ekgkfo|ky;hu fon;kfkkzph vkregr;k ,d v/;;u · प्रा. इलि ास जी. ेपाी...

9
ा. इलियास जी. बेपार1Page Ekgkfo|ky;hu fon;kFkkZph vkRegR;k ,d v/;;u ा. इलियास जी. बेपारआठविे कॉिेज ऑफ़ सोशि वक जहा भंडारा .महाराgR;k vkf.k vkRegR;sP;k ?kVuk loZ lkekU; vkf.k loZ dkGkr lq: vlrkr- ;keqGs vkRegR;k gk v/;;u o fparukpk fo"k; vl.ks LokHkkfod Bjrs- lkekU;i.ks vkRegR;sP;k dkj.kkpk fopkj lacaf/kr O;DrhP;k thoukrhy ?kVukaP;k lanHkkZr dsyk tkrks- ,fey nqf[kZe gk ifgyk lekt’kkL=kK dh T;kus vkRegR;k njkpk fopkj lektkP;k lanHkkZr dsyk- vkf.k vkRegR;spk fla/nkar gk ,d oSKkfud fla/nkar ekaMyk tkrks- vkRegR;k gh pqdhps fdaok vi?kkrkus ?kMysyh rh ulwu ek.klkus tk.khoiwoZd ?kMowu vk.kysyh gh ,d lkekftd ?kVuk vkgs- R;k ?kVusyk tckcnkj vkRegR;k dj.kkjh O;Drhp vlrs- Eg.kts T;kosGh O;Drh Lor%gwu Lor%ps vk;q"; laiowu Vkdkos vlk fu.kZ; ?ksrs R;kposGh rh vkRegR;k djrs- तावःा vkRegR;spk bfrgkl%& e/;;qxhu dky[kaMkP;k lq:okrhyk jkseu vkf.k xzhd txke/;s vkRegR;sP;k ladYiusdMs lk/kkj.k n`f"Vdksukrwu cf?krys tkrs- e/;;qxke/;s ppZ e/;s xjhch ekrkP;k vkRegR;k fo"k;h ppkZ >kyh vkgs- izkphu ;qxke/;s dkgh xzhd rRoKkuh vkRegR;k dsY;kps fnlwu ;srs- ;ke/;s ik;Fkkxksjl T;kus ewY;koajrh fo’okl u Bsork QDr xf.krh; la[;kfd; ladYiusoj fo’okl Bso.;kl lkafxrys- gs rkRdkfyu lkekftd fu;ekauk /k:u ulY;keqGs R;kyk vkRegR;k dj.;kph f’k{kk >kyh- vkWfLVVWy g;k xzhd rRoKkyk lq/nk vkRegR;k djkoh ykxyh- dkj.k rks yksdkuk lk/kh lk/kh i.k vukdyfu; ewY;kaph f’kdou nsr gksrk- vkf.k ;keqGsp R;kP;k ojrh jk"Vªnzksgkpk [kVyk pkyfo.;kr vkyk-vkf.k R;kyk gseykWd ukokps fo"k izk’ku d:u vkRegR;k dj.;kph f’k{kk BksBkfo.;kr vkyh- jks ee/;s vkRegR;k gk dks.kR;kgh izdkjpk xqUgk letyk tkr uOgrk- b- l- 1970 e/;s QzkUle/khy ywbZ pkSnkok ;kus vkRegR;k gk xaHkhj Lo:ikpk xqUgk vkgs vls ?kksf"kr dsys- la;qDr jk"VªkEk/;s vesfjdu jkT;dkzarh vxksnj xqykaekP;k vkRegR;k g;k lkekftd fu"ks/k uksnafo.;klkBh gksr gksR;k- b- l- 1966 rs 1976

Upload: dophuc

Post on 14-Mar-2019

235 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

. . 1P a g e

Ekgkfo|ky;hu fon;kFkkZph vkRegR;k ,d v/;;u

. .

.

gR;k vkf.k vkRegR;sP;k ?kVuk loZ lkekU; vkf.k loZ dkGkr lq: vlrkr- ;keqGs vkRegR;k gk

v/;;u o fparukpk fo"k; vl.ks LokHkkfod Bjrs- lkekU;i.ks vkRegR;sP;k dkj.kkpk fopkj lacaf/kr

O;DrhP;k thoukrhy ?kVukaP;k lanHkkZr dsyk tkrks- ,fey nqf[kZe gk ifgyk lektkkL=kK dh T;kus

vkRegR;k njkpk fopkj lektkP;k lanHkkZr dsyk- vkf.k vkRegR;spk fla/nkar gk ,d oSKkfud fla/nkar

ekaMyk tkrks- vkRegR;k gh pqdhps fdaok vi?kkrkus ?kMysyh rh ulwu ek.klkus tk.khoiwoZd ?kMowu

vk.kysyh gh ,d lkekftd ?kVuk vkgs- R;k ?kVusyk tckcnkj vkRegR;k dj.kkjh O;Drhp vlrs-

Eg.kts T;kosGh O;Drh Lor%gwu Lor%ps vk;q"; laiowu Vkdkos vlk fu.kZ; ?ksrs R;kposGh rh vkRegR;k

djrs-

vkRegR;spk bfrgkl%&

e/;;qxhu dky[kaMkP;k lq:okrhyk jkseu vkf.k xzhd txke/;s vkRegR;sP;k ladYiusdMs lk/kkj.k

n`f"Vdksukrwu cf?krys tkrs- e/;;qxke/;s ppZ e/;s xjhch ekrkP;k vkRegR;k fo"k;h ppkZ >kyh vkgs-

izkphu ;qqxke/;s dkgh xzhd rRoKkuh vkRegR;k dsY;kps fnlwu ;srs- ;ke/;s ik;Fkkxksjl T;kus

ewY;koajrh fookl u Bsork QDr xf.krh; la[;kfd; ladYiusoj fookl Bso.;kl lkafxrys- gs

rkRdkfyu lkekftd fu;ekauk /k:u ulY;keqGs R;kyk vkRegR;k dj.;kph fk{kk >kyh- vkWfLVVWy g;k

xzhd rRoKkyk lq/nk vkRegR;k djkoh ykxyh- dkj.k rks yksdkuk lk/kh lk/kh i.k vukdyfu; ewY;kaph

fkdou nsr gksrk- vkf.k ;keqGsp R;kP;k ojrh jk"Vnzksgkpk [kVyk pkyfo.;kr vkyk-vkf.k R;kyk

gseykWd ukokps fo"k izkku d:u vkRegR;k dj.;kph fk{kk BksBkfo.;kr vkyh- jksee/;s vkRegR;k gk

dks.kR;kgh izdkjpk xqUgk letyk tkr uOgrk- b- l- 1970 e/;s QzkUle/khy ywbZ pkSnkok ;kus

vkRegR;k gk xaHkhj Lo:ikpk xqUgk vkgs vls ?kksf"kr dsys- la;qDr jk"VkEk/;s vesfjdu jkT;dkzarh

vxksnj xqykaekP;k vkRegR;k g;k lkekftd fu"ks/k uksnafo.;klkBh gksr gksR;k- b- l- 1966 rs 1976

. . 2P a g e

;k dky[kaMke/;s lkaLd`frd dkzarhP;k njE;ku fpue/;s c;kp izfl/n O;Drh foks"kr% cq/nhoknh vkf.k

ys[kdkauh lSfudkiklwu Lor%yk okpfo.;klkBh vkRegR;k dsY;kps fnlwu ;srs-

( Ref.wikiprdia.org )

Hkkjrkrhy vkRegR;spk bfrgkl %&

vkRegR;k Eg.kts lgsrqdi.ks Lor%ps Lor%yk thos ekj.;kph d`R; gks;- iq"dGnk vR;kafrd uSjk;keqGs

fdok eukr mnHkoysY;k ekufld fodkjkeqGs mnk- oSQY;s] fNUUkeuLdrk] e/;izkk] uksP;k inkFkkZpk

veay b- O;Drh vkRegR;sl izo`Rr gksrs- r.kko nqnsZokus okV;kyk vkysyh vkfFkZd ladVs] oS;fDrd ukrs

laca/kkrhy eqys ;kapkgh ;kr lekosk vkq kdrks- vkRegR;k d: ikg.kk;k OlDrh xGQkl ykowu ?ks.ks]

ul dki.ks] fo"kkjh inkFkZ lsou] mapko:u mMh ekj.ks] vls ekxZ pks[kGr vlY;kps vkkyk vkgs- mRrj Hkkjrkis{kk nf{k.k Hkkjrkr vkRegR;k nj tkLr vkgs-

rkfeGukMw ?kVd jkT;kr v..kk nqjkbZ vkf.k ,e- th jkepanzu ;k yksdfiz; usR;kP;k e`R;wus kksdeXu

>kY;kuarj 10&12 yksdkauh tkfgjfjR;k vkRegR;k dsY;kph uksan vkgs- HkkjrkP;k vU; izkarkr jktdh;

usR;kP;k e`R;wuarj loZlkekU; yksdkaph vkRegR;k dsY;kps lkekU;i.ks fnlr ukgh- vkRegR;sP;k lanHkkZr

. . 3P a g e

nf{k.ksdMhy egkuxjkapk fopkj dsyk rj caxyksj ;k ,dkp kgjkr gks.kk;k ,dq.k vkRegR;kiSdh 17%

vkRegR;k gksrkr- ftYgkokj fopkj dsyk rj egkjk"Vkrhy /kkukP;k iVV;kr vl.kkjk HkaMkjk ftYgk

vkRegR;sckcrhr vk?kkMhoj vkgs- Hkkjrkrhy vkRegR;sP;k lanHkkZr oj mYysf[kr loZ ckch vkRegR;k

gk lakks/ku o v/;;ukP;k n`f"Vus eksBh O;kIrh vl.kkjk fo"k; vkgs gs Li"V gksrs- c;kp nskke/;s

o`/n O;DrhP;k vkRegR;kaph izdj.ks 15 rs 29 o;ksxVkrhy O;Drhe/;s lokZf/kd vkgsr- dkj.k g;k

o;k e/khy leqgkph yksdla[;k lq/nk lokZf/kd vlrs- tsOgk dh r:.k O;Drh vkRegR;k iz;Ru vf/kd

djrkr b -l- 2012 e/khy vkdMsokjh uqlkj Hkkjrke/;s 15 rs 29 vkf.k 30 rs 44 o;ksxVkrhy

46000 O;Drhuh vkRegR;k dsyh gs ,dq.k vkRegR;kP;k izek.kkr lqekjs 34% brds vkgs- ;qodkaP;k

,dq.k e`R;iSdh 6% e`R; gs vkRegR;keqGs gksrkr-

vkRegR;klkBh iRdjysyk ekxZ %& dks.krk gs riklys vlrk lokZf/kd 41-8% yksdkauh xGQkl ykowu

vkRegR;k dsyh- 26% yksadkuh fo"k izkku d:u rj 6-9% yksdkauh Lor%yk isVowu thou laioys 5-6%

yksdkauh Lor%yk cqMowu vkf.k 1-1% yksdakuh map bekjrho:u ;k jsYos [kkyh mMh ?ksowu vkRegR;k

dsyh-

b-l-2014 e/;s Hkkjrkr >kysY;k vkRegR;k vkf.k R;kph dkj.ks%& dtZcktkjhi.kk 2308]

yXuklaca/khr 6773] yXu u gks.ks 1096] fookgckg; laca/k 476]ifj{ksrhy vi;k 2403] nqcZyrk

23602] dkSVqafcd leL;k 28602] vktkji.k 23746] ,Ml 233] dWUlj 582] ydok 408]

ekufld vktkj 7104] tquk vktkj 15419 fiz; O;Drhpk e`R;w 981] O;luf/kurk 8647]

lkekftd ntkZrhy ?klj.k 490] izselaca/k 4168] xjhch 1699]

( Ref.The Registrar, General of india 2014 )

fon;kFkhZph vkRegR;k 2013 %& eqcabZ 53] iw.ks 15] ukfkd 12-

dk;nk %& Hkkjrke/;s vkRegR;k dj.ks gk dk;n;kus xqUgk Bjfo.;kr vky vlwu vkRegR;spk iz;Ru

dj.kk;k O;Drhyk Hkkjrh; naM lafgrk lssDku 309 uqlkj ,d o"kkZP;k dkjkoklkph fk{kk ns.;kph

rjrqn dj.;kr vkyh vkgs- b- l- 2014 e/;s gk dk;nk ekxs ?ks.;kpk fu.kZ; Hkkjr ljdkjus

?ksryk-

nqf[kZepk vkRegR;k fo"k;d fla/nkRu%& lqlkbZM ;k vkRegR;sojhy xzaFkkr nqf[kZeus vkRegR;k gh dsoG

,d oS;fDrd Hkkouk ulwu rh ,d lkekftd ?kVuk vkgs- vls izfriknu dsys vkgs- nqf[kZeP;k ers

dkgh oS;fDrd dkj.ks] mnk- izseHkax] xjhch] csdkjh] viaxRo] ;keqGs yksd vkRegR;k djhr vlrhy gh

ijarq lkjlkj fopkj dsyk fdaok ,dq.k vkRegR;k dj.kk;kph ljkljh okkY;kus R;kP;krhy lkekftd o`RRkh liq"Bkr vkY;kus o ,dVsi.kkeqGs djrkr-

. . 4P a g e

Eg.ktsp vkRegR;k gs dsoG oS;fDrdfjR;k ?kMwu ;s.kkjh ?kVuk ulwu rh ,d lkekftd ?kVuk vkgs- gs

R;kus fla/n dsys vkgs-

vkRegR;k ,d lkekftd rF;%& nqf[kZe Eg.krks dh tsOgk ,[kknh O;Drh vkRegR;k dj.;kl izo`Rrh gksr

vlrs rsOgk R;k O;Drhoj HkkSxksfyd] tSfod fdaok oS;fDrd vkRegR;sl izo`RRk djr ukgh rj lkekftd

fo?kVu vkRegR;sl izo`Rr djrks lektkiklwu osxGs gks.ks] ,dVsi.kkph Hkkouk fuekZ.k gks.ks gs lq/nk

,[kkn;k fofk"V lektkrp vk

. . 5P a g e

deh xq.k feGkY;keqGs lq/nk fon;kFkhZ vkRegR;syk izo`Rr gksrkr- rlsp izseHkax o izseke/;s vlQyrk

feGkY;keqGs fon;kFkhZ vkRegR;k djrkr-

nqf[kzzZeP;k ers R;kP;k v/;;uke/;s rhu izdkj lkafxrys vkgs-

1- vkRedsafnzr vkRegR;k 2- ijkFkZoknh vkRegR;k 3- izek.ke kwU; vkRegR;k

lakks/kukps msk %&

1- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ oS;fDrd dkj.kkeqGs vkRegR;k djrks dk gs tk.kwu ?ks.ks

2- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ dqVqackrhy la?k"kZkeqGs vkRegR;k djrks dk gs tk.kwu ?ks.ks

3- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkfFkZd ifjfLFkrheqGs vkRegR;k djrks dk gs tk.kwu ?ks.ks

4- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ lkekftdrs eqGs vkRegR;k djrks dk gs tk.kwu ?ks.ks

5- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ kS{kf.kd eqGs vkRegR;k djrks dk gs tk.kwu ?ks.ks

6- egkfo|ky;hu fon;kFkkZph vkRegR;k cy ekufldrk tk.kwu ?ks.ks

midYiuk @ x`fgrd`R; %&

1- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ oS;fDrd dkj.kkeqGs vkRegR;k djrkr

2- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ dkSVqafcd la?k"kkZeqGs vkRegR;k djrkr

3- egkfo|ky;hu fon;kFkhZph vkfFkZd ifjfLFkrh gyk[;kph vlY;keqGs vkRegR;k

djrks-

4- egkfo|ky;hu fon;kFkhZph lkekftd ntkZ e/;e LOk:ikpk vlY;keqGs vkRegR;k

djrks-

5- egkfo|ky;hu fon;kFkhZ kS{kf.kd rk.k r.kkokeqGs vkRegR;k djrks

6- egkfo|ky;hu fon;kFkhZph ekufldrk dkgh izek.kkr

. . 6P a g e

v-kkfjjhd nks"k%&kkfjjhd n`f"Vdksukrwu ,[kkn;k vo;okph derjrk vlY;kl vusd osGk

vkRegR;kps izdkj ?kMrkr-

c-kkfjjhd O;k/kh% Hka;dj kkfjjhd O;k/kh >kY;kl mnk- dWUlj]d`"Bjksx] {k;jksx] fdaok

fn?kZdkG jkg.kkjh vktkj] xqIrjksx vkk vktkjkeqGs O;Drh vkRegR;k djhr vlrks ojhy

dkj.kkeqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkRegR;k djhr vlrkr-

2- dkSVqafcd dkj.k%&T;k O;Drhps dkSVqafcd thou la?k"kZe; vkf.k r.kkoiwoZd vlrs R;k dqqaVqackrhy O;Drhph kkarh vkf.k lqjf{krrk Hkax gksrs vkk izdkjph dkSVqafcd ifjfLFkrh O;Drhyk vkRegR;k

dj.;kl izsfjr djhr vlrs- HkXu dqVqac o dkSVqafcd dygkeqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkRegR;k

djhr vlrkr

3- vkfFkZd dkj.k%&fofo/k izdkjph vkfFkZd fo"kerk vFkok vkfFkZd ifjfLFkrheqGs fon;kFkhZ vkRegR;k djhr vlrkr- tls fd nkfjnz;] csdkjh fo"ke vkfFkZd ifjfLFkrh rlsp thouke/;s vf/kd

vi;k vkY;keqGs o vkfFkZd ifjfLFkrh uktqd vlY;keqGs iqkY;keqGs cq/nheku fon;kFkhZuhgh

vkRegR;k dsY;kph vusd mnkgj.k ?kMyh vkgsr- mPpHkz yksdkr fdaok tkrhlewgkrp fookg laca/k

tksM.;kps ca/ku ofMyksikftZr O;olk; dj.;kpk vVVkgkl ;k lkj[;k vusd ckcrhr eqykeqyhoj

lkekftd ncko Vkd.;kpk iz;Ru gksr vlY;kps fnlwu ;srs- R;keqGs egkfo|k;hu fon;kFkhZ vkRegR;k

djhr vlrkr-

5- kS{kf.kd dkj.k %& ikydkP;k vis{kk vH;klkps vks>s vkf.k Li/kkZ eqGs fon;kFkhZph lg.kkhyrk gjfoyh vkgs- vis{kk iw.kZ d: u kdY;kus fon;kFkhZ Vksdkph Hkwfedk ?ksr vkgsr- mijkt/kkuhr

tkusokjh 2010 iklwu rs vkrki;Zr 46 fon;kFkhZuh vkRegR;k dsY;kph iksfyl nIrjh uksan vkgs- deh

cq/nherk vlysY;k O;Drhe/;s gs 2 rs 3 iVhus vkRegR;spk /kksdk tkLr vlY;kps fnlwu ;srs dkj.k rs

jkstxkj feGfo.;klkBh Li/kkZ d: kdr ukgh R;keqGs R;kps lkekftd ntkZ fVdowu Bso.;k ,so

. . 7P a g e

6- Ekkufld dkj.k%& ekufld vktkjkeqGs 27 rs 90% vkRegR;k dj.;kpk /kksdk tkLr vlrks- T;kauk ekufld vktkjkeqGs HkrhZ dsY;k xsys vkgs- vkk O;Drh vkRegR;k dj.;kph kD;rk 8-6%

vlrs vkRegR;k dj.kk;k loZ yksdke/;s izeq[k ekufld jksx vlY;kps fnlwu ;srs- vkRegR;k dsysY;k

20% yksdke/;s vk/kh vkRegR;k iz;Ru dj.kk;kph la[;k vlrs- ts ;k vk/kh vkRegR;spk iz;Ru

djrkr vls yksdkiSdh 1% O;Drh ,d o"kkZps vkrp vkRegR;k iw.kZ d:u ?ksrkr 5% is{kk tkLr O;Drh

10 o"kkZps uarj vkRegR;k djrkr- vkf.k ekufld rk.k r.kko o la?k"kZ eqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ

vkRegR;k djhr vlrkr-

laksk/ku vkjk[kMk%& lakks/ku vkjk[kMk gh kkL=h; lkekftd lakks/kukph ,d izeq[k ik;jh vkgs-

dks.krsgh dk;Z O;ofLFkri.ks ikj ikM.;klkBh loZ izFke R;k dk;kZpk vkjk[kMk r;kj djkok ykxrks-

lakks/kdkyk R;k dk;kZps i/nrkhj fu;kstu R;kph :ijs"kk vkf.k ekaM.khps Lo:i fufpr o Li"V djkos

ykxrs ;kyk lakks/ku Eg.krkr- ;ke/;s vakr% o.kZukRed o vakr% funkukRed lakks/ku vkjk[kMkpk

okij dj.;kr vkyk

izLrqr fo"k;kP;k v/;;ukdfjrk xSjlaHkkO;rk uequk fuoM i/nrhe/khy lks;hLdj uequkpk okij

dj.;kr vkyk-

rF; ladyu%& ,d vuqHko fl/n lR;kirhr voyksdu Eg.kts rF; gks;- rF; ladyukP;k i/nrh

[kkyhy izek.ks

rF; ladyu i/nrh

ekfgrh

izkFkfed Lo:ikph f}rh; Lo:ikph

ekfgrh ekfgrh

izukoyh oS;fDrd eqyk[kr iqLrds] ekflds] o`Rri=s

if=dk] >kysys lakks/ku

bVjusV

rF; izfdz;k%& eqyk[kr]izukoyh] fufj{k.k fdaok vU; i/nrhph ekfgrh xksGk dsY;kuarj th egRokph

ik;jh vkgs rh Eg.kts rF; izfdz;u gks;-

. . 8P a g e

mik; ;kstuk%& vkRegR;k fuokj.;klkBh mik;;kstuk iyZeu 1970

vkk fdz;k fdaok dk;Z ts ,[kkn;k fofk"V leL;sus vxksnjP;k leL;soj izfrca/k ?kky.;kdfjrk fdaok

R;k leL;sP;k fu;a=.kkP;k dfjrk R;k leL;sph y{k.ks fnlrkp dk;Z dsys tkrs- izfrca/kkRed vkf.k

mipkjkRed lektdk;Z EgVys tkrs-

1- lektkrhy vkfFkZd fo"kerk nqj dj.ks- 2- vkk izdkjP;k oS;fDrd] dkSVqafcd] vkfFkZd] lkekftd] kS{kf.kd leL;k ukfgkk dsY;k ikfgts

T;k vkk vkRegR;sph ifjfLFkrh fuekZ.k djrkr fdaok izksRlkgku nsrkr-

3- vkRegR;k dj.kk;k O;Drhps ekufld foys"k.k d:u fpfdRlk dsyh ikfgts 4- ikydakuh fon;kFkkZukdMs fufj{k.k dsys ikfgts o R;kauk osGksosGh ekxZnkZu dj.ks] fe=Rokps ukrs

fuekZ.k dj.ks] ladksfpr o`Rrh ukfgls dj.ks] R;kaP;k lqIr xq.kkauk pkyuk ns.ks- b- 5- egkfon;ky;hu fon;kFkkZuk ikydakus /khj ns.ks] R;kps eukscy okkys 2- dkSVqafcd dkj.kkeqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkRegR;k djrkr v/;;uk o:u fl/n >kys 3- vkfFkZd ifjfLFkrheqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkRegR;k djrkr v/;;uk o:u fl/n >kys 4- lkekftdrseqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkRegR;k djrkr gs v/;;uk o:u fl/n >kys 5- {kf.kd dkj.kkeqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkRegR;k djrkr v/;;uk o:u fl/n >kys 6- ekufld dkj.kkeqGs egkfo|ky;hu fon;kFkhZ vkRegR;k djrkr v/;;uk o:u fl/n >kys

v-dz ys[kdkps uko iqLrdkps uko izdkku

1

2-

3-

Izkk- vkyksuh foosd

Izkk- ?kkVksGs- jk-uk-

yksVs- jk- t

Lkkekftd lakks/ku i/nrh

LkektkkL=h; lakks/ku rRos o i/nrh

Hkkjrh; lkekftd leL;k

JhlkbZukFk izdkku

ukxiwj 2007

eaxskizdkku ukxiwj

2000

fiiaGkiqjs vW.M

daiuhukxiwj poFkh

. . 9P a g e

4-

5-

6-

7-

ekus ekf.kd

Juile cere john

jorden,&paid Daberstein

yksder

Hkkjrh; lekt vkOgkus vkf.k

leL;k

xqUgsxkjh kkL=

john The impact of secede in the

family

vkDVkscj 2007

vko`Rrh 1998

QMds izdkku

14-8-2015