા ત લીન રહતા હતા 25

સ સગ રગમ વગર

(દોહરા)

रपचद पिडत थम दितय चतभरज नाम ततीय भगोतीदास नर क रपाल गन धाम 26 धमरदास य पचजन िमिल बठ इक ठौर परमारथ-चरचा कर इनक कथा न और 27

અથ ETHપહલા પ ડત પચદ બી પ ડત ચ જ ી પ ડત ભગવતીદાસ ચોથા પ ડત વરપાલ અન પાચમા પ ડત ધમદાસ Ntildeઆ પાચય સ જનો મળ ન એક થાનમા બસતા અન મો માગની ચચા કરતા બી વાતો કરતા ન હ 26-27

कबह रस सन कबह और िस त कबह िबग बनाइक कह बोध िवरतत 28

397

અથ ETHએ કોઈ વાર નાટક રહ ય સાભળતા કોઈ વાર બી શા ો સાભળતા અન કોઈવાર તક ઉઠાવીન ાનચચા કરતા 28

िचत क रा किर धरमधर समित भगोितदास चतरभाव िथरता भय रपचद परगास 29

અથ ETH વરપાલ ચ ારા સમાન અથા કોમળ હ ધમદાસ ધમના ધારક હતા ભગવતીદાસ મિતવાન હતા ચ જ ના ભાવ થર હતા અન પચદ નો કાશ ચ સમાન હતો 29

(ચોપાઈ)

जहा तहा िजनवानी फली लख न सो जाकी मित मली जाक सहज बोध उतपाता सो ततकाल लख यब बाता 30

અથ ETH યા- યા (બધ) જનવાણીનો ચાર થયો પણ મની મલન છ ત સમ શ ા ન હ ના ચ મા વાભાિવક ાન ઉ પ થ છ ત આ રહ ય તરત સમ ય છ 30

(દોહરા)

घट घट अतर िजन बस घट घट अतर जन मित-मिदराक पानस मतवाला समझ न 31

અથ ETH યક દયમા જનરાજ અન નધમનો િનવાસ છ પર ધમના પ પી દા પીવાન લીધ મતવાલા લોકો સમજતા નથી 31

અહ મતવાળા શ દના બ અથ છNtilde(1) મતવાળા=નશામા (2) મતવાળા= મન ધમનો પ પાત છ

(ચોપાઈ)

बहत बढ़ाई कहाल कीज कािरजरप बात किह लीज

398

नगर आगर मािह िवखयाता बानारसी नाम लघ गयाता 32 ताम किवतकला चतराई कपा कर य पाच भाई पच पच रिहत िहय खोल त बनारसीस हिस बौल 33

અથ ETHઅિધક મ હમા ા ધી કહ એ ાની વાત કહવી ઉચત છ િસ શહર આ ામા બનારસી નામના અ પ ાની થયા તમનામા કા ય-કૌશલ

હ અન ઉપર જણાવલા પાચ ભાઈઓ તમના ઉપર પા રાખતા હતા તમણ િન કપટ થઈન સરળ ચ થી હસીન ક 32-33

नाटक समसार िहत जीका सगरमरप राजमली टीका किवतब रचना जो होई भाषा थ पढ़ सब कोई 34

અથ ETH વ ક યાણ કરનાર નાટક સમયસાર છ તની રાજમલ રચત સરળ ટ કા છ ભાષામા જો છદબ કરવામા આવ તો આ થ બધા વાચી શક 34

तब बनारसी मनमिह आनी कीज तो गच िजनवानी पच परषकी आजञा लीनी किवतब की रचना कीनी 35

અથ ETH યાર બનારસીદાસ એ મનમા િવચા ક જો આની કિવતામા રચના ક તો જનવાણીનો બ ચાર થશ તમણ ત પાચય સ જનોની આ ા લીધી અન કિવ બ રચના કર 35

399

सोरसौ ितरानव बीत आसो मास िसत पचछ िबतीत ितिथ तरस रिववार वीना ता िदन थ समापत कीना 36

અથ ETHિવ મ સવ સોળસો ા ના આસો માસના કલપ ની તરસ અન રિવવારના દવસ આ થ સમા ત કય 36

(દોહરા)

सख-िनधान सक बध नर सािहब साह िकरान सहस-साह िसर-मकट-मिन साहजहा सलतान 37 અથ ETHત વખત હ રો બાદશાહોમા ય મહા તાપી અન ખદાયક

સલમાન બાદશાહ શાહજહાન હતો 37

जाक राज सचनस कीन आगम सार ईित भीित ापी नह यह उनकौ उपगार 38

અથ ETHતમના રા યમા આનદ વક આ થની રચના કર અન કોઈ ભયનો ઉપ વ ન થયો એ એમની પા ફળ છ 38

થના સવ પ ોની સ યા (સવયા એક ીસા)

तीनस दसो र सोरठा दोहा छद दोउ यगलस पतालीस इकतीसा आन ह छयासी चोपाई सतीस तईस सवए बीस छपप अठारह किव बखान ह सात पिन ही अिडलल चािर कडिलए िमिल सकल सातस स ाइस ठीक ठान ह ब ीस अचछरक िसलोक कीन लख

थ-सखया स ह स सात अिधकान ह 39

400

અથ ETH310 સોરઠા અન દોહા 245 એક ીસા સવયા 86 ચોપાઈ 37 તવીસા સવયા 20 છ પા 18 કિવ (ઘના ર ) 7 અ ડ લ 4 ડ લયાNtildeઆવી ર ત બધા મળઈન 727 નાટક સમયસારના પ ોની સ યા છ 32 અ રના લોકના માણથી થ સ યા 1707 છ 39

समयसार नाटक दरव नाटक भाव अनत सो ह आगम नामम परमारथ िवरतत 40

અથ ETHસવ યોમા આ મ ય ધાન છ અન નાટકના ભાવ અનત છ ત આગમમા સ યાથ કથન છ 40

સમા ત

ઈડરના ભડારની િતનો િતમ શ

ઈહ થક પરિત એક ઠૌર દષી થી વાક પાસ બ ત કાર ક ર માગી પ વા પરિત લખનકૌ ન હ દ ની પાછ પાચ ભઈ િમ લ િવચાર કયો યો ઐસી પરિત હોવ તો બ ત આછૌ ઐસો િવચા રક િતન પરિત દ ર દિષક અથ િવચા રક અ મ 2 સ ચય લષી હ

(દોહરા)

समयसार नाटक अकथ अनभव-रस-भडार याको रस जो जानह सो पाव भव-पार 1

(ચોપાઈ)

अनभौ ndash रसक रिसयान तीन कार एक बखान समयसार कलसा अित नीका राजमली सगम यह टीका 2

401

ताक अन म भाषा कीनी बनारसी गयाता रसलीनी ऐसा थ अपरव पाया तास सबका मनिह लभाया 3

(દોહરા)

सोई थक िलखनको िकए बहत परकार वाचनको दव नह जय कपी रतन-भडार 4

પી= પણ ક સ

मानिसघ िचतन िकयो कय पाव यह थ गोिवदस इतनी कह सरस सरस यह थ 5 तब गोिवद हरिषत भयौ मन िवच धर उललास कलसा टीका अर किवत ज जत ितिह पास 6

(ચોપાઈ)

जो पिडत जन बाचौ सोई अिधकौ उचो चौकस जोइ आग पीछ अिधकौ ओछौ दिख िवचार सगरस पछौ 7 अलप मती ह मित मरी मनम धरह चाह घनरी जय िनज भजा सम िह तरनौ ह अनािद

• 1049350કાશક1048718ય િનવદન
• સ1048711 10488111048988ત 1048869વન-પ1048712રચય
• ભાષાટ1048718કાનો 1049124જ રાતી અ1049141વ ાદ
• 1048869વ1048846ાર

2

કાશક ય િનવદન

ી દ દાચાયદવ સમયસાર શા ની રચના કર ન ન સમાજ ઉપર મહાન ઉપકાર કય છ ી અ તચ ાચાય આ શા ની આ મ યાિત નામની સ ત ટ કા કર ન ગહન િવષયન પણ સરળ કય છ તથા તમણ આ શા ના કળશો સ ત પ ોમા ર યા છ િવ ય ી પાડ રાજમલ એ કળશો ઉપર બાલબોિધની ટ કા કર છ અન તના ઉપરથી િવ ાન પ ડત કિવવર ી બનારસીદાસ એ આ સમયસાર નાટકની રચના કર છ આ થ અ યા મ એક ઉ વલ ર ન છ અન પઠન-પાઠન માટ અ પયોગી છ ય દવ ી કાન વામીએ આ થ ઉપર પોતાની સચોટ અન બોધ શલીથી

રોચક વચન કયા છ તથી આ સવ આ મા ભવી મહા માઓનો ન જગત ઉપર પરમ ઉપકાર છ

ી લાલ ાવક ારા સપા દત સમયસાર નાટકનો આધાર લઈન આ સ થા તરફથી આ થ હ દ મા કાિશત કરવામા આ યો છ તનો જરાતી અ વાદ વઢવાણ િનવાસી સ મ મી ભાઈ ી જલાલ ગરધરલાલ શાહ જનવાણી યની ભ તવશ અ યત ઉ લાસ વક ત ન િનઃ હભાવ કર આ યો છ ત બદલ તમનો તઃકરણ વક આભાર માનીએ છ એ

આ થ ગટ કરવા માટ ભીલાઈ િનવાસી સ મ મી ી લચ ભાઈએ તમના િપતા ી તથા મા ીના મરણાથ 50001 આપલ છ તથા સ મ મી ભાઈ ી મ કચદ છોટાલાલ ઝોબા ળયાએ તમના ધમપ ની વ સમતાબનના મરણાથ

5001 આપલ છ આ રકમમાથી તઓ દરક આ થની 400 ત ળ કમત ખર દ લશ અન બાક વધલી રકમ આ થની કમત ઘટાડવા માટ લવામા આવશ ત બદલ તમન તથા તમના બીજનોન ધ યવાદ

આ થ ણકાય અજત ણાલયના સચાલક ી મગનલાલ ન ક છ ત બદલ તમનો આભાર માનીએ છ એ

OcircOcircનાટક નત હય ફાટક લત હOtildeOtilde પ ડત ના આ કથના સાર કોઈ ભ ય વ આ થના ઉ ચ આશયન તરમા પ રણમાવશ તના દય-કપાટ લી જશ અન

તમ આ મક યાણ અવ ય થશ

સોનગઢ

િવસ 2029 વશાખ દ-2 ય દવ ીની 84મી જ મજયતી

સા હ ય કાશન સિમિત ી દ ન વા યાયમ દર ટ સોનગઢ (સૌરા )

3

કિવવર બનારસીદાસ

સ ત વન-પ રચય જોક નધમના ધારક અન િવ ાનો ભારત- િમન પિવ બનાવી ગયા છ

તોપણ કોઈએ પોતા વન-ચ ર લખીન આપણી અભલાષા ત કર નથી પર આ થના િનમાતા વગ ય પ ડત બનારસીદાસ આ દોષથી ત છ તમણ પોત પોતાની કલમથી પચાવન વષ ધી તબા સ ય ચ ર લખીન નસા હ યન પિવ ક છ અન એક ઘણી મોટ ટન ર કર છ

ીમાન પિવ ચ ર OcircબનારસીિવલાસOtildeમા ન ઇિતહાસના આ િનક શોધક ીમા પ ના રામ મીએ છપા હ તના આધાર સ ત પ અહ ઉ ત કર એ છ એ

મ ય ભારતમા રોહતક ર પાસ બહોલી નામ એક ગામ છ યા રજ તોની વ તી છ એક વખત બહોલીમા ન િન ભાગમન થ િનરાજના િવ ા ણ ઉપદશ અન પિવ ચા ર થી ધ થઈન યાના બધા રજ તો ન થઈ ગયા અનNtilde

પહરી માલા મ કી પાયો કલ ીમાલ થાપયો ગોત િબહોિલયા િબહોલી-રખપાલ

નવકારમ ની માળા પહર ન ીમાળ ળની થાપના કર અન બહો લયા ગો રા બહો લયા ળ બ કર અન ર ર ધી ફલાઈ ગ આ ળમા પરપરાગત સવ 1643ના મહા મ હનામા ી બનારસીદાસ નો જ મ થયો

બા યકાળ

હરિષત કહ કિટમબ સબ સવામી પાસ સપાસ દહકો જનમ બનારસી યહ બનારસીદાસ

બાળક બ લાડકોડથી મોટો થવા લા યો માતા-િપતાનો ઉપર અસીમ મ હતો એક ઉપર કોન મ ન હોય સવત 1648મા સ હણી નામના રોગથી પીડાયો માતા-િપતાના શોકનો પાર ન ર ો મ-તમ કર ન મ -ત ના યોગથી સ હણીનો રોગ શાત થયો યા શીતળાએ ઘર લીધો આ ર ત

4

લગભગ એક વષ ધી બાળકન અ યત ક ટ પડ સવત 1650મા બાળક પાઠશાળામા જઈન પાડ પચદ ની પાસ િવ ા મળવવા શ ક બાળકની ઘણી તી ણ હતી ત બ- ણ વષમા જ સાર ર ત હોિશયાર બની ગયો

જન -પચક યાણકના રચિયતા પાડ પચદ અ યા મના િવ ાન અન િસ કિવ હતા

વખતનો આ ઇિતહાસ છ ત વખત દશમા સલમાનોની બળતા હતી તમના અ યાચારોના ભયથી બાળ-િવવાહનો િવશષ ચાર હતો તથી 9 વષની મર જ ખરાબાદના શઠ ક યાણમલ ની ક યા સાથ બાળક બનારસીદાસ ની સગાઈ કર દવામા આવી અન બ વષ પછ સ 1654મા મહા દ 12ન દવસ િવવાહ થઈ ગયા દવસ વ ઘરમા આવી ત જ દવસ ખરગસન ન યા એક ીનો જ મ થયો અન ત જ દવસ તમની દાદ મા પા યા આ

બાબતમા કિવ કહ છ Ntilde

નાની મરન સતા જનમ પ વધ આગૌન તીન કારજ એક િદન ભય એક હી ભૌન યહ સસાર િવડબના દખ ગટ દઃખ ખદ ચતર-િચ તયાગી ભય મઢ ન જાનિહ ભદ

બનારસીદાસ ની મર આ વખત 14 વષની થઈ ગઈ હતી બા યકાળ વીતી ગયો હતો અન વાવ થાની શ આત હતી આ વખત પ ડત દવદ પાસ ભણ એ જ તમ એક મા કામ હ ધનજયમાળા આદ કટલાક તકો તઓ શીખી ગયા હતા મ કmdash

પઢી નામમાલા શત દોય ઔર અનકારથ અવલોય જયોિતષ અલકાર લઘલોક ખડસફટ શત ચાર લોક

યૌવનકાળ

વાવ થાની શ આત ખરાબ હોય છ ઘણા માણસો આ અવ થામા શર રના મદથી ઉ મ થઈન ળની િત ઠા સપિ સતિત વગર સવનો નાશ કર નાખ છ આ અવ થામા વડ લોનો ય ન જ ર ણ કર શક છ ન હ તો શળતા રહતી નથી બનારસીદાસ પોતાના માતા-િપતાના એકના એક હતા તથી માતા-િપતા અન દાદ માનો તમના ઉપર અિતશય મ હોવો વાભાિવક છ

5

અસાધારણ મન લીધ વડ લોનો પર ટલો ભય હોવો જોઈએ એટલો બનારસીદાસ ન નહોતો તથીNtilde

તિજ કલકાન લોકકી લાજ ભયૌ બનારિસ આિસખબાજ આપણા ચ ર નાયક વાવ થામા અનગના રસમા મ ન થઈ ર ા હતા

ત વખત જોન રમા ખડતર ગ છ ય યિત ભા ચ (મહાકિવ બાણભ ત કાદ બર ના ટ કાકાર) આગમન થ યિત મહાશય સદાચાર અન િવ ાન હતા તમની પાસ સકડો ાવક આવતા જતા હતા એક દવસ બનારસીદાસ પોતાના િપતાની સાથ યિત ની પાસ ગયા યિત એ તમન સાર ર ત સમ શક તવો જોઈન નહ બતા યો બનારસીદાસ િત દન આવવા જવા લા યા પછ એટલો નહ વધી ગયો ક આખો દવસ યિતની પાસ જ પાઠશાળામા રહતા મા રા ઘર જતા હતા યિત ની પાસ પચસઘની રચના અ ઠૌન સામાિયક િત મણ છ દશા તબોધ કોષ અન અનક ટક લોક વગર િવષયો કઠ થ કયા આઠ ળ ણ પણ ધારણ કયા પણ હ ગારરસ ટ ો નહોતો

કટલાક સમય પછ બનારસીદાસ ના િવચારોમા પ રવતન થ સ ય ાનની યોત ત થઈ અન ગારરસ ય અ ચ થવા લાગી એક દવસ તઓ પોતાની િમ મડળ સાથ ગોમતીના લ ઉપર સ યા સમય હવા ખાઈ ર ા હતા અન નદ ના ચચળ મો ઓન ચ િ ની ઉપમા આપતા કાઈક િવચાર કર ર ા હતા પાસ એક પોથી પડ હતી કિવવર પોતાની મળ જ કાઈક ગણગણવા લા યા લોકો પાસથી સાભ છ ક એકવાર પણ બોલ છ ત નરક-િનગોદના અનક ખોમા પડ છ પણ માર કોણ ણ કવી દશા થશ ણ ઠનો એક સ હ બના યો છ મ આ તકમા ીઓના કપોલક પત નખ-

િશખની રચના કર છ હાય મ એ સા નથી ક તો પાપનો ભાગીદાર થઈ જ ગયો અન હવ બી માણસો પણ એ વાચીન પાપના ભાગીદાર થશ તથા લાબા સમય ધી પાપની પરપરા વધશ બસ આ ઉ ચ િવચારથી તમ દય ડગમગવા માડ તઓ બી કઈ િવચાર શ ા ન હ અન ન તો કોઈની ર લીધી પચાપ ત તક ગોમતીના અથાહ અન વગીલા વાહવાળા જળમા ફક દ ત દવસથી બનારસીદાસ એ એક નવીન અવ થા ધારણ કર Ntilde

6

િતસ િદનસ બાનારસી કરી ધમરકી ચાહ તજી આિસખી ફાિસખી પકરી કલકી રાહ

પાપકાય

કહ દોષ કોઉ ના તજ તજ અવસથા પાય જસ હાલકકી દશા તરણ ભય િમટ જાય

અન

ઉદય હોત શભ કમરક ભઈ અશભકી હાિન તાત તરત બનારસી ગહી ધમરકી બાિન

બનારસી સતાપજ ય રસના રિસયા હતા ત હવ જન ના શા તરસમા મ ત રહવા લા યા લોકો મન ગલી- ચયોમા ભટકતા જોતા હતા તમન હવ જનમદરમા અ ટ ય લઈન જતા જોવા લા યા બનારસીન જનદશન િવના ભોજન યાગની િત ા હતી તઓ ચૌદ િનયમ ત સામાિયક િત મણા દ અનક આચાર-િવચારમા ત મય દખાવા લા યા

તબ અપજસી બનારસી અબ જસ ભયો િવખયાત આ ામા અથમ લ નામના અ યા મ-રસના રિસક એક સ જન હતા

કિવવરનો તમની સાથ િવશષ સમાગમ રહતો હતો તઓ કિવવરની િવલ ણ કા યશ ત જોઈન આનદત થયા હતા પર તમની કિવતામા આ યા મક-િવ ાનો અભાવ જોઈન કોઈ કોઈ વાર ઃખી પણ થતા હતા એક દવસ અવસર પામીન તમણ કિવવરન પ રાજમ લ ત સમયસાર-ટ કા આપીન ક ક આપ એકવાર વાચો અન સ યની ખોજ કરો તમણ ત થ કટલીય વાર વા યો પર િવના તમન અ યા મનો યથાથ માગ ઝ ો ન હ અન તઓ િન યનયમા

એટલા ત લીન થઈ ગયા ક બા યાઓથી િવર ત થવા લા યાNtilde

કરનીકૌ રસ િમટ ગયો ભયો ન આતમસવાદ ભઈ બનારિસકી દશા જથા ઊટકો પાદ

તમણ જપ તપ સામાિયક િત મણા દ યાઓ બલ લ છોડ દ ધી યા ધી ક ભગવાનન ચડાવ નવ પણ ખાવા લા યા આ દશા ફ ત તમની જ નહોતી થઈ પણ તમના િમ ચ ભાણ ઉદયકરણ અન થાનમલ આદ પણ

7

આ જ ધારામા પડ ગયા હતા અન િન યનય એટલા એકા ત પ હણ કર લી હ કNtilde

નગન હ િહ ચાર જન િફરિહ કોઠરી માિહ કહિહ ભય મિનરાજ હમ કછ પિર હ નાિહ

સૌભા યવશ પ પચદ આ ામા આગમન થ પ ડત એ તમન અ યા મના એકા ત રોગથી િસત જોઈન ગો ટસાર પ ઔષધનો ઉપચાર કય ણ થાન અ સાર ાન અન યાઓ િવધાન સાર ર ત સમજતા જ તમની ખો લી ગઈNtilde

તબ બનારસી ઔરિહ ભયો સયાદવાદ પિરણિત પરણયો સિન સિન રપચદક બન બનારસી ભયો િદઢ જન િહરદમ કછ કાિલમા હતી સરહદન બીચ સોઉ િમટી સમતા ભઈ રહી ન ઊચ ન નીચ

કટલાક વષ મા તમણ ત તાવળ અ યા મબ ીસી મો પડ ફાગ ધમાલ િસ ચ દશી ટક કિવ િશવપ ચીસી ભાવના સહ નામ કમછ ીસી અ ટક ગીત વચિનકા આદ કિવતાઓની રચના કર આ બધી કિવતાઓ જનાગમન અ ળ જ થઈ છNtilde

સોલહ સૌ બાનવ લ િકયો િનયત રસ પાન પ કવીસરી સબ ભઈ સયાદવાદ પરમાન

ગો મટસાર વાચી લીધા પછ યાર તમના દયના પડ લી ગયા યાર ભગવાન દ દાચાય ણીત સમયસારનો ભાષા પ ા વાદ કરવા શ ક ભાષા-સા હ યમા આ થ અ તીય અન અ પમ છ એમા ઘણી સરળતાથી અ યા મ વા ક ઠન િવષય વણન ક છ સવ 1996મા એમનો એકનો એક િ ય પણ આ અસાર સસારમાથી િવદાઈ થઈ ગયો આ શોકનો તના દય ઉપર ઘણો ડો આઘાત થયો તમન આ સસાર ભયાનક દખાવા લા યો કારણ કNtilde

નૌ બાલક હએ મવ રહ નાિરનર દોય જય તરવર પતઝાર હવ રહ ઠઠસ હોય

8

તઓ િવચાર કરવા લા યા કNtilde

ત વદિ જો દિખય સતયારથકી ભાિત જય જાકો પિર હ ઘટ તય તાકો ઉપશાિત

પર

સસારી જાન નહ સતયારથકી બાત પિર હસ માન િવભવ પિર હ િબન ઉતપાત

કમભા ય કિવવર ણ વનચ ર ા ત નથી ભોદયથી કાઈ ા ત છ ત તમની 55 વષની અવ થા ધી ા ત છ અન ત તક

અ કથનાકના નામથી િસ છ તન કિવવર પોત પોતાની કલમથી લ છ લખક થમા પોતાના ણ અન દોષ બ િન પ પણ વણન ક છ કિવવરના વનની અનક જન િતઓ ચલત છ તમાથી કટલીક અહ કત કરવામા

આવી છ

કિવવર શતરજના મહાન ખલાડ હતા શાહજહા બાદશાહ એમની જ સાથ શતરજ ર યા કરતા હતા બાદશાહ વખત વાસમા નીકળતા હતા ત વખત પણ તઓ કિવવરન સાથ રાખતા હતા આ કથા સવ 1998 પછ ની છ યાર કિવવર ચ ર િનમળ થઈ ર હ અન યાર તઓ અ ટાગ સ ય વન ણપણ ધારણ કર ર ા હતા કહવાય છ ક ત વખત કિવવર એક ધર િત ા ધારણ કર હતી જન દવ િસવાય કોઈની પણ આગળ મ તક નમાવીશ ન હ યાર આ વાત ફલાતા ફલાતા બાદશાહના કાન પહ ચી યાર તઓ આ ય પા યા પણ ોધાયમાન ન થયા તઓ બનારસીદાસ ના વભાવથી અન ધમ ાથી સાર ર ત પ રચત હતા પર ત ાની સીમા અહ ધી પહ ચી ગઈ છ એ તઓ ણતા નહોતા તથી જ િવ મત થયા આ િત ાની પર ા કરવા માટ બાદશાહન એક મ ક ઝી પોત એક એવી જ યાએ બઠા ાર બ ના હ અન મા મા ની કયા િવના કોઈ વશ કર શક તમ નહો પછ કિવવરન એક નોકર ારા બોલાવવામા આ યા કિવવર બારણા પાસ આવીન અટક ગયા અન બાદશાહની ચાલાક સમ ગયા અન ઝટ દઈન બસી પછ તરત જ બારણામા પગ નાખીન દાખલ થઈ ગયા આ યાથી તમન મ તક નમાવ ન પડ બાદશાહ તમની આ મ ાથી બ સ થયા અન બો યા કિવરાજ

9

ઇ છો છો આ વખત માગો ત મળશ કિવવર ણ વાર વચનબ કર ન ક જહાપનાહ એ ઈ આજ પછ ફર કોઈવાર દરબારમા મન બોલાવવામા ન આવ બાદશાહ વચનબ હોવાથી બ ઃખી થયા અન ઉદાસ થઈન બો યા કિવવર આપ સા ન ક આટ કહ ન ત તઃ રમા ચા યા ગયા અન કટલાય દવસો ધી દરબારમા ન આ યા કિવવર પોતાના આ મ યાનમા લવલીન રહવા લા યા

એકવાર ગો વામી લસીદાસ બનારસીદાસ ની કા ય- શસા સાભળ ન પોતાના કટલાક િશ યો સાથ આ ા આ યા અન કિવવરન મ યા કટલાક દવસોના સમાગમ પછ તઓ પોતાની બનાવલી રામાયણની એક ત ભટ આપીન િવદાય થઈ ગયા અન પા નાથ વામીની િત બ- ણ કિવતાઓ સ હત બનારસીદાસ એ ભટ આપી હતી ત સાથ લતા ગયા યાર પછ બ-ણ વષ યાર બ ઠ કિવઓનો ફર થી મળાપ થયો યાર લસીદાસ એ

રામાયણના સૌ દય િવષ કય ના ઉ રમા કિવવર એક કિવતા ત જ સમય બનાવીન સભળાવીNtilde

િવરાજ રામાયણ ઘટમાિહ મરમી હોય મરમ સો જાન મરખ માન નાિહ િવરાજ રામાયણ0 1 આતમ રામ જઞાન ગન લછમન સીતા સમિત સમત શભોપયોગ વાનરદલ મિડત વર િવવક રનખતિવરાજ2 ધયાન ધનષ ટકાર શોર સિન ગઈ િવષયિદિત ભાગ ભઈ ભસમ િમથયામત લકા ઉઠી ધારણા આગિવરાજ3

પનખા સા સી

જર અજઞાન ભાવ રાકષસકલ લર િનકાિછત સર જઝ રાગદવષ સનાપિત સસ ગઢ ચકચરિવરાજ4 િવલખત કભકરણ ભવ િવ મ પલિકત મન દરયાવ થિકત ઉદાર વીર મિહરાવણ સતબધ સમભાવિવરાજ5 મિછત મદોદરી દરાશા સજગ ચરન હનમાન ઘટી ચતગરિત પરણિત સના છટ છપકગણ બાનિવરાજ6

10

િનરિખ સકિત ગન ચ સદશરન ઉદય િવિભષણ દીન િફર કબધ મહી રાવણકી ાણભાવ િશરહીનિવરાજ7 ઈહ િવિધ સકલ સાધ ઘટ અતર હોય સહજ સ ામ યહ િવવહારદિ રામાયણ કવલ િન ચય રામિવરાજ8

(બનારસીિવલાસ ઠ 242)

લસીદાસ આ અ યા મચા ય જોઈન બ જ સ થયા અન બો યા OcircOcircઆપની કિવતા મન બ જ િ ય લાગી છ તના બદલામા આપન સભળા 1 ત દવસ આપની પા નાથ- િત વાચીન મ પણ એક પા નાથ તો બના હ

OcircOcircત આપન જ અપણ ક OtildeOtilde એમ કહ ન OcircOcircભ તબરદાવલીOtildeOtilde નામની એક દર કિવતા કિવવરન અપણ કર કિવવરન ત કા યથી ઘણો સતોષ થયો અન

પછ ઘણા દવસો ધી બ સ જનોનો મળાપ વખતોવખત થતો ર ો

કિવવરના દહો સગનો સમય ણવામા નથી પર સમયની એક દતકથા િસ છ ક તસમય કિવવરનો કઠ ધાઈ ગયો હતો તથી તઓ બોલી શકતા નહોતા અન પોતાના ત સમયનો િન ય કર ન યાનાવ થત થઈ ગયા હતા લોકોન ખાતર થઈ ગઈ હતી ક એ હવ કલાક બ કલાકથી વધાર વતા ન હ રહ પર યાર કલાક બ કલાકમા કિવવરની યાનાવ થા ર ન થઈ યાર લાકો ત તના િવચાર કરવા લા યા ખ માણસો કહવા લા યા ક એમના ાણ માયા અન બીઓમા અટક ર ા છ યા ધી બીજનો એમની સામ ન હ આવ અન પસાની પોટલી એમની સમ ન હ કવામા આવ યા ધી ાણ જશ ન હ આ તાવમા બધાએ અ મિત આપી તમણ આ લોક ઢતા ટાળવા ઇ છા કર તથી એક પાટ અન કલમ લાવવા માટ ન કના લોકોન ઇશારો કય મહામહનત લોકો તમનો આ સકત સમ યા યાર કલમ આવી યાર તમણ બ લોક રચીન લખી દ ધા ત વાચીન લોકો પોતાની લ સમ ગયા અન કિવવરન કોઈ પરમ િવ ાન અન ધમા મા સમ ન તમની સવામા લાગી ગયા

જઞાન કતકકા હાથ માિર અિર મોહના ગટયૌ રપ સવરપ અનત સ સોહના

11

જા પરજકૌ અત સતય કર માનના ચલ બનારિસદાસ ફર નિહ આવના

દવર કલા (સાગર) કાિતક વદ 14 વીર સ 2454

સ જનોનો સવકETH હ રાલાલ નગી

અહ ી હ રાલાલ નગી ારા લખત વનચ ર સ ત પ આપવામા આ છ

1

ૐ

ી પરમા મન નમઃ

વ પ બનારસીદાસિવર ચત

સમયસાર નાટક ભાષાટ કાનો જરાતી અ વાદ

હ દ ટ કાકાર મગલાચરણ

(દોહરા)

િનજ સવરપકૌ પરમ રસ જામ ભરૌ અપાર વનદ પરમાનદમય સમયસાર અિવકાર1 કનદકનદ મિન-ચનદવર અમતચનદ મિન-ઇનદ આતમરસી બનારસી બનદ પદ અરિવનદ2

થકાર મગલાચરણ

ી પા નાથ ની િત

(વણ 31 મનહર છદ ચાલ-ઝઝરાની)

करम-भरम जग-ितिमर-हरन खग उरग-लखन-पग िसवमगदरसी1 िनरखत नयन भिवक जल बरखत हरखत अिमत भिवकजन-सरसी मदन-कदन-िजत परम-धरमिहत सिमरत भगित भगित सब डरसी

2

सजल-जलद-तन मकट सपत-फन कमठ-दलन िजन नमत बनरसी 1

શ દાથ Ntildeખગ=(ખ=આકાશ ગ=ગમન) ય કદન= સજલ=પાણી સ હત જલદ=(જલ=પાણી દ=આપનાર) વાદળ સપત=સાત

અથ Ntilde સસારમા કમના મ પ ધકારન ર કરવા માટ યસમાન છ મના ચરણમા સાપ ચ છ મો નો માગ દખાડનાર છ મના દશન કરવાથી ભ ય વોના ન ોમાથી આનદના વહ છ અન અનક ભ ય પી સરોવર સ થઈ ય છ મણ કામદવન મા હરાવી દ ધો છ ઉ ટ નધમના હતકાર છ મ મરણ કરવાથી ભ તજનોના બધા ભયો ર ભાગ

છ મ શર ર પાણીથી ભરલા વાદળા નીલ (રગ ) છ મનો ગટ સાત ફણોનો છ કમઠના વન અ ર પયાયમા હરાવનાર છ એવા પા નાથ જનરાજન (પ ડત) બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 1

1 આ છદમા ત વણ િસવાયના બધા અ ર લ છ મનહર છદમા ત ઇક પદ અવશ હ ધ રક એવો છદ શા નો િનયમ છ

2 યાર ભગવાન પા નાથ વામીની િન અવ થામા કમઠના વ ઉપસગ કય હતો યાર ની રા ય અવ થામા ઉપદશ પામલ નાગ-નાગણીના વ ધરણ પ ાવતીની પયાયમા ઉપસગ િનવારણ ક હ અન સાત ફણવાળા સાપ બનીન ની ઉપર છાયા કર ન અખડ જળ ટથી ર ણ ક હ ત જ હ થી આ ભગવાનની િતમા ઉપર સાત ફણો ચ ચલત છ અન તથી જ કિવએ ગટની ઉપમા આપી છ

છદ છ પા (આ છદમા બધા વણ લ છ)

सकल-करम-खल-दलन कमठ-सठ-पवन कनक-नग धवल परम-पद-रमन जगत-जन-अमल-कमल-खग परमत-जलधर-पवन सजल-घन-सम-तन समकर पर-अघ-रजहर जलद सकल-जन-नत-भव-भय-हर जमदलन नरकपद-छयकरन

3

अगम अतट भवजलतरन वर-सबल-मदन-वन-हरदहन जय जय परम अभयकरन 2

શ દાથ ETHકનક-નગ= (કનક=સો નગ=પહાડ) મ પરમત= નમત િસવાયના બી બધા િમ યામત નત=વદનીય હર દહન= ની અ ન

અથ Ntilde સ ણ ટકમ નો નાશ કરનાર છ કમઠના (ઉપસગ પ) પવનની સામ મ સમાન છ અથા કમઠના વ ચલાવલા ઉ ધીના ઉપસગથી ચલત થનાર નથી િનિવકાર િસ પદમા રમણ કર છ સસાર વો પ કમળોન લત કરવા માટ ય સમાન છ િમ યામત પ વાદળાન ઉડાડ કવા માટ ચડ વા પ છ મ શર ર પાણીથી ભરલા વાદળા સમાન નીલવણ છ વોન સમતા દનાર છ અ ભ કમ ની ળ ધોવા માટ વાદળ સમાન છ સમ ત વો ારા વદનીય છ જ મ-મરણનો ભય ર કરનાર છ મણ ન છ નરકગિતથી બચાવનાર છ મહાન અન ગભીર

સસાર-સાગરથી તારનાર છ અ યત બળવાન કામદવના વનન બાળવા માટ 1 ની અ ન સમાન છ વોન બલ લ નીડર બનાવનાર છ ત (પા નાથ ભગવાન)નો જય હો જય હો 2

1 આ વ ણવમત ટાત છ તમના મતમા કથન છ ક મહાદવ એ ી ન ખો અન કામદવન ભ મ કર ના યો જોક નમતમા આ વાતા માણ ત નથી તોપણ ટાત મા માણ છ

(સવયા એક ીસા)

िजिनहक वचन उर धारत जगल नाग भए धरिनद पदमावित पलकम जाकी नाममिहमास कधात कनक कर पारस पखान नामी भयौ ह खलकम िजनहकी जनमपरी-नामक भाव हम अपनौ सवरप लखयौ भानसौ भलकम तई भ पारस महारसक दाता अब दीज मोिह साता दगलीलारी ललकम 3

4

શ દાથ Ntilde ધા =લો પારસ પખાન=પારસ પ થર ખલક=જગત ભલક=તજ મહારસ=અ ભવનો વાદ સાતા=શા ત

અથ Ntilde મની વાણી દયમા ધારણ કર ન સપ જો ણમા મા ધરણ અન પ ાવતી થ મના નામના તાપથી જગતમા પ થર પણ પારસના નામથી િસ છ ક લોઢાન સો બનાવી દ છ મની જ મ િમના નામના ભાવથી અમ અમા આ મ વ પ જો છETH ણ ક યની યોિત જ ગટ થઈ છ ત અ ભવ-રસનો વાદ આપનાર પા નાથ જનરાજ પોતાની િ ય ટથી અમન શાિત આપો 3

( ી િસ ની િત અ ડ લ છદ)

अिवनाशी अिवकार परमरसधाम ह समाधान सरवग सहज अिभराम ह स ब अिवर अनािद अनत ह जगत िशरोमिण िस सदा जयवत ह 4

શ દાથ Ntildeસરવગ (સવાગ) =સવ આ મ દશ પરમરસ=આ મ ખ અભરામ=િ ય

અથ Ntilde િન ય અન િનિવકાર છ ઉ ટ ખ થાન છ સહજ શા તથી 1સવાગ દર છ િનદ ષ છ ણ ાની છ િવરોધર હત છ અના દ અનત છ ત લોકના િશખામણ િસ ભગવાન સદા જયવત હો 4

1 મનો યક આ મ દશ િવલ ણ શા તથી ભર ર છ

( ી સા િત સવયા એક ીસા)

गयानकौ उजागर सहज-सखसागर सगन-रतनागर िवराग-रस भरयौ ह सरनकी रीित हर मरनकौ न भ कर करनस पीिठ द चरन अनसरयौ ह धरमकौ मडन भरमको िवहडन ह परम नरम हवक करमस लरयो ह

5

ऐसौ मिनराज भवलोकम िवरामजान िनरिख बनारसी नमसकार करयौ ह 5

શ દાથ ETHઉ ગર= કાશક રતનાગર=(ર નાકર) =મણઓની ખાણ ભ (ભય) =ડર કરન (કરણ) = ઇ ય ચરન (ચરણ) = ચા ર િવહડન=િવનાશ કરનાર નરમ=કોમળ અથા કષાયર હત વ ( ) = વી

અથ ETH ાનના કાશક છ 1સહજ આ મ ખના સ છ સ ય વા દ ણર નોની ખાણ છ વરા યરસથી પ ર ણ છ કોઈનો આ ય ઇ છતા નથી થી ડરતા નથી ઇ ય-િવષયોથી િવર ત થઈન ચા ર પાલન કર છ મનાથી ધમની શોભા છ િમ યા વનો નાશ કરનાર છ કમ સાથ અ યત

શાિતથી 2લડ છ એવા સા મહા મા વી ઉપર શોભાયમાન છ તમના 3દશન કર ન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 5

1 આ મજિનત છ કોઈ ારા ઉ પ થ નથી 2 આ કમ ની લડાઈ ોધ આદ કષાયોના ઉ ગ ર હત હોય છ 3 દયમા દશન કરવાનો અભ ાય છ

સ ય ટની િત સવયા છદ (8 ભગણ)

भद व ान जगयौ िजनहक घट सीतल िच भयौ िजम चदन किल कर िसव मारगम जग मािह िजनसरक लघ नदन सतय सवरप सदा िजनहक

ग ौ अवदात िमथयातिनकदन सातदसा ितनहकी पिहचािन कर कर जोिर बनारिस वदन 6

શ દાથ ETHભદ ાન=િનજ અન પરનો િવવક કલ=મોજ લ નદન=નાના અવદાત= વ છ િમ યાત-િનકદન=િમ યા વનો નાશ કરનાર

અથ ETH મના દયમા િનજ-પરનો િવવક ગટ થયો છ મ ચ ચદન સમાન શીતળ છ અથા કષાયોનો આતાપ નથી અન િનજ-પર િવવક

6

થવાથી મો માગમા મોજ કર છ સસારમા અરહતદવના લ છ અથા થોડા જ સમયમા અરહતપદ ા ત કરનાર છ મન િમ યાદશનનો નાશ કરનાર િનમળ સ ય દશન ગટ થ છ ત સ ય ટ વોની આનદમય અવ થાનો િન ય કર ન પ બનારસીદાસ હાથ જોડ ન નમ કાર કર છ 6

(સવયા એક ીસા)

सवारथक साच परमारथक साच िच साच साच बन कह साच जनमती ह काहक िवरि नािह परजाय-बि नािह आतमगवषी न गहसथ ह न जती ह िसि िरि वि दीस घटम गट सदा अतरकी लिचछस अजाची लचछपची ह दास भगवनतक उदास रह जगतस सिखया सदव ऐस जीव समिकती ह 7

શ દાથ ETH વારથ=( વાથ વ=આ મા અથ=પદાથ) આ મપદાથ પરમારથ (1પરમાથ) = પરમ અથ અથા મો પર ય (પયાય) = શર ર લ છ=લ મી અ ચી=ન માગનાર

અથ ETH મન પોતાના આ મા સા ાન છ અન મો પદાથ ઉપર સાચો મ છ દયના સાચા છ અન સ ય વચન બોલ છ તથા સાચા ની2 છ કોઈની સાથ મન 3િવરોધ નથી શર રમા મન અહ નથી આ મ વ પના શોધક છ અ તી નથી ક મહા તી નથી4 મન સદવ પોતાના જ દયમા આ મ હતની િસ આ મશ તની ર અન આ મ ણની ગટ દખાય છ તરગ લ મીથી અયાચી લ પિત અથા સપ છ જનરાજના સવક છ સસારથી ઉદાસીન છ આ મક ખથી સદા આનદ પ રહ છ એ ણોના ધારક સ ય ટ વ હોય છ 7

1 નધમમા ધમ અથ કામ મો Ntildeએ ચાર પદાથ ક ા છ તમા મો પરમ પદાથ છ

2 જનવરના વચનો પર મન અટલ િવ ાસ છ

3 સમ ત નયોના ાતા હોવાથી એમના ાનમા કોઈ પણ સ ય િવવ ાનો િવરોધ ભાસતો નથી

7

4 અહ અસયત સ ય ટન યાનમા રાખીન ક છ ક મન ldquoચા ર મોહવશ લશ ન સયમ પ રનાથ જ હrdquo

(સવયા એક ીસા)

जाक घट गट िववक गणधरकौसौ िहरद हरिख महामोहक हरत ह साचौ सख मान िनजमिहमा अडौल जान आपहीम आपनौ सभाउ ल धरत ह जस जल-कदरम कतकफल िभ कर तस जीव अजीव िवलछन करत ह आतम सकित साध गयानकौ उदौ आराध सोई समिकती भवसागर तरत ह 8

શ દાથ ETHકદમ=ક ચડ કતકફળ=િનમળ િવલછ = થ રણ સકિત=શ ત

અથ ETH ના દયમા ગણધર વો વ-પરનો િવવક ગટ થયો છ આ મા ભવથી આનદત થઈન િમ યા વન ન ટ કર છ સાચા વાધીન ખન ખ માન છ પોતાના ાના દ ણોની અિવચળ ા કર છ પોતાના

સ ય દશના દ વભાવન પોતાનામા જ ધારણ કર છ અના દના મળલ વ અન અ વ થ રણ 1ક ચડથી પાણી થ રણ કતકફળની મ કર છ આ મબળ વધારવામા ય ન કર છ અન ાનનો કાશ કર છ ત જ સ ય ટ સસાર-સ થી પાર થાય છ 8

ગદા પાણીમા િનમળ (ફટકડ ) નાખવાથી ક ચડ નીચ બસી ય છ અન પાણી ચો થઈ ય છ

(િમ યા ટ લ ણ સવયા એક ીસા)

धरम न जानत बखानत भरमरप ठौर ठौर ठानत लराई पचछपातकी भलयौ अिभमानम न पाउ धर धरनीम िहरदम करनी िवचार उतपातकी

8

िफर डावाडोलसौ करमक कलोिलिनम वह रही अवसथा स बधलकस पातकी जाकी छाती ताती कारी किटल कवाती भारी ऐसौ घाती ह िमथयाती महापातकी 9

શ દાથ ETHધરમ (ધમ) =વ વભાવ ઉતપાત=ઉપ વ

અથ ETH વ વભાવથી અ ણ છ કથન િમ યા વમય છ અન એકા તનો પ લઈ ઠકઠકાણ લડાઈ કર છ પોતાના િમ યા ાનના અહકારમા લીન ધરતી પર પગ ટકવતો નથી અન ચ મા ઉપ વનો જ િવચાર કર છ

કમના ક લોલોથી સસારમા ડામાડોળ થઈન ફર છ અથા િવ ામ પામતો નથી તથી તની દશા વટો ળયાના પાદડા વી થઈ રહ છ દયમા ( ોધથી) ત ત રહ છ (લોભથી) મલન રહ છ (માયાથી) ટલ છ (માનથી) ભાર વચન બોલ છ આવો આ મઘાતી અન મહાપાપી િમ યા ટ છ 9

(દોહા)

बद िसव अवगाहना अर बद िसव पथ जस साद भाषा कर नाटकनाम गरथ 10

શ દાથ ETHઅવગાહના=આ િત

અથ ETH િસ ભગવાનન અન મો માગ (ર ન ય)ન નમ કાર ક મના સાદથી દશભાષામા નાટક સમયસાર થ ર 10

કિવ વ પ વણન (સવયા મ ગય દ વણ 23)

चतनरप अनप अमरित िस समान सदा पद मरौ मोह महातम आतम अग िकयौ परसग महा तम घरौ गयानकला उपजी अब मोिह कह गन नाटक आगमकरौ

9

जास साद सध िसवमारग विग िमट भववास बसरौ 11

અહ િન યનયની અપ ાએ કથન છ અહ યવહારનયની અપ ાએ કથન છ

શ દાથ ETHઅ રિત (અ િત) =િનરાકાર પરસગ( સગ) =સબધ

અથ ETHમા વ પ સદવ ચત ય વ પ ઉપમાર હત અન િનરાકાર િસ સમાન છ પર મોહના મહા ધકારનો સગ કરવાથી ધળો બની ર ો હતો હવ મન ાનની યોિત ગટ થઈ છ તથી નાટક સમયસાર થ ક ના સાદથી મો માગની િસ થાય છ અન જલદ સસારનો િનવાસ અથા જ મ-

મરણ ટ ય છ 11

કિવની લ તા વણન (છ દ મનહર વણ 31)

जस कोउ मरख महा सम ितिरवक भजािनस उ त भयौ ह तिज नावरौ जस िगिर ऊपर िवरखफल तोिरवक बावन परष कोऊ उमग उतावरौ जस जलकडम िनरिख सिस- ितिबमब ताक गिहबक कर नीचौ कर टाबरौ तस म अलपबि नाटक आरभ कीनौ गनी मोिह हसग कहग कोऊ बावरौ 12

આ શ દ મારવાડ ભાષાનો છ

શ દાથ ETHિવરખ ( ) =ઝાડ બાવ (બામન) =બ નીચા કદનો મ ય ટાબરો=બાળક બાવરૌ=પાગલ

અથ ETH વી ર ત ખ મ ય પોતાના બા બળથી ઘણા મોટા સ ન તરવાનો ય ન કર અથવા કોઈ ઠ ગણો માણસ પવત ઉપરના મા લાગ ફળ તોડવા માટ જલદ થી ઊછળ વી ર ત કોઈ બાળક પાણીમા પડલા ચ ના બ બન હાથથી પકડ છ તવી જ ર ત મદ વાળા મ નાટક સમયસાર

10

(મહાકાય)નો ારભ કય છ િવ ાનો મ કર કરશ અન કહશ ક કોઈ પાગલ હશ 12

(સવયા એક ીસા)

जस काह रतनस ब धयौ ह रतन कोऊ ताम सत रसमकी डोरी पोई गई ह तस बध टीकाकिर नाटक सगम कीनौ तापिर अलपबि सधी पिरनई ह जस काह दसक परष जसी भाषा कह तसी ितिनहक बालकिन सीख लई ह तस जय गरथकौ अरथ क ो गर तय िह हमारी मित किहवक सावधान भई ह 13

શ દાથ ETH ધ=િવ ાન પરનઈ (પરણઈ) = થઈ છ

અથ ETH વી ર ત હ રાની કણીથી કોઈ ર નમા િછ પાડ રા હોય તો તમા રશમનો દોરો નાખી દવાય છ તવી જ ર ત િવ ાન વામી અ તચ આચાયદવ ટ કા કર ન સમયસાર સરલ કર દ છ તથી અ પ વાળા મન સમજવામા આવી ગ અથવા વી ર ત કોઈ દશના રહવાસી વી ભાષા બોલ છ તવી તના બાળકો શીખી લ છ તવી જ ર ત મન -પરપરાથી અથ ાન થ છ ત જ કહવા માટ માર ત પર થઈ છ 13

હવ કિવ કહ છ ક ભગવાનની ભ તથી અમન બળ ા ત થ છ

(સવયા એક ીસા)

कबह समित वह कमितकौ िवनास कर कबह िवमल जोित अतर जगित ह कबह दया वह िच करत दयालरप कबह सलालसा वह लोचन लगित ह कबह आरती वह क भ सनमख आव कबह सभारती वह बाहिर बगित ह

11

धर दसा जसी तब कर रीित तसी ऐसी िहरद हमार भगवतकी भगित ह 14

શ દાથ ETH ભારતી= દર વાણી લાલસા=અભલાષા લોચન=ન

અથ ETHઅમારા દયમા ભગવાનની એવી ભ ત છ ક કોઈ વાર તો પ થઈન ન ર કર છ કોઈ વાર િનમળ યોત થઈન દયમા કાશ

આપ છ કોઈ વાર દયા થઈન ચ ન દયા બનાવ છ કોઈ વાર અ ભવની િપપાસા પ થઈન ખો થર કર છ કોઈ વાર આરતી પ થઈન ની સ ખ આવ છ કોઈ વાર દર વચનોથી તો બોલ છ યાર વી અવ થા થાય છ તવી યા કર છ 14

હવ નાટક સમયસારના મ હમા વણન કર છ (સવયા એક ીસા)

मोख चिलवकौ सौन करमकौ कर बौन जाक रस-भौन बध लौन जय घलत ह गनको गरनथ िनरगनकौ सगम पथ जाकौ जस कहत सरश अकलत ह याहीक ज पचछी त उड़त गयानगगनम याहीक िवपचछी जगजालम रलत ह हाटकसौ िवमल िवराटकसौ िवसतार नाटक सनत िहय फाटक खलत ह 15

શ દાથ ETHસૌન=સીડ બૌન=વમન હાટક= વણ ભૌન(ભવન) =જળ

અથ ETHઆ નાટક મો મા જવાન માટ સીડ વ પ છ કમ પી િવકાર વમન કર છ એના રસ પ જળમા િવ ાનો મીઠાની મ ઓગળ ય છ એ સ ય દશના દ ણોનો િપડ છ સરળ ર તો છ એના મ હમા વણન કરતા ઇ ો પણ લ ત થાય છ મન આ થના પ પ પાખો ા ત થઈ છ તઓ ાન પી આકાશમા િવહાર કર છ અન ન આ થના પ પ પાખો નથી તઓ

જગતની જ ળમા ફસાય છ આ થ વણ વો િનમળ છ િવ ના િવરાટ પ વો િવ ત છ આ થ સાભળવાથી દયના ાર લી ય છ 15

12

અ ભવ વણન (દોહરા)

कह श िनहच कथा कह श िववहार मकितपथकारन कह अनभौको अिधकार 16

અથ ETH િન યનય યવહારનય અન મો માગમા કારણ ત આ મા ભવની ચચા વણન ક 16

અ ભવ લ ણ (દોહરા)

वसत िवचारत धयावत मन पाव िव ाम रस सवादत सख ऊपज अनभौ याकौ नाम 17

શ દાથ ETHચતામણ=મનોવાિછત પદાથ આપનાર

અથNtildeઆ મપદાથનો િવચાર અન યાન કરવાથી ચ ન શાિત મળ છ તથા આ મકરસનો આ વાદ કરવાથી આનદ મળ છ તન જ અ ભવ કહ છ 17

અ ભવનો મ હમા (દોહરા)

अनभव िचतामिण रतन अनभव ह रसकप अनभव मारग मोखकौ अनभव मोख सरप 18

અથ ETHઅ ભવ ચતામણ ર ન છ શા તરસનો વો છ મો નો માગ છ અન મો વ પ છ 18

સવયા (મનહર)

अनभौक रसक रसायन कहत जग अनभौ अभयास यह तीरथकी ठौर ह अनभौकी जो रसा कहाव सोई पोरसा स अनभौ अधोरसास ऊरधकी दौर ह अनभौकी किल यह कामधन िच ाविल अनभौकौ सवाद पच अमतकौ कौर ह

13

अनभौ करम तोर परमस ीित जोर अनभौ समान न धरम कोऊ और ह 19

શ દાથ ETHરસા= વી અધોરસા=નરક પોરસા=ફળ પ જમીન ચ ાવલી= તની જડ ી નામ

નોટ ETHસસારમા પચા ત રસાયણ કામધ ચ ાવલી આદ ખદાયક પદાથ િસ છ તથી એમના ટાત આ યા છ પર અ ભવ એ બધાથી િનરાળો અન અ પમ છ

અથ ETHઅ ભવના રસન જગતના ાનીઓ રસાયણ કહ છ અ ભવનો અ યાસ એક તીથ િમ છ અ ભવની િમ બધા પદાથ ન ઉ પ કરનાર છ અ ભવ નરકમાથી કાઢ ન વગ-મો મા લઈ ય છ એનો આનદ કામધ અન ચ ાવલી સમાન છ એનો વાદ પચા ત ભોજન વો છ એ કમ નો ય કર છ અન પરમપદમા મ જોડ છ એના વો બીજો કોઈ ધમ નથી 19

છ યો ાન અ ભવ કારણ છ તથી તમ િવવચન કરવામા આવ છ

વ ય વ પ (દોહરા)

चतनवत अनत गन परज सकित अनत अलख अखिडत सवरगत जीव दरव िवरतत 20

શ દાથ ETHઅલખ=ઇ યગોચર નથી સવગત=સવ લોકમા

અથ ETHચત ય પ છ અનત ણ અનત પયાય અન અનત શ ત સ હત છ અ િતક છ અખ ડત છ 1સવ યાપી છ આ વ ય વ પ ક છ 20

1 લોક-અલોક િત બ બત થવાથી ણ ાનની અપ ાએ સવ યાપી છ

લ ય લ ણ (દોહરા)

फरस-वरन-रस-गनध मय नरद-पास-सठान अनरपी प ल दरव नभ- दश-परवान 21

શ દાથ ETHફરસ= પશ નરદ-પાસ=ચોપાટના પાસા સઠાન=આકાર પરવાન ( માન) =બરાબર

અથ Ntilde લ ય પરમા પ આકાશના દશ વ ચોપાટના પાસાના 2આકાર પશરસ ગધ અન વણવા છ 21

14

2 છ પાસાદાર ચોરસ હોય છ

ધમ ય લ ણ (દોહરા)

जस सिलल समहम कर मीन गित-कमर तस प ल जीवक चलनसहाई धमर 22

શ દાથ ETHસલલ=પાણી મીન=માછલી ગિત-કમ=ગમન યા

અથ ETH વી ર ત માછલીની ગમન યામા પાણી સહાયક થાય છ તવી જ ર ત વ- લની ગિતમા 3સહકાર ધમ ય છ 22

3 ઉદાસીન િનિમ કારણ છ રક નથી

અધમ ય લ ણ (દોહરા)

जय पथी ीषमसम बठ छायामािह तय अधमरकी भिमम जड चतन ठहरािह 23

શ દાથ ETHપથી= સાફર ીષમ સમ= ી મકાળમા

અથ ETH વી ર ત ી મઋ મા સાફળ છાયા િનિમ પામીન બસ છ તની જ ર ત અધમ ય વ- લની થિતમા િનિમ કારણ છ 23

આકાશ ય લ ણ (દોહરા)

सतत जाक उदरम सकल पदारथवास जो भाजन सब जगतकौ सोई दरव अकास 24

શ દાથ ETHસતત=સદા ભાજન=પા

અથ ETH ના પટમા સદવ સવ પદાથ રહ છ સવ યોન પા ની મ આધાર ત છ ત જ આકાશ ય છ 24

નોટ ETHઅવગાહના આકાશનો પરમ ધમ છ તથી ત આકાશ ય બી યોન અવકાશ આપી ર છ તમ જ પોતાન પણ અવકાશ આપી ર છ મ ETHાન વનો પરમ ધમ છ તથી ત વ અ ય યોન ણ છ તમ જ પોતાન

પણ ણ છ

કાળ ય લ ણ (દોહરા)

15

जो नवकिर जीरन कर सकल वसतिथित ठािन परावतर वतरन धर काल दरव सो जािन 25

શ દાથ ETHનવ=નવીન રન ( ણ) =

અથ ETH વ નો નાશ કરતા સવ પદાથ ની નવીન હાલતો ગટ થવામા અન વ પયાયોના નાશ પામવામા િનિમ કારણ છ એવા વતના લ ણ ધારક કાળ ય છ 25

નોટ ETHકાળ યનો પરમ ધમ વતના છ તથી ત અ ય યોની પયાય (પ ર)વતન કર છ અન પોતાની પયાયો પણ પલટ છ

નવ પદાથ ાન અ ભવ કારણ છ તથી તમ િવવચન કરવામા આવ છ

વ વણન (દોહરા)

समता रमता उरघता गयाकता सखभास वदकता चतनयता ए सब जीविवलास 26

શ દાથ ETHસમતા=રાગ- ષ ર હત વીતરાગભાવ રમતા=લીન રહ ત ઉરઘતા (ઊ વતા) = ઉપર જવાનો વભાવ યાયકતા= ણપ વદકતા= વાદ લવો ત

અથ ETHવીતરાગભાવમા લીન થ ઊ વગમન ાયક વભાવ સહજ ખનો સભોગ ખ ઃખનો વાદ અન ચત યપ Ntildeએ બધા વના પોતાના ણ

છ 26

અ વ વણન (દોહરા)

तनता मनता वचनता जडता जडसममल लघता गरता गमनता य अजीवक खल 27

શ દાથ ETHસ મલ=બધ લ તા=હલકાપ તા=ભારપ ગમનતા=ગિત કરવી ત

16

અથ ETHતનમન વચન અચતનપ એકબી ની સાથ મળ હલકા અન ભારપ તથા ગિત કરવીNtildeએ બધી લ નામના અ વ યની પ રણિત છ 27

ય વણન (દોહરા)

जो िवश भाविन बध अर ऊरघमख होइ जो सखदायक जगतम पनय पदारथ सोइ 28

અથ Ntilde ભભાવોથી બધાય છ વગા દની સ ખ થાય છ અન લૌ કક ખ આપનાર છ ત ય પદાથ છ 28

પાપ વણન (દોહરા)

सकलश भाविन बध सहज अधोमख होइ दखदायक ससारम पाप पदारथ सोइ 29

અથ ETH અ ભભાવોથી બધાય છ અન પોતાની મળ નીચ ગિતમા પડ છ તથા સસારમા ઃખ આપનાર છ ત પાપ પદાથ છ 29

આ વ વણન (દોહરા)

जोई करमउदोत धिर होइ ि या रसर करष नतन करमक सोई आ व त 30

શ દાથ ETHકરમઉદોત=કમનો ઉદય થવો ત યા=યોગોની િ રસર =રાગ સ હત ર =મ ન થ ત =ત વ

અથ ETHકમના ઉદયમા યોગોની 1રાગ સ હત િ થાય છ ત નવીન કમ ન ખચ છ તન આ વ-પદાથ કહ છ 30

1 અહ સાપરાિયક આ વ યતા અન ઐયાપિથક આ વ ગૌણતા વક કથન છ

સવર વણન (દોહરા)

जो उपयोग सवरप धिर वरत जोग िवर रोक आवत करमक सो ह सवर त 31

શ દાથ ETHિવર =અલગ થ ત

17

અથ ETH ાન-દશન ઉપયોગન ા ત કર ન યોગોની યાથી િવર ત થાય છ અન આ વન રોક દ છ ત સવર પદાથ છ 31

િન રા લ ણ (દોહરા)

जो परव स ा करम किर िथित परन आउ िखरबक उ त भयौ सो िनजररा लखाउ 32

શ દાથ ETHિથિત= થિત સ ા=અ ત વ ખરવક =ખરવાન માટ ઉ ત=તયાર-ત પર

અથ ETH વ થત કમ પોતાની અવિધ ર કર ન ખરવાન ત પર થાય છ તન િન રા પદાથ ણો 32

બધ વણન (દોહરા)

जो नवकरम परानस िमल गािठ िदढ़ होइ सकित बढ़ाव बसकी बध पदारथ सोइ 33

બધ ન ટ થવાથી મો અવ થા ા ત થાય છ તથી અહ મો ની વ બધ ત વ કથન ક છ અન આ વના િનરોધ વક સવર થાય છ તથી સવર પહલા આ વ ત વ કથન ક છ

શ દાથ ગા ઠ=ગાઠ દઢ ( ઢ) =પાક સકિત=શ ત

અથ ETH નવા કમ ના કમ સાથ પર પર મળ ન મજ તપણ બધાઈ ય છ અન કમશ તની પરપરાન વધાર છNtildeત બધ પદાથ છ 33

મો વણન (દોહરા)

िथित परन किर जो करम िखर बधपद भािन हस अस उ ल कर मोकष त व सो जािन 34

શ દાથ ETHભાિન=ન ટ કર ન હસ સ=આ માના ણ

અથ ETH કમ પોતાની થિત ણ કર ન બધદશાનો નાશ કર નાખ છ અન આ મ ણોન િનમળ કર છ તન મો પદાથ ણો 34

વ ના નામ (દોહરા)

18

भाव पदारथ समय धन ततव िच वस दवर िवन अरथ इतयािद बह वसत नाम य सवर 35

અથ ETHભાવ પદાથ સમય ધન ત વ વ ય િવણ અથ આદ સવ વ ના નામ છ 35

વ યના નામ (સવયા એક ીસા)

परमपरष परमसर परमजयोित पर परन परम परधान ह अनािद अनत अिवगत अिवनाशी अज िनरदद मकत मकद अमलान ह िनराबाध िनगम िनरजन िनरिवकार िनराकार ससारिसरोमिन सजान ह सरवदरसी सरवजञ िस सवामी िसव धनी नाथ ईस जगदीस भगवान ह 36

સામા યપણ વ યના નામ

िचदानद चतन अलख जीव समसार ब रप अब अश उपजोगी ह िच प सवयभ िचनमरित धरमवत

ानवत ानी जत भत भवभोगी ह गनधारी कलाधारी भषधारी िव ाधारी अगधारी सगधारी जोगधारी जोगी ह िचनमय अखड हस अकषर आतमराम करमकौ करतार परम िवजोगी ह 37

અથ Ntildeપરમ ષ પરમ ર પરમ યોિત પર ણ પરમ ધાન અના દ અનત અ ય ત અિવનાશી અજ િન ત દ અમલાન

19

િનરાબાધ િનગમ િનરજન િનિવકાર િનરાકાર સસારિશરોમ ણ ાન સવદશ સવ િસ વામી િશવ ધણી નાથ ઇશ જગદ શ ભગવાન 36

અથ Ntildeચદાનદ ચતન અલ વ સમયસાર પ અ અ ઉપયોગી ચ પ વય ચ િત ધમવાન ાણવાન ાણી જ ત ભવયોગી ણધાર કળાધાર વશધાર ગધાર સગધાર યોગધાર યોગી ચ મય અખડ હસ અ ર આ મારામ કમકતા પરમિવયોગીNtildeઆ બધા વ યના નામ છ 37

આકાશના નામ (દોહરા)

ख िवहाय अबर गगन अतिरचछ जगधाम ोम िवयत नभ मघपथ य अकाशक नाम 38

અથ ETHખ િવહાય બર ગગન ત ર જગધામ યોમ િવયત નભ મઘપથNtildeઆ આકાશના નામ છ 38

કાળના નામ (દોહરા)

जम कतात अतक ि दस आवत मतथान ानहरन आिदततनय काल नाम परवान 39

અથ ETHયમ તાક તક િ શ આવત થાન ાણહરણ આદ યતનયNtildeએ કાળના નામ છ 39

ય ના નામ (દોહરા)

पनय सकत ऊरघवदन अकररोग शभकमर सखदायक ससारफलस भाग बिहमरख धमर 40

અથ ETH ય ત ઊ વવદન અકરરોગ ભકમ ખદાયક સસારફળ ભા ય બ હ ખ ધમNtildeએ યના નામ છ 40

પાપ ના નામ (દોહરા)

20

पाप अधोमख एम अघ कप रोग दखधाम किलल कलस िकिलवस दिरत असभ करमक नाम 41 અથ ETHપાપ અધો ખ એન અઘ કપ રોગ ઃખધામ કલલ ક ષ

ક વષ અન રતNtildeએ અ ભ કમના નામ છ

મો ના નામ (દોહરા)

िस कष ि भवनमकट िशवथल अिवचलथान मोख मकित वकठ िसव पचमगित िनरवान 42

અથ ETHિસ િ વન ટ િશવથલ અિવચળ થાન મો ત વ ઠ િશવ પરમગિત િનવાણNtildeએ મો ના નામ છ 42

ના નામ (દોહરા)

जञा िघसना समसी घी मघा मित ब सरित मनीषा चतना आसय अश िवस 43

અથ ETH ા િધષણા સ ષી ઘી મઘા મિત રિત મનીષા ચતના આશય શ અન િવ Ntildeએ ના નામ છ 43

િવચ ણ ષના નામ (દોહરા)

िनपन िववचछन िवबध बध िव ाधर िव ान पट वीन पिडत चतर सधी सजन मितमान 44 कलावत कोिवद कसल समन दचछ धीमत जञाता स न िवद तजञ गनीजन सत 45

અથ ETHિન ણ િવચ ણ િવ ધ િવ ાધર િવ ાન પ વીણ પ ડત ચ ર ધી જન મિતમાન 44

કળાવત કોિવદ શળ મન દ ધીમત ાતા સ જન િવ ત ણીજન સતETHએ િવ ાન ષના નામ છ 45

ની રના નામ (દોહરા)

21

मिन महत तापस तपी िभचछक चािरतधाम जती तपोधन सयमी ती साध ऋिष नाम 46

અથ ETH િન મહત તાપસ તપી ભ કચા ર ધામ યતી તપોધન સયમી તી સા અન ઋિષNtildeએ િનના નામ છ 46

દશનના નામ (દોહરા)

दरस िवलोकिन दखन अवलोकिन दगचाल लखन दि िनरखिन जविन िचतविन चाहिन भाल 47 અથ ETHદશન િવલોકન દખ અવલોકન ગચાલ લખન ટ

િનર ણ જો ચતવન ચાહન ભાળ Ntildeએ દશનના નામ છ 47

ાન અન ચા ર ના નામ (દોહરા)

गयान बोध अवगम मनन जगतभान जगजान सजम चािरत आचरन चरन वि िथरवान 48

અથ ETH ાન બોધ અવગમ મનન જગ ભા જગત ાનNtildeએ ાનના નામ છ સયમ ચા ર આચરણ ચરણ થરવાનNtildeએ ચા ર ના નામ છ 48

સ યના નામ (દોહરા)

समयक सतय अमोघ सत िनसदह िनरधार ठीक जथारथ उिचत तथय िमथया आिद अकार 49

અથ ETHસ ય સ ય અમોઘ સ િનઃસદહ િનરાધાર ઠ ક યથાથ ઉચત ત યNtildeએ સ યના નામ છ આ શ દોની આદમા અકાર લગાડવાથી ઠના નામ થાય છ 49

ઠના નામ (દોહરા)

22

अजथारथ िमथया मषा वथा अस अलीक मधा मोघ िनःफल िवतथ अनिचत असक अठीक 50

અથ ETHઅયથાથ િમ યા ષા થા અસ ય અલીક ધા મોઘ િન ફળ િવતથ અ ચત અસ ય અઠ કNtildeએ ઠના નામ છ 50

નાટક સમયસારના બાર અિધકાર (સવયા એક ીસા)

जीव िनरजीव करता करम प पाप आ व सवर िनरजराबध मोष ह सरव िवशि सयादवाद साधय साधक दवादस दवार धर समसार कोष ह दरवानयोग दरवानजोग दिर कर िनगमकौ नाटक परमरसपोष ह सौ परमागम बनारसी बखान जाम गयानको िनदान स चािरतकी चोष ह 51

અથ Ntildeિનર વ=અ વ કરતા=કતા વાદસ= ાદશ (બાર) વાર=અિધકાર કોષ=ભડાર દરવા જોગ= યોનો સયોગ િનગમકૌ=આ માનો

અથ Ntildeસમયસાર ના ભડારમા વ અ વ કતાકમ યપાપ આ વ સવર િન રા બધ મો સવિવ યા ાદ અન સા યસાધકNtildeએ બાર અિધકાર છ આ ઉ ટ થ યા યોગ પ છ આ માન પર યોના સયોગથી દો કર છ અથા મો માગમા લગાડ છ આ આ મા નાટક પરમ શા તરસન ટ કરનાર છ સ ય ાન અન ચા ર કારણ છ એન પ ડત

બનારસીદાસ પ -રચનામા વણવ છ 51

23

સમયસાર નાટક વ ાર (1)

ચદાનદ ભગવાનની િત

नमः समयसाराय ःवानभ या चकासत िच ःवभावाय भावाय सवभावा तर छद 1

(દોહરા)

शोिभत िनज अनभित जत िचदानद भगवान सार पदारथ आतमा सकल पदारथ जान 1

શ દાથ ETHિનજ અ િત=પોતાના આ મા વસવદન ાન ચદાનદ (ચ +આનદ) = ન આ મક આનદ હોય

અથ ETHત ચદાનદ પોતાના વા ભવથી શો ભત છ સવ પદાથ મા સાર ત આ મપદાથ છ અન સવ પદાથ નો ાતા છ 1

अन तधमणःत व पय ती यगा मन अनका तमयी मितिन यमव काशताम 2

(સવયા એક ીસા)

િસ ભગવાનની િત મા આ મા વણન છ

जो अपनी दित आप िवराजत ह परधान पदारथ नामी चतन अक सदा िनकलक महा सख सागरकौ िवसरामी जीव अजीव िजत जगम ितनकौ गन जञायक अतरजामी

24

सो िशवरप बस िसव थानक तािह िवलोिक नम िसवगामी 2

નીચ ટ પણીમા લોક આપવામા આ યા છ ત ીમ અ તચ ાચાય રચત નાટક સમયસાર કળશના લોકો છ આ લોકોનો પ બનારસીદાસ એ પ ા વાદ કય છ

શ દાથ ETH િત ( િત) = યોત િવરાજત= કાિશત પરધાન= ધાન િવસરામી (િવ ામી) =શા તરસનો ભો તા િશવગામી=મો જનાર સ ય ટ ાવક સા તીથકર આદ

અથ ETH પોતાના આ મ ાનની યોિતથી કાિશત છ સવ પદાથ મા ય છ મ ચત ય ચ છ િનિવકાર છ બ મોટા ખસ મા આનદ કર

છ સસારમા ટલા ચતન-અચતન પદાથ છ તમના ણોના ાતા ઘટઘટન ણનાર છ ત િસ ભગવાન મો પ છ મો ર ના િનવાસી છ તમન

મો ગામી વ ાન ટથી જોઈન નમ કાર કર છ 2

જનવાણીની િત (સવયા તવીસા)

जोग धर रह जोगस िभ अनत गनातम कवलजञानी तास हद- हस िनकसी सिरतासम वह त-िसध समानी यात अनत नयातम लचछन सतय सवरप िसधत बखानी ब लख न लख दरब सदा जगमािह जग िजनवानी 3 अन तधमणःत व पय ती यगा मनः अनका तमयी मितिन यमव काशताम 2

શ દાથ ETH દ- હસ = દય પી સરોવરમાથી =પિવ નધમના િવ ાન ર =િમ યા ટ કોરા યાકરણ કોષ આદના ાતા પર નય ાનથી ર હતX

25

અથ ETHઅનત ણોના ધારક કવળ ાની ભગવાન જોક 1સયોગી છ તોપણ યોગોથી થ છ તમના દય પ સરોવરમાથી નદ પ જનવાણી નીકળ ન શા પ સ મા વશી ગઈ છ તથી િસ ાતમા એન સ ય વ પ અન અનતનયા મક કહલ છ એન નધમના મમ સ ય ટ વ ઓળખ છ ખ િમ યા ટ વો સમજતા નથી આવી જનવાણી જગતમા સદા જયવત હો 3

આવા લોકોન આદ રાણમા અ ર- લ છ ક ા છ

તરમા ણ થાનમા મન વચન કાયાના સાત યોગ ક ા છ પર યોગો ારા ાનનો અ ભવ કરતા નથી

परप रणितहतोम हना नोङनभावा- द वरतमनभा य याि क मा षताया मम परम वश ः श िच माऽमत- भवत समयसार या ययवानभतः 3

કિવ યવ થા (છ દ છ પા)

ह िनहच ितहकाल स चतनमय मरित पर परनित सजोग भई जड़ता िवसफरित मोहकमर पर हत पाइ चतन पर र इ जय धतर-रस पान करत नर बहिवध न इ अब समयसार वरनन करत परम स ता होह मझ अनयास बनारिसदास किह िमटह सहज मकी अरझ 4 શ દાથ Ntildeપર પરણિત=પોતાના આ મા િસવાય અ ય ચતન-અચતન

પદાથમા અહ અન રાગ- ષ િવસ રિત (િવ િત) = ત િત કાળ= ણ કાળ ( ત વતમાન ભિવ ય) ર ચઈ=રાગ કરવો ન ચઈ=નાચ અનયાસ= થ ભણવા વગરનો ય ન કયા િવના અ ઝ= ચવણ

અથ Ntilde િન યનયથી સદાકાળ ચત ય િત પર પર પ રણિતના સમાગમથી અ ાનદશા ા ત થઈ છ મોહકમ પર િનિમ પામીન આ મા પરપદાથ મા અ રાગ કર છ એથી ધ રાનો રસ પીન નાચનાર મ ય વી દશા થઈ રહ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક હવ સમયસાર વણન

26

કરવાથી મન પરમ િવ ા ત થાઓ અન િવના ય ન િમ યા વની ચવણ પોતાની મળ મટ ઓ 4

શા માહા ય (સવયા એક ીસા)

उभयनय वरोध विसिन ःया पदाइक जनवचिस र यत य ःवय वा तमोहाः सप द समयसार त पर योितप च - रनवमनयप ा णमी त एव 4

िनहचम रप एक िववहारम अनक याही न-िवरोधम जगत भरमायौ ह जगक िववाद नािसबकौ िजन आगम ह दरसनमोह जाकौ गयौ ह सहजरप आगम मान ताक िहरदम आयौ ह अनस अखिडत अनतन अनत तज ऐसो पद परन तरत ितिन पायौ ह 5

શ દાથ Ntildeન=નય દરસનમોહ (દશનમોહ) = ના ઉદયમા વ ત વ-ાનથી પડ ય છ પદ રન ( ણપદ) =મો

અથ િન યનયમા પદાથ એક પ છ અન યવહારનયમા અનક પ છ આ નય-િવરોધમા સસાર લી ર ો છ તથી આ િવવાદન ન ટ કરનાર જનાગમ છ મા યા ાદ ભ ચ છ વન દશનમોહનો ઉદય હોતો નથી તના દયમા સહજ વભાવથી આ ામા ણક જનાગમ વશ કર છ અન તન ત કાળ જ િન ય અના દ અન અનત કાશવાન મો પદ ા ત થાય છ 5

મહોર-છાપ લાગી છNtilde યા ાદથી જ ઓળખવામા આવ છ ક આ જનાગમ છ

यवहरणनयः ःया प ा पद या- िमह िन हतपदाना ह त हःताबल बः तद प परममथ िच चम कारमाऽ पर वर हतम तः पयता नष क चत 5

િન યનયની ધાનતા (સવયા તવીસા)

27

जय नर कौइ िगर िगिरस ितिह सोइ िहत जो गह िदढबाह तय बधकौ िववहार भलौ तबल जबल िशव ापित नाह य िप य परवान तथािप सध परमारथ चतनमाह जीव अ ापक ह परस िववहारस तो परकी परछाह 6

શ દાથ ETHગ રસ =પવત પરથી બાહ =હાથ = ાની ાપિત= ા ત

અથ Ntilde મ કોઈ મ ય પહાડ ઉપરથી લપસી ય અન કોઈ હતકાર બનીન તનો હાથ મજ તાઈથી પકડ લ તવી જ ર ત ાનીઓન યા ધી મો ા ત થયો નથી યા ધી યવહાર અવલબન છ જોક આ વાત સાચી છ

તોપણ િન યનય ચત યન િસ કર છ તથા વન પરથી ભ દશાવ છ અન યવહારનય તો વન પરન આિ ત કર છ

ભાવાથ Ntildeજોક ચોથા ણ થાનથી ચૌદમા ણ થાન ધી યવહાર હોય છ પર ઉપાદય તો િન યનય જ છ કારણ ક તનાથી પદાથ અસલી વ પ ણવામા આવ છ અન યવહારનય અ તાથ હોવાથી પરમાથમા યોજન ત

નથી 6

સ ય દશન વ પ (સવયા એક ીસા)

एक व िनयतःय श नयतो या यदःया मः पण ानघनःय दशनिमह ि या तर यः पथक स य दशनमतदव िनयमादा मा च तावानयम त म वा नवत वस तितिममामा मायमकोङःत न 6

श नय िनहच अकलौ आप िचदानद अपनही गन परजायक गहत ह परन िवगयानघन सो ह िववहारमािह

28

नव त वरपी पच दवरम रहत ह पच दवर नव त व नयार जीव नयारौ लख समयकदरस यह और न गहत ह समयकदरस जोई आतम सरप सोई मर घट गटो बनारसी कहत ह 7

શ દાથ ETH1લખ= ા કર ઘટ= દય ગહ હ=ધારણ કર છ

અથ ETH િન યનયથી ચદાનદ એકલો જ છ અન પોતાના ણપયાયોમા પ રણમન કર છ ત ણ ાનનો િપડ 2પાચ ય નવ ત વમા

ર ો છ એમ યવહારથી કહવાય છ પાચ ય અન નવ ત વોથી ચતિયતા ચતન િનરાળો છ એ ાન કર અન એના િસવાય બી ર ત ાન ન કર ત સ ય દશન છ અન સ ય દશન જ આ મા વ પ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત સ ય દશન અથા આ મા વ પ મારા દયમા ગટ થાવ 7

1 લખન દશન અવલોકન આદ શ દોનો અથ નાગમમા ાય તો Ocircજો Otilde થાય છ દશનાવરણી કમના યોપશમની અપ ા રાખ છ અન ાક આ શ દોનો અથ Ocirc ાન કર Otilde લવામા આવ છ દશનમોહના અ દયની અપ ાએ છ અહ દશનમોહના અ દય જ યોજન છ

2 નાગમમા છ ય ક ા છ પણ અહ કાળ યન ગૌણ કર ન પચા તકાયન જ ય કહલ છ

વની દશા પર અ ન ટાત (સવયા એક ીસા)

अत श नयाय य योित का ःत तत नवत वगत वङ प यदक वन मचित 7

जस तण काठ वास आरन इतयािद और ईधन अनक िविध पावकम दिहय आकित िवलोिकत कहाव आग नानारप दीस एक दाहक सभाव जब गिहय तस नव त वम भयौ ह बह भषी जीव स रप िमि त अस रप किहय

29

जाही िछन चतना सकितकौ िवचार कीज ताह िछन अलख अभदरप लिहय 8

શ દાથ Ntildeઆરન=જગલના દાહક=બાળનાર અલખ=અ પી અભદ=ભદ યવહારથી ર હત

અથ ETH વી ર ત ઘાસ લાકડા વાસ અથવા જગલના અનક ધન આદ અ નમા બળ છ તમના આકાર ઉપર યાન દવાથી અ ન અનક પ દખાય છ પર જો મા દાહક વભાવ ઉપર ટ કવામા આવ તો સવ અ મ એક પ જ છ તવી જ ર ત વ ( યવહારનયથી) નવ ત વોમા અ િમ આદ અનક પ થઈ ર ો છ પર યાર તની ચત યશ ત પર િવચાર કરવામા આવ છ યાર ત ( નયથી) અ પી અન અભદ પ હણ થાય છ 8

िचरिमित नवत व छ नम नीयमान कनकिमव िनम न वणमालाकलाप अथ सतत व व यतामक प ितपदिमदमा म योित ोतमानम 8 વની દશા પર સોના ટાત (સવયા એક ીસા)

जस बनवारीम कघातक िमलाप हम नानाभाित भयौ प तथािप एक नाम ह किसक कसोटी लीक िनरख सराफ तािह बानक वान किर लत दत दाम ह तस ही अनािद प लस सजोगी जीव नव त वरपम अरपी महा धाम ह दीस उनमानस उदोतवान ठौर ठौर दसरौ न और एक आतमाही राम ह 9

શ દાથ ETHબનવાર = લડ લી =રખા િનરખ= એ છ બાન=ચમક વાન=અ સાર માણ ઉનમાન(અ માન) =સાધનમા સા યના ાનન

અ માન કહ છ મ ક માડાન જોઈન અ ન ાન કર ત

30

અથ ETH મ સો ધા ના સયોગથી અ નના તાપમા અનક પ થાય છ પર તોપણ ત નામ એક સો જ રહ છ તથા શરાફ કસોટ ઉપર કસીન તની રખા એ છ અન તની ચમક માણ કમત દ-લ છ તવી જ ર ત અ પી મહા દ તવાળો વ અના દકાળથી લના સમાગમમા નવ ત વ પ દખાય છ પર અ માન માણથી સવ અવ થાઓમા ાન વ પ એક આ મરામ િસવાય બી કાઈ નથી

ભાવાથ ETH યાર આ મા અ ભભાવમા વત છ યાર પાપત વ પ હોય છ યાર ભભાવમા વત છ યાર યત વ પ હોય છ અન યાર શમ દમ સયમભાવમા વત છ યાર સવર પ હોય છ એવી જ ર ત ભાવા વ ભાવબધ આદમા વતતો ત આ વETHબધા દ પ હોય છ તથા યાર શર રા દ જડ પદાથ મા અહ કર છ યાર જડ વ પ હોય છ પર વા તવમા આ સવ અવ થાઓમા ત વણ સમાન િનિવકાર છ 9

उदयित न नयौीरःतमित माण विचद प च न व ो याित िन पचब कमपरमिभद मो धा न सवकषङ ःम ननभवमपयात भाित न तमव 9 અ ભવની દશામા ય ટાત (સવયા એક ીસા)

जस रित-मडलक उद मिह-मडलम आतप अटल तम पटल िवलात ह तस परमातमकौ अनभौ रहत जौल तौल कह दिवधा न कह पचछपात ह नयकौ न लस परवानकौ न परवस िनचछपक वसकौ िवधस होत जात ह ज ज वसत साधक ह तऊ तहा बाधक ह बाकी राग दोषकी दसाकी कौन बात ह 10

શ દાથ ETHમ હ-મડળ= વીતળ િવલા હ=નાશ પામી ય છ પરવાન= માણ વસકો=સ દાય પરવસ ( વશ) =પહ ચ

31

અથ Ntilde વી ર ત યના ઉદયમા વી ઉપર તડકો ફલાઈ ય છ અન ધકારનો નાશ થઈ ય છ તવી જ ર ત યા ધી આ માનો અ ભવ રહ

છ યા ધી કોઈ િવક પ અથવા નય આદનો પ રહતો નથી યા નય-િવચારનો લશ પણ નથી માણની પહ ચ નથી અન િન પોનો સ દાય ન ટ થઈ ય છ પહલાની દશામા વાતો સહાયક હતી ત જ અ ભવની દશામા

બાધક થાય છ અન રાગ- ષ તો બાધક છ જ

ભાવાથ Ntildeનય તો વ નો ણ િસ કર છ અન અ ભવિસ વ નો હોય છ તથી અ ભવમા નય કામ નથી ય -પરો આદ માણ અિસ વ ન િસ કર છ યા અ ભવમા વ િસ જ છ માટ માણ પણ અનાવ યક છ િન પથી વ ની થિત સમજવામા આવ છ યા અ ભવમા આ મ-પદાથ ભાન રહ છ માટ િન પ પણ િન યોજન છ એટ જ ન હ આ ણ અ ભવની દશામા બાધા કર છ પર તમન હાિન કરનાર સમ ન થમ અવ થામા છોડવાનો ઉપદશ નથી કમ ક એમના િવના પદાથ ાન થઈ શક નથી આ નય આદ સાધક છ અન અ ભવ સા ય છ મ દડ ચ આદ સાધનો િવના ઘડાની ઉ પિ થતી નથી પર વી ર ત ઘટ પદાથ િસ થયા પછ દડ ચ આદ િવડબના પ જ થાય છ તવી જ ર ત અ ભવ ા ત થયા પછ નય-િન પ આદના િવક પ હાિનકારક છ 10

आ मःवभाव परभाविभ नमापणमा त वम मक वलीनस क प वक पजाल काशयन श नयोङ यदित 10

નયની અપ ાએ વ વ પ (અ ડ લ)

आिद अत परन-सभाव-सय ह पर-सरप-परजोग-कलपनाम ह सदा एकरस गट कही ह जनम स नयातम वसत िवराज बनम 11

શ દાથ ETHઆદ ત=સદવ જોગ=સયોગ ક પના ત=ક પનાથી ર હત

32

અથ વ આદ અવ થા િનગોદથી માડ ન ત અવ થા િસ પયાય ધી પોતાના પ ર ણ વભાવથી સ ત છ પર યોની ક પનાથી ર હત છ

સદવ એક ચત યરસથી સપ છ એમ નયની અપ ાએ જનવાણીમા ક છ

न ह वदधित ब ःप भावादयोङमी ःफटमप र तर तोङङ य य यऽ ित ा अनभवत तमव ोतमान सम तात जगदपगतमोह भय स य ःवभाव 11

હતોપદશ કિવ (31 મા ા)

सदगर कह भ जीविनस तोरह तिरत मोहकी जल समिकतरप गहौ अपन गन करह स अनभवकौ खल प लिपड भाव रागािदक इनस नह तमहारौ मल ए जड गट गपत तम चतन जस िभ तोय अर तल 12

શ દાથ ETHતોર =તોડ નાખો ગહૌ= હણ કરો પત ( ત) =અ પી તોય=પાણી

અથ ETHભ ય વોન ી ઉપદશ કર છ ક શી મોહ બધન તોડ નાખો પોતાનો સ ય વ ણ હણ કરો અન અ ભવમા મ ત થઈ વ લ ય અન રાગા દક ભાવો તમાર સાથ કોઈ સબધ નથી એ પ ટ અચતન

છ અન તમ અ પી ચત ય છો તથા પાણીથી ભ તલની પઠ તમનાથી દા છો 12

भत भा तमभतमव रभसा िनिभ ब ध सधी- य तः कल कोङ यहो कलयित याह य मोह हठात आ मा मानभवकग यम हमा य ोङयमाःत ीव िन य कमकल ककप क वकलो दवः ःवय शा तः 12

33

સ ય ટના િવલાસ વણન (સવયા એક ીસા)

कोऊ बि वत नर िनरख सरीर-घर भदगयानदि स िवचार वसत-वासतौ अतीत अनागत वरतमान मोहरस भीगयौ िचदानद लख बधम िवलासतौ बधकौ िवदािर महा मोहकौ सभाउ डािर आतमाकौ धयान कर दख परगासतौ करम-कलक-पकरिहत गटरप अचल अबािधत िवलोक दव सासतौ 13

શ દાથ ETHિવદા ર=ન ટ કર ન પક=ક ચડ ભદ ાન=આ માન શર ર આદથી ભ ણવો

અથ Ntildeકોઈ િવ ાન મ ય શર ર પી ઘરન એ અન ભદ ાનની ટથી શર ર પી ઘરમા રહનાર આ મવ નો િવચાર કર તો પહલા ત વતમાન ભિવ ય એ ણ કાળ મોહથી ર જત અન કમબધમા ડા કરતા આ માનો િન ય કર યાર પછ મોહના બધનનો નાશ કર અન મોહ વભાવ છોડ ન આ મ યાનમા અ ભવનો કાશ કર તથા કમકલકના કાદવથી ર હત અચળ અબાિધત શા ત પોતાના આ મદવન ય દખ 13

आ मानभित रित श नया मका या ानानभित रयमव कलित ब वा

आ मानमा मिन िनवय सिनक प मकोङ ःत िन यमवबोधधनः सम तात 13

ણ- ણી અભદ છ એ િવચારવાનો ઉપદશ કર છ (સવયા તવીસા)

स नयातम आतमकी अनभित िवजञान-िवभित ह सोई वसत िवचारत एक पदारथ नामक भद कहावत दोई

34

यौ सरवग सदा लिख आपिह आतम-धयान कर जब कोई मिट अस िवभावदसा तब स सरपकी ापित होई 14

શ દાથ ETHિવભાવ=પરવ ના સયોગથી િવકાર થાય છ િવ િત=સપિ

અથ Ntilde નયના િવષય ત આ માનો અ ભવ જ ાનસપદા છ આ મા અન ાનમા નામભદ છ વ ભદ નથી આ મા ણી છ ાન ણ છ તથી ણ અન ણીન ઓળખીન યાર કોઈ આ મ યાન કર છ યાર તની રાગા દ અ અવ થા નાશ પામીન અવ થા ા ત થાય છ

ભાવાથ આ મા ણી છ અન ાન તનો ણ છ એમનામા વ ભદ નથી મ અ નનો ણ ઉ ણતા છ જો કોઈ અ ન અન ઉ ણતાન ભ પાડવા ઇ છ તો ત ભ થઈ શકતા નથી તવી જ ર ત ાન અન આ માનો સહભાવી સબધ છ પણ નામભદ જ ર છ ક આ ણી છ અન આ તનો ણ છ 14

अख डतमनाकल वलदन तम तब ह- महः परममःत नः सहजम लास सदा िचद छलनिनभर सकलकालमाल बत यदकरसम लस लवण ख यलीलाियत 14

ાનીઓ ચતન (સવયા એક ીસા)

अपन ही गन परजायस वाहरप पिरनयौ ितह काल अपन अधारस अनतर-बाहर-परकासवान एकरस िख ता न गह िभ रह भौ-िवकारस चतनाक रस सरवग भिर र ौ जीव जस ल न-काकर भय ह रस खारस

35

परन-सरप अित उ ल िवगयानघन मोक होह गट िवसस िनरवारस 15

શ દાથ ETHખ તા= નતા ભૌ (ભવ) =સસાર લૌન-કાકર=મીઠાની કણી િનવારસ = યથી

અથ ETH વ પદાથ સદવ પોતાના જ આધાર રહ છ અન પોતાના જ ધારા વાહ ણ-પયાયોમા પ રણમન કર છ બા અન અ યતર એકસરખો કાિશત

રહ છ કદ ઘટતો નથી ત સસારના િવકારોથી ભ છ તમા ચત યરસ એવો ઠાસોઠાસ ભય છ વીર ત મીઠાની ગાગડ ખારાશથી ભર ર હોય છ આવો પ ર ણ વ પ અ યત િનિવકાર િવ ાનઘન આ મા મોહના અ યત યથી મન ગટ થાઓ 15

एष ानघनो िन यमा मा िस मभी सिभः सा य-साधकभावन धकः समपाःयताम 15

સા ય-સાધક વ પ અથવા ય અન ણ-પયાયોની અભદ િવવ ા (કિવ )

जह वधमर कमरछय लचछन िसि समािध सािधपद सोई स पयोग जोग मिहमिडत साधक तािह कह सब कोई य परतचछ परोचछ रपस साधक सािध अवसथा दोई दहकौ एक गयान सचय किर सव िसववछक िथर होई 16

શ દાથ ETH વધમ=અિવનાશી વભાવ સા ય= ઇ ટ અબાિધત અન અિસ હોય પયોગ=વીતરાગ પ રણિત િસવવછક=મો નો અભલાષી િથર= થર

અથ ETHસવ કમ-સ હથી ર હત અન અિવનાશી વભાવ સ હત િસ પદ સા ય છ અન મન વચન કાયાના યોગોસ હત ોપયોગ પ અવ થા સાધક છ

36

તમા એક ય અન એક પરો છ આ બન અવ થાઓ એક વની છ એમ હણ કર છ ત જ મો નો અભલાષી થર-ચ થાય છ

ભાવાથ ETHિસ અવ થા સા ય છ અન અરહત સા ાવક સ યક વી આદ અવ થાઓ 1સાધક છ એમા ય -પરો નો ભદ છ આ બધી અવ થાઓ એક વની છ એમ ણનાર જ સ ય ટ હોય છ 16

1 વ અવ થા સાધક અન ઉ ર અવ થા સા ય હોય છ

दशन ानचा रऽ वादक वतः ःवयम मचकोङमचक ा प सममा मा माणतः 16

ય અન ણ-પયાયોની ભદ-િવવ ા (કિવ )

दरसन-गयान-चरन ि गनातम समलरप किहय िववहार िनहच-दि एकरस चतन भदरिहत अिवचल अिवकार समयकदसा मान उभ नय िनमरल समल एक ही बार य समकाल जीवकी पिरनित कह िजनन गह गनधार 17

શ દાથ ETHસમલ=અહ સમલ શ દથી અસ યાથ અ તાથ યોજન છ િનમલ=આ શ દથી અહ સ યાથ તાથ યોજન છ ઉભ નય=બ નય (િન યનય અન યવહારનય) ગનધાર=ગણધર (સમવસરણના ધાન આચાય)

અથ ETH યવહારનયથી આ મા દશન ાન ચા ર Ntildeએ ણ ણ પ છ આ યવહારનય િન યનયની અપ ાએ અ તાથ છ િન યનયથી આ મા એક ચત યરસસપ અભદ િન ય અન િનિવકાર છ આ બ િન ય અન યવહારનય સ ય ટન એક જ કાળમા માણ છ એવી એક જ સમયમા વની િનમળ અન સમળ પ રણિત જનરા કહ છ અન ગણધર વામીએ ધારણ

કર છ 17

37

दशन ानचा रऽ िभः प रणत वतः एकोङ प ऽःवभाव वा यवहारण मचकः 17

યવહારનયથી વ વ પ (દોહરા)

एकरप आतम दरव गयान चरन दग तीन भदभाव पिरनामस िववहार स मिलन 18

અથ ETHઆ મ ય એક પ છ તન દશન ાન ચા ર - ણ ભદ પ કહ ત યવહાર નય છNtildeઅસ યાથ છ 18

દોહરા Ntilde ત ભદ િવક પ હ ત ત સબ િવવહાર િનરાબાધ િનરક પ સો િન ય નય િનરધાર

परमाथन त य ात व योितषककः सवभावा तर विसःवभाव वादमचकः 18

િન યનયથી વ વ પ (દોહરા)

जदिप समल िववहारस पयत-सकित अनक तदिप िनयत-नय दिखय स िनरजन एक 19

શ દાથ ETHિનયત=િન ય િનરજન=કમમળ ર હત

અથ ETHજોક યવહારનયની અપ ાએ આ મા અનક ણ અન પયાયવાળો છ તોપણ િન યનયથી જોવામા આવ તો એક િનરજન જ છ 19

आ मन तयवाल मचकामचक वयोः दशन ानचा रऽः सा यिस न चा यथा 19

િન યનયથી વ વ પ (દોહરા)

एक दिखय जािनय रिम रिहय एक ठौर समल िवमल न िवचािरय यह िसि निह और 20

શ દાથ ETHરિમ ર હય=િવ ામ લવો ઇક ઠૌર=એક થાન

38

અથ ETHઆ માન એક પ વો અથવા એક પ જ ણવો જોઈએ તથા એકમા જ િવ ામ લવો જોઈએ િનમળ-સમળનો િવક પ ન કરવો જોઈએ એમા જ સવિસ છ બીજો ઉપાય નથી

ભાવાથ ETHઆ માન િનમળ-સમળના િવક પ ર હત એક પ વો ત સ ય દશન છ એક પ ણવો ત સ ય ાન છ અન એક પમા જ થર થ ત સ યકચા ર છ એ જ મો નો ઉપાય છ 20

कथम प समपा ऽ वम यकतायाः अपिततिमदमा म योित छद छम सततमनभवामोङन तचत यिच न खल न खल यःमाद यथा सा यिस ः 20

અ ભવની શસા (સવયા એક ીસા)

जाक पद सोहत सलचछन अनत गयान िवमल िवकासवत जयोित लहलही ह य िप ि िवधरप िववहारम तथािप एकता न तज यौ िनयत अग कही ह सो ह जीव कसीह जगितक सदीव ताक धयान किरबक मरी मनसा उनही ह जात अिवचल िरि होत और भाित िसि नाह नाह नाह याम धोखो नाह सही ह 21

શ દાથ Ntilde ગિત= ત મનસા=અભલાષા ઉનહ હ=તયાર થઈ છ અિવચલ ર =મો ધોખો=સદહ

અથ Ntildeઆ મા અનત ાન પ લ ણથી લ ત છ તના ાનની િનમળ કાશવાળ યોિત જગી રહ છ જોક ત યવહારનય થઈ ણ પ છ તોપણ

િન યનયથી એક જ પ છ ત કોઈ પણ તથી સદા યાન કરવાન મા ચ ઉ સાહ બ છ એનાથી જ મો ા ત થાય છ અન કોઈ બીજો ઉપાય કાય િસ થવાનો નથી નથી નથી એમા કોઈ શકા નથી બલ લ સ ય છ 21

દશન ાન ચા ર અહ વારવાર OcircનથીOtilde એમ કહ ન કથન સમથન ક છ

कथम प ह लभ त भद व ानमला ETH मचिलतमनभित य ःवतो वा यतो वा ितफलनिनम नाङन तभावःवभाव ETH मकरवद वकारा सतत ःयःत एव 21

39

ાતાની અવ થા (સવયા એક ીસા)

क अपन पद आप सभारत क गरक मखकी सिन बानी भदिवजञान जगयो िजिनहक

गटी सिववक-कला-रसधानी भाव अनत भए ितिबिबत जीवन मोख दसा ठहरानी त नर दपरन जय अिवकार रह िथररप सदा सखदानी 22

શ દાથ રસધાની=શ ત વન મોખદશા= ણ અહ જ મો ા ત કર ા

અથ પોતાની ત પોતા વ પ સભાળવાથી અથવા ી ના ખારિવદ ારા ઉપદશ સાભળવાથી મન ભદ ાન ત થ છ અથા વપર િવવકની ાનશ ત ગટ થઈ છ ત મહા માઓન વન ત અવ થા ા ત થઈ ય છ તમના િનમળ દપણ વા વ છ આ મામા અનત ભાવ ઝળક

છ પર તનાથી કાઈ િવકાર થતો નથી તઓ સદા આનદમા મ ત રહ છ 22

આ નસ ગક સ ય દશન છ આ અિધગમજ સ ય દશન છ

यजत जग ददानी मोहमाज मलीढ रसयत रिसकाना रोचन ानम त इह कथम प ना माङना मना साकमकः कल कलयित काल वा प तादा यव म 22

ભદિવ ાનનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

याही वतरमानसम भ िनकौ िमटौ मौह लगयौ ह अनािदकौ पगयौ ह कमरमलस उद कर भदजञान महा रिचकौ िनधान उरकौ उजारौ भारौ नयारौ दद-दलस

40

जात िथर रह अनभौ िवलास गह िफिर कबह अपनपौ न कह पदगलस यह करतित य जदाई कर जगतस पावक जय िभ कर कचन उपलस 23

શ દાથ ETHિનધાન=ખ નો દ ( ) =સશય ઉપલ=પ થર મહા ચ= ઢ ાન જગત=જ મ-મરણ પ સસાર

અથ Ntildeઆ સમય જ ભ ય વોનો અના દકાળથી લાગલો અન કમમળથી મળલો મોહ ન ટ થઈ વ એ ન ટ થઈ જવાથી દયમા મહા કાશ કરનાર સશય-સ હન મટાડનાર ઢ ાનની ચ- વ પ ભદ-િવ ાન ગટ થાય છ એનાથી વ પમા િવ ામ અન અ ભવનો આનદ મળ છ તથા શર રા દ લ પદાથ મા કદ અહ રહતી નથી આ યા તમન સસારથી એવી ર ત ભ કર નાખ છ મ અ ન વણન ક કા (પ થર)થી ભ કર દ છ 23

अिय कथम प म वा त वकौतहली स- ननभव भव म ः पा व मह म पथगथ वलसत ःव समालो य यन यजिस झिगित म या साकमक वमोह 23

પરમાથની િશ ા (સવયા એક ીસા)

बानारसी कह भया भ सनौ मरी सीख कह भाित कसहक ऐसौ काज कीिजए एकह महरत िमथयतकौ िवधस होइ गयानक जगाइ अस हस खोिज लीिजए वाहीकौ िवचार वाकौ धयान यह कौतहल य ही भिर जनम परम रस पीिजए तिज भव-वासकौ िवलास सिवकाररप अतकिर मौहकौ अनतकाल लीिजए 24

41

શ દાથ Ntildeક ભાિત=કોઈપણ ઉપાયથી કસ ક=પોત કોઈ કારનો બનીન હસ=આ મા કૌ હલ= ડા ભવ-વાસકૌ િવલાસ=જ મ-મરણમા ભટક અનતકાળ જએ=અમર થઈ વ અથા િસ પદ ા ત કરો

અથ ETHપ બનારસીદાસ કહ છNtildeહ ભાઈ ભ ય મારો ઉપદશ સાભળો ક કોઈ પણ ઉપાયથી અન કોઈ પણ કારનો બનીન એ કામ કર થી મા ત તન માટ િમ યા વનો ઉદય ન રહ ાનનો શ ત થાય

આ મ વ પની ઓળખાણ થાય જદગીભર તનો જ િવચાર ત જ યાન તની જ લીલામા પરમરસ પાન કરો અન રાગ- ષમય સસાર પ ર મણ છોડ ન તથા મોહનો નાશ કર ન િસ પદ ા ત કરો 24

lowast બ ઘડ અથા 48 િમિનટમા એક સમય ઓછો

का यव ःनपय त य दश दशो धा ना िन ध त य धामो ाममह ःवना जनमनो मण त पण च द यन विनना सख ौवणयोः सा ा र तोङमतम व ाःतङ सहॐल णधराःतीथ राः सरयः 24 તીથકર ભગવાનના શર રની િત (સવયા એક ીસા)

जाक दह- ितस दस िदसा पिव भई जाक तज आग सब तजवत रक ह जाकौ रप िनरिख थिकत महा रपवत जाकी वप-वासस सवास और लक ह जाकी िद धिन सिन वणक सख होत जाक तन लचछन अनक आइ ढक ह तई िजनराज जाक कह िववहार गन िनहच िनरिख स चतनस चक ह 25

શ દાથ ETHવ -વાસસ =શર રની ગધથી ક= પાઈ ગયા ક= વશ કય ક= દા

અથ ETH મના શર રની આભા (તજ)થી દશ દશાઓ પિવ થાય છ ના તજ આગળ બધા તજવાળો1 લ ત થાય છ મ પ જોઈન મહા પવાન2

42

હાર માન છ મના શર રની ગધ પાસ બધી ગધ3 પાઈ ય છ મની દ યવાણી સાભળવાથી કાનોન ખ થાય છ મના શર રમા અનક ભ લ ણો4 આવી વ યા છ એવા તીથકર ભગવાન છ તમના આ ણો યવહારનયથી ક ા છ િન યનયથી ઓ તો આ માના ણોથી આ દહાિ ત ણો ભ છ 25

1 ય ચ મા વગર 2 ઇ કામદવ વગર 3 મદાર પા ર ત વગર લોની 4 કમળ ચ વ ક પ િસહાસન સ આદ 1008 લ ણ

िन यम वकारस ःथतसवागमपवसहजलाव य अ ोभिमव समि जन ि प पर जयित 26

जाम वालपनौ तरनापौ व पनौ नािह आय-परजत महारप महाबल ह िबना ही जतन जाक तनम अनक गन अितस-िवरामजान काया िनमरल ह जस िबन पवन सम अिवचलरप तस जाक मन अर आसन अचल ह ऐसौ िजनराज जयवत होउ जगतम जाकी सभगित महा सकतकौ फल ह 26

શ દાથ -ત નાપૌ= વાની કાયા=શર ર અિવચળ= થર ભગિત= ભભ ત

અથ ETH મન બાળ ત ણ અન પ 1 નથી મન વનભર અ યત દર પ અન અ લ બળ રહ છ મના શર રમા વતઃ વભાવથી જ અનક ણો અન અિતશયો2 બરા છ તથા શર ર અ યત ઉ વળ3 છ મ મન

અન આસન પવનની લહરોથી ર હત સ સમાન થર છ ત તીથકર ભગવાન સસારમા જયવત હો મની ભભ ત ઘણા મોટા યના ઉદય ા ત થાય છ 26

1 બાળકની પઠ અ ાનપ વાનીની પઠ મદા ધપ અન ની પઠ દહ ણપ હો નથી 2 ચો ીસ અિતશય 3 પરસવો નાક કાન આદ મળર હત છ

જનરાજ યથાથ વ પ (દોહરા)

43

िजनपद नािह शरीरकौ िजनपद चतनमािह िजनवनरन कछ और ह यह िजनवनरन नािह 27

શ દાથ ETHઔર=બી જન= જત ત જન અથા મણ કામ- ોધા દ શ ઓન યા છ 27

અથ ETHઆ (ઉપર કહ ) જન-વણન નથી જન-વણન એનાથી ભ છ કારણ ક જનપદ શર રમા નથી ચતનાર ચતનમા છ

ाकारकविलताबरमपवनराजीिनगीणभिमतल पबतीव ह नगरिमद प रखावलयन पाताल 25

લ અન ચત યના ભ વભાવ ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

ऊच ऊच गढ़क कगर य िवराजत ह मान नभलोक गीिलवक दात दीयौ ह सोह चह ओर उपवनकी सघनताई घरा किर मानौ भिमलोक घिर लीयौ ह गिहरी गभीर खाई ताकी उपमा बनाई नीचौ किर आनन पताल जल पीयौ ह ऐसो ह नगर याम नपकौ न अग कोऊ य ही िचदानदस सरीर िभ कीयौ ह 28

શ દાથ ETHગઢ= ક લો નભલોક= વગ આનન=મો

અથ ETH નગરોમા મોટા મોટા ચા ક લા છ ના કાગરા એવા શોભ છ ણ ક વગન ગળ જવાન માટ દાત જ ફલા યા છ ત નગરની ચાર તરફ

સઘન બગીચા એવા શોભી ર ા છ ણ મ યલોકન જ ઘર લીધો છ અન ત નગરની એવી મોટ ડ ખાઈઓ છ ક ણ તમણ ની ખ કર ન પાતાળ લોક જળ પી લી છ પર ત નગરથી રા ભ જ છ તવી જ ર ત શર રથી આ મા ભ છ

ભાવાથ ETHઆ માન શર રથી સવથા ભ ગણવો જોઈએ શર રના કથનન આ મા કથન ન સમજ

44

તીથકરના િન ય વ પની િત (સવયા એક ીસા)

जाम लोकालोकक सभाव ितभास सब जगी गयान सकित िवमल जसी आरसी दसरन उ ोत लीयौ अतराय अत कीयौ गयौ महा मोह भयौ परम महारसी सनयासी सहज जोगी जोगस उदासी जाम

कित पचासी लिग रही जिर छारसी सोह घट मिदरम चतन गटरप ऐसौ िजनराज तािह बदत बनारसी 29

શ દાથ ETH િતભાસ= િત બબત થાય છ દશન=અહ કવળદશન યોજન છ છારસી=રાખ સમાન

અથ ETH મન એ ાન ત થ છ ક મા દપણની પઠ લોકાલોકના ભાવ િત બબત થાય છ મન કવળદશન ગટ થ છ મ તરાય કમ નાશ પા છ મન મહામોહકમનો નાશ થવાથી પરમ સા અથવા મહા સ યાસી અવ થા ા ત થઈ છ મણ વાભાિવક યોગો ધારણ કયા છ તોપણ યોગોથી િવર ત છ મન મા પચાસી1 િતઓ બળ ગયલી સ દર ની રાખની પઠ લાગલી છ એવા તીથકરદવ દહ પ દવાલયમા પ ટ ચત ય િત શોભાયમાન થાય છ તમન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 29

1-અશાતા વદનીય 2-દવગિત 3-ઔદા રક 4-વ યક 5-આહારક 6-તજસ 7-કામાણ પાચ બધન-8-ઔદા રક 9-વ યક 10-આહારક 11-તજસ 12-કામાણ પાચ સઘાત-13-ઔદા રક 14-વ યક 15-આહારક 16-તજસ 17-કામાણ છ સ થાન 18-સમચ ર સ થાન 19- ય ોધપ રમડલ 20- વાિતક 21-બાવન 22- જક 23- ડક ણ ગોપાગ 24-ઔદા રક 25-વ યક 26-આહારક છ સહનન-27-વ ષભનારાચ 28- જનારાચ 29-નારાચ 30-

અધનારાચ 31-ક લક 32- ફા ટક પાચ વણ 33-કાળો 34-લીલો 35-પીળો 36-સફદ 37-લાલ બ ગધ 38- ગધ 39- ગધ પાચ રસ-40-તીખો 41-ખાટો 42-કડવો 43-મીઠો-44-કષાયલો આઠ પશ-45-કોમળ 46-કઠોર 47-ઠડો 48-ગરમ 49-હલકો 50-ભાર 51- ન ધ 52- 53-દવગિત ાયો યા વ 54-અ લ 55-ઉપઘાત 56-પરઘાત 57-ઉ છવાસ 58- શ ત િવહાયોગિત 59-અ શ ત િવહાયોગિત 60-અપયા તક 61- યક શર ર 62- થર 63-અ થર 64- ભ 65-અ ભ 66- ભગ 67- વર 68- વર 69-અનાદય 70-અયશઃક િત 71-િનમાણ 72-નીચગો 73-શાતાવદનીય 74-મ ય ગિત 75-મ યા 76-પચ ય િત 77-મ યગિત ાયો યા વ 78- સ 79-બાદર 80-પયા તક 81- ભગ 82-આદય 83-યશઃક િત 84-તીથકર 85-ઉ ચગો

45

एक व यवहारतो न त पनः काया मनोिन या- नःःतोऽ यवहारतोङ ःत वपषः ःत या न त वतः ःतोऽ िन यत तो भवित िच ःत यव सव भव- नातःतीथकरःतवो रबलादक वमा म गयोः 27

િન ય અન યવહારની અપ ાએ શર ર અન જનવરનો ભદ (કિવ )

तन चतन िववहार एकस िनहच िभ िभ ह दोइ तनकी थित िववहार जीवथित िनयतदि िमथया थित सोइ िजन सो जीव जीव सो िजनवर तन िजन एक न मान कोइ ता कारन तनकी ससतितस िजनवरकी ससतित निह होइ 30

અથ ETH યવહારનયમા શર ર અન આ માની એકતા છ પર િન યનયમા બ દા- દા છ યવહારનયમા શર રની િતન વની િત ગણવામા આવ છ પર િન યનયની ટથી ત િત િમ યા છ િન યનયમા જનરાજ છ ત જ વ છ અન વ છ ત જ જનરાજ છ આ નય શર ર અન આ માન એક નથી માનતો એ કારણ િન યનયથી શર રની િત ત જનરાજની િત થઈ શકતી નથી 30

વ વ પની ા તમા ત લ મી ટાત (સવયા એક ીસા)

इित प रिचतत वरा मकायकताया नय वभजनय या य तम छा दतायाम अवरतित न बोधो बोधमवा कःय ःवरसभसक ःफट नक एव 28

जय िचरकाल गडी वसधामिह भिर महािनिध अतर गझी कोउ उखािर धर मिह ऊपिर

46

ज दगवत ितनह सब सझी तय यह आतमकी अनभित पडी जड़भाउ अनािद अरझी न जगतागम सािध कही गर लचछन-विद िवचचछन बझी 31

શ દાથ ETH ર=ઘણી ઝી= પાયલી મ હ= વી અ ઝી= ચવાયલી િવચ છન (િવચ ણ) =ચ ર લ છનવ દ=લ ણોના ણનાર ઝી=સમ યા

અથ ETH વી ર ત ઘણા સમયથી વીની દર દટાયલા ઘણા ધનન ખોદ ન કોઈ બહાર ક દ તો ટવાળાઓન ત બ દખાવા લાગ છ તવી જ ર ત અના દકાળથી અ ાનભાવમા દબાયલ આ મ ાનની સપિ ન ી એ નય ત અન આગમથી િસ કર ન સમ વી છ તન િવ ાનો લ ણ વડ ઓળખીન હણ કર છ

િવશષ ETHઆ છદમા Ocirc ગવતOtilde પદ આ છ ત વી ર ત બહાર કાઢ ધન પણ ખોવાળાન જ દખાય છNtilde ધળોઓન નથી દખા તવી જ ર ત ી ારા બતાવવામા આવ ત વ ાન ત ટ ભ યોન ા ત થાય છ દ ઘ

સસાર અન અભ યોની મા નથી આવ 31

अवतरित न याव म य तनवगा- दनवमपरभाव याग ा त ः झ टित सकलभावर यद य वम ा ःवयिमय मनभितःतावदा वबभव 29

ભદિવ ાનની ા તમા ધોબીના વ ટાત (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ जन गयौ धोबीक सदन तीन पिहरयौ परायौ व मरौ मािन र ो ह धनी दिख क ौ भया यह तौ हमारौ व िचनह पिहचानत ही तयागभाव ल ौ ह तसही अनािद प लस सजोगी जीव सगक ममतवस िवभाव ताम ब ौ ह

47

भदजञान भयौ जब आपौ पर जानयौ तब नयारौ परभावस सवभाविनज ग ौ ह 32

શ દાથ ETHસદન=ઘર િવભાવ=પરવ ના સયોગથી િવકાર થાય ત

અથ ETH મ કોઈ મ ય ધોબીના ઘર ય અન બી કપ પહર ન પોતા માનવા લાગ પર ત વ નો મા લક જોઈન કહ ક આ તો મા કપ છ તો ત મ ય પોતાના વ ચ જોઈન યાગ કર છ તવી જ ર ત આ કમસયોગી વ પ ર હના મમ વથી િવભાવમા રહ છ અથા શર ર આદન પોતા માન છ પર ભદિવ ાન થતા યાર વ-પરનો િવવક થઈ ય છ તો રાગા દ ભાવોથી ભ પોતાના િનજ- વભાવ હણ કર છ 32

િન મા સ ય વ પ (અ ડ લ છદ)

सवतः ःवरसिनभरभाव चतय ःवयमह ःविमहकम ना ःत ना ःत मम क न मोहः श िच नमहोिनिधर ःम 30

कह िवचचछन परष सदा म एक ह अपन रसस भरयौ आपनी टक ह मोहकमर मम नािह नािह मकप ह स चतना िसध हमारौ रप ह 33

શ દાથ ETHટક=આધાર મમ=મા િસ =સ

અથ ETH ાની ષ એવો િવચાર કર છ ક સદવ એકલો પોતાના ાન-દશન રસથી ભર ર પોતાના જ આધાર મ ળનો પ મોહકમ મા વ પ નથી નથી મા વ પ તો ચત યિસ છ 33

અહ બ વાર OcircનથીOtilde કહ ન િવષય સમથન ક છ

इित सित सह सवर यभाव ववक ःवयमयमपयोगो बदा मानमकम क टतपरमाथदशन ानव ः कतप रणितरा माराम एव व ः 31

ત વ ાન થતા વની અવ થા વણન (સવયા એક ીસા)

त वकी तीितस लखयौ ह िनजपरगन दग जञानचरन ि िवध पिरनयौ ह

48

िवसद िववक आयौ आछौ िवसराम पायौ आपहीम आपनौ सहारौ सोिध लयौ ह कहत बनारसी गहत परषारथक सहज सभावस िवभाव िमिट गयौ ह प ाक पकाय जस कचन िवमल होत तस स चतन काशरप भयो ह 34

શ દાથ ETH તીિત= ાન િવશદ=િનમળ િવસરામ (િવ ામ) =ચન સોિધ=ગોતીન પ ાક પકાય સ કચન િવમલ હોત=અ સોનાના નાના નાના કડા કર ન કાગળ વા પાતળા બનાવ છ તન પ ા કહ છ ત પ ાઓન મી તલ વગર રસાયણથી અ નમા પકવ છ તથી સો અ યત થઈ ય છ આ ર ત કર સો નશનલ પાટલો વગર કરતા ઘણી ચી ત હોય છ

અથ ETHત વ ાન થતા વ-પર ણની ઓળખાણ થઈ થી પોતાના િનજ ણ સ ય દશન ાન ચા ર મા પ રણમન ક છ િનમળ ભદ-િવ ાન થવાથી ઉ મ િવ ામ મ યો અન પોતાના વ પમા જ પોતાનો સહાયક ગોતી લીધો પ બનારસીદાસ કહ છ ક આ ય નથી પોતાની મળ જ િવભાવ પ રણમન ન ટ થઈ ગ અન આ મા એવો કાિશત થયો મ રસાયણમા સોનાના પ ા પકવવાથી ત ઉ વળ થઈ ય છ 34

म ज त िनभरममी सममव लोका आलोकम छलित शा तरस समःताः आ ला य वमितरःक रणी भरण ो म न एष भगवानबोधिस धः 32

વ વભાવની ા તમા નટ ટાત (સવયા એક ીસા)

जस कोउ पातर बनाय व आभरन आवित अखार िनिस आडौ पट किरक दह ओर दीविट सवािर पट दिर कीज सकल सभाक लोग दख दि धिरक तस गयान सागर िमथयाित िथ भिद किर

49

उमगयौ गट र ौ ितह लोक भिरक ऐसौ उपदश सिन चािहए जगत जीव स ता सभार जग जालस िनसिरक 35

શ દાથ ETHપા ર(પા ા) =નટ નાચનાર અખાર=નાટ શાળામા િનિશ=રાિ પટ=વ પડદો િથ=ગાઠ િનસ રક=નીકળ ન

અથ ETH મ નટ રા વ ા ષણોથી સ જ થઈન નાટ શાળામા પડદાની પાછળ આવીન ઊભી રહ છ તો કોઈન દખાતી નથી પર યાર બ તરફના દ વા ઠ ક કર ન પડદો ખસડ લવામા આવ છ તો સભાના બધા માણસોન પ ટપણ દખાય છ તવી જ ર ત ાનનો સ આ મા િમ યા વના પડદામા ઢકાઈ ર ો હતો ત ગટ થયો ણલોકનો ાયક થશ ી કહ છ ક હ જગતના વો આવો ઉપદશ સાભળ ન તમાર જગતની ળમાથી નીકળ ન પોતાની તાની સભાળ કરવી 35

એ માણ રગ િમકા ણ થઈ 1

થમ અિધકારનો સાર

આ મપદાથ િનિવક પ દહાતીત ચ ચમ કાર િવ ાનઘન આનદકદ પરમદવ િસ સમાન છ વો ત અના દ છ તવો અનત પણ છ અથા ન ત ઉ પ થયો છ અન ન કદ ન ટ થશ જોક ત પોતાના વ પથી વ છ છ પર સસાર દશામા યારથી ત છ યારથી અથા અના દકાળથી શર રથી સબ છ અન કમકા લમાથી મલન છ મ સો ખાણની દર કાદવ સ હત રહ છ પણ ભ ીમા તપાવવાથી સો થઈ ય છ અન કા લમા દ થઈ ય છ તવી જ ર ત સ ય તપNtilde યપણ લ યાનની અ ન ારા વા મા થઈ ય છ અન કમકા લમા દ થઈ ય છ વી ર ત ઝવર કાદવવાળા સોનાન

ઓળખીન સોનાની કમત દNtildeલ છ તની જ ર ત ાનીઓ અિન ય અન મળથી ભરલા શર રમા ણ ાન અન ણ આનદમય પરમા માનો અ ભવ કર છ

યાર કપડા ઉપર મલ મી ય છ યાર મલન કહવાય છ લોકો તનાથી લાિન કર છ અન િન પયોગી બતાવ છ પર િવવક ટથી િવચારવામા આવ તો કપ પોતાના વ પથી વ છ છ સા -પાણી િનિમ જોઈએ બસ

50

મલસ હત વ ની મ કદમસ હત આ માન મલન કહવો એ યવહારનયનો િવષય છ અન મલથી દા વ છ વ ની મ આ માન કમકા લમાથી દો જ ગણવો ત િન યનયનો િવષય છ અભ ાય એ છ ક વન ખરખર કમકા લમા લાગતી નથી કપડાના મલની મ ત શર ર આદથી બધાયો છ ભદિવ ાન પ સા અન સમતારસ પ જળ ારા ત વ છ થઈ શક છ તા પય એ છ ક વન દહથી ભ - ણનાર િન યનય છ અન શર રથી ત મય રાગ- ષ-મોહથી મલન કમન આધીન કહવાવાળો યવહારનય છ યા થમ અવ થામા આ નય ાન ારા વની અન અ પ રણિતન સમ ન પોતાના વ પમા લીન થ એ જ નામ અ ભવ છ અ ભવ ા ત થયા પછ નયોનો િવક પ પણ રહતો નથી તથી કહ પડશ ક નય થમ અવ થામા સાધક છ અન આ મા વ પ સમ યા પછ નયો કામ નથી

ણોના સ હન ય કહ છ વના ણ ચત ય ાન દશન આદ છ યની હાલતન પયાય કહ છ વની પયાયો નર નારક દવ પ આદ છ ણ અન પયાયો િવના ય હો નથી અન ય િવના ણ પયાય હોતા નથી

તથી ય અન ણ-પયાયોમા અ યિત ર ત ભાવ છ યાર પયાયન ગૌણ અન યન ય કર ન કથન કરવામા આવ છ યાર નય યાિથક કહવાય છ અન યાર પયાયન ય તથા યન ગૌણ કર ન કથન કરવામા આવ છ યાર નય પયાયાિથક કહવાય છ ય સામા ય હોય છ અન પયાય િવશષ હોય છ તથી યાિથક અન પયાયાિથક નયના િવષયમા સામા ય-િવશષ તર રહ છ વ વ પ િન યનયથી આ છ યવહારનયથી આ છ યાિથકનયથી

આ છ પયાયાિથકનયથી આ છ યવહારનયથી આ છ પયાયાિથકનયથી આ છ અથવા નયોના ભદો િન યનય અ િન યનય સ ત યવહારનય અસદ ત યવહારનય ઉપચ રત યવહારનય ઇ યા દ િવક પ ચ મા અનક તરગો ઉ પ કર છ એનાથી ચ ન િવ ામ મળ શકતો નથી તથી કહ જોઈએ ક નયના ક લોલ અ ભવમા બાધક છ પર પદાથ યથાથ વ પ ણવા અન સવભાવ-િવભાવન ઓળખવામા સહાયક અવ ય છ તથી નય િન પ અન માણથી અથવા મ બન તમ આ મ વ પની ઓળખાણ કર ન સદવ તના િવચાર તથા ચતવનમા લા યા રહ જોઈએ

51

અ વ ાર (2)

અ વ અિધકાર વણન કરવાની િત ા (દોહરા)

जीव त व अिधकार यह क ौ गट समझाय अब अिधकार अजीवकौ सनह चतर िचत लाय 1

શ દાથ ETH ચ ર=િવ ાન ચ =મન લાય=લગાડ ન

અથ Ntildeઆ પહલો અિધકાર વત વનો સમ વી ક ો હવ અ વત વનો અિધકાર કહ છ હ િવ ાનો ત મન દઈન સાભળો 1

(સવયા એક ીસા)

जीवाजीव ववकपकल शा याय पाषदाः नाससारिनब ब धन विध वसा श ःफटत आ माराममन तधाम महसा य ण िन यो दत धीरोदा मनाकल वलसित ान मनो ालादयत 1 મગલાચરણ ભદિવ ાન ારા ા ત ણ ાનન વદન

परम तीित उपजाय गनधरकीसी अतर अनािदकी िवभावता िवदारी ह भदगयान दि स िववककी सकित सािध चतन अचतनकी दसा िनरवारी ह करमकौ नासकिर अनभौ अभयास धिर िहएम हरिख िनज उ ता सभारी ह अतराय नास भयौ स परकास थयौ गयानकौ िवलास ताकौ वदना हमारी ह 2

52

શ દાથ Ntilde તીિત= ાન િવભાવના=િમ યાદશન િવદાર =નાશ કય િનરવાર = ર કર હએમ= દયમા હર ખ=આનદત થઈન ઉ તા=ઉ ટતા િવલાસ=આનદ

અથ ETHગણધર વામી ઢ ાન ઉ પ કર ન અના દકાળથી લાગલ તરગ િમ યા વ ન ટ ક અન ભદ ાનની ટથી ાનની શ ત િસ કર ન વNtildeઅ વનો િનણય કય પછ અ ભવનો અ યાસ કર ન કમ નો નાશ કય તથા દયમા હિષત થઈન પોતાની ઉ ટતા સભાળ થી તરાયકમ નાશ પા અન આ માનો કાશ અથા ણ ાનનો આનદ ગટ થયો તન મારા નમ કાર છ 2

આ મા શાસનમા આ ા આદ દસ કારના સ ય વોમાથી ગણધર વામીન અવગાઢ સ ય વ ક છ

वरम कमपरणाकायकोलाहलन ःवयम प िनभतः सन पय ष मासमकम दयसरिस पस प ला नधा नो नन कमनपल धभाित क चोपल धः 2

ી ની પારમાિથક િશ ા (સવયા એક ીસા)

भया जगवासी त उदासी वहक जगतस एक छ मिहना उपदश मरौ मान र और सकलप िवकलपक िवकार तिज बिठक एकत मन एक ठौर आन र तरौ घट सर ताम तही ह कमल ताकौ तही मधकर वह सवास पिहचान र

ापित न वहह कछ ऐसौ त िवचारत ह सही वहह ापित सरप य ही जान र 3

શ દાથ ETHજગવાસી=સસાર ઉદાસી=િવર ત ઉપદશ=િશખામણ સકલપ-િવકલપ (સક પ-િવક પ) =રાગ- ષ િવકાર=િવભાવ પ રણિત ત જ=છોડ ન એકત (એકા ત) =એકલો યા કોઈ અવાજ ઉપ વ વગર ન હોય યા

53

ઠૌ = થાન ઘટ= દય સર=તળાવ મ કર=ભમરો વાસ=પોતાની ગધ ાપિત ( ા ત) =િમલન હ=થશ સહ =ખરખર ય હ =એ જ

અથ ETHહ ભાઈ સસાર વ સસારથી િવરકત થઈન એક છ મ હના1 માટ માર િશખામણ માન અન એકા ત થાનમા બસીન રાગ- ષના તરગો છોડ ન ચ ન એકા કર તારા દય પ સરોવરમા જ કમળ બન અન જ ભમરો બનીન પોતના વભાવની ગધ લ જો એમ િવચાર ક એનાથી કાઈ ન હ મળ તો િનયમથી વ પની ા ત થશ આ મિસ એ જ ઉપાય છ

િવશષ ETHઆ િપડ થ2 યાન છ પોતાના ચ પ સરોવરમા સહ દળ કમળ ક પત કર ન ાણાયામ કરવામા આવ છ થી યાન થર થાય અન ાન ણ ગટ થાય છ 3

1 અહ પાઠમા છ મ હના માટ ક છ ત સામા ય કથન છ સ ય દશનની ા તનો જઘ યકાળ ત ત અન ઉ ટ અનતકાળ છ િશ યન માગમા લગાડવાની ટથી જઘ ય અન ઉ ટકાળ ન બતાવતા છ મ હના માટ રણા કર છ છ મ હનામા સ ય દશન ઊપ જ ઊપ એવો િનયમ નથી

2 િપડ થ યાન સ થાન િવચય યાનનો ભદ છ િપડ થ પદ થ પ થ અન પાતીતNtildeઆ ર ત ચાર સ થાનિવચય યાન હોય છ

िच छ या सवःवसारो जीव इयानय अतोङित र ाः सवऽ प भावाः पौ िलका अभी 3

વ અન લ લ ણ (દોહરા)

चतनवत अनत गन सिहत स आतमराम यात अनिमल और सब प लक पिरनाम 4

શ દાથ ETHઆતમરામ=િનજ વ પમા રમણ કરનારા આ મા યાત=એનાથી અનિમલ=ભ

અથ ETH વ ય ચત ય િત અન અનત ણસપ છ એનાથી ભ બી બધી લની પ રણિત છ

ભાવાથ ETHચત ય ાન દશન ખ વીય આદ આ માના અનત ણ છ અન આ માના ણો િસવાય પશ રસ ગધ વણ ક શ દ કાશ તડકો ચાદની

54

છાયો ધકાર શર ર ભાષા મન ાસો છવાસ તથા કામ ોધ લોભ મોહ માયા આદ કાઈ ઇ ય અન મનગોચર છ ત બ પૌ લક છ 4

सकलम प वहाया ाय िच छ र म ःफटतरमनगा ःव िच छ माऽ इममप र चर त चा व ःय सा ात कलयत परमा मानमा म यन त 4

આ મ ાન પ રણામ (કિવ )

जब चतन सभािर िनज पौरष िनरख िनज दगस िनज ममर तब सखरप िवमल अिवनािसक जान जगत िसरोमिन धमर अनभौ कर स चतनकौ रम सवभाव वम सब कमर इिह िविध सध मकितकौ मारग अर समीप आव िसव समर 5

શ દાથ ETHપૌ ષ= ષાથ િનરખ= એ ગ=ન મમ=અસલપ અિવનાસી=િન ય જગત િસરોમિન=સસારમા સૌથી ઉ મ ધમ= વભાવ રમ=લીન થાય વમ=ઉલટ કર (છોડ દ) ઇ હ િવિધ=આ ર ત કિત ( ત) =મો સમીપ=પાસ િસવ (િશવ) =મો સમ=આનદ

અથ ETH યાર આ મા પોતાની શ તન સભાળ છ અન ાનન ોથી પોતાના અસલ વભાવન ઓળખ છ યાર ત આ માનો વભાવ આનદ પ િનમળ િન ય અન લોકનો િશરોમ ણ ણ છ તથા ચત યનો અ ભવ કર ન પોતાના વભાવમા લીન થઈન સ ણ કમદળન ર કર છ આ ય નથી મો માગ િસ થાય છ અન િનરા ળતાનો આનદ િનકટ આવ છ 5

वणा ा वा रागमोहादयो वा िभ ना भावाः सव एवाःय पसः तनवाःतःव वतः पयतोङमी नो ाः ःय मक पर ःयात 5

જડ-ચતની ભ તા (દોહરા)

55

वरनािदक रागािद यह रप हमारो नािह एक निह दसरौ दीस अनभव मािह 6

શ દાથ ETH = આ મા દ સ=દખાય છ

અથ ETHશર ર સબધી પ રસ ગધ પશ આદ અથવા રાગ- ષ આદ િવભાવ સવ અચતન છ એ અમા વ પ નથી આ મા ભવમા એક િસવાય બી કાઈ જ નથી ભાસ 6

िनव यत यव यदऽ किच दव त ःया न कथ ना यत मण िनव िमहािसकोश पय त म न कथचनािस 6 દહ અન વની ભ તા પર બી ટાત (દોહરો)

खाडो किहय कनककौ कनक-मयान-सयोग नयारौ िनरखत मयानस लोह कह सब लोग 7

શ દાથ ETHખાડો=તલવાર કનક=સો યારૌ= દ િનરખત=જોવામા આવ છ

અથ ETHસોનાના યાનમા રાખલી લોઢાની તલવાર સોનાની કહવામા આવ છ પર યાર ત લોઢાની તલવાર સોનાના યાનમાથી દ કરવામા આવ છ યાર લોકો તન લોઢાની જ કહ છ

ભાવાથ ETHશર ર અન આ મા એક ાવગાહ થત છ સસાર વ ભદિવ ાનના અભાવથી શર રન જ આ મા સમ ય છ પર યાર ભદિવ ાનમા તમની ઓળખાણ કરવામા આવ છ યાર ચ ચમ કાર આ મા દો ભાસવા લાગ છ અન શર રમાથી આ મ ખસી ય છ 7

वणा दसाम िमद वद त िनमाणमकःय ह प लःय ततोङ ः वद प ल एव ना मा यतः व ानघनःततोङ यः 7

વ અન લની ભ તા (દોહરા)

वरनािदक प ल-दसा धर जीव बह रप वसत िवचारत करमस िभ एक िच प 8

56

શ દાથ ETHદશા=અવ થા બ =ઘણા ભ = દા ચ પ (ચ + પ) =ચત ય પ

અથ ETH પ રસ આદ લના ણ છ એના િનિમ થી વ અનક પ ધારણ કર છ પર જો વ વ પનો િવચાર કરવામા આવ તો ત કમથી ત ન ભ એક ચત ય િત છ

ભાવાથ ETHઅનત સસારમા સસરણ કરતો વ નર નારક આદ અનક પયાયો ા ત કર છ ત બધી લમય છ અન કમજિનત છ જો વ વભાવનો િવચાર કરવામા આવ તો ત વની નથી વ તો િનિવકાર દહાતીત અન ચત ય િત છ 8

घतक मािभधआनङ प क भो घतमयो न चत जीवो वणा दम जीव ज पनङ प न त मयः 8 દહ અન વની ભ તા પર બી ટાત (દોહરા)

जय घट किहय धीवकौ घटकौ रप न धीव तय वरनािदक नामस जडता लह न जीव 9

શ દાથ ETH ય = વી ર ત ઘટ=ઘડો જડતા=અચતનપ

અથ ETH વી ર ત ઘીના સયોગથી માટ ના ઘડાન ઘીનો ઘડો કહ છ પર ઘડો ઘી પ નથી થઈ જતો તવી જ ર ત શર રના સબધથી વ નાનો મોટો કાળો ધોળો વગર અનક નામ મળવ છ પણ ત શર રની પઠ અચતન થઈ જતો નથી

ભાવાથ ETHશર ર અચતન છ અન વનો તની સાથ અનતકાળથી સબધ છ તોપણ વ શર રના સબધથી કદ અચતન નથી થતો સદા ચતન જ રહ છ 9

अना न तमचल ःवसव िमद ःफटम जीवः ःवय त चत यम च कचकायत 9

આ મા ય વ પ (દોહરા)

57

िनराबाध चतन अलख जान सहज सवकीव अचल अनािद अनत िनत गट जगतम जीव 10

શ દાથ ETHિનરાબાધ=શાતા-અશાતાની બાધાર હત ચતન= ાનદશન અલખ=ચમચ ઓથી દખાતો નથી સહજ= વભાવથી વક વ ( વક ય) =પોતા ગટ= પ ટ

અથ ETH વ પદાથ િનરાબાધ ચત ય અ પી વાભાિવક ાતા અચળ અના દ અનત અન િન ય છ ત સસારમા ય માણ છ

ભાવાથ ETH વ શાતા-અશાતાની બાધાથી ર હત છ એથી િનરાબાધ છ સદા ચતતો રહ છ અન એથી ચતન છ ઇ યગોચર નથી એથી અલખ છ પોતાના વભાવન પોત જ ણ છ એથી વક ય છ પોતાના ાન વભાવથી ટતો નથી એથી અચળ છ આદ ર હત છ એથી અના દ છ અનત ણ સ હત છ

એથી અનત છ કદ નાશ પામતો નથી એથી િન ય છ 10

वणा ः स हतःतथा वर हतो धाः यजीवो यतो नाम वमपाःय पयित जग जीवःय त व ततः इ यालो च ववचकः समिचत ना या यित या प वा य य जतजीवत वमचल चत यमाला यता 10

અ ભવ િવધાન (સવયા એક ીસા)

रप-रसवत मरतीक एक पदगल रप िबन और य अजीव दवर दधा ह चािर ह अमरतीक जीव भी अमरतीक याहीत अमरतीक-वसत-धयान मधा ह औरस न कबह गट आपहीस ऐसौ िथर चतन-सभाउ स सधा ह चतनकौ अनभौ अराध जग तई जीव िजनहक अखड रस चािखवकी छधा ह 11

58

અથ ETH ધા=બ કારનો ધા= થા િથર=( થર) =અચળ ધા=અ ત અખડ= ણ ધા ( ધા) = ખ

અથ ETH લ ય વણ રસ આદ સ હત િતક છ બાક ના ધમ અધમ આદ ચાર અ વ ય અ િતક છ આ ર ત અ વ ય િતક અન અ િતક બ ભદ પ છ વ પણ િતક છ તથી અ િતક વ યાન કર યથ છ આ મા વયિસ થર ચત ય વભાવી ાના ત વ પ છ આ સસારમા મન પ ર ણ અ તરસનો વાદ લવાની અભલાષા છ ત આવા જ આ માનો અ ભવ કર છ

ભાવાથ Ntildeલોકમા છ ય છ તમા એક વ અન પાચ અ વ છ અ વ ય િતક અન અ િતકના ભદથી બ કારના છ લ િતક છ અન ધમ અધમ આકાશ કાળNtildeએ ચાર અ િતક છ વ પણ અ િતક છ યાર વ િસવાય અ ય પણ અ િતક છ તો અ િતક યાન કરવાથી વ યાન

થઈ શક નથી1 માટ અ િતક યાન કર એ અ ાન છ મન વા મરસ આ વાદન કરવાની અભલાષા છ તમન મા અ િતકપણા યાન ન કરતા ચત ય િન ય થર અન ાન વભાવી આ મા યાન કર જોઈએ 11

1 એનાથી અિત યા તદોષ આવ છ

जीवादजीविमित ल णतो विभ न ानी जनोङनभवित ःवयम लस त

अ ािननो िनरविध वज भतोङय मोहःत त कथमहो बत नानट ित 11

ઢ વભાવ વણન (સવયા તવીસા)

चतन जीव अजीव अचतन लचछन-भद उभ पद नयार समयकदि -उदोत िवचचछन िभ लख लिखक िनरधार ज जगमािह अनािद अखिडत मोह महामदक मतवार

59

त जड़ चतन एक कह ितनहकी िफिर टक कर निह टार 12

શ દાથ ETHઉભ (ઉભય) =બ પદ=અહ પદ કહતા પદાથ યોજન છ ઉદોત (ઉ ોત) = કાશ િવચ છન (િવચ ણ) =િવ ાન િનરધાર=િન ય કર મદ=શરાબ મતવાર=પાગલ ટક=હઠ

અથ Ntilde વ ચત ય છ અ વ જડ છ આ ર ત લ ણભદથી બન કારના પદાથ ભ ભ છ િવ ાનો સ ય દશના કાશથી તમન દા દા દખ

અન ન કર છ પર સસારમા મ ય અના દકાળથી િનવાર મોહની તી ણ મ દરાથી ઉ મ થઈ ર ા છ તઓ વ અન જડન એક જ કહ છ તમની આ ખોટ હઠ ટાળવાથી પણ ટળતી નથી

ભાવાથ કોઈ એક જ બતાવ છ કોઈ વન ઠા વડો કોઈ ચોખા વડો અન કોઈ િતક કહ છ તથી આ પ મા ત બધા અ ાનપ બતા છ 12

अ ःम नना दिन मह य ववकना य वणा दमा नटित प ल एव ना यः रागा दप ल वकार व श - चत यधातमयमितरय च जीवः 12

ાતાનો િવલાસ (સવયા તવીસા)

या घटम मरप अनािद िवसाल महा अिववक अखारौ तामिह और सवरप न दीसत पगगल नतय कर अित भारौ फरत भख िदखावत कौतक स िज िलय वरनािद पसारौ मोहस िभ जदौ जड़सौ िचनमरित नाटक दखन हारौ 13

60

શ દાથ ETHઘટ= દય મ=િમ યા વ મહા=મોટો અિવવક=અ ાન અખારૌ=નાટ શાળા દ સત=દખાય છ ગલ= લ ય=નાચ ફરત=બદલ છ સ જ=ભાગ પસારૌ ( સાર) =િવ તાર કૌ ક=ખલ

અથ ETHઆ દયમા અના દકાળથી િમ યા વ પ મહા અ ાનની િવ ત નાટ શાળા છ તમા બી કાઈ વ પ નથી દખા મા એક લ જ ઘણો મોટો નાચ કર ર છ ત અનક પ પલટ છ અન પ આદનો િવ તાર કર ન દા દા ખલ બતાવ છ પર મોહ અન જડથી ભ સ ય ટ આ મા ત નાટકનો મા જોનાર છ (હષ-િવષાદ નથી કરતો) 13

इ थ ानबकचकलनापाटन नाटिय वा जीवाजीवौ ःफट वघटन नव याव यातः व या सभ वकस य िच माऽश या ाति य ःवयमितरसा ावद च काश 13

ભદિવ ાન પ રણામ (સવયા એક ીસા)

जस करवत एक काठ बीच खड कर जस राजहस िनरवार दध जलक तस भदगयान िनज भदक-सकितसती िभ िभ कर िचदानद प लक अविधक धाव मनपयकी अवसथा पाव उमिगक आव परमाविधक थलक याही भाित परन सरपकौ उदोत धर कर ितिबिबत पदारथ सकलकौ 14

શ દાથ Ntildeખડ= કડા િનરવાર= દા કર સતી=વડ ઉમગક=વધીન

અથ ETH મ કરવત લાકડાના બ કડા કર નાખ છ અથવા મ રાજહસ ધ અન પાણીન દા કર દ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાન પોતાની ભદક-શ તથી વ અન લન દા દા કર છ પછ એ ભદિવ ાન ઉ િત કરતા કરતા

અવિધ ાન મનપયય ાન અન પરમાવિધ ાનની અવ થાન ા ત થાય છ અન

61

એ ર ત કર ન ણ વ પના કાશ અથા કવળ ાન વ પ થઈ ય છ મા લોક-અલોકના સવ પદાથ િત બબત થાય છ 14

એ માણ વા વાિધકાર ણ થયો 2

બી અિધકારનો સાર

મો માગમા ય અભ ાય કવળ ાના દ ણસ પ આ મા વ પ સમ વવાનો છ પર વી ર ત સોનાની ઓળખાણ કરાવવા માટ સોના િસવાય િપ ળ આદ વ પ સમ વ અથવા હ રાની ઓળખાણ કરાવવા માટ હ રા િસવાય કાચની ઓળખાણ કરાવવી જ ર છ તવી જ ર ત વ પદાથ વ પ ઢ કરાવવાન માટ ી એ અ વ પદાથ વણન ક છ અ વ ત વ વ ત વથી સવથા ભ છ અથા વ લ ણ ચતન અન અ વ લ ણ અચતન છ આ અચતન પદાથ લ આકાશ ધમ અધમ કાળ નામના પાચ કારના છ તમનામાથી પાછળના ચાર અ પી અન પહલો લ પી અથા

ઇ યગોચર છ લ ય પશ રસ ગધ વણવા છ એ વ યના ચ ોથી સવથા િત ળ છ વ સચતન છ તો લ અચતન છ વ અ પી છ તો લ પી છ વ અખડ છ તો લ સખડ (ખડસ હત) છ યપણ વન સસારમા ભટકવામા આ જ લ િનિમ કારણ છ આ જ લમય શર રથી ત સબ છ આ જ લમય કમ થી ત સવા મ દશોમા જકડાયલો છ આ જ લોના િનિમ થી તની અનત શ તઓ ઢકાઈ રહ છ આ જ લોના િનિમ થી

તમા િવભાવ ઉ પ થાય છ અ ાનના ઉદયમા ત આ જ લોન લીધ રાગ- ષ કર છ અથવા આ જ લોમા ઇ ટ-અિન ટની ક પના કર છ જો લ ન હોત તો આ મામા અ ય વ નો સબધ ન થાત તમા િવકાર અથવા રાગ- ષ ન થાત સસારમા પ ર મણ ન થાત સસારમા ટ નાટક છ ત બ લજિનત છ

તમ શર રમા ાય ચમટ થી દબાવશો તો તમન જણાશ ક આપણન દબાવવામા આવલ છ ઃખ ાન થ છ બસ આ ણવાની શ ત રાખનાર વ છ ત તમ જ છો ચત ય છો િન ય છો આ મા છો આ મા િસવાય એક બીજો

પદાથ ન તમ ચમટ થી દબા યો છ ત નરમ વો કાઈક મલો કાળા વો ખારા વો કાઈક ગધ- ગધવાળો જણાય છ તન શર ર કહ છ આ શર ર જડ છ

અચતન છ નાશવાન છ પરપદાથ છ આ મ વભાવથી ભ છ આ શર રમા

62

અહ કરવી અથા શર ર અન શર ર સબધી ધન ી ા દન પોતાના માનવા એ િમ યા ાન છ લ ણભદ ારા િનજ આ માન વ અન આ મા િસવાય બધા ચતન-અચતન પદાથ ન પર ણવા ત જ ભદિવ ાન છ એ જ નામ

ા છ વી ર ત રાજહસ ધ અન પાણીન દા- દા કર નાખ છ તવી જ ર ત િવવક વડ વ અન લન દા કરવા લોમાથી અહ અથવા રાગ- ષ હટાવીન િનજ વ પમા લીન થ જોઈએ અન OcircOcircતરૌ ઘટ સર તામ હ હ કમલ તાક હ હ મ કર હ વવાસ પહચાન રOtildeOtildeની િશખામણ હમશા અ યાસ કરવો જોઈએ

63

કતા કમ યા ાર (2)

િત ા (દોહરા)

यह अजीव अिधकारकौ गट बखानौ ममर अब सन जीव अजीवक करता िकिरया कमर 1

શ દાથ ETH ગટ= પ ટ બખાનૌ=વણન ક મમ=રહ ય =સાભળો

અથ -આ અ વ અિધકારના રહ ય પ ટ વણન ક હવ વ-અ વના કતા યા અન કમ સાભળો 1

एकः क ा िचदहिमह म कम कोपोदयोङमी इ या ाना शमयदिभतः क कमव ान योितः ःफरित परमोदा म य तधीर

सा ा कव न पिध पथ ि यिनभािस व 1 ભદિવ ાનમા વ કમનો કતા નથી િનજ વભાવનો કતા છ

(સવયા એક ીસા)

थम अगयानी जीव कह म सदीव एक दसरौ न और म ही करता करमकौ अतर-िववक आयौ आपा-पर-भद पायौ भयौ बोध गयौ भारत भरमकौ भास छह दरब गन परजाय सब नास दख लखयौ मख परन परमकौ करम कौ करतार मानयौ प ल िपड आप करतार भयौ आतम धरमकौ 2

શ દાથ ETHસદ વ=હમશા બોધ= ાન ભારત=મોટો ભરમ= લ ભાસ=જણાયા પરમ=પરમા મા

64

અથ ETH વ પહલા અ ાનની દશામા કહતો હતો ક હમશા એકલો જ કમનો કતા બીજો કોઈ નથી પર યાર તરગમા િવવક થયો અન વપરનો ભદ સમ યો યાર સ ય ાન ગટ થ મોટ લ મટ ગઈ છય ય ણ-પયાય સ હત જણાવા લા બધા ઃખો નાશ પા યા અન ણ

પરમા મા વ પ દખવા લા લ િપડન કમનો કતા મા યો પોત વભાવનો કતા થયો

ભાવાથ ETHસ ય ાન થતા વ પોતાન વભાવનો કતા અન કમનો અકતા ણવા લાગ છ 2

परप रणितम झत खडय दवादा- िनदम दतमख ड ानम च डम चः नन कथमवकाशः कतकमव - रह भवित कथ वा पौ लः कमब धः 2

जाही सम जीव दहबि कौ िवकार तज वदत सरप िनज भदत भरमक महा परचड मित मडन अखड रस अनभौ अभयािस परगासत परमक ताही सम घटम न रह िवपरीत भाव जस तम नास भान गिट धरमक ऐसी दसा आव जब साधक कहाव तब करता हव कस कर पगगल करमक 3

શ દાથ ETHવદત=ભોગવ છ ભદત=ન ટ કર છ પરચડ ( ચડ)=તજ વી િવપર ત=ઊલ તમ= ધકાર ભા = ય =થઈન

અથ ETH યાર વ શર રમા અહ નો િવકાર છોડ દ છ અન િમ યા ન ટ કર ન િનજ વ પનો વાદ લ છ તથા અ યત તી ન શો ભત કરનાર ણ રસથી ભરલા અ ભવના અ યાસથી પરમા માનો કાશ કર છ યાર યના ઉદયથી ન ટ થયલ ધકારની મ કમના કતાપણાનો િવપર ત ભાવ દયમા

65

નથી રહતો એવી દશા ા ત થતા ત આ મ વભાવનો સાધક થાય છ યાર પૌ લક કમ ન કતા થઈન કવી ર ત કર અથા ન હ જ કર 3

इ यव वर य स ित परि या नव परा ःव व ानघनःवभावमभयादा ःत नवानः पर अ ानो थतकतकमकलनात लशा नव ः ःवय ानीभत इत का ःत जगतः सा ी पराणः पमान 3

આ મા કમ કતા નથી મા ાતા- ટા છ (સવયા એક ીસા)

जगम अनािदकौ अगयानी कह मरौ कमर करता म याकौ िकिरयाकौ ितपाखी ह अतर समित भासी जोगस भयौ उदासी ममता िमटाइ परजाइ बि नाखी ह िनरभ सभाव लीनौ अनभौक रस भीनौ कीनौ िववहारदि िनहचम राखी ह भरमकी डोरी तोरी धरमकौ भयौ धोरी परमस ीित जोरी करमकौ साखी ह 4

શ દાથ ETH િતપાખી ( િતપ ી) =Ocircપ પાતીOtilde એવો અથ અહ છ નાખી=છોડ દ ધી િનરભ (િનભય) =િનડર ભીનૌ=મ ન થયો ધોર =ધારણ કરનાર

અથ ETHસસારમા અના દકાળનો આ અ ાની વ કહ છ ક કમ મા છ એનો કતા અન આ મા કર 1 છ પર યાર તરગમા સ ય ાનનો ઉદય થયો યાર મન-વચનના યોગોથી િવર ત થયો પરપદાથ થી મમ વ ખસી ગ પયાયમાથી અહ ટ ગઈ િનઃશક િનજ વભાવ હણ કય અ ભવમા મ ન થયો યવહારમા છ તોપણ િન ય ઉપર ા થઈ િમ યા વ બધન ટ ગ આ મધમનો ધારક થયો તમા મ કય અન કમનો મા ાતા- ટા થયો કતા ન ર ો 4

અથા યાનો પ પાત કર છ

66

या य यापकता तदा मिन भव नवातदाम य प या य यापकभावस भवमत का कतकम ःथितः इ य ाम ववकघःमरमहो भारण िभ दःतभो ानीभय तदा स एष लिसतः कत वश यः पमान 4

ભદિવ ાની વ લોકોન કમનો કતા દખાય છ પણ વા તવમા ત અકતા છ

(સવયા એક ીસા)

जसौ जो दरव ताक तसौ गन परजाय ताहीस िमलत प िमल न काह आनस जीव वसत चतन करम जड़ जाितभद अिमल िमलाप जय िनतब जर कानस ऐसौ सिववक जाक िहरद गट भयौ ताकौ म गयौ जय ितिमर भाग भानस सोई जीव करमकौ करता सौ दीस प अकरता क ौ ह स ताक परमानस 5

શ દાથ ETHઆનસ (અ યસ) =બી ઓથી અિમલ િમલાપ=ભ તા િનતબ=મોતી િવવક=સ ય ાન ભાન (ભા ) = ય સોઈ=ત

અથ ETH ય છ તવા જ તના ણ-પયાય હોય છ અન ત તની સાથ જ મળ છ બી કોઈ સાથ મળતા નથી ચત ય વ અન જડ કમમા િતભદ છ તથી મોતી અન કાનની મ તમનામા ભ તા છ આ સ ય ાન ના દયમા ત થાય છ ત િમ યા વ યના ઉદયમા ધકારની મ ર

થઈ ય છ ત લોકોન કમનો કતા દખાય છ પર રાગ- ષ આદ ર હત હોવાથી તન આગમમા અકતા ક ો છ 5

ानी जान नपीमा ःवपरप रणित प गल ा यजानन य़ा या य वम तः कलियतमसहौ िन यम य तभदात अ ाना कतकममितरनयोभाित ताव न याव-

ानािच का ःत बकचवददय भदम पा स ः 5 વ અન લના દા દા વભાવ (છદ છ પા)

67

जीव गयानगन सिहत आपगन-परगन-जञायक आपा परगन लख नािह पगगल इिह लायक जीवदरव िच प सहज पदगल अचत जड़ जीव अमरित मरतीक पदगल अतर बड़ जब लग न होइ अनभौ गट तब लग िमथयामित लस करतार जीव जड़ करमकौ सबिध िवकास यह म नस6

શ દાથ ETH ાયક= ણનાર ઇ હ લાયક=એન યો ય અચત= ાનર હત બડ=મો િમ યામિત=અ ાન લસ=રહ મ= લ

અથ ETH વમા ાન ણ છ ત પોતાના અન અ ય યોના ણોનો ાતા છ લ એન યો ય નથી અન તનામા પોતાના અથવા અ ય યોના ણ ણવાની શ ત નથી વ ચતન છ અન લ અચતન વ અ પી છ અન લ પી આ ર ત બ મા મોટો તફાવત છ યા ધી ભદિવ ાન થ નથી યા ધી અ ાન રહ છ અન વ પોતાન કમનો કતા માન છ પર નો કાશ

થતા આ મ મટ ય છ 6

यः प रणमित स कता यः प रणामो भवत त कम या प रणित बया सा ऽयम प िभ न न वःततया 6

કતા કમ અન યા વ પ (દોહરો)

करता पिरनामी दरव करम रप पिरनाम िकिरया परजय िफरिन वसत एक य नाम 7

શ દાથ ETHકતા= કાય કર ત કમ=કર કાય યા=પયાય પાતર થ ત મ ક ETHઘડો બનાવવામા ભાર કતા ઘડો કમ અન માટ ના િપડ પ પયાયમાથી ઘડા પ થ ત યા છ પણ આ ભદ-િવવ ા કથન છ અભદ-િવવ ામા ઘડાન ઉ પ કરનાર માટ છ તથી માટ જ કતા છ માટ ઘડા પ થાય છ તથી માટ જ કમ છ અન િપડ પ પયાય માટ ની હતી અન ઘડા પ

68

પયાય પણ માટ જ थઈ તથી માટ જ યા છ પ રણામી=અવ થાઓ બદલનાર પ રનામ=અવ થા

અથ ETHઅવ થાઓ બદલનાર ય કતા છ તની અવ થા કમ છ ન એક અવ થામાથી બી અવ થા પ થ ત યા છ આ ર ત એક વ ના ણ નામ છ

િવશષ ETHઅહ અભદ-િવવ ાથી કથન છ ય પોતાના પ રણામોન કરનાર પોત છ તથી ત તમનો કતા છ ત પ રણામ યના છ અન તનાથી અભ છ તથી ય જ કમ છ ય એક અવ થામાથી બી અવ થા પ થાય છ અન ત પોતાની બધી અવ થાઓથી અભ રહ છ તથી ય જ યા છ ભાવ એ છ ક ય જ કતા છ ય જ કમ છ અન ય જ યા છ વ એક જ છ નામ ણ છ 7

एकः प रणमित सदा प रणामो जायत सदकःय एकःय प रणितः ःयादनक यकमव यतः 7

કતા કમ અન યા એક વ (દોહરા)

करता करम ि या कर ि या करम करतार नाम-भद बह िविध भयौ वसत एक िनरधार 8

શ દાથ ETHબ િવિધ=અનક કારનો િનરધાર=િન ય

અથ ETHકતા કમ અન યાનો કરનાર છ કમ પણ યા અન કતા પ છ તથી નામના ભદથી એક જ વ કટલાય પ થાય છ 8 વળ

नोभौ प रणमतः खल प रणामो नोभयोः जायत उभयोन प रणितः ःया दनकमनकमव सदा 8

एक करम करत ता कर न करता दोइ दधा दरव स ा सधी एक भाव कय होइ 9

શ દાથ ETH ધા=બ કાર

અથ ETHએક કમની એક જ યા અન એક જ કતા હોય છ બ નથી હોતા તો વ- લની યાર દ દ સ ા છ યાર એક વભાવ કવી ર ત હોઈ શક

69

ભાવાથ ETHઅચતન કમનો કતા અથવા યા અચતન જ હોવી જોઈએ ચત ય આ મા જડ કમનો કતા નથી થઈ શકતો 9

नकःय ह कतारौ ौ ःतो कण न चकःय नकःय च बय एकमनक यतो न ःयात 9 કતા કમ અન યા પર િવચાર (સવયા એક ીસા)

एक पिरनामक न करता दरव दोइ दोइ पिरनाम एक दवर न धरत ह एक करतित दोइ दवर कबह न कर दोइ करतित एक दवर न करत ह जीव पदगल एक खत-अवगाही दोउ अपन अपन रप कोउ न टरत ह जड़ परनामिनकौ करता ह पदगल िचदानद चतन सभाउ आचरत ह 10

શ દાથ ETHકર િત= યા એક ખત-અવગાહ (એક ાવગાહ ) =એક જ અવ થામા રહનાર ના ટર હ=ખસ નથી આચર હ=વત છ

અથ ETHએક પ રણામના કતા બ ય નથી હોતા બ પ રણામોન એક ય નથી કર એક યાન બ ય કદ નથી કરતા બ યાઓન પણ એક ય નથી કર વ અન લ જોક એક ાવગાહ છ તોપણ પોતપોતાના વભાવન નથી છોડતા લ જડ છ તથી અચતન પ રણામોનો કતા છ અન ચદાનદ આ મા ચત યભાવનો કતા છ 10

आससारत एव धावित पर कवङहिम य चक- दवार नन मो हनािमह महाह कार प तमः त ताथप रमहण वलय य कवार ोजत त क ानधनःय ब धनमहो भयो भवदा मनः 10 િમ યા વ અન સ ય વ વ પ (સવયા એક ીસા)

महा धीठ दखकौ वसीठ परदवररप अधकप काहप िनवाय निह गयौ ह

70

ऐसौ िमथयाभाव लगयौ जीवक अनािदहीकौ याही अहबि िलए नानभाित भयौ ह काह सम काहकौ िमथयात अधकार भिद ममता उछिद स भाव पिरनयौ ह ितनही िववक धािर बधकौ िवलास डािर आतम सकितस जगत जीत लयौ ह 11

શ દાથ ETHધીઠ ( ટ) =હઠ લો વસીઠ= ત િનવારયૌ= ર કય સમ (સમય) ઉછ દ=ખસડ ન પ રનયૌ=થયૌ સ કત (શ ત) =બળ

અથ ETH અ યત કઠોર છ ઃખોનો ત છ પર ય જિનત છ ધા રયા વા સમાન છ કોઈથી ખસડ શકાતો નથી એવો િમ યા વ ભાવ વન અના દકાળથી લાગી ર ો છ અન એ જ કારણ વ પર યમા અહ કર ન અનક અવ થાઓ ધારણ કર છ જો કોઈ વ કોઈ વખત િમ યા વનો ધકાર ન ટ કર અન પર યમાથી મમ વભાવ ખસડ ન ભાવ પ પ રણામ કર તો ત ભદિવ ાન ધારણ કર ન બધના કારણોન2 ર કર ન પોતાની આ મશ તથી સસારન તી લ છ અથા ત થઈ ય છ 11

િમ યા વ િવભાવભાવ છ તન ર કર ન અનત વ ત થયા છ પણ હા કલીથી ર થાય છ એ ટએ Ocircિનવારયૌ ન હ ગયો હOtilde એ પદ આ છ

1 િમ યા વ અ ત માદ કષાય યોગ

आ मभावा करो या मा परभावा सदा परः आ मव ा मनो भावाः परःय पर एव त 11

કમ તવો કતા (સવયા એક ીસા)

स भाव चतन अस भाव चतन दहकौ करतार जीव और निह मािनय कमरिपडकौ िवलास वनर रस गध फास करता दहकौ पदगल पखािनय तात वरनािद गन गयानावरनािद कमर नाना परकार प लरप जािनय

71

समल िवमल पिरनाम ज ज चतनक त त सब अलख परष य बखािनय 12

શ દાથ ETH ભાવ=કવળદશન કવળ ાન અનત ખ આદ અ ભાવ=રાગ ષ ોધ માન આદ ઔર=બી ફાસ= પશ સમલ=અ િવમલ= અલપ=અ પી ષ=પરમ ર

અથ ETH ચત યભાવ અન અ ચત યભાવNtildeબ ભાવોનો કતા વ છ બીજો નથી યકમના પ રણામ અન વણ રસ ગધ પશNtildeએ બ નો કતા લ છ એથી વણ રસા દ ણસ હત શર ર અન ાનાવરણા દ કમ કધNtildeએન

અનક કારની લ પયાયો ણવી જોઈએ આ માના અન અ પ રણામ છ ત બધા અ િતક આ માના છ એમ પરમ ર ક છ 12

નોટ ETHઅ પ રણામ કમના ભાવથી થાય છ અન પ રણામ કમના અભાવથી થાય છ એથી બ કારના ભાવ કમજિનત કહ શકાય છ

अ ानतःत सतणा यवहारकार ान ःवय कल भव न प र यत यः

पी वा दधी मधरा लरसाितग या गा दो ध द धिमव ननमसौ रसालम 12

ભદ ાન રહ ય િમ યા ટ નથી ણતો એના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस गजराज नाज घासक गरास किर भचछत सभाय निह िभ रस लीयौ ह जस मतवारौ निह जान िसखरिन सवाद जगम मगन कह गऊ दध पीयौ ह तस िमथयाद ी जीव गयानरपी ह सदीव पगयौ पाप प स सहज स हीयौ ह चतन अचतन दहकौ िम िपड लिख एकमक मान न िववक कछ कीयौ ह 13

72

શ દાથ ETHગજરાજ =હાથી ગરાસ ( ાસ) =કો ળયો િસખરિન ( ીખડ) =અ યત ગાઢ દહ અન ખાડ િમ ણ ગ= ન સ ( ય) =િવવક ર હત

અથ ETH મ હાથી અનાજ અન ઘાસનો મળલો કો ળયો ખાય છ પણ ખાવાનો જ વભાવ હોવાથી દો દો વાદ લતો નથી અથવા વી ર ત શરાબથી મ બનલન શીખડ ખવરાવવામા આવ તો ત નશામા તનો વાદ ન ણતા કહ ક એનો વાદ ગાયના ધ વો છ તવી જ ર ત િમ યા ટ વ

જોક સદા ાન િત છ તોપણ ય-પાપમા લીન હોવાન કારણ ત દય આ મ ાનથઈ ય રહ છ તથી ચતન-અચતન બ ના મળલા િપડન જોઈન એક જ માન છ અન કાઈ િવચાર નથી કરતો

ભાવાથ ETHિમ યા ટ વ વ-પર િવવકના અભાવમા લના મળાપથી વન કમનો કતા માન છ 13

अ ाना मगत णका जलिधया धाव त पात मगा अ ाना मिस िव त भजगा यासन र जौ जनाः अ ाना वक पचबकरणा ातो र गा धवत श ानमया अ प ःवयमयी कऽ भव याकलाः 13

વન કમનો કતા માનવો ત િમ યા વ છ એના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस महा धपकी तपितम ितसायौ मग भरमस िमथयाजल पीवनक धायौ ह जस अधकार मािह जवर िनरिख नर भरमस डरिप सरप मािन आयौ ह अपन सभाव जस सागर सिथर सदा पवन-सजोगस उछिर अकलायौ ह तस जीव जड़सौ अ ापक सहज रप भरमसौ करमकौ करता कहायौ ह 14

શ દાથ ETHતપિત=ગરમી િતસાયૌ=તર યો િમ યાજડ= ગજળ વર =દોર સરપ (સપ) =સાપ સાગર=સ િથર= થર અ યાપક=ભ

ભરમ= લ

73

અથ વી ર ત અ યત આકરા તડકામા તરસથી પીડાય હરણ લથી ગજળ પીવાન દોડ છ અથવા મ કોઈ મ ય ધારામા દોર જોઈન તન સપ ણી ભયભીત થઈન ભાગ છ અન વી ર ત સ પોતાના વભાવથી સદવ થર છ તો પણ પવનની લહરોથી લહરાય છ તવી જ ર ત વ વભાવથી જડ પદાથ થી ભ છ પર િમ યા વી વ લથી પોતાન કમનો કતા માન છ 14

ाना वचकतया त परा मनोय जानाित हस इव वाःपयसो वशष चत यधातमचल स सदािध ढो जानीत एव ह करोित क चना प 14 ભદિવ ાની વ કમનો કતા નથી મા દશક છ

(સવયા એક ીસા)

जस राजहसक वदनक सपरसत दिखय गट नयारौ छीर नयारौ नीर ह तस समिकतीकी सदि म सहज रप नयारौ जीव नयारौ कमर नयारौ ही सरीर ह जब स चतनकौ अनभौ अभयास तब भास आप अचल न दजौ और सीर ह परव करम उद आइक िदखाई दइ करता न होय ितनहकौ तमासगीर ह 15

શ દાથ ETHવદન= ખ સપરસત( પશત) =અડવાથી છ ર ( ાર) = ધ નીર=પાણી ભાસ=દખાય છ સીર=સાથી તમસગીર=દશક

અથ ETH વી ર ત હસના ખનો પશ થવાથી ધ અન પાણી દા દા થઈ ય છ તવી જ ર ત સ ય ટ વોની ટમા વભાવથી જ વ કમ શર ર ભ ભ ભાસ છ યાર ચત યના અ ભવનો અ યાસ થાય યાર પોતા અચળ આ મ ય િતભાિસત થાય છ તનો કોઈ બી સાથ મળ દખાતો

74

નથી હા વ બાધલા કમ ઉદયમા આવલા દખાય છ પણ અહ ના અભાવમા તમનો કતા નથી થતો મા જોનાર રહ છ 15

ानादव वलनपसोरो यश य यवःथा ानादवो लसित लवणःवादभद यदासः ानादव ःवरस वकस न यच य यघातोः

बोधाद भवित िभदा िभ दती कतभावाम 15 મળલા વ અન લની દ દ ઓળખાણ (સવયા એક ીસા)

जस उसनोदकम उदक-सभाव सीरौ आगकी उसनता फरस गयान लिखय जस सवाद जनम दीसत िविवधरप लौनकौ सवाद खारौ जीभ-गयानस परिखय भरमस करमकौ करता ह िचदानद दरव िवचार करतार भाव निखय 16

શ દાથ ETHઉસનોદક (ઉ ણોદક) =ગરમ જળ ઉદક=જળ સીરૌ=ઠ ઉસનતા (ઉ ણતા) =ગરમી ફરસ= પશ યજન=શાક નખય=છોડ દ જોઈએ

અથ ETH વી ર ત પશ ાનથી ઠડા વભાવવાળા ગરમ જળની અ નજિનત ઉ ણતા ઓળખી શકાય છ અથવા વી ર ત જ ા ઇ યથી અનક વાદવાળા શાકમા મી ચાખી લવામા આવ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાનથી શર ર પ િપડમાનો અ ાન પ િવકાર અન ાન િત વ ઓળખી શકાય છ આ માન કમનો કતા માનવો એ િમ યા વ છ ય ટથી Ocircઆ મા કમનો કતાOtilde છ એવો ભાવ જ ન હોવો જોઈએ 16

अ ान ानम यव कव ना मानम जसा ःया क ा मा मभावःय परभावःय न विचत 16

પદાથ પોતાના વભાવનો કતા છ

(દોહરા)

गयान-भाव गयानी कर अगयानी अगयान दवरकमर प ल कर यह िनहच परवान 17

75

શ દાથ ETH યકમ= ાનાવરણા દ કમદળ પરવાન ( માણ) =સા ાન

અથ ETH ાનભાવનો કતા ાની છ અ ાનનો કતા અ ાની છ અન યકમનો કતા લ છNtildeએમ િન યથી ણો 17

आ मा ान ःवय ान ानाद य करोित कम परभावःय क ा मा मोहोङय यवहा रणाम 17

ાનનો કતા વ જ છ અ ય નથી

(દોહરા)

गयान सरपी आतमा कर गयान निह और दरव करम चतन कर यह िववहारी दौर 18

અથ ETH ાન પ આ મા જ ાનનો કતા છ બીજો નથી યકમન વ કર છNtildeએ યવહાર-વચન છ 18

जीवः करोित य द प लकम कःत ह त क त इितयिभश कयव एत ह तीो रयमोहिनवहणाय स क यत शणत प लकमकत 18

આ િવષયમા િશ યની શકા (સવયા તવીસા)

पगगलकमर कर निह जीव कही तम म समझी निह तसी कौन कर यह रप कह अब को करता करनी कह कसी आपही आप िमल िबछर जड़ कय किर मो मन ससय ऐसी िसषय सदह िनवारन कारन बात कह गर ह कछ जसी 19

શ દાથ ETHબ ર= દા થાય સશય (સશય) =શકા સદહ

અથ ETH લ કમન વ નથી કરતો એ આપ ક તો મારા સમજવામા આવ નથી કમનો કતા કોણ છ અન તની કવી યા છ આ અચતન કમ

76

પોતાની મળ વ સાથ કવી ર ત બધાય છ અન ટ છ મન આ શકા છ િશ યની આ શકાનો િનણય કરવા માટ ી યથાથ વાત કહ છ 19

ःथत य व ना खल प लःय ःवभावभता प रणामश ः तःया ःथताया स करोित भाव यमा मनःतःय स एव क ा 19

(દોહરા)

ઉપર કરવામા આવલી શકા સમાધાન

प ल पिरनामी दरव सदा पिरनव सोइ यात प स करमकौ पदगल करता होइ 20

શ દાથ ETHપ રનામી (પ રણામી) =પોતાનો વભાવ છોડ ા િવના એક પયાયથી બી પયાય પ થનાર સોઈ=ત યાત=એથી હોઈ=થાય છ

અથ Ntilde લ ય પ રણામી છ ત સદવ પ રણમન કયા કર છ તથી લ કમનો લ જ કતા છ 20

ःथतित जीवःय िनर तराया ःवभावभता प रणामश ः तःया ःथताया स करोित भाव य ःवःय तःयव भव स क ा 20

जीव चतना सजगत सदा परण सब ठौर तात चतन भावकौ करता जीव न और 21

શ દાથ ETH વ ચતના સ હત છ સવ થાનમા સદા ણ છ એ કારણ ચતનભાવોનો કતા વ જ છ બી કોઈ નથી 21

ानमय एव भावः कतो भव ािननो न पनर यः अ ानमयः सवः कतोङयम ािननो ना यः 21

િશ યનો ફર થી (અ ડ લ છદ)

गयानवतकौ भोग िनरजरा-हत ह अजञानीकौ भोग बध फल दत ह

77

यह अचरजकारी बात िहय निह आवही पछ कोऊ िसषय गर समझावही 22

શ દાથ -ભોગ= ભ-અ ભ કમ નો િવપાક િન રા-હ =કમ ખરવા કારણ હય=મનમા

અથ ETHકોઈ િશ ય કર છ ક હ ાનીના ભોગ િન રાન માટ છ અન અ ાનીના ભોગો ફળ બધ છ એ આ યભર વાત મારા મનમા ઠસતી નથી એન ી સમ વ છ 22

ािननो ानिनव ाः सव भावा भव त ह सवङ य ानिनव ा भव य ािननःत त 22

ઉપર કરવામા આવલી શકા સમાધાન

(સવયા એક ીસા)

दया-दान-पजािदक िवषय-कषायािदक दोऊ कमरबध प दहकौ एक खत ह गयानी मढ़ करम करत दीस एकस प पिरनामभद नयारौ नयारौ फल दत ह गयानवत करनी कर प उदासीन रप ममता न धर प मगनरप अध भयौ ममतास बध-फल लत ह 23

શ દાથ ETHખ ( ) = થાન પ રનામ (પ રણામ) =ભાવ ઉદાસીન=રાગા દ ર હત મગન પ=ત લીન ધ=િવવક ય

અથ ETHદયા દાન દ ય અથવા િવષય કષાય આદ પાપ બ કમબધ છ અન બ ઉ પિ થાન એક જ છ આ બ કારના કમ કરવામા સ ય ાની અન િમ યા ાની એક સરખા દખાય છ પર તમના ભાવોમા તર હોવાથી ફળ પણ ભ ભ થાય છ ાનીની યા િવર તભાવ સ હત અન અહ ર હત હોય છ તથી િન રા કારણ છ અન ત જ યા િમ યા વી વ

78

િવવક ર હત ત લીન થઈન અહ સ હત કર છ તથી બધ અન તના ફળન પામ છ 23

अ ानमयभावानाम ानी या य भिमकाः ि यकमिनिम ाना भावानामित हतताम 23 િમ યા વીના કતાપણાની િસ પર ભાર ટાત

जय माटीम कलस होनकी सकित रह व दड च चीवर कलाल बािहज िनिम हव तय पदगल परवान पज वरगना भस धिर गयानावरनािदक सवरप िवचरत िविवध पिर बािहज िनिम बिहरातमा गिह सस अगयानमित जगमािह अहकत भावस करमरप हव पिरनमित 24 શ દાથ ETHકલસ=ઘડો સકિત=શ ત ચ =ચાકડો ચીવર=દોર

લાલ= ભાર બાહ જ=બા જ=સ દાય પરવા =પરમા વરગના=વગણા ભસ= પ િવચરત= મણ કર છ િવિવધ= દા દા ગ હ=ધારણ કર ન બ હરાતમા=િમ યા ટ અહ ત=મમ વ

અથ ETH વી ર ત માટ મા ઘડા પ થવાની શ ત મો દ રહ છ અન દડ ચ દોર ભાર વગર બા િનિમ છ તવી જ ર ત લોકમા લપરમા ઓના દળ કમવગણા પ થઈન ાનાવરણીય વગર ત તની અવ થાઓમા મણ કર છ તન િમ યા ટ વ બા િનિમ છ સશય આદથી અ ાની હોય છ તન શર ર આદમા અહ હોવાથી ત લિપડ કમ પ થઈ ય છ 24

સશય િવમોહ અન િવ મ એ ાનના દોષ છ

य एव म वा नयप पात ःव पग ा िनवस त िन य वक पजाल यतशा तिच ाःत एव सा ादमत पब त 24

વન અકતા માનીન આ મ યાન કરવાનો મ હમા (સવયા તવીસા)

79

ज न कर नयपचछ िववाद धर न िवखाद अलीक न भाख ज उदवग तज घट अतर सीतल भाव िनरतर राख ज न गनी-गन-भद िवचारत आकलता मनकी सब नाख त जगम धिर आतम धयान अखिडत गयान-सधारस चाख 25

શ દાથ ETHિવવાદ=ઝઘડો િવખાદ (િવષાદ)=ખદ અલીક= ઠ ઉ ગ=ચતા સીતલ=શા ત નાખ=છોડ અખ ડત= ણ

અથ ETH નયવાદના ઝઘડાથી ર હત છ અસ ય ખદ ચ તા આ ળતા આદન દયમાથી ર કર છ અન હમશા શા તભાવ રાખ છ ણ- ણીના ભદ-િવક પન પણ નથી કરતા તઓ સસારમા આ મ યાન ધારણ કર ન ણ ાના તનો વાદ લ છ 25

एकःय ब ो न तथा परःय िचित यो ा वित प पातौ यःत ववद यतप पातःतःया ःत िन य खल िच चदव 25

વ િન યનયથી અકતા અન યવહારથી કતા છ (સવયા એક ીસા)

िववहार-दि स िवलोकत बधयौसौ दीस िनहच िनहारत न बाधयौ यह िकिनह एक पचछ बधयौ एक पचछस अबध सदा दोऊ पचछ अपन अनािद धर इिनह कोऊ कह समल िवमलरप कोऊ कह िचदानद तसौई बखानयौ जसौ िजिनह बधयौ मान खलयौ मान दोऊ नको भद जान सोई गयानवत जीव त व पायौ ितिनह 26

80

શ દાથ ETHિવલોકત=જોવાથી િનહારત=દખવાથી અબધ= ત બ યૌ=બધ સ હત તસૌઈ=તવો જ યો=બધ ર હત

અથ ETH યવહારનયથી ઓ તો આ મા બધાયલો દખાય છ િન ય ટથી ઓ તો એ કોઈથી બધાયલો નથી એકનયથી બધાયલો અન એક નયથી સદા અબધ- લો રહલો છ આવા આ પોતાના બ પ અના દકાળથી ધારણ કરલા છ એક નય કમ સ હત અન એક નય કમ ર હત કહ છ તથી નયથી નો ક ો છ તવો છ બધાયલો અન લો બ ય વાતોન માન છ અન બ નો

અભ ાય સમ છ ત જ સ ય ાની વ વ પ ણ છ 26

ःव छासम छलदन प वक पजाला मव यती य महती नयप क ाम अ तब हःसरसकरसःवभाव ःव भावमकमपया यनभितमाऽम 45

નોટ આ લોકથી આગળ 44મા ધીના લોકમા એક શ દનો ફરક છ બાક ના બધા જ લોકો આ જ તના છ વી ર ત આમા Ocircબ ોOtilde ત આગલા લોકમા Ocircબ ોOtildeના થાનમા Ocirc ઢોOtilde Ocircર તોOtilde Ocirc ટોOtilde છ તથી આ 19 લોક આપવામા આ યા નથી બધા લોકોનો એક જ આશય થાય છ

નય ાન ારા વ વ પ ણીન સમરસ ભાવમા રહનારાઓની શસા (સવયા એક ીસા)

थम िनयत नय दजी िववहार नय दहक फलावत अनत भद फल ह जय जय नय फल तय तय मनक कललोल फल चचल सभाव लोकालोकल उछल ह ऐसी नयककष ताकौ पकष तिज गयानी जीव समरसी भए एकतास निह टल ह महामोह नािस स -अनभौ अभयािस िनज बल परगािस सखरािस मािह रल ह 27

81

શ દાથ િનયત=િન ય ફલાવત=િવ તાર કરો તો ફલ=ઊપ ક લોલ=તરગ ઉછલ=વધય ક =ક ા પરગાિસ= ગટ કર ન રલ=મળ

અથ ETHપહલો િન ય અન બીજો યવહારનય છ એનો યક યના ણ-પયાયોની સાથ િવ તાર કરવામા આવ તો અનત ભદ થઈ ય છ મ મ

નયના ભદ વધ છ તમ તમ ચચળ વભાવી ચ મા તરગો પણ ઊપ છ લોક અન અલોકના દશોની બરાબર છ ાની વ આવી નયક ાનો પ છોડ ન સમતારસ હણ કર ન આ મ વ પની એકતા છોડતા નથી તઓ મહામોહનો નાશ કર ન અ ભવના અ યાસથી િન મ બળ ગટ કર ન ણ આનદમા લીન થાય છ 27

इ िजालिमदमवम छल पकलो चल वक पवीिचिभः यःय वःफरणमव त ण क ःनमःयित तद ःम िच महः 46

સ ય ાનથી આ મ વ પની ઓળખાણ થાય છ (સવયા એક ીસા)

जस काह बाजीगर चौहट बजाइ ढोल नानारप धिरक भगल-िव ा ठानी ह तस म अनािदकौ िमथयातकी तरगिनस भरमम धाइ बह काय िनज मानी ह अब गयानकला जागी भरमकी दि भागी अपनी पराई सब स ज पिहचानी ह जाक उद होत परवान ऐसी भाित भई िनहच हमारी जोित सोई हम जानी ह 28

શ દાથ ETHબા ગર=ખલ કરનાર ચૌહટ=ચોકમા ભગલ િવ ા=છળકપટ ધાઈ=ભટક ન કાય=શર ર સ જ=વ

અથ ETH મ કોઈ તમાશગીર ચોકમા ઢોલ વગાડ અન અનક વાગ રચીન ઠગિવ ાથી લોકોન મમા નાખી દ તવી જ ર ત અના દકાળથી િમ યા વના ઝપાટાથી મમા લી ર ો અન અનક શર રોન અપના યા હવ ાન યોિતનો ઉદય થયો થી િમ યા ટ ખસી ગઈ બધી વ-પર વ ની ઓળખાણ થઈ અન

82

ત ાનકળા ગટ થતા જ એવી અવ થા ા ત થઈ ક અમ અમાર ળ ાન યોિતન ઓળખી લીધી 28

िच ःवभावभरभा वतभावाभावभावपरमाथतयक ब धप ितपपाःय समःता चतय समयसारमपार 47 ાનીનો આ મા ભવમા િવચાર (સવયા એક ીસા)

जस महा रतनकी जयोितम लहिर उठ जलकी तरग जस लीन हो जलम तस स आतम दरब परजाय किर उपज िबनस िथर रह िनज थलम ऐस अिवकलपी अजलपी अनद रपी अनािद अनत गिह लीज एक पलम ताकौ अनभव कीज परम पीयष पीज बधकौ िवलास डािर दीज पदगलम 29

શ દાથ ETHઅિવકલપી=િવક પર હત અજલપી=અહ થરતાનો અથ છ ગ હ લી = હણ કરૌ પી ષ=અ ત િવલાસ=િવ તાર

અથ ETH વી ર ત ઉ મ ર નની યોિતમા ચમક ઉ પ થાય છ અથવા જળમા તરગ ઊઠ છ અન તમા જ સમાઈ ય છ તવી જ ર ત આ મા પયાય અપ ાએ ઊપ અન નાશ પામ છ તથા ય અપ ાએ પોતાના વ પમા થર રહ છ એવા િનિવક પ િન ય આનદ પ અના દ અનત આ મા ત કાળ હણ કરો તનો જ અ ભવ કર ન પરમ અ ત-રસ પીઓ અન કમબધના િવ તારન લમા છોડ દો 29

आबाम न वक पभावमचल प नयाना वना सारो यः समय़ःय भाित िनभतराःवा मानः ःवयम व ानकरसः स एष भगवा प यः पराणः पमान ान दशनम यय कमथवा य कचनकोङ यवम 48

આ મા ભવની શસા(સવયા એક ીસા)

83

दरबकी नय परजायन दोऊ तगयानरप तगयान तो परोख ह

स परमातमाकौ अनभौ गट तात अनभौ िवराजमान अनभौ अदोख ह अनभौ वान भगवान परष परान गयान औ िवगयानघन महा सखपोख ह परम पिव य अनत नाम अनभौक अनभौ िवना न कह और ठौर मोख ह 30

શ દાથ ETHપરોખ (પરો ) =ઇ ય અન મન આિ ત ાન િવરાજમાન= શો ભત અદોખ (અદોષ) =િનદ ષ પોખ(પોષ) =પોષક ઠૌર= થાન મોખ(મો ) = ત

અથ ETH યાિથક અન પયાયાિથક એ બ નય ત ાન1 છ અન ત ાન પરો માણ2 છ પણ પરમા માનો અ ભવ ય માણ છ

તથી અ ભવ શોભનીય િનદ ષ માણ ભગવાન ષ રાણ ાન િવ ાનઘન પરમ ખના પોષક પરમ પિવ એવા બી પણ અનત નામોનો ધારક છ અ ભવ િસવાય બી ાય મો નથી 30

1 ત ાનના શ છ 2 નય અન માણમા શ- શીનો ભદ છ

दर भ र वक पजालगहन ा य नघा यतो दरादव ववकिन नगमना नीतो िनजौघ बलात व ानकरसःतदकरिसनामा मानमा माहर- ना म यव सदा गतानगततामाया यय तोयवत 49

અ ભવના અભાવમા સસાર અન સ ાવમા મો છ એના ઉપર ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस एक जल नानारप-दसवानजोग भयौ बह भाित पिहचानयौ न परत ह िफिर काल पाइ दरबानजोग दिर होत अपन सहज नीच मारग ढरत ह

84

तस यह चतन पदारथ िवभाव तास गित जोिन भस भव-भाविर भरत ह समयक सभाइ पाइ अनभौक पथ धाइ बधकी जगित भािन मकित करत ह 31

શ દાથ ETHદરવા જોગ=અ ય વ ઓનો સયોગ મળાપ ભસ (વષ) = પ ભવભાવ ર=જ મ-મરણ પ સસાર ચ ર ભાિન=ન ટ કર ન

અથ ETH વી ર ત જળનો એક વણ છ પર ગ રાખ રગ આદ અનક વ ઓનો સયોગ થતા અનક પ થઈ જવાથી ઓળખવામા આવતો નથી પછ સયોગ ર થતા પોતાના વભાવમા વહવા લાગ છ તવી જ ર ત આ ચત યપદાથ િવભાવ-અવ થામા ગિત યોિન ળ પ સસારમા ચ ર લગા યા કર છ પછ અવસર મળતા િનજ વભાવન પામીન અ ભવના માગમા લાગીન કમબધનો નાશ કર છ અન તન ા ત થાય છ 31

वक पकः पर क ा वक पः कम कवल न जात कतकम व स वक पःय नयित 50

િમ યા ટ વ કમનો કતા છ (દોહરા)

िनिस िदन िमथयाभाव बह धर िमथयाती जीव तात भािवत करमकौ करता क ौ सदीव 32

શ દાથ ETHિનિસ દન=હમશા તાત=તથી ભાિવત કરમ=રાગ- ષ-મોહ આદ સદ વ=સદવ

અથ ETHિમ યા ટ વ સદવ િમ યાભાવ રા યા કર છ તથી ત ભાવકમ નો કતા છ

ભાવાથ ETHિમ યા ટ વ પોતાની લથી પર યોન પોતાના માન છ થી મ આ ક આ લી આ દ વગર અનક કારના રાગા દભાવ કયા કર

છ તથી ત ભાવકમનો કતા થાય છ 32

यः करोित स करोित कवल यःत व स त व कवल यः करोित न ह व स विचत यःत व न करोित स विचत 51

85

િમ યા વી વ કમનો કતા અન ાની અકતા છ (ચોપાઈ)

कर करम सोई करतारा जो जान सो जाननहारा जो करता निह जान सोई जान सो करता निह होई 33

શ દાથ ETHસોઈ=ત જ કરતારા=કતા નનહારા= ાતા

અથ ETH કમ કર ત કતા છ અન ણ ત ાતા છ કતા છ ત ાતા નથી હોતો અન ાતા છ ત કતા નથી હોતો

ભાવાથ ETH ઢ અન ાની બ ની યા જોવામા એકસરખી લાગ છ પર બ ના ભાવોમા મોટો તફાવત છ અ ાની વ મમ વભાવના સ ાવમા બધન પાન છ અન ાની મમ વના અભાવમા અબધ રહ છ 33

ि ः करोतौ न ह भासतङ तः ौ करोित न भासतङ तः ि ः करोित ततो विभ न ाता न कतित ततः ःथत च

52 ાની છ ત કતા નથી (સોરઠા)

गयान िमथयात न एक निह रागािदक गयान मिह गयान करम अितरक गयाता सो करता नह 34

શ દાથ ETHમ હ=મા અિતરક (અિત ર ત) =ભ ભ

અથ ETH ાનભાવ અન િમ યા વભાવ એક નથી અન ાનમા રાગા દભાવ હોતા નથી ાનથી કમ ભ છ ાતા છ ત જ કતા નથી 34

कता कम ण ना ःत ना ःत िनयत कमा प त कत र वित ष यत य द तदा का कतकम ःथितः

ाता ात र कम कम ण सदा य ित वःत ःथित- नप य बत नानट ित रसभा मोहःतथा यष कम 53

વ કમનો કતા નથી (છ પા)

86

करम िपड अर रागभाव िमिल एक ह िह निह दोऊ िभ -सरप बसिह दोऊ न जीवमिह करमिपड पगगल िवभाव रागािद मढ़ म अलख एक पगगल अनत िकिम धरिह कित सम िनज िनज िवलासजत जगतमिह जथा सहज पिरनमिह ितम करतार जीव जड़ करमकौ मोह-िवकल जन कहिह इम 35

શ દાથ ETHબસ હ=રહ છ મ હ=મા અલખ=આ મા કિ =કવી ર ત િત= વભાવ સમ=એકસર ત ( ત) =સ હત િવકલ= ઃખી

અથ ETH ાનાવરણા દ યકમ અન રાગ- ષ આદ ભાવકમNtildeઆ બ ભ ભ વભાવવાળા છ મળ ન એક નથી થઈ શકતા અન એ વના વભાવ પણ નથી યકમ લ પ છ અન ભાવકમ વના િવભાવ છ આ મા એક છ અન લકમ અનત છ બ ની એકસરખી િત કવી ર ત હોઈ શક કારણ ક સસારમા બધા યો પોતપોતાના વભાવમા પ રણમન કર છ તથી મ ય વન કમનો કતા કહ છ ત કવળ મોહની િવકળતા છ 35

क ा क ा भवित न यथा कम कमा प नव ान ान भवित च यथा प लः प लोऽ प ान योित विलतमचल य म तःतथो च- छ ना िनकरभरतोङ य तग भीरततत 54

ા મા ભવ માહા ય (છ પા)

जीव िमथयातव न कर भाव निह धर भरम मल गयान गयानरस रम होइ करमािदक पदगल असखयात परदस सकित जगमग गट अित िचदिवलास गभीर धीर िथर रह िवमलमित जब लिग बोध घटमिह उिदत

87

तब लिग अनय न पिखय िजिम धरम-राज वरतत पर जह तह नीित परिखय 36

શ દાથ ETHભરમ( મ) =અ ાન બોધ=સ ય ાન ઉ દત= કાિશત અનય=અ યાય ધરમરાજ=ધમ ત રા ય વરતત= વત ર=નગર પરખય=દખાય છ

અથ ETH વ િમ યાભાવ નથી કરતો અન ન તો રાગા દ ભાવમળનો ધારક છ કમ લ છ અન ાન તો ાનરસમા જ લીન રહ છ વના અસ યાત દશોમા તની થર ગભીર ધીર િનમળ યોિત અ યત ઝગમગ છ ત યા ધી દયમા કાિશત રહ છ યા ધી િમ યા વ નથી રહ વી ર ત નગરમા

ધમરાજ વત હોય યાર બધ નીિત જ નીિત દખાય છ અનીિતનો લશ પણ રહતો નથી 36

ી અિધકારનો સાર કર ત યા કરવામા આવ ત કમ કર ત કતા છ અભ ાય એ છ ક

યાનો યાપાર કર અથા કામ કરનારન કતા કહ છ મા યા ફળ રહ છ અથા કરલા કામન કમ કહ છ કાય કરવામા આવ તન યા કહ છ મ ક ભાર કતા છ ઘડો કમ છ અન ઘડો બનાવવાની િવિધ યા છ અથવા ાનીરામ કર તોડ છ આ વા મા ાનીરામ કતા કર કમ અન તોડ ત યા છ

યાદ રાખ ક ઉપરના બ ટાતોમા પ ટ ક છ ત ભદ-િવવ ાથી છ કારણ ક કતા ભાર દો પદાથ છ કમ ઘડો દો પદાથ છ ઘડાની રચના પ યા દ છ આ જ ર ત બી વા મા ાનીરામ કતા દો છો કર કમ છ

અન તોડવાની યા દ છ વી ર ત ભદ યવહારમા કતા-કમ- યા ભ ભ રહ છ તમ અભદ- ટમા નથી હો એક પદાથમા જ કતા-કમ- યા ણ રહ છ મ ક OcircOcircચ ાવ કમ ચદશ કતા ચતના ક રયા તહાOtildeOtilde અથા ચદશ આ મા કતા

ચત યભાવ કમ અન ચતના ( ણ ) યા છ અથવા માટ કતા ઘડો કમ અન માટ િપડપયાયમાથી ઘટપયાય પ થ ત યા છ આ અિધકારમા કતા-કમ-

88

યા શ દ ાક ભદ ટથી અન ાક અભદ ટથી આ યા છ તથી બ ગહન િવચાર વક સમજ

અ ાનની દશામા વ ભા ભ કમ અન ભા ભ િ ન પોતાની માન છ અન તનો કતા પોત બન છ પર બ યાન રાખો ક લોકમા અનત પૌ લક કામાણવગણાઓ ભરલી છ આ કામાણવગણાઓમા એવી શ ત છ ક આ માના રાગ- ષ િનિમ પામીન ત કમ પ થઈ ય છ તથી પ ટ છ ક ાનાવરણીય આદ કમ લ પ છ અચતન છ લ જ એનો કતા છNtildeઆ મા

ન હ હા રાગ- ષ-મોહ આ માના િવકાર છ એ આ મા-જિનત છ અથવા લ-જિનત છ એ હ યસ હમા ઘ સા સમાધાન ક છ ત આ ર ત છ કNtildeમ સતાનન ન તો એકલી માતાથી જ ઉ પ કર શક એ અન ન એકલા િપતાથી

ઉ પ કર શક એ પર બ ના સયોગથી સતાનની ઉ પિ છ તવી જ ર ત રાગ- ષ-મોહ ન તો એકલો આ મા ઉપ વ છ અન ન એક લ પણ ઉપ વ છ વ અન લ બ ના સયોગથી રાગ- ષ-મોહ ભાવકમની ઉ પિ છ જો એકલા લથી રાગ- ષ ઉ પ થાય તો કલમ કાગળ ટ પ થર આદમા પણ રાગ- ષ-મોહ હોત જો એકલા આ માથી ઉ પ થાય તો િસ આ મામા પણ રાગ-ષ હોત િવશષ લખવાથી રાગ- ષ-મોહ લ અન આ મા બ ના સયોગથી છ વ- લ પર પર એકબી ન માટ િનિમ Ntildeનિમિ ક છ પર આ થ િન યનયનો છ તથી અહ રાગ- ષ-મોહન લ-જિનત બતા યા છ એ આ મા િનજ વ પ નથી એવી જ ર ત ભા ભ યા પૌ લક કમ ના ઉદયથી વમા થાય છ તથી યા પણ લNtildeજિનત છ સારાશ એ ક ભા ભ કમ અથવા ભા ભ યાન આ માના માનવા અન ત બ નો કતા વન ઠરાવવો એ અ ાન

છ આ મા તો પોતાના ચ ાવ કમ અન ચત ય યાનો કતા છ અન લ કમ નો કતા લ જ છ િમ યા વના ઉદયથી વ શાતા-અશાતા આદ કમ અન દયા દાન અથવા િવષયNtildeકષાયા દ ભા ભ યામા અહ કર છ ક મારા કમ છ માર યા છ આ િમ યાભાવ છ બધ કારણ છ બધ-પરપરાન વધાર છ અન ભા ભ યામા અહ ન કરવી અથા પોતાની ન માનવી અન તમા ત મય ન થ Ntildeએ સ ય વભાવ છNtildeિન રા કારણ છ

89

ય-પાપ એક વ ાર (4)

િત ા (દોહરા)

करता िकिरया करमकौ गट बखानयौ मल अब वरन अिधकार यह पाप प समतल 1

શ દાથ ETH ગટ= પ ટ બખા યૌ=વણન ક બરન =ક સમ લ=સમાનતા

અથ ETHકતા યા અન કમ પ ટપણ રહ ય વણ હવ પાપ- યની માનતાનો અિધકાર ક 1

तदथ कम शभाशभभदतो तयता गतम यमपानयन ल पतिनभरमोहरजा अय ःवयमद यवबोधसधा लवः 1

મગલાચરણ (કિવત માિ ક)

जाक उद होत घट-अतर िबनस मोह-महातम-रोक सभ अर असभ करमकी दिवधा िमट सहज दीस इक थोक जाकी कला होत सपरन

ितभास सब लोक अलोक सो बोध-सिस िनरिख बनारिस सीस नवाइ दत पग धोक 2

શ દાથ ETHમોહ-મહાતમ=મોહ પી ઘોર ધકાર િવધા=ભદ ઈક થોક=એક જ બોધ-સિસ=કવળ ાન પ ચ મા પગ ધોક=ચરણ વદન

અથ ndash નો ઉદય થતા દયમાથી મોહ પી મહા ધકાર ન ટ થઈ ય છ અન ભકમ સા છ અથવા અ ભકમ ખરાબ છ એ ભદ મટ ન બ એકસરખા ભાસવા લાગ છ ની ણ કળાના કાશમા લોક-અલોક બ ઝળકવા

90

લાગ છ ત કવળ ાન પ ચ મા અવલોકન કર ન પ બનારસીદાસ મ તક નમાવીન વદન કર છ 2

एको दरा यजित म दरा ा ण वािभमाना- द यः शिः ःवयम हिमित ःनाित िन य तयव ाव यतौ यगपददरा नगतौ श िकायाः शिौसा ाद प च चरतो जाितभदमण 2

ય-પાપની સમાનતા (સવયા એક ીસા)

जस काह चडाली जगल प जन ितिन एक दीयौ बाभनक एक घर राखयौ ह बाभन कहायौ ितिन म माध तयाग कीनौ चडाल कहायौ ितिन म मास चाखयौ ह तस एक वदनी करमक जगल प एक पाप एक प नाम िभ भाखयौ ह दह मािह दौरधप दोऊ कमरबधरप यात गयानवत निह कोउ अिभलाखयौ ह 3

શ દાથ ETH ગલ=બ બાભન= ા ણ ભ = દા ભા યૌ=ક ા દૌર પ=ભટક અભલા યૌ=ઇ છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ ચડાળણીન બ થયા તમાથી તણ એક ા ણન આ યો અન એક પોતાના ઘરમા રા યો ા ણન આ યો ત ા ણ

કહવાયો અન મ -માસનો યાગી થયો પણ ઘરમા ર ો ત ચડાળ કહવાયો અન મ -માસનો તવી જ ર ત એક વદનીય કમના પાપ અન ય ભ -ભ નામવાળા બ છ ત બ મા સસાર ભટક છ અન બ બધ-પરપરાન વધાર છ તથી ાનીઓ કોઈની પણ અભલાષા કરતા નથી

ભાવાથ ndash વી ર ત પાપકમ બધન છ તથા સસારમા ભટકાવનાર છ તવી જ ર ત ય પણ બધન છ અન તનો િવપાક સસાર જ છ તથી બ એક વા જ છ ય સોનાની બડ છ અન પાપ લોઢાની બડ છ પણ બ બધન છ 3

91

हतःवभावानभवाौयाणा सदा यभदा न ह कमभदः त ब धमागािौतमकिम ःवय समःत खल ब धहतः 3 પાપ- યની સમાનતામા િશ યની શકા (ચોપાઈ)

कोऊ िसषय कह गर पाह पाप प दोऊ सम नाह कारन रस सभाव फल नयार एक अिन लग इक पयार 4

શ દાથ ETH પાહ = ની પાસ રસ= વાદ િવપાક અિન ટ=અિ ય

અથ ndash ી ની પાસ કોઈ િશ ય કહ છ ક પાપ અન ય બ સમાન નથી કારણ ક તમના કારણ રસ વભાવ તથા ફળ ચારય દા દા છ એકના (કારણ રસ વભાવ ફળ) અિ ય અન એકના િ ય લાગ છ 4 વળ Ntilde

(સવયા એક ીસા)

सकलस पिरनामिनस पाप बध होइ िवस स प बध हत-भद मानीय पापक उद असाता ताकौ ह कटक सवाद प उद साता िम रस भद जािनय पाप सकलस रप प ह िवस रप दहकौ सभाव िभ भद य बखािनय पापस कगित होइ प स सगित होइ ऐसौ फलभद परतिचछ परमािनय 5

શ દાથ ETH સકલશ=તી કષાય િવ =મદ કષાય અસાતા= ઃખ ક ક=કડવો સાતા= ખ પરિત છ ( ય ) =સા ા

અથ ndashસકલશ ભાવોથી પાપ અન િનમળ ભાવોથી યબધ થાય છ આ ર ત બ ના બધમા કારણ ભદ છ પાપનો ઉદય અસાતા છ નો વાદ કડવો છ અન યનો ઉદય સાતા છ નો વાદ મ ર છ આ ર ત બ ના વાદમા તર છ પાપનો વભાવ તી કષાય અન યનો વભાવ મદકષાય છ આ ર ત

92

બ ના વભાવમા ભદ છ પાપથી ગિત અન યથી ગિત થાય છ આ ર ત બ મા ફળભદ ય દખાય છ 5

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

पाप बध प बध दहम मकित नािह कटक मधर सवाद पगगलकौ पिखए सकलश िवस सहज दोऊ कमरचाल कगित सगित जगजालम िवसिखए कारनािद भद तोिह सझत िमथयात मािह ऐसौ त भाव गयान दि म न लिखए दोऊ महा अधकप दोऊ कमरबधरप दहकौ िवनास मोख मारगम दिखए 6

શ દાથ ETH કિત ( ત) =મો મ ર=િમ ટ તો હ=તન ઝત=દખાય છ ત=બપ કૌ=બ નો

અથ ndashપાપબધ અન યબધNtildeબ મો માગમા બાધક છ તથી બ ય સમાન છ એના કડવા અન મીઠા વાદ લના છ તથી બ ના રસ પણ સમાન છ સકલશ અન િવ ભાવ બ િવભાવ છ તથી બ ના ભાવ પણ સમાન છ ગિત અન ગિત બ સસારમય છ તથી બ ફળ પણ સમાન છ બ ના કારણ રસ વભાવ અન ફળમા તન અ ાનથી ભદ દખાય છ પર ાન ટથી બ મા કાઈ તર નથીmdashબ આ મ વ પન લાવનાર છ તથી મહા ધ પ છ અન બ ય કમબધ પ છ તથી મો માગમા એ બ નો યાગ ક ો છ 6

कम सवम प सव वदो य ब धसाधनमश य वशषात तन सवम प त ित ष ानमव व हत िशवहतः 4

મો માગમા ોપયોગ જ ઉપાદય છ (સવયા એક ીસા)

सील तप सजम िवरित दान पजािदक अथवा असजम कषाय िवष भोग ह कोऊ सभरप कोऊ अशभ सवरप मल

93

वसतक िवचारत दिवध कमररोग ह ऐसी बधप ित बखानी वीतराग दव आतम धरमम करम तयाग-जोग ह भौ-जल-तरया राग षकौ हरया महा मोखको करया एक स उपयोग ह 7

શ દાથ ETHસીલ(શીલ) = ચય તપ=ઇ છાઓ રોક સજમ (સયમ)

=છકાયના વોની ર ા અન ઈ યો તથા મનન વશ કરવા િવરિત( ત)

= હસા દ પાચ પાપોનો યાગ અસજમ=છ કાયના વોની હસા અન ઇ યો તથા મનની વત તા ભૌ (ભવ) =સસાર ઉપયોગ=વીતરાગ પ રણિત

અથ ETH ચય તપ સયમ ત દાન આદ અથવા અસયમ કષાય િવષય-ભોગ આદ એમા કોઈ ભ અન કોઈ અ ભ છ આ મ વભાવનો િવચાર કરવામા આવ તો બ ય કમ પી રોગ છ ભગવાન વીતરાગદવ બ ન બધની પરપરા કહ છ આ મ વભાવની ા તમા બ યા ય છ એક ોપયોગ જ સસાર-સ થી તારનાર રાગ- ષનો નાશ કરનાર અન પરમપદ આપનાર છ 7

यनाशन स ःतनाशनाःय ब धन ना ःत यनाशन त रागःतनाशनाःय ब धन भवित ઇ યા દ ( ષાથ િસ ) िन ष सव ःमन सकतद रत कम ण कल व नक य न खल मनयः स यशरणाः तदा ान ान ितच रतमषा ह शरण ःवय व द यत परमममत तऽ िनरताः 5

િશ ય- ના ો ર (સવયા એક ીસા)

िसषय कह सवामी तम करनी असभ सभ कीनी ह िनषध मर सस मन माही ह मोखक सधया गयाता दसिवरती मनीस ितनकी अवसथा तौ िनरावलब नाही ह

94

कह गर करमकौ नास अनभौ अभयास ऐसौ अवलब उनहीकौ उन पाही ह िनरपािध आतम समािध सोई िसवरप और दौर धप पदगल परछाही ह 8

શ દાથ ETHસસ (સશય) =સદહ દસિવરતી= ાવક નીસ=સા િનરાવલબન=િનરાધાર સમાિધ= યાન

અથ ndashિશ ય કહ છ ક હ વામી આપ ભ-અ ભ યાનો િનષધ કય તો મારા મનમા સદહ છ કમ ક મો માગ ાની અ તી ાવક અથવા મહા તી િન તો િનરાવલબી નથી હોતા અથા દાન સિમિત સયમ આદ ભ યા કર જ છ યા ી ઉ ર આપ છ ક કમની િન રા અ ભવના અ યાસથી છ તથી તઓ પોતાના જ ાનમા વા મા ભવ કર છ રાગ- ષ-મોહ ર હત િનિવક પ આ મ યાન જ મો પ છ એના િવના બી બ ભટક લજિનત છ

ભાવાથ ndash ભ યા સિમિતmdash ત આદ આ વ જ છ એનાથી સા ક ાવકન કમ-િન રા થતી નથી િન રા તો આ મા ભવથી થાય છ 8

यदत ाना मा ीवमचलमाभाित भवन िशवःयाय हतः ःवयम प यतःत छव इित अतोङ य ब धःय ःवॐम प यतो ब ध इित तत ततो ाना म व भवनमनभित ह व हत 6

િન ાવકની દશામા બધ અન મો બ છ (સવયા એક ીસા)

मोख सरप सदा िचनमरित बधमई करतित कही ह जावतकाल बस जहा चतन तावत सो रस रीित गही ह आतमकौ अनभौ जबल तबल िशवरप दसा िनबही ह

95

अध भयौ करनी जब ठानत बध िवथा तब फल रही ह 9

શ દાથ ETHચન રિત=આ મા ક િત= ભા ભ િવભાવ પ રણિત વતકાલ= ટલા સમય ધી તાવત= યા ધી િનબહ =રહ છ ધ=અ ાની

િવથા ( યથા)= ઃખ

અથ ndashઆ મા સદવ અથા અબધ છ અન યાન બધમય કહવામા આવી છ તથી ટલો સમય વ મા ( વ પ અથવા યામા) રહ છ તટલા સમય ધી તનો વાદ લ છ અથા યા ધી આ મા ભવ રહ છ યા ધી અબધદશા રહ છ પર યાર વ પમાથી ટ ન યામા લાગ છ યાર બધનો િવ તાર વધ છ 9

व ानःवभावन ानःय भवन सदा एकि यःवभाव वा मो हतःतदव तत 7

મો ની ા ત ત ટથી છ (સોરઠા)

अतर-दि -लखाउ िनज सरपकौ आचरन ए परमातम भाउ िसव कारन यई सदा 10

શ દાથ ETH તર- ટ= તરગ ાન વ પકૌ આચરણ= વ પમા થરતા ભાઉ= વભાવ

અથ ndash તરગ ાન ટ અન આ મ વ પમા થરતા એ પરમા માનો વભાવ છ અન એ જ મો નો ઉપાય છ

ભાવાથ ndashસ ય વ સ હત ાન અન ચા ર પરમ રનો વભાવ છ અન એ જ પરમ ર બનવાનો ઉપાય છ 10

व कमःवभावन ानःय भवन न ह ि या तरःवभाव वा मो हतन कम तत 8

બા ટથી મો નથી (સોરઠા)

करम सभासभ दोइ पदगलिपड िवभाव मल इनस मकित न होइ निह कवल पद पाइए 11

96

શ દાથ ETH ભા ભ=ભલા અન રા િવભાવ=િવકાર મલ=કલક

અથ ndash ભ અન અ ભ એ બ કમમળ છ લિપડ છ આ માના િવકાર છ એનાથી મો નથી થતો અન કવળ ાન પણ ા ત કર શકા નથી 11

मो हतितरोधआना ध वा ःवयमव च मो हतितरोधािय भाव वा न ष यत 9 આ િવષયમા િશ ય- ના ો ર (સવયા એક ીસા)

कोऊ िशषय कह सवामी असभि या अस सभि या स तम ऐसी कय न वरनी गर कह जबल ि याक पिरनाम रह तबल चपल उपयोग जोग धरनी िथरता न आव तोल स अनभौ न होइ यात दोऊ ि या मोख-पथकी कतरनी बधकी करया दोऊ दहम न भली कोऊ बाधक िवचािर म िनिस कीनी करनी 12

શ દાથ ETHઅ ભ યા=પાપ ભ યા= ય યા= ભા ભ પ રણિત ચપળ=ચચળ ઉપયોગ= ાન-દશન કતરની=કાતર િનિસ =વ ત કરની= યા

અથ ndashકોઈ િશ ય છ છ ક હ વામી આપ અ ભ યાન અ અન ભ યાન કમ ન કહ યા ી કહ છ ક યા ધી ભ-અ ભ યાના

પ રણામ રહ છ યા ધી ાન-દશન ઉપયોગ અન મન-વચન-કાયના યોગ ચચળ રહ છ તથા યા ધી એ થર ન થાય યા ધી અ ભવ થતો નથી તથી બ ય યાઓ મો માગમા બાધક છ બ ય બધ ઉ પ કરનાર છ બ માથી કોઈ સાર નથી બ મો માગમા બાધક છmdashએવો િવચાર કર ન મ યાનો િનષધ કય છ 12

स य़ःत यिमद समःतम प त कमव मो ािथना स यःत सित तऽ ता कल कथा प यःय पापःय वा स य वा दिनजःवभावभवना मो ःय हतभवन नक यितब म तरस ान ःवय धावित 10

97

મા ાન મો માગ છ (સવયા એક ીસા)

मकितक साधकक बाधक करम सब आतमा अनािदकौ करम मािह लकयौ ह एत पर कह जो िक पाप बरौ प भलौ सोई महा मढ़ मोख मारगस चकयौ ह समयक सभाउ िलय िहयम ग ौ गयान उरघ उमिग चलयौ काहप न रकयौ ह आरसीसौ उ ल बनारसी कहत आप कारन सरप हवक कारजक ढकयौ ह 13

શ દાથ ETHસાધક=િસ કરનાર ો= પાયો ૌ ( કૌ) = યો ઊરધ (ઊ વ) ઉપર ઉમગ=ઉ સાહ વક આરસી=દપણ ૌ=વ યો

અથ ndashમો ના સાધક આ માન સવ કમ બાધક છ આ મા અના દકાળથી કમ મા પાયલો છ એમ છતા પાપન ખરાબ અન યન સા કહ છ ત જ મહા ખ મો માગથી િવ ખ છ યાર વન સ ય દશન સ હત ાન ગટ થાય છ યાર ત અિનવાય ઉ િત કર છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત ાન દપણની સમાન ઉ વળ વય કારણ વ પ થઈન કાયમા પ રણમ છ અથા િસ પદ ા ત કર છ

ભાવાથ ndashિવ તા વક વધ ાન કોઈના રોકવાથી રોકા નથી વધ જ ય છ તથી વ અવ થામા ાન ઉ પ થ હ ત કારણ પ હ ત જ કાય પ પ રણમીન િસ વ પ થાય છ 13

याव पाकमपित कम वरित ानःय स य न सा कम ानसम चयोङ प व हतःताव न कािच ितः क वऽा प सम लस यवशतो य कम ब धाय तन मो ाय ःथतमकमव परम ान वम ःवतः 11 ાન અન ભા ભ કમ વણન (સવયા એક ીસા)

जौल अ कमर कमरकौ िवनास नाही सरवथा तौल अतरातमाम धारा दोइ बरनी

98

एक गयानधारा एक सभासभ कमरधारा दहकी कित नयारी नयारी नयारी धरनी इतनौ िवसस ज करमधारा बधरप पराधीन सकित िविवध बध करनी गयानधारा मोखरप मोखकी करनहार दोखकी हरनहार भौ-सम -तरनी 14

શ દાથ ETHસરવથા (સવથા) = ર રો બરની=વત છ ઘરની=સ ા પરાધીન=પરન આિ ત િવિવધ= ત તના ભૌ(ભવ) =સસાર તરની=નૌકા

અથ ndash યા ધી આઠ કમ સ ણપણ ન ટ નથી થતા યા ધી સ ય ટમા ાનધારા અન ભા ભ કમધારા બ વત છ બ ધારાઓનો દો દો વભાવ અન દ દ સ ા છ િવશષ ભદ એટલો છ ક કમધારા બધ પ છ આ મશ તન પરાધીન કર છ તથા અનક કાર બધન વધાર છ અન ાનધારા મો વ પ છ મો આપનાર છ દોષોન ર કર છ અન

સસારસાગરથી તારવા માટ નૌકા સમાન છ 14

म नाः कमनयावल बनपरा ान न जान त य म ना ाननय षणोङ प सतत ःव छ दम दो माः व ःयोप र त तर त सतत ान भव तः ःवय य कव त न कम जात न वश या त मादःय च 12 યથાયો ય કમ અન ાનથી મો છ (સવયા એક ીસા)

समझ न गयान कह करम िकयस मोख ऐस जीव िवकल िमथयातकी गहलम गयान पचछ गह कह आतमा अबध सदा बरत सछद तऊ बड़ ह चहलम जथा जोग करम कर प ममता न धर रह सावधान गयान धयानकी टहलम

99

तई भव सागरक ऊपर हव तर जीव िजिनहकौ िनवास सयादवादक महलम 15

શ દાથ ETHિવકલ=બચન ગહલ=પાગલપ છદ= વ છદ ચહલ=ક ચડ સાવધાન=સચત ટહલ=સવા મહલ=મ દર

અથ ndash ાનમા સમજતા નથી અન કમથી જ મો માન છ એવા યાવાદ વ િમ યા વના ઝપાટાથી બચન રહ છ અન સા યવાદ ફ ત ાનનો પ પકડ ન આ માન સદા અબધ કહ છmdashતથા વ છદપણ વત છ તઓ

પણ સસારના ક ચડમા ફસ છ પણ સ યા ાદ-મ દરના િનવાસી છ તઓ પોતાના પદ અ સાર યા કર છ અન ાન- યાનની સવામા સાવધાન રહ છ તઓ જ સસાર સાગરથી તર છ 15

भदो माद मरसभरा नाटय पीतमोह मलो मल सकलम प त कम क वा बलन हलो मील परमकलया साधमार धकिल ान योितः कविलततमः ो जज भ भरण 13

ઢ યા તથા િવચ ણ યા વણન (સવયા એક ીસા)

जस मतवारौ कोऊ कह और कर और तस मढ़ ानी िवपरीतता धरत ह असभ करम बध कारन बखान मान मकितक हत सभ-रीित आचरत ह अतर सदि भई मढ़ता िबसर गई गयानकौ उदोत म-ितिमर हरत ह करनीस िभ रह आतम-सरप गह अनभौ अरिभ रस कौतक करत ह 16

શ દાથ ETHમતવારૌ=નશામા ઉ મ ઢ ાની=અ ાની વ બખાન=કહ માન= ા કર બસર ગઇ= ર થઈ ગઈ ઉદોત= કાશ

100

અથ ndash મ કોઈ પાગલ મ ય કહ છ ક કાઈક અન કર છ કાઈક તવી જ ર ત િમ યા ટ વમા િવપર તભાવ રહ છ ત અ ભકમન બધ કારણ સમ છ અન ત માટ ભ આચરણ કર છ પણ સા ાન થતા અ ાન ન ટ થવાથી ાનનો કાશ િમ યા- ધકારન ર કર છ અન યાથી િવર ત થઈન આ મ વ પ હણ કર ન અ ભવ ધારણ કર પરમરસમા આનદ કર છ 16

એ માણ ય-પાપાિધકાર ણ

ચોથા અિધકારનો સાર

નો બધ િવ ભાવોથી થાય છ ત ય અન નો બધ સકલશ ભાવોથી થાય છ ત પાપ છ શ ત રાગ અ કપા ક ષતા ર હત ભાવ અરહત આદ પચ પરમ ઠ ની ભ ત ત સયમ શીલ દાન મદકષાય આદ િવ ભાવ યબધના કારણ છ અન શાતા ભ આ ય ચ ગો દવગિત આદ ભનામ યકમ છ માદ સ હત િ ચ ની ક ષતા િવષયોની લો પતા

બી ઓન સતાપ આપવો બી ઓનો અપવાદ કરવો આહાર પ ર હ ભય મ નmdashચાર સ ા ણ ાન આતરૌ યાન િમ યા વ અ શ ત રાગ ષ અ ત અસયમ બ આરભ ઃખ શોક તાપ આ દન યોગોની વ તા આ મ શસા ઢતા અનાયતન તી કષાય આદ સકલશ ભાવ છmdashપાપબધના કારણ છ ાનાવરણીય અશાતા મોહનીય નરકા પ ગિત અ ભનામ નીચ ગો તરાય આદ પાપકમ છ

અ ભ પ રણિત અન ભ પ રણિત બ આ માના િવભાવ છ બ ય આ વ-બધ પ છ સવર-િન રાના કારણ નથી તથી બ ય તના માગમા ઘાતક હોવાથી પાપ અન ય બ ય એક જ છ જોક બ ના કારણ રસ વભાવ ફળમા તર છ તથા ય િ ય અન પાપ અિ ય લાગ છ તોપણ સોનાની બડ અન લોઢાની બડ ની મ બ ય વન સસારમા સસરણ કરાવનાર છ એક ભોપયોગ અન બીજો અ ભોપયોદ છ ોપયોગ કોઈ પણ નથી તથી મો માગમા એકયની શસા નથી બ ય હય છ બ આ માના િવભાવભાવ છ વભાવ નથી બ દગલજિનત છ આ મજિનત નથી એનાથી મો થઈ શકતો નથી અન કવળ ાન પણ ગટ થ નથી

101

આ મામા વભાવ િવભાવ બ કારની પ રણિત થાય છ વભાવ પ રણિત તો વીતરાગભાવ છ અન િવભાવ પ રણિત રાગ- ષ પ છ આ રાગ અન ષમાથી ષ તો સવથા પાપ પ છ પર રાગ શ ત અન અ શ તના ભદથી બ કારનો છ તમા શ ત રાગ ય છ અન અ શ ત રાગ પાપ છ સ ય દશન ઉ પ થવા પહલા વભાવભાવનો ઉદય જ થતો નથી માટ િમ યા વની દશામા વની ભ અથવા અ ભ પ િવભાવ પ રણિત જ રહ છ સ ય દશનની ઉ પિ થયા પછ કમનો સવથા અભાવ થતા ધી વભાવ અન િવભાવ બ પ રણિત રહ છ યા વભાવ પ રણિત સવર-િન રા અન મો ની ઉ પિ કર છ અન િવભાવ પ રણિત બધન જ ઉ પ કર છ એનો લાસો આ ર ત છ ક ldquo વત ોપયોગ પાવત નહ મનોગ તાવત હ હણ જોગ કહ કરનીrdquoની ર ત સ ય ટ ાવક અન િન પાપ પ રણિતથી બચીન ભોપયોગ અવલબન લ છ અન ભ પ રણિત તન આ વ જ ઉ પ કર

છ તન ણ ણી પ િન રા થાય છ ત ોપયોગના બળથી થાય છ ભોપયોગ તો આ વ જ કર છ ભાવ એ છ ક ટલા શ રાગ છ તટલા શ બધ છ અન ટલા શ ાન તથા િન યચા ર છ તટલા શ બધ

નથી તથી યન પણ પાપ સમાન હય ણીન ોપયોગ શરણ લ જોઈએ

102

આ વ અિધકાર

(5)

િત ા (દોહરા)

पाप प की एकता वरनी अगम अनप अब आ व अिधकार कछ कह अधयातम रप 1

શ દાથ ETHઅગમ=ગહન અ પ=ઉપમા ર હત

અથ ndashપાપ- યની એકતાના ગહન અન અ પમ અિધકાર વણન ક હવ આ વ અિધકાર આ યા મક ર ત કાઈક વણન ક 1

Ocircઆગમ પOtilde એવો પણ પાઠ છ

अथ महामदिनभरम थर समर गपरागतमाॐव अयमदारगभीरमहोदयो जयित दजयबोधधनधरः 1

સ ય ાનન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

जत जगवासी जीव थावर जगमरप तत िनज बस किर राख बल तोिरक महा अिभमानी ऐसौ आ व अगाध जोधा रोिप रन-थभ ठाडौ भयौ मछ मोिरक आयौ ितिह थानक अचानक परम धाम गयान नाम सभट सवायौ बल फोिरक आ व पछारयौ रन-थभ डारयौ तािह िनरिख बनारसी नमत कर जोिरक 2

શ દાથ ETHથાવર( થાવર) =એક ય જગમ=બ ઇ ય વગર અભમાની=ઘમડ અગાધ=અપ રિમત રોિપ= થાપીન રનથભ= નો ઝડો થાનક= થાન અચાનક=અક મા ભટ=યો ો ફો રક= ત કર ન િનર ખ=જોઈન

103

અથ ણ સસારના બધા જ સ- થાવર વોન શ તહ ન કર ન પોતાન આધીન કયા છ એવો મહા અભમાની આ વ પ મહા યો ો છ મરડ ન લડાઈનો ઝડો થાપીન ઊભો થયો એટલામા યા અચાનક ાન નામનો મહાયો ો સવા બળ ઉ પ કર ન આ યો તણ આ વન પછાડ ો અન રણથભ તોડ ના યો આવા ાન પી યો ાન જોઈન પ બનારસીદાસ હાથ જોડ ન નમ કાર કર છ 2

भावो राग षमोह वना यो जीवःय ःया ानिनव एव धन सवान ि यकमाॐवौघान एषोऽभावः सवभावाॐवाणाम 2 યા વ ભાવા વ અન સ ય ાન લ ણ (સવયા તવીસા)

दिवत आ व सो किहए जह पगगल जीव दस गरास भािवत आ व सो किहए जह राग िवरोध िवमोह िवकास समयक प ित सो किहए जह दिवत भािवत आ व नास गयान कला गट ितिह थानक अतर बािहर और न भास 3

શ દાથ ETHદિવત આ વ= લ પરમા ઓ આગમન ગરાસ=ઘર લ ભાિવત આ વ= ય આ વમા કારણ ત આ માની િવભાવ પ રમિત પ િત=ચાલ યાન કલા= ાન યોિત

અથ ndashઆ મ દશોમા લ આગમન ત યા વ છ વના રાગ- ષ-મોહ પ પ રણામ ભાવા વ છ યા વ અન ભાવા વનો અભાવ આ મા સ ય - વ પ છ યા ાનકળા ગટ થાય છ યા તરગ અન બ હરગમા ાન િસવાય બી કાઈ દખા નથી 3

भावाॐवाभावमय प नो ि याॐव यः ःवत एव िभ नः ानी सदा ानमयकभावो िनराॐवो ायक एक एव 3

ાતા િનરા વી છ (ચોપાઈ)

104

जो दरवा व रप न होई जह भावा व भाव न कोई जाकी दसा गयानमय लिहए सो गयातर िनर व किहए 4

શ દાથ ETHદસા=અવ થા યાતાર= ાની િનરા વ=આ વર હત

અથ ndash યા વ પ નથી હોતા અન યા ભાવા વ ભાવ પણ નથી અન ની અવ થા ાનમય છ ત જ ાની આ વર હત કહવાય છ 4

स नःय नजब पविनश राग समम ःवयम वारवारमब पवम प त जत ःवश ःपशन उ छ दन परव मव सकला ानःय पण भव- ना मा िन यिनराॐवो भवित ह ानी यदा ःया दा 4 સ ય ાની િનરા વ રહ છ (સવયા એક ીસા)

जत मनगोचर गट-बि -परवक ितह पिरनामनकी ममता हरत ह मनस अगोचर अबि -परवक भाव ितनक िवनािसवक उि म धरत ह याही भाित पर परनितकौ पतन कर मोखकौ जतन कर भौ-जल तरत ह ऐस गयानवत त िनरा व कहाव सदा िजिनहकौ सजस सिवचचछन करत ह 5

શ દાથ ETHમનગોચર= યા ધી મન પહ ચ યા ધી મનસૌ અગોચર= યા મન પહ ચી શક નથી ત ઉ મ=ઉ ોગ પતન=નાશ જતન=ઉપાય ભૌ-જળ (ભવજળ) =સસાર-સાગર િવચ છન=પ ડત

અથ ndash મન મન ણી શક એવા ગ ય અ પ રણામોમા આ મ કરતો નથી અન મનન અગોચર અથા ગ ય ન હોય એવા અ ભાવ ન થવા દવામા સાવધાન રહ છ એ ર ત પર પ રણિતનો નાશ કર ન

105

અન મો માગમા ય ન કર ન સસાર-સાગરન તર છ ત સ ય ાની િનરા વી કહવાય છ તમની િવ ાનો સદા શસા કર છ

ભાવાથ ndashવતમાન કાળના અ પ રણામોમા આ મ કરતા નથી અન તકાળમા થયલા રાગા દ પ રણામોન પોતાના માનતા નથી અથવા આગામી

કાળમા થવાવાળા િવભાવ મારા નથી એ ાન હોવાથી ાની વ સદા િનરા વ રહ છ 5

सवःयामव जीव या ि य यसततौ कतो िनराॐवो ानी िन यमवित च मितः 5

િશ યનો (સવયા તવીસા)

जय जगम िवचर मितमद सछद सदा वरत बध तसो चचल िच असिजत वन सरीर-सनह जथावत जसो भोग सजोग पिर ह स ह मोह िवलास कर जह ऐसो पछत िसषय आचारजस यह समयकवत िनरा व कसो 6

શ દાથ ETHિવચર=વતન કર છદ ( વ છદ) =મનમા ધ= ાની વન=વચન સનહ( નહ) = મ સ હ=એક કર

અથ ndashિશ ય ન કર છ ક હ વામી સસારમા વી ર ત િમ યા ટ વ વત પણ વત છ તવી જ િ સ ય ટ વની પણ હમશા રહ છmdashબ ન ચ ની ચચળતા અસયત વચન શર રનો નહ ભોગનો સયોગ પ ર હનો સચય અન મોહનો િવકાસ એકસરખો હોય છ તો પછ સ ય ટ વ ા કારણ આ વર હત છ 6

वजहित न ह स ा ययाः पवब ाः समयनसर तो य प ि य पाः

106

तद प सकलराग षमोह यदासा- दवतरित न जात ािननः कमब धः 6

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

परव अवसथा ज करम-बध कीन अब तई उद आइ नाना भाित रस दत ह कई सभ साता कोई असभ असातारप दहस न राग न िवरोध समचत ह जथाजोग ि या कर फलकी न इचछा धर जीवन-मकितकौ िबरद गिह लत ह यात गयानवतक न आ व कहत कोऊ म तास नयार भए स ता समत ह 7

શ દાથ ETHઅવ થા=પયાય જથાજોગ= જોઈએ ત પોતાન પદન યો ય સમચત=સમતાભાવ બરદ=યશ તા=િમ યા વ સમત=સ હત

અથ ndash વકાળમા અ ાન અવ થામા કમ બા યા હતા ત હવ ઉદયમા આવીન ફળ આપ છ તમા અનક તો ભ છ ખદાયક છ અન અનક અ ભ છ ઃખદાયક છ યા સ ય ટ વ આ બ કારના કમ દયમા હષ-િવષાદ કરતા નથીmdashસમતાભાવ રાખ છ તઓ પોતાના પદન યો ય યા કર છ પણ તના ફળની આશા નથી કરતા સસાર હોવા છતા પણ ત કહવાય છ કારણ ક િસ ોની મ દહ આદથી અલ ત છ તઓ િમ યા વથી ર હત અ ભવ સ હત છ તથી ાનીઓન કોઈ આ વ સ હત કહ નથી 7

राग ष वमोहाना ािननो यदसभवः तत एव न ब धोङःय त ह ब धःय कारणम 7

રાગ- ષ-મોહ અન ાન લ ણ (દોહરા)

जो िहतभाव स राग ह अनिहतभाव िवरोध ािमक भाव िवमोह ह िनरमल भाव स बोध 8

શ દાથ ETH ાિમક=પર યમા અહ િનમળ=િવકાર ર હત બોધ= ાન

107

અથ ndash મનો ભાવ રાગ ણાનો ભાવ ષ પર યમા અહ નો ભાવ મોહ અન ણથી ર હત િનિવકારભાવ સ ય ાન છ 8

રાગ- ષ-મોહ જ આ વ છ (દોહરા)

राग िवरोध िवमोह मल एई आ वमल एई करम बढाईक कर धरमकी भल 9

અથ ETHરાગ- ષ-મોહ એ ણ આ માના િવકાર છ આ વના કારણ છ અન કમબધ કર ન આ મા વ પ લાવનાર છ 9

સ ય ટ વ િનરા વ છ (દોહરા)

जहा न रागािदक दसा सो समयक पिरनाम यात समयकवतकौ क ौ िनरा व नाम 10

અથ ETH યા રાગ- ષ-મોહ નથી ત સ ય વભાવ છ તથી જ સ ય ટન આ વર હત ક ો છ 10

अ याःय श नयम तबोधिच - मका मव कलय त सदव य त रागा दम मनसः सतत भव तः- पय त ब ध वधर समयःय सारम 8

િનરા વી વોનો આનદ (સવયા એક ીસા)

ज कई िनकटभ रासी जगवासी जीव िमथयामतभिद गयान भाव पिरनए ह िजिनहकी सदि म न राग ष मोह कह िवमल िवलोकिनम तीन जीित लए ह तिज परमाद घट सोिध ज िनरोिध जोग स उपयोगकी दसाम िमिल गए ह तई बधप ित िवदािर परसग डािर आपम भगत हवक आपरप भए ह 11

108

શ દાથ ETH ટ=સા ાન િવમલ=ઉ જવળ િવલોકિન= ાન પરમાદ=અસાવધાની ઘટ= દય સોિધ= કર ન ઉપયોગ=વીતરાગ-પ રણિત િવદા ર= ર કર ન

અથ ndash કોઈ િનકટ ભ યરાિશ સસાર વ િમ યા વ છોડ ન સ ય ભાવ હણ કર છ મણ િનમળ ાનથી રાગ- ષ-મોહ ણન તી લીધા છ અન માદન ર કર ચ ન કર યોગોનો િન હ કર ઉપયોગમા લીન થઈ ય છ ત જ બધ-પરપરાનો નાશ કર ન પરવ નો સબધ છોડ ન પોતાના પમા મ ન થઈન િનજ વ પન ા ત થાય છ અથા િસ થાય છ 11

य य श नयतः पनरव य त रागा दयोगमपया त वम बोधाः त कमब धिमह बित पवब - ि याॐवः कत विचऽ वक पजालम 9

ઉપશમ અન યોપશમ ભાવોની અ થરતા (સવયા એક ીસા)

जत जीव पिडत खयोपसमी उपसमी ितनहकी अवसथा जय लहारकी सडासी ह िखन आगमािह िखन पानीमािह तस एऊ िखनम िमथयात िखन गयानकला भासी ह जौल गयान रह तौल िसिथल चरन मोह जस कील नागकी सकित गित नासी ह आवत िमथयात तब नानारप बध कर जय उकील नागकी सकित परगासी ह 12

શ દાથ ETHપ ડત=સ ય ટ ખયોપશમી= યોપશમ સ ય ટ ઉપસમી=ઉપશમ સ ય ટ એઊ=ત ખન ( ણ)=અહ ણનો અથ ત ત છ િસિથલ=નબળા ક લ=મ અથવા જડ ીથી બાધી રાખલ નાગ=સપ ઉક લ=મ -બધનથી ત સકિત (શ ત) =બળ પરગાસી( કાશી)= ગટ કર

અથ ndash ની ર ત હારની સાણસી કોઈ વાર અ નમા તપલી અન કોઈ વાર પાણીમા ઠડ હોય છ તવી જ ર ત ાયોપશિમક અન ઔપશિમક સ ય ટ

109

વોની દશા છ અથા કોઈ વાર િમ યા વભાવ ગટ થાય છ અન કોઈ વાર ાનની યોત ઝગમગ છ યા ધી ાન રહ છ યા ધી ચા ર મોહનીયની

શ ત અન ગિત મ થી બાધલ સાપની મ િશિથલ રહ છ અન યાર િમ યા વરસ આપ છ યાર મ ના બધનથી ત સાપની ગટ થયલી શ ત અન ગિતની મ અનત કમ નો બધ વધાર છ

િવશષ ndashઉપશમ સ ય વનો ઉ ટ અન જઘ ય કાળ ત- ત અન યોપશમ સ ય વનો +છાસઠ સાગર અન જઘ ય કાળ ત ત છ આ બ સ ય વ િનયમથી ન ટ થાય જ છ તથી યા ધી સ ય વભાવ રહ છ યા ધી આ મા એક િવલ ણ શાિત અન આનદનો અ ભવ કર છ અન યાર સ ય વભાવ નાશ પામવાથી િમ યા વનો ઉદય થાય છ યાર આ મા પોતાના વ પથી ટ થઈન કમ-પરપરા વધાર છ 12

અનતા બધીની ચાર અન દશનમોહનીયની ણ એ સાત િતઓનો ઉપશમ થવાથી ઉપશમ સ ય વ થાય છ

અનતા બધીની ચોકડ અન િમ યા વ તથા સ ય િમ યા વ એ છ િતઓનો અ દય અન સ ય િતનો ઉદય રહતા યોપશમ સ ય વ થાય છ

+ અનત સસારની અપ ાએ આ કાળ થોડો છ

इदमवाऽ ता पय हयः श नयो न ह ना ःत ब धःतद यागा या ब ध एव ह 10 અ નયથી બધ અન નયથી મો છ (દોહરા)

यह िनचोर या थकौ यह परम रसपोख तज स नय बध ह गह स नय मोख 13

શ દાથ ETHિનચોર=સાર પોખ=પોષક ગહ= હણ કરવાથી મોખ=મો

અથ ndashઆ શા મા સાર વાત એ જ છ અન એ જ પરમ ત વની પોષક છ ક નયની ર ત છોડવાથી બધ અન નયની ર ત હણ કરવાથી મો થાય છ 13

धीरोदारम ह यना दिनधन बोध िनब न धितम या यः श नयो न जात कितिभः सवकषः कमणाम

110

तऽःथाः ःवमर िचचबिचरा स य िनय हः पण ानघनौघमकमचल पय त शा त महः 11 વની બા અન તરગ અવ થા (સવયા એક ીસા)

करमक च म िफरत जगवासी जीव हव र ौ बिहरमख ापत िवषमता अतर समित आई िवमल बड़ाई पाई प लसौ ीित टटी छटी माया ममता स न िनवास कीनौ अनभौ अभयास लीनौ

मभाव छािड़ दीनौ भीनौ िच समता अनािद अनत अिवकलप अचल ऐसौ पद अवलिब अवलोक राम रमता 14

શ દાથ ETHબ હર ખ=શર ર િવષયભોગ આદ બા વ ઓનો ાહક િવષમતા=અ તા મિત=સ ય ાન ભીનૌ=લીન

અથ ndashસસાર વ કમના ચ રમા ભટકતો િમ યા ટ થઈ ર ો છ અન તન અ તાએ ઘર લીધો છ યાર તરગમા ાન ઊપ િનમળ તા ા ત થઈ શર ર આદનો નહ ટ ો રાગ- ષ-મોહ ટ ા સમતા-રસનો વાદ

મ યો નયનો સહારો લીધો અ ભવનો અ યાસ થયો પયાયમા અહ નાશ પામી યાર પોતાના આ માના અના દ અનત િનિવક પ િન યપદ અવલબન કર ન આ મ વ પન દખ છ 14

रागाद ना झिगित वमगात सवतो यॐवाणा िन यो ोत कम प परम वःत स पयतोऽ तः ःफारःफारः ःवरस वसरः लावय सवभावा- नालोका तादचलमतल ानम म नमतत 12

આ મા જ સ ય દશન છ (સવયા એક ીસા)

जाक परगासम न दीस राग ष मोह आ व िमटत निह बधकौ तरस ह

111

ितह काल जाम ितिबबत अनतरप आपह अनत स ा नतत सरस ह भाव त गयान परवान जो िवचािर वसत अनभौ कर न जहा बानीकौ परस ह अतल अखड अिवचल अिवनासी धाम िचदानद नाम ऐसौ समयक दरस ह 15

શ દાથ ETHપરગાસ= કાશ તરસ( ાસ) =ક ટ િત બબત=ઝળક છ વાની=વચન પરસ= વશ=પહ ચ અ લ=અ પમ

અથ ndash ના કાશમા રાગ- ષ-મોહ રહતા નથી આ વનો અભાવ થાય છ બધનો ાસ મટ ય છ મા સમ ત પદાથ ના િ કાળવત અનત ણપયાય ઝળક છ અન પોત વય અનતાનત ણપયાયની સ ા સ હત છ

એવો અ પમ અખડ અચળ િન ય ાન િનધાન ચદાનદ જ સ ય દશન છ ભાવ ત ાન- માણથી પદાથનો િવચાર કરવામા આવ તો ત અ ભવગ ય છ અન ય ત અથા શ દશા થી િવચારવામા આવ તો વચનથી કહ શકા નથી 15

એ માણ આ વ અિધકાર ણ થયો 5

પાચમા અિધકારનો સાર

રાગ- ષ-મોહ તો ભાવા વ છ અન અ આ મા ારા કામણ વગણા પ લ દશો આકિષત થ ત યા વ છ આ યા વ અન ભાવા વથી ર હત

સ ય ાન છ સ ય દશનનો ઉદય થતા જ વ વતમાન ાન સ ય ાન કહવાય છ આ સ ય દશનની દશામા આ વનો અભાવ છ સ ય ાની અ તી પણ કમ ન હોય તોપણ તમન આ વ નથી થતો એ કારણ એ છ ક તરગમા સ ય દશનનો ઉદય થવાથી તઓ શર ર આદમા અહ રાખતા નથી અન િવષય આદમા ત લીન થતા નથી જોક બા ટથી લોકોના જોવામા િમ યા ટ વો અન અ તી સ ય ટઓના િવષય-ભોગ પ ર હ-સ હ આદની િ

એકસરખી દખાય છ પર બ ના પ રણામોમા મોટો તફાવત હોય છ અ ાનીઓની ભ-અ ભ યા ફળની અભલાષા ર હત હોય છ અન ાની

112

વોની ભા ભ યા ફળની અભલાષાથી ર હત હોય છ તથી અ ાનીઓની યા આ વ કારણ અન ાનીઓની યા િન રા કારણ થાય છ ાન-

વરા યનો એવો જ મ હમા છ વી ર ત રોગી અભ ચ ન હોવા છતા પણ ઔષિધ સવન કર છ અન ઘણા લોકો શોખ માટ શરબત ર બા વગર ચાખ છ તવી જ ર ત ાનીઓના ઉદયની બળજોર થી આસ ત ર હત ભોગવલ ભોગોમા અન મોજ માટ -સ હત અ ાનીઓના ભોગોમા મોટો તફાવત છ

આ વ થ તરમા ણ થાન ધી યોગોની િ હોવાથી રહ છ અન ચોથા ણ થાનમા તો િસ ર િતઓનો બધ ક ો છ વળ સ ય ટ વોન અ તની દશામા િનરા વ ક ા છ તનો અભ ાય એ છ ક અનત સસાર ળ કારણ િમ યા વ અન તની સાથ અ બધ કરનાર અનતા બધી ચોકડ નો ઉદય સ ય વની દશામા રહતો નથી તથી િમ યા વ અન અનતા બધી જિનત એકતાળ સ િતઓનો તો સવર જ રહ છ બાક ની િતઓનો બ જ ઓછા અ ભાવ અથવા થિતવાળો બધ થાય છ અન ણ ણ િન રા શ થાય છ તથી અ ાનીના િસ ર ોડા ોડ સાગર- માણ અન તી તમ અ ભાગની સામ ાનીનો આ બધ કોઈ ગણતર મા નથી તથી ાનીઓન િનરા વ ક ા છ

વા તવમા િમ યા વ જ આ વ છ અન ત સ ય વના ઉદયમા નથી રહ આ વ િવભાવ-પ રણિત છ ગલમય છ ગલજિનત છ આ માનો િનજ- વભાવ નથી એમ ણીન ાનીઓ પોતાના વ પમા િવ ામ લ છ અન અ લ અખડ અિવચળ અિવનાશી ચદાનદ પ સ ય દશનન િનમળ કર છ

113

સવર ાર

(6)

િત ા (દોહરા)

आ वकौ अिधकार यह क ौ जथावत जम अब सवर वरनन कर सनह भिवक धिर म 1

શ દાથ ETHઆ વ=બધ કારણ જથાવત= જોઈએ ત સવર=આ વનો િનરોધ વરનન=કથન

અથ ndashઆ વના અિધકાર યથાથ વણન ક હવ સવર વ પ ક ત હ ભ યો તમ મ વક સાભળો 1

आससार वरोिधसवरजयता ताविल ाॐव- य कारा ितल धिन य वजय स पादय सवरम याव पर पतो िनयिमत स य ःव प ःफर- योित मयम वल िनजरसा भारम ज भत 1 ાન પ સવરન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

आतमकौ अिहत अधयातमरिहत ऐसौ आ व महातम अखड अडवत ह ताकौ िवसतार िगिलबक परगट भयौ

मडकौ िवकासी मडवत ह जाम सब रप जो सबम सबरपसौ प सबिनस अिल आकास-खडवत ह सोह गयानभान स सवरकौ भष धर ताकी रिच-रखकौ हमारी दडवत ह 2

શ દાથ ETHઅ હત= કરનાર અ યાતમ=આ મ-અ ભવ મહાતમ=ઘોર ધકાર અખડ= ણ ડવત= ડાકાર િવસતાર=ફલાવો ગલવક =ગળ જવાન

114

માટ મડ ( ાડ) = ણ લોક િવકાસ=અજવા અલ ત=અલગ આકાસ-ખડ=આકાશનો દશ ભાન (ભા ) = ય ચ-રખ= કરણરખા કાશ દડવત= ણામ

અથ ndash આ માનો ઘાતક છ અન આ મ-અ ભવથી ર હત છ એવો આ વ પ મહા ધકાર અખડ ડાની મ જગતના બધા વોન ઘર રહલ છ તનો નાશ કરવાન માટ ણ લોકમા ફલાતા ય વો નો કાશ છ અન મા સવ પદાથ િત બબત થાય છ અન પોત ત બધા પદાથ ના આકાર પ થાય છ1 તોપણ આકાશના દશની મ તમનાથી અલ ત રહ છ ત ાન પી સય સવરના વશમા છ તના કાશન અમારા ણામ છ 2

चि य ज़ड पता च दधतोः क वा वभाग यो- र तदा णदा न प रतो ानःय रागःय च भद ानमदित िनमलिमद मोद वम यािसताः श ानघनौघमकमधना स तो तीय चताः 2

ભદિવ ાન મહ વ (સવયા એક ીસા)

स सछद अभद अबािधत भद-िवगयान सतीछन आरा अतरभद सभाव िवभाऊ कर जड़-चतनरप दफारा सो िजनहक उरम उपजयौ न रच ितनहक परसग-सहारा आतमको अनभौ किर त हरख परख परमातम-धारा 3

શ દાથ ETH ( ) =િનિવકાર છદ( વ છદ)= વત અભદ=ભદ ર હતmdashએક અબાિધત=બાધા ર હત તીછન ( તી ણ) =અિતશય તી ણ આરા=કરવત ફારા=બ ભાગ

1 Ocirc ાયક યાકારOtilde અથવા Ocirc યાકાર ાનની પ રણિતOtilde એ યવહાર-વચન છ

115

અથ ETH વત એક પ િનરાબાધ ભદિવ ાન પ તી ણ કરવત દર વશીન વભાવNtildeિવભાવ અન જડNtildeચતનન દા દા કર નાખ છ ત

ભદિવ ાન મના દયમા ઉ પ થ છ તમન શર ર આદ પર વ નો આ ય ચતો નથી તઓ આ મ-અ ભવ કર ન સ થાય છ અન પરમા મા વ પ ઓળખ છ

ભાવાથ ETH ાન પરભાવથી ર હત છ તથી છ િનજ-પર વ પ બતાવ છ તથી વત છ એમા કોઈ પરવ નો મલ નથી તથી એક છ નય-માણની એમા બાધા નથી તથી અબાિધત છ આ ભદિવ ાનની તી ણ કરવત યાર દર વશ કર છ યાર વભાવ-િવભાવ થ રણ કર નાખ છ અન જડ-ચતનનો ભદ બતાવ છ તથી ભદ-િવ ાનીઓની ચ પર યમાથી ખસી ય છ તઓ ધન પ ર હ આદમા રહ તોપણ બ આનદથી પરમત વની

પર ા કર ન આ મક રસનો આનદ લ છ

य द कथम प धारावा हना बोधनन ीवमपलभमानः श मा मानमाःत तदयमदयदा माराममा मानमा मा परप रणितरोधा छ मवा यपित 3

સ ય વથી સ ય ાન અન આ મ વ પની ા ત (સવયા તવીસા)

जो कबह यह जीव पदारथ औसर पाइ िमथयात िमटाव समयक धार बाह बह गन जञान उद मख ऊरघ धाव तो अिभअतर दिवत भािवत कमर कलस वस न पाव आतम सािध अधयातमक पथ परन हव पर कहाव 4

શ દાથ ETHકબ =કોઈવાર ઔસર(અવસર) =મોકો બાહ=વહણ ઊરઘ= ચ ધાવ=દોડ અભ તર=(અ યતર) = તરગમા

116

દિવતકમ= ાનાવરણીય આદ યકમ ભાિવત કમ=રાગ- ષ-મોહ આદ ભાવકમ લશ= ઃખ વસ=પહ ચ પથ=માગ રન= ણ પર =પરમા મા

અથ ndash યાર કોઈ વાર આ વપદાથ અવસર પામીન િમ યા વનો નાશ કર છ અન સ ય વ જળના વાહમા વહ ન ાન ણના કાશમા ચ ચઢ છ યાર તના તરગમા યકમ અન ભાવકમ ઃખ કાઈ અસર કર નથી ત આ મ ના સાધન એવા અ ભવના માગમા લાગીન પ ર ણ અવ થાન ા ત થાય છ તન જ પરમા મા કહ છ

ભાવાથ ndashઅનત સસારમા પ ર મણ કરતો વ કોઈવાર કાળલ ધ દશનમોહનીયનો અ દય અન -ઉપદશ આદનો અવસર પામીન ત વ ાન કર છ યાર યકમ અથવા ભાવકમ ની શ ત િશિથલ થઈ ય છ અન અ ભવના અ યાસથી ઉ િત કરતા કરતા કમબધનથી ત થઈન ઊ વગમન કર છ અથા િસ ગિતન પામ છ 4

िनजम हमरताना भद व ानश या भवित िनयतमषा श त वोपल भः अचिलतम खला यि यदर ःथताना भवित सित च त ःम न यः कममो ः 4

સ ય ટનો મ હમા (સવયા તવીસા)

भिद िमथयात स विद महारस भद-िवजञान कला िजनह पाई जो अपनी मिहमा अवधारत तयाग कर उर स ज पराई उ त रीित फरी िजनहक घट होत िनरतर जोित सवाई त मितमान सवनर समान लग ितनहक न सभासभ काई 5

117

શ દાથ ETHભ દ=ન ટ કર ન વ દ= ણીન મહારસ=આ મા ભવ અ ત અવધારત= હણ કરતો ઉ ત=ચઢતી ર ( રત) = ગટ વન=સો કાઈ=મળ

અથ ndash મણ િમ યા વનો િવનાશ કર ન સ ય વનો અ ત રસ ચાખીન ાન યોિત ગટ કર છ પોતાના િનજ ણ-દશન ાન ચા ર હણ કયા છ દયમાથી પર યોની મમતા છોડ દ ધી છ અન દશ ત મહા તા દ ચી યાઓ હણ કર ન ાન યોિતની સવાઈ કર છ ત િવ ાનો વણ

સમાન છ તમન ભા ભ કમમળ લાગતો નથી 5

स प त सवर एव सा ा छ ा मत वःय कलोपलमभात स भद व ानत एव तःमा द व ानमतीव भा यम 5

ભદ ાન સવર-િન રા અન મો કારણ છ (અ ડ લ છદ)

भदगयान सवर-िनदान िनरदोष ह सवरस िनरजरा अन म मोष ह भगगयान िसवमल जगतमिह मािनय जदिप हय ह तदिप उपादय जािनय 6

શ દાથ ETHિનદાન=કારણ િનરદોષ= િનરજરા=કમ એકદશ ખર અ મ= મ મ િસવ=મો લ= ળ હય=છોડવા યો ય ઉપાદય= હણ કરવા યો ય

અથ ndashલોકમા ભદિવ ાન િનદ ષ છ સવર કારણ છ સવર િન રા કારણ છ અન િન રા મો કારણ છ તથી ઉ િતના મમા ભદિવ ાન જ પરપરાએ મો કારણ છ જો ક ત યા ય છ તોપણ ઉપાદય છ

ભાવાથ ndashભદિવ ાન આ મા િનજ વ પ નથી તથી મો પરપરા કારણ છ ળ કારણ નથી પર તના િવના મો ના અસલ કારણ સ ય વ સવર િન રા થતા નથી તથી થમ અવ થામા ઉપાદય છ અન કાય થતા કારણ- લાપ પચ જ હોય છ તથી આ મ વ પની ા ત થતા હય છ 6

भावय द व ानिमदम छ नधारया ताव ाव परा य वा ान ान ित त 6

118

આ મ વ પની ા ત થતા ભદ ાન હય છ (દોહરો)

भदगयान तबल भलौ जबल मकित न होइ परम जोित परगट जहा तहा न िवकलप कोइ 7

શ દાથ ETHતબલૌ= યા ધી ભલૌ=સા પરમ જોિત=ઉ ટ ાન પરગટ ( ગટ) કાિશત

અથ ndashભદિવ ાન યા ધી જ શસનીય છ યા ધી મો અથા વ પની ા ત ન થાય અન યા ાનની ઉ ટ યોિત કાશમાન છ યા

કોઈ પણ િવક પ નથી (ભદિવ ાન તો રહશ જ કવી ર ત ) 7

ભદ ાન પરપરા મો કારણ છ (ચોપાઈ)

भदजञान सवर िजनह पायौ सो चतन िसवरप कहायौ भदजञान िजनहक घट नाही त जड़ जीव बध घट माही 8

भद व ानतः िस ाः िस ा य कल कचन अःयवाभावतो ब ा ब ा य कल कचन 7

શ દાથ ETHચતન=આ મા િસવ પ=મો પ ઘટ= દય

અથ ndash વોએ ભદિવ ાન પ સવર ા ત કય છ તઓ મો પ જ કહવાય છ અન ના દયમા ભદિવ ાન નથી ત ખ વો શર ર આદથી બધાય છ 8

ભદ ાનથી આ મા ઉ જવળ થાય છ (દોહરા)

भदगयान साब भयौ समरस िनरमल नीर धोबी अतर आतमा धोव िनजगन चीर 9

શ દાથ ETHસમરસ=સમતાભાવ નીર=પાણી તર આતમા=સ ય ટ ચીર=કપડા

119

અથ ndashસ ય ટ પ ધોબી ભદિવ ાન પ સા અન સમતા પ િનમળ જળથી આ મ ણ પ વ ન સાફ કર છ 9

भद ानो छलनकलना छ त वोपल भा- िागमामलयकरणा क मणा सवरण ब ोष परमममलालोकम लानमक ान ान िनयतम दत शा तो ोतमतत 8

इित सहरािधकारः 6 ભદિવ ાનની યામા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस रजसोधा रज सोिधक दरब काढ़ पावक कनक कािढ़ दाहत उपलक पकक गरभम जय डािरय कतक फल नीर कर उ ल िनतािर डार मलक दिधकौ मथया मिथ काढ़ जस माखनकौ राजहस जस दध पीव तयािग जलक तस गयानवत भदगयानकी सकित सािध वद िनज सपित उछद पर-दलक 10

શ દાથ ETHરજ= ળ દરબ( ય) =સો ચાદ પાવક=અ ન કનક=સો દાહત=બાળ છ ઉપલ=પ થર પક=કાદવ દરભ= દર કતકફળ=િનમળ વદ=અ ભવ કર ઉછદ(ઉ છદ) = યાગ કર પર-દલ=આ મા િસવાયના બી પદાથ

અથ ETH વી ર ત ળધોયો ળ શોધીન સો -ચાદ હણ કર છ અ ન ધા ન ગાળ ન સો પાડ છ કાદવમા િનમળ નાખવાથી ત પાણીન સાફ કર ન મલ ર કર દ છ દહ મથન કરનાર દહ મથીન માખણ કાઢ લ છ હસ ધ પી લ છ અન પાણી છોડ દ છ તવી જ ર ત ાનીઓ ભદિવ ાનના બળથી આ મ-સપદા હણ કર છ અન રાગ- ષ આદ અથવા લા દ પરપદાથ ન યાગી દ છ 10

મો ળ ભદિવ ાન છ (છ પા છદ)

120

गिट भद िवगयान आपगन परगन जान पर परनित पिरतयाग स अनभौ िथित ठान किर अनभौ अभयास सहज सवर परगास आ व ार िनरोिध करमघन-ितिमर िवनास छय किर िवभाव समभाव भिज िनरिवकलप िनज पद गह िनमरल िवस सासत सिथर पर अत ि य सख लह 11

શ દાથ ETHપ ર યાગ=છોડ ન િથિત ઠાન= થર કર પરગાસ ( કાશ)

= ગટ કર િનરોિધ=રોક ન િતિમર= ધકાર સમભાવ=સમતાભાવ ભ જ= હણ કર ન સા ત (શા ત) = વયિસ િથર=અચળ અતી ય= ઇ ય-ગોચર ન હોય ત

અથ ndashભદિવ ાન આ માના અન પર યોના ણોન પ ટ ણ છ પર યોમાથી પોતાપ છોડ ન અ ભવમા થર થાય છ અન તનો અ યાસ કર ન સવરન ગટ કર છ આ વ ારનો િન હ કર ન કમજિનત મહા ધકાર ન ટ કર છ રાગ- ષ આદ િવભાવ છોડ ન સમતાભાવ હ છ અન િવક પર હત પોતા પદ ા ત કર છ તથા િનમળ અનત અચળ અન પરમ અતી ય ખ ા ત કર છ 11

છ ા અિધકારનો સાર

વ અિધકારમા કહતા આ યા છ એ ક િમ યા વ જ આ વ છ તથી આ વનો િનરોધ અથા સ ય વ ત સવર છ આ સવર િન રા અન અ મ મો કારણ છ યાર આ મા વય થી અથવા ી ના ઉપદશ આદથી આ માNtildeઅના મા ભદિવ ાન અથવા વભાવ-િવભાવની ઓળખાણ કર છ યાર સ ય દશન ણ ગટ થાય છ વન વ અન પરન પર ણ એ જ નામ ભદિવ ાન છ એન જ વપરનો િવવક કહ છ Ocircતા ાનકૌ કારન વ-પર િવવક બખાનૌOtilde અથા ભદિવ ાન સ ય દશન કારણ છ વી ર ત કપડા સાફ કરવામા સા સહાયક બન છ તવી જ ર ત સ ય દશનની ઉ પિ મા ભદિવ ાન

121

સહાયક થાય છ અન યાર કપડા સાફ થઈ ય યાર સા કાઈ કામ રહ નથી અન સા હોય તો એક ભાર જ લાગ છ તવી જ ર ત સ ય દશન થયા પછ યાર વ-પરના િવક પની આવ યકતા નથી રહતી યાર ભદિવ ાન હય જ હોય છ ભાવ એ છ ક ભદિવ ાન થમ અવ થામા ઉપાદય છ અન સ ય દશન િનમળ થયા પછ ત કાઈ કામ નથી હય છ ભદિવ ાન જોક હય છ તોપણ સ ય દશનની ા ત કારણ હોવાથી ઉપાદય છ તથી વ ણ અન પર ણની ઓળખાણ કર ન પર-પ રણિતથી િવર ત થ જોઈએ અન અ ભવનો અ યાસ કર ન સમતાભાવ હણ કરવો જોઈએ

122

િન રા ાર

(7)

િત ા (દોહરા)

वरनी सवरकी दसा जथा जगित परवान मकित िवतरनी िनरजरा सनह भिवक धिर कान 1 શ દાથ ETHજથા ગિત પરવાન= આગમમા ક છ ત

િવતરની=આપનાર

અથ ndash આગમમા સવર કથન છ ત વણન ક હ ભ યો હવ મો આપનાર િન રા કથન કાન દઈન સાભળો 1

મગલાચરણ (ચોપાઈ)

जो सवरपद पाई अनद सो परवकत कमर िनकद जो अफद हव बहिर न फद सो िनरजरा बनारिस बद 2

रागा ॐवरोधतो िनजधरा ध वा परः सवरः कमागािम समःतमव भरतो दरा न धन ःथतः ागब त तदव द धमधना याज भत िनजरा ान योितरपावत न ह यतो रागा दिभम छित 1

શ દાથ ETHઅનદ= સ થાય િનકદ=ન ટ કર બ ર=વળ ફદ= ચવાય

અથ ndash સવરની અવ થા ા ત કર ન આનદ કર છ વ બાધલા કમ નો નાશ કર છ કમની ળમાથી ટ ન ફર ફસાતો નથી ત િન રાભાવન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 2

ાન-વરા યના બળથી ભા ભ યાઓથી પણ બધ થતો નથી

(દોહરા)

123

मिहमा समयकजञानकी अर िवरागबल जोइ ि या करत फल भजत करम बध निह होइ 3

त ानःयव साम य वरागःयव वा कल च को प कमिभः कम म जानोऽ प न ब यत 2

શ દાથ ETHમ હમા= ભાવ અ =અન જત=ભોગવતા

અથ ndashસ ય ાનના ભાવથી અન વરા યના બળથી ભા ભ યા કરવા છતા અન ત ફળ ભોગવવા છતા પણ કમબધ થતો નથી 3

ભોગ ભોગવવા છતા પણ ાનીઓન કમકા લમા લાગતી નથી

(સવયા એક ીસા)

जस भप कौतक सरप कर नीच कमर कौतकी कहाव तास कौन कह रक ह जस िवभचािरनी िवचार िवभचार वाकौ जारहीस म भरतास िच बक ह जस धाइ बालक चघाइ कर लािलपािल जान तािह औरकौ जदिप वाक अक ह तस गयानवत नाना भाित करतित ठान िकिरयाक िभ मान यात िनकलक ह 4

શ દાથ ETH પ=રા કૌ ક=ખલ નીચ કમ=હલ કામ રક=કગાલ વાકૌ=ત ર (યાર) િમ ભરતા=પિત બક=િવ ખ ઘાઈ=િપવડાવીન લા લપા લ=લાલનપાલન ક=ગોદ િનકલક=િનદ ષ

અથ ndash વી ર ત રા ખલ પ હલ કામ કર તો પણ ત ખલાડ ષ કહવાય છ તન કોઈ ગર બ નથી કહ અથવા વી ર ત યભચા રણી ી પિતની પાસ રહ તોપણ ત ચ યારમા જ રહ છmdashપિત ઉપર મ રહતો નથી અથવા વી ર ત ધાવ બાળકન ધ પીવડાવ લાલન-પાલન કર અન ગોદમા લ છ તોપણ તન બી નો ણ છ તવી જ ર ત ાની વ ઉદયની રણાથી1

124

ત તની ભા ભ યા કર છ પર ત યાન આ મ વભાવથી ભ કમજિનત માન છ તથી સ ય ાની વન કમકા લમા લાગતી નથી 4 વળ

1 હવાસી તીથકર ભરત ચ વત રા ણક વગરની મ

जस िनिस वासर कमल रह पकहीम पकज कहाव प न वाक िढग पक ह जस म वादी िवषधरस गहाव गात म की सकित वाक िवना-िवष डक ह जस जीभ गह िचकनाई रह रख अग पानीम कनक जस काईस अटक ह तस गयानवत नानाभाित करतित ठान िकिरयाकौ िभ मान यात िनकलक ह 5

શ દાથ ETHિનિસ(િનિશ) =રાિ વાસર= દવસ પક=કાદવ પકજ=કમળ િવષધર=સાપ ગાત=શર ર કાઈ=કાટ અટક=ર હત

અથ ndash મ કમળ કાદવમા ઉ પ થાય છ અન રાત- દવસ કાદવમા રહ છ પર તના ઉપર કાદવ ચ ટતો નથી અથવા મ મ વાદ પોતાના શર ર ઉપર સાપ ારા ડખ દવડાવ છ પણ મ ની શ તથી તના ઉપર િવષ ચડ નથી અથવા મ ભ ચીકણા પદાથ ખાય છ પણ ચીકણી થતી નથી ખી રહ છઅથવા મ સો પાણીમા પડ હોય તોપણ તના પર કાટ લાગતો નથી તવી જ ર ત ાની વ ઉદયની રણાથી ત તની ભા ભ યાઓ કર છ પર તન આ મ વભાવથી ભ કમજિનત માન છ તથી સ ય ાની વન કમકા લમા લાગતી નથી

ना त वषयसवनङ प य ःव फल वषयसवनःय ना ानवभव वरागताबला सवकोङ प तदसावसवकः 3

વરા ય શ ત વણન (સોરઠા)

पवर उद सनबध िवष भोगव समिकती कर न नतन बनध मिहमा गयान िवरागकी 6

125

અથ ETHસ ય ટ વ વ બાધલા કમ ના ઉદયથી િવષય આદ ભોગવ છ પણ કમબધ થતો નથી એ ાન અન વરા યનો ભાવ છ 6

स य भवित िनयत ानवरा यश ः ःव वःत व कलियतमय ःवा य पाि म या यःमा ा वा यितकरिमद त वतः ःव पर च ःव ःम नाःत वरमित परा सवतो रागयोगात 4 ાન-વરા યથી મો ની ા ત છ (સવયા તવીસા)

समयकवत सदा उर अतर गयान िवराग उभ गन धार जास भाव लख िनज लचछन जीव अजीव दसा िनखार आतमकौ अनभौ किर हव िथर आप तर अर औरिन तार सािध सदवर लह िसव समर स कमर-उपािध िवथा विम डार 7

શ દાથ ETHઉર= દય ભાવ= તાપથી િનરવાર=િનણય કર ઔરિન=બી ઓન ય( વ ય) =આ મત વ સમ (શમ) =આનદ ઉપાિધ= દ-ફદ યથા=ક ટ વિમ ડાર=કાઢ નાખ છ

અથ ndashસ ય ટ વ સદવ તઃકરણમા ાન અન વરા ય બ ણ ધારણ કર છ ના તાપથી િનજ આ મ વ પન દખ છ અન વ-અ વ ત વોનો િનણય કર છ1 તઓ આ મ-અ ભવ કર ન િનજ- વ પમા થર થાય છ તથા સસાર-સ થી પોત વય તર છ અથવા બી ઓન તાર છ2 આ ર ત આ મત વ િસ કર ન કમ ની ળ ર કર છ અન મો નો આનદ ા ત કર છ 7

1 વ અના દકાળથી દહા દ પર વ ઓન પોતાની માની લીધી હતી ત હઠ છોડ દ છ અન પોતાના આ માન તમનાથી દો માનવા લાગ છ

2 ધમ પદશ આપીન

126

स य ः ःवयमयमह जात ब धो न म ःया- द य ानो पलकवदना रािगणोङ याच त आल ब ता सिमितपरता त यतोङ ा प पापा आ माना मावगम वरहात स त स य व र ाः 5

સ ય ાન િવના સ ણ ચા ર નકા છ (સવયા તવીસા)

जो नर समयकवत कहावत समयकगयान कला निह जागी आतम अग अबध िवचारत धारत सग कह हम तयागी भष धर मिनराज-पटतर अतर मोह-महानल दागी स िहय करतित कर पर सो सठ जीव न होय िवरागी 8

શ દાથ ETHસગ=પ ર હ પટતર (પટતર) =સમાન મહાનલ=તી અ ન દાગી=ધગ છ હય= ય દય સઠ= ખ

અથ ndashમ યન સ ય ાન કરણ તો ગટ થ નથી અન પોતાન સ ય ટ માન છ ત િન મ વ પ અબધ પ ચતવન કર3 છ શર ર આદ પરવ મા મમ વ રાખ છ અન કહ છ ક અમ યાગી છ એ ત િનરાજ વો વષ ધારણ કર છ પર તરગમા મોહની મહા વાળા સળગ છ ત ય- દય થઈન ( િનરાજ વી) યા કર છ પર ત ખ છ વા તવમા સા નથી યલગી છ 8

3 િન યનયનો એકા ત પ લઈન

ભદિવ ાન િવના સમ ત ચા ર નકા છ (સવયા તવીસા)

नथ रच चरच सभ पथ लख जगम िववहार सप ा सािध सतोष अरािध िनरजन

127

दइ ससीख न लइ अद ा नग धरग िफर तिज सग छक सरवग मधारस म ा ए करतित कर सठ प समझ न अनातम-आतम-स ा 9

શ દાથ ETHરચ=બનાવ ચરચ=કથન કર ભ પથ=ધમમાગ પ ા= પા િનરજન=ઈ ર સીખ=સારો ઉપદશ અદ ા=આ યા િવના નગ-

ધરગ=ન ન સગ=પ ર હ ધારસ મ ા=અ ાનરસમા ઉ મ આતમ સ ા= ચત યભાવ અનાતમ સ ા=શર ર રાગ- ષ-મોહ આદ

અથ ndashત ખ થ-રચના કર છ ધમની ચચા કર છ ભ-અ ભ યાન ણ છ યો ય યવહાર રાખ છ સતોષન સભાળ છ અહ ભગવાનની

ભ ત કર છ સારો ઉપદશ આપ છ આ યા િવના લતો નથી1 બા પ ર હ છોડ ન ન ન ફર છ અ ાનરસમા ઉ મ થઈન બાળતપ કર છ ત ખ આવી યાઓ કર છ પર આ મસ ા અન અના મસ ાનો ભદ ણતો નથી 9

1 અચૌયા દ ત અન એષણા આદ સિમિત પાળ છ

વળ

धयान धर कर इिन य-िन ह िव हस न गन िनज न ा तयािग िवभित िवभित मढ तन जोग गह भवभोग-िवर ा मौन रह लिह मदकषाय सह बध बधन होइ न त ा ए करतित कर सठ प समझ न अनातम-आतम-स ा 10

128

શ દાથ ETHિન હ=દમન કર િવ હ=શર ર ન ા (નાતા) =સબધ િવ િત=ધન-સપિ િવ િત=ભ મ (રાખ) મઢ=લગાવ જોગ= યાગ1 િવર ા (િવર ત) = યાગી ત ા (ત ત) = ોિધત ઃખી

અથ ndashઆસન લગાવીન યાન કર છ ઇ યો દમન કર છ શર ર સાથ પોતાના આ માનો કાઈ સબધ ગણતો નથી ધન-સપિ નો યાગ કર છ શર રન રાખથી ચોળ છ2 ાણાયામ આદ યોગસાધના કર છ સસાર અન ભોગોથી િવર ત રહ છ મૌન ધારણ કર છ કષાયોન મદ કર છ વધ-બધન સહન કર ન ઃખી થતો નથી ત ખ આવી યાઓ કર છ પર આ મસ ા અન અના મસ ાનો ભદ ણતો નથી 10

1 દોહાNtildeઆસન ાણાયામ યમ િનયમ ધારણા યાન યાહાર સમાિધ ય અ ટ યોગ પ હચાન

2 નાન આદ ન કરવાથી

(ચોપાઈ)

जो िबन गयान ि या अवगाह जो िबन ि या मोखपद चाह जो िबन मोख कह म सिखया सो अजान मढ़िनम मिखया 11

શ દાથ ETH યા=ચા ર અવગાહ= હણ કર અ ન= ખ ઢિનમ= ખાઓમા ખયા= ધાન

અથ ndash સ ય ાન િવના ચા ર ધારણ કર છ અથવા ચા ર િવના મો પદ ચાહ છ તથા મો િવના પોતાન ખી કહ છ ત અ ાની છ ખાઓમા ધાન અથા મહા ખ છ 11

आससारा ितपदममी रािगणो िन यम ाः स ा य ःम नपदमपद त ब य वम धाः एतततः पदिमदिमद यऽ चत यधातः श ः श ः ःवरसभरतः ःथाियभाव वमित 6

ી નો ઉપદશ અ ાની વો માનતા નથી (સવયા એક ીસા)

129

जगवासी जीवनीस गर उपदस कह तम इहा सोवत अनत काल बीत ह जागौ हव सचत िच समता समत सनौ कवल-वचन जाम अकष-रस जीत ह आवौ मर िनकट बताऊ म तमहार गन परम सरस-भर करमस रीत ह ऐस बन कह गर तोऊ त न धर उर िम कस प िकध िच कस चीत ह 12

શ દાથ ETHિમ કસ =માટ ના તળા વા ચ કસ ચીત=ચ મા બનલા

અથ ndash ી જગવાસી વોન ઉપદશ આપ છ ક તમન આ સસારમા મોહિન ા લતા અનતકાળ વીતી ગયો હવ તો ગો અન સાવધાન અથવા શાત ચ થઈન ભગવાનની વાણી સાભળો નાથી ઇ યોના િવષયો તી શકાય છ માર પાસ આવો કમ-કલક ર હત પરમ આનદમય તમારા આ માના ણ તમન બતા ી આવા વચન કહ છ તોપણ સસાર મોહ વ કાઈ યાન આપતા નથી ણ ક તઓ માટ ના તળા છ અથવા ચ મા દોરલા મ ય છ 12

વની શયન અન ત દશા કહવાની િત ા (દોહરા)

एत पर बहर सगर बोल वचन रसाल सन दसा जागत दसा कह दहकी चाल 13

શ દાથ ETHરસાલ=મીઠા સન(શયન) = તલી દસા=અવ થા

અથ ndashઆમ છતા ફર થી પા વની િન ત અન ત દશા કથન મ ર વચનોમા કહ છ 13

વની શયન અવ થા (સવયા એક ીસા)

काया िच सारीम करम परजक भारी मायाकी सवारी सज चादिर कलपना

130

सन कर चतन अचतना न द िलय मोहकी मरोर यह लोचनकौ ढपना उद बल जोर यह सवासकौ सबद घोर िवष-सख कारजकी दौर यह सपना ऐसी मढ़ दसाम मगन रह ितह काल धाव म जालम न पाव रप अपना 14

શ દાથ ETHકાયા=શર ર ચ સાર =શયનાગાર વાની જ યા સવાર =સ પરજક (પયક) =પલગ સજ=પથાર ચાદ ર=ઓઢવા વ અચતના= વ પન લી જ ત લોચન= ખ વાસકૌ સબદ=નસકોરા બોલાવવા

અથ ndashશર ર પી મહલમા કમ પી મોટો પલગ છ માયાની પથાર સ લી છ ક પના પી1 ચાદર છ વ પની લ પ િન ા લઈ ર ો છ મોહની લહરોથી ખની પાપણ ઢકાઈ ગઈ છ કમ દયની જોરાવર એ નસકોરાનો રકાટ છ

િવષય ખના કાય માટ ભટક એ વ ન છ આવી અ ાનદશામા આ મા સદા મ ન થઈન િમ યા વમા ભટકતો ફર છ પર પોતાના આ મ વ પન જોતો નથી 14

1 યાર રાગ- ષના બા િનિમ નથી મળતા યાર મનમા ત તના સક પ-િવક પ કરવા ત

વની ત દશા (સવયા એક ીસા)

िच सारी नयारी परजक नयारौ सज नयारी चादिर भी नयारी इहा झठी मरी थपना अतीत अवसथा सन िन ा वािह कोउ प न िव मान पलक न याम अब छपना सवास औ सपन दोऊ िन ाकी अलग बझ सझ सब अग लिख आतम दरपना तयागी भयौ चतन अचतनता भाव तयािग भाल दि खोिलक सभाल रप अपना 15

131

શ દાથ ETHથપના= થાપના અતીત= તકાળ િન ાવા હ=િન ામા પડલો યામ=એમા છપના=લગાડ અલગ=સબધ દરપના=દપણ ભાલ=દખ

અથ ndash યાર સ ય ાન ગટ થ યાર વ િવચાર છ ક શર ર પ મહલ દો છ કમ પ પલગ દો છ માયા પ પથાર દ છ ક પના પ ચાદર દ છ આ િન ાવ થા માર નથીmdash વકાળમા િન ામા પડલી માર બી જ પયાય હતી હવ વતમાનની એક પળ પણ િન ામા ન હ વીતા ઉદયનો િનઃ ાસ અન િવષય વ નmdashએ બ િન ાના સયોગથી દખાતા હતા હવ આ મા પ દપણમા મારા સમ ત ણો દખાવા લા યા આ ર ત આ મા અચતન ભાવોનો યાગી થઈન ાન ટથી જોઈન પોતા વ પ સાભળ છ 15

ત દશા ફળ (દોહરા)

इिह िविध ज जाग परष त िशवरप सदीव ज सोविह ससारम त जगवासी जीव 16

શ દાથ ETHઇહ િવિધ=આ કાર ગ=સચત થયા ત=તઓ સદ વ (સદવ) =હમશા જગવાસી=સસાર

અથ ndash વ સસારમા આ ર ત આ મ-અ ભવ કર ન સચત થયા છ ત હમશા મો પ જ છ અન અચત થઈન ઈ ર ા છ ત સસાર છ 16

આ મ-અ ભવ હણ કરવાની િશખામણ (દોહરા)

जो पद भोपद भय हर सो पद सऊ अनप िजिह पद परसत और पद लग आपदारप 17

एकमव ह त ःवा वपदामपद पदम अपदा यव भास त पदा य यािन य परः 7

શ દાથ ndashભૌ(ભવ) =સસાર સઉ= વીકાર કરો અ પ=ઉપમા ર હત પરસત( પશત) = હણ કરતા જ આપદા=ક ટ

જ મ-મરણનો ભય ર કર છ ઉપમા ર હત છ હણ કરવાથી બી બધા પદ1 િવપિ પ ભાસવા લાગ છ ત આ મ-અ ભવ પ પદન ગીકાર કરો 17

132

1 ઇ ધરણ નર ા દ

સસાર સવથા અસ ય છ (સવયા એક ીસા)

जब जीव सोव तब समझ सपन सतय विह झठ लाग तब जाग न द खोइक जाग कह यह मरौ तन यह मरी स ज ताह झठ मानत मरन-िथित जोइक जान िनज मरम मरन तब सझ झठ बझ जब और अवतार रप होइक वाह अवतारकी दसाम िफिर यह पच याही भाित झठौ जग दखयौ हम टोइक 18

શ દાથ ETHસ જ=વ અવતાર=જ મ ટોઇક=શોધીન

અથ ndash યાર વ વ છ યાર વ નન સ ય માન છ યાર ગ છ યાર ત જણાય છ શર ર ક ધન-સામ ીન પોતાની ગણ છ પછ નો યાલ કર છ યાર તન પણ ઠ માન છ યાર પોતાના વ પનો િવચાર કર છ યાર પણ અસ ય જણાય છ અન બીજો જ મ સ ય લાગ છ યાર બી જ મનો િવચાર કર છ યાર પાછો આ જ ચ ાવામા પડ ય છmdashઆ ર ત શોધીન જો તો આ જ મ-મરણ પ આખો સસાર ઠો જ ઠો જણાય છ 18

एक ायकभाविनभरमहाःवाद समासादयन ःवाद मय वधातमसहः ःवा वःतव वदन आ मा मानभवानभाव ववशो य शषोदय सामा य कलयन कलष सकल ान नय यकताम 8

સ ય ાની આચરણ (સવયા એક ીસા)

पिडत िववक लिह एकताकी टक गिह ददज अवसथाकी अनकता हरत ह मित ित अविध इतयािद िवकलप मिट िनरिवकलप गयान मनम धरत ह

133

इिन यजिनत सख दखस िवमख हवक परमक रप हव करम िनरजरत ह सहज समािध सािध तयािग परकी उपािध आतम आरािध परमातम करत ह 19

શ દાથ ETHટક=હઠ દજ=િવક પ પ આ ળતા પ મ ટ= ર કર ન સમાિધ= યાન પરક ઉપાિધ=રાગ- ષ-મોહ

અથ ndashસ ય ટ વ ભદ ાન ા ત કર ન એક આ મા જ હણ કર છ દહા દથી મમ વના અનક િવક પો છોડ દ છ મિત ત અવિધ ઇ યા દ ાયોપશિમકભાવ છોડ ન િનિવક પ કવળ ાનન પોતા વ પ ણ છ

ઇ યજિનત ખ- ઃખમાથી ચ ખસડ ન આ મ-અ ભવ કર ન કમ ની િન રા કર છ અન રાગ- ષ-મોહનો યાગ કર ન ઉ જવળ યાનમા લીન થઈન આ માની આરાધના કર ન પરમા મા થાય છ 19

अ छा छाः ःवयम छल त य दमाः सवदन य यो िनपीता खलभावम डलरसा भाकम ा इव यःयािभ नरसः स एव भगवानकोऽ यनक भवन व ग य किलकािभर तिनिध त यर ाकरः 9 સ ય ાનન સ ની ઉપમા (સવયા એક ીસા)

जाक उर अतर िनरतर अनत दवर भाव भािस रह प सभाव न टरत ह िनमरलस िनमरल स जीवन गट जाक घटम अघट-रस कौतक करत ह जाम मित ित औिध मनपय कवल स पचधा तरगिन उमिग उछरत ह सो ह गयान उदिध उदार मिहमा अपार िनराधार एकम अनकता धरत ह 20

134

શ દાથ ETH તર= દર અઘટ= ણ ઔિધ (અવિધ) = ય- -કાળ-ભાવની મયાદાથી પી પદાથ ન એકદશ પ ટ ણનાર ાન પચધા=પાચ કારની તરગિન=લહરો યાન ઉદિધ= ાનનો સ િનરધાર= વત

ઘટ=ઓ અઘટ=ઓ ન હ સ ણ

અથ ndash ાન પ સ મા અનત ય પોતાના ણ-પયાયો સ હત હમશા ઝળક છ પણ ત ત યો પ થતો નથી અન પોતાના ાયક વભાવન છોડતો નથી ત અ યત િનમળ જળ પ આ મા ય છ પોતાના ણ રસમા મોજ કર છ તથા મા મિત ત અવિધ મનઃપયય અન કવળ ાન આ પાચ કારની લહરો ઊઠ છ મહાન છ નો મ હમા અપરપાર છ િન િ ત છ ત ાન એક છ તોપણ યોન ણવાની અનકતા સ હત છ

ભાવાથ ETHઅહ ાનન સ ની ઉપમા આપી છ સ મા ર ના દ અનત યો રહ છ ાનમા પણ અનત યો િત બબત થાય છ સ ર ના દ પ થઈ

જતો નથી ાન પણ ય પ થ નથી સ જળ િનમળ રહ છ ાન પણ િનમળ રહ છ સ પ ર ણ રહ છ ાન પણ પ ર ણ રહ છ સ મા લહરો ઉ પ થાય છ ાનમા પણ મિત ત આદ તરગો છ સ મહાન હોય છ ાન પણ મહાન હોય છ સ અપાર હોય છ ાન પણ અપાર છ સ જળ

િન ધાર રહ છ ાન પણ િન ધાર છ સ પોતાના વ પની અપ ાએ એક અન તરગોની અપ ાએ અનક હોય છ ાન પણ ાયક વભાવની અપ ાએ એક અન યોન ણવાની અપ ાએ અનક હોય છ 20

लय ता ःवयमव द करतरम ो मखः कमिभः लय ता च पर महाोततपोभारण भ ना र

सा ा मो इद िनरामयपद सव मान ःवय ान ानगण वना कथम प ा म त न ह 10 ાનર હત યાથી મો થતો નથી (સવયા એક ીસા)

कई र क सह तपस सरीर दह ध पान कर अधोमख हवक झल ह कई महा त गह ि याम मगन रह वह मिनभार प पयारकस पल ह

135

इतयािदक जीवनक सवरथा मकित नािह िफर जगमािह जय वयािरक बघल ह िजनहक िहयम गयान ितिनहहीकौ िनरवान करमक करतार भरमम भल ह 21

શ દાથ ETHકઈ=અનક ર= ખ દહ=બાળ અધો ખ =નીચ મા અન ઉપર પગ કર ન બયા ર=હવા િનરવાન=મો

અથ ndashઅનક ખ કાય લશ કર છ પચા ન તપ આદથી શર રન બાળ છ ગાજો ચરસ વગર પીવ છ નીચ મ તક અન ઉપર પગ રાખીન લટક છ મહા ત હણ કર ન તપાચરણમા લીન રહ છ પ રષહ આદ ક ટ ઉઠાવ છ પર ાન િવના તમની આ બધી યા કણ િવનાના ઘાસના ળા વી િન સાર છ આવા વોન કદ મો મળ શકતો નથી તઓ પવનના વટો ળયાની મ સસારમા ભટક છmdash ાય ઠકા પામતા નથી મના દયમા સ ય ાન છ તમન જ મો છ ાન ય યા કર છ તઓ મમા લલા છ 21

યવહારલીનતા પ રણામ (દોહરા)

लीन भयौ िववहारम उकित न उपज कोइ दीन भयौ भपद जप मकित कहास होइ 22

શ દાથ ETHઉકિત=ભદ ાન કહાસૌ=કવી ર ત

અથ ndash યામા લીન છ ભદિવ ાન ર હત છ અન દ ન થઈન ભગવાનના ચરણોનો પ કર છ અન એનાથી જ મો ની ઇ છા રાખ છ ત આ મા ભવ િવના મો કવી ર ત મળવી શક 22

વળ ETH (દોહરા)

भ समरौ पजौ पढ़ौ करौ िविवध िववहार मोख सरपी आतमा गयानगमय िनरधार 23

શ દાથ ETH મરૌ= મરણ કરો િવિવધ િવવહાર= દા દા કાર ચા ર

136

અથ ndashભગવાન મરણ કરવાથી - િત કરવાથી અથવા અનક કાર ચા ર હણ કરવાથી કાઈ થઈ શક નથી કમ ક મો - વ પ આ મા

અ ભવ- ાનગોચર છ 23

ાન િવના મો માગ ણી શકાતો નથી (સવયા એક ીસા)

काज िवना न कर िजय उ म लाज िवना रन मािह न जझ डील िवना न सध परमारथ सील िवना सतस न अरझ नम िवना न लह िनहच पद

म िवना रस रीित न बझ धयान िवना न थभ मनकी गित गयान िवना िसव पथ न सझ 24

શ દાથ ETHઉ મ=ઉ ોગ લાજ= વા ભમાન ડ લ=શર ર ઝ=લડ પરમારથ (પરમાથ) =મો અ ઝ=મળ નમ=િનયમ ઝ=સમ િસવપથ=મો માગ ઝ=દખાય

અથ ndash યોજન િવના વ ઉ મ કરતો નથી વા ભમાન િવના સ ામમા લડતો નથી શર ર િવના મો સધાતો નથી શીલ ધારણ કયા િવના સ યનો મળાપ થતો નથી સયન િવના મો પદ મળ નથી મ િવના રસની ર ત ણી શકાતી નથી યાન િવના ચ થર થ નથી અન ાન િવના મો માગ ણી શકાતો નથી 24

ાનનો મ હમા (સવયા તવીસા)

गयान उद िजनहक घट अतर जोित जगी मित होत न मली बािहज िदि िमटी िजनहक िहय आतमधयान कला िविध फली त जड चतन िभ लख

137

सिववक िलय परख गन-थली त जगम परमारथ जािन गह रिच मािन अधयातमसली 25

શ દાથ ETH તર= દર મિત= મલી=અ બા હજ દ ટ=શર ર આદમા આ મ ભ = દા પરખ=પર ા કર ચ= ાન અ યાતમ સલી=આ મ-અ ભવ

અથ ndash મના તરમા સ ય ાનનો ઉદય થયો છ મની આ મ યોિત ત થઈ છ અન િનમળ રહ છ મન શર ર આદમાથી આ મ ખસી

ગઈ છ આ મ યાનમા િન ણ છ તઓ જડ અન ચત યના ણોની પર ા કર ન તમન દા દા માન છ અન મો માગન સાર ર ત સમ ન ચ વક આ મ-અ ભવ કર છ 25

વળ Ntilde(દોહરા)

बहिविध ि या कलसस िसवपद लह न कोइ गयानकला परकाशस सहज मोखपद होई 26 गयानकला घटघट बस जोग जगितक पार िनज िनज कला उदोत किर मकत होइ ससार 27

पदिमद नन कमदरासद सहजबोधकलासलभ कल तत इद िनजबोधकलाबलात कलियत यतता सतत जगत 11

શ દાથ ETHબ િવિધ=અનક કારની બસ=રહ પાર (પર) =અગ ય ઉદોત= ગટ ત= ત

અથ ndashઅનક કારની બા યાઓના લશથી કોઈ મો પામી શક નથી અન સ ય ાન ગટ થતા લશ િવના જ મો પદની ા ત થાય છ 26

અથ ાન યોિત સમ ત વોના તરગમા રહ છ ત મન વચન કાય અન તથી અગ ય છ હ ભ યો પોતપોતાની ાન યોિત ગટ કર ન સસારથી ત થાઓ 27

અ ભવની શસા ( ડ લયા)

138

+अनभव िचतामिन रतन जाक िहय परगास सो पनीत िसवपद लह दह चतरगितवास दह चतरगितवास आस धिर ि या न मड नतन बध िनरोिध पबबकत कमर िबहड ताक न गन िवकार न गन बह भार न गन भव जाक िहरद मािह रतन िचतामिन अनभव 28

+ अिच यश ः ःवयमव दव माऽिच ताम णरष यःमात सवाथिस ा मतया वधत ानी कम यःय प रमहण 12

શ દાથ ETH નીત=પિવ દહ=બાળ આસ=આશા મડ(માડ) =કર િનરોિધ=રોક ન િવહડ=ખરવ ભાર=બોજો ભવ=જ મ

અથ ndashઅ ભવ પ ચતામણ ર નનો કાશ ના દયમા થઈ ય છ ત પિવ આ મા ચ ગિત મણ પ સસારનો નાશ કર ન મો પદ પામ છ ત આચરણ ઇ છા ર હત હોય છ ત કમ નો સવર અન વ ત કમ ની િન રા કર છ ત અ ભવી વન રાગ- ષ પ ર હનો ભાર અન ભાવી જ મ કાઈ ગણતર મા નથી અથા અ પકાળમા જ ત િસ પદ પામશ 28

સ ય દશનની શસા (સવયા એક ીસા)

िजनहक िहयम सतय सरज उदोत भयौ फली मित िकरन िमथयात तम न ह िजनहकी सिदि म न परच िवषमतास मसतास ीित ममतास ल प ह िजनहक कटाकषम सहज मोखपथ सध मनकौ िनरोध जाक तनकौ न क ह ितनहक करमकी कलोल यह ह समािध डोल यह जोगासन बोल यह म ह 29

139

શ દાથ ETHપરચ (પ રચય) =સબધ િવષમતા=રાગ- ષ સમતા=વીતરાગતા લ ટ ટ=િવ કટા =નજર કરમક કલોલ=કમના ઝપાટા સમાિધ= યાન ડોલ=ફર મ ટ=મૌન

અથ ndash મના દયમા અ ભવનો સ ય ય કાિશત થયો છ અન પ કરણો ફલાઈન િમ યા વનો ધકાર ન ટ કર છ મન સાચા આનમા રાગ- ષ સાથ સબધ નથી સમતા ય મન મ અન મમતા ય

ષ છ મની ટ મા થી મો માગ સધાય છ અન કાય લશ આદ િવના મન આદ યોગોનો િન હ કર છ ત સ ય ાની વોન િવષય-ભોગ પણ સમાિધ છ હાલ -ચાલ એ યોગ અથવા આસન છ અન બોલ -ચાલ એ જ મૌન ત છ

ભાવાથ ndashસ ય ાન ગટ થતા જ ણ ણ િન રા થાય છ ાની વ ચા ર મોહના બળ ઉદયમા જોક સયમ લતા નથીmdashઅ તની દશામા રહ છmdash

તોપણ કમિન રા થાય જ છ અથા િવષય આદ ભોગવતા હાલતા-ચાલતા અન બોલતા-ચાલતા છતા પણ તમન કમ ખર છ પ રણામ સમાિધ યોગ આસન મૌન છ ત જ પ રણામ ાનીન િવષય-ભોગ હાલ-ચાલ અન બોલ-ચાલ છ સ ય વનો આવો જ અટપટો મ હમા છ 29

इ थ प रमहमपाःय समःतमव सामा यतः ःवपरयोर ववकहतम अ ानम तमना अधना वशषा भयःतमव प रह मय व ः 13

પ ર હના િવશષ ભદ કથન કરવાની િત ા (સવયા એક ીસા)

आतम सभाउ परभावकी न सिध ताक जाकौ मन मगन पिर हम र ो ह ऐसौ अिववककौ िनधान पिर ह राग ताकौ तयाग इहालौ सम रप कहयो ह अब िनज पर म दिर किरवक काज बहर सगर उपदशको उम ो ह पिर ह तयाग पिर हकौ िवशष अग किहवकौ उि म उदार लहल ो ह 30

140

શ દાથ ETH િધ=ખબર અિવવક=અ ાન રાગ= મ સ ચ=સમ ઉમ ો હ=ત પર થયો છ ક હવકૌ=કહવાન

અથ ndash ચ પ ર હમા રમ છ તન વભાવ-પરભાવની ખબર રહતી નથી તથી પ ર હનો મ અ ાનનો ખ નો જ છ તનો અહ ધી સામા ય ર ત સમ પણ યાગ ક ો છ હવ ી િનજ-પરનો મ ર કરવા માટ પ ર હ અન પ ર હના િવશષ ભદ કહવાન ઉ સાહ વક સાવધાન થયા છ 30

સામા ય-િવશષ પ ર હનો િનણય (દોહરા)

तयाग जोग परवसत सब यह सामानय िवचार िविवध वसत नाना िवरित यह िवशष िवसतार 31 શ દાથ ETHપરવ =પોતાના આ મા િસવાય અ ય સવ ચતન-અચતન

પદાથ સામા ય=સાધારણ િવરિત= યાગ

અથ ndashપોતાના આ મા િસવાય અ ય સવ ચતન-અચતન પરપદાથ યાગવા યો ય છ એ સામા ય ઉપદશ છ અન તમનો અનક કાર યાગ કરવો એ પ ર હનો િવશષ યાગ છ

ભાવાથ ndashિમ યા વ રાગ ષ આદ ચૌદ તરગ પ ર હ અન ધન-ધા યા દ દસ બા પ ર હmdashઆ બધાનો યાગ એ સામા ય યાગ છ અન િમ યા વનો યાગ અ તનો યાગ કષાયનો યાગ કથાનો યાગ માદનો યાગ અભ યનો યાગ અ યાયનો યાગ આદ િવશષ યાગ છ 31

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વ િન પ ર હ છ

(ચોપાઈ)

परव करम उद रस भज गयान मगन ममता म यज उरम उदासीनता लिहय य बध पिर हवत न किहय 32

पवब िनजकम वपाकात ािननो य द भव यपभोगः त व वथ च राग वयोगात ननमित न प रमहभावम 14

141

શ દાથ ETH રવ ( વ) =પહલાના =ભોગવ =લીન થાય ઉદાસીનતા=વરા ય ધ=સ ય ટ

અથ ndash ાની વ વ બાધલા કમના ઉદયથી ખ- ઃખ બ ભોગવ છ પણ તઓ તમા મમતા અન રાગ- ષ કરતા નથી ાનમા જ મ ત રહ છ તથી તમન િન પર હ જ ક ા છ 32

व वदक वभावचल वा व त न खल का तमव तन का ित न क चन व ान ःवतोङ यित वर मपित 15

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વોન પ ર હ ર હત કહવા કારણ

(સવયા એક ીસા)

ज ज मनविछत िवलास भोग जगतम त त िवनासीक सब राख न रहत ह और ज ज भोग अिभलाष िच पिरनाम तऊ िवनासीक धारारप हव बहत ह एकता न दह मािह तात वाछा फर नािह ऐस म कारजकौ मरख चहत ह सतत रह सचत परस न कर हत यात गयानवतकौ अवछक कहत ह 33

શ દાથ ETHિવનાસીક=નાશવત ર=ઉપ કારજ(કાય) =કામ સતત=હમશા સચત=સાવધાન અવછક=ઇ છા ર હત

અથ ndashસસારની મનવાિછત ભોગ-િવલાસની સામ ી અ થર છ તઓ અનક ય નો કરવા છતા પણ થર રહતી નથી એવી જ ર ત િવષય-અભલાષાઓના ભાવ પણ અિન ય છ ભોગ અન ભોગની ઇ છાઓ આ બ મા એકતા નથી અન નાશવત છ તથી ાનીઓન ભોગોની અભલાષા જ ઊપજતી નથી આવા મ ણ કાય ન તો ખાઓ જ ઇ છ છ ાનીઓ તો સદા સાવધાન રહ છmdashપરપદાથ મા નહ કરતા નથી તથી ાનીઓન વાછા ર હત ક ા છ 33

142

ािननो न ह प रमहभाव कमरागरस र तयित र य रकषाियतव ःवीकतव ह ब हलठतीव 16

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વ િન પ ર હ છ એના ઉપર ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस िफटकड़ी लोद हरड़की पट िबना सवत व डािरय मजीठ रग नीरम भीगयौ रह िचरकाल सवरथा न होइ लाल भद निह अतर सफदी रह चीरम तस समिकतवत राग ष मोह िबन रह िनिश वासर पिर हकी भीरम परव करम हर नतन न बध कर जाच न जगत-सख राच न सरीरम 34

શ દાથ ETHમ ઠ=લાલરગ ચરકાળ=સદવ સવથા=સ ણપણ ચીર=વ િનિશ વાસર=રાત- દવસ ભીર=સ દાય ચ=ચાહ રાચ=લીન થાય

અથ ndash વી ર ત ફટકડ લોધર અન હરડનો ટ દ ધા િવના મ ઠના રગમા સફદ કપ બોળવાથી અન લાબો સમય બોળ રાખવા છતા પણ તના પર રગ ચડતો નથીndash-ત ત ન લાલ થ નથી દરમા સફદ જ રહ છ તવી જ ર ત રાગ- ષ-મોહ ર હત ાની મ ય પ ર હ-સ હમા રાત- દવસ રહ છ તોપણ વ-સચત કમ ની િન રા કર છ નવીન બધ કરતો નથી ત િવષય ખની વાછા નથી કરતો અન ન શર ર ઉપર મોહ રાખ છ

ભાવાથ ndashરાગ- ષ-મોહ ર હત હોવાના કારણ સ ય ટ વ પ ર હ આદનો સ હ રાખવા છતા પણ િન પ ર હ છ 34

વળ ETH

जस काह दशकौ बसया बलवत नर जगलम जाइ नध-छ ाक गहत ह वाक लपटािह चह ओर मध-मिचछका प

143

कबलकी ओटस अडिकत रहत ह तस समिकती िसवस ाकौ सवरप साध उदकी उपािधक समािधसी कहत ह पिहर सहज कौ सनाह मनम उछाह ठान सख-राह उदवग न लहत ह 35

શ દાથ ETHસમાિધ= યાન સનાહ=બ તર ઉછાહ=ઉ સાહ ઉદવગ=આ ળતા

અથ ndash મ કોઈ બળવાન ષ જગલમા જઈન મધ ડો તોડ છ તો તન ઘણી મધમાખીઓ ચ ટ ય છ પણ તણ કામળો ઓઢલો હોવાથી તન તમના ડખ લાગી શકતા નથી તવી જ ર ત સ ય ટ વ ઉદયની ઉપાિધ રહવા છતા પણ મો માગન સાધ છ તમન ાન વાભાિવક બ તર ા ત છ તથી આનદમા રહ છmdashઉપાિધજિનત આ ળતા યાપતી નથી સમાિધ કામ આપ છ

ભાવાથ ndashઉદયની ઉપાિધ સ ય ાની વોન િન રા જ કારણ છ તથી ત તમન ચા ર અન તપ કામ દ છ તથી તમની ઉપાિધ પણ સમાિધ છ 35

ાની વ સદા અબધ છ (દોહરા)

गयानी गयानमगन रह रागािदक मल खोइ िचत उदास करनी कर करम बध निह होइ 36

ानवान ःवरसतोऽ प यतः ःयात सवरागरसवजनशीलः िल यत सकलकमिभरषः कमम यपिततोऽ प ततो न 17

શ દાથ ETHમલ=દોષ ખોઈ= ર કર ન કરની= યા

અથ ndash ાની મ ય રાગ- ષ-મોહ આદ દોષન ર કર ાનમા મ ત રહ છ અન ભા ભ યા વરા ય સ હત કર છ તથી તન કમબધ થતો નથી 36

વળ ETH

मोह महातम मल हर धर समित परकास मकित पथ परगट कर दीपक गयान िवलास 37

144

શ દાથ ETH મિત=સાર ત પથ=મો માગ

અથ ndash ાન પી દ પક મોહ પી ધકારનો મળ ન ટ કર ન નો કાશ કર છ અન મો માગ બતાવ છ 37

ાન પી દ પકની શસા (સવયા એક ીસા)

जाम धमकौ न लस वातकौ न परवस करम पतगिनक नास कर पलम दसाकौ न भोग न सनहकौ सजोग जाम मोह अधकारकौ िवयोग जाक थलम जाम न तताई निह राग रकताई रच लहलह समता समािध जोल जलम ऐसी गयान दीपकी िसखा जगी अभगरप िनराधार फरी प दरी ह प लम 38

શ દાથ ETH મ= માડો વાત=હવા પરવસ( વશ) =પહ ચ દસા=બ ી સનહ ( નહ) =ચીકાશ (તલ વગર) તતાઈ=ગરમી ર તાઈ=લાલાશ અભગ=અખડ ર = રાયમાન થઈ ર = ર

અથ - મા જરા પણ માડો નથી પવનના ઝપાટાથી ઝાઈ જતો નથી એક ણમા મા કમ પી પતગયાઓન બાળ નાખ છ મા બ ી ઢાકણ નથી અન મા ઘી તલ વગર આવ યક નથી મોહ પી ધકારન મટાડ છ મા કચ પણ ચ નથી તમ જ ન રાગની લાલાશ છ મા સમતા સમાિધ અન યોગ કાિશત રહ છ ત ાનની અખડ યોિત વયિસ આ મામા રત થઈ છmdashશર રમા નથી 38

या क ता िगहा ःत तःय वशतो यःय ःवभावो ह यः क नष कथचना प ह परर या शः श यत अ ान न कदाचना प ह भवज ान भव स ततम ािनन भआव परापराधजिनतो नाःतीह ब धःतव 18 ાનની િનમળતા પર ટાત (સવયા એક ીસા)

145

जसो जो दरव ताम तसोई सभाउ सध कोऊ दवर काहकौ सभाउ न गहत ह जस सख उ ल िविवध वनर माटी भख माटीसौ न दीस िनत उ ल रहत ह तस गयानवत नाना भोद पिर ह-जोग करत िवलास न अगयानता लहत ह गयानकला दनी होइ दददसा सनी होइ ऊनी होइ भौ-िथित बनारसी कहत ह 39

શ દાથ ETHદવ ( ય) =પદાથ ભખ=ખાય છ દદસા= ા ત ની ( ય) =અભાવ ઊની=ઓછ ભૌ-િથિત=ભવ થિત

અથ ndashપ બનારસીદાસ કહ છ ક પદાથ વો હોય છ તનો તવો જ વભાવ હોય છ કોઈ પદાથ કોઈ અ ય પદાથના વભાવ હણ કર શકતો નથી મ ક શખ સફદ હોય છ અન માટ ખાય છ પણ ત માટ વો થઈ જતો નથીmdashહમશા ઊજળો જ રહ છ તવી જ ર ત ાનીઓ પ ર હના સયોગથી અનક ભોગ ભોગવ છ પણ ત અ ાની થઈ જતા નથી તમના ાનના કરણો દવસ દવસ વધતા ય છ મદશા મટ ય છ અન ભવ- થિત ઘટ ય છ 39

ािनन कम न जात कतमिचत क च था य यचत भ ह त न जात म य द पर दभ एवािस भोः ब धः ःयादपभोगतो य द न त क कामचारोऽ ःत त ान स वस ब धमयपरथा ःवःयापराधा ीवम 19

િવષયવાસનાઓથી િવર ત રહવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जौल गयानकौ उदोत तौल निह बध होत बरत िमथयात तब नाना बध होिह ह ऐसौ भद सिनक लगयौ त िवष भोगिनस जोगिनस उ मकी रीित त िबछोिह ह सन भया सत त कह म समिकतवत

146

यह तौ एकत भगवतकौ िदरोिह ह िवषस िवमख होिह अनभौ दसा अरोिह मोख सख टोिह ऐसी मित सोिह ह 40

શ દાથ ETHઉદોત=(ઉ ોત) =અજવા જોગ=સયમ બછો હ હ=છોડ દ ધી છ ઉ મ= ય ન દરો હ ( ોહ ) =વર (અ હત કરનાર) અરો હ= હણ કર ન ટો હ=જોઈન સો હ હ=શોભા આપ છ

અથ ndashહ ભાઈ ભ ય સાભળો યા ધી ાનનો કાશ રહ છ યા ધી બધ થતો નથી અન િમ યા વના ઉદયમા અનક બધ થાય છ એવી ચચા સાભળ ન તમ િવષયભોગમા લાગી વ તથા સયમ યાન ચા ર ન છોડ દો અન પોતાન સ ય વી કહો તો તમા આ કહ અનકા ત િમ યા વ છ અન આ મા અ હત કર છ િવષય ખથી િવર ત થઈન આ મ-અ ભવ હણ કર ન મો ખ સ ખ ઓ એવી મ ા તમન શોભા આપશ

ભાવાથ ndash ાનીન બધ થતો નથી એવો એકા તપ હણ કર ન િવષય ખમા િનર શ ન થઈ જ જોઈએ મો ખ સ ખ જો જોઈએ 40

कतार ःफलन य कल बला कमव नो योजयत कवाणः फलिल सरव ह फल ा नोित य कमणः ान सःतदपाःतरागरचनो नो ब यत कमणा

कवाणोऽ प ह कम त फलप र यागकशीलो मिनः 20 ાની વ િવષયોમા િનર શ રહતા નથી (ચોપાઈ)

गयानकला िजनक घट जागी त जगमािह सहज वरागी गयानी मगन िवषसख माही यह िवपरीित सभव नािह 41

અથ ETH મના ચ મા સ ય ાનના કરણો કાિશત થયા છ તઓ સસારમા વભાવથી જ વીતરાગી રહ છ ાની થઈન િવષય ખમા આસ ત હોય એ ઊલટ ર ત અસભવ છ 41

147

ાન અન વરા ય એક સાથ જ હોય છ (દોહરા)

गयान सकित वरागय बल िसव साध समकाल जय लोचन नयार रह िनरख दोउ नाल 42

શ દાથ ETHિનરખ=દખ નાલ=એક સાથ

અથ ndash ાન અન વરા ય એક સાથ ઊપજવાથી સ ય ટ વ મો માગન સાધ છ મ ક ખ દ દ રહ છ પણ જોવા કામ એક સાથ કર છ

ભાવાથ ndash વી ર ત ખ દ દ હોવા છતા પણ જોવાની યા એક સાથ કર છ તવી જ ર ત ાન અન વરા ય એક જ સાથ કમની િન રા કર છ ાન િવનાનો વરા ય અન વરા ય િવના ાન મો માગ સાધવામા અસમથ છ

42

અ ાની વોની યા બધ કારણ અન ાની વોની યા િન રા કારણ છ

(ચોપાઈ)

मढ़ करमकौ करता होव फल अिभलाष धर फल जोव गयानी ि या कर फल-सनी लग न लप िनजररा दनी 43

શ દાથ ETHજોવ=દખ ની ( ય) =ર હત લપ=બધ

અથ ndashિમ યા ટ વ યાના ફળ (ભોગોની) અભલાષા કર છ અન ત ફળ ચાહ છ તથી ત કમબધનો કતા છ સ ય ાની વોની ભોગ આદ ભા ભ યા ઉદાસીનતા વક હોય છ તથી તમન કમનો બધ થતો નથી અન િત દન બમણી િન રા જ થાય છ

િવશષ ndashઅહ Ocircિન રા નીOtilde એ પદ કા યનો ાસ મળવવાની ટથી આ છ સ ય દશન થયા પછ સમય સમય અસ યાત ણી િન રા થાય છ 43

ાનીના અબધ અન અ ાનીના બધ પર ક ડા ટાત (દોહરા)

148

बध करमस मढ़ जय पाट-कीट तन पम खल करमस समिकती गोरख धधा जम 44

શ દાથ ETHપાટ=રશમ ક ટ=ક ડો પમ= લ મ= વી ર ત

અથ ndash વી ર ત રશમનો ક ડો પોતાના શર ર ઉપર પોત જ ળ વ ટ છ તવી જ ર ત િમ યા ટ વ કમબધનન ા ત થાય છ અન વી ર ત ગોરખધધા નામનો ક ડો ળમાથી નીકળ છ તવી જ ર ત સ ય ટ વ કમબધનથી ત થાય છ 44

ાની વ કમના કતા નથી (સવયા એક ીસા)

ज िनज परब कमर उद सख भजत भोग उदास रहग ज दखम न िवलाप कर िनरबर िहय तन ताप सहग ह िजनहक िदढ़ आतम गयान ि या किरक फलक न चहग त स िवचचछन गयायक ह ितनहक करत हम तौ न कहग 45

य यन फल स कम क त नित तीमो वय क वःया प कतोऽ प क चद प त कमावशनापतत त ःम नापितत वक पपरम ानःवभाव ःथतो ानी क क तऽथ क न क त कमित जानाित कः 21

શ દાથ ETH જત=ભોગવતા ઉદાસ=િવર ત િવલાપ=હાય હાય કરવી િનરબર= ષર હત તાપ=ક ટ

અથ ndash વ બાધલા યકમના ઉદય-જિનત ખ ભોગવવામા આસ ત થતા નથી અન પાપકમના ઉદય-જિનત ઃખ ભોગવતા ઃખી થતા નથીmdash ઃખ દનાર ય ષભાવ કરતા નથી પણ સાહસ વક શાર રક ક ટ સહન કર છ મ ભદ-િવ ાન અ યત ઢ છ ભ યા કર ન ત ફળ વગ આદ

149

ઇ છતા નથી ત િવ ાન સ ય ાની છ તઓ જોક સાસા રક ખ ભોગવ છ તોપણ તમન કમના કતા તો અમ ન હ કહ એ 45

સ ય ાનીનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

िजनहकी सदि म अिन इ दोऊ सम िजनहकौ अचार स िवचार सभ धयान ह सवारथक तयािग ज लग ह परमारथक िजनहक बिनजम न नफा ह न जयान ह िजनहकी समिझम सरीर ऐसौ मािनयत धानकौसो छीलक कपानकौसौ मयान ह पारखी पदारथक साखी म भारथक तई साध ितनहीकौ जथारथ गयान ह 46

શ દાથ ETHબિનજ= યાપાર યાન=જ ત= કસાન છ લક=ફોતરા પાન=તલવાર પારખી=પર ક ભારથ (ભારત) =લડાઈ

અથ ndash મની ાન ટમા ઇ ટ-અિન ટ બ સમાન છ મની િ અન િવચાર ભ યાન કારણ છ લૌ કક યોજન છોડ ન સ યમાગમા ચાલ છ મના વચનનો યવહાર કોઈન કશાનકારક અથવા કોઈન લાભકારક નથી મની મા શર રન કમોદના ફોતરાની મ અન તલવારની યાનની મ

આ માથી ગણવામા આવ છ વ-અ વ પદાથ ના પર ક છ સશય આદ િમ યા વની ખચતાણના મા ાતા- ટા છ ત જ સા છ અન તમન જ સા ાન છ 46

स य य एव साहसिमद कत म त पर य वळऽ प पत यमी भयचल ऽलो यम ा विन सवामव िनसगिनर यतया श का वहाय ःवय जान तः ःवमब यबोधवपष बोधो यव त न ह 22

ાનની િનભયતા (સવયા એક ીસા)

150

जमकौसौ ाता दखदाता ह असाता कमर ताक उद मरख न साहस गहत ह सरगिनवासी भिमवासी औ पतालवासी सबहीकौ तन मन किपत रहत ह उरकौ उजारौ नयारौ दिखय सपत भस डोलत िनसक भयौ आनद लहत ह सहज सवीर जाकौ सासतौ सरीर ऐसौ गयानी जीव आरज आचारज कहत ह 47

શ દાથ ETH ાતા=ભાઈ સાહસ= હમત રગિનવાસી=દવ િમવાસી=મ ય પ આદ પાતાલવાસી= યતર ભવનવાસી નારક આદ

સપત (સ ત) =સાત ભ (ભય) =ડર સા વત=કદ નાશ ન પામનાર આરજ=પિવ

અથ ndashઆચાય કહ છ ક અ યત ઃખદાયક છ ણ જમનો ભાઈ છ નાથી વગ મ ય અન પાતાળmdash ણલોકના વોના તન-મન કા યા કર છ

એવા અસાતા-કમના ઉદયમા અ ાની વ િનરાશ થઈ ય છ પર ાની વના દયમા ાનનો કાશ છ ત આ મબળથી બળવાન છ ત ાન પી

શર ર અિવનાશી છ ત પરમ પિવ છ અન સાત ભયથી ર હત િનઃશકપણ વત છ 47

સાત ભયના નામ (દોહરા)

इहभव-भय परलोक-भय मरन-वदना-जात अनरचछा अनग -भय अकसमात-भय सात 48

અથ ETHઆ લોક-ભય પરલોક-ભય મરણ-ભય વદના-ભય અર ા-ભય અ ત ભય અન અક માત-ભયNtildeઆ સાત ભય છ 48

સાત ભય થ થ વ પ (સવયા એક ીસા)

दसधा पिर ह-िवयोग-िचता इह भव दगरित-गमन भय परलोक मािनय

151

ानिनकौ हरन मरन-भ कहाव सोइ रोगािदक क यह वदना बखािनय रचछक हमारौ कोऊ नाही अनरचछा-भय चोर ETHभ िवचार अनग मन आिनय अनिचतयौ अबही अचानक कहाध होइ ऐसौ भय अकसमात जगतम जािनय 49

શ દાથ ETHદસધા=દસ કારનો િવયોગ= ટ ત ચતા= ફકર ગિત=ખોટ ગિત 1અન ત=ચોર

1 ત=શા કાર અન ત=ચોર

અથETH વા આદ દસ કારના પ ર હનો િવયોગ થવાની ચતા કરવી ત આ લોકનો ભય છ ગિતમા જ મ થવાનો ડર લાગવો ત પરલોકભય છ દસ કારના ાણોનો િવયોગ થઈ જવાનો ડર રહવો ત મરણભય છ રોગ આદ ઃખ થવાનો ડર માનવો ત વદનાભય છ કોઈ મારો ર ક નથી એવી ચતા કરવી ત અર ાભય છ ચોર અન મન આવ તો કવી ર ત બચ એવી ચતા કરવી ત અ તભય છ અચાનક જ કાઈક િવપિ આવી ન પડ એવી ચ તા કરવી ત અક માતભય છ સસારમા આવા આ સાત ભય છ 49

लोकः शा त एक एष सकल य ो व व ा मन- लोक ःवयमव कवलमय य लोकय यककः

लोकोऽय न तवापरःतदपरःतःया ःत त ः कतो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 23

આ ભવ-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

नख िसख िमत परवान गयान अवगाह िनरकखत आतम अग अभग सग पर धन इम अकखत िछनभगर ससारिवभव पिरवार-भार झस जहा उतपित तहा लय जास सजोग िवरह तस

िर ह पच परगट परिख

152

इहभव भय उपज न िचत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 50

શ દાથ ETHનખ િસખ િમત=પગથી માથા ધી અવગાહ= યા ત િનરકખત=દખ છ અકખત= ણ છ િવભવ=ધન સપિ લય=નાશ પચ= ળ પરખ=જોઈન

અથ આ મા પગથી માથા ધી ાનમય છ િન ય છ શર ર આદ પર પદાથ છ સસારનો સવ વભવ અન બીઓનો સમાગમ ણભ ર છ ની ઉ પિ છ તનો નાશ છ નો સયોગ છ તનો િવયોગ છ અન પ ર હ-સ હ જ ળ સમાન છ આ ર ત ચતવન કરવાથી ચ મા આ ભવનો ભય ઊપજતો નથી ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 50

પરભવ-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

गयानच मम लोक जास अवलोक मोख-सख इतर लोक मम नािह नािह िजसमािह दोख दख प सगितदातार पाप दगरित पद-दायक दोऊ खिडत खािन म अखिडत िसवनायक इहिविध िवचार परलोक-भय निह ापत वरत सिखत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 51

શ દાથ ETH = ન ઇતર=બી ખ ડત=નાશવત અખ ડત=અિવનાશી િસવનાયક=મો નો રા

અથ ndash ાનનો િપડ આ મા જ અમારો લોક છ મા મો ખ મળ છ મા દોષ અન ઃખ છ એવા વગ આદ અ ય લોક મારા નથી નથી નથી

153

ગિત આપનાર ય અન ઃખદાયક ગિત પદ આપનાર પાપ છ ત બ ય નાશવત છ અન અિવનાશી mdashમો ર નો બાદશાહ એવો િવચાર કરવાથી પરલોકનો ભય સતાવતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 51

ाणो छदमदाहर त मरण ाणाः कलाःया मनो ानत ःवयमव शा ततया नो छ त जातिचत

तःयातो मरण क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 23

મરણનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

फरस जीभ नािसका नन अर वन अचछ इित मन वच तन बल तीन सवास उसवास आउ-िथित य दस ान-िवनास तािह जग मरन किह इ गयान- ान सजगत जीव ितह काल न िछ इ यह िचत करत निह मरन भय नय- वान िजनवरकिथत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 52 શ દાથ ETHફરસ= પશ નાિસકા=નાક નન= ખ વન=કાન અ છ

(અ ) =ઇ ય સ ગત=સ હત કિથત=કહ

અથ ndash પશ ભ નાક ખ અન કાનmdashએ પાચ ઇ યો મન વચન કાયાmdashએ ણ બળ ાસો છવાસ અન આ યmdashઆ દસ ાણોના િવયોગન લોકમા લોકો મરણ કહ છ પર આ મા ાન ાણ સ ત છ ત ણકાળમા કદ પણ નાશ પામનાર નથી આ ર ત જનરાજના કહલા નય- માણ સ હત ત વ વ પ ચતવન કરવાથી મરણનો ભય ઊપજતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 52

एषकव ह वदना यदचल ान ःवय व त िनभदो दतव वदकबलादक सदाऽनाकलः

154

नवा यगतवदनव ह भव ः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 24

વદનાનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

वदनवारौ जीव जािह वदत सोऊ िजय यह वदना अभग स तौ मम अग नािह िबय करम वदना दिवध एक सखमय दतीय दख दोऊ मोह िवकार पगगलाकार बिहरमख जब यह िववक मनमिह धरत तब न वदनामय िविदत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 53

શ દાથ ETHવદનવારૌ= ણનાર હ= ન અભગ=અખડ બય= યાપતી બ હર ખ=બા

અથ ndash વ ાની છ અન ાન વ અભગ ગ છ મારા ાન પ શર રમા જડ કમ ની વદનાનો વશ જ થઈ શકતો નથી બ કારનો ખ- ઃખ પ કમ-અ ભવ મોહનો િવકાર છ પૌ લક છ અન આ માથી બા છ આ કારનો િવવક યાર મનમા આવ છ યાર વદનાજિનત ભય જણાતો નથી ાની ષ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ

53

य सा नाशमपित त न िनयत य ित वःत ःथित- ान स ःवमव त कल तत ात कमःयापरः

अःयाऽाणमतो न क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 25

અર ાનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

जो सववसत स ासरप जगमिह ि कालगत तास िवनास न होइ सहज िनहच वान मत

155

सो मम आतम दरब सरवथा निह सहाय धर ितिह कारन रचछक न होइ भचछक न कोइ पर जब इिह कार िनरधान िकय तब अनरचछा-भय निसत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 54

શ દાથ ETH વવ =આ મપદાથ તા =તનો ર છક (ર ક) =બચાવનાર ભ છક (ભ ક) =નાશ કરનાર િનરધાર=િન ય

અથ સ વ પ આ મવ જગતમા સદા િન ય છ તનો કદ નાશ થઈ શકતો નથી એ વાત િન યનયથી િનિ ત છ તથી મારો આ મપદાથ કદ કોઈની મદદની અપ ા રાખતો નથી તથી આ માનો ન કોઈ ર ક છ ન કોઈ ભ ક છ આ ર ત યાર િન ય થઈ ય છ યાર અર ાભયનો અભાવ ર થઈ ય છ ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ

54

ःव प कल वःतनोऽ ःत परमा गि ः ःव प न यत श ः कोऽ प परः व मकत ान ःव प च नः अःयागि रतो न काचन भव ः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 26

ચોર-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

परम रप परतचछ जास लचछन िचनमिडत पर वश तहा नािह मािह मिह अगम अखिडत सो ममरप अनप अकत अनिमत अटट धन तािह चोर िकम गह ठौर निह लह और जन िचतवत एम धिर धयान जब तब अग भय उपसिमत

156

गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 55

શ દાથ ETHપરત છ ( ય )=સા ા વસ=પહોચ મ હ= વી અ ત=સવયિસ અનિમત=અપાર અ ટ=અ ય ડૌર= થાન અ ત=ચોર ઉપસિમત=રહતો નથી ર થાય છ

અથ ndashઆ મા સા ા પરમા મા પ છ ાનલ ણથી િવ િષત છ તની અગ ય1 અન િન ય િમમા પર યનો વશ નથી તથી મા ધન અ પમ વયિસ અપરપાર અન અ ય છ તન ચોર કવી ર ત લઈ શક બી મ યોન પહ ચવા તમા થાન જ નથી યાર આ ચતવન કરવામા આવ છ યાર ચોર-ભય રહતો નથી ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 55

1 ઇ ય અન મનથી અગોચર

एक ानमना न तमचल िस कलत ःवतो याव ाव दद सदव ह भव नाऽ तीयोदयः त नाक ःमकमऽ क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 28

અક માત-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

स ब अिवर सहज ससम िस सम अलख अनािद अनत अतल अिवचल सरप मम िचदिवलास परगास वीत-िवकलप सखथानक जहा दिवधा निह कोइ होइ तहा कछ न अचानक जब यह िवचार उपजत तब अकसमात भय निह उिदत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 56

શ દાથ ETH =કમકલક ર હત =કવળ ાની અિવ =વીતરાગ સ =વભવશાળ અલખ=અ પી અ લ=ઉપમા ર હત વીત-િવકલપ=િનિવક પ

157

અથ ndashમારો આ મા ાન તથા વીતરાગભાવમય છ અન િસ ભગવાન વો સ વાન છ મા વ પ અ પી અના દ અનત અ પમ િન ય ચત ય યોિત િનિવક પ આનદકદ અન દર હત છ તમનામા કોઈ આક મક ઘટના બની શકતી નથી યાર આ તનો ભાવ ઉ પ થાય છ યાર અક માતભય ગટ થતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 56

ट को क णःवरसिनिचत ानसवःवभाजः स य य दह सकल न त लआमा ण कम त ःया ःम पनर प मना क मणो ना ःत ब धः पव पा तदनभवतो िन त िनजरव 29

સ ય ાની વોન નમ કાર (છ પા)

जो परगन तयागत स िनज गन गहत धव िवमल गयान अकर जास घटमिह कास हव जो परबकत कमर िनरजरा-धार बहावत जो नव बध िनरोध मोख-मारग-मख धावत िनःसकतािद जस अ गन अ कमर अिर सहरत सो परष िवचचछन तास पद बानारिस वदन करत 57

શ દાથ ETH વ ( વ)=િન ય ધાર= વાહ િનરોધ=રોક ન મોખ-મારગ-ખ=મો માગ તરફ ધાવત=દોડ છ સહરત=ન ટ કર છ

અથ ndash પર યમાથી આ મ છોડ ન િનજ વ પ હણ કર છ મના દયમા િનમળ ાનનો ર ગટ થયો છ િન રાના વાહમા વ

કરલા કમ વહવડાવી દ છ અન નવીન કમબધનો સવર કર ન મો માગ સ ખ થયા છ મના િનશ કતા દ ણો આઠ કમ પ શ ઓનો નાશ કર છ ત સ ય ાની ષ છ તમન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 57

સ ય દશનના આઠ ગોના નામ (સોરઠા)

158

थम िनसस जािन दितय अविछत पिरनमन तितय अग अिगलािन िनमरल िदि चतथर गन 58 पच अकथ परदोष िथरीकरन छ म सहज स म वचछल पोष अ म अग भावना 59 શ દાથ ETHિનસસ (િનઃસશય)=િનઃશ ત અવિછત=વાછા ર હત િનકા ત

અગલાની= લાિન ર હત િનિવ ચ ક સત િનમળ દ ટ=યથાથ િવવક અ ઢ ટ અકથ પરદોષ=બી ના દોષ ન કહવા ઉપ હન િથર કરન= થર કર થિતકરણ વ સલ=વા સ ય મ

અથ ndashિનઃશ કત િનઃકા ત િનિવ ચ ક સત અ ઢ ટ ઉપ હન થિતકરણ વા સ ય અન ભાવનાmdashઆ સ ય દશનના આઠ ગ છ 59

સ ય વના આઠ ગો સવ પ (સવયા એક ીસા)

धमरम न सस सभकमर फलकी न इचछा असभकौ दिख न िगलािन आन िचतम साची िदि राख काह ानीकौ न दोष भाख चचलता भािन िथित ठान बोध िवतम पयार िनज रपस उछाहकी तरग उठ एई आठ अग जब जाग समिकतम तािह समिकतक धर सो समिकतवत वह मोख पाव जो आव िफिर इतम 60

શ દાથ ETHસસ(સશય) =સદહ ભાિન=નાશ કર ન િથિત ઠાન= થર કર બોધ=ર ન ય તરગ=લહર ઉછાહ=ઉ સાહ ઇતમ=અહ (સસારમા)

અથ ndash વ પમા સદહ ન કરવો એ િનઃશ કત ગ છ ભ યા કર ન તના ફળની અભલાષા ન કરવી એ િનઃકા ત ગ છ ઃખદાયક પદાથ જોઈન લાિન ન કરવી એ િનિવ ચ ક સા ગ છ ખાઈ છોડ ન ત વોનો યથાથ િનણય કરવો એ અ ઢ ટ ગ છ બી ઓના દોષ ગટ ન કરવા એ ઉપ હન ગ છ ચ ની ચચળતા ર કર ન ર ન યમા થર થ ત થિતકરણ ગ છ

159

આ મ વ પમા અ રાગ રાખવો ત વા સ ય ગ છ આ માની ઉ િત માટ ઉ સા હક રહ એ ભાવના ગ છ આ આઠ ગો ગટ થ ત સ ય વ છ ત સ ય વન ધારણ કર છ ત સ ય ટ છ સ ય ટ જ મો પામ છ અન પછ આ સસારમા આવતો નથી

િવશષ ndash વી ર ત શર રના આઠ ગ1 હોય છ અન ત પોતાના ગી અથા શર રથી થ થતા નથી અન શર ર ત ગોથી થ થ નથી તવી જ ર ત સ ય દશનના િનઃશ કત આદ આઠ ગ હોય છ અન ત પોતાના ગી અથા સ ય દશનથી થ થતા નથી અન સ ય દશન આઠ ગોથી હો નથીmdashઆઠ ગોનો સ દાય જ સ ય દશન છ 60

1 િસર િનતબ ઉર પીઠ કર ગલ ગલ પદ ટક આઠ ગ ય તન િવષ ઔર ઉપગ અનક

धन ब ध नविमित िनजः स गतोऽ ािभर गः ा ब त यमपनयन िनजरोज भणन स य ः ःवयमितरसादा दम या तम ान भ वा नटित गगनाभोग ग वगा 30

ચત ય નટ નાટક (સવયા એક ીસા)

पवर बध नास सो तो सगीत कला कास नव बध रिध ताल तोरत उछिरक िनसिकत आिद अ अग सग सखा जोिर समता अलाप चारी कर सर भिरक िनरजरा नाद गाज धयान िमरदग बाज छकयौ महानदम समािध रीिझ किरक स ा रगभिमम मकत भयौ ितह काल नाच स िदि नट गयान सवाग धिरक 61

શ દાથ ETHસગીત=ગાયન સખા=સાથી નાદ= વિન છ ૌ=લીન થયો મહાનદ=મહાન હષ રગ િમ=નાટ શાળા

અથ સ ય ટ પી નટ ાનનો વાગ ધારણ કર ન સ ા પ રગ િમમા મો થવાન માટ સદા ય કર છ વબધનો નાશ તની ગાયનિવ ા

160

છ નવીન બધનો સવર ણ ક તના તાલની મળવણી છ િનઃશ કત આદ આઠ ગ તના સહચાર છ સમતાનો આલાપ વરો ઉ ચારણ છ િન રાની વિન

થઈ રહ છ યાન દગ વાગ છ સમાિધ પ ગાયનમા લીન થઈન બ આનદમા મ ત છ 61

સાતમા અિધકારનો સાર

સસાર વ અના દકાળથી પોતા વ પ લલા છ એ કારણ થમ તો તમન આ મ હત કરવાની ભાવના જ થતી નથી જો કોઈવાર આ િવષયમા ય ન પણ કર છ તો સ યમાગ ન હ મળવાથી ઘ કર ન યવહારમા લીન થઈન સસારન જ વધાર છ અન અનત કમ નો બધ કર છ પર સ ય ાન પી ખીલાનો સહારો મળતા હ થ માગ અન પ ર હ-સ હની ઉપાિધ હોવા છતા પણ વ સસારની ચ મા પીસાતો નથી અન બી ઓન જગતની ળમાથી ટવાનો ર તો બતાવ છ તથી તનો ઉપાય ાન છ બા આડબર નથી અન ાન િવના બધી યા ભાર જ છ કમનો બધ અ ાનની દશામા જ થાય છ વી ર ત રશમનો ક ડો પોતાની ત જ પોતાની ઉપર ળ વ ટ છ તવી જ ર ત અ ાની પોતાની ત જ શર ર આદમા અહ કર ન પોતાની ઉપર અનત કમ નો બધ કર છ પણ ાનીઓ સપિ મા હષ કરતા નથી િવપિ મા િવષાદ કરતા નથી સપિ અન િવપિ ન કમજિનત ણ છ તથી તમન સસારમા ન કોઈ પદાથ સપિ છ ન કોઈ પદાથ િવપિ છ તઓ તો ાન-વરા યમા મ ત રહ છ તમન માટ સસારમા પોતાના આ મા િસવાય બીજો કોઈ પણ પદાથ એવો નથી ક ના પર રાગ કર અન સસારમા કોઈ એવો પદાથ નથી ના ઉપર ત ષ કર તમની યા ફળની ઇ છાર હત હોય છ તનાથી તમન કમબધ થતો નથી ણ ણ

અસ યાત ણી િન રા થાય છ તમન ભ-અ ભ ઇ ટ-અિન ટ બ એક સરખા છ અથવા સસારમા તમન કોઈ પદાથ ન તો ઇ ટ છ ક ન અિન ટ છ તો પછ રાગ- ષ કોના ઉપર કર કઈ ચીજના સયોગ-િવયોગમા લાભ-હાિન ગણ તથી િવવક વ લોકોની નજરમા ચાહ ધનવાન હોય ક િનધન હોય તઓ તો આનદમા જ રહ છ યાર તમણ પદાથ વ પ સમ લી અન પોતાના આ માન િન ય અન િનરાબાધ ણી લીધો તો તમના ચ મા સાત કારનો ભય ઊપજતો નથી અન તમન અ ટાગ સ ય દશન િનમળ હોય છ થી અનત કમ ની િન રા થાય છ

161

બધ ાર

(8)

િત ા (દોહરા)

कही िनरजराकी कथा िसवपथ साधनहार अब कछ बध बधकौ कह अलप िवसतार 1

શ દાથ ETHિસવપથ=મો માગ અલપ=થોડા

અથ ndashમો માગની િસ કરનાર િન રા ત વ કથન ક હવ બધ યા યાન કાઈક િવ તાર કર ન ક 1

रागो ारमहारसन सकल क वा म जगत ब ड त रसभाविनभरमहानाटयन ब ध धनत आन दामतिन यभो ज सहजावःथा ःफट नाटय धीरोदारमनाकल िन पिध ान सम म जित 1

મગલાચરણ (સવયા એક ીસા)

मोह मद पाइ िजिन ससारी िवकल कीन याहीत अजानबाह िबरद िबहत ह ऐसौ बध-वीर िवकराल महा जाल सम गयान मद कर चद राह जय गहत ह ताकौ बल भिजवक घटम गट भयौ उ त उदार जाकौ उि म महत ह सो ह समिकत सर आनद-अकर तािह िनरिख बनारसी नमो नमो कहत ह 2

શ દાથ ETHપાઈ=િપવડાવીન િવકલ= ઃખી બરદ=નામના અ બા (આ બા ) = ટણ ધી પહ ચ તવા લાબા હાથવાળા ભજવક =ન ટ કરવાન માટ ઉ ત=બળવાન ઉદાર=મહાન નમો નમો (નમઃ નમઃ) નમ કાર નમ કાર

162

અથ ndash ણ મોહનો દા પાઈન સસાર વોન યા ળ કર ના યા છ ના હાથ ટણ ધી લાબા છ એવી સસારમા િસ છ મહા ળ સમાન છ

અન ાન પી ચ માન તજર હત કરવા માટ રા સમાન છ એવા બધ પ ભયકર યો ા બળ ન ટ કરવાન માટ દયમા ઉ પ થયો છ બ બળવાન મહાન અન ષાથ છ એવા આનદમય સ ય વ પી યો ાન પ ડત બનારસીદાસ વારવાર નમ કાર કર છ 2

ાનચતના અન કમચતના વણન (સવયા એક ીસા)

जहाम परमातम कलाकौ परकास तहा धरम धराम सतय सरजकी धप ह जहा सभ असभ करमकौ गढ़ास तहा मोहक िबलासम महा अधर कप ह फली िफर घटासी घन-घटा बीिच चतनकी चतना दहधा गपचप ह बि स न गही जाइ बनस न कही जाइ पानीकी तरग जस पानीम गडप ह 3

શ દાથ ETHધરા= િમ ગઢાસ=ગાઢપ છટા=વીજળ ઘન=વાદ ધા=બ તરફ બ અવ થાઓમા બન=વચન પ= બી

અથ ndash યા આ મામા ાનની યોિત કાિશત છ યા ધમ પી ધરતી પર સ ય પ ય અજવા છ અન યા ભ-અ ભ કમ ની સઘનતા છ યા મોહના ફલાવાનો ઘોર ધકારમય વો જ છ આ ર ત વની ચતના બ અવ થાઓમા પ પ થઈન શર ર પી વાદળાની ઘટામા વીજળ ની મ ફલાઈ રહ છ ત ા નથી અન ન વચનગોચર છ ત તો પાણીના તરગની મ પાણીમા જ

સમાઈ ય છ

न कमबहल जग न चलना मक कम वा न नककरणािन वा न िचदिच धो ब धकतः यद यमपयोगभः समपयाित रागा दिभः स एव कल कवल भवित ब धहतनणाम 2

163

કમબધ કારણ અ ઉપયોગ છ (સવયા એક ીસા)

कमरजाल-वगरनास जगम न बध जीव बध न कदािप मन-वच-काय-जोगस चतन अचतनकी िहसास न बध जीव बध न अलख पच-िवष-िवष-रोगस कमरस अबध िस जोगस अबध िजन िहसास अबध साध गयाता िवष-भोगस इतयािदक वसतक िमलापस न बध जीव बध एक रागािद अस उपयोगस 4

શ દાથ ETHવગના=કમ પરમા ઓનો સ હન વગણા કહ છ કદાિપ=કદ પણ અલખ=આ મા પચ િવષ=પાચ ઇ યોના િવષય-ભોગ અ ઉપયોગ= વની ભા ભ પ રણિત

અથ ndash વન બધ કારણ ન તો કામાણ વગણા છ ન મન-વચન-કાયાના યોગ છ ન ચતન-અચતનની હસા છ અન ન ઇ યોના િવષયો છ કવળ રાગ આદ અ ઉપયોગ બધ કારણ છ કમ ક કામાણ વગણા રહવા છતા પણ િસ ભગવાન અબધ રહ છ યોગ હોવા છતા પણ અરહત ભગવાન અબધ રહ છ હસા થઈ જવા છતા પણ િન મહારાજ અબધ રહ છ અન પાચ ઇ યોના ભોગ ભોગવવા છતા પણ સ ય ટ વ અબધ રહ છ

ભાવાથ ETHકામાણવગણા યોગ હસા ઇ ય-િવષયભોગNtildeએ બધના કારણ કહવાય છ પર િસ ાલયમા અનતાનત કામાણ લવગણાઓ ભરલી છ ત રાગા દ િવના િસ ભગવાન સાથ બધતી નથી તરમા ણ થાનવત અ રહત ભગવાનન મન-વચન-કાયાના યોગ રહ છ પર રાગ- ષ આદ થતા નથી તથી તમન કમબધ થતો નથી મહા તી સા ઓથી અ વક હસા થયા કર છ પર રાગ- ષ ન હોવાથી તમન બધ નથી અ તી સ ય ટ વ પચ યના િવષયો ભોગવ છ પણ ત લીનતા ન હોવાથી તમન િન રા જ થાય છ તથી પ ટ છ ક કામાણવગણાઓ યોગ હસા અન સાસા રક િવષય બધના કારણ નથી કવળ અ ઉપયોગથી જ બધ થાય છ 4

164

મનોયોગ બNtildeસ ય મનોયોગ અ ભય મનોયોગ વચનયોગ બNtildeસ ય વચનયોગ અ ભય વચનયોગ કાયયોગ ણNtildeઔદા રક કામયોગ ઔદા રક િમ કાયયોગ અન કામાણ કાયયોગNtildeએવા સાત યોગ સયોગી જનરાજન હોય છ

સ થાવર હસાના યાગી મહા તી િન ઇયાસિમિત વક િવહાર કર છ અન અક માત કોઈ વ તમના પગ નીચ આવી પડ તથા મર ય તો મ યોગ ન હોવાથી તમન હસાનો બધ થતો નથી

लोकः कमततोऽःत सोऽःत च प रःप दा मक कम तत ता य ःम करणािन स त िचदिच यापादन चाःत तत रागाद नपयोगभिममनयन ान भवत कवल ब ध नव कतोऽ य यमयमहो स य गा मा ीवम 3

વળ ETH

कमरजाल-वगरनाकौ वास लोकाकासमािह मन-वच-कायकौ िनवास गित आउम चतन अचतनकी िहसा वस पगगलम िवषभोग वरत उदक उरझाउम रागािदक स ता अस ता ह अलखकी यह उपादान हत बधक बढ़ाउम याहीत िवचचछन अबध क ौ ितह काल राग दोष मोह नाह समयक सभाउम 5

શ દાથ ETHલોકાકાસ= ટલા આકાશમા વ લ ધમ અધમ અન કાળmdashએ પાચ યો ા ત થાય છ ત ઉપાદાન હ = વય કાય કર િવચ છન=સ ય ટ િત કાલ= ત ભિવ ય વતમાન

અથ ndashકામાણવગણાઓ લોકાકાશમા રહ છ મન-વચન-કાયાના યોગોની થિત ગિત અન આ યમા રહ છ ચતન-અચતનની હસા અ ત વ લમા છ ઇ યોના િવષય-ભોગ ઉદયની રણાથી થાય છ તથી વગણા યોગ હસા અન ભોગmdashઆ ચારનો સ ાવ લ સ ામા છmdashઆ માની સ ામા નથી તથી એ વન કમબધના કારણ નથી અન રાગ- ષ-મોહ વના વ પન લાવી દ છએ

તથી બધની પરપરામા અ ઉપયોગ જ તરગ કારણ છ સ ય વભાવમા રાગ- ષ-મોહ હોતા નથી તથી સ ય ાનીન સદા બધર હત ક ા છ 5

165

तथा प न िनरगल च रतिमयत ािनना तदायतनमव सा कल िनरगला यापितः अकामक कम त मतमकारण ािनना य न ह व यत कम करोित जानाित च 4

જોક ાની અબધ છ તોપણ ષાથ કર છ (સવયા એક ીસા)

कमरजालजोग िहसा-भोगस न बध प तथािप गयाता उि मी बखानयौ िजन बनम गयानिदि दत िवष-भोगिनस हत दोऊ ि या एक खत य त बन नािह जनम उद-बल उि म गह प फलक न चह िनरद दसा न होइ िहरद क ननम आलस िनरि मकी भिमका िमथयात मािह जहा न सभार जीव मोह न द सनम 6

શ દાથ ETHઉ મ= ષાથ બખા યૌ=ક ૌ બન=વચન િનરદ=કઠોર ન સભાર(ન સ હાલ) =અસાવધાની રહ સન(શયન) =િન ા

અથ ndash વ પની સભાળ અન ભોગોનો મmdashએ બ વાતો એક સાથ જ નધમમા હોઈ શક ન હ તથી જોક સ ય ાનની વગણા યોગ હસા અન

ભોગોથી અબધ છ તોપણ તન ષઆથ કરવાન માટ જનરાજની આ ા છ તઓ શ ત માણ ષાથ કર છ પણ ફળની અભલાષા રાખતા નથી અન દયમા સદા દયાભાવ રાખ છ િનદય હોતા નથી માદ અન ષાથહ નતા તો િમ યા વદશામા જ હોય છ યા વ મોહિન ાથી અચત રહ છ સ યક વભાવમા ષાથહ નતા નથી 6

ઉદયની બળતા (દોહરા)

जब जाकौ जसौ उद तब सो ह ितिह थान सकित मरोर जीवकी उद महा बलवान 7

શ દાથ ETH કૌ= ના થાન= થાન ઉદ (ઉદય) =કમનો િવપાક

166

અથ ndash યાર વનો વો ઉદય હોય છ યાર ત વ તની મ જ વત છ કમનો ઉદય બ જ બળ હોય છ ત વની શ તઓન કચડ નાખ છ અન તન પોતાના ઉદયન અ ળ પ રણમાવ છ 7

ઉદયની બળતા પર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस गजराज पय कदरमक कडबीच उि म अहट प न छट दख-ददस जस लोह-कटककी कोरस उरइयौ मीन

चत असाता लह साता लह सदस जस महाताप िसर वािहस गरासयौ नर तक िनज काज उिठ सक न सछदस तस गयानवत सब जान न बसाइ कछ बधयौ िफर परव करम-फल-फदस 8

શ દાથ ETHગજરાજ=હાથી કદમ=ક ચડ કટક=કાટો કોર=અણી ઉરઝયો=ફસાયલી મીન=માછલી સદસ = ટવાથી

અથ ndash વી ર ત કાદવના ખાડામા પડલો હાથી અનક ય નો કરવા છતા પણ ઃખથી ટતો નથી વી ર ત લોઢાના કાટામા ફસાયલી માછલી ઃખ પામ છmdashનીકળ શકતી નથી મ આકરા તાવ અન માથાના ળમા પડલો મ ય પોતા કાય કરવા માટ વત તાથી ઊઠ શકતો નથી તવી જ ર ત સ ય ાની વ ણ છ બ પણ વ પા ત કમની ળમા ફસાયલો હોવાથી ત કાઈ વશ

ચાલ નથી અથા ત સયમ આદ હણ કર શકતા નથી 8

મો માગમા અ ાની વ ષાથહ ન અન ાની ષાથ હોય છ (ચોપાઈ)

ज िजय मोह न दम सोव त आलसी िनरि म होव ि ि खोिल त जग वीना ितिन आलस तिज उि म कीना 9

167

અથ ETH વ િમ યા વની િન ામા ઈ રહ છ તઓ મો માગમા માદ અથવા ષાથહ ન હોય છ અન િવ ાન ાનન ઉઘાડ ન ત થયા છ તઓ માદ છોડ ન મો માગમા ષાથ કર છ 9

ાની અન અ ાનીની પ રણિત પર ટાત (સવયા એક ીસા)

काच बाध िसरस समिन बािध पाइिनस जान न गवार कसी मिन कसौ काच ह य ही मढ़ झढम मगन झठहीक दोर झठी बात मान प न जान कहा साच ह मिनक परिख जान ज हरी जगत मािह साचकी समिझ गयान लोचनकी जाच ह जहाको ज वासी सो तौ तहाकौ मरम जान जाको जसौ सवाग ताकौ ताही रप नाच ह 10

શ દાથ ETHિસર=મ તક મિન=ર ન પાઈિનસ =પગોથી પરખ=પર ા લોચન=ન વાગ=વષ

અથ ndash વી ર ત િવવકહ ન મ ય માથામા કાચ અન પગમા ર ન પહર છ ત કાચ અન ર ન ય સમજતો નથી તવી જ ર ત િમ યા વી વ અત વમા મ ન રહ છ અન અત વન જ હણ કર છ ત સ -અસ ન ણતો નથી સસારમા હ રાની પર ા ઝવર જ ણ છ સાચ- ઠની ઓળખાણ મા ાન ટથી થાય છ અવ થામા રહવાવાળો છ ત તન જ સાર ર ત ણ છ

અન વ પ છ ત તવી જ પ રણિત કર છ અથા િમ યા ટ વ િમ યા વન જ ા સમ છ અન તન અપનાવ છ તથા સ ય વી સ ય વન જ ા ણ છ અથવા તન અપનાવ છ

ભાવાથ ndashઝવર મણની પર ા કર લ છ અન કાચન ણીન તની કદર કરતો નથી પણ ખાઓ કાચન જ હ રો અન હ રાન કાચ સમ ન કાચની કદર અન હ રાનો અનાદર કર છ તવી જ ર ત સ ય ટ અન િમ યા ટની હાલત રહ છ અથા િમ યા ટ વ અત વ જ ત વ ાન કર છ અન સ ય ટ વ પદાથ યથાથ વ પ હણ કર છ 10

168

जानाित यः स न करोित करोित यःत जाना यय न खल त कल कमरागः राग वबोधमयम यवसायमाह- िम य शः स िनयत स च ब धहतः 5

વી યા ત ફળ (દોહરા)

बध बढ़ाव अध हव त आलसी अजान मकित हत करनी कर त नर उि मवान 11

શ દાથ ETH ધ=િવવકહ ન આલસી= માદ અ ન (અ ાન)=અ ાની ઉ મવાન= ષાથ

અથ ndash િવવકહ ન થઈન કમની બધ-પરપરા વધાર છ તઓ અ ાની તથા માદ છ અન મો ા ત કરવાનો ય ન કર છ તઓ ષાથ છ 11

યા ધી ાન છ યા ધી વરા ય છ (સવયા એક ીસા)

जबलग जीव स वसतक िवचार धयाव तबलग भ गस उदासी सरवग ह भोगम मगन तब गयानकी जगन नािह भोग-अिभलाषकी दसा िमथयात अग ह तात िवष-भोगम मगन सो िमथयाती जीव भोगस उदास सो समिकती अभग ह ऐसी जािन भोगस उदास हव मकित साध यह मन चग तौ कठौती मािह गग ह 12

શ દાથ ETHઉદાસી=િવર ત સરવગ=ત ન જગન=ઉદય અભલાષ=ઇ છા ત ( ત) =મો ચગ (ચગા) =પિવ કઠૌતી=કથરોટ

અથ ndash યા ધી વનો િવચાર વ મા રમ છ યા ધી ત ભોગોથી સવથા િવર ત રહ છ અન યાર ભોગોમા લીન થાય છ યાર ાનનો ઉદય રહતો નથી કારણ ક ભોગોની ઇ છા અ ાન પ છ તથી પ ટ છ ક વ ભોગોમા મ ન રહ છ ત િમ યા વી છ અન ભોગોથી િવર ત છ ત સ ય ટ છ એમ

169

ણીન ભોગોથી િવર ત થઈન મો સાધન કરો જો મન પિવ હોય તો કથરોટના પાણીમા નાહ ત જ ગગા- નાન સમાન છ અન જો મન િમ યા વ િવષયકષાય આદથી મલન છ તો ગગા આદ કરોડો તીથ ના નાનથી પણ આ મામા પિવ તા આવતી નથી 12

ચાર ષાથ (દોહરા)

धरम अरथ अर काम िसव परषारथ चतरग कधी कलपना गिह रह सधी गह सरवग 13

શ દાથ ETH ષારથ=ઉ મ પદાથ ચ રગ=ચાર ધી= ખ ધી= ાની સરવગ(સવાગ) = ણ

અથ ndashધમ અથ કામ અન મો mdashએ ષાથના ચાર ગ છ વ તમ મન ફાવ તમ હણ કર છ અન સ ય ટ ાની વ સ ણ ર ત

વા તિવક પમા ગીકાર કર છ 13

ચાર ષાથ ઉપર ાની અન અ ાનીનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

कलकौ आचार तािह मरख धरम कह पिडत धरम कह वसतक सभाउक खहकौ खजान तािह अगयानी अरथ कह गयानी कह अरथ दरव-दसाउक दपितकौ भोद तािह दरब ी काम कह सधी काम कह अिभलाष िचत चाउक इन लोक थानक अजान लोग कह मोख सधी मोख कह एक बधक अभाउक 14

શ દાથ ETHખહ=માટ દપતી= ી- ષ ર = ખ ધી= ાની ઇ લોક= વગ

અથ ndashઅ ાનીઓ ળપ િતmdash નાન ચોકા વગરન ધમ કહ છ અન પ ડતો વ વભાવન ધમ કહ છ અ ાનીઓ માટ ના સ હ એવા સોના-ચાદ આદન ય કહ છ પર ાનીઓ ત વ-અવલોકનન ય કહ છ અ ાનીઓ

170

ી- ષના િવષય-ભોગન કામ કહ છ ાની આ માની િન હતાન કામ કહ છ અ ાનીઓ વગલોકન વ ઠ (મો ) કહ છ પણ ાનીઓ કમબધનના નાશન મો કહ છ 14

આ મામા જ ચાર ષાથ છ (સવયા એક ીસા)

धरमकौ साधन ज वसतकौ सभाउ साध अरथकौ साधन िवलछ दवर षटम यह काम-साधन ज स ह िनरासपद सहज सरप मोख स ता गटम अतरकी ि ि स िनरतर िवलोक बध धरम अरथ काम मोख िनज घटम साधन आराधनकी स ज रह जाक सग भलयौ िफर मरख िमथयातकी अलटम 15

શ દાથ ETHિવલછ=ભ ભ હણ કર સ હ= હણ કર િનરાસપદ=િન હતા સ જ=સામ ી અલટ= મ

અથ વ વભાવન યથાથ ણ ત ધમ- ષાથની િસ છ છ યો ભ -ભ ણ ત અથ- ષાથની સાધના છ િન હતા હણ કર ત કામ- ષાથની િસ છ અન આ મ વ પની તા ગટ કરવી ત મો - ષાથની

િસ છ આવી ર ત ધમ અથ કામ અન મો આ ચાર ષાથ ન સ ય ટ વ પોતાના દયમા સદા ત ટથી દખ છ અન િમથઅયા ટ વ

િમ યા વના મમા પડ ન ચાર ષાથ ની સાધક અન આરાધક સામ ી પાસ રહવા છતા પણ તમન જોતો નથી અન બહાર ગો યા કર છ 15

सव सदव िनयत भवित ःवक य- कम दया मरणजी वतदःखसौ यम अ ानमत दह च परः परःय कया पमान मरणजी वतदःखसौखम 6

વ સ ય વ પ અન ખનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

171

ितह लोकमािह ितह काल सब जीविनकौ परव करम उद आइ रस दत ह कोउ दीरघाउ धर कोउ अलपाउ मर कोउ दखी कोउ सखी कोउ समचत ह यािह म िजवायौ यािह मारौ यािह सखी करौ याही दखी करौ ऐस मढ़ मान लत ह याही अहबि स न िवनस भरम भल यह िमथया धरम करम-बध-हत ह 16

શ દાથ ETHદ રઘાઉ (દ ઘા )=અિધક મર અલપાઉ (અ પા ) =નાની મર જવાયૌ= વાડ ો ઢ=િમ યા ટ હ =કારણ

અથ ndash ણ લોક અન ણ કાળમા જગતના સવ વોન વ ઉપા ત કમ ઉદયમા આવીન ફળ આપ છ થી કોઈ અિધક આ મળવ છ કોઈ નાની મરમા મર છ કોઈ ઃખી થાય છ કોઈ ખી થાય છ અન કોઈ સાધારણ થિતમા રહ છ યા િમ યા ટ એમ માનવા લાગ છ ક મ આન વાડ ો આન માય આન ખી કય આન ઃખી કય છ આ જ અહ થી અ ાનનો પડદો ર થતો નથી અન એ જ િમ યાભાવ છ કમબધ કારણ છ 16

अ ानमतदिधग य परा मपरःय पय त य मरणजी वतदःखसौ यम कमा यहकितरसन िचक षवःत िम या शो िनयतमा महनो भव त 7

વળ ETH

जहाल जगतक िनवासी जीव जगतम सब असहाइ कोऊ काहकौ न धनी ह जसी जसी परव करम-स ा बाधी िजन तसी उदम अवसथा आइ बनी ह एतपिर जो कोउ कह िक म िजवाऊ मार

172

इतयािद अनक िवकलप बात घनी ह सो तौ अहबि स िवकल भयौ ितह काल डोल िनज आतम सकित ितन हनी ह 17

શ દાથ ETHઅસહાઇ=િનરાધાર ધની=ર ક અવ થા=હાલત ધની=ઘણી િવકલ=બચન ડોલ=ફર છ િત કાલ=સદવ હની=નાશ કય

અથ ndash યા ધી સસાર વોન જ મ-મરણ પ સસાર છ યા ધી તઓ અસહાય છmdashકોઈ કોઈનો ર ક નથી ણ વ વી કમસ ા બાધી છ તન ઉદયમા તની તવી જ દશા થઈ ય છ આમ હોવા છતા પણ કોઈ કહ છ ક પા મા ઇ યા દ અનક કારની ક પનાઓ કર છ તથી ત આ જ અહ થી યા ળ થઈન સદા ભટકતો ફર છ અન પોતાની આ મશ તનો ઘાત કર છ 17

ઉ મ મ યમ અધમ અન અધમાધમ વોનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

उ म परष दसा जय िकसिमस दाख बािहज अिभतर िवरागी मद अग ह मधयम परष नािरअरकीसी भाित िलय बािहज किठन होय कोमल तरग ह अधम परष बदरीफल समान जाक बािहरस दीस नरमाई िदल सग ह अधमस अधम परष पगीफल सम अतरग बािहज कठोर सरवग ह 18

શ દાથ ETHઅભતર= દર બદર ફલ=બોર નરમાઈ=કોમળતા દલ= દય સગ=પ થર ગીફલ=સોપાર

અથ ndashઉ મ મ યનો વભાવ તરમા અન બહારમા કસિમસ ા વો કોમળ (દયા ) હોય છ મ યમ ષનો વભાવ ના ળયર સમાન બહારમા

તો કઠોર (અભમાની) અન દરથી કોમળ રહ છ અધમ ષનો વભાવ બોર

173

વો બહારથી કોમળ અન દરથી કઠોર રહ છ અન અધમાધમ ષનો વભાવ સોપાર વો દર અન બહારથી સવાગ કઠોર રહ છ 18

ઉ મ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

कीचसौ कनक जाक नीचसौ नरस पद मीचसी िमताई गरवाई जाक गारसी जहरसी जोग-जाित कहरसी करामाित हहरसी हौस पदगल-छिब छारसी जालसौ जग-िवलास भालसौ भवन वास कालसौ कटब काज लोक-लाज लारसी सीठसौ सजस जान बीठसौ वखत मान ऐसी जाकी रीित तािह वदत बनारसी 19

શ દાથ ETHમીચ= િમતાઈ=િમ તા ગ વાઈ=મોટાઈ ગાર (ગાલ)

=ગાળ જોગ- િત=યોગની યાઓ કહર= ઃખ હહર=અનથ હૌસ=હિવસ મહ વાકા ા દગલ-છિવ=શર રની કાિત છાર=ભ મ ભાલ=બાણ ઉપરની લોઢાની અણી લાર=મોઢાની લાળ સીઠ=નાકનો મલ બીઠ=િવ ટા વખત=ભા યોદય

અથ ndashસોનાન કાદવ સમાન રા યપદન અ યત છ લોકોની મ ીન સમાન શસાન ગાળ સમાન યોગની યાઓન ઝર સમાન મ ા દ તઓન ઃખ સમાન લૌ કક ઉ િતન અનથ સમાન શર રની કા તન રાખ

સમાન સસારની માયાન જ ળ સમાન ઘરના િનવાસન બાણની અણી સમાન બના કામન કાળ સમાન લોકલાજન લાળ સમાન યશન નાકના મલ સમાન અન ભા યોદયન િવ ટા સમાન ણ છ (ત ઉ મ ષ છ) તન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 19

ભાવાથ એ છ ક ાની વ સાસા રક અ દયન એક આપિ જ સમ છ

મ યમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

174

जस कोऊ सभट सभाइ ठग-मर खाइ चरा भयौ ठगनीक घराम रहत ह ठगौरी उतिर गइ तब तािह सिध भई परयो परवस नाना सकट सहत ह तसही अनािदकौ िमथयाती जीव जगतम डोल आठ जाम िवसराम न गहत ह गयानकला भासी भयौ अतर उदासी प तथािप उद ािधस समािध न लहत ह 20

શ દાથ ETH ર= ળ જડ ી ચરા=ચલો મ=પહોર િવસરામ=ચન યાિધ=આપિ સમાિધ= થરતા

અથ ndash વી ર ત કોઈ સ જનન કોઈ ઠગ જડ ી ખવડાવી દ તો ત મ ય ઠગોનો દાસ બની ય છ અન ત ઠગોની આ ા માણ ચાલ છ પર યાર ત ીની અસર મટ ય છ અન તન ભાન આવ છ યાર ઠગોન ભલા ન ણતો હોવા છતા પણ તમન આધઈન રહ ન અનક કારના ક ટો સહન કર છ

તવી જ ર ત અના દકાળનો િમ યા ટ વ સસારમા હમશા ભટકતો ફર છ અન ચન પામતો નથી પર યાર ાન યોિતનો િવકાસ થાય છ યાર તરગમા જોક િવર તભાવ રહ છ તોપણ કમ-ઉદયની બળતાન કારણ શા ત મળવતો નથી (એવો ષ મ યમ ષ છ) 20

અધમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

जस रक परषक भाय कानी कौड़ी धन उलवाक भाय जस सजञा ही िवहान ह ककरक भाय िपडोर िजरवानी मठा सकरक भाय जय परीष पकवान ह बायसक भाय जस न बकी िनबोरी दाख बालकक भाय दत-कथा जय परान ह

175

िहसकक भाय जस िहसाम धरम तस मरखक भाय सभबध िनरवान ह 21

શ દાથ ETHરક=ગર બ ભાય=િ ય લાગ કાની= ટલી ઉ વા= વડ િવહાન=સવાર ક = તરો િપડોર=ઉલટ ક = વર ર ષ=િવ ટા વાયસ=કાગડો દતકથા=લૌ કક વાતા િનરવાન=મો

અથ ndash મ ગર બ માણસન એક ટલી કોડ પણ સપિ સમાન િ ય લાગ છ વડન સ યા જ સવાર સમાન ઇ ટ લાગ છ તરાન ઉલટ જ દહ સમાન ચકર હોય છ કાગડાન લ મડાની લ બોળ ા સમાન િ ય હોય છ બાળકોન લૌ કક વાતાઓ (ગ પા) જ શા ની મ ચકર લાગ છ હસક મ યન હસામા જ ધમ દખાય છ તવી જ ર ત ખન યબધ જ મો સમાન િ ય લાગ છ (એવો અધમ ષ હોય છ) 21

અધમાધમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

कजरक दिख जस रोस किर भस सवान रोस कर िनधरन िवलोिक धनवतक रन क जगययाक िवलोिक चोर रोस कर िमथयामती रोस कर सनत िस तक हसक िवलोिक जस काग मन रोस कर अिभमानी रोस कर दखत महतक सकिवक दिख जय ककिव मन रोस कर तय ही दरजन रोस कर दिख सतक 22

શ દાથ ETH જર=હાથી રોસ (રોષ) = સો વાન= તરો િવલો ક=જોઈન કાગ=કાગડો રજન=અધમમા પણ અધમ

અથ ndash વી ર ત તરો હાથીન જોઈન ોિધત થઈન ભસ છ ધનવાન માણસન જોઈન િનધન મ ય ોિધત થાય છ રાત ગનારન જોઈન ચોર ોિધત થાય છ સા શા સાભળ ન િમ યા વી વ ોિધત થાય છ હસન જોઈન કાગડો સ થાય છ મહા ષન જોઈન ઘમડ મ ય ોધ કર છ

176

કિવન જોઈન કિવના મનમા ોધ આવ છ તવી જ ર ત સ ષન જોઈન અધમાધમ ષ સ થાય છ 22

વળ ETH

सरलक सठ कह वकताक धीठ कह िवन कर तास कह धनकौ अधीन ह छमीक िनबल कह दमीक अदित कह मधर वचन बोल तास कह दीन ह धरमीक दभी िनस हीक गमानी कह ितसना घटाव तास कह भागहीन ह जहा साधगन दख ितनहक लगाव दोष ऐसौ कछ दजरनकौ िहरदौ मलीन ह 23

શ દાથ ETHસરલ=સીધા સઠ= ખ વ તા=બોલવામા ચ ર િવન(િવનય)

=ન તા છમી= મા કરનાર દમી=સયમી અદિ =લોભી દ ન=ગર બ દભી=ઢ ગી િનસ હ (િન હ ) =ઇ છા ર હત િતસના ( ણા) =લોભ સા ન=સ ણ

અથ ndashઅધમાધમ મ ય સરળ ચ વાળા મ યન ખ કહ છ વાતચીતમા ચ ર હોય તન ધીઠ કહ છ િવનયવાનન ધનનો આિ ત બતાવ છ માવાનન કમજોર કહ છ સયમીન લોભી કહ છ મ ર બોલનારન ગર બ કહ

છ ધમા માન ઢ ગી કહ છ િન હ ન ઘમડ કહ છ સતોષીન ભા યહ ન કહ છ અથા યા સ ણ દખ છ યા દોષ લગાવ છ ન દય એ જ મલન હોય છ 23

bull પાન તમા વગર યસન રાખતા નથી અથવા અનાવ યક ગાર ચટક-મટક કરતા નથી તન અ ાની વો ક સ- પણ આદ કહ છ

िम या ः स एवाःय ब धहत वपययात य एवा यवसायोऽयम ाना माङःय यत 8

િમ યા ટની અહ વણન (ચોપાઈ)

177

म करता म कीनही कसी अब य करौ कहौ जो ऐसी ए िवपरीत भाव ह जाम सो बरत िमथयात दसाम 24

શ દાથ ETH ક ક મ આ કામ ક ( બી થી બની શક ન હ) હવ પણ ક છ ત જ કર શ નામા આવા અહકાર પ િવપર તભાવ હોય છ ત િમ યા ટ હોય છ 24

अनना यवसायन िनफलन वमो हतः त क चना प नवा ःत ना मा मान करोित यत 9

વળ Ntilde(દોહરા)

अहबि िमथयादसा धर सो िमथयावत िवकल भयौ ससारम कर िवलाप अनत 25

અથ ETHઅહકારનો ભાવ િમ યા વ છ આ ભાવ વમા હોય છ ત િમ યા ટ છ િમ યા ટ સસારમા ઃખી થઈન ભટક છ અન અનક કારના િવલાપ કર છ 25

ઢ મ ય િવષયોથી િવર ત હોતા નથી (સવયા એક ીસા)

रिवक उदोत असत होता िदन िदन ित अजिलक जीवन जय जीवन घटत ह कालक सत िछन िछन होत छीन तन आरक चलत मानौ काठ सौ कटत ह ऐत पिर मरख न खौज परमारथक सवारथक हत म भारत ठटत ह लगौ िफर लोगिनस पगयौ पर जोगिनस िवषरस भोगिनस नक न हटत ह 26

178

શ દાથ ETH વન=પાણી વન= જદગી આરા=કરવત પરમારથ (પરમાથ) =મો વારથ ( વાથ) =પોતા ભ કર ત લોગિન=લૌ કક-પરવ પ યૌ=લીન ન =જરા પણ

અથ વી ર ત ખોબામાથી પાણી મ મ ઘટ છ તવી જ ર ત યના ઉદય-અ ત થાય છ અન િત દન જ દગી ઓછ થાય છ વી ર ત કરવત ખચવાથી લાક કપાય છ તવી જ ર ત કાળ શર રન ણ ણ ીણ કર છ આમ છતા પણ અ ાની વ મો માગની શોધ કરતો નથી અન લૌ કક વાથ માટ અ ાનનો ભાર ઉપાડ છ શર ર આદ પરવ ઓમા મ કર છ મન વચન કાયાના યોગોમા અહ કર છ અન સાસા રક િવષયભોગોથી જરા પણ િવર ત થતો નથી 26

અ ાની વની ઢતા ઉપર ગજળ અન ધળા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस मग म वषािदतय तपत मािह तषावत मषा-जल कारन अटत ह तस भववासी मायाहीस िहत मािन मािन ठािन ठािन म म नाटक नटत ह आगक धकत धाइ पीछ बछरा चवाइ जस नन हीन नर जवरी बटत ह तस मढ़ चतन सकत करतित कर रोवत हसत फल खोवत खटत ह 27

શ દાથ ETH ષા દ ય= ષ સ ાિતનો ય ષાવત=તર યો ષા= ઠો અટ હ =ભટક છ નટ હ=નાચ છ નનહ ન નર= ધળઓ મ ય

અથ ndash વી ર ત ી મકાળમા યનો તી આતાપ થતા તર હરણ ઉ મ થઈન િમ યા જળ તરફ નકા જ દોડ છ તવી જ ર ત સસાર વ માયામા જ ક યાણ માનીન િમ યા ક પના કર ન સસારમા નાચ છ વી ર ત ધળઓ મ ય આગળ આગળ દોર વણતો ય અન પાછળ વાછ ખાતો ય તો તનો પ ર મ યથ ય છ તવી જ ર ત ખ વ ભા ભ યા કર છ

179

અથવા ભ યાના ફળમા હષ અન અ ભ યાના ફળમા ખદ કર ન યા ફળ ખોઈ નાખ છ 27

bull ઠ મ હનામા ય ષ સ ા ત પર આવ છ

અ ાની વ બધનથી ટ શકતો નથી તના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

िलय ि ढ़ पच िफर लोटन कबतरसौ उलटौ अनािदकौ न कह सलटत ह जाकौ फल दःख तािह सातास कहत सख सहत-लपटी अिस-धारासी चटत ह ऐस मढ़जन िनज सपदा न लख कय ही य िह मरी मरी िनिसवासर रटत ह याही ममतास परमारथ िवनिस जाइ काजीकौ परस पाइ दध जय फटत ह 28

શ દાથ ETH ઢ ( ઢ) =મજ ત સહત (શહદ) =મધ અિસ=તલવાર િનિસવાસર=રાત- દન પરસ ( પશ) =અડ ત

અથ ndash મ આળોટતા ક તરની પાખોમા મજ ત ચ પડ હોવાથી ત ઉલ - લ ( -ચ ) થયા કર છ તવી જ ર ત સસાર વ અના દકાળથી કમ-બધનની ચમા ઉલટો થઈ ર ૌ છ કદ સ માગ હણ કરતો નથી અન

ફળ ઃખ છ એવી િવષય-ભોગની થોડ ક શાતાન ખ માનીન મધ ચોપડલી તલવારની ધાર ચાટ છ આવો અ ાની વ સદા પરવ ઓન માર માર કહ છ અન પોતાના ાના દ વભવન જોતો નથી પર યના આ મમ વભાવથી આ મ હત એ નાશ પામ છ કા ના પશથી ધ ફાટ ય છ 28

અ ાની વની અહ પર ટાત (સવયા એક ીસા)

रपकी न झाक हीय करमकौ डाक िपय गयान दिब र ौ िमरगाक जस घनम लोचनकी ढाकस न मान सदगर हाक डोल मढ़ राकसौ िनसाक ितह पनम

180

टाक एक मासकी डलीसी ताम तीन फाक तीनकौसौ आक िलिख राखयौ काह तनम तास कह नाक ताक रािखवकौ कर काक लाकस खड़ग बािध बाक धर मनम 29

શ દાથ ETHિમરગાક ( ગાક) =ચ મા ઢાક=ઢાક હાક=પોકાર ટાક (ટક)

=જોખવા એક માપ (ચાર માશા) ફાક=ખડ કાક=ઝગડો લાક (લક) કમર ખડગ (ખ ગ) તલવાર બાક=વ તા

અથ ndashઅ ાની વન પોતાના વ પની ખબર નથી તમા કમ દયનો ડાક લાગી ર ો છ ત ાન એવી ર ત દબાઈ ગ છ મ ચ મા વાદળાઓથી દબાઈ ય છ ાન પ ન ઢકાઈ જવાથઈ ત સ ની િશખામણ માનતો નથી ખાઈવશ દ ર ી થઈન હમશા િનઃશક ફર છ નાક છ ત તો માસનો એક કડો છ તમા ણ કાણા છ ણ કોઈએ શર રમા ણનો કડો જ લખી રા યો છ તન નાક કહ છ ત નાક (અહકાર) રાખવા માટ લડાઈ કર છ કમર તલવાર બાધ છ અન મનમા વ તા ધારણ કર છ 29

સફદ કાચ ઉપર રગનો ડક લગાડવામા આવ છ ત જ રગનો કાચ દખાય છ તવી જ ર ત વ પ કાચ પર કમનો ડક લાગી ર ો છ તથી કમ વો રસ આપ તવા જ પ વા મા થઈ ય છ

जस कोउ ककर छिधत सक हाड़ चाब हाड़िनकी कोर चह ओर चभ मखम गाल ताल रसना मसढ़िनकौ मास फाट चाट िनज रिधर मगन सवाद-सखम तस मढ़ िवषयी परष रित-रीित ठान ताम िच सान िहत मान खद दखम दख परतचछ बल-हािन मल-मत-खािन गह न िगलािन पिग रह राग-रखम 30

શ દાથ ETHપગ રહ=મ ન થઈ ય ખ= ષ

181

અથ ndash મ યો તરો હાડ ચાવ છ અન તની અણી ચાર કોર મોઢામા વાગ છ થી ગાલ તાળ ભ અન જડબા માસ ચીરાઈ ય છ અન લોહ નીકળ છ ત નીકળલા પોતાના જ લોહ ન ત બ વાદથી ચાટતો થકો આનદત થાય છ તવી જ ર ત અ ાની િવષય-લો પ વ કામ-ભોગમા આસ ત થઈન સતાપ અન ક ટમા ભલાઈ માન છ કામ ડામા શ તની હાિન અન મળ ની ખાણ સા ા દખાય છ તોપણ લાિન કરતો નથી રાગ- ષમા મ ન જ રહ છ 30

व ा भ ोऽ प ह य भावादा मानमा मा वदधाित व म मोहकक दोऽ यवसाय एष नाःतीह यषा यतयःय एव 10

િનમ હ છ ત સા છ (અ ડ લ)

सदा करमस िभ सहज चतन क ौ मोह-िवकलता मािन िमथयाती हव र ौ कर िवकलप अनत अहमित धािरक सो मिन जो िथर होइ मम िनवािरक 31

શ દાથ ETHઅહમિત=અહ િનવા રક= ર કર ન

અથ ndashવા તવમા આ મા કમ થી િનરાળો સહજ ચતન પ છ પર મોહન કારણ વ પ લીન િમ યા વી બની ર ો છ અન શર ર આદમા અહ કર ન અનક િવક પો કર છ વ પર યોમા મમ વભાવ છોડ ન આ મ વ પમા થર થાય છ ત સા છ 31

सवऽा यवसानमवम खल या य यद जन- ःत म य यवहार एव िन खलोऽ य याौयः या जतः स य न यमकमव तदमी िनक पमाब य क श ानघन म ह न न िनज ब न त सतो धितम 11

સ ય ટ વ આ મ વ પમા થર થાય છ (સવયા એક ીસા)

असखयात लोक परवान ज िमथयात भाव तई िववहार भाव कवली-उकत ह िजनहकौ िमथयात गयौ समयक दरस भयौ

182

त िनयत-लीन िववहारस मकत ह िनरिवकलप िनरपािध आतम समािध सािध ज सगन मोख पथक ढकत ह तई जीव परम दसाम िथररप हवक धरमम धक न करमस रकत ह 32

શ દાથ ETHઅસ યાત લોક પરવાન= ટલા લોકાલોકના દશો છ ઉ ત=કહલા િનયત=િન યનય ત= ટલા

અથ ndash જનરાજ કથન છ ક વન લોકાલોકના દશો ટલા િમ યા વભાવના અ યવસાયો છ ત યવહારનયથી છ વન િમ યા વ ન ટ થતા સ ય દશન ગટ થાય છ ત યવહાર છોડ િન યમા લીન થાય છ ત િવક પ અન ઉપાિધર હત આ મ-અ ભવ હણ કર ન દશન- ાન-ચા ર પ મો માગમા લાગ છ અન ત જ પરમ યાનમા થર થઈન િનવાણ ા ત કર છ કમ નો રો ો રોકાતો નથી 32

रागादयो ब धिनदानम ाःत श िच माऽमहोङित र ाः आ मा परो वा कम त निम िमित ण नाः पनरवमाहः 12

િશ યનો (કિવ )

ज ज मोह करमकी परनित बध-िनदान कही तम सबब सतत िभ स चतनस ितनहकौ मल हत कह अबब क यह सहज जीवकौ कौतक क िनिम ह पगगल दबब सीस नवाइ िशषय इम पछत कह सगर उ र सन भबब 33

શ દાથ ETHપરનિત=ચાલ િનદાન=કારણ સતત=સદવ લ હ = ય કારણ કૌ ક=ખલ

183

અથ ndashિશ ય મ તક નમાવીન કર છ ક હ આપ મોહકમની સવ પ રણિતન બધ કારણ કહ છ ત ચત યભાવોથી સદા િનરાળ જ છ હવ કહો ક બધ ય કારણ છ બધ વનો વાભાિવક ધમ છ અથવા એમા લ ય િનિમ છ યા ી ઉ ર આપ છ ક હ ભ ય સાભળો 33

न जात रागा दिनिम भावमा मा मनो याित यथाकका तः त ःम निम परसग एव वःतःवभावोऽयमदित तावत 13

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

जस नाना बरन परी बनाइ दीज हठ उ ल िवमल मिन सरज-कराित ह उ लता भास जब वसतकौ िवचार कीज परीकी झलकस बरन भाित भाित ह तस जीव दरबक पगगल िनिम रप ताकी ममतास मोह मिदराकी माित ह भदगयान ि ि स सभाव सािध लीज तहा साची श चतना अवाची सख साित ह 34

શ દાથ ETHનાના-બરન=અનક રગ ર =ડક હઠ=નીચ કરાિત ( ા ત)

=ચમક માિત=ઉ મ પ અવાચી=વચન-અગોચર

અથ ndash મ વ છ અન સફદ યકા તમણ અથવા ફ ટકમણની નીચ અનક કારના ડક કવામા આવ તો ત અનક કારના રગ-બરગી દખાય છ અન જો વ ના અસલ વ પનો િવચાર કરવામા આવ તો ઉ જવળતા જ જણાય છ તવી જ ર ત વ યમા લના િનિમ તની મમતાના કારણ મોહ-મ દરા ઉ મ પ થાય છ પણ ભદિવ ાન ારા વભાવ િવચારવામા આવ તો સ ય અન ચત યની વચનાતીત ખ-શાિત તીતમા આવ છ 34

इित वःतःवभाव ःव ानी जानाित तन सः रागाद ना मनः कया नातो भवित कारकः 14

વળ

184

जस मिहमडलम नदीकौ वाह एक ताहीम अनक भाित नीरकी ढरिन ह पाथरकौ जोर तहा धारकी मरोर होित काकरकी खािन तहा झागकी झरिन ह प नकी झकोर तहा चचल तरग ऊठ भिमकी िनचािन तहा भ रकी परिन ह तस एक आतमा अनत-रस पदगल दहक सजोगम िवभावकी भरिन ह 35

શ દાથ ETHપાથર =પ થર ઝાગ=ફ ણ પ ન=પવન િનચાિન=ઢાળ

અથ ndash વી ર ત વી ઉપર જોક નદ નો વાહ એક પ હોય છ તોપણ પાણીની અનક અવ થાઓ થાય છ અથા યા પ થર અથડાય છ યા પાણીનો વળાક લ છ યા રતીનો સ હ હોય છ યા ફ ણ પડ ય છ યા પવનનો ઝપાટો લાગ છ યા તરગો ઊઠ છ યા જમીન ઢાળવાળ હોય છ યા વમળ ઉ પ થાય છ તવી જ ર ત એક આ મામા ત તના લોના સયોગ થવાથી અનક કારની િવભાવપ રણિત થાય છ 35

જડ અન ચત ય થ પ (દોહરા)

चतन लचछन आतमा जड़ लचछन तन-जाल तनकी ममता तयािगक लीज चतन-चाल 36

અથ ETHઆ મા લ ણ ચતના છ અન શર ર આદ લ ણ જડ છ તથી શર ર આદ મમ વ છોડ ન ચત ય હણ કર ઉચત છ 36

इित वःतःवभाव ःव ना ानी व तन सः रागा दना मनः कयादतो भवित कारकः 15

આ માની પ રણિત (સવયા તવીસા)

जो जगकी करनी सब ठानत जो जग जानत जोवत जोई दह वान प दहस दसर

185

दह अचतन चतन सोई दह धर भ दहस िभ रह परछ लख निह कोई लचछन विद िवचचछन बझत अचछनस परतचछ न होई 37

શ દાથ ETHજોવત=દખ છ વાન=બરાબર પરછ ( છ ) = ત ઢાકલ વ દ= ણીન િવચ છન= ાની ઝત=સમ છ અ છનસ =ઇ યોથી પરત છ ( ય ) ગટ

અથ ndash સસારમા સવ યાઓ કર છ જગતન ણનાર દખનાર છ શર ર માણ રહ છ પણ શર રથી ભ છ કમ ક શર ર જડ છ અન ત ચત ય છ ત (આ મા) જો ક દહમા છ પણ દહથી િનરાળો છ ત ઢકાઈન રહ છ બધાન દખાતો નથી ાનીઓ લ ણ આદથી તન ઓળખ છ ત ઇ યગોચર નથી 37

ચ ગિત ગમન રાગ- ષ આદ

શર રની અવ થા (સવયા તવીસા)

दह अचतन त-दरी रज- कत-भरी मल-खतकी कयारी

ािधकी पोट अरािधकी ओट उपािधकी जोट समािधस नयारी र िजय दह कर सख हािन इत पर तौ तोिह लागत पयारी दह तौ तोिह तजगी िनदान प तही तज िकन दहकी यारी 38

શ દાથ ETH ત-દર = ત શર ર રાખવા થાન રજ=ર ત રત=વીય ાર =વાડ પોટ=ગાસડ અરાિધ=આ મ વ પ ઉપાિધ= લશ જોટ=સ હ

186

અથ ndashદહ જડ છ ણ એક મડદા થાન જ છ ત રજ અન વીયથી ભર છ મળ-મ પી ખતરોનો ારો છ રોગો પોટ છ આ મા વ પ ઢાકનાર છ ક ટોનો સ હ છ અન આ મ યાનથી ભ છ હ વ આ દહ ખનો ઘાત કર છ તોપણ તન િ ય લાગ છ છવટ એ તન છોડશ જ તો પછ જ એનો નહ કમ છોડ દતો નથી 38

વળ Ntilde(દોહરા)

सन ानी सदगर कह दह खहकी खािन धर सहज दख दोषक कर मोखकी हािन 39

શ દાથ ETHખહ=માટ સહજ= વભાવથી

અથ ndash ી ઉપદશ આપ છ ક હ વ શર ર માટ ની ખાણ છ વભાવથી જ ઃખ અન દોષમય છ તથા મો ખમા બાધક છ 39

વળ Ntilde(સવયા તવીસા)

रतकीसी गढ़ी िकध मढ़ी ह मसानकीसी अदर अधरी जसी कदरा ह सलकी ऊपरकी चमक दमक पट भषनकी धोख लाग भली जसी कली ह कनलकी औगनकी डी महा भ डी मोहकी कनौडी मायाकी मसरित ह मरित ह मलकी ऐसी दह याहीक सनह याकी सगितस हव रही हमारी मित कोलहकस बलकी 40

શ દાથ ETHગઢ =નાનો ગઢ ક ક લો મઢ =ના મ દર-દર કદરા= ફા સલ=પહાડ કલી હ કનલક =કનરના લની કળ ડ = ડ ભાડ =ખરાબ કનૌડ =કાણી ખ મ રિત=આધાર

અથ ndashઆ દહ રતીના ગઢ સમાન અથવા મશાનની દર સમાન છ અન દર પવતી ફા સમાન ધકારમય છ ઉપરના ઠાઠમાઠ અન વ ા ષણોથી

સારો દખાય છ પર કનરની કળ સમાન ગ ધવાળો છ અવ ણોથી ભરલો

187

અ યત ખરાબ અન કાણી ખ સમાન નકામો છ માયાનો સ હ અન મલની િત જ છ એના જ મ અન સગથી આપણી ઘાણીના બળદ વી થઈ ગઈ છ થી સસારમા સદા મણ કર પડ છ 40

વળ ETH

ठौर ठौर रकतक कड कसिनक झड हाड़िनसौ भरी जस थरी ह चरलकी नकस धकाक लग ऐस फिटजाय मानौ कागदकी परी िकध चादिर ह चलकी सच म वािन ठािन मढ़िनस पहचािन कर सख हािन अर खािन बदफलकी ऐसी दह याहीक सनह याकी सगितस हव रही हमारी मित कोलहकस बलकी 41

OcircથોરસOtilde પણ પાઠ છ OcircગિતOtilde પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHઠૌર-ઠૌર=ઠકઠકાણ કસિનક=વાળના ડ==સ હ થર ( થલ)

= નાન રલ= ડલ ર =પડ વાિન=ટવ ચલ=કપડા બદફલ= રા કામ

અથ ndashઆ દહમા ઠકઠકાણ લોહ ના ડ અન વાળના ડ છ એ હાડકાઓથી ભરલો છ ણ ડલોનો િનવાસ થાન જ છ જરાક ધ ો લાગતા એવી ર ત ફાટ ય છ ણ કાગળ પડ અથવા કપડાની ની ચાદર એ પોતાનો અ થર વભાવ ગટ કર છ પણ ખાઓ એના ય નહ કર છ એ ખનો ઘાતક અન રાઈઓની ખાણ છ એના જ મ અન સગથી આપણી

ઘાણીના બળદ વી સસારમા ભટકનાર થઈ ગઈ છ 41

સસાર વોની દશા ઘાણીના બળદ વી છ (સવયા એક ીસા)

पाटी बाझी लोचिनस सकच दबोचिनस कोचिनक सोचस न बद खद तनकौ धायबो ही धधा अर कधामािह लगयौ जोत बार बार आर सह कायर ह मनकौ

188

भख सह पयास सह दजरनको ास सह िथरता न गह न उसास लह छनकौ पराधीन घम जसौ कोलहकौ कमरौ बल तसौई सवभाव या जगतवासी जनकौ 42

શ દાથ ETHપાટ =પ ી લોચિનસ = ખોથી સ ચ=સકોચાઈ છ કોચિનકૌ=ચા કોના ધાયબૌ=દોડ આર=એક કારની અણી કાયર=સાહસહ ન ાસ= ઃખ ઉસાસ=િવસામો કમરો (કમાઉ) =િનરતર જોડાનારો

અથ ndashસસાર વોની દશા ઘાણીના બળદ વી જ થઈ રહ છ ત આ ર ત છmdashન ો ઉપર પાટો બાધલો છ જ યા સાકડ હોવાથી દબાઈ-સકડાઈન રહ છ ચા કના મારની બીકથી શર રના ક ટની જરાપણ દરકાર કરતો નથી દોડ એ જ ત કામ છ તના ગળા ઉપર જોતર લાગ છ ( થી નીકળ શકતો નથી) દરક ણ આરનો માર સહન કરતો મનમા ના હમત થઈ ગયો છ ખ-તરસ અન િનદય ષો ારા ા ત ક ટ ભોગવ છ ણમા પણ િવસામો લવાની થરતા પામતો નથી અન પરાધીન થઈન ચ ર ફર છ 42

સસાર વોની ખો પર અ ાનની પ ી બાધલી છ તઓ મયા દત થી આગળ જઈ શકતા નથી એ તમન માટ દબાવનાર છ ી આદના તીખા વચન ચા ક છ િવષય-સામ ીન માટ ભટક ત તમનો ધધો છ હ થપ છોડ ન નીકળ નથી શકતા એ તમના ઉપર જોત છ કષાય ચતા વગર આર છ પ ર હનો સ હ કરવા

માટ ખ-તરસ સહન કર છ શઠ રા વગરનો ાસ સહન કરવો પડ છ કમ ની પરાધીનતા છ મણા કરતા અનતકાળ વીતી ગયો પણ એક ણ માટય સા ખ ા ત ક ન હ

સસાર વોની હાલત (સવયા એક ીસા)

जगतम डोल जगवासी नररप धर तकस दीप िकध रतकस थह ह

दीस पट भषन आडबरस नीक िफिर फीक िछनमाझ साझ-अबर जय सह ह मोहक अनल दग मायाकी मनीस पग डाभकी अनीस लग ओसकस फह ह धरमकी बझ नािह उरझ भरममािह नािच नािच मिर जािह मरीकस चह ह 43

189

શ દાથ ETHડોલ=ફર તકસ દ પ= મશાનમા દ વો સળગાવવામા આવ છ ત રતકસ હ=રતીના ઢગલા નીક=સારા ફ ક=મલન સાઝ- બર=સ યા આકાશ અનલ=અ ન દગ=બળ ડાભક =ઘાસની અની=અણી હ=ટ પા ઝ=ઓળખાણ મર = લગ

અથ ndashસસાર વ મ ય આદ શર ર ધારણ કર ન ભટક ર ા છ ત મશાનના દ વા અન રતીના ટ બા વા ણભ ર છ વ -આ ષણ આદથી સારા દખાય છ પર સ યાના આકાશ વા ણવારમા મલન થઈ ય છ તઓ મોહની અ નથી બળ છ છતા પણ માયાની મમતામા લીન થાય છ અન ઘાસ પર પડલ ઝાકળના ટ પાની મ ણમા મા નાશ પામી ય છ તમન પોતાના વ પની ઓળખાણ નથી મમા લી ર ા છ અન લગના દરોની મ નાચી-નાચીન તરત જ મર ય છ 43

જલદ ઓલવાઈ ય છ કોઈ રોકનાર નથી

મારવાડમા પવનના િનિમ રતીના ટ બા બન છ અન પાછા મટ ય છ

યાર દર ઉપર લગ આ મણ થાય છ યાર ત દરમાથી નીકળ ન જમીન ઉપર પડ છ અન બ આ ળતાથી બએક વાર પટકાઈન તરત મર ય છ

ધનસપિ નો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जास त कहत यह सपदा हमारी सो तौ साधिन अडारी ऐस जस नाक िसनकी तािह त कहत यािह प जोग पाई सो तौ नरककी साई ह बड़ाई डढ़ िदनकी घरा मािह पय त िवचार सख आिखनकौ मािखनक चटत िमठाई जस िभनकी एत पिर होिह न उदासी जगवासी जीव जगम असाता ह न साता एक िछनकी 44

શ દાથ ETHઅડાર =છોડ દ સાઈ=નાખનાર ઘરા=ચ ર

અથ ndashહ સસાર વો ન તમ કહો છો ક આ અમા ધન છ તન સ જનો વી ર ત નાકનો મલ ખખર નાખવામા આવ છ તમ છોડ દ છ અન

190

પછ હણ કરતા નથી ધન તમ યના િનિમ મળ કહો છો ત દોઢ દવસની મોટાઈ છ અન પછ નરકમા નાખનાર છ અથા પાપ પ છ તમન એનાથી ખો ખ દખાય છ તથી તમ બીજનો વગરથી એવા ઘરાઈ રહો છો વી ર ત મીઠાઈ ઉપ માખીઓ ગણગણ છ આ યની વાત એ છ ક આટ હોવા

છતા પણ સસાર વો સસારથી િવર ત થતા નથી સા છો તો સસારમા એકલી અશાતા જ છ ણમા પણ શાતા નથી 44

લૌ કકજનોનો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (દોહરા)

ए जगवासी यह जगत इनहस तोिह न काज तर घटम जग बस ताम तरौ राज 45

અથ ETHહ ભ ય આ સસાર વો અન આ સસાર સાથ તમાર કાઈ સબધ નથી તમારા ાનઘટમા સમ ત સસારનો સમાવશ છ અન તમા તમા જ રા ય છ 45

િનમળ ાનમા સમ ત લોક-અલોક ઝળક છ

શર રમા ણલોકનો િવલાસ ગભત છ (સવયા એક ીસા)

याही नर-िपडम िवराज ि भवन िथित याहीम ि िवध-पिरनामरप सि ह याहीम करमकी उपािध दख दावानल याहीम समािध सख वािरदकी वि ह याहीम करतार करतितह म िवभित याम भोग याह म िवयोग याम घि ह याहीम िवलास सब गिभत गपतरप ताहीक गट जाक अतर सदि ह 46

શ દાથ ETHનર-િપડ=મ ય શર ર િ િવધ=ઉ પાદ- યય- ૌ ય પ વા રદ=વાદ ટ=ધષણ ગભત=સમાવશ

અથ ndashઆ જ મ ય શર રમા ણ લોક મો દ છ એમા જ ણ કારના પ રણામ છ એમા જ કમ-ઉપાિધજિનત ઃખ પ અ ન છ એમા જ

191

આ મ યાન પ ખની મઘ ટ છ એમા કમનો કતા આ મા છ એમા જ તની યા છ એમા જ ાન-સપદા છ એમા જ કમનો ભોગ અથવા િવયોગ છ એમા

જ સારા ક ખરાબ ણો સઘષણ છ અન આ જ શર રમા સવ િવલાસ ત ર ત સમાયલા છ પર ના તરગમા સ ય ાન છ તન જ સવ િવલાસ જણાય છ 46

કડની નીચ પાતાળલોક ના ભ ત મ યલોક અન ના ભની ઉપર ઊ વલોક

ઉ પાદ- યય- ૌ ય

આ મિવલાસ ણવાનો ઉપદશ (સવયા તવીસા)

र रिचवत पचािर कह गर त अपनौ पद बझत नािह खओज िहय िनज चतन लचछन ह िनजम िनज गझत नाही स सछद सदा अित उ ल मायाक फद अरझत नाही तरौ सरप न ददकी दोहीम तोहीम ह तोिह सझत नाही 47

શ દાથ ETH ચવત=ભ ય પચા ર=બોલાવીન ઝત=ઓળખતો હય= દયમા ઝત નાહ = ચવાતો નથી છદ= વત ઉ જલ=િનમળ અ ઝત નાહ = ટ નથી દ ( ) = મ ળ દોહ = િવધા

અથ ndash ી બોલાવીન કહ છ ક હ ભ ય તારા વ પન ઓળખતો નથી પોતાના ઘટમા ચત ય લ ણ ગોતો ત પોતાનામા જ છ પોતાથી ચવાતો નથી તમ વાધીન અન અ યત િનિવકાર છો તમાર

આ મસ ામા માયાનો વશ નથી તમા વ પ મ ળ અન િવધાથી ર હત છ તમન ઝ નથી 47

આ મ વ પની ઓળખાણ ાનથી થાય છ (સવયા તવીસા)

192

कई उदास रह भ कारन कई कह उिठ जािह कह क कई नाम कर गिढ़ मरित कई पहार चढ़ छ क कई कह असमानक ऊपिर कई कह भ हिठ जम क मरो धनी निह दर िदसनतर मोहीम ह मोिह सझत नीक 48

શ દાથ ETHઉદાસ=િવર ત ગ ઢ=બનાવીન રિત ( િત) = િતમા પહાર (પહાડ) =પવત અસમાન(આસમાન) =ઊ વલોક હ ઠ=નીચ જમ (જમીન) ધરતી દસ તર (દશા તર) =અ ય િવદશ

અથ ndashઆ માન ણવા માટ અથા ઈ રની ખોજ કરવા માટ કોઈ તો યાગી બની ગયા છ કોઈ બી મા યા ા આદ માટ ય છ કોઈ િતમા બનાવીન નમ કાર જન કર છ કોઈ ડોળ મા બસીન પવત પર ચડ છ કોઈ કહ છ ઈ ર આકાશમા છ અન કોઈ કહ છ ક પાતાળમા છ પર આપણા ર દશમા નથીmdashઆપણામા જ છ ત આપણન સાર ર ત અ ભવમા આવ છ 48

વળ ETH (દોહરા)

कह सगर जो समिकती परम उदासी होइ सिथर िच अनभौ कर भपद परस सोइ 49

શ દાથ ETHપરમ=અ યત ઉદાસી=વીતરાગી પરસ= ા ત કર

અથ ndash ી કહ છ ક સ ય ટ અ યત વીતરાગી થઈન મનન બ થર કર ન આ મ-અ ભવ કર છ ત જ આ મ વ પન ા ત થાય છ 49

મનની ચચળતા (સવયા એક ીસા)

िछनम वीन िछनह म मायास मलीन िछनकम दीन िछनमािह जसौ स ह

193

िलय दोर धप िछन िछनम अनतरप कोलाहल ठानत मथानकौसौ त ह नटकौसौ थार िकध हार ह रहटकौसौ धारकौसौ भ र िक कभारकौसौ च ह ऐसौ मन ामक सिथर आज कस होई औरहीकौ चचल अनािदहीकौ व ह 50

શ દાથ ETH વીણ=ચ ર સ (શ )=ઇ ઠાનત=કર છ મથાન=વલો ત =છાશ થાર=થાળ હાર=માળા ચ =ચાકડો ામક= મણ કરનાર ચચળ=ચપળ વ =વા

અથ ndashઆ મન ણમા મા પ ડત બની ય છ ણમા મા માયામા મલન થઈ ય છ ણમા મા િવષયોન માટ દ ન બન છ ણમા મા ગવથી ઇ બની ય છ ણમા મા યા- યા દોડ છ અન ણમા મા અનક વષ કાઢ છ મ દહ વલોવતા છાશની ઉથલ-પાથલ થાય છ તવો કોલાહલ મચાવ છ નટનો થાળ રહટચ ની માળ નદ ના વાહ વમળ અથવા ભારના ચાકડાની મ યા જ કર છ આ મણ કરના મન આ કવી ર ત થર થઈ શક ક વભાવથી જ ચચળ અન અના દકાળથી વ છ 50

મનની ચચળતા ઉપર ાનનો ભાવ (સવયા એક ીસા)

धायौ सदा काल प न पायौ कह साचौ सख रपस िवमख दखकपवास बसा ह धमरकौ घाती अधरमकौ सघाती महा करापाती जाकी सिनपातकीसी दसा ह मायाक झपिट गह कायास लपिट रह भलयौ म-भीरम बहीरकौसौ ससा ह ऐसौ मन चचल पताकासौ अचल स गयानक जगस िनरवाण पथ धसा ह 51

194

શ દાથ ETHધાયૌ=દોડ ો િવ ખ=િવ સઘાતી=સાથી રાપાતી=ઉપ વી ગહ=પકડ બહ ર=િશકાર સસા (શશા) =સસ પતાકા= વ ચલ=કપ

અથ ndashઆ મન ખન માટ સદાય ભટક ર છ પણ ાય સા ખ મળ નથી પોતાના વા ભવના ખથી િવ થઈ ઃખના વામા પડ ર ો છ ધમનો ઘાતક અધમનો સાથી મહાઉપ વી સનપાતના રોગી વો અસાવધાન થઈ ર ો છ ધન-સપિ આદ િતથી હણ કર છ અન શર રમા નહ કર છ મ ળમા પડ ો થકો એવો લી ર ો છ વો િશકાર ના ઘરામા સસ ભટક

ર હોય આ મન ધ ના વ ની મ ચચળ છ ત ાનનો ઉદય થવાથી મો માગમા વશ કર છ 51

મનની થરતાનો ય ન (દોહરા)

जो मन िवषNtildeकषायम बरत चचल सोइ जो मन धयान िवचारस रक स अिवचल होइ 52 શ દાથ ETH ક=રોકાય અિવચલ= થર

અથ ndash મન િવષય-કષાય આદમા વત છ ત ચચળ છ અન આ મ વ પના ચતવનમા લા રહ છ ત થર થઈ ય છ 52

વળ Ntilde(દોહરા)

तात िवष कषायस फिर स मनकी बािन स ातम अनभौिवष कीज अिवचल आिन 53

શ દાથ ETHબાિન=આદત- વભાવ અિવચલ= થર આિન=લાવીન

અથ ndashમાટ મનની િ િવષય-કષાયથી ખસડ ન તન આ મા ભાવ તરફ લાવો અન થર કરો 53

આ મા ભવ કરવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

अलख अमरित अरपी अिवनासी अज िनराधार िनगम िनरजन िनरध ह नानारप भस धर भसकौ न लस धर

195

चतन दश धर चतनकौ खध ह मोह धर मोहीसौ िवराज तोम तोहीसौ न तोहीसौ न मोहीसौ न रागी िनरबध ह ऐसौ िचदानद याही घटम िनकट तर तािह त िवचार मन और सब धध ह 54

શ દાથ ETHઅ રિત (અ િત) =આકાર ર હત અિવનાસી=િન ય અજ=જ મ ર હત િનગમ= ાની િનરધ=અખડ ખધ( કધ)=િપડ ધધ ( ) = િવધા

અથ ndashઆ આ મા અલખ અ િતક અ પી િન ય અજ મ િન ધાર ાની િનિવકાર અન અખડ છ અનક શર ર ધારણ કર છ પણ ત શર રોના કોઈ શ પ થઈ જતો નથી ચતન દશોન ધારણ કરલ ચત યનો િપડ જ છ યાર

આ મા શર ર આદ ય મોહ કર છ યાર મોહ થઈ ય છ અન યાર અ ય વ ઓમા રાગ કર છ યાર ત પ થઈ ય છ વા તવમા ન શર ર પ છ અન ન અ ય વ ઓ પ છ ત સવથા વીતરાગ અન કમબધથી ર હત છ હ મન આવો ચદાનદ આ જ શર રમા તાર પાસ છ તનો િવચાર કર ત િસવાયની બી બધી જ ળ છ 54

આ મા ભવ કરવાની િવિધ (સવયા એક ીસા)

थम सि ि स सरीररप कीज िभ ताम और सचछम सरीर िभ मािनय अ कमरभावकी उपािध सोऊ कीज िभ ताहम सबि कौ िवलास िभ जािनय ताम भ चतन िवराजत अखडरप वह तगयानक वान उर आिनय वाहीकौ िवचार किर वाहीम मगन हज वाकौ पद सािधबकौ ऐसी िविध ठािनय 55

196

શ દાથ ETHશર ર=ઔદા રક આહારક વ યક છમ સર ર ( મ શર ર) =તજસ કામણ અ ટ કમ ભાવક ઉપાિધ=રાગ- ષ-મોહ કૌ િવલાસ=ભદિવ ાન

અથ ndashપહલા ભદિવ ાનથી ળ શર રન આ માથી ભ માન જોઈએ પછ ત ળ શર રમા તજસ કામાણ મ શર ર છ તમન ભ ણવા યો ય છ પછ આઠ કમની ઉપાિધજિનત રાગ- ષન ભ કરવા અન પછ ભદિવ ાનન પણ ભ માન જોઈએ ત ભદિવ ાનમા અખડ આ મા બરાજમાન છ તન ત ાન- માણ અથવા નય-િન પ આદથી ન કર ન તનો જ િવચાર કરવો

અન તમા જ લીન થ જોઈએ મો પદ પામવાની િનરતર આવી જ ર ત છ 55

इ यालो य वव य त कल परि य़ समम बलात त मला बहभावस तितिममाम तकामः समम आ मान समपित िनभरवह पणकस व तम यनो मिलतब ध एष भगवाना मा मिन ःफजित 16

આ મા ભવથી કમબધ થતો નથી (ચોપાઈ)

इिह िविध वसत वसथा जान रागािदक िनज रप न मान तात गयानवत जगमाही करम बधकौ करता नाही 56

શ દાથ ETHસસારમા સ ય ટ વ ઉપર ક ા માણ આ મા વ પ ણ છ અન રાગ- ષ આદન પોતા વ પ માનતા નથી તથી ત કમબધના

કતા નથી 56

ભદ ાનીની યા (સવયા એક ીસા)

गयानी भदगयानस िवलिछ पदगल कमर आतमीक धमरस िनरालो किर मानतौ ताकौ मल करान अस रागभाव ताक नािसक स अनभौ अभयािस ठानतौ

197

याही अन म पररप सनबध तयािग आपमािह अपनौ सभाव गिह आनतौ सािध िसवचाल िनरबध होत ितह काल कवल िवलोक पाइ लोकालोक जानतौ 57

શ દાથ ETHિવલિછ= દો ણવો િનરાલૌ=ભ અ મ= મ માણ સાિધ=િસ કર ન િસવચાલ=મો માગ િનરબધ=બધ ર હત િવલોક= ાન

અથ ndash ાની વ ભદિવ ાનના ભાવથી લ કમન ણ છ અન આ મ વભાવથી ભ માન છ ત લ કમ ળ કારણ રાગ ષ મોહ આદ િવભાવો છ તનો નાશ કરવા માટ અ ભવનો અ યાસ કર છ અન 54મા કિવ મા કહલી ર ત આ મ વભાવથી ભ અન પર પ એવી બધપ િતન ર કર ન પોતામા જ પોતાના ાન વભાવ હણ કર છ આ ર ત ત સદવ મો માગ સાધન કર ન બધન ર હત થાય છ અન કવળ ાન ા ત કર ન લોકાલોકનો ાયક થાય છ 57

रागाद नामदयमदन दारय कारणाना काय ब ध व वधमधना स एव ण ान योितः ितपितितिमर साध स न मतत

त सरमपरःकोऽ प नाःयावणोित 17 ઇિત બ ધૌ િન ા તઃ 8

ભદ ાની પરા મ (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ मनषय अजान महाबलवान खोिद मल वचछकौ उखार गिह बाहस तस मितमान दवरकमर भावकमर तयािग हव रह अतीत मित गयानकी दशाहस याही ि या अनसार िमट मोह अधकार जग जोित कवल धान सिवताहस चक न सकतीस लक न पदगल मािह धक मोख थलक रक न िफर काहस 58

198

શ દાથ ETHઅતીત=ખાલી ય સિવતા = ય ક= પાય ક=ચાલ છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ અ યો મહા બળવાન મ ય પોતાના બા બળથી કોઈ ન ળમાથી ઉખડ નાખ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાની મ ય ાનની શ તથી યકમ અન ભાવકમન ર કર ન હલકા થઈ ય છ આ ર ત મોહનો ધકાર નાશ પામ છ અન યથી પણ ઠ કવળ ાનની યોત ગ છ પછ

કમ અન નોકમથી પાઈ ન શકવા યો ય અનતશ ત ગટ થાય છ થી ત સીધા મો મા ય છ અન કોઈના રો ા રોકાતા નથી 58

આઠમા અિધકારનો સાર જોક િસ ાલયમા અનત કામણ વગણાઓ ભરલી છ તોપણ િસ

ભગવાનન કમનો બધ થતો નથી અ રહત ભગવાન યોગ સ હત હોવા છતા અબધ રહ છ માદ િવના હસા થઈ જવા છતા િનઓન બધ થતો નથી સ ય ટ વ અસયમી હોવા છતા પણ બધ ર હત છ એથી પ ટ છ ક કામણ વગણાઓ યોગ હસા અન અસયમથી બધ થતો નથી કવળ ભ-અ ભ અ ોપયોગ જ બધ કારણ છ અ ઉપયોગ રાગ- ષ-મોહ પ છ અન રાગ-ષ-મોહનો અભાવ સ ય દશન છ માટ બધનો અભાવ કરવા માટ સ ય દશનની સભાળ કરવી જોઈએ એમા માદ કરવો ઉચત નથી કમ ક સ ય દશન જ ધમ અથ કામ અન મો એ ચાર ષાથ નો દાતા છ આ સ ય દશન િવપર ત અભિનવશ ર હત હોય છ મ ક મા છ ઇ ત કર શ એ િમ યાભાવ સ ય દશનમા હોતો નથી એમા શર ર ધન બ અથવા િવષય-ભોગથી િવર તભાવ રહ છ અન ચચળ ચ ન િવ ામ મળ છ સ ય દશન ત થતા યવહારની ત લીનતા રહતી નથી િન યનયના િવષય ત િનિવક પ અન િન પાિધ આ મરામ વ પ-ચતવન હોય છ અન િમ યા વન આધીન થઈન સસાર આ મા અના દકાળથી ઘાણીના બળદની મ સસારમા પ ર મણ કર ર ો હતો તન િવલ ણ શા ત મળ છ સ ય ાનીઓન પોતાનો ઈ ર પોતાનામા જ દખાય છ અન બધના કારણોનો અભાવ થવાથી તમન પરમ રપદ ા ત થાય છ

199

મો ાર (9)

િત ા (દોહરા)

बध ार परौ भयौ जो दख दोष िनदान अब बरन सकषपस मोख ार सखथान

શ દાથ ETHિનદાન=કારણ વરન =વણન ક સ પસ =થોડામા

અથ ndash ઃખો અન દોષોના કારણ ત બધનો અિધકાર સમા ત થયો હવ કામા ખના થાન પ મો અિધકાર વણન ક 1

धाक य ाबकचदलना धप षौ नय मो सा ा प षमलपल भकिनयतम इदानीम म ज सहजपरमान दसरस पर पण ान कतसकलक य वजयत 1

મગલાચરણ (સવયા એક ીસા)

भदगयान आरास दफारा कर गयानी जीव आतम करम धारा िभ िभ चरच अनभौ अभयास लह परम धरम गह करम भरमकौ खजानौ खोिल खरच यौही मोख मख धाव कवल िनकट आव परन समािध लह परमकौ परच भयौ िनरदौर यािह करनौ न कछ और ऐसौ िव नाथ तािह बनारसी अरच 2

શ દાથ ETHચરચ= ણ ખરચ= ર કર પરચ=ઓળખ િનરદૌર= થર િવ નાથ=સસારનો વામી અરચ=વદન કર છ

200

અથ ndash ાની વ ભદિવ ાનની કરવતથી આ મપ રણિત અન કમપ રણિતન ભ કર ન તમન દ દ ણ છ અન અ ભવનો અ યાસ તથા ર ન ય હણ કર ન ાનાવરણા દ કમ અથવા રાગ- ષ આદ િવભાવનો ખ નો ખાલી કર નાખ છ આ ર ત ત મો ની સ ખ દોડ છ યાર કવળ ાન તની સમીપ આવ છ યાર ણ ાન ા ત કર ન પરમા મા બની ય છ અન સસાર ભટક મટ ય છ તથા કરવા કાઈ બાક રહ નથી અથા ત ય થઈ ય છ આવા િ લોક નાથન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 2

ाछऽी िशतय कथम प िनपणः पाितता सावधानः सआमङ तःस धब ध िनपतित रभसादा मकम भयःय आ मान म नम तः ःथर वशदलस ा न चत यपर ब ध चा ानभाव िनयिमतमिभतः कवती िभ निभ नौ 2 સ ય ાનથી આ માની િસ થાય છ (સવયા એક ીસા)

काह एक जनी सावधान हव परम पनी ऐसी बि छनी घटमािह डार दीनी ह पठी नो करम भिद दरव करम छिद सभाउ िवभाउताकी सिध सोिध लीनी ह तहा मधयपाती होय लखी ितन धारा दोय एक मधामई एक सधारस-भीनी ह मधास िवरिच सधािसधम मगन भई ऐती सब ि या एक सम बीिच कीनी ह 3

શ દાથ ETHસાવધાન= માદ ર હત પની=તી ણ પઠ = સી સિધ=િમલન થાન મ યપાતી=વ ચ પડ ન ધામઈ=અ ાનમય ધારસ=અ તરસ િવર ચ=છોડ ન

અથ ndash નશા ના ાતા એક ન ઘણા સાવધાન થઈન િવવક પી તી ણ છ ણી પોતાના દયમા નાખી દ ધી ણ વશ કરતા જ નોકમ યકમ ભાવકમ અન િનજ વભાવ દાપ કર ના યા ત ાતાએ વ ચ પડ ન એક અ ાનમય અન એક ાન ધારસમય એવી બ ધારા દખી યાર ત અ ાનધારા

201

છોડ ન ાન પ અ તસાગરમા મ ન થયો આટલી બધી યા તણ મા એક સમયમા જ કર 3

વળ ETH

जस छनी लोहकी कर एकसौ दोइ जड़ चतनकी िभ ता तय सबि स होइ 4

અથ ETH વી ર ત લોઢાની છ ણી કા ઠ આદ વ ના બ કડા કર નાખ છ તવી જ ર ત ચતન-અચતન થ રણ ભદિવ ાનથી થાય છ 4

નો િવલાસ (સવ વણ લ ચ કા ય ઘના ર )

धरित धरम फल हरित करम मल मन वच तन बल करित समरपन भखित असन िसत चखित रस िरत लखित अिमत िवत किर िचत दरपन कहित मरम धर दहित भरम पर गहित परम गर उर उपसरपन रहित जगित िहत लहित भगित रित चहित अगित गित यह मित परपन 5

શ દાથ ETHભખિત=ખાય છ અસન=ભોજન િસત=ઉ જવળ અિમત=અ માણ દહિત=બાળ છ ર=નગર ઉપસરપન= થર અગિત ગિત=મો

અથ ndash ધમ પ ફળ ધારણ કર છ કમમળ હર છ મન વચન કાય ણ બળઓન મો માગમા લગાવ છ ભથી વાદ લીધા િવના ઉ જવળ ાન

ભોજન ખાય છ પોતાની અનત ાન પ સપિ ચ પ દપણમા દખ છ મમની વાત અથા આ મા વ પ બતાવ છ િમ યા વ પ નગર ભ મ કર છ સ ની વાણી હણ કર છ ચ મા થરતા લાવ છ જગતની હતકાર બનીન રહ છ િ લોકનાથની ભ તમા અ રાગ કર છ તની અભલાષા ઉ પ કર છ એવો નો િવલાસ છ 5

202

સ ય ાની મહ વ (સવ વણ સવયા એક ીસા)

राणाकौसौ बाना लीन आप साध थाना चीन दानाअगी नानारगी खाना जगी जोधा ह मायाबली जती तती रतम धारती सती फदाहीकौ कदा खौद खतीकौसौ लोघा ह बाधासती हाता लोर राधासती ताता जोर बादीसती नाता तौर चादीकौसौ सोधा ह जान जाही ताही नीक मान राही पाही पीक ठान बात डाही ऐसौ धाराबाही बोधा ह 6

શ દાથ ETHરાણા=બાદશાહ બાના=વશ થાના= થાન ચીન=ઓળખ દાના ગી= તાપી ખાના જગી જોધા= મા મહા રવીર કદા=કાસના ળયા ખતીકૌસૌ લોધા=ખ ત વો બાધા= લશ હાતા લોર=અલગ કર છ તાતા=દોર બાદ =દાસી નાતા=સબધ ડાહ =હોિશયાર બોધા= ાની

અથ ndashભદિવ ાની ાતાએ રા પ બનાવ છ ત પોતાના આ મ પ વદશની ર ા માટ પ રણામોની સભાળ રાખ છ અન આ મસ ા િમ પ થાનન ઓળખ છ શમ સવગ અ કપા આદની સના સભાળવામા દાના અથા વીણ હોય છ શામ દામ દડ ભદ આદ કળાઓમા શળ રા ની સમાન છ તપ સિમિત ત પ રષહજય ધમ અ ા આદ અનક રગ ધારણ કર છ કમ પી શ ઓન તવામા ઘણો બહા ર છ માયા પી ટ લો છ ત બધાનો નાશ કરવા માટ રતી સમાન છ કમના ફદા પ કાસન ળમાથી ઉખડવા માટ કસાન સમાન છ કમબધના ઃખોથી બચાવનાર છ મિત રાિધકા સાથ ીિત જોડ છ મિત પ દાસી સાથ સબધ તોડ છ આ મપદાથ પ ચાદ હણ કરવામા અન પરપદાથ પ ળન છોડવામા સોની સમાન છ પદાથન વો ણ છ તવો જ માન છ ભાવ એ છ ક હયન હય ણ છ અન હય માન છ

ઉપાદયન ઉપાદય ણ છ અન ઉપાદય માન છ એવી ઉ મ વાતોના આરાધક ધારા વાહ ાતા છ 6

આ મા અડદના માવા ( દરનો ભાગ) મગજ સમાન આદ ઉપાદય છ અન ફોતરા વગર સમાન શર રા દ હય છ

203

ાની વ જ ચ વત છ (સવયા એક ીસા)

िजनहक दरब िमित साधन छखड िथित िबनस िवभाव अिर पकित पतन ह िजनहक भगितको िवधान एई नौ िनधान ि गनक भद मानौ चौदह रतन ह िजनह सबि रानी चर महा मोह व पर मगलीक ज ज मोखक जतन ह िजनहक मान अग सोह चम चतरग तई च वत तन धर प अतन ह 7

શ દાથ ETHઅ ર પકિત=શ ઓનો સ હ પતન=ન ટ થ નવ િનધાન=નવ િનિધ મગ લક=મડળ ચોક ચ =સના ચ રગ=સનાના ચાર ગ-હાથી ઘોડા રથ પાયદળ અતન=શર રર હત

અથ ndash ાની વ ચ વત સમાન છ કારણ ક ચ વત છ ખડ વી ત છ ાની છ યોન સાધ છ ચ વત શ ઓનો નાશ કર છ ાની વ િવભાવ પ રણિતનો િવનાશ કર છ ચ વત ન નવિનિધ હોય છ ાની નવભ ત ધારણ કર છ ચ વત ન ચૌદ ર ન+ હોય છ ાનીઓન સ ય દશન- ાન-ચા ર ના ભદ પ ચૌદ ર ન++ હોય છ ચ વત ની પટરાણી દ વજય માટ જવાન સમય ચપટ થી વ ર નોનો કો કર ન ચોક ર છ ાની વોની પ પટરાણી મો મા જવાના કન કરવા માટ મહામોહ પ વ ણ કર

છએ ચ વત ન હાથી ઘોડા રથ પાયદળ એવી ચ ર ગણી સના હોય છ ાની વોન ય પરો નય માણ અન િન પ હોય છ િવશષ એ છ ક

ચ વત ન શર ર હોય છ પણ ાની વ દહથી િવર ત હોવાન કારણ શર રર હત હોય છ તથી ાની વો પરા મ ચ વત સમાન છ 7

મહાકાલ અિસ મિસક સાધન દત કાલિનિધ થ મહાન માનવ આ ધ ભાડ નસરપ ભગ િપગલા ષન ખાન પા ક િનિધ સબ ધા ય દત હ કર શખ વા જ દાન સવ રતન ર ન ક દાતા વ દત િનિધ પ મહાન

નવ ભ તના નામ આગળના દોહામા છ

204

+ ચ વત ન ચૌદ ર નોમા સાત સ વ ર ન હોય છ અન સાત અ વ હોય ત આ કાર છ ETH

દોહરા ETH સનાપિત હપિત થિપત ો હત નાગ રગ બિનતા િમ લ સાત રતન હ સ વ સરવગ 1 ચ છ અિસ દડ મણ ચમ કાકણી નામ ય અ વ સાત રતન ચ વત ક ધામ 2

++ કિવએ ચૌદ ર નોની સ યા ણ ણના ભદોમા ગણાવલ છ ત સ ય દશનના ઉપશમ યોપશમ ાિયક એ ણ ાનના મિત ત અવિધ મનઃપયય કવળ એ પાચ અન ચા ર ના સામાિયક

છદોપ થાપના પ રહારિવ મસાપરાય અન સયમાસયમ એ છNtildeઆવી ર ત બધા મળ ન ચૌદ જણાય છ

નવભ તના નામ (દોહરા)

वन कीरतन िचतवन सवन बदन धयान लघता समता एकता नौधा भि वान 8

શ દાથ ETH વણ=ઉપાદય ણો સાભળ ક રતન (ક તન) = ણો યા યાન કર ચતવન= ણોનો િવચાર કરવો સવન= ણો અ યયન કર વદન= ણોની િત કરવી યાન= ણો મરણ કર લ તા= ણોનો ગવ ન કરવો સમતા=બધા ઉપર એક સરખી ટ રાખવી એકતા=એક આ માન જ માનવો શર રા દન પર માનવા

અથ ndash વણ ક તન ચતવન સવન વદન યાન લ તા સમતા એકતાmdashઆ નવ કારની ભ ત છ ાની વ કર છ 8

ાની વો મત ય (સવયા એક ીસા)

कोऊ अनभवी जीव कह मर अनभौम लकषन िवभद िभ करमकौ जाल ह जान आपा आपक द आपकिर आपिवषा उतपित नास व धारा असराल ह सार िवकलप मोस -नयार सरवथा मरौ िनहच सभाव यह िववहार चाल ह म तो स चतन अनत िचनम ा धारी

भता हमारी एकरप ितह काल ह 9

205

िभ वा सवम प ःवल णबला ह य छ यत िच मिा कतिन वभागम हमा श दवाः यहम िभ त य द कारका ण य द वा धमा गणा वा य द िभ ता न िभदा ःत काचन वभौ भाव वश िचित 3

અથ ETHઆ મા ભવી વ કહ છ ક અમારા અ ભવમા આ મ વભાવથી િવ ચ હોની ધારક કમ ની ળ અમારાથી ભ છ તઓ પોત પોતાન પોતા ારા પોતાનામા ણ છ યની ઉ પાદ યય અન વ એ િ ણ ધારા મારામા વહ છ ત િવક પો યવહારનયથી છ મારાથી સવથા ભ છ તો િન યનયના િવષય ત અન અનત ચત ય િતનો ધારક મા આ સામ ય સદા એકસર રહ છNtildeકદ ઘટ -વધ નથી 9

આ કતા પ છ આ કમ પ છ આ કરણ પ છ આ અિધકરણ છ

अ ता प ह चतना जगित च ि प यजत त सामा य वशष प वरहा साङ ःत वमव यजत त याग जडता िचतोङ प भवित या यो वना यापका- दा मा चा तमपित तन िनयत ि पाःत िचत 4 આ માનાNtildeચતન લ ણ વ પ (સવયા એક ીસા)

िनराकार चतना कहाव दरसन गन साकार चतना स जञान गनसार ह चतना अ त दोऊ चतन दरब मािह सामान िवशष स ाहीकौ िवसतार ह कोउ कह चतना िचहन नाही आतमाम चतनाक नास होत ि िवध िवकार ह लकषनकौ नास स ा नास मल वसत नास तात जीव दरबकौ चतना आधार ह 10

શ દાથ ETHિનરાકાર ચતના= વનો દશન ણ આકાર આદન ણતો નથી સાકાર ચતના= વનો ાન ણ આકાર આદ સ હત ણ છ અ ત=એક

206

સામા ય= મા આકાર આદનો િવક પ હોતો નથી િવશષ= આકાર આદ સ હત ણ છ ચ (ચ ) =લ ણ િ િવધ= ણ કારના િવકાર=દોષ

અથ ndashચત યપદાથ એક પ જ છ પણ દશન ણન િનરાકાર ચતના અન ાન ણન સાકાર ચતના કહ છ યા આ સામા ય અન િવશષ બ એક ચત યના જ ભદો છ એક યમા રહ છ વશિષક આદ મતવાદ ઓ આ મામા ચત ય ણ માનતા નથી તથી તમન ન મતવાદ ઓ કહ છ ક એ ચતનાનો અભાવ માનવાથી ણ દોષ ઉ પ થાય છ થમ તો લ ણનો નાશ થાય છ બી લ ણનો નાશ થવાથી સ ાનો નાશ થાય છ ી સ ાનો નાશ થવાથી ળ વ નો જ નાશ થાય છ તથી વ ય વ પ ણવા માટ ચત ય જ અવલબન છ 10

- પદાથન ણવા પહલા પદાથના અ ત વ કચ ભાન થાય છ ત દશન છ દશન એ નથી ણ ક પદાથ કવા આકાર ક રગનો છ ત તો સામા ય અ ત વ મા ણ છ તથી જ દશન ણ િનરાકાર અન

સામા ય છ એમા મહાસ ા અથા સામા ય સ ાનો િતભાસ થાય છ આકાર રગ આદ ણ ત ાન છ તથી ાન સાકાર છ સિવક પ છ િવશષ ણ છ એમા અવાતર સ ા અથા િવશષ સ ાનો િતભાસ થાય છ (િવશષ

સમજવા માટ Ocirc હ યસ હની જ સામ ણ ગહણ આદ ગાથાઓ અ યયન કર જોઈએ)

(દોહરા)

चतन लकषन आतमा आतम स ा मािह स ापिरिमत वसत ह भद ितहम नािह 11

અથ ETHઆ મા લ ણ ચતના છ અન આ મા સ ામા છ કારણ ક સ ાધમ િવના આ મ-પદાથ િસ થતો નથી અન પોતાની સ ા- માણ વ છ ય-અપ ાએ ણમા ભદ નથી એક જ છ 11

આ મા િન ય છ (સવયા તવીસા)

जय कलधौत सनारकी सगित भषन नाम कह सब कोई कचनता न िमटी ितिह हत वह िफिर औिटक कचन होई तय यह जीव अजीव सजोग भयौ बहरप भयौ निह दोई

207

चतनता न गई कबह ितिह कारन कहावत सोई 12

શ દાથ ETHકલધૌત=સો ષન=ઘર ટત=ગાળવાથી =િન ય આ મા

અથ ndash વી ર ત સોની ારા ઘડવામા આવ સો ઘરણાના પમા થઈ ય છ પણ ગાળવાથી પા સો જ કહવાય છ તવી જ ર ત આ વ

અ વ પ કમના િનિમ અનક વષ ધારણ કર છ પણ અ ય પ થઈ જતો નથી કારણ ક ચત યનો ણ ાય ચા યો જતો નથી એ જ કારણ વન સવ અવ થાઓમા કહ છ 12

સખીન વ પ સમ વ છ (સવયા તવીસા)

दख सखी यह िवरािजत याकी दसा सब याह कौ सोह एकम एक अनक अनकम दद िलय दिवधामह दो ह आप सभािर लख अपनौ पद आप िवसािरक आपिह मोह

ापकरप यह घट अतर गयानम कोन अगयानम को ह 13

શ દાથ ETHિવરા જત=શોભાયમાન દસા=પ રણિત િવસા રક= લીન

અથ સખીન કહ છ ક હ સખી જો આ પોતાનો ઈ ર શો ભત છ તની સવ પ રણિત તન જ શોભા આપ છ એવી િવ ચ તા બી કોઈમા નથી એન આ મ-સ ામા ઓ તો એક પ છ પરસ ામા ઓ તો અનક પ છ ાનદશામા ઓ તો ાન પ અ ાનદશામા ઓ તો અ ાન પ આવી બધી િવધાઓ એમા છ કોઈવાર ત સચત થઈન પોતાની શ તની સભાળ કર છ અન કોઈ વાર માદમા પડ ન પોતાના વ પન લી ય છ પણ એ ઈ ર

208

િનજઘટમા યાપક રહ છ હવ િવચાર કરો ક ાન પ પ રણમન કરનાર કોણ છ અન અ ાનદશામા વતનાર કોણ છ અથા ત જ છ 13

આ મ-અ ભવ ટાત (સવયા તવીસા)

जय नट एक धर बह भख कला गट बह कौतक दख आप लख अपनी करतित वह नट िभ िवलोकत भख तय घटम नट चतन राव िवभाउ दसा धिर रप िवसख खोिल सदि लख अपन पद दद िवचािर दसा निह लख 14

અથ ETH વી ર ત નટ અનક વાગ ધાર છ અન ત વાગના તમાશા જોઈન લોકો હલ સમ છ પણ ત નટ પોતાના અસલી પથી િ મ ધારણ કરલા વષન ભ ણ છ તવી જ ર ત આ નટ પ ચતનરા પર યના િનિમ અનક િવભાવ પયાયોન ા ત થાય છ પર યાર તરગ ટ ખોલીન પોતા પ દખ છ યાર અ ય અવ થાઓન પોતાની માનતો નથી 14

હય-ઉપાદય ભાવો ઉપર ઉપદશ (છદ અ ડ લ)

जाक चतन भाव िचदानद सोइ ह और भाव जो धर सौ औरौ कोइ ह तो िचनमिडत भाउ उपाद जानन तयाग जोग परभाव पराय मानन 15

एक त मय एव भावो भावाः पर य कल त परषाम मा ःतत मय एव भावो भावाः पर सवत एव हयाः 5

શ દાથ ETHચદાનદ=ચતનવત આ મા ઉપાદ(ઉપાદય) = હણ કરવાન યો ય હય= યાગવા યો ય પરાય=બી માનન= ા કરવી જોઈએ

209

અથ ndash મા ચત યભાવ છ ત ચદા મા છ અન મા અ ય ભાવ છ ત બી જ અથા અના મા છ ચત યભાવ ઉપાદય છ પર યોના ભાવ પર છmdash

યાગવા યો ય છ 15

ાની વ ચાહ ઘરમા રહ ચાહ વનમા રહ પણ મો માગન સાધ છ (સવયા એક ીસા)

िजनहक समित जागी भोगस भय िवरागी परसग तयागी ज परष ि भवनम रागािदक भाविनस िजिनकी रहिन नयारी कबह मगन हव न रह धाम धनम ज सदन आपक िवचार सरवाग स िजनहक िवकलता न ाप कह मनम तई मोख मारगक साधक कहाव जीव भाव रहो मिदरम भाव रह वनम 16

શ દાથ ETH મિત=સાર ગી= ગટ પરસગ યાગી=દહ આદથી મમ વનો યાગ કરવો િ વન= ણ લોક-ઊ વ મ યમ પાતાળ સરવાગ=(સવાગ) = ણ ર ત િવકલતા= મ ભાવ=ચાહ તો મ દરમ=ઘરમા

અથ ndash મન નો ઉદય થયો છ ભોગોથી િવર ત થયા છ મણ શર ર આદ પર યો મમ વ ર ક છ રાગ- ષ આદ ભાવોથી ર હત છ કદ ઘર અન ધન-સપિ આદમા લીન થતા નથી સદા પોતાના આ માન સ ણ ર ત િવચાર છ મન મનમા આ ળતા યાપતી નથી ત જ વો ણલોકમા મો માગના સાધક છ ભલ તઓ ઘરમા રહ ક જગલમા રહ 16

bull ચાહ તઓ ઊ વલોક અથવા દવગિતમા હોય મ યલોકમા અથા મ ય-િતયચ િતમા હોય ક પછ પાતાળલોકમા અથા ભવનવાસી યતર ક નરક ગિતમા હોય

िस ा तोङयमदा िच च रतम ािथिभः स यता श िच मयमकमव परम योितः सदवाः यहम एत य त सम लस त व वधा भावाः पथ ल णा- ःतङह ना ःम यतोङऽ त मम परि य सममा अ प 6

210

મો માગ વોની પ રણિત (સવયા તવીસા)

चतन मिडत अग अखिडत स पिव पदारथ मरो राग िवरोध िवमोह दसा समझ म नाटक पदगल करो भोग सयोग िवयोग िबथा अवलोिक कह यह कमरज घरौ ह िजनहकौ अनभौ इह भाित सदा ितनक परमारथ नरौ 17

શ દાથ ETHમ ડત=શો ભત અખ ડત= છદાતો-ભદાતો નથી ત

અથ ndash ઓ િવચાર છ ક મારો આ મપદાથ ચત ય પ છ અછ અભ અન પિવ છ રાગ- ષ-મોહન લ નાટક સમ છ ભોગસામ ીના

સયોગ અન િવયોગની આપિ ઓન જોઈન કહ છ ક આ કમજિનત છmdashએમા આપ કાઈ નથી એવો અ ભવ મન સદા રહ છ તમની સમીપ જ મો છ 17

परि यमह कवन ब यतवापराधवान ब यतानपराधो न ःवि य सवतो यितः 7 अनवरतमन तब यत सापराधः ःपशित िनरापराधो बधन नव जात िनयतमयमश ःव भज सापराधो भवित िनरपराधः साध श ा मसवी 8

સ ય ટ વ સા છ અન િમ યા ટ વ ચોર છ (દોહરા)

जो पमान परधन हर सो अपराधी अगय जो अपनौ धन ौहर सो धनपित सरवगय 18 परकी सगित जौ रच बध बढ़ाव सोइ जो िनज स ाम मगन सहज म सो होइ 19

211

શ દાથ ETH માન=મ ય પરધન હર=પર યન ગીકાર કર છ અ ય= ખ ધનપિત=શા કાર રચ=લીન થાય

અથ ndash મ ય પર ય હરણ કર છ ત ખ છ ચોર છ પોતાના ધનનો ઉપયોગ કર છ ત સમજણો છ શા કાર છ 18 પર યની સગિતમા મ ન રહ છ ત બધની પરપરા વધાર છ અન િનજસ ામા લીન રહ છ ત સહજમા જ મો પામ છ 19

ભાવાથ ndashલોકમા િ છ ક બી ધન લ છ તન અ ાની ચોર અથવા ડા કહવામા આવ છ ત નગાર અન દડન પા થાય છ અન પોતાના ધનનો ઉપયોગ કર છ ત મહાજન અથવા સમજદાર કહવાય છ તની શસા કરવામા આવ છ તવી જ ર ત વ પર ય અથા શર ર ક શર રના

સબધી ચતન-અચતન પદાથ ન પોતાના માન છ અથવા તમા લીન થાય છ ત િમ યા વી છ સસાર ઃખ ભોગવ છ અન િન માન પોતાનો માન છ અથવા તનો જ અ ભવ કર છ ત ાની છ મો નો આનદ પામ છ 18 19

ય અન સ ા વ પ (દોહરા)

उपज िवनस िथर रह यह तो वसत वखान जो मरजादा वसतकी सो स ा परवान 20

શ દાથ ndashઉપ =ઉ પ થાય િવનસ=ન ટ થાય વ = ય મયાદા=સીમા ાવગાહ પરવાન ( માણ) = ણ

અથ ndash પયાયોથી ઉ પ અન ન ટ થાય છ પણ વ પ થર રહ છ તન ય કહ છ અન યના ાવગાહન સ ા કહ છ 20

છ યની સ ા વ પ (સવયા એક ીસા)

लोकालोक मान एक स ा ह आकाश दवर धमर दवर एक स ा लोक परिमित ह लोक परवान एक स ा ह अधमर दवर कालक अन असख स ा अगिनित ह प ल स परवानकी अनत स ा

212

जीवकी अनत स ा नयारी नयारी िछित ह कोऊ स ा काहस न िमिल एकमक होइ सब असहाय य अनािदकी ही िथित ह 21

શ દાથ ETHલોકાલોક=સવ આકાશ પરિમિત=બરાબર પરવાન ( માણ)

=બરાબર અગિનિત=અસ યાત યાર યાર = દ દ િથિત ( થિત) =હયાતી અસહાય= વાધીન

અથ ndashઆકાશ ય એક છ તની સ ા લોક-અલોકમા છ ધમ ય એક છ તની સ ા લોક- માણ છ અધમ ય પણ એક છ તની સ ા પણ લોક માણ છ કાળના અ અસ યાત છ તની સ ા અસ યાત છ લ ય અનતાનત છ તની સ ા અનતાનત છ વ ય અનતાનત છ તની સ ા અનતાનત છ આ છએ યોની સ ાઓ દ દ છ કોઈ સ ા કોઈની સાથ મળતી નથી અન એકમક પણ થતી નથી િન યનયમા કોઈ કોઈન આિ ત નથી સવ વાધીન છ આ માણ અના દકાળથી ચાલ આ છ 21

છ યથી જ જગતની ઉ પિ છ (સવયા એક ીસા)

एई छह दवर इनहीकौ ह जगतजाल ताम पाच जड़ एक चतन सजान ह काहकी अनत स ा काहस न िमल कोइ एक एक स ाम अनत गन गान ह एक एक स ाम अनत परजाई िफर एकम अनक इिह भाित परवान ह यह सयादवाद यह सतिनकी मरजाद यह सख पोख यह मोखकौ िनदान ह 22

શ દાથ ETHજગત લ=સસાર ન= ાનમય સતનક =સ ષોની મર દ=સીમા પોખ= ટ કરનાર િનદાન=કારણ

અથ ndashઉપર કહલા જ છ યો છ એમનાથી જ જગત ઉ પ છ આ છ યોમા પાચ અચતન છ એક ચતન ય ાનમય છ કોઈની અનતસ ા કોઈની

213

સાથ કદ મળતી નથી યક સ ામા અનત ણસ હ છ અન અનત અવ થાઓ છ આ ર ત એકમા અનક ણવા એ જ યા ાદ છ એ જ સ ષો અખ ડત કથમ છ એ જ આનદવધક છ અન એ જ ાન મો કારણ છ 22

साची दिध मथम अराधी रस पथिनम जहा जहा थिनम स ाहीकौ सोर ह गयान भान स ाम सधा िनधान स ाहीम स ाकी दरिन साझ स ा मख भोर ह स ाकौ सरप मोख स ा भल यह दोष स ाक उलघ धमधाम चह वोर ह स ाकी समािधम िवरािज रह सोई साह स ात िनकिस और गह सोई चोर ह 23

શ દાથ ETHદિધ=દહ મથમ=વલોવવામા રસ પથ=રસનો ઉપાય સોર (શોર) = દોલન સ ા=વ અ ત વ મૌ દગી મધામ ચ વોર=ચાર ગિતમા મણ સમાિધ=અ ભવ સા =ભલો માણસ ગહ= હણ કર

અથ ndashદહ ના મથનથી ઘીની સ ા સાધવામા આવ છ ઔષિધઓની યામા રસની સ ા છ શા ોમા યા- યા સ ા જ કથન છ ાનનો ય

સ ામા છ અ તનો જ સ ામા છ સ ાન પાવવી એ સાજના ધકાર સમાન છ અન સ ાન ય કરવી એ સવારના યનો ઉદય કરવા સમાન છ સ ા વ પ જ મો છ સ ા લ ત જ જ મ-મરણ આદ દોષ પ સસાર છ પોતાની આ મસ ા ઉ લઘન કરવાથી ચાર ગિતમા ભટક પડ છ આ મસ ાના અ ભવમા િવરાજમાન છ ત જ ભલો માણસ છ અન આ મસ ા છોડ ન અ યની સ ા હણ કર છ ત જ ચોર છ 23

ETH સાજના ધકારનો ભાવ એ જણાય છ ક અ ાનનો ધકાર વધતો ય ભાતના ય દયનો એ ભાવ જણાય છ ક ાનનો ભાવ વધતો ય

આ મસ ાનો અ ભવ િનિવક પ છ (સવયા એક ીસા)

जाम लोक-वद नािह थापना उछद नािह पाप प खद नािह ि या नािह करनी

214

जाम राग दोष नािह जाम बध मोख नािह जाम भ दास न अकास नािह धरनी जाम कल रीत नािह जाम हािर जीत नािह जाम गर सीष नािह वीष नािह भरनी आ म बरन नािह काहकी सरन नािह ऐसी स स ाकी समािधभिम बरनी 24

શ દાથ ndashલોકવદ=લૌ કક ાન થાપના ઉછદ=લૌ કક વાતો ખડન ( મ િતન ઈ ર કહવા એ લોક યવહાર છ અન િત ખડન કર ત લોક થાપનાનો ઉ છદ કરવા બરાબર છ સ ામા ત બ નથી) ખદ=ક ટ

= વામી દાસ=સવક ધરની= વી વીષ ભરની=યા ા ર કરવી બરન આ મ (વણ આ મ) = ા ણ િ ય વ ય એ ચાર

અથ ndash મા લૌ કક ર ત રવાજોની ન િવિધ છ ક ન િનષધ છ ન પાપ- યનો લશ છ ન યાની આ ા છ ન રાગ- ષ છ ન બધ-મો છ ન વામી

છ ન સવક છ ન આકાશ છ ન ધરતી છ ન ળાચાર છ ન હાર- ત છ ન છ ન િશ ય છ ન હાલ -ચાલ છ ન વણા મ છ ન કોઈ શરણ છ એવી સ ા અ ભવ પ િમમા ા ત થાય છ 24

ETH ચ-નીચનો ભદનથી

अतो हताः मा दनो गताः सखासीनता लीन चापलम मिलतमाल बनम आ म यवालािनत च िच - मासपण व ानघनोपल धः 9 આ મસ ાન ણતો નથી ત અપરાધી છ (દોહરા)

जाक घट समता नह ममता मगन सदीव रमता राम न जानई सो अपराधी जीव 25 अपराधी िमथयामती िनरद िहरद अध परक मान आतमा कर करमकौ बध 26

215

झठी करनी आचर झठ सखकी आस झठी भगित िहए धर झठ भकौ दास 27

શ દાથ ETHસમતા=રાગ- ષર હતભાવ મમતા=પર યોમા અહ રમતા રામ=પોતાના પમા આનદ કરનાર આતમરામ અપરાધી=દોષી િનરદ (િનદય)

= ટ હરદ( દય)=મનમા આસ=ઉમદ ભગિત(ભ ત)=સવા દાસ=સવક

અથ ETH ના દયમા સમતા નથી સદા શર ર આદ પરપદાથ મા મ ન રહ છ અન પોતાના આતમરામન ણતો નથી ત વ અપરાધી છ 25 પોતાના આ મ વ પન નહ ણનાર અપરાધી વ િમ યા વી છ પોતાના આ માનો હસક છ દયનો ધ છ ત શર ર આદ પદાથ ન આ મા માન છ અન કમબધન વધાર છ 26 આ મ ાન િવના ત તપાચરણ િમ યા છ તની મો ખની આશા ઠ છ ઈ રન યા િવના ઈ રની ભ ત અથવા દાસ વ િમ યા છ 27

િમ યા વની િવપર ત િ (સવયા એક ીસા)

माटी भिम सलकी सो सपदा बखान िनज कमरम अमत जान गयानम जहर ह अपनौ न रप गह औरहीस आपौ कह साता तो समािध जाक असाता कहर ह कोपकौ कपान िलए मान मद पान िकय मायाकी मरोर िहय लोभकी लहर ह याही भाित चतन अचतनकी सगितस साचस िवमख भयौ झठम बहर ह 28

શ દાથ ETHસલ(શલ) =પવત જહર=િવષ ઔરહ સૌ=પર યથી કહર=આપિ પાન=તલવાર બહર હ=લાગી પડ ો છ

અથ ndashસો -ચાદ પહાડોની માટ છ તન સપિ કહ છ ભ યાન અ ત માન છ અન ાનન ઝર ણ છ પોતાના આ મ પ હણ કરતો નથી શર ર આદન આ મા માન છ શાતાવદનીયજિનત લૌ કક- ખમા આનદ માન છ અન અશાતાના ઉદયન આફત કહ છ ોધની તલવાર પકડ રાખી છ માનનો

216

શરાબ પીન બઠો છ મનમા માયાની વ તા છ અન લોભના ચ રમા પડલો છ આ ર ત અચતનની સગિતથી ચ પ આ મા સ યથી પરા ખ થઈન ઠમા જ ચવાઈ ગયો છ 28

तीन काल अतीत अनागत वरतमान जगम अखिडत वाहकौ डहर ह तास कह यह मरौ िदन यह मरी राित यह मरी घरी यह मरौही पहर ह खहकौ खजानौ जोर तास कह मरो गह जहा बस तास कह मरौही सहर ह यािह भाित चतन अचनतकी सगितस साचस िवमख भयौ झठम बहर ह 29

શ દાથ ETHઅતીતકાલ= તકાળ અનાગત=ભિવ ય ખહ=કચરો ગહ=ઘર સહર (શહર) =નગર

અથ ndashસસારમા ત વતમાન અન ભિવ યકાળ ધારા- વાહ ચ ચાલી ર છ તન કહ છ ક મારો દવસ માર રાિ માર ઘડ મારો પહોર છ કચરાનો ઢગલો ભગો કર છ અન કહ છ ક આ મા મકાન છ વીના ભાગમા રહ છ તન પોતા નગર બતાવ છ આ ર ત અચતનની સગિતથી ચ પ આ મા સ યથી પરા ખ થઈન ઠમા ઝાઈ ર ો છ 29

સ ય ટ વોનો સ ચાર (દોહરા)

िजनहक िमथयामित नह गयान कला घट मािह परच आतमरामस त अपराधी नािह 30

શ દાથ ETHિમ યામિત=ખોટ પરચ (પ રચય) =ઓળખાણ

અથ ndash વોની ન ટ થઈ ગઈ છ મના દયમા ાનનો કાશ છ અન મન આ મ વ પની ઓળખાણ છ ત ભલા માણસ છ 30

217

िजनहक धरम धयान पावक गट भयौ सस मोह िव म िबरख तीन डढ़ ह िजनहकी िचतौिन आग उद सवान भिस भाग लाग न करम रज गयान गज चढ़ ह िजनहकी समिझकी तरग अग आगमम आगमम िनपन अधयातमम कढ़ ह तई परमारथी पनीत नर आठ जाम राम रस गाढ़ कर पाठ पढ़ ह 31

શ દાથ ETHપાવક=અ ન બરખ ( ) =ઝાડ વાન= તરો રજ= ળ યાનગજ= ાન પી હાથી અ યા મ=આ મા વ પ બતાવનાર િવ ા પરમારથી

(પરમાથ ) =પરમ પદાથ અથા મો ના માગમા લાગલા નીત=પિવ આઠૌ મ=આઠય પહોરmdashસદાકાળ

અથ ndash મની ધમ યાન પ અ નમા સશય િવમોહ અન િવ મ એ ણ બળ ગયા છ મની ટ આગળ ઉદય પી તરા ભસતા ભસતા ભાગી ય છ તઓ ાન પી હાથી ઉપર બઠલા છ તથી કમ પી ળ તમના ધી

પહ ચતી નથી મના િવચારમા શા ાનની લહરો ઉઠ છ િસ ા તમા વીણ છ આ ય મક િવ ામા પારગામી છ તઓ જ મો માગ છmdashતઓ જ પિવ છ સદા આ મ-અ ભવનો રસ ઢ કર છ અન આ મ-અ ભવનો જ પાઠ ભણ છ 31

िजनहकी िचहिट िचमटासी गन चिनबक ककथाक सिनबक दोऊ कान मढ़ ह िजनहकौ सरल िच कोमल वचन बोल सोमदि िलय डोल मोम कस गढ़ ह िजनहकी सकित जगी अलख अरािधबक परम समािध सािधबक मन बढ़ ह

218

तई परमारथी पनीत नर आठ जाम राम रस गाढ़ कर यह पाठ पढ़ ह 32

શ દાથ ETHચ ટ= િનબક =પકડવાન- હણ કરવાન કથા=ખોટ વાતા- ીકથા આદ સૌમ ટ= ોધ આદ ર હત અલખ=આ મા

અથ ndash મની ણ હણ કરવામા ચિપયા વી છ િવકથા સાભળવાન માટ મના કાન મઢલા અથા બહરા છ મ ચ િન કપટ છ ભાષણ કર છ મની ોધા દ ર હત સૌ ય ટ છ એવા કોમળ વભાવવાળા છ ક ણ મીણના જ બનલા છ મન આ મ યાનની શ ત ગટ થઈ છ અન પરમ સમાિધ સાધવાન મ ચ ઉ સાહ રહ છ તઓ જ

મો માગ છ તઓ જ પિવ છ સદા આ મ-અ ભવનો રસ ઢ કર છ અન આ મ-અ ભવનો જ પાઠ ભણ છmdashઅથા આ મા જ રટણ લા રહ છ 32

મ ચિપયો નાની વ પણ ઉપાડ લ છ ત જ ર ત મ ત વો પણ તમની હણ કર છ

મ મીણ સહજમા ઓગળ ય છ અથવા બળ ય છ તમ તઓ થોડામા જ કોમળ થઈ ય છ ત વની વાત થોડામા જ સમ ય છ પછ હઠ કરતા નથી

સમાિધ વણન (દોહરા)

राम-रिसक अर राम-रस कहन सननक दोइ जब समािध परगट भई तब दिबधा निह कोइ 33

यऽ ितबमणमव वष णीतम तऽाितबमणमव सधा कतः ःयात त क मा ित जनः पत नधोऽधः क नो वम वमिधरोहित िनमादः 10

શ દાથ ETHરામ-રિસક=આ મા રામ-રસ=અ ભવ સમાિધ=આ મામા લીન થ િવ ા=ભદ

અથ ndashઆ મા અન આ મ-અ ભવ એ કહવા-સાભળવામા બ છ પણ યાર આ મ યાન ગટ થઈ ય છ યાર રિસક અન રસનો અથવા બીજો કોઈ ભદ રહતો નથી 33

ભ યાઓ પ ટ કરણ (દોહરા)

219

नदन वदन थित करन वण िचतवन जाप पढन पढ़ावन उपिदसन बहिविध ि या-कलाप 34 શ દાથ ETHનદન=રિસક અવ થાનો આનદ વદન=નમ કાર કરવા િત

( િત) = ણગાન કરવા વન ( વણ) =આ મ વ પનો ઉપદશ આદ સાભળવા ચતવન=િવચાર કરવો પ=વારવાર નામ ઉ ચારણ કર પઢન=ભણ પઢાવન=ભણાવ ઉપ દસન= યા યાન દ

અથ ndashઆનદ માનવો નમ કાર કરવા તવન કર ઉપદશ સાભળવો યાન ધર પ જપવો ભણ ભણાવ યા યાન આપ આદ સવ ભ યાઓ છ 34

ોપયોગમા ભોપયોગનો િનષધ (દોહરા)

स ातम अनभव जहा सभाचार तहा नािह करम करम मारग िवष िसव मारग िसवमािह 35 શ દાથ ETH ભાચાર= ભ િ કરમ મારગ (કમમાગ) =બધ કારણ

વ મારગ (િશવ માગ) =મો કારણ િસવમા હ=આ મામા

અથ ndashઉપર કહલી યાઓ કરતા કરતા યા આ માનો અ ભવ થઈ ય છ યા ભોપયોગ રહતો નથી ભ યા કમબધ કારણ છ અન મો ની ા ત આ મ-અ ભવમા છ 35

વળ - (ચોપાઈ)

इिह िबिघ वसत- वसथा जसी कही िजनद कही म तसी ज मादmdashसजत मिनराजा ितनक सभाचारस काजा 36

શ દાથ ETHવ યવ થા=પદાથ વ પ માદસ ત=આ મ-અ ભવમા અસાવધાન ભોપયોગી

220

અથ ndash થકાર કહ છ ક આ ર ત પદાથ વ પ જનરા ક છ ત અમ વણ િનરાજ માદદશામા રહ છ તમન ભ યા અવલબન લ જ પડ છ 36

जहा माद दसा निह ाप तहा अवलब आपनौ आप ता कारन माद उतपाती

गट मोख मारगकौ घाती 37 શ દાથ ETHઅવલબ=આધાર

અથ ndash યા ભ-અ ભ િ પ માદ નથી રહતો યા પોતાન પોતા જ અવલબન અથા ોપયોગ હોય છ તથી પ ટ છ ક માદની ઉ પિ મો માગમા બાધક છ 37

ज माद सजगत गसाई उठिह िगरिह िगदककी नाई ज माद तिज उ त ह ही ितनक मोख िनकट ि ग स ही 38

શ દાથ - સાઈ=સા ગ ક=દડો નાઈ= મ ગ= ખ

અથ ndash િન માદ સ હત હોય છ તઓ દડાની પઠ નીચથી ઉપર ચડ છ અન પાછા નીચ પડ છ અન માદ છોડ ન વ પમા સાવધાન હોય છ તમની ટમા મો બલ લ પાસ જ દખાય છ

િવશષ ndashસા દશામા છ ણ થાનક મ િન છ ત છ ામાથી સાતમામા તમની ટમા મો બલ લ પાસ જ દખાય છ

િવશષ ndashસા દશામા છ ણ થાનક મ િન છ ત છ ામાથી સાતમામા અન સાતમામાથી છ ામા અસ યાત વાર ચડ-ઉતર છ 38

घटम ह माद जब ताई पराधीन ानी तब ताई

221

जब मादकी भता नास तब धान अनभौ परगास 39

શ દાથ ETHજબ તાઈ= યા ધી તબ તાઈ= યા ધી તા=બળ નાસ (નાશ) =ન ટ થાય ધાન= ય પરગાસ ( કાશ) = ગટ થાય

અથ ndash યા ધી દયમા માદ રહ છ યા ધી વન પરાધીન રહ છ અન યાર માદની શ ત ન ટ થઈ ય છ યાર અ ભવનો ઉદય થાય છ 39

વળ Ntilde(દોહરા)

ता कारन जगपथ इत उत िसव मारग जोर परमादी जगक धक अपरमािद िसव ओर 40

શ દાથ ETHજગપથ=સસાર મણનો ઉપાય ઇત=અહ ઉત= યા િસવ-મારગ (િશવમાગ) =મો નો ઉપાય ક=દખ અપરમા દ (અ મા દ) = માદ ર હત

અથ ndashતથી માદ સસાર કારણ છ અન અ ભવ મો કારણ છ માદ વ સસાર તરફ દખ છ અન અ માદ વ મો તરફ દખ છ 40

ज परमादी आलसी िजनहक िवकलप भिर होइ िसथल अनभौिवष ितनहक िसवपथ दिर 41 શ દાથ ETHઆલસી=િન મી િવકલપ (િવક પ) =રાગ- ષની લહરો

ર=ઘણી િસથલ (િશિથલ) =અસમથ િસવપથ= વ પાચરણ

અથ ndash વ માદ અન આળ છ મના ચ મા અનક િવક પો થાય છ અનmdash આ મ-અ ભવમા િશિથલ છ તમનાથી વ પાચરણ ર જ રહ છ 41

ज परमादी आलसी त अिभमानी जीव ज अिवकलपी अनभवी त समरसी सदीव 42

222

मादकिलतः कथ भवित श भावोङलसः कषायभरगौरवादलस ा मादो यतः अतः ःवरसिनभर िनयिमतः ःवभाव भवन मिनः परमश ता ोजित म यत वाङिचरात 11

શ દાથ ETHઅભમાની=અહકાર સ હત અિવકલપી (અિવક પી) =રાગ- ષ ર હત

અથ ndash વ માદ સ હત અન અ ભવમા િશિથલ છ તઓ શર ર આદમા અહ કર છ અન િનિવક પ અ ભવમા રહ છ તમના ચ મા સદા સમતા-રસ રહ છ 42

ज अिवकलपी अनभवी स चतना य त मिनवर लघकालम ह िह करमस म 43

શ દાથ ETH ચતના= ાન-દશન

અથ ndash િનરાજ િવક પ ર હત છ અ ભવ અન ાન-દશન સ હત છ તઓ થોડા જ સમયમા કમર હત થાય છ અથા મો ા ત કર છ 43

ાનમા સવ વ એકસરખા ભાસ છ (કિવ )

जस परष लख परवत चिढ़ भचर-परष तािह लघ लगग भचर-परष लख ताक लघ उतिर िमल दहकौ म भगग तस अिभमानी उ त लग और जीवकौ लघपद दगग अिभमानीक कह तचछ सब गयान जग समता रस जगग 44

શ દાથ ETH ચર=ધરતી પર રહનાર લ =નાનો ઉ ત લગ= મ તક રાખનાર

223

અથ ndash વી ર ત પવત પર ચડલા મ યન નીચનો મ ય નાનો દખાય છ અન નીચના મ યન પવત પર ચડલો મ ય નાનો દખાય છ પણ યાર ત નીચ આવ છ યાર બ નો મ ર થઈ ય છ અન િવષમતા મટ ય છ તવી જ ર ત મ તક રાખનાર અભમાની મ યન બધા મ યો છ દખાય છ અન બધાન ત અભમાની છ દખાય છ પર યાર ાનનો ઉદય થાય છ યાર માન-કષાય ગળ જવાથી સમતા ગટ થાય છ ાનમા કોઈ ના -મો દખા નથી સવ વો એકસરખા ભાસ છ 44

અભમાની વોની દશા (સવયા એક ીસા)

करमक भारी समझ न गनकौ मरम परम अनीित अधरम रीित गह ह ह िह न नरम िच गरम घरमहत चरमकी ि ि स भरम भिल रह ह आसन न खोल मख वचन न बौल िसर नाय ह न डोल मान पाथरक चह ह दखनक हाऊ भव पथक बढ़ाऊ ऐस मायाक खटाऊ अिभमानी जीव कह ह 45

શ દાથ ETHકરમક ભાર =અ યત કમબધવાળા મરમ=રહ ય અધરમ (અધમ) =પાપ નરમ=કોમળ ધરમ=તડકો ચરમ ટ (ચમ ટ) =ઇ યજિનત ાન ચહ (ચય) =જડલા હાઉ=ભયકર બઢાઉ=વધારનાર ખટાઉ=મજ ત

અથ ndash મણ કમ ના તી બધ બા યા છ ઓ ણો રહ ય ણતા નથી અ યત અયો ય અન પાપમય માગ હણ કર છ કોમળ ચ વાળા હોતા નથી તડકાથી પણ અિધક ગરમ રહ છ અન ઇ ય- ાનમા જ લી ર ા છ દખાડવા માટ એક આસન બસી રહ છ અથવા ઊભા રહ છ મૌન રહ છ મહત સમ ન કોઈ નમ કાર કર તો ઉ રમા ગ પણ હલાવતા નથી ણ પ થર જ ખોડ ો હોય દખવામા ભયકર છ સસારમાગન વધારનાર છ માયાચારમા પાકા છ એવા અભમાની વ હોય છ 45

દોષન જ ણ સમ ય છ

224

આ મ ાન થ નથી

ાની વોની દશા (સવયા એક ીસા)

धीरक धरया भव नीरक तरया भय भीरक हरया बरबीर जय उमह ह मारक मरया सिवचारक करया सख ढारक ढरया गन लौस लहलह ह रपक िरझया सब नक समझया सब हीक लघ भया सबक कबोल सह ह बामक बमया दख दामक दमया ऐस रामक रमया नर गयानी जीव कह ह 46

શ દાથ ETHભવનીર=સસાર સ ભીર=સ હ બરબીર=મહાન યો ો ઉમહ=ઉમગ સ હત-ઉ સા હત માર=કામની વાસના લહલહ=લીલાછમ પક રઝયા=આ મ વ પની ચવાળા લ ભયા=નાના બનીન ન તા વક ચાલનાર બોલ=કઠોર વચન બામ=વ તા ખ દામક દમયા= ઃખોની પરપરાનો નાશ કરનાર રામક રમયા=આ મ વ પમા થર થનાર

અથ ndash ધય ધારણ કરનાર છ સસાર-સ ન તરનાર છ સવ કારના ભયોનો નાશ કરનાર છ મહાયો ા સમાન ધમમા ઉ સાહ રહ છ િવષય-વાસનાઓન બાળ નાખ છ આ મ હત ચતવન કયા કર છ ખ-શા તની ચાલ ચાલ છ સ ણોના કાશથી ઝગમગ છ આ મ વ પમા ચ રાખ છ બધા નયો રહ ય ણ છ એવા માશીલ છ ક બધાના નાના ભાઈ બનીન રહ છ અથવા તમની સાર -નરસી વાતો સહન કર છ દયની ટલતા છોડ ન સરળ ચ વાળા થયા છ ઃખ-સતાપના માગ ચાલતા નથી આ મ વ પમા િવ ામ કયા કર છ એવા મહા ભાવ ાની કહવાય છ 46

य वाङश वधािय त कल परि य समम ःवय ःवि य रितमित यः स िनयत सवापराध यतः ब ध वसमप य़ िन यम दत ःव योितर छो छल- चत यामतपणम हमा श ो भव म यत 12

225

સ ય વી વોનો મ હમા (ચોપાઈ)

ज समिकती जीव समचती ितनकी कथा कह तमसती जहा माद-ि या निह कोई िनरिवकलप अनभौ पद सोई 47 पिर ह तयाग जोग िथर तीन करम बध निह होय नवीन जहा न राग दोष रस मोह

गट मोख मारग मख सोह 48 परव बध उदय निह ाप जहा न भद प अर पाप दरव भाव गन िनरमल धारा बोध िवधान िविवध िवसतारा 49 िजनहकी सहज अवसथा ऐसी ितनहक िहरद दिवधा कसी ज मिन छपक िण चिढ़ धाय त कविल भगवान कहाय 50

શ દાથ ETHસમચતી=સમતાભાવવાળા કથા=વાતા મસતી=તમારાથી માદ યા= ભાચાર જોગ િથર તીન =મન-વચન-કાયાના યોગોનો િન હ

નવીન =નવો ( ય) = ભોપયોગ યભાવ=બા અન તરગ બોિધ=ર ન ય છપક ણી=મોહકમનો નાશ કરવાની સીડ ધાય=ચડ

અથ ndashહ ભ ય વો સમતા વભાવના ધારક સ ય ટ વોની દશા તમન ક યા ભાચારની િ નથી યા િનિવક પ અ ભવપદ રહ છ 47 સવ પ ર હ છોડ ન મન-વચન-કાયાના ણ યોગોનો િન હ કર ન બધ પરપરાનો સવર કર છ મન રાગ- ષ-મોહ રહતા નથી તઓ સા ા

226

મો માગની સ ખ રહ છ 48 વબધના ઉદયમા મમ વ કરતા નથી ય-પાપન એકસરખા ણ છ તરગ અન બા મા િનિવકાર રહ છ મના સ ય દશન- ાન-ચા ર ણની ઉ િત પર છ 49 આવી મની વાભાિવક દશા છ તમન આ મ- વ પની િવધા કવી ર ત હોઈ શક ત િનઓ પક ણી ઉપર ચડ છ અન કવળ ભગવાન બન છ 50

દખાવમા ન ોની લાલાશ અથવા ચહરાની વ તા ર હત શર રની ા રહ છ અન તરગમા ોધા દ િવકાર હોતા નથી

ब ध छदा कलयदतल मो म यमत- न यो ोतःफ टतसहजावःथमका तश म

एकाकारःवरसभरतोङ यग भीरधीर पण ान विलतमचल ःवःय लीन म ह न 13 इित मो ो िनबा तः 9

સ ય ટ વોન વદન (દોહરા)

इिह िविध ज परन भय अ करम बन दािह ितनहकी मिहमा जो लख नम बनारिस तािह 51

શ દાથ ETH રન ભય=પ ર ણ ઉ િતન ા ત થયા દા હ=બાળ ન લખ= ણ

અથ ndash આ ર ત આઠ કમ વન બાળ ન પ ર ણ થયા છ તમનો મ હમા ણ છ તન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 51

મો ા તનો મ (છ પા છ દ)

भयौ स अकर गयौ िमथयात मर निस म म होत उदोत सहज िजम सकल पकष सिस

कवल रप कािस भािस सख रािस धरम धव किर परन िथित आऊ तयािग गत लाभ परम हव इह िविध अननय भता धरत

गिट बिद सागर थयौ

227

अिवचल अखड अनभय अखय जीव दरव जग मिह जयौ 52

શ દાથ ETH ર ( ર) =છોડ ર ( લ) = ળમાથી કલ પ સિસ ( લ પ શિશ)=અજવા ળયાનો ચ અન ય= ના સમાન બી ન હોય તmdashસવ ઠ

અથ ndash તાનો ર ગટ થયો િમ યા વ ળમાથી ર થ કલ પ નો ચ મા સમાન મ કમ ાનનો ઉદય વ યો કવળ ાનનો કાશ થયો આ માનો િન ય અન ણ આનદમય વભાવ ભાસવા લા યો મ યના આ ય અન કમની થિત ર થઈ મ ય ગિતનો અભાવ થયો અન ણ પરમા મા બ યા આ ર ત સવ ઠ મ હમા ા ત કર ન પાણીના ટ પામાથી સ થવા સમાન અિવચળ અખડ િનભય અન અ ય વ પદાથ સસારમા જયવ ત થયો 52

આઠ કમ નાશ પામવાથી આઠ ણો ગટ થ (સવયા એક ીસા)

गयानावरनीक गय जािनय ज ह स सब दसरनावरनक गयत सब दिखय वदनी करमक गयत िनराबाध सख मोहनीक गय स चािरत िवसिखय आउकमर गय अवगाहना अटल होइ नामकमर गयत अमरतीक पिखय अगर अलघरप होत गो कमर गय अतराय गयत अनत बल लिखय 53

શ દાથ ETHિનરાબાધ રસ=શાતા-અશાતાના ોભનો અભાવ અટલ અવગાહના=ચાર ગિતના મણનો અભાવ અ રતીક=ચમચ ઓથી અગોચર અ અલ =ન ચ ન નીચ

અથ ndash ાનાવરણીય કમના અભાવથી કવળ ાન દશનાવરણીય કમના અભાવથી કવળદશન વદનીય કમના અભાવથી િનરાબાધતા મોહનીય કમના

228

અભાવથી ચા ર આ યકમના અભાવથી અટળ અવગાહના નામકમના અભાવથી અ િતકપ ગો કમના અભાવથી અ લ વ અન તરાયકમનો નાશ થવાથી અનતવીય ગટ થાય છ આ ર ત િસ ભગવાનમા અ ટ કમ ર હત હોવાથી અ ટ ણ હોય છ 53

નવમા અિધકારનો સાર િસ છ ક િમ યા વ જ આ વ બધ છ અન િમ યા વનો અભાવ અથા

સ ય વ ત સવર િન રા તથા મો આ માનો િનજ વભાવ અથા વની કમમળ ર હત અવ થા છવા તવમા િવચારવામા આવ તો મો થતો જ નથી કમ ક િન યનયમા વ બધાયો નથી અબધ છ અન યાર અબધ છ યાર ટશ વનો મો થયો એ કથન યવહાર મા છ ન હ તો ત હમશા મો પ જ

છ

આ વાત જગ િસ છ ક મ ય બી ના ધન ઉપર પોતાનો અિધકાર જમાવ છ ત ખન લોકો અ યાયી કહ છ જો ત પોતાની જ સપિ નો ઉપયોગ કર છ તો લોકો તન યાયશીલ કહ છ એવી જ ર ત યાર આ મા પર યોમા અહકાર કર છ યાર ત અ ાની િમ યા વી થાય છ અન યાર આવી ટવ છોડ ન ત આ યા મક િવ ાનો અ યાસ કર છ તથા આ મકરસનો વાદ લ છ યાર માદ પતન કર ન ય-પાપનો ભદ મટાડ દ છ અન પક ણી ચડ ન

કવળ ભગવાન બન છ પછ થોડા જ સમયમા આઠ કમ ર હત અન આઠ ણ ર હત િસ પદન પામ છ

ય અભ ાય મમતા ર કરવાનો અન સમતા લાવવાનો છ વી ર ત સોનીના સગ સોનાની દ દ અવ થાઓ થાય છ પર ત વણપ ચા જ નથી ગાળવાથી પા સોના સો જ બ રહ છ તવી જ ર ત આ વા મા અના માના સસગથી અનક વશ ધારણ કર છ પર ત ચત યપ ાય ચા જ નથીmdashત તો જ બ રહ છ તથી શર ર િમ યા

અભમાન છોડ ન આ મસ ા અન અના મસ ા થ રણ કર જોઈએ એમ થોડા જ સમયમા આ િનક દ મા ાન અ પકાળમા જ સ પ પ રણમન કર છ અન અિવચળ અખડ અ ય અનભય અન વ પ થાય છ

229

સવિવ ાર (10)

િત ા (દોહરા)

इित ी नाटक थम कहौ मोख अिधकार अब वरन सछपस सवर िवस ी ार 1

અથ ETHનાટક સમયસાર થના મો અિધકારની ણતા કર હવ સવિવ ાર સ પમા કહ એ છ એ 1

नी वा स यक लयम खलान कतभो ऽा दभावान दर भतः ितपदमय ब धमो ल ः श ः श ः ःवरस वरासपणप याचलािच- को क णकटम हमा ःफजित ानपजः 1

સવ ઉપાિધ ર હત આ મા વ પ (સવયા એક ીસા)

कमरिनकौ करता ह भोगिनकौ भोगता ह जाकी भताम ऐसौ कथन अिहत ह जाम एक इन ी आिद पचधा कथन नािह सदा िनरदोष बध मोखस रिहत ह गयानकौ समह गयानगमय ह सभाव जाकौ लोक ापी लोकातीत लौकम मिहत ह स बस स चतनाक रस अस भय ऐसौ हस परम पनीतता सिहत ह 2

શ દાથ ETH તા=સામ ય અ હત= કરનાર પચધા=પાચ કારની લોકાતીત=લોકથી પર મ હત= જનીય પરમ નીત=અ યત પિવ

અથ ETH ના સામ યમા (ત) કમનો કતા છ અન કમનો ભો તા છ એમ કહ હાિનકારક છ પચ યભદ કથન મા નથી સવ દોષ ર હત છ ન કમથી બધાય છ ન ટ છ ાનનો િપડ અન ાનગોચર છ લોક યાપી છ

230

લોકથી પર છ સસારમા જનીય અથા ઉપાદય છ ની િત છ મા ચત યરસ ભય છ એવો હસ અથા આ મા પરમ પિવ છ 2

યવહારનય વન કમનો કતા-ભો તા કહ છ પર વા તવમા વ કમનો કતા-ભો તા નથી પોતાના ાન-દશન વભાવનો કતા-ભો તા છ

क व न ःवभावोऽःय िचतो वदियत ववत अ ानादव कताय तदभावादकारकः 2

વળ (દોહરા)

जो िनहच िनरमल सदा आिद मधय अर अत सो िच प बनारसी जगत मािह जयवत 3

શ દાથ ETHિનહચ=િન યનયથી િનમલ=પિવ ચ પ=ચત ય પ

અથ ETH િન યનયથી આદ મ ય અન તમા સદવ િનમળ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત ચત યિપડ આ મા જગતમા સદા જયવત રહ 3

વા તવમા વ કમનો કતા-ભો તા નથી (ચોપાઈ)

जीव करम करता निह ऐस रस भोगता सभाव न तस िमथयामितस करता होई गए अगयान अकरता सोई 4

અથ ETH વ પદાથ વા તવમા કમનો કતા નથી અન ન કમરસનો ભો તા છ િમ યામિતથી કમનો કતા-ભો તા થાય છ અ ાન ર થતા કમનો અકતા-અભો તા જ થાય છ 4

अकता जीवोऽय ःथत इित वश ः ःवरसतः ःफर च योितिभछ रतभवनाभोगभवनः तथा यःयासौ ःया दह कल ब धः कितिभः स ख व ानःय ःफरित म हमा कोऽ प गहनः 3 અ ાનમા વ કમનો કતા છ (સવયા એક ીસા)

231

िनहच िनहारत सभाव यािह आतमाकौ आतमीक धरम परम परकासना अतीत अनागत बरतमान काल जाकौ कवल सवरप गन लोकालोक भासना सोई जीव ससार अवसथा मािह करमकौ करतासौ दीस लीए भरम उपासना यह महा मोहकौ पसार यह िमथयाचार यह भौ िवकार यह िववहार वासना 5

શ દાથ ETHિનહારત=જોવાથી ઉપાસના=સવા પસાર=િવ તાર િમ યાચાર=િનજ વભાવથી િવપર ત આચરણ ભૌ=જ મ-મરણ પ સસાર યવહાર=કોઈ િનિમ ના વશ એક પદાથન બી પદાથ પ ણનાર ાનન યવહારનય કહ છ મ કmdashમાટ ના ઘડાન ઘીનો ઘડો કહવો

અથ ndashિન યનયથી ઓ તો આ આ માનો િનજ વભાવ પરમ કાશ પ છ અન મા લોકાલોકના છએ યોના ત ભિવ ય વતમાનના િ કાળવત અનત ણ-પયાયો િતભાિસત થાય છ ત જ વ સસાર દશામા િમ યા વની સવા કરવાથી કમનો કતા દખાય છ આ િમ યા વની સવા મોહનો િવ તાર છ િમ યાચરણ છ જ મ-મરણ પ સસારનો િવકાર છ યવહારના િવષય ત આ માનો અ વભાવ છ 5

મ વ કમનો અકતા છ તમ અભો તા પણ છ (ચોપાઈ)

यथा जीव करता न कहाव तथा भोगता नाम न पाव ह भोगी िमथयामित माही गय िमथयात भोगता नाही 6

અથ ETH વી ર ત વ કમનો કતા નથી તવી જ ર ત ભો તા પણ નથી િમ યા વના ઉદયમા કમનો ભો તા છ િમ યા વના અભાવમા ભો તા નથી 6

232

भो व न ःवभावोऽःय ःमतः कत वव चतः अ ानादव भो ाऽय तदभावादवदकः 4

અ ાની વ િવષયનો ભો તા છ ાની નથી (સવયા એક ીસા)

जगवासी अगयानी ि काल परजाइ ब ी सो तौ िवष भोगिनकौ भोगता कहायौ ह समिकती जीव जोग भोगस उदासी तात सहज अभोगता गरथिमम गायौ ह याहा भाित वसतकी वसथा अवधािर बध परभाऊ तयागी अपनौ सभाउ आयौ ह िनरिवकलप िनरपािध आतम अरािध सािध जोग जगित समािधम समायौ ह 7

શ દાથ ETHજગવાસી=સસાર િવષ(િવષય) =પાચ ઇ ય અન મનના ભોગ ગરથિનમ=શા ોમા અવધા ર=િનણય કર ન ધ= ાની જોગ ગિત=યોગ િન હનો ઉપાય

અથ ndashશા ોમા મ ય આદ પયાયોમા હમશા અહ રાખનાર અ ાની સસાર વન પોતાના વ પનો ાતા ન હોવાથી િવષયભોગોનો ભો તા ક ો છ અન ાની સ ય ટ વનો ભોગોથી િવર તભાવ રાખવાન કારણ િવષય ભોગવવા છતા પણ અભો તા ક ો છ ાનીઓ આ ર ત વ વ પનો િનણય કર ન િવભાવભાવ છોડ વભાવ હણ કર છ અન િવક પ તથા ઉપાિધ ર હત આ માની આરાધના અથવા યોગ-િન હમાગ હણ કર ન િનજ- વ પમા લીન થાય છ 7

अ ानी कितःवभाविनरतो िन य भव दको ानी त कितःवभाव वरतो नो जातिच दकः

इ यव िनयम िन य िनपणर ािनता य यता श का ममय महःयचिलतरास यता ािनता 5

ાની કમના કતા-ભો તા નથી એ કારણ (સવયા એક ીસા)

233

िचनम ाधारी व धमर अिधकारी गन रतन भडारी अपहारी कमर रोगकौ पयारौ पिडतनकौ हसयारौ मोख मारगम नयारौ पदगलस उजयारौ उपयोगकौ जान िनज पर त रह जगम िवर गह न मम मन वच काय जोगकौ ता कारन गयानी गयानावरनािद करमकौ करता न होइ भोगता न होइ भोगकौ 8

શ દાથ ETHચ ા=ચત ય ચ વ=િન ય અપહાર કમરોગક =કમ પી રોગનો નાશ કરનાર યારૌ (હો યાર)= વીણ ઉ યારૌ= કાશ ઉપયોગ= ાનદશન ત (ત વ) =િનજ વ પ િવરત (િવર ત)=વરાગી મમ (મમ વ) =પોતાપ

અથ ETHચત ય-ચ નો ધારક પોતાના િન ય વભાવનો વામી ાન આદ ણ પ ર નોનો ભડાર કમ પ રોગોનો નાશ કરનાર ાનીઓન િ ય મો માગમા શળ શર ર આદ લોથી ભ ાનદશનનો કાશક િનજ-પર ત વનો ાતા સસારથી િવર ત મન-વચન-કાયાના યોગોના મમ વ ર હત હોવાના કારણ ાની વ ાનાવરણા દ કમ નો કતા અન ભોગોનો ભો તા થતો નથી 8

ानी करोित न न वदयत च कम जानाित कवलमय कल त ःवभावम जान पर करणवदनयोरभावा- छ ःवभाविनयतः स ह म एव 6

(દોહા)

िनरिभलाष करनी कर भोग अरिच घट मािह तात साधक िस सम करता भगता नािह 9

234

શ દાથ ETHિનર ભલાષ=ઇ છા ર હત અ ચ=અ રાગનો અભાવ સાધક=મો નો સાધક સ ય ટ વ ગતા(ભો તા) ભોગવનાર

અથ ndashસ ય ટ વ ઇ છા ર હત યા કર છ અન તરગ ભોગોથી િવર ત રહ છ તથી તઓ િસ ભગવાન સમાન મા ાતા- ટા છ કતા-ભો તા નથી 9

य त कतारमा मान पय त तमसा तताः सामा यजनव षा न मो ोऽ प मम ताम 7 અ ાની વ કમનો કતા-ભો તા છ એ કારણ (કિવ )

जय िहय अध िवकल िमथयात धर मषा सकल िवकलप उपजावत गिह एकत पकष आतमकौ करता मािन अधोमख धावत तय िजनमती दरबचािर ी कर करनी करतार कहावत विछत मकित तथािप मढ़मित िवन समिकत भव पार न पावत 10

અથ ETH દયનો ધ અ ાની વ િમ યા વથી યા ળ થઈન મનમા અનક કારના ઠા િવક પો ઉ પ કર છ અન અનકાત પ હણ કર ન આ માન કમનો કતા માની નીચ ગિતનો પથ પકડ છ ત યવહાર સ ય વી ભાવચા ર િવના બા ચા ર નો વીકાર કર ન ભ યાથી કમનો કતા કહવાય છ ત ખ મો તો ચાહ છ પર િન ય સ ય વ િવના સસાર-સ ન તર શકતો નથી 10

ना ःत सव ऽ प स ब धः परि या मत वयोः कतकम वस ब धाभाव त कतता कतः 8

વા તવમા વ કમનો અકતા છ એ કારણ

(ચોપાઈ)

235

चतन अक जीव लिख लीनहा पदगल कमर अचतन चीनहा बासी एक खतक दोऊ जदिप तथािप िमल निह कोऊ 11

અથ ETH વ ચત યચ ણી લી અન લકમન અચતન ઓળખી લી જોક એ બન એક ાવગાહ છ તોપણ એકબી ન મળતા નથી 11

વળ Ntilde(દોહરા)

िनज िनज भाव ि यासिहत ापक ािप न कोइ कतार पदगल करमकौ जीव कहास होइ 12

શ દાથ ETH યાપક= યાપ વશ કર યાિપ= મા યાપ મા વશ કર

અથ ndashબ યો પોતપોતાના ણ-પયાયમા રહ છ કોઈ કોઈ યા ય-યાપક નથી અથા વમા ન તો લનો વશ થાય છ અન ન લમા વનો વશ થાય છ તથી વ પદાથ પૌ લક કમ નો કતા કવી ર ત હોઈ

શક 12

एकःय वःतन इहा यतरण साध स ब ध एव सकलोऽ प यतो िन ष ः त कतकमघटना ःत न वःतभद पय वकत मनय जना त वम 9

અ ાનમા વ કમનો કતા અન ાનમા અકતા છ (સવયા એક ીસા)

जीव अर पदगल करम रह एक खत जदिप तथािप स ा नयारी नयारी कही ह लकषन सवरप गन परज कित भद दहम अनािदहीकी दिवधा हव रही ह एतपर िभ ता न भास जीव करमकी जौल िमथयाभाव तौल िध बाउ बही ह

236

गयानक उदोत होत ऐसी सधी ि ि भई जीव कमर िपडकौ अकरतार सही ह 13

શ દાથ ETHસ ા=અ ત વ િવધા=ભદભાવ િધ=ઉલટ ધી ટ=સાચી ા સહ =ખરખર

અથ ndashજો ક વ અન પૌ લક કમ એક ાવગાહ થત છ તોપણ બ ની સ ા દ દ છ તમના લ ણ વ પ ણ પયાય વભાવમા અના દનો જ ભદ છ આટ હોવા છતા પણ યા ધી િમ યાભાવનો ઉલટો િવચાર ચાલ છ યા ધી વ- લની ભ તા ભાસતી નથી તથી અ ાની વ પોતાન કમનો કતા માન છ પણ ાનનો ઉદય થતા જ એ સ ય ાન થ ક ખરખર વ કમનો કતા નથી

િવશષ ndash વ લ ણ ઉપયોગ છ લ લ ણ પશ રસ ગધ વણ છ વ અ િતક છ લ િતક છ વના ણ દશન ાન ખ આદ છ લના ણ પશ રસ ગધ વણ આદ છ વની પયાયો નર-નારક આદ છ લની પયાયો ટ પ થર વી આદ છ વ અબધ અન અખડ ય છ લમા ન ધ- પ છ તથી તના પરમા મળ છ અન ટા પડ છ ભાવ એ

છ ક બ ના ય કાળ અન ભાવના ચ ટય દા દા છ અન દ દ સ ા છ બ ય પોતાના જ ણ-પયાયોના કતા-ભો તા છ કોઈ કોઈ બી ના કતા-ભો તા નથી 13

વળ Ntilde(દોહરા)

एक वसत जसी ज ह तास िमल न आन जीव अकरता करमकौ यह अनभौ परवान 14

અથ ETH પદાથ વો છ ત તવો જ છ તમા અ ય પદાથ મળ શકતો નથી તથી વ કમનો અકતા છ એ િવ ાનથી સવથા સ ય છ 14

य त ःवभाविनयम कलय त नम- म ानम नमहसो बत त वराकाः कव त कम तत एव ह भावकम- कता ःवय भवित चतन एव ना यः 10

237

અ ાની વ અ ભભાવોનો કતા હોવાથી ભાવકમનો કતા છ (ચોપાઈ)

जो दरमती िवकल अगयानी िजिनह स रीित पर रीित न जानी माया मगन भरमक भरता त िजय भाव करमक करता 15

અથ ETH થી યા ળ અન અ ાની છ તઓ િનજ-પ રણિત અન પર-પ રણિતન ણતા નથી માયામા મ ન છ અન મમા લલા છ તથી તઓ ભાવકમના કતા છ 15

ज िमथयामित ितिमरस लख न जीव अजीव तई भािवत करमक करता ह िह सदीव 16 ज अस परनित धर कर अह परवान त अस पिरनामक करता ह िह अजान 17

અથ ETH િમ યા ાનના ધકારથી વ-અ વન ણતા નથી તઓ જ હમશા ભાવકમના કતા છ 16 ઓ િવભાવપ રણિતન કારણ પરપદાથ મા અહ કર છ ત અ ાની અ ભાવોના કતા હોવાથી ભાવકમ ના કતા છ 17

काय वादकत न कम न च त जीवक यो यो- र ायाः कतः ःवकायफलभ भावानषगा कितः नकःयाः कतरिच वलसना जीवोऽःय कता ततो जीवःयव च कम त चदनग ाता न य प लः 11

આ િવષયમા િશ યનો (દોહરા)

िशषय कह भ तम क ौ दिबिध करमकौ रप दरब कमर पदगल मई भावकमर िच प 18 करता दरिवत करमकौ जीव न होइ ि काल अब यह भािवत करम तम कहौ कौनकी चाल 19

238

करता याकौ कौन ह कौन कर फल भोग क पदगल क आतमा क दहकौ सजोग 20

અથ ETHિશ ય કર છ ક હ વામી આપ ક ક કમ વ પ બ કાર છ એક લમય યકમ છ અન બી ચત યના િવકાર પ ભાવકમ છ 18 આપ એમ પણ ક ક વ યકમ નો કતા કદ ણ કાળમા પણ થઈ શકતો નથી તો હવ આપ કહો ક ભાવકમ કોની પ રણિત છ 19 આ ભાવકમ નો કતા કોણ છ અન તમના ફળનો ભો તા કોણ છ ભાવકમ નો કતા-ભો તા લ છ અથવા વ છ અથવા બ ના સયોગથી કતા-ભો તા છ 20

આ િવષયમા ી સમાધાન કર છ (દોહરા)

ि या एक करता जगल य न िजनागम मािह अथवा करनी औरकी और कर य नािह 21 कर और फल भोगव और बन निह एम जो करता सो भोगता यह जथावत जम 22 भावकरम करत ता सवयिस निह होइ जो जगकी करनी कर जगवासी िजय सोइ 23 िजय करता िजय भोगता भावकरम िजयचाल पदगल कर न भोगव दिवधा िमथयाजाल 24 तात भािवत करमक कर िमथयाती जीव सख दख आपद सपदा भज सहज सदीव 25

શ દાથ ETH ગલ ( ગલ) =બ જનાગમ ( જન+આગમ) = જનરાજનો ઉપદશ જથાવત=વા તવમા કત યતા=કાય વયિસ =પોતાની મળ જગવાસી જય=સસાર વ જય ચાલ= વની પ રણિત િવધા=બ તરફ કાવ હોવો આપદ=ઇ ટ િવયોગ અિન ટ સયોગ સપદા=અિન ટ િવયોગ ઇ ટ સયોગ =ભોગવ

239

અથ ndash યા એક અન કતા બ એ કથન જનરાજના આગમમા નથી અથવા કોઈની યા કોઈ કર એમ પણ બની શક નથી 21 યા કોઈ કર અન ફળ કોઈ ભોગવ એ જન-વચનમા નથી કમ ક કતા હોય છ ત જ વા તવમા ભો તા હોય છ 22 ભાવકમનો ઉ પાદ એની મળ થતો નથી સસારની યાmdashહલન ચલન ચ ગિત મણ આદ કર છ ત જ સસાર વ ભાવકમનો કતા છ 23 ભાવકમ નો કતા વ છ ભાવકમ નો ભો તા વ છ ભાવકમ વની િવભાવપ રણિત છ એના કતા-ભો તા લ નથી ગલ તથા વ બ ન (કતા-ભો તા) માનવા ત િમ યા જ ળ છ 24 તથી પ ટ છ ક ભાવકમ નો કતા િમ યા વી વ છ અન ત જ તના ફળ ખ- ઃખ અથવા સયોગ-િવયોગન સદા ભોગવ છ 25

કમના કતા-ભો તા બાબતમા એકાત પ ઉપર િવચાર (સવયા એક ીસા)

कमव वत य कत हतकः वा मनः कतता कता मष कथिच द यचिलता क छितः को पता तषाम तमोहम ितिधया बोधःय सश य ःया ादितब धल ध वजया वःत ःथितः ःतयत 12

कई मढ़ िवकल एकत पचछ गह कह आतमा अकरतार परन परम ह ितिनहस ज कोऊ कह जीव करता ह तास फिर कह करमकौ करता करम ह ऐस िमथयामगन िमथयातो घाती जीव िजिनहक िहए अनािद मोहकौ भरम ह ितिनहक िमथयात दर किरबक कह गर सयादवाद परवान आतम धरम ह 26

શ દાથ ETHિવકલ= ઃખી એકા ત પ =પદાથના એક ધમન ત વ પ માનવાની હઠ ઘાતી=પોતાના વ અ હત કરનાર

અથ ndashઅ ાનથી ઃખી અનક અનકા તવાદ કહ છ ક આ મા કમનો કતા નથી ત ણ પરમા મા છ અન તમન કોઈ કહ ક કમ નો કતા વ છ તો ત

240

એકા તપ ી કહ છ ક કમનો કતા કમ જ છ આવા િમ યા વમા લાગલા િમ યા વી વો આ માના ઘાતક છ તમના દયમા અના દકાળથી મોહકમજિનત લ ભરલી છ તમ િમ યા વ ર કરવાન માટ ી એ યા ાદ પ આ માના વ પ વણન ક છ 26

સા યમતી ઇ યા દ

યા ાદમા આ મા વ પ (દોહરા)

चतन करता भोगता िमथया मगन अजान निह करता निह भोगता िनहच समयकवान 27

અથ ETHિમ યા વમા લાગલો અ ાની વ કમનો કતા-ભો તા છ િન ય અવલબન લનાર સ ય ટ કમનો ન કતા છ ન ભો તા છ 27

माऽकतारममी ःपश त प ष सा या इवा याहताः कतार कलय त त कल सदा भदावबोधादधः ऊ व त बोधधामिनयत य मन ःवयम पय त यतकतभावमचल ातारमक परम 13

આ િવષયના અનકા તપ ખડન કરનાર યા ાદનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जस साखयमती कह अलख अकरता ह सवरथा कार करता न होइ कबही तस िजनमती गरमख एक पकष सिन यािह भाित मान सो एकत तजौ अबह जौल दरमती तौल करमकौ करता ह समती सदा अकरतार क ौ सबह जाक घिट गयायक सभाउ जगयौ जबहीस सो तौ जगजालस िनरालौ भयौ तबह 28

શ દાથ ETH જનમતી= જનરાજ કિથત યા ાદ િવ ાના ાતા

અથ ndash વી ર ત સા યમતી કહ છ ક આ મા અકતા છ કોઈ પણ હાલતમા કદ કતા થઈ શકતો નથી નમતી પણ પોતાના ના ખ એક નય

241

કથન સાભળ ન આ જ ર ત માન છ પણ આ એકા તવાદન અ યાર છોડ ો સ યાથ વાત એ છ ક યા ધી અ ાન છ યા ધી જ વ કમનો કતા છ સ ય ાનની સવ હાલતોમા સદવ અકતા ક ો છ ના દયમા યારથી ાયક વભાવ ગટ થયો છ ત યારથી જગતની જ ળથી િનરાળો થયો છmdash

અથા મો સ ખ થયો છ 28

णकिमदिमहकः क पिय वा मत व िनजमनिस वध कतभो ऽो वभदम अपहरित वमोह तःय िन यामतौधः ःवयमयमिभ ष च चम कार एव 14 આ િવષયમા બૌ મતવાળાઓનો િવચાર (દોહરા)

बौध िछनकवादी कह िछनभगर तन मािह थम समय जो जीव ह दितय समय सो नािह

29 तात मर मतिवष कर करम जो कोइ सो न भोगव सरवथा और भोगता होइ 30

અથ ETH ણકવાદ બૌ મતવાળા કહ છ ક વ શર રમા ણભર રહ છ સદવ રહતો નથી થમ સમય વ છ ત બી સમય રહતો નથી 29 તથી મારા િવચાર માણ કમ કર છ ત કોઈ હાલતમા પણ ભો તા થઈ શકતો નથી ભોગવનાર બીજો જ હોય છ 30

એક સક ડમા અસ ય સમય હોય છ

બૌ મતવાળાઓનો એકા ત િવચાર ર કરવા માટ ટા ત ારા સમ વ છ (દોહરા)

यह एकत िमथयात पख दर करनक काज िचि लास अिवचल कथा भाष ी िजनराज 31 बालापन काह परष दखयौ पर एक कोइ तरन भए िफिरक लखयौ कह नगर यह सोइ 32

242

जो दह पनम एक थौ तौ ितिन सिमरन कीय और परषकौ अनभ ौ और न जान जीय 33 जब यह वचन गट सनयौ सनयौ जनमत स तब इकतवादी परष जन भयौ ितब 34

અથ ETHઆ એકા તવાદનો િમ યાપ ર કરવા માટ ીમ જન દવ આ માના િન ય વ પ કથન કરતા કહ છ 31 ક કોઈ માણસ બાળપણમા કોઈ શહર જો અન પછ કટલાક દવસો પછ વાન અવ થામા ત જ શહર જો તો કહ છ ક આ ત જ શહર છ પહલા જો હ 32 બ અવ થાઓમા ત એક જ વ હતો તથી તો એણ યાદ ક કોઈ બી વ ણ ત ણી શકતો

નહોતો 33 યાર આ ત પ ટ કથન સાભ અન સાચો નમતનો ઉપદશ મ યો યાર ત એકા તવાદ મ ય ાની થયો અન તણ નમત ગીકાર કય 34

व य़शभदतोऽ य त व म नाशक पनात अ यः करोित भ ऽ य इ यका त काःत मा 15

બૌ ૌ પણ વ યન ણભ ર કવી ર ત માની બઠા એ કારણ બતાવ છ

(સવયા એક ીસા)

एक परजाइ एक समम िवनिस जाइ दजी परजाइ दज सम उपजित ह ताकौ छल पकिरक बौध कह सम सम नवौ जीव उपज परातनकी छित ह तात मान करमकौ करता ह और जीव भोगता ह और वाक िहए ऐसी मित ह परजौ वानक सरवथा दरब जान ऐस दरबि क अविस दरगित ह 35

શ દાથ ETHપર ઈ=અવ થા રાતન= ાચીન છિત( િત) =નાશ મિત=સમજણ પરજૌ વાન=અવ થાઓ માણ ર = ખ

243

અથ ndash વની એક પયાય એક સમયમા નાશ પામ છ અન બી સમય બી પયાય ઉપ છ એવો નમતનો િસ ા ત પણ છ તથી ત જ વાત પકડ ન બૌ મત કહ છ ક ણ ણ નવો વ ઉપ છ અન નો નાશ પામ છ તથી તઓ માન છ ક કમનો કતા બીજો વ છ અન ભો તા બીજો જ છ એમના મનમા આવી ઉલટ સમજણ બસી ગઈ છ ી કહ છ ક પયાય માણ જ યન સવથા અિન ય માન છ એવા ખની અવ ય ગિત થાય છ

િવશષ ndash ણકવાદ ણ છ ક માસ-ભ ણ આદ અનાચારમા વતનાર વ છ ત ન ટ થઈ જશ અનાચારમા વતનારન તો કાઈ ભોગવ જ ન હ પડ

તથી મોજ કર છ અન વ છદપણ વત છ પર કર કમ ભોગવ જ પડ છ તથી િનયમથી તઓ પોતાના આ માન ગિતમા નાખ છ 35

ની ગિત જ થાય છ (દોહરા)

कह अनातमकी कथा चह न आतम सि रह अधयातमस िवमख दरारािध दरबि 36 दरबि िमथयामती दरगित िमथयाचाल गिह एकत दरबि स मकत न होइ ि काल 37

શ દાથ ETHઅનાતમ=અ વ અ યાતમ=આ મ ાન િવ ખ=િવ રારાિધ=કોઈ પણ ર ત ન સમજનાર ર = ખ

અથ ndash ખ મ ય અના માની ચચા કયા કર છ આ માનો અભાવ કર છmdashઆ મ ઇ છતો નથી ત આ મ ાનથી પરા ખ રહ છ બ પ ર મ વક સમ વવા છતા પણ સમજતો નથી 36 િમ યા ટ વ અ ાની છ અન તની િમ યા િ ગિત કારણ છ ત એકા તપ હણ કર છ અન એવી ખાઈથી ત કદ પણ ત થઈ શકતો નથી 37

ની લ પર ટાત (સવયા એક ીસા)

कायास िवचार ीित मायाहीस हािर जीित िलय हठ रीित जस हािरलकी लकरी चगलक जोर जस गोह गिह रह भिम

244

तय ही पाइ गाड़ प न छाड़ टक पकरी मोहकी मरोरस भरमकौ न छोर पाव धाव चह वौर जय बढ़ाव जाल मकरी ऐसी दरबि भली झठक झरोख झली फली िफर ममता जजीरिनस जकरी 38

શ દાથ ETHકાયા=શર ર હઠ= રા હ ગ હ રહ=પકડ રાખ લકર =લાઠ ચ લ=પકડ પાઈ ગાડ= ઢતાથી ઊભો રહ છ ટક=હઠ ધાવ=ભટક

અથ ndashઅ ાની વ શર ર ઉપર નહ કર છ ધન ઓ થાય યા હાર અન ધન વધ તમા ત માન છ હઠ લો તો એટલો છ ક વી ર ત હ રયલ પ ી પોતાના પગથી લાકડ બ મજ ત પકડ છ અથવા વી ર ત ો જમીન અથવા દ વાલ પકડ ન ચ ટ રહ છ તવી જ ર ત ત પોતાની ટવો છોડતો નથી તમા જ અડગ રહ છ મોહની લહરોથી તના મનો છડો મળતો નથી અથા ત િમ યા વ અનત હોય છ ત ચાર ગિતમા ભટકતો થકો કરો ળયાની મ ળ િવ તાર છ આવી ર ત તની ખાઈ અ ાનથી ઠા માગમા હરાય છ અન મમતાની સાકળોથી જકડાયલી વધી રહ છ 38

ઘો એક કાર ાણી છ ચોર તની પાસ રાખ છ યાર તમન ચ મકાનોમા ઉપર ચડ હોય યાર તઓ તની ઘોની કડ દોર બાધી તન ઉપર ફક છ યાર ત ઉપરની જમીન અથવા ભ તન બ મજ ત પકડ લ છ અન ચોર દોર પકડ ન ઉપર ચઢ ય છ

ની પ રણિત (સવયા એક ીસા)

बात सिन च िक उठ बातहीस भ िक उठ बातस नरम होइ बातहीस अकरी िनदा कर साधकी ससा कर िहसककी साता मान भता असाता मान फकरी मोख न सहाइ दोष दख तहा पिठ जाइ कालस डराइ जस नाहरस बकरी ऐसी दरबि भली झठक झरोख झली फली िफर ममता जजीरिनस जकरी 39

245

શ દાથ ETHચ ક ઉઠ=ઉ બની ય ભ ક ઉઠ= તરાની મ ભસવા લાગ અકર =અકડાઈ ય તા=મોટાઈ ફકર (ફક ર ) =ગર બી કાલ= નાહર=વાઘ િસહ

અથ ndashઅ ાની વ હતા હતનો િવચાર કરતો નથી વાત વાત સાભળતા જ તપી ય છ વાત જ સાભળ ન તરાની મ ભસવા માડ છ મનન ચ તવી વાત સાભળ ન નરમ થઈ ય છ અન અણગમતી વાત હોય તો અ ડ બની ય છ મો માગ સા ઓની િનદા કર છ હસક અધમઓની શસા કર છ

શાતાના ઉદયમા પોતાન મહાન અન અશાતાના ઉદયમા છ ગણ છ તન મો ગમતો નથી ાય ણ દખ તો તન તરત જ ગીકાર કર લ છ શર રમા અહ હોવાના કારણ મોતથી તો એવો ડર છ મ વાઘથી બકર ડર છ આ ર ત તની ખાઈ અ ાનથી ઠા માગમા લી રહ છ અન મમતાની સાકળોથી જકડાયલી વધી રહ છ 39

आ मान प रश मी सरित याि प ा धकः कालोपािधबलादश मिधकातऽा प म वा परः चत य णक क य पथकः श जसऽ रतः आ मा य झत एष हारवदहो िनःसऽम िभः 16

અનકા તનો મ હમા (કિવ )

कई कह जीव कषनभगर कई कह करम करतार कई करमरिहत िनत चपिह नय अनत नानापरकार ज एकात गह त मरख पिडत अनकात पख धार जस िभ िभ मकताहल गनस गहत कहाव हार 40

246

શ દાથ ETH નભ ર=અિન ય જપ હ=કહ છ એકા ત=એક જ નય અનકાત=અપ ત અનક નય પખધાર=પ હણ કરવો તાહલ ( તાફલ)

=મોતી ન=દોરો

અથ ndashબૌ મતી વન જ અિન ય કહ છ મીમાસક મતવાળા વન કમનો કતા જ કહ છ સા યમતી વન કમર હત જ કહ છ આવા અનક મતવાળા એક એક ધમ હણ કર ન અનક કારના કહ છ પણ એકા ત હણ કર છ ત ખ છ િવ ાનો અનકાતનો વીકાર કર છ વી ર ત મોતી દા દા હોય છ પણ દોરામા થવાથી હાર બની ય છ તવી જ ર ત અનકાતથી પદાથની િસ થાય છ અન વી ર ત દા દા મોતી હાર કામ આપતા નથી તવી જ ર ત એક નયથી પદાથ વ પ પ ટ થ નથી બ ક િવપર ત થઈ ય છ 40

कतवदियत य वशतो भदोऽः वभदोऽ प वा क ा वदियता च मा भवत वा वः वव च यताम ोता सऽ इवा मनीह िनपणभ न श या विच- च च ताम णमािलकयमिभतोऽ यका चकाः वव नः 17

વળ Ntilde(દોહરા)

यथा सत स ह िबना मकत माल निह होइ तथा सयादवादी िबना मोख न साध कोइ 41

શ દાથ ETHસ હ=એકઠા ત માલ=મોતીની માળા

અથ ndash વી ર ત તરમા પરો યા િવના મોતીઓની માળા બની શકતી નથી તવી જ ર ત યા ાદ િવના કોઈ મો માગ સાધી શક નથી 41

વળ Ntilde(દોહરા)

पद सभाव परब उद िनहच उ म काल पचछपात िमथयात पथ सरवगी िसव चाल 42

શ દાથ ETHપદ=પદાથ ભાવ ( વભાવ) =િનજધમ ઉ મ= ષાથ કાલ=સમય પ પાત=એક જ નય હણ સરવગી=અનક નય હણ

247

અથ ndashકોઈ પદાથના વભાવન જ કોઈ વકમના ઉદયન જ કોઈ મા િન યન કોઈ ષાથન અન કોઈ કાળન જ માન છ પણ એક જ પ ની હઠ લવી ત િમ યા વ છ અન અપ ાથી સવનો વીકાર કરવો ત સ યાથ છ 42

ભાવાથ ndashકોઈ કહ છ ક કાઈ થાય છ ત વભાવથી જ અથા િતથી જ થાય છ કોઈ કહ છ ક કાઈ થાય છ ત ાર ધથી થાય છ કોઈ કહ

છ ક એક જ છ ન કાઈ ઉ પ થાય છ ન કાઈ ન ટ થાય છ કોઈ કહ છ ક આ ષાથ જ ય છ કોઈ કહ છ ક કાઈ કર છ ત કાળ જ કર છ પર આ પાચમાથી કોઈ એકન જ માન બાક ના ચારનો અભાવ કરવો એ એકા ત છ

છ એ મતવાળાઓનો વપદાથ િવષ િવચાર (સવયા એક ીસા)

एक जीव वसतक अनक गन रप नाम िनजजोग स परजोगस अस ह वदपाठी कह मीमासक कमर कह िसवमती िसव कह बौ कह ब ह जनी कह िजन नयायवादी करतार कह छह दरसनम वचनकौ िवर ह वसतकौ सरप पिहचान सोई परवीन वचनक भद भद मान सोई म ह 43

શ દાથ ETHિનજજોગ=િનજ વ પથી પરજોગ=અ ય પદાથના સયોગથી દરસન (દશન) =મત વ કૌ પ=પદાથનો િનજ વભાવ પરવીન ( વીણ)

=પ ડત

અથ ndashએક વ પદાથના અનક ણ અનક પ અનક નામ છ ત પરપદાથના સયોગ િવના અથા િનજ વ પથી છ અન પર યના સયોગથી અ છ તન વદપાઠ અથા વદા તી કહ છ મીમાસક કમ કહ છ શવ-વશિષક મતવાળા િશવ કહ છ બૌ મતવાળા કહ છ નૌ જન કહ છ નયાિયક કતા કહ છ આ ર ત છય મતના કથનમા વચનનો િવરોધ છ પર પદાથ િનજ- વ પ ણ છ ત જ પ ડત છ અન વચનના ભદથી પદાથમા ભદ માન છ ત જ ખ છ 43

248

પાચ મતવાળા એકા તી અન નો યા ાદ છ (સવયા એક ીસા)

वदपाठी मािन िनहच सरप गह मीमासक कमर मािन उदम रहत ह बौ मती ब मािन सचछम सभाव साध िशवमती िशवरप कालक कहत ह नयाय थक पढ़या थाप करतार रप उि म उदीर उर आनद लहत ह पाच दरसिन ततौ पोष एक एक अग जनी िजनपथी सरवगी न गहत ह 44

શ દાથ mdashઉ મ= યા આનદ=હષ પૌષ= ટ કર જનપથી= ન મતના ઉપાસક સરવગી ન=સવનયmdash યા ાદ

અથ ndashવદા તી વન િન યનયની ટએ જોઈન તન સવથા કહ છ મીમાસક વના કમ-ઉદય તરફ ટ આપીન તન કમ કહ છ બૌ મતી વન માન છ અન તનો ણભ ર મ વભાવ િસ કર છ શવ વન

િશવ માન છ અન િશવન કાળ પ કહ છ નયાિયક વન યાનો કતા જોઈન આનદત થાય છ અન તન કતા માન છ આ ર ત પાચ મતવાળા વના એક એક ધમની ટ કર છ પર નધમના અ યાયી નૌ સવ નયના િવષય ત આ માન ણ છ અથા નમત વન અપ ાએ પણ માન છ કમ પ પણ માન છ અિન ય પણ માન છ િશવ વ પ પણ માન છ કતા પણ માન છ િન કમ પણ માન છ પણ એકા ત પ ન હ નમત િસવાય બધા મત મતવાળા છ સવથા એક પ ના પ પાતી હોવાથી તમન વ પની સમજણ નથી 44

પાચ મતોના એક-એક ગ નમત સમથન કર છ (સવયા એક ીસા)

िनहच अभद अग उद गनकी तरग उि मकी रीित िलए उ ता सकित ह परजाइ रपकौ वान सचछम सभाव कालकीसी ढाल पिरनाम च गित ह

249

याही भाित आतम दरबक अनक अग एक मान एकक न मान सो कमित ह टक डािर एकम अनक खोज सो सबि खोजी जीव वादी भर सािच कहावत ह 45

શ દાથ ETHયાહ ભાિત=આ ર ત મિત=િમ યા ાન ખો =ગોત =સ ય ાન ખો =ઉ ોગી

અથ ndash વ પદાથના લ ણમા ભદન નથી સવ વ સમાન છ તથી વદા તીનો માનલો અ તવાદ સ ય છ વના ઉદયમા ણોના તરગો ઉઠ છ તથી મીમાસકનો માનલો ઉદય પણ સ ય છ વમા અનત શ ત હોવાથી વભાવમા વત છ તથી નયાિયક માન ઉ મ ગ પણ સ ય છ વની પયાયો ણ ણ બદલ છ તથી બૌ મતીનો માનલો ણકભાવ પણ સ ય છ વના પ રણામ કાળના ચ ની મ ફર છ અન ત પ રણામોના પ રણમનમા

કાળ ય સહાયક છ તથી શવોનો માનલો કાળ પણ સ ય છ આ ર ત આ મપદાથના અનક ગ છ એકન માન અન એકન ન માન એ િમ યા ાન છ અન રા હ છોડ ન એકમા અનક ધમ ગોતવા એ સ ય ાન છ તથી સસારમા કહવત છ ક Ocircખો પાવ વાદ મરOtilde ત સ ય છ 45

યા ાદ યા યાન (સવયા એક ીસા)

एकम अनक ह अनकहीम एक ह सो एक न अनक कछ क ो न परत ह करता अकरता ह भोगता अभोगता ह उपज न उपजत मए न मरत ह बोलत िवचारत न बौल न िवचार कछ भखकौ न भाजन प भखसौ धरत ह ऐसौ भ चतन अचतनकी सगितस उलट पलट नटबाजीसी करत ह 46

250

શ દાથ ETH વમા અનક પયાયો થાય છ તથી એકમા અનક છ અનક પયાયો એક જ વ યની છ તથી અનકમા એક છ તથી એક છ ક અનક છ એમ કાઈ કહ જ શકા નથી એક પણ નથી અનક પણ નથી અપ ત એક છ અપ ત અનક છ ત યવહારનયથી કતા છ િન યથી અકતા છ યવહારનયથી કમ નો ભો તા છ િન યથી કમ નો અભો તા છ યવહારનયથી ઊપ છ િન યનયથી ઊપજતો નથીNtildeઊપજતો નહોતોNtildeઅન ઊપજશ ન હ યવહારનયથી મર છ િન યનયથી અમર છ યવહારનયથી બોલ છ િવચાર છ િન યનયથી ન બોલ છ ન િવચાર છ િન યનયથી ત કોઈ પ નથી યવહારનયથી અનક પોનો ધારક છ એવો ચત ય પરમ ર પૌ લક કમ ની સગિતથી ઉલટ-પલટ થઈ ર ો છ ણ નટ વો ખલ ખલી ર ો છ 46

િનિવક પ ઉપયોગ જ અ ભવવા યો ય છ (દોહરા)

नटबाजी िवकलप दसा नाही अनभौ जोग कवल अनभौ करनकौ िनरिवकलप उपजोग 47

OcircઘટવાસીOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHનટબા =નટનો ખલ જોગ=યો ય

અથ ndash વની નટની મ ઉલટ - લટ સિવક પ અવ થા છ ત અ ભવવા યો ય નથી અ ભવ કરવા યો ય તો તની ફ ત િનિવક પ અવ થા જ છ 47

અ ભવમા િવક પ યાગવા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस काह चतर सवारी ह मकत माल मालाकी ि याम नाना भाितकौ िवगयान ह ि याकौ िवकलप न दख पिहरनवारौ मोितनकी सोभाम मगन सखवान ह तस न कर न भज अथवा कर सो भज और कर और भज सब नय वान ह

251

जदिप तथािप िवकलप िविध तयाग जोग िनरिवकलप अनभौ अमत पान ह 48

શ દાથ ETHસવાર =સ વી ત માલ=મોતીઓની માળા િવ યાન=ચ રાઈ મગન=મ ત અ ત પાન=અ ત પી ત

અથ ndash મ કોઈ ચ ર મ ય મોતીની માળા બનાવી માળા બનાવવામા અનક કારની ચ રાઈ કરવામા આવી પર પહરનાર માળા બનાવવાની કાર ગીર ઉપર યાન દતો નથી મોતીની શોભામા મ ત થઈન આનદ માન છ તવી જ ર ત જોક વ ન કતા છ ન ભો તા છ કતા છ ત જ ભો તા છ કતા બીજો છ ભો તા બીજો છ આ બધા નય મા ય છ તો પણ અ ભવમા આ બધી િવક પ ળ યાગવા યો ય છ કવળ િનિવક પ અ ભવ જ અ તપાન કરવા છ 48

यावहा रक शव कवल कत कम च विभ निमयत िन यन य द वःत िच य कत कम च सदकिमय़त 18

ા નયથી આ મા કમ નો કતા છ અન ા નયથી નથી (દોહરા)

दरब करम करता अलख यह िववहार कहाउ िनहच जो जसौ दरब तसौ ताकौ भाउ 49

શ દાથ ETHદરબ કરમ( યકમ) = ાનાવરણીય આદ કમ ની ળ અલખ=આ મા તાકૌ=તનો ભાઉ= વભાવ

અથ ndash યકમનો કતા આ મા છ એમ યવહારનય કહ છ પણ િન યનયથી તો ય છ તનો તવો જ વભાવ હોય છmdashઅથા અચતન ય અચતનનો કતા છ અન ચતનભાવનો કતા ચત ય છ 49

नन प रणाम एव कल कम विन यतः स भवित नापरःय प रणािमन एव भवत न भवित कतश यिमह कम न चकतया ःथित रह वःतनो भवत कत तदव ततः

આ લોક કલક ાની છાપલી પરમા યા મતર ગણીમા છ પર તની સ ત ટ કા કાશકન ઉપલ ધ થઈ નથી કાશીના છપાયલા થમ છમા આ લોક નથી ઈડર ભડારની ાચીન હ તલખત િતમા પણ આ લોક નથી અન એની કિવતા ય નથી

252

ब हलठित य प ःफटद तश ः ःवय तथाऽ यपरवःतनो वशित ना यवः व तर ःवभाविनयत यतः सकलमव व ः वयत ःवभावचलनाकलः किमह मो हतः लयत 19

ાન યાકાર પ પ રણમન હોય છ પણ ત ય પ થઈ જ નથી

(સવયા એક ીસા)

गयानकौ सहज जञयाकार रप पिरणव य िप तथािप गयान गयानरप क ौ ह जञय जञयरप य अनािदही की मरजाद काह वसत काहकौ सभाव निह ग ो ह एतपर कोऊ िमथयामती कह जञयाकार

ितभासनस गयान अस हव र ौ ह याही दरबि स िवकल भयौ डोलत ह समझ न धरम य भरम मािह ब ो ह 50

શ દાથ ETH યાકાર= યના આકાર ય= ણવા યો ય ઘટ-પટા દ પદાથ મર દ (મયાદા) =સીમા િતભાસના=છાયા પડવી ભરમ= ા ત

અથ ndashજો ક ાનનો વભાવ યાકાર પ પ રણમન કરવાનો છ તો પણ ાન ાન જ રહ છ અન ય ય જ રહ છ આ મયાદા અના દકાળથી ચાલી

આવ છ કોઈ કોઈના વભાવ હણ કર નથી અથા ાન ય થઈ જ નથી અન ય ાન થઈ જ નથી આમ છતા કોઈ િમ યામતીmdashવશિષક આદ કહ છ ક યાકાર પ રણમનથી ાન અ થઈ ર છ તથી તઓ આ જ ખાઈથી યા ળ થઈ ભટક છmdashવ વભાવન ન સમજતા મમા લલા છ

િવશષ ndashવશિષકોનો એકા ત િસ ા ત છ ક જગતના પદાથ ાનમા િત બ બત થાય છ તથી ાન અ થઈ ય છ યા ધી અ તા ન હ મટ યા ધી ત ન હ થાય પર એમ નથી ાન વ છ આરસી સમાન છ તના ઉપર પદાથ ની છાયા પડ છ તથી યવહારથી કહ પડ છ ક અ ક રગનો

253

પદાથ ઝળકવાથી કાચ અ ક રગનો દખાય છ પણ વા તવમા છાયા પડવાથી કાચમા કાઈ પ રવતન થ નથી મનો તમ બની રહ છ 50

वःत चकिमह ना यवःतनो यन तन खल वःत वःत तत िन योऽयमपरो परःय कः क करोित ह ब हलठ न प 20 જગતના પદાથ પર પર અ યાપક છ (ચોપાઈ)

सकल वसत जगम असहाई वसत वसतस िमल न काई जीव वसत जान जग जती सोऊ िभ रह सब सती 51

શ દાથ ETHઅસહાઈ= વાધીન તી= ટલી

અથ ndashિન યનયથી જગતમા બધા પદાથ વાધીન છ કોઈ કોઈની અપ ા રાખતા નથી અન ન કોઈ પદાથ કોઈ પદાથમા મળ છ વા મા જગતના ટલા પદાથ છ તમન ણ છ પણ ત બધા તનાથી ભ રહ છ

ભાવાથ ndash યવહારનયથી જગતના યો એકબી ન મળ છ એકબી મા વશ કર છ અન એકબી ન અવકાશ આપ છ પણ િન યનયથી સવ િન િ ત

છ કોઈ કોઈન મળ નથી વના ણ ાનમા ત બધા અન અ ણ ાનમા યથાસભવ જગતના પદાથ િતભાિસત થાય છ પણ ાન તમન મળ નથી અન ન ત પદાથ ાનન મળ છ 51

य वःत क तऽ यवःतनः क चना प प रणािमनः ःवयम यावहा रक शव त मत ना यद ःत कमपीह िन यात 21

કમ કર અન ફળ ભોગવ એ વ િનજ વ પ નથી (દોહરા)

करम कर फल भोगव जीव अगयानी कोइ यह कथनी िववहारकी वसत सवरप न होइ 52

શ દાથ ETHકથની=ચચા વ =પદાથ

અથ ndashઅ ાની વ કમ કર છ અન ત ફળ ભોગવ છ આ કથન યવહારનય છ પદાથ િનજ વ પ નથી 52

254

श ि यिन पणा पतमतःत व सम पयतो नकि यगत चका ःत कम प ि या तर जातिचत ान यमवित य तदय श ःवभावोदयः क ि या तरच बनाकलिधयःत वा यव त जनाः 22

ાન અન યની ભ તા (કિવ )

जञयाकार गयानकी पिरणित प वह गयान जञय निह होइ जञयरप षट दरब िभ पद गयानरप आतम पद सोइ जान भदभाउ स िवचचछन गन लचछन समयिक ग जोइ मरख कह गयानमय आकित

गट कलक लख निह कोई 53 શ દાથ ETH ાન= ણ ય= ણવા યો ય પદાથ

અથ ndash ાનની પ રણિત યના આકાર થયા કર છ પણ ાન ય પ થઈ જ નથી છય ય ય છ અન ત આ માના િનજ વભાવ- ાનથી ભ છ ય- ાયકનો ભદભાવ ણ-લ ણથી ણ છ ત ભદિવ ાની સ ય ટ છ

વશિષક આદ અ ાની ાનમા આકારનો િવક પ જોઈન કહ છ ક ાનમા યની આ િત છ તથી ાન પ ટપણ અ થઈ ય છ લોકો આ અ તાન દખતા નથી

િવશષ ndash વ પદાથ ાયક છ ાન તનો ણ છ ત પોતાના ાન ણથી જગતના છય યોન ણ છ અન પોતાન પણ ણ છ તથી

જગતના સવ વ-અ વ પદાથન પોત આ મા ય છ અન આ મા વ-પરન ણવાથી ાયક છ ભાવ એ છ ક આ મા ય પણ છ ાયક પણ છ અન આ મા

િસવાય સવ પદાથ ય છ તથી યાર કોઈ ય પદાથ ાનમા િતભાિસત થાય છ યાર ાનની યાકાર પ રણિત થાય છ પણ ાન ાન જ રહ છ ય થઈ જ નથી અન ય ય જ રહ છ ાન થઈ જ નથી ન કોઈ કોઈમા મળ

255

છ યના ય કાળ ભાવ ચ ટય દા રહ છ અન ાયકના ય કાળ ભાવ ચ ટય દા રહ છ પર િવવક ય વશિષક આદ ાનમા યની આ િત જોઈન ાનમા અ તા ઠરાવ છ 53 તઓ કહ છ કmdash

ય અન ાન સબધમા અ ાનીઓનો હ (ચોપાઈ)

िमराकार जो कहाव सो आकार नाम कय पाव जञयाकार गयान जब ताई परन नािह तब ताई 54

શ દાથ ETHિનરાકાર=આકાર ર હત =આ મા ઈ ર સાકાર=આકાર સ હત રન ( ણ) = તાઈ= યા ધી

અથ ndash િનરાકાર છ ત સાકાર કવી ર ત થઈ શક તથી યા ધી ાન યાકાર રહ છ યા ધી ણ થઈ શક નથી 54

આ િવષયમા અ ાનીઓન સબોધન (ચોપાઈ)

जञयाकार मल मान नास करनकौ उि म ठान वसत सभाव िमट निह कय ही तात खद कर सठ य ही 55

શ દાથ ETHમલ=દોષ ઉ મ= ય ન કય હ =કોઈ કાર

અથ ndashવશિષક આદ ની યાકાર પ રણિતન દોષ માન છ અન તન મટાડવાનો ય ન કર છ યા કોઈ પણ ય ન વ નો વભાવ મટ શકતો નથી તથી ત ખ િનરથક જ ક ટ કર છ 55

વળ Ntilde(દોહરા)

मढ़ मरम जान नह गह एकत कपकष सयादवाद सरवग न मान दकष तकष 56

256

અથ ETHઅ ાનીઓ પદાથ વા તિવકપ ણતા નથી અન એકા ત ટવ પકડ છ યા ાદ પદાથના સવ ગોના ાતા છ અન પદાથના સવ ધમ ન સા ા માન છ

ભાવાથ ETH યા ાદ ાનની િનરાકાર અન સાકાર બ પ રણિતન માન છ સાકાર તો તથી ક ાનની યાકાર પ રણિત થાય છ અન િનરાકાર એટલા માટ ક ાનમા યજિનત કોઈ િવકાર થતો નથી 56

યા ાદ સ ય ટની શસા (દોહરા)

स दरब अनभौ कर स ि ि घटमािह तात समिकतवत नर सहज उछदक नािह 57

શ દાથ ETHઘટ= દય ઉછદક=લોપ કરનાર

અથ ndashસ ય ટ વ યનો અ ભવ કર છ અન વ ણવાથી દયમા ટ રાખ છ તથી તઓ સાહ જક વભાવનો લોપ કરતા

નથી અભ ાય એ છ ક યાકાર થ એ ાનનો સહજ વભાવ છ તથી સ ય ટ વના વભાવનો લોપ કરતા નથી 57

श ि यःवरसभवना क ःवभावःय शष- म यि य भवित य द वा तःय क ःया सवभावः यो ःना प ःनपयित भव नव तःया ःत भिम- ान य कलयित सदा यमःया ःत नव 23

ાન યમા અ યાપક છ એ ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस चद िकरिन गिट भिम सत कर भिमसी न दीस सदा जोितसी रहित ह तस गयान सकित कास हय उपादय जञयाकार दीस प न जञयक गहित ह स वसत स परजाइरप पिरनव स ा परवान माह ढाह न ढहित ह

257

सो तौ औररप कबह न होइ सरवथा िनहच अनािद िजनवानी य कहित ह 58

શ દાથ ETH ગ ટ=ઉદય થઈન િમ=ધરતી જોિતસી= કરણ પ કાસ= કાિશત કર સ ા પરવાન=પોતાના ાવગાહ માણ ઢાહ=િવચલત

કરવાથી ન ઢહિત હ= િવચલત થતી નથી કબ =કદ પણ સવથા=બધી હાલતમા

અથ ndash વી ર ત ચ ના કરણો કાિશત થઈન ધરતીન સફદ કર નાખ છ પણ ધરતી પ થઈ જતા નથીmdash યોિત પ જ રહ છ તવી જ ર ત ાનશ ત હય-ઉપાદય પ ય પદાથ ન કાિશત કર છ પણ ય પ થઈ જતી નથી વ પયાય પ પ રણમન કર છ અન િનજસ ા માણ રહ છ ત કદ પણ

કોઈ પણ હાલતમા અ ય પ થતી નથી એ વાત િનિ ત છ અન અના દકાળની જનવાણી એમ કહ રહ છ 58

राग ष यमदयत तावदत न यावत ान ान भवित न पनब धता याित बो यम ान ान भवत त दद य कता ानभाव

भावाभावौ भवित ितरयन यन पणःवभावः 24 આ મપદાથ યથાથ વ પ (સવયા તવીસા)

राग िवरोध उद जबल तबल यह दीव मषा मग धाव गयान जगयौ जब चतनकौ तब कमर दसा पर रप कहाव कमर िवलिछ कर अनभौ तहा मोह िमथयात वश न पाव मोह गय उपज सख कवल िस भयौ जगमािह न आव 59

શ દાથ ETHિવરોધ= ષ ષા મગ=િમ યામાગ ધાવ=દોડ છ

258

અથ ndash યા ધી આ વન િમ યા ાનનો ઉદય રહ છ યા ધી ત રાગ- ષમા વત છ પર યાર તન ાનનો ઉદય થઈ ય છ યાર ત કમપ રણિતન પોતાનાથી ભ ગણ છ અન યાર કમપ રણિત તથા આ મપ રણિત થ રપણ કર ન આ મ-અ ભવ કર છ યાર િમ યામોહનીયન થાન મળ નથી અન મોહ ણપણ ન ટ થતા કવળ ાન તથા અનત ખ ગટ થાય છ થી િસ પદની ા ત થાય છ અન પછ જ મ-મરણ પ સસારમા આવ પડ નથી 59

राग षा वह ह भवित ानम ानभावात तौ वःत व ण हत शा यमानौ न क चत स य ः पयत ततःत व या ःफट तौ ान योित वलित सहज यन पणाचलािचः 25 પરમા મપદની ા તનો માગ (છ પા છદ)

जीव करम सजोग सहज िमथयातरप धर राग दोष परनित भाव जान न आप पर तम िमथयात िमिट गयौ हवो समिकत उदोत सिस राग दोष कछ वसत नािह िछन मािह गय निस अनभौ अभयास सख रािस रिम भयौ िनपन तारन तरन परन कास िनहचल िनरिख बानारिस वदत चरन 60

શ દાથ ndashઉદોત=ઉદય સિસ=શિશ (ચ મા) િન ન= ણ ાતા તરન તારન=સસાર સાગરથી વય તરનાર અન બી ઓન તારનાર

અથ ndash વા માનો અના દકાળથી કમ ની સાથ સબધ છ તથી ત સહજ જ િમ યાભાવન ા ત થાય છ અન રાગ- ષ પ રણિતન કારણ વ-પર વ પન ણતો નથી પણ િમ યા વ પ ધકારનો નાશ અન સ ય વશિશનો ઉદય થતા

રાગ- ષ અ ત વ રહ નથી- ણવારમા નાશ પામી ય છ થી આ મઅ ભવના અ યાસ પ ખમા લીન થઈન તારણતરણ ણ પરમા મા થાય

259

છ એવા ણ પરમા માના િન ય- વ પ અવલોકન કર ન પ બનારસીદાસ ચરણવદના કર છ 60

राग षो पादक त व या ना य ि य वीआयत क चना प सवि यो प र त का ःत य ा य त ःवःवभावन यःमात 26

રાગ- ષ કારણ િમ યા વ છ (સવયા એક ીસા)

कोऊ िसषय कह सवामी राग दोष पिरनाम ताकौ मल रक कहह तम कौन ह पगगल करम जोग कध इिन िनकौ भोग कध धन कध पिरजन कध भौन ह

गर कह छह दवर अपन अपन रप सबिनकौ सदा असहाई पिरनौन ह कोऊ दरब काहकौ न रक कदािच तात राग दोष मोह मषा मिदरा अचौन ह 61

શ દાથ ETH લ=અસલી રક= રણા કરનાર પ રજન=ઘરના માણસો ભૌન (ભવન)=મકાન પ રનૌન=પ રણમન મ દરા=શરાબ અચૌન(અચવન)

=પી ત

અથ ndashિશ ય કર છ ક હ વામી રાગ- ષ પ રણામો ય કારણ છ પૌ લક કમ છ ક ઈ યોના ભોગ છ ક ઘન છ ક ઘરના માણસો છ ક ઘર છ ત આપ કહો યા ી સમાધાન કર છ ક છય ય પોતપોતાના વ પમા સદા િન િ ત પ રણમન કર છ કોઈ એક ય કોઈ યની પ રણિતન કદ પણ રક થ નથી માટ રાગ- ષ ળ કારણ મોહ િમ યા વ મ દરાપાન છ

य दह भवित राग षदोषसितः कतरद प परषा दषण ना ःत तऽ ःवयमयपराधी तऽ सप यबोधो भवत व दतमःत या वबोधोऽ ःम बोधः 27 અ ાનીઓના િવચારમા રાગ- ષ કારણ (દોહરા)

260

कोऊ मरख य कह राग दोष पिरनाम पगगलकी जोरावरी वरत आतमराम 62 जय जय पगगल बल कर धिरधिर कमरज भष रागदोषकौ पिरनमन तय तय होइ िवशष 63

શ દાથ ETHપ રનામ=ભાવ જોરાવર =જબરદ તી ભષ(વષ) = પ િવશષ=વધાર

અથ ndashકોઈ કોઈ ખ એમ કહ છ ક આ મામા રાગ- ષભાવ લની જબરદ તીથી થાય છ 62 તઓ કહ છ ક લ કમ પ પ રણમનના ઉદયમા મ મ જોર કર છ તમ તમ અિતશયપણ રાગ- ષ પ રણામ થાય છ 63

અ ાનીઓન સ યમાગનો ઉપદશ (દોહરા)

इिहिविध जो िवपरीत पख गह स ह कोइ सो नर राग िवरोधसौ कबह िभ न होइ 64

रागज मिन िनिम ता परि यमव कलय त य त त उ र त न ह मोहवा हनी श बोध वधरा धब यः 28 पणका यतश बोधम हमा बोधा न बो यादय याया काम प व बया तत इतो द पः काया दव त ःत ःथितबोधब धिधषणा एत कम ािननो राग षमयीभव त सहजा म च यदासीनताम 29

सगर कह कह जगम रह पगगल सग सदीव सहज स पिरनिमकौ औसर लह न जीव 65 तात िचदभाविन िवष समरथ चतन राउ राग िवरोध िमथयातम समिकतम िसव भाउ 66

શ દાથ ETHિવપર ત પખ=ઉલટ હઠ પ રણામ=ભાવ ઔસર=તક ચ ાવિન િવષ=ચત યભાવોમા અ દશામા રાગ- ષ ાનાવરણીય આદ અન દશામા ણ ાન ણ આનદ આદ સમરથ (સમથ)=બળવાન ચતન

261

રાઉ=ચત ય રા િસવ ભાઉ=મો ના ભાવ- ણ ાન ણ દશન ણ આનદ સ યક વ િસ વ આદ

અથ ndash ી કહ છ ક કોઈ આ ર ત ઉલટ હઠ પકડ ન ાન કર છ તઓ કદ પણ રાગ- ષ-મોહથી ટ શકતા નથી 64 અન જો જગતમા વોન લ સાથ હમશા જ સબધ રહ તો તન ભાવોની ા તનો કોઈ પણ અવસર

નથીmdashઅથા ત થઈ જ શકતો નથી 65 તથી ચત યભાવ ઉપ વવામા ચત યરા જ સમથ છ િમ યા વની દશામા રાગ- ષભાવ ઉપ છ અન સ ય વદશામા િશવભાવ અથા ાન દશન ખ આદ ઊપ છ 66

ાન માહા ય (દોહરા)

जय दीपक रजनी सम चह िदिस कर उदोत गट घटपटरपम घटपटरप न होत 67

तय सगयान जान सकल जञय वसतकौ ममर जञयाकित पिरनव प तज न आतम-धमर 68 गयानधमर अिवचल सदा गह िवकार न कोइ राग िवरोध िवमोहमय कबह भिल न होइ 69 ऐसी मिहमा गयानकी िनहच ह घट मािह मरख िमथयाि ि स सहज िवलोक नािह 70

અથ ETH વી ર ત રા દ પક ચાર તરફ કાશ પહ ચાડ છ અન ઘટ પટ પદાથ ન કાિશત કર છ પણ ઘટ-પટ પ થઈ જતો નથી 67 તવી જ ર ત ાન સવ ય પદાથ ન ણ છ અન યાકાર પ રણમન કર છ તોપણ પોતાના િનજ વભાવન છોડ નથી 68 ાનનો ણવાનો વભાવ સદા અચળ રહ છ તમા કદ કોઈ પણ કારનો િવકાર થતો નથી અન ન ત કદ લથી પણ રાગ-ષ-મોહ પ થાય છ 69 િન યનયથી આ મામા ાનનો એવો મ હમા છ પર અ ાની િમ યા ટ આ મ વ પ તરફ દખતા પણ નથી 70

અ ાની વ પર યમા જ લીન રહ છ (દોહરા)

262

पर सभावम मगन हव ठान राग िवरोध धर पिर ह धारना कर न आतम सोध 71

શ દાથ ETHપર ભાવ=આ મ વભાવ િવનાના સવ અચતન ભાવ ઠાન=કર રાગ િવરોધ=રાગ- ષ સોધ=ખોજ

અથ ndashઅ ાની વ પર યોમા મ ત રહ છ રાગ- ષ કર છ અન પ ર હની ઈ છા કર છ પર આ મ વભાવની ખોજ કરતા નથી 71

અ ાનીન મિત અન ાનીન મિત ઊપ છ (ચોપાઈ)

मरखक घट दरमित भासी पिडत िहय समित परगासी दरमित किबजा करम कमाव समित रािधका राम रमाव 72

(દોહરા)

किबजा कारी कबरी कर जगतम खद अलख अराध रािधका जान िनज पर भद 73

અથ ETH ખના દયમા મિત ઉ પ થાય છ અન ાનીઓના દયમા મિતનો કાશ રહ છ સમાન છ નવા કમ નો બધ કર છ અન રાિધકા છ આ મરામમા રમણ કરાવ છ 72 કાળ બડ

સમાન છ સસારમા સતાપ ઉપ વ છ અન રાિધકા સમાન છ િનજઆ માની ઉપાસના કરાવ છ તથા વપરનો ભદ ણ છ 73

1 હ ધમમા દવી-ભાગવત આદ થો કથન છ ક કસની દાસી હતી ત શર ર પ કા તહ ન હ રા ી ણચ પોતાની ી રાિધકાથી અલગ થઈન તનામા ફસાઈ ગયા હતા રાિધકાએ ઘણા ય નો કરતા તઓ સ માગ આ યા ત અહ ટાત મા લી છ

મિત અન ની સમાનતા (સવયા)

किटल करप अग लगी ह पराय सग अिपनौ वान किर आपही िबकाई ह गह गित अधकीसी सकित कबधकीसी

263

बधकौ बढ़ाउ कर धधहीम धाई ह राडकीसी रीत िलय माडकीसी मतवारी साड जय सछद डोल भाडकीसी जाई ह घरको न जान भद कर पराधीन खद यात दरबि दासी कबजा कहाई ह 74

શ દાથ ETH ટલ=કપટ પરાય=બી ના સગ=સાથ કબધ=એક રા સ નામ માડ(મ ડ) =શરાબ છદ= વત ઈ=પદા થઈ યાત=એથી

અથ ndash માયાનો ઉદય રહતા થાય છ તથી ત ટલા છ અન માયાચા રણી હતી તણ બી ના પિતન વશ કર રા યો હતો જગતન અણગમતી લાગ છ તથી પા છ કાળ કા તહ ન જ હતી તથી પા હતી પર યોન અપનાવ છ બી ના પિત સાથ સબધ રાખતી હતી તથી બ યભચા રણી થઈ પોતાની અ તાથી િવષયોન આધીન થાય છ તથી વચાઈ ગયલા વી છ પરવશ પડ હતી તથી બી ના હાથ વચાઈ જ ગઈ હતી ન અથવા ન પોતા ભ mdash દખા નથી તથી બ ની દશા ધળા વી થઈ પરપદાથ મા અહ કરવામા સમથ છ પણ ણન કબ મા રાખવા માટ સમથ હતી તથી બ કબધ સમાન બળવાન છ બ કમ નો બધ વધાર છ બ ની િ ઉપ વ તરફ રહ છ પોતાના પિત આ મા તરફ જોતી નથી પણ પોતાના પિત તરફ જોતી ન હતી તથી બ ની રાડ વી ર ત છ બ ય શરાબી સમાન પાગલ થઈ રહ છ મા કોઈ ધાિમક િનમય આદ બધન નથી પણ પોતાના પિત આદની આ ામા રહતી નહોતી તથી બ સાઢ સમાન વત છ બ ભાડની સતિત સમાન િનલ જ છ પોતાના આ મ પ ઘરનો મમ ણતી નથી પણ રાચારમા રત રહતી હતી ઘરની દશા જોતી ન હતી કમન આધીન છ પરપિતન આધીન તથી બ પરાધીનતાના લશમા છ આ ર ત ન દાસીની ઉપમા આપી છ 74

યભચા રણી ીઓ પોતાના મોઢ પોતાના શર ર ય કર છNtildeઅથા પોતા અ ય શીલ વચી દ છ આ વાત યાનમા રાખીન કિવએ ક છ ક Ocircઅ નો વાન ક ર આ હ બકાઈ હOtildelowast

264

આ પણ હ Ntildeધમશા ો ટાત લી છ ક કબધ વ જ મમા ગધવ હતો તણ વાસા ઋિષન ગીત સભળા પણ તઓ કાઈ સ ન થયા યાર તણ િનની મ કર કર તથી વાસાએ ોધ ભરાઈન ાપ આ યો ક રા સ થઈ બસ પછ થાય ત રા સ થઈ ગયો તન એક એક યોજનના હાથ હતા અન ત બ જ બળવાન

હતો ત પોતાના હાથથી એક યોજન રના વોન ખાઈ જતો હતો અન બ ઉપ વ કરતો હતો તથી ઈ તન વ મા તથી ત મા તના જ પટમા સી ગ પણ ત ાપના કારણ મય ન હ યારથી ત નામ કબધ પડ એક દવસ વનમા ફરતા રામ-લ મણ બ ભાઈ એના સપાટામા આવી ગયા અન તમન પણ ખાવાની તણ ઇ છા કર યાર રામચ એ તના હાથ કાપી ના યા અન તન વગમા પહ ચાડ દ ધો

દાસી=િવવાહ-િવિધ િવના જ ધમિવ રાખલી ી

સાથ રાિધકાની લના (સવયા એક ીસા)

रपकी रसीली म कलफकी कीली सील सधाक सम झीली सीली सखदाई ह

ाची गयानभानकी अजाची ह िनदानकी सराची िनरवाची ढौर साची ठकराई ह धामकी खबरदािर रामकी रमनहािर राधा रस-पथिनक थिनम गाई ह सतनकी मानी िनरबानी नरकी िनसानी यात सदबि रानी रािधका कहाई ह 75

શ દાથ ETH લફ=તા ક લી=ચાવી ઝીલી= નાન કરલી સીલી=ભ યલી ાચી= વ દશા અ ચી=ન માગનાર િનદાન=આગામી િવષયોની અભલાષા

િનરવાચી (િનરવા ય) =વચન-અગોચર ઠ રાઈ= વામીપ ધામ=ઘર રમનહા ર=મોજ કરનાર રસ-પથિનક થિનમ=રસ-માગના શા ોમા િનરબાની=ગભીર રક િનસાની=સૌ દય ચ

અથ ndash આ મ વ પમા સરસ છ રાિધકા પણ પવતી છ અ ાન તા ખોલવાની ચાવી છ રાિધકા પણ પોતાના પિતન ભ-સમિત આપ છ અન રાિધકા શીલ પી ધાના સ મા નાન કરલી છ બ શા ત વભાવવાળ ખ આપનાર છ ાન પી યનો ઉદય કરવામા બ વ દશા સમાન છ આગામી િવષયભોગોની વાછા ર હત છ રાિધકા પણ આગામી ભોગોની યાચના કરતી નથી આ મ વ પમા સાર ર ત રાચ છ રાિધકા પણ પિત મમા લાગ છ અન રાિધકા રાણી બ ના થાનનો

265

મ હમા વચન-અગોચર અથા મહાન છ આ મા ઉપર સા વાિમ વ છ રાિધકાની પણ પોતાના ઘર ઉપર મા લક છ પોતાના ઘર અથા આ માની સાવધાની રાખ છ રાિધકા પણ ઘરમી દખરખ રાખ છ પોતાના આ મરામમા રમણ કર છ રાિધકા પોતાના પિત ણની સાથ રમણ કર છ નો મ હમા અ યા મરસના થોમા વખાણવામા આ યો છ અન રાિધકાનો

મ હમા ગારરસ આદ થોમા કહવામા આ યો છ સા જનો ારા આદરણીય છ રાિધકા ાનીઓ ારા મા ય છ અન રાિધકા બ ોભર હત અથા ગભીર છ શોભાસપ છ રાિધકા પણ કા તવાન છ આ ર ત ન રાિધકા રાનીની ઉપમા આપવામા આવી છ 75

મિત અન મિત કાય (દોહરા)

वह किबजा वह रािधका दोऊ गित मितवान वह अिधकारिन करमकी वह िववककी खािन 76

અથ ETH છ રાિધકા છ સસારમા મણ કરાવનાર છ અન િવવકવાળ છ કમબધન યો ય છ અન વ-પર િવવકની ખાણ છ 76

યકમ ભાવકમ અન િવવકનો િનણય (દોહરા)

दरबकरम पगगल दसा भावकरम मित व जो सगयानकौ पिरनमन सो िववक गर च 77

શ દાથ ETHદરબકમ ( યકમ) = ાનાવરણીય આદ ભાવકમ=રાગ- ષ આદ મિત વ =આ માનો િવભાવ ચ =મોટો સ હ

અથ ndash ાનાવરણીય આદ યકમ લની પયાયો છ રાગ- ષ આદ ભાવકમ આ માના િવભાવ છ અન વ-પર િવવકની પ રણિત ાનનો મોટો સ હ છ 77

કમના ઉદય ઉપર ચોપાટ ટાત (કિવ )

266

जस नर िखलार चौपिरकौ लाभ िवचािर कर िचतचाउ धर सवािर सािर बिधबलस पासा जो कछ पर स दाउ तस जगत जीव सवारथकौ किर उि म िचतव उपाउ िलखयौ ललाट होई सोई फल करम च कौ यही सभाउ 78

શ દાથ ETHચતચાઉ=ઉ સાહ સા ર=સોગઠ ઉપાઉ(ઉપાય) = ય ન લ યૌ લલાટ=કપાળ લ હોય ત- ાર ધ

અથ ndash વી ર ત ચોપાટ રમનારો મનમા તવાનો ઉ સાહ રાખીન પોતાની ના બળ સભાળ વક બરાબર ર ત સોગઠ ગોઠવ છ પણ દાવ તો પાસાન આધીન છ તવી જ ર ત જગતના વ પોતાના યોજનની િસ માટ ય ન િવચાર છ પણ વો કમનો ઉદય હોય ત જ થાય છ કમપ રણિતની

એવી જ ર ત છ ઉદયાવળ મા આવ કમ ફળ આ યા િવના અટક નથી 78

િવવક-ચ ના વભાવ ઉપર શતરજ ટાત (કિવ )

जस नर िखलार सतरजकौ समझ सब सतरजकी घात चल चाल िनरख दोऊ दल म हरा िगन िवचार मात तस साध िनपन िसवपथम लचछन लख तज उतपात साध गन िचतव अभयपद यह सिववक च की बात 79

શ દાથ ETHઘાત=દાવ પચ િનરખ= એ મ હરા=હાથી ઘોડા વગર માત=ચાલ બધ કરવી-હરાવ

267

અથ ndash વી ર ત શતરજનો ખલાડ શતરજના સવ દાવ-પચ સમ છ અન બ દળ ઉપર નજર રાખીન ચાલ છ અથવા હાથી ઘોડા વ ર યાદા આદની ચાલ યાનમા રાખતો થકો તવાનો િવચાર કર છ તવી જ ર ત મો માગમા વીણ ાની ષ વ પની ઓળખાણ કર છ અન બાધક કારણોથી બચ છ ત આ મ ણોન િનમળ કર છ અન વ અથા િનભયપદ ચતવન કર છ આ ાનપ રણિતના હાલ છ 79

राग ष वभावम महसो िन य ःवभावःपशः पवागािमसमःतकम वकला िभ नाःतदा वोदयात दरा ढच रऽवभवबला च च चदिचमयी व द त ःवरसािभ भवना ानःय सचतना 30 મિત અન મિત રાિધકા કાય (દોહરા)

सतरग खल रािधका किबजा खल सािर याक िनिसिदन जीतवौ वाक िनिसिदन हािर 80 जाक उर किबजा बस सोई अलख अजान जाक िहरद रािधका सो बध समयकवान 81

શ દાથ ETHિનિસ દન=સદા સા ર=ચોપાટ અલખ= દખાય ન હ ત આ મા

અથ ndashરાિધકા અથા શતરજ ખલ છ તથી તની સદા ત રહ છ અન અથા ચોપાટ રમ છ તથી તની હમશા હાર રહ છ 80 ના દયમા અથા નો વાસ છ ત વ અ ાની છ અન ના દયમા રાિધકા અથા છ ત ાની સ ય ટ છ 81

ભાવાથ ndashઅ ાની વ કમચ ઉપર ચાલ છ તથી હાર છmdashઅથા સસારમા ભટક છ અન પ ડતો િવવક વક ચાલ છ તથી િવજય પામ છ અથા ત થાય છ

યા ાન છ યા ચા ર છ (સવયા એક ીસા)

जहा स गयानकी कला उदोत दीस तहा स ता वान स चािरतकौ अस ह

268

ता कारन गयानी सब जान जञय वसत ममर वराग िवलास धमर वाकौ सरवस ह राग दोष मोहकी दसास िभ रह यात सवरथा ि काल कमर जालकौ िवधस ह िनरपािध आतम समािधम िबराज तात किहए गट परन परम हस ह 82

શ દાથ ETHસરવસ (સવ વ) = ણ સપિ ન ય વ મમ= યાગવા યો ય અન હણ કરવા યો ય પદાથ ન ણ છ

અથ ndash યા ાનની કળાનો કાશ દખાય છ યા ત માણ ચા ર નો શ રહ છ તથી ાની વ સવ હયmdashઉપાદયન સમ છ તમ સવ વ વરા યભાવ જ રહ છ તઓ રાગ- ષ-મોહથી ભ રહ છ તથી તમના પહલાના બાધલા કમ ખર છ અન વતમાન અન ભિવ યમા કમબધ થતો નથી તઓ આ માની ભાવનામા થર થાય છ તથી સા ા ણ પરમા મા જ છ 82

ानःय सचतनयव िन य काशत ानमतीव श अ ानसचतनया त धावन बोधःय श िन ण ब धः 31

વળ Ntilde(દોહરા)

गयायक भाव जहा तहा स चरणकी चाल तात गयान िवराग िमिल िसव साध समकाल 83

શ દાથ ETH ાયકભાવ=આ મ વ પ ાન ચરન=ચા ર સમકાલ=એક જ સમયમા

અથ ndash યા ાનભાવ છ યા ચા ર રહ છ તથી ાન અન વરા ય એકસાથ મળ ન મો સાધ છ 83

ાન અન ચા ર ઉપર પાગળા અન ધળા ટાત (દોહરા)

जथा अधक कधपर चढ़ पग नर कोइ वाक दग वाक चरन ह िह पिथक िमिल दोइ 84

269

जहा गयान िकिरया िमल तहा मोख-मग सोइ वह जान पदकौ मरम वह पदम िथर होइ 85

શ દાથ ETHપ =લગડો વાક=તના ગ= ખ ચરન=પગ પિથક=ર ત ચાલનાર યા=ચા ર પદકૌ મરમ=આ મા વ પ પદમ િથર હોઈ=આ મામા થર થાય

અથ ndash વી ર ત કોઈ લગડો મ ય ધળાના ખભા ઉપર બસ તો લગડાની ખો અન ધળાના પગના સહકારથી બ ગમન થાય છ 84 તવી જ ર ત યા ાન અન ચા ર ની એકતા છ યા મો માગ છ ાન અન આ મા વ પ ણ છ અન ચા ર આ મામા થર થાય છ 85

ાન અન યાની પ રણિત (દોહરા)

गयान जीवकी सजगता करम जीवकी भल गयान मोख अकर ह करम जगतकौ मल 86 गयान चतनाक जग गट कवलराम कमर चतनाम बस कमरबध पिरनाम 87

OcircસહજગિતOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHસજગતા=સાવધાની ર=છોડ કવલરામ=આ મા વ પ કમચતના= ાનર હત ભાવ પ રનામ=ભાવ

અથ ndash ાન વની સાવધાનતા છ અન ભા ભ પ રણિત તન લાવ છ ાન મો ઉ પાદક છ અન કમ જ મ-મરણ પ સસાર કારણ છ 86 ાનચતનાનો ઉદય થવાથી પરમા મા ગટ થાય છ અન ભા ભ

પ રણિતથી બધ યો ય ભાવ ઉ પ થાય છ 87

કમ અન ાનનો ભ ભ ભાવ (ચોપાઈ)

जबलग गयान चतना नयारी तबलग जीव िवकल ससारी जब घट गयान चतना जागी तब समिकती सहज वरागी 88

270

िस समान रप िनज जान पर सजोग भाव परमान स ातम अनभौ अभयास ि िवध कमरकी ममता नास 89

Ocirc ર Otilde એવો પણ પાઠ આવ છ

कतका रतानमनन काल वषय मनोवचकायः प र य कम सव परम नक यमवल ब 32

1 यदहमकाष यदहमचीकर य कव तम य य सम व ािसष मनसा च वाचा च कायन च त म या म द कतिमित

શ દાથ ETH યા ધી ાનચતના પોતાથી ભ છ અથા ાન-ચતનાનો ઉદય થયો નથી યા ધી વ ઃખી અન સસાર રહ છ અન યાર દયમા ાનચતના ગ છ યાર ત પોતાની મળ જ ાની વરાગી થાય છ 88 ત

પોતા વ પ િસ સમાન ણ છ અન પરના િનિમ ઉ પ ભાવોન પર-વ પ માન છ ત આ માના અ ભવનો અ યાસ કર છ અન ભાવકમ યકમ તથા નોકમન પોતાના માનતો નથી 89

ાનીની આલોચના (દોહરા)

गयानवत अपनी कथा कह आपस आप म िमथयात दसा िवष कीन बहिविध पाप 90

અથ ETH ાની વ પોતાની કથા પોતાન કહ છ ક મ િમ યા વની દશામા અનક કારના પાપ કયા 90

मोहा दहमकाष समःतम प कम त ितब य आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना व 33

વળ Ntilde(સવયા એક ીસા)

िहरद हमार महा मोहकी िवकलताई तात हम करना न कीनी जीवघातकी आप पाप कीन ओरिनक उपदस दीन हती अनमोदना हमार याही बातकी

271

मन वच कायाम मगन हव कमाय कमर धाय मजालम कहाय हम पातकी गयानक उदय भए हमारी दसा ऐसी भई जस भान भासत अवसथा होत ातकी 91

અથ ETHઅમારા દયમા મહામોહ-જિનત મ હતો તથી અમ વો પર દયા ન કર અમ પોત પાપ કયા બી ઓન પાપનો ઉપદશ આ યો અન કોઈન પાપ કરતા જોયા તો ત સમથન ક મન વચન કાયાની િ ના િનજ વમા મ ન થઈન કમબધ કયા અન મ ળમા ભટક ન અમ પાપી કહવાયા પર ાનનો ઉદય થવાથી અમાર એવી અવ થા થઈ ગઈ વી યનો ઉદય થવાથી ભાતની થાય છNtildeઅથા કાશ ફલાઈ ય અન ધકાર ન ટ થઈ ય છ

91

ાનનો ઉદય થતા અ ાનદશા ર થઈ ય છ (સવયા એક ીસા)

गयानभन भासत वान गयानवान कह करना-िनधान अमलान मरौ रप ह कालस अतीत कमरजालस अजीत जोग- जालस अभीत जाकी मिहमा अनप ह मोहकौ िवलास यह जगतकौ वास म तौ जगतस स पाप प अध कप ह पाप िकिन िकयौ कौन कर किरह स कौन ि याकौ िवचार सिपनकी दौर धप ह 92

શ દાથ ETHઅભીત= િનભય કિન=કોણ િપન= વ ન

અથ ndash ાન યનો ઉદય થતા જ ાની એમ િવચાર છ ક મા વ પ ક ણામય અન િનમળ છ તનામા ની પહ ચ નથી ત કમ-પ રણિતન તી લ છ ત યોગ-સ હથી િનભય છ તનો મ હમા અપરપાર છ આ જગતની જ ળ મોહજિનત છ તો સસાર અથા જ મ-મરણથી ર હત અન ભા ભ િ

272

ધ- પ સમાન છ કોણ પાપ કયા પાપ કોણ કર છ પાપ કોણ કરશ આ તની યાનો િવચાર ાનીન વ નની મ િમ યા દખાય છ

એ ણ છ ક મન વચન કાયાના યોગ લના છ મારા વ પન બગાડ શકતા નથી

न करोिम न कारयािम न कव तम य य समनजानािम मनसा च वाचा च कायन चित

કમ- પચ િમ યા છ (દોહરા)

म कीन म य कर अब यह मरौ काम मन वच कायाम बस ए िमथया पिरनाम 93 मनवचकाया करमफल करम-दसा जड़ अग दरिबत पगगल िपडमय भािवत भरम तरग 94 तात आतम धरमस करम सभाउ अपठ कौन कराव कौ कर कोसल ह सब झठ 95

શ દાથ ETHઅ ઠ=અ ણ કોસલ(કૌશલ) =ચ રાઈ

અથ ndashમ આ ક હવ આમ કર શ આ મા કાય છ આ સવ િમ યાભાવ મન-વચન-કાયામા િનવાસ કર છ 93 મન-વચન-કાયા કમ-જિનત છ કમ-પ રણિત જડ છ યકમ લના િપડ છ અન ભાવકમ અ ાનની લહર છ 94 આ માથી કમ વભાવ િવપર ત છ તથી કમ કોણ કરાવ કોણ કર આ બધી ચ રાઈ િમ યા છ 95

मोह वलास वज मतिमदमदय कम सकलमालो य आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना व 34

न क रयािम न कारिययािम न कव तम य य समन ाःयािम मनसा च वाचा च कायन चित

આ કારના ઉપર ણ ઠકાણ સ ત ગ આપવામા આ યા છ આ ગ બ ત િતઓમા નથી પણ ઇડરની િતમાથી ઉપલ ધ થયલ છ આ ગ ોના અથ સાથ કિવતાના અથનો બરાબર મળ થતો નથી ઇડરની િતમા ાકથી ઉ ત કરવામા આવલ છ એમ લાગ છ

મો માગમા યાનો િનષધ (દોહરા)

करनी िहत हरनी सदा मकित िवतरनी नािह गनी बध-प ित िवष सनी महादखमािह 96

273

શ દાથ ETH યા આ મા અ હત કરનાર છ મો આપનાર નથી તથી યાની ગણતર બધ-પ િતમા કરવામા આવી છ એ મહા ઃખથી લ ત છ 96

યાની િનદા (સવયા એક ીસા)

करनीकी धरनीम महा मोह राजा बस करनी अगयान भाव रािकसकी परी ह करनी करम काया पगगलकी ितछाया करनी गट माया िमसरीकी छरी ह करनीक जालम उरिझ र ौ िचदानद करनीकी वोट गयानभान दित दरी ह आचारज कह करनीस िववहारी जीव करनी सदव िनहच सरप बरी ह 97

શ દાથ ETHરા કસ=રા સ વોટ (ઓટ) =આડ ર હ= પાયલી છ

અથ ndash યાની િમ ઉપર મોહ મહારા નો િનવાસ છ યા અ ાનભાવ પ રા સ નગર છ યા કમ અન શર ર આદ લોની િત છ યા સા ા માયા પ સાકર લપટલી છર છ યાની જ ળમા આ મા ફસાઈ

ગયો છ યાની આડ ાન- યના કાશન પાવી દ છ ી કહ છ ક યાથી વ કમનો કતા થાય છ િન ય વ પથી ઓ તો યા સદવ ઃખદાયક છ 97

यार याय भ वय कम समःत िनरःतस मोहः आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना वत 35 समःतिम यवमपाःय कम ऽकािलक श नयावल बी वलीनमोहो र हत वकार माऽमा मानमथावल ब 36

ાનીઓનો િવચાર (ચોપાઈ)

मषा मोहकी परनित फली तात करम चतना मली गयान होत हम समझी ऐती जीव सदीव िभ परसती 98

274

(દોહા)

जीव अनािद सरप मम करम रिहत िनरपािध अिवनासी असरन सदा सखमय िस समािध 99

અથ ETHપહલા ઠા મોહનો ઉદય ફલાઈ ર ો હતો તનાથી માર ચતના કમસ હત હોવાથી મલન થઈ રહ હતી હવ ાનનો ઉદય થવાથી અમ સમ ગયા ક આ મા સદા પરપ રણિતથી ભ છ 98 અમા વ પ ચત ય છ અના દ છ કમર હત છ છ અિવનાશી છ વાધીન છ િનિવક પ અન િસ સમાન ખમય છ 99

वगल त कम वषत फलािन मम भ म तरणव सचतयऽहमचल चत या मानमा मानम 27

વળ mdash(ચોપાઈ)

म ि काल करनीस नयारा िचदिवलास पद जग उजयारा राग िवरोध मोह मम नाही मरौ अवलबन मझमाही 100

અથ ETH સદવ કમથી ભ મારો ચત ય પદાથ જગતનો કાશક છ રાગ- ષ-મોહ મારા નથી મા વ પ મારામા જ છ 100

જો ાન ઢકાઈ ય તો સમ ત સસાર ધકારમય જ છ

(સવયા તવીસા)

समयकवत कह अपन गन म िनत राग िवरोधस रीतौ म करतित कर िनरवछक मोिह िवष रस लागत तीतौ स सचतनकौ अनभौ किर म जग मोह महा भट जीतौ

275

मोख समीप भयौ अब मोकह काल अनत इही िविध बीतौ 101

શ દાથ ETHર તૌ=ર હત મો હ=મન તીતૌ (િત ત) =તીખો

અથ ndashસ ય ટ વ પોતા વ પ િવચાર છ ક સદા રાગ- ષ-મોહથી ર હત લૌ કક યાઓ ઇ છા િવના ક મન િવષયરસ તીખો લાગ છ મ જગતમા આ માનો અ ભવ કર ન મોહ પી મહાયો ાન યો છ મો ત ન માર સમીપ થયો છ હવ મારો અનતકાળ આ જ ર ત પસાર થાવ 101

िनःशषकमफलस यसना मनव सव बया तर वहारिनव व ः चत यलआम भजतो भशमा मत व कालावलीयमचलःय वह वन ता 38

(દોહરા)

कह िवचचछन म र ौ सदा गयान रस रािच स ातम अनभितस खिलत न होह कदािच 102 पववकरम िवषतर भए उद भोग फलफल म इनको निह भोगता सहज होह िनरमल 103

શ દાથ ETHિવચ છન= ાની ષ રા ચ=રમણ ખલત= ટ

અથ ndash ાની વ િવચાર છ ક હમશા ાનરસમા રમણ ક અન આ મ-અ ભવથી કદ પણ ટતો નથી 102 વ ત કમ િવષ સમાન છ તમનો ઉદય ફળ- લ સમાન છ એમન ભોગવતો નથી તથી પોતાની મળ જ ન ટ થઈ જશ 103

यः पवभावकतकम वषिमाणा भ फलािन न खल ःवतः एव त ः आपातकालरमणीयमदकर य िनकमशममयमित दशा तर सः 39

વરા યનો મ હમા (દોહરા)

276

जो परवकत करम-फल रिचस भज नािह मगन रह आठ पहर स ातम पद मािह 104 सो बध करमदसा रिहत पाव मोख तरत भज परम समािध सख आगम काल अनत 105

શ દાથ ETH =ભોગવ આગત કાલ=આગામી કાળ

અથ ndash ાની વ વ મળવલા ભા ભ કમફળન અ રાગ વક ભોગવતા નથી અન હમશા આ મ-પદાથમા મ ત રહ છ ત તરત જ કમપ રણિતર હત મો પદન ા ત કર છ અન આગામી કાળમા પરમ ાનનો આનદ અનતકાળ ધી ભોગવ છ 104 105

अ य त भाविय वा वरितम वरत कमणःत फला च ःप नाटिय वा लयनम खला ानसचतनायाः पण क वा ःवभाव ःवरसप रगत ानसचतना ःवा साननद ना य तः शमरसिमतः सवकाल पब त 40

ાનીની ઉ િતનો મ (છ પા)

जो परवकतकरम िवरख-िवष-फल मिह भज जोग जगित कािरज करित ममता न यज राग िवरोध िनरोिध सग िवकलप सब छडइ स ातम अनभौ अभयािस िसव नाटक मडइ जो गयानवत इिह मग चलत परन हव कवल लह सो परम अतीिन य सख िवष मगन रप सतत रह 106

શ દાથ ETHિવરખ-િવષ-ફળ=િવષ ના િવષફળ કા રજ=કાય =કર છડઈ=છોડ મડઈ=કર સતત=સદવ

અથ ndash વ કમાયલા કમ પ િવષ ના ફળ ભોગવતા નથી અથા ભફળમા રિત અન અ ભ ફળમા અરિત કરતા નથી મન-વચન-કાયાના

યોગોનો િન હ કરતા થકા વત છ અન મમતા ર હત રાગ- ષ રોક ન

277

પ ર હજિનત સવ િવક પોનો યાગ કર છ તથા આ માના અ ભવનો અ યાસ કર ન ત નાટક ખલ છ ત ાની ઉપર કહલા માગ હણ કર ન ણ વભાવ ા ત કર કવળ ાન પામ છ અન સદવ ઉ ટ અતી ય ખમા મ ત રહ છ 106

इतः पदाथथनावग ठना ना कतरकमनाकल वलत समःतवःत यितरकिन या विचत ानिमहावित त 41

ા મ યન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

िनरभ िनराकल िनगम वद िनरभद जाक परगासम जगत माइयत ह रप रस गध फास पदगलकौ िवलास तास उदवास जाकौ जस गाइयत ह िव हस िवरत पिर हस नयारौ सदा जाम जोग िन ह िचहन पाइयत ह सो ह गयान परवान चतन िनधान तािह अिवनासी ईस जािन सीस नाइयत ह 107

શ દાથ ETHિનરા લ= ોભર હત િનગમ=ઉ ટ િનરભ (િનભય) =ભય ર હત પરગાસ= કાશ માઈય હ=સમાય છ ઉદવાસ=ર હત િવ હ=શર ર િન હ=િનરા ચહન=લ ણ

અથ ndashઆ મા િનભય આનદમય સવ ટ ાન પ અન ભદર હત છ તના ાન પ કાશમા ણલોકનો સમાવશ થાય છ પશ રસ ગધ વણ એ લના ણ છ એનાથી તનો મ હમા દો કહવામા આ યો છ ત લ ણ

શર રથી ભ પ ર હ ર હત મન-વચન-કાયાના યોગોથી િનરા છ ત ાન વ પ ચત યિપડ છ તન અિવનાશી ઈ ર માનીન મ તક નમા છ 107

अ य यो यित र मा मिनयत बत पथ वःतता- मादानो झनश यमतदमल ान तथाव ःथतम म या त वभागम सहजःफारभासरः श ानघनो यथाःय म हमा िन यो दत ःत ित 42

278

આ મ ય અથા પરમા મા વ પ (સવયા એક ીસા)

जसौ िनरभदरप िनहच अतीत हतो तसो िनरभद अब भद कौन कहगौ दीस कमर रिहत सिहत सख समाधान पायौ िनजसथान िफर बाहिर न बहगौ कबह कदािच अपनौ सभाव तयािग किर राग रस रािचक न पर वसत गहगौ अमलान गयान िव मान परगट भयौ याही भाित आगम अनत काल रहगौ 108

શ દાથ ETHિનરભદ=ભદર હત અતીત=પહલા રા ચક=લીન થઈન અમલાન=મળ ર હત આગમ=આગામી

અથ ndash વ અથા સસાર દશામા િન યનયથી આ મા વો અભદ પ હતો તવો ગટ થઈ ગયો ત પરમા માન હવ ભદ પ કોણ કહશ અથા કોઈ ન હ કમ ર હત અન ખશા ત સ હત દખાય છ તથા ણ િનજ થાન અથા મો ની ા ત કર છ ત બહાર અથા જ મ-મરણ પ સસારમા ન હ આવ ત કદ પણ પોતાનો િનજ વભાવ છોડ ન રાગ- ષમા લાગીન પરપદાથ અથા શર ર આદ હણ ન હ કર કારણ ક વતમાનકાળમા િનમળ ણ ાન ગટ થ છ ત તો આગામી અનત કાળ ધી એ જ રહશ 108

उ म म मो यमशषतःत था मादयमशषतःतत यदा मनः स तसवश ः पणःय स धारणमा मनीह 43

વળ Ntilde(સવયા એક ીસા)

जबहीत चतन िवभावस उलिट आप सम पाइ अपनौ सभाउ गिह लीनौ ह तबहीत जो जो लन जोग सो सो सब लीनौ जो जो तयागजोग सो सो सब छािड दीनौ ह लबक न रही ठौर तयािगवक नािह और

279

बाकी कहा उबरयौ ज कारज नवीनौ ह सग तयािग अग तयािग वचन तरग तयािग मन तयािग बि तयािग आपा स कीनौ ह 101

શ દાથ ETHઉલ ટ=િવ ખ થઈન સમ (સમય) =અવસર ઉબરયૌ=બાક ર કાર (કાય) =કામ સગ=પ ર હ ગ=શર ર તરગ=લહર =ઇ યજિનત ાન આપા=િનજ-આ મા

અથ ndashઅવસર મળતા યારથી આ માએ િવભાવ પ રણિત છોડ ન િનજ વભાવ હણ ક છ યારથી વાતો ઉપાદય અથા હણ કરવા યો ય હતી ત ત બધી હણ ક છ અન વાતો હય અથા યાગવા યો ય હતી ત બધી છોડ દ ધી છ હવ હણ કરવાયો ય અન છોડવા યો ય કાઈ રહ ગ નથી અન ન કામ કરવા બાક હોય એ પણ કાઈ બાક ર નથી પ ર હ છોડ દ ધો શર ર છોડ દ વચનની યાથી ર હત થયો મનના િવક પો છોડ દ ધા ઇ યજિનત ાન છોડ અન આ માન કય 109

यित र परि यादव ानमव ःथतम कथमाहारक त ःया न दहोऽःय श यत 44 एव ानःय श ःय दह एव न व त ततो दहमय ातन िल ग मो कारणम 45

ત ળ કારણ યલગ નથી (દોહરા)

स गयानक दह निह म ा भष न कोइ तात कारन मोखकौ दरबिलग निह होइ 110 दरबिलग नयारौ गट कला वचन िवगयान अ महािरिध अ िसिध एऊ होिह न गयान 111

શ દાથ ETH ા=આ િત ભસ(વષ) =બનાવટ દરબલગ=બા વશ ગટ= પ ટ એઊ=આ

280

અથ ndashઆ મા ાનમય છ અન ાનન શર ર નથી અન ન આકાર વશ આદ છ તથી યલગ મો કારણ નથી 110 બા વશ દા છ કળા-કૌશલ દા છ વચનચા ર દ છ આઠ મહા ઋ ઓ દ છ િસ ઓ દ છ અન આ કોઈ ાન નથી 111

1 આઠ ઋ ઓETH

(दोहा) अ णमा म हमा गरिमता लिधमा ा ी काम वशीकरण अक ईशता अ र क नाम

2 આઠ િસ ઓNtildeઆચાર ત શર ર વચન વાચન ઉપયોગ અન સ હ સલીનતા

આ મા િસવાય બી ાન નથી (સવયા એક ીસા)

भषम गयान निह गयान गर वतरनम म ज त म न गयानकी कहानी ह

थम न गयान निह गयान किव चातरीम बातिनम गयान निह गयान कहा बानी ह तात भष गरता किव थ म बात इनत अतीत गयान चतना िनशानी ह गयानहीम गयान निह गयान और ठौर कह जाक घट गयान सोई गयानका िनदानी ह 112

શ દાથ ETHમ =ઝાપટ ક જ =તાવીજ ત =ટોટકા કહાની=વાત થ=શા િનસાની=ચ બાની=વચન ઠૌર= થાન િનદાની=કારણ

અથ ndashવશમા ાન નથી મહત બનીન ફરવામા ાન નથી મ ત જ મા ાનની વાત નથી શા મા ાન નથી કિવતા-કૌશ યમા ાન નથી યા યાનમા ાન નથી કારણ ક વચન જડ છ તથી વશ પ કિવતા શા મ -ત યા યાન એનાથી ચત યલ ણ ધારક ાન છ ાન ાનમા જ છ બી નથી મના દયમા ાન ઉ પ થ છ ત જ ાન ળકારણ અથા આ મા છ 112

281

दशन ानचा रऽऽया मा त वमा मनः एक एव सदा स यो मो माग मम णा 46

ાન િવના વશધાર િવષયના ભખાર છ (સવયા એક ીસા)

भष धरी लोकिनक बच सौ धरम ठग गर सो कहाव गरवाई जािह चिहय म त साधक कहाव गनी जादगर पिडत कहाव पिडताई जाम लिहय किव की कलाम वीन सो कहाव किव बात किह जान सो पवारगीर किहय एतौ सब िवषक िभखारी मायाधारी जीव इनहक िवलोिकक दयालरप रिहय 113

શ દાથ ETHબચ=ઠગ વીન=ચ ર પવારગીર=વાત-ચીતમા હોિશયાર-સભાચ ર િવલૌ કક=જોઈન

અથ ndash વષ બનાવીન લોકોન ઠગ છ ત ધમ-ઠગ કહવાય છ મા લૌ કક મોટાઈ હોય છ ત મોટો કહવાય છ નામા મ -ત સાધવાનો ણ છ ત

ગર કહવાય છ કિવતામા હોિશયાર છ ત કિવ કહવાય છ વાતચીતમા ચ ર છ ત યા યાતા કહવાય છ આ બધા કપટ વ િવષયના ભખાર છ િવષયોની િત માટ યાચના કરતા ફર છ એમનામા વાથ યાગનો શ પણ નથી એમન જોઈન દયા આવવી જોઈએ 113

અ ભવની યો યતા (દોહરા)

जो दयालता भाव सो गट गयानकौ अग प तथािप अनभौ दसा वरत िवगत तरग 114 दरसन गयान चरन दसा कर एक जो कोइ िथर हव साध मोख-मग सधी अनभवी सोइ 115

282

શ દાથ ETH ગટ=સા ા તથાિપ=તોપણ િવગત=ર હત તરગ=િવક પ ધી=ભદિવ ાની

અથ ndashજોક ક ણાભાવ ાન સા ા ગ છ તોપણ અ ભવની પ રણિત િનિવક પ રહ છ 114 સ ય દશન- ાન-ચા ર ની એકતા વક આ મ વ પમા થર થઈન મો માગન સાધ છ ત જ ભદિવ ાની અ ભવી છ 115

આ મ-અ ભવ પ રણામ (સવયા એક ીસા)

जोई ि ग गयान चरनातमम बिठ ठौर भयौ िनरदौर पर वसतक न परस स ता िवचार धयाव स ताम किल कर स ताम िथर हव अमत-धारा बरस तयािग तन क हव सप अ करमकौ किर थान न कर और करस सो तौ िवकलप िवजई अलप काल मािह तयािग भौ िवधान िनरवान पद परस 116

શ દાથ ETHિનરદૌર=પ રણામોની ચચળતા ર હત થાન( થાન) = પરસ( પશ) =અડ ક લ=મોજ સપ ટ( પ ટ) = લાસો કરસ( ષ કર) = ણ કર િવકલપ િવજઈ=િવક પોની ળન તનાર અલપ(અ પ)=થો ભૌ િવધાન=જ મ-મરણના ફરા િનરવાન(િનવાણ)=મો

અથ ndash કોઈ સ ય દશન- ાન-ચા ર પ આ મામા અ યત ઢ થર થઈન િવક પ ળન ર કર છ અન તના પ રણામ પરપદાથ ન અડતા પણ નથી આ મ ની ભાવના અન યાન કર છ અથવા આ મામા મોજ કર છ અથવા એમ કહો ક આ મામા થર થઈન આ મીય આનદની અ ત ધારા વરસાવ છ ત શાર રક ક ટોન ગણતા નથી અન પ ટપણ આઠ કમ ની સ ાન િશિથલ અન િવચલત કર નાખ છ તથા તમની િન રા અન નાશ કર છ ત િનિવક પ ાની થોડા જ સમયમા જ મ-મરણ પ સસાર છોડ ન પરમધામ અથા મો પામ છ 116

283

एको मो पथो य एष िनयतो ि व या मक- ःतऽव ःथितमित यःतमिनश याय च च चतित त ःम नव िनर तर वहरित ि या तरा यःपशन सोऽवय समयःय सारिमचरा न योदय व दित 47

આ મ-અ ભવ કરવાનો ઉપદશ (ચોપાઈ)

गन परजम ि ि न दीज िनरिवकलप अनभौ-रस पीज आप समाइ आपम लीज तनपौ मिट अपनपौ कीज 117

શ દાથ ETH ટ=નજર રસ=અ ત ત પૌ=શર રમા અહકાર અપ પૌ=આ માન પોતાનો માનવો

અથ ndashઆ માના અનક ણ-પયાયોના િવક પમા ન પડતા િનિવક પ આ મ-અ ભવ અ ત પીઓ તમ પોતાના વ પમા લીન થઈ વ અન શર રમા અહ છોડ ન િનજ આ માન અપનાવો 117

વળ Ntilde(દોહરા)

तिज िवभाउ हज मगन स ातम पद मािह एक मोख-मारग यह और दसरौ नािह 118

અથ ETHરાગ- ષ આદ િવભાવપ રણિતન ર કર ન આ મપદમા લીન થાવ એ જ એક મો નો ર તો છ બીજો માગ કોઈ નથી 118

य वन प र य सवितपथःथा तना मना िल ग ि यमय वह त ममता त वावबोध यताः िन यो ोतमख डमकमतलालोक ःवभावभा - ा भार समयःय सारममल ना ा प पय त त 48

આ મ-અ ભવ િવના બા ચા ર હોવા છતા પણ વ અ તી છ

(સવયા એક ીસા)

284

कई िमथयाि ी जीव धर िजनम ा भष ि याम मगन रह कह हम जती ह अतल अखड मल रिहत सदा उदोत ऐस गयान भावस िवमख मढ़मती ह आगम सभाल दोस टाल िववहार भाल पाल त जदिप तथािप अिवरती ह आपक कहाव मोख मारगक अिधकारी मोखस सदीव र द दरमती ह 111

Ocirc રગતીOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETH યા=બા ચા ર જતી(યિત)=સા અ લ=ઉપમા ર હત અખડ=િન ય સદા ઉદોત=હમશા કાિશત રહનાર િવ ખ=પરા ખ ઢમતી=અ ાની આગમ=શા ભાલ=દખ અિવરિત(અ તી)= ત ર હત ટ=નારાજ રમતી=ખોટ વાળા

અથ ndashકટલાક િમ યા ટ વ જનલગ ધારણ કર ન ભાચારમા લા યા રહ છ અન કહ છ ક અમ સા છ એ ત ખ અ પમ અખડ અમલ અિવનાશી અન સદા કાશવાન એવા ાનભાવથી સદા પરા ખ છ જોક તઓ િસ ાત અ યયન કર છ િનદ ષ આહાર-િવહાર કર છ અન તો પાલન કર છ તોપણ અ તી છ તઓ પોતાન મો માગના અિધકાર કહ છએ પર ત ટો મો માગથી િવ ખ છ અન મિત છ 119

यवहार वमढ यः परमाथ कलय त नो जनाः तषबोध वम धब यः कलय तीह तष न त डलम 49

વળ Ntilde(ચોપાઈ)

जस मगध धान पिहचान तष तदलकौ भद न जान तस मढ़मती िववहारी लख न बध मोख गित नयारी 120

285

અથ ETH વી ર ત ભોળો મ ય અનાજન ઓળખ અન ફોતરા તથા અનાજના દાણાનો ભદ ન ણ તવી જ ર ત બા - યામા લીન રહનાર અ ાની બધ અન મો ની ભ તા ણતો નથી 120

વળ Ntilde(દોહરા)

ज िववहारी मढ़ नर परज ब ी जीव ितनहक बािहज ि यािवष ह अवलब सदीव 121

कमती बािहज दि स बािहज ि या करत मान मोख परपरा मनम हरष धरत 122 स ातम अनभौ कथा कह समिकती कोइ सो सिनक तास कह यह िसवपथ न होइ 123

અથ ETH યવહારમા લીન અન પયાયમા જ અહ કરનાર ભોળા મ યો છ તમન હમશા બા યાકાડ જ બળ રહ છ 121 બ હ ટ અન અ ાની છ તઓ બા ચા ર ન જ ગીકાર કર છ અન મનમા સ થઈન તન મો માગ સમ છ 122 જો કોઈ સ ય ટ વ ત િમ યા વીઓ સાથ આ મ-અ ભવની વાતા કર તો ત સાભળ ન તઓ કહ છ ક આ મો માગ નથી 123

ि यिल गममकारमीिलत यत समयसार एव न ि यिल गिमह य कला यतो ानमकिमदमव ह ःवतः 50 અ ાની અન ાનીઓની પ રણિતમા ભદ છ (કિવ )

िजनहक दहबि घट अतर मिन-म ा धिर ि या वानिह त िहय अध बधक करता परम त कौ भद न जानिह िजनहक िहए समितकी किनका बािहज ि या भष परमानिह

286

त समिकती मोख मारग मख किर सथान भविसथित भानिह 124

શ દાથ ETHદહ =શર રન પોતા માન માન હ=સ ય માન હય= દય પરમત =આ મપદાથ કિનકા= કરણ ભવ થિત=સસારની થિત ભાન હ=ન ટ કર છ

અથ ndash મના દયમા શર ર ઉપર અહ છ ત િનનો વશ ધારણ કર ન બા ચા ર ન જ સ ય માન છ ત દયના ધળા બધના કતા છ આ મપદાથનો મમ ણતા નથી અન સ ય ટ વોના દયમા સ ય ાન કરણ કાિશત થ છ તઓ બા યા અન વષન પોતા િનજ વ પ સમજતા નથી તઓ મો માગની સ ખ ગમન કર ન ભવ થિતન ન ટ કર છ 124

अलमलमितज पद वक परन प- रयम ह परमाथ यता िनतयमकः ःवरस वसरपण ान वःफितमाऽा- न खल समयसाराद र क चद ःत 51

સમયસારનો સાર (સવયા એક ીસા)

आचारज कह िजन वचनकौ िवसतार अगम अपार ह कहग हम िकतनौ बहत बोिलबस न मकसद चपप भली बोिलय सवचन योजन ह िजतनौ नानारप जलपस नाना िवकलप उठ तात जतौ कारज कथन भलौ िततनौ स परमातमाकौ अनभौ अभयास कीज यह मोख-पथ परमारथ ह इतनौ 125

શ દાથ ETHિવસતાર(િવ તાર) =ફલાવો અગમ=અથાહ મક દ=ઇ ટ જલપ=બકવાદ કારજ=કામ પરમારથ (પરમાથ)=પરમ પદાથ

287

અથ ndash ી કહ છ ક જનવાણીનો િવ તાર િવશાળ અન અપરપાર છ અમ ા ધી કહ વધાર બોલ અમાર યો ય નથી તથી હવ મૌન થઈ રહ સા છ કારણ ક વચન એટલા જ બોલવા જોઈએ ટલાથી યોજન સધાય અનક કારનો બકવાદ કરવાથી અનક િવક પ ઊઠ છ તથી તટ જ કથન કર બરાબર છ ટલા કામ હોય બસ પરમા માના અ ભવનો અ યાસ કરો એ જ મો માગ છ અન એટલો જ પરમાથ છ 125

इदमक जग च र य याित पणताम व ानघनमान दमय य ता नयत 52

વળ Ntilde(દોહરા)

स ातम अनभौ ि या स गयान ि ग दौर मकित-पथ साधन यह वागजाल सह और 126

શ દાથ ETH યા=ચા ર ગ=દશન વાગ લ=વચનોનો આડબર

અથ ndash આ માનો અ ભવ કરવો ત જ સ ય દશન- ાન-ચા ર છ બાક બધો વચનનો આડબર છ 126

इतीदमा मनःत व ानमाऽव ःथतम अख डमकमचल ःवसव मबािधतम 53 इित सव वश ानािधकारः 10

અ ભવ યો ય આ મા વ પ (દોહરા)

जगत चकष आनदमय गयान चतनाभास िनरिवकलप सासत सिथर कीज अनभौ तास 127 अचल अखिडत गयानमय परन वीत ममतव गयान गमय बाधा रिहत सो ह आतम त व 128

અથ ETHઆ મપદાથ જગતના સવ પદાથ ન દખવા માટ ન છ આન દમય છ ાન-ચતનાથી કાિશત છ સક પ-િવક પ ર હત છ વયિસ છ અિવનાશી છ અચળ છ અખ ડત છ ાનનો િપડ છ ખ આદ અનત ણોથી

288

પ ર ણ છ વીતરાગ છ ઇ યોથી અગોચર છ ાનગોચર છ જ મ-મરણ અથવા ધા- ષા આદની બાધાથી ર હત િનરાબાધ છ આવા આ મત વનો અ ભવ કરો 127 128

(દોહરા)

सवर िवसि ार यह क ौ गट िसवपथ कदकद मिनराज कत परन भयौ गरथ 129

અથ ETHસા ા મો નો માગ (એવો) આ સવિવ અિધકાર ક ો અન વામી દ દ િન ર ચત શા સમા ત થ 129

થકતા નામ અન થનો મ હમા (ચોપાઈ)

कदकद मिनराज वीना ितनह यह थ इहाल कीना गाथा ब स ाकत वानी गरपरपरा रीित बखानी 130 भयौ िगरथ जगत िवखयाता सनत महा सख पाविह गयाता ज नव रस जगमािह बखान त सब समयसार रस सान 131

OcircમાનOtilde એવો પણ પાઠ છ

અથ ETHઆ યા મક િવ ામા શળ વામી દ દ િનએ આ થ અહ ધી ર યો છ અન ત -પરપરાના કથન અ સાર ા ત ભાષામા ગાથાબ

કથન ક છ 130 આ થ જગ િસ છ એન સાભળ ાનીઓ પરમાનદ ા ત કર છ લોકોમા નવરસ િસ છ ત બધા આ સમયસારના રસમા

સમાયલા છ 131

વળ Ntilde(દોહરા)

289

गटरप ससारम नव रस नाटक होइ नवरस गिभत गयानमय िवरला जान कोइ 132

અથ ETHઆ સસારમા િસ છ ક નાયક નવરસ સ હત હોય છ પણ ાનમા નવય રસ ગભત છ એ વાત કોઈ િવરલા જ ણ છ

ભાવાથ ETHનવરસોમા બધાનો નાશક શા તરસ છ અન શા તરસ ાનમા છ 132

નવ રસોના નામ (કિવ )

थम िसगार वीर दजौ रस तीजौ रस करना सखदायक हासय चतथर र रस पचम छ म रस वीभचछ िवभायक स म भय अ म रस अदभत नवमो शात रसिनकौ नायक ए नव रस एई नव नाटक जो जह मगन सोइ ितिह लायक 133

અથ ETHપહલો ગાર બીજો વીરરસ ીજો ખદાયક ક ણારસ ચોથો હા ય પાચમો રૌ રસ છ ો ણા પદ બીભ સ રસ સાતમો ભયાનક આઠમો અ ત અન નવમો સવ રસોનો િશરતાજ શા તરસ છ આ નવ રસ છ અન એ જ નાટક પ છ રસમા મ ન થાય તન ત જ ચકર લાગ છ 133

નવરસોના લૌ કક થાન (સવયા એક ીસા)

सोभाम िसगार बस वीर परषारथम कोमल िहएम करना रस बखािनय आनदम हासय रड िवराज र बीभतस तहा जहा िगलानी मन आिनय िचताम भयानक अथाहताम अदभत

290

मायाकी अिरिच ताम सात रस मािनय एई नव रस भवरप एई भावरप इिनकौ िवलिछन सि ि जाग जािनय 134

શ દાથ ETH ડ- ડ=રણ-સ ામ િવલિછન= થ રણ

અથ ndashશોભામા ગાર ષાથમા વીર કોમળ દયમા ક ણા આનદમા હા ય રણ-સ ામમા રૌ લાિનમા બીભ સ શોક મરણા દની ચતામા ભયાનક આ યમા અ ત અન વરા યમા શા તરસનો િનવાસ છ આ નવ રસ લૌ કક છ અન પારમાિથક છ એ થ રણ ાન ટનો ઉદય થતા થાય છ 134

નવ રસોના પારમાિથક થાન (છ પા)

गन िवचार िसगार वीर उ म उदार रख करना समरस रीित हास िहरद उछाह सख अ करम दलमलन र वरत ितिह थानक तन िवलछ बीभचछ दद मख दसा भयानक अदभत अनत बल िचतवन सात सहज वराग धव नव रस िवलास परगास तब जब सबोध घट गट हव 135

શ દાથ ETHઉછાહ=ઉ સાહ દલમલન=ન ટ કર િવલછ=અ ચ

અથ ndashઆ માન ાન ણથી િવ િષત કરવાનો િવચાર ત ગાર રસ છ કમ-િન રાનો ઉ મ ત વીરરસ છ પોતાના જ વા સવ વોન સમજવા ત ક ણા રસ છ મનમા આ મ-અ ભવનો ઉ સાહ ત હા યરસ છ આઠ કમ નો નાશ કરવો ત રૌ રસ છ શર રની અ ચનો િવચાર કરવો ત બીભ સ રસ છ જ મ-મરણ આદ ઃખ ચતવ ત ભયાનક રસ છ આ માની અનત શ ત ચતવન કર ત અ ત રસ છ ઢ વરા ય ધારણ કરવો ત શા ત રસ છ યાર દયમા સ ય ાન ગટ થાય છ યાર આ ર ત નવરસનો િવલાસ કાિશત થાય છ 135

(ચોપાઈ)

291

जब सबोध घटम परगास तब रस िवरस िवषमता नास नव रस लख एक रस माही तात िवरस भाव िमिट जाही 136

શ દાથ ETH બોધ=સ ય ાન િવષમતા=ભદ

અથ ndash યાર દયમા સ ય ાન ગટ થાય છ યાર રસ-િવરસનો ભદ મટ ય છ એક જ રસમા નવરસ દખાય છ તથી િવરસભાવ ન ટ થઈન એક શા તરસમા જ આ મા િવ ામ લ છ 136

(દોહરા)

सबरसगिभत मल रस नाटक नाम गरथ जाक सनत वान िजय समझ पथ कपथ 137

શ દાથ ETH લ રસ= ધાનરસ પથ=િમ યામાગ

અથ ndashઆ નાટક સમયસાર થ સવ રસોથી ગભત આ મા ભવ પ ળ રસમય છ ત સાભળતા જ વ સ માગ અન ઉ માગન સમ ય છ 137

(ચોપાઈ)

वरत थ जगत िहत काजा गट अमतच मिनराजा

तब ितिनह थ जािन अित नीका रची बनाई ससकत टीका 138

અથ ETHઆ જગ હતકાર થ ા ત ભાષામા હતો અ તચ વામીએ તન અ યત ઠ ણીન એની સ ત ટ કા બનાવી 138

(દોહરા)

सरब िवस ी ारल आए करत बखान तब आचारज भगितस कर थ गन गान 139

292

અથ ETHઅ તચ વામીએ સવિવ ાર ધી આ થ સ ત ભાષામા યા યાન ક છ અન ભ ત વક ણા વાદ ગાયા છ 139

દસમા અિધકારનો સાર

અનતકાળથી જ મ-મરણ પ સસારમા િનવાસ કરતા આ મોહ વ લોના સમાગમથી કદ પોતાના વ પનો આ વાદ લીધો નથી અન રાગ- ષ

આદ િમ યાભાવોમા ત પર ર ો હવ સમાધાન થઈન િન મઅભ ચ પ મિત રાિધકા સાથ સબધ કરવો અન પરપદાથ મા અહ પ મિત થી િવર ત થ ઉચત છ મિત રાિધકા શતરજના ખલાડ સમાન ષાથન ય કર છ અન મિત ચોપાટના ખલાડ ની Ocirc મ પાસા પડ સો દાવOtildeની નીિતથી ભા ય અવલબન લ છ આ ટાતથી પ ટ છ ક નીિતથી પોતાના બળ અન બા સાધનોનો સ હ કર ન ઉ ોગમા ત પર થવાની િશખામણ આપવામા આવી છ નસીબની વાત છ કમ વો રસ આપશ ત થશ ભા યમા નથી ઇ યા દ ભા યન રો તન અ ાનભાવ ક ો છ કારણ ક ભા ય ધ છ અન ષાથ દખતો છ

આ મા વકમ પ િવષ ોનો કતા-ભો તા નથી આ તનો િવચાર ઢ રાખવાથી અન ા મપદમા મ ત રહવાથી ત કમ-સ હ પોતાની મળ ન ટ થઈ ય છ જો ધળો મ ય લગડા મ યન પોતાના ખભા ઉપર લઈ લ તો ધળો લગડાના ાન અન લગડો ધળાના પગની મદદથી ર તો પસાર કર

શક છ પર ધળો એકલો જ રહ અન લગડો પણ તનાથી દો રહ તો ત બ ઇ છત પહ ચી શકતા નથી અન િવપિ ઉપર િવજય મળવી શકતા નથી એ જ દશા ાન અન ચા ર ની છ સા છો તો ાન િવના ચા ર ચા ર જ નથી અન ચા ર િવના ાન ાન જ નથી કારણ ક ાન િવના પદાથ વ પ કોણ ઓળખશ અન ચા ર િવના વ પમા િવ ામ કવી ર ત મળશ તથી પ ટ છ ક ાન-વરા યની જોડ છ યાના ફળમા લીન થવાનો નમતમા કાઈ મ હમા નથી તન OcircOcircકરની હત હરની સદા કિત િવતરની ના હOtildeOtilde ક છ તથી ાનીઓ ાનગોચર અન ાન વ પ આ માનો જ અ ભવ કર છ

યાદ રહ ક ાન આ માનો અસાધારણ ણ છ યાર ત ય હણ કર છ અથા ણ છ યાર તની પ રણિત યાકાર થાય છ કારણ ક ાન સિવક પ

293

છ દશન સમાન િનિવક પ નથી અથા ાન યના આકાર આદનો િવક પ કર છ ક આ ના છ આ મો છ વા છ સી છ છ ની છ ગોળ છ િ કોણ છ મી છ કડ છ સાધક છ બાધક છ હય છ ઉપાદય છ ઇ યા દ પર ાન ાન જ રહ છ ય ાયક હોવાથી અથવા યાકાર પ રણમવાથી ય પ થ

નથી પર ાનમા યની આ િત િત બ બત થવાથી અથવા તમા આકાર આદનો િવક પ થવાથી અ ાનીઓ ાનનો દોષ સમ છ અન કહ છ ક યાર આ ાનની સિવક પતા મટ જશNtildeઅથા આ મા ય જડ વો થઈ જશ યાર ાન િનદ ષ થશ પર Ocircવ વભાવ િમટ ન હ હOtildeની નીિતથી તમનો િવચાર

િન ફળ છ ઘ ખ જોવામા આ છ ક આપણ કાઈન કાઈ ચતવન કયા જ કર એ છ એ તનાથી ખદ ખ થયા કર એ છ એ અન ઇ છ એ છ એ ક આ ચતવન ન થયા કર એ માટ આપણો અ ભવ એવો છ ક ચતિયતા ચતન તો ચતતો જ રહ છ ચતતો હતો અન ચતતો રહશ તનો ચતન વભાવ મટ શકતો નથી OcircOcircતાત ખદ કર સઠ ય હ Otildeની નીિતથી ખ તા તીત થાય છ માટ ચતવન ધમ- યાન અન મદકષાય પ થ જોઈએ એમ કરવાથી ઘણી શાિત મળ છ તથા વભાવનો વાદ મળવાથી સાસા રક સતાપ સતાવી શકતા નથી તથી સદા સાવધાન રહ ન ઇ ટ-િવયોગ અિન ટ-સયોગ પ ર હ-સ હ આદન અ યત ગૌણ કર ન િનભય િનરા ળ િનગમ િનભદ આ માના અ ભવનો અ યાસ કરવો જોઈએ

294

યા ાદ ાર (11)

વામી અ તચ િનની િત ા (ચોપાઈ)

अदभत थ अधयातम वानी समझ कोऊ िवरला गयानी याम सयादवाद अिधकारा ताकौ जो कीज िबसतारा 1 तो गरथ अित सोभा पाव वह मिदर यह कलस कहाव तब िचत अमत वचन गिढ खोल अमतच आचारज बोल 2

શ દાથ ETHઅ ત=અથાહ િવરલા=કોઈ કોઈ ગ ઢ=રચન

અથ ndashઆ અ યા મ-કથનનો ગહન થ છ એન કોઈ િવરલા મ ય જ સમ શક છ જો એમા યા ાદ અિધકાર વધારવામા આવ તો આ થ અ યત દર થઈ ય અથા જો દ દ વામી રચત થની રચના મ દરવ છ તો

તના ઉપર યા ાદ કથન કળશ સમાન શો ભત થશ એવો િવચાર કર ન અ ત-વચનોની રચના કર ન અ તચ વામી કહ છ 12

વળ Ntilde(દોહરા)

कदकद नाटक िवष क ौ दरब अिधकार सयादवाद न सािध म कह अवसथा ार 3 कह मकित-पदकी कथा कह मकितकौ पथ जस घत कारत जहा तहा कारन दिध मथ 4

અથ ETH વામી દ દાચાય નાટક થમા વ-અ વ યો વ પ વણ છ હવ યા ાદ નય અન સા ય-સાધક અિધકાર ક 3 સા ય-

295

વ પ મો પદ અન સાધક- વ પ મો માગ કથન ક વી ર ત ઘી- પ પદાથની ા ત માટ દહ વલોવ ત કારણ છ 4

ભાવાથ ETH વી ર ત દિધમથન પ કારણ મળવાથી ત પદાથની ા ત પ કાય િસ થાય છ તવી જ ર ત મો માગ હણ કરવાથી

મો પદાથની ા ત થાય છ મો માગ કારણ છ અન મો પદાથ કાય છ કારણ િવના કાયની િસ થતી નથી તથી કારણ વ પ મો માગ અન કાય વ પ મો બ વણન કરવામા આવ છ

(ચોપાઈ)

अमतच बोल मदवानी सयादवादकी सनौ कहानी कोऊ कह जीव जग माही कोऊ कह जीव ह नाही 5

(દોહરા)

एकरप कोऊ कह कोउ अगिनत अग िछनभगर कोउ कह कोऊ कह अभग 6 न अनत इहिबिध कही िमल न काह कोइ जो सब न साधन कर सयादवाद ह सोई 7

શ દાથ ETHકહાન=કથન અગિનત ગ=અનક પ િછનભ ર=અિન ય અભગ=િન ય

અથ ndashઅ તચ વામીએ વચનોમા ક ક યા ાદ કથન સાભળો કોઈ કહ છ ક સસારમા વ છ કોઈ કહ છ ક વ નથી 5 કોઈ વન એક પ અન કોઈ અનક પ કહ છ કોઈ વન અિન ય અન કોઈ િન ય કહ છ 6 આ રત અનક નય છ કોઈ કોઈમા મળતા નથી પર પર િવ છ અન સવ નયોન સાધ છ ત યા ાદ છ 7

િવશષ ndashકોઈ વ પદાથન અ ત વ પ અન કોઈ વ પદાથન ના ત વ પ કહ છ અ તવાદ વન એક પ કહ છ નયાિયક વન

296

અનક પ કહ છ બૌ મતવાળા વન અિન ય કહ છ સા યમતવાળા શા ત અથા િન ય કહ છ અન સવ પર પર િવ છ કોઈ કોઈન મળતા નથી પણ યા ાદ સવ નયોન અિવ સાધ છ

अऽ ःया ादश यथ वःतत व यव ःथितः उपायोपयभाव मना भयोऽ प िच यत 1

યા ાદ સસાર-સાગરથી તારનાર છ (દોહરા)

सयादवाद अिधकार अब कह जनकौ मल जाक जानत जगत जन लह जगत-जल-कल 8

શ દાથ ETH લ= ય જગત-જન=સસારના મ ય લ= કનારો

અથ ndash નમતનો ળ િસ ાત Ocirc યા ાદ અિધકારOtilde ક ાન થવાથી જગતના મ ય સસાર-સાગરથી પાર થાય છ 8

ा ाथः प रपीतम झतिनज य र भव वौा त पर प एव प रतो ान पशोः सीदित य दह ःव प इित ःया ा दनःत पन- दरो म नघनःवभावभरतः पण सम म जित 2

નય સ હ િવષ િશ યની શકા અન સમાધાન (સવયા એક ીસા)

िशषय कह सवामी जीव सवाधीन िक पराधीन जीव एक ह िकध अनक मािन लीिजए जीव ह सदीव िकध नाही ह जगत मािह जीव अिवन र िक न र कहीिजए सतगर कह जीव ह सदीव िनजाधीन एक अिवन र दरव-ि ि दीिजए जीव पराधीन िछनभगर अनक रप नाही जहा तहा परज वान कीिजए 9

શ દાથ ETHઅિવન ર=િન ય ન ર=અિન ય િન ધીન=પોતાન આધીન પરાધઈન=બી ન આધીન નાહ =ન ટ થનાર

297

અથ ndashિશ ય છ છ ક હ વામી જગતમા વ વાધીન છ ક પરાધીન વ એક છ અથવા અનક વ સદાકાળ છ અથવા કોઈવાર જગતમા નથી

રહતો વ અિવનાશી છ અથવા નાશવાન છ ી કહ છ ક ય ટથી ઓ તો વ સદાકાળ છ વાધીન છ એક છ અન અિવનાશી છ પયાય ટએ પરાધીન ણભ ર અન નાશવાન છ તથી યા અપ ાએ કહવામા આ હોય તન માણ કર જોઈએ

િવશષ ndash યાર વની કમર હત અવ થા ઉપર ટ કવામા આવ છ યાર ત વાધીન છ યાર તની કમાધીન દશા ઉપર યાન આપવામા આવ છ યાર ત પરાધીન છ લ ણની ટએ સવ વ ય એક છ સ યાની ટએ અનક છ વ હતો વ છ વ રહશ એ ટએ વ સદાકાળ છ વ એક ગિતમાથી બી ગિતમા ય છ તથી એક ગિતમા સદાકાળ નથી વ પદાથ કદ ન ટ થઈ જતો નથી તથી ત અિવનાશી છ ણ- ણ પ રણમન કર છ તથી ત અિન ય છ 9

પદાથ વ-ચ ટયની અપ ાએ અ ત વ પ અન પર-ચ ટયની અપ ાએ ના ત પ છ

(સવયા એક ીસા)

दवर खत काल भाव चयार भद वसतहीम अपन चतषक वसत अिसतरप मािनय परक चतषक वसत नासित िनयत अग ताकौ भद दवर-परजाइ मधय जािनय दरब तौ वसत खत स ाभिम काल चाल सवभाव सहज मल सकित बखािनय याही भाित पर िवकलप बि कलपना िववहारि ि अस भद परवािनय 10

શ દાથ ETHચ ક=ચારmdash ય- -કાળ-ભાવ અ ત=છ નાસિત=નથી િનયત=િન ય પર ઈ=અવ થા સ ા િમ= ાવગાહ

298

અથ ndash ય કાળ ભાવ એ ચાર વ મા જ છ તથી પોતાના ચ ક અથા વ ય વ વકાળ અન વભાવની અપ ાએ વ અ ત પ છ અન પરચ ક અથા પર ય પર પરકાળ અન પરભાવની અપ ાએ વ ના ત પ છ આ ર ત િન યથી ય અ ત-ના ત પ છ તમના ભદ ય અન પયાયમા ણી શકાય છ વ ન ય સ ા િમન વ ના પ રણમનન કાળ અન વ ના ળ વભાવન ભાવ કહ છ આ ર ત થી વચ ટય અન પરચ ટયની ક પના કરવી ત યવહારનયનો ભદ છ

િવશષ ndash ણmdashપયાયોના સ હન વ કહ છ એ જ નામ ય છ પદાથ આકાશમા દશોન રોક ન રહ છ અથવા દશઓમા પદાથ રહ છ ત સ ા િમન કહ છ પદાથના પ રણમન અથા પયાયથી પયાયા તર થ તન કાળ કહ છ અન પદાથના િનજ વભાવન ભાવ કહ છ આ જ ય કાળ ભાવ પદાથ ચ ક અથવા ચ ટય કહવાય છ આ પદાથ ચ ટય સદા પદાથમા જ રહ છ તનાથી ભ થ નથી મ કmdashઘટમા પશ રસ અથવા કઠોર ર ત આદ ણપયાયોનો સ દાય ય છ આકાશના દશોમા ઘટ થત છ અથવા ઘટના દશો ત છ ઘટના ણ-પયાયો

પ રવતન તનો કાળ છ ઘટની જળઘારણની શ ત તનો ભાવ છ એવી જ ર ત પટ પણ એક પદાથ છ ઘટની મ પટમા પણ ય કાળ ભાવ છ ઘટના ય કાળ ભાવ ઘટમા છ પટમા નથી તથી ઘટ પોતાના ય કાળ

ભાવથી અ ત પ છ અન પટના ય કાળ ભાવથી ના ત પ છ એવી જ ર ત પટના ય કાળ ભાવથી અ ત પ છ પટના ય કાળ ભાવ ઘટમા નથી તથી પટ ઘટના ય કાળ ભાવથી ના ત પ છ 10

યા ાદના સાત ભગ (દોહરા)

ह नाही नाही स ह ह ह नाही नाही यह सरवगी नय धनी सब मान सबमािह 11

શ દાથ ETHહ=છ ના હ=નથી હ નાહ =છ-નથી નાહ હ=અવ ત ય

299

અથ ndashઅ ત ના ત અ ત-ના ત અવ ત ય અ ત-અવ ત ય ના ત-અવ ત ય અન અ ત-ના ત અવ ત ય આવી ર ત સાત ભગ થાય છ એન સવાગ નયના વામી યા ાદ સવ વ મા માન છ

િવશષ ndash વ ય વ વકાળ અન વભાવ આ પોતાના ચ ટયની અપ ાએ તો ય અ ત વ પ છ અથા પોતા સમાન છ પર ય પર પરકાળ અન પરભાવ આ પરચ ટયની અપ ાએ ય ના ત વ પ છ અથા પરસમાન નથી ઉપ ત વચ ટય પરચ ટયની અપ ાએ મથી ણ કાળ પોતાના ભાવોથી અ ત-ના ત વ પ છ અથા પોતા સમાન છmdashપર સમાન નથી અન વચ ટયની અપ ાએ ય એક જ કાળ વચનગોચર નથી આ કારણ અવ ત ય છ અથા કહવામા આવી શકા નથી અન ત જ વચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળ વ-પર ચ ટયની અપ ાએ ય અ ત વ પ છ તો પણ અવ ત ય છ અન ત જ ય પરચ ટયની અપ ાએ ય અ ત વ પ છ તો પણ અવ ત ય છ અન ત જ પરચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળએ વપર ચ ટયની અપ ાએ ના ત વ પ છ તોપણ કહ શકા નથી અન ત જ ય વચ ટયની અપ ાએ અન પરચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળ વપરચ ટયની અપ ાએ આ તmdashના ત વ પ છ તોપણ અવ ત ય છ મકmdashએક જ ષ ની અપ ાએ િપતા કહવાય છ અન ત જ ષ પોતાના

િપતાની અપ ાએ કહવાય છ ત જ ષ મામાની અપ ાએ ભાણજ કહવાય છ અન ભાણજની અપ ાએ મામા કહવાય છ ીની અપ ાએ પિત કહવાય છ બહનની અપ ાએ ભાઈ કહવાય છ તથા ત જ ષ પોતાના વર ની અપ ાએ શ કહવાય છ અન ઇ ટની અપ ાએ િમ પણ કહવાય છ ઇ યા દ અનક સબધોથી એક જ ષ કથચ અનક કાર કહવામા આવ છ તવી જ ર ત એક ય સાત ભગ ારા સાધવામા આવ છ આ સાત ભગો િવશષ વ પ

સ તભગતર ગણી આદ અ ય નશા ોમાથી સમજ જોઈએ 11

અનકા તવાદ ઓના ચૌદ નય-ભદ (સવયા એક ીસા)

गयानकौ कारन जञय आतमा ि लोकमय जञयस अनक गयान मल जञय छाही ह जौल तौल गयान सवर दवरम िवगयान

300

जञय कष मान गयान जीव वसत नाही ह दह नस जीव नस दह उपजत लस आतमा अचतना ह स ा अस माही ह जीव िछनभगर अगयायक सहजरपी गयान ऐसी ऐसी एकानत अवसथा मढ पाही ह 12

Ocircस पी ानOtilde એવો પણ પાઠ છ

અથ ETH(1) ય (2) લૌ મય (3) અનક ાન (4) ય િત બ બ (5) ય કાળ (6) યમય ાન (7) ત ાન (8) વ ના ત (9) વ િવનાશ (10) વ ઉ પાદ (11) આ મા અચતન (12) સ ા શ (13) ણભ ર અન (14) અ ાયક આવી ર ત ચૌદ નય છ કોઈ એક નય હણ કર અન બાક નાન છોડ ત એકા તી િમ યા ટ છ

(1) ય-એક પ એ છ ક ાન માટ ય કારણ છ

(2) લો માણNtildeએક પ એ છ ક આ મા ણ લોક બરાબર છ

(3) અનક ાનNtildeએક પ એ છ ક યમા અનકતા હોવાથી ાન પણ અનક છ

(4) ય િત બ બNtildeએક પ છ ક ાનમા ય િત બ બત થાય છ

(5) ય કાળNtildeએક પ એ છ ક યા ધી ય છ યા ધી ાન છ યનો નાશ થવાથી ાનનો પણ નાશ થાય છ

(6) યમય ાનNtildeએક પ એ છ ક સવ ય થી અભ છ તથી બધા પદાથ ાન પ છ

(7) ત ાનNtildeએક પ એ છ ક યના બરાબર ાન છ એનાથી બહાર નથી

(8) વ ના તNtildeએક પ એ છ ક વ પદાથ અ ત વ જ નથી

(9) વ િવનાશNtildeએક પ એ છ ક દહનો નાશ થતા જ વનો નાશ થઈ ય છ

301

(10) વ ઉ પાદNtildeએક પ એ છ ક શર રની ઉ પિ થતા જ વની ઉ પિ થાય છ

(11) આ મા અચતનNtildeએક પ એ છ ક આ મા અચતન છ કમક ાન અચતન છ

(12) સ ા શNtildeએક પ એ છ ક આ મા સ ાનો શ છ

(13) ણભ રNtildeએક પ એ છ ક વ સદા પ રણમન થાય છ તથી ણભ ર છ

(14) અ ાયકNtildeએક પ એ છ ક ાનમા ણવાની શ ત નથી તથી અ ાયક છ 14

થમ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ मढ़ कह जस थम सवारी भीित पाछ ताक ऊपर सिच आ ौ लिखए तस मल कारन गट घट पट जसौ तसौ तहा गयानरप कारज िवसिखए गयानी कह जसी वसत तसौ ही सभाव ताकौ तात गयान जञय िभ िभ पद पिखए कारन कारज दोऊ एकहीम िनहच प तरौ मत साचौ िववहारदि दिखए 13

શ દાથ ETHભ િત=દ વાલ આછ ૌ=ઉ મ લકારન= ય કારણ કારજ=કાય િનહચ=િન યનયથી

અથ ndashકોઈ અ ાની (મીમાસક) આદ કહ છ ક પહલા દ વાલ સાફ કર ન પછ તના ઉપર ચ કામ કરવાથી ચ સા થાય છ અન જો દ વાલ ખરાબ હોય તો ચ પણ ખરાબ ઉઘડ છ તવી જ ર ત ાનના ળ કારણ ઘટ-પટ આદ ય વા હોય છ ત ાન પ કાય થાય છ તથી પ ટ છ ક ાન કારણ ય છ

અન યા ાદ ાની સબોધન કર છ ક વો પદાથ હોય છ તવો જ તનો વભાવ હોય છ તથી ાન અન ય ભ ભ પદાથ છ િન યનયથી કારણ

302

અન કાય બ એક જ પદાથમા છ તથી તા મત ય છ ત યવહારનયથી સ ય છ 13

व ानिमित त य सकल वा ःवत वाशया भ वा व मयः पशः पश रव ःव छ दमाच त य पर पतो न त दित ःया ाददश पन- व ा िभ नम व व घ टत तःय ःवत व ःपशत 3 બી પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ िमथयामती लोकालोक ािप गयान मािन समझ ि लोक िपड आतम दरब ह याहीत सछद भयौ डोल मखह न बोल कह या जगतम हमारोई परब ह तास गयाता कह जीव जगतस िभ प जगतकौ िवकासी तोही याहीत गरब ह जो वसत सो वसत पररपस िनराली सदा िनहच मान सयादवादम सरब ह 14

શ દાથ લોક= યા છ યો ા ત થાય અલોક=લોકથી બહાર છદ= વત ગરબ=અભમાન

અથ ndashકોઈ અ ાની (નયાિયક આદ) ાનન લોકાલોક યાપી ણીન આ મ-પદાથન લો - માણ સમ બઠા છ તથી પોતાન સવ યાપી સમ ન વત વત છ અન અભમાનમા મ ત થઈન બી ન ખ સમ છ કોઈની સાથ વાત પણ કરતા નથી અન કહ છ ક સસારમા અમારો જ િસ ાત સાચો છ તમન યા ાદ કહ છક વ જગતથી દો છ પર ત ાન ણ લોકમા સા રત થાય છ તથી તન ઈ રપણા અભમાન છ પર પદાથ પોતાના િસવાય અ ય પદાથ થી સદા િનરાળો રહ છ તથી િન યનયથી યા ાદમા સવ ગભત છ 14

बा ाथमहणःवभावभरतो वव विचऽो लस - याकार वशीणश रिभत य पशनयित

303

एकि यतया सदा य दतया भदम वसय- नक ानमबािधतानभवन पय यनका त वत 4 તીય પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ पश गयानकी अनत िविच ाई दख जञयक अकार नानारप िवसतरयौ ह ताहीको िवचािर कह गयानकी अनक स ा गिहक एकत पचछ लोकिनस लरयौ ह ताकौ म भिजवकौ गयानवत कह गयान अगम अगाध िनराबाध रस भरयौ ह जञायक सभाइ परजायस अनक भयौ ज िप तथािप एकतास निह टरयौ ह 15

શ દાથ ETHપ = ખ િવસતરયૌ=ફલાયો લરયૌ=ઝગડ છ ભજવકૌ=ન ટ કરવા માટ

અથ ndashઅનત યના આકાર પ પ રણમન કરવાથી ાનમા અનક િવ ચ તાઓ દખાય છ તનો િવચાર કર ન કોઈ કોઈ પ વ અ ાની કહ છ ક ાન અનક છ અન એનો એકા ત પ હણ કર ન લોકો સાથ ઝગડ છ તમ

અ ાન ર કરવા માટ યા ાદ ાની કહ છ ક ાન અગ ય ગભીર અન િનરાબાધ રસથી પ ર ણ છ તનો ાયક વભાવ છ ત જોક પયાય ટથી અનક છ તોપણ ય ટથી એક જ છ 15

याकारकल कमचकिचित ालन क पय- नकाकारिचक षया ःफटम प ान पशन छित विच यऽ य विचऽतामपगत ान ःवतः ािलत पयायःतनकता प रमश पय यनका त वत 5 ચ થ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ किध कह गयान मािह जञयकौ अकार ितभािस र ौ ह कलक तािह धोइय

304

जब धयान जलस पखािरक धवल कीज तब िनराकार स गयानमय होइय तास सयादवादी कह गयावकौ सभाउ यह जञयकौ अकार वसत मािह कहा खोइय जस नानारप ितिबबकी झलक दीख ज िप तथािप आरसी िवमल जोइय 16

શ દાથ ETH ધી= ખ િતભાિસ=ઝળક કલક=દોષ પખા રક=ધોઈન ધવલ=ઉ વળ આરસી=દપણ જોઈન=દખીએ

અથ ndashકોઈ અ ાની કહ છ ક ાનમા યોનો આકાર ઝળક છ એ ાનનો દોષ છ યાર યાન પ જળથી ાનનો આ દોષ ધોઈન સાફ કરવામા આવ યાર ાન િનરાકાર થાય છ તન યા ાદ ાની કહ છ ક ાનનો એવો જ વભાવ

છ યનો આકાર ાનમા ઝળક છ ત ા કાઢ કાય વી ર ત દપણમા જોક અનક પદાથ િત બ બત થાય છ તોપણ દપણ મ તમ વ છ જ બની રહ છ તમા કાઈ પણ િવકાર થતો નથી 16

या ािलतःफट ःथरपरि या ःतताव चतः ःवद यानवलोकनन प रतः श यः पशनयित ःवि या ःततया िन य िनपण स ः सम म जता ःया ाद त वश बोघमहसा पण भवन जीवित 6 પચમ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ अजञ कह जञयाकार गयान पिरनाम जौल िव मान तौल गयान परगट ह जञयक िवनास होत गयानकौ िवनास होइ ऐसी वाक िहरद िमथयातकी अलट ह तास समिकतवच कह अनभौ कहािन पजरय वान गयान नानाकार नट ह

305

िनरिवकलप अिवनसवर दरबरप गयान जञय वसतस अ ापक अघट ह 17

શ દાથ ETHઅ =અ ાની િવ માન=મૌ દ કહાિન=કથા પ ય વાન=પયાય વ નાનાકાર=અનક આ િત અ યાપક=એકમક ન હ થનાર

અઘટ=ઘટતી નથી અથા બસતી નથી

અથ ndashકોઈ કોઈ અ ાની કહ છ ક ાન પ રણમન યના આકાર થાય છ યા ધી ય િવ માન રહ છ યા ધી ાન ગટ રહ છ અન યનો િવનાશ થતા જ ાન ન ટ થઈ ય છ આ ર ત તન દયમા િમ યા વનો રા હ છ તથી ભદિવ ાની અ ભવની વાત કહ છ ક વી ર ત એક નટ અનક વાગ બનાવ છ તવી જ ર ત એક જ ાન પયાયો-અ સાર અનક પ ધારણ કર છ વા તવમા ાન િનિવક પ અન િન ય પદાથ છ ત યમા વશ નથી કર તથી ાન અન યની એકતા ઘટતી નથી 17

सवि यमय प प ष दवासनावािसतः ःवि यमतः पशः कल परि यष वौा यित ःया ाद त समःतवःतष परि या मना ना ःतता जान नमलश बोधम हमा ःवि यमवाौयत 7 છ ા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ मद कह धमर अधमर आकास काल पदगल जीव सब मरो रप जगम जान न मरम िनज मान आपा पर वसत बाध ि ढ़ करम धरम खोव डगम समिकती जीव स अनभौ अभयास तात परकौ ममतव तयाग कर पग पगम अपन सभावम मगन रह आठ जाम धारावाही पथक कहाव मोख मगम 18

શ દાથ ETH ઢ=પાકા ધરમ=પદાથનો િનજ વભાવ ડગ=કદમ મ= હર આઠ મ=હમશા પથક= સાફર

306

અથ ndashકોઈ અ તવાદ ખ કહ છ ક ધમ-અધમ-આકાશ-કાળ- લ અન વ આ સવ જગત જ મા વ પ છ અથા સવ યમય છ તઓ પોતા િનજ વ પ ણતા નથી અન પરપદાથ ન િનજ-આ મા માન છ તથી તઓ સમય સમય કમ નો ઢ બધન કર ન પોતા વ પ મલન કર છ પણ સ ય ાની વ આ મ-અ ભવ કર છ તથી ણ ણ પર પદાથ માથી મમ વ ર કર છ અન મો માગના ધારા વાહ પિથક કહવાય છ 18

िभ न ऽिन णबो यिनयत यापारिन ः सदा सीद यव ब हः पत तमिभतः पय पमस पशः ःव ऽा ःततया िन रभसः ःया ादवद पन- ःत या मिनखातबो यिनयत यापारश भवन 8

સાતમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ सठ कह जतौ जञयरप परवान ततौ गयान तात कह अिधक न और ह ितह काल परकष ापी परनयौ मान आपा न िपछान ऐसी िमथयादग दौर ह जनमती कह जीव स ा परवान गयान जञयस अ ापक जगत िसरमौर ह गयानकी भाम ितिबिबत िविवध जञय जदिप तथािप िथित नयारी नयारी ठौर ह 19

શ દાથ ETHદૌર=ભટક િસરમૌર= ધાન િથિત= થિત

અથ ndashકોઈ ખ કહ છ ક ટ ના અથવા મો ય વ પ હોય છ તટ જ ાન હોય છ તનાથી વધ -ઓ નથી હો આ ર ત તઓ સદવ ાનન પર યાપી અન ય સાથ ત મય માન છ તથી કહ જોઈએ ક તઓ

આ મા વ પ સમ શ ા નથી િમ યા વની એવી જ ગિત છ તમન યા ાદ ની કહ છ ક ાન આ મસ ા બરાબર છ ત ઘટ-પટા દ ય સાથ ત મય થ

307

નથી ાન જગતનો ડામ ણ છ તની ભામા જોક અનક ય િત બ બત થાય છ તોપણ જગતનો સ ા િમ દ દ છ 19

ःव ऽ ःथतय पथ वधपर ऽ ःथताथ झनात त छ भय पशः णयित िचदाकारान सहाथवमन ःया ाद वसन ःवधामिन पर ऽ वद ना ःतता य ाथ ऽ प न त छतामनभव याकारकष परान 9

આઠમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोई सनवादी कह जञयक िवनास होत गयानकौ िवनास होइ कहौ कस जीिजय तात जीवत ताकी िथरता िनिम सब जञयाकार पिरनामिनकौ नास कीिजय सतयवादी कह भया हज नािह खद िख जञयसौ िवरिच गयान िभ मािन लीिजय गयानकी सकती सािध अनभौ दसा अरािध करमक तयािगक परम रस पीिजय 20

શ દાથ ETH જય= વ ખદ ખ = ઃખી િવર ચ=િવર ત થઈન અરાિધ=આરાધના કર ન સ યવાદ =પદાથના યથાથ વ પ કથન કરનાર

અથ ndashકોઈ કોઈ યવાદ અથા ના તક કહ છ યનો નાશ થવાથી ાનનો નાશ સભવ છ અન ાન વ વ પ છ તથી ાનનો નાશ થવાથી વનો નાશ થાય ત પ ટ છ તો પછ એવી દશામા કવી ર ત વન રહ શક

માટ વની િન યતા માટ ાનમા યાકાર પ રણમનનો અભાવ માનવો જોઈએ યા સ યવાદ ાની કહ છ ક ભાઈ તમ યા ળ ન થાવ યથી ઉદાસીન થઈન ાનન તનાથી ભ માનો તથા ાનની ાયકશ ત િસ કર ન અ ભવનો

અ યાસ કરો અન કમબધનથી ત થઈન પરમાનદમય અ તરસ પાન કરો 20

पवाल बतबो यनाशसमय ानःय नाश वदन सीद यव न क चना प कलय न य तत छः पशः

308

अ ःत व िनजकालतोऽःय कलयन ःया ादवद पनः पण ःत ित बा वःतष महभ वा वनय ःव प 10 નવમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ र कह काया जीव दोऊ एक िपड जब दह नसगी तबही जीव मरगौ छायाकौसौ छल िकध मायाकौसौ परपच कायाम समाइ िफिर कायाकौ न धरगौ सधी कह दहस अ ापक सदीव जीव सम पाइ परकौ ममतव पिरहरगौ अपन सभाई आइ धारना धराम धाइ अपम मगन हवक आप स करगौ 21

શ દાથ ETH ર= ખ પરપચ=ઠગાઈ ધી=સ ય ાની પ રહરગૌ=છોડશ ધરા=ધરતી

અથ ndashકોઈ કોઈ ખ ચાવાક કહ છ ક શર ર અન વ બ નો એક િપડ છ એટલ યાર શર ર નાશ પામશ યાર વ પણ નાશ પામી જશ વી ર ત નો નાશ થવાથી છાયાનો નાશ થઈ ય છ તવી જ ર ત શર રનો નાશ

થવાથી વનો પણ નાશ થઈ જશ આ ઇ ળયાની માયા સમાન કૌ ક થઈ ર છ વા મા દ પકની યોતના કાશ સમાન શર રમા સમાઈ જશ પછ શર ર ધારણ નહ કર આ બાબતમા સ ય ાની કહ છ ક વ પદાથ શર રથી સદવ ભ છ ત કાળલ ધ પામીન પરપદાથ ય મમ વ છોડશ અન પોતાના વ પન ા ત થઈન િન મ િમમા િવ ામ કર ન તમા જ લીન થઈન પોતાન પોત જ કરશ 21

વળ Ntilde(દોહરા)

जय कचक तयागस िवनस नािह भजग तय सरीरक नासत अलख अखिडत अग 22

શ દાથ ETHક ક=કાચળ જગ=સાપ અખ ડત=અિવનાશી

309

અથ ndash વી ર ત કાચળ નો યાગ કરવાથી સાપ નાશ પામતો નથી તવી જ ર ત શર રનો નાશ થવાથી વ પદાથ નાશ પામતો નથી 22

अथाल बकाल एव कलयन ानःय स व ब ह- याल बनलालसन मनसा ा यन पशनयित

ना ःत व परकालतोऽःय कलयन ःया ादवद पन- ःत या मिनखातिन यसहज ानकप जीभवन 11

દસમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ दरबि कह पहल न हतौ जीव दह उपजत अब उपजय ह आइक जौल दह तौल दहधारी िफर दह नस रहगौ अलख जोित जोितम समाइक सदबि कह जीव अनािदकौ दहधारी जब गयान होइगौ कबह काल पाइक तबहीस पर तिज अपनौ सरप भिज पावगौ परमपद करम नसाइक 23

અથ ETHકોઈ કોઈ ખ કહ છ ક પહલા વ ન હતો વી જળ અ ન વા અન આકાશNtildeઆ પાચ ત વમય શર ર ઉ પ થતા ાનશ ત પ વ ઉપ છ યા ધી શર ર રહ છ યા ધી વ રહ છ અન શર રનો નાશ થતા વા માનો કાશ કાશમા સમાઈ ય છ આ િવષયમા સ ય ાની કહ છ ક વ પદાથ અના દકાળથી દહ ધારણ કરલ છ વ નવો ઉપજતો નથી અન ન

દહનો નાશ થવાથી ત નાશ પામ છ કોઈવાર અવસર પામીન યાર ાન ા ત કરશ યાર પરપદાથ મા અહ છોડ ન આ મ વ પ હણ કરશ અન

આઠ કમ નો નાશ કર ન િનવાણપદ પામશ 23

वौा तः परभावभावकलना न य ब हवःतष नय यव पशः ःवभावम हम यका तिन तनः सवःमा नःवभावभवन ाना भ ो भवन ःया ाद त न नाशमित सहजःप ीकत ययः 12

310

અગયારમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ पकषपाती जीव कह जञयक अकार पिरनयौ गयान तात चतना असत ह जञयक नसत चतनाकौ नास ता कारन आतमा अचतन ि काल मर मत ह पिडत कहत गयान सहज अखिडत ह जञयकौ आकार धर जञयस िवरत ह चतनाकौ नास होत स ाकौ िवनास होइ यात गयान चतना वान जीव तत ह 24

શ દાથ ETHપ પાતી=હઠા હ અસત=સ ા ર હત સહજ= વાભાિવક િવરત=િવર ત તત=ત વ

અથ ndashકોઈ કોઈ હઠા હ કહ છ ક યના આકાર ાન પ રણમન થાય છ અન ાનાકાર પ રણમન અસ છ તથી ચતનાનો અભાવ થયો યનો નાશ થવાથી ચતનાનો નાશ થાય છ તથી મારા િસ ાતમા આ મા સદા અચતન છ આમા યા ાદ ાની કહ છ ક ાન વભાવથી જ અિવનાશી છ ત યાકાર પ રણમન કર છ પર યથી ભ છ જો ાનચતનાનો નાશ માનશો તો આ મસ ાનો નાશ થઈ જશ તથી વત વન ાનચતના ત માન ત સ ય ાન છ 24

अ यःया मिन सवभावभवन श ःवभाव यतः सवऽा यिनवा रतो गतभयः ःवर पशः ब डित ःया ाद त वश एव लसित ःवःय ःवभाव भराः दा ढः परभाव वरह यालोकिनक पतः 13 બારમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोई महामरख कहत एक िपड मािह जहालौ अिचत िचत अग लहलह ह जोगरप भोगरप नानाकार जञयरप

311

जत भद करमक तत जीव कह ह मितमान कह एक िपड मिह एक जीव ताहीक अनत भाव अस फिल रह ह पगगलस िभ कमर जोगस अिख सदा उपज िवस िथरता सभाव गह ह 25

શ દાથ ETHઅચત=અચતન-જડ ચત=ચતન મિતમાન= માન-સ ય ાની

અથ ndashકોઈ ખ કહ છ ક એક શર રમા યા ધી ચતન-અચતન પદાથ ના તરગ ઉઠ છ યા ધી જોગ પ પ રણમ ત જોગી વ અન ભોગ પ પ રણમ ત ભોગી વ છ આવી ર ત ય પ યાના ટલા ભદ થાય છ વના તટલા ભદ એક દહમા ઊપ છ તથી આ મસ ાના અનત શ થાય છ તમન સ ય ાની કહ છ ક એક શર રમા એક જ વ છ તના ાન ણના પ રણમનથી અનત ભાવ પ શ ગટ થાય છ આ વ શર રથી ભ છ કમસયોગથી ર હત છ અન સદા ઉ પાદ- યય- ૌ ય ણ-સ પ છ 25

ादभाव वरामम ितवह ानाशनाना मना िन ाना णभ गस गपिततः ायः पशनयित ःया ाद त िचदा मना प रमश ःत िन यो दत ट को क णघनःवभावम हम ान भवत जीवित 14 તરમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ एक िछनवादी कह एक िपड मािह एक जीव उपजत एक िवनसत ह जाही सम अतर नवीन उतपित होइ ताही सम थम परातन बसत ह सरवागवादी कह जस जल वसत एक सोई जल िविवध तरगिन लसत ह

312

तस एक आतम दरब गन परजस अनक भयौ प एकरप दरसत ह 26

શ દાથ ETHસરવાગવાદ =અનકાતવાદ તરગિન=લહરો

અથ ndashકોઈ કોઈ ણકવાદ mdashબૌ કહ છ ક એક શર રમા એક વ ઉપ છ અન એક નાશ પામ છ ણ નવો વ ઉ પ થાય છ તના પહલાના સમયમા ાચીન વ હતો તમન યા ાદ કહ છ ક વી ર ત પાણી એક પદાથ છ ત જ અનક લહર પ થાય છ તવી જ ર ત આ મ ય પોતાના ણ-પયાયોથી અનક પ થાય છ પણ િન યનયથી એક પ દખાય છ 26

ट दो क ण वश बोध वसराकारा मत वाशया वा छछ य छलद छिच प रणतिभ न पशः क चन ान िन यमिन यताप रगमऽ यासादय य वल

ःया ाद तदिन यता प रमश ःतव बमात 15 ચૌદમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ बालबि कह गयायक सकित जौल तौल गयान अस जगत मधय जािनय जञायक सकित काल पाइ िमिट जाइ जब तब अिवरोध बोध िवमल बखािनय परम िवन कह ऐसी तौ न बन बात जस िबन परगास सरज न मािनय तस िबन गयायक सकित न कहाव गयान यह तौ न परोचछ परतचछ परवािनय 27

શ દાથ ETHબાલ =અ ાની પરમ વીન=સ ય ાની પરગાસ( કાશ)

=અજવા પરત છ=સા ા

અથ ndashકોઈ કોઈ અ ાની કહ છ ક યા ધી ાનમા ાયકશ ત છ યા ધી ત ાન સસારમા અ કહવાય છ ભાવ એ છ ક ાયકશ ત ાનનો દોષ છ અન યાર યાર સમય પામીન ાયકશ ત ન ટ થઈ ય છ યાર ાન

313

િનિવક પ અન િનમળ થઈ ય છ યા સ ય ાની કહ છ ક આ વાત અ ભવમા આવતી નથી કમ ક વી ર ત કાશ િવના ય હોતો નથી તવી જ ર ત ાયકશ ત િવના ાન હોઈ શક નથી તથી તમારો પ ય માણથી

બાિધત છ 27

इ या ान वमढाना ानमाऽ साधयन आ मत वमनका तः ःवयमवानभयत 16 एव त व यव ःथ या ःव यवःथापय ःवयम अल य शासन जनमनका तो यव ःथतः 17 इित ःया ादािधकार

યા ાદની શસા (દોહરા)

इिह िविध आतम गयान िहत सयादवाद परवान जाक वचन िवचारस मरख होइ सजान 28 सयादवाद आतम दशा ता कारन बलवान िसवसाधक बाधा रिहत अख अखिडत आन 29

અથ ETHઆ ર ત આ મ ાન માટ યા ાદ જ સમથ છ એના વચનો સાભળવાથી એન એ અ યયન કરવાથી અ ાનીઓ પ ડત બની ય છ 28 યા ાદથી આ મા વ પ ઓળખાય છ તથી આ ાન બ બળવાન છ મો સાધક છ અ માન- માણની બાધા ર હત છ અ ય છ એન આ ાવાદ િતવાદ ખ ડત કર શકતા નથી 29

અગયારમા અિધકારનો સાર નધમના મહ વ ણ અનક િસ ાતોમા યા ાદ ય છ નધમ

કાઈ ગૌરવ છ ત યા ાદ છ આ યા ાદ અનય ધમ ન િન ળ કરવા માટ દશનNtildeચ સમાન છ આ યા ાદ રહ ય સમજ ક ઠન નથી પર ઢ

અવ ય છ અન એટ ઢ છ ક એન વામી શકરાચાય અથવા વામી દયાનદ સર વતી વા અ ન િવ ાનો સમ શ ા ન હ અન યા ાદ ઉલ ખડન કર ન

314

નધમન મોટો ધ ો પહ ચાડ ગયા એટ જ નહ કટલાક આ િનક િવ ાનો પણ આ ધમ ઉપર ના તકપણા લાછન લગાડ છ

પદાથના અનક ધમ હોય છ ત બધા એક સાથ કહ શકાતા નથી કમ ક શ દમા એટલી શ ત નથી ક અનક ધમ ન એકસાથ કહ શક તથી કોઈ એક ધમન ય અન બાક નાન ગૌણ કર ન કથન કરવામા આવ છ વાિમકાિતકયા ામા ક છ ETH

णाणाधममजद िप य एव धमम िप व द अतथ तससयिवकखादो णितथ िववकखाह ससाण 264

અથ ETHતથી ધમ અપ ાએ કથન કરવામા આ હોય ત ધમ શ દથી કથન કરવામા આ હોય ત શ દ અન તન ણનાર ાનmdashએ ણ નય છ ક પણ છ ક

सो िचय इ ो धममो वाचयस ौ िव तसस धममसस त जाणिद त णाण त ितिणण िवणय िवससा य

અથ ETHઆપણી િન યની વાતચીત પણ નયગભત હોય છ મક યાર કોઈ મરણ-સ ખ હોય છ યાર તન હમત આપવામા આવ છ ક વ િન ય છ વ તો મરતો નથી શર ર પ વ નો તની સાથ સબધ છ તથ વ સમાન

શર ર બદલ પડ છ ન તો વ જ મ છ ન મર છ અન ન ધન સતાન બ આદ સાથ તમનો સબધ છ આ કાઈ કહવામા આ છ ત વ પદાથના િન યધમ તરફ ટ રાખીન કહવામા આ છ પછ યાર ત મર ય છ અન એના સબધીઓન સબોધન કર છ યાર કહ છ ક સસાર અિન ય છ જ મ છ ત મર જ છ પયાયો પલટ એ વનો વભાવ જ છ આ કથન પદાથના અિન ય ધમ તરફ ટ રાખીન ક છ દ દ વામીએ પચા તકાયમા આ િવષયન બ પ ટ કરલ છ વામી એ ક છ ક વના ચતના ઉપયોગ આદ ણ છ નર નારક આદ પય ય છ યાર કોઈ વ મ ય પયાયમાથી દવ પયાયમા ય છ યાર મ ય પયાયનો અભાવ ( યય) અન દવ પયાયનો સ ાવ (ઉ પાદ) થાય છ પર વ ન ઊપ યો છ ક ન મય છ આ તનો વધમ છ બસ આ જ નામ ઉ પાદ- યય- ૌ ય છ

315

सो चव जािद मरण जािद ण ण ो ण चव उपपणणो उपपणणो य िवण ो दवो मणसि प ाओ 18

(પચા તકાય 38)

અથ ETHત જ વ ઉપ છ ક મરણન ા ત થાય છ વભાવથી ત વ ન િવનાશ પા યો છ અન િન યથી ઊપ યો છ સદા એક પ છ યાર કોણ

ઊપ અન િવણ છ પયાય જ ઊપ છ અન પયાય જ િવણસી છ મ ક દવ પયાય ઉ પ થઈ છ મ ય પયાય નાશ પામી છ એ પયાયનો ઉ પાદ-યય છ વન ૌ ય ણવો

एव भावमभाव भावाभाव अभावभाव च गणप यिह सिहदौ ससरमाणो कणिद जीवो 21

(પચા તકાય 38)

અથ ETHપયાયાિથકનયની િવવ ાથી પચપરાવતન પ સસારમા મણ કરતો આ આ મા દવા દ પયાયોન ઉ પ કર છ મ યા દ પયાયોનો નાશ કર છ તથા િવ માન દવા દ પયાયોના નાશનો આરભ કર છ અન િવ માન નથી ત મ યા દ પયાયના ઉ પાદનો આરભ કર છ

બ યાદ રાખ ક નય કથન અપ ત હોય છ અન યાર જ ત નય કહવાય છ જો અપ ાર હત કથન કરવામા આવ તો ત નય નથી નય છ

त सािवकखा सणया िणरिवकखा त िव दणणया ह ित सयलववहारिस ी सणयादो होिद िणयमण અથ ETHઆ નય પર પર અપ ા સ હત હોય યાર નય છ અન ત જ

યાર અપ ાર હત લવામા આવ યાર ત નય છ નયથી સવ યવહારની િસ થાય છ

અ ય મતાવલબી પણ વ પદાથના એક જ ધમ ઉપર ટ રાખીન મ ત થઈ ગયા છ તથી નમતમા તમન મતવાળા ક ા છ આ અિધકારમા ચૌદ મતવાળાઓ સબોધન ક છ અન એમના માનલા યક ધમ સમથન કરતા યા ાદન ટ કરલ છ

પાગલ

316

સા ય-સાધક ાર (12)

િત ા (દોહરા)

सया ाद अिधकार यह क ौ अलप िवसतार अमतच मिनवर कह साधक साधय दवार 1

શ દાથ ETHસા ય= િસ કરવા યો ય છ ત ઇ ટ સાધક= સા યન િસ કર છ ત

અથ ndashઆ યા ાદ અિધકાર સ ત વણન ક હવ ી અ તચ િનરાજ સા ય-સાધક ાર વણન કર છ 1

इ या नकिनजश सिनभरोऽ प यो ानमाऽमयता न जहाित भावः एव बमाबम ववित ववतिचऽ त ि यपययमय िच दहा ःत वःत 1

(સવયા એક ીસા)

जोई जीव वसत अिसत मय अगरलघ अभोगी अमरतीक परदसवत ह उतपितरप नानारप अिवचलरप रतन यािद गनभदस अनत ह सोई जीव दरब मान सदा एकरप ऐसौ स िनहच सभाउ िनरतत ह सयादवाद मािह साधय पद अिधकार क ौ अब आग किहवक साधक िस त ह 2

શ દાથ ETHઅ ત=હ છ અન રહશ મય= માણમા આવવા યો ય અ લ =ન ભાર ન હલ ઉતપિત=નવી પયાય ગટ થ નાસ= વ પયાયોનો અભાવ અિવચલ= ૌ ય

317

स य ान माण

અથ ETHઆ વ પદાથ અ ત વ મય વ અ લ વ અભો વ અ િતક વ દશ વ સ હત છ ઉ પાદ- યય- ૌ ય અથવા દશન- ાન-ચા ર આદ ણોથી અનત પ છ િન યનયમા ત વ પદાથઓનો વાભાિવક ધમ સદા સ ય અન એક પ છ તન યા ાદ અિધકારમા સા ય- વ પ ક ો હવ આગળ તન સાધક પ કહ છ

વની સા ય-સાધક અવ થાઓ વણન (દોહરા)

साधय स कवल दशा अथवा िस महत साधक अिवरत आिद बध छीन मोह परजत 3

શ દાથ ETH કવલદશા=તરમા અન ચૌદમા ણ થાનવત અ રહત િસ મહત= વની આઠ કમ ર હત અવ થા અિવરત ધ=ચોથા ણ થાનવત અ ત સ ય ટ ખીનમોહ ( ીણમોહ) =બારમા ણ થાનવત

સવથા િનમ હ

અથ ndashકવળ ાની અ રહત અથવા િસ પરમા મપદ સા ય છ અન અ ત સ ય ટ અથા ચોથા ણ થાનથી માડ ન ીણમોહ અથા બારમા ણ થાન ધી નવ ણ થાનમાથી કોઈ પણ ણ થાનના ધારક ાની વ સાધક છ 3

સાધક અવ થા વ પ (સવયા એક ીસા)

जाकौ अधो अपरब अिनवित करनकौ भयौ लाभ भई गरवचनकी बोहनी जाक अनतानबध ोध मान माया लोभ अनािद िमथयात िम समिकत मोहनी सात परिकित खप कवा उपसमी जाक जगी उर मािह समिकत कला सोहनी सोई मोख साधक कहायौ ताक सरवग

गटी सकित गन थानक अरोहनी 4

318

શ દાથ ETHઅધઃકરણ= કરણમા (પ રણામ-સ હમા) ઉપ રતનસમયવત તથા અધ તનસમયવત વોના પ રણામ સ શ તથા િવસ શ હોય અ વકરણ= કરણમા ઉ રો ર અ વ અ વ પ રણામ થતા ય આ કરણમા ભ સમયવત વોના પ રણામ સદા િવસ શ જ રહ છ અન એક સમયવત વોના પ રણામ સ શ પણ રહ છ અન િવસ શ પણ રહ છ +અિન િ કરણ=

કરણમા ભ સમયવત વોના પ રણામ િવસ શ જ હોય અન એક સમયવત વોના પ રણામ સ શ જ હોય બોહની (બોધની) =ઉપદશ ખપ =સ ળ નાશ

પામી કવા=અથવા સોહની=શોભાયમાન અરોહની=ચડવાની

+ એન િવશષપણ સમજવા માટ ગો મટસાર વકાડ અ યયન કર જોઈએ અન શીલા ઉપ યાસના 247 થી 263 ધીના ઠોમા એ િવ તારથી વણન છ

આ ણ કરણોના પ રણામ િતસમય અનત ણી િવ તા સ હત હોય છ

અથ ndash વન અઘઃકરણ અ વકરણ અન અિન િ કરણ પ કરણલ ધઇની ા ત થઈ છ અન ી નો સ ય ઉપદશ મ યો છ ની અનતા બધી ોધ માન માયા લોભ તથા િમ યા વ િમ સ ય વમોહનીયmdash

એવી સાત િતઓનો સવથા ય અથવા ઉપશમ થયો છ અથવા તરગમા સ ય દશનના દર કરણો ત થયા છ ત જ વ સ ય ટ-મો નો સાધક કહવાય છ તના તર અન બા સવ ગમા ણ થાન ચઢવાની શ ત ગટ થાય છ 4

(સોરઠા)

जाक मकित समीप भई भविसथित घट गई ताकी मनसा सीप सगर मघ मकता वचन 5

શ દાથ ETHભવ થિત=ભવ- મણનો કાળ તા=મોતી

અથ ndash ની ભવ થિત ઘટ જવાથી અથા કચ ન અધ લપરાવતનકાળ શષ રહવાથી મો અવ થા સમીપ આવી ગઈ છ તના મન પ છ પમા સ મઘ પ અન તમના વચન મોતી પ પ રણમન કર છ ભાવ એ છ ક આવા વોન જ ી ના વચનો ચકર થાય છ 5

સ ન મઘની ઉપમા (દોહરા)

319

जय वरष वरषा सम मघ अखिडत धार तय सदगर वानी िखर जगत जीव िहतकार 6

શ દાથ ETHઅખ ડત ધાર=સતત વાની (વાણી) =વચનો

અથ ndash વી ર ત ચોમાસામા વરસાદની ધારા વાહ ટ થાય છ તવી જ ર ત ી નો ઉપદશ સસાર વોન હતકાર થાય છ

ભાવાથ ndash વી ર ત જળ જગતન હતકાર છ તવી જ ર ત સ ની વાણી સવ વોન હતકાર છ 6

ધન-સપિ થી મોહ ર કરવાનો ઉપાય (સવયા તવીસા)

चतनजी तम जािग िवलोकह लागी रह कहा मायाक ताई आए कह सौ कह तम जाहग माया रमगी जहाकी तहाई माया तमहारी न जाित न पाित न वसकी विल न असकी झाई दासी िकय िवन लातिन मारत ऐसी अिनित न कीज गसाई 7

શ દાથ ETHિવલોક = ઓ માયા=ધન-સપિ ઝાઈ=પડછાયો- િત બબ દાસી=નોકરડ સાઈ=મહત

અથ ndashહ આ મ તમ મોહિન ા છોડ ન સાવધાન થાવ અન ઓ તમ ધન-સપિ પ માયામા કમ લી ર ા છો તમ ાથી આ યા છો અન ા ચા યા જશો અન દોલત યાની યા પડ રહશ લ મી તમાર નાત- તની નથી વશ-પરપરાની નથી બી તો તમારા એક દશ પણ િત પ નથી જો એન તમ નોકરડ બનાવીન ન રાખી તો એ તમન લાત મારશ માટ મહાન થઈન તમાર આવો અ યાય કરવો યો ય નથી 7

વળ Ntilde(દોહરા)

320

माया छाया एक ह घट बढ़ िछन मािह इनहकी सगित ज लग ितनहिह कह सख नािह 8

અથ ETHલ મી અન છાયા એકસરખી છ ણમા વધ છ અન ણમા ઘટ છ એના સગમા જોડાય છ અથા નહ કર છ તમન કદ ચન પડ નથી 8

બી વગરનો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (સવયા તવીસા)

लोकिनस कछ नातौ न तरौ न तोस कछ इह लोककौ नातौ ए तौ रह रिम सवारथक रस त परमारथक रस मातौ य तनस तनम तनस जड़ चतन त ितनस िनत हातौ होह सखी अपनौ बल फिरक तोिरक राग िवरोधकौ तातौ 9

શ દાથ ETHલોકિનસ = બ આદ માણસોથી નાતૌ=સબધ રહ રિમ=લીન થયા પરમારથ=આ મ હત માતૌ=મ ત તનમ (ત મય)=લીન હાતૌ=ભ ફ રક= ગટ કર ન તો રક=તોડ ન તાતૌ(ત ) =દોરો

અથ ndashહ વ બી આદ લોકોનો તાર સાથ કાઈ સબધ નથી અન ન તા એમની સાથ કાઈ આ લોક સબધી યોજન છ એ તો પોતાના વાથ માટ તારા શર ર ઉપર મ રાખ છ અન તારા આ મ હતમા મ ન થા એ લોકો શર રમા ત મય થઈ ર ા છ તથી શર રના વા જ જડ છ અન ચત ય છો એમનાથી દો છો તથી રાગ- ષનો સબધ તોડ ન પોતા આ મબળ ગટ કર અન ખી થા 9

ઇ ા દ ચ પદની ઇ છા અ ાન છ (સોરઠા)

ज दरबि जीव त उतग पदवी चह ज समरसी सदीव ितनक कछ न चािहय 10

321

અથ ETH અ ાની વ છ ત ઇ ા દ ચ પદની અભલાષા કર છ પર સદા સમતારસના રિસયા છ ત સસાર સબધી કોઈ પણ વ ઇ છતા નથી

10

મા સમતાભાવમા જ ખ છ (સવયા એક ીસા)

हासीम िवषाद बस िव ाम िववाद बस कायाम मरन गर वतरनम हीनता सिचम िगलानी बस ापितम हािन बस जम हािर सदर दसाम छिब छीनता रोग बस भोगम सजोगम िवयोग बस गनम गरब बस सवा मािह हीनता और जग रीित जती गिभत असाता सती साताकी सहली ह अकली उदासीनता 11

શ દાથ ETHિવષાદ=રજ ખદ િવવાદ=ઉ ર- ર છબ=કા ત છ નતા=તગી ઓછપ ગરબ=ઘમડ સાતા= ખ સહલી=સાથ આપનાર

અથ ndashજો હા યમા ખ માનવામા આવ તો હા યમા લડાઈ થવાનો સભવ છ જો િવ ામા ખ માનવામા આવ તો િવ ામા િવવાદનો િનવાસ છ જો શર રમા ખ માનવામા આવ તો જ મ છ ત અવ ય મર છ જો મોટાઈમા ખ

માનવામા આવ તો તમા નીચપણાનો વાસ છ જો પિવ તામા ખ માનવામા આવ તો પિવ તામા લાિનનો વાસ છ જો લાભમા ખ માનવામા આવ તો યા નફો છ યા કસાન પણ છ જો તમા ખ માનવામા આવ તો યા ત છ યા હાર પણ છ જો દરતામા ખ માનવામા આવ તો ત સદા એકસરખી રહતી નથીmdashબગડ પણ છ જો ભોગોમા ખ માનવામા આવ તો ત રોગના કારણ છ જો ઇ ટ સયોગમા ખ માનવામા ત નો સયોગ થાય છ તનો િવયોગ પણ છ જો ણોમા ખ માનવામા આવ તો ણોમા ઘમડનો િનવાસ છ જો નોકર -ચાકર મા ખ માનવામા આવ તો ત હ નતા ( લામી) જ છ એ િસવાય બી પણ લૌ કક કાય છ ત બધા અશાતામય છ તથી પ ટ છ ક શાતાનો સયોગ

322

મળવવા માટ ઉદાસીનતા સખી સમાન છ ભાવ એ છ ક મા સમતાભાવ જ જગતમા ખદાયક છ 11

ીિતમા અ ીિત એવો પાઠ પણ છ

લૌ કક પિવ તા િન ય નથી તનો નાશ થતા મલનતા આવી ય છ

ખમ ફર ઃખ બસ એવો પણ પાઠ છ

ઉ િતની પછ અવનિત (આવ) છ ત ઉ િત નથી (દોહરા)

िजिह उतग चिढ़ िफर पतन निह उतग वह कप िजिह सख अतर भय बस सो सख ह दथरप 12 जो िवलस सख सपदा गय तहा दख होइ जो धरती बह तनवती जर अगिनस सोइ 13 શ દાથ ETHઉતગ= ચા થાન ઉપર પહ ચીન પછ પડ પડ છ ત ચ

પદ નથી ડો વો જ છ તવી જ ર ત ખ ા ત થઈન તના ન ટ થવાનો ભય છ ત ખ નથી ઃખ પ છ 12 કારણ ક લૌ કક ખ-સપિ નો િવલાસ ન ટ થતા પછ ઃખ જ ા ત થાય છ વી ર ત ક ગીચ ઘાસવાળ ધરતી જ અ નથી બળ ય છ 13

ી ના ઉપદશમા ાની વ ચ કર છ અન ખ સમજતા જ નથી (દોહરા)

सबद मािह सतगर कह गट रप िनज धमर सनत िवचछन स ह मढ़ न जान ममर 14

શ દાથ ETH ી આ મ-પદાથના વ પ વણન કર છ ત સાભળ ન માન માણસો ધારણા કર છ અન ખાઓ તનો મમ જ સમજતા નથી 14

ઉપરના દોહરા ટાત ારા સમથન (સવયા એક ીસા)

जस काह नगरक वासी परष भल ताम एक नर स एक द उरकौ दोउ िफर परक समीप पर ऊटवम काह और पिथकस पछ पथ परकौ सो तौ कह तमारौ नगर ह तमार िढग

323

मारग िदखाव समझाव खोज परकौ एतपर स पहचान प न मान द िहरद वान तस उपदस गरकौ 15

શ દાથ ETHવાસી=રહનાર ટ=સમજણો ટ= ઊટવ=ઉલટો ર તો ઢગ=પાસ

અથ ndash વી ર ત કોઈ શહરના રહવાસી બ ષો વ તીની સમીપમા ર તો લી ગયા તમા એક સ જન દયનો અન બીજો ન હતો ર તો લીન પાછા

ફયા અન ી સાફરન પોતાના નગરનો ર તો છ ો તથા ત સાફર તમન ર તો સમ વીન બતા યો અન ક ક આ તમા નગર તમાર ન ક જ છ યા ત ષોમા સ જન છ ત તની વાત સાચી માન છ અથા પોતા નગર ઓળખી લ છ અન ખ તન માનતો નથી એવી ર ત ાની ી ના ઉપદશ સ ય માન છ પણ અ ાનીઓના સમજવામા આવ નથી ભાવ એ છ ક ઉપદશની અસર ોતાઓના પ રણામ-અ સાર જ થાય છ 15

ચોપાઈNtilde િસખાવ હ બાર હ બારા ઝ પર ત મિત અ સારા

जस काह जगलम पासकौ सम पाइ अपन सभाव महामघ बरसत ह आमल कषाय कट तीखन मधर खार तसौ रस बाढ जहा जसौ दरखत ह तस गयानवत नर गयानकौ बखान कर रसकौ उमाह ह न काह परखत ह वह धिन सिन कोऊ गह कोऊ रह सोइ काहकौ िवखाद होइ कोऊ हरखत ह 16

શ દાથ ETHપાવસ=વરસાદ આમલ=ખા કષાય=કષાય ક =કડ તીખન (તી ણ) =તી મ ર=િમ ટ ખાર( ાર) =ખા દરખ (દર ત) = ઉમા =ઉ સા હત ન પરખ હ=પર ા કરતો નથી િન( વિન) =શ દ િવખાદ(િવષાદ) =ખદ હરખ =હિષત

324

અથ ndash વી ર ત કોઈ વનમા વરસાદના દવસોમા પોતાની મળ પાણી પડ છ તો ખા કષાય કડ તી મી ક ખા રસ હોય છ ત પાણી પણ ત જ રસ પ થઈ ય છ તવી જ ર ત ાનીઓ ાનના યા યાનમા પોતાના અ ભવ ગટ કર છ પા -અપા ની પર ા કરતા નથી ત વાણી સાભળ કોઈ તો હણ કર છ કોઈ ઘ છ કોઈ ખદ પામ છ અન કોઈ આનદત થાય છ

ભાવાથ ndash વી ર ત વરસાદ પોતાની મળ વરસ છ અન ત લીમડાના ઉપર પડવાથી કડ લ ના ઉપર પડવાથી ખા શરડ ઉપર પડવાથી મ ર મરચાના છોડ ઉપર પડવાથી તી ચણાના છોડ પર પડવાથી ખા અન બાવળના પર પડવાથી કષાય થઈ ય છ તવી જ ર ત ાનીઓ યાિત લાભા દની અપ ા ર હત મ ય થભાવથી ત વના વ પ કથન કર છ ત સાભળ ન કોઈ ોતા પરમાથ હણ કર છ કોઈ સસારથી ભયભીત થઈન યમ-િનયમ લ છ કોઈ ઝગડો કર છ કોઈ ઘ છ કોઈ તક કર છ કોઈ િન દા- િત કર છ અન કોઈ યા યાન થવાની જ રાહ જોયા કર છ 16

(દોહરા)

गर उपदश कहा कर दराधय ससार बस सदा जाक उदर जीव पच परकार 17

અથ ETH મા પાચ કરાના વ િનવાસ કર છ ત સસાર જ ઘણો જ તર છ તમા ી નો ઉપદશ કર 17

પાચ કારના વ (દોહરા)

डघा भ चघा चतर सघा रचक स ऊधा दरबि िवकल घघा घोर अब 18

શ દાથ ETH ચક= ચવાળા અ =અ ાની

અથ ETH ઘા વ છ ધા વ ચ ર છ ઘા વ ચવાળા છ ધા વ અન ઃખી છ અન ઘા વ મહા અ ાની છ 18

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

325

जाकी परम दसा िवष करम कलक न होइ डघा अगम अगाधपद वचन अगोचर सोइ 19

અથ ETH મન કમ-કા લમા ર હત અગ ય અગાધ અન વચન-અગોચર ઉ ટ પદ છ ત િસ ભગવાન ઘા વ છ 19

આ કથન પ ડત બનારસીદાસ એ પોતાની ક પનાથી ક છ કોઈ થના આધાર ન હ

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

जो उदास हव जगतस गह परम रस म सो चघा गरक वचन चघ बालक जम 20

શ દાથ ETHઉદાસ=િવર ત પરમ રસ=આ મ-અ ભવ ઘ= સ

અથ ndash સસારથી િવર ત થઈન આ મ-અ ભવનો રસ સ મ હણ કર છ અન ી ના વચન બાળકની મ ધની પઠ સ છ ત ઘા વ છ 20

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

जो सवचन रितस सन िहय द ता नािह परमारथ समझ नह सो सघा जगमािह 21

શ દાથ ETH ચસૌ= મથી પરમારથ=આ મત વ

અથ ndash ના વચન મ વક સાભળ છ અન દયમા ટતા નથી-ભ છ પણ આ મ વ પન ઓળખતા નથી એવા મ દ કષાયી વ ઘા છ 21

ધા વ લ ણ

जाक िवकथा िहत लग आगम अग अिन सो ऊधा िवषयी िवकल द र पािप 22

શ દાથ ETHિવકથા=ખોટ વાતા અિન ટ=અિ ય ટ= ષી ટ= ોધી પાિપ ટ=અધમ

અથ ndash ન સ શા નો ઉપદશ તો અિ ય લાગ છ અન િવકથાઓ િ ય લાગ છ ત િવષયા ભલાષી ષી- ોધી અન અધમ વ ધા છ 22

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

326

जाक वचन वन नह निह मन सरित िवराम जड़तास जड़वत भयौ घघा ताकौ नाम 23

શ દાથ ETH રિત= િત િવરામ=અ તી

અથ ndashવચન ર હત અથા એક ય વણ ર હત અથા િ ચ ર ય મન ર હત અથા અસ ી પચ ય અન અ તી અ ાની વ ાનાવરણીય કમના તી ઉદયથી જડ થઈ ગયા છ ત ઘા છ 23

ઉપ ત પાચ કારના વો િવશષ વણન (ચોપાઈ)

डघा िस कह सब कोऊ सघी ऊधा मरख जोऊ घघा घोर िवकल ससारी चघा जीव मोख अिधकारी 24

અથ ETH ઘા વન સવ કોઈ િસ કહ છ ઘા અન ઘા બન ખ છ ઘા ઘોર સસાર છ અન ઘા વ મો ના પા છ 24

ઘા વ વણન (દોહરા)

चघा साधक मोखकौ कर दोष दख नास लह मोख सतोषस वरन लचछन तास 25

અથ ETH ઘા વ મો ના સાધક છ દોષ અન ઃખોના નાશક છ સતોષથી પ ર ણ રહ છ તના ણો વણન ક 25

(દોહરા)

कपा सम सवग दम अिसतभाव वरागय य लचछन जाक िहय स सनकौ तयाग 26

શ દાથ ETH પા=દયા સમ( શમ) =કષાયોની મદતા સવગ=સસારથી ભયભીત દમ=ઇ યો દમન અ તભાવ (આ ત ) = જનવચનોમા ા વરા ય=સસારથી િવર ત

327

અથ ndashદયા શમ સવગ ઇ યદમન આ ત વરા ય અન સાત યસનોનો યાગmdashઆ ઘા અથા સાધક વના ચ છ 26

સાત યસનના નામ (ચોપાઈ)

जवा आिमष मिदरा दारी आखटक चोरी परनारी एई सात िवसन दखदाई दिरत मल दरगितक भाई 27

શ દાથ ETHઆિમષ=માસ મ દરા=શરાબ દાર =વ યા આખટક=િશકાર પરનાર =પરાઈ ી રત=પાપ લ=જડ

અથ ndash ગાર રમવો માસ ખા દા પીવો વ યા સવન કર િશકાર કરવો ચોર અન પર ી સવન કર mdashઆ સાત યસન ઃખદાયક છ પાપ ળ છ અન ગિતમા લઈ જનાર છ 27

યસનોના ય અન ભાવ પ ભદ (દોહરા)

दरिवत य सात िवसन दराचार दखधाम भािवत अतर कलपना मषा मोह पिरनाम 28

અથ ETHઆ સાત યસન શર રથી સવવામા આવ છ ત રાચાર પ ય- યસન છ અન ઠા મોહ-પ રણામની તરગ ક પના ત ભાવ- યસન છ ય અન ભાવ બ ય ઃખોના ઘર છ 28

સાત ભાવ- યસનો વ પ (સવયા એક ીસા)

अशभम हािर शभजीित यह दत कमर दहकी मगनताई यह मास भिखवौ मोहकी गहलस अजान यह सरापान कमितकी रीित गिनकाकौ रस चिखवौ िनरद हव ानघात करवौ यह िसकार परनारी सग परबि कौ परिखवौ

328

पयारस पराई स ज गिहवकी चाह चोरी एई सात िवसन िबडार लिखवौ 29

શ દાથ ETH ત ( ત)= ગાર ગહલ= છા અ ન=અચત રા=શરાબ પાન=પી ગિનકા=વ યા સ જ=વ બડાર=િવદારણ કર

અથ ndashઅ ભ કમના ઉદયમા હાર અન ભ કમના ઉદયમા િવજય માનવો એ ભાવ- ગાર છ શર રમા લીન થ એ ભાવ-માસભ ણ છ િમ યા વથી િછત થઈન વ પન લી જ એ ભાવ-મ પાન છ ના ર ત ચાલ એ ભાવ-વ યાસવન છ કઠોર પ રણામ રાખીન ાણોનો ઘાત કરવો એ ભાવ-િશકાર છ દહા દ પરવ મા આ મ રાખવી ત ભાવ-પરિસ ીસગ છ અ રાગ વક પર પદાથ હણ કરવાની અભલાષા ત ભાવ-ચોર છ આ જ સાત ભાવ-યસન આ મ ાન િવદારણ કર છ અથા આ મ ાન થવા દતા નથી 29

સાધક વનો ષાથ (દોહરો)

िवसन भाव जाम नह पौरष अगम अपार िकय गट घट िसधम चौदह रतन उदार 30

શ દાથ ETHિસ =સ ઉદાર=મહાન

અથ ndash મના ચ મા ભાવ- યસનોનો લશ પણ રહતો નથી ત અ ય અન અપરપાર ષાથના ધારક દય પ સ મા ચૌદ મહાર ન ગટ કર છ 30

ચૌદ ભાવર ન(સવયા એક ીસા)

ल मी सबि अनभित कउसतभ मिन वराग कलपवकष सख सवचन ह ऐरावत उि म तीित रभा उद िवष कामधन िनजररा सधा मोद धन ह धयान चाप मरीित मिदरा िववक व स भाव चन मा तरगरप मन ह

329

चौदह रतन य गट ह िह जहा तहा गयानक उदोत घट िसधकौ मथन ह 31

શ દાથ ETH ધા=અ ત મોદ=આનદ ચાપ=ધ ય રગ=ઘોડો

અથ ndash યા ાનના કાશમા ચ પ સ મથન કરવામા આવ છ યા પ લ મી અ િત પ કૌ ભમણ વરા ય પ ક પ સ ય વચન પ શખ ઐરાવત હાથી પ ઉ મ ા પ રભા ઉદય પ િવષ િન રા પ કામધ આનદ પ અ ત યાન પ ધ ય મ પ મ દરા િવવક પ વ ભાવ પ ચ મા અન મન પ ઘોડોmdashઆવી ર ત ચૌદ ર ન ગટ થાય છ 31

ચૌદ ર નમા હય અન ઉપાદય છ (દોહરા)

िकय अवसथाम गट चौदह रतन रसाल कछ तयाग कछ स ह िविधिनषधकी चाल 32 रमा सख िवष धन सरा व धन हय हय मिन रभा गज कलपतर सधा सोम आदय 33 इह िविध जो परभाव िवष वम रम िनजरप सो साधक िसवपथकौ िचद वदक िच प 34

શ દાથ ETHસ હ= હણ કર િવિધ= હણ કર િનષધ=છોડ રમા=લ મી ધ =ધ ય રા=શરાબ ધ =ગાય હય=ઘોડો રભા=અ સરા સોમ=ચ મા આદય= હ કરવા યો ય વમ=છોડ

અથ ndashસાધકદશામા ચૌદ ર નો ગટ કયા તમાથી ાની વ િવિધ-િનષધની ર ત પર કટલાકનો યાગ કર છ અન કટલાક હણ કર છ 32 અથા પ લ મી સ યવચન પ શખ ઉદય પ િવષ યાન પ ધ ય મ પ મ દરા િવવક પ ધ વ ત ર િન રા પ કામધ અન મન પી ઘોડોmdashઆ

આઠ અ થર છ તથી યાગવા યો ય છ તથા અ િત પ મણ તીિત પ રભા ઉ મ પ હાથી વરા ય પ ક પ આનદ પ અ ત ભાવ પ ચ માmdashઆ છ ર ન ઉપાદય છ 33 આ ર ત પરભાવ પ િવષિવકારનો યાગ કર ન િનજ-

330

વ પમા મ ન થાય છ ત િનજ- વ પનો ભો તા ચત ય આ મા મો માગનો સાધક છ 34

સાધક દશા

સ ય વચન પણ હય છ નમતમા તો મૌનની જ શસા છ

સાત ભાવ- યસન અન ચૌદ ર નોની કિવતા પ બનારસીદાસ એ વત રચી છ

नका तस ग शा ःवयमव वःत- त व यव ःथितिमित वलोकय तः ःया ादश मिधकामिधग य स तो ानीभव त जननीितमलघय तः 2

(આ લોક ઈડરની િતમા નથી)

મો માગના સાધક વોની અવ થા (કિવ )

गय़ान ि ि िजनहक घट अतर िनरख दरव सगन परजाइ िजनहक सहजरप िदन िदन ित सयादवाद साधन अिधकाइ ज कविल नीत मारग मख िचत चरन राख ठहराइ त वीन किर खीन मोहमल अिवचल होिह परमपद पाइ 35

શ દાથ ETHિનરખ=અવલોકન કર નીત( ણીત)=રા ચત

અથ ndash મના તરગમા ાન ટ ય ણ અન પયાયો અવલોકન કર છ ઓ વયમવ દન- િત દન યા ાદ ારા પોતા વ પ અિધકાિધક ણ છ કવળ -કિથત ધમમાગમા ા કર ન ત અ સાર આચરણ કર છ ત ાની મ યો મોહકમનો મળ ન ટ કર છ અન પરમ પદ ા ત કર ન થર થાય છ 35

य ानमाऽिनजभावमयीमक पा भिम ौय त कथम यपनीतमोहाः

331

त साधक वमिधग य भव त िस ा मढाः वममनपल य प रम त 3

અ ભવથી મો અન િમ યા વથી સસાર છ (સવયા એક ીસા)

चाकसौ िफरत जाकौ ससार िनकट आयौ पायौ िजन समयक िमथयात नास किरक िनरदद मनसा सभिम सािध लीनी िजन कीनी मोखकारन अवसथा धयान धिरक सो ही स अनभौ अभयासी अिवनासी भयौ गयौ ताकौ करम भरम रोग गिरक िमथयामती अपनौ सरप न िपछान तात डोल जगजालम अनत काल भिरक 36

શ દાથ ETHચાક=ચ િનર દ(િનર દ) = િવધા ર હત ગ રક(ગલક)

=ગળ ન નાશ પા િપછાન=ઓળખ

અથ ndashચાકડાની મ મતા મતા ન સસારનો ત ન ક આવી ગયો છ ણ િમ યા વનો નાશ કર ન સ ય દશન ા ત ક છ ણ રાગ- ષ છોડ ન મન પ િમન કર છ અન યાન ારા પોતાન મો ન યો ય બનાવલ છ ત જ અ ભવનો અ યાસ કરનાર અિવચળ પદ પામ છ અન તના કમ નાશ પામ છ તથા અ ાન પી રોગ ર થઈ ય છ પર િમ યા ટ પોતા વ પ ઓળખતા નથી તથી તઓ અનતકાળ ધી જગતની ળમા ભટક છ અન જ મ-મરણના ફરા કર છ 36

ःया ादकौशलसिन लसयमा या यो भावय यहरहः ःविमहोपय ः ान बयानयपरःपरतीोमऽी-

पाऽीकत ौयित भिमिममा स एकः 4 આ મ-અ ભવ પ રણામ (સવયા એક ીસા)

ज जीव दरबरप तथा परजायरप दोऊ न वान वसत स ता गहत ह

332

ज अस भाविनक तयागी भय सरवथा िवषस िवमख हव िवरागता बहत ह ज ज ा भाव तयागभाव दोऊ भाविनक अनभौ अभयास िवष एकता करत ह तई गयान ि याक आराधक सहज मोख मारगक साधक अबाधक महत ह 37

અથ ETH વોએ યાિથક અન પયાયાિથક બ નયો ારા પદાથ વ પ સમ ન આ માની તા હણ કર છ અ ભાવોના સવથા યાગી છ ઇ ય-િવષયોથી પરા ખ થઈન વીતરાગી થયા છ મણ અ ભવના અ યાસમા ઉપાદય અન હય બ કારના ભાવોન એકસરખા યા છ ત જ વો ાન યાના ઉપાસક છ મો માગના સાધક છ કમબાધા ર હત છ અન મહાન છ

37

ાન યા વ પ (દોહરા)

िवनसी अनािद अस ता होइ स ता पोख ता परनितको बध कह गयान ि यास मोख 38

શ દાથ ETHિવનિસ=ન ટ થઈન પોખ= ટ પરનિત=ચાલ

અથ ndash ાનીઓ કહ છ ક અના દકાળની અ તા ન ટ કરનાર અન તાન ટ કરનાર પ રણિત ાન યા છ અન તનાથી જ મો થાય છ 38

સ ય વથી મ મ ાનની ણતા થાય છ (દોહરા)

जगी स समिकत कला बगी मोख मग जोइ वह करम चरन कर म म परन होइ 39 जाक घट ऐसी दसा साधक ताकौ नाम जस जो दीपक धर सो उिजयारौ धाम 40

શ દાથ ETHબગી=ચાલી

333

અથ ndashસ ય દશન કરણ ગટ થાય છ અન મો ના માગમા ચાલ છ ત ધીર ધીર કમ નો નાશ કર પરમા મા બન છ 39 ના ચ મા આવા સ ય દશનના કરણનો ઉદય થયો છ ત જ નામ સાધક છ મ ક ઘરમા દ પક સળગાવવામા આવ છ ત જ ઘરમા અજવા થાય છ 40

िच प डच डम वलािस वकासहासः श काशभरिनभरसभातः आ दस ःथतदाःखिलतक प - ःतःयव चायमदय यचलािचरा मा 5

સ ય વનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जाक घट अतर िमथयात अधकरा गयौ भयौ परगास स समिकत भानकौ जाकी मोहिन ा घटी ममता पलक फटी जानयौ िजन मरन अवाची भगवानकौ जाकौ गयान तज बगयौ उि म उदार जगयौ लगौ सख पोख समरस सधा पानकौ ताही सिवचचछनकौ ससार िनकट आयौ पायौ ितन मारग सगम िनरवानकौ 41

શ દાથ ETHઅવાચી=વચનાતીત બ યૌ=વ

અથ ndash ના દયમા િમ યા વનો ધકાર ન ટ થવાથી સ ય દશનનો ય કાિશત થયો ની મોહિન ા ર થઈ ગઈ અન મમતાની પલકો ઊઘડ

ગઈ મ વચનાતીત પોતાના પરમ ર વ પ ઓળખી લી છ ના ાન તજ કાિશત થ મહાન ઉ મમા સાવધાન થયો સા યભાવના અ તરસ પાન કર ન ટ થયો ત જ ાનીન સસારનો ત સમીપ આ યો છ અન તણ જ િનવાણનો ગમ માગ ા ત કય છ 41

ःया ादद पतलस महिस काश श ःवभावम हम य दत मयीित

334

क ब धमो पथपाितिभर यभाव- िन योदयः परमय ःफरत ःवभावः 6

સ ય ાનનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जाक िहरदम सया ाद साधना करत स आतमाकौ अनभौ गट भयौ ह जाक सकलप िवकलपक िवकार िमिट सदाकाल एकीभाव रस पिरनयौ ह िजन बध िविध पिरहार मोख अगीकार ऐसौ सिवचार पचछ सोऊ छािड दयौ ह ताकौ गयान मिहमा उदोत िदन िदन ित सोही भवसागर उलिघ पार गयौ ह 42

શ દાથ ETHપ રનયૌ=થયૌ પ રહાર=ન ટ ગીકાર= વીકાર પાર= કનાર

અથ ndash યા ાદના અ યાસથી ના તઃકરણમા આ માનો અ ભવ ગટ થયો ના સક પ-િવક પના િવકાર ન ટ થઈ ગયા અન સદવ ાનભાવ પ થયો ણ બધિવિધના યાગ અન મો ના વીકારનો સ ચાર પણ

છોડ દ ધો છ ના ાનનો મ હમા દવસ- દવસ ગટ થયો છ ત જ સસારસાગરથી પાર થઈન તના કનાર પહ યો છ 42

िचऽा मश समदायमयोऽयमा मा स ः णयित नय णख यमानः य़ तःमादख डमिनराकतख डमक - मका तशा तमचल िचदह महोऽ ःम 7

અ ભવમા નયપ નથી (સવયા એક ીસા)

अिसतरप नासित अनक एक िथररप अिथर इतयािद नानारप जीव किहय दीस एक नकी ितपचछी न अपर दजी नकौ न िदखाइ वाद िववादम रिहय

335

िथरता न होइ िवकलपकी तरगिनम चचलता बढ़ अनभौ दसा न लिहय तात जीव अचल अबािधत अखड एक ऐसौ पद सािधक समािध सख गिहय 43

શ દાથ ETHિથર= થર અિથર=ચચળ િતપ છ =િવપર ત અપર=બી િથરતા=શા સમાિધ=અ ભવ

અથ ndash વ પદાથ નયની અપ ાએ અ ત-ના ત એક-અનક થર-અ થર આદ અનક પ કહવામા આ યો છ જો એક નયથી િવપર ત બીજો નય ન બતાવવામા આવ તો િવપર તતા દખાય છ અન વાદ-િવવાદ ઉપ થત થાય છ એવી દશામા અથા નયની િવક પ ળમા પડવાથી ચ ન િવ ામ મળતો નથી અન ચચળતા વધવાથી અ ભવ ટક શકતો નથી તથી વ પદાથન અચળ અબાિધત અખ ડત અન એક સાધીન અ ભવનો આનદ લવો જોઈએ

ભાવાથ ndashએક નય પદાથન અ ત પ કહ છ તો બીજો નય ત જ પદાથન ના ત પ કહ છ એક નય તન એક પ કહ છ તો બીજો નય તન અનક કહ છ એક નય િન ય કહ છ તો બીજો નય અિન ય કહ છ એક નય કહ છ તો બીજો નય તન અ કહ છ એક નય ાની કહ છ તો બીજો નય તન અ ાની કહ છ એક નય સબધ કહ છ તો બીજો નય તન અબધ કહ છ આવી ર ત પર પર િવ અનક ધમ ની એપ ાએ પદાથ અનક પ કહવાય છ યાર પહલો નય કહવામા આ યો હોય યાર તનો િવરોધી બતાવવામા ન આવ તો િવવાદ ઊભો થાય છ અન નયોના ભદ વધવાથી અનક િવક પો ઉ પ થાય છ નાથી ચ મા ચચળતા વધવાથી અ ભવ ન ટ થઈ ય છ તથી થમ અવ થામા તો નયોન ણવા આવ યક છ પછ તમના ારા પદાથ વા તિવક વ પ ન કયા પછ

એક આ મા જ ઉપાદય છ 43 न ि यण ख डयािम न ऽण ख डयािम न कालन ख डयािम न भावन ख डयािम स वश एको

ानमाऽभावोऽ ःम આ સ ત શ ત બ િતઓમા નથી પણ ઇડરની િતમા છ

योऽय भावो ानमाऽोऽहम ःम यो य ानमाऽः स नव यो य ानक लोलव गन ान य ातम ःतमाऽः 8

આતમા ય કાળ ભાવથી અખડત છ (સવયા એક ીસા)

336

जस एक पाकौ आबफल ताक चार अस रस जाली गठली छीलक जब मािनय य तौ न बन प ऐस बन जस वह फल रप रस गध फास अखड मािनय तस एक जीवकौ दरव खत काल भाव अस भद किर िभ िभ न बखािनय दवररप खतरप कालरप भावरप चार रप अलख अखड स ा मािनय 44

શ દાથ ETH બફળ=કર ફાસ= પશ અખડ=અભ અલખ=આ મા

અથ ndashકોઈ એમ સમ ક વી ર ત પાકા આ ફળમા રસ ળ ગોટલી અન છાલ એવી ર ત ચાર શ છ તવી જ ર ત પદાથમા ય કાળ ભાવ એ ચાર શ છmdashએમ નથી આ ર ત છ ક વી ર ત આ ફળ છ અન તના પશ રસ ગધ વણ તનાથી અભ છ તવી જ ર ત વપદાથના ય કાળ ભાવ તનાથી અભ છ અન આ મસ ા પોતાના વચ ટયથી સદા અખ ડત છ

ભાવાથ ndashજો કોઈ ઇ છ ક અ નથી ઉ ણતા ભ કરવામા આવ અથા કોઈ તો અ ન પોતાની પાસ રાખ અન બી ની પાસ ઉ ણતા સ પ તો તમ બની શક નથી તવી જ ર ત ય કાળ ભાવન પદાથથી અભ ણવા જોઈએ 44

ાન અન ય વ પ (સવયા એક ીસા)

कोऊ गयानवान कह गयान तौ हमारौ रप जञय षट दवर सो हमारौ रप नाह ह एक न वान ऐस दजी अब कह जस सरसवती अकखर अरथ एक ठाह ह तस गयाता मरौ नाम गयान चतना िवराम जञयरप सकित अनत मझ पाही ह

337

आ कारन वचनक भद भद कह कोऊ गयाता गयान जञयकौ िवलास स ा माही ह 45

અથ ETHકોઈ ાની કહ છ ક ાન મા પ છ અન યNtildeછ ય મા વ પ નથી યા ી સબોધન કર છ ક એક નય અથા યવહારનયથી તમા કહ સ ય છ અન બીજો િન યનય ક ત આ ર ત છ ક વી ર ત િવ ા અ ર અન અથ એક જ થાનમા છ ભ નથી તવી જ ર ત ાતા આ મા નામ છ અન ાન ચતનાના કાર છ તથા ત ાન ય પ પ રણમન કર છ ત ય પ પ રણમન કરવાની અનતશ ત આ મામા જ છ તથી વચનના ભદથી

ભલ ભદ કહો પણ િન યથી ાતા ાન અન યનો િવલાસ એક આ મસ ામા જ છ 45

ચતના બ કારની છNtilde ાનચતના અન દશનચતના

(ચોપાઈ)

सवपर कासक सकित हमारी तात वचन भद म भारी जञय दशा दिवधआ परगासी िनजरपा पररपा भासी 46

અથ ETHઆ માની ાનશ ત પોતા વ પ ણ છ અન પોતાના િસવાય અ ય પદાથ ન પણ ણ છ તથી ાન અન યનો વચન-ભદ ખાઓન મોટો મ ઉ પ કર છ ય અવ થા બ કારની છNtildeએક તો વ ય અન બી

પર ય 46

(દોહરા)

िनजरपा आतम सकित पररपा पर वसत िजन लिख लीन पच यह ितन लिख िलयौ समसत 47

અથ ETH વ ય આ મા છ અન પર ય આ મા િસવાયના જગતના સવ પદાથ છ ણ આ વ ય અન પર યની ચવણ (કોયડો) સમ લીધી છ તમ બ જ ણી લી છ એમ સમજો 47

338

विच लसित मचक विच मकामचक विच पनरमचक सहजमव त व मम तथा प न वमोहय यमलमघसा त मन परःपरससहतकटश चब ःफरत 9

યા ાદમા વ વ પ (સવયા એક ીસા)

करम अवसथाम अस सौ िवलोिकयत करम कलकस रिहत स अग ह उभ न वान समकाल स ास रप ऐसौ परजाइ धारी जीव नाना रग ह एक ही समम ि धारप प तथािप याकी अखिडत चतना सकित सरवग ह यह सयादवाद याकौ भद सयादवादी जान मरख न मान जाकौ िहयौ दगभग ह 48

શ દાથ ETHઅવ થા=દશા િવલો કયત=દખાય છ ઉભ(ઉભય) =બ ન=નય પર ઈ ધાર =શર ર સ હત સસાર રગ=ધમ િ ધા= ણ ગ ભગ= ધળો

અથ ndashજો વની કમસ હત અવ થા ઉપર ટ દવામા આવ તો ત યવહારનયથી અ દખાય છ જો િન યનયની કમમળ ર હત અવ થાનો િવચાર કરવામા આવ તો ત િનદ ષ છ અન જો એ બ નયોનો એકસાથ િવચાર કરવામા આવ તો ા પ જણાય છmdash આ ર ત સસાર વની િવ ચ ગિત છ જોક ત એક ણમા અ અન ા એવા ણ પ છ તોપણ આ ણ પોમા ત અખડ ચત યશ તથઈ સવાગ સ પ છ આ જ યા ાદ છ આ યા ાદનો મમ યા ાદ જ ણ છ ખ દયના ધળા છ ત આ અથ સમજતા નથી

इतो दतमनकता दध दतः सदा यकता- िमतः ण वभ गर ीविमतः सदवोदयात इतः परम वःतत धतिमतः दशिनज- रहो सहजमा मनःत ददम त वभवम 10

339

िनहच दरबि ि दीज तब एक रप गन परजाइ भद भावस बहत ह असखय परदस सजगत स ा परमान गयानकी भास लोका लोक मानयत ह परज तरगिनक अग छनभगर ह चतना सकितस अखिडत अचत ह सो ह जीव जगत िवनायक जगतसार जाकी मौज मिहमा अपार अदभत ह 49

શ દાથ ETHભદભાવ= યવહારનય સ ગત(સ ત) =સ હત ત( ત)

=સ હત અ ત=અચળ િવનાયક=િશરોમણ મૌજ= ખ

અથ ndashઆ મા િન યનય અન ય ટથી એક પ છ ણપયાયોના ભદ અથા યવહારનયથી અભદ પ છ અ ત વની ટથી િનજ ાવગાહમા થત છ દશોની ટએ લોક- માણ અસ ય દશી છ ાયક ટએ લોકાલોક મામ છ પયાયોની ટએ ણભ ર છ અિવનાશી ચતનાશ તની ટએ

િન ય છ ત વ જગતમા ઠ અન સાર પદાથ છ તના ખ ણનો મ હમા અપરપાર અન અ ત છ 49

લોક અન અલોકમા તના ાનની પહ ચ છ

कषायकिलररतः ःखलित शा तरः यकतो भवोपहितरकतः ःपशित म र यकतः जग ऽतयमकतः ःफरित िच चकाः यकतः ःवभावम हमा मनो वजयतऽ ताद तः 11

िवभाव सकित परनितस िवकल दीस स चतना िवचारत सहज सत ह करम सजोगस कहाव गित जोिन वासी िनहच सरप सदा मकत महत ह जञायक सभाउ धर लोकालोक परगासी

340

स ा परवान स ा परगासवत ह सो ह जीव जानत जहान कौतक महान जाकी िकरित कहा न अनािद अनत ह 50

કહાન એવો પણ પાઠ છ કહાન=કહાણી-વાતા

શ દાથ ETHિવકલ= ઃખી સહજ સત= વાભાિવક શાત વાસી=રહનાર જહાન=લોક ક રિત=(ક િત) =યશ કહા ન= ા નથી

અથ ndashઆ મા િવભાવ-પ રણિતથઈ ઃખી દખાય છ પણ તની ચત યશ તનો િવચાર કરો તો ત સાહ જક શા તમય જ છ ત કમના સયોગથી ગિત યોિનનો વાસી કહવાય છ પણ ત િન ય વ પ ઓ તો કમબધનથી ત પરમ ર જ છ તની ાયકશ ત ઉપર ટ કો તો ત લોકાલોકનો ાતા ટા છ જો ના અ ત વ ઉપર યાન આપો તો િનજ ાવગાહ- માણ ાનનો િપડ છ આવો વ જગતનો ાતા છ તની લીલા િવશાળ છ તની ક િત ા નથી અના દકાળથી ચાલી આવ છ અન અનતકાળ ધી ચાલશ 50

जयित सहजतजःप जम ज ऽलोक - ःखलद ख वक पोऽ यक एकःव पः ःवरस वसरपमा छ नत वोपल भः सभिनयिमता च चम कार एषः 12 સા ય વ પ કવળ ાન વણન (સવયા એક ીસા)

पच परकार गयानावरनकौ नास किर गिट िस जगमािह जगमगी ह

जञायक भाम नाना जञयकी अवसथा धिर अनक भई प एकताक रस पगी ह याही भाित रहगी अनत काल परजत अनत सकित फोिर अनतस लगी ह नरदह दवलम कवल सरप स ऐसी गयानजयोितकी िसखा समािध जगी ह 51

341

શ દાથ ETHફો ર= રત કર ન દવલ=મ દર િસખા(િશખા) = વાળા સમાિધ=અ ભવ

અથ ndashજગતમા ાયક યોિત પાચ કારના ાનાવરણીય કમ નો નાશ કર ન ચમકતી ગટ થઈ છ અન અનક કાર યાકાર પ રણમન કરવા છતા પણ એક પ થઈ રહ છ ત ાયકશ ત આવી જ ર ત અનતકાળ ધી રહશ અન અનત વીયની રણા કર ન અ યપદ ા ત કરશ ત કવળ ાન પ ભા મ ય-દહ પ મ દરમા પરમ શા તમય ગટ થઈ છ 51

अ वचिलतिचदा म या मना मानमा म- यनवरतिनम न धारय वःतमोहः उ दतममतच ि योितरत सम ता- वलत वमलपण िनःसप ःवभावम 13 અ તચ ના કળાના ણ અથ (સવયા એક ીસા)

अचछर अरथम मगन रह सदा काल महासख दवा जसी सवा कामगिवकी अमल अबािधत अलख गन गावना ह पावना परम स भावना ह भिवकी िमथयात ितिमर अपहारा वधरमान धारा जसी उभ जामल िकरण दीप रिवकी ऐसी ह अमतच कला ि धारप धर अनभौ दसा गरथ टीका बि किवकी 52

શ દાથ ETH કમગિવ=કામધ અલખ=આ મા પાવના=પિવ અપહારા=નાશ કરનાર વધમાન=ઉ િત પ ઉભ મ=બ પહોર િ ધા પ= ણ કારની

અથ ndashઅ તચ વામીની ચ કળા અ ભવની ટ કાની અન કિવતાનીmdashએમ ણ પ છ ત સદાકાળ અ ર અથ અથા મો પદાથથી ભર ર છ સવા કરવાથી કામધ સમાન મહા ખદાયક છ એમા િનમળ અન પરમા માના ણસ હ વણન છ પરમ પિવ છ િનમળ છ અન ભ ય વોન ચતવન

342

કરવા યો ય છ િમ યા વનો ધકાર ન ટ કરનાર છ બપોરના ય સમાન ઉ િતશીલ છ 52

(દોહરા)

नाम साधय साधक क ौ ार ादसम ठीक समयसार नाटक सकल परन भयौ सटीक 53

અથ ETHસા ય-સાધક નામના બારમા અિધકાર વણન ક અન ી અ તચ ાચાય ત સમયસાર સમા ત થ 53

થના તમા થકારની આલોચના (દોહરા)

अब किव िनज परब दसा कह आपस आप सहज हरख मनम धर कर न प ाताप 54

અથ ETH વ પ ાન થવાથી સ તા ગટ થઈ છ અન સતાપનો અભાવ થયો છ તથી હવ કા યકતા પોત જ પોતાની વદશાની આલોચના કર છ 54

यःमा तमभ परा ःवपरयोभत यतोऽऽा तर राग षप रमह सित यतो जात बयाकारकः भ जाना च यतोऽनभितर खल ख न बयायाः फल त ानघनौघम नमधना क च न क च कल 14

(સવયા એક ીસા)

जो म आपा ठािड दीनौ पररप गिह लीनौ कीनौ न बसरौ तहा जहा मरौ थल ह भोगिनकौ भोगी हव करमकौ करता भयौ िहरद हमार राग ष मोह मल ह ऐसी िवपरीत चाल भई जो अतीत काल सो तो मर ि याकी ममताहीकौ फल ह गयान ि भासी भयौ ि यास उदासी वह िमथया मोह िन ाम सपनकोसौ छल ह 55

343

શ દાથ ETHબસરૌ=િનવાસ થલ= થાન અતીત કાલ= વ સમય

અથ ndashમ વ મારા વ પ હણ ક નહો પરપદાથ ન પોતાના મા યા અન પરમ સમાિધમા લીન ન થયો ભોગોનો ભો તા થઈન કમ નો કતા થયો અન દય રાગ- ષ-મોહના મળથી મલન ર આવી િવભાવ પ રણિતમા અમ મમ વભાવ રા યો અથા િવભાવપ રણિતન આ મપ રણિત સમ યા તના ફળથી અમાર આ દશા થઈ હવ ાનનો ઉદય થવાથી યાથી િવર ત થયો આગળ કહ કાઈ થ ત િમ યા વની મોહિન ામા વ ન છળ થ છ હવ િન ા ઊડ ગઈ 55

ःवश ससिचतवःतत वर या या कतय समयःय श दः ःव पग ःय न क चद ःत कत यमवामतच िसरः 15 इित समयसारकलशाः समा ः

(દોહરા)

अमतच मिनराजकत परन भयौ िगरथ समयसार नाटक गट पचम गितको पथ 56

અથ ETHસા ા મો નો માગ બતાવનાર ી અ તચ િનરાજ ત નાટક સમયસાર થ સ ણ થયો 56

બારમા અિધકારનો સાર સાધ ત સાધક ન સાધવામા આવ ત સા ય છ મો માગમા મ

સા ય સાધક મ અબાધકની િનિતથી આ મા જ સા ય છ અન આ મા જ સાધક છ ભદ એટલો જ છ ક ચી અવ થા સા ય અન નીચલી અવ થા સાધક છ તથી કવળ ાની અહત િસ પયાય અન સ ય ટ ાવક સા (વગર) અવ થાઓ સાધક છ

અનતા બધીની ચોકડ અન દશનમોહનીય યનો અ દય થવાથી સ ય દશન થાય છ અન સ ય દશન ગટ થતા જ વ ઉપદશનો વા તિવક પા થાય છ તથી ય ઉપદશ તન ધન જન આદ તરફથી રાગ ર કરવાનો અન યસન તથા િવષયNtildeવાસનાઓથી િવર ત થવાનો છ યાર લૌ કક સપિ

344

અન િવષય-વાસનાઓથી ચ િવર ત થઈ ય છ યાર ઇ અહિમ ની સ પદા પણ િવરસ અન િન સાર જણાવા લાગ છ તથી ાનીઓ વગા દની અભલાષા કરતા નથી કારણ ક યા ધી (ઉપર) ચડ ન દવ ઇક ઇ ી ભયા ની ઉ ત અ સાર ફર નીચ પડ છ તન ઉ િત કહતા નથી અન ખમા ઃખનો સમાવશ છ ત ખ નથી ઃખ જ છ તથી િવવક વ વગ અન નરક બ ન એકસરખા ગણ જ છ

આ સવથા અિન ય સસારમા કોઈ પણ વ એવી નથી ના ય અ રાગ કરવામા આવ કારણ ક ભોગોમા રોગ સયોગમા િવયોગ િવ ામા િવવાદ ચમા લાિન જયમા હાર ા ત થાય છ ભાવ એ છ ક સસારની ટલી ખ સામ ી છ ત ઃખમય જ છ તથી ખની સહલી એકલી ઉદાસીનતા ણીન

તની જ ઉપાસના કરવી જોઈએ

વ કિવવર પ બનારસીદાસ િવચ રત

345

ચૌદ ણ થાનાિધકાર (13)

મગલાચરણ (દોહરા)

िजन-ितमा िजन-सारखी नम बनारिस तािह जाकी भि भावस कीनौ नथ िनवािह 1

શ દાથ ETHસારખી= વી િનવા હ=િનવાહ

અથ ndash ની ભ તના સાદથી આ થ િનિવ ન સમા ત થયો એવી જનરાજ-સમાન જન- િતમાન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ

જન- િત બબ માહા ય (સવયા એક ીસા)

जाक मख दरसस भगतक ननिनक िथरताकी बानी बढ़ चचलता िवनसी म ा कवलीकी म ा याद आव जहा जाक आग इन की िवभित दीस ितनसी जाकौ जस जपत कास जग िहरदम सोइ स मित होइ हती ज मिलनसी कहत बनारसी समिहमा गट जाकी सौहा िजनकी छिब सिव मान िजनसी 2

મિત મલનસી એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHબાિન=આદત િવનસી=ન ટ થઈ િવ િત=સ પિ તનસી ( ણસી) =તણખલા સમાન મલનસી(મલીનસી) =મલા વી જનસી= જનદવ વી

અથ ndash મના ખ દશન કરવાથી ભ તજનોના ન ોની ચચળતા ન ટ થાય છ અન થર થવાની આદત વધ છ અથા એકદમ ટકટક લગાવીન જોવા લાગ છ ા જોવાથઈ કવળ ભગવાન મરણ થઈ ય છ ની સામ ર ની સપિ પણ તણખલા સમાન છ ભાસવા લાગ છ ના ણો ગાન

346

કરવાથી દયમા ાનનો કાશ થાય છ અન મલન હતી ત પિવ થઈ ય છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક જનરાજના િત બબનો ય મ હમા છ

જન ની િત સા ા જન સમાન શો ભત થાય છ 2

જન- િત જકોની શસા (સવયા એક ીસા)

जाक उर अतर सि ि की लहर लसी िवनसी िमथयात मोहिन ाकी ममारखी सली िजनशासनकी फली जाक घट भयौ गरबकौ तयागी षट-दरवकौ पारखी आगमक अचछर पर ह जाक वनम िहरद-भडारम समानी वानी आरखी कहत बनारसी अलप भविथित जाकी सोई िजन ितमा वान िजन सारखी 3

શ દાથ ETH ટ=સ ય દશન મમારખી= છા-અચતનપ સલી (શલી)

=પ િત ગરવ (ગવ) =અભમાન પારખી=પર ક વન=કાન સમાની= વશ કર ગઈ આરખી (આિષત) ઋિષ ણીત અલપ (અ પ)=થોડ

અથ ndashપ બનારસીદાસ કહ છ ક ના તરગમા સ ય દશનની લહરો ઉ પ થઈન િમ યા વમોહનીયજિનત િન ાની અસાવધાની થઈ ગઈ છ મના દયમા નમતની પ િત ગટ થઈ છ મણ િમ યા ભમાનનો યાગ કય છ મન છ યોના વ પની ઓળખાણ થઈ છ મન અરહત કિથત આગમનો

ઉપદશ વણગોચર થયો છ મના દય પ ભડારમા નઋિષઓના વચનો વશ કર ગયા છ મનો સસાર િનકટ આ યો છ તઓ જ જન િતમાન જનરાજ સમાન માન છ 3

િત ા (ચોપાઈ)

िजन- ितमा जन दोष िनकद सीस नमाइ बनारिस बद

347

िफिर मनमािह िवचार ऐसा नाटक गरथ पर पद जसा 4 परम परच इस माही गनथानककी रचना नाही याम गनथानक रस आव तो गरथ अित सोभा पाव 5

શ દાથ ETHિનકદ=ન ટ કર નથાનક( ણ થાન) =મોહ અન યોગના િનિમ થી સ ય દશન સ ય ાન અન સ ય ચા ર પ આ માના તારત ય પ અવ થા િવશષન ણ થાન કહ છ યામ=આમા

અથ ndash જનરાજની િતમા ભ તો િમ યા વ ર કર છ ત જન િતમાન પ બનારસીદાસ એ નમ કાર કર ન મનમા એવો િવચાર કય ક નાટક સમયસાર થ પરમપદ પ છ અન આમા આ મત વ યા યાન તો છ પર ણ થાનો વણન નથી જો આમા ણ થાનોની ચચા ઉમરાય તો થ બ જ

ઉપયોગી થઈ શક 45

(દોહરા)

इह िवचािर सथपस गनथानक रस चोज वरनन कर बनारसी कारन िसव-पथ खोज 6 िनयत एक िववहारस जीव चतदरस भद रग जोग बह िविध भयौ जय पट सहज सफद 7

શ દાથ ETHસછપસ =થોડામા જોગ (યોગ) =સયોગ પટ=વ

અથ ndashઆમ િવચાર ન પ ડત બનારસીદાસ મો માગન શોધવામા કારણ ત ણ થાનો સ પમા વણન કર છ 6 વપદાથ િન યનયથી એક પ છ અન યવહારનયથી ણ થાનોના ભદથી ચૌદ કારનો છ વી ર ત ત વ ના રગોના સયોગથી અનક રગ થઈ ય છ તવી જ ર ત મોહ અન યોગના સયોગથી સસાર વોમા ચૌદ અવ થાઓ ા ત થાય છ 7

ચૌદ ણ થાનોના નામ (સવયા એક ીસા)

348

थम िमथयात दजौ सासादान तीजौ िम

चतथर अ त पचमौ िवरत रचत ह छ ौ परम नाम सातमौ अपरम आठमो अपरवकारन सख सच ह नौमौ अिनवि भाव दशमो सचछम लोभ एकादशमौ स उपसात मोह बच ह

ादशमो खीननमोह तरहो सजोगी िजन चौदहौ अजोगी जाकी िथित अक पच ह 8

શ દાથ ETHરચ=જરા પણ ખ સચ=આનદનો સ હ વચ (વચકતા)

=ઠગાઈ-દગો િથિત= થિત ક પચ=પાચ અ ર

અથ ndashપહ િમ યા વ બી સાસાદન ી િમ ચો અ તસ ય ટ પાચ દશ ત છ મ િન સાત અ મ િન આઠ અ વકરણ નવ અિન િ કરણ દશ મલોભ અગયાર ઉપશાતમોહ બાર ીણમોહ તર સયોગી જન અન ચૌદ અયોગી જન ની થિત અ ઈ ઉ ઋ mdashઆ પાચ અ રોના ઉ ચારણના સમય ટલી છ 8

િમ યા વ ણ થાન વણન (દોહરા)

बरन सब गनथानक नाम चतदरस सार अब बरन िमथयातक भद पच परकार 9

અથ ETH ણ થાનોના ચૌદ ય નામ બતા યા હવ પાચ કારના િમ યા વ વણન કર છ 9

િમ યા વ ણ થાનમા પાચ કારના િમ યા વનો ઉદય રહ છ

(સવયા એક ીસા)

थम एकात नाम िमथयात अिभ हीत दजौ िवपरीत अिभिनविसक गोत ह

349

तीजौ िवन िमथयात अनािभ ह नाम जाकौ चौथौ सस जहा िच भ रकौसौ पोत ह पाचमौ अगयान अनाभोिगक गहलरप जाक उद चतन अचतनसौ होत ह एई पाचौ िमथयात जीवक जगम माव इनकौ िवनास समिकतकौ उदौत ह 10

શ દાથ ગોત=નામ ભ ર=વમળ પોત=વહાણ ગહલ=અચતનપ ઉદોત= ગટ થ

અથ ndashપહ અભ હ ત અથા એકા ત િમ યા વ છ બી અભિનવિશક અથા િવપર ત િમ યા વ છ ી અનાભ હ અથા િવનય િમ યા વ છ ચો ચ ન વમળમા પડલા વહાણની મ ડામાડોળ કરનાર સશય િમ યા વ છ પાચ અનાભો ગક અથા અ ાન િમ યા વ સવથા અસાવધાનીની િત છ આ પાચય િમ યા વ વન સસારમા મણ કરાવ છ અન એનો નાશ થવાથી સ ય દશન ગટ થાય છ 10

એકા ત િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो इकत नय पचछ गिह छक कहाव दचछ सो इकतवादी परष मषावत परतचछ 11

શ દાથ ETH ષાવત= ઠો પરત છ ( ય ) =સા ા

અથ ETH કોઈ એક નયની હઠ પકડ ન તમા જ લીન થઈન પોતાન ત વ ાની કહ છ ત ષ એકા તવાદ સા ા િમ યા વી છ 11

િવપર ત િમ યા વ વ પ (દોહરા)

थ उकत पथ उथिप जो थाप कमत सवकीउ सजस हत गरता गह सो िवपरीती जीउ 12

શ દાથ ETHઉ ત=કહ ઉથિપ=ખડન કર ન તા=બડાઈ

350

અથ ndash આગમકિથત માગ ખડન કર ન નાન પ ય અ પ ય આદમા ધમ બતાવીન પોતા કપોલક પત પાખડ ટ કર છ અન પોતાની િસ માટ મોટો બનીન ફર છ ત વ િવપર ત િમ યા વી છ 12

િવનય િમ યા વ વ પ (દોહરા)

दव कदव सगर कगर ठान समान ज कोइ नम भगितस सबिनक िवन िमथयाती सोइ 13

અથ ndash દવ- - સ શા - શા બધાન એક સરખા ગણ છ અન િવવક િવના બધાની ભ ત વદન કર છ ત વ િવનય િમ યા વી છ 13

સશય િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो नाना िवकलप गह रह िहय हरान िथर हव त व न स ह सो िजय ससयवान 14

અથ ETH વ અનક કાર અવલબન કર ન ચચળ ચ વાળો રહ છ અન થરચ થઈન પદાથ ાન કરતો નથી ત સશય િમ યા વી છ 14

અ ાન િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जाकौ तन दख दहलस सरत होत निह रच गहल रप वरत सदा सो अगयान ितरजच 15

શ દાથ ETH રત=ભાન રચ=જરાપણ ગહલ=અચતનપ

અથ ETH ન શાર રક ક ટના ઉ ગથી જરાપણ ભાન (ર ) નથી અન સદવ ત વ ાનથી અ ણ રહ છ ત વ અ ાની છ પ સમાન છ 15

િમ યા વના બ ભદ (દોહરા)

पच भद िमथयातक कह िजनागम जोइ सािद अनािद सरप अब कह अवसथा दोइ 16

અથ ETH નશા ોમા પાચ કારના િમ યા વ વણન ક છ તના સા દ અન અના દ બ વ પ ક 16

351

સા દ િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो िमथया दल उपसम िथ भिद बध होइ िफर आव िमथयातम सािद िमथयाती सोइ 17

અથ ETH વ દશનમોહનીયના દળન અથા િમ યા વ સ ય -િમ યા વ અન સ ય - િતન ઉપશમ કર ન િમ યા વ ણ થાનથી ચઢ ન સ ય વનો વાદ લ છ અન પછ િમ યા વમા પડ છ ત સા દ િમ યા વી છ 17

અના દ િમ યા વ વ પ (દોહરા)

िजिन थी भद नह ममता मगन सदीव सो अनािद िमथयामती िवकल बिहमरख जीव 18

શ દાથ ETHિવકલ= ખ બ ખ=પયાય

અથ ndash ણ િમ યા વનો કદ અ દય નથી કય સદા શર રા દમા અહ રાખતો આ યો છ ત ખ આ મ ાનથી ય અના દ-િમ યા વી છ 18

સાસાદન ણ થાન વણ કરવાની િત ા (દોહરા)

क ौ थम गनथान यह िमथयामत अिभधान कर अलप वरनन अब सासादन गनथान 19

અલપ પ અબ બરનવૌ એવો પણ પાઠ છ

અથ ETHઆ પહલા િમ યા વ ણ થાન વ પ ક હવ સ પમા સાસાદન ણ થાન કથન ક 19

સાસાદન ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ छिधत परष खाइ खीर खाड वौन कर पीछकौ लगार सवाद पाव ह तस चिढ़ चौथ पाचए क छ गनथान काह उपसमीकौ कषाय उद आव ह ताही सम तहास िगर धान दसा तयागी िमथयात अवसथाकौ अधोमख हव धाव ह

352

बीिच एक सम वा छ आवली वान रह सोई सासादान गणथानक कहाव ह 20

શ દાથ ETHખાડ=સાકર વન=વમન ધાન= ચી અધો ખ=નીચ આવલી=અસ ય સમયની એક આવલી થાય છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ યો માણસ સાકરિમિ ત ખીર ખાય અન વમન થયા પછ તન કચ મા વાદ લતો રહ તવી જ ર ત ચોથા પાચમા છ ા ણ થાન ધી ચઢલા કોઈ ઉપશમસ ય વીન કષાયનો ઉદય થાય છ તો તજ

સમય યાથી િમ યા વમા પડ છ ત પડતી દશામા એક સમય અન અિધકમા અિધક છ આવલી ધી સ ય વનો કચ વાદ મળ છ ત સાસાદન ણ થાન છ

િવશષ ndashઅહ અનતા બધીની ચોકડ માથી કોઈ એકનો ઉદય રહ છ 20

ી ણ થાનક કહવાની િત ા (દોહરા)

सासदन गणथान यह भयौ समापत बीय िम नाम गणथान अब वरनन कर ततीय 21

શ દાથ ETHબીય બીજો) =બી

અથ ndashઆ બી સાસાદન ણ થાન વ પ સમા ત થ હવ ી િમ ણ થાન વણન કર છ 21

ી ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

उपसमी समिकती क तौ सािद िमथयामती दहिनक िमि त िमथयात आइ गह ह अनतानबधी चौकरीकौ उद नािह जाम िमथयात सम कित िमथयात न रह ह जहा स हन सतयासतयरप समकाल गयानभाव िमथयाभाव िम धारा वह ह

353

याकी िथित अतर महरत उभयरप ऐसौ िम गनथान आचारज कह ह 22

અથ ETHઆચાય કહ છ ક ઉપશમ-સ ય ટ અથવા સા દ િમ યા ટ વન જો િમ -િમ યા વ નામની કમ િતનો ઉદય આવી પડ અન

અનતા બધીની ચોકડ તથા િમ યા વ-મોહનીય અન સ ય વ-મોહનીય અન છ િતઓનો ઉદય ન હોય યા એકસાથ સ યાસ ય ાન પ ાન અન

િમ યા વિમ ભાવ રહ છ ત િમ ણ થાનક છ એનો કાળ ત ત છ 22

ભાવાથ ETHઅહ ગોળ-િમિ ત દહ સમાન સ યાસ ય-િમિ ત ભાવ રહ છ 22

ચોથા ણ થાનક વણન કરવાની િત ા (દોહરા)

िम दास परन भई कही यथामित भािख अब चतथर गनथान िविध कह िजनागम सािख 23

અથ ETHપોતાના યોપશમ અ સાર િમ ણ થાન કથન સમા ત થ હવ જનાગમની સા ી વક ચોથા ણ થાન વણન ક 23

कई जीव समिकत पाई अधर पदगल- परावतर काल ताई चोख होइ िचतक कई एक अतरमहरतम गिठ भिद मारग उलिध सख वद मोख िवतक तात अतरमहरतस अधरपदगल ल जत सम होिह तत भद समिकतक जाही सम जाक जब समिकत होइ सोई तबहीस गन गह दोस दह इतक 24

શ દાથ ETHચોખ=સારા વદ=ભોગવ દહ=બાળ ઇતક=સસારના

354

અથ ndash કોઈ વન સસાર- મણનો કાળ વધારમા વધાર અ લપરાવતન અન ઓછામા ઓછો ત ત બાક રહ છ ત િન યસ ય દશન હણ કર ન ચાર ગિત પ સસારન પાર કરનાર મો ખની વાનગી લ છ ત તથી માડ ન અ - લપરાવતન કાળના ટલા સમય છ તટલા જ સ ય વના ભદ છ વખત વન સ ય વ ગટ થાય છ યારથી જ આ મ ણ ગટ થવા માડ છ અન સાસા રક દોષ ન ટ થઈ ય છ 24

(દોહરા)

अध अपवव अिनवि ि क करन कर जो कोइ िमथया गिठ िवदािर गन गट समिकत सोइ 25

અથ ETH અધઃકરણ અ વકરણ અિન િ કરણ વક િમ યા વનો અ દાય કર છ તન આ મા ભવ ણ ગટ થાય છ અન ત જ સ ય વ છ 25

સ ય વના આઠ િવવરણ (દોહરા)

समिकत उतपित िचहन गन भषन दोष िवनास अतीचार जत अ िविध बरन िववरन तास 26

અથ ETHસ ય વ વ પ ઉ પિ ચ ણ ષણ દોષ નાશ અન અિતચારNtildeઆ સ ય વના આઠ િવવરણ છ 26

(1) સ ય વ વ પ (ચોપાઈ)

सतय तीित अवसथआ जाकी िदन िदन रीित गह समताकी िछन िछन कर सतयकौ साकौ समिकत नाम कहाव ताकौ 27

અથ ETHઆ મ વ પની સ ય તીિત થવી દન- િત દન સમતાભાવમા ઉ િત થવી અન ણ- ણ પ રણામોની િવ થવી એ જ નામ સ ય દશન છ 27

(2) સ ય વની ઉ પિ (દોહરા)

355

क तौ समहद सभाउ क उपदस गर कोई चहगित सनी जीउकौ समयकदरसन होइ 28

અથ ETHચારય ગિતમા સ ી વન સ ય દશન ગટ થાય છ ત પોતાની મળ અથા િનસગજ અન ના ઉપદશથી અથા અિધગમજ થાય છ 28

(3) સ ય વના ચ (દોહરા)

आपा पिरच िनज िवष उपज निह सदह सहज पच रिहत दसा समिकत लचछ एह 29

અથ ETHપોતામા જ આ મ- વ પનો પ રચય થાય છ કદ સદહ ઊપજતો નથી અન છળ-કપટર હત વરા યભાવ રહ છ એ જ સ ય દશન ચ છ 29

(4) સ ય દશનના આઠ ણ (દોહરા)

करना वचछल सजनता आतम िनदा पाठ समता भगित िवरागता धरमराग गन आठ 30

અથ ETHક ણા મ ી સ જનતા વ-લ તા સમતા ા ઉદાસીનતી અન ધમા રાગNtildeઆ સ ય વના આઠ ણ છ 30

(5) સ ય વના પાચ ષણ (દોહરા)

िचत भावना भावजत हय उपाद वािन धीरज हरख वीनता भषन पच बखािन 31

અથ ETH નધમની ભાવના કરવાનો અભ ાય હયNtildeઉપાદયનો િવવક ધીરજ સ ય દશનની ા તનો હષ અન ત વ-િવચારમા ચ રાઈ આ પાચ સ ય દશનના ષણ છ 31

(6) સ ય દશન પ ચીસ દોષ વ ત હોય છ (દોહરા)

अ महामद अ मल षट आयचन िवशष तीन मढ़ता सजगत दोष पचीस एष 32

અથ ETHઆઠ મદ આઠ મળ છ આયતન અન ણ ઢતાNtildeઆ બધા મળ ન પ ચીસ દોષ છ 32

356

આઠ મહામદના નામ (દોહરા)

जाित लाभ कल रप तप बल िव ा अिधकार इनकौ गरब ज कीिजय यह मद अ कार 33

અથ ETH િત ધન ળ પ તપ બળ િવ ા અન અિધકારNtildeએનો ગવ કરવો એ આઠ કારના મહામદ છ 33

આઠ મળના નામ (ચોપાઈ)

आसका अिसथरता वाछा ममता ि ि दसा दरगछा वचछल रिहत दोष पर भाख िचत भावना मािह न राख 34

લાિન

અથ ETH જન-વચનમા સદહ આ મ- વ પમાથી ડગ િવષયોની અભલાષા શર રા દમા મમ વ અ ચમા લાિન સહધમ ઓ ય ષ બી ઓની િનદા ાનની આદ ધમ- ભાવનાઓમા માદETHઆ આઠ મળ સ ય દશનન િષત કર છ 34

છ અનાયતન (દોહરા)

कगर कदव कधमर धर कगर कदव कधमर इनकी कर सराहना यह षडायतन कमर 35

અથ ETH દવ ધમના ઉપાસકો અન દવ ધમની શસા કરવી એ છ આયતન છ 35

ણ ઢતાના નામ અન પ ચીસ દોષોનો સરવાળો (દોહરા)

दवमझ गरमढता धमरमढता पोष आठ आठ षट तीन िमिल ए पचीस सब दोष 36

અથ ETHદવ ઢતા અથા સાચા દવ વ પ ન ણ ત ઢતા અથા િન થ િન વ પ ન સમજ અન ધમ ઢતા અથા જનભાિષત ધમ

357

વ પ ન સમજ આ ણ ઢતા છ આઠ મદ આઠ મળ છ આયતન અન ણ ઢતાNtildeઆ બધા મળ ન પ ચીસ દોષ થયા 36

(7) પાચ કારણોથી સ ય વનો િવનાશ થાય છ (દોહરા)

गयान गरब मित मदता िनठर वचन उदगार र भाव आलस दसा नास पच परकार 37

અથ ETH ાન અભમાન ની હ નતા િનદય વચનો બોલવા ોધી પ રણામ અન માદNtildeઆ પાચ સ ય વના ઘાતક છ 37

(8) સ ય દશનના પાચ અિતચાર (દોહરા)

लोक हास भय भोग रिच अ सोच िथित मव िमथया आगमकी भगित मषा दसरनी सव 38

અથ ETHલોક-હા યનો ભય અથા સ ય વ પ િ કરવામા લોકોની મ કર નો ભય ઈ યના િવષય ભોગવવામા અ રાગ આગામીકાળની ચ તા શા ોની ભ ત અન દવોની સવા આ સ ય દશના પાચ અિતચાર છ 38

(ચોપાઈ)

अतीचार ए पच परकारा समल करिह समिकतकी धारा दषन भषन गित अनसरनी दसा आठ समिकतकी वरनी 39

અથ ETHઆ પાચ કારના અિતચાર સ ય દશનની ઉ વળ પ રણિતન મલન કર છ અહ ધી સ ય દશનન સદોષ અન િનદ ષ દશા ા ત કરાવનાર આઠ િવવચનો વણન ક 39

મોહનીય કમની સાત િતઓના અ દયથી સ ય દશન ગટ થાય છ (દોહરા)

कित सात अब मोहकी कह िजनागम जोइ िजनकौ उद िनवािरक समयगदरसन होइ 40

358

અથ ETHમોહનીય કમની સાત િતઓના અ દયથી સ ય દશન ગટ થાય છ તમ જનશાસન અ સાર કથન ક 40

મોહનીય કમની સાત િતઓના નામ (સવયા એક ીસા)

चािरत मोहकी चयािर िमथयातकी तीन ताम थम कित अनतानबध कोहनी

बीजी महा-मानरसभीजी मायामयी तीजी चौथी महालोभ दसा पिर ह पोहनी पाचई िमथयामित छ ी िम परनित सातई सम कित समिकत मोहनी एई षट िवगविनतासी एक कितयासी सात मोह कित कहाव स ा रोहनी 41

શ દાથ ETHચા ર મોહ= આ મામા ચા ર ણોનો ઘાત કર અનતા બધી= આ માના વ પાચરણ ચા ર ન ઘાત-અનત સસારના કારણ ત િમ યા વની સાથ મનો બધ થાય છ કોહની= ોધ પોહની= ટ કરનાર િવગવિનતા=વાઘણ િતયા= તર અથા કકશા ી રોહની=ઢાકનાર

અથ ndashસ ય વની ઘાતક ચા ર મોહનીયની ચાર અન દશનમોહનીયની ણ એવી સાત િતઓ છ તમાથી પહલી અનતા બધી ોધ બી

અભમાનના રગમા રગાયલી અનતા બધી માન ી અનતા બધી માયા ચોથઈ પ ર હન ટ કરનાર અનતા બધી લોભ પાચમી િમ યા વ છ ી િમ િમ યા વ અન સાતમી સ ય વમોહનીય છ આમાથી છ િતઓ વાઘણ સમાન સ ય વની પાછળ પડ ભ ણ કરનાર છ અન સાતમી તર અથવા કકશા ી સમાન સ ય વન સકપ અથવા મલન કરનાર છ આ ર ત સાતય િતઓ સ ય વના સ ાવ રોક છ 41

સ ય વોના નામ (છ પા)

सात कित उपसमिह जास सो उपसम मिडत सात कित छय करन-हार छाियकी अखिडत

359

सातमािह कछ खप कछक उपसम किर रकख सो छय उपसमवत िम समिकत रस रकख षट कित उपसम वा खप अथवा छय उपसम कर सातई कित जाक उदय सो वदक समिकत धर 42

શ દાથ ETHઅખ ડત=અિવનાશી ચ ખ= વાદ લ ખપ= ય કર

અથ ndash ઉપર કહલી સાતય િતઓન ઉપશમાવ છ ત ઔપશિમક સ ય ટ છ સાતય િતઓનો ય કરનાર ાિયક સ ય ટ છ આ સ ય વ કદ ન ટ થ નથી સાત િતઓમાથી કટલીકનો ય થાય અન કટલીકનો ઉપશમ થાય તો ત યોપશમ સ ય ટ છ તન સ ય વનો િમ પ વાદ મળ છ છ િતઓનો ઉપશમ હોય અથવા ય હોય અથવા કોઈનો ય અન કોઈનો ઉપશમ હોય કવળ સાતમી િત સ ય વમોહનીયનો ઉદય હોય તો ત વદક સ ય વધાર હોય છ 42

સ ય વના નવ ભદો વણન (દોહરા)

छयउपसम वरत ि िवध वदक चयािर कार छायक उपसम जगल जत नौधा समिकत धार 43 શ દાથ ETHિ િવધ= ણ કાર ગલ=બ ત=સ હત

અથ ndash યોપશમ સ ય વ ણ કાર છ વદક સ ય વ ચાર કાર છ અન ઉપશમ તથા ાિયક એ બ ભદ બી મળવવાથી સ ય વના નવ ભદ થાય છ 43

યોપશમ સ ય વના ણ ભદો વણન (દોહરા)

चयािर िखप य उपसम पन छ उपसम दोइ छ षट उपसम एक य छयउपसम ि क होइ 44 અથ ETH(1) ચારનો અન ણનો ઉપશમ (2) પાચનો ય બનો

ઉપશમ (3) છનો ય એકનો ઉપશમNtildeઆ ર ત યોપશમ-સ ય વના ભદ છ 44

360

અનતા બધી ચોકડ દશનમોહનીયનો િ ક

અનતા બધઈ ચોકડ અન મહાિમ યા વ

િમ િમ યા વ અન સ ય િત

અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ

વદક સ ય વના ચાર ભદ (દોહરા)

जहा चयािर परिकित िखपिह उपसम इक वद छय-उपसम वदक दसा तास थम यह भद 45 पच िखप इक उपसम इक वद िजिह ठौर सो छय-उपसम वदकी दसा दितय यह और 46 छ षट वद एक जौ छायक वद सोइ षट उपसम एक कित िवद उपसम वदक होइ 47 અથ ETH(1) યા ચાર િતઓનો ય બનો ઉપશમ અન એકનો

ઉદય છ ત થમ યોપશમવદક સ ય વ છ (2) યા પાચ િતઓનો ય +એકનો ઉપશમ અન એકનો ઉદય છ ત બી યોપશમવદક સ ય વ છ

(3) યા ++છ િતઓનો ય અન એકનો ઉદય છ ત ાિયકવદક સ ય વ છ (4) યા +++છ િતઓનો ઉપશમ અન એકનો ઉદય છ ત ઉપશમવદક સ ય વ છ 45 46 47

અનતા બધી ચોક મહાિમ યા વ અન િમ સ ય - િત

અનતા બધી ચોકડ અન મહાિમ યા વ + િમ ++અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ +++ અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ

અહ ાિયક અન ઉપશમ સ ય વ વ પ ન કહવા કારણ (દોહરા)

उपसम छायककी दसा परव षट पदमािह कही गट अब पनरकित कारन वरनी नािह 48

શ દાથ ETH ન ત ( ન ત) =વારવાર કહ

અથ ndash ાિયક અન ઉપશમ સ ય વ વ પ પહલા 42મા છ પા છદમા કહ છ તથી ન ત દોષના કારણ અહ લ નથી 48

361

નવ કારના સ ય વો િવવરણ (દોહરા)

छय-उपसम वदक िखपक उपसम समिकत चयािर तीन चयािर इक इक िमलत सब नव भद िवचािर 49

અથ ETH યોપશમસ ય વ ણ કાર વદક સ ય વ ચાર કાર અન ઉપશમ સ ય વ એક તથા ાિયક સ ય વ એકETHઆ ર ત સ ય વના ળ ભદ ચાર અન ઉ ર ભદ નવ છ 49

િત ા (સોરઠા)

अब िनहच िववहार अर सामानय िवशष िविध कह चयािर परकार रचना समिकत भिमकी 50

અથ ETHસ ય વનીNtildeસ ાની િન ય યવહાર સામા ય અન િવશષNtildeએવી ચાર િવિધ કહ છ 50

સ ય વના ચાર કાર (સવયા એક ીસા)

िमथयामित-गिठ-भिद जगी िनरमल जोित जोगस अतीत सो तो िनहच मािनय वह दद दसास कहाव जोग म ा धर मित तगयान भद िववहार मािनय चतना िचहन पिहचािन आपा पर वद पौरष अलख तात सामानय बखािनय कर भदोभदकौ िवचार िवसतार रप हय गय उपादयस िवशष जािनय 51

શ દાથ ETHગ ઠ( િથ) =ગાઠ ભ દ=ન ટ કર ન અતીત=ર હત દદસા=સિવક પપ

અથ ndashિમ યા વ ન ટ થવાથી મન વચન કાયથી અગોચર આ માની િનિવકાર ાનની યોિત કાિશત થાય છ તન િન ય-સ ય વ ણ જોઈએ મા યોગ ા મિત ાન ત ાન આદના િવક પ છ તન યવહારસ ય વ

362

ણ ાનની અ પ શ તન કારણ ચતના-ચ ના ધારક આ માન ઓળખીન િનજ અન પર વ પ ણ ત સામા ય સ ય વ છ અન હય- ય-ઉપાદયના ભદાભદ સિવ તારપણ સમજવા ત િવશષ સ ય વ છ 51

ચોથા ણ થાનના વણનનો ઉપસહાર (સોરઠા)

िथित सागर ततीस अतमरहरत एक वा अिवरतसमिकत रीित यह चतथर गनथान इित 52

અથ ndashઅ ત સ ય ટ ણ થાનની ઉ ટ થિત ત ીસ સાગર અન જઘ ય થિત અ ત તની છ આ ચોથા ણ થાન કથન સમા ત થ 52

અ ત ણ થાન વણન િત ા (દોહરા)

अब वरन इकईस गन अर बावीस अभकष िजनक स ह तयागस सोभ ावक पकष 53

અથ ETH ણોના હણ કરવાથી અન અભ યોના યાગથી ાવકન પાચ ણ થાન શો ભત થાય છ એવા એકવીસ ણો અન બાવીસ અભ યો વણન ક 53

ાવકના એકવીસ ણ (સવયા એક ીસા)

ल ावत दयावत सग तीतवत परदोषकौ ढकया पर-उपगारी ह सौमद ी गन ाही गिर सबक इ िश पकषी िम वादी दीरघ िवचारी ह िवशषगय रसगय कतगय तगय धरमगय न दीन न अिभमानी मधय िववहारी ह सहज िवनीत पापि यास अतीत ऐसौ

ावक पनीत इसवीस गनधारी ह 54 શ દાથ ETH સત=મદકષાયી તીતવત= ા ગ ર ટ=સહનશીલ

ઇ ટ=િ ય િશ ટપ ી=સ યપ મા સહમત દ રઘ િવચાર =આગળથી િવચારનાર

363

િવશષ =અ ભવી રસ =મમ ણનાર ત =બી ના ઉપકારન ન હ લનાર મ ય યવહાર =દ નતા અન અભમાન ર હત િવનીત=ન અતીત=ર હત

અથ ndashલ દયા મદ કષાય ા બી ના દોષ ઢાકવા પરોપકાર સૌ ય ટ ણ ાહકપ સહનશીલતા સવિ યતા સ યપ િમ ટ વચન દ ઘ ટ િવશષ ાન શા ાન મમ પ ત તા ત વ ાનીપ ધમા માપ ન દ ન ક ન અભમાની મ ય યવહાર વાભાિવક િવનયવાન પાપચરણથી ર હતપ mdashઆવા એકવીસ પિવ ણો ાવકોએ હણ કર જોઈએ 54

બાવીસ અભ ય (કિવ )

ओरा घोरबरा िनिसभोजन बहबीजा बगन सधान पीपर बर ऊमर कठबर पाकर जो फल होइ अजान कदमल माटी िवष आिमष मध माखन अर मिदरापान फल अित तचछ तसार चिलत रस िजनमत ए बाईस अखान 55

શ દાથ ETHઘોરબરા= દળ િનિસભોજન=રા આહાર કરવો સધાન=અથા ર બો આિમષ=માસ મ =મધ મ દરા=દા અિત છ=બ ઝીણા ષાર=બરફ ચલત રસ= નો વાદ બગડ ગયો હોય અખાન=અભ ય

અથ ndash(1) કરા (2) દળ (3) રાિ ભોજન (4) ઘણા બીજવાળ વ (5) ર ગણા (6) અથા ર બા (7) પપા (8) વડના ટટા (9) ઊમરડાના ફળ (10) ક મર (11) પાકરના ફળ (12) અ યા ફળ (13) કદ ળ (14) માટ (15) િવષ (16) માસ (17) મધ (18) માખણ (19) દા (20) અિત મ ફળ (21) બરફ (22) ઉતર ગયલા-બ વાદ રસવાળ વ ndashઆ બાવીસ અભ ય નમતમા ક ા છ 55

અનાજની બ દાળ થાય છ તમા ઠ ધ દહ છાશ વગર મળવીન ખવાથી અભ ય થાય છ

364

જન બ બીજનક ઘર ના હ ત સબ બ બી કહલા હNtilde યાકોશ

ન ઓળખતા ન હોય ત ફળ

િત ા (દોહરા)

अब पचम गनथानकी रचना बरन अलप जाम एकादस दसा ितमा नाम िवकलप 56

અથ ETHહવ પાચમા ણ થાન થો ક વણન કર એ છ એ મા અગયાર િતમાઓના ભદ છ 56

અગયાર િતમાઓના નામ (સવયા એક ીસા)

दसरनिवस कारी बारह िवरतधारी सामाइकचारी पवर ोषध िविध वह सिचतकौ परहारी िदवा अपरस नारी आठ जाम चारी िनरारभी हव रह पाप पिर ह छड पापकी न िशकषा मड कोऊ याक िनिम कर सो वसत न गह ऐत दस तक धरया समिकती जीव गयारह ितमा ितनह भगवतजी कह 57

અથ ETH(1) સ ય દશનમા િવ ઉ પ કરનાર દશન િતમા છ (2) બાર તો આચરણ ત િતમા છ (3) સામાિયકની િ સામાિયક િતમા છ (4) પવમા ઉપવાસ-િવિધ કરવી ત ોષધ િતમા છ (5) સચ નો યાગ સચ િવરિત િતમા છ (6) દવસ ી પશનો યાગ એ દવા મ ન ત િતમા છ (7) આઠ પહોર ીમા નો યાગ ચચ િતમા છ (8) સવ આરભનો યાગ િનરારભ િતમા છ (9) પાપના કારણ ત પ ર હનો યાગ ત પ ર હ યાગ િતમા છ (10) પાપની િશ ાનો યાગ ત અ મિત યાગ િતમા છ (11) પોતાન

માટ બનાવલા ભોજના દનો યાગ ત ઉ શિવરિત િતમા છNtildeઆ અગયાર િતમા દશ તધાર સ ય ટ વોની જનરા કહ છ 57

િતમા વ પ (દોહરા)

365

सजम अस जगयौ जहा भोग अरिच पिरनाम उद ितगयाकौ भयौ ितमा ताकौ नाम 58

અથ ETHચા ર ણ ગટ થ પ રણામો ભોગોથી િવર ત થ અન િત ાનો ઉદય થવો એન િતમા કહ છ 58

દશન િતમા વ પ (દોહરા)

आठ मलगण स ह किवसन ि या न कोइ दरसन गन िनरमल कर दरसन ितमा सोइ 59

અથ ETHદશન ણની િનમળતા આઠ ળ ણો હણ અન સાત યસનોનો યાગ એન દશન િતમા કહ છ 59

પચ પરમ ઠ મા ભ ત વદયા પાણી ગાળઈન કામમા લ મ યાગ માસ યાગ રાિ ભોજન યાગ અન ઉદબર ફળોનો યાગNtildeએ આઠ ળ ણ છ ાક ાક મ માસ મધ અન પાચ પાપના યાગન આઠ લ ણ ક ા છ ાક ાક પાચ ઉદબર ફળ અન મ માસ મ ના યાગન ળ ણ બતા યા છ

સવ એવો પણ પાઠ છ

ત િતમા વ પ (દોહરા)

पच अन त आदर तीन गन त पाल िसचछा त चार धर यह त ितमा चाल 60

અથ ETHપાચ અ ત ણ ણ ત અન ચાર િશ ા ત ધારણ કરવાન ત િતમા કહ છ

િવશષ ETHઅહ પાચ અ ત િનરિતચાર પાલન હોય છ પણ ણ ત અન િશ ા તોના અિતચાર સવથા ટળતા નથી 60

સામાિયક િતમા વ પ (દોહરા)

दवर भाव िविध सजगत िहय ितगया टक तिज ममता समता ह अतरमहरत एक 61

(ચોપાઈ)

366

जो अिर िम समान िवचार आरत रौ कधयान िनवार सयम सिहत भावना भाव सो सामाियकवत कहाव 62

શ દાથ ETHદવિવિધ=બા યા-આસન ા પાઠ શર ર અન વચનની થરતા આદની સાવધાની ભાવ િવિધ=મનની થરતા અન પ રણામોમા સમતાભાવ રાખવા િત ા=આખડ અ ર=શ યાન=ખોટા િવચાર િનવાર= ર કર

અથ ndashમનમા સમયની િત ા વક ય અન ભાવિવિધ સ હત એક ત અથા બ ઘડ ધી મમ વભાવ ર હત સા યભાવ ઙણ કર શ અન

િમ પર એકસરખો ભાવ રાખવો આત અન રૌ બ યાનો િનવારણ કર અન સયમમા સાવધાન રહ ત સામાિયક િતમા કહવાય છ 61-62

ચોવીસ િમિનટની ઘડ થાય છ

ચોથી િતમા વ પ (દોહરા)

सामाियककीसी दसा चयािर पहरल होइ अथवा आठ पहर रह ोसह ितमा सोइ 63

અથ ETHબાર કલાક અથવા ચોવીસ કલાક ધી સામાિયક વી થિત અથા સમતાભાવ રાખવાન ોષધ િતમા કહ છ 63

પાચમી િતમા વ પ (દોહરા)

जो सिच भोजन तज पीव ाशक नीर सो सिच तयागी परष पच ितगयागीर 64

અથ ETHસચ ભોજનનો યાગ કરવો અન ા ક જળ પી તન સચ િવરિત િતમા કહ છ 64

ગરમ કર અથવા લવ ગ એલચી રાખ વગર નખીન વાદ બદલી નાખવાથી ા ક પાણી થાય છ

િવશષ ETHઅહ સચ વન પિત ખથી િવદારણ કરતા નથી 64

છ ી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

367

जो िदन चयर त पाल ितिथ आय िनिस िदवस सभाल गिह नौ वािड कर त रखया सो षट ितमा ावक अखया 65

અથ ETHનવ વાડ સ હત દવસ ચય ત પાલન કર અન પવની િતિથએ દવસ અન રા ચચ પાળ એ દવામ ન ત િતમા છ 65

સાતમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो नौ वािड सिहत िविध साध िनिस िदन चयर आराध सो स म ितमा घर गयाता सील-िसरोमिन जग िवखयाता 66

અથ ETH નવ વાડ સ હત સદાકાળ ચય ત પાલન કર છ ત ચય નામની સાતમી િતમાનો ધારક ાની જગતિવ યાત શીલિશરોમણ છ

66

નવ વાડના નામ (કિવ )

ितयथल वास म रिच िनरखन द परीछ भाख मध वन पपव भोग किल रस िचतन गर आहार लत िचत चन किर सिच तन िसगार बनावत ितय परजक मधय सख सन मनमथ-कथा उदर भिर भोजन य नौवािड़ कह िजन बन 67

કહ મત ન એવો પણ પાઠ છ

368

શ દાથ ETHિતયથલ વાસ= ીઓના સ દાયમા રહ િનરખન=દખ પર છ (પરો ) =અ ય ર આહાર=ગ ર ટ ભોજન ચ=પિવ પરજક=પલગ મનમથ=કામ ઉદર=પટ

અથ ETH ીઓના સમાગમમા રહ ીઓન રાગ ભરલી ટએ જોવી ીઓ સાથ પરો પણ રાગસ હત વાતચીત કરવી વકાળમા ભોગવલા ભોગ-

િવલાસો મરણ કર આનદદાયક ગ ર ટ ભોજન કર નાન મજન આદ ારા શર રન જ ર કરતા વધાર શણગાર ીઓના પલગ આસન ઉપર ક બસ કામકથા અથવા કામો પાદક કથા ગીતો સાભળવા ખ કરતા વધાર અથવા બ પટ ભર ન ભોજન કર એના યાગન નમતમા ચયની નવ વાડ કહ છ 67

પડદા વગરની ઓથમા રહ ન અથવા પ વડ

આઠમી િતમા વ પ (દોહરા)

जो िववक िविध आदर कर न पापरभ सो अ म ितमा धनी कगित िवज रनथभ 68

અથ ETH િવવક વક ધમમા સાવધાન રહ છ અન સવા િષ વપાર આદનો પાપારભ કરતો નથી ત ગિતના રણથભન તનાર આઠમી િતમાનો વામી છ 68

નવમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो दसधा पिर हकौ तयागी सख सतोष सिहत वरागी समरस सिचत किचत ाही सो ावक नौ ितमा वाही 69

અથ ETH વરા ય અન સતોષનો આનદ ા ત કર છ તથા દસ કારના પ ર હોમાથી થોડાક વ અન પા મા રાખ છ ત સા યભાવનો ધારક નવમી િતમાનો વામી છ 69

દસમી િત ા વ પ (દોહરા)

369

परक पापारभकौ जो न दइ उपदस सो दसमी ितमा सिहत ावक िवगत कलस 70 અથ ETH બી અન અ યજનોન િવવાહ વપાર આદ પાપારભ કરવાનો

ઉપદશ આપતા નથી ત પાપર હત દસમી િતમાનો ધારક છ 70

અગયારમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो सछद वरत तिज डरा मठ मडपम कर बसरा उिचत आहार उदड िवहारी सो एकादश ितमा धारी 71

અથ ETH ઘર છોડ મઠ મડપમા િનવાસ કર છ અન ી બ આદથી િવર ત થઈન વત પણ રહ છ તથા ત કા રત અ મોદન ર હત યો ય આહાર લ છ ત અગયારમી િતમા ધારક છ 71

િતમાઓ સબધી ય ઉ લખ (દોહરા)

एकादश ितमा दसा कही दस त मािह वही अन म मलस गहौ स छट नािह 72

અથ -દશ ત ણ થાનમા અગયાર િતમા હણ કરવાનો ઉપદશ છ ત શ આતથી ઉ રો ર ગીકાર કરવી જોઈએ અન નીચની િતમાઓની યાઓ છોડવી ન જોઈએ 72

િતમાની અપ ાએ ાવકોના ભદ (દોહરા)

षट ितमा ताई जघन मधय नौ परजत उ म दसमी गयारमी इित ितमा िवरतत 73

અથ ETHછ ી િતમા ધી જઘ ય ાવક નવમી િતમા ધી મ યમ ાવક અન દસમી-અગયારમી િતમા ધારણ કરનારાઓન ઉ ટ ાવક કહ છ

આ િતમાઓ વણન થ 73

પાચમા ણ થાનનો કાળ (ચોપાઈ)

370

एक कोिड परव िगिन लीज ताम आठ बरस घिट कीज यह उतक काल िथित जाकी अतरमहरत जघन दशाकी 74

અથ ETHપાચમા ણ થાનનો ઉ ટ કાળ એક કરોડ વમા આઠ વષ ઓછા અન જઘ ય કાળ ત ત છ 74

એક વ માપ (દોહરા)

स र लाख िकरोर िमत छपपन सहस िकरोड़ ऐत बरस िमलाइक परव सखया जोड़ 75

અથ ETHસ ર લાખ અન છ પન હ ર ન એક કરોડ વડ ણવાથી સ યા ા ત થાય છ એટલા વષનો એક વ થાય છ 75

ચોરાસી લાખ વષનો એક વાગ થાય છ અન ચોરાસી લાખ વાગનો એક વ થાય છ

ત ત માપ (દોહરા)

अतमरहरत घरी कछक घािट उतिक एक समय एकावली अतरमहतर किन 76

અથ ETHબ ઘડ મા એક સમય ઓછો હોય ત ત તનો ઉ ટ કાળ છ અન એક આવળ કરતા એક સમય વધાર હોય ત ત તનો જઘ ય કાળ છ તથા વ ચના અસ ય ભદો છ

અસ યાત સમયની એક આવળ થાય છ

છ ા ણ થાનના વણનની િત ા (દોહરા)

यह पचम गनथानकी रचना कही िविच अब छ गनथानकी दसा कह सन िम 77

અથ ETHપાચમા ણ થાન આ િવ ચ વણન ક હવ હ િમ છ ા ણ થાન વ પ સાભળો 77

છ ા ણ થાન વ પ (દોહરા)

371

पच माद दशा धर अ ाइस गनवान थिवरकिलप िजनकिलप जत ह म गनथान 78

અથ ETH િન અ ાવીસ ળ ણો પાલન કર છ પર પાચ કારના માદોમા કચ વત છ ત િન મ ણ થાની છ આ ણ થાનમા થિવરક પી અન જનક પી બ કારના સા રહ છ 78

પાચ માદોના નામ (દોહરા)

धमरराग िवकथा वचन िन ा िवषय कषाय पच माग दसा सिहत परमादी मिनराय 79

અથ ETHધમમા અ રાગ િવકથા વચન િન ા િવષય કષાયETHએવા માદ સ હત સા છ ા ણ થાનવત મ િન હોય છ 79

અહ અનતા બધી અ યા યાન અન યા યાનNtildeઆ ણ ચોકડ ના બાર કષાયોનો અ દય અ સ વલ કષાયનો તી ઉદય રહ છ તથી આ સા ક ચ માદન વશ હોય છ અન ભાચારમા િવશષપણ વત છ અહ િવષય સવન અથવા થળ પ કષાયમા વતવા યોજન નથી હા િશ યોન ઠપકો આપવો વગર િવક પ તો છ

સા ના અ ાવીસ ળ ણ (સવયા એક ીસા)

पच महा त पाल पच सिमित सभाल पच इन ी जीित भयौ भोगी िचत चनकौ षट आवशयक ि या दिवत भािवत साध

ासक धराम एक आसन ह सनकौ मजन न कर कश लच तन व मच तयाग दतवन प सगध सवास वनकौ ठाडौ करस आहार लघभजी एक बार अ ाइस मलगनधारी जती जनकौ 80

શ દાથ ETHપચ મહા ત=પાચ પાપોનો સવથા યાગ ા ક= વ ર હત સન (શયન) મજન= નાન કશ=વાળ ચ=ઉખાડ ચ=છોડ કરસ=હાથથી લ =થો જતી=સા

372

અથ ndashપાચ મહા ત પાળ છ પાચ સિમિત વક વત છ પાચ ઈ યોના િવષયોથી િવર ત થઈન સ થાય છ ય અન ભાવ છ આવ યક સાધ છ સ વ ર હત િમ પર પડ બદ યા િવના શયન કર છ વનભર નાન

કરતા નથી હાથથી કશલોચ કર છ ન ન રહ છ દાતણ કરતા નથી તો પણ વચન અન ાસમા ગધ જ નીકળ છ ઊભા રહ ન ભોજન લ છ થો ભોજન લ છ ભોજન દવસમા એક જ વાર લ છ આવા અ ાવીસ ળ ણોના ધારક ન સા હોય છ 80

પચ અ ત અન પચ મહા ત વ પ (દોહરા)

िहसा मषा अद धन मथन पिरगह साज किचत तयागी अन ती सब तयागी मिनराज 81

શ દાથ ETH ષા= ઠ અદ =આ યા િવના

અથ ndash હસા ઠ ચોર મ ન અન પ ર હmdashઆ પાચ પાપોના કચ યાગી અ તી ાવક અન સવથા યાગી મહા તી સા હોય છ 81

પાચ સિમિત વ પ (દોહરા)

चल िनरिख भाख उिचत भख अदोष अहार लइ िनरिख डार िनरिख सिमित पच परकार 82

અથ ETH વજ ની ર ા માટ જોઈન ચાલ ત ઈયાસિમિત છ હત િમત અન િ ય વચન બોલવા ત ભાષાસિમિત છ તરાય ર હત િનદ ષ આહાર લવો ત એષણાસિમિત છ શર ર તક પ છ કમડળ આદ જોઈ-તપાસીન લવા-કવા ત આદાનિન પણસિમિત છ ણ વ ર હત ા ક િમ ઉપર મળ- ા દનો યાગ કરવો ત િત ઠાપન સિમિત છETHઆવી આ પાચ સિમિત છ 82

છ આવ યક (દોહરા)

समता वदन थित करन पड़कौना सजझाव काउसगग म ा धरन षडाविसक य भाव 83

373

શ દાથ ETHસમતા=સામાિયક કરવી વદન=ચોવીસ તીથકરો અથવા આદન વદન કરવા પ ડકૌના ( િત મણ) =લાગલા દોષો ાયિ કર સ ઝાવ= વા યાય કાઉસ ગ (કાયો સગ) =ખ ગાસન થઈન યાન કર ષડાવિસક=છ આવ યક

અથ ndashસામાિયક વદન તવન િત મણ વા યાય અન કાયો સગ આ સા ના છ આવ યક કમ છ 83

થરિવક પી અન જનિવક પી સા ઓ વ પ (સવયા એક ીસા)

थिवरकलिप िजनकलपी दिवध मिन दोऊ वनवासी दोऊ नगन रहत ह दोऊ अठाईस मलगनक धरया दोऊ सरव तयागी हव िवरागता गहत ह थिवरकलिप त िजनक धमरदसना कहत ह एकाकी सहज िजनकलपी तपसवी घोर उदकी मरोरस परीसह सहत ह 84

અથ ETH થિવરક પી અન જનક પી એવા બ કારના ન સા હોય છ બ વનવાસી છ બ ન ન રહ છ બ અ ાવીસ ળ ણના ધારક હોય છ બ સવપ ર હના યાગી-વરાગી હોય છ પર થિવરક પી સા િશ ય સ દાયની સાથ રહ છ તથા સભામા બસીન ધમ પદશ આપ છ અન સાભળ છ પણ જનક પી સા િશ ય છોડ ન િનભય એકલા િવચર છ અન મહાતપ રણ કર છ તથા કમના ઉદયથી આવલા બાવીસ પ રષહો સહ છ 84

વદનીય કમજિનત અગયાર પ રષહ (સવયા એક ીસા)

ीषमम धपिथत सीतम अकपिचत भख धर धीर पयास नीर न चहत ह डस मसकािदस न डर भिम सन कर बध बध िवथाम अडोल हव रहत ह चयार दख भर ितन फासस न थरहर

374

मल दरगधकी िगलािन न गहत ह रोगिनकौ न कर इलाज ऐस मिनराज वदनीक उद य परीसह सहत ह 85

અથ ETHગરમીના દવસોમા તડકામા ઊભા રહ છ એ ઉ ણપ રષહજય છ િશયાળામા ઠડ થી ડરતા નથી એ શીતપ રષહજય છ ખ લાગ યાર ધીરજ રાખ છ એ ખપ રષહજય છ તરસ લાગ યાર પાણીની ઈ છા કરતા નથી એ ષા પ રષહજય છ ડાસ મ છરનો ભય રાખતા નથી એ દશમશકપ રષહજય છ િમ ઉપર વ છ એ શ યાપ રષહજય છ મારવા બાધવાના ક ટમા અચળ રહ છ એ વધપ રષહજય છ ચાલવા ક ટ સહન કર છ એ ચયાપ રષહજય છ ણ કાટો વગર લાગ તો ગભરાતા નથી એ ણ પશપ રષહજય છ મળ અન ગધમય પદાથ ય લાિન કરતા નથી એ મળપ રષહજય છ રોગજિનત ક ટ સહન કર છ પણ તના િનવારણનો ઉપાય કરતા નથી એ રોગપ રષહજય છ આ ર ત વદનીયકમના ઉદયજિનત અગયાર પ રષહ િનરાજ સહન કર છ 85

ચા ર મોહજિનત સાત પ રષહ ( ડ લયા)

एत सकट मिन सह चािरतमोङ उदोत ल ा सकच दख धर नगन िदगबर होत नगन िदगमबर होत ोत रित सवाद न सव ितय सनमख दग रोिक मन अपमान न बब िथर हव िनरभ रह सह कवचन जग जत िभचछकपद स ह लह मिन सकट ऐत 86

શ દાથ ETHસકટ= ઃખ ઉદોત=ઉદયથી ોત=કાન દગ=ન બવ(વદ)

=ભોગવ વચન=ગાળ ભ ક=યાચના

અથ ndashચા ર મોહના ઉદયથી િનરાજ િન ન-લખત સાત પ રષહ સહન કર છ અથા ત છ (1) ન ન દગબર રહવાથી લ અન સકોચજિનત ઃખ સહન કર છ એ ન નપ રષહજય છ (2) કણ આદ ઇ યોના િવષયોનો અ રાગ ન કરવો તઅરિતપ રષહજય છ (3) ીઓના હાવભાવમા મો હત ન થ ત

375

ીપ રષહજય છ (4) માન-અપમાનની પરવા કરતા નથી એ સ કાર ર કારપ રષહજય છ (6) ખાઓના ક વચન સહન કરવા ત આ ોશપ રષહજય છ (7) ાણ જય તોપણ આહારા દન માટ દ નતા પ િ ન કરવી એ યાચનાપ રષહજય છ આ સાત પ રષહ ચા ર મોહના ઉદયથી થાય છ 86

ાનાવરણીયજિનત બ પ રષહ (દોહરા)

अलप गयान लघता लख मित उतकरष िवलोइ जञानावरन उदोत मिन सह परीसह दोइ 87

અથ ETH ાનાવરણીયજિનત બ પ રષહ છ અ પ ાન હોવાથી લોકો નાના ગણ છ એનાથી ઃખ થાય છ તન સા સહન કર છ એ અ ાનપ રષહજય છ ાનની િવશાળતા હોવા છતા પણ ગવ કરતા નથી એ ાપ રષહજય છ આવા

આ બ પ રષહ ાનાવરણીય કમના ઉદયથી ન સા સહન કર છ 87

દશનમોહનીયજિનત એક અન તરાયજિનત એક પ રષહ (દોહરા)

सह अदसरन दरदसा दरसन मोह उदोत रोक उमग अलाभकी अतरायक होत 88

અથ ETHદશનમોહનીયના ઉદયથી સ ય દશનમા કદાચ દોષ ઉ પ થાય તો તઓ સાવધાન રહ છ-ચલાયમાન થતા નથી એ દશનપ રષહજય છ તરાય કમના ઉદયથી વાિછત પદાથની ા ત ન થાય તો ન િન ખદ ખ થતા નથી એ અલાભપ રષહજય છ 88

બાવીસ પ રષહો વણન (સવયા એક ીસા)

एकादस वदनीकीस चािरतमोहकी सात गयानावरनीकी दोइ एक अतरायकी दसरनमोहकी एक ािवसित बाधआ सब कई मनसाकी कई वाकी कई कायकी काहकौ अलप काहकौ बहत उनीस ताई एक ही समम उद आव असहायकी

376

चयार िथत स ामािह एक सीत उ मािह एक दोइ होिह तीन नािह समदायकी 89

શ દાથ ETHમનસાક =મનની વાક (વા ક ) =વચનની કાય=શર ર સ =શ યા સ દાય=એકસાથ

અથ ndashવદનીયના અગયાર ચા ર મોહનીયના સાત ાનાવરણના બ તરાયનો એક અન દશનમોહનીયનો એકmdashએવી ર ત બધા મળ ન બાવીસ

પ રષહો છ તમનામાથી કોઈ મનજિનત કોઈ વચનજિનત ન કોઈ કાયજિનત છ આ બાવીસ પ રષહોમાથી એક સમય એક સા ન વધારમા વધાર ઓગણીસ ધી પ રષહો ઉદયમા આવ છ કારણ ક ચયા આસન અન શ યા આ ણમાથી કોઈ એક અન શીત ઉ ણમાથી કોઈ એક આ ર ત પાચમા બનો ઉદય હોય છ બાક ના ણનો ઉદય હોતો નથી 89

થિવરક પી અન જનક પી સા ની સરખામણી (દોહરા)

नाना िवध सकट-दसा सिह साध िसवपथ थिवरकिलप िजनकिलप धर दोऊ सम िनगरथ 90 जो मिन सगितम रह थिवरकिलप सो जान एकाकी जाकी दसा सो िजनकिलप बखान 91

અથ ETH થિવરક પી અન જનક પી બ કારના સા એક સરખા િન થ હોય છ અન અનક કારના પ રષહો તીન મો માગ સાધ છ સા સઘમા રહ છ ત થિવરક પી છ અન એકલિવહાર છ ત જનક પી છ 90-91

थिवरकलपी घर कछक सरागी िजनकलपी महान वरागी इित म गनथानक धरनी परन भई जथारथ वरनी 92

377

અથ - થિવરક પી સા કચ સરાગી હોય છ અન જનક પી સા અ યત વરાગી હોય છ આ છ ા ણ થાન યથાથ વ પ વણ 92

સાતમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब वरन स म िवसरामा अपरम गनथानक नामा जहा माद ि या िविध नास धरम धयान िथरता परगास 93

અથ ETHહવ થરતાના થાન અ મ ણ થાન વણન કર છ યા ધમ યાનમા ચચળતા લાવનાર પાચ કારની માદ- યા નથી અન મન ધમ યાનમા થર થાય છ 93

(દોહરા)

थम करन चािर कौ जास अत पद होइ जहा अहार िवहार निह अपरम ह सोइ 94

અથ ETH ણ થાનના ત ધી ચા ર મોહના ઉપશમ અન ય કારણ અઘઃ િ કરણ ચા ર રહ છ અન આહાર િવહાર રહતા નથી ત અ મ ણ થાન છ

િવશષ ETHસાતમા ણ થાનના બ ભદ છNtildeપહ વ થાન અન બી સાિતશય યા ધી છ ાથી સાતમા અન સાતમાથી છ ામા અનકવાર ચઢ-ઉતર રહ છ યા ધી વ- થાન ણ થાન રહ છ અન સાિતશય ણ થાનમા અધઃકરણના પ રણામ રહ છ યા આહાર િવહાર નથી 94

આઠમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब वरन अ गनथाना नाम अपरवकरन बखाना कछक मोह उपशम किर राख अथवा किचत छय किर नाख 95

378

અથ ETHહવ અ વકરણ નામના આઠમા ણ થાન વણન ક યા મોહનો ક ચ ઉપશમ અથવા કચ ય થાય છ 95

ઉપશમ ણીમા ઉપશમ અન પક ણીમા ય થાય છ

ज पिरनाम भए निह कबही ितनकौ उद दिखय जबही तब अ म गनथानक होई चािरत करन दसरौ सोई 96

અથ ETHઆ ણ થાનમા એવા િવ પ રણામ હોય છ વા વ કદ થયા નહોતા તથી આ આઠમા ણ થાન નામ અ વકરણ છ અહ ચા ર ના ણ કરણોમાથી અ વકરણ નામ બી કરણ થાય છ 96

નવમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अबअिनवि करन सन भाई जहा भाव िथरता अिधकाई परव भाव चलाचल जत सहज अडोल भए सब तत 97

અથ ETHહ ભાઈ હવ અિન િ કરણ નામના નવમા ણ થાન વ પ સાભળો યા પ રણામોની અિધક થરતા છ આના પહલા આઠમા ણ થાનમા પ રણામ કચ ચપળ હતા ત અહ અચળ થઈ ય છ 97

जहा न भाव उलिट अध आव सो नवमो गनथान कहाव चािरतमोह जहा बह छीजा सो ह चरन करन पद तीजा 98

શ દાથ ETHઉલ ટ=પાછા ફર ન અધ=નીચ છ =નાશ પા યો

379

અથ ndash યા ચડલા પ રણામ પાછા પડ જતા નથી ત નવ ણ થાન કહવાય છ આ નવમા ણ થાનમા ચા ર મોહનીયનો ઘણો શ નાશ પામી ય છ એ ચા ર ી કારણ છ 98

મલોભ િસવાયનો

દસમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

कह दसम गनथान दसावा जह सछम िसनकी अिभलाखा सछम लोभ दसा जह लिहय सछम सापराय सो किहय 99

હવ દસમા ણ થાન વણન ક મા આઠમા અન નવમા ણ થાન પઠ ઉપશમ અન ાિયક ણીના ભદ છ યા મો ની અ યત મ અભલાષામા છ અહ મ લોભનો ઉદય છ તથી એન મ સા પરાય કહ છ 99

અગયારમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब उपशातमोह गनथाना कह तास भता परवाना जहा मोह उपशम न भास यथाखयातचािरत परगास 100

અથ ETHહવ અગયારમા ણ થાન ઉપશાતમોહ સામ ય ક અહ મોહનો સવથા ઉપશમ છNtildeબલ લ ઉદય દખાતો નથી અન વન યથા યાતચા ર ગટ થાય છ 100

વળ Ntilde(દોહરા)

जािह फरसक जीव िगर पर कर गन र सो एकादसमी दसा उपसमकी सरह 101

380

અથ ETH ણ થાનન ા ત થઈન વ અવ ય પડ જ છ અન ા ત થયલા ણનો નાશ કર છ ત ઉપશમચા ર ની ચરમસીમા ા ત અગયાર ણ થાન છ 101

બારમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

कवलगयान िनकट जह आव तहा जीव सब मोह िखपाव

गट यथाखयात परधाना सो ादसम खीन गनठाना 102

અથ ETH યા વ મોહનો સવથા ય કર છ અથવા કવળ ાન બલ લ પાસ આવી ય છ અન યથા યાતચા ર ગટ થાય છ ત ીણમોહ નામ બાર ણ થાન છ 102

ઉપશમ ણીની અપ ાએ ણ થાનોનો કાળ (દોહરા)

षट सात आठ नव दस एकादस थान अतरमहरत एक वा एक सम िथित जान 103

અથ ETHઉપશમ ણીની અપ ાએ છ ા સાતમા આઠમા નવમા દસમા અન અગયારમા ણ થાનનો ઉ ટ કાળ ત ત અથવા જઘ યકાળ એક સમય છ 103

પક ણીમા ણ થાનોનો કાળ (દોહરા)

छपक िन आठ नव दस अर विल बार िथित उतक जघनय भी अतरमहतर काल 104

અથ ETH પક ણીમા આઠમા નવમા દસમા અન બારમા ણ થાનની ઉ ટ થિત અ ત ત તથા જઘ ય પણ ત ત છ 104

તરમા ણ થાન વણન (દોહરા)

छीनमोह परन भयौ किर चरन िचत-चाल अब सजोगगनथानकी वरन दस रसाल 105

381

અથ ETHચ ની િ ન ણ કરનાર ીણમોહ ણ થાન કથન સમા ત થ હવ પરમાનદનમય સયોગ ણ થાનની અવ થા વણન ક 105

તરમા ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जाकी दखदाता-घाती चौकरी िवनिस गई चौकरी अघाती जरी जवरी समान ह

गट भयौ अनतदसन अनतगयान बीरजअनत सख स ा समाधान ह जाम आउ नाम गोत वदनी कित अससी इकयासी चौरासी वा पचासी परवान ह सो ह िजन कवली जगतवासी भगवान ताकी जो अवसथा सो सजोगीगनथान ह 106

શ દાથ ETHચૌકર =ચાર િવનિસ ગઈ=ન ટ થઈ ગઈ અનતદસન=અનત દશન સમાધાન=સ ય વ જગતવાસી=સસાર શર ર સ હત

અથ ndash િનન ઃખદાયક ઘાતીયા ચ ક અથા ાનાવરણીય દશનાવરણીય મોહનીય તરાય ન ટ થઈ ગયા છ અન અઘાતી ચ ક બળ ગયલી સ દર ની મ શ તહ ન થયા છ ન અનતદશન અનત ાન અનતવીય અનત ખ સ ા અન પરમાવગાઢ સ ય વ ગટ થયા છ મન આ નામ ગો અન વદનીયકમ ની મા સી એ ાસી ચોયાસી અથવા પચાસી િતઓની સ ા રહ છ ત કવળ ાની સસારમા શો ભત થાય છ અન તની જ અવ થાન સયોગીકવળ ણ થાન કહ છ

અહ મન વચન કાયાના સાત યોગ થાય છ તથી આ ણ થાન નામ સયોગીકવળ છ

િવશષ ndashતરમા ણ થાનમા પચાસી િતઓની સ ા કહવામા આવી છ ત તો સામા ય કથન છ કોઈ કોઈન તો તીથકર િત આહારક શર ર આહારાક ગોપાગ આહારક બધન આહારક સઘાત સ હત પચાસી િતઓની સ ા રહ છ પણ કોઈન તીથકર િતની સ ા નથી હોતી તો ચોરાસી િતઓની સ ા રહ છ અન કોઈન આહારક ચ કની સ ા નથી રહતી અન

તીથકર િતની સ ા રહ છ અન કોઈન આહારક ચ કની સ ા નથી રહતી

382

અન તીથકરકર િતની સ ા રહ છ તો એકાસી િતઓની સ ા રહ છ તથા કોઈન તીથકર િત અન આહારક ચ ક પાચની સ ા નથી રહતી મા સી િતઓની સ ા રહ છ 106

પચાસી િતઓના નામ પહલા અિધકારમા કહ આ યા છ એ

કવળ ાનીની ા અન થિત (સવયા એક ીસા)

जो अडोल परजक म ाधारी सरवथा अथवा स काउसगग म ा िथरपाल ह खत सपरस कमर कितक उद आय िबना डग भर अतरीचछ जाकी चाल ह जाकी िथित परव करोड़ आठ वषर घािट अतरमहरत जघनय जग-जाल ह सो ह दव अठारह दषन रिहत ताक बानारिस कह मरी वदना ि काल ह 107

શ દાથ ETHઅડોલ=અચળ પરજક ા=પ ાસન કાઉસ ગ(કાયો સગ) =ઊભા આસન તર છ=ઉપર િ કાલ=સદવ

અથ ndash કવળ ાની ભગવાન પ ાસન અથવા કાયો સગ ા ધઆરણ કરલી છ - પશ નામકમની િતના ઉદયથી પગ ઉપાડ ા િવના ચ ગમન કર છ મની સસારની થિત ઉ ટ એક કરોડ વમા આઠ વષ ઓછાની અન જઘ ય થિત ત તની છ ત સવ દવ અઢાર દોષ ર હત છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક તમન મારા િ કાળ વદન છ 107

મો ગામી વો ઉ ટ આ ય ચોથા કાળની અપ ાએ એક કરોડ વ છ અન આઠ વષની મર ધી કવળ ાન થ નથી

કવળ ભગવાનન અઢાર દોષ હોતા નથી ( ડ ળયા)

दषन अ ारह रिहत सो कविल सजोग जनम मरन जाक नह निह िन ा भय रोग निह िन ा भय रोग सोग िवसमय न मोह मित

383

जरा खद परसवद नािह मद बर िवष रित िचता नािह सनह नािह जह पयास न भखन िथर समािध सख सिहत रिहत अ ारह दषन 108

શ દાથ ETHસોગ=શોક િવ મય=આ ય જરા= ાવ થા પર વદ( વદ)

=પરસવો સનહ=રાગ

અથ ndashજ મ િન ા ભય રોગ શોક આ ય મોહ ાવ થા ખદ પરસવો ગવ ષ રિત ચતા રાગ તરસ ખmdashઆ અઢાર દોષ સયોગકવળ જનરાજન હોતા નથી અન િનિવક પ આનદમા સદા લીન રહ છ 108

કવળ ાની ના પરમૌદા રક શર રના અિતશય ( ડ ળયા)

वानी जहा िनरचछरी स धात मल नािह कस रोम नख निह बढ परम उदािरक मािह परम उदािरक मािह जािह इिन य िवकार निस यथाखयातचािरत धान िथर सकाल धयान सिस लोकालोक कास-करन कवल रजधानी सो तरम गनथान जहा अितशयमय वानी 109

શ દાથ ETHિનર છર =અ ર ર હત કસ (કશ) =વાળ ઉદા રક(ઔદા રક)

= ળ સિસ(શિશ) =ચ મા

અથ ndashતરમા ણ થાનમા ભગવાનની અિતશયવાળ િનર ર દ ય વિન ખર છ તમ પરમૌદા રક શર ર સાત ધા ઓ અન મળ- ર હત હોય છ કશ રોમ અન નખ વધતા નથી ઈ યોના િવષયો ન ટ થઈ ય છ પિવ યથા યાતચા ર ગટ થાય છ થર લ યાન પ ચ માનો ઉદય થાય છ લોકાલોકના કાશક કવળ ાન ઉપર તમ સા ા ય રહ છ 109

ચૌદમા ણ થાનના વણનની િત ા (દોહરા)

384

यह सयोगगनथानकी रचना कही अनप अब अयोगकलव दसा कह जथारथ रप 110

અથ -આ સયોગી ણ થાન વણન ક હવ અયોગીકવળ ણ થાન વા તિવક વણન ક 110

ચૌદમા ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जहा काह जीवक असाता उद साता नािह काहक असाता नािह साता उद पाइय मन वच कायस अतीत भयौ जहा जीव जाकौ जसगीत जगजीतरप गाइय जाम कमर कितकी स ा जोगी िजनकीनी अतकाल समम सकल िखपाइय जाकी िथित पच लघ अचछर मान सोई चौदह अजोगी गनठाना ठहराइय 111

શ દાથ ETHઅતીત=ર હત ખપાઈય= ય કર છ લ = વ

અથ ndash યા કોઈ વન અશાતાનો ઉદય રહ છ શાતાનો નથી રહતો અન કોઈ વન શાતાનો ઉદય રહ છ અશાતાનો નથી રહતો યા વન મન વચન કાયના યોગોની િ સવથા ય થઈ ય છ મના જગતજયી હોવાના ગીત ગાવામા આવ છ મન સયોગી જન સમાન અઘાિતયા કમ-િતઓની સ ા રહ છ તમનો તના બ સમયમા સવથા ય કર છ ણ થાનનો કાળ વ પાચ અ ર ટલો છ ત અયોગી જન ચૌદ ણ થાન

છ 111

કવળ ભગવાનન અશાતાનો ઉદય વાચીન િવ મત ન થ જોઈએ યા અશાતા કમ ઉદયમા શાતા પ પ રણમ છ

િન ચૌદહ ચૌથ કલબલ બહ ર તરહ હત ( જન -પચક યાણક)

બધ ળ આ વ અન મો ળ સવર છ (દોહરા)

385

चोदह गनथानक दसा जगवासी िजय मल आ व सवर भाव बध मोखक मल 112

અથ ETH ણ થાનોની આ ચૌદ અવ થાઓ સસાર અ વોની છ આ વ અન સવરભાવ બધ અન મો ના ળ છ અથા આ વ બધ ળ છ અન સવર મો ળ છ

સવરન નમ કાર (ચોપાઈ)

आ व सवर परनित जौल जगतिनवासी चतन तौल आ व सवर िविध िववहारा ष दोऊ भव-पथ िसव-पथ धारा 113 आ वरप बध उतपाता सवर गयान मोख-पद-दाता जा सवरस आ व छीज ताक नमसकार अब कीज 114

અથ ETH યા ધી આ વ અન સવરના પ રણામ છ યા ધી વનો સસારમા િનવાસ છ ત બનમા આ વ-િવિધનો યવહાર સસારમાગની પ રણિત છ અન સવર-િવિધનો યવહાર મો માગની પ રણિત છ 113 આ વ બધનો ઉ પાદક છ અન સવર ાન પ છ મો પદન આપનાર છ સવરથી આ વનો અભાવ થાય છ તન નમ કાર ક 114

થના તમા સવર વ પ ાનન નમ કાર

जगतक ानी जीित हव र ौ गमानी ऐसौ आ व असर दखदानी महाभीम ह ताकौ परताप खिडवक गट भयौ धमरक धरया कमर-रोगकौ हकीम ह जाक परभाव आग भाग परभाव सब

386

नागर नवल सखसागरकी सीम ह सवरकौ रप धर साध िसवराह ऐसौ गयान पातसाह ताक मरी तसलीम ह 115

શ દાથ ETH માની=અભમાની અ ર=રા સ મહાભીમ=અ યત ભયાનક પરતાપ( તાપ) =તજ ખ ડવકૌ=ન ટ કરવા માટ હક મ=વ પરભાવ( ભાવ)

=પરા મ પરભાવ= ગલજિનત િવકાર નાગર=ચ ર નવલ=નવીન સીમ=મયાદા પાતશાહ=બાદશાહ તસલીમ=વદન

અથ ndashઆ વ પ રા સ જગતના વોન પોતાન વશ કર ન અભમાની થઈ ર ો છ અ યત ઃખદાયક અન મહાભયકર છ તનો વભવ ન ટ કરવાન ઉ પ થયો છ ધમનો ધારક છ કમ પ રોગ માટ વદસમાન છ ના ભાવ આગળ પર યજિનત રાગ- ષ આદ િવભાવ ર ભાગ છ અ યત વીણ અન અના દકાળથી ા ત ક નહો તથી નવીન છ ખના સ ની

સીમાન ા ત થ છ ણ સવર પ ધારણ ક છ મો માગનો સાધક છ એવા ાન પ બાદશાહન મારા માણ છ 115

તરમા અિધકારનો સાર

વી ર ત સફદ વ ઉપર દા દા રગો િનિમ મળવાથી ત અનકાકાર થાય છ તવી જ ર ત આ મા સાથ અના દકાળથી મોહ અન યોગનો સબધ હોવાથી તની સસાર દશામા અનક અવ થાઓ થાય છ તમ જ નામ ણ થાન છ જો ક ત અનક છ પણ િશ યોન સબોધવા માટ ી એ 14 બતા યા છ આ ણ થાન વના વભાવ નથી પણ અ વમા હોતા નથી વમા જ હોય છ તથી વના િવભાવ છ અથવા એમ કહ જોઈએ ક યવહારનયથી ણ થાનોની અપ ાએ સસાર વોના ચૌદ ભદ છ

પહલા ણ થાનમા િમ યા વ બી ણ થાનમા અનતા બધી ી મા િમ મોહનીય ઉદય યપણ રહ છ અન ચોથા ણ થાનમા િમ યા વ અનતા બધી અન િમ મોહનીયનો પાચમામા અ યા યાનાવરણીયનો છ ામા યા યાનાવરણીયનો અ દય રહ છ સાતમા આઠમા અન નવમામા

સ વલનનો મ વક મદ મદતર અન મદતમ ઉદય રહ છ દસમામા સ વલ

387

મલોભ મા નો ઉદય અન અ ય સવમોહનો ય છ અગયારમામા સવમોહનો ઉપશમ અન બારમામા સવ મોહનો ય છ અહ ધી છ થ અવ થા છ કવળ ાનનો િવકાસ નથી તરમામા ણ ાન છ પર યોગો ારા આ મ દશ સકપ હોય છ અન ચૌદમા ણ થાનમા કવળ ાની ના આ મ દશ પણ થર થઈ ય છ બધા ણ થાનોમા વ સદહ રહ છ િસ ભગવાન ણ થાનોની ક પનાથી ર હત છ તથી ણ થાન વ િનજ- વ પ નથી પર છ પરજિનત છETHએમ ણીન ણ થાનોના િવક પોથી ર હત આ માનો અ ભવ કરવો જોઈએ

bull િવ હગિતમા કામાણ અન તજસ શર રનો સબધ રહ છ

388

થ સમા ત અન િતમ શ ત (ચોપાઈ)

भयौ थ सपरन भाखा वरनी गनथानककी साखा वरनन और कहाल किहय जथा सकित किह चप हव रिहय 1

અથ ETHભાષાનો સમયસાર થ સમા ત થયો અન ણ થાન અિધકાર વણન ક એ િવશષ કટ વણન કર એ શ ત અ સાર કહ ન પ થઈ જ ઉચત છ 1

(ચોપાઈ)

लिहय ओर न थ उदिधका जय जय किहय तय तय अिधका तात नाटक अगम अपारा अलप कवीसरकी मितधारा 2

અથ ETH થ પ સ નો પાર પામી શકાતો નથી મ મ કથન કરતા જઈએ તમ તમ વધતો જ ય છ કારણ ક નાટક અપરપાર છ અન કિવની છ છ 2

િવશષ ETHઅહ થન સ ની ઉપમા આપી છ અન કિવની ન નાની નદ ની ઉપમા છ

(દોહરા)

समयसार नाटक अकथ किवकी मित लघ होइ तात कहत बनारसी परन कथ न कोइ 3

અથ ETHસમયસાર નાટક વણન મહાન છ અન કિવની થોડ છ તથી પ ડત બનારસીદાસ કહ છ ક તન કોઈ ર કહ શકતા નથી 3

389

થ-મ હમા (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ एकाकी सभट परा म किर जीत िकिह भाित चि कटकस लरनौ जस कोऊ परवीन तार भजभार नर तर कस सवयभरमन िसध तरनौ जस कोऊ उ मी उछाह मनमािह धर कर कस कारज िवधाता कसौ करनौ तस तचछ मित मोरी ताम किवकला थोरी नाटक अपार म कहल यािह वरनौ 4

અથ ETHજો કોઈ એકલો યો ો પોતાના બા બળથી ચ વત ની સના સાથ લડ તો ત કવી ર ત તી શક અથવા કોઈ જલતા રણી િવ ામા શળ મ ય વય રમણ સ તરવા ઈ છ તો કવી ર ત પાર પામી શક અથવા કોઈ ઉ મી મ ય મનમા ઉ સા હત થઈન િવધાતા કામ કરવા ઇ છ તો કવી ર ત કર શક તવી જ ર ત માર અ પ છ અથવા કા ય-કૌશ ય ઓ છ અન નાટક મહાન છ એ ા ધી વણન ક 4

અહ ટાત મા હણ ક છ

વ-નટનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जस वट वचछ एक ताम फल ह अनक फल फल बह बीज बीज बीज वट ह वटमाही फल फल माही बीज ताम वट कीज जौ िवचार तौ अनतता अघट ह तस एक स ाम अनत गन परजाय पजम अनत नतय तामऽनत ठट ह ठटम अनतकला कलाम अनतरप रपम अनत स ा ऐसौ जीव नट ह 5

390

અથ ETH વી ર ત એક વડના ઝાડ પર અનક ફળ હોય છ યક ફળમા ઘણા બીજ અન યક બીજમા પા વડના ઝાડ અ ત વ રહ છ અન થી િવચારવામા આવ તો પા ત વડ મા ઘણા ફળ અન યક ફળમા અનક બીજ અન યક બીજમા વડ ની સ ા તીત થાય છ આ ર ત વડ ના અનતપણાનો છડો-પ ો મળતો નથી તવી જ ર ત વ પી નટની એક સ ામા અનત ણ છ યક ણમા અનત પયાયો છ યક પયાયમા અનત ય છ યક યમા અનત ખલ છ યક ખલમા અનત કળા છ અન યક કળાની

અનત આ િતઓ છETHઆ ર ત વ ઘ િવલ ણ નાટક કર છ 5

(દોહરા)

गयान आकसम उड़ खग होइ यथा सकित उि म कर पार न पाव कोइ 6

અથ ETH ાન પી આકાશમા જો ત ાન પી પ ી શ ત અ સાર ઊડવાનો ય ન કર તો કદ ત પામી શકતો નથી 6

(ચોપાઈ)

जञान-नभ अत न पाव समित परोछ कहाल धाव िजिह िविध समयसार िजिन कीन ितनक नाम कह अब तीन 7

અથ ETH ાન પ આકાશ અનત છ અન ત ાન પરો છ ા ધી દોડ લગાવ હવ મણ સમયસારની વી રચના કર છ ત ણના નામ ક 7

कदकदाचािरज थम गाथाब किर समसार नाटक िवचािर नाम दयौ ह ताहीकी परपरा अमतच भय ितन ससकत कलस समहािर सख लयौ ह

ग ौ बनारसी गहसथ िसरीमाल अब

391

िकय ह किव िहय बोिधबीज बयौ ह सबद अनािद ताम अरथ अनािद जीव नाटक अनािद य अनािद ही कौ भयौ ह 8

અથ ETHઆન પહલા વામી દ દાચાય ા ત ગાથા છ દમા ર અન સમયસાર નામ રા તમની જ રચના પર તમની જ આ નાયના વામી અ તચ ર સ તભાષાના કળશ રચીન સ થયા પછ ીમાળ િતમા પ ડત બનારસીદાસ ાવકધમના િતપાલક થયા તમણ કિવ ોની રચના કર ન દયમા ાન બીજ વા આમ તો શ દ અના દ છ તનો પદાથ અના દ છ વ અના દ છ નાટક અના દ છ તથી નાટક સમયસાર અના દકાળથી જ છ 8

કિવ લ ણ (ચોપાઈ)

अब कछ कह जथारथ वानी सकिव ककिवकी कथा कहानी

थमिह सकिव कहाव सोई परमारथ रस वरन जोई 9 कलिपत बात िहय निह आन गरपरपरा रीित बखान सतयारथ सिल निह छड मषावादस ीित न मड 10

અથ ETHહવ કિવ અન કિવની થોડ ક વા તિવક ચચા ક તમા કિવની થમ ણી છ તઓ પારમાિથક રસ વણન કર છ મનમા

કપોળક પના કરતા નથી અન ઋિષ-પરપરા અ સાર કથન કર છ સ યાથ-માગન છોડતા નથી અન અસ ય કથનમા મ જોડતા નથી 9-10

(દોહરા)

छद सबद अचछर अरथ कह िस ात वान जो इिह िविध रचना रच सो ह सकिव सजान 11

392

અથ ETH છ દ શ દ અ ર અથની રચના િસ ા ત અ સાર કર છ ત ાની કિવ છ 11

કિવ લ ણ (ચોપાઈ)

अब सन ककिव कह ह जसा अपराधी िहय अध अनसा मषाभाव रस वरन िहतस नई उकित उपजान िचतस 12 खयाित लाभ पजा मन आन परमारथ-पथ भद न जान वानी जीव एक किर बझ जाकौ िचत जड थ न सझ 13

અથ ETHહવ કિવ કવા હોય છ ત ક ત સાભળો ત પાપી દયનો ધ અન હઠા હ હોય છ તના મનમા નવી ક પનાઓ ઊપ છ ત અન

સાસા રક રસ વણન બ મથી કર છ ત મો માગનો મમ ણતો નથી અન મનમા યાિત લાભ આદની ઇ છા રાખ છ ત વચનન આ મા ણ છ દયનો ખ હોય છ તન શા ાન નથી 12-13

(ચોપાઈ)

वानी लीन भयौ जग डोल वानी ममता तयािग न बोल ह अनािद वानी जगमाही ककिव बात यह समझ नािह 14

અથ ETHત વચનમા લીન થઈન સસારમા ભટક છ વચનની મમતા છોડ ન કથન કરતા નથી સસારમા વચન અના દકાળના છ એ ત વ કિવઓ સમજતા નથી 14

વાણીની યા યા (સવયા એક ીસા)

393

जस काह दसम सिलल-धारा कारजकी नदीसौ िनकिस िफर नदीम समानी ह नगरम ठौर ठौर फिल रही चह और जाक िढग बह सोइ कह मरौ पानी ह तय ही घट सदन सदनम अनािद वदन वदनम अनािदहीकी वानी ह करम कलोलस उसासकी बयािर बाज तास कह मरी धिन ऐसौ मढ़ ानी ह 15

અથ ETH વી ર ત કોઈ થાનમા પાણીની ધારા શાખા પ થઈન નદ માથી નીકળ છ અન પાછ ત જ નદ મા મળ ય છ ત શાખા શહરમા યા- યા થઈન વહ નીકળ છ ત ના મકાન પાસથી વહ છ ત જ કહ છ ક આ પાણી મા છ તવી ર ત દય પ ઘર છ અન ઘરમા અના દ છ અન યકના ખમા અના દકાળ વચન છ કમની લહરોથી ઉ ાસ પ હવા વહ છ તથી ખ વ તન પોતાની વિન કહ છ 15

(દોહરા)

ऐस मढ़ ककिव कधी गह मषा मग दौर रह मगन अिभमानम कह औरकी और 16 वसत सरप लख नह बािहज ि ि वान मषा िवलास िवलोिकक कर मषा गन गान 17

અથ ETHઆ ર ત િમ યા ટ કિવઓ ઉ માગ પર ચાલ છ અન અભમાનમા મ ત થઈન અ યથા કથન કર છ તઓ પદાથ અસલી વ પ જોતા નથી બા ટથી અસ ય પ રણિત જોઈન વણન કર છ 16-17

ણગાન કથન (સવયા એક ીસા)

मासकी गरिथ कच कचन-कलस कह कह मख चद जो सलषमाको घर ह

394

हाड़क दसन आिह हीरा मोती कह तािह मासक अधर ठ कह िबबफर ह हाड़ दड भजा कह क सनाल कामधजा हाड़हीक थभा जघा कह रभातर ह य ही झठी जगित बनाव औ कहाव किव यतपर कह हम सारदाकौ वर ह 18

શ દાથ ETHગરિથ=ગાઠ ચ= તન સલષમા( લ મા) =કફ દસન=દાત આહ=છ બબફ (બબાફલ) =લાલ રગ બ બ નામ ફળ ક લનાલ(કમલનાલ) =કમળની દાડ રભાત =કળ ઝાડ

અથ ndash કિવ માસના િપડ પ તનન વણઘટ કહ છ કફ ખાસી વગરના ઘર પ ખન ચ મા કર છ હાડકાના દાતન હ રા-મોતી કહ છ માસના હોઠન બ બફળ કહ છ હાડકાના દડ પ હાથન કમળની દાડલી અથવા કામદવની પતાકા કહ છ હાડકાના થાભલા પ ઘન કળ કહ છ તઓ આ ર ત ઠ ઠ તઓ રચ છ અન કિવ કહવાય છ અન છતા પણ કહ છ ક અમન

સર વતી વરદાન છ

(ચોપાઈ)

िमथयावत ककिव ज ानी िमथया ितनकी भािषत वानी िमथयामती सकिव जो होई वचन वान कर सब कोई 19

અથ ETH ાણી િમ યા ટ અન કિવ હોય છ તમ કહ વચન અસ ય હોય છ પર સ ય દશનન પા યા ન હોય પણ શા ો ત કિવતા કર છ તમ વચન ાન કરવા યો ય હોય છ 19

(દોહરા)

वचन वान कर सकिव परष िहए परवान दोऊ अग वान जो सो ह सहज सजान 20

395

અથ ETH મની વાણી શા ો ત હોય છ અન દયમા ત વ ાન હોય છ તમના મન અન વચન બ ામા ણક છ અન તઓ જ કિવ છ 20

સમયસાર નાટકની યવ થા (ચોપાઈ)

अब यह बात कह ह जस नाटक भाषा भयौ स ऐस कदकदमिन मल उघरता अमतच टीकाक करता 21

અથ ETHહવ એ વાત ક ક નાટક સમયસારની કા ય-રચના કવી ર ત થઈ છ આ થના ળકતા દ દ વામી અન ટ કાકાર અ તચ ર છ 21

समसार नाटक सखदानी टीका सिहत ससकत वानी पिडत पढ़ िदढ़मित बझ अलपमितक अरथ न सझ 22

અથ ETHસમયસાર નાટકની ખદાયક સસ ત ટ કા પ ડતો વાચ છ અન િવશષ ાનીઓ સમ છ પર અ પ વોની સમજમા આવી શકતી નહોતી 22

पाड राजमलल िजनधम समसार नाटकक मम ितन िगरथकी टीका कीनी बालबोध सगम कर दीनी 23 इिह िविध बोध ndash वचिनका फली सम पाय अधयातम सली

गटी जगमाही िजनवानी घर घर नाटक कथा बखानी 24

396

અથ ETHનાટક સમયસારના ાતા નધમ પાડ રાજમલ એ આ થની બાલબોધ સહજ ટ કા કર આ ર ત સમય જતા આ આ યા મક િવ ાની ભાષા વચિનકા િવ ત થઈ જગતમા જનવાણીનો ચાર થયો અન ઘર ઘર નાટકની ચચા થવા લાગી 23-23

(ચોપાઈ)

अगर आगर मािह िवखयाता कारन पाइ भए बह गयाता पच परष अित िनपन वीन िनिसिदन गयान कथा रस-भीन 25

અથ ETH િસ શહર આ ામા િનિમ મળતા એના અનક ણકાર થયા તમા પાચ મ ય અ યત શળ થયા દનરાત ાનચચામા ત લીન રહતા હતા 25

સ સગ રગમ વગર

(દોહરા)

रपचद पिडत थम दितय चतभरज नाम ततीय भगोतीदास नर क रपाल गन धाम 26 धमरदास य पचजन िमिल बठ इक ठौर परमारथ-चरचा कर इनक कथा न और 27

અથ ETHપહલા પ ડત પચદ બી પ ડત ચ જ ી પ ડત ભગવતીદાસ ચોથા પ ડત વરપાલ અન પાચમા પ ડત ધમદાસ Ntildeઆ પાચય સ જનો મળ ન એક થાનમા બસતા અન મો માગની ચચા કરતા બી વાતો કરતા ન હ 26-27

कबह रस सन कबह और िस त कबह िबग बनाइक कह बोध िवरतत 28

397

અથ ETHએ કોઈ વાર નાટક રહ ય સાભળતા કોઈ વાર બી શા ો સાભળતા અન કોઈવાર તક ઉઠાવીન ાનચચા કરતા 28

िचत क रा किर धरमधर समित भगोितदास चतरभाव िथरता भय रपचद परगास 29

અથ ETH વરપાલ ચ ારા સમાન અથા કોમળ હ ધમદાસ ધમના ધારક હતા ભગવતીદાસ મિતવાન હતા ચ જ ના ભાવ થર હતા અન પચદ નો કાશ ચ સમાન હતો 29

(ચોપાઈ)

जहा तहा िजनवानी फली लख न सो जाकी मित मली जाक सहज बोध उतपाता सो ततकाल लख यब बाता 30

અથ ETH યા- યા (બધ) જનવાણીનો ચાર થયો પણ મની મલન છ ત સમ શ ા ન હ ના ચ મા વાભાિવક ાન ઉ પ થ છ ત આ રહ ય તરત સમ ય છ 30

(દોહરા)

घट घट अतर िजन बस घट घट अतर जन मित-मिदराक पानस मतवाला समझ न 31

અથ ETH યક દયમા જનરાજ અન નધમનો િનવાસ છ પર ધમના પ પી દા પીવાન લીધ મતવાલા લોકો સમજતા નથી 31

અહ મતવાળા શ દના બ અથ છNtilde(1) મતવાળા=નશામા (2) મતવાળા= મન ધમનો પ પાત છ

(ચોપાઈ)

बहत बढ़ाई कहाल कीज कािरजरप बात किह लीज

398

नगर आगर मािह िवखयाता बानारसी नाम लघ गयाता 32 ताम किवतकला चतराई कपा कर य पाच भाई पच पच रिहत िहय खोल त बनारसीस हिस बौल 33

અથ ETHઅિધક મ હમા ા ધી કહ એ ાની વાત કહવી ઉચત છ િસ શહર આ ામા બનારસી નામના અ પ ાની થયા તમનામા કા ય-કૌશલ

હ અન ઉપર જણાવલા પાચ ભાઈઓ તમના ઉપર પા રાખતા હતા તમણ િન કપટ થઈન સરળ ચ થી હસીન ક 32-33

नाटक समसार िहत जीका सगरमरप राजमली टीका किवतब रचना जो होई भाषा थ पढ़ सब कोई 34

અથ ETH વ ક યાણ કરનાર નાટક સમયસાર છ તની રાજમલ રચત સરળ ટ કા છ ભાષામા જો છદબ કરવામા આવ તો આ થ બધા વાચી શક 34

तब बनारसी मनमिह आनी कीज तो गच िजनवानी पच परषकी आजञा लीनी किवतब की रचना कीनी 35

અથ ETH યાર બનારસીદાસ એ મનમા િવચા ક જો આની કિવતામા રચના ક તો જનવાણીનો બ ચાર થશ તમણ ત પાચય સ જનોની આ ા લીધી અન કિવ બ રચના કર 35

399

सोरसौ ितरानव बीत आसो मास िसत पचछ िबतीत ितिथ तरस रिववार वीना ता िदन थ समापत कीना 36

અથ ETHિવ મ સવ સોળસો ા ના આસો માસના કલપ ની તરસ અન રિવવારના દવસ આ થ સમા ત કય 36

(દોહરા)

सख-िनधान सक बध नर सािहब साह िकरान सहस-साह िसर-मकट-मिन साहजहा सलतान 37 અથ ETHત વખત હ રો બાદશાહોમા ય મહા તાપી અન ખદાયક

સલમાન બાદશાહ શાહજહાન હતો 37

जाक राज सचनस कीन आगम सार ईित भीित ापी नह यह उनकौ उपगार 38

અથ ETHતમના રા યમા આનદ વક આ થની રચના કર અન કોઈ ભયનો ઉપ વ ન થયો એ એમની પા ફળ છ 38

થના સવ પ ોની સ યા (સવયા એક ીસા)

तीनस दसो र सोरठा दोहा छद दोउ यगलस पतालीस इकतीसा आन ह छयासी चोपाई सतीस तईस सवए बीस छपप अठारह किव बखान ह सात पिन ही अिडलल चािर कडिलए िमिल सकल सातस स ाइस ठीक ठान ह ब ीस अचछरक िसलोक कीन लख

थ-सखया स ह स सात अिधकान ह 39

400

અથ ETH310 સોરઠા અન દોહા 245 એક ીસા સવયા 86 ચોપાઈ 37 તવીસા સવયા 20 છ પા 18 કિવ (ઘના ર ) 7 અ ડ લ 4 ડ લયાNtildeઆવી ર ત બધા મળઈન 727 નાટક સમયસારના પ ોની સ યા છ 32 અ રના લોકના માણથી થ સ યા 1707 છ 39

समयसार नाटक दरव नाटक भाव अनत सो ह आगम नामम परमारथ िवरतत 40

અથ ETHસવ યોમા આ મ ય ધાન છ અન નાટકના ભાવ અનત છ ત આગમમા સ યાથ કથન છ 40

સમા ત

ઈડરના ભડારની િતનો િતમ શ

ઈહ થક પરિત એક ઠૌર દષી થી વાક પાસ બ ત કાર ક ર માગી પ વા પરિત લખનકૌ ન હ દ ની પાછ પાચ ભઈ િમ લ િવચાર કયો યો ઐસી પરિત હોવ તો બ ત આછૌ ઐસો િવચા રક િતન પરિત દ ર દિષક અથ િવચા રક અ મ 2 સ ચય લષી હ

(દોહરા)

समयसार नाटक अकथ अनभव-रस-भडार याको रस जो जानह सो पाव भव-पार 1

(ચોપાઈ)

अनभौ ndash रसक रिसयान तीन कार एक बखान समयसार कलसा अित नीका राजमली सगम यह टीका 2

401

ताक अन म भाषा कीनी बनारसी गयाता रसलीनी ऐसा थ अपरव पाया तास सबका मनिह लभाया 3

(દોહરા)

सोई थक िलखनको िकए बहत परकार वाचनको दव नह जय कपी रतन-भडार 4

પી= પણ ક સ

मानिसघ िचतन िकयो कय पाव यह थ गोिवदस इतनी कह सरस सरस यह थ 5 तब गोिवद हरिषत भयौ मन िवच धर उललास कलसा टीका अर किवत ज जत ितिह पास 6

(ચોપાઈ)

जो पिडत जन बाचौ सोई अिधकौ उचो चौकस जोइ आग पीछ अिधकौ ओछौ दिख िवचार सगरस पछौ 7 अलप मती ह मित मरी मनम धरह चाह घनरी जय िनज भजा सम िह तरनौ ह अनािद

• 1049350કાશક1048718ય િનવદન
• સ1048711 10488111048988ત 1048869વન-પ1048712રચય
• ભાષાટ1048718કાનો 1049124જ રાતી અ1049141વ ાદ
• 1048869વ1048846ાર

3

કિવવર બનારસીદાસ

સ ત વન-પ રચય જોક નધમના ધારક અન િવ ાનો ભારત- િમન પિવ બનાવી ગયા છ

તોપણ કોઈએ પોતા વન-ચ ર લખીન આપણી અભલાષા ત કર નથી પર આ થના િનમાતા વગ ય પ ડત બનારસીદાસ આ દોષથી ત છ તમણ પોત પોતાની કલમથી પચાવન વષ ધી તબા સ ય ચ ર લખીન નસા હ યન પિવ ક છ અન એક ઘણી મોટ ટન ર કર છ

ીમાન પિવ ચ ર OcircબનારસીિવલાસOtildeમા ન ઇિતહાસના આ િનક શોધક ીમા પ ના રામ મીએ છપા હ તના આધાર સ ત પ અહ ઉ ત કર એ છ એ

મ ય ભારતમા રોહતક ર પાસ બહોલી નામ એક ગામ છ યા રજ તોની વ તી છ એક વખત બહોલીમા ન િન ભાગમન થ િનરાજના િવ ા ણ ઉપદશ અન પિવ ચા ર થી ધ થઈન યાના બધા રજ તો ન થઈ ગયા અનNtilde

પહરી માલા મ કી પાયો કલ ીમાલ થાપયો ગોત િબહોિલયા િબહોલી-રખપાલ

નવકારમ ની માળા પહર ન ીમાળ ળની થાપના કર અન બહો લયા ગો રા બહો લયા ળ બ કર અન ર ર ધી ફલાઈ ગ આ ળમા પરપરાગત સવ 1643ના મહા મ હનામા ી બનારસીદાસ નો જ મ થયો

બા યકાળ

હરિષત કહ કિટમબ સબ સવામી પાસ સપાસ દહકો જનમ બનારસી યહ બનારસીદાસ

બાળક બ લાડકોડથી મોટો થવા લા યો માતા-િપતાનો ઉપર અસીમ મ હતો એક ઉપર કોન મ ન હોય સવત 1648મા સ હણી નામના રોગથી પીડાયો માતા-િપતાના શોકનો પાર ન ર ો મ-તમ કર ન મ -ત ના યોગથી સ હણીનો રોગ શાત થયો યા શીતળાએ ઘર લીધો આ ર ત

4

લગભગ એક વષ ધી બાળકન અ યત ક ટ પડ સવત 1650મા બાળક પાઠશાળામા જઈન પાડ પચદ ની પાસ િવ ા મળવવા શ ક બાળકની ઘણી તી ણ હતી ત બ- ણ વષમા જ સાર ર ત હોિશયાર બની ગયો

જન -પચક યાણકના રચિયતા પાડ પચદ અ યા મના િવ ાન અન િસ કિવ હતા

વખતનો આ ઇિતહાસ છ ત વખત દશમા સલમાનોની બળતા હતી તમના અ યાચારોના ભયથી બાળ-િવવાહનો િવશષ ચાર હતો તથી 9 વષની મર જ ખરાબાદના શઠ ક યાણમલ ની ક યા સાથ બાળક બનારસીદાસ ની સગાઈ કર દવામા આવી અન બ વષ પછ સ 1654મા મહા દ 12ન દવસ િવવાહ થઈ ગયા દવસ વ ઘરમા આવી ત જ દવસ ખરગસન ન યા એક ીનો જ મ થયો અન ત જ દવસ તમની દાદ મા પા યા આ

બાબતમા કિવ કહ છ Ntilde

નાની મરન સતા જનમ પ વધ આગૌન તીન કારજ એક િદન ભય એક હી ભૌન યહ સસાર િવડબના દખ ગટ દઃખ ખદ ચતર-િચ તયાગી ભય મઢ ન જાનિહ ભદ

બનારસીદાસ ની મર આ વખત 14 વષની થઈ ગઈ હતી બા યકાળ વીતી ગયો હતો અન વાવ થાની શ આત હતી આ વખત પ ડત દવદ પાસ ભણ એ જ તમ એક મા કામ હ ધનજયમાળા આદ કટલાક તકો તઓ શીખી ગયા હતા મ કmdash

પઢી નામમાલા શત દોય ઔર અનકારથ અવલોય જયોિતષ અલકાર લઘલોક ખડસફટ શત ચાર લોક

યૌવનકાળ

વાવ થાની શ આત ખરાબ હોય છ ઘણા માણસો આ અવ થામા શર રના મદથી ઉ મ થઈન ળની િત ઠા સપિ સતિત વગર સવનો નાશ કર નાખ છ આ અવ થામા વડ લોનો ય ન જ ર ણ કર શક છ ન હ તો શળતા રહતી નથી બનારસીદાસ પોતાના માતા-િપતાના એકના એક હતા તથી માતા-િપતા અન દાદ માનો તમના ઉપર અિતશય મ હોવો વાભાિવક છ

5

અસાધારણ મન લીધ વડ લોનો પર ટલો ભય હોવો જોઈએ એટલો બનારસીદાસ ન નહોતો તથીNtilde

તિજ કલકાન લોકકી લાજ ભયૌ બનારિસ આિસખબાજ આપણા ચ ર નાયક વાવ થામા અનગના રસમા મ ન થઈ ર ા હતા

ત વખત જોન રમા ખડતર ગ છ ય યિત ભા ચ (મહાકિવ બાણભ ત કાદ બર ના ટ કાકાર) આગમન થ યિત મહાશય સદાચાર અન િવ ાન હતા તમની પાસ સકડો ાવક આવતા જતા હતા એક દવસ બનારસીદાસ પોતાના િપતાની સાથ યિત ની પાસ ગયા યિત એ તમન સાર ર ત સમ શક તવો જોઈન નહ બતા યો બનારસીદાસ િત દન આવવા જવા લા યા પછ એટલો નહ વધી ગયો ક આખો દવસ યિતની પાસ જ પાઠશાળામા રહતા મા રા ઘર જતા હતા યિત ની પાસ પચસઘની રચના અ ઠૌન સામાિયક િત મણ છ દશા તબોધ કોષ અન અનક ટક લોક વગર િવષયો કઠ થ કયા આઠ ળ ણ પણ ધારણ કયા પણ હ ગારરસ ટ ો નહોતો

કટલાક સમય પછ બનારસીદાસ ના િવચારોમા પ રવતન થ સ ય ાનની યોત ત થઈ અન ગારરસ ય અ ચ થવા લાગી એક દવસ તઓ પોતાની િમ મડળ સાથ ગોમતીના લ ઉપર સ યા સમય હવા ખાઈ ર ા હતા અન નદ ના ચચળ મો ઓન ચ િ ની ઉપમા આપતા કાઈક િવચાર કર ર ા હતા પાસ એક પોથી પડ હતી કિવવર પોતાની મળ જ કાઈક ગણગણવા લા યા લોકો પાસથી સાભ છ ક એકવાર પણ બોલ છ ત નરક-િનગોદના અનક ખોમા પડ છ પણ માર કોણ ણ કવી દશા થશ ણ ઠનો એક સ હ બના યો છ મ આ તકમા ીઓના કપોલક પત નખ-

િશખની રચના કર છ હાય મ એ સા નથી ક તો પાપનો ભાગીદાર થઈ જ ગયો અન હવ બી માણસો પણ એ વાચીન પાપના ભાગીદાર થશ તથા લાબા સમય ધી પાપની પરપરા વધશ બસ આ ઉ ચ િવચારથી તમ દય ડગમગવા માડ તઓ બી કઈ િવચાર શ ા ન હ અન ન તો કોઈની ર લીધી પચાપ ત તક ગોમતીના અથાહ અન વગીલા વાહવાળા જળમા ફક દ ત દવસથી બનારસીદાસ એ એક નવીન અવ થા ધારણ કર Ntilde

6

િતસ િદનસ બાનારસી કરી ધમરકી ચાહ તજી આિસખી ફાિસખી પકરી કલકી રાહ

પાપકાય

કહ દોષ કોઉ ના તજ તજ અવસથા પાય જસ હાલકકી દશા તરણ ભય િમટ જાય

અન

ઉદય હોત શભ કમરક ભઈ અશભકી હાિન તાત તરત બનારસી ગહી ધમરકી બાિન

બનારસી સતાપજ ય રસના રિસયા હતા ત હવ જન ના શા તરસમા મ ત રહવા લા યા લોકો મન ગલી- ચયોમા ભટકતા જોતા હતા તમન હવ જનમદરમા અ ટ ય લઈન જતા જોવા લા યા બનારસીન જનદશન િવના ભોજન યાગની િત ા હતી તઓ ચૌદ િનયમ ત સામાિયક િત મણા દ અનક આચાર-િવચારમા ત મય દખાવા લા યા

તબ અપજસી બનારસી અબ જસ ભયો િવખયાત આ ામા અથમ લ નામના અ યા મ-રસના રિસક એક સ જન હતા

કિવવરનો તમની સાથ િવશષ સમાગમ રહતો હતો તઓ કિવવરની િવલ ણ કા યશ ત જોઈન આનદત થયા હતા પર તમની કિવતામા આ યા મક-િવ ાનો અભાવ જોઈન કોઈ કોઈ વાર ઃખી પણ થતા હતા એક દવસ અવસર પામીન તમણ કિવવરન પ રાજમ લ ત સમયસાર-ટ કા આપીન ક ક આપ એકવાર વાચો અન સ યની ખોજ કરો તમણ ત થ કટલીય વાર વા યો પર િવના તમન અ યા મનો યથાથ માગ ઝ ો ન હ અન તઓ િન યનયમા

એટલા ત લીન થઈ ગયા ક બા યાઓથી િવર ત થવા લા યાNtilde

કરનીકૌ રસ િમટ ગયો ભયો ન આતમસવાદ ભઈ બનારિસકી દશા જથા ઊટકો પાદ

તમણ જપ તપ સામાિયક િત મણા દ યાઓ બલ લ છોડ દ ધી યા ધી ક ભગવાનન ચડાવ નવ પણ ખાવા લા યા આ દશા ફ ત તમની જ નહોતી થઈ પણ તમના િમ ચ ભાણ ઉદયકરણ અન થાનમલ આદ પણ

7

આ જ ધારામા પડ ગયા હતા અન િન યનય એટલા એકા ત પ હણ કર લી હ કNtilde

નગન હ િહ ચાર જન િફરિહ કોઠરી માિહ કહિહ ભય મિનરાજ હમ કછ પિર હ નાિહ

સૌભા યવશ પ પચદ આ ામા આગમન થ પ ડત એ તમન અ યા મના એકા ત રોગથી િસત જોઈન ગો ટસાર પ ઔષધનો ઉપચાર કય ણ થાન અ સાર ાન અન યાઓ િવધાન સાર ર ત સમજતા જ તમની ખો લી ગઈNtilde

તબ બનારસી ઔરિહ ભયો સયાદવાદ પિરણિત પરણયો સિન સિન રપચદક બન બનારસી ભયો િદઢ જન િહરદમ કછ કાિલમા હતી સરહદન બીચ સોઉ િમટી સમતા ભઈ રહી ન ઊચ ન નીચ

કટલાક વષ મા તમણ ત તાવળ અ યા મબ ીસી મો પડ ફાગ ધમાલ િસ ચ દશી ટક કિવ િશવપ ચીસી ભાવના સહ નામ કમછ ીસી અ ટક ગીત વચિનકા આદ કિવતાઓની રચના કર આ બધી કિવતાઓ જનાગમન અ ળ જ થઈ છNtilde

સોલહ સૌ બાનવ લ િકયો િનયત રસ પાન પ કવીસરી સબ ભઈ સયાદવાદ પરમાન

ગો મટસાર વાચી લીધા પછ યાર તમના દયના પડ લી ગયા યાર ભગવાન દ દાચાય ણીત સમયસારનો ભાષા પ ા વાદ કરવા શ ક ભાષા-સા હ યમા આ થ અ તીય અન અ પમ છ એમા ઘણી સરળતાથી અ યા મ વા ક ઠન િવષય વણન ક છ સવ 1996મા એમનો એકનો એક િ ય પણ આ અસાર સસારમાથી િવદાઈ થઈ ગયો આ શોકનો તના દય ઉપર ઘણો ડો આઘાત થયો તમન આ સસાર ભયાનક દખાવા લા યો કારણ કNtilde

નૌ બાલક હએ મવ રહ નાિરનર દોય જય તરવર પતઝાર હવ રહ ઠઠસ હોય

8

તઓ િવચાર કરવા લા યા કNtilde

ત વદિ જો દિખય સતયારથકી ભાિત જય જાકો પિર હ ઘટ તય તાકો ઉપશાિત

પર

સસારી જાન નહ સતયારથકી બાત પિર હસ માન િવભવ પિર હ િબન ઉતપાત

કમભા ય કિવવર ણ વનચ ર ા ત નથી ભોદયથી કાઈ ા ત છ ત તમની 55 વષની અવ થા ધી ા ત છ અન ત તક

અ કથનાકના નામથી િસ છ તન કિવવર પોત પોતાની કલમથી લ છ લખક થમા પોતાના ણ અન દોષ બ િન પ પણ વણન ક છ કિવવરના વનની અનક જન િતઓ ચલત છ તમાથી કટલીક અહ કત કરવામા

આવી છ

કિવવર શતરજના મહાન ખલાડ હતા શાહજહા બાદશાહ એમની જ સાથ શતરજ ર યા કરતા હતા બાદશાહ વખત વાસમા નીકળતા હતા ત વખત પણ તઓ કિવવરન સાથ રાખતા હતા આ કથા સવ 1998 પછ ની છ યાર કિવવર ચ ર િનમળ થઈ ર હ અન યાર તઓ અ ટાગ સ ય વન ણપણ ધારણ કર ર ા હતા કહવાય છ ક ત વખત કિવવર એક ધર િત ા ધારણ કર હતી જન દવ િસવાય કોઈની પણ આગળ મ તક નમાવીશ ન હ યાર આ વાત ફલાતા ફલાતા બાદશાહના કાન પહ ચી યાર તઓ આ ય પા યા પણ ોધાયમાન ન થયા તઓ બનારસીદાસ ના વભાવથી અન ધમ ાથી સાર ર ત પ રચત હતા પર ત ાની સીમા અહ ધી પહ ચી ગઈ છ એ તઓ ણતા નહોતા તથી જ િવ મત થયા આ િત ાની પર ા કરવા માટ બાદશાહન એક મ ક ઝી પોત એક એવી જ યાએ બઠા ાર બ ના હ અન મા મા ની કયા િવના કોઈ વશ કર શક તમ નહો પછ કિવવરન એક નોકર ારા બોલાવવામા આ યા કિવવર બારણા પાસ આવીન અટક ગયા અન બાદશાહની ચાલાક સમ ગયા અન ઝટ દઈન બસી પછ તરત જ બારણામા પગ નાખીન દાખલ થઈ ગયા આ યાથી તમન મ તક નમાવ ન પડ બાદશાહ તમની આ મ ાથી બ સ થયા અન બો યા કિવરાજ

9

ઇ છો છો આ વખત માગો ત મળશ કિવવર ણ વાર વચનબ કર ન ક જહાપનાહ એ ઈ આજ પછ ફર કોઈવાર દરબારમા મન બોલાવવામા ન આવ બાદશાહ વચનબ હોવાથી બ ઃખી થયા અન ઉદાસ થઈન બો યા કિવવર આપ સા ન ક આટ કહ ન ત તઃ રમા ચા યા ગયા અન કટલાય દવસો ધી દરબારમા ન આ યા કિવવર પોતાના આ મ યાનમા લવલીન રહવા લા યા

એકવાર ગો વામી લસીદાસ બનારસીદાસ ની કા ય- શસા સાભળ ન પોતાના કટલાક િશ યો સાથ આ ા આ યા અન કિવવરન મ યા કટલાક દવસોના સમાગમ પછ તઓ પોતાની બનાવલી રામાયણની એક ત ભટ આપીન િવદાય થઈ ગયા અન પા નાથ વામીની િત બ- ણ કિવતાઓ સ હત બનારસીદાસ એ ભટ આપી હતી ત સાથ લતા ગયા યાર પછ બ-ણ વષ યાર બ ઠ કિવઓનો ફર થી મળાપ થયો યાર લસીદાસ એ

રામાયણના સૌ દય િવષ કય ના ઉ રમા કિવવર એક કિવતા ત જ સમય બનાવીન સભળાવીNtilde

િવરાજ રામાયણ ઘટમાિહ મરમી હોય મરમ સો જાન મરખ માન નાિહ િવરાજ રામાયણ0 1 આતમ રામ જઞાન ગન લછમન સીતા સમિત સમત શભોપયોગ વાનરદલ મિડત વર િવવક રનખતિવરાજ2 ધયાન ધનષ ટકાર શોર સિન ગઈ િવષયિદિત ભાગ ભઈ ભસમ િમથયામત લકા ઉઠી ધારણા આગિવરાજ3

પનખા સા સી

જર અજઞાન ભાવ રાકષસકલ લર િનકાિછત સર જઝ રાગદવષ સનાપિત સસ ગઢ ચકચરિવરાજ4 િવલખત કભકરણ ભવ િવ મ પલિકત મન દરયાવ થિકત ઉદાર વીર મિહરાવણ સતબધ સમભાવિવરાજ5 મિછત મદોદરી દરાશા સજગ ચરન હનમાન ઘટી ચતગરિત પરણિત સના છટ છપકગણ બાનિવરાજ6

10

િનરિખ સકિત ગન ચ સદશરન ઉદય િવિભષણ દીન િફર કબધ મહી રાવણકી ાણભાવ િશરહીનિવરાજ7 ઈહ િવિધ સકલ સાધ ઘટ અતર હોય સહજ સ ામ યહ િવવહારદિ રામાયણ કવલ િન ચય રામિવરાજ8

(બનારસીિવલાસ ઠ 242)

લસીદાસ આ અ યા મચા ય જોઈન બ જ સ થયા અન બો યા OcircOcircઆપની કિવતા મન બ જ િ ય લાગી છ તના બદલામા આપન સભળા 1 ત દવસ આપની પા નાથ- િત વાચીન મ પણ એક પા નાથ તો બના હ

OcircOcircત આપન જ અપણ ક OtildeOtilde એમ કહ ન OcircOcircભ તબરદાવલીOtildeOtilde નામની એક દર કિવતા કિવવરન અપણ કર કિવવરન ત કા યથી ઘણો સતોષ થયો અન

પછ ઘણા દવસો ધી બ સ જનોનો મળાપ વખતોવખત થતો ર ો

કિવવરના દહો સગનો સમય ણવામા નથી પર સમયની એક દતકથા િસ છ ક તસમય કિવવરનો કઠ ધાઈ ગયો હતો તથી તઓ બોલી શકતા નહોતા અન પોતાના ત સમયનો િન ય કર ન યાનાવ થત થઈ ગયા હતા લોકોન ખાતર થઈ ગઈ હતી ક એ હવ કલાક બ કલાકથી વધાર વતા ન હ રહ પર યાર કલાક બ કલાકમા કિવવરની યાનાવ થા ર ન થઈ યાર લાકો ત તના િવચાર કરવા લા યા ખ માણસો કહવા લા યા ક એમના ાણ માયા અન બીઓમા અટક ર ા છ યા ધી બીજનો એમની સામ ન હ આવ અન પસાની પોટલી એમની સમ ન હ કવામા આવ યા ધી ાણ જશ ન હ આ તાવમા બધાએ અ મિત આપી તમણ આ લોક ઢતા ટાળવા ઇ છા કર તથી એક પાટ અન કલમ લાવવા માટ ન કના લોકોન ઇશારો કય મહામહનત લોકો તમનો આ સકત સમ યા યાર કલમ આવી યાર તમણ બ લોક રચીન લખી દ ધા ત વાચીન લોકો પોતાની લ સમ ગયા અન કિવવરન કોઈ પરમ િવ ાન અન ધમા મા સમ ન તમની સવામા લાગી ગયા

જઞાન કતકકા હાથ માિર અિર મોહના ગટયૌ રપ સવરપ અનત સ સોહના

11

જા પરજકૌ અત સતય કર માનના ચલ બનારિસદાસ ફર નિહ આવના

દવર કલા (સાગર) કાિતક વદ 14 વીર સ 2454

સ જનોનો સવકETH હ રાલાલ નગી

અહ ી હ રાલાલ નગી ારા લખત વનચ ર સ ત પ આપવામા આ છ

1

ૐ

ી પરમા મન નમઃ

વ પ બનારસીદાસિવર ચત

સમયસાર નાટક ભાષાટ કાનો જરાતી અ વાદ

હ દ ટ કાકાર મગલાચરણ

(દોહરા)

િનજ સવરપકૌ પરમ રસ જામ ભરૌ અપાર વનદ પરમાનદમય સમયસાર અિવકાર1 કનદકનદ મિન-ચનદવર અમતચનદ મિન-ઇનદ આતમરસી બનારસી બનદ પદ અરિવનદ2

થકાર મગલાચરણ

ી પા નાથ ની િત

(વણ 31 મનહર છદ ચાલ-ઝઝરાની)

करम-भरम जग-ितिमर-हरन खग उरग-लखन-पग िसवमगदरसी1 िनरखत नयन भिवक जल बरखत हरखत अिमत भिवकजन-सरसी मदन-कदन-िजत परम-धरमिहत सिमरत भगित भगित सब डरसी

2

सजल-जलद-तन मकट सपत-फन कमठ-दलन िजन नमत बनरसी 1

શ દાથ Ntildeખગ=(ખ=આકાશ ગ=ગમન) ય કદન= સજલ=પાણી સ હત જલદ=(જલ=પાણી દ=આપનાર) વાદળ સપત=સાત

અથ Ntilde સસારમા કમના મ પ ધકારન ર કરવા માટ યસમાન છ મના ચરણમા સાપ ચ છ મો નો માગ દખાડનાર છ મના દશન કરવાથી ભ ય વોના ન ોમાથી આનદના વહ છ અન અનક ભ ય પી સરોવર સ થઈ ય છ મણ કામદવન મા હરાવી દ ધો છ ઉ ટ નધમના હતકાર છ મ મરણ કરવાથી ભ તજનોના બધા ભયો ર ભાગ

છ મ શર ર પાણીથી ભરલા વાદળા નીલ (રગ ) છ મનો ગટ સાત ફણોનો છ કમઠના વન અ ર પયાયમા હરાવનાર છ એવા પા નાથ જનરાજન (પ ડત) બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 1

1 આ છદમા ત વણ િસવાયના બધા અ ર લ છ મનહર છદમા ત ઇક પદ અવશ હ ધ રક એવો છદ શા નો િનયમ છ

2 યાર ભગવાન પા નાથ વામીની િન અવ થામા કમઠના વ ઉપસગ કય હતો યાર ની રા ય અવ થામા ઉપદશ પામલ નાગ-નાગણીના વ ધરણ પ ાવતીની પયાયમા ઉપસગ િનવારણ ક હ અન સાત ફણવાળા સાપ બનીન ની ઉપર છાયા કર ન અખડ જળ ટથી ર ણ ક હ ત જ હ થી આ ભગવાનની િતમા ઉપર સાત ફણો ચ ચલત છ અન તથી જ કિવએ ગટની ઉપમા આપી છ

છદ છ પા (આ છદમા બધા વણ લ છ)

सकल-करम-खल-दलन कमठ-सठ-पवन कनक-नग धवल परम-पद-रमन जगत-जन-अमल-कमल-खग परमत-जलधर-पवन सजल-घन-सम-तन समकर पर-अघ-रजहर जलद सकल-जन-नत-भव-भय-हर जमदलन नरकपद-छयकरन

3

अगम अतट भवजलतरन वर-सबल-मदन-वन-हरदहन जय जय परम अभयकरन 2

શ દાથ ETHકનક-નગ= (કનક=સો નગ=પહાડ) મ પરમત= નમત િસવાયના બી બધા િમ યામત નત=વદનીય હર દહન= ની અ ન

અથ Ntilde સ ણ ટકમ નો નાશ કરનાર છ કમઠના (ઉપસગ પ) પવનની સામ મ સમાન છ અથા કમઠના વ ચલાવલા ઉ ધીના ઉપસગથી ચલત થનાર નથી િનિવકાર િસ પદમા રમણ કર છ સસાર વો પ કમળોન લત કરવા માટ ય સમાન છ િમ યામત પ વાદળાન ઉડાડ કવા માટ ચડ વા પ છ મ શર ર પાણીથી ભરલા વાદળા સમાન નીલવણ છ વોન સમતા દનાર છ અ ભ કમ ની ળ ધોવા માટ વાદળ સમાન છ સમ ત વો ારા વદનીય છ જ મ-મરણનો ભય ર કરનાર છ મણ ન છ નરકગિતથી બચાવનાર છ મહાન અન ગભીર

સસાર-સાગરથી તારનાર છ અ યત બળવાન કામદવના વનન બાળવા માટ 1 ની અ ન સમાન છ વોન બલ લ નીડર બનાવનાર છ ત (પા નાથ ભગવાન)નો જય હો જય હો 2

1 આ વ ણવમત ટાત છ તમના મતમા કથન છ ક મહાદવ એ ી ન ખો અન કામદવન ભ મ કર ના યો જોક નમતમા આ વાતા માણ ત નથી તોપણ ટાત મા માણ છ

(સવયા એક ીસા)

िजिनहक वचन उर धारत जगल नाग भए धरिनद पदमावित पलकम जाकी नाममिहमास कधात कनक कर पारस पखान नामी भयौ ह खलकम िजनहकी जनमपरी-नामक भाव हम अपनौ सवरप लखयौ भानसौ भलकम तई भ पारस महारसक दाता अब दीज मोिह साता दगलीलारी ललकम 3

4

શ દાથ Ntilde ધા =લો પારસ પખાન=પારસ પ થર ખલક=જગત ભલક=તજ મહારસ=અ ભવનો વાદ સાતા=શા ત

અથ Ntilde મની વાણી દયમા ધારણ કર ન સપ જો ણમા મા ધરણ અન પ ાવતી થ મના નામના તાપથી જગતમા પ થર પણ પારસના નામથી િસ છ ક લોઢાન સો બનાવી દ છ મની જ મ િમના નામના ભાવથી અમ અમા આ મ વ પ જો છETH ણ ક યની યોિત જ ગટ થઈ છ ત અ ભવ-રસનો વાદ આપનાર પા નાથ જનરાજ પોતાની િ ય ટથી અમન શાિત આપો 3

( ી િસ ની િત અ ડ લ છદ)

अिवनाशी अिवकार परमरसधाम ह समाधान सरवग सहज अिभराम ह स ब अिवर अनािद अनत ह जगत िशरोमिण िस सदा जयवत ह 4

શ દાથ Ntildeસરવગ (સવાગ) =સવ આ મ દશ પરમરસ=આ મ ખ અભરામ=િ ય

અથ Ntilde િન ય અન િનિવકાર છ ઉ ટ ખ થાન છ સહજ શા તથી 1સવાગ દર છ િનદ ષ છ ણ ાની છ િવરોધર હત છ અના દ અનત છ ત લોકના િશખામણ િસ ભગવાન સદા જયવત હો 4

1 મનો યક આ મ દશ િવલ ણ શા તથી ભર ર છ

( ી સા િત સવયા એક ીસા)

गयानकौ उजागर सहज-सखसागर सगन-रतनागर िवराग-रस भरयौ ह सरनकी रीित हर मरनकौ न भ कर करनस पीिठ द चरन अनसरयौ ह धरमकौ मडन भरमको िवहडन ह परम नरम हवक करमस लरयो ह

5

ऐसौ मिनराज भवलोकम िवरामजान िनरिख बनारसी नमसकार करयौ ह 5

શ દાથ ETHઉ ગર= કાશક રતનાગર=(ર નાકર) =મણઓની ખાણ ભ (ભય) =ડર કરન (કરણ) = ઇ ય ચરન (ચરણ) = ચા ર િવહડન=િવનાશ કરનાર નરમ=કોમળ અથા કષાયર હત વ ( ) = વી

અથ ETH ાનના કાશક છ 1સહજ આ મ ખના સ છ સ ય વા દ ણર નોની ખાણ છ વરા યરસથી પ ર ણ છ કોઈનો આ ય ઇ છતા નથી થી ડરતા નથી ઇ ય-િવષયોથી િવર ત થઈન ચા ર પાલન કર છ મનાથી ધમની શોભા છ િમ યા વનો નાશ કરનાર છ કમ સાથ અ યત

શાિતથી 2લડ છ એવા સા મહા મા વી ઉપર શોભાયમાન છ તમના 3દશન કર ન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 5

1 આ મજિનત છ કોઈ ારા ઉ પ થ નથી 2 આ કમ ની લડાઈ ોધ આદ કષાયોના ઉ ગ ર હત હોય છ 3 દયમા દશન કરવાનો અભ ાય છ

સ ય ટની િત સવયા છદ (8 ભગણ)

भद व ान जगयौ िजनहक घट सीतल िच भयौ िजम चदन किल कर िसव मारगम जग मािह िजनसरक लघ नदन सतय सवरप सदा िजनहक

ग ौ अवदात िमथयातिनकदन सातदसा ितनहकी पिहचािन कर कर जोिर बनारिस वदन 6

શ દાથ ETHભદ ાન=િનજ અન પરનો િવવક કલ=મોજ લ નદન=નાના અવદાત= વ છ િમ યાત-િનકદન=િમ યા વનો નાશ કરનાર

અથ ETH મના દયમા િનજ-પરનો િવવક ગટ થયો છ મ ચ ચદન સમાન શીતળ છ અથા કષાયોનો આતાપ નથી અન િનજ-પર િવવક

6

થવાથી મો માગમા મોજ કર છ સસારમા અરહતદવના લ છ અથા થોડા જ સમયમા અરહતપદ ા ત કરનાર છ મન િમ યાદશનનો નાશ કરનાર િનમળ સ ય દશન ગટ થ છ ત સ ય ટ વોની આનદમય અવ થાનો િન ય કર ન પ બનારસીદાસ હાથ જોડ ન નમ કાર કર છ 6

(સવયા એક ીસા)

सवारथक साच परमारथक साच िच साच साच बन कह साच जनमती ह काहक िवरि नािह परजाय-बि नािह आतमगवषी न गहसथ ह न जती ह िसि िरि वि दीस घटम गट सदा अतरकी लिचछस अजाची लचछपची ह दास भगवनतक उदास रह जगतस सिखया सदव ऐस जीव समिकती ह 7

શ દાથ ETH વારથ=( વાથ વ=આ મા અથ=પદાથ) આ મપદાથ પરમારથ (1પરમાથ) = પરમ અથ અથા મો પર ય (પયાય) = શર ર લ છ=લ મી અ ચી=ન માગનાર

અથ ETH મન પોતાના આ મા સા ાન છ અન મો પદાથ ઉપર સાચો મ છ દયના સાચા છ અન સ ય વચન બોલ છ તથા સાચા ની2 છ કોઈની સાથ મન 3િવરોધ નથી શર રમા મન અહ નથી આ મ વ પના શોધક છ અ તી નથી ક મહા તી નથી4 મન સદવ પોતાના જ દયમા આ મ હતની િસ આ મશ તની ર અન આ મ ણની ગટ દખાય છ તરગ લ મીથી અયાચી લ પિત અથા સપ છ જનરાજના સવક છ સસારથી ઉદાસીન છ આ મક ખથી સદા આનદ પ રહ છ એ ણોના ધારક સ ય ટ વ હોય છ 7

1 નધમમા ધમ અથ કામ મો Ntildeએ ચાર પદાથ ક ા છ તમા મો પરમ પદાથ છ

2 જનવરના વચનો પર મન અટલ િવ ાસ છ

3 સમ ત નયોના ાતા હોવાથી એમના ાનમા કોઈ પણ સ ય િવવ ાનો િવરોધ ભાસતો નથી

7

4 અહ અસયત સ ય ટન યાનમા રાખીન ક છ ક મન ldquoચા ર મોહવશ લશ ન સયમ પ રનાથ જ હrdquo

(સવયા એક ીસા)

जाक घट गट िववक गणधरकौसौ िहरद हरिख महामोहक हरत ह साचौ सख मान िनजमिहमा अडौल जान आपहीम आपनौ सभाउ ल धरत ह जस जल-कदरम कतकफल िभ कर तस जीव अजीव िवलछन करत ह आतम सकित साध गयानकौ उदौ आराध सोई समिकती भवसागर तरत ह 8

શ દાથ ETHકદમ=ક ચડ કતકફળ=િનમળ િવલછ = થ રણ સકિત=શ ત

અથ ETH ના દયમા ગણધર વો વ-પરનો િવવક ગટ થયો છ આ મા ભવથી આનદત થઈન િમ યા વન ન ટ કર છ સાચા વાધીન ખન ખ માન છ પોતાના ાના દ ણોની અિવચળ ા કર છ પોતાના

સ ય દશના દ વભાવન પોતાનામા જ ધારણ કર છ અના દના મળલ વ અન અ વ થ રણ 1ક ચડથી પાણી થ રણ કતકફળની મ કર છ આ મબળ વધારવામા ય ન કર છ અન ાનનો કાશ કર છ ત જ સ ય ટ સસાર-સ થી પાર થાય છ 8

ગદા પાણીમા િનમળ (ફટકડ ) નાખવાથી ક ચડ નીચ બસી ય છ અન પાણી ચો થઈ ય છ

(િમ યા ટ લ ણ સવયા એક ીસા)

धरम न जानत बखानत भरमरप ठौर ठौर ठानत लराई पचछपातकी भलयौ अिभमानम न पाउ धर धरनीम िहरदम करनी िवचार उतपातकी

8

िफर डावाडोलसौ करमक कलोिलिनम वह रही अवसथा स बधलकस पातकी जाकी छाती ताती कारी किटल कवाती भारी ऐसौ घाती ह िमथयाती महापातकी 9

શ દાથ ETHધરમ (ધમ) =વ વભાવ ઉતપાત=ઉપ વ

અથ ETH વ વભાવથી અ ણ છ કથન િમ યા વમય છ અન એકા તનો પ લઈ ઠકઠકાણ લડાઈ કર છ પોતાના િમ યા ાનના અહકારમા લીન ધરતી પર પગ ટકવતો નથી અન ચ મા ઉપ વનો જ િવચાર કર છ

કમના ક લોલોથી સસારમા ડામાડોળ થઈન ફર છ અથા િવ ામ પામતો નથી તથી તની દશા વટો ળયાના પાદડા વી થઈ રહ છ દયમા ( ોધથી) ત ત રહ છ (લોભથી) મલન રહ છ (માયાથી) ટલ છ (માનથી) ભાર વચન બોલ છ આવો આ મઘાતી અન મહાપાપી િમ યા ટ છ 9

(દોહા)

बद िसव अवगाहना अर बद िसव पथ जस साद भाषा कर नाटकनाम गरथ 10

શ દાથ ETHઅવગાહના=આ િત

અથ ETH િસ ભગવાનન અન મો માગ (ર ન ય)ન નમ કાર ક મના સાદથી દશભાષામા નાટક સમયસાર થ ર 10

કિવ વ પ વણન (સવયા મ ગય દ વણ 23)

चतनरप अनप अमरित िस समान सदा पद मरौ मोह महातम आतम अग िकयौ परसग महा तम घरौ गयानकला उपजी अब मोिह कह गन नाटक आगमकरौ

9

जास साद सध िसवमारग विग िमट भववास बसरौ 11

અહ િન યનયની અપ ાએ કથન છ અહ યવહારનયની અપ ાએ કથન છ

શ દાથ ETHઅ રિત (અ િત) =િનરાકાર પરસગ( સગ) =સબધ

અથ ETHમા વ પ સદવ ચત ય વ પ ઉપમાર હત અન િનરાકાર િસ સમાન છ પર મોહના મહા ધકારનો સગ કરવાથી ધળો બની ર ો હતો હવ મન ાનની યોિત ગટ થઈ છ તથી નાટક સમયસાર થ ક ના સાદથી મો માગની િસ થાય છ અન જલદ સસારનો િનવાસ અથા જ મ-

મરણ ટ ય છ 11

કિવની લ તા વણન (છ દ મનહર વણ 31)

जस कोउ मरख महा सम ितिरवक भजािनस उ त भयौ ह तिज नावरौ जस िगिर ऊपर िवरखफल तोिरवक बावन परष कोऊ उमग उतावरौ जस जलकडम िनरिख सिस- ितिबमब ताक गिहबक कर नीचौ कर टाबरौ तस म अलपबि नाटक आरभ कीनौ गनी मोिह हसग कहग कोऊ बावरौ 12

આ શ દ મારવાડ ભાષાનો છ

શ દાથ ETHિવરખ ( ) =ઝાડ બાવ (બામન) =બ નીચા કદનો મ ય ટાબરો=બાળક બાવરૌ=પાગલ

અથ ETH વી ર ત ખ મ ય પોતાના બા બળથી ઘણા મોટા સ ન તરવાનો ય ન કર અથવા કોઈ ઠ ગણો માણસ પવત ઉપરના મા લાગ ફળ તોડવા માટ જલદ થી ઊછળ વી ર ત કોઈ બાળક પાણીમા પડલા ચ ના બ બન હાથથી પકડ છ તવી જ ર ત મદ વાળા મ નાટક સમયસાર

10

(મહાકાય)નો ારભ કય છ િવ ાનો મ કર કરશ અન કહશ ક કોઈ પાગલ હશ 12

(સવયા એક ીસા)

जस काह रतनस ब धयौ ह रतन कोऊ ताम सत रसमकी डोरी पोई गई ह तस बध टीकाकिर नाटक सगम कीनौ तापिर अलपबि सधी पिरनई ह जस काह दसक परष जसी भाषा कह तसी ितिनहक बालकिन सीख लई ह तस जय गरथकौ अरथ क ो गर तय िह हमारी मित किहवक सावधान भई ह 13

શ દાથ ETH ધ=િવ ાન પરનઈ (પરણઈ) = થઈ છ

અથ ETH વી ર ત હ રાની કણીથી કોઈ ર નમા િછ પાડ રા હોય તો તમા રશમનો દોરો નાખી દવાય છ તવી જ ર ત િવ ાન વામી અ તચ આચાયદવ ટ કા કર ન સમયસાર સરલ કર દ છ તથી અ પ વાળા મન સમજવામા આવી ગ અથવા વી ર ત કોઈ દશના રહવાસી વી ભાષા બોલ છ તવી તના બાળકો શીખી લ છ તવી જ ર ત મન -પરપરાથી અથ ાન થ છ ત જ કહવા માટ માર ત પર થઈ છ 13

હવ કિવ કહ છ ક ભગવાનની ભ તથી અમન બળ ા ત થ છ

(સવયા એક ીસા)

कबह समित वह कमितकौ िवनास कर कबह िवमल जोित अतर जगित ह कबह दया वह िच करत दयालरप कबह सलालसा वह लोचन लगित ह कबह आरती वह क भ सनमख आव कबह सभारती वह बाहिर बगित ह

11

धर दसा जसी तब कर रीित तसी ऐसी िहरद हमार भगवतकी भगित ह 14

શ દાથ ETH ભારતી= દર વાણી લાલસા=અભલાષા લોચન=ન

અથ ETHઅમારા દયમા ભગવાનની એવી ભ ત છ ક કોઈ વાર તો પ થઈન ન ર કર છ કોઈ વાર િનમળ યોત થઈન દયમા કાશ

આપ છ કોઈ વાર દયા થઈન ચ ન દયા બનાવ છ કોઈ વાર અ ભવની િપપાસા પ થઈન ખો થર કર છ કોઈ વાર આરતી પ થઈન ની સ ખ આવ છ કોઈ વાર દર વચનોથી તો બોલ છ યાર વી અવ થા થાય છ તવી યા કર છ 14

હવ નાટક સમયસારના મ હમા વણન કર છ (સવયા એક ીસા)

मोख चिलवकौ सौन करमकौ कर बौन जाक रस-भौन बध लौन जय घलत ह गनको गरनथ िनरगनकौ सगम पथ जाकौ जस कहत सरश अकलत ह याहीक ज पचछी त उड़त गयानगगनम याहीक िवपचछी जगजालम रलत ह हाटकसौ िवमल िवराटकसौ िवसतार नाटक सनत िहय फाटक खलत ह 15

શ દાથ ETHસૌન=સીડ બૌન=વમન હાટક= વણ ભૌન(ભવન) =જળ

અથ ETHઆ નાટક મો મા જવાન માટ સીડ વ પ છ કમ પી િવકાર વમન કર છ એના રસ પ જળમા િવ ાનો મીઠાની મ ઓગળ ય છ એ સ ય દશના દ ણોનો િપડ છ સરળ ર તો છ એના મ હમા વણન કરતા ઇ ો પણ લ ત થાય છ મન આ થના પ પ પાખો ા ત થઈ છ તઓ ાન પી આકાશમા િવહાર કર છ અન ન આ થના પ પ પાખો નથી તઓ

જગતની જ ળમા ફસાય છ આ થ વણ વો િનમળ છ િવ ના િવરાટ પ વો િવ ત છ આ થ સાભળવાથી દયના ાર લી ય છ 15

12

અ ભવ વણન (દોહરા)

कह श िनहच कथा कह श िववहार मकितपथकारन कह अनभौको अिधकार 16

અથ ETH િન યનય યવહારનય અન મો માગમા કારણ ત આ મા ભવની ચચા વણન ક 16

અ ભવ લ ણ (દોહરા)

वसत िवचारत धयावत मन पाव िव ाम रस सवादत सख ऊपज अनभौ याकौ नाम 17

શ દાથ ETHચતામણ=મનોવાિછત પદાથ આપનાર

અથNtildeઆ મપદાથનો િવચાર અન યાન કરવાથી ચ ન શાિત મળ છ તથા આ મકરસનો આ વાદ કરવાથી આનદ મળ છ તન જ અ ભવ કહ છ 17

અ ભવનો મ હમા (દોહરા)

अनभव िचतामिण रतन अनभव ह रसकप अनभव मारग मोखकौ अनभव मोख सरप 18

અથ ETHઅ ભવ ચતામણ ર ન છ શા તરસનો વો છ મો નો માગ છ અન મો વ પ છ 18

સવયા (મનહર)

अनभौक रसक रसायन कहत जग अनभौ अभयास यह तीरथकी ठौर ह अनभौकी जो रसा कहाव सोई पोरसा स अनभौ अधोरसास ऊरधकी दौर ह अनभौकी किल यह कामधन िच ाविल अनभौकौ सवाद पच अमतकौ कौर ह

13

अनभौ करम तोर परमस ीित जोर अनभौ समान न धरम कोऊ और ह 19

શ દાથ ETHરસા= વી અધોરસા=નરક પોરસા=ફળ પ જમીન ચ ાવલી= તની જડ ી નામ

નોટ ETHસસારમા પચા ત રસાયણ કામધ ચ ાવલી આદ ખદાયક પદાથ િસ છ તથી એમના ટાત આ યા છ પર અ ભવ એ બધાથી િનરાળો અન અ પમ છ

અથ ETHઅ ભવના રસન જગતના ાનીઓ રસાયણ કહ છ અ ભવનો અ યાસ એક તીથ િમ છ અ ભવની િમ બધા પદાથ ન ઉ પ કરનાર છ અ ભવ નરકમાથી કાઢ ન વગ-મો મા લઈ ય છ એનો આનદ કામધ અન ચ ાવલી સમાન છ એનો વાદ પચા ત ભોજન વો છ એ કમ નો ય કર છ અન પરમપદમા મ જોડ છ એના વો બીજો કોઈ ધમ નથી 19

છ યો ાન અ ભવ કારણ છ તથી તમ િવવચન કરવામા આવ છ

વ ય વ પ (દોહરા)

चतनवत अनत गन परज सकित अनत अलख अखिडत सवरगत जीव दरव िवरतत 20

શ દાથ ETHઅલખ=ઇ યગોચર નથી સવગત=સવ લોકમા

અથ ETHચત ય પ છ અનત ણ અનત પયાય અન અનત શ ત સ હત છ અ િતક છ અખ ડત છ 1સવ યાપી છ આ વ ય વ પ ક છ 20

1 લોક-અલોક િત બ બત થવાથી ણ ાનની અપ ાએ સવ યાપી છ

લ ય લ ણ (દોહરા)

फरस-वरन-रस-गनध मय नरद-पास-सठान अनरपी प ल दरव नभ- दश-परवान 21

શ દાથ ETHફરસ= પશ નરદ-પાસ=ચોપાટના પાસા સઠાન=આકાર પરવાન ( માન) =બરાબર

અથ Ntilde લ ય પરમા પ આકાશના દશ વ ચોપાટના પાસાના 2આકાર પશરસ ગધ અન વણવા છ 21

14

2 છ પાસાદાર ચોરસ હોય છ

ધમ ય લ ણ (દોહરા)

जस सिलल समहम कर मीन गित-कमर तस प ल जीवक चलनसहाई धमर 22

શ દાથ ETHસલલ=પાણી મીન=માછલી ગિત-કમ=ગમન યા

અથ ETH વી ર ત માછલીની ગમન યામા પાણી સહાયક થાય છ તવી જ ર ત વ- લની ગિતમા 3સહકાર ધમ ય છ 22

3 ઉદાસીન િનિમ કારણ છ રક નથી

અધમ ય લ ણ (દોહરા)

जय पथी ीषमसम बठ छायामािह तय अधमरकी भिमम जड चतन ठहरािह 23

શ દાથ ETHપથી= સાફર ીષમ સમ= ી મકાળમા

અથ ETH વી ર ત ી મઋ મા સાફળ છાયા િનિમ પામીન બસ છ તની જ ર ત અધમ ય વ- લની થિતમા િનિમ કારણ છ 23

આકાશ ય લ ણ (દોહરા)

सतत जाक उदरम सकल पदारथवास जो भाजन सब जगतकौ सोई दरव अकास 24

શ દાથ ETHસતત=સદા ભાજન=પા

અથ ETH ના પટમા સદવ સવ પદાથ રહ છ સવ યોન પા ની મ આધાર ત છ ત જ આકાશ ય છ 24

નોટ ETHઅવગાહના આકાશનો પરમ ધમ છ તથી ત આકાશ ય બી યોન અવકાશ આપી ર છ તમ જ પોતાન પણ અવકાશ આપી ર છ મ ETHાન વનો પરમ ધમ છ તથી ત વ અ ય યોન ણ છ તમ જ પોતાન

પણ ણ છ

કાળ ય લ ણ (દોહરા)

15

जो नवकिर जीरन कर सकल वसतिथित ठािन परावतर वतरन धर काल दरव सो जािन 25

શ દાથ ETHનવ=નવીન રન ( ણ) =

અથ ETH વ નો નાશ કરતા સવ પદાથ ની નવીન હાલતો ગટ થવામા અન વ પયાયોના નાશ પામવામા િનિમ કારણ છ એવા વતના લ ણ ધારક કાળ ય છ 25

નોટ ETHકાળ યનો પરમ ધમ વતના છ તથી ત અ ય યોની પયાય (પ ર)વતન કર છ અન પોતાની પયાયો પણ પલટ છ

નવ પદાથ ાન અ ભવ કારણ છ તથી તમ િવવચન કરવામા આવ છ

વ વણન (દોહરા)

समता रमता उरघता गयाकता सखभास वदकता चतनयता ए सब जीविवलास 26

શ દાથ ETHસમતા=રાગ- ષ ર હત વીતરાગભાવ રમતા=લીન રહ ત ઉરઘતા (ઊ વતા) = ઉપર જવાનો વભાવ યાયકતા= ણપ વદકતા= વાદ લવો ત

અથ ETHવીતરાગભાવમા લીન થ ઊ વગમન ાયક વભાવ સહજ ખનો સભોગ ખ ઃખનો વાદ અન ચત યપ Ntildeએ બધા વના પોતાના ણ

છ 26

અ વ વણન (દોહરા)

तनता मनता वचनता जडता जडसममल लघता गरता गमनता य अजीवक खल 27

શ દાથ ETHસ મલ=બધ લ તા=હલકાપ તા=ભારપ ગમનતા=ગિત કરવી ત

16

અથ ETHતનમન વચન અચતનપ એકબી ની સાથ મળ હલકા અન ભારપ તથા ગિત કરવીNtildeએ બધી લ નામના અ વ યની પ રણિત છ 27

ય વણન (દોહરા)

जो िवश भाविन बध अर ऊरघमख होइ जो सखदायक जगतम पनय पदारथ सोइ 28

અથ Ntilde ભભાવોથી બધાય છ વગા દની સ ખ થાય છ અન લૌ કક ખ આપનાર છ ત ય પદાથ છ 28

પાપ વણન (દોહરા)

सकलश भाविन बध सहज अधोमख होइ दखदायक ससारम पाप पदारथ सोइ 29

અથ ETH અ ભભાવોથી બધાય છ અન પોતાની મળ નીચ ગિતમા પડ છ તથા સસારમા ઃખ આપનાર છ ત પાપ પદાથ છ 29

આ વ વણન (દોહરા)

जोई करमउदोत धिर होइ ि या रसर करष नतन करमक सोई आ व त 30

શ દાથ ETHકરમઉદોત=કમનો ઉદય થવો ત યા=યોગોની િ રસર =રાગ સ હત ર =મ ન થ ત =ત વ

અથ ETHકમના ઉદયમા યોગોની 1રાગ સ હત િ થાય છ ત નવીન કમ ન ખચ છ તન આ વ-પદાથ કહ છ 30

1 અહ સાપરાિયક આ વ યતા અન ઐયાપિથક આ વ ગૌણતા વક કથન છ

સવર વણન (દોહરા)

जो उपयोग सवरप धिर वरत जोग िवर रोक आवत करमक सो ह सवर त 31

શ દાથ ETHિવર =અલગ થ ત

17

અથ ETH ાન-દશન ઉપયોગન ા ત કર ન યોગોની યાથી િવર ત થાય છ અન આ વન રોક દ છ ત સવર પદાથ છ 31

િન રા લ ણ (દોહરા)

जो परव स ा करम किर िथित परन आउ िखरबक उ त भयौ सो िनजररा लखाउ 32

શ દાથ ETHિથિત= થિત સ ા=અ ત વ ખરવક =ખરવાન માટ ઉ ત=તયાર-ત પર

અથ ETH વ થત કમ પોતાની અવિધ ર કર ન ખરવાન ત પર થાય છ તન િન રા પદાથ ણો 32

બધ વણન (દોહરા)

जो नवकरम परानस िमल गािठ िदढ़ होइ सकित बढ़ाव बसकी बध पदारथ सोइ 33

બધ ન ટ થવાથી મો અવ થા ા ત થાય છ તથી અહ મો ની વ બધ ત વ કથન ક છ અન આ વના િનરોધ વક સવર થાય છ તથી સવર પહલા આ વ ત વ કથન ક છ

શ દાથ ગા ઠ=ગાઠ દઢ ( ઢ) =પાક સકિત=શ ત

અથ ETH નવા કમ ના કમ સાથ પર પર મળ ન મજ તપણ બધાઈ ય છ અન કમશ તની પરપરાન વધાર છNtildeત બધ પદાથ છ 33

મો વણન (દોહરા)

िथित परन किर जो करम िखर बधपद भािन हस अस उ ल कर मोकष त व सो जािन 34

શ દાથ ETHભાિન=ન ટ કર ન હસ સ=આ માના ણ

અથ ETH કમ પોતાની થિત ણ કર ન બધદશાનો નાશ કર નાખ છ અન આ મ ણોન િનમળ કર છ તન મો પદાથ ણો 34

વ ના નામ (દોહરા)

18

भाव पदारथ समय धन ततव िच वस दवर िवन अरथ इतयािद बह वसत नाम य सवर 35

અથ ETHભાવ પદાથ સમય ધન ત વ વ ય િવણ અથ આદ સવ વ ના નામ છ 35

વ યના નામ (સવયા એક ીસા)

परमपरष परमसर परमजयोित पर परन परम परधान ह अनािद अनत अिवगत अिवनाशी अज िनरदद मकत मकद अमलान ह िनराबाध िनगम िनरजन िनरिवकार िनराकार ससारिसरोमिन सजान ह सरवदरसी सरवजञ िस सवामी िसव धनी नाथ ईस जगदीस भगवान ह 36

સામા યપણ વ યના નામ

िचदानद चतन अलख जीव समसार ब रप अब अश उपजोगी ह िच प सवयभ िचनमरित धरमवत

ानवत ानी जत भत भवभोगी ह गनधारी कलाधारी भषधारी िव ाधारी अगधारी सगधारी जोगधारी जोगी ह िचनमय अखड हस अकषर आतमराम करमकौ करतार परम िवजोगी ह 37

અથ Ntildeપરમ ષ પરમ ર પરમ યોિત પર ણ પરમ ધાન અના દ અનત અ ય ત અિવનાશી અજ િન ત દ અમલાન

19

િનરાબાધ િનગમ િનરજન િનિવકાર િનરાકાર સસારિશરોમ ણ ાન સવદશ સવ િસ વામી િશવ ધણી નાથ ઇશ જગદ શ ભગવાન 36

અથ Ntildeચદાનદ ચતન અલ વ સમયસાર પ અ અ ઉપયોગી ચ પ વય ચ િત ધમવાન ાણવાન ાણી જ ત ભવયોગી ણધાર કળાધાર વશધાર ગધાર સગધાર યોગધાર યોગી ચ મય અખડ હસ અ ર આ મારામ કમકતા પરમિવયોગીNtildeઆ બધા વ યના નામ છ 37

આકાશના નામ (દોહરા)

ख िवहाय अबर गगन अतिरचछ जगधाम ोम िवयत नभ मघपथ य अकाशक नाम 38

અથ ETHખ િવહાય બર ગગન ત ર જગધામ યોમ િવયત નભ મઘપથNtildeઆ આકાશના નામ છ 38

કાળના નામ (દોહરા)

जम कतात अतक ि दस आवत मतथान ानहरन आिदततनय काल नाम परवान 39

અથ ETHયમ તાક તક િ શ આવત થાન ાણહરણ આદ યતનયNtildeએ કાળના નામ છ 39

ય ના નામ (દોહરા)

पनय सकत ऊरघवदन अकररोग शभकमर सखदायक ससारफलस भाग बिहमरख धमर 40

અથ ETH ય ત ઊ વવદન અકરરોગ ભકમ ખદાયક સસારફળ ભા ય બ હ ખ ધમNtildeએ યના નામ છ 40

પાપ ના નામ (દોહરા)

20

पाप अधोमख एम अघ कप रोग दखधाम किलल कलस िकिलवस दिरत असभ करमक नाम 41 અથ ETHપાપ અધો ખ એન અઘ કપ રોગ ઃખધામ કલલ ક ષ

ક વષ અન રતNtildeએ અ ભ કમના નામ છ

મો ના નામ (દોહરા)

िस कष ि भवनमकट िशवथल अिवचलथान मोख मकित वकठ िसव पचमगित िनरवान 42

અથ ETHિસ િ વન ટ િશવથલ અિવચળ થાન મો ત વ ઠ િશવ પરમગિત િનવાણNtildeએ મો ના નામ છ 42

ના નામ (દોહરા)

जञा िघसना समसी घी मघा मित ब सरित मनीषा चतना आसय अश िवस 43

અથ ETH ા િધષણા સ ષી ઘી મઘા મિત રિત મનીષા ચતના આશય શ અન િવ Ntildeએ ના નામ છ 43

િવચ ણ ષના નામ (દોહરા)

िनपन िववचछन िवबध बध िव ाधर िव ान पट वीन पिडत चतर सधी सजन मितमान 44 कलावत कोिवद कसल समन दचछ धीमत जञाता स न िवद तजञ गनीजन सत 45

અથ ETHિન ણ િવચ ણ િવ ધ િવ ાધર િવ ાન પ વીણ પ ડત ચ ર ધી જન મિતમાન 44

કળાવત કોિવદ શળ મન દ ધીમત ાતા સ જન િવ ત ણીજન સતETHએ િવ ાન ષના નામ છ 45

ની રના નામ (દોહરા)

21

मिन महत तापस तपी िभचछक चािरतधाम जती तपोधन सयमी ती साध ऋिष नाम 46

અથ ETH િન મહત તાપસ તપી ભ કચા ર ધામ યતી તપોધન સયમી તી સા અન ઋિષNtildeએ િનના નામ છ 46

દશનના નામ (દોહરા)

दरस िवलोकिन दखन अवलोकिन दगचाल लखन दि िनरखिन जविन िचतविन चाहिन भाल 47 અથ ETHદશન િવલોકન દખ અવલોકન ગચાલ લખન ટ

િનર ણ જો ચતવન ચાહન ભાળ Ntildeએ દશનના નામ છ 47

ાન અન ચા ર ના નામ (દોહરા)

गयान बोध अवगम मनन जगतभान जगजान सजम चािरत आचरन चरन वि िथरवान 48

અથ ETH ાન બોધ અવગમ મનન જગ ભા જગત ાનNtildeએ ાનના નામ છ સયમ ચા ર આચરણ ચરણ થરવાનNtildeએ ચા ર ના નામ છ 48

સ યના નામ (દોહરા)

समयक सतय अमोघ सत िनसदह िनरधार ठीक जथारथ उिचत तथय िमथया आिद अकार 49

અથ ETHસ ય સ ય અમોઘ સ િનઃસદહ િનરાધાર ઠ ક યથાથ ઉચત ત યNtildeએ સ યના નામ છ આ શ દોની આદમા અકાર લગાડવાથી ઠના નામ થાય છ 49

ઠના નામ (દોહરા)

22

अजथारथ िमथया मषा वथा अस अलीक मधा मोघ िनःफल िवतथ अनिचत असक अठीक 50

અથ ETHઅયથાથ િમ યા ષા થા અસ ય અલીક ધા મોઘ િન ફળ િવતથ અ ચત અસ ય અઠ કNtildeએ ઠના નામ છ 50

નાટક સમયસારના બાર અિધકાર (સવયા એક ીસા)

जीव िनरजीव करता करम प पाप आ व सवर िनरजराबध मोष ह सरव िवशि सयादवाद साधय साधक दवादस दवार धर समसार कोष ह दरवानयोग दरवानजोग दिर कर िनगमकौ नाटक परमरसपोष ह सौ परमागम बनारसी बखान जाम गयानको िनदान स चािरतकी चोष ह 51

અથ Ntildeિનર વ=અ વ કરતા=કતા વાદસ= ાદશ (બાર) વાર=અિધકાર કોષ=ભડાર દરવા જોગ= યોનો સયોગ િનગમકૌ=આ માનો

અથ Ntildeસમયસાર ના ભડારમા વ અ વ કતાકમ યપાપ આ વ સવર િન રા બધ મો સવિવ યા ાદ અન સા યસાધકNtildeએ બાર અિધકાર છ આ ઉ ટ થ યા યોગ પ છ આ માન પર યોના સયોગથી દો કર છ અથા મો માગમા લગાડ છ આ આ મા નાટક પરમ શા તરસન ટ કરનાર છ સ ય ાન અન ચા ર કારણ છ એન પ ડત

બનારસીદાસ પ -રચનામા વણવ છ 51

23

સમયસાર નાટક વ ાર (1)

ચદાનદ ભગવાનની િત

नमः समयसाराय ःवानभ या चकासत िच ःवभावाय भावाय सवभावा तर छद 1

(દોહરા)

शोिभत िनज अनभित जत िचदानद भगवान सार पदारथ आतमा सकल पदारथ जान 1

શ દાથ ETHિનજ અ િત=પોતાના આ મા વસવદન ાન ચદાનદ (ચ +આનદ) = ન આ મક આનદ હોય

અથ ETHત ચદાનદ પોતાના વા ભવથી શો ભત છ સવ પદાથ મા સાર ત આ મપદાથ છ અન સવ પદાથ નો ાતા છ 1

अन तधमणःत व पय ती यगा मन अनका तमयी मितिन यमव काशताम 2

(સવયા એક ીસા)

િસ ભગવાનની િત મા આ મા વણન છ

जो अपनी दित आप िवराजत ह परधान पदारथ नामी चतन अक सदा िनकलक महा सख सागरकौ िवसरामी जीव अजीव िजत जगम ितनकौ गन जञायक अतरजामी

24

सो िशवरप बस िसव थानक तािह िवलोिक नम िसवगामी 2

નીચ ટ પણીમા લોક આપવામા આ યા છ ત ીમ અ તચ ાચાય રચત નાટક સમયસાર કળશના લોકો છ આ લોકોનો પ બનારસીદાસ એ પ ા વાદ કય છ

શ દાથ ETH િત ( િત) = યોત િવરાજત= કાિશત પરધાન= ધાન િવસરામી (િવ ામી) =શા તરસનો ભો તા િશવગામી=મો જનાર સ ય ટ ાવક સા તીથકર આદ

અથ ETH પોતાના આ મ ાનની યોિતથી કાિશત છ સવ પદાથ મા ય છ મ ચત ય ચ છ િનિવકાર છ બ મોટા ખસ મા આનદ કર

છ સસારમા ટલા ચતન-અચતન પદાથ છ તમના ણોના ાતા ઘટઘટન ણનાર છ ત િસ ભગવાન મો પ છ મો ર ના િનવાસી છ તમન

મો ગામી વ ાન ટથી જોઈન નમ કાર કર છ 2

જનવાણીની િત (સવયા તવીસા)

जोग धर रह जोगस िभ अनत गनातम कवलजञानी तास हद- हस िनकसी सिरतासम वह त-िसध समानी यात अनत नयातम लचछन सतय सवरप िसधत बखानी ब लख न लख दरब सदा जगमािह जग िजनवानी 3 अन तधमणःत व पय ती यगा मनः अनका तमयी मितिन यमव काशताम 2

શ દાથ ETH દ- હસ = દય પી સરોવરમાથી =પિવ નધમના િવ ાન ર =િમ યા ટ કોરા યાકરણ કોષ આદના ાતા પર નય ાનથી ર હતX

25

અથ ETHઅનત ણોના ધારક કવળ ાની ભગવાન જોક 1સયોગી છ તોપણ યોગોથી થ છ તમના દય પ સરોવરમાથી નદ પ જનવાણી નીકળ ન શા પ સ મા વશી ગઈ છ તથી િસ ાતમા એન સ ય વ પ અન અનતનયા મક કહલ છ એન નધમના મમ સ ય ટ વ ઓળખ છ ખ િમ યા ટ વો સમજતા નથી આવી જનવાણી જગતમા સદા જયવત હો 3

આવા લોકોન આદ રાણમા અ ર- લ છ ક ા છ

તરમા ણ થાનમા મન વચન કાયાના સાત યોગ ક ા છ પર યોગો ારા ાનનો અ ભવ કરતા નથી

परप रणितहतोम हना नोङनभावा- द वरतमनभा य याि क मा षताया मम परम वश ः श िच माऽमत- भवत समयसार या ययवानभतः 3

કિવ યવ થા (છ દ છ પા)

ह िनहच ितहकाल स चतनमय मरित पर परनित सजोग भई जड़ता िवसफरित मोहकमर पर हत पाइ चतन पर र इ जय धतर-रस पान करत नर बहिवध न इ अब समयसार वरनन करत परम स ता होह मझ अनयास बनारिसदास किह िमटह सहज मकी अरझ 4 શ દાથ Ntildeપર પરણિત=પોતાના આ મા િસવાય અ ય ચતન-અચતન

પદાથમા અહ અન રાગ- ષ િવસ રિત (િવ િત) = ત િત કાળ= ણ કાળ ( ત વતમાન ભિવ ય) ર ચઈ=રાગ કરવો ન ચઈ=નાચ અનયાસ= થ ભણવા વગરનો ય ન કયા િવના અ ઝ= ચવણ

અથ Ntilde િન યનયથી સદાકાળ ચત ય િત પર પર પ રણિતના સમાગમથી અ ાનદશા ા ત થઈ છ મોહકમ પર િનિમ પામીન આ મા પરપદાથ મા અ રાગ કર છ એથી ધ રાનો રસ પીન નાચનાર મ ય વી દશા થઈ રહ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક હવ સમયસાર વણન

26

કરવાથી મન પરમ િવ ા ત થાઓ અન િવના ય ન િમ યા વની ચવણ પોતાની મળ મટ ઓ 4

શા માહા ય (સવયા એક ીસા)

उभयनय वरोध विसिन ःया पदाइक जनवचिस र यत य ःवय वा तमोहाः सप द समयसार त पर योितप च - रनवमनयप ा णमी त एव 4

िनहचम रप एक िववहारम अनक याही न-िवरोधम जगत भरमायौ ह जगक िववाद नािसबकौ िजन आगम ह दरसनमोह जाकौ गयौ ह सहजरप आगम मान ताक िहरदम आयौ ह अनस अखिडत अनतन अनत तज ऐसो पद परन तरत ितिन पायौ ह 5

શ દાથ Ntildeન=નય દરસનમોહ (દશનમોહ) = ના ઉદયમા વ ત વ-ાનથી પડ ય છ પદ રન ( ણપદ) =મો

અથ િન યનયમા પદાથ એક પ છ અન યવહારનયમા અનક પ છ આ નય-િવરોધમા સસાર લી ર ો છ તથી આ િવવાદન ન ટ કરનાર જનાગમ છ મા યા ાદ ભ ચ છ વન દશનમોહનો ઉદય હોતો નથી તના દયમા સહજ વભાવથી આ ામા ણક જનાગમ વશ કર છ અન તન ત કાળ જ િન ય અના દ અન અનત કાશવાન મો પદ ા ત થાય છ 5

મહોર-છાપ લાગી છNtilde યા ાદથી જ ઓળખવામા આવ છ ક આ જનાગમ છ

यवहरणनयः ःया प ा पद या- िमह िन हतपदाना ह त हःताबल बः तद प परममथ िच चम कारमाऽ पर वर हतम तः पयता नष क चत 5

િન યનયની ધાનતા (સવયા તવીસા)

27

जय नर कौइ िगर िगिरस ितिह सोइ िहत जो गह िदढबाह तय बधकौ िववहार भलौ तबल जबल िशव ापित नाह य िप य परवान तथािप सध परमारथ चतनमाह जीव अ ापक ह परस िववहारस तो परकी परछाह 6

શ દાથ ETHગ રસ =પવત પરથી બાહ =હાથ = ાની ાપિત= ા ત

અથ Ntilde મ કોઈ મ ય પહાડ ઉપરથી લપસી ય અન કોઈ હતકાર બનીન તનો હાથ મજ તાઈથી પકડ લ તવી જ ર ત ાનીઓન યા ધી મો ા ત થયો નથી યા ધી યવહાર અવલબન છ જોક આ વાત સાચી છ

તોપણ િન યનય ચત યન િસ કર છ તથા વન પરથી ભ દશાવ છ અન યવહારનય તો વન પરન આિ ત કર છ

ભાવાથ Ntildeજોક ચોથા ણ થાનથી ચૌદમા ણ થાન ધી યવહાર હોય છ પર ઉપાદય તો િન યનય જ છ કારણ ક તનાથી પદાથ અસલી વ પ ણવામા આવ છ અન યવહારનય અ તાથ હોવાથી પરમાથમા યોજન ત

નથી 6

સ ય દશન વ પ (સવયા એક ીસા)

एक व िनयतःय श नयतो या यदःया मः पण ानघनःय दशनिमह ि या तर यः पथक स य दशनमतदव िनयमादा मा च तावानयम त म वा नवत वस तितिममामा मायमकोङःत न 6

श नय िनहच अकलौ आप िचदानद अपनही गन परजायक गहत ह परन िवगयानघन सो ह िववहारमािह

28

नव त वरपी पच दवरम रहत ह पच दवर नव त व नयार जीव नयारौ लख समयकदरस यह और न गहत ह समयकदरस जोई आतम सरप सोई मर घट गटो बनारसी कहत ह 7

શ દાથ ETH1લખ= ા કર ઘટ= દય ગહ હ=ધારણ કર છ

અથ ETH િન યનયથી ચદાનદ એકલો જ છ અન પોતાના ણપયાયોમા પ રણમન કર છ ત ણ ાનનો િપડ 2પાચ ય નવ ત વમા

ર ો છ એમ યવહારથી કહવાય છ પાચ ય અન નવ ત વોથી ચતિયતા ચતન િનરાળો છ એ ાન કર અન એના િસવાય બી ર ત ાન ન કર ત સ ય દશન છ અન સ ય દશન જ આ મા વ પ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત સ ય દશન અથા આ મા વ પ મારા દયમા ગટ થાવ 7

1 લખન દશન અવલોકન આદ શ દોનો અથ નાગમમા ાય તો Ocircજો Otilde થાય છ દશનાવરણી કમના યોપશમની અપ ા રાખ છ અન ાક આ શ દોનો અથ Ocirc ાન કર Otilde લવામા આવ છ દશનમોહના અ દયની અપ ાએ છ અહ દશનમોહના અ દય જ યોજન છ

2 નાગમમા છ ય ક ા છ પણ અહ કાળ યન ગૌણ કર ન પચા તકાયન જ ય કહલ છ

વની દશા પર અ ન ટાત (સવયા એક ીસા)

अत श नयाय य योित का ःत तत नवत वगत वङ प यदक वन मचित 7

जस तण काठ वास आरन इतयािद और ईधन अनक िविध पावकम दिहय आकित िवलोिकत कहाव आग नानारप दीस एक दाहक सभाव जब गिहय तस नव त वम भयौ ह बह भषी जीव स रप िमि त अस रप किहय

29

जाही िछन चतना सकितकौ िवचार कीज ताह िछन अलख अभदरप लिहय 8

શ દાથ Ntildeઆરન=જગલના દાહક=બાળનાર અલખ=અ પી અભદ=ભદ યવહારથી ર હત

અથ ETH વી ર ત ઘાસ લાકડા વાસ અથવા જગલના અનક ધન આદ અ નમા બળ છ તમના આકાર ઉપર યાન દવાથી અ ન અનક પ દખાય છ પર જો મા દાહક વભાવ ઉપર ટ કવામા આવ તો સવ અ મ એક પ જ છ તવી જ ર ત વ ( યવહારનયથી) નવ ત વોમા અ િમ આદ અનક પ થઈ ર ો છ પર યાર તની ચત યશ ત પર િવચાર કરવામા આવ છ યાર ત ( નયથી) અ પી અન અભદ પ હણ થાય છ 8

िचरिमित नवत व छ नम नीयमान कनकिमव िनम न वणमालाकलाप अथ सतत व व यतामक प ितपदिमदमा म योित ोतमानम 8 વની દશા પર સોના ટાત (સવયા એક ીસા)

जस बनवारीम कघातक िमलाप हम नानाभाित भयौ प तथािप एक नाम ह किसक कसोटी लीक िनरख सराफ तािह बानक वान किर लत दत दाम ह तस ही अनािद प लस सजोगी जीव नव त वरपम अरपी महा धाम ह दीस उनमानस उदोतवान ठौर ठौर दसरौ न और एक आतमाही राम ह 9

શ દાથ ETHબનવાર = લડ લી =રખા િનરખ= એ છ બાન=ચમક વાન=અ સાર માણ ઉનમાન(અ માન) =સાધનમા સા યના ાનન

અ માન કહ છ મ ક માડાન જોઈન અ ન ાન કર ત

30

અથ ETH મ સો ધા ના સયોગથી અ નના તાપમા અનક પ થાય છ પર તોપણ ત નામ એક સો જ રહ છ તથા શરાફ કસોટ ઉપર કસીન તની રખા એ છ અન તની ચમક માણ કમત દ-લ છ તવી જ ર ત અ પી મહા દ તવાળો વ અના દકાળથી લના સમાગમમા નવ ત વ પ દખાય છ પર અ માન માણથી સવ અવ થાઓમા ાન વ પ એક આ મરામ િસવાય બી કાઈ નથી

ભાવાથ ETH યાર આ મા અ ભભાવમા વત છ યાર પાપત વ પ હોય છ યાર ભભાવમા વત છ યાર યત વ પ હોય છ અન યાર શમ દમ સયમભાવમા વત છ યાર સવર પ હોય છ એવી જ ર ત ભાવા વ ભાવબધ આદમા વતતો ત આ વETHબધા દ પ હોય છ તથા યાર શર રા દ જડ પદાથ મા અહ કર છ યાર જડ વ પ હોય છ પર વા તવમા આ સવ અવ થાઓમા ત વણ સમાન િનિવકાર છ 9

उदयित न नयौीरःतमित माण विचद प च न व ो याित िन पचब कमपरमिभद मो धा न सवकषङ ःम ननभवमपयात भाित न तमव 9 અ ભવની દશામા ય ટાત (સવયા એક ીસા)

जस रित-मडलक उद मिह-मडलम आतप अटल तम पटल िवलात ह तस परमातमकौ अनभौ रहत जौल तौल कह दिवधा न कह पचछपात ह नयकौ न लस परवानकौ न परवस िनचछपक वसकौ िवधस होत जात ह ज ज वसत साधक ह तऊ तहा बाधक ह बाकी राग दोषकी दसाकी कौन बात ह 10

શ દાથ ETHમ હ-મડળ= વીતળ િવલા હ=નાશ પામી ય છ પરવાન= માણ વસકો=સ દાય પરવસ ( વશ) =પહ ચ

31

અથ Ntilde વી ર ત યના ઉદયમા વી ઉપર તડકો ફલાઈ ય છ અન ધકારનો નાશ થઈ ય છ તવી જ ર ત યા ધી આ માનો અ ભવ રહ

છ યા ધી કોઈ િવક પ અથવા નય આદનો પ રહતો નથી યા નય-િવચારનો લશ પણ નથી માણની પહ ચ નથી અન િન પોનો સ દાય ન ટ થઈ ય છ પહલાની દશામા વાતો સહાયક હતી ત જ અ ભવની દશામા

બાધક થાય છ અન રાગ- ષ તો બાધક છ જ

ભાવાથ Ntildeનય તો વ નો ણ િસ કર છ અન અ ભવિસ વ નો હોય છ તથી અ ભવમા નય કામ નથી ય -પરો આદ માણ અિસ વ ન િસ કર છ યા અ ભવમા વ િસ જ છ માટ માણ પણ અનાવ યક છ િન પથી વ ની થિત સમજવામા આવ છ યા અ ભવમા આ મ-પદાથ ભાન રહ છ માટ િન પ પણ િન યોજન છ એટ જ ન હ આ ણ અ ભવની દશામા બાધા કર છ પર તમન હાિન કરનાર સમ ન થમ અવ થામા છોડવાનો ઉપદશ નથી કમ ક એમના િવના પદાથ ાન થઈ શક નથી આ નય આદ સાધક છ અન અ ભવ સા ય છ મ દડ ચ આદ સાધનો િવના ઘડાની ઉ પિ થતી નથી પર વી ર ત ઘટ પદાથ િસ થયા પછ દડ ચ આદ િવડબના પ જ થાય છ તવી જ ર ત અ ભવ ા ત થયા પછ નય-િન પ આદના િવક પ હાિનકારક છ 10

आ मःवभाव परभाविभ नमापणमा त वम मक वलीनस क प वक पजाल काशयन श नयोङ यदित 10

નયની અપ ાએ વ વ પ (અ ડ લ)

आिद अत परन-सभाव-सय ह पर-सरप-परजोग-कलपनाम ह सदा एकरस गट कही ह जनम स नयातम वसत िवराज बनम 11

શ દાથ ETHઆદ ત=સદવ જોગ=સયોગ ક પના ત=ક પનાથી ર હત

32

અથ વ આદ અવ થા િનગોદથી માડ ન ત અવ થા િસ પયાય ધી પોતાના પ ર ણ વભાવથી સ ત છ પર યોની ક પનાથી ર હત છ

સદવ એક ચત યરસથી સપ છ એમ નયની અપ ાએ જનવાણીમા ક છ

न ह वदधित ब ःप भावादयोङमी ःफटमप र तर तोङङ य य यऽ ित ा अनभवत तमव ोतमान सम तात जगदपगतमोह भय स य ःवभाव 11

હતોપદશ કિવ (31 મા ા)

सदगर कह भ जीविनस तोरह तिरत मोहकी जल समिकतरप गहौ अपन गन करह स अनभवकौ खल प लिपड भाव रागािदक इनस नह तमहारौ मल ए जड गट गपत तम चतन जस िभ तोय अर तल 12

શ દાથ ETHતોર =તોડ નાખો ગહૌ= હણ કરો પત ( ત) =અ પી તોય=પાણી

અથ ETHભ ય વોન ી ઉપદશ કર છ ક શી મોહ બધન તોડ નાખો પોતાનો સ ય વ ણ હણ કરો અન અ ભવમા મ ત થઈ વ લ ય અન રાગા દક ભાવો તમાર સાથ કોઈ સબધ નથી એ પ ટ અચતન

છ અન તમ અ પી ચત ય છો તથા પાણીથી ભ તલની પઠ તમનાથી દા છો 12

भत भा तमभतमव रभसा िनिभ ब ध सधी- य तः कल कोङ यहो कलयित याह य मोह हठात आ मा मानभवकग यम हमा य ोङयमाःत ीव िन य कमकल ककप क वकलो दवः ःवय शा तः 12

33

સ ય ટના િવલાસ વણન (સવયા એક ીસા)

कोऊ बि वत नर िनरख सरीर-घर भदगयानदि स िवचार वसत-वासतौ अतीत अनागत वरतमान मोहरस भीगयौ िचदानद लख बधम िवलासतौ बधकौ िवदािर महा मोहकौ सभाउ डािर आतमाकौ धयान कर दख परगासतौ करम-कलक-पकरिहत गटरप अचल अबािधत िवलोक दव सासतौ 13

શ દાથ ETHિવદા ર=ન ટ કર ન પક=ક ચડ ભદ ાન=આ માન શર ર આદથી ભ ણવો

અથ Ntildeકોઈ િવ ાન મ ય શર ર પી ઘરન એ અન ભદ ાનની ટથી શર ર પી ઘરમા રહનાર આ મવ નો િવચાર કર તો પહલા ત વતમાન ભિવ ય એ ણ કાળ મોહથી ર જત અન કમબધમા ડા કરતા આ માનો િન ય કર યાર પછ મોહના બધનનો નાશ કર અન મોહ વભાવ છોડ ન આ મ યાનમા અ ભવનો કાશ કર તથા કમકલકના કાદવથી ર હત અચળ અબાિધત શા ત પોતાના આ મદવન ય દખ 13

आ मानभित रित श नया मका या ानानभित रयमव कलित ब वा

आ मानमा मिन िनवय सिनक प मकोङ ःत िन यमवबोधधनः सम तात 13

ણ- ણી અભદ છ એ િવચારવાનો ઉપદશ કર છ (સવયા તવીસા)

स नयातम आतमकी अनभित िवजञान-िवभित ह सोई वसत िवचारत एक पदारथ नामक भद कहावत दोई

34

यौ सरवग सदा लिख आपिह आतम-धयान कर जब कोई मिट अस िवभावदसा तब स सरपकी ापित होई 14

શ દાથ ETHિવભાવ=પરવ ના સયોગથી િવકાર થાય છ િવ િત=સપિ

અથ Ntilde નયના િવષય ત આ માનો અ ભવ જ ાનસપદા છ આ મા અન ાનમા નામભદ છ વ ભદ નથી આ મા ણી છ ાન ણ છ તથી ણ અન ણીન ઓળખીન યાર કોઈ આ મ યાન કર છ યાર તની રાગા દ અ અવ થા નાશ પામીન અવ થા ા ત થાય છ

ભાવાથ આ મા ણી છ અન ાન તનો ણ છ એમનામા વ ભદ નથી મ અ નનો ણ ઉ ણતા છ જો કોઈ અ ન અન ઉ ણતાન ભ પાડવા ઇ છ તો ત ભ થઈ શકતા નથી તવી જ ર ત ાન અન આ માનો સહભાવી સબધ છ પણ નામભદ જ ર છ ક આ ણી છ અન આ તનો ણ છ 14

अख डतमनाकल वलदन तम तब ह- महः परममःत नः सहजम लास सदा िचद छलनिनभर सकलकालमाल बत यदकरसम लस लवण ख यलीलाियत 14

ાનીઓ ચતન (સવયા એક ીસા)

अपन ही गन परजायस वाहरप पिरनयौ ितह काल अपन अधारस अनतर-बाहर-परकासवान एकरस िख ता न गह िभ रह भौ-िवकारस चतनाक रस सरवग भिर र ौ जीव जस ल न-काकर भय ह रस खारस

35

परन-सरप अित उ ल िवगयानघन मोक होह गट िवसस िनरवारस 15

શ દાથ ETHખ તા= નતા ભૌ (ભવ) =સસાર લૌન-કાકર=મીઠાની કણી િનવારસ = યથી

અથ ETH વ પદાથ સદવ પોતાના જ આધાર રહ છ અન પોતાના જ ધારા વાહ ણ-પયાયોમા પ રણમન કર છ બા અન અ યતર એકસરખો કાિશત

રહ છ કદ ઘટતો નથી ત સસારના િવકારોથી ભ છ તમા ચત યરસ એવો ઠાસોઠાસ ભય છ વીર ત મીઠાની ગાગડ ખારાશથી ભર ર હોય છ આવો પ ર ણ વ પ અ યત િનિવકાર િવ ાનઘન આ મા મોહના અ યત યથી મન ગટ થાઓ 15

एष ानघनो िन यमा मा िस मभी सिभः सा य-साधकभावन धकः समपाःयताम 15

સા ય-સાધક વ પ અથવા ય અન ણ-પયાયોની અભદ િવવ ા (કિવ )

जह वधमर कमरछय लचछन िसि समािध सािधपद सोई स पयोग जोग मिहमिडत साधक तािह कह सब कोई य परतचछ परोचछ रपस साधक सािध अवसथा दोई दहकौ एक गयान सचय किर सव िसववछक िथर होई 16

શ દાથ ETH વધમ=અિવનાશી વભાવ સા ય= ઇ ટ અબાિધત અન અિસ હોય પયોગ=વીતરાગ પ રણિત િસવવછક=મો નો અભલાષી િથર= થર

અથ ETHસવ કમ-સ હથી ર હત અન અિવનાશી વભાવ સ હત િસ પદ સા ય છ અન મન વચન કાયાના યોગોસ હત ોપયોગ પ અવ થા સાધક છ

36

તમા એક ય અન એક પરો છ આ બન અવ થાઓ એક વની છ એમ હણ કર છ ત જ મો નો અભલાષી થર-ચ થાય છ

ભાવાથ ETHિસ અવ થા સા ય છ અન અરહત સા ાવક સ યક વી આદ અવ થાઓ 1સાધક છ એમા ય -પરો નો ભદ છ આ બધી અવ થાઓ એક વની છ એમ ણનાર જ સ ય ટ હોય છ 16

1 વ અવ થા સાધક અન ઉ ર અવ થા સા ય હોય છ

दशन ानचा रऽ वादक वतः ःवयम मचकोङमचक ा प सममा मा माणतः 16

ય અન ણ-પયાયોની ભદ-િવવ ા (કિવ )

दरसन-गयान-चरन ि गनातम समलरप किहय िववहार िनहच-दि एकरस चतन भदरिहत अिवचल अिवकार समयकदसा मान उभ नय िनमरल समल एक ही बार य समकाल जीवकी पिरनित कह िजनन गह गनधार 17

શ દાથ ETHસમલ=અહ સમલ શ દથી અસ યાથ અ તાથ યોજન છ િનમલ=આ શ દથી અહ સ યાથ તાથ યોજન છ ઉભ નય=બ નય (િન યનય અન યવહારનય) ગનધાર=ગણધર (સમવસરણના ધાન આચાય)

અથ ETH યવહારનયથી આ મા દશન ાન ચા ર Ntildeએ ણ ણ પ છ આ યવહારનય િન યનયની અપ ાએ અ તાથ છ િન યનયથી આ મા એક ચત યરસસપ અભદ િન ય અન િનિવકાર છ આ બ િન ય અન યવહારનય સ ય ટન એક જ કાળમા માણ છ એવી એક જ સમયમા વની િનમળ અન સમળ પ રણિત જનરા કહ છ અન ગણધર વામીએ ધારણ

કર છ 17

37

दशन ानचा रऽ िभः प रणत वतः एकोङ प ऽःवभाव वा यवहारण मचकः 17

યવહારનયથી વ વ પ (દોહરા)

एकरप आतम दरव गयान चरन दग तीन भदभाव पिरनामस िववहार स मिलन 18

અથ ETHઆ મ ય એક પ છ તન દશન ાન ચા ર - ણ ભદ પ કહ ત યવહાર નય છNtildeઅસ યાથ છ 18

દોહરા Ntilde ત ભદ િવક પ હ ત ત સબ િવવહાર િનરાબાધ િનરક પ સો િન ય નય િનરધાર

परमाथन त य ात व योितषककः सवभावा तर विसःवभाव वादमचकः 18

િન યનયથી વ વ પ (દોહરા)

जदिप समल िववहारस पयत-सकित अनक तदिप िनयत-नय दिखय स िनरजन एक 19

શ દાથ ETHિનયત=િન ય િનરજન=કમમળ ર હત

અથ ETHજોક યવહારનયની અપ ાએ આ મા અનક ણ અન પયાયવાળો છ તોપણ િન યનયથી જોવામા આવ તો એક િનરજન જ છ 19

आ मन तयवाल मचकामचक वयोः दशन ानचा रऽः सा यिस न चा यथा 19

િન યનયથી વ વ પ (દોહરા)

एक दिखय जािनय रिम रिहय एक ठौर समल िवमल न िवचािरय यह िसि निह और 20

શ દાથ ETHરિમ ર હય=િવ ામ લવો ઇક ઠૌર=એક થાન

38

અથ ETHઆ માન એક પ વો અથવા એક પ જ ણવો જોઈએ તથા એકમા જ િવ ામ લવો જોઈએ િનમળ-સમળનો િવક પ ન કરવો જોઈએ એમા જ સવિસ છ બીજો ઉપાય નથી

ભાવાથ ETHઆ માન િનમળ-સમળના િવક પ ર હત એક પ વો ત સ ય દશન છ એક પ ણવો ત સ ય ાન છ અન એક પમા જ થર થ ત સ યકચા ર છ એ જ મો નો ઉપાય છ 20

कथम प समपा ऽ वम यकतायाः अपिततिमदमा म योित छद छम सततमनभवामोङन तचत यिच न खल न खल यःमाद यथा सा यिस ः 20

અ ભવની શસા (સવયા એક ીસા)

जाक पद सोहत सलचछन अनत गयान िवमल िवकासवत जयोित लहलही ह य िप ि िवधरप िववहारम तथािप एकता न तज यौ िनयत अग कही ह सो ह जीव कसीह जगितक सदीव ताक धयान किरबक मरी मनसा उनही ह जात अिवचल िरि होत और भाित िसि नाह नाह नाह याम धोखो नाह सही ह 21

શ દાથ Ntilde ગિત= ત મનસા=અભલાષા ઉનહ હ=તયાર થઈ છ અિવચલ ર =મો ધોખો=સદહ

અથ Ntildeઆ મા અનત ાન પ લ ણથી લ ત છ તના ાનની િનમળ કાશવાળ યોિત જગી રહ છ જોક ત યવહારનય થઈ ણ પ છ તોપણ

િન યનયથી એક જ પ છ ત કોઈ પણ તથી સદા યાન કરવાન મા ચ ઉ સાહ બ છ એનાથી જ મો ા ત થાય છ અન કોઈ બીજો ઉપાય કાય િસ થવાનો નથી નથી નથી એમા કોઈ શકા નથી બલ લ સ ય છ 21

દશન ાન ચા ર અહ વારવાર OcircનથીOtilde એમ કહ ન કથન સમથન ક છ

कथम प ह लभ त भद व ानमला ETH मचिलतमनभित य ःवतो वा यतो वा ितफलनिनम नाङन तभावःवभाव ETH मकरवद वकारा सतत ःयःत एव 21

39

ાતાની અવ થા (સવયા એક ીસા)

क अपन पद आप सभारत क गरक मखकी सिन बानी भदिवजञान जगयो िजिनहक

गटी सिववक-कला-रसधानी भाव अनत भए ितिबिबत जीवन मोख दसा ठहरानी त नर दपरन जय अिवकार रह िथररप सदा सखदानी 22

શ દાથ રસધાની=શ ત વન મોખદશા= ણ અહ જ મો ા ત કર ા

અથ પોતાની ત પોતા વ પ સભાળવાથી અથવા ી ના ખારિવદ ારા ઉપદશ સાભળવાથી મન ભદ ાન ત થ છ અથા વપર િવવકની ાનશ ત ગટ થઈ છ ત મહા માઓન વન ત અવ થા ા ત થઈ ય છ તમના િનમળ દપણ વા વ છ આ મામા અનત ભાવ ઝળક

છ પર તનાથી કાઈ િવકાર થતો નથી તઓ સદા આનદમા મ ત રહ છ 22

આ નસ ગક સ ય દશન છ આ અિધગમજ સ ય દશન છ

यजत जग ददानी मोहमाज मलीढ रसयत रिसकाना रोचन ानम त इह कथम प ना माङना मना साकमकः कल कलयित काल वा प तादा यव म 22

ભદિવ ાનનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

याही वतरमानसम भ िनकौ िमटौ मौह लगयौ ह अनािदकौ पगयौ ह कमरमलस उद कर भदजञान महा रिचकौ िनधान उरकौ उजारौ भारौ नयारौ दद-दलस

40

जात िथर रह अनभौ िवलास गह िफिर कबह अपनपौ न कह पदगलस यह करतित य जदाई कर जगतस पावक जय िभ कर कचन उपलस 23

શ દાથ ETHિનધાન=ખ નો દ ( ) =સશય ઉપલ=પ થર મહા ચ= ઢ ાન જગત=જ મ-મરણ પ સસાર

અથ Ntildeઆ સમય જ ભ ય વોનો અના દકાળથી લાગલો અન કમમળથી મળલો મોહ ન ટ થઈ વ એ ન ટ થઈ જવાથી દયમા મહા કાશ કરનાર સશય-સ હન મટાડનાર ઢ ાનની ચ- વ પ ભદ-િવ ાન ગટ થાય છ એનાથી વ પમા િવ ામ અન અ ભવનો આનદ મળ છ તથા શર રા દ લ પદાથ મા કદ અહ રહતી નથી આ યા તમન સસારથી એવી ર ત ભ કર નાખ છ મ અ ન વણન ક કા (પ થર)થી ભ કર દ છ 23

अिय कथम प म वा त वकौतहली स- ननभव भव म ः पा व मह म पथगथ वलसत ःव समालो य यन यजिस झिगित म या साकमक वमोह 23

પરમાથની િશ ા (સવયા એક ીસા)

बानारसी कह भया भ सनौ मरी सीख कह भाित कसहक ऐसौ काज कीिजए एकह महरत िमथयतकौ िवधस होइ गयानक जगाइ अस हस खोिज लीिजए वाहीकौ िवचार वाकौ धयान यह कौतहल य ही भिर जनम परम रस पीिजए तिज भव-वासकौ िवलास सिवकाररप अतकिर मौहकौ अनतकाल लीिजए 24

41

શ દાથ Ntildeક ભાિત=કોઈપણ ઉપાયથી કસ ક=પોત કોઈ કારનો બનીન હસ=આ મા કૌ હલ= ડા ભવ-વાસકૌ િવલાસ=જ મ-મરણમા ભટક અનતકાળ જએ=અમર થઈ વ અથા િસ પદ ા ત કરો

અથ ETHપ બનારસીદાસ કહ છNtildeહ ભાઈ ભ ય મારો ઉપદશ સાભળો ક કોઈ પણ ઉપાયથી અન કોઈ પણ કારનો બનીન એ કામ કર થી મા ત તન માટ િમ યા વનો ઉદય ન રહ ાનનો શ ત થાય

આ મ વ પની ઓળખાણ થાય જદગીભર તનો જ િવચાર ત જ યાન તની જ લીલામા પરમરસ પાન કરો અન રાગ- ષમય સસાર પ ર મણ છોડ ન તથા મોહનો નાશ કર ન િસ પદ ા ત કરો 24

lowast બ ઘડ અથા 48 િમિનટમા એક સમય ઓછો

का यव ःनपय त य दश दशो धा ना िन ध त य धामो ाममह ःवना जनमनो मण त पण च द यन विनना सख ौवणयोः सा ा र तोङमतम व ाःतङ सहॐल णधराःतीथ राः सरयः 24 તીથકર ભગવાનના શર રની િત (સવયા એક ીસા)

जाक दह- ितस दस िदसा पिव भई जाक तज आग सब तजवत रक ह जाकौ रप िनरिख थिकत महा रपवत जाकी वप-वासस सवास और लक ह जाकी िद धिन सिन वणक सख होत जाक तन लचछन अनक आइ ढक ह तई िजनराज जाक कह िववहार गन िनहच िनरिख स चतनस चक ह 25

શ દાથ ETHવ -વાસસ =શર રની ગધથી ક= પાઈ ગયા ક= વશ કય ક= દા

અથ ETH મના શર રની આભા (તજ)થી દશ દશાઓ પિવ થાય છ ના તજ આગળ બધા તજવાળો1 લ ત થાય છ મ પ જોઈન મહા પવાન2

42

હાર માન છ મના શર રની ગધ પાસ બધી ગધ3 પાઈ ય છ મની દ યવાણી સાભળવાથી કાનોન ખ થાય છ મના શર રમા અનક ભ લ ણો4 આવી વ યા છ એવા તીથકર ભગવાન છ તમના આ ણો યવહારનયથી ક ા છ િન યનયથી ઓ તો આ માના ણોથી આ દહાિ ત ણો ભ છ 25

1 ય ચ મા વગર 2 ઇ કામદવ વગર 3 મદાર પા ર ત વગર લોની 4 કમળ ચ વ ક પ િસહાસન સ આદ 1008 લ ણ

िन यम वकारस ःथतसवागमपवसहजलाव य अ ोभिमव समि जन ि प पर जयित 26

जाम वालपनौ तरनापौ व पनौ नािह आय-परजत महारप महाबल ह िबना ही जतन जाक तनम अनक गन अितस-िवरामजान काया िनमरल ह जस िबन पवन सम अिवचलरप तस जाक मन अर आसन अचल ह ऐसौ िजनराज जयवत होउ जगतम जाकी सभगित महा सकतकौ फल ह 26

શ દાથ -ત નાપૌ= વાની કાયા=શર ર અિવચળ= થર ભગિત= ભભ ત

અથ ETH મન બાળ ત ણ અન પ 1 નથી મન વનભર અ યત દર પ અન અ લ બળ રહ છ મના શર રમા વતઃ વભાવથી જ અનક ણો અન અિતશયો2 બરા છ તથા શર ર અ યત ઉ વળ3 છ મ મન

અન આસન પવનની લહરોથી ર હત સ સમાન થર છ ત તીથકર ભગવાન સસારમા જયવત હો મની ભભ ત ઘણા મોટા યના ઉદય ા ત થાય છ 26

1 બાળકની પઠ અ ાનપ વાનીની પઠ મદા ધપ અન ની પઠ દહ ણપ હો નથી 2 ચો ીસ અિતશય 3 પરસવો નાક કાન આદ મળર હત છ

જનરાજ યથાથ વ પ (દોહરા)

43

िजनपद नािह शरीरकौ िजनपद चतनमािह िजनवनरन कछ और ह यह िजनवनरन नािह 27

શ દાથ ETHઔર=બી જન= જત ત જન અથા મણ કામ- ોધા દ શ ઓન યા છ 27

અથ ETHઆ (ઉપર કહ ) જન-વણન નથી જન-વણન એનાથી ભ છ કારણ ક જનપદ શર રમા નથી ચતનાર ચતનમા છ

ाकारकविलताबरमपवनराजीिनगीणभिमतल पबतीव ह नगरिमद प रखावलयन पाताल 25

લ અન ચત યના ભ વભાવ ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

ऊच ऊच गढ़क कगर य िवराजत ह मान नभलोक गीिलवक दात दीयौ ह सोह चह ओर उपवनकी सघनताई घरा किर मानौ भिमलोक घिर लीयौ ह गिहरी गभीर खाई ताकी उपमा बनाई नीचौ किर आनन पताल जल पीयौ ह ऐसो ह नगर याम नपकौ न अग कोऊ य ही िचदानदस सरीर िभ कीयौ ह 28

શ દાથ ETHગઢ= ક લો નભલોક= વગ આનન=મો

અથ ETH નગરોમા મોટા મોટા ચા ક લા છ ના કાગરા એવા શોભ છ ણ ક વગન ગળ જવાન માટ દાત જ ફલા યા છ ત નગરની ચાર તરફ

સઘન બગીચા એવા શોભી ર ા છ ણ મ યલોકન જ ઘર લીધો છ અન ત નગરની એવી મોટ ડ ખાઈઓ છ ક ણ તમણ ની ખ કર ન પાતાળ લોક જળ પી લી છ પર ત નગરથી રા ભ જ છ તવી જ ર ત શર રથી આ મા ભ છ

ભાવાથ ETHઆ માન શર રથી સવથા ભ ગણવો જોઈએ શર રના કથનન આ મા કથન ન સમજ

44

તીથકરના િન ય વ પની િત (સવયા એક ીસા)

जाम लोकालोकक सभाव ितभास सब जगी गयान सकित िवमल जसी आरसी दसरन उ ोत लीयौ अतराय अत कीयौ गयौ महा मोह भयौ परम महारसी सनयासी सहज जोगी जोगस उदासी जाम

कित पचासी लिग रही जिर छारसी सोह घट मिदरम चतन गटरप ऐसौ िजनराज तािह बदत बनारसी 29

શ દાથ ETH િતભાસ= િત બબત થાય છ દશન=અહ કવળદશન યોજન છ છારસી=રાખ સમાન

અથ ETH મન એ ાન ત થ છ ક મા દપણની પઠ લોકાલોકના ભાવ િત બબત થાય છ મન કવળદશન ગટ થ છ મ તરાય કમ નાશ પા છ મન મહામોહકમનો નાશ થવાથી પરમ સા અથવા મહા સ યાસી અવ થા ા ત થઈ છ મણ વાભાિવક યોગો ધારણ કયા છ તોપણ યોગોથી િવર ત છ મન મા પચાસી1 િતઓ બળ ગયલી સ દર ની રાખની પઠ લાગલી છ એવા તીથકરદવ દહ પ દવાલયમા પ ટ ચત ય િત શોભાયમાન થાય છ તમન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 29

1-અશાતા વદનીય 2-દવગિત 3-ઔદા રક 4-વ યક 5-આહારક 6-તજસ 7-કામાણ પાચ બધન-8-ઔદા રક 9-વ યક 10-આહારક 11-તજસ 12-કામાણ પાચ સઘાત-13-ઔદા રક 14-વ યક 15-આહારક 16-તજસ 17-કામાણ છ સ થાન 18-સમચ ર સ થાન 19- ય ોધપ રમડલ 20- વાિતક 21-બાવન 22- જક 23- ડક ણ ગોપાગ 24-ઔદા રક 25-વ યક 26-આહારક છ સહનન-27-વ ષભનારાચ 28- જનારાચ 29-નારાચ 30-

અધનારાચ 31-ક લક 32- ફા ટક પાચ વણ 33-કાળો 34-લીલો 35-પીળો 36-સફદ 37-લાલ બ ગધ 38- ગધ 39- ગધ પાચ રસ-40-તીખો 41-ખાટો 42-કડવો 43-મીઠો-44-કષાયલો આઠ પશ-45-કોમળ 46-કઠોર 47-ઠડો 48-ગરમ 49-હલકો 50-ભાર 51- ન ધ 52- 53-દવગિત ાયો યા વ 54-અ લ 55-ઉપઘાત 56-પરઘાત 57-ઉ છવાસ 58- શ ત િવહાયોગિત 59-અ શ ત િવહાયોગિત 60-અપયા તક 61- યક શર ર 62- થર 63-અ થર 64- ભ 65-અ ભ 66- ભગ 67- વર 68- વર 69-અનાદય 70-અયશઃક િત 71-િનમાણ 72-નીચગો 73-શાતાવદનીય 74-મ ય ગિત 75-મ યા 76-પચ ય િત 77-મ યગિત ાયો યા વ 78- સ 79-બાદર 80-પયા તક 81- ભગ 82-આદય 83-યશઃક િત 84-તીથકર 85-ઉ ચગો

45

एक व यवहारतो न त पनः काया मनोिन या- नःःतोऽ यवहारतोङ ःत वपषः ःत या न त वतः ःतोऽ िन यत तो भवित िच ःत यव सव भव- नातःतीथकरःतवो रबलादक वमा म गयोः 27

િન ય અન યવહારની અપ ાએ શર ર અન જનવરનો ભદ (કિવ )

तन चतन िववहार एकस िनहच िभ िभ ह दोइ तनकी थित िववहार जीवथित िनयतदि िमथया थित सोइ िजन सो जीव जीव सो िजनवर तन िजन एक न मान कोइ ता कारन तनकी ससतितस िजनवरकी ससतित निह होइ 30

અથ ETH યવહારનયમા શર ર અન આ માની એકતા છ પર િન યનયમા બ દા- દા છ યવહારનયમા શર રની િતન વની િત ગણવામા આવ છ પર િન યનયની ટથી ત િત િમ યા છ િન યનયમા જનરાજ છ ત જ વ છ અન વ છ ત જ જનરાજ છ આ નય શર ર અન આ માન એક નથી માનતો એ કારણ િન યનયથી શર રની િત ત જનરાજની િત થઈ શકતી નથી 30

વ વ પની ા તમા ત લ મી ટાત (સવયા એક ીસા)

इित प रिचतत वरा मकायकताया नय वभजनय या य तम छा दतायाम अवरतित न बोधो बोधमवा कःय ःवरसभसक ःफट नक एव 28

जय िचरकाल गडी वसधामिह भिर महािनिध अतर गझी कोउ उखािर धर मिह ऊपिर

46

ज दगवत ितनह सब सझी तय यह आतमकी अनभित पडी जड़भाउ अनािद अरझी न जगतागम सािध कही गर लचछन-विद िवचचछन बझी 31

શ દાથ ETH ર=ઘણી ઝી= પાયલી મ હ= વી અ ઝી= ચવાયલી િવચ છન (િવચ ણ) =ચ ર લ છનવ દ=લ ણોના ણનાર ઝી=સમ યા

અથ ETH વી ર ત ઘણા સમયથી વીની દર દટાયલા ઘણા ધનન ખોદ ન કોઈ બહાર ક દ તો ટવાળાઓન ત બ દખાવા લાગ છ તવી જ ર ત અના દકાળથી અ ાનભાવમા દબાયલ આ મ ાનની સપિ ન ી એ નય ત અન આગમથી િસ કર ન સમ વી છ તન િવ ાનો લ ણ વડ ઓળખીન હણ કર છ

િવશષ ETHઆ છદમા Ocirc ગવતOtilde પદ આ છ ત વી ર ત બહાર કાઢ ધન પણ ખોવાળાન જ દખાય છNtilde ધળોઓન નથી દખા તવી જ ર ત ી ારા બતાવવામા આવ ત વ ાન ત ટ ભ યોન ા ત થાય છ દ ઘ

સસાર અન અભ યોની મા નથી આવ 31

अवतरित न याव म य तनवगा- दनवमपरभाव याग ा त ः झ टित सकलभावर यद य वम ा ःवयिमय मनभितःतावदा वबभव 29

ભદિવ ાનની ા તમા ધોબીના વ ટાત (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ जन गयौ धोबीक सदन तीन पिहरयौ परायौ व मरौ मािन र ो ह धनी दिख क ौ भया यह तौ हमारौ व िचनह पिहचानत ही तयागभाव ल ौ ह तसही अनािद प लस सजोगी जीव सगक ममतवस िवभाव ताम ब ौ ह

47

भदजञान भयौ जब आपौ पर जानयौ तब नयारौ परभावस सवभाविनज ग ौ ह 32

શ દાથ ETHસદન=ઘર િવભાવ=પરવ ના સયોગથી િવકાર થાય ત

અથ ETH મ કોઈ મ ય ધોબીના ઘર ય અન બી કપ પહર ન પોતા માનવા લાગ પર ત વ નો મા લક જોઈન કહ ક આ તો મા કપ છ તો ત મ ય પોતાના વ ચ જોઈન યાગ કર છ તવી જ ર ત આ કમસયોગી વ પ ર હના મમ વથી િવભાવમા રહ છ અથા શર ર આદન પોતા માન છ પર ભદિવ ાન થતા યાર વ-પરનો િવવક થઈ ય છ તો રાગા દ ભાવોથી ભ પોતાના િનજ- વભાવ હણ કર છ 32

િન મા સ ય વ પ (અ ડ લ છદ)

सवतः ःवरसिनभरभाव चतय ःवयमह ःविमहकम ना ःत ना ःत मम क न मोहः श िच नमहोिनिधर ःम 30

कह िवचचछन परष सदा म एक ह अपन रसस भरयौ आपनी टक ह मोहकमर मम नािह नािह मकप ह स चतना िसध हमारौ रप ह 33

શ દાથ ETHટક=આધાર મમ=મા િસ =સ

અથ ETH ાની ષ એવો િવચાર કર છ ક સદવ એકલો પોતાના ાન-દશન રસથી ભર ર પોતાના જ આધાર મ ળનો પ મોહકમ મા વ પ નથી નથી મા વ પ તો ચત યિસ છ 33

અહ બ વાર OcircનથીOtilde કહ ન િવષય સમથન ક છ

इित सित सह सवर यभाव ववक ःवयमयमपयोगो बदा मानमकम क टतपरमाथदशन ानव ः कतप रणितरा माराम एव व ः 31

ત વ ાન થતા વની અવ થા વણન (સવયા એક ીસા)

त वकी तीितस लखयौ ह िनजपरगन दग जञानचरन ि िवध पिरनयौ ह

48

िवसद िववक आयौ आछौ िवसराम पायौ आपहीम आपनौ सहारौ सोिध लयौ ह कहत बनारसी गहत परषारथक सहज सभावस िवभाव िमिट गयौ ह प ाक पकाय जस कचन िवमल होत तस स चतन काशरप भयो ह 34

શ દાથ ETH તીિત= ાન િવશદ=િનમળ િવસરામ (િવ ામ) =ચન સોિધ=ગોતીન પ ાક પકાય સ કચન િવમલ હોત=અ સોનાના નાના નાના કડા કર ન કાગળ વા પાતળા બનાવ છ તન પ ા કહ છ ત પ ાઓન મી તલ વગર રસાયણથી અ નમા પકવ છ તથી સો અ યત થઈ ય છ આ ર ત કર સો નશનલ પાટલો વગર કરતા ઘણી ચી ત હોય છ

અથ ETHત વ ાન થતા વ-પર ણની ઓળખાણ થઈ થી પોતાના િનજ ણ સ ય દશન ાન ચા ર મા પ રણમન ક છ િનમળ ભદ-િવ ાન થવાથી ઉ મ િવ ામ મ યો અન પોતાના વ પમા જ પોતાનો સહાયક ગોતી લીધો પ બનારસીદાસ કહ છ ક આ ય નથી પોતાની મળ જ િવભાવ પ રણમન ન ટ થઈ ગ અન આ મા એવો કાિશત થયો મ રસાયણમા સોનાના પ ા પકવવાથી ત ઉ વળ થઈ ય છ 34

म ज त िनभरममी सममव लोका आलोकम छलित शा तरस समःताः आ ला य वमितरःक रणी भरण ो म न एष भगवानबोधिस धः 32

વ વભાવની ા તમા નટ ટાત (સવયા એક ીસા)

जस कोउ पातर बनाय व आभरन आवित अखार िनिस आडौ पट किरक दह ओर दीविट सवािर पट दिर कीज सकल सभाक लोग दख दि धिरक तस गयान सागर िमथयाित िथ भिद किर

49

उमगयौ गट र ौ ितह लोक भिरक ऐसौ उपदश सिन चािहए जगत जीव स ता सभार जग जालस िनसिरक 35

શ દાથ ETHપા ર(પા ા) =નટ નાચનાર અખાર=નાટ શાળામા િનિશ=રાિ પટ=વ પડદો િથ=ગાઠ િનસ રક=નીકળ ન

અથ ETH મ નટ રા વ ા ષણોથી સ જ થઈન નાટ શાળામા પડદાની પાછળ આવીન ઊભી રહ છ તો કોઈન દખાતી નથી પર યાર બ તરફના દ વા ઠ ક કર ન પડદો ખસડ લવામા આવ છ તો સભાના બધા માણસોન પ ટપણ દખાય છ તવી જ ર ત ાનનો સ આ મા િમ યા વના પડદામા ઢકાઈ ર ો હતો ત ગટ થયો ણલોકનો ાયક થશ ી કહ છ ક હ જગતના વો આવો ઉપદશ સાભળ ન તમાર જગતની ળમાથી નીકળ ન પોતાની તાની સભાળ કરવી 35

એ માણ રગ િમકા ણ થઈ 1

થમ અિધકારનો સાર

આ મપદાથ િનિવક પ દહાતીત ચ ચમ કાર િવ ાનઘન આનદકદ પરમદવ િસ સમાન છ વો ત અના દ છ તવો અનત પણ છ અથા ન ત ઉ પ થયો છ અન ન કદ ન ટ થશ જોક ત પોતાના વ પથી વ છ છ પર સસાર દશામા યારથી ત છ યારથી અથા અના દકાળથી શર રથી સબ છ અન કમકા લમાથી મલન છ મ સો ખાણની દર કાદવ સ હત રહ છ પણ ભ ીમા તપાવવાથી સો થઈ ય છ અન કા લમા દ થઈ ય છ તવી જ ર ત સ ય તપNtilde યપણ લ યાનની અ ન ારા વા મા થઈ ય છ અન કમકા લમા દ થઈ ય છ વી ર ત ઝવર કાદવવાળા સોનાન

ઓળખીન સોનાની કમત દNtildeલ છ તની જ ર ત ાનીઓ અિન ય અન મળથી ભરલા શર રમા ણ ાન અન ણ આનદમય પરમા માનો અ ભવ કર છ

યાર કપડા ઉપર મલ મી ય છ યાર મલન કહવાય છ લોકો તનાથી લાિન કર છ અન િન પયોગી બતાવ છ પર િવવક ટથી િવચારવામા આવ તો કપ પોતાના વ પથી વ છ છ સા -પાણી િનિમ જોઈએ બસ

50

મલસ હત વ ની મ કદમસ હત આ માન મલન કહવો એ યવહારનયનો િવષય છ અન મલથી દા વ છ વ ની મ આ માન કમકા લમાથી દો જ ગણવો ત િન યનયનો િવષય છ અભ ાય એ છ ક વન ખરખર કમકા લમા લાગતી નથી કપડાના મલની મ ત શર ર આદથી બધાયો છ ભદિવ ાન પ સા અન સમતારસ પ જળ ારા ત વ છ થઈ શક છ તા પય એ છ ક વન દહથી ભ - ણનાર િન યનય છ અન શર રથી ત મય રાગ- ષ-મોહથી મલન કમન આધીન કહવાવાળો યવહારનય છ યા થમ અવ થામા આ નય ાન ારા વની અન અ પ રણિતન સમ ન પોતાના વ પમા લીન થ એ જ નામ અ ભવ છ અ ભવ ા ત થયા પછ નયોનો િવક પ પણ રહતો નથી તથી કહ પડશ ક નય થમ અવ થામા સાધક છ અન આ મા વ પ સમ યા પછ નયો કામ નથી

ણોના સ હન ય કહ છ વના ણ ચત ય ાન દશન આદ છ યની હાલતન પયાય કહ છ વની પયાયો નર નારક દવ પ આદ છ ણ અન પયાયો િવના ય હો નથી અન ય િવના ણ પયાય હોતા નથી

તથી ય અન ણ-પયાયોમા અ યિત ર ત ભાવ છ યાર પયાયન ગૌણ અન યન ય કર ન કથન કરવામા આવ છ યાર નય યાિથક કહવાય છ અન યાર પયાયન ય તથા યન ગૌણ કર ન કથન કરવામા આવ છ યાર નય પયાયાિથક કહવાય છ ય સામા ય હોય છ અન પયાય િવશષ હોય છ તથી યાિથક અન પયાયાિથક નયના િવષયમા સામા ય-િવશષ તર રહ છ વ વ પ િન યનયથી આ છ યવહારનયથી આ છ યાિથકનયથી

આ છ પયાયાિથકનયથી આ છ યવહારનયથી આ છ પયાયાિથકનયથી આ છ અથવા નયોના ભદો િન યનય અ િન યનય સ ત યવહારનય અસદ ત યવહારનય ઉપચ રત યવહારનય ઇ યા દ િવક પ ચ મા અનક તરગો ઉ પ કર છ એનાથી ચ ન િવ ામ મળ શકતો નથી તથી કહ જોઈએ ક નયના ક લોલ અ ભવમા બાધક છ પર પદાથ યથાથ વ પ ણવા અન સવભાવ-િવભાવન ઓળખવામા સહાયક અવ ય છ તથી નય િન પ અન માણથી અથવા મ બન તમ આ મ વ પની ઓળખાણ કર ન સદવ તના િવચાર તથા ચતવનમા લા યા રહ જોઈએ

51

અ વ ાર (2)

અ વ અિધકાર વણન કરવાની િત ા (દોહરા)

जीव त व अिधकार यह क ौ गट समझाय अब अिधकार अजीवकौ सनह चतर िचत लाय 1

શ દાથ ETH ચ ર=િવ ાન ચ =મન લાય=લગાડ ન

અથ Ntildeઆ પહલો અિધકાર વત વનો સમ વી ક ો હવ અ વત વનો અિધકાર કહ છ હ િવ ાનો ત મન દઈન સાભળો 1

(સવયા એક ીસા)

जीवाजीव ववकपकल शा याय पाषदाः नाससारिनब ब धन विध वसा श ःफटत आ माराममन तधाम महसा य ण िन यो दत धीरोदा मनाकल वलसित ान मनो ालादयत 1 મગલાચરણ ભદિવ ાન ારા ા ત ણ ાનન વદન

परम तीित उपजाय गनधरकीसी अतर अनािदकी िवभावता िवदारी ह भदगयान दि स िववककी सकित सािध चतन अचतनकी दसा िनरवारी ह करमकौ नासकिर अनभौ अभयास धिर िहएम हरिख िनज उ ता सभारी ह अतराय नास भयौ स परकास थयौ गयानकौ िवलास ताकौ वदना हमारी ह 2

52

શ દાથ Ntilde તીિત= ાન િવભાવના=િમ યાદશન િવદાર =નાશ કય િનરવાર = ર કર હએમ= દયમા હર ખ=આનદત થઈન ઉ તા=ઉ ટતા િવલાસ=આનદ

અથ ETHગણધર વામી ઢ ાન ઉ પ કર ન અના દકાળથી લાગલ તરગ િમ યા વ ન ટ ક અન ભદ ાનની ટથી ાનની શ ત િસ કર ન વNtildeઅ વનો િનણય કય પછ અ ભવનો અ યાસ કર ન કમ નો નાશ કય તથા દયમા હિષત થઈન પોતાની ઉ ટતા સભાળ થી તરાયકમ નાશ પા અન આ માનો કાશ અથા ણ ાનનો આનદ ગટ થયો તન મારા નમ કાર છ 2

આ મા શાસનમા આ ા આદ દસ કારના સ ય વોમાથી ગણધર વામીન અવગાઢ સ ય વ ક છ

वरम कमपरणाकायकोलाहलन ःवयम प िनभतः सन पय ष मासमकम दयसरिस पस प ला नधा नो नन कमनपल धभाित क चोपल धः 2

ી ની પારમાિથક િશ ા (સવયા એક ીસા)

भया जगवासी त उदासी वहक जगतस एक छ मिहना उपदश मरौ मान र और सकलप िवकलपक िवकार तिज बिठक एकत मन एक ठौर आन र तरौ घट सर ताम तही ह कमल ताकौ तही मधकर वह सवास पिहचान र

ापित न वहह कछ ऐसौ त िवचारत ह सही वहह ापित सरप य ही जान र 3

શ દાથ ETHજગવાસી=સસાર ઉદાસી=િવર ત ઉપદશ=િશખામણ સકલપ-િવકલપ (સક પ-િવક પ) =રાગ- ષ િવકાર=િવભાવ પ રણિત ત જ=છોડ ન એકત (એકા ત) =એકલો યા કોઈ અવાજ ઉપ વ વગર ન હોય યા

53

ઠૌ = થાન ઘટ= દય સર=તળાવ મ કર=ભમરો વાસ=પોતાની ગધ ાપિત ( ા ત) =િમલન હ=થશ સહ =ખરખર ય હ =એ જ

અથ ETHહ ભાઈ સસાર વ સસારથી િવરકત થઈન એક છ મ હના1 માટ માર િશખામણ માન અન એકા ત થાનમા બસીન રાગ- ષના તરગો છોડ ન ચ ન એકા કર તારા દય પ સરોવરમા જ કમળ બન અન જ ભમરો બનીન પોતના વભાવની ગધ લ જો એમ િવચાર ક એનાથી કાઈ ન હ મળ તો િનયમથી વ પની ા ત થશ આ મિસ એ જ ઉપાય છ

િવશષ ETHઆ િપડ થ2 યાન છ પોતાના ચ પ સરોવરમા સહ દળ કમળ ક પત કર ન ાણાયામ કરવામા આવ છ થી યાન થર થાય અન ાન ણ ગટ થાય છ 3

1 અહ પાઠમા છ મ હના માટ ક છ ત સામા ય કથન છ સ ય દશનની ા તનો જઘ યકાળ ત ત અન ઉ ટ અનતકાળ છ િશ યન માગમા લગાડવાની ટથી જઘ ય અન ઉ ટકાળ ન બતાવતા છ મ હના માટ રણા કર છ છ મ હનામા સ ય દશન ઊપ જ ઊપ એવો િનયમ નથી

2 િપડ થ યાન સ થાન િવચય યાનનો ભદ છ િપડ થ પદ થ પ થ અન પાતીતNtildeઆ ર ત ચાર સ થાનિવચય યાન હોય છ

िच छ या सवःवसारो जीव इयानय अतोङित र ाः सवऽ प भावाः पौ िलका अभी 3

વ અન લ લ ણ (દોહરા)

चतनवत अनत गन सिहत स आतमराम यात अनिमल और सब प लक पिरनाम 4

શ દાથ ETHઆતમરામ=િનજ વ પમા રમણ કરનારા આ મા યાત=એનાથી અનિમલ=ભ

અથ ETH વ ય ચત ય િત અન અનત ણસપ છ એનાથી ભ બી બધી લની પ રણિત છ

ભાવાથ ETHચત ય ાન દશન ખ વીય આદ આ માના અનત ણ છ અન આ માના ણો િસવાય પશ રસ ગધ વણ ક શ દ કાશ તડકો ચાદની

54

છાયો ધકાર શર ર ભાષા મન ાસો છવાસ તથા કામ ોધ લોભ મોહ માયા આદ કાઈ ઇ ય અન મનગોચર છ ત બ પૌ લક છ 4

सकलम प वहाया ाय िच छ र म ःफटतरमनगा ःव िच छ माऽ इममप र चर त चा व ःय सा ात कलयत परमा मानमा म यन त 4

આ મ ાન પ રણામ (કિવ )

जब चतन सभािर िनज पौरष िनरख िनज दगस िनज ममर तब सखरप िवमल अिवनािसक जान जगत िसरोमिन धमर अनभौ कर स चतनकौ रम सवभाव वम सब कमर इिह िविध सध मकितकौ मारग अर समीप आव िसव समर 5

શ દાથ ETHપૌ ષ= ષાથ િનરખ= એ ગ=ન મમ=અસલપ અિવનાસી=િન ય જગત િસરોમિન=સસારમા સૌથી ઉ મ ધમ= વભાવ રમ=લીન થાય વમ=ઉલટ કર (છોડ દ) ઇ હ િવિધ=આ ર ત કિત ( ત) =મો સમીપ=પાસ િસવ (િશવ) =મો સમ=આનદ

અથ ETH યાર આ મા પોતાની શ તન સભાળ છ અન ાનન ોથી પોતાના અસલ વભાવન ઓળખ છ યાર ત આ માનો વભાવ આનદ પ િનમળ િન ય અન લોકનો િશરોમ ણ ણ છ તથા ચત યનો અ ભવ કર ન પોતાના વભાવમા લીન થઈન સ ણ કમદળન ર કર છ આ ય નથી મો માગ િસ થાય છ અન િનરા ળતાનો આનદ િનકટ આવ છ 5

वणा ा वा रागमोहादयो वा िभ ना भावाः सव एवाःय पसः तनवाःतःव वतः पयतोङमी नो ाः ःय मक पर ःयात 5

જડ-ચતની ભ તા (દોહરા)

55

वरनािदक रागािद यह रप हमारो नािह एक निह दसरौ दीस अनभव मािह 6

શ દાથ ETH = આ મા દ સ=દખાય છ

અથ ETHશર ર સબધી પ રસ ગધ પશ આદ અથવા રાગ- ષ આદ િવભાવ સવ અચતન છ એ અમા વ પ નથી આ મા ભવમા એક િસવાય બી કાઈ જ નથી ભાસ 6

िनव यत यव यदऽ किच दव त ःया न कथ ना यत मण िनव िमहािसकोश पय त म न कथचनािस 6 દહ અન વની ભ તા પર બી ટાત (દોહરો)

खाडो किहय कनककौ कनक-मयान-सयोग नयारौ िनरखत मयानस लोह कह सब लोग 7

શ દાથ ETHખાડો=તલવાર કનક=સો યારૌ= દ િનરખત=જોવામા આવ છ

અથ ETHસોનાના યાનમા રાખલી લોઢાની તલવાર સોનાની કહવામા આવ છ પર યાર ત લોઢાની તલવાર સોનાના યાનમાથી દ કરવામા આવ છ યાર લોકો તન લોઢાની જ કહ છ

ભાવાથ ETHશર ર અન આ મા એક ાવગાહ થત છ સસાર વ ભદિવ ાનના અભાવથી શર રન જ આ મા સમ ય છ પર યાર ભદિવ ાનમા તમની ઓળખાણ કરવામા આવ છ યાર ચ ચમ કાર આ મા દો ભાસવા લાગ છ અન શર રમાથી આ મ ખસી ય છ 7

वणा दसाम िमद वद त िनमाणमकःय ह प लःय ततोङ ः वद प ल एव ना मा यतः व ानघनःततोङ यः 7

વ અન લની ભ તા (દોહરા)

वरनािदक प ल-दसा धर जीव बह रप वसत िवचारत करमस िभ एक िच प 8

56

શ દાથ ETHદશા=અવ થા બ =ઘણા ભ = દા ચ પ (ચ + પ) =ચત ય પ

અથ ETH પ રસ આદ લના ણ છ એના િનિમ થી વ અનક પ ધારણ કર છ પર જો વ વ પનો િવચાર કરવામા આવ તો ત કમથી ત ન ભ એક ચત ય િત છ

ભાવાથ ETHઅનત સસારમા સસરણ કરતો વ નર નારક આદ અનક પયાયો ા ત કર છ ત બધી લમય છ અન કમજિનત છ જો વ વભાવનો િવચાર કરવામા આવ તો ત વની નથી વ તો િનિવકાર દહાતીત અન ચત ય િત છ 8

घतक मािभधआनङ प क भो घतमयो न चत जीवो वणा दम जीव ज पनङ प न त मयः 8 દહ અન વની ભ તા પર બી ટાત (દોહરા)

जय घट किहय धीवकौ घटकौ रप न धीव तय वरनािदक नामस जडता लह न जीव 9

શ દાથ ETH ય = વી ર ત ઘટ=ઘડો જડતા=અચતનપ

અથ ETH વી ર ત ઘીના સયોગથી માટ ના ઘડાન ઘીનો ઘડો કહ છ પર ઘડો ઘી પ નથી થઈ જતો તવી જ ર ત શર રના સબધથી વ નાનો મોટો કાળો ધોળો વગર અનક નામ મળવ છ પણ ત શર રની પઠ અચતન થઈ જતો નથી

ભાવાથ ETHશર ર અચતન છ અન વનો તની સાથ અનતકાળથી સબધ છ તોપણ વ શર રના સબધથી કદ અચતન નથી થતો સદા ચતન જ રહ છ 9

अना न तमचल ःवसव िमद ःफटम जीवः ःवय त चत यम च कचकायत 9

આ મા ય વ પ (દોહરા)

57

िनराबाध चतन अलख जान सहज सवकीव अचल अनािद अनत िनत गट जगतम जीव 10

શ દાથ ETHિનરાબાધ=શાતા-અશાતાની બાધાર હત ચતન= ાનદશન અલખ=ચમચ ઓથી દખાતો નથી સહજ= વભાવથી વક વ ( વક ય) =પોતા ગટ= પ ટ

અથ ETH વ પદાથ િનરાબાધ ચત ય અ પી વાભાિવક ાતા અચળ અના દ અનત અન િન ય છ ત સસારમા ય માણ છ

ભાવાથ ETH વ શાતા-અશાતાની બાધાથી ર હત છ એથી િનરાબાધ છ સદા ચતતો રહ છ અન એથી ચતન છ ઇ યગોચર નથી એથી અલખ છ પોતાના વભાવન પોત જ ણ છ એથી વક ય છ પોતાના ાન વભાવથી ટતો નથી એથી અચળ છ આદ ર હત છ એથી અના દ છ અનત ણ સ હત છ

એથી અનત છ કદ નાશ પામતો નથી એથી િન ય છ 10

वणा ः स हतःतथा वर हतो धाः यजीवो यतो नाम वमपाःय पयित जग जीवःय त व ततः इ यालो च ववचकः समिचत ना या यित या प वा य य जतजीवत वमचल चत यमाला यता 10

અ ભવ િવધાન (સવયા એક ીસા)

रप-रसवत मरतीक एक पदगल रप िबन और य अजीव दवर दधा ह चािर ह अमरतीक जीव भी अमरतीक याहीत अमरतीक-वसत-धयान मधा ह औरस न कबह गट आपहीस ऐसौ िथर चतन-सभाउ स सधा ह चतनकौ अनभौ अराध जग तई जीव िजनहक अखड रस चािखवकी छधा ह 11

58

અથ ETH ધા=બ કારનો ધા= થા િથર=( થર) =અચળ ધા=અ ત અખડ= ણ ધા ( ધા) = ખ

અથ ETH લ ય વણ રસ આદ સ હત િતક છ બાક ના ધમ અધમ આદ ચાર અ વ ય અ િતક છ આ ર ત અ વ ય િતક અન અ િતક બ ભદ પ છ વ પણ િતક છ તથી અ િતક વ યાન કર યથ છ આ મા વયિસ થર ચત ય વભાવી ાના ત વ પ છ આ સસારમા મન પ ર ણ અ તરસનો વાદ લવાની અભલાષા છ ત આવા જ આ માનો અ ભવ કર છ

ભાવાથ Ntildeલોકમા છ ય છ તમા એક વ અન પાચ અ વ છ અ વ ય િતક અન અ િતકના ભદથી બ કારના છ લ િતક છ અન ધમ અધમ આકાશ કાળNtildeએ ચાર અ િતક છ વ પણ અ િતક છ યાર વ િસવાય અ ય પણ અ િતક છ તો અ િતક યાન કરવાથી વ યાન

થઈ શક નથી1 માટ અ િતક યાન કર એ અ ાન છ મન વા મરસ આ વાદન કરવાની અભલાષા છ તમન મા અ િતકપણા યાન ન કરતા ચત ય િન ય થર અન ાન વભાવી આ મા યાન કર જોઈએ 11

1 એનાથી અિત યા તદોષ આવ છ

जीवादजीविमित ल णतो विभ न ानी जनोङनभवित ःवयम लस त

अ ािननो िनरविध वज भतोङय मोहःत त कथमहो बत नानट ित 11

ઢ વભાવ વણન (સવયા તવીસા)

चतन जीव अजीव अचतन लचछन-भद उभ पद नयार समयकदि -उदोत िवचचछन िभ लख लिखक िनरधार ज जगमािह अनािद अखिडत मोह महामदक मतवार

59

त जड़ चतन एक कह ितनहकी िफिर टक कर निह टार 12

શ દાથ ETHઉભ (ઉભય) =બ પદ=અહ પદ કહતા પદાથ યોજન છ ઉદોત (ઉ ોત) = કાશ િવચ છન (િવચ ણ) =િવ ાન િનરધાર=િન ય કર મદ=શરાબ મતવાર=પાગલ ટક=હઠ

અથ Ntilde વ ચત ય છ અ વ જડ છ આ ર ત લ ણભદથી બન કારના પદાથ ભ ભ છ િવ ાનો સ ય દશના કાશથી તમન દા દા દખ

અન ન કર છ પર સસારમા મ ય અના દકાળથી િનવાર મોહની તી ણ મ દરાથી ઉ મ થઈ ર ા છ તઓ વ અન જડન એક જ કહ છ તમની આ ખોટ હઠ ટાળવાથી પણ ટળતી નથી

ભાવાથ કોઈ એક જ બતાવ છ કોઈ વન ઠા વડો કોઈ ચોખા વડો અન કોઈ િતક કહ છ તથી આ પ મા ત બધા અ ાનપ બતા છ 12

अ ःम नना दिन मह य ववकना य वणा दमा नटित प ल एव ना यः रागा दप ल वकार व श - चत यधातमयमितरय च जीवः 12

ાતાનો િવલાસ (સવયા તવીસા)

या घटम मरप अनािद िवसाल महा अिववक अखारौ तामिह और सवरप न दीसत पगगल नतय कर अित भारौ फरत भख िदखावत कौतक स िज िलय वरनािद पसारौ मोहस िभ जदौ जड़सौ िचनमरित नाटक दखन हारौ 13

60

શ દાથ ETHઘટ= દય મ=િમ યા વ મહા=મોટો અિવવક=અ ાન અખારૌ=નાટ શાળા દ સત=દખાય છ ગલ= લ ય=નાચ ફરત=બદલ છ સ જ=ભાગ પસારૌ ( સાર) =િવ તાર કૌ ક=ખલ

અથ ETHઆ દયમા અના દકાળથી િમ યા વ પ મહા અ ાનની િવ ત નાટ શાળા છ તમા બી કાઈ વ પ નથી દખા મા એક લ જ ઘણો મોટો નાચ કર ર છ ત અનક પ પલટ છ અન પ આદનો િવ તાર કર ન દા દા ખલ બતાવ છ પર મોહ અન જડથી ભ સ ય ટ આ મા ત નાટકનો મા જોનાર છ (હષ-િવષાદ નથી કરતો) 13

इ थ ानबकचकलनापाटन नाटिय वा जीवाजीवौ ःफट वघटन नव याव यातः व या सभ वकस य िच माऽश या ाति य ःवयमितरसा ावद च काश 13

ભદિવ ાન પ રણામ (સવયા એક ીસા)

जस करवत एक काठ बीच खड कर जस राजहस िनरवार दध जलक तस भदगयान िनज भदक-सकितसती िभ िभ कर िचदानद प लक अविधक धाव मनपयकी अवसथा पाव उमिगक आव परमाविधक थलक याही भाित परन सरपकौ उदोत धर कर ितिबिबत पदारथ सकलकौ 14

શ દાથ Ntildeખડ= કડા િનરવાર= દા કર સતી=વડ ઉમગક=વધીન

અથ ETH મ કરવત લાકડાના બ કડા કર નાખ છ અથવા મ રાજહસ ધ અન પાણીન દા કર દ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાન પોતાની ભદક-શ તથી વ અન લન દા દા કર છ પછ એ ભદિવ ાન ઉ િત કરતા કરતા

અવિધ ાન મનપયય ાન અન પરમાવિધ ાનની અવ થાન ા ત થાય છ અન

61

એ ર ત કર ન ણ વ પના કાશ અથા કવળ ાન વ પ થઈ ય છ મા લોક-અલોકના સવ પદાથ િત બબત થાય છ 14

એ માણ વા વાિધકાર ણ થયો 2

બી અિધકારનો સાર

મો માગમા ય અભ ાય કવળ ાના દ ણસ પ આ મા વ પ સમ વવાનો છ પર વી ર ત સોનાની ઓળખાણ કરાવવા માટ સોના િસવાય િપ ળ આદ વ પ સમ વ અથવા હ રાની ઓળખાણ કરાવવા માટ હ રા િસવાય કાચની ઓળખાણ કરાવવી જ ર છ તવી જ ર ત વ પદાથ વ પ ઢ કરાવવાન માટ ી એ અ વ પદાથ વણન ક છ અ વ ત વ વ ત વથી સવથા ભ છ અથા વ લ ણ ચતન અન અ વ લ ણ અચતન છ આ અચતન પદાથ લ આકાશ ધમ અધમ કાળ નામના પાચ કારના છ તમનામાથી પાછળના ચાર અ પી અન પહલો લ પી અથા

ઇ યગોચર છ લ ય પશ રસ ગધ વણવા છ એ વ યના ચ ોથી સવથા િત ળ છ વ સચતન છ તો લ અચતન છ વ અ પી છ તો લ પી છ વ અખડ છ તો લ સખડ (ખડસ હત) છ યપણ વન સસારમા ભટકવામા આ જ લ િનિમ કારણ છ આ જ લમય શર રથી ત સબ છ આ જ લમય કમ થી ત સવા મ દશોમા જકડાયલો છ આ જ લોના િનિમ થી તની અનત શ તઓ ઢકાઈ રહ છ આ જ લોના િનિમ થી

તમા િવભાવ ઉ પ થાય છ અ ાનના ઉદયમા ત આ જ લોન લીધ રાગ- ષ કર છ અથવા આ જ લોમા ઇ ટ-અિન ટની ક પના કર છ જો લ ન હોત તો આ મામા અ ય વ નો સબધ ન થાત તમા િવકાર અથવા રાગ- ષ ન થાત સસારમા પ ર મણ ન થાત સસારમા ટ નાટક છ ત બ લજિનત છ

તમ શર રમા ાય ચમટ થી દબાવશો તો તમન જણાશ ક આપણન દબાવવામા આવલ છ ઃખ ાન થ છ બસ આ ણવાની શ ત રાખનાર વ છ ત તમ જ છો ચત ય છો િન ય છો આ મા છો આ મા િસવાય એક બીજો

પદાથ ન તમ ચમટ થી દબા યો છ ત નરમ વો કાઈક મલો કાળા વો ખારા વો કાઈક ગધ- ગધવાળો જણાય છ તન શર ર કહ છ આ શર ર જડ છ

અચતન છ નાશવાન છ પરપદાથ છ આ મ વભાવથી ભ છ આ શર રમા

62

અહ કરવી અથા શર ર અન શર ર સબધી ધન ી ા દન પોતાના માનવા એ િમ યા ાન છ લ ણભદ ારા િનજ આ માન વ અન આ મા િસવાય બધા ચતન-અચતન પદાથ ન પર ણવા ત જ ભદિવ ાન છ એ જ નામ

ા છ વી ર ત રાજહસ ધ અન પાણીન દા- દા કર નાખ છ તવી જ ર ત િવવક વડ વ અન લન દા કરવા લોમાથી અહ અથવા રાગ- ષ હટાવીન િનજ વ પમા લીન થ જોઈએ અન OcircOcircતરૌ ઘટ સર તામ હ હ કમલ તાક હ હ મ કર હ વવાસ પહચાન રOtildeOtildeની િશખામણ હમશા અ યાસ કરવો જોઈએ

63

કતા કમ યા ાર (2)

િત ા (દોહરા)

यह अजीव अिधकारकौ गट बखानौ ममर अब सन जीव अजीवक करता िकिरया कमर 1

શ દાથ ETH ગટ= પ ટ બખાનૌ=વણન ક મમ=રહ ય =સાભળો

અથ -આ અ વ અિધકારના રહ ય પ ટ વણન ક હવ વ-અ વના કતા યા અન કમ સાભળો 1

एकः क ा िचदहिमह म कम कोपोदयोङमी इ या ाना शमयदिभतः क कमव ान योितः ःफरित परमोदा म य तधीर

सा ा कव न पिध पथ ि यिनभािस व 1 ભદિવ ાનમા વ કમનો કતા નથી િનજ વભાવનો કતા છ

(સવયા એક ીસા)

थम अगयानी जीव कह म सदीव एक दसरौ न और म ही करता करमकौ अतर-िववक आयौ आपा-पर-भद पायौ भयौ बोध गयौ भारत भरमकौ भास छह दरब गन परजाय सब नास दख लखयौ मख परन परमकौ करम कौ करतार मानयौ प ल िपड आप करतार भयौ आतम धरमकौ 2

શ દાથ ETHસદ વ=હમશા બોધ= ાન ભારત=મોટો ભરમ= લ ભાસ=જણાયા પરમ=પરમા મા

64

અથ ETH વ પહલા અ ાનની દશામા કહતો હતો ક હમશા એકલો જ કમનો કતા બીજો કોઈ નથી પર યાર તરગમા િવવક થયો અન વપરનો ભદ સમ યો યાર સ ય ાન ગટ થ મોટ લ મટ ગઈ છય ય ણ-પયાય સ હત જણાવા લા બધા ઃખો નાશ પા યા અન ણ

પરમા મા વ પ દખવા લા લ િપડન કમનો કતા મા યો પોત વભાવનો કતા થયો

ભાવાથ ETHસ ય ાન થતા વ પોતાન વભાવનો કતા અન કમનો અકતા ણવા લાગ છ 2

परप रणितम झत खडय दवादा- िनदम दतमख ड ानम च डम चः नन कथमवकाशः कतकमव - रह भवित कथ वा पौ लः कमब धः 2

जाही सम जीव दहबि कौ िवकार तज वदत सरप िनज भदत भरमक महा परचड मित मडन अखड रस अनभौ अभयािस परगासत परमक ताही सम घटम न रह िवपरीत भाव जस तम नास भान गिट धरमक ऐसी दसा आव जब साधक कहाव तब करता हव कस कर पगगल करमक 3

શ દાથ ETHવદત=ભોગવ છ ભદત=ન ટ કર છ પરચડ ( ચડ)=તજ વી િવપર ત=ઊલ તમ= ધકાર ભા = ય =થઈન

અથ ETH યાર વ શર રમા અહ નો િવકાર છોડ દ છ અન િમ યા ન ટ કર ન િનજ વ પનો વાદ લ છ તથા અ યત તી ન શો ભત કરનાર ણ રસથી ભરલા અ ભવના અ યાસથી પરમા માનો કાશ કર છ યાર યના ઉદયથી ન ટ થયલ ધકારની મ કમના કતાપણાનો િવપર ત ભાવ દયમા

65

નથી રહતો એવી દશા ા ત થતા ત આ મ વભાવનો સાધક થાય છ યાર પૌ લક કમ ન કતા થઈન કવી ર ત કર અથા ન હ જ કર 3

इ यव वर य स ित परि या नव परा ःव व ानघनःवभावमभयादा ःत नवानः पर अ ानो थतकतकमकलनात लशा नव ः ःवय ानीभत इत का ःत जगतः सा ी पराणः पमान 3

આ મા કમ કતા નથી મા ાતા- ટા છ (સવયા એક ીસા)

जगम अनािदकौ अगयानी कह मरौ कमर करता म याकौ िकिरयाकौ ितपाखी ह अतर समित भासी जोगस भयौ उदासी ममता िमटाइ परजाइ बि नाखी ह िनरभ सभाव लीनौ अनभौक रस भीनौ कीनौ िववहारदि िनहचम राखी ह भरमकी डोरी तोरी धरमकौ भयौ धोरी परमस ीित जोरी करमकौ साखी ह 4

શ દાથ ETH િતપાખી ( િતપ ી) =Ocircપ પાતીOtilde એવો અથ અહ છ નાખી=છોડ દ ધી િનરભ (િનભય) =િનડર ભીનૌ=મ ન થયો ધોર =ધારણ કરનાર

અથ ETHસસારમા અના દકાળનો આ અ ાની વ કહ છ ક કમ મા છ એનો કતા અન આ મા કર 1 છ પર યાર તરગમા સ ય ાનનો ઉદય થયો યાર મન-વચનના યોગોથી િવર ત થયો પરપદાથ થી મમ વ ખસી ગ પયાયમાથી અહ ટ ગઈ િનઃશક િનજ વભાવ હણ કય અ ભવમા મ ન થયો યવહારમા છ તોપણ િન ય ઉપર ા થઈ િમ યા વ બધન ટ ગ આ મધમનો ધારક થયો તમા મ કય અન કમનો મા ાતા- ટા થયો કતા ન ર ો 4

અથા યાનો પ પાત કર છ

66

या य यापकता तदा मिन भव नवातदाम य प या य यापकभावस भवमत का कतकम ःथितः इ य ाम ववकघःमरमहो भारण िभ दःतभो ानीभय तदा स एष लिसतः कत वश यः पमान 4

ભદિવ ાની વ લોકોન કમનો કતા દખાય છ પણ વા તવમા ત અકતા છ

(સવયા એક ીસા)

जसौ जो दरव ताक तसौ गन परजाय ताहीस िमलत प िमल न काह आनस जीव वसत चतन करम जड़ जाितभद अिमल िमलाप जय िनतब जर कानस ऐसौ सिववक जाक िहरद गट भयौ ताकौ म गयौ जय ितिमर भाग भानस सोई जीव करमकौ करता सौ दीस प अकरता क ौ ह स ताक परमानस 5

શ દાથ ETHઆનસ (અ યસ) =બી ઓથી અિમલ િમલાપ=ભ તા િનતબ=મોતી િવવક=સ ય ાન ભાન (ભા ) = ય સોઈ=ત

અથ ETH ય છ તવા જ તના ણ-પયાય હોય છ અન ત તની સાથ જ મળ છ બી કોઈ સાથ મળતા નથી ચત ય વ અન જડ કમમા િતભદ છ તથી મોતી અન કાનની મ તમનામા ભ તા છ આ સ ય ાન ના દયમા ત થાય છ ત િમ યા વ યના ઉદયમા ધકારની મ ર

થઈ ય છ ત લોકોન કમનો કતા દખાય છ પર રાગ- ષ આદ ર હત હોવાથી તન આગમમા અકતા ક ો છ 5

ानी जान नपीमा ःवपरप रणित प गल ा यजानन य़ा या य वम तः कलियतमसहौ िन यम य तभदात अ ाना कतकममितरनयोभाित ताव न याव-

ानािच का ःत बकचवददय भदम पा स ः 5 વ અન લના દા દા વભાવ (છદ છ પા)

67

जीव गयानगन सिहत आपगन-परगन-जञायक आपा परगन लख नािह पगगल इिह लायक जीवदरव िच प सहज पदगल अचत जड़ जीव अमरित मरतीक पदगल अतर बड़ जब लग न होइ अनभौ गट तब लग िमथयामित लस करतार जीव जड़ करमकौ सबिध िवकास यह म नस6

શ દાથ ETH ાયક= ણનાર ઇ હ લાયક=એન યો ય અચત= ાનર હત બડ=મો િમ યામિત=અ ાન લસ=રહ મ= લ

અથ ETH વમા ાન ણ છ ત પોતાના અન અ ય યોના ણોનો ાતા છ લ એન યો ય નથી અન તનામા પોતાના અથવા અ ય યોના ણ ણવાની શ ત નથી વ ચતન છ અન લ અચતન વ અ પી છ અન લ પી આ ર ત બ મા મોટો તફાવત છ યા ધી ભદિવ ાન થ નથી યા ધી અ ાન રહ છ અન વ પોતાન કમનો કતા માન છ પર નો કાશ

થતા આ મ મટ ય છ 6

यः प रणमित स कता यः प रणामो भवत त कम या प रणित बया सा ऽयम प िभ न न वःततया 6

કતા કમ અન યા વ પ (દોહરો)

करता पिरनामी दरव करम रप पिरनाम िकिरया परजय िफरिन वसत एक य नाम 7

શ દાથ ETHકતા= કાય કર ત કમ=કર કાય યા=પયાય પાતર થ ત મ ક ETHઘડો બનાવવામા ભાર કતા ઘડો કમ અન માટ ના િપડ પ પયાયમાથી ઘડા પ થ ત યા છ પણ આ ભદ-િવવ ા કથન છ અભદ-િવવ ામા ઘડાન ઉ પ કરનાર માટ છ તથી માટ જ કતા છ માટ ઘડા પ થાય છ તથી માટ જ કમ છ અન િપડ પ પયાય માટ ની હતી અન ઘડા પ

68

પયાય પણ માટ જ थઈ તથી માટ જ યા છ પ રણામી=અવ થાઓ બદલનાર પ રનામ=અવ થા

અથ ETHઅવ થાઓ બદલનાર ય કતા છ તની અવ થા કમ છ ન એક અવ થામાથી બી અવ થા પ થ ત યા છ આ ર ત એક વ ના ણ નામ છ

િવશષ ETHઅહ અભદ-િવવ ાથી કથન છ ય પોતાના પ રણામોન કરનાર પોત છ તથી ત તમનો કતા છ ત પ રણામ યના છ અન તનાથી અભ છ તથી ય જ કમ છ ય એક અવ થામાથી બી અવ થા પ થાય છ અન ત પોતાની બધી અવ થાઓથી અભ રહ છ તથી ય જ યા છ ભાવ એ છ ક ય જ કતા છ ય જ કમ છ અન ય જ યા છ વ એક જ છ નામ ણ છ 7

एकः प रणमित सदा प रणामो जायत सदकःय एकःय प रणितः ःयादनक यकमव यतः 7

કતા કમ અન યા એક વ (દોહરા)

करता करम ि या कर ि या करम करतार नाम-भद बह िविध भयौ वसत एक िनरधार 8

શ દાથ ETHબ િવિધ=અનક કારનો િનરધાર=િન ય

અથ ETHકતા કમ અન યાનો કરનાર છ કમ પણ યા અન કતા પ છ તથી નામના ભદથી એક જ વ કટલાય પ થાય છ 8 વળ

नोभौ प रणमतः खल प रणामो नोभयोः जायत उभयोन प रणितः ःया दनकमनकमव सदा 8

एक करम करत ता कर न करता दोइ दधा दरव स ा सधी एक भाव कय होइ 9

શ દાથ ETH ધા=બ કાર

અથ ETHએક કમની એક જ યા અન એક જ કતા હોય છ બ નથી હોતા તો વ- લની યાર દ દ સ ા છ યાર એક વભાવ કવી ર ત હોઈ શક

69

ભાવાથ ETHઅચતન કમનો કતા અથવા યા અચતન જ હોવી જોઈએ ચત ય આ મા જડ કમનો કતા નથી થઈ શકતો 9

नकःय ह कतारौ ौ ःतो कण न चकःय नकःय च बय एकमनक यतो न ःयात 9 કતા કમ અન યા પર િવચાર (સવયા એક ીસા)

एक पिरनामक न करता दरव दोइ दोइ पिरनाम एक दवर न धरत ह एक करतित दोइ दवर कबह न कर दोइ करतित एक दवर न करत ह जीव पदगल एक खत-अवगाही दोउ अपन अपन रप कोउ न टरत ह जड़ परनामिनकौ करता ह पदगल िचदानद चतन सभाउ आचरत ह 10

શ દાથ ETHકર િત= યા એક ખત-અવગાહ (એક ાવગાહ ) =એક જ અવ થામા રહનાર ના ટર હ=ખસ નથી આચર હ=વત છ

અથ ETHએક પ રણામના કતા બ ય નથી હોતા બ પ રણામોન એક ય નથી કર એક યાન બ ય કદ નથી કરતા બ યાઓન પણ એક ય નથી કર વ અન લ જોક એક ાવગાહ છ તોપણ પોતપોતાના વભાવન નથી છોડતા લ જડ છ તથી અચતન પ રણામોનો કતા છ અન ચદાનદ આ મા ચત યભાવનો કતા છ 10

आससारत एव धावित पर कवङहिम य चक- दवार नन मो हनािमह महाह कार प तमः त ताथप रमहण वलय य कवार ोजत त क ानधनःय ब धनमहो भयो भवदा मनः 10 િમ યા વ અન સ ય વ વ પ (સવયા એક ીસા)

महा धीठ दखकौ वसीठ परदवररप अधकप काहप िनवाय निह गयौ ह

70

ऐसौ िमथयाभाव लगयौ जीवक अनािदहीकौ याही अहबि िलए नानभाित भयौ ह काह सम काहकौ िमथयात अधकार भिद ममता उछिद स भाव पिरनयौ ह ितनही िववक धािर बधकौ िवलास डािर आतम सकितस जगत जीत लयौ ह 11

શ દાથ ETHધીઠ ( ટ) =હઠ લો વસીઠ= ત િનવારયૌ= ર કય સમ (સમય) ઉછ દ=ખસડ ન પ રનયૌ=થયૌ સ કત (શ ત) =બળ

અથ ETH અ યત કઠોર છ ઃખોનો ત છ પર ય જિનત છ ધા રયા વા સમાન છ કોઈથી ખસડ શકાતો નથી એવો િમ યા વ ભાવ વન અના દકાળથી લાગી ર ો છ અન એ જ કારણ વ પર યમા અહ કર ન અનક અવ થાઓ ધારણ કર છ જો કોઈ વ કોઈ વખત િમ યા વનો ધકાર ન ટ કર અન પર યમાથી મમ વભાવ ખસડ ન ભાવ પ પ રણામ કર તો ત ભદિવ ાન ધારણ કર ન બધના કારણોન2 ર કર ન પોતાની આ મશ તથી સસારન તી લ છ અથા ત થઈ ય છ 11

િમ યા વ િવભાવભાવ છ તન ર કર ન અનત વ ત થયા છ પણ હા કલીથી ર થાય છ એ ટએ Ocircિનવારયૌ ન હ ગયો હOtilde એ પદ આ છ

1 િમ યા વ અ ત માદ કષાય યોગ

आ मभावा करो या मा परभावा सदा परः आ मव ा मनो भावाः परःय पर एव त 11

કમ તવો કતા (સવયા એક ીસા)

स भाव चतन अस भाव चतन दहकौ करतार जीव और निह मािनय कमरिपडकौ िवलास वनर रस गध फास करता दहकौ पदगल पखािनय तात वरनािद गन गयानावरनािद कमर नाना परकार प लरप जािनय

71

समल िवमल पिरनाम ज ज चतनक त त सब अलख परष य बखािनय 12

શ દાથ ETH ભાવ=કવળદશન કવળ ાન અનત ખ આદ અ ભાવ=રાગ ષ ોધ માન આદ ઔર=બી ફાસ= પશ સમલ=અ િવમલ= અલપ=અ પી ષ=પરમ ર

અથ ETH ચત યભાવ અન અ ચત યભાવNtildeબ ભાવોનો કતા વ છ બીજો નથી યકમના પ રણામ અન વણ રસ ગધ પશNtildeએ બ નો કતા લ છ એથી વણ રસા દ ણસ હત શર ર અન ાનાવરણા દ કમ કધNtildeએન

અનક કારની લ પયાયો ણવી જોઈએ આ માના અન અ પ રણામ છ ત બધા અ િતક આ માના છ એમ પરમ ર ક છ 12

નોટ ETHઅ પ રણામ કમના ભાવથી થાય છ અન પ રણામ કમના અભાવથી થાય છ એથી બ કારના ભાવ કમજિનત કહ શકાય છ

अ ानतःत सतणा यवहारकार ान ःवय कल भव न प र यत यः

पी वा दधी मधरा लरसाितग या गा दो ध द धिमव ननमसौ रसालम 12

ભદ ાન રહ ય િમ યા ટ નથી ણતો એના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस गजराज नाज घासक गरास किर भचछत सभाय निह िभ रस लीयौ ह जस मतवारौ निह जान िसखरिन सवाद जगम मगन कह गऊ दध पीयौ ह तस िमथयाद ी जीव गयानरपी ह सदीव पगयौ पाप प स सहज स हीयौ ह चतन अचतन दहकौ िम िपड लिख एकमक मान न िववक कछ कीयौ ह 13

72

શ દાથ ETHગજરાજ =હાથી ગરાસ ( ાસ) =કો ળયો િસખરિન ( ીખડ) =અ યત ગાઢ દહ અન ખાડ િમ ણ ગ= ન સ ( ય) =િવવક ર હત

અથ ETH મ હાથી અનાજ અન ઘાસનો મળલો કો ળયો ખાય છ પણ ખાવાનો જ વભાવ હોવાથી દો દો વાદ લતો નથી અથવા વી ર ત શરાબથી મ બનલન શીખડ ખવરાવવામા આવ તો ત નશામા તનો વાદ ન ણતા કહ ક એનો વાદ ગાયના ધ વો છ તવી જ ર ત િમ યા ટ વ

જોક સદા ાન િત છ તોપણ ય-પાપમા લીન હોવાન કારણ ત દય આ મ ાનથઈ ય રહ છ તથી ચતન-અચતન બ ના મળલા િપડન જોઈન એક જ માન છ અન કાઈ િવચાર નથી કરતો

ભાવાથ ETHિમ યા ટ વ વ-પર િવવકના અભાવમા લના મળાપથી વન કમનો કતા માન છ 13

अ ाना मगत णका जलिधया धाव त पात मगा अ ाना मिस िव त भजगा यासन र जौ जनाः अ ाना वक पचबकरणा ातो र गा धवत श ानमया अ प ःवयमयी कऽ भव याकलाः 13

વન કમનો કતા માનવો ત િમ યા વ છ એના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस महा धपकी तपितम ितसायौ मग भरमस िमथयाजल पीवनक धायौ ह जस अधकार मािह जवर िनरिख नर भरमस डरिप सरप मािन आयौ ह अपन सभाव जस सागर सिथर सदा पवन-सजोगस उछिर अकलायौ ह तस जीव जड़सौ अ ापक सहज रप भरमसौ करमकौ करता कहायौ ह 14

શ દાથ ETHતપિત=ગરમી િતસાયૌ=તર યો િમ યાજડ= ગજળ વર =દોર સરપ (સપ) =સાપ સાગર=સ િથર= થર અ યાપક=ભ

ભરમ= લ

73

અથ વી ર ત અ યત આકરા તડકામા તરસથી પીડાય હરણ લથી ગજળ પીવાન દોડ છ અથવા મ કોઈ મ ય ધારામા દોર જોઈન તન સપ ણી ભયભીત થઈન ભાગ છ અન વી ર ત સ પોતાના વભાવથી સદવ થર છ તો પણ પવનની લહરોથી લહરાય છ તવી જ ર ત વ વભાવથી જડ પદાથ થી ભ છ પર િમ યા વી વ લથી પોતાન કમનો કતા માન છ 14

ाना वचकतया त परा मनोय जानाित हस इव वाःपयसो वशष चत यधातमचल स सदािध ढो जानीत एव ह करोित क चना प 14 ભદિવ ાની વ કમનો કતા નથી મા દશક છ

(સવયા એક ીસા)

जस राजहसक वदनक सपरसत दिखय गट नयारौ छीर नयारौ नीर ह तस समिकतीकी सदि म सहज रप नयारौ जीव नयारौ कमर नयारौ ही सरीर ह जब स चतनकौ अनभौ अभयास तब भास आप अचल न दजौ और सीर ह परव करम उद आइक िदखाई दइ करता न होय ितनहकौ तमासगीर ह 15

શ દાથ ETHવદન= ખ સપરસત( પશત) =અડવાથી છ ર ( ાર) = ધ નીર=પાણી ભાસ=દખાય છ સીર=સાથી તમસગીર=દશક

અથ ETH વી ર ત હસના ખનો પશ થવાથી ધ અન પાણી દા દા થઈ ય છ તવી જ ર ત સ ય ટ વોની ટમા વભાવથી જ વ કમ શર ર ભ ભ ભાસ છ યાર ચત યના અ ભવનો અ યાસ થાય યાર પોતા અચળ આ મ ય િતભાિસત થાય છ તનો કોઈ બી સાથ મળ દખાતો

74

નથી હા વ બાધલા કમ ઉદયમા આવલા દખાય છ પણ અહ ના અભાવમા તમનો કતા નથી થતો મા જોનાર રહ છ 15

ानादव वलनपसोरो यश य यवःथा ानादवो लसित लवणःवादभद यदासः ानादव ःवरस वकस न यच य यघातोः

बोधाद भवित िभदा िभ दती कतभावाम 15 મળલા વ અન લની દ દ ઓળખાણ (સવયા એક ીસા)

जस उसनोदकम उदक-सभाव सीरौ आगकी उसनता फरस गयान लिखय जस सवाद जनम दीसत िविवधरप लौनकौ सवाद खारौ जीभ-गयानस परिखय भरमस करमकौ करता ह िचदानद दरव िवचार करतार भाव निखय 16

શ દાથ ETHઉસનોદક (ઉ ણોદક) =ગરમ જળ ઉદક=જળ સીરૌ=ઠ ઉસનતા (ઉ ણતા) =ગરમી ફરસ= પશ યજન=શાક નખય=છોડ દ જોઈએ

અથ ETH વી ર ત પશ ાનથી ઠડા વભાવવાળા ગરમ જળની અ નજિનત ઉ ણતા ઓળખી શકાય છ અથવા વી ર ત જ ા ઇ યથી અનક વાદવાળા શાકમા મી ચાખી લવામા આવ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાનથી શર ર પ િપડમાનો અ ાન પ િવકાર અન ાન િત વ ઓળખી શકાય છ આ માન કમનો કતા માનવો એ િમ યા વ છ ય ટથી Ocircઆ મા કમનો કતાOtilde છ એવો ભાવ જ ન હોવો જોઈએ 16

अ ान ानम यव कव ना मानम जसा ःया क ा मा मभावःय परभावःय न विचत 16

પદાથ પોતાના વભાવનો કતા છ

(દોહરા)

गयान-भाव गयानी कर अगयानी अगयान दवरकमर प ल कर यह िनहच परवान 17

75

શ દાથ ETH યકમ= ાનાવરણા દ કમદળ પરવાન ( માણ) =સા ાન

અથ ETH ાનભાવનો કતા ાની છ અ ાનનો કતા અ ાની છ અન યકમનો કતા લ છNtildeએમ િન યથી ણો 17

आ मा ान ःवय ान ानाद य करोित कम परभावःय क ा मा मोहोङय यवहा रणाम 17

ાનનો કતા વ જ છ અ ય નથી

(દોહરા)

गयान सरपी आतमा कर गयान निह और दरव करम चतन कर यह िववहारी दौर 18

અથ ETH ાન પ આ મા જ ાનનો કતા છ બીજો નથી યકમન વ કર છNtildeએ યવહાર-વચન છ 18

जीवः करोित य द प लकम कःत ह त क त इितयिभश कयव एत ह तीो रयमोहिनवहणाय स क यत शणत प लकमकत 18

આ િવષયમા િશ યની શકા (સવયા તવીસા)

पगगलकमर कर निह जीव कही तम म समझी निह तसी कौन कर यह रप कह अब को करता करनी कह कसी आपही आप िमल िबछर जड़ कय किर मो मन ससय ऐसी िसषय सदह िनवारन कारन बात कह गर ह कछ जसी 19

શ દાથ ETHબ ર= દા થાય સશય (સશય) =શકા સદહ

અથ ETH લ કમન વ નથી કરતો એ આપ ક તો મારા સમજવામા આવ નથી કમનો કતા કોણ છ અન તની કવી યા છ આ અચતન કમ

76

પોતાની મળ વ સાથ કવી ર ત બધાય છ અન ટ છ મન આ શકા છ િશ યની આ શકાનો િનણય કરવા માટ ી યથાથ વાત કહ છ 19

ःथत य व ना खल प लःय ःवभावभता प रणामश ः तःया ःथताया स करोित भाव यमा मनःतःय स एव क ा 19

(દોહરા)

ઉપર કરવામા આવલી શકા સમાધાન

प ल पिरनामी दरव सदा पिरनव सोइ यात प स करमकौ पदगल करता होइ 20

શ દાથ ETHપ રનામી (પ રણામી) =પોતાનો વભાવ છોડ ા િવના એક પયાયથી બી પયાય પ થનાર સોઈ=ત યાત=એથી હોઈ=થાય છ

અથ Ntilde લ ય પ રણામી છ ત સદવ પ રણમન કયા કર છ તથી લ કમનો લ જ કતા છ 20

ःथतित जीवःय िनर तराया ःवभावभता प रणामश ः तःया ःथताया स करोित भाव य ःवःय तःयव भव स क ा 20

जीव चतना सजगत सदा परण सब ठौर तात चतन भावकौ करता जीव न और 21

શ દાથ ETH વ ચતના સ હત છ સવ થાનમા સદા ણ છ એ કારણ ચતનભાવોનો કતા વ જ છ બી કોઈ નથી 21

ानमय एव भावः कतो भव ािननो न पनर यः अ ानमयः सवः कतोङयम ािननो ना यः 21

િશ યનો ફર થી (અ ડ લ છદ)

गयानवतकौ भोग िनरजरा-हत ह अजञानीकौ भोग बध फल दत ह

77

यह अचरजकारी बात िहय निह आवही पछ कोऊ िसषय गर समझावही 22

શ દાથ -ભોગ= ભ-અ ભ કમ નો િવપાક િન રા-હ =કમ ખરવા કારણ હય=મનમા

અથ ETHકોઈ િશ ય કર છ ક હ ાનીના ભોગ િન રાન માટ છ અન અ ાનીના ભોગો ફળ બધ છ એ આ યભર વાત મારા મનમા ઠસતી નથી એન ી સમ વ છ 22

ािननो ानिनव ाः सव भावा भव त ह सवङ य ानिनव ा भव य ािननःत त 22

ઉપર કરવામા આવલી શકા સમાધાન

(સવયા એક ીસા)

दया-दान-पजािदक िवषय-कषायािदक दोऊ कमरबध प दहकौ एक खत ह गयानी मढ़ करम करत दीस एकस प पिरनामभद नयारौ नयारौ फल दत ह गयानवत करनी कर प उदासीन रप ममता न धर प मगनरप अध भयौ ममतास बध-फल लत ह 23

શ દાથ ETHખ ( ) = થાન પ રનામ (પ રણામ) =ભાવ ઉદાસીન=રાગા દ ર હત મગન પ=ત લીન ધ=િવવક ય

અથ ETHદયા દાન દ ય અથવા િવષય કષાય આદ પાપ બ કમબધ છ અન બ ઉ પિ થાન એક જ છ આ બ કારના કમ કરવામા સ ય ાની અન િમ યા ાની એક સરખા દખાય છ પર તમના ભાવોમા તર હોવાથી ફળ પણ ભ ભ થાય છ ાનીની યા િવર તભાવ સ હત અન અહ ર હત હોય છ તથી િન રા કારણ છ અન ત જ યા િમ યા વી વ

78

િવવક ર હત ત લીન થઈન અહ સ હત કર છ તથી બધ અન તના ફળન પામ છ 23

अ ानमयभावानाम ानी या य भिमकाः ि यकमिनिम ाना भावानामित हतताम 23 િમ યા વીના કતાપણાની િસ પર ભાર ટાત

जय माटीम कलस होनकी सकित रह व दड च चीवर कलाल बािहज िनिम हव तय पदगल परवान पज वरगना भस धिर गयानावरनािदक सवरप िवचरत िविवध पिर बािहज िनिम बिहरातमा गिह सस अगयानमित जगमािह अहकत भावस करमरप हव पिरनमित 24 શ દાથ ETHકલસ=ઘડો સકિત=શ ત ચ =ચાકડો ચીવર=દોર

લાલ= ભાર બાહ જ=બા જ=સ દાય પરવા =પરમા વરગના=વગણા ભસ= પ િવચરત= મણ કર છ િવિવધ= દા દા ગ હ=ધારણ કર ન બ હરાતમા=િમ યા ટ અહ ત=મમ વ

અથ ETH વી ર ત માટ મા ઘડા પ થવાની શ ત મો દ રહ છ અન દડ ચ દોર ભાર વગર બા િનિમ છ તવી જ ર ત લોકમા લપરમા ઓના દળ કમવગણા પ થઈન ાનાવરણીય વગર ત તની અવ થાઓમા મણ કર છ તન િમ યા ટ વ બા િનિમ છ સશય આદથી અ ાની હોય છ તન શર ર આદમા અહ હોવાથી ત લિપડ કમ પ થઈ ય છ 24

સશય િવમોહ અન િવ મ એ ાનના દોષ છ

य एव म वा नयप पात ःव पग ा िनवस त िन य वक पजाल यतशा तिच ाःत एव सा ादमत पब त 24

વન અકતા માનીન આ મ યાન કરવાનો મ હમા (સવયા તવીસા)

79

ज न कर नयपचछ िववाद धर न िवखाद अलीक न भाख ज उदवग तज घट अतर सीतल भाव िनरतर राख ज न गनी-गन-भद िवचारत आकलता मनकी सब नाख त जगम धिर आतम धयान अखिडत गयान-सधारस चाख 25

શ દાથ ETHિવવાદ=ઝઘડો િવખાદ (િવષાદ)=ખદ અલીક= ઠ ઉ ગ=ચતા સીતલ=શા ત નાખ=છોડ અખ ડત= ણ

અથ ETH નયવાદના ઝઘડાથી ર હત છ અસ ય ખદ ચ તા આ ળતા આદન દયમાથી ર કર છ અન હમશા શા તભાવ રાખ છ ણ- ણીના ભદ-િવક પન પણ નથી કરતા તઓ સસારમા આ મ યાન ધારણ કર ન ણ ાના તનો વાદ લ છ 25

एकःय ब ो न तथा परःय िचित यो ा वित प पातौ यःत ववद यतप पातःतःया ःत िन य खल िच चदव 25

વ િન યનયથી અકતા અન યવહારથી કતા છ (સવયા એક ીસા)

िववहार-दि स िवलोकत बधयौसौ दीस िनहच िनहारत न बाधयौ यह िकिनह एक पचछ बधयौ एक पचछस अबध सदा दोऊ पचछ अपन अनािद धर इिनह कोऊ कह समल िवमलरप कोऊ कह िचदानद तसौई बखानयौ जसौ िजिनह बधयौ मान खलयौ मान दोऊ नको भद जान सोई गयानवत जीव त व पायौ ितिनह 26

80

શ દાથ ETHિવલોકત=જોવાથી િનહારત=દખવાથી અબધ= ત બ યૌ=બધ સ હત તસૌઈ=તવો જ યો=બધ ર હત

અથ ETH યવહારનયથી ઓ તો આ મા બધાયલો દખાય છ િન ય ટથી ઓ તો એ કોઈથી બધાયલો નથી એકનયથી બધાયલો અન એક નયથી સદા અબધ- લો રહલો છ આવા આ પોતાના બ પ અના દકાળથી ધારણ કરલા છ એક નય કમ સ હત અન એક નય કમ ર હત કહ છ તથી નયથી નો ક ો છ તવો છ બધાયલો અન લો બ ય વાતોન માન છ અન બ નો

અભ ાય સમ છ ત જ સ ય ાની વ વ પ ણ છ 26

ःव छासम छलदन प वक पजाला मव यती य महती नयप क ाम अ तब हःसरसकरसःवभाव ःव भावमकमपया यनभितमाऽम 45

નોટ આ લોકથી આગળ 44મા ધીના લોકમા એક શ દનો ફરક છ બાક ના બધા જ લોકો આ જ તના છ વી ર ત આમા Ocircબ ોOtilde ત આગલા લોકમા Ocircબ ોOtildeના થાનમા Ocirc ઢોOtilde Ocircર તોOtilde Ocirc ટોOtilde છ તથી આ 19 લોક આપવામા આ યા નથી બધા લોકોનો એક જ આશય થાય છ

નય ાન ારા વ વ પ ણીન સમરસ ભાવમા રહનારાઓની શસા (સવયા એક ીસા)

थम िनयत नय दजी िववहार नय दहक फलावत अनत भद फल ह जय जय नय फल तय तय मनक कललोल फल चचल सभाव लोकालोकल उछल ह ऐसी नयककष ताकौ पकष तिज गयानी जीव समरसी भए एकतास निह टल ह महामोह नािस स -अनभौ अभयािस िनज बल परगािस सखरािस मािह रल ह 27

81

શ દાથ િનયત=િન ય ફલાવત=િવ તાર કરો તો ફલ=ઊપ ક લોલ=તરગ ઉછલ=વધય ક =ક ા પરગાિસ= ગટ કર ન રલ=મળ

અથ ETHપહલો િન ય અન બીજો યવહારનય છ એનો યક યના ણ-પયાયોની સાથ િવ તાર કરવામા આવ તો અનત ભદ થઈ ય છ મ મ

નયના ભદ વધ છ તમ તમ ચચળ વભાવી ચ મા તરગો પણ ઊપ છ લોક અન અલોકના દશોની બરાબર છ ાની વ આવી નયક ાનો પ છોડ ન સમતારસ હણ કર ન આ મ વ પની એકતા છોડતા નથી તઓ મહામોહનો નાશ કર ન અ ભવના અ યાસથી િન મ બળ ગટ કર ન ણ આનદમા લીન થાય છ 27

इ िजालिमदमवम छल पकलो चल वक पवीिचिभः यःय वःफरणमव त ण क ःनमःयित तद ःम िच महः 46

સ ય ાનથી આ મ વ પની ઓળખાણ થાય છ (સવયા એક ીસા)

जस काह बाजीगर चौहट बजाइ ढोल नानारप धिरक भगल-िव ा ठानी ह तस म अनािदकौ िमथयातकी तरगिनस भरमम धाइ बह काय िनज मानी ह अब गयानकला जागी भरमकी दि भागी अपनी पराई सब स ज पिहचानी ह जाक उद होत परवान ऐसी भाित भई िनहच हमारी जोित सोई हम जानी ह 28

શ દાથ ETHબા ગર=ખલ કરનાર ચૌહટ=ચોકમા ભગલ િવ ા=છળકપટ ધાઈ=ભટક ન કાય=શર ર સ જ=વ

અથ ETH મ કોઈ તમાશગીર ચોકમા ઢોલ વગાડ અન અનક વાગ રચીન ઠગિવ ાથી લોકોન મમા નાખી દ તવી જ ર ત અના દકાળથી િમ યા વના ઝપાટાથી મમા લી ર ો અન અનક શર રોન અપના યા હવ ાન યોિતનો ઉદય થયો થી િમ યા ટ ખસી ગઈ બધી વ-પર વ ની ઓળખાણ થઈ અન

82

ત ાનકળા ગટ થતા જ એવી અવ થા ા ત થઈ ક અમ અમાર ળ ાન યોિતન ઓળખી લીધી 28

िच ःवभावभरभा वतभावाभावभावपरमाथतयक ब धप ितपपाःय समःता चतय समयसारमपार 47 ાનીનો આ મા ભવમા િવચાર (સવયા એક ીસા)

जस महा रतनकी जयोितम लहिर उठ जलकी तरग जस लीन हो जलम तस स आतम दरब परजाय किर उपज िबनस िथर रह िनज थलम ऐस अिवकलपी अजलपी अनद रपी अनािद अनत गिह लीज एक पलम ताकौ अनभव कीज परम पीयष पीज बधकौ िवलास डािर दीज पदगलम 29

શ દાથ ETHઅિવકલપી=િવક પર હત અજલપી=અહ થરતાનો અથ છ ગ હ લી = હણ કરૌ પી ષ=અ ત િવલાસ=િવ તાર

અથ ETH વી ર ત ઉ મ ર નની યોિતમા ચમક ઉ પ થાય છ અથવા જળમા તરગ ઊઠ છ અન તમા જ સમાઈ ય છ તવી જ ર ત આ મા પયાય અપ ાએ ઊપ અન નાશ પામ છ તથા ય અપ ાએ પોતાના વ પમા થર રહ છ એવા િનિવક પ િન ય આનદ પ અના દ અનત આ મા ત કાળ હણ કરો તનો જ અ ભવ કર ન પરમ અ ત-રસ પીઓ અન કમબધના િવ તારન લમા છોડ દો 29

आबाम न वक पभावमचल प नयाना वना सारो यः समय़ःय भाित िनभतराःवा मानः ःवयम व ानकरसः स एष भगवा प यः पराणः पमान ान दशनम यय कमथवा य कचनकोङ यवम 48

આ મા ભવની શસા(સવયા એક ીસા)

83

दरबकी नय परजायन दोऊ तगयानरप तगयान तो परोख ह

स परमातमाकौ अनभौ गट तात अनभौ िवराजमान अनभौ अदोख ह अनभौ वान भगवान परष परान गयान औ िवगयानघन महा सखपोख ह परम पिव य अनत नाम अनभौक अनभौ िवना न कह और ठौर मोख ह 30

શ દાથ ETHપરોખ (પરો ) =ઇ ય અન મન આિ ત ાન િવરાજમાન= શો ભત અદોખ (અદોષ) =િનદ ષ પોખ(પોષ) =પોષક ઠૌર= થાન મોખ(મો ) = ત

અથ ETH યાિથક અન પયાયાિથક એ બ નય ત ાન1 છ અન ત ાન પરો માણ2 છ પણ પરમા માનો અ ભવ ય માણ છ

તથી અ ભવ શોભનીય િનદ ષ માણ ભગવાન ષ રાણ ાન િવ ાનઘન પરમ ખના પોષક પરમ પિવ એવા બી પણ અનત નામોનો ધારક છ અ ભવ િસવાય બી ાય મો નથી 30

1 ત ાનના શ છ 2 નય અન માણમા શ- શીનો ભદ છ

दर भ र वक पजालगहन ा य नघा यतो दरादव ववकिन नगमना नीतो िनजौघ बलात व ानकरसःतदकरिसनामा मानमा माहर- ना म यव सदा गतानगततामाया यय तोयवत 49

અ ભવના અભાવમા સસાર અન સ ાવમા મો છ એના ઉપર ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस एक जल नानारप-दसवानजोग भयौ बह भाित पिहचानयौ न परत ह िफिर काल पाइ दरबानजोग दिर होत अपन सहज नीच मारग ढरत ह

84

तस यह चतन पदारथ िवभाव तास गित जोिन भस भव-भाविर भरत ह समयक सभाइ पाइ अनभौक पथ धाइ बधकी जगित भािन मकित करत ह 31

શ દાથ ETHદરવા જોગ=અ ય વ ઓનો સયોગ મળાપ ભસ (વષ) = પ ભવભાવ ર=જ મ-મરણ પ સસાર ચ ર ભાિન=ન ટ કર ન

અથ ETH વી ર ત જળનો એક વણ છ પર ગ રાખ રગ આદ અનક વ ઓનો સયોગ થતા અનક પ થઈ જવાથી ઓળખવામા આવતો નથી પછ સયોગ ર થતા પોતાના વભાવમા વહવા લાગ છ તવી જ ર ત આ ચત યપદાથ િવભાવ-અવ થામા ગિત યોિન ળ પ સસારમા ચ ર લગા યા કર છ પછ અવસર મળતા િનજ વભાવન પામીન અ ભવના માગમા લાગીન કમબધનો નાશ કર છ અન તન ા ત થાય છ 31

वक पकः पर क ा वक पः कम कवल न जात कतकम व स वक पःय नयित 50

િમ યા ટ વ કમનો કતા છ (દોહરા)

िनिस िदन िमथयाभाव बह धर िमथयाती जीव तात भािवत करमकौ करता क ौ सदीव 32

શ દાથ ETHિનિસ દન=હમશા તાત=તથી ભાિવત કરમ=રાગ- ષ-મોહ આદ સદ વ=સદવ

અથ ETHિમ યા ટ વ સદવ િમ યાભાવ રા યા કર છ તથી ત ભાવકમ નો કતા છ

ભાવાથ ETHિમ યા ટ વ પોતાની લથી પર યોન પોતાના માન છ થી મ આ ક આ લી આ દ વગર અનક કારના રાગા દભાવ કયા કર

છ તથી ત ભાવકમનો કતા થાય છ 32

यः करोित स करोित कवल यःत व स त व कवल यः करोित न ह व स विचत यःत व न करोित स विचत 51

85

િમ યા વી વ કમનો કતા અન ાની અકતા છ (ચોપાઈ)

कर करम सोई करतारा जो जान सो जाननहारा जो करता निह जान सोई जान सो करता निह होई 33

શ દાથ ETHસોઈ=ત જ કરતારા=કતા નનહારા= ાતા

અથ ETH કમ કર ત કતા છ અન ણ ત ાતા છ કતા છ ત ાતા નથી હોતો અન ાતા છ ત કતા નથી હોતો

ભાવાથ ETH ઢ અન ાની બ ની યા જોવામા એકસરખી લાગ છ પર બ ના ભાવોમા મોટો તફાવત છ અ ાની વ મમ વભાવના સ ાવમા બધન પાન છ અન ાની મમ વના અભાવમા અબધ રહ છ 33

ि ः करोतौ न ह भासतङ तः ौ करोित न भासतङ तः ि ः करोित ततो विभ न ाता न कतित ततः ःथत च

52 ાની છ ત કતા નથી (સોરઠા)

गयान िमथयात न एक निह रागािदक गयान मिह गयान करम अितरक गयाता सो करता नह 34

શ દાથ ETHમ હ=મા અિતરક (અિત ર ત) =ભ ભ

અથ ETH ાનભાવ અન િમ યા વભાવ એક નથી અન ાનમા રાગા દભાવ હોતા નથી ાનથી કમ ભ છ ાતા છ ત જ કતા નથી 34

कता कम ण ना ःत ना ःत िनयत कमा प त कत र वित ष यत य द तदा का कतकम ःथितः

ाता ात र कम कम ण सदा य ित वःत ःथित- नप य बत नानट ित रसभा मोहःतथा यष कम 53

વ કમનો કતા નથી (છ પા)

86

करम िपड अर रागभाव िमिल एक ह िह निह दोऊ िभ -सरप बसिह दोऊ न जीवमिह करमिपड पगगल िवभाव रागािद मढ़ म अलख एक पगगल अनत िकिम धरिह कित सम िनज िनज िवलासजत जगतमिह जथा सहज पिरनमिह ितम करतार जीव जड़ करमकौ मोह-िवकल जन कहिह इम 35

શ દાથ ETHબસ હ=રહ છ મ હ=મા અલખ=આ મા કિ =કવી ર ત િત= વભાવ સમ=એકસર ત ( ત) =સ હત િવકલ= ઃખી

અથ ETH ાનાવરણા દ યકમ અન રાગ- ષ આદ ભાવકમNtildeઆ બ ભ ભ વભાવવાળા છ મળ ન એક નથી થઈ શકતા અન એ વના વભાવ પણ નથી યકમ લ પ છ અન ભાવકમ વના િવભાવ છ આ મા એક છ અન લકમ અનત છ બ ની એકસરખી િત કવી ર ત હોઈ શક કારણ ક સસારમા બધા યો પોતપોતાના વભાવમા પ રણમન કર છ તથી મ ય વન કમનો કતા કહ છ ત કવળ મોહની િવકળતા છ 35

क ा क ा भवित न यथा कम कमा प नव ान ान भवित च यथा प लः प लोऽ प ान योित विलतमचल य म तःतथो च- छ ना िनकरभरतोङ य तग भीरततत 54

ા મા ભવ માહા ય (છ પા)

जीव िमथयातव न कर भाव निह धर भरम मल गयान गयानरस रम होइ करमािदक पदगल असखयात परदस सकित जगमग गट अित िचदिवलास गभीर धीर िथर रह िवमलमित जब लिग बोध घटमिह उिदत

87

तब लिग अनय न पिखय िजिम धरम-राज वरतत पर जह तह नीित परिखय 36

શ દાથ ETHભરમ( મ) =અ ાન બોધ=સ ય ાન ઉ દત= કાિશત અનય=અ યાય ધરમરાજ=ધમ ત રા ય વરતત= વત ર=નગર પરખય=દખાય છ

અથ ETH વ િમ યાભાવ નથી કરતો અન ન તો રાગા દ ભાવમળનો ધારક છ કમ લ છ અન ાન તો ાનરસમા જ લીન રહ છ વના અસ યાત દશોમા તની થર ગભીર ધીર િનમળ યોિત અ યત ઝગમગ છ ત યા ધી દયમા કાિશત રહ છ યા ધી િમ યા વ નથી રહ વી ર ત નગરમા

ધમરાજ વત હોય યાર બધ નીિત જ નીિત દખાય છ અનીિતનો લશ પણ રહતો નથી 36

ી અિધકારનો સાર કર ત યા કરવામા આવ ત કમ કર ત કતા છ અભ ાય એ છ ક

યાનો યાપાર કર અથા કામ કરનારન કતા કહ છ મા યા ફળ રહ છ અથા કરલા કામન કમ કહ છ કાય કરવામા આવ તન યા કહ છ મ ક ભાર કતા છ ઘડો કમ છ અન ઘડો બનાવવાની િવિધ યા છ અથવા ાનીરામ કર તોડ છ આ વા મા ાનીરામ કતા કર કમ અન તોડ ત યા છ

યાદ રાખ ક ઉપરના બ ટાતોમા પ ટ ક છ ત ભદ-િવવ ાથી છ કારણ ક કતા ભાર દો પદાથ છ કમ ઘડો દો પદાથ છ ઘડાની રચના પ યા દ છ આ જ ર ત બી વા મા ાનીરામ કતા દો છો કર કમ છ

અન તોડવાની યા દ છ વી ર ત ભદ યવહારમા કતા-કમ- યા ભ ભ રહ છ તમ અભદ- ટમા નથી હો એક પદાથમા જ કતા-કમ- યા ણ રહ છ મ ક OcircOcircચ ાવ કમ ચદશ કતા ચતના ક રયા તહાOtildeOtilde અથા ચદશ આ મા કતા

ચત યભાવ કમ અન ચતના ( ણ ) યા છ અથવા માટ કતા ઘડો કમ અન માટ િપડપયાયમાથી ઘટપયાય પ થ ત યા છ આ અિધકારમા કતા-કમ-

88

યા શ દ ાક ભદ ટથી અન ાક અભદ ટથી આ યા છ તથી બ ગહન િવચાર વક સમજ

અ ાનની દશામા વ ભા ભ કમ અન ભા ભ િ ન પોતાની માન છ અન તનો કતા પોત બન છ પર બ યાન રાખો ક લોકમા અનત પૌ લક કામાણવગણાઓ ભરલી છ આ કામાણવગણાઓમા એવી શ ત છ ક આ માના રાગ- ષ િનિમ પામીન ત કમ પ થઈ ય છ તથી પ ટ છ ક ાનાવરણીય આદ કમ લ પ છ અચતન છ લ જ એનો કતા છNtildeઆ મા

ન હ હા રાગ- ષ-મોહ આ માના િવકાર છ એ આ મા-જિનત છ અથવા લ-જિનત છ એ હ યસ હમા ઘ સા સમાધાન ક છ ત આ ર ત છ કNtildeમ સતાનન ન તો એકલી માતાથી જ ઉ પ કર શક એ અન ન એકલા િપતાથી

ઉ પ કર શક એ પર બ ના સયોગથી સતાનની ઉ પિ છ તવી જ ર ત રાગ- ષ-મોહ ન તો એકલો આ મા ઉપ વ છ અન ન એક લ પણ ઉપ વ છ વ અન લ બ ના સયોગથી રાગ- ષ-મોહ ભાવકમની ઉ પિ છ જો એકલા લથી રાગ- ષ ઉ પ થાય તો કલમ કાગળ ટ પ થર આદમા પણ રાગ- ષ-મોહ હોત જો એકલા આ માથી ઉ પ થાય તો િસ આ મામા પણ રાગ-ષ હોત િવશષ લખવાથી રાગ- ષ-મોહ લ અન આ મા બ ના સયોગથી છ વ- લ પર પર એકબી ન માટ િનિમ Ntildeનિમિ ક છ પર આ થ િન યનયનો છ તથી અહ રાગ- ષ-મોહન લ-જિનત બતા યા છ એ આ મા િનજ વ પ નથી એવી જ ર ત ભા ભ યા પૌ લક કમ ના ઉદયથી વમા થાય છ તથી યા પણ લNtildeજિનત છ સારાશ એ ક ભા ભ કમ અથવા ભા ભ યાન આ માના માનવા અન ત બ નો કતા વન ઠરાવવો એ અ ાન

છ આ મા તો પોતાના ચ ાવ કમ અન ચત ય યાનો કતા છ અન લ કમ નો કતા લ જ છ િમ યા વના ઉદયથી વ શાતા-અશાતા આદ કમ અન દયા દાન અથવા િવષયNtildeકષાયા દ ભા ભ યામા અહ કર છ ક મારા કમ છ માર યા છ આ િમ યાભાવ છ બધ કારણ છ બધ-પરપરાન વધાર છ અન ભા ભ યામા અહ ન કરવી અથા પોતાની ન માનવી અન તમા ત મય ન થ Ntildeએ સ ય વભાવ છNtildeિન રા કારણ છ

89

ય-પાપ એક વ ાર (4)

િત ા (દોહરા)

करता िकिरया करमकौ गट बखानयौ मल अब वरन अिधकार यह पाप प समतल 1

શ દાથ ETH ગટ= પ ટ બખા યૌ=વણન ક બરન =ક સમ લ=સમાનતા

અથ ETHકતા યા અન કમ પ ટપણ રહ ય વણ હવ પાપ- યની માનતાનો અિધકાર ક 1

तदथ कम शभाशभभदतो तयता गतम यमपानयन ल पतिनभरमोहरजा अय ःवयमद यवबोधसधा लवः 1

મગલાચરણ (કિવત માિ ક)

जाक उद होत घट-अतर िबनस मोह-महातम-रोक सभ अर असभ करमकी दिवधा िमट सहज दीस इक थोक जाकी कला होत सपरन

ितभास सब लोक अलोक सो बोध-सिस िनरिख बनारिस सीस नवाइ दत पग धोक 2

શ દાથ ETHમોહ-મહાતમ=મોહ પી ઘોર ધકાર િવધા=ભદ ઈક થોક=એક જ બોધ-સિસ=કવળ ાન પ ચ મા પગ ધોક=ચરણ વદન

અથ ndash નો ઉદય થતા દયમાથી મોહ પી મહા ધકાર ન ટ થઈ ય છ અન ભકમ સા છ અથવા અ ભકમ ખરાબ છ એ ભદ મટ ન બ એકસરખા ભાસવા લાગ છ ની ણ કળાના કાશમા લોક-અલોક બ ઝળકવા

90

લાગ છ ત કવળ ાન પ ચ મા અવલોકન કર ન પ બનારસીદાસ મ તક નમાવીન વદન કર છ 2

एको दरा यजित म दरा ा ण वािभमाना- द यः शिः ःवयम हिमित ःनाित िन य तयव ाव यतौ यगपददरा नगतौ श िकायाः शिौसा ाद प च चरतो जाितभदमण 2

ય-પાપની સમાનતા (સવયા એક ીસા)

जस काह चडाली जगल प जन ितिन एक दीयौ बाभनक एक घर राखयौ ह बाभन कहायौ ितिन म माध तयाग कीनौ चडाल कहायौ ितिन म मास चाखयौ ह तस एक वदनी करमक जगल प एक पाप एक प नाम िभ भाखयौ ह दह मािह दौरधप दोऊ कमरबधरप यात गयानवत निह कोउ अिभलाखयौ ह 3

શ દાથ ETH ગલ=બ બાભન= ા ણ ભ = દા ભા યૌ=ક ા દૌર પ=ભટક અભલા યૌ=ઇ છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ ચડાળણીન બ થયા તમાથી તણ એક ા ણન આ યો અન એક પોતાના ઘરમા રા યો ા ણન આ યો ત ા ણ

કહવાયો અન મ -માસનો યાગી થયો પણ ઘરમા ર ો ત ચડાળ કહવાયો અન મ -માસનો તવી જ ર ત એક વદનીય કમના પાપ અન ય ભ -ભ નામવાળા બ છ ત બ મા સસાર ભટક છ અન બ બધ-પરપરાન વધાર છ તથી ાનીઓ કોઈની પણ અભલાષા કરતા નથી

ભાવાથ ndash વી ર ત પાપકમ બધન છ તથા સસારમા ભટકાવનાર છ તવી જ ર ત ય પણ બધન છ અન તનો િવપાક સસાર જ છ તથી બ એક વા જ છ ય સોનાની બડ છ અન પાપ લોઢાની બડ છ પણ બ બધન છ 3

91

हतःवभावानभवाौयाणा सदा यभदा न ह कमभदः त ब धमागािौतमकिम ःवय समःत खल ब धहतः 3 પાપ- યની સમાનતામા િશ યની શકા (ચોપાઈ)

कोऊ िसषय कह गर पाह पाप प दोऊ सम नाह कारन रस सभाव फल नयार एक अिन लग इक पयार 4

શ દાથ ETH પાહ = ની પાસ રસ= વાદ િવપાક અિન ટ=અિ ય

અથ ndash ી ની પાસ કોઈ િશ ય કહ છ ક પાપ અન ય બ સમાન નથી કારણ ક તમના કારણ રસ વભાવ તથા ફળ ચારય દા દા છ એકના (કારણ રસ વભાવ ફળ) અિ ય અન એકના િ ય લાગ છ 4 વળ Ntilde

(સવયા એક ીસા)

सकलस पिरनामिनस पाप बध होइ िवस स प बध हत-भद मानीय पापक उद असाता ताकौ ह कटक सवाद प उद साता िम रस भद जािनय पाप सकलस रप प ह िवस रप दहकौ सभाव िभ भद य बखािनय पापस कगित होइ प स सगित होइ ऐसौ फलभद परतिचछ परमािनय 5

શ દાથ ETH સકલશ=તી કષાય િવ =મદ કષાય અસાતા= ઃખ ક ક=કડવો સાતા= ખ પરિત છ ( ય ) =સા ા

અથ ndashસકલશ ભાવોથી પાપ અન િનમળ ભાવોથી યબધ થાય છ આ ર ત બ ના બધમા કારણ ભદ છ પાપનો ઉદય અસાતા છ નો વાદ કડવો છ અન યનો ઉદય સાતા છ નો વાદ મ ર છ આ ર ત બ ના વાદમા તર છ પાપનો વભાવ તી કષાય અન યનો વભાવ મદકષાય છ આ ર ત

92

બ ના વભાવમા ભદ છ પાપથી ગિત અન યથી ગિત થાય છ આ ર ત બ મા ફળભદ ય દખાય છ 5

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

पाप बध प बध दहम मकित नािह कटक मधर सवाद पगगलकौ पिखए सकलश िवस सहज दोऊ कमरचाल कगित सगित जगजालम िवसिखए कारनािद भद तोिह सझत िमथयात मािह ऐसौ त भाव गयान दि म न लिखए दोऊ महा अधकप दोऊ कमरबधरप दहकौ िवनास मोख मारगम दिखए 6

શ દાથ ETH કિત ( ત) =મો મ ર=િમ ટ તો હ=તન ઝત=દખાય છ ત=બપ કૌ=બ નો

અથ ndashપાપબધ અન યબધNtildeબ મો માગમા બાધક છ તથી બ ય સમાન છ એના કડવા અન મીઠા વાદ લના છ તથી બ ના રસ પણ સમાન છ સકલશ અન િવ ભાવ બ િવભાવ છ તથી બ ના ભાવ પણ સમાન છ ગિત અન ગિત બ સસારમય છ તથી બ ફળ પણ સમાન છ બ ના કારણ રસ વભાવ અન ફળમા તન અ ાનથી ભદ દખાય છ પર ાન ટથી બ મા કાઈ તર નથીmdashબ આ મ વ પન લાવનાર છ તથી મહા ધ પ છ અન બ ય કમબધ પ છ તથી મો માગમા એ બ નો યાગ ક ો છ 6

कम सवम प सव वदो य ब धसाधनमश य वशषात तन सवम प त ित ष ानमव व हत िशवहतः 4

મો માગમા ોપયોગ જ ઉપાદય છ (સવયા એક ીસા)

सील तप सजम िवरित दान पजािदक अथवा असजम कषाय िवष भोग ह कोऊ सभरप कोऊ अशभ सवरप मल

93

वसतक िवचारत दिवध कमररोग ह ऐसी बधप ित बखानी वीतराग दव आतम धरमम करम तयाग-जोग ह भौ-जल-तरया राग षकौ हरया महा मोखको करया एक स उपयोग ह 7

શ દાથ ETHસીલ(શીલ) = ચય તપ=ઇ છાઓ રોક સજમ (સયમ)

=છકાયના વોની ર ા અન ઈ યો તથા મનન વશ કરવા િવરિત( ત)

= હસા દ પાચ પાપોનો યાગ અસજમ=છ કાયના વોની હસા અન ઇ યો તથા મનની વત તા ભૌ (ભવ) =સસાર ઉપયોગ=વીતરાગ પ રણિત

અથ ETH ચય તપ સયમ ત દાન આદ અથવા અસયમ કષાય િવષય-ભોગ આદ એમા કોઈ ભ અન કોઈ અ ભ છ આ મ વભાવનો િવચાર કરવામા આવ તો બ ય કમ પી રોગ છ ભગવાન વીતરાગદવ બ ન બધની પરપરા કહ છ આ મ વભાવની ા તમા બ યા ય છ એક ોપયોગ જ સસાર-સ થી તારનાર રાગ- ષનો નાશ કરનાર અન પરમપદ આપનાર છ 7

यनाशन स ःतनाशनाःय ब धन ना ःत यनाशन त रागःतनाशनाःय ब धन भवित ઇ યા દ ( ષાથ િસ ) िन ष सव ःमन सकतद रत कम ण कल व नक य न खल मनयः स यशरणाः तदा ान ान ितच रतमषा ह शरण ःवय व द यत परमममत तऽ िनरताः 5

િશ ય- ના ો ર (સવયા એક ીસા)

िसषय कह सवामी तम करनी असभ सभ कीनी ह िनषध मर सस मन माही ह मोखक सधया गयाता दसिवरती मनीस ितनकी अवसथा तौ िनरावलब नाही ह

94

कह गर करमकौ नास अनभौ अभयास ऐसौ अवलब उनहीकौ उन पाही ह िनरपािध आतम समािध सोई िसवरप और दौर धप पदगल परछाही ह 8

શ દાથ ETHસસ (સશય) =સદહ દસિવરતી= ાવક નીસ=સા િનરાવલબન=િનરાધાર સમાિધ= યાન

અથ ndashિશ ય કહ છ ક હ વામી આપ ભ-અ ભ યાનો િનષધ કય તો મારા મનમા સદહ છ કમ ક મો માગ ાની અ તી ાવક અથવા મહા તી િન તો િનરાવલબી નથી હોતા અથા દાન સિમિત સયમ આદ ભ યા કર જ છ યા ી ઉ ર આપ છ ક કમની િન રા અ ભવના અ યાસથી છ તથી તઓ પોતાના જ ાનમા વા મા ભવ કર છ રાગ- ષ-મોહ ર હત િનિવક પ આ મ યાન જ મો પ છ એના િવના બી બ ભટક લજિનત છ

ભાવાથ ndash ભ યા સિમિતmdash ત આદ આ વ જ છ એનાથી સા ક ાવકન કમ-િન રા થતી નથી િન રા તો આ મા ભવથી થાય છ 8

यदत ाना मा ीवमचलमाभाित भवन िशवःयाय हतः ःवयम प यतःत छव इित अतोङ य ब धःय ःवॐम प यतो ब ध इित तत ततो ाना म व भवनमनभित ह व हत 6

િન ાવકની દશામા બધ અન મો બ છ (સવયા એક ીસા)

मोख सरप सदा िचनमरित बधमई करतित कही ह जावतकाल बस जहा चतन तावत सो रस रीित गही ह आतमकौ अनभौ जबल तबल िशवरप दसा िनबही ह

95

अध भयौ करनी जब ठानत बध िवथा तब फल रही ह 9

શ દાથ ETHચન રિત=આ મા ક િત= ભા ભ િવભાવ પ રણિત વતકાલ= ટલા સમય ધી તાવત= યા ધી િનબહ =રહ છ ધ=અ ાની

િવથા ( યથા)= ઃખ

અથ ndashઆ મા સદવ અથા અબધ છ અન યાન બધમય કહવામા આવી છ તથી ટલો સમય વ મા ( વ પ અથવા યામા) રહ છ તટલા સમય ધી તનો વાદ લ છ અથા યા ધી આ મા ભવ રહ છ યા ધી અબધદશા રહ છ પર યાર વ પમાથી ટ ન યામા લાગ છ યાર બધનો િવ તાર વધ છ 9

व ानःवभावन ानःय भवन सदा एकि यःवभाव वा मो हतःतदव तत 7

મો ની ા ત ત ટથી છ (સોરઠા)

अतर-दि -लखाउ िनज सरपकौ आचरन ए परमातम भाउ िसव कारन यई सदा 10

શ દાથ ETH તર- ટ= તરગ ાન વ પકૌ આચરણ= વ પમા થરતા ભાઉ= વભાવ

અથ ndash તરગ ાન ટ અન આ મ વ પમા થરતા એ પરમા માનો વભાવ છ અન એ જ મો નો ઉપાય છ

ભાવાથ ndashસ ય વ સ હત ાન અન ચા ર પરમ રનો વભાવ છ અન એ જ પરમ ર બનવાનો ઉપાય છ 10

व कमःवभावन ानःय भवन न ह ि या तरःवभाव वा मो हतन कम तत 8

બા ટથી મો નથી (સોરઠા)

करम सभासभ दोइ पदगलिपड िवभाव मल इनस मकित न होइ निह कवल पद पाइए 11

96

શ દાથ ETH ભા ભ=ભલા અન રા િવભાવ=િવકાર મલ=કલક

અથ ndash ભ અન અ ભ એ બ કમમળ છ લિપડ છ આ માના િવકાર છ એનાથી મો નથી થતો અન કવળ ાન પણ ા ત કર શકા નથી 11

मो हतितरोधआना ध वा ःवयमव च मो हतितरोधािय भाव वा न ष यत 9 આ િવષયમા િશ ય- ના ો ર (સવયા એક ીસા)

कोऊ िशषय कह सवामी असभि या अस सभि या स तम ऐसी कय न वरनी गर कह जबल ि याक पिरनाम रह तबल चपल उपयोग जोग धरनी िथरता न आव तोल स अनभौ न होइ यात दोऊ ि या मोख-पथकी कतरनी बधकी करया दोऊ दहम न भली कोऊ बाधक िवचािर म िनिस कीनी करनी 12

શ દાથ ETHઅ ભ યા=પાપ ભ યા= ય યા= ભા ભ પ રણિત ચપળ=ચચળ ઉપયોગ= ાન-દશન કતરની=કાતર િનિસ =વ ત કરની= યા

અથ ndashકોઈ િશ ય છ છ ક હ વામી આપ અ ભ યાન અ અન ભ યાન કમ ન કહ યા ી કહ છ ક યા ધી ભ-અ ભ યાના

પ રણામ રહ છ યા ધી ાન-દશન ઉપયોગ અન મન-વચન-કાયના યોગ ચચળ રહ છ તથા યા ધી એ થર ન થાય યા ધી અ ભવ થતો નથી તથી બ ય યાઓ મો માગમા બાધક છ બ ય બધ ઉ પ કરનાર છ બ માથી કોઈ સાર નથી બ મો માગમા બાધક છmdashએવો િવચાર કર ન મ યાનો િનષધ કય છ 12

स य़ःत यिमद समःतम प त कमव मो ािथना स यःत सित तऽ ता कल कथा प यःय पापःय वा स य वा दिनजःवभावभवना मो ःय हतभवन नक यितब म तरस ान ःवय धावित 10

97

મા ાન મો માગ છ (સવયા એક ીસા)

मकितक साधकक बाधक करम सब आतमा अनािदकौ करम मािह लकयौ ह एत पर कह जो िक पाप बरौ प भलौ सोई महा मढ़ मोख मारगस चकयौ ह समयक सभाउ िलय िहयम ग ौ गयान उरघ उमिग चलयौ काहप न रकयौ ह आरसीसौ उ ल बनारसी कहत आप कारन सरप हवक कारजक ढकयौ ह 13

શ દાથ ETHસાધક=િસ કરનાર ો= પાયો ૌ ( કૌ) = યો ઊરધ (ઊ વ) ઉપર ઉમગ=ઉ સાહ વક આરસી=દપણ ૌ=વ યો

અથ ndashમો ના સાધક આ માન સવ કમ બાધક છ આ મા અના દકાળથી કમ મા પાયલો છ એમ છતા પાપન ખરાબ અન યન સા કહ છ ત જ મહા ખ મો માગથી િવ ખ છ યાર વન સ ય દશન સ હત ાન ગટ થાય છ યાર ત અિનવાય ઉ િત કર છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત ાન દપણની સમાન ઉ વળ વય કારણ વ પ થઈન કાયમા પ રણમ છ અથા િસ પદ ા ત કર છ

ભાવાથ ndashિવ તા વક વધ ાન કોઈના રોકવાથી રોકા નથી વધ જ ય છ તથી વ અવ થામા ાન ઉ પ થ હ ત કારણ પ હ ત જ કાય પ પ રણમીન િસ વ પ થાય છ 13

याव पाकमपित कम वरित ानःय स य न सा कम ानसम चयोङ प व हतःताव न कािच ितः क वऽा प सम लस यवशतो य कम ब धाय तन मो ाय ःथतमकमव परम ान वम ःवतः 11 ાન અન ભા ભ કમ વણન (સવયા એક ીસા)

जौल अ कमर कमरकौ िवनास नाही सरवथा तौल अतरातमाम धारा दोइ बरनी

98

एक गयानधारा एक सभासभ कमरधारा दहकी कित नयारी नयारी नयारी धरनी इतनौ िवसस ज करमधारा बधरप पराधीन सकित िविवध बध करनी गयानधारा मोखरप मोखकी करनहार दोखकी हरनहार भौ-सम -तरनी 14

શ દાથ ETHસરવથા (સવથા) = ર રો બરની=વત છ ઘરની=સ ા પરાધીન=પરન આિ ત િવિવધ= ત તના ભૌ(ભવ) =સસાર તરની=નૌકા

અથ ndash યા ધી આઠ કમ સ ણપણ ન ટ નથી થતા યા ધી સ ય ટમા ાનધારા અન ભા ભ કમધારા બ વત છ બ ધારાઓનો દો દો વભાવ અન દ દ સ ા છ િવશષ ભદ એટલો છ ક કમધારા બધ પ છ આ મશ તન પરાધીન કર છ તથા અનક કાર બધન વધાર છ અન ાનધારા મો વ પ છ મો આપનાર છ દોષોન ર કર છ અન

સસારસાગરથી તારવા માટ નૌકા સમાન છ 14

म नाः कमनयावल बनपरा ान न जान त य म ना ाननय षणोङ प सतत ःव छ दम दो माः व ःयोप र त तर त सतत ान भव तः ःवय य कव त न कम जात न वश या त मादःय च 12 યથાયો ય કમ અન ાનથી મો છ (સવયા એક ીસા)

समझ न गयान कह करम िकयस मोख ऐस जीव िवकल िमथयातकी गहलम गयान पचछ गह कह आतमा अबध सदा बरत सछद तऊ बड़ ह चहलम जथा जोग करम कर प ममता न धर रह सावधान गयान धयानकी टहलम

99

तई भव सागरक ऊपर हव तर जीव िजिनहकौ िनवास सयादवादक महलम 15

શ દાથ ETHિવકલ=બચન ગહલ=પાગલપ છદ= વ છદ ચહલ=ક ચડ સાવધાન=સચત ટહલ=સવા મહલ=મ દર

અથ ndash ાનમા સમજતા નથી અન કમથી જ મો માન છ એવા યાવાદ વ િમ યા વના ઝપાટાથી બચન રહ છ અન સા યવાદ ફ ત ાનનો પ પકડ ન આ માન સદા અબધ કહ છmdashતથા વ છદપણ વત છ તઓ

પણ સસારના ક ચડમા ફસ છ પણ સ યા ાદ-મ દરના િનવાસી છ તઓ પોતાના પદ અ સાર યા કર છ અન ાન- યાનની સવામા સાવધાન રહ છ તઓ જ સસાર સાગરથી તર છ 15

भदो माद मरसभरा नाटय पीतमोह मलो मल सकलम प त कम क वा बलन हलो मील परमकलया साधमार धकिल ान योितः कविलततमः ो जज भ भरण 13

ઢ યા તથા િવચ ણ યા વણન (સવયા એક ીસા)

जस मतवारौ कोऊ कह और कर और तस मढ़ ानी िवपरीतता धरत ह असभ करम बध कारन बखान मान मकितक हत सभ-रीित आचरत ह अतर सदि भई मढ़ता िबसर गई गयानकौ उदोत म-ितिमर हरत ह करनीस िभ रह आतम-सरप गह अनभौ अरिभ रस कौतक करत ह 16

શ દાથ ETHમતવારૌ=નશામા ઉ મ ઢ ાની=અ ાની વ બખાન=કહ માન= ા કર બસર ગઇ= ર થઈ ગઈ ઉદોત= કાશ

100

અથ ndash મ કોઈ પાગલ મ ય કહ છ ક કાઈક અન કર છ કાઈક તવી જ ર ત િમ યા ટ વમા િવપર તભાવ રહ છ ત અ ભકમન બધ કારણ સમ છ અન ત માટ ભ આચરણ કર છ પણ સા ાન થતા અ ાન ન ટ થવાથી ાનનો કાશ િમ યા- ધકારન ર કર છ અન યાથી િવર ત થઈન આ મ વ પ હણ કર ન અ ભવ ધારણ કર પરમરસમા આનદ કર છ 16

એ માણ ય-પાપાિધકાર ણ

ચોથા અિધકારનો સાર

નો બધ િવ ભાવોથી થાય છ ત ય અન નો બધ સકલશ ભાવોથી થાય છ ત પાપ છ શ ત રાગ અ કપા ક ષતા ર હત ભાવ અરહત આદ પચ પરમ ઠ ની ભ ત ત સયમ શીલ દાન મદકષાય આદ િવ ભાવ યબધના કારણ છ અન શાતા ભ આ ય ચ ગો દવગિત આદ ભનામ યકમ છ માદ સ હત િ ચ ની ક ષતા િવષયોની લો પતા

બી ઓન સતાપ આપવો બી ઓનો અપવાદ કરવો આહાર પ ર હ ભય મ નmdashચાર સ ા ણ ાન આતરૌ યાન િમ યા વ અ શ ત રાગ ષ અ ત અસયમ બ આરભ ઃખ શોક તાપ આ દન યોગોની વ તા આ મ શસા ઢતા અનાયતન તી કષાય આદ સકલશ ભાવ છmdashપાપબધના કારણ છ ાનાવરણીય અશાતા મોહનીય નરકા પ ગિત અ ભનામ નીચ ગો તરાય આદ પાપકમ છ

અ ભ પ રણિત અન ભ પ રણિત બ આ માના િવભાવ છ બ ય આ વ-બધ પ છ સવર-િન રાના કારણ નથી તથી બ ય તના માગમા ઘાતક હોવાથી પાપ અન ય બ ય એક જ છ જોક બ ના કારણ રસ વભાવ ફળમા તર છ તથા ય િ ય અન પાપ અિ ય લાગ છ તોપણ સોનાની બડ અન લોઢાની બડ ની મ બ ય વન સસારમા સસરણ કરાવનાર છ એક ભોપયોગ અન બીજો અ ભોપયોદ છ ોપયોગ કોઈ પણ નથી તથી મો માગમા એકયની શસા નથી બ ય હય છ બ આ માના િવભાવભાવ છ વભાવ નથી બ દગલજિનત છ આ મજિનત નથી એનાથી મો થઈ શકતો નથી અન કવળ ાન પણ ગટ થ નથી

101

આ મામા વભાવ િવભાવ બ કારની પ રણિત થાય છ વભાવ પ રણિત તો વીતરાગભાવ છ અન િવભાવ પ રણિત રાગ- ષ પ છ આ રાગ અન ષમાથી ષ તો સવથા પાપ પ છ પર રાગ શ ત અન અ શ તના ભદથી બ કારનો છ તમા શ ત રાગ ય છ અન અ શ ત રાગ પાપ છ સ ય દશન ઉ પ થવા પહલા વભાવભાવનો ઉદય જ થતો નથી માટ િમ યા વની દશામા વની ભ અથવા અ ભ પ િવભાવ પ રણિત જ રહ છ સ ય દશનની ઉ પિ થયા પછ કમનો સવથા અભાવ થતા ધી વભાવ અન િવભાવ બ પ રણિત રહ છ યા વભાવ પ રણિત સવર-િન રા અન મો ની ઉ પિ કર છ અન િવભાવ પ રણિત બધન જ ઉ પ કર છ એનો લાસો આ ર ત છ ક ldquo વત ોપયોગ પાવત નહ મનોગ તાવત હ હણ જોગ કહ કરનીrdquoની ર ત સ ય ટ ાવક અન િન પાપ પ રણિતથી બચીન ભોપયોગ અવલબન લ છ અન ભ પ રણિત તન આ વ જ ઉ પ કર

છ તન ણ ણી પ િન રા થાય છ ત ોપયોગના બળથી થાય છ ભોપયોગ તો આ વ જ કર છ ભાવ એ છ ક ટલા શ રાગ છ તટલા શ બધ છ અન ટલા શ ાન તથા િન યચા ર છ તટલા શ બધ

નથી તથી યન પણ પાપ સમાન હય ણીન ોપયોગ શરણ લ જોઈએ

102

આ વ અિધકાર

(5)

િત ા (દોહરા)

पाप प की एकता वरनी अगम अनप अब आ व अिधकार कछ कह अधयातम रप 1

શ દાથ ETHઅગમ=ગહન અ પ=ઉપમા ર હત

અથ ndashપાપ- યની એકતાના ગહન અન અ પમ અિધકાર વણન ક હવ આ વ અિધકાર આ યા મક ર ત કાઈક વણન ક 1

Ocircઆગમ પOtilde એવો પણ પાઠ છ

अथ महामदिनभरम थर समर गपरागतमाॐव अयमदारगभीरमहोदयो जयित दजयबोधधनधरः 1

સ ય ાનન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

जत जगवासी जीव थावर जगमरप तत िनज बस किर राख बल तोिरक महा अिभमानी ऐसौ आ व अगाध जोधा रोिप रन-थभ ठाडौ भयौ मछ मोिरक आयौ ितिह थानक अचानक परम धाम गयान नाम सभट सवायौ बल फोिरक आ व पछारयौ रन-थभ डारयौ तािह िनरिख बनारसी नमत कर जोिरक 2

શ દાથ ETHથાવર( થાવર) =એક ય જગમ=બ ઇ ય વગર અભમાની=ઘમડ અગાધ=અપ રિમત રોિપ= થાપીન રનથભ= નો ઝડો થાનક= થાન અચાનક=અક મા ભટ=યો ો ફો રક= ત કર ન િનર ખ=જોઈન

103

અથ ણ સસારના બધા જ સ- થાવર વોન શ તહ ન કર ન પોતાન આધીન કયા છ એવો મહા અભમાની આ વ પ મહા યો ો છ મરડ ન લડાઈનો ઝડો થાપીન ઊભો થયો એટલામા યા અચાનક ાન નામનો મહાયો ો સવા બળ ઉ પ કર ન આ યો તણ આ વન પછાડ ો અન રણથભ તોડ ના યો આવા ાન પી યો ાન જોઈન પ બનારસીદાસ હાથ જોડ ન નમ કાર કર છ 2

भावो राग षमोह वना यो जीवःय ःया ानिनव एव धन सवान ि यकमाॐवौघान एषोऽभावः सवभावाॐवाणाम 2 યા વ ભાવા વ અન સ ય ાન લ ણ (સવયા તવીસા)

दिवत आ व सो किहए जह पगगल जीव दस गरास भािवत आ व सो किहए जह राग िवरोध िवमोह िवकास समयक प ित सो किहए जह दिवत भािवत आ व नास गयान कला गट ितिह थानक अतर बािहर और न भास 3

શ દાથ ETHદિવત આ વ= લ પરમા ઓ આગમન ગરાસ=ઘર લ ભાિવત આ વ= ય આ વમા કારણ ત આ માની િવભાવ પ રમિત પ િત=ચાલ યાન કલા= ાન યોિત

અથ ndashઆ મ દશોમા લ આગમન ત યા વ છ વના રાગ- ષ-મોહ પ પ રણામ ભાવા વ છ યા વ અન ભાવા વનો અભાવ આ મા સ ય - વ પ છ યા ાનકળા ગટ થાય છ યા તરગ અન બ હરગમા ાન િસવાય બી કાઈ દખા નથી 3

भावाॐवाभावमय प नो ि याॐव यः ःवत एव िभ नः ानी सदा ानमयकभावो िनराॐवो ायक एक एव 3

ાતા િનરા વી છ (ચોપાઈ)

104

जो दरवा व रप न होई जह भावा व भाव न कोई जाकी दसा गयानमय लिहए सो गयातर िनर व किहए 4

શ દાથ ETHદસા=અવ થા યાતાર= ાની િનરા વ=આ વર હત

અથ ndash યા વ પ નથી હોતા અન યા ભાવા વ ભાવ પણ નથી અન ની અવ થા ાનમય છ ત જ ાની આ વર હત કહવાય છ 4

स नःय नजब पविनश राग समम ःवयम वारवारमब पवम प त जत ःवश ःपशन उ छ दन परव मव सकला ानःय पण भव- ना मा िन यिनराॐवो भवित ह ानी यदा ःया दा 4 સ ય ાની િનરા વ રહ છ (સવયા એક ીસા)

जत मनगोचर गट-बि -परवक ितह पिरनामनकी ममता हरत ह मनस अगोचर अबि -परवक भाव ितनक िवनािसवक उि म धरत ह याही भाित पर परनितकौ पतन कर मोखकौ जतन कर भौ-जल तरत ह ऐस गयानवत त िनरा व कहाव सदा िजिनहकौ सजस सिवचचछन करत ह 5

શ દાથ ETHમનગોચર= યા ધી મન પહ ચ યા ધી મનસૌ અગોચર= યા મન પહ ચી શક નથી ત ઉ મ=ઉ ોગ પતન=નાશ જતન=ઉપાય ભૌ-જળ (ભવજળ) =સસાર-સાગર િવચ છન=પ ડત

અથ ndash મન મન ણી શક એવા ગ ય અ પ રણામોમા આ મ કરતો નથી અન મનન અગોચર અથા ગ ય ન હોય એવા અ ભાવ ન થવા દવામા સાવધાન રહ છ એ ર ત પર પ રણિતનો નાશ કર ન

105

અન મો માગમા ય ન કર ન સસાર-સાગરન તર છ ત સ ય ાની િનરા વી કહવાય છ તમની િવ ાનો સદા શસા કર છ

ભાવાથ ndashવતમાન કાળના અ પ રણામોમા આ મ કરતા નથી અન તકાળમા થયલા રાગા દ પ રણામોન પોતાના માનતા નથી અથવા આગામી

કાળમા થવાવાળા િવભાવ મારા નથી એ ાન હોવાથી ાની વ સદા િનરા વ રહ છ 5

सवःयामव जीव या ि य यसततौ कतो िनराॐवो ानी िन यमवित च मितः 5

િશ યનો (સવયા તવીસા)

जय जगम िवचर मितमद सछद सदा वरत बध तसो चचल िच असिजत वन सरीर-सनह जथावत जसो भोग सजोग पिर ह स ह मोह िवलास कर जह ऐसो पछत िसषय आचारजस यह समयकवत िनरा व कसो 6

શ દાથ ETHિવચર=વતન કર છદ ( વ છદ) =મનમા ધ= ાની વન=વચન સનહ( નહ) = મ સ હ=એક કર

અથ ndashિશ ય ન કર છ ક હ વામી સસારમા વી ર ત િમ યા ટ વ વત પણ વત છ તવી જ િ સ ય ટ વની પણ હમશા રહ છmdashબ ન ચ ની ચચળતા અસયત વચન શર રનો નહ ભોગનો સયોગ પ ર હનો સચય અન મોહનો િવકાસ એકસરખો હોય છ તો પછ સ ય ટ વ ા કારણ આ વર હત છ 6

वजहित न ह स ा ययाः पवब ाः समयनसर तो य प ि य पाः

106

तद प सकलराग षमोह यदासा- दवतरित न जात ािननः कमब धः 6

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

परव अवसथा ज करम-बध कीन अब तई उद आइ नाना भाित रस दत ह कई सभ साता कोई असभ असातारप दहस न राग न िवरोध समचत ह जथाजोग ि या कर फलकी न इचछा धर जीवन-मकितकौ िबरद गिह लत ह यात गयानवतक न आ व कहत कोऊ म तास नयार भए स ता समत ह 7

શ દાથ ETHઅવ થા=પયાય જથાજોગ= જોઈએ ત પોતાન પદન યો ય સમચત=સમતાભાવ બરદ=યશ તા=િમ યા વ સમત=સ હત

અથ ndash વકાળમા અ ાન અવ થામા કમ બા યા હતા ત હવ ઉદયમા આવીન ફળ આપ છ તમા અનક તો ભ છ ખદાયક છ અન અનક અ ભ છ ઃખદાયક છ યા સ ય ટ વ આ બ કારના કમ દયમા હષ-િવષાદ કરતા નથીmdashસમતાભાવ રાખ છ તઓ પોતાના પદન યો ય યા કર છ પણ તના ફળની આશા નથી કરતા સસાર હોવા છતા પણ ત કહવાય છ કારણ ક િસ ોની મ દહ આદથી અલ ત છ તઓ િમ યા વથી ર હત અ ભવ સ હત છ તથી ાનીઓન કોઈ આ વ સ હત કહ નથી 7

राग ष वमोहाना ािननो यदसभवः तत एव न ब धोङःय त ह ब धःय कारणम 7

રાગ- ષ-મોહ અન ાન લ ણ (દોહરા)

जो िहतभाव स राग ह अनिहतभाव िवरोध ािमक भाव िवमोह ह िनरमल भाव स बोध 8

શ દાથ ETH ાિમક=પર યમા અહ િનમળ=િવકાર ર હત બોધ= ાન

107

અથ ndash મનો ભાવ રાગ ણાનો ભાવ ષ પર યમા અહ નો ભાવ મોહ અન ણથી ર હત િનિવકારભાવ સ ય ાન છ 8

રાગ- ષ-મોહ જ આ વ છ (દોહરા)

राग िवरोध िवमोह मल एई आ वमल एई करम बढाईक कर धरमकी भल 9

અથ ETHરાગ- ષ-મોહ એ ણ આ માના િવકાર છ આ વના કારણ છ અન કમબધ કર ન આ મા વ પ લાવનાર છ 9

સ ય ટ વ િનરા વ છ (દોહરા)

जहा न रागािदक दसा सो समयक पिरनाम यात समयकवतकौ क ौ िनरा व नाम 10

અથ ETH યા રાગ- ષ-મોહ નથી ત સ ય વભાવ છ તથી જ સ ય ટન આ વર હત ક ો છ 10

अ याःय श नयम तबोधिच - मका मव कलय त सदव य त रागा दम मनसः सतत भव तः- पय त ब ध वधर समयःय सारम 8

િનરા વી વોનો આનદ (સવયા એક ીસા)

ज कई िनकटभ रासी जगवासी जीव िमथयामतभिद गयान भाव पिरनए ह िजिनहकी सदि म न राग ष मोह कह िवमल िवलोकिनम तीन जीित लए ह तिज परमाद घट सोिध ज िनरोिध जोग स उपयोगकी दसाम िमिल गए ह तई बधप ित िवदािर परसग डािर आपम भगत हवक आपरप भए ह 11

108

શ દાથ ETH ટ=સા ાન િવમલ=ઉ જવળ િવલોકિન= ાન પરમાદ=અસાવધાની ઘટ= દય સોિધ= કર ન ઉપયોગ=વીતરાગ-પ રણિત િવદા ર= ર કર ન

અથ ndash કોઈ િનકટ ભ યરાિશ સસાર વ િમ યા વ છોડ ન સ ય ભાવ હણ કર છ મણ િનમળ ાનથી રાગ- ષ-મોહ ણન તી લીધા છ અન માદન ર કર ચ ન કર યોગોનો િન હ કર ઉપયોગમા લીન થઈ ય છ ત જ બધ-પરપરાનો નાશ કર ન પરવ નો સબધ છોડ ન પોતાના પમા મ ન થઈન િનજ વ પન ા ત થાય છ અથા િસ થાય છ 11

य य श नयतः पनरव य त रागा दयोगमपया त वम बोधाः त कमब धिमह बित पवब - ि याॐवः कत विचऽ वक पजालम 9

ઉપશમ અન યોપશમ ભાવોની અ થરતા (સવયા એક ીસા)

जत जीव पिडत खयोपसमी उपसमी ितनहकी अवसथा जय लहारकी सडासी ह िखन आगमािह िखन पानीमािह तस एऊ िखनम िमथयात िखन गयानकला भासी ह जौल गयान रह तौल िसिथल चरन मोह जस कील नागकी सकित गित नासी ह आवत िमथयात तब नानारप बध कर जय उकील नागकी सकित परगासी ह 12

શ દાથ ETHપ ડત=સ ય ટ ખયોપશમી= યોપશમ સ ય ટ ઉપસમી=ઉપશમ સ ય ટ એઊ=ત ખન ( ણ)=અહ ણનો અથ ત ત છ િસિથલ=નબળા ક લ=મ અથવા જડ ીથી બાધી રાખલ નાગ=સપ ઉક લ=મ -બધનથી ત સકિત (શ ત) =બળ પરગાસી( કાશી)= ગટ કર

અથ ndash ની ર ત હારની સાણસી કોઈ વાર અ નમા તપલી અન કોઈ વાર પાણીમા ઠડ હોય છ તવી જ ર ત ાયોપશિમક અન ઔપશિમક સ ય ટ

109

વોની દશા છ અથા કોઈ વાર િમ યા વભાવ ગટ થાય છ અન કોઈ વાર ાનની યોત ઝગમગ છ યા ધી ાન રહ છ યા ધી ચા ર મોહનીયની

શ ત અન ગિત મ થી બાધલ સાપની મ િશિથલ રહ છ અન યાર િમ યા વરસ આપ છ યાર મ ના બધનથી ત સાપની ગટ થયલી શ ત અન ગિતની મ અનત કમ નો બધ વધાર છ

િવશષ ndashઉપશમ સ ય વનો ઉ ટ અન જઘ ય કાળ ત- ત અન યોપશમ સ ય વનો +છાસઠ સાગર અન જઘ ય કાળ ત ત છ આ બ સ ય વ િનયમથી ન ટ થાય જ છ તથી યા ધી સ ય વભાવ રહ છ યા ધી આ મા એક િવલ ણ શાિત અન આનદનો અ ભવ કર છ અન યાર સ ય વભાવ નાશ પામવાથી િમ યા વનો ઉદય થાય છ યાર આ મા પોતાના વ પથી ટ થઈન કમ-પરપરા વધાર છ 12

અનતા બધીની ચાર અન દશનમોહનીયની ણ એ સાત િતઓનો ઉપશમ થવાથી ઉપશમ સ ય વ થાય છ

અનતા બધીની ચોકડ અન િમ યા વ તથા સ ય િમ યા વ એ છ િતઓનો અ દય અન સ ય િતનો ઉદય રહતા યોપશમ સ ય વ થાય છ

+ અનત સસારની અપ ાએ આ કાળ થોડો છ

इदमवाऽ ता पय हयः श नयो न ह ना ःत ब धःतद यागा या ब ध एव ह 10 અ નયથી બધ અન નયથી મો છ (દોહરા)

यह िनचोर या थकौ यह परम रसपोख तज स नय बध ह गह स नय मोख 13

શ દાથ ETHિનચોર=સાર પોખ=પોષક ગહ= હણ કરવાથી મોખ=મો

અથ ndashઆ શા મા સાર વાત એ જ છ અન એ જ પરમ ત વની પોષક છ ક નયની ર ત છોડવાથી બધ અન નયની ર ત હણ કરવાથી મો થાય છ 13

धीरोदारम ह यना दिनधन बोध िनब न धितम या यः श नयो न जात कितिभः सवकषः कमणाम

110

तऽःथाः ःवमर िचचबिचरा स य िनय हः पण ानघनौघमकमचल पय त शा त महः 11 વની બા અન તરગ અવ થા (સવયા એક ીસા)

करमक च म िफरत जगवासी जीव हव र ौ बिहरमख ापत िवषमता अतर समित आई िवमल बड़ाई पाई प लसौ ीित टटी छटी माया ममता स न िनवास कीनौ अनभौ अभयास लीनौ

मभाव छािड़ दीनौ भीनौ िच समता अनािद अनत अिवकलप अचल ऐसौ पद अवलिब अवलोक राम रमता 14

શ દાથ ETHબ હર ખ=શર ર િવષયભોગ આદ બા વ ઓનો ાહક િવષમતા=અ તા મિત=સ ય ાન ભીનૌ=લીન

અથ ndashસસાર વ કમના ચ રમા ભટકતો િમ યા ટ થઈ ર ો છ અન તન અ તાએ ઘર લીધો છ યાર તરગમા ાન ઊપ િનમળ તા ા ત થઈ શર ર આદનો નહ ટ ો રાગ- ષ-મોહ ટ ા સમતા-રસનો વાદ

મ યો નયનો સહારો લીધો અ ભવનો અ યાસ થયો પયાયમા અહ નાશ પામી યાર પોતાના આ માના અના દ અનત િનિવક પ િન યપદ અવલબન કર ન આ મ વ પન દખ છ 14

रागाद ना झिगित वमगात सवतो यॐवाणा िन यो ोत कम प परम वःत स पयतोऽ तः ःफारःफारः ःवरस वसरः लावय सवभावा- नालोका तादचलमतल ानम म नमतत 12

આ મા જ સ ય દશન છ (સવયા એક ીસા)

जाक परगासम न दीस राग ष मोह आ व िमटत निह बधकौ तरस ह

111

ितह काल जाम ितिबबत अनतरप आपह अनत स ा नतत सरस ह भाव त गयान परवान जो िवचािर वसत अनभौ कर न जहा बानीकौ परस ह अतल अखड अिवचल अिवनासी धाम िचदानद नाम ऐसौ समयक दरस ह 15

શ દાથ ETHપરગાસ= કાશ તરસ( ાસ) =ક ટ િત બબત=ઝળક છ વાની=વચન પરસ= વશ=પહ ચ અ લ=અ પમ

અથ ndash ના કાશમા રાગ- ષ-મોહ રહતા નથી આ વનો અભાવ થાય છ બધનો ાસ મટ ય છ મા સમ ત પદાથ ના િ કાળવત અનત ણપયાય ઝળક છ અન પોત વય અનતાનત ણપયાયની સ ા સ હત છ

એવો અ પમ અખડ અચળ િન ય ાન િનધાન ચદાનદ જ સ ય દશન છ ભાવ ત ાન- માણથી પદાથનો િવચાર કરવામા આવ તો ત અ ભવગ ય છ અન ય ત અથા શ દશા થી િવચારવામા આવ તો વચનથી કહ શકા નથી 15

એ માણ આ વ અિધકાર ણ થયો 5

પાચમા અિધકારનો સાર

રાગ- ષ-મોહ તો ભાવા વ છ અન અ આ મા ારા કામણ વગણા પ લ દશો આકિષત થ ત યા વ છ આ યા વ અન ભાવા વથી ર હત

સ ય ાન છ સ ય દશનનો ઉદય થતા જ વ વતમાન ાન સ ય ાન કહવાય છ આ સ ય દશનની દશામા આ વનો અભાવ છ સ ય ાની અ તી પણ કમ ન હોય તોપણ તમન આ વ નથી થતો એ કારણ એ છ ક તરગમા સ ય દશનનો ઉદય થવાથી તઓ શર ર આદમા અહ રાખતા નથી અન િવષય આદમા ત લીન થતા નથી જોક બા ટથી લોકોના જોવામા િમ યા ટ વો અન અ તી સ ય ટઓના િવષય-ભોગ પ ર હ-સ હ આદની િ

એકસરખી દખાય છ પર બ ના પ રણામોમા મોટો તફાવત હોય છ અ ાનીઓની ભ-અ ભ યા ફળની અભલાષા ર હત હોય છ અન ાની

112

વોની ભા ભ યા ફળની અભલાષાથી ર હત હોય છ તથી અ ાનીઓની યા આ વ કારણ અન ાનીઓની યા િન રા કારણ થાય છ ાન-

વરા યનો એવો જ મ હમા છ વી ર ત રોગી અભ ચ ન હોવા છતા પણ ઔષિધ સવન કર છ અન ઘણા લોકો શોખ માટ શરબત ર બા વગર ચાખ છ તવી જ ર ત ાનીઓના ઉદયની બળજોર થી આસ ત ર હત ભોગવલ ભોગોમા અન મોજ માટ -સ હત અ ાનીઓના ભોગોમા મોટો તફાવત છ

આ વ થ તરમા ણ થાન ધી યોગોની િ હોવાથી રહ છ અન ચોથા ણ થાનમા તો િસ ર િતઓનો બધ ક ો છ વળ સ ય ટ વોન અ તની દશામા િનરા વ ક ા છ તનો અભ ાય એ છ ક અનત સસાર ળ કારણ િમ યા વ અન તની સાથ અ બધ કરનાર અનતા બધી ચોકડ નો ઉદય સ ય વની દશામા રહતો નથી તથી િમ યા વ અન અનતા બધી જિનત એકતાળ સ િતઓનો તો સવર જ રહ છ બાક ની િતઓનો બ જ ઓછા અ ભાવ અથવા થિતવાળો બધ થાય છ અન ણ ણ િન રા શ થાય છ તથી અ ાનીના િસ ર ોડા ોડ સાગર- માણ અન તી તમ અ ભાગની સામ ાનીનો આ બધ કોઈ ગણતર મા નથી તથી ાનીઓન િનરા વ ક ા છ

વા તવમા િમ યા વ જ આ વ છ અન ત સ ય વના ઉદયમા નથી રહ આ વ િવભાવ-પ રણિત છ ગલમય છ ગલજિનત છ આ માનો િનજ- વભાવ નથી એમ ણીન ાનીઓ પોતાના વ પમા િવ ામ લ છ અન અ લ અખડ અિવચળ અિવનાશી ચદાનદ પ સ ય દશનન િનમળ કર છ

113

સવર ાર

(6)

િત ા (દોહરા)

आ वकौ अिधकार यह क ौ जथावत जम अब सवर वरनन कर सनह भिवक धिर म 1

શ દાથ ETHઆ વ=બધ કારણ જથાવત= જોઈએ ત સવર=આ વનો િનરોધ વરનન=કથન

અથ ndashઆ વના અિધકાર યથાથ વણન ક હવ સવર વ પ ક ત હ ભ યો તમ મ વક સાભળો 1

आससार वरोिधसवरजयता ताविल ाॐव- य कारा ितल धिन य वजय स पादय सवरम याव पर पतो िनयिमत स य ःव प ःफर- योित मयम वल िनजरसा भारम ज भत 1 ાન પ સવરન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

आतमकौ अिहत अधयातमरिहत ऐसौ आ व महातम अखड अडवत ह ताकौ िवसतार िगिलबक परगट भयौ

मडकौ िवकासी मडवत ह जाम सब रप जो सबम सबरपसौ प सबिनस अिल आकास-खडवत ह सोह गयानभान स सवरकौ भष धर ताकी रिच-रखकौ हमारी दडवत ह 2

શ દાથ ETHઅ હત= કરનાર અ યાતમ=આ મ-અ ભવ મહાતમ=ઘોર ધકાર અખડ= ણ ડવત= ડાકાર િવસતાર=ફલાવો ગલવક =ગળ જવાન

114

માટ મડ ( ાડ) = ણ લોક િવકાસ=અજવા અલ ત=અલગ આકાસ-ખડ=આકાશનો દશ ભાન (ભા ) = ય ચ-રખ= કરણરખા કાશ દડવત= ણામ

અથ ndash આ માનો ઘાતક છ અન આ મ-અ ભવથી ર હત છ એવો આ વ પ મહા ધકાર અખડ ડાની મ જગતના બધા વોન ઘર રહલ છ તનો નાશ કરવાન માટ ણ લોકમા ફલાતા ય વો નો કાશ છ અન મા સવ પદાથ િત બબત થાય છ અન પોત ત બધા પદાથ ના આકાર પ થાય છ1 તોપણ આકાશના દશની મ તમનાથી અલ ત રહ છ ત ાન પી સય સવરના વશમા છ તના કાશન અમારા ણામ છ 2

चि य ज़ड पता च दधतोः क वा वभाग यो- र तदा णदा न प रतो ानःय रागःय च भद ानमदित िनमलिमद मोद वम यािसताः श ानघनौघमकमधना स तो तीय चताः 2

ભદિવ ાન મહ વ (સવયા એક ીસા)

स सछद अभद अबािधत भद-िवगयान सतीछन आरा अतरभद सभाव िवभाऊ कर जड़-चतनरप दफारा सो िजनहक उरम उपजयौ न रच ितनहक परसग-सहारा आतमको अनभौ किर त हरख परख परमातम-धारा 3

શ દાથ ETH ( ) =િનિવકાર છદ( વ છદ)= વત અભદ=ભદ ર હતmdashએક અબાિધત=બાધા ર હત તીછન ( તી ણ) =અિતશય તી ણ આરા=કરવત ફારા=બ ભાગ

1 Ocirc ાયક યાકારOtilde અથવા Ocirc યાકાર ાનની પ રણિતOtilde એ યવહાર-વચન છ

115

અથ ETH વત એક પ િનરાબાધ ભદિવ ાન પ તી ણ કરવત દર વશીન વભાવNtildeિવભાવ અન જડNtildeચતનન દા દા કર નાખ છ ત

ભદિવ ાન મના દયમા ઉ પ થ છ તમન શર ર આદ પર વ નો આ ય ચતો નથી તઓ આ મ-અ ભવ કર ન સ થાય છ અન પરમા મા વ પ ઓળખ છ

ભાવાથ ETH ાન પરભાવથી ર હત છ તથી છ િનજ-પર વ પ બતાવ છ તથી વત છ એમા કોઈ પરવ નો મલ નથી તથી એક છ નય-માણની એમા બાધા નથી તથી અબાિધત છ આ ભદિવ ાનની તી ણ કરવત યાર દર વશ કર છ યાર વભાવ-િવભાવ થ રણ કર નાખ છ અન જડ-ચતનનો ભદ બતાવ છ તથી ભદ-િવ ાનીઓની ચ પર યમાથી ખસી ય છ તઓ ધન પ ર હ આદમા રહ તોપણ બ આનદથી પરમત વની

પર ા કર ન આ મક રસનો આનદ લ છ

य द कथम प धारावा हना बोधनन ीवमपलभमानः श मा मानमाःत तदयमदयदा माराममा मानमा मा परप रणितरोधा छ मवा यपित 3

સ ય વથી સ ય ાન અન આ મ વ પની ા ત (સવયા તવીસા)

जो कबह यह जीव पदारथ औसर पाइ िमथयात िमटाव समयक धार बाह बह गन जञान उद मख ऊरघ धाव तो अिभअतर दिवत भािवत कमर कलस वस न पाव आतम सािध अधयातमक पथ परन हव पर कहाव 4

શ દાથ ETHકબ =કોઈવાર ઔસર(અવસર) =મોકો બાહ=વહણ ઊરઘ= ચ ધાવ=દોડ અભ તર=(અ યતર) = તરગમા

116

દિવતકમ= ાનાવરણીય આદ યકમ ભાિવત કમ=રાગ- ષ-મોહ આદ ભાવકમ લશ= ઃખ વસ=પહ ચ પથ=માગ રન= ણ પર =પરમા મા

અથ ndash યાર કોઈ વાર આ વપદાથ અવસર પામીન િમ યા વનો નાશ કર છ અન સ ય વ જળના વાહમા વહ ન ાન ણના કાશમા ચ ચઢ છ યાર તના તરગમા યકમ અન ભાવકમ ઃખ કાઈ અસર કર નથી ત આ મ ના સાધન એવા અ ભવના માગમા લાગીન પ ર ણ અવ થાન ા ત થાય છ તન જ પરમા મા કહ છ

ભાવાથ ndashઅનત સસારમા પ ર મણ કરતો વ કોઈવાર કાળલ ધ દશનમોહનીયનો અ દય અન -ઉપદશ આદનો અવસર પામીન ત વ ાન કર છ યાર યકમ અથવા ભાવકમ ની શ ત િશિથલ થઈ ય છ અન અ ભવના અ યાસથી ઉ િત કરતા કરતા કમબધનથી ત થઈન ઊ વગમન કર છ અથા િસ ગિતન પામ છ 4

िनजम हमरताना भद व ानश या भवित िनयतमषा श त वोपल भः अचिलतम खला यि यदर ःथताना भवित सित च त ःम न यः कममो ः 4

સ ય ટનો મ હમા (સવયા તવીસા)

भिद िमथयात स विद महारस भद-िवजञान कला िजनह पाई जो अपनी मिहमा अवधारत तयाग कर उर स ज पराई उ त रीित फरी िजनहक घट होत िनरतर जोित सवाई त मितमान सवनर समान लग ितनहक न सभासभ काई 5

117

શ દાથ ETHભ દ=ન ટ કર ન વ દ= ણીન મહારસ=આ મા ભવ અ ત અવધારત= હણ કરતો ઉ ત=ચઢતી ર ( રત) = ગટ વન=સો કાઈ=મળ

અથ ndash મણ િમ યા વનો િવનાશ કર ન સ ય વનો અ ત રસ ચાખીન ાન યોિત ગટ કર છ પોતાના િનજ ણ-દશન ાન ચા ર હણ કયા છ દયમાથી પર યોની મમતા છોડ દ ધી છ અન દશ ત મહા તા દ ચી યાઓ હણ કર ન ાન યોિતની સવાઈ કર છ ત િવ ાનો વણ

સમાન છ તમન ભા ભ કમમળ લાગતો નથી 5

स प त सवर एव सा ा छ ा मत वःय कलोपलमभात स भद व ानत एव तःमा द व ानमतीव भा यम 5

ભદ ાન સવર-િન રા અન મો કારણ છ (અ ડ લ છદ)

भदगयान सवर-िनदान िनरदोष ह सवरस िनरजरा अन म मोष ह भगगयान िसवमल जगतमिह मािनय जदिप हय ह तदिप उपादय जािनय 6

શ દાથ ETHિનદાન=કારણ િનરદોષ= િનરજરા=કમ એકદશ ખર અ મ= મ મ િસવ=મો લ= ળ હય=છોડવા યો ય ઉપાદય= હણ કરવા યો ય

અથ ndashલોકમા ભદિવ ાન િનદ ષ છ સવર કારણ છ સવર િન રા કારણ છ અન િન રા મો કારણ છ તથી ઉ િતના મમા ભદિવ ાન જ પરપરાએ મો કારણ છ જો ક ત યા ય છ તોપણ ઉપાદય છ

ભાવાથ ndashભદિવ ાન આ મા િનજ વ પ નથી તથી મો પરપરા કારણ છ ળ કારણ નથી પર તના િવના મો ના અસલ કારણ સ ય વ સવર િન રા થતા નથી તથી થમ અવ થામા ઉપાદય છ અન કાય થતા કારણ- લાપ પચ જ હોય છ તથી આ મ વ પની ા ત થતા હય છ 6

भावय द व ानिमदम छ नधारया ताव ाव परा य वा ान ान ित त 6

118

આ મ વ પની ા ત થતા ભદ ાન હય છ (દોહરો)

भदगयान तबल भलौ जबल मकित न होइ परम जोित परगट जहा तहा न िवकलप कोइ 7

શ દાથ ETHતબલૌ= યા ધી ભલૌ=સા પરમ જોિત=ઉ ટ ાન પરગટ ( ગટ) કાિશત

અથ ndashભદિવ ાન યા ધી જ શસનીય છ યા ધી મો અથા વ પની ા ત ન થાય અન યા ાનની ઉ ટ યોિત કાશમાન છ યા

કોઈ પણ િવક પ નથી (ભદિવ ાન તો રહશ જ કવી ર ત ) 7

ભદ ાન પરપરા મો કારણ છ (ચોપાઈ)

भदजञान सवर िजनह पायौ सो चतन िसवरप कहायौ भदजञान िजनहक घट नाही त जड़ जीव बध घट माही 8

भद व ानतः िस ाः िस ा य कल कचन अःयवाभावतो ब ा ब ा य कल कचन 7

શ દાથ ETHચતન=આ મા િસવ પ=મો પ ઘટ= દય

અથ ndash વોએ ભદિવ ાન પ સવર ા ત કય છ તઓ મો પ જ કહવાય છ અન ના દયમા ભદિવ ાન નથી ત ખ વો શર ર આદથી બધાય છ 8

ભદ ાનથી આ મા ઉ જવળ થાય છ (દોહરા)

भदगयान साब भयौ समरस िनरमल नीर धोबी अतर आतमा धोव िनजगन चीर 9

શ દાથ ETHસમરસ=સમતાભાવ નીર=પાણી તર આતમા=સ ય ટ ચીર=કપડા

119

અથ ndashસ ય ટ પ ધોબી ભદિવ ાન પ સા અન સમતા પ િનમળ જળથી આ મ ણ પ વ ન સાફ કર છ 9

भद ानो छलनकलना छ त वोपल भा- िागमामलयकरणा क मणा सवरण ब ोष परमममलालोकम लानमक ान ान िनयतम दत शा तो ोतमतत 8

इित सहरािधकारः 6 ભદિવ ાનની યામા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस रजसोधा रज सोिधक दरब काढ़ पावक कनक कािढ़ दाहत उपलक पकक गरभम जय डािरय कतक फल नीर कर उ ल िनतािर डार मलक दिधकौ मथया मिथ काढ़ जस माखनकौ राजहस जस दध पीव तयािग जलक तस गयानवत भदगयानकी सकित सािध वद िनज सपित उछद पर-दलक 10

શ દાથ ETHરજ= ળ દરબ( ય) =સો ચાદ પાવક=અ ન કનક=સો દાહત=બાળ છ ઉપલ=પ થર પક=કાદવ દરભ= દર કતકફળ=િનમળ વદ=અ ભવ કર ઉછદ(ઉ છદ) = યાગ કર પર-દલ=આ મા િસવાયના બી પદાથ

અથ ETH વી ર ત ળધોયો ળ શોધીન સો -ચાદ હણ કર છ અ ન ધા ન ગાળ ન સો પાડ છ કાદવમા િનમળ નાખવાથી ત પાણીન સાફ કર ન મલ ર કર દ છ દહ મથન કરનાર દહ મથીન માખણ કાઢ લ છ હસ ધ પી લ છ અન પાણી છોડ દ છ તવી જ ર ત ાનીઓ ભદિવ ાનના બળથી આ મ-સપદા હણ કર છ અન રાગ- ષ આદ અથવા લા દ પરપદાથ ન યાગી દ છ 10

મો ળ ભદિવ ાન છ (છ પા છદ)

120

गिट भद िवगयान आपगन परगन जान पर परनित पिरतयाग स अनभौ िथित ठान किर अनभौ अभयास सहज सवर परगास आ व ार िनरोिध करमघन-ितिमर िवनास छय किर िवभाव समभाव भिज िनरिवकलप िनज पद गह िनमरल िवस सासत सिथर पर अत ि य सख लह 11

શ દાથ ETHપ ર યાગ=છોડ ન િથિત ઠાન= થર કર પરગાસ ( કાશ)

= ગટ કર િનરોિધ=રોક ન િતિમર= ધકાર સમભાવ=સમતાભાવ ભ જ= હણ કર ન સા ત (શા ત) = વયિસ િથર=અચળ અતી ય= ઇ ય-ગોચર ન હોય ત

અથ ndashભદિવ ાન આ માના અન પર યોના ણોન પ ટ ણ છ પર યોમાથી પોતાપ છોડ ન અ ભવમા થર થાય છ અન તનો અ યાસ કર ન સવરન ગટ કર છ આ વ ારનો િન હ કર ન કમજિનત મહા ધકાર ન ટ કર છ રાગ- ષ આદ િવભાવ છોડ ન સમતાભાવ હ છ અન િવક પર હત પોતા પદ ા ત કર છ તથા િનમળ અનત અચળ અન પરમ અતી ય ખ ા ત કર છ 11

છ ા અિધકારનો સાર

વ અિધકારમા કહતા આ યા છ એ ક િમ યા વ જ આ વ છ તથી આ વનો િનરોધ અથા સ ય વ ત સવર છ આ સવર િન રા અન અ મ મો કારણ છ યાર આ મા વય થી અથવા ી ના ઉપદશ આદથી આ માNtildeઅના મા ભદિવ ાન અથવા વભાવ-િવભાવની ઓળખાણ કર છ યાર સ ય દશન ણ ગટ થાય છ વન વ અન પરન પર ણ એ જ નામ ભદિવ ાન છ એન જ વપરનો િવવક કહ છ Ocircતા ાનકૌ કારન વ-પર િવવક બખાનૌOtilde અથા ભદિવ ાન સ ય દશન કારણ છ વી ર ત કપડા સાફ કરવામા સા સહાયક બન છ તવી જ ર ત સ ય દશનની ઉ પિ મા ભદિવ ાન

121

સહાયક થાય છ અન યાર કપડા સાફ થઈ ય યાર સા કાઈ કામ રહ નથી અન સા હોય તો એક ભાર જ લાગ છ તવી જ ર ત સ ય દશન થયા પછ યાર વ-પરના િવક પની આવ યકતા નથી રહતી યાર ભદિવ ાન હય જ હોય છ ભાવ એ છ ક ભદિવ ાન થમ અવ થામા ઉપાદય છ અન સ ય દશન િનમળ થયા પછ ત કાઈ કામ નથી હય છ ભદિવ ાન જોક હય છ તોપણ સ ય દશનની ા ત કારણ હોવાથી ઉપાદય છ તથી વ ણ અન પર ણની ઓળખાણ કર ન પર-પ રણિતથી િવર ત થ જોઈએ અન અ ભવનો અ યાસ કર ન સમતાભાવ હણ કરવો જોઈએ

122

િન રા ાર

(7)

િત ા (દોહરા)

वरनी सवरकी दसा जथा जगित परवान मकित िवतरनी िनरजरा सनह भिवक धिर कान 1 શ દાથ ETHજથા ગિત પરવાન= આગમમા ક છ ત

િવતરની=આપનાર

અથ ndash આગમમા સવર કથન છ ત વણન ક હ ભ યો હવ મો આપનાર િન રા કથન કાન દઈન સાભળો 1

મગલાચરણ (ચોપાઈ)

जो सवरपद पाई अनद सो परवकत कमर िनकद जो अफद हव बहिर न फद सो िनरजरा बनारिस बद 2

रागा ॐवरोधतो िनजधरा ध वा परः सवरः कमागािम समःतमव भरतो दरा न धन ःथतः ागब त तदव द धमधना याज भत िनजरा ान योितरपावत न ह यतो रागा दिभम छित 1

શ દાથ ETHઅનદ= સ થાય િનકદ=ન ટ કર બ ર=વળ ફદ= ચવાય

અથ ndash સવરની અવ થા ા ત કર ન આનદ કર છ વ બાધલા કમ નો નાશ કર છ કમની ળમાથી ટ ન ફર ફસાતો નથી ત િન રાભાવન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 2

ાન-વરા યના બળથી ભા ભ યાઓથી પણ બધ થતો નથી

(દોહરા)

123

मिहमा समयकजञानकी अर िवरागबल जोइ ि या करत फल भजत करम बध निह होइ 3

त ानःयव साम य वरागःयव वा कल च को प कमिभः कम म जानोऽ प न ब यत 2

શ દાથ ETHમ હમા= ભાવ અ =અન જત=ભોગવતા

અથ ndashસ ય ાનના ભાવથી અન વરા યના બળથી ભા ભ યા કરવા છતા અન ત ફળ ભોગવવા છતા પણ કમબધ થતો નથી 3

ભોગ ભોગવવા છતા પણ ાનીઓન કમકા લમા લાગતી નથી

(સવયા એક ીસા)

जस भप कौतक सरप कर नीच कमर कौतकी कहाव तास कौन कह रक ह जस िवभचािरनी िवचार िवभचार वाकौ जारहीस म भरतास िच बक ह जस धाइ बालक चघाइ कर लािलपािल जान तािह औरकौ जदिप वाक अक ह तस गयानवत नाना भाित करतित ठान िकिरयाक िभ मान यात िनकलक ह 4

શ દાથ ETH પ=રા કૌ ક=ખલ નીચ કમ=હલ કામ રક=કગાલ વાકૌ=ત ર (યાર) િમ ભરતા=પિત બક=િવ ખ ઘાઈ=િપવડાવીન લા લપા લ=લાલનપાલન ક=ગોદ િનકલક=િનદ ષ

અથ ndash વી ર ત રા ખલ પ હલ કામ કર તો પણ ત ખલાડ ષ કહવાય છ તન કોઈ ગર બ નથી કહ અથવા વી ર ત યભચા રણી ી પિતની પાસ રહ તોપણ ત ચ યારમા જ રહ છmdashપિત ઉપર મ રહતો નથી અથવા વી ર ત ધાવ બાળકન ધ પીવડાવ લાલન-પાલન કર અન ગોદમા લ છ તોપણ તન બી નો ણ છ તવી જ ર ત ાની વ ઉદયની રણાથી1

124

ત તની ભા ભ યા કર છ પર ત યાન આ મ વભાવથી ભ કમજિનત માન છ તથી સ ય ાની વન કમકા લમા લાગતી નથી 4 વળ

1 હવાસી તીથકર ભરત ચ વત રા ણક વગરની મ

जस िनिस वासर कमल रह पकहीम पकज कहाव प न वाक िढग पक ह जस म वादी िवषधरस गहाव गात म की सकित वाक िवना-िवष डक ह जस जीभ गह िचकनाई रह रख अग पानीम कनक जस काईस अटक ह तस गयानवत नानाभाित करतित ठान िकिरयाकौ िभ मान यात िनकलक ह 5

શ દાથ ETHિનિસ(િનિશ) =રાિ વાસર= દવસ પક=કાદવ પકજ=કમળ િવષધર=સાપ ગાત=શર ર કાઈ=કાટ અટક=ર હત

અથ ndash મ કમળ કાદવમા ઉ પ થાય છ અન રાત- દવસ કાદવમા રહ છ પર તના ઉપર કાદવ ચ ટતો નથી અથવા મ મ વાદ પોતાના શર ર ઉપર સાપ ારા ડખ દવડાવ છ પણ મ ની શ તથી તના ઉપર િવષ ચડ નથી અથવા મ ભ ચીકણા પદાથ ખાય છ પણ ચીકણી થતી નથી ખી રહ છઅથવા મ સો પાણીમા પડ હોય તોપણ તના પર કાટ લાગતો નથી તવી જ ર ત ાની વ ઉદયની રણાથી ત તની ભા ભ યાઓ કર છ પર તન આ મ વભાવથી ભ કમજિનત માન છ તથી સ ય ાની વન કમકા લમા લાગતી નથી

ना त वषयसवनङ प य ःव फल वषयसवनःय ना ानवभव वरागताबला सवकोङ प तदसावसवकः 3

વરા ય શ ત વણન (સોરઠા)

पवर उद सनबध िवष भोगव समिकती कर न नतन बनध मिहमा गयान िवरागकी 6

125

અથ ETHસ ય ટ વ વ બાધલા કમ ના ઉદયથી િવષય આદ ભોગવ છ પણ કમબધ થતો નથી એ ાન અન વરા યનો ભાવ છ 6

स य भवित िनयत ानवरा यश ः ःव वःत व कलियतमय ःवा य पाि म या यःमा ा वा यितकरिमद त वतः ःव पर च ःव ःम नाःत वरमित परा सवतो रागयोगात 4 ાન-વરા યથી મો ની ા ત છ (સવયા તવીસા)

समयकवत सदा उर अतर गयान िवराग उभ गन धार जास भाव लख िनज लचछन जीव अजीव दसा िनखार आतमकौ अनभौ किर हव िथर आप तर अर औरिन तार सािध सदवर लह िसव समर स कमर-उपािध िवथा विम डार 7

શ દાથ ETHઉર= દય ભાવ= તાપથી િનરવાર=િનણય કર ઔરિન=બી ઓન ય( વ ય) =આ મત વ સમ (શમ) =આનદ ઉપાિધ= દ-ફદ યથા=ક ટ વિમ ડાર=કાઢ નાખ છ

અથ ndashસ ય ટ વ સદવ તઃકરણમા ાન અન વરા ય બ ણ ધારણ કર છ ના તાપથી િનજ આ મ વ પન દખ છ અન વ-અ વ ત વોનો િનણય કર છ1 તઓ આ મ-અ ભવ કર ન િનજ- વ પમા થર થાય છ તથા સસાર-સ થી પોત વય તર છ અથવા બી ઓન તાર છ2 આ ર ત આ મત વ િસ કર ન કમ ની ળ ર કર છ અન મો નો આનદ ા ત કર છ 7

1 વ અના દકાળથી દહા દ પર વ ઓન પોતાની માની લીધી હતી ત હઠ છોડ દ છ અન પોતાના આ માન તમનાથી દો માનવા લાગ છ

2 ધમ પદશ આપીન

126

स य ः ःवयमयमह जात ब धो न म ःया- द य ानो पलकवदना रािगणोङ याच त आल ब ता सिमितपरता त यतोङ ा प पापा आ माना मावगम वरहात स त स य व र ाः 5

સ ય ાન િવના સ ણ ચા ર નકા છ (સવયા તવીસા)

जो नर समयकवत कहावत समयकगयान कला निह जागी आतम अग अबध िवचारत धारत सग कह हम तयागी भष धर मिनराज-पटतर अतर मोह-महानल दागी स िहय करतित कर पर सो सठ जीव न होय िवरागी 8

શ દાથ ETHસગ=પ ર હ પટતર (પટતર) =સમાન મહાનલ=તી અ ન દાગી=ધગ છ હય= ય દય સઠ= ખ

અથ ndashમ યન સ ય ાન કરણ તો ગટ થ નથી અન પોતાન સ ય ટ માન છ ત િન મ વ પ અબધ પ ચતવન કર3 છ શર ર આદ પરવ મા મમ વ રાખ છ અન કહ છ ક અમ યાગી છ એ ત િનરાજ વો વષ ધારણ કર છ પર તરગમા મોહની મહા વાળા સળગ છ ત ય- દય થઈન ( િનરાજ વી) યા કર છ પર ત ખ છ વા તવમા સા નથી યલગી છ 8

3 િન યનયનો એકા ત પ લઈન

ભદિવ ાન િવના સમ ત ચા ર નકા છ (સવયા તવીસા)

नथ रच चरच सभ पथ लख जगम िववहार सप ा सािध सतोष अरािध िनरजन

127

दइ ससीख न लइ अद ा नग धरग िफर तिज सग छक सरवग मधारस म ा ए करतित कर सठ प समझ न अनातम-आतम-स ा 9

શ દાથ ETHરચ=બનાવ ચરચ=કથન કર ભ પથ=ધમમાગ પ ા= પા િનરજન=ઈ ર સીખ=સારો ઉપદશ અદ ા=આ યા િવના નગ-

ધરગ=ન ન સગ=પ ર હ ધારસ મ ા=અ ાનરસમા ઉ મ આતમ સ ા= ચત યભાવ અનાતમ સ ા=શર ર રાગ- ષ-મોહ આદ

અથ ndashત ખ થ-રચના કર છ ધમની ચચા કર છ ભ-અ ભ યાન ણ છ યો ય યવહાર રાખ છ સતોષન સભાળ છ અહ ભગવાનની

ભ ત કર છ સારો ઉપદશ આપ છ આ યા િવના લતો નથી1 બા પ ર હ છોડ ન ન ન ફર છ અ ાનરસમા ઉ મ થઈન બાળતપ કર છ ત ખ આવી યાઓ કર છ પર આ મસ ા અન અના મસ ાનો ભદ ણતો નથી 9

1 અચૌયા દ ત અન એષણા આદ સિમિત પાળ છ

વળ

धयान धर कर इिन य-िन ह िव हस न गन िनज न ा तयािग िवभित िवभित मढ तन जोग गह भवभोग-िवर ा मौन रह लिह मदकषाय सह बध बधन होइ न त ा ए करतित कर सठ प समझ न अनातम-आतम-स ा 10

128

શ દાથ ETHિન હ=દમન કર િવ હ=શર ર ન ા (નાતા) =સબધ િવ િત=ધન-સપિ િવ િત=ભ મ (રાખ) મઢ=લગાવ જોગ= યાગ1 િવર ા (િવર ત) = યાગી ત ા (ત ત) = ોિધત ઃખી

અથ ndashઆસન લગાવીન યાન કર છ ઇ યો દમન કર છ શર ર સાથ પોતાના આ માનો કાઈ સબધ ગણતો નથી ધન-સપિ નો યાગ કર છ શર રન રાખથી ચોળ છ2 ાણાયામ આદ યોગસાધના કર છ સસાર અન ભોગોથી િવર ત રહ છ મૌન ધારણ કર છ કષાયોન મદ કર છ વધ-બધન સહન કર ન ઃખી થતો નથી ત ખ આવી યાઓ કર છ પર આ મસ ા અન અના મસ ાનો ભદ ણતો નથી 10

1 દોહાNtildeઆસન ાણાયામ યમ િનયમ ધારણા યાન યાહાર સમાિધ ય અ ટ યોગ પ હચાન

2 નાન આદ ન કરવાથી

(ચોપાઈ)

जो िबन गयान ि या अवगाह जो िबन ि या मोखपद चाह जो िबन मोख कह म सिखया सो अजान मढ़िनम मिखया 11

શ દાથ ETH યા=ચા ર અવગાહ= હણ કર અ ન= ખ ઢિનમ= ખાઓમા ખયા= ધાન

અથ ndash સ ય ાન િવના ચા ર ધારણ કર છ અથવા ચા ર િવના મો પદ ચાહ છ તથા મો િવના પોતાન ખી કહ છ ત અ ાની છ ખાઓમા ધાન અથા મહા ખ છ 11

आससारा ितपदममी रािगणो िन यम ाः स ा य ःम नपदमपद त ब य वम धाः एतततः पदिमदिमद यऽ चत यधातः श ः श ः ःवरसभरतः ःथाियभाव वमित 6

ી નો ઉપદશ અ ાની વો માનતા નથી (સવયા એક ીસા)

129

जगवासी जीवनीस गर उपदस कह तम इहा सोवत अनत काल बीत ह जागौ हव सचत िच समता समत सनौ कवल-वचन जाम अकष-रस जीत ह आवौ मर िनकट बताऊ म तमहार गन परम सरस-भर करमस रीत ह ऐस बन कह गर तोऊ त न धर उर िम कस प िकध िच कस चीत ह 12

શ દાથ ETHિમ કસ =માટ ના તળા વા ચ કસ ચીત=ચ મા બનલા

અથ ndash ી જગવાસી વોન ઉપદશ આપ છ ક તમન આ સસારમા મોહિન ા લતા અનતકાળ વીતી ગયો હવ તો ગો અન સાવધાન અથવા શાત ચ થઈન ભગવાનની વાણી સાભળો નાથી ઇ યોના િવષયો તી શકાય છ માર પાસ આવો કમ-કલક ર હત પરમ આનદમય તમારા આ માના ણ તમન બતા ી આવા વચન કહ છ તોપણ સસાર મોહ વ કાઈ યાન આપતા નથી ણ ક તઓ માટ ના તળા છ અથવા ચ મા દોરલા મ ય છ 12

વની શયન અન ત દશા કહવાની િત ા (દોહરા)

एत पर बहर सगर बोल वचन रसाल सन दसा जागत दसा कह दहकी चाल 13

શ દાથ ETHરસાલ=મીઠા સન(શયન) = તલી દસા=અવ થા

અથ ndashઆમ છતા ફર થી પા વની િન ત અન ત દશા કથન મ ર વચનોમા કહ છ 13

વની શયન અવ થા (સવયા એક ીસા)

काया िच सारीम करम परजक भारी मायाकी सवारी सज चादिर कलपना

130

सन कर चतन अचतना न द िलय मोहकी मरोर यह लोचनकौ ढपना उद बल जोर यह सवासकौ सबद घोर िवष-सख कारजकी दौर यह सपना ऐसी मढ़ दसाम मगन रह ितह काल धाव म जालम न पाव रप अपना 14

શ દાથ ETHકાયા=શર ર ચ સાર =શયનાગાર વાની જ યા સવાર =સ પરજક (પયક) =પલગ સજ=પથાર ચાદ ર=ઓઢવા વ અચતના= વ પન લી જ ત લોચન= ખ વાસકૌ સબદ=નસકોરા બોલાવવા

અથ ndashશર ર પી મહલમા કમ પી મોટો પલગ છ માયાની પથાર સ લી છ ક પના પી1 ચાદર છ વ પની લ પ િન ા લઈ ર ો છ મોહની લહરોથી ખની પાપણ ઢકાઈ ગઈ છ કમ દયની જોરાવર એ નસકોરાનો રકાટ છ

િવષય ખના કાય માટ ભટક એ વ ન છ આવી અ ાનદશામા આ મા સદા મ ન થઈન િમ યા વમા ભટકતો ફર છ પર પોતાના આ મ વ પન જોતો નથી 14

1 યાર રાગ- ષના બા િનિમ નથી મળતા યાર મનમા ત તના સક પ-િવક પ કરવા ત

વની ત દશા (સવયા એક ીસા)

िच सारी नयारी परजक नयारौ सज नयारी चादिर भी नयारी इहा झठी मरी थपना अतीत अवसथा सन िन ा वािह कोउ प न िव मान पलक न याम अब छपना सवास औ सपन दोऊ िन ाकी अलग बझ सझ सब अग लिख आतम दरपना तयागी भयौ चतन अचतनता भाव तयािग भाल दि खोिलक सभाल रप अपना 15

131

શ દાથ ETHથપના= થાપના અતીત= તકાળ િન ાવા હ=િન ામા પડલો યામ=એમા છપના=લગાડ અલગ=સબધ દરપના=દપણ ભાલ=દખ

અથ ndash યાર સ ય ાન ગટ થ યાર વ િવચાર છ ક શર ર પ મહલ દો છ કમ પ પલગ દો છ માયા પ પથાર દ છ ક પના પ ચાદર દ છ આ િન ાવ થા માર નથીmdash વકાળમા િન ામા પડલી માર બી જ પયાય હતી હવ વતમાનની એક પળ પણ િન ામા ન હ વીતા ઉદયનો િનઃ ાસ અન િવષય વ નmdashએ બ િન ાના સયોગથી દખાતા હતા હવ આ મા પ દપણમા મારા સમ ત ણો દખાવા લા યા આ ર ત આ મા અચતન ભાવોનો યાગી થઈન ાન ટથી જોઈન પોતા વ પ સાભળ છ 15

ત દશા ફળ (દોહરા)

इिह िविध ज जाग परष त िशवरप सदीव ज सोविह ससारम त जगवासी जीव 16

શ દાથ ETHઇહ િવિધ=આ કાર ગ=સચત થયા ત=તઓ સદ વ (સદવ) =હમશા જગવાસી=સસાર

અથ ndash વ સસારમા આ ર ત આ મ-અ ભવ કર ન સચત થયા છ ત હમશા મો પ જ છ અન અચત થઈન ઈ ર ા છ ત સસાર છ 16

આ મ-અ ભવ હણ કરવાની િશખામણ (દોહરા)

जो पद भोपद भय हर सो पद सऊ अनप िजिह पद परसत और पद लग आपदारप 17

एकमव ह त ःवा वपदामपद पदम अपदा यव भास त पदा य यािन य परः 7

શ દાથ ndashભૌ(ભવ) =સસાર સઉ= વીકાર કરો અ પ=ઉપમા ર હત પરસત( પશત) = હણ કરતા જ આપદા=ક ટ

જ મ-મરણનો ભય ર કર છ ઉપમા ર હત છ હણ કરવાથી બી બધા પદ1 િવપિ પ ભાસવા લાગ છ ત આ મ-અ ભવ પ પદન ગીકાર કરો 17

132

1 ઇ ધરણ નર ા દ

સસાર સવથા અસ ય છ (સવયા એક ીસા)

जब जीव सोव तब समझ सपन सतय विह झठ लाग तब जाग न द खोइक जाग कह यह मरौ तन यह मरी स ज ताह झठ मानत मरन-िथित जोइक जान िनज मरम मरन तब सझ झठ बझ जब और अवतार रप होइक वाह अवतारकी दसाम िफिर यह पच याही भाित झठौ जग दखयौ हम टोइक 18

શ દાથ ETHસ જ=વ અવતાર=જ મ ટોઇક=શોધીન

અથ ndash યાર વ વ છ યાર વ નન સ ય માન છ યાર ગ છ યાર ત જણાય છ શર ર ક ધન-સામ ીન પોતાની ગણ છ પછ નો યાલ કર છ યાર તન પણ ઠ માન છ યાર પોતાના વ પનો િવચાર કર છ યાર પણ અસ ય જણાય છ અન બીજો જ મ સ ય લાગ છ યાર બી જ મનો િવચાર કર છ યાર પાછો આ જ ચ ાવામા પડ ય છmdashઆ ર ત શોધીન જો તો આ જ મ-મરણ પ આખો સસાર ઠો જ ઠો જણાય છ 18

एक ायकभाविनभरमहाःवाद समासादयन ःवाद मय वधातमसहः ःवा वःतव वदन आ मा मानभवानभाव ववशो य शषोदय सामा य कलयन कलष सकल ान नय यकताम 8

સ ય ાની આચરણ (સવયા એક ીસા)

पिडत िववक लिह एकताकी टक गिह ददज अवसथाकी अनकता हरत ह मित ित अविध इतयािद िवकलप मिट िनरिवकलप गयान मनम धरत ह

133

इिन यजिनत सख दखस िवमख हवक परमक रप हव करम िनरजरत ह सहज समािध सािध तयािग परकी उपािध आतम आरािध परमातम करत ह 19

શ દાથ ETHટક=હઠ દજ=િવક પ પ આ ળતા પ મ ટ= ર કર ન સમાિધ= યાન પરક ઉપાિધ=રાગ- ષ-મોહ

અથ ndashસ ય ટ વ ભદ ાન ા ત કર ન એક આ મા જ હણ કર છ દહા દથી મમ વના અનક િવક પો છોડ દ છ મિત ત અવિધ ઇ યા દ ાયોપશિમકભાવ છોડ ન િનિવક પ કવળ ાનન પોતા વ પ ણ છ

ઇ યજિનત ખ- ઃખમાથી ચ ખસડ ન આ મ-અ ભવ કર ન કમ ની િન રા કર છ અન રાગ- ષ-મોહનો યાગ કર ન ઉ જવળ યાનમા લીન થઈન આ માની આરાધના કર ન પરમા મા થાય છ 19

अ छा छाः ःवयम छल त य दमाः सवदन य यो िनपीता खलभावम डलरसा भाकम ा इव यःयािभ नरसः स एव भगवानकोऽ यनक भवन व ग य किलकािभर तिनिध त यर ाकरः 9 સ ય ાનન સ ની ઉપમા (સવયા એક ીસા)

जाक उर अतर िनरतर अनत दवर भाव भािस रह प सभाव न टरत ह िनमरलस िनमरल स जीवन गट जाक घटम अघट-रस कौतक करत ह जाम मित ित औिध मनपय कवल स पचधा तरगिन उमिग उछरत ह सो ह गयान उदिध उदार मिहमा अपार िनराधार एकम अनकता धरत ह 20

134

શ દાથ ETH તર= દર અઘટ= ણ ઔિધ (અવિધ) = ય- -કાળ-ભાવની મયાદાથી પી પદાથ ન એકદશ પ ટ ણનાર ાન પચધા=પાચ કારની તરગિન=લહરો યાન ઉદિધ= ાનનો સ િનરધાર= વત

ઘટ=ઓ અઘટ=ઓ ન હ સ ણ

અથ ndash ાન પ સ મા અનત ય પોતાના ણ-પયાયો સ હત હમશા ઝળક છ પણ ત ત યો પ થતો નથી અન પોતાના ાયક વભાવન છોડતો નથી ત અ યત િનમળ જળ પ આ મા ય છ પોતાના ણ રસમા મોજ કર છ તથા મા મિત ત અવિધ મનઃપયય અન કવળ ાન આ પાચ કારની લહરો ઊઠ છ મહાન છ નો મ હમા અપરપાર છ િન િ ત છ ત ાન એક છ તોપણ યોન ણવાની અનકતા સ હત છ

ભાવાથ ETHઅહ ાનન સ ની ઉપમા આપી છ સ મા ર ના દ અનત યો રહ છ ાનમા પણ અનત યો િત બબત થાય છ સ ર ના દ પ થઈ

જતો નથી ાન પણ ય પ થ નથી સ જળ િનમળ રહ છ ાન પણ િનમળ રહ છ સ પ ર ણ રહ છ ાન પણ પ ર ણ રહ છ સ મા લહરો ઉ પ થાય છ ાનમા પણ મિત ત આદ તરગો છ સ મહાન હોય છ ાન પણ મહાન હોય છ સ અપાર હોય છ ાન પણ અપાર છ સ જળ

િન ધાર રહ છ ાન પણ િન ધાર છ સ પોતાના વ પની અપ ાએ એક અન તરગોની અપ ાએ અનક હોય છ ાન પણ ાયક વભાવની અપ ાએ એક અન યોન ણવાની અપ ાએ અનક હોય છ 20

लय ता ःवयमव द करतरम ो मखः कमिभः लय ता च पर महाोततपोभारण भ ना र

सा ा मो इद िनरामयपद सव मान ःवय ान ानगण वना कथम प ा म त न ह 10 ાનર હત યાથી મો થતો નથી (સવયા એક ીસા)

कई र क सह तपस सरीर दह ध पान कर अधोमख हवक झल ह कई महा त गह ि याम मगन रह वह मिनभार प पयारकस पल ह

135

इतयािदक जीवनक सवरथा मकित नािह िफर जगमािह जय वयािरक बघल ह िजनहक िहयम गयान ितिनहहीकौ िनरवान करमक करतार भरमम भल ह 21

શ દાથ ETHકઈ=અનક ર= ખ દહ=બાળ અધો ખ =નીચ મા અન ઉપર પગ કર ન બયા ર=હવા િનરવાન=મો

અથ ndashઅનક ખ કાય લશ કર છ પચા ન તપ આદથી શર રન બાળ છ ગાજો ચરસ વગર પીવ છ નીચ મ તક અન ઉપર પગ રાખીન લટક છ મહા ત હણ કર ન તપાચરણમા લીન રહ છ પ રષહ આદ ક ટ ઉઠાવ છ પર ાન િવના તમની આ બધી યા કણ િવનાના ઘાસના ળા વી િન સાર છ આવા વોન કદ મો મળ શકતો નથી તઓ પવનના વટો ળયાની મ સસારમા ભટક છmdash ાય ઠકા પામતા નથી મના દયમા સ ય ાન છ તમન જ મો છ ાન ય યા કર છ તઓ મમા લલા છ 21

યવહારલીનતા પ રણામ (દોહરા)

लीन भयौ िववहारम उकित न उपज कोइ दीन भयौ भपद जप मकित कहास होइ 22

શ દાથ ETHઉકિત=ભદ ાન કહાસૌ=કવી ર ત

અથ ndash યામા લીન છ ભદિવ ાન ર હત છ અન દ ન થઈન ભગવાનના ચરણોનો પ કર છ અન એનાથી જ મો ની ઇ છા રાખ છ ત આ મા ભવ િવના મો કવી ર ત મળવી શક 22

વળ ETH (દોહરા)

भ समरौ पजौ पढ़ौ करौ िविवध िववहार मोख सरपी आतमा गयानगमय िनरधार 23

શ દાથ ETH મરૌ= મરણ કરો િવિવધ િવવહાર= દા દા કાર ચા ર

136

અથ ndashભગવાન મરણ કરવાથી - િત કરવાથી અથવા અનક કાર ચા ર હણ કરવાથી કાઈ થઈ શક નથી કમ ક મો - વ પ આ મા

અ ભવ- ાનગોચર છ 23

ાન િવના મો માગ ણી શકાતો નથી (સવયા એક ીસા)

काज िवना न कर िजय उ म लाज िवना रन मािह न जझ डील िवना न सध परमारथ सील िवना सतस न अरझ नम िवना न लह िनहच पद

म िवना रस रीित न बझ धयान िवना न थभ मनकी गित गयान िवना िसव पथ न सझ 24

શ દાથ ETHઉ મ=ઉ ોગ લાજ= વા ભમાન ડ લ=શર ર ઝ=લડ પરમારથ (પરમાથ) =મો અ ઝ=મળ નમ=િનયમ ઝ=સમ િસવપથ=મો માગ ઝ=દખાય

અથ ndash યોજન િવના વ ઉ મ કરતો નથી વા ભમાન િવના સ ામમા લડતો નથી શર ર િવના મો સધાતો નથી શીલ ધારણ કયા િવના સ યનો મળાપ થતો નથી સયન િવના મો પદ મળ નથી મ િવના રસની ર ત ણી શકાતી નથી યાન િવના ચ થર થ નથી અન ાન િવના મો માગ ણી શકાતો નથી 24

ાનનો મ હમા (સવયા તવીસા)

गयान उद िजनहक घट अतर जोित जगी मित होत न मली बािहज िदि िमटी िजनहक िहय आतमधयान कला िविध फली त जड चतन िभ लख

137

सिववक िलय परख गन-थली त जगम परमारथ जािन गह रिच मािन अधयातमसली 25

શ દાથ ETH તર= દર મિત= મલી=અ બા હજ દ ટ=શર ર આદમા આ મ ભ = દા પરખ=પર ા કર ચ= ાન અ યાતમ સલી=આ મ-અ ભવ

અથ ndash મના તરમા સ ય ાનનો ઉદય થયો છ મની આ મ યોિત ત થઈ છ અન િનમળ રહ છ મન શર ર આદમાથી આ મ ખસી

ગઈ છ આ મ યાનમા િન ણ છ તઓ જડ અન ચત યના ણોની પર ા કર ન તમન દા દા માન છ અન મો માગન સાર ર ત સમ ન ચ વક આ મ-અ ભવ કર છ 25

વળ Ntilde(દોહરા)

बहिविध ि या कलसस िसवपद लह न कोइ गयानकला परकाशस सहज मोखपद होई 26 गयानकला घटघट बस जोग जगितक पार िनज िनज कला उदोत किर मकत होइ ससार 27

पदिमद नन कमदरासद सहजबोधकलासलभ कल तत इद िनजबोधकलाबलात कलियत यतता सतत जगत 11

શ દાથ ETHબ િવિધ=અનક કારની બસ=રહ પાર (પર) =અગ ય ઉદોત= ગટ ત= ત

અથ ndashઅનક કારની બા યાઓના લશથી કોઈ મો પામી શક નથી અન સ ય ાન ગટ થતા લશ િવના જ મો પદની ા ત થાય છ 26

અથ ાન યોિત સમ ત વોના તરગમા રહ છ ત મન વચન કાય અન તથી અગ ય છ હ ભ યો પોતપોતાની ાન યોિત ગટ કર ન સસારથી ત થાઓ 27

અ ભવની શસા ( ડ લયા)

138

+अनभव िचतामिन रतन जाक िहय परगास सो पनीत िसवपद लह दह चतरगितवास दह चतरगितवास आस धिर ि या न मड नतन बध िनरोिध पबबकत कमर िबहड ताक न गन िवकार न गन बह भार न गन भव जाक िहरद मािह रतन िचतामिन अनभव 28

+ अिच यश ः ःवयमव दव माऽिच ताम णरष यःमात सवाथिस ा मतया वधत ानी कम यःय प रमहण 12

શ દાથ ETH નીત=પિવ દહ=બાળ આસ=આશા મડ(માડ) =કર િનરોિધ=રોક ન િવહડ=ખરવ ભાર=બોજો ભવ=જ મ

અથ ndashઅ ભવ પ ચતામણ ર નનો કાશ ના દયમા થઈ ય છ ત પિવ આ મા ચ ગિત મણ પ સસારનો નાશ કર ન મો પદ પામ છ ત આચરણ ઇ છા ર હત હોય છ ત કમ નો સવર અન વ ત કમ ની િન રા કર છ ત અ ભવી વન રાગ- ષ પ ર હનો ભાર અન ભાવી જ મ કાઈ ગણતર મા નથી અથા અ પકાળમા જ ત િસ પદ પામશ 28

સ ય દશનની શસા (સવયા એક ીસા)

िजनहक िहयम सतय सरज उदोत भयौ फली मित िकरन िमथयात तम न ह िजनहकी सिदि म न परच िवषमतास मसतास ीित ममतास ल प ह िजनहक कटाकषम सहज मोखपथ सध मनकौ िनरोध जाक तनकौ न क ह ितनहक करमकी कलोल यह ह समािध डोल यह जोगासन बोल यह म ह 29

139

શ દાથ ETHપરચ (પ રચય) =સબધ િવષમતા=રાગ- ષ સમતા=વીતરાગતા લ ટ ટ=િવ કટા =નજર કરમક કલોલ=કમના ઝપાટા સમાિધ= યાન ડોલ=ફર મ ટ=મૌન

અથ ndash મના દયમા અ ભવનો સ ય ય કાિશત થયો છ અન પ કરણો ફલાઈન િમ યા વનો ધકાર ન ટ કર છ મન સાચા આનમા રાગ- ષ સાથ સબધ નથી સમતા ય મન મ અન મમતા ય

ષ છ મની ટ મા થી મો માગ સધાય છ અન કાય લશ આદ િવના મન આદ યોગોનો િન હ કર છ ત સ ય ાની વોન િવષય-ભોગ પણ સમાિધ છ હાલ -ચાલ એ યોગ અથવા આસન છ અન બોલ -ચાલ એ જ મૌન ત છ

ભાવાથ ndashસ ય ાન ગટ થતા જ ણ ણ િન રા થાય છ ાની વ ચા ર મોહના બળ ઉદયમા જોક સયમ લતા નથીmdashઅ તની દશામા રહ છmdash

તોપણ કમિન રા થાય જ છ અથા િવષય આદ ભોગવતા હાલતા-ચાલતા અન બોલતા-ચાલતા છતા પણ તમન કમ ખર છ પ રણામ સમાિધ યોગ આસન મૌન છ ત જ પ રણામ ાનીન િવષય-ભોગ હાલ-ચાલ અન બોલ-ચાલ છ સ ય વનો આવો જ અટપટો મ હમા છ 29

इ थ प रमहमपाःय समःतमव सामा यतः ःवपरयोर ववकहतम अ ानम तमना अधना वशषा भयःतमव प रह मय व ः 13

પ ર હના િવશષ ભદ કથન કરવાની િત ા (સવયા એક ીસા)

आतम सभाउ परभावकी न सिध ताक जाकौ मन मगन पिर हम र ो ह ऐसौ अिववककौ िनधान पिर ह राग ताकौ तयाग इहालौ सम रप कहयो ह अब िनज पर म दिर किरवक काज बहर सगर उपदशको उम ो ह पिर ह तयाग पिर हकौ िवशष अग किहवकौ उि म उदार लहल ो ह 30

140

શ દાથ ETH િધ=ખબર અિવવક=અ ાન રાગ= મ સ ચ=સમ ઉમ ો હ=ત પર થયો છ ક હવકૌ=કહવાન

અથ ndash ચ પ ર હમા રમ છ તન વભાવ-પરભાવની ખબર રહતી નથી તથી પ ર હનો મ અ ાનનો ખ નો જ છ તનો અહ ધી સામા ય ર ત સમ પણ યાગ ક ો છ હવ ી િનજ-પરનો મ ર કરવા માટ પ ર હ અન પ ર હના િવશષ ભદ કહવાન ઉ સાહ વક સાવધાન થયા છ 30

સામા ય-િવશષ પ ર હનો િનણય (દોહરા)

तयाग जोग परवसत सब यह सामानय िवचार िविवध वसत नाना िवरित यह िवशष िवसतार 31 શ દાથ ETHપરવ =પોતાના આ મા િસવાય અ ય સવ ચતન-અચતન

પદાથ સામા ય=સાધારણ િવરિત= યાગ

અથ ndashપોતાના આ મા િસવાય અ ય સવ ચતન-અચતન પરપદાથ યાગવા યો ય છ એ સામા ય ઉપદશ છ અન તમનો અનક કાર યાગ કરવો એ પ ર હનો િવશષ યાગ છ

ભાવાથ ndashિમ યા વ રાગ ષ આદ ચૌદ તરગ પ ર હ અન ધન-ધા યા દ દસ બા પ ર હmdashઆ બધાનો યાગ એ સામા ય યાગ છ અન િમ યા વનો યાગ અ તનો યાગ કષાયનો યાગ કથાનો યાગ માદનો યાગ અભ યનો યાગ અ યાયનો યાગ આદ િવશષ યાગ છ 31

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વ િન પ ર હ છ

(ચોપાઈ)

परव करम उद रस भज गयान मगन ममता म यज उरम उदासीनता लिहय य बध पिर हवत न किहय 32

पवब िनजकम वपाकात ािननो य द भव यपभोगः त व वथ च राग वयोगात ननमित न प रमहभावम 14

141

શ દાથ ETH રવ ( વ) =પહલાના =ભોગવ =લીન થાય ઉદાસીનતા=વરા ય ધ=સ ય ટ

અથ ndash ાની વ વ બાધલા કમના ઉદયથી ખ- ઃખ બ ભોગવ છ પણ તઓ તમા મમતા અન રાગ- ષ કરતા નથી ાનમા જ મ ત રહ છ તથી તમન િન પર હ જ ક ા છ 32

व वदक वभावचल वा व त न खल का तमव तन का ित न क चन व ान ःवतोङ यित वर मपित 15

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વોન પ ર હ ર હત કહવા કારણ

(સવયા એક ીસા)

ज ज मनविछत िवलास भोग जगतम त त िवनासीक सब राख न रहत ह और ज ज भोग अिभलाष िच पिरनाम तऊ िवनासीक धारारप हव बहत ह एकता न दह मािह तात वाछा फर नािह ऐस म कारजकौ मरख चहत ह सतत रह सचत परस न कर हत यात गयानवतकौ अवछक कहत ह 33

શ દાથ ETHિવનાસીક=નાશવત ર=ઉપ કારજ(કાય) =કામ સતત=હમશા સચત=સાવધાન અવછક=ઇ છા ર હત

અથ ndashસસારની મનવાિછત ભોગ-િવલાસની સામ ી અ થર છ તઓ અનક ય નો કરવા છતા પણ થર રહતી નથી એવી જ ર ત િવષય-અભલાષાઓના ભાવ પણ અિન ય છ ભોગ અન ભોગની ઇ છાઓ આ બ મા એકતા નથી અન નાશવત છ તથી ાનીઓન ભોગોની અભલાષા જ ઊપજતી નથી આવા મ ણ કાય ન તો ખાઓ જ ઇ છ છ ાનીઓ તો સદા સાવધાન રહ છmdashપરપદાથ મા નહ કરતા નથી તથી ાનીઓન વાછા ર હત ક ા છ 33

142

ािननो न ह प रमहभाव कमरागरस र तयित र य रकषाियतव ःवीकतव ह ब हलठतीव 16

પ ર હમા રહવા છતા પણ ાની વ િન પ ર હ છ એના ઉપર ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस िफटकड़ी लोद हरड़की पट िबना सवत व डािरय मजीठ रग नीरम भीगयौ रह िचरकाल सवरथा न होइ लाल भद निह अतर सफदी रह चीरम तस समिकतवत राग ष मोह िबन रह िनिश वासर पिर हकी भीरम परव करम हर नतन न बध कर जाच न जगत-सख राच न सरीरम 34

શ દાથ ETHમ ઠ=લાલરગ ચરકાળ=સદવ સવથા=સ ણપણ ચીર=વ િનિશ વાસર=રાત- દવસ ભીર=સ દાય ચ=ચાહ રાચ=લીન થાય

અથ ndash વી ર ત ફટકડ લોધર અન હરડનો ટ દ ધા િવના મ ઠના રગમા સફદ કપ બોળવાથી અન લાબો સમય બોળ રાખવા છતા પણ તના પર રગ ચડતો નથીndash-ત ત ન લાલ થ નથી દરમા સફદ જ રહ છ તવી જ ર ત રાગ- ષ-મોહ ર હત ાની મ ય પ ર હ-સ હમા રાત- દવસ રહ છ તોપણ વ-સચત કમ ની િન રા કર છ નવીન બધ કરતો નથી ત િવષય ખની વાછા નથી કરતો અન ન શર ર ઉપર મોહ રાખ છ

ભાવાથ ndashરાગ- ષ-મોહ ર હત હોવાના કારણ સ ય ટ વ પ ર હ આદનો સ હ રાખવા છતા પણ િન પ ર હ છ 34

વળ ETH

जस काह दशकौ बसया बलवत नर जगलम जाइ नध-छ ाक गहत ह वाक लपटािह चह ओर मध-मिचछका प

143

कबलकी ओटस अडिकत रहत ह तस समिकती िसवस ाकौ सवरप साध उदकी उपािधक समािधसी कहत ह पिहर सहज कौ सनाह मनम उछाह ठान सख-राह उदवग न लहत ह 35

શ દાથ ETHસમાિધ= યાન સનાહ=બ તર ઉછાહ=ઉ સાહ ઉદવગ=આ ળતા

અથ ndash મ કોઈ બળવાન ષ જગલમા જઈન મધ ડો તોડ છ તો તન ઘણી મધમાખીઓ ચ ટ ય છ પણ તણ કામળો ઓઢલો હોવાથી તન તમના ડખ લાગી શકતા નથી તવી જ ર ત સ ય ટ વ ઉદયની ઉપાિધ રહવા છતા પણ મો માગન સાધ છ તમન ાન વાભાિવક બ તર ા ત છ તથી આનદમા રહ છmdashઉપાિધજિનત આ ળતા યાપતી નથી સમાિધ કામ આપ છ

ભાવાથ ndashઉદયની ઉપાિધ સ ય ાની વોન િન રા જ કારણ છ તથી ત તમન ચા ર અન તપ કામ દ છ તથી તમની ઉપાિધ પણ સમાિધ છ 35

ાની વ સદા અબધ છ (દોહરા)

गयानी गयानमगन रह रागािदक मल खोइ िचत उदास करनी कर करम बध निह होइ 36

ानवान ःवरसतोऽ प यतः ःयात सवरागरसवजनशीलः िल यत सकलकमिभरषः कमम यपिततोऽ प ततो न 17

શ દાથ ETHમલ=દોષ ખોઈ= ર કર ન કરની= યા

અથ ndash ાની મ ય રાગ- ષ-મોહ આદ દોષન ર કર ાનમા મ ત રહ છ અન ભા ભ યા વરા ય સ હત કર છ તથી તન કમબધ થતો નથી 36

વળ ETH

मोह महातम मल हर धर समित परकास मकित पथ परगट कर दीपक गयान िवलास 37

144

શ દાથ ETH મિત=સાર ત પથ=મો માગ

અથ ndash ાન પી દ પક મોહ પી ધકારનો મળ ન ટ કર ન નો કાશ કર છ અન મો માગ બતાવ છ 37

ાન પી દ પકની શસા (સવયા એક ીસા)

जाम धमकौ न लस वातकौ न परवस करम पतगिनक नास कर पलम दसाकौ न भोग न सनहकौ सजोग जाम मोह अधकारकौ िवयोग जाक थलम जाम न तताई निह राग रकताई रच लहलह समता समािध जोल जलम ऐसी गयान दीपकी िसखा जगी अभगरप िनराधार फरी प दरी ह प लम 38

શ દાથ ETH મ= માડો વાત=હવા પરવસ( વશ) =પહ ચ દસા=બ ી સનહ ( નહ) =ચીકાશ (તલ વગર) તતાઈ=ગરમી ર તાઈ=લાલાશ અભગ=અખડ ર = રાયમાન થઈ ર = ર

અથ - મા જરા પણ માડો નથી પવનના ઝપાટાથી ઝાઈ જતો નથી એક ણમા મા કમ પી પતગયાઓન બાળ નાખ છ મા બ ી ઢાકણ નથી અન મા ઘી તલ વગર આવ યક નથી મોહ પી ધકારન મટાડ છ મા કચ પણ ચ નથી તમ જ ન રાગની લાલાશ છ મા સમતા સમાિધ અન યોગ કાિશત રહ છ ત ાનની અખડ યોિત વયિસ આ મામા રત થઈ છmdashશર રમા નથી 38

या क ता िगहा ःत तःय वशतो यःय ःवभावो ह यः क नष कथचना प ह परर या शः श यत अ ान न कदाचना प ह भवज ान भव स ततम ािनन भआव परापराधजिनतो नाःतीह ब धःतव 18 ાનની િનમળતા પર ટાત (સવયા એક ીસા)

145

जसो जो दरव ताम तसोई सभाउ सध कोऊ दवर काहकौ सभाउ न गहत ह जस सख उ ल िविवध वनर माटी भख माटीसौ न दीस िनत उ ल रहत ह तस गयानवत नाना भोद पिर ह-जोग करत िवलास न अगयानता लहत ह गयानकला दनी होइ दददसा सनी होइ ऊनी होइ भौ-िथित बनारसी कहत ह 39

શ દાથ ETHદવ ( ય) =પદાથ ભખ=ખાય છ દદસા= ા ત ની ( ય) =અભાવ ઊની=ઓછ ભૌ-િથિત=ભવ થિત

અથ ndashપ બનારસીદાસ કહ છ ક પદાથ વો હોય છ તનો તવો જ વભાવ હોય છ કોઈ પદાથ કોઈ અ ય પદાથના વભાવ હણ કર શકતો નથી મ ક શખ સફદ હોય છ અન માટ ખાય છ પણ ત માટ વો થઈ જતો નથીmdashહમશા ઊજળો જ રહ છ તવી જ ર ત ાનીઓ પ ર હના સયોગથી અનક ભોગ ભોગવ છ પણ ત અ ાની થઈ જતા નથી તમના ાનના કરણો દવસ દવસ વધતા ય છ મદશા મટ ય છ અન ભવ- થિત ઘટ ય છ 39

ािनन कम न जात कतमिचत क च था य यचत भ ह त न जात म य द पर दभ एवािस भोः ब धः ःयादपभोगतो य द न त क कामचारोऽ ःत त ान स वस ब धमयपरथा ःवःयापराधा ीवम 19

િવષયવાસનાઓથી િવર ત રહવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जौल गयानकौ उदोत तौल निह बध होत बरत िमथयात तब नाना बध होिह ह ऐसौ भद सिनक लगयौ त िवष भोगिनस जोगिनस उ मकी रीित त िबछोिह ह सन भया सत त कह म समिकतवत

146

यह तौ एकत भगवतकौ िदरोिह ह िवषस िवमख होिह अनभौ दसा अरोिह मोख सख टोिह ऐसी मित सोिह ह 40

શ દાથ ETHઉદોત=(ઉ ોત) =અજવા જોગ=સયમ બછો હ હ=છોડ દ ધી છ ઉ મ= ય ન દરો હ ( ોહ ) =વર (અ હત કરનાર) અરો હ= હણ કર ન ટો હ=જોઈન સો હ હ=શોભા આપ છ

અથ ndashહ ભાઈ ભ ય સાભળો યા ધી ાનનો કાશ રહ છ યા ધી બધ થતો નથી અન િમ યા વના ઉદયમા અનક બધ થાય છ એવી ચચા સાભળ ન તમ િવષયભોગમા લાગી વ તથા સયમ યાન ચા ર ન છોડ દો અન પોતાન સ ય વી કહો તો તમા આ કહ અનકા ત િમ યા વ છ અન આ મા અ હત કર છ િવષય ખથી િવર ત થઈન આ મ-અ ભવ હણ કર ન મો ખ સ ખ ઓ એવી મ ા તમન શોભા આપશ

ભાવાથ ndash ાનીન બધ થતો નથી એવો એકા તપ હણ કર ન િવષય ખમા િનર શ ન થઈ જ જોઈએ મો ખ સ ખ જો જોઈએ 40

कतार ःफलन य कल बला कमव नो योजयत कवाणः फलिल सरव ह फल ा नोित य कमणः ान सःतदपाःतरागरचनो नो ब यत कमणा

कवाणोऽ प ह कम त फलप र यागकशीलो मिनः 20 ાની વ િવષયોમા િનર શ રહતા નથી (ચોપાઈ)

गयानकला िजनक घट जागी त जगमािह सहज वरागी गयानी मगन िवषसख माही यह िवपरीित सभव नािह 41

અથ ETH મના ચ મા સ ય ાનના કરણો કાિશત થયા છ તઓ સસારમા વભાવથી જ વીતરાગી રહ છ ાની થઈન િવષય ખમા આસ ત હોય એ ઊલટ ર ત અસભવ છ 41

147

ાન અન વરા ય એક સાથ જ હોય છ (દોહરા)

गयान सकित वरागय बल िसव साध समकाल जय लोचन नयार रह िनरख दोउ नाल 42

શ દાથ ETHિનરખ=દખ નાલ=એક સાથ

અથ ndash ાન અન વરા ય એક સાથ ઊપજવાથી સ ય ટ વ મો માગન સાધ છ મ ક ખ દ દ રહ છ પણ જોવા કામ એક સાથ કર છ

ભાવાથ ndash વી ર ત ખ દ દ હોવા છતા પણ જોવાની યા એક સાથ કર છ તવી જ ર ત ાન અન વરા ય એક જ સાથ કમની િન રા કર છ ાન િવનાનો વરા ય અન વરા ય િવના ાન મો માગ સાધવામા અસમથ છ

42

અ ાની વોની યા બધ કારણ અન ાની વોની યા િન રા કારણ છ

(ચોપાઈ)

मढ़ करमकौ करता होव फल अिभलाष धर फल जोव गयानी ि या कर फल-सनी लग न लप िनजररा दनी 43

શ દાથ ETHજોવ=દખ ની ( ય) =ર હત લપ=બધ

અથ ndashિમ યા ટ વ યાના ફળ (ભોગોની) અભલાષા કર છ અન ત ફળ ચાહ છ તથી ત કમબધનો કતા છ સ ય ાની વોની ભોગ આદ ભા ભ યા ઉદાસીનતા વક હોય છ તથી તમન કમનો બધ થતો નથી અન િત દન બમણી િન રા જ થાય છ

િવશષ ndashઅહ Ocircિન રા નીOtilde એ પદ કા યનો ાસ મળવવાની ટથી આ છ સ ય દશન થયા પછ સમય સમય અસ યાત ણી િન રા થાય છ 43

ાનીના અબધ અન અ ાનીના બધ પર ક ડા ટાત (દોહરા)

148

बध करमस मढ़ जय पाट-कीट तन पम खल करमस समिकती गोरख धधा जम 44

શ દાથ ETHપાટ=રશમ ક ટ=ક ડો પમ= લ મ= વી ર ત

અથ ndash વી ર ત રશમનો ક ડો પોતાના શર ર ઉપર પોત જ ળ વ ટ છ તવી જ ર ત િમ યા ટ વ કમબધનન ા ત થાય છ અન વી ર ત ગોરખધધા નામનો ક ડો ળમાથી નીકળ છ તવી જ ર ત સ ય ટ વ કમબધનથી ત થાય છ 44

ાની વ કમના કતા નથી (સવયા એક ીસા)

ज िनज परब कमर उद सख भजत भोग उदास रहग ज दखम न िवलाप कर िनरबर िहय तन ताप सहग ह िजनहक िदढ़ आतम गयान ि या किरक फलक न चहग त स िवचचछन गयायक ह ितनहक करत हम तौ न कहग 45

य यन फल स कम क त नित तीमो वय क वःया प कतोऽ प क चद प त कमावशनापतत त ःम नापितत वक पपरम ानःवभाव ःथतो ानी क क तऽथ क न क त कमित जानाित कः 21

શ દાથ ETH જત=ભોગવતા ઉદાસ=િવર ત િવલાપ=હાય હાય કરવી િનરબર= ષર હત તાપ=ક ટ

અથ ndash વ બાધલા યકમના ઉદય-જિનત ખ ભોગવવામા આસ ત થતા નથી અન પાપકમના ઉદય-જિનત ઃખ ભોગવતા ઃખી થતા નથીmdash ઃખ દનાર ય ષભાવ કરતા નથી પણ સાહસ વક શાર રક ક ટ સહન કર છ મ ભદ-િવ ાન અ યત ઢ છ ભ યા કર ન ત ફળ વગ આદ

149

ઇ છતા નથી ત િવ ાન સ ય ાની છ તઓ જોક સાસા રક ખ ભોગવ છ તોપણ તમન કમના કતા તો અમ ન હ કહ એ 45

સ ય ાનીનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

िजनहकी सदि म अिन इ दोऊ सम िजनहकौ अचार स िवचार सभ धयान ह सवारथक तयािग ज लग ह परमारथक िजनहक बिनजम न नफा ह न जयान ह िजनहकी समिझम सरीर ऐसौ मािनयत धानकौसो छीलक कपानकौसौ मयान ह पारखी पदारथक साखी म भारथक तई साध ितनहीकौ जथारथ गयान ह 46

શ દાથ ETHબિનજ= યાપાર યાન=જ ત= કસાન છ લક=ફોતરા પાન=તલવાર પારખી=પર ક ભારથ (ભારત) =લડાઈ

અથ ndash મની ાન ટમા ઇ ટ-અિન ટ બ સમાન છ મની િ અન િવચાર ભ યાન કારણ છ લૌ કક યોજન છોડ ન સ યમાગમા ચાલ છ મના વચનનો યવહાર કોઈન કશાનકારક અથવા કોઈન લાભકારક નથી મની મા શર રન કમોદના ફોતરાની મ અન તલવારની યાનની મ

આ માથી ગણવામા આવ છ વ-અ વ પદાથ ના પર ક છ સશય આદ િમ યા વની ખચતાણના મા ાતા- ટા છ ત જ સા છ અન તમન જ સા ાન છ 46

स य य एव साहसिमद कत म त पर य वळऽ प पत यमी भयचल ऽलो यम ा विन सवामव िनसगिनर यतया श का वहाय ःवय जान तः ःवमब यबोधवपष बोधो यव त न ह 22

ાનની િનભયતા (સવયા એક ીસા)

150

जमकौसौ ाता दखदाता ह असाता कमर ताक उद मरख न साहस गहत ह सरगिनवासी भिमवासी औ पतालवासी सबहीकौ तन मन किपत रहत ह उरकौ उजारौ नयारौ दिखय सपत भस डोलत िनसक भयौ आनद लहत ह सहज सवीर जाकौ सासतौ सरीर ऐसौ गयानी जीव आरज आचारज कहत ह 47

શ દાથ ETH ાતા=ભાઈ સાહસ= હમત રગિનવાસી=દવ િમવાસી=મ ય પ આદ પાતાલવાસી= યતર ભવનવાસી નારક આદ

સપત (સ ત) =સાત ભ (ભય) =ડર સા વત=કદ નાશ ન પામનાર આરજ=પિવ

અથ ndashઆચાય કહ છ ક અ યત ઃખદાયક છ ણ જમનો ભાઈ છ નાથી વગ મ ય અન પાતાળmdash ણલોકના વોના તન-મન કા યા કર છ

એવા અસાતા-કમના ઉદયમા અ ાની વ િનરાશ થઈ ય છ પર ાની વના દયમા ાનનો કાશ છ ત આ મબળથી બળવાન છ ત ાન પી

શર ર અિવનાશી છ ત પરમ પિવ છ અન સાત ભયથી ર હત િનઃશકપણ વત છ 47

સાત ભયના નામ (દોહરા)

इहभव-भय परलोक-भय मरन-वदना-जात अनरचछा अनग -भय अकसमात-भय सात 48

અથ ETHઆ લોક-ભય પરલોક-ભય મરણ-ભય વદના-ભય અર ા-ભય અ ત ભય અન અક માત-ભયNtildeઆ સાત ભય છ 48

સાત ભય થ થ વ પ (સવયા એક ીસા)

दसधा पिर ह-िवयोग-िचता इह भव दगरित-गमन भय परलोक मािनय

151

ानिनकौ हरन मरन-भ कहाव सोइ रोगािदक क यह वदना बखािनय रचछक हमारौ कोऊ नाही अनरचछा-भय चोर ETHभ िवचार अनग मन आिनय अनिचतयौ अबही अचानक कहाध होइ ऐसौ भय अकसमात जगतम जािनय 49

શ દાથ ETHદસધા=દસ કારનો િવયોગ= ટ ત ચતા= ફકર ગિત=ખોટ ગિત 1અન ત=ચોર

1 ત=શા કાર અન ત=ચોર

અથETH વા આદ દસ કારના પ ર હનો િવયોગ થવાની ચતા કરવી ત આ લોકનો ભય છ ગિતમા જ મ થવાનો ડર લાગવો ત પરલોકભય છ દસ કારના ાણોનો િવયોગ થઈ જવાનો ડર રહવો ત મરણભય છ રોગ આદ ઃખ થવાનો ડર માનવો ત વદનાભય છ કોઈ મારો ર ક નથી એવી ચતા કરવી ત અર ાભય છ ચોર અન મન આવ તો કવી ર ત બચ એવી ચતા કરવી ત અ તભય છ અચાનક જ કાઈક િવપિ આવી ન પડ એવી ચ તા કરવી ત અક માતભય છ સસારમા આવા આ સાત ભય છ 49

लोकः शा त एक एष सकल य ो व व ा मन- लोक ःवयमव कवलमय य लोकय यककः

लोकोऽय न तवापरःतदपरःतःया ःत त ः कतो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 23

આ ભવ-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

नख िसख िमत परवान गयान अवगाह िनरकखत आतम अग अभग सग पर धन इम अकखत िछनभगर ससारिवभव पिरवार-भार झस जहा उतपित तहा लय जास सजोग िवरह तस

िर ह पच परगट परिख

152

इहभव भय उपज न िचत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 50

શ દાથ ETHનખ િસખ િમત=પગથી માથા ધી અવગાહ= યા ત િનરકખત=દખ છ અકખત= ણ છ િવભવ=ધન સપિ લય=નાશ પચ= ળ પરખ=જોઈન

અથ આ મા પગથી માથા ધી ાનમય છ િન ય છ શર ર આદ પર પદાથ છ સસારનો સવ વભવ અન બીઓનો સમાગમ ણભ ર છ ની ઉ પિ છ તનો નાશ છ નો સયોગ છ તનો િવયોગ છ અન પ ર હ-સ હ જ ળ સમાન છ આ ર ત ચતવન કરવાથી ચ મા આ ભવનો ભય ઊપજતો નથી ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 50

પરભવ-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

गयानच मम लोक जास अवलोक मोख-सख इतर लोक मम नािह नािह िजसमािह दोख दख प सगितदातार पाप दगरित पद-दायक दोऊ खिडत खािन म अखिडत िसवनायक इहिविध िवचार परलोक-भय निह ापत वरत सिखत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 51

શ દાથ ETH = ન ઇતર=બી ખ ડત=નાશવત અખ ડત=અિવનાશી િસવનાયક=મો નો રા

અથ ndash ાનનો િપડ આ મા જ અમારો લોક છ મા મો ખ મળ છ મા દોષ અન ઃખ છ એવા વગ આદ અ ય લોક મારા નથી નથી નથી

153

ગિત આપનાર ય અન ઃખદાયક ગિત પદ આપનાર પાપ છ ત બ ય નાશવત છ અન અિવનાશી mdashમો ર નો બાદશાહ એવો િવચાર કરવાથી પરલોકનો ભય સતાવતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 51

ाणो छदमदाहर त मरण ाणाः कलाःया मनो ानत ःवयमव शा ततया नो छ त जातिचत

तःयातो मरण क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 23

મરણનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

फरस जीभ नािसका नन अर वन अचछ इित मन वच तन बल तीन सवास उसवास आउ-िथित य दस ान-िवनास तािह जग मरन किह इ गयान- ान सजगत जीव ितह काल न िछ इ यह िचत करत निह मरन भय नय- वान िजनवरकिथत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 52 શ દાથ ETHફરસ= પશ નાિસકા=નાક નન= ખ વન=કાન અ છ

(અ ) =ઇ ય સ ગત=સ હત કિથત=કહ

અથ ndash પશ ભ નાક ખ અન કાનmdashએ પાચ ઇ યો મન વચન કાયાmdashએ ણ બળ ાસો છવાસ અન આ યmdashઆ દસ ાણોના િવયોગન લોકમા લોકો મરણ કહ છ પર આ મા ાન ાણ સ ત છ ત ણકાળમા કદ પણ નાશ પામનાર નથી આ ર ત જનરાજના કહલા નય- માણ સ હત ત વ વ પ ચતવન કરવાથી મરણનો ભય ઊપજતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 52

एषकव ह वदना यदचल ान ःवय व त िनभदो दतव वदकबलादक सदाऽनाकलः

154

नवा यगतवदनव ह भव ः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 24

વદનાનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

वदनवारौ जीव जािह वदत सोऊ िजय यह वदना अभग स तौ मम अग नािह िबय करम वदना दिवध एक सखमय दतीय दख दोऊ मोह िवकार पगगलाकार बिहरमख जब यह िववक मनमिह धरत तब न वदनामय िविदत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 53

શ દાથ ETHવદનવારૌ= ણનાર હ= ન અભગ=અખડ બય= યાપતી બ હર ખ=બા

અથ ndash વ ાની છ અન ાન વ અભગ ગ છ મારા ાન પ શર રમા જડ કમ ની વદનાનો વશ જ થઈ શકતો નથી બ કારનો ખ- ઃખ પ કમ-અ ભવ મોહનો િવકાર છ પૌ લક છ અન આ માથી બા છ આ કારનો િવવક યાર મનમા આવ છ યાર વદનાજિનત ભય જણાતો નથી ાની ષ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ

53

य सा नाशमपित त न िनयत य ित वःत ःथित- ान स ःवमव त कल तत ात कमःयापरः

अःयाऽाणमतो न क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 25

અર ાનો ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

जो सववसत स ासरप जगमिह ि कालगत तास िवनास न होइ सहज िनहच वान मत

155

सो मम आतम दरब सरवथा निह सहाय धर ितिह कारन रचछक न होइ भचछक न कोइ पर जब इिह कार िनरधान िकय तब अनरचछा-भय निसत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 54

શ દાથ ETH વવ =આ મપદાથ તા =તનો ર છક (ર ક) =બચાવનાર ભ છક (ભ ક) =નાશ કરનાર િનરધાર=િન ય

અથ સ વ પ આ મવ જગતમા સદા િન ય છ તનો કદ નાશ થઈ શકતો નથી એ વાત િન યનયથી િનિ ત છ તથી મારો આ મપદાથ કદ કોઈની મદદની અપ ા રાખતો નથી તથી આ માનો ન કોઈ ર ક છ ન કોઈ ભ ક છ આ ર ત યાર િન ય થઈ ય છ યાર અર ાભયનો અભાવ ર થઈ ય છ ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ

54

ःव प कल वःतनोऽ ःत परमा गि ः ःव प न यत श ः कोऽ प परः व मकत ान ःव प च नः अःयागि रतो न काचन भव ः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 26

ચોર-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

परम रप परतचछ जास लचछन िचनमिडत पर वश तहा नािह मािह मिह अगम अखिडत सो ममरप अनप अकत अनिमत अटट धन तािह चोर िकम गह ठौर निह लह और जन िचतवत एम धिर धयान जब तब अग भय उपसिमत

156

गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 55

શ દાથ ETHપરત છ ( ય )=સા ા વસ=પહોચ મ હ= વી અ ત=સવયિસ અનિમત=અપાર અ ટ=અ ય ડૌર= થાન અ ત=ચોર ઉપસિમત=રહતો નથી ર થાય છ

અથ ndashઆ મા સા ા પરમા મા પ છ ાનલ ણથી િવ િષત છ તની અગ ય1 અન િન ય િમમા પર યનો વશ નથી તથી મા ધન અ પમ વયિસ અપરપાર અન અ ય છ તન ચોર કવી ર ત લઈ શક બી મ યોન પહ ચવા તમા થાન જ નથી યાર આ ચતવન કરવામા આવ છ યાર ચોર-ભય રહતો નથી ાનીઓ પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 55

1 ઇ ય અન મનથી અગોચર

एक ानमना न तमचल िस कलत ःवतो याव ाव दद सदव ह भव नाऽ तीयोदयः त नाक ःमकमऽ क चन भव भीः कतो ािननो िनःश क सतत ःवय स सहज ान सदा व दित 28

અક માત-ભય મટાડવાનો ઉપાય (છ પા)

स ब अिवर सहज ससम िस सम अलख अनािद अनत अतल अिवचल सरप मम िचदिवलास परगास वीत-िवकलप सखथानक जहा दिवधा निह कोइ होइ तहा कछ न अचानक जब यह िवचार उपजत तब अकसमात भय निह उिदत गयानी िनसक िनकलक िनज गयानरप िनरखत िनत 56

શ દાથ ETH =કમકલક ર હત =કવળ ાની અિવ =વીતરાગ સ =વભવશાળ અલખ=અ પી અ લ=ઉપમા ર હત વીત-િવકલપ=િનિવક પ

157

અથ ndashમારો આ મા ાન તથા વીતરાગભાવમય છ અન િસ ભગવાન વો સ વાન છ મા વ પ અ પી અના દ અનત અ પમ િન ય ચત ય યોિત િનિવક પ આનદકદ અન દર હત છ તમનામા કોઈ આક મક ઘટના બની શકતી નથી યાર આ તનો ભાવ ઉ પ થાય છ યાર અક માતભય ગટ થતો નથી ાની મ ય પોતાના આ માન સદા િન કલક અન ાન પ દખ છ તથી િનઃશક રહ છ 56

ट को क णःवरसिनिचत ानसवःवभाजः स य य दह सकल न त लआमा ण कम त ःया ःम पनर प मना क मणो ना ःत ब धः पव पा तदनभवतो िन त िनजरव 29

સ ય ાની વોન નમ કાર (છ પા)

जो परगन तयागत स िनज गन गहत धव िवमल गयान अकर जास घटमिह कास हव जो परबकत कमर िनरजरा-धार बहावत जो नव बध िनरोध मोख-मारग-मख धावत िनःसकतािद जस अ गन अ कमर अिर सहरत सो परष िवचचछन तास पद बानारिस वदन करत 57

શ દાથ ETH વ ( વ)=િન ય ધાર= વાહ િનરોધ=રોક ન મોખ-મારગ-ખ=મો માગ તરફ ધાવત=દોડ છ સહરત=ન ટ કર છ

અથ ndash પર યમાથી આ મ છોડ ન િનજ વ પ હણ કર છ મના દયમા િનમળ ાનનો ર ગટ થયો છ િન રાના વાહમા વ

કરલા કમ વહવડાવી દ છ અન નવીન કમબધનો સવર કર ન મો માગ સ ખ થયા છ મના િનશ કતા દ ણો આઠ કમ પ શ ઓનો નાશ કર છ ત સ ય ાની ષ છ તમન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 57

સ ય દશનના આઠ ગોના નામ (સોરઠા)

158

थम िनसस जािन दितय अविछत पिरनमन तितय अग अिगलािन िनमरल िदि चतथर गन 58 पच अकथ परदोष िथरीकरन छ म सहज स म वचछल पोष अ म अग भावना 59 શ દાથ ETHિનસસ (િનઃસશય)=િનઃશ ત અવિછત=વાછા ર હત િનકા ત

અગલાની= લાિન ર હત િનિવ ચ ક સત િનમળ દ ટ=યથાથ િવવક અ ઢ ટ અકથ પરદોષ=બી ના દોષ ન કહવા ઉપ હન િથર કરન= થર કર થિતકરણ વ સલ=વા સ ય મ

અથ ndashિનઃશ કત િનઃકા ત િનિવ ચ ક સત અ ઢ ટ ઉપ હન થિતકરણ વા સ ય અન ભાવનાmdashઆ સ ય દશનના આઠ ગ છ 59

સ ય વના આઠ ગો સવ પ (સવયા એક ીસા)

धमरम न सस सभकमर फलकी न इचछा असभकौ दिख न िगलािन आन िचतम साची िदि राख काह ानीकौ न दोष भाख चचलता भािन िथित ठान बोध िवतम पयार िनज रपस उछाहकी तरग उठ एई आठ अग जब जाग समिकतम तािह समिकतक धर सो समिकतवत वह मोख पाव जो आव िफिर इतम 60

શ દાથ ETHસસ(સશય) =સદહ ભાિન=નાશ કર ન િથિત ઠાન= થર કર બોધ=ર ન ય તરગ=લહર ઉછાહ=ઉ સાહ ઇતમ=અહ (સસારમા)

અથ ndash વ પમા સદહ ન કરવો એ િનઃશ કત ગ છ ભ યા કર ન તના ફળની અભલાષા ન કરવી એ િનઃકા ત ગ છ ઃખદાયક પદાથ જોઈન લાિન ન કરવી એ િનિવ ચ ક સા ગ છ ખાઈ છોડ ન ત વોનો યથાથ િનણય કરવો એ અ ઢ ટ ગ છ બી ઓના દોષ ગટ ન કરવા એ ઉપ હન ગ છ ચ ની ચચળતા ર કર ન ર ન યમા થર થ ત થિતકરણ ગ છ

159

આ મ વ પમા અ રાગ રાખવો ત વા સ ય ગ છ આ માની ઉ િત માટ ઉ સા હક રહ એ ભાવના ગ છ આ આઠ ગો ગટ થ ત સ ય વ છ ત સ ય વન ધારણ કર છ ત સ ય ટ છ સ ય ટ જ મો પામ છ અન પછ આ સસારમા આવતો નથી

િવશષ ndash વી ર ત શર રના આઠ ગ1 હોય છ અન ત પોતાના ગી અથા શર રથી થ થતા નથી અન શર ર ત ગોથી થ થ નથી તવી જ ર ત સ ય દશનના િનઃશ કત આદ આઠ ગ હોય છ અન ત પોતાના ગી અથા સ ય દશનથી થ થતા નથી અન સ ય દશન આઠ ગોથી હો નથીmdashઆઠ ગોનો સ દાય જ સ ય દશન છ 60

1 િસર િનતબ ઉર પીઠ કર ગલ ગલ પદ ટક આઠ ગ ય તન િવષ ઔર ઉપગ અનક

धन ब ध नविमित िनजः स गतोऽ ािभर गः ा ब त यमपनयन िनजरोज भणन स य ः ःवयमितरसादा दम या तम ान भ वा नटित गगनाभोग ग वगा 30

ચત ય નટ નાટક (સવયા એક ીસા)

पवर बध नास सो तो सगीत कला कास नव बध रिध ताल तोरत उछिरक िनसिकत आिद अ अग सग सखा जोिर समता अलाप चारी कर सर भिरक िनरजरा नाद गाज धयान िमरदग बाज छकयौ महानदम समािध रीिझ किरक स ा रगभिमम मकत भयौ ितह काल नाच स िदि नट गयान सवाग धिरक 61

શ દાથ ETHસગીત=ગાયન સખા=સાથી નાદ= વિન છ ૌ=લીન થયો મહાનદ=મહાન હષ રગ િમ=નાટ શાળા

અથ સ ય ટ પી નટ ાનનો વાગ ધારણ કર ન સ ા પ રગ િમમા મો થવાન માટ સદા ય કર છ વબધનો નાશ તની ગાયનિવ ા

160

છ નવીન બધનો સવર ણ ક તના તાલની મળવણી છ િનઃશ કત આદ આઠ ગ તના સહચાર છ સમતાનો આલાપ વરો ઉ ચારણ છ િન રાની વિન

થઈ રહ છ યાન દગ વાગ છ સમાિધ પ ગાયનમા લીન થઈન બ આનદમા મ ત છ 61

સાતમા અિધકારનો સાર

સસાર વ અના દકાળથી પોતા વ પ લલા છ એ કારણ થમ તો તમન આ મ હત કરવાની ભાવના જ થતી નથી જો કોઈવાર આ િવષયમા ય ન પણ કર છ તો સ યમાગ ન હ મળવાથી ઘ કર ન યવહારમા લીન થઈન સસારન જ વધાર છ અન અનત કમ નો બધ કર છ પર સ ય ાન પી ખીલાનો સહારો મળતા હ થ માગ અન પ ર હ-સ હની ઉપાિધ હોવા છતા પણ વ સસારની ચ મા પીસાતો નથી અન બી ઓન જગતની ળમાથી ટવાનો ર તો બતાવ છ તથી તનો ઉપાય ાન છ બા આડબર નથી અન ાન િવના બધી યા ભાર જ છ કમનો બધ અ ાનની દશામા જ થાય છ વી ર ત રશમનો ક ડો પોતાની ત જ પોતાની ઉપર ળ વ ટ છ તવી જ ર ત અ ાની પોતાની ત જ શર ર આદમા અહ કર ન પોતાની ઉપર અનત કમ નો બધ કર છ પણ ાનીઓ સપિ મા હષ કરતા નથી િવપિ મા િવષાદ કરતા નથી સપિ અન િવપિ ન કમજિનત ણ છ તથી તમન સસારમા ન કોઈ પદાથ સપિ છ ન કોઈ પદાથ િવપિ છ તઓ તો ાન-વરા યમા મ ત રહ છ તમન માટ સસારમા પોતાના આ મા િસવાય બીજો કોઈ પણ પદાથ એવો નથી ક ના પર રાગ કર અન સસારમા કોઈ એવો પદાથ નથી ના ઉપર ત ષ કર તમની યા ફળની ઇ છાર હત હોય છ તનાથી તમન કમબધ થતો નથી ણ ણ

અસ યાત ણી િન રા થાય છ તમન ભ-અ ભ ઇ ટ-અિન ટ બ એક સરખા છ અથવા સસારમા તમન કોઈ પદાથ ન તો ઇ ટ છ ક ન અિન ટ છ તો પછ રાગ- ષ કોના ઉપર કર કઈ ચીજના સયોગ-િવયોગમા લાભ-હાિન ગણ તથી િવવક વ લોકોની નજરમા ચાહ ધનવાન હોય ક િનધન હોય તઓ તો આનદમા જ રહ છ યાર તમણ પદાથ વ પ સમ લી અન પોતાના આ માન િન ય અન િનરાબાધ ણી લીધો તો તમના ચ મા સાત કારનો ભય ઊપજતો નથી અન તમન અ ટાગ સ ય દશન િનમળ હોય છ થી અનત કમ ની િન રા થાય છ

161

બધ ાર

(8)

િત ા (દોહરા)

कही िनरजराकी कथा िसवपथ साधनहार अब कछ बध बधकौ कह अलप िवसतार 1

શ દાથ ETHિસવપથ=મો માગ અલપ=થોડા

અથ ndashમો માગની િસ કરનાર િન રા ત વ કથન ક હવ બધ યા યાન કાઈક િવ તાર કર ન ક 1

रागो ारमहारसन सकल क वा म जगत ब ड त रसभाविनभरमहानाटयन ब ध धनत आन दामतिन यभो ज सहजावःथा ःफट नाटय धीरोदारमनाकल िन पिध ान सम म जित 1

મગલાચરણ (સવયા એક ીસા)

मोह मद पाइ िजिन ससारी िवकल कीन याहीत अजानबाह िबरद िबहत ह ऐसौ बध-वीर िवकराल महा जाल सम गयान मद कर चद राह जय गहत ह ताकौ बल भिजवक घटम गट भयौ उ त उदार जाकौ उि म महत ह सो ह समिकत सर आनद-अकर तािह िनरिख बनारसी नमो नमो कहत ह 2

શ દાથ ETHપાઈ=િપવડાવીન િવકલ= ઃખી બરદ=નામના અ બા (આ બા ) = ટણ ધી પહ ચ તવા લાબા હાથવાળા ભજવક =ન ટ કરવાન માટ ઉ ત=બળવાન ઉદાર=મહાન નમો નમો (નમઃ નમઃ) નમ કાર નમ કાર

162

અથ ndash ણ મોહનો દા પાઈન સસાર વોન યા ળ કર ના યા છ ના હાથ ટણ ધી લાબા છ એવી સસારમા િસ છ મહા ળ સમાન છ

અન ાન પી ચ માન તજર હત કરવા માટ રા સમાન છ એવા બધ પ ભયકર યો ા બળ ન ટ કરવાન માટ દયમા ઉ પ થયો છ બ બળવાન મહાન અન ષાથ છ એવા આનદમય સ ય વ પી યો ાન પ ડત બનારસીદાસ વારવાર નમ કાર કર છ 2

ાનચતના અન કમચતના વણન (સવયા એક ીસા)

जहाम परमातम कलाकौ परकास तहा धरम धराम सतय सरजकी धप ह जहा सभ असभ करमकौ गढ़ास तहा मोहक िबलासम महा अधर कप ह फली िफर घटासी घन-घटा बीिच चतनकी चतना दहधा गपचप ह बि स न गही जाइ बनस न कही जाइ पानीकी तरग जस पानीम गडप ह 3

શ દાથ ETHધરા= િમ ગઢાસ=ગાઢપ છટા=વીજળ ઘન=વાદ ધા=બ તરફ બ અવ થાઓમા બન=વચન પ= બી

અથ ndash યા આ મામા ાનની યોિત કાિશત છ યા ધમ પી ધરતી પર સ ય પ ય અજવા છ અન યા ભ-અ ભ કમ ની સઘનતા છ યા મોહના ફલાવાનો ઘોર ધકારમય વો જ છ આ ર ત વની ચતના બ અવ થાઓમા પ પ થઈન શર ર પી વાદળાની ઘટામા વીજળ ની મ ફલાઈ રહ છ ત ા નથી અન ન વચનગોચર છ ત તો પાણીના તરગની મ પાણીમા જ

સમાઈ ય છ

न कमबहल जग न चलना मक कम वा न नककरणािन वा न िचदिच धो ब धकतः यद यमपयोगभः समपयाित रागा दिभः स एव कल कवल भवित ब धहतनणाम 2

163

કમબધ કારણ અ ઉપયોગ છ (સવયા એક ીસા)

कमरजाल-वगरनास जगम न बध जीव बध न कदािप मन-वच-काय-जोगस चतन अचतनकी िहसास न बध जीव बध न अलख पच-िवष-िवष-रोगस कमरस अबध िस जोगस अबध िजन िहसास अबध साध गयाता िवष-भोगस इतयािदक वसतक िमलापस न बध जीव बध एक रागािद अस उपयोगस 4

શ દાથ ETHવગના=કમ પરમા ઓનો સ હન વગણા કહ છ કદાિપ=કદ પણ અલખ=આ મા પચ િવષ=પાચ ઇ યોના િવષય-ભોગ અ ઉપયોગ= વની ભા ભ પ રણિત

અથ ndash વન બધ કારણ ન તો કામાણ વગણા છ ન મન-વચન-કાયાના યોગ છ ન ચતન-અચતનની હસા છ અન ન ઇ યોના િવષયો છ કવળ રાગ આદ અ ઉપયોગ બધ કારણ છ કમ ક કામાણ વગણા રહવા છતા પણ િસ ભગવાન અબધ રહ છ યોગ હોવા છતા પણ અરહત ભગવાન અબધ રહ છ હસા થઈ જવા છતા પણ િન મહારાજ અબધ રહ છ અન પાચ ઇ યોના ભોગ ભોગવવા છતા પણ સ ય ટ વ અબધ રહ છ

ભાવાથ ETHકામાણવગણા યોગ હસા ઇ ય-િવષયભોગNtildeએ બધના કારણ કહવાય છ પર િસ ાલયમા અનતાનત કામાણ લવગણાઓ ભરલી છ ત રાગા દ િવના િસ ભગવાન સાથ બધતી નથી તરમા ણ થાનવત અ રહત ભગવાનન મન-વચન-કાયાના યોગ રહ છ પર રાગ- ષ આદ થતા નથી તથી તમન કમબધ થતો નથી મહા તી સા ઓથી અ વક હસા થયા કર છ પર રાગ- ષ ન હોવાથી તમન બધ નથી અ તી સ ય ટ વ પચ યના િવષયો ભોગવ છ પણ ત લીનતા ન હોવાથી તમન િન રા જ થાય છ તથી પ ટ છ ક કામાણવગણાઓ યોગ હસા અન સાસા રક િવષય બધના કારણ નથી કવળ અ ઉપયોગથી જ બધ થાય છ 4

164

મનોયોગ બNtildeસ ય મનોયોગ અ ભય મનોયોગ વચનયોગ બNtildeસ ય વચનયોગ અ ભય વચનયોગ કાયયોગ ણNtildeઔદા રક કામયોગ ઔદા રક િમ કાયયોગ અન કામાણ કાયયોગNtildeએવા સાત યોગ સયોગી જનરાજન હોય છ

સ થાવર હસાના યાગી મહા તી િન ઇયાસિમિત વક િવહાર કર છ અન અક માત કોઈ વ તમના પગ નીચ આવી પડ તથા મર ય તો મ યોગ ન હોવાથી તમન હસાનો બધ થતો નથી

लोकः कमततोऽःत सोऽःत च प रःप दा मक कम तत ता य ःम करणािन स त िचदिच यापादन चाःत तत रागाद नपयोगभिममनयन ान भवत कवल ब ध नव कतोऽ य यमयमहो स य गा मा ीवम 3

વળ ETH

कमरजाल-वगरनाकौ वास लोकाकासमािह मन-वच-कायकौ िनवास गित आउम चतन अचतनकी िहसा वस पगगलम िवषभोग वरत उदक उरझाउम रागािदक स ता अस ता ह अलखकी यह उपादान हत बधक बढ़ाउम याहीत िवचचछन अबध क ौ ितह काल राग दोष मोह नाह समयक सभाउम 5

શ દાથ ETHલોકાકાસ= ટલા આકાશમા વ લ ધમ અધમ અન કાળmdashએ પાચ યો ા ત થાય છ ત ઉપાદાન હ = વય કાય કર િવચ છન=સ ય ટ િત કાલ= ત ભિવ ય વતમાન

અથ ndashકામાણવગણાઓ લોકાકાશમા રહ છ મન-વચન-કાયાના યોગોની થિત ગિત અન આ યમા રહ છ ચતન-અચતનની હસા અ ત વ લમા છ ઇ યોના િવષય-ભોગ ઉદયની રણાથી થાય છ તથી વગણા યોગ હસા અન ભોગmdashઆ ચારનો સ ાવ લ સ ામા છmdashઆ માની સ ામા નથી તથી એ વન કમબધના કારણ નથી અન રાગ- ષ-મોહ વના વ પન લાવી દ છએ

તથી બધની પરપરામા અ ઉપયોગ જ તરગ કારણ છ સ ય વભાવમા રાગ- ષ-મોહ હોતા નથી તથી સ ય ાનીન સદા બધર હત ક ા છ 5

165

तथा प न िनरगल च रतिमयत ािनना तदायतनमव सा कल िनरगला यापितः अकामक कम त मतमकारण ािनना य न ह व यत कम करोित जानाित च 4

જોક ાની અબધ છ તોપણ ષાથ કર છ (સવયા એક ીસા)

कमरजालजोग िहसा-भोगस न बध प तथािप गयाता उि मी बखानयौ िजन बनम गयानिदि दत िवष-भोगिनस हत दोऊ ि या एक खत य त बन नािह जनम उद-बल उि म गह प फलक न चह िनरद दसा न होइ िहरद क ननम आलस िनरि मकी भिमका िमथयात मािह जहा न सभार जीव मोह न द सनम 6

શ દાથ ETHઉ મ= ષાથ બખા યૌ=ક ૌ બન=વચન િનરદ=કઠોર ન સભાર(ન સ હાલ) =અસાવધાની રહ સન(શયન) =િન ા

અથ ndash વ પની સભાળ અન ભોગોનો મmdashએ બ વાતો એક સાથ જ નધમમા હોઈ શક ન હ તથી જોક સ ય ાનની વગણા યોગ હસા અન

ભોગોથી અબધ છ તોપણ તન ષઆથ કરવાન માટ જનરાજની આ ા છ તઓ શ ત માણ ષાથ કર છ પણ ફળની અભલાષા રાખતા નથી અન દયમા સદા દયાભાવ રાખ છ િનદય હોતા નથી માદ અન ષાથહ નતા તો િમ યા વદશામા જ હોય છ યા વ મોહિન ાથી અચત રહ છ સ યક વભાવમા ષાથહ નતા નથી 6

ઉદયની બળતા (દોહરા)

जब जाकौ जसौ उद तब सो ह ितिह थान सकित मरोर जीवकी उद महा बलवान 7

શ દાથ ETH કૌ= ના થાન= થાન ઉદ (ઉદય) =કમનો િવપાક

166

અથ ndash યાર વનો વો ઉદય હોય છ યાર ત વ તની મ જ વત છ કમનો ઉદય બ જ બળ હોય છ ત વની શ તઓન કચડ નાખ છ અન તન પોતાના ઉદયન અ ળ પ રણમાવ છ 7

ઉદયની બળતા પર ટાત (સવયા એક ીસા)

जस गजराज पय कदरमक कडबीच उि म अहट प न छट दख-ददस जस लोह-कटककी कोरस उरइयौ मीन

चत असाता लह साता लह सदस जस महाताप िसर वािहस गरासयौ नर तक िनज काज उिठ सक न सछदस तस गयानवत सब जान न बसाइ कछ बधयौ िफर परव करम-फल-फदस 8

શ દાથ ETHગજરાજ=હાથી કદમ=ક ચડ કટક=કાટો કોર=અણી ઉરઝયો=ફસાયલી મીન=માછલી સદસ = ટવાથી

અથ ndash વી ર ત કાદવના ખાડામા પડલો હાથી અનક ય નો કરવા છતા પણ ઃખથી ટતો નથી વી ર ત લોઢાના કાટામા ફસાયલી માછલી ઃખ પામ છmdashનીકળ શકતી નથી મ આકરા તાવ અન માથાના ળમા પડલો મ ય પોતા કાય કરવા માટ વત તાથી ઊઠ શકતો નથી તવી જ ર ત સ ય ાની વ ણ છ બ પણ વ પા ત કમની ળમા ફસાયલો હોવાથી ત કાઈ વશ

ચાલ નથી અથા ત સયમ આદ હણ કર શકતા નથી 8

મો માગમા અ ાની વ ષાથહ ન અન ાની ષાથ હોય છ (ચોપાઈ)

ज िजय मोह न दम सोव त आलसी िनरि म होव ि ि खोिल त जग वीना ितिन आलस तिज उि म कीना 9

167

અથ ETH વ િમ યા વની િન ામા ઈ રહ છ તઓ મો માગમા માદ અથવા ષાથહ ન હોય છ અન િવ ાન ાનન ઉઘાડ ન ત થયા છ તઓ માદ છોડ ન મો માગમા ષાથ કર છ 9

ાની અન અ ાનીની પ રણિત પર ટાત (સવયા એક ીસા)

काच बाध िसरस समिन बािध पाइिनस जान न गवार कसी मिन कसौ काच ह य ही मढ़ झढम मगन झठहीक दोर झठी बात मान प न जान कहा साच ह मिनक परिख जान ज हरी जगत मािह साचकी समिझ गयान लोचनकी जाच ह जहाको ज वासी सो तौ तहाकौ मरम जान जाको जसौ सवाग ताकौ ताही रप नाच ह 10

શ દાથ ETHિસર=મ તક મિન=ર ન પાઈિનસ =પગોથી પરખ=પર ા લોચન=ન વાગ=વષ

અથ ndash વી ર ત િવવકહ ન મ ય માથામા કાચ અન પગમા ર ન પહર છ ત કાચ અન ર ન ય સમજતો નથી તવી જ ર ત િમ યા વી વ અત વમા મ ન રહ છ અન અત વન જ હણ કર છ ત સ -અસ ન ણતો નથી સસારમા હ રાની પર ા ઝવર જ ણ છ સાચ- ઠની ઓળખાણ મા ાન ટથી થાય છ અવ થામા રહવાવાળો છ ત તન જ સાર ર ત ણ છ

અન વ પ છ ત તવી જ પ રણિત કર છ અથા િમ યા ટ વ િમ યા વન જ ા સમ છ અન તન અપનાવ છ તથા સ ય વી સ ય વન જ ા ણ છ અથવા તન અપનાવ છ

ભાવાથ ndashઝવર મણની પર ા કર લ છ અન કાચન ણીન તની કદર કરતો નથી પણ ખાઓ કાચન જ હ રો અન હ રાન કાચ સમ ન કાચની કદર અન હ રાનો અનાદર કર છ તવી જ ર ત સ ય ટ અન િમ યા ટની હાલત રહ છ અથા િમ યા ટ વ અત વ જ ત વ ાન કર છ અન સ ય ટ વ પદાથ યથાથ વ પ હણ કર છ 10

168

जानाित यः स न करोित करोित यःत जाना यय न खल त कल कमरागः राग वबोधमयम यवसायमाह- िम य शः स िनयत स च ब धहतः 5

વી યા ત ફળ (દોહરા)

बध बढ़ाव अध हव त आलसी अजान मकित हत करनी कर त नर उि मवान 11

શ દાથ ETH ધ=િવવકહ ન આલસી= માદ અ ન (અ ાન)=અ ાની ઉ મવાન= ષાથ

અથ ndash િવવકહ ન થઈન કમની બધ-પરપરા વધાર છ તઓ અ ાની તથા માદ છ અન મો ા ત કરવાનો ય ન કર છ તઓ ષાથ છ 11

યા ધી ાન છ યા ધી વરા ય છ (સવયા એક ીસા)

जबलग जीव स वसतक िवचार धयाव तबलग भ गस उदासी सरवग ह भोगम मगन तब गयानकी जगन नािह भोग-अिभलाषकी दसा िमथयात अग ह तात िवष-भोगम मगन सो िमथयाती जीव भोगस उदास सो समिकती अभग ह ऐसी जािन भोगस उदास हव मकित साध यह मन चग तौ कठौती मािह गग ह 12

શ દાથ ETHઉદાસી=િવર ત સરવગ=ત ન જગન=ઉદય અભલાષ=ઇ છા ત ( ત) =મો ચગ (ચગા) =પિવ કઠૌતી=કથરોટ

અથ ndash યા ધી વનો િવચાર વ મા રમ છ યા ધી ત ભોગોથી સવથા િવર ત રહ છ અન યાર ભોગોમા લીન થાય છ યાર ાનનો ઉદય રહતો નથી કારણ ક ભોગોની ઇ છા અ ાન પ છ તથી પ ટ છ ક વ ભોગોમા મ ન રહ છ ત િમ યા વી છ અન ભોગોથી િવર ત છ ત સ ય ટ છ એમ

169

ણીન ભોગોથી િવર ત થઈન મો સાધન કરો જો મન પિવ હોય તો કથરોટના પાણીમા નાહ ત જ ગગા- નાન સમાન છ અન જો મન િમ યા વ િવષયકષાય આદથી મલન છ તો ગગા આદ કરોડો તીથ ના નાનથી પણ આ મામા પિવ તા આવતી નથી 12

ચાર ષાથ (દોહરા)

धरम अरथ अर काम िसव परषारथ चतरग कधी कलपना गिह रह सधी गह सरवग 13

શ દાથ ETH ષારથ=ઉ મ પદાથ ચ રગ=ચાર ધી= ખ ધી= ાની સરવગ(સવાગ) = ણ

અથ ndashધમ અથ કામ અન મો mdashએ ષાથના ચાર ગ છ વ તમ મન ફાવ તમ હણ કર છ અન સ ય ટ ાની વ સ ણ ર ત

વા તિવક પમા ગીકાર કર છ 13

ચાર ષાથ ઉપર ાની અન અ ાનીનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

कलकौ आचार तािह मरख धरम कह पिडत धरम कह वसतक सभाउक खहकौ खजान तािह अगयानी अरथ कह गयानी कह अरथ दरव-दसाउक दपितकौ भोद तािह दरब ी काम कह सधी काम कह अिभलाष िचत चाउक इन लोक थानक अजान लोग कह मोख सधी मोख कह एक बधक अभाउक 14

શ દાથ ETHખહ=માટ દપતી= ી- ષ ર = ખ ધી= ાની ઇ લોક= વગ

અથ ndashઅ ાનીઓ ળપ િતmdash નાન ચોકા વગરન ધમ કહ છ અન પ ડતો વ વભાવન ધમ કહ છ અ ાનીઓ માટ ના સ હ એવા સોના-ચાદ આદન ય કહ છ પર ાનીઓ ત વ-અવલોકનન ય કહ છ અ ાનીઓ

170

ી- ષના િવષય-ભોગન કામ કહ છ ાની આ માની િન હતાન કામ કહ છ અ ાનીઓ વગલોકન વ ઠ (મો ) કહ છ પણ ાનીઓ કમબધનના નાશન મો કહ છ 14

આ મામા જ ચાર ષાથ છ (સવયા એક ીસા)

धरमकौ साधन ज वसतकौ सभाउ साध अरथकौ साधन िवलछ दवर षटम यह काम-साधन ज स ह िनरासपद सहज सरप मोख स ता गटम अतरकी ि ि स िनरतर िवलोक बध धरम अरथ काम मोख िनज घटम साधन आराधनकी स ज रह जाक सग भलयौ िफर मरख िमथयातकी अलटम 15

શ દાથ ETHિવલછ=ભ ભ હણ કર સ હ= હણ કર િનરાસપદ=િન હતા સ જ=સામ ી અલટ= મ

અથ વ વભાવન યથાથ ણ ત ધમ- ષાથની િસ છ છ યો ભ -ભ ણ ત અથ- ષાથની સાધના છ િન હતા હણ કર ત કામ- ષાથની િસ છ અન આ મ વ પની તા ગટ કરવી ત મો - ષાથની

િસ છ આવી ર ત ધમ અથ કામ અન મો આ ચાર ષાથ ન સ ય ટ વ પોતાના દયમા સદા ત ટથી દખ છ અન િમથઅયા ટ વ

િમ યા વના મમા પડ ન ચાર ષાથ ની સાધક અન આરાધક સામ ી પાસ રહવા છતા પણ તમન જોતો નથી અન બહાર ગો યા કર છ 15

सव सदव िनयत भवित ःवक य- कम दया मरणजी वतदःखसौ यम अ ानमत दह च परः परःय कया पमान मरणजी वतदःखसौखम 6

વ સ ય વ પ અન ખનો િવચાર (સવયા એક ીસા)

171

ितह लोकमािह ितह काल सब जीविनकौ परव करम उद आइ रस दत ह कोउ दीरघाउ धर कोउ अलपाउ मर कोउ दखी कोउ सखी कोउ समचत ह यािह म िजवायौ यािह मारौ यािह सखी करौ याही दखी करौ ऐस मढ़ मान लत ह याही अहबि स न िवनस भरम भल यह िमथया धरम करम-बध-हत ह 16

શ દાથ ETHદ રઘાઉ (દ ઘા )=અિધક મર અલપાઉ (અ પા ) =નાની મર જવાયૌ= વાડ ો ઢ=િમ યા ટ હ =કારણ

અથ ndash ણ લોક અન ણ કાળમા જગતના સવ વોન વ ઉપા ત કમ ઉદયમા આવીન ફળ આપ છ થી કોઈ અિધક આ મળવ છ કોઈ નાની મરમા મર છ કોઈ ઃખી થાય છ કોઈ ખી થાય છ અન કોઈ સાધારણ થિતમા રહ છ યા િમ યા ટ એમ માનવા લાગ છ ક મ આન વાડ ો આન માય આન ખી કય આન ઃખી કય છ આ જ અહ થી અ ાનનો પડદો ર થતો નથી અન એ જ િમ યાભાવ છ કમબધ કારણ છ 16

अ ानमतदिधग य परा मपरःय पय त य मरणजी वतदःखसौ यम कमा यहकितरसन िचक षवःत िम या शो िनयतमा महनो भव त 7

વળ ETH

जहाल जगतक िनवासी जीव जगतम सब असहाइ कोऊ काहकौ न धनी ह जसी जसी परव करम-स ा बाधी िजन तसी उदम अवसथा आइ बनी ह एतपिर जो कोउ कह िक म िजवाऊ मार

172

इतयािद अनक िवकलप बात घनी ह सो तौ अहबि स िवकल भयौ ितह काल डोल िनज आतम सकित ितन हनी ह 17

શ દાથ ETHઅસહાઇ=િનરાધાર ધની=ર ક અવ થા=હાલત ધની=ઘણી િવકલ=બચન ડોલ=ફર છ િત કાલ=સદવ હની=નાશ કય

અથ ndash યા ધી સસાર વોન જ મ-મરણ પ સસાર છ યા ધી તઓ અસહાય છmdashકોઈ કોઈનો ર ક નથી ણ વ વી કમસ ા બાધી છ તન ઉદયમા તની તવી જ દશા થઈ ય છ આમ હોવા છતા પણ કોઈ કહ છ ક પા મા ઇ યા દ અનક કારની ક પનાઓ કર છ તથી ત આ જ અહ થી યા ળ થઈન સદા ભટકતો ફર છ અન પોતાની આ મશ તનો ઘાત કર છ 17

ઉ મ મ યમ અધમ અન અધમાધમ વોનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

उ म परष दसा जय िकसिमस दाख बािहज अिभतर िवरागी मद अग ह मधयम परष नािरअरकीसी भाित िलय बािहज किठन होय कोमल तरग ह अधम परष बदरीफल समान जाक बािहरस दीस नरमाई िदल सग ह अधमस अधम परष पगीफल सम अतरग बािहज कठोर सरवग ह 18

શ દાથ ETHઅભતર= દર બદર ફલ=બોર નરમાઈ=કોમળતા દલ= દય સગ=પ થર ગીફલ=સોપાર

અથ ndashઉ મ મ યનો વભાવ તરમા અન બહારમા કસિમસ ા વો કોમળ (દયા ) હોય છ મ યમ ષનો વભાવ ના ળયર સમાન બહારમા

તો કઠોર (અભમાની) અન દરથી કોમળ રહ છ અધમ ષનો વભાવ બોર

173

વો બહારથી કોમળ અન દરથી કઠોર રહ છ અન અધમાધમ ષનો વભાવ સોપાર વો દર અન બહારથી સવાગ કઠોર રહ છ 18

ઉ મ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

कीचसौ कनक जाक नीचसौ नरस पद मीचसी िमताई गरवाई जाक गारसी जहरसी जोग-जाित कहरसी करामाित हहरसी हौस पदगल-छिब छारसी जालसौ जग-िवलास भालसौ भवन वास कालसौ कटब काज लोक-लाज लारसी सीठसौ सजस जान बीठसौ वखत मान ऐसी जाकी रीित तािह वदत बनारसी 19

શ દાથ ETHમીચ= િમતાઈ=િમ તા ગ વાઈ=મોટાઈ ગાર (ગાલ)

=ગાળ જોગ- િત=યોગની યાઓ કહર= ઃખ હહર=અનથ હૌસ=હિવસ મહ વાકા ા દગલ-છિવ=શર રની કાિત છાર=ભ મ ભાલ=બાણ ઉપરની લોઢાની અણી લાર=મોઢાની લાળ સીઠ=નાકનો મલ બીઠ=િવ ટા વખત=ભા યોદય

અથ ndashસોનાન કાદવ સમાન રા યપદન અ યત છ લોકોની મ ીન સમાન શસાન ગાળ સમાન યોગની યાઓન ઝર સમાન મ ા દ તઓન ઃખ સમાન લૌ કક ઉ િતન અનથ સમાન શર રની કા તન રાખ

સમાન સસારની માયાન જ ળ સમાન ઘરના િનવાસન બાણની અણી સમાન બના કામન કાળ સમાન લોકલાજન લાળ સમાન યશન નાકના મલ સમાન અન ભા યોદયન િવ ટા સમાન ણ છ (ત ઉ મ ષ છ) તન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 19

ભાવાથ એ છ ક ાની વ સાસા રક અ દયન એક આપિ જ સમ છ

મ યમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

174

जस कोऊ सभट सभाइ ठग-मर खाइ चरा भयौ ठगनीक घराम रहत ह ठगौरी उतिर गइ तब तािह सिध भई परयो परवस नाना सकट सहत ह तसही अनािदकौ िमथयाती जीव जगतम डोल आठ जाम िवसराम न गहत ह गयानकला भासी भयौ अतर उदासी प तथािप उद ािधस समािध न लहत ह 20

શ દાથ ETH ર= ળ જડ ી ચરા=ચલો મ=પહોર િવસરામ=ચન યાિધ=આપિ સમાિધ= થરતા

અથ ndash વી ર ત કોઈ સ જનન કોઈ ઠગ જડ ી ખવડાવી દ તો ત મ ય ઠગોનો દાસ બની ય છ અન ત ઠગોની આ ા માણ ચાલ છ પર યાર ત ીની અસર મટ ય છ અન તન ભાન આવ છ યાર ઠગોન ભલા ન ણતો હોવા છતા પણ તમન આધઈન રહ ન અનક કારના ક ટો સહન કર છ

તવી જ ર ત અના દકાળનો િમ યા ટ વ સસારમા હમશા ભટકતો ફર છ અન ચન પામતો નથી પર યાર ાન યોિતનો િવકાસ થાય છ યાર તરગમા જોક િવર તભાવ રહ છ તોપણ કમ-ઉદયની બળતાન કારણ શા ત મળવતો નથી (એવો ષ મ યમ ષ છ) 20

અધમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

जस रक परषक भाय कानी कौड़ी धन उलवाक भाय जस सजञा ही िवहान ह ककरक भाय िपडोर िजरवानी मठा सकरक भाय जय परीष पकवान ह बायसक भाय जस न बकी िनबोरी दाख बालकक भाय दत-कथा जय परान ह

175

िहसकक भाय जस िहसाम धरम तस मरखक भाय सभबध िनरवान ह 21

શ દાથ ETHરક=ગર બ ભાય=િ ય લાગ કાની= ટલી ઉ વા= વડ િવહાન=સવાર ક = તરો િપડોર=ઉલટ ક = વર ર ષ=િવ ટા વાયસ=કાગડો દતકથા=લૌ કક વાતા િનરવાન=મો

અથ ndash મ ગર બ માણસન એક ટલી કોડ પણ સપિ સમાન િ ય લાગ છ વડન સ યા જ સવાર સમાન ઇ ટ લાગ છ તરાન ઉલટ જ દહ સમાન ચકર હોય છ કાગડાન લ મડાની લ બોળ ા સમાન િ ય હોય છ બાળકોન લૌ કક વાતાઓ (ગ પા) જ શા ની મ ચકર લાગ છ હસક મ યન હસામા જ ધમ દખાય છ તવી જ ર ત ખન યબધ જ મો સમાન િ ય લાગ છ (એવો અધમ ષ હોય છ) 21

અધમાધમ ષનો વભાવ (સવયા એક ીસા)

कजरक दिख जस रोस किर भस सवान रोस कर िनधरन िवलोिक धनवतक रन क जगययाक िवलोिक चोर रोस कर िमथयामती रोस कर सनत िस तक हसक िवलोिक जस काग मन रोस कर अिभमानी रोस कर दखत महतक सकिवक दिख जय ककिव मन रोस कर तय ही दरजन रोस कर दिख सतक 22

શ દાથ ETH જર=હાથી રોસ (રોષ) = સો વાન= તરો િવલો ક=જોઈન કાગ=કાગડો રજન=અધમમા પણ અધમ

અથ ndash વી ર ત તરો હાથીન જોઈન ોિધત થઈન ભસ છ ધનવાન માણસન જોઈન િનધન મ ય ોિધત થાય છ રાત ગનારન જોઈન ચોર ોિધત થાય છ સા શા સાભળ ન િમ યા વી વ ોિધત થાય છ હસન જોઈન કાગડો સ થાય છ મહા ષન જોઈન ઘમડ મ ય ોધ કર છ

176

કિવન જોઈન કિવના મનમા ોધ આવ છ તવી જ ર ત સ ષન જોઈન અધમાધમ ષ સ થાય છ 22

વળ ETH

सरलक सठ कह वकताक धीठ कह िवन कर तास कह धनकौ अधीन ह छमीक िनबल कह दमीक अदित कह मधर वचन बोल तास कह दीन ह धरमीक दभी िनस हीक गमानी कह ितसना घटाव तास कह भागहीन ह जहा साधगन दख ितनहक लगाव दोष ऐसौ कछ दजरनकौ िहरदौ मलीन ह 23

શ દાથ ETHસરલ=સીધા સઠ= ખ વ તા=બોલવામા ચ ર િવન(િવનય)

=ન તા છમી= મા કરનાર દમી=સયમી અદિ =લોભી દ ન=ગર બ દભી=ઢ ગી િનસ હ (િન હ ) =ઇ છા ર હત િતસના ( ણા) =લોભ સા ન=સ ણ

અથ ndashઅધમાધમ મ ય સરળ ચ વાળા મ યન ખ કહ છ વાતચીતમા ચ ર હોય તન ધીઠ કહ છ િવનયવાનન ધનનો આિ ત બતાવ છ માવાનન કમજોર કહ છ સયમીન લોભી કહ છ મ ર બોલનારન ગર બ કહ

છ ધમા માન ઢ ગી કહ છ િન હ ન ઘમડ કહ છ સતોષીન ભા યહ ન કહ છ અથા યા સ ણ દખ છ યા દોષ લગાવ છ ન દય એ જ મલન હોય છ 23

bull પાન તમા વગર યસન રાખતા નથી અથવા અનાવ યક ગાર ચટક-મટક કરતા નથી તન અ ાની વો ક સ- પણ આદ કહ છ

िम या ः स एवाःय ब धहत वपययात य एवा यवसायोऽयम ाना माङःय यत 8

િમ યા ટની અહ વણન (ચોપાઈ)

177

म करता म कीनही कसी अब य करौ कहौ जो ऐसी ए िवपरीत भाव ह जाम सो बरत िमथयात दसाम 24

શ દાથ ETH ક ક મ આ કામ ક ( બી થી બની શક ન હ) હવ પણ ક છ ત જ કર શ નામા આવા અહકાર પ િવપર તભાવ હોય છ ત િમ યા ટ હોય છ 24

अनना यवसायन िनफलन वमो हतः त क चना प नवा ःत ना मा मान करोित यत 9

વળ Ntilde(દોહરા)

अहबि िमथयादसा धर सो िमथयावत िवकल भयौ ससारम कर िवलाप अनत 25

અથ ETHઅહકારનો ભાવ િમ યા વ છ આ ભાવ વમા હોય છ ત િમ યા ટ છ િમ યા ટ સસારમા ઃખી થઈન ભટક છ અન અનક કારના િવલાપ કર છ 25

ઢ મ ય િવષયોથી િવર ત હોતા નથી (સવયા એક ીસા)

रिवक उदोत असत होता िदन िदन ित अजिलक जीवन जय जीवन घटत ह कालक सत िछन िछन होत छीन तन आरक चलत मानौ काठ सौ कटत ह ऐत पिर मरख न खौज परमारथक सवारथक हत म भारत ठटत ह लगौ िफर लोगिनस पगयौ पर जोगिनस िवषरस भोगिनस नक न हटत ह 26

178

શ દાથ ETH વન=પાણી વન= જદગી આરા=કરવત પરમારથ (પરમાથ) =મો વારથ ( વાથ) =પોતા ભ કર ત લોગિન=લૌ કક-પરવ પ યૌ=લીન ન =જરા પણ

અથ વી ર ત ખોબામાથી પાણી મ મ ઘટ છ તવી જ ર ત યના ઉદય-અ ત થાય છ અન િત દન જ દગી ઓછ થાય છ વી ર ત કરવત ખચવાથી લાક કપાય છ તવી જ ર ત કાળ શર રન ણ ણ ીણ કર છ આમ છતા પણ અ ાની વ મો માગની શોધ કરતો નથી અન લૌ કક વાથ માટ અ ાનનો ભાર ઉપાડ છ શર ર આદ પરવ ઓમા મ કર છ મન વચન કાયાના યોગોમા અહ કર છ અન સાસા રક િવષયભોગોથી જરા પણ િવર ત થતો નથી 26

અ ાની વની ઢતા ઉપર ગજળ અન ધળા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस मग म वषािदतय तपत मािह तषावत मषा-जल कारन अटत ह तस भववासी मायाहीस िहत मािन मािन ठािन ठािन म म नाटक नटत ह आगक धकत धाइ पीछ बछरा चवाइ जस नन हीन नर जवरी बटत ह तस मढ़ चतन सकत करतित कर रोवत हसत फल खोवत खटत ह 27

શ દાથ ETH ષા દ ય= ષ સ ાિતનો ય ષાવત=તર યો ષા= ઠો અટ હ =ભટક છ નટ હ=નાચ છ નનહ ન નર= ધળઓ મ ય

અથ ndash વી ર ત ી મકાળમા યનો તી આતાપ થતા તર હરણ ઉ મ થઈન િમ યા જળ તરફ નકા જ દોડ છ તવી જ ર ત સસાર વ માયામા જ ક યાણ માનીન િમ યા ક પના કર ન સસારમા નાચ છ વી ર ત ધળઓ મ ય આગળ આગળ દોર વણતો ય અન પાછળ વાછ ખાતો ય તો તનો પ ર મ યથ ય છ તવી જ ર ત ખ વ ભા ભ યા કર છ

179

અથવા ભ યાના ફળમા હષ અન અ ભ યાના ફળમા ખદ કર ન યા ફળ ખોઈ નાખ છ 27

bull ઠ મ હનામા ય ષ સ ા ત પર આવ છ

અ ાની વ બધનથી ટ શકતો નથી તના ઉપર ટાત (સવયા એક ીસા)

िलय ि ढ़ पच िफर लोटन कबतरसौ उलटौ अनािदकौ न कह सलटत ह जाकौ फल दःख तािह सातास कहत सख सहत-लपटी अिस-धारासी चटत ह ऐस मढ़जन िनज सपदा न लख कय ही य िह मरी मरी िनिसवासर रटत ह याही ममतास परमारथ िवनिस जाइ काजीकौ परस पाइ दध जय फटत ह 28

શ દાથ ETH ઢ ( ઢ) =મજ ત સહત (શહદ) =મધ અિસ=તલવાર િનિસવાસર=રાત- દન પરસ ( પશ) =અડ ત

અથ ndash મ આળોટતા ક તરની પાખોમા મજ ત ચ પડ હોવાથી ત ઉલ - લ ( -ચ ) થયા કર છ તવી જ ર ત સસાર વ અના દકાળથી કમ-બધનની ચમા ઉલટો થઈ ર ૌ છ કદ સ માગ હણ કરતો નથી અન

ફળ ઃખ છ એવી િવષય-ભોગની થોડ ક શાતાન ખ માનીન મધ ચોપડલી તલવારની ધાર ચાટ છ આવો અ ાની વ સદા પરવ ઓન માર માર કહ છ અન પોતાના ાના દ વભવન જોતો નથી પર યના આ મમ વભાવથી આ મ હત એ નાશ પામ છ કા ના પશથી ધ ફાટ ય છ 28

અ ાની વની અહ પર ટાત (સવયા એક ીસા)

रपकी न झाक हीय करमकौ डाक िपय गयान दिब र ौ िमरगाक जस घनम लोचनकी ढाकस न मान सदगर हाक डोल मढ़ राकसौ िनसाक ितह पनम

180

टाक एक मासकी डलीसी ताम तीन फाक तीनकौसौ आक िलिख राखयौ काह तनम तास कह नाक ताक रािखवकौ कर काक लाकस खड़ग बािध बाक धर मनम 29

શ દાથ ETHિમરગાક ( ગાક) =ચ મા ઢાક=ઢાક હાક=પોકાર ટાક (ટક)

=જોખવા એક માપ (ચાર માશા) ફાક=ખડ કાક=ઝગડો લાક (લક) કમર ખડગ (ખ ગ) તલવાર બાક=વ તા

અથ ndashઅ ાની વન પોતાના વ પની ખબર નથી તમા કમ દયનો ડાક લાગી ર ો છ ત ાન એવી ર ત દબાઈ ગ છ મ ચ મા વાદળાઓથી દબાઈ ય છ ાન પ ન ઢકાઈ જવાથઈ ત સ ની િશખામણ માનતો નથી ખાઈવશ દ ર ી થઈન હમશા િનઃશક ફર છ નાક છ ત તો માસનો એક કડો છ તમા ણ કાણા છ ણ કોઈએ શર રમા ણનો કડો જ લખી રા યો છ તન નાક કહ છ ત નાક (અહકાર) રાખવા માટ લડાઈ કર છ કમર તલવાર બાધ છ અન મનમા વ તા ધારણ કર છ 29

સફદ કાચ ઉપર રગનો ડક લગાડવામા આવ છ ત જ રગનો કાચ દખાય છ તવી જ ર ત વ પ કાચ પર કમનો ડક લાગી ર ો છ તથી કમ વો રસ આપ તવા જ પ વા મા થઈ ય છ

जस कोउ ककर छिधत सक हाड़ चाब हाड़िनकी कोर चह ओर चभ मखम गाल ताल रसना मसढ़िनकौ मास फाट चाट िनज रिधर मगन सवाद-सखम तस मढ़ िवषयी परष रित-रीित ठान ताम िच सान िहत मान खद दखम दख परतचछ बल-हािन मल-मत-खािन गह न िगलािन पिग रह राग-रखम 30

શ દાથ ETHપગ રહ=મ ન થઈ ય ખ= ષ

181

અથ ndash મ યો તરો હાડ ચાવ છ અન તની અણી ચાર કોર મોઢામા વાગ છ થી ગાલ તાળ ભ અન જડબા માસ ચીરાઈ ય છ અન લોહ નીકળ છ ત નીકળલા પોતાના જ લોહ ન ત બ વાદથી ચાટતો થકો આનદત થાય છ તવી જ ર ત અ ાની િવષય-લો પ વ કામ-ભોગમા આસ ત થઈન સતાપ અન ક ટમા ભલાઈ માન છ કામ ડામા શ તની હાિન અન મળ ની ખાણ સા ા દખાય છ તોપણ લાિન કરતો નથી રાગ- ષમા મ ન જ રહ છ 30

व ा भ ोऽ प ह य भावादा मानमा मा वदधाित व म मोहकक दोऽ यवसाय एष नाःतीह यषा यतयःय एव 10

િનમ હ છ ત સા છ (અ ડ લ)

सदा करमस िभ सहज चतन क ौ मोह-िवकलता मािन िमथयाती हव र ौ कर िवकलप अनत अहमित धािरक सो मिन जो िथर होइ मम िनवािरक 31

શ દાથ ETHઅહમિત=અહ િનવા રક= ર કર ન

અથ ndashવા તવમા આ મા કમ થી િનરાળો સહજ ચતન પ છ પર મોહન કારણ વ પ લીન િમ યા વી બની ર ો છ અન શર ર આદમા અહ કર ન અનક િવક પો કર છ વ પર યોમા મમ વભાવ છોડ ન આ મ વ પમા થર થાય છ ત સા છ 31

सवऽा यवसानमवम खल या य यद जन- ःत म य यवहार एव िन खलोऽ य याौयः या जतः स य न यमकमव तदमी िनक पमाब य क श ानघन म ह न न िनज ब न त सतो धितम 11

સ ય ટ વ આ મ વ પમા થર થાય છ (સવયા એક ીસા)

असखयात लोक परवान ज िमथयात भाव तई िववहार भाव कवली-उकत ह िजनहकौ िमथयात गयौ समयक दरस भयौ

182

त िनयत-लीन िववहारस मकत ह िनरिवकलप िनरपािध आतम समािध सािध ज सगन मोख पथक ढकत ह तई जीव परम दसाम िथररप हवक धरमम धक न करमस रकत ह 32

શ દાથ ETHઅસ યાત લોક પરવાન= ટલા લોકાલોકના દશો છ ઉ ત=કહલા િનયત=િન યનય ત= ટલા

અથ ndash જનરાજ કથન છ ક વન લોકાલોકના દશો ટલા િમ યા વભાવના અ યવસાયો છ ત યવહારનયથી છ વન િમ યા વ ન ટ થતા સ ય દશન ગટ થાય છ ત યવહાર છોડ િન યમા લીન થાય છ ત િવક પ અન ઉપાિધર હત આ મ-અ ભવ હણ કર ન દશન- ાન-ચા ર પ મો માગમા લાગ છ અન ત જ પરમ યાનમા થર થઈન િનવાણ ા ત કર છ કમ નો રો ો રોકાતો નથી 32

रागादयो ब धिनदानम ाःत श िच माऽमहोङित र ाः आ मा परो वा कम त निम िमित ण नाः पनरवमाहः 12

િશ યનો (કિવ )

ज ज मोह करमकी परनित बध-िनदान कही तम सबब सतत िभ स चतनस ितनहकौ मल हत कह अबब क यह सहज जीवकौ कौतक क िनिम ह पगगल दबब सीस नवाइ िशषय इम पछत कह सगर उ र सन भबब 33

શ દાથ ETHપરનિત=ચાલ િનદાન=કારણ સતત=સદવ લ હ = ય કારણ કૌ ક=ખલ

183

અથ ndashિશ ય મ તક નમાવીન કર છ ક હ આપ મોહકમની સવ પ રણિતન બધ કારણ કહ છ ત ચત યભાવોથી સદા િનરાળ જ છ હવ કહો ક બધ ય કારણ છ બધ વનો વાભાિવક ધમ છ અથવા એમા લ ય િનિમ છ યા ી ઉ ર આપ છ ક હ ભ ય સાભળો 33

न जात रागा दिनिम भावमा मा मनो याित यथाकका तः त ःम निम परसग एव वःतःवभावोऽयमदित तावत 13

િશ યની શકા સમાધાન (સવયા એક ીસા)

जस नाना बरन परी बनाइ दीज हठ उ ल िवमल मिन सरज-कराित ह उ लता भास जब वसतकौ िवचार कीज परीकी झलकस बरन भाित भाित ह तस जीव दरबक पगगल िनिम रप ताकी ममतास मोह मिदराकी माित ह भदगयान ि ि स सभाव सािध लीज तहा साची श चतना अवाची सख साित ह 34

શ દાથ ETHનાના-બરન=અનક રગ ર =ડક હઠ=નીચ કરાિત ( ા ત)

=ચમક માિત=ઉ મ પ અવાચી=વચન-અગોચર

અથ ndash મ વ છ અન સફદ યકા તમણ અથવા ફ ટકમણની નીચ અનક કારના ડક કવામા આવ તો ત અનક કારના રગ-બરગી દખાય છ અન જો વ ના અસલ વ પનો િવચાર કરવામા આવ તો ઉ જવળતા જ જણાય છ તવી જ ર ત વ યમા લના િનિમ તની મમતાના કારણ મોહ-મ દરા ઉ મ પ થાય છ પણ ભદિવ ાન ારા વભાવ િવચારવામા આવ તો સ ય અન ચત યની વચનાતીત ખ-શાિત તીતમા આવ છ 34

इित वःतःवभाव ःव ानी जानाित तन सः रागाद ना मनः कया नातो भवित कारकः 14

વળ

184

जस मिहमडलम नदीकौ वाह एक ताहीम अनक भाित नीरकी ढरिन ह पाथरकौ जोर तहा धारकी मरोर होित काकरकी खािन तहा झागकी झरिन ह प नकी झकोर तहा चचल तरग ऊठ भिमकी िनचािन तहा भ रकी परिन ह तस एक आतमा अनत-रस पदगल दहक सजोगम िवभावकी भरिन ह 35

શ દાથ ETHપાથર =પ થર ઝાગ=ફ ણ પ ન=પવન િનચાિન=ઢાળ

અથ ndash વી ર ત વી ઉપર જોક નદ નો વાહ એક પ હોય છ તોપણ પાણીની અનક અવ થાઓ થાય છ અથા યા પ થર અથડાય છ યા પાણીનો વળાક લ છ યા રતીનો સ હ હોય છ યા ફ ણ પડ ય છ યા પવનનો ઝપાટો લાગ છ યા તરગો ઊઠ છ યા જમીન ઢાળવાળ હોય છ યા વમળ ઉ પ થાય છ તવી જ ર ત એક આ મામા ત તના લોના સયોગ થવાથી અનક કારની િવભાવપ રણિત થાય છ 35

જડ અન ચત ય થ પ (દોહરા)

चतन लचछन आतमा जड़ लचछन तन-जाल तनकी ममता तयािगक लीज चतन-चाल 36

અથ ETHઆ મા લ ણ ચતના છ અન શર ર આદ લ ણ જડ છ તથી શર ર આદ મમ વ છોડ ન ચત ય હણ કર ઉચત છ 36

इित वःतःवभाव ःव ना ानी व तन सः रागा दना मनः कयादतो भवित कारकः 15

આ માની પ રણિત (સવયા તવીસા)

जो जगकी करनी सब ठानत जो जग जानत जोवत जोई दह वान प दहस दसर

185

दह अचतन चतन सोई दह धर भ दहस िभ रह परछ लख निह कोई लचछन विद िवचचछन बझत अचछनस परतचछ न होई 37

શ દાથ ETHજોવત=દખ છ વાન=બરાબર પરછ ( છ ) = ત ઢાકલ વ દ= ણીન િવચ છન= ાની ઝત=સમ છ અ છનસ =ઇ યોથી પરત છ ( ય ) ગટ

અથ ndash સસારમા સવ યાઓ કર છ જગતન ણનાર દખનાર છ શર ર માણ રહ છ પણ શર રથી ભ છ કમ ક શર ર જડ છ અન ત ચત ય છ ત (આ મા) જો ક દહમા છ પણ દહથી િનરાળો છ ત ઢકાઈન રહ છ બધાન દખાતો નથી ાનીઓ લ ણ આદથી તન ઓળખ છ ત ઇ યગોચર નથી 37

ચ ગિત ગમન રાગ- ષ આદ

શર રની અવ થા (સવયા તવીસા)

दह अचतन त-दरी रज- कत-भरी मल-खतकी कयारी

ािधकी पोट अरािधकी ओट उपािधकी जोट समािधस नयारी र िजय दह कर सख हािन इत पर तौ तोिह लागत पयारी दह तौ तोिह तजगी िनदान प तही तज िकन दहकी यारी 38

શ દાથ ETH ત-દર = ત શર ર રાખવા થાન રજ=ર ત રત=વીય ાર =વાડ પોટ=ગાસડ અરાિધ=આ મ વ પ ઉપાિધ= લશ જોટ=સ હ

186

અથ ndashદહ જડ છ ણ એક મડદા થાન જ છ ત રજ અન વીયથી ભર છ મળ-મ પી ખતરોનો ારો છ રોગો પોટ છ આ મા વ પ ઢાકનાર છ ક ટોનો સ હ છ અન આ મ યાનથી ભ છ હ વ આ દહ ખનો ઘાત કર છ તોપણ તન િ ય લાગ છ છવટ એ તન છોડશ જ તો પછ જ એનો નહ કમ છોડ દતો નથી 38

વળ Ntilde(દોહરા)

सन ानी सदगर कह दह खहकी खािन धर सहज दख दोषक कर मोखकी हािन 39

શ દાથ ETHખહ=માટ સહજ= વભાવથી

અથ ndash ી ઉપદશ આપ છ ક હ વ શર ર માટ ની ખાણ છ વભાવથી જ ઃખ અન દોષમય છ તથા મો ખમા બાધક છ 39

વળ Ntilde(સવયા તવીસા)

रतकीसी गढ़ी िकध मढ़ी ह मसानकीसी अदर अधरी जसी कदरा ह सलकी ऊपरकी चमक दमक पट भषनकी धोख लाग भली जसी कली ह कनलकी औगनकी डी महा भ डी मोहकी कनौडी मायाकी मसरित ह मरित ह मलकी ऐसी दह याहीक सनह याकी सगितस हव रही हमारी मित कोलहकस बलकी 40

શ દાથ ETHગઢ =નાનો ગઢ ક ક લો મઢ =ના મ દર-દર કદરા= ફા સલ=પહાડ કલી હ કનલક =કનરના લની કળ ડ = ડ ભાડ =ખરાબ કનૌડ =કાણી ખ મ રિત=આધાર

અથ ndashઆ દહ રતીના ગઢ સમાન અથવા મશાનની દર સમાન છ અન દર પવતી ફા સમાન ધકારમય છ ઉપરના ઠાઠમાઠ અન વ ા ષણોથી

સારો દખાય છ પર કનરની કળ સમાન ગ ધવાળો છ અવ ણોથી ભરલો

187

અ યત ખરાબ અન કાણી ખ સમાન નકામો છ માયાનો સ હ અન મલની િત જ છ એના જ મ અન સગથી આપણી ઘાણીના બળદ વી થઈ ગઈ છ થી સસારમા સદા મણ કર પડ છ 40

વળ ETH

ठौर ठौर रकतक कड कसिनक झड हाड़िनसौ भरी जस थरी ह चरलकी नकस धकाक लग ऐस फिटजाय मानौ कागदकी परी िकध चादिर ह चलकी सच म वािन ठािन मढ़िनस पहचािन कर सख हािन अर खािन बदफलकी ऐसी दह याहीक सनह याकी सगितस हव रही हमारी मित कोलहकस बलकी 41

OcircથોરસOtilde પણ પાઠ છ OcircગિતOtilde પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHઠૌર-ઠૌર=ઠકઠકાણ કસિનક=વાળના ડ==સ હ થર ( થલ)

= નાન રલ= ડલ ર =પડ વાિન=ટવ ચલ=કપડા બદફલ= રા કામ

અથ ndashઆ દહમા ઠકઠકાણ લોહ ના ડ અન વાળના ડ છ એ હાડકાઓથી ભરલો છ ણ ડલોનો િનવાસ થાન જ છ જરાક ધ ો લાગતા એવી ર ત ફાટ ય છ ણ કાગળ પડ અથવા કપડાની ની ચાદર એ પોતાનો અ થર વભાવ ગટ કર છ પણ ખાઓ એના ય નહ કર છ એ ખનો ઘાતક અન રાઈઓની ખાણ છ એના જ મ અન સગથી આપણી

ઘાણીના બળદ વી સસારમા ભટકનાર થઈ ગઈ છ 41

સસાર વોની દશા ઘાણીના બળદ વી છ (સવયા એક ીસા)

पाटी बाझी लोचिनस सकच दबोचिनस कोचिनक सोचस न बद खद तनकौ धायबो ही धधा अर कधामािह लगयौ जोत बार बार आर सह कायर ह मनकौ

188

भख सह पयास सह दजरनको ास सह िथरता न गह न उसास लह छनकौ पराधीन घम जसौ कोलहकौ कमरौ बल तसौई सवभाव या जगतवासी जनकौ 42

શ દાથ ETHપાટ =પ ી લોચિનસ = ખોથી સ ચ=સકોચાઈ છ કોચિનકૌ=ચા કોના ધાયબૌ=દોડ આર=એક કારની અણી કાયર=સાહસહ ન ાસ= ઃખ ઉસાસ=િવસામો કમરો (કમાઉ) =િનરતર જોડાનારો

અથ ndashસસાર વોની દશા ઘાણીના બળદ વી જ થઈ રહ છ ત આ ર ત છmdashન ો ઉપર પાટો બાધલો છ જ યા સાકડ હોવાથી દબાઈ-સકડાઈન રહ છ ચા કના મારની બીકથી શર રના ક ટની જરાપણ દરકાર કરતો નથી દોડ એ જ ત કામ છ તના ગળા ઉપર જોતર લાગ છ ( થી નીકળ શકતો નથી) દરક ણ આરનો માર સહન કરતો મનમા ના હમત થઈ ગયો છ ખ-તરસ અન િનદય ષો ારા ા ત ક ટ ભોગવ છ ણમા પણ િવસામો લવાની થરતા પામતો નથી અન પરાધીન થઈન ચ ર ફર છ 42

સસાર વોની ખો પર અ ાનની પ ી બાધલી છ તઓ મયા દત થી આગળ જઈ શકતા નથી એ તમન માટ દબાવનાર છ ી આદના તીખા વચન ચા ક છ િવષય-સામ ીન માટ ભટક ત તમનો ધધો છ હ થપ છોડ ન નીકળ નથી શકતા એ તમના ઉપર જોત છ કષાય ચતા વગર આર છ પ ર હનો સ હ કરવા

માટ ખ-તરસ સહન કર છ શઠ રા વગરનો ાસ સહન કરવો પડ છ કમ ની પરાધીનતા છ મણા કરતા અનતકાળ વીતી ગયો પણ એક ણ માટય સા ખ ા ત ક ન હ

સસાર વોની હાલત (સવયા એક ીસા)

जगतम डोल जगवासी नररप धर तकस दीप िकध रतकस थह ह

दीस पट भषन आडबरस नीक िफिर फीक िछनमाझ साझ-अबर जय सह ह मोहक अनल दग मायाकी मनीस पग डाभकी अनीस लग ओसकस फह ह धरमकी बझ नािह उरझ भरममािह नािच नािच मिर जािह मरीकस चह ह 43

189

શ દાથ ETHડોલ=ફર તકસ દ પ= મશાનમા દ વો સળગાવવામા આવ છ ત રતકસ હ=રતીના ઢગલા નીક=સારા ફ ક=મલન સાઝ- બર=સ યા આકાશ અનલ=અ ન દગ=બળ ડાભક =ઘાસની અની=અણી હ=ટ પા ઝ=ઓળખાણ મર = લગ

અથ ndashસસાર વ મ ય આદ શર ર ધારણ કર ન ભટક ર ા છ ત મશાનના દ વા અન રતીના ટ બા વા ણભ ર છ વ -આ ષણ આદથી સારા દખાય છ પર સ યાના આકાશ વા ણવારમા મલન થઈ ય છ તઓ મોહની અ નથી બળ છ છતા પણ માયાની મમતામા લીન થાય છ અન ઘાસ પર પડલ ઝાકળના ટ પાની મ ણમા મા નાશ પામી ય છ તમન પોતાના વ પની ઓળખાણ નથી મમા લી ર ા છ અન લગના દરોની મ નાચી-નાચીન તરત જ મર ય છ 43

જલદ ઓલવાઈ ય છ કોઈ રોકનાર નથી

મારવાડમા પવનના િનિમ રતીના ટ બા બન છ અન પાછા મટ ય છ

યાર દર ઉપર લગ આ મણ થાય છ યાર ત દરમાથી નીકળ ન જમીન ઉપર પડ છ અન બ આ ળતાથી બએક વાર પટકાઈન તરત મર ય છ

ધનસપિ નો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जास त कहत यह सपदा हमारी सो तौ साधिन अडारी ऐस जस नाक िसनकी तािह त कहत यािह प जोग पाई सो तौ नरककी साई ह बड़ाई डढ़ िदनकी घरा मािह पय त िवचार सख आिखनकौ मािखनक चटत िमठाई जस िभनकी एत पिर होिह न उदासी जगवासी जीव जगम असाता ह न साता एक िछनकी 44

શ દાથ ETHઅડાર =છોડ દ સાઈ=નાખનાર ઘરા=ચ ર

અથ ndashહ સસાર વો ન તમ કહો છો ક આ અમા ધન છ તન સ જનો વી ર ત નાકનો મલ ખખર નાખવામા આવ છ તમ છોડ દ છ અન

190

પછ હણ કરતા નથી ધન તમ યના િનિમ મળ કહો છો ત દોઢ દવસની મોટાઈ છ અન પછ નરકમા નાખનાર છ અથા પાપ પ છ તમન એનાથી ખો ખ દખાય છ તથી તમ બીજનો વગરથી એવા ઘરાઈ રહો છો વી ર ત મીઠાઈ ઉપ માખીઓ ગણગણ છ આ યની વાત એ છ ક આટ હોવા

છતા પણ સસાર વો સસારથી િવર ત થતા નથી સા છો તો સસારમા એકલી અશાતા જ છ ણમા પણ શાતા નથી 44

લૌ કકજનોનો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (દોહરા)

ए जगवासी यह जगत इनहस तोिह न काज तर घटम जग बस ताम तरौ राज 45

અથ ETHહ ભ ય આ સસાર વો અન આ સસાર સાથ તમાર કાઈ સબધ નથી તમારા ાનઘટમા સમ ત સસારનો સમાવશ છ અન તમા તમા જ રા ય છ 45

િનમળ ાનમા સમ ત લોક-અલોક ઝળક છ

શર રમા ણલોકનો િવલાસ ગભત છ (સવયા એક ીસા)

याही नर-िपडम िवराज ि भवन िथित याहीम ि िवध-पिरनामरप सि ह याहीम करमकी उपािध दख दावानल याहीम समािध सख वािरदकी वि ह याहीम करतार करतितह म िवभित याम भोग याह म िवयोग याम घि ह याहीम िवलास सब गिभत गपतरप ताहीक गट जाक अतर सदि ह 46

શ દાથ ETHનર-િપડ=મ ય શર ર િ િવધ=ઉ પાદ- યય- ૌ ય પ વા રદ=વાદ ટ=ધષણ ગભત=સમાવશ

અથ ndashઆ જ મ ય શર રમા ણ લોક મો દ છ એમા જ ણ કારના પ રણામ છ એમા જ કમ-ઉપાિધજિનત ઃખ પ અ ન છ એમા જ

191

આ મ યાન પ ખની મઘ ટ છ એમા કમનો કતા આ મા છ એમા જ તની યા છ એમા જ ાન-સપદા છ એમા જ કમનો ભોગ અથવા િવયોગ છ એમા

જ સારા ક ખરાબ ણો સઘષણ છ અન આ જ શર રમા સવ િવલાસ ત ર ત સમાયલા છ પર ના તરગમા સ ય ાન છ તન જ સવ િવલાસ જણાય છ 46

કડની નીચ પાતાળલોક ના ભ ત મ યલોક અન ના ભની ઉપર ઊ વલોક

ઉ પાદ- યય- ૌ ય

આ મિવલાસ ણવાનો ઉપદશ (સવયા તવીસા)

र रिचवत पचािर कह गर त अपनौ पद बझत नािह खओज िहय िनज चतन लचछन ह िनजम िनज गझत नाही स सछद सदा अित उ ल मायाक फद अरझत नाही तरौ सरप न ददकी दोहीम तोहीम ह तोिह सझत नाही 47

શ દાથ ETH ચવત=ભ ય પચા ર=બોલાવીન ઝત=ઓળખતો હય= દયમા ઝત નાહ = ચવાતો નથી છદ= વત ઉ જલ=િનમળ અ ઝત નાહ = ટ નથી દ ( ) = મ ળ દોહ = િવધા

અથ ndash ી બોલાવીન કહ છ ક હ ભ ય તારા વ પન ઓળખતો નથી પોતાના ઘટમા ચત ય લ ણ ગોતો ત પોતાનામા જ છ પોતાથી ચવાતો નથી તમ વાધીન અન અ યત િનિવકાર છો તમાર

આ મસ ામા માયાનો વશ નથી તમા વ પ મ ળ અન િવધાથી ર હત છ તમન ઝ નથી 47

આ મ વ પની ઓળખાણ ાનથી થાય છ (સવયા તવીસા)

192

कई उदास रह भ कारन कई कह उिठ जािह कह क कई नाम कर गिढ़ मरित कई पहार चढ़ छ क कई कह असमानक ऊपिर कई कह भ हिठ जम क मरो धनी निह दर िदसनतर मोहीम ह मोिह सझत नीक 48

શ દાથ ETHઉદાસ=િવર ત ગ ઢ=બનાવીન રિત ( િત) = િતમા પહાર (પહાડ) =પવત અસમાન(આસમાન) =ઊ વલોક હ ઠ=નીચ જમ (જમીન) ધરતી દસ તર (દશા તર) =અ ય િવદશ

અથ ndashઆ માન ણવા માટ અથા ઈ રની ખોજ કરવા માટ કોઈ તો યાગી બની ગયા છ કોઈ બી મા યા ા આદ માટ ય છ કોઈ િતમા બનાવીન નમ કાર જન કર છ કોઈ ડોળ મા બસીન પવત પર ચડ છ કોઈ કહ છ ઈ ર આકાશમા છ અન કોઈ કહ છ ક પાતાળમા છ પર આપણા ર દશમા નથીmdashઆપણામા જ છ ત આપણન સાર ર ત અ ભવમા આવ છ 48

વળ ETH (દોહરા)

कह सगर जो समिकती परम उदासी होइ सिथर िच अनभौ कर भपद परस सोइ 49

શ દાથ ETHપરમ=અ યત ઉદાસી=વીતરાગી પરસ= ા ત કર

અથ ndash ી કહ છ ક સ ય ટ અ યત વીતરાગી થઈન મનન બ થર કર ન આ મ-અ ભવ કર છ ત જ આ મ વ પન ા ત થાય છ 49

મનની ચચળતા (સવયા એક ીસા)

िछनम वीन िछनह म मायास मलीन िछनकम दीन िछनमािह जसौ स ह

193

िलय दोर धप िछन िछनम अनतरप कोलाहल ठानत मथानकौसौ त ह नटकौसौ थार िकध हार ह रहटकौसौ धारकौसौ भ र िक कभारकौसौ च ह ऐसौ मन ामक सिथर आज कस होई औरहीकौ चचल अनािदहीकौ व ह 50

શ દાથ ETH વીણ=ચ ર સ (શ )=ઇ ઠાનત=કર છ મથાન=વલો ત =છાશ થાર=થાળ હાર=માળા ચ =ચાકડો ામક= મણ કરનાર ચચળ=ચપળ વ =વા

અથ ndashઆ મન ણમા મા પ ડત બની ય છ ણમા મા માયામા મલન થઈ ય છ ણમા મા િવષયોન માટ દ ન બન છ ણમા મા ગવથી ઇ બની ય છ ણમા મા યા- યા દોડ છ અન ણમા મા અનક વષ કાઢ છ મ દહ વલોવતા છાશની ઉથલ-પાથલ થાય છ તવો કોલાહલ મચાવ છ નટનો થાળ રહટચ ની માળ નદ ના વાહ વમળ અથવા ભારના ચાકડાની મ યા જ કર છ આ મણ કરના મન આ કવી ર ત થર થઈ શક ક વભાવથી જ ચચળ અન અના દકાળથી વ છ 50

મનની ચચળતા ઉપર ાનનો ભાવ (સવયા એક ીસા)

धायौ सदा काल प न पायौ कह साचौ सख रपस िवमख दखकपवास बसा ह धमरकौ घाती अधरमकौ सघाती महा करापाती जाकी सिनपातकीसी दसा ह मायाक झपिट गह कायास लपिट रह भलयौ म-भीरम बहीरकौसौ ससा ह ऐसौ मन चचल पताकासौ अचल स गयानक जगस िनरवाण पथ धसा ह 51

194

શ દાથ ETHધાયૌ=દોડ ો િવ ખ=િવ સઘાતી=સાથી રાપાતી=ઉપ વી ગહ=પકડ બહ ર=િશકાર સસા (શશા) =સસ પતાકા= વ ચલ=કપ

અથ ndashઆ મન ખન માટ સદાય ભટક ર છ પણ ાય સા ખ મળ નથી પોતાના વા ભવના ખથી િવ થઈ ઃખના વામા પડ ર ો છ ધમનો ઘાતક અધમનો સાથી મહાઉપ વી સનપાતના રોગી વો અસાવધાન થઈ ર ો છ ધન-સપિ આદ િતથી હણ કર છ અન શર રમા નહ કર છ મ ળમા પડ ો થકો એવો લી ર ો છ વો િશકાર ના ઘરામા સસ ભટક

ર હોય આ મન ધ ના વ ની મ ચચળ છ ત ાનનો ઉદય થવાથી મો માગમા વશ કર છ 51

મનની થરતાનો ય ન (દોહરા)

जो मन िवषNtildeकषायम बरत चचल सोइ जो मन धयान िवचारस रक स अिवचल होइ 52 શ દાથ ETH ક=રોકાય અિવચલ= થર

અથ ndash મન િવષય-કષાય આદમા વત છ ત ચચળ છ અન આ મ વ પના ચતવનમા લા રહ છ ત થર થઈ ય છ 52

વળ Ntilde(દોહરા)

तात िवष कषायस फिर स मनकी बािन स ातम अनभौिवष कीज अिवचल आिन 53

શ દાથ ETHબાિન=આદત- વભાવ અિવચલ= થર આિન=લાવીન

અથ ndashમાટ મનની િ િવષય-કષાયથી ખસડ ન તન આ મા ભાવ તરફ લાવો અન થર કરો 53

આ મા ભવ કરવાનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

अलख अमरित अरपी अिवनासी अज िनराधार िनगम िनरजन िनरध ह नानारप भस धर भसकौ न लस धर

195

चतन दश धर चतनकौ खध ह मोह धर मोहीसौ िवराज तोम तोहीसौ न तोहीसौ न मोहीसौ न रागी िनरबध ह ऐसौ िचदानद याही घटम िनकट तर तािह त िवचार मन और सब धध ह 54

શ દાથ ETHઅ રિત (અ િત) =આકાર ર હત અિવનાસી=િન ય અજ=જ મ ર હત િનગમ= ાની િનરધ=અખડ ખધ( કધ)=િપડ ધધ ( ) = િવધા

અથ ndashઆ આ મા અલખ અ િતક અ પી િન ય અજ મ િન ધાર ાની િનિવકાર અન અખડ છ અનક શર ર ધારણ કર છ પણ ત શર રોના કોઈ શ પ થઈ જતો નથી ચતન દશોન ધારણ કરલ ચત યનો િપડ જ છ યાર

આ મા શર ર આદ ય મોહ કર છ યાર મોહ થઈ ય છ અન યાર અ ય વ ઓમા રાગ કર છ યાર ત પ થઈ ય છ વા તવમા ન શર ર પ છ અન ન અ ય વ ઓ પ છ ત સવથા વીતરાગ અન કમબધથી ર હત છ હ મન આવો ચદાનદ આ જ શર રમા તાર પાસ છ તનો િવચાર કર ત િસવાયની બી બધી જ ળ છ 54

આ મા ભવ કરવાની િવિધ (સવયા એક ીસા)

थम सि ि स सरीररप कीज िभ ताम और सचछम सरीर िभ मािनय अ कमरभावकी उपािध सोऊ कीज िभ ताहम सबि कौ िवलास िभ जािनय ताम भ चतन िवराजत अखडरप वह तगयानक वान उर आिनय वाहीकौ िवचार किर वाहीम मगन हज वाकौ पद सािधबकौ ऐसी िविध ठािनय 55

196

શ દાથ ETHશર ર=ઔદા રક આહારક વ યક છમ સર ર ( મ શર ર) =તજસ કામણ અ ટ કમ ભાવક ઉપાિધ=રાગ- ષ-મોહ કૌ િવલાસ=ભદિવ ાન

અથ ndashપહલા ભદિવ ાનથી ળ શર રન આ માથી ભ માન જોઈએ પછ ત ળ શર રમા તજસ કામાણ મ શર ર છ તમન ભ ણવા યો ય છ પછ આઠ કમની ઉપાિધજિનત રાગ- ષન ભ કરવા અન પછ ભદિવ ાનન પણ ભ માન જોઈએ ત ભદિવ ાનમા અખડ આ મા બરાજમાન છ તન ત ાન- માણ અથવા નય-િન પ આદથી ન કર ન તનો જ િવચાર કરવો

અન તમા જ લીન થ જોઈએ મો પદ પામવાની િનરતર આવી જ ર ત છ 55

इ यालो य वव य त कल परि य़ समम बलात त मला बहभावस तितिममाम तकामः समम आ मान समपित िनभरवह पणकस व तम यनो मिलतब ध एष भगवाना मा मिन ःफजित 16

આ મા ભવથી કમબધ થતો નથી (ચોપાઈ)

इिह िविध वसत वसथा जान रागािदक िनज रप न मान तात गयानवत जगमाही करम बधकौ करता नाही 56

શ દાથ ETHસસારમા સ ય ટ વ ઉપર ક ા માણ આ મા વ પ ણ છ અન રાગ- ષ આદન પોતા વ પ માનતા નથી તથી ત કમબધના

કતા નથી 56

ભદ ાનીની યા (સવયા એક ીસા)

गयानी भदगयानस िवलिछ पदगल कमर आतमीक धमरस िनरालो किर मानतौ ताकौ मल करान अस रागभाव ताक नािसक स अनभौ अभयािस ठानतौ

197

याही अन म पररप सनबध तयािग आपमािह अपनौ सभाव गिह आनतौ सािध िसवचाल िनरबध होत ितह काल कवल िवलोक पाइ लोकालोक जानतौ 57

શ દાથ ETHિવલિછ= દો ણવો િનરાલૌ=ભ અ મ= મ માણ સાિધ=િસ કર ન િસવચાલ=મો માગ િનરબધ=બધ ર હત િવલોક= ાન

અથ ndash ાની વ ભદિવ ાનના ભાવથી લ કમન ણ છ અન આ મ વભાવથી ભ માન છ ત લ કમ ળ કારણ રાગ ષ મોહ આદ િવભાવો છ તનો નાશ કરવા માટ અ ભવનો અ યાસ કર છ અન 54મા કિવ મા કહલી ર ત આ મ વભાવથી ભ અન પર પ એવી બધપ િતન ર કર ન પોતામા જ પોતાના ાન વભાવ હણ કર છ આ ર ત ત સદવ મો માગ સાધન કર ન બધન ર હત થાય છ અન કવળ ાન ા ત કર ન લોકાલોકનો ાયક થાય છ 57

रागाद नामदयमदन दारय कारणाना काय ब ध व वधमधना स एव ण ान योितः ितपितितिमर साध स न मतत

त सरमपरःकोऽ प नाःयावणोित 17 ઇિત બ ધૌ િન ા તઃ 8

ભદ ાની પરા મ (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ मनषय अजान महाबलवान खोिद मल वचछकौ उखार गिह बाहस तस मितमान दवरकमर भावकमर तयािग हव रह अतीत मित गयानकी दशाहस याही ि या अनसार िमट मोह अधकार जग जोित कवल धान सिवताहस चक न सकतीस लक न पदगल मािह धक मोख थलक रक न िफर काहस 58

198

શ દાથ ETHઅતીત=ખાલી ય સિવતા = ય ક= પાય ક=ચાલ છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ અ યો મહા બળવાન મ ય પોતાના બા બળથી કોઈ ન ળમાથી ઉખડ નાખ છ તવી જ ર ત ભદિવ ાની મ ય ાનની શ તથી યકમ અન ભાવકમન ર કર ન હલકા થઈ ય છ આ ર ત મોહનો ધકાર નાશ પામ છ અન યથી પણ ઠ કવળ ાનની યોત ગ છ પછ

કમ અન નોકમથી પાઈ ન શકવા યો ય અનતશ ત ગટ થાય છ થી ત સીધા મો મા ય છ અન કોઈના રો ા રોકાતા નથી 58

આઠમા અિધકારનો સાર જોક િસ ાલયમા અનત કામણ વગણાઓ ભરલી છ તોપણ િસ

ભગવાનન કમનો બધ થતો નથી અ રહત ભગવાન યોગ સ હત હોવા છતા અબધ રહ છ માદ િવના હસા થઈ જવા છતા િનઓન બધ થતો નથી સ ય ટ વ અસયમી હોવા છતા પણ બધ ર હત છ એથી પ ટ છ ક કામણ વગણાઓ યોગ હસા અન અસયમથી બધ થતો નથી કવળ ભ-અ ભ અ ોપયોગ જ બધ કારણ છ અ ઉપયોગ રાગ- ષ-મોહ પ છ અન રાગ-ષ-મોહનો અભાવ સ ય દશન છ માટ બધનો અભાવ કરવા માટ સ ય દશનની સભાળ કરવી જોઈએ એમા માદ કરવો ઉચત નથી કમ ક સ ય દશન જ ધમ અથ કામ અન મો એ ચાર ષાથ નો દાતા છ આ સ ય દશન િવપર ત અભિનવશ ર હત હોય છ મ ક મા છ ઇ ત કર શ એ િમ યાભાવ સ ય દશનમા હોતો નથી એમા શર ર ધન બ અથવા િવષય-ભોગથી િવર તભાવ રહ છ અન ચચળ ચ ન િવ ામ મળ છ સ ય દશન ત થતા યવહારની ત લીનતા રહતી નથી િન યનયના િવષય ત િનિવક પ અન િન પાિધ આ મરામ વ પ-ચતવન હોય છ અન િમ યા વન આધીન થઈન સસાર આ મા અના દકાળથી ઘાણીના બળદની મ સસારમા પ ર મણ કર ર ો હતો તન િવલ ણ શા ત મળ છ સ ય ાનીઓન પોતાનો ઈ ર પોતાનામા જ દખાય છ અન બધના કારણોનો અભાવ થવાથી તમન પરમ રપદ ા ત થાય છ

199

મો ાર (9)

િત ા (દોહરા)

बध ार परौ भयौ जो दख दोष िनदान अब बरन सकषपस मोख ार सखथान

શ દાથ ETHિનદાન=કારણ વરન =વણન ક સ પસ =થોડામા

અથ ndash ઃખો અન દોષોના કારણ ત બધનો અિધકાર સમા ત થયો હવ કામા ખના થાન પ મો અિધકાર વણન ક 1

धाक य ाबकचदलना धप षौ नय मो सा ा प षमलपल भकिनयतम इदानीम म ज सहजपरमान दसरस पर पण ान कतसकलक य वजयत 1

મગલાચરણ (સવયા એક ીસા)

भदगयान आरास दफारा कर गयानी जीव आतम करम धारा िभ िभ चरच अनभौ अभयास लह परम धरम गह करम भरमकौ खजानौ खोिल खरच यौही मोख मख धाव कवल िनकट आव परन समािध लह परमकौ परच भयौ िनरदौर यािह करनौ न कछ और ऐसौ िव नाथ तािह बनारसी अरच 2

શ દાથ ETHચરચ= ણ ખરચ= ર કર પરચ=ઓળખ િનરદૌર= થર િવ નાથ=સસારનો વામી અરચ=વદન કર છ

200

અથ ndash ાની વ ભદિવ ાનની કરવતથી આ મપ રણિત અન કમપ રણિતન ભ કર ન તમન દ દ ણ છ અન અ ભવનો અ યાસ તથા ર ન ય હણ કર ન ાનાવરણા દ કમ અથવા રાગ- ષ આદ િવભાવનો ખ નો ખાલી કર નાખ છ આ ર ત ત મો ની સ ખ દોડ છ યાર કવળ ાન તની સમીપ આવ છ યાર ણ ાન ા ત કર ન પરમા મા બની ય છ અન સસાર ભટક મટ ય છ તથા કરવા કાઈ બાક રહ નથી અથા ત ય થઈ ય છ આવા િ લોક નાથન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 2

ाछऽी िशतय कथम प िनपणः पाितता सावधानः सआमङ तःस धब ध िनपतित रभसादा मकम भयःय आ मान म नम तः ःथर वशदलस ा न चत यपर ब ध चा ानभाव िनयिमतमिभतः कवती िभ निभ नौ 2 સ ય ાનથી આ માની િસ થાય છ (સવયા એક ીસા)

काह एक जनी सावधान हव परम पनी ऐसी बि छनी घटमािह डार दीनी ह पठी नो करम भिद दरव करम छिद सभाउ िवभाउताकी सिध सोिध लीनी ह तहा मधयपाती होय लखी ितन धारा दोय एक मधामई एक सधारस-भीनी ह मधास िवरिच सधािसधम मगन भई ऐती सब ि या एक सम बीिच कीनी ह 3

શ દાથ ETHસાવધાન= માદ ર હત પની=તી ણ પઠ = સી સિધ=િમલન થાન મ યપાતી=વ ચ પડ ન ધામઈ=અ ાનમય ધારસ=અ તરસ િવર ચ=છોડ ન

અથ ndash નશા ના ાતા એક ન ઘણા સાવધાન થઈન િવવક પી તી ણ છ ણી પોતાના દયમા નાખી દ ધી ણ વશ કરતા જ નોકમ યકમ ભાવકમ અન િનજ વભાવ દાપ કર ના યા ત ાતાએ વ ચ પડ ન એક અ ાનમય અન એક ાન ધારસમય એવી બ ધારા દખી યાર ત અ ાનધારા

201

છોડ ન ાન પ અ તસાગરમા મ ન થયો આટલી બધી યા તણ મા એક સમયમા જ કર 3

વળ ETH

जस छनी लोहकी कर एकसौ दोइ जड़ चतनकी िभ ता तय सबि स होइ 4

અથ ETH વી ર ત લોઢાની છ ણી કા ઠ આદ વ ના બ કડા કર નાખ છ તવી જ ર ત ચતન-અચતન થ રણ ભદિવ ાનથી થાય છ 4

નો િવલાસ (સવ વણ લ ચ કા ય ઘના ર )

धरित धरम फल हरित करम मल मन वच तन बल करित समरपन भखित असन िसत चखित रस िरत लखित अिमत िवत किर िचत दरपन कहित मरम धर दहित भरम पर गहित परम गर उर उपसरपन रहित जगित िहत लहित भगित रित चहित अगित गित यह मित परपन 5

શ દાથ ETHભખિત=ખાય છ અસન=ભોજન િસત=ઉ જવળ અિમત=અ માણ દહિત=બાળ છ ર=નગર ઉપસરપન= થર અગિત ગિત=મો

અથ ndash ધમ પ ફળ ધારણ કર છ કમમળ હર છ મન વચન કાય ણ બળઓન મો માગમા લગાવ છ ભથી વાદ લીધા િવના ઉ જવળ ાન

ભોજન ખાય છ પોતાની અનત ાન પ સપિ ચ પ દપણમા દખ છ મમની વાત અથા આ મા વ પ બતાવ છ િમ યા વ પ નગર ભ મ કર છ સ ની વાણી હણ કર છ ચ મા થરતા લાવ છ જગતની હતકાર બનીન રહ છ િ લોકનાથની ભ તમા અ રાગ કર છ તની અભલાષા ઉ પ કર છ એવો નો િવલાસ છ 5

202

સ ય ાની મહ વ (સવ વણ સવયા એક ીસા)

राणाकौसौ बाना लीन आप साध थाना चीन दानाअगी नानारगी खाना जगी जोधा ह मायाबली जती तती रतम धारती सती फदाहीकौ कदा खौद खतीकौसौ लोघा ह बाधासती हाता लोर राधासती ताता जोर बादीसती नाता तौर चादीकौसौ सोधा ह जान जाही ताही नीक मान राही पाही पीक ठान बात डाही ऐसौ धाराबाही बोधा ह 6

શ દાથ ETHરાણા=બાદશાહ બાના=વશ થાના= થાન ચીન=ઓળખ દાના ગી= તાપી ખાના જગી જોધા= મા મહા રવીર કદા=કાસના ળયા ખતીકૌસૌ લોધા=ખ ત વો બાધા= લશ હાતા લોર=અલગ કર છ તાતા=દોર બાદ =દાસી નાતા=સબધ ડાહ =હોિશયાર બોધા= ાની

અથ ndashભદિવ ાની ાતાએ રા પ બનાવ છ ત પોતાના આ મ પ વદશની ર ા માટ પ રણામોની સભાળ રાખ છ અન આ મસ ા િમ પ થાનન ઓળખ છ શમ સવગ અ કપા આદની સના સભાળવામા દાના અથા વીણ હોય છ શામ દામ દડ ભદ આદ કળાઓમા શળ રા ની સમાન છ તપ સિમિત ત પ રષહજય ધમ અ ા આદ અનક રગ ધારણ કર છ કમ પી શ ઓન તવામા ઘણો બહા ર છ માયા પી ટ લો છ ત બધાનો નાશ કરવા માટ રતી સમાન છ કમના ફદા પ કાસન ળમાથી ઉખડવા માટ કસાન સમાન છ કમબધના ઃખોથી બચાવનાર છ મિત રાિધકા સાથ ીિત જોડ છ મિત પ દાસી સાથ સબધ તોડ છ આ મપદાથ પ ચાદ હણ કરવામા અન પરપદાથ પ ળન છોડવામા સોની સમાન છ પદાથન વો ણ છ તવો જ માન છ ભાવ એ છ ક હયન હય ણ છ અન હય માન છ

ઉપાદયન ઉપાદય ણ છ અન ઉપાદય માન છ એવી ઉ મ વાતોના આરાધક ધારા વાહ ાતા છ 6

આ મા અડદના માવા ( દરનો ભાગ) મગજ સમાન આદ ઉપાદય છ અન ફોતરા વગર સમાન શર રા દ હય છ

203

ાની વ જ ચ વત છ (સવયા એક ીસા)

िजनहक दरब िमित साधन छखड िथित िबनस िवभाव अिर पकित पतन ह िजनहक भगितको िवधान एई नौ िनधान ि गनक भद मानौ चौदह रतन ह िजनह सबि रानी चर महा मोह व पर मगलीक ज ज मोखक जतन ह िजनहक मान अग सोह चम चतरग तई च वत तन धर प अतन ह 7

શ દાથ ETHઅ ર પકિત=શ ઓનો સ હ પતન=ન ટ થ નવ િનધાન=નવ િનિધ મગ લક=મડળ ચોક ચ =સના ચ રગ=સનાના ચાર ગ-હાથી ઘોડા રથ પાયદળ અતન=શર રર હત

અથ ndash ાની વ ચ વત સમાન છ કારણ ક ચ વત છ ખડ વી ત છ ાની છ યોન સાધ છ ચ વત શ ઓનો નાશ કર છ ાની વ િવભાવ પ રણિતનો િવનાશ કર છ ચ વત ન નવિનિધ હોય છ ાની નવભ ત ધારણ કર છ ચ વત ન ચૌદ ર ન+ હોય છ ાનીઓન સ ય દશન- ાન-ચા ર ના ભદ પ ચૌદ ર ન++ હોય છ ચ વત ની પટરાણી દ વજય માટ જવાન સમય ચપટ થી વ ર નોનો કો કર ન ચોક ર છ ાની વોની પ પટરાણી મો મા જવાના કન કરવા માટ મહામોહ પ વ ણ કર

છએ ચ વત ન હાથી ઘોડા રથ પાયદળ એવી ચ ર ગણી સના હોય છ ાની વોન ય પરો નય માણ અન િન પ હોય છ િવશષ એ છ ક

ચ વત ન શર ર હોય છ પણ ાની વ દહથી િવર ત હોવાન કારણ શર રર હત હોય છ તથી ાની વો પરા મ ચ વત સમાન છ 7

મહાકાલ અિસ મિસક સાધન દત કાલિનિધ થ મહાન માનવ આ ધ ભાડ નસરપ ભગ િપગલા ષન ખાન પા ક િનિધ સબ ધા ય દત હ કર શખ વા જ દાન સવ રતન ર ન ક દાતા વ દત િનિધ પ મહાન

નવ ભ તના નામ આગળના દોહામા છ

204

+ ચ વત ન ચૌદ ર નોમા સાત સ વ ર ન હોય છ અન સાત અ વ હોય ત આ કાર છ ETH

દોહરા ETH સનાપિત હપિત થિપત ો હત નાગ રગ બિનતા િમ લ સાત રતન હ સ વ સરવગ 1 ચ છ અિસ દડ મણ ચમ કાકણી નામ ય અ વ સાત રતન ચ વત ક ધામ 2

++ કિવએ ચૌદ ર નોની સ યા ણ ણના ભદોમા ગણાવલ છ ત સ ય દશનના ઉપશમ યોપશમ ાિયક એ ણ ાનના મિત ત અવિધ મનઃપયય કવળ એ પાચ અન ચા ર ના સામાિયક

છદોપ થાપના પ રહારિવ મસાપરાય અન સયમાસયમ એ છNtildeઆવી ર ત બધા મળ ન ચૌદ જણાય છ

નવભ તના નામ (દોહરા)

वन कीरतन िचतवन सवन बदन धयान लघता समता एकता नौधा भि वान 8

શ દાથ ETH વણ=ઉપાદય ણો સાભળ ક રતન (ક તન) = ણો યા યાન કર ચતવન= ણોનો િવચાર કરવો સવન= ણો અ યયન કર વદન= ણોની િત કરવી યાન= ણો મરણ કર લ તા= ણોનો ગવ ન કરવો સમતા=બધા ઉપર એક સરખી ટ રાખવી એકતા=એક આ માન જ માનવો શર રા દન પર માનવા

અથ ndash વણ ક તન ચતવન સવન વદન યાન લ તા સમતા એકતાmdashઆ નવ કારની ભ ત છ ાની વ કર છ 8

ાની વો મત ય (સવયા એક ીસા)

कोऊ अनभवी जीव कह मर अनभौम लकषन िवभद िभ करमकौ जाल ह जान आपा आपक द आपकिर आपिवषा उतपित नास व धारा असराल ह सार िवकलप मोस -नयार सरवथा मरौ िनहच सभाव यह िववहार चाल ह म तो स चतन अनत िचनम ा धारी

भता हमारी एकरप ितह काल ह 9

205

िभ वा सवम प ःवल णबला ह य छ यत िच मिा कतिन वभागम हमा श दवाः यहम िभ त य द कारका ण य द वा धमा गणा वा य द िभ ता न िभदा ःत काचन वभौ भाव वश िचित 3

અથ ETHઆ મા ભવી વ કહ છ ક અમારા અ ભવમા આ મ વભાવથી િવ ચ હોની ધારક કમ ની ળ અમારાથી ભ છ તઓ પોત પોતાન પોતા ારા પોતાનામા ણ છ યની ઉ પાદ યય અન વ એ િ ણ ધારા મારામા વહ છ ત િવક પો યવહારનયથી છ મારાથી સવથા ભ છ તો િન યનયના િવષય ત અન અનત ચત ય િતનો ધારક મા આ સામ ય સદા એકસર રહ છNtildeકદ ઘટ -વધ નથી 9

આ કતા પ છ આ કમ પ છ આ કરણ પ છ આ અિધકરણ છ

अ ता प ह चतना जगित च ि प यजत त सामा य वशष प वरहा साङ ःत वमव यजत त याग जडता िचतोङ प भवित या यो वना यापका- दा मा चा तमपित तन िनयत ि पाःत िचत 4 આ માનાNtildeચતન લ ણ વ પ (સવયા એક ીસા)

िनराकार चतना कहाव दरसन गन साकार चतना स जञान गनसार ह चतना अ त दोऊ चतन दरब मािह सामान िवशष स ाहीकौ िवसतार ह कोउ कह चतना िचहन नाही आतमाम चतनाक नास होत ि िवध िवकार ह लकषनकौ नास स ा नास मल वसत नास तात जीव दरबकौ चतना आधार ह 10

શ દાથ ETHિનરાકાર ચતના= વનો દશન ણ આકાર આદન ણતો નથી સાકાર ચતના= વનો ાન ણ આકાર આદ સ હત ણ છ અ ત=એક

206

સામા ય= મા આકાર આદનો િવક પ હોતો નથી િવશષ= આકાર આદ સ હત ણ છ ચ (ચ ) =લ ણ િ િવધ= ણ કારના િવકાર=દોષ

અથ ndashચત યપદાથ એક પ જ છ પણ દશન ણન િનરાકાર ચતના અન ાન ણન સાકાર ચતના કહ છ યા આ સામા ય અન િવશષ બ એક ચત યના જ ભદો છ એક યમા રહ છ વશિષક આદ મતવાદ ઓ આ મામા ચત ય ણ માનતા નથી તથી તમન ન મતવાદ ઓ કહ છ ક એ ચતનાનો અભાવ માનવાથી ણ દોષ ઉ પ થાય છ થમ તો લ ણનો નાશ થાય છ બી લ ણનો નાશ થવાથી સ ાનો નાશ થાય છ ી સ ાનો નાશ થવાથી ળ વ નો જ નાશ થાય છ તથી વ ય વ પ ણવા માટ ચત ય જ અવલબન છ 10

- પદાથન ણવા પહલા પદાથના અ ત વ કચ ભાન થાય છ ત દશન છ દશન એ નથી ણ ક પદાથ કવા આકાર ક રગનો છ ત તો સામા ય અ ત વ મા ણ છ તથી જ દશન ણ િનરાકાર અન

સામા ય છ એમા મહાસ ા અથા સામા ય સ ાનો િતભાસ થાય છ આકાર રગ આદ ણ ત ાન છ તથી ાન સાકાર છ સિવક પ છ િવશષ ણ છ એમા અવાતર સ ા અથા િવશષ સ ાનો િતભાસ થાય છ (િવશષ

સમજવા માટ Ocirc હ યસ હની જ સામ ણ ગહણ આદ ગાથાઓ અ યયન કર જોઈએ)

(દોહરા)

चतन लकषन आतमा आतम स ा मािह स ापिरिमत वसत ह भद ितहम नािह 11

અથ ETHઆ મા લ ણ ચતના છ અન આ મા સ ામા છ કારણ ક સ ાધમ િવના આ મ-પદાથ િસ થતો નથી અન પોતાની સ ા- માણ વ છ ય-અપ ાએ ણમા ભદ નથી એક જ છ 11

આ મા િન ય છ (સવયા તવીસા)

जय कलधौत सनारकी सगित भषन नाम कह सब कोई कचनता न िमटी ितिह हत वह िफिर औिटक कचन होई तय यह जीव अजीव सजोग भयौ बहरप भयौ निह दोई

207

चतनता न गई कबह ितिह कारन कहावत सोई 12

શ દાથ ETHકલધૌત=સો ષન=ઘર ટત=ગાળવાથી =િન ય આ મા

અથ ndash વી ર ત સોની ારા ઘડવામા આવ સો ઘરણાના પમા થઈ ય છ પણ ગાળવાથી પા સો જ કહવાય છ તવી જ ર ત આ વ

અ વ પ કમના િનિમ અનક વષ ધારણ કર છ પણ અ ય પ થઈ જતો નથી કારણ ક ચત યનો ણ ાય ચા યો જતો નથી એ જ કારણ વન સવ અવ થાઓમા કહ છ 12

સખીન વ પ સમ વ છ (સવયા તવીસા)

दख सखी यह िवरािजत याकी दसा सब याह कौ सोह एकम एक अनक अनकम दद िलय दिवधामह दो ह आप सभािर लख अपनौ पद आप िवसािरक आपिह मोह

ापकरप यह घट अतर गयानम कोन अगयानम को ह 13

શ દાથ ETHિવરા જત=શોભાયમાન દસા=પ રણિત િવસા રક= લીન

અથ સખીન કહ છ ક હ સખી જો આ પોતાનો ઈ ર શો ભત છ તની સવ પ રણિત તન જ શોભા આપ છ એવી િવ ચ તા બી કોઈમા નથી એન આ મ-સ ામા ઓ તો એક પ છ પરસ ામા ઓ તો અનક પ છ ાનદશામા ઓ તો ાન પ અ ાનદશામા ઓ તો અ ાન પ આવી બધી િવધાઓ એમા છ કોઈવાર ત સચત થઈન પોતાની શ તની સભાળ કર છ અન કોઈ વાર માદમા પડ ન પોતાના વ પન લી ય છ પણ એ ઈ ર

208

િનજઘટમા યાપક રહ છ હવ િવચાર કરો ક ાન પ પ રણમન કરનાર કોણ છ અન અ ાનદશામા વતનાર કોણ છ અથા ત જ છ 13

આ મ-અ ભવ ટાત (સવયા તવીસા)

जय नट एक धर बह भख कला गट बह कौतक दख आप लख अपनी करतित वह नट िभ िवलोकत भख तय घटम नट चतन राव िवभाउ दसा धिर रप िवसख खोिल सदि लख अपन पद दद िवचािर दसा निह लख 14

અથ ETH વી ર ત નટ અનક વાગ ધાર છ અન ત વાગના તમાશા જોઈન લોકો હલ સમ છ પણ ત નટ પોતાના અસલી પથી િ મ ધારણ કરલા વષન ભ ણ છ તવી જ ર ત આ નટ પ ચતનરા પર યના િનિમ અનક િવભાવ પયાયોન ા ત થાય છ પર યાર તરગ ટ ખોલીન પોતા પ દખ છ યાર અ ય અવ થાઓન પોતાની માનતો નથી 14

હય-ઉપાદય ભાવો ઉપર ઉપદશ (છદ અ ડ લ)

जाक चतन भाव िचदानद सोइ ह और भाव जो धर सौ औरौ कोइ ह तो िचनमिडत भाउ उपाद जानन तयाग जोग परभाव पराय मानन 15

एक त मय एव भावो भावाः पर य कल त परषाम मा ःतत मय एव भावो भावाः पर सवत एव हयाः 5

શ દાથ ETHચદાનદ=ચતનવત આ મા ઉપાદ(ઉપાદય) = હણ કરવાન યો ય હય= યાગવા યો ય પરાય=બી માનન= ા કરવી જોઈએ

209

અથ ndash મા ચત યભાવ છ ત ચદા મા છ અન મા અ ય ભાવ છ ત બી જ અથા અના મા છ ચત યભાવ ઉપાદય છ પર યોના ભાવ પર છmdash

યાગવા યો ય છ 15

ાની વ ચાહ ઘરમા રહ ચાહ વનમા રહ પણ મો માગન સાધ છ (સવયા એક ીસા)

िजनहक समित जागी भोगस भय िवरागी परसग तयागी ज परष ि भवनम रागािदक भाविनस िजिनकी रहिन नयारी कबह मगन हव न रह धाम धनम ज सदन आपक िवचार सरवाग स िजनहक िवकलता न ाप कह मनम तई मोख मारगक साधक कहाव जीव भाव रहो मिदरम भाव रह वनम 16

શ દાથ ETH મિત=સાર ગી= ગટ પરસગ યાગી=દહ આદથી મમ વનો યાગ કરવો િ વન= ણ લોક-ઊ વ મ યમ પાતાળ સરવાગ=(સવાગ) = ણ ર ત િવકલતા= મ ભાવ=ચાહ તો મ દરમ=ઘરમા

અથ ndash મન નો ઉદય થયો છ ભોગોથી િવર ત થયા છ મણ શર ર આદ પર યો મમ વ ર ક છ રાગ- ષ આદ ભાવોથી ર હત છ કદ ઘર અન ધન-સપિ આદમા લીન થતા નથી સદા પોતાના આ માન સ ણ ર ત િવચાર છ મન મનમા આ ળતા યાપતી નથી ત જ વો ણલોકમા મો માગના સાધક છ ભલ તઓ ઘરમા રહ ક જગલમા રહ 16

bull ચાહ તઓ ઊ વલોક અથવા દવગિતમા હોય મ યલોકમા અથા મ ય-િતયચ િતમા હોય ક પછ પાતાળલોકમા અથા ભવનવાસી યતર ક નરક ગિતમા હોય

िस ा तोङयमदा िच च रतम ािथिभः स यता श िच मयमकमव परम योितः सदवाः यहम एत य त सम लस त व वधा भावाः पथ ल णा- ःतङह ना ःम यतोङऽ त मम परि य सममा अ प 6

210

મો માગ વોની પ રણિત (સવયા તવીસા)

चतन मिडत अग अखिडत स पिव पदारथ मरो राग िवरोध िवमोह दसा समझ म नाटक पदगल करो भोग सयोग िवयोग िबथा अवलोिक कह यह कमरज घरौ ह िजनहकौ अनभौ इह भाित सदा ितनक परमारथ नरौ 17

શ દાથ ETHમ ડત=શો ભત અખ ડત= છદાતો-ભદાતો નથી ત

અથ ndash ઓ િવચાર છ ક મારો આ મપદાથ ચત ય પ છ અછ અભ અન પિવ છ રાગ- ષ-મોહન લ નાટક સમ છ ભોગસામ ીના

સયોગ અન િવયોગની આપિ ઓન જોઈન કહ છ ક આ કમજિનત છmdashએમા આપ કાઈ નથી એવો અ ભવ મન સદા રહ છ તમની સમીપ જ મો છ 17

परि यमह कवन ब यतवापराधवान ब यतानपराधो न ःवि य सवतो यितः 7 अनवरतमन तब यत सापराधः ःपशित िनरापराधो बधन नव जात िनयतमयमश ःव भज सापराधो भवित िनरपराधः साध श ा मसवी 8

સ ય ટ વ સા છ અન િમ યા ટ વ ચોર છ (દોહરા)

जो पमान परधन हर सो अपराधी अगय जो अपनौ धन ौहर सो धनपित सरवगय 18 परकी सगित जौ रच बध बढ़ाव सोइ जो िनज स ाम मगन सहज म सो होइ 19

211

શ દાથ ETH માન=મ ય પરધન હર=પર યન ગીકાર કર છ અ ય= ખ ધનપિત=શા કાર રચ=લીન થાય

અથ ndash મ ય પર ય હરણ કર છ ત ખ છ ચોર છ પોતાના ધનનો ઉપયોગ કર છ ત સમજણો છ શા કાર છ 18 પર યની સગિતમા મ ન રહ છ ત બધની પરપરા વધાર છ અન િનજસ ામા લીન રહ છ ત સહજમા જ મો પામ છ 19

ભાવાથ ndashલોકમા િ છ ક બી ધન લ છ તન અ ાની ચોર અથવા ડા કહવામા આવ છ ત નગાર અન દડન પા થાય છ અન પોતાના ધનનો ઉપયોગ કર છ ત મહાજન અથવા સમજદાર કહવાય છ તની શસા કરવામા આવ છ તવી જ ર ત વ પર ય અથા શર ર ક શર રના

સબધી ચતન-અચતન પદાથ ન પોતાના માન છ અથવા તમા લીન થાય છ ત િમ યા વી છ સસાર ઃખ ભોગવ છ અન િન માન પોતાનો માન છ અથવા તનો જ અ ભવ કર છ ત ાની છ મો નો આનદ પામ છ 18 19

ય અન સ ા વ પ (દોહરા)

उपज िवनस िथर रह यह तो वसत वखान जो मरजादा वसतकी सो स ा परवान 20

શ દાથ ndashઉપ =ઉ પ થાય િવનસ=ન ટ થાય વ = ય મયાદા=સીમા ાવગાહ પરવાન ( માણ) = ણ

અથ ndash પયાયોથી ઉ પ અન ન ટ થાય છ પણ વ પ થર રહ છ તન ય કહ છ અન યના ાવગાહન સ ા કહ છ 20

છ યની સ ા વ પ (સવયા એક ીસા)

लोकालोक मान एक स ा ह आकाश दवर धमर दवर एक स ा लोक परिमित ह लोक परवान एक स ा ह अधमर दवर कालक अन असख स ा अगिनित ह प ल स परवानकी अनत स ा

212

जीवकी अनत स ा नयारी नयारी िछित ह कोऊ स ा काहस न िमिल एकमक होइ सब असहाय य अनािदकी ही िथित ह 21

શ દાથ ETHલોકાલોક=સવ આકાશ પરિમિત=બરાબર પરવાન ( માણ)

=બરાબર અગિનિત=અસ યાત યાર યાર = દ દ િથિત ( થિત) =હયાતી અસહાય= વાધીન

અથ ndashઆકાશ ય એક છ તની સ ા લોક-અલોકમા છ ધમ ય એક છ તની સ ા લોક- માણ છ અધમ ય પણ એક છ તની સ ા પણ લોક માણ છ કાળના અ અસ યાત છ તની સ ા અસ યાત છ લ ય અનતાનત છ તની સ ા અનતાનત છ વ ય અનતાનત છ તની સ ા અનતાનત છ આ છએ યોની સ ાઓ દ દ છ કોઈ સ ા કોઈની સાથ મળતી નથી અન એકમક પણ થતી નથી િન યનયમા કોઈ કોઈન આિ ત નથી સવ વાધીન છ આ માણ અના દકાળથી ચાલ આ છ 21

છ યથી જ જગતની ઉ પિ છ (સવયા એક ીસા)

एई छह दवर इनहीकौ ह जगतजाल ताम पाच जड़ एक चतन सजान ह काहकी अनत स ा काहस न िमल कोइ एक एक स ाम अनत गन गान ह एक एक स ाम अनत परजाई िफर एकम अनक इिह भाित परवान ह यह सयादवाद यह सतिनकी मरजाद यह सख पोख यह मोखकौ िनदान ह 22

શ દાથ ETHજગત લ=સસાર ન= ાનમય સતનક =સ ષોની મર દ=સીમા પોખ= ટ કરનાર િનદાન=કારણ

અથ ndashઉપર કહલા જ છ યો છ એમનાથી જ જગત ઉ પ છ આ છ યોમા પાચ અચતન છ એક ચતન ય ાનમય છ કોઈની અનતસ ા કોઈની

213

સાથ કદ મળતી નથી યક સ ામા અનત ણસ હ છ અન અનત અવ થાઓ છ આ ર ત એકમા અનક ણવા એ જ યા ાદ છ એ જ સ ષો અખ ડત કથમ છ એ જ આનદવધક છ અન એ જ ાન મો કારણ છ 22

साची दिध मथम अराधी रस पथिनम जहा जहा थिनम स ाहीकौ सोर ह गयान भान स ाम सधा िनधान स ाहीम स ाकी दरिन साझ स ा मख भोर ह स ाकौ सरप मोख स ा भल यह दोष स ाक उलघ धमधाम चह वोर ह स ाकी समािधम िवरािज रह सोई साह स ात िनकिस और गह सोई चोर ह 23

શ દાથ ETHદિધ=દહ મથમ=વલોવવામા રસ પથ=રસનો ઉપાય સોર (શોર) = દોલન સ ા=વ અ ત વ મૌ દગી મધામ ચ વોર=ચાર ગિતમા મણ સમાિધ=અ ભવ સા =ભલો માણસ ગહ= હણ કર

અથ ndashદહ ના મથનથી ઘીની સ ા સાધવામા આવ છ ઔષિધઓની યામા રસની સ ા છ શા ોમા યા- યા સ ા જ કથન છ ાનનો ય

સ ામા છ અ તનો જ સ ામા છ સ ાન પાવવી એ સાજના ધકાર સમાન છ અન સ ાન ય કરવી એ સવારના યનો ઉદય કરવા સમાન છ સ ા વ પ જ મો છ સ ા લ ત જ જ મ-મરણ આદ દોષ પ સસાર છ પોતાની આ મસ ા ઉ લઘન કરવાથી ચાર ગિતમા ભટક પડ છ આ મસ ાના અ ભવમા િવરાજમાન છ ત જ ભલો માણસ છ અન આ મસ ા છોડ ન અ યની સ ા હણ કર છ ત જ ચોર છ 23

ETH સાજના ધકારનો ભાવ એ જણાય છ ક અ ાનનો ધકાર વધતો ય ભાતના ય દયનો એ ભાવ જણાય છ ક ાનનો ભાવ વધતો ય

આ મસ ાનો અ ભવ િનિવક પ છ (સવયા એક ીસા)

जाम लोक-वद नािह थापना उछद नािह पाप प खद नािह ि या नािह करनी

214

जाम राग दोष नािह जाम बध मोख नािह जाम भ दास न अकास नािह धरनी जाम कल रीत नािह जाम हािर जीत नािह जाम गर सीष नािह वीष नािह भरनी आ म बरन नािह काहकी सरन नािह ऐसी स स ाकी समािधभिम बरनी 24

શ દાથ ndashલોકવદ=લૌ કક ાન થાપના ઉછદ=લૌ કક વાતો ખડન ( મ િતન ઈ ર કહવા એ લોક યવહાર છ અન િત ખડન કર ત લોક થાપનાનો ઉ છદ કરવા બરાબર છ સ ામા ત બ નથી) ખદ=ક ટ

= વામી દાસ=સવક ધરની= વી વીષ ભરની=યા ા ર કરવી બરન આ મ (વણ આ મ) = ા ણ િ ય વ ય એ ચાર

અથ ndash મા લૌ કક ર ત રવાજોની ન િવિધ છ ક ન િનષધ છ ન પાપ- યનો લશ છ ન યાની આ ા છ ન રાગ- ષ છ ન બધ-મો છ ન વામી

છ ન સવક છ ન આકાશ છ ન ધરતી છ ન ળાચાર છ ન હાર- ત છ ન છ ન િશ ય છ ન હાલ -ચાલ છ ન વણા મ છ ન કોઈ શરણ છ એવી સ ા અ ભવ પ િમમા ા ત થાય છ 24

ETH ચ-નીચનો ભદનથી

अतो हताः मा दनो गताः सखासीनता लीन चापलम मिलतमाल बनम आ म यवालािनत च िच - मासपण व ानघनोपल धः 9 આ મસ ાન ણતો નથી ત અપરાધી છ (દોહરા)

जाक घट समता नह ममता मगन सदीव रमता राम न जानई सो अपराधी जीव 25 अपराधी िमथयामती िनरद िहरद अध परक मान आतमा कर करमकौ बध 26

215

झठी करनी आचर झठ सखकी आस झठी भगित िहए धर झठ भकौ दास 27

શ દાથ ETHસમતા=રાગ- ષર હતભાવ મમતા=પર યોમા અહ રમતા રામ=પોતાના પમા આનદ કરનાર આતમરામ અપરાધી=દોષી િનરદ (િનદય)

= ટ હરદ( દય)=મનમા આસ=ઉમદ ભગિત(ભ ત)=સવા દાસ=સવક

અથ ETH ના દયમા સમતા નથી સદા શર ર આદ પરપદાથ મા મ ન રહ છ અન પોતાના આતમરામન ણતો નથી ત વ અપરાધી છ 25 પોતાના આ મ વ પન નહ ણનાર અપરાધી વ િમ યા વી છ પોતાના આ માનો હસક છ દયનો ધ છ ત શર ર આદ પદાથ ન આ મા માન છ અન કમબધન વધાર છ 26 આ મ ાન િવના ત તપાચરણ િમ યા છ તની મો ખની આશા ઠ છ ઈ રન યા િવના ઈ રની ભ ત અથવા દાસ વ િમ યા છ 27

િમ યા વની િવપર ત િ (સવયા એક ીસા)

माटी भिम सलकी सो सपदा बखान िनज कमरम अमत जान गयानम जहर ह अपनौ न रप गह औरहीस आपौ कह साता तो समािध जाक असाता कहर ह कोपकौ कपान िलए मान मद पान िकय मायाकी मरोर िहय लोभकी लहर ह याही भाित चतन अचतनकी सगितस साचस िवमख भयौ झठम बहर ह 28

શ દાથ ETHસલ(શલ) =પવત જહર=િવષ ઔરહ સૌ=પર યથી કહર=આપિ પાન=તલવાર બહર હ=લાગી પડ ો છ

અથ ndashસો -ચાદ પહાડોની માટ છ તન સપિ કહ છ ભ યાન અ ત માન છ અન ાનન ઝર ણ છ પોતાના આ મ પ હણ કરતો નથી શર ર આદન આ મા માન છ શાતાવદનીયજિનત લૌ કક- ખમા આનદ માન છ અન અશાતાના ઉદયન આફત કહ છ ોધની તલવાર પકડ રાખી છ માનનો

216

શરાબ પીન બઠો છ મનમા માયાની વ તા છ અન લોભના ચ રમા પડલો છ આ ર ત અચતનની સગિતથી ચ પ આ મા સ યથી પરા ખ થઈન ઠમા જ ચવાઈ ગયો છ 28

तीन काल अतीत अनागत वरतमान जगम अखिडत वाहकौ डहर ह तास कह यह मरौ िदन यह मरी राित यह मरी घरी यह मरौही पहर ह खहकौ खजानौ जोर तास कह मरो गह जहा बस तास कह मरौही सहर ह यािह भाित चतन अचनतकी सगितस साचस िवमख भयौ झठम बहर ह 29

શ દાથ ETHઅતીતકાલ= તકાળ અનાગત=ભિવ ય ખહ=કચરો ગહ=ઘર સહર (શહર) =નગર

અથ ndashસસારમા ત વતમાન અન ભિવ યકાળ ધારા- વાહ ચ ચાલી ર છ તન કહ છ ક મારો દવસ માર રાિ માર ઘડ મારો પહોર છ કચરાનો ઢગલો ભગો કર છ અન કહ છ ક આ મા મકાન છ વીના ભાગમા રહ છ તન પોતા નગર બતાવ છ આ ર ત અચતનની સગિતથી ચ પ આ મા સ યથી પરા ખ થઈન ઠમા ઝાઈ ર ો છ 29

સ ય ટ વોનો સ ચાર (દોહરા)

िजनहक िमथयामित नह गयान कला घट मािह परच आतमरामस त अपराधी नािह 30

શ દાથ ETHિમ યામિત=ખોટ પરચ (પ રચય) =ઓળખાણ

અથ ndash વોની ન ટ થઈ ગઈ છ મના દયમા ાનનો કાશ છ અન મન આ મ વ પની ઓળખાણ છ ત ભલા માણસ છ 30

217

िजनहक धरम धयान पावक गट भयौ सस मोह िव म िबरख तीन डढ़ ह िजनहकी िचतौिन आग उद सवान भिस भाग लाग न करम रज गयान गज चढ़ ह िजनहकी समिझकी तरग अग आगमम आगमम िनपन अधयातमम कढ़ ह तई परमारथी पनीत नर आठ जाम राम रस गाढ़ कर पाठ पढ़ ह 31

શ દાથ ETHપાવક=અ ન બરખ ( ) =ઝાડ વાન= તરો રજ= ળ યાનગજ= ાન પી હાથી અ યા મ=આ મા વ પ બતાવનાર િવ ા પરમારથી

(પરમાથ ) =પરમ પદાથ અથા મો ના માગમા લાગલા નીત=પિવ આઠૌ મ=આઠય પહોરmdashસદાકાળ

અથ ndash મની ધમ યાન પ અ નમા સશય િવમોહ અન િવ મ એ ણ બળ ગયા છ મની ટ આગળ ઉદય પી તરા ભસતા ભસતા ભાગી ય છ તઓ ાન પી હાથી ઉપર બઠલા છ તથી કમ પી ળ તમના ધી

પહ ચતી નથી મના િવચારમા શા ાનની લહરો ઉઠ છ િસ ા તમા વીણ છ આ ય મક િવ ામા પારગામી છ તઓ જ મો માગ છmdashતઓ જ પિવ છ સદા આ મ-અ ભવનો રસ ઢ કર છ અન આ મ-અ ભવનો જ પાઠ ભણ છ 31

िजनहकी िचहिट िचमटासी गन चिनबक ककथाक सिनबक दोऊ कान मढ़ ह िजनहकौ सरल िच कोमल वचन बोल सोमदि िलय डोल मोम कस गढ़ ह िजनहकी सकित जगी अलख अरािधबक परम समािध सािधबक मन बढ़ ह

218

तई परमारथी पनीत नर आठ जाम राम रस गाढ़ कर यह पाठ पढ़ ह 32

શ દાથ ETHચ ટ= િનબક =પકડવાન- હણ કરવાન કથા=ખોટ વાતા- ીકથા આદ સૌમ ટ= ોધ આદ ર હત અલખ=આ મા

અથ ndash મની ણ હણ કરવામા ચિપયા વી છ િવકથા સાભળવાન માટ મના કાન મઢલા અથા બહરા છ મ ચ િન કપટ છ ભાષણ કર છ મની ોધા દ ર હત સૌ ય ટ છ એવા કોમળ વભાવવાળા છ ક ણ મીણના જ બનલા છ મન આ મ યાનની શ ત ગટ થઈ છ અન પરમ સમાિધ સાધવાન મ ચ ઉ સાહ રહ છ તઓ જ

મો માગ છ તઓ જ પિવ છ સદા આ મ-અ ભવનો રસ ઢ કર છ અન આ મ-અ ભવનો જ પાઠ ભણ છmdashઅથા આ મા જ રટણ લા રહ છ 32

મ ચિપયો નાની વ પણ ઉપાડ લ છ ત જ ર ત મ ત વો પણ તમની હણ કર છ

મ મીણ સહજમા ઓગળ ય છ અથવા બળ ય છ તમ તઓ થોડામા જ કોમળ થઈ ય છ ત વની વાત થોડામા જ સમ ય છ પછ હઠ કરતા નથી

સમાિધ વણન (દોહરા)

राम-रिसक अर राम-रस कहन सननक दोइ जब समािध परगट भई तब दिबधा निह कोइ 33

यऽ ितबमणमव वष णीतम तऽाितबमणमव सधा कतः ःयात त क मा ित जनः पत नधोऽधः क नो वम वमिधरोहित िनमादः 10

શ દાથ ETHરામ-રિસક=આ મા રામ-રસ=અ ભવ સમાિધ=આ મામા લીન થ િવ ા=ભદ

અથ ndashઆ મા અન આ મ-અ ભવ એ કહવા-સાભળવામા બ છ પણ યાર આ મ યાન ગટ થઈ ય છ યાર રિસક અન રસનો અથવા બીજો કોઈ ભદ રહતો નથી 33

ભ યાઓ પ ટ કરણ (દોહરા)

219

नदन वदन थित करन वण िचतवन जाप पढन पढ़ावन उपिदसन बहिविध ि या-कलाप 34 શ દાથ ETHનદન=રિસક અવ થાનો આનદ વદન=નમ કાર કરવા િત

( િત) = ણગાન કરવા વન ( વણ) =આ મ વ પનો ઉપદશ આદ સાભળવા ચતવન=િવચાર કરવો પ=વારવાર નામ ઉ ચારણ કર પઢન=ભણ પઢાવન=ભણાવ ઉપ દસન= યા યાન દ

અથ ndashઆનદ માનવો નમ કાર કરવા તવન કર ઉપદશ સાભળવો યાન ધર પ જપવો ભણ ભણાવ યા યાન આપ આદ સવ ભ યાઓ છ 34

ોપયોગમા ભોપયોગનો િનષધ (દોહરા)

स ातम अनभव जहा सभाचार तहा नािह करम करम मारग िवष िसव मारग िसवमािह 35 શ દાથ ETH ભાચાર= ભ િ કરમ મારગ (કમમાગ) =બધ કારણ

વ મારગ (િશવ માગ) =મો કારણ િસવમા હ=આ મામા

અથ ndashઉપર કહલી યાઓ કરતા કરતા યા આ માનો અ ભવ થઈ ય છ યા ભોપયોગ રહતો નથી ભ યા કમબધ કારણ છ અન મો ની ા ત આ મ-અ ભવમા છ 35

વળ - (ચોપાઈ)

इिह िबिघ वसत- वसथा जसी कही िजनद कही म तसी ज मादmdashसजत मिनराजा ितनक सभाचारस काजा 36

શ દાથ ETHવ યવ થા=પદાથ વ પ માદસ ત=આ મ-અ ભવમા અસાવધાન ભોપયોગી

220

અથ ndash થકાર કહ છ ક આ ર ત પદાથ વ પ જનરા ક છ ત અમ વણ િનરાજ માદદશામા રહ છ તમન ભ યા અવલબન લ જ પડ છ 36

जहा माद दसा निह ाप तहा अवलब आपनौ आप ता कारन माद उतपाती

गट मोख मारगकौ घाती 37 શ દાથ ETHઅવલબ=આધાર

અથ ndash યા ભ-અ ભ િ પ માદ નથી રહતો યા પોતાન પોતા જ અવલબન અથા ોપયોગ હોય છ તથી પ ટ છ ક માદની ઉ પિ મો માગમા બાધક છ 37

ज माद सजगत गसाई उठिह िगरिह िगदककी नाई ज माद तिज उ त ह ही ितनक मोख िनकट ि ग स ही 38

શ દાથ - સાઈ=સા ગ ક=દડો નાઈ= મ ગ= ખ

અથ ndash િન માદ સ હત હોય છ તઓ દડાની પઠ નીચથી ઉપર ચડ છ અન પાછા નીચ પડ છ અન માદ છોડ ન વ પમા સાવધાન હોય છ તમની ટમા મો બલ લ પાસ જ દખાય છ

િવશષ ndashસા દશામા છ ણ થાનક મ િન છ ત છ ામાથી સાતમામા તમની ટમા મો બલ લ પાસ જ દખાય છ

િવશષ ndashસા દશામા છ ણ થાનક મ િન છ ત છ ામાથી સાતમામા અન સાતમામાથી છ ામા અસ યાત વાર ચડ-ઉતર છ 38

घटम ह माद जब ताई पराधीन ानी तब ताई

221

जब मादकी भता नास तब धान अनभौ परगास 39

શ દાથ ETHજબ તાઈ= યા ધી તબ તાઈ= યા ધી તા=બળ નાસ (નાશ) =ન ટ થાય ધાન= ય પરગાસ ( કાશ) = ગટ થાય

અથ ndash યા ધી દયમા માદ રહ છ યા ધી વન પરાધીન રહ છ અન યાર માદની શ ત ન ટ થઈ ય છ યાર અ ભવનો ઉદય થાય છ 39

વળ Ntilde(દોહરા)

ता कारन जगपथ इत उत िसव मारग जोर परमादी जगक धक अपरमािद िसव ओर 40

શ દાથ ETHજગપથ=સસાર મણનો ઉપાય ઇત=અહ ઉત= યા િસવ-મારગ (િશવમાગ) =મો નો ઉપાય ક=દખ અપરમા દ (અ મા દ) = માદ ર હત

અથ ndashતથી માદ સસાર કારણ છ અન અ ભવ મો કારણ છ માદ વ સસાર તરફ દખ છ અન અ માદ વ મો તરફ દખ છ 40

ज परमादी आलसी िजनहक िवकलप भिर होइ िसथल अनभौिवष ितनहक िसवपथ दिर 41 શ દાથ ETHઆલસી=િન મી િવકલપ (િવક પ) =રાગ- ષની લહરો

ર=ઘણી િસથલ (િશિથલ) =અસમથ િસવપથ= વ પાચરણ

અથ ndash વ માદ અન આળ છ મના ચ મા અનક િવક પો થાય છ અનmdash આ મ-અ ભવમા િશિથલ છ તમનાથી વ પાચરણ ર જ રહ છ 41

ज परमादी आलसी त अिभमानी जीव ज अिवकलपी अनभवी त समरसी सदीव 42

222

मादकिलतः कथ भवित श भावोङलसः कषायभरगौरवादलस ा मादो यतः अतः ःवरसिनभर िनयिमतः ःवभाव भवन मिनः परमश ता ोजित म यत वाङिचरात 11

શ દાથ ETHઅભમાની=અહકાર સ હત અિવકલપી (અિવક પી) =રાગ- ષ ર હત

અથ ndash વ માદ સ હત અન અ ભવમા િશિથલ છ તઓ શર ર આદમા અહ કર છ અન િનિવક પ અ ભવમા રહ છ તમના ચ મા સદા સમતા-રસ રહ છ 42

ज अिवकलपी अनभवी स चतना य त मिनवर लघकालम ह िह करमस म 43

શ દાથ ETH ચતના= ાન-દશન

અથ ndash િનરાજ િવક પ ર હત છ અ ભવ અન ાન-દશન સ હત છ તઓ થોડા જ સમયમા કમર હત થાય છ અથા મો ા ત કર છ 43

ાનમા સવ વ એકસરખા ભાસ છ (કિવ )

जस परष लख परवत चिढ़ भचर-परष तािह लघ लगग भचर-परष लख ताक लघ उतिर िमल दहकौ म भगग तस अिभमानी उ त लग और जीवकौ लघपद दगग अिभमानीक कह तचछ सब गयान जग समता रस जगग 44

શ દાથ ETH ચર=ધરતી પર રહનાર લ =નાનો ઉ ત લગ= મ તક રાખનાર

223

અથ ndash વી ર ત પવત પર ચડલા મ યન નીચનો મ ય નાનો દખાય છ અન નીચના મ યન પવત પર ચડલો મ ય નાનો દખાય છ પણ યાર ત નીચ આવ છ યાર બ નો મ ર થઈ ય છ અન િવષમતા મટ ય છ તવી જ ર ત મ તક રાખનાર અભમાની મ યન બધા મ યો છ દખાય છ અન બધાન ત અભમાની છ દખાય છ પર યાર ાનનો ઉદય થાય છ યાર માન-કષાય ગળ જવાથી સમતા ગટ થાય છ ાનમા કોઈ ના -મો દખા નથી સવ વો એકસરખા ભાસ છ 44

અભમાની વોની દશા (સવયા એક ીસા)

करमक भारी समझ न गनकौ मरम परम अनीित अधरम रीित गह ह ह िह न नरम िच गरम घरमहत चरमकी ि ि स भरम भिल रह ह आसन न खोल मख वचन न बौल िसर नाय ह न डोल मान पाथरक चह ह दखनक हाऊ भव पथक बढ़ाऊ ऐस मायाक खटाऊ अिभमानी जीव कह ह 45

શ દાથ ETHકરમક ભાર =અ યત કમબધવાળા મરમ=રહ ય અધરમ (અધમ) =પાપ નરમ=કોમળ ધરમ=તડકો ચરમ ટ (ચમ ટ) =ઇ યજિનત ાન ચહ (ચય) =જડલા હાઉ=ભયકર બઢાઉ=વધારનાર ખટાઉ=મજ ત

અથ ndash મણ કમ ના તી બધ બા યા છ ઓ ણો રહ ય ણતા નથી અ યત અયો ય અન પાપમય માગ હણ કર છ કોમળ ચ વાળા હોતા નથી તડકાથી પણ અિધક ગરમ રહ છ અન ઇ ય- ાનમા જ લી ર ા છ દખાડવા માટ એક આસન બસી રહ છ અથવા ઊભા રહ છ મૌન રહ છ મહત સમ ન કોઈ નમ કાર કર તો ઉ રમા ગ પણ હલાવતા નથી ણ પ થર જ ખોડ ો હોય દખવામા ભયકર છ સસારમાગન વધારનાર છ માયાચારમા પાકા છ એવા અભમાની વ હોય છ 45

દોષન જ ણ સમ ય છ

224

આ મ ાન થ નથી

ાની વોની દશા (સવયા એક ીસા)

धीरक धरया भव नीरक तरया भय भीरक हरया बरबीर जय उमह ह मारक मरया सिवचारक करया सख ढारक ढरया गन लौस लहलह ह रपक िरझया सब नक समझया सब हीक लघ भया सबक कबोल सह ह बामक बमया दख दामक दमया ऐस रामक रमया नर गयानी जीव कह ह 46

શ દાથ ETHભવનીર=સસાર સ ભીર=સ હ બરબીર=મહાન યો ો ઉમહ=ઉમગ સ હત-ઉ સા હત માર=કામની વાસના લહલહ=લીલાછમ પક રઝયા=આ મ વ પની ચવાળા લ ભયા=નાના બનીન ન તા વક ચાલનાર બોલ=કઠોર વચન બામ=વ તા ખ દામક દમયા= ઃખોની પરપરાનો નાશ કરનાર રામક રમયા=આ મ વ પમા થર થનાર

અથ ndash ધય ધારણ કરનાર છ સસાર-સ ન તરનાર છ સવ કારના ભયોનો નાશ કરનાર છ મહાયો ા સમાન ધમમા ઉ સાહ રહ છ િવષય-વાસનાઓન બાળ નાખ છ આ મ હત ચતવન કયા કર છ ખ-શા તની ચાલ ચાલ છ સ ણોના કાશથી ઝગમગ છ આ મ વ પમા ચ રાખ છ બધા નયો રહ ય ણ છ એવા માશીલ છ ક બધાના નાના ભાઈ બનીન રહ છ અથવા તમની સાર -નરસી વાતો સહન કર છ દયની ટલતા છોડ ન સરળ ચ વાળા થયા છ ઃખ-સતાપના માગ ચાલતા નથી આ મ વ પમા િવ ામ કયા કર છ એવા મહા ભાવ ાની કહવાય છ 46

य वाङश वधािय त कल परि य समम ःवय ःवि य रितमित यः स िनयत सवापराध यतः ब ध वसमप य़ िन यम दत ःव योितर छो छल- चत यामतपणम हमा श ो भव म यत 12

225

સ ય વી વોનો મ હમા (ચોપાઈ)

ज समिकती जीव समचती ितनकी कथा कह तमसती जहा माद-ि या निह कोई िनरिवकलप अनभौ पद सोई 47 पिर ह तयाग जोग िथर तीन करम बध निह होय नवीन जहा न राग दोष रस मोह

गट मोख मारग मख सोह 48 परव बध उदय निह ाप जहा न भद प अर पाप दरव भाव गन िनरमल धारा बोध िवधान िविवध िवसतारा 49 िजनहकी सहज अवसथा ऐसी ितनहक िहरद दिवधा कसी ज मिन छपक िण चिढ़ धाय त कविल भगवान कहाय 50

શ દાથ ETHસમચતી=સમતાભાવવાળા કથા=વાતા મસતી=તમારાથી માદ યા= ભાચાર જોગ િથર તીન =મન-વચન-કાયાના યોગોનો િન હ

નવીન =નવો ( ય) = ભોપયોગ યભાવ=બા અન તરગ બોિધ=ર ન ય છપક ણી=મોહકમનો નાશ કરવાની સીડ ધાય=ચડ

અથ ndashહ ભ ય વો સમતા વભાવના ધારક સ ય ટ વોની દશા તમન ક યા ભાચારની િ નથી યા િનિવક પ અ ભવપદ રહ છ 47 સવ પ ર હ છોડ ન મન-વચન-કાયાના ણ યોગોનો િન હ કર ન બધ પરપરાનો સવર કર છ મન રાગ- ષ-મોહ રહતા નથી તઓ સા ા

226

મો માગની સ ખ રહ છ 48 વબધના ઉદયમા મમ વ કરતા નથી ય-પાપન એકસરખા ણ છ તરગ અન બા મા િનિવકાર રહ છ મના સ ય દશન- ાન-ચા ર ણની ઉ િત પર છ 49 આવી મની વાભાિવક દશા છ તમન આ મ- વ પની િવધા કવી ર ત હોઈ શક ત િનઓ પક ણી ઉપર ચડ છ અન કવળ ભગવાન બન છ 50

દખાવમા ન ોની લાલાશ અથવા ચહરાની વ તા ર હત શર રની ા રહ છ અન તરગમા ોધા દ િવકાર હોતા નથી

ब ध छदा कलयदतल मो म यमत- न यो ोतःफ टतसहजावःथमका तश म

एकाकारःवरसभरतोङ यग भीरधीर पण ान विलतमचल ःवःय लीन म ह न 13 इित मो ो िनबा तः 9

સ ય ટ વોન વદન (દોહરા)

इिह िविध ज परन भय अ करम बन दािह ितनहकी मिहमा जो लख नम बनारिस तािह 51

શ દાથ ETH રન ભય=પ ર ણ ઉ િતન ા ત થયા દા હ=બાળ ન લખ= ણ

અથ ndash આ ર ત આઠ કમ વન બાળ ન પ ર ણ થયા છ તમનો મ હમા ણ છ તન પ ડત બનારસીદાસ નમ કાર કર છ 51

મો ા તનો મ (છ પા છ દ)

भयौ स अकर गयौ िमथयात मर निस म म होत उदोत सहज िजम सकल पकष सिस

कवल रप कािस भािस सख रािस धरम धव किर परन िथित आऊ तयािग गत लाभ परम हव इह िविध अननय भता धरत

गिट बिद सागर थयौ

227

अिवचल अखड अनभय अखय जीव दरव जग मिह जयौ 52

શ દાથ ETH ર ( ર) =છોડ ર ( લ) = ળમાથી કલ પ સિસ ( લ પ શિશ)=અજવા ળયાનો ચ અન ય= ના સમાન બી ન હોય તmdashસવ ઠ

અથ ndash તાનો ર ગટ થયો િમ યા વ ળમાથી ર થ કલ પ નો ચ મા સમાન મ કમ ાનનો ઉદય વ યો કવળ ાનનો કાશ થયો આ માનો િન ય અન ણ આનદમય વભાવ ભાસવા લા યો મ યના આ ય અન કમની થિત ર થઈ મ ય ગિતનો અભાવ થયો અન ણ પરમા મા બ યા આ ર ત સવ ઠ મ હમા ા ત કર ન પાણીના ટ પામાથી સ થવા સમાન અિવચળ અખડ િનભય અન અ ય વ પદાથ સસારમા જયવ ત થયો 52

આઠ કમ નાશ પામવાથી આઠ ણો ગટ થ (સવયા એક ીસા)

गयानावरनीक गय जािनय ज ह स सब दसरनावरनक गयत सब दिखय वदनी करमक गयत िनराबाध सख मोहनीक गय स चािरत िवसिखय आउकमर गय अवगाहना अटल होइ नामकमर गयत अमरतीक पिखय अगर अलघरप होत गो कमर गय अतराय गयत अनत बल लिखय 53

શ દાથ ETHિનરાબાધ રસ=શાતા-અશાતાના ોભનો અભાવ અટલ અવગાહના=ચાર ગિતના મણનો અભાવ અ રતીક=ચમચ ઓથી અગોચર અ અલ =ન ચ ન નીચ

અથ ndash ાનાવરણીય કમના અભાવથી કવળ ાન દશનાવરણીય કમના અભાવથી કવળદશન વદનીય કમના અભાવથી િનરાબાધતા મોહનીય કમના

228

અભાવથી ચા ર આ યકમના અભાવથી અટળ અવગાહના નામકમના અભાવથી અ િતકપ ગો કમના અભાવથી અ લ વ અન તરાયકમનો નાશ થવાથી અનતવીય ગટ થાય છ આ ર ત િસ ભગવાનમા અ ટ કમ ર હત હોવાથી અ ટ ણ હોય છ 53

નવમા અિધકારનો સાર િસ છ ક િમ યા વ જ આ વ બધ છ અન િમ યા વનો અભાવ અથા

સ ય વ ત સવર િન રા તથા મો આ માનો િનજ વભાવ અથા વની કમમળ ર હત અવ થા છવા તવમા િવચારવામા આવ તો મો થતો જ નથી કમ ક િન યનયમા વ બધાયો નથી અબધ છ અન યાર અબધ છ યાર ટશ વનો મો થયો એ કથન યવહાર મા છ ન હ તો ત હમશા મો પ જ

છ

આ વાત જગ િસ છ ક મ ય બી ના ધન ઉપર પોતાનો અિધકાર જમાવ છ ત ખન લોકો અ યાયી કહ છ જો ત પોતાની જ સપિ નો ઉપયોગ કર છ તો લોકો તન યાયશીલ કહ છ એવી જ ર ત યાર આ મા પર યોમા અહકાર કર છ યાર ત અ ાની િમ યા વી થાય છ અન યાર આવી ટવ છોડ ન ત આ યા મક િવ ાનો અ યાસ કર છ તથા આ મકરસનો વાદ લ છ યાર માદ પતન કર ન ય-પાપનો ભદ મટાડ દ છ અન પક ણી ચડ ન

કવળ ભગવાન બન છ પછ થોડા જ સમયમા આઠ કમ ર હત અન આઠ ણ ર હત િસ પદન પામ છ

ય અભ ાય મમતા ર કરવાનો અન સમતા લાવવાનો છ વી ર ત સોનીના સગ સોનાની દ દ અવ થાઓ થાય છ પર ત વણપ ચા જ નથી ગાળવાથી પા સોના સો જ બ રહ છ તવી જ ર ત આ વા મા અના માના સસગથી અનક વશ ધારણ કર છ પર ત ચત યપ ાય ચા જ નથીmdashત તો જ બ રહ છ તથી શર ર િમ યા

અભમાન છોડ ન આ મસ ા અન અના મસ ા થ રણ કર જોઈએ એમ થોડા જ સમયમા આ િનક દ મા ાન અ પકાળમા જ સ પ પ રણમન કર છ અન અિવચળ અખડ અ ય અનભય અન વ પ થાય છ

229

સવિવ ાર (10)

િત ા (દોહરા)

इित ी नाटक थम कहौ मोख अिधकार अब वरन सछपस सवर िवस ी ार 1

અથ ETHનાટક સમયસાર થના મો અિધકારની ણતા કર હવ સવિવ ાર સ પમા કહ એ છ એ 1

नी वा स यक लयम खलान कतभो ऽा दभावान दर भतः ितपदमय ब धमो ल ः श ः श ः ःवरस वरासपणप याचलािच- को क णकटम हमा ःफजित ानपजः 1

સવ ઉપાિધ ર હત આ મા વ પ (સવયા એક ીસા)

कमरिनकौ करता ह भोगिनकौ भोगता ह जाकी भताम ऐसौ कथन अिहत ह जाम एक इन ी आिद पचधा कथन नािह सदा िनरदोष बध मोखस रिहत ह गयानकौ समह गयानगमय ह सभाव जाकौ लोक ापी लोकातीत लौकम मिहत ह स बस स चतनाक रस अस भय ऐसौ हस परम पनीतता सिहत ह 2

શ દાથ ETH તા=સામ ય અ હત= કરનાર પચધા=પાચ કારની લોકાતીત=લોકથી પર મ હત= જનીય પરમ નીત=અ યત પિવ

અથ ETH ના સામ યમા (ત) કમનો કતા છ અન કમનો ભો તા છ એમ કહ હાિનકારક છ પચ યભદ કથન મા નથી સવ દોષ ર હત છ ન કમથી બધાય છ ન ટ છ ાનનો િપડ અન ાનગોચર છ લોક યાપી છ

230

લોકથી પર છ સસારમા જનીય અથા ઉપાદય છ ની િત છ મા ચત યરસ ભય છ એવો હસ અથા આ મા પરમ પિવ છ 2

યવહારનય વન કમનો કતા-ભો તા કહ છ પર વા તવમા વ કમનો કતા-ભો તા નથી પોતાના ાન-દશન વભાવનો કતા-ભો તા છ

क व न ःवभावोऽःय िचतो वदियत ववत अ ानादव कताय तदभावादकारकः 2

વળ (દોહરા)

जो िनहच िनरमल सदा आिद मधय अर अत सो िच प बनारसी जगत मािह जयवत 3

શ દાથ ETHિનહચ=િન યનયથી િનમલ=પિવ ચ પ=ચત ય પ

અથ ETH િન યનયથી આદ મ ય અન તમા સદવ િનમળ છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક ત ચત યિપડ આ મા જગતમા સદા જયવત રહ 3

વા તવમા વ કમનો કતા-ભો તા નથી (ચોપાઈ)

जीव करम करता निह ऐस रस भोगता सभाव न तस िमथयामितस करता होई गए अगयान अकरता सोई 4

અથ ETH વ પદાથ વા તવમા કમનો કતા નથી અન ન કમરસનો ભો તા છ િમ યામિતથી કમનો કતા-ભો તા થાય છ અ ાન ર થતા કમનો અકતા-અભો તા જ થાય છ 4

अकता जीवोऽय ःथत इित वश ः ःवरसतः ःफर च योितिभछ रतभवनाभोगभवनः तथा यःयासौ ःया दह कल ब धः कितिभः स ख व ानःय ःफरित म हमा कोऽ प गहनः 3 અ ાનમા વ કમનો કતા છ (સવયા એક ીસા)

231

िनहच िनहारत सभाव यािह आतमाकौ आतमीक धरम परम परकासना अतीत अनागत बरतमान काल जाकौ कवल सवरप गन लोकालोक भासना सोई जीव ससार अवसथा मािह करमकौ करतासौ दीस लीए भरम उपासना यह महा मोहकौ पसार यह िमथयाचार यह भौ िवकार यह िववहार वासना 5

શ દાથ ETHિનહારત=જોવાથી ઉપાસના=સવા પસાર=િવ તાર િમ યાચાર=િનજ વભાવથી િવપર ત આચરણ ભૌ=જ મ-મરણ પ સસાર યવહાર=કોઈ િનિમ ના વશ એક પદાથન બી પદાથ પ ણનાર ાનન યવહારનય કહ છ મ કmdashમાટ ના ઘડાન ઘીનો ઘડો કહવો

અથ ndashિન યનયથી ઓ તો આ આ માનો િનજ વભાવ પરમ કાશ પ છ અન મા લોકાલોકના છએ યોના ત ભિવ ય વતમાનના િ કાળવત અનત ણ-પયાયો િતભાિસત થાય છ ત જ વ સસાર દશામા િમ યા વની સવા કરવાથી કમનો કતા દખાય છ આ િમ યા વની સવા મોહનો િવ તાર છ િમ યાચરણ છ જ મ-મરણ પ સસારનો િવકાર છ યવહારના િવષય ત આ માનો અ વભાવ છ 5

મ વ કમનો અકતા છ તમ અભો તા પણ છ (ચોપાઈ)

यथा जीव करता न कहाव तथा भोगता नाम न पाव ह भोगी िमथयामित माही गय िमथयात भोगता नाही 6

અથ ETH વી ર ત વ કમનો કતા નથી તવી જ ર ત ભો તા પણ નથી િમ યા વના ઉદયમા કમનો ભો તા છ િમ યા વના અભાવમા ભો તા નથી 6

232

भो व न ःवभावोऽःय ःमतः कत वव चतः अ ानादव भो ाऽय तदभावादवदकः 4

અ ાની વ િવષયનો ભો તા છ ાની નથી (સવયા એક ીસા)

जगवासी अगयानी ि काल परजाइ ब ी सो तौ िवष भोगिनकौ भोगता कहायौ ह समिकती जीव जोग भोगस उदासी तात सहज अभोगता गरथिमम गायौ ह याहा भाित वसतकी वसथा अवधािर बध परभाऊ तयागी अपनौ सभाउ आयौ ह िनरिवकलप िनरपािध आतम अरािध सािध जोग जगित समािधम समायौ ह 7

શ દાથ ETHજગવાસી=સસાર િવષ(િવષય) =પાચ ઇ ય અન મનના ભોગ ગરથિનમ=શા ોમા અવધા ર=િનણય કર ન ધ= ાની જોગ ગિત=યોગ િન હનો ઉપાય

અથ ndashશા ોમા મ ય આદ પયાયોમા હમશા અહ રાખનાર અ ાની સસાર વન પોતાના વ પનો ાતા ન હોવાથી િવષયભોગોનો ભો તા ક ો છ અન ાની સ ય ટ વનો ભોગોથી િવર તભાવ રાખવાન કારણ િવષય ભોગવવા છતા પણ અભો તા ક ો છ ાનીઓ આ ર ત વ વ પનો િનણય કર ન િવભાવભાવ છોડ વભાવ હણ કર છ અન િવક પ તથા ઉપાિધ ર હત આ માની આરાધના અથવા યોગ-િન હમાગ હણ કર ન િનજ- વ પમા લીન થાય છ 7

अ ानी कितःवभाविनरतो िन य भव दको ानी त कितःवभाव वरतो नो जातिच दकः

इ यव िनयम िन य िनपणर ािनता य यता श का ममय महःयचिलतरास यता ािनता 5

ાની કમના કતા-ભો તા નથી એ કારણ (સવયા એક ીસા)

233

िचनम ाधारी व धमर अिधकारी गन रतन भडारी अपहारी कमर रोगकौ पयारौ पिडतनकौ हसयारौ मोख मारगम नयारौ पदगलस उजयारौ उपयोगकौ जान िनज पर त रह जगम िवर गह न मम मन वच काय जोगकौ ता कारन गयानी गयानावरनािद करमकौ करता न होइ भोगता न होइ भोगकौ 8

શ દાથ ETHચ ા=ચત ય ચ વ=િન ય અપહાર કમરોગક =કમ પી રોગનો નાશ કરનાર યારૌ (હો યાર)= વીણ ઉ યારૌ= કાશ ઉપયોગ= ાનદશન ત (ત વ) =િનજ વ પ િવરત (િવર ત)=વરાગી મમ (મમ વ) =પોતાપ

અથ ETHચત ય-ચ નો ધારક પોતાના િન ય વભાવનો વામી ાન આદ ણ પ ર નોનો ભડાર કમ પ રોગોનો નાશ કરનાર ાનીઓન િ ય મો માગમા શળ શર ર આદ લોથી ભ ાનદશનનો કાશક િનજ-પર ત વનો ાતા સસારથી િવર ત મન-વચન-કાયાના યોગોના મમ વ ર હત હોવાના કારણ ાની વ ાનાવરણા દ કમ નો કતા અન ભોગોનો ભો તા થતો નથી 8

ानी करोित न न वदयत च कम जानाित कवलमय कल त ःवभावम जान पर करणवदनयोरभावा- छ ःवभाविनयतः स ह म एव 6

(દોહા)

िनरिभलाष करनी कर भोग अरिच घट मािह तात साधक िस सम करता भगता नािह 9

234

શ દાથ ETHિનર ભલાષ=ઇ છા ર હત અ ચ=અ રાગનો અભાવ સાધક=મો નો સાધક સ ય ટ વ ગતા(ભો તા) ભોગવનાર

અથ ndashસ ય ટ વ ઇ છા ર હત યા કર છ અન તરગ ભોગોથી િવર ત રહ છ તથી તઓ િસ ભગવાન સમાન મા ાતા- ટા છ કતા-ભો તા નથી 9

य त कतारमा मान पय त तमसा तताः सामा यजनव षा न मो ोऽ प मम ताम 7 અ ાની વ કમનો કતા-ભો તા છ એ કારણ (કિવ )

जय िहय अध िवकल िमथयात धर मषा सकल िवकलप उपजावत गिह एकत पकष आतमकौ करता मािन अधोमख धावत तय िजनमती दरबचािर ी कर करनी करतार कहावत विछत मकित तथािप मढ़मित िवन समिकत भव पार न पावत 10

અથ ETH દયનો ધ અ ાની વ િમ યા વથી યા ળ થઈન મનમા અનક કારના ઠા િવક પો ઉ પ કર છ અન અનકાત પ હણ કર ન આ માન કમનો કતા માની નીચ ગિતનો પથ પકડ છ ત યવહાર સ ય વી ભાવચા ર િવના બા ચા ર નો વીકાર કર ન ભ યાથી કમનો કતા કહવાય છ ત ખ મો તો ચાહ છ પર િન ય સ ય વ િવના સસાર-સ ન તર શકતો નથી 10

ना ःत सव ऽ प स ब धः परि या मत वयोः कतकम वस ब धाभाव त कतता कतः 8

વા તવમા વ કમનો અકતા છ એ કારણ

(ચોપાઈ)

235

चतन अक जीव लिख लीनहा पदगल कमर अचतन चीनहा बासी एक खतक दोऊ जदिप तथािप िमल निह कोऊ 11

અથ ETH વ ચત યચ ણી લી અન લકમન અચતન ઓળખી લી જોક એ બન એક ાવગાહ છ તોપણ એકબી ન મળતા નથી 11

વળ Ntilde(દોહરા)

िनज िनज भाव ि यासिहत ापक ािप न कोइ कतार पदगल करमकौ जीव कहास होइ 12

શ દાથ ETH યાપક= યાપ વશ કર યાિપ= મા યાપ મા વશ કર

અથ ndashબ યો પોતપોતાના ણ-પયાયમા રહ છ કોઈ કોઈ યા ય-યાપક નથી અથા વમા ન તો લનો વશ થાય છ અન ન લમા વનો વશ થાય છ તથી વ પદાથ પૌ લક કમ નો કતા કવી ર ત હોઈ

શક 12

एकःय वःतन इहा यतरण साध स ब ध एव सकलोऽ प यतो िन ष ः त कतकमघटना ःत न वःतभद पय वकत मनय जना त वम 9

અ ાનમા વ કમનો કતા અન ાનમા અકતા છ (સવયા એક ીસા)

जीव अर पदगल करम रह एक खत जदिप तथािप स ा नयारी नयारी कही ह लकषन सवरप गन परज कित भद दहम अनािदहीकी दिवधा हव रही ह एतपर िभ ता न भास जीव करमकी जौल िमथयाभाव तौल िध बाउ बही ह

236

गयानक उदोत होत ऐसी सधी ि ि भई जीव कमर िपडकौ अकरतार सही ह 13

શ દાથ ETHસ ા=અ ત વ િવધા=ભદભાવ િધ=ઉલટ ધી ટ=સાચી ા સહ =ખરખર

અથ ndashજો ક વ અન પૌ લક કમ એક ાવગાહ થત છ તોપણ બ ની સ ા દ દ છ તમના લ ણ વ પ ણ પયાય વભાવમા અના દનો જ ભદ છ આટ હોવા છતા પણ યા ધી િમ યાભાવનો ઉલટો િવચાર ચાલ છ યા ધી વ- લની ભ તા ભાસતી નથી તથી અ ાની વ પોતાન કમનો કતા માન છ પણ ાનનો ઉદય થતા જ એ સ ય ાન થ ક ખરખર વ કમનો કતા નથી

િવશષ ndash વ લ ણ ઉપયોગ છ લ લ ણ પશ રસ ગધ વણ છ વ અ િતક છ લ િતક છ વના ણ દશન ાન ખ આદ છ લના ણ પશ રસ ગધ વણ આદ છ વની પયાયો નર-નારક આદ છ લની પયાયો ટ પ થર વી આદ છ વ અબધ અન અખડ ય છ લમા ન ધ- પ છ તથી તના પરમા મળ છ અન ટા પડ છ ભાવ એ

છ ક બ ના ય કાળ અન ભાવના ચ ટય દા દા છ અન દ દ સ ા છ બ ય પોતાના જ ણ-પયાયોના કતા-ભો તા છ કોઈ કોઈ બી ના કતા-ભો તા નથી 13

વળ Ntilde(દોહરા)

एक वसत जसी ज ह तास िमल न आन जीव अकरता करमकौ यह अनभौ परवान 14

અથ ETH પદાથ વો છ ત તવો જ છ તમા અ ય પદાથ મળ શકતો નથી તથી વ કમનો અકતા છ એ િવ ાનથી સવથા સ ય છ 14

य त ःवभाविनयम कलय त नम- म ानम नमहसो बत त वराकाः कव त कम तत एव ह भावकम- कता ःवय भवित चतन एव ना यः 10

237

અ ાની વ અ ભભાવોનો કતા હોવાથી ભાવકમનો કતા છ (ચોપાઈ)

जो दरमती िवकल अगयानी िजिनह स रीित पर रीित न जानी माया मगन भरमक भरता त िजय भाव करमक करता 15

અથ ETH થી યા ળ અન અ ાની છ તઓ િનજ-પ રણિત અન પર-પ રણિતન ણતા નથી માયામા મ ન છ અન મમા લલા છ તથી તઓ ભાવકમના કતા છ 15

ज िमथयामित ितिमरस लख न जीव अजीव तई भािवत करमक करता ह िह सदीव 16 ज अस परनित धर कर अह परवान त अस पिरनामक करता ह िह अजान 17

અથ ETH િમ યા ાનના ધકારથી વ-અ વન ણતા નથી તઓ જ હમશા ભાવકમના કતા છ 16 ઓ િવભાવપ રણિતન કારણ પરપદાથ મા અહ કર છ ત અ ાની અ ભાવોના કતા હોવાથી ભાવકમ ના કતા છ 17

काय वादकत न कम न च त जीवक यो यो- र ायाः कतः ःवकायफलभ भावानषगा कितः नकःयाः कतरिच वलसना जीवोऽःय कता ततो जीवःयव च कम त चदनग ाता न य प लः 11

આ િવષયમા િશ યનો (દોહરા)

िशषय कह भ तम क ौ दिबिध करमकौ रप दरब कमर पदगल मई भावकमर िच प 18 करता दरिवत करमकौ जीव न होइ ि काल अब यह भािवत करम तम कहौ कौनकी चाल 19

238

करता याकौ कौन ह कौन कर फल भोग क पदगल क आतमा क दहकौ सजोग 20

અથ ETHિશ ય કર છ ક હ વામી આપ ક ક કમ વ પ બ કાર છ એક લમય યકમ છ અન બી ચત યના િવકાર પ ભાવકમ છ 18 આપ એમ પણ ક ક વ યકમ નો કતા કદ ણ કાળમા પણ થઈ શકતો નથી તો હવ આપ કહો ક ભાવકમ કોની પ રણિત છ 19 આ ભાવકમ નો કતા કોણ છ અન તમના ફળનો ભો તા કોણ છ ભાવકમ નો કતા-ભો તા લ છ અથવા વ છ અથવા બ ના સયોગથી કતા-ભો તા છ 20

આ િવષયમા ી સમાધાન કર છ (દોહરા)

ि या एक करता जगल य न िजनागम मािह अथवा करनी औरकी और कर य नािह 21 कर और फल भोगव और बन निह एम जो करता सो भोगता यह जथावत जम 22 भावकरम करत ता सवयिस निह होइ जो जगकी करनी कर जगवासी िजय सोइ 23 िजय करता िजय भोगता भावकरम िजयचाल पदगल कर न भोगव दिवधा िमथयाजाल 24 तात भािवत करमक कर िमथयाती जीव सख दख आपद सपदा भज सहज सदीव 25

શ દાથ ETH ગલ ( ગલ) =બ જનાગમ ( જન+આગમ) = જનરાજનો ઉપદશ જથાવત=વા તવમા કત યતા=કાય વયિસ =પોતાની મળ જગવાસી જય=સસાર વ જય ચાલ= વની પ રણિત િવધા=બ તરફ કાવ હોવો આપદ=ઇ ટ િવયોગ અિન ટ સયોગ સપદા=અિન ટ િવયોગ ઇ ટ સયોગ =ભોગવ

239

અથ ndash યા એક અન કતા બ એ કથન જનરાજના આગમમા નથી અથવા કોઈની યા કોઈ કર એમ પણ બની શક નથી 21 યા કોઈ કર અન ફળ કોઈ ભોગવ એ જન-વચનમા નથી કમ ક કતા હોય છ ત જ વા તવમા ભો તા હોય છ 22 ભાવકમનો ઉ પાદ એની મળ થતો નથી સસારની યાmdashહલન ચલન ચ ગિત મણ આદ કર છ ત જ સસાર વ ભાવકમનો કતા છ 23 ભાવકમ નો કતા વ છ ભાવકમ નો ભો તા વ છ ભાવકમ વની િવભાવપ રણિત છ એના કતા-ભો તા લ નથી ગલ તથા વ બ ન (કતા-ભો તા) માનવા ત િમ યા જ ળ છ 24 તથી પ ટ છ ક ભાવકમ નો કતા િમ યા વી વ છ અન ત જ તના ફળ ખ- ઃખ અથવા સયોગ-િવયોગન સદા ભોગવ છ 25

કમના કતા-ભો તા બાબતમા એકાત પ ઉપર િવચાર (સવયા એક ીસા)

कमव वत य कत हतकः वा मनः कतता कता मष कथिच द यचिलता क छितः को पता तषाम तमोहम ितिधया बोधःय सश य ःया ादितब धल ध वजया वःत ःथितः ःतयत 12

कई मढ़ िवकल एकत पचछ गह कह आतमा अकरतार परन परम ह ितिनहस ज कोऊ कह जीव करता ह तास फिर कह करमकौ करता करम ह ऐस िमथयामगन िमथयातो घाती जीव िजिनहक िहए अनािद मोहकौ भरम ह ितिनहक िमथयात दर किरबक कह गर सयादवाद परवान आतम धरम ह 26

શ દાથ ETHિવકલ= ઃખી એકા ત પ =પદાથના એક ધમન ત વ પ માનવાની હઠ ઘાતી=પોતાના વ અ હત કરનાર

અથ ndashઅ ાનથી ઃખી અનક અનકા તવાદ કહ છ ક આ મા કમનો કતા નથી ત ણ પરમા મા છ અન તમન કોઈ કહ ક કમ નો કતા વ છ તો ત

240

એકા તપ ી કહ છ ક કમનો કતા કમ જ છ આવા િમ યા વમા લાગલા િમ યા વી વો આ માના ઘાતક છ તમના દયમા અના દકાળથી મોહકમજિનત લ ભરલી છ તમ િમ યા વ ર કરવાન માટ ી એ યા ાદ પ આ માના વ પ વણન ક છ 26

સા યમતી ઇ યા દ

યા ાદમા આ મા વ પ (દોહરા)

चतन करता भोगता िमथया मगन अजान निह करता निह भोगता िनहच समयकवान 27

અથ ETHિમ યા વમા લાગલો અ ાની વ કમનો કતા-ભો તા છ િન ય અવલબન લનાર સ ય ટ કમનો ન કતા છ ન ભો તા છ 27

माऽकतारममी ःपश त प ष सा या इवा याहताः कतार कलय त त कल सदा भदावबोधादधः ऊ व त बोधधामिनयत य मन ःवयम पय त यतकतभावमचल ातारमक परम 13

આ િવષયના અનકા તપ ખડન કરનાર યા ાદનો ઉપદશ (સવયા એક ીસા)

जस साखयमती कह अलख अकरता ह सवरथा कार करता न होइ कबही तस िजनमती गरमख एक पकष सिन यािह भाित मान सो एकत तजौ अबह जौल दरमती तौल करमकौ करता ह समती सदा अकरतार क ौ सबह जाक घिट गयायक सभाउ जगयौ जबहीस सो तौ जगजालस िनरालौ भयौ तबह 28

શ દાથ ETH જનમતી= જનરાજ કિથત યા ાદ િવ ાના ાતા

અથ ndash વી ર ત સા યમતી કહ છ ક આ મા અકતા છ કોઈ પણ હાલતમા કદ કતા થઈ શકતો નથી નમતી પણ પોતાના ના ખ એક નય

241

કથન સાભળ ન આ જ ર ત માન છ પણ આ એકા તવાદન અ યાર છોડ ો સ યાથ વાત એ છ ક યા ધી અ ાન છ યા ધી જ વ કમનો કતા છ સ ય ાનની સવ હાલતોમા સદવ અકતા ક ો છ ના દયમા યારથી ાયક વભાવ ગટ થયો છ ત યારથી જગતની જ ળથી િનરાળો થયો છmdash

અથા મો સ ખ થયો છ 28

णकिमदिमहकः क पिय वा मत व िनजमनिस वध कतभो ऽो वभदम अपहरित वमोह तःय िन यामतौधः ःवयमयमिभ ष च चम कार एव 14 આ િવષયમા બૌ મતવાળાઓનો િવચાર (દોહરા)

बौध िछनकवादी कह िछनभगर तन मािह थम समय जो जीव ह दितय समय सो नािह

29 तात मर मतिवष कर करम जो कोइ सो न भोगव सरवथा और भोगता होइ 30

અથ ETH ણકવાદ બૌ મતવાળા કહ છ ક વ શર રમા ણભર રહ છ સદવ રહતો નથી થમ સમય વ છ ત બી સમય રહતો નથી 29 તથી મારા િવચાર માણ કમ કર છ ત કોઈ હાલતમા પણ ભો તા થઈ શકતો નથી ભોગવનાર બીજો જ હોય છ 30

એક સક ડમા અસ ય સમય હોય છ

બૌ મતવાળાઓનો એકા ત િવચાર ર કરવા માટ ટા ત ારા સમ વ છ (દોહરા)

यह एकत िमथयात पख दर करनक काज िचि लास अिवचल कथा भाष ी िजनराज 31 बालापन काह परष दखयौ पर एक कोइ तरन भए िफिरक लखयौ कह नगर यह सोइ 32

242

जो दह पनम एक थौ तौ ितिन सिमरन कीय और परषकौ अनभ ौ और न जान जीय 33 जब यह वचन गट सनयौ सनयौ जनमत स तब इकतवादी परष जन भयौ ितब 34

અથ ETHઆ એકા તવાદનો િમ યાપ ર કરવા માટ ીમ જન દવ આ માના િન ય વ પ કથન કરતા કહ છ 31 ક કોઈ માણસ બાળપણમા કોઈ શહર જો અન પછ કટલાક દવસો પછ વાન અવ થામા ત જ શહર જો તો કહ છ ક આ ત જ શહર છ પહલા જો હ 32 બ અવ થાઓમા ત એક જ વ હતો તથી તો એણ યાદ ક કોઈ બી વ ણ ત ણી શકતો

નહોતો 33 યાર આ ત પ ટ કથન સાભ અન સાચો નમતનો ઉપદશ મ યો યાર ત એકા તવાદ મ ય ાની થયો અન તણ નમત ગીકાર કય 34

व य़शभदतोऽ य त व म नाशक पनात अ यः करोित भ ऽ य इ यका त काःत मा 15

બૌ ૌ પણ વ યન ણભ ર કવી ર ત માની બઠા એ કારણ બતાવ છ

(સવયા એક ીસા)

एक परजाइ एक समम िवनिस जाइ दजी परजाइ दज सम उपजित ह ताकौ छल पकिरक बौध कह सम सम नवौ जीव उपज परातनकी छित ह तात मान करमकौ करता ह और जीव भोगता ह और वाक िहए ऐसी मित ह परजौ वानक सरवथा दरब जान ऐस दरबि क अविस दरगित ह 35

શ દાથ ETHપર ઈ=અવ થા રાતન= ાચીન છિત( િત) =નાશ મિત=સમજણ પરજૌ વાન=અવ થાઓ માણ ર = ખ

243

અથ ndash વની એક પયાય એક સમયમા નાશ પામ છ અન બી સમય બી પયાય ઉપ છ એવો નમતનો િસ ા ત પણ છ તથી ત જ વાત પકડ ન બૌ મત કહ છ ક ણ ણ નવો વ ઉપ છ અન નો નાશ પામ છ તથી તઓ માન છ ક કમનો કતા બીજો વ છ અન ભો તા બીજો જ છ એમના મનમા આવી ઉલટ સમજણ બસી ગઈ છ ી કહ છ ક પયાય માણ જ યન સવથા અિન ય માન છ એવા ખની અવ ય ગિત થાય છ

િવશષ ndash ણકવાદ ણ છ ક માસ-ભ ણ આદ અનાચારમા વતનાર વ છ ત ન ટ થઈ જશ અનાચારમા વતનારન તો કાઈ ભોગવ જ ન હ પડ

તથી મોજ કર છ અન વ છદપણ વત છ પર કર કમ ભોગવ જ પડ છ તથી િનયમથી તઓ પોતાના આ માન ગિતમા નાખ છ 35

ની ગિત જ થાય છ (દોહરા)

कह अनातमकी कथा चह न आतम सि रह अधयातमस िवमख दरारािध दरबि 36 दरबि िमथयामती दरगित िमथयाचाल गिह एकत दरबि स मकत न होइ ि काल 37

શ દાથ ETHઅનાતમ=અ વ અ યાતમ=આ મ ાન િવ ખ=િવ રારાિધ=કોઈ પણ ર ત ન સમજનાર ર = ખ

અથ ndash ખ મ ય અના માની ચચા કયા કર છ આ માનો અભાવ કર છmdashઆ મ ઇ છતો નથી ત આ મ ાનથી પરા ખ રહ છ બ પ ર મ વક સમ વવા છતા પણ સમજતો નથી 36 િમ યા ટ વ અ ાની છ અન તની િમ યા િ ગિત કારણ છ ત એકા તપ હણ કર છ અન એવી ખાઈથી ત કદ પણ ત થઈ શકતો નથી 37

ની લ પર ટાત (સવયા એક ીસા)

कायास िवचार ीित मायाहीस हािर जीित िलय हठ रीित जस हािरलकी लकरी चगलक जोर जस गोह गिह रह भिम

244

तय ही पाइ गाड़ प न छाड़ टक पकरी मोहकी मरोरस भरमकौ न छोर पाव धाव चह वौर जय बढ़ाव जाल मकरी ऐसी दरबि भली झठक झरोख झली फली िफर ममता जजीरिनस जकरी 38

શ દાથ ETHકાયા=શર ર હઠ= રા હ ગ હ રહ=પકડ રાખ લકર =લાઠ ચ લ=પકડ પાઈ ગાડ= ઢતાથી ઊભો રહ છ ટક=હઠ ધાવ=ભટક

અથ ndashઅ ાની વ શર ર ઉપર નહ કર છ ધન ઓ થાય યા હાર અન ધન વધ તમા ત માન છ હઠ લો તો એટલો છ ક વી ર ત હ રયલ પ ી પોતાના પગથી લાકડ બ મજ ત પકડ છ અથવા વી ર ત ો જમીન અથવા દ વાલ પકડ ન ચ ટ રહ છ તવી જ ર ત ત પોતાની ટવો છોડતો નથી તમા જ અડગ રહ છ મોહની લહરોથી તના મનો છડો મળતો નથી અથા ત િમ યા વ અનત હોય છ ત ચાર ગિતમા ભટકતો થકો કરો ળયાની મ ળ િવ તાર છ આવી ર ત તની ખાઈ અ ાનથી ઠા માગમા હરાય છ અન મમતાની સાકળોથી જકડાયલી વધી રહ છ 38

ઘો એક કાર ાણી છ ચોર તની પાસ રાખ છ યાર તમન ચ મકાનોમા ઉપર ચડ હોય યાર તઓ તની ઘોની કડ દોર બાધી તન ઉપર ફક છ યાર ત ઉપરની જમીન અથવા ભ તન બ મજ ત પકડ લ છ અન ચોર દોર પકડ ન ઉપર ચઢ ય છ

ની પ રણિત (સવયા એક ીસા)

बात सिन च िक उठ बातहीस भ िक उठ बातस नरम होइ बातहीस अकरी िनदा कर साधकी ससा कर िहसककी साता मान भता असाता मान फकरी मोख न सहाइ दोष दख तहा पिठ जाइ कालस डराइ जस नाहरस बकरी ऐसी दरबि भली झठक झरोख झली फली िफर ममता जजीरिनस जकरी 39

245

શ દાથ ETHચ ક ઉઠ=ઉ બની ય ભ ક ઉઠ= તરાની મ ભસવા લાગ અકર =અકડાઈ ય તા=મોટાઈ ફકર (ફક ર ) =ગર બી કાલ= નાહર=વાઘ િસહ

અથ ndashઅ ાની વ હતા હતનો િવચાર કરતો નથી વાત વાત સાભળતા જ તપી ય છ વાત જ સાભળ ન તરાની મ ભસવા માડ છ મનન ચ તવી વાત સાભળ ન નરમ થઈ ય છ અન અણગમતી વાત હોય તો અ ડ બની ય છ મો માગ સા ઓની િનદા કર છ હસક અધમઓની શસા કર છ

શાતાના ઉદયમા પોતાન મહાન અન અશાતાના ઉદયમા છ ગણ છ તન મો ગમતો નથી ાય ણ દખ તો તન તરત જ ગીકાર કર લ છ શર રમા અહ હોવાના કારણ મોતથી તો એવો ડર છ મ વાઘથી બકર ડર છ આ ર ત તની ખાઈ અ ાનથી ઠા માગમા લી રહ છ અન મમતાની સાકળોથી જકડાયલી વધી રહ છ 39

आ मान प रश मी सरित याि प ा धकः कालोपािधबलादश मिधकातऽा प म वा परः चत य णक क य पथकः श जसऽ रतः आ मा य झत एष हारवदहो िनःसऽम िभः 16

અનકા તનો મ હમા (કિવ )

कई कह जीव कषनभगर कई कह करम करतार कई करमरिहत िनत चपिह नय अनत नानापरकार ज एकात गह त मरख पिडत अनकात पख धार जस िभ िभ मकताहल गनस गहत कहाव हार 40

246

શ દાથ ETH નભ ર=અિન ય જપ હ=કહ છ એકા ત=એક જ નય અનકાત=અપ ત અનક નય પખધાર=પ હણ કરવો તાહલ ( તાફલ)

=મોતી ન=દોરો

અથ ndashબૌ મતી વન જ અિન ય કહ છ મીમાસક મતવાળા વન કમનો કતા જ કહ છ સા યમતી વન કમર હત જ કહ છ આવા અનક મતવાળા એક એક ધમ હણ કર ન અનક કારના કહ છ પણ એકા ત હણ કર છ ત ખ છ િવ ાનો અનકાતનો વીકાર કર છ વી ર ત મોતી દા દા હોય છ પણ દોરામા થવાથી હાર બની ય છ તવી જ ર ત અનકાતથી પદાથની િસ થાય છ અન વી ર ત દા દા મોતી હાર કામ આપતા નથી તવી જ ર ત એક નયથી પદાથ વ પ પ ટ થ નથી બ ક િવપર ત થઈ ય છ 40

कतवदियत य वशतो भदोऽः वभदोऽ प वा क ा वदियता च मा भवत वा वः वव च यताम ोता सऽ इवा मनीह िनपणभ न श या विच- च च ताम णमािलकयमिभतोऽ यका चकाः वव नः 17

વળ Ntilde(દોહરા)

यथा सत स ह िबना मकत माल निह होइ तथा सयादवादी िबना मोख न साध कोइ 41

શ દાથ ETHસ હ=એકઠા ત માલ=મોતીની માળા

અથ ndash વી ર ત તરમા પરો યા િવના મોતીઓની માળા બની શકતી નથી તવી જ ર ત યા ાદ િવના કોઈ મો માગ સાધી શક નથી 41

વળ Ntilde(દોહરા)

पद सभाव परब उद िनहच उ म काल पचछपात िमथयात पथ सरवगी िसव चाल 42

શ દાથ ETHપદ=પદાથ ભાવ ( વભાવ) =િનજધમ ઉ મ= ષાથ કાલ=સમય પ પાત=એક જ નય હણ સરવગી=અનક નય હણ

247

અથ ndashકોઈ પદાથના વભાવન જ કોઈ વકમના ઉદયન જ કોઈ મા િન યન કોઈ ષાથન અન કોઈ કાળન જ માન છ પણ એક જ પ ની હઠ લવી ત િમ યા વ છ અન અપ ાથી સવનો વીકાર કરવો ત સ યાથ છ 42

ભાવાથ ndashકોઈ કહ છ ક કાઈ થાય છ ત વભાવથી જ અથા િતથી જ થાય છ કોઈ કહ છ ક કાઈ થાય છ ત ાર ધથી થાય છ કોઈ કહ

છ ક એક જ છ ન કાઈ ઉ પ થાય છ ન કાઈ ન ટ થાય છ કોઈ કહ છ ક આ ષાથ જ ય છ કોઈ કહ છ ક કાઈ કર છ ત કાળ જ કર છ પર આ પાચમાથી કોઈ એકન જ માન બાક ના ચારનો અભાવ કરવો એ એકા ત છ

છ એ મતવાળાઓનો વપદાથ િવષ િવચાર (સવયા એક ીસા)

एक जीव वसतक अनक गन रप नाम िनजजोग स परजोगस अस ह वदपाठी कह मीमासक कमर कह िसवमती िसव कह बौ कह ब ह जनी कह िजन नयायवादी करतार कह छह दरसनम वचनकौ िवर ह वसतकौ सरप पिहचान सोई परवीन वचनक भद भद मान सोई म ह 43

શ દાથ ETHિનજજોગ=િનજ વ પથી પરજોગ=અ ય પદાથના સયોગથી દરસન (દશન) =મત વ કૌ પ=પદાથનો િનજ વભાવ પરવીન ( વીણ)

=પ ડત

અથ ndashએક વ પદાથના અનક ણ અનક પ અનક નામ છ ત પરપદાથના સયોગ િવના અથા િનજ વ પથી છ અન પર યના સયોગથી અ છ તન વદપાઠ અથા વદા તી કહ છ મીમાસક કમ કહ છ શવ-વશિષક મતવાળા િશવ કહ છ બૌ મતવાળા કહ છ નૌ જન કહ છ નયાિયક કતા કહ છ આ ર ત છય મતના કથનમા વચનનો િવરોધ છ પર પદાથ િનજ- વ પ ણ છ ત જ પ ડત છ અન વચનના ભદથી પદાથમા ભદ માન છ ત જ ખ છ 43

248

પાચ મતવાળા એકા તી અન નો યા ાદ છ (સવયા એક ીસા)

वदपाठी मािन िनहच सरप गह मीमासक कमर मािन उदम रहत ह बौ मती ब मािन सचछम सभाव साध िशवमती िशवरप कालक कहत ह नयाय थक पढ़या थाप करतार रप उि म उदीर उर आनद लहत ह पाच दरसिन ततौ पोष एक एक अग जनी िजनपथी सरवगी न गहत ह 44

શ દાથ mdashઉ મ= યા આનદ=હષ પૌષ= ટ કર જનપથી= ન મતના ઉપાસક સરવગી ન=સવનયmdash યા ાદ

અથ ndashવદા તી વન િન યનયની ટએ જોઈન તન સવથા કહ છ મીમાસક વના કમ-ઉદય તરફ ટ આપીન તન કમ કહ છ બૌ મતી વન માન છ અન તનો ણભ ર મ વભાવ િસ કર છ શવ વન

િશવ માન છ અન િશવન કાળ પ કહ છ નયાિયક વન યાનો કતા જોઈન આનદત થાય છ અન તન કતા માન છ આ ર ત પાચ મતવાળા વના એક એક ધમની ટ કર છ પર નધમના અ યાયી નૌ સવ નયના િવષય ત આ માન ણ છ અથા નમત વન અપ ાએ પણ માન છ કમ પ પણ માન છ અિન ય પણ માન છ િશવ વ પ પણ માન છ કતા પણ માન છ િન કમ પણ માન છ પણ એકા ત પ ન હ નમત િસવાય બધા મત મતવાળા છ સવથા એક પ ના પ પાતી હોવાથી તમન વ પની સમજણ નથી 44

પાચ મતોના એક-એક ગ નમત સમથન કર છ (સવયા એક ીસા)

िनहच अभद अग उद गनकी तरग उि मकी रीित िलए उ ता सकित ह परजाइ रपकौ वान सचछम सभाव कालकीसी ढाल पिरनाम च गित ह

249

याही भाित आतम दरबक अनक अग एक मान एकक न मान सो कमित ह टक डािर एकम अनक खोज सो सबि खोजी जीव वादी भर सािच कहावत ह 45

શ દાથ ETHયાહ ભાિત=આ ર ત મિત=િમ યા ાન ખો =ગોત =સ ય ાન ખો =ઉ ોગી

અથ ndash વ પદાથના લ ણમા ભદન નથી સવ વ સમાન છ તથી વદા તીનો માનલો અ તવાદ સ ય છ વના ઉદયમા ણોના તરગો ઉઠ છ તથી મીમાસકનો માનલો ઉદય પણ સ ય છ વમા અનત શ ત હોવાથી વભાવમા વત છ તથી નયાિયક માન ઉ મ ગ પણ સ ય છ વની પયાયો ણ ણ બદલ છ તથી બૌ મતીનો માનલો ણકભાવ પણ સ ય છ વના પ રણામ કાળના ચ ની મ ફર છ અન ત પ રણામોના પ રણમનમા

કાળ ય સહાયક છ તથી શવોનો માનલો કાળ પણ સ ય છ આ ર ત આ મપદાથના અનક ગ છ એકન માન અન એકન ન માન એ િમ યા ાન છ અન રા હ છોડ ન એકમા અનક ધમ ગોતવા એ સ ય ાન છ તથી સસારમા કહવત છ ક Ocircખો પાવ વાદ મરOtilde ત સ ય છ 45

યા ાદ યા યાન (સવયા એક ીસા)

एकम अनक ह अनकहीम एक ह सो एक न अनक कछ क ो न परत ह करता अकरता ह भोगता अभोगता ह उपज न उपजत मए न मरत ह बोलत िवचारत न बौल न िवचार कछ भखकौ न भाजन प भखसौ धरत ह ऐसौ भ चतन अचतनकी सगितस उलट पलट नटबाजीसी करत ह 46

250

શ દાથ ETH વમા અનક પયાયો થાય છ તથી એકમા અનક છ અનક પયાયો એક જ વ યની છ તથી અનકમા એક છ તથી એક છ ક અનક છ એમ કાઈ કહ જ શકા નથી એક પણ નથી અનક પણ નથી અપ ત એક છ અપ ત અનક છ ત યવહારનયથી કતા છ િન યથી અકતા છ યવહારનયથી કમ નો ભો તા છ િન યથી કમ નો અભો તા છ યવહારનયથી ઊપ છ િન યનયથી ઊપજતો નથીNtildeઊપજતો નહોતોNtildeઅન ઊપજશ ન હ યવહારનયથી મર છ િન યનયથી અમર છ યવહારનયથી બોલ છ િવચાર છ િન યનયથી ન બોલ છ ન િવચાર છ િન યનયથી ત કોઈ પ નથી યવહારનયથી અનક પોનો ધારક છ એવો ચત ય પરમ ર પૌ લક કમ ની સગિતથી ઉલટ-પલટ થઈ ર ો છ ણ નટ વો ખલ ખલી ર ો છ 46

િનિવક પ ઉપયોગ જ અ ભવવા યો ય છ (દોહરા)

नटबाजी िवकलप दसा नाही अनभौ जोग कवल अनभौ करनकौ िनरिवकलप उपजोग 47

OcircઘટવાસીOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHનટબા =નટનો ખલ જોગ=યો ય

અથ ndash વની નટની મ ઉલટ - લટ સિવક પ અવ થા છ ત અ ભવવા યો ય નથી અ ભવ કરવા યો ય તો તની ફ ત િનિવક પ અવ થા જ છ 47

અ ભવમા િવક પ યાગવા ટાત (સવયા એક ીસા)

जस काह चतर सवारी ह मकत माल मालाकी ि याम नाना भाितकौ िवगयान ह ि याकौ िवकलप न दख पिहरनवारौ मोितनकी सोभाम मगन सखवान ह तस न कर न भज अथवा कर सो भज और कर और भज सब नय वान ह

251

जदिप तथािप िवकलप िविध तयाग जोग िनरिवकलप अनभौ अमत पान ह 48

શ દાથ ETHસવાર =સ વી ત માલ=મોતીઓની માળા િવ યાન=ચ રાઈ મગન=મ ત અ ત પાન=અ ત પી ત

અથ ndash મ કોઈ ચ ર મ ય મોતીની માળા બનાવી માળા બનાવવામા અનક કારની ચ રાઈ કરવામા આવી પર પહરનાર માળા બનાવવાની કાર ગીર ઉપર યાન દતો નથી મોતીની શોભામા મ ત થઈન આનદ માન છ તવી જ ર ત જોક વ ન કતા છ ન ભો તા છ કતા છ ત જ ભો તા છ કતા બીજો છ ભો તા બીજો છ આ બધા નય મા ય છ તો પણ અ ભવમા આ બધી િવક પ ળ યાગવા યો ય છ કવળ િનિવક પ અ ભવ જ અ તપાન કરવા છ 48

यावहा रक शव कवल कत कम च विभ निमयत िन यन य द वःत िच य कत कम च सदकिमय़त 18

ા નયથી આ મા કમ નો કતા છ અન ા નયથી નથી (દોહરા)

दरब करम करता अलख यह िववहार कहाउ िनहच जो जसौ दरब तसौ ताकौ भाउ 49

શ દાથ ETHદરબ કરમ( યકમ) = ાનાવરણીય આદ કમ ની ળ અલખ=આ મા તાકૌ=તનો ભાઉ= વભાવ

અથ ndash યકમનો કતા આ મા છ એમ યવહારનય કહ છ પણ િન યનયથી તો ય છ તનો તવો જ વભાવ હોય છmdashઅથા અચતન ય અચતનનો કતા છ અન ચતનભાવનો કતા ચત ય છ 49

नन प रणाम एव कल कम विन यतः स भवित नापरःय प रणािमन एव भवत न भवित कतश यिमह कम न चकतया ःथित रह वःतनो भवत कत तदव ततः

આ લોક કલક ાની છાપલી પરમા યા મતર ગણીમા છ પર તની સ ત ટ કા કાશકન ઉપલ ધ થઈ નથી કાશીના છપાયલા થમ છમા આ લોક નથી ઈડર ભડારની ાચીન હ તલખત િતમા પણ આ લોક નથી અન એની કિવતા ય નથી

252

ब हलठित य प ःफटद तश ः ःवय तथाऽ यपरवःतनो वशित ना यवः व तर ःवभाविनयत यतः सकलमव व ः वयत ःवभावचलनाकलः किमह मो हतः लयत 19

ાન યાકાર પ પ રણમન હોય છ પણ ત ય પ થઈ જ નથી

(સવયા એક ીસા)

गयानकौ सहज जञयाकार रप पिरणव य िप तथािप गयान गयानरप क ौ ह जञय जञयरप य अनािदही की मरजाद काह वसत काहकौ सभाव निह ग ो ह एतपर कोऊ िमथयामती कह जञयाकार

ितभासनस गयान अस हव र ौ ह याही दरबि स िवकल भयौ डोलत ह समझ न धरम य भरम मािह ब ो ह 50

શ દાથ ETH યાકાર= યના આકાર ય= ણવા યો ય ઘટ-પટા દ પદાથ મર દ (મયાદા) =સીમા િતભાસના=છાયા પડવી ભરમ= ા ત

અથ ndashજો ક ાનનો વભાવ યાકાર પ પ રણમન કરવાનો છ તો પણ ાન ાન જ રહ છ અન ય ય જ રહ છ આ મયાદા અના દકાળથી ચાલી

આવ છ કોઈ કોઈના વભાવ હણ કર નથી અથા ાન ય થઈ જ નથી અન ય ાન થઈ જ નથી આમ છતા કોઈ િમ યામતીmdashવશિષક આદ કહ છ ક યાકાર પ રણમનથી ાન અ થઈ ર છ તથી તઓ આ જ ખાઈથી યા ળ થઈ ભટક છmdashવ વભાવન ન સમજતા મમા લલા છ

િવશષ ndashવશિષકોનો એકા ત િસ ા ત છ ક જગતના પદાથ ાનમા િત બ બત થાય છ તથી ાન અ થઈ ય છ યા ધી અ તા ન હ મટ યા ધી ત ન હ થાય પર એમ નથી ાન વ છ આરસી સમાન છ તના ઉપર પદાથ ની છાયા પડ છ તથી યવહારથી કહ પડ છ ક અ ક રગનો

253

પદાથ ઝળકવાથી કાચ અ ક રગનો દખાય છ પણ વા તવમા છાયા પડવાથી કાચમા કાઈ પ રવતન થ નથી મનો તમ બની રહ છ 50

वःत चकिमह ना यवःतनो यन तन खल वःत वःत तत िन योऽयमपरो परःय कः क करोित ह ब हलठ न प 20 જગતના પદાથ પર પર અ યાપક છ (ચોપાઈ)

सकल वसत जगम असहाई वसत वसतस िमल न काई जीव वसत जान जग जती सोऊ िभ रह सब सती 51

શ દાથ ETHઅસહાઈ= વાધીન તી= ટલી

અથ ndashિન યનયથી જગતમા બધા પદાથ વાધીન છ કોઈ કોઈની અપ ા રાખતા નથી અન ન કોઈ પદાથ કોઈ પદાથમા મળ છ વા મા જગતના ટલા પદાથ છ તમન ણ છ પણ ત બધા તનાથી ભ રહ છ

ભાવાથ ndash યવહારનયથી જગતના યો એકબી ન મળ છ એકબી મા વશ કર છ અન એકબી ન અવકાશ આપ છ પણ િન યનયથી સવ િન િ ત

છ કોઈ કોઈન મળ નથી વના ણ ાનમા ત બધા અન અ ણ ાનમા યથાસભવ જગતના પદાથ િતભાિસત થાય છ પણ ાન તમન મળ નથી અન ન ત પદાથ ાનન મળ છ 51

य वःत क तऽ यवःतनः क चना प प रणािमनः ःवयम यावहा रक शव त मत ना यद ःत कमपीह िन यात 21

કમ કર અન ફળ ભોગવ એ વ િનજ વ પ નથી (દોહરા)

करम कर फल भोगव जीव अगयानी कोइ यह कथनी िववहारकी वसत सवरप न होइ 52

શ દાથ ETHકથની=ચચા વ =પદાથ

અથ ndashઅ ાની વ કમ કર છ અન ત ફળ ભોગવ છ આ કથન યવહારનય છ પદાથ િનજ વ પ નથી 52

254

श ि यिन पणा पतमतःत व सम पयतो नकि यगत चका ःत कम प ि या तर जातिचत ान यमवित य तदय श ःवभावोदयः क ि या तरच बनाकलिधयःत वा यव त जनाः 22

ાન અન યની ભ તા (કિવ )

जञयाकार गयानकी पिरणित प वह गयान जञय निह होइ जञयरप षट दरब िभ पद गयानरप आतम पद सोइ जान भदभाउ स िवचचछन गन लचछन समयिक ग जोइ मरख कह गयानमय आकित

गट कलक लख निह कोई 53 શ દાથ ETH ાન= ણ ય= ણવા યો ય પદાથ

અથ ndash ાનની પ રણિત યના આકાર થયા કર છ પણ ાન ય પ થઈ જ નથી છય ય ય છ અન ત આ માના િનજ વભાવ- ાનથી ભ છ ય- ાયકનો ભદભાવ ણ-લ ણથી ણ છ ત ભદિવ ાની સ ય ટ છ

વશિષક આદ અ ાની ાનમા આકારનો િવક પ જોઈન કહ છ ક ાનમા યની આ િત છ તથી ાન પ ટપણ અ થઈ ય છ લોકો આ અ તાન દખતા નથી

િવશષ ndash વ પદાથ ાયક છ ાન તનો ણ છ ત પોતાના ાન ણથી જગતના છય યોન ણ છ અન પોતાન પણ ણ છ તથી

જગતના સવ વ-અ વ પદાથન પોત આ મા ય છ અન આ મા વ-પરન ણવાથી ાયક છ ભાવ એ છ ક આ મા ય પણ છ ાયક પણ છ અન આ મા

િસવાય સવ પદાથ ય છ તથી યાર કોઈ ય પદાથ ાનમા િતભાિસત થાય છ યાર ાનની યાકાર પ રણિત થાય છ પણ ાન ાન જ રહ છ ય થઈ જ નથી અન ય ય જ રહ છ ાન થઈ જ નથી ન કોઈ કોઈમા મળ

255

છ યના ય કાળ ભાવ ચ ટય દા રહ છ અન ાયકના ય કાળ ભાવ ચ ટય દા રહ છ પર િવવક ય વશિષક આદ ાનમા યની આ િત જોઈન ાનમા અ તા ઠરાવ છ 53 તઓ કહ છ કmdash

ય અન ાન સબધમા અ ાનીઓનો હ (ચોપાઈ)

िमराकार जो कहाव सो आकार नाम कय पाव जञयाकार गयान जब ताई परन नािह तब ताई 54

શ દાથ ETHિનરાકાર=આકાર ર હત =આ મા ઈ ર સાકાર=આકાર સ હત રન ( ણ) = તાઈ= યા ધી

અથ ndash િનરાકાર છ ત સાકાર કવી ર ત થઈ શક તથી યા ધી ાન યાકાર રહ છ યા ધી ણ થઈ શક નથી 54

આ િવષયમા અ ાનીઓન સબોધન (ચોપાઈ)

जञयाकार मल मान नास करनकौ उि म ठान वसत सभाव िमट निह कय ही तात खद कर सठ य ही 55

શ દાથ ETHમલ=દોષ ઉ મ= ય ન કય હ =કોઈ કાર

અથ ndashવશિષક આદ ની યાકાર પ રણિતન દોષ માન છ અન તન મટાડવાનો ય ન કર છ યા કોઈ પણ ય ન વ નો વભાવ મટ શકતો નથી તથી ત ખ િનરથક જ ક ટ કર છ 55

વળ Ntilde(દોહરા)

मढ़ मरम जान नह गह एकत कपकष सयादवाद सरवग न मान दकष तकष 56

256

અથ ETHઅ ાનીઓ પદાથ વા તિવકપ ણતા નથી અન એકા ત ટવ પકડ છ યા ાદ પદાથના સવ ગોના ાતા છ અન પદાથના સવ ધમ ન સા ા માન છ

ભાવાથ ETH યા ાદ ાનની િનરાકાર અન સાકાર બ પ રણિતન માન છ સાકાર તો તથી ક ાનની યાકાર પ રણિત થાય છ અન િનરાકાર એટલા માટ ક ાનમા યજિનત કોઈ િવકાર થતો નથી 56

યા ાદ સ ય ટની શસા (દોહરા)

स दरब अनभौ कर स ि ि घटमािह तात समिकतवत नर सहज उछदक नािह 57

શ દાથ ETHઘટ= દય ઉછદક=લોપ કરનાર

અથ ndashસ ય ટ વ યનો અ ભવ કર છ અન વ ણવાથી દયમા ટ રાખ છ તથી તઓ સાહ જક વભાવનો લોપ કરતા

નથી અભ ાય એ છ ક યાકાર થ એ ાનનો સહજ વભાવ છ તથી સ ય ટ વના વભાવનો લોપ કરતા નથી 57

श ि यःवरसभवना क ःवभावःय शष- म यि य भवित य द वा तःय क ःया सवभावः यो ःना प ःनपयित भव नव तःया ःत भिम- ान य कलयित सदा यमःया ःत नव 23

ાન યમા અ યાપક છ એ ટાત

(સવયા એક ીસા)

जस चद िकरिन गिट भिम सत कर भिमसी न दीस सदा जोितसी रहित ह तस गयान सकित कास हय उपादय जञयाकार दीस प न जञयक गहित ह स वसत स परजाइरप पिरनव स ा परवान माह ढाह न ढहित ह

257

सो तौ औररप कबह न होइ सरवथा िनहच अनािद िजनवानी य कहित ह 58

શ દાથ ETH ગ ટ=ઉદય થઈન િમ=ધરતી જોિતસી= કરણ પ કાસ= કાિશત કર સ ા પરવાન=પોતાના ાવગાહ માણ ઢાહ=િવચલત

કરવાથી ન ઢહિત હ= િવચલત થતી નથી કબ =કદ પણ સવથા=બધી હાલતમા

અથ ndash વી ર ત ચ ના કરણો કાિશત થઈન ધરતીન સફદ કર નાખ છ પણ ધરતી પ થઈ જતા નથીmdash યોિત પ જ રહ છ તવી જ ર ત ાનશ ત હય-ઉપાદય પ ય પદાથ ન કાિશત કર છ પણ ય પ થઈ જતી નથી વ પયાય પ પ રણમન કર છ અન િનજસ ા માણ રહ છ ત કદ પણ

કોઈ પણ હાલતમા અ ય પ થતી નથી એ વાત િનિ ત છ અન અના દકાળની જનવાણી એમ કહ રહ છ 58

राग ष यमदयत तावदत न यावत ान ान भवित न पनब धता याित बो यम ान ान भवत त दद य कता ानभाव

भावाभावौ भवित ितरयन यन पणःवभावः 24 આ મપદાથ યથાથ વ પ (સવયા તવીસા)

राग िवरोध उद जबल तबल यह दीव मषा मग धाव गयान जगयौ जब चतनकौ तब कमर दसा पर रप कहाव कमर िवलिछ कर अनभौ तहा मोह िमथयात वश न पाव मोह गय उपज सख कवल िस भयौ जगमािह न आव 59

શ દાથ ETHિવરોધ= ષ ષા મગ=િમ યામાગ ધાવ=દોડ છ

258

અથ ndash યા ધી આ વન િમ યા ાનનો ઉદય રહ છ યા ધી ત રાગ- ષમા વત છ પર યાર તન ાનનો ઉદય થઈ ય છ યાર ત કમપ રણિતન પોતાનાથી ભ ગણ છ અન યાર કમપ રણિત તથા આ મપ રણિત થ રપણ કર ન આ મ-અ ભવ કર છ યાર િમ યામોહનીયન થાન મળ નથી અન મોહ ણપણ ન ટ થતા કવળ ાન તથા અનત ખ ગટ થાય છ થી િસ પદની ા ત થાય છ અન પછ જ મ-મરણ પ સસારમા આવ પડ નથી 59

राग षा वह ह भवित ानम ानभावात तौ वःत व ण हत शा यमानौ न क चत स य ः पयत ततःत व या ःफट तौ ान योित वलित सहज यन पणाचलािचः 25 પરમા મપદની ા તનો માગ (છ પા છદ)

जीव करम सजोग सहज िमथयातरप धर राग दोष परनित भाव जान न आप पर तम िमथयात िमिट गयौ हवो समिकत उदोत सिस राग दोष कछ वसत नािह िछन मािह गय निस अनभौ अभयास सख रािस रिम भयौ िनपन तारन तरन परन कास िनहचल िनरिख बानारिस वदत चरन 60

શ દાથ ndashઉદોત=ઉદય સિસ=શિશ (ચ મા) િન ન= ણ ાતા તરન તારન=સસાર સાગરથી વય તરનાર અન બી ઓન તારનાર

અથ ndash વા માનો અના દકાળથી કમ ની સાથ સબધ છ તથી ત સહજ જ િમ યાભાવન ા ત થાય છ અન રાગ- ષ પ રણિતન કારણ વ-પર વ પન ણતો નથી પણ િમ યા વ પ ધકારનો નાશ અન સ ય વશિશનો ઉદય થતા

રાગ- ષ અ ત વ રહ નથી- ણવારમા નાશ પામી ય છ થી આ મઅ ભવના અ યાસ પ ખમા લીન થઈન તારણતરણ ણ પરમા મા થાય

259

છ એવા ણ પરમા માના િન ય- વ પ અવલોકન કર ન પ બનારસીદાસ ચરણવદના કર છ 60

राग षो पादक त व या ना य ि य वीआयत क चना प सवि यो प र त का ःत य ा य त ःवःवभावन यःमात 26

રાગ- ષ કારણ િમ યા વ છ (સવયા એક ીસા)

कोऊ िसषय कह सवामी राग दोष पिरनाम ताकौ मल रक कहह तम कौन ह पगगल करम जोग कध इिन िनकौ भोग कध धन कध पिरजन कध भौन ह

गर कह छह दवर अपन अपन रप सबिनकौ सदा असहाई पिरनौन ह कोऊ दरब काहकौ न रक कदािच तात राग दोष मोह मषा मिदरा अचौन ह 61

શ દાથ ETH લ=અસલી રક= રણા કરનાર પ રજન=ઘરના માણસો ભૌન (ભવન)=મકાન પ રનૌન=પ રણમન મ દરા=શરાબ અચૌન(અચવન)

=પી ત

અથ ndashિશ ય કર છ ક હ વામી રાગ- ષ પ રણામો ય કારણ છ પૌ લક કમ છ ક ઈ યોના ભોગ છ ક ઘન છ ક ઘરના માણસો છ ક ઘર છ ત આપ કહો યા ી સમાધાન કર છ ક છય ય પોતપોતાના વ પમા સદા િન િ ત પ રણમન કર છ કોઈ એક ય કોઈ યની પ રણિતન કદ પણ રક થ નથી માટ રાગ- ષ ળ કારણ મોહ િમ યા વ મ દરાપાન છ

य दह भवित राग षदोषसितः कतरद प परषा दषण ना ःत तऽ ःवयमयपराधी तऽ सप यबोधो भवत व दतमःत या वबोधोऽ ःम बोधः 27 અ ાનીઓના િવચારમા રાગ- ષ કારણ (દોહરા)

260

कोऊ मरख य कह राग दोष पिरनाम पगगलकी जोरावरी वरत आतमराम 62 जय जय पगगल बल कर धिरधिर कमरज भष रागदोषकौ पिरनमन तय तय होइ िवशष 63

શ દાથ ETHપ રનામ=ભાવ જોરાવર =જબરદ તી ભષ(વષ) = પ િવશષ=વધાર

અથ ndashકોઈ કોઈ ખ એમ કહ છ ક આ મામા રાગ- ષભાવ લની જબરદ તીથી થાય છ 62 તઓ કહ છ ક લ કમ પ પ રણમનના ઉદયમા મ મ જોર કર છ તમ તમ અિતશયપણ રાગ- ષ પ રણામ થાય છ 63

અ ાનીઓન સ યમાગનો ઉપદશ (દોહરા)

इिहिविध जो िवपरीत पख गह स ह कोइ सो नर राग िवरोधसौ कबह िभ न होइ 64

रागज मिन िनिम ता परि यमव कलय त य त त उ र त न ह मोहवा हनी श बोध वधरा धब यः 28 पणका यतश बोधम हमा बोधा न बो यादय याया काम प व बया तत इतो द पः काया दव त ःत ःथितबोधब धिधषणा एत कम ािननो राग षमयीभव त सहजा म च यदासीनताम 29

सगर कह कह जगम रह पगगल सग सदीव सहज स पिरनिमकौ औसर लह न जीव 65 तात िचदभाविन िवष समरथ चतन राउ राग िवरोध िमथयातम समिकतम िसव भाउ 66

શ દાથ ETHિવપર ત પખ=ઉલટ હઠ પ રણામ=ભાવ ઔસર=તક ચ ાવિન િવષ=ચત યભાવોમા અ દશામા રાગ- ષ ાનાવરણીય આદ અન દશામા ણ ાન ણ આનદ આદ સમરથ (સમથ)=બળવાન ચતન

261

રાઉ=ચત ય રા િસવ ભાઉ=મો ના ભાવ- ણ ાન ણ દશન ણ આનદ સ યક વ િસ વ આદ

અથ ndash ી કહ છ ક કોઈ આ ર ત ઉલટ હઠ પકડ ન ાન કર છ તઓ કદ પણ રાગ- ષ-મોહથી ટ શકતા નથી 64 અન જો જગતમા વોન લ સાથ હમશા જ સબધ રહ તો તન ભાવોની ા તનો કોઈ પણ અવસર

નથીmdashઅથા ત થઈ જ શકતો નથી 65 તથી ચત યભાવ ઉપ વવામા ચત યરા જ સમથ છ િમ યા વની દશામા રાગ- ષભાવ ઉપ છ અન સ ય વદશામા િશવભાવ અથા ાન દશન ખ આદ ઊપ છ 66

ાન માહા ય (દોહરા)

जय दीपक रजनी सम चह िदिस कर उदोत गट घटपटरपम घटपटरप न होत 67

तय सगयान जान सकल जञय वसतकौ ममर जञयाकित पिरनव प तज न आतम-धमर 68 गयानधमर अिवचल सदा गह िवकार न कोइ राग िवरोध िवमोहमय कबह भिल न होइ 69 ऐसी मिहमा गयानकी िनहच ह घट मािह मरख िमथयाि ि स सहज िवलोक नािह 70

અથ ETH વી ર ત રા દ પક ચાર તરફ કાશ પહ ચાડ છ અન ઘટ પટ પદાથ ન કાિશત કર છ પણ ઘટ-પટ પ થઈ જતો નથી 67 તવી જ ર ત ાન સવ ય પદાથ ન ણ છ અન યાકાર પ રણમન કર છ તોપણ પોતાના િનજ વભાવન છોડ નથી 68 ાનનો ણવાનો વભાવ સદા અચળ રહ છ તમા કદ કોઈ પણ કારનો િવકાર થતો નથી અન ન ત કદ લથી પણ રાગ-ષ-મોહ પ થાય છ 69 િન યનયથી આ મામા ાનનો એવો મ હમા છ પર અ ાની િમ યા ટ આ મ વ પ તરફ દખતા પણ નથી 70

અ ાની વ પર યમા જ લીન રહ છ (દોહરા)

262

पर सभावम मगन हव ठान राग िवरोध धर पिर ह धारना कर न आतम सोध 71

શ દાથ ETHપર ભાવ=આ મ વભાવ િવનાના સવ અચતન ભાવ ઠાન=કર રાગ િવરોધ=રાગ- ષ સોધ=ખોજ

અથ ndashઅ ાની વ પર યોમા મ ત રહ છ રાગ- ષ કર છ અન પ ર હની ઈ છા કર છ પર આ મ વભાવની ખોજ કરતા નથી 71

અ ાનીન મિત અન ાનીન મિત ઊપ છ (ચોપાઈ)

मरखक घट दरमित भासी पिडत िहय समित परगासी दरमित किबजा करम कमाव समित रािधका राम रमाव 72

(દોહરા)

किबजा कारी कबरी कर जगतम खद अलख अराध रािधका जान िनज पर भद 73

અથ ETH ખના દયમા મિત ઉ પ થાય છ અન ાનીઓના દયમા મિતનો કાશ રહ છ સમાન છ નવા કમ નો બધ કર છ અન રાિધકા છ આ મરામમા રમણ કરાવ છ 72 કાળ બડ

સમાન છ સસારમા સતાપ ઉપ વ છ અન રાિધકા સમાન છ િનજઆ માની ઉપાસના કરાવ છ તથા વપરનો ભદ ણ છ 73

1 હ ધમમા દવી-ભાગવત આદ થો કથન છ ક કસની દાસી હતી ત શર ર પ કા તહ ન હ રા ી ણચ પોતાની ી રાિધકાથી અલગ થઈન તનામા ફસાઈ ગયા હતા રાિધકાએ ઘણા ય નો કરતા તઓ સ માગ આ યા ત અહ ટાત મા લી છ

મિત અન ની સમાનતા (સવયા)

किटल करप अग लगी ह पराय सग अिपनौ वान किर आपही िबकाई ह गह गित अधकीसी सकित कबधकीसी

263

बधकौ बढ़ाउ कर धधहीम धाई ह राडकीसी रीत िलय माडकीसी मतवारी साड जय सछद डोल भाडकीसी जाई ह घरको न जान भद कर पराधीन खद यात दरबि दासी कबजा कहाई ह 74

શ દાથ ETH ટલ=કપટ પરાય=બી ના સગ=સાથ કબધ=એક રા સ નામ માડ(મ ડ) =શરાબ છદ= વત ઈ=પદા થઈ યાત=એથી

અથ ndash માયાનો ઉદય રહતા થાય છ તથી ત ટલા છ અન માયાચા રણી હતી તણ બી ના પિતન વશ કર રા યો હતો જગતન અણગમતી લાગ છ તથી પા છ કાળ કા તહ ન જ હતી તથી પા હતી પર યોન અપનાવ છ બી ના પિત સાથ સબધ રાખતી હતી તથી બ યભચા રણી થઈ પોતાની અ તાથી િવષયોન આધીન થાય છ તથી વચાઈ ગયલા વી છ પરવશ પડ હતી તથી બી ના હાથ વચાઈ જ ગઈ હતી ન અથવા ન પોતા ભ mdash દખા નથી તથી બ ની દશા ધળા વી થઈ પરપદાથ મા અહ કરવામા સમથ છ પણ ણન કબ મા રાખવા માટ સમથ હતી તથી બ કબધ સમાન બળવાન છ બ કમ નો બધ વધાર છ બ ની િ ઉપ વ તરફ રહ છ પોતાના પિત આ મા તરફ જોતી નથી પણ પોતાના પિત તરફ જોતી ન હતી તથી બ ની રાડ વી ર ત છ બ ય શરાબી સમાન પાગલ થઈ રહ છ મા કોઈ ધાિમક િનમય આદ બધન નથી પણ પોતાના પિત આદની આ ામા રહતી નહોતી તથી બ સાઢ સમાન વત છ બ ભાડની સતિત સમાન િનલ જ છ પોતાના આ મ પ ઘરનો મમ ણતી નથી પણ રાચારમા રત રહતી હતી ઘરની દશા જોતી ન હતી કમન આધીન છ પરપિતન આધીન તથી બ પરાધીનતાના લશમા છ આ ર ત ન દાસીની ઉપમા આપી છ 74

યભચા રણી ીઓ પોતાના મોઢ પોતાના શર ર ય કર છNtildeઅથા પોતા અ ય શીલ વચી દ છ આ વાત યાનમા રાખીન કિવએ ક છ ક Ocircઅ નો વાન ક ર આ હ બકાઈ હOtildelowast

264

આ પણ હ Ntildeધમશા ો ટાત લી છ ક કબધ વ જ મમા ગધવ હતો તણ વાસા ઋિષન ગીત સભળા પણ તઓ કાઈ સ ન થયા યાર તણ િનની મ કર કર તથી વાસાએ ોધ ભરાઈન ાપ આ યો ક રા સ થઈ બસ પછ થાય ત રા સ થઈ ગયો તન એક એક યોજનના હાથ હતા અન ત બ જ બળવાન

હતો ત પોતાના હાથથી એક યોજન રના વોન ખાઈ જતો હતો અન બ ઉપ વ કરતો હતો તથી ઈ તન વ મા તથી ત મા તના જ પટમા સી ગ પણ ત ાપના કારણ મય ન હ યારથી ત નામ કબધ પડ એક દવસ વનમા ફરતા રામ-લ મણ બ ભાઈ એના સપાટામા આવી ગયા અન તમન પણ ખાવાની તણ ઇ છા કર યાર રામચ એ તના હાથ કાપી ના યા અન તન વગમા પહ ચાડ દ ધો

દાસી=િવવાહ-િવિધ િવના જ ધમિવ રાખલી ી

સાથ રાિધકાની લના (સવયા એક ીસા)

रपकी रसीली म कलफकी कीली सील सधाक सम झीली सीली सखदाई ह

ाची गयानभानकी अजाची ह िनदानकी सराची िनरवाची ढौर साची ठकराई ह धामकी खबरदािर रामकी रमनहािर राधा रस-पथिनक थिनम गाई ह सतनकी मानी िनरबानी नरकी िनसानी यात सदबि रानी रािधका कहाई ह 75

શ દાથ ETH લફ=તા ક લી=ચાવી ઝીલી= નાન કરલી સીલી=ભ યલી ાચી= વ દશા અ ચી=ન માગનાર િનદાન=આગામી િવષયોની અભલાષા

િનરવાચી (િનરવા ય) =વચન-અગોચર ઠ રાઈ= વામીપ ધામ=ઘર રમનહા ર=મોજ કરનાર રસ-પથિનક થિનમ=રસ-માગના શા ોમા િનરબાની=ગભીર રક િનસાની=સૌ દય ચ

અથ ndash આ મ વ પમા સરસ છ રાિધકા પણ પવતી છ અ ાન તા ખોલવાની ચાવી છ રાિધકા પણ પોતાના પિતન ભ-સમિત આપ છ અન રાિધકા શીલ પી ધાના સ મા નાન કરલી છ બ શા ત વભાવવાળ ખ આપનાર છ ાન પી યનો ઉદય કરવામા બ વ દશા સમાન છ આગામી િવષયભોગોની વાછા ર હત છ રાિધકા પણ આગામી ભોગોની યાચના કરતી નથી આ મ વ પમા સાર ર ત રાચ છ રાિધકા પણ પિત મમા લાગ છ અન રાિધકા રાણી બ ના થાનનો

265

મ હમા વચન-અગોચર અથા મહાન છ આ મા ઉપર સા વાિમ વ છ રાિધકાની પણ પોતાના ઘર ઉપર મા લક છ પોતાના ઘર અથા આ માની સાવધાની રાખ છ રાિધકા પણ ઘરમી દખરખ રાખ છ પોતાના આ મરામમા રમણ કર છ રાિધકા પોતાના પિત ણની સાથ રમણ કર છ નો મ હમા અ યા મરસના થોમા વખાણવામા આ યો છ અન રાિધકાનો

મ હમા ગારરસ આદ થોમા કહવામા આ યો છ સા જનો ારા આદરણીય છ રાિધકા ાનીઓ ારા મા ય છ અન રાિધકા બ ોભર હત અથા ગભીર છ શોભાસપ છ રાિધકા પણ કા તવાન છ આ ર ત ન રાિધકા રાનીની ઉપમા આપવામા આવી છ 75

મિત અન મિત કાય (દોહરા)

वह किबजा वह रािधका दोऊ गित मितवान वह अिधकारिन करमकी वह िववककी खािन 76

અથ ETH છ રાિધકા છ સસારમા મણ કરાવનાર છ અન િવવકવાળ છ કમબધન યો ય છ અન વ-પર િવવકની ખાણ છ 76

યકમ ભાવકમ અન િવવકનો િનણય (દોહરા)

दरबकरम पगगल दसा भावकरम मित व जो सगयानकौ पिरनमन सो िववक गर च 77

શ દાથ ETHદરબકમ ( યકમ) = ાનાવરણીય આદ ભાવકમ=રાગ- ષ આદ મિત વ =આ માનો િવભાવ ચ =મોટો સ હ

અથ ndash ાનાવરણીય આદ યકમ લની પયાયો છ રાગ- ષ આદ ભાવકમ આ માના િવભાવ છ અન વ-પર િવવકની પ રણિત ાનનો મોટો સ હ છ 77

કમના ઉદય ઉપર ચોપાટ ટાત (કિવ )

266

जस नर िखलार चौपिरकौ लाभ िवचािर कर िचतचाउ धर सवािर सािर बिधबलस पासा जो कछ पर स दाउ तस जगत जीव सवारथकौ किर उि म िचतव उपाउ िलखयौ ललाट होई सोई फल करम च कौ यही सभाउ 78

શ દાથ ETHચતચાઉ=ઉ સાહ સા ર=સોગઠ ઉપાઉ(ઉપાય) = ય ન લ યૌ લલાટ=કપાળ લ હોય ત- ાર ધ

અથ ndash વી ર ત ચોપાટ રમનારો મનમા તવાનો ઉ સાહ રાખીન પોતાની ના બળ સભાળ વક બરાબર ર ત સોગઠ ગોઠવ છ પણ દાવ તો પાસાન આધીન છ તવી જ ર ત જગતના વ પોતાના યોજનની િસ માટ ય ન િવચાર છ પણ વો કમનો ઉદય હોય ત જ થાય છ કમપ રણિતની

એવી જ ર ત છ ઉદયાવળ મા આવ કમ ફળ આ યા િવના અટક નથી 78

િવવક-ચ ના વભાવ ઉપર શતરજ ટાત (કિવ )

जस नर िखलार सतरजकौ समझ सब सतरजकी घात चल चाल िनरख दोऊ दल म हरा िगन िवचार मात तस साध िनपन िसवपथम लचछन लख तज उतपात साध गन िचतव अभयपद यह सिववक च की बात 79

શ દાથ ETHઘાત=દાવ પચ િનરખ= એ મ હરા=હાથી ઘોડા વગર માત=ચાલ બધ કરવી-હરાવ

267

અથ ndash વી ર ત શતરજનો ખલાડ શતરજના સવ દાવ-પચ સમ છ અન બ દળ ઉપર નજર રાખીન ચાલ છ અથવા હાથી ઘોડા વ ર યાદા આદની ચાલ યાનમા રાખતો થકો તવાનો િવચાર કર છ તવી જ ર ત મો માગમા વીણ ાની ષ વ પની ઓળખાણ કર છ અન બાધક કારણોથી બચ છ ત આ મ ણોન િનમળ કર છ અન વ અથા િનભયપદ ચતવન કર છ આ ાનપ રણિતના હાલ છ 79

राग ष वभावम महसो िन य ःवभावःपशः पवागािमसमःतकम वकला िभ नाःतदा वोदयात दरा ढच रऽवभवबला च च चदिचमयी व द त ःवरसािभ भवना ानःय सचतना 30 મિત અન મિત રાિધકા કાય (દોહરા)

सतरग खल रािधका किबजा खल सािर याक िनिसिदन जीतवौ वाक िनिसिदन हािर 80 जाक उर किबजा बस सोई अलख अजान जाक िहरद रािधका सो बध समयकवान 81

શ દાથ ETHિનિસ દન=સદા સા ર=ચોપાટ અલખ= દખાય ન હ ત આ મા

અથ ndashરાિધકા અથા શતરજ ખલ છ તથી તની સદા ત રહ છ અન અથા ચોપાટ રમ છ તથી તની હમશા હાર રહ છ 80 ના દયમા અથા નો વાસ છ ત વ અ ાની છ અન ના દયમા રાિધકા અથા છ ત ાની સ ય ટ છ 81

ભાવાથ ndashઅ ાની વ કમચ ઉપર ચાલ છ તથી હાર છmdashઅથા સસારમા ભટક છ અન પ ડતો િવવક વક ચાલ છ તથી િવજય પામ છ અથા ત થાય છ

યા ાન છ યા ચા ર છ (સવયા એક ીસા)

जहा स गयानकी कला उदोत दीस तहा स ता वान स चािरतकौ अस ह

268

ता कारन गयानी सब जान जञय वसत ममर वराग िवलास धमर वाकौ सरवस ह राग दोष मोहकी दसास िभ रह यात सवरथा ि काल कमर जालकौ िवधस ह िनरपािध आतम समािधम िबराज तात किहए गट परन परम हस ह 82

શ દાથ ETHસરવસ (સવ વ) = ણ સપિ ન ય વ મમ= યાગવા યો ય અન હણ કરવા યો ય પદાથ ન ણ છ

અથ ndash યા ાનની કળાનો કાશ દખાય છ યા ત માણ ચા ર નો શ રહ છ તથી ાની વ સવ હયmdashઉપાદયન સમ છ તમ સવ વ વરા યભાવ જ રહ છ તઓ રાગ- ષ-મોહથી ભ રહ છ તથી તમના પહલાના બાધલા કમ ખર છ અન વતમાન અન ભિવ યમા કમબધ થતો નથી તઓ આ માની ભાવનામા થર થાય છ તથી સા ા ણ પરમા મા જ છ 82

ानःय सचतनयव िन य काशत ानमतीव श अ ानसचतनया त धावन बोधःय श िन ण ब धः 31

વળ Ntilde(દોહરા)

गयायक भाव जहा तहा स चरणकी चाल तात गयान िवराग िमिल िसव साध समकाल 83

શ દાથ ETH ાયકભાવ=આ મ વ પ ાન ચરન=ચા ર સમકાલ=એક જ સમયમા

અથ ndash યા ાનભાવ છ યા ચા ર રહ છ તથી ાન અન વરા ય એકસાથ મળ ન મો સાધ છ 83

ાન અન ચા ર ઉપર પાગળા અન ધળા ટાત (દોહરા)

जथा अधक कधपर चढ़ पग नर कोइ वाक दग वाक चरन ह िह पिथक िमिल दोइ 84

269

जहा गयान िकिरया िमल तहा मोख-मग सोइ वह जान पदकौ मरम वह पदम िथर होइ 85

શ દાથ ETHપ =લગડો વાક=તના ગ= ખ ચરન=પગ પિથક=ર ત ચાલનાર યા=ચા ર પદકૌ મરમ=આ મા વ પ પદમ િથર હોઈ=આ મામા થર થાય

અથ ndash વી ર ત કોઈ લગડો મ ય ધળાના ખભા ઉપર બસ તો લગડાની ખો અન ધળાના પગના સહકારથી બ ગમન થાય છ 84 તવી જ ર ત યા ાન અન ચા ર ની એકતા છ યા મો માગ છ ાન અન આ મા વ પ ણ છ અન ચા ર આ મામા થર થાય છ 85

ાન અન યાની પ રણિત (દોહરા)

गयान जीवकी सजगता करम जीवकी भल गयान मोख अकर ह करम जगतकौ मल 86 गयान चतनाक जग गट कवलराम कमर चतनाम बस कमरबध पिरनाम 87

OcircસહજગિતOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHસજગતા=સાવધાની ર=છોડ કવલરામ=આ મા વ પ કમચતના= ાનર હત ભાવ પ રનામ=ભાવ

અથ ndash ાન વની સાવધાનતા છ અન ભા ભ પ રણિત તન લાવ છ ાન મો ઉ પાદક છ અન કમ જ મ-મરણ પ સસાર કારણ છ 86 ાનચતનાનો ઉદય થવાથી પરમા મા ગટ થાય છ અન ભા ભ

પ રણિતથી બધ યો ય ભાવ ઉ પ થાય છ 87

કમ અન ાનનો ભ ભ ભાવ (ચોપાઈ)

जबलग गयान चतना नयारी तबलग जीव िवकल ससारी जब घट गयान चतना जागी तब समिकती सहज वरागी 88

270

िस समान रप िनज जान पर सजोग भाव परमान स ातम अनभौ अभयास ि िवध कमरकी ममता नास 89

Ocirc ર Otilde એવો પણ પાઠ આવ છ

कतका रतानमनन काल वषय मनोवचकायः प र य कम सव परम नक यमवल ब 32

1 यदहमकाष यदहमचीकर य कव तम य य सम व ािसष मनसा च वाचा च कायन च त म या म द कतिमित

શ દાથ ETH યા ધી ાનચતના પોતાથી ભ છ અથા ાન-ચતનાનો ઉદય થયો નથી યા ધી વ ઃખી અન સસાર રહ છ અન યાર દયમા ાનચતના ગ છ યાર ત પોતાની મળ જ ાની વરાગી થાય છ 88 ત

પોતા વ પ િસ સમાન ણ છ અન પરના િનિમ ઉ પ ભાવોન પર-વ પ માન છ ત આ માના અ ભવનો અ યાસ કર છ અન ભાવકમ યકમ તથા નોકમન પોતાના માનતો નથી 89

ાનીની આલોચના (દોહરા)

गयानवत अपनी कथा कह आपस आप म िमथयात दसा िवष कीन बहिविध पाप 90

અથ ETH ાની વ પોતાની કથા પોતાન કહ છ ક મ િમ યા વની દશામા અનક કારના પાપ કયા 90

मोहा दहमकाष समःतम प कम त ितब य आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना व 33

વળ Ntilde(સવયા એક ીસા)

िहरद हमार महा मोहकी िवकलताई तात हम करना न कीनी जीवघातकी आप पाप कीन ओरिनक उपदस दीन हती अनमोदना हमार याही बातकी

271

मन वच कायाम मगन हव कमाय कमर धाय मजालम कहाय हम पातकी गयानक उदय भए हमारी दसा ऐसी भई जस भान भासत अवसथा होत ातकी 91

અથ ETHઅમારા દયમા મહામોહ-જિનત મ હતો તથી અમ વો પર દયા ન કર અમ પોત પાપ કયા બી ઓન પાપનો ઉપદશ આ યો અન કોઈન પાપ કરતા જોયા તો ત સમથન ક મન વચન કાયાની િ ના િનજ વમા મ ન થઈન કમબધ કયા અન મ ળમા ભટક ન અમ પાપી કહવાયા પર ાનનો ઉદય થવાથી અમાર એવી અવ થા થઈ ગઈ વી યનો ઉદય થવાથી ભાતની થાય છNtildeઅથા કાશ ફલાઈ ય અન ધકાર ન ટ થઈ ય છ

91

ાનનો ઉદય થતા અ ાનદશા ર થઈ ય છ (સવયા એક ીસા)

गयानभन भासत वान गयानवान कह करना-िनधान अमलान मरौ रप ह कालस अतीत कमरजालस अजीत जोग- जालस अभीत जाकी मिहमा अनप ह मोहकौ िवलास यह जगतकौ वास म तौ जगतस स पाप प अध कप ह पाप िकिन िकयौ कौन कर किरह स कौन ि याकौ िवचार सिपनकी दौर धप ह 92

શ દાથ ETHઅભીત= િનભય કિન=કોણ િપન= વ ન

અથ ndash ાન યનો ઉદય થતા જ ાની એમ િવચાર છ ક મા વ પ ક ણામય અન િનમળ છ તનામા ની પહ ચ નથી ત કમ-પ રણિતન તી લ છ ત યોગ-સ હથી િનભય છ તનો મ હમા અપરપાર છ આ જગતની જ ળ મોહજિનત છ તો સસાર અથા જ મ-મરણથી ર હત અન ભા ભ િ

272

ધ- પ સમાન છ કોણ પાપ કયા પાપ કોણ કર છ પાપ કોણ કરશ આ તની યાનો િવચાર ાનીન વ નની મ િમ યા દખાય છ

એ ણ છ ક મન વચન કાયાના યોગ લના છ મારા વ પન બગાડ શકતા નથી

न करोिम न कारयािम न कव तम य य समनजानािम मनसा च वाचा च कायन चित

કમ- પચ િમ યા છ (દોહરા)

म कीन म य कर अब यह मरौ काम मन वच कायाम बस ए िमथया पिरनाम 93 मनवचकाया करमफल करम-दसा जड़ अग दरिबत पगगल िपडमय भािवत भरम तरग 94 तात आतम धरमस करम सभाउ अपठ कौन कराव कौ कर कोसल ह सब झठ 95

શ દાથ ETHઅ ઠ=અ ણ કોસલ(કૌશલ) =ચ રાઈ

અથ ndashમ આ ક હવ આમ કર શ આ મા કાય છ આ સવ િમ યાભાવ મન-વચન-કાયામા િનવાસ કર છ 93 મન-વચન-કાયા કમ-જિનત છ કમ-પ રણિત જડ છ યકમ લના િપડ છ અન ભાવકમ અ ાનની લહર છ 94 આ માથી કમ વભાવ િવપર ત છ તથી કમ કોણ કરાવ કોણ કર આ બધી ચ રાઈ િમ યા છ 95

मोह वलास वज मतिमदमदय कम सकलमालो य आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना व 34

न क रयािम न कारिययािम न कव तम य य समन ाःयािम मनसा च वाचा च कायन चित

આ કારના ઉપર ણ ઠકાણ સ ત ગ આપવામા આ યા છ આ ગ બ ત િતઓમા નથી પણ ઇડરની િતમાથી ઉપલ ધ થયલ છ આ ગ ોના અથ સાથ કિવતાના અથનો બરાબર મળ થતો નથી ઇડરની િતમા ાકથી ઉ ત કરવામા આવલ છ એમ લાગ છ

મો માગમા યાનો િનષધ (દોહરા)

करनी िहत हरनी सदा मकित िवतरनी नािह गनी बध-प ित िवष सनी महादखमािह 96

273

શ દાથ ETH યા આ મા અ હત કરનાર છ મો આપનાર નથી તથી યાની ગણતર બધ-પ િતમા કરવામા આવી છ એ મહા ઃખથી લ ત છ 96

યાની િનદા (સવયા એક ીસા)

करनीकी धरनीम महा मोह राजा बस करनी अगयान भाव रािकसकी परी ह करनी करम काया पगगलकी ितछाया करनी गट माया िमसरीकी छरी ह करनीक जालम उरिझ र ौ िचदानद करनीकी वोट गयानभान दित दरी ह आचारज कह करनीस िववहारी जीव करनी सदव िनहच सरप बरी ह 97

શ દાથ ETHરા કસ=રા સ વોટ (ઓટ) =આડ ર હ= પાયલી છ

અથ ndash યાની િમ ઉપર મોહ મહારા નો િનવાસ છ યા અ ાનભાવ પ રા સ નગર છ યા કમ અન શર ર આદ લોની િત છ યા સા ા માયા પ સાકર લપટલી છર છ યાની જ ળમા આ મા ફસાઈ

ગયો છ યાની આડ ાન- યના કાશન પાવી દ છ ી કહ છ ક યાથી વ કમનો કતા થાય છ િન ય વ પથી ઓ તો યા સદવ ઃખદાયક છ 97

यार याय भ वय कम समःत िनरःतस मोहः आ मिन चत या मिन िनकम ण िन यमा मना वत 35 समःतिम यवमपाःय कम ऽकािलक श नयावल बी वलीनमोहो र हत वकार माऽमा मानमथावल ब 36

ાનીઓનો િવચાર (ચોપાઈ)

मषा मोहकी परनित फली तात करम चतना मली गयान होत हम समझी ऐती जीव सदीव िभ परसती 98

274

(દોહા)

जीव अनािद सरप मम करम रिहत िनरपािध अिवनासी असरन सदा सखमय िस समािध 99

અથ ETHપહલા ઠા મોહનો ઉદય ફલાઈ ર ો હતો તનાથી માર ચતના કમસ હત હોવાથી મલન થઈ રહ હતી હવ ાનનો ઉદય થવાથી અમ સમ ગયા ક આ મા સદા પરપ રણિતથી ભ છ 98 અમા વ પ ચત ય છ અના દ છ કમર હત છ છ અિવનાશી છ વાધીન છ િનિવક પ અન િસ સમાન ખમય છ 99

वगल त कम वषत फलािन मम भ म तरणव सचतयऽहमचल चत या मानमा मानम 27

વળ mdash(ચોપાઈ)

म ि काल करनीस नयारा िचदिवलास पद जग उजयारा राग िवरोध मोह मम नाही मरौ अवलबन मझमाही 100

અથ ETH સદવ કમથી ભ મારો ચત ય પદાથ જગતનો કાશક છ રાગ- ષ-મોહ મારા નથી મા વ પ મારામા જ છ 100

જો ાન ઢકાઈ ય તો સમ ત સસાર ધકારમય જ છ

(સવયા તવીસા)

समयकवत कह अपन गन म िनत राग िवरोधस रीतौ म करतित कर िनरवछक मोिह िवष रस लागत तीतौ स सचतनकौ अनभौ किर म जग मोह महा भट जीतौ

275

मोख समीप भयौ अब मोकह काल अनत इही िविध बीतौ 101

શ દાથ ETHર તૌ=ર હત મો હ=મન તીતૌ (િત ત) =તીખો

અથ ndashસ ય ટ વ પોતા વ પ િવચાર છ ક સદા રાગ- ષ-મોહથી ર હત લૌ કક યાઓ ઇ છા િવના ક મન િવષયરસ તીખો લાગ છ મ જગતમા આ માનો અ ભવ કર ન મોહ પી મહાયો ાન યો છ મો ત ન માર સમીપ થયો છ હવ મારો અનતકાળ આ જ ર ત પસાર થાવ 101

िनःशषकमफलस यसना मनव सव बया तर वहारिनव व ः चत यलआम भजतो भशमा मत व कालावलीयमचलःय वह वन ता 38

(દોહરા)

कह िवचचछन म र ौ सदा गयान रस रािच स ातम अनभितस खिलत न होह कदािच 102 पववकरम िवषतर भए उद भोग फलफल म इनको निह भोगता सहज होह िनरमल 103

શ દાથ ETHિવચ છન= ાની ષ રા ચ=રમણ ખલત= ટ

અથ ndash ાની વ િવચાર છ ક હમશા ાનરસમા રમણ ક અન આ મ-અ ભવથી કદ પણ ટતો નથી 102 વ ત કમ િવષ સમાન છ તમનો ઉદય ફળ- લ સમાન છ એમન ભોગવતો નથી તથી પોતાની મળ જ ન ટ થઈ જશ 103

यः पवभावकतकम वषिमाणा भ फलािन न खल ःवतः एव त ः आपातकालरमणीयमदकर य िनकमशममयमित दशा तर सः 39

વરા યનો મ હમા (દોહરા)

276

जो परवकत करम-फल रिचस भज नािह मगन रह आठ पहर स ातम पद मािह 104 सो बध करमदसा रिहत पाव मोख तरत भज परम समािध सख आगम काल अनत 105

શ દાથ ETH =ભોગવ આગત કાલ=આગામી કાળ

અથ ndash ાની વ વ મળવલા ભા ભ કમફળન અ રાગ વક ભોગવતા નથી અન હમશા આ મ-પદાથમા મ ત રહ છ ત તરત જ કમપ રણિતર હત મો પદન ા ત કર છ અન આગામી કાળમા પરમ ાનનો આનદ અનતકાળ ધી ભોગવ છ 104 105

अ य त भाविय वा वरितम वरत कमणःत फला च ःप नाटिय वा लयनम खला ानसचतनायाः पण क वा ःवभाव ःवरसप रगत ानसचतना ःवा साननद ना य तः शमरसिमतः सवकाल पब त 40

ાનીની ઉ િતનો મ (છ પા)

जो परवकतकरम िवरख-िवष-फल मिह भज जोग जगित कािरज करित ममता न यज राग िवरोध िनरोिध सग िवकलप सब छडइ स ातम अनभौ अभयािस िसव नाटक मडइ जो गयानवत इिह मग चलत परन हव कवल लह सो परम अतीिन य सख िवष मगन रप सतत रह 106

શ દાથ ETHિવરખ-િવષ-ફળ=િવષ ના િવષફળ કા રજ=કાય =કર છડઈ=છોડ મડઈ=કર સતત=સદવ

અથ ndash વ કમાયલા કમ પ િવષ ના ફળ ભોગવતા નથી અથા ભફળમા રિત અન અ ભ ફળમા અરિત કરતા નથી મન-વચન-કાયાના

યોગોનો િન હ કરતા થકા વત છ અન મમતા ર હત રાગ- ષ રોક ન

277

પ ર હજિનત સવ િવક પોનો યાગ કર છ તથા આ માના અ ભવનો અ યાસ કર ન ત નાટક ખલ છ ત ાની ઉપર કહલા માગ હણ કર ન ણ વભાવ ા ત કર કવળ ાન પામ છ અન સદવ ઉ ટ અતી ય ખમા મ ત રહ છ 106

इतः पदाथथनावग ठना ना कतरकमनाकल वलत समःतवःत यितरकिन या विचत ानिमहावित त 41

ા મ યન નમ કાર (સવયા એક ીસા)

िनरभ िनराकल िनगम वद िनरभद जाक परगासम जगत माइयत ह रप रस गध फास पदगलकौ िवलास तास उदवास जाकौ जस गाइयत ह िव हस िवरत पिर हस नयारौ सदा जाम जोग िन ह िचहन पाइयत ह सो ह गयान परवान चतन िनधान तािह अिवनासी ईस जािन सीस नाइयत ह 107

શ દાથ ETHિનરા લ= ોભર હત િનગમ=ઉ ટ િનરભ (િનભય) =ભય ર હત પરગાસ= કાશ માઈય હ=સમાય છ ઉદવાસ=ર હત િવ હ=શર ર િન હ=િનરા ચહન=લ ણ

અથ ndashઆ મા િનભય આનદમય સવ ટ ાન પ અન ભદર હત છ તના ાન પ કાશમા ણલોકનો સમાવશ થાય છ પશ રસ ગધ વણ એ લના ણ છ એનાથી તનો મ હમા દો કહવામા આ યો છ ત લ ણ

શર રથી ભ પ ર હ ર હત મન-વચન-કાયાના યોગોથી િનરા છ ત ાન વ પ ચત યિપડ છ તન અિવનાશી ઈ ર માનીન મ તક નમા છ 107

अ य यो यित र मा मिनयत बत पथ वःतता- मादानो झनश यमतदमल ान तथाव ःथतम म या त वभागम सहजःफारभासरः श ानघनो यथाःय म हमा िन यो दत ःत ित 42

278

આ મ ય અથા પરમા મા વ પ (સવયા એક ીસા)

जसौ िनरभदरप िनहच अतीत हतो तसो िनरभद अब भद कौन कहगौ दीस कमर रिहत सिहत सख समाधान पायौ िनजसथान िफर बाहिर न बहगौ कबह कदािच अपनौ सभाव तयािग किर राग रस रािचक न पर वसत गहगौ अमलान गयान िव मान परगट भयौ याही भाित आगम अनत काल रहगौ 108

શ દાથ ETHિનરભદ=ભદર હત અતીત=પહલા રા ચક=લીન થઈન અમલાન=મળ ર હત આગમ=આગામી

અથ ndash વ અથા સસાર દશામા િન યનયથી આ મા વો અભદ પ હતો તવો ગટ થઈ ગયો ત પરમા માન હવ ભદ પ કોણ કહશ અથા કોઈ ન હ કમ ર હત અન ખશા ત સ હત દખાય છ તથા ણ િનજ થાન અથા મો ની ા ત કર છ ત બહાર અથા જ મ-મરણ પ સસારમા ન હ આવ ત કદ પણ પોતાનો િનજ વભાવ છોડ ન રાગ- ષમા લાગીન પરપદાથ અથા શર ર આદ હણ ન હ કર કારણ ક વતમાનકાળમા િનમળ ણ ાન ગટ થ છ ત તો આગામી અનત કાળ ધી એ જ રહશ 108

उ म म मो यमशषतःत था मादयमशषतःतत यदा मनः स तसवश ः पणःय स धारणमा मनीह 43

વળ Ntilde(સવયા એક ીસા)

जबहीत चतन िवभावस उलिट आप सम पाइ अपनौ सभाउ गिह लीनौ ह तबहीत जो जो लन जोग सो सो सब लीनौ जो जो तयागजोग सो सो सब छािड दीनौ ह लबक न रही ठौर तयािगवक नािह और

279

बाकी कहा उबरयौ ज कारज नवीनौ ह सग तयािग अग तयािग वचन तरग तयािग मन तयािग बि तयािग आपा स कीनौ ह 101

શ દાથ ETHઉલ ટ=િવ ખ થઈન સમ (સમય) =અવસર ઉબરયૌ=બાક ર કાર (કાય) =કામ સગ=પ ર હ ગ=શર ર તરગ=લહર =ઇ યજિનત ાન આપા=િનજ-આ મા

અથ ndashઅવસર મળતા યારથી આ માએ િવભાવ પ રણિત છોડ ન િનજ વભાવ હણ ક છ યારથી વાતો ઉપાદય અથા હણ કરવા યો ય હતી ત ત બધી હણ ક છ અન વાતો હય અથા યાગવા યો ય હતી ત બધી છોડ દ ધી છ હવ હણ કરવાયો ય અન છોડવા યો ય કાઈ રહ ગ નથી અન ન કામ કરવા બાક હોય એ પણ કાઈ બાક ર નથી પ ર હ છોડ દ ધો શર ર છોડ દ વચનની યાથી ર હત થયો મનના િવક પો છોડ દ ધા ઇ યજિનત ાન છોડ અન આ માન કય 109

यित र परि यादव ानमव ःथतम कथमाहारक त ःया न दहोऽःय श यत 44 एव ानःय श ःय दह एव न व त ततो दहमय ातन िल ग मो कारणम 45

ત ળ કારણ યલગ નથી (દોહરા)

स गयानक दह निह म ा भष न कोइ तात कारन मोखकौ दरबिलग निह होइ 110 दरबिलग नयारौ गट कला वचन िवगयान अ महािरिध अ िसिध एऊ होिह न गयान 111

શ દાથ ETH ા=આ િત ભસ(વષ) =બનાવટ દરબલગ=બા વશ ગટ= પ ટ એઊ=આ

280

અથ ndashઆ મા ાનમય છ અન ાનન શર ર નથી અન ન આકાર વશ આદ છ તથી યલગ મો કારણ નથી 110 બા વશ દા છ કળા-કૌશલ દા છ વચનચા ર દ છ આઠ મહા ઋ ઓ દ છ િસ ઓ દ છ અન આ કોઈ ાન નથી 111

1 આઠ ઋ ઓETH

(दोहा) अ णमा म हमा गरिमता लिधमा ा ी काम वशीकरण अक ईशता अ र क नाम

2 આઠ િસ ઓNtildeઆચાર ત શર ર વચન વાચન ઉપયોગ અન સ હ સલીનતા

આ મા િસવાય બી ાન નથી (સવયા એક ીસા)

भषम गयान निह गयान गर वतरनम म ज त म न गयानकी कहानी ह

थम न गयान निह गयान किव चातरीम बातिनम गयान निह गयान कहा बानी ह तात भष गरता किव थ म बात इनत अतीत गयान चतना िनशानी ह गयानहीम गयान निह गयान और ठौर कह जाक घट गयान सोई गयानका िनदानी ह 112

શ દાથ ETHમ =ઝાપટ ક જ =તાવીજ ત =ટોટકા કહાની=વાત થ=શા િનસાની=ચ બાની=વચન ઠૌર= થાન િનદાની=કારણ

અથ ndashવશમા ાન નથી મહત બનીન ફરવામા ાન નથી મ ત જ મા ાનની વાત નથી શા મા ાન નથી કિવતા-કૌશ યમા ાન નથી યા યાનમા ાન નથી કારણ ક વચન જડ છ તથી વશ પ કિવતા શા મ -ત યા યાન એનાથી ચત યલ ણ ધારક ાન છ ાન ાનમા જ છ બી નથી મના દયમા ાન ઉ પ થ છ ત જ ાન ળકારણ અથા આ મા છ 112

281

दशन ानचा रऽऽया मा त वमा मनः एक एव सदा स यो मो माग मम णा 46

ાન િવના વશધાર િવષયના ભખાર છ (સવયા એક ીસા)

भष धरी लोकिनक बच सौ धरम ठग गर सो कहाव गरवाई जािह चिहय म त साधक कहाव गनी जादगर पिडत कहाव पिडताई जाम लिहय किव की कलाम वीन सो कहाव किव बात किह जान सो पवारगीर किहय एतौ सब िवषक िभखारी मायाधारी जीव इनहक िवलोिकक दयालरप रिहय 113

શ દાથ ETHબચ=ઠગ વીન=ચ ર પવારગીર=વાત-ચીતમા હોિશયાર-સભાચ ર િવલૌ કક=જોઈન

અથ ndash વષ બનાવીન લોકોન ઠગ છ ત ધમ-ઠગ કહવાય છ મા લૌ કક મોટાઈ હોય છ ત મોટો કહવાય છ નામા મ -ત સાધવાનો ણ છ ત

ગર કહવાય છ કિવતામા હોિશયાર છ ત કિવ કહવાય છ વાતચીતમા ચ ર છ ત યા યાતા કહવાય છ આ બધા કપટ વ િવષયના ભખાર છ િવષયોની િત માટ યાચના કરતા ફર છ એમનામા વાથ યાગનો શ પણ નથી એમન જોઈન દયા આવવી જોઈએ 113

અ ભવની યો યતા (દોહરા)

जो दयालता भाव सो गट गयानकौ अग प तथािप अनभौ दसा वरत िवगत तरग 114 दरसन गयान चरन दसा कर एक जो कोइ िथर हव साध मोख-मग सधी अनभवी सोइ 115

282

શ દાથ ETH ગટ=સા ા તથાિપ=તોપણ િવગત=ર હત તરગ=િવક પ ધી=ભદિવ ાની

અથ ndashજોક ક ણાભાવ ાન સા ા ગ છ તોપણ અ ભવની પ રણિત િનિવક પ રહ છ 114 સ ય દશન- ાન-ચા ર ની એકતા વક આ મ વ પમા થર થઈન મો માગન સાધ છ ત જ ભદિવ ાની અ ભવી છ 115

આ મ-અ ભવ પ રણામ (સવયા એક ીસા)

जोई ि ग गयान चरनातमम बिठ ठौर भयौ िनरदौर पर वसतक न परस स ता िवचार धयाव स ताम किल कर स ताम िथर हव अमत-धारा बरस तयािग तन क हव सप अ करमकौ किर थान न कर और करस सो तौ िवकलप िवजई अलप काल मािह तयािग भौ िवधान िनरवान पद परस 116

શ દાથ ETHિનરદૌર=પ રણામોની ચચળતા ર હત થાન( થાન) = પરસ( પશ) =અડ ક લ=મોજ સપ ટ( પ ટ) = લાસો કરસ( ષ કર) = ણ કર િવકલપ િવજઈ=િવક પોની ળન તનાર અલપ(અ પ)=થો ભૌ િવધાન=જ મ-મરણના ફરા િનરવાન(િનવાણ)=મો

અથ ndash કોઈ સ ય દશન- ાન-ચા ર પ આ મામા અ યત ઢ થર થઈન િવક પ ળન ર કર છ અન તના પ રણામ પરપદાથ ન અડતા પણ નથી આ મ ની ભાવના અન યાન કર છ અથવા આ મામા મોજ કર છ અથવા એમ કહો ક આ મામા થર થઈન આ મીય આનદની અ ત ધારા વરસાવ છ ત શાર રક ક ટોન ગણતા નથી અન પ ટપણ આઠ કમ ની સ ાન િશિથલ અન િવચલત કર નાખ છ તથા તમની િન રા અન નાશ કર છ ત િનિવક પ ાની થોડા જ સમયમા જ મ-મરણ પ સસાર છોડ ન પરમધામ અથા મો પામ છ 116

283

एको मो पथो य एष िनयतो ि व या मक- ःतऽव ःथितमित यःतमिनश याय च च चतित त ःम नव िनर तर वहरित ि या तरा यःपशन सोऽवय समयःय सारिमचरा न योदय व दित 47

આ મ-અ ભવ કરવાનો ઉપદશ (ચોપાઈ)

गन परजम ि ि न दीज िनरिवकलप अनभौ-रस पीज आप समाइ आपम लीज तनपौ मिट अपनपौ कीज 117

શ દાથ ETH ટ=નજર રસ=અ ત ત પૌ=શર રમા અહકાર અપ પૌ=આ માન પોતાનો માનવો

અથ ndashઆ માના અનક ણ-પયાયોના િવક પમા ન પડતા િનિવક પ આ મ-અ ભવ અ ત પીઓ તમ પોતાના વ પમા લીન થઈ વ અન શર રમા અહ છોડ ન િનજ આ માન અપનાવો 117

વળ Ntilde(દોહરા)

तिज िवभाउ हज मगन स ातम पद मािह एक मोख-मारग यह और दसरौ नािह 118

અથ ETHરાગ- ષ આદ િવભાવપ રણિતન ર કર ન આ મપદમા લીન થાવ એ જ એક મો નો ર તો છ બીજો માગ કોઈ નથી 118

य वन प र य सवितपथःथा तना मना िल ग ि यमय वह त ममता त वावबोध यताः िन यो ोतमख डमकमतलालोक ःवभावभा - ा भार समयःय सारममल ना ा प पय त त 48

આ મ-અ ભવ િવના બા ચા ર હોવા છતા પણ વ અ તી છ

(સવયા એક ીસા)

284

कई िमथयाि ी जीव धर िजनम ा भष ि याम मगन रह कह हम जती ह अतल अखड मल रिहत सदा उदोत ऐस गयान भावस िवमख मढ़मती ह आगम सभाल दोस टाल िववहार भाल पाल त जदिप तथािप अिवरती ह आपक कहाव मोख मारगक अिधकारी मोखस सदीव र द दरमती ह 111

Ocirc રગતીOtilde એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETH યા=બા ચા ર જતી(યિત)=સા અ લ=ઉપમા ર હત અખડ=િન ય સદા ઉદોત=હમશા કાિશત રહનાર િવ ખ=પરા ખ ઢમતી=અ ાની આગમ=શા ભાલ=દખ અિવરિત(અ તી)= ત ર હત ટ=નારાજ રમતી=ખોટ વાળા

અથ ndashકટલાક િમ યા ટ વ જનલગ ધારણ કર ન ભાચારમા લા યા રહ છ અન કહ છ ક અમ સા છ એ ત ખ અ પમ અખડ અમલ અિવનાશી અન સદા કાશવાન એવા ાનભાવથી સદા પરા ખ છ જોક તઓ િસ ાત અ યયન કર છ િનદ ષ આહાર-િવહાર કર છ અન તો પાલન કર છ તોપણ અ તી છ તઓ પોતાન મો માગના અિધકાર કહ છએ પર ત ટો મો માગથી િવ ખ છ અન મિત છ 119

यवहार वमढ यः परमाथ कलय त नो जनाः तषबोध वम धब यः कलय तीह तष न त डलम 49

વળ Ntilde(ચોપાઈ)

जस मगध धान पिहचान तष तदलकौ भद न जान तस मढ़मती िववहारी लख न बध मोख गित नयारी 120

285

અથ ETH વી ર ત ભોળો મ ય અનાજન ઓળખ અન ફોતરા તથા અનાજના દાણાનો ભદ ન ણ તવી જ ર ત બા - યામા લીન રહનાર અ ાની બધ અન મો ની ભ તા ણતો નથી 120

વળ Ntilde(દોહરા)

ज िववहारी मढ़ नर परज ब ी जीव ितनहक बािहज ि यािवष ह अवलब सदीव 121

कमती बािहज दि स बािहज ि या करत मान मोख परपरा मनम हरष धरत 122 स ातम अनभौ कथा कह समिकती कोइ सो सिनक तास कह यह िसवपथ न होइ 123

અથ ETH યવહારમા લીન અન પયાયમા જ અહ કરનાર ભોળા મ યો છ તમન હમશા બા યાકાડ જ બળ રહ છ 121 બ હ ટ અન અ ાની છ તઓ બા ચા ર ન જ ગીકાર કર છ અન મનમા સ થઈન તન મો માગ સમ છ 122 જો કોઈ સ ય ટ વ ત િમ યા વીઓ સાથ આ મ-અ ભવની વાતા કર તો ત સાભળ ન તઓ કહ છ ક આ મો માગ નથી 123

ि यिल गममकारमीिलत यत समयसार एव न ि यिल गिमह य कला यतो ानमकिमदमव ह ःवतः 50 અ ાની અન ાનીઓની પ રણિતમા ભદ છ (કિવ )

िजनहक दहबि घट अतर मिन-म ा धिर ि या वानिह त िहय अध बधक करता परम त कौ भद न जानिह िजनहक िहए समितकी किनका बािहज ि या भष परमानिह

286

त समिकती मोख मारग मख किर सथान भविसथित भानिह 124

શ દાથ ETHદહ =શર રન પોતા માન માન હ=સ ય માન હય= દય પરમત =આ મપદાથ કિનકા= કરણ ભવ થિત=સસારની થિત ભાન હ=ન ટ કર છ

અથ ndash મના દયમા શર ર ઉપર અહ છ ત િનનો વશ ધારણ કર ન બા ચા ર ન જ સ ય માન છ ત દયના ધળા બધના કતા છ આ મપદાથનો મમ ણતા નથી અન સ ય ટ વોના દયમા સ ય ાન કરણ કાિશત થ છ તઓ બા યા અન વષન પોતા િનજ વ પ સમજતા નથી તઓ મો માગની સ ખ ગમન કર ન ભવ થિતન ન ટ કર છ 124

अलमलमितज पद वक परन प- रयम ह परमाथ यता िनतयमकः ःवरस वसरपण ान वःफितमाऽा- न खल समयसाराद र क चद ःत 51

સમયસારનો સાર (સવયા એક ીસા)

आचारज कह िजन वचनकौ िवसतार अगम अपार ह कहग हम िकतनौ बहत बोिलबस न मकसद चपप भली बोिलय सवचन योजन ह िजतनौ नानारप जलपस नाना िवकलप उठ तात जतौ कारज कथन भलौ िततनौ स परमातमाकौ अनभौ अभयास कीज यह मोख-पथ परमारथ ह इतनौ 125

શ દાથ ETHિવસતાર(િવ તાર) =ફલાવો અગમ=અથાહ મક દ=ઇ ટ જલપ=બકવાદ કારજ=કામ પરમારથ (પરમાથ)=પરમ પદાથ

287

અથ ndash ી કહ છ ક જનવાણીનો િવ તાર િવશાળ અન અપરપાર છ અમ ા ધી કહ વધાર બોલ અમાર યો ય નથી તથી હવ મૌન થઈ રહ સા છ કારણ ક વચન એટલા જ બોલવા જોઈએ ટલાથી યોજન સધાય અનક કારનો બકવાદ કરવાથી અનક િવક પ ઊઠ છ તથી તટ જ કથન કર બરાબર છ ટલા કામ હોય બસ પરમા માના અ ભવનો અ યાસ કરો એ જ મો માગ છ અન એટલો જ પરમાથ છ 125

इदमक जग च र य याित पणताम व ानघनमान दमय य ता नयत 52

વળ Ntilde(દોહરા)

स ातम अनभौ ि या स गयान ि ग दौर मकित-पथ साधन यह वागजाल सह और 126

શ દાથ ETH યા=ચા ર ગ=દશન વાગ લ=વચનોનો આડબર

અથ ndash આ માનો અ ભવ કરવો ત જ સ ય દશન- ાન-ચા ર છ બાક બધો વચનનો આડબર છ 126

इतीदमा मनःत व ानमाऽव ःथतम अख डमकमचल ःवसव मबािधतम 53 इित सव वश ानािधकारः 10

અ ભવ યો ય આ મા વ પ (દોહરા)

जगत चकष आनदमय गयान चतनाभास िनरिवकलप सासत सिथर कीज अनभौ तास 127 अचल अखिडत गयानमय परन वीत ममतव गयान गमय बाधा रिहत सो ह आतम त व 128

અથ ETHઆ મપદાથ જગતના સવ પદાથ ન દખવા માટ ન છ આન દમય છ ાન-ચતનાથી કાિશત છ સક પ-િવક પ ર હત છ વયિસ છ અિવનાશી છ અચળ છ અખ ડત છ ાનનો િપડ છ ખ આદ અનત ણોથી

288

પ ર ણ છ વીતરાગ છ ઇ યોથી અગોચર છ ાનગોચર છ જ મ-મરણ અથવા ધા- ષા આદની બાધાથી ર હત િનરાબાધ છ આવા આ મત વનો અ ભવ કરો 127 128

(દોહરા)

सवर िवसि ार यह क ौ गट िसवपथ कदकद मिनराज कत परन भयौ गरथ 129

અથ ETHસા ા મો નો માગ (એવો) આ સવિવ અિધકાર ક ો અન વામી દ દ િન ર ચત શા સમા ત થ 129

થકતા નામ અન થનો મ હમા (ચોપાઈ)

कदकद मिनराज वीना ितनह यह थ इहाल कीना गाथा ब स ाकत वानी गरपरपरा रीित बखानी 130 भयौ िगरथ जगत िवखयाता सनत महा सख पाविह गयाता ज नव रस जगमािह बखान त सब समयसार रस सान 131

OcircમાનOtilde એવો પણ પાઠ છ

અથ ETHઆ યા મક િવ ામા શળ વામી દ દ િનએ આ થ અહ ધી ર યો છ અન ત -પરપરાના કથન અ સાર ા ત ભાષામા ગાથાબ

કથન ક છ 130 આ થ જગ િસ છ એન સાભળ ાનીઓ પરમાનદ ા ત કર છ લોકોમા નવરસ િસ છ ત બધા આ સમયસારના રસમા

સમાયલા છ 131

વળ Ntilde(દોહરા)

289

गटरप ससारम नव रस नाटक होइ नवरस गिभत गयानमय िवरला जान कोइ 132

અથ ETHઆ સસારમા િસ છ ક નાયક નવરસ સ હત હોય છ પણ ાનમા નવય રસ ગભત છ એ વાત કોઈ િવરલા જ ણ છ

ભાવાથ ETHનવરસોમા બધાનો નાશક શા તરસ છ અન શા તરસ ાનમા છ 132

નવ રસોના નામ (કિવ )

थम िसगार वीर दजौ रस तीजौ रस करना सखदायक हासय चतथर र रस पचम छ म रस वीभचछ िवभायक स म भय अ म रस अदभत नवमो शात रसिनकौ नायक ए नव रस एई नव नाटक जो जह मगन सोइ ितिह लायक 133

અથ ETHપહલો ગાર બીજો વીરરસ ીજો ખદાયક ક ણારસ ચોથો હા ય પાચમો રૌ રસ છ ો ણા પદ બીભ સ રસ સાતમો ભયાનક આઠમો અ ત અન નવમો સવ રસોનો િશરતાજ શા તરસ છ આ નવ રસ છ અન એ જ નાટક પ છ રસમા મ ન થાય તન ત જ ચકર લાગ છ 133

નવરસોના લૌ કક થાન (સવયા એક ીસા)

सोभाम िसगार बस वीर परषारथम कोमल िहएम करना रस बखािनय आनदम हासय रड िवराज र बीभतस तहा जहा िगलानी मन आिनय िचताम भयानक अथाहताम अदभत

290

मायाकी अिरिच ताम सात रस मािनय एई नव रस भवरप एई भावरप इिनकौ िवलिछन सि ि जाग जािनय 134

શ દાથ ETH ડ- ડ=રણ-સ ામ િવલિછન= થ રણ

અથ ndashશોભામા ગાર ષાથમા વીર કોમળ દયમા ક ણા આનદમા હા ય રણ-સ ામમા રૌ લાિનમા બીભ સ શોક મરણા દની ચતામા ભયાનક આ યમા અ ત અન વરા યમા શા તરસનો િનવાસ છ આ નવ રસ લૌ કક છ અન પારમાિથક છ એ થ રણ ાન ટનો ઉદય થતા થાય છ 134

નવ રસોના પારમાિથક થાન (છ પા)

गन िवचार िसगार वीर उ म उदार रख करना समरस रीित हास िहरद उछाह सख अ करम दलमलन र वरत ितिह थानक तन िवलछ बीभचछ दद मख दसा भयानक अदभत अनत बल िचतवन सात सहज वराग धव नव रस िवलास परगास तब जब सबोध घट गट हव 135

શ દાથ ETHઉછાહ=ઉ સાહ દલમલન=ન ટ કર િવલછ=અ ચ

અથ ndashઆ માન ાન ણથી િવ િષત કરવાનો િવચાર ત ગાર રસ છ કમ-િન રાનો ઉ મ ત વીરરસ છ પોતાના જ વા સવ વોન સમજવા ત ક ણા રસ છ મનમા આ મ-અ ભવનો ઉ સાહ ત હા યરસ છ આઠ કમ નો નાશ કરવો ત રૌ રસ છ શર રની અ ચનો િવચાર કરવો ત બીભ સ રસ છ જ મ-મરણ આદ ઃખ ચતવ ત ભયાનક રસ છ આ માની અનત શ ત ચતવન કર ત અ ત રસ છ ઢ વરા ય ધારણ કરવો ત શા ત રસ છ યાર દયમા સ ય ાન ગટ થાય છ યાર આ ર ત નવરસનો િવલાસ કાિશત થાય છ 135

(ચોપાઈ)

291

जब सबोध घटम परगास तब रस िवरस िवषमता नास नव रस लख एक रस माही तात िवरस भाव िमिट जाही 136

શ દાથ ETH બોધ=સ ય ાન િવષમતા=ભદ

અથ ndash યાર દયમા સ ય ાન ગટ થાય છ યાર રસ-િવરસનો ભદ મટ ય છ એક જ રસમા નવરસ દખાય છ તથી િવરસભાવ ન ટ થઈન એક શા તરસમા જ આ મા િવ ામ લ છ 136

(દોહરા)

सबरसगिभत मल रस नाटक नाम गरथ जाक सनत वान िजय समझ पथ कपथ 137

શ દાથ ETH લ રસ= ધાનરસ પથ=િમ યામાગ

અથ ndashઆ નાટક સમયસાર થ સવ રસોથી ગભત આ મા ભવ પ ળ રસમય છ ત સાભળતા જ વ સ માગ અન ઉ માગન સમ ય છ 137

(ચોપાઈ)

वरत थ जगत िहत काजा गट अमतच मिनराजा

तब ितिनह थ जािन अित नीका रची बनाई ससकत टीका 138

અથ ETHઆ જગ હતકાર થ ા ત ભાષામા હતો અ તચ વામીએ તન અ યત ઠ ણીન એની સ ત ટ કા બનાવી 138

(દોહરા)

सरब िवस ी ारल आए करत बखान तब आचारज भगितस कर थ गन गान 139

292

અથ ETHઅ તચ વામીએ સવિવ ાર ધી આ થ સ ત ભાષામા યા યાન ક છ અન ભ ત વક ણા વાદ ગાયા છ 139

દસમા અિધકારનો સાર

અનતકાળથી જ મ-મરણ પ સસારમા િનવાસ કરતા આ મોહ વ લોના સમાગમથી કદ પોતાના વ પનો આ વાદ લીધો નથી અન રાગ- ષ

આદ િમ યાભાવોમા ત પર ર ો હવ સમાધાન થઈન િન મઅભ ચ પ મિત રાિધકા સાથ સબધ કરવો અન પરપદાથ મા અહ પ મિત થી િવર ત થ ઉચત છ મિત રાિધકા શતરજના ખલાડ સમાન ષાથન ય કર છ અન મિત ચોપાટના ખલાડ ની Ocirc મ પાસા પડ સો દાવOtildeની નીિતથી ભા ય અવલબન લ છ આ ટાતથી પ ટ છ ક નીિતથી પોતાના બળ અન બા સાધનોનો સ હ કર ન ઉ ોગમા ત પર થવાની િશખામણ આપવામા આવી છ નસીબની વાત છ કમ વો રસ આપશ ત થશ ભા યમા નથી ઇ યા દ ભા યન રો તન અ ાનભાવ ક ો છ કારણ ક ભા ય ધ છ અન ષાથ દખતો છ

આ મા વકમ પ િવષ ોનો કતા-ભો તા નથી આ તનો િવચાર ઢ રાખવાથી અન ા મપદમા મ ત રહવાથી ત કમ-સ હ પોતાની મળ ન ટ થઈ ય છ જો ધળો મ ય લગડા મ યન પોતાના ખભા ઉપર લઈ લ તો ધળો લગડાના ાન અન લગડો ધળાના પગની મદદથી ર તો પસાર કર

શક છ પર ધળો એકલો જ રહ અન લગડો પણ તનાથી દો રહ તો ત બ ઇ છત પહ ચી શકતા નથી અન િવપિ ઉપર િવજય મળવી શકતા નથી એ જ દશા ાન અન ચા ર ની છ સા છો તો ાન િવના ચા ર ચા ર જ નથી અન ચા ર િવના ાન ાન જ નથી કારણ ક ાન િવના પદાથ વ પ કોણ ઓળખશ અન ચા ર િવના વ પમા િવ ામ કવી ર ત મળશ તથી પ ટ છ ક ાન-વરા યની જોડ છ યાના ફળમા લીન થવાનો નમતમા કાઈ મ હમા નથી તન OcircOcircકરની હત હરની સદા કિત િવતરની ના હOtildeOtilde ક છ તથી ાનીઓ ાનગોચર અન ાન વ પ આ માનો જ અ ભવ કર છ

યાદ રહ ક ાન આ માનો અસાધારણ ણ છ યાર ત ય હણ કર છ અથા ણ છ યાર તની પ રણિત યાકાર થાય છ કારણ ક ાન સિવક પ

293

છ દશન સમાન િનિવક પ નથી અથા ાન યના આકાર આદનો િવક પ કર છ ક આ ના છ આ મો છ વા છ સી છ છ ની છ ગોળ છ િ કોણ છ મી છ કડ છ સાધક છ બાધક છ હય છ ઉપાદય છ ઇ યા દ પર ાન ાન જ રહ છ ય ાયક હોવાથી અથવા યાકાર પ રણમવાથી ય પ થ

નથી પર ાનમા યની આ િત િત બ બત થવાથી અથવા તમા આકાર આદનો િવક પ થવાથી અ ાનીઓ ાનનો દોષ સમ છ અન કહ છ ક યાર આ ાનની સિવક પતા મટ જશNtildeઅથા આ મા ય જડ વો થઈ જશ યાર ાન િનદ ષ થશ પર Ocircવ વભાવ િમટ ન હ હOtildeની નીિતથી તમનો િવચાર

િન ફળ છ ઘ ખ જોવામા આ છ ક આપણ કાઈન કાઈ ચતવન કયા જ કર એ છ એ તનાથી ખદ ખ થયા કર એ છ એ અન ઇ છ એ છ એ ક આ ચતવન ન થયા કર એ માટ આપણો અ ભવ એવો છ ક ચતિયતા ચતન તો ચતતો જ રહ છ ચતતો હતો અન ચતતો રહશ તનો ચતન વભાવ મટ શકતો નથી OcircOcircતાત ખદ કર સઠ ય હ Otildeની નીિતથી ખ તા તીત થાય છ માટ ચતવન ધમ- યાન અન મદકષાય પ થ જોઈએ એમ કરવાથી ઘણી શાિત મળ છ તથા વભાવનો વાદ મળવાથી સાસા રક સતાપ સતાવી શકતા નથી તથી સદા સાવધાન રહ ન ઇ ટ-િવયોગ અિન ટ-સયોગ પ ર હ-સ હ આદન અ યત ગૌણ કર ન િનભય િનરા ળ િનગમ િનભદ આ માના અ ભવનો અ યાસ કરવો જોઈએ

294

યા ાદ ાર (11)

વામી અ તચ િનની િત ા (ચોપાઈ)

अदभत थ अधयातम वानी समझ कोऊ िवरला गयानी याम सयादवाद अिधकारा ताकौ जो कीज िबसतारा 1 तो गरथ अित सोभा पाव वह मिदर यह कलस कहाव तब िचत अमत वचन गिढ खोल अमतच आचारज बोल 2

શ દાથ ETHઅ ત=અથાહ િવરલા=કોઈ કોઈ ગ ઢ=રચન

અથ ndashઆ અ યા મ-કથનનો ગહન થ છ એન કોઈ િવરલા મ ય જ સમ શક છ જો એમા યા ાદ અિધકાર વધારવામા આવ તો આ થ અ યત દર થઈ ય અથા જો દ દ વામી રચત થની રચના મ દરવ છ તો

તના ઉપર યા ાદ કથન કળશ સમાન શો ભત થશ એવો િવચાર કર ન અ ત-વચનોની રચના કર ન અ તચ વામી કહ છ 12

વળ Ntilde(દોહરા)

कदकद नाटक िवष क ौ दरब अिधकार सयादवाद न सािध म कह अवसथा ार 3 कह मकित-पदकी कथा कह मकितकौ पथ जस घत कारत जहा तहा कारन दिध मथ 4

અથ ETH વામી દ દાચાય નાટક થમા વ-અ વ યો વ પ વણ છ હવ યા ાદ નય અન સા ય-સાધક અિધકાર ક 3 સા ય-

295

વ પ મો પદ અન સાધક- વ પ મો માગ કથન ક વી ર ત ઘી- પ પદાથની ા ત માટ દહ વલોવ ત કારણ છ 4

ભાવાથ ETH વી ર ત દિધમથન પ કારણ મળવાથી ત પદાથની ા ત પ કાય િસ થાય છ તવી જ ર ત મો માગ હણ કરવાથી

મો પદાથની ા ત થાય છ મો માગ કારણ છ અન મો પદાથ કાય છ કારણ િવના કાયની િસ થતી નથી તથી કારણ વ પ મો માગ અન કાય વ પ મો બ વણન કરવામા આવ છ

(ચોપાઈ)

अमतच बोल मदवानी सयादवादकी सनौ कहानी कोऊ कह जीव जग माही कोऊ कह जीव ह नाही 5

(દોહરા)

एकरप कोऊ कह कोउ अगिनत अग िछनभगर कोउ कह कोऊ कह अभग 6 न अनत इहिबिध कही िमल न काह कोइ जो सब न साधन कर सयादवाद ह सोई 7

શ દાથ ETHકહાન=કથન અગિનત ગ=અનક પ િછનભ ર=અિન ય અભગ=િન ય

અથ ndashઅ તચ વામીએ વચનોમા ક ક યા ાદ કથન સાભળો કોઈ કહ છ ક સસારમા વ છ કોઈ કહ છ ક વ નથી 5 કોઈ વન એક પ અન કોઈ અનક પ કહ છ કોઈ વન અિન ય અન કોઈ િન ય કહ છ 6 આ રત અનક નય છ કોઈ કોઈમા મળતા નથી પર પર િવ છ અન સવ નયોન સાધ છ ત યા ાદ છ 7

િવશષ ndashકોઈ વ પદાથન અ ત વ પ અન કોઈ વ પદાથન ના ત વ પ કહ છ અ તવાદ વન એક પ કહ છ નયાિયક વન

296

અનક પ કહ છ બૌ મતવાળા વન અિન ય કહ છ સા યમતવાળા શા ત અથા િન ય કહ છ અન સવ પર પર િવ છ કોઈ કોઈન મળતા નથી પણ યા ાદ સવ નયોન અિવ સાધ છ

अऽ ःया ादश यथ वःतत व यव ःथितः उपायोपयभाव मना भयोऽ प िच यत 1

યા ાદ સસાર-સાગરથી તારનાર છ (દોહરા)

सयादवाद अिधकार अब कह जनकौ मल जाक जानत जगत जन लह जगत-जल-कल 8

શ દાથ ETH લ= ય જગત-જન=સસારના મ ય લ= કનારો

અથ ndash નમતનો ળ િસ ાત Ocirc યા ાદ અિધકારOtilde ક ાન થવાથી જગતના મ ય સસાર-સાગરથી પાર થાય છ 8

ा ाथः प रपीतम झतिनज य र भव वौा त पर प एव प रतो ान पशोः सीदित य दह ःव प इित ःया ा दनःत पन- दरो म नघनःवभावभरतः पण सम म जित 2

નય સ હ િવષ િશ યની શકા અન સમાધાન (સવયા એક ીસા)

िशषय कह सवामी जीव सवाधीन िक पराधीन जीव एक ह िकध अनक मािन लीिजए जीव ह सदीव िकध नाही ह जगत मािह जीव अिवन र िक न र कहीिजए सतगर कह जीव ह सदीव िनजाधीन एक अिवन र दरव-ि ि दीिजए जीव पराधीन िछनभगर अनक रप नाही जहा तहा परज वान कीिजए 9

શ દાથ ETHઅિવન ર=િન ય ન ર=અિન ય િન ધીન=પોતાન આધીન પરાધઈન=બી ન આધીન નાહ =ન ટ થનાર

297

અથ ndashિશ ય છ છ ક હ વામી જગતમા વ વાધીન છ ક પરાધીન વ એક છ અથવા અનક વ સદાકાળ છ અથવા કોઈવાર જગતમા નથી

રહતો વ અિવનાશી છ અથવા નાશવાન છ ી કહ છ ક ય ટથી ઓ તો વ સદાકાળ છ વાધીન છ એક છ અન અિવનાશી છ પયાય ટએ પરાધીન ણભ ર અન નાશવાન છ તથી યા અપ ાએ કહવામા આ હોય તન માણ કર જોઈએ

િવશષ ndash યાર વની કમર હત અવ થા ઉપર ટ કવામા આવ છ યાર ત વાધીન છ યાર તની કમાધીન દશા ઉપર યાન આપવામા આવ છ યાર ત પરાધીન છ લ ણની ટએ સવ વ ય એક છ સ યાની ટએ અનક છ વ હતો વ છ વ રહશ એ ટએ વ સદાકાળ છ વ એક ગિતમાથી બી ગિતમા ય છ તથી એક ગિતમા સદાકાળ નથી વ પદાથ કદ ન ટ થઈ જતો નથી તથી ત અિવનાશી છ ણ- ણ પ રણમન કર છ તથી ત અિન ય છ 9

પદાથ વ-ચ ટયની અપ ાએ અ ત વ પ અન પર-ચ ટયની અપ ાએ ના ત પ છ

(સવયા એક ીસા)

दवर खत काल भाव चयार भद वसतहीम अपन चतषक वसत अिसतरप मािनय परक चतषक वसत नासित िनयत अग ताकौ भद दवर-परजाइ मधय जािनय दरब तौ वसत खत स ाभिम काल चाल सवभाव सहज मल सकित बखािनय याही भाित पर िवकलप बि कलपना िववहारि ि अस भद परवािनय 10

શ દાથ ETHચ ક=ચારmdash ય- -કાળ-ભાવ અ ત=છ નાસિત=નથી િનયત=િન ય પર ઈ=અવ થા સ ા િમ= ાવગાહ

298

અથ ndash ય કાળ ભાવ એ ચાર વ મા જ છ તથી પોતાના ચ ક અથા વ ય વ વકાળ અન વભાવની અપ ાએ વ અ ત પ છ અન પરચ ક અથા પર ય પર પરકાળ અન પરભાવની અપ ાએ વ ના ત પ છ આ ર ત િન યથી ય અ ત-ના ત પ છ તમના ભદ ય અન પયાયમા ણી શકાય છ વ ન ય સ ા િમન વ ના પ રણમનન કાળ અન વ ના ળ વભાવન ભાવ કહ છ આ ર ત થી વચ ટય અન પરચ ટયની ક પના કરવી ત યવહારનયનો ભદ છ

િવશષ ndash ણmdashપયાયોના સ હન વ કહ છ એ જ નામ ય છ પદાથ આકાશમા દશોન રોક ન રહ છ અથવા દશઓમા પદાથ રહ છ ત સ ા િમન કહ છ પદાથના પ રણમન અથા પયાયથી પયાયા તર થ તન કાળ કહ છ અન પદાથના િનજ વભાવન ભાવ કહ છ આ જ ય કાળ ભાવ પદાથ ચ ક અથવા ચ ટય કહવાય છ આ પદાથ ચ ટય સદા પદાથમા જ રહ છ તનાથી ભ થ નથી મ કmdashઘટમા પશ રસ અથવા કઠોર ર ત આદ ણપયાયોનો સ દાય ય છ આકાશના દશોમા ઘટ થત છ અથવા ઘટના દશો ત છ ઘટના ણ-પયાયો

પ રવતન તનો કાળ છ ઘટની જળઘારણની શ ત તનો ભાવ છ એવી જ ર ત પટ પણ એક પદાથ છ ઘટની મ પટમા પણ ય કાળ ભાવ છ ઘટના ય કાળ ભાવ ઘટમા છ પટમા નથી તથી ઘટ પોતાના ય કાળ

ભાવથી અ ત પ છ અન પટના ય કાળ ભાવથી ના ત પ છ એવી જ ર ત પટના ય કાળ ભાવથી અ ત પ છ પટના ય કાળ ભાવ ઘટમા નથી તથી પટ ઘટના ય કાળ ભાવથી ના ત પ છ 10

યા ાદના સાત ભગ (દોહરા)

ह नाही नाही स ह ह ह नाही नाही यह सरवगी नय धनी सब मान सबमािह 11

શ દાથ ETHહ=છ ના હ=નથી હ નાહ =છ-નથી નાહ હ=અવ ત ય

299

અથ ndashઅ ત ના ત અ ત-ના ત અવ ત ય અ ત-અવ ત ય ના ત-અવ ત ય અન અ ત-ના ત અવ ત ય આવી ર ત સાત ભગ થાય છ એન સવાગ નયના વામી યા ાદ સવ વ મા માન છ

િવશષ ndash વ ય વ વકાળ અન વભાવ આ પોતાના ચ ટયની અપ ાએ તો ય અ ત વ પ છ અથા પોતા સમાન છ પર ય પર પરકાળ અન પરભાવ આ પરચ ટયની અપ ાએ ય ના ત વ પ છ અથા પરસમાન નથી ઉપ ત વચ ટય પરચ ટયની અપ ાએ મથી ણ કાળ પોતાના ભાવોથી અ ત-ના ત વ પ છ અથા પોતા સમાન છmdashપર સમાન નથી અન વચ ટયની અપ ાએ ય એક જ કાળ વચનગોચર નથી આ કારણ અવ ત ય છ અથા કહવામા આવી શકા નથી અન ત જ વચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળ વ-પર ચ ટયની અપ ાએ ય અ ત વ પ છ તો પણ અવ ત ય છ અન ત જ ય પરચ ટયની અપ ાએ ય અ ત વ પ છ તો પણ અવ ત ય છ અન ત જ પરચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળએ વપર ચ ટયની અપ ાએ ના ત વ પ છ તોપણ કહ શકા નથી અન ત જ ય વચ ટયની અપ ાએ અન પરચ ટયની અપ ાએ અન એક જ કાળ વપરચ ટયની અપ ાએ આ તmdashના ત વ પ છ તોપણ અવ ત ય છ મકmdashએક જ ષ ની અપ ાએ િપતા કહવાય છ અન ત જ ષ પોતાના

િપતાની અપ ાએ કહવાય છ ત જ ષ મામાની અપ ાએ ભાણજ કહવાય છ અન ભાણજની અપ ાએ મામા કહવાય છ ીની અપ ાએ પિત કહવાય છ બહનની અપ ાએ ભાઈ કહવાય છ તથા ત જ ષ પોતાના વર ની અપ ાએ શ કહવાય છ અન ઇ ટની અપ ાએ િમ પણ કહવાય છ ઇ યા દ અનક સબધોથી એક જ ષ કથચ અનક કાર કહવામા આવ છ તવી જ ર ત એક ય સાત ભગ ારા સાધવામા આવ છ આ સાત ભગો િવશષ વ પ

સ તભગતર ગણી આદ અ ય નશા ોમાથી સમજ જોઈએ 11

અનકા તવાદ ઓના ચૌદ નય-ભદ (સવયા એક ીસા)

गयानकौ कारन जञय आतमा ि लोकमय जञयस अनक गयान मल जञय छाही ह जौल तौल गयान सवर दवरम िवगयान

300

जञय कष मान गयान जीव वसत नाही ह दह नस जीव नस दह उपजत लस आतमा अचतना ह स ा अस माही ह जीव िछनभगर अगयायक सहजरपी गयान ऐसी ऐसी एकानत अवसथा मढ पाही ह 12

Ocircस पी ानOtilde એવો પણ પાઠ છ

અથ ETH(1) ય (2) લૌ મય (3) અનક ાન (4) ય િત બ બ (5) ય કાળ (6) યમય ાન (7) ત ાન (8) વ ના ત (9) વ િવનાશ (10) વ ઉ પાદ (11) આ મા અચતન (12) સ ા શ (13) ણભ ર અન (14) અ ાયક આવી ર ત ચૌદ નય છ કોઈ એક નય હણ કર અન બાક નાન છોડ ત એકા તી િમ યા ટ છ

(1) ય-એક પ એ છ ક ાન માટ ય કારણ છ

(2) લો માણNtildeએક પ એ છ ક આ મા ણ લોક બરાબર છ

(3) અનક ાનNtildeએક પ એ છ ક યમા અનકતા હોવાથી ાન પણ અનક છ

(4) ય િત બ બNtildeએક પ છ ક ાનમા ય િત બ બત થાય છ

(5) ય કાળNtildeએક પ એ છ ક યા ધી ય છ યા ધી ાન છ યનો નાશ થવાથી ાનનો પણ નાશ થાય છ

(6) યમય ાનNtildeએક પ એ છ ક સવ ય થી અભ છ તથી બધા પદાથ ાન પ છ

(7) ત ાનNtildeએક પ એ છ ક યના બરાબર ાન છ એનાથી બહાર નથી

(8) વ ના તNtildeએક પ એ છ ક વ પદાથ અ ત વ જ નથી

(9) વ િવનાશNtildeએક પ એ છ ક દહનો નાશ થતા જ વનો નાશ થઈ ય છ

301

(10) વ ઉ પાદNtildeએક પ એ છ ક શર રની ઉ પિ થતા જ વની ઉ પિ થાય છ

(11) આ મા અચતનNtildeએક પ એ છ ક આ મા અચતન છ કમક ાન અચતન છ

(12) સ ા શNtildeએક પ એ છ ક આ મા સ ાનો શ છ

(13) ણભ રNtildeએક પ એ છ ક વ સદા પ રણમન થાય છ તથી ણભ ર છ

(14) અ ાયકNtildeએક પ એ છ ક ાનમા ણવાની શ ત નથી તથી અ ાયક છ 14

થમ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ मढ़ कह जस थम सवारी भीित पाछ ताक ऊपर सिच आ ौ लिखए तस मल कारन गट घट पट जसौ तसौ तहा गयानरप कारज िवसिखए गयानी कह जसी वसत तसौ ही सभाव ताकौ तात गयान जञय िभ िभ पद पिखए कारन कारज दोऊ एकहीम िनहच प तरौ मत साचौ िववहारदि दिखए 13

શ દાથ ETHભ િત=દ વાલ આછ ૌ=ઉ મ લકારન= ય કારણ કારજ=કાય િનહચ=િન યનયથી

અથ ndashકોઈ અ ાની (મીમાસક) આદ કહ છ ક પહલા દ વાલ સાફ કર ન પછ તના ઉપર ચ કામ કરવાથી ચ સા થાય છ અન જો દ વાલ ખરાબ હોય તો ચ પણ ખરાબ ઉઘડ છ તવી જ ર ત ાનના ળ કારણ ઘટ-પટ આદ ય વા હોય છ ત ાન પ કાય થાય છ તથી પ ટ છ ક ાન કારણ ય છ

અન યા ાદ ાની સબોધન કર છ ક વો પદાથ હોય છ તવો જ તનો વભાવ હોય છ તથી ાન અન ય ભ ભ પદાથ છ િન યનયથી કારણ

302

અન કાય બ એક જ પદાથમા છ તથી તા મત ય છ ત યવહારનયથી સ ય છ 13

व ानिमित त य सकल वा ःवत वाशया भ वा व मयः पशः पश रव ःव छ दमाच त य पर पतो न त दित ःया ाददश पन- व ा िभ नम व व घ टत तःय ःवत व ःपशत 3 બી પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ िमथयामती लोकालोक ािप गयान मािन समझ ि लोक िपड आतम दरब ह याहीत सछद भयौ डोल मखह न बोल कह या जगतम हमारोई परब ह तास गयाता कह जीव जगतस िभ प जगतकौ िवकासी तोही याहीत गरब ह जो वसत सो वसत पररपस िनराली सदा िनहच मान सयादवादम सरब ह 14

શ દાથ લોક= યા છ યો ા ત થાય અલોક=લોકથી બહાર છદ= વત ગરબ=અભમાન

અથ ndashકોઈ અ ાની (નયાિયક આદ) ાનન લોકાલોક યાપી ણીન આ મ-પદાથન લો - માણ સમ બઠા છ તથી પોતાન સવ યાપી સમ ન વત વત છ અન અભમાનમા મ ત થઈન બી ન ખ સમ છ કોઈની સાથ વાત પણ કરતા નથી અન કહ છ ક સસારમા અમારો જ િસ ાત સાચો છ તમન યા ાદ કહ છક વ જગતથી દો છ પર ત ાન ણ લોકમા સા રત થાય છ તથી તન ઈ રપણા અભમાન છ પર પદાથ પોતાના િસવાય અ ય પદાથ થી સદા િનરાળો રહ છ તથી િન યનયથી યા ાદમા સવ ગભત છ 14

बा ाथमहणःवभावभरतो वव विचऽो लस - याकार वशीणश रिभत य पशनयित

303

एकि यतया सदा य दतया भदम वसय- नक ानमबािधतानभवन पय यनका त वत 4 તીય પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ पश गयानकी अनत िविच ाई दख जञयक अकार नानारप िवसतरयौ ह ताहीको िवचािर कह गयानकी अनक स ा गिहक एकत पचछ लोकिनस लरयौ ह ताकौ म भिजवकौ गयानवत कह गयान अगम अगाध िनराबाध रस भरयौ ह जञायक सभाइ परजायस अनक भयौ ज िप तथािप एकतास निह टरयौ ह 15

શ દાથ ETHપ = ખ િવસતરયૌ=ફલાયો લરયૌ=ઝગડ છ ભજવકૌ=ન ટ કરવા માટ

અથ ndashઅનત યના આકાર પ પ રણમન કરવાથી ાનમા અનક િવ ચ તાઓ દખાય છ તનો િવચાર કર ન કોઈ કોઈ પ વ અ ાની કહ છ ક ાન અનક છ અન એનો એકા ત પ હણ કર ન લોકો સાથ ઝગડ છ તમ

અ ાન ર કરવા માટ યા ાદ ાની કહ છ ક ાન અગ ય ગભીર અન િનરાબાધ રસથી પ ર ણ છ તનો ાયક વભાવ છ ત જોક પયાય ટથી અનક છ તોપણ ય ટથી એક જ છ 15

याकारकल कमचकिचित ालन क पय- नकाकारिचक षया ःफटम प ान पशन छित विच यऽ य विचऽतामपगत ान ःवतः ािलत पयायःतनकता प रमश पय यनका त वत 5 ચ થ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ किध कह गयान मािह जञयकौ अकार ितभािस र ौ ह कलक तािह धोइय

304

जब धयान जलस पखािरक धवल कीज तब िनराकार स गयानमय होइय तास सयादवादी कह गयावकौ सभाउ यह जञयकौ अकार वसत मािह कहा खोइय जस नानारप ितिबबकी झलक दीख ज िप तथािप आरसी िवमल जोइय 16

શ દાથ ETH ધી= ખ િતભાિસ=ઝળક કલક=દોષ પખા રક=ધોઈન ધવલ=ઉ વળ આરસી=દપણ જોઈન=દખીએ

અથ ndashકોઈ અ ાની કહ છ ક ાનમા યોનો આકાર ઝળક છ એ ાનનો દોષ છ યાર યાન પ જળથી ાનનો આ દોષ ધોઈન સાફ કરવામા આવ યાર ાન િનરાકાર થાય છ તન યા ાદ ાની કહ છ ક ાનનો એવો જ વભાવ

છ યનો આકાર ાનમા ઝળક છ ત ા કાઢ કાય વી ર ત દપણમા જોક અનક પદાથ િત બ બત થાય છ તોપણ દપણ મ તમ વ છ જ બની રહ છ તમા કાઈ પણ િવકાર થતો નથી 16

या ािलतःफट ःथरपरि या ःतताव चतः ःवद यानवलोकनन प रतः श यः पशनयित ःवि या ःततया िन य िनपण स ः सम म जता ःया ाद त वश बोघमहसा पण भवन जीवित 6 પચમ પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ अजञ कह जञयाकार गयान पिरनाम जौल िव मान तौल गयान परगट ह जञयक िवनास होत गयानकौ िवनास होइ ऐसी वाक िहरद िमथयातकी अलट ह तास समिकतवच कह अनभौ कहािन पजरय वान गयान नानाकार नट ह

305

िनरिवकलप अिवनसवर दरबरप गयान जञय वसतस अ ापक अघट ह 17

શ દાથ ETHઅ =અ ાની િવ માન=મૌ દ કહાિન=કથા પ ય વાન=પયાય વ નાનાકાર=અનક આ િત અ યાપક=એકમક ન હ થનાર

અઘટ=ઘટતી નથી અથા બસતી નથી

અથ ndashકોઈ કોઈ અ ાની કહ છ ક ાન પ રણમન યના આકાર થાય છ યા ધી ય િવ માન રહ છ યા ધી ાન ગટ રહ છ અન યનો િવનાશ થતા જ ાન ન ટ થઈ ય છ આ ર ત તન દયમા િમ યા વનો રા હ છ તથી ભદિવ ાની અ ભવની વાત કહ છ ક વી ર ત એક નટ અનક વાગ બનાવ છ તવી જ ર ત એક જ ાન પયાયો-અ સાર અનક પ ધારણ કર છ વા તવમા ાન િનિવક પ અન િન ય પદાથ છ ત યમા વશ નથી કર તથી ાન અન યની એકતા ઘટતી નથી 17

सवि यमय प प ष दवासनावािसतः ःवि यमतः पशः कल परि यष वौा यित ःया ाद त समःतवःतष परि या मना ना ःतता जान नमलश बोधम हमा ःवि यमवाौयत 7 છ ા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ मद कह धमर अधमर आकास काल पदगल जीव सब मरो रप जगम जान न मरम िनज मान आपा पर वसत बाध ि ढ़ करम धरम खोव डगम समिकती जीव स अनभौ अभयास तात परकौ ममतव तयाग कर पग पगम अपन सभावम मगन रह आठ जाम धारावाही पथक कहाव मोख मगम 18

શ દાથ ETH ઢ=પાકા ધરમ=પદાથનો િનજ વભાવ ડગ=કદમ મ= હર આઠ મ=હમશા પથક= સાફર

306

અથ ndashકોઈ અ તવાદ ખ કહ છ ક ધમ-અધમ-આકાશ-કાળ- લ અન વ આ સવ જગત જ મા વ પ છ અથા સવ યમય છ તઓ પોતા િનજ વ પ ણતા નથી અન પરપદાથ ન િનજ-આ મા માન છ તથી તઓ સમય સમય કમ નો ઢ બધન કર ન પોતા વ પ મલન કર છ પણ સ ય ાની વ આ મ-અ ભવ કર છ તથી ણ ણ પર પદાથ માથી મમ વ ર કર છ અન મો માગના ધારા વાહ પિથક કહવાય છ 18

िभ न ऽिन णबो यिनयत यापारिन ः सदा सीद यव ब हः पत तमिभतः पय पमस पशः ःव ऽा ःततया िन रभसः ःया ादवद पन- ःत या मिनखातबो यिनयत यापारश भवन 8

સાતમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ सठ कह जतौ जञयरप परवान ततौ गयान तात कह अिधक न और ह ितह काल परकष ापी परनयौ मान आपा न िपछान ऐसी िमथयादग दौर ह जनमती कह जीव स ा परवान गयान जञयस अ ापक जगत िसरमौर ह गयानकी भाम ितिबिबत िविवध जञय जदिप तथािप िथित नयारी नयारी ठौर ह 19

શ દાથ ETHદૌર=ભટક િસરમૌર= ધાન િથિત= થિત

અથ ndashકોઈ ખ કહ છ ક ટ ના અથવા મો ય વ પ હોય છ તટ જ ાન હોય છ તનાથી વધ -ઓ નથી હો આ ર ત તઓ સદવ ાનન પર યાપી અન ય સાથ ત મય માન છ તથી કહ જોઈએ ક તઓ

આ મા વ પ સમ શ ા નથી િમ યા વની એવી જ ગિત છ તમન યા ાદ ની કહ છ ક ાન આ મસ ા બરાબર છ ત ઘટ-પટા દ ય સાથ ત મય થ

307

નથી ાન જગતનો ડામ ણ છ તની ભામા જોક અનક ય િત બ બત થાય છ તોપણ જગતનો સ ા િમ દ દ છ 19

ःव ऽ ःथतय पथ वधपर ऽ ःथताथ झनात त छ भय पशः णयित िचदाकारान सहाथवमन ःया ाद वसन ःवधामिन पर ऽ वद ना ःतता य ाथ ऽ प न त छतामनभव याकारकष परान 9

આઠમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोई सनवादी कह जञयक िवनास होत गयानकौ िवनास होइ कहौ कस जीिजय तात जीवत ताकी िथरता िनिम सब जञयाकार पिरनामिनकौ नास कीिजय सतयवादी कह भया हज नािह खद िख जञयसौ िवरिच गयान िभ मािन लीिजय गयानकी सकती सािध अनभौ दसा अरािध करमक तयािगक परम रस पीिजय 20

શ દાથ ETH જય= વ ખદ ખ = ઃખી િવર ચ=િવર ત થઈન અરાિધ=આરાધના કર ન સ યવાદ =પદાથના યથાથ વ પ કથન કરનાર

અથ ndashકોઈ કોઈ યવાદ અથા ના તક કહ છ યનો નાશ થવાથી ાનનો નાશ સભવ છ અન ાન વ વ પ છ તથી ાનનો નાશ થવાથી વનો નાશ થાય ત પ ટ છ તો પછ એવી દશામા કવી ર ત વન રહ શક

માટ વની િન યતા માટ ાનમા યાકાર પ રણમનનો અભાવ માનવો જોઈએ યા સ યવાદ ાની કહ છ ક ભાઈ તમ યા ળ ન થાવ યથી ઉદાસીન થઈન ાનન તનાથી ભ માનો તથા ાનની ાયકશ ત િસ કર ન અ ભવનો

અ યાસ કરો અન કમબધનથી ત થઈન પરમાનદમય અ તરસ પાન કરો 20

पवाल बतबो यनाशसमय ानःय नाश वदन सीद यव न क चना प कलय न य तत छः पशः

308

अ ःत व िनजकालतोऽःय कलयन ःया ादवद पनः पण ःत ित बा वःतष महभ वा वनय ःव प 10 નવમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ र कह काया जीव दोऊ एक िपड जब दह नसगी तबही जीव मरगौ छायाकौसौ छल िकध मायाकौसौ परपच कायाम समाइ िफिर कायाकौ न धरगौ सधी कह दहस अ ापक सदीव जीव सम पाइ परकौ ममतव पिरहरगौ अपन सभाई आइ धारना धराम धाइ अपम मगन हवक आप स करगौ 21

શ દાથ ETH ર= ખ પરપચ=ઠગાઈ ધી=સ ય ાની પ રહરગૌ=છોડશ ધરા=ધરતી

અથ ndashકોઈ કોઈ ખ ચાવાક કહ છ ક શર ર અન વ બ નો એક િપડ છ એટલ યાર શર ર નાશ પામશ યાર વ પણ નાશ પામી જશ વી ર ત નો નાશ થવાથી છાયાનો નાશ થઈ ય છ તવી જ ર ત શર રનો નાશ

થવાથી વનો પણ નાશ થઈ જશ આ ઇ ળયાની માયા સમાન કૌ ક થઈ ર છ વા મા દ પકની યોતના કાશ સમાન શર રમા સમાઈ જશ પછ શર ર ધારણ નહ કર આ બાબતમા સ ય ાની કહ છ ક વ પદાથ શર રથી સદવ ભ છ ત કાળલ ધ પામીન પરપદાથ ય મમ વ છોડશ અન પોતાના વ પન ા ત થઈન િન મ િમમા િવ ામ કર ન તમા જ લીન થઈન પોતાન પોત જ કરશ 21

વળ Ntilde(દોહરા)

जय कचक तयागस िवनस नािह भजग तय सरीरक नासत अलख अखिडत अग 22

શ દાથ ETHક ક=કાચળ જગ=સાપ અખ ડત=અિવનાશી

309

અથ ndash વી ર ત કાચળ નો યાગ કરવાથી સાપ નાશ પામતો નથી તવી જ ર ત શર રનો નાશ થવાથી વ પદાથ નાશ પામતો નથી 22

अथाल बकाल एव कलयन ानःय स व ब ह- याल बनलालसन मनसा ा यन पशनयित

ना ःत व परकालतोऽःय कलयन ःया ादवद पन- ःत या मिनखातिन यसहज ानकप जीभवन 11

દસમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ दरबि कह पहल न हतौ जीव दह उपजत अब उपजय ह आइक जौल दह तौल दहधारी िफर दह नस रहगौ अलख जोित जोितम समाइक सदबि कह जीव अनािदकौ दहधारी जब गयान होइगौ कबह काल पाइक तबहीस पर तिज अपनौ सरप भिज पावगौ परमपद करम नसाइक 23

અથ ETHકોઈ કોઈ ખ કહ છ ક પહલા વ ન હતો વી જળ અ ન વા અન આકાશNtildeઆ પાચ ત વમય શર ર ઉ પ થતા ાનશ ત પ વ ઉપ છ યા ધી શર ર રહ છ યા ધી વ રહ છ અન શર રનો નાશ થતા વા માનો કાશ કાશમા સમાઈ ય છ આ િવષયમા સ ય ાની કહ છ ક વ પદાથ અના દકાળથી દહ ધારણ કરલ છ વ નવો ઉપજતો નથી અન ન

દહનો નાશ થવાથી ત નાશ પામ છ કોઈવાર અવસર પામીન યાર ાન ા ત કરશ યાર પરપદાથ મા અહ છોડ ન આ મ વ પ હણ કરશ અન

આઠ કમ નો નાશ કર ન િનવાણપદ પામશ 23

वौा तः परभावभावकलना न य ब हवःतष नय यव पशः ःवभावम हम यका तिन तनः सवःमा नःवभावभवन ाना भ ो भवन ःया ाद त न नाशमित सहजःप ीकत ययः 12

310

અગયારમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ पकषपाती जीव कह जञयक अकार पिरनयौ गयान तात चतना असत ह जञयक नसत चतनाकौ नास ता कारन आतमा अचतन ि काल मर मत ह पिडत कहत गयान सहज अखिडत ह जञयकौ आकार धर जञयस िवरत ह चतनाकौ नास होत स ाकौ िवनास होइ यात गयान चतना वान जीव तत ह 24

શ દાથ ETHપ પાતી=હઠા હ અસત=સ ા ર હત સહજ= વાભાિવક િવરત=િવર ત તત=ત વ

અથ ndashકોઈ કોઈ હઠા હ કહ છ ક યના આકાર ાન પ રણમન થાય છ અન ાનાકાર પ રણમન અસ છ તથી ચતનાનો અભાવ થયો યનો નાશ થવાથી ચતનાનો નાશ થાય છ તથી મારા િસ ાતમા આ મા સદા અચતન છ આમા યા ાદ ાની કહ છ ક ાન વભાવથી જ અિવનાશી છ ત યાકાર પ રણમન કર છ પર યથી ભ છ જો ાનચતનાનો નાશ માનશો તો આ મસ ાનો નાશ થઈ જશ તથી વત વન ાનચતના ત માન ત સ ય ાન છ 24

अ यःया मिन सवभावभवन श ःवभाव यतः सवऽा यिनवा रतो गतभयः ःवर पशः ब डित ःया ाद त वश एव लसित ःवःय ःवभाव भराः दा ढः परभाव वरह यालोकिनक पतः 13 બારમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोई महामरख कहत एक िपड मािह जहालौ अिचत िचत अग लहलह ह जोगरप भोगरप नानाकार जञयरप

311

जत भद करमक तत जीव कह ह मितमान कह एक िपड मिह एक जीव ताहीक अनत भाव अस फिल रह ह पगगलस िभ कमर जोगस अिख सदा उपज िवस िथरता सभाव गह ह 25

શ દાથ ETHઅચત=અચતન-જડ ચત=ચતન મિતમાન= માન-સ ય ાની

અથ ndashકોઈ ખ કહ છ ક એક શર રમા યા ધી ચતન-અચતન પદાથ ના તરગ ઉઠ છ યા ધી જોગ પ પ રણમ ત જોગી વ અન ભોગ પ પ રણમ ત ભોગી વ છ આવી ર ત ય પ યાના ટલા ભદ થાય છ વના તટલા ભદ એક દહમા ઊપ છ તથી આ મસ ાના અનત શ થાય છ તમન સ ય ાની કહ છ ક એક શર રમા એક જ વ છ તના ાન ણના પ રણમનથી અનત ભાવ પ શ ગટ થાય છ આ વ શર રથી ભ છ કમસયોગથી ર હત છ અન સદા ઉ પાદ- યય- ૌ ય ણ-સ પ છ 25

ादभाव वरामम ितवह ानाशनाना मना िन ाना णभ गस गपिततः ायः पशनयित ःया ाद त िचदा मना प रमश ःत िन यो दत ट को क णघनःवभावम हम ान भवत जीवित 14 તરમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ एक िछनवादी कह एक िपड मािह एक जीव उपजत एक िवनसत ह जाही सम अतर नवीन उतपित होइ ताही सम थम परातन बसत ह सरवागवादी कह जस जल वसत एक सोई जल िविवध तरगिन लसत ह

312

तस एक आतम दरब गन परजस अनक भयौ प एकरप दरसत ह 26

શ દાથ ETHસરવાગવાદ =અનકાતવાદ તરગિન=લહરો

અથ ndashકોઈ કોઈ ણકવાદ mdashબૌ કહ છ ક એક શર રમા એક વ ઉપ છ અન એક નાશ પામ છ ણ નવો વ ઉ પ થાય છ તના પહલાના સમયમા ાચીન વ હતો તમન યા ાદ કહ છ ક વી ર ત પાણી એક પદાથ છ ત જ અનક લહર પ થાય છ તવી જ ર ત આ મ ય પોતાના ણ-પયાયોથી અનક પ થાય છ પણ િન યનયથી એક પ દખાય છ 26

ट दो क ण वश बोध वसराकारा मत वाशया वा छछ य छलद छिच प रणतिभ न पशः क चन ान िन यमिन यताप रगमऽ यासादय य वल

ःया ाद तदिन यता प रमश ःतव बमात 15 ચૌદમા પ પ ટ કરણ અન ખડન (સવયા એક ીસા)

कोऊ बालबि कह गयायक सकित जौल तौल गयान अस जगत मधय जािनय जञायक सकित काल पाइ िमिट जाइ जब तब अिवरोध बोध िवमल बखािनय परम िवन कह ऐसी तौ न बन बात जस िबन परगास सरज न मािनय तस िबन गयायक सकित न कहाव गयान यह तौ न परोचछ परतचछ परवािनय 27

શ દાથ ETHબાલ =અ ાની પરમ વીન=સ ય ાની પરગાસ( કાશ)

=અજવા પરત છ=સા ા

અથ ndashકોઈ કોઈ અ ાની કહ છ ક યા ધી ાનમા ાયકશ ત છ યા ધી ત ાન સસારમા અ કહવાય છ ભાવ એ છ ક ાયકશ ત ાનનો દોષ છ અન યાર યાર સમય પામીન ાયકશ ત ન ટ થઈ ય છ યાર ાન

313

િનિવક પ અન િનમળ થઈ ય છ યા સ ય ાની કહ છ ક આ વાત અ ભવમા આવતી નથી કમ ક વી ર ત કાશ િવના ય હોતો નથી તવી જ ર ત ાયકશ ત િવના ાન હોઈ શક નથી તથી તમારો પ ય માણથી

બાિધત છ 27

इ या ान वमढाना ानमाऽ साधयन आ मत वमनका तः ःवयमवानभयत 16 एव त व यव ःथ या ःव यवःथापय ःवयम अल य शासन जनमनका तो यव ःथतः 17 इित ःया ादािधकार

યા ાદની શસા (દોહરા)

इिह िविध आतम गयान िहत सयादवाद परवान जाक वचन िवचारस मरख होइ सजान 28 सयादवाद आतम दशा ता कारन बलवान िसवसाधक बाधा रिहत अख अखिडत आन 29

અથ ETHઆ ર ત આ મ ાન માટ યા ાદ જ સમથ છ એના વચનો સાભળવાથી એન એ અ યયન કરવાથી અ ાનીઓ પ ડત બની ય છ 28 યા ાદથી આ મા વ પ ઓળખાય છ તથી આ ાન બ બળવાન છ મો સાધક છ અ માન- માણની બાધા ર હત છ અ ય છ એન આ ાવાદ િતવાદ ખ ડત કર શકતા નથી 29

અગયારમા અિધકારનો સાર નધમના મહ વ ણ અનક િસ ાતોમા યા ાદ ય છ નધમ

કાઈ ગૌરવ છ ત યા ાદ છ આ યા ાદ અનય ધમ ન િન ળ કરવા માટ દશનNtildeચ સમાન છ આ યા ાદ રહ ય સમજ ક ઠન નથી પર ઢ

અવ ય છ અન એટ ઢ છ ક એન વામી શકરાચાય અથવા વામી દયાનદ સર વતી વા અ ન િવ ાનો સમ શ ા ન હ અન યા ાદ ઉલ ખડન કર ન

314

નધમન મોટો ધ ો પહ ચાડ ગયા એટ જ નહ કટલાક આ િનક િવ ાનો પણ આ ધમ ઉપર ના તકપણા લાછન લગાડ છ

પદાથના અનક ધમ હોય છ ત બધા એક સાથ કહ શકાતા નથી કમ ક શ દમા એટલી શ ત નથી ક અનક ધમ ન એકસાથ કહ શક તથી કોઈ એક ધમન ય અન બાક નાન ગૌણ કર ન કથન કરવામા આવ છ વાિમકાિતકયા ામા ક છ ETH

णाणाधममजद िप य एव धमम िप व द अतथ तससयिवकखादो णितथ िववकखाह ससाण 264

અથ ETHતથી ધમ અપ ાએ કથન કરવામા આ હોય ત ધમ શ દથી કથન કરવામા આ હોય ત શ દ અન તન ણનાર ાનmdashએ ણ નય છ ક પણ છ ક

सो िचय इ ो धममो वाचयस ौ िव तसस धममसस त जाणिद त णाण त ितिणण िवणय िवससा य

અથ ETHઆપણી િન યની વાતચીત પણ નયગભત હોય છ મક યાર કોઈ મરણ-સ ખ હોય છ યાર તન હમત આપવામા આવ છ ક વ િન ય છ વ તો મરતો નથી શર ર પ વ નો તની સાથ સબધ છ તથ વ સમાન

શર ર બદલ પડ છ ન તો વ જ મ છ ન મર છ અન ન ધન સતાન બ આદ સાથ તમનો સબધ છ આ કાઈ કહવામા આ છ ત વ પદાથના િન યધમ તરફ ટ રાખીન કહવામા આ છ પછ યાર ત મર ય છ અન એના સબધીઓન સબોધન કર છ યાર કહ છ ક સસાર અિન ય છ જ મ છ ત મર જ છ પયાયો પલટ એ વનો વભાવ જ છ આ કથન પદાથના અિન ય ધમ તરફ ટ રાખીન ક છ દ દ વામીએ પચા તકાયમા આ િવષયન બ પ ટ કરલ છ વામી એ ક છ ક વના ચતના ઉપયોગ આદ ણ છ નર નારક આદ પય ય છ યાર કોઈ વ મ ય પયાયમાથી દવ પયાયમા ય છ યાર મ ય પયાયનો અભાવ ( યય) અન દવ પયાયનો સ ાવ (ઉ પાદ) થાય છ પર વ ન ઊપ યો છ ક ન મય છ આ તનો વધમ છ બસ આ જ નામ ઉ પાદ- યય- ૌ ય છ

315

सो चव जािद मरण जािद ण ण ो ण चव उपपणणो उपपणणो य िवण ो दवो मणसि प ाओ 18

(પચા તકાય 38)

અથ ETHત જ વ ઉપ છ ક મરણન ા ત થાય છ વભાવથી ત વ ન િવનાશ પા યો છ અન િન યથી ઊપ યો છ સદા એક પ છ યાર કોણ

ઊપ અન િવણ છ પયાય જ ઊપ છ અન પયાય જ િવણસી છ મ ક દવ પયાય ઉ પ થઈ છ મ ય પયાય નાશ પામી છ એ પયાયનો ઉ પાદ-યય છ વન ૌ ય ણવો

एव भावमभाव भावाभाव अभावभाव च गणप यिह सिहदौ ससरमाणो कणिद जीवो 21

(પચા તકાય 38)

અથ ETHપયાયાિથકનયની િવવ ાથી પચપરાવતન પ સસારમા મણ કરતો આ આ મા દવા દ પયાયોન ઉ પ કર છ મ યા દ પયાયોનો નાશ કર છ તથા િવ માન દવા દ પયાયોના નાશનો આરભ કર છ અન િવ માન નથી ત મ યા દ પયાયના ઉ પાદનો આરભ કર છ

બ યાદ રાખ ક નય કથન અપ ત હોય છ અન યાર જ ત નય કહવાય છ જો અપ ાર હત કથન કરવામા આવ તો ત નય નથી નય છ

त सािवकखा सणया िणरिवकखा त िव दणणया ह ित सयलववहारिस ी सणयादो होिद िणयमण અથ ETHઆ નય પર પર અપ ા સ હત હોય યાર નય છ અન ત જ

યાર અપ ાર હત લવામા આવ યાર ત નય છ નયથી સવ યવહારની િસ થાય છ

અ ય મતાવલબી પણ વ પદાથના એક જ ધમ ઉપર ટ રાખીન મ ત થઈ ગયા છ તથી નમતમા તમન મતવાળા ક ા છ આ અિધકારમા ચૌદ મતવાળાઓ સબોધન ક છ અન એમના માનલા યક ધમ સમથન કરતા યા ાદન ટ કરલ છ

પાગલ

316

સા ય-સાધક ાર (12)

િત ા (દોહરા)

सया ाद अिधकार यह क ौ अलप िवसतार अमतच मिनवर कह साधक साधय दवार 1

શ દાથ ETHસા ય= િસ કરવા યો ય છ ત ઇ ટ સાધક= સા યન િસ કર છ ત

અથ ndashઆ યા ાદ અિધકાર સ ત વણન ક હવ ી અ તચ િનરાજ સા ય-સાધક ાર વણન કર છ 1

इ या नकिनजश सिनभरोऽ प यो ानमाऽमयता न जहाित भावः एव बमाबम ववित ववतिचऽ त ि यपययमय िच दहा ःत वःत 1

(સવયા એક ીસા)

जोई जीव वसत अिसत मय अगरलघ अभोगी अमरतीक परदसवत ह उतपितरप नानारप अिवचलरप रतन यािद गनभदस अनत ह सोई जीव दरब मान सदा एकरप ऐसौ स िनहच सभाउ िनरतत ह सयादवाद मािह साधय पद अिधकार क ौ अब आग किहवक साधक िस त ह 2

શ દાથ ETHઅ ત=હ છ અન રહશ મય= માણમા આવવા યો ય અ લ =ન ભાર ન હલ ઉતપિત=નવી પયાય ગટ થ નાસ= વ પયાયોનો અભાવ અિવચલ= ૌ ય

317

स य ान माण

અથ ETHઆ વ પદાથ અ ત વ મય વ અ લ વ અભો વ અ િતક વ દશ વ સ હત છ ઉ પાદ- યય- ૌ ય અથવા દશન- ાન-ચા ર આદ ણોથી અનત પ છ િન યનયમા ત વ પદાથઓનો વાભાિવક ધમ સદા સ ય અન એક પ છ તન યા ાદ અિધકારમા સા ય- વ પ ક ો હવ આગળ તન સાધક પ કહ છ

વની સા ય-સાધક અવ થાઓ વણન (દોહરા)

साधय स कवल दशा अथवा िस महत साधक अिवरत आिद बध छीन मोह परजत 3

શ દાથ ETH કવલદશા=તરમા અન ચૌદમા ણ થાનવત અ રહત િસ મહત= વની આઠ કમ ર હત અવ થા અિવરત ધ=ચોથા ણ થાનવત અ ત સ ય ટ ખીનમોહ ( ીણમોહ) =બારમા ણ થાનવત

સવથા િનમ હ

અથ ndashકવળ ાની અ રહત અથવા િસ પરમા મપદ સા ય છ અન અ ત સ ય ટ અથા ચોથા ણ થાનથી માડ ન ીણમોહ અથા બારમા ણ થાન ધી નવ ણ થાનમાથી કોઈ પણ ણ થાનના ધારક ાની વ સાધક છ 3

સાધક અવ થા વ પ (સવયા એક ીસા)

जाकौ अधो अपरब अिनवित करनकौ भयौ लाभ भई गरवचनकी बोहनी जाक अनतानबध ोध मान माया लोभ अनािद िमथयात िम समिकत मोहनी सात परिकित खप कवा उपसमी जाक जगी उर मािह समिकत कला सोहनी सोई मोख साधक कहायौ ताक सरवग

गटी सकित गन थानक अरोहनी 4

318

શ દાથ ETHઅધઃકરણ= કરણમા (પ રણામ-સ હમા) ઉપ રતનસમયવત તથા અધ તનસમયવત વોના પ રણામ સ શ તથા િવસ શ હોય અ વકરણ= કરણમા ઉ રો ર અ વ અ વ પ રણામ થતા ય આ કરણમા ભ સમયવત વોના પ રણામ સદા િવસ શ જ રહ છ અન એક સમયવત વોના પ રણામ સ શ પણ રહ છ અન િવસ શ પણ રહ છ +અિન િ કરણ=

કરણમા ભ સમયવત વોના પ રણામ િવસ શ જ હોય અન એક સમયવત વોના પ રણામ સ શ જ હોય બોહની (બોધની) =ઉપદશ ખપ =સ ળ નાશ

પામી કવા=અથવા સોહની=શોભાયમાન અરોહની=ચડવાની

+ એન િવશષપણ સમજવા માટ ગો મટસાર વકાડ અ યયન કર જોઈએ અન શીલા ઉપ યાસના 247 થી 263 ધીના ઠોમા એ િવ તારથી વણન છ

આ ણ કરણોના પ રણામ િતસમય અનત ણી િવ તા સ હત હોય છ

અથ ndash વન અઘઃકરણ અ વકરણ અન અિન િ કરણ પ કરણલ ધઇની ા ત થઈ છ અન ી નો સ ય ઉપદશ મ યો છ ની અનતા બધી ોધ માન માયા લોભ તથા િમ યા વ િમ સ ય વમોહનીયmdash

એવી સાત િતઓનો સવથા ય અથવા ઉપશમ થયો છ અથવા તરગમા સ ય દશનના દર કરણો ત થયા છ ત જ વ સ ય ટ-મો નો સાધક કહવાય છ તના તર અન બા સવ ગમા ણ થાન ચઢવાની શ ત ગટ થાય છ 4

(સોરઠા)

जाक मकित समीप भई भविसथित घट गई ताकी मनसा सीप सगर मघ मकता वचन 5

શ દાથ ETHભવ થિત=ભવ- મણનો કાળ તા=મોતી

અથ ndash ની ભવ થિત ઘટ જવાથી અથા કચ ન અધ લપરાવતનકાળ શષ રહવાથી મો અવ થા સમીપ આવી ગઈ છ તના મન પ છ પમા સ મઘ પ અન તમના વચન મોતી પ પ રણમન કર છ ભાવ એ છ ક આવા વોન જ ી ના વચનો ચકર થાય છ 5

સ ન મઘની ઉપમા (દોહરા)

319

जय वरष वरषा सम मघ अखिडत धार तय सदगर वानी िखर जगत जीव िहतकार 6

શ દાથ ETHઅખ ડત ધાર=સતત વાની (વાણી) =વચનો

અથ ndash વી ર ત ચોમાસામા વરસાદની ધારા વાહ ટ થાય છ તવી જ ર ત ી નો ઉપદશ સસાર વોન હતકાર થાય છ

ભાવાથ ndash વી ર ત જળ જગતન હતકાર છ તવી જ ર ત સ ની વાણી સવ વોન હતકાર છ 6

ધન-સપિ થી મોહ ર કરવાનો ઉપાય (સવયા તવીસા)

चतनजी तम जािग िवलोकह लागी रह कहा मायाक ताई आए कह सौ कह तम जाहग माया रमगी जहाकी तहाई माया तमहारी न जाित न पाित न वसकी विल न असकी झाई दासी िकय िवन लातिन मारत ऐसी अिनित न कीज गसाई 7

શ દાથ ETHિવલોક = ઓ માયા=ધન-સપિ ઝાઈ=પડછાયો- િત બબ દાસી=નોકરડ સાઈ=મહત

અથ ndashહ આ મ તમ મોહિન ા છોડ ન સાવધાન થાવ અન ઓ તમ ધન-સપિ પ માયામા કમ લી ર ા છો તમ ાથી આ યા છો અન ા ચા યા જશો અન દોલત યાની યા પડ રહશ લ મી તમાર નાત- તની નથી વશ-પરપરાની નથી બી તો તમારા એક દશ પણ િત પ નથી જો એન તમ નોકરડ બનાવીન ન રાખી તો એ તમન લાત મારશ માટ મહાન થઈન તમાર આવો અ યાય કરવો યો ય નથી 7

વળ Ntilde(દોહરા)

320

माया छाया एक ह घट बढ़ िछन मािह इनहकी सगित ज लग ितनहिह कह सख नािह 8

અથ ETHલ મી અન છાયા એકસરખી છ ણમા વધ છ અન ણમા ઘટ છ એના સગમા જોડાય છ અથા નહ કર છ તમન કદ ચન પડ નથી 8

બી વગરનો મોહ ર કરવાનો ઉપદશ (સવયા તવીસા)

लोकिनस कछ नातौ न तरौ न तोस कछ इह लोककौ नातौ ए तौ रह रिम सवारथक रस त परमारथक रस मातौ य तनस तनम तनस जड़ चतन त ितनस िनत हातौ होह सखी अपनौ बल फिरक तोिरक राग िवरोधकौ तातौ 9

શ દાથ ETHલોકિનસ = બ આદ માણસોથી નાતૌ=સબધ રહ રિમ=લીન થયા પરમારથ=આ મ હત માતૌ=મ ત તનમ (ત મય)=લીન હાતૌ=ભ ફ રક= ગટ કર ન તો રક=તોડ ન તાતૌ(ત ) =દોરો

અથ ndashહ વ બી આદ લોકોનો તાર સાથ કાઈ સબધ નથી અન ન તા એમની સાથ કાઈ આ લોક સબધી યોજન છ એ તો પોતાના વાથ માટ તારા શર ર ઉપર મ રાખ છ અન તારા આ મ હતમા મ ન થા એ લોકો શર રમા ત મય થઈ ર ા છ તથી શર રના વા જ જડ છ અન ચત ય છો એમનાથી દો છો તથી રાગ- ષનો સબધ તોડ ન પોતા આ મબળ ગટ કર અન ખી થા 9

ઇ ા દ ચ પદની ઇ છા અ ાન છ (સોરઠા)

ज दरबि जीव त उतग पदवी चह ज समरसी सदीव ितनक कछ न चािहय 10

321

અથ ETH અ ાની વ છ ત ઇ ા દ ચ પદની અભલાષા કર છ પર સદા સમતારસના રિસયા છ ત સસાર સબધી કોઈ પણ વ ઇ છતા નથી

10

મા સમતાભાવમા જ ખ છ (સવયા એક ીસા)

हासीम िवषाद बस िव ाम िववाद बस कायाम मरन गर वतरनम हीनता सिचम िगलानी बस ापितम हािन बस जम हािर सदर दसाम छिब छीनता रोग बस भोगम सजोगम िवयोग बस गनम गरब बस सवा मािह हीनता और जग रीित जती गिभत असाता सती साताकी सहली ह अकली उदासीनता 11

શ દાથ ETHિવષાદ=રજ ખદ િવવાદ=ઉ ર- ર છબ=કા ત છ નતા=તગી ઓછપ ગરબ=ઘમડ સાતા= ખ સહલી=સાથ આપનાર

અથ ndashજો હા યમા ખ માનવામા આવ તો હા યમા લડાઈ થવાનો સભવ છ જો િવ ામા ખ માનવામા આવ તો િવ ામા િવવાદનો િનવાસ છ જો શર રમા ખ માનવામા આવ તો જ મ છ ત અવ ય મર છ જો મોટાઈમા ખ

માનવામા આવ તો તમા નીચપણાનો વાસ છ જો પિવ તામા ખ માનવામા આવ તો પિવ તામા લાિનનો વાસ છ જો લાભમા ખ માનવામા આવ તો યા નફો છ યા કસાન પણ છ જો તમા ખ માનવામા આવ તો યા ત છ યા હાર પણ છ જો દરતામા ખ માનવામા આવ તો ત સદા એકસરખી રહતી નથીmdashબગડ પણ છ જો ભોગોમા ખ માનવામા આવ તો ત રોગના કારણ છ જો ઇ ટ સયોગમા ખ માનવામા ત નો સયોગ થાય છ તનો િવયોગ પણ છ જો ણોમા ખ માનવામા આવ તો ણોમા ઘમડનો િનવાસ છ જો નોકર -ચાકર મા ખ માનવામા આવ તો ત હ નતા ( લામી) જ છ એ િસવાય બી પણ લૌ કક કાય છ ત બધા અશાતામય છ તથી પ ટ છ ક શાતાનો સયોગ

322

મળવવા માટ ઉદાસીનતા સખી સમાન છ ભાવ એ છ ક મા સમતાભાવ જ જગતમા ખદાયક છ 11

ીિતમા અ ીિત એવો પાઠ પણ છ

લૌ કક પિવ તા િન ય નથી તનો નાશ થતા મલનતા આવી ય છ

ખમ ફર ઃખ બસ એવો પણ પાઠ છ

ઉ િતની પછ અવનિત (આવ) છ ત ઉ િત નથી (દોહરા)

िजिह उतग चिढ़ िफर पतन निह उतग वह कप िजिह सख अतर भय बस सो सख ह दथरप 12 जो िवलस सख सपदा गय तहा दख होइ जो धरती बह तनवती जर अगिनस सोइ 13 શ દાથ ETHઉતગ= ચા થાન ઉપર પહ ચીન પછ પડ પડ છ ત ચ

પદ નથી ડો વો જ છ તવી જ ર ત ખ ા ત થઈન તના ન ટ થવાનો ભય છ ત ખ નથી ઃખ પ છ 12 કારણ ક લૌ કક ખ-સપિ નો િવલાસ ન ટ થતા પછ ઃખ જ ા ત થાય છ વી ર ત ક ગીચ ઘાસવાળ ધરતી જ અ નથી બળ ય છ 13

ી ના ઉપદશમા ાની વ ચ કર છ અન ખ સમજતા જ નથી (દોહરા)

सबद मािह सतगर कह गट रप िनज धमर सनत िवचछन स ह मढ़ न जान ममर 14

શ દાથ ETH ી આ મ-પદાથના વ પ વણન કર છ ત સાભળ ન માન માણસો ધારણા કર છ અન ખાઓ તનો મમ જ સમજતા નથી 14

ઉપરના દોહરા ટાત ારા સમથન (સવયા એક ીસા)

जस काह नगरक वासी परष भल ताम एक नर स एक द उरकौ दोउ िफर परक समीप पर ऊटवम काह और पिथकस पछ पथ परकौ सो तौ कह तमारौ नगर ह तमार िढग

323

मारग िदखाव समझाव खोज परकौ एतपर स पहचान प न मान द िहरद वान तस उपदस गरकौ 15

શ દાથ ETHવાસી=રહનાર ટ=સમજણો ટ= ઊટવ=ઉલટો ર તો ઢગ=પાસ

અથ ndash વી ર ત કોઈ શહરના રહવાસી બ ષો વ તીની સમીપમા ર તો લી ગયા તમા એક સ જન દયનો અન બીજો ન હતો ર તો લીન પાછા

ફયા અન ી સાફરન પોતાના નગરનો ર તો છ ો તથા ત સાફર તમન ર તો સમ વીન બતા યો અન ક ક આ તમા નગર તમાર ન ક જ છ યા ત ષોમા સ જન છ ત તની વાત સાચી માન છ અથા પોતા નગર ઓળખી લ છ અન ખ તન માનતો નથી એવી ર ત ાની ી ના ઉપદશ સ ય માન છ પણ અ ાનીઓના સમજવામા આવ નથી ભાવ એ છ ક ઉપદશની અસર ોતાઓના પ રણામ-અ સાર જ થાય છ 15

ચોપાઈNtilde િસખાવ હ બાર હ બારા ઝ પર ત મિત અ સારા

जस काह जगलम पासकौ सम पाइ अपन सभाव महामघ बरसत ह आमल कषाय कट तीखन मधर खार तसौ रस बाढ जहा जसौ दरखत ह तस गयानवत नर गयानकौ बखान कर रसकौ उमाह ह न काह परखत ह वह धिन सिन कोऊ गह कोऊ रह सोइ काहकौ िवखाद होइ कोऊ हरखत ह 16

શ દાથ ETHપાવસ=વરસાદ આમલ=ખા કષાય=કષાય ક =કડ તીખન (તી ણ) =તી મ ર=િમ ટ ખાર( ાર) =ખા દરખ (દર ત) = ઉમા =ઉ સા હત ન પરખ હ=પર ા કરતો નથી િન( વિન) =શ દ િવખાદ(િવષાદ) =ખદ હરખ =હિષત

324

અથ ndash વી ર ત કોઈ વનમા વરસાદના દવસોમા પોતાની મળ પાણી પડ છ તો ખા કષાય કડ તી મી ક ખા રસ હોય છ ત પાણી પણ ત જ રસ પ થઈ ય છ તવી જ ર ત ાનીઓ ાનના યા યાનમા પોતાના અ ભવ ગટ કર છ પા -અપા ની પર ા કરતા નથી ત વાણી સાભળ કોઈ તો હણ કર છ કોઈ ઘ છ કોઈ ખદ પામ છ અન કોઈ આનદત થાય છ

ભાવાથ ndash વી ર ત વરસાદ પોતાની મળ વરસ છ અન ત લીમડાના ઉપર પડવાથી કડ લ ના ઉપર પડવાથી ખા શરડ ઉપર પડવાથી મ ર મરચાના છોડ ઉપર પડવાથી તી ચણાના છોડ પર પડવાથી ખા અન બાવળના પર પડવાથી કષાય થઈ ય છ તવી જ ર ત ાનીઓ યાિત લાભા દની અપ ા ર હત મ ય થભાવથી ત વના વ પ કથન કર છ ત સાભળ ન કોઈ ોતા પરમાથ હણ કર છ કોઈ સસારથી ભયભીત થઈન યમ-િનયમ લ છ કોઈ ઝગડો કર છ કોઈ ઘ છ કોઈ તક કર છ કોઈ િન દા- િત કર છ અન કોઈ યા યાન થવાની જ રાહ જોયા કર છ 16

(દોહરા)

गर उपदश कहा कर दराधय ससार बस सदा जाक उदर जीव पच परकार 17

અથ ETH મા પાચ કરાના વ િનવાસ કર છ ત સસાર જ ઘણો જ તર છ તમા ી નો ઉપદશ કર 17

પાચ કારના વ (દોહરા)

डघा भ चघा चतर सघा रचक स ऊधा दरबि िवकल घघा घोर अब 18

શ દાથ ETH ચક= ચવાળા અ =અ ાની

અથ ETH ઘા વ છ ધા વ ચ ર છ ઘા વ ચવાળા છ ધા વ અન ઃખી છ અન ઘા વ મહા અ ાની છ 18

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

325

जाकी परम दसा िवष करम कलक न होइ डघा अगम अगाधपद वचन अगोचर सोइ 19

અથ ETH મન કમ-કા લમા ર હત અગ ય અગાધ અન વચન-અગોચર ઉ ટ પદ છ ત િસ ભગવાન ઘા વ છ 19

આ કથન પ ડત બનારસીદાસ એ પોતાની ક પનાથી ક છ કોઈ થના આધાર ન હ

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

जो उदास हव जगतस गह परम रस म सो चघा गरक वचन चघ बालक जम 20

શ દાથ ETHઉદાસ=િવર ત પરમ રસ=આ મ-અ ભવ ઘ= સ

અથ ndash સસારથી િવર ત થઈન આ મ-અ ભવનો રસ સ મ હણ કર છ અન ી ના વચન બાળકની મ ધની પઠ સ છ ત ઘા વ છ 20

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

जो सवचन रितस सन िहय द ता नािह परमारथ समझ नह सो सघा जगमािह 21

શ દાથ ETH ચસૌ= મથી પરમારથ=આ મત વ

અથ ndash ના વચન મ વક સાભળ છ અન દયમા ટતા નથી-ભ છ પણ આ મ વ પન ઓળખતા નથી એવા મ દ કષાયી વ ઘા છ 21

ધા વ લ ણ

जाक िवकथा िहत लग आगम अग अिन सो ऊधा िवषयी िवकल द र पािप 22

શ દાથ ETHિવકથા=ખોટ વાતા અિન ટ=અિ ય ટ= ષી ટ= ોધી પાિપ ટ=અધમ

અથ ndash ન સ શા નો ઉપદશ તો અિ ય લાગ છ અન િવકથાઓ િ ય લાગ છ ત િવષયા ભલાષી ષી- ોધી અન અધમ વ ધા છ 22

ઘા વ લ ણ (દોહરા)

326

जाक वचन वन नह निह मन सरित िवराम जड़तास जड़वत भयौ घघा ताकौ नाम 23

શ દાથ ETH રિત= િત િવરામ=અ તી

અથ ndashવચન ર હત અથા એક ય વણ ર હત અથા િ ચ ર ય મન ર હત અથા અસ ી પચ ય અન અ તી અ ાની વ ાનાવરણીય કમના તી ઉદયથી જડ થઈ ગયા છ ત ઘા છ 23

ઉપ ત પાચ કારના વો િવશષ વણન (ચોપાઈ)

डघा िस कह सब कोऊ सघी ऊधा मरख जोऊ घघा घोर िवकल ससारी चघा जीव मोख अिधकारी 24

અથ ETH ઘા વન સવ કોઈ િસ કહ છ ઘા અન ઘા બન ખ છ ઘા ઘોર સસાર છ અન ઘા વ મો ના પા છ 24

ઘા વ વણન (દોહરા)

चघा साधक मोखकौ कर दोष दख नास लह मोख सतोषस वरन लचछन तास 25

અથ ETH ઘા વ મો ના સાધક છ દોષ અન ઃખોના નાશક છ સતોષથી પ ર ણ રહ છ તના ણો વણન ક 25

(દોહરા)

कपा सम सवग दम अिसतभाव वरागय य लचछन जाक िहय स सनकौ तयाग 26

શ દાથ ETH પા=દયા સમ( શમ) =કષાયોની મદતા સવગ=સસારથી ભયભીત દમ=ઇ યો દમન અ તભાવ (આ ત ) = જનવચનોમા ા વરા ય=સસારથી િવર ત

327

અથ ndashદયા શમ સવગ ઇ યદમન આ ત વરા ય અન સાત યસનોનો યાગmdashઆ ઘા અથા સાધક વના ચ છ 26

સાત યસનના નામ (ચોપાઈ)

जवा आिमष मिदरा दारी आखटक चोरी परनारी एई सात िवसन दखदाई दिरत मल दरगितक भाई 27

શ દાથ ETHઆિમષ=માસ મ દરા=શરાબ દાર =વ યા આખટક=િશકાર પરનાર =પરાઈ ી રત=પાપ લ=જડ

અથ ndash ગાર રમવો માસ ખા દા પીવો વ યા સવન કર િશકાર કરવો ચોર અન પર ી સવન કર mdashઆ સાત યસન ઃખદાયક છ પાપ ળ છ અન ગિતમા લઈ જનાર છ 27

યસનોના ય અન ભાવ પ ભદ (દોહરા)

दरिवत य सात िवसन दराचार दखधाम भािवत अतर कलपना मषा मोह पिरनाम 28

અથ ETHઆ સાત યસન શર રથી સવવામા આવ છ ત રાચાર પ ય- યસન છ અન ઠા મોહ-પ રણામની તરગ ક પના ત ભાવ- યસન છ ય અન ભાવ બ ય ઃખોના ઘર છ 28

સાત ભાવ- યસનો વ પ (સવયા એક ીસા)

अशभम हािर शभजीित यह दत कमर दहकी मगनताई यह मास भिखवौ मोहकी गहलस अजान यह सरापान कमितकी रीित गिनकाकौ रस चिखवौ िनरद हव ानघात करवौ यह िसकार परनारी सग परबि कौ परिखवौ

328

पयारस पराई स ज गिहवकी चाह चोरी एई सात िवसन िबडार लिखवौ 29

શ દાથ ETH ત ( ત)= ગાર ગહલ= છા અ ન=અચત રા=શરાબ પાન=પી ગિનકા=વ યા સ જ=વ બડાર=િવદારણ કર

અથ ndashઅ ભ કમના ઉદયમા હાર અન ભ કમના ઉદયમા િવજય માનવો એ ભાવ- ગાર છ શર રમા લીન થ એ ભાવ-માસભ ણ છ િમ યા વથી િછત થઈન વ પન લી જ એ ભાવ-મ પાન છ ના ર ત ચાલ એ ભાવ-વ યાસવન છ કઠોર પ રણામ રાખીન ાણોનો ઘાત કરવો એ ભાવ-િશકાર છ દહા દ પરવ મા આ મ રાખવી ત ભાવ-પરિસ ીસગ છ અ રાગ વક પર પદાથ હણ કરવાની અભલાષા ત ભાવ-ચોર છ આ જ સાત ભાવ-યસન આ મ ાન િવદારણ કર છ અથા આ મ ાન થવા દતા નથી 29

સાધક વનો ષાથ (દોહરો)

िवसन भाव जाम नह पौरष अगम अपार िकय गट घट िसधम चौदह रतन उदार 30

શ દાથ ETHિસ =સ ઉદાર=મહાન

અથ ndash મના ચ મા ભાવ- યસનોનો લશ પણ રહતો નથી ત અ ય અન અપરપાર ષાથના ધારક દય પ સ મા ચૌદ મહાર ન ગટ કર છ 30

ચૌદ ભાવર ન(સવયા એક ીસા)

ल मी सबि अनभित कउसतभ मिन वराग कलपवकष सख सवचन ह ऐरावत उि म तीित रभा उद िवष कामधन िनजररा सधा मोद धन ह धयान चाप मरीित मिदरा िववक व स भाव चन मा तरगरप मन ह

329

चौदह रतन य गट ह िह जहा तहा गयानक उदोत घट िसधकौ मथन ह 31

શ દાથ ETH ધા=અ ત મોદ=આનદ ચાપ=ધ ય રગ=ઘોડો

અથ ndash યા ાનના કાશમા ચ પ સ મથન કરવામા આવ છ યા પ લ મી અ િત પ કૌ ભમણ વરા ય પ ક પ સ ય વચન પ શખ ઐરાવત હાથી પ ઉ મ ા પ રભા ઉદય પ િવષ િન રા પ કામધ આનદ પ અ ત યાન પ ધ ય મ પ મ દરા િવવક પ વ ભાવ પ ચ મા અન મન પ ઘોડોmdashઆવી ર ત ચૌદ ર ન ગટ થાય છ 31

ચૌદ ર નમા હય અન ઉપાદય છ (દોહરા)

िकय अवसथाम गट चौदह रतन रसाल कछ तयाग कछ स ह िविधिनषधकी चाल 32 रमा सख िवष धन सरा व धन हय हय मिन रभा गज कलपतर सधा सोम आदय 33 इह िविध जो परभाव िवष वम रम िनजरप सो साधक िसवपथकौ िचद वदक िच प 34

શ દાથ ETHસ હ= હણ કર િવિધ= હણ કર િનષધ=છોડ રમા=લ મી ધ =ધ ય રા=શરાબ ધ =ગાય હય=ઘોડો રભા=અ સરા સોમ=ચ મા આદય= હ કરવા યો ય વમ=છોડ

અથ ndashસાધકદશામા ચૌદ ર નો ગટ કયા તમાથી ાની વ િવિધ-િનષધની ર ત પર કટલાકનો યાગ કર છ અન કટલાક હણ કર છ 32 અથા પ લ મી સ યવચન પ શખ ઉદય પ િવષ યાન પ ધ ય મ પ મ દરા િવવક પ ધ વ ત ર િન રા પ કામધ અન મન પી ઘોડોmdashઆ

આઠ અ થર છ તથી યાગવા યો ય છ તથા અ િત પ મણ તીિત પ રભા ઉ મ પ હાથી વરા ય પ ક પ આનદ પ અ ત ભાવ પ ચ માmdashઆ છ ર ન ઉપાદય છ 33 આ ર ત પરભાવ પ િવષિવકારનો યાગ કર ન િનજ-

330

વ પમા મ ન થાય છ ત િનજ- વ પનો ભો તા ચત ય આ મા મો માગનો સાધક છ 34

સાધક દશા

સ ય વચન પણ હય છ નમતમા તો મૌનની જ શસા છ

સાત ભાવ- યસન અન ચૌદ ર નોની કિવતા પ બનારસીદાસ એ વત રચી છ

नका तस ग शा ःवयमव वःत- त व यव ःथितिमित वलोकय तः ःया ादश मिधकामिधग य स तो ानीभव त जननीितमलघय तः 2

(આ લોક ઈડરની િતમા નથી)

મો માગના સાધક વોની અવ થા (કિવ )

गय़ान ि ि िजनहक घट अतर िनरख दरव सगन परजाइ िजनहक सहजरप िदन िदन ित सयादवाद साधन अिधकाइ ज कविल नीत मारग मख िचत चरन राख ठहराइ त वीन किर खीन मोहमल अिवचल होिह परमपद पाइ 35

શ દાથ ETHિનરખ=અવલોકન કર નીત( ણીત)=રા ચત

અથ ndash મના તરગમા ાન ટ ય ણ અન પયાયો અવલોકન કર છ ઓ વયમવ દન- િત દન યા ાદ ારા પોતા વ પ અિધકાિધક ણ છ કવળ -કિથત ધમમાગમા ા કર ન ત અ સાર આચરણ કર છ ત ાની મ યો મોહકમનો મળ ન ટ કર છ અન પરમ પદ ા ત કર ન થર થાય છ 35

य ानमाऽिनजभावमयीमक पा भिम ौय त कथम यपनीतमोहाः

331

त साधक वमिधग य भव त िस ा मढाः वममनपल य प रम त 3

અ ભવથી મો અન િમ યા વથી સસાર છ (સવયા એક ીસા)

चाकसौ िफरत जाकौ ससार िनकट आयौ पायौ िजन समयक िमथयात नास किरक िनरदद मनसा सभिम सािध लीनी िजन कीनी मोखकारन अवसथा धयान धिरक सो ही स अनभौ अभयासी अिवनासी भयौ गयौ ताकौ करम भरम रोग गिरक िमथयामती अपनौ सरप न िपछान तात डोल जगजालम अनत काल भिरक 36

શ દાથ ETHચાક=ચ િનર દ(િનર દ) = િવધા ર હત ગ રક(ગલક)

=ગળ ન નાશ પા િપછાન=ઓળખ

અથ ndashચાકડાની મ મતા મતા ન સસારનો ત ન ક આવી ગયો છ ણ િમ યા વનો નાશ કર ન સ ય દશન ા ત ક છ ણ રાગ- ષ છોડ ન મન પ િમન કર છ અન યાન ારા પોતાન મો ન યો ય બનાવલ છ ત જ અ ભવનો અ યાસ કરનાર અિવચળ પદ પામ છ અન તના કમ નાશ પામ છ તથા અ ાન પી રોગ ર થઈ ય છ પર િમ યા ટ પોતા વ પ ઓળખતા નથી તથી તઓ અનતકાળ ધી જગતની ળમા ભટક છ અન જ મ-મરણના ફરા કર છ 36

ःया ादकौशलसिन लसयमा या यो भावय यहरहः ःविमहोपय ः ान बयानयपरःपरतीोमऽी-

पाऽीकत ौयित भिमिममा स एकः 4 આ મ-અ ભવ પ રણામ (સવયા એક ીસા)

ज जीव दरबरप तथा परजायरप दोऊ न वान वसत स ता गहत ह

332

ज अस भाविनक तयागी भय सरवथा िवषस िवमख हव िवरागता बहत ह ज ज ा भाव तयागभाव दोऊ भाविनक अनभौ अभयास िवष एकता करत ह तई गयान ि याक आराधक सहज मोख मारगक साधक अबाधक महत ह 37

અથ ETH વોએ યાિથક અન પયાયાિથક બ નયો ારા પદાથ વ પ સમ ન આ માની તા હણ કર છ અ ભાવોના સવથા યાગી છ ઇ ય-િવષયોથી પરા ખ થઈન વીતરાગી થયા છ મણ અ ભવના અ યાસમા ઉપાદય અન હય બ કારના ભાવોન એકસરખા યા છ ત જ વો ાન યાના ઉપાસક છ મો માગના સાધક છ કમબાધા ર હત છ અન મહાન છ

37

ાન યા વ પ (દોહરા)

िवनसी अनािद अस ता होइ स ता पोख ता परनितको बध कह गयान ि यास मोख 38

શ દાથ ETHિવનિસ=ન ટ થઈન પોખ= ટ પરનિત=ચાલ

અથ ndash ાનીઓ કહ છ ક અના દકાળની અ તા ન ટ કરનાર અન તાન ટ કરનાર પ રણિત ાન યા છ અન તનાથી જ મો થાય છ 38

સ ય વથી મ મ ાનની ણતા થાય છ (દોહરા)

जगी स समिकत कला बगी मोख मग जोइ वह करम चरन कर म म परन होइ 39 जाक घट ऐसी दसा साधक ताकौ नाम जस जो दीपक धर सो उिजयारौ धाम 40

શ દાથ ETHબગી=ચાલી

333

અથ ndashસ ય દશન કરણ ગટ થાય છ અન મો ના માગમા ચાલ છ ત ધીર ધીર કમ નો નાશ કર પરમા મા બન છ 39 ના ચ મા આવા સ ય દશનના કરણનો ઉદય થયો છ ત જ નામ સાધક છ મ ક ઘરમા દ પક સળગાવવામા આવ છ ત જ ઘરમા અજવા થાય છ 40

िच प डच डम वलािस वकासहासः श काशभरिनभरसभातः आ दस ःथतदाःखिलतक प - ःतःयव चायमदय यचलािचरा मा 5

સ ય વનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जाक घट अतर िमथयात अधकरा गयौ भयौ परगास स समिकत भानकौ जाकी मोहिन ा घटी ममता पलक फटी जानयौ िजन मरन अवाची भगवानकौ जाकौ गयान तज बगयौ उि म उदार जगयौ लगौ सख पोख समरस सधा पानकौ ताही सिवचचछनकौ ससार िनकट आयौ पायौ ितन मारग सगम िनरवानकौ 41

શ દાથ ETHઅવાચી=વચનાતીત બ યૌ=વ

અથ ndash ના દયમા િમ યા વનો ધકાર ન ટ થવાથી સ ય દશનનો ય કાિશત થયો ની મોહિન ા ર થઈ ગઈ અન મમતાની પલકો ઊઘડ

ગઈ મ વચનાતીત પોતાના પરમ ર વ પ ઓળખી લી છ ના ાન તજ કાિશત થ મહાન ઉ મમા સાવધાન થયો સા યભાવના અ તરસ પાન કર ન ટ થયો ત જ ાનીન સસારનો ત સમીપ આ યો છ અન તણ જ િનવાણનો ગમ માગ ા ત કય છ 41

ःया ादद पतलस महिस काश श ःवभावम हम य दत मयीित

334

क ब धमो पथपाितिभर यभाव- िन योदयः परमय ःफरत ःवभावः 6

સ ય ાનનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जाक िहरदम सया ाद साधना करत स आतमाकौ अनभौ गट भयौ ह जाक सकलप िवकलपक िवकार िमिट सदाकाल एकीभाव रस पिरनयौ ह िजन बध िविध पिरहार मोख अगीकार ऐसौ सिवचार पचछ सोऊ छािड दयौ ह ताकौ गयान मिहमा उदोत िदन िदन ित सोही भवसागर उलिघ पार गयौ ह 42

શ દાથ ETHપ રનયૌ=થયૌ પ રહાર=ન ટ ગીકાર= વીકાર પાર= કનાર

અથ ndash યા ાદના અ યાસથી ના તઃકરણમા આ માનો અ ભવ ગટ થયો ના સક પ-િવક પના િવકાર ન ટ થઈ ગયા અન સદવ ાનભાવ પ થયો ણ બધિવિધના યાગ અન મો ના વીકારનો સ ચાર પણ

છોડ દ ધો છ ના ાનનો મ હમા દવસ- દવસ ગટ થયો છ ત જ સસારસાગરથી પાર થઈન તના કનાર પહ યો છ 42

िचऽा मश समदायमयोऽयमा मा स ः णयित नय णख यमानः य़ तःमादख डमिनराकतख डमक - मका तशा तमचल िचदह महोऽ ःम 7

અ ભવમા નયપ નથી (સવયા એક ીસા)

अिसतरप नासित अनक एक िथररप अिथर इतयािद नानारप जीव किहय दीस एक नकी ितपचछी न अपर दजी नकौ न िदखाइ वाद िववादम रिहय

335

िथरता न होइ िवकलपकी तरगिनम चचलता बढ़ अनभौ दसा न लिहय तात जीव अचल अबािधत अखड एक ऐसौ पद सािधक समािध सख गिहय 43

શ દાથ ETHિથર= થર અિથર=ચચળ િતપ છ =િવપર ત અપર=બી િથરતા=શા સમાિધ=અ ભવ

અથ ndash વ પદાથ નયની અપ ાએ અ ત-ના ત એક-અનક થર-અ થર આદ અનક પ કહવામા આ યો છ જો એક નયથી િવપર ત બીજો નય ન બતાવવામા આવ તો િવપર તતા દખાય છ અન વાદ-િવવાદ ઉપ થત થાય છ એવી દશામા અથા નયની િવક પ ળમા પડવાથી ચ ન િવ ામ મળતો નથી અન ચચળતા વધવાથી અ ભવ ટક શકતો નથી તથી વ પદાથન અચળ અબાિધત અખ ડત અન એક સાધીન અ ભવનો આનદ લવો જોઈએ

ભાવાથ ndashએક નય પદાથન અ ત પ કહ છ તો બીજો નય ત જ પદાથન ના ત પ કહ છ એક નય તન એક પ કહ છ તો બીજો નય તન અનક કહ છ એક નય િન ય કહ છ તો બીજો નય અિન ય કહ છ એક નય કહ છ તો બીજો નય તન અ કહ છ એક નય ાની કહ છ તો બીજો નય તન અ ાની કહ છ એક નય સબધ કહ છ તો બીજો નય તન અબધ કહ છ આવી ર ત પર પર િવ અનક ધમ ની એપ ાએ પદાથ અનક પ કહવાય છ યાર પહલો નય કહવામા આ યો હોય યાર તનો િવરોધી બતાવવામા ન આવ તો િવવાદ ઊભો થાય છ અન નયોના ભદ વધવાથી અનક િવક પો ઉ પ થાય છ નાથી ચ મા ચચળતા વધવાથી અ ભવ ન ટ થઈ ય છ તથી થમ અવ થામા તો નયોન ણવા આવ યક છ પછ તમના ારા પદાથ વા તિવક વ પ ન કયા પછ

એક આ મા જ ઉપાદય છ 43 न ि यण ख डयािम न ऽण ख डयािम न कालन ख डयािम न भावन ख डयािम स वश एको

ानमाऽभावोऽ ःम આ સ ત શ ત બ િતઓમા નથી પણ ઇડરની િતમા છ

योऽय भावो ानमाऽोऽहम ःम यो य ानमाऽः स नव यो य ानक लोलव गन ान य ातम ःतमाऽः 8

આતમા ય કાળ ભાવથી અખડત છ (સવયા એક ીસા)

336

जस एक पाकौ आबफल ताक चार अस रस जाली गठली छीलक जब मािनय य तौ न बन प ऐस बन जस वह फल रप रस गध फास अखड मािनय तस एक जीवकौ दरव खत काल भाव अस भद किर िभ िभ न बखािनय दवररप खतरप कालरप भावरप चार रप अलख अखड स ा मािनय 44

શ દાથ ETH બફળ=કર ફાસ= પશ અખડ=અભ અલખ=આ મા

અથ ndashકોઈ એમ સમ ક વી ર ત પાકા આ ફળમા રસ ળ ગોટલી અન છાલ એવી ર ત ચાર શ છ તવી જ ર ત પદાથમા ય કાળ ભાવ એ ચાર શ છmdashએમ નથી આ ર ત છ ક વી ર ત આ ફળ છ અન તના પશ રસ ગધ વણ તનાથી અભ છ તવી જ ર ત વપદાથના ય કાળ ભાવ તનાથી અભ છ અન આ મસ ા પોતાના વચ ટયથી સદા અખ ડત છ

ભાવાથ ndashજો કોઈ ઇ છ ક અ નથી ઉ ણતા ભ કરવામા આવ અથા કોઈ તો અ ન પોતાની પાસ રાખ અન બી ની પાસ ઉ ણતા સ પ તો તમ બની શક નથી તવી જ ર ત ય કાળ ભાવન પદાથથી અભ ણવા જોઈએ 44

ાન અન ય વ પ (સવયા એક ીસા)

कोऊ गयानवान कह गयान तौ हमारौ रप जञय षट दवर सो हमारौ रप नाह ह एक न वान ऐस दजी अब कह जस सरसवती अकखर अरथ एक ठाह ह तस गयाता मरौ नाम गयान चतना िवराम जञयरप सकित अनत मझ पाही ह

337

आ कारन वचनक भद भद कह कोऊ गयाता गयान जञयकौ िवलास स ा माही ह 45

અથ ETHકોઈ ાની કહ છ ક ાન મા પ છ અન યNtildeછ ય મા વ પ નથી યા ી સબોધન કર છ ક એક નય અથા યવહારનયથી તમા કહ સ ય છ અન બીજો િન યનય ક ત આ ર ત છ ક વી ર ત િવ ા અ ર અન અથ એક જ થાનમા છ ભ નથી તવી જ ર ત ાતા આ મા નામ છ અન ાન ચતનાના કાર છ તથા ત ાન ય પ પ રણમન કર છ ત ય પ પ રણમન કરવાની અનતશ ત આ મામા જ છ તથી વચનના ભદથી

ભલ ભદ કહો પણ િન યથી ાતા ાન અન યનો િવલાસ એક આ મસ ામા જ છ 45

ચતના બ કારની છNtilde ાનચતના અન દશનચતના

(ચોપાઈ)

सवपर कासक सकित हमारी तात वचन भद म भारी जञय दशा दिवधआ परगासी िनजरपा पररपा भासी 46

અથ ETHઆ માની ાનશ ત પોતા વ પ ણ છ અન પોતાના િસવાય અ ય પદાથ ન પણ ણ છ તથી ાન અન યનો વચન-ભદ ખાઓન મોટો મ ઉ પ કર છ ય અવ થા બ કારની છNtildeએક તો વ ય અન બી

પર ય 46

(દોહરા)

िनजरपा आतम सकित पररपा पर वसत िजन लिख लीन पच यह ितन लिख िलयौ समसत 47

અથ ETH વ ય આ મા છ અન પર ય આ મા િસવાયના જગતના સવ પદાથ છ ણ આ વ ય અન પર યની ચવણ (કોયડો) સમ લીધી છ તમ બ જ ણી લી છ એમ સમજો 47

338

विच लसित मचक विच मकामचक विच पनरमचक सहजमव त व मम तथा प न वमोहय यमलमघसा त मन परःपरससहतकटश चब ःफरत 9

યા ાદમા વ વ પ (સવયા એક ીસા)

करम अवसथाम अस सौ िवलोिकयत करम कलकस रिहत स अग ह उभ न वान समकाल स ास रप ऐसौ परजाइ धारी जीव नाना रग ह एक ही समम ि धारप प तथािप याकी अखिडत चतना सकित सरवग ह यह सयादवाद याकौ भद सयादवादी जान मरख न मान जाकौ िहयौ दगभग ह 48

શ દાથ ETHઅવ થા=દશા િવલો કયત=દખાય છ ઉભ(ઉભય) =બ ન=નય પર ઈ ધાર =શર ર સ હત સસાર રગ=ધમ િ ધા= ણ ગ ભગ= ધળો

અથ ndashજો વની કમસ હત અવ થા ઉપર ટ દવામા આવ તો ત યવહારનયથી અ દખાય છ જો િન યનયની કમમળ ર હત અવ થાનો િવચાર કરવામા આવ તો ત િનદ ષ છ અન જો એ બ નયોનો એકસાથ િવચાર કરવામા આવ તો ા પ જણાય છmdash આ ર ત સસાર વની િવ ચ ગિત છ જોક ત એક ણમા અ અન ા એવા ણ પ છ તોપણ આ ણ પોમા ત અખડ ચત યશ તથઈ સવાગ સ પ છ આ જ યા ાદ છ આ યા ાદનો મમ યા ાદ જ ણ છ ખ દયના ધળા છ ત આ અથ સમજતા નથી

इतो दतमनकता दध दतः सदा यकता- िमतः ण वभ गर ीविमतः सदवोदयात इतः परम वःतत धतिमतः दशिनज- रहो सहजमा मनःत ददम त वभवम 10

339

िनहच दरबि ि दीज तब एक रप गन परजाइ भद भावस बहत ह असखय परदस सजगत स ा परमान गयानकी भास लोका लोक मानयत ह परज तरगिनक अग छनभगर ह चतना सकितस अखिडत अचत ह सो ह जीव जगत िवनायक जगतसार जाकी मौज मिहमा अपार अदभत ह 49

શ દાથ ETHભદભાવ= યવહારનય સ ગત(સ ત) =સ હત ત( ત)

=સ હત અ ત=અચળ િવનાયક=િશરોમણ મૌજ= ખ

અથ ndashઆ મા િન યનય અન ય ટથી એક પ છ ણપયાયોના ભદ અથા યવહારનયથી અભદ પ છ અ ત વની ટથી િનજ ાવગાહમા થત છ દશોની ટએ લોક- માણ અસ ય દશી છ ાયક ટએ લોકાલોક મામ છ પયાયોની ટએ ણભ ર છ અિવનાશી ચતનાશ તની ટએ

િન ય છ ત વ જગતમા ઠ અન સાર પદાથ છ તના ખ ણનો મ હમા અપરપાર અન અ ત છ 49

લોક અન અલોકમા તના ાનની પહ ચ છ

कषायकिलररतः ःखलित शा तरः यकतो भवोपहितरकतः ःपशित म र यकतः जग ऽतयमकतः ःफरित िच चकाः यकतः ःवभावम हमा मनो वजयतऽ ताद तः 11

िवभाव सकित परनितस िवकल दीस स चतना िवचारत सहज सत ह करम सजोगस कहाव गित जोिन वासी िनहच सरप सदा मकत महत ह जञायक सभाउ धर लोकालोक परगासी

340

स ा परवान स ा परगासवत ह सो ह जीव जानत जहान कौतक महान जाकी िकरित कहा न अनािद अनत ह 50

કહાન એવો પણ પાઠ છ કહાન=કહાણી-વાતા

શ દાથ ETHિવકલ= ઃખી સહજ સત= વાભાિવક શાત વાસી=રહનાર જહાન=લોક ક રિત=(ક િત) =યશ કહા ન= ા નથી

અથ ndashઆ મા િવભાવ-પ રણિતથઈ ઃખી દખાય છ પણ તની ચત યશ તનો િવચાર કરો તો ત સાહ જક શા તમય જ છ ત કમના સયોગથી ગિત યોિનનો વાસી કહવાય છ પણ ત િન ય વ પ ઓ તો કમબધનથી ત પરમ ર જ છ તની ાયકશ ત ઉપર ટ કો તો ત લોકાલોકનો ાતા ટા છ જો ના અ ત વ ઉપર યાન આપો તો િનજ ાવગાહ- માણ ાનનો િપડ છ આવો વ જગતનો ાતા છ તની લીલા િવશાળ છ તની ક િત ા નથી અના દકાળથી ચાલી આવ છ અન અનતકાળ ધી ચાલશ 50

जयित सहजतजःप जम ज ऽलोक - ःखलद ख वक पोऽ यक एकःव पः ःवरस वसरपमा छ नत वोपल भः सभिनयिमता च चम कार एषः 12 સા ય વ પ કવળ ાન વણન (સવયા એક ીસા)

पच परकार गयानावरनकौ नास किर गिट िस जगमािह जगमगी ह

जञायक भाम नाना जञयकी अवसथा धिर अनक भई प एकताक रस पगी ह याही भाित रहगी अनत काल परजत अनत सकित फोिर अनतस लगी ह नरदह दवलम कवल सरप स ऐसी गयानजयोितकी िसखा समािध जगी ह 51

341

શ દાથ ETHફો ર= રત કર ન દવલ=મ દર િસખા(િશખા) = વાળા સમાિધ=અ ભવ

અથ ndashજગતમા ાયક યોિત પાચ કારના ાનાવરણીય કમ નો નાશ કર ન ચમકતી ગટ થઈ છ અન અનક કાર યાકાર પ રણમન કરવા છતા પણ એક પ થઈ રહ છ ત ાયકશ ત આવી જ ર ત અનતકાળ ધી રહશ અન અનત વીયની રણા કર ન અ યપદ ા ત કરશ ત કવળ ાન પ ભા મ ય-દહ પ મ દરમા પરમ શા તમય ગટ થઈ છ 51

अ वचिलतिचदा म या मना मानमा म- यनवरतिनम न धारय वःतमोहः उ दतममतच ि योितरत सम ता- वलत वमलपण िनःसप ःवभावम 13 અ તચ ના કળાના ણ અથ (સવયા એક ીસા)

अचछर अरथम मगन रह सदा काल महासख दवा जसी सवा कामगिवकी अमल अबािधत अलख गन गावना ह पावना परम स भावना ह भिवकी िमथयात ितिमर अपहारा वधरमान धारा जसी उभ जामल िकरण दीप रिवकी ऐसी ह अमतच कला ि धारप धर अनभौ दसा गरथ टीका बि किवकी 52

શ દાથ ETH કમગિવ=કામધ અલખ=આ મા પાવના=પિવ અપહારા=નાશ કરનાર વધમાન=ઉ િત પ ઉભ મ=બ પહોર િ ધા પ= ણ કારની

અથ ndashઅ તચ વામીની ચ કળા અ ભવની ટ કાની અન કિવતાનીmdashએમ ણ પ છ ત સદાકાળ અ ર અથ અથા મો પદાથથી ભર ર છ સવા કરવાથી કામધ સમાન મહા ખદાયક છ એમા િનમળ અન પરમા માના ણસ હ વણન છ પરમ પિવ છ િનમળ છ અન ભ ય વોન ચતવન

342

કરવા યો ય છ િમ યા વનો ધકાર ન ટ કરનાર છ બપોરના ય સમાન ઉ િતશીલ છ 52

(દોહરા)

नाम साधय साधक क ौ ार ादसम ठीक समयसार नाटक सकल परन भयौ सटीक 53

અથ ETHસા ય-સાધક નામના બારમા અિધકાર વણન ક અન ી અ તચ ાચાય ત સમયસાર સમા ત થ 53

થના તમા થકારની આલોચના (દોહરા)

अब किव िनज परब दसा कह आपस आप सहज हरख मनम धर कर न प ाताप 54

અથ ETH વ પ ાન થવાથી સ તા ગટ થઈ છ અન સતાપનો અભાવ થયો છ તથી હવ કા યકતા પોત જ પોતાની વદશાની આલોચના કર છ 54

यःमा तमभ परा ःवपरयोभत यतोऽऽा तर राग षप रमह सित यतो जात बयाकारकः भ जाना च यतोऽनभितर खल ख न बयायाः फल त ानघनौघम नमधना क च न क च कल 14

(સવયા એક ીસા)

जो म आपा ठािड दीनौ पररप गिह लीनौ कीनौ न बसरौ तहा जहा मरौ थल ह भोगिनकौ भोगी हव करमकौ करता भयौ िहरद हमार राग ष मोह मल ह ऐसी िवपरीत चाल भई जो अतीत काल सो तो मर ि याकी ममताहीकौ फल ह गयान ि भासी भयौ ि यास उदासी वह िमथया मोह िन ाम सपनकोसौ छल ह 55

343

શ દાથ ETHબસરૌ=િનવાસ થલ= થાન અતીત કાલ= વ સમય

અથ ndashમ વ મારા વ પ હણ ક નહો પરપદાથ ન પોતાના મા યા અન પરમ સમાિધમા લીન ન થયો ભોગોનો ભો તા થઈન કમ નો કતા થયો અન દય રાગ- ષ-મોહના મળથી મલન ર આવી િવભાવ પ રણિતમા અમ મમ વભાવ રા યો અથા િવભાવપ રણિતન આ મપ રણિત સમ યા તના ફળથી અમાર આ દશા થઈ હવ ાનનો ઉદય થવાથી યાથી િવર ત થયો આગળ કહ કાઈ થ ત િમ યા વની મોહિન ામા વ ન છળ થ છ હવ િન ા ઊડ ગઈ 55

ःवश ससिचतवःतत वर या या कतय समयःय श दः ःव पग ःय न क चद ःत कत यमवामतच िसरः 15 इित समयसारकलशाः समा ः

(દોહરા)

अमतच मिनराजकत परन भयौ िगरथ समयसार नाटक गट पचम गितको पथ 56

અથ ETHસા ા મો નો માગ બતાવનાર ી અ તચ િનરાજ ત નાટક સમયસાર થ સ ણ થયો 56

બારમા અિધકારનો સાર સાધ ત સાધક ન સાધવામા આવ ત સા ય છ મો માગમા મ

સા ય સાધક મ અબાધકની િનિતથી આ મા જ સા ય છ અન આ મા જ સાધક છ ભદ એટલો જ છ ક ચી અવ થા સા ય અન નીચલી અવ થા સાધક છ તથી કવળ ાની અહત િસ પયાય અન સ ય ટ ાવક સા (વગર) અવ થાઓ સાધક છ

અનતા બધીની ચોકડ અન દશનમોહનીય યનો અ દય થવાથી સ ય દશન થાય છ અન સ ય દશન ગટ થતા જ વ ઉપદશનો વા તિવક પા થાય છ તથી ય ઉપદશ તન ધન જન આદ તરફથી રાગ ર કરવાનો અન યસન તથા િવષયNtildeવાસનાઓથી િવર ત થવાનો છ યાર લૌ કક સપિ

344

અન િવષય-વાસનાઓથી ચ િવર ત થઈ ય છ યાર ઇ અહિમ ની સ પદા પણ િવરસ અન િન સાર જણાવા લાગ છ તથી ાનીઓ વગા દની અભલાષા કરતા નથી કારણ ક યા ધી (ઉપર) ચડ ન દવ ઇક ઇ ી ભયા ની ઉ ત અ સાર ફર નીચ પડ છ તન ઉ િત કહતા નથી અન ખમા ઃખનો સમાવશ છ ત ખ નથી ઃખ જ છ તથી િવવક વ વગ અન નરક બ ન એકસરખા ગણ જ છ

આ સવથા અિન ય સસારમા કોઈ પણ વ એવી નથી ના ય અ રાગ કરવામા આવ કારણ ક ભોગોમા રોગ સયોગમા િવયોગ િવ ામા િવવાદ ચમા લાિન જયમા હાર ા ત થાય છ ભાવ એ છ ક સસારની ટલી ખ સામ ી છ ત ઃખમય જ છ તથી ખની સહલી એકલી ઉદાસીનતા ણીન

તની જ ઉપાસના કરવી જોઈએ

વ કિવવર પ બનારસીદાસ િવચ રત

345

ચૌદ ણ થાનાિધકાર (13)

મગલાચરણ (દોહરા)

िजन-ितमा िजन-सारखी नम बनारिस तािह जाकी भि भावस कीनौ नथ िनवािह 1

શ દાથ ETHસારખી= વી િનવા હ=િનવાહ

અથ ndash ની ભ તના સાદથી આ થ િનિવ ન સમા ત થયો એવી જનરાજ-સમાન જન- િતમાન પ બનારસીદાસ નમ કાર કર છ

જન- િત બબ માહા ય (સવયા એક ીસા)

जाक मख दरसस भगतक ननिनक िथरताकी बानी बढ़ चचलता िवनसी म ा कवलीकी म ा याद आव जहा जाक आग इन की िवभित दीस ितनसी जाकौ जस जपत कास जग िहरदम सोइ स मित होइ हती ज मिलनसी कहत बनारसी समिहमा गट जाकी सौहा िजनकी छिब सिव मान िजनसी 2

મિત મલનસી એવો પણ પાઠ છ

શ દાથ ETHબાિન=આદત િવનસી=ન ટ થઈ િવ િત=સ પિ તનસી ( ણસી) =તણખલા સમાન મલનસી(મલીનસી) =મલા વી જનસી= જનદવ વી

અથ ndash મના ખ દશન કરવાથી ભ તજનોના ન ોની ચચળતા ન ટ થાય છ અન થર થવાની આદત વધ છ અથા એકદમ ટકટક લગાવીન જોવા લાગ છ ા જોવાથઈ કવળ ભગવાન મરણ થઈ ય છ ની સામ ર ની સપિ પણ તણખલા સમાન છ ભાસવા લાગ છ ના ણો ગાન

346

કરવાથી દયમા ાનનો કાશ થાય છ અન મલન હતી ત પિવ થઈ ય છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક જનરાજના િત બબનો ય મ હમા છ

જન ની િત સા ા જન સમાન શો ભત થાય છ 2

જન- િત જકોની શસા (સવયા એક ીસા)

जाक उर अतर सि ि की लहर लसी िवनसी िमथयात मोहिन ाकी ममारखी सली िजनशासनकी फली जाक घट भयौ गरबकौ तयागी षट-दरवकौ पारखी आगमक अचछर पर ह जाक वनम िहरद-भडारम समानी वानी आरखी कहत बनारसी अलप भविथित जाकी सोई िजन ितमा वान िजन सारखी 3

શ દાથ ETH ટ=સ ય દશન મમારખી= છા-અચતનપ સલી (શલી)

=પ િત ગરવ (ગવ) =અભમાન પારખી=પર ક વન=કાન સમાની= વશ કર ગઈ આરખી (આિષત) ઋિષ ણીત અલપ (અ પ)=થોડ

અથ ndashપ બનારસીદાસ કહ છ ક ના તરગમા સ ય દશનની લહરો ઉ પ થઈન િમ યા વમોહનીયજિનત િન ાની અસાવધાની થઈ ગઈ છ મના દયમા નમતની પ િત ગટ થઈ છ મણ િમ યા ભમાનનો યાગ કય છ મન છ યોના વ પની ઓળખાણ થઈ છ મન અરહત કિથત આગમનો

ઉપદશ વણગોચર થયો છ મના દય પ ભડારમા નઋિષઓના વચનો વશ કર ગયા છ મનો સસાર િનકટ આ યો છ તઓ જ જન િતમાન જનરાજ સમાન માન છ 3

િત ા (ચોપાઈ)

िजन- ितमा जन दोष िनकद सीस नमाइ बनारिस बद

347

िफिर मनमािह िवचार ऐसा नाटक गरथ पर पद जसा 4 परम परच इस माही गनथानककी रचना नाही याम गनथानक रस आव तो गरथ अित सोभा पाव 5

શ દાથ ETHિનકદ=ન ટ કર નથાનક( ણ થાન) =મોહ અન યોગના િનિમ થી સ ય દશન સ ય ાન અન સ ય ચા ર પ આ માના તારત ય પ અવ થા િવશષન ણ થાન કહ છ યામ=આમા

અથ ndash જનરાજની િતમા ભ તો િમ યા વ ર કર છ ત જન િતમાન પ બનારસીદાસ એ નમ કાર કર ન મનમા એવો િવચાર કય ક નાટક સમયસાર થ પરમપદ પ છ અન આમા આ મત વ યા યાન તો છ પર ણ થાનો વણન નથી જો આમા ણ થાનોની ચચા ઉમરાય તો થ બ જ

ઉપયોગી થઈ શક 45

(દોહરા)

इह िवचािर सथपस गनथानक रस चोज वरनन कर बनारसी कारन िसव-पथ खोज 6 िनयत एक िववहारस जीव चतदरस भद रग जोग बह िविध भयौ जय पट सहज सफद 7

શ દાથ ETHસછપસ =થોડામા જોગ (યોગ) =સયોગ પટ=વ

અથ ndashઆમ િવચાર ન પ ડત બનારસીદાસ મો માગન શોધવામા કારણ ત ણ થાનો સ પમા વણન કર છ 6 વપદાથ િન યનયથી એક પ છ અન યવહારનયથી ણ થાનોના ભદથી ચૌદ કારનો છ વી ર ત ત વ ના રગોના સયોગથી અનક રગ થઈ ય છ તવી જ ર ત મોહ અન યોગના સયોગથી સસાર વોમા ચૌદ અવ થાઓ ા ત થાય છ 7

ચૌદ ણ થાનોના નામ (સવયા એક ીસા)

348

थम िमथयात दजौ सासादान तीजौ िम

चतथर अ त पचमौ िवरत रचत ह छ ौ परम नाम सातमौ अपरम आठमो अपरवकारन सख सच ह नौमौ अिनवि भाव दशमो सचछम लोभ एकादशमौ स उपसात मोह बच ह

ादशमो खीननमोह तरहो सजोगी िजन चौदहौ अजोगी जाकी िथित अक पच ह 8

શ દાથ ETHરચ=જરા પણ ખ સચ=આનદનો સ હ વચ (વચકતા)

=ઠગાઈ-દગો િથિત= થિત ક પચ=પાચ અ ર

અથ ndashપહ િમ યા વ બી સાસાદન ી િમ ચો અ તસ ય ટ પાચ દશ ત છ મ િન સાત અ મ િન આઠ અ વકરણ નવ અિન િ કરણ દશ મલોભ અગયાર ઉપશાતમોહ બાર ીણમોહ તર સયોગી જન અન ચૌદ અયોગી જન ની થિત અ ઈ ઉ ઋ mdashઆ પાચ અ રોના ઉ ચારણના સમય ટલી છ 8

િમ યા વ ણ થાન વણન (દોહરા)

बरन सब गनथानक नाम चतदरस सार अब बरन िमथयातक भद पच परकार 9

અથ ETH ણ થાનોના ચૌદ ય નામ બતા યા હવ પાચ કારના િમ યા વ વણન કર છ 9

િમ યા વ ણ થાનમા પાચ કારના િમ યા વનો ઉદય રહ છ

(સવયા એક ીસા)

थम एकात नाम िमथयात अिभ हीत दजौ िवपरीत अिभिनविसक गोत ह

349

तीजौ िवन िमथयात अनािभ ह नाम जाकौ चौथौ सस जहा िच भ रकौसौ पोत ह पाचमौ अगयान अनाभोिगक गहलरप जाक उद चतन अचतनसौ होत ह एई पाचौ िमथयात जीवक जगम माव इनकौ िवनास समिकतकौ उदौत ह 10

શ દાથ ગોત=નામ ભ ર=વમળ પોત=વહાણ ગહલ=અચતનપ ઉદોત= ગટ થ

અથ ndashપહ અભ હ ત અથા એકા ત િમ યા વ છ બી અભિનવિશક અથા િવપર ત િમ યા વ છ ી અનાભ હ અથા િવનય િમ યા વ છ ચો ચ ન વમળમા પડલા વહાણની મ ડામાડોળ કરનાર સશય િમ યા વ છ પાચ અનાભો ગક અથા અ ાન િમ યા વ સવથા અસાવધાનીની િત છ આ પાચય િમ યા વ વન સસારમા મણ કરાવ છ અન એનો નાશ થવાથી સ ય દશન ગટ થાય છ 10

એકા ત િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो इकत नय पचछ गिह छक कहाव दचछ सो इकतवादी परष मषावत परतचछ 11

શ દાથ ETH ષાવત= ઠો પરત છ ( ય ) =સા ા

અથ ETH કોઈ એક નયની હઠ પકડ ન તમા જ લીન થઈન પોતાન ત વ ાની કહ છ ત ષ એકા તવાદ સા ા િમ યા વી છ 11

િવપર ત િમ યા વ વ પ (દોહરા)

थ उकत पथ उथिप जो थाप कमत सवकीउ सजस हत गरता गह सो िवपरीती जीउ 12

શ દાથ ETHઉ ત=કહ ઉથિપ=ખડન કર ન તા=બડાઈ

350

અથ ndash આગમકિથત માગ ખડન કર ન નાન પ ય અ પ ય આદમા ધમ બતાવીન પોતા કપોલક પત પાખડ ટ કર છ અન પોતાની િસ માટ મોટો બનીન ફર છ ત વ િવપર ત િમ યા વી છ 12

િવનય િમ યા વ વ પ (દોહરા)

दव कदव सगर कगर ठान समान ज कोइ नम भगितस सबिनक िवन िमथयाती सोइ 13

અથ ndash દવ- - સ શા - શા બધાન એક સરખા ગણ છ અન િવવક િવના બધાની ભ ત વદન કર છ ત વ િવનય િમ યા વી છ 13

સશય િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो नाना िवकलप गह रह िहय हरान िथर हव त व न स ह सो िजय ससयवान 14

અથ ETH વ અનક કાર અવલબન કર ન ચચળ ચ વાળો રહ છ અન થરચ થઈન પદાથ ાન કરતો નથી ત સશય િમ યા વી છ 14

અ ાન િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जाकौ तन दख दहलस सरत होत निह रच गहल रप वरत सदा सो अगयान ितरजच 15

શ દાથ ETH રત=ભાન રચ=જરાપણ ગહલ=અચતનપ

અથ ETH ન શાર રક ક ટના ઉ ગથી જરાપણ ભાન (ર ) નથી અન સદવ ત વ ાનથી અ ણ રહ છ ત વ અ ાની છ પ સમાન છ 15

િમ યા વના બ ભદ (દોહરા)

पच भद िमथयातक कह िजनागम जोइ सािद अनािद सरप अब कह अवसथा दोइ 16

અથ ETH નશા ોમા પાચ કારના િમ યા વ વણન ક છ તના સા દ અન અના દ બ વ પ ક 16

351

સા દ િમ યા વ વ પ (દોહરા)

जो िमथया दल उपसम िथ भिद बध होइ िफर आव िमथयातम सािद िमथयाती सोइ 17

અથ ETH વ દશનમોહનીયના દળન અથા િમ યા વ સ ય -િમ યા વ અન સ ય - િતન ઉપશમ કર ન િમ યા વ ણ થાનથી ચઢ ન સ ય વનો વાદ લ છ અન પછ િમ યા વમા પડ છ ત સા દ િમ યા વી છ 17

અના દ િમ યા વ વ પ (દોહરા)

िजिन थी भद नह ममता मगन सदीव सो अनािद िमथयामती िवकल बिहमरख जीव 18

શ દાથ ETHિવકલ= ખ બ ખ=પયાય

અથ ndash ણ િમ યા વનો કદ અ દય નથી કય સદા શર રા દમા અહ રાખતો આ યો છ ત ખ આ મ ાનથી ય અના દ-િમ યા વી છ 18

સાસાદન ણ થાન વણ કરવાની િત ા (દોહરા)

क ौ थम गनथान यह िमथयामत अिभधान कर अलप वरनन अब सासादन गनथान 19

અલપ પ અબ બરનવૌ એવો પણ પાઠ છ

અથ ETHઆ પહલા િમ યા વ ણ થાન વ પ ક હવ સ પમા સાસાદન ણ થાન કથન ક 19

સાસાદન ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ छिधत परष खाइ खीर खाड वौन कर पीछकौ लगार सवाद पाव ह तस चिढ़ चौथ पाचए क छ गनथान काह उपसमीकौ कषाय उद आव ह ताही सम तहास िगर धान दसा तयागी िमथयात अवसथाकौ अधोमख हव धाव ह

352

बीिच एक सम वा छ आवली वान रह सोई सासादान गणथानक कहाव ह 20

શ દાથ ETHખાડ=સાકર વન=વમન ધાન= ચી અધો ખ=નીચ આવલી=અસ ય સમયની એક આવલી થાય છ

અથ ndash વી ર ત કોઈ યો માણસ સાકરિમિ ત ખીર ખાય અન વમન થયા પછ તન કચ મા વાદ લતો રહ તવી જ ર ત ચોથા પાચમા છ ા ણ થાન ધી ચઢલા કોઈ ઉપશમસ ય વીન કષાયનો ઉદય થાય છ તો તજ

સમય યાથી િમ યા વમા પડ છ ત પડતી દશામા એક સમય અન અિધકમા અિધક છ આવલી ધી સ ય વનો કચ વાદ મળ છ ત સાસાદન ણ થાન છ

િવશષ ndashઅહ અનતા બધીની ચોકડ માથી કોઈ એકનો ઉદય રહ છ 20

ી ણ થાનક કહવાની િત ા (દોહરા)

सासदन गणथान यह भयौ समापत बीय िम नाम गणथान अब वरनन कर ततीय 21

શ દાથ ETHબીય બીજો) =બી

અથ ndashઆ બી સાસાદન ણ થાન વ પ સમા ત થ હવ ી િમ ણ થાન વણન કર છ 21

ી ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

उपसमी समिकती क तौ सािद िमथयामती दहिनक िमि त िमथयात आइ गह ह अनतानबधी चौकरीकौ उद नािह जाम िमथयात सम कित िमथयात न रह ह जहा स हन सतयासतयरप समकाल गयानभाव िमथयाभाव िम धारा वह ह

353

याकी िथित अतर महरत उभयरप ऐसौ िम गनथान आचारज कह ह 22

અથ ETHઆચાય કહ છ ક ઉપશમ-સ ય ટ અથવા સા દ િમ યા ટ વન જો િમ -િમ યા વ નામની કમ િતનો ઉદય આવી પડ અન

અનતા બધીની ચોકડ તથા િમ યા વ-મોહનીય અન સ ય વ-મોહનીય અન છ િતઓનો ઉદય ન હોય યા એકસાથ સ યાસ ય ાન પ ાન અન

િમ યા વિમ ભાવ રહ છ ત િમ ણ થાનક છ એનો કાળ ત ત છ 22

ભાવાથ ETHઅહ ગોળ-િમિ ત દહ સમાન સ યાસ ય-િમિ ત ભાવ રહ છ 22

ચોથા ણ થાનક વણન કરવાની િત ા (દોહરા)

िम दास परन भई कही यथामित भािख अब चतथर गनथान िविध कह िजनागम सािख 23

અથ ETHપોતાના યોપશમ અ સાર િમ ણ થાન કથન સમા ત થ હવ જનાગમની સા ી વક ચોથા ણ થાન વણન ક 23

कई जीव समिकत पाई अधर पदगल- परावतर काल ताई चोख होइ िचतक कई एक अतरमहरतम गिठ भिद मारग उलिध सख वद मोख िवतक तात अतरमहरतस अधरपदगल ल जत सम होिह तत भद समिकतक जाही सम जाक जब समिकत होइ सोई तबहीस गन गह दोस दह इतक 24

શ દાથ ETHચોખ=સારા વદ=ભોગવ દહ=બાળ ઇતક=સસારના

354

અથ ndash કોઈ વન સસાર- મણનો કાળ વધારમા વધાર અ લપરાવતન અન ઓછામા ઓછો ત ત બાક રહ છ ત િન યસ ય દશન હણ કર ન ચાર ગિત પ સસારન પાર કરનાર મો ખની વાનગી લ છ ત તથી માડ ન અ - લપરાવતન કાળના ટલા સમય છ તટલા જ સ ય વના ભદ છ વખત વન સ ય વ ગટ થાય છ યારથી જ આ મ ણ ગટ થવા માડ છ અન સાસા રક દોષ ન ટ થઈ ય છ 24

(દોહરા)

अध अपवव अिनवि ि क करन कर जो कोइ िमथया गिठ िवदािर गन गट समिकत सोइ 25

અથ ETH અધઃકરણ અ વકરણ અિન િ કરણ વક િમ યા વનો અ દાય કર છ તન આ મા ભવ ણ ગટ થાય છ અન ત જ સ ય વ છ 25

સ ય વના આઠ િવવરણ (દોહરા)

समिकत उतपित िचहन गन भषन दोष िवनास अतीचार जत अ िविध बरन िववरन तास 26

અથ ETHસ ય વ વ પ ઉ પિ ચ ણ ષણ દોષ નાશ અન અિતચારNtildeઆ સ ય વના આઠ િવવરણ છ 26

(1) સ ય વ વ પ (ચોપાઈ)

सतय तीित अवसथआ जाकी िदन िदन रीित गह समताकी िछन िछन कर सतयकौ साकौ समिकत नाम कहाव ताकौ 27

અથ ETHઆ મ વ પની સ ય તીિત થવી દન- િત દન સમતાભાવમા ઉ િત થવી અન ણ- ણ પ રણામોની િવ થવી એ જ નામ સ ય દશન છ 27

(2) સ ય વની ઉ પિ (દોહરા)

355

क तौ समहद सभाउ क उपदस गर कोई चहगित सनी जीउकौ समयकदरसन होइ 28

અથ ETHચારય ગિતમા સ ી વન સ ય દશન ગટ થાય છ ત પોતાની મળ અથા િનસગજ અન ના ઉપદશથી અથા અિધગમજ થાય છ 28

(3) સ ય વના ચ (દોહરા)

आपा पिरच िनज िवष उपज निह सदह सहज पच रिहत दसा समिकत लचछ एह 29

અથ ETHપોતામા જ આ મ- વ પનો પ રચય થાય છ કદ સદહ ઊપજતો નથી અન છળ-કપટર હત વરા યભાવ રહ છ એ જ સ ય દશન ચ છ 29

(4) સ ય દશનના આઠ ણ (દોહરા)

करना वचछल सजनता आतम िनदा पाठ समता भगित िवरागता धरमराग गन आठ 30

અથ ETHક ણા મ ી સ જનતા વ-લ તા સમતા ા ઉદાસીનતી અન ધમા રાગNtildeઆ સ ય વના આઠ ણ છ 30

(5) સ ય વના પાચ ષણ (દોહરા)

िचत भावना भावजत हय उपाद वािन धीरज हरख वीनता भषन पच बखािन 31

અથ ETH નધમની ભાવના કરવાનો અભ ાય હયNtildeઉપાદયનો િવવક ધીરજ સ ય દશનની ા તનો હષ અન ત વ-િવચારમા ચ રાઈ આ પાચ સ ય દશનના ષણ છ 31

(6) સ ય દશન પ ચીસ દોષ વ ત હોય છ (દોહરા)

अ महामद अ मल षट आयचन िवशष तीन मढ़ता सजगत दोष पचीस एष 32

અથ ETHઆઠ મદ આઠ મળ છ આયતન અન ણ ઢતાNtildeઆ બધા મળ ન પ ચીસ દોષ છ 32

356

આઠ મહામદના નામ (દોહરા)

जाित लाभ कल रप तप बल िव ा अिधकार इनकौ गरब ज कीिजय यह मद अ कार 33

અથ ETH િત ધન ળ પ તપ બળ િવ ા અન અિધકારNtildeએનો ગવ કરવો એ આઠ કારના મહામદ છ 33

આઠ મળના નામ (ચોપાઈ)

आसका अिसथरता वाछा ममता ि ि दसा दरगछा वचछल रिहत दोष पर भाख िचत भावना मािह न राख 34

લાિન

અથ ETH જન-વચનમા સદહ આ મ- વ પમાથી ડગ િવષયોની અભલાષા શર રા દમા મમ વ અ ચમા લાિન સહધમ ઓ ય ષ બી ઓની િનદા ાનની આદ ધમ- ભાવનાઓમા માદETHઆ આઠ મળ સ ય દશનન િષત કર છ 34

છ અનાયતન (દોહરા)

कगर कदव कधमर धर कगर कदव कधमर इनकी कर सराहना यह षडायतन कमर 35

અથ ETH દવ ધમના ઉપાસકો અન દવ ધમની શસા કરવી એ છ આયતન છ 35

ણ ઢતાના નામ અન પ ચીસ દોષોનો સરવાળો (દોહરા)

दवमझ गरमढता धमरमढता पोष आठ आठ षट तीन िमिल ए पचीस सब दोष 36

અથ ETHદવ ઢતા અથા સાચા દવ વ પ ન ણ ત ઢતા અથા િન થ િન વ પ ન સમજ અન ધમ ઢતા અથા જનભાિષત ધમ

357

વ પ ન સમજ આ ણ ઢતા છ આઠ મદ આઠ મળ છ આયતન અન ણ ઢતાNtildeઆ બધા મળ ન પ ચીસ દોષ થયા 36

(7) પાચ કારણોથી સ ય વનો િવનાશ થાય છ (દોહરા)

गयान गरब मित मदता िनठर वचन उदगार र भाव आलस दसा नास पच परकार 37

અથ ETH ાન અભમાન ની હ નતા િનદય વચનો બોલવા ોધી પ રણામ અન માદNtildeઆ પાચ સ ય વના ઘાતક છ 37

(8) સ ય દશનના પાચ અિતચાર (દોહરા)

लोक हास भय भोग रिच अ सोच िथित मव िमथया आगमकी भगित मषा दसरनी सव 38

અથ ETHલોક-હા યનો ભય અથા સ ય વ પ િ કરવામા લોકોની મ કર નો ભય ઈ યના િવષય ભોગવવામા અ રાગ આગામીકાળની ચ તા શા ોની ભ ત અન દવોની સવા આ સ ય દશના પાચ અિતચાર છ 38

(ચોપાઈ)

अतीचार ए पच परकारा समल करिह समिकतकी धारा दषन भषन गित अनसरनी दसा आठ समिकतकी वरनी 39

અથ ETHઆ પાચ કારના અિતચાર સ ય દશનની ઉ વળ પ રણિતન મલન કર છ અહ ધી સ ય દશનન સદોષ અન િનદ ષ દશા ા ત કરાવનાર આઠ િવવચનો વણન ક 39

મોહનીય કમની સાત િતઓના અ દયથી સ ય દશન ગટ થાય છ (દોહરા)

कित सात अब मोहकी कह िजनागम जोइ िजनकौ उद िनवािरक समयगदरसन होइ 40

358

અથ ETHમોહનીય કમની સાત િતઓના અ દયથી સ ય દશન ગટ થાય છ તમ જનશાસન અ સાર કથન ક 40

મોહનીય કમની સાત િતઓના નામ (સવયા એક ીસા)

चािरत मोहकी चयािर िमथयातकी तीन ताम थम कित अनतानबध कोहनी

बीजी महा-मानरसभीजी मायामयी तीजी चौथी महालोभ दसा पिर ह पोहनी पाचई िमथयामित छ ी िम परनित सातई सम कित समिकत मोहनी एई षट िवगविनतासी एक कितयासी सात मोह कित कहाव स ा रोहनी 41

શ દાથ ETHચા ર મોહ= આ મામા ચા ર ણોનો ઘાત કર અનતા બધી= આ માના વ પાચરણ ચા ર ન ઘાત-અનત સસારના કારણ ત િમ યા વની સાથ મનો બધ થાય છ કોહની= ોધ પોહની= ટ કરનાર િવગવિનતા=વાઘણ િતયા= તર અથા કકશા ી રોહની=ઢાકનાર

અથ ndashસ ય વની ઘાતક ચા ર મોહનીયની ચાર અન દશનમોહનીયની ણ એવી સાત િતઓ છ તમાથી પહલી અનતા બધી ોધ બી

અભમાનના રગમા રગાયલી અનતા બધી માન ી અનતા બધી માયા ચોથઈ પ ર હન ટ કરનાર અનતા બધી લોભ પાચમી િમ યા વ છ ી િમ િમ યા વ અન સાતમી સ ય વમોહનીય છ આમાથી છ િતઓ વાઘણ સમાન સ ય વની પાછળ પડ ભ ણ કરનાર છ અન સાતમી તર અથવા કકશા ી સમાન સ ય વન સકપ અથવા મલન કરનાર છ આ ર ત સાતય િતઓ સ ય વના સ ાવ રોક છ 41

સ ય વોના નામ (છ પા)

सात कित उपसमिह जास सो उपसम मिडत सात कित छय करन-हार छाियकी अखिडत

359

सातमािह कछ खप कछक उपसम किर रकख सो छय उपसमवत िम समिकत रस रकख षट कित उपसम वा खप अथवा छय उपसम कर सातई कित जाक उदय सो वदक समिकत धर 42

શ દાથ ETHઅખ ડત=અિવનાશી ચ ખ= વાદ લ ખપ= ય કર

અથ ndash ઉપર કહલી સાતય િતઓન ઉપશમાવ છ ત ઔપશિમક સ ય ટ છ સાતય િતઓનો ય કરનાર ાિયક સ ય ટ છ આ સ ય વ કદ ન ટ થ નથી સાત િતઓમાથી કટલીકનો ય થાય અન કટલીકનો ઉપશમ થાય તો ત યોપશમ સ ય ટ છ તન સ ય વનો િમ પ વાદ મળ છ છ િતઓનો ઉપશમ હોય અથવા ય હોય અથવા કોઈનો ય અન કોઈનો ઉપશમ હોય કવળ સાતમી િત સ ય વમોહનીયનો ઉદય હોય તો ત વદક સ ય વધાર હોય છ 42

સ ય વના નવ ભદો વણન (દોહરા)

छयउपसम वरत ि िवध वदक चयािर कार छायक उपसम जगल जत नौधा समिकत धार 43 શ દાથ ETHિ િવધ= ણ કાર ગલ=બ ત=સ હત

અથ ndash યોપશમ સ ય વ ણ કાર છ વદક સ ય વ ચાર કાર છ અન ઉપશમ તથા ાિયક એ બ ભદ બી મળવવાથી સ ય વના નવ ભદ થાય છ 43

યોપશમ સ ય વના ણ ભદો વણન (દોહરા)

चयािर िखप य उपसम पन छ उपसम दोइ छ षट उपसम एक य छयउपसम ि क होइ 44 અથ ETH(1) ચારનો અન ણનો ઉપશમ (2) પાચનો ય બનો

ઉપશમ (3) છનો ય એકનો ઉપશમNtildeઆ ર ત યોપશમ-સ ય વના ભદ છ 44

360

અનતા બધી ચોકડ દશનમોહનીયનો િ ક

અનતા બધઈ ચોકડ અન મહાિમ યા વ

િમ િમ યા વ અન સ ય િત

અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ

વદક સ ય વના ચાર ભદ (દોહરા)

जहा चयािर परिकित िखपिह उपसम इक वद छय-उपसम वदक दसा तास थम यह भद 45 पच िखप इक उपसम इक वद िजिह ठौर सो छय-उपसम वदकी दसा दितय यह और 46 छ षट वद एक जौ छायक वद सोइ षट उपसम एक कित िवद उपसम वदक होइ 47 અથ ETH(1) યા ચાર િતઓનો ય બનો ઉપશમ અન એકનો

ઉદય છ ત થમ યોપશમવદક સ ય વ છ (2) યા પાચ િતઓનો ય +એકનો ઉપશમ અન એકનો ઉદય છ ત બી યોપશમવદક સ ય વ છ

(3) યા ++છ િતઓનો ય અન એકનો ઉદય છ ત ાિયકવદક સ ય વ છ (4) યા +++છ િતઓનો ઉપશમ અન એકનો ઉદય છ ત ઉપશમવદક સ ય વ છ 45 46 47

અનતા બધી ચોક મહાિમ યા વ અન િમ સ ય - િત

અનતા બધી ચોકડ અન મહાિમ યા વ + િમ ++અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ +++ અનતા બધીની ચોકડ મહાિમ યા વ અન િમ

અહ ાિયક અન ઉપશમ સ ય વ વ પ ન કહવા કારણ (દોહરા)

उपसम छायककी दसा परव षट पदमािह कही गट अब पनरकित कारन वरनी नािह 48

શ દાથ ETH ન ત ( ન ત) =વારવાર કહ

અથ ndash ાિયક અન ઉપશમ સ ય વ વ પ પહલા 42મા છ પા છદમા કહ છ તથી ન ત દોષના કારણ અહ લ નથી 48

361

નવ કારના સ ય વો િવવરણ (દોહરા)

छय-उपसम वदक िखपक उपसम समिकत चयािर तीन चयािर इक इक िमलत सब नव भद िवचािर 49

અથ ETH યોપશમસ ય વ ણ કાર વદક સ ય વ ચાર કાર અન ઉપશમ સ ય વ એક તથા ાિયક સ ય વ એકETHઆ ર ત સ ય વના ળ ભદ ચાર અન ઉ ર ભદ નવ છ 49

િત ા (સોરઠા)

अब िनहच िववहार अर सामानय िवशष िविध कह चयािर परकार रचना समिकत भिमकी 50

અથ ETHસ ય વનીNtildeસ ાની િન ય યવહાર સામા ય અન િવશષNtildeએવી ચાર િવિધ કહ છ 50

સ ય વના ચાર કાર (સવયા એક ીસા)

िमथयामित-गिठ-भिद जगी िनरमल जोित जोगस अतीत सो तो िनहच मािनय वह दद दसास कहाव जोग म ा धर मित तगयान भद िववहार मािनय चतना िचहन पिहचािन आपा पर वद पौरष अलख तात सामानय बखािनय कर भदोभदकौ िवचार िवसतार रप हय गय उपादयस िवशष जािनय 51

શ દાથ ETHગ ઠ( િથ) =ગાઠ ભ દ=ન ટ કર ન અતીત=ર હત દદસા=સિવક પપ

અથ ndashિમ યા વ ન ટ થવાથી મન વચન કાયથી અગોચર આ માની િનિવકાર ાનની યોિત કાિશત થાય છ તન િન ય-સ ય વ ણ જોઈએ મા યોગ ા મિત ાન ત ાન આદના િવક પ છ તન યવહારસ ય વ

362

ણ ાનની અ પ શ તન કારણ ચતના-ચ ના ધારક આ માન ઓળખીન િનજ અન પર વ પ ણ ત સામા ય સ ય વ છ અન હય- ય-ઉપાદયના ભદાભદ સિવ તારપણ સમજવા ત િવશષ સ ય વ છ 51

ચોથા ણ થાનના વણનનો ઉપસહાર (સોરઠા)

िथित सागर ततीस अतमरहरत एक वा अिवरतसमिकत रीित यह चतथर गनथान इित 52

અથ ndashઅ ત સ ય ટ ણ થાનની ઉ ટ થિત ત ીસ સાગર અન જઘ ય થિત અ ત તની છ આ ચોથા ણ થાન કથન સમા ત થ 52

અ ત ણ થાન વણન િત ા (દોહરા)

अब वरन इकईस गन अर बावीस अभकष िजनक स ह तयागस सोभ ावक पकष 53

અથ ETH ણોના હણ કરવાથી અન અભ યોના યાગથી ાવકન પાચ ણ થાન શો ભત થાય છ એવા એકવીસ ણો અન બાવીસ અભ યો વણન ક 53

ાવકના એકવીસ ણ (સવયા એક ીસા)

ल ावत दयावत सग तीतवत परदोषकौ ढकया पर-उपगारी ह सौमद ी गन ाही गिर सबक इ िश पकषी िम वादी दीरघ िवचारी ह िवशषगय रसगय कतगय तगय धरमगय न दीन न अिभमानी मधय िववहारी ह सहज िवनीत पापि यास अतीत ऐसौ

ावक पनीत इसवीस गनधारी ह 54 શ દાથ ETH સત=મદકષાયી તીતવત= ા ગ ર ટ=સહનશીલ

ઇ ટ=િ ય િશ ટપ ી=સ યપ મા સહમત દ રઘ િવચાર =આગળથી િવચારનાર

363

િવશષ =અ ભવી રસ =મમ ણનાર ત =બી ના ઉપકારન ન હ લનાર મ ય યવહાર =દ નતા અન અભમાન ર હત િવનીત=ન અતીત=ર હત

અથ ndashલ દયા મદ કષાય ા બી ના દોષ ઢાકવા પરોપકાર સૌ ય ટ ણ ાહકપ સહનશીલતા સવિ યતા સ યપ િમ ટ વચન દ ઘ ટ િવશષ ાન શા ાન મમ પ ત તા ત વ ાનીપ ધમા માપ ન દ ન ક ન અભમાની મ ય યવહાર વાભાિવક િવનયવાન પાપચરણથી ર હતપ mdashઆવા એકવીસ પિવ ણો ાવકોએ હણ કર જોઈએ 54

બાવીસ અભ ય (કિવ )

ओरा घोरबरा िनिसभोजन बहबीजा बगन सधान पीपर बर ऊमर कठबर पाकर जो फल होइ अजान कदमल माटी िवष आिमष मध माखन अर मिदरापान फल अित तचछ तसार चिलत रस िजनमत ए बाईस अखान 55

શ દાથ ETHઘોરબરા= દળ િનિસભોજન=રા આહાર કરવો સધાન=અથા ર બો આિમષ=માસ મ =મધ મ દરા=દા અિત છ=બ ઝીણા ષાર=બરફ ચલત રસ= નો વાદ બગડ ગયો હોય અખાન=અભ ય

અથ ndash(1) કરા (2) દળ (3) રાિ ભોજન (4) ઘણા બીજવાળ વ (5) ર ગણા (6) અથા ર બા (7) પપા (8) વડના ટટા (9) ઊમરડાના ફળ (10) ક મર (11) પાકરના ફળ (12) અ યા ફળ (13) કદ ળ (14) માટ (15) િવષ (16) માસ (17) મધ (18) માખણ (19) દા (20) અિત મ ફળ (21) બરફ (22) ઉતર ગયલા-બ વાદ રસવાળ વ ndashઆ બાવીસ અભ ય નમતમા ક ા છ 55

અનાજની બ દાળ થાય છ તમા ઠ ધ દહ છાશ વગર મળવીન ખવાથી અભ ય થાય છ

364

જન બ બીજનક ઘર ના હ ત સબ બ બી કહલા હNtilde યાકોશ

ન ઓળખતા ન હોય ત ફળ

િત ા (દોહરા)

अब पचम गनथानकी रचना बरन अलप जाम एकादस दसा ितमा नाम िवकलप 56

અથ ETHહવ પાચમા ણ થાન થો ક વણન કર એ છ એ મા અગયાર િતમાઓના ભદ છ 56

અગયાર િતમાઓના નામ (સવયા એક ીસા)

दसरनिवस कारी बारह िवरतधारी सामाइकचारी पवर ोषध िविध वह सिचतकौ परहारी िदवा अपरस नारी आठ जाम चारी िनरारभी हव रह पाप पिर ह छड पापकी न िशकषा मड कोऊ याक िनिम कर सो वसत न गह ऐत दस तक धरया समिकती जीव गयारह ितमा ितनह भगवतजी कह 57

અથ ETH(1) સ ય દશનમા િવ ઉ પ કરનાર દશન િતમા છ (2) બાર તો આચરણ ત િતમા છ (3) સામાિયકની િ સામાિયક િતમા છ (4) પવમા ઉપવાસ-િવિધ કરવી ત ોષધ િતમા છ (5) સચ નો યાગ સચ િવરિત િતમા છ (6) દવસ ી પશનો યાગ એ દવા મ ન ત િતમા છ (7) આઠ પહોર ીમા નો યાગ ચચ િતમા છ (8) સવ આરભનો યાગ િનરારભ િતમા છ (9) પાપના કારણ ત પ ર હનો યાગ ત પ ર હ યાગ િતમા છ (10) પાપની િશ ાનો યાગ ત અ મિત યાગ િતમા છ (11) પોતાન

માટ બનાવલા ભોજના દનો યાગ ત ઉ શિવરિત િતમા છNtildeઆ અગયાર િતમા દશ તધાર સ ય ટ વોની જનરા કહ છ 57

િતમા વ પ (દોહરા)

365

सजम अस जगयौ जहा भोग अरिच पिरनाम उद ितगयाकौ भयौ ितमा ताकौ नाम 58

અથ ETHચા ર ણ ગટ થ પ રણામો ભોગોથી િવર ત થ અન િત ાનો ઉદય થવો એન િતમા કહ છ 58

દશન િતમા વ પ (દોહરા)

आठ मलगण स ह किवसन ि या न कोइ दरसन गन िनरमल कर दरसन ितमा सोइ 59

અથ ETHદશન ણની િનમળતા આઠ ળ ણો હણ અન સાત યસનોનો યાગ એન દશન િતમા કહ છ 59

પચ પરમ ઠ મા ભ ત વદયા પાણી ગાળઈન કામમા લ મ યાગ માસ યાગ રાિ ભોજન યાગ અન ઉદબર ફળોનો યાગNtildeએ આઠ ળ ણ છ ાક ાક મ માસ મધ અન પાચ પાપના યાગન આઠ લ ણ ક ા છ ાક ાક પાચ ઉદબર ફળ અન મ માસ મ ના યાગન ળ ણ બતા યા છ

સવ એવો પણ પાઠ છ

ત િતમા વ પ (દોહરા)

पच अन त आदर तीन गन त पाल िसचछा त चार धर यह त ितमा चाल 60

અથ ETHપાચ અ ત ણ ણ ત અન ચાર િશ ા ત ધારણ કરવાન ત િતમા કહ છ

િવશષ ETHઅહ પાચ અ ત િનરિતચાર પાલન હોય છ પણ ણ ત અન િશ ા તોના અિતચાર સવથા ટળતા નથી 60

સામાિયક િતમા વ પ (દોહરા)

दवर भाव िविध सजगत िहय ितगया टक तिज ममता समता ह अतरमहरत एक 61

(ચોપાઈ)

366

जो अिर िम समान िवचार आरत रौ कधयान िनवार सयम सिहत भावना भाव सो सामाियकवत कहाव 62

શ દાથ ETHદવિવિધ=બા યા-આસન ા પાઠ શર ર અન વચનની થરતા આદની સાવધાની ભાવ િવિધ=મનની થરતા અન પ રણામોમા સમતાભાવ રાખવા િત ા=આખડ અ ર=શ યાન=ખોટા િવચાર િનવાર= ર કર

અથ ndashમનમા સમયની િત ા વક ય અન ભાવિવિધ સ હત એક ત અથા બ ઘડ ધી મમ વભાવ ર હત સા યભાવ ઙણ કર શ અન

િમ પર એકસરખો ભાવ રાખવો આત અન રૌ બ યાનો િનવારણ કર અન સયમમા સાવધાન રહ ત સામાિયક િતમા કહવાય છ 61-62

ચોવીસ િમિનટની ઘડ થાય છ

ચોથી િતમા વ પ (દોહરા)

सामाियककीसी दसा चयािर पहरल होइ अथवा आठ पहर रह ोसह ितमा सोइ 63

અથ ETHબાર કલાક અથવા ચોવીસ કલાક ધી સામાિયક વી થિત અથા સમતાભાવ રાખવાન ોષધ િતમા કહ છ 63

પાચમી િતમા વ પ (દોહરા)

जो सिच भोजन तज पीव ाशक नीर सो सिच तयागी परष पच ितगयागीर 64

અથ ETHસચ ભોજનનો યાગ કરવો અન ા ક જળ પી તન સચ િવરિત િતમા કહ છ 64

ગરમ કર અથવા લવ ગ એલચી રાખ વગર નખીન વાદ બદલી નાખવાથી ા ક પાણી થાય છ

િવશષ ETHઅહ સચ વન પિત ખથી િવદારણ કરતા નથી 64

છ ી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

367

जो िदन चयर त पाल ितिथ आय िनिस िदवस सभाल गिह नौ वािड कर त रखया सो षट ितमा ावक अखया 65

અથ ETHનવ વાડ સ હત દવસ ચય ત પાલન કર અન પવની િતિથએ દવસ અન રા ચચ પાળ એ દવામ ન ત િતમા છ 65

સાતમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो नौ वािड सिहत िविध साध िनिस िदन चयर आराध सो स म ितमा घर गयाता सील-िसरोमिन जग िवखयाता 66

અથ ETH નવ વાડ સ હત સદાકાળ ચય ત પાલન કર છ ત ચય નામની સાતમી િતમાનો ધારક ાની જગતિવ યાત શીલિશરોમણ છ

66

નવ વાડના નામ (કિવ )

ितयथल वास म रिच िनरखन द परीछ भाख मध वन पपव भोग किल रस िचतन गर आहार लत िचत चन किर सिच तन िसगार बनावत ितय परजक मधय सख सन मनमथ-कथा उदर भिर भोजन य नौवािड़ कह िजन बन 67

કહ મત ન એવો પણ પાઠ છ

368

શ દાથ ETHિતયથલ વાસ= ીઓના સ દાયમા રહ િનરખન=દખ પર છ (પરો ) =અ ય ર આહાર=ગ ર ટ ભોજન ચ=પિવ પરજક=પલગ મનમથ=કામ ઉદર=પટ

અથ ETH ીઓના સમાગમમા રહ ીઓન રાગ ભરલી ટએ જોવી ીઓ સાથ પરો પણ રાગસ હત વાતચીત કરવી વકાળમા ભોગવલા ભોગ-

િવલાસો મરણ કર આનદદાયક ગ ર ટ ભોજન કર નાન મજન આદ ારા શર રન જ ર કરતા વધાર શણગાર ીઓના પલગ આસન ઉપર ક બસ કામકથા અથવા કામો પાદક કથા ગીતો સાભળવા ખ કરતા વધાર અથવા બ પટ ભર ન ભોજન કર એના યાગન નમતમા ચયની નવ વાડ કહ છ 67

પડદા વગરની ઓથમા રહ ન અથવા પ વડ

આઠમી િતમા વ પ (દોહરા)

जो िववक िविध आदर कर न पापरभ सो अ म ितमा धनी कगित िवज रनथभ 68

અથ ETH િવવક વક ધમમા સાવધાન રહ છ અન સવા િષ વપાર આદનો પાપારભ કરતો નથી ત ગિતના રણથભન તનાર આઠમી િતમાનો વામી છ 68

નવમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो दसधा पिर हकौ तयागी सख सतोष सिहत वरागी समरस सिचत किचत ाही सो ावक नौ ितमा वाही 69

અથ ETH વરા ય અન સતોષનો આનદ ા ત કર છ તથા દસ કારના પ ર હોમાથી થોડાક વ અન પા મા રાખ છ ત સા યભાવનો ધારક નવમી િતમાનો વામી છ 69

દસમી િત ા વ પ (દોહરા)

369

परक पापारभकौ जो न दइ उपदस सो दसमी ितमा सिहत ावक िवगत कलस 70 અથ ETH બી અન અ યજનોન િવવાહ વપાર આદ પાપારભ કરવાનો

ઉપદશ આપતા નથી ત પાપર હત દસમી િતમાનો ધારક છ 70

અગયારમી િતમા વ પ (ચોપાઈ)

जो सछद वरत तिज डरा मठ मडपम कर बसरा उिचत आहार उदड िवहारी सो एकादश ितमा धारी 71

અથ ETH ઘર છોડ મઠ મડપમા િનવાસ કર છ અન ી બ આદથી િવર ત થઈન વત પણ રહ છ તથા ત કા રત અ મોદન ર હત યો ય આહાર લ છ ત અગયારમી િતમા ધારક છ 71

િતમાઓ સબધી ય ઉ લખ (દોહરા)

एकादश ितमा दसा कही दस त मािह वही अन म मलस गहौ स छट नािह 72

અથ -દશ ત ણ થાનમા અગયાર િતમા હણ કરવાનો ઉપદશ છ ત શ આતથી ઉ રો ર ગીકાર કરવી જોઈએ અન નીચની િતમાઓની યાઓ છોડવી ન જોઈએ 72

િતમાની અપ ાએ ાવકોના ભદ (દોહરા)

षट ितमा ताई जघन मधय नौ परजत उ म दसमी गयारमी इित ितमा िवरतत 73

અથ ETHછ ી િતમા ધી જઘ ય ાવક નવમી િતમા ધી મ યમ ાવક અન દસમી-અગયારમી િતમા ધારણ કરનારાઓન ઉ ટ ાવક કહ છ

આ િતમાઓ વણન થ 73

પાચમા ણ થાનનો કાળ (ચોપાઈ)

370

एक कोिड परव िगिन लीज ताम आठ बरस घिट कीज यह उतक काल िथित जाकी अतरमहरत जघन दशाकी 74

અથ ETHપાચમા ણ થાનનો ઉ ટ કાળ એક કરોડ વમા આઠ વષ ઓછા અન જઘ ય કાળ ત ત છ 74

એક વ માપ (દોહરા)

स र लाख िकरोर िमत छपपन सहस िकरोड़ ऐत बरस िमलाइक परव सखया जोड़ 75

અથ ETHસ ર લાખ અન છ પન હ ર ન એક કરોડ વડ ણવાથી સ યા ા ત થાય છ એટલા વષનો એક વ થાય છ 75

ચોરાસી લાખ વષનો એક વાગ થાય છ અન ચોરાસી લાખ વાગનો એક વ થાય છ

ત ત માપ (દોહરા)

अतमरहरत घरी कछक घािट उतिक एक समय एकावली अतरमहतर किन 76

અથ ETHબ ઘડ મા એક સમય ઓછો હોય ત ત તનો ઉ ટ કાળ છ અન એક આવળ કરતા એક સમય વધાર હોય ત ત તનો જઘ ય કાળ છ તથા વ ચના અસ ય ભદો છ

અસ યાત સમયની એક આવળ થાય છ

છ ા ણ થાનના વણનની િત ા (દોહરા)

यह पचम गनथानकी रचना कही िविच अब छ गनथानकी दसा कह सन िम 77

અથ ETHપાચમા ણ થાન આ િવ ચ વણન ક હવ હ િમ છ ા ણ થાન વ પ સાભળો 77

છ ા ણ થાન વ પ (દોહરા)

371

पच माद दशा धर अ ाइस गनवान थिवरकिलप िजनकिलप जत ह म गनथान 78

અથ ETH િન અ ાવીસ ળ ણો પાલન કર છ પર પાચ કારના માદોમા કચ વત છ ત િન મ ણ થાની છ આ ણ થાનમા થિવરક પી અન જનક પી બ કારના સા રહ છ 78

પાચ માદોના નામ (દોહરા)

धमरराग िवकथा वचन िन ा िवषय कषाय पच माग दसा सिहत परमादी मिनराय 79

અથ ETHધમમા અ રાગ િવકથા વચન િન ા િવષય કષાયETHએવા માદ સ હત સા છ ા ણ થાનવત મ િન હોય છ 79

અહ અનતા બધી અ યા યાન અન યા યાનNtildeઆ ણ ચોકડ ના બાર કષાયોનો અ દય અ સ વલ કષાયનો તી ઉદય રહ છ તથી આ સા ક ચ માદન વશ હોય છ અન ભાચારમા િવશષપણ વત છ અહ િવષય સવન અથવા થળ પ કષાયમા વતવા યોજન નથી હા િશ યોન ઠપકો આપવો વગર િવક પ તો છ

સા ના અ ાવીસ ળ ણ (સવયા એક ીસા)

पच महा त पाल पच सिमित सभाल पच इन ी जीित भयौ भोगी िचत चनकौ षट आवशयक ि या दिवत भािवत साध

ासक धराम एक आसन ह सनकौ मजन न कर कश लच तन व मच तयाग दतवन प सगध सवास वनकौ ठाडौ करस आहार लघभजी एक बार अ ाइस मलगनधारी जती जनकौ 80

શ દાથ ETHપચ મહા ત=પાચ પાપોનો સવથા યાગ ા ક= વ ર હત સન (શયન) મજન= નાન કશ=વાળ ચ=ઉખાડ ચ=છોડ કરસ=હાથથી લ =થો જતી=સા

372

અથ ndashપાચ મહા ત પાળ છ પાચ સિમિત વક વત છ પાચ ઈ યોના િવષયોથી િવર ત થઈન સ થાય છ ય અન ભાવ છ આવ યક સાધ છ સ વ ર હત િમ પર પડ બદ યા િવના શયન કર છ વનભર નાન

કરતા નથી હાથથી કશલોચ કર છ ન ન રહ છ દાતણ કરતા નથી તો પણ વચન અન ાસમા ગધ જ નીકળ છ ઊભા રહ ન ભોજન લ છ થો ભોજન લ છ ભોજન દવસમા એક જ વાર લ છ આવા અ ાવીસ ળ ણોના ધારક ન સા હોય છ 80

પચ અ ત અન પચ મહા ત વ પ (દોહરા)

िहसा मषा अद धन मथन पिरगह साज किचत तयागी अन ती सब तयागी मिनराज 81

શ દાથ ETH ષા= ઠ અદ =આ યા િવના

અથ ndash હસા ઠ ચોર મ ન અન પ ર હmdashઆ પાચ પાપોના કચ યાગી અ તી ાવક અન સવથા યાગી મહા તી સા હોય છ 81

પાચ સિમિત વ પ (દોહરા)

चल िनरिख भाख उिचत भख अदोष अहार लइ िनरिख डार िनरिख सिमित पच परकार 82

અથ ETH વજ ની ર ા માટ જોઈન ચાલ ત ઈયાસિમિત છ હત િમત અન િ ય વચન બોલવા ત ભાષાસિમિત છ તરાય ર હત િનદ ષ આહાર લવો ત એષણાસિમિત છ શર ર તક પ છ કમડળ આદ જોઈ-તપાસીન લવા-કવા ત આદાનિન પણસિમિત છ ણ વ ર હત ા ક િમ ઉપર મળ- ા દનો યાગ કરવો ત િત ઠાપન સિમિત છETHઆવી આ પાચ સિમિત છ 82

છ આવ યક (દોહરા)

समता वदन थित करन पड़कौना सजझाव काउसगग म ा धरन षडाविसक य भाव 83

373

શ દાથ ETHસમતા=સામાિયક કરવી વદન=ચોવીસ તીથકરો અથવા આદન વદન કરવા પ ડકૌના ( િત મણ) =લાગલા દોષો ાયિ કર સ ઝાવ= વા યાય કાઉસ ગ (કાયો સગ) =ખ ગાસન થઈન યાન કર ષડાવિસક=છ આવ યક

અથ ndashસામાિયક વદન તવન િત મણ વા યાય અન કાયો સગ આ સા ના છ આવ યક કમ છ 83

થરિવક પી અન જનિવક પી સા ઓ વ પ (સવયા એક ીસા)

थिवरकलिप िजनकलपी दिवध मिन दोऊ वनवासी दोऊ नगन रहत ह दोऊ अठाईस मलगनक धरया दोऊ सरव तयागी हव िवरागता गहत ह थिवरकलिप त िजनक धमरदसना कहत ह एकाकी सहज िजनकलपी तपसवी घोर उदकी मरोरस परीसह सहत ह 84

અથ ETH થિવરક પી અન જનક પી એવા બ કારના ન સા હોય છ બ વનવાસી છ બ ન ન રહ છ બ અ ાવીસ ળ ણના ધારક હોય છ બ સવપ ર હના યાગી-વરાગી હોય છ પર થિવરક પી સા િશ ય સ દાયની સાથ રહ છ તથા સભામા બસીન ધમ પદશ આપ છ અન સાભળ છ પણ જનક પી સા િશ ય છોડ ન િનભય એકલા િવચર છ અન મહાતપ રણ કર છ તથા કમના ઉદયથી આવલા બાવીસ પ રષહો સહ છ 84

વદનીય કમજિનત અગયાર પ રષહ (સવયા એક ીસા)

ीषमम धपिथत सीतम अकपिचत भख धर धीर पयास नीर न चहत ह डस मसकािदस न डर भिम सन कर बध बध िवथाम अडोल हव रहत ह चयार दख भर ितन फासस न थरहर

374

मल दरगधकी िगलािन न गहत ह रोगिनकौ न कर इलाज ऐस मिनराज वदनीक उद य परीसह सहत ह 85

અથ ETHગરમીના દવસોમા તડકામા ઊભા રહ છ એ ઉ ણપ રષહજય છ િશયાળામા ઠડ થી ડરતા નથી એ શીતપ રષહજય છ ખ લાગ યાર ધીરજ રાખ છ એ ખપ રષહજય છ તરસ લાગ યાર પાણીની ઈ છા કરતા નથી એ ષા પ રષહજય છ ડાસ મ છરનો ભય રાખતા નથી એ દશમશકપ રષહજય છ િમ ઉપર વ છ એ શ યાપ રષહજય છ મારવા બાધવાના ક ટમા અચળ રહ છ એ વધપ રષહજય છ ચાલવા ક ટ સહન કર છ એ ચયાપ રષહજય છ ણ કાટો વગર લાગ તો ગભરાતા નથી એ ણ પશપ રષહજય છ મળ અન ગધમય પદાથ ય લાિન કરતા નથી એ મળપ રષહજય છ રોગજિનત ક ટ સહન કર છ પણ તના િનવારણનો ઉપાય કરતા નથી એ રોગપ રષહજય છ આ ર ત વદનીયકમના ઉદયજિનત અગયાર પ રષહ િનરાજ સહન કર છ 85

ચા ર મોહજિનત સાત પ રષહ ( ડ લયા)

एत सकट मिन सह चािरतमोङ उदोत ल ा सकच दख धर नगन िदगबर होत नगन िदगमबर होत ोत रित सवाद न सव ितय सनमख दग रोिक मन अपमान न बब िथर हव िनरभ रह सह कवचन जग जत िभचछकपद स ह लह मिन सकट ऐत 86

શ દાથ ETHસકટ= ઃખ ઉદોત=ઉદયથી ોત=કાન દગ=ન બવ(વદ)

=ભોગવ વચન=ગાળ ભ ક=યાચના

અથ ndashચા ર મોહના ઉદયથી િનરાજ િન ન-લખત સાત પ રષહ સહન કર છ અથા ત છ (1) ન ન દગબર રહવાથી લ અન સકોચજિનત ઃખ સહન કર છ એ ન નપ રષહજય છ (2) કણ આદ ઇ યોના િવષયોનો અ રાગ ન કરવો તઅરિતપ રષહજય છ (3) ીઓના હાવભાવમા મો હત ન થ ત

375

ીપ રષહજય છ (4) માન-અપમાનની પરવા કરતા નથી એ સ કાર ર કારપ રષહજય છ (6) ખાઓના ક વચન સહન કરવા ત આ ોશપ રષહજય છ (7) ાણ જય તોપણ આહારા દન માટ દ નતા પ િ ન કરવી એ યાચનાપ રષહજય છ આ સાત પ રષહ ચા ર મોહના ઉદયથી થાય છ 86

ાનાવરણીયજિનત બ પ રષહ (દોહરા)

अलप गयान लघता लख मित उतकरष िवलोइ जञानावरन उदोत मिन सह परीसह दोइ 87

અથ ETH ાનાવરણીયજિનત બ પ રષહ છ અ પ ાન હોવાથી લોકો નાના ગણ છ એનાથી ઃખ થાય છ તન સા સહન કર છ એ અ ાનપ રષહજય છ ાનની િવશાળતા હોવા છતા પણ ગવ કરતા નથી એ ાપ રષહજય છ આવા

આ બ પ રષહ ાનાવરણીય કમના ઉદયથી ન સા સહન કર છ 87

દશનમોહનીયજિનત એક અન તરાયજિનત એક પ રષહ (દોહરા)

सह अदसरन दरदसा दरसन मोह उदोत रोक उमग अलाभकी अतरायक होत 88

અથ ETHદશનમોહનીયના ઉદયથી સ ય દશનમા કદાચ દોષ ઉ પ થાય તો તઓ સાવધાન રહ છ-ચલાયમાન થતા નથી એ દશનપ રષહજય છ તરાય કમના ઉદયથી વાિછત પદાથની ા ત ન થાય તો ન િન ખદ ખ થતા નથી એ અલાભપ રષહજય છ 88

બાવીસ પ રષહો વણન (સવયા એક ીસા)

एकादस वदनीकीस चािरतमोहकी सात गयानावरनीकी दोइ एक अतरायकी दसरनमोहकी एक ािवसित बाधआ सब कई मनसाकी कई वाकी कई कायकी काहकौ अलप काहकौ बहत उनीस ताई एक ही समम उद आव असहायकी

376

चयार िथत स ामािह एक सीत उ मािह एक दोइ होिह तीन नािह समदायकी 89

શ દાથ ETHમનસાક =મનની વાક (વા ક ) =વચનની કાય=શર ર સ =શ યા સ દાય=એકસાથ

અથ ndashવદનીયના અગયાર ચા ર મોહનીયના સાત ાનાવરણના બ તરાયનો એક અન દશનમોહનીયનો એકmdashએવી ર ત બધા મળ ન બાવીસ

પ રષહો છ તમનામાથી કોઈ મનજિનત કોઈ વચનજિનત ન કોઈ કાયજિનત છ આ બાવીસ પ રષહોમાથી એક સમય એક સા ન વધારમા વધાર ઓગણીસ ધી પ રષહો ઉદયમા આવ છ કારણ ક ચયા આસન અન શ યા આ ણમાથી કોઈ એક અન શીત ઉ ણમાથી કોઈ એક આ ર ત પાચમા બનો ઉદય હોય છ બાક ના ણનો ઉદય હોતો નથી 89

થિવરક પી અન જનક પી સા ની સરખામણી (દોહરા)

नाना िवध सकट-दसा सिह साध िसवपथ थिवरकिलप िजनकिलप धर दोऊ सम िनगरथ 90 जो मिन सगितम रह थिवरकिलप सो जान एकाकी जाकी दसा सो िजनकिलप बखान 91

અથ ETH થિવરક પી અન જનક પી બ કારના સા એક સરખા િન થ હોય છ અન અનક કારના પ રષહો તીન મો માગ સાધ છ સા સઘમા રહ છ ત થિવરક પી છ અન એકલિવહાર છ ત જનક પી છ 90-91

थिवरकलपी घर कछक सरागी िजनकलपी महान वरागी इित म गनथानक धरनी परन भई जथारथ वरनी 92

377

અથ - થિવરક પી સા કચ સરાગી હોય છ અન જનક પી સા અ યત વરાગી હોય છ આ છ ા ણ થાન યથાથ વ પ વણ 92

સાતમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब वरन स म िवसरामा अपरम गनथानक नामा जहा माद ि या िविध नास धरम धयान िथरता परगास 93

અથ ETHહવ થરતાના થાન અ મ ણ થાન વણન કર છ યા ધમ યાનમા ચચળતા લાવનાર પાચ કારની માદ- યા નથી અન મન ધમ યાનમા થર થાય છ 93

(દોહરા)

थम करन चािर कौ जास अत पद होइ जहा अहार िवहार निह अपरम ह सोइ 94

અથ ETH ણ થાનના ત ધી ચા ર મોહના ઉપશમ અન ય કારણ અઘઃ િ કરણ ચા ર રહ છ અન આહાર િવહાર રહતા નથી ત અ મ ણ થાન છ

િવશષ ETHસાતમા ણ થાનના બ ભદ છNtildeપહ વ થાન અન બી સાિતશય યા ધી છ ાથી સાતમા અન સાતમાથી છ ામા અનકવાર ચઢ-ઉતર રહ છ યા ધી વ- થાન ણ થાન રહ છ અન સાિતશય ણ થાનમા અધઃકરણના પ રણામ રહ છ યા આહાર િવહાર નથી 94

આઠમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब वरन अ गनथाना नाम अपरवकरन बखाना कछक मोह उपशम किर राख अथवा किचत छय किर नाख 95

378

અથ ETHહવ અ વકરણ નામના આઠમા ણ થાન વણન ક યા મોહનો ક ચ ઉપશમ અથવા કચ ય થાય છ 95

ઉપશમ ણીમા ઉપશમ અન પક ણીમા ય થાય છ

ज पिरनाम भए निह कबही ितनकौ उद दिखय जबही तब अ म गनथानक होई चािरत करन दसरौ सोई 96

અથ ETHઆ ણ થાનમા એવા િવ પ રણામ હોય છ વા વ કદ થયા નહોતા તથી આ આઠમા ણ થાન નામ અ વકરણ છ અહ ચા ર ના ણ કરણોમાથી અ વકરણ નામ બી કરણ થાય છ 96

નવમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अबअिनवि करन सन भाई जहा भाव िथरता अिधकाई परव भाव चलाचल जत सहज अडोल भए सब तत 97

અથ ETHહ ભાઈ હવ અિન િ કરણ નામના નવમા ણ થાન વ પ સાભળો યા પ રણામોની અિધક થરતા છ આના પહલા આઠમા ણ થાનમા પ રણામ કચ ચપળ હતા ત અહ અચળ થઈ ય છ 97

जहा न भाव उलिट अध आव सो नवमो गनथान कहाव चािरतमोह जहा बह छीजा सो ह चरन करन पद तीजा 98

શ દાથ ETHઉલ ટ=પાછા ફર ન અધ=નીચ છ =નાશ પા યો

379

અથ ndash યા ચડલા પ રણામ પાછા પડ જતા નથી ત નવ ણ થાન કહવાય છ આ નવમા ણ થાનમા ચા ર મોહનીયનો ઘણો શ નાશ પામી ય છ એ ચા ર ી કારણ છ 98

મલોભ િસવાયનો

દસમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

कह दसम गनथान दसावा जह सछम िसनकी अिभलाखा सछम लोभ दसा जह लिहय सछम सापराय सो किहय 99

હવ દસમા ણ થાન વણન ક મા આઠમા અન નવમા ણ થાન પઠ ઉપશમ અન ાિયક ણીના ભદ છ યા મો ની અ યત મ અભલાષામા છ અહ મ લોભનો ઉદય છ તથી એન મ સા પરાય કહ છ 99

અગયારમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

अब उपशातमोह गनथाना कह तास भता परवाना जहा मोह उपशम न भास यथाखयातचािरत परगास 100

અથ ETHહવ અગયારમા ણ થાન ઉપશાતમોહ સામ ય ક અહ મોહનો સવથા ઉપશમ છNtildeબલ લ ઉદય દખાતો નથી અન વન યથા યાતચા ર ગટ થાય છ 100

વળ Ntilde(દોહરા)

जािह फरसक जीव िगर पर कर गन र सो एकादसमी दसा उपसमकी सरह 101

380

અથ ETH ણ થાનન ા ત થઈન વ અવ ય પડ જ છ અન ા ત થયલા ણનો નાશ કર છ ત ઉપશમચા ર ની ચરમસીમા ા ત અગયાર ણ થાન છ 101

બારમા ણ થાન વણન (ચોપાઈ)

कवलगयान िनकट जह आव तहा जीव सब मोह िखपाव

गट यथाखयात परधाना सो ादसम खीन गनठाना 102

અથ ETH યા વ મોહનો સવથા ય કર છ અથવા કવળ ાન બલ લ પાસ આવી ય છ અન યથા યાતચા ર ગટ થાય છ ત ીણમોહ નામ બાર ણ થાન છ 102

ઉપશમ ણીની અપ ાએ ણ થાનોનો કાળ (દોહરા)

षट सात आठ नव दस एकादस थान अतरमहरत एक वा एक सम िथित जान 103

અથ ETHઉપશમ ણીની અપ ાએ છ ા સાતમા આઠમા નવમા દસમા અન અગયારમા ણ થાનનો ઉ ટ કાળ ત ત અથવા જઘ યકાળ એક સમય છ 103

પક ણીમા ણ થાનોનો કાળ (દોહરા)

छपक िन आठ नव दस अर विल बार िथित उतक जघनय भी अतरमहतर काल 104

અથ ETH પક ણીમા આઠમા નવમા દસમા અન બારમા ણ થાનની ઉ ટ થિત અ ત ત તથા જઘ ય પણ ત ત છ 104

તરમા ણ થાન વણન (દોહરા)

छीनमोह परन भयौ किर चरन िचत-चाल अब सजोगगनथानकी वरन दस रसाल 105

381

અથ ETHચ ની િ ન ણ કરનાર ીણમોહ ણ થાન કથન સમા ત થ હવ પરમાનદનમય સયોગ ણ થાનની અવ થા વણન ક 105

તરમા ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जाकी दखदाता-घाती चौकरी िवनिस गई चौकरी अघाती जरी जवरी समान ह

गट भयौ अनतदसन अनतगयान बीरजअनत सख स ा समाधान ह जाम आउ नाम गोत वदनी कित अससी इकयासी चौरासी वा पचासी परवान ह सो ह िजन कवली जगतवासी भगवान ताकी जो अवसथा सो सजोगीगनथान ह 106

શ દાથ ETHચૌકર =ચાર િવનિસ ગઈ=ન ટ થઈ ગઈ અનતદસન=અનત દશન સમાધાન=સ ય વ જગતવાસી=સસાર શર ર સ હત

અથ ndash િનન ઃખદાયક ઘાતીયા ચ ક અથા ાનાવરણીય દશનાવરણીય મોહનીય તરાય ન ટ થઈ ગયા છ અન અઘાતી ચ ક બળ ગયલી સ દર ની મ શ તહ ન થયા છ ન અનતદશન અનત ાન અનતવીય અનત ખ સ ા અન પરમાવગાઢ સ ય વ ગટ થયા છ મન આ નામ ગો અન વદનીયકમ ની મા સી એ ાસી ચોયાસી અથવા પચાસી િતઓની સ ા રહ છ ત કવળ ાની સસારમા શો ભત થાય છ અન તની જ અવ થાન સયોગીકવળ ણ થાન કહ છ

અહ મન વચન કાયાના સાત યોગ થાય છ તથી આ ણ થાન નામ સયોગીકવળ છ

િવશષ ndashતરમા ણ થાનમા પચાસી િતઓની સ ા કહવામા આવી છ ત તો સામા ય કથન છ કોઈ કોઈન તો તીથકર િત આહારક શર ર આહારાક ગોપાગ આહારક બધન આહારક સઘાત સ હત પચાસી િતઓની સ ા રહ છ પણ કોઈન તીથકર િતની સ ા નથી હોતી તો ચોરાસી િતઓની સ ા રહ છ અન કોઈન આહારક ચ કની સ ા નથી રહતી અન

તીથકર િતની સ ા રહ છ અન કોઈન આહારક ચ કની સ ા નથી રહતી

382

અન તીથકરકર િતની સ ા રહ છ તો એકાસી િતઓની સ ા રહ છ તથા કોઈન તીથકર િત અન આહારક ચ ક પાચની સ ા નથી રહતી મા સી િતઓની સ ા રહ છ 106

પચાસી િતઓના નામ પહલા અિધકારમા કહ આ યા છ એ

કવળ ાનીની ા અન થિત (સવયા એક ીસા)

जो अडोल परजक म ाधारी सरवथा अथवा स काउसगग म ा िथरपाल ह खत सपरस कमर कितक उद आय िबना डग भर अतरीचछ जाकी चाल ह जाकी िथित परव करोड़ आठ वषर घािट अतरमहरत जघनय जग-जाल ह सो ह दव अठारह दषन रिहत ताक बानारिस कह मरी वदना ि काल ह 107

શ દાથ ETHઅડોલ=અચળ પરજક ા=પ ાસન કાઉસ ગ(કાયો સગ) =ઊભા આસન તર છ=ઉપર િ કાલ=સદવ

અથ ndash કવળ ાની ભગવાન પ ાસન અથવા કાયો સગ ા ધઆરણ કરલી છ - પશ નામકમની િતના ઉદયથી પગ ઉપાડ ા િવના ચ ગમન કર છ મની સસારની થિત ઉ ટ એક કરોડ વમા આઠ વષ ઓછાની અન જઘ ય થિત ત તની છ ત સવ દવ અઢાર દોષ ર હત છ પ બનારસીદાસ કહ છ ક તમન મારા િ કાળ વદન છ 107

મો ગામી વો ઉ ટ આ ય ચોથા કાળની અપ ાએ એક કરોડ વ છ અન આઠ વષની મર ધી કવળ ાન થ નથી

કવળ ભગવાનન અઢાર દોષ હોતા નથી ( ડ ળયા)

दषन अ ारह रिहत सो कविल सजोग जनम मरन जाक नह निह िन ा भय रोग निह िन ा भय रोग सोग िवसमय न मोह मित

383

जरा खद परसवद नािह मद बर िवष रित िचता नािह सनह नािह जह पयास न भखन िथर समािध सख सिहत रिहत अ ारह दषन 108

શ દાથ ETHસોગ=શોક િવ મય=આ ય જરા= ાવ થા પર વદ( વદ)

=પરસવો સનહ=રાગ

અથ ndashજ મ િન ા ભય રોગ શોક આ ય મોહ ાવ થા ખદ પરસવો ગવ ષ રિત ચતા રાગ તરસ ખmdashઆ અઢાર દોષ સયોગકવળ જનરાજન હોતા નથી અન િનિવક પ આનદમા સદા લીન રહ છ 108

કવળ ાની ના પરમૌદા રક શર રના અિતશય ( ડ ળયા)

वानी जहा िनरचछरी स धात मल नािह कस रोम नख निह बढ परम उदािरक मािह परम उदािरक मािह जािह इिन य िवकार निस यथाखयातचािरत धान िथर सकाल धयान सिस लोकालोक कास-करन कवल रजधानी सो तरम गनथान जहा अितशयमय वानी 109

શ દાથ ETHિનર છર =અ ર ર હત કસ (કશ) =વાળ ઉદા રક(ઔદા રક)

= ળ સિસ(શિશ) =ચ મા

અથ ndashતરમા ણ થાનમા ભગવાનની અિતશયવાળ િનર ર દ ય વિન ખર છ તમ પરમૌદા રક શર ર સાત ધા ઓ અન મળ- ર હત હોય છ કશ રોમ અન નખ વધતા નથી ઈ યોના િવષયો ન ટ થઈ ય છ પિવ યથા યાતચા ર ગટ થાય છ થર લ યાન પ ચ માનો ઉદય થાય છ લોકાલોકના કાશક કવળ ાન ઉપર તમ સા ા ય રહ છ 109

ચૌદમા ણ થાનના વણનની િત ા (દોહરા)

384

यह सयोगगनथानकी रचना कही अनप अब अयोगकलव दसा कह जथारथ रप 110

અથ -આ સયોગી ણ થાન વણન ક હવ અયોગીકવળ ણ થાન વા તિવક વણન ક 110

ચૌદમા ણ થાન વ પ (સવયા એક ીસા)

जहा काह जीवक असाता उद साता नािह काहक असाता नािह साता उद पाइय मन वच कायस अतीत भयौ जहा जीव जाकौ जसगीत जगजीतरप गाइय जाम कमर कितकी स ा जोगी िजनकीनी अतकाल समम सकल िखपाइय जाकी िथित पच लघ अचछर मान सोई चौदह अजोगी गनठाना ठहराइय 111

શ દાથ ETHઅતીત=ર હત ખપાઈય= ય કર છ લ = વ

અથ ndash યા કોઈ વન અશાતાનો ઉદય રહ છ શાતાનો નથી રહતો અન કોઈ વન શાતાનો ઉદય રહ છ અશાતાનો નથી રહતો યા વન મન વચન કાયના યોગોની િ સવથા ય થઈ ય છ મના જગતજયી હોવાના ગીત ગાવામા આવ છ મન સયોગી જન સમાન અઘાિતયા કમ-િતઓની સ ા રહ છ તમનો તના બ સમયમા સવથા ય કર છ ણ થાનનો કાળ વ પાચ અ ર ટલો છ ત અયોગી જન ચૌદ ણ થાન

છ 111

કવળ ભગવાનન અશાતાનો ઉદય વાચીન િવ મત ન થ જોઈએ યા અશાતા કમ ઉદયમા શાતા પ પ રણમ છ

િન ચૌદહ ચૌથ કલબલ બહ ર તરહ હત ( જન -પચક યાણક)

બધ ળ આ વ અન મો ળ સવર છ (દોહરા)

385

चोदह गनथानक दसा जगवासी िजय मल आ व सवर भाव बध मोखक मल 112

અથ ETH ણ થાનોની આ ચૌદ અવ થાઓ સસાર અ વોની છ આ વ અન સવરભાવ બધ અન મો ના ળ છ અથા આ વ બધ ળ છ અન સવર મો ળ છ

સવરન નમ કાર (ચોપાઈ)

आ व सवर परनित जौल जगतिनवासी चतन तौल आ व सवर िविध िववहारा ष दोऊ भव-पथ िसव-पथ धारा 113 आ वरप बध उतपाता सवर गयान मोख-पद-दाता जा सवरस आ व छीज ताक नमसकार अब कीज 114

અથ ETH યા ધી આ વ અન સવરના પ રણામ છ યા ધી વનો સસારમા િનવાસ છ ત બનમા આ વ-િવિધનો યવહાર સસારમાગની પ રણિત છ અન સવર-િવિધનો યવહાર મો માગની પ રણિત છ 113 આ વ બધનો ઉ પાદક છ અન સવર ાન પ છ મો પદન આપનાર છ સવરથી આ વનો અભાવ થાય છ તન નમ કાર ક 114

થના તમા સવર વ પ ાનન નમ કાર

जगतक ानी जीित हव र ौ गमानी ऐसौ आ व असर दखदानी महाभीम ह ताकौ परताप खिडवक गट भयौ धमरक धरया कमर-रोगकौ हकीम ह जाक परभाव आग भाग परभाव सब

386

नागर नवल सखसागरकी सीम ह सवरकौ रप धर साध िसवराह ऐसौ गयान पातसाह ताक मरी तसलीम ह 115

શ દાથ ETH માની=અભમાની અ ર=રા સ મહાભીમ=અ યત ભયાનક પરતાપ( તાપ) =તજ ખ ડવકૌ=ન ટ કરવા માટ હક મ=વ પરભાવ( ભાવ)

=પરા મ પરભાવ= ગલજિનત િવકાર નાગર=ચ ર નવલ=નવીન સીમ=મયાદા પાતશાહ=બાદશાહ તસલીમ=વદન

અથ ndashઆ વ પ રા સ જગતના વોન પોતાન વશ કર ન અભમાની થઈ ર ો છ અ યત ઃખદાયક અન મહાભયકર છ તનો વભવ ન ટ કરવાન ઉ પ થયો છ ધમનો ધારક છ કમ પ રોગ માટ વદસમાન છ ના ભાવ આગળ પર યજિનત રાગ- ષ આદ િવભાવ ર ભાગ છ અ યત વીણ અન અના દકાળથી ા ત ક નહો તથી નવીન છ ખના સ ની

સીમાન ા ત થ છ ણ સવર પ ધારણ ક છ મો માગનો સાધક છ એવા ાન પ બાદશાહન મારા માણ છ 115

તરમા અિધકારનો સાર

વી ર ત સફદ વ ઉપર દા દા રગો િનિમ મળવાથી ત અનકાકાર થાય છ તવી જ ર ત આ મા સાથ અના દકાળથી મોહ અન યોગનો સબધ હોવાથી તની સસાર દશામા અનક અવ થાઓ થાય છ તમ જ નામ ણ થાન છ જો ક ત અનક છ પણ િશ યોન સબોધવા માટ ી એ 14 બતા યા છ આ ણ થાન વના વભાવ નથી પણ અ વમા હોતા નથી વમા જ હોય છ તથી વના િવભાવ છ અથવા એમ કહ જોઈએ ક યવહારનયથી ણ થાનોની અપ ાએ સસાર વોના ચૌદ ભદ છ

પહલા ણ થાનમા િમ યા વ બી ણ થાનમા અનતા બધી ી મા િમ મોહનીય ઉદય યપણ રહ છ અન ચોથા ણ થાનમા િમ યા વ અનતા બધી અન િમ મોહનીયનો પાચમામા અ યા યાનાવરણીયનો છ ામા યા યાનાવરણીયનો અ દય રહ છ સાતમા આઠમા અન નવમામા

સ વલનનો મ વક મદ મદતર અન મદતમ ઉદય રહ છ દસમામા સ વલ

387

મલોભ મા નો ઉદય અન અ ય સવમોહનો ય છ અગયારમામા સવમોહનો ઉપશમ અન બારમામા સવ મોહનો ય છ અહ ધી છ થ અવ થા છ કવળ ાનનો િવકાસ નથી તરમામા ણ ાન છ પર યોગો ારા આ મ દશ સકપ હોય છ અન ચૌદમા ણ થાનમા કવળ ાની ના આ મ દશ પણ થર થઈ ય છ બધા ણ થાનોમા વ સદહ રહ છ િસ ભગવાન ણ થાનોની ક પનાથી ર હત છ તથી ણ થાન વ િનજ- વ પ નથી પર છ પરજિનત છETHએમ ણીન ણ થાનોના િવક પોથી ર હત આ માનો અ ભવ કરવો જોઈએ

bull િવ હગિતમા કામાણ અન તજસ શર રનો સબધ રહ છ

388

થ સમા ત અન િતમ શ ત (ચોપાઈ)

भयौ थ सपरन भाखा वरनी गनथानककी साखा वरनन और कहाल किहय जथा सकित किह चप हव रिहय 1

અથ ETHભાષાનો સમયસાર થ સમા ત થયો અન ણ થાન અિધકાર વણન ક એ િવશષ કટ વણન કર એ શ ત અ સાર કહ ન પ થઈ જ ઉચત છ 1

(ચોપાઈ)

लिहय ओर न थ उदिधका जय जय किहय तय तय अिधका तात नाटक अगम अपारा अलप कवीसरकी मितधारा 2

અથ ETH થ પ સ નો પાર પામી શકાતો નથી મ મ કથન કરતા જઈએ તમ તમ વધતો જ ય છ કારણ ક નાટક અપરપાર છ અન કિવની છ છ 2

િવશષ ETHઅહ થન સ ની ઉપમા આપી છ અન કિવની ન નાની નદ ની ઉપમા છ

(દોહરા)

समयसार नाटक अकथ किवकी मित लघ होइ तात कहत बनारसी परन कथ न कोइ 3

અથ ETHસમયસાર નાટક વણન મહાન છ અન કિવની થોડ છ તથી પ ડત બનારસીદાસ કહ છ ક તન કોઈ ર કહ શકતા નથી 3

389

થ-મ હમા (સવયા એક ીસા)

जस कोऊ एकाकी सभट परा म किर जीत िकिह भाित चि कटकस लरनौ जस कोऊ परवीन तार भजभार नर तर कस सवयभरमन िसध तरनौ जस कोऊ उ मी उछाह मनमािह धर कर कस कारज िवधाता कसौ करनौ तस तचछ मित मोरी ताम किवकला थोरी नाटक अपार म कहल यािह वरनौ 4

અથ ETHજો કોઈ એકલો યો ો પોતાના બા બળથી ચ વત ની સના સાથ લડ તો ત કવી ર ત તી શક અથવા કોઈ જલતા રણી િવ ામા શળ મ ય વય રમણ સ તરવા ઈ છ તો કવી ર ત પાર પામી શક અથવા કોઈ ઉ મી મ ય મનમા ઉ સા હત થઈન િવધાતા કામ કરવા ઇ છ તો કવી ર ત કર શક તવી જ ર ત માર અ પ છ અથવા કા ય-કૌશ ય ઓ છ અન નાટક મહાન છ એ ા ધી વણન ક 4

અહ ટાત મા હણ ક છ

વ-નટનો મ હમા (સવયા એક ીસા)

जस वट वचछ एक ताम फल ह अनक फल फल बह बीज बीज बीज वट ह वटमाही फल फल माही बीज ताम वट कीज जौ िवचार तौ अनतता अघट ह तस एक स ाम अनत गन परजाय पजम अनत नतय तामऽनत ठट ह ठटम अनतकला कलाम अनतरप रपम अनत स ा ऐसौ जीव नट ह 5

390

અથ ETH વી ર ત એક વડના ઝાડ પર અનક ફળ હોય છ યક ફળમા ઘણા બીજ અન યક બીજમા પા વડના ઝાડ અ ત વ રહ છ અન થી િવચારવામા આવ તો પા ત વડ મા ઘણા ફળ અન યક ફળમા અનક બીજ અન યક બીજમા વડ ની સ ા તીત થાય છ આ ર ત વડ ના અનતપણાનો છડો-પ ો મળતો નથી તવી જ ર ત વ પી નટની એક સ ામા અનત ણ છ યક ણમા અનત પયાયો છ યક પયાયમા અનત ય છ યક યમા અનત ખલ છ યક ખલમા અનત કળા છ અન યક કળાની

અનત આ િતઓ છETHઆ ર ત વ ઘ િવલ ણ નાટક કર છ 5

(દોહરા)

गयान आकसम उड़ खग होइ यथा सकित उि म कर पार न पाव कोइ 6

અથ ETH ાન પી આકાશમા જો ત ાન પી પ ી શ ત અ સાર ઊડવાનો ય ન કર તો કદ ત પામી શકતો નથી 6

(ચોપાઈ)

जञान-नभ अत न पाव समित परोछ कहाल धाव िजिह िविध समयसार िजिन कीन ितनक नाम कह अब तीन 7

અથ ETH ાન પ આકાશ અનત છ અન ત ાન પરો છ ા ધી દોડ લગાવ હવ મણ સમયસારની વી રચના કર છ ત ણના નામ ક 7

कदकदाचािरज थम गाथाब किर समसार नाटक िवचािर नाम दयौ ह ताहीकी परपरा अमतच भय ितन ससकत कलस समहािर सख लयौ ह

ग ौ बनारसी गहसथ िसरीमाल अब

391

िकय ह किव िहय बोिधबीज बयौ ह सबद अनािद ताम अरथ अनािद जीव नाटक अनािद य अनािद ही कौ भयौ ह 8

અથ ETHઆન પહલા વામી દ દાચાય ા ત ગાથા છ દમા ર અન સમયસાર નામ રા તમની જ રચના પર તમની જ આ નાયના વામી અ તચ ર સ તભાષાના કળશ રચીન સ થયા પછ ીમાળ િતમા પ ડત બનારસીદાસ ાવકધમના િતપાલક થયા તમણ કિવ ોની રચના કર ન દયમા ાન બીજ વા આમ તો શ દ અના દ છ તનો પદાથ અના દ છ વ અના દ છ નાટક અના દ છ તથી નાટક સમયસાર અના દકાળથી જ છ 8

કિવ લ ણ (ચોપાઈ)

अब कछ कह जथारथ वानी सकिव ककिवकी कथा कहानी

थमिह सकिव कहाव सोई परमारथ रस वरन जोई 9 कलिपत बात िहय निह आन गरपरपरा रीित बखान सतयारथ सिल निह छड मषावादस ीित न मड 10

અથ ETHહવ કિવ અન કિવની થોડ ક વા તિવક ચચા ક તમા કિવની થમ ણી છ તઓ પારમાિથક રસ વણન કર છ મનમા

કપોળક પના કરતા નથી અન ઋિષ-પરપરા અ સાર કથન કર છ સ યાથ-માગન છોડતા નથી અન અસ ય કથનમા મ જોડતા નથી 9-10

(દોહરા)

छद सबद अचछर अरथ कह िस ात वान जो इिह िविध रचना रच सो ह सकिव सजान 11

392

અથ ETH છ દ શ દ અ ર અથની રચના િસ ા ત અ સાર કર છ ત ાની કિવ છ 11

કિવ લ ણ (ચોપાઈ)

अब सन ककिव कह ह जसा अपराधी िहय अध अनसा मषाभाव रस वरन िहतस नई उकित उपजान िचतस 12 खयाित लाभ पजा मन आन परमारथ-पथ भद न जान वानी जीव एक किर बझ जाकौ िचत जड थ न सझ 13

અથ ETHહવ કિવ કવા હોય છ ત ક ત સાભળો ત પાપી દયનો ધ અન હઠા હ હોય છ તના મનમા નવી ક પનાઓ ઊપ છ ત અન

સાસા રક રસ વણન બ મથી કર છ ત મો માગનો મમ ણતો નથી અન મનમા યાિત લાભ આદની ઇ છા રાખ છ ત વચનન આ મા ણ છ દયનો ખ હોય છ તન શા ાન નથી 12-13

(ચોપાઈ)

वानी लीन भयौ जग डोल वानी ममता तयािग न बोल ह अनािद वानी जगमाही ककिव बात यह समझ नािह 14

અથ ETHત વચનમા લીન થઈન સસારમા ભટક છ વચનની મમતા છોડ ન કથન કરતા નથી સસારમા વચન અના દકાળના છ એ ત વ કિવઓ સમજતા નથી 14

વાણીની યા યા (સવયા એક ીસા)

393

जस काह दसम सिलल-धारा कारजकी नदीसौ िनकिस िफर नदीम समानी ह नगरम ठौर ठौर फिल रही चह और जाक िढग बह सोइ कह मरौ पानी ह तय ही घट सदन सदनम अनािद वदन वदनम अनािदहीकी वानी ह करम कलोलस उसासकी बयािर बाज तास कह मरी धिन ऐसौ मढ़ ानी ह 15

અથ ETH વી ર ત કોઈ થાનમા પાણીની ધારા શાખા પ થઈન નદ માથી નીકળ છ અન પાછ ત જ નદ મા મળ ય છ ત શાખા શહરમા યા- યા થઈન વહ નીકળ છ ત ના મકાન પાસથી વહ છ ત જ કહ છ ક આ પાણી મા છ તવી ર ત દય પ ઘર છ અન ઘરમા અના દ છ અન યકના ખમા અના દકાળ વચન છ કમની લહરોથી ઉ ાસ પ હવા વહ છ તથી ખ વ તન પોતાની વિન કહ છ 15

(દોહરા)

ऐस मढ़ ककिव कधी गह मषा मग दौर रह मगन अिभमानम कह औरकी और 16 वसत सरप लख नह बािहज ि ि वान मषा िवलास िवलोिकक कर मषा गन गान 17

અથ ETHઆ ર ત િમ યા ટ કિવઓ ઉ માગ પર ચાલ છ અન અભમાનમા મ ત થઈન અ યથા કથન કર છ તઓ પદાથ અસલી વ પ જોતા નથી બા ટથી અસ ય પ રણિત જોઈન વણન કર છ 16-17

ણગાન કથન (સવયા એક ીસા)

मासकी गरिथ कच कचन-कलस कह कह मख चद जो सलषमाको घर ह

394

हाड़क दसन आिह हीरा मोती कह तािह मासक अधर ठ कह िबबफर ह हाड़ दड भजा कह क सनाल कामधजा हाड़हीक थभा जघा कह रभातर ह य ही झठी जगित बनाव औ कहाव किव यतपर कह हम सारदाकौ वर ह 18

શ દાથ ETHગરિથ=ગાઠ ચ= તન સલષમા( લ મા) =કફ દસન=દાત આહ=છ બબફ (બબાફલ) =લાલ રગ બ બ નામ ફળ ક લનાલ(કમલનાલ) =કમળની દાડ રભાત =કળ ઝાડ

અથ ndash કિવ માસના િપડ પ તનન વણઘટ કહ છ કફ ખાસી વગરના ઘર પ ખન ચ મા કર છ હાડકાના દાતન હ રા-મોતી કહ છ માસના હોઠન બ બફળ કહ છ હાડકાના દડ પ હાથન કમળની દાડલી અથવા કામદવની પતાકા કહ છ હાડકાના થાભલા પ ઘન કળ કહ છ તઓ આ ર ત ઠ ઠ તઓ રચ છ અન કિવ કહવાય છ અન છતા પણ કહ છ ક અમન

સર વતી વરદાન છ

(ચોપાઈ)

िमथयावत ककिव ज ानी िमथया ितनकी भािषत वानी िमथयामती सकिव जो होई वचन वान कर सब कोई 19

અથ ETH ાણી િમ યા ટ અન કિવ હોય છ તમ કહ વચન અસ ય હોય છ પર સ ય દશનન પા યા ન હોય પણ શા ો ત કિવતા કર છ તમ વચન ાન કરવા યો ય હોય છ 19

(દોહરા)

वचन वान कर सकिव परष िहए परवान दोऊ अग वान जो सो ह सहज सजान 20

395

અથ ETH મની વાણી શા ો ત હોય છ અન દયમા ત વ ાન હોય છ તમના મન અન વચન બ ામા ણક છ અન તઓ જ કિવ છ 20

સમયસાર નાટકની યવ થા (ચોપાઈ)

अब यह बात कह ह जस नाटक भाषा भयौ स ऐस कदकदमिन मल उघरता अमतच टीकाक करता 21

અથ ETHહવ એ વાત ક ક નાટક સમયસારની કા ય-રચના કવી ર ત થઈ છ આ થના ળકતા દ દ વામી અન ટ કાકાર અ તચ ર છ 21

समसार नाटक सखदानी टीका सिहत ससकत वानी पिडत पढ़ िदढ़मित बझ अलपमितक अरथ न सझ 22

અથ ETHસમયસાર નાટકની ખદાયક સસ ત ટ કા પ ડતો વાચ છ અન િવશષ ાનીઓ સમ છ પર અ પ વોની સમજમા આવી શકતી નહોતી 22

पाड राजमलल िजनधम समसार नाटकक मम ितन िगरथकी टीका कीनी बालबोध सगम कर दीनी 23 इिह िविध बोध ndash वचिनका फली सम पाय अधयातम सली

गटी जगमाही िजनवानी घर घर नाटक कथा बखानी 24

396

અથ ETHનાટક સમયસારના ાતા નધમ પાડ રાજમલ એ આ થની બાલબોધ સહજ ટ કા કર આ ર ત સમય જતા આ આ યા મક િવ ાની ભાષા વચિનકા િવ ત થઈ જગતમા જનવાણીનો ચાર થયો અન ઘર ઘર નાટકની ચચા થવા લાગી 23-23

(ચોપાઈ)

अगर आगर मािह िवखयाता कारन पाइ भए बह गयाता पच परष अित िनपन वीन िनिसिदन गयान कथा रस-भीन 25

અથ ETH િસ શહર આ ામા િનિમ મળતા એના અનક ણકાર થયા તમા પાચ મ ય અ યત શળ થયા દનરાત ાનચચામા ત લીન રહતા હતા 25

સ સગ રગમ વગર

(દોહરા)

रपचद पिडत थम दितय चतभरज नाम ततीय भगोतीदास नर क रपाल गन धाम 26 धमरदास य पचजन िमिल बठ इक ठौर परमारथ-चरचा कर इनक कथा न और 27

અથ ETHપહલા પ ડત પચદ બી પ ડત ચ જ ી પ ડત ભગવતીદાસ ચોથા પ ડત વરપાલ અન પાચમા પ ડત ધમદાસ Ntildeઆ પાચય સ જનો મળ ન એક થાનમા બસતા અન મો માગની ચચા કરતા બી વાતો કરતા ન હ 26-27

कबह रस सन कबह और िस त कबह िबग बनाइक कह बोध िवरतत 28

397

અથ ETHએ કોઈ વાર નાટક રહ ય સાભળતા કોઈ વાર બી શા ો સાભળતા અન કોઈવાર તક ઉઠાવીન ાનચચા કરતા 28

िचत क रा किर धरमधर समित भगोितदास चतरभाव िथरता भय रपचद परगास 29

અથ ETH વરપાલ ચ ારા સમાન અથા કોમળ હ ધમદાસ ધમના ધારક હતા ભગવતીદાસ મિતવાન હતા ચ જ ના ભાવ થર હતા અન પચદ નો કાશ ચ સમાન હતો 29

(ચોપાઈ)

जहा तहा िजनवानी फली लख न सो जाकी मित मली जाक सहज बोध उतपाता सो ततकाल लख यब बाता 30

અથ ETH યા- યા (બધ) જનવાણીનો ચાર થયો પણ મની મલન છ ત સમ શ ા ન હ ના ચ મા વાભાિવક ાન ઉ પ થ છ ત આ રહ ય તરત સમ ય છ 30

(દોહરા)

घट घट अतर िजन बस घट घट अतर जन मित-मिदराक पानस मतवाला समझ न 31

અથ ETH યક દયમા જનરાજ અન નધમનો િનવાસ છ પર ધમના પ પી દા પીવાન લીધ મતવાલા લોકો સમજતા નથી 31

અહ મતવાળા શ દના બ અથ છNtilde(1) મતવાળા=નશામા (2) મતવાળા= મન ધમનો પ પાત છ

(ચોપાઈ)

बहत बढ़ाई कहाल कीज कािरजरप बात किह लीज

398

नगर आगर मािह िवखयाता बानारसी नाम लघ गयाता 32 ताम किवतकला चतराई कपा कर य पाच भाई पच पच रिहत िहय खोल त बनारसीस हिस बौल 33

અથ ETHઅિધક મ હમા ા ધી કહ એ ાની વાત કહવી ઉચત છ િસ શહર આ ામા બનારસી નામના અ પ ાની થયા તમનામા કા ય-કૌશલ

હ અન ઉપર જણાવલા પાચ ભાઈઓ તમના ઉપર પા રાખતા હતા તમણ િન કપટ થઈન સરળ ચ થી હસીન ક 32-33

नाटक समसार िहत जीका सगरमरप राजमली टीका किवतब रचना जो होई भाषा थ पढ़ सब कोई 34

અથ ETH વ ક યાણ કરનાર નાટક સમયસાર છ તની રાજમલ રચત સરળ ટ કા છ ભાષામા જો છદબ કરવામા આવ તો આ થ બધા વાચી શક 34

तब बनारसी मनमिह आनी कीज तो गच िजनवानी पच परषकी आजञा लीनी किवतब की रचना कीनी 35

અથ ETH યાર બનારસીદાસ એ મનમા િવચા ક જો આની કિવતામા રચના ક તો જનવાણીનો બ ચાર થશ તમણ ત પાચય સ જનોની આ ા લીધી અન કિવ બ રચના કર 35

399

सोरसौ ितरानव बीत आसो मास िसत पचछ िबतीत ितिथ तरस रिववार वीना ता िदन थ समापत कीना 36

અથ ETHિવ મ સવ સોળસો ા ના આસો માસના કલપ ની તરસ અન રિવવારના દવસ આ થ સમા ત કય 36

(દોહરા)

सख-िनधान सक बध नर सािहब साह िकरान सहस-साह िसर-मकट-मिन साहजहा सलतान 37 અથ ETHત વખત હ રો બાદશાહોમા ય મહા તાપી અન ખદાયક

સલમાન બાદશાહ શાહજહાન હતો 37

जाक राज सचनस कीन आगम सार ईित भीित ापी नह यह उनकौ उपगार 38

અથ ETHતમના રા યમા આનદ વક આ થની રચના કર અન કોઈ ભયનો ઉપ વ ન થયો એ એમની પા ફળ છ 38

થના સવ પ ોની સ યા (સવયા એક ીસા)

तीनस दसो र सोरठा दोहा छद दोउ यगलस पतालीस इकतीसा आन ह छयासी चोपाई सतीस तईस सवए बीस छपप अठारह किव बखान ह सात पिन ही अिडलल चािर कडिलए िमिल सकल सातस स ाइस ठीक ठान ह ब ीस अचछरक िसलोक कीन लख

थ-सखया स ह स सात अिधकान ह 39

400

અથ ETH310 સોરઠા અન દોહા 245 એક ીસા સવયા 86 ચોપાઈ 37 તવીસા સવયા 20 છ પા 18 કિવ (ઘના ર ) 7 અ ડ લ 4 ડ લયાNtildeઆવી ર ત બધા મળઈન 727 નાટક સમયસારના પ ોની સ યા છ 32 અ રના લોકના માણથી થ સ યા 1707 છ 39

समयसार नाटक दरव नाटक भाव अनत सो ह आगम नामम परमारथ िवरतत 40

અથ ETHસવ યોમા આ મ ય ધાન છ અન નાટકના ભાવ અનત છ ત આગમમા સ યાથ કથન છ 40

સમા ત

ઈડરના ભડારની િતનો િતમ શ

ઈહ થક પરિત એક ઠૌર દષી થી વાક પાસ બ ત કાર ક ર માગી પ વા પરિત લખનકૌ ન હ દ ની પાછ પાચ ભઈ િમ લ િવચાર કયો યો ઐસી પરિત હોવ તો બ ત આછૌ ઐસો િવચા રક િતન પરિત દ ર દિષક અથ િવચા રક અ મ 2 સ ચય લષી હ

(દોહરા)

समयसार नाटक अकथ अनभव-रस-भडार याको रस जो जानह सो पाव भव-पार 1

(ચોપાઈ)

अनभौ ndash रसक रिसयान तीन कार एक बखान समयसार कलसा अित नीका राजमली सगम यह टीका 2

401

ताक अन म भाषा कीनी बनारसी गयाता रसलीनी ऐसा थ अपरव पाया तास सबका मनिह लभाया 3

(દોહરા)

सोई थक िलखनको िकए बहत परकार वाचनको दव नह जय कपी रतन-भडार 4

પી= પણ ક સ

मानिसघ िचतन िकयो कय पाव यह थ गोिवदस इतनी कह सरस सरस यह थ 5 तब गोिवद हरिषत भयौ मन िवच धर उललास कलसा टीका अर किवत ज जत ितिह पास 6

(ચોપાઈ)

जो पिडत जन बाचौ सोई अिधकौ उचो चौकस जोइ आग पीछ अिधकौ ओछौ दिख िवचार सगरस पछौ 7 अलप मती ह मित मरी मनम धरह चाह घनरी जय िनज भजा सम िह तरनौ ह अनािद

• 1049350કાશક1048718ય િનવદન
• સ1048711 10488111048988ત 1048869વન-પ1048712રચય
• ભાષાટ1048718કાનો 1049124જ રાતી અ1049141વ ાદ
• 1048869વ1048846ાર