॥ કૌટિલીય અર્થશાસ્ત્રં ॥ .. kautiliya ...artha.pdf 9...

॥ કૌ ટલીય અથશા ં॥.. kauTilIya arthashAstraM ..

sanskritdocuments.orgAugust 2, 2016

.. kauTilIya arthashAstraM ..

॥ કૌ ટલીય અથશા ં॥

Document Information

Text title : kauTilIya arthashAstraM

File name : artha.itx

Category : samajashastra

Location : doc_z_misc_sociology_astrology

Language : Sanskrit

Subject : philosophy/hinduism/religion

Latest update : October 1, 2010

Send corrections to : [email protected]

Site access : http://sanskritdocuments.org

This text is prepared by volunteers and is to be used for personalstudy and research. The file is not to be copied or reposted forpromotion of any website or individuals or for commercial purposewithout permission.

Please help to maintain respect for volunteer spirit.

August 2, 2016

sanskritdocuments.org


॥ કૌ ટલીય અથશા ં॥01.1.02 ત યાયં કરણાિધકરણસ ુ ેશઃ01.1.03a િવ ાસ ુ ેશઃ, ૃ સ ુ ેશઃ,ઇ યજયઃ,અમા યઉ પિ ઃ,મ રુો હતઉ પિ ઃ, ઉપધા ભઃ શૌચાશૌચ ાનંઅમા યાના,ં -01.1.03b ઢૂ ુ ુષ ણિધઃ, વિવષયે ૃ યા ૃ યપ ર ણ,ંપરિવષયે ૃ યા ૃ યપઉપ હઃ,01.1.03chમ ાિધકારઃ, ૂત ણિધઃ,રાજ ુ ર ણ,ંઅપ ુ ૃ ,ંઅપ ુ ે િૃ ઃ,રાજ ણિધઃ, િનશા ત ણિધઃ, આ મર તકં, , ઇિત િવનયાિધકા રકં થમંઅિધકરણ ્01.1.04aજનપદિનવેશઃ, િૂમ છ ાિપધાન,ં ુ ગિવધાન,ં ુ ગિનવેશઃ,સ નધા િૃનચયકમ,સમાહ સૃ દુય થાપન,ંઅ પટલે ગાણિન ાિધકારઃ,01.1.04bસ દુય ય ુ તાપ ત ય યાનયન,ંઉપ ુ તપર ા,શાસનાિધકારઃ,કોશ વે યર નપર ા,આકરકમા ત વતન,ંઅ શાલાયાં વુણા ય ઃ01.1.04ch િવિશખાયાંસૌવ ણક ચારઃ,કો ઠાગારા ય ઃ,પ યા ય ઃ, ુ યા ય ઃ,આ ધુા ય ઃ, લુામાનપૌતવ,ં01.1.04dદશકાલમાન,ં ુ કા ય ઃ, ૂ ા ય ઃ,સીતા ય ઃ, રુાઽ ય ઃ, નૂા ય ઃ,ગણકાઽ ય ઃ,01.1.04eના ઽ્ ય ઃ,ગોઽ ય ઃ,અ ા ય ઃ,હ ઽ્ ય ઃ,રથા ય ઃ,પ ઽ્ ય ઃ,સેનાપિત ચારઃ, ુ ાઽ ય ઃ, િવવીતા ય ઃ, સમાહ ૃ ચારઃ,01.1.04f હૃપિતકવૈદહકતાપસ ય નાઃ ણધયઃ,નાગ રક ણિધઃ ઇ ય ય ચારોતીયંઅિધકરણ ્

01.1.05a યવહાર થાપના, િવવાદપદિનબ ધઃ, િવવાહસ ુ ત,ંદાયિવભાગઃ,વા કંુ, સમય ય અનપાકમ,ઋણાદાન,ંઔપિનિધકં, દાસકમકરક પઃ,01.1.05bસ યૂસ ુ થાન,ં િવ ત તા શુયઃ,દ યઅનપાકમ,અ વાિમિવ યઃ,વ વાિમસ બ ધઃ, સાહસ,ં વા પા ુ ય,ં દ ડપા ુ ય,ં તૂસમા ય,ં ક ણકં -ઇિત, ધમ થીયં તૃીયંઅિધકરણ ્01.1.06a કા ુકર ણ,ં વૈદહકર ણ,ં ઉપિનપાત તીકારઃ, ઢૂા િવનાં ર ા,િસ ય નૈમાણવ કાશન,ં શ ા પકમા ભ હઃ,01.1.06bઆ ુ તૃકપર ા, વા કમા યુોગઃ, સવાિધકરણર ણં01.1.06chએકા વધિન યઃ, ુ િ દ ડ ક પઃ,ક યા કમ,અિતચારદ ડાઃ- ઇિત ક ટકશોધનં ચ થુ અિધકરણ ્01.1.07દા ડકિમકં,કોશા ભસહંરણ,ં ૃ યભરણીય,ંઅ ુ િવ ૃ ,ંસમયાચા રકં,રા ય િતસ ધાન,ંએકાઇ ય - ઇિત યોગ ૃ ં પ મંઅિધકરણ ્

artha.pdf 1


01.1.08 ૃિતસ પદઃ, શમ યાયાિમકં - ઇિત મ ડલયોિનઃ ષ ઠં અિધકરણ ્01.1.09aષા ુ યસ ુ ેશઃ, ય થાન ૃ િન યઃ,સં ય િૃ ઃ,સમહ ન યાયસાંણુા ભિનવેશઃ, હ નસ ધયઃ, િવ ૃ આસન,ં સ ધાય આસન,ં િવ ૃ યાન,ં

સ ધાય યાન,ં01.1.09bસ યૂ યાણ,ંયાત યાિમ યોર ભ હચ તા, યલોભિવરાગહતવઃ

ૃતીના,ં સામવાિયકિવપ રમશઃ,01.1.09chસં હત યા ણકં,પ રપણતાપ રપણતાપ તૃાઃ સ ધયઃ, ધૈીભાિવકાઃસ ધિવ માઃ, યાત ય િૃ ઃ,અ ુ ા િમ િવશેષાઃ,01.1.09d િમ હર ય િૂમકમસ ધયઃ,પા ણ ાહ ચ તા,હ નશ ત રૂણ,ંબલવતાિવ ૃ ઉપરોધહતવઃ, દ ડ ઉપનત ૃ ,ં01.1.09eદ ડઉપનાિય ૃ ,ંસ ધકમ,સમાિધમો ઃ,મ યમચ રત,ંઉદાસીનચ રત,ંમ ડલચ રતં - ઇિત ષા ુ ય ં સ તમંઅિધકરણ ્01.1.10 ૃિત યસનવગઃ,રાજરા યયો યસનચ તા, ુ ુષ યસનવગઃ,પીડનવગઃ,ત ભવગઃ, કોશસ વગઃ, િમ યસનવગઃ - ઇિત યસનાિધકા રકં અ ટમંઅિધકરણ ્01.1.11aશ તદશકાલબલાબલ ાન,ંયા ાકાલાઃ,બલઉપાદાનકાલાઃ,સ નાહ ણુાઃ,િતબલકમ, પ ા ્ કોપ ચ તા, બા ા ય તર ૃિતકોપ તીકારાઃ

01.1.11b ય યયલાભિવપ રમશઃ,બા ા ય તરા ાપદઃ, ુ યશ સુ ુ તાઃ,અથાનથસશંય ુ તાઃ, તાસાં ઉપાયિવક પ ઃ િસ યઃ - ઇ યભયા ય ્ કમનવમંઅિધકરણ ્01.1.12 ક ધાવારિનવેશઃ, ક ધાવાર યાણ,ં બલ યસનાવ ક દકાલર ણ,ંટૂ ુ િવક પાઃ, વસૈ યઉ સાહન,ં વબલા યબલ યાયોગઃ, ુ મૂયઃ,પ ઽ્ રથહ તકમા ણ,પ ક ઉર યાનાંબલા તો હૂિવભાગઃ,સારફ બુલિવભાગઃ,પ ઽ્ રથહ ત ુ ાિન,દ ડભોગમ ડલાસહંત હૂ હૂન,ંત ય િત હૂ થાપનં-ઇિતસા ાિમકં દશમંઅિધકરણ ્01.1.13 ભેદ ઉપાદાનાિન, ઉપાં દુ ડાઃ - ઇિત સ ૃ ં એકાદશંઅિધકરણ ્01.1.14 ૂતકમ,મ ુ ,ંસેના ુ યવધઃ,મ ડલ ો સાહન,ંશ ા નરસ ણધયઃ,વીવધાસાર સારવધઃ,યોગાિતસ ધાન,ંદ ડાિતસ ધાન,ંએકિવજયઃ -ઇ યાબલીયસંાદશંઅિધકરણ ્01.1.15 ઉપ પઃ, યોગવામન,ં અપસપ ણિધઃ, પ પુાસનકમ, અવમદઃ,લ ધ શમનં - ઇિત ુગલ ભ ઉપાયઃ યોદશંઅિધકરણ ્01.1.16પરબલઘાત યોગઃ, લ ભન,ં વબલઉપઘાત તીકારઃ -ઇ યૌપિનષ દકંચ દુશંઅિધકરણ ્01.1.17 ત ુ તયઃ - ઇિત ત ુ તઃ પ દશંઅિધકરણ ્

2 sanskritdocuments.org


01.1.18શા સ ુ ેશઃ પ દશાિધકરણાિનસ-અશીિત કરણશતંસ-પ ાશ ્ ઽ યાયશતંષ લોકસહ ા ણ ઇિત01.1.19ab ખુ હણિવ ેયં ત વાથપદિનિ ત ્ ।01.1.19chd કૌ ટ યેન ૃત ં શા ં િવ ુ ત થિવ તર ્ (ઇિત)Chapt . Section.1: Enumeration of the sciencesi) Establishing (the necessity of) philosophy01.2.01આ વી ક યી વા ા દ ડનીિત ઇિત િવ ાઃ01.2.02 યી વા ા દ ડ નીિત ઇિત માનવાઃ01.2.03 યી િવશેષો ા વી ક ઇિત01.2.04 વા ા દ ડનીિત ઇિત બાહ પ યાઃ01.2.05 સવંરણમા ં હ યી લોકયા ાિવદ ઇિત01.2.06 દ ડનીિતરકા િવ ા ઇ યૌશનસાઃ01.2.07 ત યાં હ સવિવ ાઽઽર ભાઃ િતબ ા ઇિત01.2.08 ચત એવ િવ ા ઇિત કૌ ટ યઃ01.2.09 તા ભધમાથ ય ્ િવ ા ્ ત ્ િવ ાનાં િવ ા વ ્01.2.10 સા યં યોગો લોકાયતં ચ ઇ યા વી ક01.2.11 ધમાધમ યાં અથાનથ વા ાયાં નયાનયૌ દ ડની યાં બલાબલેચ એતાસાં હ ુભર વી માણા લોક ય ઉપકરોિત યસનેઽ દુયે ચ ુઅવ થાપયિત ાવા યાવૈશાર ં ચ કરોિત01.2.12ab દ પઃ સવિવ ાનાં ઉપાયઃ સવકમણા ્ ।01.2.12chdઆ યઃ સવધમાણાં શ ્ આ વી ક મતા (ઇિત)Chapt . Section.1, (I) Establishing (the necessity of) the Vedic Lore

01.3.01 સામ।ઋગ્યજુર્વેદાઃ યઃ યી01.3.02અથવવેદ ઇિતહાસવેદૌ ચ વેદાઃ01.3.03 િશ ા ક પો યાકરણં િન ુ ત ં છ દોિવ ચિત ય િતષં ઇિત ચા ાિન01.3.04એષ યીધમ ણુાવણાનાંઆ માણાંચ વધમ થાપના ્ ઔપકા રકઃ01.3.05 વધમ ા ણ યઅ યયનંઅ યાપનંયજનંયાજનંદાનં િત હ01.3.06 િ ય યા યયનં યજનં દાનં શ ા વો તૂર ણં ચ01.3.07 વૈ ય યા યયનં યજનં દાનં ૃિષપા પુા યે વ ણ યા ચ01.3.08 ૂ ય િત ુ ષૂા વા ા કા ુ ુશીલવકમ ચ01.3.09 હૃ થ ય વધમા વઃ ુ યૈરસમાન।ઋષિભિર્વૈવાહ્યં ઋ ગુાિમ વંદવિપ ્ઽિતિથ ૂ ૃ યે ુ યાગઃ શેષભોજનં ચ01.3.10 ચા રણઃ વા યાયોઅ નકાયા ભષેકૌભૈ િત વંઆચાય ાણા તકિૃ ઃ ત ્ ઽભાવે ુ ુ ુ ે સ- ચા ર ણ વા

artha.pdf 3


01.3.11વાન થ ય ચય મૂૌ શ યા જટાઽ જનધારણંઅ નહો ા ભષેકૌદવતાિપ ્ઽિતિથ ૂ વ ય ાહારઃ01.3.12પ ર ાજક ય જતઇ ય વંઅનાર ભો િન ક ન વંસ યાગોભૈ તંઅનેક ાર યે ચ વાસો બા ા ય તરં ચ શૌચ ્01.3.13 સવષાં અ હસા સ યં શૌચંઅન યૂઆ શૃં યં મા ચ01.3.14 વધમઃ વગાયાન યાય ચ01.3.15 ત યાિત મે લોકઃ સ રા ્ ઉ છ ેત01.3.16ab ત મા ્ વધમ તૂાનાં રા ન યભચારયે ્ ।01.3.16chd વધમ સ દધાનો હ ે ય ચ ઇહ ચ ન દિત01.3.17ab યવ થતાયમયાદઃ ૃતવણા મ થિતઃ ।01.3.17chd યાઽ ભર તો લોકઃ સીદિત ન સીદિત (ઇિત)Chapt . Ii) Establishing (the necessity of) Economics, and (iv) the Science

of Politics01.4.01 ૃિષપા પુા યે વ ણ યાચવાતા,ધા યપ ુ હર ય ુ યિવ ટ દાના ્ઔપકા રક01.4.02 તયા વપ ં પરપ ં ચ વશીકરોિત કોશદ ડા યા ્01.4.03 આ વી ક યી વા ાનાં યોગ ેમસાધનો દ ડઃ, ત ય નીિતદ ડનીિતઃ,અલ ધલાભાથાલ ધપ રર ણી ર તિવવધની ૃ યતીથ િતપાદનીચ01.4.04 ત યાંઆય ા લોકયા ા01.4.05 ત મા લોકયા ાઽથ િન યં ઉ તદ ડઃ યા ્01.4.06 ન ેવિંવધં વશ ઉપનયનંઅ ત તૂાનાં યથા દ ડઃ । ઇ યાચાયાઃ01.4.07 ન ઇિત કૌ ટ યઃ01.4.08 તી ણદ ડો હ તૂાનાં ઉ જેનીયો ભવિત01.4.09 ૃ ુ દ ડઃ પ ર યૂતે01.4.10 યથાઽહદ ડઃ ૂ યતે01.4.11 િુવ ાત ણીતો હ દ ડઃ ધમાથકામૈય જયિત01.4.12 ુ ણીતઃ કામ ોધા યાં અવ ાના ્ વા વાન થપ ર ાજકા ્ અિપકોપયિત, કઽ નુ હૃ થા ્01.4.13અ ણીતઃ ુ મા ય યાયં ઉ ાવયિત01.4.14 બલીયા ્ અબલં હ સતે દ ડધરાભાવે01.4.15 સ તેન ુ તઃ ભવિત ઇિત01.4.16ab ચ વુણા મો લોકો રા ા દ ડન પા લતઃ ।01.4.16chd વધમકમા ભરતો વતતે વે ુ વ મ ુ (ઇિત)



Chapt . Section.2: Association with elders01.5.01 ત મા ્ દ ડ લૂાઃ િત ો િવ ાઃ01.5.02 િવનય લૂો દ ડઃ ાણ તૃાં યોગ ેમાવહઃ01.5.03 ૃતકઃ વાભાિવક િવનયઃ01.5.04 યા હ યં િવનયિત ના ય ્01.5.05 ુ ષૂા વણ હણધારણિવ ાનઊહાપોહત વા ભિનિવ ટ ુ િવ ાિવનયિત ન ઇતર ્01.5.06 િવ ાનાં ુ યથા વંઆચાય ામા યા ્ િવનયો િનયમ01.5.07 ૃ ચૌલકમા લિપ સ યાનં ચ ઉપ ુ ીત01.5.08 ૃ ઉપનયનઃ ય આ વી ક ચ િશ ટ યો વા ા અ ય ે યોદ ડનીિત વ ૃ યો ૃ યઃ01.5.09 ચય ચ ષોડશા ્ વષા ્01.5.10અતો ગોદાનં દારકમ ચા ય01.5.11 િન ય િવ ા ૃ સ યોગો િવનય ૃ ઽ્થ, ત લૂ વા ્ િવનય ય01.5.12 વૂ અહભાગં હ ઽ્ રથ હરણિવ ા ુ િવનયં ગ છે ્ ।01.5.13 પિ મં ઇિતહાસ વણે01.5.14 રુાણં ઇિત ૃ ં આ યાિયક ઉદાહરણં ધમશા ં અથશા ં ચ ઇિતઇિતહાસઃ01.5.15શેષંઅહોરા ભાગંઅ વૂ હણં હૃ તપ રચયંચ ુયા ,્અ હૃ તાનાંઆભી ય વણંચ01.5.16 તુા હ ા ઉપ યતે ાયા યોગો યોગા ્ આ મવ ા ઇિતિવ ાનાં સામ ય ્01.5.17ab િવ ાિવનીતો રા હ નાં િવનયે રતઃ ।01.5.17chdઅન યાં િૃથવ ુ તે સવ તૂ હતે રતઃ (ઇિત)Chapt . Section.3: Control over the senses, (i) Casting out the group of

six enemies01.6.01 િવ ા િવનયહ ુર યજયઃ કામ ોધલોભમાનમદહષ યાગા ્ કાયઃ01.6.02કણ વ ઽ્ જ ા ાણઇ યાણાંશ દ પશ પરસગ ધે વિવ િતપિ ર યજયઃ,શા ા ુ ઠાનં વા01.6.03 ૃ ન ં હ શા ં ઇદં ઇ યજયઃ01.6.04 ત ્ િવ ુ િૃ રવ ય ઇ ય ા રુ તો અિપ રા સ ો િવન યિત01.6.05 યથા દા ડ ો નામ ભોજઃ કામા ્ ા ણક યાં અ ભમ યમાનઃ સ-બ રુા ો િવનનાશ, કરાલ વૈદહઃ01.6.06 કોપા ્ જનમેજયો ા ણે ુ િવ ા તઃ, તાલજ ૃ ુ ુ

artha.pdf 5


01.6.07 લોભા ્ ઐલ ા વુ ય અ યાહારયમાણઃ, સૌવીર ાજ બ ુ ઃ ।01.6.08 માના ્ રાવણઃ પરદારા ્ અ ય છ ,્ ુ ય ધનો રા યા ્ શ ં ચ01.6.09 મદા ્ દ ભો વો તૂાવમાની, હહય ા ુનઃ01.6.10 હષા ્ વાતાિપરગ યંઅ યાસાદય ,્ ૃ ણસ પૈાયનં ઇિત01.6.11abએતે ચા યે ચ બહવઃ શ ષુ વગઆિ તાઃ ।01.6.11chd સ-બ રુા ા રા નો િવને રુ જત ઇ યાઃ01.6.12ab શ ષુ વગ ઉ ૃ ય મદ યો જત ઇ યઃ ।01.6.12chdઅ બર ષ નાભાગો ુ ુ તે ચરં મહ ્ (ઇિત)Chapt . I) The life of a sage-like king

01.7.01 ત મા ્ અ રષ વગ યાગેન ઇ યજયં ુવ ત, ૃ સ યોગેન ા,ંચારણચ ઃુ,ઉ થાનેનયોગ ેમસાધન,ંકાયા શુાસનેન વધમ થાપન,ં િવનયંિવ ા ઉપદશેન, લોકિ ય વંઅથસ યોગેન િૃ ્01.7.02 એવં વ ય ઇ યઃ પર ી ય હસા વ યે ,્ વ નં લૌ યં અ તૃ ંઉ તવેષ વંઅન યસ યોગંઅધમસ ુ તંઅનથસ ુ તં ચ યવહાર ્01.7.03 ધમાથાિવરોધેન કામં સેવેત, ન િન ખુઃ યા ્01.7.04 સમં વા િ વગ અ યો યા બુ ્01.7.05એકો યાસેિવતો ધમાથકામાનાંઆ માનં ઇતરૌ ચ પીડયિત01.7.06અથએવ ધાન ઇિત કૌ ટ યઃ01.7.07અથ લૂૌ હ ધમકામાિવિત01.7.08મયાદાં થાપયે ્ આચાયા ્અમા યા ્ વા,યએનંઅપાય થાને યોવારયે ઃુ, છાયાના લકા તોદન વા રહિસ મા તંઅભ દુ ઃુ01.7.09ab સહાયસા યં રાજ વં ચ ં એકં ન વતતે ।01.7.09chd ુવ ત સચવાઃં ત મા ્ તેષાં ચ ૃ યુા ્ મત ્ (ઇિત)Chapt . Appointment of ministers

01.8.01સહા યાિયનોઅમા યા ્ ુવ ત, ૃ ટશૌચસામ ય વા ્ઇિતભાર ાજઃ01.8.02 તે ય િવ ા યા ભવ ત ઇિત01.8.03 ન ઇિત િવશાલા ઃ01.8.04 સહ ડત વા ્ પ રભવ યેન ્01.8.05યે ય ુ સધમાણઃતા ્અમા યા ્ ુવ ત,સમાનશીલ યસન વા ્01.8.06 તે ય મમ ભયા ાપરા ય ત ઇિત01.8.07 સાધારણ એષ દોષઃ ઇિત પારાશરાઃ01.8.08 તેષાં અિપ મમ ભયા ્ ૃતા ૃતા ય વુતત01.8.09ab યાવ યો ુ ંઆચ ટ જને યઃ ુ ુષાિધપઃ ।01.8.09chdઅવશઃ કમણા તેન વ યો ભવિત તાવતા ્



01.8.10 યએનંઆપ ુ ાણાબાધ ુ તા વ ુ ૃ ી ઃુ તા ્ અમા યા ્ ુવ ત,ૃ ટા રુાગ વા ્ ઇિત01.8.11 ન ઇિત િપ નુઃ01.8.12 ભ તરષા ન ુ ણુઃ01.8.13 સ યાતાથ ુ કમ ુ િન ુ તા યે યથાઽઽ દ ટં અથ સિવશેષં વા ુ ઃુતા ્ અમા યા ્ ુવ ત, ૃ ટ ણુ વા ્ ઇિત01.8.14 ન ઇિત કૌણપદ તઃ01.8.15અ યૈરમા ય ણુૈર ુ તા ેતે01.8.16 િપ પૃૈતામહા ્ અમા યા ્ ુવ ત, ૃ ટાવદાન વા ્01.8.17 તે ેન ં અપચર તંઅિપ ન યજ ત, સગ ધ વા ્01.8.18અમા ષુે વિપ ચ એત ્ ૃ યતે01.8.19 ગાવો સગ ધંગોગણંઅિત ય સગ ધે વેવાવિત ઠ તે ઇિત01.8.20 ન ઇિત વાત યાિધઃ01.8.21 તે ય સવ અવ ૃ વાિમવ ્ ચર ત01.8.22 ત મા ીિતિવદો નવા ્ અમા યા ્ ુવ ત01.8.23 નવાઃ ુ યમ થાને દ ડધરં મ યમાના નાપરા ય ત ઇિત01.8.24 ન ઇિત બા દુ તી ુ ઃ01.8.25 શા િવ ્ અ ૃ ટકમા કમ ુ િવષાદં ગ છે ્01.8.26ત મા ્ અભજન ાશૌચશૌયા રુાગ ુ તા ્અમા યા ્ ુવ ત, ણુ ાધા યા ્ઇિત01.8.27 સવ ઉપપ ં ઇિત કૌ ટ યઃ01.8.28 કાયસામ યા હ ુ ુષસામ ય ક યતે01.8.29ab સામ ય િવભ યામા યિવભવં દશકાલૌ ચ કમ ચ ।01.8.29chdઅમા યાઃ સવ એવએતે કાયાઃ નુ ુ મ ણઃ (ઇિત)Chapt . Appointment of counsellors and chaplain

01.9.01 નપદોઅભ તઃ વવ હઃ ૃતિશ પ ુ મા ્ ા ો ધારિય દુ ોવા મી ગ ભઃ િતપિ મા ્ઉ સાહ ભાવ ુ તઃ લેશસહઃ ુ ચમ ો ૃઢભ તઃશીલબલારો યસ વ ુ તઃ ત ભચાપલહ નઃસ યોવૈરાણાંઅકતાઇ યમા યસ પ ્01.9.02અતઃ પાદાઘ ણુહ નૌ મ યમાવરૌ01.9.03 તેષાં જનપ ્ ઽ ભજનં અવ હં ચા તતઃ પર ેત, સમાનિવ ે યઃિશ પં શા ચ ુ મ ાં ચ, કમાર ભે ુ ા ં ધારિય તુાં દા યં ચ, કથાયોગે ુવા મ વં ાગ યં િતભાનવ વં ચ, સવંાિસ યઃ શીલબલારો યસ વયોગંઅ ત ભંઅચાપલંચ, ય તઃ સ ય વંઅવૈર વં ચ01.9.04 ય પરો ા મુેયા હ રાજ િૃ ઃ

artha.pdf 7


01.9.05 વયં ટં ય ્01.9.06 પર ઉપ દ ટં પરો ્01.9.07 કમ ુ ૃતેના ૃતાવે ણંઅ મુેય ્01.9.08 યૌગપ ા ્ ુ કમણાં અનેક વા ્ અનેક થ વા ચ દશકાલા યયો માૂ ્ ઇિત પરો ં અમા યૈઃ કારયે ્ ઇ યમા યકમ ।

01.9.09 રુો હતં ઉ દત ઉ દત ુલશીલં સ-અ વેદ દવે િનિમ ે દ ડની યાંચા ભિવનીતંઆપદાં દવમા ષુીણાં અથવભ ુપાયૈ િતકતારં ુવ ત01.9.10 તંઆચાય િશ યઃ િપતરં ુ ો ૃ યઃ વાિમનં ઇવ ચા વુતત01.9.11ab ા ણેન એિધતં ં મ મ ા ભમ ત ્ ।01.9.11chd જય ય જતંઅ ય તં શા ા ગુમશ ત ્ (ઇિત)Chapt . Ascertainment of the integrity or the absence of integrity of

ministerbymeans of secret tests01.10.01મ રુો હતસખઃસામા યે વિધકરણે ુ થાપિય વાઽમા યા ્ઉપધા ભઃશોધયે ્01.10.02 રુો હતંઅયા યયાજના યાપને િન ુ ત ંઅ ૃ યમાણંરા ઽવ પે ્01.10.03 સ સિ ભઃ શપથ વૂ એકકં અમા યં ઉપ પયે ્ - અધાિમકો અયંરા , સા ુ ધાિમકં અ યં અ ય ત ુલીનં અપ ુ ં ુ ય ં એક હં સામ તંઆટિવકંઔપપા દકં વા િતપાદયામઃ,સવષાંએત ્ રોચત,ે કથંવા તવઇિત01.10.04 યા યાને ુ ચઃ । ઇિત ધમ ઉપધા01.10.05સેનાપિતરસ હણાવ તઃસિ ભરકકંઅમા યંઉપ પયે ્લોભનીયેનાથનરાજિવનાશાય, સવષાં એત ્ રોચત,ે કથં વા તવ ઇિત01.10.06 યા યાને ુ ચઃ । ઇ યથ ઉપધા01.10.07પ ર ા જકાલ ધિવ ાસાઽ તઃ રુ ૃતસ કારામહામા ંએકકં ઉપજપે ્- રાજમ હષી વાં કામયતે ૃતસમાગમ ઉપાયા, મહા ્ અથ તે ભિવ યિતઇિત01.10.08 યા યાને ુ ચઃ । ઇિત કામ ઉપધા01.10.09 હવણિનિમ ંએકો અમા યઃ સવા ્ અમા યા ્ આવાહયે ્01.10.10 તેન ઉ ગેેન રા તા ્ અવ ુ યા ્01.10.11કાપ ટક ા વૂાવ ુ ઃ તેષાંઅથમાનાવ તંએકકંઅમા યંઉપજપે ્- અસ ્ ૃ ો અયં રા , સા વેનં હ વાઽ યં િતપાદયામઃ, સવષાં એત ્રોચત,ે કથં વા તવ ઇિત01.10.12 યા યાને ુ ચઃ । ઇિત ભય ઉપધા



01.10.13 ત ધમ ઉપધા ુ ા ્ ધમ થીયક ટકશોધને ુ કમ ુ થાપયે ,્અથઉપધા ુ ા ્સમાહ સૃ નધા િૃનચયકમ ,ુકામઉપધા ુ ા ્બા ા ય તરિવહારર ા ,ુભય ઉપધા ુ ા ્ આસ કાય ુ રા ઃ01.10.14 સવ ઉપધા ુ ા ્ મ ણઃ ુયા ્01.10.15 સવ ા ચુી ્ ખિન યહ તવનકમા તે ુ ઉપયોજયે ્01.10.16ab િ વગભયસં ુ ા ્ અમા યા ્ વે ુ કમ ુ ।01.10.16chdઅિધ ુયા ્ યથા શૌચં ઇ યાચાયા યવ થતાઃ01.10.17ab ન વેવ ુયા ્ આ માનં દવ વા લ યં ઈ રઃ ।01.10.17chd શૌચહતોરમા યાનાં એત ્ કૌ ટ યદશન ્01.10.18ab ન ૂષણંઅ ુ ટ ય િવષેણ ઇવા ભસ ર ્ ।01.10.18chd કદા ચ હ ુ ટ ય નાિધગ યેત ભેષજ ્01.10.19ab ૃતા ચ ક ષુા ુ ુપધા ભ િુવધા ।01.10.19chd નાગ વાઽ તં િનવતત થતા સ વવતાં તૃૌ01.10.20ab ત મા ્ બા ં અિધ ઠાનં ૃ વા કાય ચ િુવધે ।01.10.20chd શૌચાશૌચંઅમા યાનાં રા માગત સિ ભઃ (ઇિત)Chapt . Appointment of persons in secret service

01.11.01ઉપધા ભઃ ુ ામા યવગ ઢૂ ુ ુષા ્ ઉ પાદયે ્કાપ ટકઉદા થત હૃપિતકવૈદહકતાપસ ય ના ્સિ તી ણરસદભ કુ01.11.02 પરમમ ઃ ગ ભ છા ઃ કાપ ટકઃ01.11.03 તંઅથમાના યાં ો સા મ ી યૂા ્ - રા નંમાં ચ માણં ૃ વાય ય ય ્ અ ુશલં પ યિસ ત ્ તદાન એવ યા દશ ઇિત01.11.04 યા યવિસતઃ ાશૌચ ુ ત ઉદા થતઃ01.11.05 સ વા ાકમ દ ટાયાં મૂૌ તૂ હર યા તેવાસી કમ કારયે ્01.11.06 કમફલા ચ સવ જતાનાં ાસા છાદનાવસથા ્ િતિવદ યા ્01.11.07 િૃ કામાં ઉપજપે ્ -એતેનએવવેષેણરા થ રત યોભ તવેતનકાલેચ ઉપ થાત ય ્ ઇિત01.11.08 સવ જતા વં વં વગ એવં ઉપજપે ઃુ01.11.09 કષકો િૃ ીણઃ ાશૌચ ુ તો હૃપિતક ય નઃ01.11.10 સ ૃિષકમ દ ટાયાં મૂૌ - ઇિત સમાનં વૂણ01.11.11 વા ણજકો િૃ ીણઃ ાશૌચ ુ તો વૈદહક ય નઃ01.11.12 સ વણ મ દ ટાયાં મૂૌ - ઇિત સમાનં વૂણ01.11.13 ુ ડો જ ટલો વા િૃ કામઃ તાપસ ય નઃ

artha.pdf 9


01.11.14સનગરા યાશે તૂ ુ ડજ ટલા તેવાસીશાકં યવ ુ ટવામાસ માસા તરંકાશંઅ ીયા ,્ ઢૂં ઇ ટં આહાર ્

01.11.15 વૈદહકા તેવાિસન એનં સિમ યોગૈરચયે ઃુ01.11.16 િશ યા ા યાવેદયે ઃુ -અસૌ િસ ઃ સામેિધકઃ ઇિત01.11.17સમેધાશા તભ ા ભગતાનાંઅ િવ યા િશ યસં ા ભ કમા યભજનેઅવિસતા યા દશે ્ -અ પલાભંઅ નદાહંચોરભયં ૂ યવધં ુ ટદાનં િવદશ િૃ ાન,ંઇદં અ ો વા ભિવ યિત, ઇદં વા રા ક ર યિત ઇિત01.11.18 ત ્ અ ય ઢૂાઃ સિ ણ સ પાદયે ઃુ01.11.19સ વ ાવા શ તસ પ ાનાંરાજભા યંઅ ુ યાહર ,્મ સ યોગંચ યૂા ્01.11.20 મ ી ચ એષાં િૃ કમ યાં િવયતેત01.11.21 યે ચ કારણા ્ અ ભ ાઃ તા ્ અથમાના યાં શમયે ,્ અકારણ ાઃંૂ ણ દ ડન, રાજ ટકા રણ

01.11.22ab ૂજતા ાથમાના યાં રા ા રાજ ઉપ િવના ્ ।01.11.22chd ની ઃુ શૌચં ઇ યેતાઃ પ સં થાઃ ક િતતાઃ (ઇિત)Chapt . Appointment of roving spies Rules for secret servants

01.12.01યેચા ય મબ ધનોઅવ યભત યાઃતે લ ણંઅ િવ ાંજ ભકિવ ાંમાયાગતંઆ મધમ િનિમ ંઅ તરચ ં ઇ યધીયાનાઃ સિ ણઃ,સસંગિવ ાં ચ01.12.02યેજનપદ રૂાઃ ય તા માનો હ તનં યાલંવા યહતોઃ િતયોધયે ઃુતે તી ણાઃ01.12.03 યે બ ુ ુ િન નેહાઃ રા અલસા તે રસદાઃ01.12.04પ ર ા જકા િૃ કામા દ ર ા િવધવા ગ ભા ા ય તઃ રુ ૃતસ કારામહામા ુલા ય ભગ છે ્01.12.05એતયા ુ ડા ષૃ યો યા યાતાઃ ઇિત સ ારાઃ ।01.12.06તા ્ રા વિવષયે મ રુો હતસેનાપિત વુરાજદૌવા રકા તવિશક શા ૃસમાહ સૃ નધા ૃ દ ૃનાયકપૌર યાવહા રકકામા તકમ પ રષ ્ ઽ ય દ ડુગા તપાલાટિવક ુ ેયદશવેષિશ પભાષાઽ ભજનાપદશા ્ ભ તતઃસામ યયોગા ચાપસપયે ્01.12.07 તેષાં બા ં ચારં છ ૃ ાર યજનપા ુ કાસનયાનવાહન ઉપ ા હણઃતી ણા િવ ઃુ01.12.08 તં સિ ણઃ સં થા વપયે ઃુ01.12.09 દૂારા લક નાપકસવંાહકા તરકક પક સાધકઉદકપ રચારકા રસદાઃુ જવામન કરાત કૂબિધરજડા ધ છ ાનોનટનતકગાયનવાદકવા વન ુશીલવાઃય ા ય તરં ચારં િવ ઃુ



01.12.10 તં ભ ઃ સં થા વ યે ઃુ01.12.11 સં થાનાં અ તેવાિસનઃ સં ા લિપ ભ ારસ ારં ુ ઃુ01.12.12 ન ચા યો યં સં થાઃ તે વા િવ ઃુ01.12.13 ભ કુ િતષેધે ા થપર પરા માતાિપ ૃ ય નાઃ િશ પકા રકાઃુશીલવા દા યોવા ગીતપાઠ વા ભા ડ ઢૂલે યસં ા ભવા ચારં િનહર ઃુ01.12.14 દ ઘરોગ ઉ માદા નરસિવસગણ વા ઢૂિનગમન ્01.12.15 યાણાં એકવા ે સ યયઃ01.12.16 તેષાં અભી ણિવિનપાતે ૂ ણી દ ડઃ િતષેધઃ01.12.17ક ટકશોધનઉ તા ાપસપાઃ પર ુ ૃતવેતનાવસે રુસ પાિતન ારાથ ્01.12.18 ત ઉભયવેતનાઃ01.12.19ab હૃ ત ુ દારાં ુયા ્ ઉભયવેતના ્ ।01.12.19chd તાં ા ર હતા ્ િવ ા ્ તેષાં શૌચં ચ ત ધૈઃ01.12.20abએવંશ ૌ ચ િમ ે ચ મ યમે ચાવપે ચરા ્ ।01.12.20chd ઉદાસીને ચ તેષાં ચ તીથ વ ટાદશ વિપ01.12.21abઅ ત હૃચરાઃ તેષાં ુ જવામનપ ડકાઃ ।01.12.21chd િશ પવ યઃ યો કૂાિ ા લે છ તયઃ01.12.22ab ુ ગ ુ વ ણજઃ સં થા ુગા તે િસ તાપસાઃ ।01.12.22chd કષક ઉદા થતા રા રા ા તે જવાિસનઃ01.12.23ab વને વનચરાઃ કાયાઃ મણાટિવકાદયઃ ।01.12.23chd પર િૃ ાનાથાઃ શી ા ારપર પરાઃ01.12.24ab પર ય ચ એતે બો યાઃ તા ૃશૈરવ તા ૃશાઃ ।01.12.24chd ચારસ ા રણઃ સં થા ઢૂા ા ઢૂસં તાઃ01.12.25abઅ ૃ યા ્ ૃ યપ ીયૈદિશતા ્ કાયહ ુભઃ ।01.12.25chd પરાપસપ ાનાથ ુ યા ્ અ તે ુ વાસયે ્ (ઇિત)Chapt . keeping a watch over the seducible and non-seducible parties in

ones own territory01.13.01 ૃતમહામા ાપસપઃ પૌર નપદા ્ અપસપયે ્01.13.02 સિ ણો નઃ તીથસભા ગૂજનસમવાયે ુ િવવાદં ુ ઃુ01.13.03 સવ ણુસ પ ાયં રા યૂત,ે ન ચા ય કિ ્ ણુો ૃ યતે યઃપૌર નપદા ્ દ ડકરા યાં પીડયિત ઇિત01.13.04 ત યેઽ ુ શસંે ઃુ તા ્ ઇતરઃ તં ચ િતષેધયે ્01.13.05 મા ય યાયા ભ તૂાઃ મ ું વૈવ વતં રા નં ચ ર

artha.pdf 11


01.13.06 ધા યષ ભાગં પ યદશભાગં હર યં ચા ય ભાગધેયં ક પયા -્આ ઃુ01.13.07 તેન તૃા રા નઃ નાં યોગ ેમાવહાઃ01.13.08 તેષાં ક બષંઅદ ડકરા હર યયોગ ેમાવહા ના ્01.13.09ત મા ્ ઉ છષ ભાગંઆર યકાઽિપ િનવપ ત -ત યએત ્ ભાગધેયંયોઽ મા ્ ગોપાયિત ઇિત01.13.10 ઇ યમ થાનંએત ્ રા નઃ ય હડ સાદાઃ01.13.11 તા ્ અવમ યમાના ્ દવોઽિપ દ ડઃ શૃિત01.13.12 ત મા ્ રા નો નાવમ ત યાઃ01.13.13 ઇ યેવં ુ કા ્ િતષેધયે ્01.13.14 કવદ ત ચ િવ ઃુ01.13.15યે ચા યધા યપ ુ હર યા યા વ ત,તૈ ુપ ુવ ત યસનેઽ દુયેવા, ુ િપતં બ ું રા ં વા યાવતય ત, અિમ ં આટિવકં વા િતષેધય ત,તેષાં ુ ડજ ટલ ય નાઃ ુ ટા ુ ટ વં િવ ઃુ01.13.16 ુ ટા ્ યૂોઽથમાના યાં જૂયે ્01.13.17અ ુ ટાઃં ુ ટહતોઃ યાગેન સા ના ચ સાદયે ્01.13.18 પર પરા ્ વા ભેદયે ્ એના ,્ સામ તાટિવકત ુલીનાપ ુ ે ય01.13.19 તથાઽ ય ુ યતો દ ડકરસાધનાિધકારણ જનપદિવ ષે ં ાહયે ્01.13.20 િવિવ ટા ્ ઉપાં દુ ડન જનપદકોપેન વા સાધયે ્01.13.21 ુ ત ુ દારા ્ આકરકમા તે ુ વા વાસયે ્ પરષાંઆ પદભયા ્01.13.22 ુ ધભીતમાિનનઃ ુ પરષાં ૃ યાઃ01.13.23તેષાંકાતા તકનૈિમિ કમૌ િૂતક ય નાઃ પર પરા ભસ બ ધંઅિમ ાટિવકસ બ ધંવા િવ ઃુ01.13.24 ુ ટા ્ અથમાના યાં જૂયે ્ ।01.13.25અ ુ ટા ્ સામદાનભેદદ ડઃ સાધયે ્01.13.26abએવં વિવષયે ૃ યા ્ અ ૃ યાં િવચ ણઃ ।01.13.26chd પર ઉપ પા ્ સ ે ્ ધાના ્ ુ કા ્ અિપ (ઇિત)Chapt . Winning over the seducible and non-seducible parties in the

enemy territory01.14.01 ૃ યા ૃ યપ ઉપ હઃ વિવષયે યા યાતઃ, પરિવષયે વા યઃ01.14.02સં ુ યાથા ્ િવ લ ધઃ, ુ યકા રણોઃ િશ પે વા ઉપકારવા િવમાિનતઃ,વ લભાવ ુ ઃ,સમા યૂ પરા જતઃ, વાસ ઉપત તઃ, ૃ વા યયં અલ ધકાયઃ, વધમા ્દાયા ા ્ વા ઉપ ુ ઃ,માનાિધકારા યાં ટઃ, ુ યૈર ત હતઃ, સભા ભ ૃ ટ ીકઃ, કારા ભ ય તઃ,



પરઉ તદ ડતઃ, િમ યાઽઽચારવા રતઃ,સવ વંઆહા રતઃ,બ ધનપ ર લ ટઃ,વાિસતબ ઃુ

ઇિત વગઃ01.14.03 વયંઉપહતઃ, િવ ૃતઃ,પાપકમા ભ યાતઃ, ુ યદોષદ ડનઉ નઃ,પયા િૂમઃ, દ ડન ઉપનતઃ, સવાિધકરણ થઃ, સહસા ઉપચતાથઃ, ત ુલીનઉપાશં ઃુ, ટો રા ા, રાજ ષેી ચ - ઇિત ભીતવગઃ01.14.04પ ર ીણઃ,અ યા વઃ, કદયઃ, યસની,અ યા હત યવહાર - ઇિતુ ધવગઃ

01.14.05આ મસ ભાિવતઃ,માનકામઃ,શ ુ ૂ ઽમિષતઃ,નીચૈ ુપ હતઃ,તી ણઃ,સાહિસકઃ, ભોગેનાસ ુ ટઃ - ઇિત માિનવગઃ01.14.06 તેષાં ુ ડજ ટલ ય નૈય ય તઃ ૃ યપ ીયઃ તં તેન ઉપ પયે ્01.14.07 યથા મદા ધો હ તી મ ેનાિધ ઠતો ય ્ ય ્ આસાદયિત ત ્ સવ

ૃ ાિત,એવંઅયંઅશા ચ રુ ધો રા પૌર નપદવધાયા ુ થતઃ,શ ંઅ ય િતહ ત ો સાહનેનાપક ,ુઅમષઃ યતા ્ ઇિત વગ ઉપ પયે ્01.14.08 યથા લીનઃ સપ ય મા ્ ભયં પ યિત ત િવષં ઉ જૃિત, એવંઅયંરા તદોષાશ ઃ વિય રુા ોધિવષંઉ જૃિત,અ ય ગ યતા ્ ઇિતભીતવગ।ઉપજાપયેત્01.14.09 યથા ગણનાં ધે ઃુ યો ુ તે ન ા ણે યઃ, એવં અયં રાસ વ ાવા શ તહ ને યો ુ તે ના મ ણુસ પ ે યઃ,અસૌ રા ુ ુષિવશેષ ઃ,ત ગ યતા ્ ઇિત ુ ધવગ।ઉપજાપયેત્01.14.10 યથા ચ ડાલ ઉદપાન ડાલાનાં એવ ઉપભો યો ના યેષા,ં એવંઅયં રા નીચો નીચાનાં એવ ઉપભો યો ન વ ધાનાં આયાણા,ં અસૌ રાુ ુષિવશેષ ઃ, ત ગ યતા ્ ઇિત માિનવગ ઉપ પયે ્

01.14.11ab તથા ઇિત િતપ ાઃં તા ્ સ ં હતા ્ પણકમણા ।01.14.11chd યોજયેત યથાશ ત સ-અપસપા ્ વકમ ુ01.14.12ab લભેત સામદાના યાં ૃ યાં પર િૂમ ુ ।01.14.12chdઅ ૃ યા ્ ભેદદ ડા યાં પરદોષાં દશય ્ (ઇિત)Chapt . The topic of counsel

01.15.01 ૃત વપ પરપ ઉપ હઃ કાયાર ભાિં તયે ્01.15.02 મ વૂાઃ સવાર ભાઃ01.15.03ત ્ ।ઉદ્દેશઃસં તૃઃ કથાનાંઅિન ાવી પ ભર યનાલો ઃ યા ્।01.15.04 યૂતે હ કુસા રકા ભમ ો ભ ઃ, ભર ય યૈ િતય યોિન ભ રિત01.15.05 ત મા ્ મ ઉ ેશ ંઅના ુ તો ન ઉપગ છે ્

artha.pdf 13


01.15.06 ઉ છ ેત મ ભેદ01.15.07 મ ભેદો હ ૂતામા ય વાિમનાં ઇ તાકારા યા ્01.15.08 ઇ તંઅ યથા િૃ ઃ01.15.09આ ૃિત હણંઆકારઃ01.15.10 ત ય સવંરણંઆ ુ ત ુ ુષર ણંઆકાયકાલા ્ ઇિત01.15.11 તેષાં હ માદમદ ુ ત લાપાઃ, કામા દ ુ સેકઃ, છ ોઽવમતો વામ ં ભનિ01.15.12 ત મા ્ આ ે ્ મ ્01.15.13 મ ભેદો યોગ ેમકરો રા ઃ ત ્ ।આયુક્તપુરુષાણાં ચ01.15.14 ત મા ્ ુ ં એકો મ યેત ઇિત ભાર ાજઃ01.15.15 મ ણાં અિપ હ મ ણો ભવ ત, તેષાં અ ય યે01.15.16 સા એષા મ પર પરા મ ં ભનિ01.15.17ab ત મા ા ય પર િવ ઃુ કમ કિ ચક િષત ્ ।01.15.17chdઆર ધારઃ ુ ની રુાર ધં ૃત ં એવ વા01.15.18 ન એક ય મ િસ ર ત ઇિત િવશાલા ઃ01.15.19 ય પરો ા મુેયા હ રાજ િૃ ઃ01.15.20અ પુલ ધ ય ાનંઉપલ ધ ય િનિ તબલાધાનંઅથ ધૈ યસશંય છેદનંએકદશ ૃ ટ ય શેષ ઉપલ ધ રિત મ સા યંએત ્01.15.21 ત મા ્ ુ ૃ ૈ ઃ સાધ અ યાસીત મ ્01.15.22ab ન કિ ્ અવમ યેત સવ ય ૃ યુા ્ મત ્ ।01.15.22chd બાલ યા યથવ ા ં ઉપ ુ ીત પ ડતઃ ।01.15.23એત ્ મ ાન,ં ન એત ્ મ ર ણ ્ ઇિત પારાશરાઃ01.15.24 ય ્ અ ય કાય અભ ેતં ત િત પકં મ ણઃ ૃ છે ્ - કાય ઇદંએવંઆસી ,્એવંવા ય દ ભવે ,્ ત ્ કથં કત ય ્ ઇિત01.15.25 તે યથા ૂ ઃુ ત ્ ુયા ્01.15.26એવંમ ઉપલ ધઃ સં િૃત ભવિત ઇિત01.15.27 ન ઇિત િપ નુઃ01.15.28 મ ણો હ યવ હતં અથ ૃ ં અ ૃ ં વા ૃ ટા અનાદરણ વુ તકાશય ત વા

01.15.29 સ દોષઃ01.15.30 ત મા ્ કમ ુ યે યે વ ભ ેતાઃ તૈઃ સહ મ યેત01.15.31 તૈમ યમાણો હ મ િસ ુ ત ચ લભતે ઇિત01.15.32 ન ઇિત કૌ ટ યઃ01.15.33અનવ થા ેષા



01.15.34 મ ભઃ િ ભ ુભવા સહ મ યેત01.15.35 મ યમાણો ેકનાથ ૃ ે ુ િન યં નાિધગ છે ્01.15.36એક મ ી યથા ઇ ટં અનવ હ રિત01.15.37 ા યાં મ યમાણો ા યાં સહંતા યાં અવ ૃ ત,ે િવ હૃ તા યાંિવના યતે01.15.38 ત ્ િ ુ ચ ુ ુ વા ૃ ેણ ઉપપ તે01.15.39 મહાદોષં ઉપપ ં ુ ભવિત01.15.40 તતઃ પર ુ ૃ ેણાથિન યો ગ યત,ે મ ો વા ર યતે01.15.41 દશકાલકાયવશેન વેકન સહ ા યાંએકો વા યથાસામ ય મ યેતalterNative views approved01.15.42કમણાંઆર ભઉપાયઃ ુ ુષ યસ પ ્ દશકાલિવભાગો િવિનપાત તીકારઃકાયિસ રિત પ ા ો મ ઃ01.15.43 તા ્ એકકશઃ ૃ છે ્ સમ તાં01.15.44 હ ુભ એષાં મિત િવવેકા ્ િવ ા ્01.15.45અવા તાથઃ કાલં નાિત ામયે ્01.15.46 ન દ ઘકાલં મ યેત, ન તેષાં પ ીયૈયષાં અપ ુયા ્01.15.47 મ પ રષદં ાદશામા યા ્ ુવ ત ઇિત માનવાઃ01.15.48 ષોડશ ઇિત બાહ પ યાઃ01.15.49 િવશિત ્ ઇ યૌશનસાઃ01.15.50 યથાસામ ય ઇિત કૌ ટ યઃ01.15.51 તે ય વપ ં પરપ ં ચ ચ તયે ઃુ01.15.52અ ૃતાર ભંઆર ધા ુ ઠાનંઅ ુ ઠતિવશેષં િનયોગસ પદંચકમણાંુ ઃુ01.15.53આસ ૈઃ સહ કમા ણ પ યે ્01.15.54અનાસ ૈઃ સહ પ સ ેષણેન મ યેત01.15.55 ઇ ય હ મ પ રષ ્ ।ઋષીણાં સહ ્01.15.56 સ ત ચ ઃુ01.15.57 ત મા ્ ઇમં ઽ્ ં સહ ા ંઆ ઃુ01.15.58આ યિયક કાય મ ણો મ પ રષદં ચા યૂ યૂા ્01.15.59 ત ય િય ઠા ૂ ઃુ કાયિસ કરં વા ત ્ ુયા ્01.15.60 ુવત01.15.60ab ના ય ુ ં પર િવ ુ છ ં િવ ા ્ પર ય ચ ।01.15.60chd હૂ ્ મૂ ઇવા ાિન ય ્ યા ્ િવ તૃ ંઆ મનઃ01.15.61ab યથા ોિ યઃ ા ં ન સતાં ભો ુંઅહિત ।

artha.pdf 15


01.15.61chdએવંઅ તુશા ાથ ન મ ં ો ુ ંઅહિત (ઇિત)Chapt . Rules for the envoy

01.16.01 ઉ મ ો ૂત ણિધઃ01.16.02અમા યસ પદા ઉપેતો િન ૃ ટાથઃ01.16.03 પાદ ણુહ નઃ પ રિમતાથઃ01.16.04અધ ણુહ નઃ શાસનહરઃ01.16.05 ુ િતિવ હતયાનવાહન ુ ુષપ રવાપઃ િત ઠત01.16.06 શાસનં એવં વા યઃ પરઃ, સ વ ય યેવ,ં ત ય ઇદં િતવા ,ં એવંઅિતસ ધાત ય,ં ઇ યધીયાનો ગ છે ્01.16.07અટ ઽ્ તપાલ રુરા ુ યૈ િતસસંગ ગ છે ્01.16.08અનીક થાન ુ િત હાપસાર મૂીરા મનઃ પર ય ચાવે ેત01.16.09 ુ ગરા માણં સાર િૃ ુ ત છ ા ણ ચ ઉપલભેત01.16.10 પરાિધ ઠાનંઅ ુ ાતઃ િવશે ્01.16.11 શાસનંચ યથા ઉ તં યૂા ,્ ાણાબાધેઽિપ ૃ ટ01.16.12પર યવા ચવ ે ૃ ટ ા ંચ સાદંવા જૂનંઇ ટપ ર ં ણુકથાસ ંઆસ ંઆસનંસ કારં ઇ ટ ુ મરણં િવ ાસગમનંચલ યે ્ ુ ટ ય, િવપર તંઅ ુ ટ ય01.16.13 તં યૂા ્ - ૂત ખુા હ રા નઃ, વંચા યે ચ01.16.14 ત મા ્ ઉ તે વિપ શ ે ુ યથા ઉ તં વ તારો ૂતાઃ01.16.15 તેષાં અ તાવસાિયનોઽ યવ યાઃ, ક અ નુ ા ણાઃ01.16.16 પર ય એત ્ વા ્01.16.17એષ ૂતધમઃ ઇિત01.16.18 વસે ્ અિવ ૃ ટઃ જૂયા ન ઉ સ તઃ01.16.19 પર ુ બ લ વં ન મ યેત01.16.20 વા ંઅિન ટં સહત01.16.21 યઃ પાનં ચ વ યે ્01.16.22એકઃ શયીત01.16.23 ુ તમ યો હ ભાવ ાનં ૃ ટ ્01.16.24 ૃ યપ ઉપ પંઅ ૃ યપ ે ઢૂ ણધાનં રાગાપરાગૌ ભત ર ર ંચ ૃતીનાંતાપસવૈદહક ય ના યાંઉપલભેત,તયોર તેવાિસ ભિ ક સકપાષ ડ ય નઉભયવેતનૈવા01.16.25તેષાંઅસ ભાષાયાંયાચકમ ઉ મ ુ ત લાપૈઃ ુ ય થાનદવ હૃ ચ લે યસં ા ભવાચારં ઉપલભેત01.16.26 ઉપલ ધ ય ઉપ પં ઉપેયા ્



01.16.27 પરણ ચ ઉ તઃ વાસાં ૃતીનાં માણં નાચ ીત01.16.28 સવ વેદ ભવા ્ ઇિત યૂા ,્ કાયિસ કરં વા01.16.29કાય યાિસ ા પુ ુ યમાનઃતકયે ્ - કભ મુ યસનંઆસ ંપ ય ,્વંવા યસનં િતક કુામઃ,પા ણ ાહંઆસારંઅ તઃકોપંઆટિવકંવાસ ુ થાપિય કુામઃ,િમ ં આ દં વા યાઘાતિય કુામઃ, વં વા પરતો િવ હં અ તઃકોપં આટિવકંવા િતક કુામઃ,સિંસ ંવામે ભ યુા ાકાલંઅભહ કુામઃ,સ યપ ય ુ યસ હંુગકમબલસ ુ ાનંવા ક કુામઃ, વસૈ યાનાંવા યાયામ યદશકાલાવાકા માણઃ,પ રભવ માદા યાં વા, સસંગા બુ ધાથ વા, માં ઉપ ુણ ઇિત01.16.30 ા વા વસે ્ અપસર ્ વા01.16.31 યોજનં ઇ ટં અવે ેત વા01.16.32શાસનંઅિન ટં ઉ વાબ ધવધભયા ્ અિવ ૃ ટોઽ યપગ છે ,્અ યથાિનય યેત01.16.33ab ેષણં સ ધપાલ વં તાપો િમ સ હઃ ।01.16.33chd ઉપ પઃ ુ ેદો ઢૂદ ડાિતસારણ ્01.16.34ab બ રુ નાપહરણં ચાર ાનં પરા મઃ ।01.16.34chd સમાિધમો ો ૂત ય કમ યોગ ય ચા યઃ01.16.35ab વ ૂતૈઃ કારયે ્ એત ્ પર ૂતાં ર યે ્ ।01.16.35chd િત ૂતાપસપા યાં ૃ યા ૃ યૈ ર ભઃ (ઇિત)Chapt . Guarding against princes

01.17.01 ર તો રા રા યં ર યાસ ે યઃ પર ય , વૂ દાર યઃ ુ ે ય01.17.02 દારર ણં િનશા ત ણધૌ વ યામઃ01.17.03 ુ ર ણં ુ01.17.04 જ મ િૃત રાજ ુ ા ્ ર ે ્01.17.05 કકટકસધમાણો હ જનકભ ા રાજ ુ ાઃ01.17.06 તેષાં અ ત નેહ િપત પુાં દુ ડઃ ેયા ્ ઇિત ભાર ાજઃ01.17.07 શૃસં ં અ ુ ટવધઃ બીજિવનાશ ઇિત િવશાલા ઃ01.17.08 ત મા ્ એક થાનાવરોધઃ ેયા ્ ઇિત01.17.09અ હભયંએત ્ ઇિત પારાશરાઃ01.17.10 ુમારો હ િવ મભયા ્ માં િપતાઽવ ુણ ઇિત ા વા તં એવાુયા ્01.17.11 ત મા ્ અ તપાલ ુગ વાસઃ ેયા ્ ઇિત01.17.12ઔર ંભયંએત ્ ઇિત િપ નુઃ01.17.13 યાપ ે હ ત ્ એવ કારણં ા વાઽ તપાલસખઃ યા ્01.17.14 ત મા ્ વિવષયા ્ અપ ૃ ટ સામ ત ુગ વાસઃ ેયા ્ ઇિત

artha.pdf 17


01.17.15 વ સ થાનંએત ્ ઇિત કૌણપદ તઃ01.17.16 વ સેન ઇવ હ ધે ુ ં િપતરં અ ય સામ તો ુ ા ્01.17.17 ત મા ્ મા બૃ ુ ુ વાસઃ ેયા ્ ઇિત01.17.18 વજ થાનંએત ્ ઇિત વાત યાિધઃ01.17.19 તેન હ વ ના દિતકૌિશકવ ્ અ ય મા બૃા ધવા ભ ેર ્01.17.20 ત મા ્ ા ય ખુે વેન ંઅવ ૃ ્01.17.21 ખુ ઉપ ુ ા હ ુ ાઃ િપતરં ના ભ ુ ત ઇિત01.17.22 વ મરણંએત ્ ઇિત કૌ ટ યઃ01.17.23 કા ઠં ઇવ ણુજ ધં રાજ ુલંઅિવનીત ુ ં અ ભ ુ તમા ં ભ યેત01.17.24 ત મા ્ ઋ મુ યાં મ હ યાં ઋ વજ ું ઐ ાબાહ પ યં િનવપે ઃુ01.17.25આપ સ વાયાઃ કૌમાર ૃ યો ગભભમણ સવે ચ િવયતેત01.17.26 તાયાઃ ુ સ ં કારં રુો હતઃ ુયા ્01.17.27 સમથ ત દો િવનયે ઃુ01.17.28 સિ ણાં એક એનં ગૃયા તૂમ ી ભઃ લોભયે ્ િપત ર િવ યરા યં હૃાણ ઇિત01.17.29 તંઅ યઃ સ ી િતષેધયે ્ ઇ યા ભીયાઃ01.17.30 મહાદોષંઅ ુ બોધનં ઇ ્ કૌ ટ યઃ01.17.31 નવં હ યં યેન યેનાથ તેન ઉપ દ તે ત ્ ત ્ આ ષૂિત01.17.32એવંઅયંનવ ુ ય ્ ય ્ ઉ યતે ત ્ત શા ઉપદશંઇવા ભ નાિત01.17.33 ત મા ્ ધ ય અ ય ચા ય ઉપ દશે ાધ ય અન ય ચ01.17.34 સિ ણઃ વેનં તવ મઃ ઇિત વદ તઃ પાલયે ઃુ01.17.35યૌવનઉ સેકા ્પર ી ુમનઃ ુવાણંઆયા ય ના ભઃ ી ભરમે યા ભઃૂ યાગાર ુ રા ા ુ જેયે ઃુ

01.17.36 મ કામં યોગપાનેન ઉ જેયે ઃુ01.17.37 તૂકામં કાપ ટક ુ જેયે ઃુ01.17.38 ગૃયાકામં િતરોધક ય નૈઃ ાસયે ઃુ01.17.39 િપત ર િવ મ ુ તથા ઇ ય ુ િવ ય ભેદયે ઃુ -અ ાથનીયો રા ,િવપ ે ઘાતઃ, સ પ ે નરકપાતઃ, સ ોશઃ, ભરકલો ટવધ ઇિત01.17.40 િવરાગં વેદયે ઃુ01.17.41 િ ય ં એક ુ ં બ નીયા ્01.17.42 બ ુ ુ ઃ ય તં અ યિવષયં વા ેષયે ્ ય ગભઃ પ યં ડ બો વાન ભવે ્01.17.43આ મસ પ ંસૈનાપ યે યૌવરા યે વા થાપયે ્01.17.44 ુ મા ।્આહાર્યબુદ્ધિર્દુર્બુદ્ધિરિતિ ુ િવશેષાઃ



01.17.45 િશ યમાણો ધમાથા પુલભતે ચા િુત ઠિત ચ ુ મા ્01.17.46 ઉપલભમાનો ના િુત ઠ યાહાય ુ ઃ01.17.47અપાયિન યો ધમાથ ષેી ચ ઇિત ુ ુ ઃ01.17.48 સ ય ેક ુ ઃ ુ ઉ પ ાવ ય યતેત01.17.49 િુ કા ુ ા ્ ઉ પાદયે ્ વા01.17.50 ૃ ઃ ુ યાિધતોવા રા મા બૃ ુ ુ ય ણુવ સામ તાનાંઅ યતમેને ે બીજ ંઉ પાદયે ્

01.17.51 ન ચએક ુ ં અિવનીતં રા યે થાપયે ્01.17.52ab બ નૂાં એકસ ોધઃ િપતા ુ હતો ભવે ્ ।01.17.52chdઅ ય ાપદ ઐ ય યે ઠભા ગ ુ ૂ યતે01.17.53ab ુલ ય વા ભવે ્ રા યં ુલસ ો હ ુ યઃ ।01.17.53chdઅરાજ યસનાબાધઃ શ ્ આવસિત િત ્ (ઇિત)Chapt . The conduct of a prince in disfavourBehaviour towards a prince in disfavour01.18.01 િવનીતો રાજ ુ ઃ ૃ િૃ રસ ૃશે કમણ િન ુ તઃ િપતરંઅ વુતત,અ ય ાણાબાધક ૃિતકોપકપાતક યઃ01.18.02 ુ યે કમ ણ િન ુ તઃ ુ ુષ ં અિધ ઠાતારં યાચે ્01.18.03 ુ ુષાિધ ઠત સિવશેષંઆદશંઅ િુત ઠ ્01.18.04અભ પંચ કમફલંઔપાયિનકં ચ લાભં િપ ુ ુપનાયયે ્01.18.05તથાઽ ય ુ ય તંઅ ય મ ્ ુ ે દાર ુવા ન તંઅર યાયા ૃ છેત01.18.06બ ધવધભયા ્ વાયઃસામ તો યાય િૃ ધાિમકઃસ યવા ઽ્િવસવંાદકઃિત હ તા માનિયતા ચા ભપ ાનાં ત ંઆ યેત

01.18.07 ત થઃ કોશદ ડસ પ ઃ વીર ુ ુષક યાસ બ ધં અટવીસ બ ધંૃ યપ ઉપ હં ચ ુયા ્01.18.08એકચરઃ વુણપાકમણરાગહમ યપ યાકરકમા તા ્ આ વે ્01.18.09 પાષ ડસ યં અ ોિ ય ઉપભો યં વા દવ યંઆઢ િવધવા યંવા ઢૂં અ ુ િવ ય સાથયાનપા ા ણ ચ મદનરસયોગેનાિતસ ધાયાપહર ્01.18.10 પાર ાિમકં વા યોગંઆિત ઠ ્01.18.11 મા ઃુ પ રજન ઉપ હણ વા ચે ટત01.18.12 કા ુિશ પ ુશીલવચ ક સકવા વનપાષ ડ છ ભ ્વા ન ટ પઃ ત ય નસખ છ ુ િવ ય રા ઃ શ રસા યાં

ય યૂા ્ -અહં અસૌ ુમારઃ, સહભો યં ઇદં રા ય,ંએકોનાહિત ભો ુ,ં યે કામય તે માં ભ ુતા ્ અહં ણુેનભ તવેતનેન ઉપ થા યાિમ ઇિત ઇ યપ ુ ૃ ્ ।

artha.pdf 19


01.18.13અપ ુ ં ુ ુ ય ુ ાપસપાઃ િતપા ાનયે ઃુ, માતા વા િત હૃ તા01.18.14 ય તં ઢૂ ુ ુષાઃ શ રસા યાં હ ઃુ01.18.15 અ ય તં ુ યશીલા ભઃ ી ભઃ પાનેન ગૃયયા વા સ િય વારા ા પુ ૃ ાનયે ઃુ01.18.16ab ઉપ થતંચ રા યેન મ ્ ।ઊર્ધ્વં ઇિત સા વયે ્ ।01.18.16chdએક થંઅથ સ ુ યા ્ ુ વાઃં ુ વાસયે ્ (ઇિત)Chapt . Rules for the king

01.19.01 રા નં ઉ થતંઅ િૂ ઠ તે ૃ યાઃ01.19.02 મા તંઅ ુ મા ત01.19.03 કમા ણ ચા ય ભ ય ત01.19.04 ષ ાિતસ ધીયતે ।01.19.05 ત મા ્ ઉ થાનંઆ મનઃ ુવ ત01.19.06 ના લકા ભરહર ટધા રાિ ચ િવભ ,્ છાયા માણેન વા01.19.07 િ પૌ ુષી પૌ ુષી ચ ુ ્ઽ લા ન ટ છાયો મ યા ઇિત ચ વારઃ વૂદવસ યા ટભાગાઃ01.19.08 તૈઃ પિ મા યા યાતાઃ01.19.09 ત વૂ દવસ યા ટભાગે ર ાિવધાનંઆય યયૌ ચ ૃ યુા ્01.19.10 તીયે પૌર નપદાનાં કાયા ણ પ યે ્01.19.11 તૃીયે નાનભોજનં સેવેત, વા યાયં ચ ુવ ત01.19.12 ચ થુ હર ય િત હં અ ય ાં ુવ ત01.19.13પ મેમ પ રષદાપ સ ેષણેનમ યેત,ચાર ુ બોધનીયાિનચ ુ યેત01.19.14 ષ ઠ વૈરિવહારં મ ં વા સેવેત01.19.15 સ તમે હ ઽ્ રથા ધુીયા ્ પ યે ્01.19.16અ ટમે સેનાપિતસખો િવ મં ચ તયે ્01.19.17 િત ઠતેઽહિન સ યાં ઉપાસીત01.19.18 થમે રાિ ભાગે ઢૂ ુ ુષા ્ પ યે ્01.19.19 તીયે નાનભોજનં ુવ ત, વા યાયં ચ01.19.20 તૃીયે યૂઘોષેણ સિંવ ટ થુપ મૌ શયીત01.19.21 ષ ઠ યૂઘોષેણ િત ુ ઃ શા ં ઇિતકત યતાં ચ ચ તયે ્01.19.22 સ તમે મ ંઅ યાસીત, ઢૂ ુ ુષાં ેષયે ્01.19.23અ ટમેઋ વ ।્આચાર્યપુરોહિતસ્વસ્ત્યયનાનિ િત ૃ ીયા ,્ ચ ક સકમાહાનિસકમૌ િૂતકાંપ યે ્01.19.24 સવ તાં ધે ુ ં ષૃભ ં ચ દ ણી ૃ ય ઉપ થાનં ગ છે ્



01.19.25આ મબલા ુ ૂ યેન વા િનશાઽહભાગા ્ િવભ ય કાયા ણ સેવેત01.19.26 ઉપ થાનગતઃ કાયાિથનાં અ ારાસ ં કારયે ્01.19.27 ુ દશ હ રા કાયાકાયિવપયાસંઆસ ૈઃ કાયતે01.19.28 તેન ૃિતકોપંઅ રવશં વા ગ છે ્01.19.29ત મા ્ દવતાઽઽ મપાષ ડ ોિ યપ ુ ુ ય થાનાનાંબાલ ૃ યાિધત યસ ઽ્નાથાનાંીણાં ચ મેણ કાયા ણ પ યે ,્ કાયગૌરવા ્ આ યિયકવશેન વા

01.19.30ab સવઆ યિયકં કાય ૃ યુા ાિતપાતયે ્ ।01.19.30chd ૃ સા યંઅિત ા તંઅસા યં વાઽિપ યતે01.19.31abઅ ઽ્ગારગતઃ કાય પ યે ્ વૈ તપ વના ્ ।01.19.31chd રુો હતાચાયસખઃ ુ થાયા ભવા ચ01.19.32ab તપ વનાં ુ કાયા ણ ૈિવ ૈઃ સહ કારયે ્ ।01.19.32chd માયાયોગિવદાં ચૈવ ન વયં કોપકારણા ્01.19.33ab રા ો હ તં ઉ થાનં ય ઃ કાયા શુાસન ્ ।01.19.33chd દ ણા િૃ સા યં ુ દ ા ત યા ભષેચન ્01.19.34ab ખુે ખુ ં રા ઃ નાં ચ હતે હત ્ ।01.19.34chd ના મિ યં હતં રા ઃ નાં ુ િ ય ં હત ્01.19.35ab ત માિ ય ઉ થતો રા ુયા ્ અથા શુાસન ્ ।01.19.35chdઅથ ય લૂં ઉ થાનંઅનથ ય િવપયયઃ01.19.36abઅ ુ થાને વુો નાશઃ ા ત યાનાગત ય ચ ।01.19.36chd ા યતે ફલં ઉ થાના લભતે ચાથસ પદ ્ (ઇિત)Chapt . Regulation for the royal residence

01.20.01વા કુ શ તે દશે સ ાકારપ રખા ારંઅનેકક યાપ રગતંઅ તઃ રંુકારયે ્01.20.02 કોશ હૃિવધાનેન મ યે વાસ હૃ,ં ઢૂ ભિ સ ારં મોહન હૃં ત મ યેવા વાસ હૃ,ં િૂમ હૃંવાઽઽસ ચૈ યકા ઠદવતાઽિપધાન ારંઅનેક ુ ુ ાસ ારંત ય ઉપ ર ાસાદં ઢૂ ભિ સોપાનં િુષર ત ભ વેશાપસારં વા વાસ હૃંય બ તલાવપાતં કારયે ,્આપ તીકારાથઆપ દ વા01.20.03અતોઽ યથા વા િવક પયે ,્ સહા યાિયભયા ્01.20.04મા ષુેણા નના િ રપસ યંપ રગતંઅ તઃ રંુ અ નર યો ન દહિત,નચા ા યોઽ ન વલિત,વૈ તુેનભ મના ૃ સ ુ તેન કરકવા રણાઽવલ તંચ01.20.05 વ તી તેા ુ કક ુ પવ દાકા ભર ીવે ત યા થ ય તાનેનુ ત ં સપા િવષા ણ વા ન ભવ ત

01.20.06 મ રૂન ુલ ષૃત ઉ સગઃ સપા ્ ભ યિત

artha.pdf 21


01.20.07 કુઃ સા રકા ૃ રાજો વા સપિવષશ ાયાં ોશિત01.20.08 ૌ ો િવષા યાશે મા િત, લાયિત વ ીવકઃ, િ યતે મ કો કલઃ,ચકોર યા ણી િવર યેતે01.20.09 ઇ યેવંઅ નિવષસપ યઃ િત ુવ ત01.20.10 ૃ ઠતઃ ક યાિવભાગે ીિનવેશો ગભ યાિધસં થા ૃ ઉદક થાનંચ01.20.11 બ હઃ ક યા ુમાર રુ ્01.20.12 રુ તા ્ અલ ાર િૂમમ િૂમ ુપ થાનં ુમારા ય થાનં ચ01.20.13 ક યા તર વ તવિશકસૈ યં િત ઠ ્01.20.14અ ત હૃગતઃ થિવર ીપ ર ુ ા ં દવ પ યે ્01.20.15 દવી હૃ લીનો હ ાતા ભ સેનં જઘાન, મા ઃુ શ યાઽ તગત ુ ઃકા ષ ્01.20.16 લા ્ મ નુા ઇિત િવષેણ પય ય દવી કાિશરાજ,ં િવષ દ ધેનૂ ેણ વૈર ય,ં મેખલામણના સૌવીરં, થૂ ંઆદશન, વે યાં ઢૂં શ ં ૃ વા

દવી િવ ૂરથં જઘાન01.20.17 ત મા ્ એતા યા પદાિન પ રહર ્01.20.18 ુ ડજ ટલ ુહક િતસસંગ બા ા ભ દાસી ભઃ િતષેધયે ્01.20.19 ન ચએનાઃ ુ યાઃ પ યે ઃુ,અ ય ગભ યાિધસં થા યઃ01.20.20 પા વાઃ નાન ઘષ ુ શર રાઃ પ રવિતતવ ાલ ારાઃ પ યે ઃુ01.20.21અશીિતકાઃ ુ ુષાઃ પ ાશ કાઃ યોવામાતાિપ ૃ ય નાઃ થિવરવષધરા યાગા રકા ાવરોધાનાંશૌચાશૌચં િવ ઃુ, થાપયે ુ વાિમ હતે,01.20.22ab વ મૂૌ ચ વસે ્ સવઃ પર મૂૌ ન સ ર ્ ।01.20.22chd ન ચ બા ેન સસંગ કિ ્ આ ય તરો ્01.20.23ab સવ ચાવે તં ય ં િનબ ાગમિનગમ ્ ।01.20.23chd િનગ છે ્ અભગ છે ્ વા ુ ાસ ા ત િૂમક ્ (ઇિત)Chapt . Concerning the protection of (the kings) own person

01.21.01 શયના ્ ઉ થતઃ ીગણૈધ વભઃ પ ર ૃ ત,ે તીય યાં ક યાયાંક કુ ઉ ણીિષ ભવષધરા યાગા રકઃ, તૃીય યાં ુ જવામન કરાતૈઃ, ચ ુ યામ ભઃ સ બ ધભદ વા રક ાસપા ણભઃ01.21.02 િપ પૃૈતામહં સ બ ધા બુ ં િશ તં અ રુ તં ૃતકમાણં ચ જનંઆસ ં ુવ ત,ના યતોદશીયંઅ ૃતાથમાનં વદશીયંવાઽ યપ ૃ યઉપ હૃ ત ્01.21.03અ તવિશકસૈ યં રા નંઅ તઃ રંુ ચ ર ે ્01.21.04 ુ તે દશે માહાનિસકઃ સવઆ વાદબા ુ યેન કમ કારયે ્01.21.05 ત ્ ર તથૈવ િત ુ ીત વૂ અ નયે વયો ય બલ ૃ વા01.21.06અ ને વાલા મૂનીલતાશ દ ફોટનંચ િવષ ુ ત ય,વયસાં િવપિ



01.21.07aઅ ય ઊ મા મ રૂ ીવાભઃ શૈ યંઆ ુ લ ટ ય ઇવ વૈવ ય સ-ઉદક વંઅ લ વંચ01.21.07b ય નાનાં આ ુ ુ ક વં ચ વાથ યામફનપટલિવ છ ભાવોગ ધ પશરસવધ01.21.07ch વે ુ હ નાિત ર ત છાયાદશનંફનપટલસીમ તઊ વરા દશનંચ01.21.07d રસ ય મ યે નીલા રા , પયસઃ તા ા, મ તોયયોઃ કાલી, દ નઃયામા,મ નુઃ તેા, યાણાંઆ ાણાંઆ ુ લાન વંઉ પ વભાવઃ વાથનીલ યાવતાચ01.21.07e ુ કાણાંઆ ુ શાતનં વૈવ ય ચ,01.21.07f ક ઠનાનાં ૃ ુ વ ં ૃ ૂનાં ચ ક ઠન વ,ં ત ્ ઽ યાશે ુ સ વવધ ,01.21.07gઆ તરણ વરણાનાં યામમ ડલતા ત રુોમપ મશાતનંચ,01.21.07hલોહમણમયાનાંપ મલોપદહતા નેહરાગગૌરવ ભાવવણ પશવધ- ઇિત િવષ ુ ત ય લ ાિન01.21.08 િવષ દ ય ુ ુ ક યાવવ તાવા સ ઃ વેદો િવ ૃ ભણંચાિતમા ંવેપ ઃુ ખલનં વા િવ ે ણંઆવેગઃ કમણ વ મૂૌ ચાનવ થાનં ઇિત01.21.09 ત મા ્ અ ય લીિવદો ભષજ ાસ ાઃ ઃુ01.21.10 ભષ ભૈષ યાગારા ્ આ વાદિવ ુ ંઔષધં હૃ વાપાચકપેષકા યાંઆ મના ચ િત વા રા ે ય છે ્01.21.11 પાનં પાનીયં ચાઉષધેન યા યાત ્01.21.12ક પક સાધકાઃ નાન ુ વ હ તાઃ સ ુ ંઉપકરણંઅ તવિશકહ તા ્આદાય પ રચર ઃુ01.21.13 નાપકસવંાહકા તરકરજકમાલાકારકમ દા યઃ િસ શૌચાઃ ુ ઃુ,તા ભરિધ ઠતા વા િશ પનઃ01.21.14આ મચ િુષ િનવે યવ મા યંદ ઃુ, નાના લુેપન ઘષ ણૂવાસ નાનીયાિનચ વવ ોબા ુ ુ ચ01.21.15એતેન પર મા ્ આગતકં યા યાત ્01.21.16 ુશીલવાઃ શ ા નરસ ડાવ નમયે ઃુ01.21.17આતો ાિન ચ એષાં અ તઃ િત ઠ ઃુ,અ રથ પાલ ારા01.21.18આ ત ુ ુષાિધ ઠતંયાનવાહનંઆરોહ ,્નાવંચા તનાિવકાિધ ઠત ્01.21.19અ યનૌ િતબ ાં વાતવેગવશાં ચ ન ઉપેયા ્01.21.20 ઉદકા તે સૈ ય ંઆસીત01.21.21 મ ય ાહિવ ુ ં ઉદકં અવગાહત01.21.22 યાલ ાહિવ ુ ં ઉ ાનં ગ છે ્

artha.pdf 23


01.21.23 ુ ધક ગણભરપા ત તેન યાલપરાબાધભયંચલલ યપ રચયાથગૃાર યં ગ છે ્

01.21.24આ તશ ાહાિધ ઠતઃ િસ તાપસંપ યે ,્મ પ રષદાસહસામ ત ૂત ્01.21.25 સ ન ોઽ ં હ તનં વાઽઽ ઢઃ સ ન ં અનીકં પ યે ્01.21.26 િનયાણેઽ ભયાને ચરાજમાગઉભયતઃ ૃતાર ંશ ભદ ડભ ાપા તશ હ ત જત ય ંગ છે ્01.21.27 ન ુ ુષસ બાધંઅવગાહત01.21.28 યા ાસમાજ ઉ સવ હવણાિન ચ દશવગકાિધ ઠતાિન ગ છે ્01.21.29ab યથા ચ યોગ ુ ુષૈર યા ્ રા ઽિધિત ઠિત ।01.21.30chd તથાઽયંઅ યાબાધે યો ર ે ્ આ માનંઆ મવા ્ (ઇિત)Book . The activityof the head of departmentsChapt . Sec, 19: Settlement of the countryside

02.01.01 તૂ વૂઅ તૂ વૂવાજનપદંપરદશાપવાહનેન વદશા ભ ય દવમનેનવા િનવેશયે ્02.01.02 ૂ કષક ાયં ુલશતાવરં પ ુલશતપરં ામં ોશ ોશસીમાનંઅ યો યાર ં િનવેશયે ્02.01.03નલીશૈલવન ૃ ટદર સે બુ ધશમીશા મલી ીર ૃ ા ્અ તે ુસી નાંથાપયે ્02.01.04અ ટશત ા યામ યે થાનીય,ંચ ુ શત ા યા ોણ ખુ,ં શત ા યાઃકાવ ટકં, દશ ામીસ હણ સ હં થાપયે ્02.01.05અ તે વ તપાલ ુગા ણજનપદ ારા ય તપાલાિધ ઠતાિન થાપયે ્02.01.06 તેષાં અ તરા ણ વા ુ રકશબર ુલ દચ ડાલાર યચરા ર ે ઃુ02.01.07aઋ વ ।્આચાર્યપુરોહિતશ્રોત્રિયેભ્યો દયા યદ ડકરા યભ પદાયાદકાિનય છે ્

02.01.07bઅ ય સ યાયકા દ યોગોપ થાિનકાનીક થચ ક સકા દમકજ ાકા રક યિવ યાધાનવ િન02.01.08 કરદ યઃ ૃત ે ા યૈક ુ ુિષકા ણ ય છે ્02.01.09અ ૃતાિન ક ૃ યો નાદયાિન02.01.10અ ૃષતાંઆિછ ા યે યઃ ય છે ્02.01.11 ામ તૃકવૈદહકા વા ૃષે ઃુ02.01.12અ ૃષ તો વાઽવહ નં દ ઃુ02.01.13 ધા યપ ુ હર યૈ એતા ્ અ ુ ૃ ીયા ્02.01.14 તા ય ુ ખુેન દ ઃુ



02.01.15 અ ુ હપ રહારૌ ચ એતે યઃ કોશ ૃ કરૌ દ ા ,્ કોશ ઉપઘાતકૌવ યે ્02.01.16અ પકોશો હ રા પૌર નપદા ્ એવ સતે02.01.17 િનવેશસમકાલં યથાઽઽગતકં વા પ રહારં દ ા ્02.01.18 િન ૃ પ રહારા ્ િપતા ઇવા ુ ૃ ીયા ્02.01.19આકરકમા ત યહ તવન જવણ પથ ચારા ્વા ર થલપથપ યપ નાિનચ િનવેશયે ્02.01.20 સહ ઉદકં આહાય ઉદકં વા સે ુ ંબ ધયે ્02.01.21અ યેષાંવાબ નતાં િૂમમાગ ૃ ઉપકરણા ુ હં ુયા ,્ ુ ય થાનારામાણાંચ02.01.22 સ યૂસે બુ ધા ્ અપ ામતઃ કમકરબલીવદાઃ કમ ુ ઃુ02.01.23 યયકમણ ચ ભાગી યા ,્ ન ચાશં ં લભેત02.01.24 મ ય લવહ રતપ યાનાં સે ુ ુ રા વા યં ગ છે ્02.01.25 દાસા હતકબ ૂ ્ અ ૃ વતો રા િવનયં ાહયે ્02.01.26બાલ ૃ યસ ઽ્નાથાં રા બ યૃા ,્ યંઅ તાં તાયુ ા ્

02.01.27 બાલ યં ામ ૃ ા વધયે રુા યવહાર ાપણા ,્ દવ યંચ02.01.28 અપ યદારં માતાિપતરૌ ા ૄ ્ અ ા ત યવહારા ્ ભ ગનીઃ ક યાિવધવા ા બ તઃ શ તમતો ાદશપણો દ ડઃ, અ ય પિતતે યઃ, અ યમા ઃુ02.01.29 ુ દારંઅ િતિવધાય જતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ, યંચ ાજયતઃ02.01.30 ુ ત યાયામઃ ્ આ ૃ છ ધમ થા ્02.01.31અ યથા િનય યેત02.01.32વાન થા ્ અ યઃ જતભાવઃ,સ તા ્ અ યઃસ ઃ,સા ુ થાિયકા ્અ યઃ સમયા બુ ધો વા ના ય જનપદં ઉપિનિવશેત02.01.33 ન ચ ત ારામા િવહારાથા વા શાલાઃ ઃુ02.01.34 નટનતકગાયનવાદકવા વન ુશીલવા ન કમિવ નં ુ ઃુ02.01.35 િનરા ય વા ્ ામાણાં ે ા ભરત વા ચ ુ ુષાણાંકોશિવ ટ યધા યરસ ૃ ભવિત02.01.36ab પરચ ાટવી તં યાિધ ુ ભ પી ડત ્ ।02.01.36chd દશં પ રહર ્ રા યય ડા વારયે ્02.01.37ab દ ડિવ ટકરાબાધૈ ર ે ્ ઉપહતાં ૃિષ ્ ।02.01.37chd તેન યાલિવષ ાહ યાિધ ભ પ ુ ્02.01.38ab વ લભૈઃ કાિમકઃ તેનૈર તપાલૈ પી ડત ્ ।02.01.38chd શોધયે ્ પ સુ ીયમાણં વ ણ પથ ્

artha.pdf 25


02.01.39abએવં ય પવનં સે બુ ધંઅથાકરા ્ ।02.01.39chd ર ે ્ વૂ ૃતા ્ રા નવાં ા ભ વતયે ્ (ઇિત)Chapt . Disposal of non-agricultural land

02.2.01અ ૃ યાયાં મૂૌ પ ુ યો િવવીતાિન ય છે ્02.2.02 દ ટાભય થાવરજ માિનચ સોમાર યાિનતપ વ યોગો ુતપરા ણય છે ્

02.2.03તાવ મા ંએક ારંખાત ુ તં વા ુ ફલ ુ મ ુ છંઅક ટ ક મુ ંઉ ાનતોયાશયંદા ત ગૃચ ુ પદંભ નનખદં યાલંમાગ કુહ તહ તનીકલભં ગૃવનં િવહારાથરા ઃ કારયે ્02.2.04 સવાિતિથ ગૃ ં ય તે ચા ય ગૃવનં િૂમવશેન વા િનવેશયે ્02.2.05 ુ ય દ ટાનાંચ યાણાંએકએકશોવનાિન િનવેશયે ,્ યવનકમા તા ્અટવી યવનાપા યાઃ02.2.06 ય તે હ તવનંઅટ ।્આરક્ષં િનવેશયે ્02.2.07નાગવના ય ઃપાવતંનાદયંસારસમા પૂ ંચનાગવનં િવ દતપય ત વેશિન કાસંનાગવનપાલૈઃ પાલયે ્02.2.08 હ તઘાિતનં હ ઃુ02.2.09 દ ત ગું વયં તૃ યાહરતઃ સપાદચ ુ પણો લાભઃ02.2.10નાગવનપાલા હ તપકપાદપાિશકસૈિમકવનચરકપા રકિમકસખા હ ત ૂ રુ ષ છ ગ ધાભ લાતક શાખા છ ાઃ પ ભઃસ તભવા હ તબ ધક ભઃસહચર તઃશ યા થાનપ ાલે ડ લૂઘાતઉ ેશેન હ ત ુલપય ં િવ ઃુ02.2.11 થૂચરં એકચરં િન થૂ ં થૂપિત હ તનં યાલં મ ં પોતં બ ધ ુ તંચ િનબ ધેન િવ ઃુ02.2.12અનીક થ માણૈઃ શ ત ય નાચારા ્ હ તનો ૃ ી ઃુ02.2.13 હ ત ધાનં િવજયો રા ઃ02.2.14પરાનીક હૂ ુગ ક ધાવાર મદના િત માણશર રાઃ ાણહરકમાણોહ તનઃ02.2.15ab કા લ ા ર ઃ ે ઠાઃ ા યા ે દક ષ ઃ ।02.2.15chd દાશાણા ાપરા તા પાનાં મ યમા મતાઃ02.2.16ab સૌરા કાઃ પા નદાઃ તેષાં યવરાઃ તૃાઃ ।02.2.16chd સવષાં કમણા વીય જવઃ તેજ વધતે (ઇિત)Chapt . Construction of forts

02.3.01 ચ ુદશં જનપદા તે સા પરાિયકં દવ ૃતં ુગ કારયે ,્ અ ત પંથલં વા િન નાવ ુ ં ઔદકં, ા તરં હુા ં વા પાવત,ં િન ુદક ત બં ઇ રણં વાધા વન,ં ખ ન ઉદકં ત બગહનં વા વન ુગ ્



02.3.02 તેષાં નદ પવત ુગ જનપદાર થાન,ં ધા વનવન ુગ અટવી થાનંઆપ પસારો વા02.3.03 જનપદમ યે સ દુય થાનં થાનીયં િનવેશયે ,્ વા કુ શ તે દશેનદ સ મે દ યાિવશોષ યા સરસઃ તટાક ય વા, ૃ ં દ ઘ ચ ુ ્ઽ ં વાવા વુશેન વા દ ણ ઉદકં પ ય ટુભેદનં સપથવા રપથા યાં ઉપેત ્02.3.04 ત ય પ રખાઃ િત ો દ ડા તરાઃ કારયે ્ ચ દુશ ાદશ દશ ઇિતદ ડા ્ િવ તીણાઃ, િવ તારા ્ અવગાઢાઃ પાદ ઊનં અધ વા, િ ભાગ લૂાઃ,લૂચ ુ ્ઽ ા વા,પાષાણઉપ હતાઃ પાષાણઇ ટકાબ પા ાવા,તોયા તક રાગ તુોય ણૂા

વા સપ રવાહાઃ પ ાહવતી02.3.05ચ દુ ડાપ ૃ ટં પ રખાયાઃ ષ દ ડઉ તંઅવ ુ ંત િવ ણુિવ ક ભંખાતા ્ વ ં કારયે ્ ઊ વચયં મ ૃ ઠં ુ ભ ુ કં વા હ તભગ ભ ુ ણંક ટ ક ુ મિવષવ લી તાનવ ત ્02.3.06 પાં શુેષેણ વા ુ છ ં રાજભવનં વા રૂયે ્02.3.07a વ ય ઉપ ર ાકારં િવ ક ભ ણુ ઉ સેધં ઐ ટકં ાદશહ તા ્ઊ વઓજ ં ુ મ ં વા આ ચ િુવશિતહ તા ્ ઇિત કારયે ્02.3.07b રથચયાસ ારં તાલ લૂ ં રુજકઃ કિપશીષક ા ચતા ્02.3.08 ૃ િુશલાસહંતં વા શૈલં કારયે ,્ ન વેવ કા ટમય ્02.3.09અ નરવ હતો હ ત મ ્ વસિત02.3.10 િવ ક ભચ ુ ્ઽ ંઅ ાલકં ઉ સેધસમાવ ેપસોપાનંકારયે ્ િ શ ડા તરંચ02.3.11 યોર ાલકયોમ યે સહ ય તલાં અ યધાયાયામાં તોલ કારયે ્02.3.12અ ાલક તોલીમ યે િ ધા ુ કાિધ ઠાનંસ-અિપધાન છ ફલકસહંતંઇ કોશં કારયે ્02.3.13અ તર ુ હ તિવ ક ભં પા ચ ુ ણુાયામં દવપથં કારયે ્02.3.14 દ ડા તરા દ ડા તરા વા ચયાઃ કારયે ,્ અ ા ે દશે ધાવિનકાંિન કર ારં ચ02.3.15બ હ ભુ ની લૂ કર પૂ ટૂાવપાતક ટક િતસરા હ ૃ ઠતાલપ ૃ ાટક દં ાગલઉપ ક દનપા ુ કા બર ષ ઉદપાનકઃ િત છ ં છ પથં કારયે ્02.3.16 ાકારં ઉભયતો મે ઢકં અ યધદ ડં ૃ વા તોલીષ લુાઽ તરં ારંિનવેશયે ્પ દ ડા ્ એકઉ રંઆઽ ટદ ડા ્ ઇિતચ ુ ્ઽ ંષ ભાગંઆયામા ્ ઽિધકંઅ ટભાગં વા02.3.17 પ દશહ તા ્ એક ઉ રં આઽ ટાદશહ તા ્ ઇિત તલ ઉ સેધઃ02.3.18 ત ભ યપ ર ેપઃ ષ ્।આયામો, ણુો િનખાતઃ, ૂલકાયા ભુાગઃ02.3.19આદતલ ય પ ભાગાઃ શાલા વાપી સીમા હૃં ચ

artha.pdf 27


02.3.20 દશભા ગકૌ ૌ િતમ ૌ,અ તરંઆણીહ ય ચ02.3.21 સ ુ યા ્ અધતલે ણૂાબ ધ02.3.22અધવા કંુ ઉ માગારં, િ ભાગા તરં વા, ઇ ટકાઽવબ પા ,વામતઃદ ણસોપાનં ઢૂ ભિ સોપાનં ઇતરતઃ

02.3.23 હ તં તોરણિશરઃ02.3.24 િ પ ભા ગકૌ ૌ કપાટયોગૌ02.3.25 ૌ પ રઘૌ02.3.26અર ન ર ક લઃ02.3.27 પ હ તંઆણ ાર ્02.3.28 ચ વારો હ તપ રઘાઃ02.3.29 િનવેશાધ હ તનખ ્02.3.30 ખુસમઃ સ મઃ સહંાય િૂમમયો વા િન ુદક02.3.31 ાકારસમં ખુ ં અવ થા ય િ ભાગગોધા ખુ ં ગો રંુ કારયે ્02.3.32 ાકારમ યે વાપ ૃ વા ુ ક રણી ારં,ચ ઃુશાલંઅ યધા તરં સા ણકંુમાર રંુ, ુ ડહ ય તલં ુ ડક ારં, િૂમ યવશેન વા િનવેશયે ્02.3.33 િ ભાગાિધકાયામા ભા ડવા હનીઃ ુ યાઃ કારયે ્02.3.34ab તા ુ પાષાણ ુ ાલાઃ ુઠાર કા ડક પનાઃ ।02.3.34chd ુ ુ ઢ ુ રા દ ડા ય શત નયઃ02.3.35ab કાયાઃ કામા રકાઃ લૂા વેધના ા વેણવઃ ।02.3.35chd ઉ ી યોઽ નસ યોગાઃ ુ યક પે ચ યો િવિધઃ (ઇિત)Chapt . Lay-out of the fortified city

02.4.01 યઃ ાચીના રાજમાગાઃ ય ઉદ ચીના ઇિત વા િુવભાગઃ02.4.02 સ ાદશ ારો ુ ત ઉદક મ છ પથઃ02.4.03 ચ દુ ડા તરા ર યાઃ02.4.04રાજમાગ ોણ ખુ થાનીયરા િવવીતપથાઃ સ યાનીય હૂ મશાન ામપથા ા ટદ ડાઃ02.4.05 ચ દુ ડઃ સે વુનપથઃ, દ ડો હ ત ે પથઃ, પ ાર નયો રથપથઃ,ચ વારઃ પ પુથઃ, ૌ ુ પ મુ ુ યપથઃ02.4.06 વીર વા િુન રાજિનવેશ ા વુ યસમા વે02.4.07 વા ુ દયા ્ ઉ ર નવભાગે યથા ઉ તિવધાનં અ તઃ રંુ ા ખુ ંઉદ ખુ ં વા કારયે ્02.4.08ત ય વૂઉ રંભાગંઆચાય રુો હતઇ યાતોય થાનંમ ણ ાવસે ઃુ,વૂદ ણં ભા ્ ં મહાનસં હ તશાલા કો ઠાગારં ચ

02.4.09 તતઃ પરં ગ ધમા યરસપ યાઃ સાધનકારવઃ િ યા વૂા દશંઅિધવસે ઃુ



02.4.10 દ ણ વૂ ભાગં ભા ડાગારં અ પટલં કમિનષ ા , દ ણપિ મંભાગં ુ ય હૃં આ ધુાગારં ચ02.4.11તતઃપરંનગરધા ય યાવહા રકકામા તકબલા ય ાઃ પ વા રુામાસંપ યાપા વાઃ તાલાવચરા વૈ યા દ ણાં દશંઅિધવસે ઃુ02.4.12પિ મદ ણંભાગંખર ઉ ુ ત થાનં કમ હૃં ચ,પિ મ ઉ રં ભાગંયાનરથશાલાઃ02.4.13 તતઃ પરં ઊણા ૂ વે ચુમવમશ ાવરણકારવઃ ૂ ા પિ માં દશંઅિધવસે ઃુ02.4.14 ઉ રપિ મં ભાગં પ યભૈષ ય હૃ,ં ઉ ર વૂ ભાગં કોશો ગવા ં ચ02.4.15તતઃપરંનગરરાજદવતાલોહમણકારવો ા ણા ઉ રાં દશંઅિધવસે ઃુ02.4.16 વા ુ છ ા શુાલે ુ ેણી પ ણિનકાયા આવસે ઃુ02.4.17અપરા જતા િતહતજય તવૈજય તકો ઠા ્ િશવવૈ વણાિ ીમ દરા હૃા ણચ રુમ યે કારયે ્02.4.18 યથા ઉ ેશં વા દુવતાઃ થાપયે ્02.4.19 ા ાઇ યા યસૈનાપ યાિન ારા ણ02.4.20બ હઃ પ રખાયા ધ ઃુશતાપ ૃ ટા ૈ ય ુ ય થાનવનસે બુ ધાઃ કાયાઃ,યથા દશં ચ દ દવતાઃ02.4.21ઉ રઃ વૂ વા મશાનભાગોવણઉ માના,ંદ ણેન મશાનંવણાવરાણા ્02.4.22 ત યાિત મે વૂઃ સાહસદ ડઃ02.4.23 પાષ ડચ ડાલાનાં મશાના તે વાસઃ02.4.24 કમા ત ે વશેન ુ ુ બનાં સીમાનં થાપયે ્02.4.25 તે ુ ુ પફલવાટા ્ ધા યપ યિનચયાં ા ુ ાતાઃ ુ ઃુ02.4.26 દશ ુલીવાટં પૂ થાન ્02.4.27સવ નેહધા ય ારલવણગ ધભૈષ ય ુ કશાકયવસવ રૂ ણૃકા ઠલોહચમા ાર ના િુવષિવષાણવે વુ કલસારદા ુ હરણાવરણા મિનચયા ્અનેકવષ ઉપભોગસહા ્ કારયે ્02.4.28 નવેનાનવં શોધયે ્02.4.29 હ તઽ રથપાદાતંઅનેક ુ ય ંઅવ થાપયે ્02.4.30અનેક ુ ય ં હ પર પરભયા ્ પર ઉપ પં ન ઉપૈિત02.4.31એતેના તપાલ ુગસં કારા યા યાતાઃ02.4.32ab ન ચ બા હ રકા ્ ુયા ્ રુ રા ઉપઘાતકા ્ ।02.4.32chd પે ્ જનપદ ચ એતા ્ સવા ્ વા દાપયે ્ કરા ્ (ઇિત)Chapt . The work of store-keeping by the director of stories

02.5.01સ નધાતા કોશ હૃંપ ય હૃં કો ઠાગારં ુ ય હૃંઆ ધુાગારંબ ધનાગારંચ કારયે ્

artha.pdf 29


02.5.02 ચ ુ ્ઽ ા ં વાપ અ -્ઉદક ઉપ નેહાં ખાનિય વા ૃ િુશલા ભ ુભયતઃપા લૂ ંચ ચ યસારદા ુપ રં િૂમસમં િ તલંઅનેકિવધાનં ુ મદશ થાનતલંએક ારં ય ુ તસોપાનં િૂમ હૃં કારયે ્02.5.03 ત ય ઉપ ર ઉભયતોિનષેધં સ- ીવ ં ઐ ટકં ભા ડવા હનીપ ર તંકોશ હૃં કારયે ,્ ાસાદં વા02.5.04 જનપદા તે વુિનિધઆપ ્ ઽથ અભ ય તૈઃ કારયે ્02.5.05aપ વઇ ટકા ત ભંચ ઃુશાલંએક ારંઅનેક થાનતલં િવ તૃ ત ભાપસારંઉભયતઃ પ ય હૃં કો ઠાગારં ચ02.5.05b દ ઘબ શુાલં ક યા તૃ ુડ ંઅ તઃ ુ ય હૃ,ં ત ્ એવ િૂમ હૃ ુ ત ંઆ ધુાગારં02.5.05ch થૃ ધમ થીયંમહામા ીયં િવભ ત ી ુ ુષ થાનંઅપસારતઃ ુ ુ તક યંબ ધનાગારં કારયે ્02.5.06સવષાંશાલાઃખાતઉદપાનવચ નાન હૃા નિવષ ાણમા રન ુલાર ા વદવત જૂન ુ તાઃકારયે ્02.5.07 કો ઠાગાર વષમાનંઅર ન ખું ુ ડં થાપયે ્02.5.08ત તકરણાિધ ઠતઃ રુાણંનવંચર નંસારં ફ ુ ુ ય ંવા િત ૃ ીયા ્02.5.09 ત ર ન ઉપધા ુ મો દ ડઃ ક ઃુ કારિય ુ સાર ઉપધૌ મ યમઃ,ફ ુ ુ ય ઉપધૌ ત ્ ચ તાવ ્ ચ દ ડઃ02.5.10 પદશકિવ ુ ં હર યં િત ૃ ીયા ્02.5.11અ ુ ં છેદયે ્02.5.12આહ ઃુ વૂઃ સાહસદ ડઃ02.5.13 ુ ં ણૂ અ ભનવંચ ધા યં િત ૃ ીયા ્02.5.14 િવપયયે ૂ ય ણુો દ ડઃ02.5.15 તેન પ યં ુ ય ંઆ ધું ચ યા યાત ્02.5.16સવાિધકરણે ુ ુ ત ઉપ ુ તત ુ ુષાણાંપણા દચ ુ પણપરમાપહાર ુવૂમ યમ ઉ મવધા દ ડાઃ

02.5.17 કોશાિધ ઠત ય કોશાવ છેદ ઘાતઃ02.5.18 ત યૈા ૃ યકરાણાં અધદ ડાઃ02.5.19 પ રભાષણંઅિવ ાતે02.5.20 ચોરાણાં અ ભ ધષણે ચ ો ઘાતઃ02.5.21 ત મા ્ આ ત ુ ુવાિધ ઠતઃ સ નધાતા િનચયા ્ અ િુત ઠ ્02.5.22a બા ંઅ ય તરં ચાયં િવ ા ્ વષશતા ્ અિપ ।02.5.22b યથા ૃ ટો ન સ ત યયે શેષે ચ સ યે (ઇિત)Chapt . section 24 The setting up of revenue by the administration



02.6.01 સમાહતા ુગ રા ં ખિન સે ુંવનં જ ંવ ણ પથંચાવે ેત02.6.02 ુ કં દ ડઃ પૌતવં નાગ રકો લ ણા ય ો ુ ાઽ ય ઃ રુા નૂાૂ ં તૈલ ં તૃ ં ારઃ સૌવ ણકઃ પ યસં થા વે યા તૂ ં વા કંુ કા ુિશ પગણો

દવતાઽ ય ો ારબ હ રકાઽઽદયં ચ ુગ ્02.6.03 સીતા ભાગો બલઃ કરો વ ણ ્ નદ પાલઃ તરો નાવઃ પ નં િવિવ ચતંવતની ર ુ ોરર ુ રા ્02.6.04 વુણરજતવ મણ ુ તા વાલશ લોહલવણ િૂમ તરરસધાતવઃખિનઃ02.6.05 ુ પફલવાટષ ડકદાર લૂવાપાઃ સે ઃુ02.6.06 પ ુ ગૃ યહ તવનપ ર હો વન ્02.6.07 ગોમ હષંઅ િવકં ખર ઉ ંઅ ા તરં ચ જઃ02.6.08 થલપથો વા રપથ વણ પથઃ02.6.09 ઇ યાયશર ર ્02.6.10 ૂ ય ં ભાગો યા પ રઘઃ ત (્ ૃ ત )્ િપકં અ યય ાય ખુ ્02.6.11દવિપ ૃ ૂ દાનાથ, વ તવાચન,ંઅ તઃ રંુ,મહાનસ,ં ૂત ાવિતમ,ંકો ઠાગારં,આ ધુાગારં,પ ય હૃ,ં ુ ય હૃ,ંકમા તો, િવ ટઃ,પિ ઽ રથ પપ ર હો,ગોમ ડલ,ં પ ુ ગૃપ યાલવાટાઃ, કા ઠ ણૃવાટા ઇિત યયશર ર ્02.6.12રાજવષમાસઃપ ો દવસ ુ ટં,વષાહમ ત ી માણાં તૃીયસ તમાદવસ ઊનાઃ પ ાઃ શેષાઃ ણૂાઃ, થૃ ઽ્િધમાસકઃ, ઇિત કાલઃ02.6.13 કરણીયં િસ ં શેષ ંઆય યયૌ નીવી ચ02.6.14 સં થાનં ચારઃ શર રાવ થાપનં આદાનં સવસ દુયિપ ડઃ સ ાતં -એત ્ કરણીય ્02.6.15કોશાિપતંરાજહારઃ રુ યય િવ ટંપરમસવં સરા ુ ૃ ંશાસન ુ તંખુા તં ચાપાતનીયં -એત ્ િસ ્

02.6.16 િસ કમયોગઃ દ ડશેષં આહરણીયં બલા ૃત િત ટ ધં અવ ૃ ટં ચશો યં -એત શેષ,ંઅસારં અ પસારં ચ

02.6.17 વતમાનઃ પ િુષતોઽ ય ત ાયઃ02.6.18 દવસા ુ ૃ ો વતમાનઃ02.6.19 પરમસાવં સ રકઃ પર ચારસ ા તો વા પ િુષતઃ02.6.20ન ટ તૃ ંઆ ુ તદ ડઃ પા પા રહ ણકંઔપાયિનકં ડમરગતક વંઅ ુ કં િનિધ ા ય તઃ02.6.21 િવ ેપ યાિધતા તરાર ભશેષં ચ યય યાયઃ02.6.22 િવ યે પ યાનાંઅઘ ૃ ુપ ,માનઉ માનિવશેષો યા , યસ ષવાધ ૃ ઃ - ઇ યાયઃ

artha.pdf 31


02.6.23 િન યો િન ય ઉ પા દકો લાભો લાભ ઉ પા દક ઇિત યયઃ02.6.24 દવસા ુ ૃ ો િન યઃ02.6.25 પ માસસવં સરલાભો લાભઃ02.6.26 તયો ુ પ ો િન ય ઉ પા દકો લાભ ઉ પા દક ઇિત યયઃ02.6.27 સ ાતા ્ આય યયિવ ુ ા નીવી, ા તા ચા ુ ૃ ા ચ02.6.28abએવં ુયા ્ સ દુયં ૃ ચાય ય દશયે ્ ।02.6.28chd ાસ ં યય ય ચ ા ઃ સાધયે ચ િવપયય ્ (ઇિત)Chapt . The topic of accounts in the records and audit office

02.7.01અ પટલંઅ ય ઃ ા ખુ ંઉદ ખુ ંવા િવભ તઉપ થાનં િનબ ધ ુ તક થાનંકારયે ્02.7.02ત ાિધકરણાનાંસ યા ચારસ ાતા ,ંકમા તાનાં ય યોગ ૃ ય યય યામ યા યોગ થાનવેતનિવ ટ માણ,ંર નસારફ ુ ુ યાનાંઅઘ િતવણકમાન િતમાનઉ માનાવમાનભા ડ,ંદશ ામ િત ુલસ ાનાંધમ યવહારચ ર સં થાન,ંરાજઉપ િવનાં હ દશભોગપ રહારભ તવેતનલાભ,ંરા પ ની ુ ાણાં ર ન િૂમલાભં િનદશઉ પાિતક તીકારલાભ,ં િમ ાિમ ાણાંચ સ ધિવ હ દાનાદાનં િનબ ધ ુ તક થં કારયે ્02.7.03 તતઃ સવાિધકરણાનાં કરણીયં િસ ં શેષ ં આય યયૌ નીવ ઉપ થાનંચારં ચ ર ં સ ં થાનં ચ િનબ ધેન ય છે ્

02.7.04ઉ મમ યમાવર ુચકમ ુત િતકંઅ ય ં ુયા ,્સા દુિયક વવ ૃ તક (્અવ ૢ તક )્યં ઉપહ ય રા ના તુ યેત02.7.05 સહ ા હણઃ િત વુઃ કમ ઉપ િવનઃ ુ ા ાતરો ભાયા ુ હતરોૃ યા ા ય કમ છેદં વહ ઃુ

02.7.06 િ શતં ચ ઃુપ ાશ ્ ચાહોરા ાણાં કમસવં સરઃ02.7.07 તંઆષાઢ પયવસાનંઊનં ણૂ વા દ ા ્02.7.08 કરણાિધ ઠતંઅિધમાસકં ુયા ્02.7.09અપસપાિધ ઠત ચાર ્02.7.10 ચારચ ર સં થાના ય પુલભમાનો હ ૃતઃ સ દુયં અ ાનેનપ રહાપયિત,ઉ થાન લેશાસહ વા ્ આલ યેન,શ દા દ વ યાથ ુ સ તઃમાદન, સ ોશાધમાનથભી ુભાયેન, કાયાિથ વ ુ હ ુ ઃ કામેન, હસા ુ ઃ

કોપેન, િવ ા યવ લભાપા યા ્ દપણ, લુામાનતકગણતા તરઉપધાના ્લોભેન02.7.11 તેષાંઆ ુ ૂ યા યાવા ્ અથ ઉપઘાતઃ તાવા ્ એક ઉ રો દ ડઃ ઇિતમાનવાઃ02.7.12 સવ ા ટ ણુઃ ઇિત પારાશરાઃ02.7.13 દશ ણુઃ ઇિત બાહ પ યાઃ



02.7.14 િવશિત ણુઃ ઇ યૌશનસાઃ02.7.15 યથાઽપરાધં ઇિત કૌ ટ યઃ02.7.16 ગાણિન ાિનઆષાઢ આગ છે ઃુ02.7.17આગતાનાંસ ુ ુ તકભા ડનીવીકાનાંએક ાસ ભાષાઽવરોધંકારયે ્02.7.18આય યયનીવીનાં અ ા ણ ુ વા નીવ અવહારયે ્02.7.19ય ચા ા ્ આય યા તરપણની યાંવધત યય યવાય ્પ રહાપયે ,્ત ્ અ ટ ણુ ંઅ ય ં દાપયે ્02.7.20 િવપયયે તંએવ િત યા ્02.7.21 યથાકાલં અનાગતાનાં અ ુ તકભા ડનીવીકાનાં વા દયદશબ ધોદ ડઃ02.7.22 કાિમક ચ ઉપ થતે કાર ણક યા િતબ નતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ02.7.23 િવપયયે કાિમક ય ણુઃ02.7.24 ચારસમં મહામા ાઃ સમ ાઃ ાવયે રુિવષમમ ાઃ02.7.25 થૃ તૂો િમ યાવાદ ચ એષાં ઉ મં દ ડં દ ા ્02.7.26અ ૃતાહો પહરં માસંઆકા ત02.7.27 માસા ્ ઊ વ માસ શત ઉ રં દ ડં દ ા ્02.7.28અ પશેસલે યનીવીકં પ રા ંઆકા ત02.7.29તતઃપરં કોશ વૂઅહો પહરંધમ યવહારચ ર સં થાનસ લનિનવતના મુાનચાર યોગૈરવે ેત02.7.30 દવસપ રા પ માસચા મુા યસવં સર િતસમાનયે ્02.7.31 ુ ટદશકાલ ખુઉ પિ ઽ ુ િૃ માણદાયકદાપકિનબ ધક િત ાહક ાયંસમાનયે ્02.7.32 ુ ટદશકાલ ખુલાભકારણદયયોગ માણા ાપકઉ ારકિવધા કૃ િત ાહકયયં સમાનયે ્02.7.33 ુ ટદશકાલ ખુા વુતન પલ ણ માણિન ેપભાજનગોપાયક નીવસમાનયે ્02.7.34 રા થ કાર ણક યા િતબ નતઃ િતષેધયતો વાઽઽ ાં િનબ ધા ્આય યયંઅ યથા નીવ અવલખતો ણુઃ02.7.35 માવહ નંઉ મંઅિવ ાતં નુ ્।ઉક્તંવાવ કંુઅવલખતો ાદશપણોદ ડઃ02.7.36 નીવ અવલખતો ણુઃ02.7.37 ભ યતોઽ ટ ણુઃ02.7.38 નાશયતઃ પ બ ધઃ િતદાનં ચ02.7.39 િમ યાવાદ તેયદ ડઃ02.7.40 પ ા િત ાતે ણુઃ, તૃ ઉ પ ે ચ02.7.41abઅપરાધં સહતા પં ુ યે ્ અ પેઽિપ ચ ઉદયે ।

artha.pdf 33


02.7.41chd મહા ઉપકારં ચા ય ં હણા ભ જૂયે ્ (ઇિત)Chapt . Recovery of revenue misappropriated by state employees

02.8.01 કોશ વૂાઃ સવાર ભાઃ02.8.02 ત મા ્ વૂ કોશંઅવે ેત02.8.03 ચારસ ૃ ર ા ુ હ ોરિન હો ુ ત િતષેધઃસ યસ પ ્પ યબા ુ ય ંઉપસગ મો ઃ પ રહાર યો હર ય ઉપાયનં ઇિત કોશ ૃ ઃ02.8.04 િતબ ધઃ યોગો યવહારોઽવ તારઃ પ રહાપણંઉપભોગઃ પ રવતનંઅપહાર ઇિત કોશ યઃ02.8.05 િસ નાં અસાધનંઅનવતારણંઅ વેશનં વા િતબ ધઃ02.8.06 ત દશબ ધો દ ડઃ02.8.07 કોશ યાણાં ૃ યોગાઃ યોગઃ02.8.08 પ ય યવહારો યવહારઃ02.8.09 ત ફલ ણુો દ ડઃ02.8.10 િસ ં કાલંઅ ા તં કરોિત અ ા તં ા તં વા ઇ યવ તારઃ02.8.11 ત પ બ ધો દ ડઃ02.8.12 ૃ ત (્ ૢ ત )્આયંપ રહાપયિત યયંવા િવવધયિતઇિતપ રહાપણ ્02.8.13 ત હ નચ ુ ણુો દ ડઃ02.8.14 વયંઅ યૈવા રાજ યાણાં ઉપભોજનં ઉપભોગઃ02.8.15ત ર નઉપભોગે ઘાતઃ,સાર ઉપભોગે મ યમઃસાહસદ ડઃ, ફ ુ ુ યઉપભોગે ત ચ તાવ ્ ચ દ ડઃ02.8.16 રાજ યાણાં અ ય યેનાદાનં પ રવતન ્02.8.17 ત ્ ઉપભોગેન યા યાત ્02.8.18 િસ ં આયં ન વેશયિત, િનબ ં યયં ન ય છિત, ા તાં નીવિવ િત નીત ઇ યપહારઃ02.8.19 ત ાદશ ણુો દ ડઃ02.8.20 તેષાં હરણ ઉપાયા વા રશ ્02.8.21a વૂ િસ ં પ ા ્ અવતા રત,ં પ ા ્ િસ ં વૂ અવતા રત,ં સા યંન િસ ,ં અસા યં િસ ,ં િસ ં અિસ ં ૃત,ં અિસ ં િસ ં ૃત,ં અ પિસ ં બ ુ ૃત,ંબ િુસ ં અ પં ૃત,ંઅ ય ્ િસ ં અ ય ્ ૃત,ંઅ યતઃ િસ ં અ યતઃ ૃત,ં02.8.21b દયંન દ ,ંઅદયંદ ,ં કાલે ન દ ,ંઅકાલે દ ,ંઅ પંદ ંબ ુ ૃત,ંબ ુ દ ંઅ પં ૃત,ંઅ ય ્ દ ંઅ ય ્ ૃત,ંઅ યતો દ ંઅ યતઃ ૃત,ં02.8.21ch િવ ટં અ િવ ટં ૃત,ં અ િવ ટં િવ ટં ૃત,ં ુ ય ં અદ ૂ યંિવ ટં, દ ૂ યં ન િવ ટં



02.8.21dસ પો િવ ેપઃ ૃતઃ, િવ ેપઃસ પોવા,મહાઽઘઅ પાઘણપ રવિતત,ંઅ પાઘ મહાઽઘણ વા02.8.21eસમારોિપતોઽઘઃ, યવરોિપતોવા,સવં સરોમાસિવષમઃ ૃતઃ,માસોદવસિવષમો વા, સમાગમિવષમઃ, ખુિવષમઃ, કાિમકિવષમઃ02.8.21f િનવતનિવષમઃ, િપ ડિવષમઃ,વણિવષમઃ,અઘિવષમઃ,માનિવષમઃ,માપનિવષમઃ, ભાજનિવષમઃ - ઇિત હરણ ઉપાયાઃ02.8.22ત ઉપ ુ તિનધાયકિનબ ધક િત ાહકદાયકદાપકમ વૈયા ૃ યકરા ્એક એકશોઽ ુ ુ ીત02.8.23 િમ યાવાદ ચ એષાં ુ તસમો દ ડઃ02.8.24 ચાર ચાવઘોષયે ્ અ નુા ૃતેન ઉપહતાઃ ાપય ુ ઇિત02.8.25 ાપયતો યથા ઉપઘાતં દાપયે ્02.8.26અનેક ુ ચા ભયોગે વપ યયમાનઃ સ ૃ ્ એવ પર ઉ તઃ સવ ભ ત02.8.27 વૈષ યે સવ ા યુોગં દ ા ્02.8.28 મહ યથાપહાર ચા પેનાિપ િસ ઃ સવ ભ ત02.8.29 ૃત િતઘાતાવ થઃ ચૂકો િન પ ાથઃ ષ ઠં શં લભેત, ાદશં શંતૃકઃ

02.8.30 તૂા ભયોગા ્ અ પિન પ ૌ િન પ યાશં ં લભેત02.8.31અિન પ ે શાર રં હર યં વા દ ડં લભેત, ન ચા ુ ા ઃ02.8.32ab િન પ ૌ િન પે ્ વાદં આ માનં વાઽપવાહયે ્ ।02.8.32chdઅભ ુ ત ઉપ પા ્ ુ ચૂકો વધંઆ યુા ્ (ઇિત)Chapt . Inspection of the Rork of officers

02.9.01અમા યસ પદા ઉપેતાઃ સવા ય ાઃ શ તતઃ કમ ુ િનયો યાઃ02.9.02 કમ ુ ચ એષાં િન યં પર ાં કારયે ,્ ચ ાિન ય વા ્ મ ુ યાના ્02.9.03અ સધમાણો હ મ ુ યા િન ુ તાઃ કમ ુ િવ ુવતે02.9.04 ત મા ્ કતારં કરણં દશં કાલં કાય ેપ ં ઉદયં ચ એ ુ િવ ા ્02.9.05 તે યથાસ દશંઅસહંતા અિવ હૃ તાઃ કમા ણ ુ ઃુ02.9.06 સહંતા ભ યે ઃુ, િવ હૃ તા િવનાશયે ઃુ02.9.07 ન ચાિનવે ભ ઃુ કિ ્ આર ભં ુ ઃુ,અ ય ાપ તીકાર યઃ02.9.08 માદ થાને ુ ચ એષાં અ યયં થાપયે ્ દવસવેતન યય ણુ ્02.9.09 ય એષાં યથાઽઽ દ ટં અથ સિવશેષં વા કરોિત સ થાનમાનૌ લભેત02.9.10અ પાયિત ે ્ મહા યયો ભ યિત02.9.11 િવપયયે યથાઽઽયિત યય ન ભ યિત ઇ યાચાયાઃ02.9.12અપસપણએવ ઉપલ યેત ઇિત કૌ ટ યઃ02.9.13 યઃ સ દુયં પ રહાપયિત સ રા થ ભ યિત

artha.pdf 35


02.9.14 સ ચે ્ અ ાના દ ભઃ પ રહાપયિત ત ્ એનં યથા ણુ ં દાપયે ્02.9.15 યઃ સ દુયં ણુ ં ઉ ાવયિત સ જનપદં ભ યિત02.9.16 સ ચે ્ રા થ ઉપનય ય પાપરાધે વારિયત યઃ, મહિત યથાઽપરાધંદ ડિયત યઃ02.9.17 યઃ સ દુયં યયં ઉપનયિત સ ુ ુષકમા ણ ભ યિત02.9.18 સ કમ દવસ ય ૂ ય ુ ુષવેતનાપહાર ુ યથાઽપરાધં દ ડિયત યઃ02.9.19 ત મા ્ અ ય યો ય મ ્ અિધકરણે શાસન થઃ સ ત ય કમણોયાથાત યંઆય યયૌ ચ યાસસમાસા યાંઆચ ીત02.9.20 લૂહરતાદા વકકદયા િતષેધયે ્02.9.21 યઃ િપ પૃૈતામહં અથ અ યાયેન ભ યિત સ લૂહરઃ02.9.22 યો ય ્ ય ્ ઉ પ તે ત ્ ત ્ ભ યિત સ તાદા વકઃ02.9.23 યો ૃ યા મપીડા યાં ઉપચનો યથ સ કદયઃ02.9.24 સ પ વાં ે ્ અનાદયઃ, િવપયયે પયાદાત યઃ02.9.25 યો મહ યથસ દુયે થતઃ કદયઃ સ નધ ેઽવિનધ ેઽવ ાવયિત વા- સ નધ ે વવે મિન,અવિનધ ે પૌર નપદ ,ુઅવ ાવયિત પરિવષયે -ત ય સ ી મ િમ ૃ યબ પુ ંઆગિત ગિત ચ યાણાં ઉપલભેત02.9.26 ય ા ય પરિવષયે સ ારં ુયા ્ ત ં અ ુ િવ ય મ ં િવ ા ્02.9.27 િુવ દતે શ શુાસનાપદશેન એનં ઘાતયે ્02.9.28ત મા ્ અ યા ય ાઃ સ યાયકલેખક પદશકનીવી ાહકઉ રા ય સખાઃકમણ ુ ઃુ02.9.29 ઉ રા ય ા હ તઽ રથારોહાઃ02.9.30 તેષાં અ તેવાિસનઃ િશ પશૌચ ુ તાઃ સ યાયકાદ નાં અપસપાઃ02.9.31 બ ુ ુ ય ં અિન યં ચાિધકરણં થાપયે ્02.9.32ab યથા ના વાદિય ુંન શ ં જ ાતલ થં મ ૭ુ વા િવષં વા ।02.9.32chdઅથઃ તથા થચરણ રા ઃ વ પોઽ યના વાદિય ુંન શ ઃ02.9.33ab મ યા યથાઽ તઃ સલલે ચર તો ા ુંન શ ાઃ સ લલં િપબ તઃ ।02.9.33chd ુ તાઃ તથા કાયિવધૌ િન ુ તા ા ુંન શ ા ધનંઆદદાનાઃ02.9.34abઅિપ શ ા ગિત ા ુંપતતાં ખે પતિ ણા ્ ।02.9.34chd ન ુ છ ભાવાનાં ુ તાનાં ચરતાં ગિતઃ02.9.35abઆ ાવયે ચ ઉપચતા ્ િવપય યે ચ કમ ુ ।02.9.35chd યથા ન ભ ય યથ ભ તં િનવમ ત વા02.9.36ab ન ભ ય ત યે વથા યાયતો વધય ત ચ ।02.9.36chd િન યાિધકારાઃ કાયાઃ તે રા ઃ િ ય હતે રતાઃ (ઇિત)Chapt . On edicts



02.10.01 શાસને શાસનં ઇ યાચ તે02.10.02 શાસન ધાના હ રા નઃ, ત લૂ વા ્ સ ધિવ હયોઃ02.10.03 ત મા ્ અમા યસ પદા ઉપેતઃ સવસમયિવ ્ આ ુ થ ા ુઽ રોલેખનવાચનસમથ લેખકઃ યા ્02.10.04સોઽ ય મના રા ઃ સ દશં ુ વા િનિ તાથલેખં િવદ યા ્દશાઇ યવશંનામધેયઉપચારં ઈ ર ય, દશનામધેય ઉપચારં અની ર ય02.10.05ab િત ુલં થાનવયઃ તુાિન કમ।ઋદ્ધિશીલાન્યથ દશકાલૌ ।02.10.05chd યૌના બુ ધં ચ સમી ય કાય લેખં િવદ યા ્ ુ ુષા ુ પ ્02.10.06અથ મઃસ બ ધઃપ ર ણૂતામા યુઔદાય પ ટ વંઇિતલેખસ પ ્02.10.07ત યથાવ ્ અ ુ વૂ યા ધાન યાથ ય વૂઅભિનવેશઇ યથ મઃ02.10.08 તુ યાથ યા પુરોધા ્ ઉ ર ય િવધાનંઆસમા તે રિતસ બ ધઃ02.10.09અથપદા રાણાંઅ નૂાિત ર તતા હ ।ુઉદાહરણદૃષ્ટાન્તૈરર્થઉપવણનાઽ ા તપદતાઇિત પ ર ણૂતા02.10.10 ખુ ઉપનીતચા ુઽથશ દા ભધાનં મા યુ ્02.10.11અ ા યશ દા ભધાનંઔદાય ્02.10.12 તીતશ દ યોગઃ પ ટ વં ઇિત02.10.13અકારાદયો વણાઃ િ ષ ટઃ02.10.14 વણસ ાતઃ પદ ્02.10.15 ત ચ િુવધં નામા યાત ઉપસગિનપાતા ઇિત02.10.16 ત નામ સ વા ભધાિય02.10.17અિવિશ ટલ ં આ યાતં યાવા ચ02.10.18 યાિવશેષકાઃ ાદય ઉપસગાઃ02.10.19અ યયા ાદયો િનપાતાઃ02.10.20 પદસ હૂો વા ંઅથપ રસમા તૌ02.10.21એકપદાવરઃ િ પદપરઃ પરપદાથા પુરોધેન વગઃ કાયઃ02.10.22 લેખપ રસહંરણાથ ઇિતશ દો વા ચકં અ ય ઇિત ચ02.10.23ab િન દા શસંા ૃ છા ચ તથાઽઽ યાનંઅથાથના ।02.10.23chd યા યાનં ઉપાલ ભઃ િતષેધોઽથ ચોદના02.10.24ab સા વંઅ પુપિ ભ સના નુયૌ તથા ।02.10.24chdએતે વથાઃ વત તે યોદશ ુ લેખ ઃ02.10.25 ત ા ભજનશર રકમણાં દોષવચનં િન દા02.10.26 ણુવચનંએતેષાં એવ શસંા02.10.27 કથંએત ્ ઇિત ૃ છા02.10.28એવ ્ ઇ યા યાન ્

artha.pdf 37


02.10.29 દ હ ઇ યથના02.10.30 ન ય છાિમ ઇિત યા યાન ્02.10.31અન ુ પં ભવતઃ ઇ પુાલ ભઃ02.10.32 મા કાષ ઃ ઇિત િતષેધઃ02.10.33 ઇદં યતા ્ ઇિત ચોદના02.10.34 યોઽહં સ ભવા ,્ ય ્ મમ યં ત ્ ભવતઃ ઇ પુ હઃ સા વ ્02.10.35 યસનસાહા યંઅ પુપિ ઃ02.10.36 સદોષંઆયિત દશનંઅભભ સન ્02.10.37અ નુયઃ િ િવધોઽથ ૃતાવિત મે ુ ુષા દ યસને ચ ઇિત02.10.38ab ાપના ાપ રદાનલેખાઃ તથા પર હારિન ૃ ટલેખૌ ।02.10.38chd ા િૃ ક િતલેખ એવ સવ ગ ઇિત હ શાસનાિન02.10.39abઅનેન િવ ાિપતંએવંઆહ ત ્ દ યતાં ચે ્ ય દ ત વંઅ ત ।02.10.39chd રા ઃ સમીપે વરકારં આહ ાપના એષા િવિવધા ઉપ દ ટા02.10.40ab ભ રુા ા ભવે ્ ય િન હા ુ હૌ િત ।02.10.40chd િવશેષેણ ુ ૃ યે ુ ત ્ ।આજ્ઞાલેખલક્ષણમ્02.10.41ab યથાઽહ ણુસ ુ તા ૂ ય ઉપલ યતે ।02.10.41chdઅ યાધૌ પ રદાને વા ભવતઃ તા પુ હૌ02.10.42ab તેિવશેષે ુ પર ુ ચૈવ ામે ુ દશે ુ ચ તે ુ તે ુ ।02.10.42chdઅ ુ હો યો ૃ તેિનદશા ્ ત ઃ પર હાર ઇિત યવ યે ્02.10.43ab િન ૃ ટ થાઽઽપના કાયકરણે વચને તથા ।02.10.43chdએષ વા ચકલેખઃ યા ્ ભવે ૈ ૃ ટકોઽિપ વા02.10.44ab િવિવધાં દવસ ુ તાં ત વ ં ચૈવ મા ષુી ્ ।02.10.44chd િવધાં તાં યવ ય ત િૃ શાસનં િત02.10.45ab ૃ વા લેખં યથાત વં તતઃ ય ભુા ય ચ ।02.10.45chd િતલેખો ભવે ્ કાય યથા રાજવચઃ તથા02.10.46ab ય ઈ રાં ાિધ ૃતાં રા ર ા ઉપકારૌ પિથકાથઆહ ।02.10.46chd સવ ગો નામ ભવે ્ સ માગ દશે ચ સવ ચ વે દત યઃ02.10.47 ઉપાયાઃ સામ ઉપ દાનભેદદ ડાઃ02.10.48 ત સામ પ િવધં - ણુસ તન,ં સ બ ધ ઉપા યાન,ં પર પરઉપકારસ દશન,ંઆયિત દશન,ંઆ મ ઉપિનધાનં ઇિત02.10.49ત ા ભજનશર રકમ ૃિત તુ યાદ નાં ણુ હણં શસંા િુત ણુસ તન ્02.10.50 ાિતયૌનમૌખ ૌવ ુલ દયિમ સ તનં સ બ ધ ઉપા યાન ્02.10.51 વપ પરપ યોર યો યઉપકારસ તનંપર પરઉપકારસ દશન ્02.10.52અ મ ્એવં ૃત ઇદંઆવયોભવિતઇ યાશાજનનંઆયિત દશન ્



02.10.53 યોઽહં સ ભવા ,્ ય ્ મમ યં ત ્ ભવતા વ ૃ યે ુ યો યતા ્ઇ યા મ ઉપિનધાન ્ । ઇિત02.10.54 ઉપ દાનંઅથ ઉપકારઃ02.10.55 શ ાજનનં િનભ સનંચ ભેદઃ02.10.56 વધઃ પ ર લેશોઽથહરણં દ ડઃ । ઇિત02.10.57અકા ત યાઘાતઃ નુ ્।ઉક્તંઅપશ દઃ સ લવ ઇિત લેખદોષઃ02.10.58 ત કાલપ કં અચા ુિવષંઅિવરાગા ર વંઅકા તઃ02.10.59 વૂણ પિ મ યા પુપિ યાઘાતઃ02.10.60 ઉ ત યાિવશેષેણ તીયં ઉ ચારણં નુ ્।ઉક્તમ્02.10.61 લ વચનકાલકારકાણાં અ યથા યોગોઽપશ દઃ02.10.62અવગ વગકરણંચાવગ યા ણુિવપયાસઃ સ લવઃ । ઇિત02.10.63ab સવશા ા ય ુ ય યોગં ઉપલ ય ચ ।02.10.63chd કૌ ટ યેન નર ઇ ાથ શાસન ય િવિધઃ ૃતઃ (ઇિત)Chapt . Examination of the precious articles to be received into the

treasury02.11.01કોશા ય ઃ કોશ વે યંર નંસારં ફ ું ુ ય ંવાત તકરણાિધ ઠતઃિત ૃ ીયા ્

02.11.02 તા પણકં પા ડ કવાટકં પાિશ ં કૌલેય ં ચૌણયં માહ ં કાદિમકંૌતસીયં ાદ યં હમવતંચ મૌ તક ્

02.11.03 ુ તઃ શ ઃ ક ણકં ચ યોનયઃ02.11.04 મ રૂકં િ ટુકં મૂકં અધચ કં ક ુ કતં યમકં કતકં ખરકં િસ તકંકામ ડ કંુ યાવં નીલં ુ િવ ં ચા શ ત ્02.11.05 લૂ ં ૃ ં િન તલં ા જ ુ તે ં ુ ુ ન ધં દશિવ ં ચ શ ત ્02.11.06શીષકં ઉપશીષકં કા ડકંઅવઘાટકંતરલ િતબ ંચઇિતય ટ ભેદાઃ02.11.07 ય ટ નાં અ ટસહ ં ઇ છ દઃ02.11.08 તતોઽધ િવજય છ દઃ02.11.09 ચ ુ ષ ટરધહારઃ02.11.10 ચ ુ પ ાશ ્ ર મકલાપઃ02.11.11 ાિ શ ્ ુ છઃ02.11.12 સ તિવશિતન માલા02.11.13 ચ િુવશિતરધ ુ છઃ02.11.14 િવશિતમાણવકઃ02.11.15 તતોઽધ અધમાણવકઃ02.11.16એતએવ મણમ યાઃ ત માણવકા ભવ ત02.11.17એકશીષકઃ ુ ો હારઃ

artha.pdf 39


02.11.18 ત શેષાઃ02.11.19 મણમ યોઽધમાણવકઃ02.11.20 િ ફલકઃ ફલકહારઃ, પ ફલકો વા02.11.21 ૂ ં એકાવલી ુ ા02.11.22 સા એવ મણમ યા ય ટઃ02.11.23 હમમણચ ા ર નાવલી02.11.24 હમમણ ુ તાઽ તરોઽપવતકઃ02.11.25 વુણ ૂ ા તરં સોપાનક ્02.11.26 મણમ યં વા મણસોપાનક ્02.11.27 તેન િશરોહ તપાદકટ કલાપ લકિવક પા યા યાતાઃ02.11.28 મણઃ કૌટોમાલેયકઃ પારસ ુ ક02.11.29 સૌગ ધકઃ પ રાગોઽનવ રાગઃ પા ર ત ુ પકો બાલ યૂકઃ02.11.30 વૈ યૂ ઉ પલવણઃ િશર ષ ુ પક ઉદકવણ વશંરાગઃ કુપ વણઃુ યરાગો ગો ૂ કો ગોમેદકઃ

02.11.31ઇ નીલોનીલાવલીયઃ કલાય ુ પકોમહાનીલોજ ।્આભો તૂ ભોન દકઃ વ મ યઃ02.11.32 ુ ફ ટકો લૂાટવણઃ શીત ૃ ટઃ યૂકા ત । ઇિત મણયઃ02.11.33ષ ્ઽ ુ ્ઽ ો ૃ ો વાતી રાગઃસં થાનવા ્અછઃ ન ધો ુ ુર ચ મા ્અ તગત ભઃ ભાઽ લુેપી ચ ઇિત મણ ણુાઃ02.11.34 મ દરાગ ભઃ સ-શકરઃ ુ પ છ ઃ ખ ડો ુ િવ ો લેખાક ણ ઇિતદોષાઃ02.11.35 િવમલકઃ સ યકોઽ ન લૂકઃ િપ કઃ લુભકો લો હતા ો ગૃા મકોયોતીરસકોમાલેયકોઽ હ છ કઃ પૂઃ િત પૂઃ ગુ ધ પૂઃ ીરવકઃ ુ ત ણૂકઃિશલા વાલકઃ લુકઃ ુ લ લુક ઇ ય તર તયઃ02.11.36 શેષાઃ કાચમણયઃ02.11.37સભારા કં ત જમારા કં કા તીરરા કં ીકટનકંમણમ તકંઇ વાનકંચ વ ્02.11.38 ખિનઃ ોતઃ ક ણકં ચ યોનયઃ02.11.39 મા રા કં િશર ષ ુ પકં ગો ૂ કં ગોમેદકં ુ ફ ટકં લૂાટ વણમણવણાનાં અ યતમવણ ઇિત વ વણાઃ02.11.40 લૂ ં ુ ુ હારસહં સમકો ટકં ભાજનલે ખ ત ુ ાિમ ા જ ુ ચશ ત ્

02.11.41 ન ટકોણં િનરાિ પા ાપ ૃ ં ચા શ ત ્02.11.42 વાલકંઆલક દકં વૈવ ણકં ચ, ર તંપ રાગંચ કરટગભણકાવઇિત



02.11.43 ચ દનં સાતનં ર તં િૂમગ ધ02.11.44 ગોશીષકં કાલતા ં મ યગ ધ02.11.45 હ રચ દનં કુપ વણઆ ગ ધ, તાણસંચ02.11.46 ામે ુકં ર તં ર તકાલં વા બ ત ૂ ગ ધ02.11.47 દવસભેયં ર તં પ ગ ધ, પકં ચ02.11.48 જો કં ર તં ર તકાલં વા ન ધ,ં તૌ પં ચ02.11.49 માલેયકં પા ુર ત ્02.11.50 ુચ દનં ં અ ુ ુકાલં ર તં ર તકાલં વા02.11.51 કાલપવતકં ર તકાલંઅનવ વણ વા02.11.52 કોશાગારપવતકં કાલં કાલચ ં વા02.11.53 શીત ઉદક યં પ ાભં કાલ ન ધં વા02.11.54 નાગપવતકં ં શૈવલવણ વા02.11.55 શાકલં કિપલ ્ । ઇિત02.11.56 લ ુ ન ધં અ યાનં સિપઃ નેહલેિપ ગ ધ ખું વ ઽ્ સુાય ુ બણંઅિવરા ુ ણસહં દાહ ા હ ખુ પશનં ઇિત ચ દન ણુાઃ02.11.57અ ુ ુ જો કં કાલં કાલચ ં મ ડલચ ં વા02.11.58 યામં દો ક ્02.11.59 પારસ ુ કં ચ પં ઉશીરગ ધ નવમા લકાગ ધ વા । ઇિત02.11.60 ુ ુ ન ધં પેશલગ ધ િનહાય નસહં અસ તુ મૂ ં િવમદસહંઇ ય ુ ુ ણુાઃ02.11.61 તૈલપણકં અશોક ાિમકં માસંવણ પ ગ ધ02.11.62 જો કં ર તપીતકં ઉ પલગ ધ ગો ૂ ગ ધ વા02.11.63 ામે ુકં ન ધં ગો ૂ ગ ધ02.11.64 સૌવણ ુડ કં ર તપીતં મા ુ ુ ગ ધ02.11.65 ણૂક ીપકં પ ગ ધ નવનીતગ ધ વા02.11.66 ભ િ યં પારલૌ હ યકં તીવણ ્02.11.67આ તરવ યં ઉશીરવણ ્02.11.68 ઉભયં ુ ઠગ ધ ચ । ઇિત02.11.69 કાલેયકઃ વણ િૂમજઃ ન ધપીતકઃ02.11.70ઔ રપવતકો ર તપીતકઃ ઇિત સારાઃ ।02.11.71 િપ ડ વાથ મૂસહં અિવરા ગ યોગા િુવધાિય ચ02.11.72 ચ દના ુ ુવ ચ તેષાં ણુાઃ02.11.73 કા તનાવકં ૈયકં ચ ઉ રપવતકં ચમ02.11.74 કા તનાવકં મ રૂ ીવાભ ્02.11.75 ૈયકં નીલપીત તેલેખા બ ુ ચ ્

artha.pdf 41


02.11.76 ત ્ ।ઉભયંઅ ટા લાયામ ્02.11.77 બસી મહા બસી ચ ાદશ ામીયે02.11.78અ ય ત પા ુ હ લિતકા ચ ા વા બસી02.11.79 પ ુષા તે ાયા મહા બસી02.11.80 ાદશા લાયામં ઉભય ્02.11.81 યાિમકા કા લકા કદલી ચ ઉ રા શા ુલા ચારોહ ઃ02.11.82 કિપલા બ ુ ચ ા વા યાિમકા02.11.83 કા લકા કિપલા કપોતવણા વા02.11.84 ત ્ ઉભયંઅ ટા લાયામ ્02.11.85 પ ુષા કદલી હ તાયતા02.11.86 સા એવ ચ ચ ા ચ ઉ રા02.11.87 કદલીિ ભાગા શા ુલા કોઠમ ડલચ ા ૃતક ણકાઽ જનચ ા વા ।ઇિત02.11.88 સા રંૂ ચીનસી સા લૂી ચ બા વેયાઃ02.11.89 ષ ્ િ શ ્ ઽ લંઅ નવણ સા રૂ ્02.11.90 ચીનસી ર તકાલી પા ુકાલી વા02.11.91 સા લૂી ગો મૂવણા । ઇિત02.11.92 સા તના નલ લૂા ૃ ૃ છા ચૌ ાઃ02.11.93 સાિતના ૃ ણા02.11.94 નલ લૂા નલ લૂવણા02.11.95 કિપલા ૃ ુ છા ચ ઇિત ચમ તયઃ ।02.11.96 ચમણાં ૃ ુ ન ધં બ લુરોમ ચ ે ઠ ્02.11.97 ુ ં ુ ર ત ંપ ર તંચાિવકં,ખચતંવાનચ ંખ ડસ ા યંત િુવ છ ંચ02.11.98ક બલઃ કૌચપકઃ ુલિમિતકાસૌિમિતકા રુગા તરણંવણકંતલ છકંવારવાણઃ પ ર તોમઃ સમ તભ કં ચાિવક ્02.11.99 િપ છલંઆ ઇવ ચ ૂ મં ૃ ુ ચ ે ઠ ્02.11.100અ ટ ોિતસ ા યા ૃ ણા ભ સીવષવારણંઅપસારકઇિતનૈપાલક ્02.11.101 સ ુ ટકા ચ ુ ્ઽિ કા લ બરા કટવાનકં ાવરકઃ સ લકા ઇિતગૃરોમ

02.11.102 વા કં તે ં ન ધં ુ લૂ ્02.11.103 પૌ કં યામં મ ણ ન ધ ્02.11.104સૌવણ ુડ કં યૂવણમણ ન ધઉદકવાનંચ ુ ્ઽ વાનં યાિમ વાનંચ



02.11.105એતેષાં એકાં કંુ અ યધ િ ચ ુ ્ઽં કંુ ઇિત02.11.106 તેન કાિશકં પૌ કં ચ ૌમં યા યાત ્02.11.107 માગિધકા પૌ કા સૌવણ ુડ કા ચ પ ઊણા02.11.108 નાગ ૃ ો લ ુચો બ ુલો વટ યોનયઃ02.11.109 પીિતકા નાગ ૃ કા02.11.110 ગો મૂવણા લૈ ુચી02.11.111 તેા બા ુલી02.11.112 શેષા નવનીતવણા02.11.113 તાસાં સૌવણ ુડ કા ે ઠા02.11.114 તયા કૌશેય ં ચીનપ ા ચીન િૂમ યા યાતાઃ02.11.115મા રંુઆપરા તકં કા લ ં કાિશકંવા કં વા સકંમા હષકંચકાપાિસકંે ઠ ્ । ઇિત

02.11.116અતઃ પરષાં ર નાનાં માણં ૂ યલ ણ ્ ।02.11.117 િત પં ચ નીયાિ ધાનં નવકમ ચ02.11.118 રુાણ િતસં કારં કમ ુ ં ઉપ કરા ્ ।02.11.119 દશકાલપર ભોગં હ ાણાં ચ િત યા ્ (ઇિત)Chapt . Starting ore mines and factories

02.12.01આકરા ય ઃ ુ બધા શુા રસપાકમણરાગ ઃત સખોવાત તકમકરઉપકરણસ પ ઃ ક ષૂા ારભ મલ ંવાઽઽકરં તૂ વૂઅ તુ વૂવા િૂમ તરરસધા ુંઅ યથવણગૌરવં ઉ ગ ધરસં પર ેત02.12.02પવતાનાંઅ ભ ાતઉ ેશાનાં બલ હુઉપ યકાલયન ઢૂખાતે વ તઃય દનોજ ૂ તૂતાલફલપ વહ ર ાભેદ ડુ( ડૂ?)હ રતાલમનઃિશલા ૌ હ કુ ુ ડર ક કુમ રૂપ વણાઃ

સવણ ઉદકોષિધપય તાિ ણા િવશદા ભા રકા રસાઃ કા િનકાઃ02.12.03અ ુિન ઠ તૂાઃ તૈલવ સિપણઃષ મલ ા હણ તા યયોઃ શતા ્ઉપ ર વે ારઃ02.12.04 ત િત પકં ઉ ગ ધરસં િશલાજ ુ િવ ા ્02.12.05પીતકા તા કાઃ તા પીતકાવા િૂમ તરધાતવો ભ ાનીલરા વ તોુ માષ ૃસરવણાવા દિધ બ ુ િપ ડ ચ ા હ ર ાહર તક પ પ શૈવલય ૃ લીહાનવ વણાભ ા ુ વુા કુાલેખા બ ુ વ તકવ તઃ ુ ુ લકા અચ મ તઃ તા યમાના નભ તે બ ફુન મૂા વુણધાતવઃ તીવાપાથાઃ તા યવેધનાઃ02.12.06શ ક રૂ ફ ટકનવનીતકપોતપારાવતિવમલકમ રૂ ીવાવણાઃ સ યકગોમેદક ડુમ ય ડકાવણાઃકોિવદારપ પાટલીકલાય ૌમાતસી ુ પવણાઃ સ-સીસાઃ સા ના િવ ા ભ ાઃતેાભાઃ ૃ ણાઃ ૃ ણાભાઃ તેાઃ સવ વા લેખા બ ુ ચ ા દૃવો માયમાના નટ ત બ ફુન મૂા યધાતવઃ

artha.pdf 43


02.12.07 સવધા નૂાં ગૌરવ ૃ ૌ સ વ ૃ ઃ02.12.08તેષાંઅ ુ ા ઢૂગભાવાતી ણ ૂ રભાિવતા રાજ ૃ વટપી ગુોિપ રોચનામ હષખરકરભ ૂ લે ડિપ ડબ ાઃત તીવાપાઃ ત ્ ઽવલેપા વા િવ ુ ાઃ વ ત02.12.09યવમાષિતલપલાશપી ુ ારગ ીરાજ ીરવા કદલીવ ક દ તીવપોમાદવકરઃ02.12.10ab મ મુ કંુ અ પયઃ સ-તૈલં તૃ ડુ ક વ તુ ં સ-ક દલીક ્ ।02.12.10chd ય ્ અિપ શતસહ ધા િવ ભ ં ભવિત ૃ ુ િ ભરવ તિ ષેકઃ02.12.11 ગોદ ત ૃ તીવાપો ૃ ુ ત ભનઃ02.12.12ભા રકઃ ન ધો ૃ ુ તરધા ુ િૂમભાગોવા િપ લો હ રતઃપાટલોલો હતો વા તા ધા ઃુ02.12.13 કાકમોચકઃ કપોતરોચનાવણઃ તેરા જન ો વા િવ ઃ સીસધા ઃુ02.12.14ઊષરક રુઃ પ વલો ઠવણ વા ધુા ઃુ02.12.15 ખ ુ બઃ પા ુરો હતઃ િસ ુવાર ુ પવણ વા તી ણધા ઃુ02.12.16 કાકા ડ જુપ વણ વા વૈ ૃ તકધા ઃુ02.12.17અ છઃ ન ધઃ સ- ભો ઘોષવા ્ શીતઃ તી ઃ ત રુાગ મણધા ઃુ02.12.18 ધા સુ ુ થ ં ત તકમા તે ુ યોજયે ્02.12.19 ૃતભા ડ યવહારંએક ખુ,ંઅ યયંચા ય ક ૃ િૃવ ણૄાં થાપયે ્02.12.20આક રકં અપહર તંઅ ટ ણુ ં દાપયે ્ અ ય ર ને યઃ02.12.21 તેનંઅિન ૃ ટ ઉપ િવનં ચ બ ં કમ કારયે ,્ દ ડ ઉપકા રણં ચ02.12.22 યય યાભા રકંઆકરંભાગેન યેણવા દ ા ,્લાઘિવકંઆ મનાકારયે ્02.12.23લોહા ય ઃતા સીસ વુૈ ૃ તકાર ટૂ ૃ કંસતાલલોહકમા તા ્ કારયે ,્લોહભા ડ યવહારં ચ02.12.24લ ણા ય ભુાગતા ં ય પંતી ણ સુીસા નાનાંઅ યતમમાષબીજ ુ તંકારયે ્ - પણં અધપણં પાદં, અ ટભાગં ઇિત, પાદા વં તા પં - માષકંઅધમાષકં કાકણ અધકાકણ ઇિત02.12.25 પદશકઃ પણયા ાં યાવહા રક કોશ વે યાં ચ થાપયે ્02.12.26 િપકં અ ટકં શત,ં પ કં શતં યાજ , પાર કં અ ટભા ગકં, શત,ંપ િવશિતપણંઅ યયંચ અ ય ક ૃ િૃવ પૃર ૃ યઃ02.12.27ખ ઽ્ ય ઃશ વ મણ ુ તા વાલ ારકમા તા ્ કારયે ,્પણન યવહારંચ02.12.28 લવણા ય ઃ પાક ુ ત ં લવણભાગં યં ચ યથાકાલં સ ીયા ્ ,િવ યા ચ ૂ યં પ ં યાજ ચ02.12.29આગ લુવણં ષ ભાગં દ ા ્



02.12.30 દ ભાગિવભાગ ય િવ યઃ, પ કં શતં યાજ પં િપકં ચ02.12.31 તા ુ કં રાજપ ય છેદા ુ પ ં ચ વૈધરણં દ ા ,્ અ ય તાષ છતંઅ યયંચ02.12.32 િવલવણંઉ મંદ ડં દ ા ્ ,અિન ૃ ટ ઉપ વીચા ય વાન થે યઃ02.12.33 ોિ યાઃ તપ વનો િવ ટય ભ તલવણં હર ઃુ02.12.34અતોઽ યો લવણ ારવગઃ ુ કં દ ા ્02.12.35abએવં ૂ ય ં ચ ભાગં ચ યાજ પ રઘંઅ યય ્ ।02.12.35chd ુ કં વૈધરણં દ ડં પ ં િપકં એવ ચ02.12.36ab ખિન યો ાદશિવધં ધા ુંપ યં ચ સહંર ્ ।02.12.36chdએવંસવ ુ પ યે ુ થાપયે ્ ખુસ હ ્02.12.37abઆકર ભઃ કોશઃ કોશા ્ દ ડઃ યતે ।02.12.37chd િૃથવી કોશદ ડા યાં ા યતે કોશ ષૂણા (ઇિત)Chapt . Superintendent of gold in the RorkShop

02.13.01 વુણા ય ઃ વુણરજતકમા તાનાંઅસ બ ધાવેશનચ ઃુશાલાંએક ારાંઅ શાલાં કારયે ્02.13.02 િવિશખામ યે સૌવ ણકં િશ પવ તંઅભ તં ા યિયકં ચ થાપયે ્02.13.03 નૂદં શાત ુ ભં હાટકં વૈણવં ૃ ુ તજ ં ત પં રસિવ ંઆકરઉ તં ચ વુણ ્02.13.04 ક કવણ ૃ ુ ન ધંઅના દ ા જ ુચ ે ઠં, ર તપીતકં મ યમ,ંર તંઅવર ્02.13.05 ે ઠાનાં પા ુ તે ં ચા ા તક ્02.13.06 ત ્ યેના ા તકં ત ચ ુ ણુેન સીસેન શોધયે ્02.13.07 સીસા વયેન ભ માનં ુ કપટલૈ માપયે ્02.13.08 વા ્ ભ માનં તૈલગોમયે િનષેચયે ્02.13.09 આકર ઉ તં સીસા વયેન ભ માનં પાકપ ા ણ ૃ વા ગ ડકા ુુ યે ,્ કદલીવ ક દક ક વા િનષેચયે ્02.13.10 ુ થ ઉ તં ગૌ ડકં કા કંુ ચા વા લકં ચ ય ્02.13.11 તે ં ન ધં ૃ ુ ચ ે ઠ ્02.13.12 િવપયયે ફોટનં ચ ુ ટ ્02.13.13 ત સીસચ ભુાગેન શોધયે ્02.13.14 ઉ ત ૂલકં અ છં ા જ ુ દિધવણ ચ ુ ્02.13.15 ુ ય એકો હા ર ય વુણ વણકઃ02.13.16 તતઃ ુ બકાક ।્ઉત્તરાપસારિતા આચ ઃુસીમા તા ્ ઇિત ષોડશવણકાઃ

artha.pdf 45


02.13.17 વુણ વૂ િનક ય પ ા ્ વ ણકાં િનકષયે ્02.13.18સમરાગલેખંઅિન નઉ તે દશે િનકિષત,ંપ ર ૃદતંપ રલીઢં નખા તરા ્વા ગૈ રકણાવ ૂણતં ઉપિધ િવ ા ્02.13.19 િત હ કુન ુ પકાસીસેન વા ગો ૂ ભાિવતેન દ ધેના હ તેનસં ૃ ટં વુણ તેીભવિત02.13.20 સ-કસરઃ ન ધો ૃ ુભા જ ુ િનકષરાગઃ ે ઠઃ02.13.21 કા લ કઃ તાપીપાષાણો વા ુ વણ િનકષઃ ે ઠઃ02.13.22 સમરાગી િવ ય ય હતઃ02.13.23 હ ત છિવકઃ સહ રતઃ િતરાગી િવ ય હતઃ02.13.24 થરઃ પ ુષો િવષમવણ ા િતરાગી ય હતઃ02.13.25 છેદિ ણઃ સમવણઃ લ ણો ૃ ુભા જ ુ ે ઠઃ02.13.26 તાપો બ હ ્ઽ ત સમઃ ક કવણઃ ુર ડક ુ પવણ વા ે ઠઃ02.13.27 યાવો નીલ ા ા તકઃ02.13.28 લુા િતમાનં પૌતવા ય ે વ યામઃ02.13.29 તેન ઉપદશેન ય વુણ દ ા ્ આદદ ત ચ02.13.30અ શાલાં અના ુ તો ન ઉપગ છે ્02.13.31અભગ છ ્ ઉ છે ઃ02.13.32આ ુ તો વા સ ય વુણઃ તેન એવ યેત02.13.33 િવ ચતવ હ ત ુ ાઃ કા ન ષૃત વ ૃતપનીયકારવો માયકચરકપાં ધુાવકાઃિવશે િુન કસે ુ

02.13.34 સવ ચએષાં ઉપકરણંઅિન ઠતા યોગાઃ ત એવાવિત ઠર ્02.13.35 હૃ ત ં વુણ તૃ ં ચ યોગં કરણમ યે દ ા ્02.13.36 સાયં ાત લ તં ક કૃારિય ૃ ુ ા યાં િનદ યા ્02.13.37 ેપણો ણુઃ ુ કં ઇિત કમા ણ02.13.38 ેપણઃ કાચાપણાદ િન02.13.39 ણુઃ ૂ વાનાદ િન02.13.40 ઘનં િુષરં ષૃતા દ ુ ત ં ુ કં ઇિત02.13.41અપયે ્ કાચકમણઃ પ ભાગં કા નં દશભાગં ક ુમાન ્02.13.42તા પાદ ુ ત ં ય ં યપાદ ુ ત ંવા વુણ સં ૃતકં,ત મા ્ ર ે ્02.13.43 ષૃતકાચકમણઃ યો હ ભાગાઃ પ રભા ડં ૌ વા કંુ, ચ વારો વાવા કંુ યઃ પ રભા ડ ્02.13.44 વ ૃકમણઃ ુ બભા ડં સમ વુણન સ હૂયે ્02.13.45 યભા ડં ઘનં િુષરં વા વુણાધનાવલેપયે ્02.13.46 ચ ભુાગ વુણ વા વા કુા હ કુ ય રસેન ણૂન વા વાસયે ્ ।



02.13.47તપનીયં યે ઠં વુણ રુાગંસમસીસાિત ા તંપાકપ પ વંસૈ ધિવકયાઉ વા લતં નીલપીત તેહ રત કુપ વણાનાં ૃિતભવિત02.13.48તી ણંચા યમ રૂ ીવાભં તેભ ં ચિમ ચમાિયતંપીત ૂણતંકાક ણકઃવુણરાગઃ

02.13.49 તારં ઉપ ુ ં વા - અ થ ુ થે ચ ઃુ સમસીસે ચ ઃુ ુ ક ુ થે ચ ઃુકપાલે િ ગ મયે રવં સ તદશ ુ થાિત ા તં સૈ ધિવકયા ઉ વા લત ્02.13.50 એત મા ્ કાક ।્ઉત્તરમાદ્ િવમાષા ્ ઇિત વુણ દય,ં પ ા ્રાગયોગઃ, તેતારં ભવિત ।02.13.51 યોઽંશાઃ તપનીય ય ાિ શ ાગ તેતારંઊ છતાઃ ત ્ તેલો હતકંભવિત02.13.52 તા ં પીતકં કરોિત02.13.53 તપનીયં ઉ વા ય રાગિ ભાગં દ ા ,્ પીતરાગં ભવિત02.13.54 તેતારભાગૌ ાવેકઃ તપનીય ય ુ વણ કરોિત02.13.55 કાલાયસ યાધભાગા ય તં ૃ ણ ં ભવિત02.13.56 િતલેિપના રસેન ણુા ય તં તપનીયં કુપ વણ ભવિત02.13.57 ત યાર ભે રાગિવશેષે ુ િતવણકાં ૃ ીયા ્02.13.58 તી ણતા સં કારં ચ ુ યેત02.13.59ત મા ્ વ મણ ુ તા વાલ પાણાંઅપનેિયમાનંચ ય વુણભા ડબ ધ માણાિનચ02.13.60ab સમરાગં સમ ંઅસ ત ષૃતં થર ્ ।02.13.60chd ુ ૃ ટં અસ પીતં િવભ તં ધારણે ખુ ્02.13.61abઅભનીતં ભા ુ ત ં સ ં થાનંઅ રંુ સમ ્ ।02.13.61chd મનોને ા ભરામં ચ તપનીય ણુાઃ તૃાઃ (ઇિત)Chapt . Activity of the goldsmitH in the market-highRay

02.14.01 સૌવણકઃ પૌર નપદાનાં ય વુણઆવેશિન ભઃ કારયે ્02.14.02 િન દ ટકાલકાય ચ કમ ુ ઃુ,અિન દ ટકાલં કાયાપદશ ્02.14.03 કાય યા યથાકરણે વેતનનાશઃ, ત િવ ણુ દ ડઃ02.14.04 કાલાિતપાતને પાદહ નં વેતનં ત િવ ણુ દ ડઃ02.14.05 યથાવણ માણં િન ેપ ં ૃ ી ઃુ તથાિવધંએવાપયે ઃુ02.14.06કાલા તરા ્ અિપચતથાિવધંએવ િત ૃ ી ઃુ,અ ય ીણપ રશીણા યા ્02.14.07આવેશિનભઃ વુણ ુ લલ ણ યોગે ુ ત ્ નીયા ્02.14.08 ત તકલધૌતકયોઃ કાક ણકઃ વુણ યો દયઃ02.14.09 તી ણકાકણી - ય ણુઃ - રાગ ેપઃ, ત ય ષ ભાગઃ યઃ

artha.pdf 47


02.14.10વણહ ને માષાવર વૂઃ સાહસદ ડઃ, માણહ ને મ યમઃ, લુા િતમાનઉપધા ુ મઃ, ૃતભા ડ ઉપધૌ ચ02.14.11 સૌવણકના ૃ ટં અ ય વા યોગં કારયતો ાદશપણો દ ડઃ02.14.12 ક ુ ણુઃ સ-અપસાર ે ્02.14.13અનપસારઃ ક ટકશોધનાય નીયેત02.14.14 ક ુ શતો દ ડઃ પણ છેદનં વા02.14.15 લુા િતમાનભા ડં પૌતવહ તા ્ ણી ઃુ02.14.16અ યથા ાદશપણો દ ડઃ02.14.17 ઘનં િુષરં સ ૂ ં અવલે યં સ ા યં વાિસતકં ચ કા ુકમ02.14.18 લુાિવષમંઅપસારણં િવ ાવણં પેટકઃ િપ ઇિત હરણ ઉપાયાઃ02.14.19સ નાિમ ુ ક ણકા ભ મ તકઉપક ઠ ુિશ ાસક ુક યાપ રવે યાઽય કા તાચ ુ ટ લુાઃ02.14.20 ય ય ૌ ભાગાવેકઃ ુ બ ય િ ટુક ્02.14.21 તેનાકરો ્ ગતંઅપસાયતે તિ ટુકાપસા રત ્02.14.22 ુ બેન ુ બાપસા રત,ં વે લકન વે લકાપસા રત,ં ુ બાધસારણહ ના હમાપસા રત ્02.14.23 કૂ ષૂા િૂત ક ઃ કર ુક ખુ ં નાલી સ દંશો જો ની વુ ચકાલવણંત ્ એવ વુણ ઇ યપસારણમાગાઃ02.14.24 વૂ ણ હતા વા િપ ડવા કુા ષૂાભેદા ્ અ ન ઠા ્ ઉ ય તે02.14.25પ ા ્ બ ધનેઆચતકપ પર ાયાંવા ય પેણપ રવતનં િવ ાવણ,ંિપ ડવા કુાનાં લોહિપ ડવા કુા ભવા02.14.26 ગાઢ ા ુ ાય પેટકઃ સ ૂ ાવલે યસ ા યે ુ યતે02.14.27 સીસ પં વુણપ ેણાવલ તંઅ ય તરં અ ટકન બ ં ગાઢપેટકઃ02.14.28 સ એવ પટલસ ટુ વ ુ ાયઃ02.14.29 પ ંઆ લ ટં યમકપ ં વાઽવલે યે ુ યતે02.14.30 ુ બ ં તારં વા ગભઃ પ ાણાં સ ા યે ુ યતે02.14.31 ુ બ પં વુણપ સહંતં ૃ ટં પુા , ત ્ એવ યમકપ સહંતં

ૃ ટં તા તાર ુપ ં ચ ઉ રવણકઃ02.14.32 ત ્ ઉભયં તાપિનકષા યાં િન શ દ ઉ લેખના યાં વા િવ ા ્02.14.33અ ુ ાય બદરા લે લવણ ઉદક વા સાદય ત ઇિત પેટકઃ02.14.34ઘને િુષર વા પે વુણ ૃ મા કુા હ કુક પો વા ત તોઽવિત ઠતે02.14.35 ૃઢવા કુ વા પે વા કુાિમ ંજ ુગા ધારપ ો વા ત તોઽવિત ઠતે02.14.36 તયોઃ તાપનંઅવ વસંનં વા ુ ઃ02.14.37 સ-પ રભા ડ વા પે લવણં ઉ કયા ક ુશકરયા ત તંઅવિત ઠતે



02.14.38 ત ય વાથનં ુ ઃ02.14.39અ પટલંઅ ટકન ણુવા કુ વા પે બ યતે02.14.40ત યાિપ હતકાચક યઉદક િનમ જતએકદશઃસીદિત,પટલા તર ુવા ૂ યા ભ તે02.14.41 મણયો યં વુણ વા ઘન િુષરાણાં િપ ઃ02.14.42 ત ય તાપનંઅવ વસંનં વા ુ ઃ । ઇિત િપ ઃ02.14.43ત મા ્ વ મણ ુ તા વાલ પાણાં િત પવણ માણ ુ લલ ણા પુલભેત02.14.44 ૃતભા ડપર ાયાં રુાણભા ડ િતસં કારવાચ વારો હરણઉપાયાઃ- પ ર ુ નંઅવ છેદનં ઉ લેખનં પ રમદનં વા02.14.45પેટકાપદશેન ષૃતં ણુ ં િપટકાંવાય ્પ રશાતય તત પ ર ુ ન ્02.14.46ય િવ ણુવા કુાનાંવા પે સીસ પં યા ય તરંઅવ છ દ તત ્ અવ છેદન ્02.14.47 ય ્ ઘનાનાં તી ણેન ઉ લખ ત ત ્ ઉ લેખન ્02.14.48હ રતાલમનઃિશલા હ કુ ણૂાનાંઅ યતમેન ુ ુિવ દ ણૂનવાવ ંસ ૂ ય ્ પ ર ૃ ત ત ્ પ રમદન ્02.14.49 તેન સૌવણરાજતાિન ભા ડાિન ીય ત,ે ન ચએષાં કિ ્ અવ ુ ણંભવિત02.14.50 ભ નખ ડ ૃ ટાનાં સ ૂ ાનાં સ ૃશેના મુાનં ુયા ્02.14.51અવલે યાનાં યાવ ્ ઉ પા ટતં તાવ ્ ઉ પાટ ા મુાનં ુયા ્02.14.52 િવ પાણાં વા તાપનં ઉદકપેષણં ચ બ શુઃ ુયા ્02.14.53અવ ેપઃ િતમાનંઅ નગ ડકા ભ ડકાિધકરણી િપ છઃ ૂ ં ચે લ ંબો લનં િશર ઉ સ ો મ કા વકાય ઈ ા ૃ િત ુદકશરાવં અ ન ઠં ઇિત કાચંિવ ા ્02.14.54 રાજતાનાં િવ ં મલ ા હ પ ુષં તીનં િવવણ વા ુ ટં ઇિત િવ ા ્02.14.55abએવંનવં ચ ણ ચ િવ પં ચાિપ ભા ડક ્ ।02.14.55chd પર ેતા યયં ચ એષાં યથા ઉ ટં ક પયે ્ (ઇિત)Chapt . Superintendent of the magashin

02.15.01કો ઠાગારા ય ઃસીતારા િયમપ રવતક ાિમ યકાપિમ યકસહંિનકા ય ત યય યાયઉપ થાના પુલભે ્02.15.02 સીતાઽ ય ઉપનીતઃ સ યવણકઃ સીતા02.15.03 િપ ડકરઃ ષ ભાગઃ સેનાભ તં બ લઃ કર ઉ સ ઃ પા પા રહ ણકંઔપાયિનકં કૌ ઠયકં ચ રા ્02.15.04 ધા ય ૂ યં કોશિનહારઃ યોગ યાદાનં ચ િયમ ્02.15.05 સ યવણાનાં અઘા તરણ િવિનમયઃ પ રવતકઃ

artha.pdf 49


02.15.06 સ યયાચનંઅ યતઃ ાિમ યક ્02.15.07 ત ્ એવ િતદાનાથઆપિમ યક ્02.15.08 ુ કરોચકસ ુ ુ તિપ ટકમત વને ુતૈલપીડનમૌ ચા ક વ ણૂાંચ ારકમ સહંિનકા02.15.09 ન ટ તૃા દર ય તઃ02.15.10 િવ ેપ યાિધતા તરાર ભશેષં ચ યય યાયઃ02.15.11 લુામાના તરં હ ત રૂણંઉ કરો યા પ િુષતં ા તંચઉપ થાન ્। ઇિત02.15.12 ધા ય નેહ ારલવણાનાં ધા યક પં સીતાઽ ય ે વ યામઃ02.15.13 સિપ તૈલવસામ નઃ નેહાઃ02.15.14 ફા ણત ડુમ ય ડકાખ ડશકરાઃ ારવગઃ02.15.15 સૈ ધવસા ુ બડયવ ારસૌવચલ ઉ ેદ લવણવગઃ02.15.16 ૌ ં મા કં ચ મ ુ02.15.17ઇ રુસ ડુમ ફુા ણત બવપનસાનાંઅ યતમોમેષ ૃ િપ પલી વાથા ભ તુોમાિસકઃ ષા માિસકઃ સાવં સ રકો વા ચ ટોવા ુક ઇ કુા ડા ફલામલકાવ તુઃુ ો વા ુ તવગઃ

02.15.18 ૃ ા લકરમદા િવદલામલકમા ુ ુ કોલબદરસૌવીરકપ ષકા દઃફલા લવગઃ02.15.19 દિધધા યા લા દ વા લવગઃ02.15.20 િપ પલીમ રચ ૃ બેરાઽ કરાતિત તગૌરસષપ ુ ુ ુ ુચોરકદમનકમ ુવકિશ કુા ડા દઃક ુકવગઃ02.15.21 ુ કમ યમાસંક દ લૂફલશાકા દ ચ શાકવગઃ02.15.22 તતોઽધઆપ ્ ઽથ નપદાનાં થાપયે ્ ,અધ ઉપ ુ ીત02.15.23 નવેન ચાનવં શોધયે ્02.15.24 ુ ણ ૃ ટિપ ટ ૃ ટાનાંઆ ુ કિસ ાનાંચધા યાનાં ૃ ય માણાિનય ી ુવ ત

02.15.25 કો વ ીહ ણાં અધ સારઃ, શાલીનાં અધભાગ ઊનઃ, િ ભાગ ઊનોવરકાણા ્02.15.26 િ ય ણાં અધ સારો નવભાગ ૃ02.15.27 ઉદારકઃ ુ યઃ, યવા ગો મૂા ુ ણાઃ, િતલા યવા ુ માષા ૃ ટાઃ02.15.28 પ ભાગ ૃ ગ મૂઃ, સ તવ02.15.29 પાદ ઊના કલાયચમસી02.15.30 ુ માષાણાં અધપાદ ઊના02.15.31 શૌ યાનાં અધ સારઃ, િ ભાગ ઊનો મ રૂાણા ્



02.15.32 િપ ટં આમં ુ માષા ા યધ ણુાઃ02.15.33 ણુો યાવકઃ, લુાકઃ, િપ ટં ચ િસ ્02.15.34 કો વવરક ઉદારકિ ય ણાં િ ણુ ં અ ,ં ચ ુ ણુ ં ીહ ણા,ં પ ણુંશાલીના ્02.15.35 િતિમતંઅપરા ં ણુ,ંઅધાિધકં િવ ઢાના ્02.15.36 પ ભાગ ૃ ૃ ટાના ્02.15.37 કલાયો ણુઃ, લા ભ ુ02.15.38 ષ કં તૈલંઅતસીના ્02.15.39 િન બ ુશા કિપ થાદ નાં પ ભાગઃ02.15.40 ચ ભુા ગકાઃ િતલ ુ ુ ભમ કૂ ઇ દ નેહાઃ02.15.41 કાપાસ ૌમાણાં પ પલે પલં ૂ ્02.15.42પ ોણે શાલીનાં ાદશાઢકંત ુલાનાંકલભભોજન,ંએકાદશકં યાલાના,ંદશકંઔપવા ાનાં નવકં સા ના ાના,ંઅ ટકં પ ીના,ંસ તકં ુ યાના,ંષ કંદવી ુમારાણા,ં પ કં રા ા,ંઅખ ડપ ર ુ ાનાં વા અુ ુલાનાં થઃ02.15.43 ત ુલાનાં થઃ ચ ભુાગઃ પૂઃ પૂષોડશો લવણ યાશંઃ ચ ભુાગઃસિપષઃ તૈલ ય વા એકં આયભ તં ુસંઃ02.15.44 ષ ભાગઃ પૂઃ અધ નેહં અવરાણા ્02.15.45 પાદ ઊનં ીણા ્02.15.46અધ બાલાના ્02.15.47 માસંપલિવશ યા નેહાધ ુ ુબઃ પ લકો લવણ યાશંઃ ારપલયોગોધરણકઃ ક ુકયોગો દ ુ ાધ થઃ

02.15.48 તેન ઉ રં યા યાત ્02.15.49 શાકાનાં અ યધ ણુઃ, ુ કાણાં ણુઃ, સ ચૈવ યોગઃ02.15.50 હ ઽ્ યોઃ ત ્ ઽ ય ે િવધા માણં વ યામઃ02.15.51 બલીવદાનાં માષ ોણં યવાનાં વા લુાકઃ, શેષંઅ િવધાન ્02.15.52 િવશેષો ઘાણિપ યાક લુા, કણ ુ ડકં દશાઢકં વા02.15.53 ણુ ં મ હષ ઉ ાણા ્02.15.54અધ ોણં ખર ષૃતરો હતાના ્02.15.55આઢકં એણ ુર ાણા ્02.15.56અધાઢકં અજ એડકવરાહાણા,ં ણુ ં વા કણ ુ ડક ્02.15.57 થોદનઃ નુા ્02.15.58 હસં ૌ મ રૂાણાં અધ થઃ02.15.59 શેષાણાં અતો ગૃપ પુ યાલાનાં એકભ તા ્ અ મુાનં ાહયે ્02.15.60અ ારાઃં ષુા ્ લોહકમા તભિ લે યાનાં હારયે ્

artha.pdf 51


02.15.61ક ણકા દાસકમકર પૂકારાણા,ંઅતોઽ ય ્ ઔદિનકા િૂપક યઃ ય છે ્02.15.62 લુામાનભા ડં રોચની ૃષ સુલઉ ખૂલ ુ કરોચકય પ ક પૂચાલિનકાક ડોલીિપટકસ મા યઉપકરણાિન02.15.63મા કર કધરકમાયકમાપકદાયકદાપકશલાકા િત ાહકદાસકમકરવગિવ ટઃ02.15.64ab ઉ ચૈધા ય ય િન ેપો તૂાઃ ાર ય સહંતાઃ ।02.15.64chd ૃ કા ઠકો ઠાઃ નેહ ય િૃથવી લવણ ય ચ (ઇિત)Chapt . Director of trade

02.16.01પ યા ય ઃ થલજલ નાંનાનાિવધાનાંપ યાનાં થલપથવા રપથઉપયાતાનાંસારફ ઽ્ઘા તરં િ યાિ યતાંચ િવ ા ,્તથા િવ ેપસ પ યિવ ય યોગકાલા ્02.16.02 ય ચ પ યં રંુ યા ્ ત ્ એક ૃ યાઘઆરોપયે ્02.16.03 ા તેઽઘ વાઽઘા તરં કારયે ્02.16.04 વ િૂમ નાંરાજપ યાનાંએક ખુ ં યવહારં થાપયે ,્પર િૂમ નાંઅનેક ખુ ્02.16.05 ઉભયંચ નાં અ ુ હણ િવ ાપયે ્02.16.06 લૂ ં અિપ ચ લાભં નાંઔપઘાિતકં વારયે ્02.16.07અજ પ યાનાં કાલ ઉપરોધં સ લદોષં વા ન ઉ પાદયે ્02.16.08 બ ુ ખુ ં વા રાજપ યં વૈદહકાઃ ૃતાઘ િવ ણીર ્02.16.09 છેદા ુ પ ં ચ વૈધરણં દ ઃુ02.16.10ષોડશભાગોમાન યા , િવશિતભાગઃ લુામાન,ંગ યપ યાનાંએકાદશભાગઃ02.16.11 પર િૂમજ ંપ યંઅ ુ હણાવાહયે ્02.16.12 નાિવકસાથવાહ ય પ રહારં આયિત મં દ ા ્02.16.13અનભયોગ ાથ વાગ નૂા,ંઅ ય સ યા ઉપકા ર યઃ02.16.14પ યાિધ ઠાતારઃ પ ય ૂ યંએક ખુ ંકા ઠ ો યાંએક છ ાિપધાનાયાંિનદ ઃુ02.16.15અ ા ટમે ભાગે પ યા ય યાપયે ઃુ - ઇદં િવ ત,ં ઇદં શેષ ્ ઇિત02.16.16 લુામાનભા ડં ચાપયે ઃુ02.16.17 ઇિત વિવષયે યા યાત ્02.16.18પરિવષયે ુ-પ ય િતપ યયોરઘ ૂ યંચાગમ ય ુ કવત યાઽઽિતવા હક ુ મતરદયભ તભાગ યય ુ ંઉદયં પ યે ્02.16.19અસ દુયે ભા ડિનવહણેન પ ય િતપ યાનયનેન વા લાભંપ યે ્02.16.20 તતઃ સારપાદન થલ યવહારં અ વના ેમેણ યોજયે ્02.16.21અટ ઽ્ તપાલ રુરા ુ યૈ િતસસંગ ગ છે ્ અ ુ હાથ ્02.16.22આપદ સારં આ માનં વા મો યે ્



02.16.23આ મનો વા િૂમ ા તઃ સવદયિવ ુ ં યવહરત02.16.24વા રપથે વાયાનભાગકપ ઽ્દનપ ય િતપ યાઘ માણયા ાકાલભય તીકારપ યપ નચા ર ા પુલભેત02.16.25ab નદ પથે ચ િવ ાય યવહારં ચ ર તઃ ।02.16.25chd યતો લાભઃ તતો ગ છે ્ અલાભં પ રવ યે ્ (ઇિત)Chapt . Director of forest produce

02.17.01 ુ યા ય ો યવનપાલૈઃ ુ ય ંઆનાયયે ્02.17.02 યવનકમા તાં યોજયે ્02.17.03 યવન છ ાં ચ દયંઅ યયંચ થાપયે ્ અ ય ાપ યઃ02.17.04 ુ યવગઃ -શાકિતિનશધ વના ુનમ કૂિતલકસાલિશશપાઽ રમેદરા દનિશર ષખ દરસરલતાલસ કણસોમવ ક ુશા િ યકધવા દઃસારદા ુવગઃ02.17.05 ઉટજચિમયચાપવે વુશંસાિતનક ટકભા કૂા દવ વુગઃ02.17.06 વે શીકવ લીવાશી યામલતાનાગલતાઽઽ દવ લીવગઃ02.17.07 માલતી વૂાઽકશણગવે કુાઽત ।્આદિર્વલ્કવર્ગઃ02.17.08 ુ બ બ દ ર ુભા ડ ્02.17.09 તાલીતાલ ૂ નાં પ ્02.17.10 ક કુ ુ ુ ભ ુ માનાં ુ પ ્02.17.11 ક દ લૂફલા દરૌષધવગઃ02.17.12કાલ ટૂવ સનાભહાલાહલમેષ ૃ ુ તા ુ ઠમહાિવષવે લતકગૌરા બાલકમાકટહમવતકા લ કદારદકા ોલસારકઉ કાદ િન િવષા ણ, સપાઃ ક ટા ત એવ ુ ભગતાઃ િવષવગઃ02.17.13ગોધાસેરક ી ।્ઋક્ષશિંશુમારસિંહવ્યાઘ્રહસ્તિમહિષચમરસૃમરખડ્ગગોમૃગગવયાનાંચમા થિપ ના ઽ્ દ ત ૃ રુ ુ છાિન,અ યેષાંવાઽિપ ગૃપ પુ યાલાના ્02.17.14 કાલાયસતા ૃ કંસસીસ વુૈ ૃ તકાર ટૂાિન લોહાિન02.17.15 િવદલ િૃ કામયં ભા ડ ્02.17.16અ ાર ષુભ માિન, ગૃપ પુ યાલવાટાઃ કા ઠ ણૃવાટા । ઇિત02.17.17ab બ હર ત કમા તા િવભ તાઃ સાવભા ડકાઃ ।02.17.17chdઆ વ રુર ાઽથાઃ કાયાઃ ુ ય ઉપ િવના (ઇિત)Chapt . Superintendent of the armoury

02.18.01 આ ધુાગારા ય ઃ સા ાિમકં દૌગકિમકં પર રુા ભઘાિતકં ચ ય ંઆ ધુંઆવરણંઉપકરણંચત તકા ુિશ પભઃ ૃતકમ માણકાલવેતનફલિન પિ ભઃકારયે ,્ વ િૂમ ુ ચ થાપયે ્02.18.02 થાનપ રવતનંઆતપ વાત દાનં ચ બ શુઃ ુયા ્02.18.03ઊ મ ઉપ નેહ િમ ભ ુપહ યમાનંઅ યથા થાપયે ્02.18.04 િત પલ ણ માણાગમ ૂ યિન ેપૈ ઉપલભેત

artha.pdf 53


02.18.05સવતોભ મદ યબ ુ ખુિવ ાસઘાિતસ ાટ યાનકપ યકબા ।ુઊર્ધ્વબાહ્વ્ઽર્ધબાહૂનિથતય ા ણ

02.18.06પા ા લકદવદ ડ કૂ રકા સુલય ટહ તવારકતાલ ૃ ત ુ રગદા ૃ તલા ુ ાલા ફા ટમઉ પા ટમ ઉ ા ટમશત નિ લૂચ ા ણ ચલય ા ણ02.18.07શ ત ાસ ુ તહાટક ભ ડપાલ લૂતોમરવરાહકણકણયકપણ ાિસકાદ િનચ લુ ખુાિન02.18.08 તાલચાપદારવશા ા ણ કા કુકોદ ડ ણૂા ધ ૂિંષ02.18.09 વૂાઽકશનગવે વુે ુ ના િૂન યાઃ02.18.10 વે શુરશલાકાદ ડાસનનારાચા ઇષવઃ02.18.11 તેષાં ખુાિન છેદનભેદનતાડના યાયસા થદારવા ણ02.18.12 િન શમ ડલા ાિસય ટયઃ ખ ગાઃ02.18.13 ખ ગમ હષવારણિવષાણદા ુવે ુ લૂાિન સરવઃ02.18.14 પર ુ ુઠારપ સખિન ુ ાલ કચકા ડ છેદનાઃ રુક પાઃ02.18.15 ય ગો પણ ુ ટપાષાણરોચની ૃષદ ા મા ધુાિન02.18.16લોહ લકાપ કવચ ૂ ક ટિશ મુારકખ ્ ગધે કુહ તગોચમ રુ ૃ સ ાતંવમા ણ02.18.17 િશર ાણક ઠ ાણ પૂાસક કુવારવાણપ નાગઉદ રકાઃ પેટ ચમહ તકણતાલ લૂધમિનકાકપાટ ક ટકાઽ િતહતબલાહકા તા ાવરણા ણ02.18.18હ તરથવા જનાંયો યાભા ડંઆલ ા રકંસ નાહક પના ઉપકરણાિન02.18.19ઐ લકંઔપિનષ દકં ચ કમ02.18.20ab કમા તાનાં ચ - ઇ છાંઆર ભિન પિ યોગં યાજ ંઉ ય ્ ।02.18.20chd ય યયૌ ચ નીયા ્ ુ યાનાંઆ ધુ ઈ રઃ (ઇિત)Chapt . Standardization of Rights and measures

02.19.01 પૌતવા ય ઃ પૌતવકમા તા ્ કારયે ્02.19.02 ધા યમાષા દશ વુણમાષકઃ, પ વા ુ ાઃ02.19.03 તે ષોડશ વુણઃ કષ વા02.19.04 ચ ુ કષ પલ ્02.19.05અ ટાશીિતગ રસષપા યમાષકઃ02.19.06 તે ષોડશ ધરણ,ં શૌ યાિન વા િવશિતઃ02.19.07 િવશિતત ુલં વ ધરણ ્02.19.08 અધમાષકઃ માષકઃ ૌ ચ વારઃ અ ટૌ માષકાઃ વુણ ૌ ચ વારઃ,અ ટૌ વુણાઃ દશ િવશિતઃ િ શ ્ ચ વા રશ ્ શતં ઇિત02.19.09 તેન ધરણાિન યા યાતાિન02.19.10 િતમાના યયોમયાિનમાગધમેકલશૈલમયાિનયાિનવાનઉદક દહા યાંૃ ગ છે ુ ુ ણેન વા ાસ ્



02.19.11ષડ લા ્ ઊ વઅ ટા લઉ રા દશ લુાઃ કારયે ્લોહપલા ્ ઊ વએકપલ ઉ રાઃ, ય ં ઉભયતઃિશ ંવા02.19.12 પ િ શ પલલોહાં સ ત ઽ્ લાયામાં સમ ૃ ા ં કારયે ્02.19.13 ત યાઃ પ પલકં મ ડલંબ વા સમકરણં કારયે ્02.19.14 તતઃ કષ ઉ રં પલં પલ ઉ રં દશપલં ાદશ પ દશ િવશિત રિતપદાિન કારયે ્02.19.15 તતઆશતા ્ દશ ઉ રં કારયે ્02.19.16અ ે ુ ના દ િપન ં કારયે ્02.19.17 ણુલોહાં લુા ં અતઃ ષ ણવ ઽ્ લાયામાં પ રમાણ કારયે ્02.19.18 ત યાઃ શતપદા ્ ઊ વ િવશિતઃ પ ાશ ્ શતં ઇિત પદાિન કારયે ્02.19.19 િવશિતતૌ લકો ભારઃ02.19.20 દશધાર ણકં પલ ્02.19.21 ત પલશતંઆયમાની02.19.22 પ પલાવરા યાવહા રક ભાજ ય તઃ રુભાજની ચ02.19.23તાસાંઅધધરણાવરંપલ,ં પલાવરં ઉ રલોહ,ંષ ્ઽ લાવરા ાયામાઃ02.19.24 વૂયોઃ પ પલકઃ યામો માસંલોહલવણમણવ ્02.19.25 કા ઠ લુા અ ટહ તા પદવતી િતમાનવતી મ રૂપદાિધ ઠતા02.19.26 કા ઠપ િવશિતપલં ત ુલ થસાધન ્02.19.27એષ દશો બ ઽ પયોઃ02.19.28 ઇિત લુા િતમાનં યા યાત ્02.19.29અથધા યમાષ પલશતં ોણંઆયમાન,ંસ તાશીિતપલશતંઅધપલંચ યાવહા રકં,પ સ તિતપલશતંભાજનીય,ં ષ ટપલશતંઅધપલંચા તઃ રુભાજનીય ્02.19.30 તેષાંઆઢક થ ુ ુબા ભુાગાવરાઃ02.19.31 ષોડશ ોણા ખાર02.19.32 િવશિત ો ણકઃ ુ ભઃ02.19.33 ુ ભૈદશભવહઃ02.19.34 ુ કસારદા ુમયં સમં ચ ભુાગિશખં માનં કારયે ,્અ તઃિશખં વા02.19.35 રસ ય ુ રુાયાઃ ુ પફલયોઃ ષુા ારાણાં ધુાયા િશખામાનં

ણુ ઉ રા ૃ ઃ02.19.36 સ-પાદપણો ોણ ૂ યં આઢક ય પાદ ઊનઃ, ષ માષકાઃ થ ય,માષકઃ ુ ુબ ય02.19.37 ણુ ં રસાદ નાં માન ૂ ય ્02.19.38 િવશિતપણાઃ િતમાન ય02.19.39 લુા ૂ ય ં િ ભાગઃ

artha.pdf 55


02.19.40 ચ મુાિસકં ાિતવેધિનકં કારયે ્02.19.41અ િતિવ યા યયઃ સ-પાદઃ સ તિવશિતપણઃ02.19.42 ાિતવેધિનકં કાકણીકં અહરહઃ પૌતવા ય ાય દ ઃુ02.19.43 ાિ શ ાગઃ ત ત યા સિપષઃ, ચ ઃુષ ટભાગઃ તૈલ ય02.19.44 પ ાશ ્ ભાગો માન ાવો વાણા ્02.19.45 ુ ુબાધચ ુ ્ઽ ટભાગાિન માનાિન કારયે ્02.19.46 ુ ુબા ુ ્ઽશીિતવારકઃ સિપષો મતઃ02.19.47 ચ ઃુષ ટઃ ુ તૈલ ય પાદ ઘ ટકાઽનયોઃChapt . Measures of space and time

02.20.01 માના ય યો દશકાલમાનં િવ ા ્02.20.02અ ટૌ પરમાણવો રથચ િવ ુ ્02.20.03 તા અ ટૌ લ ા02.20.04 તા અ તૌ કૂા02.20.05 તા અ ટૌ યવમ યઃ02.20.06અ ટૌ યવમ યા અ લ ્02.20.07 મ યમ ય ુ ુષ ય મ યમાયા અ ુ ુ યા મ ય કષ વાઽ લ ્02.20.08 ચ ુ ્ઽ લો ધ ુ હઃ02.20.09અ ટા લા ધ ુ ુ ટઃ02.20.10 ાદશા લા િવત તઃ, છાયાપૌ ુષ ં ચ02.20.11 ચ દુશા લં શમઃ શલઃ પર રયઃ પદં ચ02.20.12 િવત તરર નઃ ા પ યો હ તઃ02.20.13 સ-ધ ુ હઃ પૌતવિવવીતમાન ્02.20.14 સ-ધ ુ ુ ટઃ ુ ુ ઃ કંસો વા02.20.15 ચ વા રશ ્ ઽ લઃત ણઃ ાકચિનક ક ુઃ ક ધાવાર ુગરાજપ ર હમાન ્02.20.16 ચ ુ પ ાશ ્ ઽ લઃ ૂ યવનહ તઃ02.20.17 ચ ુ ્ઽશી ઽ્ લો યામો ર ુમાનં ખાતપૌ ુષ ં ચ02.20.18 ચ ુ ્ઽર નદ ડો ધ નુા લકા પૌ ુષ ં ચ ગાહપ ય ્02.20.19અ ટશતા લં ધ ઃુ પિથ ાકારમાનં પૌ ુષ ં ચા ન ચ યાના ્02.20.20 ષ કંસો દ ડો દયાિત યમાન ્02.20.21 દશદ ડો ર ુ ઃ02.20.22 ર ુકઃ પ રદશઃ02.20.23 િ ર ુ કં િનવતનંએકતઃ02.20.24 દ ડાિધકો બા ઃુ02.20.25 ધ ઃુસહ ં ગો ુત ્



02.20.26 ચ ગુ ુતં યોજન ્02.20.27 ઇિત દશમાન ્02.20.28 કાલમાનંઅત ઊ વ ્02.20.29 ટુો લવો િનમેષઃ કા ઠા ક લા ના લકા ુ તૂઃ વૂાપરભાગૌ દવસોરાિ ઃ પ ો માસ ઋ રુયનં સવં સરો ગુ ં ઇિત કાલાઃ02.20.30 ૌ ટુૌ લવઃ02.20.31 ૌ લવૌ િનમેષઃ02.20.32 પ િનમેષાઃ કા ઠાઃ02.20.33 િ શ કા ઠાઃ કલાઃ02.20.34 ચ વા રશ કલાઃ ના લકા02.20.35 વુણમાષકા વાર ુ ્ઽ લાયામાઃ ુ ભ છ ંઆઢકં અ ભસો વાના લકા02.20.36 ના લકો ુ તૂઃ02.20.37 પ દશ ુ તૂ દવસો રાિ ચૈ ે ચા ુ ચ માિસ ભવતઃ02.20.38 તતઃ પરં િ ભ ુ તૂર યતરઃ ષ માસં વધતે સતે ચ ઇિત02.20.39છાયાયાંઅ ટપૌ ુ યાંઅ ટાદશભાગ છેદઃ,ષ પૌ ુ યાંચ દુશભાગઃ,િ પૌ ુ યાં અ ટભાગઃ, પૌ ુ યાં ષ ભાગઃ, પૌ ુ યાં ચ ભુાગઃ, અ ટા લાયાંયો દશભાગાઃ, ચ ુ ્ઽ લાયાં યોઽ ટભાગાઃ,અ છાયો મ યા ઇિત

02.20.40 પરા ૃ ે દવસે શેષ ંએવં િવ ા ્02.20.41આષાઢ માિસ ન ટ છાયો મ યા ો ભવિત02.20.42 અતઃ પરં ાવણાદ નાં ષ માસાનાં ઽ્ લ ઉ રા માઘાદ નાં

ઽ્ લાવરા છાયા ઇિત02.20.43 પ દશાહોરા ાઃ પ ઃ02.20.44 સોમા યાયનઃ ુ લઃ02.20.45 સોમાવ છેદનો બ લુઃ02.20.46 પ ો માસઃ02.20.47 િ શ ્ ઽહોરા ઃ કમમાસઃ02.20.48 સ-અધઃ સૌરઃ02.20.49અધ નૂ ા માસઃ02.20.50 સ તિવશિતના માસઃ02.20.51 ાિ શ ્ બલમાસઃ02.20.52 પ િ શ ્ અ વાહાયાઃ02.20.53 ચ વા રશ તવાહાયાઃ02.20.54 ૌ માસા ૃ ઃુ

artha.pdf 57


02.20.55 ાવણઃ ૌ ઠપદ વષાઃ02.20.56આ જુઃ કાિ ક શર ્02.20.57 માગશીષઃ પૌષ હમ તઃ02.20.58 માઘઃ ફા નુ િશિશરઃ02.20.59 ચૈ ો વૈશાખ વસ તઃ02.20.60 યે ઠા લૂીયઆષાઢ ી મઃ02.20.61 િશિશરા ુ રાયણ ્02.20.62 વષા દ દ ણાયન ્02.20.63 ઽ્યનઃ સવં સરઃ02.20.64 પ સવં સરો ગુ ્ । ઇિત02.20.65ab દવસ ય હર યકઃ ષ ટભાગંઋતૌ તતઃ ।02.20.65chd કરો યેકં અહ છેદં તથા એવ એકં ચ ચ માઃ02.20.66abએવંઅધ તૃીયાનાં અ દાનાં અિધમાસક ્ ।02.20.66chd ી મે જનયતઃ વૂ પ ા દા તે ચ પિ મ ્ (ઇિત)Chapt . Collector of chostums and tolls

02.21.01 ુ કા ય ઃ ુ કશાલાં વજ ંચ ા ખુ ં ઉદ ખુ ં વા મહા ારા યાશેિનવેશયે ્02.21.02 ુ કાદાિયન વારઃ પ વા સાથ ઉપયાતા ્ વ ણજો લખે ઃુ - કુત યાઃ કય પ યાઃ વ ચા ભ ાનં ુ ા વા ૃતા ઇિત02.21.03અ ુ ાણાં અ યયો દય ણુઃ02.21.04 ટૂ ુ ાણાં ુ કા ટ ણુો દ ડઃ02.21.05 ભ ુ ાણાં અ યયો ઘ ટકા થાને થાન ્02.21.06 રાજ ુ ાપ રવતને નામ ૃતે વા સ-પાદપણકં વહનં દાપયે ્02.21.07 વજ લૂઉપ થત ય માણંઅઘચવૈદ હકાઃ પ ય ય ૂ ઃુએત માણેનાઘણપ યં ઇદં કઃ તા ઇિત02.21.08 િ ુ ઉિષતંઅિથ યો દ ા ્02.21.09 સૃ ષ ૂ ય ૃ ઃ સ- ુ કા કોશં ગ છે ્02.21.10 ુ કભયા ્ પ ય માણ ૂ યં વા હ નં વુતઃ ત ્ અિત ર તં રાહર ્02.21.11 ુ કં અ ટ ણુ ં વા દ ા ્02.21.12ત ્ એવ િનિવ ટપ ય યભા ડ યહ ન િતવણકનાઘાપકષણેસારભા ડ યફ ભુા ડન િત છાદને ચ ુયા ્02.21.13 િત ભૃયા ્ વા પ ય ૂ યા ્ ઉપ ર ૂ યંવધયતો ૂ ય ૃ રાહર ,્ ણુ ં વા ુ કં ુયા ્



02.21.14 ત ્ એવા ટ ણુ ં અ ય ય ્ । છાદયતઃ02.21.15ત મા ્ િવ યઃપ યાનાં તૃો િમતોગણતોવા કાયઃ,તકઃ ફ ભુા ડાનાંઆ ુ ા હકાણાં ચ02.21.16 વજ લૂંઅિત ા તાનાં ચા ૃત ુ કાનાં ુ કા ્ અ ટ ણુો દ ડઃ02.21.17 પિથક ઉ પિથકાઃ ત ્ િવ ઃુ02.21.18વૈવા હકંઅ વાયનંઔપાિયકંય ૃ ય સવનૈિમિ કં દવઇ યાચૌલઉપનયનગોદાન તદ ાઽઽ દ ુ યાિવશેષે ુ ભા ડં ઉ કં ગ છે ્02.21.19અ યથાવા દનઃ તેયદ ડઃ02.21.20 ૃત ુ કના ૃત ુ કં િનવાહયતો તીયં એક ુ યા ભ વા પ ય ટંુઅપહરતો વૈદહક ય ત ચ તાવ ચ દ ડઃ02.21.21 ુ ક થાના ્ ગોમયપલાલં માણં ૃ વાઽપહરત ઉ મઃ સાહસદ ડઃ02.21.22શ વમકવચલોહરથર નધા યપ નૂાંઅ યતમંઅિનવા ં િનવાહયતોયથાઽવ િુષતો દ ડઃ પ યનાશ02.21.23 તેષાં અ યતમ યાનયને બ હરવ ઉ કો િવ યઃ02.21.24 અ તપાલઃ સ-પાદપણકાં વતન ૃ ીયા ્ પ યવહન ય, પણકાંએક રુ ય, પ નૂાં અધપણકાં ુ પ નૂાં પા દકા,ં સભાર ય માિષકા ્02.21.25 ન ટાપ તં ચ િતિવદ યા ્02.21.26 વૈદ યં સાથ ૃતસારફ ભુા ડિવચયનં અભ ાનં ુ ા ં ચ દ વાેષયે ્ અ ય ય

02.21.27 વૈદહક ય નો વા સાથ માણં રા ઃ ેષયે ્02.21.28તેન દશેનરા ુ કા ય યસાથ માણંઉપ દશે ્સવ યાપનાથ ્02.21.29 તતઃ સાથ અ ય ોઽ ભગ ય યૂા ્ ઇદં અ ુ યાં ઉ ય ચ સારભા ડંફ ભુા ડં ચ, ન િન ૂ હત ય,ંએષ રા ઃ ભાવઃ ઇિત02.21.30 િન હૂતઃ ફ ભુા ડં ુ કા ટ ણુો દ ડઃ, સારભા ડં સવાપહારઃ02.21.31ab રા પીડાકરં ભા ડં ઉ છ ા ્ અફલં ચ ય ્ ।02.21.31chd મહા ઉપકારં ઉ કં ુયા ્ બીજ ંચ ુલભ ્ (ઇિત)Chapt . Tariff of duties and tolls

02.22.01 બા ંઆ ય તરં ચાિત ય ્02.22.02 િન ા યં વે ય ં ચ ુ ક ્02.22.03 વે યાનાં ૂ યપ ભાગઃ02.22.04 ુ પફલશાક લૂક દવા લ બીજ ુ કમ યમાસંાનાંષ ભાગં ૃ ીયા ્02.22.05શ વ મણ ુ તા વાલહારાણાંત ત ુ ુષૈઃ કારયે ્ ૃતકમ માણકાલવેતનફલિન પિ ભઃ

artha.pdf 59


02.22.06 ૌમ ુ લૂ િમતાનક ટહ રતાલમનઃિશલાઽ ન હ કુલોહવણધા નૂાંચ દના ુ ુક ુક ક વાવરાણાંચમદ તા તરણ ાવરણ િમ તાનાંઆજએડક યચ દશભાગઃ પ દશભાગો વા02.22.07વ ચ ુ પદ પદ ૂ કાપાસગ ધભૈષ યકા ઠવે વુ કલચમ ૃ ા ડાનાંધા ય નેહ ારલવણમ પ વા ાદ નાં ચ િવશિતભાગઃ પ િવશિતભાગો વા02.22.08 ારાદયં ુ કં પ ભાગઃઆ ુ ા હકં વા યથાદશ ઉપકારં થાપ તે ્02.22.09 િત િૂમ ુ ચ પ યાનાં િવ યઃ02.22.10 ખિન યો ધા પુ યાદાને ષ છતંઅ યયઃ02.22.11 ુ પફલવાટ યઃ ુ પફલાદાને ચ ુ પ ાશ પણો દ ડઃ02.22.12 ષ ડ યઃ શાક લૂક દાદાને પાદ ઊનં પ ાશ પણો દ ડઃ02.22.13 ે ે યઃ સવસ યાદાને િ પ ાશ પણઃ02.22.14 પણોઽ યધપણ સીતાઽ યયઃ02.22.15abઅતો નવ રુાણાં દશ િતચ ર તઃ ।02.22.15chd પ યાનાં થાપયે ુ લ ંઅ યયંચાપકારતઃ (ઇિત)Chapt . Superintendent of yarns (and textiles)

02.23.01 ૂ ા ય ઃ ૂ વમવ ર ુ યવહારં ત ત ુ ુષૈઃ કારયે ્02.23.02ઊણાવ કકાપાસ લૂશણ ૌમા ણચ િવધવા ય ાક યા જતાદ ડ િતકા રણીભીપા વામા કૃા ભ ૃ રાજદાસી ભ પુરત ઉપ થાનદવદાસી ભ કતયે ્02.23.03 લ ણ લૂમ યતાં ચ ૂ ય િવ દ વા વેતનં ક પયે ,્ બ ઽ પતાંચ02.23.04 ૂ માણ ા વા તૈલામલક ઉ તનૈરતા અ ુ ૃ ીયા ્02.23.05 િતિથ ુ િતમાનદાનૈ કમ કારિયત યાઃ02.23.06 ૂ ાસે વેતન ાસો યસારા ્02.23.07 ૃતકમ માણકાલવેતનફલિન પિ ભઃ કા ુ ભ કમકારયે ,્ િતસસંગચ ગ છે ્02.23.08 ૌમ ુ લૂ િમતાનરા વકાપાસ ૂ વાનકમા તાં ુ ાનોગ ધમા યદાનૈર યૈ ાઉપ ા હકરારાધયે ્02.23.09 વ ા તરણ ાવરણિવક પા ્ ઉ થાપયે ્02.23.10 ક ટકમા તાં ત તકા ુિશ પભઃ કારયે ્02.23.11 યા ાિન કાિસ યઃ ોિષતા િવધવા ય ાઃ ક યકા વાઽઽ માનં બ ૃ ઃુતાઃ વદાસી ભર સુાય સ-ઉપ હં કમ કારિયત યાઃ02.23.12 વયં આગ છ તીનાં વા ૂ શાલાં ષુિસ ભા ડવેતનિવિનમયંકારયે ્02.23.13 ૂ પર ાઽથમા ઃ દ પઃ



02.23.14 યા ખુસ દશનેઽ યકાયસ ભાષાયાંવા વૂઃ સાહસદ ડઃ,વેતનકાલાિતપાતનેમ યમઃ,અ ૃતકમવેતન દાને ચ02.23.15 હૃ વાવેતનંકમા ુવ યાઅ ઠસ દંશંદાપયે ,્ભ તાપ તાવ ક દતાનાંચ02.23.16 વેતને ુ ચ કમકરાણાં અપરાધતો દ ડઃ02.23.17 ર ુવતકવમકાર વયં સં ૃ યેત02.23.18 ભા ડાિન ચ વર ાદ િન વતયે ્02.23.19ab ૂ વ કમયી ર ુવર ા વૈ વૈણવીઃ ।02.23.19chd સા ના ા બ ધનીયા યાન ુ ય ય કરયે ્ (ઇિત)Chapt . Director of agriculture

02.24.01સીતાઽ ય ઃ ૃિષત ુ બ ૃ ા વુદ ઃ ત સખોવાસવધા ય ુ પફલશાકક દ લૂવા લ ૌમકાપાસબી િનયથાકાલં ૃ ીયા ્02.24.02 બ હુલપ ર ૃ ટાયાં વ મૂૌ દાસકમકરદ ડ િતક ૃભવાપયે ્02.24.03કષણય ઉપકરણબલીવદ એષાંઅસ ં કારયે ,્કા ુ ભ કમાર ુ ાકમેદકર ુવતકસપ ાહા દ ભ02.24.04 તેષાં કમફલિવિનપાતે ત ફલહાનં દ ડઃ02.24.05 ષોડશ ોણં લાનાં વષ માણ,ં અ યધ આ પૂાનાં દશવાપાના,ંઅધ યોદશા મકાના,ં યોિવશિતરવ તીના,ંઅિમતંઅપરા તાનાં હમ યાનાંચ, ુ યાઽઽવાપાનાં ચ કાલતઃ02.24.06વષિ ભાગઃ વૂપિ મમાસયોઃ, ૌ િ ભાગૌમ યમયોઃ - ષુમા પ ્02.24.07ત યઉપલિધ હૃ પતેઃ થાનગમનગભાધાને યઃ ુ ઉદયા તમયચાર યઃયૂ ય ૃિતવૈ ૃતા ચ

02.24.08 યૂા ્ બીજિસ ઃ, હૃ પતેઃ સ યાનાં ત બકા રતા, ુ ા ્ ૃ ટઃ ।ઇિત02.24.09ab યઃ સ તા હકા મેઘા અશીિતઃ કણશીકરાઃ ।02.24.09chd ષ ટરાતપમેઘાનાં એષા ૃ ટઃ સમા હતા02.24.10ab વાતંઆતપયોગં ચ િવભજ ્ ય વષિત ।02.24.10chd ી ્ કર ષાં જનયઃં ત સ યાગમો વુઃ02.24.11 તતઃ તૂ ઉદકં અ પ ઉદકં વા સ યં વાપયે ્02.24.12 શા લ ી હકો વિતલિ ય ।ઉદારકવરકાઃ વૂવાપાઃ02.24.13 ુ માષશૈ યા મ યવાપાઃ02.24.14 ુ ુ ભમ રૂ ુલ થયવગો મૂકલાયાતસીસષપાઃ પ ા ાપાઃ02.24.15 યથા।ઋતુવશેન વા બીજવાપાઃ02.24.16વાપાિત ર તંઅધસીિતકાઃ ુ ઃુ, વવીયઉપ િવનોવાચ થુપ ભા ગકાઃU2.24.17 યથા ઇ ટં અનવિસતભાગં દ ઃુ,અ ય ૃ ે યઃ

artha.pdf 61


U2.24.18 વસે ુ યો હ ત ાવિતમં ઉદકભાગં પ મં દ ઃુ, ક ધ ાવિતમંચ થુ, ોતોય ાવિતમં ચ તૃીય,ં ચ થુ નદ સર તટાક પૂ ઉ ાટ ્U2.24.19 કમ ઉદક માણેન કદારં હમનં ૈ મકં વા સ યં થાપયે ્U2.24.20 શા ।્આદિ યે ઠં, ષ ડો મ યમઃ, ઇ ઃુ યવરઃ02.24.21 ઇ વો હ બ ।આબાધા યય ા હણ02.24.22ફનાઘાતોવ લીફલાના,ંપર વાહા તાઃ િપ પલી ૃ ીક ઇ ણૂા,ં પૂપય તાઃશાક લૂાના,ંહરણીપય તા હ રતકાના,ંપા યોલવાનાંગ ધભૈષ યઉશીર બેરિપ ડા કુાદ ના ્02.24.23 યથા વં િૂમ ુ ચ થા યા ા ૂ યા ોષધીઃ થાપયે ્02.24.24 ષુારપાયન ુ ણશોષણંચાસ તરા ા ્ ઇિત ધા યબી ના,ં િ રા ંવાપ રા ંવા કોશીધા યાના,ંમ ુ તૃ કૂરવસા ભઃશ ૃ ુ તા ભઃ કા ડબી નાંછેદલેપો, મ ુ તૃેન ક દાના,ંઅ થબી નાં શ ૃ ્ ।આલેપઃ, શા ખનાં ગતદાહોગોઽ થશ ૃ ઃ કાલે દૌ દં ચ02.24.25 ઢાં ા ુ કક ુમ યાં ુ હ ીરણ પાયયે ્02.24.26ab કાપાસસારં િનમ કં સપ ય ચ સમાહર ્ ।02.24.26chd ન સપાઃ ત િત ઠ ત મૂો ય એષ િત ઠિત02.24.27 સવ નાં ુ થમવાપે વુણ ઉદકસ તુાં વૂ ુ ટ વાપયે ્ ,અ ું ચ મ ં યૂા ્ - પતયે કા યપાય દવાય ચ નમઃ સદા । સીતા મેઋ યતાં દવી બી ુ ચ ધને ુ ચ02.24.28 ષ ડવાટગોપાલકદાસકમકર યો યથા ુ ુષપ રવાપં ભ તં ુયા ,્સ-પાદપણકં ચ માસં દ ા ્02.24.29 કમા ુ પ ં કા ુ યો ભ તવેતન ્02.24.30 શીણચ ુ પફલંદવકાયાથ ી હયવંઆ યણાથ ોિ યાઃ તપ વન ાહર ઃુ,રાિશ લૂ ં ઉ છ ૃ યઃ02.24.31ab યથાકાલં ચ સ યા દ તં તં વેશયે ્ ।02.24.31chd ન ે ે થાપયે ્ કિ ્ પલાલંઅિપ પ ડતઃ02.24.32ab ાકારાણાં સ ુ યા ્ વલભીવા તથાિવધાઃ ।02.24.32chd ન સહંતાિન ુવ ત ન ુ છાિન િશરાિંસ ચ02.24.33ab ખલ ય કરા ્ ુયા ્ મ ડલા તે સમાિ તા ્ ।02.24.33chdઅન નકાઃ સ-ઉદકા ખલે ઃુ પ રકિમણઃ (ઇિત)Chapt . Controller of spiritual liquors

02.25.01 રુાઽ ય ઃ રુા ક વ યવહારા ્ ુગજનપદ ક ધાવારવાત ત રુા ક વ યવહા ર ભઃકારયે ્ ,એક ખુંઅનેક ખુ ં વા િવ ય યવશેન વા02.25.02 ષ શતંઅ યયંઅ ય ક ૃ િૃવ ણૄાં થાપયે ્



02.25.03 ામા ્ અિનણયણંઅસ પાતંચ રુાયાઃ, માદભયા ્કમ ુ િ દ ટાના,ંમયાદાિત મભયા ્ આયાણા,ં ઉ સાહભયા ચ તી ણાના ્02.25.04 લ તં અ પં વા ચ ભુાગં અધ ુ ુબ ં ુ ુબ ં અધ થં થં વા ઇિતાતશૌચા િનહર ઃુ

02.25.05 પાનાગાર ુ વા િપબે રુસ ા રણઃ02.25.06 િન ેપ ઉપિનિધ યોગાપ તાનાં અિન ટ ઉપગતાનાં ચ યાણાંાનાથ અ વાિમકં ુ ય ં હર યં ચ ઉપલ ય િન ક તારં અ ય યપદશેનાહયે ્ ,અિત યયકતારં અનાયિત યયંચ

02.25.07 ન ચાનઘણ કા લકાં વા રુા ં દ ા ્ ,અ ય ુ ટ રુાયાઃ02.25.08 તાં અ ય િવ ાપયે ્02.25.09 દાસકમકર યો વા વેતનં દ ા ્02.25.10 વાહન િતપાનં કૂરપોષણં વા દ ા ્02.25.11 પાનાગારા ઽ્નેકક યા ણ િવભ તશયનાસનવ ત પાન ઉ ેશાિનગ ધમા ય ઉદકવ ત ઋ ુ ખુાિન કારયે ્02.25.12 ત થાઃ ૃ ઽ્ઉ પિ કૌ યયૌ ઢૂા િવ ઃુ,આગ ૂં02.25.13 ણૄાં મ ુ તાનાં અલ ારા છાદન હર યાિન ચ િવ ઃુ02.25.14 ત ાશે વ ણજઃ ત ચ તાવ ચ દ ડં દ ઃુ02.25.15વણજ ઃ્ ુસ ં તૃે ુ ક યાિવભાગે ુ વદાસી ભઃપેશલ પા ભરાગ નૂાંવા ત યાનાં ચાય પાણાં મ ુ તાનાં ભાવં િવ ઃુ02.25.16 મેદક સ ાસવા ર ટમૈરયમ નૂા ્02.25.17 ઉદક ોણં ત ુલાનાં અધાઢકં યઃ થાઃ ક વ ય ઇિત મેદકયોગઃ02.25.18 ાદશાઢકં િપ ટ યપ થાઃ ક વ ય કુ વ ફલ ુ તોવા િતસ ભારઃસ ાયોગઃ

02.25.19 કિપ થ લુા ફા ણતં પ તૌ લકં થો મ નુ ઇ યાસવયોગઃU2.25.20 પા ્ ઽિધકો યે ઠઃ પાદહ નઃ કિન ઠઃU2.25.21 ચ ક સક માણાઃ યેકશો િવકારાણાં અ ર ટાઃU2.25.22મેષ ૃ વ વાથા ભ તુો ડુ તીવાપઃ િપ પલીમ રચસ ભારઃ િ ફલા ુ તોવા મૈરયઃU2.25.23 ડુ ુ તાનાં વા સવષાં િ ફલાસ ભારઃU2.25.24 ૃ ીકારસો મ ુu2.25.25 ત ય વદશો યા યાનં કાિપશાયનં હાર રૂકં ઇિતU2.25.26માષકલની ોણમામં િસ ંવા િ ભાગાિધકત ુલંમોરટાદ નાંકાિષકભાગ ુ તંક વબ ધઃ

artha.pdf 63


02.25.27પાઠાલો તેજોવ ।્એલાવાલુકમધુકમધુરસાપ્રિયઙ્ગુદારુહરિદ્રામરિચપિપ્પલીનાંચ પ કાિષકઃ સ ભારયોગો મેદક ય સ ાયા02.25.28 મ કુિન હૂ ુ તા કટશકરા વણ સાદની ચ02.25.29ચોચચ કિવલ ગજિપ પલીનાંચ કાિષકઃ કુમ કુ ુ તાલો ાણાંકાિષક ાસવસ ભારઃ

02.25.30 દશભાગ એષાં બીજબ ધઃ02.25.31 સ ાયોગઃ તે રુાયાઃ02.25.32 સહકાર રુા રસ ઉ રા બીજ ઉ રા વા મહા રુા સ ભા રક વા02.25.33તાસાંમોરટાપલાશપ રૂમેષ ૃ કર ીર ૃ કષાયભાિવતંદ ધકટશકરા ણૂલો ચ કિવલ પાઠા ુ તાક લ યવદા ુહ ર ઇ દ વરશત ુ પાપામાગસ તપણિન બા ફોતક કાધ ુ તંઅ તનખો ુ ટઃ ુ ભ રાજપેયાં સાદયિત02.25.34 ફા ણતઃ પ પલક ા રસ ૃ દયઃ02.25.35 ુ ુ બનઃ ૃ યે ુ તે રુા,ંઔષધાથવા ર ટં,અ ય ્ વા ક ુલભેર ્02.25.36 ઉ સવસમાજયા ા ુ ચ ુ ્ઽહઃ સૌ રકો દયઃ02.25.37 તે વન ુ ાતાનાં હવના તં દવિસકં અ યયં ૃ ીયા ્02.25.38 રુા ક વિવચયં યો બાલા ુ ઃુ02.25.39અરાજપ યાઃ પ કંશતં ુ કં દ ઃુ, રુકામેદકા ર ટમ ફુલા લા લશી નૂાંચ02.25.40abઅ િવ યં ા વા યાજ માન હર યયોઃ ।02.25.40chd તથા વૈધરણં ુયા ્ ઉ ચતં ચા વુતયે ્ (ઇિત)Chapt . Supervisor of (animal-)slaughter

02.26.01 નૂાઽ ય ઃ દ ટાભયાનાંઅભયવનવાિસનાંચ ગૃપ પુ મ યાનાંબ ધવધ હસાયાં ઉ મંદ ડં કારયે ,્ ુ ુ બનાંઅભયવનપ ર હ ુ મ યમ ્02.26.02અ ૃ વધાનાંમ યપ ણાંબ ધવધ હસાયાંપાદઊનસ તિવશિતપણંઅ યયં ુયા ,્ ગૃપ નૂાં ણુ ્02.26.03 ૃ હસાનાં અપ ર હૃ તાનાં ષ ભાગં ૃ ીયા ,્ મ યપ ણાંદશભાગં વાઽિધકં, ગૃપ નૂાં ુ કં વાઽિધક ્02.26.04 પ ગૃાણાં વ ્ ષ ભાગંઅભયવને ુ ુ ે ્02.26.05સા ુ હ ઽ્ ુ ુષ ષૃગદભા ૃતયોમ યાઃ સારસાનાદયાઃ તટાક ુ યાઉ વાવા ૌ ઉ ોશકદા હૂહસંચ વાક વ ીવક ૃ રાજચકોરમ કો કલમ રૂ કુમદનશા રકાિવહારપ ણો મ યા ા યેઽિપ ા ણનઃ પ ગૃા હસાબાધે યો ર યાઃ02.26.06 ર ાઽિત મે વૂઃ સાહસદ ડઃ02.26.07 ગૃપ નૂાં અન થમાસં ં સ ોહતં િવ ણીર ્02.26.08અ થમતઃ િતપાતં દ ઃુ



02.26.09 લુાહ ને હ ના ટ ણુ ્02.26.10 વ સો ષૃો ધે ુ એષાં અવ યાઃ02.26.11 નતઃ પ ાશ કો દ ડઃ, લ ટઘાતં ઘાતયત02.26.12 પ ર નૂ ંઅિશરઃપાદા થ િવગ ધં વયં તૃ ં ચ ન િવ ણીર ્02.26.13અ યથા ાદશપણો દ ડઃ02.26.14ab ુ ટાઃ પ ુ ગૃ યાલા મ ય ાભયચા રણઃ ।02.26.14chdઅ ય ુ ત થાને યો વધબ ધંઅવા ુ ઃુ (ઇિત)Chapt . Superintendent of courtesans

02.27.01ગણકાઽ ય ોગણકાઽ વયાંઅગણકાઽ વયાંવા પયૌવનિશ પસ પ ાંસહ ેણ ગણકાં કારયે ,્ ુ ુ બાધન િતગણકા ્02.27.02 િન પિતતા ેતયો ુ હતાભગનીવા ુ ુ બ ંભરત,માતાવા િતગણકાંથાપયે ્02.27.03 તાસાં અભાવે રા હર ્02.27.04સૌભા યાલ ાર ૃ યાસહ ેણવારં કિન ઠંમ યમંઉ મંવાઽઽરોપયે ્છ ૃ ાર યજનિશબકાપી ઠકારથે ુ ચ િવશેષાથ ્02.27.05 સૌભા યભ મા કૃાં ુયા ્02.27.06 િન ય િુવશિતસાહ ો ગણકાયાઃ, ાદશસાહ ો ગણકા ુ ય02.27.07અ ટવષા ્ િૃત રા ઃ ુશીલવકમ ુયા ્02.27.08 ગણકાદાસી ભ નભોગા કો ઠાગાર મહાનસે વા કમ ુયા ્02.27.09અિવશ તી સપાદપણંઅવ ુ ા માસવેતનં દ ા ્02.27.10ભોગંદાયમાયં યયંઆયિતચગણકાયા િનબ ધયે ,્અિત યયકમચ વારયે ્02.27.11 મા હૃ તા ્ અ ય અભરણ યાસે સપાદચ ુ પણો દ ડઃ02.27.12 વાપતેયં િવ યંઆધાનંવાનય યાઃસપાદપ ાશ પણઃપણોઽધપણ છેદને02.27.13અકામાયાઃ ુમાયાવાસાહસે ઉ મો દ ડઃ,સકામાયાઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ02.27.14ગણકાંઅકામાં ુ ધતો િન પાતયતોવા ણિવદારણેનવા પ।ંઉપઘ્નતઃસહ ં દ ડઃ02.27.15 થા વશેષેણ વા દ ડ ૃ ઃ આિન ય ણુા ્02.27.16 ા તાિધકારં ગ ણકાં ઘતયતો િન યિ ણુો દ ડઃ02.27.17 મા કૃા ુ હ કૃા પદાસીનાં ઘાતે ઉ મઃ સાહસદ ડઃ02.27.18 સવ થમેઽપરાધે થમઃ, તીયે ણુઃ, તૃીયે િ ણુઃ, ચ થુયથાકામી યા ્02.27.19રા યા ુ ુષ ંઅનભગ છ તીગણકા િશફાસહ ંલભીત,પ સહ ંવા દ ડઃ02.27.20 ભોગં હૃ વા ષ યા ભોગ ણુો દ ડઃ

artha.pdf 65


02.27.21વસિતભોગાપહારભોગંઅ ટ ણુ ંદ ા ્ અ ય યાિધ ુ ુષદોષે યઃ02.27.22 ુ ુષ ં ન યાિ તા તાપેઽ ુ વેશનં વા02.27.23 ગણકાભરણંઅથ ભોગં વાઽપહરતોઽ ટ ણુો દ ડઃ02.27.24 ગણકા ભોગંઆયિત ુ ુષ ં ચ િનવેદયે ્02.27.25એતેનનટનતકગાયનવાદકવા વન ુશીલવ લવકસૌ ભકચારણાનાંી યવહા રણાં યો ઢૂા વા યા યાતાઃ

02.27.26 તેષાં યૂ આગ કંુ પ પણં ે ાવેતનં દ ા ્02.27.27 પા વા ભોગ ય ણું માસં દ ઃુ02.27.28ગીતવા પાઠ ૃ યનાટ ા ર ચ વીણાવે ુ દૃ પર ચ ાનગ ધમા યસ હૂનસવંાદનસવંાહનવૈિશકકલા ાનાિનગણકા દાસી ર ઉપ િવની ાહયતો રાજમ ડલા ્ આ વં ુયા ્02.27.29ગણકા ુ ા ્ ર ઉપ િવનાંચ ુ યાિ પાદયે ઃુ,સવતાલાવચરાણાંચ02.27.30ab સં ાભાષાઽ તર ા યઃ તેષાં અના મ ુ ।02.27.30chd ચારઘાત માદાથ યો યા બ વુાહનાઃ (ઇિત)Chapt . Controller of shipping

02.28.01ના ઽ્ ય ઃસ ુ સ યાનનદ ખુતર ચારા ્દવસરોિવસરોનદ તરાંથાનીયા દ વવે ેત02.28.02 ત લેા લૂ ામાઃ ૃ ત ં દ ઃુ02.28.03 મ યબ ધકા નૌકાભાટકં ષ ભાગં દ ઃુ02.28.04પ ના ુ ૃ ં ુ કભાગંવ ણજોદ ઃુ,યા ાવેતનંરાજનૌ ભઃસ પત તઃ02.28.05 શ ુ તા ા હણો નૌભાટકં દ ઃુ, વનૌ ભવા તર ઃુ02.28.06અ ય એષાં ખ ઽ્ ય ેણ યા યાતઃ02.28.07 પ ના ય િનબ ં પ યપ નચા ર ં ના ઽ્ ય ઃ પાલયે ્02.28.08 ઢૂવાતાહતા નાવઃ િપતા ઇવા ુ ૃ ીયા ્02.28.09 ઉદક ા તં પ યંઅ ુ કં અધ ુ કં વા ુયા ્02.28.10 યથાિન દ ટા એતાઃ પ યપ નયા ાકાલે ુ ેષયે ્02.28.11 સ યાતીનાવઃ ે ા ગુતાઃ ુ કં યાચે ્02.28.12 હિ કા િનઘાતયે ,્અિમ િવષયાિતગાઃ પ યપ નચા ર ઉપઘાિતકા02.28.13શાસકિનયામકદા ા મ ાહકઉ સેચકાિધ ઠતા મહાનાવો હમ ત ી મતાયા ુમહાનદ ુ યોજયે ,્ ુ કાઃ ુ કા ુ વષા ાિવણી ુ02.28.14 બાધતીથા એતાઃ કાયા રાજ ટકા રણાં તરણભયા ્02.28.15અકાલેઽતીથ ચ તરતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ02.28.16 કાલે તીથ ચાિન ૃ ટતા રણઃ પાદ ઊનસ તિવશિતપણઃ તરા યયઃ



02.28.17કવતકા ટ ણૃભાર ુ પફલવાટષ ડગોપાલકાનાંઅન યયઃ,સ ભા ય ૂતા પુાિતનાંચસેનાભા ડ યોગાણાંચ વતરણૈઃ તરતા,ંબીજભ ત યઉપ કરાં ા પૂ ામાણાંતારયતા ્02.28.18 ા ણ જતબાલ ૃ યાિધતશાસનહરગભ યોના ઽ્ ય ુ ા ભઃતર ઃુ02.28.19 ૃત વેશાઃ પારિવષિયકાઃ સાથ માણા વા િવશે ઃુ02.28.20 પર ય ભાયા ક યાં િવ ં વાઽપહર તં શિવ ં વાઽપહર તં શ તંઆિવ નંઉ ા ડ ૃત ંમહાભા ડન ૂ નભારણાવ છાદય તંસ ો હૃ ત લ નંઅલ નંવા જતંઅલ ય યાિધતંભયિવકા રણં ઢૂસારભા ડશાસનશ ા નયોગંિવષહ તં દ ઘપિથકં અ ુ ં ચ ઉપ ાહયે ્02.28.21 ુ પ મુ ુ ય સભારો માષકં દ ા ,્ િશરોભારઃ કાયભારો ગવા ંચ ૌ, ઉ મ હષં ચ રુઃ, પ લ યુાન,ં ષ ્ ગો લ ,ં સ ત શકટં, પ યભારઃપાદ ્02.28.22 તેન ભા ડભારો યા યાતઃ02.28.23 ણુો મહાનદ ુ તરઃ02.28.24 ૃ ત ંઆ પૂ ામા ભ તવેતનં દ ઃુ02.28.25 ય તે ુતરાઃ ુ કંઆિતવા હકંવતન ચ ૃ ી ઃુ, િનગ છત ા ુ ય યભા ડં હર ઃુ,અિતભારણાવેલાયાં અિતથ તરત02.28.26 ુ ુષ ઉપકરણહ નાયાંઅસં ૃતાયાંવા નાિવ િવપ ાયાંના ઽ્ ોન ટં િવન ટં વાઽ યાવહ ્02.28.27ab સ તાહ ૃ ા ં આષાઢ કાિ ક ચા તરા તરઃ ।02.28.27chd કાિમકઃ યયં દ ાિ યં ચા કં આવહ ્ (ઇિત)Chapt . Superintendent of cattle

02.29.01ગોઽ ય ોવેતનઉપ ા હકં કર િતકરંભ નઉ ૃ ટકંભાગા ુ િવ ટકંજપય ં ન ટં િવન ટં ીર તૃસ ાતં ચ ઉપલભેત

02.29.02ગોપાલકિપ ડારકદોહકમ થક ુ ધકાઃ શતંશતંધે નૂા ં હર ય તૃાઃપાલયે ઃુ02.29.03 ીર તૃ તૃા હ વ સા ્ ઉપહ ઃુ । ઇિત વેતન ઉપ ા હક ્02.29.04જર ધે ગુ ભણીપ ઠૌહ વ સતર ણાંસમિવભાગં પશતંએકઃપાલયે ્02.29.05 તૃ યા ટૌ વારકા ્ પ ણકં ુ છં અ ચમ ચ વાિષકં દ ા ્ । ઇિતકર િતકરઃ02.29.06 યાિધતા ય ાઽન યદોહ ુ દ હા ુ નીનાં ચ સમિવભાગં પશતંપાલય તઃ ત િતકં ભાગં દ ઃુ । ઇિત ભ ન ઉ ૃ ટક ્

artha.pdf 67


02.29.07પરચ ાટવીભયા ્ અ ુ િવ ટાનાંપ નૂાંપાલનધમણદશભગંદ ઃુ। ઇિત ભાગા ુ િવ ટક ્02.29.08વ સાવ સતરા દ યાવ હનો ષૃા ઉ ાણ ુ વાઃ, ગુવાહનશકટવહાષૃભાઃ નૂામ હષાઃ ૃ ટ ક ધવા હન મ હષાઃ, વ સકા વ સતર પ ટ હુ

ગભણી ધે ુ ા તા વ યા ગાવો મ હ ય , માસ માસ તાઃ તાસાંઉપ વ સા વ સકા02.29.09 માસ માસ તા ્ અ યે ્02.29.10 માસ માસપ િુષતંઅ યે ્02.29.11 અ ં ચ ં વણ ૃ ા તરં ચ લ ણં એવં ઉપ િનબ ધયે ્ । ઇિતજપય ્

02.29.12 ચોર તંઅ ય થૂ િવ ટં અવલીનં વા ન ટ ્02.29.13પ િવષમ યાિધજરાતોયાહારાવસ ં ૃ તટકા ઠિશલાઽ ભહતંઈશાન યાલસપ ાહદાવા નિવપ ંિવન ટ ્02.29.14 માદા ્ અ યાવહ ઃુ02.29.15એવં પા ં િવ ા ્02.29.16 વયં હ તા ઘાતિયતા હતા હારિયતા ચ વ યઃ02.29.17 પરપ નૂાં રા ન પ રવતિયતા પ ય વૂ સાહસદ ડં દ ા ્02.29.18 વદશીયાનાં ચોર તં યાનીય પણતં પં હર ્02.29.19 પરદશીયાનાં મો િયતાઽધ હર ્02.29.20 બાલ ૃ યાિધતાનાં ગોપાલકાઃ િત ુ ઃુ02.29.21 ુ ધક ગણભરપા તઃતેના યાલપરાબાધભયંઋ િુવભ તંઅર યંચારયે ઃુ02.29.22 સપ યાલ ાસનાથ ગોચરા પુાત ાનાથ ચ નૂાં ઘ ટા યૂ ચબ ની ઃુ02.29.23 સમ ઢૂતીથ અકદમ ાહં ઉદકં અવતારયે ઃુ પાલયે ુ02.29.24 તેન યાલસપ ાહ હૃ તં યાિધજરાઽવસ ં ચાવેદયે ઃુ, અ યથાપ ૂ યં ભ ર ્02.29.25કારણ તૃ યા ચમગોમ હષ ય,કણલ ણંઅ િવકાના,ં ુ છંઅ ચમચા ખર ઉ ાણા,ં બાલચમબ તિપ ના દુ ત રુ ૃ ા થીિન ચાહર ઃુ02.29.26 માસં ંઆ ુ કં વા િવ ણી ઃુ02.29.27 ઉદિ વરાહ યો દ ઃુ02.29.28 ૂ ચકાં સેનાભ તાથઆહર ઃુ02.29.29 કલાટો ઘાણિપ યાક લેદાથઃ02.29.30 પ િુવ તા પા દકં પં દ ા ્



02.29.31વષાશર ેમ તા ્ઉભયતઃકાલં ુ ઃુ, િશિશરવસ ત ી મા ્એકકાલ ્02.29.32 તીયકાલદો રુ ઠ છેદો દ ડઃ02.29.33 દોહનકાલંઅિત ામતઃ ત ફલહાનં દ ડઃ02.29.34એતેન ન યદ ય ગુિપ નવતનકાલા યા યાતાઃ02.29.35 ીર ોણે ગવાં તૃ થઃ,પ ભાગાિધકોમ હષીણા,ં ભાગાિધકોઽ વીના ્02.29.36 મ થો વા સવષાં માણ ્02.29.37 િૂમ ણૃ ઉદકિવશેષા હ ીર તૃ ૃ ભવિત02.29.38 થૂ ષૃ ં ષૃેણાવપાતયતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ, ઘાતયત ઉ મઃ02.29.39 વણાવરોધેન દશતી ર ા02.29.40ઉપિનવેશ દ વભાગોગો ચારા ્ બલા વયતોવાગવાંર ાસામ યા ચ02.29.41અ વીનાં ષ માિસક ણૂા ાહયે ્02.29.42 તેના ખર ઉ વરાહ યા યાતાઃ02.29.43બલીવદાનાંન યા ભ ગિતવા હનાંયવસ યાધભારઃ ણૃ ય ણુ,ંલુા ઘાણિપ યાક ય, દશાઢકં કણ ુ ડક ય, પ પલકં ખુલવના,ં તૈલ ુ ુબો

ન યં થઃપાન,ંમાસં લુા,દ ન ાઢકં,યવ ોણંમાષાણાંવા લુાકઃ, ીર ોણંઅધાઢકં વા રુાયાઃ નેહ થઃ ારદશપલં ૃ બેરપલંચ િતપાન ્02.29.44 પાદ ઊનંઅ તરગોખરાણા,ં ણુ ં મ હષ ઉ ાણા ્02.29.45કમકરબલીવદાનાંપાયનાથાનાંચધે નૂા ં કમકાલતઃ ફલત િવધાદાન ્02.29.46 સવષાં ણૃ ઉદક ાકા ય ્02.29.47 ઇિત ગોમ ડલં યા યાત ્02.29.48ab પ ।ઋષભં ખરા ાનાં અ વીનાં દશ।ઋષભમ્ ।02.29.48chd શ યંગોમ હષ ઉ ાણાં થૂ ં ુયા ચ ુ ષૃ ્ (ઇિત)Chapt . Superintendent of horses

02.30.01અ ા ય ઃપ યાગા રકં યઉપાગતંઆહવલ ધંઆ તંસાહા યાગતકંપણ થતં યાવ કા લકં વાઽ પય ં ુલવયોવણચ વગાગમૈલખયે ્02.30.02અ શ ત ય યાિધતાં ાવેદયે ્02.30.03 કોશકો ઠાગારા યાં ચ હૃ વા માસલાભંઅ વાહિ તયે ્02.30.04અ િવભવેનાયતાંઅ ાયાંઅ ણુિવ તારાંચ ુ ાર ઉપાવતનમ યાંસ- ીવાં ારાસનફલક ુ તાનાંવાનરમ રૂ ષૃતન ુલચકોર કુસા રકાક ણાશાલાં િનવેશયે ્02.30.05અ ાયાં અચ ુ ્ઽ લ ણફલકા તારં સ-ખાદનકો ઠકં સ- ૂ રુ ષઉ સગ એક એકશઃ ા ખુ ં ઉદ ખુ ં વા થાનં િનવેશયે ્02.30.06 શાલાવશેન વા દ વભાગં ક પયે ્02.30.07 વડવા ષૃ કશોરાણાં એકા તે ુ

artha.pdf 69


02.30.08 વડવાયાઃ જતાયાઃ િ રા ં તૃ થઃ પાન ્02.30.09અતઊ વ સ ુ થઃ નેહભૈષ ય િતપાનં દશરા ્02.30.10 તતઃ લુાકો યવસંઆતવ ાહારઃ02.30.11દશરા ા ્ ઊ વ કશોર ય તૃચ ભુાગઃસ ુ ુ ુબઃ ીર થ ાહારઆષ માસા ્02.30.12તતઃપરંમાસઉ રંઅધ ૃ યવ થઆિ વષા ,્ ોણઆચ વુષા ્02.30.13અતઊ વ ચ વુષઃ પ વષ વા કમ યઃ ણૂ માણઃ02.30.14 ાિ શ ્ ઽ લં ખુ ંઉ મા ય,પ ખુા યાયામો, િવશ ઽ્ લાજ ા,ચ ુ ઉ સેધઃ02.30.15 ઽ્ લાવરં મ યમાવરયોઃ02.30.16 શતા લઃ પ રણાહઃ02.30.17 પ ભાગાવરો મ યમાવરયોઃ02.30.18 ઉ મા ય ોણં શા લ ી હયવિ ય ણાં અધ ુ કં અધિસ ં વાુ માષાણાં વા લુાકઃ નેહ થ , પ પલં લવણ ય, માસં ં પ ાશ પલકં

રસ યાઢકં ણુ ં વા દ નઃ િપ ડ લેદનાથ, ારપ પલકઃ રુાયાઃ થઃપયસો વા ણુઃ િતપાન ્02.30.19દ ઘપથભાર લા તાનાંચખાદનાથ નેહ થોઽ વુાસનં ુ ુબો ન યકમણઃ,યવસ યાધભારઃ ણૃ ય ણુઃ ષ ્ઽર નપ ર ેપઃ ુ ીલ હો વા02.30.20 પાદાવરં એત ્ મ યમાવરયોઃ02.30.21 ઉ મસમો ર યો ષૃ મ યમઃ02.30.22 મ યમસમ ાવરઃ02.30.23 પાદહ નં વડવાનાં પારશમાનાં ચ02.30.24અતોઽધ કશોરાણાં ચ02.30.25 ઇિત િવધાયોગઃ02.30.26 િવધાપાચક ૂ ાહક ચ ક સકાઃ િત વાદભાજઃ02.30.27 ુ યાિધજરાકમ ીણાઃ િપ ડગોચ રકાઃ ઃુ02.30.28અસમર યો યાઃ પૌર નપદાનાં અથન ષૃા વડવા વાયો યાઃ02.30.29 યો યાનાંઉ માઃ કા બોજસૈ ધવાર વના ુ ઃ,મ યમાબા કપાપેયકસૌવીરકતૈતલાઃ,શેષાઃ યવરાઃ02.30.30 તેષાં તી ણભ મ દવશેન સા ના ંઔપવા કં વા કમ યોજયે ્02.30.31 ચ ુ ્ઽ ં કમા ય સા ના ્02.30.32 વ ગનો નીચૈગતો લ નો ઘોરણો નારો ાઉપવા ાઃ02.30.33 ત ાઉપવે કુો વધમાનકો યમકઆલીઢ તુઃ ૃ ુ ઽ્ કચાલી ચવ ગનઃ



02.30.34 સ એવ િશરઃકણિવ ુ ો નીચૈગતઃ, ષોડશમાગ વા02.30.35 ક ણકઃ ક ણ ઉ રો િનષ ણઃ પા ા ુ ૃ ઊિમમાગઃ શરભ ડતઃશરભ તુઃ િ તાલોબા ા ુ ૃ ઃ પ પા ણઃ િસહાયતઃ વા તૂઃ લ ટઃ લ તોૃં હતઃ ુ પા ભક ણ ઇિત નીચૈગતમાગઃ

02.30.36 કિપ તુો ભેક તુેણ તુ એકપાદ તુઃ કો કલસ ા ।્ઉરસ્યોબકચાર ચ લ નઃ02.30.37 કા ો વા રકા ો મા રૂોઽધમા રૂો ના ુલોધના ુલો વારાહોઽધવારાહઇિત ધોરણઃ02.30.38 સં ા િતકારો નાર ઉ ઇિત02.30.39ષ ણવ ાદશઇિતયોજના વા ર યાના,ંપ યોજના યધા ટમાિનદશ ઇિત ૃ ઠવા હનાં અ ાનાં અ વા02.30.40 િવ મો ભ ા ાસો ભારવા ઇિત માગાઃ02.30.41 િવ મો વ ગતં ઉપક ઠં ઉપજવો જવ ધારાઃ02.30.42તેષાંબ ધનઉપકરણંયો યાચાયાઃ િત દશે ઃુ,સા ાિમકં રથા ાલ ારંચ તૂાઃ02.30.43અ ાનાં ચ ક સકાઃ શર ર ાસ ૃ તીકારં ઋ િુવભ તંચાહાર ્02.30.44 ૂ ાહકા બ ધકયાવિસકિવધાપાચક થાનપાલકશકાર લીિવદવકમભર ા ્આરાધયે ઃુ02.30.45 કમાિત મે ચ એષાં દવસવેતન છેદનં ુયા ્02.30.46 નીરાજન ઉપ ુ ં વાહયતિ ક સક ઉપ ુ ં વા ાદશપણો દ ડઃ02.30.47 યાભૈષ યસ ન યાિધ ૃ ૌ તીકાર ણુો દ ડઃ02.30.48 ત ્ ઽપરાધેન વૈલો યે પ ૂ ય ં દ ડઃ02.30.49 તેન ગોમ ડલંખર ઉ મ હષંઅ િવકં ચ યા યાત ્02.30.50ab ર ઃ નાનંઅ ાનાં ગ ધમા યં ચ દાપયે ્ ।02.30.50chd ૃ ણસ ધ ુ તૂ ઇ યાઃ ુ લે ુ વ તવાચન ્02.30.51ab નીરાજનાંઆ ુ કારયે વમેઽહિન ।02.30.51chd યા ાઽઽદાવવસાને વા યાધૌ વા શા તક રતઃ (ઇિત)Chapt . Superintendent of elephants

02.31.01 હ ઽ્ ય ો હ તવનર ાં દ યકમ ા તાનાં હ તહ તનીકલભાનાંશાલા થાનશ યાકમિવધાયવસ માણંકમ વાયોગંબ ધનઉપકરણંસા ાિમકંઅલ ારં ચ ક સકાનીક થાઉપ થાિયકવગ ચા િુત ઠ ્02.31.02હ ।્આયામદ્વિગુણઉ સેધિવ ક ભાયામાંહ તની થાનાિધકાંસ ીવાંુમાર સ હાં ા ખુ ઉદ ખુ વા શાલાં િનવેશયે ્

artha.pdf 71


02.31.03હ ।્આયામચતુર્ઽશ્રશ્લક્ષ્ણાલાનસ્તમ્ભફલકાસ્તરકંસ- ૂ રુ ષઉ સગ થાનં િનવેશયે ્02.31.04 થાનસમાંશ યાંઅધાપા યાં ુગસા ના ાઉપવા ાનાંબ હદ ય યાલાના ્02.31.05 થમસ તમ અ ટમભાગાવ ઃ નાનકાલૌ, ત ્ ઽન તરં િવધાયાઃ02.31.06 વૂા ે યાયામકાલઃ, પ ા ઃ િતપાનકાલઃ02.31.07 રાિ ભાગૌ ૌ વ નકાલા, િ ભાગઃ સવંેશન ઉ થાિનકઃ02.31.08 ી મે હણકાલઃ02.31.09 િવશિતવષ ા ઃ02.31.10 િવ ો મોઢો મ ણો યાિથતો ગભણી ધે કુા હ તની ચા ા ાઃ02.31.11 સ તાર ન ઉ સેધો નવાયામો દશ પ રણાહઃ માણત વા રશ ષભવ ુ મઃ, િ શ ષ મ યમઃ, પ િવશિતવષ ઽવરઃ02.31.12 તયોઃ પાદાવરો િવધાિવિધઃ02.31.13 અર નૌ ત લુ ોણઃ, અધાઢકં તૈલ ય, સિપષઃ યઃ થાઃ, દશપલંલવણ ય, માસં ં પ ાશ પલકં, રસ યાઢકં ણુ ં વા દ નઃ િપ ડ લેદનાથ,ારદશપલકં મ યાઢકં ણુ ં વા પયસઃ િતપાન,ંગા ાવસેકઃ તૈલ થઃ,

િશરસોઽ ટભાગઃ ાદ િપક ,યવસ ય ૌભારૌસ-પાદૌ,શ પ ય ુ ક યાધ તૃીયોભારઃ, કડ ર યાિનયમઃ02.31.14 સ તાર નના ુ યભોજનોઽ ટાર નર યરાલઃ02.31.15 યથાહ તંઅવશેષઃ ષ ્ઽર નઃ પ ાર ન02.31.16 ીરયાવિસકો િવ ઃ ડાઽથ ા ઃ02.31.17 સ ાતલો હતા િત છ ા સ લ તપ ા સમક યા યિતક ણમાસંાસમત પતલા ત ો ણકા ઇિત શોભાઃ02.31.18ab શોભાવશેન યાયામં ભ મ મ દં ચ કારયે ્ ।02.31.18chd ગૃ ં સ ણલ ં ચ કમ ૃ વુશેન વાChapt . Activity of elephants

02.32.01 કમ ક ધા વારો દ યઃ સા ના ઔપવા ો યાલ02.32.02 ત દ યઃ પ િવધઃ ક ધગતઃ ત ભગતો વા રગતોઽવપાતગતોથૂગત ઇિત

02.32.03 ત ય ઉપિવચારો િવ કમ02.32.04સા ના ઃ સ ત યાપથઉપ થાનંસવંતનંસ યાનંવધાવધો હ ત ુ ંનાગરાયણં સા ાિમકં ચ02.32.05 ત ય ઉપિવચારઃ ક યાકમ ૈવેયકમ થૂકમ ચ02.32.06ઔપવા ોઽ ટિવધઆચરણઃ ુ રાઉપવા ો ધોરણઆધાનગિતકોય ટ ।્ઉપવાહ્યઃ તો ઉપવા ઃ ુ ઉપવા ો માગ કુ ઇિત02.32.07 ત ય ઉપિવચારઃ શારદકમ હ નકમ નાર ઉ કમ ચ



02.32.08 યાલ એક યાપથઃ શ તોઽવ ુ ો િવષમઃ ભ ઃ ભ િવિન યોમદહ િુવિન ય02.32.09 ત ય-ઉપિવચારઆય યએકર ાકમ02.32.10 યાિવપ ો યાલઃ ુ ઃ ુ તો િવષમઃ સવદોષ ુ ટ02.32.11 તેષાં બ ધન ઉપકરણંઅનીક થ માણ ્02.32.12આલાન ૈવેયક યાપારાયણપ ર ેપ ઉ રા દકં બ ધન ્02.32.13અ શવે યુ ા દકં ઉપકરણ ્02.32.14 વૈજય તી રુ માલા તરણ ુથાઽઽ દકં ષૂણ ્02.32.15 વમતોમરશરાવાપય ા દકઃ સા ાિમકાલ ારઃ02.32.16 ચ ક સકાનીક થારોહકાધોરણહ તપકૌપચા રકિવધાપાચકયાવિસકપાદપાિશક ુટ ર કાઉપશયૈકા દરૌપ થાિયકવગઃ02.32.17 ચ ક સક ુટ ર િવધાપાચકાઃ થોદનં નેહ િૃત ારલવણયોપલકં હર ઃુ, દશપલં માસં ય,અ ય ચ ક સક યઃ

02.32.18 પિથ યાિધકમમદજરાઽ ભત તાનાં ચ ક સકાઃ િત ુ ઃુ02.32.19 થાન યા ુ યવસ યા હણં થલે શાયનંઅભાગે ઘાતઃ પરારોહણંઅકાલે યાનંઅ મૂાવતીથઽવતારણં ત ુષ ડ ઇ ય યય થાનાિન02.32.20 તંએષાં ભ તવેતના ્ આદદ ત02.32.21ab િત ો નીરાજનાઃ કાયા ા મુા ય।ઋતુસન્ધિષુ ।02.32.21chd તૂાનાં ૃ ણસ ધી ઇ યાઃ સેના યઃ ુ લસ ુ ુ02.32.22ab દ ત લૂપર ણાહ ણુ ં ો ઝ ક પયે ્ ।02.32.22chdઅ દ ઽ્ધ નદ નાં પ ા દ પવતોકસા ્ (ઇિત)Chapt . Superintendent of chariotsSuperintendent of foot-soldiersActivity of the commandant of the army02.33.01અ ા ય ેણ રથા ય ો યા યાતઃ02.33.02 સ રથકમા તા ્ કારયે ્02.33.03 દશ ુ ુષો ાદશા તરો રથઃ02.33.04 ત મા ્ એકા તરાવરા આષ ્ઽ તરા ્ ઇિત સ ત રથાઃ02.33.05દવરથ ુ યરથસા ાિમકપા રયા ણકપર રુા ભયાિનકવૈનિયકાં રથા ્કારયે ્02.33.06ઇ ઽ્ હરણાવરણઉપકરણક પનાઃ સારિથરિથકર યાનાંચ કમ વાયોગંિવ ા ,્ આકમ ય ભ તવેતનં તૃાનાં અ તૃાનાં ચ યો યાર ાઽ ુ ઠાનંઅથમાનકમ ચ02.33.07એતેન પ ઽ્ ય ો યા યાતઃ

artha.pdf 73


02.33.08સમૌલ તૃ ે ણિમ ાિમ ાટવીબલાનાંસારફ તુાં િવ ા ,્ િન ન થલ કાશ ટૂખનકાકાશ દવારાિ ુ યાયામંચ,આયોગંઅયોગં ચ કમ ુ02.33.09તે ્ એવસેનાપિતઃસવ ુ હરણિવ ાિવનીતો હ ઽ્ રથચયાસ ટ ુ ્ઽ યબલ યા ુ ઠાનાિધ ઠાનં િવ ા ્02.33.10 વ િૂમ ુ કાલં યનીકં અભ ભેદનં ભ સ ધાનં સહંતભેદનંભ વધં ુગવધં યા ાકાલં ચ પ યે ્02.33.11ab યૂ વજપતાકા ભ હૂસં ાઃ ક પયે ્ ।02.33.11chd થાને યાને હરણે સૈ યાનાં િવનયે રતઃ (ઇિત)Chapt . Superintendent of passportsSuperintendent of pasture lands02.34.01 ુ ાઽ ય ો ુ ા ં માષકણ દ ા ્02.34.02 સ- ુ ો જનપદં વે ુ ં િન િમ ુંવા લભેત02.34.03 ાદશપણંઅ ુ ો નપદો દ ા ્02.34.04 ટૂ ુ ાયાં વૂઃ સાહસદ ડઃ િતરોજનપદ ય ઉ મઃ02.34.05 િવવીતા ય ો ુ ા ં પ યે ્02.34.06 ામા તર ુ ચ િવવીતં થાપયે ્02.34.07 ચોર યાલભયાિ નાર યાિન શોધયે ્02.34.08અ દુક પૂસે બુ ધ ઉ સા ્ થાપયે ,્ ુ પફલવાટાં02.34.09 ુ ધક ગણનઃ પ ર રુર યાિન02.34.10 ત કરાિમ ા યાગમે શ ુ ુ ભશ દં અ ા ાઃ ુ ઃુ શૈલ ૃ ાિધ ઢાવા શી વાહના વા02.34.11અિમ ાટવીસ ારંચરા ો હૃકપોતૈ ુ ા ુ તૈહારયે ,્ મૂા નપર પરયાવા02.34.12ab યહ તવના વં વતન ચોરર ણ ્ ।02.34.12chd સાથાિતવા ં ગોર યં યવહારં ચ કારયે ્ (ઇિત)Chapt . Activity of the administratorSecret agents in the disguise of householders, traders, and ascetics02.35.01 સમાહતા ચ ધુા જના દં િવભ ય યે ઠમ યમકિન ઠિવભાગેનામા ં પ રહારકં આ ધુીયં ધા યપ ુ હર ય ુ યિવ ટ િતકરં ઇદં એતાવ ્

ઇિત િનબ ધયે ્02.35.02 ત દ ટઃ પ ામ દશ ામ વા ગોપિ તયે ્02.35.03સીમાવરોધેન ામા ,ં ૃ ટા ૃ ટ થલકદારારામષ ડવાટવનવા ચુૈ યદવ હૃસે બુ ધ મશાનસ પા ુ ય થાનિવવીતપિથસ યાનેને ા ,ં તેન સી નાં ે ાણાં ચ કરદાકરદસ યાનેન



02.35.04તે ુચએતાવ ચા વુા ય,એતાવ તઃ કષકગોર કવૈદહકકા ુકમકરદાસા ,એતાવ ચ પદચ ુ પદં,ઇદંચએ ુ હર ય વ ટ ુ કદ ડં સ િુ ઠિતઇિત02.35.05 ુલાનાંચ ી ુ ુષાણાંબાલ ૃ કમચ ર ા વ યયપ રમાણં િવ ા ્02.35.06એવંચ જનપદચ ભુાગં થાિનકિ તયે ્02.35.07 ગોપ થાિનક થાને ુ દ ટારઃ કાયકરણં બ લ હં ચ ુ ઃુ02.35.08 સમાહ ૃ દ ટા હૃપિતક ય ના યે ુ ામે ુ ણ હતાઃ તેષાંામાણાં ે હૃ ુલા ં િવ ઃુ,માનસ ાતા યાં ે ા ણભોગપ રહારા યાં હૃા ણ

વણકમ યાં ુલાિન ચ02.35.09 તેષાં જ ા ંઆય યયૌ ચ િવ ઃુ02.35.10 થતાગતાનાં ચ વાસાવાસકારણ,ં અન યાનાં ચ ી ુ ુષાણાંચાર ચારં ચ િવ ઃુ02.35.11એવંવૈદહક ય નાઃ વ િૂમ નાંરાજપ યાનાંખિનસે વુનકમા ત ે નાંમાણંઅઘ ચ િવ ઃુ

02.35.12પર િૂમ તાનાં વા ર થલપથ ઉપયાતાનાં સારફ ુ ુ યાનાં કમ ુચ ુ કવત ।્આતિવાહિકગુલ્મતરદેયભાગભક્તપણ્યાગારપ્રમાણં િવ ઃુ02.35.13એવંસમાહ ૃ દ ટાઃ તાપસ ય નાઃ કષકગોર કવૈદહકાનાંઅ ય ાણાંચ શૌચાશૌચં િવ ઃુ02.35.14 રુાણચોર ય ના ા તેવાિસન ૈ યચ ુ પથ ૂ યપદઉદપાનનદ િનપાનતીથાયતના માર યશૈલવનગહને ુતેનાિમ વીર ુ ુષાણાં ચ વેશન થાનગમન યોજના પુલભેર ્02.35.15ab સમાહતા જનપદં ચ તયે ્ એવં ઉ થતઃ ।02.35.15chd ચ તયે ુ સ ં થાઃ તાઃ સં થા ા યાઃ વયોનયઃ (ઇિત)Chapt . Rules for the city-superintendent

02.36.01 સમાહ વૃ ાગ રકો નગરં ચ તયે ્02.36.02 દશ ુલ ગોપો િવશિત ુલ ચ વા રશ ુલ વા02.36.03 સ ત યાં ી ુ ુષાણાં િતગો નામકમભઃ જ ા ં આય યયૌ ચિવ ા ્02.36.04એવં ુગચ ભુાગં થાિનકિ તયે ્02.36.05ધમાવસિથનઃપાષ ડપિથકા ્આવે વાસયે ઃુ, વ યયા તપ વનઃોિ યાં

02.36.06કા ુિશ પનઃ વકમ થાને ુ વજનંવાસયે ઃુ,વૈદહકા ા યો યં વકમ થાને ુ02.36.07 પ યાનાં અદશકાલિવ તારં અ વકરણં ચ િનવેદયે ઃુ02.36.08 શૌ ડકપા વમાિંસકાઉદિનક પા વાઃ પ ર ાતંઆવાસયે ઃુ02.36.09અિત યયકતારં અ યા હતકમાણં ચ િનવેદયે ઃુ

artha.pdf 75


02.36.10 ચ ક સકઃ છ ણ તીકારકારિયતારંઅપ યકા રણંચ હૃ વામીચ િનવે ગોપ થાિનકયો ુ યેત,અ યથા ુ યદોષઃ યા ્02.36.11 થતાગતૌ ચ િનવેદયે ,્અ યથા રાિ દોષં ભ ત02.36.12 ેમરાિ ુ િ પણં દ ા ્02.36.13પિથકઉ પિથકા બ હ ્ઽ ત નગર યદવ હૃ ુ ય થાનવન મશાને ુસ- ણંઅિન ટ ઉપકરણંઉ ા ડ ૃત ંઆિવ નંઅિત વ નંઅ વ લા તંઅ વૂવા ૃ ી ઃુ02.36.14એવંઅ ય તર ૂ યિનવેશાવેશનશૌ ડકાઉદિનકપા વમાિંસક તૂપાષ ડાવાસે ુિવચયં ુ ઃુ02.36.15અ ન તીકારં ચ ી મે02.36.16 મ યમયોર ભુાગયોર ટભાગોઽ નદ ડઃ02.36.17 બ હ ્ઽિધ યણં વા ુ ઃુ02.36.18 પાદઃ પ ઘટ નાં ુ ભ ો ણિન ેણીપર ુ પૂા શકચ હણી ૃતીનાંચાકરણે02.36.19 ણૃકટ છ ા યપનયે ્02.36.20અ ન િવન એક થા ્ વાસયે ્02.36.21 વ હૃ ાર ુ હૃ વાિમનો વસે ઃુ અસ પાિતનો રા ૌ02.36.22 ર યા ુ ુટ ઃ સહ ં િત ઠ ઃુ, ચ ુ પથ ારરાજપ ર હ ુ ચ02.36.23 દ તંઅનભધાવતો હૃ વાિમનો ાદશપણોદ ડઃ,ષ પણોઽવ િયણઃ02.36.24 માદા ્ દ તે ુ ચ ુ પ ાશ પણો દ ડઃ02.36.25 દ િપકોઽ નના વ યઃ02.36.26 પાં ુ યાસે ર યાયાં અ ટભાગો દ ડઃ, પ ઉદકસ નરોધે પાદઃ02.36.27 રાજમાગ ણુઃ02.36.28પ ય થાન ઉદક થાનદવ હૃરાજપ ર હ ુ પણ ઉ રા િવ ટાદ ડાઃ,ૂ ે વધદ ડાઃ

02.36.29 ભૈષ ય યાિધભયિનિમ ંઅદ ડ ાઃ02.36.30 મા ર ન ુલસપ ેતાનાં નગર યા ત ્।ઉત્સર્ગે િ પણો દ ડઃ,ખર ઉ ા તરા ેતાનાં ષ પણઃ, મ ુ ય ેતાનાં પ ાશ પણઃ02.36.31 માગિવપયાસે શવ ારા ્ અ યત શવિનણયને વૂઃ સાહસદ ડઃ02.36.32 ાઃ થાનાં શત ્02.36.33 મશાના ્ અ ય યાસે દહને ચ ાદશપણો દ ડઃ02.36.34 િવષ ણા લકં ઉભયતોરા ં યામ યૂ ્02.36.35 યૂશ દરા ો હૃા યાશે સપાદપણઽં ણતાડનં થમપિ મયાિમકં,મ યમયાિમકં ણુ,ંઅ ત ુ ણુ ્



02.36.36 શ નીયે દશે લ વૂાપદાને ચ હૃ તંઅ ુ ુ ીત02.36.37 રાજપ ર હ ઉપગમને નગરર ાઽઽરોહણે ચ મ યમઃ સાહસદ ડઃ02.36.38 િૂતકા ચ ક સક ેત દ પયાનનાગ રક યૂ ે ાઽ નિનિમ ં ુ ા ભ ા ા ાઃ02.36.39ચારરાિ ુ છ િવપર તવેષાઃ જતા દ ડશ હ તા મ ુ યાદોષતો દ ડ ાઃ02.36.40 ર ણાં અવાય વારયતાં વાય ચાવારયતાં ણ ણુો દ ડઃ02.36.41 યંદાસ અિધમેહયતાં વૂઃ સાહસદ ડઃ,અદાસ મ યમઃ, ૃતાવરોધાંઉ મઃ, ુલ યં વધઃ02.36.42 ચેતનાચેતિનકં રાિ દોષં અશસંતો નાગ રક ય દોષા ુ પો દ ડઃ,માદ થાને ચ

02.36.43 િન યંઉદક થાનમાગ મ છ પથવ ાકારર ાઽવે ણંન ટ તૃાપ તૃાનાંચ ર ણ ્02.36.44 બ ધનાગાર ચ બાલ ૃ યાિધતાનાથાનાં તન પૌણમાસી ુિવસગઃ02.36.45 પ યશીલાઃ સમયા બુ ા વા દોષિન યં દ ઃુ02.36.46ab દવસે પ રા ે વા બ ધન થા ્ િવશોધયે ્ ।02.36.46chd કમણા કાયદ ડન હર યા ુ હણ વા02.36.47abઅ વૂદશાિધગમે વુરા ભષેચને ।02.36.47chd ુ જ મિન વા મો ો બ ધન ય િવધીયતે (ઇિત)Book . Determination of (valid and invalid) transactionsChapt . Filing of law-suits

03.1.01 ધમ થાઃ યઃ યોઽમા યા જનપદસ ધસ હણ ોણ ખુ થાનીયે ુયાવહા રકા ્ અથા ્ ુ ઃુ03.1.02 િતરો હતા ત ્ઽગારન તાર ય ઉપ ।્ઉપહ્વરકૃતાંશ્ચ યવહારા ્િતષેધયે ઃુ

03.1.03 ક ઃુ કારિય ઃુ વૂઃ સાહસદ ડઃ03.1.04 ો ણૄા ં એક એકં યધદ ડાઃ03.1.05 ેયાનાં ુ ય યપનયઃ03.1.06 પરો ેણાિધક।ઋણગ્રહણંઅવ ત યકરા વા િતરો હતાઃ િસ યે ઃુ03.1.07દાયિન ેપઉપિનિધિવવાહ ુ તાઃ ીણાંઅિન કાિસનીનાં યાિધતાનાંચા ઢૂસં ાનાં અ ત ્ઽગાર ૃતાઃ િસ યે ઃુ03.1.08સાહસા ુ વેશકલહિવવાહરાજિનયોગ ુ તાઃ વૂરા યવહા રણાં ચરાિ ૃતાઃ િસ યે ઃુ03.1.09 સાથ મ યાધચારણમ યે વર યચરાણાં અર ય ૃતાઃ િસ યે ઃુ

artha.pdf 77


03.1.10 ઢૂા િવ ુ ચ ઉપિધ ૃતાઃ િસ યે ઃુ03.1.11 િમથઃસમવાયે ચ ઉપ ર ૃતાઃ િસ યે ઃુ03.1.12અતોઽ યથા ન િસ યે ઃુ,અપા યવ ૃતાઃ, િપ મૃતા ુ ેણ, િપ ાુ વતા, િન ુલેન ા ા, કિન ઠનાિવભ તાશંેન, પિતમ યા ુ વ યા ચયા,દાસા હતકા યા,ંઅ ા તાતીત યવહારા યા,ંઅભશ ત જત ય યસિનભ ,

અ ય િન ૃ ટ યવહાર યઃ03.1.13 ત ાિપ ેનાતન મ ેન ઉ મ ેનાવ હૃ તેન વા ૃતા યવહારા નિસ યે ઃુ03.1.14 ક કૃારિય ૃ ો ણૄા ં થૃ ્ યથા ઉ તા દ ડાઃ03.1.15 વે વે ુ વગ દશે કાલે ચ વકરણ ૃતાઃ સ ણૂાચારાઃ ુ દશાૃ ટ પલ ણ માણ ણુાઃ સવ યવહારાઃ િસ યે ઃુ03.1.16 પિ મં ચ એષાં કરણંઆદશાિધવ ેય ્ ઇિત યવહાર થાપના ।03.1.17 સવં સરં ઋ ું માસં પ ં દવસં કરણં અિધકરણં ઋણં વેદકાવેદકયોઃૃતસમથાવ થયોદશ ામ િતગો નામકમા ણચા ભલ યવા દ િતવા દ ા ્અથા ુ ૂ યા િનવેશયે ્03.1.18 િનિવ ટાં ાવે ેત03.1.19 િનબ ં વાદં ઉ ૃ યા યં વાદં સ ામિત, વૂ ઉ તં પિ મેનાથનના ભસ ધ ે,પરવા ંઅનભ ા ંઅભ ા ાવિત ઠતે, િત ાયદશં િન દશઇ ુ તે ન િન દશિત, હ નદશંઅદશંવા િન દશિત, િન દ ટા ્ દશા ્ અ યંદશંઉપ થાપયિત, ઉપ થતે દશેઽથવચનં ન એવં ઇ યપ યયત,ે સા ભરવ તૃંન ઇ છિત,અસ ભા યે દશે સા ભિમથઃ સ ભાષત,ે ઇિત પરા ઉ તહતવઃ03.1.20 પરા ઉ તદ ડઃ પ બ ધઃ03.1.21 વયવંા દદ ડો દશબ ધઃ03.1.22 ુ ુષ િૃતર ટાશંઃ03.1.23 પિથભ તંઅઘિવશેષતઃ03.1.24 ત ્ ઉભયં િનય યો દ ા ્03.1.25અભ ુ તો ન યભ ુ ીત,અ ય કલહસાહસસાથસમવાયે યઃ03.1.26 ન ચા ભ ુ તેઽ ભયોગેઽ ત03.1.27અભયો તા ચે ્ ુ તઃ ત ્ ઽહરવ ન િત યૂા ્ પરા ઉ તઃ યા ્03.1.28 ૃતકાયિવિન યો ભયો તા ના ભ ુ તઃ03.1.29 ત યા િત વુતઃ િ રા ં સ તરા ં ઇિત03.1.30અતઊ વ િ પણાવરા ય ાદશપણપરં દ ડં ુયા ્03.1.31 િ પ ા ્ ઊ વ અ િત વુતઃ પરા ઉ તદ ડં ૃ વા યા ય ય યા ણઃુ તતોઽ ભયો તારં િતપાદયે ્ ,અ ય ૃ ।્ઉપકરણેભ્યઃ



03.1.32 ત ્ એવ િન પતતોઽ ભ ુ ત ય ુયા ્03.1.33અભયો િુન પાતસમકાલઃ પરા ઉ તભાવઃ03.1.34 ેત ય યસિનનો વા સા વચનંઅસાર ્03.1.35અભયો તા દ ડં દ વા કમ કારયે ્03.1.36આિધ વા સ કામં વેશયે ્03.1.37 ર ો નર તં વા કમણા િતપાદયે ્ ,અ ય ા ણા ્03.1.38ab ચ વુણા મ યાયં લોક યાચારર ણા ્ ।03.1.38chd ન યતાં સવધમાણાં રા ધમ વતકઃ03.1.39ab ધમ યવહાર ચ ર ં રાજશાસન ્ ।03.1.39chd િવવાદાથ ુ પાદઃ પિ મઃ વૂબાધકઃ03.1.40ab ત સ યે થતો ધમ યવહારઃ ુ સા ુ ।03.1.40chd ચ ર ં સ હ ુસંા ં રા ા ં આ ા ુ શાસન ્03.1.41ab રા ઃ વધમઃ વગાય ધમણ ર ઃુ ।03.1.41chdઅર વુા ે વુા િમ યાદ ડં અતોઽ યથા03.1.42ab દ ડો હ કવલો લોકં પરં ચ ઇમં ચ ર િત ।03.1.42chd રા ા ુ ે ચ શ ૌ ચ યથાદોષં સમં તૃઃ03.1.43abઅ શુાસ હ ધમણ યવહારણ સં થયા ।03.1.43chd યાયેન ચ ચ થુન ચ ુ ્ઽ તાં વા મહ જયે ્03.1.44ab સં થા યા ધમશા ણે શા ં વા યાવહા રક ્ ।03.1.44chd ય મ ્ અથ િવ ુ યેત ધમણાથ િવિનણયે ્03.1.45ab શા ં િવ િતપ ેત ધમ યાયેન કનચ ્ ।03.1.45chd યાયઃ ત માણં યા ્ ત પાઠો હ ન યિત03.1.46ab ૃ ટદોષઃ વયવંાદઃ વપ પરપ યોઃ ।03.1.46chdઅ યુોગા વં હ ઃુ શપથ ાથસાધકઃ03.1.47ab વૂ ઉ રાથ યાઘાતે સા વ ત યકારણે ।03.1.47chd ચારહ તા ચ િન પાતે દ ટ યઃ પરાજયઃ (ઇિત)Chapt . Concerning marriage(i) Law of marriage (I) Rules concerning women property(Ii) Concerningsupersession (of a wife) by a second marriage03.2.01 િવવાહ વૂ યવહારઃ03.2.02 ક યાદાનં ક યાં અલ ય ા ો િવવાહઃ03.2.03 સહધમચયા ા પ યઃ03.2.04 ગોિમ નુાદાના ્ આષઃ03.2.05અ તવ ાં ઋ વ દાના ્ દવઃ

artha.pdf 79


03.2.06 િમથઃસમવાયા ્ ગા ધવઃ03.2.07 ુ કાદાના ્ આ રુઃ03.2.08 સ ાદાના ્ રા સઃ03.2.09 ુ તમ ાદાના ્ પૈશાચઃ03.2.10 િપ ૃ માણા વારઃ વૂ ધ યાઃ, માતાિપ ૃ માણાઃ શેષાઃ03.2.11 તૌ હ ુ કહરૌ ુ હ ઃુ,અ યતરાભાવેઽ યતરો વા03.2.12 તીયં ુ કં ી હરત03.2.13 સવષાં ી ।્આરોપણંઅ િતિષ ્ ઇિત િવવાહધમઃ ।03.2.14 િૃ રાબ યં વા ીધન ્03.2.15 પર સાહ ા થા યા િૃ ઃ,આબ યાિનયમઃ03.2.16 ત ્ આ મ ુ ષુાભમણ વાસા િતિવધાને ચ ભાયાયા ભો ુંઅદોષઃ, િતરોધક યાિધ ુ ભ ભય તીકાર ધમકાય ચ પ ઃુ, સ યૂ વાદ પ યોિમ નુ ં તયોઃ03.2.17 િ વષ ઉપ ુ તં ચ ધિમ ઠ ુ િવવાહ ુ ના ુ ુ ીત03.2.18ગા ધવા રુ ઉપ ુ તંસ- ૃ કં ઉભયંદા યેત, રા સપૈશાચઉપ ુ તંતેય ં દ ા ્03.2.19 તૃે ભત ર ધમકામા તદાન એવ થા યાભરણં ુ કશેષ ં ચ લભેત03.2.20 લ વા વા િવ દમાના સ- ૃ કં ઉભયં દા યેત03.2.21 ુ ુ બકામા ુ રુપિતદ ં િનવેશકાલે લભેત03.2.22 િનવેશકાલં હ દ ઘ વાસે યા યા યામઃ03.2.23 રુ ાિતલો યેન વા િનિવ ટા રુપિતદ ં યેત03.2.24 ાિતહ તા ્ ઽ ભ ૃ ટાયા ાતયો યથા હૃ તં દ ઃુ03.2.25 યાય ઉપગતાયાઃ િતપ ા ીધનં ગોપયે ્03.2.26 પિતદાયં િવ દમાના યેત03.2.27 ધમકામા ુ ીત03.2.28 ુ વતી િવ દમાના ીધનં યેત03.2.29 ત ્ ુ ીધનં ુ ા હર ઃુ03.2.30 ુ ભરણાથ વા િવ દમાના ુ ાથ ફાતી ુયા ્03.2.31 બ ુ ુ ુષ નાં ુ ાણાં યથાિપ દૃ ં ીધનંઅવ થાપયે ્03.2.32 કામકરણીયંઅિપ ીધનં િવ દમાના ુ સ ં થ ં ુયા ્03.2.33અ ુ ા પિતશયનં પાલય તી ુ ુસમીપે ીધનંઆ ઃુ યા ્ ુ ીત03.2.34આપ ્ ઽથ હ ીધન ્03.2.35ઊ વ દાયાદં ગ છે ્



03.2.36 વિત ભત ર તૃાયાઃ ુ ા ુ હતર ીધનં િવભ ર ,્ અ ુ ાયાુ હતરઃ, ત ્ ઽભાવે ભતા03.2.37 ુ કં અ વાધેયંઅ ય ્ વાબ ુભદ ંબા ધવા હર ઃુ ઇિત ીધનક પઃ।03.2.38 વષા ય ટાવ યમાનાં અ ુ ા ં વ યાં ચાકા ત, દશ િન ુ ં, ાદશક યા સિવની ્03.2.39 તતઃ ુ ાથ તીયાં િવ દત03.2.40ત યાિત મે ુ કં ીધનંઅધચાિધવેદિનકં દ ા ,્ચ િુવશિતપણપરંચ દ ડ ્03.2.41 ુ કં ીધનં અ ુ ક ીધનાયાઃ ત માણં આિધવેદિનકં અ ુ પાં ચિૃ દ વા બ રિપ િવ દત

03.2.42 ુ ાથા હ યઃ03.2.43 તીથસમવાયે ચાસાં યથાિવવાહં વૂ ઊઢાં વ ુ ા ં વા વૂ ગ છે ્03.2.44 તીથ હૂનાગમને ષ ્અઁવિતદ ડઃ03.2.45 ુ વત ધમકામાં વ યાં િન ુ ં નીરજ કાં વા નાકામાં ઉપેયા ્03.2.46 ન ચાકામઃ ુ ુષઃ ુ ઠન ઉ મ ાં વા ગ છે ્03.2.47 ી ુ ુ ાથ એવ તૂં વા ઉપગ છે ્03.2.48ab નીચ વં પરદશં વા થતો રાજ ક બષી ।03.2.48chd ાણા ભહ તા પિતતઃ યા યઃ લીબોઽિપ વા પિતઃ (ઇિત)Chapt . iv) Marital duty, (v) Maintenance, (vi) Cruelty, (vI) Disaffection,

(vIi) Misconduct, (ix) Prohibition of favours and dealings03.3.01 ાદશવષા ી ા ત યવહારા ભવિત, ષોડશવષઃ મુા ્03.3.02 અત ઊ વ અ ુ ષૂાયાં ાદશપણઃ યા દ ડઃ, ુસંો ણુઃ ઇિતુ ષૂા ।

03.3.03ભમ યાયાંઅિન દ ટકાલાયાં ાસા છાદનંવાઽિધકંયથા ુ ુષપ રવાપંસિવશેષં દ ા ્03.3.04 િન દ ટકાલાયાં ત ્ એવ સ યાય બ ધંચ દ ા ્03.3.05 ુ ક ીધનાિધવેદિનકાનાં અનાદાને ચ03.3.06 રુ ુલ િવ ટાયાં િવભ તાયાં વા ના ભયો યઃ પિતઃ ઇિત ભમ ।03.3.07 ન ટ િવન ટ ય અિપ કૃ અમા કૃ ઇ યિનદશેન િવનય ાહણ ્03.3.08 વે દુલર ુહ તાનાં અ યતમેન વા ૃ ઠ િ રાઘાતઃ03.3.09 ત યાિત મે વા દ ડપા ુ યદ ડા યાં અધદ ડાઃ03.3.10 ત ્ એવ યા ભત ર િસ દોષાયાઃ03.3.11 ઈ યયા બા િવહાર ુ ાર વ યયો યથાિન દ ટઃ ઇિત પા ુ ય ્ ।

artha.pdf 81


03.3.12ભતારં ષતી ીસ તાતવા યમ ડયમાનાતદાન એવ થા યાભરણંિનધાય ભતારં અ યયા સહ શયાનંઅ શુયીત03.3.13 ભ ુ ઽ્ વાિધ ાિત ુલાનાં અ યતમે વા ભતા ષ ્ યં એકાંઅ શુયીત03.3.14 ૃ ટ લ મૈ નુાપહાર સવણાપસપઉપગમે વા િમ યાવાદ ાદશપણંદ ા ્03.3.15અમો યા ભ રુકામ ય ષતી ભાયા, ભાયાયા ભતા03.3.16 પર પર ષેા ્ મો ઃ03.3.17 ીિવ કારા ્ વા ુ ુષ ે ્ મો ં ઇ છે ્ યથા હૃ તંઅ યૈ દ ા ્03.3.18 ુ ુષિવ કારા ્ વા ી ચે ્ મો ં ઇ છે ા યૈ યથા હૃ તં દ ા ્03.3.19અમો ો ધમિવવાહાના ્ ઇિત ષેઃ ।03.3.20 િતિષ ા ી દપમ ડાયાં િ પણં દ ડં દ ા ્03.3.21 દવા ી ે ાિવહારગમને ષ પણોદ ડઃ, ુ ુષ ે ાિવહારગમને ાદશપણઃ03.3.22 રા ૌ ણુઃ03.3.23 ુ તમ જને ભ રુદાને ચ ાર ય ાદશપણઃ03.3.24 રા ૌ િન કસને ણુઃ03.3.25 ી ુસંયોમ નુાથના િવચે ટાયાં રહોઽ લીલસ ભાષાયાંવાચ િુવશિતપણઃયા દ ડઃ, ુસંો ણુઃ

03.3.26 કશનીિવદ તનખાલ બને ુ વૂઃ સાહસદ ડઃ, ુસંો ણુઃ03.3.27 શ ત થાને સ ભાષાયાં ચ પણ થાને િશફાદ ડઃ03.3.28 ીણાં ામમ યે ચ ડાલઃ પ ા તર પ િશફા દ ા ્03.3.29 પણકં વા હારં મો યે ્ ઇ યતીચારઃ ।03.3.30 િતિષ યોઃ ી ુસંયોર યો યઉપકાર ુ ક યાણાં ાદશપણોદ ડઃ,લૂક યાણાં ચ િુવશિતપણઃ, હર ય વુણયો ુ પ ાશ પણઃ યા દ ડઃ,ુસંો ણુઃ

03.3.31તએવાગ યયોરધદ ડાઃ,તથા િતિષ ુ ુષ યવહાર ુચઇિત િતષેધઃ।03.3.32ab રાજ ટાિતચારા યાંઆ માપ મણેન ચ ।03.3.32chd ીધનાનીત ુ કાનાં અ વા યં યતે યાઃ (ઇિત)Chapt . Leaving home, goi.g away(with a man), Short absence from

home, Long absence from home03.4.01 પિત ુલાિ પિતતાયાઃ યાઃ ષ પણો દ ડઃ,અ ય િવ કારા ્03.4.02 િતિષ ાયાં ાદશપણઃ03.4.03 િતવેશ હૃાિતગતાયાઃ ષ પણઃ



03.4.04 ાિતવેિશક ભ કુવૈદહકાનાં અવકાશભ ાપ યદાને ાદશપણો દ ડઃ03.4.05 િતિષ ાનાં વૂઃ સાહસદ ડઃ03.4.06 પર હૃાિતગતાયા િુવશિતપણઃ03.4.07 પરભાયાઽવકાશદાને શ યો દ ડઃ,અ ય ાપ યઃ03.4.08 વારણા ાનયોિનદ ષઃ03.4.09પિતિવ કારા ્પિત ાિત ખુાવ થ ાિમકા વાિધ ભ કુ ાિત ુલાનાંઅ યતમંઅ ુ ુષ ં ગ ુંઅદોષઃ ઇિતઆચાયાઃ03.4.10 સ- ુ ુષ ં વા ાિત ુલ ્03.4.11 ુતો હ સા વીજન ય છલ ્03.4.12 ખુ ં એત ્ અવબો ,ં ઇિત કૌ ટ યઃ03.4.13 ેત યાિધ યસનગભિનિમ ંઅ િતિષ ં એવ ાિત ુલગમન ્03.4.14 તિ િમ ં વારયતો ાદશપણો દ ડઃ03.4.15 ત ાિપ હૂમાના ીધનં યેત, ાતયો વા છાદય તઃ ુ કશેષ ્ઇિત િન પતનં ।03.4.16પિત ુલાિ પ ય ામા તરગમને ાદશપણોદ ડઃ થા યાઽઽભરણલોપ03.4.17ગ યેન વા ુસંા સહ થાને ચ િુવશિતપણઃ સવધમલોપ ,અ યભમદાનતીથગમના યા ્03.4.18 ુસંઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ ુ ય ેયસોઃ, પાપીયસો મ યમઃ03.4.19 બ ુ ્ઽદ ડ ઃ03.4.20 િતષેધેઽધદ ડાઃ03.4.21પિથ ય તર ઢૂદશા ભગમનેમૈ નુાથનશ ત િતિષ ાયાંવાપ ઽ્ સુરણેસ હણં િવ ા ્03.4.22તાલાવચરચારણમ યબ ધક ુ ધકગોપાલકશૌ ડકાનાંઅ યેષાંચ

ૃ ટ ીકાણાં પ ઽ્ સુરણંઅદોષઃ03.4.23 િતિષ ે વા નયતઃ ુસંઃ યો વા ગ છ યાઃ ત એવાધદ ડાઃ ઇિતપ ઽ્ સુરણ ્ ।03.4.24 વ વાિસનાં ૂ વૈ ય િ ય ા ણાનાં ભાયાઃ સવં સર ઉ રં કાલંઆકા ર ્ અ તાઃ, સવં સરાિધકં તાઃ03.4.25 િતિવ હતા ણુ ં કાલ ્03.4.26અ િતિવ હતાઃ ખુાવ થા બ ૃ ઃુ,પરંચ વા રવષા ય ટૌવા ાતયઃ03.4.27 તતો યથાદ ંઆદાય ુ ે ઃુ03.4.28 ા ણંઅધીયાનંદશવષા ય તા, ાદશ તા,રાજ ુ ુષ ંઆ ઃુ યા ્આકા ત03.4.29 સવણત તા નાપવાદં લભેત

artha.pdf 83


03.4.30 ુ ુ બ।ઋદ્ધિલોપે વા ખુાવ થૈિવ ુ તા યથા ઇ ટં િવ દત, િવતાથઆપ તા વા03.4.31 ધમિવવાહા ્ ુમાર પ ર હ તારં અના યાય ોિષતં અ યૂમાણંસ ત તીથા યાકા ત, સવં સરં યૂમાણ ્03.4.32આ યાય ોિષતંઅ યૂમાણં પ તીથા યાકા ત, દશ યૂમાણ ્03.4.33એકદશદ ુ કં ી ણતીથા ય યૂમાણ,ં યૂમાણંસ તતીથા યાકા ત03.4.34 દ ુ કં પ તીથા ય યૂમાણ,ં દશ યૂમાણ ્03.4.35 તતઃ પરં ધમ થૈિવ ૃ ટા યથા ઇ ટં િવ દત03.4.36 તીથ ઉપરોધો હ ધમવધ ઇિત કૌ ટ યઃ ઇિત વ વાસઃ ॥03.4.37 દ ઘ વાિસનઃ જત ય ેત ય વા ભાયા સ ત તીથા યાકા ત,સવં સરં તા03.4.38 તતઃ પિતસોદય ગ છે ્03.4.39 બ ુ ુ યાસ ં ધાિમકં ભમસમથ કિન ઠં અભાય વા03.4.40 ત ્ ઽભાવેઽ યસોદય સિપ ડં ુ ય ં વાઽઽસ ્03.4.41એતેષાં એષ એવ મઃ03.4.42abએતા ્ ઉ ય દાયાદા ્ વેદને રકમણ ।03.4.42chd ર ીદા વૃે ારઃ સ ા તાઃ સ હા યય ્ (ઇિત)Chapt . Partition of inheritanceOrderof inheritance03.5.01અની રાઃ િપ મૃ તઃ થતિપ મૃા કૃાઃ ુ ાઃ03.5.02 તેષાં ઊ વ િપ તૃો દાયિવભાગઃ િપ ૃ યાણા ્03.5.03 વય।ંઆર્જિતંઅિવભા ય,ંઅ ય િપ ૃ યા ્ ઉ થતે યઃ03.5.04 િપ ૃ યા ્ અિવભ તઉપગતાનાં ુ ાઃ પૌ ા વાઆચ થુા ્ ઇ યશંભાજઃ03.5.05 તાવ ્ અિવ છ ઃ િપ ડો ભવિત03.5.06 િવ છ િપ ડાઃ સવ સમં િવભ ર ્03.5.07અિપ ૃ યા િવભ તિપ ૃ યા વા સહ વ તઃ નુિવભ ર ્03.5.08 યત ઉિ ઠત સ ઽ્ંશ ં લભેત03.5.09 યંઅ ુ ય સોદયા ાતરઃ સહ િવનો વા હર ઃુ ક યા03.5.10 ર થં ુ વતઃ ુ ા ુ હતરો વા ધિમ ઠ ુ િવવાહ ુ તાઃ03.5.11 ત ્ ઽભાવે િપતા ધરમાણઃ03.5.12 િપ ્ઽભાવે ાતરો ા ૃ ુ ા03.5.13અિપ કૃા બહવોઽિપ ચ ાતરો ા ૃ ુ ા િપ રુકં શં હર ઃુ03.5.14 સોદયાણાં અનેકિપ કૃાણાં િપ તૃો દાયિવભાગઃ



03.5.15 િપ ૃ ા ૃ ુ ાણાં વૂ િવ માને નાપરં અવલ બ ત,ે યે ઠ ચ કિન ઠંઅથ ા હણ ્03.5.16 વ ભાગે િપતા ન એકં િવશેષયે ્03.5.17 ન ચએકં અકારણાિ િવભ ત03.5.18 િપ રુસ યથ યે ઠાઃ કિન ઠા ્ અ ુ ૃ ી ઃુ,અ ય િમ યા ૃ ે યઃ03.5.19 ા ત યવહારાણાં િવભાગઃ03.5.20અ ા ત યવહારાણાં દયિવ ુ ં મા બૃ ુ ુ ામ ૃ ે ુ વા થાપયે ઃુઆ યવહાર ાપણા ,્ ોિષત ય વા03.5.21સ નિવ ટસમંઅસ નિવ ટ યોનૈવેશિનકં દ ઃુ,ક યા ય ાદાિનક ્03.5.22ઋણ ર થયોઃ સમો િવભાગઃ03.5.23 ઉદપા ા યિપ િન ક ના િવભ ર ્ ઇ યાચાયાઃ03.5.24 છલંએત ્ ઇિત કૌ ટ યઃ03.5.25 સતોઽથ ય િવભાગો નાસતઃ03.5.26એતાવા ્અથઃ સામા યઃ ત યએતાવા ્ ઽ્ંશ ઇ ય ભુા ય વુ ્સા ુ િવભાગં કારયે ્03.5.27 ુ િવભ તંઅ યો યાપ તંઅ ત હતંઅિવ ાતઉ પ ંવા નુિવભ ર ્03.5.28અદાયાદકં રા હર ્ ી િૃ ેતકાયવ ,અ ય ોિ ય યા ્03.5.29 ત ્ ૈવે ે યઃ ય છે ્03.5.30 પિતતઃ પિતતા ્ તઃ લીબ ાનશંાઃ, જડ ઉ મ ા ધ ુ ઠન03.5.31 સિત ભાયાથ તેષાં અપ યંઅત ધંભાગં હર ્03.5.32 ાસા છાદનં ઇતર પિતતવ ઃ03.5.33ab તેષાં ચ ૃતદારાણાં ુ તે જનને સિત ।03.5.33chd ૃ બુા ધવાઃ ુ ાઃં તેષાં શા ્ ક પયે ્ (ઇિત)Chapt . Division into shares

03.6.01એક ી ુ ાણાં યે ઠાશંઃ - ા ણાનાંઅ ઃ, િ યાણાંઅ ાઃ,વૈ યાનાંગાવઃ, ૂ ાણાં અવયઃ03.6.02 કાણલ ાઃ તેષાં મ યમાશંઃ, ભ વણાઃ કિન ઠાશંઃ03.6.03 ચ ુ પદાભાવે ર નવ નાં દશાનાં ભાગં યાણાં એકં યે ઠો હર ્03.6.04 િત ુ ત વધાપાશો હ ભવિત03.6.05 ઇ યૌશનસો િવભાગઃ03.6.06 િપ ઃુ પ રવાપા ્ યાનંઆભરણં ચ યે ઠાશંઃ, શયનાસનં ુ તકાં ય ંચ મ યમાશંઃ, ૃ ણ ં ધા યાયસં હૃપ રવાપો ગોશકટં ચ કિન ઠાશંઃ03.6.07 શેષ યાણાં એક ય ય વા સમો િવભાગઃ03.6.08અદાયાદા ભગ યઃ, મા ઃુ પ રવાપા ્ ુ તકાં યાભરણભા ગ યઃ

artha.pdf 85


03.6.09મા ષુહ નો યે ઠઃ તૃીયં શ ં યે ઠાશંા લભેત,ચ થુઅ યાય િૃ ઃ,િન ૃ ધમકાય વા03.6.10 કામાચારઃ સવ યેત03.6.11 તેન મ યમકિન ઠૌ યા યાતૌ03.6.12 તયોમા ષુ ઉપેતો યે ઠાશંા ્ અધ લભેત03.6.13નાના ી ુ ાણાં ુસ ં ૃતાસં ૃતયોઃ ક યા ૃત તયોરભાવેચએક યાઃુ યોયમયોવા વૂજ મના યે ઠભાવઃ

03.6.14 તૂમાગધ ા યરથકારાણાં ઐ યતો િવભાગઃ03.6.15 શેષાઃ તં ઉપ વે ઃુ03.6.16અની રાઃ સમિવભાગાઃ03.6.17ચા વુ ય ુ ાણાં ા ણી ુ રુોઽંશા ્ હર ,્ િ યા ુ ી ્ શા ,્વૈ યા ુ ો ાવશંૌ,એકં ૂ ા ુ ઃ03.6.18 તેન િ વણ વણ ુ િવભાગઃ િ યવૈ યયો યા યાતઃ03.6.19 ા ણ યાન તરા ુ ઃ ુ યાશંઃ03.6.20 િ યવૈ યયોરધાશઃ ુ યાશંો વા મા ષુ ઉપેતઃ03.6.21 ુ યા ુ યયોરક ુ ઃ સવ હર ,્ બ ૂં બ યૃા ્03.6.22 ા ણાનાં ુ પારશવઃ તૃીયં શ ં લભેત, ાવશંૌ સિપ ડઃ ુ યોવાઽઽસ ઃ, વધાદાનહતોઃ03.6.23 ત ્ ઽભાવે િપ રુાચાય ઽ તેવાસી વા03.6.24ab ે ે વા જનયે ્ અ ય િન ુ તઃ ે જ ં તુ ્ ।03.6.24chd મા બૃ ઃુ સગો ો વા ત મૈ ત ્ દશે ્ ધન ્ (ઇિત)Chapt . Classification of sons

03.7.01 પરપ ર હ બીજ ંઉ ૃ ટં ેિ ણઃ ઇ યાચાયાઃ03.7.02 માતા ભ ા, ય ય રતઃ ત યાપ ય ્ ઇ યપર03.7.03 િવ માનં ઉભયં ઇિત કૌ ટ યઃ03.7.04 વય ાતઃ ૃત યાયાંઔરસઃ03.7.05 તેન ુ યઃ િુ કા ુ ઃ03.7.06 સગો ેણા યગો ેણ વા િન ુ તેન ે તઃ ે જઃ ુ ઃ03.7.07 જનિય રુસ ય ય મ ્ ુ ે સ એવ િપ કૃો ગો ો વા યોરિપવધા ર થભા ્ ભવિત03.7.08 ત સધમા બ નૂાં હૃ ઢૂ તઃ ુ ઢૂજઃ03.7.09 બ નુા ઉ ૃ ટોઽપિવ ઃ સં ક ઃુ ુ ઃ03.7.10 ક યાગભઃ કાનીનઃ03.7.11 સગભઊઢાયાઃ સહ ઊઢઃ03.7.12 નુ તૂાયાઃ પૌનભવઃ



03.7.13 વય ાતઃ િપ બુ નૂાં ચ દાયાદઃ03.7.14 પર તઃ સં ક રુવ ન બ નૂા ્03.7.15 ત સધમા માતાિપ ૃ યાં અ ુ તો દ ઃ03.7.16 વયંબ ુભવા ુ ભાવ ઉપગત ઉપગતઃ03.7.17 ુ વેઽિધ ૃતઃ ૃતકઃ03.7.18 પ ર તઃ તઃ ઇિત ।03.7.19ઔરસે ુઉ પ ે સવણાઃ તૃીયાશંહરાઃ,અસવણા ાસા છાદનભા ગનઃ03.7.20 ા ણ િ યયોરન તરા ુ ાઃ સવણાઃ,એકા તરા અસવણાઃ03.7.21 ા ણ ય વૈ યાયાં અ બ ઠઃ, ૂ ાયાં િનષાદઃ પારશવો વા03.7.22 િ ય ય ૂ ાયાં ઉ ઃ03.7.23 ૂ એવ વૈ ય ય03.7.24 સવણા ુ ચ એષાં અચ રત તે યો તા ા યાઃ03.7.25 ઇ ય લુોમાઃ03.7.26 ૂ ા ્ આયોગવ ચ ડાલાઃ03.7.27 વૈ યા ્ માગધવૈદહકૌ03.7.28 િ યા ્ તૂઃ03.7.29 પૌરા ણકઃ વ યઃ તૂો માગધ , ા ્ િવશેષઃ03.7.30 ત એતે િતલોમાઃ વધમાિત મા ્ રા ઃ સ ભવ ત03.7.31 ઉ ા ૈષા ાં ુ ુટઃ, િવપયયે ુ કસઃ03.7.32 વૈદ હકાયાં અ બ ઠા ્ વૈણઃ, િવપયયે ુશીલવઃ03.7.33 ાયાં ઉ ા પાકઃ03.7.34 ઇ યેતેઽ યે ચા તરાલાઃ03.7.35 કમણા વૈ યો રથકારઃ03.7.36 તેષાં વયોનૌ િવવાહઃ, વૂાપરગાિમ વં ૃ ા ુ ૃ ં ચ03.7.37 ૂ સધમાણો વા,અ ય ચ ડાલે યઃ03.7.38 કવલંએવં વતમાનઃ વગઆ નોિત રા , નરકં અ યથા03.7.39 સવષાં અ તરાલાનાં સમો િવભાગઃ03.7.40ab દશ ય યાઃ સ ય ધમ ામ ય વાઽિપ યઃ ।03.7.40chd ઉચતઃ ત ય તેન એવ દાયધમ ક પયે ્ (ઇિત)Chapt . Immovable propertyDwelling-places03.8.01 સામ ત યયા વા િુવવાદાઃ03.8.02 હૃં ે ંઆરામઃ સે બુ ધઃ તટાકં આધારો વા વા ઃુ03.8.03 કણક લાયસસ બ ધોઽ ુ હૃ ં સે ઃુ03.8.04 યથાસે ભુોગં વે મ કારયે ્

artha.pdf 87


03.8.05અ તૂંવા પર ુડ ા ્ અપ ય ાવર ની િ પદ વા દશબ ધં કારયે ્03.8.06અવ કરં મંઉદપાનંવાન હૃ ઉ ચતા ્ અ ય ,અ ય િૂતકા પૂા ્આિનદશાહા ્ ઇિત03.8.07 ત યાિત મે વૂઃ સાહસદ ડઃ03.8.08તેનઇ ધનાવઘાતન ૃતંક યાણ ૃ યે વાચામઉદકમાગા યા યાતાઃ03.8.09 િ પદ િત ા તંઅ યધઅર નવાગાઢ તૃ ંઉદકમાગ વણ પાતંવા કારયે ્03.8.10 ત યાિત મે ચ ુ પ ાશ પણો દ ડઃ03.8.11એકપદ િત ા તંઅર નવાચ ચ ુ પદ થાનંઅ ન ઠંઉદ ર થાનંરોચન ુ ન વા કારયે ્03.8.12 ત યાિત મે ચ િુવશિતપણો દ ડઃ03.8.13 સવવા કુયોઃ ા તકયોવા શાલયોઃ ક ુર ત રકા િ પદ વા03.8.14 તયો ુ ્ઽ લં ની ા તર ્ ની ા તર ?્ સમા ઢકં વા03.8.15 ક ુમા ંઆણ ારં અ ત રકાયાં ખ ડ લાથ અસ પાતં કારયે ્03.8.16 કાશાથ અ પંઊ વ વાતાયનં કારયે ્03.8.17 ત ્ ઽવિસતે વે મિન છાદયે ્03.8.18 સ યૂ વા હૃ વાિમનો યથા ઇ ટં કારયે ઃુ,અિન ટં વારયે ઃુ03.8.19વાનલટ ા ઊ વઆવાયભાગં કટ છ ંઅવમશભિ વા કારયે ્વષાબાધભયા ્03.8.20ત યાિત મે વૂઃ સાહસદ ડઃ, િતલોમ ારવાતાયનબાધાયાંચ,અ યરાજમાગર યા યઃ03.8.21 ખાતસોપાન ણાલીિન ે ઽ્વ કરભાગૈબ હબાધાયાં ભોગિન હ ચ03.8.22પર ુડ ંઉદકનઉપ નતો ાદશપણોદ ડઃ, ૂ રુ ષ ઉપઘાતે ણુઃ03.8.23 ણાલીમો ો વષિત,અ યથા ાદશપણો દ ડઃ03.8.24 િતિષ યચવસતઃ, િનર યત ાવ િયણંઅ ય પા ુ ય તેયસાહસસ હણિમ યાભોગે યઃ03.8.25 વયઽં ભ થતો વષાવ યશેષં દ ા ્03.8.26 સામા યે વે મિન સાહા યં અ ય છતઃ, સામા યં ઉપ ુ ધતો ભોગં ચહૃ ાદશપણો દ ડઃ

03.8.27 િવનાશયતઃ ત િવ ણુઃ03.8.28ab કો ઠકા ણવચાનાં અ ન ુ નશાલયોઃ ।03.8.28chd િવ તૃાનાં ચ સવષાં સામા યો ભોગ ઇ યતે (ઇિત)Chapt . sale of immovable property Fixing of boundaries Enchroachment

and Damage03.9.01 ાિતસામ તધિનકાઃ મેણ િૂમપ ર હા ્ ુ ંઅ યાભવે ઃુ



03.9.02 તતોઽ યે બા ાઃ03.9.03સામ તચ વા રશ ુ યે ુ હૃ િત ખુે વે મ ાવયે ઃુ,સામ ત ામ ૃ ે ુે ંઆરામંસે બુ ધંતટાકંઆધારં વા મયાદા ુયથાસે ભુોગંઅનેનાઘણ કઃતા ઇિત

03.9.04 િ રા િુષતંઅ યાહતં તા ુંલભેત03.9.05 પધયા વા ૂ યવધને ૂ ય ૃ ઃ સ- ુ કા કોશં ગ છે ્03.9.06 િવ ય િત ો ટા ુ કં દ ા ્03.9.07અ વાિમ િત ોશે ચ િુવશિતપણો દ ડઃ03.9.08 સ તરા ા ્ ઊ વ અનભસરતઃ િત ટો િવ ણીત03.9.09 િત ટાિત મે વા િુન શતો દ ડઃ, અ ય ચ િુવશિતપણો દ ડઃઇિત વા િુવ યઃ ।03.9.10 સીમિવવાદં ામયો ુભયોઃ સામ તા પ ામી દશ ામી વા સે ુભઃથાવરઃ ૃિ મૈવા ુયા ્03.9.11 કષકગોપાલક ૃ ાઃ વૂ ુ તકા વા બા ાઃ સે નૂા ંઅ ભ ા બહવએકોવા િન દ ય સીમસે ૂ ્ િવપર તવેષાઃ સીમાનં નયે ઃુ03.9.12 ઉ ટાનાં સે નૂા ં અદશને સહ ં દ ડઃ ।03.9.13 ત ્ એવ નીતે સીમાપહા રણાં સે ુ છદાં ચ ુયા ્03.9.14 ન ટસે ભુોગંવાસીમાનંરા યથાઉપકારં િવભ ્ઇિતસીમિવવાદઃ।03.9.15 ે િવવાદં સામ ત ામ ૃ ાઃ ુ ઃુ03.9.16 તેષાં ધૈીભાવે યતો બહવઃ ચુયોઽ મુતા વા તતો િનય છે ઃુ મ યંવા ૃ ી ઃુ03.9.17 ત ્ ।ઉભયપરા ઉ તં વા ુ રા હર ,્ ન ટ વાિમકં ચ03.9.18 યથા ઉપકારં વા િવભ ્03.9.19 સ ાદાને વા િુન તેયદ ડઃ03.9.20કારણાદાને યાસંઆ વંચપ રસ યાયબ ધંદ ા ્ઇિત ે િવવાદઃ।03.9.21 મયાદાઽપહરણે વૂઃ સાહસદ ડઃ03.9.22 મયાદાભેદ ચ િુવશિતપણઃ03.9.23 તેન તપોવનિવવીતમહાપથ મશાનદવ ુલયજન ુ ય થાનિવવાદાયા યાતાઃ ઇિત મયાદા થાપન ્ ।03.9.24 સવ એવ િવવાદાઃ સામ ત યયાઃ03.9.25 િવવીત થલકદારષ ડખલવે મવાહનકો ઠાનાં વૂ વૂઆબાધંસહત03.9.26 સોમાર યદવયજન ુ ય થાનવ ઃ થલ દશાઃ

artha.pdf 89


03.9.27આધારપ રવાહકદારઉપભોગૈઃ પર ે ૃ ટબીજ હસાયાંયથા ઉપઘાતંૂ ય ં દ ઃુ

03.9.28 કદારારામસે બુ ધાનાં પર પર હસાયાં હસા ણુો દ ડઃ03.9.29 પ ાિ િવ ટં અધરતટાકં ન ઉપ રતટાક ય કદારં ઉદકના લાવયે ્03.9.30ઉપ રિનિવ ટંનાધરતટાક ય રૂા ાવંવારયે ્ ,અ ય િ વષઉપરતકમણઃ03.9.31 ત યાિત મે વૂઃ સાહસદ ડઃ, તટાકવામનં ચ03.9.32 પ વષ ઉપરતકમણઃ સે બુ ધ ય વા યં ુ યેત,અ ય ાપ યઃ03.9.33તટાકસે બુ ધાનાંનવ વતને પા વિષકઃ પ રહારઃ,ભ નઉ ૃ ટાનાંચા વુિષકઃ, સ પુા ઢાનાં ૈવિષકઃ, થલ ય વૈિષકઃ03.9.34 વા માધાને િવ યે ચ03.9.35ખાત ા િૃ અનદ િનબ ધાયતનતટાકકદારારામષ ડવાપાનાંસ યવણભાગઉ રકં અ યે યો વા યથા ઉપકારં દ ઃુ03.9.36 યાવ યાિધભાગભોગિન ૃ ટ ઉપભો તાર એષાં િત ુ ઃુ03.9.37અપતીકાર હ ન ણુો દ ડઃ03.9.38ab સે ુ યો ુ તઃ તોયંઅવાર ષ પણો દમઃ ।03.9.38chd વાર વા તોયંઅ યેષાં માદન ઉપ ુ ધતઃ (ઇિત)Chapt . Damage to pastures, fields and roads

03.10.01 કમ ઉદકમાગ ઉચતં ુ ધતઃ ુવતોઽ ુચતં વા વૂઃ સાહસદ ડઃ,સે ુ પૂ ુ ય થાનચૈ યદવાયતનાિન ચ પર મૂૌ િનવેશયતઃ03.10.02 વૂા ુ ૃ ં ધમસે ુંઆધાનં િવ યં વા નયતો નાયયતો વા મ યમઃસાહસદ ડઃ, ો ણૄા ં ઉ મઃ,અ ય ભ ન ઉ ૃ ટા ્03.10.03 વા યભાવે ામાઃ ુ યશીલા વા િત ુ ઃુ03.10.04 પિથ માણં ુગિનવેશે યા યાત ્03.10.05 ુ પ મુ ુ યપથં ુ ધતો ાદશપણોદ ડઃ,મહાપ પુથંચ િુવશિતપણઃ,હ ત ે પથંચ ુ પ ાશ પણઃ,સે વુનપથંષ શતઃ, મશાન ામપથં શતઃ,ોણ ખુપથં પ શતઃ, થાનીયરા િવવીતપથં સાહ ઃ03.10.06અિતકષણે ચ એષાં દ ડચ થુા દ ડાઃ03.10.07 કષણે વૂ ઉ તાઃ03.10.08 ેિ ક યા પતઃ ે ં ઉપવાસ ય વા યજતો બીજકાલે ાદશપણોદ ડઃ,અ ય દોષ ઉપિનપાતાિવષ ે યઃ03.10.09 કરદાઃ કરદ વાધાનં િવ યં વા ુ ઃુ, દિયકા દિયક ુ03.10.10અ યથા વૂઃ સાહસદ ડઃ03.10.11 કરદ ય વાઽકરદ ામં િવશતઃ03.10.12 કરદં ુ િવશતઃ સવ યે ુ ાકા યં યા ,્અ ય ાગારા ્



03.10.13 ત ્ અ ય મૈ દ ા ્03.10.14અનાદયંઅ ૃષતોઽ યઃ પ વષા પુ ુ ય યાસિન યેણ દ ા ્03.10.15અકરદાઃ પર વસ તો ભોગં ઉપ વે ઃુ03.10.16 ામાથન ાિમકં જ તં ઉપવાસાઃ પયાયેણા ગુ છે ઃુ03.10.17અન ગુ છ તઃ પણાધપણકં યોજનં દ ઃુ03.10.18 ાિમક ય ામા ્ અ તેનપારદા રકં િનર યત િુવશિતપણો દ ડઃ,ામ ય ઉ મઃ

03.10.19 િનર ત ય વેશો ભગમેન યા યાતઃ03.10.20 ત ભૈઃ સમ તતો ામા ્ ધ ઃુશતાપ ૃ ટં ઉપસાલં કારયે ્03.10.21 પ ુ ચારાથ િવવીતંઆલવનેન ઉપ વે ઃુ03.10.22 િવવીતં ભ િય વાઽપ તૃાનાં ઉ મ હષાણાં પા દકં પં ૃ ી ઃુ,ગવા ખરાણાં ચાધપા દકં, ુ પ નૂા ં ષોડશભા ગક ્03.10.23ભ િય વા િનષ ણાનાંએતએવ ણુા દ ડાઃ,પ રવસતાંચ ુ ણુાઃ03.10.24 ામદવ ષૃા વાઽિનદશાહા વા ધે ુ ુ ાણો ગો ષૃા ાદ ડ ાઃ03.10.25સ યભ ણે સ ય ઉપઘાતં િન પિ તઃ પ રસ યાય ણુ ંદાપયે ્03.10.26 વાિમન ાિનવે ચારયતો ાદશપણોદ ડઃ, ુ ત િુવશિતપણઃ03.10.27 પા લનાં અધદ ડાઃ03.10.28 ત ્ એવ ષ ડભ ણે ુયા ્03.10.29 વાટભેદ ણુઃ વે મખલવલયગતાનાં ચ ધા યાનાં ભ ણે03.10.30 હસા તીકારં ુયા ્03.10.31અભયવન ગૃાઃ પ ર હૃ તાવાભ ય તઃ વાિમનો િનવે યથાઽવ યાઃતથા િતષે યાઃ03.10.32 પશવો ર મ તોદા યાં વારિયત યાઃ03.10.33 તેષાં અ યથા હસાયાં દ ડપા ુ યદ ડાઃ03.10.34 ાથયમાના ૃ ટાપરાધાવાસવઉપાયૈિનય ત યાઃ ઇિત ે પથ હસા।03.10.35 કષક ય ામંઅ પુે યા ુવતો ામ એવા યયં હર ્03.10.36કમાકરણે કમવેતન ણુ,ં હર યાદાને યશં ણુ,ંભ યપેયાદાનેચ હવણે ુ ણુ ં શ ં દ ા ્03.10.37 ે ાયાં અનશંદઃ, સ- વજનો ન ે ેત03.10.38 છ વણઈ ણેચસવ હતે ચ કમણ િન હણ ણું શ ંદ ા ્03.10.39 સવ હતંએક ય વુતઃ ુ રુા ા ્03.10.40અકરણે ાદશપણો દ ડઃ03.10.41 તંચે ્ સ યૂ વા હ ઃુ થૃ ્ એષાં અપરાધ ણુો દ ડઃ

artha.pdf 91


03.10.42 ઉપહ ૃ ુ િવિશ ટઃ03.10.43 ા ણ એષાં યૈ ઠ ં િનય યેત03.10.44 હવણે ુ ચ એષાં ા ણા નાકામાઃ ુ ઃુ, શંચ લભેર ્03.10.45 તેન દશ િત ુલસ ાનાં સમય યાનપાકમ યા યાત ્03.10.46ab રા દશ હતા ્ સે ૂ ્ ુવતાં પિથ સ મા ્ ।03.10.46chd ામશોભા ર ા તેષાં િ ય હતં ચર ્ (ઇિત)Chapt . Non-payment of debts

03.11.01 સપાદપણા ધ યા માસ ૃ ઃ પણશત ય, પ પણા યાવહા રક ,દશપણા કા તારગાણા,ં િવશિતપણા સા ુ ાણા ્03.11.02તતઃપરં ક ઃુ કારિય ુ વૂઃ સાહસદ ડઃ, ો ણૄા ંએકએકં યધદ ડઃ03.11.03 રાજ યયોગ ેમાવહ ુધિનકધાર ણકયો ર ંઅવે ેત03.11.04 ધા ય ૃ ઃ સ યિન પ ા પુાધા, પરં ૂ ય ૃતા વધત03.11.05 ેપ ૃ ુદયા ્ અધ સ નધાનસ ા વાિષક દયા03.11.06 ચર વાસઃ ત ભ િવ ટો વા ૂ ય ણુ ં દ ા ્03.11.07અ ૃ વા ૃ સાધયતો વધયતો વા, ૂ ય ંવા ૃ આરો ય ાવયતોબ ધચ ુ ણુો દ ડઃ03.11.08 ુ છ ાવણાયાં અ તૂચ ુ ણુઃ03.11.09 ત ય િ ભાગંઆદાતા દ ા ,્ શેષં દાતા03.11.10 દ ઘસ યાિધ ુ ુ ુલ ઉપ ુ ં બાલંઅસારં વા નઋણંઅ વુધત03.11.11 ુ યમાનંઋણંઅ િત ૃ તો ાદશપણો દ ડઃ03.11.12 કારણાપદશેન િન ૃ ૃ કં અ ય િત ઠ ્03.11.13દશવષઉપે તંઋણંઅ િત ા ,ંઅ ય બાલ ૃ યાિધત યસિન ોિષતદશ યાગરા યિવ મે યઃ03.11.14 ેત ય ુ ાઃ ુસીદં દ ઃુ,દાયાદાવા ર થહરાઃ,સહ ા હણઃ, િત વુોવા03.11.15 ન ાિતભા યંઅ ય ્03.11.16અસારં બાલ ાિતભા ય ્03.11.17અસ યાતદશકાલં ુ ુ ાઃ પૌ ા દાયાદા વા ર થં હરમાણા દ ઃુ03.11.18 િવતિવવાહ િૂમ ાિતભા યંઅસ યાતદશકાલં ુ ુ ાઃ પૌ ા વાવહ ઃુ03.11.19 નાનાઋણસમવાયે ુ ન એકં ૌ ગુપ ્ અભવદયાતા,ં અ યિત ઠમાના ્

03.11.20 ત ાિપ હૃ તા ુ ૂ યા રાજ ોિ ય યં વા વૂ િતપાદયે ્03.11.21 દ પ યોઃ િપતા ુ યોઃ ા ણૄા ં ચાિવભ તાનાં પર પર।કૃતં ઋણંઅસા ય ્



03.11.22અ ા ાઃ કમકાલે ુ કષકા રાજ ુ ુષા03.11.23 ી ચા િત ાિવણી પિત ૃતં ઋણ,ંઅ ય ગોપાલકાધસીિતક યઃ03.11.24 પિતઃ ુ ા ઃ ી ૃત ં ઋણ,ંઅ િતિવધાય ોિષત ઇિત03.11.25 સ િતપ ા ુ મઃ03.11.26 અ મ િતપ ૌ ુ સા ણઃ માણં ા યિયકાઃ ચુયોઽ મુતા વાયોઽવરા યાઃ

03.11.27 પ ા મુતૌ વા ૌ,ઋણં િત ન વેવ એકઃ03.11.28 િતિષ ાઃ યાલસહાયા વિથધિનકધાર ણકવૈ ર ય તૃદ ડાઃ, વૂચા યવહાયાઃ03.11.29રાજ ોિ ય ામ તૃક ુ ઠ ણનઃપિતતચ ડાલ ુ સતકમાણોઽ ધબિધર કૂાહવંા દનઃીરાજ ુ ુષા ,અ ય વવગ યઃ

03.11.30 પા ુ ય તેયસ હણે ુ ુ વૈ ર યાલસહાયવ ઃ03.11.31 રહ ય યવહાર વેકા ી ુ ુષ ઉપ ોતા ઉપ ટા વા સા ી યા ્રાજતાપસવ ્03.11.32 વાિમનો ૃ યાનાંઋ વ ।્આચાર્યાઃ િશ યાણાંમાતાિપતરૌ ુ ાણાંચાિન હણ સા યં ુ ઃુ, તેસાં ઇતર વા03.11.33 પર પરા ભયોગે ચ એષાં ઉ માઃ પરા ઉ તા દશબ ધં દ ઃુ, અવરાઃપ બ ધ ્ ઇિત સા ઽ્િધકારઃ ॥03.11.34 ા ણ ઉદ ુ ભા નસકાશે સા ણઃ પ ર ૃ ીયા ્03.11.35 ત ા ણં યૂા ્ સ યં ૂહ ઇિત03.11.36 રાજ યંવૈ ય ંવા માતવઇ ટા તૂફલ,ં કપાલહ તઃશ ુ ુલ ં ભ ાઽથગ છેઃ ઇિત03.11.37 ૂ ં જ મમરણા તર ય ્ વઃ ુ યફલં ત ્ રા નં ગ છે ્ , રાક બષં ુ મા ્અ યથાવાદ,દ ડ ા બુ ઃ,પ ા ્ અિપ ાયેતયથા ૃ ટ તુ,ંએકમ ાઃ સ યં ઉપહરત ઇિત03.11.38 અ પુહરતાં સ તરા ા ્ ઊ વ ાદશપણો દ ડઃ, િ પ ા ્ ઊ વઅભયોગં દ ઃુ03.11.39 સા ભેદ યતો બહવઃ ચુયોઽ મુતા વા તતો િનય છે ઃુ, મ યં વાૃ ી ઃુ

03.11.40 ત ્ વા યં રા હર ્03.11.41સા ણ ે ્ અ ભયોગા ્ ઊનં ૂ રુિત ર ત યા ભયો તાબ ધંદ ા ્03.11.42અિત ર તં વા ૂ ઃુ ત ્ ઽિત ર તં રા હર ્03.11.43બા લ યા ્ અભયો વુા ુ તુ ં ુ લ ખતં ેતા ભિનવેશંવાસમી યસા યયંએવ યા ્

artha.pdf 93


03.11.44સા બા લ યે વેવ થૃ ઽ્ યુોગે દશકાલકાયાણાં વૂમ યમઉ માદ ડાઃ ઇ યૌશનસાઃ03.11.45 ટૂસા ણો યં અથ અ તૂં ુ ુ તૂ ં વા નાશયે ઃુ ત ્ દશ ણુ ં દ ડંદ ઃુ ઇિત માનવાઃ03.11.46 બા લ યા ્ વા િવસવંાદયતાં ચ ો ઘાતઃ ઇિત બાહ પ યાઃ03.11.47 ન ઇિત કૌ ટ યઃ03.11.48 વુ ં હ સા ભઃ ોત ય ્03.11.49અ ૃ વતાં ચ િુવશિતપણો દ ડઃ, તતોઽધ અ વુાણાના ્03.11.50ab દશકાલાિવ ૂર થા ્ સા ણઃ િતપાદયે ્ ।03.11.50chd ૂર થા ્ અ સારા ્ વા વાિમવા ને સાધયે ્ (ઇિત)Chapt . Deposits

03.12.01 ઉપિનિધ ૃણેન યા યાતઃ03.12.02પરચ ાટિવકા યાં ુગરા િવલોપે વા, િતરોધકવા ામસાથ જિવલોપ,ેચ ુ તનાશે વા, ામમ યા ।્ઉદકાબાધે વાલાવેગ ઉપ ુ ે વા, નાિવિનમ નાયાં િુષતાયાં વા વયં ઉપ ઢો ન ઉપિનિધ અ યાવહ ્03.12.03ઉપિનિધભો તા દશકાલા ુ પ ંભોગવેતનંદ ા ,્ ાદશપણંચદ ડ ્03.12.04 ઉપભોગિનિમ ં ન ટં િવન ટં વાઽ યાવહ ,્ચ િુવશિતપણ દ ડઃ,અ યથા વા િન પતને03.12.05 ેત ં યસનગતં વા ન ઉપિનિધ અ યાવહ ્03.12.06આધાનિવ યાપ યયને ુ ચા ય ચ ુ ણુપ બ ધો દ ડઃ03.12.07 પ રવતને િન પાતને વા ૂ યસમઃ03.12.08 તેનાિધ ણાશ ઉપભોગિવ યાધાનાપહારા યા યાતાઃ03.12.09 નાિધઃ સ-ઉપકારઃ સીદ ,્ ન ચા ય ૂ યં વધત,અ ય િનસગા ્03.12.10 િન ુપકારઃ સીદ ,્ ૂ ય ં ચા ય વધત03.12.11 ઉપ થત યાિધ અ ય છતો ાદશ પણો દ ડઃ03.12.12 યોજકાસ નધાને વા ામ ૃ ે ુ થાપિય વા િન યંઆિધ િતપ ેત03.12.13 િન ૃ ૃ કો વાઽઽિધઃત કાલ ૃત ૂ યઃત એવાવિત ઠત,અનાશિવનાશકરણાિધ ઠતોવા03.12.14ધાર ણકાસ નધાને વા િવનાશભયા ્ ઉ તાઘધમ થા ુ ાતો િવ ણીત,આિધપાલ યયો વા03.12.15 થાવરઃ ુ યાસભો યઃ ફલભો યો વા ેપ ૃ ૂ ય ુ ં આ વંઅ ૂ ય યેણ ઉપનયે ્03.12.16અિન ૃ ટ ઉપભો તા ૂ ય ુ ં આ વંબ ધં ચ દ ા ્03.12.17 શેષં ઉપિનિધના યા યાત ્



03.12.18એતેનાદશોઽ વાિધ યા યાતૌ03.12.19 સાથના વાિધહ તો વા દ ટાં િૂમ અ ા ત ોરભ ન ઉ ૃ ટો વાના વાિધ અ યાવહ ્03.12.20અ તર વા તૃ ય દાયાદોઽિપ ના યાવહ ્03.12.21 શેષં ઉપિનિધના યક ાત ્03.12.22 યા ચતકં અવ તકં વા યથાિવધં ૃ ી ઃુ તથાિવધંએવાપયે ઃુ03.12.23 ેષ ઉપિનપાતા યાંદશકાલઉપરોિધદ ંન ટં િવન ટંવાના યાવહ ઃુ03.12.24 શેષં ઉપિનિધના યા યાત ્03.12.25 વૈયા ૃ યિવ યઃ ુ - વૈયા ૃ યકરા યથાદશકાલં િવ ણાનાઃ પ યંયથા તં ૂ ય ં ઉદયં ચ દ ઃુ03.12.26 દશકાલાિતપાતને વા પ રહ ણં સ દાનકા લકનાઘણ ૂ યં ઉદયંચ દ ઃુ03.12.27યથાસ ભાિષતંવા િવ ણાના ન ઉદયંઅિધગ છે ઃુ, ૂ ય ંએવ દ ઃુ03.12.28અઘપતને વા પ રહ ણં યથાપ રહ ણં ૂ ય ં ઊનં દ ઃુ03.12.29 સાં યવહા રક ુ વા ા યિયક વરાજવા યે ુ ેષ ઉપિનપાતા યાંન ટં િવન ટં વા ૂ ય ંઅિપ ન દ ઃુ03.12.30 દશકાલા ત રતાનાં ુ પ યાનાં ય યયિવ ુ ં ૂ ય ં ઉદયં ચ દ ઃુ,પ યસમવાયાનાં ચ યશં ્03.12.31 શેષં ઉપિનિધના યા યાત ્03.12.32એતેન વૈયા ૃ યિવ યો યા યાતઃ03.12.33 િન ેપ ઉપિનિધના03.12.34 તંઅ યેન િન પતંઅ ય યાપયતો હ યેત03.12.35 િન ેપાપહાર વૂાપદાનં િન ે તાર માણ ્03.12.36અ ચુયો હ કારવઃ03.12.37 ન એષાં કરણ વૂ િન ેપધમઃ03.12.38 કરણહ નં િન ેપ ંઅપ યયમાનં ઢૂ ભિ ય તા ્સા ણો િન ે તારહિસ ણપાતેન ાપયે ,્ વના તે વા મ હવણિવ ાસેન03.12.39 રહિસ ૃ ો યાિધતો વા વૈદહકઃ કિ ્ ૃતલ ણં યં અ ય હ તેિન યાપગ છે ્03.12.40 ત ય િતદશેન ુ ો ાતા વાઽ ભગ ય િન ેપં યાચેત03.12.41 દાને ુ ચઃ,અ યથા િન ેપ ં તેયદ ડં ચ દ ા ્03.12.42 યાઽ ભ ખુોવા ેયઃ કિ ્ ૃતલ ણં યંઅ યહ તે િન યિત ઠત

03.12.43 તતઃ કાલા તરાગતો યાચેત

artha.pdf 95


03.12.44 દાને ુ ચઃ,અ યથા િન ેપ ં તેયદ ડં ચ દ ા ્03.12.45 ૃતલ ણેન વા યેણ યાનયે ્ એન ્03.12.46 બા લશ તીયો વા રા ૌ રાજદાિયકા ણભીતઃ સારં અ ય હ તેિન યાપગ છે ્03.12.47 સ એનંબ ધનાગારગતો યાચેત03.12.48 દાને ુ ચઃ,અ યથા િન ેપ ં તેયદ ડં ચ દ ા ્03.12.49અભ ાનેન ચા ય હૃ જનં ઉભયં યાચેત03.12.50અ યતતાદાને યથા ઉ તં રુ તા ્03.12.51 યભોગાનાંઆગમંચા યા ુ ુ ીત,ત યચાથ ય યવહારઉપલ ન,ંઅભયો ુ ાથસામ ય ્03.12.52એતેન િમથઃસમવાયો યા યાતઃ03.12.53ab ત મા ્ સા મ ્ અ છ ં ુયા ્ સ ય વભાિષત ્ ।03.12.53chd વે પર વા જને કાય દશકાલા વણતઃ (ઇિત)Chapt . Law concerning slaves and labourers

03.13.01 ઉદરદાસવ આય ાણં અ ા ત યવહારં ૂ ં િવ યાધાનં નયતઃવજન ય ાદશપણો દ ડઃ, વૈ યં ણુઃ, િ ય ં િ ણુઃ, ા ણં ચ ુ ણુઃ03.13.02 પરજન ય વૂમ યમ ઉ મવધા દ ડાઃ, ૃ ો ણૄા ં ચ03.13.03 લે છાનાં અદોષઃ ં િવ ુંઆધા ુંવા03.13.04 ન વેવાય ય દાસભાવઃ03.13.05અથવાઽઽયઆધાય ુલબ ધનઆયાણાંઆપ દ, િન યંચાિધગ યબાલં સાહા યદાતારં વા વૂ િન ણીર ્03.13.06 સ ૃ ્ ।આત્માધાતા િન પિતતઃ સીદ ,્ ર યેના હતકઃ, સ ૃ ્ ઉભૌપરિવષયા ભ ખુૌ03.13.07 િવ ાપહા રણો વા દાસ યાયભાવંઅપહરતોઽધદ ડઃ03.13.08 િન પિતત ેત યસિનનાંઆધાતા ૂ ય ં ભ ત03.13.09 ેતિવ ૂ ઉ છ ટ ાહણંઆ હત યન ન નાપનંદ ડ ેષણંઅિત મણંચ ીણાં ૂ યનાશકરં, ધા ીપ રચા રકાધસીિતક ઉપચા રકાણાં ચ મો કર ્03.13.10 િસ ં ઉપચારક યા ભ ત યાપ મણ ્03.13.11ધા આ હિતકાંવાઽકામાં વવશાંગ છતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ,પરવશાંમ યમઃ03.13.12 ક યાં આ હિતકાં વા વયં અ યેન વા ુષયતો ૂ યનાશઃ ુ કંત ુ ણુ દ ડઃ03.13.13આ મિવ િયણઃ ં આયા િવ ા ્03.13.14આ માિધગતં વાિમકમાિવ ુ ં લભેત, િપ યં ચ દાય ્



03.13.15 ૂ યેન ચાય વં ગ છે ્03.13.16 તેન ઉદરદાસા હતકૌ યા યાતૌ03.13.17 ેપા ુ પ ા ય િન યઃ03.13.18 દ ડ ણીતઃ કમણા દ ડં ઉપનયે ્03.13.19આય ાણો વ તઃ કમકાલા ુ પેણ ૂ યાધન વા િવ ુ યેત03.13.20 હૃ તદાયાગતલ ધ તાનાં અ યતમં દાસં ઊના ટવષ િવબ ુંઅકામંનીચે કમણ િવદશે દાસ વાસગભાઅ િતિવ હતગભભમ યાં િવ યાધાનંનયતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ, ૃ ો ણૄા ં ચ03.13.21દાસંઅ ુ પેણ િન યેણાયઅ ુવતો ાદશપણોદ ડઃ,સરંોધ ાકરણા ્03.13.22 દાસ ય ય ાતયો દાયાદાઃ, તેષાં અભાવે વામી03.13.23 વાિમનઃ વ યાં દા યાં ત ં સમા કંૃ અદાસં િવ ા ્03.13.24 ૃ ા ચે ્ ુ ુ બાથ ચ તનીમાતા ાતા ભગનીચા યાઅદાસાઃ ઃુ03.13.25 દાસં દાસ વા િન ય નુિવ યાધાનં નયતો ાદશપણો દ ડઃ,અ ય વયવંા દ યઃ ઇિત દાસક પઃ ।03.13.26 કમકર ય કમસ બ ધંઆસ ા િવ ઃુ03.13.27 યથાસ ભાિષતં વેતનં લભેત, કમકાલા ુ પ ંઅસ ભાિષતવેતનઃ03.13.28કષકઃસ યાનાંગોપાલકઃસિપષાંવૈદહકઃપ યાનાંઆ મના યવ તાનાંદશભાગંઅસ ભાિષતવેતનો લભેત03.13.29 સ ભાિષતવેતનઃ ુ યથાસ ભાિષત ્03.13.30કા ુિશ પ ુશીલવચ ક સકવા વનપ રચારકા દરાશાકા રકવગઃ ુયથાઽ યઃ ત ધઃ ુયા ્ યથા વા ુશલાઃ ક પયે ઃુ તથા વેતનં લભેત03.13.31 સા યયંએવ યા ્03.13.32 સા ણાં અભાવે યતઃ કમ તતોઽ ુ ુ ીત03.13.33 વેતનાદાને દશબ ધો દ ડઃ, ષ પણો વા03.13.34અપ યયમાને ાદશપણો દ ડઃ, પ બ ધો વા03.13.35નદ વેગ વાલા તેન યાલઉપ ુ ઃ સવ વ ુ દારા મદાનેનાતઃ ાતારંઆ યૂ િન તીણઃ ુશલ દ ટં વેતનં દ ા ્03.13.36 તેન સવ ાતદાના શુયા યા યાતાઃ03.13.37ab લભેત ું લી ભોગં સ મ ય ઉપલ ના ્ ।03.13.37chdઅિતયા ના ુ યેત દૌમ યાિવનયેન વા (ઇિત)Chapt . Duties of servantsUndertaking in partnership03.14.01 હૃ વાવેતનંકમા ુવતો તૃક ય ાદશપણોદ ડઃ,સરંોધ ાકરણા ્

artha.pdf 97


03.14.02 અશ તઃ ુ સતે કમણ યાધૌ યસને વાઽ શુયં લભેત, પરણ વાકારિય ુ ્03.14.03 ત ય યયકમણા લભેત ભતા વા કારિય ુ ્03.14.04 ના યઃ વયા કારિયત યો, મયા વા ના ય ય કત ય ્ ઇ યવરોધેભ રુકારયતો તૃક યા ુવતો વા ાદશપણો દ ડઃ03.14.05 કમિન ઠાપને ભ રુ ય હૃ તવેતનો નાસકામઃ ુયા ્03.14.06 ઉપ થતંઅકારયતઃ ૃત ંએવ િવ ા ્ ઇ યાચાયાઃ03.14.07 ન ઇિત કૌ ટ યઃ03.14.08 ૃત ય વેતનં ના ૃત યા ત03.14.09 સ ચે ્ અ પંઅિપ કારિય વા ન કારયે ્ ૃત ં એવા ય િવ ા ્03.14.10દશકાલાિતપાતનેનકમણાંઅ યથાકરણે વાનાસકામઃ ૃત ંઅ મુ યેત03.14.11 સ ભાિષતા ્ અિધક યાયાં યાસં ન મોઘં ુયા ્03.14.12 તેન સ તૃા યા યાતાઃ03.14.13 તેષાંઆિધઃ સ તરા ંઆસીત03.14.14 તતોઽ યં ઉપ થાપયે ,્ કમિન પાકં ચ03.14.15 ન ચાિનવે ભ ઃુ સ ઃ કિ ્ પ રહર ્ ઉપનયે ્ વા03.14.16 ત યાિત મે ચ િુવશિતપણો દ ડઃ03.14.17 સ ન પ ર ત યાધદ ડઃ ઇિત તૃકાિધકારઃ ॥03.14.18 સ તૃાઃ સ યૂસ ુ થાતારો વા યથાસ ભાિષતં વેતનં સમં વાિવભ ર ્03.14.19કષણવૈદહકાવાસ યપ યાર ભપયવસાના તરસ યયથા ૃત યકમણઃ યશં ં દ ઃુ03.14.20 ુ ુષ ઉપ થાને સમ ં શં દ ઃુ03.14.21 સિંસ ે ુ ઉ તપ યે સ ય તદાન એવ યશંં દ ઃુ03.14.22 સામા યા હ પિથિસ ાિસ03.14.23 ા તે ુ કમ ણ વ થ યાપ ામતો ાદશપણો દ ડઃ03.14.24 ન ચ ાકા યંઅપ મણે03.14.25 ચોરં વભય વૂ કમણઃ યશંેન ાહયે ્ , દ ા ્ યશં ં અભયંચ03.14.26 નુઃ તેયે વાસન,ંઅ ય ગમને ચ03.14.27 મહાઽપરાધે ુ ૂ યવ ્ આચર ્03.14.28યાજકાઃ વા ચાર યવ યથાસ ભાિષતંવેતનંસમંવા િવભ ર ્03.14.29 અ ન ટોમા દ ુ ચ ુ ુ દ ણા ્ ઊ વ તૃીયં શ,ં મ યમઉપસદ ઊ વઅધ શ,ં ુ યે ાતઃસવના ્ ઊ વ પાદ ઊનં શ ્03.14.30 મા ય દના ્ સવના ્ ઊ વ સમ ં શં લભેત



03.14.31 નીતા હ દ ણા ભવ ત03.14.32 હૃ પિતસવવ િતસવનં હ દ ણા દ ય તે03.14.33 તેનાહગણદ ણા યા યાતાઃ03.14.34 સનાનાંઆદશાહોરા ા શેષ તૃાઃ કમ ુ ઃુ,અ યે વા વ યયાઃ03.14.35 કમ યસમા તે ુ યજમાનઃ સીદ ્ , ઋ વજઃ કમ સમાપ ય દ ણાંહર ઃુ03.14.36અસમા તે ુ કમ ણ યા યં યાજકં વા યજતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ03.14.37abઅના હતા નઃ શત ુ ુય વા ચ સહ ઃુ ।03.14.37chd રુાપો ષૃલીભતા હા ુ ુત પગઃ03.14.38abઅસ િત હ ુ તઃ તેનઃ ુ સતયાજકઃ ।03.14.38chdઅદોષઃ ય ુંઅ યો યં કમસ રિન યા ્ (ઇિત)Chapt . Rescission of sale and purchase

03.15.01 િવ યપ યંઅ ય છતો ાદશપણોદ ડઃ,અ ય દોષઉપિનપાતાિવષ ે યઃ03.15.02 પ યદોષો દોષઃ03.15.03 રાજચોરા ।્ઉદકબાધ ઉપિનપાતઃ03.15.04 બ ુ ણુહ નંઆત ૃતં વાઽિવષ ્03.15.05વૈદહકાનાંએકરા ંઅ શુયઃ,કષકાણાં િ રા ,ંગોર કાણાંપ રા ્03.15.06 યાિમ ાણાં ઉ માનાં ચ વણાનાં િૃ િવ યે સ તરા ્03.15.07આિતપાિતકાનાં પ યાનાં અ ય ાિવ ય ્ ઇ યવરોધેના શુયો દયઃ03.15.08 ત યાિત મે ચ િુવશિતપણો દ ડઃ, પ યદશભાગો વા03.15.09 વાપ યંઅ િત ૃ તો ાદશપણોદ ડઃ,અ ય દોષઉપિનપાતાિવષ ે યઃ03.15.10 સમાન ા શુયો િવ રુ શુયેન03.15.11 િવવાહાનાં ુ યાણાં વૂષાં વણાનાં પા ણ હણા ્ િસ ં ઉપાવતન,ંૂ ાણાં ચ કમણઃ

03.15.12 ૃ પા ણ હણયોરિપ દોષંઔપશાિયકં ૃ વા િસ ં ઉપાવતન ્03.15.13 ન વેવા ભ તયોઃ03.15.14 ક યાદોષંઔપશાિયકં અના યાય ય છતઃ ક યાં ષ ્અઁવિતદ ડઃ,ુ ક ીધન િતદાનં ચ

03.15.15 વરિય વુા વરદોષંઅના યાય િવ દતો ણુઃ, ુ ક ીધનનાશ03.15.16 પદચ ુ પદાનાં ુ ુ ઠ યાિધતા ચુીનાં ઉ સાહ વા ય ચુીનાંઆ યાને ાદશપણો દ ડઃ03.15.17આિ પ ા ્ ઇિતચ ુ પદાનાંઉપાવતન,ંઆસવં સરા ્ ઇિતમ ુ યાણા ્03.15.18 તાવતા હ કાલેન શ ંશૌચાશૌચે ા ુ ્03.15.19ab દાતા િત હ તા ચ યાતાં ન ઉપહતૌ યથા ।

artha.pdf 99


03.15.19chd દાને યે વાઽ શુયં તથા ુ ઃુ સભાસદઃ (ઇિત)Chapt . Non-conveyance of giftssale without ownershipRelation of ownership03.16.01 દ યા દાનંઋણાદાનેન યા યાત ્03.16.02 દ ંઅ યવહાય એક ા શુયે વતત03.16.03 સવ વં ુ દારં આ માનં વા દાયા શુિયનઃ ય છે ્03.16.04ધમદાનંઅસા ુ ુ કમ ુચાઉપઘાિતક ુવા,અથદાનંઅ પુકા ર વપકા ર ુવા, કામદાનંઅનહ ુ ચ03.16.05 યથા ચ દાતા િત હ તા ચ ન ઉપહતૌ યાતાં તથાઽ શુયં ુશલાઃક પયે ઃુ03.16.06દ ડભયા ્ આ ોશભયા ્ અનથભયા ્ વાભયદાનં િત ૃ તઃ તેયદ ડઃ,ય છત

03.16.07 રોષદાનં પર હસાયા,ં રા ાં ઉપ ર દપદાનં ચ03.16.08 ત ઉ મો દ ડઃ03.16.09 ાિતભા યં દ ડ ુ કશેષંઆ કં સૌ રકં ચ નાકામઃ ુ ો દાયાદો વાર થહરો દ ા ્ ઇિત દ યાનપાકમ ।03.16.10અ વાિમિવ યઃ ુ - ન ટાપ તંઆસા વામી ધમ થેન ાહયે ્03.16.11 દશકાલાિતપ ૌ વા વયં હૃ વા ઉપહર ્03.16.12 ધમ થ વાિમનંઅ ુ ુ ીત ુતઃ તે લ ધ ્ ઇિત03.16.13 સ ચે ્ આચાર મં દશયેત, ન િવ તારં, ત ય ય યાિતસગણુ યેત

03.16.14 િવ તા ચે ્ ૃ યેત, ૂ ય ં તેયદ ડં ચ દ ા ્03.16.15 સ ચે ્ અપસારં અિધગ છે ્ અપસર ્ આઽપસાર યા ્03.16.16 યે ૂ ય ં તેયદ ડં ચ દ ા ્03.16.17 ના ટક વકરણં ૃ વા ન ટ યા તં લભેત03.16.18 વકરણાભાવે પ બ ધો દ ડઃ03.16.19 ત ચ યં રાજધ ય યા ્03.16.20 ન ટાપ તંઅિનવે ઉ કષતઃ વાિમનઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ03.16.21 ુ ક થાને ન ટાપ ત ઉ પ ં િત ઠ ્03.16.22 િ પ ા ્ ઊ વ અનભસારં રા હર ,્ વામી વા વકરણેન03.16.23પ પણકં પદ પ ય િન યંદ ા ,્ચ ુ પ ણકંએક રુ ય, પણકંગોમ હષ ય, પા દકં ુ પ નૂા ્03.16.24 ર નસારફ ુ ુ યાનાં પ કં શતં દ ા ્



03.16.25 પરચ ાટવી તં ુ યાનીય રા યથા વં ય છે ્03.16.26 ચોર તંઅિવ માનં વ યે યઃ ય છે ,્ યાને ુ ંઅશ તો વા03.16.27 વય ાહણા તં યાનીય તિ યં વા ય છે ્03.16.28પરિવષયા ્ વા િવ મેણાનીતંયથા દ ટં રા ા ુ ીત,અ ય ાય ાણે યોદવ ા ણતપ વ યે ય ઇ ય વાિમિવ યઃ ।03.16.29 વ વાિમસ બ ધઃ ુ-ભોગા ુ િૃ ુ છ દશાનાંયથા વં યાણા ્03.16.30ય ્ વં ય ંઅ યૈ ુ યમાનંદશ વષા પુે ેત, હ યેતા ય,અ યબાલ ૃ યાિધત યસિન ોિષતદશ યાગરા યિવ મે યઃ03.16.31 િવશિતવષ ઉપે તંઅનવિસતં વા ુ ના ુ ુ ીત03.16.32 ાતયઃ ોિ યાઃ પાષ ડા વા રા ાં અસિંનધૌ પરવા ુ ુ િવવસ તોનભોગેન હર ઃુ,ઉપિનિધઆિધ િનિધ િન ેપ ં ય ંસીમાનંરાજ ોિ ય યા ણચ03.16.33આ િમણઃ પાષ ડા વા મહ યવકાશે પર પરં અબાધમાના વસે ઃુ03.16.34અ પાં બાધાં સહર ્03.16.35 વૂાગતો વા વાસપયાયં દ ા ્03.16.36અ દાતા િનર યેત03.16.37વાન થયિત ચા રણાંઆચાયિશ યધમ ા સૃમાનતી યા ર થભાજઃમેણ

03.16.38 િવવાદપદ ુચએષાંયાવ તઃપણાદ ડાઃ તાવતી રા ીઃ પણા ભષેકા નકાયમહાક છવધનાિનરા ર ઃુ03.16.39અ હર ય વુણાઃ પાષઢાઃ સાધવઃ03.16.40તેયથા વંઉપવાસ તૈરારાધયે ઃુ,અ ય પા ુ ય તેયસાહસસ હણે યઃ03.16.41 તે ુ યથા ઉ તા દ ડાઃ કાયાઃ03.16.42ab યા ુ થૃાઽઽચારા ્ રા દ ડન વારયે ્ ।03.16.42chd ધમ ધમ ઉપહતઃ શા તારં હ પુે તઃ (ઇિત)Chapt . Forcible seizure

03.17.01 સાહસંઅ વયવ ્ સભકમ03.17.02 િનર વયે તેય,ંઅપ યયને ચ03.17.03 ર નસારફ ુ ુ યાનાં સાહસે ૂ યસમો દ ડઃ ઇિત માનવાઃ03.17.04 ૂ ય ણુઃ ઇ યૌશનસાઃ03.17.05 યથાઽપરાધ ઇિત કૌ ટ યઃ03.17.06 ુ પફલશાક લૂક દપ વા ચમવે ુ ૃ ા ડાદ નાં ુ ક યાણાં ા શપણાવર િુવશિતપણપરોદ ડઃ03.17.07કાલાયસકા ઠર ુ ય ુ પ પુટાદ નાં લૂક યાણાંચ િુવશિતપણાવરોઽ ટચ વા રશ પણપરોદ ડઃ

artha.pdf 101


03.17.08તા ૃ કંસકાચદ તભા ડાદ નાં લૂક યાણાંઅ ટચ વા રશ પણાવરઃષ ્અઁવિતપરઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ03.17.09 મહાપ મુ ુ ય ે હૃ હર ય વુણ ૂ મવ ાદ નાં લૂક યાણાંશતાવરઃ પ શતપરો મ યમઃ સાહસદ ડઃ

03.17.10 યં ુ ુષ ંવાઽ ભષ બ નતોબ ધયતોબ ધંવામો યતઃપ શતાવરઃસહ પર ઉ મઃ સાહસદ ડઃ ઇ યાચાયાઃ ॥03.17.11 યઃ સાહસં િતપ ા ઇિત કારયિત સ ણું દ ા ્03.17.12 યાવ હર યં ઉપયો યતે તાવ ્ દા યાિમ ઇિત સ ચ ુ ણુ ં દ ડંદ ા ્03.17.13 યઃ એતાવ હર યં દા યાિમ ઇિત માણં ઉ ય કારયિત સ યથાઉ તં હર યં દ ડં ચ દ ા ્ ઇિત બાહ પ યાઃ03.17.14સચે ્ કોપંમદં મોહંવાઽપ દશે ્ યથા ઉ તવ ્ દ ડં એનં ુયા ્ ઇિતકૌ ટ યઃ03.17.15ab દ ડકમ ુ સવ ુ પંઅ ટપણં શત ્ ।03.17.15chd શતા ્ પર ુ યાજ ચ િવ ા ્ પ પણં શત ્03.17.16ab નાં દોષબા ુ યા ્ રા ા ં વા ભાવદોષતઃ ।03.17.16chd પ યા યાવધિમ ઠ ધ યા ુ ૃિતઃ તૃા (ઇિત)Chapt . Verbal i njury

03.18.01 વા પા ુ ય ં ઉપવાદઃ ુ સનંઅભભ સનં ઇિત03.18.02 શર ર ૃિત તુ િૃ જનપદાનાં શર ર ઉપવાદ કાણખ ા દ ભઃ સ યેિ પણો દ ડઃ, િમ યા ઉપવાદ ષ પણો દ ડઃ03.18.03શોભના મ તઃ ઇિત કાણખ ાદ નાં િુતિન દાયાં ાદશપણો દ ડઃ03.18.04 ુ ઠ ઉ માદ લૈ યા દ ભઃ ુ સાયાંચસ યિમ યા િુતિન દા ુ ાદશપણઉ રા દ ડાઃ ુ યે ુ03.18.05 િવિશ ટ ુ ણુાઃ,હ ને વધદ ડાઃ,પર ી ુ ણુાઃ, માદમદમોહા દ ભરધદ ડાઃ03.18.06 ુ ઠ ઉ માદયોિ ક સકાઃ સિંન ૃ ટા મુાસં માણ,ં લીબભાવેયો ૂ ફનોઽ ુ િવ ઠાિનમ જનંચ

03.18.07 ૃ ।્ઉપવાદે ા ણ િ યવૈ ય ૂ ા તાવસાિયનાંઅપરણ વૂ યિ પણ ઉ રા દ ડાઃ, વૂણાપર ય પણાધરાઃ, ુ ા ણા દ ભ ુ સાયા ્03.18.08 તેન તુ ઉપવાદો વા વનાના,ં કા ુ ુશીલવાનાં ૃ ।્ઉપવાદઃ,ા ૂણકગા ધારાદ નાં ચ જનપદ ઉપવાદા યા યાતાઃ

03.18.09યઃપરંએવં વાં ક ર યાિમ ઇિત કરણેના ભભ સયે ્ ,અકરણે યઃ ત યકરણે દ ડઃ તતોઽધદ ડં દ ા ્03.18.10અશ તઃ કોપં મદં મોહં વાઽપ દશે ્ ાદશપણં દ ડં દ ા ્



03.18.11 તવૈરાશયઃ શ ત ાપક ુયાવ િવકાવ થં દ ા ્03.18.12ab વદશ ામયોઃ વૂ મ યમં િતસ યોઃ ।03.18.12chdઆ ોશા ્ દવચૈ યાનાં ઉ મં દ ડં અહિત (ઇિત)Chapt . Physical i njury

03.19.01 દ ડપા ુ ય ં પશનંઅવ ણૂ હતં ઇિત03.19.02નાભેરધઃકાયંહ તપ ભ મપાં ુભ રિત શૃતઃ િ પણો દ ડઃ,તૈરવામે યૈઃપાદ ઠ િવકા યાં ચ ષ પણઃ, છ દ ૂ રુ ષા દ ભ ાદશપણઃ03.19.03 નાભે ુપ ર ણુાઃ, િશરિસ ચ ુ ણુાઃ સમે ુ03.19.04 િવિશ ટ ુ ણુાઃ,હ ને વધદ ડાઃ,પર ી ુ ણુાઃ, માદમદમોહા દ ભરધદ ડાઃ03.19.05 પાદવ હ તકશાવલ બને ુ ષ પણ ઉ રા દ ડાઃ03.19.06 પીડનાવે ટના ન કષણા યાસને ુ વૂઃ સાહસદ ડઃ03.19.07 પાતિય વાઽપ ામતોઽધદ ડઃ03.19.08 ૂ ો યેના ન ા ણંઅભહ યા ્ ત ્ અ ય છેદયે ્03.19.09અવ ણૂ િન યઃ, પશઽધદ ડઃ03.19.10 તેન ચ ડાલા ચુયો યા યાતઃ03.19.11 હ તેનાવ ણૂ િ પણાવરો ાદશપણપરો દ ડઃ, પાદન ણુઃ, ુ ઃખઉ પાદનેન યેણ વૂઃ સાહસદ ડઃ, ાણાબાિધકન મ યમઃ03.19.12 કા ઠલો ટપાષાણલોહદ ડર ુ યાણાં અ યતમેન ુ ઃખંઅશો ણતંઉ પાદયત િુવશિતપણોદ ડઃ,શો ણતઉ પાદને ણુઃ,અ ય ુ ટશો ણતા ્03.19.13 તૃક પંઅશો ણતં નતો હ તપાદપારિ કં વા ુવતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ,પા ણપાદદ તભ કણનાસા છેદને ણિવદારણે ચ,અ ય ુ ટ ણે યઃ03.19.14 સ થ ીવાભ ને ને ભેદને વા વા ચે ટાભોજન ઉપરોધે ુ ચમ યમઃ સાહસદ ડઃ સ ુ થાન યય03.19.15 િવપ ૌ ક ટકશોધનાય નીયેત03.19.16 મહાજન ય એકં નતઃ યેકં ણુો દ ડઃ03.19.17 પ િુષતઃ કલહોઽ ુ વેશો વા ના ભયો યઃ ઇ યાચાયાઃ03.19.18 ના યપકા રણો મો ઇિત કૌ ટ યઃ03.19.19 કલહ વૂાગતો જયિત,અ મમાણો હ ધાવિત ઇ યાચાયાઃ03.19.20 ન ઇિત કૌ ટ યઃ03.19.21 વૂ પ ા ્ વાઽ ભગત ય સા ણઃ માણ,ં અસા ક ઘાતઃ કલહઉપલ નં વા03.19.22 ઘાતા ભયોગંઅ િત વુતઃ ત ્ અહરવ પ ા કારઃ

artha.pdf 103


03.19.23કલહ યંઅપહરતો દશપણોદ ડઃ, ુ ક ય હસાયાંત ચતાવ ચદ ડઃ, લૂક ય હસાયાંત ચ ણુ દ ડઃ,વ ાભરણ હર ય વુણભા ડ હસાયાંત ચ વૂ સાહસદ ડઃ03.19.24 પર ુડ ં અ ભઘાતેન ોભયતઃ િ પણો દ ડઃ, છેદનભેદને ષ પણઃ,તીકાર

03.19.25 ુ ઃખ ઉ પાદનં યંઅ યવે મિન પતો ાદશપણોદ ડઃ, ાણાબાિધકંવૂઃ સાહસદ ડઃ

03.19.26 ુ પ નૂા ં કા ઠા દ ભ ુ ઃખ ઉ પાદને પણો ણુો વા દ ડઃ, શો ણતઉ પાદને ણુઃ03.19.27 મહાપ નૂાં એતે વેવ થાને ણુો દ ડઃ સ ુ થાન યય03.19.28 રુ ઉપવનવન પતીનાં ુ પફલ છાયાવતાં રોહ છેદને ષ પણઃ,ુ શાખા છેદને ાદશપણઃ, પીનશાખા છેદને ચ િુવશિતપણઃ, ક ધવધેવૂઃ સાહસદ ડઃ, સ ુ છ ૌ મ યમઃ

03.19.29 ુ પફલ છાયાવ મલતા વધદ ડાઃ, ુ ય થાનતપોવન મશાન મુે ુચ03.19.30ab સીમ ૃ ે ુ ચૈ યે ુ મુે વાલ તે ુ ચ ।03.19.30chd ત એવ ણુા દ ડાઃ કાયા રાજવને ુ ચ (ઇિત)Chapt . Gambling and bettingMischellaneous03.20.01 તૂા ય ો તૂ ં એક ખુ ં કારયે ્03.20.02અ ય દ યતો ાદશપણો દ ડો ઢૂા િવ ાપનાથ ્03.20.03 તૂા ભયોગે ઃુ વૂઃ સાહસદ ડઃ, પરા જત ય મ યમઃ03.20.04 બા લશ તીયો ેષ કુામઃ પરાજયં ન મતે ઇ યાચાયાઃ03.20.05 ન ઇ કૌ ટ યઃ03.20.06 પરા જત ે ્ ણુદ ડઃ યેત ન ક ન રા નંઅભસ ર યિત03.20.07 ાયશો હ કતવાઃ ટૂદિવનઃ03.20.08 તેષાં અ ય ાઃ ુ ાઃ કાકણીર ાં થાપયે ઃુ03.20.09કાક ઽ્ ાણાંઅ યઉપધાને ાદશપણોદ ડઃ, ટૂકમણ વૂઃસાહસદ ડોજત યાદાન,ં ઉપધૌ તેયદ ડ03.20.10 જત યા ્ અ ય ઃપ કંશતંઆદદ ત,કાક ઽ્ ારાલાશલાકાઽવ યંઉદક િૂમકમ યંચ03.20.11 યાણાંઆધાનં િવ યં ચ ુયા ્03.20.12અ િૂમહ તદોષાણાં ચા િતષેધને ણુો દ ડઃ03.20.13 તેન સમા યો યા યાતઃ,અ ય િવ ાિશ પસમા યા ્ । ઇિત



03.20.14 ક ણકં ુ-યા ચતકાવ તકા હતકિન ેપકાણાંયથાદશકાલંઅદાને,યામ છાયાસ પુવેશસં થતીનાં વા દશકાલાિતપાતને, ુ મતરદયં ા ણંસાધયતઃ, િતવેશા વુેશયો ુપ ર િનમ ણે ચ ાદશપણો દ ડઃ03.20.15 સ દ ટં અથ અ ય છતો, ા ભૃાયા હ તેન લ યતો, પા વાંઅ ય ઉપ ુ ા ં ગ છતઃ, પરવ ત યં પ યં ણાન ય, સ ુ ં હૃ ં ઉ દતઃ,સામ તચ વા રશ ુ યાબાધાંઆચરત ા ટચ વા રશ પણો દ ડઃ03.20.16 ુલનીવી ાહક યાપ યયને, િવધવાં છ દવાિસન સ ાિધચરતઃ,ચ ડાલ યાયા શૃતઃ, યાસ ં આપ નભધાવતો, િન કારણં અભધાવનંુવતઃ, શા ા વકાદ ્ ષૃલ જતા ્ દવિપ કૃાય ુ ભોજયતઃ શ યોદ ડઃ03.20.17શપથવા ા યુોગંઅિન ૃ ટં ુવતઃ, ુ તકમચા ુ ત ય, ુ પ ુ ષૃાણાંુ ં વ ઉપઘાિતનઃ, દા યા ગભઔષધેન પાતયત વૂઃ સાહસદ ડઃ

03.20.18 િપતા ુ યોદ પ યો ા ભૃ ગ યોમા લુભગનેયયોઃ િશ યાચાયયોવાપર પરંઅપિતતં યજતઃ,સાથા ભ યાતં ામમ યે વા યજતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ,કા તાર મ યમઃ, તિ િમ ં ેષયત ઉ મઃ, સહ થાિય વ યે વધદ ડાઃ03.20.19 ુ ુષ ં અબ ધનીયં બ નતો બ ધયતો બ ધં વા મો યતો, બાલંઅ ા ત યવહારં બ નતો બ ધયતો વા સહ ં દ ડઃ03.20.20 ુ ુષાપરાધિવશેષેણ દ ડિવશેષઃ કાયઃ03.20.21 તીથકરઃ તપ વી યાિધતઃ ુ પપાસાઽ વ લા તઃ િતરોજનપદોદ ડખેદ િન ક ન ા ુ ા ાઃ03.20.22 દવ ા ણતપ વ ીબાલ ૃ યાિધતાનાં અનાથાનાં અનભસરતાંધમ થાઃ કાયા ણ ુ ઃુ, ન ચ દશકાલભોગ છલેનાિતહર ઃુ03.20.23 ૂ યા િવ ા ુ પૌ ુષા ભજનકમાિતશયત ુ ુષાઃ03.20.24abએવં કાયા ણ ધમ થાઃ ુ રુ છલદિશનઃ ।03.20.24chd સમાઃ સવ ુ ભાવે ુ િવ ા યા લોકસ યાઃ (ઇિત)Book . suppression of criminalsChapt . keeping a watch over artisans

04.1.01 દ ટારઃ યઃ યોઽમા યાઃ ક ટકશોધનં ુ ઃુ04.1.02અ ય તીકારાઃ કા ુશાિસતારઃસિંન ે તારઃ વિવ કારવઃ ેણી માણાિન ેપ ં ૃ ી ઃુ04.1.03 િવપ ૌ ેણી િન ેપ ં ભ ત04.1.04 િન દ ટદશકાલકાય ચ કમ ુ ઃુ,અિન દ ટદશકાલં કાયાપદશ ્04.1.05 કાલાિતપાતને પાદહ નં વેતનં ત િવ ણુ દ ડઃ04.1.06અ ય ેષ ઉપિનપાતા યાં ન ટં િવન ટં વાઽ યાવહ ઃુ

artha.pdf 105


04.1.07 કાય યા યથાકરણે વેતનનાશઃ ત િવ ણુ દ ડઃ04.1.08 ત વુાયા દશ એકાદિશકં ૂ ં વધયે ઃુ04.1.09 ૃ છેદ છેદ ણુો દ ડઃ04.1.10 ૂ ૂ ય ંવાનવેતન,ં ૌમકૌશેયાનાંઅ યધ ણુ,ંપ ઊણાક બલ ુ લૂાનાં

ણુ ્04.1.11માનહ ને હ નાવહ નંવેતનંત િવ ણુ દ ડઃ, લુાહ ને હ નચ ુ ણુોદ ડઃ, ૂ પ રવતને ૂ ય ણુઃ04.1.12 તેન પટવાનં યા યાત ્04.1.13ઊણા લુાયાઃ પ પલકો િવહનન છેદો રોમ છેદ04.1.14 રજકાઃ કા ઠફલક લ ણિશલા ુ વ ા ણ નેિન ઃુ04.1.15અ ય નેિનજતો વ ઉપઘાતં ષ પણંચ દ ડં દ ઃુ04.1.16 ુ રા ા ્ અ ય ્ વાસઃ પ રદધાનાઃ િ પણં દ ડં દ ઃુ04.1.17પરવ િવ યાવ યાધાને ુચ ાદશપણોદ ડઃ,પ રવતને ૂ ય ણુોવ દાનં ચ04.1.18 ુ ુલાવદાતં િશલાપ ુ ં ધૌત ૂ વણ ૃ ટ તે ં ચ એકરા ઉ રંદ ઃુ04.1.19પ રાિ કં ત રુાગ,ંષ ાિ કં નીલ,ં ુ પલા ામિ ઠાર તં ુ ુપ રકમય ન ઉપચાય યં વાસઃ સ તરાિ ક ્04.1.20 તતઃ પરં વેતનહાિન ા ુ ઃુ04.1.21 ેયા રાગિવવાદ ુ વેતનં ુશલાઃ ક પયે ઃુ04.1.22 પરા યાનાં પણો વેતન,ં મ યમાનાં અધપણઃ, યવરાણાં પાદઃ,લૂકાનાં માષક માષકં, ણુ ં ર તકાના ્

04.1.23 થમનેજને ચ ભુાગઃ યઃ, તીયે પ ભાગઃ04.1.24 તેન ઉ રં યા યાત ્04.1.25 રજકઃ ુ વાયા યા યાતાઃ04.1.26 વુણકારાણાં અ ુચહ તા ્ ય ં વુણ અના યાય સ પં ણતાંાદશપણો દ ડઃ, િવ પં ચ િુવશિતપણઃ, ચોરહ તા ્ અ ટચ વા રશ પણઃ04.1.27 છ િવ પ ૂ યહ ન યે ુ તેયદ ડઃ, ૃતભા ડ ઉપધૌ ચ04.1.28 વુણા ્માષકંઅપહરતો શતો દ ડઃ, યધરણા ્માષકંઅપહરતોાદશપણઃ04.1.29 તેન ઉ રં યા યાત ્04.1.30 વણ ઉ કષ અપસારણં યોગં વા સાધયતઃ પ શતો દ ડઃ04.1.31 તયોરપચરણે રાગ યાપહારં િવ ા ્04.1.32 માષકો વેતનં યધરણ ય, વુણ યા ટભાગઃ



04.1.33 િશ ાિવશેષેણ ણુો વેતન ૃ ઃ04.1.34 તેન ઉ રં યા યાત ્04.1.35 તા ૃ કંસવૈ ૃ તકાર ટૂકાનાં પ કં શતં વેતન ્04.1.36 તા િપ ડો દશભાગ યઃ04.1.37 પલહ ને હ ન ણુો દ ડઃ04.1.38 તેન ઉ રં યા યાત ્04.1.39 સીસ િુપ ડો િવશિતભાગ યઃ04.1.40 કાકણી ચા ય પલવેતન ્04.1.41 કાલાયસિપ ડઃ પ ભાગ યઃ04.1.42 કાકણી યં ચા ય પલવેતન ્04.1.43 તેન ઉ રં યા યાત ્04.1.44 પદશક ય થતાં પણયા ાં અકો યાં કોપયતઃ કો યાં અકોપયતોાદશપણો દ ડઃ04.1.45 યા પ ર ુ ૌ પણયા ા04.1.46 પણા ્ માષકં ઉપ વતો ાદશપણો દ ડઃ04.1.47 તેન ઉ રં યા યાત ્04.1.48 ટૂ પ ંકારયતઃ િત ૃ તો િનયાપયતો વા સહ ંદ ડઃ, કોશે પતોવધઃ04.1.49 ચરકપાં ધુાવકાઃ સારિ ભાગ,ં ૌ રા ર નં ચ04.1.50 ર નાપહાર ઉ મો દ ડઃ04.1.51 ખિનર નિનિધિનવેદને ુ ષ ઠં શં િનવે ા લભેત, ાદશં શં તૃકઃ04.1.52 શતસહ ા ્ ઊ વ રાજગામી િનિધઃ04.1.53ઊને ષ ઠં શં દ ા ્04.1.54 પૌવપૌ ુિષકં િનિધ નપદઃ ુ ચઃ વકરણેન સમ ં લભેત04.1.55 વકરણાભાવે પ શતો દ ડઃ, છ ાદાને સહ ્04.1.56 ભષજઃ ાણાબાિધકંઅના યાયઉપ મમાણ ય િવપ ૌ વૂઃ સાહસદ ડઃ,કમાપરાધેન િવપ ૌ મ યમઃ04.1.57 મમવધવૈ ુ યકરણે દ ડપા ુ ય ં િવ ા ્04.1.58 ુશીલવા વષારા ં એક થા વસે ઃુ04.1.59 કામદાનંઅિતમા ં એક યાિતવાદં ચ વ યે ઃુ04.1.60 ત યાિત મે ાદશપણો દ ડઃ04.1.61 કામં દશ િતગો ચરણમૈ નુાવહાસેન નમયે ઃુ04.1.62 ુશીલવૈ ારણા ભ કુા યા યાતાઃ04.1.63 તેષાં અયઃ લૂેન યાવતઃ પણા ્ અ ભવદ ઃુ તાવ તઃ િશફા હારાદ ડાઃ

artha.pdf 107


04.1.64 શેષાણાં કમણાં િન પિ વેતનં િશ પનાં ક પયે ્04.1.65abએવંચોરા ્ અચોરા યા ્ વ ણ ા ુ ુશીલવા ્ ।04.1.66chd ભ કુા ્ ુહકાં ા યા ્ વારયે ્ દશપીડના ્ (ઇિત)Chapt . keeping a watch overtraders

04.2.01સં થાઽ ય ઃપ યસં થાયાં રુાણભા ડાનાં વકરણિવ ુ ાનાંઆધાનંિવ યં વા થાપયે ્04.2.02 લુામાનભા ડાિન ચાવે ેત પૌતવાપચારા ્04.2.03 પ રમાણી ોણયોરધપલહ નાિત ર તંઅદોષઃ04.2.04 પલહ નાિત ર તે ાદશપણો દ ડઃ04.2.05 તેન પલ ઉ રા દ ડ ૃ યા યાતા04.2.06 લુાયાઃ કષહ નાિત ર તંઅદોષઃ04.2.07 કષહ નાિત ર તે ષ પણો દ ડઃ04.2.08 તેન કષ ઉ રા દ ડ ૃ યા યાતા04.2.09આઢક યાધકષહ નાિત ર તંઅદોષઃ04.2.10 કષહ નાિત ર તે િ પણો દ ડઃ04.2.11 તેન કષ ઉ રા દ ડ ૃ યા યાતા04.2.12 લુામાનિવશેષાણાં અતોઽ યેષાં અ મુાનં ુયા ્04.2.13 લુામાના યાં અિત ર તા યાં વા હ ના યાં િવ ણાન ય ત એવ

ણુા દ ડાઃ04.2.14 ગ યપ યે વ ટભાગં પ ય ૂ યે વપહરતઃ ષ ્અઁવિતદ ડઃ04.2.15કા ઠલોહમણમયંર ુચમ ૃ મયં ૂ વ કરોમમયંવા યંઇ ય યંિવ યાધાનં નયતો ૂ યા ટ ણુો દ ડઃ04.2.16સારભા ડં ઇ યસારભા ડં ત તંઇ યત તંરાધા ુ ત ંઇ પુિધ ુ ત ંસ ુ પ રવિતમં વા િવ યાધાનં નયતો હ ન ૂ યં ચ ુ પ ાશ પણો દ ડઃ,પણ ૂ યં ણુો, પણ ૂ યં શતઃ04.2.17 તેનાઘ ૃ ૌ દ ડ ૃ યા યાતા04.2.18 કા ુિશ પનાં કમ ણુાપકષ આ વં િવ ય ય ઉપઘાતં વા સ યૂસ ુ થાપયતાં સહ ં દ ડઃ04.2.19 વૈદહકાનાં વા સ યૂ પ યંઅવ ુ ધતાં અનઘણ િવ ણતાં વા સહ ંદ ડઃ04.2.20 લુામાના તરં અઘવણા તરં વા - ધરક ય માયક ય વા પણ ૂ યા ્અ ટભાગં હ તદોષેણાચરતો શતો દ ડઃ04.2.21 તેન શત ઉ રા દ ડ ૃ યા યાતા



04.2.22ધા ય નેહ ારલવણગ ધભૈષ ય યાણાંસમવણઉપધાને ાદશપણોદ ડઃ04.2.23યિ ૃ ટં ઉપ વે ઃુ ત ્ એષાં દવસસ ાતંસ યાયવણ ્ થાપયે ્04.2.24 િૃવ ોર તરપિતતંઆદાયા ્ અ ય ્ ભવિત04.2.25 તેન ધા યપ યિનચયાં ા ુ ાતાઃ ુ ઃુ04.2.26અ યથાિન ચતંએષાં પ યા ય ો ૃ ીયા ્04.2.27 તેન ધા યપ યિવ યે યવહરતા ુ હણ ના ્04.2.28 અ ુ ાત યા ્ ઉપ ર ચ એષાં વદશીયાનાં પ યાનાં પ કં શતંઆ વં થાપયે ,્ પરદશીયાનાં દશક ્04.2.29 તતઃ પરં અઘ વધયતાં યે િવ યે વા ભાવયતાં પણશતે પ પણા ્શતો દ ડઃ

04.2.30 તેનાઘ ૃ ૌ દ ડ ૃ યા યાતા04.2.31 સ યૂ યે ચ એષાં અિવ તે ના યં સ યૂ યં દ ા ્04.2.32 પ ય ઉપઘાતે ચ એષાં અ ુ હં ુયા ્04.2.33 પ યબા ુ યા ્ પ યા ય ઃ સવપ યા યેક ખુાિન િવ ણીત04.2.34 તે વિવ તે ુ ના યે િવ ણીર ્04.2.35 તાિન દવસવેતનેન િવ ણીર ્ અ ુ હણ ના ્04.2.36ab દશકાલા ત રતાનાં ુ પ યાનાં - ેપ ં પ યિન પિ ુ કં ૃઅવ ય ્ ।04.2.36chd યયા ્ અ યાં સ યાય થાપયે ્ અઘ અઘિવ ્ (ઇિત)Chapt . Remedial measures during calamities

04.3.01દવા ય ટૌમહાભયાિન -અ ન ુદકં યાિધ ુ ભ ં િૂષકા યાલાઃ સપાર ાિંસ ઇિત04.3.02 તે યો જનપદં ર ે ્04.3.03 ી મે બ હ ્ઽિધ યણં ામાઃ ુ ઃુ, દશ લૂીસ હણાિધ ઠતા વા04.3.04નાગ રક ણધાવ ન િતષેધો યા યાતઃ, િનશા ત ણધૌ રાજપ ર હચ04.3.05 બલહોમ વ તવાચનૈઃ પવ ુ ચા ન ૂ ઃ કારયે ્04.3.06 વષારા ંઆ પૂ ામાઃ રૂવેલાં ઉ ૃ ય વસે ઃુ04.3.07 કા ઠવે નુાવ ઉપ ૃ ી ઃુ04.3.08 ઉ માનંઅલા ુ ૃ િત લવગ ડકાવે ણકા ભઃ તારયે ઃુ04.3.09અનભસરતાં ાદશપણો દ ડઃ,અ ય લવહ ને યઃ04.3.10 પવ ુચ નદ ૂ ઃ કારયે ્04.3.11 માયાયોગિવદો વેદિવદો વા વષ અભચર ઃુ

artha.pdf 109


04.3.12 વષાવ હ શચીનાથગ ાપવતમહાક છ ૂ ઃ કારયે ્04.3.13 યાિધભયંઔપિનષ દકઃ તીકારઃ િત ુ ઃુ,ઔષધૈિ ક સકાઃ શા ત ાયિ ૈવાિસ તાપસાઃ04.3.14 તેન મરકો યા યાતઃ04.3.15 તીથા ભષેચનં મહાક છવધનં ગવાં મશાનાવદોહનં કબ ધદહનંદવરાિ ચ કારયે ્04.3.16 પ ુ યાિધમરક થાનાથનીરાજનં વદવત જૂનં ચ કારયે ્04.3.17 ુ ભ ે રા બીજભ ત ઉપ હં ૃ વાઽ ુ હં ુયા ,્ ુ ગસે કુમ વાભ તા ુ હણ, ભ તસિંવભાગં વા, દશિન ેપં વા04.3.18 િમ ા ણ વા યપા યેત, કશનં વમનં વા ુયા ્04.3.19 િન પ સ યં અ યિવષયં વા સજનપદો યાયા ,્ સ ુ સર તટાકાિનવા સં યેત04.3.20ધા યશાક લૂફલાવાપા ્વાસે ુ ુ ુવ ત, ગૃપ પુ યાલમ યાર ભા ્વા04.3.21 િૂષકભયે મા રન ુલ ઉ સગઃ04.3.22તેષાં હણ હસાયાં ાદશપણોદ ડઃ, નુા ંઅિન હચા ય ાર યચર યઃ04.3.23 ુ હ ીર લ તાિન ધા યાિન િવ ૃ ્ , ઉપિનષ ોગ ુ તાિન વા04.3.24 િૂષકકરં વા ુ ીત04.3.25 શા ત વા િસ તાપસાઃ ુ ઃુ04.3.26 પવ ુચ િૂષક ૂ ઃ કારયે ્04.3.27 તેન શલભપ િમભય તીકારા યા યાતાઃ04.3.28 યાલભયેમદનરસ ુ તાિનપ શુવાિન ૃ ,્મદનકો વ ણૂા યૌદયા ણવા04.3.29 ુ ધકાઃ ગ ણનો વા ટૂપ રાવપાતૈ ર ઃુ04.3.30આવરણનઃ શ પાણયો યાલા ્ અ ભહ ઃુ04.3.31અનભસ ુ ાદશપણો દ ડઃ04.3.32 સ એવ લાભો યાલઘાિતનઃ04.3.33 પવ ુચ પવત ૂ ઃ કારયે ્04.3.34 તેન ગૃપ પુ સ ાહ તીકારા યા યાતાઃ04.3.35 સપભયે મ ૈરોષિધ ભ લીિવદ ર ઃુ04.3.36 સ યૂ વાઽિપ સપા ્ હ ઃુ04.3.37અથવવેદિવદો વાઽ ભચર ઃુ04.3.38 પવ ુચ નાગ ૂ ઃ કારયે ્04.3.39 તેન ઉદક ા ણભય તીકારા યા યાતાઃ



04.3.40 ર ોભયે ર ો ના યથવવેદિવદો માયાયોગિવદો વા કમા ણ ુ ઃુ04.3.41 પવ ુચ િવત દ છ ઉ લોિપકાહ તપતાકા છાગ ઉપહાર ૈ ય ૂ ઃકારયે ્04.3.42 ચ ું વ રામઃ ઇ યેવં સવભયે વહોરા ં ચર ઃુ04.3.43 સવ ચ ઉપહતા ્ િપતા ઇવા ુ ૃ ીયા ્04.3.44ab માયાયોગિવદઃ ત મા ્ િવષયે િસ તાપસાઃ ।04.3.44chd વસે ઃુ ૂજતા રા ા દવાપ િતકા રણઃ (ઇિત)Chapt . Guarding against persons with secret means of income

04.4.01 સમાહ ૃ ણધૌ જનપદર ણં ઉ ત ્04.4.02 ત ય ક ટકશોધનં વ યામઃ04.4.03સમાહતાજનપદ િસ તાપસ જતચ ચરચારણ ુહક છ દકકાતા તકનૈિમિ કમૌ િૂતક ચ ક સકઉ મ કૂબિધરજડા ધવૈદહકકા ુિશ પ ુશીલવવેશશૌ ડકા િૂપકપા વમાિંસકાઉદિનક ય ના ્ણદ યા ્

04.4.04 તે ામાણાં અ ય ાણાં ચ શૌચાશૌચં િવ ઃુ04.4.05 યંચા ઢૂા િવનં શ ત તં સિ ણાઽપસપયે ્04.4.06 ધમ થં િવ ાસ ઉપગતં સ ી યૂા ્ - અસૌ મે બ રુ ભ ુ તઃ,ત યાયંઅનથઃ િત યતા,ંઅયંચાથઃ િત ૃ તા ્ ઇિત04.4.07 સ ચે ્ તથા ુયા ્ ઉપદા ાહક ઇિત વા યેત04.4.08 તેન દ ટારો યા યાતાઃ04.4.09 ામ ટંૂ અ ય ં વા સ ી યૂા ્ - અસૌ મઃ તૂ યઃ, ત યાયંઅનથઃ, તેન એનંઆહારય વ ઇિત04.4.10 સ ચે ્ તથા ુયા ્ ઉ કોચક ઇિત વા યેત04.4.11 ૃતકા ભ ુ તો વા ટૂસા ણોઽ ભ ાતાનથવૈ ુ યેનારભેત04.4.12 તે ચે ્ તથા ુ ઃુ ટૂસા ણ ઇિત વા યેર ્04.4.13 તેન ટૂ ાવણકારકા યા યાતાઃ04.4.14યંવા મ યોગ લૂકમભઃ માશાિનકવા સવંદનકરકં મ યેત તંસ ીયૂા ્ - અ ુ ય ભાયા ષુાં ુ હતરં વા કામયે, સા માં િતકામયતા,ં અયં

ચાથઃ િત ૃ તા ્ ઇિત04.4.15 સ ચે ્ તથા ુયા ્ સવંદનકારક ઇિત વા યેત04.4.16 તેન ૃ યા ભચારશીલૌ યા યાતૌ04.4.17 યં વા રસ ય કતારં તારં િવ તારં ભૈષ યાહાર યવહા રણં વા રસદંમ યેત તં સ ી યૂા ્ - અસૌ મે શ ઃુ, ત ય ઉપઘાતઃ યતા,ં અયં ચાથઃિત ૃ તા ્ ઇિત

04.4.18 સ ચે ્ તથા ુયા ્ રસદ ઇિત વા યેત

artha.pdf 111


04.4.19 તેન મદનયોગ યવહાર યા યાતઃ04.4.20યંવાનાનાલોહ ારાણાંઅ ારભ માસ દંશ ુ ટકાિધકરણી બ બ।ટઙ્કમૂષાણાંઅભી ણ તારંમષીભ મ મૂ દ ધહ તવ લ ં કમારઉપકરણસસંગ ટૂ પકારકંમ યેત તં સ ી િશ ય વેન સં યવહારણ ચા ુ િવ ય ાપયે ્04.4.21 ાતઃ ટૂ પકારક ઇિત વા યેત04.4.22 તેન રાગ યાપહતા ટૂ વુણ યવહાર ચ યા યાતઃ04.4.23abઆર ધારઃ ુ હસાયાં ઢૂા વાઃ યોદશ ।04.4.23chd વા યા િન યાથ વા દ દુ ષિવશેષતઃ (ઇિત)Chapt . Detection of criminals througH secret agents in the disguise of

holymen04.5.01સિ યોગા ્ ઊ વ િસ ય નામાણવા ્માણવિવ ા ભઃ લોભયે ઃુ,વાપના તધાન ારાપોહમ ેણ િતરોધકા ,્સવંદનમ ેણપારત પકા ્

04.5.02 તેષાં ૃત ઉ સાહાનાં મહા તં સ ં આદાય રા ાવ યં ામં ઉ યા યંામં ૃતક ી ુ ુષ ંગ વા ૂ ઃુ -ઇહએવ િવ ા ભાવો ૃ યતા,ં ૃ ઃ પર ામો

ગ ુ ્ ઇિત04.5.03 તતો ારાપોહમ ેણ ારા યપો િવ યતા ્ ઇિત ૂ ઃુ04.5.04અ તધાનમ ેણ તાંઆર ણાં મ યેન માણવા ્ અિત ામયે ઃુ04.5.05 વાપનમ ેણ વાપિય વા ર ણઃ શયા ભમાણવૈઃ સ ારયે ઃુ04.5.06 સવંદનમ ેણ ભાયા ય નાઃ પરષાં માણવૈઃ સ મોદયે ઃુ04.5.07 ઉપલ ધિવ ા ભાવાણાં રુ રણાઽઽ ા દશે રુ ભ ાનાથ ્04.5.08 ૃતલ ણ યે ુ વા વે મ ુ કમ કારયે ઃુ04.5.09અ ુ િવ ટા વા એક ાહયે ઃુ04.5.10 ૃતલ ણ ય યિવ યાધાને ુ યોગ રુામ ા ્ વા ાહયે ઃુ04.5.11 હૃ તા ્ વૂાપદાનસહાયા ્ અ ુ ુ ીત04.5.12 રુાણચોર ય નાવાચોરા ્અ ુ િવ ટાઃ તથાએવકમકારયે ુ ાહયે ુ04.5.13 હૃ તા ્સમાહતાપૌર નપદાનાં દશયે ્ -ચોર હણ િવ ાંઅધીતેરા , ત ય ઉપદશા ્ ઇમે ચોરા હૃ તાઃ, યૂ હ યાિમ, વારિયત યો વઃવજનઃ પાપાચાર ્ ઇિત04.5.14 યં ચા ાપસપ ઉપદશેન શ યા તોદાદ નાં અપહતારં નીયા ્ ત ંએષાં યા દશે ્ એષ રા ઃ ભાવઃ ઇિત04.5.15 રુાણચોરગોપાલક યાધ ગણન વનચોરાટિવકા ્ અ ુ િવ ટાઃ

તૂ ટૂ હર ય ુ યભા ડ ુ સાથ જ ામે વેના ્ અ ભયોજયે ઃુ04.5.16અભયોગે ઢૂબલૈઘાતયે ઃુ, મદનરસ ુ તેન વા પ ઽ્દનેન



04.5.17 હૃ તલો ભારા ્આયતગતપ ર ા તા ્ વપતઃ હવણે ુયોગ રુામ ા ્વા ાહયે ઃુ04.5.18ab વૂવ ચ હૃ વા એના ્ સમાહતા પયે ્ ।04.5.18chd સવ યાપનં રા ઃ કારય ્ રા વાિસ ુ (ઇિત)Chapt . Arrest on suspicion, with the stolen article and by indication of

the act04.6.01 િસ યોગા ્ ઊ વ શ ા પકમા ભ હઃ04.6.02a ીણદાય ુ ુ બ,ંઅ પિનવશ,ં િવપર તદશ િતગો નામકમાપદશ,ંછ િૃ કમાણ,ં

04.6.02bમાસં રુાભ યભોજનગ ધમા યવ િવ ષૂણે ુ સ ત,ંઅિત યયકતારં,ુ ં લી તૂશૌ ડક ુ સ ત,ં

04.6.02chઅભી ણ વાિસન,ંઅિવ ાત થાનગમન,ંએકા તાર યિન ુટિવકાલચા રણ,ંછ ે સાિમષે વા દશે બ મુ સિંનપાત,ં

04.6.02dસ ઃ ત ણાનાં ઢૂ તીકારકારિયતારં,અ ત હૃિન ય,ંઅ યિધગ તારં,કા તાપરં,04.6.02e પરપ ર હાણાં પર ી યવે મનાં અભી ણ ટારં, ુ સતકમશાઉપકરણસસંગ,04.6.02f િવરા ે છ ુડ છાયાસ ા રણ,ં િવ પ યાણાં અદશકાલિવ તારં,તવૈરશય,ં હ નકમ િત,

04.6.02g િવ હૂમાન પ,ં લ ના લ ન,ં લ નંવા ભ ાચારં, વૂ ૃતાપદાન,ંવકમભરપ દ ટં,04.6.02h નાગ રકમહામા દશને હુમાનં અપસર તં અ ુ ાસ ઉપવેિશનંઆિવ નં ુ ક ભ વર ખુવણ,04.6.02iશ હ તમ ુ યસ પાત ાિસન,ં હ તેનિનિધિન ેપાપહારપર યોગ ઢૂા િવનાંઅ યતમં શ ત ઇિત શ ાઽ ભ હઃ ॥04.6.03 પા ભ હઃ ુ-ન ટાપ તંઅિવ માનંત ત યવહા ર ુ િનવેદયે ્04.6.04 ત ચેિ વે દતંઆસા છાદયે ઃુ સા ચ યકરદોષંઆ ુ ઃુ04.6.05અ ન તોઽ ય ય યાિતસગણ ુ યેર ્04.6.06 ન ચાિનવે સં થાઽ ય ય રુાણભા ડાનાંઆધાનં િવ યં વા ુ ઃુ04.6.07ત ચેિ વે દતંઆસા ેત, પા ભ હૃ તંઆગમં ૃ છે ્ ુતઃ તે લ ધ ્ઇિત04.6.08સચે ્ યૂા ્દાયા ા ્ અવા ત,ંઅ ુ મા લ ધં તંકા રતંઆિધ છ ,ંઅયં અ ય દશઃ કાલ ઉપસ ા તેઃ, અયં અ યાઘઃ માણં લ ણં ૂ ય ં ચઇિત, ત યાગમસમાધૌ ુ યેત

artha.pdf 113


04.6.09 ના ટક ે ્ ત ્ એવ િતસ દ યા ,્ ય યા વૂ દ ઘ પ રભોગઃુ ચવા દશઃ ત ય યં ઇિત િવ ા ્

04.6.10ચ ુ પદ પદાનાંઅિપ હ પલ સામા યંભવિત, કઅ નુરકયોિન યક ૃ તૂાનાંુ યાભરણભા ડાનાં ઇિત04.6.11સચે ્ યૂા ્યા ચતકંઅવ તકંઆ હતકં િન ેપ ંઉપિનિધવૈયા ૃ યકમવાઽ ુ ય ઇિત, ત યાપસાર િતસ ધાનેન ુ યેત04.6.12 ન એવ ્ ઇ યપસારો વા યૂા ,્ પા ભ હૃ તઃ પર ય દાનકારણંઆ મનઃ િત હકારણંઉપલ નંવા દાયકદાપકિનબ ધક િત ાહકઉપ ૃ ભ ુપ ો ૃભવાિતસમાનયે ્

04.6.13 ઉ ઝત ન ટિન પિતત ઉપલ ધ યદશકાલલાભ ઉપલ નેન ુ ઃ04.6.14અ ુ ઃ ત ચ તાવ ચ દ ડં દ ા ્04.6.15અ યથા તેયદ ડં ભ ત ઇિત પા ભ હઃ ।04.6.16કમા ભ હઃ ુ- િુષતવે મનઃ વેશિન કસનંઅ ારણ, ાર યસ ધનાબી ન વા વેધ,ં ઉ માગાર ય લવાતાયનની વેધ,ં આરોહણાવતરણે ચુડ ય વેધ,ં ઉપખનનં વા ઢૂ યિન ેપણ હણ ઉપાય,ં ઉપદશ ઉપલ યંઅ ય તર છેદ ઉ કરપ રમદ ઉપકરણંઅ ય તર ૃતં િવ ા ્04.6.17 િવપયયે બા ૃત,ં ઉભયત ઉભય ૃત ્04.6.18aઅ ય તર ૃતે ુ ુષ ંઆસ ં યસિનનં રસહાયંત કરઉપકરણસસંગ,યં વા દ ર ુલાં અ ય સ તાં વા,

04.6.18b પ રચારકજનં વા ત ધાચારં, અિત વ ન,ં િન ા લા ત,ંઆિવ નં ।ુ ક ભ વર ખુવણ,અનવ થત,ં

04.6.18chઅિત લાિપન,ંઉ ચારોહણસરં ધગા ,ં િવ નૂિન ૃ ટ ભ પા ટતશર રવ ,ંત કણસરં ધહ તપાદં,

04.6.18dપાં ુ ણૂકશનખં િવ નૂ ુ નકશનખંવા,સ ય નાતા ુલ તંતૈલ ૃ ટગા ંસ ોદૌતહ તપાદં વા,04.6.18eપાં િુપ છલે ુ ુ યપાદપદિન ેપ,ં વેશિન કસનયોવા ુ યમા યમ ગ ધવ છેદિવલેપન વેદંપર ેત04.6.19 ચોરં પારદા રકં વા િવ ા ્04.6.20ab સગોપ થાિનકો બા ં દ ટા ચોરમાગણ ્ ।04.6.20chd ુયા ાગ રક ા ત ુગ િન દ ટહ ુભઃ (ઇિત)Chapt . In quest of sudden deaths

04.7.01 તૈલા ય તંઆ ુ તૃકં પર ેત04.7.02 િન ક ણ ૂ રુ ષં વાત ણૂકો ઠ વ ં નૂપાદપા ણમા ્ મી લતા ંસ ય નક ઠં પીટનિન ુ ઉ ાસહતં િવ ા ્



04.7.03 તંએવ સ ચતબા સુ થ ઉ ધહતં િવ ા ્04.7.04 નૂપા ણપાદ ઉદરં અપગતા ં ઉ ના ભ અવરોિપતં િવ ા ્04.7.05 િન ત ધ દુા ં સ દ ટ જ ંઆ માત ઉદરં ઉદકહતં િવ ા ્04.7.06 શો ણતા િુસ તં ભ નભ ગા ં કા ઠર મભવા હતં િવ ા ્04.7.07 સ ભ ન ટતગા ંઅવ તં િવ ા ્04.7.08 યાવપા ણપાદદ તનખં િશિથલમાસંરોમચમાણં ફન ઉપ દ ધ ખુંિવષહતં િવ ા ્04.7.09 તંએવ સ-શો ણતદંશં સપક ટહતં િવ ા ્ ।04.7.10 િવ તવ ગા ંઅિતવ તિવ ર તં મદનયોગહતં િવ ા ્04.7.11 અતોઽ યતમેન કારણેન હતં હ વા વા દ ડભયા ્ ઉ િન ૃ ક ઠંિવ ા ્04.7.12 િવષહત ય ભોજનશેષં વયો ભઃ પર ેત04.7.13 દયા ્ ઉ યા નૌ તં ચ ટ ચટાય ્ ।ઇન્દ્રધનુર્વર્ણંવા િવષ ુ તંિવ ા ,્ દ ધ ય દયંઅદ ધં ૃ વા વા04.7.14 ત ય પ રચારકજનં વા દ ડપા ુ યાિતલ ધં માગત, ુ ઃખ ઉપહતંઅ ય સ તં વા ીજન,ં દાય િૃ ીજના ભમ તારં વા બ ુ ્04.7.15 ત ્ એવ હત ઉ ય પર ેત04.7.16 વયં ઉ ય વા િવ કારં અ ુ તં માગત04.7.17સવષાંવા ીદાયા દોષઃ કમ પધા િતપ ષેઃપ યસં થાસમવાયોવા િવવાદપદાનાં અ યતમ ્ વા રોષ થાન ્04.7.18 રોષિનિમ ો ઘાતઃ04.7.19 વય।ંઆદિષ્ટપુરુષૈર્વા,ચોરરથિનિમ ,ંસા ૃ યા ્ અ યવૈ ર ભવા હત યઘાતંઆસ ે યઃ પર ેત04.7.20 યેના તૂઃ સહ થતઃ થતો હત િૂમઆનીતો વા તંઅ ુ ુ ીત04.7.21યેચા યહત મૂાવાસ ચરાઃ તા ્એકએકશઃ ૃ છે ્કનાયંઇહાનીતોહતો વા, કઃ સશ ઃ સ હમાન ઉ નો વા ુ મા ભ ૃ ટઃ ઇિત04.7.22 તે યથા ૂ ઃુ તથાઽ ુ ુ ીત04.7.23abઅનાથ ય શર ર થં ઉપભોગં પ ર છદ ્ ।04.7.23chd વ ં વેષ ં િવ ષૂાં વા ૃ વા ત યવહા રણઃ04.7.24abઅ ુ ુ ીત સયંોગં િનવાસં વાસકારણ ્ ।04.7.24chd કમ ચ યવહારં ચ તતો માગણંઆચર ્04.7.25ab ર ુશ િવષૈવાઽિપ કામ ોધવશેન યઃ ।04.7.25chd ઘાતયે ્ વયંઆ માનં ી વા પાપેન મો હતા04.7.26ab ર ુના રાજમાગ તાં ડાલેનાપકષયે ્ ।

artha.pdf 115


04.7.26chd ન મશાનિવિધઃ તેષાં ન સ બ ધ યાઃ તથા04.7.27ab બ ઃુ તેષાં ુ યઃ ુયા ્ ેતકાય યાિવિધ ્ ।04.7.27chd ત િત સ ચર ્ પ ા ્ વજના ્ વા ુ યતે04.7.28ab સવં સરણ પતિત પિતતેન સમાચર ્ ।04.7.28chd યાજના યાપના ્ યૌના ્ તૈ ા યોઽિપ સમાચર ્ (ઇિત)Chapt . Investigation througH interrogation and througH torture

04.8.01 િુષતસિંનધૌબા ાનાંઅ ય તરાણાંચસા ણાંઅ ભશ ત યદશ િતગો નામકમસારસહાયિનવાસા ્અ ુ ુ ીત04.8.02 તાં ાપદશૈઃ િતસમાનયે ્04.8.03 તતઃ વૂ યા ઃ ચારં રા ૌ િનવાસં ચ<chA> હણા ્ ઇ ય ુ ુ ીત04.8.04 ત યાપસાર િતસ ધાને ુ ઃ યા ,્અ યથા કમ ા તઃ04.8.05 િ રા ા ્ ઊ વઅ ા ઃશ તકઃ ૃ છાઽભાવા ્ અ ય ઉપકરણદશના ્04.8.06અચોરં ચોર ઇ યભ યાહરત ોરસમો દ ડઃ, ચોરં છાદયત04.8.07 ચોરણા ભશ તો વૈર ષેા યાં અપ દ ટકઃ ુ ઃ યા ્04.8.08 ુ ં પ રવાસયતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ04.8.09 શ ાિન પ ં ઉપકરણમ સહાય પવૈયા ૃ યકરાિ પાદયે ્04.8.10 કમણ દશ યાદાનાશંિવભાગૈઃ િતસમાનયે ્04.8.11એતેષાં કારણાનાં અનભસ ધાને િવ લપ તંઅચોરં િવ ા ્04.8.12 ૃ યતે ચોરોઽિપચોરમાગય ૃ છયાસિંનપાતેચોરવેષશ ભા ડસામા યેનૃ માણ ોરભા ડ યઉપવાસેનવા,યથાઽ ણમા ડ યઃ કમ લેશભયા ્ અચોરઃ

ચોરોઽ મ ઇિત વુાણઃ04.8.13 ત મા ્ સમા તકરણં િનયમયે ્04.8.14 મ દાપરાધં બાલં ૃ ં યાિધતં મ ં ઉ મ ં ુ પપાસાઽ વ લા તંઅ યાિશતંઆમકાિશતં ુબલં વા ન કમ કારયે ્04.8.15 ુ ય શીલ ું લી ાપાિવકકથાઽવકાશભોજનદા ૃભરપસપયે ્04.8.16એવંઅિતસ દ યા ,્ યથા વા િન ેપાપહાર યા યાત ્04.8.17આ તદોષંકમકારયે ,્ન વેવ યંગ ભણ િૂતકાંવામાસાવર તા ્04.8.18 યાઃ વધકમ, વા ા યુોગો વા04.8.19 ા ણ ય સિ પ ર હઃ તુવતઃ તપ વન04.8.20 ત યાિત મ ઉ મો દ ડઃ ક ઃુ કારિય ુ , કમણા યાપાદનેન ચ04.8.21 યાવહા રકં કમચ ુ કં - ષ ્ દ ડાઃ, સ ત કશાઃ, ા પુ રિનબ ધૌ,ઉદકના લકા ચ04.8.22પરંપાપકમણાંનવવે લતાઃ, ાદશકશાઃ, ા ૂ ુવે ટૌ, િવશિતન તમાલલતાઃ,ાિ શ લાઃ, ૌ િૃ કબ ધૌ, ઉ લ બને ચ ,ે ચૂી હ ત ય, યવા પૂીત ય



એકપવદહનંઅ યાઃ, નેહપીત ય તાપનંએકંઅહઃ, િશિશરરા ૌબ બ શ યાચ04.8.23 ઇ ય ટાદશકં કમ04.8.24ત યઉપકરણં માણં હરણં ધરણંઅવધારણંચખરપ ા ્ આગમયે ્04.8.25 દવસા તરં એક એકં ચ કમ કારયે ્04.8.26 વૂ ૃતાપદાનં િત ાયાપહર તં એકદશ ૃ ટ યં કમણા પેણ વાહૃ તંરાજકોશંઅવ ણૃ તંકમવ યંવા રાજવચના ્સમ તં ય તંઅ ય તં

વા કમ કારયે ્04.8.27 સવાપરાધે વપીડનીયો ા ણઃ04.8.28ત યા ભશ તા ોલલાટ યા ્ યવહારપતનાય, તેયો ા,મ ુ યવધેકબ ધઃ, ુ ુત પે ભગ,ં રુાપાને મ વજઃ04.8.29ab ા ણં પાપકમાણં ઉ યા ૃત ણ ્ ।04.8.29chd ુયાિ િવષયં રા વાસયે ્ આકર ુ વા (ઇિત)Chapt . keeping a watch over officers of all departments

04.9.01 સમાહ ૃ દ ટારઃ વૂ અ ય ાણાં અ ય ુ ુષાણાં ચ િનયમનં ુ ઃુ04.9.02 ખિનસારકમા તે યઃ સારં ર નં વાઽપહરતઃ ુ વધઃ04.9.03 ફ ુ યકમા તે યઃ ફ ુ ય ં ઉપ કરં વા વૂઃ સાહસદ ડઃ04.9.04પ ય િૂમ યોવા રાજપ યંમાષ ૂ યા ્ ઊ વઆપાદ ૂ યા ્ ઇ યપહરતોાદશપણો દ ડઃ, આ પાદ ૂ યા ્ ઇિત ચ િુવશિતપણઃ, આિ પાદ ૂ યા ્ઇિત ષ ્ િ શ પણઃ, આપણ ૂ યા ્ ઇ ય ટચ વા રશ પણઃ, આ પણ ૂ યા ્ઇિત વૂઃ સાહસદ ડઃ, આચ ુ પણ ૂ યા ્ ઇિત મ યમઃ, આઽ ટપણ ૂ યા ્ઇ ુ મઃ,આદશપણ ૂ યા ્ ઇિત વધઃ04.9.05કો ઠપ ય ુ યા ધુાગાર યઃ ુ યભા ડઉપ કરાપહાર વધ ૂ યે ુએતએવ દ ડાઃ04.9.06 કોશભા ડાગારા શાલા ય ભુાગ ૂ યે ુ એત એવ ણુા દ ડાઃ04.9.07 ચોરાણાં અ ભ ધષણે ચ ો ઘાતઃ04.9.08 ઇિત રાજપ ર હ ુ યા યાત ્04.9.09 બા ે ુ ુ - છ ંઅહિન ે ખલવે માપણે યઃ ુ યભા ડં ઉપ કરંવામાષ ૂ યા ્ ઊ વઆપાદ ૂ યા ્ ઇ યપહરતઃ િ પણો દ ડઃ,ગોમય દહનવા લ યાવઘોષણ ્ આ પાદ ૂ યા ્ ઇિત ષ પણઃ, ગોમયભ મના વાલ યાવઘોષણ,ંઆિ પાદ ૂ યા ્ ઇિતનવપણઃ,ગોમયભ મનાવા લ યાવઘોષણ,ં

શરાવમેખલયાવા।આપણમૂલ્યાદ્ઇિત ાદશપણઃ, ુ ડન ં ાજનંવા।આદ્વિપણમૂલ્યાદ્ઇિતચ િુવશિતપણઃ, ુ ડ યઇ ટકાશકલેન ાજનંવા।આચતુષ્પણમૂલ્યાદ્ઇિતષ ્ િ શ પણઃઆપ પણ ૂ યા ્ ઇ ય ટચ વા રશ પણઃ,આદશપણ ૂ યા ્

artha.pdf 117


ઇિત વૂઃ સાહસદ ડઃ આિવશિતપણ ૂ યા ્ ઇ ્ શતઃ આિ શ પણ ૂ યા ્ઇિત પ શતઃ આચ વા રશ પણ ૂ યા ્ ઇિત સાહ ઃ આપ ાશ પણ ૂ યા ્ઇિત વધઃ04.9.10 સ દવા રા ૌ વાઽઽ તયાિમકં અપહરતોઽધ ૂ યે ુ એત એવદ ડાઃ04.9.11 સ દવા રા ૌ વા સ-શ યાપહરત ભુાગ ૂ યે ુ એત એવ

ણુા દ ડાઃ04.9.12 ુ ુ બકા ય ુ ય વાિમનાં ટૂશાસન ુ ાકમ ુ વૂમ યઉ મવધાદ ડાઃ, યથાઽપરાધં વા04.9.13 ધમ થ ે ્ િવવદમાનં ુ ુષ ં ત યિત ભ સય યપસારય યભ સતેવા વૂ અ મૈ સાહસદ ડં ુયા ,્ વા પા ુ યે ણુ ્04.9.14 ૃ છ ંન ૃ છિત,અ ૃ છ ં ૃ છિત, ૃ વા વા િવ જૃિત, િશ યિત,મારયિત, વૂ દદાિત વા, ઇિત મ યમંઅ મૈ સાહસદ ડં ુયા ્04.9.15 દયં દશં ન ૃ છિત, અદયં દશં ૃ છિત, કાય અદશેનાિતવાહયિત,છલેનાિતહરિત, કાલહરણેન ા તંઅપવાહયિત, માગાપ ં વા ં ઉ મયિત,મિતસાહા યં સા યો દદાિત, તા રતા િુશ ટં કાય નુરિપ ૃ ાિત, ઉ મંઅ મૈ સાહસદ ડં ુયા ્04.9.16 નુ ્ઽપરાધે ણુ ં થાના ્ યવરોપણં ચ04.9.17 લેખક ે ્ ઉ તં ન લખિત,અ ુ તં લખિત, ુ ુ ત ં ઉપલખિત, ૂ ત ંઉ લખિત, અથ ઉ પિ વા િવક પયિત, ઇિત વૂ અ મૈ સાહસદ ડં ુયા ્ ,યથાઽપરાધં વા04.9.18 ધમ થઃ દ ટા વા હર યદ ડં અદ ડ ે પિત ેપ ણુ ં અ મૈ દ ડંુયા ,્ હ નાિત ર તા ટ ણુ ં વા04.9.19 શર રદ ડં પિત શાર રં એવ દ ડં ભ ત, િન ય ણુ ં વા04.9.20 યં વા તૂ ં અથ નાશયિત અ તૂંઅથ કરોિત ત ્ ઽ ટ ણુ ં દ ડં દ ા ્04.9.21ધમ થીયેચારકબ ધનાગારવાશ યાઽઽસનભોજનઉ ચારસ ારરોધબ ધને ુિ પણ ઉ રા દ ડાઃ ક ઃુ કારિય ુ04.9.22 ચારકા ્ અ ભ ુ તં ુ તો િન પાતયતો વા મ યમઃ સાહસદ ડઃ,અભયોગદાનં ચ, બ ધનાગારા ્ સવ વં વધ04.9.23બ ધનાગારા ય યસં ુ કંઅના યાયચારયત િુવશિતપણોદ ડઃ,કમકારયતો ણુઃ, થાના ય વંગમયતોઽ પાનંવા ુ ધતઃષ ્અઁવિતદ ડઃ,પ ર લેશયત ઉ કોટયતો વા મ યમઃ સાહસદ ડઃ, નતઃ સાહ ઃ04.9.24પ ર હૃ તાં દાસ આ હિતકાં વા સં ુ કા ં અિધચરતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ,ચોરડ◌़ામરિકભાર્યાં મ યમઃ, સં ુ કા ં આયા ઉ મઃ



04.9.25 સં ુ ય વા ત એવ ઘાતઃ04.9.26 ત ્ એવા ણ હૃ તાયાંઆયાયાં િવ ા ,્ દા યાં વૂઃ સાહસદ ડઃ04.9.27 ચારકં અભ વા િન પાતયતો મ યમઃ, ભ વા વધઃ, બ ધનાગારા ્સવ વં વધ04.9.28abએવંઅથચરા ્ વૂ રા દ ડન શોધયે ્ ।04.9.28chd શોધયે ુ ુ ાઃ તે પૌર નપદા ્ દમૈઃ (ઇિત)Chapt . Redemption from the cutting of individual limbs

04.10.01તીથઘાત થભેદઊ વકરાણાં થમેઽપરાધે સ દશ છેદનંચ ુ પ ાશ પણોવા દ ડઃ, તીયે છેદનંપણ યશ યો વા દ ડઃ, તૃીયે દ ણહ તવધ ઃુશતોવા દ ડઃ, ચ થુ યથાકામી વધઃ04.10.02 પ િવશિતપણાવર ુ ુ ુટન ુલમા ર કૂર તેયે ુ હસાયાં વાચ ુ પ ાશ પણો દ ડઃ, નાસા છેદનં વાચ ડાલાર યચરાણાં અધદ ડાઃ04.10.03 પાશ લ ટૂાવપાતે ુ બ ાનાં ગૃપ પુ યાલમ યાનાં આદાનેત ચ તાવ ચ દ ડઃ04.10.04 ગૃ યવના ્ ગૃ યાપહાર શા યો દ ડઃ04.10.05 બ બિવહાર ગૃપ તેયે હસાયાં વા ણુો દ ડઃ04.10.06કા ુિશ પ ુશીલવતપ વનાં ુ ક યાપહારશ યોદ ડઃ, લૂક યાપહારશતઃ, ૃિષ યાપહાર ચ

04.10.07 ુ ગઅ ૃત વેશ ય િવશતઃ ાકાર છ ા ્ વા િન ેપ ં હૃ વાઽપસરતઃકા ડરાવધો, શાતો વા દ ડઃ04.10.08 ચ ુ તં નાવં ુ પ ું વાઽપહરત એકપાદવધઃ, િ શતો વા દ ડઃ04.10.09 ટૂકાક ઽ્ ારાલાશલાકાહ તિવષમકા રણએકહ તવધઃ,ચ ઃુશતોવા દ ડઃ04.10.10 તેનપારદા રકયોઃ સા ચ યકમણ યાઃસ હ તાયા કણનાસા છેદન,ંપ શતો વા દ ડઃ, ુષંો ણુઃ04.10.11 મહાપ ું એકં દાસં દાસ વાઽપહરતઃ ેતભા ડં વા િવ ણાન યપાદવધઃ, ષ છતો વા દ ડઃ

04.10.12 વણ ઉ માનાં ુ ણાં ચ હ તપાદલ ને રાજયાનવાહના ।્આરોહણેચએકહ તપાદવધઃ, સ તશતો વા દ ડઃ04.10.13 ૂ ય ા ણવા દનો દવ યં અવ ણૃતો રાજ ટં આ દશતોને ભે દન યોગા નેના ધ વ,ંઅ ટશતો વા દ ડઃ

04.10.14ચોરં પારદા રકં વા મો યતો રાજશાસનંઊનંઅિત ર તંવા લખતઃક યાંદાસ વાસ- હર યંઅપરહતઃ ટૂ યવહા રણો િવમાસંિવ િયણ વામહ ત પાદવધો,નવશતો વા દ ડઃ04.10.15 મા ષુમાસંિવ યે વધઃ

artha.pdf 119


04.10.16દવપ ુ િતમામ ુ ય ે હૃ હર ય વુણર નસ યાપહા રણઉ મોદ ડઃ, ુ વધો વા04.10.17ab ુ ુષ ં ચાપરાધં ચ કારણં ુ ુલાઘવ ્ ।04.10.17chdઅ બુ ધં તદા વં ચ દશકાલૌ સમી ય ચ04.10.18ab ઉ માવરમ ય વં દ ટા દ ડકમણ ।04.10.18chd રા ૃતીનાં ચ ક પયે ્ અ તરા થતઃ (ઇિત)Chapt . Law of capital punishment, simple and with torture

04.11.01 કલહ નતઃ ુ ુષ ં ચ ો ઘાતઃ04.11.02સ તરા યા ત તૃે ુ વધઃ,પ યા ત ુ મઃ,માસ યા તઃપ શતઃસ ુ થાન યય04.11.03 શ ણે હરત ઉ મો દ ડઃ04.11.04 મદન હ તવધઃ, મોહન શતઃ04.11.05 વધે વધઃ04.11.06 હારણ ગભ પાતયત ઉ મો દ ડઃ, ભૈષ યેન મ યમઃ, પ ર લેશેનવૂઃ સાહસદ ડઃ

04.11.07 સભ ી ુ ુષઘાતકા ભસારકિન ાહકાવઘોષકાવ ક દકઉપવેધકા ્પિથવે મ િતરોધકા ્ રાજહ ઽ્ રથાનાં હસકા ્ તેના ્વા લૂા ્આરોહયે ઃુ04.11.08 ય એના ્ દહ ્ અપનયે ્ વા સ તંએવ દ ડં લભેત, સાહસં ઉ મંવા04.11.09 હ તેનાનાંભ તવાસઉપકરણા નમ દાનવૈયા ૃ યકમ ુઉ મોદ ડઃ, પ રભાષણંઅિવ ાતે04.11.10 હ તેનાનાં ુ દારં અસમ ં િવ ૃ ,્ સમ ંઆદદ ત04.11.11રા યકા કંુઅ તઃ રુ ધષકંઅટ ઽ્િમ ઉ સાહકં ુગરા દ ડકોપકંવા િશરોહ ત દ િપકં ઘાતયે ્04.11.12 ા ણં તમઃ વેશયે ્04.11.13મા િૃપ ૃ ુ ા ્।આચાર્યતપસ્વિઘાતકંવાઽ વ રઃ ાદ િપકંઘાતયે ્04.11.14 તેષાંઆ ોશે જ ા છેદઃ,અ ાભરદને ત ્ ઽ ા ્ મો યઃ04.11.15 ય ૃ છાઘાતે ુસંઃ પ ુ થૂ તેયે ચ ુ વધઃ04.11.16 દશાવરં ચ થૂ ં િવ ા ્04.11.17 ઉદકધારણં સે ુ ં ભ દતઃ ત એવા ુ િનમ જન,ં અ દુકં ઉ મઃસાહસદ ડઃ, ભ ન ઉ ૃ ટકં મ યમઃ04.11.18 િવષદાયકં ુ ુષ ં ય ં ચ ુ ુષ ન અપઃ વેશયે ્ અગભણ ,ગભણ માસાવર તા ્04.11.19 પિત ુ ુ ઘાિતકાં અ નિવષદાં સ ધ છે દકાં વા ગો ભઃ પાટયે ્04.11.20 િવવીત ે ખલવે મ યહ તવનાદ િપકં અ નના દાહયે ્



04.11.21રા ોશકમ ભેદકયોરિન ટ િૃ ક ય ા ણમહાનસાવલે હનજ ાં ઉ પાટયે ્04.11.22 હરણાવરણ તેનંઅના ધુીયં ઇ ુ ભઘાતયે ્04.11.23આ ધુીય ય ઉ મઃ04.11.24 મે ફલ ઉપઘાિતનઃ ત ્ એવ છેદયે ્04.11.25 જ ાનાસ ઉપઘાતે સ દંશવધઃ04.11.26abએતે શા ે વ ગુતાઃ લેશદ ડા મહા મના ્ ।04.11.26chdઅ લ ટાનાં ુ પાપાનાં ધ યઃ ુ વધઃ તૃઃ (ઇિત)Chapt . Violation of maidens

04.12.01 સવણા અ ા તફલાં ુવતો હ તવધઃ, ચ ઃુશતો વા દ ડઃ04.12.02 તૃાયાં વધઃ04.12.03 ા તફલાં ુવતો મ યમા દિશનીવધો, શતો વા દ ડઃ04.12.04 િપ ુ ાવહ નં દ ા ્04.12.05 ન ચ ાકા યંઅકામાયાં લ ભેત04.12.06 સકામાયાં ચ ુ પ ાશ પણો દ ડઃ, યાઃ વધદ ડઃ04.12.07 પર ુ કાવ ુ ાયાં હ તવધઃ, ચ ઃુશતો વા દ ડઃ, ુ કદાનં ચ04.12.08 સ તાતવ તાં વરણા ્ ઊ વ અલભમાનઃ ૃ ય ાકામી યા ,્ન ચ િપ રુવહ નં દ ા ્04.12.09ઋ ુ િતરોિધ ભઃ વા યા ્ અપ ામિત04.12.10 િ વષ તાતવાયાઃ ુ યોગ ુંઅદોષઃ,તતઃપરંઅ ુ યોઽ યનલ તાયાઃ04.12.11 િપ ૃ યાદાને તેય ં ભ ત04.12.12 પરં ઉ યા ય ય િવ દતો શતો દ ડઃ04.12.13 ન ચ ાકાયં ં અકામાયાં લભેત04.12.14 ક યાંઅ યાં દશિય વાઽ યાં ય છતઃ શ યો દ ડઃ ુ યાયા,ં હ નાયાં

ણુઃ04.12.15 કમ ય ુમાયા ુ પ ાશ પણોદ ડઃ, ુ ક યયકમણીચ િતદ ા ્04.12.16અવ થાય ત તં પ ા ૃતા ણુ ં દ ા ્04.12.17અ યશો ણત ઉપધાને શતો દ ડઃ, િમ યાઽ ભશિંસન ુસંઃ04.12.18 ુ ક યયકમણી ચ યેત04.12.19 ન ચ ાકાયં ં અકામાયાં લભેત04.12.20 ી ૃતા સકામા સમાના ાદશપણં દ ડં દ ા ,્ ક ણુ ્04.12.21અકામાયાઃ શ યો દ ડઆ મરાગાથ, ુ કદાનં ચ04.12.22 વયં ૃતા રાજદા યં ગ છે ્04.12.23 બ હ ામ ય ૃતાયાં િમ યાઽ ભશસંને ચ ણુો દ ડઃ

artha.pdf 121


04.12.24 સ ક યાં અપહરતો શતઃ, સ- વુણા ઉ મઃ04.12.25 બ નૂાં ક યાઽપહા રણાં થૃ ્ યથા ઉ તા દ ડાઃ04.12.26ગણકા ુ હતરં ુવત ુ પ ાશ પણોદ ડઃ, ુ કં મા ભુ ગઃષોડશ ણુઃ04.12.27 દાસ ય દા યા વા ુ હતરં અદાસ ુવત િુવશિતપણો દ ડઃુ કાબ યદાનં ચ

04.12.28 િન યા ુ પાં દાસ ુવતો ાદશપણો દ ડો વ ાબ યદાનં ચ04.12.29 સા ચ યાવકાશદાને ક સૃમો દ ડઃ04.12.30 ોિષતપિતકાં અપચર ત પિતબ ઃુ ત ુ ુષો વા સ ીયા ્04.12.31 સ હ તા પિતઆકા ત04.12.32 પિત ે ્ મેત િવ ૃ યેત ઉભય ્04.12.33અ માયાં યાઃ કણનાસા છેદન,ં વધં ર ા યુા ્04.12.34 રં ચોર ઇ યભહરતઃ પ શતો દ ડઃ, હર યેન ુ તઃ ત ્ ઽ ટ ણુઃ04.12.35કશાકિશકંસ હણ,ંઉપલ ના ્ વાશર રઉપભોગાના,ંત તે યઃ(ત ાતે યઃ?chf.N12.60), ીવચના ્ વા04.12.36 પરચ ાટવી તાં ઓઘ ઢૂાં અર યે ુ ુ ભ ે વા ય તાં ેતભાવઉ ૃ ટાં વા પર યં િન તારિય વા યથાસ ભાિષતં સ પુ ુ ીત04.12.37 િતિવિશ ટાં અકામાં અપ યવત િન યેણ દ ા ્04.12.38ab ચોરહ તા દ વેગા ્ ુ ભ ા ્ દશિવ મા ્ ।04.12.38chd િન તારિય વા કા તારા ટાં ય તાં તૃા ઇિત વા04.12.39ab ુ ીત યંઅ યેષાં યથાસ ભાિષતં નરઃ ।04.12.39chd ન ુ રાજ તાપેન ુ તાં વજનેન વા04.12.40ab ન ચ ઉ માં ન ચાકામાં વૂાપ યવત ન ચ ।04.12.40chd ઈ ૃશ વ ુ પેણ િન યેણાપવાહયે ્ (ઇિત)Chapt . Punishments for transgressions

04.13.01 ા ણં અપેયં અભ યં વા ાસયત ઉ મો દ ડઃ, િ ય ં મ યમઃ,વૈ યં વૂઃ સાહસદ ડઃ, ૂ ં ચ ુ પ ાશ પણો દ ડઃ04.13.02 વયં િસતારો િનિવષયાઃ કાયાઃ04.13.03 પર હૃા ભગમને દવા વૂઃ સાહસદ ડઃ, રા ૌ મ યમઃ04.13.04 દવા રા ૌ વા સશ ય િવશત ઉ મો દ ડઃ04.13.05 ભ કુવૈદહકૌમ ઉ મ ૌબલા ્ આપ દચાિતસિંન ૃ ટાઃ ૃ વેશા ાદ ડ ાઃ,અ ય િતષેધા ્04.13.06 વવે મનો િવરા ા ્ ઊ વ પ રવારં આરોહતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ,પરવે મનો મ યમઃ, ામારામવાટભે દન04.13.07 ામે વ તઃ સાિથકા ાતસારા વસે ઃુ



04.13.08 િુષતં વાિસતં ચ એષાં અિનગતં રા ૌ ામ વામી દ ા ્04.13.09 ામા તર ુ વા િુષતં વાિસતં િવવીતા ય ો દ ા ્04.13.10અિવવીતાનાં ચોરર ુકઃ04.13.11 તથાઽ ય ુ તાનાં સીમાવરોધેન િવચયં દ ઃુ04.13.12અસીમાવરોધે પ ામી દશ ામી વા04.13.13 ુ બલંવે મશકટંઅ ુ ધંઊધ ત ભંશ ંઅનપા યંઅ િત છ ં

ં પૂ ં ટૂાવપાતં વા ૃ વા હસાયાં દ ડપા ુ ય ં િવ ા ્04.13.14 ૃ છેદને દંયર મહરણે ચ ુ પદાનાં અદા તસેવને વાહને વાકા ઠલો ટપાષાણદ ડબાણબા િુવ ેપણે ુ યાને હ તના ચ મઘ ને અપે હઇિત કોશ ્ અદ ડ ઃ04.13.15 હ તના રોિષતેન હતો ોણા ંમ ુ ભંમા યા લુેપનંદ ત મા નંચ પટં દ ા ્04.13.16અ મેધાવ થૃ નાનેન ુ યો હ તના વધ ઇિત પાદ ાલન ્04.13.17 ઉદાસીનવધે યા ુ ુ મો દ ડઃ04.13.18 ૃ ણા દં ણાવા હ યમાનંઅમો યતઃ વાિમનઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ,િત ટ ય ણુઃ

04.13.19 ૃ દં યાં અ યો યં ઘાતયતઃ ત ચ તાવ ચ દ ડઃ04.13.20દવપ ુંઋષભંઉ ાણંગો ુમાર વાવાહયતઃપ શતોદ ડઃ, વાસયતઉ મઃ04.13.21લોમદોહવાહન જનન ઉપકા રણાં ુ પ નૂાં અદાને ત ચ તાવ ચદ ડઃ, વાસને ચ,અ ય દવિપ કૃાય યઃ04.13.22 િછ ન યં ભ ન ગું િતય િત ખુાગતં યાસર ્ વા ચ ુ તંયાતા પ મુ ુ યસ બાધે વા હસાયાં અદ ડ ઃ04.13.23અ યથા યથા ઉ તં મા ષુ ા ણ હસાયાં દ ડં અ યાવહ ્04.13.24અમા ષુ ા ણવધે ા ણદાનં ચ04.13.25બાલે યાત રયાન થઃ વામી દ ડ ઃ,અ વાિમિનયાન થઃ, ા ત યવહારોવા યાતા04.13.26 બાલાિધ ઠતંઅ ુ ુષ ં વા યાનં રા હર ્04.13.27 ૃ યા ભચારા યાં ય પરં આપાદયે ્ ત ્ ।આપાદયિતવ્યઃ04.13.28 કામં ભાયાયાં અિન છ યાં ક યાયાં વા દારાિથનો ભત ર ભાયાયાવા સવંદનકરણ ્04.13.29અ યથા હસાયાં મ યમઃ સાહસદ ડઃ04.13.30 માતાિપ ોભગન મા લુાન આચાયાણ ષુાં ુ હતરં ભગનવાઽિધચરતઃ િ લ છેદનં વધ

artha.pdf 123


04.13.31 સકામા ત ્ એવ લભેત, દાસપ રચારકા હતક ુ તા ચ04.13.32 ા યાંઅ ુ તાયાં િ ય યઉ મઃ,સવ વંવૈ ય ય, ૂ ઃ કટા નનાદ ેત04.13.33 સવ રાજભાયાગમને ુ ભીપાકઃ04.13.34 પાક ગમને ૃતકબ ધા ઃ પરિવષયંગ છે ,્ પાક વં વા ૂ ઃ04.13.35 પાક યાયાગમને વધઃ, યાઃ કણનાસા છેદન ્04.13.36 જતાગમને ચ િુવશિતપણો દ ડઃ04.13.37 સકામા ત ્ એવ લભેત04.13.38 પા વાયાઃ સ ઉપભોગે ાદશપણો દ ડઃ04.13.39 બ નૂાં એકાં અિધચરતાં થૃ ્ ચ િુવશિતપણો દ ડઃ04.13.40 યંઅયોનૌ ગ છતઃ વૂઃ સાહસદ ડઃ, ુ ુષ ં અિધમેહત04.13.41ab મૈ નુે ાદશપણઃ િતય યોિન વના મનઃ ।04.13.41chd દવત િતમાનાં ચ ગમને ણુઃ તૃઃ04.13.42abઅદ ડ દ ડને રા ો દ ડઃ િ શ ણોઽ ભિસ ।04.13.42chd વ ુણાય દાત યો ા ણે યઃ તતઃ પર ્04.13.43ab તેન ત ્ યૂતે પાપં રા ો દ ડાપચારજ ્ ।04.13.43chd શા તા હ વ ુણો રા ાં િમ યા યાચરતાં ૃ ુ (ઇિત)Book .Chapt . Infliction of secret punishment

05.1.01 ુ ગરા યોઃ ક ટકશોધનં ઉ ત ્05.1.02 રાજરા યયોવ યામઃ05.1.03રા નંઅવ ૃ ઉપ િવનઃશ સુાધારણાવાયે ુ યાઃ તે ુ ઢૂ ુ ુષ ણિધઃૃ યપ ઉપ હો વા િસ ઃ યથા ઉ તં રુ તા ્ , ઉપ પોઽપસપ વા યથાપાર ાિમક વ યામઃ05.1.04 રા ય ઉપઘાિતનઃ ુ વ લભાઃ સહંતા વા યે ુ યાઃ કાશં અશ ાઃિતષે ં ૂ યાઃ તે ુ ધમ ુ ચ ુપાં દુ ડં ુ ીત

05.1.05 ૂ યમહામા ાતરં અસ ૃતં સ ી ો સા રા નં દશયે ્05.1.06 તં રા ૂ ય ય ઉપભોગાિતસગણ ૂ યે િવ મયે ્05.1.07 શ ેણ રસેન વા િવ ા તં ત એવ ઘાતયે ્ ા ઘૃાતકોઽય ્ ઇિત05.1.08 તેન પારશવઃ પ રચા રકા ુ યા યાતૌ05.1.09 ૂ યમંહામા ં વા સિ ો સા હતો ાતા દાયં યાચેત05.1.10 તં ૂ ય હૃ િત ા ર રા ા પુશયાનંઅ ય વા વસ તંતી ણો હ તાયૂા ્ હતોઽયં દાયકા કુઃ ઇિત

05.1.11 તતો હતપ ં ઉપ ૃ ઇતરં િન ૃ ીયા ્



05.1.12 ૂ યસમીપ થાવાસિ ણો ાતરં દાયંયાચમાનંઘાતેનપ રભ સયે ઃુ05.1.13 તં રા ૌ ઇિત સમાન ્05.1.14 ૂ યમહામા યોવા યઃ ુ ઃ િપ ઃુ િપતા વા ુ ય દારા ્અિધચરિત,ાતા વા ા ઃુ, તયોઃ કાપ ટક ખુઃ કલહઃ વૂણ યા યાતઃ

05.1.15 ૂ યમહામા ુ ં આ મસ ભાિવતં વા સ ી રાજ ુ ઃ વ,ં શ ભુયા ્ઇહ ય તોઽિસ ઇ પુજપે ્05.1.16 િતપ ંરા રહિસ જૂયે ્ ા તયૌવરા યકાલં વાંમહામા ભયા ા ભિષ ાિમઇિત05.1.17 તં સ ી મહામા વધે યોજયે ્05.1.18 િવ ા તં ત એવ ઘાતયે ્ િપ ઘૃાતકોઽય ્ ઇિત05.1.19 ભ કુ વા ૂ યભાયાસાવંદિનક ભરૌષધી ભઃસવંા યરસેનાિતસ દ યા ્05.1.20 ઇ યા ય યોગઃ05.1.21 ૂ યમહામા ં અટવ પર ામં વા હ ું કા તાર યવ હતે વા દશેરા પાલંઅ તપાલંવા થાપિય ુંનાગર થાનંવા ુ િપતંઅવ ા હ ુંસાથાિતવા ંય તે વા સ- યાદયંઆદા ું ફ બુલં તી ણ ુ તં ેષયે ્

05.1.22રા ૌ દવાવા ુ ે ૃ ે તી ણાઃ િતરોધક ય નાવા હ ઃુઅભયોગેહતઃ ઇિત05.1.23 યા ાિવહારગતો વા ૂ યમહામા ા ્ દશનાયા યે ્05.1.24તે ઢૂશ ૈઃ તી ણૈઃ સહ િવ ટામ યમક યાયાંઆ મિવચયંઅ તઃ વેશનાથદ ઃુ05.1.25 તતો દૌવા રકા ભ હૃ તાઃ તી ણાઃ ૂ ય ુ તાઃ મ ઇિત ૂ ઃુ05.1.26 તે ત ્ ઽ ભિવ યા ય ૂ યા ્ હ ઃુ05.1.27 તી ણ થાને ચા યે વ યાઃ05.1.28 બ હિવહારગતો વા ૂ યા ્ આસ ાવાસા ્ જૂયે ્05.1.29 તેષાં દવી ય ના વા ુ ઃ ી રા ાવાવાસે ુ ૃ ેત ઇિત સમાનં વૂણ05.1.30 ૂ યમહામા ંવા દૂો ભ કારો વાતે શોભનઃ ઇિત તવેનભ યભો યંયાચેત, બ હવા વચ ્ અ વગતઃ પાનીય ્05.1.31 ત ્ ।ઉભયં રસેન યોજિય વા િત વાદને તાવેવ ઉપયોજયે ્05.1.32 ત ્ ઽ ભિવ યા ય રસદૌ ઇિત ઘાતયે ્05.1.33અભચારશીલંવા િસ ય નોગોધા મૂકકટક ટૂાનાંલ યાનાંઅ યતમ ાશનેનમનોરથા ્ અવા યિસ ઇિત ાહયે ્05.1.34 િતપ ં કમણ રસેન લોહ સુલૈવા ઘાતયે ્ કમ યાપદા હતઃ ઇિત05.1.35 ચ ક સક ય નોવા દૌરા મકંઅસા યંવા યાિધ ૂ ય ય થાપિય વાભૈષ યાહારયોગે ુ રસેનાિતસ દ યા ્

artha.pdf 125


05.1.36 દૂારા લક ય ના વા ણ હતા ૂ ય ં રસેનાિતસ દ ઃુ05.1.37 ઇ પુિનષ િતષેધઃ05.1.38 ઉભય ૂ ય િતષેધઃ ુ05.1.39 ય ૂ યઃ િતષે યઃ ત ૂ ય ં એવ ફ બુલતી ણ ુ તં ેષયે ,્ગ છ,અ ુ મ ્ ુગ રા વા સૈ યંઉ થાપય હર યંવા,વ લભા ્ વા હર યંઆહારય,વ લભક યાંવા સ ાનય, ુ ગસે વુ ણ પથ ૂ યિનવેશખિન યહ તવનકમણાંઅ યતમ ્ વા કારય રા પા યં અ તપા યં વાય વા િતષેધયે વા તેસાહા યં દ ા ્ સ બ ધ યઃ યા ્ ઇિત05.1.40 તથૈવ ઇતરષાં ેષયે ્ અ ુ યાિવનયઃ િતષે યઃ ઇિત05.1.41 તં એતે ુ કલહ થાને ુ કમ િતઘાતે ુ વા િવવદમાનં તી ણાઃ શ ંપાતિય વા છ ં હ ઃુ05.1.42 તેન દોષેણ ઇતર િનય ત યાઃ05.1.43 રુાણાં ામાણાં ુલાનાં વા ૂ યાણાં સીમા ે ખલવે મમયાદા ુયઉપકરણસ યવાહન હસા ુ ે ા ૃ ય ઉ સવે ુવાસ ુ પ ે કલહતી ણૈ ુ પા દતે

વા તી ણાઃ શ ં પાતિય વા ૂ ઃુ એવં ય તે યેઽ નુા કલહાય તે: ઇિત05.1.44 તેન દોષેણ ઇતર િનય ત યાઃ05.1.45યેષાં વા ૂ યાણાં ત લૂાઃ કલહાઃ તેષાં ે ખલવે મા યાદ પિય વાબ સુ બ ધ ુ વાહને ુ વા તી ણાઃ શ ં પાતિય વા તથૈવ ૂ ઃુ અ નુા

ુ તાઃ મઃ ઇિત04.4.46 તેન દોષેણ ઇતર િનય ત યાઃ05.1.47 ુ ગરા ૂ યા ્ વા સિ ણઃ પર પર યાવેશિનકા ્ કારયે ઃુ05.1.48 ત રસદા રસં દ ઃુ05.1.49 તેન દોષેણ ઇતર િનય ત યાઃ05.1.50 ભ કુ વા ૂ યરા ુ ય ં ૂ યરા ુ ય ય ભાયા ષુા ુ હતા વાકામયતે ઇ પુજપે ્05.1.51 િતપ યાભરણં આદાય વાિમને દશયે ્ અસૌ તે ુ યો યૌવનઉ સ તો ભાયા ષુાં ુ હતરં વાઽ ભમ યતે ઇિત05.1.52 તયોઃ કલહો રા ૌ ઇિત સમાન ્05.1.53 ૂ યદ ડઉપનતે ુ ુ- વુરાજઃસેનાપિતવા કિ ્ અપ ૃ યાપ ા તોિવ મેત05.1.54 તતો રા ૂ યદ ડ ઉપનતા ્ એવ ેષયે ્ ફ બુલતી ણ ુ તા ્ઇિત સમાનાઃ સવ એવ યોગાઃ05.1.55 તેષાં ચ ુ ે વ ુ ય ુ યો િનિવકારઃ સ િપ દૃાયં લભેત05.1.56એવંઅ ય ુ પૌ ા ્ અ વુતતે રા યંઅપા ત ુ ુષદોષ ્



05.1.57ab વપ ે પરપ ે વા ૂ ણ દ ડં યોજયે ્ ।05.1.57chdઆય યાં ચ તદા વે ચ માવા ્ અિવશ તઃ (ઇિત)Chapt . Replenishment of the treasury

05.2.01 કોશંઅકોશઃ ુ પ ાથ ૃ ઃ સ ીયા ્05.2.02 જનપદં મહા તં અ પ માણં વાઽદવમા કંૃ તૂધા યં ધા ય યાશં ંતૃીયં ચ થુ વા યાચેત, યથાસારં મ યંઅવરં વા

05.2.03 ુ ગસે કુમવણ પથ ૂ યિનવેશખિન યહ તવનકમઉપકા રણં ય તંઅ પ માણં વા ન યાચેત05.2.04 ધા યપ ુ હર યા દ િનિવશમાનાય દ ા ્05.2.05 ચ થુ શં ધા યાનાં બીજભ ત ુ ં ચ હર યેન ણીયા ્05.2.06અર ય તં ોિ ય વં ચ પ રહર ્05.2.07 ત ્ અ ય ુ હણ ણીયા ્05.2.08 ત યાકરણે વા સમાહ ૃ ુ ુષા ી મે કષકાણાં ઉ ાપં કારયે ઃુ05.2.09 માદાવ ક યા યયં ણુ ં ઉદાહર તો બીજકાલે બીજલે યં ુ ઃુ05.2.10 િન પ ે હ રતપ વાદાનંવારયે ઃુ,અ ય શાકકટભ ુ ટ યાંદવિપ ૃ ૂ દાનાથગવાથ વા05.2.11 ભ કુ ામ તૃકાથ ચ રાિશ લૂ ં પ રહર ઃુ05.2.12 વસ યાપહા રણઃ િતપાતોઽ ટ ણુઃ05.2.13 પરસ યાપહા રણઃ પ ાશ ણઃ સીતાઽ યયઃ, વવગ ય, બા ય ુવધઃ05.2.14ચ થુ શંધા યાનાંષ ઠંવ યાનાં લૂલા ા ૌમવ કકાપાસરૌમકૌશેયકૌષધગ ધ ુ પફલશાકપ યાનાંકા ઠવે મુાસંવ રૂાણાં ચ ૃ ી ઃુ, દ તા જન યાધ ્05.2.15 ત ્ અિન ૃ ટં િવ ણાન ય વૂઃ સાહસદ ડઃ05.2.16 ઇિત કષક ુ ણયઃ05.2.17 વુણરજતવ મણ ુ તા વાલા હ તપ યાઃ પ ાશ કરાઃ05.2.18 ૂ વ તા ૃ કંસગ ધભૈષ યશી પુ યા વા રશ કરાઃ05.2.19 ધા યરસલોહપ યાઃ શકટ યવહા રણ િ શ કરાઃ05.2.20 કાચ યવહા રણો મહાકારવ િવશિતકરાઃ05.2.21 ુ કારવો બ ધક પોષકા દશકરાઃ05.2.22 કા ઠવે પુાષાણ ૃ ા ડપ વા હ રતપ યાઃ પ કરાઃ05.2.23 ુશીલવા પા વા વેતનાધ દ ઃુ05.2.24 હર યકરં કમ યા ્આહારયે ઃુ,નચએષાં કિ ્ અપરાધંપ રહર ઃુ05.2.25 તે પ ર હૃ તંઅભનીય િવ ણીર ્05.2.26 ઇિત યવહા ર ુ ણયઃ

artha.pdf 127


05.2.27 ુ ુટ કૂરંઅધદ ા ,્ ુ પશવઃષ ભાગ,ંગોમ હષા તરખરઉ ાદશભાગ ્05.2.28 બ ધક પોષકા રાજ ે યા ભઃ પરમ પયૌવના ભઃ કોશં સહંર ઃુ05.2.29 ઇિત યોિનપોષક ુ ણયઃ05.2.30 સ ૃ ્ એવ ન ઃ યો યઃ05.2.31 ત યાકરણે વા સમાહતા કાય અપ દ ય પૌર નપદા ્ ભ ેત05.2.32 યોગ ુ ુષા ા વૂ અિતમા ં દ ઃુ05.2.33એતેન દશેન રા પૌર નપદા ્ ભ ેત05.2.34 કાપ ટકા એના ્ અ પં ય છતઃ ુ સયે ઃુ05.2.35સારતો વા હર યંઆઢ ા ્ યાચેત,યથા ઉપકારં વા, વવશા વા ય ્ઉપહર ઃુ05.2.36 થાન છ વે ટનિવ ષૂા એષાં હર યેન ય છે ્05.2.37 પાષ ડસ યં અ ોિ ય ઉપભો યં દવ યં વા ૃ યકરાઃ ેત યદ ધ હૃ ય વા હ તે ય તં ઇ પુહર ઃુ05.2.38 દવતાઽ ય ો ુગરા દવતાનાં યથા વં એક થં કોશં ુયા ,્ તથૈવચ ઉપહર ્05.2.39દવતચૈ યં િસ ુ ય થાનંઔપપા દકંવા રા ા ુ થા યયા ાસમા યાંઆ વે ્05.2.40 ચૈ ય ઉપવન ૃ ેણ વા દવતાઽ ભગમનં અનાતવ ુ પફલ ુ તેનયાપયે ્

05.2.41મ ુ યકરં વા ૃ ે ર ોભયં પિય વા િસ ય નાઃ પૌર નપદાનાંહર યેન િત ુ ઃુ05.2.42 ુ ુ ા ુ તે વા પૂે નાગંઅિનયતિશર કં હર ય ઉપહારણ દશયે ્05.2.43 નાગ િતમાયાં અ ત છ ાયાં ચૈ ય છ વ મીક છ વા સપદશનંઆહારણ િતબ સં ં ૃ વા ધાનાનાં દશયે ્05.2.44અ ધાનાનાંઆચમન ો ણે ુ રસંઉપચાયદવતાઽ ભશાપં યૂા ,્અભ ય તં વા દંશિય વા05.2.45 યોગદશન તીકારણ વા કોશા ભસહંરણં ુયા ્05.2.46 વૈદહક ય નો વા તૂપ યા તેવાસી યવહરત05.2.47સયદાપ ય ૂ યે િન ેપ યોગૈ ુપ ચતઃ યા ્તદાએનંરા ૌ મોષયે ્05.2.48એતેન પદશકઃ વુણકાર યા યાતૌ05.2.49વૈદહક ય નોવા યાત યવહારઃ હવણિનિમ ંયા ચતકંઅવ તકંવા ય વુણભા ડં અનેકં ૃ ીયા ્



05.2.50 સમા વા સવપ યસ દોહન તૂ ં હર ય વુણ ઋણં ૃ ીયા ,્િતભા ડ ૂ ય ં ચ

05.2.51 ત ્ ઉભયં રા ૌ મોષયે ્05.2.52સા વી ય ના ભઃ ી ભ ૂ યા ્ઉ માદિય વાતાસાંએવવે મ વભ ૃસવ વા યાહર ઃુ05.2.53 ૂ ય ુ યાનાં વા િવવાદ ુ પ ે રસદાઃ ણ હતા રસં દ ઃુ05.2.54 તેન દોષેણ ઇતર પયાદાત યાઃ05.2.55 ૂ ય ંઅ ભ ય તોવા ેયાપદશંપ યં હર યિન ેપંઋણ યોગંદાયંવા યાચેત05.2.56દાસશ દનવા ૂ ય ંઆલ બેત,ભાયાઅ ય ષુાં ુ હતરંવા દાસીશ દનભાયાશ દન વા05.2.57 તં ૂ ય હૃ િત ા ર રા ા પુશયાનંઅ ય વા વસ તં તી ણો હ વાયૂા ્ હતોઽયંઅથકા કુઃ ઇિત

05.2.58 તેન દોષેણ ઇતર પયાદાત યાઃ05.2.59 િસ ય નોવા ૂ ય ંજ ભકિવ ા ભઃ લોભિય વા યૂા ્અ ય હર યંરાજ ા રકં ી દયંઅ ર યાિધકરં આ ુ યં ુ ીય ં વા કમ નાિમ ઇિત05.2.60 િતપ ં ચૈ ય થાને રા ૌ તૂ રુામાસંગ ધં ઉપહારં કારયે ્05.2.61એક પંચા હર યં વૂિનખાતં ેતા ં ેતિશ વુા ય િન હતઃ યા ,્તતો હર યંઅ ય દશયે ્ અ ય પ ્ ઇિત ચ યૂા ્05.2.62 તૂ હર યહતોઃ નુ ુપહારઃ કત ય ઇિત વયંએવએતેન હર યેનો તૂે તૂ ંઔપહા રકં ણી હ ઇિત

05.2.63 સ તેન હર યેનાઉપહા રક યે ૃ ેત05.2.64 મા ૃ ય નયા વા ુ ો મે વયા હતઃ ઇ યવ ુિપતા યા ્05.2.65 સિંસ ં એવા ય રાિ યાગે વનયાગે વન ડાયાં વા ૃ ાયાં તી ણાિવશ યા ભ ય તંઅિતનયે ઃુ05.2.66 ૂ ય ય વા તૃક ય નો વેતન હર યે ટૂ પં ય પયે ્05.2.67કમકર ય નોવા હૃ કમ ુવાણઃ તેન ટૂ પકારકઉપકરણંઉપિનદ યા ,્ચ ક સક ય નો વા ગરં અગદાપદશેન05.2.68 યાસ ો વા ૂ ય ય સ ી ણ હતંઅભષેકભા ડં અિમ શાસનંચકાપ ટક ખુેનાચ ીત, કારણં ચ યૂા ્05.2.69એવં ૂ યે વધાિમક ુ ચ વતત, ન ઇતર ુ05.2.70ab પ વં પ વં ઇવારામા ્ ફલં રા યા ્ અવા યુા ્ ।05.2.70chdઆ મ છેદભયા ્ આમં વ યે ્ કોપકારક ્ (ઇિત)Chapt . Salaries of state servants

artha.pdf 129


05.3.01 ુ ગજનપદશ યા ૃ યકમસ દુયપાદન થાપયે ,્કાયસાધનસહનવા ૃ યલાભેન05.3.02 શર રં અવે ેત, ન ધમાથ પીડયે ્05.3.03ઋ વ ।્આચાર્યમન્ત્રિપુરોહિતસેનાપતિયુવરાજરાજમાતૃરાજમહિષ્યોઽષ્ટચત્વારિંશત્સાહસ્રાઃ05.3.04એતાવતા ભરણેનાના પ વંઅકોપકં ચ એષાં ભવિત05.3.05 દૌવા રકા તવિશક શા સૃમાહ સૃિંનધાતાર િુવશિતસાહ ાઃ05.3.06એતાવતા કમ યા ભવ ત05.3.07 ુમાર ુમારમા નૃાયકપૌર યાવહા રકકામા તકમ પ રષ ા ા તપાલાાદશસાહ ાઃ05.3.08 વાિમપ રબ ધબલસહાયા ેતાવતા ભવ ત05.3.09 ેણી ુ યા હ ઽ્ રથ ુ યાઃ દ ટાર ા ટસાહ ાઃ05.3.10 વવગા કુિષણો ેતાવતા ભવ ત05.3.11 પ ઽ્ રથહ ઽ્ ય ા યહ તવનપાલા ચ ઃુસાહ ાઃ05.3.12 રિથકાનીક થચ ક સકા દમકવધકયો યોિનપોષકા સાહ ાઃ05.3.13કાતા તકનૈિમિ કમૌ િૂતકપૌરા ણક તૂમાગધાઃ રુો હત ુ ુષાઃ સવા ય ાસાહ ાઃ05.3.14 િશ પવ તઃ પાદાતાઃ સ યાયકલેખકા દવગ પ શતાઃ05.3.15 ુશીલવાઃ વધ તૃીયશતાઃ, ણુવેતના એષાં યૂકરાઃ05.3.16 કા ુિશ પનો િવશિતશિતકાઃ05.3.17ચ ુ પદ પદપ રચારકપા રકિમકાઉપ થાિયકપાલકિવ ટબ ધકાઃ ષ ટવેતનાઃ,આય ુ તારોહકમાણવકશૈલખનકાઃ સવ ઉપ થાિયન05.3.18 આચાયા િવ ાવ ત ૂ વેતનાિન યથાઽહ લભેર ્ પ શતાવરંસહ પર ્05.3.19દશપણકોયોજને ૂતોમ યમઃ,દશઉ ર ણુવેતનઆયોજનશતા ્ઇિત05.3.20 સમાનિવ ે યઃ િ ણુવેતનો રા રાજ યૂા દ ુ ુ ુ05.3.21 રા ઃ સારિથઃ સાહ ઃ05.3.22 કાપ ટક ઉદા થત હૃપિતકવૈદહકતાપસ ય નાઃ સાહ ાઃ05.3.23 ામ તૃકસિ તી ણરસદભ ુ ઃ પ શતાઃ05.3.24 ચારસ ા રણોઽધ તૃીયશતાઃ, યાસ ૃ વેતના વા05.3.25શતવગસહ વગાણાંઅ ય ા ભ તવેતનલાભંઆદશં િવ ેપ ંચ ુ ઃુ05.3.26અિવ ેપો રાજપ ર હ ુગરા ર ાવે ણે ુ ચ05.3.27 િન ય ુ યાઃ રુનેક ુ યા05.3.28 કમ ુ તૃાનાં ુ દારા ભ તવેતનં લભેર ્05.3.29 બાલ ૃ યાિધતા એષાં અ ુ ા ાઃ



05.3.30 ેત યાિધત િૂતકા ૃ યે ુ ચ એષાં અથમાનકમ ુયા ્05.3.31અ પકોશઃ ુ યપ ુ ે ા ણ દ ા ,્અ પંચ હર ય ્05.3.32 ૂ ય ંવા િનવેશિય ુંઅ ુ થતો હર યંએવદ ા ,્ન ામં ામસ ાત યવહાર થાપનાથ ્05.3.33એતેન તૃાનાંઅ તૃાનાં ચ િવ ાકમ યાં ભ તવેતનિવશેષંચ ુયા ્05.3.34 ષ ટવેતન યાઢકં ૃ વા હર યા ુ પ ં ભ તં ુયા ્05.3.35 પ ઽ્ રથ પાઃ યૂ ઉદયે બ હઃ સ ધ દવસવ િશ પયો યાઃ ુ ઃુ05.3.36 તે ુ રા િન ય ુ તઃ યા ,્અભી ણં ચ એષાં િશ પદશનં ુયા ્05.3.37 ૃતનર ઇ ા ં શ ાવરણંઆ ધુાગારં વેશયે ્05.3.38અશ ા ર ઃુ,અ ય ુ ાઽ ુ ાતા ્05.3.39 ન ટંિવન ટં વા ણુ ં દ ા ્05.3.40 િવ વ તગણનાં ચ ુયા ્05.3.41 સાિથકાનાં શ ાવરણંઅ તપાલા ૃ ી ઃુ, સ ુ ંઅવચારયે વુા05.3.42 યા ાં અ ુ થતો વા સેનાં ઉ ોજયે ્05.3.43તતોવૈદહક ય નાઃ સવપ યા યા ધુીયે યોયા ાકાલે ણુ યાદયાિનદ ઃુ05.3.44એવં રાજપ યયોગિવ યો વેતન યાદાનં ચ ભવિત05.3.45એવંઅવે તાય યયઃ કોશદ ડ યસનં નાવા નોિત05.3.46 ઇિત ભ તવેતનિવક પઃ05.3.47ab સિ ણ ા ધુીયાનાં વે યાઃ કા ુ ુશીલવાઃ ।05.3.47chd દ ડ ૃ ા ની ઃુ શૌચાશૌચંઅત તાઃ (ઇિત)Chapt . Proper conduct fora dependant

05.4.01 લોકયા ાિવ ્ રા નંઆ મ ય ૃિતસ પ ં િ ય હત ારણા યેત05.4.02યંવામ યેતયથાઽહંઆ યઈ રુવંઅસૌ િવનયઈ રુા ભગાિમક ણુ ુ તઃઇિત, ય ૃિતહ નંઅ યેનંઆ યેત, ન વેવાના મસ પ ્05.4.03 અના મવા હ નીિતશા ષેા ્ અન યસયંોગા ્ વા ા યાિપ મહ ્ઐ ય ન ભવિત05.4.04આ મવિત લ ધાવકાશઃ શા ા યુોગં દ ા ્05.4.05અિવસવંાદા હ થાન થૈય અવા નોિત05.4.06 મિતકમ ુ ૃ ઠઃ તદા વે ચાય યાં ચ ધમાથસં ુ ત ં સમથ વીણવ ્અપ રષ ી ુઃ કથયે ્05.4.07ઈ સતઃપણેતધમાથા યુોગંઅિવિશ ટ ુબલવ સં ુ તે ુ દ ડધારણંમ સયંોગે તદા વે ચ દ ડધારણંઇિત ન ુયાઃ,પ ં િૃ ુ ંચ મે ન ઉપહ યાઃ,સં યા ચ વાં કામ ોધદ ડને ુ વારયેય ્ ઇિત

artha.pdf 131


05.4.08 આદ ટઃ દ ટાયાં મૂાવ ુ ાતઃ િવશે ,્ ઉપિવશે ચ પા તઃસિંન ૃ ટિવ ૃ ટઃ પરાસન ્05.4.09 િવ ૃ કથનંઅસ યંઅ ય ંઅ ેયંઅ તૃ ંચવા ંઉ ચૈરનમણહાસં વાત ઠ વને ચ શ દવતી ન ુયા ્05.4.10 િમથઃ કથનં અ યેન, જનવાદ કથન,ં રા ો વેષ ં ઉ ત ુહકાનાં ચ,ર નાિતશય કાશા યથન,ં એકા ।્ઓષ્ઠનિર્ભોગં ુ ુટ કમ વા ાવ ેપણંચ વુિત,બલવ ્સં ુ તિવરોધ,ં ી ભઃ ીદિશ ભઃસામ ત ૂતૈ યપ ાવ તા ્અ ય િતસસંગ એકાથચયા સ ાતં ચ વ યે ્05.4.11abઅહ નકાલં રા થ વાથ િ ય હતૈઃ સહ ।05.4.11chd પરાથ દશકાલે ચ યૂા ્ ધમાથસં હત ્05.4.12ab ૃ ટઃ િ ય હતં યૂા યૂા ્ અ હતં િ ય ્ ।05.4.12chdઅિ યં વા હતં યૂા ૃ વતોઽ મુતો િમથઃ05.4.13ab ૂ ણ વા િતવા ે યા ્ વે યાદ ન વણયે ્ ।05.4.13chdઅિ યા અિપ દ ાઃ ઃુ ત ાવા ્ યે બ હ ૃતાઃ05.4.14abઅન યા િ યા ૃ ટાિ ાના વુિતનઃ ।05.4.14chdઅભહા યે વ ભહસે ્ ઘોરહાસાં વ યે ્ (ઇિત)05.4.15ab પરા ્ સ ામયે ્ ઘોરં ન ચ ઘોરં પર વદ ્ ।05.4.15chd િતિત ેતા મન વૈ માવા ્ િૃથવીસમઃ05.4.16abઆ મર ા હ સતતં વૂ કાયા િવ નતા ।05.4.16chdઅ નાિવવ હ સ ો તા ૃ ી રા ઉપ િવના ્05.4.17abએકદશં દહ ્ અ નઃ શર રં વા પરં ગતઃ ।05.4.17chd સ- ુ દારં રા ુ ઘાતયે ્ અધયેત વા (ઇિત)Chapt . Proper behaviour for a courtier

05.5.01 િન ુ તઃ કમ ુ યયિવ ુ ં ઉદયં દશયે ્05.5.02 આ ય તરં બા ં ુ ં કા યં આ યિયકં ઉપે ત યં વા કાય ઇદંએવ ્ ઇિત િવશેષયે ચ05.5.03 ગૃયા તૂમ ી ુ સ તં ન એનંઅ વુતત શસંા ભઃ05.5.04આસ ા ય યસનઉપઘાતે યતેત,પરઉપ પાિતસ ધાનઉપિધ યર ે ્05.5.05 ઇ તાકારૌ ચા ય લ યે ્05.5.06કામ ષેહષદ ય યવસાયભય િવપયાસંઇ તાકારા યાં હમ સવંરણાથઆચરિત ા ઃ05.5.07 દશને સીદિત,વા ં િત ૃ ાિત,આસનંદદાિત, િવિવ તો દશયત,ેશ ા થાને નાિતશ તે, કથાયાં રમતે, પ ર ા યે વવે તે, પ યં ઉ તં સહતે,



મયમાનો િન ુ તે,હ તેન શૃિત, લા યે નઉપહસિત,પરો ં ણુ ં વીિત,ભ યે ુ મરિત, સહ િવહારં યાિત, યસનેઽ પુપ ત,ે ત તી ્ જૂયિત,ુ ંઆચ ટ, માનં વધયિત,અથ કરોિત,અનથ િતહ ત - ઇિત ુ ટ ાન ્

05.5.08એત ્ એવ િવપર તંઅ ુ ટ ય, યૂ વ યામઃ05.5.09સ દશને કોપઃ,વા યા વણ િતષેધૌ,આસનચ ષુોરદાન,ંવણ વરભેદઃ,એકા ુ ુટ ।્ઓષ્ઠનિર્ભોગઃ, વેદ ાસ મતાનાંઅ થાનઉ પિ ઃ,પરમ ણ,ંઅક મા જન,ંવધનંઅ ય ય, િૂમગા િવલેખન,ંઅ ય યઉપતોદન,ં િવ ાવણદશ ુ સા,સમદોષિન દા, િતદોષિન દા, િતલોમ તવઃ, ુ ૃતાનવે ણ,ં ુ ૃતા કુ તન,ંૃ ઠાવધાન,ંઅિત યાગઃ, િમ યાઽ ભભાષણ,ં રાજદિશનાં ચ ત ા ય વ ્

05.5.10 િૃ િવકારં ચાવે ેતા યમા ષુાણા ્05.5.11 અયં ઉ ચૈઃ િસ િત ઇિત કા યાયનઃ વ ાજ, ૌ ોઽપસ ય ્ ઇિતક ણ ો ભાર ાજઃ, ણૃ ્ ઇિત દ ઘ ારાયણઃ, શીતા શાટ ઇિત ઘોટ ખુઃ, હ તીયૌ ી ્ઇિત ક કઃ,રથા ં ાશસંી ્ઇિત િપ નુઃ, િતરવણે નુઃ િપ નુ ુ ઃ

05.5.12અથમાનાવ ેપે ચ પ ર યાગઃ05.5.13 વાિમશીલંઆ મન ક બષં ઉપલ ય વા િત ુવ ત05.5.14 િમ ં ઉપ ૃ ટં વાઽ ય ગ છે ્05.5.15ab ત થો દોષિનઘાતં િમ ૈભત ર ચાચર ્ ।05.5.15chd તતો ભત ર વે વા તૃે વા નુરા ્ (ઇિત)Chapt . Continuance of the kingdomContinuous sovereignty05.6.01 રાજ યસનંએવંઅમા યઃ િત ુવ ત05.6.02 ા ્એવમરણાબાધભયા ્ રા ઃ િ ય હતઉપ હણમાસ માસા તરંદશનં થાપયે ્ દશપીડાઽપહંઅિમ ાપહંઆ ુ યં ુ ીય ંવા કમરા સાધયિતઇ યપદશેન05.6.03 રાજ ય નંઅ પવેલાયાં ૃતીનાં દશયે ,્ િમ ાિમ ૂતાનાં ચ05.6.04 તૈ યથા ઉ ચતાં સ ભાષાં અમા ય ખુો ગ છે ્05.6.05 દૌવા રકા તવિશક ખુ યથા ઉ તં રાજ ણિધ અ વુતયે ્05.6.06અપકા ર ુચ હડં સાદં વા ૃિતકા તંદશયે ,્ સાદંએવઉપકા ર ુ05.6.07 આ ત ુ ુષાિધ ઠતૌ ુગ ય ત થૌ વા કોશદ ડાવેક થૌ કારયે ,્ુ ય ુમાર ુ યાં ા યાપદશેન05.6.08 ય ુ યઃ પ વા ્ ુગાટવી થો વા વૈ ુ ય ં ભ ત તં ઉપ ાહયે ્05.6.09 બ ।આબાધં વા યા ાં ેષયે ,્ િમ ુલં વા05.6.10ય મા ચસામ તા ્ આબાધંપ યે ્ત ંઉ સવિવવાહહ તબ ધના પ ય િૂમ દાનાપદશેનાવ ાહયે ,્વિમ ેણ વા

artha.pdf 133


05.6.11 તતઃ સ ધ અ ૂ યં કારયે ્05.6.12આટિવકાિમ ૈવા વૈરં ાહયે ્05.6.13 ત ુલીનંઅપ ુ ં વા ૂં ।્એકદેશેન ઉપ ાહયે ્05.6.14 ુ ય ુમાર ુ ય ઉપ હં ૃ વા વા ુમારં અભિષ તંએવ દશયે ્05.6.15 દા ડકિમકવ ્ વા રા યક ટકા ્ ઉ ય રા યં કારયે ્05.6.16 ય દ વા કિ ્ ુ યઃ સામ તાદ નાં અ યતમઃ કોપં ભ ત તં એ હ,રા નં વા ક ર યાિમ ઇ યાવાહિય વા ઘાતયે ્05.6.17આપ તીકારણ વા સાધયે ્05.6.18 વુરા વા મેણ રા યભારં આરો ય રાજ યસનં યાપયે ્05.6.19પર મૂૌ રાજ યસને િમ ેણાિમ ય નેનશ ોઃ સ ધઅવ થા યાપગ છે ્05.6.20 સામ તાદ નાં અ યતમં વાઽ ય ુગ થાપિય વાઽપગ છે ્05.6.21 ુમારં અભિષ ય વા િત હૂત05.6.22 પરણા ભ ુ તો વા યથા ઉ તંઆપ તીકારં ુયા ્05.6.23એવંએકાઇ ય અમા યઃ કારયે ્ ઇિત કૌ ટ યઃ05.6.24 ન એવ ્ ઇિત ભાર ાજઃ05.6.25 િ યમાણે વા રાજ યમા યઃ ુ ય ુમાર ુ યા ્ પર પરં ુ યે ુ વાિવ મયે ્05.6.26 િવ ા તં ૃિતકોપેન ઘાતયે ્05.6.27 ુ ય ુમાર ુ યા ્ ઉપાં દુ ડન વા સાધિય વા વયં રા યં ૃ ીયા ્05.6.28 રા યકારણા હ િપતા ુ ા ્ ુ ા િપતરં અભ ુ ત, ક અનુરમા ય ૃિત ક હો રા ય ય

05.6.29 ત ્ વયં ઉપ થતં નાવમ યેત05.6.30 વયંઆ ઢા હ ી ય યમાનાઽ ભશપિત ઇિત લોક વાદઃ05.6.31ab કાલ સ ૃ ્ અ યેિત યં નરં કાલકા ણ ્ ।05.6.31chd ુ લભઃ સ નુઃ ત ય કાલઃ કમ ચક ષતઃ05.6.32 ૃિતકોપકં અધિમ ઠં અનૈકા તકં ચ એત ્ ઇિત કૌ ટ યઃ05.6.33 રાજ ુ ંઆ મસ પ ં રા યે થાપયે ્05.6.34 સ પ ાભાવેઽ યસિનનં ુમારં રાજક યાં ગ ભણ દવ વા રુ ૃ યમહામા ા ્સિંનપા ય યૂા ્અયંવો િન ેપઃ, િપતરંઅ યાવે વંસ વા ભજનંઆ મન , વજમા ોઽયં ભવ ત એવ વાિમનઃ, કથં વા યતા ્ ઇિત05.6.35તથા વુાણંયોગ ુ ુષા ૂ ઃુ કોઽ યોભવ રુોગા ્ અ મા ્ રા ા વુ યઅહિત પાલિય ુ ્ ઇિત



05.6.36તથાઇ યમા યઃ ુમારં રાજક યાંગ ભણ દવ વાઽિધ ુવ ત,બ સુ બ ધનાંિમ ાિમ ૂતાનાં ચ દશયે ્05.6.37ભ તવેતનિવશેષંઅમા યાનાંઆ ધુીયાનાંચ કારયે ,્ યૂ ાયં ૃ ઃક ર યિત ઇિત યૂા ્05.6.38એવં ુગરા ુ યા ્ આભાષેત, યથાઽહ ચ િમ ાિમ પ ્05.6.39 િવનયકમણ ચ ુમાર ય યતેત05.6.40 ક યાયાં સમાન તીયા ્ અપ યં ઉ પા વાઽ ભિષ ે ્05.6.41 મા િુ ોભભયા ્ ુ ય ં અ પસ વં છા ં ચ લ યં ઉપિનદ યા ્05.6.42ઋતૌ ચ એનાં ર ે ્05.6.43 ન ચા માથ કિ ્ ઉ ૃ ટં ઉપભોગં કારયે ્05.6.44 રા થ ુયાનવાહનાભરણવ ીવે મપ રવાપા ્ કારયે ્05.6.45ab યૌવન થંચ યાચેત િવ મં ચ કારણા ્ ।05.6.45chd પ ર ય ્ અ ુ ય તં ુ ય તં ચા પુાલયે ્05.6.46ab િનવે ુ ર ાઽથ ઢૂસારપ ર હા ્ ।05.6.46chdઅર યં દ ઘસ ં વા સેવેતા ુ યતાં ગતઃ05.6.47ab ુ યૈરવ હૃ તં વા રા નં ત યાિ તઃ ।05.6.47chd ઇિતહાસ રુાણા યાં બોધયે ્ અથશા િવ ્05.6.48ab િસ ય ન પો વા યોગંઆ થાય પાિથવ ્ ।05.6.48chd લભેત લ વા ૂ યે ુ દા ડકિમકં આચર ્ (ઇિત)Book . મ ડલયોિનઃ ષ ઠં અિધકરણ ્Chapt . ષ ્અઁવિતતમં કરણં - ૃિતસ પદઃ

06.1.01 વા ઽ્મા યજનપદ ુગકોશદ ડિમ ા ણ ૃતયઃ06.1.02 ત વાિમસ પ ્06.1.03મહા ુલીનો દવ ુ સ વસ પ ો ૃ દશ ધાિમકઃસ યવા ્અિવસવંાદકઃૃત ઃ લૂલ ો મહા ઉ સાહોઽદ ઘ ૂ ઃ શ સામ તો ૃઢ ુ ર ુ પ રષ કોિવનયકામ ઇ યા ભગાિમકા ણુાઃ06.1.04 ુ ષૂા વણ હણધારણિવ ાનઊહાપોહત વા ભિનવેશાઃ ા ણુાઃ06.1.05 શૌય અમષઃ શી તા દા યં ચ ઉ સાહ ણુાઃ06.1.06વા મી ગ ભઃ િૃતમિતબલવા ્ઉદ ઃ ઽ્વ હઃ ૃતિશ પોઽ યસનોદ ડના પુકારાપકારયો ૃ ટ તીકાર મા ્આપ ૃ યોિવિનયો તા દ ઘ ૂરદશદશકાલ ુ ુષકારકાય ધાનઃસ ધિવ મ યાગસ યમપણપર છ િવભાગીસં તૃોઽદ ના ભહા ય જ ુ ુટ ણઃકામ ોધલોભ ત ભચાપલ ઉપતાપપૈ ુ યહ નઃ શ લઃ મત ઉદ ા ભભાષીૃ ઉપદશાચાર ઇ યા મસ પ ્

artha.pdf 135


06.1.07અમા યસ પ ્ ઉ તા રુ તા ્06.1.08 મ યે ચા તે ચ થાનવા ્ આ મધારણઃ પરધારણ ાપ દ વાર ઃવા વઃશ ુ ષેી શ સામ તઃપ પાષાણઉષરિવષમક ટક ેણી યાલ ગૃાટવીહ નઃકા તઃસીતાખિન યહ તવનવા ્ગ યઃપૌ ુષેયો ુ તગોચરઃપ મુા ્અદવમા કૃોવા ર થલપથા યાંઉપેતઃસાર ચ બ પુ યો દ ડકરસહઃ કમશીલકષકોઽબા લશ વા ઽ્વરવણ ાયોભ ત ુચમ ુ ય ઇિત જનપદસ પ ્06.1.09 ુ ગસ પ ્ ઉ તા રુ તા ્06.1.10 ધમાિધગતઃ વૂઃ વયં વા હમ ય ાયિ લૂર ન હર યો દ ઘાઅ યાપદં અનાયિત સહત ઇિત કોશસ પ ્06.1.11 િપ પૃૈતામહો િન યો વ યઃ ુ ટ તૃ ુ દારઃ વાસે વિવસવંા દતઃસવ ા િતહતો ુ ઃખસહોબ ુ ુ ઃ સવ ુ હરણિવ ાિવશારદઃસહ ૃ િયક વા ્અ ૈ યઃ ાય ઇિત દ ડસ પ ્06.1.12 િપ પૃૈતામહં િન યં વ યંઅ ૈ યં મહ લ સુ ુ થ ં ઇિત િમ સ પ ્06.1.13અરાજબી ુ ધઃ ુ પ રષ કો િવર ત ૃિતર યાય િૃ ર ુ તો યસનીિન ુ સાહો દવ માણો ય ક નકાયગિતરન બુ ધઃ લીબો િન યાપકાર ચઇ યિમ સ પ ્06.1.14એવ તૂો હ શ ઃુ ખુઃ સ ુ છે ું ભવિત06.1.15abઅ રવ ઃ ૃતયઃ સ ત એતાઃ વ ણુ ઉદયાઃ ।06.1.15chd ઉ તાઃ ય તૂાઃ તાઃ ૃતા રાજસ પદઃ06.1.16ab સ પાદય યસ પ ાઃ ૃતીરા મવા પૃઃ ।06.1.16chd િવ ૃ ા ા રુ તા ૃતીહ યના મવા ્06.1.17ab તતઃ સ ુ ટ ૃિત ા રુ તોઽ યના મવા ્ ।06.1.17chd હ યતે વા ૃિત ભયાિત વા ષતાં વશ ્06.1.18abઆ મવાઃં વ પદશોઽિપ ુ તઃ ૃિતસ પદા ।06.1.18chd નય ઃ િૃથવ ૃ નાં જય યેવ ન હ યતે (ઇિત)Chapt . શમ યાયાિમક ્

06.2.01 શમ યાયામૌ યોગ ેમયોય િનઃ06.2.02 કમાર ભાણાં યોગારાધનો યાયામઃ06.2.03 કમફલ ઉપભોગાનાં ેમારાધનઃ શમઃ06.2.04 શમ યાયામયોય િનઃ ષા ુ ય ્06.2.05 યઃ થાનં ૃ ર દુયાઃ ત ય06.2.06 મા ષુ ં નયાપનયૌ, દવંઅયાનયૌ06.2.07 દવમા ષુ ં હ કમ લોકં યાપયિત



06.2.08અ ૃ ટકા રતં દવ ્06.2.09 ત મ ્ ઇ ટન ફલેન યોગોઽયઃ,અિન ટનાનયઃ06.2.10 ૃ ટકા રતં મા ષુ ્06.2.11 ત મ ્ યોગ ેમિન પિ નયઃ, િવપિ રપનયઃ06.2.12 ત ચ ય,ંઅચ યં દવ ્06.2.13 રા આ મ ય ૃિતસ પ ો નય યાિધ ઠાનં િવ જગી ઃુ06.2.14 ત ય સમ તતો મ ડલી તૂા ૂ ઽ્ન તરા અ ર ૃિતઃ06.2.15 તથા એવ ૂ ।્એકાન્તરા િમ ૃિતઃ06.2.16અ રસ પ ુ તઃસામ તઃશ ઃુ, યસનીયાત યઃ,અનપા યો ુબલા યોવા ઉ છેદનીયઃ, િવપયયે પીડનીયઃ કશનીયો વા06.2.17 ઇ ય રિવશેષાઃ06.2.18 ત મા ્ િમ ં અ રિમ ં િમ િમ ં અ રિમ િમ ં ચાન તયણ મૂીનાંસ ય તે રુ તા ,્પ ા ્પા ણ ાહઆ દઃપા ણ ાહાસારઆ દાસારઃ

06.2.19 ૂ ઽ્ન તરઃ ૃિતિમ ઃ, ુ યા ભજનઃ સહજઃ, િવ ુ ો િવરોધિયતાવા ૃિ મઃ06.2.20 ૂ ।્એકાન્તરં ૃિતિમ ,ંમાતાિપ સૃ બ ંસહજ,ંધન િવતહતોરાિ તંૃિ મ ્06.2.21અ રિવ જગી વો ૂ ઽ્ન તરઃસહંતાસહંતયોર ુ હસમથ િન હચાસહંતયોમ યમઃ06.2.22 અ રિવ જગી મુ યાનાં બ હઃ ૃિત યો બલવ રઃ સહંતાસહંતાનાંઅ રિવ જગી મુ યમાનાં અ ુ હસમથ િન હ ચાસહંતાનાં ઉદાસીનઃ06.2.23 ઇિત ૃતયઃ06.2.24 િવ જગી િુમ ં િમ િમ ં વાઽ ય ૃતયઃ િત ઃ06.2.25 તાઃ પ ભરમા યજનપદ ુગકોશદ ડ ૃિત ભરક એકશઃ સ ુ તામ ડલંઅ ટાદશકં ભવિત06.2.26અનેન મ ડલ થૃ વં યા યાતંઅ રમ યમ ઉદાસીનાના ્06.2.27એવંચ મુ ડલસ પઃ06.2.28 ાદશ રાજ ૃતયઃ ષ ટ ય ૃતયઃ, સ પેણ સ તિતઃ06.2.29 તાસાં યથા વં સ પદઃ06.2.30 શ તઃ િસ06.2.31 બલંશ તઃ06.2.32 ખુ ં િસ ઃ06.2.33 શ તઃ િ િવધા - ાનબલં મ શ તઃ, કોશદ ડબલં શુ તઃ,િવ મબલં ઉ સાહશ તઃ

artha.pdf 137


06.2.34એવંિસ ઃ િ િવધાએવ -મ શ તસા યામ િસ ઃ, શુ તસા યાિુસ ઃ, ઉ સાહશ તસા યા ઉ સાહિસ ઃ

06.2.35 તા ભર ુ ચતો યાયા ્ ભવિત,અપચતો હ નઃ, ુ યશ તઃ સમઃ06.2.36ત મા શ ત િસ ચઘટતા મ યાવેશિય ુ,ંસાધારણોવા ય ૃિત વાન તયણશૌચવશેન વા06.2.37 ૂ યાિમ ા યાં વાઽપ ું યતેત06.2.38ય દવાપ યે ્અિમ ોમે શ ત ુ તોવા દ ડપા ુ યાથ ૂષણૈઃ ૃતી ુપહિન યિત,િસ ુ તોવા ગૃયા તૂમ ી ભઃ માદંગિમ યિત,સ િવર ત ૃિત ુપ ીણઃમ ોવાસા યોમે ભિવ યિત, િવ હા ભ ુ તોવાસવસ દોહનએક થોઽ ુગ થો

વા થા યિત, સ સહંતસૈ યો િમ ુગિવ ુ તઃ સા યો મે ભિવ યિત, બલવા ્વા રા પરતઃ શ ું ઉ છે કુામઃ તં ઉ છ માં ઉ છ ા ્ ઇિત બલવતાાિથત ય મે િવપ કમાર ભ ય વા સાહા યં દા યિત, મ યમલ સાયાં ચ,

ઇ યેવ।ંઆદિષુ કારણે વિમ યાિપ શ ત િસ ચ ઇ છે ્06.2.39ab નેિમ એકા તરા ્ રા ઃ ૃ વા ચાન તરા ્ અરા ્ ।06.2.39chd ના ભઆ માનંઆય છે ેતા ૃિતમ ડલે06.2.40ab મ યે પુ હતઃ શ નુ િુમ ય ચ ઉભયોઃ ।06.2.40chd ઉ છે ઃ પીડનીયો વા બલવા ્ અિપ યતે (ઇિત)Book .Chapt . ષા ુ યસ ુ ેશઃ - ય થાન ૃ િન યઃ

07.1.01 ષા ુ ય ય ૃિતમ ડલં યોિનઃ07.1.02 સ ધિવ હાસનયાનસં ય ધૈીભાવાઃ ષા ુ ય ્ ઇ યાચાયાઃ07.1.03 ૈ ુ ય ્ ઇિત વાત યાિધઃ07.1.04 સ ધિવ હા યાં હ ષા ુ ય ં સ પ તે ઇિત07.1.05 ષા ુ ય ંએવ એત ્ અવ થાભેદા ્ ઇિત કૌ ટ યઃ07.1.06 ત પણબ ધઃ સ ધઃ07.1.07અપકારો િવ હઃ07.1.08 ઉપે ણંઆસન ્07.1.09અ ુ ચયો યાન ્07.1.10 પરાપણં સં યઃ07.1.11 સ ધિવ હ ઉપાદાનં ધૈીભાવઃ07.1.12 ઇિત ષ ણુાઃ07.1.13 પર મા હ યમાનઃ સ દધીત07.1.14અ ુ ચીયમાનો િવ ૃ ીયા ્07.1.15 ન માં પરો નાહં પરં ઉપહ ુંશ તઃ ઇ યાસીત



07.1.16 ણુાિતશય ુ તો યાયા ્07.1.17 શ તહ નઃ સં યેત07.1.18 સહાયસા યે કાય ધૈીભાવં ગ છે ્07.1.19 ઇિત ણુાવ થાપન ્07.1.20તેષાંય મ ્વા ણુે થતઃપ યે ્ઇહ થઃશ યાિમ ુગસે કુમવણ પથ ૂ યિનવેશખિન યહ તવનકમા યા મનઃવતિય ુ,ં પર ય ચ એતાિન કમા પુહ ુ ્ ઇિત તંઆિત ઠ ્

07.1.21 સા ૃ ઃ07.1.22આ તુરા મે ૃ યૂ તરા ૃ ।્ઉદયતરાવા ભિવ યિત, િવપર તાપર ય ઇિત ા વા પર ૃ ઉપે ેત07.1.23 ુ યકાલફલ ઉદયાયાં વા ૃ ૌ સ ધ ઉપેયા ્07.1.24 ય મ ્ વા ણુે થતઃ વકમણાં ઉપઘાતં પ યે ઇતર ય ત મિત ઠ ્07.1.25એષ યઃ07.1.26 ચરતરણા પતરં ૃ ।્ઉદયતરંવા ે ય,ે િવપર તંપરઃ ઇિત ા વાયં ઉપે ેત

07.1.27 ુ યકાલફલ ઉદયે વા યે સ ધ ઉપેયા ્07.1.28 ય મ ્ વા ણુે થતઃ વકમ ૃ યં વા ના ભપ યે ્ એત થાન ્07.1.29 વતરં ૃ ।્ઉદયતરં વા થા યાિમ, િવપર તં પરઃ ઇિત ા વાથાનં ઉપે ેત07.1.30 ુ યકાલફલ ઉદયે વા થાને સ ધ ઉપેયા ્ ઇ યાચાયાઃ07.1.31 ન એત ્ િવભાિષતં ઇિત કૌ ટ યઃ07.1.32aય દવાપ યે ્સ ધૌ થતોમહાફલૈઃ વકમભઃપરકમા પુહિન યાિમ,મહાફલાિન વા વકમા પુભો ય,ે પરકમા ણ વા, સ ધિવ ાસેન વા યોગઉપિનષ ણિધભઃ પરકમા પુહિન યાિમ, ખુ ં વા સા ુ હપ રહારસૌકયફલલાભ યૂ વેન વકમણાં પરકમયોગાવહં જનંઆ ાવિય યાિમ -07.1.32b બલનાઽિતમા ેણ વા સં હતઃ પરઃ વકમ ઉપઘાતં ા યિત, યેનવા િવ હૃ તો મયાસ ધ ે તેના ય િવ હં દ ઘ ક ર યાિમ, મયા વા સં હત યમ વેિષણો જનપદં પીડિય યિત -07.1.32ch પર ઉપહતો વાઽ ય જનપદો માં આગિમ યિત, તતઃ કમ ુ ૃા યાિમ, િવપ કમાર ભો વા િવષમ થઃ પરઃ કમ ુ ન મે િવ મેત -

07.1.32d પરતઃ ૃ કમાર ભો વા તા યાં સ ં હતઃ કમ ુ ૃ ા યાિમ,શ ુ િતબ ં વા શ ણુા સ ધ ૃ વા મ ડલંભે યાિમ -07.1.32e ભ ં અવા યાિમ, દ ડા ુ હણ વા શ ું ઉપ ૃ મ ડલલ સાયાંિવ ષે ં ાહિય યાિમ, િવ ટંતેનએવઘાતિય યાિમઇિતસ ધના ૃ આિત ઠ ્

artha.pdf 139


07.1.33aય દવાપ યે ્આ ધુીય ાયઃ ેણી ાયોવામે જનપદઃશૈલવનનદ ુગએક ારાર ો વા શ યિત પરા ભયોગં િતહ ુ,ં િવષયા તે ુગ અિવષ ંઅપાિ તો વા શ યાિમ પરકમા પુહ ું -07.1.33b યસનપીડ ઉપહત ઉ સાહો વા પરઃ સ ા તકમ ઉપઘાતકાલઃ,િવ હૃ ત યા યતો વા શ યાિમજનપદંઅપવાહિય ુ ્ ઇિત િવ હ થતો ૃઆિત ઠ ્07.1.34ય દવામ યેતનમે શ તઃપરઃ કમા પુહ ુંનાહંત યકમઉપઘાતીવા, યસનં અ ય, વરાહયો રવ કલહ વા, વકમા ુ ઠાનપરો વા વિધ યેઇ યાસનેન ૃ આિત ઠ ્07.1.35ય દવામ યેતયાનસા યઃ કમઉપઘાતઃશ ોઃ, િતિવ હત વકમાર ા મઇિત યાનેન ૃ આિત ઠ ્07.1.36 ય દ વા મ યેત ના મ શ તઃ પરકમા પુહ ુ,ં વકમ ઉપઘાતં વાા ુ ્ ઇિત, બલવ તં આિ તઃ વકમા ુ ઠાનેન યા ્ થાનં થાના ્ ૃ

ચાકા ત07.1.37 ય દ વા મ યેત સ ધના એકતઃ વકમા ણ વતિય યાિમ, િવ હણએકતઃ પરકમા પુહિન યાિમ ઇિત ધૈીભાવેન ૃ આિત ઠ ્07.1.38abએવંષ ્ ભ ણુૈરતૈઃ થતઃ ૃિતમ ડલે ।07.1.38chd પયષેત યા ્ થાનં થાના ્ ૃ ચ કમ ુ (ઇિત)Chapt . સં ય િૃ

07.2.01 સ ધિવ હયોઃ ુ યાયાં ૃ ૌ સ ધ ઉપેયા ્07.2.02 િવ હ હ ય યય વાસ યવાયા ભવ ત07.2.03 તેનાસનયાનયોરાસનં યા યાત ્07.2.04 ધૈીભાવસં યયો ધીભાવં ગ છે ્07.2.05 ધૈી તૂો હ વકમ ધાન આ મન એવ ઉપકરોિત, સિં તઃ ુ પર યઉપકરોિત, ના મનઃ07.2.06 ય લઃ સામ તઃ ત િશ ટબલંઆ યે ્07.2.07 ત િશ ટબલાભાવે તં એવાિ તઃ કોશદ ડ મૂીનાં અ યતમેના યઉપક ુઅ ૃ ટઃ યતેત07.2.08 મહાદોષો હ િવિશ ટબલસમાગમો રા ા,ંઅ ય ા રિવ હૃ તા ્07.2.09અશ ે દ ડ ઉપનતવ ્ વતત07.2.10 યદા ચા ય ાણહરં યાિધ અ તઃકોપં શ ુ ૃ િમ યસનં ઉપ થતંવાતિ િમ ાંઆ મન ૃ પ યે ્તદાસ ભા ય યાિધધમકાયાપદશેનાપયાયા ્07.2.11 વિવષય થો વા ન ઉપગ છે ્07.2.12આસ ો વાઽ ય છ ુ હર ્



07.2.13 બલીયસોવા મ યગતઃ ાણસમથઆ યેત, ય ય વાઽ તિધઃ યા ,્ઉભૌ વા07.2.14 કપાલસં યઃ િત ઠ ,્ લૂહરં ઇતર ય ઇતરં અપ દશ ્07.2.15 ભેદં ઉભયોવા પર પરાપદશં ુ ીત, ભ યો ુપાં દુ ડ ્07.2.16 પા થો વા બલ થયોરાસ ભયા ્ િત ુવ ત07.2.17 ુ ગાપા યો વા ધૈી તૂઃ િત ઠ ્07.2.18 સ ધિવ હ મહ ુભવા ચે ટત07.2.19 ૂ યાિમ ાટિવકા ્ ઉભયો ુપ ૃ ીયા ્07.2.20એતયોર યતરં ગ છઃં તૈરવા યતર ય યસને હર ્07.2.21 ા યાંઉપહતોવામ ડલાપા યઃ િત ઠ ,્મ યમંઉદાસીનંવાસં યેત07.2.22 તેન સહ એકં ઉપ ૃ ઇતરં ઉ છ ા ્ , ઉભૌ વા07.2.23 ા યાંઉ છ ોવામ યમઉદાસીનયોઃ ત પ ીયાણાંવા રા ાં યાય િૃઆ યેત07.2.24 ુ યાનાં વા ય ય ૃતયઃ ુ યે રુન,ંય થો વા શ યુા ્ આ માનંઉ ,ુય વા વૂ ુ ુષ ઉ ચતાગિતરાસ ઃસ બ ધોવા, િમ ા ણ યૂાં યિતશ તમ તવા ભવે ઃુ07.2.25ab િ યો ય ય ભવે ્ યો વા િ યોઽ ય કતરઃ તયોઃ ।07.2.25chd િ યો ય ય સ તંગ છે ્ ઇ યા યગિતઃ પરા (ઇિત)Chapt . સમહ ન યાયસાં ણુા ભિનવેશઃ - હ નસ ધયઃ

07.3.01 િવ જગી ઃુ શ ઽ્પે ઃ ષા ુ ય ં ઉપ ુ ીત07.3.02 સમ યાયો યાં સ ધીયેત, હ નેન િવ ૃ ીયા ્07.3.03 િવ હૃ તો હ યાયસા હ તના પાદ ુ ં ઇવા પુૈિત07.3.04 સમેન ચામં પા ંઆમેનાહતં ઇવ ઉભયતઃ યં કરોિત07.3.05 ુ ભેન ઇવા મા હ નેન એકા તિસ અવા નોિત07.3.06 યાયાં ે સ ધ ઇ છે ્ દ ડ ઉપનત ૃ ં આબલીયસં વા યોગંઆિત ઠ ્07.3.07સમ ે સ ધઇ છે ્ યાવ મા ંઅપ ુયા ્તાવ મા ંઅ ય યપ ુયા ્07.3.08 તેજો હ સ ધાનકારણ ્07.3.09 નાત તંલોહં લોહન સ ધ ઇિત07.3.10 હ ન ે ્ સવ ા ુ ણતઃ િત ઠ ્ સ ધ ઉપેયા ્07.3.11આર યોઽ ન રવ હ ુ ઃખામષજ ંતેજો િવ મયિત07.3.12 મ ડલ ય ચા ુ ા ો ભવિત07.3.13 સં હત ે ્ પર ૃતયો ુ ધ ીણાપચ રતાઃ યાદાનભયા ્ વા નઉપગ છ ત ઇિત પ યે હ નોઽિપ િવ ૃ ીયા ્

artha.pdf 141


07.3.14 િવ હૃ ત ે ્ પર ૃતયો ુ ધ ીણાપચ રતા િવ હ ઉ ના વા માંન ઉપગ છ તઇિતપ યે ્ યાયા ્અિપસ ધીયેત, િવ હ ઉ ગે ંવા શમયે ્07.3.15 યસનયૌગપ ેઽિપ ુ ુ યસનોઽ મ,લ ુ યસનઃપરઃ ખુેન િત ૃ યયસનંઆ મનોઽ ભ ુ યા ્ ઇિત પ યે ્ યાયા ્ અિપ સ ધીયેત07.3.16સ ધિવ હયો ે ્ પરકશનંઆ મ ઉપચયંવા ના ભપ યે ્ યાયા ્અ યાસીત07.3.17 પર યસનંઅ િતકાય ચે ્ પ યે હ નોઽ યભયાયા ્07.3.18અ િતકાયાસ યસનો વા યાયા ્ અિપ સં યેત07.3.19 સ ધના એકતો િવ હણ એકત ે ્ કાયિસ પ યે ્ યાયા ્ અિપધૈી તૂઃ િત ઠ ્07.3.20એવંસમ ય ષા ુ ય ઉપયોગઃ07.3.21 ત ુ િતિવશેષઃ07.3.22ab ૃ ચ ણા ા તો રા ા બલવતાઽબલઃ ।07.3.22chd સ ધના ઉપનમે ્ ણૂ કોશદ ડા મ િૂમ ભઃ07.3.23ab વયં સ યાતદ ડન દ ડ ય િવભવેન વા ।07.3.23chd ઉપ થાત યં ઇ યેષ સ ધરા માિમષો મતઃ07.3.24ab સેનાપિત ુમારા યાં ઉપ થાત યં ઇ યય ્ ।07.3.24chd ુ ુષા તરસ ધઃ યા ા મના ઇ યા મર ણઃ07.3.25abએકના ય યાત યં વયં દ ડન વા ઇ યય ્ ।07.3.25chdઅ ૃ ટ ુ ુષઃ સ ધદ ડ ુ યા મર ણઃ07.3.26ab ુ ય ીબ ધનં ુયા ્ વૂયોઃ પિ મે વ ર ્ ।07.3.26chd સાધયે ્ ઢંૂ ઇ યેતે દ ડ ઉપનતસ ધયઃ07.3.27ab કોશદાનેન શેષાણાં ૃતીનાં િવમો ણ ્ ।07.3.27chd પ ર યો ભવે ્ સ ધઃ સ એવ ચ યથા ખુ ્07.3.28ab ક ધ ઉપનેયો બ ધુા ેયઃ સ ધ ુપ હઃ ।07.3.28chd િન ુ ો દશકાલા યાં અ યયઃ યા ્ ઉપ હઃ07.3.29ab િવષ દાના ્ આય યાં મઃ ીબ ધના ્ અિપ ।07.3.29chd વુણસ ધિવ ાસા ્ એક ભાવગતો ભવે ્07.3.30ab િવપર તઃ કપાલઃ યા ્ અ યાદાના ભભાિષતઃ ।07.3.30chd વૂયોઃ ણયે ્ ુ ય ં હ ઽ્ ં વા ગરા વત ્07.3.31ab તૃીયે ણયે ્ અથ કથય ્ કમણાં ય ્ ।07.3.31chd િત ઠ ચ થુ ઇ યેતે કોશ ઉપનતસ ધયઃ07.3.32ab ૂ ।્એકદેશત્યાગેન શેષ ૃિતર ણ ્ ।07.3.32chdઆદ ટસ ધઃ ત ઇ ટો ઢૂ તેન ઉપઘાિતનઃ



07.3.33ab મૂીનાંઆ સારાણાં લૂવ ણામન ્ ।07.3.33chd ઉ છ સ ધઃ ત ઇ ટઃ પર યસનકા ણઃ07.3.34ab ફલદાનેન મૂીનાં મો ણં યા ્ અવ યઃ ।07.3.34chd ફલાિત ુ તો િૂમ યઃ સ ધઃ સ પ ર ૂષણઃ07.3.35ab ુયા ્ અવે ણં વૂ પિ મૌ વાબલીયસ ્ ।07.3.35chdઆદાય ફલં ઇ યેતે દશ ઉપનતસ ધયઃ07.3.36ab વકાયાણાં વશેન એતે દશે કાલે ચ ભાિષતાઃ ।07.3.36chdઆબલીયિસકાઃ કાયાઃ િ િવધા હ નસ ધયઃ (ઇિત)

Chapt . િવ ૃ ાસનં - સ ધાયાસનં - િવ ૃ યાનં - સ ધાયયાનં -સ યૂ યાણ ્07.4.01 સ ધિવ હયોરાસનં યાનં ચ યા યાત ્07.4.02 થાનંઆસનં ઉપે ણં ચ ઇ યાસનપયાયાઃ07.4.03 િવશેષઃ ુ - ણુ એકદશે થાન,ં વ ૃ ા ઽ્થ આસન,ં ઉપાયાનાંઅ યોગ ઉપે ણ ્07.4.04અિતસ ધાનકામયોર રિવ જગી વો ુપહ ુંઅશ તયોિવ ૃ ાસનંસ ધાયવા07.4.05 યદા વા પ યે ્ વદ ડિમ ાટવીદ ડવા સમં યાયાસં ં વા કશિય ુંઉ સહ ઇિત તદા ૃતબા ા ય તર ૃ યો િવ ૃ ાસીત07.4.06યદાવાપ યે ્ઉ સાહ ુ તામે ૃતયઃસહંતા િવ ૃ ાઃ વકમા ય યાહતા ર ય તપર ય વા કમા પુહિન ય ત ઇિત તદા િવ ૃ ાસીત07.4.07aયદાવાપ યે ્પર યાપચ રતાઃ ીણા ુ ધાઃ વચ તેનાટવી યિથતાવા ૃતયઃ વયંઉપ પેનવા માંએ ય ત,સ પ ામે વા ા, િવપ ા પર ય,ત ય ૃતયો ુ ભ ઉપહતા માં એ ય ત; િવપ ા મે વા ા, સ પ ા પર ય,-07.4.07bતંમે ૃતયોનગિમ ય ત, િવ ૃ ચા યધા યપ ુ હર યા યાહ ર યાિમ,વપ ય ઉપઘાતીિન વા પરપ યાિન િનવતિય યાિમ, -07.4.07ch પરવણ પથા ્ વા સરવ ત માં એ ય ત િવ હૃ તે, ન ઇતરં,ૂ યાિમ ાટવીિન હં વા િવ હૃ તો ન ક ર યિત, તૈરવ વા િવ હં ા યિત,

-07.4.07d િમ ંમે િમ ભા યભ યાતોબ ઽ પકાલંત ુ ય યયંઅથ ા યિત,ણુવત આદયાં વા િૂમ, -

07.4.07e સવસ દોહન વા માં અના ૃ ય યા કુામઃ કથં ન યાયા ્ ઇિતપર ૃ િતઘાતાથ તાપાથ ચ િવ ૃ ાસીત07.4.08 તંએવ હ યા ૃ ો સતે ઇ યાચાયાઃ07.4.09 ન ઇિત કૌ ટ યઃ

artha.pdf 143


07.4.10 કશનમા ંઅ ય ુયા ્ અ યસિનનઃ,પર ૃ યા ુ ૃ ઃ સ ુ છેદન ્07.4.11એવંપર ય યાત યોઽ મૈ સાહા યંઅિવન ટઃ ય છે ્07.4.12 ત મા ્ સવસ દોહ ૃત ં િવ ૃ ાસીત07.4.13 િવ ૃ ાસનહ ુ ાિતલો યે સ ધાયાસીત07.4.14 િવ ૃ ાસનહ ુભર ુ ચતઃ સવસ દોહવ િવ ૃ યાયા ્07.4.15યદાવાપ યે ્ યસનીપરઃ, ૃિત યસનંવાઽ યશીષ ૃિત ભર િતકાય,વચ પી ડતા િવર તા વાઽ ય ૃતયઃ કિશતા િન ુ સાહાઃ પર પરા ્ વાભ ાઃ શ ાલોભિય ુ,ંઅ ।્ઉદકવ્યાધિમરકદુર્ભિક્ષનિમિત્તં ીણ ુ ય ુ ુષિનચયર ાિવધાનઃપરઃ ઇિત તદા િવ ૃ યાયા ્07.4.16યદાવાપ યે ્ િમ ંઆ દ મે રૂ ૃ ા રુ ત ૃિતઃ, િવપર ત ૃિતઃપરઃપા ણ ાહ ાસાર ,શ યાિમ િમ ેણાસારંઆ દનપા ણ ાહંવા િવ ૃયા ુ ્ ઇિત તદા િવ ૃ યાયા ્07.4.17 યદા વા ફલં એકહાય અ પકાલં પ યે ્ તદા પા ણ ાહાસારા યાંિવ ૃ યાયા ્07.4.18 િવપયયે સ ધાય યાયા ્07.4.19 યદા વા પ યે ્ ન શ ં એકન યા ું અવ યં ચ યાત ય ્ ઇિતતદા સમહ ન યાયો ભઃ સામવાિયકઃ સ યૂ યાયા ્ , એક િન દ ટનાશંેન,અનેક ાિન દ ટનાશંેન07.4.20 તેષાં અસમવાયે દ ડં અ યતમ માિ િવ ટાશંેન યાચેત07.4.21 સ યૂા ભગમનેન વા િનિવ યેત, વુે લાભે િન દ ટનાશંેન, અ વુેલાભાશંેન07.4.22ab શો દ ડસમઃ વૂઃ યાસસમ ઉ મઃ ।07.4.22chd િવલોપો વા યથાલાભં ેપસમ એવ વા (ઇિત)Chapt . યાત યાિમ યોર ભ હચ તાઃ - યલોભિવરાગહતવઃ ૃતીનાં -

સામવાિયકિવપ રમશઃ07.5.01 ુ યસામ ત યસનેયાત યંઅિમ ંવા ઇ યિમ ંઅભયાયા ,્ત સ ૌયાત ય ્07.5.02અિમ િસ ૌ હ યાત યઃ સાહા યં દ ા ાિમ ો યાત યિસ ૌ07.5.03 ુ ુ યસનં યાત યં લ ુ યસનં અિમ ં વા ઇિત ુ ુ યસનં સૌકયતોયાયા ્ ઇ યાચાયાઃ07.5.04 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.5.05 લ ુ યસનંઅિમ ં યાયા ્07.5.06 લ વિપ હ યસનંઅભ ુ ત ય ૃ ં ભવિત07.5.07 સ યં વુિપ ુ ુતરં ભવિત



07.5.08 અનભ ુ તઃ ુ લ ુ યસનઃ ખુેન યસનં િત ૃ યાિમ ો યાત યંઅભસર ,્ પા ણ વા ૃ ીયા ્07.5.09યાત યયૌગપ ે ુ ુ યસનં યાય િૃ લ ુ યસનંઅ યાય િૃ િવર ત ૃિતવા ઇિત િવર ત ૃિત યાયા ્07.5.10 ુ ુ યસનં યાય િૃ અભ ુ તં ૃતયોઽ ુ ૃ ત,લ ુ યસનંઅ યાય િૃઉપે તે, િવર તા બલવ તંઅ ુ છ દ ત07.5.11 ત મા ્ િવર ત ૃિત એવ યાયા ્07.5.12 ીણ ુ ધ ૃિત અપચ રત ૃિત વા ઇિત ીણ ુ ધ ૃિત યાયા ,્ીણ ુ ધા હ ૃતયઃ ખુેન ઉપ પં પીડાં વા ઉપગ છ ત, નાપચ રતાઃધાનાવ હસા યાઃ ઇ યાચાયાઃ

07.5.13 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.5.14 ીણ ુ ધા હ ૃતયો ભત ર ન ધા ભ ૃહતે િત ઠ ત, ઉપ પંવાિવસવંાદય ત,અ રુાગે સાવ ુ યં ઇિત07.5.15 ત મા ્ અપચ રત ૃિત એવ યાયા ્07.5.16બલવ તંઅ યાય િૃ ુબલંવા યાય િૃ ઇિતબલવ તંઅ યાય િૃયાયા ્07.5.17બલવ તંઅ યાય િૃ અભ ુ તં ૃતયોના ુ ૃ ત, િન પાતય ત,અિમ ં વાઽ ય ભજ તે07.5.18 ુ બલં ુ યાય િૃ અભ ુ તં ૃતયઃ પ ર ૃ ત, અ િુન પત તવા07.5.19abઅવ ેપેણ હ સતાં અસતાં હણ ચ ।07.5.19chdઅ તૂાનાં ચ હસાનાં અધ યાણાં વતનૈઃ07.5.20ab ઉચતાનાં ચ ર ાણાં ધિમ ઠાનાં િનવતનૈઃ ।07.5.20chdઅધમ ય સ ન ધમ યાવ હણ ચ07.5.21abઅકાયાણાં ચ કરણૈઃ કાયાણાં ચ ણાશનૈઃ ।07.5.21chdઅ દાનૈ દયાનાં અદયાનાં ચ સાધનૈઃ07.5.22abઅદ ડનૈ દ ડ ાનાં અદ ડ ાનાં ચ દ ડનૈઃ ।07.5.22chdઅ ા ાણાં ઉપ ાહ ા ાણાં ચાન ભ હઃ07.5.23abઅન યાનાં ચ કરણૈર યાનાં ચ િવઘાતનૈઃ ।07.5.23chdઅર ણૈ ચોર યઃ વયં ચ પ રમોષણૈઃ07.5.24ab પાતૈઃ ુ ુષકારાણાં કમણાં ણુ ૂષણૈઃ ।07.5.24chd ઉપઘાતૈઃ ધાનાનાં મા યાનાં ચાવમાનનૈઃ07.5.25ab િવરોધનૈ ૃ ાનાં વૈષ યેણા તૃેન ચ ।07.5.25chd ૃત યા િતકારણ થત યાકરણેન ચ07.5.26ab રા ઃ માદાલ યા યાં યોગ ેમવધેન વા ।

artha.pdf 145


07.5.26chd ૃતીનાં યો લોભો વૈરા યં ચ ઉપ યતે07.5.27ab ીણાઃ ૃતયો લોભં ુ ધા યા ત િવરાગતા ્ ।07.5.27chd િવર તા યા યિમ ં વા ભતારં ન ત વા વય ્07.5.28 ત મા ્ ૃતીનાં યલોભિવરાગકારણાિન ન ઉ પાદયે ,્ ઉ પ ાિનવા સ ઃ િત ુવ ત07.5.29 ીણા ુ ધા િવર તા વા ૃતય ઇિત07.5.30 ીણાઃ પીડન ઉ છેદનભયા ્ સ ઃ સ ધ ુ ં િન પતનંવા રોચય તે07.5.31 ુ ધા લોભેનાસ ુ ટાઃ પર ઉપ પં લ સ તે07.5.32 િવર તાઃ પરા ભયોગંઅ િુ ઠ તે07.5.33તાસાં હર યધા ય યઃસવઉપઘાતી ૃ તીકાર , ુ ય ુ ુષ યોહર યધા યસા યઃ07.5.34 લોભ ઐકદિશકો ુ યાય ઃ પરાથ ુ શ ઃ િતહ ુંઆદા ુંવા07.5.35 િવરાગઃ ધાનાવ હસા યઃ07.5.36 િન ધાના હ ૃતયોભો યાભવ ય પુ યા ા યેષા,ંઅનાપ સહાઃુ

07.5.37 ૃિત ુ ય હઃ ુ બ ધુા ભ ા ુ તા ભવ યાપ સહા07.5.38સામવાિયકાનાંઅિપસ ધિવ હકારણા યવે યશ તશૌચ ુ તૈઃ સ યૂયાયા ્07.5.39 શ તમા ્ હ પા ણ હણે યા ાસાહા યદાને વા શ તઃ, ુ ચઃ િસ ૌચાિસ ૌ ચ યથા થતકાર ઇિત07.5.40 તેષાં યાયસા એકન ા યાં સમા યાં વા સ યૂ યાત યં ઇિત ા યાંસમા યાં ેયઃ07.5.41 યાયસા વ હૃ ત રિત, સમા યાં અિતસ ધાનાિધ ે વા07.5.42 તૌ હ ખુૌ ભેદિય ુ,ં ુ ટ એકો ા યાં િનય ું ભેદ ઉપ હં ચઉપગ ુંઇિત07.5.43 સમેન એકન ા યાં હ ના યાં વા ઇિત ા યાં હ ના યાં ેયઃ07.5.44 તૌ હ કાયસાધકૌ વ યૌ ચ ભવતઃ07.5.45ab કાયિસ ૌ ુ - ૃતાથા ્ યાયસો ઢૂઃ સાપદશંઅપ વે ્ ।07.5.45chdઅ ચુેઃ ુ ચ ૃ ા ્ ુ તી ેતા િવસ ના ્07.5.46ab સ ા ્ અપસર ્ ય ઃ કલ ંઅપનીય વા ।07.5.46chd સમા ્ અિપ હ લ ધાથા ્ િવ ઃ ત ય ભયંભવે ્07.5.47ab યાય વે ચાિપ લ ધાથઃ સમોઽિપ પ રક પતે ।07.5.47chdઅ ુ ચત ાિવ ા યો ૃ િ િવકા રણી07.5.48ab િવિશ ટા ્ અ પંઅ યશંં લ વા ુ ટ ખુો ્ ।



07.5.48chdઅનશંો વા તતોઽ યા ય ણુ ં હર ્07.5.49ab ૃતાથઃ ુ વયં નેતા િવ ૃ ્ સામવાિયકા ્ ।07.5.49chdઅિપ યેત ન જયે ્ મ ડલ ઇ ટઃ તથા ભવે ્ (ઇિત)Chapt . સં હત યા ણકં - પ રપણતાપ રપણતાપ તૃાઃ સ ધયઃ

07.6.01 િવ જગી ુ તીયાં ૃિત એવંઅિતસ દ યા ્07.6.02 સામ તં સં હત યાણે યોજયે ્ વ ં ઇતો યા હ, અહં ઇતો યા યાિમ,સમાનો લાભઃ ઇિત07.6.03 લાભસા યે સ ધઃ, વૈષ યે િવ મઃ07.6.04 સ ધઃ પ રપણત ાપ રપણત07.6.05 વંએતં દશં યા હ,અહં ઇમં દશં યા યાિમ ઇિત પ રપણતદશઃ07.6.06 વં એતાવ તં કાલં ચે ટ વ, અહં એતાવ તં કાલં ચે ટ યે ઇિતપ રપણતકાલઃ07.6.07 વંએતાવ કાયસાધય,અહંઇદં કાયસાધિય યાિમઇિતપ રપણતાથઃ07.6.08ય દવામ યેતશૈલવનનદ ુગઅટવી યવ હતં િછ ધા ય ુ ુષવીવધાસારંઅયવસ ઇ ધન ઉદકં અિવ ાતં ૃ ટં અ યભાવદશીયં વા સૈ ય યાયામાનાંઅલ ધભૌમંવા દશંપરોયા યિત, િવપર તંઅહ ્ઇ યેત મ ્ િવશેષે પ રપણતદશંસ ધ ઉપેયા ્07.6.09ય દવામ યેત વષઉ ણશીતંઅિત યાિધ ાયંઉપ ીણાહારઉપભોગંસૈ ય યાયામાનાંચાઉપરોિધકં કાયસાધનાનાંઊનંઅિત ર તંવા કાલંપર ે ટ યત,ેિવપર તંઅહ ્ ઇ યેત મ ્ િવશેષે પ રપણતકાલં સ ધ ઉપેયા ્07.6.10 ય દ વા મ યેત યાદયં ૃિતકોપકં દ ઘકાલં મહા ય યયં અ પંઅનથા બુ ધંઅક યંઅધ ય મ યમ ઉદાસીનિવ ુ ં િમ ઉપઘાતકં વા કાયપરઃ સાધિય યિત, િવપર તં અહ ્ ઇ યેત મ ્ િવશેષે પ રપણતાથ સ ધઉપેયા ્07.6.11એવંદશકાલયોઃ કાલકાયયોદશકાયયોદશકાલકાયાણાંચાવ થાપના ્સ તિવધઃ પ રપણતઃ07.6.12 ત મ ્ ા ્ એવાર ય િત ઠા ય ચ વકમા ણ પરકમ ુ િવ મેત07.6.13 યસન વરાવમાનાલ ય ુ તંઅ ંવાશ ુંઅિતસ ધા કુામો દશકાલકાયાણાંઅનવ થાપના ્ સ ં હતૌ વઃ ઇિત સ ધિવ ાસેન પર છ ં આસા હર ્ઇ યપ રપણતઃ07.6.14 ત એત ્ ભવિત07.6.15ab સામ તેન એવ સામ તં િવ ા ્ આયો ય િવ હ ।07.6.15chd તતોઽ ય ય હર ્ િૂમ િછ વા પ ં સમ તતઃ07.6.16 સ ધેર ૃત ચક ષા ૃત લેષણં ૃતિવ ૂષણંઅવશીણ યા ચ07.6.17 િવ મ ય કાશ ુ ં ટૂ ુ ં ૂ ણ ુ ્

artha.pdf 147


07.6.18 ઇિત સ ધિવ મૌ07.6.19 અ વૂ ય સ ધેઃ સા બુ ધૈઃ સામા દ ભઃ પયષણં સમહ ન યાયસાં ચયથાબલંઅવ થાપનંઅ ૃત ચક ષા07.6.20 ૃત ય િ ય હતા યાંઉભયતઃપ રપાલનંયથાસ ભાિષત યચ િનબ ધન યા વુતનંર ણં ચ કથં પર મા ભ ેત ઇિત ૃત લેષણ ્07.6.21પર યાપસ ધેયતાં ૂ યાિતસ ધાનેન થાપિય વા યિત મઃ ૃતિવ ૂષણ ્07.6.22 ૃ યેન િમ ેણ વા દોષાપ તૃેન િતસ ધાનંઅવશીણ યા07.6.23 ત યાં ગતાગત િુવધઃ - કારણા ્ ગતાગતો, િવપર તઃ, કારણા ્ગતોઽકારણા ્ આગતો, િવપર ત ઇિત07.6.24 વાિમનો દોષેણગતો ણુેનાગતઃપર ય ણુેનગતો દોષેણાગતઇિતકારણા ્ ગતાગતઃ સ ધેયઃ07.6.25 વદોષેણ ગતાગતો ણુ ં ઉભયોઃ પ ર ય ય અકારણા ્ ગતાગતઃચલ ુ રસ ધેયઃ07.6.26 વાિમનો દોષેણગતઃપર મા ્ વદોષેણાગતઇિતકારણા ્ ગતોઽકારણા ્આગતઃ તકિયત યઃ પર ુ તઃ વેન વા દોષેણાપક કુામઃ, પર ય ઉ છે ારંઅિમ ંમે ા વા િતઘાતભયા ્ આગતઃ,પરંવામાંઉ છે કુામંપ ર ય યા શૃ ં યા ્આગતઃ ઇિત07.6.27 ા વા ક યાણ ુ જૂયે ્ ,અ યથા ુ અપ ૃ ટં વાસયે ્07.6.28 વદોષેણ ગતઃ પરદોષેણાગત ઇ યકારણા ્ ગતઃ કારણા ્ આગતઃતકિયત યઃ િછ ં મે રૂિય યિત, ઉચતોઽયં અ ય વાસઃ, પર ા ય જનો નરમતે, િમ ૈમ સં હતઃ, શ ુ ભિવ હૃ તઃ, ુ ધ રા ્ આિવ નઃ શ સુ ં હતા ્ વાપર મા ્ ઇિત07.6.29 ા વા યથા ુ યવ થાપિયત યઃ07.6.30 ૃત ણાશઃશ તહાિનિવ ાપ ય વંઆશાિનવદો દશલૌ યંઅિવ ાસોબલવ હો વા પ ર યાગ થાન ્ ઇ યાચાયાઃ07.6.31 ભયંઅ િૃ રમષ ઇિત કૌ ટ યઃ07.6.32 ઇહાપકાર યા યઃ, પરાપકાર સ ધેયઃ, ઉભયાપકાર તકિયત યઇિત સમાન ્07.6.33અસ ધેયેન વવ યં સ ધાત યે યતઃ ભાવઃ તતઃ િતિવદ યા ્07.6.34ab સ ઉપકારં યવ હતં ુ ત ંઆ ઃુ યા ્ ઇિત ।07.6.34chd વાસયે ્ અ રપ ીયંઅવશીણ યાિવધૌ07.6.35ab િવ મયે ્ ભત ર વા િસ ં વા દ ડચા રણ ્07.6.35chd ુયા ્ અિમ ાટવી ુ ય તે વાઽ યતઃ પે ્07.6.36ab પ યં ુયા ્ અિસ ં વા િસ ં વા તેન સં તૃ ્



07.6.36chd ત ય એવ દોષેણા ૂ ય પરસ ધેયકારણા ્07.6.37abઅથ વા શમયે ્ એનંઆય ઽ્થ ઉપાં નુા07.6.37chdઆય યાં ચ વધ ે ુ ં ૃ વા હ યા ્ ગતાગત ્07.6.38abઅ રતોઽ યાગતો દોષઃ શ સુવંાસકા રતઃ07.6.38chd સપસવંાસધિમ વાિ ય ઉ ગેેન ૂિષતઃ07.6.39ab યતે લ બી શા ્ કપોતા ્ ઇવ શા મલેઃ07.6.39chd ઉ ગેજનનો િન યં પ ા ્ અિપ ભયાવહઃ07.6.40ab કાશ ુ ં િન દ ટ દશે કાલે ચ િવ મઃ07.6.40chd િવભીષણંઅવ ક દઃ માદ યસનાદન ્07.6.41abએક યાગઘાતૌ ચ ટૂ ુ ય મા કૃા07.6.41chd યોગ ઢૂ ઉપ પાથ ૂ ણ ુ ય લ ણ ્ (ઇિત)Chapt . ધૈીભાિવકાઃ સ ધિવ માઃ

07.7.01 િવ જગી ુ તીયાં ૃિત એવં ઉપ ૃ ીયા ્07.7.02 સામ તં સામ તેન સ યૂ યાયા ,્ ય દ વા મ યેત પા ણ મે નહ યિત, પા ણ ાહં વારિય યિત, યાત યં ના ભસ ર યિત, બલ ૈ ુ ય ં મે

ભિવ યિત, વીવધાસારૌ મે વતિય યિત, પર ય વારિય યિત, બ ।આબાધેમે પિથ ક ટકા ્ મદિય યિત, ુ ગાટ ઽ્પસાર ુ દ ડન ચ ર યિત, યાત યંઅિવષ ે દોષે સ ધૌ વાથાપિય યિત, લ ધલાભાશંો વા શ ૂ ્ અ યા ્ મે િવ ાસિય યિત ઇિત

07.7.03 ધૈી તૂો વા કોશેન દ ડં દ ડન કોશં સામ તાનાં અ યતમા લ સેત07.7.04તેષાં યાયસોઽિધકનાશંેન સમા ્સમેન હ ના હ નેન ઇિતસમસ ધઃ07.7.05 િવપયયે િવષમસ ધઃ07.7.06 તયોિવશેષલાભા ્ અિતસ ધઃ07.7.07 યસિનનં અપાય થાને સ તં અનિથનં વા યાયાસં ં હ નો બલસમેનલાભેન પણેત07.7.08 પણતઃ ત યાપકારસમથ િવ મેત,અ યથા સ દ યા ્07.7.09એવ તૂોવા હ નશ ત તાપ રૂણાથસ ભા યાથા ભસાર લૂપા ણ ાણાથવા યાયાસં ં હ નો બલસમા ્ િવિશ ટન લાભેન પણેત07.7.10 પણતઃ ક યાણ ુ અ ુ ૃ ીયા ,્અ યથા િવ મેત07.7.11 ત યસન ૃિતર ંઉપ થતાનથવા યાયાસં ંહ નો ુગિમ િત ટ ધોવા વં અ વાનં યા કુામઃ શ ું અ ુ ં એકા તિસ વા લાભં આદા કુામોબલસમા હ નેન લાભેન પણેત07.7.12 પણતઃ ત યાપકારસમથ િવ મેત,અ યથા સ દ યા ્

artha.pdf 149


07.7.13અર યસનો વા યાયા ્ ુ ્।આરબ્ધકર્માણં યૂઃ ય યયા યાંયો કુામો ૂ યદ ડં વાસિય કુામો ૂ યદ ડં આવાહિય કુામો વા પીડનીયંઉ છેદનીયં વા હ નેન યથિય કુામઃ સ ધ ધાનો વા ક યાણ ુ હ નં લાભંિત ૃ ીયા ્

07.7.14 ક યાણ ુ ના સ યૂાથ લ સેત,અ યથા િવ મેત07.7.15એવંસમઃ સમંઅિતસ દ યા ્ અ ુ ૃ ીયા ્ વા07.7.16પરાનીક ય યનીકં િમ ાટવીનાંવા,શ ોિવ મૂીનાંદિશકં લૂપા ણ ાણાથવા સમો બલસમેન લાભેન પણેત07.7.17 પણતઃ ક યાણ ુ અ ુ ૃ ીયા ,્અ યથા િવ મેત07.7.18 ત યસન ૃિતર ંઅનેકિવ ુ ંઅ યતોલભમાનોવાસમોબલસમાહ નેન લાભેન પણેત07.7.19 પણતઃ ત યાપકારસમથ િવ મેત,અ યથા સ દ યા ્07.7.20 એવ તૂો વા સમઃ સામ તાય કાયઃ કત યબલો વા બલસમા ્િવિશ ટન લાભેન પણેત07.7.21 પણતઃ ક યાણ ુ અ ુ ૃ ીયા ્ અ યથા િવ મેત07.7.22 ત યસન ૃિતર ંઅભહ કુામઃ ।્આરબ્ધંએકા તિસ વાઽ યકમ ઉપહ કુામો લૂે યા ાયાં વા હ કુામો યાત યા યો લભમાનો વાયાયાસં ં હ નં સમં વા યૂો યાચેત

07.7.23 યૂો વા યા ચતઃ વબલર ાઽથ ુધષ અ ય ુગ આસારં અટવ વાપરદ ડનમ દ કુામઃ ૃ ટઽ વિન કાલે વા પરદ ડં ય યયા યાં યો કુામઃપરદ ડન વા િવ ૃ ઃ ત ંએવ ઉ છે કુામઃ પરદ ડંઆદા કુામો વા યૂો દ ા ્07.7.24 યાયા ્ વા હ નં યાત યાપદશેન હ તે ક કુામઃ પરં ઉ છ વા તંએવ ઉ છે કુામઃ, યાગંવા ૃ વા યાદા કુામો બલસમા ્ િવિશ ટન લાભેનપણેત07.7.25 પણતઃ ત યાપકારસમથ િવ મેત,અ યથા સ દ યા ્07.7.26 યાત યસં હતો વા િત ઠ ,્ ૂ યાિમ ાટવીદ ડં વાઽ મૈ દ ા ્07.7.27 ત યસન ૃિતર ો વા યાયા ્ હ નં બલસમેન લાભેન પણેત07.7.28 પણતઃ ત યાપકારસમથ િવ મેત,અ યથા સ દ યા ્07.7.29એવ તૂં હ નં યાયા ્ બલસમા હ નેન લાભેન પણેત07.7.30 પણતઃ ત યાપકારસમથ િવ મેત,અ યથા સ દ યા ્07.7.31abઆદૌ ુ યેત પણતઃ પણમાન કારણ ્07.7.31chd તતો િવત ઉભયતો યતઃ ેય તતો ્ (ઇિત)Chapt . યાત ય િૃ ઃ -અ ુ ા િમ િવશેષાઃ



07.8.01યાત યોઽ ભયા યમાનઃસ ધકારણંઆદા કુામો િવહ કુામોવાસામવાિયકાનાંઅ યતમંલાભ ૈ ુ યેન પણેત07.8.02પણમાનઃ ય યય વાસ યવાયપરઉપકારશર રાબાધાં ા યવણયે ્07.8.03 િતપ ંઅથન યોજયે ્07.8.04 વૈરં વા પર ાહિય વા િવસવંાદયે ્07.8.05 ુ રાર ધકમાણં યૂઃ ય યયા યાંયો કુામઃ ।્આરબ્ધાંવાયા ાિસિવઘાતિય કુામો લૂે યા ાયાં વા હ કુામો યાત યસં હતઃ નુયા ચ કુામઃ

ુ પ ાથ ૃ ઃ ત મ ્અિવ તો વા તદા વે લાભંઅ પંઇ છે ,્આય યાંતૂ ્

07.8.06 િમ ઉપકારં અિમ ઉપઘાતંઅથા બુ ધંઅવે માણઃ વૂ ઉપકારકંકારિય કુામો યૂઃ તદા વે મહા તં લાભં ઉ ૃ યાય યાં અ પં ઇ છે ્07.8.07 ૂ યાિમ ા યાં લૂહરણ વા યાયસા િવ હૃ તં ા કુામઃ તથાિવધંઉપકારં કારિય કુામઃસ બ ધાવે ી વાતદા વે ચાય યાંચલાભંન િત ૃ ીયા ્07.8.08 ૃતસ ધરિત િમ કુામઃ પર ય ૃિતકશનં િમ ાિમ સ ધિવ લેષણંવા ક કુામઃ પરા ભયોગા શ માનો લાભંઅ ા તંઅિધકં વા યાચેત07.8.09 તં ઇતરઃ તદા વે ચાય યાં ચ મંઅવે ેત07.8.10 તેન વૂ યા યાતાઃ07.8.11અ રિવ જગી વોઃ ુ વ ં વ ં િમ ંઅ ુ ૃ તોઃ શ ક યભ યાર ભ થરકમા રુ ત ૃિત યોિવશેષઃ07.8.12શ ાર ભી િવષ ંકમારભતે, ક યાર ભી િનદ ષ,ંભ યાર ભી ક યાણઉદય ્07.8.13 થરકમા નાસમા ય કમ ઉપરમતે07.8.14અ રુ ત ૃિતઃ સુહાય વા ્ અ પેના ય ુ હણ કાય સાધયિત07.8.15 ત એતે ૃતાથાઃ ખુેન તૂ ં ચ ઉપ ુવ ત07.8.16અતઃ િતલોમા ના ુ ા ાઃ07.8.17 તયોરક ુ ુષા ુ હ યો િમ ં િમ તરં વાઽ ુ ૃ ાિત સોઽિતસ ધ ે07.8.18 િમ ા ્ આ મ ૃ હ ા નોિત, ય યય વાસપર ઉપકારા ્ ઇતરઃ07.8.19 ૃતાથ શ વુ ુ ય ંએિત07.8.20મ યમં વ ુ ૃ તોય મ યમં િમ ં િમ તરંવાઽ ુ ૃ ાિતસોઽિતસ ધ ે07.8.21 િમ ા ્ આ મ ૃ હ ા નોિત, ય યય વાસપર ઉપકારા ્ ઇતરઃ07.8.22 મ યમ ે ્ અ ુ હૃ તો િવ ણુઃ યા ્ અિમ ોઽિતસ ધ ે07.8.23 ૃત યાસં હ મ યમાિમ ંઅપ તૃંએકાથ ઉપગતં ા નોિત07.8.24 તેન ઉદાસીના ુ હો યા યાતઃ

artha.pdf 151


07.8.25 મ યમ ઉદાસીનયોબલાશંદાને યઃ રંૂ ૃતા ં ુ ઃખસહં અ રુ તં વાદ ડં દદાિત સોઽિતસ ધીયતે07.8.26 િવપર તોઽિતસ ધ ે07.8.27ય ુદ ડઃ હતઃતંવાચાથઅ યાં સાધયિતત મૌલ તૃ ેણીિમ ાટવીબલાનાંઅ યતમંઉપલ ધદશકાલંદ ડં દ ા ,્અિમ ાટવીબલંવા યવ હતદશકાલ ્07.8.28 યં ુ મ યેત ૃતાથ મે દ ડં ૃ ીયા ્ , અિમ ાટ ઽ્ ૂ ઽ્ ૃ ુ ુ વાવાસયે ્ ,અફલં વા ુયા ્ ઇિત, દ ડ યાસ ાપદશેન ન એનંઅ ુ ૃ ીયા ્07.8.29એવંઅવ યં વ ુ હ ત યે ત કાલસહં અ મૈ દ ડં દ ા ્07.8.30આસમા તે એનં વાસયે ્ યોધયે ચ બલ યસને ય ર ે ્07.8.31 ૃતાથા ચ સાપદશંઅપ ાવયે ્07.8.32 ૂ યાિમ ાટવીદ ડં વાઽ મૈ દ ા ્07.8.33 યાત યેન વા સ ધાય એનંઅિતસ દ યા ્07.8.34ab સમે હ લાભે સ ધઃ યા ્ િવષમે િવ મો મતઃ07.8.34chd સમહ નિવિશ ટાનાં ઇ ુ તાઃ સ ધિવ માઃ (ઇિત)Chapt . િમ હર ય િૂમકમસ ધયઃ, ત િમ સ ધઃ હર યસ ધ

07.9.01 સં હત યાણે િમ હર ય િૂમલાભાનાં ઉ ર ઉ રો લાભઃ ેયા ્07.9.02 િમ હર યે હ િૂમલાભા ્ ભવતઃ, િમ ં હર યલાભા ્07.9.03 યો વા લાભઃ િસ ઃ શેષયોર યતરં સાધયિત07.9.04 વંચાહં ચ િમ ં લભાવહ ઇ યેવ।ંઆદિદ્ઃ સમસ ધઃ07.9.05 વં િમ ્ ઇ યેવ।ંઆદિર્વિષમસન્ધિઃ07.9.06 તયોિવશેષલાભા ્ અિતસ ધઃ07.9.07સમસ ધૌ ુયઃસ પ ં િમ ં િમ ૃ ે વા િમ ંઅવા નોિતસોઽિતસ ધ ે07.9.08આપ હ સૌ દ થૈય ઉ પાદયિત07.9.09 િમ ૃ ેઽિપ િન યંઅવ યંઅિન યંવ યંવા ઇિત િન યંઅવ યં ેયઃ,ત હ અ પુ ુવ ્ અિપ નાપકરોિત ઇ યાચાયાઃ07.9.10 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.9.11 વ યંઅિન યં ેયઃ07.9.12 યાવ ્ ઉપકરોિત તાવ ્ િમ ં ભવિત, ઉપકારલ ણં િમ ં ઇિત07.9.13 વ યયોરિપ મહાભોગં અિન યં અ પભોગં વા િન યં ઇિત મહાભોગંઅિન યં ેયઃ,મહાભોગંઅિન યંઅ પકાલેનમહ ્ ।ઉપકુર્વન્મહા ત યય થાનાિનિતકરોિત ઇ યાચાયાઃ ॥

07.9.14 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.9.15 િન યંઅ પભોગં ેયઃ



07.9.16 મહાભોગં અિન યં ઉપકારભયા ્ અપ ામિત, ઉપ ૃ ય વા યાદા ુંઈહતે07.9.17 િન યં અ પભોગં સાત યા ્ અ પં ઉપ ુવ ્ મહતા કાલેન મહ ્ઉપકરોિત07.9.18 ુ ુસ ુ થ ંમહ ્ િમ ંલ સુ ુ થ ંઅ પંવા ઇિત ુ ુસ ુ થ ંમહ ્ િમ ંતાપકરં ભવિત, યદા ચ ઉિ ઠતે તદા કાય સાધયિત ઇ યાચાયાઃ

07.9.19 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.9.20 લ સુ ુ થંઅ પં ેયઃ07.9.21 લ સુ ુ થં અ પં િમ ં કાયકાલં નાિતપાતયિત દૌબ યા ચ યથાઇ ટભો યં ભવિત, ન ઇતર ્ ૃ ટભૌમ ્07.9.22 િવ તસૈ યં અવ યસૈ યં વા ઇિત િવ તં સૈ ય ં શ ં િતસહં ુવ ય વા ્ ઇ યાચાયાઃ07.9.23 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.9.24અવ યસૈ યં ેયઃ07.9.25અવ યં હશ ંસામા દ ભવ યંક ,ુનઇતર ્કાય યાસ તં િતસહં ુ ્07.9.26 ુ ુષભોગં હર યભોગં વા િમ ં ઇિત ુ ુષભોગં િમ ં ેયઃ, ષુભોગંિમ ં તાપકરં ભવિત, યદા ચ ઉિ ઠતે તદા કાય સાધયિત ઇ યાચાયાઃ07.9.27 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.9.28 હર યભોગં િમ ં ેયઃ07.9.29 િન યો હ હર યેન યોગઃ કદા ચ ્ દ ડન07.9.30 દ ડ હર યેના યે ચ કામાઃ ા ય ત ઇિત07.9.31 હર યભોગં િૂમભોગંવા િમ ંઇિત હર યભોગંગિતમ વા ્સવ યય તીકારકર ્ઇ યાચાયાઃ07.9.32 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.9.33 િમ હર યે હ િૂમલાભા ્ ભવત ઇ ુ તં રુ તા ્07.9.34 ત મા ્ િૂમભોગં િમ ં ેય ઇિત07.9.35 ુ યે ુ ુષભોગે િવ મઃ લેશસહ વં અ રુાગઃ સવબલલાભો વાિમ ુલા ્ િવશેષઃ07.9.36 ુ યે હર યભોગે ાિથતાથતા ા ૂ ય ં અ પ યસતા સાત યં ચિવશેષઃ07.9.37 ત એત ્ ભવિત07.9.38ab િન યં વ યં લ ।ુઉત્થાનં િપ પૃૈતામહં મહ ્ ।07.9.38chdઅ ૈ યં ચ ઇિત સ પ ં િમ ં ષ ણુ ં ઉ યતે07.9.39abઋતે ય ્ અથ ણયા ્ ર યતે ય ચ ર િત ।07.9.39chd વૂ ઉપચતસ બ ધં ત ્ િમ ં િન યં ઉ યતે

artha.pdf 153


07.9.40ab સવચ મહાભોગં િ િવધં વ યં ઉ યતે ।07.9.40chdએકતોભો ભુયતઃ સવતોભો ગ ચાપર ્07.9.41abઆદા ૃવા દા ્ઽિપ વા વ ય ર ુ હસયા ।07.9.41chd િમ ં િન યંઅવ યં ત ગાટ ઽ્પસા ર ચ07.9.42abઅ યતો િવ હૃ તં ય લ ુ યસનંએવ વા ।07.9.42chd સ ધ ે ચ ઉપકારાય ત ્ િમ ં વ યંઅ વુ ્07.9.43abએકાથનાથ સ બ ં ઉપકાયિવકા ર ચ ।07.9.43chd િમ ભાિવ ભવ યેત ્ િમ ંઅ ૈ ય ંઆપ દ07.9.44ab િમ ભાવા ્ વુ ં િમ ં શ સુાધારણા ચલ ્ ।07.9.44chd ન ક યચ ્ ઉદાસીનં યો ુભયભાિવ ત ્07.9.45ab િવ જગીષોરિમ ં ય ્ િમ ંઅ તિધતાં ગત ્ ।07.9.45chd ઉપકારઽિનિવ ટં વાઽશ તં વાઽ પુકા ર ત ્07.9.46ab િ ય ં પર ય વા ર યં ૂ ય ં સ બ ં એવ વા ।07.9.46chdઅ ુ ૃ ાિત ય ્ િમ ં શ સુાધારણં હ ત ્07.9.47ab ૃ ટભૌમં સ ુ ટં બલવ ચાલસંચ ય ્ ।07.9.47chd ઉદાસીનં ભવ યેત ્ યસના ્ અવમાિનત ્07.9.48abઅરન ુ ય ્ ૃ દૌબ યા ્ અ વુતતે ।07.9.48chd ઉભય યા યિવ ટં િવ ા ્ ઉભયભાિવ ત ્07.9.49ab કારણાકારણ વ તં કારણાકારણાગત ્ ।07.9.49chd યો િમ ં સ પુે ેત સ ૃ ુ ં ઉપ હૂિત07.9.50 ંઅ પોલાભિ રા ્મહા ્ઇિતવા ંઅ પોલાભઃ કાયદશકાલસવંાદકઃેયા ્ ઇ યાચાયાઃ

07.9.51 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.9.52 ચરા ્ અિવિનપાતી બીજસધમા મહા લાભઃ ેયા ,્ િવપયયે વૂઃ07.9.53abએવં ૃ વા વુે લાભે લાભાશંે ચ ણુ ઉદય ્ ।07.9.53chd વાથિસ પરો યાયા ્ સ ં હતઃ સામવાિયકઃ (ઇિત)Chapt . િમ હર ય િૂમકમસ ધયઃ, ત િૂમસ ધઃ

07.10.01 વંચાહં ચ િૂમ લભાવહ ઇિત િૂમસ ધઃ07.10.02 તયોયઃ પુ થતાથઃ સ પ ાં િૂમ અવા નોિત સોઽિતસ ધ ે07.10.03 ુ યે સ પ ાલાભે યોબલવ તંઆ ય િૂમઅવા નોિતસોઽિતસ ધ ે07.10.04 િૂમલાભં શ કુશનં તાપં ચ હ ા નોિત07.10.05 ુ બલા િમલાભે સ યં સૌકય ભવિત07.10.06 ુ બલ એવ ચ િૂમલાભઃ, ત સામ ત િમ ંઅિમ ભાવં ગ છિત



07.10.07 ુ યે બલીય વે યઃ થતશ ુંઉ પાટ િૂમઅવા નોિતસોઽિતસ ધ ે07.10.08 ુ ગાવા ત હ વ િૂમર ણંઅિમ ાટવી િતષેધં ચ કરોિત07.10.09 ચલાિમ ા િમલાભે શ સામ તતો િવશેષઃ07.10.10 ુ બલસામ તા હ ા યાયનયોગ ેમા ભવિત07.10.11 િવપર તા બલવ ્ સામ તા કોશદ ડાવ છેદની ચ િૂમભવિત07.10.12 સ પ ા િન યાિમ ા મ દ ણુા વા િૂમરિન યાિમ ા ઇિત સ પ ાિન યાિમ ા ેયસી િૂમઃસ પ ા હ કોશદ ડૌસ પાદયિત,તૌચાિમ િતઘાતકૌઇ યાચાયાઃ07.10.13 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.10.14 િન યાિમ ાલાભે યૂા ્ શ લુાભો ભવિત07.10.15 િન ય શ ુ ુપ ૃતે ચાપ ૃતે ચશ રુવભવિત,અિન યઃ ુશ ુ ુપકારા ્અનપકારા ્ વા શા યિત07.10.16ય યા હ મૂેબ ુ ુગા ોરગણૈ લ છાટવી ભવા િન યાિવર હતાઃ ય તાઃસા િન યાિમ ા, િવપયયે વિન યાિમ ા07.10.17 અ પા યાસ ા મહતી યવ હતા વા િૂમ રિત અ પા યાસ ાેયસી

07.10.18 ખુા હ ા ુંપાલિય ુંઅ ભસારિય ુંચ ભવિત07.10.19 િવપર તા યવ હતા07.10.20 યવ હતયોરિપ દ ડધારણાઽઽ મધારણા વા િૂમ રિતઆ મધારણાેયસી

07.10.21 સા હ વસ ુ થા યાં કોશદ ડા યાં ધાયતે07.10.22 િવપર તા દ ડધારણા દ ડ થાન ્07.10.23 બા લશા ્ ા ા ્ વા િૂમલાભ ઇિત બા લશા િમલાભઃ ેયા ્07.10.24 ુ ા યાઽ પુા યા હ ભવિત,અ યાદયા ચ07.10.25 િવપર તા ા ા ્ અ રુ તા07.10.26 પીડનીય ઉ છેદનીયયો ુ છેદનીયા ્ િૂમલાભઃ ેયા ્07.10.27ઉ છેદનીયો નપા યો ુબલાપા યોવાઽ ભ ુ તઃ કોશદ ડાવાદાયાપસ કુામઃ

ૃિત ભઃ ય યત,ે ન પીડનીયો ુગિમ િત ટ ધઃ07.10.28 ુ ગ િત ટ ધયોરિપ થલનદ ુગ યા યાં થલ ુગ યા ્ િૂમલાભઃેયા ્

07.10.29 થાલેયં હ રુોધાવમદાવ ક દં અિન ાિવશ ુ ચ07.10.30 નદ ુગ ુ ણુ લેશકરં, ઉદકં ચ પાત યં િૃ કરં ચાિમ ય07.10.31 નદ પવત ુગ યા યાં નદ ુગ યા ્ િૂમલાભઃ ેયા ્

artha.pdf 155


07.10.32 નદ ુગ હ હ ત ત ભસ મસે બુ ધનૌ ભઃ સા યંઅિન યગા ભીયઅવ ા દુકં ચ07.10.33 પાવતં ુ ।્આરક્ષં ુ ુપરોિધ ૃ ારોહણ,ં ભ ને ચ એક મસવવધઃ, િશલા ૃ મો મહાઽપકા રણા ્07.10.34 િન ન થલયોિધ યો િન નયોિધ યો િૂમલાભઃ ેયા ્07.10.35 િન નયોિધનો પુ ુ દશકાલાઃ, થલયોિધનઃ ુસવદશકાલયોિધનઃ07.10.36 ખનકાકાશયોિધ યઃ ખનક યો િૂમલાભઃ ેયા ્07.10.37ખનકા હખાતેનશ ણેચઉભયથા ુ ય ત,ેશ ેણએવાકાશયોિધનઃ07.10.38abએવિંવ યે યઃ િૃથવ લભમાનોઽથશા િવ ્ ।07.10.38chd સં હતે યઃ પર ય િવશેષંઅિધગ છિત (ઇિત)Chapt . િમ હર ય િૂમકમસધંયઃ - ત અનવિસતસિંધઃ

07.11.01 વંચાહં ચ ૂ ય ં િનવેશયાવહ ઇ યનવિસતસ ધઃ07.11.02તયોયઃ પુ થતાથ યથાઉ ત ણુાં િૂમ િનવેશયિતસોઽિતસ ધ ે07.11.03 ત ાિપ થલં ઔદકં વા ઇિત મહતઃ થલા ્ અ પં ઔદકં ેયઃ,સાત યા ્ અવ થત વા ચ ફલાના ્07.11.04 થલયોરિપ તૂ વૂાપરસ યંઅ પવષપાકં અસ તાર ભં ેયઃ07.11.05ઔદકયોરિપ ધા યવાપંઅધા યવાપા ેયઃ07.11.06 તયોર પબ ુ વે ધા યકા તા ્ અ પા ્ મહ ્ અધા યકા તં ેયઃ07.11.07 મહ યવકાશે હ થા યા ા ૂ યા ોષધયો ભવ ત07.11.08 ુ ગાદ િન ચ કમા ણ ૂ યેન ય તે07.11.09 ૃિ મા હ િૂમ ણુાઃ07.11.10ખિનધા યભોગયોઃખિનભોગઃ કોશકરઃ,ધા યભોગઃ કોશકો ઠાગારકરઃ07.11.11 ધા ય લૂા હ ુગાદ નાં કમણાંઆર ભાઃ07.11.12 મહાિવષયિવ યો વા ખિનભોગઃ ેયા ્07.11.13 યહ તવનભોગયો યવનભોગઃસવકમણાંયોિનઃ તૂિનધાન મ ,િવપર તો હ તવનભોગઃ ઇ યાચાયાઃ07.11.14 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.11.15 શ ં યવનંઅનેકં અનેક યાં મૂૌ વાપિય ુ,ં ન હ તવન ્07.11.16 હ ત ધાનો હ પરાનીકવધ ઇિત07.11.17 વા ર થલપથભોગયોરિન યો વા રપથભોગઃ, િન યઃ થલપથભોગઃ07.11.18 ભ મ ુ યા ેણીમ ુ યા વા િૂમ રિત ભ મ ુ યા ેયસી07.11.19 ભ મ ુ યા ભો યા ભવિત,અ પુ યા ચા યેષા,ંઅનાપ સહા ુ07.11.20 િવપર તા ેણીમ ુ યા, કોપે મહાદોષા



07.11.21 ત યાં ચા વુ યિનવેશે સવભોગસહ વા ્ અવરવણ ાયા ેયસી,બા ુ યા ્ વુ વા ચ ૃ યાઃ કષકવતી, ૃ યા ા યેષાંચાર ભાણાં યોજક વા ્ગોર કવતી, પ યિનચય।ઋણાનુગ્રહાદ્આઢ વણ વતી07.11.22 િૂમ ણુાનાં અપા યઃ ેયા ્07.11.23 ુ ગાપા યા ુ ુષાપા યા વા િૂમ રિત ુ ુષાપા યા ેયસી07.11.24 ુ ુષવ ્ િધ રા ય ્07.11.25અ ુ ુષા ગૌવ યેવ ક ુ હ ત07.11.26 મહા ય યયિનવેશાં ુ િૂમ અવા કુામઃ વૂ એવ તારં પણેતુબલંઅરાજબી જનં િન ુ સાહંઅપ ંઅ યાય િૃ યસિનનંદવ માણંય ક નકા રણંવા07.11.27મહા ય યયિનવેશાયાં હ મૂૌ ુબલો રાજબી િનિવ ટઃસગ ધા ભઃ

ૃિત ભઃ સહ ય યયેનાવસીદિત07.11.28બલવા ્અરાજબી ય યયભયા ્ અસગ ધા ભઃ ૃિત ભઃ ય યતે07.11.29 િન ુ સાહઃ ુદ ડવા ્અિપદ ડ યા ણેતાસદ ડઃ ય યયેનાવભ યતે07.11.30 કોશવા ્ અ યપ ઃ ય યયા ુ હહ ન વા ુતિ ્ ા નોિત07.11.31અ યાય િૃ િનિવ ટં અ ુ થાપયે ્07.11.32 સ કથંઅિનિવ ટં િનવેશયે ્07.11.33 તેન યસની યા યાતઃ07.11.34 દવ માણો મા ષુહ નો િનરાર ભો િવપ કમાર ભો વાઽવસીદિત07.11.35 ય ક નકાર ન કિ ્ આસાદયિત07.11.36 સ ચએષાં પાિપ ઠતમો ભવિત07.11.37ય કિ ્ ।આરભમાણોહ િવ જગીષોઃ કદા ચ છ ંઆસાદયે ્ ઇ યાચાયાઃ07.11.38 યથા િછ ંતથા િવનાશંઅ યાસાદયે ્ ઇિત કૌ ટ યઃ07.11.39તેષાંઅલાભે યથાપા ણ ાહઉપ હવ યામઃતથા િૂમઅવ થાપયે ્07.11.40 ઇ યભ હતસ ધઃ07.11.41 ણુવત આદયાંવા િૂમબલવતા યેણયા ચતઃ સ ધઅવ થા યદ ા ્07.11.42 ઇ યિન તૃસ ધઃ07.11.43સમેન વા યા ચતઃ કારણંઅવે ય દ ા ્ યાદયા મે િૂમવ યા વા,અનયા િતબ ઃ પરો મે વ યો ભિવ યિત િૂમિવ યા ્ વા િમ હર યલાભઃકાયસામ યકરો મે ભિવ યિત ઇિત07.11.44 તેન હ નઃ તા યા યાતઃ07.11.45abએવં િમ ં હર યં ચ સજનાં અજનાં ચ ગા ્ ।07.11.45chd લભમાનોઽિતસ ધ ે શા િવ ્ સામવાિયકા ્ (ઇિત)

artha.pdf 157


Chapt . િમ હર ય િૂમકમસધંયઃ, ત કમસિંધઃ07.12.01 વંચાહં ચ ુગ કારયાવહ ઇિત કમસ ધઃ07.12.02તયોય દવ ૃતંઅિવષ ંઅ પ યયાર ભં ુગ કારયિતસોઽિતસ ધ ે07.12.03 ત ાિપ થલનદ પવત ુગાણાં ઉ ર ઉ રં ેયઃ07.12.04 સે બુ ધયોર યાહાય ઉદકા ્ સહ ઉદકઃ ેયા ્07.12.05 સહ ઉદકયોરિપ તૂવાપ થાનઃ ેયા ્07.12.06 યવનયોરિપયોમહ સારવ યાટવીકં િવષયા તે નદ મા કંૃ યવનંછેદયિત સોઽિતસ ધ ે07.12.07 નદ મા કંૃ હ ।્આજીવંઅપા ય ાપ દ ભવિત07.12.08હ તવનયોરિપયોબ ુ રૂ ગૃ ં ુ બલ િતવેશઽંન તાવ લેિશ િવષયા તેહ તવનંબ નાિત સોઽિતસ ધ ે07.12.09ત ાિપબ ુ ુ ઠા પ રૂયોઃ અ પ રંૂ ેયઃ, રૂ ુ હ ુ ,ંઅ પાઃ રૂાબ ૂ ્ અ રૂા ્ ભ ત, તે ભ નાઃ વસૈ યાવઘાિતનો ભવ ત ઇ યાચાયાઃ07.12.10 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.12.11 ુ ઠા બહવઃ ેયાસંઃ, ક ધિવિનયોગા ્ અનેકં કમ ુવાણાઃ વેષાંઅપા યો ુ ે, પરષાં ુ ધષા િવભીષણા07.12.12બ ુ ુ હ ુ ઠ ુ િવનયકમણા શ ંશૌયઆધા ુ,ંન વેવા પે ુ રૂ ુબ ુ વ ં ઇિત07.12.13ખ યોરિપયઃ તૂસારાંઅ ુગમાગાઅ પ યયાર ભાંખિનખાનયિત,સોઽિતસ ધ ે07.12.14 ત ાિપ મહાસારં અ પં અ પસારં વા તૂ ં ઇિત મહાસારં અ પંેયઃ, વ મણ ુ તા વાલહમ યધા ુ હ તૂ ં અ પસારં અ યઘણ સતે

ઇ યાચાયાઃ07.12.15 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.12.16 ચરા ્ અ પોમહાસાર ય તા િવ ત,ે તૂઃ સાત યા ્ અ પસાર ય07.12.17એતેન વણ પથો યા યાતઃ07.12.18ત ાિપવા ર થલપથયોવા રપથઃ ેયા ,્અ પ યય યાયામઃ તૂપ યઉદય ઇ યાચાયાઃ07.12.19 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.12.20સ ુ ગિતરસાવકા લકઃ ૃ ટભયયોિનિન તીકાર વા રપથઃ, િવપર તઃથલપથઃ07.12.21વા રપથે ુ લૂસ યાનપથયોઃ લૂપથઃ પ યપ નબા ુ યા ેયા ,્નદ પથો વા, સાત યા ્ િવષ ાબાધ વા ચ



07.12.22 થલપથેઽિપ હમવતોદ ણાપથા ેયા ,્હ ઽ્ ગ ધદ તા જન ય વુણપ યાઃસારવ રાઃ ઇ યાચાયાઃ07.12.23 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.12.24ક બલા જના પ યવ ઃશ વ મણ ુ તા વુણપ યા તૂતરાદ ણાપથે07.12.25 દ ણાપથેઽિપ બ ખુિનઃ સારપ યઃ િસ ગિતર પ યય યાયામોવા વણ પથઃ ેયા ,્ તૂિવષયો વા ફ ુ ુ યઃ07.12.26 તેન વૂઃ પિ મ વણ પથો યા યાતઃ07.12.27ત ાિપચ પાદપથયો પથો િવ લુાર ભ વા ેયા ,્દશકાલસ ભાવનોવા ખર ઉ પથઃ07.12.28આ યાં સપથો યા યાતઃ07.12.29 પરકમ ઉદયો ને ઃુ યો ૃ િવપયયે07.12.30 ુ યે કમપથે થાનં ેય ં વ ં િવ જગી ણુા07.12.31અ પાગમાિત યયતા યો ૃ િવપયયે07.12.32 સમાય યયતા થાનં કમ ુ ેય ંઆ મનઃ07.12.33 ત મા ્ અ પ યયાર ભં ુગા દ ુ મહા ઉદય ્07.12.34 કમ લ વા િવિશ ટઃ યા ્ ઇ ુ તાઃ કમસ ધયઃ (ઇિત)Chapt . પા ણ ા ્ ચ તા

07.13.01સહં યા રિવ જગી વોરિમ યોઃ પરા ભયો ગનોઃ પા ણ ૃ તોયઃશ તસ પ યપા ણ ૃ ાિત સોઽિતસ ધ ે07.13.02શ તસ પ ો િમ ંઉ છ પા ણ ાહંઉ છ ા ,્નહ નશ તરલ ધલાભઃ07.13.03 શ તસા યે યો િવ લુાર ભ ય પા ણ ૃ ાિત સોઽિતસ ધ ે07.13.04 િવ લુાર ભો િમ ં ઉ છ પા ણ ાહં ઉ છ ા ,્ ના પાર ભઃસ તચ ઃ07.13.05આર ભસા યે યઃસવસ દોહન યાત યપા ણ ૃ ાિતસોઽિતસ ધ ે07.13.06 ૂ ય લૂો ય કુરોભવિત,નૈકદશબલ યાતઃ ૃતપા ણ િતિવધાનઃ07.13.07બલઉપાદાનસા યે ય લાિમ ં યાત યપા ણ ૃ ાિતસોઽિતસ ધ ે07.13.08 ચલાિમ ં યાતો હ ખુેનાવા તિસ ઃ પા ણ ાહં ઉ છ ા ,્ નથતાિમ ં યાતઃ

07.13.09અસૌ હ ુગ િતહતઃપા ણ ાહચ િતિન ૃ ઃ થતેનાિમ ેણાવ ૃ તે07.13.10 તેન વૂ યા યાતાઃ07.13.11 શ સુા યે યો ધાિમકા ભયો ગનઃ પા ણ ૃ ાિત સોઽિતસ ધ ે07.13.12 ધાિમકા ભયોગી હ વેષાં પરષાં ચ ે યો ભવિત,અધાિમકા ભયોગીસ યઃ

artha.pdf 159


07.13.13 તેન લૂહરતાદા વકકદયા ભયો ગનાં પા ણ હણં યા યાત ્07.13.14 િમ ા ભયો ગનોઃ પા ણ હણે ત એવ હતવઃ07.13.15 િમ ંઅિમ ંચા ભ ુ ાનયોય િમ ા ભયો ગનઃપા ણ ૃ ાિતસોઽિતસ ધ ે07.13.16 િમ ા ભયોગી હ ખુેનાવા તિસ ઃ પા ણ ાહં ઉ છ ા ્07.13.17 કુરો હ િમ ેણ સ ધનાિમ ેણ07.13.18 િમ ંઅિમ ંચઉ રતોય ઽિમ ઉ ા રણઃપા ણ ૃ ાિતસોઽિતસ ધ ે07.13.19 ૃ િમ ો િમ ઉ ાર પા ણ ાહં ઉ છ ા ,્ ન ઇતરઃ વપઉપઘાતી07.13.20તયોરલ ધલાભાપગમનેય યાિમ ોમહતોલાભા ્ િવ ુ તઃ ય યયાિધકોવા સ પા ણ ાહોઽિતસ ધ ે07.13.21લ ધલાભાપગમનેય યાિમ ોલાભેનશ યા હ નઃસપા ણ ાહોઽિતસ ધ ે,ય ય વા યાત યઃ શ ોિવ હાપકારસમથઃ યા ્07.13.22પા ણ ાહયોરિપયઃશ ાર ભબલઉપાદાનાિધકઃ થતશ ઃુપા થાયીવા સોઽિતસ ધ ે07.13.23 પા થાયી હ યાત યા ભસારો લૂાબાધક ભવિત, લૂાબાધકએવ પ ા થાયી07.13.24ab પા ણ ાહાઃ યો ેયાઃ શ ો ે ટાિનરોધકાઃ ।07.13.24chd સામ તઃ ૃ ઠતો વગઃ િતવેશૌ ચ પા યોઃ07.13.25abઅરન ુ મ ય થો ુબલોઽ તિધ ુ યતે ।07.13.25chd િતઘાતો બલવતો ુગાટ ઽ્પસારવા ્07.13.26મ યમં વ રિવ જગી વો લ સમાનયોમ યમ યપા ણ ૃ તોલ ધલાભાપગમનેયો મ યમં િમ ા ્ િવયોજય યિમ ં ચ િમ ંઆ નોિત સોઽિતસ ધ ે07.13.27 સ ધેય શ ુ ુપ ુવાણો, ન િમ ં િમ ભાવા ્ ઉ ા ત ્07.13.28 તેન ઉદાસીનલ સા યા યાતા07.13.29 પા ણ હણા ભયાનયોઃ ુ મ ુ ા ્ અ ુ ચયઃ07.13.30 યાયામ ુ ે હ ય યયા યાં ઉભયોર ૃ ઃ07.13.31 જ વાઽિપ હ ણદ ડકોશઃ પરા જતો ભવિત ઇ યાચાયાઃ07.13.32 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.13.33 મુહતાઽિપ ય યયેન શ િુવનાશોઽ પુગ ત યઃ07.13.34 ુ યે ય યયે યઃ રુ તા ્ ૂ યબલં ઘાતિય વા િન શ યઃ પ ા ્વ યબલો ુ યેત સોઽિતસ ધ ે07.13.35 યોરિપ રુ તા ્ ૂ યબલઘાિતનોય બ લુતરંશ તમ રંઅ ય ત ૂ યંચ ઘાતયે ્ સોઽિતસ ધ ે07.13.36 તેનાિમ ાટવીબલઘાતો યા યાતઃ



07.13.37ab પા ણ ાહોઽ ભયો તા વા યાત યો વા યદા ભવે ્ ।07.13.37chd િવ જગી ઃુ તદા ત ને ં એત ્ સમાચર ્07.13.38ab પા ણ ાહો ભવે ેતા શ ોિમ ા ભયો ગનઃ ।07.13.38chd િવ ા વૂ આ દં પા ણ ાહા ભસા રણા07.13.39abઆ દના ભ ુ ાનઃ પા ણ ાહં િનવારયે ્ ।07.13.39chd તથાઽઽ દા ભસારણ પા ણ ાહા ભસા રણ ્07.13.40abઅ રિમ ેણ િમ ં ચ રુ તા ્ અવઘ યે ્ ।07.13.40chd િમ િમ ંઅર ાિપ િમ િમ ેણ વારયે ્07.13.41ab િમ ેણ ાહયે ્ પા ણ અભ ુ તોઽ ભયો ગનઃ ।07.13.41chd િમ િમ ેણ ચા દં પા ણ ાહાિ વારયે ્07.13.42abએવંમ ડલંઆ માથ િવ જગી િુનવેશયે ્ ।07.13.42chd ૃ ઠત રુ તા ચ િમ ૃિતસ પદા07.13.43ab ૃ ને ચ મ ડલે િન યં ૂતા ્ ઢૂા ં વાસયે ્ ।07.13.43chd િમ તૂઃ સપ નાનાં હ વા હ વા ચ સં તૃઃ07.13.44abઅસં તૃ ય કાયા ણ ા તા યિપ િવશેષતઃ ।07.13.44chd િન સશંયં િવપ તે ભ લવ ઇવ ઉદધૌ (ઇિત)Chapt . હ નશ ત રૂણ ્

07.14.01 સામવાિયકરવં અભ ુ તો િવ જગી યુઃ તેષાં ધાનઃ તં યૂા ્વયા મે સ ધઃ, ઇદં હર ય,ં અહં ચ િમ ,ં ણુા તે ૃ ઃ, નાહ યા મ યેણિમ ખુા ્ અિમ ા ્ વધિય ુ,ંએતે હ ૃ ાઃ વાં એવ પ રભિવ ય ત ઇિત07.14.02 ભેદં વા યૂા ્ અનપકારો યથાઽહં એતૈઃ સ યૂા ભ ુ તઃ તથા વાંઅ યેતે સ ં હતબલાઃ વ થા યસને વાઽ ભયો ય ત,ે બલં હ ચ ં િવકરોિત,ત ્ એષાં િવઘાતય ઇિત07.14.03 ભ ે ુ ધાનં ઉપ ૃ હ ને ુ િવ મયે ,્ હ ના ્ અ ુ ા વાધાને, યથા વા ેયોઽ ભમ યેત તથા

07.14.04 વૈરં વા પર ાહિય વા િવસવંાદયે ્07.14.05 ફલ યૂ વેન વા ધાનં ઉપ ય સ ધ કારયે ્07.14.06અથઉભયવેતનાઃ ફલ યૂ વંદશય તઃસામવાિયકા ્અિતસં હતાઃથ ઇ ુ ૂષયે ઃુ07.14.07 ુ ટ ુ સ ધ ૂષયે ્07.14.08અથઉભયવેતના યૂો ભેદંએષાં ુ ઃુ એવંત ્ ય ્ અ મા ભદિશત ્ઇિત07.14.09 ભ ે વ યતમ ઉપ હણ ચે ટત

artha.pdf 161


07.14.10 ધાનાભાવે સામવાિયકાનાંઉ સાહિયતારં થરકમાણંઅ રુ ત ૃ તલોભા ્ ભયા ્ વા સ ાતં ઉપાગતં િવ જગીષોભ તં રા ય િતસ બ ં િમ ંચલાિમ ં વા વૂા ્ ઉ રાભાવે સાધયે ્ - ઉ સાહિયતારં આ મિનસગણ,થરકમાણં સા વ ણપાતેન, અ રુ ત ૃિત ક યાદાનયાપના યા,ં ુ ધ ંશ ૈ ુ યેન,ભીતંએ યઃ કોશદ ડા ુ હણ, વતોભીતં િવ ા ય િત ૂ દાનેન,

રા ય િતસ બ ંએક ભાવઉપગમનેન, િમ ંઉભયતઃ િ ય હતા યા,ંઉપકાર યાગેનવા, ચલાિમ ંઅવ તૃંઅનપકાર ઉપકારા યા ્07.14.11 યો વા યથાઽયોગં ભ ત તં તથા સાધયે ,્ સામદાનભેદદ ડવાયથાઽઽપ ુ યા યા યામઃ07.14.12 યસન ઉપઘાત વ રતો વા કોશદ ડા યાં દશે કાલે કાય વાઽવ તૃ ંસ ધ ઉપેયા ્07.14.13 ૃતસ ધહ નંઆ માનં િત ુવ ત07.14.14 પ ે હ નો બ િુમ પ ં ુવ ત, ુ ગ અિવષ ં વા07.14.15 ુ ગિમ િત ટ ધો હ વેષાં પરષાં ચ ૂ યો ભવિત07.14.16 મ શ તહ નઃ ા ુ ુષ ઉપચયં િવ ા ૃ સ યોગં વા ુવ ત07.14.17 તથા હ સ ઃ ેયઃ ા નોિત07.14.18 ભાવહ નઃ ૃિતયોગ ેમિસ ૌ યતેત07.14.19 જનપદઃ સવકમણાં યોિનઃ, તતઃ ભાવઃ07.14.20 ત ય થાનંઆ મન ાપ દ ુગ ્07.14.21 સે બુ ધઃ સ યાનાં યોિનઃ07.14.22 િન યા ષુ તો હ વષ ણુલાભઃ સે વુાપે ુ07.14.23 વણ પથઃ પરાિતસ ધાન ય યોિનઃ07.14.24 વણ પથેન હ દ ડ ઢૂ ુ ુષાિતનયનં શ ાવરણયાનવાહન યયતે, વેશો િનણયનંચ

07.14.25 ખિનઃ સ ામ ઉપકરણાનાં યોિનઃ, યવનં ુગકમણાં યાનરથયો ,હ તવનં હ તના,ં ગવા ખર ઉ ાણાં ચ જઃ07.14.26 તેષાં અલાભે બ િુમ ુલે યઃ સમા ન ્07.14.27ઉ સાહહ નઃ ેણી વીર ુ ુષાણાંચોરગણાટિવક લે છ તીનાંપરાપકા રણાંઢૂ ુ ુષાણાં ચ યથાલા ભં ઉપચયં ુવ ત

07.14.28 પરિમ ા તીકારં આબલીયસં વા પર ુ ુ ીત07.14.29abએવંપ ેણ મ ેણ યેણ ચ બલેન ચ ।07.14.29chd સ પ ઃ િતિનગ છે ્ પરાવ હંઆ મનઃ (ઇિત)Chapt . િવ ૃ ઉપરોધહતવઃ - દ ડ ઉપનત ૃ ્



07.15.01 ુ બલો રા બલવતાઽ ભ ુ તઃ ત િશ ટબલં આ યેત યં ઇતરોમ શ યા નાિતસ દ યા ્07.15.02 ુ યમ શ તીનાંઆય સ પદો ૃ સ યોગા ્ વા િવશેષઃ07.15.03 િવિશ ટબલાભાવે સમબલૈઃ ુ યબલસ વા બલવતઃ સ યૂ િત ઠ ્યા મ ભાવશ ત યાં અિતસ દ યા ્07.15.04 ુ યમ ભાવશ તીનાં િવ લુાર ભતો િવશેષઃ07.15.05 સમબલાભાવે હ નબલૈઃ ુ ચ ભ ુ સા હ ભઃ યનીક તૂૈબલવતઃસ યૂ િત ઠ ્ યા મ ભાવ ઉ સાહશ તભરિતસ દ યા ્07.15.06 ુ ય ઉ સાહશ તીનાં વ ુ િૂમલાભા ્ િવશેષઃ07.15.07 ુ ય મૂીનાં વ ુ કાલલાભા ્ િવશેષઃ07.15.08 ુ યદશકાલાનાં ુ યશ ાવરણતો િવશેષઃ07.15.09 સહાયાભાવે ુગ આ યેત ય ાિમ ઃ તૂસૈ યોઽિપ ભ તયવસઇ ધન ઉદક ઉપરોધં ન ુયા ્ વયં ચ ય યયા યાં ુ યેત07.15.10 ુ ય ુગાણાં િનચયાપસારતો િવશેષઃ07.15.11 િનચયાપસારસ પ ં હ મ ુ ય ુગ ઇ છે ્ ઇિત કૌ ટ યઃ07.15.12a ત ્ એભઃ કાણરા યેત - પા ણ ાહં આસારં મ યમં ઉદાસીનંવા િતપાદિય યાિમ,સામ તાટિવકત ુલીનાપ ુ ાનાંઅ યતમેના ય રા યંહારિય યાિમ ઘાતિય યાિમ વા -07.15.12b ૃ યપ ઉપ હણવાઽ ય ુગરા ક ધાવારવા કોપંસ ુ થાપિય યાિમ,શ ા નરસ ણધાનૈરૌપિનષ દકવા યથા ઇ ટં આસ ં હિન યાિમ -07.15.12ch વયઽંિધ ઠતેન વા યોગ ણધાનેન ય યયં એનં ઉપને યાિમ,ય યય વાસ ઉપત તે વાઽ ય િમ વગ સૈ યે વા મેણ ઉપ પં ા યાિમ

-07.15.12d વીવધાસાર સારવધેન વાઽ ય ક ધાવારાવ હં ક ર યાિમ, દ ડઉપનયેન વાઽ ય ર ં ઉ થા ય સવસ દોહન હ ર યાિમ, િતહત ઉ સાહનવાયથાઇ ટંસ ધઅવા યાિમ,મિય િતબ યવાસવતઃ કોપાઃ સ ુ થા ય ત-07.15.12e િનરાસારં વાઽ ય લૂ ં િમ ાટવીદ ડ ુ ાતિય યાિમ,મહતોવા દશ યયોગ ેમંઇહ થઃપાલિય યાિમ, વિવ તં િમ િવ તંવામે સૈ ય ંઇહ થ યએક થંઅિવષ ંભિવ યિત, િન નખાતરાિ ુ િવશારદંવામે સૈ ય ંપ યાબાધ ુ તંઆસ ે કમ ક ર યિત -07.15.12f િવ ુ દશકાલં ઇહાગતો વા વયંએવ ય યયા યાં ન ભિવ યિત,મહા ય યયા ભગ યોઽયં દશો ુગાટ ઽ્પસારબા ુ યા ્ -

artha.pdf 163


07.15.12g પરષાં યાિધ ાયઃ સૈ ય યાયામાનાં અલ ધભૌમ , તં આપ તઃવે યિત, િવ ટો વા ન િનગિમ યિત ઇિત

07.15.13 કારણાભાવે બલસ ુ યે વા પર ય ુગ ઉ ુ યાપગ છે ્07.15.14અ નપત વ ્ અિમ ે વા િવશે ્07.15.15અ યતરિસ હ ય તા મનો ભવિત ઇ યાચાયાઃ07.15.16 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.15.17 સ ધેયતાંઆ મનઃ પર ય ચ ઉપલ ય સ દધીત07.15.18 િવપયયે િવ મેણ સ ધ અપસારં વા લ સેત07.15.19 સ ધેય ય વા ૂત ં ેષયે ્07.15.20 તેન વા ેિષતં અથમાના યાં સ ૃ ય યૂા ્ ઇદં રા ઃ પ યાગારં,ઇદં દવી ુમારાણા,ં દવી ુમારવચના ,્ ઇદં રા યંઅહં ચ વ ્ ઽપણઃ ઇિત07.15.21 લ ધસં યઃ સમયાચા રકવ ્ ભત ર વતત07.15.22 ુ ગાદ િનચકમા ણઆવાહિવવાહ ુ ા ભષેકા પ યહ ત હણસ યા ાિવહારગમનાિનચા ુ ાતઃ ુવ ત07.15.23 વ ૂ ઽ્વ થત ૃિતસ ધ ઉપઘાતંઅપ તૃે ુ વા સવ અ ુ ાતઃુવ ત07.15.24 ુ ટપૌર નપદો વા યાય િૃ ર યાં િૂમ યાચેત07.15.25 ુ યવ ્ ઉપાં દુ ડન વા િત ુવ ત07.15.26 ઉચતાં વા િમ ા ્ િૂમ દ યમાનાં ન િત ૃ ીયા ્07.15.27મ રુો હતસેનાપિત વુરા નાંઅ યતમંઅ ૃ યમાને ભત રપ યે ,્યથાશ ત ચ ઉપ ુયા ્07.15.28 દવત વ તવાચને ુ ત પરા આિશષો વાચયે ્07.15.29 સવ ા મિનસગ ણું યૂા ્07.15.30ab સ ુ તબલવ સેવી િવ ુ ઃ શ તા દ ભઃ ।07.15.30chd વતત દ ડ ઉપનતો ભતયવંઅવ થતઃ (ઇિત)Chapt . દ ડ ઉપનાિય ૃ ્

07.16.01અ ુ ાતસ ધપણઉ ગેકરં બલવા ્ િવ જગીષમાણો યતઃ વ િૂમઃવ।ઋતુવૃત્તિશ્ચ વસૈ યાના,ં અ ુગાપસારઃ શ ુ ્ઽપા ણરનાસાર , તતોયાયા ્07.16.02 િવપયયે ૃત તીકારો યાયા ્07.16.03 સામદાના યાં ુબલા ્ ઉપનમયે ,્ ભેદદ ડા યાં બલવતઃ07.16.04 િનયોગિવક પસ ુ ચયૈ ઉપાયાનાં અન તર એકા તરાઃ ૃતીઃસાધયે ્



07.16.05 ામાર યઉપ િવ જવણ પથા પુાલનંઉ ઝતાપ તૃાપકા રણાંચાપણં ઇિત સા વંઆચર ્07.16.06 િૂમ યક યાદાનંઅભય ય ચ ઇિત દાનંઆચર ્07.16.07સામ તાટિવકત ુલીનાપ ુ ાનાંઅ યતમઉપ હણકોશદ ડ િૂમદાયયાચનંઇિત ભેદં આચર ્07.16.08 કાશ ટૂ ૂ ણ ુ ુગલ ભ ઉપાયૈરિમ હણંઇિત દ ડંઆચર ્07.16.09 એવં ઉ સાહવતો દ ડ ઉપકા રણઃ થાપયે ,્ વ ભાવવતઃ કોશઉપકા રણઃ, ાવતો ૂ ।્ઉપકારિણઃ07.16.10તેષાંપ યપ ન ામખિનસ ાતેન ર નસારફ ુ ુ યેન યહ તવન જસ ુ થેનયાનવાહનેન વા ય ્ બ શુ ઉપકરોિત ત ચ ભોગ ્07.16.11 ય ્ દ ડન કોશેન વા મહ ્ ઉપકરોિત ત ્ મહાભોગ ્07.16.12 ય ્ દ ડકોશ મૂી ભ ુપકરોિત ત ્ સવભોગ ્07.16.13 ય ્ અિમ ંએકતઃ િતકરોિત ત ્ એકતોભો ગ07.16.14 ય ્ અિમ ંઆસારં ચ ઉભયતઃ િતકરોિત ત ્ ઉભયતોભો ગ07.16.15ય ્ અિમ ાસાર િતવેશાટિવકા ્સવતઃ િતકરોિતત ્સવતોભો ગ07.16.16aપા ણ ાહ ાટિવકઃશ ુ ુ યઃ શ વુા િૂમદાનસા યઃ કિ ્ આસા ેત,િન ણુયા ૂ યાએનંઉપ ાહયે ,્અ િતસ બ યા ુગ થ,ં િન ુપ યયાઽઽટિવકં-07.16.16b યાદયયાત ુલીનંશ ોઃ,અપ છ યાશ ોરપ ુ ં િન યાિમ યાેણીબલ,ં બલવ સામ તયા સહંતબલ,ં ઉભા યાં ુ ે િતલોમ,ં -

07.16.16chઅલ ધ યાયામયાઉ સા હન,ં યૂયાઽ રપ ીય,ંકિશતયાઽપવા હત,ંમહા ય યયિનવેશયાગત યાગત,ંઅનપા યયા યપ તૃ,ંપરણાનિધવા યયાવયંએવ ભતારં ઉપ ાહયે ્07.16.17 તેષાં મહા ઉપકારં િનિવકારં ચા વુતયે ્07.16.18 િતલોમં ઉપાં નુા સાધયે ્07.16.19 ઉપકા રણં ઉપકારશ યા તોષયે ્07.16.20 યાસત ાથમાનૌ ુયા ્ , યસને ુ ચા ુ હ ્07.16.21 વય।ંઆગતાનાં યથા ઇ ટદશનં િતિવધાનં ચ ુયા ્07.16.22 પ રભવ ઉપઘાત ુ સાિતવાદાં એ ુ ન ુ ીત07.16.23 દ વા ચાભયં િપતા ઇવા ુ ૃ ીયા ્07.16.24 ય ા યાપ ુયા ્ ત ્ દોષંઅભિવ યા ય કાશંએનં ઘાતયે ્07.16.25 પર ઉ ગેકારણા ્ વા દા ડકિમકવ ચે ટત07.16.26 ન ચ હત ય િૂમ ય ુ દારા ્ અ ભમ યેત

artha.pdf 165


07.16.27 ુ યા ્ અ ય ય વે ુ પા ે ુ થાપયે ્07.16.28 કમણ તૃ ય ુ ં રા યે થાપયે ્07.16.29એવંઅ ય દ ડ ઉપનતાઃ ુ પૌ ા ્ અ વુત તે07.16.30 યઃ ુ ઉપનતા ્ હ વા બ વા વા િૂમ ય ુ દારા ્ અ ભમ યેતત ય ઉ નં મ ડલંઅભાવાય ઉિ ઠતે07.16.31યેચા યામા યાઃ વ િૂમ વાય ાઃ તે ચા યઉ નામ ડલંઆ ય તે07.16.32 વયં વા રા યં ાણા ્ વાઽ યા ભમ ય તે07.16.33ab વ િૂમ ુ ચ રા નઃ ત મા ્ સા નાઽ પુા લતાઃ ।07.16.33chd ભવ ય ુ ણુા રા ઃ ુ પૌ ા વુિતનઃ (ઇિત)Chapt . સિંધકમ -સમાિધમો ઃ

07.17.01 શમઃ સ ધઃ સમાિધ ર યેકોઽથઃ07.17.02 રા ાં િવ ાસ ઉપગમઃ શમઃ સ ધઃ સમાિધ રિત07.17.03સ યંશપથોવાચલઃસ ધઃ, િત ઃૂ િત હોવા થાવરઃ ઇ યાચાયાઃ07.17.04 ન ઇિત કૌ ટ યઃ07.17.05 સ યં શપથો વા પર ઇહ ચ થાવરઃ સ ધઃ, ઇહાથ એવ િત ઃૂિત હો વા બલાપે ઃ

07.17.06 સં હતાઃ મઃ ઇિત સ યસ ધાઃ વૂ રા નઃ સ યેન સ દિધર07.17.07ત યાિત મે શપથેનઅ ।્ઉદકસીતાપ્રાકારલોષ્ટહસ્તિસ્કન્ધાશ્વપૃષ્ટરથઉપ થશ ર નબીજગ ધરસ વુણ હર યા યાલે ભરહ રુતાિન ય ુ એનંયઃ શપથંઅિત ામે ્ ઇિત07.17.08શપથાિત મે મહતાંતપ વનાં ુ યાનાંવા ાિતભા યબ ધઃ િત ઃૂ07.17.09 ત મ ્ યઃ પરાવ હસમથા ્ િત વુો ૃ ાિત, સોઽિતસ ધ ે07.17.10 િવપર તોઽિતસ ધીયતે07.17.11 બ ુ ુ ય હઃ િત હઃ07.17.12 ત મ ્ યો ૂ યામા યં ૂ યાપ યં વા દદાિત, સોઽિતસ ધ ે07.17.13 િવપર તોઽિતસ ધીયતે07.17.14 િત હ હણિવ ત ય હ પર છ ુ િનરપે ઃ હરિત07.17.15અપ યસમાધૌ ુ ક યા ુ દાને દદ ્ ુ ક યાં અિતસ ધ ે07.17.16 ક યા દાયાદા પરષાં એવાથાયા લે યા(?) ચ07.17.17 િવપર તઃ ુ ઃ07.17.18 ુ યોરિપયો યં ા ં રંૂ ૃતા ંએક ુ ંવા દદાિતસોઽિતસ ધીયતે07.17.19 િવપર તોઽિતસ ધ ે



07.17.20 યા ્ અ યો હ ુ તદાયાદસ તાન વા ્ આધા ું ેયા ,્ ા ા ્અ ા ો મ શ તલોપા ,્ રૂા ્ અ રૂ ઉ સાહશ તલોપા ,્ ૃતા ા ્ અ ૃતા ઃહત યસ પ લોપા ,્એક ુ ા ્ અનેક ુ ો િનરપે વા ્

07.17.21 ય ા યો યંઅ ા ંઐ ય ૃિતર વુતત,ે ા ંઅ યંમ ાિધકારઃ07.17.22 મ ાિધકારઽિપ ૃ સ યોગા ્ યઃ ા ં અિતસ ધ ે07.17.23 ા રૂયોઃ ા ં અ રંૂ મિતકમણાં યોગોઽ વુતત,ે રંૂ અ ા ંિવ માિધકારઃ07.17.24 િવ માિધકારઽિપ હ તનં ઇવ ુ ધકઃ ા ઃ રંૂ અિતસ ધ ે ્07.17.25 રૂ ૃતા યોઃ રંૂ અ ૃતા ં િવ મ યવસાયોઽ વુતત,ે ૃતા ંઅ રંૂલ યલ ભાિધકારઃ07.17.26લ યલ ભાિધકારઽિપ થૈય િતપ ઽ્સ મોષૈઃ રૂઃ ૃતા ંઅિતસ ધ ે07.17.27બ ।એકપુત્રયોર્બહુપુત્રએકંદ વાશેષ િત ટ ધઃસ ધઅિત ામિત,ન ઇતરઃ07.17.28 ુ સવ વદાને સ ધ ે ્ ુ ફલતો િવશેષઃ07.17.29 સમફલયોઃ શ ત જનનતો િવશેષઃ07.17.30 શ ત જનનયોર પુ થત જનનતો િવશેષઃ07.17.31શ તમ યેક ુ ે ુ ુ ત ુ ઉ પિ રા માનંઆદ યા ,્નચએક ુ ંઇિત07.17.32અ ુ ચીયમાનઃ સમાિધમો ં કારયે ્07.17.33 ુમારાસ ાઃ સિ ણઃ કા ુિશ પ ય નાઃ કમા ણ ુવાણાઃ ુ ુ યારા ા પુખાનિય વા ુમારં અપહર ઃુ07.17.34નટનતકગાયનવાદકવા વન ુશીલવ લવકસૌ ભકાવા વૂ ણ હતાઃપરં ઉપિત ઠર ્07.17.35 તે ુમારં પર પરયા ઉપિત ઠર ્07.17.36 તેષાં અિનયતકાલ વેશ થાનિનગમનાિન થાપયે ્07.17.37 તતઃ ત ય નો વા રા ૌ િત ઠત07.17.38 તેન પા વા ભાયા ય ના યા યાતાઃ07.17.39 તેષાં વા યૂભા ડફલાં હૃ વા િનગ છે ્07.17.40 દૂારા લક નાપકસવંાહકા તરકક પક સાધકઉદકપ રચારકવા યવ ભા ડફલાશયનાસનસ ભોગૈિન યેત07.17.41પ રચારક છ નાવા કિ ્ અ પવેલાયાંઆદાય િનગ છે ,્ ુ ુ ા ખુેનવા િનશા ઉપહારણ07.17.42 તોયાશયે વા વા ુણ ં યોગંઆિત ઠ ્07.17.43 વૈદહક ય ના વા પ વા ફલ યવહારણાર ુ રસં ઉપચારયે ઃુ

artha.pdf 167


07.17.44દવતઉપહાર ા હવણિનિમ ંઆર ુમદનયોગ ુ તંઅ પાનંરસં વા ુ યાપગ છે ,્આર ક ો સાહનેન વા07.17.45નાગરક ુશીલવચ ક સકા િૂપક ય નાવા રા ૌ સ ૃ હૃા યાદ પયે ઃુઆર ણાં વા07.17.46 વૈદહક ય ના વા પ યસં થાંઆદ પયે ઃુ07.17.47અ ય ્ વા શર રં િન ય વ હૃંઆદ પયે ્ અ પુાતભયા ્07.17.48 તતઃ સ ધ છેદખાત ુ ુ ા ભરપગ છે ્07.17.49 કાચ ુ ભભા ડભાર ય નો વા રા ૌ િત ઠત07.17.50 ુ ડજ ટલાનાં વાસના ય ુ િવ ટોવા રા ૌ ત ય નઃ િત ઠત,િવ પ યાિધકરણાર યચર છ નાં અ યતમેન વા07.17.51 ેત ય નો વા ઢૂિન યેત07.17.52 ેત ં વા ીવેષેણા ગુ છે ્07.17.53 વનચર ય ના એનંઅ યતો યા તંઅ યતોઽપ દશે ઃુ07.17.54 તતોઽ યતો ગ છે ્07.17.55 ચ ચરાણાં વા શકટવાટરપગ છે ્07.17.56આસ ે ચા પુાતે સ ં વા ૃ ીયા ્07.17.57 સ ાભાવે હર યં રસિવ ં વા ભ ય તં ઉભયતઃપ થાનં ઉ ૃ ્07.17.58 તતોઽ યતોઽપગ છે ્07.17.59 હૃ તોવાસામા દ ભર પુાતંઅિતસ દ યા ,્રસિવ ેનવાપ ઽ્દનેન07.17.60 વા ુણયોગા નદાહ ુ વા શર રં અ ય ્ આધાય શ ું અ ભ ુ ીતુ ો મે વયા હતઃ ઇિત

07.17.61a ઉપા છ શ ો વા રા ૌ િવ ય ર ુ07.17.61b શી પાતૈરપસર ્ ઢૂ ણ હતૈઃ સહ (ઇિત)Chapt . મ યમચ રતં - ઉદાસીનચ રતં - મ ડલચ રત ્

07.18.01 મ યમ યા મા તૃીયા પ મી ચ ૃતી ૃતયઃ07.18.02 તીયા ચ થુ ષ ઠ ચ િવ ૃતયઃ07.18.03 ત ચે ્ ઉભયંમ યમોઽ ુ ૃ ીયા ,્ િવ જગી મુ યમા લુોમઃ યા ્07.18.04 ન ચે ્ અ ુ ૃ ીયા ,્ ૃ ઽ્ લુોમઃ યા ્07.18.05મ મ ે ્ િવ જગીષોિમ ં િમ ભાિવ લ સેત, િમ યા મન િમ ા ુ થા યમ યમા ચ િમ ા ણ ભેદિય વા િમ ં ાયેત07.18.06મ ડલંવા ો સાહયે ્અિત ૃ ોઽયંમ યમઃસવષાંનો િવનાશાયા ુ થતઃ,સ યૂા ય યા ાં િવહનામ ઇિત07.18.07 ત ચે ્ મ ડલંઅ ુ ૃ ીયા ,્ મ યમાવ હણા માનં ઉપ ૃહંયે ્



07.18.08 ન ચે ્ અ ુ ૃ ીયા ,્ કોશદ ડા યાં િમ ં અ ુ ૃ યે મ યમ િેષણોરા નઃ પર પરા ુ હૃ તા વા બહવઃ િત ઠ ઃુ, એકિસ ૌ વા બહવઃ િસ યે ઃુ,પર પરા ્ વા શ તા ન ઉિ ઠર ,્તેષાં ધાનંએકંઆસ ંવા સામદાના યાંલભેત07.18.09 ણુો તીયં િ નુઃ તૃીય ્07.18.10એવંઅ ુ ચતો મ યમંઅવ ૃ ીયા ્07.18.11 દશકાલાિતપ ૌ વા સ ધાય મ યમેન િમ ય સા ચ યં ુયા ,્ૂ યે ુ વા કમસ ધ ્

07.18.12 કશનીયંવાઽ ય િમ ંમ યમો લ સેત, િત ત ભયે ્ એનંઅહં વાાયેય ઇિતઆ કશના ્

07.18.13 કિશતંએનં ાયેત07.18.14ઉ છેદનીયંવાઽ ય િમ ંમ યમો લ સેત,કિશતંએનં ાયેતમ યમ ૃ ભયા ્07.18.15 ઉ છ ં વા ૂ ઽ્ ુ હણ હ તે ુયા ્ અ ય ાપસારભયા ્07.18.16 કશનીય ઉ છેદનીયયો ે ્ િમ ા ણ મ યમ ય સા ચ યકરા ણ ઃુ,ુ ુષા તરણ સ ધીયેત

07.18.17 િવ જગીષોવા તયોિમ ા યવ હસમથાિન ઃુ, સ ધ ઉપેયા ્07.18.18અિમ ં વાઽ ય મ યમો લ સેત, સ ધ ઉપેયા ્07.18.19એવં વાથ ૃતો ભવિત મ યમ ય િ યં ચ07.18.20 મ યમ ે ્ વિમ ં િમ ભાિવ લ સેત, ુ ુષા તરણ સ દ યા ્07.18.21 સાપે ં વા નાહિસ િમ ં ઉ છે ુ ્ ઇિત વારયે ્07.18.22 ઉપે ેત વા મ ડલંઅ ય ુ ય ુ વપ વધા ્ ઇિત07.18.23અિમ ંઆ મનોવામ યમો લ સેત,કોશદ ડા યાંએનંઅ ૃ યમાનોઽ ુ ૃ ીયા ્07.18.24 ઉદાસીનં વા મ યમો લ સેત, અ મૈ સાહા યં દ ા ્ ઉદાસીના ્ભ તા ્ ઇિત07.18.25 મ યમ ઉદાસીનયોય મ ડલ યા ભ ેતઃ તંઆ યેત07.18.26 મ યમચ રતેન ઉદાસીનચ રતં યા યાત ્07.18.27 ઉદાસીન ે ્ મ યમં લ સેત, યતઃ શ ું અિતસ દ યા ્ િમ યઉપકારં ુયા ્ ઉદાસીનં વા દ ડ ઉપકા રણં લભેત તતઃ પ રણમેત07.18.28એવં ઉપ ૃ ા માનંઅ ર ૃિત કશયે ્ િમ ૃિત ચ ઉપ ૃ ીયા ્07.18.29aસ ય યિમ ભાવે ત યાના મવાિ યાપકાર શ ઃુશ સુ ં હતઃપા ણ ાહોવા યસનીયાત યો યસને વાને રુ ભયો તા ઇ ય રભાિવનઃ,એકાથા ભ યાતઃથૃ ઽ્થા ભ યાતઃસ યૂયાિ કઃ સં હત યા ણકઃ વાથા ભ યાતઃસા ુ થાિયકઃ

કોશદ ડયોર યતર ય તા િવ તા વા ધૈીભાિવક ઇિત િમ ભાિવનઃ, -

artha.pdf 169


07.18.29bસામ તોબલવતઃ િતઘાતોઽ તિધઃ િતવેશોવાબલવતઃપા ણ ાહોવા વયંઉપનતઃ તાપ ઉપનતો વા દ ડ ઉપનતઇિત ૃ યભાિવનઃ સામ તાઃ07.18.30 તૈ ૂ ।્એકાન્તરા યા યાતાઃ07.18.31ab તેષાં શ િુવરોધે ય ્ િમ ંએકાથતાં ્ ।07.18.31chd શ યા ત ્ ઽ ુ ૃ ીયા ્ િવષહત યયા પર ્07.18.32ab સા ય શ ું ય ્ િમ ં ૃ ં ગ છે ્ અવ યતા ્ ।07.18.32chd સામ ત એકા તરા યાં ત ૃિત યાં િવરોધયે ્07.18.33ab ત ુલીનાપ ુ ા યાં િૂમ વા ત ય હારયે ્ ।07.18.33chd યથા વાઽ ુ હાપે ં વ યં િત ઠ ્ તથા ચર ્07.18.34ab ન ઉપ ુયા ્ અિમ ં વા ગ છે ્ ય ્ અિતકિશત ્ ।07.18.34chd ત ્ અહ નંઅ ૃ ં ચ થાપયે ્ િમ ં અથિવ ્07.18.35abઅથ ુ યા ચલં િમ ં સ ધ ય ્ ઉપગ છિત ।07.18.35chd ત યાપગમને હ ું િવહ યા ચલે ્ યથા07.18.36abઅ રસાધારણં ય ્ વા િત ઠ ્ ત ્ અ રતઃ શઠ ્ ।07.18.36chd ભેદયે ્ ભ ં ઉ છ ા ્ તતઃ શ ું અન તર ્07.18.37ab ઉદાસીનં ચ ય ્ િત ઠ ્ સામ તૈઃ ત ્ િવરોધયે ્ ।07.18.37chd તતો િવ હસ ત તં ઉપકાર િનવેશયે ્07.18.38abઅિમ ં િવ જગી ું ચ ય ્ સ રિત ુબલ ્ ।07.18.38chd ત ્ બલેના ુ ૃ ીયા ્ યથા યા પરા ખુ ્07.18.39abઅપનીય તતોઽ ય યાં મૂૌ વા સ નવેશયે ્ ।07.18.39chd િનવે ય વૂ ત ા ય ્ દ ડા ુ હહ નુા07.18.40abઅપ ુયા ્ સમથ વા ન ઉપ ુયા ્ ય ્ આપ દ ।07.18.40chd ઉ છ ા ્ એવ ત મ ં િવ યા ં ઉપ થત ્07.18.41ab િમ યસનતો વાઽ ર ુિ ઠ ્ યોઽનવ હઃ ।07.18.41chd િમ ેણ એવ ભવે ્ સા ય છા દત યસનેન સઃ07.18.41abઅિમ યસના ્ િમ ં ઉ થતં ય ્ િવર યિત ।07.18.41chdઅ ર યસનિસ યા ત શ ણુા એવ િસ યિત07.18.42ab ૃ ય ં ચ થાનં ચ કશન ઉ છેદનં તથા07.18.42chd સવ ઉપાયા ્ સમાદ યા ્ એતા ્ ય ાથશા િવ ્ ।07.18.43abએવંઅ યો યસ ારં ષા ુ ય ં યોઽ પુ યિત07.18.43chd સ ુ િનગલૈબ ૈ ર ટં ડિત પાિથવૈઃ (ઇિત)Book .Chapt . ૃિત યસનવગઃ



08.1.01 યસનયૌગપ ે સૌકયતો યાત યં ર ત યં વા ઇિત યસનચ તા08.1.02 દવં મા ષુ ં વા ૃિત યસનંઅનયાપનયા યાં સ ભવિત08.1.03 ણુ ાિતલો યંઅભાવઃ દોષઃ સ ઃ પીડા વા યસન ્08.1.04 ય ય યેનં ેયસ ઇિત યસન ્08.1.05 વા ઽ્મા યજનપદ ુગકોશદ ડિમ યસનાનાં વૂ વૂગર યઃ ઇ યાચાયાઃ08.1.06 ન ઇિત ભર ાજઃ08.1.07 વા ઽ્મા ય યસનયોરમા ય યસનંગર યઃ08.1.08મ ોમ ફલાવા તઃ કમા ુ ઠાનંઆય યયકમદ ડ ણયનંઅિમ ાટવી િતષેધોરા યર ણં યસન તીકારઃ ુમારર ણંઅભષેક ુમારાણાંઆય ંઅમા યે ુ08.1.09 તેષાં અભાવે ત ્ ઽભાવઃ, િછ પ ય ઇવ રા ે ટાનાશ08.1.10 યસને ુ ચાસ ઃ પર ઉપ પઃ08.1.11 વૈ ુ યે ચ ાણાબાધઃ ાણા તકચર વા ્ રા ઃ ઇિત08.1.12 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.1.13મ રુો હતા દ ૃ યવગઅ ય ચારં ુ ુષ ય ૃિત યસન તીકારંએધનંચ રા એવ કરોિત08.1.14 યસિન ુ વાઽમા યે વ યા ્ અ યસિનનઃ કરોિત08.1.15 ૂ ય જૂને ૂ યાવ હ ચ િન ય ુ તઃ િત ઠિત08.1.16 વામી ચ સ પ ઃ વસ પ ઃ ૃતીઃ સ પાદયિત08.1.17સય શીલઃત શીલાઃ ૃતયોભવ ત,ઉ થાને માદચત ્ ।આયત્તત્વાત્08.1.18 ત ટૂ થાનીયો હ વામી ઇિત08.1.19અમા યજનપદ યસનયો નપદ યસનંગર યઃ ઇિત િવશાલા ઃ08.1.20 કોશો દ ડઃ ુ ય ં િવ ટવાહનં િનચયા જનપદા ્ ઉિ ઠ તે08.1.21 તેષાં અભાવો જનપદાભાવ,ે વા ઽ્મા યયો ાન તરઃ ઇિત08.1.22 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.1.23અમા ય લૂાઃ સવાર ભાઃ -જનપદ યકમિસ યઃ વતઃપરત યોગ ેમસાધનંયસન તીકારઃ ૂ યિનવેશ ઉપચયૌ દ ડકરા ુ હ ઇિત08.1.24 જનપદ ુગ યસનયો ુગ યસન ્ ઇિત પારાશરાઃ08.1.25 ુ ગ હ કોશદ ડ ઉ પિ રાપ દ થાનં ચ જનપદ ય08.1.26 શ તમ રા પૌરા નપદ યો િન યા ાપ દ સહાયા રા ઃ08.1.27 નપદાઃ વિમ સાધારણાઃ ઇિત08.1.28 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.1.29 જનપદ લૂા ુગકોશદ ડસે વુા ાઽઽર ભાઃ08.1.30 શૌય થૈય દા યં બા ુ ય ં ચ નપદ ુ08.1.31 પવતા ત પા ુગા ના ુ ય તે જનપદાભાવા ્

artha.pdf 171


08.1.32 કષક ાયે ુ ુ ગ યસન,ં આ ધુીય ાયે ુ જનપદ જનપદ યસનંઇિત08.1.33 ુ ગકોશ યસનયોઃ કોશ યસન ્ ઇિત િપ નુઃ08.1.34કોશ લૂો હ ુગસં કારો ુગર ણંજનપદિમ ાિમ િન હો દશા ત રતાનાંઉ સાહનં દ ડબલ યવહાર08.1.35 ુ ગઃ કોશા ્ ઉપ યઃ પરષા ્08.1.36 કોશંઆદાય ચ યસને શ ંઅપયા ુ,ં ન ુગ ્ ઇિત08.1.37 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.1.38 ુ ગાપણઃ કોશો દ ડઃ ૂ ણ ુ ં વપ િન હો દ ડબલ યવહારઆસાર િત હઃપરચ ાટવી િતષેધ08.1.39 ુ ગાભાવે ચ કોશઃ પરષા ્08.1.40 ૃ યતે હ ુગવતાં અ ુ છિ રિત08.1.41 કોશદ ડ યસનયોદ ડ યસન ્ ઇિત કૌણપદ તઃ08.1.42 દ ડ લૂો હ િમ ાિમ િન હઃ પરદ ડ ઉ સાહનં વદ ડ િત હ08.1.43 દ ડાભાવે ચ વુઃ કોશિવનાશઃ08.1.44કોશાભાવે ચશ ઃ ુ યેન ૂ યાપર િૂમ વય ાહણવાદ ડઃ િપ ડિય ુ,ંદ ડવતા ચ કોશઃ08.1.45 વાિમન ાસ િૃ વા ્ અમા યસધમા દ ડઃ ઇિત08.1.46 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.1.47 કોશ લૂો હ દ ડઃ08.1.48 કોશાભાવે દ ડઃ પરં ગ છિત, વાિમનં વા હ ત08.1.49 સવા ભયોગકર કોશો ધમકામહ ઃુ08.1.50 દશકાલકાયવશેન ુ કોશદ ડયોર યતરઃ માણીભવિત08.1.51 લ ભપાલનો હ દ ડઃ કોશ ય, કોશઃ કોશ ય દ ડ ય ચ ભવિત08.1.52 સવ ય યોજક વા ્ કોશ યસનંગર ય ઇિત08.1.53 દ ડિમ યસનયોિમ યસન ્ ઇિત વાત યાિધઃ08.1.54 િમ ં અ તૃ ં યવ હતં ચ કમ કરોિત, પા ણ ાહં આસારં અિમ ંઆટિવકંચ િતકરોિત, કોશદ ડ િૂમ ભ ઉપકરોિત યસનાવ થાયોગ ્ ઇિત08.1.55 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.1.56 દ ડવતો િમ ં િમ ભાવે િત ઠિત,અિમ ો વા િમ ભાવે08.1.57 દ ડિમ યોઃ ુ સાધારણે કાય સારતઃ વ ુ દશકાલલાભા ્ િવશેષઃ08.1.58 શી ા ભયાને વિમ ાટિવકાન ય તરકોપે ચ ન િમ ં િવ તે08.1.59 યસનયૌગપ ે પર ૃ ૌ ચ િમ ંઅથ ુ તૌ િત ઠિત08.1.60 ઇિત ૃિત યસનસ ધારણં ઉ ત ્



08.1.61ab ૃ ઽ્વયવાનાં ુ યસન ય િવશેષતઃ ।08.1.61chd બ ભુાવોઽ રુાગો વા સારો વા કાયસાધકઃ08.1.62ab યોઃ ુ યસને ુ યે િવશેષો ણુતઃ યા ્ ।08.1.62chd શેષ ૃિતસા યં ય દ યા ાિવધેયક ્08.1.63ab શેષ ૃિતનાશઃ ુ ય એક યસના ્ ભવે ્ ।08.1.63chd યસનં ત ્ ગર યઃ યા ્ ધાન ય ઇતર ય વા (ઇિત)Chapt . રાજરા યયો યસનચ તા

08.2.01 રા રા યં ઇિત ૃિતસ પઃ08.2.02 રા ોઽ ય તરો બા ો વા કોપ ઇિત08.2.03અ હભયા ્ અ ય તરઃ કોપોબા કોપા ્પાપીયા ,્અ ત ્ઽમા યકોપ ા તઃકોપા ્08.2.04 ત મા ્ કોશદ ડશ તઆ મસં થાં ુવ ત08.2.05 રૈા યવૈરા યયો રા યંઅ યો યપ ષેા રુાગા યાંપર પરસ ષણવા િવન યિત,વૈરા યં ુ ૃિત ચ હણાપે યથા થતંઅ યૈ ુ યતે ઇ યાચાયાઃ08.2.06 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.2.07 િપતા ુ યો ા ોવા રૈા યં ુ યયોગ ેમંઅમા યાવ હં વતયિત08.2.08વૈરા યં ુ વતઃપર યા છ નએત ્મમઇિતમ યમાનઃ કશયિત,અપવાહયિત, પ યં વા કરોિત, િવર તં વા પ ર ય યાપગ છિત ઇિત08.2.09અ ધ લતશા ોવા રા ઇિતઅશા ચ રુ ધોય ક નકાર ૃઢા ભિનવેશીપર ણેયોવા રા યંઅ યાયેનઉપહ ત,ચલતશા ઃ ુય શા ા ચલતમિતભવિતશ ા નુયો ભવિત ઇ યાચાયાઃ08.2.10 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.2.11અ ધો રા શ તે સહાયસ પદા ય ત વા પયવ થાપિય ુ ્08.2.12ચલતશા ઃ ુશા ા ્ અ યથાઽ ભિનિવ ટ ુ ર યાયેન રા યંઆ માનંચ ઉપહ ત ઇિત08.2.13 યાિધતોનવોવા રા ઇિત યાિધતો રા રા યઉપઘાતંઅમા ય લૂ ંાણાબાધંવા રા ય લૂ ંઅવા નોિત,નવઃ ુરા વધમા ુ હપ રહારદાનમાનકમભઃૃિતર ન ઉપકાર રિત ઇ યાચાયાઃ

08.2.14 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.2.15 યાિધતો રા યથા ૃ ં રાજ ણિધ અ વુતયિત08.2.16નવઃ ુરા બલાવ તંમમઇદં રા ય ્ઇિતયથાઇ ટંઅનવ હ રિત08.2.17 સા ુ થાિયકરવ હૃ તો વા રા ય ઉપઘાતં મષયિત08.2.18 ૃિત વ ઢઃ ખુ ં ઉ છે ું ભવિત ઇિત08.2.19 યાિધતે િવશેષઃ પાપરો યપાપરોગી ચ08.2.20 નવેઽ યભ તોઽનભ ત ઇિત

artha.pdf 173


08.2.21 ુ બલોઽ ભ તોબલવા ્અનભ તો રા ઇિત ુબલ યા ભ ત યઉપ પં દૌબ યાપે ાઃ ૃતયઃ ૃ ેણ ઉપગ છ ત, બલવત ાનભ ત યબલાપે ાઃ ખુેન ઇ યાચાયાઃ08.2.22 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.2.23 ુ બલંઅભ તં ૃતયઃ વયંઉપનમ ત, યંઐ ય ૃિતર વુતતઇિત08.2.24 બલવત ાનભ ત ય ઉપ પં િવસવંાદય ત, અ રુાગે સાવ ુ યંઇિત08.2.25 યાસવધા ્સ યવધો ુ ટવધા ્પાપીયા ,્ િનરા વ વા ્ અ ૃ ટરિત ૃ ટતઃ08.2.26ab યો યો યસનયોઃ ૃતીનાં બલાબલ ્ ।08.2.26chd પાર પય મેણ ઉ તં યાને થાને ચ કારણ ્ (ઇિત)Chapt . ુ ુષ યસનવગઃ

08.3.01અિવ ાિવનયઃ ુ ુષ યસનહ ઃુ08.3.02અિવનીતો હ યસનદોષા પ યિત08.3.03 તા ્ ઉપદ યામઃ08.3.04 કોપજઃ િ વગઃ, કામજ વુગઃ08.3.05 તયોઃ કોપો ગર યા ્08.3.06 સવ હ કોપ રિત08.3.07 ાયશ કોપવશા રા નઃ ૃિતકોપૈહતાઃ યૂ તે,કામવશાઃ યિનિમ ંઅ ર યાિધ ભ રિત08.3.08 ન ઇિત ભાર ાજઃ08.3.09 સ ુ ુષાચારઃ કોપો વૈરયાતનંઅવ ાવધો ભીતમ ુ યતા ચ08.3.10 િન ય કોપેન સ બ ધઃ પાપ િતષેધાથઃ08.3.11 કામઃ િસ લાભઃ સા વં યાગશીલતા સ યભાવ08.3.12 િન ય કામેન સ બ ધઃ ૃતકમણઃ ફલ ઉપભોગાથઃ ઇિત08.3.13 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.3.14 ે યતા શ વુેદનં ુ ઃખાસ કોપઃ08.3.15પ રભવો યનાશઃપાટ ચર તૂકાર ુ ધકગાયનવાદક ાન યઃસ યોગઃકામઃ08.3.16 તયોઃ પ રભવા ્ ે યતા ગર યસી08.3.17 પ ર તૂઃ વૈઃ પર ાવ ૃ ત,ે ે યઃ સ ુ છ ત ઇિત08.3.18 યનાશા શ વુેદનં ગર યઃ08.3.19 યનાશઃ કોશાબાધકઃ, શ વુેદનં ાણાબાધકં ઇિત08.3.20અન યસ યોગા ્ ુ ઃખસ યોગો ગર યા ્08.3.21અન યસ યોગો ુ તૂ તીકારો, દ ઘ લેશકરો ુ ઃખાનાંઆસ ઇિત



08.3.22 ત મા ્ કોપો ગર યા ્08.3.23 વા પા ુ ય ંઅથ ૂષણં દ ડપા ુ ય ં ઇિત08.3.24 વા પા ુ યાથ ૂષણયોવા પા ુ ય ં ગર યઃ ઇિત િવશાલા ઃ08.3.25 પ ુષ ુ તો હ તેજ વી તેજસા યારોહિત08.3.26 ુ ુ તશ યં દ િનખાતં તેજઃસ દ પનં ઇ ય ઉપતાિપ ચ ઇિત08.3.27 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.3.28અથ ૂ વા યંઅપહ ત, િૃ િવલોપઃ વથ ૂષણ ્08.3.29અદાનંઆદાનં િવનાશઃ પ ર યાગો વાઽથ ય ઇ યથ ૂષણ ્08.3.30અથ ૂષણદ ડપા ુ યયોરથ ૂષણં ગર યઃ ઇિત પારાશરાઃ08.3.31અથ લૂૌ ધમકામૌ08.3.32અથ િતબ લોકો વતતે08.3.33 ત ય ઉપઘાતો ગર યા ્ ઇિત08.3.34 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.3.35 મુહતાઽ યથન ન ક ન શર રિવનાશં ઇ છે ્08.3.36 દ ડપા ુ યા ચ તંએવ દોષંઅ યે યઃ ા નોિત08.3.37 ઇિત કોપજઃ િ વગઃ08.3.38 કામજઃ ુ ગૃયા તૂ ં યઃ પાનં ઇિત ચ વુગઃ08.3.39 ત ય ગૃયા તૂયો ગૃયા ગર યસી ઇિત િપ નુઃ08.3.40 તેનાિમ યાલદાવ ખલનભય દ મોહાઃ ુ પપાસે ચ ાણાબાધઃત યા ્08.3.41 તૂે ુ જતંએવા િવ ુષા યથા જય સેન ુય ધના યા ્ ઇિત08.3.42 ન ઇ કૌ ટ યઃ08.3.43 તયોર ય યતરપરાજયોઽ ત ઇિત નલ િુધ ઠરા યાં યા યાત ્08.3.44 ત ્ એવ િવ જત યંઆિમષં વૈરા બુ ધ08.3.45સતોઽથ ય િવ િતપિ રસત ા નંઅ િત ુ તનાશો ૂ રુ ષધારણ ુ ુ ાઽઽ દ ભયાિધલાભ ઇિત તૂદોષાઃ08.3.46 ગૃયાયાં ુ યાયામઃ લે મિપ મેદઃ વેદનાશ લે થતે ચ કાયેલ પ રચયઃ કોપભય થાને ુ ચ ગૃાણાં ચ ાનંઅિન યયાનં ચ ઇિત08.3.47 તૂ ી યસનયોઃ કતવ યસન ્ ઇિત કૌણપદ તઃ08.3.48 સાત યેન હ િનિશ દ પે માત ર ચ તૃાયાં દ ય યેવ કતવઃ08.3.49 ૃ ે ચ િત ૃ ટઃ ુ યિત08.3.50 ી યસને ુ નાન િતકમભોજન િૂમ ુ ભવ યેવ ધમાથપ ર ઃ08.3.51શ ા ચ ી રાજ હતેિનયો ુ,ં ઉપાં દુ ડન યાિધના વા યાવતિય ુંઅવ ાવિય ુંવા ઇિત

artha.pdf 175


08.3.52 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.3.53 સ યાદયં તૂ ં િન યાદયં ી યસન ્08.3.54અદશનંકાયિનવદઃ કાલાિતપાતના ્ અનથ ધમલોપ ત દૌબ યંપાના બુ ધ ઇિત08.3.55 ીપાન યસનયોઃ ી યસન ્ ઇિત વાત યાિધઃ08.3.56 ી ુ હ બા લ યંઅનેકિવધં િનશા ત ણધૌ યા યાત ્08.3.57 પાને ુ શ દાદ નાં ઇ યાથાનાં ઉપભોગઃ ીિતદાનં પ રજન જૂનંકમ મવધ ઇિત08.3.58 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.3.59 ી યસને ભવ યપ ય ઉ પિ રા મર ણં ચા તદાર ,ુ િવપયયો વાબા ે ,ુઅગ યે ુ સવ ઉ છિ ઃ08.3.60 ત ્ ઉભયં પાન યસને08.3.61પાનસ પ ્ -સં ાનાશોઽ ુ મ યઉ મ વંઅ ેત ય ેત વંકૌપીનદશનંતુ ા ાણિવ િમ હાિનઃ સ િવયોગોઽન યસ યોગઃ ત ીગીતનૈ ુ યે ુ

ચાથ ને ુ સ ઇિત08.3.62 તૂમ યો તૂ ્08.3.63એકષાંપણિનિમ ો જયઃ પરાજયો વા ા ણ ુ િન તેને ુ વા પ ધેૈન

ૃિતકોપં કરોિત08.3.64 િવશેષત સ ાનાંસ ધિમણાંચ રાજ ુલાનાં તૂિનિમ ોભેદઃ તિ િમ ોિવનાશ ઇ યસ હઃ પાિપ ઠતમો યસનાનાં ત દૌબ યા ્ ઇિત08.3.65abઅસતાં હઃ કામઃ કોપ ાવ હઃ સતા ્ ।08.3.65chd યસનં દોષબા ુ યા ્ અ ય તં ઉભયં મત ્08.3.66ab ત મા ્ કોપં ચ કામં ચ યસનાર ભંઆ મવા ્ ।08.3.66chd પ ર ય ્ લૂહરં ૃ સેવી જત ઇ યઃ (ઇિત)Chapt . પીડનવગઃ - ત ભવગઃ - કોશસગંવગઃ

08.4.01 દવપીડનં -અ ન ુદકં યાિધ ુ ભ ં મરક ઇિત08.4.02 અ ।્ઉદકયોરગ્નિપીડનં અ િતકાય સવદા હ ચ, શ ાપગમનંતાયાબાધં ઉદકપીડન ્ ઇ યાચાયાઃ08.4.03 ન ઇ ્ કૌ ટ યઃ08.4.04અ ન ામંઅધ ામં વા દહિત, ઉદકવેગઃ ુ ામશત વાહ ઇિત08.4.05 યાિધ ુ ભ યો યાિધઃ ેત યાિધતઉપ ૃ ટપ રચારક યાયામઉપરોધેનકમા પુહ ત, ુ ભ ં નુરકમ ઉપઘાિત હર યપ કુરદાિય ચ ઇ યાચાયાઃ08.4.06 ન ઇિત કૌ ટ યઃ



08.4.07એકદશપીડનો યાિધઃ શ તીકાર ,સવદશપીડનં ુ ભ ં ા ણનાંઅ વનાય ઇિત08.4.08 તેન મરકો યા યાતઃ08.4.09 ુ ક ુ ય યયોઃ ુ ક યઃ કમણાં અયોગ ેમં કરોિત, ુ ય યઃકમા ુ ઠાન ઉપરોધધમા ઇ યાચાયાઃ08.4.10 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.11 શ ઃ ુ ક યઃ િતસ ધા ુંબા ુ યા ્ ુ કાણા,ં ન ુ ય યઃ08.4.12સહ ે ુ હ ુ યોભવ યેકોનવાસ વ ાઽઽિધ ા ્ત ્ ।આશ્રયત્વાત્ુ કાણાં ઇિત

08.4.13 વચ પરચ યોઃ વચ ં અિતમા ા યાં દ ડકરા યાં પીડય યશ ંચવારિય ુ,ંપરચ ં ુશ ં ૈયો ં ઉપસારણસ ધનાવામો િય ુ ્ ઇ યાચાયાઃ08.4.14 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.15 વચ પીડનં ૃિત ુ ુષ ુ ય ઉપ હિવઘાતા યાં શ તે વારિય ુંએકદશંવાપીડયિત,સવદશપીડનં ુપરચ ં િવલોપઘાતદાહિવ વસંનાપવાહનૈઃપીડયિત ઇિત08.4.16 ૃિતરાજિવવાદયોઃ ૄિતિવવાદઃ ૃતીનાં ભેદકઃ પરા ભયોગા ્આવહિત,રાજિવવાદઃ ુ ૃતીનાં ણુભ તવેતનપ રહારકરોભવિતઇ યાચાયાઃ08.4.17 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.18 શ ઃ ૃિતિવવાદઃ ૃિત ુ ય ઉપ હણ કલહ થાનાપનયનેન વાવારિય ુ ્08.4.19 િવવદમાનાઃ ુ ૃતયઃ પર પરસ ષણ ઉપ ુવ ત08.4.20 રાજિવવાદઃ ુપીડન ઉ છેદનાય ૃતીનાં ણુ યાયામસા ય ઇિત08.4.21દશરાજિવહારયોદશિવહારઃ ૈકા યેન કમફલઉપઘાતંકરોિત,રાજિવહારઃુ કા ુિશ પ ુશીલવવા વન પા વાવૈદહક ઉપકારં કરોિત ઇ યાચાયાઃ

08.4.22 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.23 દશિવહારઃ કમ મં અવધાઽથ અ પં ભ યિત ભ િય વા ચ યૂઃકમ ુયોગંગ છિત,રાજિવહારઃ ુ વયંવ લભૈ વય ાહ ણયપ યાગારકાયઉપ હઃ પીડયિત ઇિત08.4.24 ભુગા ુમારયોઃ ુમારઃ વયંવ લભૈ વય ાહ ણયપ યાગારકાયઉપ હઃ પીડયિત, ભુગા િવલાસ ઉપભોગેન ઇ યાચાયાઃ08.4.25 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.26 શ ઃ ુમારો મ રુો હતા યાં વારિય ુ,ં ન ભુગા બા લ યા ્અન યજનસ યોગા ચ ઇિત

artha.pdf 177


08.4.27 ેણી ુ યયોઃ ેણી બા ુ યા ્ અનવ હા તેયસાહસા યાં પીડયિત,ુ યઃ કાયા ુ હિવઘાતા યા ્ ઇ યાચાયાઃ

08.4.28 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.29 ુ યાવ યા ેણીસમાનશીલ યસન વા ,્ ેણી ુ યએકદશઉપ હણવા08.4.30 ત ભ ુ તો ુ યઃ પર ાણ ય ઉપઘાતા યાં પીડયિત ઇિત08.4.31સ નધા સૃમાહ ઃસ નધાતા ૃતિવ ૂષણા યયા યાંપીડયિત,સમાહતાકરણાિધ ઠતઃ દ ટફલ ઉપભોગી ભવિત ઇ યાચાયાઃ08.4.32 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.33 સ નધાતા ૃતાવ થં અ યૈઃ કોશ વે યં િત ૃ ાિત, સમાહતા ુવૂ અથ આ મનઃ ૃ વા પ ા ્ રા થ કરોિત ણાશયિત વા, પર વાદાને ચવ યય રિત ઇિત08.4.34અ તપાલવૈદહકયોર તપાલ ોર સગદયા યાદાના યાંવ ણ પથંપીડયિત,વૈદહકાઃ ુ પ ય।પ્રતિપણ્યાનુગ્રહૈઃ સાધય ત ઇ યાચાયાઃ08.4.35 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.36અ તપાલઃપ યસ પાતા ુ હણવતયિત,વૈદહકાઃ ુસ યૂપ યાનાંઉ કષાપકષ ુવાણાઃ પણે પણશતં ુ ભે ુ ભશતં ઇ યા વ ત08.4.37 અભ ત ઉપ ુ ા િૂમઃ પ ુ જ ઉપ ુ ા વા ઇિત અભ ત ઉપ ુ ાિૂમઃ મહાફલાઽ યા ધુીય ઉપકા રણી ન મા મો િય ું યસનાબાધભયા ,્

પ ુ જ ઉપ ુ ા ુ ૃિષયો યા મા મો િય ુ ્08.4.38 િવવીતં હ ે ેણ બા યતે ઇ યાચાયાઃ08.4.39 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.40અભ તઉપ ુ ા િૂમર ય તમહા ઉપકારાઽિપ મામો િય ું યસનાબાધભયા ,્પ ુ જ ઉપ ુ ા ુકોશવાહનઉપકા રણી ન મા મો િય ુ,ંઅ ય સ યવાપઉપરોધા ્ ઇિત08.4.41 િતરોધકાટિવકયોઃ િતરોધકા રાિ સ ચરાઃ શર રા િમણો િન યાઃશતસહ ાહપા રણઃ ધાનકોપકા યવ હતાઃ ય તરાર યચરા ાટિવકાઃકાશા ૃ યા ર ત,એકદશઘાતકા ઇ યાચાયાઃ

08.4.42 ન ઇિત કૌ ટ યઃ08.4.43 િતરોધકાઃ મ યાપરહ ત, અ પાઃ ુ ઠાઃ ખુા ા ુ ં હ ુ ં ચ,વદશ થાઃ તૂા િવ ા તા ાટિવકાઃ કાશયો દનોઽપહતારો હ તાર દશાનાંરાજસધમાણ ઇિત08.4.44 ગૃહ તવનયોઃ ગૃાઃ તૂાઃ તૂમાસંચમઉપકા રણોમ દ ાસાવ લેિશનઃિુનય યા



08.4.45 િવપર તા હ તનો ૃ માણા ુ ટા દશિવનાશાય ઇિત08.4.46 વપર થાનીયઉપકારયોઃ વ થાનીયઉપકારો ધા યપ ુ હર ય ુ યઉપકારો નપદાનાંઆપ ા મધારણઃ08.4.47 િવપર તઃ પર થાનીય ઉપકારઃ08.4.48 ઇિત પીડનાિન - આ ય તરો ુ ય ત ભો બા ોઽિમ ાટવી ત ભઃઇિત ત ભવગ ્08.4.49 તા યાં પીડનૈયથા ઉ તૈ પી ડતઃ, સ તો ુ યે ,ુ પ રહાર ઉપહતઃ,ક ણ , િમ યાસં તઃ, સામ તાટવી ત ઇિત કોશસ વગઃ

08.4.50ab પીડનાનાં અ ુ પ ા ુ પ ાનાં ચ વારણે ।08.4.50chd યતેત દશ ૃ ઽ્થ નાશે ચ ત ભસ યોઃ (ઇિત)Chapt . બલ યસનવગઃ - િમ યસનવગઃ

08.5.01 બલ યસનાિન - અમાિનત,ં િવમાિનત,ં અ તૃ,ં યાિધત,ં નવાગત,ંૂરાયાત,ંપ ર ા ત,ંપ ર ીણ,ં િતહત,ંહતા વેગ,ંઅ ૃ ુ ા ત,ંઅ િૂમ ા ત,ંઆશાિનવ દ,પ ર ૃ ત,ંકલ ગભ,અ તઃશ ય,ં ુ િપત લૂ,ં ભ ગભ,અપ તૃ,ંઅિત ત,ં ઉપિનિવ ટં, સમા ત,ં ઉપ ુ ,ં પ ર ત,ં િછ ધા ય ુ ુષવીવધ,ંવિવ ત,ં િમ િવ ત,ં ૂ ય ુ ત,ં ુ ટપા ણ ાહ,ં ૂ ય લૂ,ંઅ વાિમસહંત,ંભ ટંૂ,અ ધં ઇિત08.5.02 તેષાં અમાિનતિવમાિનતાિનયતયોરમાિનતં ૃતાથમાનં ુ યેત, નિવમાિનતંઅ તઃકોપ ્08.5.03અ તૃ યાિધતયોર તૃ ંતદા વ ૃતવેતનં ુ યેત,ન યાિધતંઅકમ ય ્08.5.04નવાગત ૂરાયાતયોનવાગતંઅ યતઉપલ ધદશંઅનવિમ ં ુ યેત,ન ૂરાયતંઆયતગતપ ર લેશ ્08.5.05પ ર ા તપ ર ીણયોઃ પ ર ા તં નાનભોજન વ નલ ધિવ ામં ુ યેત,ન પ ર ીણંઅ ય ાહવે ીણ ુ ય ુ ુષ ્08.5.06 િતહતહતા વેગયોઃ િતહતંઅ પાતભ નં વીર ુ ુષસહંતં ુ યેત,ન હતા વેગંઅ પાતહતવીર ્08.5.07અ ૃ ઽ્ િૂમ ા તયોર ૃ ુ ા ત ંયથ।ઋતુયુગ્યશસ્ત્રાવરણં ુ યેત,ના િૂમ ા તંઅવ ુ સાર યાયામ ્08.5.08આશાિનવ દપ ર ૃ તયોરાશાિનવ દલ ધા ભ ાયં ુ યેત,નપ ર ૃ તંઅપ તૃ ુ ય ્08.5.09કલ ગ ઽ્ તઃશ યયોઃ કલ ગભઉ ુ યકલ ં ુ યેત,ના તઃશ યંઅ તરિમ ્08.5.10 ુ િપત લૂ ભ ગભયોઃ ુ િપત લૂ ં શિમતકોપં સામા દ ભ ુ યેત, નભ ગભઅ યો ય મા ્ ભ ્

artha.pdf 179


08.5.11અપ તૃાિત તયોરપ તૃ ંએકરા યાિત ા તંમ યાયામા યાંસ િમ ાપા યંુ યેત, નાિત તંઅનેકરા યાિત ા તં બ ।આબાધત્વાત્

08.5.12ઉપિનિવ ટસમા તયો ુપિનિવ ટં થૃ યાન થાનંઅિતસ ધાયા ર ુ યેત,ન સમા તંઅ રણા એક થાનયાન ્08.5.13 ઉપ ુ પ ર તયો ુપ ુ ં અ યતો િન ય ઉપરો ારં િત ુ યેત,ન પ ર તં સવતઃ િત ુ ્08.5.14 િછ ધા ય ુ ુષવીવધયોઃ િછ ધા યંઅ યતોધા યંઆનીયજ મ થાવરાહારંવા ુ યેત, ન િછ ુ ુષવીવધંઅનભસાર ્08.5.15 વિવ તિમ િવ તયોઃ વિવ તં વ મૂૌ િવ તંસૈ ય ંઆપ દશ ંઆવાહિય ુ,ં ન િમ િવ તં િવ ૃ ટદશકાલ વા ્08.5.16 ૂ ય ુ ત ુ ટપા ણ ાહયો ૂ ય ુ ત ં આ ત ુ ુષાિધ ઠતં અસહંતંુ યેત, ન ુ ટપા ણ ાહં ૃ ઠા ભઘાત ત ્

08.5.17 ૂ ય લૂા વાિમસહંતયોઃ ૂ ય લૂ ં ૃતપૌર નપદાર ંસવસ દોહનુ યેત, ના વાિમસહંતં રાજસેનાપિતહ ન ્

08.5.18 ભ ટૂા ધયો ભ ટંૂ અ યાિધ ઠતં ુ યેત, ના ધંઅદિશકં - ઇિત08.5.19ab દોષ ુ બલાવાપઃ સ થાનાિતસં હત ્ ।08.5.19chd સ ધ ઉ રપ ય બલ યસનસાધન ્08.5.20ab ર ે ્ વદ ડં યસને શ ુ યો િન યં ઉ થતઃ ।08.5.20chd હર ્ દ ડર ે ુ શ ણૂાં િન યં ઉ થતઃ08.5.21ab યતો િનિમ ં યસનં ૃતીનાં અવા યુા ્ ।08.5.21chd ા ્ એવ િત ુવ ત તિ િમ ંઅત તઃ ।08.5.22abઅભયાતં વયં િમ ં સ યૂા યવશેન વા08.5.22chd પ ર ય તંઅશ યા વા લોભેન ણયેન વા ।08.5.23ab િવ તંઅભ ુ ાને સ ામે વાઽપવિતના08.5.23chd ધૈીભાવેન વાઽિમ ં યા યતા વાઽ યંઅ યતઃ ।08.5.24ab થૃ ્ વા સહયાને વા િવ ાસેનાિતસં હત ્08.5.24chd ભયાવમાનાલ યૈવા યસના મો ત ્ ।08.5.25abઅવ ુ ં વ િૂમ યઃ સમીપા ્ વા ભયા ્ ગત ્08.5.25chdઆ છેદના ્ અદાના ્ વા દ વા વાઽ યવમાિનત ્ ।08.5.26abઅ યાહા રતંઅથ વા વયં પર ખુેન વા08.5.26chdઅિતભાર િન ુ ત ં વા ભ વા પરં ઉપ થત ્ ।08.5.27ab ઉપે તંઅશ યા વા ાથિય વા િવરોિધત ્08.5.27chd ૃ ેણ સા યતે િમ ં િસ ં ચા ુ િવર યિત ।



08.5.28ab ૃત યાસં મા યં વા મોહા ્ િમ ં અમાિનત ્ ।08.5.28chd માિનતં વા ન સ ૃશં શ તતો વા િનવા રત ્08.5.29ab િમ ઉપઘાત તં વા શ તં વાઽ રસં હતા ્ ।08.5.29chd ૂ યૈવા ભે દ ું િમ ં સા યં િસ ં ચ િત ઠિત08.5.30ab ત મા ઉ પાદયે ્ એના ્ દોષા ્ િમ ઉપઘાતકા ્ ।08.5.30chd ઉ પ ા ્ વા શમયે ્ ણુૈદ ષ ઉપઘાિત ભઃ (ઇિત)Book .Chapt . શ તદશકાલબલાબલ ાનં - યા ાકાલાઃ

09.1.01 િવ જગી રુા મનઃપર યચબલાબલંશ તદશકાલયા ાકાલબલસ ુ ાનકાલપ ા કોપ ય યયલાભાપદાંા વા િવિશ ટબલો યાયા ,્અ યથાઽઽસીત

09.1.02 ઉ સાહ ભાવયો ુ સાહઃ ેયા ્09.1.03 વયં હ રા રૂો બલવા ્ અરોગઃ ૃતા ો દ ડ તીયોઽિપ શ તઃભાવવ તં રા નં ુ ્

09.1.04અ પોઽિપ ચા ય દ ડઃ તેજસા ૃ યકરો ભવિત09.1.05 િન ુ સાહઃ ુ ભાવવા ્ રા િવ મા ભપ ો ન યિત ઇ યાચાયાઃ09.1.06 ન ઇિત કૌ ટ યઃ09.1.07 ભાવવા ્ ઉ સાહવ તં રા નં ભાવેનાિતસ ધ ે ત િશ ટં અ યંરા નંઆવા ૃ વા વા વીર ુ ુષા ્09.1.08 તૂ ભાવહયહ તરથઉપકરણસ પ ા યદ ડઃસવ ા િતહત રિત09.1.09 ઉ સાહવત ભાવવ તો જ વા વા ચ યો બાલાઃ પ વોઽ ધાિૃથવ જ ુ રિત

09.1.10 ભાવમ યોઃ ભાવઃ ેયા ્09.1.11 મ શ તસ પ ો હ વ ય ુ ર ભાવો ભવિત09.1.12 મ કમ ચા ય િનિ તં અ ભાવો ગભધા યં અ ૃ ટ રવ ઉપહ તઇ યાચાયાઃ09.1.13 ન ઇિત કૌ ટ યઃ09.1.14 મ શ તઃ ેયસી09.1.15 ાશા ચ ુ હ રા ઽ પેનાિપ ય નેન મ ંઆધા ું શ તઃ પરા ્ઉ સાહ ભાવવત સામા દ ભય ગ ઉપિનષ યાં ચાિતસ ધા ુ ્09.1.16એવં ઉ સાહ ભાવમ શ તીનાં ઉ ર ઉ રાિધકોઽિતસ ધ ે09.1.17 દશઃ િૃથવી09.1.18ત યાં હમવ સ ુ ા તરં ઉદ ચીનંયોજનસહ પ રમાણં િતય ્ ચ વિત ે ્09.1.19 ત ાર યો ા યઃ પવતઔદકો ભૌમઃ સમો િવષમ ઇિત િવશેષાઃ09.1.20 તે ુ યથા વબલ ૃ કરં કમ ુ ીત

artha.pdf 181


09.1.21 ય ા મનઃ સૈ ય યાયામાનાં િૂમઃ, અ િૂમઃ પર ય, સ ઉ મો દશઃ,િવપર તોઽધમઃ, સાધારણો મ યમઃ09.1.22 કાલઃ શીત ઉ ણવષા મા09.1.23 ત ય રાિ રહઃ પ ો માસ ઋ રુયનં સવં સરો ગુ ં ઇિત િવશેષાઃ09.1.24 તે ુ યથા વબલ ૃ કરં કમ ુ ીત09.1.25 ય ા મનઃ સૈ ય યાયામાનાં ઋ ઃુ અ ૃ ઃુ પર ય, સ ઉ મઃ કાલઃ,િવપર તોઽધમઃ, સાધારણો મ યમઃ09.1.26 શ તદશકાલાનાં ુ શ તઃ ેયસી ઇ યાચાયાઃ09.1.27 શ તમા ્ હ િન ન થલવતો દશ ય શીત ઉ ણવષવત કાલ યશ તઃ તીકાર ભવિત09.1.28 દશઃ ેયા ્ ઇ યેક09.1.29 થલગતો હ ા ન ં િવકષિત, િન નગતો ન ઃ ાન ્ ઇિત09.1.30 કાલઃ ેયા ્ ઇ યેક09.1.31 દવા કાકઃ કૌિશકં હ ત, રા ૌ કૌિશકઃ કાક ્ ઇિત09.1.32 ન ઇિત કૌ ટ યઃ09.1.33 પર પરસાધકા હ શ તદશકાલાઃ09.1.34તૈર ુ ચતઃ તૃીયંચ થુ વા દ ડ યાશં ં લૂે પા યા ય તાટવી ુચ ર ા િવધાયકાયસાધનસહંકોશદ ડંચાદાય ીણ રુાણભ તંઅ હૃ તનવભ તંઅસં ૃત ુગમિમ ં વાિષકં ચા ય સ યં હમનં ચ ુ ટ ઉપહ ું માગશીષયા ાં યાયા ્09.1.35 હમાનં ચા ય સ યં વાસ તકં ચ ુ ટ ઉપહ ુંચૈ યા ાં યાયા ્09.1.36 ીણ ૃણકા ઠ ઉદકંઅસં ૃત ુગમિમ ંવાસ તકંચા યસ યંવાિષકચ ુ ટ ઉપહ ું યે ઠા લૂીયાં યા ાં યાયા ્09.1.37અ ુ ણંઅ પયવસ ઇ ધન ઉદકં વા દશં હમ તે યાયા ્09.1.38 ષુાર ુ દનંઅગાધિન ન ાયં ગહન ણૃ ૃ ં વા દશં ી મે યાયા ્09.1.39 વસૈ ય યાયામયો યં પર યાયો યં વષિત યાયા ્09.1.40 માગશીષ તૈષ ચા તરણ દ ઘકાલાં યા ાં યાયા ,્ ચૈ વૈશાખચા તરણમ યમકાલા,ં યે ઠા લૂીયાંઆષાઢ ચા તરણ વકાલા,ંઉપોિષ ય ્યસને ચ થુ ્09.1.41 યસના ભયાનં િવ ૃ યાને યા યાત ્09.1.42 ાયશ ાચાયાઃ પર યસને યાત ય ્ ઇ પુ દશ ત09.1.43 શ ।્ઉદયે યાત યંઅનૈકા તક વા ્ યસનાનાં ઇિત કૌ ટ યઃ09.1.44 યદા વા યાતઃ કશિય ું ઉ છે ુંવા શ યુા ્ અિમ ં તદા યાયા ્09.1.45અ ુ ણ ઉપ ીણે કાલે હ તબલ ાયો યાયા ્



09.1.46 હ તનો તઃ વેદાઃ ુ ઠનો ભવ ત09.1.47અનવગાહમાનાઃ તોયંઅિપબ ત ા ત ્ઽવ ારા ચા ધીભવ ત09.1.48 ત મા ્ તૂ ઉદક દશે વષિત ચ હ તબલ ાયો યાયા ્09.1.49 િવપયયે ખર ઉ ા બલ ાયો દશંઅ પવષપ ્09.1.50 વષિત મ ુ ાયં ચ ુ ્ઽ બલો યાયા ્09.1.51 સમિવષમિન ન થલ વદ ઘવશેન વાઽ વનો યા ાં િવભ ્09.1.52ab સવા વા વકાલાઃ યુાત યાઃ કાયલાઘવા ્ ।09.1.52chd દ ઘાઃ કાય ુ ુ વા ્ વા વષાવાસઃ પર ચ (ઇિત)Chapt . બલ ઉપાદાનકાલાઃ -સ નાહ ણુાઃ - િતબલકમ

09.2.01 મૌલ તૃક ેણીિમ ાિમ ાટવીબલાનાં સ ુ ાનકાલાઃ09.2.02 લૂર ણા ્ અિત ર તં મૌલબલ,ં અ યાવાપ ુ તા વા મૌલા લૂેિવ ુવ ર ,્બ લુા રુ તમૌલબલઃસારબલોવા િતયો ા, યાયામેનયો ય,ં

ૃ ટઽ વિન કાલે વા ય યયસહ વા ્ મૌલાના,ં બ લુા રુ તસ પાતે ચયાત ય ય ઉપ પભયા ્ અ યસૈ યાનાં તૃાદ નાં અિવ ાસે, બલ યે વાસવસૈ યાનાં - ઇિત મૌલબલકાલઃ09.2.03 તૂ ંમે તૃબલંઅ પંચમૌલબલ ્પર યા પં િવર તંવામૌલબલ,ંફ ુ ાય ં અસારં વા તૃસૈ ય ્ મ ેણ યો યં અ પ યાયામેન ્ વોદશઃ કાલોવાત ુ ય યય અ પાવાપંશા તઉપ પં િવ તંવામે સૈ ય ્પર યા પઃ સારો હ ત ય - ઇિત તૃબલકાલઃ09.2.04 તૂ ં મે ેણીબલ,ં શ ં લૂે યા ાયાં ચાધા ુ ્ વઃ વાસઃ,ેણીબલ ાયઃ િતયો ા મ યાયામા યાં િતયો કામઃ, દ ડબલ યવહારઃ

- ઇિત ેણીબલકાલઃ09.2.05 તૂ ં મે િમ બલં શ ં લૂે યા ાયાં ચાધા ુ ્ અ પઃ વાસોમ ુ ા ચ યૂો યાયામ ુ ્ િમ બલેન વા વૂ અટવ નગર થાનંઆસારં વા યોધિય વા પ ા ્ વબલેન યો િય યાિમ ્ િમ સાધારણં વા મેકાય ્ િમ ાય ા વામે કાયિસ આસ ંઅ ુ ા ંવા મે િમ ્અ યાવાપંવાઽ ય સાદિય યાિમ - ઇિત િમ બલકાલઃ09.2.06 તૂ ં મે શ બુલ,ં શ બુલેન યોધિય યાિમ નગર થાનં અટવ વા,ત મે વરાહયોઃ કલહ ચ ડાલ ય ઇવા યતરિસ ભિવ યિત ્ આસારાણાંઅટવીનાં વા ક ટકમદનં એત ્ ક ર યાિમ ્ -અ પુચતં વા કોપભયાિ યંઆસ ંઅ રબલંવાસયે ્ ,અ ય ા ય તરકોપશ ાયાઃ -શ ુ ુ ાવર ુ કાલ- ઇ યિમ બલકાલઃ09.2.07 તેનાટવીબલકાલો યા યાતઃ

artha.pdf 183


09.2.08માગાદિશકં,પર િૂમયો ય,ંઅ ર ુ િતલોમ,ંઅટવીબલ ાયઃશ વુા,બ વં બ વેન હ યતા ્ અ પઃ સારો હ ત યઃ - ઇ યટવીબલકાલઃ09.2.09 સૈ યં અનેકં અનેક થં ઉ તં અ ુ તં વા િવલોપાથ ય ્ ઉિ ઠિતત ્ ઔ સા હકં - અભ તવેતનં િવલોપિવ ટ તાપકરં ભે ં પરષા,ં અભે ંુ યદશ િતિશ પ ાયં સહંતં મહ ્ ઇિત બલ ઉપાદાનકાલા ્

09.2.10 તેષાં ુ ય તૃ ં અિમ ાટવીબલં િવલોપ તૃ ં વા ુયા ્09.2.11 અિમ ય વા બલકાલે ુ પ ે શ બુલં અવ ૃ ીયા ,્ અ ય વાેષયે ,્અફલં વા ુયા ,્ િવ તં વા વાસયે ,્ કાલે વાઽિત ા તે િવ ૃ ્

09.2.12 પર ય ચ એત ્ બલસ ુ ાનં િવઘાતયે ,્આ મનઃ સ પાદયે ્09.2.13 વૂ વૂ ચ એષાં ેયઃ સ નાહિય ુ ્09.2.14 ત ાવભાિવ વાિ યસ કારા ગુમા ચ મૌલબલં તૃબલા ેયઃ09.2.15 િન યાન તરં ઉ થાિય વ યં વ તૃબલં ેણીબલા ેયઃ09.2.16 નપદંએકાથઉપગતં ુ યસ ષામષિસ લાભંચ ેણીબલં િમ બલા ેયઃ09.2.17અપ રિમતદશકાલંએકાથ ઉપગમા ચ િમ બલંઅિમ બલા ેયઃ09.2.18આયાિધ ઠતંઅિમ બલંઅટવીબલા ેયઃ09.2.19 ત ્ ઉભયં િવલોપાથ ્09.2.20અિવલોપે યસને ચ તા યાં અ હભયં યા ્09.2.21 ા ણ િ યવૈ ય ૂ સૈ યાનાંતેજઃ ાધા યા ્ વૂ વૂ ેયઃ સ નાહિય ુ ્ઇ યાચાયાઃ09.2.22 ન ઇિત કૌ ટ યઃ09.2.23 ણપાતેન ા ણબલં પરોઽ ભહારયે ્09.2.24 હરણિવ ાિવનીતં ુ િ યબલં ેયઃ, બ લુસારં વા વૈ ય ૂ બલંઇિત09.2.25ત મા ્ એવ બલઃપરઃ,ત યએત ્ િતબલંઇિતબલસ ુ ાનં ુયા ્09.2.26હ તય શકટગભ ુ ત ાસહાટકવે શુ યવ ્ હ તબલ ય િતબલ ્09.2.27ત ્ એવપાષાણલ ડુાવરણા શકચ હણી ાયંરથબલ ય િતબલ ્09.2.28 ત ્ એવા ાનાં િતબલ,ં વિમણો વા હ તનોઽ ા વા વિમણઃ09.2.29 કવચનો રથા આવરણનઃ પ ય ચ ુ ્ઽ બલ ય િતબલ ્09.2.30abએવંબલસ ુ ાનં પરસૈ યિનવારણ ્ ।09.2.30chd િવભવેન વસૈ યાનાં ુયા ્ અ િવક પશઃ (ઇિત)Chapt . પ ા કોપ ચ તા - બા ા ય તર ૃિતકોપ તીકારઃ

09.3.01અ પઃપ ા કોપોમહા ્ રુ તા લાભઇિતઅ પઃપ ા કોપોગર યા ્09.3.02 અ પં પ ા કોપં યાત ય ૂ યાિમ ાટિવકા હ સવતઃ સમેધય ત,

ૃિતકોપો વા



09.3.03 લ ધં અિપ ચ મહા તં રુ તા લાહં એવ તૂે ૃ યિમ ય યયાસ તે

09.3.04ત મા ્સહ એક યઃ રુ તા લાભ યાયોગઃશતએક યોવાપ ા કોપઇિત ન યાયા ્09.3.05 ચૂી ખુા નથા ઇિત લોક વાદઃ09.3.06 પ ા કોપે સામદાનભેદદ ડા ્ ુ ીત09.3.07 રુ તા લાભે સેનાપિત ુમારં વા દ ડચા રણં ુવ ત09.3.08બલવા ્વા રા પ ા કોપાવ હસમથઃ રુ તા લાભંઆદા ુંયાયા ્09.3.09 અ ય તરકોપશ ાયાં શ તા ્ આદાય યાયા ,્ બા કોપશ ાયાં વાુ દારં એષા ્

09.3.10અ ય તરાવ હં ૃ વા ૂ યપાલંઅનેકબલવગઅનેક ુ ય ંચ થાપિય વાયાયા ,્ ન વા યાયા ્09.3.11અ ય તરકોપો બા કોપા ્ પાપીયા ્ ઇ ુ ત ં રુ તા ્09.3.12 મ રુો હતસેનાપિત વુરા નાં અ યતમકોપોઽ ય તરકોપઃ09.3.13 તંઆ મદોષ યાગેન પરશ ઽ્પરાધવશેન વા સાધયે ્09.3.14 મહાઽપરાધેઽિપ રુો હતે સ ોધનં અવ ાવણં વા િસ ઃ, વુરાસ ોધનં િન હો વા ણુવ ય ય મ ્ સિત ુ ે09.3.15 ુ ં ાતરંઅ યંવા ુ ય ંરાજ ા હણંઉ સાહનસાધયે ,્ઉ સાહા ભાવેહૃ તા વુતનસ ધકમ યાં અ રસ ધાનભયા ્

09.3.16અ યે યઃ ત ધે યો વા િૂમદાનૈિવ ાસયે ્ એન ્09.3.17ત િશ ટં વય ાહં દ ડં વા ેષયે ,્સામ તાટિવકા ્ વા,તૈિવ હૃ તંઅિતસ દ યા ્09.3.18અપ ુ ાદાનં પાર ાિમકં વા યોગંઆિત ઠ ્09.3.19એતેન મ સેનાપતી યા યાતૌ09.3.20મ ।્આદિવર્જાનાંઅ ત ્ઽમા યાનાંઅ યતમકોપોઽ ત ્ઽમા યકોપઃ09.3.21 ત ાિપ યથાઽહ ઉપાયા ્ ુ ીત09.3.22 રા ુ યા તપાલાટિવકદ ડ ઉપનતાનાં અ યતમકોપો બા કોપઃ09.3.23 તંઅ યો યેનાવ ાહયે ્09.3.24અિત ુગ િત ટ ધંવાસામ તાટિવકત ુલીનાપ ુ ાનાંઅ યતમેનાવ ાહયે ્09.3.25 િમ ેણ ઉપ ાહયે ્ વા યથા નાિમ ં ગ છે ્09.3.26 અિમ ા ્ વા સ ી ભેદયે ્ એનં - અયં વા યોગ ુ ુષ ં મ યમાનોભતયવ િવ મિય યિત,અવા તાથ દ ડચા રણંઅિમ ાટિવક ુ ૃ ે વા યાસેયો યિત, િવ ુ દારં અ તે વા વાસિય યિત

artha.pdf 185


09.3.27 િતહતિવ મં વાં ભત પ યં ક ર યિત, વયા વા સ ધ ૃ વા ભતારંએવ સાદિય યિત09.3.28 િમ ં ઉપ ૃ ટં વાઽ ય ગ છ ઇિત09.3.29 િતપ ં ઇ ટા ભ ાયૈઃ જૂયે ્09.3.30અ િતપ ય સં યં ભેદયે ્ અસૌ તે યોગ ુ ુષઃ ણ હતઃ ઇિત09.3.31 સ ી ચ એનંઅભ ય તશાસનૈઘાતયે ,્ ઢૂ ુ ુષૈવા09.3.32 સહ થાિયનો વાઽ ય વીર ુ ુષા ્ યથાઽ ભ ાયકરણેનાવાહયે ્09.3.33 તેન ણ હતા ્ સ ી યૂા ્09.3.34 ઇિત િસ ઃ09.3.35 પર ય ચ એના ્ કોપા ્ ઉ થાપયે ,્આ મન શમયે ્09.3.36 યઃ કોપં ક ુ શમિય ુંવા શ તઃ ત ઉપ પઃ કાયઃ09.3.37 યઃ સ યસ ધઃ શ તઃ કમણ ફલાવા તૌ ચા ુ હ ું િવિનપાતે ચ ા ુંત િત પઃ કાયઃ, તકિયત ય ક યાણ ુ ુતાહો શઠ ઇિત09.3.38શઠો હબા ોઽ ય તરંએવંઉપજપિત -ભતારંચે હ વામાં િતપાદિય યિતશ વુધો િૂમલાભ મે િવધોલાભોભિવ યિત,અથવાશ રુનંઆહિન યિતઇિત હતબ પુ ઃ ુ યદોષદ ડન ઉ ન મે યૂા ્ અ ૃ યપ ો ભિવ યિત,ત ધેવાઽ ય મ ્અિપશ તોભિવ યિત,અ યંઅ યંચા ય ુ યંઅભ ય તશાસનેનઘાતિય યાિમ ઇિત09.3.39 અ ય તરો વા શઠો બા ં એવં ઉપજપિત - કોશં અ ય હ ર યાિમ,દ ડં વાઽ ય હિન યાિમ, ુ ટં વા ભતારં અનેન ઘાતિય યાિમ, િતપ ં બા ંઅિમ ાટિવક ુ િવ મિય યાિમ ચ ં અ યસ યતા,ંવૈરં અ ય સ યતા,ંતતઃવાધીનો મે ભિવ યિત, તતો ભતારં એવ સાદિય યાિમ, વયં વા રા યંહ યાિમ ્ બ વા વા બા િૂમ ભ ૃ િૂમ ચ ઉભયં અવા યાિમ, િવ ુ ં

વાઽઽવાહિય વા બા ં િવ તંઘાતિય યાિમ, ૂ ય ંવાઽ ય લૂ ં હ ર યાિમ ઇિત09.3.40 ક યાણ ુ ઃ ુ સહ યથ ઉપજપિત09.3.41 ક યાણ ુ ના સ દધીત,શઠં તથા ઇિત િત ૃ ાિતસ દ યા ્ - ઇિત09.3.42abએવં ઉપલ ય - પર પર યઃ વે વે યઃ વે પર યઃ વતઃ પર ।09.3.42chd ર યાઃ વે યઃ પર ય િન યંઆ મા િવપિ તા (ઇિત)Chapt . ય યયલાભિવપ રમશઃ

09.4.01 ુ ય ુ ુષાપચયઃ યઃ09.4.02 હર યધા યાપચયો યયઃ09.4.03 તા યાં બ ુ ણુિવિશ ટ લાભે યાયા ્09.4.04 આદયઃ યાદયઃ સાદકઃ કોપકો વકાલઃ ત ુ યોઽ પ યયોમહા ્ ૃ ।્ઉદયઃ ક યો ધ યઃ રુોગ ઇિત લાભસ પ ્



09.4.05 ુ ા યા પુા યઃ પરષાં અ યાદય ઇ યાદયઃ09.4.06 િવપયયે યાદયઃ09.4.07 તંઆદદાનઃ ત થો વા િવનાશં ા નોિત09.4.08ય દવાપ યે ્ યાદયંઆદાયકોશદ ડિનચયર ાિવધાના યવ ાવિય યાિમ,ખિન યહ તવનસે બુ ધવણ પથા ્ ઉ તસારા ્ ક ર યાિમ, ૃતીર યકશિય યાિમ,અપવાહિય યાિમ,આયોગેનારાધિય યાિમવા,તાઃપરં િતયોગેનકોપિય યિત, િતપ ે વાઽ ય પ યં એનં ક ર યાિમ, િમ ં અપ ુ ં વાઽ યિતપાદિય યાિમ, િમ ય વ યવાદશ યપીડાંઅ થઃત કર યઃપર યિતક ર યાિમ, િમ ંઆ યંવાઽ ય વૈ ુ ય ં ાહિય યાિમ, ત ્ અિમ િવર તં

ત ુલીનં િતપ યત,ે સ ૃ ય વાઽ મૈ િૂમ દા યાિમ ઇિત સં હતસ ુ થતંિમ ં મે ચરાય ભિવ યિત ઇિત યાદયંઅિપ લાભંઆદદ ત09.4.09 ઇ યાદય યાદયૌ યા યાતૌ09.4.10 અધાિમકા ્ ધાિમક ય લાભો લ યમાનઃ વેષાં પરષાં ચ સાદકોભવિત09.4.11 િવપર તઃ કોપક ઇિત09.4.12 મ ણાં ઉપદશા લાભોઽલ યમાનઃ કોપકો ભવિત અયં અ મા ભઃય યયૌ ા હતઃ ઇિત

09.4.13 ૂ યમ ણાં અનાદરા લાભો લ યમાનઃ કોપકો ભવિત િસ ાથ ઽયંઅ મા ્ િવનાશિય યિત ઇિત09.4.14 િવપર તઃ સાદકઃ09.4.15 ઇિત સાદકકોપકૌ યા યાતૌ09.4.16 ગમનમા સા ય વા ્ વકાલઃ09.4.17 મ સા ય વા ્ ત ુ યઃ09.4.18 ભ તમા યય વા ્ અ પ યયઃ09.4.19 તદા વવૈ ુ યા ્ મહા ્09.4.20અથા બુ ધક વા ્ ૃ ।્ઉદયઃ09.4.21 િનરાબાધક વા ્ ક યઃ09.4.22 શ ત ઉપાદાના ્ ધ યઃ09.4.23 સામવાિયકાનાં અિનબ ધગાિમ વા ્ રુોગઃ - ઇિત09.4.24 ુ યે લાભે દશકાલૌશ ।્ઉપાયૌિ યાિ યૌજવાજવૌસામી યિવ કષતદા વા બુ ધૌસાર વસાત યેબા ુ યબા ુ ુ યે ચ િવ ૃ યબ ુ ણુ ુ ત ંલાભંઆદદ ત09.4.25લાભિવ નાઃ -કામઃ કોપઃસા વસંકા ુ ય ં રનાયભાવોમાનઃસા ુ ોશતાપરલોકાપે ા ધાિમક વં અ યા ગ વં દ યં અ યૂા હ તગતાવમાનો દૌરા યં

artha.pdf 187


અિવ ાસોભયંઅ તીકારઃ શીતઉ ણવષાણાંઆ યંમ લિતિથન ઇ ટ વંઇિત09.4.26ab ન ંઅિત ૃ છ તં બાલંઅથ ઽિતવતતે ।09.4.26chdઅથ થ ય ન ં ક ક ર ય ત તારકાઃ09.4.27ab નાધનાઃ ા વુ યથા રા ય નશતૈરિપ ।09.4.27chdઅથરથા બ ય તે ગ ઃ જગ રવ (ઇિત)Chapt . બા ા ય તરા ાપદઃ

09.5.01 સ ।્આદીનાંઅયથા ઉ ેશાવ થાપનંઅપનયઃ09.5.02 ત મા ્ આપદઃ સ ભવ ત09.5.03 બા ઉ પિ ર ય તર િત પા, અ ય તર ઉ પિ બા િત પા,બા ઉ પિ બા િત પા,અ ય તરઉ પિ ર ય તર િત પા -ઇ યાપદઃ09.5.04ય બા ાઅ ય તરા પુજપ ત,અ ય તરાવાબા ા ,્ત ઉભયયોગેિતજપતઃ િસ િવશેષવતી

09.5.05 ુ યા હ િતજિપતારો ભવ ત, ન ઉપજિપતારઃ09.5.06 તે ુ શા તે ુ ના યા શ ુ ુ ુપજિપ ું ઉપજિપતારઃ09.5.07 ૃ ઉપ પા હ બા ાનાં અ ય તરાઃ તેષાં ઇતર વા09.5.08 મહત ય ન ય વધઃ પરષા,ંઅથા બુ ધ ા મન ઇિત09.5.09અ ય તર ુ િતજપ ુ સામદાને ુ ીત09.5.10 થાનમાનકમ સા વ ્09.5.11અ ુ હપ રહારૌ કમ વાયોગો વા દાન ્09.5.12 બા ે ુ િતજપ ુ ભેદદ ડૌ ુ ીત09.5.13 સિ ણો િમ ય ના વા બા ાનાં ચારં એષાં ૂ ઃુ અયં વો રાૂ ય ય નૈરિતસ ધા કુામઃ, ુ ય વ ્ ઇિત

09.5.14 ૂ યે ુ વા ૂ ય ય નાઃ ણ હતા ૂ યા ્ બા ૈભદયે ઃુ, બા ા ્ વાૂ યૈઃ

09.5.15 ૂ યા ્ અ ુ િવ ટા વા તી ણાઃ શ રસા યાં હ ઃુ09.5.16આ યૂ વા બા ા ્ ઘાતયે ઃુ09.5.17 ય બા ા બા ા ્ ઉપજપ ત, અ ય તરા ્ અ ય તરા વા, તએકા તયોગ ઉપજિપ ઃુ િસ િવશેષવતી09.5.18 દોષ ુ ૌ હ ૂ યા ન િવ તે09.5.19 ૂ ય ુ ૌ હ દોષઃ નુર યા ્ ૂષયિત09.5.20 ત મા ્ બા ે ુ ઉપજપ ુ ભેદદ ડૌ ુ ીત09.5.21 સિ ણો િમ ય ના વા ૂ ઃુ અયં વો રા વયં આદા કુામઃ,િવ હૃ તાઃ થાનેન રા ા, ુ ય વ ્ ઇિત



09.5.22 િતજિપ વુા ૂતદ ડા ્ અ ુ િવ ટાઃ તી ણાઃ શ રસા દ ભરષાંિછ ુ હર ઃુ09.5.23 તતઃ સિ ણઃ િતજિપતારં અભશસંે ઃુ09.5.24અ ય તરા ્ અ ય તર ુ ઉપજપ ુ યથાઽહ ઉપાયં ુ ીત09.5.25 ુ ટ લ ં અ ુ ટં િવપર તં વા સામ ુ ીત09.5.26શૌચસામ યાપદશેન યસના દુયાવે ણેનવા િત જૂનંઇિતદાન ્09.5.27 િમ ય નો વા યૂા ્ એતા ્ ચ ાનાથ ઉપધા યિતવો રા ,ત ્અ યા યાત યં ઇિત09.5.28 પર પરા ્ વા ભેદયે ્ એના ્ અસૌ ચાસૌ ચ વો રાજ યેવં ઉપજપિત- ઇિત ભેદઃ09.5.29 દા ડકિમકવ ચ દ ડઃ09.5.30એતાસાં ચત ણૃાંઆપદાં અ ય તરાં એવ વૂ સાધયે ્09.5.31અ હભયા ્ અ ય તરકોપો બા કોપા ્ પાપીયા ્ ઇ ુ ત ં રુ તા ્09.5.32ab વૂા વૂા િવ નીયા લ વ આપદંઆપદા ્ ।09.5.32chd ઉ થતાં બલવ યો વા વુ લ વ િવપયયે (ઇિત)Chapt . ૂ યશ સુ ુ તાઃ <Apadah>

09.6.01 ૂ યે યઃ શ ુ ય િવધા ુ ા09.6.02 ૂ ય ુ ાયાં પૌર ુ નપદ ુ વા દ ડવ ્ ઉપાયા ્ ુ ીત09.6.03 દ ડો હ મહાજને ે ુ ંઅશ ઃ09.6.04 તો વા તં ચાથ ન ુયા ,્અ યંચાનથ ઉ પાદયે ્09.6.05 ુ યે ુ વેષાં દા ડકિમકવ ચે ટત09.6.06શ ુ ુ ાયાં યતઃ શ ઃુ ધાનઃ કાય વા તતઃ સામા દ ભઃ િસ લ સેત09.6.07 વાિમ યાય ા ધાનિસ ઃ, મ વાય ાઽઽય િસ ઃ, ઉભયાય ાધાનાય િસ ઃ

09.6.08 ૂ યા ૂ યાણાંઆિમિ ત વા ્ આિમ ા09.6.09આિમ ાયાં અ ૂ યતઃ િસ ઃ09.6.10આલ બનાભાવે ાલ બતા ન િવ તે09.6.11 િમ ાિમ ાણાં એક ભાવા ્ પરિમ ા09.6.12 પરિમ ાયાં િમ તઃ િસ ઃ09.6.13 કુરો હ િમ ેણ સ ધઃ, નાિમ ેણ ઇિત09.6.14 િમ ં ચે સ ધ ઇ છે ્ અભી ણં ઉપજપે ્09.6.15 તતઃ સિ ભરિમ ા ્ ભેદિય વા િમ ં લભેત09.6.16 િમ સ ય વા યોઽ ત થાયી તં લભેત09.6.17અ ત થાિયિન લ ધે મ ય થાિયનો ભ તે

artha.pdf 189


09.6.18 મ ય થાિયનં વા લભેત09.6.19 મ ય થાિયિન લ ધે ના ત થાિયનઃ સહં ય તે09.6.20 યથા ચ એષાંઆ યભેદઃ તા ્ ઉપાયા ્ ુ ીત09.6.21 ધાિમકં િત ુલ તુ ૃ તવેન સ બ ધેન વૂષાં ૈકા ય ઉપકારા ્અપકારા યાં વા સા વયે ્09.6.22 િન ૃ ઉ સાહં િવ હ ા તં િતહત ઉપાયં ય યયા યાં વાસેનચ ઉપત તં શૌચેના યં લ સમાનં અ ય મા ્ વા શ માનં મૈ ી ધાનં વાક યાણ ુ સા ના સાધયે ્09.6.23 ુ ધ ં ીણં વા તપ વ ુ યાવ થાપના વૂ દાનેન સાધયે ્09.6.24ત ્પ િવધં - દયિવસગ હૃ તા વુતનંઆ િતદાનં વ યદાનંઅ વૂ પર વે ુ વય ાહદાનં ચ09.6.25 ઇિત દાનકમ09.6.26 પર પર ષેવૈર િૂમહરણશ તંઅતોઽ યતમેન ભેદયે ્09.6.27 ભી ું વા િતઘાતેન ૃતસ ધરષ વિય કમક ર યિત, િમ ં અ યિન ૃ ટં, સ ધૌ વા ના ય તરઃ ઇિત09.6.28 ય ય વા વદશા ્ અ યદશા ્ વા પ યાિન પ યાગારતયાઽઽગ છે ઃુતાિન અ ય યાત યા લ ધાિન ઇિત સિ ણ ારયે ઃુ09.6.29 બ લુી તૂે શાસનં અભ ય તેન ેષયે ્ એત ્ તે પ યં પ યાગારંવા મયા તે ેિષત,ં સામવાિયક ુ િવ મ વ, અપગ છ વા, તતઃ પણશેષંઅવા યિસ ઇિત09.6.30 તતઃ સિ ણઃ પર ુ ાહયે ઃુ એત ્ અ ર દ ્ ઇિત09.6.31 શ ુ યાતં વા પ યંઅિવ ાતં િવ જગી ું ગ છે ્09.6.32 ત ્ અ ય વૈદહક ય નાઃ શ ુ ુ યે ુ િવ ણીર ્09.6.33 તતઃ સિ ણઃ પર ુ ાહયે ઃુ એત ્ પ યંઅ ર દ ્ ઇિત09.6.34મહાઽપરાધા ્અથમાના યાંઉપ ૃ વાશ રસા નભરિમ ે ણદ યા ્09.6.35અથએકં અમા યં િન પાતયે ્09.6.36 ત ય ુ દારં ઉપ ૃ રા ૌ હતં ઇિત યાપયે ્09.6.37અથામા યઃ શ ોઃ તા ્ એક એકશઃ પયે ્09.6.38 તે ચે ્ યથા ઉ તં ુ નુ ચ એના ્ ાહયે ્09.6.39અશ તમતો વા ાહયે ્09.6.40આ તભાવ ઉપગતો ુ યા ્ અ યા માનં ર ણીયં કથયે ્09.6.41અથાિમ શાસનં ુ ય ઉપઘાતાય ેિષતં ઉભયવેતનો ાહયે ્09.6.42 ઉ સાહશ તમતો વા ેષયે ્ અ ુ ય રા યં હૃાણ, યથાઽ થતો નઃસ ધઃ ઇિત



09.6.43 તતઃ સિ ણઃ પર ુ ાહયે ઃુ09.6.44એક ય ક ધાવારં વીવધંઆસારં વા ઘાતયે ઃુ09.6.45 ઇતર ુ મૈ વુાણાઃ વંએતેષાં ઘાતિયત યઃ ઇ પુજપે ઃુ09.6.46ય યવા વીર ુ ુષો હ તી હયો વા િ યેત ઢૂ ુ ુષૈહ યેત યેત વાસિ ણઃ પર પર ઉપહતં ૂ ઃુ09.6.47તતઃશાસનંઅભશ ત ય ેષયે ્ યૂઃ ુ ુ તતઃપણશીષંઅવા યિસઇિત09.6.48 ત ્ ઉભયવેતના ાહયે ઃુ09.6.49 ભ ે વ યતમંલભેત09.6.50 તેન સેનાપિત ુમારદ ડચા રણો યા યાતાઃ09.6.51 સા ધકં ચ ભેદં ુ ીત09.6.52 ઇિત ભેદકમ09.6.53તી ણંઉ સા હનં યસિનનં થતશ ુંવા ઢૂ ુ ુષાઃ શ ા નરસા દ ભઃસાધયે ઃુ, સૌકયતો વા તેષાં અ યતમઃ09.6.54 તી ણો ેકઃ શ રસા નભઃ સાધયે ્09.6.55અયંસવસ દોહકમ િવિશ ટં વા કરોિત09.6.56 ઇ પુાયચ વુગઃ09.6.57 વૂઃ વૂ ા ય લિઘ ઠઃ09.6.58 સા વંએક ણુ ્09.6.59 દાનં ણુ ં સા વ વૂ ્09.6.60 ભેદઃ િ ણુઃ સા વદાન વૂઃ09.6.61 દ ડ ુ ણુઃ સા વદાનભેદ વૂઃ09.6.62 ઇ યભ ુ ાને ુ ઉ ત ્09.6.63 વ િૂમ ઠ ુ ુ ત એવ ઉપાયાઃ09.6.64 િવશેષઃ ુ09.6.65 વ િૂમ ઠાનાંઅ યતમ યપ યાગારર ભ ાતા ્ ૂત ુ યા ્અભી ણંેષયે ્

09.6.66 ત એનં સ ધૌ પર હસાયાં વા યોજયે ઃુ09.6.67અ િતપ માનં ૃતો નઃ સ ધઃ ઇ યાવેદયે ઃુ09.6.68 તં ઇતરષાં ઉભયવેતનાઃ સ ામયે ઃુ અયં વો રા ુ ટઃ ઇિત09.6.69 ય ય વા ય મા ્ ભયં વૈરં ષેો વા તં ત મા ્ ભેદયે ઃુ અયં તે શ ણુાસ ધ ે, રુા વાં અિતસ ધ ે, તરં સ ધીય વ, િન હ ચા ય યત વઇિત09.6.70આવાહિવવાહા યાં વા ૃ વા સ યોગંઅસ ુ તા ્ ભેદયે ્

artha.pdf 191


09.6.71સામ તાટિવકત ુલીનાપ ુ ૈ એષાંરા યાિનઘાતયે ,્સાથ ટવીવા,દ ડં વાઽ ભ તૃ ્09.6.72પર પરાપા યા એષાં િતસ ા છ ુ હર ઃુ, ઢૂા ા નરસશ ણે09.6.73ab વીતસં ગલવ ચાર ્ યોગૈરાચ રતૈઃ શઠઃ ।09.6.73chd ઘાતયે ્ પરિમ ાયાં િવ ાસેનાિમષેણ ચ (ઇિત)Chapt . અથાનથસશંય ુ તાઃ <Apadah> - તાસાં ઉપાયિવક પ ઃ િસ યઃ

09.7.01 કામા દ ુ સેકઃ વાઃ ૃતીઃ કોપયિત,અપનયો બા ાઃ09.7.02 ત ્ ઉભયંઆ રુ િૃ ઃ09.7.03 વજનિવકારઃ કોપઃ09.7.04 પર ૃ હ ુ ુ આપ ્ ઽથ ઽનથઃ સશંય ઇિત09.7.05 યોઽથઃ શ ુ ૃ અ ા તઃ કરોિત, ા તઃ યાદયઃ પરષાં ભવિત,ા યમાણો વા ય યય ઉદયો ભવિત, સ ભવ યાપ ્ ઽથઃ

09.7.06 યથા સામ તાનાં આિમષ તૂઃ સામ ત યસનજો લાભઃ, શ ુ ાિથતોવા વભાવાિધગ યોલાભઃ,પ ા ્કોપેનપા ણ ાહણવા િવ હૃ તઃ રુ તા લાભઃ,િમ ઉ છેદન સ ધ યિત મેણ વા મ ડલિવ ુ ો લાભઃ ઇ યાપ ્ ઽથઃ09.7.07 વતઃ પરતો વા ભય ઉ પિ ર યનથઃ09.7.08 તયોઃ અથ ન વા ઇિત,અનથ નવા ઇિત,અથ ઽનથ ઇિત,અનથ ઽથઇિત સશંયઃ09.7.09 શ િુમ ં ઉ સાહિય ુંઅથ ન વા ઇિત સશંયઃ09.7.10 શ બુલંઅથમાના યાંઆવાહિય ુંઅનથ ન વા ઇિત સશંયઃ09.7.11 બલવ સામ તાં િૂમ આદા ુંઅથ ઽનથ ઇિત સશંયઃ09.7.12 યસા સ યૂયાનંઅનથ ઽથ ઇિત સશંયઃ09.7.13 તેષાં અથસશંયં ઉપગ છે ્09.7.14અથ ઽથા બુ ધઃ,અથ િનર બુ ધઃ,અથ ઽનથા બુ ધઃ,અનથ ઽથા બુ ધઃ,અનથ િનર બુ ધઃ,અનથ ઽનથા બુ ધઃ ઇ ય બુ ધષ વગઃ09.7.15 શ ું ઉ પાટ પા ણ ાહાદાનંઅથ ઽનથા બુ ધઃ09.7.16 ઉદાસીન ય દ ડા ુ હઃ ફલેન અથ િનર બુ ધઃ09.7.17 પર યા ત ્।ઉચ્છેદનંઅથ ઽનથા બુ ધઃ09.7.18 શ ુ િતવેશ યા ુ હઃ કોશદ ડા યાં અનથ ઽનથા બુ ધઃ09.7.19 હ નશ ત ઉ સા િન િૃ રનથ િનર બુ ધઃ09.7.20 યાયાસં ં ઉ થા ય િન િૃ રનથ ઽનથા બુ ધઃ09.7.21 તેષાં વૂઃ વૂઃ ેયા ્ ઉપસ ા ુ ્09.7.22 ઇિત કાયાવ થાપન ્09.7.23 સમ તતો ગુપ ્ ઽથ ઉ પિ ઃ સમ તતોઽથાપ ્ ભવિત



09.7.24 સા એવ પા ણ ાહિવ હૃ તા સમ તતોઽથસશંયાપ ્ ભવિત09.7.25 તયોિમ ા દ ઉપ હા ્ િસ ઃ09.7.26 સમ તતઃ શ ુ યો ભય ઉ પિ ઃ સમ ોઽનથાપ ્ ભવિત09.7.27 સા એવ િમ િવ હૃ તા સમ તતોઽનથસશંયાપ ્ ભવિત09.7.28 તયો લાિમ ા દ ઉપ હા ્ િસ ઃ, પરિમ ા તીકારો વા09.7.29 ઇતો લાભ ઇતરતો લાભ ઇ ભુયતોઽથાપ ્ ભવિત09.7.30 ત યાં સમ તતોઽથાયાં ચ લાભ ણુ ુ ત ંઅથઆદા ુંયાયા ્09.7.31 ુ યે લાભ ણુે ધાનંઆસ ં અનિતપાિતનં ઊનો વા યેન ભવે ્ ત ંઆદા ુંયાયા ્09.7.32 ઇતોઽનથ ઇતરતોઽનથ ઇ ભુયતોઽનથાપ ્09.7.33 ત યાં સમ તતોઽનથાયાં ચ િમ ે યઃ િસ લ સેત09.7.34 િમ ાભાવે ૃતીનાં લઘીય ય એકતોઽનથા સાધયે ,્ ઉભયતોઽનથાયાય યા, સમ તતોઽનથા લૂેન િત ુયા ્

09.7.35અશ ે સવ ઉ ૃ યાપગ છે ્09.7.36 ૃ ટા હ વતઃ નુ ્।આવૃત્તિર્યથા યુા ા ઉદયના યા ્09.7.37 ઇતો લાભ ઇતરતો રા યા ભમશ ઇ ભુયતોઽથાનથાપ ્ ભવિત09.7.38 ત યાં અનથસાધકો યોઽથઃ તંઆદા ુંયાયા ્09.7.39અ યથા હ રા યા ભમશ વારયે ્09.7.40એતયા સમ તતોઽથાનથાપ ્ યા યાતા09.7.41 ઇતોઽનથ ઇતરતોઽથસશંય ઇ ભુયતોઽનથાથસશંયા09.7.42 ત યાં વૂ અનથ સાધયે ,્ ત સ ાવથસશંય ્09.7.43એતયા સમ તતોઽનથાથસશંયા યા યાતા09.7.44 ઇતોઽથ ઇતરતોઽનથસશંય ઇ ભુયતોઽથાનથસશંયાપ ્09.7.45એતયા સમ તતોઽથાનથસશંયા યા યાતા09.7.46 ત યાં વૂા વૂા ૃતીનાં અનથસશંયા ્ મો િય ુંયતેત09.7.47 ેયો હ િમ ંઅનથસશંયે િત ઠ દ ડઃ, દ ડો વા ન કોશ ઇિત09.7.48 સમ મો ણાભાવે ૃતીનાં અવયવા ્ મો િય ુંયતેત09.7.49ત ુ ુષ ૃતીનાંબ લુ ંઅ રુ તંવા તી ણ ુ ધવ , ય ૃતીનાંસારં મહા ઉપકારં વા09.7.50 સ ધનાઽઽસનેન ધૈીભાવેન વા લ િૂન, િવપયયૈ ુ ણ09.7.51 ય થાન ૃ નાં ચ ઉ ર ઉ રં લ સેત09.7.52 ાિતલો યેન વા યાદ નાંઆય યાં િવશેષં પ યે ્09.7.53 ઇિત દશાવ થાપન ્09.7.54એતેનયા ાઽઽ દમ યા તે વથાનથસશંયાનાંઉપસ ા ત યા યાતા

artha.pdf 193


09.7.55 િનર તરયો ગ વા ચાથાનથસશંયાનાંયા ાઽઽદાવથઃ ેયા ્ઉપસ ા ુંપા ણ ાહાસાર િતઘાતે ય યય વાસ યાદયે લૂર ણે ુ ચ ભવિત09.7.56 તથાઽનથઃ સશંયો વા વ િૂમ ઠ ય િવષ ો ભવિત09.7.57એતેન યા ામ યેઽથાનથસશંયાનાં ઉપસ ા ત યા યાતા09.7.58યા ાઽ તે ુકશનીયંઉ છેદનીયંવા કશિય વા ઉ છ વાઽથઃ ેયા ્ઉપસ ા ુંનાનથઃ સશંયો વા પરાબાધભયા ્09.7.59 સામવાિયકાનાં અ રુોગ ય ુ યા ામ યા તગોઽનથઃ સશંયો વાેયા ્ ઉપસ ા ુંઅિનબ ધગાિમ વા ્

09.7.60અથ ધમઃ કામ ઇ યથિ વગઃ09.7.61 ત ય વૂઃ વૂઃ ેયા ્ ઉપસ ા ુ ્09.7.62અનથ ઽધમઃ શોક ઇ યનથિ વગઃ09.7.63 ત ય વૂઃ વૂઃ ેયા ્ િતક ુ ્09.7.64અથ ઽનથ ઇિત, ધમ ઽધમ ઇિત, કામઃ શોક ઇિત સશંયિ વગઃ09.7.65 ત ય ઉ રપ િસ ૌ વૂપ ઃ ેયા ્ ઉપસ ા ુ ્09.7.66 ઇિત કાલાવ થાપન ્09.7.67 ઇ યાપદઃ - તાસાં િસ ઃ09.7.68 ુ ા બૃ ુ ુ સામદાના યાં િસ ર ુ પા, પૌર નપદદ ડ ુ યે ુદાનભેદા યા,ં સામ તાટિવક ુ ભેદદ ડા યા ્09.7.69એષાઽ લુોમા, િવપયયે િતલોમા09.7.70 િમ ાિમ ે ુ યાિમ ા િસ ઃ09.7.71 પર પરસાધકા પુાયાઃ09.7.72શ ોઃશ તામા યે ુસા વં ુ ત ંશેષ યોગં િનવતયિત, ૂ યામા યે ુદાન,ં સ ાતે ુ ભેદઃ, શ તમ ુ દ ડ ઇિત09.7.73 ુ ુલાઘવયોગા ચાપદાં િનયોગિવક પસ ુ ચયા ભવ ત09.7.74અનેન એવ ઉપાયેન ના યેન ઇિત િનયોગઃ09.7.75અનેન વાઽ યેન વા ઇિત િવક પઃ09.7.76અનેના યેન ચ ઇિત સ ુ ચયઃ09.7.77 તેષાં એકયોગા વારઃ િ યોગા , યોગાઃ ષ ્ ,એક યુ ગઃ09.7.78 ઇિત પ દશ ઉપાયાઃ09.7.79 તાવ તઃ િતલોમાઃ09.7.80 તેષાં એકન ઉપાયેન િસ રકિસ ઃ, ા યાં િસ ઃ, િ ભઃ િ િસ ઃ,ચ ુભ ઃુિસ રિત09.7.81ધમ લૂ વા ્કામફલ વા ચાથ યધમાથકામા બુ ધાયાઽથ ય િસ ઃસા સવાથિસ ઃ <iti siddhayah>



09.7.82દવા ્ અ ન ુદકં યાિધઃ મારો િવ વો ુ ભ ંઆ રુ ૃ ટ ર યાપદઃ09.7.83 તાસાં દવત ા ણપણપાતતઃ િસ ઃ09.7.84abઅિત ૃ ટર ૃ ટવા ૃ ટવા યાઽઽ રુ ભવે ્ ।09.7.84chd ત યાંઆથવણં કમ િસ ાર ભા િસ યઃ (ઇિત)Book .Chapt . ક ધાવારિનવેશઃ

10.1.01 વા કુ શ તે વા િુન નાયકવધ ક મૌ િૂતકાઃ ક ધાવારં, ૃ ં દ ઘચ ુ ્ઽ ંવા િૂમવશેનવા,ચ ુ ારં ષ પથંનવસં થાનંમાપયે ઃુ ખાતવ સાલ ારા ાલકસ પ ંભયે થાને ચ10.1.02 મ યમ ય ઉ ર નવભાગે રાજવા કંુ ધ ઃુશતાયામં અધિવ તારં,પિ માધ ત યા તઃ રુ ્10.1.03અ તવિશકસૈ યં ચા તે િનિવશેત10.1.04 રુ તા ્ ઉપ થાન,ંદ ણતઃ કોશશાસનકાયકરણાિન,વામતો રા ઉપવા ાનાંહ ઽ્ રથાનાં થાન ્10.1.05અતો ધ ઃુશતા તરા વારઃ શકટમેથી તિત ત ભસાલપ ર ેપાઃ10.1.06 થમે રુ તા ્ મ રુો હતૌ, દ ષણતઃ કો ઠાગારં મહાનસં ચ,વામતઃ ુ યા ધુાગાર ્10.1.07 તીયે મૌલ તૃાનાં થાનંઅ રથાનાં સેનાપતે10.1.08 તૃીયે હ તનઃ ે યઃ શા તા ચ10.1.09 ચ થુ િવ ટનાયકો િમ ાિમ ાટવીબલં વ ુ ુષાિધ ઠત ્10.1.10 વણજો પા વા ા મુહાપથ ્10.1.11 બા તો ુ ધક ગણનઃ સ યૂા નયઃ, ઢૂા ાર ાઃ10.1.12 શ ણૂાંઆપાતે પૂ ટૂાવપાતક ટ કની થાપયે ્10.1.13અ ટાદશવગાણાંઆર િવપયાસં કારયે ્10.1.14 દવાયામં ચ કારયે ્ અપસપ ાનાથ ્10.1.15 િવવાદસૌ રકસમાજ તૂવારણં ચ કારયે ,્ ુ ાર ણં ચ10.1.16 સેનાિન ૃ ંઆ ધુીયંઅશાસનં ૂ યપાલો બ નીયા ્10.1.17ab રુ તા ્ અ વનઃ સ ય શા તા ર ણાિન ચ ।10.1.17chd યાયા ્ વધ કિવ ટ યાં ઉદકાિન ચ કારયે ્ (ઇિત)Chapt . ક ધાવાર યાણં - બલ યસનાવ ક દકાલર ણ ્

10.2.01 ામાર યાનાંઅ વિન િનવેશા ્યવસઇ ધનઉદકવશેનપ રસ યાયથાનાસનગમનકાલં ચ યા ાં યાયા ્10.2.02 ત તીકાર ણુ ં ભ ત ઉપકરણં વાહયે ્10.2.03અશ તો વા સૈ યે વાયોજયે ,્અ તર ુ વા િન ચ યુા ્

artha.pdf 195


10.2.04 રુ તા ાયકઃ, મ યે કલ ં વામી ચ, પા યોર ા બા ।ુઉત્સારઃ,ચ ા તે ુ હ તનઃ સાર ૃ વા, પ ા ્ સેનાપિતયાયા ્ િનિવશેત10.2.05 સવતો વના વઃ સારઃ10.2.06 વદશા ્ અ વાયિતવ વધઃ10.2.07 િમ બલંઆસારઃ10.2.08 કલ થાનંઅપસારઃ10.2.09 રુ તા ્ અ યાઘાતે મકરણ યાયા ,્ પ ા શકટન, પા યોવ ણ,સમ તતઃ સવતોભ ણ,એકાયને ૂ યા10.2.10 પિથ ધૈીભાવે વ િૂમતો યાયા ્10.2.11અ િૂમ ઠાનાં હ વ િૂમ ઠા ુ ે િતલોમા ભવ ત10.2.12યોજનંઅધમા,અ યધમ યમા, યોજનંઉ મા,સ ભા યા વા ગિતઃ10.2.13આ યકાર સ પ ઘાતીપા ણરાસારોમ યમઉદાસીનોવા િતકત યઃ,સ ટોમાગઃશોધિયત યઃ,કોશો દ ડો િમ ાિમ ાટવીબલં િવ ટ।ઋતુર્વા તી યાઃ,ૃત ુગકમિનચયર ા યઃ તબલિનવદો િમ બલિનવદ ાગિમ યિત,ઉપજિપતારોવા નાિત વરય ત, શ રુ ભ ાયં વા રૂિય યિત, ઇિત શનૈયાયા ,્ િવપયયેશી ્10.2.14હ ત ત ભસ મસે બુ ધનૌકા ઠવે સુ ાતૈરલા ચુમકર ડ ૃ િત લવગ ડકાવે ણકા ભઉદકાિન તારયે ્10.2.15 તીથા ભ હ હ ઽ્ રૈ યતો રા ા ુ ાય સ ં ૃ ીયા ્10.2.16અ દુક ચ ચ ુ પદં ચા વ માણેન શ યા ઉદકં વાહયે ્10.2.17દ ઘકા તારંઅ દુકંયવસઇ ધનઉદકહ નંવા ૃ ા વાનંઅભયોગ ક ંુ પપાસાઽ વ લા તં પ તોયગ ભીરાણાં વા નદ દર શૈલાનાં ઉ ાનાપયાનેયાસ તંએકાયનમાગશૈલિવષમે સ ટવાબ લુી તૂ ં િનવેશે થતે િવસ નાહંભોજન યાસ તંઆયતગતપ ર ા તંઅવ ુ તં યાિધમરક ુ ભ પી ડતં યાિધતપ ઽ્ પંઅ િૂમ ઠં વા બલ યસને ુ વા વસૈ યં ર ે ,્ પરસૈ યં ચા ભહ યા ્10.2.18એકાયનમાગ યાત યસેનાિન ાર ાસાહારશ યા તારા નિનધાન વ ધુસ યાનેનપરબલ ાન ્10.2.19 તદાઽઽ માનો હૂયે ્10.2.20ab પાવતં વન ુગ વા સાપસાર િત હ ્ ।10.2.20chd વ મુૌ ૃ ઠતઃ ૃ વા ુ યેત િનિવશેત ચ (ઇિત)Chapt . ટૂ ુ િવક પાઃ - વસૈ ય ઉ સાહનં - વબલા યબલ યાયોગઃ

10.3.01 બલિવિશ ટઃ ૃત ઉપ પઃ િતિવ હત।ઋતુઃ વ ૂ યાં કાશ ુ ંઉપેયા ્10.3.02 િવપયયે ટૂ ુ ્



10.3.03બલ યસનાવ ક દકાલે ુ પરં અભહ યા ,્અ િૂમ ઠં વા વ િૂમ ઠઃ,ૃિત હો વા વ િૂમ ઠ ્

10.3.04 ૂ યાિમ ાટવીબલૈવા ભ ં દ વા િવ િૂમ ા તં હ યા ્10.3.05 સહંતાનીકં હ તભભદયે ્10.3.06 વૂ ભ દાનેના ુ લીનં ભ ંઅભ ઃ િતિન ૃ ય હ યા ્10.3.07 રુ તા ્ અ ભહ ય ચલં િવ ખુ ં વા ૃ ઠતો હ ઽ્ નેા ભહ યા ્10.3.08 ૃ ઠતોઽ ભહ યા ચલં િવ ખુ ં વા રુ તા ્ સારબલેના ભહ યા ્10.3.09 તા યાં પા ા ભગાતૌ યા યાતૌ10.3.10 યતો વા ૂ યફ બુલં તતોઽ ભહ યા ્10.3.11 રુ તા ્ િવષમાયાં ૃ ઠતોઽ ભહ યા ્10.3.12 ૃ ઠતો િવષમાયાં રુ તા ્ અ ભહ યા ્10.3.13 પા તો િવષમાયાં ઇતરતોઽ ભહ યા ્10.3.14 ૂ યાિમ ાટવીબલૈવા વૂયોધિય વા ા તંઅ ા તઃપરંઅભહ યા ્10.3.15 ૂ યબલેન વા વયં ભ ં દ વા જત ્ ઇિત િવ તં અિવ તઃસ ાપા યોઽ ભહ યા ્10.3.16 સાથ જ ક ધાવારસવંાહિવલોપ મ ંઅ મ ોઽ ભહ યા ્10.3.17 ફ બુલાવ છ સારબલો વા પરવીરા ્ અ ુ િવ ય હ યા ્10.3.18 ગો હણેન ાપદવધેન વા પરવીરા ્ આ ૃ ય સ છ ોઽ ભહ યા ્10.3.19 રા ાવવ ક દન ગરિય વા િન ા લા તા ્ અવ ુ તા ્ વા દવાહ યા ્10.3.20 સપાદચમકોશૈવા હ તભઃ સૌ તકં દ ા ્10.3.21અહઃસ નાહપ ર ા તા ્ અપરા ેઽ ભહ યા ્10.3.22 ુ કચમ ૃ શકરાકોશકગ મ હષ ઉ થૂૈવા ુભર ૃતહ ઽ્ ંભ ંઅભ ઃ િતિન ૃ ં હ યા ્10.3.23 િત યૂવાતં વા સવ અભહ યા ્10.3.24 ધા વનવનસ ટપ શૈલિન નિવષમનાવો ગાવઃ શકટ હૂો નીહારોરાિ રિત સ ા ણ10.3.25 વૂ ચ હરણકાલાઃ ટૂ ુ હતવઃ10.3.26 સ ામઃ ુ િન દ ટદશકાલો ધિમ ઠઃ10.3.27 સહં ય દ ડં યૂા ્ ુ યવેતનોઽ મ, ભવ ઃ સહ ભો યં ઇદં રા ય,ંમયાઽ ભ હતૈઃ પરોઽ ભહ ત યઃ ઇિત10.3.28વેદ વ ય ુ યૂતે સમા તદ ણાનાંય ાનાંઅવ થૃે ુ સા તે ગિતયારૂાણા ્ ઇિત

artha.pdf 197


10.3.29અિપ ઇહ લોકૌ ભવતઃ10.3.30ab યા ્ ય સ ઃ તપસા ચ િવ ાઃ વગ એિષણઃ પા ચયૈ યા ત ।10.3.30chd ણેન તા ્ અ યિતયા ત રૂાઃ ાણા ્ ુ ુ ે ુ પ ર યજ તઃ10.3.31ab નવં શરાવં સ લલ ય ણૂ સુ ં ૃત ં દભ ૃત ઉ ર ય ્ ।10.3.31chd ત ્ ત ય મા ૂ રકં ચ ગ છે ્ યો ભ િૃપ ડ ય ૃતે ન ુ યે ્ -ઇિત10.3.32 મ રુો હતા યાં ઉ સાહયે ્ યોધા ્ હૂસ પદા10.3.33કાતા તકા દ ા યવગઃસવ દવતસ યોગ યાપના યાં વપ ંઉ ષયે ,્પરપ ંચ ઉ જેયે ્10.3.34 ો ુ ્ ઇિત ૃત ઉપવાસઃ શ વાહનં ચા શુયીત10.3.35અથવભ ુ યુા ્10.3.36 િવજય ુ તાઃ વગ યા ાિશષો વાચયે ્10.3.37 ા ણે ય ા માનંઅિત ૃ ્10.3.38શૌયિશ પા ભજના રુાગ ુ ત ંઅથમાના યાંઅિવસવંા દતંઅનીકગભુવ ત10.3.39 િપ ૃ ુ ા કૃાણાંઆ ધુીયાનાં અ વજ ં ુ ડાનીકં રાજ થાન ્10.3.40 હ તી રથો વા રાજવાહનંઅ ા બુ ધઃ10.3.41 ય ્ ાયસૈ યો ય વા િવનીતઃ યા ્ (્અ ્ )અિધરોહયે ્10.3.42 રાજ ય નો હૂાિધ ઠાનંઆયો યઃ10.3.43 તૂમાગધાઃ રૂાણાં વગ અ વગ ભી ણાં િતસ ુલકમ ૃ તવંચ યોધાનાં વણયે ઃુ10.3.44 રુો હત ુ ુષાઃ ૃ યા ભચારં ૂ ઃુ,ય કવધ કમૌ િૂતકાઃ વકમિસઅિસ પરષા ્10.3.45 સેનાપિતરથમાના યાં અ ભસં ૃત ં અનીકં આભાષેત - શતસાહ ોરાજવધઃ,પ ાશ સાહ ઃસેનાપિત ુમારવધઃ,દશસાહ ઃ વીર ુ યવધઃ,પ સાહ ોહ તરથવધઃ,સાહ ોઽ વધઃ,શ યઃપિ ુ યવધઃ, િશરો િવશિતકંભોગ ૈ ુ ય ંવય ાહ ઇિત10.3.46 ત ્ એષાં દશવગાિધપતયો િવ ઃુ10.3.47 ચ ક સકાઃ શ ય ાગદ નેહવ હ તાઃ ય ા પાનર યઃ ુ ુષાણાંઉ ષણીયાઃ ૃ ઠતઃ િત ઠ ઃુ10.3.48અદ ણા ખુ ં ૃ ઠતઃ યૂ અ લુોમવાતંઅનીકં વ મૂૌ હૂત10.3.49 પર િૂમ હૂ ચા ાં ારયે ઃુ10.3.50 ય થાનં જવ ા િૂમ હૂ ય ત થતઃ જિવત ઉભયથાયેત



િવપયયે જયિત, ઉભયથા થાને જવે ચ10.3.52સમા િવષમા યાિમ ા વા િૂમ રિત રુ તા ્પા ા યાંપ ા ચ ેયા10.3.53 સમાયાં દ ડમ ડલ હૂાઃ, િવષમાયાં ભોગાસહંત હૂાઃ, યાિમ ાયાંિવષમ હૂાઃ10.3.54 િવિશ ટબલંભ વા સ ધ યાચેત10.3.55 સમબલેન યા ચતઃ સ દધીત10.3.56 હ નંઅ હુ યા ,્ ન વેવ વ િૂમ ા તં ય તા માનં વા10.3.57ab નુ ્।આવર્તમાનસ્ય િનરાશ ય ચ િવતે ।10.3.57chdઅધાય યતે વેગઃ ત મા ્ ભ નં ન પીડયે ્ (ઇિત)Chapt . ુ મૂયઃ - પ ઽ્ રથહ તકમા ણ

10.4.01 વ િૂમઃ પ ઽ્ રથ પાનાં ઇ ટા ુ ે િનવેશે ચ10.4.02ધા વનવનિન ન થલયોિધનાંખનકાકાશ દવારાિ યોિધનાંચ ુ ુષાણાંનાદયપાવતા પૂસારસાનાં ચ હ તનાં અ ાનાં ચ યથા વં ઇ ટા ુ મૂયઃકાલા10.4.03સમા થરાઽ ભકાશા િન ુ ખાિત યચ રુાઽન ા હ ય ૃ ુ મ તતી ત ભકદાર વ મીકિસકતાપ ભ રાદરણહ ના ચ રથ િૂમઃ, હ ઽ્ યોમ ુ યાણાં ચ સમે િવષમે હતા ુ ે િનવેશેચ10.4.04અ ઽ્ મ ૃ ા વલ નીય ા મ દદરણદોષા ચા િૂમઃ10.4.05 લૂ થા વ મ ૃ તતીવ મીક ુ મા પદાિત િૂમઃ10.4.06ગ યશૈલિન નિવષમામદનીય ૃ ા છેદનીય તતીપ ભ રા દરણહ નાચ હ ત િૂમઃ10.4.07અક ટ ક યબ િુવષમા યાસારવતી ઇિત પદાતીનાં અિતશયઃ10.4.08 ણુ યાસારા કદમઉદકખ નહ ના િન શકરા ઇિતવા જનાંઅિતશયઃ10.4.09પાં કુદમઉદકનલશરાધાનવતી દ હ નામહા ૃ શાખાઘાતિવ ુ તાઇિત હ તનાં અિતશયઃ10.4.10 તોયાશયાપા યવતી િન ુ ખાિતની કદારહ ના યાવતનસમથા ઇિતરથાનાં અિતશયઃ10.4.11 ઉ તા સવષાં િૂમઃ10.4.12એતયા સવબલિનવેશા ુ ાિન ચ યા યાતાિન ભવ ત10.4.13 િૂમવાસવનિવચયોઽિવષમતોયતીથવાતર મ હણંવીવધાસારયોઘાતોર ા વા િવ ુ ઃ થાપના ચ બલ ય સાર ૃ બા ।ુઉત્સારઃ વૂ હારોયાવેશનં યાવેધનંઆ ાસો હણંમો ણંમાગા સુારિવિનમયઃ કોશ ુમારા ભહરણંજઘનકોટ ઽ્ ભઘાતો હ ના સુારણંઅ યુાનં સમાજકમ ઇ ય કમા ણ

artha.pdf 199


10.4.14 રુોયાનં અ ૃતમાગવાસતીથકમ બા ।ુઉત્સારઃ તોયતરણાવતરણેથાનગમનાવતરણં િવષમસ બાધ વેશોઽ નદાનશમનંએકા િવજયો ભ સ ધાનંઅભ ભેદનં યસને ાણં અભઘાતો િવભીિષકા ાસનઽંઉદાય હણં મો ણંસાલ ારા ાલકભ નં કોશવાહનાપવાહનં ઇિત હ તકમા ણ10.4.15 વબલર ા ચ ુ ્ઽ બલ િતષેધઃ સ ામે હણં મો ણં ભ સ ધાનંઅભ ભેદનં ાસનંઔદાય ભીમઘોષ ઇિત રથકમા ણ10.4.16 સવદશકાલશ વહનં યાયામ ઇિત પદાિતકમા ણ10.4.17 િશ બરમાગસે ુ પૂતીથશોધનકમય ા ધુાવરણઉપકરણ ાસવહનંઆયોધના ચ હરણાવરણ િતિવ ાપનયનં ઇિત િવ ટકમા ણ10.4.18ab ુયા ્ ગવા યાયોગં રથે વ પહયો પૃઃ ।10.4.18chd ખર ઉ શકટાનાં વા ગભ અ પગજઃ તથા (ઇિત)Chapt . પ ક ઉર યાનાં બલા તો હૂિવભાગઃ - સારફ બુલિવભાગઃ

- પ ઽ્ રથહ ત ુ ાિન10.5.01 પ ધ ઃુશતાપ ૃ ટં ુગ અવ થા ય ુ ં ઉપેયા ,્ િૂમવશેન વા10.5.02 િવભ ત ુ યાંઅચ િુવષયે મો િય વાસેનાંસેનાપિતનાયકૌ હૂયાતા ્10.5.03શમા તરં પિ થાપયે ,્ િ શમા તરં અ ,ંપ શમા તરં રથંહ તનંવા10.5.04 ણુા તરં િ ણુા તરં વા હૂત10.5.05એવંયથા ખુ ં અસ બાધં ુ યેત10.5.06 પ ાર ન ધ ઃુ10.5.07 ત મ ્ ધ વનં થાપયે ,્ િ ધ ુ ય ,ં પ ધ િુષ રથં હ તનં વા10.5.08 પ ધ રુનીકસ ધઃ પ ક ઉર યાના ્10.5.09અ ય યઃ ુ ુષાઃ િતયો ારઃ10.5.10 પ દશ રથ ય હ તનો વા, પ ચા ાઃ10.5.11 તાવ તઃ પાદગોપા વા જરથ પાનાં િવધેયાઃ10.5.12 ી ણ િ કા યનીકં રથાનાં ઉર યં થાપયે ,્ તાવ ્ ક ં પ ં ચઉભયતઃ10.5.13 પ ચ વા રશ ્ એવં રથા રથ હૂ ભવ ત, ે શતે પ િવશિત ા ાઃ,ષ શતાિન પ સ તિત ુ ુષાઃ િતયોધારઃ, તાવ તઃ પાદગોપાઃ10.5.14એષ સમ હૂઃ10.5.15 ત ય રથ ઉ રા ૃ રા એકિવશિતરથા ્ ઇિત10.5.16એવંઓ દશ સમ હૂ ૃતયો ભવ ત10.5.17 પ ક ઉર યાનાં િમથો િવષમસ યાને િવષમ હૂઃ10.5.18 ત યાિપ રથ ઉ રા ૃ રા એકિવશિતરથા ્ ઇિત10.5.19એવંઓ દશ િવષમ હૂ ૃતયો ભવ ત



10.5.20અતઃ સૈ યાનાં હૂશેષ ંઆવાપઃ કાયઃ10.5.21 રથાનાં ૌ િ ભાગાવ વાવાપયે ,્ શેષં ઉર યં થાપયે ્10.5.22એવં િ ભાગ ઊનો રથાનાંઆવાપઃ કાયઃ10.5.23 તેન હ તનાં અ ાનાંઆવાપો યા યાતઃ10.5.24 યાવ ્ ઽ રથ પાનાં ુ સ બાધ ્ ં ન ુયા ્ તાવ ્ આવાપઃ કાયઃ10.5.25 દ ડબા ુ ય ંઆવાપઃ10.5.26 પિ બા ુ ય ં યાપાવઃ10.5.27એકા બા ુ ય ંઅ વાવાપઃ10.5.28 ૂ યબા ુ ય ંઅ યાવાપઃ10.5.29પરાવાપા ્ યાવાપા ચચ ુ ણુા ્ આઽ ટ ણુા ્ ઇિતવા િવભવતઃસૈ યાનાંઆવાપઃ10.5.30 રથ હૂન હ ત હૂો યા યાતઃ10.5.31 યાિમ ો વા હ તરથા ાનાં - ચ ા તે ુ હ તનઃ પા યોર ા રથાઉર યે10.5.32 હ તનાં ઉર યં રથાનાં ક ાવ ાનાં પ ાિવિત મ યભેદ10.5.33 િવપર તોઽ તભેદ10.5.34 હ તનાં એવ ુ ુ ઃ - સા ના ાનાં ઉર યં ઔપવા ાનાં જઘનંયાલાનાં કોટ ાિવિત10.5.35અ હૂો - વિમણાં ઉર યં ુ ાનાં ક પ ાિવિત10.5.36 પિ હૂઃ - રુ તા ્ આવરણનઃ ૃ ઠતો ધ વનઃ10.5.37 ઇિત ુ ાઃ10.5.38પ યઃપ યોર ાઃ પા યોઃ હ તનઃ ૃ ઠતો રથાઃ રુ તા ,્પર હૂવશેનવા િવપયાસઃ10.5.39 ઇિત ઽ્ બલિવભાગઃ10.5.40 તેન ્ઽ બલિવભાગો યા યાતઃ10.5.41 દ ડસ પ ્ સારબલં ુસંા ં10.5.42 હ ઽ્ યોિવશેષઃ ુલ ં િતઃ સ વં વયઃ થતા ાણો વ મ જવઃ તેજઃિશ પં તૈય ઉદ તા િવધેય વં ુ ય નાચારતા ઇિત10.5.43 પ ઽ્ રથ પાનાં સારિ ભાગં ઉર યં થાપયે ,્ ૌ િ ભાગૌ ક ંપ ં ચ ઉભયતઃ,અ લુોમંઅ સુારં, િતલોમં તૃીયસારં, ફ ુ િતલોમ ્10.5.44એવંસવ ઉપયોગં ગમયે ્10.5.45 ફ બુલંઅ તે વવધાય વેગા ભ ૂલકો ભવિત10.5.46 સારબલં અ તઃ ૃ વા કોટ વ સુારં ુયા ,્ જઘને િૃતિયયસારં,મ યે ફ બુલ ્

artha.pdf 201


10.5.47એવંએત ્ સ હ ુ ભવિત10.5.48 હૂં ુ થાપિય વા પ ક ઉર યાનાં એકન ા યાં વા હર ,્ શેષૈઃિત ૃ ીયા ્

10.5.49ય ્પર ય ુબલંવીતહ ઽ્ ં ૂ યામા યં ૃત ઉપ પંવાત તૂસારણા ભહ યા ્10.5.50 ય ્ વા પર ય સા ર ઠં ત િવ ણુસારણા ભહ યા ્10.5.51 ય ્ અ ં અ પસારં આ મનઃ ત ્ બ નુા ઉપચ યુા ્10.5.52 યતઃ પર યાપચયઃ તતોઽ યાશે હૂત, યતો ્ વા ભયં યા ્10.5.53અભ તૃંપ ર તૃ ંઅિત તૃ ંઅપ તૃ ંઉ મ યાવધાનંવલયોગો િૂ કામ ડલં ક ણકા યા ૃ ૃ ઠં અ વુશં ં અ તઃ પા ા યાં ૃ ઠતો ભ નર ાભ ના પુાત ઇ ય ુ ાિન10.5.54 ક ણકાવ યેતા યેવ ચ ણુા અ ાનાં ય તસમ તાનાં વા ઘાતઃ,પ ક ઉર યાનાં ચ ભ નંઅવ ક દઃ સૌ તકં ચ ઇિત હિસ ુ ાિન10.5.55 ઉ મ યાવધાનવ યેતા યેવ વ મૂાવ ભયાનાપયાન થત ુ ાિનઇિત રથ ુ ાિન10.5.56 સવદશકાલ હરણં ઉપાં દુ ડ ઇિત પિ ુ ાિન10.5.57abએતેન િવિધના હૂા ્ ઓ ્ ુ માં કારયે ્ ।10.5.57chd િવભવો યાવ ્ અ ાનાં ચ ણુા સ ૃશો ભવે ્10.5.58ab ે શતે ધ ષુાં ગ વા રા િત ઠ ્ િત હ ।10.5.58chd ભ સ ાતનં ત મા ુ યેતા િત હઃ (ઇિત)Chapt . દ ડભોગમ ડલાસહંત હૂ હૂનં - ત ય િત હૂ થાન ્

10.6.01 પ ા રુ યં િત હ ઇ યૌશનસો હૂિવભાગઃ10.6.02 પ ૌ ક ા રુ ્ ં િત હ ઇિત બાહ યઃ10.6.03 પ ક ઉર યા ઉભયોઃ દ ડભોગમ ડલાસહંતાઃ ૃિત હૂાઃ10.6.04 ત િતય િૃ દ ડઃ10.6.05 સમ તાનાં અ વા િૃ ભ ગઃ10.6.06 સરતાં સવતો િૃ મ ડલઃ10.6.07 થતાનાં થૃ ઽ્નીક િૃ રસહંતઃ10.6.08 પ ક ઉર યૈઃ સમં વતમાનો દ ડઃ10.6.09 સ ક ાિત ા તઃ દરઃ10.6.10 સ એવ પ ક ા યાં િત ા તો ૃઢકઃ10.6.11 સ એવાિત ા તઃ પ ા યાં અસ ઃ10.6.12 પ ાવવ થા ય ઉર યાિત ા તઃ યેનઃ10.6.13 િવપયયે ચાપં ચાપ ુ ુ િષઃ િત ઠઃ ુ િત ઠ10.6.14 ચાપપ ઃ સ યઃ



10.6.15 સ એવ ઉર યાિત ા તો િવજયઃ10.6.16 લૂકણપ ઃ ણૂાકણઃ10.6.17 ણુપ ણૂો િવશાલિવજયઃ10.6.18 ઽ્ ભ ા તપ ૂ ખુઃ10.6.19 િવપયયે ઝષા યઃ10.6.20ઊ વરા જદ ડઃ ચૂી10.6.21 ૌ દ ડૌ વલયઃ10.6.22 ચ વારો ુ યઃ10.6.23 ઇિત દ ડ હૂાઃ10.6.24 પ ક ઉર યૈિવષમં વતમાનો ભોગઃ10.6.25 સ સપસાર ગો િૂ કા વા10.6.26 સ ુ મ ઉર યો દ ડપ ઃ શકટઃ10.6.27 િવપયયે મકરઃ10.6.28 હ ઽ્ રથૈ યિતક ણઃ શકટઃ પા રપત તકઃ10.6.29 ઇિત ભોગ હૂાઃ10.6.30 પ ક ઉર યાનાં એક ભાવે મ ડલઃ10.6.31 સ સવતો ખુઃ સવતોભ ઃ10.6.32અ ટાનીકો ુ યઃ10.6.33 ઇિત મ ડલ હૂાઃ10.6.34 પ ક ઉર યાનાં અસહંતા ્ અસહંતઃ10.6.35 સ પ ાનીકાનાંઆ ૃિત થાપના ્ વ ો ગોધા વા10.6.36 ચ ણુા ઉ ાનકઃ કાકપદ વા10.6.37 યાણાં અધચ કઃ કકટક ૃ વા10.6.38 ઇ યસહંત હૂાઃ10.6.39 રથ ઉર યો હ તક ોઽ ૃ ઠોઽ ર ટઃ10.6.40 પ યોઽ ા રથા હ તન ા ુ ૃ ઠં અચલઃ10.6.41 હ તનોઽ ા રથાઃ પ ય ા ુ ૃ ઠં અ િતહતઃ10.6.42 તેષાં દરં ૃઢકન ઘાતયે ,્ ૃઢકં અસ ેન, યેનં ચાપેન, િત ઠંુ િત ઠન,સ યં િવજયેન, ણૂાકણ િવશાલિવજયેન,પા રપત તકંસવતોભ ણ

10.6.43 ુ યેન સવા ્ િત હૂત10.6.44 પ ઽ્ રથ પાનાં વૂ વૂ ઉ રણ ઘાતયે ,્ હ ના ં અિધકા ન ચઇિત10.6.45અ દશક યએકઃપિતઃપિતકઃ,પિતકદશક યએકઃસેનાપિતઃ,ત શક યએકો નાયક ઇિત

artha.pdf 203


10.6.46સ યૂઘોષ વજપતાકા ભ હૂા ાનાંસ ં ાઃ થાપયે ્ અ િવભાગેસ ાતેથાને ગમને યાવતને હરણે ચ10.6.47 સમે હૂ દશકાલસારયોગા ્ િસ ઃ10.6.48ab ય ૈ ુપિનષ ોગૈઃ તી ણૈ યાસ તઘાિત ભઃ ।10.6.48chd માયા ભદવસ યોગૈઃ શકટહ તભીષણૈઃ10.6.49ab ૂ ય કોપૈગ થૂૈઃ ક ધાવાર દ પનૈઃ ।10.6.49chd કોટ જઘનઘાતૈવા ૂત ય નભેદનૈઃ10.6.50ab ુ ગ દ ધં તં વા તે કોપઃ ુ યઃ સ ુ થતઃ ।10.6.50chd શ રુાટિવકો વા ઇિત પર ય ઉ ગેંઆચર ્10.6.51abએકં હ યા વા હ યા ્ ઇ ઃુ તો ધ ુ મતા ।10.6.51chd ાનેન ુમિતઃ તા હ યા ્ ગભગતા ્ અિપ (ઇિત)Book .Chapt . ભેદ ઉપાદાનાિન - ઉપાં દુ ડાઃ

11.1.01 સ લાભો દ ડિમ લાભાનાં ઉ મઃ11.1.02 સ ા હ સહંત વા ્ અ ૃ યાઃ પરષા ્11.1.03 તા ્ અ ુ ણુા ્ ુ ીત સામદાના યા,ં િવ ણુા ્ ભેદદ ડા યા ્11.1.04 કા બોજ રુા િ ય ે ।્આદયોવા શ ઉપ િવનઃ11.1.05 લ છિવક ૃજકમ લકમ ક ુ ુર ુ ુપા ાલાદયો રાજશ દઉપ િવનઃ11.1.06સવષાંઆસ ાઃસિ ણઃસ ાનાંપર પર ય ષેવૈરકલહ થાના પુલ યમા ભનીતં ભેદં ઉપચારયે ઃુ અસૌ વા િવજ પિત ઇિત

11.1.07એવંઉભયતોબ રોષાણાં િવ ાિશ પ તૂવૈહા રક વાચાય ય નાબાલકલહા ્ઉ પાદયે ઃુ11.1.08 વેશશૌ ડક ુ વા િતલોમ શસંા ભઃ સ ુ યમ ુ યાણાં તી ણાઃકલહા ્ ઉ પાદયે ઃુ, ૃ યપ ઉપ હણ વા11.1.09 ુમારકા ્ િવિશ ટ છ દકયા હ ન છ દકા ્ ઉ સાહયે ઃુ11.1.10 િવિશ ટાનાં ચ એકપા ં િવવાહં વા હ ને યો વારયે ઃુ11.1.11 હ ના ્ વા િવિશ ટરકપા ે િવવાહ વા યોજયે ઃુ11.1.12અવહ ના ્વા ુ યભાવઉપગમને ુલતઃપૌ ુષતઃ થાનિવપયાસતોવા11.1.13 યવહારં અવ થતં વા િતલોમ થાપનેન િનશામયે ઃુ11.1.14 િવવાદપદ ુ વા યપ મુ ુ યા ભઘાતેન રા ૌ તી ણાઃ કલહા ્ઉ પાદયે ઃુ11.1.15સવ ુચકલહ થાને ુ હ નપ ંરા કોશદ ડા યાંઉપ ૃ િતપ વધેયોજયે ્



11.1.16 ભ ા ્ અપવાહયે ્ વા11.1.17 મૂૌ ચ એષાં પ ુલ દશ ુલ વા ૃ યાયાં િનવેશયે ્11.1.18એક થા હ શ હણસમથાઃ ઃુ11.1.19 સમવાયે ચ એષાં અ યયં થાપયે ્11.1.20રાજશ દભરવ ુ ંઅવ તંવા ુ ય ંઅ ભ તંરાજ ુ વે થાપયે ્11.1.21 કાતા તકા દ ા ય વગ રાજલ યતાં સ ુ કાશયે ્11.1.22સ ુ યાં ધિમ ઠા ્ ઉપજપે ્ વધમઅ ુ ય રા ઃ ુ ે ાત ર વાિતપ વ ્ ઇિત

11.1.23 િતપ ે ુ ૃ યપ ઉપ હાથ અથ દ ડં ચ ેષયે ્11.1.24 િવ મકાલે શૌ ડક ય નાઃ ુ દાર ેતાપદશેન નૈષેચિનક ્ ઇિતમદનરસ ુ તા ્ મ ુ ભા શતશઃ ય છે ઃુ11.1.25ચૈ યદવત ારર ા થાને ુચસિ ણઃસમયકમિન ેપંસ હર યા ભ ાન ુ ા ણહર યભાજનાિન ચ પયે ઃુ11.1.26 ૃ યમાને ુ ચ સ ુ રાજક યાઃ ઇ યાવેદયે ઃુ11.1.27અથાવ ક દં દ ા ્11.1.28 સ ાનાં વા વાહન હર યે કા લક હૃ વા સ ુ યાય યાતં યંય છે ્

11.1.29 ત ્ એષાં યા ચતે દ ંઅ ુ મૈ ુ યાય ઇિત યૂા ્11.1.30એતેન ક ધાવારાટવીભેદો યા યાતઃ11.1.31 સ ુ ય ુ ં આ મસ ભાિવતં વા સ ી ાહયે ્ અ ુ ય રા ઃ ુ ઃવ,ં શ ભુયા ્ ઇહ ય તોઽિસ ઇિત11.1.32 િતપ ં રા કોશદ ડા યાં ઉપ ૃ સ ુ િવ મયે ્11.1.33અવા તાથઃ તંઅિપ વાસયે ્11.1.34બ ધક પોષકાઃ લવકનટનતકસૌ ભકાવા ણ હતાઃ ી ભઃપરમ પયૌવના ભઃસ ુ યા ્ ઉ માદયે ઃુ11.1.35 તકામાનાં અ યતમ ય યયં ૃ વાઽ ય ગમનેન સભહરણેનવા કલહા ્ ઉ પાદયે ઃુ11.1.36 કલહ તી ણાઃ કમ ુ ઃુ હતોઽયં ઇ થં કા કુઃ ઇિત11.1.37 િવસવંા દતંવા મષયમાણંઅભ ૃ ય ી યૂા ્અસૌ માં ુ યઃ વિયતકામાં બાધત,ે ત મ ીવિત ન ઇહ થા યાિમ ઇિત ઘાતંઅ ય યોજયે ્

11.1.38 સ ાપ તાવાવના તે ડા હૃ વાઽપહતારં રા ૌ તી ણેનઘાતયે ,્વયં વા રસેન11.1.39 તતઃ કાશયે ્ અ નુા મે િ યો હતઃ ઇિત11.1.40 તકામંવા િસ ય નઃસાવંદિનક ભરૌષધી ભઃસવંા યરસેનાિતસ ધાયાપગ છે ્

artha.pdf 205


11.1.41 ત મ ્ અપ ા તે સિ ણઃ પર યોગંઅભશસંે ઃુ11.1.42 આઢ િવધવા ઢૂા વા યોગ યો વા દાયિન ેપાથ િવવદમાનાઃસ ુ યા ્ ઉ માદયે ઃુ,અ દિતકૌિશક યો નતક ગાયના વા11.1.43 િતપ ા ્ ઢૂવે મ ુ રાિ સમાગમ િવ ટાઃં તી ણા હ બુ વાહર વુા11.1.44 સ ી વા ીલો પુ ં સ ુ ય ં પયે ્ અ ુ મ ્ ામે દ ર ુ લંઅપ તૃ,ં ત ય ી રા હા, હૃાણ એના ્ ઇિત11.1.45 હૃ તાયાં અધમાસાન તરં િસ ય નો ૂ યસ ુ યમ યે ોશે ્અસૌ મે ુ યો ભાયા ષુાં ભ ગન ુ હતરં વાઽિધચરિત ઇિત11.1.46 તંચે ્ સ ો િન ૃ ીયા ,્ રા એનં ઉપ ૃ િવ ણુે ુ િવ મયે ્11.1.47અિન હૃ તે િસ ય નં રા ૌ તી ણાઃ વાસયે ઃુ11.1.48 તતઃ ત ય નાઃ ોશે ઃુ અસૌ હા ા ણી ર ઇિત11.1.49 કાતા તક ય નો વા ક યાં અ યેન તૃાં અ ય ય પયે ્ અ ુ યક યા રાજપ ની રાજ સિવની ચ ભિવ યિત,સવ વેન સ વા એનાં લભ વઇિત11.1.50અલ યમાનાયાં પરપ ં ઉ ષયે ્11.1.51 લ ધાયાં િસ ઃ કલહઃ11.1.52 ભ કુ વા િ યભાય ુ યં યૂા ્ અસૌ તે ુ યો યૌવન ઉ સ તોભાયાયાં માં ા હણો ,્ ત યાહં ભયા લે યં આભરણં હૃ વાઽઽગતાઽ મ,િનદ ષા તે ભાયા, ઢૂં અ મ ્ િતકત ય,ં અહં અિપ તાવ ્ િતપ યાિમઇિત11.1.53 એવ।ંઆદિષુ કલહ થાને ુ વયં ઉ પ ે વા કલહ તી ણૈ ુ પા દતે વાહ નપ ં રા કોશદ ડા યાં ઉપ ૃ િવ ણુે ુ િવ મયે ્ અપવાહયે ્ વા11.1.54 સ વેવંએકરાજો વતત11.1.55 સ ા ા યેવ ંએકરા ્ એતે યોઽિતસ ા ્ એ યો ર યે ઃુ11.1.56ab સ ુ ય સ ુ યાય િૃ હતઃ િ યઃ ।11.1.56chd દા તો ુ તજનઃ િત ઠ ્ સવચ ા વુતકઃ (ઇિત)Book .Chapt . ૂતકમ

12.1.01 બલીયસાઽ ભ ુ તો ુબલઃ સવ ા ુ ણતો વેતસધમા િત ઠ ્12.1.02 ઇ ય હ સ ણમિત યો બલીયસો નમિત ઇિત ભાર ાજઃ12.1.03 સવસ દોહન બલાનાં ુ યેત12.1.04 પરા મો હ યસનંઅપહ ત12.1.05 વધમ એષ િ ય ય, ુ ે જયઃ પરાજયો વા ઇિત િવશાલા ઃ



12.1.06 ન ઇિત કૌ ટ યઃ12.1.07 સવ ા ુ ણતઃ ુલૈડક ઇવ િનરાશો િવતે વસિત12.1.08 ુ યમાન ા પસૈ યઃ સ ુ ં ઇવા લવોઽવગાહમાનઃ સીદિત12.1.09 ત િશ ટં ુ રા નંઆિ તો ુગ અિવષ ં વા ચે ટત12.1.10 યોઽ ભયો તારો ધમલોભા રુિવજિયન ઇિત12.1.11 તેષાં અ યવપ યા ધમિવજયી ુ યિત12.1.12 તંઅ યવપ ેત, પરષાં અિપ ભયા ્12.1.13 િૂમ યહરણેન લોભિવજયી ુ યિત12.1.14 તંઅથના યવપ ેત12.1.15 િૂમ ય ુ દાર ાણહરણેના રુિવજયી12.1.16 તં િૂમ યા યાં ઉપ ૃ ા ા ઃ િત ુવ ત12.1.17તેષાંઅ યતમંઉિ ઠમાનંસ ધનામ ુ ેન ટૂ ુ ેનવા િત હૂત12.1.18 શ પુ ંઅ ય સામદાના યા,ં વપ ંભેદદ ડા યા ્12.1.19 ુ ગ રા ં ક ધાવારં વાઽ ય ઢૂાઃ શ રસા નભઃ સાધયે ઃુ12.1.20 સવતઃ પા ણ અ ય ાહયે ્12.1.21અટવી ભવા રા યં ઘાતયે ,્ ત ુલીનાપ ુ ા યાં વા હારયે ્12.1.22અપકારા તે ુ ચા ય ૂટં ેષયે ્12.1.23અનપ ૃ ય વા સ ધાન ્12.1.24 તથાઽ યભ યા તં કોશદ ડયોઃ પાદ ઉ રં અહોરા ઉ રં વા સ ધયાચેત12.1.25 સ ચે ્ દ ડસ ધ યાચેત, ુ ઠં અ મૈ હ ઽ્ ં દ ા ્ , ઉ સા હતં વાગર ુ ત ્12.1.26 ુ ુષસ ધયાચેત, ૂ યાિમ ાટવીબલંઅ મૈ દ ા ્ યોગ ુ ુષાિધ ઠત ્12.1.27 તથા ુયા ્ યથા ઉભયિવનાશઃ યા ્12.1.28 તી ણબલં વાઽ મૈ દ ા ્ ય ્ અવમાિનતં િવ ુવ ત, મૌલં અ રુ તંવા ય ્ અ ય યસનેઽપ ુયા ્12.1.29 કોશસ ધ યાચેત, સારં અ મૈ દ ા ્ ય ય તારં નાિધગ છે ,્ ુ ય ંઅ ુ યો યં વા12.1.30 િૂમસ ધયાચેત, યાદયાં િન યાિમ ાંઅનપા યાંમહા ય યયિનવેશાંવાઽ મૈ િૂમ દ ા ્12.1.31 સવ વેન વા રાજધાનીવજન સ ધ યાચેત બલીયસઃ12.1.32ab ય ્ સ હર ્ અ યઃ ત ્ ય ચે ્ ઉપાયતઃ ।12.1.32chd ર ે ્ વદહં ન ધનં કા િન યે ધને દયા (ઇિત)Chapt . મ ુ

artha.pdf 207


12.2.01 સ ચે ્ સ ધૌ નાવિત ઠત, યૂા ્ એનં - ઇમે શ ષુ વગવશગારા નો િવન ટાઃ, તેષાં અના મવતાં નાહિસ માગ અ ગુ ુ ્12.2.02 ધમ અથ ચાવે વ12.2.03 િમ ખુા િમ ાઃ તે યે વા સાહસંઅધમ અથાિત મં ચ ાહય ત12.2.04 રૂઃ ય તા મભઃ સહ યો ં સાહસ,ંજન યંઉભયતઃ ક ુઅધમઃ, ૃ ટંઅથ િમ ંઅ ુ ટં ચ ય ુંઅથાિત મઃ12.2.05 િમ વાં સ રા , યૂ એતેનાથન િમ ા ુ ોજિય યિત યાિન વાસવતોઽ ભયા ય ત12.2.06નચમ યમઉદાસીનયોમ ડલ યવાપ ર ય તઃ,ભવાઃં ુપ ર ય તઃય વા સ ુ ુ ત ં ઉપ ે તે યૂઃ ય યયા યાં ુ યતા,ં િમ ા ચ ભ તા,ંઅથએનંપ ર ય ત લૂં ખુેન ઉ છે યામઃ ઇિત12.2.07સભવા ાહિત િમ ખુાનાંઅિમ ાણાં ો ુ,ં િમ ા ુ જેિય ુંઅિમ ાંેયસા યો ુ,ં ાણસશંયંઅનથ ચ ઉપગ ુ ્ ઇિત ય છે ્

12.2.08તથાઽિપ િત ઠમાન ય ૃિતકોપંઅ યકારયે ્ યથાસ ૃ ે યા યાતંયોગવામને ચ12.2.09 તી ણરસદ યોગં ચ12.2.10 ય ્ ઉ તંઆ મર તક ર યં ત તી ણા ્ રસદાં ુ ીત12.2.11 બ ધક પોષકાઃ પરમ પયૌવના ભઃ ી ભઃ સેના ુ યા ્ ઉ માદયે ઃુ12.2.12બ નૂાંએક યાં યોવા ુ યયોઃ કામે તે તી ણાઃ કલહા ્ઉ પાદયે ઃુ12.2.13 કલહપરા જતપ ંપર ાપગમને યા ાસાહા યદાને વા ભ યુ જયે ઃુ12.2.14 કામવશા ્ વા િસ ય નાઃ સાવંદિનક ભરોષધી ભરિતસ ધાનાયુ યે ુ રસં દાપયે ઃુ

12.2.15 વૈદહક ય ને વા રાજમ હ યાઃ ભુગાયાઃ ે યાંઆસ ાં કામિનિમ ંઅથના ભ ૃ ય પ ર ય ્12.2.16ત યએવપ રચારક ય નઉપ દ ટઃ િસ ય નઃસાવંદિનક ઓષધદ ા ્ વૈદહકશર રઽવઘાત યા ઇિત12.2.17 િસ ે ભુગાયા અ યેનં યોગં ઉપ દશે ્ રાજશર રઽવધાત યા ઇિત12.2.18 તતો રસેનાિતસ દ યા ્12.2.19કાતા તક ય નોવામહામા ંરાજલ ણસ પ ્ મા ભનીતં યૂા ્12.2.20 ભાયા અ ય ભ કુ રાજપ ની રાજ સિવની વા ભિવ યિસ ઇિત12.2.21 ભાયા ય ના વા મહામા ં યૂા ્ રા કલ માં અવરોધિય યિત,તવા તકાય પ લે યંઆભરણંચ ઇદં પ ર ા જકયાઽઽ ત ્ ઇિત12.2.22 દૂારા લક ય નો વા રસ યોગાથ રાજવચનંઅથ ચા ય લોભનીયંઅભનયે ્



12.2.23 ત ્ અ ય વૈદહક ય નઃ િતસ દ યા ,્ કાયિસ ચ યૂા ્12.2.24એવંએકન ા યાં િ ભ ર પુાયૈરકએકંઅ યમહામા ં િવ માયાપગમનાયવા યોજયે ્ - ઇિત12.2.25 ુ ગ ુ ચા ય ૂ યપાલાસ ાઃ સિ ણઃ પૌર નપદ ુ મૈ ીિનિમ ંઆવેદયે ઃુ - ૂ યપાલેન ઉ તા યોધા ાિધકરણ થા ૃ ગતો રા વ ્આગિમ યિત, ન વા, સ િવ ંઆ ય વ,ંઅિમ ાં હત ઇિત12.2.26બ લુી તૂે તી ણાઃ પૌરાિ શા વાહારયે ઃુ, ુ યા ં ા ભહ ઃુએવં ય તેયે ૂ યપાલ ય ન ુ ષૂ તે ઇિત12.2.27 ૂ યપાલ થાને ુ ચ સશો ણતાિન શ િવ બ ધના ુ ૃ ઃુ12.2.28 તતઃ સિ ણઃ ૂ યપાલો ઘાતયિત િવલોપયિત ચ ઇ યાવેદયે ઃુ12.2.29એવં નપદા ્ સમાહ ભુદયે ઃુ12.2.30 સમાહ ૃ ુ ુષાઃં ુ ામમ યે ુ રા ૌ તી ણા હ વા ૂ ઃુ એવં ય તેયે જનપદં અધમણ બાધ તે ઇિત12.2.31 સ ુ પ ે દોષે ૂ યપાલં સમાહતારં વા ૃિતકોપેન ઘાતયે ઃુ12.2.32 ત ુલીનંઅપ ુ ં વા િતપાદયે ઃુ12.2.33abઅ તઃ રુ રુ ારં યધા યપ ર હા ્ ।12.2.33chd દહ ઃુ તાં હ વુા ૂ રુ યાતવા દનઃ (ઇિત)Chapt . સેના ુ યવધ ્<dvitIyo bhAgah> - મ ડલ ો સાહન ્

12.3.01 રા ો રાજવ લભાનાં ચાસ ાઃ સિ ણઃ પ ઽ્ રથ પ ુ યાનાં રાઃ ઇિત ુ ાસેન િમ થાનીયે ુ કથયે ઃુ

12.3.02બ લુી તૂે તી ણાઃ ૃતરાિ ચાર તીકારા હૃ ુ વાિમવચનેનાગ યતા ્ઇિત ૂ ઃુ12.3.03 તાિ ગ છત એવા ભહ ઃુ, વાિમસ દશઃ ઇિત ચાસ ા ્ ૂ ઃુ12.3.04 યે ચા વાિસતાઃ તા ્ સિ ણો ૂ ઃુ એત ્ ત ્ ય ્ અ મા ભઃ કિથત,ંિવ કુામેનાપ ા ત ય ્ ઇિત

12.3.05 યે ય રા યા ચતો ન દદાિત તા ્ સિ ણો ૂ ઃુ - ઉ તઃ ૂ યપાલોરા ા અયા યંઅથઅસૌ ચાસૌ ચ મા યાચત,ે મયા યા યાતાઃ શ સુ ં હતાઃ,તેષાં ઉ રણે યત વ ઇિત12.3.06 તતઃ વૂવ ્ આચર ્12.3.07 યે ય રા યા ચતો દદાિત તા ્ સિ ણો ૂ ઃુ - ઉ તઃ ૂ યપાલોરા ા અયા યં અથ અસૌ ચાસૌ ચ મા યાચત,ે તે યો મયા સોઽથ િવ ાસાથદ ઃ, શ સું હતાઃ, તેષાં ઉ રણે યત વ ઇિત12.3.08 તતઃ વૂવ ્ આચર ્

artha.pdf 209


12.3.09યે ચએનંયા યંઅથનયાચ તે તા ્ સિ ણો ૂ ઃુ -ઉ તઃ ૂ યપાલોરા ા યા યં અથ અસૌ ચાસૌ ચ મા ન યાચત,ે ક અ ય ્ વદોષશ ત વા ,્તેષાં ઉ રણે યત વ ઇિત12.3.10 તતઃ વૂવ ્ આચર ્12.3.11એતેન સવઃ ૃ યપ ો યા યાતઃ12.3.12 યાસ ો વા રા નં સ ી ાહયે ્ અસૌ ચાસૌ ચ તે મહામા ઃશ ુ ુ ુષૈઃ સ ભાષતે ઇિત12.3.13 િતપ ે ૂ યા ્ અ ય શાસનહરા ્ દશયે ્ એત ્ ત ્ ઇિત12.3.14 સેના ુ ય ૃિત ુ ુષા ્ વા ૂ યા હર યેન વા લોભિય વા વે ુિવ મયે ્ અપવાહયે ્ વા12.3.15 યોઽ ય ુ ઃ સમીપે ુગ વા િતવસિત તં સિ ણા ઉપ પયે ્આ મસ પ તરઃ વં ુ ઃ, તથાઽ ય ત હતઃ, ત ક ઉપે સે િવ ય હૃાણ,રુા વા વુરાજો િવનાશયિત ઇિત

12.3.16ત ુલીનંઅપ ુ ંવા હર યેન િતલો ય યૂા ્અ તબલં ય ત ક ધંઅ તં વાઽ ય ૃ ી હ ઇિત12.3.17આટિવકા ્ અથમાના યાં ઉપ ૃ રા યંઅ ય ઘાતયે ્12.3.18પા ણ ાહં વાઽ ય યૂા ્એષખ ુરા માં ઉ છ વાં ઉ છે યિત,પા ણ અ ય હૃાણ, વિય િન ૃ યાહં પા ણ હ યાિમ ઇિત12.3.19 િમ ા ણવાઽ ય યૂા ્અહંવઃ સે ઃુ,મિય િવભ ે સવા ્એષવો રાલાવિય યિત, સ યૂ વાઽ ય યા ાં િવહનામ ઇિત12.3.20ત સહંતાનાંઅસહંતાનાંચ ેષયે ્એષખ ુરા માં ઉ પાટ ભવ ુકમ ક ર યિત, ુ ય વ,ંઅહં વઃ ેયા ્ અ પુપ ુ ્ ઇિત12.3.21ab મ યમ ય હ યુા ્ ઉદાસીન ય વા નુઃ ।12.3.21chd યથાઽઽસ ય મો ાથ સવ વેન ત ્ ઽપણ ્ (ઇિત)Chapt . શ ા નરસ ણધયઃ - વીવધાસાર સારવધઃ

12.4.01યેચા ય ુગ ુવૈદહક ય નાઃ, ામે ુ હૃપિતક ય નાઃ,જનપદસ ધ ુગોર કતાપસ ય નાઃ,તેસામ તાટિવકત ુલીનાપ ુ ાનાંપ યાગાર વૂ ેષયે ઃુઅયં દશો હાયઃ ઇિત12.4.02આગતાં એષાં ુગ ઢૂ ુ ુષા ્અથમાના યાંઅ ભસ ૃ ય ૃિત છ ા ણદશયે ઃુ

12.4.03 તે ુ તૈઃ સહ હર ઃુ12.4.04 ક ધાવારવાઽ યશૌ ડક ય નઃ ુ ંઅ ભ ય તં થાપિય વાઽવ ક દકાલેરસેન વાસિય વાનૈષેચિનક ્ઇિતમદનરસ ુ તા ્મ ુ ભા શતશઃ ય છે ્12.4.05 ુ ં વા મ ં પા ં વા મ ં દ ા ્ એકં અહઃ, ઉ રં ર સ ં ય છે ્



12.4.06 ુ ં વા મ ં દ ડ ુ યે યઃ દાય મદકાલે રસિસ ં ય છે ્12.4.07 દ ડ ુ ય ય નો વા ુ ં અ ભ ય તં ઇિત સમાન ્12.4.08પા વમાિંસકાઉદિનકાઉ ડકા િૂપક ય નાવાપ યિવશેષંઅવઘોષિય વાપર પરસ ષણકા લકંસમઘતરંઇિતવાપરા ્આ યૂ રસેન વપ યા યપચારયે ઃુ12.4.09 રુા ીરદિધસિપ તૈલાિનવાત યવહ હૃ તે ુ હૃ તા યોબાલારસ ુ તે ુ વભાજને ુ પ ર કર ઃુ12.4.10અનેનાઘણ, િવિશ ટં વા યૂો દ યતા ્ ઇિત ત એવાવા કર ઃુ12.4.11એતા યેવ વૈદહક ય નાઃ, પ યિવરયેણાહતારો વા12.4.12 હ ઽ્ ાનાં િવધાયવસે ુ રસંઆસ ા દ ઃુ12.4.13 કમકર ય ના વા રસા તં યવસં ઉદકં વા િવ ણીર ્12.4.14 ચરસં ૃ ટા વાગોવા ણજકાગવાંઅ વીનાંવા થૂા યવ ક દકાલે ુપરષાં મોહ થાને ુ ુ ે ઃુ,અ ખર ઉ મ હષાદ નાં ુ ટા ં12.4.15 ત ય ના વા ુ દર શો ણતા તા ા ્12.4.16 ુ ધક ય ના વા યાલ ગૃા ્ પ ર યઃ ુ ે ઃુ, સપ ાહા વાસપા ્ ઉ િવષા ,્ હ ત િવનો વા હ તનઃ12.4.17અ ન િવનો વાઽ ન અવ ૃ ઃુ12.4.18 ઢૂ ુ ુષા વા િવ ખુા ્પ ઽ્ રથ પ ુ યા ્અ ભહ ઃુ,આદ પયે વુાુ યાવાસા ્

12.4.19 ૂ યાિમ ાટિવક ય નાઃ ણ હતાઃ ૃ ઠા ભઘાતં અવ ક દ િત હંવા ુ ઃુ12.4.20વન ઢૂાવા ય ત ક ધંઉપિન ૃ યા ભહ ઃુ,એકાયને વીવધાસાર સારા ્વા12.4.21 સસ તં વા રાિ ુ ે ૂ ર યૂ આહ ય ૂ ઃુ અ ુ િવ ટાઃ મો, લ ધંરા ય ્ ઇિત12.4.22 રા વાસંઅ ુ િવ ટા વા સ લે ુ રા નં હ ઃુ12.4.23સવતોવા યાતંએન(?એવ?) લે છાટિવકદ ટચા રણઃસ ાપા યાઃત ભવાટાપા યા વા હ ઃુ12.4.24 ુ ધક ય ના વાઽવ ક દસ લે ુ ઢૂ ુ હ ુભર ભહ ઃુ12.4.25એકાયને વાશૈલ ત ભવાટખ ના ત ્।ઉદકેવા વ િૂમબલેના ભહ ઃુ12.4.26 નદ સર તટાકસે બુ ધભેદવેગેન વા લાવયે ઃુ12.4.27 ધા વનવન ુગિન ન ુગ થં વા યોગા ન મૂા યાં નાશયે ઃુ12.4.28સ ટગતંઅ નના,ધા વનગતં મૂેન, િનધાનગતંરસેન,તોયાવગાઢંુ ટ ાહ ુદકચરણૈવા તી ણાઃ સાધયે ઃુ,આદ તાવાસાિ પત તં વા12.4.29ab યોગવામનયોગા યાં યોગેના યતમેન વા ।

artha.pdf 211


12.4.29chdઅિમ ંઅિતસ દ યા ્ સ તં ઉ તા ુ િૂમ ુ (ઇિત)Chapt . યોગાિતસધંાનં - દ ડાિતસધંાનં -એકિવજયઃ

12.5.01દવતે યાયા (્દવતાઇ યાયા ?્)યા ાયાંઅિમ યબ િૂન ૂ ઽઽગમ થાનાિનભ તતઃ12.5.02 ત ા ય યોગં ઉ જયે ્12.5.03દવતા હૃ િવ ટ યઉપ રય મો ણેન ઢૂ ભિ િશલાંવા પાતયે ્12.5.04 િશલાશ વષ ઉ માગારા ,્ કપાટં અવપાિતતં વા, ભિ ણ હતંએકદશબ ં વા પ રઘં મો યે ્12.5.05 દવતાદહ વજ હરણાિન વાઽ ય ઉપ ર ટા ્ પાતયે ્12.5.06 થાનાસનગમન િૂમ ુ વાઽ ય ગોમય દહન ગ ધ ઉદક સેકન વારસંઅિતચારયે ,્ ુ પ ણૂ ઉપહારણ વા12.5.07 ગ ધ િત છ ં વાઽ ય તી ણં મૂ ં અિતનયે ્12.5.08 લૂ પૂ ંઅવપાતનંવાશયનાસન યાધ તા ્ ય બ તલંએનંક લમો ણેનવેશયે ્

12.5.09 યાસ ે વાઽિમ ે જનપદા ્ જનંઅવરોધ મંઅિતનયે ્12.5.10 ુ ગા ચાનવરોધ મંઅપનયે ,્ યાદયંઅ રિવષયં વા ેષયે ્12.5.11જનપદંચએક થંશૈલવનનદ ુગ વટવી યવ હતે ુવા ુ ા પૃ ર હૃ તંથાપયે ્12.5.12 ઉપરોધહતવો દ ડ ઉપનત ૃ ે યા યાતાઃ12.5.13 ણૃકા ઠં આયોજના ્ દાહયે ્12.5.14 ઉદકાિન ચ ૂષયે ,્અવ ાવયે ચ12.5.15 પૂ ટૂાવપાતક ટ કની બ હ ુ જયે ્12.5.16 ુ ુ ા ંઅિમ થાને બ ુ ખુ ૃ વા િનચય ુ યા ્અ ભહારયે ,્અિમ ંવા12.5.17 પર ુ તાયાં વા ુ ુ ાયાં પ રખાં ઉદકા તક ખાનયે ,્ પૂશાલાંઅ સુાલં વા12.5.18તોય ુ ભા ્ કાં યભા ડાિનવાશ ા થાને ુ થાપયે ્ખાતા ભ ાનાથ ્12.5.19 ાતે ુ ુ ાપથે િત ુ ુ ા ં કારયે ્12.5.20 મ યે ભ વા મૂ ં ઉદકં વા ય છે ્12.5.21 િતિવ હત ુગ વા લૂે દાયા ્ <am> ૃ વા િતલોમાં અ ય દશંગ છે ,્યતો વા િમ ૈબ ુભરાટિવકવા સં ૃ યેત પર યાિમ ૈ ૂ યૈવા મહ ઃ,યતો વા ગતોઽ ય િમ ૈિવયોગં ુયા ્ પા ણ વા ૃ ીયા ્ રા યં વાઽ યહારયે ્ વીવધાસાર સારા ્ વા વારયે ,્ યતો વા શ યુા ્ આ કવ ્અપ ેપેણા ય હ ,ુ યતો વા વં રા યં ાયેત લૂ ય ઉપચયં વા ુયા ્



12.5.22 યતઃ સ ધ અભ ેતં લભેત તતો વા ગ છે ્12.5.23 સહ થાિયનો વાઽ ય ેષયે ઃુ અયં તે શ રુ માકં હ તગતઃ, પ યંિવ કારં વાઽપ દ ય હર યં અ તઃસારબલં ચ ેષય ય ય એનં અપયેમ બ ંવાિસતં વા ઇિત

12.5.24 િતપ ે હર યં સારબલંચાદદ ત12.5.25અ તપાલો વા ુગસ દાને બલએકદશંઅિતનીય િવ તંઘાતયે ્12.5.26 જનપદં એક થં વા ઘાતિય ુંઅિમ ાનીકં આવાહયે ્12.5.27 ત ્ અવ ુ દશંઅિતનીય િવ તં ઘાતયે ્12.5.28 િમ ય નોવાબા ય ેષયે ્ ીણ ંઅ મ ્ ુગધા યં નેહાઃ ારોલવણં વા, ત ્ અ ુ મ ્ દશે કાલે ચ વે યિત, ત ્ ઉપ હૃાણ ઇિત12.5.29તતો રસિવ ંધા યં નેહં ારં લવણંવા ૂ યાિમ ાટિવકાઃ વેશયે ઃુ,અ યે વાઽ ભ ય તાઃ12.5.30 તેન સવભા ડવીવધ હણં યા યાત ્12.5.31 સ ધ વા ૃ વા હર ય એકદશંઅ મૈ દ ા ,્ િવલ બમાનઃ શેષ ્12.5.32 તતો ર ાિવધાના યવ ાવયે ્12.5.33અ નરસશ ૈવા હર ્12.5.34 હર ય િત ા હણો વાઽ ય વ લભા ્ અ ુ ૃ ીયા ્12.5.35 પ ર ીણો વાઽ મૈ ુગ દ વા િનગ છે ્12.5.36 ુ ુ યા ુ દરણ વા ાકારભેદન િનગ છે ્12.5.37 રા ાવવ ક દં દ વા િસ ઃ િત ઠ ,્અિસ ઃ પા નાપગ છે ્12.5.38 પાષ ડ છ ના મ દપ રવારો િનગ છે ્12.5.39 ેત ય નો વા ઢૂિન યેત12.5.40 ીવેષધાર વા ેત ંઅ ગુ છે ્12.5.41 દવત ઉપહાર ા હવણે ુ વા રસિવ ં અ પાનંઅવ ૃ ય12.5.42 ૃત ઉપ પો ૂ ય ય નૈિન પ ય ઢૂસૈ યોઽ ભહ યા ્12.5.43 એવં હૃ ત ુગ વા ા ય ાશં ચૈ ય ં ઉપ થા ય દવત િતમા છ ંિવ યાસીત, ઢૂ ભિ વા, દવત િતમા ુ ત ં વા િૂમ હૃ ્

12.5.44 િવ તૃે ુ ુ યા રા ૌ રા વાસંઅ ુ િવ ય ુ તંઅિમ ં હ યા ્12.5.45 ય િવ લેષણં વા િવ લે યાધ તા ્ અવપાતયે ્12.5.46 રસા નયોગેનાવલ તં હૃં જ ુ હૃ ં વાઽિધશયાનંઅિમ ંઆદ પયે ્12.5.47 મદવનિવહારાણાંઅ યતમેવા િવહાર થાને મ ં િૂમ હૃ ુ ુ ા ઢૂ ભિ િવ ટાઃતી ણા હ ઃુ, ઢૂ ણ હતા વા રસેન12.5.48 વપતો વા િન ુ ે દશે ઢૂાઃ યઃ સપરસા ન મૂા ્ ઉપ ર ુ ે ઃુ

artha.pdf 213


12.5.49 ુ પ ે વા કારણે ય ્ ય ્ ઉપપ ેત ત ્ ત ્ અિમ ેઽ તઃ રુગતેઢૂસ ારઃ ુ ીત

12.5.50 તતો ઢૂં એવાપગ છે ,્ વજનસં ાં ચ પયે ્12.5.51ab ા થા ્ વષધરાં ા યાિ ઢૂ ઉપ હતા ્ પર ।12.5.51chd યૂસં ા ભરા યૂ ષ શેષા ણ ઘાતયે ્ (ઇિત)Book .Chapt . ઉપ પઃ

13.1.01 િવ જગી ઃુ પર ામં અવા કુામઃ સવ દવતસ યોગ યાપના યાંવપ ં ઉ ષયે ,્ પરપ ંચ ઉ જેયે ્13.1.02સવ યાપનં ુ- હૃ ુ િૃ ાનેન યાદશો ુ યાના,ંક ટકશોધનાપસપાવગમેનકાશનંરાજ ટકા રણા,ં િવ ા યઉપાયન યાપનંઅ ૃ ટસસંગિવ ાસં ાઽઽ દ ભઃ,

િવદશ િૃ ાનં ત ્ અહરવ હૃકપોતેન ુ ાસ ુ તેન13.1.03 દવતસ યોગ યાપનં ુ - ુ ુ ા ખુેના નચૈ યદવત િતમા છ ા ્અ ુ િવ ટર નચૈ યદવત ય નૈઃ સ ભાષણં જૂનં ચ, ઉદકા ્ ઉ થતૈવાનાગવ ુણ ય નૈઃ સ ભાષણં જૂનં ચ, રા ાવ ત ્।ઉદકે સ ુ વા કુાકોશંણધાયા નમાલાદશન,ં િશલાિશ ાવ હૃ તે લવક થાન,ં ઉદકબ તના

જરા ણુા વા િશરોઽવ ઢૂનાસઃ ષૃતા ુલીરન િશ મુારઉ વસા ભવાશતપા ંતૈલં ન તઃ યોગઃ13.1.04 તેન રાિ ગણ રિત13.1.05 ઇ દુકચરણાિન13.1.06તૈવ ુણનાગક યાવા યાસ ભાષણંચ,કોપ થાને ુ ખુા ્ અ ન મૂઉ સગઃ13.1.07ત ્ અ ય વિવષયે કાતા તકનૈિમિ કમૌ િૂતકપૌરા ણકઇ ણક ઢૂ ુ ુષાઃસા ચ યકરાઃ ત િશન કાશયે ઃુ13.1.08 પર ય િવષયે દવતદશનં દ યકોશદ ડ ઉ પિ ચા ય ૂ ઃુ13.1.09દવત િનિમ વાયસા િવ ા વ ન ગૃપ યાહાર ુચા ય િવજયંૂ ઃુ, િવપર તંઅિમ ય

13.1.10 સ ુ ુ ભ ઉ કાં ચ પર ય ન ે દશયે ઃુ13.1.11પર ય ુ યા ્ િમ વેનઉપ દશ તો ૂત ય નાઃ વાિમસ કારં ૂ ઃુ,વપ બલાધાનં પરપ િતઘાતં ચ13.1.12 ુ યયોગ ેમંઅમા યાનાંઆ ધુીયાનાં ચ કથયે ઃુ13.1.13 તે ુ યસના દુયાવે ણંઅપ ય જૂનં ચ ુ ીત13.1.14 તેન પરપ ં ઉ સાહયે ્ યથા ઉ તં રુ તા ્13.1.15 યૂ વ યામઃ



13.1.16સાધારણગદભેનદ ા ,્લ ુટશાખાહનના યાંદ ડચા રણઃ, ુલએડકનચઉ ના ,્અશિનવષણ િવમાિનતા ,્ િવ ુલેનાવકિશનાવાયસિપ ડનકતવજમેઘનેઇિત િવહતાશા ્ ુભગાલ ારણ િેષણાઇિત ૂ ફલા ,્ યા ચમણા ૃ ુ ટૂનચ ઉપ હતા ,્ પી િુવખાદનેન કરકયો યા ગદભી ીરાઽ ભમ થનેન ઇિતવુ ઉપકા રણ ઇિત

13.1.17 િતપ ા ્ અથમાના યાં યોજયે ્13.1.18 યભ ત છ ુ ચ એના ્ યભ તદાનૈર ુ ૃ ીયા ્13.1.19અ િત ૃ તાં ી ુમારાલ ારા ્ અ ભહર ઃુ13.1.20 ુ ભ તેનાટ ।્ઉપઘાતેષુ ચ પૌર નપદા ્ ઉ સાહય તઃ સિ ણોૂ ઃુ રા નંઅ ુ હં યાચામહ િનર ુ હાઃ પર ગ છામઃ ઇિત

13.1.21ab તથા ઇિત િતપ ે ુ યધા યા યપ ર હઃ ।13.1.21chd સા ચ યં કાય ઇ યેત ્ ઉપ પા ્ તૂ ં મહ ્ (ઇિત)Chapt . યોગવામન ્

13.2.01 ુ ડો જ ટલોવાપવત હુાવાસીચ વુષશતા ુ વુાણઃ તૂજ ટલા તેવાસીનગરા યાશે િત ઠ ્13.2.02 િશ યા ા ય લૂફલ ઉપગમનૈરમા યા ્ રા નં ચ ભગવ શનાયયોજયે ઃુ13.2.03સમાગતા રા ા વૂરાજદશા ભ ાનાિન કથયે ,્શતેશતેચવષાણાંણૂઽહં અ ન િવ ય નુબાલો ભવાિમ, ત ્ ઇહ ભવ ્ સમીપે ચ થુ અ નવે યાિમ, અવ યં મે ભવા ્ માનિયત યઃ, ી ્ વરા ્ ણૃી ણ( ષૃી વ)

ઇિત13.2.04 િતપ ં યૂા ્સ તરા ંઇહસ ુ દારણ ે ા હવણ વૂવ ત ય ્ઇિત13.2.05 વસ તંઅવ ક દત13.2.06 ુ ડો વાજ ટલોવા થાિનક ય નઃ તૂજ ટલા તેવાસીવ તશો ણત દ ધાંવે શુલાકાં વુણ ણૂનાવલ યવ મીક િનદ યા ્ ઉપ જ કા સુરણાથ, વણના લકાંવા13.2.07 તતઃ સ ી રા ઃ કથયે ્ અસૌ િસ ઃ ુ પતં િનિધ નાિત ઇિત13.2.08 સ રા ા ૃ ઠઃ તથા ઇિત યૂા ,્ ત ચા ભ ાનં દશયે ,્ યૂો વાહર યંઅ ત ્।આધાય13.2.09 યૂા ચ એનં નાગર તોઽયં િનિધઃ ણપાતસા યઃ ઇિત13.2.10 િતપ ં યૂા ્ સ તરા ્ ઇિત સમાન ્13.2.11 થાિનક ય નં વા રા ૌ તેજના ન ુ તં એકા તે િત ઠ તં સિ ણઃમાભીનીતં રા ઃ કથયે ઃુ અસૌ િસ ઃ સામેિધકઃ ઇિત

artha.pdf 215


13.2.12તંરા યંઅથયાચેતતંઅ યક ર યમાણઃ સ તરા ્ ઇિતસમાન ્13.2.13 િસ ય નો વા રા નં જ ભકિવ ા ભઃ લોભયે ્13.2.14 તં રા ઇિત સમાન ્13.2.15 િસ ય નોવા દશદવતાંઅ ય હતાંઆિ ય હવણૈરભી ણં ૃિત ુ યા ્અ ભસવંા ય મેણ રા નંઅિતસ દ યા ્13.2.16જ ટલ ય નંઅ ત ્।ઉદકવાસિનંવાસવ તેંતટ ુ ુ ા િૂમ હૃાપસરણંવ ુણં નાગરાજ ંવા સિ ણઃ મા ભનીતં રા ઃ કથયે ઃુ13.2.17 તં રા ઇિત સમાન ્13.2.18 જનપદા તેવાસી િસ ય નો વા રા નં શ દુશનાય યોજયે ્13.2.19 િતપ ં બ બં ૃ વા શ ું આવાહિય વા િન ુ ે દશે ઘાતયે ્13.2.20અ પ યઉપયાતાવૈદહક ય નાઃ પ યઉપાયનિનિમ ંઆ યૂરા નંપ યપર ાયાંઆસ તંઅ યિતક ણ વા હ ઃુ,અ ૈ હર ઃુ13.2.21નગરા યાશે વાચૈ યંઆ ુ રા ૌ તી ણાઃ ુ ભે ુનાલી ્વા િવ ુલાિનધમ તઃ વાિમનો ુ યાનાંવામાસંાિનભ િય યામઃ, ૂ નો વતતા ્ ઇ ય ય તંૂ ઃુ

13.2.22 ત ્ એષાં નૈિમિ કમૌ િૂતક ય નાઃ યાપયે ઃુ13.2.23 મ યે વા દ તટાકમ યે વા રા ૌ તેજનતૈલા ય તા નાગ િપણઃશ ત સુલા યયોમયાિન િન પેષય તઃ તથૈવ ૂ ઃુ13.2.24ઋ ચમક ુ કનોવાઽ ન મૂઉ સગ ુ તા ર ો પંવહ તઃ િ રપસ યંનગરં ુવાણાઃ ગૃાલવાિશતા તર ુ તથૈવ ૂ ઃુ13.2.25 ચૈ યદવત િતમાં વા તેજનતૈલેના પટલ છ ેના નના વા રા ૌ

વા ય તથૈવ ૂ ઃુ13.2.26 ત ્ અ યે યાપયે ઃુ13.2.27 દવત િતમાનાં અ ય હતાનાં વા શો ણતેન ાવંઅિતમા ં ુ ઃુ13.2.28 ત ્ અ યે દવ ુિધરસં ાવે સ ામે પરાજયં ૂ ઃુ13.2.29 સ ધરાિ ુ મશાન ખુે વા ચૈ યંઊ વભ તૈમ ુ યૈઃ પયે ઃુ13.2.30 તતો ર ો પી મ ુ યકં યાચેત13.2.31ય ા રૂવા દકોઽ યતમોવા ુ ંઆગ છે ્ત ંઅ યેલોહ સુલૈહ ઃુ,યથા ર ો ભહત ઇિત ાયેત13.2.32 ત ્ અ તં રા ઃ ત િશનઃ સિ ણ કથયે ઃુ13.2.33 તતો નૈિમિત કમૌ િૂતક ય નાઃ શા ત ાયિ ં ૂ ઃુ અ યથા મહ ્અ ુશલં રા ો દશ ય ચ ઇિત



13.2.34 િતપ ંએતે ુ સ તરા ંએકએકમ બલહોમં વયંરા ા કત ય ્ઇિત ૂ ઃુ13.2.35 તતઃ સમાન ્13.2.36એતા ્ વા યોગા ્આ મિન દશિય વા િત ુવ ત પરષાં ઉપદશાથ ્13.2.37 તતઃ યોજયે ્ યોગા ્13.2.38 યોગદશન તીકારણ વા કોશા ભસહંરણં ુયા ્13.2.39 હ તકામં વા નાગવનપાલા હ તના લ યેન લોભયે ઃુ13.2.40 િતપ ં ગહનંએકાયનં વાઽિતનીય ઘાતયે ઃુ, બ વા વાઽપહર ઃુ13.2.41 તેન ગૃયાકામો યા યાતઃ13.2.42 ય ીલો પુ ંઆઢ િવધવા ભવાપરમ પયૌવના ભઃ ી ભદાયિન ેપાથઉપનીતા ભઃ સિ ણઃ લોભયે ઃુ13.2.43 િતપ ં રા ૌ સ છ ાઃ સમાગમે શ રસા યાં ઘાતયે ઃુ13.2.44 િસ જતચૈ ય પૂદવત િતમાનાંઅભી ણા ભગમને ુવા િૂમ હૃ ુ ુ ા ઢ ભિ િવ ટાઃતી ણાઃ પરં અભહ ઃુ13.2.45ab યે ુ દશે ુ યાઃ ે ાઃ ે તે પાિથવઃ વય ્ ।13.2.45chd યા ાિવહાર રમતે ય ડિત વાઽ ભિસ13.2.46ab િધ ।્ઉક્ત્ય।્આદિષુ સવ ુ ય હવણે ુ વા ।13.2.46chd િૂતકા ેતરોગે ુ ીિતશોકભયે ુ વા ।13.2.47ab માદં યાિત ય મ ્ વા િવ ાસા ્ વજન ઉ સવે13.2.47chd ય ા યાર સ ારો ુ દને સ લે ુ વા ।13.2.48ab િવ થાને દ તે વા િવ ટ િન નેઽિપ વા ।13.2.48chd વ ાભરણમા યાનાં ફલા ભઃ શયનાસનૈઃ13.2.49ab મ ભોજનફલા ભઃ યૂવાઽ ભગતાઃ સહ ।13.2.49chd હર રુ ર તી ણાઃ વૂ ણ હતૈઃ સહ (ઇિત)13.2.50ab યથૈવ િવશે ુ ષતઃ સ હ ુભઃ ।13.2.50chd તથૈવ ચાપગ છે ુ ર ુ ત ં યોગવામન ્Chapt . અપસપ ણિધઃ

13.3.01 ેણી ુ ય ંઆ તં િન પાતયે ્13.3.02 સ પરં આ ય પ ાપદશેન વિવષયા ્ સા ચ યકરસહાય ઉપાદાનંુવ ત13.3.03 ૃતાપસપઉપચયોવાપરંઅ મુા ય વાિમનો ૂ ય ામંવીતહ ઽ્ ંૂ યામા યં દ ડં આ દં વા હ વા પર ય ેષયે ્

13.3.04 જનપદ એકદશં ેણ અટવ વા સહાય ઉપાદાનાથ સં યેત13.3.05 િવ ાસં ઉપગતઃ વાિમનઃ ેષયે ્

artha.pdf 217


13.3.06 તતઃ વામી હ તબ ધનંઅટવીઘાતં વાઽપ દ ય ઢૂં એવ હર ્13.3.07એતેનામા યાટિવકા યા યાતાઃ13.3.08 શ ણુા મૈ ૃ વાઽમા યા ્ અવ પે ્13.3.09 તે ત શ ોઃ ેષયે ઃુ ભતારં નઃ સાદય ઇિત13.3.10 સ યં ૂત ં ેષયે ,્ તં ઉપાલભેત ભતા તે માં અમા યૈભદયિત, ન ચનુ રહાગ ત ય ્ ઇિત

13.3.11અથએકં અમા યં િન પાતયે ્13.3.12સપરંઆિ યયોગાપસપાપર ત ૂ યા ્અશ તમતઃ તેનાટિવકા ્ઉભય ઉપઘાતકા ્ વા પર ય ઉપહર ્13.3.13આ તભાવ ઉપગતઃ વીર ુ ુષ ઉપઘાતં અ ય ઉપહર ્ અ તપાલંઆટિવકં દ ડચા રણં વા ૃઢં અસૌ ચાસૌ ચ તે શ ણુા સ ધ ે ઇિત13.3.14અથ પ ા ્ અભ ય તશાસનૈરના ્ ઘાતયે ્13.3.15 દ ડબલ યવહારણ વા શ ું ઉ ો ય ઘાતયે ્13.3.16 ૃ યપ ઉપ હણવાપર યાિમ ંરા નંઆ મ યપકારિય વાઽ ભ ુ ીત13.3.17 તતઃ પર ય ેષયે ્ અસૌ તે વૈર મમાપકરોિત, તં એ હ સ યૂહિન યાવઃ, મૂૌ હર યે વા તે પ ર હઃ ઇિત13.3.18 િતપ ંઅભસ ૃ યાગતંઅવ ક દન કાશ ુ ેનવાશ ણુાઘાતયે ્13.3.19અભિવ ાસનાથ િૂમદાન ુ ા ભષેકર ાઽપદશેન વા ાહયે ્13.3.20અિવષ ં ઉપાં દુ ડન વા ઘાતયે ્13.3.21 સ ચે ્ દ ડં દ ા વયંઆગ છે ્ ત ંઅ ય વૈ રણા ઘાતયે ્13.3.22દ ડનવા યા ુંઇ છે િવ જગી ણુાતથાઽ યેનંઉભયતઃસ પીડનેનઘાતયે ્13.3.23અિવ તોવા યેકશોયા ુંઇ છે ્ રા યએકદશંવાયાત ય યાદા કુામઃ,તથાઽ યેનં વૈ રણા સવસ દોહન વા ઘાતયે ્13.3.24 વૈ રણા વા સ ત ય દ ડ ઉપનયેન લૂ ંઅ યતો હારયે ્13.3.25 શ ુ ૂ યા વા િમ ં પણેત, િમ ૂ યા વા શ ુ ્13.3.26 તતઃ શ ુ િૂમ લ સાયાં િમ ેણા મ યપકારિય વાઽ ભ ુ ીત - ઇિતસમાનાઃ વૂણ સવ એવ યોગાઃ13.3.27 શ ું વા િમ િૂમ લ સાયાં િતપ ં દ ડના ુ ૃ ીયા ્13.3.28 તતો િમ ગતંઅિતસ દ યા ્13.3.29 ૃત િતિવધાનોવા યસનંઆ મનોદશિય વા િમ ેણાિમ ંઉ સાહિય વાઽઽ માનંઅભયોજયે ્13.3.30 તતઃ સ પીડનેન ઘાતયે ,્ વ ાહણ વા રા યિવિનમયં કારયે ્



13.3.31 િમ ેણાિ ત ે શ રુ ા ે થા ુંઇ છે ્સામ તા દ ભ લૂંઅ યહારયે ્13.3.32 દ ડન વા ા ું ઇછે ્ ત ં અ ય ઘાતયે ્13.3.33 તૌ ચે ભ ેયાતાં કાશંએવા યો ય ૂ યા પણેત13.3.34 તતઃ પર પરં િમ ય ના વા ઉભયવેતના વા ૂતા ્ ેષયે ઃુ અયંતે રા િૂમ લ સતે શ સુ ં હતઃ ઇિત13.3.35 તયોર યતરો તાશ ારોષઃ, વૂવ ચે તેત13.3.36 ુ ગરા દ ડ ુ યા ્ વા ૃ યપ હ ુભર ભિવ યા ય ાજયે ્13.3.37 તે ુ ાવ ક દાવરોધ યસને ુ શ ું અિતસ દ ઃુ13.3.38 ભેદં વાઽ ય વવગ યઃ ુ ઃુ13.3.39અભ ય તશાસનૈઃ િતસમાનયે ઃુ13.3.40 ુ ધક ય નાવામાસંિવ યેણ ા થા દૌવા રકાપા યા ોરા યાગમંપર ય ઃ િ રિત િનવે લ ધ યયાભ રુનીકં ધા િનવે ય ામવધેઽવ ક દચ ષતો ૂ ઃુ આસ ોરગણઃ, મહાં ા દઃ, તૂ ં સૈ ય ંઆગ છ ુઇિત13.3.41ત ્ અપિય વા ામઘાતદ ડ યસૈ યંઇતર ્ આદાય રા ૌ ુગ ાર ુૂ ઃુ હત ોરગણઃ, િસ યા ં ઇદં સૈ ય ંઆગત,ં ારં અપાિ યતા ્ ઇિત

13.3.42 વૂ ણ હતા વા ારા ણ દ ઃુ13.3.43 તૈઃ સહ હર ઃુ13.3.44 કા ુિશ પપાષ ડ ુશીલવવૈદહક ય ના ્ આ ધુીયા ્ વા પર ુગણદ યા ્

13.3.45તેષાં હૃપિતક ય નાઃ કા ઠ ણૃધા યપ યશકટઃ હરણાવરણા યભહર ઃુ,દવ વજ િતમા ભવા13.3.46 તતઃ ત ય નાઃ મ વધં અવ ક દ િત હં અભ હરણં ૃ ઠતઃશ ુ ુ ભશ દન વા િવ ટ ્ ઇ યાવેદયે ઃુ13.3.47 ાકાર ારા ાલકદાનંઅનીકભેદં ઘાતં વા ુ ઃુ13.3.48સાથગણવાિસ ભરાિતવા હકઃ ક યાવા હકર પ ય યવહા ર ભ ુપકરણહારકધા ય િૃવ ૃભવા

જતલ ભ ૂતૈ દણ ્ઽિતનયન,ં સ ધકમિવ ાસનાથ ્13.3.49 ઇિત રા પસપાઃ13.3.50એતએવાટવીનાં અપસપાઃ ક ટકશોધન ઉ તા13.3.51 જ ંઅટ ।્આસન્નંઅપસપાઃ સાથ વા ચોરઘાતયે ઃુ13.3.52 ૃતસ તંઅ પાનં ચા મદનરસિવ ં વા ૃ વાઽપગ છે ઃુ13.3.53ગોપાલકવૈદહકા તત ોરા ્ હૃ તલો ભારા ્મદનરસિવકારકાલેઽવ ક દયે ઃુ13.3.54સ ષણદવતીયોવા ુ ડજ ટલ ય નઃ હવણકમણામદનરસયોગેનાિતસ દ યા ્13.3.55અથાવ ક દં દ ા ્

artha.pdf 219


13.3.56શૌ ડક ય નોવા દવત ેતકાયઉ સવસમા વાટિવકા ્ રુાિવ યઉપાયનિનિમ ં મદનરસયોગેનાિતસ દ યા ્13.3.57અથાવ ક દં દ ા ્13.3.58ab ામઘાત િવ ટાં વા િવ ય બ ધુાઽટવી ્ ।13.3.58chd ઘાતયે ્ ઇિત ચોરાણાં અપસપાઃ ક િતતાઃ (ઇિત)Chapt . પ પુાસનકમ -અવમદઃ

13.4.01 કશન વૂ પ પુાસનકમ13.4.02 જનપદં યથાિનિવ ટં અભયે થાપયે ્13.4.03 ઉ થતંઅ ુ હપ રહારા યાં િનવેષયે ,્અ ય ાપસરતઃ13.4.04 સ ામા ્ અ ય યાં મૂૌ િનવેશયે ,્એક યાં વા વાસયે ્13.4.05 ન જનો જનપદો રા યંઅજનપદં વા ભવિત ઇિત કૌ ટ યઃ13.4.06 િવષમ થ ય ુ ટ સ યં વા હ યા ્ , વીવધ સારૌ ચ13.4.07ab સારવીવધ છેદા ્ ુ ટસ યવધા ્ અિપ ।13.4.07chd વમના ્ ઢૂઘાતા ચ યતે ૃિત યઃ13.4.08 તૂ ણુબ (વ )અ ય ુ યય શ ાવરણિવ ટર મસમ ંમે સૈ ય,ંઋ ુ રુ તા ,્અપ ઃુ પર ય, યાિધ ુ ભ િનચયર ા યઃ તબલિનવદોિમ બલિનવદ ઇિત પ પુાસીત13.4.09 ૃ વા ક ધાવાર યર ાંવીવધાસારયોઃ પથ ,પ ર ય ુગખાતસાલા યા,ંૂષિય વા ઉદકં, અવ ા ય પ રખાઃ સ રૂિય વા વા, ુ ુ ાબલ ુ ટકા યાંવ ાકારૌ હારયે ,્ દારં ચ ડુન13.4.10 િન નં વા પાં મુાલયાઽઽ છાદયે ્13.4.11 બ લુાર ં ય ૈઘાતયે ્13.4.12 િન કરા ્ ઉપિન ૃ યા ૈ હર ઃુ13.4.13 િવ મા તર ુ ચ િનયોગિવક પસ ુ ચયૈ ઉપાયાનાં િસ લ સેત13.4.14 ુ ગવાિસનઃ યેનકાકન ભૃાસ કુસા રક ઉ કૂકપોતા ્ ાહિય વાુ છે વ નયોગ ુ તા ્ પર ુગ િવ ૃ ્

13.4.15અપ ૃ ટ ક ધાવારા ્ ઉ ત વજધ વાર ોવામા ષુેણા નનાપર ુગઆદ પયે ્13.4.16 ઢૂ ષુા ા ત ુગપાલકા ન ુલવાનરબડાલ નુાં ુ છે વ નયોગંઆધાય કા ડિનચયર ાિવધાનવે મ ુ િવ ૃ ઃુ13.4.17 ુ કમ યાનાંઉદર વ નઆધાયવ રૂવાવાયસઉપહારણવયો ભહારયે ઃુ13.4.18સરલદવદા ુ િૂત ણૃ ુ ુ ુ ીવે ટકસ રસલા ા ુ લકાઃખરઉ ા વીનાંલે ડં ચા નધારણ ્



13.4.19 િ યાલ ણૂઅવ જુમષીમ ।ુઉચ્છિષ્ટંઅ ખરઉ ગોલે ડં ઇ યેષે યોઽ નયોગઃ

13.4.20સવલોહ ણૂઅ નવણવા ુ ભીસીસ ુ ણૂ વાપા રભ કપલાશ ુ પકશમષીતૈલમ ।ુઉચ્છિષ્ટકશ્રીવેષ્ટકયુક્તોઽગ્નિયોગોિવ ાસઘાતી વા13.4.21 તેનાવલ તઃ શણ સુવ કવે ટતો બાણ ઇ ય નયોગઃ13.4.22 ન વેવ િવ માને પરા મેઽ ન અવ ૃ ્13.4.23અિવ ા યો નદવપીડનંચ,અ િતસ યાત ા ણધા યપ ુ હર ય ુ ય ય યકરઃ13.4.24 ીણિનચયંચાવા તંઅિપરા યં યાયએવભવિતઇિતપ પુાસનકમ13.4.25સવાર ભઉપકરણિવ ટસ પ ોઽ મ, યાિધતઃપરઉપધાિવ ુ ૃિતર ૃત ુગકમિનચયોવા, િનરાસારઃ સાસારો વા રુા િમ ૈઃ સ ધ ે ઇ યવમદકાલઃ13.4.26 વયંઅ નૌ તે સ ુ થાિપતે વા હવણે ે ાઽનીકદશનસ સૌ રકકલહ ુિન ય ુ ા તબલેબ લુ ુ િતિવ ેત ુ ુષે ગરણ લા ત ુ તજને ુ દનેનદ વેગે વા નીહારસ લવે વાઽવ ૃ ીયા ્13.4.27 ક ધાવારં ઉ ૃ ય વા વન ઢૂઃ શ ું િન ા તં ઘાતયે ્13.4.28 િમ ાસાર ુ ય ય નો વા સ ુ ેન મૈ ૃ વા ૂત ંઅ ભ ય તં ેષયે ્- ઇદં તે િછ ,ં ઇમે ૂ યાઃ સ ો વા િછ ,ંઅયંતે ૃ યપ ઃ ઇિત13.4.29તં િત ૂત ંઆદાય િનગ છ તં િવ જગી ુ હૃ વા દોષંઅભિવ યા યવા ય અપગ છે ્

13.4.30તતો િમ ાસાર ય નો વા સ ુ ં યૂા ્માં ા ુ ંઉપિનગ છ,મયા વાસહ સ ો ારં જ હ ઇિત13.4.31 િતપ ંઉભયતઃસ પીડનેન ઘાતયે ,્ વ ાહણવા રા યિવિનમયંકારયે ્13.4.32 નગરં વાઽ ય ૃ ીયા ્13.4.33 સારબલં વાઽ ય વમિય વાઽ ભહ યા ્13.4.34 તેન દ ડ ઉપનતાટિવકા યા યાતાઃ13.4.35 દ ડ ઉપનતાટિવકયોર યતરો વા સ ુ ય ેષયે ્ - અયં સ ો ાયાિધતઃ,પા ણ ાહણા ભ ુ તઃ, િછ ંઅ ય ્ ઉ થત,ંઅ ય યાં મૂાવપયા કુામઃઇિત13.4.36 િતપ ે સ ો ા ક ધાવારં આદ યાપયાયા ્13.4.37 તતઃ વૂવ ્ આચર ્13.4.38 પ યસ પાતં વા ૃ વા પ યેન એનં રસિવ ેનાિતસ દ યા ્13.4.39 આસાર ય નો વા સ ુ ય ૂત ં ેષયે ્ - મયા બા ં અ ભહતંઉપિનગ છા ભહ ુ ્ ઇિત13.4.40 િતપ ં વૂવ ્ આચર ્

artha.pdf 221


13.4.41 િમ ં બ ું વાઽપ દ ય યોગ ુ ુષાઃ શાસન ુ ાહ તાઃ િવ ય ુગાહયે ઃુ

13.4.42આસાર ય નોવાસ ુ ય ેષયે ્ -અ ુ મ ્દશે કાલે ચ ક ધાવારંઅભહિન યાિમ, ુ મા ભરિપ યો ય ્ ઇિત13.4.43 િતપ ં યથા ઉ તં અ યાઘાતસ લં દશિય વા રા ૌ ુગાિ ા ત ંઘાતયે ્13.4.44 ય ્ વા િમ ં આવાહયે ્ આટ વકં વા, તં ઉ સાહયે ્ િવ ય સ ુ ેિૂમ અ ય િતપ વ ઇિત

13.4.45 િવ ા તં ૃિત ભ ૂ ય ુ ય ઉપ હણ વા ઘાતયે ,્ વયં વા રસેનિમ ઘાતકોઽય ્ ઇ યવા તાથઃ13.4.46 િવ િમ કુામં વા િમ ય નઃ પર યા ભશસંે ્13.4.47આ તભાવ ઉપગતઃ વીર ુ ુષાન ય ઉપઘાતયે ્13.4.48 સ ધ વા ૃ વા જનપદં એનં િનવેશયે ્13.4.49 િનિવ ટં અ ય જનપદં અિવ ાતો હ યા ્13.4.50અપકારિય વા ૂ યાટિવક ુવાબલએકદશંઅિતનીય ુગઅવ ક દનહારયે ્13.4.51 ૂ યાિમ ાટિવક ે ય યપ તૃા ૃતાથમાનસં ા ચ ાઃ પર ુગઅવ ક દ ઃુ13.4.52પર ુગઅવ ક ક ધાવારંવાપિતતપરા ખુા ભપ ંઉ તકશશ ભયિવ પે ય ાભયંઅ ુ યમાને ય દ ઃુ13.4.53 પર ુગ અવા ય િવ ુ શ પુ ં ૃત ઉપાં દુ ડ તીકારં અ તબ હિવશે ્

13.4.54એવંિવ જગી રુિમ િૂમલ વામ યમં લ સેત,ત સ ા દુાસીન ્13.4.55એષ થમો માગઃ િૃથવ ુ ્13.4.56મ યમઉદાસીનયોરભાવે ણુાિતશયેના ર ૃતીઃ સાધયે ,્તતઉ રાઃ

ૃતીઃ13.4.57એષ તીયો માગઃ13.4.58 મ ડલ યાભાવે શ ણુા િમ ં િમ ેણ વા શ ું ઉભયતઃસ પીડનેનસાધયે ્13.4.59એષ તૃીયો માગઃ13.4.60 શ ંએકં વા સામ તંસાધયે ,્ તેન ણુો તીય,ં િ ણુઃ તૃીય ્13.4.61એષ ચ થુ માગઃ િૃથવ ુ ્13.4.62 જ વા ચ િૃથવ િવભ તવણા માં વધમણ ુ ીત13.4.63ab ઉપ પોઽપસપ વામનં પ પુાસન ્ ।13.4.63chdઅવમદ પ એતે ુગલ ભ ય હતવઃ (ઇિત)



Chapt . લ ધ શમન ્13.5.01 િવધં િવ જગીષોઃ સ ુ થાનં -અટ ।્આદિકંએક ામા દકં ચ13.5.02 િ િવધ ા ય લ ભઃ - નવો, તૂ વૂઃ, િપ ય ઇિત13.5.03 નવંઅવા ય લાભંપરદોષા ્ વ ણુૈ છાદયે ,્ ણુા ્ ણુ ૈ ુ યેન13.5.04 વધમકમા ુ હપ રહારદાનમાનકમભ ૃિતિ ય હતા ય વુતત13.5.05 યથાસ ભાિષતં ચ ૃ યપ ં ઉપ ાહયે ,્ યૂ ૃત યાસ ્13.5.06અિવ ાસો હ િવસવંાદકઃ વેષાં પરષાં ચ ભવિત, ૃિતિવ ુ ાચાર13.5.07 ત મા ્ સમાનશીલવેષભાષાઽઽચારતાં ઉપગછે ્13.5.08 દશદવત માજ ઉ સવિવહાર ુ ચ ભ ત અ વુતત13.5.09 દશ ામ િતસ ુ યે ુ ચાભી ણં સિ ણઃ પર યાપચારં દશયે ઃુ,માહાભા યં ભ ત ચ તે ુ વાિમનઃ, વાિમસ કારં ચ િવ માન ્13.5.10 ઉચતૈ એના ્ ભોગપ રહારર ાઽવે ણૈ ુ ીત13.5.11સવદવતાઽઽ મ જૂનંચ િવ ાવા ધમ રૂ ુ ુષાણાંચ િૂમ યદાનપ રહારા ્કારયે ,્ સવબ ધનમો ણંઅ ુ હં દ નાનાથ યાિધતાનાં ચ13.5.12ચા મુા યે વધમાિસકંઅઘાત,ંપૌણમાસી ુચચા રૂાિ કં રાજદશન ે વૈકરાિ ક ્13.5.13 યોિનબાલવધં ુ ં વ ઉપઘાતં ચ િતષેધયે ્13.5.14 ય ચ કોશદ ડ ઉપઘાતકં અધિમ ઠં વા ચ ર ં મ યેત ત ્ અપનીયધ ય યવહારં થાપયે ્13.5.15 ચોર ૃતીનાં લે છ તીનાં ચ થાનિવપયાસં અનેક થં કારયે ,્ુ ગરા દ ડ ુ યાનાં ચ13.5.16પરા ઉપ હૃ તાનાંચમ રુો હતાનાંપર ય ય તે વનેક થંવાસંકારયે ્13.5.17અપકારસમથા ્ અ ુ યતો વા ભ િૃવનાશં ઉપાં દુ ડન શમયે ્13.5.18 વદશીયા ્ વા પરણ વાઽપ ુ ા ્ અપવા હત થાને ુ થાપયે ્13.5.19ય ત ુલીનઃ યાદયંઆદા ુંશ તઃ, ય તાટવી થો વા બાિધ ુંઅ ભ તઃ, ત મૈ િવ ણુાં િૂમ ય છે ,્ ણુવ યા ભુાગં વા કોશદ ડદાનંઅવ થા ય, ય ્ ઉપ ુવાણઃ પૌર નપદા ્ કોપયે ્13.5.20 ુ િપતૈઃ તૈરનં ઘાતયે ્13.5.21 ૃિત ભ ુપ ટં અપનયે ,્ઔપઘાિતક વા દશે િનવેશયે ્ - ઇિત13.5.22 તૂ વૂ યેન દોષેણાપ ૃ ઃ ત ં ૃિતદોષં છાદયે ,્ યેન ચ ણુેનઉપા ૃ ઃ ત ં તી ી ુયા ્ - ઇિત13.5.23 િપ યે િપ દુ ષાં છાદયે ,્ ણુાં કાશયે ્ - ઇિત13.5.24ab ચ ર ંઅ ૃતં ધ ય ૃતં ચા યૈઃ વતયે ્ ।

artha.pdf 223


13.5.24chd વતયે ચાધ ય ૃતં ચા યૈિનવતયે ્ (ઇિત)Book .Chapt . પરબલઘાત યોગઃ

14.1.01 ચા વુ યર ાઽથઔપિનષ દકં અધિમ ઠ ુ ુ ીત14.1.02કાલ ટૂા દિવષવગઃ ેયદશવેષિશ પભાષાઽ ભજનાપદશૈઃ ુ જવામન કરાત કૂબિધરજડા ધ છ ભ લ છ તીયૈર ભ ેતૈઃી ભઃ ુ ભ પરશર ર ઉપભોગે વવધાત યઃ

14.1.03રાજ ડાભા ડિનધાન યઉપ ભોગે ુ ઢૂાઃ શ િનધાનં ુ ઃુ,સ ા િવનરાિ ચા રણોઽ ન િવન ા નિનધાન ્14.1.04 ચ ભેકકૌ ડ યક ૃકણપ ુ ઠશતપદ ણૂઉ ચ દ ગક બલીશતક દ(કદમ?)ઇ મ ૃકલાસ ણૂ હૃગો લકા ધા હક ક ટક િૂતક ટગોમા રકા ણૂભ લાતકાવ જુરસ ુ તંસ ઃ ાણહરં,એતેષાં વા મૂઃ14.1.05ab ક ટો વાઽ યતમઃ ત તઃ ૃ ણસપિ ય ભઃ ।14.1.05chd શોષયે ્ એષ સ યોગઃ સ ઃ ાણહરો મતઃ14.1.06 ધામાગવયા ધુાન લૂ ં ભ લાતક ુ પ ણૂ ુ ત ંઆધમાિસકઃ14.1.07 યાઘાતક લૂ ં ભ લાતક ુ પ ણૂ ુ ત ં ક ટયોગો માિસકઃ14.1.08 કલામા ં ુ ુષાણા,ં ણુ ં ખરા ાના,ં ચ ુ ણુ ં હ ।્ઉષ્ટ્રાણામ્14.1.09 શતકદમ ઉ ચ દ કરવીરક ુ ુ બીમ ય મૂો મદનકો વપલાલેનહ તકણપલાશપલાલેનવા વાતા વુાતે ણીતોયાવ ચરિતતાવ ્મારયિત14.1.10 ૂકક ટમ યક ુ ુ બીશતકદમઇ મઇ ગોપ ણૂ િૂતક ટ ુ ારાલાહમિવદાર ણૂવા બ ત ૃ રુ ણૂ ુ ત ં અ ધીકરો મૂઃ14.1.11 િૂતકર પ હ રતાલમનઃિશલા ુ ાર તકાપાસપલાલા યા ફોટકાચગોશ ૃ સિપ ટંઅ ધીકરો મૂઃ14.1.12 સપિનમ કં ગોઽ રુ ષંઅ ધા હકિશર ા ધીકરો મૂઃ14.1.13પારાવત લવક યાદાનાંહ તનરવરાહાણાંચ ૂ રુ ષ ંકાસીસ હ યવ ષુકણત ુલાઃકાપાસ ુટજકોશાતક નાંચબી િનગો િૂ કાભા ડ લૂ ં િન બિશ ફુ ણ કા ીવપી કુભ ઃસપશફર ચમહ તનખ ૃ ણૂ ઇ યેષ મૂો મદનકો વપલાલેનહ તકણપલાશપલાલેનવા ણીતઃ યેકશો યાવ ચરિત તાવ ્ મારયિત14.1.14કાલી ુ ઠનડશતાવલી લૂ ંસપ ચલાક ૃકણપ ુ ઠ ણૂવા મૂઃ વૂક પેના ુ કપલાલેનવા ણીતઃસ ામાવતરણાવ ક દનસ લે ુ ૃતનેજનઉદકા તીકારઃ ણીતઃસવ ા ણનાં ને નઃ14.1.15શા રકાકપોતબકબલાકાલે ડંઅકા પી કુ ુ હ ીરિપ ટંઅ ધીકરણંઅ નં ઉદક ૂષણં ચ



14.1.16યવકશા લ લૂમદનફલ તીપ નર ૂ યોગઃ લ િવદાર લૂ ુ તોકૂ ઉ ુ બરમદનકો વ વાથ ુ તો હ તકણપલાશ વાથ ુ તોવામદનયોગઃ

14.1.17 ૃ ગૌતમ કૃક ટકારમ રૂપદ યોગો ુ ાલા લીિવષ ૂલકઇ દ યોગઃકરવીરા પી કુાક ગૃમારણીયોગોમ કો વ વાથ ુ તો હ તકણપલાશ વાથ ુ તોવા મદનયોગઃ14.1.18 સમ તા વા યવસ ઇ ધન ઉદક ૂષણાઃ14.1.19 ૃતક ડલ ૃકલાસ હૃગો લકા ધા હક મૂો ને વધં ઉ માદં ચ કરોિત14.1.20 ૃકલાસ હૃગો લકાયોગઃ ુ ઠકરઃ14.1.21સએવ ચ ંએકા મ ુ ુ તઃ મેહંઆપાદયિત,મ ુ યલો હત ુ તઃશોષ ્14.1.22 ૂષીિવષં મદનકો વ ણૂ અપ જ કાયોગઃ14.1.23 મા વૃાહકા લકાર ચલાકભેકા પી કુયોગો િવ ૂચકાકરઃ14.1.24 પ ુ ઠકકૌ ડ યકરાજ ૃ ુ પમ યુોગો વરકરઃ14.1.25ભાસન ુલ જ ા થકાયોગઃખર ીરિપ ટો કૂબિધર।કરોમાસાધમાિસકઃ14.1.26 કલામા ં ુ ુષાણાં ઇ ્ સમાનં વૂણ14.1.27 ભ વાથ ઉપનયનં ઔષધાના,ં ણૂ ાણ તૃા,ં સવષાં વા વાથઉપનયન,ંએવંવીયવ રં ભ ત14.1.28 ઇિત યોગસ પ ્14.1.29શા મલી િવદાર ધા યિસ ો લૂવ સનાભસ ુ ત ુ દર શો ણત લેપેનદ ધો બાણો યં િવ યિત સ િવ ોઽ યા ્ દશ ુ ુષા ્ દશિત,તે દ ટા દશા યા ્દશ ત ુ ુષા ્14.1.30બ લાતકયા ધુાનાવા ધુામાગવબાણાનાં ુ પૈરલકા ુ ુ હુાલાહલાનાંચ કષાયં બ તનરશો ણત ુ તં દંશયોગઃ14.1.31તતોઽધધરણકો યોગઃ સ િુપ યાકા યાં ઉદક ણીતો ધ ઃુશતાયામંઉદકાશયં ૂષયિત14.1.32મ યપર પરા ેતેન દ ટાઽ ભ ૃ ટા વા િવષીભવિત,ય એત ્ ઉદકંિપબિત શૃિત વા14.1.33ર ત તેસષપૈગ ધા િ પ ંઉ કાયાં મૂૌ િનખાતાયાં િન હતાવ યેનઉ તા યાવ ્ પ યિત તાવ ્ મારયિત, ૃ ણસપ વા14.1.34 િવ ુ દ ધોઽ ારો વાલો વા િવ ુ દ ધૈઃ કા ઠ હૃ ત ા વુાિસતઃૃિ કા ુ ભરણી ુ વા રૌ ણ કમણાઽ ભ તુોઽ નઃ ણીત િન તીકારો દહિત14.1.35ab કમારા ્ અ નઆ ય ૌ ણ ુ યુા ્ થૃ ્ ।14.1.35chd રુયા શૌ ડકા ્ અ ન માગતોઽ ન તૃેન ચ

artha.pdf 225


14.1.36ab મા યેન ચ એકપ ઽ્ ન ું ઽ્ ન ચ સષપૈઃ ।14.1.36chd દ ના ચ િૂતકા વ નઆ હતા ન ચ ત ુલૈઃ14.1.37ab ચ ડાલા ન ચ માસંેન ચતા ન મા ષુેણ ચ14.1.37chd સમ તા ્ બ તવસયા મા ષુેણ વુેણ ચ14.1.38ab ુ યુા ્ અ નમ ેણ રાજ ૃ ય દા ુ ભઃ ।14.1.38chdએષ િન િતકારોઽ ન ષતાં ને મોહનઃ14.1.39અ દતે નમ ત,ેઅ મુતે નમ તે,સર વિતનમ તે, દવસિવતનમા તે14.1.40અ નયે વાહા, સોમાય વાહા, ઃૂ વાહા વુઃ વાહા (ઇિત)Chapt . લ ભન,ં ત અ ત ઉ પાદન ્

14.2.01 િશર ષ ઉ ુ બરશમી ણૂ સિપષા સં યાધમાિસકઃ ુ ોગઃ14.2.02 કશે ુક ઉ પલક દ ુ લૂ બસ ૂવા ીર તૃમ ડિસ ો માિસકઃ14.2.03માષયવ ુલ થદભ લૂ ણૂવા ીર તૃા યા,ંવ લી ીર તૃ ંવાસમિસ ,ંસાલ િૃ પણ લૂક કં પયસા પી વા, પયો વા ત સ ં મ ુ તૃા યાં અિશ વામાસં ઉપવસિત14.2.04 તેબ ત ૂ ે સ તરા ઉિષતૈઃ િસ ાથકઃ િસ ંતૈલંક ુકાલાબૌમાસાધમાસ થતંચ ુ પદ પદાનાં િવ પકરણ ્14.2.05ત યવભ યસ તરા ા ્ ઊ વ તેગદભ યલે ડયવૈઃ િસ ંગૌરસષપતૈલંિવ પકરણ ્14.2.06એતયોર યતર ય ૂ લે ડરસિસ ં િસ ાથકતૈલંઅક લૂપત ણૂ તીવાપંતેીકરણ ્

14.2.07 તે ુ ુટાજગરલે ડયોગઃ તેીકરણ ્14.2.08 તેબ ત ૂ ે તેસષપાઃ સ તરા ઉિષતા ત (?)મક।ક્ષીરલવણંધા યં ચ પ થતો યોગઃ તેીકરણ ્14.2.09ક ુકાલાબૌવલીગતેગતઽંધમાસ થતંગૌરસષપિપ ટં રો ણાં તેીકરણ ્14.2.10abઅલો ુનેિત યઃ ક ટઃ તેા ચ હૃગો લકા ।14.2.10chdએતેન િપ તેના ય તાઃ કશાઃ ઃુ શ પા ડરાઃ14.2.11ગોમયેન િત ુ કા ર ટક કન વા મ દતા ય ભ લાતકરસા ુલ ત યમાિસકઃ ુ ઠયોગઃ14.2.12 ૃ ણસપ ખુે હૃગો લકા ખુે વા સ તરા ઉિષતા ુ ઃ ુ ઠયોગઃ14.2.13 કુિપ ા ડરસા ય ઃ ુ ઠયોગઃ14.2.14 ુ ઠ યિ યાલક કકષાયઃ તીકારઃ14.2.15 ુ ુટકોશાતક (?)શતાવર લૂ ુ ત ંઆહારયમાણોમાસેનગૌરોભવિત14.2.16 વટકષાય નાતઃ સહચરક ક દ ધઃ ૃ ણો ભવિત14.2.17 શ ુનક તુૈલ ુ તા હ રતાલમનઃિશલાઃ યામીકરણ ્



14.2.18 ખ ોત ણૂ સષપતૈલ ુ તં રા ૌ વલિત14.2.19ખ ોતગ પૂદ ણૂસ ુ જ નૂાં ૃ કપાલાનાંખ દરક ણકારાણાં ુ પ ણૂવા શ ુનક તૈલ ુ ત ં તેજન ણૂ ્14.2.20 પા રભ ક વ મષી મ કૂવસયા ુ તા ગા વાલનંઅ નના14.2.21 પ રભ ક વ તલક ક દ ધં શર રં અ નના વલિત14.2.22 પી ુ વ મષીમયઃ િપ ડો હ તે વલિત14.2.23 મ કૂવસા દ ધોઽ નના વલિત14.2.24તેન દ ધંઅ ં ુશા ફલતૈલિસ તંસ ુ મ કૂ ફનકસ રસ ણૂ ુ ત ંવા વલિત14.2.25મ કૂ ુલીરાદ નાંવસયાસમભાગંતૈલં િસ ંઅ ય ંગા ાણાંઅ ન વાલન ્14.2.26 વે ુ લૂશૈવલલ તંઅ ં મ કૂવસા દ ધંઅ નના વલિત14.2.27પા રભ ક પિતબલાવ લુવ કદલી લૂક કનમ કૂવસાિસ ેનતૈલેના ય તપાદોઽ ાર ુગ છિત14.2.28ab ઉપ ઉદકા િતબલા વ લુઃ પા રભ કઃ ।14.2.28chdએતેષાં લૂક કન મ કૂવસયા સહ14.2.29ab સાધયે ્ તૈલ ંએતેન પાદાવ ય ય િનમલૌ ।14.2.29chdઅ ારરાશૌ િવચર ્ યથા ુ મુસ યે14.2.30 હસં ૌ મ રૂાણાં અ યેષાં વા મહાશ ુનીનાં ઉદક લવાનાં ુ છે ુબ ા નલદ િપકા રા ા ુ કાદશન ્14.2.31 વૈ તુ ં ભ મા શમન ્14.2.32 ી ુ પપાિયતામાષા જ ુલી લૂ ંમ કૂવસાિમ ં ુ યુા ં દ તાયાંઅપાચન ્14.2.33 ુ લીશોધનં તીકારઃ14.2.34પી મુયોમણર નગભઃ વુચલા લૂ થઃ ૂ થવા િપ પુ રવે ટતોુ યા ્ અ ન મૂ ઉ સગઃ

14.2.35 ુશા ફલતૈલિસ તોઽ નવષ વાતે ુ વલિત14.2.36 સ ુ ફનકઃ તૈલ ુ તોઽ ભિસ લવમાનો વલિત14.2.37 લવમાનાનાંઅ થ ુક માષવે નુા િનમિથતોઽ નનઉદકનશા યિત,ઉદકન વલિત14.2.38શ હત ય લૂ ોત યવા ુ ુષ યવામપા પ કુા થ ુક માષવે નુાિનમિથતોઽ નઃ યાઃ ુ ુષ ય વાઽ થ ુ મ ુ યપ કુયા િનમિથતોઽ નયિ રપસ યંગ છિત ન ચા ા યોઽ ન વલિત14.2.39ab ુ ુ દર ખ ર ટઃ ખારક ટ િપ યતે ।14.2.39chdઅ ૂ ેણ સં ૃ ટા િનગલાનાં ુ ભ ન ્

artha.pdf 227


14.2.40અય કા તો વા પાષાણઃ ુલીરદ ુ રખારક ટવસા દહન ણુઃ14.2.41નારકગભઃ ક ભાસપા ઉ પલઉદકિપ ટ ુ પદ પદાનાંપાદલેપઃ14.2.42 ઉ કૂ ૃ વસા યાં ઉ ચમ ઉપાનહાવ ય ય વટપ ૈઃ િત છાપ ાશ ોજના ય ા તો ગ છિત14.2.43 યેનક કાક ૃ હસં ૌ વીચીર લાનાંમ નો રતાિંસવાયોજનશતાય,િસહ યા ીપકાક ઉ કૂાનાં મ નો રતાિંસ વા14.2.44સાવવણકાિનગભપતના ુ કાયાંઅ ભ યૂ મશાને ેતિશ ૂ ્ વાત સ ુ થતં મેદો યોજનશતાય14.2.45aઅિન ટર ત ઉ પાતૈઃ પર ય ઉ ગેંઆચર ્ ।14.2.45bઆરા યાય ઇિત િનવાદઃ સમાનઃ કોપ ઉ યતે (ઇિત)Chapt . લ ભન,ં ત ભૈષ યમ યોગઃ

14.3.01મા રઉ કૃવરાહ ાિવ ા લુીન કૃાક ઉ કૂાનાંઅ યેષાંવા િનશાચરાણાંસ વાનાંએક ય યોબ નૂાં વા દ ણાિન વામાિનચા ી ણ હૃ વા ધા ણૂકારયે ્14.3.02 તતો દ ણંવામેન વામં દ ણેન સમ ય ય રા ૌ તમિસ ચ પ યિત14.3.03abએકા લકં વરાહા ખ ોતઃ કાલશા રવા ।14.3.03chdએતેના ય તનયનો રા ૌ પા ણ પ યિત14.3.04 િ રા ઉપોિષતઃ ુ યેણ શ હત ય લૂ ોત ય વા ુસંઃ િશરઃકપાલેિૃ કાયાં યવા ્ આવા યાિવ ીરણ સેચયે ્

14.3.05 તતો યવિવ ઢમાલાંઆબ ય ન ટ છાયા પ રિત14.3.06 િ ર ઉપોિષતઃ ુ યેણ મા ર ઉ કૂવા લુીનાં દ ણાિન વામાિનચા ી ણ ધા ણૂ કારયે ્14.3.07 તતો યથા વંઅ ય તા ો ન ટ છાયા પ રિત14.3.08 િ રા ઉપોિષતઃ ુ યેણ ુ ુષઘાિતનઃ કા ડક ય શલાકાં અ ન ચકારયે ્14.3.09 તતો અ યતમેના ણૂના ય તા ો ન ટ છાયા પ રિત14.3.10 િ રા ઉપોિષતઃ ુ યેણ કાલાયસ અ ન શલાકાં ચ કારયે ્14.3.11તતો િનશાચરાણાંસ વાનાંઅ યતમ ય િશરઃકપાલંઅ નેન રૂિય વાતૃાયાઃ યા યોનૌ વે ય દાહયે ્

14.3.12 ત ્ અ નં ુ યેણ ઉ ય ત યાં અ યાં િનદ યા ્14.3.13 તેના ય તા ો ન ટછાયા પ રિત14.3.14ય ા ણંઆ હતા નદ ધંદ માનંવાપ યે ્ત િ રા ઉપોિષતઃુ યેણ વયં તૃ ય વાસસા સેવં ૃ વા ચતાભ મના રૂિય વા તં આબ ય

ન ટ છાયા પ રિત



14.3.15 ા ણ ય ેતકાય યો ગૌમાયતે ત યા થમ જ ણૂ ણૂાઽ હભ ાપ નૂાં અ તધાન ્14.3.16 સપદ ટ ય ભ મના ણૂા ચલાકભ ા ગૃાણાં અ તધાન ્14.3.17ઉ કૂવા લુી ુ છ રુ ષ ઽ્ થ ણૂ ણૂાઽ હભ ાપ ણાંઅ તધાન ્14.3.18 ઇ ય ટાવ તધાનયોગઃ14.3.19ab બલ વૈરોચનં વ દ શતમાયં ચ શ બર ્ ।14.3.19chd ભ ડ રપાકં નરકં િન ુ ભં ુ ભ ં એવ ચ14.3.20ab દવલં નારદં વ દ વ દ સાવણગાલવ ્ ।14.3.20chdએતેષાં અ યુોગેન ૃત ં તે વાપનં મહ ્14.3.21ab યથા વપ યજગરાઃ વપ યિપ ચ ખૂલાઃ ।14.3.21chd તથા વપ ુ ુ ુષા યે ચ ામે ુ હૂલાઃ14.3.22ab ભ ડકાનાં સહ ેણ રથનેિમશતેન ચ ।14.3.22chd ઇમં હૃં વે યાિમ ૂ ણ આસ ુભા ડકાઃ14.3.23ab નમ ૃ વા ચ મનવે બ વા નુકફલકાઃ ।14.3.23chd યે દવા દવલોક ુ મા ષુે ુ ચ ા ણાઃ14.3.24abઅ યયનપારગાઃ િસ ા યે ચ કૌલાસ તાપસાઃ ।14.3.24chdએતે યઃ સવિસ ે યઃ ૃત ં તે વાપનં મહ ્14.3.25અિતગ છ ત ચ મ યપગ છ ુસહંતાઃ14.3.26અલત,ે વલત,ે મનવે વાહા14.3.27એત ય યોગઃ14.3.28 િ રા ઉપોિષતઃ ૃ ણચ દુ યાં ુ યયો ગ યાં પાક હ તા ્ િવલખાવલેખનંણીયા ્

14.3.29 ત માષૈઃ સહ ક ડો લકાયાં ૃ વાઽસ ણઆદહને િનખાનયે ્14.3.30 તીય યાં ચ દુ યાં ઉ ય ુમાયા પેષિય વા ુલકાઃ કારયે ્14.3.31તતએકાં ુ લકાંઅ ભમ િય વાય એતનમ ેણ પિતત ્સવવાપયિત

14.3.32 એતેન એવ ક પેન ાિવધઃ શ યકં િ કાલં િ તે ં અસ ણ આદહનેિનખાનયે ્14.3.33 તીય યાં ચ દુ યાં ઉ યાદહનભ મના સહ ય એતેન મ ેણપિત ત ્ સવ વાપયિત

14.3.34ab વુણ ુ પ ાણ ાણં ચ ુશ વજ ્ ।14.3.34chd સવા દવતા વ દ વ દ સવા તાપસા ્14.3.35ab વશં મે ા ણા યા ુ િૂમપાલા િ યાઃ ।14.3.35chd વશં વૈ યા ૂ ા વશતાં યા ુ મે સદા

artha.pdf 229


14.3.36 વાહા - અિમલે કિમલે વ ચુાર યોગે ફ ે વ ુ ે િવહાલે દ તકટકવાહા14.3.37ab ખુ ં વપ ુ નુકા યે ચ ામે ુ હૂલાઃ ।14.3.37chd ાિવધઃ શ યકં ચ એત ્ િ તે ં િનિમત ્14.3.38ab ુ તાઃ સવિસ ા હ એત ્ તે વાપનં ૃત ્ ।14.3.38chd યાવ ્ ામ ય સીમા તઃ યૂ ય ઉ મના ્ ઇિત14.3.39 વાહા14.3.40એત ય યોગઃ14.3.41 ાિવધઃ શ યકાિન િ તેાિન, સ તરા ઉપોિષતઃ ૃ ણચ દુ યાંખા દરા ભઃસિમધાિમ ્(?)અ નએતેનમ ેણા ટશતસ પાતં ૃ વામ ુ તૃા યાંઅ ભ ુ યુા ્14.3.42તતએકં એતેન મ ેણ ામ ા ર હૃ ા ર વા ય િનખ યતે ત ્ સવવાપયિત

14.3.43ab બલ વૈરોચનં વ દ શતમાયં ચ શ બર ્ ।14.3.43chd િન ુ ભં નરકં ુ ભ ં ત કુ છં મહાઽ રુ ્14.3.44abઅમાલવં મીલં ચ મ ડ ઉ કંૂ ઘટ ઉબલ ્ ।14.3.44chd ૃ ણકંસ ઉપચારં ચ પૌલોમ ચ યશ વની ્14.3.45abઅભમ િય વા ૃ ાિમ િસ ઽ્થ શવશા રકા ્ ।14.3.45chd જય ુજયિત ચ નમઃ શલક તૂે યઃ વાહા14.3.46ab ખુ ં વપ ુ નુકા યે ચ ામે ુ હૂલાઃ ।14.3.46chd ખુ ં વપ ુ િસ ાથા યંઅથ માગયામહ ।14.3.46ech યાવ ્ અ તંઅયા ્ ઉદયો યાવ ્ અથ ફલં મમ14.3.47 ઇિત વાહા14.3.48એત ય યોગઃ14.3.49ચ ભુ તઉપવાસી ૃ ણચ દુ યાંઅસ ણઆદહનેબલ ૃ વાએતેનમ ેણ શવશા રકાં હૃ વા પૌ ીપો લકં બ નીયા ્14.3.50ત મ યે ાિવધઃ શ યકન િવ વા ય એતેન મ ેણ િનખ યતે ત ્સવ વાપયિત14.3.51ab ઉપૈિમ શરણંચા ન દવતાિન દશો દશ ।14.3.51chdઅપયા ુચ સવા ણ વશતાં યા ુ મે સદા14.3.52 વાહા14.3.53એત ય યોગઃ14.3.54 િ રા ઉપો ષતઃ ુ યેણશકરાએકિવશિતસ પાતં ૃ વામ ુ તૃા યાંઅ ભ ુ યુા ્



14.3.55 તતો ગ ધમા યેન જૂિય વા િનખાનયે ્14.3.56 તીયેન ુ યેણ ઉ યએકાં શકરાંઅ ભમ િય વા કપાટંઆહ યા ્14.3.57અ ય ત ્ં ચત ણૃાં શકરાણાં ારં અપાિ યતે14.3.58 ચ ભુ ત ઉપવાસી ૃ ણચ દુ યાં ભ ન ય ુ ુષ યા ના ઋષભંકારયે ,્અભમ યે ચ એતેન14.3.59 ગો ુ ત ં ગોયાનંઆ તંભવિત14.3.60 તતઃ પરમાકાશે િવરામિત14.3.61 રિવસગ ધઃ પ રઘમિત સવ ણૃાિત14.3.62 ચ ડાલી ુ ભી ુ બક ુકસારોઘઃ સનાર ભગોઽિસ - વાહા14.3.63 તાલ ઉ ાટનં વાપનં ચ14.3.64 િ રા ઉપોિષતઃ ુ યેણ શ હત ય લૂ ોત ય વા ુસંઃ િશરઃકપાલેિૃ કાયાં વુર રાવા ય ઉદકન સેચયે ્

14.3.65 તાનાં ુ યેણ એવ હૃ વા ર ુકાં વતયે ્14.3.66 તતઃ સ યાનાં ધ ષુાં ય ાણાં ચ રુ તા છેદનં યા છેદનં કરોિત14.3.67ઉદકા હભ ાંઉ ાસ િૃ કયા યાઃ ુ ુષ યવા રૂયે ,્નાિસકાબ ધનંખુ હ

14.3.68 વરાહભ ાં ઉ ાસ િૃ કયા રૂિય વા મકટ ના નુાઽવબ નીયા ,્આનાહકારણ ્14.3.69 ૃ ણચ દુ યાંશ હતાયાગોઃ કિપલાયાઃ િપ ેન રાજ ૃ મય અિમ િતમાંઅ યા ,્અ ધીકરણ ્14.3.70ચ ભુ તઉપવાસી ૃ ણચ દુ યાંબ લ ૃ વા લૂ ોત ય ુ ુષ યા નાક લકા ્ કારયે ્14.3.71 એતેષાં એકઃ રુ ષે ૂ ે વા િનખાત આનાહં કરોિત, પદઽ યાસને વાિનખાતઃ શોષેણ મારયિત,આપણે ે ે હૃ વા િૃ છેદં કરોિત14.3.72એતેન એવ ક પેન િવ ુ ધ ય ૃ ય ક લકા યા યાતાઃ14.3.73ab નુનવંઅવાચીનં િન બઃ કામમ ુ યઃ ।14.3.73chd કિપરોમ મ ુ યા થ બ વા તૃકવાસસા14.3.74ab િનખ યતે હૃ ય ય ૃ વા વા ય ્ પદં નયે ્ ।14.3.74chd સ ુ દારઃ સધન ી ્ પ ા ાિતવતતે14.3.75ab નુનવંઅવાચીનં િન બઃ કામમ ુ યઃ ।14.3.75chd વય તા મ ુ યા થ પદ ય ય િનખ યતે14.3.76ab ાર હૃ ય સેનાયા ામ ય નગર ય વા ।14.3.76chd સ ુ દારઃ સધન ી ્ પ ા ાિતવતતે14.3.77abઅજમકટરોમા ણ મા રન ુલ ય ચ ।

artha.pdf 231


14.3.77chd ા ણાનાં પાકાનાં કાક ઉ કૂ ય ચાહર ્ ।14.3.77chdએતેન િવ ઠાઽવ ુ ણા સ ઉ સાદકા રકા14.3.78ab ેતિનમા લકા ક વં રોમા ણ ન ુલ ય ચ ।14.3.78chd િૃ કા (્?)અ હ ૃિ પદ ય ય િનખ યતે ।14.3.78ef ભવ ય ુ ુષઃ સ ો યાવ ્ ત ાપનીયતે14.3.79 િ રા ઉપોિષતઃ ુ યેણ શ હત ય લૂ ોત ય વા ુસંઃ િશરઃકપાલેિૃ કાયાં ુ ા આવા ય ઉદકન સેચયે ્

14.3.80 તાનાંઅમાવા યાયાંપૌણમા યાંવા ુ યયો ગ યાં ુ વ લી ાહિય વામ ડલકાિન કારયે ્14.3.81 તે વ પાનભાજનાિન ય તાિન ન ીય તે14.3.82 રાિ ે ાયાં ૃ ાયાં દ પા ન ુ તૃધેનોઃ તના ્ઉ ૃ ય દાહયે ્14.3.83 દ ધા ્ ષૃ ૂ ેણ પેષિય વા નવ ુ ભંઅ તલપયે ્14.3.84 તં ામં અપસ યં પ રણીય ય ્ ત ય તં નવનીતં એષાં ત ્ સવઆગ છિત14.3.85 ૃ ણચ દુ યાં ુ યયો ગ યાં નુો લ નક ય યોનૌ કાલાયસ ુ કાંેષયે ્

14.3.85 તાં વયં પિતતાં ૃ ીયા ્14.3.87 તયા ૃ ફલા યાકા રતા યાગ છ ત14.3.88ab મ ભૈષ યસ ુ તા યોગા માયા ૃતા યે ।14.3.88chd ઉપહ યા ્ અિમ ાઃં તૈઃ વજનંચા ભપાલયે ્ (ઇિત)Chapt . વબલ ઉપઘાત તીકારઃ

14.4.01 વપ ે પર ુ તાનાં ૂષીિવષગરાણાં તીકારઃ14.4.02 લે માતકકિપ થદ તદ તશઠગો જિશર ષપાટલીબલા યોનાગ નુનવા તેવારણ વાથ ુ ત (્?)ચ દનસાલા કૃ લો હત ુ તંનેજનઉદકં રાજઉપભો યાનાં ુ ાલનં ીણા,ંસેનાયા િવષ તીકારઃ14.4.03 ષૃતન ુલનીલક ઠગોધાિપ ુ ત ંમહ રા ણૂ િસ ુવા રતવરણવા ુણીત ુલીયકશતપવા િપ ડ તકયોગોમદનદોષહરઃ14.4.04 ગૃાલિવ ામદનિસ ુવા રતવરણવારણવલી લૂકષાયાણાંઅ યતમ યસમ તાનાં વા ીર ુ ત ં પાનં મદનદોષહર ્14.4.05 કડય િૂતિતલતૈલં ઉ માદહરં ન તઃકમ14.4.06 િ ય ન તમાલયોગઃ ુ ઠહરઃ14.4.07 ુ ઠલો યોગઃ પાકશોષ નઃ14.4.08 કટફલ વ તીિવલ ણૂ ન તઃકમ િશરોરોગહર ્



14.4.09 િ ય મિ ઠાતગરલા ારસમ કુહ ર ા ૌ યોગો ર ુ।ઉદકવિષપ્રહારપતનનિહ્સંજ્ઞાનાંનુઃ યાનયનાય

14.4.10 મ ુ યાણાં અ મા ,ં ગવા ાનાં ણુ,ં ચ ુ ણુ ં હ ।્ઉષ્ટ્રાણામ્14.4.11 ુ મગભ એષાં મ ણઃ સવિવષહરઃ14.4.12 વ તી તેા ુ કક ુ પવ દાકાનાંઅ ીવે ત યા થ યમણઃસવિવષહરઃ14.4.13ab યૂાણાં તૈઃ લ તાનાં શ દો િવષિવનાશનઃ ।14.4.13chd લ ત વજ ંપતાકાં વા ૃ વા ભવિત િનિવષઃ14.4.14abએતૈઃ ૃ વા તીકારં વસૈ યાનાં અથા મનઃ ।14.4.14chdઅિમ ે ુ ુ ીત િવષ મૂા ુ ૂષણા ્ (ઇિત)Book .Chapt . ત ુ તયઃ

15.1.01 મ ુ યાણાં િૃ રથઃ, મ ુ યવતી િૂમ ર યથઃ15.1.02 ત યાઃ િૃથ યા લાભપાલન ઉપાયઃ શા ં અથશા ં ઇિત15.1.03ત વાિ શ ્ ુ ત ુ ત ં -અિધકરણ,ં િવધાન,ંયોગઃ,પદાથઃ, હ ઽ્થઃ,ઉ ેશઃ, િનદશઃ, ઉપદશઃ, અપદશઃ, અિતદશઃ, દશઃ, ઉપમાન,ં અથાપિ ઃ,સશંયઃ, સ ઃ, િવપયયઃ, વા શેષઃ,અ મુત,ં યા યાન,ં િનવચન,ં િનદશન,ંઅપવગઃ, વસં ા, વૂપ ઃ,ઉ રપ ઃ,એકા તઃ,અનાગતાવે ણ,ંઅિત ા તાવે ણ,ંિનયોગઃ, િવક પઃ, સ ુ ચયઃ ઊ ં ઇિત15.1.04 યંઅથ અિધ ૃ ય ઉ યતે ત ્ અિધકરણ ્15.1.05 િૃથ યા લાભે પાલને ચ યાવ યથશા ા ણ વૂાચાયઃ થાિપતાિનાયશઃ તાિન સં ય એકં ઇદં અથશા ં ૃત ્ ઇિત

15.1.06 શા ય કરણા ુ વૂ િવધાન ્15.1.07 િવ ાસ ુ ેશઃ, ૃ સ યોગઃ,ઇ યજયઃ,અમા યઉ પિ ઃ ઇ યેવ।ંઆદિકંઇિત15.1.08 વા યોજના યોગઃ15.1.09 ચ વુણા મો લોકઃ ઇિત15.1.10 પદાવિધકઃ પદાથઃ15.1.11 લૂહર ઇિત પદ ્15.1.12 યઃ િપ પૃૈતામહં અથ અ યાયેન ભ યિત સ લૂહરઃ ઇ યથઃ15.1.13 હ રુથસાધકો હ ઽ્થઃ15.1.14અથ લૂૌ હ ધમકામૌ ઇિત15.1.15 સમાસવા ં ઉ ેશઃ15.1.16 િવ ાિવનયહ ુર યજયઃ ઇિત15.1.17 યાસવા ં િનદશઃ

artha.pdf 233


15.1.18કણ વ ઽ્ જ ા ાણઇ યાણાંશ દ પશ પરસગ ધે વિવ િતપિ ર યજયઃઇિત15.1.19એવંવિતત યં ઇ પુદશઃ15.1.20 ધમાથિવરોધેન કામં સેવેત, ન િન ખુઃ યા ્ ઇિત15.1.21એવંઅસાવાહ ઇ યપદશઃ15.1.22મ પ રષદં ાદશામા યા ્ ુવ તઇિતમાનવાઃ -ષોડશઇિતબાહ પ યાઃ- િવશિત ઇ યૌશનસાઃ - યથાસામ ય ઇિત કૌ ટ યઃ ઇિત15.1.23 ઉ તેન સાધનંઅિતદશઃ15.1.24 દ યા દાનંઋણાદાનેન યા યાત ્ ઇિત15.1.25 વ ત યેન સાધનં દશઃ15.1.26 સામદાનભેદદ ડવા, યથાઽઽપ ુ યા યા યામઃ ઇિત15.1.27 ૃ ટના ૃ ટ ય સાધનં ઉપમાન ્15.1.28 િન ૃ પ રહારા ્ િપતા ઇવા ુ ૃ ીયા ્ ઇિત15.1.29 ય ્ અ ુ તંઅથા ્ આપ તે સાઽથાપિ ઃ15.1.30 લોકયા ાિવ ્ રા નંઆ મ ય ૃિતસ પ ં િ ય હત ારણા યેત15.1.31 નાિ ય હત ારણા યેત ઇ યથા ્ આપ ંભવિત ઇિત15.1.32 ઉભયતોહ મુા ્ અથઃ સશંયઃ15.1.33 ીણ ુ ધ ૃિત અપચ રત ૃિત વા ઇિત15.1.34 કરણા તરણ સમાનોઽથઃ સ ઃ15.1.35 ૃિષકમ દ ટાયાં મૂૌ - ઇિત સમાનં વૂણ ઇિત15.1.36 િતલોમેન સાધનં િવપયયઃ15.1.37 િવપર તંઅ ુ ટ ય ઇિત15.1.38 યેન વા ંસમા યતે સ વા શેષઃ15.1.39 િછ પ ય ઇવ રા ે ટાનાશ ઇિત15.1.40 ત શ ુનેઃ ઇિત વા શેષઃ15.1.41 પરવા ંઅ િતિષ ં અ મુત ્15.1.42 પ ા રુ યં િત હ ઇ યૌશનસો હૂિવભાગઃ ઇિત15.1.43અિતશયવણના યા યાન ્15.1.44 િવશેષત સ ાનાંસ ધિમણાંચ રાજ ુલાનાં તૂિનિમ ોભેદઃ તિ િમ ોિવનાશ ઇ યસ હઃ પાિપ ઠતમો યસનાનાં ત દૌબ યા ્ ઇિત15.1.45 ણુતઃ શ દિન પિ િનવચન ્15.1.46 ય ય યેનં ેયસ ઇિત યસન ્ ઇિત15.1.47 ૃ ટા તો ૃ ટા ત ુ તો િનદશન ્15.1.48 િવ હૃ તો હ યાયસા હ તના પાદ ુ ં ઇવા પુૈિત ઇિત15.1.49અભ તુ યપકષણંઅપવગઃ



15.1.50 િન યંઆસ ંઅ રબલં વાસયે ્ અ ય ા ય તરકોપશ ાયાઃ ઇિત15.1.51 પરરસિમતઃ શ દઃ વસં ા15.1.52 થમા ૃિતઃ,ત ય ૂ ઽ્ન તરા તીયા, ૂ ।્એકાન્તરા તૃીયાઇિત15.1.53 િતષે યં વા ં વૂપ ઃ15.1.54 વા ઽ્મા ય યસનયોરમા ય યસનંગર યઃ ઇિત15.1.55 ત ય િનણયનવા ં ઉ રપ ઃ15.1.56 ત ્ ।આયત્તત્વાત્, ત ટૂ થાનીયો હ વામી ઇિત15.1.57 સવ ાય ંએકા તઃ15.1.58 ત મા ્ ઉ થાનંઆ મનઃ ુવ ત ઇિત15.1.59 પ ા ્ એવં િવ હતં ઇ યનાગતાવે ણ ્15.1.60 લુા િતમાનં પૌતવા ય ે વ યામઃ ઇિત15.1.61 રુ તા ્ એવં િવ હતં ઇ યિત ા તાવે કણ ્15.1.62અમા યસ પ ્ ઉ તા રુ તા ્ ઇિત15.1.63એવંના યથા ઇિત િનયોગઃ15.1.64 ત મા ્ ધ ય અ ય ચા ય ઉપ દશે ,્ નાધ ય અનથ ્ ંચ ઇિત15.1.65અનેન વાઽનેન વા ઇિત િવક પઃ15.1.66 ુ હતરો વા ધિમ ઠ ુ િવવાહ ુ તાઃ ઇિત15.1.67અનેન ચાનેન ચ ઇિત સ ુ ચયઃ15.1.68 વય ાતઃ િપ બુ નૂાં ચ દાયાદઃ ઇિત15.1.69અ ુ તકરણંઊ ્15.1.70 યથા ચ દાતા િત હ તા ચ ન ઉપહતૌ યાતાં તથાઽ શુયં ુશલાઃક પયે ઃુ ઇિત15.1.71abએવંશા ં ઇદં ુ ત ં એતા ભઃ ત ુ ત ભઃ ।15.1.71chdઅવા તૌ પાલને ચ ઉ તં લોક યા ય પર ય ચ15.1.72ab ધમ અથ ચ કામં ચ વતયિત પાિત ચ ।15.1.72chdઅધમાનથિવ ષેા ્ ઇદં શા ં િનહ ત ચ15.1.73ab યેન શા ં ચ શ ં ચ ન દરાજગતા ચ ઃૂ ।15.1.73chdઅમષણ ઉ તા યા ુ તેન શા ં ઇદં ૃત ્ (ઇિત)End of the ArthashAstra—————————————————————————-

artha.pdf 235


.. kauTilIya arthashAstraM ..was typeset on August 2, 2016

Please send corrections to [email protected]


॥ કૌટિલીય અર્થશાસ્ત્રં ॥ .. kautiliya ...artha.pdf 9...

Documents