1/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
atha śrīmadbhagavadgītā
atha śrī-mat-bhagavat-gītā ind. -ī(f) -mat(a.) -a(a.) -a(n.)now/then beautiful/prosperous/glorious
Ch1. atha prathamo ’dhyāyaḥ (arjunaviṣādayogaḥ)
atha prathamaḥ adhy-āyaḥ (arjuna-viṣāda-yogaḥ)ind. -a(a.) -a(m.) -a(m.) -a(m.)
3sg.nom. 〃 sg.nom. now/then first chapter アルジュナ depression yoga
1.01 dhṛtarāṣṭra uvāca dharmakṣetre kurukṣetre samavetā yuyutsavaḥ māmakāḥ pāṇḍavāścaiva kim akurvata sañjaya
dhṛtarāṣṭraḥ uvāca dharma-kṣetre kuru-kṣetre sam-avetā yuyutsavaḥ -a(m.) √vac -a(m.) -a(n.) -u(m.) -a(n.) -a(ava-√i_pp.) -u*(a.)
3sg.pf. sg.loc. sg.loc. pl.nom. 〃
ドリタラーシュトゥラ say justice district come together wishing to fightTp156 √dhR
māmakāḥ pāṇḍavāḥ ca-eva kim akurvata sañjaya -a(m.) -a(m.) ind. kim √kR -a(m.)pl.nom. 〃 n.sg.acc. 3pl.impf.Ā sg.voc.
my パンダヴァ & just what do サンジャヤ Tp133
ドリタラーシュトラが訊ねた. 「サンジャヤよ! 正義の地・クル族の地に、
戦おうとして集まった私の一族とパンダヴァ達は、何をしたのか?」
1.02 sañjaya uvāca dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkaṃ vyūḍhaṃ duryodhanas tadā ācāryam upasaṅgamya rājā vacanam abravīt
sañjaya uvāca (略)
dṛṣṭvā tu pāṇḍava-anīkaṃ vy-ūḍhaṃ duryodhanas tadā √dRS ind. -a(m.) -a(n.) -a(-√vah_pp.) -a(m.) ind.
_abs. sg.acc. sg.acc. sg.nom. see now パンダヴァ army arranged ドゥルヨーダナ then
Tp205
ācāryam upa-saṅ-gamya rājā vacanam abravīt -a(m.) √gam -an(m.) -a(n.) √brUsg.acc. _abs. sg.nom. sg.acc. 3sg.impf.* teacher approach king speaking say √car Tp207 √rAj_govern √vac
サンジャヤが答えた.
「さてその時、ドゥルヨーダナ王子は、配置されたパンダヴァ軍を見て、
軍師(ドローナ)に近づいて、次のように言いました.
* Tp126 √brU 強語幹において子音語尾
の前に Iを挟む pres. : bravIti impf. : abravIt
* TP179 意欲動詞 (Des.):重字語根+sa (iSa)
√yudh > yuyut + saTp183
adj.を作るとき su に変化 yuyutsa > yuyutsu
2/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.03 paśyaitāṃ pāṇḍuputrāṇām ācārya mahatīṃ camūm vyūḍhāṃ drupadaputreṇa tava śiṣyeṇa dhīmatā
paśya-etāṃ pāṇḍu-putrāṇām ācārya mahatīṃ camūm
√dRz etad -u(m.) -a(m.) -a(m.) -I(f.) -U(f.) 2sg.ipv. sg.acc. pl.gen. sg.voc. sg.acc. 〃
see it son teacher big army √puS_thrive
vy-ūḍhāṃ drupada-putreṇa tava śiṣyeṇa dhī-matā -a(-√vah_pp.) -a(m.) -a(m.) tvaM -a(a.) -mat(a.) sg.acc. sg.inst. sg.gen. sg.inst. sg.inst. arranged ドゥルパダ son you disciple wise
√zAs_teach 『軍師よ! あなたの賢明な弟子・ドゥルパダの息子によって配置された
パーンドゥの息子達のこの大軍をご覧ください. --
1.04 atra śūrā maheṣvāsā bhīmārjunasamā yudhi yuyudhāno virāṭaśca drupadaś ca mahārathaḥ
a-tra śūrāḥ mahā-īṣvāsāḥ bhīma-arjuna-samā yudhi ind. -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) -dh(f.) pl.nom. 〃 pl.nom. sg.loc.
there strong great archer ビーマ アルジュナ equal fight √bhI_fear √yudh yuyudhānaḥ virāṭaḥ ca drupadaḥ ca mahā-rathaḥ -a(m.) -a(m.) -a(m.) -at(a.) -a(m.) sg.nom. 〃 〃 sg.nom. ユユダーナ ヴィラータ ドゥルパダ big warrior /chariot -- そこには、戦においてビーマ、アルジュナに匹敵する偉大な射手である兵(つわもの)
たちがいます. ユユダーナとヴィラータ、ドゥルパダなどの偉大な戦士たち、 --
1.05 dhṛṣṭaketuś cekitānaḥ kāśirājaś ca vīryavān purujit kuntibhojaś ca śaibyaś ca narapuṅgavaḥ
dhṛṣṭaketuḥ cekitānaḥ kāśi-rājaḥ ca vīryavān -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) -vat(n.) sg.nom. 〃 〃 〃 ドリシュタケートゥ チェーキターナ カーシ 王 strength
purujit kuntibhojaḥ ca śaibyaḥ ca nara-puṅgavaḥ -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) sg.nom. sg.nom. 〃 〃 プルジット クンティボージャ シャイビャ excellent hero
-- ドリシュタケートゥ、チェーキターナと勇猛なカーシ王、プルジットと クンティボージャ、シャイビャなどの優れた勇士たち、 --
3/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.06 yudhāmanyuś ca vikrānta uttamaujāś ca vīryavān saubhadro draupadeyāś ca sarva eva mahārathāḥ
yudhāmanyuḥ ca vikrāntaḥ uttamaujāḥ ca vīryavān -a(m.) -a(a.) -a(m.) -vat(n.) sg.nom. 〃 〃 〃 ユダーマニュ courageous ウッタマウジャス strength
√kram_go/attack saubhadraḥ draupadeyāḥ ca sarve eva mahā-rathāḥ -a(m.) -a(m.) -a(a.) ind. -a(m.) pl.nom. 〃 〃 pl.nom. スパドゥラー ドゥラウパディ all just great warrior
の息子達 の息子達 √mah_magnify
-- また、勇敢なユダーマニュと勇猛なウッタマウジャス、スパドゥラーの息子と ドゥラパディの息子達、いずれも偉大な兵(つわもの)たちです. --
1.07 asmākaṃ tu viśiṣṭā ye tān nibodha dvijottama nāyakā mama sainyasya saṃjñārthaṃ tān bravīmi te
asmākaṃ tu vi-śiṣṭāḥ ye tān ni-bodha dvi-ja-ut-tama aham ind. -a(√ziS_pp.) yad tad -√budh -a(a.) -a(a.) 1pl.gen. pl.nom. 〃 pl.acc. 2sg.ipv. sg.voc. our but particularized them know twice-born highest 再生族の最高者=ドローナ
nāyakāḥ mama sainyasya saṃ-jñā-arthaṃ tān bravīmi te -a(m.) aham -a(a.) ind. tad √brU tvam pl.nom. 1sg.gen. sg.gen. saMjJA + artha pl.acc. 1sg.pres. 2sg.gen. leader my army for the sake of a sign them tell your √arth_obtain
-- しかし、再生族の最高のお方よ! わたし達の中に優れたものたちが
いることを知ってください. 我が軍の中に優れたリーダー達がいるという
ことを知ってもらうために、私はあなたに話しましょう. --
1.08 bhavān bhīṣmaś ca karṇaś ca kṛpaś ca samitiñjayaḥ aśvatthāmā vikarṇaś ca saumadattis tathaiva ca
bhavān bhīṣmaḥ ca karṇaḥ ca kṛpaḥ ca sam-itiṃ-jayaḥ -vat(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) -i(f.) -a(a.)
2sg.nom. sg.nom. 〃 〃 sg.acc. sg.nom. (敬称) ビーシュマ カルナ クリパ war,battle victory √bhI_fear -√i √ji_win aśvatthāmāḥ vikarṇaḥ ca saumadattiḥ tathā-eva ca -a(m.) -a(m.) -a(m.) ind. sg.nom. 〃 〃
アシュヴァッターマ ヴィカルナ ソーマダッタの息子 likewise -- あなたとビーシュマ、カルナ、常勝のクリパ、アシュヴァッターマ、 ヴィカルナ、ソーマダッタの息子など --
4/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.09 anye ca bahavaḥ śūrā madarthe tyaktajīvitāḥ nānāśastrapraharaṇāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ
anye ca bahavaḥ śūrāḥ mad-arthe tyakta - jīvitāḥ anya -u(m.) -a(m.) -a(m.) -a(√tyaj_pp.) -a(√jIv_pp.) pl.nom. 〃 〃 〃 〃
other many strong my purpose give up life √arth_wish
nānā-śastra-pra-haraṇāḥ sarve yuddha-viśāradāḥ ind. -a(n.) -a(n.) -a(a.) -a(√yudh_pp.) -a(m.) pl.nom. 〃 〃
variously weapon fighting all war skilled √hR_carry skilful in war -- 他にも、私のために命を抛(なげう)つ多くの戦士達がいます.
彼らは、様々に武器を操り、いずれも戦上手であります. --
1.10 aparyāptaṃ tad asmākaṃ balaṃ bhīṣmābhirakṣitam paryāptaṃ tvidam eteṣāṃ balaṃ bhīmābhirakṣitam
a-pary-āptaṃ tad asmākam balam bhīṣma-abhi-rakṣitam
-a(√Ap_pp.) tad aham -a(n.) -a(m.) -a(√rakS_pp.) sg.nom. sg.nom. 1pl.gen. sg.nom. 〃
not completed that my strength ビーシュマ protect (否)limited in number √bhI_fear
paryāptaṃ tu idam eteṣām balam bhīma-abhi-rakṣitam
-a(√Ap_pp.) ind. idam etad -a(n.) -a(m.) -a(-√rakS_pp.) sg.nom. sg.nom. 3pl.gen. sg.nom. 〃
completed but that their strength ビーマ protect limited in number √bhI_fear
a. -- このビーシュマに護られた我々の力は、完全ではない.
他方、ビーマに護られた彼らの力は、完全である. --
b. -- このビーシュマに護られた我々の力は、限りなく、
他方、ビーマに護られた彼らの力には、限りがあります. --
1.11 ayaneṣu ca sarveṣu yathābhāgam avasthitāḥ bhīṣmam evābhirakṣantu bhavantaḥ sarva eva hi
ayaneṣu ca sarveṣu yathā-bhāgam ava-sthitāḥ -a(m.) -a(a.) ind. -a(-√sthA_pp.) pl.loc. 〃 pl.nom. way all each in his respective place having its place bhīṣmam eva-abhirakṣantu bhavantaḥ sarve eva hi -a(m.) ind. -a(√rakS_pp.) -vat(m.) -a(a.) ind. ind. sg.acc. 3pl.ipv. 2pl.nom. pl.nom. ビーシュマ just protect you all truly just -- そして、あなたがたは皆、あらゆる場合において、
それぞれの立場でビーシュマのみを護ってください.』
5/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.12 tasya sañjanayan harṣaṃ kuruvṛddhaḥ pitāmahaḥ siṃhanādaṃ vinadyoccaiḥ śaṅkhaṃ dadhmau pratāpavān
tasya sañjanayan harṣaṃ kuru-vṛddhaḥ pitā-mahaḥ tad -at(-√jan_caus.pt.) -a(a.) -a(√vRdh_pp.) -a(a.)
sg.gen. sg.nom. sg.acc. sg.nom. 〃
his incleasing pleasure grown up paternal grandfather T p 1 3 7 /4 0 √hRS_rejoice = ビーシュマ
siṃha-nādaṃ vi-nadya-uccaiḥ śaṅkhaṃ dadhmau pra-tāpavān -a(m.) -a(m.) vi-√nad ind. -a(m.) √dhmA -vat(a.) sg.acc. _abs. sg.acc. 3sg.pf.* sg.nom. lion roar roar loudly 法螺貝 blow glory war-cry
輝けるクル族の祖父(ビーシュマ)は、彼(ドゥルヨーダナ王子)を元気にさせようと、
雄たけびを上げ、大音量で法螺貝を吹き鳴らしました.
1.13 tataḥ śaṅkhāś ca bheryaś ca paṇavānakagomukhāḥ sahasaivābhyahanyanta sa śabdas tumulo ’bhavat
tataḥ śaṅkhāḥ ca bheryaḥ ca paṇava-ānaka-go-mukhāḥ
ind. -a(m.) -I(f.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) pl.nom. pl.nom. pl.nom. thus 法螺貝 シンバル 太鼓 小太鼓 トランペット
sahasā-eva-abhy-ahanyanta saḥ śabdaḥ tumula-abhavat ind. abhi-√han tad -a(m.) -a(n.) √bhU 3pl.impf.pass. sg.nom. 〃 〃 3sg.impf. at once indeed beat that sound noise be
Tp170 √zap_swear/utter そのとき、法螺貝・シンバル・太鼓・小太鼓・トランペットがいっせいに打ち鳴らされ、
その音響はすさまじいものでした. 1.14 tataḥ śvetair hayair yukte mahati syandane sthitau mādhavaḥ pāṇḍavaś caiva divyau śaṅkhau pradadhmatuḥ
tataḥ śvetaiḥ hayaiḥ yukte mahati syandane sthitau ind. -a(a.) -a(m.) -a(√yuj_pp.) -at(a.) -a(m.) -a(√sthA_pp.) pl.inst. 〃 sg.loc. 〃 〃 3du.nom.
then white horse yoked big war-chariot standing √mah_magnify
mādhavaḥ pāṇḍavaḥ ca - eva divyau śaṅkhau pra-dadhmatuḥ -a(m.) -a(m.) ind. -a(a.) -a(a.) -√dham sg.nom. 〃 du.acc. 〃 3du.pf.*
belonging to the a son of also divine 法螺貝 blow descendants of Madhu pāṇḍu =√dhmA
そしてまた、白馬たちに曳かれた大きな戦車に立つマドゥの子(クリシュナ)と
パーンドゥの子(アルジュナ)は、神の法螺貝を吹き鳴らしました.
* Tp152-153, 159 pf. 重字 + -au (語根が A で終わる
1, 3sg,P の語尾)
√dhmA > dadhmA > dadhmau
* Tp152-153 pf. 重字 + -atur (3du.の語尾)
√dham > dadhm > dadhmatur
6/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.15 pāñcajanyaṃ hṛṣīkeśo devadattaṃ dhanaṃjayaḥ pauṇḍraṃ dadhmau mahāśaṅkhaṃ bhīmakarmā vṛkodaraḥ
pāñca-janyaṃ hṛṣīkeśaḥ deva-dattam dhanaṃjayaḥ -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) sg.acc. sg.nom. sg.acc. sg.nom. パーンチャジャニュア = クリシュナ デーヴァダッタ = アルジュナ pauṇḍraṃ dadhmau mahā-śaṅkhaṃ bhīmakarmā vṛkodaraḥ -a(m.) √dhmA -a(m.) -man(m.) -a(m.) sg.acc. 3du.pf. sg.acc. sg.nom. 〃
パウンドラ blow 大 法螺貝 terrible in act wolf-bellied クリシュナはパーンチャジャニュアを、アルジュナはデーヴァダッタを、
狼から生れた荒くれもの(ビーマ王)はパウンドラという大法螺貝を吹き鳴らしました.
1.16 anañtavijayaṃ rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ nakulaḥ sahadevaś ca sughoṣamaṇipuṣpakau
anañtavijayaṃ rājā kuntī-putraḥ yudhiṣṭhiraḥ -a(m.) -an(m.) -a(m.) -a(m.) sg.acc. sg.nom. sg.nom. sg.nom. アナンタヴィジャヤ king クンティー son ユディシュティラ(1st) nakulaḥ sahadevaḥ ca sughoṣa-maṇipuṣpakau -a(m.) -a(m.) -a(a.) -a(m.) sg.nom. 〃 du.acc. ナクラ(4th) サハデーヴァ(5th) スゴーシャ マニプシュパカ クンティの息子ユディシュティラ王は、アナンタヴィジャヤを、
ナクラとサハデーヴァはスゴーシャとマニプシュパカを吹き鳴らしました.
1.17 kāśyaś ca parameṣvāsaḥ śikhaṇḍī ca mahārathaḥ dhṛṣṭadyumno virāṭaś ca sātyakiś cāparājitaḥ
kāśyaḥ ca parama-iṣu-āsaḥ śikhaṇḍī ca mahā-rathaḥ -a(m.) -a(m.) -u(m.) -a(m.) -in(m.) -at(a.) -a(m.) sg.nom. sg.nom. sg.nom. sg.nom. カーシャ excellent arrow bow シカンディン warrior excellent aecher dhṛṣṭadyumnaḥ virāṭaḥ ca sātyakiḥ ca-a-parājitaḥ -a(m.) -a(m.) -i(m.) -a(-√ji_pp.) sg.nom. sg.nom. sg.nom. sg.nom. ドリシュタデュムナ ヴィラータ サーティヤキ (否) conquered そして、優れた弓の使い手カーシャと、偉大な戦士シカンディン、
ドリシュタデュムナ、ヴィラータ、無敵のサーティヤキ、
7/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.18 drupado draupadeyāś ca sarvaśaḥ pṛthivīpate saubhadraś ca mahābāhuḥ śaṅkhān dadhmuḥ pṛthakpṛthak
drupadaḥ draupadeyāḥ ca sarvaśaḥ pṛthivī-pate -a(m.) -a(m.) ind. -I(f.) -i(m.) sg.nom. pl.nom. sg.voc. ドルパダ ドラウパディ sons altoghether land warrior saubhadraḥ ca mahā-bāhuḥ śaṅkhān dadhmuḥ pṛthak-pṛthak -a(m.) -at(a.) -u(m.) -a(m.) √dhmA ind. 〃 sg.nom. sg.nom. sg.acc. 3du.pf.
スバドラ 大 arm 法螺貝 blow separately 王よ! ドルパダ、ドラウパディの息子たち、スバドラたちはみな一斉に
法螺貝を吹き鳴らしました.
1.19 sa ghoṣo dhārtarāṣṭrāṇāṃ hṛdayāni vyadārayat nabhaśca pṛthivīṃ caiva tumulo vyanunādayan
saḥ ghoṣaḥ dhārtarāṣṭrāṇāṃ hṛdayāni vy-adārayat
tad -a(m.) -a(m.) -a(n.) vy-√dṝ sg.nom. 〃 pl.gen. pl.acc. 3sg.impf.caus.* that sound ドリタラーシュトゥラ sons heart tear nabhaḥ ca pṛthivīṃ ca eva tumulaḥ vy-anu-nādayan -a(m.) -I(f.) ind. -a(n.) -at(-√nad_caus.pt.)** sg.nom. 〃 〃 〃 heaven earth just tumult vibrate √pRth_extend
そのものすごい音は、実に天地を震わせ、ドリタラーシュトラの
息子達のキモを潰しました.
1.20 atha vyavasthitāndṛṣṭvā dhārtarāṣṭrān kapidhvajaḥ pravṛtte śastrasaṃpāte dhanurudyamya pāṇḍavaḥ
atha vy-ava-sthitān-dṛṣṭvā dhārtarāṣṭrān kapi-dhvajaḥ ind. -a(√sthA_pp.) √dRz -a(m.) -a(m.) pl.acc. _abs. pl.acc. sg.nom.
then placed see ドリタラーシュトゥラ sons monkey banner = アルジュナ pra-vṛtte śastra-saṃpāte dhanuḥ-ud-yamya pāṇḍavaḥ
-a(-√vRt_pp.) -a(m.) -us(n.) ud-√yam-ya -a(m.) sg.loc. sg.loc_abs. sg.acc. _abs. sg.nom. go on discharge of missiles bow taken up パーンドゥーの子 = アルジュナ そのとき猿の旗印を掲げるアルジュナは、展開されたドリタラーシュトラの
息子達を見て、矢を射ようと弓を取り上げ・・・
* Tp174 caus.の作り方
語根末子音の前の a > A -√dṝ > adar~ (impf.) + aya (caus.) > adAraya ** 上記と同様に nad + aya > nAdaya
8/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.21 hṛṣīkeśaṃ tadā vākyamidamāha mahīpate senayorubhayormadhye rathaṃ sthāpaya me 'cyuta
hṛṣīkeśaṃ tadā vākyam idam āha mahī-pate -a(m.) ind. -a(n.) idam √ah -I(f.) -i(m.) sg.acc. sg.acc. 〃 _pf. sg.voc. クリシュナ then statement this say land king
Tp159 senayoḥ ubhayoḥ madhye rathaṃ sthāpaya me a-cyuta -A(f.) -A(f.) -a(n.) -a(m.) √sthA_caus.* aham -a(-√cyu_pp.) du.gen. 〃 sg.loc. sg.acc. 2sg.ipv.** sg.gen. sg.voc. army both middle chariot stand my not die =クリシュナ
王よ! そのときアルジュナは、クリシュナにこう言ったのです.
『不滅の人(クリシュナ)よ! 戦車を両軍の間に止めよ! --
1.22 yāvadetānnirīkṣe 'haṃ yoddhukāmānavasthitān kairmayā saha yoddhavyamasminraṇasamudyame
yāvat etān nir-īkṣe ahaṃ yoddhu-kāmān-ava-sthitān ind. etad -√IkS aham -a(a.) -a(-√sthA_pp.) pl.acc. 1sg.pres.A sg.nom. pl.acc. 〃
until this observe I wishing to fight placed kaiḥ mayā saha yoddhavyam asmin raṇa-sam-udyame kim aham ind. -a(√yudh_grd.) √as -a(m.) pl.inst. sg.inst. sg.nom. 1sg.pres. sg.loc. what me along with to be fought be combat readiness to Gerundives ~されるべき Tp199
-- 私は、戦うべく配置されたそれらのものを見るまで、
この戦いにおいて、誰と戦おうとしているのか、 --
1.23 yotsyamānānavekṣe 'haṃ ya ete 'tra samāgatāḥ dhārtarāṣṭrasya durbuddheryuddhe priyacikīrṣavaḥ
yotsyamānān ave-kṣe ahaṃ ye ete atra sam-ā-gatāḥ
-a(√yudh_fut.pt.) -√IkS aham yad etad ind. -a(-√gam_pp.) pl.acc. 1sg.pres.A sg.nom. pl.nom. 〃 〃
fight look at I this here assembled
dhārtarāṣṭrasya dur-buddheḥ - yuddhe priya-cikīrṣavaḥ* -a(m.) pref. -i(a.) -a(a.) -a(n.) -u(a.) sg.gen. sg.gen. sg.loc. pl.nom.
ドリタラーシュトゥラ silliness battle a kindness to (gen.) dur=dus Tp240 √yudh √prI_please √kR
-- 私は、戦おうとしているものたちを見よう.
ドリタラーシュトラの馬鹿な子(ドゥリヨーダナ)に、奉仕しようとして
この戦に集まった(ものたちを) 』 」
* Tp175 caus.の作り方
-Aで終わる語根 + -paya
√sthA + paya > sthApaya ** 2sg.ipv.の人称語尾 -- / -dhi, -hi
* Tp175 caus.の作り方
-Aで終わる語根 + -paya
√sthA + paya > sthApaya ** 2sg.ipv.の人称語尾 -- / -dhi, -hi
* TP179 意欲動詞 (Des.):重字語根+sa (iSa)
√kR > cikR + -Sa TP181 Rは sa の前で Ir > cikIrSa (TP26 r + s + 母 > r + S + 母)
9/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.24 saṃjaya uvāca: evamukto hṛṣīkeśo guḍākeśena bhārata senayorubhayormadhye sthāpayitvā rathottamam saṃjaya uvāca: (略)
evam uktaḥ hṛṣīkeśaḥ guḍākeśena -- bhārata -- ind. -a(√vac_pp.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) sg.nom. 〃 sg.inst. sg.voc.
thus say load thick-haired バラタ =クリシュナ =アルジュナ senayaḥ ubhayoḥ madhye sthāpayitvā ratha-uttamam -A(f.) -a(a.) -a(n.) √sthA_caus. -a(m.) du.gen. 〃 sg.loc. _abs. sg.acc.
army both middle having placed an excellent chariot サンジャヤは続けた.
「バラタの子孫(ドルドーダナ王)よ!
アルジュナにこのように言われたクリシュナは、両軍の間に最強の戦車を止め、 --
1.25 bhīṣmadroṇapramukhataḥ sarveṣāṃ ca mahīkṣitām uvāca pārtha paśyaitānsamavetānkurūniti
bhīṣma-droṇa-pra-mukha-taḥ sarveṣāṃ ca mahī-kṣitām -a(m.) -a(m.) ind. -a(a.) kSit < (√kSi) (infront face) pl.gen. pl.gen. ビーシュマ ドローナ at the head of all earth to govern √bhI_fear 副詞を作る Tp90 王
uvāca pārtha paśya etān sam-avetān kurūn iti √vac -a(m.) √dRz etad -a(-√I_pp.) -u(m.) ind. pf. sg.voc. 2sg.ipv. pl.acc. pl.acc. pl.acc. say アルジュナ see this come together クル族 thus ビーシュマ、ドローナや全ての王たちの前に(戦車を止めて・・・) 『アルジュナよ! ここに集まったこれらクル族のものたちを見よ!』 と言いました.
1.26 tatrāpaśyatsthitānpārthaḥ pitṝnatha pitāmahān ācāryānmātulānbhrātṝnputrānpautrānsakhīṃstathā
tatra apaśyat sthitān pārthaḥ pitṝn atha pitāmahān
ind. √dRz -a(√sthA_pp.) -a(m.) -tR(m.) ind. -a(m.) 3sg.impf. pl.acc. sg.nom. pl.acc. pl.acc. there see standing アルジュナ father moreover paternal grandfather ācāryān - mātulān - bhrātṝn - putrān - pautrān - sakhīn - tathā -a(m.) -a(m.) -tR(m.) -a(m.) -a(m.) -i(m.) ind. pl.acc. 〃 〃 〃 〃 〃 leader maternal uncle brother son son’s son friend also -√car √puS_thlive
アルジュナはそこに、父やさらに祖父、指導者、母方の伯父、兄弟、息子、孫、
友人たちを目にしました.
10/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.27 śvaśurānsuhṛdaścaiva senayorubhayorapi tānsamīkṣya sa kaunteyaḥ sarvānbandhūnavasthitān
śvaśurān - suhṛdaḥ ca eva senayoḥ-ubhayoḥ api -(m.) -a(m.) ind. -A(f.) -a(a.) ind. pl.acc. pl.acc. du.loc. 〃
father-in-law friend just army both more tān - samīkṣya saḥ kaunteyaḥ sarvān-bandhūn-ava-sthitān tad sam-√IkS tad -a(m.) -a(a.) -a(m.) -a(-√sthA_pp.) pl.acc. _abs. sg.nom. 〃 pl.acc. 〃 〃
them look at he アルジュナ all relative stay √bandh
アルジュナは、義父や友人たちを、また、両軍の中に全ての親族がいるのを見て・・・.
1.28 kṛpayā parayāviṣṭo viṣīdannidamabravīt dṛṣṭvemāṃ svajanāṃ kṛṣṇa yuyutsūṃ samupasthitāam
kṛpayā parayā - ā-viṣṭaḥ vi-ṣīdan-idam-abravīt -A(f.) -A(f.) -a(-√viz_pp.) -at(-√sad_pt.) idam √brU sg.inst. 〃 sg.nom. sg.nom. sg.acc. _aor. lament extreme rempli de afflict this tell √kRp = filled viSIda+at(pt.)>visIdat
dṛṣṭvā imām sva-janām kṛṣṇa yuyutsūm sam-upa-sthitām
√dRS idam -a(a.) -a(m) -u(√yudh_Des.) -a(-√sthA_pp.) _abs. pl.acc. pl.acc. sg.voc. pl.acc. pl.acc. see this relationship クリシュナ wishing to fight come to
Des 意欲活動(Tp179)+名詞造語法(Tp214) 彼(アルジュナ)は、大きな悲しみで一杯になり、苦悩し、こう言いました.
『クリシュナよ! 私は、戦おうとしてここに集まった身内の者たちを見て --
1.29 sīdanti mama gātrāṇi mukhaṃ ca pariśuṣyati vepathuśca śarīre me romaharṣaśca jāyate
sīdanti mama gātrāṇi mukhaṃ ca pari-śuṣyati
√sad aham -a(n.) -a(n.) -√zuS 3pl.pres. sg.gen. sg.acc. sg.acc. 3sg.pres exhaust my member the mouth be thoroughly dried up
of the body vepathuḥ ca śarīre me roma-harṣaḥ ca jāyate -u(a.) -a(n.) aham -a(a.) √jan sg.nom. sg.loc. sg.gen. sg.nom. 3sg.pres. trembling body my thrill generate √vip √hRS_excite
-- 私の肉体は疲れ果て、口は渇ききっています.
そして、身震いし、ぞくぞくしてきます. --
11/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.30 gāṇḍīvaṃ sraṃsate hastāttvakcaiva paridahyate na ca śaknomyavasthātuṃ bhramatīva ca me manaḥ
gāṇḍīvaṃ sraṃsate hastāt-tvak ca eva pari-dahyate -a(n.) √sraMs -a(m.) -c(f.) ind. -√dah_pass. sg.nom. 3sg.pres. sg.abl. sg.nom. 3sg.pres.
ガーンディーヴァ’ fall hand skin truly burn = アルジュナの弓
na ca śaknomi-ava-sthātuṃ bhramati iva ca me manaḥ
√zak -√sthA √bhram ind. aham -a(n.) 1sg.pres. _inf. 3sg.pres. 1sg.gen. sg.nom not be capable of remain wandering like my heart √man
-- 弓(ガーンディーヴァ)は手から落ち、皮膚は熱く燃えるようです.
もう立っていることもできません.
そして私の心はさ迷っているようです. --
1.31 nimittāni ca paśyāmi viparītāni keśava na ca śreyo 'nupaśyāmi hatvā svajanamāhave
nimittāni ca paśyāmi viparītāni keśava -a(n.) √dRz -a(-pari-√i_pp.) -a(a.) pl.acc. 3sg.pres. pl.acc. sg.voc.
omen’ perceive to turn out badly having long hair
= クリシュナ na ca śreyaḥ anu-paśyāmi hatvā svajanam-āhave -as(n.) -√dRz √han -a(m.) -a(m.) sg.acc. 1sg.pres. _abs. sg.acc. sg.loc.
not superior’ see kill relationship battle
-- そして、悪くなる兆しが見えます. クリシュナよ!
戦で親族たちを殺して、よいことはありますまい. --
1.32 na kāṅkṣe vijayaṃ kṛṣṇa na ca rājyaṃ sukhāni ca kiṃ no rājyena govinda kiṃ bhogairjīvitena vā
na kāṅkṣe vi-jayam kṛṣṇa na ca rājyaṃ sukhāni ca √kAGkS -a(m.) -a(m.) -a(n.) -a(n.) 1sg.pres. sg.acc. sg.voc. sg.acc. pl.acc.
not desire’ victory クリシュナ kingdom happiness √ji_conquer
kiṃ naḥ rājyena govinda kiṃ bhogaiḥ jīvitena vā kim aham -a(n.) -a(m.) kim -a(m.) -a(√jIv_pp.) ind.
sg.nom. pl.dat. sg.inst. sg.voc. sg.nom. pl.inst. sg.inst. * us kingdom ゴーヴィンダ what enjoyment’living or, indeed = クリシュナ
*kim + [inst.]:不必要を表す Tp273 what for
-- クリシュナよ! 私は、王国も諸々の幸せも望みません.
ゴーヴィンダ(クリシュナ)よ! 王国が一体、何になるというのでしょうか.
また、楽しみや生活が実に何になるというのでしょうか. --
12/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.33 yeṣāmarthe kāṅkṣitaṃ no rājyaṃ bhogāḥ sukhāni ca ta ime 'vasthitā yuddhe prāṇāṃstyaktvā dhanāni ca
yeṣām arthe kāṅkṣitaṃ naḥ rājyaṃ bhogāḥ sukhāni ca yad -a(n.) -a(√kAGkS_pp.) aham -a(n.) -a(m.) -a(n.) pl.gen. sg.loc. sg.nom. 1pl.gen. sg.nom. pl.nom. 〃
reason/advantage desiered our kingdom enjoyment ’happiness √arth_obtain
te ime ava-sthitāḥ yuddhe prāṇān* tyaktvā dhanāni ca
tad idam -a(-√sthA_pp.) -a(a.) -a(m.) Tp20 √tyaj -a(n.) pl.nom. 〃 sg.loc. pl.acc. _abs. pl.acc. they these stay battle life abandon property
-- 私たちは、彼らのために王国と諸々の喜びや幸せを望みました.
その人々が、命や財産を投げ捨てて戦の場にいます. --
1.34 ācāryāḥ pitaraḥ putrāstathaiva ca pitāmahāḥ mātulāḥ śvaśurāḥ pautrāḥ śyālāḥ sambandhinastathā
ācāryāḥ pitaraḥ putrāḥ tathā eva ca pitāmahāḥ -a(a.) -tR(m.) -a(m.) ind. ind. -a(m.) pl.nom. 〃 〃 pl.nom. leader father son like just paternal grandfather √car √puS_thrive
mātulāḥ śvaśurāḥ pautrāḥ śyālāḥ sam-bandhinaḥ tathā -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) -in(a.) ind. pl.nom. 〃 〃 〃 〃
maternal uncle/ father-in-law / son’s son/ wife's brother connected with like √puS_thrive
-- 実に、指導者や、父や息子、また、祖父、母方の伯父、義父、孫、
妻の兄弟、さらに縁者たちが --
1.35 etānna hantumicchāmi ghnato 'pi madhusūdana api trailokyarājyasya hetoḥ kiṃ nu mahīkṛte
etān na hantum icchāmi ghnataḥ api madhu-sūdana
etad √han √iS -at(√han_pt.) ind. -u(m.) -a(m.) pl.acc. _inf. 1sg.pres. pl.acc. sg.voc. them not kill desire kill even destroyer of the demon = クリシュナ api trai-lokya-rājyasya hetoḥ kiṃ nu mahī - kṛte
ind. num. -a(m.) -a(a.) -u(a.) ind. -I(f.) -a(√kR_pp.) sg.gen. 〃 sg.loc. 3 world kingdom reason whether indeed land for the sake of √rAj_reign
-- 私は、彼らを殺したくありません. たとえ彼らが(私を)殺そうとしても.
クリシュナよ! また、三国王権のためであっても、ましてやこの国土の
ためであったとしても. --
13/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.36 nihatya dhārtarāṣṭrānnaḥ kā prītiḥ syājanārdana pāpamevāśrayedasmānhatvaitānātatāyinaḥ
ni-hatya dhārtarāṣṭrān naḥ kā prītiḥ syā-janārdana
-√han -a(m.) aham kim -i(f.) -a(m.) _abs. pl.acc. 1pl.gen. sg.nom. 〃 sg.voc. kill ドリタラーシュトラ一族 our what pleasure exciting =クリシュナ pāpam eva ā-śrayet asmān hatvā etān ātatāyinaḥ
-a(n.) ind. -√zri aham √han etad -in(a.) sg.nom. 3sg.opt.* pl.acc. _abs. pl.acc. 〃 sin just rest on/ cling to us kill this take another's life
-- クリシュナよ! ドリタラーシュトラの一族を殺して、我々に何の喜びがありましょうか.
我々の命を奪おうとするものたちを殺せば、我々に罪がふりかかるだけでしょう. --
1.37 tasmānnārhā vayaṃ hantuṃ dhārtarāṣṭrānsvabāndhavān svajanaṃ hi kathaṃ hatvā sukhinaḥ syāma mādhava
tasmāt na ārhāḥ vayam hantum dhārtarāṣṭrān sva-bāndhavān tad -a(a.) aham √han -a(m.) -a(m.) sg.abl. pl.nom. pl.nom. _inf. pl.acc. 〃
therefore not worthy we killing ドリタラーシュトラ one's own relation or friend √bandh
svajanam hi kathaṃ hatvā sukhinaḥ syāma mādhava -a(m.) ind. ind. √han -in(m.) √as -a(m.) sg.acc. _abs. sg.nom. 1pl.opt. sg.voc. relations because how kill hapiness be マドゥの子孫=クリシュナ
-- だから、我々にはドリタラーシュトラの息子やその縁者たちを殺す意味はありません.
クリシュナよ! 親族を殺して、どうして幸せがあるというのでしょうか. --
1.38 yadyapyete na paśyanti lobhopahatacetasaḥ kulakṣayakṛtaṃ doṣaṃ mitradrohe ca pātakam
yadi api ete na paśyanti lobha - upahata - cetasaḥ ind. etad √dRz -a(m.) -a(-√han_pp.) -as(n.)* pl.nom. 3pl.pres. pl.nom.*
in case that these not see desire affected heart √lubh Tp38
kula-kṣaya - kṛtaṃ doṣaṃ mitra-drohe ca pātakam -a(m.) -a(√kR_pp.) -a(m.) -a(m.) -a(√pat_pp.) sg.acc. 〃 sg.loc. sg.acc. family decay done vice betrayal of friendship causing to fall √duS_become bad √druh_hurt
-- 心が欲に毒された彼らが、もし見ないとしても・・・
親族を破滅させ、友人関係を損なう悪徳を --
* Tp116-117 語幹 = √zri + a > zraya zraya + I (opt.標識) > zraye zraye + t (3sg.opt.語尾) > zrayet
14/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
*uta ind.
often used for the sake of emphasis especially at the end of a line after iti or a verb (Monier)
1.39 kathaṃ na jñeyamasmābhiḥ pāpādasmānnivartitum kulakṣayakṛtaṃ doṣaṃ prapaśyadbhirjanārdana
kathaṃ na jñeyam asmābhiḥ pāpāt asmān ni-vartitum ind. -a(√jJA_grd.) aham -a(a.) idam -√vRt sg.nom. pl.inst. sg.abl. sg.abl. _inf. how not should be known us vicious this escape Tp199 √vRt_turn
kula-kṣaya - kṛtaṃ doṣaṃ pra-paśyadbhiḥ janārdana -a(m.) -a(√kR_pp.) -a(m.) -at(-√dRz_pt.) -a(m.) sg.acc. 〃 pl.inst. sg.voc.
family decay done vice intelligent exciting men √duS = クリシュナ
-- どうして我々は、この罪から逃れることを、知らなくていいのでしょうか.
クリシュナよ! 我々は、親族を破滅させることの罪を知っていながら. --
1.40 kulakṣaye praṇaśyanti kuladharmāḥ sanātanāḥ dharme naṣṭe kulaṃ kṛtsnam adharmo 'bhibhavatyuta
kula-kṣaye pra-ṇaśyanti kula-dharmāḥ sanātanāḥ -a(m.) -√Naz -a(m.) -a(a.) sg.loc. 3pl.pres. pl.nom. 〃
family decay perish family law eternal √kSi
dharme naṣṭe kulaṃ kṛtsnam a-dharmaḥ abhi-bhavati uta -a(m.) -a(a.) -a(n.) -a(n.) -a(m.) -√bhU ind. sg.loc. loc.abs. sg.acc. 〃 sg.nom. 3sg.pres. law perish family all injustice predominate *
√Naz
-- 一族が崩壊すると、一族の永遠の正義が滅びます.
正義が滅びると、不正義が一族の全てを支配します. --
1.41 adharmābhibhavātkṛṣṇa praduṣyanti kulastriyaḥ strīṣu duṣṭāsu vārṣṇeya jāyate varṇasaṃkaraḥ
adharma-abhi-bhavāt kṛṣṇa pra-duṣyanti kula-striyaḥ -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(a.) -I(f.) sg.abl. sg.voc. 3pl.pres. pl.nom. injustice predominate クリシュナ deteriorate family woman √bhU √duS strīṣu duṣṭāsu vārṣṇeya jāyate varṇa-saṃ-karaḥ -I(f.) -A(√duS_pp.) -a(m.) √jan -a(m.) -a(m.) pl.loc. pl.loc.abs. sg.voc. 3sg.pres. sg.nom. woman deterioration クリシュナ generate color mixing together √varN saM-√kṝ_mix
-- 不正義が支配すると・・クリシュナ! 一族の女たちは堕落します.
女たちが堕落して・・クリシュナよ! 種族の混交が起こります. --
15/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.42 saṃkaro narakāyaiva kulaghnānāṃ kulasya ca patanti pitaro hyeṣāṃ luptapiṇḍodakakriyāḥ
saṃ-karaḥ narakāya eva kula-ghnānāṃ kulasya ca -a(m.) -a(m.) ind. -a(m.) -a(m.) sg.nom. sg.dat. pl.gen. sg.gen. mixing together hell just family destroying family √kR √han
patanti pitaraḥ hi eṣām lupta-piṇḍa-udaka-kriyāḥ √pat -a(m.) ind. idam -a(√lup_pp.) -a(m.) -a(n.) -A(f.) 3pl.pres. pl.nom. pl.gen. pl.nom. fall father because these deprived roundish water sacrificial act foof √kR
-- 種族の混交は、実に、一族を破壊した者と、その一族を地獄へと向わせます.
なぜなら、父祖たちは、お供えの団子や水をもらえないので、地獄に落ちる
からです. --
1.43 doṣairetaiḥ kulaghnānāṃ varṇasaṃkarakārakaiḥ utsādyante jātidharmāḥ kuladharmāśca śāśvatāḥ
doṣaiḥ etaiḥ kula-ghnānāṃ varṇa-saṃ-karakārakaiḥ -a(m.) etad -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) pl.inst. 〃 pl.gen. pl.inst.
vice these family destroying color mixing together √duS_become bad √han √varN_color √kR
ut-sādyante jāti-dharmāḥ kula-dharmāḥ ca śāśvatāḥ -√sad_caus.pass. -i(f.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) 3pl.pres. pl.nom. 〃 〃
destroy generic justice family justice eternal √dhR_hold
-- 種族の混交という、一族を破滅させる者たちの、これらの悪徳によって、
永遠の出生の正義と、一族の正義が破壊されます. --
1.44 utsannakuladharmāṇāṃ manuṣyāṇāṃ janārdana narake niyataṃ vāso bhavatītyanuśuśruma
utsanna-kula-dharmāṇām manuṣyāṇām jana-ardana
-a(ut-√sad_pp.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) -a(m.) pl.gen. 〃 sg.voc.
destroy family justice human クリシュナ √dhR_hold √man_think √jan
narake niyataṃ vāsaḥ bhavati iti anu-śuśruma -a(m.) -a(a.) -a(m.) √bhU ind. -√zru sg.loc. sg.acc.副詞化 sg.nom. 3sg.pres. 1pl.pf. hell always dwelling be thus hear -√yam_hold back
-- クリシュナよ! 一族の正義が滅びた者たちの住むところは、
必ず地獄である・・と私達は聞きました. --
16/16 © 2015 KAWANE,Yusuke All Rights Reserved.
1.45 aho bata mahat pāpaṃ kartuṃ vyavasitā vayam yad rājya-sukha-lobhena hantuṃ svajanam udyatāḥ
aho bata mahat pāpam kartum vy-ava-sitāḥ vayam ind. -a(a.) -a(a.) √kR -a(m.) aham sg.acc. 〃 _inf. pl.nom. 〃
Ah! alas! big vicious do decided we √mah_magnify -√so_finish yat rājya-sukha-lobhena hantum sva-janam ud-yatāḥ yad -a(m.) -a(n.) -a(m.) √han -a(m.) -a(-√yam_pp.)
sg.acc. sg.inst. _inf. sg.acc. pl.nom. kingdom happiness desire killing relations undertake √rAj_reign √lubh sva=own √jan
-- ああ! 我々は、何と大きな悪事をなそうと決心したのだろうか!
王国の幸せを貪って、一族を殺そうとするなんて. --
1.46 yadi māmapratīkāramaśastraṃ śastrapāṇayaḥ dhārtarāṣṭrā raṇe hanyustanme kṣemataraṃ bhavet
yadi mām a-pratīkāram a-śastram śastra-pāṇayaḥ ind. aham -a(m.) -a(m.) -a(m.) -i(m.) 1sg.acc. sg.acc. sg.acc. pl.nom. if me not resist not weapon weapon in the hand -√kR √zas √paN_buy dhārtarāṣṭrāḥ raṇe hanyuḥ tat me kṣema-taraṃ bhavet -a(m.) -a(m.) √han tad aham -a(n.) √bhU pl.nom. sg.loc. _opt. sg.nom. 1p.gen. sg.nom. _opt. sons of Dhr. battle kill my greater happiness to be
√raN_rattle
-- もし、武器を手にしたドリタラーシュトラの息子たちが、抵抗もしない、武器もない私を
戦において殺そうとするなら、それは、私にとってこの上ない幸せです.』
1.47 evamuktvārjunaḥ saṅkhye rathopastha upāviśat visṛjya saśaraṃ cāpaṃ śokasaṃvignamānasaḥ
evam uktvā ajunaḥ saṅkhye ratha-upa-sthe upa-ā-viśat ind. √vac -a(m.) -a(n.) -a(m.) -√viz _abs. sg.nom. sg.loc. sg.loc. 3sg._impf. thus say アルジュナ battle seat of chariot fall into
-√sthA vi-sṛjya sa-śaram cāpam śoka-saṃ-vigna-mānasaḥ -√sRj -a(m.) -a(m.) -a(a.) -a(-√vij_pp.) -a(m.) _abs. sg.acc. sg.acc. sg.nom. let go furnished bow sorrow terrified mind
with an arrow √zuc (サンジャヤ)
戦いの場で、アルジュナはこう言って、矢を番えていた弓を落とし、戦車の座に崩れ落ちました.
彼の心は悲しみでかき乱されていました.」