bhagavad gita- capítulo ii (sāṅkhyayoga) 2

13
अअअअअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअ अअअ अअअअअअअ अअ अ ॥३६॥ Avācyavādāṁśca bahūnvadiṣyanti tavāhitāḥ| Nindantastava sāmarthyaṁ tato duḥkhataraṁ nu kim||36|| "Y (ca) tus (tava) enemigos (ahitāḥ) dirán (vadiṣyanti) muchas (bahūn) palabras (vādān) difamatorias (avācya) mientras denigran (nindantaḥ) tu habilidad y capacidad (sāmarthyam)... ¿(y) qué (nu kim) (podría ser) un dolor mayor (duḥkhataram) que ése (tatas)?"|| 36|| अअअ अअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअअअ अअ अअअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअअअअ अ ॥३७॥ Hato vā prāpsyasi svargaṁ jitvā vā bhokṣyase mahīm| Tasmāduttiṣṭha kaunteya yuddhāya kṛtaniścayaḥ||37|| "O (vā) (eres) matado (hataḥ) (y) vas (prāpsyasi) al Cielo (svargam) o (vā), siendo victorioso (jitvā), gozarás (bhokṣyase) de la tierra (mahīm). Por lo tanto (tasmāt), ponte de pie (uttiṣṭha), oh hijo de Kuntī (kaunteya)1, resuelto (kṛtaniścayaḥ) a pelear (yuddhāya)"||37|| 1 Epíteto de Arjuna. अअअअअअअअ अअअ अअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअ अ ॥३८॥ Sukhaduḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau| Tato yuddhāya yujyasva naivaṁ pāpamavāpsyasi||38|| "Por esa razón (tatas), considerando (kṛtvā) como iguales (same) a placer y dolor (sukha-duḥkhe), ganancia y pérdida (lābha-alābhau), victoria y derrota (jaya-ajayau), prepárate (yujyasva) para la batalla (yuddhāya). De esta forma (evam), no incurrirás (na... avāpsyasi) en pecado (pāpam)"||38|| अअअ अअअअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअ अअअअअअअअ अअअअअअ अअअ अअअअअ अअअअअअअअअ अ ॥३९॥ Eṣā te'bhihitā sāṅkhye buddhiryoge tvimāṁ śṛṇu| Buddhyā yukto yayā pārtha karmabandhaṁ prahāsyasi||39|| "Este (eṣā) (tipo de) inteligencia (buddhiḥ) (que) te (te) (he) explicado (abhihitā) (también se describe) en el sistema Sāṅkhya (sāṅkhye)1. Pero (tu), escucha (śṛṇu) esta (clase de inteligencia) (imām) (que se describe) en el sistema Yoga (yoge). (Si) posees

Upload: pantone33

Post on 24-Dec-2015

218 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) parte 2

TRANSCRIPT

Page 1: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

अवा�च्यवा�दां��श्च बहून्वादिदांष्यन्तिन्� �वा�हि����।हि�न्दांन्�स्�वा सा�मर्थ्यंय� ��� दुः�ख�रं� �� हि�म ॥३६॥Avācyavādāṁśca bahūnvadiṣyanti tavāhitāḥ|Nindantastava sāmarthyaṁ tato duḥkhataraṁ nu kim||36||

"Y (ca) tus (tava) enemigos (ahitāḥ) dirán (vadiṣyanti) muchas (bahūn) palabras (vādān) difamatorias (avācya) mientras denigran (nindantaḥ) tu habilidad y capacidad (sāmarthyam)... ¿(y) qué (nu kim) (podría ser) un dolor mayor (duḥkhataram) que ése (tatas)?"||36||

��� वा� प्रा�प्स्यसिसा स्वार्गं� जि)त्वा� वा� भो�क्ष्यसा- म�.म ।�स्म�दुःत्ति0ष्ठ �2न्�-य य�द्धा�य �4 �हि�श्चय�॥३७॥Hato vā prāpsyasi svargaṁ jitvā vā bhokṣyase mahīm|Tasmāduttiṣṭha kaunteya yuddhāya kṛtaniścayaḥ||37||

"O (vā) (eres) matado (hataḥ) (y) vas (prāpsyasi) al Cielo (svargam) o (vā), siendo victorioso (jitvā), gozarás (bhokṣyase) de la tierra (mahīm). Por lo tanto (tasmāt), ponte de pie (uttiṣṭha), oh hijo de Kuntī (kaunteya)1, resuelto (kṛtaniścayaḥ) a pelear (yuddhāya)"||37||

1 Epíteto de Arjuna.

सा�खदुः�ख- साम- �4 त्वा� ला�भो�ला�भो2 )य�)य2।��� य�द्धा�य य�ज्यस्वा �8वा� पा�पामवा�प्स्यसिसा॥३८॥Sukhaduḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau|Tato yuddhāya yujyasva naivaṁ pāpamavāpsyasi||38||

"Por esa razón (tatas), considerando (kṛtvā) como iguales (same) a placer y dolor (sukha-duḥkhe), ganancia y pérdida (lābha-alābhau), victoria y derrota (jaya-ajayau), prepárate (yujyasva) para la batalla (yuddhāya). De esta forma (evam), no incurrirás (na... avāpsyasi) en pecado (pāpam)"||38||

एषा� �-ऽत्तिभोहि��� सा�ङ् ख्य- ब�जिद्धाय@र्गं- न्तित्वाम�� शृ4णु�।ब�द्ध्या� य�क्तो� यय� पा�र्थF �मFबन्धं� प्रा��स्यसिसा॥३९॥Eṣā te'bhihitā sāṅkhye buddhiryoge tvimāṁ śṛṇu|Buddhyā yukto yayā pārtha karmabandhaṁ prahāsyasi||39||

"Este (eṣā) (tipo de) inteligencia (buddhiḥ) (que) te (te) (he) explicado (abhihitā) (también se describe) en el sistema Sāṅkhya (sāṅkhye)1. Pero (tu), escucha (śṛṇu) esta (clase de inteligencia) (imām) (que se describe) en el sistema Yoga (yoge). (Si) posees (yuktaḥ) esa (yayā) inteligencia (buddhyā), oh hijo de Pṛthā (pārtha)2, abandonarás (prahāsyasi) la esclavitud (bandham) del karma o acción (karma)"||39||

1 Uno de los seis sistemas filosóficos tradicionales de India.2 Epíteto de Arjuna.

�-��त्तिभोक्रम��शृ�ऽस्तिस्� प्रात्यवा�य� � हिवाद्य�-।स्वाल्पामप्यस्य धमFस्य त्रा�य�- म��� भोय�� ॥४०॥Nehābhikramanāśo'sti pratyavāyo na vidyate|Svalpamapyasya dharmasya trāyate mahato bhayāt||40||

"Aquí, (es decir, en la inteligencia descripta en Yoga) (iha), no existe ni (na... asti) esfuerzo no exitoso (abhikrama-nāśaḥ) ni (na vidyate) decrecimiento o disminución (pratyavāyaḥ). Aun (api) una muy pequeña cantidad (su-alpam) de este (asya) dharma (dharmasya)1 (te) protege (trāyate) de

Page 2: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

un gran (mahataḥ) peligro (bhayāt)"||40||

1 Tanto en los sistema Yoga y Sāṅkhya, el término "dharma" significa un modo de buddhi o inteligencia que no afecta a Puruṣa o Ser.

व्यवासा�य�त्मित्म�� ब�जिद्धारं-�- � �� रु�न्दां�।बहुशृ�ख� ह्य�न्��श्च ब�द्धाय�ऽव्यवासा�यिय��म ॥४१॥Vyavasāyātmikā buddhirekeha kurunandana|Bahuśākhā hyanantāśca buddhayo'vyavasāyinām||41||

"La inteligencia (buddhiḥ) cuya esencia (ātmikā) (es) enérgico esfuerzo y firme determinación (vyavasāya) es solamente una (ekā) aquí --o sea, en Yoga-- (iha), ¡oh hijo de Kuru (kuru-nandana)1! Las inteligencias (buddhayaḥ) de la gente carente de enérgico esfuerzo y firme determinación --en suma, la gente negligente-- (avyavasāyinām) (tienen) ciertamente (hi) muchas ramificaciones (bahu-śākhāḥ) y (ca) (son) interminables (anantāḥ)"||41||

1 Epíteto de Arjuna.

य�यिमम�� पा�त्मिष्पा��� वा�चं� प्रावादांन्त्यहिवापात्तिश्च��।वा-दांवा�दांरं��� पा�र्थF ��न्यदांस्�.हि� वा�दिदां��॥४२॥Yāmimāṁ puṣpitāṁ vācaṁ pravadantyavipaścitaḥ|Vedavādaratāḥ pārtha nānyadastīti vādinaḥ||42||

"Oh hijo de Pṛthā (pārtha)1, las personas no sabias (avipaścitaḥ) que se deleitan (ratāḥ) en discusiones védicas (veda-vāda) dicen (pravadanti) aquí estas (yām imām) floridas (puṣpitam) palabras (vācam): "no hay nada más (na anyat asti iti)"2. Esto es lo que tales oradores (iti vādinaḥ) (expresan)"||42||

1 Epíteto de Arjuna.2 Sigue leyendo la siguiente estrofa para comprender plenamente el significado de esa afirmación.

��म�त्म��� स्वार्गंFपारं� )न्म�मFफलाप्रादां�म ।हिक्रय�हिवाशृ-षाबहुला�� भो�र्गं8श्वयFर्गंतिं�] प्राहि�॥४३॥Kāmātmānaḥ svargaparā janmakarmaphalapradām|Kriyāviśeṣabahulāṁ bhogaiśvaryagatiṁ prati||43||

"(Estas personas no sabias que) ceden a sus deseos (kāma-ātmānaḥ) (y) cuya principal meta (parāḥ) es (lograr) el Cielo (svarga) transitan el sendero (gatim prati) (que lleva a) placeres (bhoga)1 (y) poder (aiśvarya). (Esta clase de senda consiste en) muchas (bahulām) actividades y ceremonias (religiosas) (kriyā) especiales (viśeṣa) que dan (pradām) recompensas (phala) kármicas --es decir, relacionadas con 'karma' o acción-- (karma) (tales como) un (buen) nacimiento (janma)2"||43||

1 La palabra "bhoga" también quiere decir "riqueza".2 Así, todas esas personas no sabias establecen que "no hay nada más" aparte del logro de poder, placeres, Cielo, un buen nacimiento en una vida futura y así sucesivamente. Para asegurarse de que recibirán todas esas recompensas, necesitan realizar muchas particulares actividades religiosas. Éste es el sentido.

भो�र्गं8श्वयFप्रासाक्तो���� �य�पाहृ�चं-�सा�म ।व्यवासा�य�त्मित्म�� ब�जिद्धा� साम�ध2 � हिवाध.य�-॥४४॥Bhogaiśvaryaprasaktānāṁ tayāpahṛtacetasām|

Page 3: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

Vyavasāyātmikā buddhiḥ samādhau na vidhīyate||44||

"Para los que están apegados (prasaktānām) a placeres (bhoga)1 (y) poder (aiśvarya), (y) cuyas mentes (cetasām) han sido llevadas o robadas (apahṛta), (por así decir), por ese (sendero) --a saber, por el ignorante curso de acción descripto en la estrofa previa-- (tayā), una inteligencia (buddhiḥ) cuya esencia (ātmikā) (es) enérgico esfuerzo y firme determinación (vyavasāya) no (na) se produce (vidhīyate) en Samādhi o Perfecta Concentración (samādhau)2"||44||

1 La palabra "bhoga" también quiere decir "riqueza".2 El término "samādhi" debe ser entendido según lo que postula el sistema Yoga pues el Señor Kṛṣṇa está hablando desde tal punto de vista. ¡Cuidado aquí!

त्रा8र्गं�ण्यहिवाषाय� वा-दां� हि�स्त्रा8र्गं�ण्य� भोवा�)�F�।हि�र्द्वFन्र्द्व� हि�त्यसात्त्वास्थो� हि�य@र्गंक्षे-म आत्मवा�� ॥४५॥Traiguṇyaviṣayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna|Nirdvandvo nityasattvastho niryogakṣema ātmavān||45||

"Los Veda-s (vedāḥ) versan sobre el tema (viṣayāḥ) de las tres modalidades (de Prakṛti) (traiguṇya)1. Oh Arjuna (arjuna), vuélvete (bhava) alguien que esté desprovisto de (esas) tres modalidades (nis-traiguṇyaḥ), que sea indiferente a los pares de opuestos (nir-dvandvaḥ)2, que siempre (nitya) permanezca (sthaḥ) en la pureza (sattva), que sea libre de inquietud o ansiedad por adquisición o posesión (nir-yoga-kṣemaḥ) (y) que esté totalmente consciente de su Ser (ātmavān)"||45||

1 Según el Yoga, Prakṛti es la fuente de la cual surge la materia, o sea, es el origen del universo material. Prakṛti consiste en tres modalidades: Sattva, Rajas y Tamas.2 En el sentido de alguien que no es afectado por tales modalidades y sus eternas mutaciones que producen todos los pares de opuestos en este universo.

य�वा��र्थF उदांपा��- सावाF�� साम्प्‍hला���दां�- ।��वा�न्सावाiषा� वा-दां-षा� ब्रा�ह्मणुस्य हिवा)����॥४६॥Yāvānartha udapāne sarvataḥ samplutodake|Tāvānsarveṣu vedeṣu brāhmaṇasya vijānataḥ||46||

"Para un sabio (vijānataḥ) que conozca a Brahma (brāhmaṇasya)1, todos (sarveṣu) los Veda-s (vedeṣu) (son de) tanta utilidad como (yāvān artha... tāvān) (la que tiene) un pozo de agua (udapāne) (en un lugar) inundado con agua (sampluta-udake) por todas partes (sarvatas)"||46||

1 "Brahma" es el nombre utilizado para designar el aspecto impersonal de Dios.

�मFण्य-वा�यिध��रंस्�- म� फला-षा� �दां�चं�।म� �मFफला�-��भोlFम�F �- साङ्गो�ऽस्त्वा�मFत्तिणु॥४७॥Karmaṇyevādhikāraste mā phaleṣu kadācana|Mā karmaphalaheturbhūrmā te saṅgo'stvakarmaṇi||47||

"Tu (te) derecho (adhikāraḥ) (es) con respecto a la acción (karmaṇi) únicamente (eva), (pero) nunca (mā... kadācana) con respecto a (sus) frutos (phaleṣu). No (mā) te vuelvas (bhūḥ) la causa (hetuḥ) del fruto (phala) de una acción (karma), (¡y qué) el apego (saṅgaḥ) a la inacción (akarmaṇi) no sea (mā... astu) tuyo (te) (tampoco)!"||47||

य�र्गंस्थो� �� रु �म�Fत्तिणु साङ्गो� त्यक्त्वा� ध�ञ्जय।

Page 4: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

सिसाद्ध्यासिसाद्ध्या�� साम� भोlत्वा� सामत्वा� य�र्गं उच्य�-॥४८॥Yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṁ tyaktvā dhanañjaya|Siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṁ yoga ucyate||48||

"Establecido (sthaḥ) en Yoga (yoga), haz (kuru) acciones (karmāṇi) abandonando (tyaktvā) el apego (saṅgam) (y) permaneciendo ecuánime (samaḥ bhūtvā) en (medio de) éxito y fracaso (siddhi-asiddhyoḥ), oh conquistador de riqueza (dhanañjaya)1. (Tal) ecuanimidad (samatvam) se llama (ucyate) Yoga (yogaḥ)"||48||

1 Epíteto de Arjuna.

दूरं-णु ह्यवारं� �मF ब�जिद्धाय�र्गं�द्धा�ञ्जय।ब�द्धा2 शृरंणुमन्तिन्वाच्छ �4 पाणु�� फला�-�वा�॥४९॥Dūreṇa hyavaraṁ karma buddhiyogāddhanañjaya|Buddhau śaraṇamanviccha kṛpaṇāḥ phalahetavaḥ||49||

"Indudablemente (hi), la acción (karma) (es), con mucho (dūreṇa), inferior (avaram) al Yoga (yogāt) de la inteligencia (buddhi), oh conquistador de riqueza (dhanañjaya)1. (Por ello,) busca (anviccha) refugio (śaraṇam) en buddhi o inteligencia (buddhau). Miserables y deplorables (kṛpaṇāḥ) (son aquéllos que) tienen a los frutos o resultados (phala) como su motivo (hetavaḥ) (para realizar acciones)"||49||

1 Epíteto de Arjuna.

ब�जिद्धाय�क्तो� )���.� उभो- सा��4 �दुःष्�4 �-।�स्म�द्य�र्गं�य य�ज्यस्वा य�र्गं� �मFसा� �2शृलाम ॥५०॥Buddhiyukto jahātīha ubhe sukṛtaduṣkṛte|Tasmādyogāya yujyasva yogaḥ karmasu kauśalam||50||

"El que está consagrado (yuktaḥ) a buddhi o inteligencia (buddhi) abandona (jahāti) aquí (iha) tanto (ubhe) buenas como malas acciones (sukṛta-duṣkṛte). Por esa razón (tasmāt), prepárate (yujyasva) para el Yoga (yogāya), (puesto que) el Yoga (yogaḥ) (es) destreza (kauśalam) con respecto a las acciones (karmasu)"||50||

�मF)� ब�जिद्धाय�क्तो� हि� फला� त्यक्त्वा� म�.हिषाणु�।)न्मबन्धंहिवाहि�म�Fक्तो�� पादां� र्गंच्छन्त्य��मयम ॥५१॥Karmajaṁ buddhiyuktā hi phalaṁ tyaktvā manīṣiṇaḥ|Janmabandhavinirmuktāḥ padaṁ gacchantyanāmayam||51||

"Los sabios (manīṣinaḥ) que están por cierto dedicados (yuktāḥ hi) a buddhi o inteligencia (buddhi), abandonando (tyaktvā) el fruto o resultado (phalam) producido (jam) a partir de las acciones (karma), son completamente libres (vinirmuktāḥ) de la esclavitud (bandha) de nacimiento (janma) (y) se mueven (gacchanti) hacia una condición (padam) carente de enfermedad (anāmayam)"||51||

यदां� �- म���सिलाला� ब�जिद्धाव्यFहि��रिरंष्यहि�।�दां� र्गंन्��सिसा हि�वाiदां� श्रो��व्यस्य श्रो��स्य चं॥५२॥Yadā te mohakalilaṁ buddhirvyatitariṣyati|Tadā gantāsi nirvedaṁ śrotavyasya śrutasya ca||52||

"Cuando (yadā) tu (te) inteligencia (buddhiḥ) pase totalmente a través (vyatitariṣyati) de la espesura (kalilam) del engaño (moha), entonces (tadā) llegarás a un estado de indiferencia (gantāsi nirvedam)

Page 5: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

hacia lo que debe ser oído (śrotavyasya) y (ca) lo que ha sido oído (śrutasya)"||52||

श्रो�हि�हिवाप्राहि�पान्ना� �- यदां� स्थो�स्यहि� हि�श्चला�।साम�ध�वाचंला� ब�जिद्धास्�दां� य�र्गंमवा�प्स्यसिसा॥५३॥Śrutivipratipannā te yadā sthāsyati niścalā|Samādhāvacalā buddhistadā yogamavāpsyasi||53||

"Cuando (yadā) tu (te) inteligencia (buddhiḥ), que está (al presente) perpleja y confundida (vipratipannā) por lo que se oye en los Veda-s (śruti), permanezca (sthāsyati) fija (niścalā) (e) inmóvil (acalā) en Samādhi o Perfecta Concentración (samādhau), entonces (tadā) alcanzarás (avāpsyasi) Yoga o Unión (yogam)"||53||

अ)�F� उवा�चंस्थिस्थो�प्राज्ञस्य �� भो�षा� साम�यिधस्थोस्य �- शृवा।स्थिस्थो�ध.� तिं�] प्राभो�षा-� हि�म�सा.� व्र)-� हि�म ॥५४॥Arjuna uvācaSthitaprajñasya kā bhāṣā samādhisthasya keśava|Sthitadhīḥ kiṁ prabhāṣeta kimāsīta vrajeta kim||54||

Arjuna (arjunaḥ) dijo (uvāca):"Oh Tú, de largos cabellos (keśava)1, ¿cuál (kā) (es) la descripción (bhāṣā) de alguien que está establecido en la sabiduría (sthita-prajñasya), (a saber,) de uno que (constantemente) permanece (sthasya) en Samādhi o Perfecta Concentración (samādhi)? ¿Cómo (kim) habla (prabhāṣeta) (esa) persona de mente estable (sthita-dhīḥ)? ¿Cómo (kim) se sienta (āsīta)? ¿Cómo (kim) se desplaza (vrajeta)?"||54||

1 Epíteto de Kṛṣṇa. Debe notarse que esta palabra podría significar también alternativamente: "matador del demonio Keśī".

श्रो.भोर्गंवा���वा�चंप्रा)��हि� यदां� ��म�न्सावा�Fन्पा�र्थF म��र्गं��� ।आत्मन्य-वा�त्म�� ��ष्टः� स्थिस्थो�प्राज्ञस्�दां�च्य�-॥५५॥ŚrībhagavānuvācaPrajahāti yadā kāmānsarvānpārtha manogatān|Ātmanyevātmanā tuṣṭaḥ sthitaprajñastadocyate||55||

El venerable (śrī) Bhagavān (bhagavān)1 dijo (uvāca):"Oh hijo de Pṛthā (pārtha)2, cuando (yadā) (alguien) abandona (prajahāti) todos (sarvān) los deseos (kāmān) que residen (gatān) en (su) mente (manas), (y) permanece satisfecho (tuṣṭaḥ) en el Ser (ātmani) únicamente (eva) por medio del Ser (ātmanā), entonces (tadā) se dice que él es (ucyate) un sthitaprajña o alguien que está establecido en la sabiduría (sthita-prajñaḥ)"||55||

1 Lit. "El Divino o Adorable", o también "El Afortunado", es decir, el Señor Kṛṣṇa.2 Epíteto de Arjuna.

दुः�ख-ष्वा��हिर्द्वग्�म��� सा�ख-षा� हिवार्गं�स्पृ4��।वा.�रं�र्गंभोयक्र�ध� स्थिस्थो�ध.म�Fहि�रुच्य�-॥५६॥Duḥkheṣvanudvignamanāḥ sukheṣu vigataspṛhaḥ|Vītarāgabhayakrodhaḥ sthitadhīrmunirucyate||56||

"Se dice que es (ucyate) un sabio (muniḥ) o alguien de mente firme (sthita-dhīḥ) aquél que está

Page 6: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

desprovisto (vīta) de apego (rāga), miedo (bhaya), ira (krodhaḥ), que carece de deseos (vigata-spṛhaḥ) en medio de los placeres (sukheṣu) (y) cuya mente (manāḥ) permanece libre de la ansiedad y del temor (anudvigna) en medio de los pesares (duḥkheṣu)"||56||

य� सावाFत्रा��त्तिभोस्h�-�स्�0त्प्रा�प्य शृ�भो�शृ�भोम ।��त्तिभो�न्दांहि� � र्द्व-यिष्टः �स्य प्राज्ञ� प्राहि�यिष्ठ��॥५७॥Yaḥ sarvatrānabhisnehastattatprāpya śubhāśubham|Nābhinandati na dveṣṭi tasya prajñā pratiṣṭhitā||57||

"La sabiduría (prajñā) está firmemente establecida (pratiṣṭhitā) en el (tasya) que (yaḥ) permanece desapasionado --lit. sin afecto-- (anabhisnehaḥ) en todas partes (sarvatra), (y que,) tras haber obtenido (prāpya) esto (tad) que es agradable (śubha) (y) eso (tad) que es desagradable (aśubham), ni (na) se regocija (abhinandati) ni (na) muestra odio (dveṣṭi), (respectivamente)"||57||

यदां� सा��रं�- चं�य� �l म@ऽङ्गो��.वा सावाFशृ�।इजिन्|य�णु.जिन्|य�र्थiभ्यस्�स्य प्राज्ञ� प्राहि�यिष्ठ��॥५८॥Yadā saṁharate cāyaṁ kūrmo'ṅgānīva sarvaśaḥ|Indriyāṇīndriyārthebhyastasya prajñā pratiṣṭhitā||58||

"Y (ca) cuando (yadā) esta (misma persona) (ayam) retira (saṁharate) totalmente (sarvaśas) (sus) sentidos (indriyāṇi) de los objetos (arthebhyaḥ) de los sentidos (indriya), al igual que (iva) una tortuga (kūrmaḥ) (retira o contrae sus) extremidades (aṅgāni), (entonces) su (tasya) sabiduría (prajñā) se establece firmemente (pratiṣṭhitā)"||58||

हिवाषाय� हिवाहि�वा�Fन्�- हि�रं���रंस्य दां-हि���।रंसावा)� रंसा�ऽप्यस्य पारं� दृष्टः वा� हि�वा�F�-॥५९॥Viṣayā vinivartante nirāhārasya dehinaḥ|Rasavarjaṁ raso'pyasya paraṁ dṛṣṭvā nivartate||59||

"Los objetos (de los sentidos) (viṣayāḥ) retroceden (vinivartante) del encarnado (dehinaḥ) que es abstinente --lit. que se abstiene del alimento-- (nirāhārasya)1, con excepción de (varjam) (su --es decir, de los objetos--) sabor (rasa)2. (Sin embargo,) incluso (api) el sabor (rasaḥ) de este (alimento llamado 'objetos') (asya) parte (nivartate) después de haber visto (dṛṣṭvā) la más alta (Realidad) (param)"||59||

1 Esto es simbólico y no "literal". El Señor Kṛṣṇa no está hablando de ayuno ordinario. El significado es que los objetos son considerados como una especie de comida y el acto de percibirlos es como alimentarse de ellos. Pero ahora que el encarnado ha retirado sus sentidos de esos objetos, estos retroceden, por decirlo de algún modo. Éste es el sentido.2 Siguiendo con el mismo simbolismo, el Señor establece que una vez que el encarnado retira sus sentidos de los objetos, aunque estos retrocedan de él, su sabor permanece todavía, o sea, el aspecto sutil de los objetos está aún allí dentro del encarnado. Oh bien, Kṛṣṇa está hablando de distintas etapas en el logro del Samādhi o Perfecta Concentración final... un largo tema para una mera nota explicativa, sin dudas.

य��� ह्यहिपा �2न्�-य पा�रुषास्य हिवापात्तिश्च��।इजिन्|य�त्तिणु प्राम�र्थ.हि� �रंन्तिन्� प्रासाभो� म��॥६०॥Yatato hyapi kaunteya puruṣasya vipaścitaḥ|Indriyāṇi pramāthīni haranti prasabhaṁ manaḥ||60||

"Oh hijo de Kuntī (kaunteya)1, no hay duda (hi) de que los acosadores y agitadores (pramāthīni)

Page 7: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

sentidos (indriyāṇi) violentamente (prasabham) se llevan (haranti) inclusive (api) la mente (manas) de una persona (puruṣasya) sabia (vipaścitaḥ) que se esfuerza por alcanzar (yatataḥ) (liberación final)"||60||

1 Epíteto de Arjuna.

��हि� सावा�Fत्तिणु सा�यम्य य�क्तो आसा.� मत्पारं�।वाशृ- हि� यस्य-जिन्|य�त्तिणु �स्य प्राज्ञ� प्राहि�यिष्ठ��॥६१॥Tāni sarvāṇi saṁyamya yukta āsīta matparaḥ|Vaśe hi yasyendriyāṇi tasya prajñā pratiṣṭhitā||61||

"Tras controlar (samyamya) todos (sarvāṇi) esos (tāni) (sentidos), el que alcanzó Yoga o Unión (yuktaḥ) debería permanecer (āsīta) consagrado (paraḥ) a Mí (mat), pues (hi) está firmemente establecida (pratiṣṭhitā) la sabiduría (prajñā) de aquél (tasya) cuyos (yasya) sentidos (indriyāṇi) (estén) bajo control (vaśe)"||61||

ध्य�य�� हिवाषाय�न्पा��सा� साङ्गोस्�-षाlपा)�य�-।साङ्गो�त्साञ्ज�य�- ��म� ��म�त्क्र�ध�ऽत्तिभो)�य�-॥६२॥Dhyāyato viṣayānpuṁsaḥ saṅgasteṣūpajāyate|Saṅgātsañjāyate kāmaḥ kāmātkrodho'bhijāyate||62||

"Para una persona (puṁsaḥ) que piense (dhyāyataḥ) en los objetos (viṣayān), despierta (upajāyate) el apego (saṅgaḥ) hacia ellos (teṣu). A partir del apego (saṅgāt), nace (sañjāyate) el deseo (kāmaḥ); a partir del deseo (kāmāt), se produce (abhijāyate) la ira (krodhaḥ)"||62||

क्र�ध�द्भवाहि� साम्म��� साम्म���त्स्म4हि�हिवाभ्रम�।स्म4हि�भ्र�शृ�द्बु�जिद्धा��शृ� ब�जिद्धा��शृ�त्प्राणुश्यहि�॥६३॥Krodhādbhavati sammohaḥ sammohātsmṛtivibhramaḥ|Smṛtibhraṁśādbuddhināśo buddhināśātpraṇaśyati||63||

"A partir de la ira (krodhāt), brota a la existencia (bhavati) el engaño y el azoramiento totales (sammohaḥ); a partir del engaño y del azoramiento totales (sammohāt), confusión (vibhramaḥ) de la memoria (smṛti); a partir de la pérdida (bhraṁśāt) de la memoria (smṛti), la destrucción (nāśaḥ) de la inteligencia (buddhi), (y) a partir de la destrucción (nāśāt) de la inteligencia (buddhi), (tal persona) perece (praṇasyati)"||63||

रं�र्गंर्द्व-षाहिवाम�क्तो8 स्�� हिवाषाय�हि�जिन्|य8श्चरं� ।आत्मवाश्य8र्विवा]ध-य�त्म� प्रासा�दांमयिधर्गंच्छहि�॥६४॥Rāgadveṣavimuktaistu viṣayānindriyaiścaran|Ātmavaśyairvidheyātmā prasādamadhigacchati||64||

"Sin embargo (tu), comiendo (caran)1 los objetos (viṣayān) a través de sentidos (indriyaiḥ) que están completamente liberados (vimuktaiḥ) del apego (rāga) (y) de la aversión (dveṣa), y bajo el control (vaśyaiḥ) del Ātmā (ātma)2, el autocontrolado (vidheya-ātmā)3 consigue (adhigacchati) tranquilidad (prasādam)"||64||

1 En el sentido de "percibiendo". Lee mis notas debajo de la estrofa 59.2 Aunque Ātmā significa generalmente "Ser", el renombrado sabio Śrīdhara considera el término "Ātmā" como sinónimo de Manas o mente. Por respeto a él así como a su erudito y autorizado comentario sobre la Bhagavadgītā, dejé la palabra en Sánscrito original, es decir, sin traducir.3 De la misma manera, Śrīdhara considera a un "vidheyātmā" como alguien cuya mente está bajo

Page 8: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

control.

प्रासा�दां- सावाFदुः�ख���� ��हि�रंस्य�पा)�य�-।प्रासान्नाचं-�सा� ह्य�शृ� ब�जिद्धा� पायFवाहि�ष्ठ�-॥६५॥Prasāde sarvaduḥkhānāṁ hānirasyopajāyate|Prasannacetaso hyāśu buddhiḥ paryavatiṣṭhate||65||

"Cuando existe tranquilidad (prasāde), aparece (upajāyate) la cesación (hāniḥ) de todos (sarva) sus (asya) dolores (duḥkhānām), porque (hi) la inteligencia (buddhiḥ) de alguien cuya mente (cetasaḥ) esté serena (prasanna) se afirma (paryavatiṣṭhate) rápidamente (āśu)"||65||

��स्तिस्� ब�जिद्धारंय�क्तोस्य � चं�य�क्तोस्य भो�वा��।� चं�भो�वाय�� शृ�न्तिन्�रंशृ�न्�स्य �� �� सा�खम ॥६६॥Nāsti buddhirayuktasya na cāyuktasya bhāvanā|Na cābhāvayataḥ śāntiraśāntasya kutaḥ sukham||66||

"Para el que no ha alcanzado Yoga o Unión (ayuktasya... ayuktasya)1, no hay ni (na asti) inteligencia (buddhiḥ) ni (na ca) contemplación (bhāvanā)2. Y (ca) para el que no practica contemplación (abhāvayataḥ), no hay (na) paz (śāntiḥ). ¿Cómo (kutas) (podría haber) felicidad (sukham) para alguien sin paz (aśāntasya)?"||66||

1 Un "ayukta" es literalmente alguien que no ha alcanzado Yoga o Unión. Según Śrīdhara: "alguien cuyos sentidos no están bajo control".2 En el sentido de "meditación".

इजिन्|य�णु�� हि� चंरं��� यन्म��ऽ��हिवाध.य�-।�दांस्य �रंहि� प्राज्ञ�� वा�य���Fवायिमवा�म्भसिसा॥६७॥Indriyāṇāṁ hi caratāṁ yanmano'nuvidhīyate|Tadasya harati prajñāṁ vāyurnāvamivāmbhasi||67||

"Porque (hi) esa (tad) mente (manas) que (yad) actúa en conformidad (anuvidhīyate) con los vagabundos (caratām) sentidos (indriyāṇām) se lleva (harati) su --es decir, del 'ayukta'-- (asya)1 sabiduría (prajñām) al igual (iva) que el viento (vāyuḥ) (se lleva) a un bote (nāvam) sobre las aguas (ambhasi)"||67||

1 Por eso es que un "ayukta" (ver estrofa anterior) no tiene sabiduría o inteligencia. Los términos "prajñā" y "buddhi" deberían ser considerados sinónimos en este contexto.

�स्म�द्यस्य म��ब��� हि�र्गं4�.��हि� सावाFशृ�।इजिन्|य�णु.जिन्|य�र्थiभ्यस्�स्य प्राज्ञ� प्राहि�यिष्ठ��॥६८॥Tasmādyasya mahābāho nigṛhītāni sarvaśaḥ|Indriyāṇīndriyārthebhyastasya prajñā pratiṣṭhitā||68||

"Por lo tanto (tasmāt), oh tú el de grandes brazos (māhā-bāho)1, la sabiduría (prajñā) de aquél (tasya) (cuyos) sentidos (indriyāṇi) (estén) totalmente (sarvaśas) impedidos (nigṛhītāni) de (correr tras) los objetos (arthebhyaḥ) de los sentidos (indriya) se establece firmemente (pratiṣṭhitā)"||68||

1 Epíteto de Arjuna.

य� हि�शृ� सावाFभोl����� �स्य�� )�र्गंर्वि�] सा�यम.।यस्य�� )�ग्रहि� भोl��हि� सा� हि�शृ� पाश्य�� म��-�॥६९॥

Page 9: Bhagavad Gita- Capítulo II (Sāṅkhyayoga) 2

Yā niśā sarvabhūtānāṁ tasyāṁ jāgarti saṁyamī|Yasyāṁ jāgrati bhūtāni sā niśā paśyato muneḥ||69||

"El autocontrolado (saṁyamī) está despierto (jāgarti) durante eso (tasyām) que (yā) (es) noche (niśā) para todos (sarva) los seres (bhūtānām). (Y) eso (sā) durante lo cual (yasyām) los seres (bhūtāni) están despiertos (jāgrati), es noche (niśā) para el sabio (muneḥ) que ve (paśyataḥ)"||69||

आपाlयFम�णुमचंलाप्राहि�ष्ठ� साम�|म�पा� प्राहिवाशृन्तिन्� यर्द्व� ।�र्द्वत्��म� य� प्राहिवाशृन्तिन्� सावाi सा शृ�न्तिन्�म�प्नो�हि� � ��म��म.॥७०॥Āpūryamāṇamacalapratiṣṭhaṁ samudramāpaḥ praviśanti yadvat|Tadvatkāmā yaṁ praviśanti sarve sa śāntimāpnoti na kāmakāmī||70||

"Así como (tadvat) las aguas (āpaḥ) entran (praviśanti) en el océano (samudram), (pero éste último) permanece firme (pratiṣṭham) (a pesar) de ser (siempre) llenado (āpūryamāṇam), así también (tadvat) todos (sarve) los deseos (kāmāḥ) ingresan (praviśanti) en ese (autocontrolado) (yam), (pero él permanece firme). El (saḥ) que siga los dictados de los deseos (kāma-kāmī) no (na) alcanza (āpnoti) la paz (śāntim)"||70||

हिवा��य ��म�न्य� सावा�Fन्पा�म��श्चरंहि� हि��स्पृ4��।हि�मFम� हि�रं�ङ् ��रं� सा शृ�न्तिन्�मयिधर्गंच्छहि�॥७१॥Vihāya kāmānyaḥ sarvānpumāṁścarati niḥspṛhaḥ|Nirmamo nirahaṅkāraḥ sa śāntimadhigacchati||71||

"Obtiene (adhigacchati) paz (śāntim) ese (saḥ) hombre (pumān) que (yaḥ), después de haber abandonado completamente (vihāya) a todos (sarvān) los deseos (kāmān), se mueve de aquí para allá (carati) libre del anhelo (niḥspṛhaḥ), sin (nis) (la noción de) "mío" (mamaḥ) (y) carente (nis) de ego (ahaṅkāraḥ)"||71||

एषा� ब्रा�ह्म. स्थिस्थोहि�� पा�र्थF �8��� प्रा�प्य हिवाम�ह्यहि�।स्थिस्थोत्वा�स्य�मन्���ला-ऽहिपा ब्राह्महि�वा�Fणुम4च्छहि�॥७२॥Eṣā brāhmī sthitiḥ pārtha naināṁ prāpya vimuhyati|Sthitvāsyāmantakāle'pi brahmanirvāṇamṛcchati||72||

"Oh hijo de Pṛthā (pārtha)1, eso (eṣā) (es) permanecer (sthitiḥ) en Brahma (brāhmī)2, habiendo obtenido (prāpya) lo cual (enām), (uno) no es engañado (na... vimuhyati) (ya más). Por mantenerse (sthitvā) en este (estado) (asyām) inclusive (api) en el momento de la muerte (anta-kāle), uno alcanza (ṛcchati) extinción o disolución (nirvāṇa) en Brahma (brahma)"||72||

1 Epíteto de Arjuna.2 Brahma es el aspecto impersonal de Dios en este contexto.