BY જુલાનસવિંશ જાડેજા

શચંાક- ળર્લ ડ્ ઇનફોકશ એકે્ેમી રાજકોટ

ેખક- ગજુરાતનો ઈતતષાશ (ળર્લ ડ્ ઇનફોકશ બ્ીકેન)

1) ભનુતુ્ર ળમાાતી આનતા આનતાપ્રદેળ કુળસ્થરી ૨) ભોમાકા-સયુાષ્ટ્ર-ગગરયનગય ૩) ક્ષત્રકા-આનતાપ્રદેળ- ભાત્ર ઉતય ગજુયાત- લડનગય ૪) ગપુ્તકા-સયુાષ્ટ્ર ગગરયનગય ૫)ભૈત્રકકાર- રાટ પ્રદેળ વભગ્ર ગજુયાત અંસતભ વભમભાાં ભાત્ર દક્ષીણ ગજુયાત ભાટે પ્રમજાતુાં શત ુાં

પ્રકરણ-૧ ગજુરાતન અને તળતળધ સ્થલોના ોરાણણક નામો

*økwshkík Lkk{fhý

*ગજુૉય-પ્રસતશાય યાજલાંળ યાજધાની બીનભાર-ગજુૉયપ્રદેળ---યાજસ્થાન દક્ષીણબાગ-ઉતય ગજુયાત-વભગ્ર ગજુયાત-ગજુૉય દેળ-ગજુૉયસત

*વરાંકી-લાઘરેાકાર-ગજુયાત પ્રદેળ- *økwshkík Lkk{Lkku Mkki«Úk{ WÕ÷u¾-ykçkw hkMk ાર્લષનતુ્ર(E.Mk.1233{kt)

*økwshkík Lkk{Lkku-fkLnzu«çktÄ 1456-5ÈLkk¼

*ેયીપ્રવ અને ટરેભી-- Mkwhk»xÙeÞLk-વોયાષ્ટ્ર

*y÷çkYLke {ne LkËe-{neLÿe

*ટરેભી-ભપીવા-ભશી નદી *÷krxfk yux÷u ÷kxLkku Mkki«Úk{-WÕ÷u¾ xku÷u{eLkk økútÚk{kt

ðu÷kfw÷-ðuhkð¤ *સ્ટેફ- વેયસ્ટવ- વોયાષ્ટ્ર *હ્ુાં એન વાંગ- વાલકુા- વયઠ

*કરછ-કરછમં્ મ

*વાફયકાાંઠા-શ્વભ્રપ્રદેળ

*ભશીકાાંઠા-ભાશમેપ્રદેળ

*વયસ્લતીકાાંઠા-વાયસ્લતભાંડર

*લડનગય-શાટકેશ્વય

*બરૂચ-યેલાખાંડ/ભગૃકુચ્છ

*તાી દક્ષીણ બાગ-અયાન્ત પ્રદેળ

*ભઢેયા આવાવ-ધભાાયણ્મપ્રદેળ

*zktøk, ðkMktËk : rLk»kkËપ્રદેળ

*rhÞkýÃkíkLk : {ktzðe

* LkktËeÃkwhe : LkktËkuË

*økkuÿnf : økkuÄhk

*ËuðÃk¥kLk : «¼kMkÃkkxý

*{Äw{íke : {nwðk

*ðÄo{kLkÃkwh: ðZðký *n÷Ãkÿ-n¤ðË

*ËÄeÃkÿ- ËknkuË

*ÄðÕ÷f-Äku¤fk Mktøk{¾uxf :Mkt¾uzk

*çkËhrMkrØ-çkkuhMkË ÃkkËr÷ÃíkÃkwh : Ãkk÷eíkkýk

*ðxÃkÿf-ðzkuËhk

* MkqÞoÃkwh- Mkwhík

*«nT÷kËLkøkh-Ãkk÷LkÃkwh

*Míkt¼íkeÚko- ¾t¼kík

*fÃkoý ðkrýsÞ-fÃkzðts

*¾uxf-¾uzk

*˼oðíke-z¼kuE

*íkk÷æðsÃkwhe-ík¤kò

*y{hkðíke- y{hu÷e

૧૮૨૬-ચાર્લવા ભેવન વાંસ્કૃસતની જાણકાયી ૧૮૫૬ કનાર કનીગશાભ-અલળે કાસ્મયગુની વાંસ્કૃતી વભમગા-ઈ ુ૨૩૫૦-૧૭૫૦ ભશત્લણૂા સ્ત્રત-કાંકાર ૧૯૨૧-શડપ્ા-દમાયાભ વશાની-જશન ભાળેર-

યાલી-ાક ાંજાફ ભન્ટેગભેયી ૧૯૨૨- ભશને જ દય- યખારદાવ ફેનયજી-સવિંધ-ુ

રાયખાન

૨-ષ્પ્ા શસં્કૃતત/ તશધ ુશસં્કૃતતના ગજુરાતમા ંસ્થલો

*ગજુયાતભાાં ઉત્ખનન થમેરા સ્થ- યાંગયુ,રથર,ધાલીયા *યાંગયુ- *સખુબાદય *૧૯૩૧-ભાધસ્લારૂ લત્વ *૧૯૫૪ એવ આય યાલ * ધાંધકુા *અભદાલાદ- *ગજુયાતભાાં પ્રથભ સ્થ *ડાાંગય છતયા અલળે- નગય યચના અબાલ

રથર- *૧૯૫૪ એવ આય યાલ *વાફયભતી-રીંફડી બગાલ *વયગલારા ગાભ *ધકા *અભદાલાદ *રાળ ન ટેકય *ખાંબાત ન અખાત *તળવેતા- *પ્રાચીન ફાંદય-ગદી-સળિમન ગર્લપની સનળાન લાી મદુ્રા-ગદાભ-ભજદૂય આલાવ-થ્થયની

*ધાલીયા ૧૯૬૪-જે ી જળી ૧૯૯૦-૯૧ યલીન્દ્રસવિંશ સલષ્ટ્ટ કયછ બચાઉ ખદીય ફેટ-ભટુાં યણ કટડા- ત્રીસ્તયીમ નગય વ્મલસ્થા ભધ્મનગય જાળમ તાાંફા બટ્ટી ૧૦ અક્ષયલાળાં વાઈન ફડા સલશ્વનુાં વોથી જુનુાં યાંગભાંચ

૩-ૌરાણણક શાહષત્ય અનશુાર ગજુરાતનો ઈતતષાશ

(૧) ભનુતુ્ર ળમાાતી આનતા આનાતપ્રદેળ કુળસ્થરી ભગૃકુુર *ચ્મલનઋસ + શકુન્મા યેલત-યૈલતક લાત દધીચી લજ્ર અસ્થી દાન-બગલાન ઇન્દ્ર યૈલત કકુધ્ભી+ ફાનાસયૂ વાફયભતી રકનાયે આશ્રભ શરુ યૈલતી+ફરયાભ લાસદેુલ માદલ-દ્વાયભતી-કુળસ્થરી

*જૈન તીથાકય નૈભીનાથ ૨૨ તીથાકય ળાંખ સનળાન વમદુ્રલીજમ ઉગ્રવેન અરયષ્ટ્ટનૈભી + યાજીભતી નૈભીનાથ- ઉજ્જ્મત લાત

*યાજા વીશફાહ ુ યાજકુભાય સલજમ દેળસનકાર વાયા સવિંશરદ્વી ભદુયા ાાંડમ યાજકુભાયી શ્રીરાંકા સવશરી પ્રજા અનયુાધાયુ દીલાંળ/ભશાલાંળ ારીબાા શ્રીરાંકા ફોદ્ધ ધભાગ્રાંથ

*મૌયડ શામ્રાજ્યની સ્થાના ની ળૂડભતૂમકા *સવકાંદય-જન્ભ ઇ ુ૩૫૬- *સતા-યાજા રપગર-ભેસવડસનમા ભક્દુનીમા *સવકાંદયના ગરુુ- અયસ્ત/ુ એયીસ્ટૉટર *બાયતીમ વયશદ આબીકુભાય/ળસળગપુ્ત ળયણાગસત-(જેરભ-સવિંધ ુનદી) *યાજા યવ (જેરભ ગચનાફ)-રશદેશ્ાવ નુાં યધુ્ધ *વ્માવ નદી *ફેફીરન ભાાં મતૃ્મ ૩૨૩ *ઈજીપ્ત દફ્નાલાલભાાં આલે *(તક્ષસળરા-આચામા ચાણક્ય-ધનનાંદ-અભાન-ચાંદ્રગપુ્ત)

૪-મૌયડકાલ*૩૨૨-૧૮૫ ઈ ુળાવનકા ગગરયનગય ગજુયાત –બાયત ાટરીતુ્ર *ચાંદ્રગપુ્ત-સ્થાક- *૩૦૫-વેર્લયકુવ-શરેેના/કનાગરમા(શયેાત/કાંધાય/કાબરુ/ભકયાન) ભેગસ્થાનીવ-ઈન્ડીકા----- *જૈનધભા વબા-૨૯૮ *જૈન ધભા બદ્રફાહ-ુભેસયુ-શ્રલણફેરગરા-ચન્દ્રગીયી- * ૩૨૨-૨૯૮- ચાણક્ય-સલષ્ટ્ણગુપુ્ત-કોરટર્લમ ગફન્દુવાય- ૨૯૮-૨૭૨ આજીલક વાંપ્રદામ-અભીત્રઘાત/સવિંશવેન/ભદ્રવાય ભશાભાત્મ-ચાણક્ય-ખર્લરાટક વીરયમા-એન્ટીઓક્વ-ડામનેસભમવ-અંજીય/દારૂ/દાળાસનક

અળક- ૨૬૯-૨૩૨ યાજકુભાય તયીકે-તક્ષસળરા ફલ ગશૃયદુ્ધ-૪ લા-બાઈ સળુીભ કગરિંગ યદુ્ધ-૨૬૧ ફોદ્ધ ધભા- ધભાાંદેળ-ઉગપુ્ત- દીક્ષા-નીગ્રથ ફોદ્ધ ધભાવબા- અળક સળરારેખ-જુનાગઢ- દાભદયકુાંડ- ૧૪-ધભા આજ્ઞા-ારી બાા બ્રાહ્મી રીી વાંપ્રસત જૈન ધભા અનવુયનાય-ગજુયાત ના પ્રાચીન જૈન સલશાય ફાંધાલનાય અંસતભયાજલી બશૃદ્રથ- વેનાસત ષુ્ટ્મસભત્ર શૃાંગ શત્મા

સદુડન તલાળ

સફુો કાયડ નદી

ચાંદ્રગપુ્ત ષુ્ટ્ગપુ્ત તાલ ફાંધવ્યુાં સલુણાયેખા નદી/રાળીની નદી

અળક તુાસ્પ સવિંચાઈ ભાટે નશયે

રુદ્રદાભન સલુીળાખ યીેય

સ્કન્દગપુ્ત ણાદત યીેય- તુ્ર-ચક્રગરત-નગયળેઠ-સલષ્ટ્ણ ુભાંરદય

*ળધ- કનાર જેમ્વ ટડ-૧૮૨૨ *રીી ઉકેરલાન પ્રમાવ- જેમ્વ પ્રીન્વે ૧૮૩૮ *વાંણૂા યીતે ઉકેરનાય બગલાનરાર ઈન્દ્રજી

*5rù{ ¼khíkLkk þf hksðe

*૧.LkkrMkfíkLkwt ûknhkík hksfw¤- {wÏÞ çku hkò ¼q{úf, નષાન-

૨-WßsiLkLkwt fkËo{f hksfw¤- Ãkrù{e ûkºkÃkkuLkk hksfw¤{kt ÷ktçkk{kt ÷ktçkw þkMkLk fhLkkh fq¤ níkwt. yk ðtþLkku MÚkkÃkf hkò [kükLk níkku. ચükLkLkk Ãkkiºk {nkûkºkÃk YÿËk{Lk Ãkrù{e ûkºkÃkkuLkk MkkiÚke þrõíkþk¤e hkò

*økwÃík hksðe hk{økwÃík Ãkh þf hksðe YÿrMktn-3 yk¢{ý fhe íkuLku nhkðu Au

yLku íkuLke ÃkíLke ÄúwðMðkr{Lke ËuðeLku ÷E òÞ Au. Ãkhtíkw hk{økwÃíkLkk ¼kE

[ttÿøkwÃík-2 YÿrMktn-3 5h yk¢{ý fhe íkuLku nhkðeLku Lkkþ fhu Au. yk fkhýu

[tÿøkwÃík-2‘þfkrh’ íkhefu yku¤¾kÞ Au.

*શ્રીગપુ્ત- સ્થાક ૨૪૦-૨૮૦ *ઘટકત્લચગપુ્ત ૨૮૦-૩૧૯ *ચાંદ્રગપુ્ત-૧ ૩૧૯-૩૩૫ લાસ્તસલક સ્થાક *વમદુ્રગપુ્ત ૩૩૫-૩૭૫ રશન્દન નેગરમન,લીણાલાદન સવક્કા *યાભગપુ્ત ચાંદ્રગપુ્ત-૨ ૩૭૫-૪૧૪ ગજુયાત ગપુ્ત લાંળ સ્થાક ધ્રલુસ્લાભીનીદેલી દેસલચન્દ્રગપુ્ત-સલક્રભારદત્મ-સલક્રભ-લૈતાર ળક-રુદ્રસવિંશ-૩ ઉજ્જજૈન-યાજધાની

કુભાયગપુ્ત ૪૧૪-૪૫૫ કાતીકીમ બક્ત ભય સનળાન લાા સવક્કા નારાંદા સલદ્યાીઠ, હણુ આક્રભણ ળરૂઆત સ્કન્દગપુ્ત રુુગપુ્ત ૪૫૫-૪૬૭ ૪૬૭-૪૭૩ સદેુળાન તાલ,અંસતભ ગપુ્ત ભૈત્રકલાંળ-વેનાસત બટાકા ળક્ક્તળાી યાજા ગપુ્તકા- સલુણાયગુ યાજબાા-વાંસ્કૃત યાજગચહ્ન-ગરુડ સલષ્ટ્ણગુપુ્ત ૫૫૦

hksÄ{o : þið 1- ¼èkfo

2-ÄhMkuLk-1 3-ÿkuýrMktn 4- ÄúwðMkuLk-1 5- Äh5è 6-øk]nMkuLk

7- ÄhMkuLk-2 8-rþ÷krËíÞ-1 9-¾høkún-1

10- ÄhMkuLk-3 11- ÄúwðMkuLk-2

Ëuh¼è 12-ÄhMkuLk-4 rþ÷krËíÞ-2 13- ÄúwðMkuLk ºkeò 14-¾høkún çkeò 15-rþ÷krËíÞ-3

16-rþ÷krËíÞ-4

17-rþ÷krËíÞ-5

18-rþ÷krËÞ-6

19-rþ÷krËíÞ-7 {iºkfðtþLkku ytrík{ hksðe.

*MÚkkÃkf : સલજમવેન ¼èkfo

*hksÄkLke sqLkkøkZÚke ðÕ÷¼e ¾MkuzLkkh: ¼èkfo *ðÕ÷¼e rðãk5eXLkku MÚkkÃkf : ÄhMkuLk-1

*siLk Ä{oLke «Úk{ {nkÃkrh»kË ÄúwðMkuLk-1Lkk Mk{Þ{kt E.Mk.512{kt ¼hkE.

*n»koðÄoLkLkku s{kE (Mk{fk÷eLk): ÄúwðMkuLk-2

*Ìkw yuLk Mktøku E.Mk.640{kt ÄúwðMkuLk-2Lkk Mk{Þ{kt ð÷¼e rðãk5eXLke

{w÷kfkík ÷eÄu÷e níke.

*n»koðÄoLkLkku Ëkurnºk : ÄhMkuLk-4

*[eLke Þkºke EríMktøku ¼khíkLke çku {wÏÞ rðãkÃkeX{kt ð÷¼e rðãkÃkeXLke økýíkhe

fhe níke.

*yk ¼wtÃkkLku økwshkíkLke «Úk{ †e þkMkLkfíkko íkhefu çknw{kLk {¤u Au. *ધયવેન-૪-‘hkðý ðÄ’Lkku h[rÞíkk frð ¼èe Ëhçkkયીtu *ધભાાદીત્મ તયીકે ઓખામ છે-સળરારદત્મ-૧ *E.Mk.788{kt ð÷¼eLkk ðu5khe fkfw ðkrýÞkLkk yk{tºkýÚke rMktÄLkk Mkwçkk

Mk÷e{ ÞwrLkMke/શાકેભ રશળાભ yu ð÷¼e Ãkh yk¢{ý fhe íkuLkku Lkkþ fÞkuo

níkku-સળરારદત્મ-૭

*ytrík{ hkò : rþ÷krËíÞ-7

મૈત્રક ળંના શમકાીન રાજળંો økkhw÷f ðtþ

hksÄkLke Vtf«Mkúðý

MkIÄð ðtþ

hksÄkLke : ½q{÷e [kÃk ðtþ

ðZðký

ºkifqxf ðtþ

hksÄkLke rðsÞkrLkhwØÃkwh

fxåÞwrh ðtþ (f÷[wrh)

hksÄkLke {krn»{íke

[kn{kLk ðtþ

hksÄkLke ytf÷uïh

MkuLÿf ðtþ

hksÄkLke LkðMkkhe

hk»xÙfqx ðtþ

{kLÞ¾ux økwsohLk]Ãkrík ðtþ

hksÄkLke LkktËeÃkwh-¼hwfåA

økwsoh «ríknkh ðtþ

yhçkkuLkk yk¢{ýÚke Lkkøk¼x çkeòyu E.Mk.815{kt Mkku{LkkÚk {trËhLkwt

ºkeSðkh rLk{koý fhkðu÷wt.

*સતા-જમસળખયી *ભાતા-રૂસુાંદયી *ભાભા-સયુા *ગરુુ-ળીરગણુશયૂી *ભશાભાત્મ-લગણક જામ્ફ *શ્રીદેલી ધભાની ફશને-યાજસતરક *સભત્ર- *અણરશર બયલાડ-અણરશરલાડ ાટણ ઇવ ૭૪૬ *વેનાસત ચાાંયાજ લગણક-ચાાંાનેય

*ðrýf òBçk-{nk{kíÞ *ાંચાવયા ાશ્વાનાથ ભાંરદય ાટણ

{neÃkíkhk{ YÃkhk{ Lke÷ftXu ðLkhks [kðzku Lkk{f

Lkð÷fÚkk ÷¾u÷e Au.

ðLkhks [kðzk

Þkuøkhks

ûku{hks

¼qÞzhks-híLkkrËíÞ

ðirhrMktn

Mkk{tíkrMktn

*વરાંકી લાંળ ૯૪૨-૧૨૪૪ *ગજુયાતન સલુણાયગુ *યાજબાા-વાંસ્કૃત

• {kíkk - ÷e÷kËuðe

• rÃkíkk - hkrshks

• Ãkwºk - [k{wtzhks

• {k{k - Mkk{tíkrMktn

•Áÿ{nk÷Þ - rMkØÃkwh

{wtò÷ËuðMðk{eLkku «MkkË - yýrn÷ðkz

*[wzkMk{k hkò økúnrhÃkw -ðk{LkMÚk¤eLkk (ðtÚk÷e)

*hkò ÷ûk-fåALkk frÃk÷fkuè(fuhkfkux)

*çkkhÃk-÷kx

*hkò ÄhýeÄh-ykçkwLkk Ãkh{kh hkòLku {q¤hksu ÃkkuíkkLkku Mkk{tík çkLkkÔÞku níkku.

*©eMÚk÷ (rMkØÃkwh)-{q¤hks «Úk{u yrøLk«ðuþ

4.Ëw÷o¼hks (E.Mk. 1010-1022)

*Ãkkxý{kt Ëw÷o¼ Mkhkuðh (su ÃkkA¤Úke Mkn†r÷tøk ík¤kð fnuðkÞwt)

* Ãkkxý{kt Mkkík {k¤Lkku Äð÷øk]n

*5.¼e{Ëuð «Úk{ (E.Mk. 1022-1064)

*çkkýkð¤e ¼e{Ëuð

• rÃkíkk - Lkkøkhks

• hkýe - WËÞ{íke, çkfw÷kËuðe

• Ãkwºk - fýoËuð, ûku{hks

• ð»ko 1026-{n{Ë økÍLke-Mkku{LkkÚk {trËh-¼e{Ëuð «Úk{u fåALkk ftÚkfkuxLkk

rfÕ÷k

*ykçkwLkk hkò Ãkh{kh ÄtÄwf-nhkðeLku ykçkwLkku ËtzLkkÞf-rð{÷íktºke-ykrËLkkÚkLkwt ykhMk{trËh-rð{÷ðMkne-ytçkkS LkSf fwt¼krhÞkLkk Ëuhk

*¼e{Ëuð «Úk{Lkwt MÚkkÃkíÞ

* Mkku{LkkÚk {trËh (ÃkÚÚkhLkwt) : ¼e{Ëuð «Úk{

*• {kuZuhk MkqÞo{trËh : ¼e{Ëuð «Úk{

*• hký fe ðkð : hkýe WËÞ{íke - જમા પ્રકાયની લાલ, ૭ ભા,

*6.fýoËuð Mkku÷tfe (E.Mk. 1064-1094)

*÷kx «ËuþLkk çkkhÃk ðtþLke Mk¥kkLkku ytík-ºki÷kuõÞ{Õ÷ rçkhwË

*fýoËuð Mkku÷tfeLkk ÷øLk fýkoxfLkk-[tÿÃkwhLkk hkò sÞfuþeLke Ãkwºke

{ÞýÕ÷kËuðe ({eLk¤Ëuðe) MkkÚku ÚkÞk níkk.

* fk~{ehLkku frð rçkÕný -fýoËuð yLku {eLk¤ËuðeLke «ýÞfÚkk Ëþkoðíke Lkkrxfk

‘fýoMkwtËhe’Lke h[Lkk fhe níke.

*fýoËuð Mkku÷tfeyu ykþkÃkÕ÷eLkk ykþk ¼e÷ MkhËkhLku nhkðe nk÷Lkk

y{ËkðkË WÃkh fýkoðíkeLkøkhLke MÚkkÃkLkk fhe níke.

*MÚkkÃkíÞ

*fku[hçkËuðeLkku «MkkË (fýkoðíke Lkøkh) • sÞtríkËuðeLkwt Ëuðk÷Þ (fýkoðíke Lkøkh)

*• fýoMkkøkh ík¤kð (fýkoðíke Lkøkh) • fýo{uhw «MkkË (Ãkkxý)

*7.rMkØhks sÞrMktn (E.Mk. 1094-1142)

*• sL{ :Ãkk÷LkÃkwh

*• {kíkk : {eLk¤Ëuðe

*• rÃkíkk : fýoËuð Mkku÷tfe

*• økwhw : yk[kÞo nu{[tÿk[kÞo

*• ÷~fhe íkk÷e{ {u¤ðe : þktíkw {tºke

*• Ë¥kf Ãkwºke : fkt[LkËuðe (þkft¼heLkk [kinký yýkuohks MkkÚku íkuLkk

÷øLk ÚkÞu÷)

*‘Mk½hksuMktøk’Lkk h[rÞíkk : {rnÃkíkhk{ YÃkhk{

*rMkØhks sÞrMktn Ãkhk¢{

*MkkuhX rðsÞ-E.Mk.-1110-MkkuhXLkk ËtzLkkÞf íkhefu rLkBÞk :

Mkßs{tત્રી

*MkkuhX rðsÞ {kxu «MÚkkLk fÞwO íÞkhu sÞrMktnu ºki÷kuõÞøktz yLku MkkuhX

Ãkh rðsÞ «kÃík fhe ‘rMkØ[¢ðíkeo’ rçkhwË Äkhý fÞwO níkwt.

*hkýfe Ëuðe ðZðký ÃkkMku Mkíke ÚkÞk

*rMkØhks sÞrMktnu røkhLkkh Ãkh Lku{eLkkÚkLkk ÷kfzkLkk {trËhLke

søÞkyu ÃkÚÚkhLkk {trËhLkwt rLk{koý fhkÔÞw

*u{k¤ðk rðsÞ-E.Mk.-1135-36

*• {k¤ðk SíkÚke rMkØhks sÞrMktn ‘yðtríkLkkÚk’ íkhefu yku¤¾kÞk.

*• íkuyku {k¤ðkLkk ¼kushkòLkku «rMkØ økútÚk ¼tzkh Ãkkxý ÷E ykÔÞk yLku íku{Lkk

¼kusÔÞkfhý ÃkhÚke rMkØhksLkk Mkr¢Þ «kuíMkknLkÚke nu{[tÿk[kÞoLku

rMkØnu{þçËkLkwþkMkLkLke h[Lkk fhðkLke «uhýk {¤e.

*rMkØhks sÞrMktnLke çkçkohf Ãkh Sík

*{nkuçkf (çkwtËu÷¾tz) Ãkh [zkE

*ÃkþwðÄ rLk»kuÄLkku rLkýoÞ

*rMkØhks sÞrMktnLkwt MÚkkÃkíÞ

*hwÿ{nk÷Þ Mkn†r÷tøk Mkhkuðh : Ãkkxý{kt

*z¼kuELkku rfÕ÷k ͪÍwðkzkLkku rfÕ÷ku

*{÷kð ík¤kð {wLkMkh ík¤kð

*rMkØhks sÞrMktnLkk økwhw nu{[tÿk[kÞo (E.Mk. 1089 - 1173)

*sL{ :ÄtÄwfk

*{q¤Lkk{ :[ktøkËuð

*Ëeûkk Mk{Þu íkuykuLkwt Lkk{ Mkku{[tÿ hk¾ðk{kt ykÔÞwt níkwt

*rðØkLk yk[kÞo Ëuð[tÿMkqrh íku{Lkk Ëeûkkøkwhw, rþûkkøkwhw yLku ðãkøkwhw níkk.

*nu{[tÿk[kÞoLkwt Mk{krÄMÚk¤ þuºkwtsÞ Ãkðoík WÃkh ykðu÷wt Au.

*fr÷fk÷Mkðo¿kLkwt rçkhwË

*{n¥ðLke f]ríkyku

*rMkØnu{þçËkLkwþkMkLk,yr¼ÄkLk r[tíkk{rý, ËÞk©Þ

*8.fw{khÃkk¤ (E.Mk. 1142-1173) - økwshkíkLkku yþkuf

*fw{khÃkk¤u ÔÞkfhý rð»kÞf ‘økýËÃkoý’ økútÚk ÷ÏÞku.

*• rÃkíkk - rºk¼wðLkÃkk¤

*• hksÃktrzík - nu{[tÿk[kÞo

*• Ä{o - þiðÄ{eo íÞkhçkkË siLkÄ{eo

*• rçkhwË - økwshkíkLkku yþkuf

*• fw{khÃkk¤u ykLktËÃkwh yux÷u ðzLkøkh Vhíku fkux

*nu{[tÿk[kÞoLkk MkíMktøk îkhk siLk Ä{o ytøkefkh fÞkuo yLku hkßÞ{kt {ktMk, {rËhk

ðøkuhu çkkçkíkku Ãkh «ríkçktÄ Vh{kÔÞku.

*fw{khÃkk¤u yÃkwrºkfk ÄLkLke «Úkk Mk{kÃík fhe ËeÄe níke. yk «Úkk ytíkøkoík

yÃkwºk-rðÄðkLkwt ÄLk sÃík fhe ÷uðkLkku ¾kuxku rhðks níkku. yk «ÚkkLku hwËíke-

rð¥k

*fw{khÃkk¤u Ãkkxý{kt Ãkxku¤kLke þYykík fhkðe níke.

*fw{khÃkk¤Lkwt MÚkkÃkíÞ

*• fw{khÃkk¤u Mkku{LkkÚk {trËhLkku rsýkuoØkh fhkÔÞku níkku.

*• yýrn÷ðkz Ãkkxý{kt fw{k¤Ãkk¤uïh Lkk{f rþðLkwt {trËh çktÄkÔÞwt.

*røkhLkkh Ãkh ÃkøkrÚkÞkLkwt çkktÄfk{

*9.ysÞ5k¤ (E.Mk. 1173-76)

*• rÃkíkk - {rnÃkk÷

*• hkýe - LkkrÞfkËuðe, fÃkwohËuðe

*• Ãkwºk - {w÷hks çkeòu yLku ¼e{Ëuð çkeòu (½ýk EríknkMkfkhku ¼e{Ëuð

çkeòLku {q¤hks çkeòLkk fkfk yux÷u ysÞÃkk÷Lkk ¼kE Ëþkoðu Au.)

*¼e{Ëuð çkeòu (E.Mk. 1178-1242)

*Mkku÷tfe ðtþ{kt ¼e{Ëuð çkeòyu MkkiÚke ÷ktçkw þkMkLk fÞwO

*• ¼ku¤k¼e{

*¼e{Ëuð çkeòyu Mkku{LkkÚk {trËh{kt {u½æðrLk fu {u½LkkË Lkk{f {tzÃk

fhkÔÞku.

*{nt{Ë ½kuheLkk Mkqçkk fwíçkwÆeLk yiçkfu E.Mk.1194yLku E.Mk.1197{kt

yk¢{ý fÞwO níkwt su{kt ykçkwLkk hkò Äkhkð»ko yLku íkuLkk ¼kE «n÷kËTLkËuð

yLku hkýk ÷ðý«MkkËu ¼e{Ëuð çkeòLku {ËË fhíkk {wrM÷{ VkisLku Ãkhík

Vhðwt Ãkzâwt níkwt.

*yÕík{Mk þBMkwÆeLku økwshkík Ãkh yk¢{ý fÞwO íÞkhu ðMíkwÃkk¤u ykçkwLkk hkò

Äkhkð»ko ÃkkMku {wMkરી{ VkusLku ykçkwLkk ½kx{kt Wíkhkðe íkuLku nhkðe níke.

*12.rºk¼wðLkÃkk¤ (E.Mk. 1242-44)

*Mkku÷tfe ðtþLkku AuÕ÷ku hkò

*ðk½u÷k-Mkku÷tfe ðtþ...

*1.ðeMk÷Ëuð ðk½u÷k (E.Mk. 1244-1262)

*ðeMk÷Ëuð ðk½u÷kyu ðk½u÷k ðtþLke MÚkkÃkLkk fhe ÃkkxýLke økkËe Mkt¼k¤e.

* z¼kuE (˼oðíke)Lkk rfÕ÷kLkwt Mk{khfk{ fhkÔÞwt yLku z¼kuELkk rfÕ÷k{kt ykðu÷

ðiãLkkÚk {nkËuðLkk {trËhLkku Ãký rsýkuoØkh fhkÔÞku.

*ðeMk÷ËuðLkk þkMkLk{kt ÷ktçkku Ëwfk¤ Ãkzíkk-íkuýu fxf ík¤kðLke h[Lkk fhkðe yLku

÷kufkuLku fk{ yÚkuo hkuShkuxe ykÃke. yk fkÞo{kt íkuLku fåALkk ¼ÿuïhLkk LkøkhþuX

søkzwþknu Ãký AwxknkÚku yLkks ykÃkeLku {ËË fhe níke

*2.yswoLkËuð ðk½u÷k (E.Mk. 1262-1275)

*røkhLkkh Ãkðoík Ãkh siLk Ä{oLkk 23{k íkeÚkOfh 5kïoLkkÚkLkwt ËuhkMkh çktÄkÔÞwt íku{s

huðíke fwtzLkku SýkuoØkh fhkÔÞku

*3.hk{Ëuð ðk½u÷k (E.Mk. 1275)

*4.MkkhtøkËuð ðk½u÷k (E.Mk. 1275-1296)

*íkuýu Mkku{LkkÚk {trËhLkku rsýkuoØkh fhkÔÞk

*5.fýoËuð ðk½u÷k (E.Mk. 1296-1304)

*• økwshkíkeLke «Úk{ Lkð÷fÚkk ‘fhý½u÷ku’Lkk ÷u¾f - LktËþtfh {nuíkk

*{nk{kíÞ {kÄðLku

*yÕ÷kWÆeLk ¾÷Syu íkuLkk çku MkuLkkÃkrík LkwMkhík¾kLk yLku W÷w½¾kLkLk

* Mkku{LkkÚk {trËh ÷qtxâw,

*hkýe f{÷kËuðe

*Ãkkxý{kt Mkhðh¾kLkLku LkkrÍ{

*Ãkkxýu {wrM÷{ nfq{ík Vøkkðe ËeÄe yLku fýoËuð Ãkkxý Ãkhík VÞko níkk.

*• yÕ÷kWÆeLk ¾÷Syu sneત{ yLku Ãkt[{ની Lkk{f çku MkhËkhkuLku økwshkík

Ãkh çkeS ð¾ík [zkE fhðk {kufÕÞk yLku fýoËuð ykþkð÷ ÚkE Ëuðrøkrh

ÃknkUåÞk, ßÞkt ËuðrøkrhLkk hkò hk{[tÿyu fýoËuðLku yÕ÷kWÆeLk ¾÷S Mkk{u

hkßÞk©Þ ykÃÞku

*yÕ÷kWÆeLk ¾÷SLkk {q¤ ¾t¼kíkLkk yuðk MkuLkkÃkrík {÷uf fkVqhu Ëuðrøkrh Ãkh

[zkE fhe yLku {÷uf fkVqh yLku fýoËuð ðå[u çkkøk÷ký{kt ÞwØ ÚkÞwt Ãkhtíkw ytíku

fýoËuðu Ëuðrøkrh ÚkE íku÷tøkના økÞk yLku {]íÞw ÃkkBÞk.

*ðMíkwÃkk¤ yLku íkusÃkk¤

*økwshkíkLkku çkeòu MkwðýoÞwøk yux÷u ðMíkwÃkk¤-íkusÃkk¤Lkku Mk{Þøkk¤k

*ðMíkwÃkk¤Lku frð íkhefu ðMktíkÃkk¤ Lkk{Úke yku¤¾ðk{kt ykðíkk. ðMíkwÃkk¤

Ãkkuíku rðîkLk yLku frð níkku. íkuýu ‘LkhLkkhkÞýLktË’ yLku ‘ykrËLkkÚk †kuík’ નાભના ગ્રાંથ રગખમા છે

*ðMíkwÃkk¤Lkk ÃkíLkeLkwt Lkk{ ÷r÷íkkËuðe yLku íkusÃkk¤Lkk ÃkíLkeLkwt Lkk{

yLkwÃk{kËuðe níkwt. yk çktLku ËuhkýesuXkýeyu Ëu÷ðkzkLkk {trËhku{kt Ëuhkýe-

suXkýeLkk økku¾÷kLke h[Lkk fhkðe níke íku{s íÞkt Ëuhkýe-suXkýe {trËh Ãký

ykðu÷wt Au.

*ðMíkwÃkk¤u røkhLkkh Ãkðoík Ãkh ðMíkwÃkk¤ rðnkh yLku ÃkkïoLkkÚk rðnkh íku{s

þuºkwtsÞ Ãkðoík Ãkh ELÿ{tzÃk çktÄkÔÞku níkku

*ykçkw-Ëu÷ðkzk{kt íkusÃkk¤u ÷qýðMknefk Lkk{f [iíÞ Ãký çktÄkÔÞwt níkwt.

*ðMíkwÃkk¤ yLku íkusÃkk¤Lkk økwhw - rðsÞMkuLkMkqrh níkk

*økwshkík{kt ¾÷S ðtþ ૧૨૯૯-૧૩૨૦ *økwshkíkLkku «Úk{ {wrM÷{ ðneðxËkh - Mkhðh¾kLk (E.Mk.1299) *økwshkíkLkku «Úk{ {wrM÷{ Mkqçkku - y÷Ãk¾kLk (E.Mk.1304) *økwshkík{kt íkw½÷f ðtþ ૧૩૨૦-૧૪૦૪ *Vnoíkw÷ {wÕf yLku EzhLkk hkð hý{÷SLkk ÞwØ{kt MkqçkkLke ¼Þtfh nkhLkwt ðýoLk

frð ©eÄh ÔÞkMku hý{÷ AtË{kt MkwtËh heíku fÞwO Au.

*økwshkíkLke Mðíktºk MkÕíkLkík (E.Mk.1403-1573)

*{wnB{Ëþkn «Úk{ (íkkíkkh¾kLk- E.Mk. 1403-04)

*{wÍ^Vhþkn «Úk{ (ÍVh¾kLk - E.Mk. 1407-1411) *LkkrÍ{ Vnoíkw÷ {wÕf ÍVh¾kLkLku økwshkíkLke Mk¥kk Lk MkkUÃkíkk

ÍVh¾kLk økwshkík Ãkh yk¢{ý fhe Vnoíkw÷Lku {khe Lkk¾e íku{s

rËÕneMkÕíkLkík ðíke økwshkíke Mk¥kk Mkt¼k¤u Au. íkuLke ÞwØLke Sík{kt

ÍVh¾kLk SíkÃkwh økk{ ðMkkðu Au. *ÍVh¾kLkLke Mkku{LkkÚk Ãkh [zkE-y{hu÷eLkk yhrX÷k-Mk{rZÞk¤kLkk hksðe n{ehS økkurn÷ yLku ðuøkzk ¼e÷ þneË ÚkÞk yLku ÷k¾çkkEyu {hrþÞk økkÞk

níkk

*yn{Ëþkn «Úk{ (E.Mk.1411-1442)

*fýkoðíkeLkøkhLku yn{ËkçkkË

*çkkËþkn yn{Ëþkn Ãkkuíku

*- Mktík þu¾ yn{Ë ¾xwøkts çkûk (çkkËþkn

*yn{ËþknLkk økwhw)

*- yn{Ë Íw÷ (ÃkkxýLkku fkÍe)

*- {÷uf yn{Ë

*nkÚk{íke LkËeLkk rfLkkhu E.Mk.1426{kt yn{ËLkøkh ðMkkÔÞwt, su

yn{ËLkøkhLku fwtðh rnt{íkrMktnLkk Lkk{ ÃkhÚke rnt{íkLkøkh Lkk{ {éÞwt, su

nk÷{kt MkkçkhfktXk rsÕ÷kLkwt {wÏÞ {Úkf Au

*ðktxk ÃkØrík

*yk «Úkk E.Mk.1545MkwÄe [k÷w hne yLku {n{qËþkn ºkeòLkk Mk{Þ{kt íku çktÄ

ÚkE, íku {w½÷ çkkËþkn yfçkhu Vhe þY fhe

*çkkËþkn yn{ËþknLkk çkktÄfk{

*hksøkZ (¼ÿLkku rfÕ÷ku)

*ºký Ëhðkò

*yn{ËþknLkku hkuòu (çkkËþknLkku nShku)

*hkýeLkku nShk

*yn{ËLkøkhLkku rfÕ÷ku • nkÚk{íke LkËeLkk rfLkkhu nk÷

rnt{íkLkøkh{k

*ò{k {rMsË • ºký Ëhðkò ÃkkMku (økwshkíkLke MkkiÚke {kuxe {rMsË)

*fwíçkwÆeLk yn{Ëþkn (E.Mk. 1451-1459)

*E.Mk.1451{kt 5kuíkkLke ÞkË{kt nkusu fwíçk ík¤kðLke h[Lkk fhkðe níke, su

nk÷{kt fktfrhÞk ík¤kð íkhefu yku¤¾kÞ Au.

*fwíçkwÆeLk yn{Ëþknu ík¤kðLke {æÞ{kt LkøkeLkkðkze Lkk{u yku¤¾kíke søÞkyu

{nu÷ yLku MkwtËh çkkøk çkLkkðu÷ku níkku.

*{n{qËþkn çkuøkzku (E.Mk.1459-1511) *{q¤ Lkk{ Víkun¾kLk *LkkMkwhwÆeLk {nu{qËþkn Lkk{ Äkhý fhe økwshkíkLkku Mkw÷íkkLk *økwshkíkLkk yfçkh íkhefu Ãký yku¤¾ðk{k *[ktÃkkLkuh yLku sqLkkøkZ yu{ çku økZ SíÞk nkuðkLku fkhýu çkuøkzku fnuðkÞ Au. *{nt{Ë çkuøkzk îkhk rðrsík rðMíkkh

*• [ktÃkkLkuh -ÃkíkE hkð¤- {wnB{ËkçkkË

*• sqLkkøkZ -hk’{ktzr÷f-{wMíkVkçkkË

*• îkhfk - ðeh ¼e{S-મસુ્ત્પાનગય

*økwshkík{kt íkkuÃkLkku Mkki«Úk{ WÃkÞkuøk {nt{Ë çkuøkzkyu fÞkuo nkuÞ íkuðwt {LkkÞ Au.

*{nu{qË çkuøkzkLkk Mk{ÞLkk çkktÄfk{ *Mkh¾usLkku hkuò *þkn yk÷{Lkku hkuòu • rþÞk¤ku - sqLkkøkZ{kt

*hkýe YÃk{íkeLke {rMsË *[ktÃkkLkuhLke ò{e {rMsË • WLkk¤ku -

y{ËkðkË{kt

*ËrhÞk¾kLkLkku ½wB{x • [ku{kMkw - [ktÃkkLkuh{k *hkýe rMk«eLke {rMsË *ËkËk nrhLke ðkð *yzk÷sLke ðkð રૂડાફાઈ-લીયસવિંશ લાઘેરા દાંડાશી *y{ËkðkË þnuh Vhíku fkux çkLkkðe çkkh ËhðkòLke h[Lkk *çkuøkzkyu ðMkkðu÷k Lkøkh • ðkºkf LkËe rfLkkhu - {nu{ËkçkkË-[ktËk-Mkqhs {nu÷-¼B{rhÞk fqðk

*çknkËwhþkn (E.Mk. 1526-1537) *r[¥kkuz Ãkh yk¢{ý-rð¢{rsík *nw{kÞw yLku çknkËwhþkn

*ÃkkuxowøkeÍkuyu çknkËwhþknLku snks Ãkh çkku÷kðe fÃkxÚke {khe LkkÏÞku *Mktøkeíkfkh çkisLkkÚkLkwt {q¤ Lkk{ {tsw fu Ãktrzík ðisLkkÚk r{© níkwt. íku

çknkËwhþknLkk ËhçkkhLkku «rMkØ Mktøkeíkfkh níkku, yk[kÞo nrhËkMkLkk MktÃkfo{kt

ykðíkk íkuLkk rþ»Þ çkLÞk níkk. yfçkhLkk ËhçkkhLkku Mktøkeíkfkh íkkLkMkuLk Ãký nrhËkMkLkku rþ»Þ níkku. *{wÍVVhþkn ºkeòu (E.Mk. 1561-1573) ytrík{ Mkw÷íkkLk

{w½÷ fk¤{kt økwshkík {w½÷ Mkk{úkßÞLkk MÚkkÃkf çkkçkh {w½÷ çkkËþkn nw{kÞwyu økwshkík Ãkh yk¢{ý {ehÍk y~fheLku økwshkíkLkku ðneðx yfçkh y{eh Erík{k˾kLku yfçkhLku økwshkík ykððk {ehÍk yÍeÍ fkufk økwshkíkLkku «Úk{ {w½÷ Mkqçkku çkLÞku yfçkhu økwshkík rðsÞLke ÞkË{kt VíkunÃkwh rMk¢e ¾kíku çkw÷tË ËhðkòLke

h[Lkk fhkðe níke. વભનાથ ભાંરદય ની જૂાની ળરૂઆત કયાલે છે

*¼q[h {kuheLkwt ÞwØ *y{ËkðkËLkk fk¤wÃkwh ¾kíku ykðu÷e þkne xtfþk¤{kt {w½÷ þnuLkþknLkk

rMk¬kyk ડલાની ળરૂઆત

*yfçkhu LkðMkkheLkk ÃkkhMke Ä{oøkwhw ËMíkwh {nuhSLku 100 rð½k s{eLk ykÃke

níke. *snktøkeh *snktøkehLkk þkMkLk{kt y{ËkðkËLke xtfþk¤Lkk WÃkhe yrÄfkhe íkhefu y¾ku fkÞo

fhíkku. *E.Mk.1608{kt snktøkehLkk Ëhçkkh{kt ykððk ytøkúus fuÃxLk nkurftøMk nuõxh

Lkk{Lkk ðnký{kt Mkwhík çktËhu WíkÞkuo níkku Ãkhtíkw snktøkehu fuÃxLk nkurftøMkLku

¼khík{kt ðuÃkkh fhðkLke {tsqhe ykÃke Lknª.

*#ø÷uLzLkk hkò suBMk «Úk{Lkk Ëqík Mkh xku{Mk hkuLku snktøkehu ¼khík{kt ðuÃkkh

fhðkLke ÃkhðkLkøke ykÃkíkk E.Mk.1613{kt rçkúrxþ EMx ErLzÞk ftÃkLkeLke

Mkki«Úk{ ðuÃkkhe fkuXe (Vuõxhe) Mkwhík{kt MÚkÃkkE.

*snktøkehu y{ËkðkËLku økËkoçkkË yux÷u fu Äqr¤Þwt þnuh fnu÷wt. *þknòËk þknsnktLku økwshkíkLkwt Mkwçkk 5Ë * hkrþðk¤k rMk¬k *þknsnk * þktríkËkMk ÍðuheLku-{ÞwhkMkLk

*þknsnktLkk Mk{Þøkk¤k{kt økwshkík{kt ¼Þtfh MkíÞkrþÞku Ëwfk¤ *ykihtøkÍuçkLke MkqçkuËkhe Ëhr{ÞkLk økwshkík{kt fuVe ÃkeýkykuLkwt ònuh{kt ðu[ký

yxfkððkLkwt fkÞo ÚkÞwt *þuX þktríkËkMk Íðuheyu çktÄkðu÷k r[tíkk{ýe ÃkkïoLkkÚk ËuhkMkhLku fwÔðík-W÷-

EM÷k{ Lkk{f {rMsË{kt *þknsnktLkk þkMkLkfk¤{kt y{ËkðkËLkk þkneçkkøk yLku {kuíkeþkne {nu÷Lke

h[Lkk ÚkE níke

*ykihtøkÍuçk

*ykihtøkÍuçkLkku sL{ økwshkíkLkk ËknkuË{kt * E.Mk.1664{kt ò{LkøkhLkk hksðe hkÞrMktn rðÿkun={w½÷kuyu

ò{LkøkhLku fçsu fhe íkuLku EM÷k{kçkkË *økwshkíkLkk rnLËwyku WÃkh E.Mk.1680{kt Vhe sSÞk ðuhku Ëk¾÷ *ykihtøkÍuçkLkk þkMkLk{kt {hkXk þkMkf rþðkSyu E.Mk.1664 {kt Mkwhík ÷qtxâwt

níkwt.

*{nkuçkík¾kLk - E.Mk.1663-68

*çknkËwh¾kLk - E.Mk.1668-70 *Mkwhík çktËhLkku rðfkMk Úkíkkt ykihtøkÍuçkLkk þkMkLk{kt Mkwhík çktËhLku ‘{¬kLkwt

«ðuþîkh’, ‘çktËય એ {wçkkhf’ ðøkuhu Lkk{kuÚke yku¤¾ðk{kt ykðíkwt

*{fçkhku

*• çkkçkh -Ãknu÷k ykøkúkLkk ykhk{ çkkøk{kt yLku ÃkAe fkçkw÷{kt

*• nw{kÞw - rËÕne

*• yfçkh - ykøkúk

*• snktøkeh - ÷knkih

*• þknsnkt – ykøkúk (íkks{n÷{kt {w{íkksLke fçkh ÃkkMku

ËVLkkðkÞku)

*• ykihtøkÍuçk - ¾w÷ËkçkkË

*{hkXk Mk{Þøkk¤kLkwt økwshkík * ળાશજી * સળલાજી વાંબાજી ઇકજી(તાાંજય) *વાંબાજી યાજાયાભ *વાહજુી સળલાજી-૨ વાંબાજી-૨ * યાજાયાભ-૨

*{hkXk Mk{Þøkk¤kLkwt økwshkík * ળાશજી * સળલાજી વાંબાજી ઇકજી(તાાંજય) *વાંબાજી યાજાયાભ *વાહજુી સળલાજી-૨ વાંબાજી-૨ * યાજાયાભ-૨

*{hkXk Mk{Þøkk¤kLkwt økwshkík * ળાશજી * સળલાજી વાંબાજી ઇકજી(તાાંજય) *વાંબાજી યાજાયાભ *વાહજુી સળલાજી-૨ * યાજાયાભ-૨

*E.Mk.1716{kt 5uþðk çkk÷kS rðïLkkÚku økwshkík{kt {hkXk Mk¥kkLkku rðMíkkh fhðk ¾tzuhkð

Ëk¼kzuLke rLk{ýqf fhe. ¾tzuhkð Ëk¼kzu ÃkwýuLkk hksfkhý{ktÚke {wõík Lk ÚkE þfíkk íkuykuyu

økwshkíkLkku nðk÷ku MkhËkh ftÚkkS fË{, દાભાાંS økkÞfðkz yLku rÃk÷kShkð økkÞfðkzLku

MkkUÃÞku. * Ãkuþðk çkk÷kS rðïLkkÚk yLku Ëk¼kzuyu {w½÷ çkkËþkn {wnB{Ëþkn ÃkkMkuÚke økwshkík{ktÚke [kuÚk

W½hkððkLkku nf {u¤ÔÞku. *¾tzuhkð Ëk¼kzuLkwt {]íÞw Úkíkkt íkuLkk Ãkwºk ºktçkfhkÞ Ëk¼kzu økwshkík{kt Mk¥kkÄeþ ÚkÞk. íkuýu

økwshkík{ktÚke ÃkuþðkELku LkkçkqË fhðk «ÞíLkku fÞko. ykÚke Ãkuþðk yLku ºktçkfhkÞ Ëk¼kzu ðå[u

z¼kuE ÃkkMku ¼e÷Ãkwh økk{u ¼Þtfh ÞwØ ÚkÞwt, su{kt ºktçkfhkÞ {hkÞk. ytíku Ëk¼kzu yLku økkÞfðkz

fwxwtçku ÃkuþðkLke Mk¥kk {kLÞ hk¾e økwshkíkLke [kuÚkLke ykðf{ktÚke ÃkuþðkLku rnMMkku ykÃkðkLkwt Lk¬e

fÞwO. *ºktçkfhkÞ Ëk¼kzuLkk Ãkwºk Þþðtíkhkð Mkøkeh nkuðkÚke rÃk÷kShkð økkÞfðkzu økwshkíkLke Mk¥kk

nkÚk{kt ÷eÄe. *E.Mk.1734{kt ðzkuËhk økkÞfðkzLke hksÄkLke çkLÞwt. *ytøkúuòu yLku Ãkuþðk çkkShkð çkeòLkk MktçktÄku ðýMkíkk çkkShkð çkeòyu økwshkíkLkku Eòhku fkÞ{

{kxu økkÞfðkzLku MkkUÃke ËeÄku.

ðkufh fhkh (ðkufh Mkux÷{uLx-E.Mk.1807-08)

*{hkXk îkhk Ëh ð»kuo W½hkððk{kt ykðíke ¾tzýeLku {w÷føkehe fnuðkíkwt.

*{w½÷ Mkqçkk/VkusËkhLke ¾tzýeLku òuhík÷çke fnuðkíkwt.

*su Mk{Þu ðzkuËhkLkk hurMkzuLx ytøkúus fLko÷ yu÷ufÍkLzh ðkufh níkk.

*ðzkuËhkLkk ykLktËhkð økkÞfðkzLkk «ríkrLkrÄ rðê÷ ËuðkS níkk.

*fkÞ{e ¾tzýe Lk¬e fhðk Mkkihk»xÙLkk hksðeyku MkkÚku [[ko fhe

*fkrXÞkðkzLkk hksðeykuLku {kuhçke hkßÞLkk ½txw økk{u çkku÷kÔÞk.

*¾tzýe MktçktÄe [[ko ÃkAe 153 hkòyku MkkÚku swËk-swËk fhkh fhðkLkwtLk¬e ÚkÞwt.

*E.Mk.1807Lkk {u {neLkk{kt {kuhçkeLkk ½txw økk{u fhkh ÚkÞk íkuLku ðkufh fhkh

fnuðkÞ Au.

*Mkkihk»xÙLkk hksðeyku, ytøkúus yLku økkÞfðkz ðå[u yk ðkufh fhkh ÚkÞku níkku.

*MkÞkShkð økkÞfðkz-3

*þkMkLkfk¤ :E.Mk.1875-1939

*{q¤Lkk{ : økkuÃkk¤hkð økkÞfðkz sL{ : fki÷ký økk{ (E.Mk.1863{kt)

*rÃkíkk : fkrþhkð økkÞfðkz {nkhk»xÙ {k÷uøkktð LkkrMkf rsÕ÷ku.

*E.Mk.1896{kt y{hu÷e 5høkýkLkk 10 økk{ku íÞkhçkkË ðzkuËhk hkßÞLke ytËh

VhSÞkík «kÚkr{f rþûký E.Mk.1905Úke h{uþ[tÿ Ë¥kLke {ËËÚke ÷køkw 5kzu Au.

*[hkuíkh híLk {kurík¼kE y{eLkLke {ËËÚke ÃkwMíkfk÷Þ «ð]r¥k fhe Au.

*zkì.çkkçkkMkknuçk yktçkuzfh çkhkuzk hkßÞLke rþ»Þð]r¥k {u¤ðeLku y{urhfk fku÷trçkÞk

ÞwrLkðrMkoxe yÇÞkMk yÚkuo økÞk íkÚkk íÞkhçkkË ðzkuËhk hkßÞ{kt Lkkufhe Ãký fhe níke.

*E.Mk.1908{kt çkUf çkhkuzkLke MÚkkÃkLkk fhe níke.

*E.Mk.1881{kt çkhkuzk fku÷us ykuV MkkÞLMkLke MÚkkÃkLkk fhe su ÃkkA¤Úke

E.Mk.1949{kt yu{.yuMk.ÞwrLkðrMkoxe ònuh ÚkE níke íkÚkk çkhkuzk fku÷us{kt ytøkúuSLkk

«kuVuMkh íkhefu yhrðtË ½ku»k òuzkÞu÷k níkk.

*E.Mk. 1498 ðkMfku-Ë-økk{k økwshkíke fkLkS {k÷{ yLku EçLk {SËLke {ËËÚke fkr÷fx

çktËh Ãknkut[u Au. *E.Mk. 1535 ÃkkuxwoøkeÍ økðLkoh LkwLkk-ze-fwLnk Ëeð fçsu fhu *E.Mk. 1608 ytøkúus fuÃxLk rðr÷Þ{ nkurftøMk nuõxh Lkk{Lkk snks{kt MkVh fhe Mkwhík çktËhu

Wíkhu Au yLku snktøkehLkk Ëhçkkh{kt òÞ Au. *E.Mk. 1612 fuÃxLk çkuMx Mkwhík ÃkkMku ÃkkuxwoøkeÍkuLku nhkðu Au. *E.Mk. 1613 ytøkúuòu ÃkkuíkkLke «Úk{ ðuÃkkhe fkuXe Mkwhík{kt MÚkkÃku Au. *E.Mk. 1615 #ø÷uLzLkk hkò suBMk «Úk{Lkku Ëqík çkLke Mkh xku{Mk hku snktøkehLkk Ëhçkkh{kt

ykðu Au, suLku snktøkehu Mkwhík, ¾t¼kík yLku y{ËkðkË{kt ðuÃkkhe fkuXe MÚkkÃkðkLke {tsqhe ykÃke

níke. *E.Mk. 1668 £uL[ £kLfMkkuMk fuhkuLku ykihtøkÍuçk ÃkkMkuÚke ÃkhðkLkøke {u¤ðe Mkwhík ¾kíku ðuÃkkhe

fkuXe MÚkkÃke níke.

*økwshkík{kt Mkk{krsf MkwÄkhkLke [¤ð¤

*{kLkðÄ{o Mk¼k

*MÚkk5Lkk -1844

*MÚkkÃkf - Ëwøkkohk{ {nuíkk (Mkwhík{kt)

*MkÇÞku - rËLk{rýþtfh, ËkËkuçkk, Ëk{kuËhËkMk, Ëwøkkohk{

*5h{ntMk Mk¼k

*MÚkkÃkLkk E.Mk.1849-50

* MÚkkÃkf - ËkËkuçkk ({wtçkE{kt)

*5h{ntMk Mk¼k økwÃík heíku {¤e LkkíkòíkLkk ¼tsLkLkk fkÞo¢{ íkhefu

Ãkkô ¼ûkýLkku fkÞo¢{ fhíkk níkk.

*MðËuþe rníkuåAw {tz¤e

*• MÚkkÃkLkk - E.Mk.1851

*• MÚkkÃkf - Lk{oËþtfh (Mkwhík{kt)

*çkwrØðÄof Mk¼k

*• MÚkk5Lkk E.Mk.1851

*• MÚkkÃkf - Lk{oËþtfh yLku fhMkLkËkMk ({wtçkE{kt)

*• fLÞk fu¤ðýeLku W¥kusLk ykÃkðkLkwt fkÞo fÞwO.

*fhMkLkËkMku ði»ýð Mkt«ËkÞLkk Ãkwrü {køkoLkk {nkhkòuLke ÷e÷k W½kze Ãkkze

íku{ktÚke {nkhks ÷kÞçk÷ fuMk WËT¼ÔÞku

*¿kkLk «[khf Mk¼k

*• MÚkkÃkf - {wtçkELkk ÃkkhMkeyku (ËkËk¼kE LkðhkuS)

*fkrXÞkðkz rÚkÞkuMkkurVf÷ MkkuMkkÞxe

*(rÚkÞkuMkkurVf÷ ÷kus)

*• MÚkkÃkLkk -E.Mk.1882

*• MÚkkÃkf - ðh÷ Ëhçkkh nrhrMktnS, ¼kðLkøkh yu.ze.Mke.

{whkËy÷e çkuøk, s{þuËS WLkkðk¤k

**økwshkík{kt yMktíkku»kLkk fkhýku

*1) MkwhíkLkk {ktzðeLkk Lkðkçk yLku Ãkkhze, ÃkkhLkuhk hkßÞ ¾k÷Mkk ÚkÞk.

*2) fåALkk hý{ktÚke ykÞkík Úkíkwt {eXwt rMktËwh ¼hðk{kt ykðu÷ fkuÚk¤k{kt

{kuf÷ðk{kt ykðíkk ÷k÷ ÚkE síkkt Ä{o¼úü fhðk Mkhfkhu økkÞLkwt ÷kune

AktxðkLke yVðkÚke ÷kufku [kufe WXâk.

*3) hksðe Ãkrhðkhku îkhk ELkk{{kt ykÃkðk{kt ykðu÷e s{eLk, òøkeh suLke

MkLkË Lk níke íkuðe ELkk{ fr{þLkLke fw÷ s{eLkLkk 25% ¾k÷e økwshkík{kt s

níke su ¾k÷Mkk fhðk{kt ykðe níke.

*4) økwshkíkLkku fkÃkz ðýfhLkku ÄtÄku ¼ktøkíkk íkuyku ¾uík{sqh çkLkíkk hku»k

níkku.

*5) ø÷kr÷ÞhLkk ÷~fhLkk ytøkúus rðhkuÄe MkirLkfkuyu økwshkíkLkk Xkfkuhku yLku

MkirLkfkuLku ytøkúuòu rðhwØ W~fuÞko.

*økwshkík{kt ¢ktríkLke þYykík

*ð»ko 1857Lkk y{ËkðkË{kt 7{e huS{uLxLkk MkqçkuËkhu çk¤ðkLkwt

Lkuík]íð ÷eÄw

*rçkúrxþ Mkhfkh íkhV ð÷ý Ähkðíkk ðzkuËhkLkk {nkhkò

¾tzuhkðLku Ãk˼úü fhe ðzkuËhkLkku fçkòu ÷uðk {Õnkhhkð,

þkneçkkøk{kt çkkÃkw økkÞfðkz, ¼kW Mkknuçk Ãkðkh yLku hkò

¼kUMk÷uyu fkðíkhwt fÞwO. yk{kt MkV¤íkk Lk {¤e.

**rðò5wh- LÞk÷[tË Íðuhe

* Ãkkxý {økLk÷k÷ Ãkxu÷

* ¾uzk sÞMktn Xkfkuh

*ykýtË {w¾e økhçkzËkMk (yktËk{kLk{kt {]íÞw ÃkkBÞk)

*Mkt¾uzk YÃkk LkkÞf, fu¤ð LkkÞf

*{wzuxe Xkfkuh Mkwhs{÷

*Akuxk WËuÃkwh íkkíÞk xkuÃku ({q¤ Lkk{- hk{[tÿ Ãkktzwhtøk xkuÃku)

*îkhfk yku¾k ¼kuò {kýuf, òuÄk {kýuf, {q¤w {kýuf

*1857Lkk Mktøkúk{ Mk{Þu økwshkík{kt hÌkk nkuÞ ÔÞrõík

* ÔÞrõík MÚk¤ rðøkík

* LkkLkk Mkknuçk rMknkuh, ¼kðLkøkh økwÃík Lkk{ - ËÞkLktË MkhMðíke

* íkkíÞk xkuÃku LkhrMktn xufhe, LkðMkkhe økwÃík Lkk{ - xnu÷ËkMk

*htøkkuS çkkÃkw økhwzuïh økhwzuïhLkk Ãkqòhe {kuhuïh hk{[tÿ

*{ki÷ðe r÷Þkfíky÷e Mk[eLk, ÷ksÃkwh Mk[eLkLkk Lkðkçk MkkÚku yýçkLkkð

* Úkíkkt ytøkúuòuyu fuË fÞko.

*¼khíkeÞ hk»xÙeÞ fkUøkúuMkLkk økwshkík{kt yrÄðuþLk

*(1) 18{wt yrÄðuþLk -y{ËkðkË – 1902-

*«{w¾ (yæÞûk) : MkwhuLÿLkkÚk çkuLkhS

*(2) 23{wt yrÄðuþLk -Mkwhík – 1907

*yæÞûk - hkMkrçknkhe ½ku»k

*Mkwhík yrÄðuþLk{kt 1907{kt fkUøkúuMkLkk Mkki«Úk{ ¼køk÷k Ãkzâk.

*ytíku Vhe ÷¾LkW yrÄðuþLk{kt 1916{kt çktLku 5ûkku ðå[u Mk{kÄkLk

ÚkÞwt

*(3) 37{wt yrÄðuþLk -y{ËkðkË – 1921

*yæÞûk r[íkhtsLkËkMk

*fkÞofkhe nfe{ys{÷ ¾kLk

*(4) 52{wt yrÄðuþLk -nrhÃkwhk, Mkwhík – 1938

*yæÞûk Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍ

*Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍu sðknh÷k÷ LkunhwLke yæÞûkíkk{kt hk»xÙeÞ ykÞkusLk Mkr{ríkLke

h[Lkk fhe níke. suLkk yLÞ MkÇÞku{kt su.ze.rçkh÷k, rðïMkhiÞk ðøkuhuLkku

Mk{kðuþ Úkíkku níkku.

*1947 5nu÷k ¼khíkeÞ hk»xÙeÞ fkUøkúuMkLkk fw÷ 56yrÄðuþLkku 5ife fw÷ 4

yrÄðuþLk økwshkík{kt ÞkuòÞk níkk.

*MÚkkÃkLkk - 28rzMkuBçkh, 1885

*• MÚkkÃkf -yu÷Lk ykuõxkurðÞLk Ìkw{ (yu.yku.Ìkw{)

*• «Úk{ yrÄðuþLk -{wtçkELke økkuf¤ËkMk íkusÃkk÷ MktMf]ík ÃkkXþk¤k)

*• «Úk{ yrÄðuþLkLkk yæÞûk -ÔÞku{uþ[tÿ çkuLkhS

*¢ktríkfkhe yktËku÷Lk

*ðzkuËhkLkk fku÷usLkk ytøkúuSLkk પ્રોપેશર yhrðtË ½ku»k yk rð[khMkhýeLkk ÃkwhMfíkko níkk,

yhrðtË ½ku»kLku økwshkík{kt Mkþ† ¢ktríkLkk «ýuíkk {LkkÞ Au

*yhrðtË ½ku»kLkk ÃkwMíkf ‘¼ðkLke { trËh’{kt ytøkúuòuLke nfk÷Ãkèe fhðkLke ¼khíkeÞ hkßÞ MÚkkÃkðkLke nkf÷ ÚkE níke.

* yhrðtË ½ku»ku çkkheLÿLku ¢ktríkLke rËûkk ykÃke yLku çkkheLÿyu Akuxw¼kE ÃkwhkýeLku ykÃke.

*økwshkík{kt çkkuBçk çkLkkððkLkwt MkkrníÞ «[r÷ík fhðkLkwt fkÞo LkhrMktn¼kE Ãkxu÷u fÞwO níkwt.

íku{ýu yk ytøkuLkwt ÃkwMíkf Ëuþe ðLkMÃkríkykuLke Ëðkyku AkÃÞwt níkwt.

*13 LkðuBçkh, 1909Lkk hkus y{ËkðkË{kt ÷kuzo yLku ÷uze r{LxkuLke þnuhLke Mkðkhe WÃkh

çkkuBçk VUfkÞk Ãkhtíkw hkÞÃkwh Ëhðkò çknkh yLku ÃkAe íkhík s ykMxkurzÞk Ëhðkò Ãkh

VUfkÞu÷k çkkuBçk{kt íkuyku çk[e økÞk. su{kt MktzkuðkÞu÷k {kunLk÷k÷ fk{uïh Ãktzâk, Ãkqò¼kE

ðfe÷ yLku ðMktíkhkÞ ÔÞkMkLku Mkhfkh Ãkzfe þfe Lknª.

*rðËuþ{kt hne ¢ktríkfkhe «ð]r¥k

*~Þk{Sf]»ý ð{ko

*sL{ - 4 ykuõxkuçkh, 1857

*sL{ MÚk¤ - {ktzðe (fåA)

*rÃkíkk - fhMkLk ¼kLkwþk¤e

*{kíkk - økku{íkeçkkE

*ÃkíLke - ¼kLkw{íke çkuLk

*{]íÞw - 30{k[o, 1930 SrLkðk, rMðíÍh÷uLz

*ËeðkLk íkhefu sqLkkøkZ yLku hík÷k{ hkßÞ{k

*íku{ýu Mðk{e ËÞkLktË MkhMðíkeLkk MkkrLkæÞ{kt hne ðuË yLku MktMf]íkLkku

yÇÞkMk fÞkuo níkku.

*÷tzLk{kt E.Mk.1906{kt ¼khíkeÞ rðãkÚkeoyku {kxu ‘ErLzÞk nkWMk’Lke

MÚkkÃkLkk fhe, rx¤f Lke ¼÷k{ýÚke ðeh rðLkkÞf MkkðhfhLku Mfku÷hþeÃk

ykÃke #ø÷uLz çkku÷kÔÞk níkk, MkkðhfhLku ErLzÞk nkWMkLkku ÷k¼ {éÞku.

*~Þk{Sf]»ý ð{koyu ‘ErLzÞLk Mkku~Þku÷kuSMx’ Ãkºk Ãký þY fÞwO.

*~Þk{Sf]»ý ð{ko ykuõMkVzo ÞwrLkðrMkoxe{kt yÇÞkMk fheLku íÞkhçkkË

MktMf]íkLkk «kuVuMkh Ãký hÌkk níkk.

*~Þk{Sf]»ý ð{koyu 18Vuçkúwykhe, 1905{kt #ø÷uLz{kt ‘ErLzÞLk nku{Y÷

MkkuMkkÞxe’Lke MÚkkÃkLkk fhe níke.

*fåALke ÞwrLkðrMkoxeLku Ãký ¢ktríkøkwhw ~Þk{Sf]»ý ð{ko fåA ÞwrLkðrMkoxe

Lkk{ ykÃkðk{kt ykÔÞwt Au.

*{uz{ r¼¾kES fk{k

*sL{ - 24MkÃxuBçkh, 1861 -{wtçkE

*rÃkíkk - MkkuhkçkS Ãkxu÷

*Ãkrík - YMík{S fk{k

*íkuyku ¼khíkeÞ ¢ktríkfkheykuLkk sLkuíkk ({kíkk) fnuðkÞ Au.

*÷tzLk{kt ~Þk{Sf]»ý ð{koLkk Ãkrh[ÞÚke ¢ktríkfkhe çkkuBçkðkËe [¤ð¤{kt

ÍtÃk÷kÔÞwt yLku ytøkúus Mkhfkhu ¼khík ykððk Ãkh «ríkçktÄ {qõÞku.

*íkuýeyu SrLkðkÚke ‘ðtËu {khík{T’ Ãkºk þY fÞwO níkwt.

*rntËLkku Mkki«Úk{ rºkhtøke æðs Ãký fk{kyu ykÃÞku,

*íkuýeyu s{oLkeLkk Mxwxøkkzo{kt ¼hkÞu÷e Mk{ksðkËeykuLke rðïÃkrh»kË{kt ð»ko

1907{kt ÷e÷ku, fuMkhe, ÷k÷ htøkLkku æðs ònuh fÞkuo níkku.

*íkuykuyu ËkËk¼kE LkðhkuSLkk ¾kMk Mkr[ð íkhefu Ãký fk{ fÞwO níkwt.

MkhËkhrMktn hkýk

*sL{ - 10yur«÷, 1878

*sL{ MÚk¤ - ftÚkkrhÞk, r÷tçkze, MkwhuLÿLkøkh

*rLkÄLk - 25{u, 1957, ðuhkð¤

*yÇÞkMk - ykÕ£uz nkEMfq÷, hksfkux (økktÄeSLkk MknyæÞkÞe)

*fku÷us yÇÞkMk - yurÕVLMxLk fku÷us íkÚkk ÃkwýuLke VøÞwoMkLk fku÷us

*íkuyku Ãkkr÷íkkýkLkk hksfw{kh Mkk{tíkrMktnLke {ËËÚke #ø÷uLz çkurhMxh Úkðk

økÞk níkk.

*çkuheMxh ÚkE ÃkuheMkLke Sðý[tÿ yLku W¥k{[tËLke ÍðuhkíkLke ÃkuZe{kt òuzkÞk

níkk.

*íkuykuLke rÃkMíkku÷Lkku WÃkÞkuøk fhe {ËLk÷k÷ rZtøkhkyu ÷tzLk{kt fLko÷ ðkE÷eLke

níÞk fhe níke íkÚkk rðLkkÞf Ëk{kuËh MkkðhfhLke «ríkçktrÄík ÚkÞu÷e ÃkwMíkf

‘¼khíkLkku Mðíktºk Mktøkúk{’ «fkrþík fhðk{kt {ËË fhe níke.

*íkuykuyu {uz{ fk{k MkkÚku s{oLkeLke MxwxøkkzoLkk Mk{ksðkËe Mkt{u÷Lk{kt Ãký ¼køk

÷eÄku níkku.

*økkurðtËøkwhw

*Ãkt[{nk÷ rsÕ÷k{kt ¼e÷kuLkk økwhw økkurðtËu ¼rõík «[kh fÞkuo níkku yLku

{kLkøkZ Ãkðoík WÃkh Äqýe ľkðe níke.

*økwhw økkurðtËLke òý çknkh y{wf ¼e÷kuyu Mktíkhk{Ãkwh hkßÞ Mkk{u çk¤ðku fÞkuo,

ykÚke økwhw økkurðtËLku fuË{kt Lkk¾e ytøkúuòuyu sL{xeÃk fhe. yk Mkò Mk{Þu 7

ð»ko çkkË íku{Lku {wõík fhðk{kt ykÔÞk.

*økwhw økkurðtËLke ÞkË{kt 63{k ðLk {nkuíMkð nuX¤ Ãkt[{nk÷Lkk {kLkøkZ ¾kíku

M{]ríkðLk MÚkkÃkðk{kt ykÔÞwt Au.

*ð»ko 2015{kt økwshkík Mkhfkhu økkuÄhk ¾kíku ©e økkurðtËøkwhw ÞwrLkðrMkoxeLke

MÚkkÃkLkk fhu÷e Au.

{kuíke÷k÷ íkuòðík

*íkuyku ykrËðkMkeLkk {rMknk íkhefu «rMkØ níkk yLku íkuykuyu ðLkðkMke Mkt½Lke

MÚkkÃkLkk fhe níke.

*íku{Lkk îkhk ykrËðkMkeykuLkk WíÚkkLk {kxu {nkhkýk «íkkÃkLku ykËþo YÃku

Mðefkhe ‘yufe yktËku÷Lk’ MkV¤íkkÃkqðof [÷kðkÞwt níkwt.

Ãkk÷ r[íkheÞkfktz - 7{k[o, 1922

*Lkuíkk {kuíke÷k÷ íkuòðík níkk yLku rðsÞLkøkhLkk Ãkk÷ r[íkheÞk økk{u çkLkkð

çkLÞku

*ykrËðkMke WíÚkkLkLke rðrðÄ 21 {ktøkku yLku ytøkúuòu îkhk 1200 sux÷k

rLkËkuo»k ykrËðkMkeykuLke níÞk fhe ËuðkE.

*yk{ Ãkk÷ r[íkheÞk fktzLke ÞkË MðYÃku 68{ku ðLk {nkuíMkð ytíkøkoík

‘rðhktsr÷ ðLk’ çkLkkððk{kt ykÔÞwt Au.

*nku{Y÷ yktËku÷Lk

*yuLke çkuMkLxu ð»ko 1916{kt nku{hw÷ ÷eøkLke MÚkk5Lkk fhe

*rx¤fu 1916{kt nku{Y÷ ÷eøkLke MÚkk5Lkk fhe.

*y{ËkðkË{kt ð»ko 1916{kt nku{Y÷ ÷eøkLke þk¾kLkk MÚkk5f {økLk¼kE

[íkwh¼kE Ãkxu÷ níkk.

*ELËw÷k÷ Þkr¿kfu ‘rntË Mkuðf Mk{ks’ Akuze yk ÷zík{kt ÍtÃk÷kÔÞwt.

*økktÄeÞwøk

*økktÄeS ð»ko 1915{kt ¼khík 5hík VÞko íÞkhÚke íku{Lkk {]íÞw MkwÄeLkk

Mk{Þøkk¤kLku økktÄe Þwøk fnuðkÞ Au.

*økktÄeSLku Ërûký ykr£fk{kt r«xkurhÞk síke xÙuLk{kt økkuhk-fk¤kLkk ¼u˼kðLku

fkhýu VMxo õ÷kMkLke rxrfx nkuðk Aíkk MkuLx rÃkxTMk{krhíÍçkøko MxuþLku Wíkkhe

ËuðkÞk. ykÚke økktÄeSyu Ërûký ykr£fk{kt htøk¼uËLke LkeríkLkku rðhkuÄ fÞkuo

íÞkhÚke økktÄeSyu ¼khíkeÞ ¢ktríkfkheykuLkwt æÞkLk ¾UåÞwt níkwt.

*økktÄeS 9òLÞwykhe, 1915Lkk hkus ¼khíkLkk {wtçkELkk yu5ku÷ku çktËhu WíkÞko,

«ðkMke ¼khíkeÞ rËðMk

*økkuÃkk÷f]»ý økku¾÷u-hksLkiríkf økwh

*fku[hçk yk©{Lke MÚkkÃkLkk

*1915{kt yk©{Lke MÚkkÃkLkk

*çkuheMxh Sðý÷k÷ ÃkkMkuÚke çktøk÷ku ¼kzu hk¾e yk©{Lke MÚkkÃkLkk

*yk©{Lkwt MÚk¤ 1918{kt fku[hçkÚke Mkkçkh{íke ¾Mkuzðk{kt ykÔÞwt níkwt.

*y{]ík÷k÷ rðê÷ËkMk X¬hu (X¬hçkkÃkk) økktÄeSLku yk©{{kt yíÞts

ÃkrhðkhLku Mk{kððk ¼÷k{ýe fhe níke, suÚke økktÄeSyu yk©{{kt yíÞts

Ãkrhðkh ËwËk¼kE yLku ËkLke çknuLk ÃkrhðkhLku yk©{{kt MÚkkLk ykÃÞwt níkwt.

økkuÄhk Ãkrh»kË

*1917{kt økktÄeSLke yæÞûkíkk nuX¤ økwshkík Mk¼kLkwt økkuÄhk{kt yrÄðuþLk

¼hkÞwt níkwt.

*{n{Ë y÷e Íeýk økwshkíke{kt yLku rx¤f {nkhks {hkXe{kt çkkuÕÞk Ãkhtíkw íkuLkk

«ð[LkLku ¾kÃkzuoyu økwshkíke{kt Mk{òÔÞwt níktw.

ðeh{økk{Lke sfkíkçkkhe

*1917{kt {wtçkEÚke hksfkux síkk ðZðký MxuþLku økktÄeSLku {kuíke÷k÷ ËhS

{éÞk yLku ðeh{økk{Lke sfkíkçkkheLkku ºkkMk Ëqh fhkððk ðkík fhe.

*ð»ko 1927{kt yk sfkíkçkkhe Vhe þY fhe Ëuðk{kt ykðe níke.

*y{ËkðkËLke r{÷{sqh nzíkk¤ (Ä{oÞwØ)

*«Úk{ rðïÞwØLku (1914-18) fkhýu y{ËkðkËLkk r{÷{sqhkuyu Ãkøkkh

ðÄkhkLke {ktøkýe fhe níke, íku y{kLÞ Úkíkkt {sqhkuyu Mkk{kLÞ nzíkk¤ Ãkkze

níke.

*yLkMkwÞkçkuLku økktÄeSLku yk «&LkLkk rLkfk÷ {kxu fÌkwt íÞkhu økktÄeSyu {sqhkuLke

Ãkøkkh ðÄkhkLke {ktøkýeLke íkÃkkMk fhe 35xfk Ãkøkkh ðÄkhkLke {ktøkýe fhe

ßÞkhu r{÷{kr÷fku 20xfkÚke ðÄw Ãkøkkh ykÃkðk EåAíkk Lknkuíkk

*ykLktËþtfh ÄúwðLke ÷ðkËe Mðefkhðk{kt ykðe.

*«Úk{ rËðMku 35 xfk, çkeò rËðMku 20 xfk yLku çkkfeLkk Mk{Þøkk¤k {kxu

27.5 xfk Ãkøkkh ðÄkhkLkku [wfkËku ykÔÞku.

*E.Mk.1920{kt y{ËkðkË{kt {sqh {nksLkLke MÚkk5Lkk ÚkE

*Mkkçkh{íke yk©{Lke MÚkkÃkLkk (‘ÓËÞfwts’)

*økktÄeSyu Mkkçkh{íke LkËeLkk rfLkkhu E.Mk. 1917{kt Mkkçkh{íke yk©{Lke

MÚkkÃkLkk fhe.su Mkkçkh{íke yk©{{kt økktÄeSLkk rLkðkMkMÚkkLkLkwt Lkk{

‘ÓËÞfwts’ Au.

*y{ËkðkËLkk r{÷ {kr÷f þuX ytçkk÷k÷ Mkkhk¼kEyu Ãký økktÄeSLku ykrÚkof

{ËË fhe níke.

*¾uzk MkíÞkøkún (1918)- økwshkíkLkku «Úk{ MkíÞkøkún

* ð»ko 1917{kt ¾uzk rsÕ÷k{kt yríkð]r»xLku fkhýu Ãkkf ykuAku Úkíkkt ytøkúus

ÃkkfLke ykLkkðkhe ðÄw yktfe {nuMkq÷ ðMkq÷ðk íkfkËku fhðk ÷køÞk.

*økktÄeSyu ¾uzk{kt [kh ykLkkÚke ykuAku Ãkkf ÚkÞku nkuÞ íÞkt {nuMkq÷ {kV

fhðkLke yLku A ykLkeÚke ykuAku Ãkkf ÚkÞku nkuÞ íÞk {nuMkq÷ {w÷íkðe hk¾ðk

{køkýe fhe níke Ãkhtíkw ytøkúuòuyu {nuMkq÷ ðMkq÷ðk sÃíke þY fhe.

*økktÄeSyu ¾uzk MkíÞkøkún{kt nkÚku çkLkkðu÷k ¾kËeLkk fÃkzk ÃknuÞko yLku Mkki«Úk{

ynª yrntMkkLkku Lkkhku ykÃÞku. nkÚkÚke ðýkÞu÷k ¾kËeLkk fÃkzk ÃknuhðkLke

økktÄeSyu «rík¿kk ÷eÄe.

*MkíÞkøkúnLke MkkiÚke {kuxe WÃk÷rçÄ ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷ ËuþLku {éÞk íku Au

*fX÷k÷{kt ¾uzk MkíÞkøkúnLkk çkes hkuÃkkÞk níkk

* sÃík ÚkÞu÷k ¾uíkhLkku zwtøk¤eLkku Ãkkf Wíkkhe ÷uðk {kunLk÷k÷ ÃktzâkLku Mk÷kn ykÃke

yLku {kunLk÷k÷ ÃktzâkLku su÷ ÚkE, íÞkh su÷{ktÚke Aqxíkk Mk{Þu økktÄeS

fX÷k÷Lkk {kunLk÷k÷ ÃktzâkLku ÷uðk økÞk yLk íÞkhu økktÄeSyu {kunLk÷k÷

ÃktzâkLku zwtøk¤e[kuh fÌkk níkk.

*yk MkíÞkøkúnLkk çkes þtfh÷k÷ 5he¾u hkuÃÞkt nkuðkLkwt {LkkÞ Au

*økqshkík rðãkÃkeX (E.Mk. 1920)

*çkkuhMkË MkíÞkøkún (nirzÞk ðuhku-1923)

*çkkuhMkË{kt çkkçkhËuðk íku{s çknkhðrxÞkykuLkku ºkkMk níkku yLku çkkuhMkËLkk ÷kufku

çknkhðrxÞkykuLku MkkÚk ykÃku Au íku{ {kLke ytøkúuòuyu çkkuhMkËLke «ò

WÃkhY.2,74,000Lkku rþûkkí{f ðuhku LkkÏÞku, su {kÚkkËeX hf{ Y.2-7-0Úkíke

níke.

*çkkhzku÷e MkíÞkøkún

*1926{kt çkkhzku÷e íkk÷wfk{kt s{eLk {nuMkq÷Lke Vuh ykfýe ÚkE. su Vuh

ykfýeLkk ¾kuxe heíku íkiÞkh ÚkÞu÷k rhÃkkuxo MkhfkhLku ÃknkUåÞk yLku íku{kt

30%{nuMkq÷ ðÄkhe ËuðkÞwt níkwt. suÚke ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷u MkhfkhLku Vuh íkÃkkMk {kxu

òý fhe Ãkhtíkw íkuLkku fkuE Wfu÷ Lk ykðíkk ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷Lku ykøkuðkLk íkhefu

ÃkMktË fhe ÷zíkLke þYykík fhkE. *વત્માગ્રશ સત્રકા-જુગતયાભ દલે *રેન્ડ રીગ ની સ્થાના

*MkrðLkÞ fkLkqLk ¼tøk [¤ð¤ ytíkøkoík Ëktze fq[ (12{k[o - 5yur«÷, 1930)

*કર્લમાણજી ભશતેા સચુન *8 {k[o, 1930Lkk hkus y{ËkðkË{kt Mkkçkh{íke

*12 {k[o, 1930Lkku rËðMk ¼khíkLke Mðíktºkíkk {kxu {n¥ððLkku Mkkrçkík ÚkÞku.

Mkðkhu 6-20f÷kfu Ëktze fq[Lke y{ËkðkËLkk Mkkçkh{íke yk©{uÚke þYykík

ÚkE. su{kt 78 MkkÚkeyku níkk. su «Þký Ãknu÷kt ¾uhMkknuçku ¼sLk økkÞwt íku{s

nrhLkku {khøk Au þqhkLkku ¼sLk Ãký økðkÞwt.

*Ëktze fq[Lkwt ytíkh 241{kE÷ (385 rf.{e.) níkwt.

*ßÞkhu {nkËuð¼kE ËuMkkEyu Ëktzefq[Lku {nkr¼rLk»¢{ý MkkÚku Mkh¾kðe níke.

*Ëktze fq[Lkk ytíku rçkúrxþ Mkhfkhu fhkze økk{uÚke økktÄeSLke ÄhÃkfz fhe níke.

*íkr{÷Lkkzw{kt hksøkkuÃkk÷k[kheyu rºk[LkkÃkÕ÷eÚke ðuËkhÛÞ{Lke Þkºkk fhe,

*yYý xwfze Ëktzefq[ Mk{Þu ykøk¤Lke ÔÞðMÚkk Mkt¼k¤íke níke.

*ÄhkMkýkLkku MkíÞkøkún

*અબ્ફાવ તૈમફજીt MkhkursLke LkkÞzw,ભણીરાર *મતૃ્ય-ુબાઈરાર દાજીબાઇ,ફાબ ુહરેુ

*rðh{økk{ MkíÞkøkún

*rðh{økk{Lkku {kuh[ku {ýe÷k÷ fkuXkhe yLku Äku÷uhkLkku {kuh[ku y{]ík÷k÷ þuXu

*rntË Akuzku yktËku÷Lk (1942)

*8ykuøkMx, 1942Lkk hkus {wtçkE{kt {Ähkíku økkuðkr¤Þk xuLf ({wrõík {uËkLk){kt {¤u÷e

fkutøkúuMkLke çkuXf{kt ytøkúuòu ¼khík Lk Akuzu íkku ËuþÔÞkÃke yrntMkf yktËku÷Lk fhðkLkku Xhkð

ÚkÞku. *અભદાલાદ-જમાંતીરાર ઠાકય

*rðLkkuË rfLkkheðk÷k (þneË ðeh rfLkkheðk÷k) økwshkíkLkk «Úk{ þneË ÚkÞk.

*1942Lke [¤ð¤ Mk{Þu y{ËkðkËLkk ¾krzÞk rðMíkkh{kt W{kfktík frzÞk økku¤eyu rðtÄkE

þneË ÚkÞk.

*þneË ðeh rfLkkheðk÷kLke M{]rík{kt ÷ku fku÷us{kt íkuLkku Ãkkr¤Þku Q¼ku fhkÞku Au yLku «rík

ð»ko 9ykuøkMxu íkuLku ©Øktsr÷ yÃkoðk{kt ykðu Au. íku Ãkkr¤Þk Ãkh ‘rËLk ¾qLk fu n{khu Þkhku

¼q÷ Lk òLkk’ ÷¾kÞu÷wt Au.

*Ëuþe hkßÞkuLkwt rð÷eLkefhý

Mkkihk»xÙ ¾ ðøkoLkk hkßÞ íkhefu

*rðMíkkh{kt MkkiÚke {kuxw hsðkzwt : LkðkLkøkh (ò{Lkøkh)

*MkkiÚke LkkLkwt hsðkzwt : ðuòLkku LkuMk

*Mkkihk»xÙ hkßÞLkk (¾ ðøkoLkk) fr{þLkh : Lke÷{ çkw[

*Mkki«Úk{ Mk¥kk íÞkøk fhe ¼khíkMkt½{kt òuzkLkkh hksðe : f]»ýfw{khrMktn

(¼kðLkøkh)

*òuzký¾ík{kt 22-1-1948Mkkihk»xÙLkk çkÄk hksðeykuyu hksfkux ¾kíku Mkne

fhe ÃkkuíkkLkk hkßÞku ËuþLku yÃkoý fhe y¼qíkÃkqðo çkr÷ËkLk ykÃÞwt níkwt.

*Mk{Þøkk¤ku :15-2-1948Úke 31-10-1956

*«Úk{ {wÏÞ{tºke : WAtøkhkÞ Zuçkh - 1948-54

*çkeò {wÏÞ{tºke : hrMkf÷k÷ 5he¾ - 1954-56

*hks«{w¾ : ò{ rËøðesÞrMktnS

*Mkkihk»xÙ nkEfkuxo LÞkÞkÄeþ : nhrMkؼkE rËðurxÞk

*Mkr[ðk÷Þ MÚk¤ : sqLkkøkZ nkWMk/ËeLkËÞk¤ nkurMÃkx÷

*ÄkhkMk¼k MÚk¤ : fkuLkkux nku÷ (yhrðt˼kE {ýeÞkh nku÷)

*1951- økhkMkËkhe LkkçkwËe fkÞËku ½zkÞku níkku.

•fåA fr{þLkh («rík - fuLÿþkrMkík «Ëuþ)

•ík¤ økwshkíkLkk rsÕ÷kyku çkLkkMkfktXk, MkkçkhfktXk, y{ËkðkË,¾uzk, ¼Y[,

Ãkt[{nk÷, Mkwhík, {wtçkE hkßÞ ytíkøkoík níkkt. sqLk 1949Úke ðzkuËhk Ãký

{wtçkE hkßÞLkku ¼køk çkLÞwt níkwt.

*sqLkkøkZ hkßÞ yLku ykhÍe nfq{ík

*þkMkLkfíkko :Lkðkçk {nkuçkík¾kLk ºkeòu (çkkçke ðtþ)

*rËðkLk : þknLkðkÍ ¼wèku

*«òLkk hûkýkÚkuo ¼khík Mkhfkhu rçkúøkurzÞh økwhwËÞk¤rMktnLkk Lkuík]íð{kt

÷~fh {kufÕÞwt.

*25-8-1947 : hksfkux{kt ºký MkÇÞkuLke ‘Mkthûký Mkr{rík’Lke h[Lkk -

hrMkf÷k÷ Ãkhe¾, suXk÷k÷ òuþe, híkw¼kE yËkýe

*25-9-1947:ykhÍe nfq{íkLke MÚkk5LkkLke ònuhkík {wtçkELkk {kÄðçkkøk{kt

fLkiÞk÷k÷ {wLkþeyu fhe níke. ðzk«ÄkLk- þk{¤ËkMk økktÄe

* Mkh MkuLkkÃkrík híkw¼kE yËkýeLkk Lkuík]íð nuX¤ ‘ykÍkË sqLkkøkZ VkuÍ’

yÚkðk ‘÷kufMkuLkk’Lkwt økXLk.

*9LkðuBçkh 1947Lkk hkus sqLkkøkZ {wõík ònuh ÚkÞwt.

*{nkøkwshkík yktËku÷Lk

*{nkøkwshkík yktËku÷Lk Mk{Þu {kuhkhS ËuMkkE rî¼k»ke

*{wtçkE hkßÞLkk {wÏÞ{tºke níkk yLku íkuyku y¾tz

*{wtçkE hkßÞLkk Mk{ÚkoLk{kt níkk. *ð»ko 1951{kt 5whw»kku¥k{ËkMk rºkf{ËkMkLkk «{w¾ÃkËu {nkøkwshkík

Mke{k Mkr{ríkLke h[Lkk ÚkÞu÷e níke. *1952{kt {nkøkwshkík 5rh»kË ¼kE÷k÷¼kE Ãkxu÷Lkk «ÞkMkÚke

rnt{ík÷k÷ þwõ÷Lkk yæÞûkMÚkkLku {¤u÷e. *1956{kt hkßÞkuLkwt 5wLkøkoXLk Úkíkkt økwshkíke ¼k»keykuLkku «Ëuþ

fåA, Mkkihk»xÙ yLku ík¤ økwshkíkLkwt rî¼k»ke {wtçkE hkßÞ MkkÚku

òuzký Úkíkkt økwshkík{kt «çk¤ rðhkuÄe yktËku÷Lk [k÷w ÚkÞk.

*7 ykuøkMx, 1956Úke {nkøkwshkík yktËku÷LkLke þYykík

*8 ykuøkMx, 1956Lkk hkus y{ËkðkËLke ÷ku fku÷usLkk rðãkÚkeoyku

MðÞt¼q nzíkk¤ Ãkkzu Au yLku y{ËkðkË{kt Mkh½Mk Ëhr{ÞkLk

fkUøkúuMk ¼ðLk çknkh Ëu¾kðku Úkíkk níkk íÞkhu Ãkku÷eMku fhu÷k

økku¤eçkkh{kt ÃkwLk{[tË , Mkwhuþ ¼è, fkirþf ÔÞkMk íku{s yçËw÷

ીh¼kE þneË ÚkkÞ Au.

* økku¤eçkkhLke íkÃkkMk {kxu h[kÞu÷ Ãkt[ - ðk{LkhkÞ Äku¤rfÞk Ãkt[

*rðãkÚkeo ykøkuðkLkku{kt çkúñfw{kh ¼è, nhenh ¾t¼ku¤ò yLku

«çkkuÄ hkð¤ {wÏÞ Lkuíkkyku

* {nkøkwshkík [¤ð¤ fhLkkh çkÄk hksfeÞ Ãkûkkuyu 9 MkÃxuBçkh,

1956{kt {nkøkwshkík sLkíkk 5rh»kËLke h[Lkk fhe.

*{nkøkwshkík sLkíkk Ãkrh»kËLke ykøkuðkLke y{eh LkøkheLkk økheçk Vfeh

ELËw÷k÷ Þkr¿kfu ÷eÄe.

*1-8 ykuõxkuçkh {nkøkwshkík MkÃíkkn WsðkÞ Au.

*2 ykuõxkuçkh, 1956Lkk hkus sðknh÷k÷ LkunhwLke Mk¼kLku Mk{ktíkh s

ELËw÷k÷ Þkr¿kfLke Mk¼k ÷ku fku÷us{kt ÞkuòE su{kt ÄkhËkh 5Thð[Lkku ÚkÞk

yLku yMktÏÞ ÷kufkuyu ¼køk ÷eÄku. ynª íkuykuLku ELËw[k[kLkwt rçkhwË {¤u÷wt.

*8 ykuøkMx, 1958Lkk hkus sLkíkk 5rh»kËu þneË M{khf fkUøkúuMk ¼ðLk

Mkk{u ÷k÷ Ëhðkò LkSf MÚkkÃkðkLkku rLkýoÞ ÷eÄku íkÚkk íkuLkwt Lkk{ þneË

[kuf hk¾ðkLkwt Lk¬e ÚkÞwt. ELËw÷k÷ Þkr¿kfLkk nMíku ¾kt¼e {wfkE.

*12 ykuøkMx, 1958Lkk hkus ¾kt¼e íkkuze Ãkkzðk{kt ykðe. ykÚke XuhXuh

íkkuVkLkku Vhe þY ÚkÞk. suLke Ëu¾hu¾ {kxu 24 f÷kf MðÞtMkuðfku

hk¾ðk{kt ykÔÞk níkk.

*Þþðtíkhkð [kinkýu ¾kt¼e íkkuzðkLkk íkkuVkLkku {kxu fkuxðk÷ Ãkt[Lke h[Lkk

fhe, su þneË M{khf MkíÞkøkún 226sux÷k rËðMk [kÕÞku. *y{ËkðkËLkk fktfrhÞk Vqxçkku÷ økúkWLz ¾kíku y÷øk økwshkíkLke {ktøk

MðefkhkE.

*{wtçkE {nkhk»xÙ{kt økÞwt Ãkhtíkw zktøkLkku rððkË ÚkÞku yLku ytíku zktøk økwshkíkLkk

Vk¤u ykÔÞwt. *yur«÷, 1960{kt {wtçkE rðMksoLk rçk÷ 5Mkkh ÚkÞwt, rçk÷{kt Lkk{ {nkøkwshkík

hk¾ðkLke {ktøkýe fhkE níke Ãkhtíkw íkuLku Lkfkhðk{kt ykðe. *1{u 1960Lkk hkus {wtçkE hkßÞLkk rð¼ksLkÚke {nkhk»xÙ yLku økwshkík yu{

çku hkßÞ yrMíkíð{kt ykÔÞk yLku Mkkçkh{íke yk©{{kt hrðþtfh {nkhksLkk

nMíku økwshkík hkßÞLkwt WËT½kxLk ÚkÞwt yLku ÃkËkrÄfkheykuLke þÃkÚkrðrÄ ÚkE.

*19MkÃxuBçkh, 1968{kt rníkuLÿ¼kE ËuMkkELke Mkhfkh{kt þneË M{khfLkku

«&Lk Wfu÷kÞku yLku ELËw÷k÷ Þkr¿kfLkk nMíku MkhËkh ¼ðLk ÃkkMku ¾wýk{kt

þneË M{khfLkwt WËT½kxLk ÚkÞwt.