izkphu ’kkl=kp - मुख्यपान · या विषयाबद्दल...

82

Upload: dokhanh

Post on 08-Jun-2019

246 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

izkphu kkL=kp s

foKku i)rhus vkf.k foKku vk/kkfjr

lakks/ku

thouekxZnkZu*

Scientific Research

of

Ancient Shastra

JEEVANMARGDARSHAN

ys[kd & MkW- Hkk- ka- rFkk nknk xkMsdj, ih- ,p- Mh- ys[kulgk; & fot; jk- EgSldj] M.E.

okZ 2015

:

(Jeevanmargdarshan)

: . . . Ph.D. Mob. 08796162691, Email- [email protected]

: . . M.E.

,

. .

:

:

www.esahity.com

[email protected]

esahity Pratishthan2015

.

.

-

.

, , , .

.

. , ,

. .

( ) .

. .

, .

, - .

. ?

? ? ? ?

.

. . ,

. (

) .

.

.

[email protected]

euksxr

;k iqfLrdsrwu foKkui)rhu s dsysY;k T;ksfrkkkL=kP;k ek;k 1965 iklwuP;k lakks/kukps

dkghls vkp;Zdkjd] i.k foKkukf/kfBr vkf.k lk/kkj fudkZ eh] MkW] nknk xkMsdj vki.kkiqkY;keqGs eyk gs la'kksku d:u foKkuekU; rgsZus FkksjkaP;k vkf'kokZnkus fu"d"kZ dkkys vkgs dh&^^;k kkL=krwu vpwd

Hkfo; dGw kdr ukghs] rs vkD; vkgs- ijarq vpwd vkf.k mi;qDr ekxZnkZu uDdh feGrs-** gs izpfyr

fopkjlj.khyk dykV.kh] /kDdk ns.kkjs vkgs- gs foKku Nkuuhus dls fl/n >kys vkgs bR;kfn FkksMD;kr ekaMys vkgs-

lakks/kuklkBh eh 1964 rs 1994 ;k 30 okkZr o;kus 40 okkZ ojhy lqekjs 35000 O;DrhaP;k tUe rkjh[k & osG &

xko] ;k fkok; R;kaP;k thoukar ?kMysY;k ?kVukapk rkjh[kokj rikhy laxzfgr dsyk- dkWEI;qVjP;k okijkfkok; eyk

gs lakks/ku dj.ks vkD; gksrs- izkphu dkGkrhy kkL=fu;ekaph l/;kP;k dkGkr vlysyh vpwdrsph VDdsokjh

xf.krh i/nrhus eyk dkWEI;qVjP;k lgk;kus okij.;klkBh xf.krc/n djk;ph gksrh rh dsyh- R;krwup v[ksj ^xzkfQd*

gh lax.kdh; vkKkiz.kkyh r;kj >kyh-

lakks/kukr v/;kRe vkf.k foKku ;kps vuqla/kku izFkeiklwup Bsoys gksrs- ,d egRokps okLro

eh ;sFks eqke uewn djrks- Wikipedia oj txkph yksdla[;k vkf.k njokhZ nj gtkjh ljkljh ekuo tUekps izek.k

;k fok;h vusd okZkph vkdMsokjh miyC/k vkgs- R;ko:u txkr nj fnokh ljkljh 228000 ckydkapk tUe gksr

vkgs gs LiV gksrss- Eg.kts nj fnokh 12 iSdh izR;sd yXu jkkhoj 19000 ckydkapk tUe gksr vlrks- izkphu

i/nrhus dsoG MksG~;kus fnl.kk;zk xzgjpus uqlkj 19000 leku xzgeku vlysY;k if=dkaps 12 xV njfnokh

tUekyk ;sr vlrkr- vkrk ;kojwu ^if=dk leku Eg.kts though leku* vls izpfyr i)rhe/ks x`ghr /kjysys

vkgs] rs pqdhps vlY;kps ;k oLrqfLFkrhojwu fl) gksrs- dkj.k txkar okLro gs fnlrs & ;k izR;sd xVkrhy 19000

t.kkaph if=dk leku vlwugh lokZaps thou] Eg.kts R;kaP;k thoukrhy ?kVukdzze vkf.k R;kaP;k rkj[kk gs loZ fHkUup

vlrs- ;k oLrqfLFkrho:u gs fufoZokni.ks fl/n gksrs dh tUeif=dk gs vpwd Hkfo;dFkukps lk/ku gksmp kdr ukgh-

nqljs Eg.kts v/;kRe rRoKkukizek.ks ;k oLrq fLFkrhps dkj.k vls vkgs dh ^thoukrhy vusd ?kVuk izkjC/kk uqlkj

?kMrkr- izR;sdkps ikzjC/k fHkUu vlrs vkf.k dks.kkpsgh izkjC/k dks.kkykgh dGw kdr ukgh- vkh gh bZojh fu;as=.k

O;oLFkk vlrs-* frljk Hkkx vlk dh Hkfo; lkax.;kP;k izpfyr i/nrhe/;s vlysY;k fu;ekapk ilkjk [kwi vlwu

R;kpk ;FkkkkL= okij ekuoh Lej.kkP;k iyhdMhy vlY;kus ,dkp if=dso:u ngk T;ksfrkkaph ngk ers r;kj gksr

vlrkr] ts kkL=ckp vkgs- ;k ckcr vf/kd foospu iqkys vkgs- eh tek dsysY;k 35000 O;DrhaP;k ekfgrhpk laxzg vkf.k lakk s/kukarh r;kj dsysY;k

^thouekxZnkZu* lkWVosvjP;k& Eg.ktsp ^xzkfQd* lkWVosvjP;k& lgk;~;kus gksjkkkL=kpk eq[; fu;e fl/n

>kyk vkgs- rks vlk vkgs & ^fok;kph lq:okr gh O;DrhP;k R;k fok;kP;k] xzgjpus uqlkjP;k vkqHk dkyko/khr

>kyh] rj R;k fok;kph Hkkoh dkGkrhy QGs vkqHk vlrkr( ;k myV lq:okr tj kqHk dkyko/khr >kyh vlsy rj

R;kph QGs Hkkoh dkGkr kqHk vlrkr-* vkeps gs lkWVosvj gs dsoG izkphu T;ksfrkkkL=kP;k loZ fu;e vkf.k

i/nrhoj vk/kkjysys vkgs- R;k fu;e vkf.k i)rhr vkEgh dkghgh cny dsysyk ukgh- R;klkBh vkEgh 35000

O;DrhP;k vk;q;krhy fofo/k ?kVuk] R;kaps iqkys vkgs- ;sFks foKku fopkj iz.kkyhuqlkj

dks.kR;kgh lax.kd vKkiz.kkyhph mRrjs ck okLrokkh pkaxY;k VDdsokjhus vpwd ;sr vlrhy rj rh vkKkiz.kkyh

dkh vkf.k dkkP;k vk/kkjkus cufoyh vkgs vlk vk{ksi ?ks.;kps foKkukyk dkj.k jgkr ulrs- ;k fl/nrseqGs

vkiksvkip izkphu T;ksfrk kkL= i/nrh foKku fuVp vkgs gs lgtrsus fl/n >kys vkgs- ;kp lkBh vkEgh

T;ksfrkkkL= okij i/nrh e/khy dqaMyh foospukpk vkf.k /kkfeZdrspk Hkkx nwj jk[kwu foKku vkf.k v/;kfRed

fopkjkapk ekxksok ?ksryk vkgs- (;kr ;s.kkjs kqHk vkqHk dkyko/kh gs uofufeZr iapkx i/nrhps fcydqy ukghr ;kpk

[kqyklk iqkys dh& ^tUeif=dso:u vpwd Hkfo;dFku vkD;

vkgs- ;k kkL=kpk msk vpwd Hkfo; lkax.ks gk eqGhp ukgh- ;k kkL=kpk gsrq thoukr ekxZnkZu dj.ks gk vkgs-*

thoukrhy fofo/k fok;kr vkf.k izukr ^xzkfQd*P;k lgk;kus 90% vpwd] izkjC/kfuV ekxZnkZu feGrs gs vusd

mnkgj.kklg FkksMD;kr ekaMys vkgs vkf.k ;kpkp [kjk mi;ksx gksrks- izkphu kkL=kps [kjs Lo:Ik vkf.k msk dk; vkgs rs

dls fl/n >kys gs iq

Hkfo; dGrs Eg.krk rj rs fl/n djk-* ;sFks ifgY;k xVkus rs kkL= vkgs vls fl/n dsysysp ukgh- kkL= fl/n

djrkuk gk ifgyk xV /kkfEZkdrk vkf.k kkL= i/nrh fu;ekapk vk/kkj ?ksr vlY;kus rs foKku fuV ukgh vlk nql;zk

xVkps Eg.k.ks vlrs- foKku ;qxkr nql;zkp xVkps ekU; gks.;klkj[sk vkgs- rjhi.k nksUgh xV vkikiY;k erkoj Bke

vkgsr- vkeP;k thouekxZnkZu i/nrhr vkEgh Hkfo; orZor ukgh- rj xzkfQdP;k lgk;~;kus vpqd

vkf.k mi;qDr vls fok;okj] izkjC/k fuV vkf.k dkyfu.kZ;kRed ekxZnkZu djhr vlrks- izpfyr QyT;ksfrk

i/nrhoj vusd vk{ksi vkgsr vkf.k rs thouekxZnkZu i/nrhr vkEgh nwj dsys vkgsr- ^xzkfQd* P;k lkgk;kus

feG.kkjs fu.kZ; foKku i/nrhps vlY;kus vkf.k rs fu.kZ; ;k kkL=kP;k vH;klk fouk dks.krkgh lkekU; ek.kwu

lkWVosvjP;k lkgk;kus ns kdr vlY;kus rs foKkuok|kauk Lohdkjk;yk vMp.k jkfgysyh ukgh vkf.k rlk vkepk

l/;kpk vuqHko vkgs- vkrk vusdkauk loZ= ;k i/nrhps ekxZnkZu gos vlrs vkf.k mi;ksxh iMrs- gs NksVs iqLrd iw.kZ

okpwu vki.k vkiys er Bjokos vkf.k R;kpk Qk;nk ?;kok vkh fouarh vkgs- dkgh kadk vlY;kl t:j vkeP;kkh

laidZ djkok- vkiys Lokxrp gksbZy-

vkiys

ys[kd& MkW- nknk xkMsdj, Ph. D., Mob. 08796162691, Email- [email protected]

ys[kulgk;~;& fot; EgSldj] M.E.,

Mob. 098673 99870, Email- [email protected])

mailto:[email protected]

foksk uskan & 1- gk egRokpk fok; vlwu kD; rso

vuqdzef.kdk

izkLrkfod

izdj.k 1& lakks/kukpk rikhy] ^thouekxZnkZu*& Eg.ktsp ^xkzfQd* lkWVosvj vkf.k thouekxZnkZu i)r

;k Hkkxke/;s dsysys lakks/ku] ^thouekxZnkZu*& Eg.ktsp ^xkzfQd* lkWVosvj vkf.k xzkQ] vusd m.khokaps

thouekXkZnkZu i/nrhr dsysys fujkdj.k vkfn vko;d ekfgrh fnyh vkgs- thouekxZnkZu i/nrh gh izkphu

kkL=krwup fodflr dsyh vkgs gs ;ko:u y{kkr ;sbZy- gh ekfgrh iw.kZ okpY;kuarj iqkyk ;kph mnkgj.ks vl.kkjs vkeps ys[k ;k Hkkxkar fnsys vkgsr- izukps foysk.kgh

xzkQus] vkf.k ekxZnkZugh xzkQo:up dsys tkrs ,o

izkLrkfod

Hkfo; orZo.;kP;k QyT;ksfrk] gLrjskk] Mkmf>ax] esfnuh;] vk;fpax] U;qeWfjd] okLrw]

VsjksdkMZ] jey&Qkls] vkf.k vkk vusd i/nrh vkgsr vkf.k R;kaph osxosxGh oSfkVs vkf.k e;kZnk vkgsr- ;kr

QyT;ksfrk i/nrh gh lokZr vf/kd okijyh tkrs- QyT;ksfrkkrgh ikjaikfjd] osLVuZ vkf.k d`.ke wfrZ i/nrh bR;kfn

vusd i/nrh vkgsr- loZp rRle i)rhcy eyk vknj vlwu R;kauk vkeP;k ;k la'kkskukpk mi;ksx gks.kkj vkgs-

dks.kR;kgh i)rhrhy nks"k dkk ms'k fcydqy ukgh- ijarq loZp 'kkL=kauk dkGkcjkscj

jkg.;klkBh la'kksku vko';d vlrs vkf.k rhp derjrk loZ= vkk ms'k vkgs- d`i;k vki.k osG dkkyh vkgs-

foKkuok|kadMwu ojpsoj ;k 'kkL=kyk ^gs 'kkL= vkgs gs fl) djk* vls vkOgku fnys xsys vkgs- gs [kjsp 'kkL= vlsy

rj t.kkaps mkj ,dp go s vls dks.khgh Eg.ksy vkf.k rs pqdhps ukgh- ;kr nks"k loZLoh R;k vH;kldkpk vlrks

vls eh rjh ekuhr ukgh o ;kph dkj.ks iqkysys vkgs- R;keqGs ;k

vkOgkukyk foKkui)rhizek.ks leiZd] LohdkjkgZ vls mkj fnys ikfgts- i.k gs vktoj >kysys ulY;kus ;k 'kkL=kph

vogsyuk gksr vkgs- ^gs 'kkL= vkgs* vlsp eyk okVr gksrs] i.k uqlR;k okV.;kyk vFkZ ukgh] rs foKku i/nrhus fl)

>kys ikfgts] rjp gs kkLrz fVdsy-

ewG fopkj/kkjsr cny u djrk foKku vkkkjkus vR;ko;d lqkkj.kk %& [kjsrj eyk vkeP;k

izkphu T;ksfr"k 'kkL=kP;k ikjaikfjd fopkj inrhr dks.krkgh cny] vxj O;fDrk%

fyfgys tkrkr- xzg dks.kR;k jkkhr] Hkkokr vkgsr] R;kaps ,desdkalaca/kkr LFkku vkf.k vakkRed varj fdrh vkgs

;ko:u kqHkRo & vkqHkRo Bjfo.;kps vla[; fu;e kkL=kr vkgsr- ewGP;k tUeif=dk inrhpk ckjdkbZus fopkj

dsY;kl thoukpk vkjaHk gk tUe rkj[ksus gksrks vkf.k R;k rkj[ksl vlysY;k xzgjpus uqlkj Hkkoh dkGkrhy thou

?kMkeksMhapk ekxksok ?ksryk tkr vlrks- Eg.ktsp tUe rkjh[k fLFkj Lo:ikus vk;q;Hkj okijk;ph gh inrh R;kr

voyafcyh gksrh vkf.k R;kcjkscj dkyfu.kZ;klkBh xkspjhpk fopkj djk;yk lkafxrys vkgs- i.k ;k fLFkji.kkeqGs lexz

thoukyk loaZdki.ks LikZ gksr ukgh vls eyk fnlwu vkys- ,d mnkgj.k igk % ^fooukFku~ vkuan 2013 pk cqf)cG

oYMZdi dk gjyk* gk ys[k igk- R;kus ;kiwohZ vusd osGk cqnhcGkr fot; feGoyk gksrk- rks ^;k osGsl dk gjyk* gs

'kkskk;yk R;kph iwohZphp if=dk ?;koh ykx.kkj] ek= kkL=kr dkyfu.kZ;klkBh xkspjhpk okij djk;yk lkafxrys

vkgs- ;kpk fopkj djrk vkiY;kyk y{kkr ;srs dh] ^ex R;kyk vi;'k dk vkys\* ;kps mRrj gs xkspjhr vl.kkj-

xkspjh pk okij lkekU; tUeif=ds'kh tksM.kspk vH;kl vkiY;kdMs viqjsi.kkpk fdacgwuk vusdkaP;k vusd i/nrhr

foLdGhr vlk vkgs-

ikjaikfjd kkL=inrhrhy gkp fopkj iq

gtj jgk.ks vxj O;olk; lq: dj.kspk izkjaHk gh mithou O;oLFksPkh tUerkjh[k ?ksu] R;krwu lq[k izkIrhpk pfyr

ekxZ miyCk gksr vlrks- vks?kkusp fookgkph rkjh[k] mithoukph lqjokr gks.;kph rkjh[k gh tj if=dk] ikjaikfjd

kkL=kuqlkj xkspjh] kkL=kps loZ fu;e] inrh o lkMsrhu yk[k Qfyr okD;kapk laxzgkuqlkj foKku inrhP;k

vkkkfjr vlysY;k xzkfQd lkWVosvjP;k lgk;kus feG.kkjk izkjCkfuB kqHk dkykokhr vlsy rjp dkSVqafcd

thou o mithou lq[kdj gk s.kkj] vlk ;kpk lkkL= vFkZ gksrks- ek= ;k rkj[kkauk vkqHkRo vlsy rj rs lq[k feG.kkj

ukgh gs LiV gksrs- ^xzkfQd* fkok; gs fnolkaps fok;okj kqHk&vkqHkRo dkkys vkgs-

egRokph ckc gs vls dj.ks dk vR;ko;d vkgs\ ;kps dkj.k vls dh kkL=kr vlysyh nqljh

eksBh m.kho nwj dj.;klkBh ;k cnykpk mi;ksx gks.kkj gksrk- dks.kh fdrhgh ukgh EgVys rjh fodsfiMh;kP;k ekfgrh

uqlkj 24 rklkr tUe.kk;Zk 228000 eqykauk 12 jkkhus Hkkxys rj dehr deh 19000 (vkf.k tkLrhr tkLr

31000) eqykapk tUe izR;sd yXu jkkhoj gksr vlrks- ckjdkbZus vki.k fopkj dsyk rj if=dk jhMhaxP;k

fopkjkuqlkj LFkwyekukus ;k loZ eqykaP;k 19000 if=dkr xzg jpusr dkghp Qjd fnlwu ;sr ukgh- xzgkaph jkstph

xrh gh Qkjkh ulY;kus vls gksr vlrs- vkkp jhrhus 12 jkkhe;s izR;sd yXu jkkhokj tqG~;k tUeif=dsuqlkj

19000 eqykaP;k if=dk leku vlrkr- ex izpfyr if=dk jhMhax inrh uqlkj R;k R;k loZ yksdkauk ,dkp fnokh

uksdjhyk ykx.ks] ,dkp fnokh fookg gks.kss vkf.k ,dkp fnokh ;k lokZauk e`R;w ;s.ks kD; vkgs dk\ vFkkZrp ukgh-

;kyk tj gksdkj vlsy vkf.k vktoj vkeP;k ;k leku tUeif=dsP;k fopkjkyk dks.kkpk fojksk ulsy rj ;kpk vFkZ

dk; vkgs gs osxGs lkx.;kph xjt ukgh-

;k okLrokus ^tUeif=dso:u vpwd Hkfo; dGw kdrs* gs x`ghr /kj.ks gh eksBhp m.kho

vlY;kps fufoZokni.ks fl/n gskrs vkf.k rh ukdkjrkp ;sr ukgh- Eg.ktsp tqGkaP;k if=dk leku vlY;k rjh R;kaps

izkjCk fHkUu vlY;kus R;kaP;k thoukr ?kM.kk;zk ?kVuk dkhp ,dlkj[;k vl.kkj ukghr gs vkiksvkip fln gksr

vlrs- ;kykp vuql:u vkeP;k inrhr tks egRokpk cny dsyk vkgs rks Eg.kts if=dk leku vlY;k rjh R;kaP;k

thoukr ?kM.kk;kz ?kVukaP;k rkj[kk fHkUu vlrkr] R;keqGs R;kp rkj[kk tj xzkQe;s riklY;k rj R;kps izkjCkfuB mRrj fHkUu fHkUu ;s.kkj vkgs- vkrk ;kyk flnrsps :Ik dls |k;ps\ rj R;klkBh vkEgh dsysys vla[; fjlpZ]

R;krhy vkysY;k vpwd fu.kZ;klg rqeP;k leksj Bso.kkj vkgksr- T;k eqGs vkEgh ln~xq: d`isus dsysyk gk iz;Ru

mfprp vkgs rs rqeP;k vuqHkokl ;sbZy gh vis{kk vkgs- lkscr lakks/ku] vkf.k R;krwu izkIr >kysys vpwd ekxZkZu

lektkyk dls mi;qDr Bjrs vkgs ;k fok;hps vuqHko uewn dj.kkjs ys[k lkscr tksMys vkgsr-

la'kkskuklkBh eh o"kkZr] izkS< Eg.kts o"ksZ ok vfkd o;kP;k lqekjs O;haP;k

thoukrhy fofok fo"k;krhy ?kVuk] ?kVukaP;k rkj[kk] iqk ikuh cak

^thouekxZn'kZu& v;kRe] foKku vkf.k T;ksfr"k* gk Lohd`r gksu eyk ih- ,p- Mh- inoh fnyh xsyh- uarj

pk ^xzgkafdr thouxkSjo iqjLdkj* fnyk xsyk-

vusdkauk okVrs dh vkEgh T;ksfrk kkL= vkf.k iapkaxkrhy eqgwrZ okijrks ex gs xzkQ dls

r;kj djk;ps g s fkdoys rj lkWVosvj ?ks.;kis{kk vkEghp xzkQ r;kj dk d: kd.kkj ukgh\ ;kyk ,dk okD;kr

mRrj vls vkgs dh gs ekuoh Lej.kkDrhP;k dqorhP;k ckgsjps dke vkgs- gs dks.kkykgh] eykgh] dkWEI;qVjf'kok; rksaMh

dkk la'kkskukrwu foKkui)rhus eq[;Rokus gk fu"d"kZ fl) >kyk dh ^^ T;ksfr"k'kkL= gs

'kkL= vkgs] i.k R;kpk gsrw vpwd Hkfo"; lkax.ks gk ukgh- ;k 'kkL=krwu vpwd Hkfo"; lkax.ksgh 'kD; ukgh-** vusd

vkkkjklg eh gs lektkleksj ekaMys- lektkr vusd 'krdkaiklwu Bke let :< vkgs dh ^T;ksfr"k 'kkL=krwu

Hkfo"; dGrs*- ;k [kwi tqU;k] :< letkyk ek>k fu"d"kZ dkV ns.kkjk gksrk- LFkkfir :s

la'kkskukps fu"d"kZ] xzkfQd lksVosvj] xzkQ] xzkQps 'kqHk& v'kqHk dkykokh ;kcy ekfgrh gksrh- vusd ys[kkr

vU; ys[kdkaP;k dslsl ?ksu v'kqHk QGs feGkysY;k fo"k;kph lq#okr usgseh xzkQP;k v'kqHk dkykokhr d'kh gksrh

rs n'kZfoys gksrs- mnk- ?kVLQksV >kyk rj fookgkph rkjh[k fookg vkf.k dkSVqafcd lq[k ;k xzkQe;s v'kqHk] uksdjh

xsyh rj uksdjh lq# >kY;kph rkjh[k O;olk; vkf.k vkfFkZd ;k xzkQe;s v'kqHk- O;olk; can iMyk] rj R;kph

lq#okr usgseh O;olk; vkf.k vkfFkZd ;k xzkQe;s v'kqHk b- lacafkr rkjh[k xzkfQd ekwu feG.kk;k fo"k;okj

dkykokhr 'kqHk dk v'kqHk vkgs ;ko:u kjCkkph fn'kk d'kh dGrs- xzkfQd vkf.k gksjk'kkL= ;kaP;k leUo;kus

thoukrhy vMp.khaps fo'ys"k.k vkf.k vMp.khoj vpwd] mi;q ekxZn'kZu dls nsrk ;srs] R;kekhy uok dkgh fo"k;

lq# djrkuk 'kqHk dkykokhpk mi;ksx dj.;kpk ykHk dk;- ;k lokaZpk mgkiksg fofok ys[kkr vkyk vkgs- vkiY;kgh

okpukr ;krhy dkgh ys[k cgqkk vkys vlrhy- gs loZ lkdY;kus ,d= FkksMD;kr feGkos Eg.kwu lkscrP;k osx

osxGk Qkby r;kj dsY;k vkgsr- ^xzkfQd*ps ,dw.k fo"k; vkgsr- ;krwu thoukrhy dks.kR;kgh fo"k;krhy

'uke;s ekxZn'kZu feGrs- vls vktoj 81 ys[kkr 517 ?kVuk o 990 xzkQps fu.kZ; vpwd vlwu v'kk ,dw.k

1507 ckch lksnkgj.k n'kZow 'kdyks rs fl/n >kY;keqGsp uk\- ;k foKkufl/n >kysY;k xzkQpk mi;ksx d:u vkEgh

foKku ekU; mik; ;kstuk lkaxrks o R;k mi;ksxh Bjrkr-

[kk=h ul.kk;zk Hkfo;kis{kk lektkyk mi;qDr vkf.k vpwd v'kk ekxZnkZukph xjt vlrs-

;klkBh R;kyk ts cjkscj mi;qDr rsp fnys xsys ikfgts- ^xzkfQd*P;k lgk;kus Hkfo"; orZfoys tkr ukgh] i.k vpwd

vkf.k mi;q ekxZn'kZu fnys tkrs- ;kplkBh vkEgh thouekxZn'kZu i)r vls ukao fnys vkgs- ek>h bZ'ojh lRrsyk

ekU;rk vkgs- dsoG bZ'ojp 100 VDds vpwd vlrks- vls vlY;kus ^xzkfQd* gs ifjiw.kZ vkgs vls eh eqGhp ekur

ukgh] i.k R;kph vpwdrk % vkgs- ;k i)rhus thoukrhy dks.kR;kgh 'ukr vusd vaxkuh fo'ys"k.k d:u tls

vpwd] mi;q ekxZn'kZu & fefuVkr nsrk ;srs rls pfyr i)rhr cOga'kh 'kD; gksr ukgh- fdR;sdkauk vH;kl o

vuqHko ulY;kus ^dsoG xzkQP;k kqHk vkqHkRokoj loZ izuakph mRrjs dkh nsrk ;srhy* gk laHkze gksbZy] i.k rks gs

iqLrd okpwu nwj gksbZy- myV fdR;sd 'u vls vlrkr dh T;kr pfyr i)rhus dkgh lkaxrk ;sr ukgh] dsoG

xzkfQdus vpwd ekxZn'kZu nsrk ;srs- vusd ys[kkr vU; ys[kdkaP;k ys[kkr vkysY;k dslslps fo'ys"k.k ^xzkfQd*us

d:u ^xzkfQd*ps fu.kZ; dls vpwd ;srkr gs vkEgh n'kZfoys vkgs- [kk=h dj.;klkBh rqEgh rqeP;k i/nrhus rsp izu

lqVrkr dk gs iz;Ru d:u lksMokos Eg.kts y{kkr ;sbZy- ^xzkfQd*P;k vpwd ekxZn'kZukus uqdlku vkf.k euLrki

okprks ;kph vuqHkokyk vkysyh mnkgj.ksgh vkEgh lektkleksj Bsoyh vkgsr- ;k lsk;heqGs loZlkkkj.k lekt] rlsp

foKkuHkkfor yksdgh ;kpk Lohdkj d: ykxys vkgsr- tltlk vuqHko ?ksr vkgsr] rlk fojkskgh vkrk deh gksr

vkgs-

fouarh& lokaZP;kp loZ dslsl fuR;kus vpwd@cjkscj ;sr vlrhy vls eh dkhp ekuhr

ukgh- vkiY;kyk gO;k R;k i)rhpk lYyk vki.k okijr vlrks] i.k R;kr Hkfo";dFku pqd.;kps ek.k Qkj

eksBs vkgs vls fnlwu ;srs- fdacgquk T;ksfr"kkyk Lor%P;k ?kjkrhy 'u mnk- eqyxk@eqyhps yXu dkh gksbZy]

uksdjh dkh ykxsy] ?kj dkh gksbZy bR;knhph vpwd mkjs feGr ukghr gh oLrqfLFkrh vkgs- ;keqGs

vH;kldkyk okVrs dh vkiyk vH;kl] vuqHko viqjk iMr vlsy] vkiysp dkgh pqdr vlsy- 'kkL=kpk

rarksrar okij d:ugh mkj cjkscj ;sr ulY;kpk vusdkapk vuqHko vkgs- ;kr loZLoh T;ksfr"k vH;kldkpk

nks"k ukgh- ;kph egRokph dkj.ks v'kh vkgsr& ;k 'kkL=kpk foLrkj vQkV vkgs- R;kpk vH;kl vkf.k

rarksrar okij dj.ks gs ekuoh Lej.kkDrhP;k {kersP;k ckgsj vkgs- 'ukpk fopkj djrkuk if=dso:u vuqdwy vkf.k izfrdwy nksUgh izdkjps fu;e ykxw gksrkuk vk

^xzkfQd*kkjdkdMwu R;k 'ukckcr xzkfQdpk fu.kZ; ?;kok- vkiyk vkf.k xzkfQdpk fu.kZ; ;k nksUghpk leUo;

d:u O;hyk mkj |k- vkiyk vkf.k vkepkgh gsrw gkp vlrks dh O;hyk] lektkyk vpwd] mi;q ekxZn'kZu

feGkos- xzkfQdps mkj vkEgh vYi Qh e;s nsr vlrks- ;kiwohZp vusd T;ksfr"kkauh R;kaP;kdMs vkysY;k izukoj

vkeP;kdMwu ^xzkfQd*ps fu.kZ; ekxfoys vkgsr vkf.k ekxohr vlrkr- R;kapk vuqHko pkaxyk vkgs- vki.kgh

vuqHko ?;k- uarj vki.kkl [kk=h gksbZy rsOgk vki.k vkeP;kdMwu gs lksQVosvj fodrgh ?ks 'kdrk vFkok vYi

Qhe;s vkeP;kdMwu &tksMfo"k; ;kstusr ,d o"kkZps ekxZn'kZu ?ks 'kdrk- vYi Qh Eg.kts 400 : Hkkfxys 36

Eg.kts izfrizu dsoG vdjk :Ik;s [kpZ rqepk gksrks-

vkiys uez]

thouekxZn'kZu k;osV fyfeVsM dfjrk

M- nknk xkMsdj] esusftax fMjsDVj- fot; jk- EgSldj] fMjsDVj

Mobile 09423033619, 08796162691 Mobile- 09867399870

Email- [email protected] Email- [email protected]

Website- www.jeevanmargdarshan.com

ikk& ^thouekxZn'kZu*] c>kj isB] eq- iks- lk[kjokMh] rkyqdk& QyV.k] ft- lkrkjk 415522

@@@@@@@@@@@@@@@@@@

mailto:[email protected]:[email protected]://www.jeevanmargdarshan.com/

izdj.k 1

lakks/ku] xzkQ vkf.k ^thouekxZnkZu* lkWVosvj ;kcy ekfgrh-

1- lakkskukps Lo:i vkf.k foLrkj

iklwu eh lakksku lq# dsys- vusd O;hadMwu ;k kkL=kps kphu vkf.k vokZphu xzaFk]

iksF;k] iqLrds vkfn feGowu vH;kl d: ykxyks- lq#okrhiklwup egRokP;k uksanh d:u Bso.;kpk e Bsoyk-

ekfgrh feGo.ks lkBh vusd T;ksfrkkauk HksVyks- ln~xq:aP;k eksB;k ifjokjkps ;klkBh eksBs lgk; >kys-

foLrkjHk;kLro lakkskukpk rikhy [kkyh FkksMD;kr fnyk vkgs-

1-- fu;e vkf.k i)rhaps ladyu-

vkeP;k vH;klkuqlkj kkL=kr lqekjs eq[; fu;e vkgsr vkf.k vusd i)rh vkgsr-

jkkh] xzg] if=dsrhy Hkko] u{k=s vkgsr- ;k lokZuk vkf.k kafro`kkps vak ;k lokZuk fHkUu fHkUu

dkjdRos fnyh vkgsr- ;k loZ ckchaps vuqlakku ?;kos ykxrs- ;k lokaZpk esG (permutations and

combinations) ?kkryk vlrk lkkkj.kr% rs kCnkaps ,d QfyrnkZd okD; vkk QfyrnkZd okD;kaph

la[;k iqujko`kh oxGwu lqekjs gksrs-

1--- thoukr ?kMysY;k ?kVuk vkf.k R;kaP;k rkj[kkapk laxzg tefoyk-

T;ksfrk kkL=krwu ?kVukapk cksk gk ifj.kke vkf.k dkyfu.kZ; ;k nksUgh vaxkuh Ogk;yk gok vlk

gsrw eh Bsoyk gksrk- dkj.k ?kVuk dks.krh ?kMsy ;kps LFkwy mRrj vusdkaps c;zkiSdh ;srkr i.k rh dsOgk gksbZy ;kps vpwd

mRrj T;ksfr"kkdMs ulrs- ;klkBh [kkyhy Lo:ikpk MkVk tek dsyk & O;hpk tUe MkVk t- rk-] osG]

tUefBdk.kkps v{kkak& js[kkak] vk;q;krhy egRokP;k ?kVuk] ?kVusph rkjh[k vkf.k ?kVusph iq

dkj.ks vkgsr& ,d Eg.kts kphu dkGh loZ vpwd ;sr vlsy i.k vkrk ifjfLFkrh o oSpkfjd cnykus ;sr ulsy rj

R;kpk fopkj djkok ykxsy- dkj.k tsOgk fu;e cuys rsOgkis{kk vkrkph ifjfLFkrh [kwip cnyyh vkgs- nqljs] iwohZ

dEI;qVj vkf.k vkrkph lkkus uOgrh- vkrk lakkskuklkBh dEI;qqVj okijk;pk gksrk vkf.k dEI;qVjyk Q

vkdMkaph Hkkkk letrs] Eg.kwu gh ekfgrh vkdMkr VDdsokjhrp ikfgts gksrs- ;klkBh eyk Lor%ykp vusd

dEI;qVj ksxzke cuokos ykxys] dkj.k dks.kkph enr feGkyh ukgh-

1--- lakkskuklkBh lax.kdkpk okij] R;klkBh vusd ksxzke Lor% r;kj dsys-

fofok fu;ekapk leUo; dj.ks] R;klkBh xf.krs dj.ks ;kr [kwip vMp.kh gksR;k- mnk- ?kVuspk

fnol lacafkr fok;klkBh O;hyk kqHk dk vkqHk rs kkL=kuqlkj dk

dkjdRos vkgsr rso

1-- lakkskukps fudkZ vkf.k R;kps vkkkj&

lakkskukps eq[; fudkZ] R;kps vkkkj gs [kkyh FkksM;k foLrkjkus fnys vkgsr- eqk LiV

gks.;klkBh dkgh fBdk.kh iqu#h vifjgk;Zi.ks >kyh vkgs- ;kps dkj.k vls dh ^xzkfQd* lksVosvj] thouekxZnkZu

i)rhrhy xkbZMykbZUl ;kapk vkkkj dsoG kphu kkL=kps fu;e vkf.k i)rh] R;kaph vkEgkyk feGkysyh l;kP;k

dkGkrhy VDdsokjhrhy vpwdrk] vkf.k lakkskukps fudkZ gs vkgsr-

1--- tUedqaMyh gs vpwd Hkfo; orZfo.;kps lkku gksp kdr ukgh-

,d dkj.k Eg.kts ;k kkL=kpk foLrkj vQkV vkgs- 1-1-1 o:ugh ;kph dYiuk ;sbZy- ^,dk

;ksX;kph vkRedFkk* gs ;ksxkuan ijegal ;kaps txizfl/n vkRepfj= vkgs- Jh ;qsoj gs R;kps xq: gksrs- ^gs kkL=

vkgs] i.k R;kpk iw.kZ vH;kl dj.;kl ekuoh tUegh iqjr ukgh* vls Jh ;qsoj ;kauh EgVY;kps Jh ;ksxkuan ;kauh

;k vkRepfj=kr uewn dsys vkgs- Jh ;qsoj vkf.k Jh- ;ksxkuan nks?ksgh eksB;k ;ksX;rsps ;ksxh gksrs-

nqlj s] okLrokr lkoZf=d vuqHko vlkp vkgs dh tUedqaMyho:u orZfoysys Hkfo; vpwd ;sr

ukgh] eksB;k ek.kkr pqdY;kpsp vk

vlr vkf.k egRokps dk;Z lq# dj.;klkBh jktkyk kqHk eqgwrZ dkkyk- gksjkkkL=kps ukogh ^QyT;ksfrkkkL=* vls :< >kys- vkh kD;rkgh lwfpr gksrs dh tlk tlk jktkJ; yqIr

gks ykxyk] rkh ;koj mithfodk vl.kk;kuh ;k letkyk vkiY;k LokFkkZlkBh ksRlkgu fnys-

1--- gksjk kkL=kpk fu;ekph lR;rk fl) >kyh&

gksjk kkL=kpk eq[; fu;e vlk vkgs& ^tj ,[kk|k fok;kph lq#okr O;hP;k R;k fok;kP;k

vkqHk dkykokhr >kyh vlsy] rj R;k fok;kph iqkyh vlsy] rj R;k fok;kph iq

ojhy foospukr gs vkiksvkip LiV vkf.k fl)gh >kys vkgs dh R;sdkyk R;kP;k

kjCkkuqlkj QGs feGrkr- xzg gs dsoG kjCkkpk ladsr Bjrkr-

1-- vfuV xzg;ksx fuokj.kkP;k mik;;kstuk fu#i;ksxh Bjrkr-

oj vki.k gs fl) >kY;kps ikfgys dh Qy nkr`Rokpk vfkdkj xzgkadMs ukgh] rks vfkdkj dsoG

kjCkkpk vkgs- vkrk kjCk gsp dsoG QG ns.kkjs vkgs] rs dks.kh tk.kwgh kdr ukgh vkf.k cnywgh kdr ukgh- R;keqGs

if=dsr vfuV xzg;ksx vlyk dh pfyr i)rhr xzgkaP;k vfuVrsP;k fuokj.kklkBh lacafkr xzgkapk ti] dkgh

[kMs] jRus] jax ;kapk okij] ok vU; kkfeZd fokh vls ts mik; Eg.kwu lqpfoys tkrkr rs vkiksvkip fujkkkj]

fu#i;ksxh Bjrkr- kphu v/;kfRed rRoiz.kkyh uqlkj ;k kkL=kr vkk mik;kauk dkgh vkkkj ukgh- Eg.kwu

thouekxZnkZu i)rhr vkk mik;;kstukuk Lohdkjysys ukgh- vkeP;k i/nrhr dkYifud vis{kkauk R;kxwu

drZ`Rokyk izk/kkU; fnys tkrs vkf.k 'kqHkRokr dkes dj.ks vkf.k v'kqHkRokr rh djk;ph VkGwu iq

d:u Bjokos ykxrs- cgqrsdkauk vkf.k vusd T;ksfrkkauk gs ekghr ulrs vls eyk vks er vkgs-

lkMsrhu eqgwrZ fot;knkeh& vFkkZr nljk] xq

mi;qrkgh dks.kh fl) dsysyh ukgh- ,dkp okLrwr ,dkyk vMp.kh ;srkr] uqdlku gksrs rj nql;kyk R;kp oLrwr

lq[k feGrs vls fnlrs- ek;k ers Lor%P;k dr`ZRokrhy =qVh] vkf.k R;sdkps kjCk fHkUu vl.ks gh ;kph [kjh dkj.ks

Bjrkr-

^xzkfQd* lksVosvj vkf.k thouekxZnkZu i)rhe/;s vls kkL=kr vkkkj ulysys loZ

fu;e] kksVZdV~l vkEgh oxGys- dsoG kphu kkL=krhy fu;e vkf.k i)rhapkp okij dsyk-

1-3- kjCk] deZ vkf.k gksjkkkL=-

Hkkjrh; rRoKkukr thoukrhy ?kVukaP;k dk;Z& dkj.k Hkkokpk fopkj dsoG HkkSfrd vaxkus

dsysyk ukgh- Hkkjrh; rRoKkukr kjCk] deZ] iqutZUe ;k vR;ar egRokP;k] ewyHkwr ladYiuk vkgsr- ;koj Lora=

xzaFk fyfgrk ;srhy- R;kapk ,desdkkh toGpk laca/k ;srks vkf.k R;k ;k kkL=kpk vaxHkwr Hkkx vkgsr - kkL=kph

pkaxyh tk.k vkf.k R;kcy ;ksX; n`Vhdksu ;klkBh ;k dYiukaph FkksMh rjh vksG[k t:j vkgs- Eg.kwu vki.k ;k

vxnh =ksVdi.ks ikg.kkj vkgksr- Hkkjrh; rRoKkukr vkh ekU;rk vkgs dh& ^thoukrhy ?kVuk vdkj.k vkf.k vosGh

?kMr ulrkr- R;kr kjCkkpk Hkkx vlrks-* txkrhy vU; nskkr kjCkklkj[;kp yd] MsfLVuh] ulhc vkk

ladYiuk :< vkgsr vls vkiY;kyk fnlrs-

1-3- kjCk

kjCk gh dYiuk vkdyu gks.;kl dfB.k vkgs- R;kph ppkZ dsoG _fk& equhauh fyfgysY;k

rRoKkukojhy kphu xzaFkkaP;k vkkkjsp gks kdrs- vxnh lksI;k kCnkr gh dYiuk vkh vkgs& tho gk ijczkpk]

oSfod pSrU;kpk] vfr NksVk vak vlwu rks HkkSfrd l`Vhpk Hkkx vlysY;k ikfFkZo kjhjkr fuokl djr vlrks-

thokP;k vfLrRokeqGsp kjhj lpsr vkgs vls Hkklrs- tho gk R;k kjhjkkh ,d:i gksrks vkf.k kjhjkph lq[k& nq%[ks]

kjhjkus dsysyh cjh okbZV desZ Lor%ph letw ykxrks- R;keqGs oLrqr% th R;kph ukghr] vkk dekaZph cjh& okbZV QGs

Hkksx.ks R;kyk kIr gksrs vkf.k R;klkBh R;kyk vusd tUe ?ks.ks pkyw jkgrs- R;sd tUekr dkgh dekaZph QGs Hkksxwu

gksrkr rj dkgh uohu dekaZph Hkj iMrs- gs jgkVxkMxs lq# jkgrs-

vxnh

vkk brj pkaxY;k& okbZV gsrwus ek.kls enr dj.ks] nku dj.ks] yqV.ks] pksjh&ekjh] Qlo.ks vkk vusd f;k djr

vlrkr- ;k lgsrqd f;kauk kjCkkP;k lanHkkZr ^deZ* vls EgVys tkrs- kjCk O;oLFksr pkaxY;k dekZyk pkaxys Qy

rj okbZV dekZyk okbZV QG fnys tkr vlrs- gsrw gk dh euq;kus pkaxys dk;] okbZV dk; gs letwu ?;kos vkf.k

R;kek.ks Lor%ps deZ lqkkjr tkos-

1-3- thoukr kjCk vkf.k deZ ;kaps LFkku-

dkghapk let vlrks dh thoukr loZ dkgh Q kjCkkus ?kMrs] vkiY;k gkrkr dkghp ulrs-

myV dkghuk vls okVrs dh thoukr ts dkgh eh kIr dsys rs dsoG ek;k dr`ZRokusp] kjCk oxSjs dkgh ukgh- gs

nksUghgh xSjlet vkgsr- bZojkus R;sdkyk dkgh {kerk vkf.k deZ dj.;kps Lokra=~~; cgky dsys vkgs- kjCk vkf.k

Lor%ps deZ nksUgh feGwu thou ?kMrs- Jhjke] Jhd`.k] guqeku ;kauh deZ djr jkg.;kpk vknkZ Bsoyk vkgs- lar

jkenkl ;kauh {kersuqlkj deZ dj.;kojp Hkj fnyk vkgs- ek>s ln~xq: lkaxr dh ^kjCkkpk Hkkx thoukr ,d

r`rh;kak brdkp vlrks-* ijarq thoukr ?kMysY;k dks.kR;kgh ?kVusph dkj.ks HkksorkyP;k ifjfLFkrhr lkiMrhy vkh

bZojh O;oLFkk vlrs- R;keqGs veqd ?kVuk kjCkkeqGs ?kMyh vls fl) djrk ;sr ukgh- ;kykp ^bZoj d:u lo:u

ukekfujkGk vlrks* vls Eg.krkr- rjhgh thoukr dkgh vpkudi.ks ?kMrs] R;kekxs kjCk vlw kdrs- mnk- vpkud

lgk; feG.ks] vuisf{kr vMFkGk ;s.ks] vpkudi.ks ,[kknh xksV dj.;kph vxj u dj.;kph eukus vks< ?ks.ks

bR;kfn-

1-3- gksjkkkL=

iapkr lkekU; tukuk vusd vMp.khuk] nq%[kkuk lkeksjs tkos ykxrs] vkk osGh lkekU;

ek.klkP;k gkrwu vk.k[kh pqdhph desZ ?kMw kdrkr ;kcy _fk& equhuk d.ko gksrh- Kkuh _khauk ;ksxlkkusrwu

thoukr ?kM.kkjh ?kVuk] R;kosGph vkdkkkrhy xzgfLFkrh vkf.k ?kVusps iqkys- R;kauh tk.kys dh O;hP;k thoukr vkqHk ?kVuk ?kMrs] rsOgk R;kyk R;k fok;kyk vkqHk xzgeku vlrs]

myV kqHk ?kVuk ?kMrs rsOgk kqHk xzgeku vlrs- gk eq[; fu;e] brj vusd xzg;ksxkaps fu;e] fofo/k dkjdRos ;kaps

Kku] R;kauk kIr >kysys brj vusd fu;e ;ko:u loZlkekU;kuk ekxZnkZu feGkos Eg.kwu R;kauh gksjkkkL=kph

jpuk dsyh] ;krwu ^vpwd Hkfo; dGkos* Eg.kwu uOgs dkj.k gk bZojh O;oLFksr gLr{ksi Bjyk vlrk vkf.k vls rs

dkhp dj.kkj ukghr- R;kauk ekghr gksrs dh dks.kkps kjCk dks.kkykgh dGw kdr ukgh-

1-3- kjCk gs Qy ns.;kr Lokoyach ukgh-

oj mYysf[kY;kek.ks ?kVuk ?kM.;kP;k fnokhph xzgfLFkrh vkf.k iqkyk; rks Eg.kts ^thoukr vkqHk ?kVuk ?kMrs

T;k ?kVusph iq

1-4 pfyr i)rhojhy vk{ksi] =qVh vkf.k R;kaps ^thouekxZnkZu* i)rhr dsysys fujkdj.k&

vktoj vusd yksdkauh] tk.kdkjkauh o Vhdkdkjkuh QyT;ksfrk i)rhoj iqdG vk{ksi ?ksrys

vkf.k vusd =qVh nk[kfoY;k vkgsr- R;kaps ^thouekxZnkZu* i)rhr laf{kIrrslkBh JMD) dls fujkdj.k dsys

R;kps fooj.k iq

dsOgkgh dkkyk rsOgk okZ fnol

okZ& eghus] efguk& fnol vls eksteki gksrs- l;k okZ& - fnol vkgs vkf.k fokkskjh nkslkBh

gs okij.;kus pwd gksr vlrs- ek>k vuqHko lkaxrks& tsOgk eh okZ& - fnol ?ksr gksrks] rsOgk vpwdrk

VDds i;aZr ?kljr gksrh- tsOgk okZ& fnol ?ksrys rsOgkp vpwdrk % i;aZr xsyh- ;k i/nrhykp vkEgh

foKkufu"B i/nr Eg.krks-

1-4- vk{ksi& ^kjCk vkf.k ;Ru] deZ feGwu thou ?kMr vlrs* vls /kkfeZdrsP;k

izHkkoklkBh lkafxrys tkrs] i.k cgqrsd orZfoysY;k Hkfo;kr uk kjCkkpk dkgh mYys[k vlrks] uk O;hps ;Ru

vkf.k {kerk ;kapkgh dkgh fopkj dsysyk fnlr ukgh- mik;;kstukrgh ;Ru vkf.k {kerk ;kauk dkgh LFkku fnlr ukgh

gs eqGhp iVr ukgh-

JMD e;s& R;sdkP;k thoukr kjCkkpk Hkkx vlrks- igk 1--- i.k ijesojkus O;hyk

dkgh deZ dj.;kph {kerk vkf.k Lokra=;~ fnysys vlrs vkf.k R;kapk Hkkx vfkd eksBk vlrks- loZ dkgh kjCkkoj

Vkdwu vki.k grkk gksu gkr ckakwu cl.ks gs pqdhps vlrs- O;hus csiokZbZ] vkGl dsyk rj gh R;kph pwd gks; vkf.k

R;kph QGs R;kyk Hkksxkoh ykx.ks gs R;kP;k dekZps QG gks;] R;kr kjCkkpk nksk ukgh- kjCkh; QGkP;k

Lo:ikckcr kjCkkpk bjknk ^xzkfQd*P;k lgk;kus % vpwdrsus dGrks-

ekxZnkZu ns.;klkBh vkEgh ^dksVkVd* i)rh okijrks- ;kcy vfkd ekfgrh lksVosvj

cjkscj fnyh tkrs- ;kr O;hus vkiY;k dqorhek.ks ;Ru dsys vkgsr dk ukgh ;kph pkSdkh fok;kuq:i u

fopk:u dsyh tkrs- R;k fok;krhy kjCkkph dk;e fnkk gh fok;kph lq#okr gks.;kph rkjh[k xzkQe;s kqHk vkgs

dk vkqHk ;ko:u dGrs- vkqHk vlsy rjh R;kyk Lor% ;Ru djk;yk ksRlkfgr dsys tkrs] R;krhy egRokP;k

xksVh dj.;klkBh kqHk dkykokh fnys tkrkr vkf.k drZ`Rokus Qy izkIr dj.;klkBh izo`Rr dsys tkrs- ghp

thouekxZnkZu i)rhrhy mik;;kstuk vlrs-

1-4- vk{ksi& Hkfo;dFkukph dks.krhgh i)r T;ksfrkh okijr vlks] Hkfo;dFkukrhy

dkyfu.kZ; eksB;k ek.kkr pqdysysp fnlrkr-

JMD e;s& lakksku djr vlrkuk ek;k ;kukr vkys dh dkyfu.kZ;kckcr kkL=kr Qkjls

dkgh miyCk ukgh- kkL=krhy dkyfu.kZ;kP;k vVkskjh] foakkskjh vusd nkki)rh Eg.kts ^,d lekkkudkjd ukgh

Eg.kwu nqljh fu?kkyh* ;kps rs |ksrd fnlrs- dkyfu.kZ;klkBh kkL=kr laiw.kZ if=dskh njjkstP;k loZ xkspj xzgkaps

vuqlakku djk;yk lkafxrys vkgs- dEI;qVjfkok; gs vR;ar vo?kM vkgs- ksdMks t.kkakh dkyfu.kZ;k ckcr dsysY;k

ppsZr gs fnlwu vkys dh cgqrsdkauk gs ekghrp uOgrs] ^ekghr vkgs* Eg.k.kk;kZuk gs useds dls djk;ps ;kph ekfgrh

uOgrh- ;kpk nksk loZLoh T;ksfrkkapk ukgh] dkj.k i;aZr dEI;qVj lkj[ks lkkup miyCk uOgrs-

thouekxZnkZu e;s dkyfu.kZ;kpk vFkZ ^dkykokh kqHk dh vkqHk* vlk vkgs- ^?kVuk veqd

dkGkr ?kMsy* vlk Hkfo;kRed ukgh- lq#okrhiklwup dkyfu.kZ;klkBh eh nj fnolkP;k loZ xkspj xzgkaps vuqlakku

tUeif=dsrhy loZ xzgkakh ?kkyk;yk lq#okr dsyh vkf.k R;klkBh xzkQ i)rhph ;kstuk dsyh i.k R;kyk brdh oksZ

ykxrhy vls ek= eyk okVys uOgrs- lxG~;kpk lkjkak vkf.k fudkZ vlk vkgs dh dkyfu.kZ;klkBh ^jkstph xkspj

xzgkaph fLFkrh* gs ,dp lkku vkgs-

1-5- xzkQ vkf.k ^xzkfQd* lksVosvj&

foksk uskan & vk/khP;k ys[kkr ^xzkfQd* lkWQVosvj vlk mYys[k #Gyk vlY;kus rlkp

okijyk vkgs- ;kps vf/kd`r uko ^thouekxZnkZu* lkWQVosvj vlwu R;kyk V~jsMekdZ feGkysyk vkgs-

xzkfQd lksVosvj gs cktkjkr miyCk vl.kk;k brj T;ksfrk lksVosvjis{kk iw.kZ osxGs vkgs-

brj T;ksfrk lk WVosvj gh tUedqaMyh] brj dkjP;k dqaMyh] nkklkku] xkspj xzg fLFkrh b-lkBh ykx.kkjs xf.kr

d:u ;k xksVh tyn dk

^xzkfQd* lksVosvj e;s dqaMyh r;kj dsyh tkrs] nj fnolkP;k xkspj xzgkaps iw.kZ dqaMyhkh

vuqla/kku lk/kys tkrs] vkf.k kkL=kuqlkj R;sd fnol O;hyk lacafkr fok;klkBh kqHk vkgs dh vkqHk vkgs gs

Bjoys tkrs- gs kqHkRo& vkqHkRo iapkaxkrhy uOgs- ;kph dkgh ekfgrh rh FkksMD;kr] ,d= ikgw-

1-5- ^xzkfQd* lksVosvjpk vkkkj&

^xzkfQd* lksVosvj gs loZLoh kphu kkL=koj vkkkjysys vkgs- dsoG kphu kkL=kek.ks

[kkyhy xksVh ?ksrY;k vkgsr& kphu kkL=krhy loZ fu;e vkf.k i)rh] R;kaph l;kP;k dkGkrhy lakkskukus

dk

vlrks vkf.k xzkQe;s gs xq.k e;kP;k [kkyh ekaMys tkrkr- vls iSdh R;sd fnolklkBh dsys tkrs- uarj

;k loZ fnolkaP;k xq.kkaph ljkljh dkkys dh [kkywu e;jsksP;k oj tk.kkjk xzkQ kqHk vlrks] rj o:u

e;jsksP;k [kkyh tk.kkjk xzkQ vkqHk vlrks- ksoVh ksxzkee;s vl.kk;kZ lwpukaek.ks ckjk efgU;kP;k xzkQe;s

kqHk@fgjok jax vkf.k vkqHk@yky jaxkr n'kZfoyk tkrks-

dEI;qVjus gs loZ dkgh lsdankr gksrs vkf.k dEI;qVjP;k Lhuoj efgU;kP;k xzkQP;k

Lo#ikr nk[kfoys tkrs- jaxkeqGs dks.kkykgh gs kqHkRo& vkqHkRo lqyHkrsus dGrs- gs kqHkRo&vkqHkRo O;hfuB]

fok;okj] kjCkfuB vlrs- kqHk dkykokhP;k rkj[kk ikg.;kph lks; vkgs- kqHk vkf.k vkqHk dkykokh ,dkuarj ,d

vlrkr- R;kaph ykach fnolkiklwu & efgU;k i;aZrgh vlrs- nksu kqHk dkykokhekhy dkykokh vkqHk vlrks-

,d O;hps ,dk osGh u i;aZr xzkQ dkkys vkgs] dls rs vkrk ikgw- vkkh -1- e;s lkafxrY;kek.ks okkZr eh

O;haps jsdMZ tek >kys- R;krhy T;kaP;k vk;q;krhy osxosxGk ?kVuk] ?kVukaP;k rkj[kk vkf.k ?kVukaph iqkyk] Eg.ktsp xzkfQdus

feG.kkjs xzkQekhy dkGkps kqHkRo& vkqHkRo gs kjCkfuB vkg sr gs fl) >kys- egRokps Eg.kts dsoG kphu kkL=

gsp ^xzkfQd*pk vkkkj vkgs vkf.k R;keqGs kphu kkL=kph lR;rkgh vkiksvki] foKkui)rhus fl) >kyh vkgs-

1-5- xzkQ gk foKku i)rhek.ks vlrks- R;kr dks.khgh cny d: kdr ukgh-

xzkQlkBh |koh ykx.kkjh loZ ekfgrh 1-5- igk okLrokkkfjr vlrs- foKkukyk vekU;

vls mnk- Qqykps uko] ,[kknk eukr vkysyk uacj vls v'kkL=h; dkgh ulrs- xzkfQdyk fnysyh ekfgrh rhp

vlsy rj dks.khgh] dksBsgh] dsOgkgh dk

pkaxys& okbZV vl.;kek.ks vpwd vkf.k lqlaxr vlsy] lkekU;kuk fu.kZ; lgt letr vlrhy rj vkk i)rhyk

^oSKkfud* Eg.k.;kyk foKkukpk dkghp vk{ksi ukgh-

1-5-7 lakks/kukpk fnyklk %& xsY;k 50 okkZr dsysY;k lakks/kukuqlkj xzkQph foKku

Nkuuhuqlkj vkysyh vpwdrsph {kerk iq

R;kxkos- vkeP;k lakks/kuk eqGs lektkyk ;k izkphu kkL=kpk mRre mi;ksx gksr vlwu rs foKku Nkuuhus fl/n >kys

vlY;kus R;kP;kdMs ojhy dkj.kkeqGs rqeps nqyZ{k gks u;s ;k vis{ksus gh fouarh dj.;kr ;sr vkgs-

vkeP;k i/nrhr fouklk;kl vpwd mRrjki;Zr iskgksprk ;srs vkf.k rs lektkyk mi;qDr Bjrs]

l[kksy vkD; vH;klkph xjt jgkr ukgh vkf.k ts vok

izdj.k 2

^xzkfQd*us vpwd] lQy ekxZnkZukph mnkgj.ks

fuosnu& vkEgh vktoj ^xkzfQd*P;k vk/kkjkus vusdakP;k izukaps foysk.k dsys vkgs] vkf.k ^xzkfQd*P;k lgk;~;kusp R;kauk dks.kR;k dkyko/khr d`fr djkoh ;kps ekxZnkZu fnys- rs R;kauh okijys vkf.k lQyrk

feGkyh- rlsp uos dke ok uok fok; lq: dj.;klkBh dkghauk ekxZnkZu fnys- R;kr R;kauk ;k feGkys- ^xzkfQd*ps

ekxZnkZu oki:u T;kauh feGkysys ifj.kke vkEgkyk dGfoys] vkh vusd osxosxG~;k fok;kaph dkgh izkfrfuf/kd

mnkgj.ks ;k Hkkxkr fnyh vkgsr R;ko:u xzkfQdph vpwdrk vkf.k mi;ksfxrk rqeP;k y{kkr ;sbZy-

lkekU; ek.klkuk nSuafnu thoukrhy vusd ckcrhr xzkfQdpk mi;ksx d:u ?ksrk ;srks- mnk-

uksdjh] O;olk;] fookg] ekyeRrk fodr vxj HkkM~;kus ns.ks ?ks.ks] fderh oLrw ( VhOgh] dkWEI;qVj] okWfkax ekhu]

LdqVj] dkj] nkfxus ) [email protected]] xqaro.kwd dj.ks] rkrMh ulysY;k vkWijsku lkj[ks mipkj kqHkRokr d:u ?ks.ks

;klkBh ^xzkfQd*ps O;fDrfuB] fok;okj] izkjC/kfuB vls kqHk dkyko/kh oki:u Qk;nk d:u ?ksrk ;sbZy- iapkax

eqgwrZ O;fDrfuB ulY;kus R;kpk ^xzkfQd* lkj[kk mi;ksx gks.;kph [kk=h ulrs-

O;kikjh] dkj[kkunkj] fcYMlZ] MkWDVj vls O;kolkf;d ;kaukgh R;kaP;k O;olk;kr vusd

fuR;kP;k egRokP;k ckcrhr ^xzkfQd* Pks ekxZnkZu okijrk ;srs- mnk- O;olk;kr cny dj.ks] uos izkstsDV@O;olk;

ok

ys[k d- 53 & fookg eqgwrZ & ;ksX; i/nrh] (,dk ekaMokr nksu yXus vlQy] i.k xzkfQdP;k

lgk;~;kus ;k) ys[k d- 81 & xzkfQdP;k vpwd ekxZn'kZukph izfprh( (fOglk] tkxsr lq[k ykHkr ukgh] gkseyksu)

ys[k d- 78 & T;skfrk O;klaxhuk vkOgku o vkokgu (okgu] O;olk;)

ys[k ua- 80& eksBk dtkZph (6 dksVhph ) olqyh

(Vhi& thou ekxZ nkZu Hkkx 1 ;k vkeP;k iqLrdkr gk ys[k vkgs- ;k O;hus ,dkyk eksB~;k

jDdesps dtZ fnys gksrs- O;kt rj jkgksp] o"kkZuarj eqygh olwy gksr uOgrs- vkrk dk; djkos vlk R;kauk 'u

iMyk gksrk- R;kauh vusd T;skfrkkapk LkYyk ?ksryk] lkafxrysys loZ mik;gh dsys] i.k dkgh mi;ksx >kyk ukgh- v[ksj

iz[;kr T;skfrkh deykdj lokbZ ;kaP;k lkax.;ko:u rs nknkuk HksVys- nknkuh xzkfQdus ;k 'ukps vpwd fo'ys"k.k

d:u dkgh fefuVkr xkbZMykbZUl fnY;k] R;kuqlkj R;k O;hus ;Ru dsys vkf.k fnysyh jDde dkgh dkGkr ijr

feGkyh. gh ,d nknk xkMsdjkauh xzkfQdus & fefuVkr lksMfoysyh vR;ar osxGh dsl eh R;kaP;kdMwu ,sdyh

gksrh- ek>kgh d`".kewrhZ i)rhpk vH;kl vkgs vkf.k vkOgku Eg.kwu eyk rh ds- ih- ek.ks lksMowu igk;ph gksrh-

ek;k vkxzgkus nknkuh ;k O;hpk tUe ri'khy vkf.k rkj[kk R;kaP;k tqU;k uksVl ekwu 'kkskwu dk

iqkys- vkysys dkgh jktdh; iqkyk gksrk.

nknkuh gs LiV dsys vkf.k iq

iSls feGrhy vls eyk [kjsp okVys uOgrs i.k dsih ps lokbZauh vkkkj fnY;keqGs eh Fkkacyks vkf.k loZ iSls feGkys i.k

rqeP;k lkax.;kek.ks O;kt ek= feGkysp ukgh-**

R;koj nknk Eg.kkys] ^^f=ikBh lkgsc] gh xzkfQdph inr lkkh vkgs vls fcydqy letw

udk dkj.k rks vkeP;k nh?kZ la'kkskukpk vkf.k kphu gksjk'kkL=kpk voeku gksbZy- fnlra rla ulra- cjspls

T;ksfrkh letrkr dh uqlrk xzkQ rj vkgs] R;kr dk; foksk vls vkf.k nqyZ{k djrkr- R;kaps vlsgh er vlrs dh

^loZp dkgh xzkQo:u vpwd dGr vlY;koj vkEgkyk dk; fdEer jkfgyh\* kjCkfu"B gksjk ghp [kjh kphu

l'kkL= inr vkgs- gk ! vkrk Hkfo";kph vis{kk dj.kkjkauk gh inrh lkkh okV.ks lgkftd vkgs] i.k rks R;kapk Hkze

vkgs- iapkax vlks ok brj dks.krhgh inrh vlks] rh foKku Nkuuh uqlkj riklyh rj R;kaph vpwdrk vkf.k

mi;qDrrk ;kckcr xzkQ'kh rqyuk gks.kkj ukgh- xzkfQd gsp QDr foKku i)rhuss fl) dsysys vlwu 90 VDds

vpwd vkgs- ex iapkax fdaok rRle i)rhus fnys tk.kkjs eqgwrZ lektkyk fdrh mi;q Bjr vlrhy gs rqEghp

'kkskk-**

nknk iq

[kjs vkgs i.k vkrk eh rq>s iSls ns 'kdr ukgh] rqyk dk; djk;ps rs rw dj-** ukrsokbZdkrgh gs vls ?kMr vlrs-

dkj.k v'kqHk dkyko/khr ekx.kh dsyh xsyh rjhgh gksjk'kkL=kpk fu;e ykxw iMrks vkf.k dj.k fc?kMwu dkgh

feG.;kps pkUlslgh ?kkyoys tkrkr- rkRi;Z] ts kjCkkus feG.kkj vlrs] rs ns[khy gkrps tkrs- gs vls Ogk;yk udks

vlsy rj 'kqHk dkykokhrp laidZ lkkkok ykxrks- vkrk xzkfQdf'kok; gs O;ffuB vpwd dkykokh fu?krp

ulrhy vkf.k gs lkekU; vH;kld gtkjks yksdkauk jkst iapkaxkps LFkwy dkykokh Eg.kwu ^'kqHk eqgwrZ* lkaxr vlrhy

rj R;kus tkrdkps dk; dY;k.k gks.kkj\

gs okLro vlY;kus loZ lkekU;kauk kphu 'kkL=kuqlkj O;hfu"B] fo"k;okj 'kqHk dkykokh

vxnh ekQd ewY;kr feGkos Eg.kwup ;klkBh thouekxZn'kZuus o"kZQykpk 36 tksM xzkQpk i;kZ; lokaZlkBh miyCk

dsyk vkgs- lkWVosvj u ?ksrkgh ;k i;kZ;kpk okij d:u ykHk gksbZy- R;kpk t:j vuqHko ?;kp. nknk Eg.krkr] gs

vls vlys rjh dkgh yksd xzkQckcr fcucqMkpk vipkj djrkr- dkght.k rj vls Eg.k.kkjs HksVrkr dh] ^^dsoG

'kqHk dkykokh rj dGrkr- eqgwrZ rj dk; iapkaxkr vkgsr- vkEgh tls yksdkaps vusd 'u ,d'ks ngk VDds vpwd

lksMohr vlrks] R;kr ;kpk dk; mi;ksx gks.kkj vkgs\** R;kauh ojhy dsl] vFkok vkeP;k lkbZVojhy xzkfQdus

vpwd lksMfoysys 'u] ?ksu rs R;kaP;k vkoMR;k i)rhus vpwd lqVrkr dk rs igkos. ehgh dsihpk vH;kld vkgs

Lor% nknkgh ikjaikfjdpk eksBk vH;kld vkgs i.k ;k inrhps ekxZn'kZu dsoG if=dk inrhus dnkihgh nsrk ;sr

ukgh gs vkEgk nks?kkaukgh dGwu pqdys vkgs - fe=gks rqEgkyk ;sFks loZ rkj[kk oxSjs fnysY;kp vkgsr. rqEgh th dks.krh

i)r okijr vlky R;k i)rhus vls vpwd fo"k;fu"B] dkGfugk; ekxZn'kZu djrk ;srs dk igk vkf.k vpwd ;sr

vlsy rj vkEgkyk t:j dGok. vusdkauh ;kpk vuqHko ?ksryk vkgs- gs rqEgkyk ns[khy vuqHkokus R;;kl ;sbZy-

-- Jh- fot; EgSldj-

ys[k dz- 75 & vusd osGk dsysY;k VsLV V~;wc cschpk ;x vlQy

^if=dk ,dp vlrkuk fHk dkykrhy vpwd ekxZn'kZu-*

,dkp tUe if=dso:u osxosxG~;k dkykokhrhy ?kVukaph rikl.kh dj.ks gk ,d vH;kluh;

Hkkx vkgs, i.k rks vusdkapk nqyZf{kr vlysyk Hkkx vlrks- dkgh yd dsoG tUe if=dk ?ksu R;krhy u{k=] xzg]

Hkko] Hkkos'k] 'kkL=kps fu;e] dkjdRos ;kapk esG ?kkyr ?kMysyh ?kVuk vkf.k vkiys foysk.k dls cjcj vkgs gs

nkZforkr- i.k txkar jkst vkk izR;sd yXukP;k if=dk 19000 yksdkaP;k leku vlrkr gs vki.k ikfgys vkgs- ex

R;k lokZalkBh ,dp Hkkfdr orZZo.ks ;kyk fu.kZ; Eg.kko;kps dk;\ izpfyr i/nrhr gk fu.kZ; lokZalkBh osxosxGk ;sowp

'kdr ukgh dkj.k if=dk leku vkgsr vkf.k ^^if=dk leku Eg.kts thou leku** vls Bke x`ghr vkgs-

mnkgj.k 1 & vkeP;k ,dk fe=kus L=h ph dsl eyk lMok;yk ikBoyh dkj.k R;kps mRrj

vusd dkjP;k T;fr"kkdMs R;kauk feGkys uOgrs- eqyhph tUe rkjh[k 5@9@1982] tUe osG ldkGh 10-12]

tUeLFkG 21&09&N] 79&09&E] $5-30 vkgs.

?kVuk@ izu& gs dqVqac l/ku vkf.k pkaxys lq[kh vkgs- ;k L=hyk larrh ckcr vMp.k gksrh-

ykxksikB 8 osGk VsLVV~;wc cschpk iz;ksx dsyk i.k loZ vlQy >kys- ;k izuklkBhs R;kauh ek ;kdMs laidZ dsyk- larrh lq[kkckcrpk 'kkukpk 1 yk Hkkx %- fookgkph rkjh[k gh dVqafcd lq[k] eqys ckGs ;k

loZ lq[kiwrhZph tUe rkjh[k vlrs- R;k R;k fo"k;kr yXu rkj[ksfno'kh 'kqHkRo vlsy rj rs lq[k feGrs, myV tj

vkqHkRo vlsy rj rs lq[k feG.;kr vMp.kh vlrkr gs foKku Nkuuhus vpwd letrs gs fl) dsys vkgs- ;kP;k

Nkuuhr vkeP;k xzkQ i)rhuqlkj yXukph rkjh[k gh 21- dVqafcd lq[k vkf.k 4- fookg ;x ;k nUgh fo"k;kr R;k

eqyhlkBh 'kqHk vkgs R;keqGs R;kauk fookgkps dVqafcd lq[k pkaxys feG.kkj grsp rs R;kuk feGkys vkgs- ek= 15 uacj

gk larrh lq[kkpk xzkQ fookgkP;k fno'kh v'kqHk vkgs- R;k ek.ks ;k larrhP;k vMp.khpk Hkkx fnlwu ;sr vkgs vkf.k

rp 'u vkgs- cj R;k L=hyk larrh rjh gy dk\ gk [kjsrj Hkfo";kRed 'u vkgs- gs vkeP;k i)rhr clr ukgh

i.k ;kps dkgh ek.kkr 'kk.;kph Lora= i)rh vkeP;kdMs vkgs i.k R;kph vpwdrsph VDdsokjh 60VDds P;k

vklikl vkgs- R;kpk fu;e vlk vkgs dh d.kR;kgh fo"k;kr xHkZ kkj.kk dkykokhph rkjh[k Eg.kts tUe rkjh[k

otk 9 efgus] 9 fnol vkf.k tUe rkjh[k ;k nUgh rkj[kk R;k fo"k;kP;k xzkQe/;s (;sFks fookg fok;kr) kqHk

vlrhy rj R;k fo"k;kps lq[k R;kauk ge[kkl pkaxys feG.kkj- i.k nUghgh rkj[kk v'kqHk vlrhy rj rs lq[k feG.kkj

ukgh vxj derjrsps vFkok vMp.khps feGrs vlk R;kpk vFkZ gr-

;kyk 'kkL=kkkj ,dp dh xHkZkkj.kk dky gk ns[khy ,d dkjpk tUe dkyp ekukok

ykxr- ;k L=hyk larrh ukgh- ;kauh R;klkBh vktoj ,dw.k lkr osGk VsLV V~;wc cschpk ;x dsyk vkgs- R;kpk

fg'kc [kkyh ekaMyk vkgs- vkeP;k i)rhr ,dkosGh nu fo"k; tesl ?ksu [kk=h'khj fu.kZ; feGr vlr- larrh

lq[kkP;k fo"k;kcjcj dkSVqafcd lq[kkphgh ckc vlrs- gs iw.kZ lq[k feG.;klkBh gs nUgh XkzkQ 'kqHk vlkos ykxrkr-

21 dVqafcd vkf.k 15 larrh lq[k] ;k ek.ks 21 dVqafcd vkf.k 04 fookg ;x] 31 O;olk; vkf.k 36 vkfFkZd]

16 f'k{k.k vkf.k 31 O;olk; v'kk dkjs tM~;kaP;k lgk;kus ;k i)rhr [kk=h'khj pkaxyk mi;x d:u ?ksrk ;sr-

vkeP;k 43 fo"k;kaP;k lqekjs 900 tM~;k r;kj gr vlrkr- R;k iSdh xjtsuqlkj 36 tMXkzkQ pk fjiZV vYi Qh

e/;s ns.;kph l;gh vkEgh dsysyh vkgs- izdj.k 4 igk- ;k 43 fo"k;kps vpwd fu.kZ; XkzkQekwu ykHkkos ;klkBh eh

loZ fo"k;kalkBh 30 o"ksZ d"V ?ksrys vkgsr vkf.k vkrk ;krhy R;sd fo"k; 90VDds vpwd fu.kZ; feGr vlr-

vki.k loZkuh ;k esgurhpk ykHk ?;kok v'kh katG vis{kk vkgs- v'kh lqVlqVhr i)r brj= dBsgh ukgh.

?kVukaP;k rkj[kk vkf.k R;kfnokh xzkQps fu.kZ;& gs iq

R;keqGs T;ksfrk lYykxkj gks.;kpk csr j gr- vkeps ^xzkfQd* lkWVosvj okij.;k lkBh T;fr"k'kkL=kP;k

vH;klkph t#jhp Bsoysyh ukgh ukgh vkf.k rqyuk dsY;kl ojhyis{kk osG vkf.k [kpZ nksUghgh dehp ykxrhy-

xzkfQdps ekxZn'kZu& ;k L=hyk iq

ys[k dz- 53& fookg eqgwrZ & ;ksX; i/nrh

xzgkafdr vkWx"V 2011 vkf.k T;ksfr"k Kku lIVsacj 2011

ok

dq-ua- 1 ph tUe rkjh[k 18-07-1985 16-06 England 53.00N/01.00W/0

dq-ua- 2 ph tUe rkjh[k 12-05-1985 13-30 Manchester 53.28N/02.12W/0

?kVuk & gs pkS?ksgh ,dkp dkWyste/;s fkdr gksrs vkf.k fe= gksrs- R;kauh ,dkp fnokh yXu d:

vls Bjfoys] vkf.k dsys- fp-ua- 1 vkf.k dq-ua- 2 ps ifgys yXu 22@03@2005 jksth >kys.

fp- ua- 2 vkf.k dq-ua- 1 ps ifgys yXu 22@03@2005 jksth >kys.

;k nksUgh tksMI;kauh dks.khrjh dkkys.

fp- ua- 2 vkf.k dq-ua- 2 ps nqljs yXu 26@09@2005 jksth eh fnysY;k rkj[ksl >kys.

dsysyh d`fr vkf.k feGkysys QG& ;k yXukps lq[k ek= R;kauk pkaxys feGkys vkgs. ;kauh

vkikiys tksMhnkj cnywu nqljk fookg eh dkkY;kuarj dkgh efgU;kauh gs fe= ekxhy dVwrk fol:u eS=h fVdfo.;kP;k fopkjkus ijLijkaP;k

pkaxY;k lekjaHkkyk ,d= ;srkr- iwohZpk dyg okn cjkplk feVysyk vkgs-

xzkfQdus dsysys foysk.k & ojhyizek.ks fp- ua- 1 P;k 21@10@84 tUerkj[ksuqqlkj ikgrk &

1) R;kP;k 21 dkSVqafcd lq[k ;k xzkQe/;s dq- ua- 2 ph t- rk- 12&05&1985 vkqHkRokr

vkgs] R;kauk dkSVqafcd lq[k ykHkys ukgh-

2) myV fp- ua- 1 P;k 21 xzkQe/;s d- ua- 1 ph t-rk- 18&07&1985 kqHkRokr vkgs] R;k

yXukps fookg lq[k ykHkys vkgs-

3) 1 Y;k yXukph 22&3&2005 gh rkjh[k fp- ua- 1 P;k 4 vkf.k 21 ;k nksUgh xzkQe/;s

vkqHk vkgs] R;kyk R;k yXukps fookg lq[k feGkys ukgh-

4) nql;zk yXukph 04&10&2005 gh rkjh[k R;kP;k 4 vkf.k 21 ;k nksUgh xzkQe/;s kqHk vkgs-

R;kyk ;k yXukps pkaxys lq[k feGkys vkgs-

;kp izek.ks fp- ua-a-2 P;k 11@12@84 tUerkj[kssuqqlkj [kkyhy fo"k;kaaps rkjh[kokj vkysyss xzkzQfu.kZZ;-

5 fn- 18@07@1985 R;kP;k xzkQ 21 e/;s vkqHk vkgs lq[k feGkys ukgh-

6 fn- 12@05@1985 R;kP;k xzkQ 21 e/;s kqHk vkgs- lq[k feGkys

7 ifgY;k yXukph rkjh[k fn- 22@03@2005 gh R;kP;k 21 vkf.k 4 nksUgh e/;s vkqHk-

fookg lq[k feGkys ukgh-

8 nql;zk yXukph rkjh[k fn- 26@09@2005 gh R;kP;k 21 vkf.k 04 ;k nksUgh e/;s kqHk vkgs-

fookg lq[k feGkys vkgs-

[kqyklk %& 1 ;k pkjhgh oxZ fe=kauh LFkwy inrhus fookgkph rkjh[k dk

ys[k dz- 81& ^xzkfQdP;k* vpwd ekxZn'kZukph izfprh

eh xzkfQd lkWVosvjus fnysys ekxZn'kZu vpwd o mi;qDr Bjys vlY;kpk vuqHko vkY;kph

dkgh mnkgj.ks ;sFks nsr vkgs- ;k O;Drhauh ekxZn'kZu ;'kLoh >kY;kps vkotwZu dGfoys gksrs- vls dGfo.kkjs deh

HksVrkr- dnkfpr R;kauk brj= vkysY;k vuqHkokuqlkj vlkos. MkW- nknk xkMsdj ;kauh 1965 iklwu

T;ksfr"k'kkL=kps la'kksku d:u] v;kRe vkf.k foKkukpkgh fopkj ?ksmu Lor% gs lkWVosvj r;kj dsys vkgs- rs 90

VDds vpwd vkgs gs R;kauh foKku inrhus fln dsys vkgs- ek>kgh d`.kewrhZ i/nrhpk o T;ksfrk vH;kl vkgs- vusd

xzaFk okpys vkgsr- i.k vusd osGk ;k izdkjps thouekxZnkZu lkj[ks ekxZn'kZu dqaMyho:u nsrk ;sr ukgh gk ek>k

vuqHko vkgs- eh Lor%lkBhgh ;k xzkfQdP;k ekxZnkZupk mi;ksx d:u vuqHko ?ksryk vkgs. rqEghgh ?;kokp-

lkWVosvjyk O;fDrph tUefo"k;d ekfgrh] ;knhrhy fo"k; dzekad] 12 efgU;kP;k

xzkQlkBh lqjokrhpk efguk vkf.k o"kZ ,o

mnk- dz- 2% fok;- tkxsr lq[k ykHkr ukgh- ,d x`gLFk LodekbZP;k yWVe;s jgkr gksrs- i.k rks ykHkr ukgh] lkrR;kus dkSVqafcd LokLF; rsFks ykHkr ukgh vls R;kauk okVr gksrs- dk; djkos gk iz'u gksrk- tUe

ri'khy% t-rk- 13-1-1963] igkVs 5-30 vk;,lVh] 12-58 m- 77-36 iw-

xzkfQdus foysk.k %& ;k lacakkrhy xzkQps fo"k; Eg.kts 12&2 LodekbZ ikWiVhZ] 21 dkSVqafcd

lkS[;- yWVps vWxzheasaV dsY;kus ekydh izkIr gksrs- Eg.kwu rh rkjh[k ;k fok;kph lq:okr gks.;kph rkjh[k Bjrs- gh

rkjh[k 21 ua- xzkQe/;s kqHk vlsy rj R;k Q~yWVe/;s fuokl djrkuk dkSVqafcd lq[k feGrs- gh rkjh[k 21 uacjP;k

xzkQe;s v'kqHk dkykokhr gksrh- R;kuk vkysys vuqHko vkf.k xzkQps fu.kZ; iw.kZ tqGys vkgs- v'kkp xks"Vh fookg

djrkuk gksr vlrkr. ;kp osGh gh rkjh[k 36 ;k vFkZizkIrhP;k xzkQe/;s riklyh- vkrk yWV lkBh dsysyk [kpZ gk

36 uacjP;k xzkQe;s 'kqHk gksrk Eg.kts fdeku vkfFkZd uqdlkuhpk Hkkx uOgrk- ;k 36 ekhy 'kqHkRokeqGs gk yWV

R;kuh fodyk R;kosGh R;kyk pkaxyh fdEer vkyh uh uqdlku >kys ukgh- R;kauh vk.k[khgh ,d nqljk yWV [kjsnh

dsyk gksrk R;kph vWxzheasVph rkjh[k 21 uacjP;k xzkQe;s 'kqHk gksrh- Eg.kts ;k IykWVe;s jkgwu R;kuk dkSVqafcd

lkS[; ykHkw 'kdrs-

mnk- 3 % fok;& gkseyksu- tUe ri'khy % rk- 19-9-1982] osG 19-54] vk;,lVh-,

fBdk.k 18-58 m- v-, 72-50 iw-

lanHkZ& ;k O;fDryk Lor%ph cpr vfkd cWadsps dtZ dkkys gksrs- i.k fcYMj Qkj dkG Fkkack;yk r;kj uOgrk- dtZ feGwu yWV ?ksrk ;sbZy uk\ dtZ fQVsy

uk\ vls iz'u gksrs-

izukkh lacaf/kr vls xzkQps fo"k;& Lo dekbZph izkWiVhZ 12-2] dkSVqafcd lkS[; 21]

kugkuh@dtZO;ki 41 gs vkgsr-

xzkfQdus fnysys ekxZn'kZu& v) R;kauk 12-2 vkf.k 41 ;k nksu xzkQps leku 'kqHk dkykokh

nsu R;krp dtkZlkVh vtZ djk vls lkafxrys- c) jgk;yk tk.;klkBh 12-2 vkf.k 21 ps leku 'kqHk dkykokh

dk

Vhi& d`".kewrhZ i)rhr R;kuh dtZ dsOgk dkkysys la'kkskukRed ys[k] iqLrds] lkWVosvjP;k ekx.khlkBhgh laidZ lkkk- 36

xzkQP;k okfkZd QykP;k fjiksVZph ekfgrhlkBh izdj.k 4 igk-

Ysk- fot; EgSldj] eksck- 09867399870] bZesy [email protected]

mailto:[email protected]:[email protected]

ys[k ua- 78 & T;skfrk O;klaxhuk vkOgku o vkokgu

tkrdkus vkiY;k tUe rkjh[k, osG] xkao ;k fkok;] thoukrhy tks izu fopkjk;pk vkgs

R;k lacakhP;k ?kVuk] d`rhpk izkjaHk ;klacakhr rkj[kk |kO;kr Eg.kts ;ksX; ekxZnkZu gksbZy vU;r% ukgh- fdacgquk

rqEgkyk tj T;ksfrkkkL=kpk O;klax vlsy rj thoukrhy egRokP;k ?kVukaP;k uksanh dj.;kph lo; Bsokoh dkj.k R;k

rkj[kk tUerkj[ksP;k jsdkWMZ brD;kp egRokP;k vkgsr- 2013 e;s BsoysY;k Hkkjr ljdkjP;k fu.kZ;kaP;k ukasnhph

Nkuuh ys[k ua- 69 vkf.k 76 e;s fnysyh vkgs R;krhy 60 ?kVuk tqGY;kps fnlwu ;srs- ,dkp if=dso:u brD;k

loZ ?kVuk dsoG nksu 'kqHk@v'kqHk fu;ekaP;k vkkkjkus cjkscj vkY;kps dks.kR;kgh inrh uqlkj nk[kowu |kos gh fouarh

vkgs.

mnkgj.k 1& okgu fok;h-

?kVuk -- ,d eksisM nqpkdh fodszrk ek;k vksG[khpk gksrk- R;kus ,d ;kstuk eyk lkafxryh

dh ^^VhOgh,l] ywuk oxSjs ygku xkMkaP;k fodzhlkBh eyk xzkgds feGowu fnYkhl rj eh izR;sd xkMhekxs dkgh

dfeku rqyk nsbZu-** eyk gh ;kstuk iw.kZRokus ekU; uOgrh] i.k eh R;kyk EgVys] ^^?ks.kk;zkP;k fderhrwu dks

Qk;|kps izek.k okkY;kus efgU;kr vkEgh 11 xkMkaPkh ekx.kh uksanoyh vkf.k ,dkp fnokh lokZaph fMysOgjh dsyh- jsdkWMZ Bsok;ph lo; vlY;kus R;k 10 t.kkaps tUerkj[ksps jsdkWMZ] fkok;

dks.kkP;k xkMhps iqkys] vi?kkr] vknh eh ek;kdM uksasnwu Bsoys gksrs- la'kkskup djk;ps Eg.kts loZ ukasnh

Bsok;ykp gO;kr-

iqkys-

O;olk;klkBh gkrHkkj gksbZy gh vis{kk Bsoyh gksrh R;kr vi;k vkys- (4 ;kp iSdh dkgh t.kkauk 13] 19] 21

xzkQ vkqHk gksrs- R;kuk vxj R;kaps vkIrkuk vi?kkrkus nq[kkirhpk =kl >kyk- R;kiSdh dkghuh vikd qu ;k ukR;kus

xkMh fodwu Vkdyh- (5 ,dkyk ojhy fnysY;k xzkQ iSdh QDr 13 vkqHk gksrk o ckdh loZ xzkQ kqHk gksrs rjhgh

R;kauh xkMh fodyh- ;kr xkMhpk nksk uOgrk i.k fod.;kps dkj.k eksisMph xrh deh vlrs- fe=oxkZr xfreku

eksBk nqpkdh gksR;k, R;keqGs R;kps vkdkZ.k gskvwu gh fodwu uohu ?ksryh.

ojhy fok;kaps kqHk vkqHkRo vkf.k R;kuqlkj YkkHkysyh Qys vpwd vkysyh vkgsr gs lfoLrj lkax.;kph xjt ukgh- xkMh [kjsnhP;k fnokhps iapkax Qy lokZaps ,dp vkys vlrs vkf.k lokZalkBh xkspjh

,dp vkyh vlrh i.k izR;{kkr lokZps Qy uksanhizek.ks fHkUu vkgs gk izeq[k Qjd eqgwrkZlkBh dsoG iapkaxkpk okij

dj.kkjkauh y{kkr ?;kok dkj.k iapkaxkps eqgwrZ O;fDrfuB ulrkr- T;k fok;kps lq[k ykHk.kkj uOgrs rks xzkQ xkMh

?ksrkuk vkqHk gksrk gs loZ ojhy izek.ks LiV >kys vkgs-

mnkgj.k 2- ifgyk O;olk; rksV~;kr] i.k uok Qk;|kdMs - ;k izdkjpsp nqljs ,d mnkgj.k 1995 P;k njE;kupsp vkgs- ,dk ifjfpr O;fDrus eyk

ekxZnkZukFkZ cksykoys gksrs-

R;k O;fDrph tUe rkjh[k 13@10@1958, tUeosG 10-02] t- fBdk.k 21-12 m-v- 72-52 iw- js- + 5-30 rkl-

Izku lanHkZ& R;k O;fDrps fdyksZLdj] dwij bathus] rRle ekhujh vkf.k R;k ekhujhps loZ izdkjps LisvjikVZ fodzhps R;kaps nqdku gksrs- R;kauh gk O;olk; 10@3@90 e;s ofMykftZr tkxsr lq: dsyk gksrk- gk

O;olk; dtZ dk

gs nqdku lq: dsY;kiklwu rhupkj okkZrp loZ dtZ fQVwu uhVusVdk O;olk; >kyk-

ofMykaP;k cjkscj R;kaP;k eqykus rh iwohZph tquh tkxk gksrh R;kr vkeP;k inrhuqlkj dkiMkps nqljs nqdkugh 'kqHkRokr

lq: dsys vkf.k loZ dkgh O;ofLFkr vkgs- vkeps vksG[khps :ikarj ?kfuB eS=hr >kys-

gs djk;yk ;sFks QkjeksBk [kVkVksi djk;pk ulwu QDr 'kqHkRokpk okij djk;yk vkgs- uk bdMs frdMs fyacs Vkdk uk eksBk kkfeZd fokh djk- ;sFks if=dsph Nkuuh dj.;klkBh kkL= vH;klkpk]

y{kkr vlysyk viqjs Lej.kkpk okij ;sFks fcydqy djko;kpk ukgh- fdacgwuk yk[kks Qfyrs vkf.k gtkjks

fu;e rksaMikB Bso.;kph vkD;izk; ckchph xjt ukgh uh R;keqGs tUeif=dk gh ikg.;kph vo;drk ;sFks

ukgh- fok;okj feGkysY;k rkjh[kokj kqHk vkqHkRok uqlkj ?kVuk rkj[ksyk R;k fok;kikBhkh vlysys dsoG

R;k O;Drhps izkjCkfuV bVkfuV vuqeku pVdu letrs- gs vuqeku ?kVusps Hkkoh dkGkr gks.kk;zk

ifj.kkekkh fuxfMr vlY;kus R;ko:u R;k ?kVusps Hkkoh ifj.kkekapk ekxksok ?ksrk vpwd ekxZnkZu djrk ;srs-

;krwu ,dk if=ds lkBh ngk t.kkaph ngk ers gksr ukghr vkf.k T;ksfrkkyk Lor%ps eups osxGs dkgh lkax.;kph

xjt ulY;kus vukBkbZ pkVhax gksr ukgh o tkrdkyk vpwd ykHk gksrks-

;k inrhps ekxZnkZu rqEgkyk vkeph thouekxZnkZu izk- fy- gh laLFkk vYi [kpkZr] ys[kh miyC/k d:u ns.;kl r;kj vkgs- rqeP;k dkWEI;qVjoj ^VheOgwvj* lkWVosvj vkf.k baVjusV vlys dh R;kP;k lkgk;kus vkeP;kdMs u ;srk rqEgkyk rqeP;kp ?kjh clwu dkWEI;qVjo:u ^xzkQ ph* [kk=h d:u

?ksrk ;sbZy- rqEgh ^xzkfQd* lkWVosvj [kjsnh dsY;kojgh rs dls okijk;ps o brj kadk lekkku gsgh ?kjclY;k vkeP;kdMwu gksbZy- eyk T;ksfrkkkL=kps fu.kZ; 90 VDds vpwd ;sr vlrkr gs foKku Nkuuhus fln dj.;kr ;k vkysys vkgs- gk iz;ksx vktoj dks.kh dsY;kps vk

izdj.k 3

vusd ys[kkrhy dslslps ^xzkfQd* us dssysys foysk.k vpwd-

^xzkfQd ps fu.kZ; dls vpwd vlrkr] Eg.kts ?kVukaps iqkysys ifj.kke

vkf.k xzkQus nkZfoysys izkjC/kh; QGkaps Lo:i dls tqGrkr] gs ;k Hkkxkar vusd fok;kaP;k mnkgj.kkuh LiV dsys

vkgs- ;klkBh eq[;r% vU; ys[kdkaP;k ys[kkrhy vkk ?kVuk ?ksrY;k dh T;ke/;s vko;d rh ekfgrh vkf.k iq

ua- 2 gk ns[khy xzkQ ojhy ua- 1 ekhy tkrdkpkp vkgs- vkRegR;sps dkj.k ekufld oSQY; vlY;kus ;sFks 42 pk ^ekufld fodyrk* xzkQ ?ksryk vkgs- ;krgh 20-6-94 jksth v'kqHkRo vlY;kus ekufld fodyrspk izHkkokus gh

?kVuk ?kMyh vkgs- xzkQpk fu.kZ; cjkscj vkgs-

vkrk ?ksm ^T;ksfrk Kku* fnokGh vad 2001

ua- 3 ys[kd % Jhdkar y"djs- iku ua- 89] ;kaP;k dqaMyh 1 P;k tkrdkps 9-11-99 jksth e.kD;kps vkWijs'ku

>kys- uarjgh rhu vkWijs'kUl djkoh ykxyh- 19 kkfjjhd ;k xzkQe/;s 9-11-99 rkjh[k vkqHk vkgs- vkWijskuus

O;k/kh iqjh nwj Ogk;yk goh] rs >kyh ukgh- xzkQpk fu.kZ; vpwd vkgs-

ua- 4) ojhy y"djs ;kauh fnysY;k nql;k tkrdkps e.kD;kpsp nq[k.ks 12@2@01 jksth lq: >kys iqkys ukgh xzkQus 19 & kkfjjhd e/;s ;k rkj[ksyk vkqHkRop n'kZfoys vkgs-

ua- 5 ;kp ^T;ksfra"k Kku* e;s iku ua- 95, ys- csuqldj. tkrdkP;k fdMuh LVksups nq[k.ks lIVs-1978 e;s

lq: >kys laiw.kZ lIVsacj 19 P;k kkjhfjd e/;s v'kqHkRo gksrs. gh O;k/kh dk;eph vl.ks fdaok dkgh oSxq.; jkg.ks xzkQ

lqporks-

ua- 6 ;kp ^T;ksfr"k Kku* vadkar Jh- ekjVdj ;kauh fnysyh dsl- ;k L=hps LrukP;k dWUljps vkWijs'ku fMlsacj

99 e;s >kys vkt is'kaV B.kB.khr vkgs- vkWijs'kuph d`rh rkjh[k 19 P;k kkjhfjd e/;s 'kqHk vlY;kus R;kps pkaxys

ifj.kke gksrhy vls xzkQus nkZfoys vkgs rs vpwd vkgs-

ua- 7 ojhy Jh- ekjVdjkaP;k ys[kkrhy dqaMyh - 4 ps iku ua- 99 ojhy nqljs mnkgj.k vkgs- ;kgh tkrdkyk

Lrukpk dWUlj gksowu vkWDVks- 2000 e/;s vkWijs'ku dsys- O;k/kh cjh >kyh- iw.kZ vkWDVkscj efgU;kr 19 ucj kqHk

vkgs- 'kqHkRokr vkWijs'ku >kY;keqGs R;kps ifj.kke pkaxys vkys vkgsr gs xzkQus cjkscj nkZfoys vkgs-

ua- 8 ,dk vadkrhy iku ua- 106 oj vknj.kh; Jh- Jh- HkV ;kauh] iRuh'kh iVr ulysY;k tkrdkph fookgkph

rkjh[k 26@5@59 fnyh vkgs- fookgkph rkjh[k gh larrh@dkSVqafcd thoukph tUerkjh[k vlrs- 4 fookg ;ksx

xzkQe/;s gh rkjh[k v'kqHk vkgs- R;k O;fDryk erHksn] vktkji.k] xHkkZ'k;kps vktkj vkfn rki >kys] Eg.kts

oSokfgd lq[kkr derjrk] rh xzkQus cjkscj nkZfoyh vkgs- iapkx vxj fo'kksRrjhP;k 'kqHkRokr fookg dj.;kis{kk rks

xzkQ uqlkj djkok-

vkrk vki.k Jh- dker ;kaP;k czg~eKku 2001 fnokGh vadkrhy mnkgj.ks ikgw. ua- 9 ;k vadkar iku ua- 11 oj Jh- Jh- HkV ;kapk y[k- ifr vjfoan ;kapk fookg twu 79 e/;s >kyk- o"kZHkjkr

?kVLQksV ?;kok ykxyk- 4 ;k fookg ;ksx xzkQe;s iw.kZ twu efguk v'kqHk vkgs- vkqHkRokr fookgkph rkjh[k

vlY;kus R;k fok;kr lq[k feG.kkj ukgh vls xzkQus vpwd nkZfoys vkgs-

ua-10 ;kp vadkar iku ua- 15 oj dS- MkW- fo- l- lskgksuh ;kaph fukukph 30@1@01 rkjh[k xzkQ ua- 19 e/;s

v'kqHk vkgs- 'kjhj lq[kkyk ikj[ks Ogkos ykxys.

ua- 11 ;k vadkrhy iku ua- 49 P;k isM.ksdjkapk ys[k izsekP;k clkclhpk fok; Eg.kwu 4 uacjP;k fookg ;ksx gk

xzkQ ?ksryk- ekx.kh 8-2-1997 vkf.k iszekyk gksdkjkph rkjh[k 3@3@97 lkkkj.k v'kqHk vlY;kus fookg foyackus

20@5@01 jksth >kyk.

ua- 12 ;kp ys[kkr iku ua- 50. eqykP;k if=dsuqlkj gksdkjkph rkjh[k 5@10@93 gh 4 uacjP;k fookgklaca/khr

xzkQe/;s lkkkj.k v'kqHk vlY;keqGs ;kpkgh fookg m'khjk fMlsacj 2000 e;s >kyk.

ua- 13 ojhy 12 izek.ksp ;k eqyhpk gksdkj 5@10@93 gh rkjh[kspk xzkQ v'kqHk vlY;kus fryk fookgklkBh

lkr o"ksZ okV igkoh ykxyh vkgs- xzkQe/;s dkghrjh fufpr rRFk vkf.k vpwdrk vlY;kusp loZ mnkgj.ks tqGrkr-

ua- 14 ;kp vadkrhy 60 ikukojhy Jh- fou; v;kid ;kaP;k ys[kkrhy {k O;Drhps yXu 30@11@92 jksth

vkf.k ?kVLQksV 21@10@99 jksth >kyk- yXukph rkjh[k 4 fookg xzkQe/;s v'kqHk vkgs- R;keqGs fookg lkS[;kr

derjrk jkg.kkj vkgs- xzkQ fu.kZ; vpwd vkgs-

ua- 15 ojhy {k O;DrhP;k ?kVLQksVkph rkjh[k 21@10@99 gh dkSVqafcd lq[kkpk 21 uacjpk xzkQe/;s kqHk vkgs-

;keqGs nqljk fookg 15@7@2000 jksth >kyk. xzkQ fu.kZ; vpwd vkgs-

ukZsn &ifgY;k fookgkP;k ksoVkrwup iqkys dk;\

ua-19 ojhy eqykP;k fiR;kP;k if=dsuqlkj dkSVqfcd&oSokfgd lkS[;kpk xzkQ ikgw ;k- ;k 21 uacjP;k xkzQe;s

8@11@01 gh rkjh[k iw.kZ v'kqHkRokr vkgs vkf.k ;kp eqnrhr ;kaph iRuhpk e`R;w >kysyk vkgs- gs xzkQps vpwdRo

fopkj dj.;klkj[ks ukgh dk\

ua- 20 ;kr vadkr iku ua- 63 oj ;kP;k myVph dsl izk- lat; dqyd.khZ ;akuh fnysyh vkgs- 26@1@88 jksth

tUeysY;k ;k tkrdkP;k oMhykuk 27@8@87 jksth nsokKk >kyh- tkrdkP;k fiR;kps lkS[; 32 uacjP;k xzkQe/;s

igkrk ;srs, R;kr 28@8@87 gh rkjh[k v'kqHk vkgs] Eg.ktsp ;k lkS[;kr m.kho vkgs- xzkQus gs vpwdi.ks nk[koys

vkgs-

ua- 21 vkrk ;kp ^osnp{kw* ekhy iku uacj 67 oj izk- dqyd.khZ ;kauh tkrdkpk tUe 5@8@44 o fiR;kpk

e`R;w 15@7@44 fnysyk vkgs- tkrdkP;k fir`lq[kkP;k 32 uacjP;k xzkQe;s LVsiMkups v'kqHkRo Li"V vlY;kus

fir`lq[kkr m.kho xzkQus vpwdi.ks nk[koyh vkgs.

ua- 22 ;kp ^osnp{kw* ps iku ua- 71 oj lkS- 'kj;w dqyd.khZ ;kauh uksdjhpk 4@8@80 jksth jkftukek |kok

ykxY;kph rkjh[k fnysyh vkgs- xzkQe;s lksMrkuk fo"k;kar xaMkarjkP;k ?kVukaps v'kqHkRo vkgsp.

vkrk *u{k=kps ns.ks & fnokGh 2001 vadkdMs oGw ;k- foLrkjHk;kLro ;sFkwu iqkyh rh 'kqHkRokr gksrh i.k uarj tqGs >kys rh rkjh[k v'kqHkRokr vkgs- rh dk v'kqHk gs dkGp Bjosy.

ua- 25 ;kp vadkar Jh- Hkj.ks ;kauh ,dk tkrdkyk 31@5@73 jksth larrh >kY;kph rkjh[k fnyh vkgs- 15 P;k

larrh ;k xzkQe/;s rh rkjh[k kqHk vkgs- xzkQpk fu.kZ; fcupwd vkgs-

vkrk ^u{k=kps ns.ks* pk oklafrd vad 2001 vad ikgw;k- ;kar Hkjiwj ?kVuk vkgsr- kU;okn.

ua- 26 ;k vadkar vkeps ckyi.kps loaxMh Jh- fot; EgSldj ;kauh ,dk tkrdkph uksdjhph vlkbZuesaVph]

uksdjhph rkjh[k fnyh vkgs- xzkQ e;s 31 O;olk; xzkQe/;s 16@5 rs 23@5 vYils 'kqHkRo vkgs- ;kp dkGkar

22@5@99 jksth vlkbuesaVps dke >kys- vFkkZr 24 rkj[ksuarj v'kqHkRo lq: gksr vlY;kus R;k eqnrhr uksdjhps

dsysys v'kqHkRokrys tkW;uhax nh?kZdkG Qk;ns'khj Bjsy vls ek= okVr ukgh.

ua- 27 ;kp vadkar iku ua- 104 oj Jh- v'kksd Hkkxor ;kauh ,dk tkrdkP;k vkbZpk e`R;w 2@11@80 ps jsdkWMZ

fnys vkgs- 11 ;k ekr` lkS[; xzkQe;s gh rkjh[k vkqHk vkgs] ekrsP;k e`R;wus rs lq[k laiys gs Qy feGkyss- gs QGkps

vkqHkRo xzkQus cjkscj nk[koys vkgs-

ua-28 ojhy vadkr iku ua- 33 oj Jh ds'kdker ;kpk ys[k- ;k eqyhus iGwu tkowu ijtkrhP;k eqyk'kh

16@12@98 jksth jftLVj yXu dsya ;k fno'kh 4 fookg xzkQ v'kqHk vlY;kus iVys ukgh.

ua- 29 ds'kdker ;kauhp fnysyh nqljh dqaMyh ;k eqyhus iGwu tkowu 17@5@2000 jksth jftLVj yXu dsys-

rks irh vkkhp fookfgr gksrk vls vlwugh 4 fookg xzkQ vkqHk vlY;keqGs ifgyk eqyxk vlysY;k iRuhl lksMwu

gk irh ;k eqyhlfgr iGwu xsyk.

ua- 30 ;kp vadkar iku ua- 79 oj Jh- fot; fn?ks ;kapk ys[k ;kr tkrdkph ifgyh uksdjh xsyh rj nqljh

uksdjh feGkysph 10@12@2000 gh rkjh[k 31 O;olk; ;k xzkQe/;s v'kqHk vlY;kus rh fdrh fVdsy dks.k tk.ks.

ua- 31) ;kp vadkr ccu ok?kksys ;kauh 86 ikukoj fnysY;k mnkgj.kkuqlkj 2@8@2000 jksth gkVZ vWVWd]

4@8@00 jksth ck;ikl ltZjh. nksugh rkj[kk 19 P;k kkfjjhd e/;s kqHk vlY;kus vkfj"V VGys vkgs-

ua-32 ;kp vadkr iku ua- 95 oj Jh- fnukukFk tks'kh ;kauh ns[khy uksdjhpkp fo"k; fnysyk vkgs-;k L=hl

28@6@00 jksth vkWMZj vkf.k uksdjhoj :twph 1@7@00 nksUgh 31 e/;s 'kqHk vlY;kus pkaxys >kys.

ua- 33 lkS- izfeyk nhf{kr ;kapk ys[k tkrdkpk 21@12@2000 jksth fookg >kyk- gh rkjh[k 4 ;k fookg xzkQ

e/;s kqHk vlY;kus pkaxys lq[k feGsy-

ua- 34 o 35 ;kp vadkr Jh- t;falaxjko pOgk.k ;kauh vkiY;kp eqykP;k vkWijs'kuP;k rkj[kk fnY;k vkgsr.

R;krY;k nksu dslslps e.kD;kps o xqM~;kps vkWijs'ku 19 kkfjjhdP;k v'kqHkRokr >kys- viqjsi.k jkfgys vkgs-

feGrhy r'kk 35 dslslpk fjlpZ fnysyk vkgs- loZp dslslpk fu.kZ; xzkQP;k lgk;kus rarksrr cjkscjp vkysyk

vkgs gs rqEgkykgh letysys vkgsp- vH;klqaP;k n`"Vhdksukrwu gh nqyZ{k dj.;klk[kh ckc eqGhp ukgh gs vkiY;kyk

iVys vlsyp- ;k xzkQ i)rhr 1 vpwd 2 FkksMD;kar 3 O;Drhxr fopkjkyk Fkkjk ul.ks vkf.k 4 tyn fu.kZ; gs

egRokps Qk;ns vkgsr-

'kqHkaHkorq% nknk xkMsdj

3-2 ys[k dz- 3& vi?kkr vkf.k fookg;kssx ,dkp osGh \

xzgkafdr ,izhy 1999

tkrd cgq/kk ,dkp fok;kpk izu ?ksmu T;ksfrkkdMs ;sr vlrks- xkspjh] foakksRrjh ;kaps

dky[kM ,dkp osGh ,dk fok;klkBh vuqdwy rj nql;zk fok;klkBh izfrdwy vlw kdrkr- brj i/nrhis{kk xzkfQd

e/;s ;kpk vpwdrsus fopkj gksr vlrks R;kps gs mnkgj.k vkgs-

lanHkZ& fnukad 2@9@98 jksth ldkGh 10 oktrk ek>s fe= nksu iz'u ?ksowu ek>sdMs vkys-

lIVscj 98 P;k lqjokrhl R;kps eqykps ckcrhr fdjdksG vktkji.k gksrs vkf.k R;k eqykpk fookg tqGfo.;k ckcr

gkypkyhgh lq: gksR;k vls nksu izdkj gksrs- eqykph tUe rkjh[k 20@2@1970, osG 17%35, QyV.k] ft-lkrkjk

v'kh vkgs-

?kVuk& ;k eqykps yXuklkBh eqyh ikg.ksgh pkyw gksrs- R;kauk eh lIVsacj 1998 iklwups eqykps

19 kkfjjhd vkf.k 4 fookg gs nksu xzkQ dk

3-3 ys[k dz- 11- ,dkp thoukrhy vpwdi.k u{k=kps ns.ks es 2002

ek;k n`"Vh{ksikar dkgh ^t;ar* ukaokph ekU;oj vkf.k egRokph dkjdhnZ vlysY;k O;Drh

,sdhokr vkgsr- R;kapk O;fDrfof'kV LoHkkokpk ,d iSyw Eg.kts] R;kauh T;k fo"k;kr jl ?ksryk R;k fo"k;klkBh rs

yksd fu'py vlsp jkfgys vkgsr- R;kiSdhp vkeps t;arjkoth lkGxkaodj vkgsr- loZJh t;arjkoth lkGxkaodj

;k ,dkp O;fDrP;k thoukar T;k ?kVuk ?kMY;k] R;kaP;k iqkyk. ijarq iq

ua- 3 16@3@51 gh ^dqynhid* ukVd lq: dsY;kph ?kVuk vkgs vkf.k 26@3@51 jksth xaHkhj

izlax vkskyk- fookg Eg.kts dkSVqafcd thoukph lqjokr Eg.kwu rh

dkSVqafcd thoukph tUerkjh[k vkgs gs ;k vkkh ekaMysys vkgs- 4 fookg ;k xzkQe;s gh fookgkph rkjh[k 'kqHk vkgs-

;kp dkj.kkeqGs] Eg.kts izkjC/kkP;k vuqdwyrseqGs] eqysckGs] dkSVqafcd lkS[; vkfn O;ofLFkr feGkysys fnlrs-

6 ;sFks 21 dkSVqafcd lkS[; ;k xzkQe/;s fookgkph rkjh[k riklyh vkgs- gk egRokpk xzkQ vkgs-

fookgklkBh gk okijrk ;srks- fookgkr gk xkzQ 'kqHk vl.ks pkaxys vlrs- uohu fookg >kY;kuarj dkSVqafcd lkS[;kpk

vkjaHk 'kqHkRokar vlsy rj rs dkVqafcd thou lq[kkps tk.kkjp- ijLijkrhy erHksn] okn] rRlackhr ?kVuk ;k xzkQP;k

lgk;kus vpwd 'kskkrk ;srkr- 1 rkj[ksiklwup gk xzkQ 'kqHk vlY;kus R;kosGh dkSVqafcd lkS[; pkaxys feGsy-

ua- 7 ;sFks R;kauk feG.kkjs izFke iq= izkIrhps Qy igk.kslkBh 15 uacjpk larrh lkS[;kpk xzkQ

dkkysyk vkgs- gh rkjh[k

ns[khy 'kqHkRokrp vkgs gs ojhy xzkQo:u fnlwu ;sr vkgs. ;kP;k frl;k eqykph rkjh[k riklyh ijarq rh v'kqHkRo

n'kZohr vkgs- rs dk ;kps dkj.k ekghr ukgh-

ua- 9 gk O;olk;kpk 31 uacjpk xzkQ vlwu iw.kZ fMlsacj 72 pk efguk kqHk vkgs- lkGxkaodj

;kauh R;kaph ^lqeaxy ifCyds'ku daiuh* lq: dsyh frph rkjh[k fnysyh ukgh ijarq 72 v[ksjhl lq: dsyh vls EgVys

vkgs- tj fMlascj e;s lq: dsyh vlsy rj R;kosGh xzkQ 'kqHk gksrk gs QDr ikfgys vkgs-

v'kkjhrhus dsoG ,dk O;DrhP;k thoukar ?kMysY;k egRokP;k ?kVuk ojhy vkB xzkQP;k lgk;kus riklY;k vlrk R;k loZ ys[kdkauh fnysY;k ekfgrh cjgqdwe rarksrar tqGysY;k vkgsr.

nknk xkMsdj] thouekxZn'kZu] eq-isk- lk[kjokMh] rk- QyV.k ft- lkrkjk] 415522

3-4 ys[k dzzzzzzzz- 12& xkFkk xzkQph

u{k=kps ns.ks fnokGh 1999

ojhy vadkrhy ;kp ukokpk e/kq xMdjh ;kapk ys[k ;sFks xzkfQdus foysk.k dj.;klkBh ?ksryk

vkgs- dsih ckcr eyk dqrqgy vkf.k vknj fufpr vkgs- vkf.k ;kp uez tk.khosrwu gs ys[ku iz;kstu dsys vkgs- ekpZ

,fizy vkf.k tqyS 99 ps xzgkafdr* vad ikfgY;kl vusd ?kVuk xkzfQdP;k lgk;kus rarksrar cjkscj tqGY;kps

funkZukl vk.kwu fnysys vkgs. fokksRrjh vkf.k xkspjh lrr cnyr vlrkr vkf.k R;kaP;k izHkkokeqGs xkzQ gk fuR;kus

oj [kkyh gksr vlrks ijarq izR;sd osGh ?kVuk] izlax ?kMsyp vls ukgh- thoukarhy bVkfuV ?kVukapk ekxksok ;k

xkzQo#u ?ksrk ;srks. T;ksfrkkkL=kP;k vH;klwauk eh ,d dkghls kh/kzinrhps uohu nkyu m?kMwu nsr vkg s- xkspjhpk

varHkZko dsY;kf'kok; dkyfu.kZ; vpwd ;sow 'kdr ukgh vkf.k ekuoh jhR;k rs vfr vo?kM vkgs- ijarq ;k loZ pqdk

lkWVosvjP;k ek;ekrwu nq:Lr dsY;k tkrkr] Eg.kwu ;k kkL=kpk vH;kl ulysY;k ek.klkykgh R;kpk mi;ksx

gksrks.

ys[kdkus fnysY;k lnkfko ;kapk tUe rikhy& 24-7-1938] osG& 19 50- ;kaP;k thoukrhy

vusd ?kVuk xzkQe/;s ikgw ;k- ua- 1) fok; 31 uksdjh& 11@6@59 jksth ifgyh uksdjh ykxyh- gh uksdjh QkjdkG fVdyh

ukgh- ;k fnokh 31 O;olk; gk xkzQ vkqHkRokar vkgs- ;kpk vFkZ ;k osaGh ?kVuk th ?kMyh rh nh?kZ dkyklkBh lq[kkog

vl.kkj ukgh vls cksku djrs- vlk vpqd fu.kZ; xkzQo#u lgtrsus letysyk vkgs.

ua- 2) fok; 4- fookg ;ksx- 11@7@62 jksth ;k O;Drhpk fookg >kyk- ;k fnokh xkzQ kqHkRokr vkgs. ;kpk vFkZ oSokfgd thoukr Qkj eksB~;k vMp.kh ulrhy- xkzQpk fu.kZ; Hkkoh dkGkpk fopkj djrk

lqlaxr vkgs.

ua- 3) fok; 31- O;olk;. nqljh uksdjh 1@6@64 jksth ykxyh- ;k fBdk.kh xkzQ kqHkRokr vkgs ijarq e; jsksP;k [kkyh vlY;kus dkghls vkqHkRo vkgs- uksdjh dk;eph gksrh i.k ksoVh eksB~;k vMp.kh ;sowu

uqdlku >kys.

ua- 4) fok; 12- LodekbZps LFkkoj bLVsV ?kj ;k ckcr vkgs- 1@7@65 ;k njE;ku Lor%ps ?kj >kys- xzkQ ;sFks kqHkRo nkZforks- O;Drhps Lor%ps ?kj >kys- xkzQpk fu.kZ; vpwd vlY;kps ;sFks fnlwu ;srs.

ua-5) fok; 31- O;olk; uksdjh- R;kauk ;k uksdjhr rhu okkZrp 1-7-1967 jksth xzkQP;k kqHkRokr ckyk]

rks rhu fnolp txw kdyk- ;sFks xzkQ v'kqHk vkgs vkf.k ;k eqykps lq[k vkqHkRokeqGs ykHkys ukgh. xzkQ vpwd vkgs-

ua- 7) fok; 31- uksdjh O;olk;- ekpZ 1972 e;s ;k O;Drhph xzkQP;k 'kqHkRokr MsI;qVskuoj cnyhckyh- i.k 22 uksOgscj 72 ph Qsj c

ua- 9) fok; 23- cnyh] LFkykarj- ;k fBdk.kh fnukad 18@12@1975 jksth cnyh >kyh- cnyhpk fok; rh goh vlsy rj ;ksX; vkf.k udks vlY;kl vfu"B letyk tkrks- dkj.k ekxs o iq

3-5 ys[k dz- 79& yk[kks :i;kps uqdlku okpowu rsokY;kps mnkgj.k

69 vkf.k 75uacjP;k ys[kkr fnys vkgs- ;k loZ rkj[kk 21 dkSVqafcd lq[k vkf.k 15 larrh lq[k ;k xzkQe/;s vkqHk

vlY;kps xzkQus vpwdi.ks nk[kfoys] vkf.k R;k dkj.kkus rh larrh txyh ukgh- xzkQpk fu.kZl lyx vkB osGk

;ksxk;ksxkus vpwd ;s.ks loZLoh vkD; vkgs] rj nqljhdMs R;kposGh ;ko:u xzkfQdph vpwdrk vkf.k izkjC/kfuBrk

fl) gksrs vkgs gs vki.k y{kkr ?;kos- uarj R;k L=hyk vkBok VsLVV~;wc cschpk iz;ksx djk;pkp gksrk] rks Qsczqokjh

2014 eks vkEgh fnysY;k 21 vkf.k 15 ;k nksu xzkQP;k leku kqHkRokr dj.;kr vkyk- vkWxLVe/;s vkEgkyk

dGoys gksrss dh ^^MkWDVjkaauh lkafxrys vkgss dh tqGs vlwu ekrk vkf.k xHkZ nskUghgh O;ofLFkr vkgsr] larrh tUe

uksOgsacje;s visf{kr vkgs- vkeP;k fnyssY;k inrhuqlkj xzkQP;k kqHkRokr d`fr d:u R;k L=hyk eqykP;k lq[kkpk

ykHk >kyk vkgs-

ljkljh ekukus nhM rs nksu yk[k :Ik;s izfr VsLV V;wcpk [kpZ ;k ukR;kus lqjokrhP;k Qsy

xsysY;k lkr VsLV V~;wc cschpk [kpZ lqekjs lkMs ngk yk[k :i;s gk ok;k xsysyk vkgs- gh dsl MkmuyksM e/;s JM_4M10 vkf.k JM_4E10 ;krhy ys[k ua- 69 o 75 e;s vki.k lkbZVoj ikgw kdrk- ;krhy lkrh VsLV

V~;cps iz;ksx gs xzkQ ua- 21 dkSVqafcd lq[kkpk vkf.k 15 uacj larrh lq[k ;kr vkqHk rkj[ksyk >kys vlY;kus rh larrh txyh ukgh- ;k eqykaP;k vkbZP;k tUerkj[ksps jsdkWMZ vH;kldkaP;k ekfgrh lkBh nsr vkgs- tUe rkjh[k

5@9@1982] tUe osG ldkGh 10-12 Qjd $5-30 vkgs] LFkG 21N09] 79E09] vkgs-

rkth ckreh& ^^gh fMysOgjh vkWDVkscj e/;s >kyh vkf.k rh tqGh eqys mRre vkgsr- vkysyk

fu.kZ; gk e;LFkkP;k fopkjkuqlkj ulwu lkWVosvj uqlkj kkL=kpk vkgs Eg.kwu gs mRrj cjkscj vkysys vkgs- ;k

dkj.kkeqGs e;LFkkP;k O;fDrxr fopkjkus gks.kk;zk loZ pqdk ;k inrhr gksr ukghr- vkeP;k inrhpk okij dsyk

vlrk rj lkMsngk yk[k :i;s foKkukP;k vkf.k e;LFkkP;k vkxzg oknkeqGs vukBk;h [kpZ >kys ulrs- vkk inrhus

lektkyk vkeP;k inrhus eksBk ykHk gksr vlrks.

mnkgj.k 2 %& larrhlkBh IUI iz;ksx lyx 13 osGk v;kLoh- nqljh ,d uohu dsl vkkp inrhph uqdrhp feGkyh vkgs- ;krhy L=hps tUe jsdkWMZ iq

76-17 iw- vkgs- xzkQ fok; ua- 15] 19 o 21 ;kps fok; o rkjh[kokj kqHk vkqHkRo iq

dsyk vkf.k iz;ksx dsyk rj larrh txw kdrss- xzkQP;k kqHk dkyko/khr iz;ksx d:ugh ;k vky s ukgh] rj izkjC/kkpk

vfrk; izcG vMlj vkgs vlk R;kpk vFkZ gksrks-

;krhy 12 IUI VsLVpk lgk yk[k vkf.k ,d IVF pk nhM yk[k izek.ks lqekjs lkMslkr yk[k

:Ik;kapk [kpZ lk;UlP;k e;LFkhus vukBkbZ ok;k xsysyk vkgs.

mnkgj.k 3 %& vusd fok;kaP;k mnkgj.kkaph xzkQus rikl.kh& lkWVosvj ?ks.;klkBh vusd

yksdkauk ^vkEgh dkgh dslsl ikBowu R;k cjkscj ;srkr dk gs riklwu ?;k* vls vkEgh Lor%gksmup lkaxr vlrks

dkj.k R;koj vkepk iw.kZ fookl vkgs- Nkuuh dj.;kP;k gsrqus fnysY;k dslsl o R;kaps vkysys fu.kZ; ekfgrhlkBh

iq

yksdkaps vukBkbZ uqdlku okpkos Eg.kwu vkeP;k foKku fln xzkfQd inrhpk vkkkj dk ?ksm u;s\ loZpdkgh

lkWVovjekwu vpwd dGrs EgVY;koj ^ex vkeph dk; fdaEer jkfgyh* gk rksdMk fopkj lksMwu |kok- vkeph

[kwi lkWVosvj Hkkjr vkf.k Hkkjrk ckgsj okijyh tkr vkgsr- R;kaP;k enrhus ijLij vki.k lacakhr uacjps xzkQ

dk

yss[k ua- 52& ukssdjh O;olk;k ckcrps lekkku

tkrdkyk mi;qqDr ekxZZn'kZZu feGko;kl gos& ghp vkgs 'kkL=lssok-

txkyk ;k gksjk'kkL=kpk lnqi;ksx Ogk;yk gok Eg.kwu 'kkL=kph fufeZrh dsysyh vkgs-

izkjCkkpk fopkj dsY;kf'kok; thoukrhy ?kVuk@d`rh P;k ;'kki;'kkaps l[kksy vpwd vuqeku dG.ks v'kD;- izkjCk

vkf.k v;kfRed rRoiz.kkyh gkp vkeP;k T;ksfr"k'kkL=kpk ewG xkHkk vkgs- LFkwy ekukus 33VDds thou gs

izkjCkkP;k vkkkjkus vkf.k moZjhr 67 VDds thou gs bZ'ojkus fnysY;k vkiyh f;k'kDrh] eu] cqnh] dkS'kY; vkf.k

'kjhjkfn {kerk ;koj voyacwu vlrs- dr`ZRokP;k vkkkjkusp izR;sdkyk@vkiY;kyk iqkY;kl& yXukph rkjh[k gh

21& dkSVqafcd thoukph tUe rkjh[k vlrs- rh 21 vkf.k 4& oSokfgd lkS[; ;kr v'kqHk vlY;kl rs lq[k feGr

ukgh- gs yXuk vkkh dGkys rjh dks.kkykgh R;kpk mi;ksx gksbZy- ;sFks Hkfo";kpk dk; mi;ksx\ 31 o 36 o:u

uksdjhO;olk;kr vlsp dGr vlrs- v'kqHkRo vlY;koj tj rh fVd.kkj ulsy] lq[kdj gks.kkj ulsy] rj rh

djrkuk O;fDryk lko/k jgk.;kpk] fdaok djk;ph dk] vlk ykHknk;d bkkjk feGrks-

mnkgj.k 1 & uksdjhr okjaokj cny- {k-1 iq:"k] tUe rkjh[k 23@6@1969] tUe osG ldkGh 6-32] tUexko v{kka'kjs[kak'k 19-

57-,u] 79-21-bZ -

{k-2 iq:"k] tUe rkjh[k 10@11@1977] tUeosG ldkGh 6-20] tUexko v{kka'kjs[kak'k 15-

52-,u] 74-34-bZ

O;fDr uksdjhoj jqtw rk- ua- 31 ua- 36 uksdjh lksMyh rk- ua- 31 ua- 36

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

{k-1 03@12@1993 v'kqHk 'kqHk rkjh[k ekghr ukgh

** 01@01@2005 v'kqHk v'kqHk 24@03@2007 v'kqHk v'kqHk

** 04@04@2007 v'kqHk v'kqHk 20@11@2009 v'kqHk v'kqHk

** 29@11@2009 v'kqHk 'qkHk vkt pkyw vkgs-

{k-2 09@06@1999 v'kqHk 'kqH k rkjh[k ekghr ukgh

** 16@10@2006 v'kqHk v'kqHk rkjh[k ekghr ukgh

** 09@09@2007 v'kqHk 'kq Hk rkjh[k ekghr ukgh

** 11@08@2008 'kHqk v'kqHk rkjh[k ekghr ukgh

** @09@2009 v'kqHk rkjh[k ekghr ukgh

** 28@04@2010 v'kqHk v'kqHk 02@02@2011 v'kqHk 'qkHk

vH;kl.;k lkj[kk ,d egRokpk Hkkx vlk vkgs dh ,dkp osGh riklysY;k ;k uskdjhoj

gtj >kysY;k ,dw.k 10 rkj[kk vkgsr-R;k lo uksd;kZ R;kauk lek/kkuh] lq[kdj BjysY;k ukghr- ;k 10 ph rikl.kh

10 iSdh 10 vpwd ;s.ks gs dqaMyh inrhr dnkfigh 'kD; ukgh- R;kps egRokps dkj.k vls vkgs dh 2010 uarj ;k

nks?kkaukgh ykxysY;k uksdjhps lq[k pkaxys ykHkys vlsy rj dqaMyho:u R;kp uksdjhps lq[k dk pkaxys ykHkys ;kps

mRrj feG.kkj vkgs dk\ i.k vkeP;k inrhr rs uksdjh ykxysY;k rkj[ksuqlkj vpwd lkaxrk ;sbZy-

mnkgj.k 2 & rhu fookg gksmugh lq[k ukgh-

{k-3 L=h O;fDr- tUerkjh[k 9@12@1964] osG- 14-45] tUeLFkG 17-40 ,u] 75-56

bZ] xHkZkkj.kk rk- 28@02@1964 (t- rk- otk 9 e- 9 fn-)

fgph tUe if=dk mRre ntkZph vkgs- paanz lksMY;kl loZ xzg 'kqqHk vkgssr- ;k f'knksjho:u vki.k

fryk dkSVqafcd ckcrhr dk; lkafxrys vlrs gs vkBokos- kys gs let.;klkBh vkeP;k

^thouekxZnkZu Hkkx 1* ;k iqLrdkrhy izdj.k 4-2-3-1 gs okpY;kl tk.kdkjkauk vkf.k uo vH;kldkauk pVdu~

letsy- fookgklkBh 21&dkSVqafcd lkS[; vkf.k 4&oSokfgd lkS[; gs fo"k; gksrkr- fu;ekizek.ks yXukP;k rkj[kk

riklwu iq

izdj.k 4

thouekxZnkZu dMwu miyC/k vlysY;k lsok& lqfo/kk vkf.k R;klkBh laidZ

lkWVosvjph fodzh vkfn dkes laLFksP;k ek/;ekrwu dj.ks vf/kd ;ksX; gksbZy dkj.k O;Drhis{kk

laLFkk vf/kd nh?kZthoh vlrs vkf.k R;keqGs yksdkr vf/kd fooklkgZ Bjr vls vusdkuh lqpfoys- ;kdkj.kkus

[kkyhy lsok] fofo/k lakks/ku] xzkfQd lkWVosvjph fodzh vkf.k fodzhuarjph lsok b- loZ dke vkrk vkeP;k

thouekxZnkZu izk;osV fyfeVsM ;k laLFksrQsZ dsys tkrss- vYi ewY; ?ksmu vusd izdkjps ekxZnkZu vkf.k lsok fnY;k

tkrkr] R;k [kkyh fnY;kizek.ks vkgsr- laidZklkBhpk rikhy ;kp HkkxkP;k ksoVh fnyk vkgs- vf/kd ekfgrhlkBh

vkeP;kkh laidZ lk/kkok- vko;d vkf.k egRokph ekfgrh & loZp izdkjP;k ekxZnkZuklkBh tUefok;d rikhy

vko;d vkgs- Eg.kts tUe fnukad] tUeosG (LFkkfud izek.k osG vkf.k R;kpk GMT iklwu Qjd)] tUe fBdk.k ( R;kps fdaok uftdP;k kgjkps v{kkak& js[kkak) gh ekfgrh- R;kp izek.ks izu fok;kps Lo:i] rks fok; ;k vk/kh lq:

>kY;kph rkjh[k] R;krhy egROkkP;k ?kVuk@ dkes ;kaph rkjh[k- ;k rkj[kkaph tjqjh vl.;kps dkj.k vls dh gtkjks

O;DrhP;k tUeif=dk leku vlrkr] i.k okLrokr R;kaP;k thoukrhy ?kVuk] ?kVukaP;k rkj[kk] vkf.k ?kVukaph

iq

tUe.kk;zk 228000 yksdkaph foHkkx.kh izfr yXujkkhe/;s ljkljh 19000 izek.ks gksrs- ;keqGs vusdkaps la/kh yXu

vlrs] Eg.kts vkf.k ekxhy dh iqkysyh ulY;kus fooluh; ukghr- ;klkBh laidZ lk/kk-

3- 36 tksMxzkQ okfkZd ekxZnkZu ;kstuk& Eg.ktsp 12 efgU;krhy 36 TkksM fok;kps kqHk

dkyko/kh-

vusd osGk O;Drhpk ;sR;k 12 efgU;kr dkgh d`fr dj.;kpk bjknk@IyWu vlrks- mnk 1 ?kj

vFkok vU; ekyeRrk ?ks.ks@ fod.ks] HkkM~;kus ns.ks @ ?ks.ks] 2 O;olk; fdaok nqdku lq: dj.ks fdaok cny.ks- 3 uksdjh]

tkxk cny.ks- 4Lor%ps fdaok dqVqackrhy dks.kkps yXu- 5 eqykaps fk{k.k] fookg ;klkBh xqaro.kwd dj.ks- 6 dkgh

xqaro.kwd dj.ks mnk- ekSY;oku oLrw&okLrw] okgu ?ks.ks] fk{k.kknh [kpZ vkfn dkeklkBh- 7 ,[kkns fu;ksftr vkWijsku

d:u ?ks.ks bR;kfn-

vkk d`rhaph lqjokr fdaok R;krhy egRokph dkes tj ^xzkfQd*us feG.kk;Zk O;fDrfuV]

fok;okj] ikzjC/kfuB kqHk dkyko/khr dsyh rj gksjkkkL=kP;k fu;ekuqlkj O;Drhyk ykHk gksrks- fu;e& tj

dk;kZph lq:okr R;k O;DrhP;k laca/khr fok;kP;k kqHk dkyko/khr >kyh] rj R;k dk;kZph iq

egRokph uskan & vkqqHk dkGkr ,[kk|k fok;kph lq#okr fdaok R;krhy egRokph dkes

dj.;kps kD;rks VkG.ks gsgh frrdsp egRokps vlrs] dkj.k gksjkkkL=kpk fu;e ;sFksgh ykxw iMr vlrks-

vkqHk dkGkr lq# >kysY;k fok;kr iq

Okjhy xzkQps LiVhdj.k % gk xzkQ Hkkjr jkV~jkpk 33 uacjpk vlwu rks jktdh; fok;kpk

vkgs- o:u nql;zk jdkU;kr vkMos 1@14 rs 12@14 vkdMs vkgsr rs efguk vkf.k lkykps vkgsr- Eg.kts tkusokjh

2014 iklwu fMlsacj 2014 i;Zarpk ,d okkZpk xzkQ vkgs- iq

1& tUe rikhy vkEgkyk ikBfo.ks& bPNqd O;Drhus oj mYys[k dsY;k izek.ks Lor%ps uko]

tUefok;d iqjh ekfgrh vkEgkyl dGok;ph vkgs- rqeP;k tUerkj[ksuqlkj rqEgkyk ;k lkWVosvjpk mi;ksx

rqeP;k fi

Hkkx 5&

^xzkfQd* lkWVosvjP;k lgk;~~;kus osxG;k izukaps kks/ku

;k Hkkxkr [kkyhy ys[k vkgsr &

Yks[k dz- 14& xzgekukps dkSVqafcd vuqlakku

ys[k dz- 82 & fo'oukFk vkuan iqUgk dk gjyk\ fuosnu& ^xzkfQd* lkWVosvj oki:u eh dkgh ckcrhr lakks/ku dsys vkgs- R;kaph vpwdrk

pkaxyh vkgs] i.k v|ki rs iw.kZRokyk xsysys ukghr- ;ke/ks vk.k[kh la[;sus dslsl tek d:u uarj vpwdrsph

VDdsokjh uDdh gksbZy- ^xzkfQd* lkWVosvjpk mi;ksx fofo/k izdkjs dj.ks dls kD; vkgs rs ;ko:u dGsy- vls

lakks/kukps fok; vkf.k R;klaca/khps fok; vls vkgsr & 1- esfnuh; T;ksfrk vkf.k xzkfQd ;kapk leUo;- Hkkjr gk

jktdh; jkV~j Eg.kwu 26 tkus- 1950 yk vfLrRokr vkyk- ;k ?kVukaP;k ifj.kkekapk ekxksok ^xzkfQd*us [kwi

vpwdrsus ?ksrk ;srks- ;klaca/kh 11 ys[k vktoj fyfgys vkgsr- fokskr% ys[k dz- 4] 10] 57] 71 gs igkosr-

2- kkjhfjd O;k/kh] vk;qekZu] xHkZkoLFksrhy ok

ys[k dz- 14& xzgekukps dkSVqafcd vuqlakku

ts fiaMh rsp czgekaMh ;k U;k;kyk k:u Hkksx izkjCkkuqlkj ,[kkns v'kqHk Qy tkrdkyk izkIr

Ogko;kps vlsy rj rs v'kqHk Qy dsoG xzgjpusP;k v'kqHkRokrp tkrdkyk izkIr gks.kkj vkgs- ;kP;k myV T;kosGh

xzgeku 'kqHk vlsy R;kposGh Hkksx izkjCkkrhy 'kqHk Qy tkrdkyk izkIr gks.kkj vkgs- vxnh ;kp fu;ekuqlkj ;k

xzkfQd i)rhph Qfyrs rarksrar feGrkuk fnlrkr- ;k ikzphu fu;ekph kgkfukk gh dsoG vkEghp ;k i=kuqlkj

fl/n dsysyh vkgs- ^dqVqackr O;Drh fdrhgh vlksr ;klokZaps izkjC/kkps ,desdkakh vuqla/kku ,df=rp vlrs gs

xzkfQdP;k lgk;~;kus xzkQo:u fl/n gksr vkgs- ;kpk izR;; ;k dsle/wku rqEgkyk dGsy- vU; i)rhus gs fl)

djrk vkY;kps eh ikfgysy ukgh-s

ek;kdMs vkysys Jh- ckck ;kuk iq

Iqkjkok& igk- ;k 15 ua- xzkQe/;s ,izhy 02 efgU;kP;k ksoVh ksoVh yky jax vkgs- Eg.kts

eqykP;k fookgkps vkf.k R;kP;k eqykckGkaps lqusps lq[k ;kr rqEgkyk derjrk jgk.kkj vkgs gs ;k o:u yXukfnokhp

dGys vlrs-

ckck % ^y; eksBh pwd >kyh c?kk- vlp tj vlr;k rj R;kp yXu rqeP;k ;k fp=kijek.kp

Bfjoya vlra- i.k R;kosGh rqepa vkEgkyk dkghp ekghr uOgra- ex xkokrY;k dkdk dMwup Bjoyu dk;\ okjlHkh

jkfgyk ukgh-*

3- ckck- gk >kyk rqeP;k ukhckpk Hkkx dkj.k ;sFks rqeph if=dk riklyh vkgs- vkrk

rqeP;k eqykP;k if=dso:u dk; fu?krs rs ikgw-

kkL=k/kkj o fu;e %& gk Hkkx eh xzgkafdr e/;s ^T;ksfrk o esfMdy lk;Ul* ;k ys[kkr iwohZp

izfl/n dsyk vkgs- fu;e vlk vkgs dh ^tUe rkjh[k vkf.k tUe osG tj dks.kR;kgh fok;kr ?kVusfnokh vkqHk

vlsy rj R;k ?kVusP;k fok;kps lq[k pkaxys ykHkr ukgh-* gs lakks/ku v|ki iw.kZRokyk xsys ukgh] i.k rjhgh 65& 70

VDds vpwdrk feGrs- rqeP;k eqykP;k if=dsuqlkj R;kph xHkZ/kkj.kk vkf.k tUeosG vkqHkRokr vkgs-

gk Hkkx riklrkuk kjhj lq[kkpk 19 uacjpk xzkQ riklyk vkgs- rks vkqHk vkgs Eg.kts ;k

eqykyk viqjs vk;q;kpk dkghlk ;ksx nkZohrks vkgs- nql;zk Hkkksr rks vYik;qkh vkgs gs LiV >kys vkgs-

ckck ^ vkepa deZp Eg.kk;pa ;kyk] nqlja dk;\ ek>a deZ vkf.k R;kpa deZ ;k nksUghrch

,dp nkf[koy;-

4- ;k eqykyk dkSVqafc; lq[k dkghp ykHkysy ukgh gs vls dk >kys gs vki.k R;k eqykP;k

if=dsuqlkj ikgw;k-

kkL=k/kkj o fu;e %& fookg gh dkSVqfcd thoukph lqjokr vlY;kus rh dkSVqafcd thoukph

tUe rkjh[k vlrs- gh rkjh[k foOkkgkP;k rkj[ksyk vqkHkRokr vlsy rj R;k O;fDryk oSokfgd lq[kke/;s vusd

vMp.khapk laHko jkgrks-

iqjkok& iq

gs igk ckck rqeP;k eqykP;k xzkQuqlkj 1@9 rs 16@10@2002 i;Zar 'kkfjjhd ckcrhr

v'kqHkRo vkgs- vkf.k ;ksxk;ksx vlk vkgs dh ;kp eqnrhr eqykps izsr vkkysyk vkgs- rks 27-8-02 jksth ?kjkrwu ckgsj iMyk vkf.k 2-9-02 yk izsr lkiMys

R;k eqnrhr xzkQ vkqHk gksrk- iq

ys[k 82 & fo'oukFk vkuan iqUgk dk gjyk\

fooukFk vkuan gk 2013 ph tkxfrd cq/nhcG pkaih;ukhi Li/kkZ gjyk gksrk- R;kps

xzkfQdus foysk.k eh ekxhy okhZ ys[k dz- 73 e/;s fnys vkgs- R;kph {kerk] cqf)eRrk] ftad.;kph izcG bPNk]

lrr ljko] fudjkps iz;Ru gs loZKkr vkgsr- vafre lkeuk [ksG.kk;kZ [ksGkMwaP;k ntkZr Qjd Qkj deh vlrks- rks

vusd osGk tkxfrd fotsrk >kyk] rj dkaghosGk gjyk- R;kP;k ,dkp tUeif=dso:u gs izpfyr i)rhus vpwdi.ks

orZork ;sr ukgh- ^ xzkfQd*us ek= R;kph thr fdaok gkj >kyh R;k osGh xzgeku] Eg.kts i;kZ;kus izkjC/k] R;kyk

vuqdwy fdaok izfrdwy gksr gs vpwdi.ks nk[kfoys vkgs-

uqdrsp ?kMysys mnkgj.k nsrks- 24@11@2014 jksth fooukFku~ vkuan gk tkxfrd cq/nhcG

pkaih;ukhi Li/ksZr gjyk vkgs- eh fyad~Mbu fMLdku vkf.k Qslcqd o:u 20@11@2014 iklwu fooukFkyk

ekxhy okkZizek.ksp xzgkapk liksVZ ulY;kus ;sR;k pkaih;ukhi e/;s R;kyk ;k ;s.kkj ukgh gs eh fudkyk iwohZ izfl/n

dsys gksrs- vkeP;k i/nrhr gs Hkfo; ulwu xzg jpusps LiVhsdj.k vkgs- xzkQ gk cq/nhP;k 9 uacjP;k fok;kr

eWpslP;k eqnrhr vkqHk vlY;kus rks gj.kkj gs LiV >kys gksrs rsp dGfoys gksrs- iq

cjkscj ;srs vlk nkok djr vlrkr! R;koj vkeP;k egkjktkaps Eg.k.ks vls vkgs dh ^^rks ek.kwl lkekU; ulwu

bZojkpk cki vkgs vl s letkos-**

Vhi & ;kiwohZP;k 15 uacjP;k ys[kke/;s 19 uacjP;k ^kjhj* ;k fok;kph {kerk riklyh vkgs-

,dp fok; vlyk dh ^pwd* vkf.k ^cjkscj* ;k nksu fu.kZ;ke/;s R;kph mRrjs vkysyh vlrkr- rkkp izdkjpk gk

fjlpZ ^cq/nh* ;k ,dkp fok;kpk vkgs- rks 90 VDds vpwd ;s.ks dBh.k vlrs- tknk mi;qDr Bjkos Eg.kwu vkEgh nksu

nksu fok;kpk lap okijr vlrks- R;kps nksu ,soth pkj Hkkx iMrkr- mnk 31 $ 36 ;k nksu xzkQe/;s 1- nksUgh vkqHk

2- QDr ifgyk vkqHk] 3- QDr nqljk vkqHk vkf.k 4- nksUgh kqHk- ;kr nksUgh kqHk gk ikWf>Vho fu.kZ; ;srks vkf.k

ckdhps loZ fuxsVhOg vlrkr- ;kp dkj.kklkBh dsoG ,dk fok;kr 90 VDds vpwd ;s.ks eksBh {kerk ekuyh tkrs-

15 vkf.k 82 P;k fjlpZe/;s dsoG ,dk fok;kr 90 VDds fu.kZ; nkZfoys vkgsr-

vkiys uez]

thouekxZnkZu k;osV fyfeVsM dfjrk

M- nknk xkMsdj] eWusftax fMjsDVj-

fot; jk- EgSldj] fMjsDVj

osc lkbZV ojhy ys[kkaph vuqdzef.kdk- MkmyyksM e/khy QkbZy ua- 12

FILE NAME = JM_4M10.PDF

INDEX

v-ua- ys[kkps ukao ekfld i=d lky@iku ua-

xzqi&?kVuk$xzkQ=,dw.k

01 aT;ksfr"k'kkL=kph vpwdrk 2002@03 d&35$035=070

02 mik; ldkG 1995@13

03 vi?kkr vkf.k fookg ;ksx ,dkp osGh xzgkafdr ,izhy 1999@16

v1&02$004=006

04 iztklRrkd fnukP;k eqgwrkZoj xzgkafdar tqyS 1999@18

v2&35$020=055

05 fLFkj ljdkj dks.k ns.kkj \ ernkj dh xzgfLFkrh \ xzzgkafdr 1999@29

v1&15$008=023

06 rsjkO;k yksdlHksph kqjk dks.k lkaHkkG.kkj XXzgk afdr vkWx"V 1999@36

v1&14$090=104

07 lkkuk @mPpre mikluk xzgkafdr fnokGh 1999@41

08 vaxkr ;s.ks o Hkwr ykx.ks xzgk afdr tqyS 2000@43

09 ikjaikfjd vkf.k ds-ih- dkSVqafcd Lusg- xzgkafdr vkWxLV 2000@4 8

10 l;kP;k pkyw jktdh; O;oLFksps n'kZu xzgkafdr vkWDVkscj 2000@52

v2&38$020=058

11 ,dkp thoukrhy vpwdi.k u{k=kps ns.ks es 2002@62

v1&13$011=024

12 xkFkk xzkQph u{k=kps ns.ks fnokGh 1999@68

v1&13$012=025

13 vkjksX; % T;ksfr"k o esfMdy lk;Ul ,d leUo; xzgkafdr 2 2000@72

c&18$007=025

14 xzgekukps dkSVqafcd vuqlakku brj= Qscqzokjh 2000@80

v1&09$018=027

15 T;ksfr"k'kkL= gs foKkuekU; 'kkL= vkgs- xzgkafdr Qscqzokjh 2002@86 c&50$050=100

16 egkjk"V eaf=eaMGkps HkforO; xzgkafdr vkWxLV 2002@92 d&08$008=016

17 T;ksfr"k'kkL= Hkfo"; lkax.;kps 'kkL= ulwu----------- lekpkj 5 2003@97

18 T;ksfr"k'kkL= let & xSjlet vFkoZ fnokGh 2004@100

19 foKku i)rhus T;k sfr"k'kkL=kph jpuk xzgk a fdr 10 2005@105

20 izkjCkkph ns.k vkf.k xzkfQd xzgkafdr ekpZ 2006@107

21 izkjCk vkf.k T;ksfr"kkkL= brj= ekpZ 2006@113

22 vpwd ekxZn'kZu i)rh xzgkafdr ,izhy 2006@117

23 dkylikZlg vla[; mik;;kstuk fujFkZd vkgsr f'kMhZ es 2006@120

24 fookg leL;k vkf.k dkSVqafcd thou brj ekfld twu 2006@124

25 izeksn egktuth vkiY;kr jkfgys ukghr- xzgkafdr es 2006@128

v1&02$015=017

26 ^'kkWVZdV* Short cut xzgkafdr vkWxLV 2006@133

27 nSoh lkeF;kZph ok ra=kaph mi;qDrrk lkIrkfgd vkWDVks- 2006@138

28 lekt izcksku vFkkZr thouekxZn'kZu^ prqJhaxh lekpkj* 2006@141

29 ekuoh thoukrhy vMp.kh vkf.k lksMo.kwd xzgkafdr Qscqzokjh 2008@145

v1&17$031=048

30 thoukrhy ?kVuk@f;k dkyp izkjCkkps Hkkfdr vpwd djrks 2007@149

31 Hkfo"; lkaxrk ;sr ukgh ;kpk iqjkok- brj= 2007@153

32 T;ksfr"k'kkL=karwu foKkui)rhus mRre thou ekxZn'kZu gksrs 2007@156

33 gs vki.k igkrks dk;\ xzgkafdr es 2006@159

34 txr~dY;k.kkpk gsrq T;kar vkgs rsp 'kkL= gks;-** brj= 2006@163

35 xzkfQd** lkWVosvj Eg.kts dk; vkgs\ brj= 2007@168

36 vk;kfRed o kkfeZd fopkjkrhy rQkor Hkkypanz tkusojh 2007@174

37 eks?ke iz'ukaph 'kksdkafrdk ^ ;ksfr"k ea= ra= fnokGh 2007@179

38 ? kVusps HkkSfrd dkj.k foKkufu"B dkj.kkps dkj.k v;kRefu"B 2008@182

39 ^T;ksfrkkkkarwu ekxZn'kZu ?;k;ps vkgs dk\ -* lekpkj xksok 2008@186

40 ^QyT;ksfrkkkkps fu.kZ; vpwd ;srkr gs fl)djk-** xzgk@10 2008@189

41 ^^ iqjkru Kkuh iq:kkaP;k vk;kfRed Kkukph ti.kwd** 2008@195

42 ^Hkkjrh; iqjkru mPpre 'kkL= i/nrh* 2009@202

43 rqEgh vkepsp lkWVosvj dk okijkos \ 2009@208

44 ^vk;kfRed fopkjkkjk* T;ksfr"k Kku 9 2009@214

45 i= ua- 1123@09- lkWQVosvjph ekfgrh es o twu T;ksfr"kKku 2009@220

46 thouekxZn'kZu iqLrdkrhy fopkjkackcrps 'kadk lekkku 2009@228

47 i= ua- 1125 thouekxZn'kZups xzkfQd lkWVosvj dk okijkos \ 2009@231

48 lfou; lknj 'ksokGs ok

53 fookgeqgwrZ & ;ksx i/nrh T;ksfr"kKku vkf.k xzgkafdr 8 2011@267 d&02$016=018

54 ^foKkufuB xzkfQd i/nrhP;k Js"BRokpk uequk*ghjseBmRrj 7 2011@270

55 xzkfQduqlkj thoukrhy p

77 jktdh; ?kMkeksMh vkf.k xzkfQd T;ks-Kku lIVsacj 2014@384

78 ^^T;ksfr"k O;klaxhauk vkOgku o vkokgu** fnokGh 2014@387 d&06$048=054

79 yk[kks:i;kps uqdlku okpowu rso

fjlpZpk lejh rikhy

xzqi uacj xqzi rikhy vpwd tqGysY;k %& ?kVuk $ xzkQ = ,dw.k

v1& xwi %& ,d if=dk vusd fo"k; vusd xzkQ 140 $ 356 = 496

v2& xwi %& esfnuh; i/nr- ,d if=dk vusd fo"k; vusd xzkQ 246 $ 535 = 781

c & xwi %& ?kVuk fo"k; ,d if=dk vusd 96 $ 112 = 208

d & xwi %& vusd ?kVuk vusd if=dk 152 $ 207 = 359

,dw.k 634 $ 1210 = 1844

THE END

.

,

. .

.

.

. .

. .

. VIP

. VIP .

VIP .

VIP .

.

1. VIP .

. .

. .

2.

.

. .

3.

. .

. .

- !

. .

. . . .

: : .

: [email protected]

. .

.

.

.

www.esahity.com .

.