1 | P a g e

કરબલા : ફકટ ઓર ફફકશન ? કરબલા : સતય ક કલપના ?

લખક :

ડો. શબબબર અહમદ, એમ.ડી.

બીજ એડીશન

ચતવણી :

લખકની બધી જ ટીપપણીઓ ઇસલામના માનનીય વયકતીઓન લગતી નથી પરત

ઇબતહાસકારોન લગતી છ. હઝરત અલી, ફાતીમા, હસન અન હસન (ર.અ.) દરક

માટ અમોન ઊડો આદરભાવ અન માન છ.

2 | P a g e

પરકરણ ૧ મહદી કોણ છ?

દનીયાન ત સાચા મહદીની જરરત છ,

જની દરષટી જનવાણી બવચારોન હલાવી નાખ.

ડો. મહમમદ ઇકબાલ

વાચકો ! મારી દરષટીએ મબસલમોના મહાન મદદ કરનારા, જમાલદદીન આફઘાનીએ, સાચ જ કહય હત ક :

“મારો કરાન, હફદષ અન ઇબતહાસનો અભયાસ મન બતાવ છ ક આજ હોય ક આવતીકાલ, જ પણ ઇસલામ

ધમમનો બવજય અન વચમસવ વધારવા માટ પરયાસ કર છ, તના ધયય તરીક, કરાનની સવોપફરતા જ હશ. આવો દરક

વયકતી, પોતાની જાતમા, મહદી હશ. મોટા પાય માનવતા અન ખાસ કરીન મસલીમોએ, પોતાના મગજોમા આ

વાતનો પરવશ કરાવી દવો જોઇએ ક હવ અલલાહનો કોઇ નબી આવવાનો નથી. જ મહાન વયકતી આવવાના હતા,

તઓ ૧૩૦૦ વષમ પહલા આવી ગયા હતા અન એક નમના રપ રાજય બવકસાવી મતય પામયા હતા અન આ દનીયાન

વારસામા પોતાનો સદશો આપતા ગયા હતા જ અનતકાળ સધી પરતો છ. આપણી સદીમા (૧૯મી) ભારત અન

ઇરાનમા ખોટી ચળવળો ફલાવામા આવી રહી છ (ઇરાનમા બહાઇ અન ભારતમા કાદીયાની) ક જ યરોપની પદાઇશ છ.

આ કાવતરા મસલીમ દશોમા ફટ પડાવવા માટ અન તમન જીહાદની આતમાથી દર કરવા માટ છ. આપણા ભબવષયન

સધારવા માટ આપણી પાસ આપણા ઇતીહાસ અન રીવાજોન સાચ ચીતર હોવ જરરી છ. જો કડીયો પહલી જ ઇટ

તરાસી મકશ, તો ફદવાલ તની આખી ઊચાઇ સધી વાકી બનશ.” [ઇસતમબલમા વકતવય, ઇ.સ. ૧૮૮૯, સૌજનય શર

અલી ખનઝાઇ અખબર મકમઝલ ખીલાફા]

સયદ જમાલદદીન આફઘાનીના સવરપમા મસલીમ દશો પાસ એક સવપનદરટા હતા. તઓ સાભળતા, જોતા,

બવચારતા અન પછી સતય બોલતા હતા. તમણ કાઈ લખય ન હત, તઓ ફકત પોતાના ફરતા વકતવય વળ ચાતયમના

મોતીઓ બવખરતા હતા. પોતાના ધયય માટ તઓ એશીયા, આફરીકા અન યરોપ વગર ઉટો, ઘોડાઓ અન નાવડીઓમા

ફરી વળયા હતા. મબસલમ સમાજમા તમનો દરજજો એટલો ઊચો હતો ક દનીયાભરના મોટા આબલમો અન સમરાટો

સયદ આફઘાનીન મળવાન પોતાના માટ માનનીય સમજતા હતા. ઘણી સરકારો તમન સલાહકાર તરીક બનમણક કરવા

માગતી હતી, પરત,

જ એકાતવાસીના હાથમા દશન ભબવષય હોય

તઓ સલતાનોનો સાથ નથી શોધતા

3 | P a g e

વકતા હોવા ઉપરાત શરી આફઘાની કતય કરવામા માનતા હતા ૧૯મી સદીન સદાન એ જ યરોપીયન લોકોના

હાથ નીચ હત ક જઓ દકષીણ એશીયા પર રાજ કરતા હતા અગરજો સદાનવાસીઓ એવા બનરાશ થઇ ગયા હતા ક

આઝાદી માટની તમની ઇચછા પણ મરી પરવારી હતી જો આવી કોઇ ઇચછા બાકી હતી તો એક બહાદર યોધધા અન

તના કટલાક સાથીદારોના ફદલમા ક જઓ ખાતમમમા રહતા હતા તઓ પાસ એ ઇચછા એ જસસો એ વયકતીતવ

ઇસલામીક ધગશ અન શહીદીની મહચછા હતી આ યોધધા હતા મહમમદ અહમદ તમના માગમદશમન નીચ એક ટોળી

હતી જન જહાદ માટન સતર હત : “આબધપતય ફકત અલલાહન જ હોય ”

અગરજો અન તમની સદાની કઠપતલીઓએ સદાની પરજાન ગલામ બનાવી દીધા હતા, તયા સધી ક ઉલમાઓ

પણ અગરજોન ગલામોની અદામા, ક જ ઉપખડમા પરચલીત હતી, સલામી ઠોકતા હતા. અલલામા ઇકબાલ કહય હત :

કારણક હીદસતાનમા મલલાન પોતાની જાતન નમાવવાની છટ આપી છ,

આ તો ત મખમ છ જ સમજ છ ક ઇસલામ એક સોનાનો બસકકો છ.

મહમમદ અહમદના બસપાહીઓના રસતાનો રોડો બની ત હતી એક હાસયાસપદ બવચાર જણ સદાની પરજાના

મગજો ઉપર સપણમ કબજો કરી લીધો હતો. ત બવચાર હતો, ક મસલીમો માટ કોઇ મકતી નથી જયા સધી મહદી હાજર

ન થાય. જમાલદદીન આફઘાની આ દરષટીના પરખર બનરીકષક હતા. ઊટો અન નાવડીઓ વડ જમીન, દરીયા અન રણો

પાર કરીન તઓ ઇ.સ. ૧૮૮૧ મા ખાતમમ આવી પહોચયા. તઓ યોધધા મહમમદ અહમદન મળયા. અહમદ જમાલદદીન

આફઘાનીન આવી ખોટી માનયતાઓ બવષ માહીતી આપી. આફઘાનીએ તમન કહય ક તઓ તકલીફન અહમદ કરતા પણ

વધાર સારી રીત જાણ છ, અન તમન કહય ક લોકોમા ઉતસાહ ભરવાનો એકમાતર રસતો એ છ ક તણ પોતાની જાતન

મહદી જાહર કર. (અહમદ આવ કયમ પણ હત.)

કટલાક લોકોએ બવરોધ કયો ક મહદી તો ઇરાકમા આવલી સમરા ગફામાથી બનકળશ. કટલાક બવરોધ કયો ક મહદી

તો કાબાના તવાફ કરનાર હાજી તરીક મળશ. છતા બીજાઓએ પણ દાવા કયામ ક તઓ આકાશમાથી મસીહા તરીક

ઉતરશ. સયદ આફઘાનીએ આવી અણસમજ વાતો પાછળ કોઇ સમય બગાડયો નહી. તમણ મહમમદ અહમદનો હાથ

પકડીન તમન અન તમના સાથીદારોન શહરની જામા મસજીદમા દોરી ગયા. ત શકરવાર હતો. સયદ આફઘાનીન આવતા

જોઇ મસજીદના ઇમામ મીબર છોડી દીધ. સયદ આફઘાનીએ એક ઉતસાહ પરરક પરવચન હજારોની મદની વચચ આપય.

પહલા તમણ કરાનની આયતો વડ એ વાત પરવાર કરી ક હવ છલલા નબી (મહમમદ સ.) પછી કોઇની ઉપર વહી

(દવીક વાણી) નહી અવતર. કોઇન પણ છપી વાતો (ઇલમ ગબ) જાણવા નહી મળ. કોઇ એવી વયકતી આસમાનમાથી

નહી ઉતર ન તો સમરાની ગફામાથી નીકળશ. સદાનીઓ બશકમમા ડબલા હતા. તમણ લોકોન સલાહ આપી ક એવી

આશા બાધી રાહ જોવાન છોડી દો ક કોઇ પવીતર માણસ આવશ અન તની પાસ ચમતકારી તાકતો હશ. તમણ લોકોન

તાકીદ આપી ક જન તઓ બહ પવીતર માન છ ત, ગૌસલ આઝમ, અબદલ કાદીર જીલાની, પોત પોતાના જીવન

દરમીયાન અન મતય પછી એકદમ અસહાય હતા તમણ લોકોન કહય ક બગદાદના ગવનમર ઉબદલલા યનસ જીલાનીની

કબર ખોદાવી કાઢી હતી તમના શરીરન સળગાવીન તની રાખન ટાઇબગરસ નદીમા ફકી દીધી હતી બીલકલ સાચ છ ક

તમની કબર શરીર વગરની એકદમ ખાલી છ ત પોતાની જાતન પણ આવા ખરાબ અતથી બચાવી શકયા ન હતા તો ત

4 | P a g e

તમારી મદદ કવી રીત કરી શક તમણ લોકોન સાફ સાફ શબદોમા કહી દીધ ક તમન કોઇ આ ગલામી ભરી અન

નાલોશી ભરી જીદગીથી બચાવી શક અથવા તો એક મહાન શહાદતન ઉદાહરણ આપી શક ત ફકત મહદી અન વાયદો

પામલ પહોચાડનાર જ છ

વાચકો આ વાત પરથી અલલામા ઇકબાલ ચાલીસ વષમ પછી એક શીખ સારી રીત મકી

જની પોતાની જાત જ કાયો કરવામા પહલી પરગટ હોય

ત જ સાચ મહદી અન આવવાનો વાયદો પામલ છ

પોતાન વકતવય ચાલ રાખતા જમાલદદીન આફઘાનીએ કહય ક શરોતાઓ તમારા મહદી આવી ચકયા છ ત

બીજ કોઇ નહી પરત મહમમદ અહમદ છ જ મારી બાજમા ઉભા છ તની ચમતકારીક શકતીઓ એ છ ક જ તમન

વયકતીતવ છ અન ત કાયમ કરવામા માન છ તની પાસ ત જસસો છ જો તમ તના હાથ મજબત કરશો તો ત તમન

આઝાદીનો ખજાનો ભટમા આપશ ત અગરજી રાજયન તમારા દશમાથી ઉખાડી ફકશ અલલાહ તમારી મદદ કરશ

જવ જ વકતવય પર થય, જામા મસજીદ “મહદી સદાની, મહદી સદાની” ના નારાઓથી ગજી ઉઠી. હજારો

લોકોએ મદનીમાથી તયાન તયા જ મહમમદ અહમદન મહદી તરીક અન લડાઇમા પોતાના આગવાન અન સનાપબત

સવીકારી લીધા. આ વાત ઇ.સ. ૧૮૮૧ની છ. ખાતમમ અન આસપાસના ગામડાઓમાથી જવાનીયાઓ મહમમદ

અહમદની પાસ ભગા થવા લાગયા. અગરજોના ચમચા એવા, ઇજીપતના મલલાઓએ એવા ફતવાનો ઢગલો પાડી દીધો ક

અહમદ નાતો સમરાની ગફામાથી બનકળયા છ, ન તો ત આસમાનમાથી ઉતયામ છ, ન તો પોતાની જાતન કાબામા જાહર

કરી છ. ત મહદી કવી રીત હોઇ શક? ચોકકસ ત કાફીર જ છ!

સદનશીબ! ત દીવસોમા,ઇજીપતના મોટા મફતી પોત ઇસલામની ઝબશમા જોડાયલા હતા, તમન નામ હત

મફતી શખ મહમમદ અબદહ, [અબદ-રબબહ] (ઇ.સ. ૧૮૪૯-૧૯૦૬). તઓ પોત એક મહાન વયકતીના બશષય હતા

જણ સદાનની આઝાદી માટ દરથી સદાન આવયા હતા, સયદ આફઘાની. તમણ મલાઓ દવારા અપાયલા તમામ

ફતવાઓ નકારી નાખયા. તમણ પોતાના શીકષકનો જોરશોરથી સાથ આપયો. તમણ એકદમ સાફ સાફ શબદોમા કહી

દીધ ક ફકત ધતારાઓ જ એવો દાવો કરી શક છ ક તમનામા દરબટ બહારની વસત જોવાની અલૌફકક શબકત અન અલલાહ

સાથ ક તના નબી સાથ વાત કરવાની શકતી છ.

તમારા હરદયની ટોચ ઉપર ઉતરતી દવીકતા જઓ

મહદી અન મસીહાની રાહ જોવાન છોડી દો!

ઇકબાલ

તમનો સદશો સતયતા ઉપર આધારીત હતો અન કરાન દવારા આધાર પામલો હતો. બન, શીકષક આફઘાની અન

તમના શીષય અબદહ પાસ પોતાની વાત પરદશીત કરવાની કળા હતી. તન પરીણામ એ આવય ક સદાની પરજા, જઓન

મલલા ધમમનો ચપ લાગયો હતો (જઓ ક આપણન લાગયો છ) તમનામા જીવ પરી દીધો. સદાનના મહદીએ જાહર કયમ ક,

5 | P a g e

“મલલાઓ ક જઓ પોતાન ઘરોમા બઠા મસીહા ક મહદીની રાહ જએ છ અન સફીઓ ક જઓ આવ જ પોતાની

દરગાહો પર કર છ, તયાર મ પોત જીહાદના રગો પસદ કયામ છ. હ જ આજનો મહદી છ !”

અન ત પછી જ થય ઇ.સ. ૧૮૮૧-૧૮૮૫ મા, ક આ મહાન જીહાદનો યોધધા અન તના સાથીદારોએ

અગરજોન હફાવી દીધા. તમણ આ દનીયાના સૌથી મોટી રાજકીય સતતાન હલાવી નાખી. તઓએ સદાનની રાજધાની

ખાતમમ જીતી લીધી. સદાનના મહદીની ધાક અગરજોન એટલી હદ સધી લાગી હતી, ક વષો પછી એક પરખયાત અગરજ

સનાપતી લોડમ ફકટચનર* સદાન ગયો અન સદાનના મહદીની કબર ખોદાવી કાઢી હતી.

આ હતી વાતામ બનસવાથી અન પરમાણીક મહદીની!

* આ એ જ લોડમ ફકટચનર ક જણ મહાન યોધધાના શરીરન અપમાન કયમ હત. પરત, આ પછી લોડમ એક

દરીયાઇ મસાફરી દરમીયાન ડબી ગયો હતો. ઉપખડમા એક અફવા ફલાતી રહી ક લોડમ ફકટચનર બચી ગયો

છ અન લોકોન જોવા મળયો હતો. અલલામા ઇકબાલ ટીપપણી કરતા લખ છ ક, “હા, ત જરર માછલીના

તલ તરીક જોવા મળયો હશ.”

પરકરણ ૨

ધામીક પસતકોમા મહદી

પરય વાચકો ! તમન પણ અધીકાર છ ક તમારા બવચાર અલગ પડ. છતાપણ, એક લાબા બવચાર બવમશમ પછી, હ

અલલામા ઇકબાલ, સર સયદ અહમદ ખાન, ટીપ સલતાન, અહમદ શાહ અબદાલી, મહમદ ઘઝનવી, સલાહદદીન

અયયબી અન સયદ જમાલદદીન આફઘાનીન પણ મહદી ગણ છ :

સફીઓનો પથ ફકત આતમબનરીકષણ છ

મલલાઓની શરીયત કાઇ નહી ફકત લોકો ઉપર પરભાવ પાડતી કલપનાતરગ છ

બહાદર યોધધાઓ કોઇ પણ જગયાએ જોવા મળતા નથી,

ક જ ઉદાર વયકતીતવ ધરાવતા હોય ?

મહદી સદાની એક એવા વયકતી હતા જમન વયકતીતવ ઉલલાસીત હત, તથી અમ તમન પણ મહદી ગણીએ

છીએ. આવા છ પવીતર મહદીઓ. કોઇપણ કાલપનીક વાતોન જાળ તમની આજબાજ નથી. તઓ આ જીવનની

સચચાઇઓના મદાનમા ઊચ ઉડતા રહયા અન પોતાના ધયયો પરા કરતા રહયા ક લોકો જએ અન પોતના બનાવનારની

સામ ઉડતા રગોએ હાજર થયા.

6 | P a g e

હવ આ મહદીઓની સરખામણી ત મહદી સાથ કરીએ જ ધમમપસતકોમા દશામવવામા આવયા છ (બદધીથી પર).

વાતામ કાઇક નીચ મજબ શર થાય છ. મ ફકત થોડા જ નમનાઓ લીધા છ અન તમન સહલાઇથી સમજાય ત રીત

અમક હદ સધી લખયા છ :

૧. “હ છ મલકા, રોમના રાજામ કસરના પતરની પતરી. મારી માતાન નામ શમૌન છ ક જ ઇસાના વશજોમા આવ છ.

(હા, ઇશા તણીના પવમજ હતા.) થોડા સમય પહલા, નબી મહમમદ (સ) મારા પરદાદા ઇસા ઇબન મરયમન મળયા હતા.

તમણ તમની પાસ પોતાની પૌતરીનો(મલકા) હાથ પોતાના પરપૌતર હસન અસકરીના લગન માટ માગયો. (હસન અસકરી

કોણ હતા? અસના અશરી બશયાઓના અગયારમા ઇમામ !) ઇસાએ મજરી આપી. નીકાહનો ખતબો નબી મહમમદ

(સ) દવારા આપવામા આવયો. (આ ઘટના હીજરી ૨૫૪ મા, નબીની વફાતની અઢી સદી પછી, ઘટી હતી !) હ

હસન અસકરી માટનો પરમ છપાવતા છપાવતા એકદમ દબળી થઇ ગઇ હતી. ફાતીમા, નબીની ફદકરી એક દીવસ મારી

પાસ આવી, મન ગળ લાગી અનમન પોતાની વહ બનાવી બલધી. ત વખતથી એકપણ રાતરી એવી પસાર નથી થઇ ક

અમ તમા સભોગ ન કયો હોય.”

૨. “હ મલકા છ, અન નરજીસ તરીક પણ ઓળખાઉ છ. હ રોમના રાજાની ફદકરી છ. થોડા દીવસ પહલા અલી

(નબીના જમાઇ) આવયા હતા (શહીદ થયાના ૨૦૦ વષમ પછી!). તમણ મન કહય ક, “નરજીસ! તન એવા દીકરાની

ખશખબર આપ છ ક જ પવમ અન પશચીમ પર રાજ કરશ. આ સમાચાર દાવાનળની જમ ફલાઇ ગયા ક ઇમામ હસન

અસકરીની પતની જમાનાના માલીક (ઇમામ મહદી)ની માતા બનવાની છ. એક દીવસ હસન અસકરીએ કહય હત ક

મહદી ત દીવસ પદા થશ. ઘરની એક બસતરએ કહય ક, “નરજીસની ગભમવતી હોવાની કોઇ બનશાનીઓ નથી દખાઇ રહી.”

અલીએ કહય, “અમ વલીઓ અન નબીઓ પોતાની માતાઓની જાગોમાથી પદા થઇએ છીએ ક જથી અમ અપવીતર

થવાથી બચી જઇએ.” ઇમામ હસન પણ પધાયામ. જઓ હાજર હતા તમણ નરજીસમા એક ઉતતમ નર જોય. હસન

જોય ક જમાનાના માલીક પદા થઇ ગયા છ અન તમના જનમથી જ તઓ પોતાન મોઢ કાબા તરફ કરી સજદામા છ.

બાળક આકાશ તરફ આગળી ઉઠાવીન કલમો પઢી રહય હત. મરીયમ (ઇસાની માતા) એક હજાર હરો જોડ હાજર રહી

હતી. જોનારાઓ એ પણ જોય ક ઇમામ મહદી પહલથી જ સનનત કરલા હતા. લોકોએ ઇમામ માટ અલલાહની

રહમતની દઆઓ કરી. ચારબાજ નર ફલાઇ ગય હત. આખો મહલ સફદ પબકષઓથી ઢકાઇ ગયો હતો. અલીએ એક

પકષીન કહય ક બાળકન લઇ જાય અન ૪૦ દીવસ પછી પાછ લાવ.”

મહરબાની કરીન એ વાતની નોધ લવી ક આ વાત હીજરી ૨૫૫ ની છ એટલ ક અલીની વફાતના ૨૦૦ વષમ

પછી. દતકથાઓ બહ મજદાર હોય છ! પરત ઉભા રહો! આપણી વાત હજ પરી નથી થઇ. હવ વાચો આગળના

હાલ જ સમજવા માટ બહ મહનત પડ છ.

“ ૪૦ દીવસ પછી પકષી બાળકન લઇન પાછ આવય ક જ બાળક બ વષમનો થઇ ગયો હતો! તયાર પછી ત પકષી

પાછ બાળકન ૪૦ દીવસ માટ લઈ ગયો અન પાછ લાવયો. હવ ત બાળક મોટો માણસ બની ગયો હતો.”

આપણન એ નથી બતાવવામા આવત ક કવી રીત પકષી એક મોટા માણસન પોતાની ચાચથી ઉચક ! અન એ

પણ નથી બતાવવામા આવત ક આ મહલ કયા આવલો છ.

૩. ઇમામ મહદી એ રાહ જોવાતા ઇમામ છ અન ચમતકારીક શકતીઓના માલીક છ. તઓ ન દખાય તવા યગના

ઇમામ છ. તમન નામ તમની ગરહાજરીમા લવ યોગય નથી.

7 | P a g e

૪. ઇમામ બધા જ પાછલા નબીઓની કીતાબો તમની મળ ભાષામા વાચી છ, આદમ, ઇદરીસ, નહ, હદ, સાલહ,

ઇબરાહીમ, મસા, ઇસા, દાઉદ, અન નબી મહમમદન કરાન પણ.

૫. પદા થયાના તરત પછી જ ઇમામ છીક ખાધી હતી. બીજી રાતર તમણ ચોકકસ શબદોમા જાહર કયમ ક આ બસધધાત છ

ક જ હવ છીકશ ત પછીના તરણ દીવસ સધી નહી મર. ( આ સવણમ બસધધાતની નોધ લજો.)

૬. ફરીશતાઓ એ બમો પાડી ક, “ હસનનો બદલો કોણ લશ, ઓ અલલાહ ?” જવાબ આવયો “ હ લઇશ નકકી થયલા

વયકતી દવારા”. (ક વી રીત? ત પછીના પરકરણમા સમજાવવામા આવશ).

૭. કરાનની અદર આવલા શબદો, “કોણ પાણી પાછ લાવી શક જો અલલાહ તન લઇ લ”, ત અસલમા તો ચમતકારોના

માલીકની વાત છ ક જો અલલહ તન લઇ લ તો કોણ પાછ લાવી શક.

૮. ઇમામ મહદીના વશવલો માતા તરફથી રોમના રાજા કસરનો અન બપતા તરફથી મહમમદ (સ) આવ છ. [આપણન

એ નથી બતાવવામા આવત ક ક વી રીત. કદાચ મહદી જનમયા હોય, તો પણ ત તો અબ તાલીબના વશવલામા ન

આવ?]

૯. અલીન કરાન આવનારા ઇમામ પાસ છ. જયાર ત આવશ, તયાર જગલી જાનવરો પણ એકબીજાના દોસત બની

જશ. અન તમના નરથી આખ જગત જગમગાઇ ઉઠશ, જથી ફદવસ સયમ અન રાતર ચદર નહી હોય! (સયમ અન ચદર

બનવતત થઇ જશ)

૧૦. તઓ બવજળી ઉપર સવારી કરશ અન સાતો આસમાન અન જમીનોનો પરવાસ ખડશ (તમન ઝટકો નહી લાગ!).

વાદળોનો છાયડો કાયમ તમની ઉપર ઠડક રાખશ. તમની તલવારો આકાશમાથી ઉતરશ!

૧૧. અસખય મહલો અન ખજાનાઓ તમની સવામા હશ. જ લોકો ભતકાળમા તમન મળયા હતા તઓ એક અજોડ

અન ભવય મહલની વાતો કર છ. (પરત કોઇન પણ ખબર નથી ક આ મહલ કયા છ.)

૧૨. ત દર વષ હજ કર છ પરત તમન કોઇ ઓળખી નથી શકત. (તન નથી ઓળખી શકતા જના નરથી દનીયા અજાય

જાય છ!)

૧૩. દરક ઇદ ઉપર જયાર લોકો ખશીઓ મનાવતા હોય, તયાર અલલાહ મહમમદના વશજોનો જ હક હતો ત બીજાઓ

પાસ જતો રહયો તન દ:ખ તાજ કર છ. (આજકાલ ત હક વહાઇટ હાઉસમા છ!)

૧૪. મહાન અલી આજ દીવસ સધી દ:ખ મનાવ છ. તઓન જાફરની પસતકો વાચતા જોવામા આવયા છ. જાફર જ

સપનાઓ, મસીબતો અન દઘમટનાઓન બવજઞાન છ

૧૫ જયાર એક મોમીન બીમાર પડ છ તો મોમીનોનો અમીર પણ બીમાર પડ છ મોમીનોમાથી સકડો લોકો

એકસાથ બીમાર પડતા હશ તો પછી અમીર સાજા કયાર થશ

૧૬ જ વખતના ઇમામની રાહ જએ છ ત ઇમામના તબમા વાસતબવક રીત હાજર રહશ ઇમાનવાળાઓન રાહ

જોવા દો બીજ કશ કરવા ન દો

8 | P a g e

૧૭ રામબાણ ઉપાય એક કાગળના ટકડા ઉપર ઇમામના નામ એક સદશો લખો તન એક કબરમા મકી દો અથવા

તો ઊડા કવામા નાખી દો આ સદશો ચોકકસ તમની પાસ પહોચશ અન લખનારની બધી મસીબતો તરત દર થઇ જશ

૧૮ મસલીમોના ૭૩ ફફરકાઓમાથી ફકત જ લોકો મહદીની રાહ જોવ છ ત લોકો જ જનનતમા જશ

ઉપર દશામવલા બધાજ ઉદાહરણો એક બહ માનનીય પસતક “અહસનલ મકાલ સવોતતમ અબભવયફકત માથી

લવામા આવયા છ આ પસતકના સકલનકતામ એક બહ મહાન, સતયવાદી હફદષોન નકલ કરનારા મૌલાના શખ

અબબાસ છ ક જ કમ શહરના છ અન ભાષાતર કરનારા એક બહ માનનીય મૌલાના સયદ સફદર હસન નજફી છ

પરકરણ ૩

બદલો અન સોપલા કાયો

૧. ઇમામ મહદી બીન હસન અસકરી, હીજરી ૨૫૫ ક ૨૫૬મા પદા થયા હતા. (જો કદાચ પદા થયા હોય તો!)

હીજરી ૨૬૦મા લગભગ પાચ વષમની ઉમર તમના બપતાના મતયના ૧૦ ફદવસ પહલા, તઓ નજીકની સમરા અથવા તો

સરમન રાઇ નામની ગફામા સતાઇ ગયા. તઓ પોતાની જોડ આખ કરાન ક જ ૪૦ પારાહન (૩૦ નહી) અન

૧૭૦૦૦ આયતો વાળ (ના ક ૬૨૦૦) હત ત લતા ગયા. તઓ પોતાની જોડ બધા જ જના નબીઓના પસતકો,

અલીન પસતક, ફાતીમાન પસતક, જાફરન બવજઞાન બધા જ નબીઓના ચમતકારો મસાની લાકડી આદમન ખમીસ અન

સલમાનની અગઠી પણ લતા ગયા છ ત કયામત આવવાના કટલાક સમય પહલા પાછા હાજર થશ તઓ અબ બકર

અન ઉમરન તમની કબરોમાથી ઉઠાડશ ચોવીસ કલલાકના સમય ગળામા ત આ બનન હજાર વખત જીવતા કરશ અન

મતય દડ આપશ કટલીક બીજી હદીષો મજબ તઓ આ સજા ઉસમાનન પણ આપશ હબલલલાહ ન ૬ પા ૩૨

૨ ઇમામ મહદીની સામ સૌ પરથમ તાબ થનારા નબી મહમમદ સ હશ બસર દરજાત પા ૨૧૩

૩ મહદી લોકોન જીવતા કરશ અન તમન સવગમ ક નકમમા મોકલશ બમરાતલ અનવાર પા ૬૮

૪ ઇમામ મહદી નવો દીન અન નવી પસતક લાવશ ફસલલ બખતાબ પા ૨૬૩ અન સયદ નઇમતલલાહ મહફદદસ

અલજાઝરી દવાર લખાયલ અનવર નોમાનીયા

૫ મહદી સાચ કરાન લઇન આવશ તયા સધી અતયાર છ તના વડ કામ ચલાવો ફસલલ બખતાબ હવાલો હઝરત

અલી

9 | P a g e

૬ મહદી યાજદ અન માજદની કોમ જોડ યધધ લડશ હફદષની ઘણી ફકતાબો મસનદ અહમદ અલકાફી વગર

વગ ર

કોણ છ યાજદ અન માજદ મબસલમો અલગ અલગ લોકોન આ નામ આવા વણમન સાથ આપ યહફદઓ

અન બિસતીઓના મત રશીયા ચીન અન મસલીમો યાજદ માજદ છ

૭ અહસનલ મકાલમા લખલ છ ક ઇમામ મહદી હસન અસકરીના ફદકરા દનીયાના અતની નજીક હાજર થશ ત

આ દનીયામા ફકત સાત વષમ રહશ તઓ એકતા અન નયાયી શાસન ચલાવશ અન તયાર પછી કયામત આવશ બસ

આટલ જ થશ જની રાહ આટલી બધી સદીઓ સધી લબાઇ હતી ત દનીયાના અતનો દત હશ જ લોકો રાહ જોઇ

રહયા છ તમન બસટ ઓફ લક

પરકરણ ૪

સકટ અન બતવર વયથાનો ઘટના કરમ

ચતવણી :

લખક કરલી બધી જ ટીપપણીઓ ઇબતહાસકારો માટ છ અન ના ક ઇસલામના મહાન વયકતીઓ માટ .

હઝરત અલી, ફાતીમા, હસન અન હસન (ર.અ.) દરક માટ અમન ખબ જ આદર અન માન છ.

નીચ આવતાઅ હવાલાઓ પસતક “સાદતદદારન ફી કતલલ હસન” માથી લવામા આવયા છ. આ પસતકના લખક

છ, સદરલ મહકકીકીન (મખય સશોધક) અન સલતાનલ મતવકકીલીન (ટીપપણીઓના રાજા), હજજતલ ઇસલામ વલ

મસલીમીન (મસલીમો અન ઇસલામ બવષના અધીકારી), માનનીય અલલામા અશ શખ (ફદવયતાના તબીબ) સૌથી

ઇજજતવાન મહમમદ હસન મજતબહદલ અસર (સમયના ધામીન પનરજજીવનના પરણતા), છ.

બપરય વાચકો, તમ બવચારતા હશો ક, “ઇમામ મહદી અન કરબલા વચચ શો સબધ છ?” જવાબ માટ તમાર

પરકરણ ૧૦ ની રાહ જોવી પડશ. તયા સધી ઉપર વણમવલા લખકના પસતકના અમક નમનાઓ વાચો :

૧. હસનના ખનનો સાચો જવાબદાર મઆવીયાનો દીકરો યઝીદ હતો.

૨. યઝીદ પછી બીજો જવાબદાર હતો મરજાન ઉબદલલાહ ઇબનલ ઝીયાદ. ત યઝીદ સાથ હાથ મળાવીન કામ કયમ

હત.

૩. તરીજો જવાબદાર વયકતી હતો ઉમર બીન સાદ બીન અબી વકકાસ.

10 | P a g e

ઉપરના તરણ વયકતીઓનો દાવો હતો ક આ દનીયા અન તની સારી વસતઓ હમશા માટ છ, એટલ ક તઓ

કયારય મતય નહી પામ!

૪. કોઇપણ બવરોધાભાસ વગર કહી શકાય છ ક હસનન કતલ કરનારા સનનીઓ હતા.

૫. હાફીજ અન ઇમામ મહમમદ ઇબનલ જરીર તબારીની પસતકો વાચો તો તમન ખબર પડશ ક હસનના ખનીઓ

સનનીઓ હતા ક નહી.

ઘણા આલીમો તબારીન બશયા ઘોષીત કર છ. બીજીબાજ, અમ ખાતરી આપીએ છીએ ક માનનીય અલલામા

તમનના ઇમાદીન સશોધન ક જ દશામવ છ ક બહ કહવાતા ઇમામ તબારી હકીકતમા પારસી હતા, સાચ છ.

૬. મઝહમ બીન હારીષ કહય ક, “હ ઇમાનમા ઉસમાની પરવી કર છ.” નાફએ કહય ક, “એનો મતલબ એ થયો ક તમ

શતાનના પથ પર ચાલો છ.”

૭. કોઇન ખબર નથી ક બઝઆદના દીકરા ઉબદલલાહ ક જ બસરા અન કફાના ગવનમર હતા તમનો બાપ કોણ છ. (તો

પછી બઝઆદ કોણ હતો?)

૮. ઇબતહાસકાર તબારી લખ છ ક ઇમામ હસનનો બપતરાઇ અકીલ બીન મબસલમ કફા તરફ યધધ લડવા માટ પોતાના

સાથીદારો ન જણાવયા વગર એકલો જતો રહયો હતો. [ત શ કરવા એકલો લડાઇ લડવા ગયો હશ?]

૯. જગ ઉહદમા નબી સાહબ પાસ ૧૦ જણા પણ ઉભા રહયા ન હતા. બીજીબાજ, અલીના ફદકરા હસન માટ

પોતાનો જીવ આપી દવ માટ ૫૪ લોકો તયાર થયા હતા. [આ લોકો શ સાબીત કરવા માગ છ?]

૧૦. મકકાહ, મદીના, યમન, તાઇફ, બસરા, યમામા અન બીજી બધી જ જગયાએથી એક પણ બમ સભળાઇ ન હતી

ક, “ઓ નબીના પોતર! અમ તમારી મદદ કરવા તયાર છીએ.” [કોઇ ફટપપણી નહી]

૧૧. કફાથી (હસનના) સરકષણ માટ દરક રીત તયાર હોવાના દાવા કરતા ૫૫ અરજીઓ, બ થલા ભરીન પતરો અન સાત

સદશા વાહકો કફાથી મકકાહ પહોચયા હતા.

૧૨. ઇમામ હસન અબદલાહ બીન ઝબરન કહય ક, “મન ખબર છ ક મકકાહમા કોઇ વયકતી ઘટાની જમ હલાલ થવાની

છ. માર એ ઘટ બનવાની કોઇ ઇચછા નથી. કસમ ખાઇન કહ છ ક જો હ જગલી જાનવરના દરમા પણ છપાઇ જઇશ

તો પણ લોકો મન તયાથી ઝડપી લાવશ.”

૧૩. મસલીમ બીન અકીલ એક ઝરણા પાસ પહોચયા છ તય કબીલાન હત. તમણ એક શીકારીન હરણ પર તીર

ચલાવતા જોયો. મસલીમ કહય, “આ સાર શકન છ. અમ પણ લાગ છ ક બધી મસીબતો ઉપર જીત મળવીશ.” [પરત

જ થય ત એકદમ ઉધ હત]

૧૪. મસલીમ બીન અકીલ કફા ૫ શવવાલ, હીજરી ૬૦ ના દીવસ પહોચયા અન તયા મખતર બીન ઉબદલલાહ શફીકના

ઘર રોકાયા.

૧૫. કફામા ૧૮૦૦૦ લોકોએ મસલીમની સાથ હોવાનો દાવો કયો. તણ ઇમામ હસનન કફા આવવાન આમતરણ

આપતો પતર લખયો.

11 | P a g e

૧૬. કાળી પાઘડી પહરીન કોઇક કફામા દાખલ થય. તન મોઢ કપડા વળ ઢકાયલ હત. શખ મફીદ કહ છ ક, “આ

ભષના કારણ લોકો ન લાગય ક હસન આવયા છ.” [હસન પોતાન મોઢ ડાકઓની જમ ન જ સતાડ]

૧૭. માનનીય અલીની જમજ ઇમામ હસન પણ આખા જગતમા ભબવષયમા થનાર વાતો ન જાણતા હતા. તમની

પાસ આખા બરહાડની માહીતી હતી. ત લોકોન કહતા, “મન એ પવ પછી લો ક પછી હ તમારી વચચ ના હોઉ.”

રીવાયત કરનાર મજબ, બીજા ઇમામો પણ આવા દાવાઓ કરતા હતા. આનો અથમ એ થયો ક ઇલમ ગબ ફકત અલલાહ

પાસ ન હત.

૧૮. અસલલ કાફીમા લખલ છ ક સાચો ઇમામ (અલીથી મહદી સધી) કયારય એવ નહી કહ ક, “મન ખબર નથી!”

[મતલબ ક તની પાસ દવીક માહીતી હોય છ]

આ પછી મજતાહીદ અલશખ મહમમદ હસન, “સાદતદ દારન”ના લખત, ઇમામ હસનના જઞાનના ઉદાહરણો

આપ છ

૧૯ ઉમરો બીન આસ પછ છ ક શ કારણ છ ક અમારી મછો તમારા કરતા વહલા સફદ જાય ગઇ છ હસન કહય

કારણક તમારી બસતરઓના મોઢા ગધાય છ

૨૦ ઉમરો બીન આસ પછ છ ક શ કારણ છ ક તમારી દાઢી એકદમ ઘાટટી છ અન અમારી નથી ઇમામ હસન

કહય માટી ક જ સારી હોય તના પર સારો પાક થાય છ પરત જ માટી ખરાબ હોય તના પર પાક ખરાબ થાય છ

આવા ઊડાણ પવમકના જવાબો સાભળીન મઆવીઆએ બમ પાડી ઉમરો ચપ બસ શ ત જાણતો નથી ક ત

અલીનો દીકરો છ

૨૧. લખક પણ અહી એક દહો નકલ કર છ :

નબી(સ) એ હસનન પોતાની જીભ ચસાડી તન રહસય આ હત ક

હસ નની જીભ વાસતવીકતામા પરમશવરની જીભ બની ગઇ હતી.

૨૨. અબદર રહમાન અસલમીએ હસનના એક રાજકમારન સરહ હમદ શીખવાડી. માનનીય હસન તન હજાર દીનાર

અન એટલાજ કપડા દાનમા આપયા, અન તન મોઢ મોતીઓથી ભરી ફદધ. [અન ત માણસન એક હીચકી પણ ન આવી!

શા માટ તમણ પોત જ સરહ ના બશખવાડી?]

૨૩. કોઇક ઇમામ ઝનલ આબદીનન પય ક શા માટ તમના પીતાએ ફકત થોડાક જ બાળકો પદા કયામ. તમણ જવાબ

આપયો, “મન તો નવાઇ લાગ છ ક હ પણ કમનો પદા થયો! મારા બપતાજીતો પોતાની જાતન એક દીવસ અન રાતમા

એક હજાર રકાતો પઢવામા રોકલી હતી.” [અન બીજ કાઇ કયમ જ નહી!]

અમ આવા વાકયો ન માનનીય હસનન અપમાન ગણીએ છીએ.

12 | P a g e

૨૪. પોતાની તરસી અન દયનીય હાલત છતા, હસન ૧૯૫૦ દશમન સનીકોન પોતાના હાથ કતલ કયામ, અન તના

બસવાય અગણીતન ઘાયલ કયામ.

આવા હળહળતા અતીશયોકતી વાળા વાકયોન પણ અમ માનનીય હસનન અપમાન ગણીએ છીએ.

૨૫. જવ જ ઇમામ (અલલાહન) પવીતર નામ પઢય, મકકાહ/મદીના અન કરબલા વચચની જમીન સપાટ થઇ ગઇ.

અન તમણ ઉમમ સલમા, ઇમાનવાળાઓની મા, ન ત જગયા બતાવી ક જયા તઓ અન તમના સાથીદારો કતલ થવાના

હતા.

આ કરાનના નીયમોની બવરધધ છ!

૨૬. પછી, ઉમમ સલમાન કરબલાની થોડી માટી આપતા, તમણ કહય, “જયાર આ માટીમાથી લોહી બનકળ તો

સમજજો ક હ શહીદ થયો.”

માનનીય ઉમમ સલમા કહ છ ક, “૧૦ મી મહરમમ મ શીશીઓ જોઇ, તમાથી સાચ જ લોહી બનકળત હત.”

[સતય તો એ છ ક આ વાત ઉમમ સલમા એ નહી, પરત તબારીએ લખી છ, સદીઓ પછી]

૨૭. શહીદોના માલીકન માથ કપાઇ ગય હત છતા ત કરાન પઢી રહય હત. [ક વા ગપપા!]

૨૮. હસનના પફરકષા પર જગલના જાનવરો અન પાણીની માછલીઓ હમશા રડતી રહશ.

[આપણા ઇબતહાસકારો અન ફરવાયતકારોની કલપનાની ઉડાનની મજા માણો]

૨૯. માનનીય ફાતીમા હસનના પદા થતા પહલાથી જ હસનની પરીકષાઓ અન મસીબતો ઉપર રડતી હતી.

૩૦. “માર માથ બન ઉમયાના એક હરામી સામ પશ કરવામા આવશ” [ઇમામ હસન કહી રહયા છ, હવાલો

અબદલલાહ બીન ઉમર, પા. ૧૬૭ સાદતદારન]

[શ ઇમામ હસન આવી ભાષા વાપર!]

૩૧. કરબલામા થયલી ઘટનાઓની ખરાઇ કરવા માટનો માપદડ એ છ ક આલીમોએ જ વાતોનો હવાલ આપયો છ તન

સવીકારી લવી! [શ માપદડ છ!]

૩૨. મકકાહ છોડતા પહલા, અબદલલાહ બીન મબતઆએ (ઇમામ હસનન) સલાહ આપી ક મદીનામા રોકાઇ જવ,

કદાચ ત બાજ થી જાય તો. અન કફા તો બબલકલ ન જવ કારણક ત શહર અપશકનીયાળ છ.

૩૩. જયાર ઇમામ મદીનાથી બનકળયા, તયાર સવગમની ઊટડીઓ પર સવાર ફરીશતાઓ તમની સામ હાજર થયા અન

યજમાની કરી.

૩૪. તયારપછી મસલીમોના કટલાક લશકરો ઇમામ સામ હાજર થયા અન કહય ક જો ઇમામ હકમ આપ તો જયાર ક

તઓ પોત મદીનામા છ તયા સધીમા તઓ તમના દશમનોન ખતમ કરી નાખ.

13 | P a g e

૩૫. જયાર લોકો ઇમામન કફા જવાથી ચતવતા હતા તયાર તઓ લોકોન જવાબ આપતા ક, “મારા નસીબમા ૧૦મી

મહરમમ કરબલામા શહીદ થવાન લખલ છ.”

[જો આવ જ હોત તો, ઇમામ, ક જ દરઢતા અન ધીરજના નમના રપ હતા, તઓ રડતા અન ફરીયાદ ન કરતા!]

૩૬. ફરીશતાઓન અન જીનનાતોન તમણ જવાબ આપયો ક તમની પાસ આ લોકો કરતા વધાર તાકત હતી પરત તઓ

અમકન કોઇ કારણસર મરવા દવા અન અમકન કોઇ કારણસર જીવતા રાખવા માગતા હતા.

[અન છતા પણ જટલા પણ મખય માણસો મયામ ત તમની બાજ હતા અન દશમનોમાથી કોઇ મખય વયકતી

કરબલામા કતલ ન થઈ!]

આમ, પડાવ નાખતા નાખતા તઓ મદીના પહોચયા ક જયાર હીજરી ૬૦ ની શકરવારના ૬ શાબાનનો દીવસ

હતો.

૩૭. કફામા હમલામા મસલીમ બીન અકીલ ૪૧ લોકોન જહનનમ પહોચાડી દીધા હતા. તયારબાદ તમણ પોતાના

પરાકરમન સડકો અન બજારોમા પરદશમન કયમ.

[પણ, ત તો તયા ફકત ઇમામ હસનના જાસસ તરીક ગયા હતા ન!]

૩૮. મસલીમ બીન અકીલન મસતક કાપી લવામા આવય હત અન તન દમાસકસ મોકલવામા આવય હત. યઝીદ તન

શહરના દરવાજ ટીગાવય હત.

૩૯. અબદલલ બીન અબબાસ પય, “તમ શા માટ બાળકો અન સતરીઓન સાથ લઇ જાઓ છ?” ઇમામ હસન જવાબ

આપયો ક, “અલલાહ તમન દશમનોની કદમા જોવા માગ છ.”

[અલલાહ તો રહમાન અન રહીમ છ, ખાસ કરીન ઇમાનવાળાઓ માટ, એ કાઇ અતયાચારી નથી.]

૪૦. મકકાહ અન કરબલા વચચ કટલા પડાવ નાખયા હતા ત વીષ ખબ જ ગભીર બવવાદ છ. [મજતહીદ શખ મહમમદ]

૪૧. ઇમામ કવી ફઝમક અન બશર બીન ઘાલીબન કહય ક અલલાહ ઇચછ ત કર છ.

[અલલાહ સરમખતયાર નથી. ત બધ જ કરવા સકષમ છ અન ત પોતાની તાકતોન બધધીપવમક અન દયાપવમક

વાપર છ.]

૪૨. બન ઉમયયાએ મન બીવડાવી દીધો છ.

ઇમામના નામ એક બીજ અપમાન!

૪૩. તમણ બસદદીકા સગરાન કહય ક, “જ થવાન છ ત થવ જ જોઇએ.”

[તો તન રોકવા માટ કોઇ પરયાસ જ નહી કરવાનો!]

૪૪. ઇમામન અતની પહલાથી ખબર હતી.

14 | P a g e

૪૫. હ અલલાહની કસમ ખાઇન કહ છ ક, બળવો કરનાર ટોળા દવારા માર મોત બનશચીત છ. અલલાહ સામ કોઇ

બવરોધ ન હોઇ શક.

[શ અલલાહ બળવા કરનારની બાજ હતા?]

૪૬. મન સપનામા દખાય ક કતરાઓ મન બટકા ભરી રહયા છ. તમા સૌથી કરર કતરો એ હતો જન સફદ ડાઘા હતા.

મજતહીદ અલલામા મહમમદ હસન લખ છ ક આ કતરાન વણમન ત માણસ તરફ આગળી ચીધ છ ક જન નામ

શમર બીન જોશન હત અન તન કોઢ થયો હતો (એટલ તન સફદ ડાઘા હતા).

[અલલાહના નબીએ ખરાબ સપનાઓ બયાન કરવાની મનાઇ ફરમાવી હતી! આવી ભાષા ઇમામ હસનની હોઇ

જ ન શક!]

૪૭. સફરના ફકત ૧૨મા પડાવમાજ, ઇમામ હસન અન તમના સાથીદારોએ પાઘડીઓ બાધી બલધી અન તલવારો

ધારણ કરી બલધી હતી.

શ કરવા ઇમામ આકરામક મીજાજમા આવી ગયા?

૪૮. સફરના ૧૫મા પડાવમા તમણ કહય, “હ મારા ઘોડા ઉપર જ ઝોક ખાઇ ગયો હતો. મ સપનામા જોય ક એક ઘોડ

સવાર બોલયો, ’આ લોકો આગળ વધી રહયા છ અન તમન મોત પણ તમની તરફ આગળ વધી રહય છ.’ હવ મન ખબર

પડી ક આપણન મતયની ભવીષયવાણી કરવામા આવી છ.”

[આ પહલા તો લખલ હત ક તમન બધી પહલથી ખબર જ હતી!]

૪૯. યઝીદના લશકરમા એક સનાપતી, ક જ ખબ જ દયાળ હતો, એક હજાર સનીકોની હરોળ આગળ આવયો. તણ

કહય, “હ તમન અલલાહના વાસત કહ છ ક પોતાની જાત પર દયા ખાઓ. જો તમ લડશો તો શહીદ થઇ જશો.”

આમ છતા, ઇમામ કબલ ન કયમ.

૫૦. મજમા બીન અબદલલાહ કહય, “કફાના ધમામબધકારીઓ તમારી બવરધધ છ. આમછતા પણ સામાનય પરજા તમારી

તરફદારી કર છ, પરત આવતી કાલ તમની તલવારો તમારી બવરધધ ચાલશ.”

[આમ છતા પણ ઇમામની કઠોરતા ઓછી ન થઇ!]

૫૧. તયાર પછીના પડાવમા ઇમામ હસન હરન પય, “આ જગયાન નામ શ છ?” તણ જવાબ આપયો, “કરબલા”.

મહાન શહીદ પોતાની આખમા આસ સાથ બોલયા, “ઓ અલલાહ હ તારી પનાહ ચાહ છ વદના અન દ:ખથી (કબમ અન

બાલાનો શાબદીક અથમ).”

[શા માટ આ દઆ કબલ ન થઇ? વાચકો, આ કવ અપમાન છ ઇમામ હસનન ક તમની અલલાહ સમકષ કબલ

ન થયલ દઆઓનો બહસાબ આ મલલાઓ વારવાર દશામવી રહયા છ.]

15 | P a g e

પરકરણ ૫

હસનની પહલી સભા

અહી પહલા એ વાતની નોધ લઇએ ક કરબલાની આખી વાતામ પારસી, બહ કહવાતા ઇમામ તબારી બીન

રસતમ દવારા દશામવવામા આવી છ. વાર ઘડીએ ત વાતની શરઆતમા કહ છ ક, “...અન અબ મખનફ એ આવ કહય

અન અબ મખનફ તવ કહય...” કટલાક આલીમોએ ઊડાણમા સશોધન કયમ છ અન તમન ખબર પડી ક અબ મખનફ એ

કાલપનીક પાતર છ. બીજા કટલાક આલીમોએ એ દશામવય ક કદાચ આવો કોઇ હાડમાસનો બનલો સાચકલો વયકતી હતો,

તો ત તબારીના પદા થવાના પચાસ વષમ પહલા મરી ચકયો હતો. તબારીએ એકપણ વખત એ દાવો નથી કયો ક ત કદી

અબ મખનફન મળયો હશ. હવ આવી હાલતમા આ વાત સાફ થઇ જાય છ ક કરબલાની દતકથા એ તબારીની પોતાની

પરીકલપના હતી. કટલાક કહય હત ક તબારી શીયા છ, અન અમક સતોષ બલધો ક સનની છ. સતયતો એ છ ક તણ

પોતાન નામ તબારી બીન રસતમમાથી તબારી બીન યઝીદ કયમ હત ક જથી મસલીમોન છતરી શક. હસન પર થયલ

બધાજ જલમો, તબારી યઝીદના નામ પર ચઢાવ છ. તો પછી તણ પોતના નામન યઝીદ સાથ શ કરવા જોડય?

તબારીએ આ બઇજજતી એટલા માટ અપનાવી ક જથી લોકો તન બશયા ક પારસી તરીક ન ગણ.

બારીક નજરવાળા વાચકોએ દરક મહતવના મદદાની નોધ બનાવવી જોઇએ. હઝરત હસનની શહીદીન વષમ હત

૬૧ હીજરી અન તબારીએ પોતાની વાતામ ૩૦૦ હીજરીમા લખી, એટલ ક ૨૩૯ વષમ પછી. અન એ પણ બધ જ

સાભળલી વાતો!

રીવાયત આગળ વધ છ :

૧. ઇમામ હસન પોતાન સગા વહાલાઓ અન દોસતોન ભગા કયામ. તમણ ટોળા ઉપર નજર નાખી અન રડી પડયા.

તમણ એકદમ મદતાથી દઆ કરી, “ઓ અલલાહ! અમ નબીના વહાલાઓ છીએ! મહરબાની કરીન અમોન જલમીઓ

ઉપર બવજય આપજ.”

૨. દશમનોની સખયા શ હતી?

અકાઇ દબમનદી કહ છ ક કરબલામા દશમનોની ફોજમા ઘોડસવાર સનીકો ૬ લાખ અન પાયાદળ સનીકોની

સખયા ૨૦ કરોડ હતી! [આખા મધય પવમની વસતી પણ ત વખત ૨૦ કરોડ ન હતી.]

કોઇપણ રાજય આટલી મોટી ફોજ ધરાવી જ ન શક. ઇબન જોઝીના હીસાબ સનીકોની સખયા ૬૦૦૦ હતી.

સયદ બીન તાઉસ આ આકડો ૨૦,૦૦૦ નો બતાવ છ. અબી ફારસ કહ છ ક ૫૦,૦૦૦ અન અબી મહનફ અઝવી

કહ છ ક ૮૦,૦૦૦ !

૩. અમ જ પસતકમાથી હવાલાઓ આપી રહયા છ, સાદતદદારનમા હસનની સભાન ખબજ લાબ વણમન આપલ છ.

આ વણમનમા નીચ મજબના હકમો આપવામા આવયા છ :

વયકતીએ અનયાય પામલા ઇમામ હસનના નસીબ પર ખબજ રડવ જોઇએ કારણ ક આવ રડવાથી મોટા

પાપોન નકશાન ભરપાઇ થઇ જાય છ.

16 | P a g e

રોજાની બનયત વગર જ, અશરાના ફદવસ(૧૦મી મોહરમ) સાજ સધી ભખયા રહો.

(અન ત ફદવસ) શોક સભાઓ ભરો અન ખબ આસઓ વહાઓ. આ સૌથી મહાન કમમ છ.

આ ફદવસ દબનયાન કોઇપણ કામ ન કરશો.

બઝયારતલ અશરા પઢો અન એ બધા જ કામ કરો જ દઆઓની ફકતાબમા લખલા છ.

દર કોઇ જગયાએથી આપણન ઇકબાલની કબવતા સભળાય છ :

ધયાનથી સાભળો યરોપના મહલોમા વાગત મસતી અન ધમાચકડીન સ ગીત,

અન જઓ ત પણ ક ઇરાનમા થતી શોકની તયારીઓ!

હસન અન તમના સાથીદારોના કાતીલોન ખબ જ અપશબદો અન શરાપ આપો, અન ઓછામા ઓછ

એક હજાર વખત પઢો ક “ઓ અલલાહ, તમારી લાનત થાય હસન અન તમના સાથીદારોના કાતીલો

ઉપર.”

કોઇપણ પરકારની મોજમસતીથી દર રહો. ભરપર ખોરાક ન લો અન સરસ કપડા ન પહરો.

શટમના બટન વગર ખલલા રાખો અન બાયો ચઢાવી લો.

તમારા માથા પર ધળ અન રાખ જરર ફકો અન પોતાન કપાળ તના વડ ઘસો.

૪. હવ, ઇમામ હસનના લશકરની સખયાબળ શ હત?

અલલામા મજતહીદ મહમમદ, અહી ફરીથી બવરોધાભાસ છ. અબી ફારીસ કહ છ ક એક હજાર હતા (શહ

શફીઆ). શખ મફીદ કહ છ ક કલ આકડો ૭૨ હતો (૩૨ ઘોડસવાર અન ૪૦ પાયાદળ સનીકો). ઇમામ બાકીર નકલ

કર છ ક ૧૪૫ હતા.

પફરબસથબતની દખીતી બવપરીતતા તો એ છ ક આવા મોકાઓ ઉપર એક પછી એક વાતામઓનો મારો ચલાવી

આપણા ઇબતહાસકારો અન હદીષની ફરવાયતો કરનારાઓ તન સાબીત કરવા માટ જરરી પરાવાઓ અન સાબીતીઓ

આપવાન કામ અલલાહ પર છોડી દ છ તમની રીતો હસ આવ એવી, સાદી અન સરળ છ. અલલાહન ખો આપવા

માટ તઓ કહ છ ક “વલલાહ આલમ બીસસવાબ” (અન અલલાહ જ વધાર જાણ છ), અન બસ થઇ ગય! શ કામ સીધી

રીત ન કહી દ ક, “હ જાણતો નથી!” જો તઓન ખો નબી (સ) ન આપવી હોય તો, આપણા ઇતીહાસકારો અન

હદીષો ભગી કરનારાઓ કહ છ, “નબી એ આવ કહય હત અથવાતો આના જવજ કાઇક કહય હત અથવા તો તનો અથમ

આવો થતો હતો.!”

૫. ઇબન ઝીયાદ કહય (ઇમામન), “હ નરમ તકીયા ઉપર પોતાન માથ નહી મક અન સવાદીટ ભોજન નહી લઉ જયા

સધી ક તન કતલ નહી કર.” ઇમામ કહય, “તારા શહરના લોકોએ મન બોલાવયો એટલ (હ આવયો), જો તન હ આવ ત

પસદ ન હોય તો, હ પાછો જતો રહ.” પછી એમણ ઉમર બીન સાદન પણ પોતાન છોડી દવા કહય ક આ પથવી ઘણી

બવશાળ છ, પરત તમન રજા ન મળી. [અન તમણ આવય કહય, લખક મજબ, અન ત પણ ક જયાર તઓ તયા જીહાદ

માટ આવયા હતા!]

17 | P a g e

પારસીઓન સાદ બીન અબી વકકાસ [ર.અ.] સામ રોષ હતો કારણક તમણ પસીયા જીતય હત આથી કરીન

તમન નામ અહી લખવામા આવય ત છતાપણ ક ત વખત તઓ સીરીયામા લશકરના વડા હતા

૬. અશરાના ફદવસ (૧૦મી મહરમમ), યઝીદ બાયલાએ, ક જ બાયલાની ઓલાદ હતી તણ મન મતય અન નામોશી બ

માથી એક પસદ કરવાની ફરજ પાડી. [લોકોએ તમન વારવાર સલાહ આપી હતી ક આવ ન કરશો! અન, શ ઇમામ

હસનની ભાષા આવી હોઇ શક?]

૭. હસનની શહીદીના તરણ ફદવસ પહલા, ઉમર બીન સાદ ૫૦૦ બળવાન હરોળો યફરટીસ નદીની રખવાળી માટ ઉભી

કરી હતી જથી ઇમામ અન તમના સાથીદારોન પાણી ન મળ. ઇમામ ભાષણ આપતા કહય, “બવચારો! મારા બપતા કોણ

હતા, મારા દાદી કોણ હતા, હ કોનો ભાઇ છ”, વગર વગર. દશમનોના તબઓમાથી અવાજ આવયો, “અમ આ બધ જ

જાણીએ બછએ, છતા તમન તમારી તરસી હાલતમા જ મારી નાખીશ! “ [હવ તમન મારવાનાજ હતા, તો તમન તરસયા

મારીન શ ફાયદો થવાનો હતો!]

૮. ઇમામ પોતાના તબ નજીક એક ચમતકાર બતાવયો. તમણ જમીન પાવડા વડ થોડીક ખોદી. અન અચાનક જ ઠડા

અન મધર પાણીનો ફવારો રણમા ફટી બનકળયો. બધાએ ધરાઇન બપધ અન તમની મશકો ભરી બલધી. [લો, પાણીની

સમસયા હલ થઇ ગઇ!]

૯. જલમીઓ જોડ ઇમામ હસન એક રાત માટ મહતલ માગી હતી આ અશરાની રાત હતી ઇમામ અન તમના

સાથીદારોએ આ રાત નમાજો પઢવામા અન પરાયબશચત કરવામા તથા તની કપા માગવામા બવતાવી હતી તઓ ખબ જ

આકરદ કયમ અન તસબીહ પઢાતા રહયા તમના તબઓમાથી એવી રીત અવાજ આવતો હતો જવો ક મધપડામાથી આવ

છ આ એક બહ મોટ અપમાન છ ઇમામન ક ઇબતહાસકારો દવારા એવ દશામવામા આવ છ ક ત મહાન વયકતીઓની

એકપણ દઆનો જવાબ ન મળયો

૧૦ ઘણા લોકો ઇમામન છોડીન રાતરીના અધકારમા ખોવાઇ ગયા જ તમની સાથ રહયા તમના મોઢા આકાશ તરફ

હતા આ જ વખત એક સાથીદાર જનનતમા પોતાન સથાન જોય ક રાન કહ છ ક જનનત પથવી અન આકાશોન ઘ ર

છ અન ત કોઇ એક જગયાન બ ધાયલ નથી ઇમામ હસન ક રાનથી અલગ પડતી કોઇ વાત કરી જ ન હોઇ શક

૧૧ ઇમામ ઝનલ આબદીન લખ છ ક જયાર ઇમામ હસન પોતાની મતય બવષની આયતની વાત કરતા કહ છ ક

તમની કાકી હઝરત ઝનબ પોતાના ચહરા પર જાત જ લાફા મારવા માડયા અન પોતાના કપડા ફાડી નાખયા પછી ત

બહોશ થઇ ગયા ઇમામ હસન કહય મારી બહન, હ તારી પાસ એક વચન માગ છ. મહરબાની કરીન માર વચન

પાળજ. મારા મતય પછી, પોતાના કપડા ન ફાડશો, પોતાના ચહરા પર ઉઝરડા ન પાડશો, અન શોક ન મનાવશો.”

[ઇસલામના બવરોધી અતયાચારીઓ આ વાત ઘસાડવા માગ છ, ક ઝનબ પણ વાયદો પરો ન કયો.]

૧૨. સામની બાજ સકડો-હજારોન લશકર હત. છતાપણ માનનીય ઇમામ ઠાઠ સાથ પોતાના નાના લશકરન યધધના

મદાનમા મોખરાની ટકડી, પાછળની ટકડી, ઝડો ઉઠાવનાર વગર વગર ગોઠવણીઓ સાથ લઇ ગયા હતા. અકાઇ

દરબનદી લખ છ ક સામના લશકરમા ૬ લાખ ઘોડા સવારો અન ૨ કરોડ પાયાદળ સનીકો હતા.

18 | P a g e

[આ આતમહતયા નહી તો બીજ શ હત? શ ઇમામ હસન આવો રસતો અપનાવ? જો તમનો એકમાતર ધયય

શહીદીનો હોત, તો પોતાના કટ બન અન સાથીદારોન આવા સકટ માથી પસાર ન કરતા. માનનીય રસલ (સ) એ

સલાહ આપી હતી ક ઇમાનવાળાઓએ પોતાની જાતન બઇજજતીથી દર રાખવા જોઇએ. જયાર રસલ ન પછવામા

આવય ક આવ ક મ, તો તમણ ટીપપણી કરી હતી ક પોતાની જાતન સકટમા નાખવી ક જ પોત સહન ન કરી શક, ત તો

એવ છ ક પોતાની જાતન બદનામ કરવી.]

૧૩. ઇમામ શમર બીન ઝીલજોશાનન “ ઓ સતરીની ઓલાદ!” કહીન બોલાવયો હતો.

૧૪. ઇમામ ઇબન અબીજવરીઆ માટ આગની સજાની દઆ માગી હતી. ત જ વખત ત આગના ખાડામા પડીન રાખ

થઇ ગયો. ઇમામ ત જ દીવસ તમીમ બીન હાસન માટ તરસયા મરવાની દઆ માગી હતી. તમીમ યફરટીસ નદીના

કીનાર ઘોડા ઉપરથી તીવર તરસન બલધ પડી ગયો અન તના જ ઘોડા પગ તળ કચડીન તન મારી નાખયો.

જો ઇમામ હસનની દઆઓ આટલી બધી જ લાભદાયી હતી તો શા માટ ત પોતાના જ દઃખ અન યાતનાઓન

ન ટાળી શકયા ! સતય તો એ છ ક આવી કોઇ ઘટના તો તમના સપનામા પણ બની ન હતી. સાચ તો એ છ ક, તમન

શહીદ કરવામા આવયા તયાર ત ઇરાકના ગવનમર હતા, જબાન બીન હોમમઝાનની જોડ, રાજધાની કફામા.

૧૫. લશકરોએ પોતાન લડાઇ માટ ગોઠવી ફદધા હતા. ૨ કરોડ અન ૬ લાખ એક બાજ અન બીજી બાજ ફકત ૭૨ !

૭૨ ની સામ ૩૦,૦૦૦ પણ અથમ વગરના હોત !

૧૬. ત ફદવસ તબઓમા શોક અન રડવાના અવાજ આવતા હતા. [અલલામા મજતહીદ મહમમદ હસન લખ છ ક

અલલાહ તમના ઉપર આ સકટ ઉતાયમ હત. ઇમામ વારવાર તમન આવનારી ઘટનાઓ બવશ ફદવસ મા ઘણી બતાવતા

રહયા જ અલલાહ તરફથી તમન બતાવવામા આવી હતી. અલલામા મજબ આ કોઇ અણધારી આફત ન હતી. તો પછી

શોક અન રડવાન શા માટ?]

૧૭. અલલાહની મખલકો (જીવો)! હ અલલાહની શરણ માગ છ ક તમારા તરફથી કોઇ નકશાન મન આવ !

[શ એ શકય છ ક તઓ શરણ માટ ભીખ માગ અન ત આપવામા ન આવ?]

આવયો સસહ ગફા બહાર, ગજમના કરતો !

૧. ઇમામ રસલલલાહના ઘોડા મતમજીઝન બોલાવયો. તઓ ઘોડા પર સવાર થયા અન પોતાના સાથીદારોન લડાઇ માટ

ઉતસાહીત કરવા લાગયા. હસનની બાજમા હર આવી ઊભી રહી. હર બોલી, “ઓ કફાના લોકો, શ તમ રસલના મતય

પછી તમના વારસોન આવો વયવહાર કરશો !”

[આપણ જ ઘટનાની વાત કરી રહયા છીએ ત રસલની વફાતના ૫૦ વષમ પછીની છ. આ મજબ, મતમજીઝ

નામનો ઘોડો ૭૦ વષમનો હશ. શ ઘોડાઓ આટલ લાબ જીવ છ?]

૨. આ સાભળતા જ ઉમર બીન સાદ હસનના લશકર પર પહલ તીર ચલાવય અન તના પાછળ જ હજારો તીરોનો

વરસાદ થયો.

19 | P a g e

ફકત થોડાક જ ઉદાહરણો ખબ સાવધાનીથી લવામા આવયા છ જથી આ પસતકન ટક રાખી શકાય. ત છતા

પણ, મ પોતાની જાતન ઘણી બવશાળ પસતકોમાથી ૧૦-૨૦ ઉદાહરણો સધી સીમીત નથી રાખી, જથી કરીન ઇમામ

બવષ આ પસતકો શ કહ છ ત જાણી શકાય. જ પસતકોમાથી આ બધા ઉદાહરણો લવામા આવયા છ ત એટલી બધી

સખયામા છ ક ફકત તમના નામ લખવા માટ કટલાય પાના ભરાઇ જાય. હ ફકત થોડાક જ પસતકોના નામ ઉદાહરણ

તરીક જણાવ છ.

તારીખ તબારી, અસલ કાફી, સનાન ઇબન માજા, શહીદ ઇનસાનીયત, આશર બહાર, બસરશહદતન,

અમબલસસાદક, તફસીર બઝવી, નજહલ બલાઘા, ઐની શહમલ બખારી, ઇશામદ શખ મફીદ, અલખબબરલ અવાલી, મકતલ

મકરમ, મકતલ ઇબન સહીલી, કામીલ ઇબન કસીર, નફસલ મહમમોમ, કમકમ, અલ હસન મકતલ મકરમમ,

નાબસખતતવારીખ, વાકીયાએ અયયામ એ મહરમમ, ઝખીરતદ દદારન, મરવવજૌઝઝીહબ, મકતલ ખરફરઝમી, મનાકીબ

શહરર ઇબન અશોબ, મકાબતલલ તાબલબબન, શહાદત હસન, બઝબહ અઝીમ, અલામમત વબસસઅત, કનઝલ આમાલ,

ઇસતઆબ, સવકલ મહરાકા, અદદામા અસસબીહા, અન બીજી ઘણી.

આ બધી જ પસતકોના હવાલા તમન “મસતતબ સાદતદદારન ફફલ કબતલલ હસન” મા મળશ ક જ મકતબત

અબસસબતનમા અલલામા સકમરસશખ મહમમદ હસન દવારા લખવામા આવી છ.

૩. તીરોના વરસાદ વચચ, નામાકીત ઇમામ કોઇપણ તયારી વગર દશમનોના લશકર ઉપર હમલો કરી દીધો. યધધ ૪

કલાક ચાલય. ઇમામના ૫૦ સાથીદારો મતય પામયા.

[હજારો તીરોના વરસાદ વચચ એ શકયતાજ નથી ક ૭૨ માથી એકપણ વયકતી જીવતી બચ. આની ઉપર પાછ

(આપણન કહવામા આવ છ ક ) જ થોડા બચલા સનીકો હતા તઓ ૨ કરોડ અન ૬ લાખ દશમનો સાથ એક કલાક સધી

લડયા. અર ૩૦,૦૦૦ (ક જ બીજી રીવાયતોમા છ) સનીકો સામ લડવ પણ બવશવાસ બહારની વસત છ. તીરોના

વરસાદ જ યધધનો તાતકાલીક અત લાવી ફદધો હોત, અન બવરોધીઓમાથી એકપણ બચયો ન હોત!]

૪. શબહદન અલલાહ તરફથી ૭ ઇનામો મળ છ. તમાન ક છ ક તન માથ બ હરાના ખોળામા ગબડ છ.

(એક ખોળો પણ એક માથા માટ પરતો છ!)

૫. માનનીય હબીબ બીન મઝાહીર ૬૫ કફીઓન નકમમા પહોચાડી ફદધા હતા, અન ઝહીરલબીજલીએ ૧૨૦.

આબીસ બીન સોએબ ૨૦૦ કરતા વધારન પાડી દીધા હતા, યાહયા બીન કસીર ૫૦, જનાદા બીન હારીસ પોતાના

ઘડપણની હાલતમા (૯૫ વષમની ઉમર) ૧૮ ન કતલ કયામ હતા. હજજજ બીન મસરક ૨૫, અનીસ બીન મોકલ ૨૦

અન ઇબરાહીમ બીનલ હસન ૮૪. મલીક બીન દાઉદ ૬૦ અન ઝઘામમા બીન મલીક ૬૦ન કતલ કયામ હતા. (એજ

પરમાણ, વગર વગર)

કોઇ ટીપપણીની જરરત નથી!

૬. શહીદોના સરદારના આઠ ગલામો શહીદ થયા હતા. (અલલાહ અન તના રસલ ગલામી પરથાની મનાઇ ફરમાવી

હતી. તો પછી ઇમામ હસન ક વી રીત ગલામો રાખી શક?)

નોધ લો ક “શહીદોના સરદાર” ઉપનામ ઘણા ઇબતહાસકારો દવારા હઝરત હમઝા માટ વપરાય છ.

20 | P a g e

૭. રાજકમાર અલી અકબર દરાકષની ઇચછા કરી, ઇમામ હસન પોતાનો હાથ મસજીદના થાભલા તરફ ઉઠાયો અન

રાજકમારન દરાકષનો ગચછો આપયો.

૮. રાજકમાર અલી અકબરન લગન થઇ ગય હત કારણક તમની પાસ ઉમમલ વલદ હતી.

ઉમમલ વલદ શ છ? એવી ગલામડી જન ગભમ રહી ગયો હોય.

૯. રાજકમાર અલી અકબર ૨૦૦ લોકોન કતલ કયામ હતા. તમનો ઘોડો તમન દશમનના લશકર તરફ લઇ ગયો. ત

જાલીમોએ તમના પોતાની તલવારોથી ટકડા ટકડા કરી નાખયા.

આ દગાબાજ ઘોડાના પરતીકન તાઝીયાના જલસ વખત સાટકા મારવા જોઇએ!

બધધીન અપમાન કરતી બવપલ વાતો

વાચકો! આ ઘટનાઓ સાથ, ઇબતહાસકારોએ વાતચીત અન શાયરીઓની આપલ એવી રીત લખી છ ક જાણ

પોત તયા હાજર હતા. તબારીએ પહલી ઇબતહાસની પસતક ઇમામ હસનના મતયના લગભગ ૨૫૦ વષમ પછી લખી છ

તમ છતા પણ આવી વાતો છ તમા. જગયાના અભાવન કારણ અમ આવી જીવીત ટીપપણીઓ ક વાતામલાપ અહી લખયા

નથી.

૧. ઘણા લખકો કહ છ કરબલાની ઘટનાની સતયતા ચકાસવાનો માપદડ છ ક : કોઇપણ ઘટના આલીમો દવારા લખલા

પસતકમા હોય તો ત સાચી જ છ. (આ માપદડ બવષ નયાયવબતતવાળા વાચકો માટ કોઇ ટીપપણીની જરર નથી.)

૨. ઘણી જગયાએ એવ લખવામા આવય છ ક અમક ચોકકસ લોકોની શહીદી અથવાતો અમક ચોકકસ ઘટના વખત

ઇમામ ચોધાર આસએ રડી પડયા હતા.

રસલલલાહ કહય હત ક સબર એ કોઇ નકશાન વખત જ કરવાન હોય છ ન ક પછી. એવ કહવ ક ઇમામ જવી

એક બહાદર અન મહાન વયકતી વારઘડીએ ચોધાર આસઓએ રડતા હતા એ તો તમની બદનામી છ.

૩. રાજકમાર અલી અકબરની શબહદી વખત રોકકળના અવાજો તબઓમાથી આવયા હતા. ઇમામ હસન કહય, “મારી

પતરી સફકના, અલલાહથી ડર.”

મતલબ ક રડવ, શોક મનાવનો, છાતી કટવી વગરથી અલલાહ ગસસ થાય છ.

૪. અબ તાબલબના બાકી રહલા વારસો, ક જ ફકત પાચ ક છ જ હતા, તમણ દશમનના લશકર ઉપર અચાનક જ હમલો

કરી ફદધો હતો. (કલપનાની ઉડાન!)

૫. રાજકમાર કાસીમ, ઇમામ હસનના ફદકરા, પોતાના તબમાથી બહાર યધધના મદાનમા આવયા. કાકા ભતરીજા

એકબીજાન ભટીન એટલ રડયા ક બન બભાન થઇ ગયા.

૬. અલલાહ મહમમદ બીન અલી બીન અબી તાલીબન શહીદ કરનારન બવબચતર સજા આપી. તણ એટલ બધ પાણી પી

બલધ ક તન પટ ફાટી ગય. (અજબ!)

21 | P a g e

૭. અબદલલાહ બીન હસન ૧૧ વષમના હતા, તમન પોતાના એક દશમનન કહય ક, “એ દટ સતરીની ઓલાદ!”

ઇમામ હસનના ફદકરા કવી રીત દશમન માટ પણ આવી અભદર ભાષા વાપરી શક !

૮. અબબાસ બીન અલીન બન હાશીમ કબીલાના ચાદ કહવાતા હતા. તઓ એટલા ઊચા હતા ક જયાર તઓ ઘોડા

ઉપર બસતા હતા તો તમના પગ જમીન પર અડતા હતા.

તો તો તઓ લગભગ ૧૦ ક ૧૧ ફટના હોવાજ જોઇએ!

૯. અબબાસ દશમનો પર એવો ઘાતક હમલો કયો ક દશમનોની લશકરની જમણી પાખ ડાબી બાજ અન ડાબી પાખ

જમણી બાજ આવી ગઇ.

હવ પોતાના શવાસ થભાવી દો....

૧૦. છલલ ઇમામ હસનનો વારો આવયો. સાજ નજીક આવી રહી હતી. (તઓ) એકલા જ હતા, ૫૭ વષમ ઘરડા,

કટલાય ફદવસના ભખયા અન તરસયા, ત પણ ખબ જ ગરમીમા, અન મતય પામલા સાથીદારોની યાદમા તટલ દીલ

લઇન!

બમર અનીષ દવારા તન ખબ જ સરસ બનરપણ કરવામા આવય છ :

જલમના અધકાર ઝહરાના ચાદન ગળી બલધો,

શબબીરન ક વી એકલતાએ પકડી બલધો!

૧૧. લખક સાદતદદારન લખ છ ક, “જો હસન દશમનોન હરાવવા અન સતતા પર આવવા માગતા હોત તો ત આસાન

હત. તમણ અબબાસન પોતાની એક બાજ, અબલ અકબરન બીજીબાજ, મહમમદ બીન હનફીઆ (હનફીઆનો દીકરો,

અલીનો દીકરો, અલલાહ તમની ઉપર રહમ કર!) અન મસલીમ બીન અફકલ કયાક વચચ હોત. તયાર બાદ તમણ

દશમનોના લશકર પર (ક જ ૨ કરોડ ૬ લાખ અથવા તો ૩૦ હજાર અથવાતો ૪૦ હજાર હતા કદાચ?) હમલો કયો

હોત.”

કવી રીત ૪ ક પ ક ૭૦ ક ૭૨ માણસોએ આવા યધધની દીશા બદલી હોત? વયબકતએ આવી વાત માનવા માટ

પોતાની બધધી થી હાથ ધોઇ નાખવા પડ.

૧૨. આ દરમીયાન અલલાહ એક પકષી મોકલય ક જ પોતાની પાખો ઇમામ હસનના માથા ઉપર ફલાવી દીધી. (પકષી

બોલય) “અલલાહ કહ છ ક જો તમારી ઇચછા હોય તો ત તમન પોતાના દશમનો ઉપર બવજય આપશ.” આ અલલાહની

અણીની વખત મદદ હતી. (અણીની વખત મદદ થોડી મોડી પડી હતી!)

૧૩. તયારબાદ ૪૦૦૦ ફફરશતાઓ કરબલાના મદાનમા ટકાની બમો પાડતા ઉતરી પડયા. પરત, શહીદોના સરદાર

તમન જીહાદમા ભાગ લવની છટ ન આપી.

૧૪. અસખય જીનનો પોતાની મદદ આપવા આવયા પરત ઇમામ તમની દરખાસત અબસવકાર કરી.

22 | P a g e

૧૫. ઇમામ બાળ અલી અસગરન તબમાથી લઇન બહાર આવયા. તમણ બાળક માટ પાણીની દરખાસત કરી

(દશમનોન). પાણીની શોધના જવાબમા એક જગલીએ તીર માયમ. બાળક ઇમામના હાથમા છલલા શવાસ લીધા.

લોહી વહવા લાગય, ઇમામ તન પોતાની હથળીમા લઇન આકાશ તરફ ઉછાળય. ત પવીતર લોહીન એકપણ ટીપ પાછ

બનચ ન આવય.

તો કયા ગય?

૧૬. તબઓમા, ઇમામ હસન સફકના, ફાબતમા, ઝનબ અન ઉમમ કલસમન અલવીદા કહય. સફકનાએ કહય, “બપતાજી,

શ તમ શબહફદ માટ પોતાની જાતન તયાર કરી બલધી છ?” ઇમામ કહય, “સાથીદારો વગરનો માણસ મતય પસદ ન કર તો

શ કર!”

વાચકો, શ આ વાત જીહાદ વખત બહાદર ઇમામ હસનન પર લગાવલ લાછન નથી?

સાવધાન : લખક દવારા કરવામા આવલી બધી જ ફટપપણીઓ ઇબતહાસકારો માટ છ, અન

ના ક ઇસલામના માનનીય વયકતીઓ માટ. હઝરત અલી, ફાતીમા, હસન, હસન (ર.અ.)

બધાન અમ માન આપીએ છીએ.

પરકરણ ૬

હસન (ર.અ.) પરગટ થાય છ

૧. શબબીર (હસન) તબની બહાર એ રીત આવયા ક જાણ ઘર માથી મયત નીકળ છ! [બમઝામ દબબરની શાયરી]

કવી રીત એ શકય છ ક એક સસહ જવા બહાદર ઇમામ એક લાશ જવા બહાર આવ જયાર ક શહીદી માટ જઇ

રહયા હોય?

૨. ૪૦૦૦ તીરદાજો તીરોનો વરસાદ કરી રહયા હતા પરત અલલાહના સસહનો (અલી) પતર ૧૯૫૦ હરામખોરોન કતલ

કયામ હતા. [ અન ત પણ તીરોના વરસાદ વચચ!]

૩. ઇમામ પોતાના ઘોડાન યફરટીસ નદી તરફ દોડાવી મકયો. એક બદમાશન તીર તમના ગળામા છદી ગય. તમની

હથળીઓ લોહીથી ભરાઇ ગઇ, તમણ લોહીન ઉપર તરફ ફકય. તમના ઘોડાએ પાણી બપવા માટ માથ નમાવય. ઇમામ

કહય, “ઓ ઘોડા, ત પણ તરસયો છ; હ તયા સધી પાણી નહી પીવ જયા સધી ત ન પી લ!” પરત પરામાણીક ઘોડાએ

પોતાન માથ પાછ ઉઠાવી બલધ. ઇમામ તબઓમા પાછા આવયા. તમણ પોતાના કટબીજનોન ચતવણી આપી ક પરીકષા

અન દ:ખ માટ તયાર રહ.

23 | P a g e

૪. ત પાછા યધધના મદાન પર ગયા અન (હજ સધી તીર તમના ગળામા ફસાયલ હત) દશમનોની લાશોનો ઢગલો

ખડકવા લાગયા. દશમનોએ પોતાના સનીકોન ફરબદલ કયામ. એટલા બધા તીર છોડવામા આવયા હતા ક ઇમામન

નાજક શરીર શાહડી જવ દખાવા લાગય હત. પરત તમણ સતત દશમનો ઉપર હમલો ચાલ રાખયો.

અહી તમના શરીર માટ વપરાયલ બવશષણ “નાજક” ની નોધ લજો! અન સનીકો ફરબદલ કરવા પડ ફકત એક

યોધધા જોડ લડવા માટ!

૫. આમ યધધ દરમીયાન ઇમામ ઝબલકફલ તરીક ઓળખાતી જગયાએ આવી પહોચયા જ ૧૨ માઇલ દર હતી.

પોતાના શાહડી જવા શરીર સાથ!

નોધ : આપણ એ વાત યાદ રાખવી જોઇએ ક બધી જ ફટપપણીઓ આપણા ઇતીહાસકારોની કલપનાની

ઉડાનો માટ કરવામા આવી છ! મહાન વયકતીઓના નામ ઉપજાવલી અન અશકય વાતો ચઢાવવી એ

અસલમાતો તમન અપમાન કરવાનો રસતો ખોલ છ. લખકન હઝરત હસન અન તમના ક ટ બીજનો માટ

ખબજ માન છ. અન તથી જ આ પસતક લખવામા આવી રહય છ.

૬. તમન અતયાર સધી પડલા ઘા ગણવામા આવયા હતા; અન ત ૧૯૫૦ હતા.

કોણ ગણયા ? અન ક વી રીત?

૭. એક જાલીમ ઇમામના કપાળ પર પથથર માયો, પછી તમન તરણ દાતા વાળ તીર માયમ જ તમની છાતીની આરપાર

નીકળી ગય. ઇમામ તીરન આગળથી ખચી કાઢવાનો પરયતન કયો પરત કાઢી ન શકયા.

૮. પછી, તીરો, ભાલાઓ અન તલવારો ઇમામ ઉપર ચાર બાજ થી હમલા કરવા લાગયા. તમની હાલત તરસન લીધ

કથળતી જઇ રહી હતી. વારવાર ત દશમનો પાસ પાણીની માગણી કરી રહયા હતા પરત દશમનો તમની તરફ જાનવરોના

ટોળાની જમ આગળ વધી રહયા હતા.

હવ જયાર તમન શરીર શાહડી જવ થઇ ગય હત તો પછી તલવારો, ભાલાઓ અન તીરો હવ શ કરી શકવાના

હતા?

૯. ઇમામ તરણ દાતા વાળ તીર ક જ તમની છાતીની પાર જત રહય હત તન આગળથી કાઢી ન શકયા , તથી તઓ વાકા

વળીન પાછળથી ખચી કાઢય.

તરણ દાતા વાળ તીર પોતાની સાથ હરદય અન ફફસા પણ ખચી કાઢ!

૧૦. તમન લોહી કોઇ નળીમાથી નીકળત હોય તમ બહાર વહવા લાગય. જયાર તમની હથળી લોહીથી ભરાઇ ગઇ તો

ત લોહીન આકાશ તરફ ફકય. એક પણ ટીપ પાછ નીચ ન આવય !

તો કયા ગય?

24 | P a g e

૧૧. એક જાલીમ તમની પીઠ ઉપર એટલી તાકતથી ભાલો માયો ક ત પોતાના ઘોડા પરની જીન પર ન રહી શકયા.

તઓ જમીન ઉપર પોતાના જમણા ગાલ પર પડયા. તયારબાદ તયાથી પોતાની મતયની જગયા સધીન ખાસ અતર

તઓએ પાર કયમ.

૧૨. હસન તમીમીએ તમના મોઢામા તીર માયમ. અબ અયયબ ગળા પર. ઝારા બીન શરીક ડાબા ખભા પર તલવાર

મારી. બીજા એક હરામખોર જમણા ખભા પર તલવાર મારી. સના બીન ઇનસ હાસડીન હાડકામા ભાલો માયો જથી

ઇમામ માથ બનચ તરફ રાખી ઢળી પડયા તયાર બાદ તઓ ઉભા થયા અન પોતાના ગળામાથી તીર કાઢય

૧૩. દશમનોએ તમન ઘરી લીધા. તઓ હવ તમન મારવાની તયારી કરી લીધી. [બીજ શ બાકી રહય હત તમન મારવા

માટ !]

એવ લાગ છ ક ફરવાયત કરનારો કોઇન તયા સધી મરલો જાહર નથી કરતા જયા સધી તન માથ તના ખભા ઉપર

હોય! શ ઇમામ હસનન અતયાર સધીમા ઘાતક માર પડયો ન હતો? જો તમન અતયાર સધી બચવ તમની ઇમામ

તરીકની કોઇ પરતીકારક શકતી હતી, તો શા માટ હઝરત અલી ઇબન મલજીમના એક ઝટકાથી અન ઇમામ હસન ઝરથી,

એકદમ આસાનીથી મતય પામયા હતા?

૧૪. જયા સધી કોઇન માથ ધડથી અલગ ન થઇ જાય તયા સધી ત મરતો નથી ! આ મખામમી ભરી અતીશયોકતીન બીજ

એક ઉદાહરણ જોઇએ : હવ હઝરત ઝનબ તબના દરવાજ આવી. તમણ આખી દશમનોની ફોજન કાલાવાલા કયમ.

(કાલાવાલા કયામ ઇમામન ન મારવા માટ પરત તઓ પોતાન ભાઇન ન બચાવી શકી

૧૫ ઇમામ જમીન પર ફસડાઇ પડયા ત વખત મલીક બીન નસર તમના માથા પર વાર કયો તમના પાઘડીની નીચની

ટોપી કપાઇ ગઇ

આટલી બધી સઘષમ પણમ લડાઇ પછી ટોપી ક પાઘડી માથા ઉપર રહ ત અશકય લાગ છ.

૧૬. તમન માથ ચીરાઇ ગય હત. તમની ટોપી લોહીથી લથપથ હતી. ઇમામ ટોપી ઉતારી ફદધી. અન પોતાના માથા

પર પટટી મારી બલધી. તમન ઘોડા પરથી પડય ઘણો ટાઇમ થઇ ગયો હતો પરત કોઇપણ હજ તમન મારવા માટ

(દખીતી રીત) તયાર ન હત.

૧૭. હવ શમારલ જોશન આગળ આવયો. આ બદમાશન સફદ ડાઘ હતા. (ફરવાયત કરનારા એ વાત ભલી ગયા, ક

પહલા તન કોઢી તરીક દશામવાયો હતો.)

૧૮. શમાર બદમાશ વણમવી ન શકાય તમ એકદમ ઘમડી રીત નીચ બઠો. શબહદોના સરદાર તની તરફ જોય અન કહય, “

રસલ (સ.) એ સાચ જ કહય હત ક તમણ એક સફદ ડાઘા વાળા કતરાન પોતાના કટબનાઅ લોહીમા પોતાની લાળ

પાડતો જોયો હતો.” [શ રસલલલાહ આવી ભાષા વાપર?]

૧૯. આ ઘાતકી માણસ બઠઠી તલવારથી ૧૨ વખત હમલો કરીન રસલલલાહના પોતરન માથ બોચીમાથી છટ પાડી

ફદધ હત. [અન આપણા ફરવાયત કરનારઓએ સદીઓ પછી ૧૨ હમલા ગણયા હતા.]

25 | P a g e

પરકરણ ૭

બનરાધારપણાની રાતરી

વાચકો, આ પરકરણની વાતો ઘણા પસતકોમાથી લવામા આવી છ. અલ શખ મહમમદ હસન કહ છ, “ઘણી શોક

સભાઓ ભરાય છ. જવો જ મહરમમનો ચાદ દખાય છ તરત જ શોકના કપડા પહરામા આવ છ, શોક સભાઓ ભરાય

છ, મરશીયા અન દ:ખી ગીતો ગવાય છ, અન લલચાવતા બયાનો કરવામા અન સાભળવામા આવ છ, આસઓ સર છ,

માથાઓ અન છાતીઓ કટાય છ. જો આપણ હસનની શહીદીમાથી આટલ જ શીખયા છ, તો ત ઇસલામીક જગત માટ

કરબલા જવી જ દ:ખદ વાત છ.

૧. હસનનો શોક મનાવો, સદરીઓન તાકો !

૨. પબવતર ઇમામ કબવઓન ક જઓ જયજયકાર કરતા કાવયો અન દ:ખ ભરી શાયરીઓ ગાતા, તમન બવપલ ઇનામોથી

નવાજતા હતા.

૩. કરબલાના શહીદોના શોકગીતો ગાનારા ગાયકો, વશયાઓના કોઠાઓ પર ગાતા અન તમની પાસથી પસા લતા હતા.

૪. ગાયકો અન વકતાઓ લોકોની ચાહના મળવવા અન પરષકત કતામઓ (ગાવા બોલાવનાર) ની મજરી મળવવા માટ

પરયતન કરતા હતા.

૫. રસલ કહય, “જઠા સાબીત ઠરવા માટ એટલ જ જોવાન ક ત સાભળલી બધી જ વાતો ફલાવ છ.” [બનહજલ

બલાઘા]

અન કરબલાની વાતામ કશ નબહ પરત સાભળલા શબદો જ છ.

આ પસતકોમા કરબલાની વાતામની બવગતવાર વાતો જોતા એવ લાગ છ ક કોઇક બનાવ બનતો હોય ત વખત

અપાતો આખ દખયો અહવાલ હોય અન તવો જ હાલ આપણા કબવઓનો છ

૬ વાતામ કહનાર એવી રીત ન વાચવ જોઇએ ક જાણ ગીત ગાતો હોય, કારણક નબી (સ)ન કથન છ ક પહલ ગીત

જયાર આદમ મનાઇ ફરમાવલ ફળ ખાધ તયાર શતાન ગાય હત.

૭. વાતામ કહનારાઓ કરબલાની ઘટનાન એવી રીત વણમવ છ ક જાણ કકડા લડાવતા હોય.

૮. બશયાઓ બસવા કોઇની પણ પાસથી દીન (ધમમ)ની માહીતી ન મળવશો! [ઇમામ મસા કાઝીમ]

૯. તમારા હરદયન સતોષ મળ ત રીત રડો અન કણસો અથવા ઓછામા ઓછા પોતાના હાવભાવ દ:ખદ રાખવા. આ

રીત, તમ રડવાની કળા ધીર ધીર શીખી જશો.

૧૦. ઇમામ હસનનો જનમ પાચમી શાબાન હીજરી સન ૪ મા થયો હતો. રસલલલાહએ હસનન પોતાની જીભથી

ધવડાવીન મોટા કયામ હતા. રસલ પોતાની જીભ હસનના મોઢામા મકતા તો તઓ એટલ ધાવતા ક હસનન માસ

26 | P a g e

રસલના માસથી મોટ થય હત. રાજકમાર સયીદા (ફાતીમા) ક બીજી કોઇપણ બસતરન ધાવતા ન હતા. [અલદમાસ

સકીબા]

વાચકો, આ ફરવાયત ૧. ઇમામ હસન, તમની માતા ફાતીમા અન રસલલલાહની બઇજજતી સમાન છ, ૨. ત

કદરતના બનયમોનો મજાક ઉડાવ છ અન, ૩. ત માનવીની બધધીશકતીની બઇજજતી સમાન છ.

૧૧. જયાર ઇમામ હસન પદા થયા તયાર અલલાહ હરોન પોતાની સદરતા (શરગાર) વધારવાનો અન ફરીશતાઓન

અલલાહની બડાઇ વધાર કરવાનો હકમ આપયો હતો. [બહારલ અનવાર]

૧૨. જીબરાઇલ બીજા ૪૦,૦૦૦ ફરીશતાઓ સાથ આવી રસલલલાહના દરબારમા બધાઇ આપી હતી અન સાથ સાથ

ફદલાસો પણ આપયો હતો. [અમલી શખ સદક]

બધાઇ અન ફદલાસો એકસાથ !

૧૩. એક ફદવસ નબીના ફદકરા ઇબરાહીમ અન તમના પોતર હસન નબીના ડાબી અન જમણી જાગ ઉપર બઠા હતા.

બજબરાઇલ અલલાહ પાસથી સદશો લઇન આવયા ક અલલાહ નથી ચાહતો ક બનવ જીવતા રહ તથી એકની કરબાની

બીજા માટ આપો. રસલ કહય, “ઇબરાબહમની માતા ગલામડી છ, જો ત મતય પામશ તો ફકત હ જ દ:ખી થઇશ.”

કરાન દરક પરકારની ગલામીથી મનાઇ ફરમાવ છ. રસલના નામ એવી વાત કહવી ક જમા તઓ ગલામ સતરી અન

પરષો સાથ ભદભાવ કર, ત એકદમ અનાદર સચક છ, ભલન ત કરનારો કોઇ ઇમામ હોય ક ફાકીહ. બીજ એ બવચારવા

જવ છ ક, શ ગલામ બસતર માતા નથી હોતી અન ત બીજી બસતરઓ જવી જ નથી હોતી ?

૧૪. રસલ કહય, “હ હસન માટ ઇબરાહીમની કરબાની આપ છ.” આથી ઇબરાહીમ તરણ દીવસ પછી મતય પામયા.

[જઓ અલલાહની મજબરી અન વયકતીપજા કરનારા સપરદાયની હદ!]

૧૫. પોતાના જીવન દરમીયાન રસલ પોતાની બઠઠી નકલ જવા ચાર જીવો ઉછયામ હતા. આ હતા અલી, ફાતીમા,

હસન અન હસન. [અખલાકલ અઇમમા]

૧૬. નબી અન ઇમામ ફરજીયાત રીત ચમતકારો કરવા સકષમ હોવા જરરી છ.

૧૭. શખ મફફદ, શાહરબાનો, ક જ યઝદજાદમ બીન શહરયારની દીકરી, ક જ પરવઝનો દીકરો હતો, ક જ હોરમજનો

દીકરો હતો, ક જ બસસરા નવશરવાનનો દીકરો હતો તના બવષ લખ છ ક તણીની મસલીમોના માલીક હઝરત અલીની

દખીતી બખલાફત વખત આવી હતી. [મનતખીબત તવારીખ]

કરાન ક હદીષમા અલીની દખીતી ની સામ ન દખાતી બખલાફતન કોઇ જ વણમન નથી. અન આ ન દખાતી

ખીલાફત શ દશામવ છ?

૧૮. ઇમામ ઝનલ આબીદીન આ જ શહરબાનોથી પદા થયા હતા. તથી જ તમન “ઇબનલ ખરાતન” (બ કબીલાઓનો

દીકરો) કહવાય છ, એટલ ક અરબના બની હાશીમ અન પશીયાના નૌશવામન કબીલાના. [બહારલ અનવાર]

27 | P a g e

પરત શ તના પરદાદા ત જ પરવઝ ખશરો ન હતા જમણ રસલ દવારા મોકલવામા આવલ સદશાન ફાડી

નાખયો હતો ? પશીયાના રાજાઓના ખાનદાનની સરખામણી નબીના ખાનદાન સાથ કરવી એ ફરવાયતકારોની

લઘતાગરથી દશામવ છ અન નબીન બદનામ કર છ.

૧૯. રબાબ, ઇમામ હસનની પતની ક જની સરખામણીમા કોઇ ન આવ, ત કરબલાની ઘટના પછી એક જ વષમમા મતય

પામી. તણીએ આ આખ વષમ સયમની બનચ જ પસાર કયમ અન કયાર છાયડામા ન બઠી. [મનતખીબત તવારીખ]

૨૦. ભરોસાપાતર પસતકો ઇમામ હસનની પાચ જ પતનીઓની માહીતી આપ છ શહરબાનો, લલા, રબાબ, ઉમમલ

ઇશાક, કાઝઇઆ. બીજી પણ પતનીઓ હતી. [મનતખીબત તવારીખ]

“ભરોસાપાતર” પસતકો ૨૦૦ થી ૩૦૦ પતનીઓ ઇમામ હસન માટ બતાવ છ.

૨૧. ઇમામ હસનન ચાર પતરો અન બ પતરીઓ હતી. પતરો હતા અલી ક જ ઝનલ આબીદીન થી પણ ઓળખાતા

હતા, અલી અકબર, અલી અસગર અન જાફર. અન પતરીઓ ફાતીમા અન સકીના. અલી અકબર અન અલી અસગર

કરબલામા શહીદ થયા હતા. ઇમામ હસનના વારસો ફકત ઝનલ આબદીન દવારા આગળ વધયો. આજ હસનના

વારસો આકાશના તારાઓ કરતા પણ વધાર છ પરત યઝીદના વારસોનો કોઇ નામો નીશાન નથી.

મતખીબત તવારીખમા લખક લખ છ ક ઉપરન વાકય એ “સર અલ કૌસર” નો સાર છ. બીજા શબદોમા આ

સરહ ઇમામ હસનની વાત કર છ.

૨૨. ફદકરીઓ તરફથી વારસો ફાતીમા દવારા આગળ વધયો હતો ક જ હસન મસનનાની પતની હતા. હસન મસનના

પોત ઇમામ હસનના દીકરા હતા.

અમક બવચારવા જવી વાતો. કરાન રગભદ, જાતીભદ વગરનો અત લાવી દીધો અન રસલ તમન પોતાના પગ

તળ કચળી નાખયા હતા. આ કટલી હદ સધી સાર છ ક માણસની ઇજજત તના વારસાથી કરવામા આવ?

૨૩. મોહશીન ભોપાલી હાલ જીવ છ અન સારી તબીયતમા છ. અલલાહ તમન ખશહાલી અન કામીયાબી આપ! ત

ખબ જ સારા કવી છ. તમણ એક દહો લખયો હતો ક જ બધાની જબાન પર પહોચી ગયો છ :

રાજકારણની લોકપરીય ધન તો જઓ,

મઝીલ એ લોકો માટ છ ક જમણ સફર પણ ન કયો !

બીજી લીટી પવમના મગજો માટ બધ બસતી છ. જ લોકો પાછળ રહી ગયા અથવાતો નકશાન

ઉઠાવનારાઓમાથી રહયા અન ન તો પોતાની જાતન ન તો બીજાઓન ધયાનથી નીરખયા, ફકત દખાડો કરવા માટ રડયા.

જઓ, જ લોકો સફર ઉપર ગયા જ નથી, મઝીલ ઉપર પહોચી ગયા! એક સરસ બવચાર છ. છતાપણ, એ વાત ખબ જ

નવાઇની છ ક સાદતદદારનના લખક આ પકતીનો ઉપયોગ રસલના સહાબીઓ માટ કયો છ. કવી રીત? ત કહ છ ક,

“રસલ પછી ખીલાફતના સાચા દાવદારોન બાજમા મકી બીજાઓએ ખીલાફત કબજ કરી હતી.”

અમ માનીએ છીએ ક માનનીય અબ બકર, ઉમર, ઉસમાન અન હઝરત અલી કયારય પણ શકય નથી ક પોત

રાજય મળવાની કોશીશ કરી હોય ક તવી તમની ઇચછા હોય. સાચ તો એ છ ક રાજ તમન સોપવામા આવય હત અન

28 | P a g e

તમણ તન એક બોજાની જમ સમજય હત. રસલ જાહર કયમ હત ક, “અમ એવા કોઇન રાજ નહી સોપીએ જ તન શોધી

રહયો છ.” આથી ખીલાફત ક રાજય એ આવા ઉચચ લોકોનો ધયય હોઇ જ ન શક. અન ન તો રસલ તન વારસામા

આપી ન જાય અન નીયમ બનાવ. દરજજો જ કોઇપણ વયકતીની ઇજજત માપવા માટ વપરાવો જોઇએ. શ તમ

જાણો છો ક ૧૯ મી સદીમા બહાઇ પથની સથાપના કરનાર ઇરાની મહમમદ અલી બાબ રસલનો વારસદાર હતો?

જોડમના રાજા હસનના બપતા, મકકાહના શરીફ પણ રસલના વારસ હતા. તજ હતો ક જણ અરબી કરાતીકારીઓનો સાથ

આપી અરબઓન તકો સાથ લડાવયા હતા? જો ઇજજત માપવા માટ ખાનાદાનીયત ક જાતી જ માપદડ હોય તો બધા

જ મબસલમોએ પરીસ કરીમ આગા ખાનન પોતાના ઇમામ તરીક બસવકારી તમની ઇમામત નીચ એક થઇ જવ જોઇએ

કારણ ક ત રસલનો વારસ છ! અન હા, યાદો કી બારાતના જોશ મબલહાબાદીએ પણ દાવો કયો હતો ક ત રસલનો

વશજ છ !

દશમનન પાણી આપવાનો ઇનકાર કરતી મનપસદ વાતા મઓ

૨૪. કોઇ અગમય કારણોસર, પાણીનો પરવઠો રોકવાની વાતામઓ રીવાયતકારોની મનપસદ છ એ દશામવવા માટ ક

જાલીમોએ કવા જલમ કયામ હતા. ઇમામ તબારીથી નકલ કરી, “મજતહીદ” મહમમદ હસન લખ છ ક, “હમલો કરનારી

ફોજ હઝરત ઉસમાનના ફકલલાનો ઘરો નાખયો અન પાણીનો પરવઠો બધ કરી દીધો. હસન અન હસન મશકો લઇન

હજારો ઉપર હજારો નાકાબધીઓ પાર કરવામા સફળ રહયા!” [પણ કવી રીત?]

૨૫. જમલની લડાઇ ૧૦ જમાફદઉસસાની, ૩૬ હીજરીમા થઇ હતી. હઝરત અલી ત વખત ૫૯ વષમના હતા.

લોકોએ એ બનહાળય હત ક જ તલવાર બદર, ઉહદ, ખદક અન ખબરમા ચમકી હતી, ત હવ ફરીથી તલહા, ઝબર અન

આયશા સામ ચમકી રહી હતી. ૩૦,૦૦૦ લોકો મતય પામયા હતા. [તબારી]

દબનયાએ તો આ જોય જ ન હત. યહદીઓ અન પારસીઓએ આ વાતામ પછીથી ઘડી કાઢી હતી અન જરીર

બીન રસતમ તબારીએ તન ઇતીહાસ તરીક લખી હતી.

૨૬. મઆવીયાએ યફરટીસ નદીનો કબજો લઇ બલધો હતો અન અલી માટ પાણીનો પરવઠો રોકી દીધો હતો. અલીના

લશકર ફકનારાનો કબજો ખચવી લીધો પરત દશમનોનો પાણીનો પરવઠો બધ ન કયો.આ હતી જગ સીફફીન ક જમા

૭૦,૦૦૦ માયામ ગયા હતા.

આ વાતામ ઇમામ ઝહરી દવારા ઉપજાવવામા આવી હતી અન જરીર બીન રસતમ તબારી વળ તન આખરી ઓપ

અપાયો હતો. આ એક ખબ જ નવાઇ પમાડ એવી વાત છ ક, ૨૦મી સદીના મલલા સયદ મૌદદી કહ છ, “જો આપણ

આવી વાતામઓમા બવશવાસ ન કરીએ તો આપણી પાસ શ બાકી રહશ?”

૨૭. બસબફફનના યધધ વખત હીજરી ૩૭ અબ મસા અશરીએ ઉમરો બીન અલઆસન કહય ક ત એક કતરા જવો

છ ઉમરોએ જવાબ આપયો ક ત એક ગધડા જવો છ

શ નબીએ તયાર કરલા લોકો આવા હોઇ શક

29 | P a g e

૨૮ છતા હીજરી ૩૮મા હઝરત અલીએ ખવારીજ સાથ યધધ કરવ પડય હત ત યધધ જગ નહરવાન કહવાય છ

ખવારીજો ક જઓ જગ બસબફફન વખત હઝરત અલીની બાજએ હતા અલીની મઆવીઆ સાથની સધીથી ગસસ

ભરાયા હતા હજારો લોકો નહરવાનના યધધમા પણ શહીદ થયા હતા તબારી

૨૯ મઆવીયા ક જ બસફરયાના ગવનમર હતા તમણ ઇબજપત પર કબજો કરી લીધો હતો અન હઝરત અલીના લશકર

સામ ગરીલા યધધ ચાલ કયમ હત તબારી

આ વાત ખબ જ નવાઇની કહવાય ક આવા બવનાશક યધધો છતાપણ ઇસલામીક રાજય ફલત ફાળત રહય

૩૦ હજરત અલીએ તમામ વસતઓનો હમશા માટ અત લાવવા માટ દમાસકસમા મઆવીયા પર હલલો બોલાવવાન

નકકી કયમ તમણ મસજીદમા જોરદાર ખતબો આપયો અન મબસલમોનો સાથ મળવયો આમછતા એક અઠવાડીય પણ

પસાર નહત થય અન ૧૯મી રમજાન હીજરી સન ૪૦ના રોજ ક જયાર તઓ મસજીદમા નમાઝ પઢતા હતા અબદર

રહમાન ઇબન મલજીમ મરાદીએ તમના માથા ઉપર ઝર પીવડાવલી તલવાર વડ હમલો કયો તઓ ૨૧મી રમજાન તની

અસરથી મતય પામીયા

આ વાત ખબજ બવબચતર છ ક ઇમામ અલી જ બધ જ પહલથી જ કયા અન શ થવાન છ કયામત સધીમા ત

જાણતા હતા છતા પણ તમન ઇબન મલજીમના હમલાની ખબર ન પડી જો તન નસીબ સાથન સમાધાન ગણીએ તો

શા માટ તમણ દમાસકસ ઉપર હમલો કરવા માટ સનાન જોરદાર બશખામણ આપી શ તઓ મસલીમોમા ખનમરાકી

કરાવવા ઇચછતા હતા શ સાચ જ તમનો ખની અબદર રહમાન ઇબન મલજીમ નામનો ખવારીજી મબસલમ હતો અન

શ આ તન પોતાન કાવતર હત શ એ શકય છ ક અલી ફારસીઓના કાવતરાનો શીકાર બનયા હોય

૩૧ હઝરત અલી પોતાના લોકોથી એટલા કટાળી ગયા હતા ક પોત મતયની ઇચછા રાખતા હતા તઓ કહતા હતા

તમ માર હરદય પરથી ભરી દીધ છ અન મારી છાતી દ ખ અન ગસસાથી

અલલાહના શર શ આવ કશ કહી શક તઓન ડીપરશનની બીમારી ન હતી

૩૨ અમીર કહતા હતા હ ઇચછ છ ક મઆવીયા મારી પાસથી ૧૦ માણસો લઇ લ અન બદલામા પોતાનો એક

માણસ આપી દ એ તો એવી વાત થાય ક જાણ ચાદીન સોના વડ બદલી લઇએ

30 | P a g e

ટકડા કરી નાખત ઝર

૩૩. અમીર મઆવીયાએ હસનની પતની જાદાહ સાથ કાવતર કરી હસનન ઝર ખવડાવી દીધ હત જનાથી તમના

કાલજાના ટકડા ટકડા થઇ ગયા હતા. જાદાહ ન ૧ લાખ દીરહમ આપવામા આવયા હતા અન તન યઝીદ જોડ નીકાહ

કરાવવાનો વાયદો કરવામા આવયો હતો. [હવાલો ઇશામદ અલ મફફદ]

કદાચ એવ કોઇ ઝર હશ જ કલજાના ટકડા કરી નાખ, પરત આ વાત વદીક બવજઞાનથી એકદમ બવરધધ છ. અન

એ વાત ચચામવા જવી છ ક હઝરત હસન લાખો ફદરહમ ફકી શક તમ હતા, તો પછી તમની પતની કવી રીત ૧ લાખ

ફદરહમમા વચાઇ ગઇ! અન બીજો મદદો બવચારવા જવો છ ક આ બવષય પર લખાયલી અનક પસતકો, યઝીદન બદસરત,

ચાફરતરયહીન અન અશલીલ દશામવ છ. તો પછી જાદાહ ક બીજી કોઇપણ બસતર ઇમામ હસન ઉપર યઝીદન કવીરીત પસદ

કર? ઇબતહાસમા લખાયલ ફરવાયતો પરમાણ, ઇમામ હસન એકદમ તવગર હતા અન તમન પરભતવ અન આબર અલગ

જ પડતા અન ખબજ બવપલ સતરોતો ધરાવતા, એક રાણી મહલ ધરાવતા ક જમા ૩૦૦ પતનીઓ, રખાતો અન

ગલામડીઓ હતી અન તમની પાસ આધયાતમીક સતતા પણ હતી.

હજ આગળ સનદાઓ

૩૪. ઇમામ હસન મઆવીયાન એક જબરદસત અન ઐબતહાસીક કાગળ લખયો અન પડકાર ફકયો ક ત ઇનકાર કર ક તણ

એક ગલામની ઓલાદ, બઝઆદ બીન સમયાન ભાઇ બનાવી છ. [ફકતાબ અલ ઇશામદ]

ફરી એક વાર લલી કલપનાઓ, ગલામો અન માલીકો અન રગભદ અન જાતીના આધાર!

૩૫. મઆબવયાએ અબદર રહમાન ક જ હઝરત ખાલીદ બીન વલીદના દીકરા હતા, તમન પોતાના યહદી વદ જોડ ઝર

અપાવય. આ ઝરની અસર એવી હતી ક તમન પટ બચરાઇ ગય. [ફકતાબ અલ ઇબસતઆબ]

અમ આવ કોઇ ઝર જાણતા નથી ક જ પટ ચીરી નાખ.

૩૬. હઝરત અલીના મખય મદદગાર, મલીક અશતરન પણ ઝર આપી મારી નખાયા હતા. [તબારી]

તમન પટ પણ બચરાઇ ગય હત!

૩૭. મઆબવયાએ ઇમામ હસનન કહય, “ત તો એક કરબાનીનો ઘટો છ.”

૩૮. જયાર મઆબવયાન આયશાની જરરત ન રહી તો તણ એક ખાડો ખોદાવયો, અન તણીની ત ખાડામા પડીન મતય

પામી. [ફકતાબ અલ અવલ, જલાલફદદન સયતી]

૩૯. બહજરી સન ૬૦મા, ૪૦ વષમ સધી રાજ કયામ બાદ, અમીર મઆવીયા ૭૮ ક ૮૫ વષમની ઉમર મતય પામયા.

[તબારી][સાદા]

૭ વષમની ભલચક કાઇ નથી! આપણા હોબશયાર ઇબતહાસકારો તો અડધી સદીની ભલચક કરીન પણ બચી જાય

છ!

31 | P a g e

૪૦. યઝીદ એક દારફડયો, કબાબનો આશીક, અન નશાનો આદી હતો. ત રશમી કપડા પહરતો અન ખજરી વગાડતો

હતો. ત વાદરાઓન આલીમ જવો વશ કરાવતો અન તમન નચાવતો હતો. [સાદા]

અર વાહ!

૪૧. જયાર નબી (સ) તબકની લડાઇ માટ જતા હતા, તમણ અલીન મદીનામા પોતાના નાયાબ તરીક બનમણક કરી

હતી. તમના સહાબીઓન બવશવાસ થઇ ગયો ક તઓ અલીન પોતાનો વારસ બનાવશ. તથી તઓએ નબી (સ) ન કતલ

કરી નાખવાન કાવતર ઘડીય. જયાર તઓ યધધ પરથી પરત આવી રહયા હતા, ૧૨ થી ૧૪ લોકો તમની તરફ આગળ

વધયા અન તમની ઉપર હમલો કરીન તમન મારી નાખવાનો પરયાસ કયો. (હઝરત ઉમર આ હમલાખોરોમાથી એક

હતા!) હઝરત ઉમર હઝીફા સામ કસમ ખાધી હતી ક, “અલલાહ કસમ, હ મનાફફકોમાથી છ.” [બમઝાનલ એતદાલ

ઝહબી]

૪૨. હઝરત ઉમર કહ છ ક, “ઘદીરના પરસગ, રસલ અલી બવષ જાહરાત કરી ક ત મબખયા બનશ.” મારી બાજમા એક

ખબસરત, ખશબદાર નૌજવાન ઉભો હતો, તણ મન કહય ક, “ત ફદવસ નબીએ એક ગાઠ બાધી ક જ ફકત એક મનાફીક

જ ખોલી શક.” રસલ હઝરત ઉમરન કહય, “ઓ ઉમર, આ ફફરશતો જીબરાઇલ હતો. ત સાવધાન રહજ અન આ ગાઠ

ખોલતો નહી.” [મોદા, સ યદ હમદાની]

વાચકો, આવી વાતામઓ ધામીક દતકથાઓમા ઉપજ જ છ. ફરીશતાઓ “ખશબદાર નૌજવાન” બની જાય છ,

અથવાતો કવામા ખોવાઇ જાય છ અન ફરીશતાઓના વહાલાઓ આકાશમા લટકતા બવહરતા હોય છ.

૪૩. સફરના મહીનામા હીજરી સન ૧૧મા, વફાતના થોડા ફદવસ પહલા, રસલ અલીન પોતાની પાસ રોકી રાખયા

અન અબ બકર, ઉમર અન ઉસમાનની તરીપટીન મદીના છોડી રોમનો જોડ લડવા જવાનો હકમ આપી દીધો. નબી તમન

પોતાની મોત વખત સાથ રાખવા નહોતા માગતા કારણક જો તઓ મદીનામા હાજર ન હોત તો બખલાફત બવષ કોઇ

જઘડો જ ન થયો હોત. પરત તઓ ન ગયા. અલ બમલાલ વનનહાલ]

નબી એ કવા લોકોન પોતાના સહાબીઓ બનાવી લીધા હતા!

૪૪. પોતાના છલલા ફદવસોમા રસલ એક હકમ લખી આપવા માગતા હતા જથી મબસલમો ગમરાહ ન થઇ જાય. પરત

ન. ૨ (હઝરત ઉમર) એ રસતો રોકયો એવ કહીન ક, “આ માણસ બચતતભરમમા છ.” પછી તણ કહય, “અલલાહની ફકતાબ

અમારા માટ પરતી છ.” [બ ખારી, મસલીમ]

આ જ પસતકો એવ પણ લખ છ ક નબી (સ) ની વફાત વખત તમના સહાબીઓ હાજર ન હતા. આ જ

પસતકોના આધાર, આ કાલપનીક હકમ લખી આપવાની વાતામ બાદ, નબી (સ) તરણ દીવસ જીવયા હતા. શ તઓએ

હકમ પછીથી ન લખી શકતા હતા? શ તઓ મોઢ કોઇન હકમ ન આપી દતા જથી બીજા લખી લતા? શ કામ તમના

૨૩ વષમના પયગબરીના કાયમ દરમીયાન આ હકમ બાકી રાખયો?

૪૫. સહાબીઓ તો નબી (સ) પર હમલો કરતા ખચકાયા ન હતા તો પછી તમના નવાસાન મારવ તો તમના માટ કોઇ

અઘર કામ ન હત ! [સાદા]

32 | P a g e

૪૬. જયાર નબી મતય પામયા, સહાબીઓએ તમના શરીરન રઝળતી મકી ગાયબ થઇ ગયા. તઓ તરણ ફદવસ પરા

કરીન પાછા આવયા. ન. ૧ (હઝરત અબ બકર) પણ તરણ ફદવસ પછી પાછા આવયા અન આમ લાશ દફન વગર તરણ

ફદવસ રઝળતી રહી. લોકો ન.૧ ની જોડ બનષઠાના કોલ આપવામા વયસત હતા. [તબારી અન સીર હલબીઆ]

હારલા પસીયાના વાસી રસતમનો ફદકરા તબારીએ એવી શબદોની માયાજાળ રચી જમાથી આપણા એકપણ

ઇબતહાસકાર છટવામા સફળ નથી થયા. કરાન ગવાહી આપ છ ક નબી (સ) “અલ મઝમમીલ” (શરષઠ દોસતો પસદ કરવા

વાળા) હતા. શ તમન દોસતો આવ વતમન કરી શક?

૪૭. આ જ તબારી લખ છ ક હઝરત ઉમર બીજા કટલાક સાથીદારો સાથ હઝરત અલી અન હઝરત ફાતીમાના

દરવાજ ઇધણના લાકડા અન આગ લઇન પહોચયા અન કહય, “બહાર આઓ અન હઝરત અબ બકર જોડ વફાદારીની

કસમ ખાઓ નહીતો હ તમાર ઘર સળગાવી દઇશ.”

જઓ તબારીનો જાદ ક બશબલી નૌમાની જવા સશોધક પોતાની પસતકમા લખ છ, “અલ ફારક” ક જઓ ખબ

જ ગસસાવાળા સવભાવના હતા તમનાથી આવ વતમન થાય તો એ કાઇ અશકય નથી.

૪૮. ન. ૧ (હઝરત અબ બકર) એ આગ અન ઈધણના લાકડા મોકલયા અન ન. ૨ (હઝરત ઉમર)એ આ વસતઓ

ઉઠાવી હતી. તો એ વાતમા કોઇ નવાઇ નથી ક બશમાર ઇમામ હસન બવરધધ તલવાર ઉઠાવ.

વારસો !

૪૯. મજતાબહદ મહમમદ હસન કહ છ, “આ વાત સમાધાન પામલી છ ક ઇસલામીક શરીઅતમા ફદકરા અન ફદકરીઓન

બપતાની બમલકતમા ભાગ મળ છ.”

ત એવ નથી લખતા એક આ કોઇ મલલાઓએ ઉપજાવલી શરીઅતની ખાસ જોગવાઇ છ ક પછી કરાનનો હકમ

છ. કરાન આ બવષયમા એકદમ સપટ છ. વસીયત લખવી ફરજીયાત છ (૨:૧૮૦) અન કોઇન પણ ઉપકાર કરી ભાગ

આપી શક છ, કોઇ સગો હોય ક ન હોય. લોહીની સગાઇ વાળાન એટલી જ જાયદાદ મળશ જ વસીયત પરમાણ

વહચણી થયા પછી બચ (૪:૧૧, ૪:૩૪)

૫૦. ફાતીમા એ દ:ખમા મતય પામયા ક તમન ફફદાકના બગીચામા મળતો વારસાગત હક ન આપવામા આવયો.

શ આ પરકારની માનયતા આ પબવતર બસતરની બઇજજતી નથી? બન હઝરત અલી અન ફાતીમા ર.અ. નો ઉછર

એવા વયકતીઓ દવારા કરવામા આવયો હતો ક જ ઇચછાની અછતન ગવમ માનતા હતા. આવા માનનીય વયબકતઓન

ધનદોલત અન રાજય મળવવાની કોઇ પરવા ન હતી.

૫૧. હઝરત ઉસમાનન ચટાવ ઇસલામ માટ મોટી દઘમટના હતી. [સાદા]

બીજી બાજ હઝરત ઉસમાનના રાજયથી લઇન પછી સદીઓ સધી ઇસલામ એક જોરદાર પરવાહની જમ આગળ

વધતો રહયો ક જન કોઇ રોકી ન શકયા.

૫૨. ઇમામ ઇબન તઇબમયા, મોબહનફદદન ઇબન અરબી, મલલાહ અલી કારી, હાફીઝ ઇબન હજર, હાજી મકકી અન

ઇમામ ગઝાલી વગરએ ઇમામ હસનના કતલન ટકો આપયો હતો.

33 | P a g e

શ આ એકદમ બતરસકાર વાળી વાત નથી? બધાની જમ જ, આ મોટા નામો પણ પોતાના કામો માટ જવાબદાર

ઠરશ.

૫૩. ઇમામ હસન બખલાફત અમીર મઆવીઆન તના જીવન સધી સોપી ફદધી અન એવો કરાર કરીન ક ખીલાફત

પાછી તમની પાસ આવવી જોઇએ. [ઇસતીસાબ]

શરા (અરસપરસ સલાહ મશવરો) કરવાના કરાનના હકમન શ થય?

૫૪. મઆબવયા સામ અસખય બવબવધ વાનગીઓ બપરસવામા આવતી હતી. ત ખાઇ ખાઇ ન થાકી જતો પરત કયારય

તન પટ ન ભરાત હત. [અનવારલ લઘા]

વાહ!

યઝીદ મઆબવયા ર.અ.નો ફદકરો

૫૫. અમીર મઆવીયાના સમયમા કોઇ શરા ન હતી. [ઇબીદ]

જો શરા ન હતી અન રાજય વારસામા મળત હોત તો, તન બખલાફત ન કહવાય પરત રાજાશાહી કહવાય. કવી

રીત બખલાફત અથવા તો રાજાશાહી હઝરત અલીના વારસામા વશ દર વશ ચાલી જતી હતી?

૫૬. મઆબવયાનો ફદકરો યઝીદ કતરા, વાદરા અન ફદપડા પાળતો હતો. ત પોતાની સાવકી માતાઓન પરણતો હતો

અન પોતાની બહનો અન દીકરીઓન પણ પરણતો હતો. ત ખલલ આમ દાર પીતો હતો. રાતર ચોરો અન ડાકઓના

ટોળા વચચ બઠો બઠો લટફાટ અન ડકતીઓની વાતામઓ સાભળતો હતો. ત વાદરાઓન ઉલમાની જમ કપડા પહરાવી

તયાર કરતો અન તમન નચાવતો હતો. [તારીખલ ખલફા]

આ જઓ, મન લાગ છ ક આપણા ઇબતહાસકારોની કલપના બધી હદો પાર કરી ગઇ છ, પણ,

૫૭. બહજરી સન ૬૨ મા યઝીદ મદીનામા તરણ ફદવસ અન રાત સધી લટફાટ કરી હતી. મદીનાના ૧૦,૦૦૦ લોકો

માયામ ગયા હતા ન નબીના ૭૦૦ સહાબીઓન મોતન ઘાટ ઉતરવામા આવયા હતા. હજારો સતરીઓ અન ૩૦૦

કમારીકાઓ પર બળાતકાર કરવામા આવયા. તણ મસજીદ નબવીમા ગધડા અન ખચચરો બાધયા હતા. [ઇબીદ]

૫૮. ઇમામ ઝહાબી લખ છ, “યઝીદના દષકમોન લીધ, અલલાહ તની જીદગી લાબી ન કરી અન ત હીજરી ૬૪ મા

૩૦ વષમની ઉમર મતય પામયો.”(અન તની ઘણી દીકરીઓ ૫ ક ૬ વષમની ઉમર બવધવા થઇ ગઇ) [મીઝાનલ એતદાલ]

એવી માનયાતા લાગ છ ક જવાન મરવ દટતાની નીશાની અન મોટી ઉમર મરવ સદગણી હોવાની નીશાની છ!

સમસયા એવી છ ક ઘણા અસના અસરીના (શીયા) ઇમામો જવાનીમા મતય પામયા હતા. દાખલા તરીક ઇમામ હસન

અસકરી ફકત ૨૮ વષમ સધી જ જીવયા. બીજી બાજ અમીર મઆવીયાની જીદગી લાબી થવાનો આશીવામદ પામલી હતી!

૫૯. મજતહીદ મહમમદ હસન, સાદા ના લખક, અહમદ બીન હબલ સયદ અલસી, ઇબન જૌઝી, જલાલફદદન સયતી,

કાઝી શાહબદદીન ઝહબી અન મલલાહ અબદલ હયયી અફરગી મહલ વગરના હવાલાથી લખ છ ક, “મોઢાથી યઝીદ ઉપર

લાનત મોકલતા રહવ ત એક પરકારની ઇબાદત છ.”

34 | P a g e

બીજી બાજ કરાન કહ છ ક પહલાના લોકો ક જઓ મતય પામી ચકયા છ, તમના બવષ તમન સવાલ કરવામા

નહી આવ ક તઓ શ કરતા હતા!

૬૦. ખીલાફત એ કાઇ બાળકોની રમત નથી, ખાલાજીન ઘર. [અનવારલ લઘા]

તો પછી શા માટ તન એક કટબમા મયામદી કરી દવી?

૬૧. આપણા ઇબતહાસકારોન યઝીદના મદીના ઉપરના હમલાની વાત હજી યાદ રહતી.(જઓ ઉપર ૫૭ ન.)

મજતહીદ પાના ન. ૧૪૨ પર લખ છ ક, “૧૦૦૦ સતરીઓન કૌમાયમભગ થય હત અન બધી જ ગભમવતી બની ગઇ

હતી. રસલ (સ) ના ૧૦૦૦ સહાબીઓન કતલ કરવામા આવયા હતા, ૭૦૦ કરાનના કારીઓન રહસી નખાયા અન

કતરાઓ અન વરઓન મસજીદ નબવીમા છટટા મકી દવાયા હતા. (પછી તમન ગપપાની ઉડાન નીચ આવી જાય છ) શ

યઝીદ માટ હવ રસતો બાકી રહયો છ ક તન મોકકષ(મગફીરત) મળ?”

શ આ મલલાએ પોતાના મોકકષની વધાર સચતા ન કરવી જોઇએ?

નમાઝો

૬૨. મજતબહદ મહમમદ હસન એક વાત ખબ જ ભાર પવમક લખી છ ક : જો ઇમામ હસન પોતાન માથ શબહદ ન કયમ

હોત તો કોણ નમાઝ પઢત?

સાચ જ કોણ ’નમાઝો’ પઢત? સબનનઓ? મહફદદષ અલજાઝરી અન બીજા ઉલમાઓ મજબ સનનીઓની

નમાઝ તો બઝના છ! [તફસીરલ બહામન, ઇમામ જાફર સાદીક ૪:૪૫૩] બશયાઓ? અબદલ કાદીર જીલાનીના બહસાબ

તો બશયાઓની નમાઝો તો મતીપજા છ. [ઘ બનઅતલ તાલબીન]

૬૩. ઇમામ હસન સતયન ફલાવવા અન બરાઇન રોકવા માટ જીહાદ ઉઠાવી હતી. [ક મકામ]

શાહ અબદલ અઝીઝ મહદદીષ દહલવી લખ છ ક ઇમમ હસન બળવો એટલા માટ કયો ક તઓ લોકોન અતયાચારી

રાજયથી લોકોન મકત કરવા ઇચછતા હતા. પરત મજતહીદ કહ છ ક ઇમામ “યઝીદના મહલન તહસ નહસ કરી નાખયો

હતો”.

આવ કયાર થય? તમના પોતાની ફરવાયતો મજબ તો યઝીદ દારની અન વયાભીચારની મહફીલોમા વયસત હતો.

બનરાશા

૬૪. અમલી શખ સદદકમા હઝરત અલીથી ફરવાયત છ ક, “હ, ફાતીમા, હસન અન હસન અલલાહના રસલની જોડ

હતા. અચાનક જ એતો એ અમારી તરફ જોય અન અમારી ઉપર ભબવષયમા થનારા અતયાચારો ઉપર રડવા લાગયા.

૬૫. આજ પાના ઉપર લખલ છ ક હઝરત અલી રડી પડયા, એટલ બધ ક તમના આસઓ તમની દાઢીમાથી તમની

છાતી પર પડવા લાગયા.

35 | P a g e

વાચકો, નાતો અલલાહના રસલ ક નતો હજરત અલી આવા નબળા હતા ક જ રીત વણમવામા આવય છ ત રીત

બનરાશાથી પડી ભાગતા રડી પડતા. તઓ દરઢ બનશચયી, સસકારી અન બહાદર વયકતીઓ હતા અન તમના કાયોની

બવશીટ ગણવતતાએ આ દનીયાન બદલી નાખી હતી.

૬૬. ઇમામ હસન કહય, “મન છપી રીત ઝર આપીન શહીદ કરવામા આવશ.” [અલદામા]

આ પસતક ઘણી જગયાએ કહ છ ક ઇમામથી કશ છપાઇ ન નથી રહી શકત.

૬૭. ઇમામ હસન ઇમામ હસનન કહય હત ક, “તારા કતલ ઉપર આકાશમાથી લોહીનો વરસાદ થશ અન આખ બરહાડ

તારી આ અગનીપરીકષા ઉપર જોર જોરથી રડશ. તયા સધી ક જગલના જાનવરો અન દફરયાની માછલીઓ પણ રડશ.”

[ઇબીદ]

હવ, જો તમ આ પરકારનો ઇસલામ ગળાની નીચ ઉતારી શકો તો ભલ, તમ મહાન છ!

૬૮. નફસલ મહમન, આશર બહાર અન બીજી ઘણી ફકતાબો ઘણી બધી રીવાયતો લખ છ ક ઇમામ હસન અન તમના

ઘર ઉપર આ તકલીફો અલલાહ તરફથી પહલથી જ નબસબમા લખાઇ હતી.

પરત કરાન કહ છ ક માણસ તનો જ હકદાર છ જના માટ ત મહનત કર છ. ઇમાન વાળો પોતાન નબસબ પોત

જ બનાવ છ. અન કદાચ, આપણ માની પણ લઇએ ક આ પહલથી નકકી હત, તો પછી તના ઉપર ધમાલ કરવી અન

તરાસ આપવો બબલકલ અથમહીન છ. તો પછી શા માટ તના બવષ લખવ, વાત કરવ અન રડવ?

૬૯. ઇમામ હસન કહય હત ક, “મ મારા નાના પાસથી સાભળય હત ક ખીલાફત એ અબ સફીયાનની ઓલાદો ઉપર

પરબતબધીત છ.” [આશર બબહાર અન મલહફ]

કરાન પરમાણ, વારસો, સગપણ અન વશની કોઇ કીમત ક મહતવતા નથી. માન ફકત માણસના વયબકતતવ પરમાણ

હોવ જોઇએ, તથી અલલાહના રસલ આવી વાતો કહી જ ન શક.

૭૦. મદીનાથી બનકળતા પહલા, હસન એક સપન જોઇ જથી તઓ રડી પડયા. તઓ નબી (સ) ની કબર પાસ પડી

ભાગયા અન ખબ રડયા. તઓ પોતાના સગાઓન મળીન પણ ખબ રડયા. પછી તમણ અલલાહ પાસ દઆ માગી ક

તમન અલલાહ અન રસલ નકકી કરલા માગમ ઉપર માગમદશમન કર અન પછી ખબજ રડયા. [મકતલ અવાલમ,

અશરદદામા, વગર વગર]

આ ફરવાયતોમા ભરપર બવરોધાભાષ છ. નબસબમા લખાયલ હોવ, અલલાહ અન રસલની મરજી અન દરક

પગથીએ રડી પડવ ! અન એ પણ તયાર ક જયાર, સવગમ, પબવતર નાના, માતા બપતા અન સગાઓ તમની રાહ જોઇ

રહયા હોય !

૭૧. ઇમામ હસનનો સાવકો ભાઇ, મહમમદ બીન હનફીયા, મફદનાથી કરબલા તમની સાથ ન ગયો. ઇમામ પોતાની

સાથ અબ તાલીબના વશજો ક જમા તમની બ બહનો ઝનબ અન ઉમમ કલસમ, ભાઇઓ, નવાસાઓ વગર હતા. અબ

તાબલબના વશજો બસવાય બન હાશીમના કબીલામાથી કોઇ પણ તમની જોડ ન ગય.

36 | P a g e

પરકરણ ૮

હસનની શબહદી પછી

૧. આખા બરહાડમા ઉતપાત મચી ગયો હતો. ગઢ તોફાનોએ પાયમાલી કરી નાખી. ભકપોથી આખી પથવી હાલી

ગઇ. આકાશમાથી લોહી પડવા લાગય હત. ચારબાજ બવજળીઓ થવા લાગી હતી. બધ જ અધકાર ફલાઇ ગયો હતો

અન ફદવસ તારાઓ દખાવા લાગયા હતા. આ અધકાર તરણ દીવસ સધી રહયો હતો. મકાનો અન કપડાઓ આકાશમા

વરસતા લોહીથી લાલ થઇ ગયા હતા. કડાઓ અન કજાઓ લોહીથી ભરાઇ ગયા હતા. એક પથથર પણ ખસડવામા

આવ તો પણ લોહી નીકળત હત. [આશર, કમકામ, તારીખ ઇબન અસકર, સાવીક વગર]

આ પસતકો લખ છ ક તરણ દીવસ સધી દનીયાના લોકો બવચારતા રહયા ક દનીયાનો અત આવી ગયો છ.

છતાપણ, આ એક નવાઇની વાત છ ક આટલી મોટી ઘટના રોમ, ઇજીપત, ગરીસ, ભારત અન બીજા દશોના ઇબતહાસમા

લખવામા આવી નથી.

૨. સબધકાળ દરમીયાન જોવા મળતી લાલાશ, હસનની શબહદી પહલા જોવા ન હતી મળતી. [સાવક]

૩. જયાર હસન શબહદ થયા તયાર અલલાહ ૭૦,૦૦૦ ફફરશતાઓ બનચ ઉતાયામ હતા ક જ કયામત સધી શોક મનાયા

કરશ. આ હકીકત ઉપરથી એ સાબબત થાય છ ક હસનની શબહદી ઉપર રડવ અન શોક મનાવવો એ અલલાહનો તરીકો

છ. અથવા, (બીજા શબદોમા) સવમશબકતશાળી અલલાહ ૧૦મી મહરમમથી રડી રહયો છ અન રડતો રહશ. [ઘ નીઆતલ

તાલીબીન]

આપણ સવમશબકતશાળી અલલાહ વીષ સાભળી રહયા છ, શ ત “બનરાશ” અલલાહ હતા?

૪. પોતાની દાઢી અન માથા ઉપર ધળ નાખવી એ નબીની સનનત છ ! [બતરમીજી શરીફ, પા. ૨૧૮, ફદલહી આવતતી]

એ વાત ધયાન રાખવા જવી છ ક નબી (સ.) “કરબલાની” ઘટનાના ૫૦ વષમ પહલા જ મતય પામયા હતા.

હવ આપણા ઇબતહાસકારોએ આ કહવાતી ઘટનાની તરણ ચાર સદી પછી લખલા ગપગોળા જોઇએ :

૫. જગલીઓએ ઇમામ હસનના શરીર પર રહલા ફાટલા કપડા પણ ખચી કાઢયા હતા. ખમીસ ઇશાક હાદરીએ ખચી

કાઢય હત, પાટલન અસવદ બીન ખાલીદ અન અગઠી બજદલ કલીબીએ (ક જણ હસનની આગળી પણ કાપી લીધી

હતી). તમની શાલ કસ બીન અશાસ, ઉમર બીન સાદ તબરા નામન કવચ અન અદ કબીલાના લોકોએ તલવાર લઇ

લીધી હતી.

આ તલવારન ઇમામ મહદીની તલવાર “ઝલફીકાર” ન સમજશો (હવાલો મલહફ). દસ ઘોડ સવાર દવારા

હસનના મડદાન કચડી નાખવામા આવયા પછી, મલહફમા અબ ઉમર ઝાહીદના નામ એક વાકય લખવામા આવય છ ક,

દસ દસ ઘોડ સવારોનો વશ ચકાસવામા આવયો હતો અન દસ દસ જણા લગન વગર પદા થયલા હતા ( અન આ

સશોધન, સવભાવીક રીત, ૫૦૦ વષમ પછી કરવામા આવય હત. ઇસલામ આવયો જ હતો રગભદ, જાતીભદ, વશભદ,

37 | P a g e

ઉચો વારસો અન બીજા આવાજ ભદભાવો દર કરવા માટ. દરક માણસ, અલલાહની નજીક જનમથી જ ઇજજત પાતર

છ, ભલ ગમતયા જનમયો હોય.

૬. ઇમામની શબહદી પછી, તમના ઘોડાએ ૪૦ ઘોડસવારોન નીચ પાડી દીધા અન તમન કચડીન મારી નાખયા.

[મનાકાબ શહર અશબ], ના? ઘોડાએ ઇમામના લોહીમા પોતાન કપાળ લાલ કયમ અન પછી જમીન પર માથ

પછાડવાન શર કયમ, જયા સધી ક ત મરી ન ગયો. [આશર બહાર], ફરીથી ના? ઘોડાએ ઇમામના શોકમા યફરટીસ નદીમા

ડબીન આતમહતયા કરી હતી. [નબસખત તવારીખ]

૭. કબવ આ પરમાણ ભાવનાઓ જગાવ છ :

ગાડાઓમા ભરીન લઇ જાઓ યાદગીરીઓ અલી અન બતલના ઘરવાળાઓની

નબી(સ)ના ખાનદાનન ક દી બનાવી લઇ જાઓ !

૮. ઇમામ હસન પછી પાછળ રહી જનારાઓમા બબમાર ઇમામ ઝનલ આબદીન, પદામમા કટલીક બસતરઓ અન કટલાક

બાળકો હતા. આ લોકો પાસથી જમણ પણ લટફાટ કરી તઓ ખરાબ મોતન ભટયા. એક વયકતી ક જણ કસર લટય

હત તન પોતાન શરીર સળગત લાગય. મહદી રાખ બની ગઇ અન ઉટન માસ ઝરી બની ગય.

૯. ઇમામ ઝનલ આબદીન કદમા હતા. આમછતા ચમતકારીક રીત તમણ પોતાના બપતાની મયતમા આગળ હતા.

[ફરજાલ કશી]

૧૦. તયારબાદ ઇમામ ઝનલ આબદીન, હસન બીન અલીના ફદકરા, કબરની જગયા પરથી થોડીક જમીન ખસાડી. એક

કબર પહલથી જ ખોદાયલી હતી. બબમાર ઇમામ પોતાના બપતાન પોત જ ઉઠાવયા અન કબરમા ઉતારી દીધા.

[લીલમકરમ]

પબવતર માથ

૧૧. સવાલ : ઇમામ હસનન માથ કયા છ?

જવાબ : - મફદનામા ત દફન છ. [હવાલો અસલ કાફી વ તહઝીબલ અહકામ]

ત ઇમામ હસનની કબરની નજીક છ. [હવાલો ખલાસતલ વફા]

(ના) ત તો જનનતલ બકીમા કયાક બીજી જગયા એ છ. [હવાલો ફતાવા કતમબી]

(માફ કરજો) ત તો નજફના અમીર અલીની બાજમા દફન છ. [હવાલો કાબમલઝઝીયારા]

(ફરીથી ના) ત તો ફરકાહની મસજીદમા છ. [હવાલો અબદલલાહ બીન રઝઝાક]

નબી (સ) પોત પોતાની કબરમાથી ઉઠયા અન મદીનાથી આવયા અન તમના એક મોઅજીઝા વડ

તમન માથ પોતાની સાથ દમાસકસથી મદીના લતા ગયા. બીજી બધી વાતામઓ ખોટી છ. [ક તબ

રાવીનદી કહ છ]

38 | P a g e

(અશકય!) સતય તો એ છ ક યઝીદ તમન માથ અનક શહરોમા લોકોન દશામવવા માટ રલીઓ

કાઢી હતી. આ પરકરીયા દરમીયાન, ત અસકલાનમા પહોચય. તયાના સરદાર તન તયા દફન કરી દીધ.

યઝીદ ત માથાન પોતાના ખજાનામા મકય હત. જયાર અબદલ મલીકનો ફદકરો સલમાન ગાદી

પર બઠો તયાર તન ખબર પડી ક માથ તયા છ. તણ જોય ક માથ ચોખખી ચાદીની જમ ચમકત હત.

પોતાની પાસ થોડો સમય રાખયા પછી, તણ માથ એક કપડામા વીટાળય અન ખબજ માન સાથ

દફન કયમ હત.

દફનનો સમય ૯૮ હીજરી નો હોવાન કહવાય છ, એટલ ક કરબલાના થવાના ૩૭ વષમ પછી. અન આ

ઘટનાઓની નોધ સાવક અન તહઝીબ દવારા સદીઓ પછી લખવામા આવી છ.

(ના) ઉમર બીન અબદલ અઝીઝ પોતાના રાજ વખત માથ કરબલામા દફન કયમ હત.

તહઝીબલ અહકામા એવ પણ લખવામા આવય છ ક અબબાસી રાજાઓ હીજરી ૧૩૦ (ઇ.સ.

૭૫૦) મા સતતા પર આવયા હતા. તઓએ યઝીદનો ખજાનો લટયો હતો. એક સનીકન એક થલો

દખાયો. જયાર તણ થલો ખોલયો, તણ રશમમા લપટલ એક માથ જોય. તની ઉપર અરબીમા

લખાયલ હત ક આ અલીના ફદકરા હસનન માથ છ. ચપચાપ, સનીક જમીન તલવાર વડ ખોદીન

માથ દફન કરી દીધ હત.

સનીક માથ ચપચાપ દફન કરી દીધ હત પરત તહઝીબલ અહકામના લખક ઇબન તસીન આ વાતની ખબર પડી

ગઇ એ પણ ૩૦૦ વષમ પછી, કદાચ માની શકીએ ક ત સનીકની આતમાએ તમન કહય હોય. એ વાત પણ વાચક ધયાનમા

રાખવી જોઇએ ક આજ લખક સલમાન બીન અબદલ મલીકન પણ આ ઘટનામા વણમન કયમ છ.

ઇબન જૌઝી આ બધી વાતોનો છદ ઉડાડી દ છ. તમના મજબ, મનસરન માથ ઉમયયાદના

ખજાનામા એક પટીમા તાળ લગાવીન રાખલ મળય હત. તણ ત દમાસકસમા દફનાવય હત.

આ વાતામમા રહલી ખામીઓન પારખીન ત વખતના એક બીજા ઇબતહાસકાર મકરઝીએ, બાકીની

બધી વાતામઓન નકારી દીધી, અન પોતાન ગપપ ચલાવય. તણ લખય છ ક ધમમયધધો વખત,

બિસતીઓના ડરથી, માથ દમાસકસમા અસકલાન પાસ લઇ જવામા આવય હત. તયારબાદ ૮

જમાફદઉલ અવવલ હીજરી ૫૪૮ મા તન ફરીથી ખોદીન કાઇરો લઇ જવાય હત. માથા માથી

કસતરીની સગધ આવતી હતી અન તમાથી તાજ લોહી ટપકત હત !

ફરવાયતોનો મમમ

૧૨. કરબલામા સતયનો બશરચછદ થયો હતો. શીમારના ખજર ઇમામ હસનન માથ કાપી નાખય હત.

[હવાલો નફસીલ મહમમ]

૧૩. પહલા, એવ કહવાય હત ક ત બશમારની તલવારના ૧૨ ઘાથી કપાય હત ! [નફસીલ મહમમ]

અન જયાર સતયનો બશરચછદ થયો હતો તયાર બધીજ કરબાનીઓ વયથમ થઇ ગઇ!

39 | P a g e

૧૪. અલલાહના રસતામા શહીદ થનારન માથ ભાલા પર ઉચ ચઢાવવામા આવય હત. ત જ ઘડી હતી જયાર સતયનો

બશરચછદ થયો. [શહીદ અલ ઇનસાબનયત]

જો એવ જ હત તો જૌહર આવ કહવામા ખોટા હતા ક :

હસ નની કતલ સાચજ યઝીદની મોત હતી,

દરક કરબલા ઇસલામન નવ જીવન આપ છ!

૧૫. બબબી શહરબાનોએ યફરટીસ નદીમા કદીન આતમહતયા કરી બલધી હતી. [મનાકીબ, ઇબનલ શહર અશોબ]

૧૬. (અશકય!) બબબી શહરબાનો તો ઇમામ ઝનલ આબદીનના જનમ વખત મતય પામી હતી. [ઇસરારલ શહાદત]

૧૭. ફકતાબ અલ ઇસરાર મજબ, બબબી શહરબાનો ઇમામના ઘોડા પર બસીન જબલ એ તસી તરફ જતા રહયા અન

તમનો અત કવો હતો ત એક રહસય જ છ.

પરત ઇમામનો ઘોડો તો મતય પામયો હતો !

૧૮. કરબલાના યધધકદીઓના કાફલામા ૪૦ ઊટોની કતાર હતી જના ઉપર કટલીક સતરીઓ અન કટલીક ફાતીમાના

વશની બસતરઓ હતી. [અબશર બહર]

૪૦ ઊટો બહ વધાર કહવાય આટલા ઓછા લોકોની સરખામણીમા!

૧૯. હસનની ફદકરી ફાતમાએ કફાના એક વયકતીન કહય ક, “ત કતરાની માફક બસ છ, જવી રીત તારા બાપ બસતા

હતા.” [મલહફ પા. ૧૩૭]

શ મલહફના લખક ફાતીમા (જનીયર) દવારા વાપરવામા આવતી ભાષાનો નમનો રજ કર છ?

૨૦. ઇમામ ઝનલ આબદીન ઇબન ઝીઆદન કહય હત ક, “કોઇપણ અલલાહના હકમ વગર મતય પામતો નથી. મારા

બપતા પણ અલલાહના હકમથી મતય પામયા હતા.”

અલલાહની ઇચછામા આવી અતટ શરધધા ધરાવનારન એ શોભ નહી ક ત ઇબન બઝઆદની સભામા શોક કર.

૨૧. ઇમામ હસનન માથ કફાના રસતાઓ ઉપર પરદશીત કરવામા આવી રહય હત. માથ સતત આયતો પઢત હત અન

કહી રહય હત ક, “જઓ ક કહફના અન રકીમના લોકોની બાબત અમારી નીશાનીઓમાથી છ.” લોકોએ કહય, “ઓ

નબીના ફદકરા ! તમારી બાબત તો તનાથી પણ વધાર આશચયમકારક છ અશીર બહર

દરક કબીલો હસનની તલબ રહશ... પરત

૨૨. ઇમામ હસન અમન લોકોન અપબવતર લોકો કહતા હતા. [બની બઝયાદનો ટોણો, નબસખત તવારીખ]

આગળ એવ લખલ છ ક ઇમામ હસન તમન કતલ કરવા માટ તલવાર પણ કાઢી હતી.

40 | P a g e

૨૩. જયાર આ બનરાધાર કાફલો બસરીયામા પરવશ કરી રહયો હતો તયાર, જરોનમા આવલા પોતાના ઘરના ઉપલા

માળથી યબઝદ આ નજારો જોઇ રહયો હતો. એક કાગડાએ કા કા કરી અન યબઝદ ખશ થઇ ગયો. ત એક ધન ગણગણવા

લાગયો, “મ નબી સાથ બદલો લઇ બલધો.” [તઝકીરતલ ખવાસ]

તબીન નજફી, તઝકીરતલ ખવાસના લખક ત કાગડાનો અવાજ સદીઓ પછી સાભળી બલધો હશ!

૨૪. દમાસકસ ત દીવસ તહવારની જમ શણગારવામા આવય હત. [ક મકામ]

લોકો કવી રીત નબી (સ.)ના નવાસાની શબહદીની ઉજવણી કરી શક!

૨૫. ઇમામન માથ કફાથી દમાસકસ લાવનારા ૫૦ લોકોમાથી એક માણસ કહય ક તઓ માથાની આજબાજ શરાબ

પીવાની હફરફાઇ કરતા હતા. એક અધારી રાતર એવ થય ક, સવગમના દરવાજા જોરથી ખલયા, બવજળી અન કડાકા થતા

હતા, આદમથી લઇન મહમમદ સધીના બધાજ નબીઓ ઉતયામ, સાથ સાથ જીબરાઇલ અન બીજા હજારો ફફરશતાઓ પણ

હતા. જીબરાઇલ પબવતર માથ ઉચકય, તન છાતીએ લગાડય અન તન ચબન કયમ. અલલાહના બધાજ નબીઓએ

[૧,૨૪,૦૦૦] આવ જ કયમ. પોતાના નવાસાન માથ જોઇન અલલાહના નબી ખબ જ રડયા. બીજા નબીઓએ તમન

સાતવના આપી. [નફસીલ મહમમ]

શ એવ ન થાય ક જીબરાઇલ માથાન સવગમમા લઇ જતા!

૨૬. પોતાની તઝફકરાહમા ઇબન જૌઝી લખ છ ક, “નબીના જનમના ૫૦૦ વષમ પહલા, એક પથથર ઉપર સીરયાની

ભાષામા આયત કોતરાયલી હતી ક જના મજબ એવા લોકો હશ જ હસનન કતલ કરશ અન એજ સાથ એવી આશાપણ

રાખશ ક તમના નાના (નબી) પાસથી બસફારીશ મળવશ.”

ઇબન જૌઝીએ એવ નથી લખય ક કોણ આ પથથર જોયૌ હતો અન કયા, અન અતયાર ત કયા છ (અથવા તો

હતો) !

૨૭. જોશન નામના પહાડની પાસ, હસનની એક પતનીન ગભમપાત થઇ ગયો હતો. તયા નજીકમા કટલાક લોકો કામ

કરી રહયા હતા. તણીએ આ લોકો પાસથી પાણી માગય. ત લોકો પાણી તો ન જ આપય પરત તની સાથ કઠોર વયવહાર

પણ કયો. તણીએ તમન બદદઆ આપી. ત પહાડમા તાબાની ખાણ હતી. ત ખાણ તટી પડી. [મોજમીલ બલદાન]

શા માટ તણીની બદદઆથી ઇબન ઝીઆદન લશકર તબાહ ન થઇ?

૨૮. મકતાતલ હસનમા ફરવાયત છ ક, “બસરીયાના બજારમા, હસનના પવીતર માથાએ તસબીહની માળા પઢવાની શર

કરી. ત કહી રહય હત ક તમની શબહદી અન તમન માથ ભાલા વડ છદાઇ જવ એ તો તના કરતા પણ બવબચતર વાત છ જ

’ગફાના લોકો’ સાથ થઇ.”

મલલાહ આ બનાવટી વાતામન પોતાના ઇમાનન સફતી આપવા માટ વાપર છ, જયાર ભણલા જવાનીયાઓ

જયાર આવી વાત સાભળ તયાર તનો મઝાક ઉડાવ છ.

41 | P a g e

યઝીદનો દરબાર

૨૯. યઝીદના હકમથી પબવતર માથા ઉપર એક કપડ ઓઢાડી દવામા આવય હત. યઝીદ પોતાના દોસતો સાથ દારની

મહફીલમા વયસત થઇ ગયો હતો. તણ માથાન સોનાની થાળીમા મખય અન તની ઉપર એક તકીયો મકયો. તણ પોતાનો

શતરજનો પટ તકીયા પર મકયો. જયાર પણ યઝીદ પોતાના દોસતોથી જીતી જતો, તો ત તરણ પયાલા દાર પીતો અન

ચોથો પબવતર માથા પાસ ઢોળી દતો. ત કહતો રહયો, “આ બદરનો બદલો છ.”

૩૦. યઝીદ ઇમામ ઝનલ આબદીનન કરાનની આ આયત પઢીન સભળાવી ક, “તમન જ તકલીફોનો સામનો કરવો પડ

છ ત તમારા જ ખોટા કાયોન પરીણામ છ.” ઇમામ ઝનલ આબદીન કહય ક, “આ આયત અમારી માટ ન હતી”.

[અકદલ ફરીદ]

કરાનની આયતો દરક વયકતી માટ માગમદશમક છ!

૩૧. યઝીદ પય, “તારા માટ કઇ આયત ઉતરી છ?” ઇમામ જવાબ આપયો, “તમારી બધી જ કમનસીબીઓ પહલથી

જ ભાગયમા લખાયલી હોય છ. તથી અમ એવા લોકો છીએ જ પોતાના મતય પામલાઓની પાછળ શોક નથી

મનાવતા.” [તફસીર કમમી]

જોયો તમ બવરોધાભાષ ? સદીઓથી શોક મનાવો અન રડવ આ મલલાઓ અન તમની પાછળ ચાલનારાઓની

જીદગીનો આવશયક ભાગ છ.

વાચકો, શ આટલી બધી શોક મનાવવાની અન રોકકળ કરવાની વાતો જ આ પસતકોમા નબી અન તમના

વશજો વીષ લખાયલી છ, તમની પરતીષઠાન નકશાન નથી કરતી? શ ૧૩ સદીઓથી થત માતમ અન શોક એ પોત જ

ઇમામના હકમની બવરધધ નથી? શ દનીયામા બીજા કોઇ ધમમના લોકો છ ક જ માતમ અન શોકન ઇબાદત સમજ છ?

જવ ક અલલામા ઇકબાલ કહય હત,

એ લોકો યરોપના મહલોમા થતી મોજમજાની દોડધામ જઓ,

અન ઇરાનમા શોકમા ક ટાતી છાતીઓ પણ જઓ!

૩૨. યઝીદના હકમથી ઇમામ હસનન માથ તના મહલના દરવાજા પર લટકાવામા આવય હત અન ત પછી ૪૦ ફદવસ

સધી જામીયા મસજીદના મીનારા પર. [નફસીલ મહમમ]

અન લાખો લોકો બસ ચપચાપ આ તમાશો જોતા હતા. આ કવી રીત શકય છ?

૩૩. ઘરની ક સતરી, બહનદ બીનત અબદલલાહ બીન અમીરએ ઇમામ હસનન ઘર છોડીન યઝીદની પતની બની ગઇ.

[અશીર બહર]

આતો ઇમામ હસનની પરતીષઠા પર બહ નકશાન કારક છ!

42 | P a g e

બીમાર ઇમામ ઝનલ આબફદન

૩૪. યઝીદ એક સીપાહીન હકમ આપયો ક ત ઇમામ ઝનલ આબફદનન એક બગીચામા લઇ જાય, તમન કતલ કરી નાખ

અન તમન તયા દફન કરી દ. ત ઇમામન લઇન બગીચામા ગયો અન પોતાની તલવાર વડ કબર ખોદી. ત ઇમામન કતલ

કરવાની અણી ઉપર જ હતો ક એક અદરષશય હાથ તન એટલી જોરથી લાફો માયો ક ત મરી ગયો અન ત જ કબરમા જાત

જ દફન થઇ ગયો. [તઝલલમઝ ઝહરા]

શા માટ આવા ચમતકાર કરબલાના મદાનમા ન થયા?

૩૫. ઇમામ ઝનલ આબદીન ફકત ૨૩ વષમના જ હતા જયાર કરબલાની ઘટના બની. ઇબતહાસકારો નોધ છ ક તઓએ

પોતના બપતા પર થયલા અતયાચારન બલધ ૪૦ વષમ સધી રડયા હતા. આ થયા ૬૩ વષમ પરા.

મલહફ નોધ છ ક તમન જનમન વષમ હત ૩૮ હીજરી અન તમની શહીદીન વષમ હત ૯૫ હીજરી. જો ત ૫૭

વષમ જ જીવયા તો પછી કવી રીત ૬૩ વષમ સધી રડતા રહયા? અન જો ત ૪૦ વષમ સધી રડયા તો તમના ઇમામ તરીકના

રતબાન શ થય ! વાચકો જાત જ બનણમય લઇ શક છ ક વાતો નો મળ બસ છ ક નહી.

૩૬. અવ બનય ક, અલી ઇમામ હસનના ફદકરા(ઝન) રણ તરફ ઉપડયા. તમના ગલામ તમનો પીછો કયો. તણ તમન

ખબ જ જોરથી રોકકળ કરતા સાભળયા. ગલામ તમન સાતવના આપવા ગયો અન પય ક શ આ શોક અન રોકકળ

કયારય પર થશ? તમણ કહય ક યાકબના ૧૨ ફદકરાઓ હતા. તમાનો એક યસફ તમની હાજરીથી દર થોડી વાર સધી

હતો અન જીવતો હોવા છતા પણ, તઓ ફદકરાની યાદમા રડી રડીન લગભગ આધળા થઇ ગયા હતા. બીજીબાજ, મ

પોત, મારા બપતા, ભાઇ અન બીજા મળીન મારા ઘરના ૧૭ લોકોન મરલા જોયા હતા. તથી માર રડવ બધ નથી થઇ

શકત. [મલહફ]

આ વાતામ એક સામાનય ઇમાનવાળ ઉપર કાઇ સારી અસર નહી પાડ, ઇમામ જવા દજામ વાળા માણસની તો વાત

જ જવાદો. તઓ, ધીરજ અન દરઢતાના ચમકદાર ઉદાહરણો, પોતાની જીદગીઓ આવી રીત રોકકળમા પસાર જ ન

કરી શક.

ચતવણી :

લખકની બધી જ ટીપપણીઓ ઇસલામના માનનીય વયકતીઓન લગતી નથી

પરત ઇબતહાસકારોન લગતી છ. હઝરત અલી, ફાતીમા, હસન અન હસન

(ર.અ.) દરક માટ અમોન ઊડો આદરભાવ અન માન છ.

43 | P a g e

પરકરણ ૯

કટલાક આગળ પડતા પાતરો

હવ આપણ સતય તરફ આવીએ. આપણ એ વાત ફદમાગમા રાખવાની છ ક આપણન નાનપણથી જ કોઇપણ

પરકારની માનયતાઓ બતાવવામા આવી છ અન જ પણ ફરવાયતો આપણ વાચી છ ક સાભળી છ, ત આપણી અતર

મનની સાથ તના એક ભાગની જમ ચીપકી ગઇ છ, અન આપણી લાગણીઓ સાથ ભળસળ થઇન જોડાઇ ગઇ છ.

તથી લોકો સામાનય રીત કોઇપણ એવી વાત જ તમની માનયતાઓથી બવરોધી હોય તન સાભળતા નથી અન ગસસ થઇ

જાય છ. મલલાહ તો તમન કાફીર જ જાહર કરી દશ. આ જ કારણ છ ક હ અહી ભયસચક બચનહ કવ ક લાલ રગન

સટોપ સાઇન લગાવવા માગ છ.

આ ચતવણી પછી, એવાજ સતરી પરષો એ મારી સાથ રહવ જોઇએ જમની પાસ સતય સાભળવાની નતીક

હીમમત છ, ગમ તટલ બવબચતર હોય. કબવના શબદોમા કહીએ તો :

અફસોસ, સકડો હજરો વાતો હતી કહવા જવી ક જ,

અવયવસથા સજામવાની બીક કહયા વગર રહી ગઇ !

છતાપણ, ક રાન પરમાણ, બવદવતામા સતય છપાવવ, જયાર ક ત શોધાઇ ચકાય હોય, એ બહ મોટો ગનોહ છ.

(૨:૧૪૦)

તો હવ શરઆતમા, હ નીચ લોકોના જાણ ખાતર, કટલાક પાતરોની મતયન વષમ જણાવી રહયો છ:

નામ મતયન વષમ, હીજરી સન ઈ.સ.

માનનીય નબી મહમમદ (સ.) ૧૧ ૬૩૨

હઝરત અબ-બકર બસદદીક ૧૩ ૬૩૪

હઝરત ઉમર ફારક ૨૩ ૬૪૪

હઝરત ઉસમાન ૩૫ ૬૫૬

હઝરત અલી ઇબન અબી તાલીબ ૪૦ ૬૬૦

હઝરત મઆવીયા

(પહલા બન ઉમયયાદના રજા)

૬૦ ૬૮૦

યઝીદ બીન મઆવીયા ૬૪ ૬૮૩

44 | P a g e

૧૨ બશયા ઇમામો

કરમ નામ મતયન વષમ,

હીજરી સન

ઇ.સ.

૧ અલી ઇબન અબી તાલીબ ૪૦ ૬૬૦

૨ હસન બીન અલી ૪૯ ૬૭૦

૩ હસન બીન અલી ૬૧ ૬૮૦

૪ ઝનલ આબદીન બીન હસન ૯૫ ૭૧૨

૫ મહમમદ બાકીર બીન ઝન ૧૧૭ ૭૩૧

૬ જાફર સાદીક બીન બાકીર ૧૪૮ ૭૬૫

૭ મસા કાઝીમ બીન જાફર ૧૮૨ ૭૯૯

૮ અલી રઝા બીન મસા કાઝીમ ૨૦૦ ૮૧૮

૯ મહમમદ જવાદ તકી બીન રઝા ૨૨૦ ૮૩૫

૧૦ અલી હાદી નકી બીન તકી ૨૫૪ ૮૬૮

૧૧ હસન અસકરી બીન નકી ૨૬૦ ૮૭૪

૧૨ અબલ કાસીમ મહમમદ અલ-મનતઝર

ઇમામ ઉઝ જમાન અલ મહદી

(જો કદાચ પદા થયા હતા તો)

ચોકકસ સમય ખબર નથી.

૨૫૪ ક ૨૫૫ હીજરીમા પદા થયા હતા અન ૪ ક

પ વષમની ઉમર ઇરાકમા સમરાની ગફામા ગાયબ

થઇ ગયા હતા. ૨૬૦ હીજરી = ૮૭૮ ઈ.સ.

હવ આપણ આપણા ઇબતહાસકારો ક જમણ પહલા વહલા કરબલા સહીત ઇબતહાસ લખવાની શરઆત કરી

હતી તમનો કાળ જોઇએ. હદીષના લખકો ઇબતહાસના લખકો કરતા અલગ હોવા છતા, બન ટોળકીઓએ એકબીજાના

લખોનો ઉપયોગ કયો છ. આવી પસતકોનો જથથાન પરીણામ કાઇ નહી પરત ભળસળ આવય હત, ઉદાહરણ તરીક,

હદીષની પસતકોમા ઇબતહાસ મળ છ અન તવ જ ઇબતહાસની પસતકોમા હફદષો. આ વાતમા પોતાની જાત કોઇ ખોટ

નથી. પણ મસીબત તો તયા થાય છ ક જયાર એક જ વાત બવષ બન પરકારની પસતકોમા બવરોધાભાષ જોવા મળ છ

કારણ ક તઓ ફકત મોઢ સાભળલી વાતો પર બનલી છ. ફલાણાએ ફલાણા પાસથી અન તણ બીજા પાસથી અન તણ

ફલાણા પાસથી સાભળય જણ કોઇક કહય હત વગર વગર. પછી આવ છ ત વયકતી ક જણ હદીષ કહી હતી તન વણમન

અન પથકકરણ તના વયકતીતવન અન તની સતયતાની ચકાસણી. એની ઉપર પાછ ઇબતહાસ અન હદીષના લખકો એ

પણ લખ છ ક રીવાયત કરનાર વયકતીઓએ એવ પણ કહય હત ઘણી જગયાએ ક તઓ પોત આ વાતો પર ચોકકસ નથી.

45 | P a g e

હવ આપણ ઇબતહાસકારો અન હદીષના લખકોની મતયના વષમ જોઇએ :

નામ મતયન વષમ

ઇમામ ઇબન જરીર તબારી

સૌથી પહલા કરાનની તફસીર કરનારોમાથી તમન સૌથી

પહલો ઇબતહાસ લખનાર

૩૧૦ હીજરી ૮૭૦ ઇ.સ.

હદીષના સનની ઇમામો

ઇમામ મહમમદ ઇસમાઇલ બખારી ૨૫૬ હીજરી ૮૭૦ ઇ.સ.

ઇમામ મસલીમ બીન હજજાજ અલ કાશીરી ૨૬૧ હીજરી ૮૭૫ ઇ.સ.

અબ અબદલલાહ ઇબન યઝીદ ઇબન માજાહ ૨૭૩ હીજરી ૮૮૬ ઇ.સ.

સલમાન અબ દાવદ ૨૭૫ હીજરી ૮૮૮ ઇ.સ.

ઇમામ અબ મસા બતમીઝી ૨૭૯ હીજરી ૮૮૩ ઇ.સ.

ઇમામ અબદર રહમાન બનસાઇ ૩૦૩ હીજરી ૯૧૫ ઇ.સ.

હદીષના શીયા ઇમામો

શખ મહમમદ બીન યાકબ બીન ઇશાક અલ કાલીની ૩૨૯ હીજરી ૯૪૧ ઇ.સ.

શખ સદદક અબ જાફર બીન અલી તબરાસી ૩૮૧ હીજરી ૯૯૩ ઇ.સ.

શખ અબ જાફર મહમમદ ઇબન હસન તસી ૪૬૦ હીજરી ૧૦૭૧

ઇ.સ.

ફફકહાના ઇમામો

ઇમામ મલીક બીન અનસ ૧૭૯ હીજરી

ઇમામ અબ હનીફા ૧૫૦ હીજરી

ઇમામ અહમદ બીન હબલ ૨૪૧ હીજરી

ઇમામ શાફી ૨૦૪ હીજરી

46 | P a g e

મલલાહ જલાલદદીન રમીએ ફફકહાના ઇમમઓ વીષ લખય હત ક :

સાચા ઇમાનના ત લોકોએ ૪ ટ કડા કરી નાખયા,

તઓએ રસલના દીનમા તીરાડ પાડી નાખી.

આગળ મલલા રમી લખ છ ક :

સહાબીઓ દબનયાના પરમમા એવા જકડાઇ ગયા હતા ક ,

તમણ રસલન દફન કયામ વગર છોડી દીધા હતા.

વયકતીઓના નામ” ન ગચવણ ભયમ બવજઞાન અસમા ઉર રીજાલ

ઉપર આપણ જોયા ઇબતહાસ અન હદીષોના ગરઓના નામો અહી એક વાત નોધવા જવી છ ક મસલીમોનો

ઇતીહાસ સૌથી પહલા તબારીએ લખયો હતો એ પણ નબીના મતયની તરણ સદીઓ પછી અન કરબલાની ઘટનાની બ

સદીઓ પછી. અન, તની પાસ કોઇ હવાલો ન હતો.

શીયાઓના તરફથી, પહલો ઇબતહાસ ઇમામ કાલીની દવારા લખવામા આવયો હતો, એ પણ તબારી કરતા પણ

મોડા, એટલ ક હીજરીની ૪થી સદીની શરઆતમા અન કરબલાની ઘટનાની અઢી સદી પછી. તબારી ક કાલીની, બનવ

સાભળલી વાતો જ લખી હતી, “પલાએ કહય ક ફલાણાએ તન આવ અન તવ કહય હત ક જણ બીજા ઢીમકા પાસથી

સાભળય હત...”

વાચકો, અમ મસલીમો એક બવબચતર ખબી વાળા છીએ. અમ એ વાતમા પણ ગવમ લઇએ છીએ જના ઉપર શરમ

આવવી જોઇએ! આપણન જ કૌભાડ ઉપર શરમ આવવી જોઇએ ત છ બહ કહવાત “અસમા ઉર રીજાલ”. મલલાઓ

પોતાની છાતીઓ ઠોકીન દાવો કર છ ક મબસલમોએ પોતાન પોત જાત બની બઠલા ઉલમાઓના ૫,૦૦,૦૦૦ નામો

સાચવી રાખયા છ. કલપના કરો બાસકટબોલ ક વોલલીબોલની એક રમતની જમા ૫,૦૦,૦૦૦ ખલાડીઓ એકબીજા

તરફ દડો ફકી રહયા છ એ પણ કોઇ નટ ક અપાયર વગર! બબરટનના ડો. જમસ ગીબસ અન ઓબસિયાના ડો. હનરી

સપરીગર મસલીમોના આ ચમતકાર ઉપર હમલો કર છ. તઓ કહ છ ક, આ મબસલમો એક જીવત પસતક ધરાવ છ પરત,

પોતાની મસજીદોમા, મદરસાઓમા અન ખાનકાહોમા બસીન, તઓ જની પરાણી ઇબતહાસની પસતકોના દડા એકબીજા

તરફ ફકયા કર છ. આ ૫,૦૦,૦૦૦ કહવાતા ભતીયા ખલાડીઓ જ મસલીમોમા ફફરકાવાદ માટ જવાબદાર છ. ડો.

ગીબસ કહ છ ક, એ વાત બહ નવાઇની છ ક મસલીમો હજ સધી ફકત ૧૫૦ ફફરકામા વહચાયા છ અન ન ક

૫,૦૦,૦૦૦! જો હીદઓમા ૩૩ કરોડ ભગવાનો હોઇ શક છ, તો મસલીમોમા ૫,૦૦,૦૦૦ ફફરકા કમ ન હોઇ શક?

47 | P a g e

આપણા ઇબતહાસકારો

આ વાત નોધપાતર છ ક આપણા ઇબતહાસકારો, ક જ સકડો છ, બધા જ તબારી અન કાલીનીના વખતના ક ત

પછીના છ. એકપણ તના પહલાના નથી ! જો તમન એવો સવાલ થતો હોય ક મસલીમોના સવણમયગ દરમીયાન

લખાયલા ઇબતહાસન શ થય, તો તમન એક હચમચાવી નાખતો જવાબ મળશ! હીજરી સન ૧૬૫ મા જયાર

અબબાસી ખલીફા હારન અલ રશીદ ઇમામ અહમદ બીન હબલન તમના મતન આધાર આપતા પરાવા બવષ સવાલ કયો

તો તઓ એક કાગળનો ટકડો પણ ન બતાવી શકયા. ઇમામ અહમદન કરાન નીમીત વસત છ ક નહી તની નકામી

ચચામમા સાટકા મારવાની સજા મામનર રશીદ દવારા આપવામા આવી, પરત તમણ રાજાશાહીન બીન ઇસલામીક જાહર

ન કરી. જમ જમ સમય પસાર થયો, રાજાશાહી તાકત વધતી રહી. જવી રીત ઇમામ અબ યસફ ક જ ઇમામ અબ

હનીફાના શીષય હતા તમણ નયાયાલયમા કાયદા નીષણાતન (ફાકીહ) પદ બન ઉમયયાદના રાજમા મળવય હત, એજ રીત

તબારીએ પોતાના મળીયા ખલીફા મોટામીદના નયાયાલયમા ૨૭૦ હીજરીમા રોપી દીધા હતા. ઇમામ ઇબન જરીર

બીન યઝીદ બીન તબારી (તના દવારા દતતક લવાયલ નામ), ખલીફા અલમકતદીર બીલલાહ દવારા અપાતા બધાજ હકમો

સાચા ક ખોટાનો અમલ તની મતય સધી એટલ ક ૩૧૦ હીજરી સધી વગર સવાલ કર કયો. કટલીક ઇતીહાસની

પસતકોમા તન સાચ નામ ઇબન જરીર બીન રસતમ ઇબન તબારી હોવાન અન ત પારસી હોવાન લખલ છ. દા.ત.

ફકતાબલ ઇસતકામત પા.૧૩૭. તના લીધ જ આજ સધી ગચવણ ભરી વાતો તના વીષ કહવાય છ ક ત શીયા હતો ક

સનની ક ખારીજી ક રાફીઝી. (યાકત મહમમદીની મઅજજમીલ આદબબા ૩૦૨ હીજરી). એવી અફવા પણ જાણવા

મળ છ ક યઝીદનો દીકરો તબારી અન રસતમનો દીકરો તબારી બન અલગ અલગ વયકતીઓ હતા, છતા બન

ઇબતહાસકારો હતા, અન બનનો જનમદીવસ પણ એક જ હતો, બનવન મતય પણ એક જ દીવસ થય હત અન બન એક

જ શહરમા રહતા હતા, અન બન એક જ ઘરમા રહતા હતા. બન એક સરખા જ દખાતા હતા અન એક સરખા જ

કપડા પહરતા હતા! (વાહ!)

મલલાહો અન રાજાઓન મડળ

ટકમા, ખલીફા મકતદીર બીલલાહ ના રાજમા, રાજવી પરતીનીધીઓ મકકાહ, મદીનાહ, દમાસકસ, કાદીસીઆ,

કફા અન બીજા કદરીય શહરોમા મોકલવામા આવયા હતા. પસતકાલયોના પસતકોનો નાશ કરવામા આવયો હતો અન

તમની જગયાએ સતયમા જ ઇસલામના મજરીમો હતા તમના દવારા લખવામા આવલી પસતકો મકવામ આવી હતી.

સવાલ ઉભો થાય છ ક, કવી રીત તબારી અન બીજા તના જવા આલીમોએ આટલી બધી તાકત મળવી. તમન એ

જાણીન ખબ જ નવાઇ લાગશ ક છ કહવાતા સહીહ બસતતાના સનની મઅહદદદીષો, બખારી, મસલીમ, અબ દાવદ, ઇબન

માજા, બતમીજી અન નીસાઇ બધાજ મસલીમોએ હરાવલા પશીયાના હતા. એજ પરમાણ શીઆઓના મહદદીષો કોણ છ,

જમ ક શખ સદદક, જાફર તસી અન અબ અબલ તબરાસી બધાજ પશીયાના વશમાથી હતા. ( એક પણ તમાથી અરબ

ન હતો!)

અબ મસલીમ ખરાસાની :

પશીયનોએ ઇસલામની શરઆતના તબકકામા સરકારમા ઘણી મજબત પદવીઓ પર હતા અન એ પણ એટલા

માટ નહી ક અબબાસીઓની શાસનપધધતી અદરથી ખવાઇ રહી હતી. સાચ તો એ છ ક અબબાસી રાજયના સથાપક

એકદમ પાકકા પારસી હતા. ૧૨૯ હીજરી સધીમા તો, બન ઉમયયાદના છલલા રાજાની અયોગયતા અન પારસીઓના

48 | P a g e

કાવતરાઓન લીધ, ખોરાસાનના લોકોમા અશાતી મળીયા કરી ગઇ હતી. મોટા ભાગના લોકો ઇચછતા હતા ક મહમમદ

બીન અલી બીન અબદલલાહ બીન અબબાસન ખલીફા બનાવ. ઇમામ ઝનલ આબદીનની જમ તમના દીકરા ઇમામ

બાકીર અન પછી તમના દીકરા ઇમામ જાફર સાદીક રાજકીય મદાનમાથી સનયાસ લઇ લીધો હતો. અબ મસલીમ

ખોરાસાનીન સાર નસીબ, ક મદમન બીજો, ક જ મદમન બીન હાકમનો દીકરો હતો ત અસમથમ રાજા નીવડયો.

અબ મસલીમન પોતાના માટ જગયા મળી ગઇ. ઇમામ મહમમદ બીન અલી ૧૨૬ હીજરીમા મતય પામયા.

તમના દીકરા ઇબરાહીમન ઇમામ જાહર કરવામા આવયા. અબ મસલીમ ખોરાસાનીએ ઇમામ ઇબરાહીમન ખોરાસાનમા

રહતા બધાજ આરબોન મારી નાખવા મનાવી લીધા. આ કાવતર ખલલ પડી ગય. મદમન બીજાએ ઇબરાહીમન જલમા

નાખી દીધા અન પછી કતલ કયામ. તમનો ભાઇ ઇમામ અબલ અબબાસ આગળ જતા ઇમામ બનયા. અબ મસલીમન

મખય લકષય જ એ હત ક મસલીમોમા સામાનય રીત અન ખાસ કરીન આરબોમા એક કફદરય રાજય વયવસથા બનતા રોકવી.

તથી હીજરી ૧૩૨મા અબ મસલીમ અન ઇમામ અબલ અબબાસના ભગા લશકર ઉમયયાદ શાસનનો ખાતમો બોલાવી

દીધો. મદમન બીજો માયો ગયો. બન ઉમયયાના બાળકો અન બસતરઓ સીવાય બધાન જ કતલ કરી નાખવામા આવયા.

ફકત એક રાજકમાર અબદર રહમાન અનદલસીયા (સપન) ભાગવામા સફળ રહયો. અબ મસલીમના હાથમા સતતા આવી

જવાન ડરથી, અબલ અબબાસ તન મરાવી નાખયો, છતા ફારસીઓ અબબાસી રાજયની શરઆતમા ઘણા તાકતવર

રહયા. સાચ જઓતો, ૧૨૯ થી ૧૩૨ હીજરી સધી ફારસીઓએ સીધ સીધ મસલીમો ઉપર રાજ કયમ હત.

[તારીખ ઈસલામ, ડો. હમીદદદીન]

હારન રશીદ અન બરમકાહ :

પારસીઓની આ ચઢતી ૨૦૦ વષમ સધી રહી, તમનો પરભાવ, જોક છપો હતો, એટલો બધો હતો ક હારન રશીદ

પણ પોતાન તમની સામ લાચાર પામતા હતા. શ તમન ખબર છ ક હારન રશીદ પોત એક ઇરાની બસતર ખઝરાનના

દીકરા હતા? બરમકાહ ખરખર તો ઇરાની હતા અન હારન રશીદના રાજયના મહતવના સતભો હતા. મોટાભાગના

ઇબતહાસકારો એ વાત માન છ ક હીજરી ૧૮૭મા હારન પાસ આજના તકી અન સાયપરસ અન પછી કોનસટનટીનોપલ

(ઇસતબલ) જીતવાની સારી તક હતી. આમછતા પારસી બરમકીઓએ તમન “અરબીયન નાઇટસ”ની વાતામઓમા,

ખશીમા અન મોજમજામા વયસત રાખયા હતા. હારનના મતરી ખાલીદ, યાહયા, ફઝલ અન જાફર બધા જ બરમકી જ

હતા. નયાયલયોમા તમણ અરબીની જગયાએ ફારસી ભાષા લાગ કરી હતી. એ વાત બહ અચરજ પમાડ છ ક એ

હારનન જ રાજ હત જયાર ઇદની જગયાએ પારસીઓના તહવાર નવરોઝની ઉતસાહ પવમક ઉજવણી શર થઇ હતી.

હવ સવાલ એ છ ક કવી રીત તબારી, કાલીની, ઝહરી, ઇબન ઇશાક, તીરમીઝી, સદદક, ઇબન સાદ અન વાકીદી

વગર જવા લોકોન આટલી બધી સતતા આપવામા આવી? તઓ ફકત રાજા તરફથી ખાસ છટછાટો જ નહી પરત

લખનકળા પર પણ તમનો જ ઇજારો હતો. અન આ બધાની બદલામા તઓ એવો દાવો કરતા હતા ક રાજા તો

અલલાહનો દનીયા પરનો પડછાયો છ અન એવી હદીષો, ઇબતહાસ અન કરાનની તફસીરો ઉપજાવી કાઢતા હતા જ

રાજાશાહીન, મહલોન, હરમોન (જનાનખાનાઓ) અન બીજી બધી જ રાજાશાહી ઠાઠમાઠન કાયદસર બતાવતા અન

પરોતસાહન આપ.

દા.ત.: શાહ અબદલ અઝીઝ દહલવી (મતય હીજરી ૧૨૨૯) એ પોતાના લખાણમા એક ઉદાહરણ આપય હત.

એક દીવસ ખલીફા મહદી અબબાસી કબતર ઉડાવી રહયા હતા. ગસ બીન મમન મહદદીસ આ જોય અન કહય, “રસલ

કહય હત ક તીરદાજી, ઘોડ સવારી અન કબતર ઊડાવવા એ ઇમાનવાળાની મોટાઇ દશામવ છ.” મશકલ એ છ ક જ

હદીષનો હવાલો આપવામા આવયો છ તમા કબતર ઉડાવવાની નહી પરત ઊટની દોડની વાત છ!

49 | P a g e

પરીસથીતીની બવપરીતતા : આ એક બહ મોટો અતયાચાર છ ક જયાર “મૌલાના” મૌદદી, ૨૦મી સદીના ખયાતી

પામલા લખક એવી ખોટી રજઆત કરી, ક તમણ લખય ક, “જો આપણ આપણા ઇબતહાસ પર જ શક કરવાન શર કરી

દઇશ તો આપણી પાસ શ બચશ?” [મઝહબી દાસતાન પા. ૨૯]

ખલીફા હારન રશીદ પાસ એક જબરદસત રાજય અન ત સમયની સૌથી મજબત લશકરી તાકત હતી. તમણ

બહ સહલાઇથી બાઇઝટાઇન કબજ કરી લીધ હોત, અર આખ આખ રોમન રાજય પણ. જો તમણ આ કામ કયમ હોત,

તો કયારય કરસડસ (મબસલમો અન બિસતીઓના ધમમયધધો) થયાજ ન હોત અન ઇસલામ આખ આખ યરોપ પોતાની

મહાનતાથી જીતી લીધ હોત.

બીજો એક ઠગ :

ચલો હવ આપણ ઇબન શાહબ ઝહરીની પરીસથીતી જોઇએ. હજજતલલાહ અબદલ કાદીર, અલી અલ કાદીરી

અલમસાવી, બમઝાનલ ફારીસના લખક કહ છ ક આ વયકતી હીજરીની બીજી સદીમા જ મતય પામયો હતો અન તન

અસલી નામ ઇબન શાહબ તસી હત. ત એવા લાખો લોકોમાનો હતો જ લોકોએ, જયાર અરબોએ પશીયા જીતય હત

તયાર, સથળાતર કરીન ઇરાકી શહરો કફા, બસરા અન બઘદાદ વગરમા સથાયી થયા હતા. મોટા ભાગની ઇબતહાસની

પસતકોએ તન શીયા પથનો બીજો સથાપક ગણાવયો છ. (પહલો હતો અબદલલાહ બીન સબા, ક જ યહદી હતો.)

અલલામા તમનના ઇમાદી દવારા લખાયલ પસતક ’ઇમામ ઝહરી અન ઇમામ તબારી, તસવીરની બીજી બાજ’ મા

લખ છ ક ઝહરીનો ફાળો શીયા અન સનની દરમીયાનના દરક ભદભાવ ક જ આજ જોવા મળ છ તમા ખબ જ આગળ

પડતો છ. ત હફદષો ઉપજાવી કાઢતો હતો અન પછી ત ભરામક માબહતી ફલાવતા કનદરો દવારા આખા મસલીમ રાજયમા

ફરી વળતી હતી. કટલાક શીયા ઉલમાઓએ તન શીયા હોવાની વાતન સમથમન આપય છ, બીજા કટલાક તન સનની ગણ

છ. [મફતી મહમમદ તાહીર મકકી]

ગમ ત હોય, સતય તો એ છ ક ઇબન શાહબ ઝહરીતો ઇરાનના છલલા રાજાઓના દરબારીઓ ક જ સસસાનીદો

હતા તમનો વારસ હતો અન એકદમ કટટર પારસી હતો. અલલામા ઇમાદી, મૌલાના દોસત મહમમદ કરશી, મફતી

મહમમદ તાહીર મકકી અન અલલામા મજીબી બધાજ એક વાત પર સહમત હતા ક ઇમામના ભષમા પારસીઓના આ

કાવતરા હજ સધી બાકી છ. તણ:

તણ એવી વાતામઓ ઉપજાવી કાઢી જનાથી કરાનના ભગા કરવાની અન લખવાની પરકરીયા ઉપર શક

ઉપજ.

એવી નવા પરકારની ચચામ ઉતપનન કરી ક કરાનની અમક આયતો બીજી આયતોન રદ કરી નાખ છ.

એવી મખામમી ભરી માનયતા ફલાવી ક કરાન ૭ બોલીઓમા ઉતયમ હત.

સરરહ અનનર બવષ, બખારી આગળ એવી વાતામની રજઆત કરી ક જ હઝરત આયશાની નીદા

રસલના સહાબીઓ ખીલાફત માટ સકીફા બની સાદામા ઝગડયા હતા તવી વાતામ પણ ઉપજાવી

કાઢી.

હઝરત અલી અન હઝરત અબ બકર અન હઝરત ઉમર વચચ ઝઘડાની વાતામઓ બનાવી કાઢી.

હઝરત ફાતીમા ઉપર ગજારાતો તરાસ, બાગ ફીદકનો બવવાદ અન હઝરત અબ બકર અન ઉમર દવારા

નબીની દીકરી સાથ દવયમવહારની વાતો ઉપજાવી કાઢી હતી.

50 | P a g e

આ બધાની ઉપર, વાતામઓ જવીઓ જમલની લડાઇ ક જ હઝરત અલી અન હઝરત આયશા વચચ થઇ હતી,

અન નહરવાનન યધધ ક જ હઝરત અલી અન ખવારીજીઓ વચચ થઇ હતી વગર કાવતરાખોર ઝહરીના મગજની ઉપજ

હતી. સતયતો એ છ ક જમલ, બસફફીન, નહરવાન અન કરબલાની લડાઇઓ કાઇ નહી પરત કલપના જ છ. ઝહરી આ

કાવતરામા એકલો ન હતો, તન પારસીઓનો પરપરો સહયોગ હતો. તમનો ધયય? એજ ક મસલીમો ફફરકાઓમા

વહચાઇ જાય, બવવાદોમા ફસાઇ જાય અન એ રીત કરાનથી દર થઇ જાય.

આ ગદા ધધામા બીજા દોષીઓ હતા યહદીઓ ક જ અરબસતાનમાથી તડીપાર કરવામા હતા ક જઓએ મસલીમ

નામ ધારણ કરી લીધા અન ઇસલામીક સસકતીના કનદરમા સથાયી થયા હતા ક જથી ભવય મસલીમ રાજયના લાભ ખાટવા

મળ. છતા એક તરીજો સમદાય પણ કાયમરત હતો, બાઇઝતાઇન ક રોમન સામરાજયનો પવમ બવસતાર ક જ મસલીમો દવાર

હઝરત ઉમરના જમાનામા જીતી લવામા આવયો હતો. બસફરયા, ઇજીપત, બતલ મકદદસ, અલકઝાફિયા વગર વગર

મસલીમોના કબજા હઠળ આવી ગયા હતા. રોમનો મસલીમોથી હારનો બદલો લવા માટ ખબજ ઉતસક હતા.

દશમનોની છાવણી :

આવી રીત પારસીઓ, યહદીઓ અન િીસતીઓના મગજો મસલીમો બવરધધ ભગા થયા હતા. બહ પરખયાત

કહવત છ ક “મીઝરી સીકસ કપની”. આ તરણ કાવતરાખોરોએ, હારલા તતવોએ કફા, બસફરયા, યમન અન

કોનસટનટીનોપલમા વારાફરથી એક પછી એક ગપત સભાઓ ભરી હતી. [બલસાનલ બમઝાન]

એ વાત પણ યાદ રાખવી જોઇએ ક મસલીમોએ પશીયા ક રોમન રાજયમા ચડાઇ જમીન માટ નહોતી કરી. ત

સમયના આ બનન સપર પાવરો, બહ થોડા તાકતવર વયકતીઓ અન મડીવાદીઓએ લોકોન પોતાના બદીઓ બનાવી

રાખયા હતા. અતયાચારોના હવાલાઓ અન જનતાની મદદની પકારો નવા સપર પાવર મદીનામા પહોચી રહી હતી.

આપણી પાસ હવ બહ થોડા હવાલાઓ રહયા છ નબી દવારા રોમન રાજાન આપાયલી ચતવણીના ક જો ત કાયદો

વયવસથા નહી સથાપ અન અધીકારોની સમાનતા પોતાના રાજયમા નહી લાવ, તો તન એ જ દ:ખોનો સામનો કરવો

પડશ જ અતયાર પરજા કરી રહી છ. અબ બકર અન ઉમર ફકત આ ચતવણીન સાચી સાબીત કરી હતી.

આ મદદો અતયાર ટાકવામા આવયો હતો કારણક કરાન જીહાદ ક યધધ કરવાની છટ નીચ મજબના સજોગોમા જ

આપ છ :

જયાર દશમનો ઇસલામ ક મસલીમો ઉપર શારીરીક હમલો કર.

જયાર દશમનો તમન તમારા ઘરથી બહાર કાઢી મક અન

જયાર બનદોષ પરજાની ઉપર દમન કરવામા આવત હોય.

પારસી અન િીસતી પરજાના દીલમા ખશી હતી ક ઇસલામની ચઢતીના લીધ તમણ પહલી વખત માનવ

અધીકારની સદરતા જોવા મળી હતી. છતા, દરબારીઓ અન ઉચચ વગમના લોકો જ જના રાજયના દીવસોન યાદ કરી

દ:ખી થતા હતા. યહદીઓ પોતાન તડીપાર કરવાન ભલયા ન હતા. તમની હારલાઓની ખાનગી સભાઓમા એવા

નીણમય પર આવયા હતા ક મસલીમોન યધધમદાનમા હરાવવા અશકય હતા. તથી તઓએ એવી દલીલ રજ કરી ક

મસલીમોન કરાનથી દર કરી દવામા આવ અન તમન અદરો અદર લડાવી દવામા આવ.

51 | P a g e

આ વાત આપણન લાવ છ ઇબતહાસના પહલા કાવતરાખોર મગજ પાસ :

ત હતો પારસી હોમમઝાન, ક જ છલલા ફારસી રાજા યઝદગાડમ નો સનાપતી અન તના પવમ રાજયનો

ગવનમર હતો. હઝરત ઉમર ફારકન કતલ કરવાના કાવતરાન મગજ ત જ હતો. વાચકો, આપણા

ઇબતહાસમા સમય જતા આ દ:ખદ ઘટનાની નાની નીશાનીઓ જ બાકી રહી છ, ક બબનમસલીમ

ફારસી ગલામ અબલલએ હઝરત ઉમર પર ફજરની નમાજ દરમીયાન પોતાની કોઇ વયકતીગત

દશમનાવટન લીધ હમલો કયો હતો! [તારીખ તબારી]

ફફરોઝ ન બ (હઝરત ઉમર)ન કતલ કરી નાખયા કારણ ક તઓ તની સાથ દષવયવહાર કરતા હતા.

[મલહફ, તાઉસ]

તરીજી વાતામ એવી છ ક અબલલ ફીરોઝ હઝરત મઘીરાના ઘર કામ કરતો હતો. તની લોખડના

હથીયારો બનાવવામા અન જોડવામા કશળતા હતી. એક દીવસ ત હઝરત ઉમર પાસ ફરીયાદ

લઇન આવયો ક હઝરત મઘીરા તન પર વળતર ન હતા આપતા. હઝરત ઉમર તની ફરીયાદમા

તપાસ કરી અન બનણમય લીધો ક વળતર પરત હત. અબલલએ આટલી નજીવી બાબતમા હઝરત

ઉમરન કતલ કરી નાખયા!

સતય તો કાઇ અલગ જ હત. આ કતલ ખતતાબના દીકરા ઉમરન ન હત. આતો ખન હત મહાન ફારકન! ત

એક ખબ જ મોટ કાવતર હત.

બીજો એક વયકતી હતો અબદલલાહ બીન સબા (જ અલ સૌદાહના નામથી પણ ઓળખાય છ). ત યહદી હતો

ક જણ એવી કસમ ખાધી હતી ક મસલીમ તાકતના કનદરન તોડી નાખવ. હઝરત ઉસમાનના સમય ત મસલીમના વશમા

ઇરાકની રાજનીતીમા મોટો દરજજો મળવયો હતો. તણ બશયાઓના બસધધાતો એવી રીત ઘડયા ક દરક નબીનો કોઇ

વારસદાર હોય છ અન હઝરત અલી નબી મહમમદ (સ) ના વારસદાર છ, અન એ ક બખલાફત હઝરત અલીનો હક હતો

અન જ બીજાઓ ખીલાફત ઉપર ચઢી બઠા હતા તઓ બીજાનો હક મારનારા અન જાલીમો હતા. યહદીઓ, િીસતીઓ

અન ફારસીઓના એક થવા સાથ, અબદલલહ બીન સબા, જન અસલી નામ હત રયાન બીન સબા, પોતાના દટ

કાવતરામા સફળ રહયો.

અન બીજો એક વયકતી હતો હીરાહનો જફીના. ત રોમન દરબારના રાજવી ખાનદાની સરકષાનો મખીયો હતો.

પછી તણ બહારી દખાવ પરતો ઇસલામ કબલ કયો હતો. તન કામ હત ભાડતી ખનીઓ કામ લગાડવાન અન

ખીલાફતના કનદર ઉપર હમલાઓના કાવતરા ઘડવાન.

યઝદગાડમની દીકરી શહરબાનો, ઇરાનની રાજકમારી, ક જન યધધકદી બનાવી હીજરી ૨૦મા મદીના લાવવામા

આવી હતી. હઝરત હસન તની સાથ તની અનમતી પછી હીજરી ૨૫ મા લગન કયામ હતા. [અસલ અલ કાફી]

બીજી એક ફરવાયત એવી છ ક આ યજદગાડમની સદર રાજકમારીન અસલી નામ જહન શાહ હત. હઝરત ઉમર

ફારક તણીન બ સરસ નામો સલમહ અન શહબામનો માથી એક રાખવાની સલાહ આપી હતી. [ફકતબ અસ શાફી]

52 | P a g e

અમારો અભયાસ દશામવ છ ક સભય સતરીન અસલી નામ હત શહરઝાદી અન ત યઝદગાડમની બહન શહરયારની

દીકરી હતી. આ વાત પરતી છ એ દશામવવા માટ ક આ લગન ઘણા આશીવામદો અન મહાન મસલીમોના સારી

ઇચછાઓથી અમલમા આવય હત. તઓન આશા હતી ક આ લગન અરબો અન અજમીઓ વચચ બવશવાસ પદા કરશ

અન તમન નજીક લાવશ. આમ છતા, ફારસીઓના અમક બચલા કપટી રાજાશાહી લોકોએ તન એક બઇજજતી તરીક

જોય. દશમનાવટની ચીતા તમના હરદયોમા સળગતી રહી જયા સધી ક તમણ ઇમામ હસનન મારી ન નાખયા.

એક આશચયમજનક કબલીયાત:

આ હતો ટકો પરીચય ઇબતહાસના અમક ગપત વયકતીતવોનો. હવ ચાલો આપણ જોઇએ ક ૨૦ મી સદીના એક

પરખયાત ઇરાની ઇબતહાસકાર પોતાની ફારસી ભાષાની પસતક “તજલલીઆત-એ-રહ-એ-ઇરાન દર અદવાર-એ-તારીખી”

મા શ લખ છ. (ઐતીહાસીક યગોમા ઇરાનની આતમાની ભવયતા) :

“જયારથી (હીજરી ૨૦ પછી) સાદ અબી વકકાસ બીજા ખલીફા (હઝરત ઉમર) વતી ઇરાનન જીતી લીધ હત,

તયારથી ઇરાનીઓ પોતાના મગજમા બદલાની ભાવનાન પોષી રહયા હતા. તઓ એ વાત ભલી ન શકતા હતા ક

મઠઠીભર અરબ ભરવાડોએ તમના મહાન રાજયન ધરમરોડી નાખતી હાર આપી હતી. અમારા વડીલોએ એક જ રસતો

પસદ કયો જ તમના માટ ખલલો હતો. પહલા તમણ બન હાશીમના અબબાસીદોન બન ઉમયયાના રાજાઓ સામ

બળવો કરવાન પરોતસાહન આપય. પછી તઓએ હલાગ ખાન ન આમતરણ આપય અન અરબીયન અબબાસીદ રાજયનો

ખાતમો બોલાવી ફદધો. આ રીત આપણા વડીલોએ પોતાની અરબોના હાથ થયલી હારનો બદલો લીધો હતો.”

આ જ ત બદલો હતો જ ત લોક મસલીમોથી લીધો હતો. અમ પહલા જ આ ભયાનક નાટકના મખય પાતરોન

વણમન કરી દીધ છ. અન ઇસલામ જોડ બદલો લતા, તઓએ માનનીય મહમમદ (સ) અરબીના કીમતી ઇસલામન

અજમી ઇસલામ વડ બદલી નાખયો હતો. તનો પાયો નખાયો હત ખલીફા હારન અલ રશીદના સમય અન અન હજ

સધી ત ઇસલામીક દનીયામા ટાટીયા પહોળા રાખી રહય છ, અન ત પણ હીજરી ૧૭૦ થી આજ સધી. [હસ ન

કાઝીમઝાદા]

વાચકો, આ એ જ ઇસલામ છ જન હસન કાઝીમઝાદા અન અલલામા ઇકબાલ જવા લોકોએ અજમી ઇસલામ

કહયો છ. સર સયદ અહમદ ખાન તન ઉપજાવી કાઢલો ઇસલામ કહયો હતો. હ તન નબર બ ઇસલામ કહ છ, ક જવી

રીત બ નબરી નકલી દવાઓ.

ખલ છ બીજ એક રહસય :

એક પસતક (એક જ વયકતી દવારા લખાયલ દસતાવજ) ક જ અબદલ જબબર કરામાતી એ લખય હત લગભગ

હીજરી ૨૮૦મા (અબબાસીદ ખલીફા મોટાઝીદ વીષ), ક જ ઇસતબલના સગરહાલયમા છ. તન શીષમક છ “ફકતાબ એ

દલાઇલ નબવવત, સયદના મહમમદ...” આ પસતક ક જ ઇસતબલના સગરહાલયમા છ ત આપણન બતાવ છ ક નબીના

મતયના ૨૫૦ વષમ પછી પણ ઇસલામીક રાજય એક શરીરની જમ જોડાયલ હત. કોઇ શકા નથી ક, યહદીઓ,

િીસતીઓ અન પારસીઓ મસલીમોના હોદદાઓમા દશમનાવટના બીજ રોપી રહયા છ. તમન મખય હથીયાર એજ છ જ

એક યહદી અબદલલહ બીન સબા અન પારસી અબ મસલીમ ખોરાસાની એ અજમાવય હત, ક અરબ અન અજમી લોકો

વચચ ભદભાવ પાચો લાવવો. જાતી, રગ અન વશનો ભદભાવ ક જ કરાન દવાર તોડી નાખવામા આવયા હતા. તઓએ

એવો બવચાર વહતો મકયો ક ખીલાફત ફકત હઝરત અલીના વશજોમા જ રહવી જોઇતી હતી. એજ બાજ

53 | P a g e

કાવતરાખોરો હઝરત અલીની ખીલાફતન ટકો આપી રહયા હતા અન બીજી બાજ તઓ એક પછી એક ઇમામોન કતલ

કરાવી રહયા હત, જથી લોકો હઝરત અલીના વશજો નીચ પણ એક ન થાય. આ કતલો ત જ રીત થતા હતા જ રીત

હઝરત અલીન ખન જમશદ ખરાસાનીએ કફાની મસજીદમા કયમ હત. એ વાત પણ નકલ કરવા જવી છ ક જમશદ

ખોરાસાની એક પારસી હતો પરત આપની ઇબતહાસની પસતકો તન અબદલ રહમાન ઇબન મલજીમ ખારીજી તરીક

ઓળખાવ છ.

અબદલ જબબાર કરામાતી પોતાની આ પસતકમા લખ છ ક હઝરત અલી જયાર શહીદ થયા તયાર તઓન હઝરત

ઉસમાન ઇરાકના ગવનમર બનાવયા હતા અન ત જ રીત હઝરત ઉમર તમન કફા ના ગવનમર બનાવયા હતા. હઝરત અલીન

કતલ કરતા પહલા, અબદલલહ બીન સબાએ હઝરત ઉસમાનન રાત તમના સરકારી મકાનમા હમલો કરીન કતલ કરી

નાખયા હતા. અબદલ જબબર કરામાતી દવારા લખાયલી આ પસતકન વણમન ડો. હમીદદદીન, ક જ ઉપખડના પરખયાત

ઇબતહાસકાર છ, તમન પોતાના પસતક ઈસલામના ઇબતહાસ (મદીના પબલીકશનસ) ના પા. ન. ૪૮૬ પર કયમ છ.

(મહરબાની કરીન નોધ લવી ક આ પસતકમા એવી કોઇ ઘટનાનો ઉલલખ નથી ક જમા હજારો બળવાખોરોએ મદીના

ઉપર હમલો કયો હોય ક ખલીફાના ઘર પર.) હઝરત ઉસમાનન હીજરી ૩૫ મા શહીદ કરવામા આવયા હતા. હીજરી

૪૦ મા શહીદ થયા તયા સધી હઝરત અલી ઇરાકના ગવનમર પદ રહયા સાથ સાથ નવા ખલીફા તરીક મસલીમોના સરદાર

રહયા હતા.

તો હવ હઝરત અલી અન હઝરત આયશા વચચન જમલન યધધ ક હઝરત અલી અન હઝરત મઆવીયા વચચન

બસબફફનન યધધ અન હઝરત અલી અન ખવારીજીઓ વચચન નહરવાનન યધધ વગરનો તો સવાલ જ પદા નથી થતો.

આ બધી જ તોફાની મગજોની કલપનાઓ જ હતી.

તો ચલો હવ આપણ એ વાત પર ધયાન આપીએ જ હજજતલલાહ અબદલ કાદીર અલી અલ મસાવીએ પોતાની

પસતક મીઝાનલ ફારીસમા અન અનદલસના ગવનમર હર બીન અબદલ રહમાન પોતાની રોજનીશી, “તઝકીરાહ હર બીન

અબદલ રહમાન” મા લખી છ. પણ આ કરતા પહલા, આપણ ત સવાલનો જવાબ શોધીએ ક, “ઇમામ મહદીન લગતી

ઘટનાઓની ફરવાયતોન અન કરબલાની સતય ક કલપના જોડ શ લવા દવા છ?”

પરકરણ ૧૦

ઇમામ મહદી અન કરબલાની સતયાથમતા

વાચકોન એ વાતની કદાચ ખબર પડી જ ગઇ હશ, છતા હ એક વાર યાદ આપવવા માગ છ ક આ પસતકન

પહલ પરકરણ “ઇમામ મહદી” પર હત. તયારબાદ ઇબતહાસકારો દવારા લખાયલી કરબલાની ઘટનાનો ઇબતહાસ. ઇમામ

મહદી અન કરબલાની ઘટનાનો બવષય એકબીજાથી જોડાયલો છ, કારણક સરખા જ લખકોએ મનષયની બધધીન

અપમાન કરતી વાતામઓ લખી છ. એ જ લોકો એ જમણ મહદીની વાતામ કલપી હતી, તમણ જ કરબલાની વાતામ

ઉપજાવી હતી.

54 | P a g e

આટલ દર સધી મારી સાથ આવયા, છતાપણ જો તમ માનતા હોવ ક :

ઇમામ પોતાની માતાઓની જાગોમાથી પદા થાય છ

એક પકષી ઇમામ મહદીન પોતાની ચાચમા ઉઠાવી જત અન દર ૪૦ દીવસ પાછા લાવત હત

જ કોઇ છીક છ ત તયાર પછીના તરણ ફદવસમા મરી નથી શકતો

ઇમામ મહદી પરકટ થશ તયાર સયમ અન ચદર બનવતતી લઇ લશ

૨૦ કરોડ પાયાદળ અન ૬ લાખ ઘોડ સવારો ઇમામ હસનના ૭૨ ટકદારોની સાથ લડવા માટ

લવામા આવયા હતા.

હસનન કપાયલ માથ કરાનની આયતો બોલત હત જયાર ક તન રસતા ઉપર ફરવવામા આવય હત

ઇમામ ૧૯૫૦ દશમનોન પોતાની તલવારથી કરબલામા કતલ કયામ હતા

જગલના જાનવરો અન દરીયાની માછલીઓ હસનની શહીદી ઉપર રડી હતી અન તરણ દીવસ સધી

લોહીનો વરસાદ થયો હતો

તો માર દીલગીર થતા કહવ પડ ક મારી મહનત તમારા કોઇ કામ ન લાગી.

શાયર ગાલીબ પોતાના શબદોમા ખબ સદર રીત કહ છ :

સજાની પણ એક હદ હોય છ,

હ ફકત પાપી છ, મતીપજક તો નથી.

આ પકતી આપણા ઇબતહાસકારો અન કાવતરાખોરોના ટોળાન લાગ પડ છ. શ તઓ એ મનમા બવચાયમ પણ

હશ ક તમની આ બકવાસ પર કોણ ભરોસો કરશ! પરત એવ લાગ છ ક ભોળા લોકોની કોઇ કમી નથી.

પરકરણ ૧૧

આખ ઉઘાડનાર

ઉઘાડો આખો જઓ પથવીન આકાશોન અન તન આસપાસનાન,

જઓ સયમન ઉગતો પવમમાથી!

ઇકબાલ

સામાનયરીત કહીએ તો, ધમો દવારા ઉપજાવલી દતકથાઓ મનષયની બધધી માટ એટલી અપમાનજનક છ ક

માણસ જયા સધી તમન નજીકથી પરીકષણ ન કર તયા સધી તની સપણમ અસરો ખબર નથી પડતી. બીજીબાજ, સતય

55 | P a g e

પાસ તાકત છ લોકોના હરદય અન મગજમા ઘસી જવાની અન શક અન અસતયન દર કરવાની. પસતકના આ મકામ હ

પોતાની પસતક “કરીમીનલસ ઓફ ઈસલામ” “ઇસલામના મજરીમો” વાચવાની સલાહ આપીશ ક જ દશામવ છ ક કવી

રીત આપણા ઇબતહાસકારોએ ઇસલામન કાલપનીક વાતામઓ અન દતકથાની સથીતીમા લાવી મકયો છ.

હર બીન અબદર રહમાનના સસમરણો :

આ પસતકમા આગળ લખાય હત ક અબ મબસલમ ખોરાસાનીએ બન ઉમયયાની અરબી બખલાફતનો નાશ કયો

હતો, રાજવી ખાનદાનનો ફકત એક જ વયકતી ભાગવામા સફળ રહયો હતો. ત હતો રાજકમાર અબદર રહમાન. ત

અનદલસીયા (સપન) પહોચવામા સફળ રહયો, અન તયા બન ઉમયયાના રાજયની સથાપના કરી હતી. આ હતો

સમયગાળો બહજરી ૧૩૨ ક ઇ.સ. ૭૪૫નો.

મહરબાની કરીન નોધ લવી ક ચદરના ૧૦૩ વષમ સ યમના ૧૦૦ વષમ જટલા લગભગ થાય છ.

અબદર રહમાન તયા પહોચ ત પહલા, મસા બીન નસર અન તારીક બીન બઝઆદએ પહલા જ સપન ૯૨ હીજરી

ઇ.સ. ૭૧૧ મા, ખલીફા વલીદ બીન અબદલ મલીકની બખલાફતમા જીતી લીધ હત. પછી, ફકત ૨ વષમના ટકા સમય

માટ, હીજરી ૯૯ થી ૧૦૧, ઉમર બીન અબદલ અઝીઝ ઇસલામીક રાજયના ખલીફા હતા. આ એવા ખલીફા હતા

જમણ ખલફાએ રાશીદીન (સાચા માગ ચાલતા ખલીફાઓ)ના રાજયની યાદ લોકોન અપાવી દીધી હતી. આ

આશીવામદ પામલા ખલીફાએ એક સકષમ વયકતી, હર બીન અબદર રહમાનન, સપનના ગવનમર તરીક બનયકત કયામ હતા.

મહમમદ બીન કાસીમની જમ, હર પણ જવાન હોવા છતા એક મહાન વયવસથાપક સાબબત થયા.

તમણ સપનની પરજાના દીલ પોતાના બનદોષ વયબકતતવ અન સચાલક તરીકની પોતાની યથાથમતાથી જીતી લીધ

હતા. તમના રાજમાજ મસલીમોના લશકર સપનની સરહદો પાર કરીન દકષીણ ફરાસ જીતી લીધ હત. [ઇસલામનો

ઇબતહાસ, ડો. હમીદદદીન, મદીના પબલીશીગ કપની, કરાચી, પા. ન. ૨૯૯]

હર બીન અબદર રહમાન અરબીમા ઘટનાઓની રોજનીશી લખતા હતા. લગભગ ૨૦૦ વષમ પછી, ઇ.સ.

૯૨૦મા એક સપનીશ ઓફીસર ક જન નામ હત સાયમન અશબીલલીયાએ તમની ડાયરી શોધી કાઢી હતી. તણ આ

ડાયરીન, જટલી બચી હતી, સપનીશમા ભાષાતર કયમ હત. ઇ.સ. ૧૯૧૦મા, ડનની મોનટગોમરી, એક અગરજ વયકતીએ

આ ડાયરી વાચી અન ફાટલા અન ફરફાર પામલા પાના જોઇન, પોતાનો અભીપરાય આપયો ક આખી ડાયરી લગભગ

૩૦૦ પાના ની હોવી જોઇએ. આ ડાયરીમા ૧૦૦ હીજરીની આસપાસનો સમયગાળો આશચયમજનક રીત ટાકલો

હતો, અન ઇરાની ઇબતહાસકાર હસન કાઝીમઝાદા અન હજજતલલાહ અબદલ કાદીર અલી મસાવીના સશોધનન ટકો

આપતો હતો. આ હવાલાઓમા પણ લખાયલી વાતો અબદલ જબબાર કરામાતીના ઇસતબલ સગરહાલયમાના લખન

સાથ સામયતા ધરાવ છ.

56 | P a g e

અહી પરસતત છ તઝકીરહ હર બીન અબદર રહમાનના કટલા અશો :

મઝકકીરહ હર બીન અબદર રહમાન (મતય ઇ.સ. ૭૩૪)

હર બીન અબદર રહમાનની ડાયરી

સપનીશમાથી અગર જી ભાષાતર ડનનીસ મોનટગોમરી ઇ.સ. ૧૯૧૦

ઐબતહાસીક દફતરભડાર બાસીલોના , સપન

૧૩ સફર, હીજરી ૧૦૦

તઓ મન અબ નાફ, અમીર હર બીન અબદર રહમાન કહીન પોકાર છ. હ પોતાન ઇબન અબદહ કહ છ.

આજ રાતર સવાન નથી. પોતાના મદદનીશોન મળવાન છ. કોઇ આયોજન નહી તો કોઇ અસરકારક પરકરીયા

નહી. કોઇ પરકરીયા નહી તો કોઇ કામ પાર ન પડવ. સાર, ઇબન અબદહ ! આવતીકાલ મળીએ.

કોઇ તારીખ નથી

હ અમીરલ મોબમનીન (ઉમર બીન અબદલ અઝીઝ)ન સપનમા અમન ૪ રકષાદળની છાવણીઓ

વસાવવાની રજઆત કરી છ, ક જ રીત સયદના ઉમર કફા અન બસરામા બ નવી છાવણીઓ બનાવી હતી.

અમ અહી સથાયી થવા માટ આવયા છ કારણ ક આ દશના લોકો અમન પરમ કર છ. તઓ આઝાદ થયાનો

અનભવ કરી રહયા છ. અમારા રાજયમા સપણમ શાતી છ. યહદીઓ, િીસતીઓ, મસલીમો, બધા જ ડર વગર

જીવી રહયા છ. કોઇપણ પરકારનો કોઇ આકરોશ નથી, ધામીક ક બીજો કોઇ.

૨૬ સફર હીજરી ૧૦૦

હ ખબ જ શકર ગજાર છ અમીર ઉલ મોમીનીનના બવશવાસથી.... અન અમીરલ મોમીનીન ઉમર બીન

અબદલ અઝીઝ જ માર ઉપર રાખયો છ. હ મન પરપરી જાણકારી છ ક અમાર કરવ જ પડશ... અન સારાન વધ

સારામા દરરોજ બદલવાન છ.

કોઇ તારીખ નથી

જવીરીત પારસીઓના કાવતરાઓએ ઇસલામના શરઆતના કટલાક દશકાઓમા મશકલીઓ ઉભી કરી

હતી, તવી જ રીત અમાર પણ વારવાર ફટી નીકળતા કાવતરાઓનો સામનો કરવો પડ છ. કારણ બીલકલ

દખીત છ. પાછલા સમયના સથાનીક ધનીકો, મખીયાઓ અન તાકતવર સરદારો સામાજીક સમાનતાન નફરત

કર છ.

57 | P a g e

૧૭ રજબ, હીજરી ૧૦૦

સપનની સથીતી કાબમા હોવા અન ફદવસ ફદવસ સધરતી હોવા છતા, મન લાગ છ ક દમાસકમા રહલા

ખલીફાએ વધ કશળ ગવનમર આ જમીન પર બનયકત કરવા જોઇએ. મન તવા ગવનમરના હાથ નીચ એક સામાનય

સીપાહી તરીક કામ કરવાન પણ ગૌરવ થશ. મ આ ઇચછા અમીરલ મોમીનીન પણ દશામવી હતી.

કોઇ તારીખ નથી

મન સમજ છ ક અલી, હસન અન હસન (ર.અ.)ના કષમતાવાળા લોકો મળવા અશકય છ. તઓ,

અમીર (ગવનમર) તરીક સાચ જ ઇરાકન દનીયાન સવગમ બનાવી દીધ છ. અલી અન હસન (ર.અ.) પોતની

જીદગીઓ અમીર તરીક પોતાના દફતરોમા જ કરબાન કરી દીધી હતી. ફારસીઓ (જમશદ ખરકસાની અન

જબાન બીન હમમઝાન)એ વીચાયમ હત ક બ માનનીય વયકતીઓન કતલ કરીન, ઇરાક... ફારબસઓના (પશીયનો).

પરત અમીર અલી અન અમીર હસન (ર.અ.)ન પબવતર લોહી નકામ નહી જાય. કનદર (ખીલાફત) અન બીજથી

સદશાવાહકો સદશ લાવયા છ ક હીજરી ૧૦૦મા , કફા, બસરા, અન .... હવ બસફરયા,પલસટાઇન અન

ઇજીપતથી પણ વધાર સફળ છ.

કોઇ તારીખ નથી (હીજરી ૧૦૧નો કોઇ દીવસ)

આખર! અમીરલ મોમીનીન, ઉમર બીન અબદલ અઝીઝ મતય પામયા. અલલાહ તમની ઉપર આશીવામદ

વરસાવ! સાચ જ ઇમાનવાળા, સસકારવાળા, કશળ અન દરદશી.

ઇબતહાસમા બહ મોટો “જો”!

હીજરી ૧૧૬મા (ઇ.સ. ૭૩૨) ઇબતહાસની એક મહતવપણમ ઘટના ઘટી હતી. બન ઉમયયાના લશકરો સપનથી

પોતાની ફરાસ પરની જીત મજબત કરવા નીકળયા. તસમમા એક યધધ થય. અબદર રહમાન ગાફીકી, મસલીમ લશકરનો

સનાપતી સહમતથી અન આવડતથી લડયો પરત અકસમાત મતય પામયો. જો મબસલમોએ ત યધધ જીતય હોત તો, યરોપ

અન અમરીકા આજ મસલીમ ખડો હોતા. (અન સાચા મસલીમો બ નબરી ઇસલામ પર ચાલવાવાળા નથી હોતા.) આમ

છતા પણ હારના ઘણા કારણો હોઇ શક છ, પરત એવ દખાઇ આવ છ ક હર બીન અબદર રહમાન દવારા માગણી

કરવામા આવલી છાવણીઓ હજ સધી સથપાઇ ન હતી. સનાપતી ગાફીકીન લશકરી સહાય ન મળવ એ હારન એક

કારણ હત. એવ જાણવા નથી મળય ક અબદર રહમાન ગાફીકી અન હર બીન અબદર રહમાન વચચ કોઇ લશકરી જોડાણ

ક બીજ કાઇ હત.

ઇમામ હસન, ઇરાકના ગવનમર

હઝરત હસન ઇરાકના ગવનમર? શા કારણ આ સતય મોટાભાગના લોકો જાણતા નથી? આ સવાલ વાચકોના

મનમા બહલોળા લતો હશ. જવાબ છ ક લોકોન ખબર જ ન પડી, કારણ ક અબબાસીદના રાજયમા જના મળ

નોધોનો નાશ કરાયો હતો. અમ વાચકોન યાદ અપાવીએ ક અબબાસીદનો એલલો ખલીફા એક કમજોર વયકતી અન

અયોગય શાસક હતો. તણ પોતાના શાસનનો અધીકાર મખયમતરી નસર નૌશીર બીન અલકામીન સોપયો હતો (ક જણ

મોઇદદદીન ઇબન અલકામી એવ મસલીમ નામ ધારણ કયમ હત), અન ત પશીયાનો એક પારસી હતો.

58 | P a g e

એવી જ રીત, નબસરદદીન તસી, ક જ શીયા તરીક ઓળખાય છ, ત પણ પશીય હતો (યાકત મહમમદી, અજાઇબ

તારીખ). ત મોગોલીયાના હલાગ ખાનનો મખયમતરી હતો. અમ પહલા પણ જણાવય હત ક પારસીઓના કાવતરા એ

જ ધયય અમાટ હતા ક ૧. મસલીમ રાજયના ક નદરન કમજોર બનાવવ અન, ૨. મબસલમોન ક રાનથી દર રાખવા. અન

આપણ ખલીફા મકતદર બીલલાહની બસધધી જોઇ જ લીધી છ. કવી રીત ઇબતહાસન બહ મોટા પાય ફરફાર કરી દવામા

આવયો ? કવી રીત પશીયનોએ મબસલમો વચચ ફટ પડાવી ? જાણવા માટ આગળન પરકરણ વાચો.

પરકરણ ૧૨

ખીલાફત રાશીદા અન હઝરત હસનના ગવનમર હોવાના દસતાવજો કયા ગાયબ થઇ ગયા?

અલકામી, અબબાસીદ ખલીફાના મખયમતરી અન તસી, હલાગ ખાનના મખયમતરી બનવ મસલીમોના ભષમા

પારસીઓ હતા. તમન જોડાણ મોગોલોના મસલીમ રાજય પર હમલા માટ જવાબદાર હત. હલાગખાન તયારબાદ

બઘદાદ પર વાવાઝોડાની જમ છાપો માયો (ઇ.સ. ૧૨૫૮).

ટકમા, અબબાસીદ ખીલાફતનો અત આવયો. તમ સાભળય જ હશ ક બઘદાદના પસતકાલયમાથી એટલી બધી

પસતકો કાઢીન ટાઇગરીસ નદીમા ફકવામા આવી હતી ક તન પાણી કાળ પડી ગય હત. એવ જાણવા મળ છ ક આ

પસતકોએ છીછરી નદીમા પલ બનાવી દીધો હતો જની ઉપરથી લોકો નદી પાર કરી શકતા હતા.

હલાગો ખાન, તના દરબારીઓ અન તન લશકર મતીપજકો હતા. બીજા રાજયો જીતી લવા ત તમના માટ ચગઝ

ખાનના સમયથી સમય પસાર કરવાન સાધન હત. તમણ મોટા રાજયો, દશો, શહરો પર હમલા કરીન તમન પાયમાલ

કરી દીધા હતા. તમન જઞાન અન સાહીતય સાથ ન તો દોસતી હતી ક ન તો દશમની હતી. તો પછી શા માટ તમણ

પસતકો નદીમા નાખી દીધા? આ કાવતરા પાછળનો મખય ધયય જ એવો હતો ક પસતકાલયોન અજમી ક બ નબરી

ઇસલામ શીખવાડતા પસતકોથી ભરી દવ. [મીઝાનલ ફારીસ]

અલકામી અન તસીની ચઢામણીથી, મોગોલ સનાએ જ પસતક, ઘરો માથી, બવદવાનો પાસથી અન શકષણીક

સસથાઓમાથી, હાથમા આવ તનો નાશ કરવાના અતીમવાદી પગલાઅ ભયામ. હવાલા માટ જઓ અલલામા મોહયદદીન

તમનના ઇમાદીની “તસવીરકા દસરા રખ”.

આપણી પસતકોમા આપણન હજારો જની એવી પસતકોના હવાલાઓ જોવા મળ છ ક જ આજ હયાત પણ

નથી. તમન શ થય? મકતદર બબલલાહ અન મસતાસામ બબલલાહન તથા નબસરદદીન તસી અન નસર નૌશીર અલકામી

વગરન લીધ, અન જ બચાવી લવામા આવી તવી જમ ક ઉમમલ તવારીખ, તારીખલ ઉમામ વલ મલક અન ૩૦

ભાગવાળી તફસીર તબારી હતી ક જ, બધી જ જરીર રસતમ તબારી દવારા લખાયલી. [મજજમલ અદીબબા]

59 | P a g e

મહાન બવદવાનો અન લખકો જવાક અબ મસલીમ ઇસફાની અન અબ કાસીમ બાલખીની પસતકોનો નાશ કરી

દવામા આવયો હતો અન હવ ફકત તમના નામોનો થોડો હવાલો બીજા પસતકોમા જોવા મળ છ.

ટોપલો ભરીન ધળ:

હઝરત ઉમરના સમયમા, મસલીમોએ ત જમાનાના સપરપાવર પશીયાન જીતી લીધ હત. તઓ અડધ પવમ

બાયજનતાઇન જવ સપર પાવર જીતી લીધ હત. રોમન રાજય આ છતા પણ પશચીમમા બચી રહય. પરત પશીયા

આખ આખ જીતાઇ ગય હત. ઇ.સ. ૬૩૧મા જયાર ખશરો પરવઝ, પશીયાનો રાજા ક જણ નબી (સ) નો પતર ફાડી

નાખયો હતો. નબીએ કહય હત ક ઇરાનીઅન રાજય પણ આ રીત જ ટકડા ટકડા થઇ જશ.

જઓ ખશરો પરવઝનો બીજો એક અપમાનજનક વયવહાર. તણ પોતાના ક ગવનમર બાઝાનન નબીના

દરબારમા સદશા સાથ મોકલયો ક, “ ઓ મહમમદ, જો ક ત તો મારા માટ એક ગલામ જ છ, મન સલાહ આપી રહયો

છ! પોતાની જાતન ધરપકડ માટ આગળ ધરી દ, નહીતો હ જાત આવીશ અન તારી સામ પગલા ભરીશ!” હસતા

હસતા નબીએ બાઝાનન કહય, “પાછો જા અન પોતાના રાજાની ખબર કાઢજ. તના ફદકરા શવીયાએ તન કાલ રાતર કતલ

કરી દીધો હતો!”

હવ, યઝદગાડમ, ખસરો પરવઝનો પાચમો વશ જ. આ એ જ રાજા હતો જના દરબારમા સાદ બીન બની

વકકાસ પોતાનો સદશાવાહક મોકલયો હતો તન ઇસલામ કબલ કરવાનો સદશો લઇન. તઓએ ખલીફા એ મદીના

તરફથી ધમકી ભયો સદશો મોકલયો ક લોકો ઉપર અતયાચાર ગજારવાન બધ કરી દ નહી તો મસીબત તની અન તના

રાજયની નજીક જ છ. જવાબ આપતા પહલા, યઝદગાડ પોતાના એક અગરકષકન ધળ ભરલી ટોપલી લાવવા કહય.

તના પછી રાજાએ ત સદશા વાહકન કહય, “આ તમારા સનાપતી સાદ બીન અબી વકકાસન આપી દજો.” આ ભટ

સવીકારતા હઝરત સાદ જાહર કયમ ક, “શભસમાચાર, ઓ ઇસલામના સનીકો! આજ પશીયાના રાજાએ પોતાની માટી

આપણ હવાલ કરી દીધી!”

સસસાનીદ રાજવીઓની પડતી :

મસલીમો અન પશીયનો વચચના યધધોની હારમાળાએ કાદીસીયા (૧૪ હીજરી) અન પશીયાની રાજધાની મદન

(૧૬ હીજરી) મસલીમોન અપાવી દીધી. છલલા સસસાનીદ રાજા, યઝદગાડમ પોતાનો જીવ બચાવવા એક જગયાએથી

બીજી જગયાએ નાસતો ફરતો હતો. છલલ ત એક જલચકકીમા સતાયો હતો, જયા એક મજર તન ચોર સમજીન

પોતાની કહાડીથી મારી નાખયો હતો. આગના મદીરો ઠડા પડી ગયા અન જ રીત નબીએ કીધ હત, બસસરાનીના કડાઓ

મદીનાહ લઇ જવાઇ અન સરાકા બીન મલીક જાશમ દવારા પહરવામા આવયા હતા.. સરાકા એજ વયકતી હતી ક જણ,

૧૦૦ ઉટોના ઇનામની લાલચમા, અબ બકર અન નબીન હીજરત વખત પકડવાની કોશીશ કરી હતી. નીરાધારપણાની

હાલતમા, ૧૪-૧૫ વષમ પહલા, નબીએ તન કહય હત ક મન કસરના કડા સરાકાના હાથોન સજાવતા દખાય છ.

60 | P a g e

સાસસનીદ રાજવીઓના છલલા રાજાની બવબચતર મતયથી આખા પશીયામા એક ગમગીની છવાઇ ગઇ હતી.

તઓ પોતાના રાજવીઓન એટલી ઇજજત ન હતા કરતા પણ :

સતતાન બહ ઓછી અડચણો નડ છ,

જયા મદદગારોન ગ લામીન શીટ-વતમન કરાવવામા આવ છ.

પારસી રાજકમારી :

પશીયનોના દરટીપાત મજ હાલત વધાર બગડી જયાર ક છલલા રાજાની તરણ દીકરીઓ લડાઇ વખત યધધકદી

તરીક મદીના લઇ જવાઇ. રાજકમારી જહન શાહ ઓર શહરબાનો તમાની એક હતી. (અમારા સશોધન મજબ તન

નામ શહરઝાદહ હત અન તણીની શહરયારની દીકરી હતી ક જ યઝદગાડમની બહન હતી.) જયાર રાજકમારીએ ઇમામ

હસન સાથ લગન કયામ, ત ઇરાની દશભકતો માટ બવડ જોખમ હત. આ હતી હીજરી ૨૫. તમની બદલો લવાની

ભાવના વધ તીવર બની ગઇ.

રતનો પારસી યોજના :

મોઘલ બાદશાહ અકબરના દરબારમા જવી રીત ૯ રતનો હતા, સસસાનીદ રાજાઓના દરબારમા ૨૦ રતનો હતા.

કાદીસીઆ અન મદનની લડાઇઅમા ૧૫ બચી ગયા. બધાએ સમરકદના ચાઇનીઝ રાજા ખાકાન પાસ આશરય લીધો

હતો. તઓ એ પોતાની ભાવી યોજનાઓ આ લીટીઓમા આલખી હતી :

હારલા પશીયાની હજારો વયકતીઓ ઇસલામીક રાજયના મહતવપણમ શહરો જવા ક મદીના, મકકાહ,

દમાસકસ, બઘદાદ, સના વગરમા સથાયી થઇ હતી. તમણ પોતાના રાજાઓ સામ ઇસલામ

સવીકારવાનો ડોળ કયો હતો. [બમઝાનલ ફારીસ, હજજતલલાહ મસાવી]

તમનો ધયય હતો ઇસલામીક રાજયમા જાસસી કરવાનો. તઓ પલા “૧૫ રતનો” ન ક જઓન

અસાવરાહ કહવાતા હતા તમન માહીતી પહોચાડતા હતા.(ત લોકો જ સોનાના કડાઓ પહરતા

હતા, જ એક પશીયન દરબારીઓની એક મહતવપણમ બનશાની હતી.)

આ ઘસણખોરોન ફરજીયાત અરબી ભાષા ઉપર મહારત હોવી જોઇતી હતી. તમન રોમન અન

પશીયન રાજયોનો પરપરો ઇબતહાસ પણ ખબર હોવો જોઇતો હતો સાથ સાથ અરબીક

સસકતીનાઅ સસકારો પણ. મોટા ભાગના જાસસો પાસ લખન, હીસાબ, લોહારી અન વદીક

શાસતરોમા બનપણ હતા.

તમની બનપણતા મજબ, આ પશીયન વટલાયલાઓ (અસલમાતો ઘસણખોરો), મકકાહ, મદીનાહ,

ઇજીપત, સીરીયા, કફા અન બસરામા પોતાના કાયમકષતરમા આગળ વધવાન હત. તઓએ સરકારી

નોકરીઓ મળવીન સવદનશીલ બવભાગોમા ઘસવાન હત. તઓ આ યોજનામા સફળ રહયા હતા.

61 | P a g e

“રતનો”એ ચાઇનીઝ રાજાના આશરય હઠળ પોતાન કાવતર ખબ સારી રીત પાર પાડય હત. તઓના ફકત

બ ધયય હતા, એક હત ક ઇસલામીક રાજયના પાયા અદરથી ખોખલા કરી નાખવા, બીજા શબદોમા કહીએ તો

ખલીફાઓન એક પછી એક કતલ કરવા, અન બીજ હત ક, મસલીમોન કરાનથી દર કરી દવા. સમરકદનો બાઝર,

ક જ ખસરો પરવઝનો ખાસ સલાહકાર હતો ત આ અસાવીરાહ (રતનો)ના ટોળાનો સચાલક હતો, અન બીજો

સલાહકાર ઘરડો મઝમબાન તનો મતરી હતો. બનવ અનભવી કાવતરાખોરો અન રાજકારણમા બનષણાત હતા.

પરકરણ ૧૩

ઇસલામના ખલીફાઓના કતલ

હઝરત ઉમર ફારક :

પશીયાની કાદીસીઆ, હમમઝાન વગરની લડાઇમા હાર પછી તાસતાનામ ગવનમરન મદીનામા કદી તરીક લાવવામા

આવયો હતો (હીજરી ૧૪, ઇ.સ. ૬૩૫). તાસતાર ઇરાનન બહ મહતવન રાજય હત અન સૌથી મોટી લશકરી છાવણી

ધરાવત હત. તન હઝરત ઉમર, ઇસલામના ખલીફા સામ લાવવામા આવયો તયાર તમણ કહય, “હમમઝાન, અમ અરબો

રણવીસતારના રહવાસીઓ ક જન તમ એટલા નીચ સમજો છો ક લડો પણ નહી. તમારા સનીકોની નાની કતારોથી પણ

અમ હારી જતા હતા. હવ ત જએ છ ક તારા રાજાન સસહાસન અન મગટ અમારા પગ આગળ પડયો છ અન ત જીવ

બચાવતો નાસતો ફર છ. આવ કવી રીત થય?” હરમઝાન જવાબ આપયો, “સાહબ, પહલા ત અરબો અન પશીયનોની

લડાઇ હતી, હવ ઇશવર તમારી સાથ છ.” તના યધધના ગનાઓ બદલ હરમઝાન મોતની સજાન પાતર હતો.

આમછતા, તણ પોતાનો જીવ એક ચતરાઇ ભરી યકતીથી બચાવી લીધો. વાત વાતમા, તણ પાણી પીવા માટ માગય.

તન ચાદીના પયાલામા પાણી અપાય, ક જ યધધ દરમીયાન જીતાયલા સામનમા હતો. હરમઝાન હઝરત ઉમરન

આજીજી કરી ક ત આ પયાલાન પાની પીવ તયા સધી તન મહોલત આપવામા આવ. હઝરત ઉમર તની છટ આપી.

એક પરીકથા જવ:

વાત આપણન ભલ પરીકથા જવી લાગ પરત જવ જ તન મહોલત મળી, તણ પાણી જમીન પર ઢોળી દીધ. ત

પીવ જ નહી તથી તન મળલી મહોલત પરી થાય જ નહી. અનસ બીન મલીક અન અહનાફ બીન કસ ક જ તયા હાજર

હતા, કહય હત ક, “ ઓ મસલીઓના સરદાર, તમ તો હમમઝાનન માફી આપી દીધી.” આ વાત પર, હઝરત ઉમર ફરીથી

હરમઝાન તરફ જોય અન કહય, “હમમઝાન, હ મબસલમોની દયાભાવનાનો બધક છ.” હમમઝાનન છોડી મકવામા આવયો.

દખીતી રીત, તણ ઇસલામ સવીકારી લીધો અન મદીનામા સથાયી થયો હતો.

હવ આપણ જોઇશ ક હઝરત ઉમરન કતલ એ કોઇ એકલા ફીરોઝ અબલલન કામ ન હત પરત ૧૫ રતનોન

કાવતર હત. ફીરોઝ અબલલ ઇબતહાસકારો દવારા બિસતી ક પારસી હોવાન કહવાય છ. અમાર સશોધન દશામવ છ ક ત

62 | P a g e

પારસી જ હતો. કોઇપણ રીત, આ વાત પોત મહતવન કારણ ન હતી. ફીરોઝ ગમ ત હતો પરત ત ફકત એક પયાદો

હતો. મહતવનો સવાલ એ છ ક કોણ ત પયાદાન ચલાવી રહય હત. મદીનામા રહતો અન બસસરાના રતનો માનો એક

હમમઝાન. મદીનામા, તનો કાયમી સાથીદાર હતો જફીનૌલ ખલીલ. ત એક કટટર િીસતી હતો અન બાઇબલ, અરબીક

અન બહબરનો એક બવદવાન હતો. ત રોમન રાજાનો રાજકીય પયાદો હતો અન દમાસકક, પલસટાઇન ન હીરાહના સરકારી

દફતરોમા કામ કય હત. તમનો તરીજો સાથીદાર હતો યહદી સબા બીન શમન. ત જ વયકતી જનો દીકરો અબદલલાહ

બીન સબા ઇબતહાસમા એક કખયાત વયકતી તરીક જાણીતો હતો. આ તરણ જણા મદીનામા મસલીમ બનીન રહતા હતા.

તરણવ જણા ખબ જ હોશીયાર, બવચકષણ અન અનભવી કાવતરાખોરો હતા.

રોમના કનદરીય અધીકારી, થોમસ મલોન, ૧૧મી સદીમા લખય હત ક જયાર ઇસલામીક રાજય ટોચ પર હત,

તયાર યહદી વસાતીઓ પાસ મધય પવમમા આમ દખીતી રીત કોઇ તાકતન કનદર ન હત, પરત તઓ છપી રીત ખબ જ

શકતીશાળી હતા. તમની તાકાતન કનદર તમની માહીતી મોકલવાની ઝડપ હતી, અન યહદીઓ, િીસતીઓ અન

પારસીઓની ઇસલામીક રાજયમા રાજકીય રીત બીજાન હાથમા રમાડવાની કશળતા હતી. તઓએ આ ઝડપી માહીતી

પરસારથી ખબ જ ફાયદો થયો. તમના દવારા તયાર કરાયલા કબતરો દરરોજ મદીના, કફા અન સમરકદ વચચ ઊડતા

હતા. આ સદશા વહનની પરકરીયાઓએ અતી ભયજનક પરીણામો લાવી. કટલાક અશો :

એક બવબચતર સજોગ, હઝરત ઉમર અન ફીરોઝ અબલલ એકબીજાન મળયા. તમણ ફીરોજન કહય, “મ સાભળય

છ ક ત પવનચકકી બનાવી શક છ”. ફીરોજ બદલો વાળતા કહય, “એ ઇમાનવાળાઓના સરદાર હ મદીનામા એવી ચકકી

બનાવીશ ક જ હમશા ફરતી રહશ.”

આ દરમીયાન બાયઝતાઇન રાજા હરાકલીયસ, ઇસલામીક સનયથી ભાગતો ફરતો, પારસીઓના ભાગડ

દરબારીઓ સાથ સમરકદમા જોડાઈ ગયો. કબતરો મદીના અન સમરકદ વચચ ઉડવામા વયસત હતા.

એક માણસ હતો કાબ અહબર. આજ દીવસ સધી એ વાત નકકી નથી થઇ શકી ક તણ ઇસલામ કબલ કયો હતો

ક નહી. ત તોરાતનો મોટો બવદવાન હતો. જયાર હઝરત ઉમર બતલ મકદદસ (જરસલમ) પહોચયા પોતાના બવજય બાદ

(૧૬ હીજરી, ૬૩૫ ઇ.સ.) તયાર તયાના કનદરીય અધીકારીએ તમન ચચમમા નમાજ પઢવા માટ આમતરણ આપય હત.

તમણ એવ કહતા અબસવકાર કયો હતો ક, “મન એ વાતનો ડર છ ક મસલીમો પાછળથી ચચોન મસજીદોમા ન બદલવા

લાગ.” તથી તમણ તમની નમાજ સલમાની મસજીદના ખડર નજીક ખલલા મદાનમા પઢી હતી. તમણ જયા સધી

બતલ મકદદસમા રહયા આ રીત જ કયમ. કાબ અહબર યાકબના “પતથર” સામ જતા પોતાના જતા ઉતારી લીધા હતા. એ

ત જ હતો જણ હઝરત ઉમરન સલાહ આપી હતી ક આ જગયાએ નમાજ પઢી લો. આ વાત પર હઝરત ઉમર તન

ધમકાવયો, “તારામા હજ પણ યહદી ધમમના લકષણો જોવા મળ છ.” અબદલ મલીક બીન મરવાન પાછળથી જયાર

મસજીદ અકસા બનાવી (બહજરી ૬૦ મા) તયાર યાકબના પતથર ઉપર ગબજ પણ ચણાવી લીધો હતો. જ આજ “ડોમ

ઓફ રોક” તરીક ઓળખાય છ.

એક વખત હઝરત અબઝર ગફફારી અન હઝરત ઉમર ઝકાતના બવષય ઉપર બવચારવીમશમ કરી રહયા હતા. કાબ

અહબર કશક કહય. અબઝર તન ધમકાવતા કહય, “ઓ યહદી, ત અમન ઇસલામ શીખવાડીશ !”

અબદર રહમાન બીન અબ બકર કહ છ, “મ પારસી હમમઝાન, િીસતી જફીના અન ફીરોઝ અબલલન ખસપસ

વાતો કરતા જોયા હતા, હજરત ઉમરના કતલના આગલા ફદવસ. તમની પાસ ત જ બધારી ખજર હત જ પાછળથી

અબલલની લાશ પાસ મળય હત.”

63 | P a g e

કતલના તરણ દીવસ પહલા, કાબ અહબર અમીરલ મોમીનીન, ઉમર ર.અ.ન કહય ક ત તરણ દીવસમા મરી જઇશ.

અબબાસ મહમદ અલકકડ, એક ઇજીપતી ઇબતહાસકાર લખ છ ક કાબ અહબર એક કટટર યહદી હતો અન ત હમમઝાન

અન જફીનાતીલ ખલીલ દવારા રચવામા આવલા કતલના કાવતરામા મખય સાથીદાર હતો.

હઝરત ઉમર ફારકના કતલની આગલી રાતર કાબ બીન અહબર હઝરત ઉમરન કહય હત ક તારો સમય પરો થઇ

ગયો છ

૨૦મી સદીના ઇજીપતના સશોધક ડો તાહા હસન પોતાની પસતકમા અલ ફીતનાતીલ કબરા લખ છ ક આ

આપતતી વખત ઇસલામીક રાજય એટલ સરકષીત રીત આબાદ હત અન લોકોનો માનસીક બવકાસ એવો હતો ક ચારબાજ

શાતી અન બસથરતા હતી ટોળન ટોળા લોકો ઇસલામમા જોડાઇ રહયા હતા કોઇન આવા કાવતરા બવષ અદાજો પણ ન

હતો

જો મસલીમોમા ભાગલા હોત અન પહલા ૫૦ થી ૧૦૦ વષમમા ખનમરાકીઓ થઇ હોત તો, ઇસલામીક રાજય

બ તતીયાશ દનીયા ઉપર જીત ન મળવત. ત લોકો ઇસલામના પબવતર સમયમા થયા હતા અન કરાન ગવાહી આપ છ ક

તઓ સતયમા દરષઢ શરધધાવાળા હતા. તઓ એકબીજા સાથ સનહના બધન બધાઇ ગયા હતા. તઓ અલલાહથી ખશ હતા

અન અલલાહ તમનથી ખશ હતો. [અબદલ કાદીર અલી મસાવી]

આ શાતી અન સમધધીના સમયમા કોઇન પણ છપા કાવતરાનો અદશો પણ ન હતો.

દ:ખદ ઘટના:

૨૬મી જીલહજજા, ૨૩ મી હીજરીની સવાર જયાર અઝાન થઇ, નબીના સહાબીઓ મસજીદ નબવીમા જમા

થયા. હઝરત ઉમર ઇમામત કરવા માટ આવયા. જવી તમણ તકબીર કહી ક તરત જ એક માણસ તમની સામ આવયો

અન ખજર વડ ઉપરાછાપરી ઘા કરી દીધ. જમા થયલા લોકોએ ફીરોઝ અબલલન પકડીન તનો કબજો લઇ લીધો પરત

તણ પોત જ પોતાના ખજર વડ પોતાનો જીવ લઇ લીધો હતો. ગનાન લગત એકમાતર મજબત સબત હમશા માટ

ખોવાઇ ગય. જફીના અન હમમઝાન લોકોના રોષનો ભોગ બનયા. યહદી સબા બીન શમન ભાગી ગયો અન સમરકદમા

પોતાના સાથીદારો સાથ મળી ગયો. કાબ અહબરન પકડવામા ન આવયો કારણક તન મસલમાન સમજવામા આવતો

હતો. અન આ ઘટનાની બવપરીતતા તો જઓ ક ત માણસ એવ જ કહતો રહયો ક જયા સધી તન પરપરો બવશવાસ નહી

થાય તયા સધી ત ઇસલામ નહી કબલ.

હઝરત ઉમરના કતલની સાથ જ, ઇરાનીઓના કાવતરાએ મસલીમોન અલલાહથી દર કરવા માડયા એટલ ક

તમન કરાનથી દર કરી દવામા આવયા અન તના બોધન ભલાવી દવામા આવયો. મહાન ઉમર ફારક તમના રસતામા બહ

મોટો કાટો હતો. જયાર તમના કતલની ખબર સમરકદ પહોચી, તો ઇરાનના દરબારીઓએ આકાશમા આતશબાજી

કરીન ખશી મનાવી હતી.

હજજતલલાહ અબદલ કાફદર અલી અલ-મસાવી પોતાની પસતક બમઝાનલ ફારીસમા લખ છ ક ખીલાફતની

સલાહકાર સમીતી એટલી લાયકાત વાળી હતી ક હઝરત ઉમરની શહીદી પછી એક પણ મીનીટનો બગાડ કયામ વગર,

હઝરત ઉસમાનન બીજા સહાબીઓના સલાહ મશવરા બાદ ખલીફા જાહર કરવામા આવયા.

64 | P a g e

હઝરત ઉસમાનન કતલ:

મારા વાચકોના સમયની કદર કરતા હ વણમન ટકમા કરીશ. મ તમન પહલાજ પારસી, યહદી અન િીસતીઓના

કાવતરા અન તમની કામ કરવાની રીત બવષ હઝરત ઉમરના જમાનામા બતાવી દીધી છ. તો હવ પછી, ફરી ફરીન ત

દશામવવામા નહી આવ.

મઝબકકરાહ હર બીન અબદલ રહમાન દવારા લખાયલ બમઝાનલ ફારીસ, તાહા હસનની ફફતનતલ કબરા, યાકત

હમદીની અજીબાત તારીખ, અબદલ જબબર કરામાતીની ફકતાબ દલાઇલ નબવવત સયદના મહમમદ, મહદદીસલ અસર

અલલામા તમનના ઇબાદીની પસતકો તબસવરકા દસરા રખ અન ઇબનતઝાર મહદી ઓ મસીહા, અલલામા હબીબરમહમાન

કધાલવીની મહાન પસતક મઝહબી દાસતાન ઓર ઉનકી હકીકત, અલલામા ગલામ અહમદ પરવઝની શાહકાર રીસાલત,

હાવડમ યબનવસીટીના પરોફસર ડો. અબદલ હમીદની તારીખ ઇસલામ અન આવીજ બીજી ઘણી પસતકોમા ઇસલામનો

પહલી સદીનો ઇબતહાસ સવણમ અકષર લખાયલો છ. પરત ત એક ચીતરના કકડા જોડવાની રમતની જમ ટકડાઓમા

વહચાયલો છ. આ ટકડાઓ જોડ મકતા, જ બચતર બન છ ત ખબ જ ખશી આપનાર અન પબવતર લોહીથી ઝળહળત

છ.

જવ ક પહલા કહવાય, પશીયા પર બવજય પછી, તના હજારો લોકો, મબસલમ નામો ધારણ કરીન, બહાર અન

ખાસ કરીન ઇરાકની આજબાજ સથાયી થયા હતા કારણ ક ઇરાક પશીયાની નજીક હત. તઓની ધરપકડ થવાના અન

તમનો ભદ ખલી જવાની સભવના ખીલાફતના કનદરમા વધાર હોવાથી તમની સખયા હજાઝમા બહ ઓછી હતી.

હઝરત ઉમરન આ પફરસથીતીની માહીતી ન હતી. તથી તમણ સલાહકાર સમીતીની ભલામણ લઇન હીજરી ૧૮ મા

હઝરત અલીન ઇરાકના ગવનમર નીમયા હતા જથી આ લોકો ઉપર નજર રહ અન તમન શીકષણ આપવામા આવ. તબારી

અન કાલીની જવા ઇબતહાસકારો દવારા કરવામા આવલા અનમાનો ખોટા હતા, અન હઝરત ઉસમાનના સમય બધ જ

શાતી અન સમધધી હતી. ઇસલામના પર પોતાની સાથ જમીનો, લોકો અન હરદયો ઉપર ફરી વળયા હતા. હઝરત

ઉસમાનની મદીના પર અન હઝરત અલીની ઇરાક પર સાવધાન નજર હતી. હઝરત મઆવીયા સીરીયામા અન હઝરત

ઉમરો બીન આસ ઇજીપતમા ખબ જ લાયક ગવનમરો પરવાર થયા હતા. તમના અન બીજા સહાબીઓના સહકારી

કાયોથી, અન તમના ઉચચ સસકારોથી ઉતતજાયલી જહાદ ઇસલામન એક પછી બીજા ગઢો જીતાડી દીધા હતા. બધ જ

દખાત હત ક “ તમન અધીકારકષતર પવીતર હત.” ઇસલામના મહાન મતસદદીઓન પરપરી ખબર હતી ક કરાન દવારા

બતાવલ રાજય સથાપવ ત પહલી ફરજ હતી. માનનીય નબી(સ) એ આ મહાન વયકતીઓન પોત જાત તયાર કયામ હતા

અન તઓ એકબીજા તરફ અન માનવતા તરફ દયાભાવના ધરાવતા હતા.

તઓ ઇસલામનો સદશો દનીયાના ખણ ખણ પહોચાડવામા એટલા વયસત હતા ક તમન પોતાની જીદગીઓની

પણ પરવા ન હતી. કરાનની અમરતાએ તમન ખબ જ આતમબવશવાસ પરદાન કયો હતો. એક મહતવની નોધવા લાયક

વાત એ છ ક ત વખત લોકોન ઇસલામમા આમતરણ આપવામા આવત હત, ન ક દર ભગાવવામા આવતા હતા (જવ ક

આજ થાય છ). લોકો સામ ધામીક બહીષકાર (તકફીર)ના કોઇ ફતવા ન હતા. તથી, ઇસલામીક રાજયોમા જ પણ કોઇ

ઇસલામ જાહર કરતો તન મસલમાન ગણવામા આવતો હતો. કોઇપણ લોકોના દીલો ચીરીન તપાસ ન હતા કરતા ક કોઇ

મનાફીક છ, ક પારસી ક યહદી ક બિસતી. નબીના ત સહાબીઓ, ક જમન આખી દનીયામા માનથી જોવામા આવ છ,

પોતાના દરવાજાઓ પર ચોકીદારો નહોતા રાખતા.

65 | P a g e

આ પરીસથીતીનો ફાયદો ઉઠાવતા, એક ઘરડા યહદી સબા બીન શમન, ક જ સબા અસસલામહ જવ મસલીમ

નામ ધારણ કયમ હત, અન તનો દીકરો અબદલલાહ બીન સબા, કનદર મદીનામા રાતરીના તરીજા પહોરમા પહોરમા પહોચયા,

અન હઝરત ઉસમાનન ક જયાર તઓ કરાન પઢી રહયા હતા પોતાની તલવારોથી કતલ કયામ. બનવ કાતીલો રાતર કોઇપણ

જાતની ભાળ છોડયા વગર અધકારમા ગાયબ થઇ ગયા. (હીજરી ૩૫).

હઝરત અલીન કતલ :

જયાર હઝરત ઉસમાનન શહીદ કરવામા આવયા, હઝરત અલી ઇરાકના ગવનમર હતા. હઝરત ઉસમાનના

મતરીઓએ કરાનના સલાહમશવરાના હકમનો તરત જ અમલ કયો. મસજીદ નબવીમા મદીના અન બહારગામના બીજા

સહાબીઓ વચચ સભા ભરાઇ. બ ઠરાવ પસાર કરવામા આવયા. એક એ ક હઝરત અલીન ભાવી ખલીફા બનાવવામા

આવ અન બીજો ક રાજધાનીન હઝરત અલી જયા ગવનમર હતા તયા એટલ ક ઇરાકમા ખસડવામા આવ. આ સભામા

ફરી વખત ખલીફાઓની સરકષા બવષ કોઇ ઠરાવ પસાર કરવામા ન હતો આવયો, કારણક સહાબીઓ કોઇપણ સજોગોમા

એવ ન હતા ઇચછતા ક તઓ પોતાની જાતન સામાનય પરજાથી દર કરી લ. તમના માટ દરવાજ ચોકીદારો રાખવા એ

બવદશી રીવાજ હતો.

ગમતમ પણ, ઇસલામીક રાજયન જહાજ આવા કાવતરાઓ અન કપટના તોફાની દરીયાઓમા પણ સારી રીત

તરત રહય, પરત ૧૮ મી રમઝાન, હીજરી ૪૦મા પશીયન દરબારીઓના કાવતરાએ ફરીથી હમલો કયો. પરોઢીય,

હઝરત અલી કફામા નમાજ પઢી રહયા હતા, ક જયાર જમશદ ખોરાસાની નામનો પારસી ક જણ મસલીમ નામ ધારણ

કયમ હત, તણ અલી ઉપર અચાનક પોતાના બધારી ખજરથી ઉપરાછાપરી હમલો કરી દીધો. આ હમલાના તરીજા દીવસ,

રમઝાન ૨૦મા, ચોથા ખલીફા પોતાના જખમોન લીધ મતય પામયા. આપણી રઢીચસત ઇબતહાસની પસતકોમા આ

જમશદ ખોરાસાની, અબદર રહમાન ઇબનલ મલજીમ ખારીજી તરીક પરખયાત છ.

હઝરત હસન ગવનમર :

હવ કફા રાજધાની હત અન સલાહકારો તયા સભા ભરતા હતા. ખલીફાની ચટણી વખત ફકત બ નામ આવયા,

ત હતા હઝરત હસન અન અમીર મઆવીયા, ક જ સીરીયાના ગવનમર હતા. હઝરત હસન ખીલાફતની જવાબદારી

સવીકારવાની ના પાડી. આથી, હઝરત મઆવીયાન તમના ગણો જવાક સારો વહીવટ, રાજકીય બનણમયો લવાની બધધી

અન જનતામા નામના, વગરન કારણ ખીલાફત આપવામા આવી. કટલાક સીરીયનોએ સામાનય પરજાના વશમા તમન

ઘરનો પહરો ભરવાનો શર કયો ત પણ ખલીફાની રજામદી લીધા વગર. ૪૦ હીજરીના રમઝાન મહીનામા કોઇએ

હઝરત મઆવીયા ઉપર હમલો કયો, એક ચોકીદાર હમલાખોરન માથ તયાન તયાર જ કાપી નાખય. હઝરત મઆવીયાન

થોડાક નાના ઝખમો થયા. ઇસલામના દશમન તતવોન લાગવા માડય ક તમના કાવતરા દમાસકસમા સફળ નહી થાય ક જ

હવ રાજધાની હત. તથી તઓએ પાછ ઇરાક તરફ ધયાન કનદરીત કયમ, ક જયા ઇમામ હસનન હઝરત મઆવીયાએ

ગવનમર થરીક બનયકત કયામ હતા. દયા અન પરમભાવનાના સસકારોથી સસચાયલા ઇમામ હસન પોતાના રાજયન ધરતી

પરન સવગમ બનાવી દીધ હત.

ઇરાકના સરકારી તતરન બરાબર રીત ચાલત કરીન તઓ એ પોતાના હોદદા પરથી હીજરી ૪૮ મા ખરાબ

તબીયતના લીધ રાજીનામ આપી દીધ હત અન મદીનામા વસવાટ કયો હતો.

66 | P a g e

આ મહાન વયકતી પોતાની પતનીની દશમનીનો ભોગ બનયો હતો. ઇમામ ગઝાલી લખ છ ક “ઇમામ હસન પાસ

૨૦૦ પતનીઓ હતી.” અમક જગયાએ એવ લખય છ ક ઇમામ ૪ નવી સતરીઓ સાથ નીકાહ કરતા અન ૪ જની

બસતરઓન તલાક આપતા હતા અન ત પણ દર અઠવાડીય! ફકત તમન અપમાન કરવા માગતા વયકતીઓજ આવી ગદગી

આવા મહાન વયકતી ઉપર ઉછાળી શક છ. હક અલી હક, ક જ જામાઇ અલાઝહનામ પવમ પરમખ હતા તમના દવારા

ટાકવામા આવય છ ક ઇમામ હસનની એક પતની જાદા બવફા હતી અન ઇમામ તન તલાક આપવા ઇચછતા હતા. પણ

ત કાઇ કર ત પહલા તણીએ તમન ઝર પીવડાવી દીધ. તઓ ઝરની અસરથી તાતકાલીક મતય પામયા હતા. આ ઘતના

હીજરી ૪૯મા મદીનામ બની હતી.

નોધ : આપણ એ વાત યાદ રાખવી જોઇએ ક બધી જ ફટપપણીઓ આપણા ઇતીહાસકારોની કલપનાની

ઉડાનો માટ કરવામા આવી છ! મહાન વયકતીઓના નામ ઉપજાવલી અન અશકય વાતો ચઢાવવી એ

અસલમાતો તમન અપમાન કરવાનો રસતો ખોલ છ. લખકન હઝરત હસન અન તમના ક ટ બીજનો માટ

ખબજ માન છ. અન તથી જ આ પસતક લખવામા આવી રહય છ.

પરકરણ ૧૪

ઇમામ હસનની શહાદત

દરઢ બનશચયી કાફલાઓ તમના રસતામા આવતી અડચણો છતા પણ પોતાની મઝીલ તરફ આગળ વધતા રહ છ.

ઇમામ હસનના રાજીનામા પછી, હઝરત મઆવીયાએ હઝરત ઇમામ હસનન ઇરાકના ગવનમર તરીક નીમયા હતા.

પરમાણીકતાની ખીલાફત પોતાની મહાન બવકાસયાતરા આગળ વધારતી રહી. પહલી વખત દનીયા જોઇ રહી હતી એક

રાજય ક જ ૩૫ લાખ ચોરસ માઇલન સામરાજય ધરાવત હત, ક જમા એવ કોઇ ન હત ક જ ભીખ લવા તયાર હોય.

અન ન તો કોઇ કતરો દર દરના બવસતારોમા ભખથી મર. આ સમય એક બહ જ પબવતર અન આબશવામદ પામલો હતો ક

જયાર એક જવાન સતરી ક જ ઘરણાથી લદાયલી હતી એકલી મસાફરી કરી શકતી અન તન અલલાહ સીવાય કોઇનો ડર ન

લાગતો!

હમમઝાન, ક જણ હઝરત ઉમરન શહીદ કરવાનો કારસો રચયો હતો, ત પોત હીજરી ૨૩મા માયો ગયો હતો.

તનો દીકરો જબન બીન હમમઝાન પોતાના સગા વહાલાઓ અન સાથીદારો સાથ કફામા ફકશોરવયમા જોડાઇ ગયો હતો.

આ એ જ જબન બીન હમમઝાન છ જણ હઝરત હસનન હીજરી ૪૬ મા કતલ કરવાનો બનષફળ પરયતન કયો હતો.

[મીઝાનલ ફારીસ]

ત હમલામા હઝરત હસનન પોતાની જાગ ઉપર ભયકર ઇજા થઇ હતી પરત તઓ બચી ગયા હતા. અહી, એ

વાત નોધવા જવી છ ક હઝરત ઉસમાનના કતલ બાદ, સબા બીન શમન અન અબદલલાહ બીન સબા કોઇપણ કળી વગર

ગાયબ થઇ ગયા હતા. હજજતલલાહ મસાવી મજબ તઓએ પોતાના બાકીના ફદવસો યમનમા ભષ બદલીન ગજાયામ

67 | P a g e

હતા. જબન બીન હમમઝાન પણ હઝરત ઇમામ હસન ઉપર હમલો કયામ પછી ભાગી છટવામા સફળ રહયો હતો જયાર

કટલાક લોકો પર શક ગયો હતો.

હઝરત મઆવીયા ૬૦ હીજરીમા મતય પામયા. નવો ખલીફા ચટવા માટ સલાહકાર સમીતીની સભાઓ

દમાસકસ, કફા અન મદીનામા ભરાઇ રહી હતી, અન તયાર જબાન અન તના સાથીદારોએ કફામા ગવનમરના ઘરમા રાતર

ઘસયા હતા. તઓએ ગવનમર હઝરત ઇમામ હસનન તલવારના એક જ ઝટકામા તમન માથ ધડથી અલગ કરીન શહીદ

કયામ હતા. સરકષાના અભાવ અન રાતરીના અધકારન લીધ, જબન અન તના સાથીદારો આસાનીથી ભાગી છટયા હતા.

અલલામા મસદીના સશોધન પરમાણ, જબન પોતાની જીદગીના બચલા છલલા વષોમા હઝરત અબદલલા બીન ઝબર

બવરધધ સકરીય રહયો હતો. છવટ, તન હઝરત અબદલલા પર ખની હમલો કરવાના બનાવ વખત હીજરી ૭૦ મા ઠાર

મરાયો હતો. તણ બલાલ બીન યસફ એવ ઇસલામીક નામ ધારણ કયમ હત.

કટલીક બવબચતરતાઓ :

કરબલાની સતયતા પરસતત કરતી વખત, મ ઇબતહાસની ઘણી પસતકોના હવાલઓ લીધા છ. ટકાણમા લખવાની

ઇચછા છતા પણ, મ પરમાણભત હવાલાઓ આપયા છ. આ સશોધન એ વાત ફરજીયાત બનાવી દીધી હતી ક બહ મોટા

પરમાણમા માહીતીના ટકડાઓ ભગા કરવામા આવ અન તમન ગોઠવીન આખ બચતર ઉપસાવવામા આવ. તમ સવાલ

પછી શકો છ (જમ ક અમારા ઘણા માનનીય વાચકોએ પયા હતા), શા કારણ કોઇએ પહલા આવી પસતક ન લખી ?

કદાચ જવાબ એજ છ ક જ મ મારી પસતક “ઇસલામના મજરીમો” મા લખયો છ. બહ ટકાણમા જોઇએ તો,

અધશરધધા, ચચામબવચારણાની ઉણપ, ભરટ નીતીઓથી બનરાશા, જીવન જોખમ, ધામીક ફતવા વગર વગર જવા કારણો.

કટલાક આલીમોએ બીજા બવષયોન વધાર મહતવ આપય હોઇ શક છ.

આપણો પહલો ઇબતહાસ તબારી દવારા લખાયલો છ. સમયગાળો ? તરીજી અન ચોથી સદીના મળાપના

સમય. તમની પાસ પરાથમીક પરાવાઓ શા હતા? એક કાગળનો ટકડો પણ ન હતો. જ કાઇ પણ તમણ લખય ત એવી

વાત પર હત ક “ફલાણાએ ફલાણા પાસથી સાભળય હત”. કોની પાસથી સાભળય હત ? એવા પાસથી ક જણ બીજા

કોઇ પાસથી સાભળય હત અન તવ જ આગળ પણ.... અન એનાથી પણ ખરાબ ક, તબારી એ પોતાન જ સાચ લાગય ત

લખય હત. તણ ત જ લખય જ તની પારસી બધધીએ તન સમજાવય અન... તણ એ લખય ક જ બધ તન રાજાએ

લખવાનો હકમ આપયો હતો. આ બધા ઉપરાત, તણ એ બધ પણ લખય જ તના દીમાગમા હમમઝાન, જફીના અન

સબા બીન શમનના વશજો દવારા ભરવામા આવય હત. તબારી પાસ એક સારી વાતામ ઉપજાવવાની કષમતા હતી. તણ

રાજાઓન શ કરવ અન શ ન કરવ તવી મજવણમાથી મકતી અપાવી દીધી. અબબાસી રાજાઓન માફક આવ તવો

ઇબતહાસ અન તફસીર ક જ તમની રાજાશાહીન કાયદસર ઠરવ, તમની ધનીકતા અન ભોગબવલાસના દરવાજા ખોલી

નાખ, તમન અમાપ ધન એકઠ કરવાની છટ આપ અન તમના જનાનખાનાઓન સતરીઓથી ભરી રાખ. તબારીએ

તઓન બધ જ આપી દીધ. બદલામા તઓએ તન ભટ સોગાદો, ઇનામો અન થાપણો આપી ધનવાન બનાવી દીધો

હતો. પાછળથી, ઇબતહાસ (૧૩ ગરથોમા) અન કરાનની તફસીર (૩૦ ગરથોમા)ન સકલન કરી તન બહ ઊચા ઇમામના

દરજજા પર પહોચાડી દવામા આવયો અન તન ઊચ ચડાવવા વીષ કોઇથી પણ કાઇ પણ બોલાય નહી.

પછી વારો હતો મહમમદ બીન યાકબ બીન ઇશાક અલ કાલીનીનો. તનો પારસી વારસો પણ બહ પરભાવશાળી

હતો. [મીઝાનલ ફારીસ]

68 | P a g e

તબારીની જમ જ તની પાસ પણ કોઇ દસતાવજના કાગળનો ટકડો પણ ન હતો શરઆત કરવા માટ. તણ પણ

ફકત સાભળલી વાતો લખી હતી અન ત પણ એટલી મોડી ક ચોથી અન પાચમી સદી હીજરીમા. ખલલા ફદમાગના અન

પરબધધ વાચકો બવચારી શક છ ક ફકત અફવાઓ આધારીત પસતકોમા સતયનો કવો બચતાર હોઇ શક છ.

તબારીએ ખાસ કરીન રાજાઓના ટકા દવારા પરભાવ મળવયો હતો. તન ઉચચાલક બળ એ હત ક જો કોઇ પણ

તની સાથ ક બીજા મહદદીષો સાથ મતભદ કર અથવા તો સનદા કર તો, રાજાશાહી કાઝીઓ તવા લોકોન પાખડી ક

મતઝીલલી જાહર કરતા અન તન માથ કાપી નાખતા હતા. આવા લોકો દવારા લખાયલ લખાણોન ચલાઓમા સમપીત

કરી દવામા આવતા હતા. આજ કારણ હત ક જથી, જમ જમ સમય પસાર થતો ગયો, તબારી અન બીજા

મહદદીષોનાઅ લખાણો વધાર ન વધાર પરમાણીત થયા ગયા અન પવીતર ગણાવા લાગયા. મતઝીલલીઓ (રસતો

બદલનારા) કોણ હતા? એવો કોઇપણ વયકતી જ પોત બવચારવાની અન પોતાન મગજ વાપરવાની જહમત ઉઠાવતો

હતો.

વાત તો તયા સધી પહોચી ગઇ કમ જો કોઇ આ પસતકો સામ આગળી પણ ચીધ તો તન પાખડી જાહર કરી

દવામા આવતો. આ પરીસથીતી દરમીયાન, કોણ સતય બોલી શક? કોઇ કવી રીત વાધો ઉઠાવી શક?

અલલામા હબબબરમહમાન કનધાલવી મજબ, અબબાસી રાજાઓના સમય મહતવના સરકારી હોદદાઓ ઉપર

પારસીઓ હતા. અન તમની બસતરઓ અબબાસી રાજાઓના જનાનખાનાઓની રોનક હતી. આવી આબોહવા વચચ,

ધામીક શરધધામા ઘણા ભયકર ફરફારો થયા હતા. સાચી ખબરો પહોચાડવાની બાબત પણ ખળભળાત ઉભો કરી દ એવી

હતી. જવી રીત ઇબતહાસકારો પારસીઓ હતા તવી જ રીત હદીષ અન સીરતો લખનારા પણ યહદીઓ અન પારસીઓ

જ હતા. મહાન પયગબરના યધધો અન તમની આતમકથા સૌથી પહલા લખનાર પણ મસલીમ વશમા પારસી જ હતો

જણ મહમમદ બીન ઇશાક બીન યાસર નામ ધારણ કયમ હત. તણ લખલ સકલન કયાય મળત નથી પરત તમા ફરફાર

કરીન લખાયલી પસતક સીરત ઇબનલ બહશામ છ. તન ધયય, બીજાઓની જમ જ હત, ક નબીની પરસશા વાળા કટલાક

મદદા લખવા (જથી કરીન બવશવનીયતા મળ) અન પાછળથી અપમાન જનક વાતો લખવી અન તરત ફરીથી પરસશા

જનક વાતો લખવી જથી કરીન તના લખાણો સામાનય લોકોમા સવીકાયમ રહ. તની વાતામઓના મળ યહદીઓ હતા.

તથી જ ઇમામ મલીક મહમમદ બીન ઇશાકન એક જઠઠો કહયો હતો. મહમમદ બીન ઇશાક અન તના પહલા ફરફારવાળા

પસતક ક જ ઇબન હીશામ દવારા લખાયલ હત, બનન વચચ જટલી પણ ખબર પહોચાડનારા હતા તઓ પારસી જ હતા,

જવાક બઝઆદ અલ-બકાઇ, મબસલમાત અલ અબરાશ અન હમીદ રાઝી. અન બીજા પણ જવા ક વાકીદી ક જ એક

કટટર પારસી હતો અન પોતાના જમાના એક મોટા જઠઠા તરીક મશહર હતો. [મઝહબી દાસતાન ઓર ઉનકી હકીકત]

આ પાતરો દવારા કાગળ પર વરાયલા મોતીઓમાથી એક અમ અહી લખીએ છીએ :

જ કોઇપણ વયકતી બ રકાત નમાઝ પઢતા પઢતા રાજકમારી શહરબાનના સૌદયમની પોતાના

ફદમાગમા કલપના કર તો તન જનનતમા ૭૦,૦૦૦ મહલો આપવામા આવશ. દરક મહલન

૭૦,૦૦૦ ખડો હશ, અન દરક ખડમા ૭૦,૦૦૦ સસહાસનો હશ અન દરક સસહાસન પર

૭૦,૦૦૦ હરો હશ જ તમન ગળ લગાડવા તતપર હશ.

69 | P a g e

આ પરકારની પસતકોન લાગ પડતી એક બીજી એક બીમારી એ છ ક , ઇબતહાસ, કરાનની તફસીર અન નબીની

હદીષો વચચ કોઇ પણ પરકારની ભદરખા જ નથી. ત બધા જ એકબીજા સાથ સમજમા ન આવ ત રીત ગચવાઇ ગયલ

છ. અન તઓ બવરોધાભાષથી ભરપર છ.

અલલામા બશબલી નૌમાની પોતાની પસતક બસરતનનબીના પા. ન. ૨૭ પર ઇમામ હબલની એક વાત નકલ કરી

છ ક, “તરણ પરકારની પસતકો બીલકલ પાયાબવહીન છ, મઘાઝી, મલાહમ અન તફસીર.” [નબીના યધધો, સપનાઓ અન

ભવીષયવાણીઓ અન કરાનન સપટીકરણ]

ઇમામ બખારીએ એવો દાવો કયો છ ક નબીના સહાબીઓ તમની મતય પછી ધમમથી ફરી ગયા હતા. તબારી

લખ છ ક, “અલલાહના નબીએ કહય ક મારા કટલાક સહાબીઓ મન હોજ કૌસર પર મળવા આવશ. અલલાહ તમન

મારી હાજરીથી દર કરી દશ. હ કહીશ ક, ’યા અલલાહ ! આ મારા સાથીદારો છ.’ મન જવાબ મળશ ક તમ જાણતા

નથી ક તમારા ગયા પછી તમણ કટલા ખરાબ કામો કયામ છ.” દડાન આગળ ગબડાવતા હાફીઝ ઇબન હજર કહ છ ક,

“ઉમરો બીન સાબીત કહય હત ક તઓ બધાજ બસવાય ક પાચ, નબીના મતય પછી ધમમથી ફરી ગયા હતા.” અન

આયતલલાહ અલ ઉઝમા અલ હસનીએ તો દડો રખાની પાર કરી દીધો. ત કહ છ ક, “જ પાચ બાકી રહયા હતા

(ઇસલામમા) તઓ હતા, ૧. સલમાન ફારસી, ૨. બમકદાદ, ૩. અબઝર, ૪.અમમાર, ૫.હઝીફા.” આ નાટકથી સતટ ન

થતા, બચલા લોકોની સખયા તરણ કરી દવામા આવી. હઝરત અમમાર અન હઝરત હઝીફા પણ ઇસલામના દાયરાથી

બહાર ફકી દવામા આવયા હતા. આ થયા દડાના બ ગોલ! શ આ રસતાનો અત છ? ઇબતહાસકારો અન મહદદીષોએ

હઝરત અલી, હઝરત ફાતીમા અન હઝરત હસન તથા હઝરત હસનનો પણ સમાવશ બચલા લોકોમા નથી કયો! શ હવ

રસતો પરો થઇ ગયો? ના, હજ નહી. બીજો એક ગોલ થયો. આપણા ઇબતહાસકારો કહ છ ક હઝરત બમકદાદ અન

અબ ઝર ગફફારીન ઇમાન વજનમા સલમાન ફારસી કરતા ઘણ ઓછ હત તથી ત બનવ ન પણ પાખડી જાહર કરવા!

આમ અતમા જોઇએ તો, નબીના મતય પછી, ફકત એક જ મબસલમ આ દનીયામા બાકી રહયો હતો, સલમાન

ફારસી અન ત પણ પરશશયાનો!

મવતતાથી પરખયાત ઇમામ મલીક પણ પાછળ નથી રહયા. તઓ તો ઉપરના ટોળાથી પણ આગળ બનકળી ગયા.

તમન પોતાની પસતક ’ફકતાબલ જહાદ’ મા આ વાતામના પાયા નાખયા ક, “અલલાહના નબીએ કહય હત ક ઉહદના

શહીદોના ઇમાનની ગવાહી તઓ પોત અલલાહ સમકષ આપશ. હઝરત અબ બકર પોતાના બવષ પય. નબી ક કહય,

’મન ખબર નથી ક મારા ગયા પછી તમ શ નવીનતાઓ લાવશો.’ હઝરત અબ બકર રડવાન શર કરી દીધ અન રડતા

રહયા રડતા રહયા. નબીએ તમન સાતવના પણ ન આપી.” [સાત સહાબીઓન જીવન ચરીતર, ગરથ ૩, પા. ૧૯]

વાચકો, એ વાત બહ નવાઇ પમાડ છ ક, આપણ મસલીમો આ પસતકોન સૌથી સચોટ માનીએ છીએ, ક તમની

ખરાઇ તો કરાન પછી બીજા નબર ગણાય છ, ભલ ન તમા મનષયની બધધીન હદ પારન અપમાન કરતી પસતકો છ.

કટલાક લોકો બખારી અન મસલીમન સૌથી સચોટ પસતકઓ ગણાવ છ જયાર ક બીજા આ ગણ અલ કાલીની, તબારી

અન તસી માટ વાપર છ. બહ ગવાયલા મલલા ’મૌલાના’ મૌદદી, વાબહયાત વાતોન ૨૦મી સદીમા જોતા, અભીપરાય

આપ છ ક, “જો આપણ આ વાતામઓમા બવશવાસ ન કરીએ તો આપણી પાસ બચ શ?” આપણી પાસ અલલાહની

પસતક બાકી રહશ, દખીત છ, પરત આ વાત તમના નાના મગજમા ન ચમકી! સતય તો એ છ ક, મબસલમો માટ એક

આ એક સરળ કામ હોવ જોઇએ. ઇબતહાસકારોએ અન મહદદીષોએ જ નકલ કયમ છ તન કરાન વડ સચોટ ચકસણી કયામ

પછી જ બસવકારવ જોઇએ. દા.ત. શ કરાન કહ છ ક નબીના મતય બાદ તમના સહાબીઓ કપટી બની જશ!

70 | P a g e

વાચકોની માહીતી માટ, અમ અહી નીચ અમક ઇબતહાસકારો અન મહદદીષોના મતયના વષમ દશામવીયા છ. આ ત

નકકી કરવામા મદદરપ થસ ક કવી રીત અન કયાર ઉપર દશામવલા મોતીઓ કાગળો પર વરાયા હતા. બ તથયો હમશા

મગજમા રાખવા જોઇએ. પહલ તો એ ક મહમમદ (સ.અ.વ.) હીજરી ૧૧ મા મતય પામયા હતા, અન બીજ એ ક

નબીના મતયના ૨૫૦ વષમ પછી, આ પસતકો લખનારા લખકો પાસ હવાલો આપવા માટ એક કાગળનો ટકડો પણ ન

હતો, અન ક જવ તઓ લખ છ ક ફલાણ ફલાણા પાસ થી સાભળય ક ફલાણ બીજા પાસથી જાણય હત ક... વગર વગર.

અથવા તો આવા જ અથમવાળ કાઇક કહય હત અથવા તો આવ જ બીજ કાઇ. કટલાક જાણીતા નામ નીચ મજબ છ :

લખક / સ કલનકતામ મતયન વષ મ હીજરી સન

ઇબન જરીર તબારી ૩૧૦ - ક રાનની તફસીર કરનાર, રીવાયતો લખનાર અન

કાયદાશાસતરી (ફાકીહ)

મહમમદ ઇસમાઇલ બખારી ૨૫૬

મસલીમ બીન હજજાજ ૨૬૧

અબ દાવદ ૨૭૫

અબ અબદલલાહ બીન માજાહ ૨૭૩

અબ મસા બતમીઝી ૨૭૯

અબદર રહમાન બનસાઇ ૩૦૩

મલીક બીન અનસ ૧૭૯ મવતતા ઇમામ મલીક

અહમદ બીન હબલ ૨૪૧ મસનદ અહમદના કાયદાશાસતરી

શાફી ૨૦૪ મસનદ શાફીના કાયદાશાસતરી

મહમમદ બીન યાકબ બીન ઇશાક અલ કાલીની ૩૨૯ અલ કાફીના લખક

શખ સદદક અબ જાફર મહમમદ બીન અલી

તબરાસી૩૮૧ મન યઝહરલ ફાકીહના લખક

અબ જાફર મહમમદ ઇબન હસન તસી ૪૬૦ તહઝીબલ અહકામ અન અલ ઇસતબસારના લખક

અબ હનીફા ૧૫૦ પસતક વગરના કાયદાશાસતરી

71 | P a g e

એક સવાલ :

આ લગભગ એક માફકસરનો પડાવ છ વાચકોના સવાલોના જવાબ આપવા માટ. દા. ત. તઓ પછતા હશ ક,

“તમ ઇબતહાસકારો અન મહદદીષો પર ચારબાજથી ટીપપણીઓ કરી રહયા છો, તો તમ કયા ફીરકાના છો ? તમારી

લાયકાત શ છ? શ તમ કાદીયાની છો? સનની? શીયા? ઇસમાઈલી? પરવઝી? વહાબી? દઓબદી? ક બરલવી? શ

તમ ધામીક છો ક અધામીક? મતભદ ધરાવતા? ફરફારવાદી બવચારધારાવાળા છો? તમ છો કોણ?”

હ સતયાતા પવમક જાહર કર છ ક હ કોઇ ફફરકા સાથ જોડાયલો નથી! ચોખખી અન સાદી વાત, હ ઇસલામ પર

ચાલ છ. હ સપણમ રીત જાણ છ ક ફફરકાવાદ એ બશકમ છ એટલ ક અનકઇશવરવાદ અન આપણ પોતાના માલીક સામ

કયામતમા ઊભા રહીન જ પણ બોલયા અન લખય છ તના વીષ જવાબ આપવો પડશ. હ કોઇની પાસ એવો સવાલ

નહી કર ક મારી તાબ થઇ જાઓ. મ વાચકો માટ સમય બચાવવા અન સરળતાથી સમજાવવા ક આપણી મોટી મોટી,

જની પરાણી અન સચોટ તથા પવીતર પસતકોમા શ લખલ છ. હ સલાહ આપીશ ક તમ આ પસતકોનો એક ટકો

અભયાસ જાત કરો અન પોત જ નીણમય લો.

ઘણા માનનીય અન બનખાલસ વાચકો કહ છ ક ડો. શબબબર અહમદ દરક ધમમ અન માનયતાઓ વીરધધ લખય છ

ક જમા િીસતી ધમમ, યહદી ધમમ, કાફદયાની પથ, બહાઇ પથ, બહનદ ધમમ અન ઇસલામનો સમાવશ થાય છ. સતયતો એ

છ ક તણ પોતાની પસતકઓમા ધામીક સાશન, સફી પથ, મલલા ધમમ, બશઆ, સનની, દઓબદી, બરલવી બધાની જ

બવરધધ લખય છ. શ તન આ પરયતનોમા કોઇ ભય નથી લાગતો?

હ આ વાચકોનો પોતાના ફદલથી આભાર માન છ. મારો જવાબ એ છ ક મન જોખમોની ખબર છ. છતા પણ,

શ એવ કશ પણ સદકાયમ છ ક જ વયકતી ભય વગર કરી શક? હ કોઇએ ફીરકાની ક પથની બવરધધ નથી લખતો. હ ફકત

સતયા દશામવ છ. હ જ ઘરમા પદા થયો તમની માનયતાઓન પણ હ કદાચ પડકારી રહયો હોઇશ.

પરકરણ ૧૫

સવાલ અન જવાબ બવભાગ

પરીય વાચકો, આ પસતકના સકલન દરમીયાન કટલાક સનનારીઓ અન શરીમાનોએ મન કટલાક બહ મહતવના

સવાલો પયા હતા :

૧. ચલો માની લઇએ ક તમ કોઇ ફીરકામા માનતા નથી પણ તમન બીજાઓની કોઇ ન કોઇ માનયતાઓ સાથ અણગમો

તો હશ જ ન? - હસન અખતર, ડિોઇટ.

જવાબ : હ એ હકીકતનો સવીકાર કર છ ક હ કોઇ ફીરકામા નથી માનતો. અલલાહના પયગબર માટ માન અન પરમ જ

મારી જીદગીન સથીર રાખ છ. આ કરાનનો જ હકમ છ ક , જ કોઇપણ પોતાની જાતન ફીરકા સાથ જોડ છ તમનો

નબી(સ) સાથ કોઇ નાતો નથી (૬:૧૬૦). હ આવો અત કદી ન વહોરી લઉ. અન જયા સધી મારા કોઇ રીવાજો ન

72 | P a g e

ગમવાની વાત છ તો, મારી પસદ અન નાપસદન કોઇ મહતવ નથી. હા, હ કરાન બહારની માનયતાઓન જયા પણ મળ

નકારી કાઢ છ.

૨. તમારી પસતક “કરબલા : સતય ક કલપના” શીયાઓ બસવાય અમારા એવા આલીમો ક જ શીયા નથી છ તમની

મજરી નહી મળ! - હાફીઝ ગલામ મહમમદ, જકસન બવલ.

જવાબ: બચફકતસાબવદયાની સાથ સાથ હ, ઇબતહાસ, મનોબવજઞાન ફફલસફી અન ધમમશાસતરનો પણ બવદયાથી છ મારી

કષમતા મજબ મ પરપર સશોધન અન ચચામબવચારણા કયામ પછી માન સાથ આ સતય હાજર કયમ છ એ જરરી નથી ક

શીયાઓ ક બીન શીયાઓ મારા સશોધન સાથ સહમત થાય જ

૩ આ પસતકના બવષયવસતન ધયાનમા રાખીન હ એક સવાલ પછવા માગ છ ક પ જતન પાક પબવતર પાચ પાછળન

સતય શ છ હમરા જાફરી ઓલનડો

જવાબ ઘણા બધા મસલીમો ભલન તઓ ગમ ત ફીરકાના હોય નીચના પાચ વયકતીઓન પજતન પાક ગણ છ

રસલલલાહ હઝરત અલી હઝરત ફાતીમા હઝરત હસન હઝરત હસન આ લોકોની પબવતરતા ઉપર કોણ શક

કરી શક છ છતા આ નામ પજતન પાક ક એના જવો જ બીજો કોઇ શબદ કરાનમા આવતો નથી અન ન તો આ

પાચમાથી નબી બસવાય કોઇના નામ આપલા છ અલલાહના પસતક મજબ પબવતરતા અન દરજજો વયકતીના કાયો પર

આધાર રાખ છ અન ન ક તના વારસા પર

૪. મસલીમો કાયમ િીસતીઓના તરીકોણ (િીનીટી) પર બમરાણ મચાવ છ, તો તમન પોતાના પચકોણ (પજતન પાક)

ન શ ! - એનિીયા મસીહ, ગજરાનવાલા.

જવાબ: મહરબાની કરીન ઉપર આપલ સવાલ અન તનો જવાબ જોઇ લવો. આ એક બીન કરાનીક માનયતા છ.

મબસલમો માટ ખાસ, અન આખી માનવજાત માટ પણ, અતીમ આધાર હકમ અલલાહન પસતક છ. બિસતી દશો પણ

જલદી જ સમજવા લાગયા છ ક, છવટ દનીયાએ માનવીઓના માગમદશમન અન એકતા માટ કરાનનો જ આધાર લવો

પડશ. કરાનમા કોઇ પચકોણ નથી.

૫. મલતાનના એક ખતીબ અન મહદદીષ મહમમદ યાસીન જાફરી એ આ પસતકની હસતપરત વાચયા પછી કહય ક , “તમારી

આ પસતક આપણા ઇબતહાસમા રહલી અગણીત અબતશયોકતીન કચડી નાખવામા ખબ મદદરપ થશ. પરત મહરબાની

કરીન તાથીરની આયતનો અભયાસ કરી લજો.”

જવાબ: હ જનાબ જાફરીનો અભારી છ ક તઓ એ હસતપરતન વાચી અન મહતવની સલાહ આપી. તમની ઇચછાન

માન આપીન મ તાથીરની આયતનો (૩૩:૩૩) અભયાસ કયો હતો. સર અહઝાબની આયતો ૨૮ થી ૩૪, બધી જ

નબી (સ) ની પતનીઓન (ઇમાનવાળાઓની માતાઓ) ઉદદશીન કહવાઇ છ. હઝરત અલી ઘર-જમાઇ ન હતા તથી આ

આયતમા એવી કોઇ નીશાની નથી ક ત હઝરત અલી, હઝરત ફાતીમા, હઝરત હસન અન હસન (ર.અ.) ન લાગ પડ.

73 | P a g e

આ બાબતન લગતી બધી જ ફરવાયતો તરીજી ક ચોથી સદી હીજરીમા લખાયલી હતી. એવા લોકોના મગજની ઉપજ ક

જ લોકો મસલીમો વચચ ફટ પડાવવા ઇચછતા હતા.

૬. આપણા માનનીય શખલ હદીષ મફતી મહમમદ ઇરશાદ નીઝામી એ પણ કરબલાની હકીકત પસતક પર અભયાસ

પછી ટીપપણી આપવાની મહરબાની કરી હતી. તઓ કહ છ, “તમારા હવાલાઓ એકદમ ખરા છ. તમારો પરયતન બ

પરકારની પરતીકરીયાઓ પદા કરશ, કટલાક લોકોન ખોટ લાગસ. બીજી બાજ, બનષપકષ બવચારકોન તમા ઇસલામના બ

મોટા ફીરકાઓન ભગા લાવવાની કષમતા દખાશ.” શખ સાહબ આ પરયતન માટ ઘણી દઆઓ આપતા આગળ લખ છ

ક, “આ પરકારન સશોધન અમારા જવા ઘરડાઓ દવારા થવ જોઇત હત. હવ , આ ૮૦ વષમની ઉમર, જમક , હ મારા

ઘરની બારીની બહાર કયામતનો મજર જોઇ રહયો છ, મન અ દનીયા છોડતા એ સતોષ થશ ક, કોઇક તો છલલ એ કામ

કયમ ક જ સદીઓ પહલા થઇ જવ જોઇત હત.” તમણ એ વાત પર જોર આપય હત ક બનચના બ મદદા તમના તરફથી

પસતકમા સમાવવામા આવ :

૧. આયત ૩૩:૩૩ મા અહલ બત (ઘરના સભયો) મા ફકત એવા લોકોનો સમાવશ થાય છ જ રસલના ઘરમા

રહતા હતા એટલ ક તમની પતનીઓ અન તમની ઓલાદો. જો કદાચ હઝરત અલીન બપતરાઇ તરીક સમાવશ

કરાવામા આવ, તો પછી શા માટ હઝરત અબબાસ બીન અબદલ મતતલીબ ક જ કાકા તરીક સગપણમા વધાર

નજીક હતા તમન બાકાત રાખવામા આવ? બધાન જ ખબર છ ક બપતરાઇ કરતા કાકા ની સગાઇ વધાર

નજીકની કહવાય. આ વાતન ધયાનમા રાખતા, અબબાસીદના ઘણા ખલીફાઓ પોતાના રાજયન અહલ બયતન

રાજય ગણાવતા હતા. પહલા ખલીફા અબલ અબબાસના ટકદારોએ તન ઇમામ તરીક હકદાર ગણયા હતા.

૨. સર શરા (૪૨:૨૩) મા વણમન છમ મઅદદતા ફીલ કબામ નજીકનાઓ માટ કાળજી. “તમન કહી દો ક હ

તમારી પાસ મહનતાણ નથી માગતો. જો તમન મારી ઉપર ભરોસો ન હોય તો, ઓછામા ઓછ મારા

નજીકનાઓની કાળજીતો રાખો. હ તમારામાનો એક છ છતા તમ મન તરાસ આપો છો?” અહી, એ વાતની

નોધ લવી જોઇએ ક કટલાક લોકો અહી મઅદદતા ફીલ કબામ ન અથમઘટન એવ કર છ ક લોકોન સવાલ કરવો ક

પોત નબી હોવાથી મહનતાણા પટ પોતાના સગાઓની કાળજી રાખવી, એ કોઇપણ રીત બવચારો ખોટ જ છ.

આવી વયાખયા કરાનની બહાર છ. કરાન પરમાણ, રગ અન જાતી કોઇપણ રીત માન પામવાનો પાયો ન હોઇ શક.

અન બીજ એ ક નજીકના સગાઓન બઝલ કરબા અથવાતો અકરબા કહવાય છ ન ક ફીલ કબામ.

હઝરત નહ, લત, સાલહ, શોઐબ અન બીજા બધાજ નબીઓએ તમની ઉમમતોન કહય હત ક તઓ

પોતાના કાયો માટ કોઇ પણ પરકારન મહનતાણ નથી માગતા. પછી, કવી રીત છલલા નબી મહનતાણ માગ?

કરાન આ પરકારની માનયતાન મળમાથી જ ઉખાડી નાખ છ કયાર જાહર કર છ ક વયકતીન પોતાન વયકતીતવ જ

તના માનનો માપદડ હોઇ શક છ. હઝરત ઇબરાબહમના બપતા હોવા છતા અઝારન કોઇ ફાયદો ન પહોચયો, ન તો

હઝરત નહના દીકરાન તમની ઓલાદ હોવાનો કોઇ ફાયદો પહોચયો હતો. સગપણ હઝરત નહ અન લતની

પતનીઓન પણ કામ ન આવય હત. તવી જ રીત, નબી (સ)ના વારસોમા જ મહમમદ અલી બાબ જવા લોકો

પદા થયા હતા ક જઓએ ઇસલામ છોડીન બહાઇ ધમમની સથાપના કરી હતી.

આપણા માનનીય શખલ હદીષ મફતી ઇરશાદ નીઝામી આવી જ રીત દર હોવા છતા માર માગમદશમન કરત રહયા

હતા. અલલાહ તમન આન સાર ઇનામ આપ!

74 | P a g e

૭. રસલ ક મકરીન પોતાનો વારસ જાહર કયામ વગર દનીયા છોડી શક? - કાઝીમ અલી ઝદી.

જવાબ: સર શરા સલાહમશવરાનો નીયમ હમશા માટ સથાપી દ છ.

૮. મન લાગ છ ક મૌદદી સાહબ સાચ જ કહ છ ક જો આપણ ઇબતહાસકારોનાઅ લખાણો ન બસવકારીએ તો આપણી

પાસ શ બચશ ? - અલહાજ મહમમદ રાઘીબ બસદદીકી, લાહોર.

જવાબ: મબસલમોની પરીસથીતી બીજાઓની સરખામણીમા અલગ છ. તમની પાસ કરાન છ (જ સતય અન અસતયનો

ભદ સપટ કર છ). આપણ ફકત એટલો જ ભાગ ઇબતહાસ અન હદીષોમાથી માનવો જોઇએ ક જટલો કરાનથી પાકો

થાય.

૯. પરત જમલ, બસફફીન અન કરબલા વખત ક રાન ઉતરત નહત.

જવાબ: સાચ છ. તમ છતા પણ કવી રીત ઇબતહાસકારો, તરણસો ક ચારસો વષમ પછી કવી રીત કરાન કરતા સારી રીત

સહાબીઓ અન સાચા ઇમાનવાળાઓના વયકતીતવનો ચીતાર આપી શક?

૧૦. ફદલલીથી એક મહતવની વયકતી, સ રજીત સસઘ લાબાએ પોતાની ક ટલીક પકતીઓ આ પસતકમા સમાવશ માટ

મોકલી છ.

જવાબ: અમ શરીમાન લાબાના આભારી છીએ. તઓ સાબહતયની દનીયા જાણીતા વયકતી છ. તઓ આપણા રસલ

માટના પરમ અન ઇકબાલની બવદવતાની, પોતાના જીવનની એક મહતવપણમ પજીની જમ ખબ કદર કર છ. પોતાની

જવાનીમા તમણ અલલામા ઇકબાલન માન આપવા પગ લાગયા હતા. તમન હફીઝ જલધરીની પસતક શાહનામ

ઇસલામની પબકતઓ પણ યાદ છ. ચાલો હવ તમની કવીતા પર ધયાન આપીએ :

બસદદીક કરતા કોણ વધાર ઇમાનવાળ હોઇ શક છ!

ફારક કરતા કોણ વધાર નયાયી હોઇ શક છ!

ઉસમાન કરતા કોણ વધાર ઉદાર હોઇ શક છ!

અલી, અલલાહના શર કરતા કોણ વધાર બહાદર હોઇ શક છ!

અન જો આ તના સવકો હતા, તો સલતાન કવો હોઇ શક છ!

વાચકો, તમની પકતીઓ વાચતા, આ કવો બશખ હશ જ મબસલમ કરતા પણ વધાર મબસલમ લાગ છ! તમનો

ફદલલીનો ટલીફોન ન. ૫૧૫૭૧૯૧ (તમની મજરીથી લખલ) છ.

૧૧. જ રીત ભતકાળમા કરબલાની ઘટના વણમવાતી હતી, હમશા શક પદા કરતી હતી. તમારી પસતક મારા મગજમા

પડલી શ કાની ગાઠો ખોલી નાખી છ. હ દઆ કર છક તમારી પસતક શીયા અન સનનીઓ વચચ એકતાનો પાયો બન! -

પરોફસર હમીદ મનસરી, પટના (ભારત).

જવાબ: આમીન !

75 | P a g e

૧૨. થોડોક બવચાર બવમશમ આપણન તવી દરબટકોણ તરફ લઇ જાય છ ક ઇસલામ તો દબનયામા માણસાઇન ઉચ લઇ

જવા માટ આવયો છ. અન ન ક જમીન પર બસીન દ:ખના ભજનો ગાવા માટ. મહાન નકશાન એ છ ક છાતીઓ

કટવા અન રોકકળ કરવા માટ આવા મહાન કાયમકરમન છોડી દવો. ફઆદ હોફમન, તકી.

જવાબ: આ એક બધધીગમય વાત છ તમના માટ જઓમા સપટપણ જોવની કષમતા છ!

૧૩. ઇમામ જાફર સાદીક અન ઇમામ અલી રઝાના મત મજબ સફીઓ પાખડીઓ છ. હ આ ઇમામોનો માનવાવાળો

હોવા છતા, મન તમના આ ફતવાની તકમસગતતા સમજમા નથી આવતી. - શરીમતી ઉમમતલ કદદસ, હયસટન.

જવાબ: એ વાત સાચી છ ક અસના અશરીના આલીમો સફીઓન અન સફી પથન છતરપીડી ગણ છ. તમના મત

મજબ તો પોતાના સમયના ઇમામન માનયતા ન આપનારાઓતો કદી સત બની જ ન શક.

૧૪. મ સાભળય છ ક યઝીદ બીન મઆવીયા અન હઝરત હસન વચચ કોઇ સગપણ હત ? - ફીરોઝ મલીક,

ફસલાબાદ.

જવાબ: એવ જ છ. ઇમામ હસનની ભતરીજી યઝીદની પતની હતી અન ઇમામ હસનની એક પતની, રબાબ એ

યઝીદની બપતરાઇ બહન હતી.

૧૫. એક ઝદી હોવા છતા મ મારી જાતન ફીરકાવાદમાથી મકત કરી લીધી છ. હ ન તો સનની છ ન તો શીયા પણ ફકત

એક મબસલમ છ. ફકત અભયાસ ખાતર જાણવા માગ છ ક , શીયાઓના મખય ફીરકાઓ કયા છ? - નવાબ હસન ઝદી,

ઓરલનડો.

જવાબ: પયગબર સાહબન કરાન દવારા હકમ આપવામા આવયો હતો ક જ લોકો ફીરકા સાથ જોડાયલા હોય તમની

સાથ કોઇ પણ પરકારનો સબધ ન રાખવો (૬:૧૫૯). હ તમારી સમજદારીન માન આપ છ. કાઇદ આઝમ ઇસમાઇલી

ખોજા કટબમા પદા થયા હતા પરત જયાર એમન પછવામા આવય ક તઓ કયા ફીરકામા માન છ, તો તમણ જવાબ

આપયો, “પહલા મન એ બતાવો ક રસલલલાહ દવારા કયો ફીરકો સથાપવામા આવયો હતો.” (મહરબાની કરીન તમારો

જવાબ નીચના સવાલમા જોઇ લવો!)

૧૬. શ બધા શીયા એક છ ક તમના પણ સનનીઓની જમ ફીરકા છ? - બનઝામ અહમદ ખાન, ઇનડીયાના.

જવાબ: કરાનન છોડી દવાના કારણ, મસલીમોમા એટલા બધા ફીરકા અન પટા ફીરકા પડી ગયા છ ક ઇસતબલના

ઇમામ અલહાજ ઇરશાદ કરીમ કલ ૧૯૧ ફીરકા ગણયા હતા ૨૧ મી સદીની શરઆતમા ! નીચ કટલાક શીયા ફીરકાઓ

આપયા છ:

અસના અશરી શીયાઓ ( જ લોકો ૧૨ ઇમામવાળા છ);

કસાનીયા ક જઓ મહમમદ બીન હનફીયા (મતય ૮૪ હીજરી)ન સાચા ઇમામ અન મહદી માન

છ. મહમમદ એ હનફીયાના દીકરા હતા ક જ હઝરત અલીની ફાતીમા બસવાયની બીજી પતની હતા.

ઝદી ઇમામ ઝનલ આબદીનના દીકરા ઝદ (મતય હીજરી ૧૨૫, ઇ.સ. ૭૩૯) ન છલલા ઇમામ

માન છ. તથી તમન પાચ ઇમામવાળા શીયા કહવાય છ.

76 | P a g e

ઇસમાઇલી ચોથા ઇમામ ઝનલ આબદીનન બ દીકરા હતા બાકીર અન ઝદ; ઝદ બાકીરન ઇમામ

ગણવાનો ઇનકાર કયો હતો. છઠઠા ઇમામ જાફર સાદીકન દીકરો હતો ઇસમાઇલ અન જ લોકોએ

તમન ઇમામ તરીક બસવકાયામ તઓ ઇસમાઇલી તરીક ઓળખાયા હતા. પરીનસ કરીમ આગા ખાન

તમના ૪૯મા ઇમામ છ. બીજી બાજ જ લોકો એ મસા કાઝીમની, ક જ ઇમામ જાફર સાદીકના

છઠઠા દીકરા હતા, ઇમામત બસવકારી હતી તઓન બાર ઇમામ વાળા ક અસના અશરી કહવાય છ.

આ બસવાય બીજા ફફરકા જવા ક ફાતીમી, બીન-ફાતીમી, અલવી, ખારજી, બોહરા, ખોજા, શખીયા, દરઝી વગર

વગર જવા બીજા ઘણા ફીરકાઓ છ.

૧૭. અહલ સનનતની શ હાલત છ? તમના અગણીત ફીરકાઓમાથી કયા સાચા રસતા ઉપર છ? - સલમા અબદર

રઝઝાક, માયામી.

જવાબ: ફફરકની સખયાઓ બવષ અહલ સનનત પણ બવકાસ કરી રહયા છ. લોકોન ઉલલ બનાવવા માટ તઓ પોતાના

ફીરકાઓન “મઝહબ” ક “બવચારધારાઓ” તરીક ઓળખાવ છ. અહલ સનનતના બ મખય ફીરકા છ, મકલલીદ અન ગર

મકલલીદ, અથામત પટી કરનારા અન પટી ન કરનારા. પછી તમા આવ છ ફફકહમા માનનારા અન હદીષમા માનનારા.

હજ નીચ જતા, અહલ હદીષમા કઆસી વહાબી અન બીજા વહાબીઓ છ. અન અહલ ફફકહમા હનફી, હબલી,

મલીકી અન શાફઈ છ. હનફીમા દઓબદી અન બરલવી છ, અન બરલવીમા રઝાખાની અન તૌહીદી છ. દઓબદીમા

કદીમી છ અન જદીદી અન એવ જ આગળ પણ.

કયો ફીરકો સાચા રસત છ ? કોઇ ફીરકો સાચા રસત નથી. કરાન દરક ફીરકાન મશરીક જાહર કર છ, અન તમન

રસલ સાથનો સબધ કાપી નાખ છ. એકમાતર સતય રસતો એ છ ક પોતાની જાતન મસલીમ માનવ અન જાહર કરવો.

પરણવીરામ.

૧૮. “ઉમમતમા ઇખતલાફ (બવરોધાભાસ) એ અલલાહની એક નઅમત (આશીવામદ) છ!” - બ દ અલી હસની,

કથીઆવર.

જવાબ: ઘણા ઉલમાઓએ આ હદીષન ઉપજાવલી હદીષ તરીક બસવકારી છ. કરાન કહ છ ક બવરોધાભાસ અન ફાટ

અલલાહનો શરાપ છ. અલલાહની પસતકનો એક મહતવનો ગણ એ છ ક તના બવષ કોઇ બવરોધાભાસ નથી.

૧૯. આપણા ફીરકાઓની તીરાડો ક વી રીત પરાશ? - શરીમતી નજીબ ચૌધરી, કોટ રાધા કીશન.

જવાબ: એક જ રસતો છ. કરાનની સલાહ માનો. “અલલાહની રસસીન મજબતીથી પકડો.” હદીષ, ઇબતહાસ, નબીની

બસરત, નબીના કોલ બધાન જ કરાના માપદડ ઉપર ચકાસવા જોઇએ ન ક કરાનન તમના વડ.

અકબર અલાહબાદી એ સાચ જ લખય છ ;

ક રાનના આદશોન નકારવા માટ ,

ફરવાયતકારોના લશકર આપણી ઉપર હમલો કરી દીધો!

77 | P a g e

૨૦. શ શીયાઓ અન સનનીઓ જ મહદીની રાહ જોઇ રહયા છ ત એક જ છ ક બ અલગ અલગ છ? - મહમમદ

મકબલ શરવાની, ટકસાસ.

જવાબ: આ બાબત ઘણા ગપપા છ. કાદીયાનીઓનો મહદી આવી અન ૧૯૦૮ ઇ.સ. મા જતો રહયો. ડો. ઇસરાર

અહમદ મજબ સનનીઓનો મહદી ૧૯૬૨મા જનમયો હતો. અસનાશરીઓનો મહદી તો ઇરાકના સમરાની ગફામા

સતાઇન આખ બરહાડ ચલાવી રહયો છ. ઇમામ ઝદ અન ઇસમાઇલ, બનવ તમના માનવાવાળાઓ માટ હજ ફરીથી

પાછા આવવાના છ. મહમમદ બીન હનફીયા, કસસાનીઆના મહદી પણ લાઇનમા ઉભા છ. અબબાસીદ રાજાઓના

સમય પણ અબદલલાહ બીન મમન નામનો મહદી થઇ ગયો અન અબબાસી ખલીફા મનસર પોતાના દીકરાનો મહદી

તરીક બસવકારાવા માટ રસતો સાફ કરવા માટ તન રાખય હત, મહમમદ અબદલલાહ મહદી.

ભારત-પાકીસતાન ઉપખડમા પણ જોનપરમા એક મહદી થઇ ગયો. શરીમાન શરવાની, મ એક મહદીન તો

સાકળ બધાયલો જોયો હતો. ઘણા બધા છ પસદગી ઉતારવા માટ અન તમન જ ગમ ત લઇ શકો છ. પરત અલલામા

ઇકબાલ કહય હત ક,

ધયાન આપો અલલાહન તમારા હરદના શીખર ઉપર ઉતરવ!

ફકત એક વખત તો, મહદી અન ઇસાની રાહ જોવાનો તયાગ કરો.

૨૧. શા માટ હઝરત હસન ક જ અલીના ફદકરા હતા તમના વશમા કોઇ ઇમામ ન હતો? ક મ કરીન હઝરત હસનના

વશજોમા આટલા બધા ઇમામ હતા? - નાદીરા ખાતન, મોનટરીઅલ.

જવાબ : ફકત ત જ વયકતી ઇમામ કહવાતો ક જ પરજામા પરખયાત અન બસવકત હતો. કસસાનીયા, ઝદી, અલવી અન

ઇસમાઇલી ચળવળો હોવા છતા, ત વાત વધ ખયાતી પામી ક આવનાર ઇમામ હઝરત હસનની ઓલાદમાથી જ હશ.

અગણીત લોકોએ આમછતા મહમમદ નફસ ઝકીઆહ અન ઇબરાહીમ (હઝરત હસનનો પરપોતર)ન છલલા ઇમામ માન છ.

કટલાક લોકો માન છ ક આ બન વયકતીઓએ છલલા સમયના મહદી બનીન આવશ.

૨૨. હમમઝાન (હઝરત ઉમરન)કહય હોવાન કહવાય છ ક મબસલમો પાસ તમનો અલલાહ છ. આ નજરીયા નીચ

પારસીઓએ એવ તો શ કયમ ક જથી અલલાહથી મસલીમો દર થઇ ગયા? અલલાહ તો તમન દખાતો ન હતો! - ખાન

મહમમદ ભટટા એન, ક રોલીના.

જવાબ: તમ એક બહ મહતવનો પરશન પયો છ. અસાબવરાહના પારસીઓની સભાએ મબસલમોન કરાનથી દર કરવાન

એક લચચ કાવતર કયમ હત. જો તમ તમન ફરવાયતોમા ફસાવી દશો, તઓએ દલીલ કરી ક, તમ તમન કરાનથી દર કરી

દશો! આ સદભ નબીએ ખબ જ સગત અવલોકન કયમ હત ક, પહલાના દશો નાશ પામયા કારણ ક તમણ અલલાહની

પસતકો છોડીન માણસોએ ઉપજાવલી પસતકો પકડી લીધી.

૨૩. ઇમામ યાકબ બીન ઇશાક અલકાલીનીની પસતક ઉસલ કાફીમા કટલી હદીષો છ અન તમાથી કટલી સાચી છ? -

સ યદ કાજીમ અલી, એટલાનટા.

78 | P a g e

જવાબ: હ આ જવાબ આપવા જટલો સકષમ નથી તથી ઉસલ કાફીના અનવાદક, મૌલાના સયદ ઝાફર હસન

અમરોહીની પસતકના ભાગ ૧ ની પરસતાવનાનો એક ભાગ જવાબ તરીક નીચ લખલ છ:

“અલકાફીમા ૧૬,૧૯૯ હદીષો છ, જમાની ૫૦૭૨ સાચી છ.”

કઇ ૫૦૭૨? તઓ ત લખતા નથી.

૨૪. સામાનય રીત એવ કહવાય છ ક ખોટી રાજય નીતીઓ અન સગાવાદન કારણ હઝરત ઉસમાનન કતલ થય હત.

આ વાત કટલી સાચી છ? આવ તો મૌલાના મૌદદી હમશા કહયા કર છ! - શરીમતી કફીલા અસગર, મરાદાબાદ.

જવાબ : કરાન પરમાણ (૯:૫૧) મૌલાના ફકત અલલાહ જ છ. તથી માણસન મૌલાના કહવ ત બહ મોટ બશકમ છ.

અમારા મત મજબ મલલાહ મૌદદી પોત ઝહરી અન તબારીની કલપનાઓમા એવી રીત ફસાઇ ગયા હતા ક જવી રીત

એક માખી કરોળીયાના જાળામા. નબીના એક મહાન સહાબીન (હઝરત ઉસમાન) લાછન લગાડતી વાતો કરવી એ એક

પરકારનો ગનો છ. વયકતીઓના વયકતીતવ પર લાછન લગાવતી વાતો ઉડાવવી એ ઇસલામના મજરીમોન કાવતર છ.

ક રાન એ વાતની ગવાહી આપ છ ક રસલલલાહના સહાબીઓ સાચા ઇમાનવાળા હતા (૮:૭૪), તઓ એક બીજાઓના

ભાઇઓ છ (૩:૧૦૩), અન તઓ અલલાહથી ખશ છ અન અલલાહ તમનાથી ખશ થઇ ગયો (૯:૧૦૦).

૨૫. આ પસતક દશામવ છ ક સતય તો એ છ ક કરબલાની ઘટના તો બની જ ન હતી. શ આ ફકત ઉપજાવલી વાતામ છ?

- ઘઝાલા શાહીન, નય જસી.

જવાબ: હા, બબલકલ સાચ.

૨૬. શા માટ મખતાર સકાફીન કોઇ વણમન નથી? ડો. ફરજદ અલી, ટોરોનટો.

જવાબ: કારણક મખતાર સકાફીન હઝરત હસન સાથ કોઇ લવા દવા નથી. તણ હનફીયાના દીકરાન સાચા ઇમામ,

છલલા ઇમામ અન મહદી તરીક બસવકાયામ હતા. તણ બીજા બધાન બહકલા અન હક છીનવી લનારા કહયા હતા.

હજજતલલાહ મસવી (મીઝાનલ ફારીસ) પરમાણ, મસાબ બીન ઝબર તન (સકાફીન) માથ કાપી નાખય હત, ફકત

હઝરત ઝનલ આબદીનન ખશ કરવા માટ.

૨૭. દરક ફીરકો ક રાનન પોતાન અલગ અથમઘટન કર છ, તથી....

જવાબ: અથમઘટનો તયાર જ બભનન હોય છ જયાર કરાનન બહ કહવાતી હદીષોના ચશમા પહરીન જોવામા આવ છ.

કરાન કહ છ ક ત દરક વસતનો ખલાસો સાફ સાફ કર છ જમા કોઇ શક નથી. ત સમજવામા સરળ છ અન પોતાની

જાતન જ સમજાવ છ. ફકત તવા જ લોકો તન અડકી શકશ (સમજી શકશ) ક જઓ પાક હોય, એટલ ક જમનો આ

પસતક તરફનો અભીગમ ખલલા મગજવાળો અન પવમગરહથી મકત હોય.

79 | P a g e

પરકરણ ૧૬

શરા સલાહકાર સમીતી

કરબલા, સતય ક કલપનાનો અભયાસ એક મહીના સધી કયામ પછી, શરાના પરતીષઠીત સભયોએ ૮ અન ૯ જલાઇ

ઇ.સ. ૨૦૦૦ મા બ વખત સભા ભરી. નીચ મજબના સભયો એ ભાગ લીધો હતો :

કારી ગલામ મહમમદ મલીક, લડન.

અલલામા ઝીશાન કાદરી, હદરાબાદ ડકકન.

સયદ મહમમદ નરી, દમાસકસ.

શરીમતી મખતાર બગમ, ડબમન.

શરીમતી બતલ સલતાના, સવીડન.

હકીમ સાદત હસન કશી, બચતતગોગ.

ડો. શજાઉદદીન કીરમાની, કરાચી.

મૌલવી હાફીઝ મહમમદ હક, પટના.

શરીમતી રબાબ નકવી, કતાર. અન

હસન રઝા અખતર, મોનટ રીયલ.

હ આ શરાના સભયો અન બીજા શરીમાન અન શરીમતીઓ દવારા આપવામા આવલા સલાહ સચનોનો આભારી

છ. નીચ આ શરાના સભયોની ચચામનો સારાશ અમારા માનનીય વાચકોની જાણ માટ આપવામા આવયો છ.

કારી ગલામ મહમમદ મલીક - આવા સવદનશીલ મદદાઓ પર પસતકો લખતા હોવા છતા, એ વાત ખબ

નવાઇની છ ક ડો. શબબીર અહમદન મલલાઓના ફતવાઓથી નવાજવામા નથી આવયા. કરબલાની સતયતા

એક આખ ઉઘાડનારી પસતક છ. ત ખબ જ સરસ અન આરામદાયક વાચન સામગરી છ. આ પરકાશન મહતતમ

મસલીમો સધી પહોચવ જોઇએ.

અલલામા ઝીશાન કાદરી - સતય પહોચાડવાની વાત ખતરાના હદની પાર થઇ ગઇ છ ! સશોધન એકદમ

અસાધારણ છ !

80 | P a g e

ડો. શબબીર અહમદ હ સભયોન ટીકા ટીપપણીઓ તરફ ધયાન આપવા બવનતી કર છ!

અલલામા ઝીશાન કાદરી - આમા ટીકા કરવા જવ તો શ છ? મન તમારી એકપણ પસતકમા ફીરકાવાદ સાથ

સામયતા જોવા નથી મળતી. મન લાગ છ ક આ પસતક તવા લોકો માટ અઘરી છ જઓ પોતાના

બાપદાદાઓની પાછળ ચસત રીત ચાલ છ. છતાપણ, અલહમદલીલલાહ, મબસલમ ઉમમત હવ સભાન બની રહી

છ. આ સકડો હજારો લોકો માટ માનસીક શાતીન કારણ બની રહશ.

સયદ મહમમદ અનનરી ક જ દમાસકસના વાસી છ તમન આ પસતક અરબીમા બતાવી. તમન માનવ હત ક

સાર થય ક પસતક ઉદમ મા લખાઇ છ. તમણ કહય, “મ ખબ પરવાસ કયો છ અન મન જોવા મળય છ ક જ લોકો

સૌથી વધાર ખલલા બવચારો વાળા હોવા જોઇએ તઓ જ, એટલ ક અરબો, સૌથી ચસત છ. તઓ કટટર

આધળા અન પરગતીના બવરોધીઓ છ. સીરીયામા આળસઓ રસતા પર ધળમા બસીન, કાતો હઝરત અલીના

વખાણ કયામ કર છ અથવાતો પરતીકરીયામા તમન અપમાન કર છ. નબીની એક હદીષ છ ક લોકો હદ પાર કરી દશ

(વખાણ અન ઠકડી કરવામા) હઝરત અલી બવષ જવી રીટ નાઝરીયનો અન યહદીઓએ ઇસા મસીહ બવષ કયમ

હત. મસલીમો માટ આ પસતક બવચારોમા સથીરતા મળવવાન સાધન બનશ.”

શરીમતી મખતાર બગમ પોત ડબમનમા (સાઉથ આફરીકા) આબલમા છ. તઓ કહ છ, “આ પસતક આપણા

સમયની એક બહ મોટી જરરીયાત પરી કરી છ.”

શરીમતી બતલ સલતાના આગા, સટોકહોલમ, સવીડન ફકત એવા લોકો જ ક જઓ પાસ બધધી અન

દરટીની અછત છ, તઓ જ ઇમામ મહદીની વાતામનો બવશવાસ કર છ. મન આમ છતા પણ આ પસતક બવરધધ

ભાવાતમક પરતીકરીયાનો ડર લાગ છ.

અલલામા ઝીશાન કાદરી - મારી એવ કહવાની ઇચછા છ ક કોઇપણ મહતવન કાયમ ડર હોય તયાર ન થઇ શક.

મ અબદલ જબબર કરામાતીની પસતક ઇસતબલના મયસીયમમા મારીજાત ૧૯૬૦મા જોઇ હતી અન તના બવષ

ઉદમ અન અગરજીમા થોડીક ફટપપણીઓ પણ પરકાશન માટ લખી હતી, પરત કોઇ માસીક સામાયીકની હીમત ન

હતી ક ત મારી ટીપપણીઓન પરકાશન કર.

ડો.શજાઉદદીન ફકરમાની (કરાચી સથીત સાયકોલોજીના બનષણાત અન ત બવષય પર તરણ પસતકો લખનારા)

મગજમા સવાલ પદા થવો જ જોઇએ ક આપણા ઇબતહાસમા એવા સમયો હતા ક જયાર ફરવાયતકારો, મહદદીષો

અન ઇબતહાસકારો, પોતાની જાતન રાજાઓના દરબારો સાથ જોડી દતા હતા. રાજાઓ તમન ફદલખોલીન

ઇનામો આપતા હતા. આમાના ઘણાતો પોતાના માબલકોની ઇચછા મજબ ઇબતહાસ અન હદીષો લખી જ હશ.

મૌલવી હાફીઝ મહમમદ હક - જ રીત કરબલાની સતયતા પસતકમા મનષયની બધધીના અપમાન સમાન

વાતોન જોરદાર રીત ઉજાગર કરવામા આવી છ, તઓ વાચકોન એ વાત બવચારવા પર મજબર કરી દશ ક આ

ઘટના સાચી હતી ક કલપના.

81 | P a g e

શરીમતી રબાબ અકીલ નકવી - આપણ નાનપણથી જ પણ સાભળતા અન વાચતા હતા ત બધ જ નટ થઇ

ગય. દલીલો અન હવાલાઓ આપણી સામ તાકીન જોઇ રહયા છ. થોડાક કલાકોમા મ લગભગ ૯૦ જટલી

પસતકો ડો. શબબીર અહમદની આજબાજ પડલી જોઇ હતી ક જમાથી હવાલાઓ લવામા આવયા છ. આવી

પસતકો મળવવી પણ મારા માટ તો એક ચમતકારીક કામ પાર પડયા જવ છ.

ડો. શબબીર અહમદ - આ મારા વાચકોનો ઉપકાર છ ક તઓ મન દનીયાના દરક ખણથી અમલય અન

બવશીટ પસતકો મોકલ છ.

શરીમાન હસન રઝા અખતર (ગરથપાલ) - હ શરીમતી રબાબ નકવી સાથ પરપરો સહમત છ. જયારથી મ

આ પસતક વાચય છ તયારથી મન લાગ છ ક મ નવી જીદગી શર કરી છ. એક બહ મોટો ભાર મારા મગજ પરથી

ઉતરી ગયો.

ડો. શબબીર અહમદ - હ શરાના બધા જ સભયોનો તમના મત દશામવવા માટ આભાર માન છ. હ જાણ છ

ક કરબલાની સતયતા એક એવો બવષય છ ક જમા લખાણમા થોડીક ખામીઓ રહી જવાની શકયાતાઓ છ.

તમારી મદદ અન સલાહ સચનો આગલી પરતમા ઉમરવામા આવશ.

પરકરણ ૧૭

પહલી પરત સામની પરતીકરીયા

આ પસતકની પહલી પરત ઓગટ ૨૦૦૦ મા છપાઇ હતી. ૧૦.૦૦૦ થી વધ પરતો છલલા આઠ મહીનામા

વહચાઇ હતી. ટકમા અમારી પસતક “કરબલ સતય ક કલપના”ની ઉદમ પરત બવષ મળલી ટીપપણીઓ નીચ મજબ છ :

મ પહલાજ કહી દીધ હત ક કરાન પરમણ ફીરકાવાદ એ બશકમ છ. જ કોઇપણ પોતાન કોઇ ફીરકા સાથ જોડ છ ત

નબી સાથનો સબધ તોડી નાખ છ. આટલ કહયા પછી, મ બનરીકષણ કયમ છ ક સનની અન બશયાઓના આ પસતક બવષના

પરતીભાવમા એકદમ ખલલો ફરક દખાય છ.

સનનીઓન આ પસતક ખબ જ પસદ આવય હત. તઓ એ નીચ મજબની ટીપપણીઓ કરી હતી:

આ પસતક વાચીન એવ લાગય ક મન ઉઘમાથી જગાડવામા આવયો હોય.

ઇબતહાસકારો અન ફરવાયતકારો દવારા કટલી મોટી છતરપીડી!

અમ નાનપણથી કરબલાની વાતામ સાભળતા હતા અન બવચારતા ક આ સાચી ન હોઇ શક.

અન એવી બવબચતર વાતો સાભળતા અન વાચતા આવયા છ ક જઓ બધધીના અપમાન સમાન છ.

સાચ કહીએ તો કરબલાની વાતામમા ઇમામ તબારીએ નબીના સહાબીઓન ખબ અપમાન કયમ છ.

૫% અહલ સનનત વાળા લોકોએ કહય ક હઝરત હસનના ઇરાકના ગવનમર બનવાની અન જબન

બીન હોમમઝાનના હાથ કફામા કતલ થવાની ઘટનાન હજ વધાર બવસતત વણમન હોવ જોઇએ.

82 | P a g e

ઘણા વાચકોએ કહય ક આ પસતક અચાનક જ અત આવીજતી લાગ છ.

સદીઓ જની માનયતાઓન છોડવી બહ મશકલ લાગ છ.

o આ વાતની સદભમમા એ વાત લખવા જવી છ ક તબારી બીન રસતમ ક જણ કરબલાની

વાતામ ઇમામ હસનના, જબન બીન હોમમઝાનના હાથ કતલ થયાના ૨૪૦ વષમ પછી

ઉપજાવી કાઢી હતી. અન આ વાતામ તણ અબ મખનફના નામ ચઢાવી ક જ તબારીના પદા

થવાના ૫૦ વષમ પહલા મતય પામયો હતો. આપણ નાનપણથી જ વાતામઓ સાભળીએ

છીએ તઓ, આપણા મગજો પર છપાઇ જાય છ અન આપણી લાગણીઓનો એક ભાગ

બની જાય છ. આ જ કારણ છ ક મોટા ભાગના લોકો પોતાની માનયતાઓ બવરધધ કશ પણ

સાભળવા તયાર નથી હોતા.

હ મારા પોતાના અનભવ પરથી કહી શક છ ક મસલીમ ઉમમતમાથી ફકત ૫ થી ૧૦ % લોકો જ એટલી

નીખાલસતા દશામવ છ ક જની માનયતાઓન નવા બવચારો સાથ ચકાસ અન સતયનો બસવકાર કર. આ આપણ સદભાગય

છ ક સામાનય પરજાના બવચારો બદલવા માટ, આ ૫-૧૦% નવી બવચારધારાના આગવાનો જ પરતા છ. બાકીના તમની

પાછળ ચાલશ.

૧૦% જટલા અમારા માનનીય શીયા વાચકો, સતરીઓ અન પરષો બનવ, એ કહય છ ક સતયનો તમના પર ઉદય

થયો છ. તથી હવ તઓ કદી પણ મહરમમ પર છાતીઓ નહી કટ.

૨૦% બશયા વાચકોએ કહય છ ક આ સશોધન સતય છ પરત તઓ શ કરી શક? મ તમન કહય છ ક વાત એકદમ

સરળ છ. તઓએ અલલાહની પસતકનો બસવકાર કરવો જોઇએ. તના હદપારના લાગતા વળગતા ન હોય તવા અથમઘટનો

ન કરવા. જાદઇ છપા અથોની છતરપીડી પર અમલ ન કરવો. મલલાઓ, ભલન નવા હોય ક જના, તમની પાછળ ન

ચાલો, કારણ ક આધળ અનકરણ કફર બરાબર છ. કરાન સમજવા માટ ફકત કરાનનો ઉપયોગ કરવો જોઇએ અન

ઇબતહાસ, હદીષો અન ’શાન નઝલ’ જવી વાતોનો નહી. કટલાક મદદાઓ તયાર પછી એકદમ સપટ બની જશ.

૧. કરાન વારસાન કોઇ મહતવ નથી આપત. અલલાહ નજીક દરજજાનો એક જ માપદડ છ અન ત છ ચફરતર.

ભલ ત બન ઉમયયા હોય ક બન હાશીમ, જો ખીલાફત બાપથી ફદકરાન અન દીકરા પછી પોતરન મળતી હોય તો

તન રાજાશાહી કહવાશ.

૨. કરાન પરમાણ બધાજ મસલીમ મદદાઓ, ક જમા ખીલાફતનો પણ સમાવશ થાય છ, ત પરસપર સલાહ

મશવરાથી જ નકકી થવા જોઇએ.

૩. ઇસલામીક સાશન વયવસથાની નોકરી બહ મોટી જવાબદારીની છ. સાચા ઇમાનવાળા ન તો તાકતનો લોભ

રાખ છ અન ન તો તાકાત મળવવા માટ ગજગરાહ કર છ, જવો ક આજના રાજકારણીઓનો હાલ છ. તઓ

ખીલાફતન એક જવાબદારી ક બધન સમજ છ. હઝરત અલી અન તમના વશજોન સતતા મળવવાની લાલચ

હોઇ જ ન શક. ઇબતહાસકારો તમન સતતાના લાલચઓ બતાવીન તમન અપમાન કર છ.

૪. ઇમાનવાળા બસતર ક પરષ માટ, ધન દોલત કશ નહી પરત ફકત એક મનોરજન છ. તઓ જમીન ક

જાયદાદના એક ટકડામા પોતાની ઉઘ ન ગમાવ તવી જ રીત સતતા માટ તમન પડી જ ન હોય.

83 | P a g e

૫. વારવાર, માનનીય નબી સાહબ વશ દર વશ ખનનો બદલો લવાની પરથાની મનાઇ ફરમાવી હતી. કરાન

પણ કહ છ ક કોઇ પણ બીજા કોઇનો બોજો નહી ઉઠાવ અન દરક માણસન પોતાના જ કમો માટ જવાબદાર

ઠરવવામા આવશ. તથી બદલો લવાની ભાવનાથી દ:ખદાયક વરભાવના બસવાય કશ નહી ઉપજ. કરાનમા,

ફકસાસ (નકશાનન વળતર) પણ કોઇ ગનગારન અદાલતી કાયમવાહી પછી જ લાગ પડ છ, અન તના બાળકો ક

બાળકોના બાળકોન નહી.

૬. કરાન આપણન ઉપજાવલી વાતો પર ન ચાલવા કહ છ અન આપણી સાભળવાની, જોવાની અન

બવચારવાની કષમતાઓન જવાબદાર ઠરવવાની વાત કર છ. નબીએ પણ કહય હત ક કોઇ માણસન જઠઠા

સાબીત થવા માટ એટલ જ જરરી છ ક ત બીજાઓ દવારા સાભળલી વાતોન ચકાસણી વગર આગળ ફલાવ.

તબારીની સાભળળી કરબલાની વાતામ ફકત એના ઉપર આધાર રાખ છ ક, “અબ મખનીફ આવ કહય અન અબ

મખનીફ તવ કહય.” આ અબતપરચાર દવારા તણ ઇસલામના દશમનોના કાવતરાઓન આગળ વધારવામા મદદ

કરી. શ કરબલા ફકત મોઢ સાભળલી વાતામ નહીતો બીજ શ છ?

૭. કરાનમા સાફ સાફ હકમ છ ક, “ઓ અલલાહના સવકો, જ તમ ખોય છ તના ઉપર શોક ન કરો.” હવ,

શોકની સભાઓ ભરવાન, રોકકળ કરવાન અન છાતીઓ કટવાન, એ પણ આવા હકમ પછી, તો ત તો હઅકમની

અવગણના થઇ ન? શ હઝરત હસન અન તમના સગાઓ જવી રીત દશામવવામા આવ છ તવા રોતળા હતા?

ના, તઓ એવા ઇમાનવાળા હતા જમના વીષ કરાન કહ છ ક તઓન ડરવાન ક દ:ખી થવાન કોઇ કારણ ન હશ,

આ દનીયામા અન આવતી જીદગીમા.

૮. કરાન એકથી વધ વખત કહ છ ક, “તમ અલલાહના નીયમોમા કયારય ફરફાર નહી જઓ.” આ પાકકા હકમ

પછી, ચમતકારોના બહાના હઠળ એવી વાતામઓ કહવી ક જ અલલાહના બનાવલા કદરતી નીયમોની બવરધધ

હોય, એ કાઇ નહી પરત દતકથાઓ જ છ. ફદવય નીયમો પોતાની જાતન કારણ અન અસર હઠળ જ વયકત કર

છ. ત આપણન માનસીક કસરતો નથી બશખવાડતા.

૯. કરાન એવ પણ કહ છ ક, તમન તમારા પહલાના લોકોના કમો બવષ પછવામા નહી આવ. તો પછી કોઇ

નબીના સહાબીઓન જનનતી અન દોઝખી તરીક વહચવાની મસાફરી કર અથવા તો બીજાઓન સલાહ આપ ક

આ ફલાણા અન ઢકણા વયકતી ઉપર શરાપ મોકલવા, તો તનાથી શો ફાયદો થવાનો. કોઇ બીજા કોઇ માટ દોઝખ

અન જનનત નકકી કર એ તો પોત ખદા બનવા જવ છ.

વાચકો, કટલાક શીયા આલીમોએ કહય હત ક હસનન કપાયલ માથ કરાન પઢી રહય હત, અન ત એક ચમતકાર

હતો. મ તમન કહય, “તમન તમારો ધમમ મબારક અન મન મારો.” કટલાક બીજા શીયા આલીમોએ કહય, “અમ

બસવકારીએ છીએ ક ઇમામો પોતાની માઓની જાગમાથી પદા થાય અથવાતો કપાયલ માથ કરાન પઢ ત બવશવાસ ન આવ

તવી વસતઓ છ, છતા તમા રખાતો બવશવાસ ઇમાનન મજબત બનાવ છ.” ખબ જ બવનમરતા પવમક મ કહય, “તમારા

ઇમાનન પાક થવ તમારા માટ સાર પરવાર થાય.” નય યોકમના એક નીચી કકષાના કટાર લખક સામયીક વીષય હઠળ લખય

હત ક, “હજ સધી એ સાફ નથી થય ક ડો. શબબીર કોના એજનટ છ. પણ કોઇના તો એજનટ હોવાની ખાતરી છ!”

મન કહી દવા દો તન ક, હા ડો. શબબીર એજનટ છ. ત મદીનાના દરબારના એજનટ અન સવક છ.

એક ટકષી િાઇવર નય યોકમથી ટલીફોન ઉપર ગાળાગાળી કરી હતી. તણ પોત કોઇ અધમભણલા મલલાહ

“અલલામા” શખ ધમાલવીનો મરીદ (શીષય) હોવાન કહય હત. તણ પોતાની તરફથી અન પલા મલલા તરફથી ખતરનાક

84 | P a g e

ધમકીઓ આપી હતી. મ તન રકોડીગ કરીન મારા વકીલોન આપવા માટ સાચવીન રાખય છ અન પલાન કહય છ ક

પોતાના ગર અન સાથીદારોન કહીદ ક મારા વકીલો આવી ધમકીઓ સાથ વહવાર કરવા માટ બાજની જમ સચત છ.

મારા ઘણા પરમાણીક વાચકોએ કહય હત ક આપણા માટ એ વાત જરરી છ ક આ અધમભણલા મલલાઓ અન

કટલાક અજઞાન વયકતીઓ દવારા સમાચારપતરો અન ભાષણોમા કરવામા આવતા દષપરચારનો સામનો કરવો જોઇએ. માર

આ લોકોન સાઅદીના શબદોમા કહવ છ ક, “અજઞાનનીઓ સામ ચપકીદી જ સૌથી સારો જવાબ છ. અબરાહમ બલનકન

કહય હત ક જો ત પોતાના ટીકાકારોના જવાબ આપવા બસ તો પોત એટલો સમય બગાડશ ક પોતાના ચાહવાવાળા પણ

તન પાછો નહી આપી શક.”

મારો આ બધધીમતતાનો પરવાઅસ ફકત એ જ બનયમ પર આધારીત છ ક માર ફકત અલલાહની જ પસતકન સપણમ

સતતા તરીક બસવકારવાની છ અન કોઇ મલલાહન નહી. મ પરપરી ઇમાનદારી અન પરમાણીકતાથી તમારી સામ કરાન

જવા પરકાશના બશખરના અજવાળામા મ જ જોય અન સમજય છ ત રજ કયમ છ.

હ ફકત કહવા ખાતર નથી કહતો. સતયતો એ છ ક હ બવદયાથી છ અન હ એવી કોઇ માગણી નથી કરતો ક

એકપણ વયકતી મારા બવચારો જોડ અન મારા બનષકષમ સાથ સહમત થાય. કોઇપણ વાચક મારી સાથ સહમત થવાની

જરર નથી :

સતયતો પોત સામ આવીન જ રહ છ, તન સાબીત કરવાની જરર નથી હોતી!

જયાર હ આ વાકયો લખી રહયો હતો, હયસટનના એક માનનીય બજગ ટીપપણી કરી હતી ક આખી દનીયામા

હવામા ઉડતા આલીમો અન નવા તથા જના મૌલવીઓ આ કરબલાની ઘટનાન સાચી ગણતા આવયા છ. ભલ ન માર

સશોધન કટલ પણ નકકર હોય, મારો એકલાનો અવાજ આ હજારોના હજારો મલલાઓ દવારા લખાયલ પસતકોના ડગરો

અન ભાષણો નીચ દબાઇ જવાની શકયતા છ. મ આ માનનીય બજગમન કહય ક આ લોકો એટલા માટ એક અવાજ

બોલી રહયા છ કારણ ક તમની પાસ ફકત તબારી જ છ એક માહીતી તરીક. તથી કરીન જ તઓ સદીઓથી એક જ

રાગમા ગાઇ રહયા છ. અન લોકોની બસવકતીની જયા સધી વાત છ, ફકત થોડા જ મહીનામા, યરોપ, અમરીકા અન

ભારત-પાક ઉપખડમા સકડો હજારો વયકતીઓએ મારા સશોધન સાથ હામી ભરી છ. આ શરીમાન અન શરીમતીઓ

ઇસલામના દરક ફીરકામાથી આવ છ. તઓ હવ પોતની જાતન કોઇ ફીરકા સાથ જોડતા નથી પરત પોતાની જાતન

મસલીમ તરીક ગણાવ છ.

વાચકો! હ અહલ બયત (નબીના વારસો)ની ઇજજત પલા ઇબતહાસકારોથી પણ વધાર કર છ ક જઓએ આવા

માનનીય વયકતીઓન અપમાન, વખાણનો ઢોગ કરીન કયમ છ.

મસાફરીના દરક પગલ,

હ મારા લોહીથી મીણબતતી સળગાવ છ,

ક કોઇ મારા પગલ ચાલી રહય હશ.

85 | P a g e

પરકરણ ૧૮

કટલાક ખલાસાઓ

પરીય વાચકો! હવ કટલીક ગચવણોના ખલાસાઓ જોઇએ.

૧. મહરબાની કરીન પરકરણ ૧૧ મા આવ હર બીન અબદર રહમાનની રોજનીશી(ડાયરી) ન જઓ. આ એક

મહાન વયકતી હતો ક જ હઝરત ઉમર બીન અબદલ અઝીઝ (૯૯-૧૦૧ હીજરી)ની ખીલાફતમા અનડાલસીયા

(સપન)ના ગવનમર હતા. પોતાની રોજનીશીમા તઓ સાફ સાફ કહ છ ક,

“હઝરત અલી, હઝરત હસન અન હઝરત હસન વારાફરથી ઇરાકના ગવનમર બનયા હતા. ફકત એટલ જ નહી,

આટલી ઉચી પદવી સભાળતી વખત, હઝરત અલી અન હઝરત હસન પોતાના દફતરોમા જ કરબાન થયા હતા.

તઓની લગન અન પરતીભાસપનન આવડતોથી, આ માનનીય વયકતીઓએ ઇરાકન દનીયાન સવગમ બનાવી દીધ

હત. જમશદ ખોરાસાની દવારા હઝરત અલી અન જબન બીન હોમમઝા દવારા હઝરત હસનન કતલ કરીન,

પારસીઓન આશા હતી ક ઇરાક તમના ખોળામા આવી પડશ. પરત થય ઉલટ, હઝરત હસન અન હઝરત

અલીન લોહી વયથમ ન ગય. ખીલાફતના કનદર, દમાસકસથી આવતા સદશાવાહકો કહ છ ક ૧૦૦ હીજરીમા કફા,

બસરા અન .... (લખાણ વાચવા લાયક રહય ન હત), સીરીયા, પલસટાઇન અન ઇજીપત કરતા પણ વધાર

સમધધ છ.”

“મીઝાનલ ફારીસ” મસાવી

૨. પરકરણ ૧૩ મા, હઝરત ઉસમાનની શહીદીના સદભ, એ વાત નોધ લવા જવી છ ક તઓ અમીરલ

મોમીનીન હતા હીજરી ૨૩ થી હીજરી ૩૫ સધી અન ત પણ હઝરત ઉમરની શહીદીના વખતથી. આ સમયગાળામા

જયાર હઝરત ઉસમાન મદીનામા ખલીફા હતા તયાર હઝરત અલીએ ઇરાકના ગવનમર તરીક કફાથી કાયમભાર ચાલ રાખયો

હતો. હજજતલલાહ અબદલ કાદીર મસાવી દવારા લખાયલ એક સરસ પસતક મીઝાનલ ફારીસ ક જ ઇરાનમા છપાઇ

હતી, તમા બ પરકરણમા તો ફકત હઝરત ઉસમાન ગની ના જમાનાની શાતી, સમધધી, અન બવકાસનો બચતાર આપવામા

આવયો છ. મીઝાન સાવા ઇમાનવાળાઓની ખીલાફતનો ઇબતહાસ ખબ જ પરાણા હવાલાઓથી લખ છ ક જ હમણા

ઇસતબલ અન સપનમા મળી આવયા છ. ટકસાસમા રહતા ફરીદન તસલીમી અતયાર આ પસતકન અગરજીમા અનવાદન

કરી રહયા છ. આ પસતક પર ઇરાનમા પરતીબધ મકવામા આવયો છ. નાનો અચબો!

“દલાઇલ નબવવત” અબદલ જબબાર કરામાતી

૩. હવ પરકરણ ૯ જઓ. અબદલ જબબાર કરામાતીની પસતકની ફકત એક હસત લીખીત પરત અસતીતવમા છ

અન ત ઇસતબલના મયસીયમમા છ. આ પસતકન નામ છ કીતાબ દલાઈલ નબવવત સયદના મહમમદ .

અમારી શરાના માનનીય પરમખ સાહબ અલલામા ઝીશાન કાદરી નકશબદીન આ અજોડ પસતક જોવાનો લહાવો

મળયો હતો. આ અરબી પસતકના લખક અબદલ જબબર કરામાતી ઇમાનવાળા અન નબીના ચસત અનયાયી લાગ છ.

86 | P a g e

“કરામાતી” ફીરકાની અમક ભરટ માનયતાઓ હોવા છતા, અબદલ જબબાર ફીરકાવાદથી દર હોવાન જણાય છ, જવ ક

આપણા કાયદ આઝમ(મહમમદ અલી ઝીણા) હતા.

અમારા એક ખાસ વાચકમીતર, ફૌદ હોફમન, ક જ જોડમનમા લાબો સમય રહયા હોવાથી અરબી ભાષાના

જાણકાર છ. ફૌદ હોફમનની જમમન પસતકમાથી કટલક વાકયોનો નીચ અનવાદ આપયો છ:

“નબીના સાચા હોવાની એનાથી મોટી કઇ બનશાની હોઇ શક ક એ સતય વાત ક તમના મતયના

૨૫૦ વષમ પછી પણ તઓ લોકો માટ પરકાશન કીરણ હતા.

“મસલીમ ઉમમતન માનનીય અબ બકર સીદદીકના રપમા એક અમલય રતન મળી ગય હત. તમની

ઉપર સલામતી થાઓ ક તમના લીધ નબી (સ) ના મતય પછી પણ તમણ આપલ તતર સચવાયલ

રહય હત.”

“હઝરત ઉમરન સલામ કારણક તઓના ઉચા વયકતીતવએ મસલીમ ઉમમતન નબી અન તમના

ખલીફાના મતયના આઘાતમાથી ઉગારી લીધી.”

“હઝરત ઉસમાન ગનીન પણ સલામ, બ પરકાશવાળા ઉસમાન, ક જમણ મહાન ફારક દવારા

છોડાયલ શનય અવકાશન ૨૩ થી ૩૫ હીજરી સધી પયો. એટલો સારી રીત ક ખીલાફત અન

સરકારી તતર સરળતાથી ચાલત રહય.” (આમ હજરત ઉસમાનના સમયમા બવરોધીઓના કાયોની

વાતામ બધ બસતી નથી.)

“અલી ઇબન તાલીબન પણ સલામ ક જ આપણા સૌથી મોટા રાજય, ઇરાકના ગવનમર રહયા ૧૩ થી

૪૦ હીજરી સધી, અન ૩૫ થી ૪૦ હીજરી સધી ખીલાફતનો બોજો ઉઠાયો અન એ પણ એક

આદશમ તરીક.”

“ખીલાફતના કનદરએ દશમનોના ઘણા કાવતરાઓનો સામનો કયો. ઇસલામીક કનદરન મફદનાથી કફા

ખસડવ એ હઝરત અલીની દીધમદરષટી હતી.”

“આજ પણ (હીજરી ૨૮૦ની આસપાસ) ઇસલામીક દનીયા એવી જ રીત જોડાયલી છ જવી રીત

શરીર સાથ હાથપગ.”

પરકરણ ૧૯

એક ઉપકાર, એક પસતક અન એક આજીજી

૧ ઉપકાર

મારા માનનીય વાચકો મારી ઉપર એક મહાન ઉપકાર કર છ ક જયાર તઓ મન અમલય પસતકો, લખાણો અન

લખો મોકલ છ, ક જ સામાનયરીત મારી પહોચથી બહાર છ. હ તમનો આભારી છ.

87 | P a g e

૨. એક પસતક : અદદીન વ દદૌલા (ધમમ અન રાજ)

જયાર આ વાકયો લખાઇ રહયા હતા મન એક માનનીય અરબ શરીમતી ક જ મદીનાની છ, તમના દવારા એક

અમલય અરબી પસતક ક જન નામ “અદદીન વ દદૌલા” છ, તન અગરજી ભાષાતર મોકલવામા આવય હત. લખક હીજરી

૧૬૦ મા પદા થયા હતા, તનો અથમ એ થયો ક આ પસતક ઇબતહાસના પસતક જ તબારી દવાર લખવામા આવય હત ક

જનો જનમ ૨૨૪ હીજરીમા થયો હતો તના કરતા પણ જન છ. પસતકની તારકકક ચકાસણીથી ખબર પડ છ ક લખક

નબી (સ)ના સાચા ચાહક હતા. આ પસતકમા તમણ બાઇબલમા કરવામા આવલી માનનીય પયગબર મહમમદના

આગમનની ભવીષયવાણીઓન સકલન કયમ હત ત પણ ખબ જ મહનત અન લગનથી.

લખક છ અલી બીન સહલ બીન રબાન. તઓ બાઇબલના બવદવાન હતા અન યહદીઓ અન

િીસતીઓ જોડ ચચામ કરવામા ખબ જ રસ હતો.

દારલ અફાક પબલીશીગ, બરતના આદીલ નોવહીધ પરસતાવનામા લખ છ ક અલી બીન રબાન

બવષય સાથ પરપરો નયાય કયો હતો.

તમની પસતક કહ છ:

નબીના સહાબીઓ અન તઓ ક જઓએ બીજા લોકો સધી ઇસલામ પહોચાડયો હતો, તઓ બધાજ

કરતા વધાર સદગણી હતા.

માનનીય નબી અન તમના મહાન વયકતીતવન કારણ જ ઉચા દરજાના વયકતીઓ જવાક હઝરત

અબ બકર, ઉમર ઇબન ખતતાબ,ઉસમાન ઇબન અફફાન અન હઝરત અલી, પરકાશના મીનારા બનયા

હતા.

અન તમની જ બદોલત હત ક નીચ મજબના મહાન સતરીઓ અન પરષો મસલીમ ઉમમતમા થયા:

હસન બીન અલી, હઝરત ખદીજા

હઝરત હસન બીન અલી, હઝરત આયશા

હઝરત અબદલલાહ બીન ઝબર, હઝરત ફાતીમા

અબદલ મલીક, હઝરત ઝનબ

વલીદ બીન અબદલ મલીક

હઝરત કરીમા (લગભગ હઝરત ઉમર બીન અબદલ અઝીઝની પતની)

મહમમદ બીન હનફીયા, હઝરત અબદલલાહ બીન ઉમર

હઝરત અબદર રહમન બીન અબ બકર.

અન એ પણ હત ક માનનીય પયગબર સાહબના શીકષણન લીધ મસલીમ ઉમમતમા કોઇ ફીરકો ક

ફાટ ન હતી. ઉપર દશામવલા નામો અન બીજાઓ તારાઓની જમ ચમકતા હતા. તઓ બધા જ

“બધાજ ઇમાનવાળાઓ એકબીજાના ભાઇ બહન છ” એ વાતના જીવતા જાગતા ઉદાહરણો હતા.

અન તઓ આ જ સધી એવા જ રહયા છ. (એટલ ક હીજરી ૨૦૫ સધી)

88 | P a g e

આ જ કારણ છ ક આખી દનીયામા ઇસલામીક કરાતી સામ કોઇ દખીતો ખતરો નથી. કોઇપણ ઉભો

થતો ખતરો ઘાસના તણખલાની જમ ઉડી જાય છ.

ઉપર દશામવલા સારાશો “અદદીન વ દદૌલા” ના છ ક જ સાફ સાફ દશામવ છ ક મસલીમો વચચ બહ કહવાતા યધધો

જવાક જમલ, બસફફીન, નહરવાન અન કરબલા વગર ફકત ઇબતહાસકારોની કલપનાજ હતી. ઇસલામના દશમનોએ

મસલીમ ઉમમતની એકતા તોડવા માટ ખોટો ઇબતહાસ રચી કાઢયો હતો.

૩. એક આજીજી:

મહરબાની કરીન મન ફરીથી કહવા દો ક આ પસતક ફકત ઇબતહાસકારો અન ઇબતહાસની જ ટીકા કર છ. હ

નબીના પબવતર સહાબીઓની અન તમના કટબની પરપરી ઇજજત કર છ.

હ કબલ કર છ ક હ મારા બવચારો અન સશોધનોન પતથરની લકીર નથી માનતો, પરત માર સશોધન પરામાણીક

હત. અન હ ટીકાઓ અન સલાહ સચનો માટ તયાર છ. હ જાણ છ ક માર અલલાહન મારા કાયો, શબદો અન લખાણો

માટ જવાબ આપવો જ પડશ. જો તમ ખલલા દીમાગ મારા અભયાસન ચકાસસો તો ત માર સૌભાગય હશ.

મહરબાની કરીન જાણજો ક શબબીર અહમદ કોઇ ફીરકા સાથ જોડાયલા નથી. મારી પસતક “ઇસલામના મજરીમો”, એ

પરતી સાબીતી આપ છ, ક જમા મ બધાજ ફીરકાઓની બીન કરાનીક માનયતાઓની ચકાસણી કરી છ. કરાન પરમાણ,

ફીરકો પસદ કરવો એ બશકમ છ અન જઓ તના પર અમલ કર તઓ નબી સાથના બધા સબધો તોડી નાખ છ. છવટ,

અમન આ પસતકન સમાપન હઝરત અલીના વાકયથી કરીએ :

“કોણ કહ છ ત ન જઓ, પણ શ કહ છ ત જઓ.”

અદબસાથ,

ડો. શબબીર અહમદ બીન અબદલ રશીદ.

89 | P a g e

આદર-પરમની ભટ

હ પાકીસતાનના સપત, ડો. શબબીર અહમદન મળયો નથી પરત ઘણા લાબા સમયથી સપકમમા છ. તઓ

બનયમીત રીત “ફમીલી મગઝીન” મા ઘણા વષોથી લખ લખ છ. મારી તમની જોડ ફોન ઉપર અવારનવાર વાત

થતી જ રહ છ. તઓ એક બવશાળ અભયાસી લખક છ. “દસતક” શીષમક હઠળ તમણ પોતાના પીતાજી અબદર

રશીદ બીન અબદલ અઝીઝ(૧૯૨૧-૨૦૦૦) વીષ લખાયલો બનબધ મોકલયો હતો, ક જઓન ત “ઉદારતાનો

વરસાદ” તરીક વણમવ છ. આ બનબધથી જ મન ખબર પડી ક કવીરીત અન શા માટ ડો. શબબીર અહમદ આ

સથીતીએ પહોચયા છ. તઓન એક સાદાઇ, સચચાઇથી ભરપર, ઉદાર અન દયાળ, પરમાણીક અન ઇમાનદાર

અન ચોખખા હરદયવાળા વયકતીતવથી(તમના પીતા) આ આકારમા ઘડવામા આવયા છ.

મજીદ નીઝામી,

પરમખ સપાદક,

દનીક નવાએ વકત, લાહોર.

કટાર લખકોના કટાર લખક

જ કૌશલયથી ડોકટર પતથરના કીલલાઓના ગબજો ઉપર મીણબતતીઓની હારમાળા પરગટાવ છ, ત

તમના હરદયમા એક કદરતી ઝરણાની જમ વહતા ખશમીજાજી અન આનદી સવભાવન પરીણામ છ. તમની

આવડતો અન કળાઓ વીશની માહીતીનો અવકાશ આશચયમ જનક છ. ખાસ કરીન દનીયાનો ઇબતહાસ, તમના

લખોમા એક સગધની જમ આગળ પાછળ જાય છ. બવચારવા લાયક વાત તો એ છ ક, કવી રીત કોઇએ માણસ

ક જ ખબ જ ઉડાઇઅમા વાચ છ, તન લખવાનો પણ સમય મળ છ! તમના જઞાનનો અવકાશ અન ઉડાઇ જ

તમના લખોની ઓળખ છ, એવા ગણો ક જના વગર સાબહતયીક લખો ક પતરકારતવના લખો અપગ બની જાય

છ. અન તના ઉપર પાછ તમના અનક વીષયોમા ગતીશીલતા કદી પણ તમની લખનકળાન બધનરપ નથી થતી.

મારા દરટીબીદ પરમાણ તમના જઞાનની બવશાળતા અન લખવાની બવશીટ કળા પરમાણ, તમન “કટાર લખકોના

કટાર લખક” ક પછી “મસલીમોના આદશો તરફ પકષપાત કરનાર” જવા ઉપનામો આપવા યોગય નથી.

“તમની કલમ બધી જ વસતઓન અસર નીચ લઇ લ છ. ”

સયદ ઝમીર જફરી,

જાનયઆરી ૧૯૯૯.

ભાષાતર : ડો. સોહીલ મોમીન, ભારત.