s[lif k|;f/ ;]jf leq n}+lus / kf]if0f kIfsf] Plss/0f (INGENAES)

INGENAES का सहकर्मि�� गैर सरकारी संस्थाहरुको लागिग संगठनात्�क क्ष�ता अभि�वृद्धी कार्य�शाला

सत्र ९ संगठनात्मक नेतृत्व

मुथुसामी कुमारन , पि� एच पि� (�ा. के )

�रिरवार युवा तथा सामुदायियक पि�ज्ञान पि�भाग

युपिनभर्सिस!टी अफ फ्लोरिर�ा

• संस्थाहरुको संगठनात्मक जि.�न चक्र

• संस्थाहरुको काय0कारी• • असल काय0कारी नेतृत्वका सिसद्धान्तहरु

• संस्था नेतृत्व: काय0 , सिसद्धान्तहरु तथा पि�शेसताहरु

• असल नेतृत्वका मुख्य मुद्दाहरु/ समस्याहरु

सत्र ९ को यो.ना

शुरुवाती चरण :

• कारणमा पिवश्वाश गन: पे्ररिरत मान्छेहरुद्वरा सुरु गरिरएको;• सामान्यतय एकमात्र सेवा वा पिक्रयाकला�मा केजिन्>त • ब्यवस्था�ना �द्दपित नभएको वा आवश्यक न�न: • धेरै पिनण0यहरु संस्था�क मै केजिन्>त • प्रारम्भिEक कम0चारी वा स्वयम्सेवक उदे्धस्यको ज्ञान र पिवश्वाशमा मात्रा

आधारिरत् हुने • प्रशासपिनक् र संरचनात्मक पिववरणमा आधारिरत् संस्था�क

संस्थाको संगठनात्मक जि.�न चक्र - चरण -१

गि%स्त्रि'(गितकरण वृभिद्धको चरण:• काय0क्रम तथा फाईदाका वृजिद्धद्वरा सिचपित्रत• संस्थामा संरचना र संस्कृपितको �ढ्दो .टिटलता • प्राय अपिनयोजि.त वजृिद्ध• काय0कारी नेतृत्वकता0को पिनयुक्ती • काय0क्रममा काया0प्रत्ययो.न्को आवश्यकता• सिस�सपिहतको मुख्य ब्यसिक्तको आवश्यकता • अस्थिस्थर पिनपितहरु .स्ले संस्थाको युसिक्तसंगत पि�स्तार चाहन्छन • काय0क्रम र सेवामा आधारिरत् काय0क्रमको संरचना

संस्थाको संगठनात्मक जि.�न चक्र - -२

एकगि(त गन* चरण:• यो.ना प्रकृयाद्वारा सिचपित्रत • काय0क्रमको तह�ाट संस्थागत तहमा स्थानतरिरत • ब्य�स्था�क कम0चारीको �ढ्दो महत्व• तह तथा पि�केजिन्>करण् • संरचनात्मक पिनयुक्ती र तासिलम• कम0चारीहरुको लापिग प्रदश0न मा�न वा मुल्याङ्कन • उत्�ादनमा भन्दा नपित.ामा .ो� • रणपिनपितक यो.ना प्रकृयामा सहभापिगता

संस्थाको संगठनात्मक जि.�न चक्र -चरण ३

परिरवत�नको चरण:

• काय0क्रमको पि�स्त्रिस्त्रपितकरन्�ाट सिचपित्रत वा अरु नाफारपिहत हरुसङको सहकाय0

• पिVहत सम्झौता • मान� श्रोत सन्साधन • �ापिहय सन्.ालहरु • सहकाय0 पिनयन्त्रिन्त्रत कम्पनीहरुको लापिग फाईदा • औधोपिगक नेतृत्व

संस्थाको संगठनात्मक जि.�न चक्र -चरण ४

• संस्थाको नेतृत्व भनेको मुलत काय0कारी नेता र �ो�0को दायियत्व हो• प्रमुख काय0कारी अयिधपिक्रत संस्थाको दैपिनक प्रशासपिकय कामको प्रमुख हो • प्रमुख काय0कारी अयिधपिक्रत भिभत्र �न: सिशर्ष0कहरु- काय0कारी पिनद:शक ,प्रमुख

काय0कारी अयिधपिक्रत , अध्यक्ष आदी • प्रमुख काय0कारी अयिधपिक्रत र �ो�0को सम्�न्ध अपितनै महत्व�ूण0 हुन्छ र एस्को

.पितलता एउटा संस्था�ाट अकe संस्थामा फरक �छ0

संस्थाका प्रमुख काय0कारी

संस्थाको नेतृत्व• संस्थाको सिचनारी नै पिवश्वाश हो

• पिवश्वाश पिनम्नसिलखिखत कुराहरु�ाट उस्थिब्.न्छ :– इमान्दारिरता – ध्यान – �ाचा – सकारात्मक् सोचाइ र यो.ना – अरुलाई प्रेरिरत गन0सक्ने क्षमता – संस्थाको �क्षमा काम गनु0

• संस्थाको नेतृत्वका काय0हरु • संस्थाको प्रभावकारीता सुपिनसचीत गनु0 • उत्�ादन र उत्�ादन क्षमता दु�इ सुपिनसचीत गनु0 • काय0कुशलता द क्षता सुपिनस्थिस्चत गनु0

संस्थाको नेतृत्व• एउटा संस्थाको असल नेताले…….• संस्थाको दुरटि>श्तीको लापिग सहजि.करन गरी त्यस अनुरु� काम

गनु0�छ0 • हालको स्थिस्थती , चुनौती र अवसरहरुको �ुझाई हुनंु�छ0 • सकारात्मक् व्य�हार प्रदश0न गनु0�छ0 • नयाँ पि�चार हरु ल्याउन अरुसँग सहकाय0 गनु0�छ0 • स�ैलाई सम्झाउन र समेटन सक्ने हुनु�छ0 • आफ्नो कामद्वारा अरुलाई पे्ररिरत गनु0�छ0 • उदाहरपिनय संस्थाको नेताको उदाहरण – Wangari Maathai

• The Leadership Challenge (Kouzes & Posner)

• २२५ मुल्या मान्यता र पि�शेसताहरुमध्य प्रमुख चार पिनमनसिलखिखत छन……….

• इमान्दारिरता

• दक््ष

• दुद0शo

• प्रभाव �ान0 सक्ने

मापिनसहरु पिकन र के को लापिग उपिनहरुका नेतालाई आदर गछ0न्?

मापिनसहरु संस्थाको सिल�र �ाट के आशा गछ0न् ?

Korn-Ferry अन्तरायिpय स�:छण

• इमान्दारिरता • दक््ष• दुद0शo• प्रभाव �ान0 सक्ने• �ौस्त्रिध्हक • खुल्ला सोच भएको • पिहम्मतवाला • सिसधा, सरल • कल्�नासिशल

• तासिलम दक्ष्ता र अनुभव • नेतृत्व र पिनपितगत माग0दश0न प्रदान गनु0 • स�ै काय0क्रम र कृयाकला� ब्य�स्था�न र पिनद:शान् गनु0 • पिनपितगत पिनण0यहरु लागु गनु0 • �ो�0 पिनद:शकहरुलाई पिनययिमत रिर�ोट0 गनु0 • आर्सिथ!क खच0हरु म्भिस्वपिक्रत गनु0 • कम0चारी पिनयुक्त गनु0, रेखदेख गनु0 र मुल्याङ्कन गनु0 • काग.ात्को रेको�0 राखनु

काय0कारी पिनद:शकको काय0पिववरण

• आत्मपि�श्वास र आत्मसुधार • प्रापि�यिधक प्रपि�णअता • उत्तरदायियत्वो खोज्ने र सिलने • सपिह र समयमा पिनण0य गन: • संस्थाका सरोकारवलहरुलाई प्रभापि�त गन: • कम0चारीहरुका लापिग उदाहरण स्थापि�त गनु0 • आफ्ना कम0चारीहरुलाई �ुझ्ने र उपिनहरुको भलो सोचने • कम0चारीहरुलाई सुसुसिचत राख्ने र उपिनहरुलाई उत्तरदायियत्व �ोध गराउने • संस्थाको �ूण0 सामार्थ्यय0,क्षमताको प्रयोग गन:

असल काय0कारी पिनद:शकका सिसधान्त हरु

• दुरदरशी वा कल्�नाशक्ती भएको काय0कारी पिनद:शक– गैर सरकारी संस्थाको सँस्कृपितलाई �ुझने – संस्थाको प्रभावकारीता पिनधा0रन् गन: – दुरदर्सिश!तालाई टिदगो राख्नसकने

• �रिरवत0नको �ाहकको रु�मा काय0कारी पिनद:शक – �दसिलदो गैर सरकारी संस्थाको �ातावरणलाई अंगाल्ने – नाफारपिहत संस्थाहरुको �दसिलदो जि.�न चक्रको �ारेमा �ुझ्ने – संगठनात्मक �रिरवत0नअलाई नेपित्रत्व टिदन सक्ने

• सम्�न्ध स्था�कको रु�मा काय0कारी पिनद:शक – �ो�0संगको सम्�न्धलाई सुमधुर �नाइराख्ने – उत�ादनमुलक कम0चारी सम्�न्ध स्थापि�त गन: – संस्था�कलाई अनुसरण गन:

काय0कारी पिनद:शकका ५ महत्व�ूण0 पि�शेर्षताहरु (Carlson

& Donohoe)

• समुदायको .न्मदाताको रु�मा काय0कारी पिनद:शक – �ापिहय सरोकारवलहरुलाई संलग्न – सहकाय0 र साझेदारिरलाई अंगाल्ने – �ो�0को प्रपितपिनयिधत्व सुपिनस्थिस्चत गन:

• श्रोत सम्पन्न ब्यसिक्तका रु�मा काय0कारी पिनद:शक – राम्रो आर्सिथ!क ब्य�स्था�न सुपिनससिचत गन: – समुहमा आधारिरत कोश सन्कलनद्वारा संस्थालाई टिदगो �नाउने – संस्थाको आम्दापिनको श्रोतलाई पि�पि�यिधकरण गन:

Source: Carlson. M. & Donohoe, M. (2003), The Executive Director’s Survival Guide: Thriving as Nonprofit Leader

काय0कारी पिनद:शकका ५ महत्व�ूण0 पि�शेर्षताहरु (Carlson

& Donohoe)

संस्थाको नेतृत्वमा मुख्य मुद्धाहरु • हे�ाहा�न तानाशाह • अयिधकतम • शक्ती छो�्न अतत्�र • सफलता यो.नाको अभाव • नाता�ाद • भ्रस्टाचार • प्रादेसिशक मानसिशकता • रा.नैतीक प्रभाव • .वाफदेपिहता/ �ारदर्सिश!ता

कृयाकला� ने�ालको गैर सरकारी संस्थामा काय0कारी नेतृत्वको अवस्था, स्थिस्थतीको �ारेमा सामुपिहक छलफल :! छलफल गनु0होस् …• त�ाईंलाई थाहा भएका काय0कारी नेतृत्वका पि�शेसताहरु @. समुह �ारीयो.ना: लेख्नुहोस्…• ने�ालमा गैर सरकारी संस्था छेत्रका काय0कारी नेपित्रत्यो को �ल

, कम.ोरी, अवसरहरु र चुनौपितहरु (कस्त्रिम्तमा एक एक वटा) लेख्नुहोस्

# . प्रपितवेदन टिदने काम!