ocenuvanje-upatstva za ucilistata

7/27/2019 Ocenuvanje-Upatstva Za Ucilistata

1/96

OCENUVAWE

NANAPREDO

KOT

IPOSTIGAW

ATA

NAU ENIC

ITE

Upatstvazau

~ili{tata


2/96


3/96

OCENUVAWENA NAPREDOKOT

I POSTIGAWATA

NA U^ENICITE

Upatstva za u~ili{tata


4/96

Ova izdanie e finansirano od amerikanskiot narod preku Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj - USAID

Makedonija, vo ramkite na Proektot za osnovno obrazovanie, komponenta Unapreduvawe na ocenuvaweto na

u~enicite, {to go sproveduva Akademijata za razvoj na obrazovanieto (AED) vo partnerstvo so Makedonskiot

centar za gra|ansko obrazovanie (MCGO).

OCENUVAWE NA NAPREDOKOT I POSTIGAWATA NA UÊNICITE

Upatstva za u~ili{tata

Naslov na originalot:

ASSESSMENT IN THE PRIMARY SCHOOL CURRICULUM:

Guidelines for Schools

Redaktor:

M-r Gorica Mickovska

Prevod:

Vladimir Mostrov

Lektura:

Suzana Stojkovska

Grafi~ko ureduvawena izdanieto na makedonski jazik:

Biljana Mihajlovska

ASS-400-002-MAC

Stavovite na avtorite iskaàni vo ovoj prira~nik ne gi izrazuvaat stavovite na Agenci-

jata na SAD za me|unaroden razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski Dràvi.

CIP - Katalogizacija vo publikacijaNacionalna i univerzitetska biblioteka Sv. Kliment Ohridski, Skopje

373.3.091.279.9(035)

OCENUVAWE na napredokot i postignuvaweto na u~enicite: upatstva za u~ili{tata /[urednik Gorica Mickovska; prevod Vladimir Mostrov]. - Skopje: Makedonski centarza gra|ansko obrazovanie, 2008. - 94 str.: ilustr.; 24 sm.

Prevod na deloto:Assessment in the primary school curriculum: guidelines for schools. -Predgovor / Gorica Mickovska: str.6. - Bibliografija: str. 89-92. - Sodrì i: Prilozi

ISBN 978-608-4529-00-2

a) Ocenuvawe - Osnovno vospitanie i obrazovanie - Prira~niciCOBISS.MK-ID 75243786


5/96

Sodrìna

Predgovor 4

Voved 5

Tema 1: Povtorno razgleduvawe na ocenuvaweto 8

Koja e celta na ocenuvaweto vo realizacijata na nastavnite programi

za osnovno u~ili{te? 9

[to vklu~uva ocenuvaweto? 9

Kako se razviva{e ocenuvaweto po objavuvaweto na publikacijata

Nastavnite programi za osnovno obrazovanie? 10

Tema 2: Metodi na ocenuvawe vo nastavata 14

Samoocenuvawe 16

Razgovori so u~enici 24

Ocenuvawe na portfolio 28

Izgotvuvawe mislovni mapi 33

Postavuvawe pra{awa 39

Nabquduvawe na rabotata na u~enicite od strana na nastavnikot 42

Zada~i i testovi izgotveni od nastavnikot 49

Standardizirano testirawe 53

Tema 3: Poblizok osvrt na OZU i ONN 64

Sobirawe na informacii 64

Beleèwe na informaciite od ocenuvaweto 65

Interpretirawe na informaciite od ocenuvaweto 65

Koristewe na informaciite od ocenuvaweto 65

Izvestuvawe za informaciite od ocenuvaweto 66

Tema 4: U~ili{nata politika za ocenuvaweto 70

Sodrìna na politikata za ocenuvawe 71

Zo{to treba da se ocenuva u~eweto na decata? 71

[to treba da se ocenuva? 71

Koga treba da se vr{i ocenuvaweto? 72

Kako treba da so ocenuva u~eweto na decata? 73

Kade treba da se beleàt/evidentiraat informaciite od ocenuvaweto? 73

Kako treba da se beleàt/evidentiraat informaciite od ocenuvaweto? 74

So kogo treba da se spodeluvaat informaciite od ocenuvaweto? 74

Kako treba da se spodeluvaat informaciite od ocenuvaweto

so drugi subjekti? 74

Kolku dolgo vreme treba da se ~uvaat informaciite od ocenuvaweto? 75

Prilozi Prilog A

Dopolnitelni informacii za metodite na ocenuvawe na ~asovite 78

Prilog B

Resursi za fotokopirawe 85

Bibliografija 89


6/96

Predgovor

Ocenuvawe na napredokot i postigawata na u~e-nicite e prevod na publikacijata izdadena od Nacio-nalniot sovet za nastavni programi i ocenuvawe od

Republika Irska. Taa originalno e izgotvena za da im

pomogne na u~ili{tata vo Irska da go podobrat oce-

nuvaweto, a ja prevedovme za potrebite na u~ili{ta-

ta i nastavnicite vo komponentata Unapreduvawe naocenuvaweto vo USAID Proektot za osnovno obrazo-vanie, kako dopolnitelen materijal. Publikacijata e

prevedena so dozvola na Nacionalniot sovet za nas-

tavni programi i ocenuvawe1, za {to mnogu im blago-

darime.

Vo ovaa publikacija prezentirani se istite prio-

di kon kvalitetno ocenuvawe za koi se zalaga USAID

Proektot za osnovno obrazovanie, a koi se vo soglas-

nost so sovremenite trendovi na stavawe na ocenu-

vaweto vo funkcija na podobruvawe na u~eweto. Ce-

nevme deka na~inot na koj toa e napraveno i prime-

rite {to se dadeni se podednakvo primenlivi vo Ma-kedonija kako i vo Irska. Povrzuvaweto na delovite

od tekstot so irskata zakonska regulativa ne ja na-

maluvaat upotreblivosta na priodite kaj nas.

Tekstot e preveden bez nikakvi izmeni, osven

{to se izostaveni dvata posledni prilozi {to se od-

nesuvaa na barawata {to proizleguvaat od zakon-

skata regulativa vo Irska i ulogata na razli~ni in-

stitucii vo Irska {to se povrzani so u~eweto na de-

cata.

Gorica Mickovska,

rakovoditel na komponentata

Unapreduvawe na ocenuvawetovo USAID Proektot

za osnovno obrazovanie

__________________1 PSI General Licence No: 2005/08/01, Licence to Re-use Public Sector

Information under the European Communities (Re-use Public Sector

Information) Regulations 2005 (Sl 279/05).

4

OCENUVAWENANAPRE

DOKOTIPOSTIGAWATANAU^ENICITE


7/96

Voved

Dokumentot Ocenuvawe na napredokot i posti-gawata na u~enicite e izgotven za da im pomogne nanastavnicite da gi zgolemat znaewata i razbiraweto

za ocenuvaweto, kako i da im pomogne na u~ili{tata

vo sozdavaweto i sproveduvaweto na politikata za

ocenuvaweto. Upatstvata sodràt primeri kako nas-

tavnicite da sobiraat informacii za napredokot ipostigawata na u~enicite, kako da gi koristat takvi-

te informacii za da ja podobruvaat nastavata i u~e-

weto i kako da gi informiraat za rezultatite od oce-

nuvaweto site onie koi{to se zainteresirani za

obrazovanieto na decata.

Dokumentot opfa}a ~etiri temi. Temata 1 - Pov-torno razgleduvawe na ocenuvaweto gi prezentiradvata priodi kon ocenuvaweto - ocenuvaweto zaradi

u~ewe (OZU) i ocenuvaweto na nau~enoto (ONN). Oviepriodi se izgradeni vrz ~etirite celi na ocenuva-

weto izloèni vo Programite za osnovno obrazovanie(1999) - formativnoto, sumativnoto, evalvaciskoto i

dijagnosti~koto. Ovaa tema nakratko gi opi{uva OZUi ONN, a dopolnitelni detali se dadeni vo Temata 3.

Temata 2 - Metodi za ocenuvawe vo nastavatadava pregled na razli~nite metodi {to gi koristat

nastavnicite vo ocenuvaweto na u~eweto na decata.

Ovde, isto taka, se vklu~eni i opisi kako nastavni-

cite gi koristat ovie metodi, poddr{kata na u~eweto

na decata i podobruvaweto na nastavata.

Temata 3 - Podetalen pogled na OZUi ONN gisporeduva i gi sprotivstavuva dvata priodi vo ocenu-

vaweto. Za da pokaè kako vo praktika bi izgledale

ovie dva priodi se koristat pet aktivnosti na ocenu-

vaweto - sobirawe informacii, beleèwe, inter-

pretirawe, koristewe i izvestuvawe.

Temata 4 - U~ili{nata politika za ocenuvawetodava soveti za razvojot na politikata za ocenuvawe

vo u~ili{tata. Istaknati se zakonskite barawa za

beleèwe i za soop{tuvawe na informaciite za na-

predokot i postigawata na u~enicite.

Vo Prilogot A se dadeni dopolnitelni infor-macii za metodite na ocenuvawe vo nastavata kako

dopolnenie na Temata 2 so materijali {to moàt da

se fotokopiraat za nekoi od metodite prikaàni vo

Prilogot B.

5

UPATSTVAZAUÎLI[TATA


8/96


9/96

TEMA1:

POVTORNO

RAZGLEDUVAWE

NAOCENUVAWETO


10/96

8

OCENUVAWENANAPRE


Tema 1:Povtorno razgleduvawena ocenuvaweto

Nastavno podra~je/nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelenie:

Podra~je:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Primer na aktivnost 1.Ocenuvaweto vo praktika

Matematika

Merki

Dolìna

Deteto treba da se osposobi da presmetuva, sporeduva, meri i beleìdolìna koristej}i nestandardni edinici.

Prvo ili vtoro

Broevi

Operacii - Sobirawe

Deteto da se osposobi da sobira broevi so i bez preimenuvawe do 99.

G-|a Kofej gi organizira svoite 26 u~enici od prvo i vtoro oddelenie

vo ~etiri grupi - tri grupi od po pet deca od vtoro oddelenie i edna po-

golema grupa od edinaeset deca od prvo oddelenie. Nadgraduvaj}i go mate-

rijalot od prakti~nata rabota vo prethodnite denovi za sobirawe broevi

so i bez preimenuvawe do 99, g-|a Kofej im dava na sekoja grupa u~enici od

vtoro oddelenie niza na problemi so broevi i edna ko{ni~ka so materi-

jali (liàv~iwa, poedine~ni kocki, pravoagolni stap~iwa i lenti so broe-vi). Decata rabotat zaedno na re{avaweto na problemite.

Vo me|uvreme, g-|a Kofej raboti so svoite u~eniici od prvo oddelenie

na razvivaweto na nivnite sposobnosti za merewe dolìna koristej}i ne-

standardni edinici. Po razgovorot zo{to se potrebni znaewata za poimot

dolìna, i povrzuvaj}i go so sekojdnevnite aktivnosti, taa pokaùva kako

se meri dolìna na edna kniga koristej}i kibrit~iwa, potoa dolìna na

edna klupa koristej}i slikarski ~etki i dolìna na u~ilnicata koristej}i

~ekori. G-|a Kofej bara od decata da rabotat vo parovi (ili vo grupi od po

tri deca) za da ja izmerat dolìnata na predmetite vklu~uvaj}i gi i svoite

tetratki po matematika, u~ili{nite ~anti, rasponot na nivnite race i na

u~ili{nata biblioteka. Vo tekot na ovie aktivnosti taa gi nadgleduva de-

cata kako rabotat i razgovara so niv za nivnite naodi. Gi potsetuva za va`-

nite strategii pri mereweto, na primer, stavaweto na mernite edinici ed-

na do druga (da bidat sostaveni kraj so kraj), mesteweto na prvata edinica

na rabot od predmetot {to se meri i pokaùvaweto na mernite edinici do-

deka gi brojat.

Otkako decata }e gi zavr{at svoite zada~i so mereweto, g-|a Kofej gi

pokanuva da gi prezentiraat svoite naodi kako grupa. Davaj}i im povratni

informacii preku diskusija taa im pomaga da gi analiziraat pri~inite za

zna~itelnite razliki vo nivnite naodi. Tie proizleguvaat, glavno, zaradi

toa {to decata ne gi postavile mernite edinici edna do druga, a nekoi, pak,

se rezultat na gre{ki vo mereweto. Zabeleùvaj}i deka na izvesen broj

u~enici im e potrebno dopolnitelno ve`bawe za da merat precizno, g-|aKofej planira da im dade sli~ni zada~i i naredniot den.


11/96

Ovoj prikaz na praktikata na eden nastavnik na

~asovite pokaùva kolku (kako {to se sugirira voNastavnite programi za osnovno u~ili{te) ocenuva-weto pretstavuva integralen del na site podra~ja nanastavnite programi i deka toa gi opfa}a raznovid-nite aspekti na u~eweto (Nastavni programi za os-novno obrazovanie, Voved, str. 18). Vo ovoj primerprocesot na ocenuvawe mu obezbeduva na nastavnikot

informacii {to mu se potrebni za da donesuva zna-

~ajni odluki za nastavata i za procesot na u~eweto -

pravej}i izbor na obrazovni zada~i, identifikuvaj}i

soodvetni nastavni metodi, planiraj}i aktivnosti za

u~eweto, izbiraj}i prigodni materijali, diferenci-

raj}i go u~eweto i davaj}i im na decata povratni in-

formacii kolku dobro gi re{avaat zada~ite. Vakvite

sekojdnevni aktivnosti go stavaat ocenuvaweto vo

samiot centar na nastavata i na u~eweto.

Koja e celta na ocenuvawetovo realizacijata na nastavnite

programi za osnovno u~ili{te?Ocenuvaweto se odnesuva na: gradeweto slika zanapredokot i/ili postigawata na deteto vo izu~uva-

weto na nastavnite programi za osnovno u~ili{te voodreden period. Informaciite za toa kako detetou~i (procesot na u~eweto) i za toa {to e ona {to de-teto go u~i (proizvodot na u~eweto) ja oblikuvaat

slikata. Nastavnikot gi koristi ovie informacii za

da go identifikuva i da go pofali tekovniot napre-

dok vo u~eweto na deteto i da mu dade soodvetna pod-

dr{ka vo natamo{noto u~ewe.

[to vklu~uva ocenuvaweto?Za nastavnikot ocenuvaweto vklu~uva sobirawe

informacii za podobro da razbere kako sekoe dete

napreduva vo u~ili{teto i takvite informacii da gi

koristi za da go potpomaga u~eweto na deteto. Ocenu-

vaweto, zatoa, zna~i ne{to pove}e otkolku testi-

rawe. Toa se odnesuva na sekojdnevnite interakcii

me|u nastavnikot i sekoe dete poedine~no, koi{to

vklu~uvaat povremeni razgovori, nabquduvawa i

deluvawa.

Bez ogled na toa dali nastavnikot postavuva

pra{awa i gi slu{a odgovorite od decata, dali gi

nabquduva decata kako rabotat vrz odredena zada~a

ili gi koristi rezultatite od nekoj nedelen test za

da dade informacii za nastavata i u~eweto, ocenu-

vaweto vklu~uva mnogu aktivnosti koi{to se prek-

lopuvaat i koi{to ~esto se simultani - sobirawe,beleèwe, interpretirawe, koristewe i izvestuva-

we na informaciite.

Vakvite aktivnosti se slu~uvaat za nekolku se-

kundi ili, pak, vo period od nekolku denovi ili ne-

deli zavisno od celta na ocenuvaweto i metodite {to

se koristat. Sobranite informacii go zbogatuvaat

razbiraweto na nastavnikot za toa {to i kako u~eni-

kot u~i. Nastavnikot gi koristi vakvite informacii

za da gi planira aktivnostite za u~ewe bazirani vrz

soodvetni obrazovni celi od nastavnite programi i

vrz ona {to deteto prethodno go u~elo. Preku ocenu-vaweto nastavnikot dobiva seopfatna slika za krat-koro~nite i dolgoro~nite potrebi na deteto i sporedtoa ja planira i idnata rabota (Nastavni programi zaosnovno obrazovanie, Voved, str. 17). Koristej}i gi natakov na~in informaciite od ocenuvaweto, nastav-

nikot dava poddr{ka i go pro{iruva u~eweto na u~e-

nikot.

Zatoa, ocenuvaweto pretstavuva del od ona {to

nastavnikot go pravi sekoj den vo svojata nastava,

kako {to e prikaàno na dijagramot 1.

Ocenuvaweto pretstavuva proces na sobirawe,

beleèwe, interpretirawe, koristewe nainformaciite i izvestuvawe za napredokoti postigawata na u~enikot vo steknuvaweto

znaewa, sposobnosti i stavovi.

9



12/96

Kako se razviva{e ocenuvawetopo objavuvaweto na publikacijataNastavni programi za osnovnoobrazovanie?

Nastavnite programi za osnovno obrazovanie gonaglasuvaat, vo op{ti ramki, zna~eweto na ocenu-

vaweto za da mu ovozmoàt na nastavnikot da go pro-

{iruva i da go zbogatuva u~eweto na decata niz sitepodra~ja na nastavnite programi. Poslednive godini

istraùvawata, teorijata i praktikata vo nastavata

i u~eweto go istaknuvaat pospecifi~no problemot

kako nastavnikot moè da go koristi ocenuvaweto zada ovozmoì u~eweto da bide pointeresno, pomoti-

vira~ko i pouspe{no za sekoe dete. Koristej}i gi ovie

novi soznanija, upatstvoto sodrì Povtorno razgle-duvawe na ocenuvaweto vo osnovnoto u~ili{te koe muobezbeduva na nastavnikot informacii i primeri

koi{to pokaùvaat kako da go primenuva ocenuvawe-

to vo sekojdnevnata praktika.

Vo Nastavnite programi se istaknuva deka oce-nuvaweto ima ~etiri funkcii - formativna, suma-

tivna, evalvaciska i dijagnosti~ka. Vo Povtornotorazgleduvawe na ocenuvaweto vo osnovnoto u~ili{teovie upatstva se baziraat na tie funkcii i se fo-

kusiraat na dva glavni priodi vo ocenuvaweto:

ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU); ocenuvawe na nau~enoto (ONN).

Ovie zaemno povrzani i komplementarni aktiv-

nosti gi naglasuvaat dvata aspekti na ocenuvaweto

koi{to imaat centralno mesto vo rabotata na nastav-

nikot:

Nastavnikot sekojdnevno gi koristi podatocite

kako osnova za nastavata i za u~eweto (OZU). Nastavnikot vo odredeni periodi gi beleì

napredokot i postigawata na decata so cel da

gi informira roditelite2, drugite nastavni-

ci i drugite relevantni lica (ONN).

Dijagram 1: Ocenuvaweto kako del od nastavata

0

OCENUVAWENANAPRE


__________________2 Vo ovie upatstva terminotroditeli se odnesuva na onie lica koi

vodat primarna grià za razvojot i obrazovanieto na svoite deca.

Toa se tatkoto i majkata na deteto i/ili negovite starateli.

Koristej}i goocenuvaweto kako del

od nastavata i u~eweto,

nastavnikot...

Go planira novoto u~ewekoristej}i gi informaciite

od ocenuvaweto i celite na

nastavnite programi.

Gi informiradecata za toa {to

vklu~uva noviot

materijal {to }e go

izu~uvaat.

Istraùva so decata kakoizgleda uspe{noto u~ewe.

Koristi soodvetnimetodi i strategiiza organizirawena nastavata.

Sobira i beleìinformacii za toa

{to i kakodecata u~at.


13/96

Ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU)Konceptot na ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU) gi

pro{iruva mo`nostite na formativnoto ocenuvawe.

Toj ja naglasuva aktivnata uloga na deteto vo negovoto

u~ewe na toj na~in {to nastavnikot i deteto se uso-

glasuvaat vo toa kakvi treba da bidat rezultatite od

u~eweto, kako i za kriteriumite za procenka na re-

zultatite {to se postignuvaat. Vo osnova, OZU im po-

maga na nastavnikot i na decata da se fokusiraat natrite klu~ni pra{awa:

Kade se (do kade stignale dosega) decatavo svoeto u~ewe?

Kade (vo koj pravec) decata napreduvaatvo svoeto u~ewe?

Kako decata }e stignat do slednata fazavo svoetoto u~ewe?

Zatoa, davaweto povratni informacii na decata

ima centralna uloga vo OZU. Ovie povratni infor-macii se baziraat na podatocite za toa kako i {to

decata u~at. Povratnite informacii naso~eni kontekovnoto u~ewe ili kon zada~ata, moè da im pomog-

nat na decata da go identifikuvaat svojot napredok i

da bidat zadovolni so postigawata, precizno da gi

odredat predizvicite so koi se soo~uvaat i da odlu-

~at koi }e bidat nivnite sledni ~ekori. Ova nivo na

vklu~uvawe vo oblikuvaweto na nivnoto u~ewe moè

da go podigne soznanieto na decata za niv samite kako

u~enici, da gi pottiknuva da prezemat pogolema li~na

odgovornost i da se gordeat so svoeto u~ewe.

OZU obi~no ne se praktikuva na krajot na odre-

den del od nastavniot materijal ili na odreden vre-menski period. Toa obi~no e prisutno vo sekojdnev-

nata interakcija na ~asovite me|u nastavnicite i

u~enicite. S {to decata pravat i kaùvaat - posta-

vuvaj}i pra{awa, rabotej}i vrz odreden proekt ili

zada~a, samostojno ili vo sorabotka so drugi deca,

igraj}i, koncipiraj}i ili izgotvuvaj}i nekoj model

itn. - dava mo`nost koja{to im obezbeduva informa-

cii na nastavnikot i na samite deca za toa {to razbi-

raat, a {to ne razbiraat i za toa {to tie moàt, a {to

ne moàt da pravat. Koristej}i go OZU, nastavnikotgi interpretira tie informacii i gi koristi za da im

dade pomo{ na decata vo nivnata rabota i da planira

za ponatamu. Na takov na~in nastavnikot moè da go

integrira OZU vo interakcijata me|u nastavnikot ideteto i decata }e go smetaat toa kako priroden del

od u~eweto vo u~ili{teto.

Nastavnikot moè, isto taka, da gi koristi in-

formaciite od OZU za da ja vrednuva svojata rabota.Vrz osnova na informaciite sobrani od decata, nas-

tavnikot moè da vr{i promeni vo svoeto planirawe,

vo strategiite vo vrska so organizacijata na nasta-

vata i vo nastavnite metodi so cel da go napravi

u~eweto pouspe{no za decata.

Ocenuvawe na nau~enoto (ONN)Za razlika od gorenavedenoto, ocenuvaweto na

nau~enoto (ONN) se fokusira pove}e na srednoro~-noto i na dolgoro~noto ocenuvawe. ONN obi~no vklu-

~uva ocenuvawe na ona {to nekoe dete nau~ilo na

krajot na odreden period, kako {to e na krajot na edna

lekcija, na krajot na nedelata, polugodieto ili u~eb-

nata godina. Naglaskata na ONN e vrz mereweto nakomulativniot napredok na deteto vo postignuvaweto

na celite na nastavnite programi. Ocenkata ili zbi-

rot na osvoenite bodovi ~esto e edinstvena povratna

informacija {to ja dobiva deteto. Dokolku vakvite

rezultati mu koristat samo na nastavnikot, tie moàt

da imaat ograni~ena vrednost za deteto, osven ako

nastavnikot preku niv ne gi identifikuva su{test-

venite informacii {to tie gi davaat za napredokot i

postigawata na deteto i mu gi kaè na deteto. ONN,isto taka, mu pomaga na nastavnikot da ja planira id-

nata rabota, da postavuva novi zada~i, da obezbeduva

povratni periodi~ni informacii i informacii za

ocenuvaweto na krajot na u~ebnata godina.

Nastavnikot gi koristi informaciite od ONN zada gi soop{ti prvenstveno na roditelite i na drugite

nastavnici. Inspektorot od Ministerstvoto za obra-

zovanie i nauka moè da ima uvid vo podatocite odocenuvaweto za da utvrdi dali se realiziraat stan-

dardite za jazi~nata i matemati~kata pismenost i/ili

da go oceni napredokot vo realizacijata na nastavni-

te programi kako del od celokupniot proces na eval-

vacija na u~ili{teto. Pedago{ko-psiholo{kata slu`-

ba moè, isto taka, da ima pristap do informaciite

sobrani preku ONN so cel da raboti zaedno so u~i-li{teto vo zadovoluvaweto na obrazovnite potrebi

na oddelni u~enici.

Vo Temata 3 od ovie upatstva podetalno se pri-

kaàni OZU i ONN i akronimite se napi{ani so za-crneti bukvi za polesno da se razlikuvaat. Tamu se

sporeduvaat i se pravi razlika me|u dvata priodi ko-

ristej}i gi pette aktivnosti vo procesot na ocenu-

vaweto: sobiraweto, beleèweto, interpretiraweto,

koristeweto i izvestuvaweto na informaciite za

napredokot i postigawata na u~enikot.

11



14/96


15/96

TEMA2:

METODI

NAOCENUVAWE

VONASTAVATA


16/96

Ovaa tema sodrì vovedni informacii za raz-novidnosta na metodite za sobirawe i koristewe na

informacii za toa kolku dobro decata u~at vo u~i-

li{teto. Izborot na metodite se dviì od nabqudu-

vawe i postavuvawe pra{awa kako del od sekojdnev-

nata nastava, pa s do poformalnite i postruktuira-

nite metodi kako {to e standardiziranoto testira-

we. Koristej}i kombinacija na metodite, nastavnikot

dobiva podatoci za napredokot i postigawata na de-

cata. Vrz osnova na ovie podatoci, toj planira kako

najefektivno da im pomaga vo nivnoto u~ewe vo id-

nina.

Ne seto ona {to deteto go izu~uva moè da se

testira nitu, pak, e potrebno za s da se dava ocenka.

Vo sorabotka so kolegite, nastavnikot moè da gi

koristi Nastavnite programi za osnovno obrazovanie

za da gi opredeli prioritetite za toa za {to deteto

treba da se osposobi da pravi i da razbira vo odnos

na znaewata, sposobnostite, vrednostite, stavovite

i sklonostite. Toj ponekoga{ }e se fokusira na u~e-

weto na deteto povrzano samo so opredelen nastaven

predmet, a drug pat na u~eweto raboti zaedni~ki za

pove}e predmeti. Otkako }e odlu~i {to treba da seocenuva, nastavnikot odreduva kako toa }e bide oce-

nuvano i kako }e se koristat informaciite od ocenu-vaweto.

Najgolem del od ocenuvawata nastavnikot gi vr-

{i intuitivno dodeka, pak, izvesen del se planiraat

so posebni nameni. Intuitivnoto ocenuvawe i plani-

ranoto ocenuvawe se komplementarni i obete se po-

trebni ako nastavnikot treba da dobie seopfatna

slika za napredokot i postigawata na sekoe dete. Na

primer, pri davaweto pomo{ na grupa na povozrasni

u~enici da izgotvat plan na izlagaweto za nivnata

poseta vo najbliskiot park, nastavnikot zabeleùva

deka kaj edno dete formulacijata pod bukvata a ne eto~na, a deka kaj drugo dete istoto se slu~uva i kaj

formulaciite pod bukvite v i g. Ova moè da go

pottikne nastavnikot da planira izvesno naso~eno

nabquduvawe kaj ovie dve deca vo tekot na slednite

nekolku dena. Preku fokusiranoto nabquduvawe,

nastavnikot moè da ja identifikuva potrebata da

mu pomaga na nekoe od decata vo izgotvuvaweto na

formulaciite navedeni pod bukvite v, o, g i p.

Preku interpretiraweto na golem del od informa-

ciite za toa kako decata gi razmenuvaat znaewata -

so svoi zborovi, preku mol~ewe, preku nivnite ak-

tivnosti i interakcii, nastavnikot moè da go ba-

lansira intuitivnoto i planiranoto ocenuvawe zasekoe dete kako u~enik da ima korist od niv.

Ovaa tema mu pomaga na nastavnikot da dade od-

govor na slednive pra{awa:

Kako }e ocenuvam? Kako }e gi koristam informaciite {to }e gi

sobiram?

Vo ovaa tema se davaat informacii za osum

metodi na ocenuvawe i se prikaùva kako tie moàt

da se koristat za OZU i ONN (vidi Tema 1 i Tema 3).Tie metodi se: samoocenuvaweto, razgovorite so u~e-

nicite, ocenuvaweto na portfolio, izgotvuvaweto

mislovni mapi, postavuvaweto pra{awa, nabquduva-

weto na rabotata na u~enicite od strana na nastavni-

kot, zada~i i testovi izgotveni od strana na nastav-

nikot i standardiziranoto testirawe.

I pokraj toa {to postojat mnogu drugi metodi koi-

{to nastavnicite moàt da gi koristat i gi koristat,

vo ovie upatstva se koristat navedenite osum metodi

za da se prikaè raznovidnosta na metodite za oce-

nuvawe i korisnosta od kombiniraweto na metodite.

Nitu edna metoda za ocenuvawe, sama po sebe, nema da

mu obezbedi dovolno korisni informacii na nas-

tavnikot. Vpro~em, sekoja metoda obi~no vklu~uva ko-

ristewe i na drugi metodi vo pogolem ili vo pomal

obem, na primer, izgotvuvaweto zada~i od strana na

nastavnikot moè, isto taka, da vklu~uva i postavu-

vawe pra{awa i nabquduvawe na decata.

Vo ovie upatstva, sekoja metoda se opi{uva vo

pogled na slednive pra{awa:

Koja e celta na ovaa metoda za ocenuvawe? Kako se koristi taa metoda? Koi informacii treba da se beleàt? Kako }e se koristat tie informacii?

Metodite se prikaàni preku primeri od prak-

tikata. Vakvite primeri, navedeni kako reprezenta-

tivni primeri na aktivnosti, pomagaat da se poka-è kako tie metodi funkcioniraat vo nastavata na~asovite. Reprezentativnite primeri na aktivnosti

se fokusiraat na odredeni nastavni predmeti ili

podra~ja od nastavnite programi i na odredeni odde-

lenski nivoa. Me|utoa, mnogu od tie metodi moàt da

se koristat i vo drugi nastavni predmeti ili podra~-

ja od nastavnite programi, a moàt da se adaptiraat

i za drugi oddelenski nivoa3. Reprezentativnite pri-

meri na aktivnosti zapo~nuvaat so kratok pregled na

relevantnite podra~ja od nastavnite programi, nas-

4

OCENUVAWENANAPRE


Tema 2:Metodi na ocenuvawevo nastavata

__________________3 Kaj nekoi od reprezentativnite primeri na aktivnostite, za nas-

tavnicite se koristat nivnite imiwa, a kaj drugi primeri na ak-

tivnosti se koristat prezimiwata na nastavnicite. Ova ja odra-

zuva raznovidnosta na praktikata vo osnovnite u~ili{ta voIrska.


17/96

tavniot predmet, nastavnata tema, tematskata edini-

ca, programskata cel, oddelenskoto nivo/nivoa {to

se sodràt vo Nastavnite programi za osnovno u~i-li{te, a koi{to moàt da se pogledaat ili da se sim-nat od veb-stranicata http://www.curriculumonline.ie .

Kaj reprezentativnite primeri koi se fokusiraat na

nastavata po angliski jazik se koristi znakot / kade

se prikaàni odnosnite nastavni temi i nastavni edi-

nici. Ovaa strategija gi zema predvid informaciite

dadeni voDopolnitelniot pomo{en materijal po an-gliski jazikobjaven vo 2005 godina.

Osumte metodi za ocenuvawe na dijagramot 2 se

prikaàni vo kontinuum. Metodite pomesteni na le-

vata strana se onie vo koi{to deteto ima vode~ka

uloga vo ocenuvaweto na svojata rabota, a na desnata

strana od kontinuumot se nao|aat onie kade nastav-

nikot ima zna~ajna uloga vo vodeweto na ocenuvawe-

to. I pokraj toa {to nitu edna metoda ne se koristisamo za OZU ili samo za ONN, onie na levata stranana kontinuumot (vo koi deteto ima vode~ka uloga) obi~-

no pove}e se fokusirani na OZU, dodeka, pak, onie nadesnata strana obi~no se fokusirani na ONN.

Diskusijata za metodite na ocenuvawe vo ovaa

tema go sledi redosledot prikaàn na dijagramot 2.

Sekoja metoda e prikaàna kako poseben del.

Samoocenuvawe na str. 16 Razgovori so u~enici na str. 24 Ocenuvawe na portfolio na str. 28 Izgotvuvawe na mislovni mapi na str. 33 Postavuvawe pra{awa na str. 39 Nabquduvawe na rabotata

na u~enicite od strana

na nastavnikot na str. 42 Zada~i i testovi izgotveni

od nastavnikot na str. 49 Standardizirano testirawe na str. 53.

15


Dijagram 2: Kontinuum na metodite za ocenuvawe

Deteto ima vode~ka uloga

vo ocenuvaweto

Samoocenuvawe

Razgovori so

u~enici

Ocenuvawe

na portfolio

Izgotvuvawe

mislovni mapi

Postavuvawe

pra{awa

Nabquduvawe na rabotata

na u~enicite od strana

na nastavnikot

Zada~i i testovi

izgotveni od

nastavnikot

Standardizirano

testirawe

Nastavnikot ima vode~ka uloga

vo ocenuvaweto


18/96

Samoocenuvawe

[to se podrazbirapod samoocenuvawe?Decata se vklu~eni vo samoocenuvaweto koga tie

ja razgleduvaat svojata sopstvena rabota na eden ref-

lektiven na~in, gi identifikuvaat aspektite na ona

{to e dobro i na ona {to bi moèlo da se podobri, a

potoa postavuvaat sopstveni celi za svoeto ponata-

mo{no u~ewe.

Samoocenuvaweto ja vklu~uva metakognicijata -

procesot da se bide svesen za i da se razmisluva za

sopstvenoto u~ewe. Sposobnostite za samoocenuvawe

gi vklu~uvaat efektivnoto postavuvawe pra{awa,

razmisluvaweto, re{avaweto problemi, komparativ-

nata analiza i sposobnosta da se razmenuvaat mis-

lewa na raznovidni na~ini. Samoocenuvaweto moè

da se koristi od strana na deca na site nivoa na

sposobnosti i vo site obrazovni podra~ja. Na na~ini

{to soodvetstvuvaat na vozrasta, toa moè da se ko-risti vo tekot na celoto osnovno u~ili{te i po site

nastavni predmeti. Diskusiite so celata paralelka,

razgovorite vo grupi ili poedine~nite razgovori

pretstavuvaat osnova za samoocenuvaweto.

Gledaj}i primeri na samoocenuvawe vo nasta-

vata, deteto moè da gi koristi sposobnostite za sa-

moocenuvawe vo izgotvuvaweto nacrti, revidirawe-

to, ureduvaweto i objavuvaweto na del od svoite pis-

meni sostavi. Toa moè da gi koristi ovie sposob-

nosti pri izborot na najdobrite primeroci na svojata

rabota i da gi vklu~uva vo portfolioto po op{testvo,

ekologija i prirodni nauki, zdravstveno obrazovanie(op{testveno i li~no) ili umetni~ko obrazovanie.

(Vidi Tema 2, str. 28-32 za podetalni informacii za

ocenuvawe na portfolio.) Samoocenuvaweto moè da

ima, isto taka, kriti~na uloga vo sostavuvaweto, pret-

stavuvaweto i zapi{uvaweto na muzi~ki kompozicii.

Vodeweto portfolio kako li~na evidencija za napre-

dokot i revidiraweto na negovata sodrìna go pot-

tiknuva deteto za samoocenuvawe pomagaj}i mu da gi

razjasni celite i da si postavuva novi obrazovni ce-

li. Portfolioto moè da se koristi za da se pottik-

nuva razmisluvaweto, kako verbalnoto taka i never-

balnoto, i razvivaweto na posloènite mislovnisposobnosti. Za da se dokumentira samoocenuvaweto

i razmisluvaweto na deteto za sopstvenite produkti

ili zbirki, moè da se koristi dnevnik za u~ewe.

Kakva e negovata vrednostkako metoda na ocenuvawe?Samoocenuvaweto e su{testven del na OZU. Toa

mu ovozmoùva na deteto da prezema pogolema odgo-

vornost za svoeto sopstveno u~ewe. Deteto moè da

koristi razli~ni strategii koga razmisluva za toa

{to nau~ilo i da koristi grupa na kriteriumi za da

dava sudovi za nau~enoto. Najuspe{ni strategii seonie koi{to prethodno se dogovoreni me|u nastavni-

kot i paralelkata. Samoocenuvaweto mu pomaga na

deteto da gi prepoznava slednite ~ekori vo svoeto

u~ewe i da stanuva s posamostojno i pomotivirano.

Razvivaj}i samodoverba toa se ~uvstvuva posigurno i

znae deka ne sekoga{ ima za s pravilen odgovor. Na

vakov na~in, samo-ocenuvaweto pridonesuva za soz-

davawe pozitivna klima na ~asovite vo koja anali-

zata na gre{kite se smeta za centralno vo procesot

na u~ewe. Rezultatite od samoocenuvaweto na deteto

(na primer, dnevnicite za u~ewe, portfolijata, pis-menite sostavi) moàt da se razgleduvaat so negovite

roditeli vo tekot na namenskite razgovori na rodi-

telot so nastavnikot. Ova moè da im dade na rodi-

telite pove}e informacii za u~eweto na deteto od

gledna to~ka na samoto dete.

Kako se koristi samoocenuvaweto?Sposobnostite za samoocenuvawe treba da se

steknuvaat vo podolg vremenski period. Ova vklu~uva

eden dolgoro~en, kontinuiran proces {to se planira

na nivo na paralelkata ili na nivo na u~ili{teto.

Sposobnostite {to mu se potrebni na deteto moàt dabidat podu~uvani ili modelirani od strana na nas-

tavnikot i da bidat koristeni vo praktikata od

strana na deteto s dodeka toa ne se ~uvstvuva pri-

jatno koristej}i gi niv samostojno.

Nastavnikot moè da go pottiknuva deteto da

razmisluva za svojata rabota koristej}i naso~eni

pra{awa, instrumenti ili pomo{ni sredstva. Tie

vklu~uvaat, na primer, listi za analiti~ko ocenu-

vawe, koordinatni mreìZnam, Sakam da znam, Na-u~iv (ZSN), dijagrami Plus, Minus, Interesno (PMI),

skali, semafori, govorni partneri/drugar~iwa, ~ek-listi i mre`ni listi (vidi prilog A, na str. 78-79 za

pove}e informacii vo vrska so instrumentite za

samoocenuvawe). Nastavnikot moè da gi inkorporira

obrazovnite celi i kriteriumite za uspe{nost vo

diskusiite na ~asovite. Toga{ deteto }e moè da na-

u~i da ja ocenuva svojata rabota spored tie obrazovni

celi ili kriteriumi. Davaj}i mu pozitivni, infor-

mativni povratni informacii na deteto nastavnikot

}e moè da mu pomaga vo prepoznavaweto i vo preze-

maweto na narednite soodvetni ~ekori vo u~eweto.

6

OCENUVAWENANAPRE


Koi novi raboti gi nau~iv?

Koi raboti smetam deka

se te{ki?

[to napraviv za da si

pomognam sebesi kaj

te{kite zada~i?


19/96

7

Programsko podra~je:

Nastaven predmet:

Nastavna tema:Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.1.Koristewe lista za samoocenuvawe

Umetni~ko obrazovanie

Vizuelni umetnosti

Izgotvuvawe konstrukciiNabquduvawe i reagirawe

Deteto da se osposobi da ja pregleduva svojata rabota i da zboruvaza nea i za rabotata na drugi deca.

Treto i ~etvrto oddelenie

Na decata od treto i ~etvrto oddelenie od strana na g-din Birn im e

dadena zada~a da izgotvat model na most. Tie ve}e u~ele za mnogu vidovi

mostovi vo tekot na prethodnite nekolku ~asovi. G-din Birn saka da im po-

kaè deka tie gi razbiraat osnovnite funkcii na eden most, negovata kon-

strukcija i negovite karakteristiki. Decata treba da go pokaàt planot na

mostot {to go nacrtale i treba da kaàt zo{to mostot e napraven na takov

na~in. Tie moàt da koristat kakvi i da e materijali soodvetni za da go iz-rabotat mostot. Nastavnikot ve}e ima diskutirano so decata za va`nite

elementi vo planiraweto i izgotvuvaweto na eden vakov model so oddele-

nieto. Slednava lista za samoocenuvawe se koristi otkako modelot }e

bide izraboten.

Decata go popolnuvaat analiti~kiot list so {tiklirawe ili so boe-

we na soodvetnoto nivo na kvalitet koj{to tie smetaat deka nivniot model

go pokaùva. Pravej}i razliki vo sposobnostite na decata, g-din Birn im

pomaga na nekoi deca da go koristat analiti~kiot list taka {to }e gi ~i-

taat iskazite i }e razgovaraat za toa {to tie mislat za kvalitetot na niv-

nite mostovi.

Varijaciite vo ovoj analiti~ki list moè da se odnesuvaat na pro{i-

ruvawe na rasponot na kvalitetot moèbi na ~etiri nivoa. Na primer, za

decata koi imaat pogolemo iskustvo vo koristeweto na listi za analiti~ko

ocenuvawe ova moè da vklu~uva i zapoznavawe na decata so o~ekuvanite

standardi ili nivoa na kvalitet pred tie da zapo~nat so izgotvuvaweto na

modelot i demonstrirawe kako vakvite modeli bi izgledale pokaùvaj}i

im sli~ni modeli izgotveni od drugi deca.

Karakteristiki 1 2 3

Plan Izgotviv plan za mojotmodel so malku detali.

Izgotviv plan za mojotmodel so dosta detali.

Izgotviv mnogu detalenplan za mojot model.

Nacrt Ne gi prikaàv va`nite

karakteristiki na mostot.

Prikaàv samo nekolku

karakteristiki vo mojotmodel.

Gi prikaàv mnogute ili

site karakteristiki vomojot model.

Materijali Materijalite {to gikoristev za izgotvuvawena mostot ne bea soodvetni.

Samo nekoi odmaterijalite {to gikoristev se soodvetni.

Site materijali {togi koristev bea mnogusoodvetni.

Zo{to mostotbe{e izgotvenna vakov na~in

Ova ne go objasniv. Toa go objasniv delumno. Toa go objasniv mnogudobro.

Izgled Mojot most izgleda deka evo red.

Mojot most izgleda dobro. Mojot most izgleda mnogudobro.

Primer na lista za analiti~ko samoocenuvawe


20/96

8

Programsko podra~je/nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.2.Koristewe pra{awa za samoocenuvawe

Matematika

Forma i prostor

3-D formi

Deteto da se osposobi da ja prou~uva vrskata me|u 2-D i 3-D formi.

Prvo i vtoro oddelenie

U~ili{teto vo koe Rej izveduva nastava ve}e izvesno vreme raboti na

samoocenuvaweto so decata od po~etnite oddelenija pa s do {esto odde-

lenie. Bidej}i decata od prvo i vtoro oddelenie ve}e imaat raboteno na

samoocenuvaweto tie se naviknati na ovoj proces. Rej ~esto gi pottiknuva da

rabotat vo parovi ili vo mali grupi i da diskutiraat kako se ~uvstvuvaat

vo vrska so sopstvenoto u~ewe. Toj ponekoga{ raboti so site deca zaedno.

Na krajot na eden ~as po matematika za vidovite formi, vo mesec maj,toj gi pottiknuva decata da razmisluvaat i da kaùvaat za ona {to go u~ele.

Pritoa za niv podgotvuva nekoi

Toj im sugerira nekoi mo`ni odgovori, a potoa im dava na decata dve

minuti za da razmisluvaat. Rabotej}i so celata paralelka Rej gi islu{uva

odgovorite na decata na sekoe pra{awe.

Ahmed (poseduva dobri matemati~ki sposobnosti):Jas mislam deka ete{ko da se zapomni razlikata me|u 2-D i 3-D formite.

Tom (dobiva dopolnitelna pomo{ vo u~eweto): Nekoi imiwa sete{ki za kaùvawe.

Kjara: Pa, jas gi proveriv 3-D formite vo kat~eto po matematika zaimiwata {to ne moèv da gi zapomnam.

[ejn: Jas tuku{to ja pra{av Dara.Mari-Kler: Jas go nau~iv zborot kvadar.Ana: Kvadarot e sli~en na kockata.

Imaj}i gi predvid komentarite na decata, Rej pravi nara~ka za pove}e

knigi za geometriski formi za potrebite na u~ili{nata biblioteka. Toj,isto taka, nabavuva nekolku kompjuterski programi za kolekcijata so obra-

zoven softver. Toj gi pottiknuva decata da prebaruvaat vo knigite i vo

programite za da gi najdat odgovorite na nekoi od nivnite pra{awa.

Pette pra{awa za samoocenuvaweto napi{ani so golemi bukvi Rej gi

zaka~uva na oglasnata tabla vo u~ilnicata. Vo tekot na slednite nekolku

sedmici, na krajot na ~asot po matematika im dava izvesno vreme za da raz-

misluvaat za pra{awata. Dodeka tie odgovaraat na pra{awata, toj na tri

posposobni deca im dava mo`nost da kaàt za koi raboti smetaat deka bile

te{ki taka {to site vo paralelkata moàt da vidat deka sekoj moè da

bide soo~en so nekakov predizvik dodeka u~i i deka toa e normalno!

naso~eni pra{awa:

Kade imav problemi? Kogo go pra{av za toa? [to napraviv? Koja nova rabota ja nau~iv? [to najmnogu mi pomogna?


21/96

9

Primer na aktivnost 2.2. (prodolènie)

Rej obi~no gi pottiknuva decata svoite odgovori da gi kaàuvaat usno.

Ponekoga{ bara tie da gi napi{at svoite odgovori, iako e svesen za toa

deka samoocenuvaweto na decata moè da bide svedeno samo na ona {to

nim im e lesno da go napi{at. Ponekoga{ poveduva razgovor so oddelni de-ca vo vrska so nivnoto ocenuvawe na sopstvenata rabota. Toj za beleèwe

moè da koristi i ~ek-lista koja{to pethodno ja podgotvil. (Vidi go pri-

merot daden podolu.)

êk-listata mu pomaga na Rej da go naso~i planiraweto na ~asovite i

mu pomaga da se potseti za {to saka da razgovara so roditelite na decata

koga tie }e pobaraat sredba so nego podocna vo tekot na u~ebnata godina.

Datum: 01.10.07Imenuvawe na 2-D predmeti

Ime kvadrat pravoagolnik krug triagolnik

Prvo oddelenie

Klara

Nur Gi me{a kvadratot i pravoagolnikot.

Vtoro oddelenie

Julija

Pat Gi me{a kvadratot i pravoagolnikot.Ne moèda go imenuva.

Ne moèda go izgovori.

Xes

Primer na lista za samoocenuvawe


22/96

20


Nastaven predmet:Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.3.Koristewe na list za evalvacijaza samoocenuvawe vo grupa

Op{testveno, ekolo{ko i prirodo-nau~no obrazovanie

GeografijaPrirodnata sredina

Zemjata, rekite i moriwata vo mojata grofovija

Deteto da se osposobi da gi poznava imiwata i lokalitetite naoddelni glavni prirodni karakteristiki vo grofovijata.


Prirodnata sredina

Fizi~kite karakteristiki na Evropa i na svetot

Deteto da se osposobi da nau~i ne{to za mal broj od glavniteprirodni karakteristiki na Evropa.

Petto i {esto oddelenie

G-|a Kaningam izveduva nastava vo grofovijata Galvej. Taa im predava

na dvaeset deca vo ~etiri oddelenski grupi - treto, ~etvrto, petto i {esto.

Paralelkite od treto i ~etvrto oddelenie u~at za nekoi fizi~ki karak-

teristiki na grofovijata Galvej. Nejzinite paralelki od petto i {esto u~at

za fizi~kite karakteristiki na Evropa. Obete grupi imaat mo`nosti da

koristat digitalen proektor i interaktivna tabla za da gi zumiraat (zgo-

lemuvaat i namaluvaat) karakteristikite na relevantnite geografski kar-

ti. Decata od treto i i ~etvrto oddelenie se angaìrani vo zumiraweto na

edna fotografija na nivnoto u~ili{te snimena od vozduh kako del od izu-

~uvaweto na svojata grofovija.

Za da doznae {to nau~ile decata od razli~nite paralelki, g-|a Kanin-

gam postavuva diferencirani zada~i za niv. Niìte oddelenija rabotat vo

grupi za da gi lociraat zalivot Galvej, Lof Korib, planinite Maamturk,

planinite Partri, ostrovite Aran, Ini{bofin i ~etiri drugi karakteris-

tiki po niven izbor na edna nema geografska karta. Drugite deca rabotat,

isto taka, vo grupi za da gi lociraat na edna nema geografska karta na Ev-

ropa najgolemiot broj na geografskite objekti koi{to ve}e gi nau~ile. De-

cata moàt da go koristat kompjuterot vo u~ilnicata kako pripomo{ vo iz-

vr{uvaweto na svoite zada~i. G-|a Kaningam bara od niv da gi izloàt svo-

ite trudovi na soodveten na~in. Pred paralelkite da zapo~nat da gi reali-

ziraat svoite zada~i, poveduvaat diskusija za toa koi kriteriumi za us-

pe{nost }e bidat primenuvani. So izvesna pomo{ na g-|a Kaningam, tie seusoglasuvaat za slednive tri

Paralelkite zapo~nuvaat so rabota vo mali grupi.

kriteriumi za uspe{nost:

Mestata na geografskite objekti mora da bidat to~no odredeni. Geografskite karti mora da bidat lesno ~itlivi. Geografskite karti mora da bidat oboeni.


23/96

21


Otkako sekoja grupa }e ja izloì svojata rabota, g-|a Kaningam im dava

na decata izvesno vreme za da razmislat za ona {to go nau~ile, kako ra-

botele zaedno vo grupite i do koj stepen gi zadovolile svoite kriteriumi

za uspe{nost. Potoa, taa na site im dava po edna lista za evalvacija i imdava izvesno vreme da ja popolnat. Taa im pomaga na nekoi od pomalite deca

i na nekoi deca so pomali sposobnosti. Potoa poveduva diskusija za nivnite

idei i im pomaga da gi nabeleàt. (Vidi ja listata za evalvacija popol-

neta od Aoife.)

G-|a Kaningam gi pro~ituva site listi za evalvacija do krajot na nede-

lata. Vo petokot nautro taa im gi vra}a na decata i im dava izvesno vremeda gi pro~itaat nejzinite komentari. Dodeka paralelkata gi ~ita poe-

dine~no svoite listi, g-|a Kaningam gi pottiknuva onie deca koi{to sakaat

da gi prodiskutiraat so nea za nejzinite komentari.

Primer na lista za evalvacija

Ime: Datum:

Aoife OSaliven 10.9 07

1.Za {to u~e{e po geografija? U~ev za Evropa.

2.Nabeleì tri ne{ta {to gi nau~i za ovaa tema.

London e pokraj rekata Temza. Alpite se najvisokplaninski venec. Planinata Vezuv e vo Italija.

3.Dali se pokaà kako dobar ~len na timot? Da.

4.Navedi edna pri~ina za tvojot odgovor.Jas go sprovedu-vav prou~uvaweto baraj}i informacii na veb-stra-nicata dodeka drugite vr{ea drugi prou~uvawa.

5.[to bi moèl podobro da napravi tvojot tim

sledniot pat? Bi moèle geografskata karta da

ja obeleìme pojasno.

Komentar na nastavnikot:

Aoife, tvojata proektna zada~a e dobroizgotvena. Geografskata kar ta na tvojot

tim e lesno ~itliva!


24/96

22


Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.4.Koristewe na tabeli ZSN za samoocenuvawe

Matematika

Broevi

Dropki

Deteto da se osposobi da gi izrazuva nepravilnite dropki kakome{ani broevi i obratno i da gi stava na brojna oska.


Inion Ui Mur~u izveduva nastava vo petto oddelenie. Vo paralelkata

ima dvaeset i sedum deca. Mnogu od niv se so niski sposobnosti po matema-

tika. Za niv apstraktnite koncepti pretstavuvaat poseben predizvik. Vo

petokot nautro Inion Ui Mur~u im objasnuva deka }e rabotat so dropki vo

tekot na idnata nedela. Taa go povtoruva onoj materijal {to ve}e e u~en. Na

krajot na ~asot za povtoruvawe taa gi pottiknuva u~enicite da gi popolnat

svoite tabeli ZSN ({to znam, {to sakam da znam, {to nau~iv).

Nekoi tabeli ZSN na decata se prikaàni podolu.

Inion Ui Mur~u pri planiraweto na ~asovite po matematika za nared-

nata nedela nabrzina gi pro~ituva popolnetite tabeli. Taa proveruva dali

gi vklu~ila site sodrìni navedeni vo kolonata [to sakam da znam, na

primer, identifikuvaweto na me{ani broevi od neposrednata okolina na

decata (broevi na ~evli, pakuvawa na prehranbeni proizvodi) i prou~u-

vaweto {to tie broevi zna~at. Vo tekot na sedmicata taa go pottiknuva se-

koe dete da raboti na sodrìnata na zada~ata za koja{to saka da znae ne{-

to pove}e. Nekoi deca nosat primeroci od svojot dom, nekoi proveruvaat vo

kompjuterskite programi, drugi koristat Internet za da najdat informacii,

a drugi, pak, ~itaat vo knigite od bibliotekata ili vo u~ebnicite. Nekoi

deca postavuvaat pra{awa na Inion Ui Mur~u ili, pak, na nekoj svoj so-u~enik. Pred Inion Ui Mur~u da ja zavr{i rabotata so dropkite, taa bara

od sekoe dete da ja popolni svojata tabela naveduvaj}i najmalku edna sodr-

ìna {to ja nau~ilo.

Tabelata ZSN na [on

Ime: [onDatum: 3 dekemvriNastaven predmet:Matematika - Dropki

Popolni na po~etokot Popolni na krajot

na lekcijata na lekcijata

Z([to znam)

S([to sakam

da znam)

N([to nau~iv)

Dropkite sepomali od

eden.

Sakam daznam za

nepravilnitedropki.

Zita znaemnogu za niv.

4 4

Tabelata ZSN na Adi

Ime: AdiDatum: 3 dekemvriNastaven predmet:Matematika - Dropki

Popolni na po~etokot Popolni na krajot

na lekcijata na lekcijata

Z([to znam)

S([to sakam

da znam)

N([to nau~iv)

Dropkitemoàt dase sobiraatdo brojot

eden.

Ne razbiram{to e toame{an broj.

4 4


25/96

23


Nekoi tabeli ZSN na decata se prikaàni podolu.

Inion Ui Mur~u gi sobira tabelite. Taa gi koristi popolnetite tabeli

na ~asovite pri povtoruvaweto za dropkite, pri davaweto doma{ni zada~ii pri izgotvuvaweto diferencirani testovi za nejzinata paralelka.

Mir~u gi sobira tabelite kako del od svojata dokumentacija za sekoe

dete. Taa smeta deka tabelite mnogu pomagaat pri razgovorite so rodite-

lite za napredokot na nivnite deca i pri pi{uvaweto na svidetelstvata na

u~enicite na krajot na u~ebnata godina.

Tabelata ZSN na [on

Ime: [onDatum: 14 noemvriNastaven predmet:Matematika - Dropki

Popolni na po~etokot Popolni na krajotna lekcijata na lekcijata

Z([to znam)

S([to sakam

da znam)

N([to nau~iv)

Dropkite sepomali od

eden.

Sakam daznam za

nepravilnitedropki.

Zita znaemnogu za niv.

Nau~iv dekaizvesni dropkise pogolemi odbrojot eden.

Ako e pogolemaod brojot eden

taa enepravilnadropka.

4 4

Tabelata ZSN na Adi

Ime: AdiDatum: 13 noemvriNastaven predmet:Matematika - Dropki

Popolni na po~etokot Popolni na krajotna lekcijata na lekcijata

Z([to znam)

S([to sakam

da znam)

N([to nau~iv)

Dropkitemoàt dase sobiraatdo brojot

eden.

Ne razbiram{to e toame{an broj.

Me{anitebroevi senao|aat

nasekade. Jassum visok 121/5.Toa e me{anbroj - toa eeden broj iedna dropka.

4 4

Primer na doma{na zada~a

Doma{na zada~a po matematika, 14 januari:

1. Napi{i 5 me{ani broevi.

2. Nabeleì 5 dropki {to pravat eden koga }e gi sobere{.

3. Dali 3/4 i 1/2 go pravat brojot eden?

4. Dali se nepravilni dropki > 1?

5. Napi{i 5 nepravilni dropki.


26/96

Razgovori so u~enici

[to pretstavuvaat razgovoriteso u~enicite?Namenskite razgovori vo kontekstot na ocenuva-

weto zna~at deka onie koi{to se zainteresirani za

u~eweto na deteto vo tekot na eden planiran ili in-

cidenten razgovor gi razmenuvaat svoite soznanija i

razbirawe za rabotata na deteto, za na~inite na rab-

otata i za rezultatite. Vo odredeni vremenski peri-

odi vo tekot na u~ebnata godina rabotata i napredo-

kot na deteto moè da bidat predmet na razgovorite

me|u deteto i negoviot nastavnik, ili na nastavnikot

i roditelite ili, pak, na site niv zaedno.

Koja e vrednosta na razgovoritekako metoda na ocenuvaweto?Razgovorite davaat mo`nost da se razmenuvaat

informacii so cel da se zgolemuva razbiraweto za

u~eweto na deteto. Razgovorot pretstavuva ocenuva~-

ka aktivnost. Koga razgovorot me|u nastavnikot i de-

teto e vo vrska so rabotata na portfolio, na primer,

nastavnikot razgovara so deteto za negovite jaki stra-

ni i negovite postigawa i mu dava sugestii za toa kade

i kako moè negovoto u~ewe da se podobruva. Vo tekot

na razgovot nastavnikot gi slu{a ideite na deteto za

toa kade toa misli deka mu e lesno ili te{ko vo

u~eweto i go pottiknuva vakviot na~in na otvorenost

kaj deteto. Eve eden primer od OZU: soznanijata odrazgovorot mu pomognat na nastavnikot da gi planira

slednite ~ekori vo u~eweto na deteto i }e mu pomog-

nat na deteto da vidi kako negovata rabota moè da

se podobruva.

Kako se koristi razgovorot?Razgovori me|u nastavnikot i detetoNastavnikot ostava opredeleno vreme za namen-

ski razgovori koi moè da se imenuvaat kako osvrt,

ili sredba, ili ednostavno razgovor. Ako namenskite

razgovori se dràt redovno, na primer edna{ nedelno,

nastavnikot verojatno }e bide vo mo`nost na sekoe de-

te da mu posveti vnimanie od samo nekolku minuti. Do-

kolku decata se novi vo ovoj proces, ova moè da bide

korisen na~in za toj da zapo~ne. Vremetraeweto ili

za~estenosta ne se tolku va`ni kolku {to se u~estvoto

na deteto i vrednuvaweto na takvata praktika.

Predmet na razgovor moè da bide poedine~en

trud vo u~eweto (pismen sostav, crte` ili proekt) ili,

pak, op{ti obrazovni iskustva kako {to se IKT ili

u~estvoto vo dramska sekcija ili, pak, nekoi sport-

ski aktivnosti na otvoren teren. Razgovorot treba da

bide neformalen i da ne bide neprijaten. Osnovna

cel e razgovorot da se odnesuva za rabotata vo u~i-

li{teto. Vo podocne`nata faza ili, pak, so decata vo

pogornite oddelenija, nastavnikot moè da go koristi

namenskiot razgovor za da dade ocenka za odreden

poedine~en trud koj{to deteto go izgotvilo. Osnovna

}e bide diskusijata za kriteriumite: [to e toa {to

go pravi ovoj trud da bide dobar? Kako toj moè da se

podobri? Za ovaa aktivnost korisna bi bila i ednaednostavna lista za analiti~ko ocenuvawe. Anali-

ti~kata lista pretstavuva instrument za ocenuvawe

koj{to gi opi{uva razli~nite nivoa na kvalitet na

eden poseben trud. (Vidi go prilogot A, str. 78 za po-

ve}e informacii za listata za ocenuvawe.) Primerot

na aktivnosta 2.6 na slednata stranica pretstavuva

primer kako edna lista za ocenuvawe moè da se ko-

risti so deca od {esto oddelenie za da se ocenat

nivnite pismeni sostavi.

Klimata vo u~ilnicata pretstavuva zna~aen fak-

tor vo procesot na realiziraweto razgovori so u~e-

nicite. Decata treba da znaat i da prifatat deka tie

nema da bidat ispituvani za vreme na razgovorite so

nastavnikot i deka moè da go kaùvaat ona {to go

mislat za svojata rabota vo odredena aktivnost ili

obrazovno podra~je. Poverojatno e deka razgovorot }e

bide uspe{en vo atmosfera vo koja{to se po~ituvaat

mislewata na decata i se pottiknuvaat da gi izrazat.

Decata, isto taka, imaat potreba da vidat deka razgo-

vorot pretstavuva mo`nost da nau~at ne{to i za sebe

kako u~enici. Primerot na aktivnosta 2.7. na str. 26

dava prikaz na eden razgovor me|u nastavnik i dete vo

sredina koja dava poddr{ka.

24

OCENUVAWENANAPRE



27/96

25


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programskizada~i/celi:

Oddelensko nivo:


Programska zada~a/cel:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.6.Koristewe lista za ocenuvawekako del od razgovorot so u~enicite

Jazici

Angliski jazik

Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot / Pi{uvawe

Pi{uvawe: razvivawe sposobnost, samodoverba i ve{tina zasamostojno pi{uvawe

Deteto da se osposobi da pi{uva, bez preformulirawe, za izvesna dade-na ili izbrana tema vo ramkite na odredeni vremenski ograni~uvawa;da se osposobi vo pi{uvaweto da gi po~ituva normite vo vrska sogramatikata, interpunkcijata i pravopisot;da se osposobi da im pomaga na drugite vo korigiraweto na nivnitepismeni sostavi.


Vospriemlivost na jazikot / pi{uvawePi{uvawe: sozdavawe i pottiknuvawe èlba za pi{uvaweVospriemlivost na jazikot: sozdavawe i pottiknuvawe èlba zapi{uvawe

Deteto da se osposobi da prima i da dava konstruktivni odgovori napi{uvaweto.


Decata od {esto oddelenie ja koristat listata za analiti~ko ocenu-

vawe dadena podolu za da ocenat izvesen sostav {to tie go napi{ale. Po-

sebnite elementi vo analiti~kata lista se baziraat na onie {to go pravat

sostavot da bide dobar, a koi{to prethodno bile diskutirani i dogovoreni

me|u decata i nivniot nastavnik (kriteriumite za uspe{nost vo pi{uvawe-to na pismen sostav). Moè da se koristi i druga analiti~ka lista za na-

redniot pismen sostav za ocenuvawe na interpunkcijata, na primer vo ko-

risteweto navodnici, izvi~nici itn.

Sekoe razmisluvawe na deteto za negoviot pismen sostav pomaga da se

razvivaat negovite sposobnosti za metakognicija (razmisluvaweto za sops-

tvenoto u~ewe). Klu~en rezultat na sekoj takov namenski razgovor e deka

podednakvo i nastavnikot i u~enikot moàt da razberat ne{to pove}e za

u~eweto i za slednite ~ekori {to treba da bidat prezemeni vo davawetopoddr{ka na u~eweto. Pritoa, individualiziranata priroda na namenskiot

razgovor zna~i deka nastavnikot moè da ja diferencira poddr{kata so-

odvetno na sposobnostite i potrebite na sekoe dete.

KarakteristikaNe go napraviv toadobro

Vloìv soliden trud Vloìv mnogu golem trud

Strukturai dejstvo

Mojot sostav nema jasenpo~etok, sredina i kraj

Mojot sostav ima struk-tura i dejstvo, no nekoiod niv ne se jasni.

Mojot sostav ima jasnastruktura i dejstvo.

Pasusi Imam premnogu (premal-ku) pasusi ili, pak, tie nezapo~nuvaat na soodvetnimesta.

Nekoi od pasusite se navistinskoto mesto, nonekoi ne se.

Moite pasusi zapo~nuvaatna mestata vo sostavot kadeima promeni vo dejstvoto ipomagaat ~itatelot podobroda go sledi sostavot.

Zanimlivost Mojot sostav ne e tolkuinteresen

Mojot sostav e prili~nointeresen.

Mojot sostav e mnoguinteresen.

Likovi Vo mojot sostav ne dadovopis na nekoj jak lik.

Vo mojot sostav opi{avnajmalku eden jak lik

Likovite vo sostavot sedobro opi{ani.

Primer na analiti~ka lista za ocenuvawe


28/96

26Programsko podra~je:

Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski zada~i:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.7.Razgovori me|u nastavnikot i deteto

Jazici

Angliski jazik


Pi{uvawe: razvivawe sposobnost, samodoverba i ve{tina zasamostojno pi{uvaweSposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot: razvivawesposobnost, samodoverba i ve{tina za samostojno pi{uvawe

Deteto da se osposobi da steknuva raznovidni i dosledni usni iskus-tva vo odnos na jazikot kako del od procesot na pred-pi{uvaweto; dase osposobi da pi{uva samostojno preku eden proces na izgotvuvawenacrt na pismeniot sostav, prerabotuvawe, redaktirawe i objavuvawe.


G-din Svift redovno gi koristi razgovorite so svoite dvaeset i {estu~enici od petto i {esto oddelenie. Toj planira vreme vo petok pretplad-ne za razgovor so mali grupi na u~enici. Na toj na~in decata dobivaat mo`-

nost da razgovaraat za svojata rabota po tri ili ~etiri minuti sekoja tretasedmica. Eve go razgovorot so [ejn vo vrska so pismeniot sostav koj{to para-lelkata go izraboti prethodno vo tekot na sedmicata so naslov: Eden NLOaterira ovde v~era.

G-din Svift: Pa [ejn, {to misli{ za toa {to si go napi{al ovde? Dali sizadovolen so sostavot?

[ejn: Ne znam... malku e kratok, pretpostavuvam.G-din Svift: Pa spored mene toj ne e premnogu kratok. No, {to misli{ za

sodrìnata? Dali mu go pri~ita sostavot na tvoeto drugar~e?[ejn: Da. Toj misli deka po~etokot e vozbudliv, no deka krajot e zdo-

deven.G-din Svift: A ti {to misli{ za toa?[ejn: Pa, jas mislam deka e vo red. Imam nekolku dobri re~enici na

po~etokot - kratkite re~enici za koi{to razgovaravme poranopred da po~neme da go pi{uvame sostavot... za da ja napravamneizvesnosta pogolema.

G-din Svift: Se sloùvam. Vovedniot del ti e mnogu interesen. A koris-ti{ i nekoi morni~avi zborovi {to gi imavme nabeleàno naspisokot. No, se pra{uvam dali ti ima{e plan kakov }e bidekrajot. Mislam deka toj zavr{uva premnogu brzo.

[ejn: Pa da. Mi nedostigaa idei. Taka, jas samo go zavr{iv sostavot.G-din Svift: Vo red. Pa }e go prepravi{ li krajot? Zapomni deka nekoj koj-

{to go ~ita ovoj sostav saka da znae {to se slu~ilo so dvataglavni lika. Zatoa napi{i u{te eden nov pasus na krajot, no somalku pove}e informacii, samo za da go dovede{ sostavot doeden interesen zaklu~ok. Ako ti odi te{ko, dojdi kaj mene utre

nautro i }e go pogledame sostavot povtorno zaedno.[ejn: Vo red nastavniku, tuk{to razmisliv za eden podobar kraj nasostavot!

Vo tekot na razgovorot, g-din Svift go upatuva [ejn kao da go odreditoa {to bi moèlo da go podobri negoviot sostav. Postojat i drugi ne{ta nakoi{to nastavnikot bi moèl da se zadrì, no toj go koristi ovoj razgovor zada go istakne krajot na sostavot, bidej}i neodamna vo paralelkata rabotelena gradeweto struktura na pismeni sostavi. [ejn sega }e napi{e vtora verz-ija na sostavot. Moèbi }e ima i izvesni natamo{ni mali izmeni pred dabide gotova kone~nata verzija.

G-din Svift, isto taka, koristi sistem na drugar~iwa - partneri vo pa-ralelkata za da gi upati decata eden na drug da si gi pro~itaat sostavite nakonstruktiven na~in. Od sekoe dete se bara da nabeleì edna jaka strana i

edna ideja za podobruvawe na sostavot na svoeto drugar~e - partner. Sekojtakov razgovor me|u nastavnikot i decata trae samo nekolku minuti, a zacelata grupa se potrebni 50-55 minuti. G-din Svift e uveren deka vremetopominato vo razgovori e dobro iskoristeno, imaj}i go predvid vistinskotopodobruvawe {to toj go zabeleàl vo sostavite na decata.


29/96

27


Razgovori vo funkcija na OZU i ONNRazgovorot e korisen za OZU koga se vr{i na edna

interaktivna osnova vo tekot na u~ebnata godina. Po-

toa moàt da se prezemat ~ekori da se ponudi pona-

so~ena poddr{ka na deteto. Eden razgovor na krajot

na u~ebnata godina verojatno }e pomogne za ONN kogasite zainteresirani strani }e go razgledaat napre-

dokot {to deteto go napravilo vo tekot na odreden

obrazoven period ili vo tekot na celata u~ebna godi-na. Vakviot razgovor moè da se odnesuva i na rezul-

tatite od standardiziranite testovi, dokolku takvi

bile sprovedeni vo tekot na taa u~ebna godina.

Drugi vidovi razgovoriRazgovori na roditelite so nastavnikotInformaciite od ocenuvaweto, isto taka, se raz-

gleduvaat za vreme na razgovorite na roditelite so

nastavnikot. Nekoi od takvite razgovori se planira-

at dodeka, pak, drugi pretstavuvaat neplanirani raz-

govori me|u nastavnikot i roditelite na deteto. Ka-

ko za nastavnikot taka i za roditelot vakviot raz-

govor pretstavuva mo nost tie da nau~at ne{to pove}e

za toa kako deteto u~i doma i na u~ili{te i da gi raz-

gledaat na~inite so koi moè da mu se dade poddr{ka

na u~eweto. Takviot razgovor, isto taka, pretstavuva

mo`nost da se razgovara i za posebnite interesi na

deteto, zagriènosta i nedorazbirawata vo vrska so

u~ili{nata rabota ili so doma{nite zada~i.

Razgovori na nastavnikot so drugi nastavniciMoàt da se organiziraat i me|usebni sredbi na

nastavnicite na koi{to }e se razgleda rabotata na

decata vo samoto u~ili{te i vo drugi u~ili{ta. Vak-

viot vid na razgovori moè da im pomogne na nas-tavnicite:

da osmislat poefektivno ocenuvawe; da izgotvuvaat zaedni~ki standardi preku

zaemno razbirawe za kvalitetot na rabotata

na decata: da sobiraat i da razgleduvaat idei za

podobruvawe na nastavnata praktika.

Pri vodeweto na razgovori od vakov vid nastav-

nicite gi odreduvaat kriteriumite za davawe sud za

kvalitetot na rabotata vo razli~ni programski pod-ra~ja / nastavni predmeti na razli~no oddelensko ni-

vo koristej}i primeri na trudovi od u~enicite kako

osnova za diskusijata.


30/96

Ocenuvawe na portfolio

[to pretstavuva portfolioto?Decata, u{te na rana vozrast, moàt da razviva-

at sposobnosti za samoocenuvawe, postepeno preze-

maj}i pogolema odgovornost za kvalitetot na svojata

sopstvena rabota. Izgotvuvaweto portfolio pretsta-

vuva korisen na~in da se pottiknuvaat vakvite spo-

sobnosti. Portfolioto pretstavuva zbirka na trudo-

vi na deteto koja go odrazuva negovoto u~ewe i razvo-

jot vo tekot na izvesen vremenski period. Toa moè da

obezbedi podatoci za napredokot vo u~eweto vo od-

redeno programsko podra~je, nastaven predmet, nas-

tavna tema ili, pak, vo pove}e od niv zaedno, imaj}i

ja vo fokusot opredelena tema. Nastavnite programiza osnovno u~ili{te prepora~uvaat koristewe naportfolija, kako i primeri na trudovi i proekti za

ocenuvawe na u~eweto vo oddelni nastavni predmeti:

galski jazik, angliski jazik, matematika, prirodni i

op{testveni nauki, fizi~ko i zdravstveno obrazo-

vanie, vizuelni umetnosti, muzi~ko obrazovanie idramski aktivnosti.

Vo zavisnost od negovata cel, portfolioto moè

da se koristi vo tekot na edna u~ebna godina, polugo-

die ili vo izvesen pokratok vremenski period. Port-

folijata, isto taka, davaat mo`nosti za zaedni~ko

ocenuvawe koga nastavnikot i deteto zaedno go raz-

gleduvaat i razgovaraat za trudot, identifikuvaj}i

gi pozitivnite karakteristiki i to~kite za negovo

podobruvawe.

Portfolijata moàt da bidat vo vid na otpe~a-teni listovi i/ili elektronski portfolija. Elek-

tronskoto portfolio, poznato i kako e-portfolio

ili digitalno portfolio, pretstavuva zbirka na tru-

dovi na deteto sostavena koristej}i pi{ani trudovi

vo elektronska verzija, prezentacija, multimedium-

sko tvore{tvo, mislovni mapi, softver so baza na po-

datoci i/ili tabelarni pregledi, i toa se kompletira

od strana na deteto. Pomalite deca moàt da izgot-

vuvaat ednostavni prilozi od vidot tekst-i-ilus-

tracija. E-portfolijata, isto taka, ovozmoùvaat po-

vrzuvawe na trudovite vo ramkite na edno portfolio

(na primer, povrzuvawe na nekoj videofajl so izvesen

dokument) i nadvor od portfolioto (na primer, povr-zuvawe na nekoja veb-stranica so izvesna prezenta-

cija). Vo upatstvata na NCCA, IKT vo Nastavnite pro-grami za osnovno u~ili{te (2004) se veli deka izbo-rot na primeri od elektronski trudovi }e se zgole-

muva koga decata podobro }e se zapoznaat so izgotvu-

vaweto i odrùvaweto na nivnite e-portfolija. Ova}e go stimulira nivniot interes vo koristeweto naIKT vo u~eweto i }e ja neguva nivnata sposobnost dago ocenuvaat svojot sopstven trud (str.35). E-portfo-lijata moè da se aùriraat i da se vodat interak-

tivno, {to ovozmoùva razmena na trudot na deteto

so drugi deca i za~uvuvawe na podatocite vo kompju-ter vo ramkite na paralelkata i na u~ili{teto. Vo

primerot na aktivnosta 2.9. koj{to sledi podolu se

opi{uva primer na edno takvo e-portfolio.

[to moè deteto da stavi vo ednoportfolio?Sodrìnata na portfolioto zavisi od celta(ite)

na portfolioto. Nastavnikot odlu~uva za celta(ite)

na portfolioto pred toa da zapo~ne da se koristi.

Primeri na celi moàt da bidat: da se pokaè podob-

ruvawe vo rabotata na decata; da se pokaè obemot

na rabotata; da se pokaàt jakite strani i interesot

na decata; da se pokaè nivniot najdobar trud. Port-

folioto moè podednakvo da se koristi za OZU i zaONN. Zavisno od negovata cel(i), toa moè da sodrìprimeroci na rabotata na deteto od site nastavni

programi ili od eden nastaven predmet vklu~uvaj}i i:

primeri na pismeni trudovi na razli~ni fazi

od negoviot razvoj (pismeni sostavi, pisma,

poezija); proektna rabota po nekoj nastaven predmet od

prirodnite nauki, istorija ili geografija; primeri na trudovi od vizuelnite umetnosti; grafikoni ili dijagrami po matematika ili

po prirodnite nauki; fotografii ili videozapisi od u~estvoto vo

aktivnostite po fizi~ko obrazovanie; snimeni zapisi od muzi~ki dela.

Kako funkcionira portfolioto kakometoda na ocenuvawe?Otkako nastavnikot }e odlu~i za celta(ite) na

portfolioto, toj im ja objasnuva idejata za portfo-

lioto na decata. Nastavnikot obezbeduva papki ilikutii so prigodna golemina ili, pak, deteto moè niv

samo da gi napravi. Nastavnikot go opredeluva na~i-

not na nivnoto ~uvawe (na kopirani listovi i/ili na

elektronski na~in). Nastavnikot ili deteto (ili obaj-

cata zaedno) povremeno izbiraat trud za portfolioto

imaj}i gi predvid dogovorenata cel(i) i kriteriu-

mite. Deteto priloùva i kusa pismena bele{ka ob-

jasnuvaj}i zo{to toj trud bil izbran. (Naglaskata tre-

ba da bide na toa {to deteto nau~ilo.) Nastavnikot i

deteto moàt da dadat ocenka ili komentar za sekoj

trud bazirani vrz kriteriumite koi{to se odnesuvaat

na obrazovnite celi ili rezultati, no va`no e nas-tavnikot da e svesen deka davaweto ocenki za tru-

dovite namesto komentari ja menuva ulogata na port-

folioto vo ocenuvaweto. Paralelkata moè da or-

ganizira izlo`ba na portfolijata na sostanocite na

roditelite so nastavnikot. Nekoi deca moèbi }e sa-

kaat da kaàt ne{to za svoeto portfolio, kakvo zna-

~ewe ima toa za niv i {to nau~ile od nego.

28

OCENUVAWENANAPRE



31/96

29


Pra{awa {to nastavnikot moè da gipostavuva pri planiraweto kako dase koristi portfolioto

Zo{to go koristam portfolioto?

Kakvi znaewa }e ocenuvam?Koj nastaven predmet(i)/sposobnosti/koncepti/

sklonosti }e ocenuvam? Kako portfolioto }e pridonese vo ocenuva-

weto na napredokot i postigawata na deteto? Kolkav vremenski period toa }e opfa}a -

polugodie, mesec, cela u~ebna godina?

(Pokusite periodi }e im odgovaraat na poma-

lite deca.) Kolkav }e bide obemot na portfolijata? Kade

}e gi ~uvam? Dali e mo`no nivno elektronsko

memorirawe? Koj }e go vr{i izborot na sodrìnata za port-

folioto i kolku ~esto }e go pravi toa? Dokolku planiram da davam ocenki ili ko-

mentari na trudovite vo portfolioto, koi

kriteriumi }e gi koristam za da gi ocenam?

Kako decata }e gi znaat kriteriumite? [to }e stane so portfolioto na krajot od ne-

govata upotreba? Dali portfolijata }e bidat

prikaàni na po{irokata javnost (na primer,

na roditelite, na drugite deca vo u~ili{te-

to, na sobirot vo u~ili{teto ili na nekoj

otvoren den/ve~er) na u~ili{teto?


32/96

30


Nastaven predmet:


Programski zada~i:

Oddelensko nivo:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski zada~i:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.8.Izgotvuvawe portfolio so pi{ani trudovi

Jazici

Angliski jazik

Vospriemlivost na jazikot / Pi{uvawePi{uvawe: sozdavawe i pottiknuvawe na èlba za pi{uvawe /Vospriemlivost na jazikot

Deteto da se osposobi da izrazuva i da prenesuva reakcii vo vrska sopro~itanoto;da se osposobi da steknuva iskustva za interesni i bitni predizvicivo pi{uvaweto;da se osposobi da osoznava deka negoviot pismen trud se vrednuva.



Pi{uvawe: razvivawe na sposobnost, samodoverba i ve{tina zasamostojno pi{uvaweSposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot

Deteto da se osposobi da nabquduva / zabeleùva kako nastavnikotgo podobruva pi{uvaweto.


G-|a Kenedi izveduva nastava vo petto oddelenie i gi koristi portfo-

lijata za da gi ocenuva trudovite na decata vo nastavata po angliski jazik

vo tekot na u~ebnata godina. Taa im dava zada~a da napravat papki (so A3

format) i da gi dizajniraat koricite. Na po~etokot taa im kaùva deka

celta na portfolioto e da im pokaàt na drugite lu|e, a i na samite sebesi

kako nivnata rabota vo nastavata po angliski jazik se podobruva vo tekotna u~ebnata godina. Na sekoi dve sedmici g-|a Kenedi im dava na decata od

paralelkata izvesno vreme da gi razgledaat svoite trudovi i bara od niv

da go izberat onoj koj{to smetaat deka pretstavuva dobar trud. Na zadnata

stranica od trudot tie pi{uvaat edna ili dve re~enici objasnuvaj}i zo{to

toj trud e dobar. G-|a Kenedi gi ima napi{ano karakteristikite /kvalite-

tite na dobar trud na posteri i tie se izloèni na yidot od u~ilnicata

taka {to taa i decata moàt da se osvrnuvaat na niv. Tie obezbeduvaat os-

nova za korisni diskusii.

So tekot na mesecite se zgolemuva zbirkata na trudovi vo sekoe port-

folio. Kon krajot na u~ebnata godina sekoe portfolio ima okolu petnae-

setina trudovi vklu~uvaj}i poetski trudovi, pismeni sostavi (nekoi od niv

se vo deskriptivna forma, a drugi, pak, vo narativna), preraskaùvawa na

novi raboti {to bile diskutirani na ~asovite i izve{tai za praznici i za

u~ili{ni nastani. Tamu ima, isto taka, i jazi~ni zagatki i kratki kvizovi,

{egi i stripovi. Decata gi ~uvaat portfolijata na edna polica vo bib-

liotekata na paralelkata.

G-|a Kenedi e iznenadena kolku dobro tie se griàt za svoite portfo-

lija. Na krajot na u~ebnata godina paralelkata organizira prezentacija na

portfolijata na koja sekoe dete ima samo po edna minuta vreme da raskaè

pred paralelkata za svojata rabota i za izborot na svojot najdobar trud.

Mnogu od decata se sposobni da kaùvaat kako nivnata rabota na ~asovite

po angliski jazik se podobruvala vo tekot na u~ebnata godina. Portfoli-

jata predizvikuvaat golem interes i kaj roditelite na sostanokot so nas-tavnicite koga tie gi dobivaat izve{taite za svoite deca.


33/96

31


Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski celi:

Oddelensko nivo:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski zada~i:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.9.Izgotvuvawe e-portfolija

Op{testveno, li~no i zdravstveno obrazovanie

Jas samiot

Samoidentitet

Deteto da se osposobi da gi razbira i da kaùva za svoite jakistrani, sposobnosti i karakteristiki;da se osposobi da gi prepoznava i da razmisluva za izborite {to toagi pravi sekoj den.


Jas samiot

Vodewe grià za moeto telo

Deteto da se osposobi da gi istraùva razli~nite ne{ta {to nego-

voto telo moè da gi pravi;da se osposobi da razviva i praktikuva higienski naviki.


Vo tekot na prvoto polugodie decata izgotvuvaat portfolija za toa

{to nau~ile za ìvotnite na farmite. G-|a Farel rabotela so decata na

izgotvuvaweto i aùriraweto na razli~ni vidovi portfolija. Nekoi port-

folija bile prezentirani vo fascikli so plasti~ni xebovi ili, pak, vo

papki dodeka drugi deca koristele kutii za pica.

Za da go pottiknuva kaj decata koristeweto na IKT vo u~eweto, g-|a

Farel planira da koristi e-portfolija za ocenuvawe na znaewata na de-

cata po op{testveno, li~no i zdravstveno obrazovanie. Nejzina cel e da ja

dokumentira raste~kata svest i razbiraweto na decata za svoeto telo, kako

i nivnite sposobnosti da vr{at dobar izbor.

G-|a Farel zapo~nuva so davawe pomo{ na decata da otvorat nova

papka na desktopot na kompjuterot vo u~ilnicata. Tie gi koristat svoite

imiwa za svoite folderi. Koristej}i softver za pi{uvawe, g-|a Farel iz-

gotvuva vovedno upatstvo na edna stranica za e-portfolijata (kako {to e

prikaàno podolu) so koe mu pomaga na sekoe dete da go kompletira i da go

za~uva svojot folder.

Vovedno upatstvo za e-portfolijata

Dobre dojdovte vo moeto prvo e-portfolio. Toa kaùva s za mene.

Moeto ime e ...............................................................................................

Jas u~am vo ................................... oddelenie.

Jas sakam da ..............................................................................................

Jas se ~uvstvuvam sre}en koga ................................................................


34/96

32


G-|a Farel i decata koristat digitalna kamera za da napravat fo-

tografii na sekoj od niv koi potoa gi vnesuvaat vo vovedniot del na sekoe

e-portfolio.

Za da im pomogne na decata da gi imenuvaat i da gi zapomnat delovite

na ~ove~koto telo, naredniot prilog vo portfolioto se fokusira na vmet-

nuvaweto na to~nite zborovi pokraj eden dijagram na teloto so prazni mesta

za imiwata. Vo tekot na narednite sedmici sekoe dete prodolùva da do-

dava primeri na trudovi vo svoeto portfolio vklu~uvaj}i i fotografii

na ne{ta {to deteto saka da gi pravi, spisok na ne{ta {to deteto saka da

nau~i da gi pravi, izvesen audiofajl na kratok sostav za nekoj dobar izbor

{to deteto go napravilo i oddelni skenirani crteì i fotografii na de-

cata kako se griàt za svoeto telo.

Decata s pove}e se upatuvaat kako da nao|aat i da otvoraat novi faj-

lovi na desktopot na kompjuterot vo nivnata u~ilnica i da dodavaat novi

fajlovi so primeri na trudovi. Vo tekot na polugodieto sekoe dete go raz-

gleduva svoeto portfolio zaedno so drugite deca vo grupata, diskutiraj}i

so niv za toa {to nim im se dopa|a vo nivnite primeri na izbrani trudovi

i za ne{tata koi{to tie bi sakale da se podobrat. G-|a Farel gi ocenuva

sposobnostite na decata za prezentirawe na svoite trudovi pred drugi

lica. Od obemot na sposobnostite {to decata gi pokaùvaat taa sogleduva

kade e potrebna natamo{na rabota i ohrabruvawe na posrame`livite deca

vo paralelkata, pa taka gi reorganizira grupite {to rabotat na portfolija

za da im dadat poddr{ka na vakvite deca.

Na krajot od polugodieto g-|a Farel }e im ovozmoì na decata da gi

prezentiraat svoite portfolija i da kaàt pred paralelkata {to tie

nau~ile za sebesi. Taa planira da gi snimi prezentaciite na decata kakokratki videofajlovi koi{to }e pretstavuvaat dokazen materijal za raz-

misluvawata na decata za svoeto u~ewe i za svoite portfolija. Toa }e

bidat poslednite prilozi na trudovite vo e-portfolioto na sekoe dete.


35/96

33


Izgotvuvawe mislovni mapi

[to pretstavuva mislovnata mapa?Izgotvuvaweto mislovna mapa (poznata i kako

semanti~ka mreà) pretstavuva proces koj{to se ko-

risti za da se izgotvi prostorna pretstava na ideite

i na vrskite me|u tie idei. Mislovnite mapi (ili se-

manti~kite mreì) se sli~ni na grafikonite koi{to

sodràt idei i ozna~eni linii koi{to gi opi{uvaat

vrskite me|u niv. Celta na mapite e da mu pomognat na

deteto da pokaè {to i kako razmisluva za izvesna

ideja. Postojat razli~ni vidovi na mislovni mapi i

tie mu pomagaat na deteto da go organizira i da go

prezentira svoeto razmisluvawe. Na ovoj na~in, ma-

pite pretstavuvaat grafi~ki organizatori ili sli-

kovni rezimea na razmisluvaweto na deteto za idei-

te i za vrskite me|u ideite.

Koja e pridobivkatataod izgotvuvaweto na mislovnitemapi kako metoda na ocenuvawe?Decata postojano dobivaat informacii za svetot

okolu niv. Tie gi koristat vakvite informacii za da

gradat teorii za toa zo{to ne{tata postojat na na~i-

ni kakvi {to tie se i zo{to ne{tata se slu~uvaat ta-

ka kako {to se slu~uvaat. Ovie teorii moàt da se

menuvaat vo tekot na vremeto kako rezultat na iskus-

tvata na decata i interakciite so nivnata sredina i

so drugite lu|e. Izgotvuvaweto na mislovnite mapi

mu pomaga na nastavnikot da navleze vo mislite na

decata. Vakvite informacii moè da dadat bogati

soznanija za toa kako decata u~at - kako gi povrzu-

vaat ideite. Izgotvuvaweto mislovni mapi e, isto ta-ka, mnogu korisno i za samite deca. Ovoj proces gi an-

gaìra decata vo pocelishodno u~ewe pomagaj}i im da

gi integriraat novite informacii vo prethodnite

znaewa i da obezbedat pokazateli za vakvoto razbi-

rawe. Decata moàt da gi koristat mislovnite mapi i

kako vodi~i vo u~eweto.

Informaciite {to nastavnikot gi sobira preku

mislovnite mapi moè da obezbedat zna~ajni pojdovni

i kontrolni to~ki za nastavata i u~eweto. Izgotvu-

vaweto mislovni mapi im pomaga na decata da gi po-

vrzat informaciite {to ve}e gi poseduvaat za izves-na tema ili ideja, i da gi inkorporiraat novite in-

formacii vo svoeto razmisluvawe dodeka u~at. Mis-

lovnite mapi moè, isto taka, da go podobruvaat raz-

biraweto na decata za poedine~nite poimi i da im

pomagaat da gi sogleduvaat vrskite me|u poimite. Tie

moè da bidat posobeno korisni za decata so pote{-

kotii vo ~itaweto i pi{uvaweto bidej}i tie ona {to

go izu~uvaat go pretstavuvaat i na grafi~ki na~in.

Koristej}i gi pokazatelite za u~eweto na decata do-

bieni so mislovnite mapi, nastavnikot moè da gi

identifikuva nastavnite strategii, aktivnosti i

iskustva za da go modificira nivnoto u~ewe tamu

kade postoi nedovolno razbirawe i/ili, pak, da go

razviva nivnoto mislewe.

Izgotvuvaweto mislovni mapi e osobeno korisno

vo ocenuvaweto na u~eweto na decata vo prirodnite

nauki, istorijata i geografijata. Toa moè da se ko-

risti so deca od razli~ni nivoa i oddelenija, no bara

i pogolemi napori od strana na nastavnikot vo rabo-

tata so pomalite deca.

Kako se koristi izgotvuvawetomislovni mapi?Izgotvuvaweto na mislovnite mapi zapo~nuva so

diskusija za bitnata ideja ili poimot. Preku vakvata

diskusija, nastavnikot ili decata gi beleàt klu~-

nite zborovi koi go pretstavuvaat razbiraweto na

decata za idejata ili poimot. Ovie zborovi stanuvaat

osnova za izgotvuvawe na mislovnite mapi so idejata

ili poimot kako centralen fokus na skicata. Mis-

lovnite mapi moàt da bidat 3-D ili 2-D. Izgotvu-

vaweto 3-D skici bara resursi kako {to se hartija

ili karton i ìca ili volna, dodeka, pak, 2-D skici

moàt da se izgotvuvaat koristej}i hartija i moliv

ili kompjuterski softver kako {to e onoj za pi{uva-

we ili za izgotvuvawe mislovni mapi.

Bez ogled na toa kakov format se koristi, nas-

tavnikot im postavuva zada~a na decata (poedine~no,

vo parovi ili vo grupi) da gi organiziraat zborovite

ili poimite na na~in koj{to im ovozmoùva da giopi{uvaat vrskite me|u poimite i podredenite poimi.

Brojot na poimite pretstaveni na mislovnata mapa na

deteto dava pokazateli za {iro~inata na razbirawe-to na deteto za temata ili podra~jeto {to go izu~uva.

Nivoata na poimite {to se pretstaveni (poim, pod-

reden poim, potpodreden poim) ukaùvaat na dlabo-

~inata na razbiraweto na deteto.

Za da gi pretstavat vrskite me|u poimite i po-dredenite poimi decata koristat linii so strelki

koi{to ja pokaùvaat nasokata na vrskite. Nastav-

nikot gi pottiknuva decata da pokaùvaat {to e mo`-

no pove}e vrski. Brojot na vrskite pretstaveni na ski-

cata na deteto se pokazateli za obemot na integri-

raweto na ideite na deteto vo ramkite na temata ilina podra~jeto {to go izu~uva. Nastavnikot bara od

decata da gi opi{uvaat vrskite koristej}i {to e

mo`no pomalku zborovi. To~nosta na opisot na vrski-

te pretstavuva natamo{en indikator za obemot na ne-

govoto razbirawe.

Izvesni deca, a osobeno onie so jaki vizuelno-

prostorni sposobnosti, brgu nau~uvaat da koristat

mislovni mapi. Na drugi deca im treba pove}e vreme

da razvijat takva sposobnost i moèbi tie }e treba

da zapo~nuvaat so poednostavni formi na grafi~ko

organizirawe i slikovni rezimea.


36/96

Koga treba da se koristiizgotvuvaweto mislovni mapikako metoda na ocenuvawe?Na po~etokot od edna nastavna edinica mislov-

nite mapi moàt da im dadat na nastavnicite infor-

macii za tekovnoto razbirawe (ili pogre{no razbi-

rawe) na decata za odreden poim. Vakvite informa-

cii mu ovozmoùvaat na nastavnikot da identifikuva

kakvi znaewa mu se potrebni na deteto, na {to tojtreba da se fokusira, za da gi zadovoli neposrednite

obrazovni potrebi na decata, pritoa koristej}i go iz-

gotvuvaweto na mislovnite mapi za OZU. Vo tekot ilina krajot na obrazovniot period, izgotvuvaweto mis-

lovni mapi moè da obezbedi pokazateli za toa kako

iskustvata ili aktivnostite go modifikuvale ili go

pro{irile razmisluvaweto na decata. Za da go na-

pravi toa, nastavnikot moè da pobara od niv pov-

torno da gi pregledaat svoite skici i da gi prilago-

dat onaka kako {to sakaat ili, pak, na decata moè

da im se dade mo`nost da izgotvat novi skici za is-

tiot poim. Na vakov na~in mislovnite mapi moàt dase koristat za ONN. Preku vakvite informacii nas-tavnikot moè, isto taka, da ja vrednuva efektiv-

nosta na svojata nastava vo davaweto poddr{ka na

u~eweto na decata.

34

OCENUVAWENANAPRE



37/96

35


Nastaven predmet:


Programska cel/zada~a:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.10.Koristewe mislovni mapi za ONN

Op{testveno, ekolo{ko i prirodo-nau~no obrazovanie

Prirodni nauki

@ivi su{testva@ivotot na rastenijata i na ìvotnite

Deteto da se osposobi da go prodlabo~uva poznavaweto na rasteni-jata i na ìvotnite od po{irokata ìvotna sredina.


G-|a Deli vo treto oddelenie predava na dvaeset i sedum deca. De-

cata u~at za gloda~ite vo Irska i vo stranstvo. G-|a Deli organizira de-

monstrativen ~as i razgovor za niv i gi pokanuva site da zemat u~estvo. Ju-

ri go nosi vo u~ili{teto svoeto doma{no galeni~e R~ko, a Sajl go nosi svo-

ocenuvanje-upatstva za ucilistata

Documents