विद्युत प्रवाह

िविद्युत प्रविाह

आपण घरात विीजेविर चालणारी अनेक उपकरणे विापरतो.

दकुाने,कारखाने,बकँा,दविाखाने,ऑफिफिससे या सविर्व िठिकाणी दखेील विीजवेिर चालणारी अनेक उपकरणे

ही उपकरणे सरकारी कंपनीकडून होणा-या विीज पुरविठियाविर चालतात

िकविािनरिनराळ्या प्रकारच्या िविदु्यत घटांविर चालतात. दोन्हीकडून िमिळणारी विीज म्हणजचे िविदु्यतप्रविाह.

िविदयुत प्रविाह ज्या मिागार्वने विाहतो त्या मिागार्वला िविदयुत पिरपथ

म्हणतात. िविदयुत पिरपथात विीजेचा स्त्रोत (सरकारी िकविा िविदयुत घट), विीज विाहक तारा विीजेविर चालणारे उपकरण आिण प्रविाह सरुु

/ बंद करण्यासाठिी कळ (स्विीच) याचंा समिाविशे असतो.

परिरिपरथातून वाहणारिा वीजेचा म्हणजेच प्रभािरित िवदयुत कणाचंा (इलके्ट्रॉन्सचा) प्रवाह.

रेिशमी कापरड आणिण काचकाडंीिकवा लोकरिी कापरड आणिण सबोनाईटची काडंी याचंे घर्षणर्षण झाल ेअसता ह ेपरदाथर्ष प्रभािरित होतात. पररंितु

यांच्या वरिचे प्रभारि िस्थरि असतात. िवदयुत घर्टाचं्या मदतीने िस्थरि प्र्भारिाला गती दऊेन िवदयुत प्रवाहाची िनिमती करिता येते.

िवदयुत घर्टा ंच े प्रकारि

१) साधा िवदयुत घर्ट २) लेकलँशे िवदयुतघर्ट ३) कोरिडा िवदयुतघर्ट ४) िनकेल कॅड िडअम घर्ट ५) बटण सेल

> साधा िवदय ुतघर्ट (व्होल्टाचा घर्ट ) धन ध्रुव – तांब्याची परट्टी ऋण ध्रुव – जस्ताची परट्टी रिसायन – सल्फ्युिरिक आणम्ल

लेकलँशे िवदयुतघर्ट ( पुरन:प्रभािरित करिता येत नाही)धन ध्रूव – मँगनीज डाय ऑक्साईड आणिण काबर्षन यांच ेिमश्रण असनू

िचनीमातीचे भाडंेऋण ध्रूव – जस्ताची दांडी

रिसायने – अमोिनअम क्लोरिाईड

कोरडा विविदयुत वघट व(पनु: वप्रभािरत वकरता वय ेत वनाही)धन वध्रूवि व– वकाबनर्बन वकांडी व

ऋण वध्रवूि व– वजस्ताची वडबनीरसायने व– वमँगनीज वडाय वऑक्साईड, वगॅ्रफाईट, विझिंक, वक्लोराईड, वअमोिनअम वक्लोराईड

विनकेल व– वकॅडिमअम वघट व– वपनु :प्रभािरत वकरता वयतेो व धन वध्रवूि व– विनकेल व वऋण वध्रवूि व- वकॅिडअम वरसायन ेव– वपोटॅिशिअम वहायड्रॉक्साईड

बनटण वसले व(िलिथिअम वसले व) वपनु:प्रभािरत वकरता वय ेत वनाही धन वध्रवूि व– वकाबनर्बन व वऋण वध्रवूि व– विलिथिअम वआयनर्ब वफॉस्फेट

एखादया वविाहकातून विविदयुत वप्रविाह वविाहू वलागताच वतो वएखाद्या वचुबंनकाप्रमाणे वकाम वकरतो. वत्याच्या वजविळ वचुबंनकीय वक्षते्रात वचुबंनकसचूी व

नेली वअसता वितचे विविचलन वहोते. व

िविदय ुत वच ुबंनकीय वप्रवित र्बन व व– वएखादया वतारेच्या वविेटोळ्याशिी वसबनिंधत वअसणा-या वचुंबनकीय वक्षते्रात वबनदल वझिंाला वकी वविेटोळ्यातनू विविदयुत वप्रविाह वविाहू वलागतो. वया वप्रविाहाला वप्रविितत विविदयुत वप्रविाह व

म्हणतात व व वतर वया वियेक्रियेला विविदयुत वच ुंबनकीय वप्रवित र्बन वम्हणतात.

विविदयुत वमोटारीचे वकायर्ब वचुंबनकीय वप्रवितर्बनाविर वआधािरत वआहे.

एखादया वाह्कातनू िवदय ुतप्रवाह पाठवल्यास त्या वाह्कात

तात्प ुरत ेच ुबंकत्व य ेत े. अशा च ुबंकास िवदय ुत च ुबंक म्हणतात.

िवदयुत चुंबकाच ेउपयोग – टेलीफोन, के्रन खळेणी, लाऊडस्पीकर इ. मध्ये

होतो. िवदयुत घटंीचे कामही िवदयुत चुबंकत्त्ववर आधािरत आहे.

िवदयुत वाहक – जे पदाथ र्थ वीज सहजतने ेवाहून नतेात त्यांना िवदयुत वाहक म्हणतात.

उदा. सवर्थ धात ू

िवदयतु रोधक – ज ेपदाथ र्थ सहजपणे वीज वाहून नऊे शकत नाहीत त्यांनािवदयतु रोधक म्हणतात.. उदा. काच, कागद, रबर, प्लािस्टक, दगड इ.

िवदयुत पिरपथ ातील उपकरणे आिण िचन्ह े