s[lif k|;f/ ;]jf leq n}+lus / kf]if0f kIfsf] Plss/0f (INGENAES)

INGENAES का सहकर्मि�� गैर सरकारी संस्थाहरुको लागिग संगठनात्�क क्ष�ता अभि�वृद्धी कार्य�शाला

सत्र ५ कार्य�क्रम र्योजना

�ुथुसा�ी कु�ारन , गि# एच गि& (&ा. के ) परि�वा� र्युवा तथा सामुदायिर्यक बि�ज्ञान बि�भाग

र्युबिनभर्सिस�टी अफ फ्लोरि�डा

• कार्य�क्रम र्योजनाका उदेश्र्य तथा महत्वपूर्ण� च�र्णहरु• कार्य�क्रम र्योजनाका तत्वहरु • आवश्र्यकता मुल्र्याङ्कन • लक्ष्र्य तथा उदेश्र्यहरुको बिनर्धाा��र्ण• प्रभावका�ी कार्य�क्रम प्र�ाहकालागी सुची• तार्किक�क नमुना

सत्र ५ को र्योजना

केही गिनर्य�हरु • समर्यमै आउनुहोस् !• कार्य�शाला अवयिर्धामा मो�ाईल फोन प्रर्योग नगनु�होस् • छेउछाउका साथीहरुसँग कु�ा नगनु�होस् • स�ैलाई आद� गनु�होस् • कार्य�शाला जानका�ीमुलक, अनौपक्षरि�क � अन्तक?� र्यात्मक हुनेछ • त्र्यसैले सक? र्यरुपमा भाग लिलनुहोस् • प्रदर्सिश�त स�ै सामाग्रीहरु तपाईंलाई प्रदान गरि�एका फाइलभिभत्र

छन, केही परि�वत�न हुनसक्नेछन तेसैले र्यदी आ�श्र्यक प�ेमा नोट टिटपोट गन� सक्नुहुनेछ

1) सेवाग्राहीको सन्तुस्टिLट 2)कामदा�को सन्तुस्टिLट 3) संगठनात्मक प्रभावका�ीता

गै� स�का�ी संस्थाको सफलता: महत्वपूर्ण� तत्वहरु

• गै� स�का�ी संस्थाका कार्य�क्रमहरु � सेवाहरु�ा�े सही माग� बिनदRशन गनु�

• कार्य�न्वनमा आउने अबिनसलिचतता घटाऊनु • अनावश्र्यक � दोहोरि�ने तत्वहरु घटाऊनु • बि�भिभन्न कार्य�क्रमका तत्वहहरुको तह बिनर्धाा��र्ण गनु� • कार्य�क्रम प्रगतीको बिनग�ानी गनु�

कार्य�क्रम र्योजनाका उदेश्र्यहरु

• सबिह र्योजना समुह

• संगठनात्मक उदेश्र्यहरुको स्पLट �ुझाई

• संगठनात्मक मुद्दाहरुको ज्ञान

• सबिह पा�ीभाबिYत आवश्र्यकताहरु �् प्राथयिमकताहरु

• सेवाग्राही केन्द्रिन्[त �ैकल्पिल्पक उपार्यहरुको बि�कास

असल कार्य�क्रम र्योजनाका लाबिग महत्वपूर्ण� पक्षहरु

• बिनम्न उल्लेखि_तमा आर्धाा�इत भै सबिह उपार्यहरुको छनौट गनु�..…– सफलताकालाबिग �ाचाहरु ( र्धाा�र्णा ,�ाम्रा नमुनाहरु )– र्यसका पर्या�प्तताहरु – अरु कार्य�क्रम तथा सहकर्मिम�सङको अनुरुपता – कार्य�क्रम लागु गदा�का ब्र्य�हारि�कपन – कार्य�क्रमका आर्सिथ�क सहजता – र्यसका साम्भाब्र्य प्रभावहरु (छोटो , मध्र्यम , लामो )

असल कार्य�क्रम र्योजनाका लाबिग महत्वपूर्ण� पक्षहरु

• बि�लिशLट लक्ष्र्य � उदे्धश्र्य (अन्त्र्य) तथा तार्किक�क तथा व्या�हारि�क कार्य�र्योजना (माध्र्यम) भएको कार्य�पत्र हो

• एउटा कार्य�पत्र जLले स्पLटसँग के, कस�ी, � कबिहले कार्य� र्योजना ( जLत-ै �चाऊ, उपचा�)

कार्य�क्रम र्योजना भनेको

• समLर्याका समार्धाानहरु• उपरु्य�क्त लक्ष्र्यहरु • Lमाट� (SMART) लक्ष्र्यहरु Specific- बि�लिसLट ,Measurable-

मापनर्योग्र्य, Attainable- प्राप्तगन� सबिकने Realistic-र्यथाथ�प�क, Timed- समर्यलिसमा भएको

• �र्णबिनतीहरु • र्योजनाका च�ार्णहरु (को, कबिहले, कस�ी, आदी )• स्पLट उपज � नबितजा को सुची • कार्य�क्रमको सफलअताका बिनर्धाा��कहरु • मुल्र्याङ्कनका लाबिग मापनहरु तथा सुचकहरु •

कार्य�क्रम र्योजनाका तत्वहरु

• सेवाकोलाबिग आवश्र्यकता भनेको चाहना अनुरुप � वाLतबिवक अवस्थाबि�चको फ�क हो

• आवसर्यकता अध्र्यर्यन एउटा प्रक? र्या हो जLमा ………• लभिक्षत �ग�को मुख्र्य मुद्धाहरुको पबिहचान गरि�न्छ • बि�चा� तथा अवर्धाा�र्णाहरुको प्रमाभिर्णक�र्ण गरि�न्छ • उपलब्ध श्रोतहरु(सम्पती )हरुको पबिहचान गरि�न्छ • लभिक्षत �ग�को बि�शेY आवश्र्यकता परि�भालिशत गरि�न्छ • र्यो कार्य�क्रम र्योजना बिनमा�र्णको एक तत्व हो

आवश्र्यकता मुल्र्याङ्कन/ अध्र्यर्यन

1) संस्थाले सम्�ोर्धान गनR हालका बि�शीष्ट मुद्धाहरुको जानका�ी लिलने

2) संस्थाले सम्�ोर्धान गनR हालका बि�शीष्ट मुद्धाहरुको जानका�ी लिलने 3) लल्पिक्ष्र्यत समुदार्यको समLर्याहरुको गम्भिम्भ�ता � प्र�लता पबिहचान गनु� 4) समुदार्यका समLर्याहरुको का�र्णहरु कस�ी सम्�ोर्धान गरि�र्यकाछन भन्ने स्पLट

बिवव�र्ण लिलने 5) कार्य�क्रमको इल्पिsत रुप�े_ाको तह बिनर्धाा��र्ण गनR

आवश्र्यकता मुल्र्याङ्कन/ अध्र्यर्यनका च�र्णहरु

• कार्य�क्रम र्यसका�र्ण शुरु गरि�नछ बिकनकी त्र्यसले अ�थ�पूर्ण� लक्ष्र्यहरु पु�ा गद�छ

• लक्ष्र्यहरु पूव� बिनर्धाा�रि�त समLर्याहरु � आवश्र्यकताहरु�ाट उतपन्न हुन्छन

• लक्ष्र्यहरु भनेको सामान्र्यतर्या कार्य�क्रमले उल्लेखि_त आवश्र्यकताहरुको आर्धाा�मा के प्राप्त गन� चाहन्छ भने्न हो

• • लक्ष्र्यहरु स्पLट तथा सन्छेपमा हुनु आवश्र्यक छ

• ह�ेक लक्ष्र्यले एउटा मात्र बि�चा�लाई सम्मेलिलत गनु�पछ� � अरु लक्ष्र्य�ाट भिभन्न हुनुपछ�

उदे्धश्र्य स्थापना

• सोध्नु पनR प्रश्न : कार्य�क्रमले के प्राप्त गनR उदे्धश्र्य �ाख्दछ

• लक्ष्र्य बिनमा�र्ण बि�कास गनR नमुना: कLको लाबिग…………लल्पिक्ष्र्यत �ग� ……….. के का लाबिग …………… ( समLर्या सम्�ोर्धान ग�ी नाफा लिलन)

• उदाह�र्णहरु :• काठमाडौंका सुकुम्�ासी �च्चाहरुलाई लिशक्षा प्रदान गन� • भुकम्प प्रभाबि�त ग्रामीर्ण नेपालीहरुको �सो�ास पुनर्किन�मा�र्ण गन�

उदे्धश्र्य स्थापना

• उदे्धश्र्यहरु भनेको कार्य�क्रमको लक्ष्र्यलाई लल्पिक्ष्र्यत गनR बि�बिYLट कथनहरु हुन

• ह�ेक लक्ष्र्य अनत�गत �हु उदे्धश्र्यहरु हुनुपछ� • उदे्धश्र्यहरु SMART हुनुपछ� - Specific - बि�लिसLट , - Measurable- मापनर्योग्र्य, - Attainable- प्राप्तगन� सबिकने - Realistic- र्यथाथ�प�क, - Time-bound- समर्यलिसमा भएको

उदे्धश्र्य स्थापना

• असल उदे्धश्र्य = परि�वत�नको टिदशा + परि�वत�नको के्षत्र + लल्पिक्ष्र्यत �ग�( जनसंख्र्या) + परि�वत�नको मात्रा + समर्यलिसमा

उदाह�र्णहरु:• परि�वत�नको टिदशा - बिन�क्षता घटाऊनु • परि�वत�नको के्षत्र - पूव� �ाल्र्य लिशक्षर्णको प्र�र्धा�न गनु� • लल्पिक्ष्र्यत �ग� - काठमाडौंको सुकुम्�ासी �म्भिLतमा �Lने २-५ �Y�का �च्चाहरु • परि�वत�नको मात्रा - ताकी १००% शहभागीहरु बि�द्यालर्य जान सक्नेछन • समर्यलिसमा - कार्य�क्रम सुरु भएको १० मबिहना भिभत्र

उदे्धश्र्य स्थापना

• उदे्धश्र्यहरुले मापनर्योग्र्य नबितजा प्रदान गछ�न् जLले गदा� कार्य�क्रमका प्रापकलाई बिनल्पिLचत समर्यलिसमा भिभत्रमा फाईदा प्रदान गछ�

उदाह�र्णहरु • काठमाडौंका १००० सुकुम्�ासी �च्चाहरुले पूव� �ाल लिशक्षा प्राप्त गनRछन• १ �Y� भिभत्रमा गो�_ा न्द्रिजल्लाका भुकम्प प्रभाबि�त १५०० परि�वा�हरुलाई

घ� पुनर्किन�मा�र्ण गन� सहार्यता प्रदान गरि�नेछ

उदे्धश्र्य स्थापना

• ह�ेक उदे्धश्र्यको सम्�न्धि}त �र्णबिनती � उपज हुनुपद�छ • �र्णबिनती भनेको कार्य�क्रमको लक्ष्र्य प्राप्त गन� चबिहने कार्य�त्मक बिवव�र्ण हो • उदाह�र्णहरु :

– कार्य�क्रमको पाँचौ मबिहनामा काठमाडौंका ७०० सुकुम्�ासी परि�वा�हरुलाई पूव� �ाल लिशक्षर्ण सैलिशक सामाग्रीहरु प्रदान गरि�नेछ

– परि�र्योजनाको पबिहलो मबिहनामा १००० घ� बिनमा�र्णको आवश्र्यकता अध्र्यर्यन गनR नोक्सानको ले_ाजो_ा गनR � बिनरि�क्षर्ण गरि�नेछ

उदे्धश्र्य स्थापना

1) कार्य�क्रमको आवश्र्यकताको बिनर्धाा��र्ण गनु� 2) कार्य�क्रमको र्योजना बि�कास गनु� ( लक्ष्र्य, उदे्धश्र्य आदी )3) कार्य�र्योजना पूर्ण� गनु� ( कहाँ, कस�ी, कबिहले आदी)4) �जेट बिनमा�र्ण गनु� तथा उपरु्यक्त श्रोत हरु बिनर्धाा��र्ण गनु� 5) कार्य�क्रमको बिवश्वाशबिनर्यता बिनमा�र्ण गनु� (उपरु्यक्त कामदा�,

बिनरि�क्षक आदी ) 6) बिनरि�क्षर्ण, मुल्र्याङ्कन तथा समार्योजन गनु�

प्रभावका�ी कार्य�क्रम प्रवाहका लाबिग सुलिचहरु

• सल्लाहकार समि�ती - �ोड� सदLर्यहरु , आन्तरि�क �ाबिहर्य बि�शेYग्र्यहरु , सम्भाभिभत प्राप्तकता�हरु • प्रगितश्#र्धाा�- - अरु कLले तेLताइ काम गद�छ • सहकार्य�- के अरु कुनै संस्था वा समुहसँग सहकार्य� गनु� फाईदाजनक हुन्छ जLले लिसपहरु प्रदान गछ�न् • लक्ष्यि/र्यत स�ुदार्य - कार्य�क्रम बि�कासका मुख्र्य का�कहरु समा�ेश गनु� - बि�भिभन्न्न समुदार्यका मान्छेहरुका लाबिग काम सुन्धिम्पनु वा कामको न्द्रिजम्मा टिदनु

केही मननहरु

• तार्किक�क नमुना भनेको कार्य�क्रमको 'नक्सा ‘ हो • र्यो कार्य�क्रमको ढाचा कस�ी तर्या� गरि�न्छ � एLले कLतो फ�क पाछ�

भने� प्रLट पानR सँलिछप्त तरि�का हो • र्यो स�ल तथा तार्किक�क ब्र्य_र्या हो जLमा यिर्य कु�ाहरु उल्ले_ हुन्छ :

- समLर्याको सम्�ोर्धान गन� के गनु�पछ� ( उदे्धश्र्य) - कस�ी गनु�पछ� (बिन�ेश तथा क? र्याकलापहरु)- सफल भएको कस�ी थाहा पाउने (ततकाल वा लामो

अवयिर्धामा

तार्किक�क नमुना भनेको के हो?

• श्रोतहरु क? र्याकलापहरु बिन�ेश उपजहरु प्रभाव आर्धाा�भुत तार्किक�क नमुना

तार्किक�क नमुना कस�ी पढ्ने �ुझने ?

• कार्य�क्रम के प्राप्त गन� बिनमा�र्ण तथा लागु गरि�एको हो भने्न ब्र्य�ल्पिस्थत रुपमा सोच्ने

• लक्ष्र्य तथा उदे्धश्र्यहरुको पूर्ण� सुची तर्या� गनR

• ह�ेक उदे्धश्र्यहरुको लाबिग श्रोतहरु ( बिन�ेश ) � क? र्याकलापहरुको सुची �नाउने

• ह�ेक उपजहरु � उपजका मापनहरुको सुची तर्या� गनR

तार्किक�क नमुनाको बिनमा�र्ण कस�ी गनR ?

• अन्दाज गरि�एका उपजहरु ( छोटो वा लामो अवयिर्धाका) को सुची तर्या� गनR • छोटो अवयिर्धाका उपजहरु

-लिसप ज्ञान तथा व्य�हा�मा परि�वत�न • मध्र्यम अवयिर्धाका उपजहरु

-व्य�हा� तथा बिनर्ण�र्य गनR क्षमतामा परि�वत�न • लामो अवयिर्धाका उपजहरु

- Lत� तथा ल्पिस्थबितमा परि�वत�न • तार्किक�क नमुनाको स�ै _ाकाहरुमा स�ै तत्वहरु बि�चको अन्त�सम्�}

ब्र्या_र्या गनR ( प्रती उदे्धश्र्य एक )• �ाह्य तत्व, अनुमान � �ार्धााहरुलाई पबिन समा�ेश गनR

तार्किक�क नमुनाको बिनमा�र्ण कस�ी गनR ?

सत्र दुइको क? र्याकलाप पानाको पछाबिड

१. तपाईंको संस्थाको लाबिग एउटा कार्य�क्रम लक्ष्र्य बिनमा�र्ण गनु�होस् � लेख्नुहोस् • फमु�ला प्रर्योग गनु�होस् : लल्पिक्ष्र्यत �ग� समLर्यालाई सम्�ोर्धान गन� फाईदा

लिलने • उदाह�र्णहरु

- काठमाडौंका सुकुम्�ासी �म्भिLतका �च्चाहरुलाई लिशक्षा प्रदान गन� - भुकम्पद्वा�ा प्रभाबि�त ग्रामीर्ण नेपालीहरुको �ाश्स्थान पुनर्किन�मा�र्ण गनR

२. एउटा कार्य�क्रम उदे्धश्र्य बिनमा�र्ण गनु�होस् � लेख्नुहोस् - पबिहलो १० मबिहनाभिभत्रमा काठमाडौंका १००० सुकुम्�ासी �च्चाहरुले पूव� �ाल लिशक्षा प्राप्त गनRछन३. उदे्धश्र्य १।१ का लाबिग श्रोतहरु (�कम, कम�चा�ीहरु, सबुि�र्धााहरु , सामाग्रीहरु आदी )४. सामुबिहक छलफल गनR � प्रबितवेदन टिदने …

क? र्याकलाप

• बिनर्धाा�रि�त समुहमा �Lनुहोस् :1. ह�ेकले आफुले ले_ेको लक्ष्र्य, उदे्धश्र्य � श्रोतहरु प्रLतुत

गनु�होस् ( ५ यिमनटमा )2. समुहले एउटा प्रLतुती छनौट गनR � सुझा�हरु प्रदान गनR (५

यिमनटमा) 3. प्रबित�ेदन पेश गनR: ह�ेक समुहले छबिनएको प्रLतुती प्रLतुत गनR

(५ यिमनट मा) :संस्थाको नाम ,उदे्धश्र्य , लक्ष्र्य � आवश्र्यक श्रोत सबिहत

क? र्याकलाप समुह छलफल