अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

21
अअअअअअ अअ अअअ अअअअअअअअअ अअअअ-अअअअ अअअअ अअअअअअअअ (अअअअअ ) अअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअ रररररररररररररर रररररर ररर ररररर, रररररररर र ररररररररररररर रररररर ररर रररररर, रररररररररररर ररर रररर ररररर ररररररररर ररररर रररररर, ररर रररररर रररर रररर रररररर र ररररर, रररररर ररर रररर ररररर ररररररर रररररर, रररररर ररररर ररररर रररररररररररर, ररररर ररररर? ररररररररर. ररर-रररररर रररररर ररररररर, ररर ररररर रररररर ररररर, ररररररररर रररररर रररर, रररर रररर ररर रररररररर ररररररर ररररररर ररररर ररररररर ररर ररररर रर ररररररररररररर रररररररर ररररर रररररर. ररर ररररर, ररर रररररररर रररररर "रररररररर'ररररर ररररररररर रररर ररररर. रररररर रररररररर रररररररर. ररररररर रररर ररर रररररररर ररर रररर, रररररर रर ररर ररररर रररर रररररर ररर ररर रररररररर रररररररररर. रर ररररररर ररररररर रररररररररर ररररर रररररर ररररर ररररररररर, रररररररर ररर रररर रररररर ररररररर रररर ररररर ररर-रररररररररर ररररररररर रररररर रररररर रररर ररररररर रररररररर. रररररर 20-25 ररररररररर रररररर ररर ररररररररर रररररर रररररररर रररररर. रररररररररर ररर, ररररर, रररररर, रररररर ररर, ररररररररर, ररररर रररररर, ररररररर, रररररररर, ररररर ररररर, ररररर ररररर, ररररररर, रररररर, ररर ररररररर रररररर. रररर ररररररररररर रररररर ररररररररर रररर ररररर. रररररर रररररररर ररर, ररररर रररररररर ररररर, ररररर रररररररर ररर, रररररर ररररररर, रररररर रररररर रररररर ररर ररररररररर ररररररर रररर. रररर ररररररर ररररररररररररर ररररररररर ररररर रररर ररररर रररररररर ररररर. ररररररररररर रररररररररर ररर 1

Upload: ramesh-kulkarni

Post on 29-Jul-2015

165 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

अघळपघळ पण ता�ठ को�ल्हा�प�र

ले�खको-श्री� रमे�श को� लेकोण� (आर्डी� ) वि�धि� मेहा�वि�द्या�लेय को�ल्हा�प�र

रां��गडे�पणा�बरांबरां ग�रांग�रां आणिणा मस्ती�, रां�ग�लपणा� व शौ�की�नपणा�बरांबरां जि�व�ल� ��व दे�णा�रां�, की�ती�की�बरांबरांच प�य आडेव� घा�ल�न प�डेण्य�च� तीय�रां� असल�ल�, ल�ल म�ती�शौ� घाट्ट न�ती� असणा�रां� व च%न�ती, निनव��ती अस� शौब्दे खऱ्य� अर्था�+न� �गणा�रां�, अघाळपघाळ मन�च� म�णास� कील्हा�प�रांच�च, दुसरां� की� ठल�?कील्हा�प�रां. नदे1-तील�व�ती मस्ती�ती डे� �ब�व�, ल�ल म�ती�ती की� स्ती� कीरां�व�, स्टा�च+च� प��ढरां� कीपडे�, लहारां� फे� टा� आणिणा कीरां+कीरां+ व��णा�रां� प�यती�णा� घा�ल�न मिमरांव�व� अशौ� इच्छा� य� कील्हा�प�रां�तील� प्रत्य�की प�रुष ब�ळगती. तीस� प�हाती�, इर्था� स्त्रिस्=य� म्हाणा�� "ब�ईम�णास�'दे�ख�ल मिमरांवण्य�ती म�ग� न�हा�ती. त्य�हा� सन्य�न� मढल�ल्य�. �रां�की�ठA स�डे� आणिणा डेक्य�वरां पदेरां घा�ऊन, त्य�च� एकी टाकी हा�ती�ती धरून हा�ती�च� घाडे� अशौ� पद्धती�न� व�वरांणा�ऱ्य�. तीरां स�म�न्य कीष्टकीरां� वग�+तील्य� ब�यकी� नऊव�रां� ल�गडे� न�सणा�ऱ्य�, डेक्य�वरां पदेरां घा�ऊन त्य�वरां व%रांणा�च� भा�रां� किंकीKव� देहा�-लण्य�च्य� भा��ड्या�न� भारांल�ल� ब�ट्ट1 घा�ऊन ब���रां�ती ��णा�ऱ्य�. अर्था�+ती 20-25 तीळ्य��च� दे�निगन� सहा� त्य��च्य� अ�ग�वरां चकी�कीती�न� दिदेसती�ल. कील्हा�प�रां� स��, चिचती�की, बरांम�ळ, �Qधळ1 पती, म�गळस�=, हा�ती�ती निबल्वरां, प�टाल्य�, ब��गड्या�, बटा�ती अ�गठA, की�न�ती ब�गडे�, कीणा+फे� ल, की� ड्या�, व�ल प�हा�यल� मिमळ�लच. इर्थाल� प�रुषस�द्ध� दे�निगन� व�परांण्य�ती म�ग� न�हा�ती. गळ्य�ती सन्य�च� च�न, त्य�ती अडेकीवल�ल� व�घानख, हा�ती�ती सन्य�च� कीडे�, बटा��ती अ�गठ्या�, मनगटा�ती सन�रां� घाड्या�ळ आणिणा डेळ्य��वरां रां�बSनच� गTगल. इर्थाल� स�म�न्य कीष्टकीरां�स�द्ध� बऱ्य�प%की� अ�गभारां कीपडे� घा�ल�न व�वरांती�न� दिदेसती. पणिUम�कीडेच� अनितीडेQगरां�ळ भा�ग आणिणा स��गल�च� प�वVकीडे�ल अनिती दुष्की�ळ1 भा�ग सडेल� तीरां उव+रिरांती देणिZणा-पणिUम महा�रां�ष्ट्रा�ती सम\द्ध1 न��देती�. हाळदे, द्रा�Z, ऊस, भा���प�ल�, भा�ती अशौ� निपकी��बरांबरांच म�बलकी पशौ�धन, हा�च इर्थाल� सम\द्ध1च� ग�निपती�. की\ ष्णा�-प�चग�ग� तीरां इर्थाल्य� ��वनदे�मियन�!ईष्य�+ आणिणा उत्स�हा तीरां कील्हा�प�रांकीरां��च्य� नस�नस��ती णिभानल�ल�! घारां ब��ध�यच� अस किंकीKव� लग्न-ब�रांस� अस; ती� देणाकी� ब�� झा�ल�च प�निहा��, हा� इर्थाल� म�नचिसकीती�. अशौ� की�य+क्रम�ती म�न�पम�न�च� न�टाकी� भालती�च रां�गती�ती. शौ�भाकी�य�+ल� बनिहाणा�न� घारां�ल� तीरांणा� आणा�न ब��ध�यच�, त्य�बरांबरां प�च-पन्ना�स म�डेळbन� प�रां�ल अस� "ग�रांव�' आणा�यच�. "ग�रांव�' हा� तीरां भान्ना�टा पदे�र्था�cच� रां�लच�ल. भा�कीरां�, प�टावडे�, अ�ब�ल, घा�गऱ्य�, देहा�-भा�ती, शौdगदे�ण्य�च� चटाणा�, की��दे� अस� दुरांड्या� भारून, व��ती-ग��ती बनिहाणा�न� तीरांणा घा�ऊन य�यच�. भा�व�च्य� घारां�च� उ�बरां� ध�ऊन ती� च�कीटा1ल� ब��ध�यच�. मग आप्ती�ष्ट��न� यर्था�च्छा ती�व म�रां�यच�. लग्न हा� तीरां आठ-देहा� दिदेवस��च� ब��म� म्हाणा�यल� हारांकीती न�हा�. हाळदे ��त्य�वरां देळ�यल� आ��ब���च्य� ब�यकी�-म�लfन� �मव�यल� स�रुव�ती झा�ल्य�प�स�न म�हूती+म�ढ, लग्न�च� च�डे�, ग�ग�ळ, हाळदे1, स�खरांप�डे�, अZती�, लग्न, वरां�ती, गQधळ, ��गरां ती� हाळदे की�ढण्य�पयcतीच� सगळ1 निवध� प�रां प�डे�यच� म्हाटाल� तीरां� देहा�-प�धरां� दिदेवस व�ती�वरांणा उत्स�हा�न� भा�रांल�ल� रां�हाती�. उख�ण्य��प�स�न वरां�ती�तील्य� पdग� (झाप�च� डे�लकी�)पयcती धम्म�ल म�� असती�. लग्न ठरांल� की� य�द्या� कीरांण्य�स�ठA ज्य�ष्ठ म�डेळ1 चचVल� बसती�ती. दे�ण्य�-घा�ण्य�च� म�द्दे� स�रू झा�ल� की� म�ख्य म�द्दे� असती नवरां�-नवरां�च� पष�ख. "म�ल�च� कीपडे� कीणा की�ढणा�रां?' "म�ल�च� कीपडे� म�ल�कीडेच्य��न� की�ढ�व�ती' आणिणा "म�ल�च� कीपडे� म�ल�कीडेच्य��न� की�ढ�व�ती' हा� सहा�च बलल� ��ती�. प�ढ� ब���रांप�ठ� ती कीपडे� खरां�दे1ल� हा� देन्हा� घारांच� म�डेळ1 एकी= य�ती�ती. परांस्परां��च्य� आवडे�न� खरां�दे1 हाती�. दुकी�न�ब�हा�रां आमच्य�स�रांख� ओळख�च� भा�टाल�, की� निवच�रांप�स हाती�. ""की�य, निहाकीडे� की� ठ�?''""आमच्य� भा�च्य�च� लग्न ठरांल�य, म्हाणा�न कीपडे� की�ढ�यल� आलय.'' "कीपडे� की�ढणा�' म्हाणा�� "खरां�दे1 कीरांणा�' हा� ख�स इर्थाल� अर्था+ ज्य��न� म�हा�ती न�हा� त्य��न� त्य�प�ढच� चच�+ अमिधकी ख�म�सदे�रां व�टा�ल. ""मग की� ठ� की�ढल� कीपडे�?''

1

Page 2: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

""म�ल�च� च�द्रारूप व�ल�वलकीरांमध्य� आणिणा म�ल�च� रां�म�डेमध्य�.''""मग?''""मग की�य! आम्हा� देघा��च� कीपडे� की�ढ�न सळ�की�ती आइस्क्र�म ख�यल� आलय.'' आपणा की�य बलती, त्य�च� अर्था+ की�य हाती य�च्य� परिरांणा�म��च� पव�+ य� अघाळपघाळ लकी��मध्य� न�हा�. "च�कीश्य�' कीरांणा� हा� इर्थाल्य� रिरांकी�मटा�कीड्या��च� ख�स उद्याग. खरां� तीरां य�ल� "दुसऱ्य�च� म�प� की�ढणा�' अस� व�कीq प्रच�रां अस्तिस्तीत्व�ती आहा�. अशौ� व�कीq प्रच�रां�प्रम�णा�च अन�की निवशौ�षणा�, निक्रय�पदे�, अन�कीवचन� य��च्य�हा� ख�स शौ%ल� इर्था� रु�ल्य� आहा�ती. "पSन्टा1 चिशौव�यल� टा�कील्य�ती, त्य� आणा�यल� निनघा�लय' अस� व�क्य इर्था� सहा� की�न�वरां पडेती�. "पSन्टा'च� अन�कीवचन आमच्य�कीडे� "पSन्टाq स' अस� न हाती� "पSन्टा1' हाती�. भा�ष�च्य� अशौ� अन�की कीरां�मती� इर्था� हातीच असती�ती. "निनघा�ल आहा�' अस� म्हाणाण्य�ऐव�� �रां� �रां दे�ऊन "निनघा�लय' अस� शौTटा+कीटा आम्हा� सव+ निक्रय��स�ठA व�परांती. उदे�. ख�यलय, कीरां�यलय, ��यलय, बघा�यलय, टा�की�यलय, य�यलय वग%रां�. तीस� प�हाती� कील्हा�प�रां� भा�ष�ल� एकी व�गळ�च ब�� आहा�. इर्था� चिशौव�च� आव��+न व�परां हातीच; पणा कील्हा�प�रां� अस्सलपणा� किंकीKव� झाणाझाणा�तीपणा�बरांबरां "चिशौव्यां��'च्य�हा� अन�की छटा� इर्था� दिदेसती�ती. "य� रां��डे�च्य�' हा� रां�ग�च्य� भारां�ती ��वढ� �रां घा�ऊन य�ती�, ती�च "की�य रां��ड्या�, की� ठ� ग�लती�स?' हा� अगदे1 जि�व�भा�व�च्य� मिम=�च्य� च�कीशौ�च� स�रुव�ती अस� शौकीती�. "ती� रां��डे�च�...' अस� देघा��न� चच�+ कीरांती�न� नितीसऱ्य�बद्देल बलल�ल� असती�; पणा त्य�ती प�ढ� की�ती�की, च�ष्ट�, टाव�ळ1, सहा�न�भा�ती�, प्र�म, आदेरां य�प%की� की�हा�हा� अस� शौकीती�. म्हाणा�� "ती� रां��डे�च� लई भा�रां� पडेल� बघा!', "ती� रां��डे�च� लई चिशौकील�य रां�!', "ती� रां��डे�च� अस�च रां�निहाल� बघा!' वग%रां�. पणा की�हा� म्हाणा�, जि�व�भा�व�च्य� मिम=�न� आपल्य�ल� तीशौ� हा�की न�हा� म�रांल� तीरां च�कील्य�च�कील्य�स�रांख� व�टाती�. शौब्दे�च� अर्था+ चिशौव��न्य असल� तीरां� ती इर्था� आप्ती�न��स�ठAच आहा�. चिशौZकी, मिम=�च� वडे�ल, सम���ती�ल प्रनितीमिष्ठती य�प%की� कीणा�ल�हा� हा� निबरूदे ल�व�न बलण्य�स इर्था� म�भा� आहा�, अस� म्हाटाल� तीरां व�वग� ठरांणा�रां न�हा�. पणा य�चिशौव�य इतीरां चिशौव्यां��न� उद्ध�रां स�रू झा�ल� तीरां म�= कील्हा�प�रांकीरां��च� इग दुख�वल� ��ऊ शौकीती. मग म�= "प�यती�णा' अर्थाव� "तीलव�रां' अस� देन आणिणा फेक्त देनच पय�+य कील्हा�प�रांकीरां��न� म�हा�ती आहा�ती. आणिणा हा; इर्था� चिशौव�मध्य� प्र�ण्य��च� व�परां हाऊ शौकीती. प्र�ध�न्यक्रम�वरां घाडे�, ग�ढव इत्य�दे1! इर्थाल्य� इतीरां की�हा� भा�निषकी व%चिशौष्ट्यां��च� ओळख नQदेवणा�हा� आवश्यकी आहा�. उदे�हारांणा�र्था+, अन�की भा�वव�चकी न�म��च� आम्हा� अन�कीवचन कीरू शौकीती. म्हाणा�� प्र�म�, भा�की�, च%न्य�! बलती�न� "हा�, ती�म� कीरां� प्र�म� आणिणा आम� बघाती बसती!'; "की�य, च%न्य� कीरां�यल�स!'; "चल�, आम�न� भा�की� ल�गल्य�ती!' अस� म्हाटाल� ��ऊ शौकीती�. तीस�च "की� स'च� "की� स�', "देगडे'च� "देगडे�', "पSन्टा'च� "पSन्टा1' वग%रां�हा� इर्था� सरां�+स हाऊन ��ती�. आणाख� एकी ख�चिसयती म्हाणा�� "ती', "ती�', "ती�' हा� अन�क्रम� प�ल्लिंल्ल�ग�, स्=�लिंलKग�, आणिणा नप�सकीलिंलKग�स�ठA व�परां�यच�, अस� व्यां�कीरांणाशौ�स्= म्हाणाती�. पणा इकीडेच� व्यां�कीरांणा �ग�व�गळ� आहा�. "ती ग�ल�' अस� म्हाणाण्य�ऐव�� "ती� ग�ल� की�' अस� म्हाणा�न व्यां�कीरांणा�च� आम्हा� ख��डेळ1 कीरू शौकीती. इर्थाल्य� स्त्रिस्=य� बलती�न� "म� आल�' अस� म्हाणाण्य�ऐव�� "म� आल', "म� ग�ल' वग%रां� म्हाणाती�ती. अस� की�, य�च� शौध घा�ण्य�च� प्रयत्न की� ल�, तीरां लZ�ती य�ती�, की� हा� मरां�ठ� रां��ध�न�च� ग�व आहा�. "आम्हा� आल', "आम्हा� ग�ल-च�लल' वग%रां� निवध�न� हा� रां��घारां�ण्य�ती�ल व्यांक्तzच्य� बलण्य�ती�न आल�ल� आणिणा इर्थाल्य� म�णास��च्य� बलण्य�ती, भा�ष�ती, स�व�दे�ती रु�ल� आहा�ती. इर्थाल्य� च�की�तील्य� म�डेळ��वळ किंकीKव� ती�लम�च्य� दे�रां�ती बस�न स�रू असणा�रां� वणा+न�स�द्ध� एकीदेम झाकी�स! इर्थाल� "न�दे कीरां�य न�हा�', "न�देख�ळ� रां�...' अशौ� ख�स कील्हा�प�रां� रांचन� महा�रां�ष्ट्राभारां न�ल� ती� अवध�ती ग�प्ती� य��न�. कीणा� दुसऱ्य�ल� एख�दे1 गष्ट अनितीरां�जि�ती कीरून स��गती अस�ल किंकीKव� म%नि=णा�ल� कीडे�ल� घा�ऊन स��गती अस�ल, तीरां ��ती� ��ती� "फेशौ�व', "ग�डे�व' अस� आव�� टा�की� न ग�ल� की� भालती�च अडेचणा हाऊ शौकीती�. हा� गष्ट फेक्त इर्था�च घाडेती�. फे� टाबTल आणिणा हाTकी� हा� आमच� "ग�वख�ळ' आहा�ती. इर्था� म%दे�न�ती चिशौटाq ट्यां��बरांबरांच शौ�लकी� व�क्य� हा� चिचअरांअपस�ठA असती�ती आणिणा न�तीरां इतीरां��न� त्य��च्य� हा�यल�इटाq स च�की�ती उभा�रून

2

Page 3: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

स��गती�न� "न�देख�ळ� रां�', "एकीदेम गड्डा� ��म', "खटाक्य�वरां ब्यTटा ��ग्य�वरां पलटा1' हा� मSच, की� स्ती�, अपघा�ती, प्र�मप्रकीरांणा� य�प%की� कीशौ�स�ठAहा� सईन� व�परां�यच� "निवशौ�षणा व�क्य' असती�. हा��, आणाख� एकी आठवल�. इर्थाल्य� तीरुणा म�डेळ��च� न�व�स�द्ध� भान्ना�टा आहा�ती. झा�डे ग्रु�प, कीलकील तीरुणा म�डेळ, अच�नकी मिम= म�डेळ, ल�टा�स्टा तीरुणा म�डेळ, पTवरांफे� ल्ल चिचक्की� मिम=म�डेळ...! य�वरां रिरांसच+ कीरांणा� आवश्यकी आहा�. रिरांZ�च्य� म�ग�ल ब���स किंकीKव� मडेफ्लSपवरां चिलनिहाल�ल� म�की� रांस�द्ध� अस�च अभ्य�स कीरांण्य�स�रांख�. "बघातीस की�य रां�ग�न�, ओव्हारांटा�की की� ल�य व�घा�न�', "तीशौ� म� ग�व�यच� न�य,' वग%रां�... हा� स�चती� कीस�, य�प�Z� हा� य� ग�व�च� ओळख बनती ग�ल� आहा�, हा� महात्त्व�च�! च�ष्ट�मस्कीरां�ल�स�द्ध� एकी ख�ल�पणा� अस�व� ल�गती. ती इर्था� आहा�. इर्था� अन�की "टाम�+'हा� (टाम+) तीय�रां झा�ल्य� आहा�ती. उदे�. रां�ग�ख�ष, प�ल� झा�ल�, हा�रांकी� न टा�म्म! च�ष्ट� की� ठ� कीरां�व� य�ल�हा� इर्था� मय�+दे� न�हा�ती. एख�द्या� अ�त्यय�=�ती प्र�ती�ल� ख��दे� दिदेल�ल� समरून य�णा�ऱ्य�ल� इर्था� सहा� निवच�रून ��ती, ""की�य, बसणा�रां की�य डेब्बलशौ�टा?'' खऱ्य� अर्था�+न� हा� स�रां� आघाळपघाळ. प�ण्य�मध्य� पत्ता� शौध�यच�, निवच�रां�यच� तीरां "�शौ� की� ठ� रां�हाती�ती हा� इर्था� निवच�रू नय�' अशौ� प�टा1 व�च�यल� मिमळती�. कील्हा�प�रां�ती म�= बरांबरां य�च्य� उलटा दृश्य प�हा�यल� आणिणा अन�भाव�यल� मिमळती�. च�की�ती किंकीKव� कीपऱ्य�वरां उभ्य� असल�ल्य� म�डेळbन� पत्ता� निवच�रांल� तीरां ती� त्य� व्यांक्त�च� इतीरां म�निहाती� निवच�रांती�ल आणिणा एकीम�की��ती स��गती�ल...""अरां�, त्य� बTबकीटाच� ब�ब� रां�! की�ळ� निगड्डा� रां� ती�!'' हा� पत्ता� निवच�रांणा�ऱ्य�च्य�समरां हाऊ शौकीती�. त्य�प�ढ� पत्ता� स��ग�न रिरांकी�म�. ""हा� बघा�, सरांळ-स्ट्रे�टा ��व�. प�ढ� एकी गल-सकी+ ल ल�ग�ल, नितीतीन� ल�फ्टा म�रां� (च�लती�न�स�द्ध�!). त्य� बळ�ती एकी प�यप�च� (ट्यां�बल�इटाच�) डे��ब (ख��ब) ल�ग�ल. त्य�च्य� �रां� प�ढ� ग�ल� की� प�ण्य�च� च�व� (नळ) दिदेस�ल. नितीर्था� ब�यकी� हा�य�तीच; त्य� त्य��च्य�च!'' एवढ� ऐकी� न गQधळल�ल� प�हुणा� आणाख� गQधळ� नय� म्हाणा�न एख�द्या� लहा�न म�ल�ल� ""ए ब�रांक्य�, �� ह्या�स्न� सडे�न य�,'' अस� स��गणा�रां. हा� सगळ� "आपल्य� गल्ल�ती' आल�ल्य� प�हुण्य��स�ठA, हा� लZ�ती घ्य�यच�. ती� प�हुणा� परांती ��ती�न� प�न्हा� दिदेसल�च, तीरां "प�वन�, ग�वल� नव्हा� घारां?'' अस� आव��+न निवच�रांणा�रां आणिणा रिरांZ�ल� हा�की म�रून प�हुण्य��न� त्य�ती बसव�न निनरांप दे�णा�रां. "प�य�प' म्हाणा�� ट्यां�बल�इटा, डे��ब म्हाणा�� ख��ब, च�व� म्हाणा�� नळ...अस� बरां�च शौब्दे हा� ख�स कील्हा�प�रां� शौब्देकीशौ�तील�, हा� सम�ल� अस�लच. त्य�चबरांबरां अन�की सम�न�र्था� शौब्दे, व�कीq प्रच�रां, निवशौ�षणा� वग%रांdच� स्वती�= कीशौ आहा�; पणा ती की� वळ म�खिखकी असल्य�न� सम��न घ्य�व� ल�गती व� अभ्य�सण्य�स�ठA इर्था�च �न्म घा�ऊन लहा�न�च� मठ� व्हा�व� ल�गती�.चिशौव�य इर्था� ऍनिडेशौनल बनस म्हाणा�न "दे�दे' कीशौ� द्या�व� य�च� ख�स प्रचिशौZणा�च� पSकी� �हा� आहा�. इर्था� की� स्ती�ल�, तीम�शौ�तील्य� न�च�ल�, ढलकी�च्य� ती�ल�ल�, शौ�स्=�य स�ग�ती�ल�, रांश्शौ�ल�, मटाणा�ल�, चिसन�म�ल�, ख�ळ�ल�, �न�वरां�ल� "दे�दे' दे�ण्य�च� व%निवध्यप�णा+ अस� प्रकी�रां आहा�ती. चिशौट्ट1 कीध�हा� व��व�यच� नसती�. निवचिशौष्ट दे�दे, अदे�, अर्था+, झाटाकी� हा� ल�वणा�ती व�परांण्य�च� चिशौट्ट1च� दिठकी�णा�. पणा ढलकी�वरां र्था�प पडेल्य�प�स�न अन�की दिठकी�णा� ख�स असती�ती. ढलकी�च� आव�� ब�रां�की हाती ��ती ती�व्हा� आपल� आव�� ब�दे ठ�व�न "ब�रां�की' म्हाणा�न आव�� य�ऊ शौकीती, ती�हा� "दे�दे'! सहा� म�ग�यल� न�हा�, पणा "हा�ऽ झाकी�स! प�न्य�नदे� व्हा�यल� प�निहा��!' अस� त्य� कील�की�रां�ल� ख�सग�ती भा�टा�न इर्थाल� म�णास� न�तीरां स��गती�लच, पणा घारां� य�ण्य�च�हा� आम�=णा दे�ती�ल. इर्था� म%दे�न�तील� चिचअरांअप आणाख�नच �शौप�णा+! ख�स प्रनितीस्पध� स�घा�वरां भा�नितीदे�यकी किंकीKव� आक्रमकी छ�प टा�की�यच� अस�ल तीरां पनिहाल्य�च टाप्प्य�ती प्रभा�व� की\ ती� की� ल� ��ती�, त्य�स�ठA इर्था� हामख�स "हा�बकी� डे�व' अस� शौब्देप्रयग की� ल� ��ती. "चिसन�म�ल� दे�दे' य�ब�बती अम�न मम�न य� कील्हा�प�रांच्य� पणा व�स्तीव्यां�ल� अम�रिरांकी� ती असणा�ऱ्य� एकी� रां�निडेओ प्रग्रुSमरांन� स��निगतील�ल� निकीस्स� छ�न आहा�. त्य�च्य� म्हाणाण्य�न�स�रां, चिर्थाएटारांच्य� च�की�ती ��ऊन गदे� ��स्ती की� ठ�न ब�हा�रां य�ती� ती� प�हा�व�. गदे�तील्य� एख�द्या�ल� निवच�रांल� तीरां ती �� स��ग�ल त्य�वरून चिसन�म�च� नितीकी�टा की�ढ�यच�. त्य�तीहा� कील्हा�प�रां� प्र�Zकी अस�ल तीरां "चिशौन�म� एकीदेम खल्ल�स', "दिदेलप्य�न� तीडेल�य रां�ऽ', "आणिणा "व%�� ��ळ हा�य' अस� दिदेल�पकी� म�रां आणिणा व%�य�ती�म�ल�च्य�

3

Page 4: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

चिसन�म�च� वणा+न ऐकी�यल� मिमळ� शौकीती�. य�ल� "दे�दे' म्हाणा�व�!"निनव��ती!' य� शौब्दे�च� व्यां�त्पत्ता� शौध�यल� ग�ल� तीरां त्य�च� म�ळ नक्की� कील्हा�प�रां�तीच अस�ल. ख�प कीष्ट�च� तीय�रां� असल� तीरां� इर्थाल� �गणा� प्रत्यZ�ती निनव��ती आहा�. पणा हा� प�न्शनरां��च� ग�व न�हा�. मग निनव��ती म्हाणा�� न�मकी� की�य? ती�म्हा� कीणा�ल�हा� निवच�रां�, "की�य च�लल�य?' किंकीKव� "की�य निवशौ�ष?' तीरां उत्तारां एकीच� "निनव��ती!' की�रांणा ग�व�च� ल��ब�-रु� दे1 प�च ब�य स�ती निकीलम�टारां. म्हाणा�� की�म�च्य� दिठकी�णा� ��यल� किंकीKव� य�यल� ��स्ती�ती ��स्ती अध�+ ती�स. त्य�म�ळ� त्य�आध� आणिणा त्य�न�तीरां निनव��तीच व�ळ असती. मग च�की�ती गप्प� न�हा�तीरां चकी�ट्यां�. त्य�म�ळ� "निनव��तीपणा�' हा� रांक्त�तीच णिभानल�ल�. शौ�ती� असणा�रां�स�द्ध� ऊसव�ल�. उस�च� प�की हा� �रां� इतीरां निपकी��प�Z� व�गळ� . एकीदे� त्य�च� ल�गवडे की� ल� की� ती�नदे� प�की फेक्त की�प�न फेS क्टारां�ल� प�ठव�यच�, न�हा�तीरां ग�ऱ्हा�ळ�ल�. त्य�ल� प�णा� प��णा� हा� की�म. मटारां स�रू की� ल� की� प�टा�न� सरां�ती�न ती� आपआप ��ती�. सगळ्य� शौ�ती�ल� प�णा� पहाचल� की�, हा� प�हा�यल� इर्थाल� शौ�तीकीरां� व�गळ1 दिट्रेकी व�परांती. म�ती�च� एकी ढ�की� ळ किंकीKव� देगडे उचल�न अप�णिZती दिदेशौ�न� फे� कीती. �रां "डे�ब�की' अस� आव�� आल� तीरां प�णा� पचल�य. मग मटारांच� खटाकी� (स्तिस्वच) ब�दे. झा�ल�, वष�+तीन� देन-च�रां व�ळ�ल� की�रांख�न्य�च� निबल किंकीKव� ग�ळ�च� पट्ट1 मिमळ�ल� की� की�म खल्ल�स. अर्था�+तीच इर्थाल� सगळ� कीस� "निनव��ती'! म्हाणा�नच मटारांस�यकील घा�ऊन ग�व�ती निफेरां�यल� रिरांकी�म� झा�ल�ल� इर्थाल� म�डेळ1 शौ�की �पती�ती आणिणा स�म�न्य म�णास�स�द्ध� निकीरांकीळ की�म कीरून म�शौ�च� गळ घा�ऊन निनव��ती टा�इमप�स कीरांती�न� दिदेसती�ती. म�शौ�च्य� गळ�वरून आणाख� एकी म�द्दे� स��निगतील�च प�निहा��, ती म्हाणा�� इर्थाल्य� तीळ्य��च�. हा� तीळ्य��च� किंकीKव� कीमळ��च� ग�व. "कील्ल��' म्हाणा�� कीमळ. म्हाणा�न कील्ल�प�रां, अशौ� एकी व्यां�त्पत्ता� गSझा�दिटायरांमध्य� नम�दे आहा�. स�प�णा+ तीटाब�दे1, त्य�भावती� ख�देकी आणिणा स�ती प्रव�शौद्वा�रां� असल�ल्य� य� ग�व�ती 24 तीळ1 असल्य�च� उल्ल�ख आढळती�ती. निनय�न�च्य� अभा�व�म�ळ� आणिणा परिरांणा�म��च� निवच�रां न की� ल्य�न� इर्थाल� सगळ1 तीळ1 खरांम�ती�, कीचरां�, निनम�+ल्य-म�त्य�cन� ब��ल�; पणा तीळ्य��शौ� न�ती� म�= सतीती टावटाव�ती आहा�ती. "रां�की�ळ�' हा� त्य�च� स�Z�ती उदे�हारांणा. तीरुणा�ई य�च रां�की�ळ्य�च्य� की�ठ�वरां फे� लती�. न�रां�न�रां, आणा�भा�की� आणिणा लग्न�न�तीरां कीणा� आपल्य�कीडे� बघाती न�हा� न�, हा� लZ�ती घा�ऊन लग्न�च्य� ब�यकीच्य� हा�ती�ती हा�ती घा�ऊन च�ल�यच� प्रयत्न कीरांणा�ऱ्य� �ड्या�, रिरांटा�यरां म�डेळ1, आ�बटाशौ�की�न, व्यां�य�म कीरां�यल� य�णा�रां� म�डेळ1 य� सगळ्य��शौ�च रां�की�ळ्य�न� न�ती� �डेल�. अगदे1 आब�ल�ल रांहाम�न, ब�ब�रां�व पdटारां, म�धवरां�व ब�गल अशौ� अन�की��च्य� की�� चल्य��न� इर्था� पdटिंटाKग चिचती�रांल�. अन�की कीS म�ऱ्य��न� इर्थाल� स�य�+स्ती दिटापल�. व्हा�. शौ��ती�रां�म, दे�दे� कीQडेकी� , भा�ल�� पdढ�रांकीरां य��न� चिसन�म� चिच=�कीरांणा�स�ठA रां�की�ळ्य�च� निनवडे की� ल�. पय�+वरांणा�य म�द्या��स�ठA झा�ल�ल्य� अन�की आ�देलन��ती सहाभा�ग� हाऊन हा��रां लकी��न� रां�की�ळ्य�बद्देलच� आपल� प्र�म व्यांक्त की� ल�. आ�हा� हा� रां�की�ळ� कील्हा�प�रांच्य� गळ्य�तील� ती�ईती आहा�.भा�ळ हा� कील्हा�प�रां�च� आणाख� एकी ख�चिसयती. न�हाम�प�Z� हा� भा�ळ �रां� व�गळ1. रां���भा�ऊ हा� भा�ळप्रकीरांणा�तील� अग्रुणा� व्यांचिक्तमत्त्व. इर्थाल� चिचरांम�रां� हा� प�णाचटा आणिणा पकीळ नसती�ती. र्थाडे�शौ� ख�रांटा चव असणा�ऱ्य� भारां�व चिचरांम�ऱ्य��च� इर्था� झाक्की�स भाडे�ग की� ल� ��ती� आणिणा मग त्य�ती फेरांस�णा, लिंचKच�च� कीळ, की��दे�, टामSटा, कीलिंर्थाKब�रां, त्य�वरां की% रां�च� नितीखटा-म�ठ ल�वल�ल� फेडे की�गदे�च्य� व�डेग्य�ती घा�ऊन की�गदे1 चमच्य�न� ख�यच�. य� भा�ळ1च� आ�बटागडेपणा� �गण्य�ती न�हा� म�रांल� तीरांच नवल!.ख�ण्य�निपण्य�ल� दे�दे हा� तीरां इर्थाल्य� चटापटा1तीपणा�च� कीरां�मती आहा�. कील्हा�प�रां� मिमसळ1च� न�ष्ट� हा� घा�म फेडेणा�रां� असती. एकीदे� हा� मिमसळ ख�ऊन पहा�. मग देहा�-मिमसळ, , भाज्य��च� च�रां� घा�ल�न मिमसळ, दूधमिमसळ अस� प�ढच� टाप्प� ख�यल� कील्हा�प�रां ब�किंकीKग स�रू हाईल., अगदे1 गरां�ब�घारां� अगत्य�न� की� ल� ��णा�रां� भा�कीरां� व खडे�+, झा�णाकी�, देहा� हा� आमच� म�न�की�डे+ कीणा�शौ� स्पध�+ कीरांणा�रां� न�हा� पणा मिमरांवणा�रां� म�= आहा�.इर्थाल्य� दुध�ल� य�णा�रां� स�यस�द्ध� इर्थाल्य� दे�टापणा�च� ओळख दे�णा�रां� आहा�. दुध�प�स�न बनल�ल� ब�स��दे1 आणिणा की� दे1 प�ढ� हा� न\लिंसKहाव�डे�स�रांख्य� परिरांसरां�च� ख�स पदे�र्था+ आहा�ती. इर्था� कीवठ�च� बफे� हा�स�द्ध� स्प�शौल पदे�र्था+. आणाख� एकी- कील्हा�प�रांकीडेच्य� परिरांसरां�ती चहा� �रां� ��स्ती गडे असल� तीरां� दुध�च� असती.

4

Page 5: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

कील्हा�प�रां शौहारां�तील्य� ��न्य� च�की��मध्य� आ�हा� म्हाशौ�च� ध�रांष्णा दूध नितीर्थाल्य� नितीर्था� निपळ�न फे� स�सहा दिदेल� ��ती�. सडे�-लिंलKब�ल� �स� फे� स य�ती तीस� य� ग्ल�समधल्य� दुध�वरां य�ती. मिमश्य��न� किंकीKव� ओठ��न� ल�गल�ल� फे� स शौटा�+च्य� हा�तीप्य�न� प�सल� की� ग�वभारां निफेरां�यल� ओकी� ! इर्था� "सळ�की� आइस्क्र�म' हा� प्रस्थ तीब्बल ती�न-च�रां निपढ्या� घारां�-घारां��शौ� न�ती� �डे�न आहा�. ब�हा�रून आल�ल� कीणाती�हा� की� पन�- कीणाती�हा� आइस्क्र�म इर्था� प�य रांव� शौकील� न�हा�. त्य�चिशौव�य र्था�डे�ई इर्था� ती�लम�ती प%लव�न तीय�रां कीरांती�ती किंकीKव� आइस्क्र�मच्य� दुकी�न�ती. "दुकी�न�ती' हा� शौब्दे म�द्दे�म नQदेवल�. की�रांणा ब�रां� मनिहान� फेक्त आइस्क्र�म निवकीणा�रां� प्रशौस्ती अशौ� पन्ना�स तीरां� दुकी�न� य� ग�व�ती आहा�ती. त्य� दुकी�न��मध्य� ब्रॅं�डे�डे शौ�तीप�य� आ�हा� मिमळती न�हा�ती. इर्था� अ��नहा� "सडे� फे�उ�टान' आहा�ती. न�कीती�च सचिचन निपळग�वकीरां��न� प�रांवल�ल्य� म�निहाती�प्रम�णा� �ग�ती अस� फे�उ�टान असणा�रां� देनच शौहारां� आहा�ती, त्य�प%की� कील्हा�प�रां एकी आहा�. आ�हा� इर्था� ब�टाल�तील� गटा1 सडे� आहा�. दुध�तील� आणाख� एकी ख�स पदे�र्था+ म्हाणा�� "खरांवस'. खरांवस�च्य� वड्या� आणिणा बफे� हा� अफेल�ती�न आणिणा दुर्मिमKळ पदे�र्था+. कीS रां�मल प�किंडेKग हा� �रां� प�टा�च� स्व�टानिडेशौ असल�, तीरां� खरांवस हा� इर्थाल� म्हाशौ�ल� झा�ल�ल्य� निपल्ल�च्य� �न्म�निनमिमत्ता तीय�रां झा�ल�ल� स�चिलब्रॅं�शौन निडेशौ आहा�. तीशौ� आणाख� एकी स्प�शौल गष्ट म्हाणा�� "की�कीव�'. हा� आमच� दे�शौ� "शौ�गरांकी� न �Sम'! चिशौव�य उस�च� रांस, भा�ळ, चिचरांम�ऱ्य�च� ल�डे�, चिचरांम�रां� हा� फेक्त टा�इमप�स आयटाम.एव्हा�ना� इथल्य� ना&नाव्हा�जले� जगमे�न्यता� मिमेळ�ले� आहा�. अगदी, जगभर�ताल्य� प.चता�र�.विकोता हा&टे�ले�.च्य� मे�ना�को�र्डी2�र को�ल्हा�प�र� र�धि3प�जना� "मेटेण को�ल्हा�प�र�' अशौ� ठसठशौ�ती ��ग� मिमळ�ल� आहा�. पणा हा� ��ग� की� मिमळ�ल�; य� प्रश्ना�च� उत्तारां कील्हा�प�रां� चटाणा�शौ� �डेल�ल� आहा�. हा� चटाणा� तीय�रां कीरांणा� म्हाणा�� एकी दिदेव्यां असती�. निवचिशौष्ट प्रम�णा�ती स�म�रां� प�चव�स ती� अठ्ठा�व�स मस�ल्य�च� पदे�र्था+ क्रम�न� एकी= हाती ��ऊन त्य�सबती की��दे�, लस�णा, कीलिंर्थाKब�रां आणिणा मिमरांच�प�डे एकी��व हाती�. त्य�च� रां��गडे� व�स असती. त्य�ल� "कील्हा�प�रां� चटाणा�' म्हाणा�न ओळखल� ��ती�. रांस्स�-मटाणा�च� ती� ईस्तिप्सती आहा�च; पणा नव� चटाणा� बनती� त्य� दिदेवशौ� गरांम भा�कीरां�, ती�ल आणिणा चटाणा� ख�यल� नशौ�ब ल�गती� आणिणा त्य�स�ठA कील्हा�प�रां�ती �न्म घ्य�व� ल�गती! बटा�टा�वडे� हा� स�म�न्य��च� मधल्य� व�ळ�च� मिमष्ट�न्ना! प�ण्य�तील� �शौ�वडे� आणिणा बTम्ब�वडे� य��न� कील्हा�प�रांच� वडे� प�रून उरांती. की�रांणा घासघाशौ�ती आकी�रां निन डे�ळ1च्य� निपठ�च� ��डे��डे आवरांणा! ती खम�ग आणिणा ख�सख�शौ�ती तीळल�ल� असती. वडे�-प�व किंकीKव� कीटावडे� ख�ऊनच बघा�! आणिणा मिमलनच� की��दे�भा��, म�ळकीरां��च� जि�लब�, ख�सब�ग किंकीKव� ब�वड्या�च� मिमसळ, चरांग्य��च्य� मिमसळ1च� कीटा, एल.आय.स�. की� टा1नच� ख��तीळ1 व इ�प�रिरांयलच� र्था�डे�ई तीरां भान्ना�टाच! एकी� णाच, कील्हा�प�रां� पदे�र्था+ हा� अन�की��च� व�की पTइ�टा आहा�. प�णा�रां� ब�कीरांवडे� आणिणा कील्हा�प�रां� ब�कीरांवडे� अशौ� स्पध�+ असल�, तीरां� बनवणा�ऱ्य� म�णास��च� ठ�वणाच व�गव�गळ1 आहा�. आ�हा� कील्हा�प�रां�ती ब�रांस� ती� म\त्य� अशौ� प्रव�स�ती अन�की ��वणा�वळ1 हाती�ती; पणा कीणा� मयती झा�ल� तीरां देहा� दिदेवस आ�हा� त्य� घारां�ती च�ल प�टाती न�हा�. इर्थाल� म�णा�सकी�च� ठ�वणा औरांच आहा�. शौ���रांधम+ म्हाणा�� की�य, य�च� हा� वस्ती�प�ठ. गल्ल�ती कीणा� मयती झा�ल� तीरां प्रत्य�की�च्य� घारां�च� कीडे� व��व�न निनरांप दिदेल� ��ती. शौहारां�कीरांणा�च्य� बदेल��बरांबरां हा� रां�ती म�= बदेल�ल� न�हा�. अ�त्यनिवध�स�ठA ल�गणा�रां� स�निहात्य आणा�यल� प%स� कीणा�तीरां� परांस्परां खच+ कीरांती�, पणा त्य� की� टा��ब�य��कीडे�न ती� न�तीरां स�ब�मिधती�ल� दिदेल� ��ती�ती. देहा� दिदेवस शौ���रां� व न�ती�व�ईकी त्य� घारां�ती�ल सव�cच� ��वणा, चहा�, न�ष्ट� आपणाहून आणा�न दे�ती�ती. कील्हा�प�रां शौहारां�ती तीरां अ�त्यस�स्की�रां�ल� आवश्यकी ल�की� डे-शौ�णा� महा�प�चिलकी� मफेती प�रांवती�. तीस� इतीरां स�निहात्य ज्य� दिठकी�णा� मिमळती� ती� म�की� दिठकी�णा� आहा�ती. नितीर्थाल� स�व�दे हा� निवशौ�ष आहा�. रां�=�-ब�रां�=� त्य� घारां�च� दे�रां व��वल� की� वरांच� खिखडेकी� उघाडे�न निवच�रांणा� हाती�, ""ब�ई की� ब�पय?'' �रां "ब�ई' अस� उत्तारां दिदेल�, तीरां ""निवधव� की� सव�शौ�णा?'' अस� प�ढच� प्रश्ना निवच�रांल� ��ती आणिणा की�हा� मिमनिनटा��ती सगळ� स�निहात्य प�वती�सहा ठ�वल� ��ती�. य� ग�व�तील� आणाख� एकी ठळकी नQदे की� ल� प�निहा��. इर्थाल� फे� लव�ल� मयती�च्य�

5

Page 6: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

हा�रां�च्य� देरां�च� घा�स�घा�स कीरांती न�हा�ती. ठ�वल� ��ती�ल ती�वढ� प%स� घा�तील� ��ती�ती. रां�=� फे� ल��च� दुकी�न� ब�दे झा�ल्य�न�तीरां म\तीदे�हा�ल� हा�रां ल�गणा�रां, हा� लZ�ती घा�ऊन ती� दुकी�न�ब�हा�रां लटाकी�व�न ठ�वल� ��ती�ती. आपणा हा�रां घा�ऊन प%स� ठ�वल� किंकीKव� न�तीरां दिदेल� तीरां� च�लती�ती, हा� इर्थाल� स�स्की\ ती� आहा�. शौ���रांधम+ स��भा�ळण्य�इतीकी�च दुश्मन�हा� इर्था� अस� शौकीती�; पणा एख�दे� दु:खदे प्रस�ग घाडेल�, की� नितीर्था� दुश्मन�स�द्ध� ध�व�न ��ती� आणिणा एकीप� हाती. "एकीप्य�'वरांन� आठवल�. दे�शौभारां�ती किंहाKदू-म�ल्लिंस्लम द्वा�ष�च� ब��� प�रांल� ग�ल� असल� तीरां� त्य�ल� कील्हा�प�रां हा� अपव�दे आहा�. इर्था� मचिशौदे1च्य� च�कीटा1वरां "गणापती�' दिदेस� शौकीती. गणापती�च� देशौ+न घा�ऊन ब�ब��म�ल देग्य�+च� देशौ+न घा�णा�रां� म�ल्लिंस्लम-किंहाKदू ती�म्हा�ल� इर्था� न�हाम�च दिदेसती�ती. प�रां�च्य� उत्सव�ती प�ढ�की�रां किंहाKदू�च�; इतीकी� च नव्हा�, तीरां प�रां आणिणा गणापती� एकी� म��डेव�ती असणा�रां, हा�हा� दृश्य इर्थाल�च! बकीरां� ईदे म�ल्लिंस्लम��चिशौव�य इतीरां��न� �रां� लवकीरां य�व� अस� व�टाती�, की�रांणा निबय�+णा� आणिणा ख�रां च�प�न ख�ण्य�च� ती� स�ध� असती�. नकीळती देन-च�रां घारां��ती�न आम�=णा किंकीKव� डेब� य�णा�रां हा� नक्की� असती�. न\लिंसKहाव�डे�च्य� स�गम�वरां च�लणा�रां� अ�त्यस�स्की�रां��न�तीरांच� निवध� ब्रॅं�ह्मणा�कीडे�न किंहाKदू�प्रम�णा�च म�ल्लिंस्लम��च�हा� हाती�न� दिदेसती�ती. हा� इर्थाल्य� स�स्की\ ती�च� आदेशौ+ प%ल� आहा�ती.इन्व्हा�स्टामdटा! प%स� रिरांयल इस्टा�टामध्य� ग��तीवणा� किंकीKव� ब�की� ती ठ�वणा� हा� प्रकी�रां इर्थाल्य� ��न्य� वळणा�च्य� लकी��च्य� अ�गवळणा� पडेणा� अवघाडे. हा� सगळ� खरां� तीरां चरां�च� म�मल� असती. म्हाणा�� व�गळ� की�हा� न�हा�; पणा एकी= की� टा��ब�ती की� णा�ल� कीळ� नय� य�स�ठA कीरां�यच� हा� खटा�टाप. अन�कीदे� ब�की� च� प= आल� तीरां घारां�ती भा��डेणा�च� निनमिमत्ता व्हा�यच�, म्हाणा�न नितीकीडे� ��यच� न�हा�. ब���रांहा�टा1तील� ब���ल� की�ढल�ल� प%स� वष�+ती स�डे�ती�न म�हूती�+ल� हाळ�च की�ढ�न अगदे1 ग्रुSम-देन ग्रुSम सन� घा�ऊन ठ�व�यच�, हा� ब�ईम�णास��च� आयनिडेय� आ�हा� स�रू आहा�. प�रुष म�= प%स� ठ�वती�ती ती� णिभाशौ�मध्य�. णिभाशौ� हा� प्रकीरांणा ख�ण्य�-निपण्य�च� न�हा�, पणा दिदेव�ळ1ल� बनस न�हा� मिमळ�ल� तीरां� तीQडे व�कीडे� हाऊ नय� म्हाणा�न! उच्च मध्यमवग�य��न� म�= रिरांटा�यरांमdटान�तीरां मिमळ�ल�ल� प%स� की�हा� ब�की��ती व्यां��देरां ��स्ती म्हाणा�न ग��तीवल�; पणा अन�की पतीस�स्थ�, ब�की� ब�डे�ल्य� आणिणा ती�स�द्ध� ब�डे�ल�. खरां� तीरां आ� निवश्र्व�स�हा+ती� कीम� झा�ल्य�म�ळ� प�न्हा� एकीदे� �मिमन�-सन्य�कीडे� ग��तीवणा�की�च� कील दिदेसती. म्हाणा�� अडे�अडेचणा�ल� ती�रांणा ठ�व�न प%स� उभा� कीरांती� य�ती�ती, हा� निवश्र्व�स त्य��न� व�टाती. आपल्य� घारां�च� स्वप्न प�हाती�न� म�ळच� कील्हा�प�रांकीरां कीध� फ्लSटा चिसस्टिस्टाममध्य� रांमती न�हा�. देन-ती�न देशौकी��प�व� चिशौZकी, क्ल�की+ अशौ� मध्यमवग�य��न� हा��रां-प�धरां�शौ� स्क्व�अरां फे� टा��च� प्लTटा घा�ऊन देन-ती�न खल्य��च� घारां� ब��धल�. घारां��न� आई-वडे�ल किंकीKव� स्वती: पती�-पत्नfच� न�व दे�ण्य�च� क्र� झा. पणा न�व म�= ठसठशौ�ती आणिणा कीरां�व. ती� बघा�नच अणिभारूच� स्पष्ट हाणा�रां हा� नक्की�. "म�ती\-निपती\-छ�य�' य� कीTमन न�व�प�स�न अफेल�ती�न की निबन�शौन्स इर्था� दिदेसती�ल. "प्रग��प�' अस� एकी� घारां�च� न�व. अर्था+ की�य? प्रमिमल� ग���डेप�ती प�रांग�वकीरां. न�व�तील्य� पनिहाल्य� अZरां��प�स�न घारां�च� न�व तीय�रां कीरांण्य�च� हा� निकीमय� फेक्त कील्हा�प�रां�तीच दिदेसती�. इर्थाल� ऐसप%स परिरांसरां असल�ल� ब%ठA घारां� अ�गणा-परांस�ल� �डे�न स�ध�पणा� �पती�ती. अगदे1 अल�कीडे� इर्थाल� व�डे�स�स्की\ ती� कीम� झा�ल�; पणा अ��नहा� हा�की� ल� "ओ' मिमळती�. प�हुणा� आल्य�वरां कीपभारां दूध किंकीKव� लिंलKब� मिमळवण्य�स�ठA किंकीKव� अ�गती�-प�गती�स�ठA इर्था� शौ���रां आहा�. आईच� स्वय�प�की व्हा�यच� अस�ल तीरां शौ���रांच्य� म�वशौfकीडे�न डेब्य�ती भा��� घा�ण्य�स�ठA ल��ण्य�च� प्रश्नाच य�ती न�हा�. आ�हा� उन्हा�ळ्य�तील� प�पडे, स��डेग�, शौ�वय� कीरांती�न� एकीम�कीzच्य� सय�न�स�रां "टा�इम-टा�बल' हाती�. एकीम�कीzन� मदेती कीरांणा�ऱ्य� की�की� -म�वशौfशौ� रांक्त�च्य� न�त्य�पल�कीडेच� न�ती� आ�हा� आहा�ती. ब�यकी�-म�ल� स�टा1ती डेब� घा�ऊन पन्हा�ळ�, की�त्य�यन�, व�डे�ल� ��ती�न� दिदेसती�ती, तीरां प�रुष म�डेळ1 त्य��च्य� ए��Tयमdटाल� "रांस्स� म�डेळ' कीरांती�ती. म्हाणा�� की�य? भा�कीरां�-भा�ती आप�पल्य� घारां�ती�न आणा�यच�, वग+णा� की�ढ�न फेक्त मटाणा कीरां�यच� आणिणा निनव��ती बस�न ��व�यच�.नदे1-तील�व�वरां म�स� पकीडेण्य�स�ठA दिदेवसभारां गळ घा�ऊन बसणा�रां�स�द्ध� इर्था� दिदेसती�ती; ती�हा� स्वती:च्य� कीरांमणा�की�स�ठA. ती�लम�ती व्यां�य�म, फे� टाबTल किंकीKव� हाTकी�च� सरां�व, ब�जिद्धबळ�च� पटा, कीS रांम म�डेळ किंकीKव� मदे�+न� ख�ळ�च� सरां�व हा� इर्थाल� मनरां��न�च� स�धन�. न�टाकी, ग�ण्य�च� की�य+क्रम, भा�न� म�डेळ

6

Page 7: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

हा�स�द्ध� मनरां��न�च� म�ध्यम� आ�हा� व�परां�ती दिदेसती�ती. इर्थाल� ग्रु�म�णा आणिणा शौहारां� अशौ� तीफे�वती म�= निवचिशौष्ट ब�� असणा�रां� आहा�. म��बई-प�ण्य�ती घाड्या��च्य� शौय+ती�च� रां�सकीस+ हा� श्री�म�ती� ख�ळ�च� आकीष+णा�च� निवषय आहा�. इर्था� प�व� रां�सकीस+ हाती�, हात्ता�च� स�ठम�रां�, चिचत्त्य�कीडे�न किंकीKव� सस�ण्य�कीडे�न चिशौकी�रां हा� चिचत्तार्थारां�रांकी ख�ळ हाती�. आ�हा� इर्था� म्हाशौ�-रां�डेकी��च्य� शौय+ती�, बकीऱ्य��च्य� टाक्कीरां�, कीQबड्या��च्य� झा����, कीब�तीरां��च्य� शौय+ती�, चिचख्खल ग�ट्ट�, पती�ग�च्य� स्पध�+ य� प�रुष��च्य� मनरां��न�च� भा�ग बनती�ती. आ� स�गणाकी�च्य� य�ग�तीहा� स्त्रिस्=य��च्य� उख�ण्य��च्य� स्पध�+, फे� गड्या��च� स्पध�+, प�कीकील�च्य�-रां��गळ1च्य� स्पध�+ हाती�ती. स्=�-प�रुष��च्य� भा�न�म�डेळ�च्य� स्पध�+हा� रां�गती�ती. "म्हाशौ�' हा� इर्था� चचVच� निवषय असती. अत्य�ती दे�खण्य�, चकीचकी�ती की�ळ्य� म्हाशौ�च� ल��बसडेकी लिंशौKग�, शौ�पटा1च� की�तीरांल�ल� की� स आणिणा की�न�च्य� नZ�दे�रां प�ळ्य� (म�द्दे�म की� ल�ल्य�) य� गष्ट� त्य��न� स¢देय+स्पधVती बणिZस� मिमळव�न दे�णा�ऱ्य� ठरांती�ती. म�लfच्य� स¢देय+स्पध�cन� म�= इर्था� उत्ता��न मिमळ�ल� न�हा�. सलव�रां-कीम�� किंकीKव� प���ब�ती व�वरांणा�ऱ्य� म�ल� र्थाडे�फे�रां फेS शौन कीरांती�ल; पणा त्य��न� अ��न ��न्स आणिणा शौTटा+ टा1-शौटा+कीडे� सरांकीती� आल� न�हा�. अशौ� प्रयत्न��न� घारां��ती�न निवरांध आहा�. "ती� आटाल�ल्य� की�पडे�च� कीपडे� घा�ल�न निफेरू नकी' अशौ� धमकी�व�� स�चन� हा� इर्था� मिमळती�. इर्थाल्य� उच्चवग�य��च्य� म�ल�-म�लfच� व�वरां असणा�रां� कीTल��च ड्रे�सकीडेच� समर्था+न कीरांणा�रां� आहा�ती. कील्हा�प�रांब�हा�रून आल�ल� म�डेळ1 र्थाडे�फे�रां अशौ� नव्यां� फेS शौनच� व�परां कीरांती�न� दिदेसल�, तीरां� स�व+�निनकी दिठकी�णा� प�रां�परिरांकी व�शौभा�ष�ल� मिमळती���ळती� व�गण्य�च� देबदेब� असती.व�शौभा�ष�च� उठ�वदे�रांपणा� लग्नसम�रां�भा�ती सगळ1कीडे�च दिदेसती, पणा कील्हा�प�रां�ती देसऱ्य�च्य� शौ�हा� सम�रां�भा�ती ती आव��+न प�हाण्य�स�रांख� असती. महा�रां�ष्ट्रा�ती लव��म्य�सहा स�मल्ल�घान�ल� ��ण्य�च� परां�परां� फेक्त कील्हा�प�रां�ती आ�हा� प�हाती� य�ती�. ��न्य� रां��व�ड्या�प�स�न आणिणा अ�ब�ब�ईच्य� म�दिदेरां�ती�न निनघा�ल�ल्य� प�लख्य�, तीफेग�डे�, रांणाव�द्या�, घाडे�, उ�टा, स�स्थ�नच� प�यदेळ, शौ�हा�रां व प%लव�न��च� ती�फे�, छ=-च�मरां�, ध्व�, तीलव�रां�-भा�ल�, �रां�पटाकी�, म�नकीरां� ब�डे, पचिलस आणिणा मिमचिलटारां�च� ब�डे अशौ� भाव्यां लव��म्य�च� मिमरांवणा�की स�य�+स्ती�प�व� देसरां� च�की�ती पचती�. शौहारां�ती�ल म�न्यवरां, प्रनितीमिष्ठती��सहा न�गरिरांकी��च्य� उपल्लिंस्थती�ती हा� सहाळ� स�रू हाती. आ�हा� "छ=पती�' पचल्य�न�तीरां स�स्थ�न�च� रां�ष्ट्राग�ती व��ती�, प���निवध� हाऊन ब�दुकी�च्य� फे% रां� झाडेती�ती आणिणा लक्कीडेकीटा�ती�न आपट्यां�च� प�न� ल�टाण्य�स�ठA झा��बडे उडेती�. त्य�न�तीरां लकी��च्य� शौ�भा�च्छा� स्व�की�रांण्य�स�ठA रां��� सव�cन� भा�टाती. हा� परां�परां� आ�हा� स�रू आहा�. य� परां�परां�च� आणाख� एकी व%चिशौष्ट्यां म्हाणा�� दे�व�च� प�लख� स�मल्ल�घान�हून परांतीती�न� देचिलतीवस्ती�ती�न ��ती�. ती दिदेवस दिदेव�ळ1प�Z� मठ� स��रां� हाती, की�रांणा ��ती�ती�ल निवषमती�च� देरां� स�पवण्य�च� हा� की\ ती� म्हाणा�� परिरांवती+न�च� म�नकिंबKदू आहा�. छ=पती� शौ�हू�न� की� ल�ल� सशौल इ�जि�निनअरिंरांKगच� प्रयग हा� आ�हा� इर्था� घाट्ट रु��न आहा�ती. शौहा�ण्णाव की� ळ1, ख�नदे�न� वग%रां� निबरुदे� ल�वणा�रां� म�डेळ1 असल�, ग�व�ती ब�रां� बल�ती� रां�हाणा�ऱ्य� स्वती�= गल्ल्य� आणिणा स्वती�= निवद्या�र्था� वसनितीग\हा� असल�, तीरां� इर्थाल� स�म�जि�की एकीती�च� व�णा म�= घाट्ट आहा�. स�व+�निनकी उपक्रम��ती सव+�णा एकीदिदेल�न� एकी= य�ती�ती. देसऱ्य�च� हा� प्रर्था� शौ�भारां वष�cन�तीरांहा� अस्तिस्तीत्व�ती आहा�. देसऱ्य�च्य� सम�रां�भा�ती देरांब�रां� पष�ख, �धप�रां�, ब�रां�ब�दे1, ती�म�न, स�रांव�रां, इरां�फे� निव��रां अशौ� प��ढऱ्य�, मती� रां�ग�च्य� कीपड्या�वरां पगडे� किंकीKव� कील्हा�प�रां� र्था�टा�च� �रां�फे� टा� किंकीKव� लहारां� फे� टा�, त्य�च� ती�रां� आणिणा शौ�ल� ऐटा1च� प्रदेशौ+नहा� घाडेती�.य� ऐटा1ती फे� ट्यां�इतीकी� च महात्त्व आहा� ती� प�यती�णा��न�. कील्हा�प�रां� चपल�मध्य�स�द्ध� की�हा� ख�स प्रकी�रां आहा�ती ती� त्य��च्य� ब��धणा�न�स�रां. की� रु� देव�डे�, की�पशौ�, देनतीळ1, ती�नतीळ1, किंवKच� (कीरांकीरां व��णा�रां�) अशौ� व�गव�गळ्य� चपल� इर्थाल्य� ग्रु�म�णा भा�ग�ती तीय�रां हाती�ती. �न�वरां��च� की�तीडे� कीमवण्य�प�स�न चप्पल तीय�रां कीरांण्य�मध्य� इर्थाल� की�रां�ग�रां व�कीबग�रां आहा�ती. की�रां�निगरां�च� उल्ल�ख झा�ल� म्हाणा�न स��निगतील�च प�निहा��, की� इर्था� सन्य�-च��दे1च� दे�निगन�, म�र्तितीKकी�म कीरांणा�रां� की�रां�ग�रां आपल� व%चिशौष्ट्यां� �पणा�रां� आहा�ती. पणा उद्यामनगरांमधल� पSटान+म�कीरां आणिणा लहा�न लहा�न स�ट्यां� भा�ग��च� निनर्मिमKती� कीरांणा�रां� की�रां�ग�रां हा� तीरां दे��शौ�तील्य� मठ्या� उद्याग��च�

7

Page 8: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

खरां� आध�रां आहा�ती. त्य��च्य� की�शौल्य�ल� यग्य मबदेल� मिमळती की� न�हा�, य�प�Z� अन�की य�=��ती�ल महात्त्व�च्य� स�ट्यां� भा�ग��च्य� निनर्मिमKती�च� स�ध� श्री�यस�द्ध� त्य��च्य�कीडे� ��ती न�हा�, हा� खरां� सल आहा�. इर्थाल्य� ग�ऱ्हा�ळघारां�मधल� ग�ळव्यां� हा�स�द्ध� दुल+णिZती रां�निहाल�ल�. उस�च्य� रांस�प�स�न ग�ळ�पयcतीच्य� सव+ टाप्प्य��च� दे�खरां�ख कीरां�यच� आणिणा अच�की व�ळ�ल� इ�धन�च� ती�व कीम� कीरून की�हा�ल की� व्हा� उतीरांव�यच�, य�च� निनणा+य घा�णा�रां� हा� "टा�क्नTलTजि�स्टा'. स�खरां की�रांख�न्य�ती�ल च�फे की� मिमस्टा आणिणा उद्याग�च्य� मSन��रांप�Z� तीस�भारांहा� कीम� नसणा�ऱ्य� य� की�रां�निगरां�च� व्यांवस�य हा� अ��न हा�य-फे�य व्यांवस्थ�पन किंकीKव� इ�जि�निनयरिंरांKग कीTल���ती चिशौकीवती न�हा�ती. ग�ळव्यां�, पSटान+म�कीरां, च��दे1-सन्य�च� आटाणा� की�ढणा�रां�, की�तीडे� कीम�वणा�रां�, कील्हा�प�रां-मिमरां��ती ती�ती�व�द्या� तीय�रां कीरांण्य�बरांबरांच त्य�ती�न अच�की स�रां-ती�ल निनणिUती कीरांणा�रां�, फे� टा� ब��धणा�रां�, ती�ती�रां� व��वणा�रां�, अस� अन�की उप�णिZती की�रां�ग�रां इर्था� आहा�ती आणिणा हा�च इर्थाल� मन�ष्यबळ आणिणा की�शौल्य��शौ� निनगनिडेती असणा�रां� कीणा� आहा�. व�द्या��वरून आठवल�. ती�ती�रां� व��वणा� हा� कीण्य� सम्य�-गम्य�ल� �मणा�रां� न�हा�. पणा इर्था� ती� �शौप�णा+ व�ती�वरांणा आणिणा "खच्च�न स्व�गती' कीरांणा�रां� व�द्या आ�हा� व�परां�ती आहा�. इर्थाल्य� ग्रु�मदे�वती��शौ� निनगनिडेती असणा�ऱ्य� य�=��मध्य� नदे1च� प�णा� दे�वळ�च्य� प�यऱ्य��वरां ओतीण्य�च� आणिणा न%व�द्या दे�खवण्य�च� प्रर्था� आहा�. पणा त्य� मिमरांवणा�की�ती किंकीKव� प�रां�च्य� (प���) मिमरांवणा�की�ती "प�ईई-ढब�की' हा� स्प�शौल व�द्या व�परांल� ��ती�. ती� ती�लनिवचिशौष्ट आहा�. "डेब-डेबडेब' अस� सतीतीच� ती�ल आणिणा अनितीशौय छट्यां� व�द्या�ती�न निनघाणा�रां� स�रां य�ती असती. हा� अ�ब व�द्या न�च�च� नशौ� चढवती�. त्य�च्य�शौ� डेTल्ब� किंकीKव� प�णिUम�त्य स�ग�ती स्पध�+ कीरू शौकीती न�हा�. "�नितीब�च� स�सनकी�ठA' न�चवणा� आणिणा कीडे�प�रांच� ती�ब�ती हा� इर्थाल� व%चिशौष्ट्यांहा� प�हाण्य�स�रांख�, अन�भावण्य�स�रांख� आहा�. त्य�ल�हा� व�द्या�च� स�र्था असती�. एकी� णा की�य, म्हाशौfच्य� स्पध�+ ती� सणा, उत्सव, लग्न�तील� "ग�ग�ळ', लग्न�न�तीरांच� ��गरां, गQधळ किंकीKव� यल्लम�च� लिंलKब य� सव+च दिठकी�णा� व�द्या��च� म�ळ हा� इर्थाल्य� सम����वन�शौ� झा�ल� आहा�. �स� लहा�नपणा� म�रांल�ल्य� उड्या��म�ळ� इर्थाल्य� म�णास�च� रां�की�ळ्य�वरां प्र�म �डेल� आहा�. तीस�च त्य�च� प�चग�ग�वरांहा� प्र�म आहा�. पहा�यल� सगळ� इर्था�च चिशौकीती�ती. य�च प�ण्य�वरां इर्थाल� सम\द्ध1. पणा त्य�ब�बती की\ तीज्ञ आहा�ती इर्थाल� म�णास�. की�र्तितीKकी प�र्णिणाKम�च्य� पहा�टा� शौ�कीडे दिदेव� नदे1च्य� घा�टा�वरांच्य� सगळ्य� प�यऱ्य�, दे�ऊळ आणिणा दे1पम�ळ�वरां प्रज्वचिलती हाती�ती. स�र्था प�ण्य�ती त्य�च� प्रनितीकिंबKब म�वळणा�ऱ्य� च�द्राकिंबKब�सहा दिदेसती� ती�व्हा� स्वग+ अवतीरांती आणिणा एरांव�हा� रां�=� चिचअस+प�स�न रांश्शौ�वरां ती�व म�रांण्य�च� हा� म%दे�न अस� शौकीती�.नदे1च� घा�टा आणिणा त्य� परिरांसरां�ती�ल म�दिदेरां� अस� सगळ� �स� अनिद्वाती�य आहा� तीशौ�च आणाख� की�हा� ब�ब� आहा�ती. कीळ�ब तील�व�ती�न कीम�न�वरून आल�ल� स�यफेन पद्धती�च� प�ण्य�च� प�टा आणिणा प�ण्य�च� खजि�न�, रां�की�ळ्य�च� प्रदूषणा हाऊ नय� म्हाणा�न सव्व�शौ� वष�cप�व� ब��धल�ल्य� ध�ण्य�च्य� च�व्यां�, अ�ब�ब�ई-निवठब�च� म�दिदेरां, स�ठम�रां�, हा� दिठकी�णा� प�हाण्य�स�रांख�. इर्थाल� प�तीळ�स�द्ध� व%चिशौष्ट्यांप�णा+. घाड्या�च्य� देन प�य��वरां उभा� रां�निहाल�ल� ती�रां�रां�णाfच� प�तीळ�, तीस�च इतीरां अन�की व्यांक्तzच� प�तीळ� इर्था� आहा�ती. अगदे1 "रां�ड्या��च� टाक्कीरां' दे�खवणा�रां�स�द्ध� प�तीळ� इर्था� आहा� आणिणा इनितीहा�स�च्य� ख�णा� स��गणा�रां� अन�की स्ती�भाहा�! प�तीळ� बनवण्य�च� की�शौल्य� �पणा�रां� आणिणा �गणा�रां� पdटारां, रांवfद्रा म�स्=�, वडेणाग�कीरां��प�स�न अन�की दिदेग्ग� इर्थाल्य� म�ती�ल� आकी�रां दे�णा�रां�. अल्ल�दिदेय� ख स�हा�ब, गकिंवKदेरां�व टाdब�, की� सरांब�ई, की� शौवरां�व भासल�, म�ग�शौकीरां की� टा��ब�य, स�रां�शौ व�डेकीरां ती� अल�कीडेच्य� निपढ1तील� अणिभाजि�ती कीस�ब� हा� म�डेळ1 शौ�स्=�य, न�ट्यां, स�गम स�ग�ती�तील� म�डेळ1; लकीग�ती�च्य� परां�परां�ती�ल हा%देरांस�हा�ब, शौ�हा�दे निपरां���रां�व सरांन�ईकी�प�स�न चिशौवशौ�हा�रां रां��� रां�ऊती�स�रांख� खड्या� बल�च� शौ�हा�रां म�डेळ1; निव. स. ख��डे�कीरां, रांणाजि�ती दे�स�ई, स�मती� Z�=म�डे�, ब�ब� कीदेम, रां��न गवस अस� स�निहास्टित्यकी आणिणा �गदे1शौ ख�ब�डेकीरां��स�रांख� कीनिवमन�च� म�णा�स इर्था�च घाडेल�. एकी� णा की�य, इर्था� की�हा�च कीम� न�हा�. ख�शौ�ब� ��धव��स�रांख्य� ऑचिलस्त्रि©की व�रां�च� परां�परां� आ�हा� व�रांधवल ख�डे�, ती��स्तिस्वन� स�व�ती य��च्य�स�रांख� इर्थाल� तीरुणा म�ल� दिटाकीव� प�हाती�हा�ती. इर्थाल� म�णास� स्वती:कीडे� �रां� ती�ठ म�न�न�च बघाती�ती. आपल्य�ल� इ�ग्रु�� य�णा�रां न�हा� आणिणा ब�हा�रांग�व�

8

Page 9: अघळपघळ पण ताठ कोल्हापूर

आपल� �मणा�रां न�हा�, अस� न्य�नग�डे त्य��च्य�ती डेकी�वती. दुसऱ्य�कीडे�न शौहा�णापणा ती� सहा� स्व�की�रू शौकीती न�हा�ती. खरां� तीरां ब�जिद्धकी की� वती अस�नहा� इर्थाल्य� म�णास�वरां "ख�डेवळ' अस� चिशौक्की� बसल� आहा�. इर्थाल्य� म�णास�ल� प�ण्य�-म��बईच� ख�स आकीष+णा न�हा�. आणिणा हा; इर्था�न की� णा� नकीरां�स�ठA ब�हा�रां ग�ल� तीरां� ती� देन दिदेवस��स�ठA तीरां� कील्हा�प�रां�कीडे� त्य��च� प�य वळती�तीच. य�ती�न�च प्लSन हाती. ठरांल�ल� मिम=, ठरांल�ल्य� ��ग�, ठरां�निवकी ��वणा! हा� वष+भारां�च� बSटारां� च�र्जिं�Kग असती�. अशौ� ग�व�कीडे� ख�च�न आणाण्य�च� ती�कीदे इर्थाल्य� रांश्शौ�ती अस�व�. ग�ळ आणिणा चपल�म�ळ� कील्हा�प�रां महा�रां�ष्ट्रा�ल�-दे�शौ�ल� परिरांचय�च� झा�ल�, पणा कील्हा�प�रांच� उव+रिरांती महा�रां�ष्ट्रा�शौ� न�ळ म�= �डेल� ग�ल्य�च� दिदेसती न�हा�. कीकीणा�च� म��बईशौ� �शौ� न�ळ आहा� तीशौ� कील्हा�प�रांच� र्थाडे�फे�रां कीकीणा�शौ� आहा�; पणा तीस� ती� स्वती�=च रां�निहाल�ल� दिदेसती�. इर्थाल्य� प्रगती�स�ठA खमकी� न�ती� कील्हा�प�रांल� न�हा�. रां��ष� शौ�हू�च्य� निवकी�सकी�म�च्य� महात्त्वप�णा+ टाप्प्य�न�तीरां ठळकी अस� इर्था� फे�रांस� घाडेल� न�हा�. स्टिव्हा�न असणा�रां� न�ती� न�हा� हा� दुदे«व. कील्हा�प�रांब�हा�रून आल�ल� हा��रां म�डेळ1 म�= इर्था� प�य रांव� शौकील�. ती� एव्हा�न� कील्हा�प�रांच�च झा�ल�ल� आहा�ती. स्थल��तीरां हाऊन स्थ�मियकी झा�ल�ल� आती� 25 ती� 30 टाक्क्य��पयcती पचल� आहा�ती. म�= इर्थाल� फे�रांस� ब�हा�रां ��ऊन नितीकीडेच� झा�ल� न�हा�ती, हा� य� म�ती�च� व%चिशौष्ट्यां अस�व�.निनव�+चिसती म्हाणा�न आल�ल� लिंसKध�, म�रांव�डे�, ग��रां�र्था�, की�नडे� हा� इर्थाल�च झा�ल�. चिलमल�टाच्य� गळ्य� निवकी� न �गणा�रां� आती� ब���रांप�ठ�च� कीणा� ठरांती आहा�ती. की�ल-परांव�पयcतीच्य� भा�ळ1च्य� ग�ड्या��शौ���रां� आ� च�यन��, म�व�डे की� ल्फे�, प�णा�प�रां�, कीच्छा1 दे�ब�ल�, दे�वणानिगरां� डेस�, की� रांळ1 शौहा�ळ1 य��च्य� ती��बड्या� ग�ड्या��न� गदे� की� ल� आहा�. इर्थाल� भा�ळ, मिमसळ, उस�च� रांस, आइस्क्र�म म�= नितीर्था�च रां�निहाल� आहा�. इर्थाल्य� तीरुणा��न� नकीरां� किंकीKव� व्यांवस�य कीरां�यच� आहा�, पणा आपल� ग�व सडे�न न�हा�. ग�व�तीच किंकीKव� अगदे1 घारां��वळ व्यांवस�य किंकीKव� नकीरां� मिमळ�व�, अशौ� म�नचिसकीती� त्य��न� ब�हा�रां ��ऊच दे�ती न�हा�. वनिडेलप�र्जि�Kती घारां�च्य� व�टाण्य� कीरांती कीरांती ती� लहा�न हाती�हा�ती. चिशौZणा�च्य� अभा�व�म�ळ� रिरांZ�, टाdप, प�न�च� टापरां� इतीकी�च त्य��च� उडे� मय�+दिदेती रां�हाती� आहा�. खरां� तीरां य� ग�व�ल� स�निहास्टित्यकी, ग�यकी, कीव�, की�रां�ग�रां, ती�=ज्ञ अशौ� मठA परां�परां� आहा�, पणा ती� म्हाणा�व� नितीतीकी� फेफे�वल� न�हा�. य�च� की�रांणा�हा� ग�लदेस्त्य�ती आहा�ती. आ�हा� इर्थाल्य� प्रनितीभा�च� प�सटाशौ� ��णा�व हाती�. Zणाभा�ग�रां आन�दे�ती हा� स�रां� स�प�न ��ती�. तीरां� आप�लकी� �पणा�रां�, म�णा�सकी� �पणा�रां� इर्थाल� अघाळपघाळ म�णास� म�= ती�ठ आहा�ती हा� नक्की�!

9